Skip to main content

Full text of "Patrologiae cursus completus ; omnium SS patrum, doctorum scriptorumque ecclesiasticorum"

See other formats 




Google 





This 15 a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 


It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 


Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 


Usage guidelines 


Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work 15 expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 


We also ask that you: 


- Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 


- Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 


* Maintain attribution The Google *watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 


- Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book 15 in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 


About Google Book Search 


Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 


athttp://books.google.com/ 








| i Vra n e GET SZ | TUO 


PATROLOGLULE 


CURSUS COMPLETUS, 


SEU BABLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA, 


QWMUM. SS. PATRUM, DOCTORUM. SCRIPTORUMQUE. ECCLESIASTICORUM, 


SIVE LATINORUM, 8IVE GR/ECORUM, 


QUI AB ΕΡΓΟ APOSTOLICO AD TEMPORA CONCILII! TRIDENTINI (ANNO 1515) PRO LATINIS 
ET CONCILII FLORENTINI (ANN. 1159) PRO GRUECIS FLORUERUNT : 


RECUSIO CHRONOLOGICA 


OMNIUM QU/E EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICAE TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA 
ECCLESIE S/ECULA ET AMPLIUS, 


IUXTA FhITIONES ACCURA TISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIRUS MANUSCRIPTIS COLLA TAS, PERQUAM DIf.IGEN- 
T£. CASTIGA TA ; DISSERTA TIONIRUS, CONMMENTARIIS VARIISQUE LECTIONIRUS CONTINENTER ILLUSTRATA ; OMNINUS 
OrkRIBES POST AMPLISBIMAS EDITIONES QUA TRIBUS NOVISSIMIS SCULIS DERENTUR ABSOLUTAS DETECTIS, 
AUCTA ; !'NDICIRUS PARTICULABRIRUS ANALYTICIS, SINGULOS 8IVE TOMOS, SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI 
SUBSEQUENTIBUS, DONATA ; CAPITULIS INTRA IPBUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGU- 
LARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTANQUE MATERIAM SIGNIFICAN- 
TIBUS, ADORNATA; OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN 
ORDINR AD. TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ; 

DtCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPHADBETICIS, CHRONOLOGICIS, STATI- 
STICIS, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOCICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM DOGMATICUM, MURALE, LITUR- 
GCICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HISTORICUM, ET CUNCTA ALIA 8INE ULLA EXCEPTIONE; SED PR/ESERTIM 
DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET lUERUM, Quo CONSULTO, QUIDQUID 
NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM OMISSO, 

IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR; ALTERO SCIUPTUILE 
SACR/E, £X QUO LECTORI] COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM »PATRES ET IN QUIBUS 
OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM SCRIPTUR/£ VERSUS, A 
PRIMO GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT. 

ΕΒΙΤΙΟ ACCURATISSIMA, CATERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDa, 81. PERPENDANTUR. CHARACTERUM NITIDITAS, 
ελάτε QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS 
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGLE DECURSU CONSTANTER 
ΙΜΙ{15, PRETI! EXIGUITAS, PRESERTIMQUE ISTA COLLECTIO UNA, MKTIIODICA ET CIIRONOLOGICA, 
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS ΠΙΟ ILLIC SPARSORUM, 

PRIMUM AUTEM IN NOSTRA UIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES 
KTATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS , COADUNATORUM. 


SERIES GERJECA PRIOR, 


IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESIE GR/ECAE 
A S. BARNABA AD PHOTIUM, 


AGCURANTE J.-P. MIGNE, 
Bibiiothecee eleri universo , 
SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTIC/E RAMOS EDITORR. 





PATROLOGIA, AD. INSTAR 1PSIUS ECCLÉSIE, IN DUAS PARTES DIVIDITUR, ALIA NEMPE LATINA, ALIA GB/AECO-LATINA., 
LATINA, JAM PENITUS EXARATA, QUOAD PRIMAM SERIEM VIGINTI-QUINQUE ET DUCENTIS VOLUMINIBUS MOI.E $UA 
STAT, MOXVE FOST PERACTOS INDICES STABIT, AC QUINQUE-VIGINTI-CENTUM ET MILLE FRANCIS VENIT. GRAECA 
DUPLICI EDITIONE TYPIS MANDATA EST. PRIOR πουν TEXTUM UNA CUM VERSIONE LATINA LATERALIS AMPLE- 
CTITUR, ET AD NOVEM ET CENTUM VOLUMINA PERVENIT, SED SINE INDICIBUS ; POSTERIOR AUTEM HANC VERSIONEM 
TANTUM ΕΣΠΙΣΕΤ, IDEOQUE INTRA QUINQUE ET QUINQUAGINTA VOLUMINA RETINETUR. UTRAQUE VIGESIMA QUARTA 
pi£ bECEMBRIS 1860 ONNINO APPARUERAT. UNUMQUODQUE VOLUMEN GHAECO-LATINUM OCTO, UNUNQUODQUE NERA 
LATINUM QUINQUE FRANCIS SOLUMMODO EMITUR : UTROBIQUE VERO, UT PRET!I QUJUS BENEFICIO FRUATUR εν” 
PToR. COLLECTIONEM INTEGRAM, SIVE GRECAM SIVE LATINAM, 526 VOLUMINIBUS PRO AMPLIORI EDITIONE ET 213 
PRO MINORI A&SQUE INDICIBUS CONSTANTEM, COMPARET NECESSE ERIT; SECUS ENIM CUJUSQUE VOLUMINIS αμ.» 
TUPINEM NECNON ET DIFFICULTATES VARIA PRETIA /JEQUABUNT. ATTAMEN, Sí QUIS ΕΜΑΤ INTECHE ET SEORSIM 
COLLECTIONEM GRAECO-LATINAM, VEL EAMDEM EX GRJECO LATINE VERSAM, TUM QUODQUE VOLUMEN PRO NOVEM VL 
PRO SEX FRANCIS ODTINXEBIT. IST/£ CONDITIONES SERIEBUS PATROIOGIE NONDUM EXCUSIS APPLICANTURB. 





PATROLOGIXE GRECE TOMUS XCIV. 





S. JOANNES DAMASCENUS. 





EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE, EDITOREM, —. 
IN VIA DICTA D'AMEOISE, OLIM PROPE l'ORTAM LUTETIE PAHISIORUM VULGO P ΝΝΕΚΗ 
NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PARISINA. 


1805 


AVIS IMPORTANT. 


D'aprbs une deslois providertielles qui régissent le monde, rarement les cuvres eu-dessus de l'orainaire se font 
sans contradictions plus σα moins fortes eL mombreuses. Les Ateliers Catheliques ne Pouvalent guére échapper à ce 
eachet Jivin de leur utilité. Tantót on a mé leur existence ou leur importance; tantót on a dit qu'ils étaient fermés 
στ qu'ils allaient l'étre. Cependant ils poursuivent leur carriére depuis 21 ans, et les productions qui en sortent 
devienuent de plus en plus graves et soignées : aussi parait-il certain qu'à moins d'événements qu'aucune prudenco 
humaine ne saurait prévoir ni empécher, ces Ateliers ne se fermeront que quand la Bibliothéque du Clerqé sera 
terminée en ses 2,000 volumes in-i^. Le passé paratt un sür garant de l'avenir, pour ce u'il y 33 espérerou 5 
craindre. Cependant, parmi les eaálomnies auxquelles ils se sont trouvés em butte, íl en est deux qui ont été conti- 
nuellement répétées, parce qu'étmt plus capitales, leur effet entrainait plus de conséquences. De petits et ignares 
*oneurrents 96 sent donc acbsrnés, par leur correspondance ou leurs voyageurs, à répéter partout que nos Editions 
étaient mal corrigées et mal imprimóes. Ne pouvant attaquer le fond des Ouvrages, qui, pour la plupart, iue sont 
que les chefs-d'euvre du Citholicisme reconnus pour tels dans tous]es temps et daus tous les pays, il fallait bien 
se rejeter sur la forme dans ce qu'elle 3 de plus sérieux, 1a correction et l'impression; en effet, les chefs-d'aeuvre 
méme n'auraient qu'use demi-valewr, si le texte en élait inexact ou illisible. 

Il est trés-vrai que, danse prinape, un succés inoui daus les fastes de Ja Typographie ayant forcé l'Editeur de 
vecourir aux mécaniques, aíIn devoarcher plus rapidement et de donner les ouvrages à moindre prix, quatre volumes 
du double Cours d'Ecriture satite et de T héologie furent tirés avec 19 correction insuffisante donnée dans les impri- 
meries à presque tout ce qui s'édite; il est vrai aussi qun ceriain nombre d'autres volumes , appartenant à diverses 
Publications, furent imprimés ou trop noir ou trop blane. Mais, depuis ces temps éloignés, les mécaniques ont 
φόάό le Lravail aux presses.-à bras, et l'impression qui en sort, sans étre du iuxe, auendu que le luxe jurerait dans 
des ouvrages d'une telle nature, est parfaitement convenable sous tous les rapports. Quant à la correction, il est 
de fait qu'elle n'a jamais été portée si loin dans aucune Édition amcienne ou contemporaine. Et comment en serait-il 
autrement , aprés toutes Jes peines et toutes les dépenses que nous subissous pour arriver à purger nos épreuves de 
toutes fautes? L'habitude, en typographie, méme dans les moeiileures maisons, est de ne corr ger que deux épreuves 
et d'en conférer une troisíóme avec la seconde, sans avoir préparé en rien le manuscrit de l'auteur. 

Daus les Ateliers Catholiques 1a différence est presque ineomraensurable. Àu moyen de correcteurs blanchis sous 
Je harnais et dont 3e coup d'u1l typographique est sans pitié pour les fautes, on commence par préparer la copie d'un 
bout à l'autre sags en-excepler un seul mot. On lit ensuite en premiere épreuve avec la copie ainsi préparée. On lit 
en seconde de la méme mauiére, mais en coliationnant avec Ja premiére. On fail la méme chose en tierce, en colla 
tionnant avec la seconde. On agii de méme en quarie, en collationnant avec la tierce. On renouvelle la méme opé 
ration en quinte, em collationuant avec la quarte. Ces eollationnements ont pour but de voir si aucuue des fautes 
signalées au bureau par MM. les correcteurs, sur la marge des épreuves, n'a échappé à MM. les corrigeurs sur le 
marbre et le méial. Aprés ces cinq lectures entiéres contrülées l'une par l'autre, ei en dehors de la préparation 
ci-dessus mentionnée, vient une révision, et souvent il eu vient deux ou trois; puis l'on cliche. Le clichage opéré, par 
conséquent ia pureté dü texte se trouvant immobilisée, on fait, avec la copie, une houvelle lecture d'un bout de 1 ὁ 
preuve à l'autre, on se livre à une nouvelie révision, et le tirage n'arrive qu'aprés ces innombrables précautions. 

Aussi y a t-il à Montrouge des correcteurs de toutes Jes nations et en plus grand nombre que dans vingi-cinq 
Imprimeries de laris réunies { Aussi encore, la correction y coüte-t-elle autan: que la composiuon, tandis qu'aiileuis 
elle ne coüte que le dixiéme ! Avs*i en(in, bien que l'assertion puisse paraitre téméraire, l'exactitude obtenue par 
tant de frais et de soins, fsit-elle que la plupart des Editions des Ateliers Catloliques laissent bieu loin derriere elles 
ceiles méme des célébres Bénédictins Mabillon et Moutfaucon et des célébres Jésuites Petau et Sirmond. Que l'on 
compare, en effet, n'importe quelles feuilles de leurs éditions avec celles des nótres qui leur correspondent, en grece 
20mme en latin, on se convaincra que l'invraisemblable est une réalité. 

D'ailleurs, ces savants éminents, plus préoccupés du sens des textes que de la. partie typographique ct n'étant 
pont correcteurs de profession, li«aient, non ce que portaient les épreuves, mais ee n devait s'y trovver, leur 

ute intelligence suppléant aux fautes de l'édition. De plus les Dénédietins, comme les Jésuites, opéraient presque 
toujours sur des manuscrits, cause perpétuelle de la rmultiplicité des fautes, pendant que les Ateliers Cutholiques, 
dont le propre est surtout de ressusciter la Tradition, n'opérent le plus souvent que sur des imprimés. 

Le R. P. De Buch, Jésuite P'ollandiste de Bruxelles, nous (crivait, i] y a quelque. temps, n'avoir pu trouver en 
dix-huit mois d'étude, te seule faute dans notre. Patrologie latine. M. Denzinger, professeur de Théologie à l'Uni 
versité de Wurzbourg, et M. lteissinann, Vicaire Général de 13 méme ville, nous mandaient, à la date du 19 juillet, 
n'avoir pu également! surprendre une scule faute, soit dans le latin soit dans le grec de notre double Patrologie. Eutin, 
le savant P. Pitra, Denédictis de Solesine, et M. Bonetty, directeur des Annales de philosophie chrétieuue, mis au 
défi de nous convaincre d'une seule erreur typographique, opt étó forcés d'avouer que nous n'avions pas trop 
présumé de notre parfaite correction. Dans le Clergé se trouvent de bons latinistes εἰ de bons he:lénistes, et, ce qui 
est plus rare, des hommes trés-positifs et ti és-pratiques, eh bien ! nous leur promettons une prime de 25 centimes 
par chaque faute qu'ils découvriront daus n'importe lequel de v.60s volumes, surtout dans les grecs. . 

Malgté ceo. qui précéée, l'Editeur des Cours complets, sentant de plus en plus l'importance et méme la. nécessité 
d'une correction paríaite pour qu'un ouvrage soil véritablement utile et estimable, se livre depuis plus d'un an, et 
est résolu de se livrer jusqu'à la fin à une opération longue, pénible et coüteuse, savoir, la révision entiere et 
universelle de ses innombrables clichés. Ainsi chacun de ses volumes, au fur et à mesure qu'il les remet sous presse, 
est corrigé mot pour mot d'un bout à l'autre. Quaraute hommes y sont ou y seront occupés pendant 10 aus, et une 
somme qui ne saurait étre moindre d'un demí million de francs est consacree à cel important. contróle. De cette 
maniére, les Publications des Ateliers Catholiques, qui déjà se distinguaient entre toutes par la supériorité de leu: 
correction, n'auront de rivalcs, sous ce rapport, daus aucun temps ni daus aueun pays; car quel cst l'éditeur qui 
ponrrail et voudrait se livrer APRES COUP à des travaux si gigantesques οἱ d'un. prix si exorbitant ? I). faut 
certes étre bien pónétré d'une vocation divine à cet effet, pour ne reculer nt devant la peine ni devant la dépense, 
surtout lorsque l'Europe savante proclame que jamais vo!'umes n'ont été éditós avec lant d'exactitude que ceux de 
la Bibliot:éque universelle du Clergé. l.e présent volume est du nombre de ceux révisés, et tous ceux qui le seront 
A l'avenir porterout cette note. En conséquence, pour juger les productions des Ateliers Catholiques sous le rapport 
de la correction, il ne faudra prendre que ceux qui porteront en téte l'ais ici tracé. Nous ne reconnaissons que cette 
édition et celles qui suivront sur nos planches de métal ainsi corrigécs. On croyait autrefois que la. stéréotvpie 
immobilisait les fautes, attendu qu'un cliché de métal n'est point élastique; pas du tout, il introduit 1a perfection, 
car on a trouvé le moyen de le corriger jusqu'à extinction de fautes. L'IHéebreu a été revu par M. Drach, le Grec 
par des Grecs, le Latin et le Francais par les premiers correcteurs de la capitale en ces langues. . 

Nous avons la consolation de pouvoir finir cet aris par les réflexions suivantes : Enfin, notre exemple a fini pai 
ébranler les grandes publicatinus en ltalie, en Allemsgue, en Belgique et en France, par les Canons grecs de Rome; 
le Gerdil de Naples, le Saint Tliomas de Parme, V Encyclopédie reliqieuse de Munich, le recueil des déclarations des 
rites de Bruxclles, les Bollandistes , le Suarez et le Spicilége de Paris. Jusqu'ici, on u'avait su reunprinier que des 
ouvrages de courte baleine. Les 1n- 4^, οὗ s'engloutissent les in-folio, faisaient peur, et. on. n'osait y touclier, par 
crainte de se noyer dans ces abimes sans fond et sans rives; mais on a lini par se risquer à nous imiter. Bien plus, 
$0us notre impulsion, d'autres Editeurs se préparent au Bullaire universel, aux Décistons de toutes les Congré&zations, 
à une Biographie ei à une Histoire générale, etc., etc. Malheureusement, la plupart des éditions déjà faites ou qui se 
font, sont sans autorité, parce qu'elles sont sans exactitude; la correction semble en avoir éié faite par des aveugle, 
soit qu'on n'en ail pas senti la gravité, soit qu'on ait reculé devant les frais; mais patience! une reproduction 
ουξγροίο surgira bieutót, ne füt-ce qu'à la lumiere de$ écoles qui se sont faites ou 'qui se feront encore, 


TRADITIO CATHOLICA. 
SACULUM VIIJ. ANNUS 7156. 


TOY EN ATIOIZ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ 


IOANNOY, 


TOY ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ, 
ΜΟΝΑΧΟΥ, KAI IIPEXBYTEPOY IEPOXOAYMON, 


ΤΑ ΕΥΡΙΣΚΟΜΕΝΑ IIANTA. 


SANCTI ΡΑΤΗΙ5 NOSTRI 


JOANNIS DAMASCEMI, 


MONAGHI, ET PRESBYTERI HIEROSOLYMITANI, 


OPERA OMNIA QUAE EXSTANT, 


ET EJUS NOMINE CIRCUMFERUNTUR, 


EX VARIIS EDITIONXIBUS, &T CODICIBUS MANU EXARATIS, GALLICIS, ITALICIS ET ANGLICIS, COLLECTA, RECENSITA, 
LATINE YERSA, ATQUE ANNOTATIONIBUS ILLUSTRATA, CUM PRAEVIIS DISSERTATIONIBUS ET COPIOSIS 1NDICIBUS , 





OPERA ET STUDIO 


P. MICHAELIS LEQUIEN, 


MORINO-BOLONIENSIS, ORDINIS FF. PRJEDICATORUM : 
variorum curis adaucta, nempe, 


ANDR. GALLANDII, ANG. MAII, WEGELINI : 


ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE, 


BIBLIOTHEC/AEE CLERI DNA MERNA, TTE 
SIYE ας 


CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTES: ΟΡΘΙΟ RAMOS EDITORE. 


BENED TH 
TOMUS PHIMUS, 


———— uum» ϱϱοϱθ απ ..--ἴ-ἵ--- 


VENEUNT ὁ YOL. 95 FRANCIS GALLICIS. 


— 


EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM, 


. 18 VIA DICTA D'AMBOISE. OLIM PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUM VULGO D'ENEER 
BONISATAM, SEU PETIT-MON TROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PARISINA. 


1865 


TRADITIO CATHOLICA. . 


SAECULUM VIII. ANNUS 756. 


ELENCHUS 


OPERUM οὗ IN HOC ΤΟΝΟ XCIV CONTINENTUR. 


S. JOANNES DAMASCENUS. 


Notitia. col. 9 
Prefationes. | |. 66 
Prolegomena Leonis Allatii. 118 
Dissertationes Damascenica septem. 191 
Dialectica. 518 
Pe Hiresibus liber. 918 
Expositio Fidei orthodoxe. 190 
Pro sacris Imaginibus Orationes tres. 1227 
De recta Sententia liber. 1421 
Tractatus contra Jacobitas. 1433 
Dialogus contra Manicheeos.: | | 1503 
Disceptatio Christiani et Saraceni. 1585 
Opusculi de Draconibus et Strygibus fragmentum. 1598 
— END DR 


Parisis. — Ex typis L. MIGNE. 





NOTITIA. 


(Fasc. Bibliotheca Graeca, ed. Harless, tom. IX, p. 682.) 


Joannes Damascenus, presbyter et monachus, non confundendus est, ut multi fecerunt, 


(a) cum Joanne Mesue, 


amasceno, medico (b), vel cum Joanne Damasceno, Serapionis F. 


itidem medico (c), nec cum Damasceno, episcopo Rhondinensi { , Vel altero episcopo Da- 


masceno, sive Damasci urbis, qui seculo medio decimo sexto 


e animalibus scripsit ad Mi- 


chaelem Cantacuzenum (e), nec denique cum recentiore scriotore Damasceno, monacho et 


hvpodiacono Studita, Thessalonicensi (f). 


(a) Quemadmodum homonymia Theodosii imp., 
qni ante Leonem Isaurum exstitit, Vincentio Bel- 
lovacensi , Antonino Florentino, Andrea Dandolo, 
Joanni Nauclero, Trithemio aliisque fuit fraudi, ut 
Joannem Damascenum szculo IV, sub Theodosio 
primo vixisse scriberent ; ita alios decepit simili- 
tedo nominis, ut Joannem Damascenum nostrum 
confunderent. cum Joanne Damaáceno, medico. 
Vide Latini Latinii Bibl. sacram et profanam p. 79 
b. et 81 a; Petri Bzxlii Lexicon historicum in Da- 
masceno, et Leon. Allatium apud Mich. Lequien 
in Prolegomenis ad Damascenum, ubi errores il- 
los refellunt. Idem Allatius confutat etiam et fabu- 
losa esse evincit, quz? de Damasceno Raph. Vola- 
terranus libro xvi Commentar. urban. falso 
tradens, eum Judazis parentibus natum et ex Ju- 
daismo ad Christianismum conversum esse, etl 
Constantinopolin venisse, captumque 4 piratis 
Saracenis, postea a Theodosio redemptum magi- 
strum ejus epistolarum fuisse, mox abscissam ei 
dexteram, quod in suspicionem proditionis venis- 
set. Ne dicam de fabulis, quas addunt auctor ser- 
monis de Damasceni conversione, Vincentius 
liellovacensis Speculi bist. XVII, 102; Peirus de 
Natalibus, episcopus Equilianus, in Historia san- 
ctorum, IV, 155; Jo. Nauclerus in Chron. aliique, 
restitutam ei manum beneficio Marie, Virginis, 
reductum CPolin. etc. 

(^) Joannes Damascenus , medicus, cognomento 
Mesue, abnepos Abdallz», Damasci regis, secta Mu- 
bammedanus,circa a. 1900 floruit et Arabice scri- 
psit, quz» scripta ejus deinde ex Arabico in Graecam 
et Latinam linguaim conversa sunt. Ex illis aliqua 
S. Joanni Damasceno, presb tero, male tribui notat 
Lambecius VI. p. 148. 151.1213. etc. FApR.—Mediolani 
Im bibl. Ambros. teste Montfauc. in bibl. biblioth. 
MSS. p. 499. — οἱ p. 1199. C. περὶ oappuáxov in 
bibl. Guil. Pelliserii. — ib. p. 382. A. 384. B. 105. 
B. Apkorismi. — lidem cum commento Isidori, 
Lipsie in bibl. Paulina, teste Fellero in catal. codd. 
illius bibl. p. 277. --- Aphorismorum liber : per 
Platon. de Benedictis. Bonon. 1489. 4. — In eod. 
Cesareo XXV. n. 7, est inter. collectanea medica 
Grxco-barbara , Jo. Damasceni remedium pur- 
gandi capitis et stomachi, inscriptum πο com- 
positio Jo, Damasceni. v. Lambec. comm. Vl. part. 
ll. p. 269. — Male autem S. Jo. Damasceno in 
cold. asseritur Joannis, filii Mesuz, s. Moysis, 
Dainasceui, medici Arabis, liber De simplicibus me- 
dicamentis purgantibus, in quinque sectiones divi- 
sus. in codd. Caesareis XXIX. n. &. XXX. n. i. et 
XXXI. n. 2. v. Lambec. Vl. pag. 297 sq. (qui eum 
tradit, duce Conr. Gesnero, vixisse circ. a. C. 
1158, et alia de eo notat : id si ita est, junior ille 
intelligendus est Joannes Mesues Damascenus. ) 
— p. 299 sq. et 505. ed. Kollar. — De medicamen- 
Us, ad purgandum imprimis idoneis, in lll codd. 
Paris, bibl. publ. — De antiquiore Joanne Dama- 


PATROL. GR. XCIV. 
v? 
wA 


sceno, Mesuz filio, medico Syro Christiano, circ. 
a. C. 845. v. Hamberger N. lll. p. 185 sqq. 
et de utroque plura infra in vol. Xlll, in. elencho 
medicor. veterum p. 257 sq. (ubi suo tempore 

lura adnotabuntur, ) ibid. p. 259 sqq. et 27$. ex 
*Jo. Leonis, Africani, libell. de viris quibusdam il- 
lustrib. apud Arabes. — Addatur Jo. Damasceni 
de sacra arte libell. versibus politicis, in cod. 
MMCCCXX VII, n. 57. Paris. bibl. publ. conf. Ban- 
din. cat. codd. Laurent. IIl, p. 357. et Fabr. B. 
Gr. ΧΙΙ pag. 774. Harl. 

(c) Joannes Damascenus, Serapionis F. itidem 
Muhammedanus, medicus, a Joanne Mesue lauda- 
tur. Fabr. V.infra, vol. XIII. pag, 299 sq. et su- 
pra in h. vol. pag. 156. IIarl. 

De Damascio Syro, Peripatetico philosopho, 
vide supra, vol. III. p. 485 sq. — De Damascio, 
ta epigrammatario, supra vol. IV, p. 470 sq. 


arl. 

(d) Leo Allatius in prolegomm. ad Jo. Damasce- 
num, ubi de variis hisce Damascenis disserit, me- 
morat MS. Δαμασχηνοῦ ἐπισχόπου ᾿Ῥονδίνης διάλο- 
Yov μετὰ τοῦ ἡχουμένου τῆς ἁγίας Αναστασίας" ήτοι 
ταλανισμὸν χατὰ τῶν νῦν τῆς Ἑ ἐπισχόπων: 
Damasceni, Rondinensis episcopi, dialogum cum 
abbate S. Anastasia, sive deplorationem episcoporum 
Gracie sua atate. mer :Προσαγορεύω. Fabr. in 
cod. Nanianis LXXXV. n. 5. et CLX. n. 9: 
Παραίνεσις πρὸς τοὺς θέλοντας σωθῆναι μοναχοὺς 
ὡς by συνόπτῳ * τοῦ ἐπισχόπου λογιωτάτου Κυροῦ 
Δαμασχηνοῦ Λιτῆς xal ᾿Ῥενδίνης ' xaX προέδρου IIo- 
λιανῆς * init. : Αδελφοὶ xal πατέρες, ἐπειδη τὸν χό- 
σµον ἀφήσαμεν, etc. In codice posteriore n. 11, est 
quoque ejus«em λόγος πεζῇ φράσει εἰς τὴν δεχάλο- 
γον «οῦ Μωῦσέως * inc. : Δέχα παραγγελίαι εἶναι. 
v. cat. codd. Gr. Nanian. 175. ct 561. — In Mart. 
Crusii Turcogrzcia, libr. iv, inter auctores episto- 
larum LX, nominantur etium Damascenus, Litz et 
Rhendine atque Damascenus, Demonici et Elag-- 
sonis. v. supra, vol. VIII, p. 94. Harl. 

(e) Damasceni, episcopi, librum, communi Grz- 
corum dialecto scriptum, De natwra animalium, 
constantem XC capitibus, quem ex Aristotele , 
AEliano et Phile collegit, atque Michaeli Cantacu- 
zeno, magno domestico, trausmisit, legisse se ms. 
imperfectum tamen apud Petrum Velliam Romanum 
testatur Leo Allatius loco jam laudato ; incipit : 
Συνήθειαν ἔχουσιν οἱ ἄνθρωποι ὅταν θέλουσι νὰ 
ἰδοῦσί τινα µέγαν ἄρχοντα. Fabr.In cod. Taurin. 
CCXLVIIL, fol. 55. est : Damasceni ἀρχιερέως Στου- - 
δίτου συνάθροισις etc., episcopi Studttm — libellus. 
in quo collecta sunt ex veterum philosophorum li- 
bris, quecunque de avibus, el terrestribus aique 
marinis animantibus ab his dicia fuerunt et commu- 
nior interpretatio subditur. Atque auctor catalogi 

codd. 


. (f) Hic est Damascenus, cujus Thesaurus homi- 
liarum in. sanctos lingua Greca vulgari ssepius 


jl 


NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 


12 


Πιο Joannes ex nobili genere (a), patria Damascenus, dignitate presbyter (D) et vitre insti- 
tuto monachus, contumelia causa Sarabaita (c) et pro Mansure, Mamzer (d), ab aliis Arclas (e) 
et propter eloquentiam Chrysorrhoas (f) cognominatus legitur. Damascenus a Cosma, mo- 
nacho docto ex Italia, captivo illuc adducto, eruditus una cum Cosma, Hierosolymitano (qui 
melodi nomine deinde celebris οἱ Majumensis episcopus exstitit). Hinc neglectis, quas Dama- 
sci satrapa olferebat, mundialibus dignitatibus, Hierosolymas in Sabe monasterium. conces- 
sit, ibique in litterarum, sacrarum presertim, meditatione consenuit et prope Sanctuin Sa- 


codd. Gr. Taurin. pag. 567, putat, hanc collectio- 
nem comdem esse, quam Leo Allatius. ( a Fobricio 
etiam citatus) legisse se scribit ; eumdein tamen 
Allatium, addit, subdidisse, non sibi constare, 
nun Damascenus, episcopus Siudita, alius sit a 
Pamasceno inonacho, lhypodiacono Studita, Thessa- 
lonicensi (cujus Thesaurum Fabr. (in not. f) me- 
morat) ; an vero prorsus idem, qui, postea in 
episcopatum assumptus, ingenium rebus historicis 
colligendis exercuerit. Tum observat. confector 
eatalogi, in cod. Taurin. capita numerari XCI, for - 
san quia librarius caput quoddan in ll sectiones 
diviscrit : denique idem auct. cal. adnotat, in 
cod. Taur. nullam operi Dremissam esse przfatio- 
nem ; sed primo capiti De aquila, tetrastichon Si- 
mceonis, lierodiaconi (quod Gr. cum versione 
Lat. evulgavit auct. AM praefixum, atque primum 
caput incipere : Ὁ ἀετὸς εἶναι βασιλεὺς εἰς ὅλα τὰ 
πετόµενα, ete. Harl. 


rodiit Venetiis, ut. 1603. 1618. 4. [ Venet. 1528. 
t Gr. v. bibl. Askew. Ρι 49. — Venet. 1028. 8. 
ap. Anton. Pinell. — Thesaurus monachi Dama- 
sceni, subdiaconi et Studite Thiessalonicens. in quo 
sunt expositiones evangeliorum. Gr:ec. vulg. Venet. 
1612. 1. v. Pinelli cat. 1l. pag. 9. n. 2288. add. 
supra vol. Vill. p. 88. de libro l. Turco-graciz 
Mart. Crusii, οἱ infra, vol. X, p. 501. vet. edit. 
— De Petro Damasceno, v. paulo post ad n. 20. 
Harl.] — Omitto. dicere de aliis Damascenis, ut 
Nicolao Damasceno, Damascio Dainasceno, et Da- 
fasceno, eujus δρᾶμα Σωσανίδος laudatur ab Eu- 
stathio ad Dionysium Periegetem v. 976. Fabr. De 
Nicolao Damasceno, qui a U. 747. ante Ch. nat. 5, 
ab lierode orator missus est ad Octavianum C:e- 
sarem, et nui auctor fuerit dramatis, Σωσανὶς, v. 
supra vol. 1Η, in catalogo Peripateticorum, pay. 
500 sq. et in notitia tragicor. deperditorum pag. 
$135 ; atque utroque loco Fabric. asseruit ei drama 
illud, quod alii nale tribuerunt Joanni Damasceno, 
pag. autem 742. hzsitavil ; sed v. not. (155. —) 
vol. Il. pag 179. — vol. I. pag. 726, in elencho scri- 
ptorum, collectioni gnomicorum Frobenianz prze- 
misso. Scripsit quoque de Aristotelis philosoplia 
et in quosdam illius libros, at Joanni Damasceno 
tribuuntur scholia in Aristotelis χατηγορίας. (v. vol. 
il. p. 209.) ; — epitome organi Aristotelici (ib. 
pag. 220. ) add. infra, vol. IX. pag. 440 vet. ed. in 
cap. de Photio, Bruckeri Hist. crit. philos, tom. 
M. p. 469 sqq. Saxii Onom. l. pag. 200 sq. et quos 
ille citat. De Dainascii Damasc. ἀπορίαις etc. v. 
Villoison. Anecd. Gr. ll. pag. 255. etc. Harl. 

{ Michael Damascenus. Cretensis, scriba codicum, 
V. Moutfaucon. Palieogr. Grec. p. 104. imprimis pag. 
B3. sq. ubi profitetur, se acta. synodi Chalcedo- 
neusis exscripsisse a. Chr. 1525. Harl. ].- 

(a) Patrem Damasceui Sergium τὸν τοῦ Μανσοὺρ, 
quxstürem generalem, Ὑενικὸν λογοθέτην  Abdol- 
meleci Calif Saracenorum , ex Tueopliane veri- 
similiter conjici laudatus Lequien. Fabr. De 
Joanne Damasceno, bomine quidew superstitione 
baud mediocri, et acerrimo imaginum defensore, 
vito tamen sui :evi eruditissimo, systeuatice theo- 
logie conditore et scholasticorum inter Grecos 
proeursore, conf. Heineccii Hist. eccles. σος, 
part. |. cap. 2. δ. vlt. — Cavei Hlist. litt. SS. Eccl. 
bout, |. p. 624 seq. — C. Oudin. comment. de SS. 
eccl, 1. pag. 1715. seq. qui pag. 1717 seq. monet 


et late disserit, Ju, Damasc. primuin ex Graecis Pa- 
tribus exstitisse, qui Eucharistiam esse verum 
corpus et sanguinem Christi lib. iv, De fide orthod. 
cap. 14, docuerit.— L. Ell. du Pin Nouv. Biblioth. 
tom. Vl. p. 401. — "Brucker., l/ist. crit. philos. 
Ill. pag. 554 seq. et in appendice sive vol. VI. 
P D554.— HR. Ceillier. Hist. gen. des aut. eccl. tom. 

VIII. pag. 110 seq. — Hamberger zuverl. Nachr. 
part. ui, p. 528 seq. Saxii Onom. I. p. 84 sq. οἱ 
p. 545, atque alios, quos illi duuimvirt citant ; — 
Schroekh. Hist. eccl. Christ. tom. XIX, pag. 60 sq. 
Quasdam Jo. Daiasceni sententias persequitur 
Moshem. in not. ad Cudworthi systema intellect, 
tom. I. pag. 765. not. s. ed. Leid. 1773. 4. de Dco 
omuia permeante ; — pog. 921.46 similitudinibus, 
quibus S. Trinitas depingitur ;tom. ll. pag. 475 De 
natura angelorum. Harl. 

(b) Presbyterum fuisse, male negat Possevinus, 
qui constantibus veterum testimoniis refellitur. 
Vide Jo. Mierosolymitanum in vita Damasceni 
p. xxi, el ibi notas. 

(c) Apud Vincentium Bellov. XVII. 105. impera— 
tor Theodosius ad Joannem : Sarabaita pessime. 
Nisi legendum — Sabaita, nam in S, Sal:e Laura 
Dawascenum diu vixisse constat ; et. Sabaita di- 
citur Stephanus, ejus fratris filius. Caeterum Sara- 
baite S. Hieronymo epist. 22 Ad Eustoch. (edit. 
nova 18. tom. ll, p. 43. ) Remoboth, monachorum 
genus deterrimum atque neglectum :hi bini, vel terni, 
nec mullo plures simul habitant, suo arbitratu ac 
dilione viventes. De his viri docti ad Regulam S. 
Benedicti c. 1. Cassiauus collat. XVIII. 4 et 7. Pe- 
(rus Crinitus MI. 15. de honesta disciplina, ubi 
Augustiui locum illustrat de Sarabaitis sacerdo- 
tibus. 

(d) Ὑδθριστικῶς, sive per contumeliam dictum 
esse Μανσοὺρ ab lconomachis, tradit synodus. se- 
ptima Act. VI. tom. Ill edit. Binian: pag. 678, fal- 
liturque Cangius, quando de alio, nescio quo, 
Joanne, h:eretico Agyptio, et liec verba et acclama- 
tionem leonomachorum p. 677. Μανσοὺυρ τῷ xax- 
ωνύμῳ xal Σαραχηνέρονι ἀνάθεμα intelligendam esse 

utat,,gloss. Greco in Μανσοὺρ. » cod. Veneto 
larc, CXXX VIII. qui continet Parallela, Damasceno 
attributa, pro Μανσοῦ legitur Μασοῦ, teste cel. Mo- 
rellio in bibl. MS, Cr. et Lat. pag. 85. Add. Jo. 
Fabr. flistor. bibl, Fabr. ἱ. pag. 152. Hort. | As- 
sentior tàmen Theophani, qui pag. 350. Jo. Dama- 
scenum dictum esse, ait, Mansur παππιχῷ ὀνόματι, 
quod avus ejus ita diceretur. Addit Theophaues, 
voee Μανσοὺρ significari λελυτρωµένον, redemptum. 
Prou quo Scylitzz:e et Cedreni cod. monstrum habent 
vocabuli λέντραβον, sed λελυτρωμένον e8se scriben- 
dum, recie idem Cangius adnotavit. Nontam itaque 
contumeliosum erat nomen ipsum Mausur, p!uri- 
bus aliis commune, quam quod per contumeliam 
illud Constantinus Copronymus corruperat in Μαμ- 
ζηρὸν, spurium, quemadmodum ex eodem Theo- 
pliane Cedrenus el auctor Hist. miseellz testantur. 

(e) Ἰωάννου τοῦ 'ApxAà κανὼν διὰ στίχων ἰαμθδι- 
xv εἰς την ἁγίαν Πεντηκοστήὴν. dta inscribitur 
Joannis Damasceni hymnus in Penlecosten, el 
agnoscit nomen ἀκλᾶν, quod arcularium signilicat 
Damasceno tributum Eustathius, Thessalonicensis, 
in commentario ad illum hymnum, apud Allatium 
de Georgiis p. 320. 

(f) Theophanes, Cedrenus lib. Auct. Hist. 
Miscelle XXI. 26. p. 1004. et XXII. 6, p. 1015. 


o, 


13 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. T 


bam est sepultus (a). Certe tumulum Damasceni et Cosme spectatuni eo loco, Joannes Pho- 
cas.(b) meminit. Disciplinis philosophia egregie excultum et eruditione omnivaria ultra il- 
lius seculi exemplum ornatum omnes fatentur : hymnis dulcissimis, scriptisque quamplu- 
rimis, de quibus deinceps dicetur, celeberrimum. In his quod volsellis quandoque non gladiis 
ugnat, narrationesque parum credibiles ingerit, ubi pro imaginum cultu et precibus pro de- 
unctis descendit in certamen, eetati potius, qua vixit, quam ingenio ejus tribuendum existi- 
mo. Diem obiisse videtur non ante a. C. 756 lo. Leonis Isauri et Constantini, Copronymi iras 
parum, quoad vixit, reveritus. Memoria ejus inter sanctos ab Ecclesia Latina colitur 6 Maii, 
a Graeca 29 Nov. et 4 Decembr. Vitam ejus, commentarios de illa, Arabice scriptos, nactus, 
tradidit atque ex illis, ut videtur, fabulam illam parum credibilem de manu Damasceni, per 
S. Mariam restituta, hausit Joannes Hierosolymitanus, post medium seculi decimi clarus d). 
Eam Latine a Lipomanno tom. V, et Surio ad 6 Mai. Grece Ποπ]. 1553, 8, cum oratt. de iima- 
inibus editam, cum Jacobi Billii versione dedere in Damasceni editione Basileenses an. 
273, fol., deinde Grece Papebrochius tom. II Act. Sanctor. Maii, pag. 723, ex codice ms. 
Mediceo, collato cum codice Regis Christianiss. et Latine, p. ur; ex versione Antonii Fran- 
cisci Destieu, S. J. Incipit : τοῖς τετηρηκόσι 56. Idem Papebrochius Constantini Acropolite ser- 
monem de Joanne Damasceno, pag. 731, ex ms. Vaticano dedit Grece, una cum versione Jo. 
Francisci de Rubeis ICti. Incipit : τῷ Ἰωάννῃ τὸν λόγον, τῷ &x Δαμασχοῦ τὰ ἑγχώμια. Nec non excer- 
ta e Grecorum Synaxario et Menmis, Damascenum spectantia. Constantinus Acropolita ve- 
lui paraphrastes Joannis Hierosolymitani, in editione nova Operum Damasceni omissus, at 
Joannes. Hierosolymitanus, a Mich. Lequien Grece et Latine tomo primo premittitur no- 
tis etiam illustratus, quibus nonnulle illius hallucinationes castigantur. Hinc ibidem ex edi- 
tione Damasceni Latina Coloniensi et codice Regio Paris. Latino MMMCMLXVI. sequitur Nar- 
ratjo ex Graeco, ut videtur, conversa, de S. Joannis Damasceni vita et conversatione, que in- 
cipit : Quemadmodum dulce philocosmis exsistit. Preterea excerpta e Vincentio Bellovacensi, 
e Mensis, variaque variorum, veterum precipue, de Damasceno testimonia. Et preclara 
Leonis Allatii de Damasceni scriptis commentauo ex opere ejus inedito de libris apocry- 
his. 
P Amicitia conjunctos (e) sibi habuit J. Damascenus preter Cosmam, melodum, et, a quo 
creatus est presbyter, Joannem, patriarcham Hierosol., Petrum Majumensem et Petrum Da- 
mascenum :diseipulosque,Joannem Laodicenum, Theodorum Abucaram (Carorum episcopum), 
et Stephanum, Eccles. Hierosol. presbyterum ac syncellun, Anastasiumque , monaste- 
rii 5. Euthytnii praepositum, auctorem libri contra Judeos, quem Latine ex Turriani versione 
H. Canisius tom. Π] Anciq. lect. p. 01, edidit. 


CODICES MSS. ET EDITIONES OPERUM JOAN. DAMASCENI. 


(Primum codd. mss. nonnullos paucis commemorabo. Cum autem magna codd. vis in va- 
riis restet bibliothecis, brevitati cum maxime inserviendum est. Adde de codd. Oudin. p. 1730 
sqq. Secundum catal. codd. Anglie, etc., modo plura, modo pauciora, modo singula Dama- 
sceni opp., aut etiam particule ac fragmenta servantur in codd. variarum bibliothecarum. No- 
minantur igitur in tomo I, in bibl. Bodlei., inter codd. Baroccianos, v. 5, excerpta; n. 10 
epistole et bis de fide; n. 15 fragm. de opactis; n. 49 duo opusc., n. 88 de Deo uno; n. 107 
de miraculo S. Michaelis; n. 196, duo fragmm.; n. 197, de passione Domini et alia : — 
inter codd. ΤΑ. Roe, n. 251. narratio (f. fabula) de abscissa manu J. Damasceni et quomodo 
aVirgine Maria sanata fuerit ; — inter codd. Laudi n. 506, Quod panis et vinum consecrata 
non sint signum Dominici corporis, sed ipsum corpus et sanguis Christi ; n. 698, de 22 Lit- 
teris alphabeti (v. infra, n. 90): n. 1229, varia opera ; — inter codd. Bodl. n. 2877, de ima- 
ginibus, de cruce adoranda, de fide , de sanctis, etc. — inter codd. Seíden. n. 3216, libell. 
Hussicus, continens aliquid, ut videtur, ex Damasceno, vel de eo. — In tomi I. parte rr. Cat. 
Oxon. in coll. Merton. n. 612, quinque opusc, — in coll. Mar. Magdal. n. 2333. quedam 
opusc. Latine. — In toino lI, inter codd. Cantabr. n. 219, de quibusdam sanctis, etc. — num. 
1502, opus in IV libros divisum : pr. Deum nemo umquam vidit. — n. 2117,sub indice vago 


Sigebertus Gemblacensis c. 75 De scriptoribus 


eccles. 

(a) Confer Lambec. comm. VIII. p. 620 seq. ubi 
presertim longus locus de Jo. Damasceni profectio- 
ue in urbem Hierosolymitanam el de subsequenti 
secessu in monasterium S. Sabz ex Damasceni Vita 
a Joanne, patriarcha Hierosolym., conscripta, red- 
ditus legitur. Harl. 

(0) Jo. Phocas, szculi xn scriptor, in descriptione 
Terre sancue p. 28. in. Symmictis Allatii. Deinde 
CPolim adductas Jo. Damasceni reliquias, ex Pa- 
chymeris Andronico lib. I. c. 15. observat Mich. 
lequien. 

1c) In Combefisii Bibl, concionatoria errore cala- 
mi, vel typographi, Damascenus traditur claruisse 


a. C. 830, pro 150. Libellus ejus adversus Constan- 
tinum  Copronymum scriptus est post synodum 
Copronymianam, liabitam a. 754, atque. adversus 
illam synodum strinxisse calamum Damascenus 
etiam ex auctore Vite Stephani junioris martyris 
cognoscitur. 

d) Vita a Jo. P3 riarcha Hieros. composita ig 
cod. Coislin. CXLVII. initio vitarum sanctorum m. 
Decembr. v. Μοπί[αις. bibl. Coislin. p. 912. — 
Monachii jn cod. XXXIX. ct XLI. v. cat. codd. Gr. 
Bavar. pag. Η. et 15. — Vindobone in cod. Csss. 
CCIV. n. v. Lambec. notamque Kollar. comm de 
bibl, Cas. V. p. ii. — Paris. in cod. MDLIX bibl, 

a 


τι. 
(e) Vide notas ad Vitam Damasceni, pag. 29. 


45 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 16 


-aut falso (conf. n. 26. dicta), liber, qui Mansur dicitur, de Greco in Latinum translatus. — 1n 
vol. II, in variis biblioth, n. 828, flores ex Damasceno aliisque a Mag. Thoma de Hibernia, 
ᾳοοἱο Sorbonew, collecti. — n. 1608, opera quedam : — 189, de vera traditione ; — n. 5958, 
:5959, 9079, 9291, varia opp. — part. n, Dublini, οίο., n. 507. narratio fabularum Saracenica 
dialecto per J. Damasc. — n. 1019, lectiones ex Damasc. — Paris. in bibl. publ. de variis 
modis quibus res una alteri conjungi dicitur, in cod. MIXV. — de sacris mysteriis, in tribus 
codd. — Jo. Damasc. excerpta e Chrysostomi homiliis in. epp. Pauli, in II codd. (v. infra ad 
n. 4, scriptorum, qu& in. ed. Lequien non exstant), — de hominis natura et animi partibus, 
in Il codd. — capp. de Dei incomprehensibiitate, in Ἡ codd. (nec non in cod. Naniano 
CCXCI, n. 6,sec. cat. codd. Gr. Nan. p. 488). — de corpore et sanguine Christi in cod. 
MMCCCXV. — de libero arbitrio, in cod. MDCIII. — fragmentum de rebus geographicis, in 
cod. MMDCCCXLVII ; et plurima Damasc. opera inserta sunt cod. ΜΟΥ, usque ad cod. 
MCXXIY ; nec paucicodd. París. deinceps laudabuntur. — Montfaucon, in biblioth. bibl. 
Coislin. permultos variorum Damasc. opp. recenset codd. quorum magnam partem, quia jam 
consuluit Lequien, brevitatis studio ad paginas tantum bibliothecae Coisl. ubi illa adducun- 
tur, provocabo ; pag. 143, multa Damasceni opera in cod. XCII. — pag. 271 bis, 274 bis, 306, 
404 — 407, 412 sq. 581 aliquoties. — Venetiis in codd. Nanian. LXXXIII, opera Damasc. 
cum ejus Vita, seu potius sermone de ejus laudibus. — et CCXCI, opus quoddam secundum 
dllorum catal. pag. 170 et 488. — in bibl. Marc. permulta opp. in cod. CXXXIX. — περὶ τῶν 
«θείων xai ἀχράντων µνστηρίων, in cod. CCCCXCV IL. — epist. a Imp- Constant. Copronymum ; 
explanatio XII capitulorum f. anathematismorum, atque ep. ad Theophil. imp. do imagini- 
bus. v. cat. codd. Gr. Marc. pag. 79 sq. 261, 301 et 302. — Quedam in codd. bibl. S. Cru- 
cis Florentia, teste Franc. Anton. Zacharia in Itinere litter. per Ital. p. 97, 98, 99. — Au- 
ctore Montfauc. in diario Ital, pag. 13 (etin bibl. bibl. mss. p. 499 C. b: ac p. 528 D, intri- 
bus codd.) : plura opera Damasc. Mediolani in bibl. Ambros. — p. 62. opp. philosophica et 
rhetorica, Venetiis in bibl. Contarina ; — p. 216, et 217, et 337, varia opp. Rome in ceno- 
bio S. Basilii et in duobus codd. monasterii Crypte Ferrate ; — p. 392, Fesuli in cenobio 
canonicor. regular. Damasceni quedam Latine ; — p. 408, Bononie 1n monast. S. Salvatoris, 
Damasceni τί ἐστι θεός; — p. 433, Venet. in bibl. Julii Justiniani, procurat. Damasceni canon 
et aliqua astronomie opuscula. —'Ab eodem Montfauc. in bibl. biblioth. mss. permulti va- 
riarum bibliothecarum codd. qui Damasceni opera vel pauciora vel plura continent, enume- 
rantur. Hic mentionem faciam plurium opp. Rome in bibl. Ottobon. (I, p. 184 A. C.) in 
bibl. Sfortiana (I, p. 703 A. B, P. 105 B, et p. 706 6). — Venetiis in bibl. Meletii Typaldi, 
Damasc. parallela et alia (p. 478 €) ; — Verone in Museo Jo. Saibante, et Auguste Vindel. 
quedam Damasceni (p. 490 D, et p- 993 B). — Paris. in bibl. Coislin. opera, Slavice ( PA8. 
1042 B). — Varia opp; in codd. Bavar. v. cat. codd. Gr. Bavar. p. 10, 11, 12 sq. 18, 51, et 
pluribus locis. — Bibl. Vindobon. Cesaream abundare codd. qui multa variaque Damasceni 
opp. continet, uno obtutu videbis in indice ad Nesselii catal. Ceesar. p. 75 sq. Hic nonnul- 
Jos, precipue qui particulas aut fragmm. Damasc. continent, codd. duce Lambecio, doctius 
et copiosius eos recensente, indicabo. In vol. 11, cod. XIX fin. Damasceni preces sacre (pag. 
E — jn catenis in Lucam, Ep. ad Romanos et in precipua V. ac N. T. in codd. XLIV, 
XLVI et XLVII. (Ita haud infrequens fit inentio Damasceni in catenis in libros sacros, supra 
in vol. VIII, p.679, etc.) In vol. V. p. 245 sq. ; incod. CCXLVI, n. 12 (eujus lect. interdum 
discrepant ab ed. Paris. 1619, F. p. 931 sqq.) ; et vol. VII, p. 227 sq. in cod. LXIV, n. 3. ora- 
tio de incorruptibili corpore Christi, quod in sacra synaxi accipimus. — Wratislavie in bibl. 
Rehdinger. opp. v. Kranz Memor. illius bibl. pag. 83. — Mosque in bibl. synod. in cod. 
XIII, s. variis scriptis contra Latinos, fragmm. in specie in orat. εἰς τὴν θεόσωµον ταφἠν' V. 
Matthei notit. codd. Gr. Mosq. p. 21 et 22. — Excerpta sunt aut fragmm. in variis codd. 
Laurent., sicin cod. XX, n. 8 et 9, plut. 71 De pn terra et caput dialectieum De nomi- 
nibus, etc. v. Bandin. cat. codd. Laur. Ill, pag. 14. — conf. paulo post ad n. 1. — Citatur 
Damasc. a J. Cantacuzeno contra Palamam, in Opere anonymi adversus eumdem et in The- 
sauro orthodoxe fidei. Conf. Bandin. cat. cit. I, pag. 254, 358 et 433. — Inquot codd. Es- 
eoríal. multa variaque Damasceni opp. reperiantur, discimus ex Plueri Itinerar. per Hispan. 

. 115 sq. — De quibusdem codd. Damasc. memorabilia quaedam adnotavit Montfauc. in Pa- 
Imogr. Gr. p. 58, 65 sq., 303 sq. et p. 404; in diplomate quodam Greco nominatur Dama- 
sceni dialogus. — En nubem codd. | et tamen deinceps variorum opp. codd. haud paucos 
adhuc suis locis excitabimus. Harl.] 


Graca editiones. 


Liber de fide orthodoxa, cum orat. de iis, qui in fide obierunt, prodiit Greca auspiciis 
Jo. Matthei Giberti, Veronensis episcopi, cum prefat. Donati Veronensis ad Clementem VII, 
pontificem, "Verona apud Stephanum et fratres Sabios, 1531, in-4, typis luculentis. Fabr. 
Rarissime hujus edit. quam habeo, inscriptio est: Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ ἔχδοσις τῆς ὀρθοδόξου 
πίστεως. Tou αὐτοῦ, περὶ τῶν ἐν πίστει χεχοιμημένων. Joannis Damasceni editio orthodoxe fidei. 
Ejusdem de iis, qui in fide dormierunt. Verone, MDXXXI, 4. Dedicationem Latinam sequitur 
Preefatio Donati Veronensis, Greece scripta, in qua laudat et Damascenum et Joann. Mattheum 
Gibertum, episcopum Veronens., cujus jussu et impensis, se, fátetur, collatis exemplaribus, 
opus descripsisse e£ à mendis purgatum dedisse, chalcogrephis typis exprimendum. Add. 


19 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 20 


cisco Combefisio et Phili ppo Labbeo (a) designata videbatur, occupavit cum summa laude (0) 
atque egregie obivit, publicatis Grece et Latine J. Damasceni Operibus sic, ut non modo 
plura inedita ex mss. in lucem protulerit primus, aut Latine tantum vulgatis Greeca addiderit : 
sed etiam, que utraque jam lingua exstabant, castigaverit reddideritque nova vel castigata 
versione illustriora, et doctis notis, premissisque preter priorum prefationes editionum 
luculentis prole omenis atque de doctrina Damascqni dissertationibus (c) explicuerit, Paris. 
1712, fol. II volum. Non me fugit, hoc opus certatim laudatum esse, et laudatum esse ex 
merito a Diariorum eruditorum scriptoribus, in Ephemeridibus Paris. a. 1712, mense Januar. 
in Actis erudit. que Latine eduntur a. 1718, p. 1, et que Germanice, tom. I, p. 311, 365, in 
Diario, quod sub Novi Musei titulo, itidem vernacula lingua Lipsie menstruis intervallis 
prodit (never Bücher-Saal) parte xxxii, p. 600, ete. (d). Sed puto tamen ab illis mihi relictum 
esse locum obsequendi instituto meo, quod in aliis scriptoribus Grecis hactenus observavi, 
ut Damasceni scripta secundum ordinem editionis hujus optime lectori adnumerare, mihi 
iceat. 


licea 
TOMO I. 


In hoc familiam ducit ΠΗΓΗ ΓΝΩΣΕΩΣ (e) sive opus tripartitum, quod titulo Fontis scientie 
auctor ipse commendavit, hoc est Dialectica, liber de haeresibus, et liber De orthodoxa 
fide (ῃ. Ao aus uu nuns | 

1. Κεφάλαια φιλοσοφικἀ. Capita philosophica, sive Dialectica, cum prefixa epistola ad 
Cosimam, Majumee jam episcopum, adeoque scripta post a. c. 743, p. 1-74. Hujus diale- 
etice, in qua Porphyrium de quinque vocibus et Aristotelis logica scripta secutus Damascenus 
est, compendium Latine prodierat in antiquis editionibus, ex versione fortassis Burgundionis, 
Pisani. (v. Bandin. cat. codd. Gr. Laur. I, p. 273.] Ac in editione Basil. 1575, Grecis fusio- 
ribus epitome Latina male accommodatur. Eamdem epitomen interpretatio Arabica repra- 
sentat teste Lequinio, que non est edita. Idem Greca integra ex pluribus codicibus regiis 
mss. et editione Basil. recensuit, novaque versione donavit. Fabr. [In bibl. Britannicis 
secundum eat. codd. Anglie, etc., in tom. 1, in bibl. Bodlei. sunt n. 298, 702, 1882, opera n.1 
et 3 (a Fabricio signata : — (eadem inter codd. bibl. Harleiane, n. 5649, et in cod. Bavar. 
CLXI, teste cat. Gr. codd. Bavar. p. 62.) — n. 2524, Damasceni. 1) Logica; sed, adnotante 
eatalogi confectore, ordo capitum a 25 ad 32, non prorsus idem est, qui in editis, uti codex 
hic ms., ita et alii pro uno eodemque opere habent, quo in editis pro binis habentur, ο. g. 
dialectica et de ortbodoxa fide. Et cerle epistola ad Cosmam episc. plane evincit, non esse 
distincta opera : habentur in hoc cod. nonnunquam etiam scholia, sive noue longiores, sed 
rariores , ubi alicubi in summo margine legitur τοῦ αὐτοῦ Ἰωάννου etc. 2) de orthodoxa fide. — 
n. 3614, de orthodoxa fide : logica; introductio dogmatum, ad J. episcop. Laodicee, qua 
reultum differt ab edita; epist. de trisagio ad Jordanem, archimandritam, que non concordat 
cum excusa. — Inter codd. coll. Etonens. tom. II cat. n. 1823. Logica, elementarium, de 


(e) Labbeus, Paris, 1652, in-4, edidit conspectum 
eperum Damasceni, in quatuor partes tributorum, 
in quo non vult videri usus transmissis ab Alla- 
tio, sed de illis, velut necdum sibi visis, loquitur, 
licet Allatius in epistola ad Nihusium, quie Sym- 
mictis p. 446, inserta est, liaud obscure plagium 
ipsi eo nemine objiceret. Idem Labbeus toin. 1 libri 

scriptoribus ecclesiasticis, a. 1660 editi, p. 556, 
conspectum suum nova editionis Damasceni me- 
morans, quam (um demum, inquit, aggrediar, cum 
es aliis occupationibus liber emersero, et eruditos 
viros, quorum operam auxiliumque etiamnum im- 
ploro, in subministrandis ad eam perficiendam sub- 
sidiis paratiores [uero expertus. |Conf. Oudin. |. c. 


. 1736. 
dri Couspectus operum Damasceni a Lequinio 
8. 1700 Parisiis separatim editus est; atque exstat 
preterea in Diario eruditorumHanoverauo J. Geor- 
gii Eccarti (Monathlichen Auszug) a. 1700, mense 
Augusto p. 526 seq. Vide et Memorias litterarias 
Trevoltinas 43709 mense Augusto, p. 1440 scq. οἱ 
a. 1715, p. 1 seq. Seripta, qux» in duobus tomis 
Lequinii non exstant, et in conspectu, vel Lequi- 
ni&no, vel Labbeano, aut! Allatii catalogo, conme- 
morantur, referam infra post notitiam editionis 
Lequinianz. 
(c) Dissertationes Damascenicm, ab editore operi 
premisse, sunt septem. 1, de processione Spiritus 
Il, de auetoritatibus, quibus Eutychiani li:ere- 
-Sin suam tuebantur. III, de epistola, Chrysostomo 
tributa, ad Cesarium monachum, ct aliis quibus- 
daw, a Damasceno primuni laudatis scriptis. lV, de 
epistolis ad Petrum Fullonem de Trisagii additione, 


οἱ de expositione fidei inter Justini, martyris, 
opera. V, de oratione Damasceni de iis, qui in fide 
obdormierunt et de purgatorio secundum orienta- 
lis Ecclesia sensum. Vl, de azymis et postremo 
Cliristi Paschate, et ΥΠ, de Christianis Nazarenis 
et eorum fide, nec non de Ebionitis. [In introduct. 
$. prz f. recenset idem omnes versiones Lat. atque 
editt. tam Latinas, quam ' Grzecas, et Grzco-Lati- 
nas. ldem judicat de Damasceni libris et scribendi 
genere, οἱ Baronii sententiam, in. multis. Daua- 
sceni scriptis fidem vacillare et compluribus ipsum 
scatere mendaciis, contra Casaubonum et Gerh. 
Vossium defendere studel. Harl. 

(d) Add. censuras in : Baumgartenii Nachrichten 
von merkwürdigen Büchern, tom. Vlll, p. 511—529) 
in primis Oudin. |. c. pag. 1762 sqq. in cap. 6 ex 
Eccarto repetilus est conspectus opp. Damasc. a 
Lequinio separatim edilus ; cum auctario dein in 
cap. agitur de ipsa Mich. Lequien edit. iisque 
Damasceni scriptis, quze in utroque vol. continen- 
tur ; tum pag. 1767 sqq. in cap. 8 de przrogalivis 
atque defectibus illius editionis, et pag. 1774 sqq. 
in cap. 9 legitur discussio operum, quie tomo Il 
editionis illius continentur. — llla Mich. Lequieu 
ed. recusa est Venetiis 4748 fol. et in fronte lau- 
datur : Editio novissima Veneta longe aliis accura- 
tior. Harl. 

(e) Vide notas ad Vitam Damasceni , scriptam 
a J. Hierosol. pag. xix, et Allatium de Damasceno 


(^ Hinc etiam illa tria opusc., praecipue n. 14 
et 5 memorata, in aliquot codd. junctim posita 
sunt. Jlarl. 


91 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. c2 


Auabus naturis et una hypostasi ; — Cantabrig. in bibl. publ. n. 2297, introductio dogmatum, 
clementarium a voce S. Damasceni ad J. episc. Laodicem, ac n. 1, 2, 3, a Fabr. signati. — 
wn. IF cat. n. 2276, inter codd. Voss. definitiones philosophices. — In bibl. publ. Paris. de 
dialectica in viginti et duobus codd. — de haeresibus in codd. quatuor. — Orthodoxe fidei ex- 
positio in codd. viginti et septem, secundum catal. etc., tom. 1I.— In Coislin. cod. CCCLXXV, 
dialectica capp. 150, quorum quaedam desunt ab initio, quedam sunt transposita. — in cod. 

CCCLXXYIIL, tribuitur Damasceno lib. De azymis (de quo vide infra, n. 24.) teste Montfauc. 
in bibl. Coislin. p. 584 et 585. — Matriti in cod. reg. LX XXII de fide orthodoxa, et cod. CXV, 
Logica : de quibus codd. multus est Iriarte cat. codd. Matr. p. 303 et 455 sqq. — Auguste 
Yindel. Logica, iterumque cum op. de orthodoxa fide, in Il codd. — In bibl. Cesar. Vindob. 
vol. V. Lamb. n. 1, 2, 3, incod. CCII. — n. 1, et definitiones theologicae, in cod. CCI. — n. 1 

et 3, in cod. CCIII, atque CCV, et CCXCIII, et n. 1, cum antiquis Grecis scholiis margin. 

tabulis synopticis et prolegomenis generalibus de philosophia, ad n. 3, in cod. CCIV. — 
Logica in capita L divisa, in cod. CCXCIV, v. Lambec. comm. V, p. & sq. ubi Kollar. in nota 
de vuc. Majuma, h. e. portu maris, et festivis ludis, in honorem Dionis Veneris primo vere a 
Gazais praesertim celebratis nomineque Majumarum insignitis multus est (a),—p. 1 sqq., p. $ 
sq. uhi Kollar. de illo cod. et de breviore Damasceni Logica curatius disserit; p. 9 sq. ubi 
notat Kollar. prolegomena gener. in cod. CCIV, nequaquam esse in Damasceni Logicam, sed 
in Porphyrii 1sagogen de quinque universalibus predicamentis; p. 12 sqq. ubi eonf. Kollarii 
not. p. 323, p. 535 et 539. — Tum in vol. IV n. 1 et 3, ac 21, item definitiones theologica per 

Interrogationes et responsiones, in cod. CXLVII. — Excerpta ex operibus, n. 1 et 3 indicatis, 

in eod. CLVII. — Ex opere de orthodoxa fide fragmentum de processione Spirit. S. in cod. 

CLXI, et caput de virginitate, in cod. CLXV. — Fragmenta quadam miscellanea, in eod. 

CLXXXVII. — Primo institutiones de decretis et placitis, et dialecticze caput 1 de cognitione 
in cod. CLXXXVIII. — N. 3, in cod. CXCVIII, in quo opus divisum est in capita cxLiv et 
duobus sequentibus, et in horum ultimo opus divisum est in capp. cn; et margiui apposita 

sunt antiqua nonnulla scholia; denique p. 177 sq. exstat appendix quaedam de divinis nomi- 

nibus. v. Lambee. V, p. 268 seq. et 210 seq., p. 340, p. 358seq., p. 384, 447, 450 οἱ 478 sqq.—: 
Atque in vol. VII, p. 382; in cod. XCV, 6, Logica cum praefat. ad Cosinam, episc. Majumee, 

portus et emporii Palestine. — Venetiis in cod. Marc. CXL. et D. μι n. 1 et 3. — in 604. 

CUCCXCIX, Opus n. 3 in centum capp. divisum : — in cod. DLXXXVII, Dialectica, cum epi- 

stola ad Cosinam : v. cat. codd. Gr. Marc. . 80, 265 et 308. — Florentie, in bibl. Laurent. 

sunt in variis codd. modo capita philosophica et theologica ; modo excerpta ex dialectica et 

capitibus philosophicis; aut caput de nominibus; ΔΡ excerptum de Deo; modo dialectica 

secundum breviorem methodum; modo expositio orthodoxe fidei; modo citatur Damasc. in 

alienis operibus. Brevitatis studio ablego lectores ad Bandini catal. codd. Gr. Laurent. (ubi 

interdum ille uberius persequitur ordinem rerum argumentaque aut differentiam codd. ab 

editis aliaque notatu digniora), tom. I, pag. 255, et 273, οἱ 422, 1 et 2; ac tom. Ill, p. 3758 

seq.; rursus in tem. fI, p. 492, 3, tom. III, p. 4, n. 7. p. 11 sqq. n. 1, 2, et De divin. nominibus . 
n. 9. — p. 34, n. 2. — p. 324, n. 20. ex J. Damasceni capp. theologicis aliisque Patribus 
excerpta de Spiritu S. — pag. 394, cod. XIV, n. 2. add. supra in notit. codicum generali, sub 
finem. — Taurini in bibl. Regia, capp. philosophica in codd. CCXV et CCLXXXVII. 
— Vita Damasceni a J., patriarcha Antiocheno, scripta; — de S. Trinitate (s. caput VII, libri 1, 
De fide orthod. tom. I, p. 131, ed. Lequien). De divinis nominibus et de loco Dei, in cod. 
LIV. v. cat. codd. Gr. Taur. p. 308, 384 et 157. Harl. 

2. Περὶ αἱρέσεων &v συντονίχ, πόθεν foEavco χαὶ πόθεν γεγόνασιν. De centum haeresibus compen- 
dium, unde orte sint et quomodo prodierint, pag. 76-118 (b). Ex S. Epiphanii Anacepha- 
leosi ad verbum fere repetitum, cui ex Theodorito, Timotheo et Sophronio paulo plusquam 
vginti sectarum enarrationem et de Mohammedanis nonnulla Damascenus subjecit (c). In 
wnoribus editionibus occurrit Latine tantum, ex versione Joachimi Perionii. In Coloniensi, 
alia legitur interpretatio incerti auctoris, quem Lequinius putat Burgundionem Pisanum. 
Parlem postremam de Mohammedanis Grece e codice Augustano suppleverat Latinamqeue ver- 
sionem addiderat Fronto Duceus in editione Damasceni Latina. Paris. 1619, in fol. Grece 
librum integrum primus ex codice Regio Paris. MMCCCXXXVI, vulgavit J. Baptista Cotelerius 
cum versione sua et notis, in tomo primo Monimentor. Ecclesise Greecie, París. 1677, in-4, 
p. 218, 331. Lequinius preterea contulit cum codicibus regiis MMMCCXLIV et MMCMXXX, 
atque Augustano, nec non illo, quo Perionius ad versionem suam concinnandan est usus, et 
cum Epiphanio ceterisque heresiologis, et uberiores notas adjunxit. Professio fidei, qua 
librum de herresibus obsignavit Damascenus, Graece vulgata est a Lambecio VIII, p. 426. Fabr. 
S. pag. 898 sqq. ed. Kollar. cujus notas pag. 901 et 903 conferes, de cod. Cesar. XLIV, n. 43, 
ubi exstat Damasceni epitome Panarii s. operis Epiphanii adversus 80 heereses cum conti- 
nuatione ad suam usque etatem. Illum epilogum totum , quem Lambec. Graece evulgavit , 
reddidit quoque Gr. et Lat. Lequien in sua edit. tom. I, p. 117. Idem liber de haeresibus ex - 


. (a) Lambec. de illis ludis, de Majuma, et de Co- — Dillii valde discerepans. 

8ima, episcopo Majumz, late. disputat. in. comm. (^) Conf. de additamento quodam p. 115 s«. 
vol. IV, p. 270 sqq. de cod. CXLVII, iu quo, n. 14, — Waich. hist. hxres. tom. XI. pag. 352 seq, [lar 
e$t Damaseeni Dialectica, ab edit. Lat. Jac. (c) Conf. supra, vol. Vlll p. 2605 sq. farli. 


23 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 2i 


stat in cod. Cresar. CCIl, n. 3. v. Lambec. V, Ρ. 5sq ibique not. Kollar. In eod. vol. p. 957, 
in cod. CCXLVII, n. 16, sunt capita falsorum dogmatum heeresium Massalianorum , at, judice 
Kollario, hoc syntagma ex iisdem auctoribus eorumque similibus congestum esse videtur, 
. e quibus Damasceni compendium de heresibus est collectum, quia codicis illius Ces. de 
Massalianis capita eadem , sed correctiora et pleniora, omnino sint cum iis, qua Cotelerius in 
Eccles. Gr. Monument. tom. I, pag. 278, in lucem protulit. In eod. cod. CCXLVII, n. 25, est 
Damasc. liber contra hereses, at multo auctior. V. Lamb. V, pag. 266 sq. ibique Kollar. — 
Varia Damasceni fragmm. ex opere eontra heereses exstant in eod. CCLI, sive anonymi cujus- 
dam locis communibus asceticis. Plura dabit Lambec. V, pag. 324. sqq. — Damascenus in 
lib. de heresibus tom. T, p. 302, ed. Coteler. Collyridianorum s. Collyridianarum, mentionem 
facit : de quo loco et heresi Collyridian. quedam adnotat Kollar. ad Lamb. VIII, p. 303. 
Lambec. vero ipse late demonstratum it, errasse Collyridianos, qui, B. Mariam pro dea ha- 
bentes, morti eam non fuisse obnoxiam falso crediderint. add. Walch. Hist. heeres. tom. Ill, 
p. 625 sqq. de secta illarum feminarum, et infra, n. 31 (a). — In Th. Gale cod. XX. s. cat. 
codd. Anglie, efc., [1, n. 5855. catalogus hevreseon ex J. Damasceno. — In cod. Coislin. XXXIV, 
fol. 195, de quo v. supra, vol. VIII, pag. 265. not. ee. — Vid. quoque Montfauc. in bibl. 
Coislin. p. 111 de cod. XXXVII, sive Niconis collectione locorum tam S. Scripture, quam 
Patrum, in his J. Damasceni amplissima. — Paris, in quatuor codd. bibl. publ. Add. Oudin. 
|. c..pag. 1738. de codd. Hari. 

9. "Ex6oct; ἀχριδῆς τῆς ὀρθοδόξου mlavsox. Orthodoxe fidei accurata. expositio , pag. 123-304. 
Capitibus centum (a) , non quatuor libris hoc opus a Damasceno distributum est, ut ex Gree- 
eorum codicum mss. inspectione Lambecius et Lequinius testantur (b). Addit hic vir 
doctissimus, nec in editione Greca Veronensi 1531, in-4, partitionem in libros quatuor exhi- 
beri: quod de contextuipso verum est; sed in summis paginis per totum opus, quatuor 
librorum numeri notati comperiuntur. Nec illa divisio in vetustis prisce versionis Latine 
MStis occurrit, nisi forte secunda recentiorique manu et atramento in marginalibus quorum- 
dam oris adnoteta. (In bibl. Tarvisiana Rubrice libri Jo. Damasceni, presbyteri, in. quo est 
traditio certa orthodoxe fidei, traducta de Greco in Latinum a Burgundione judice cive 
Pisano sub. Eugenio 1II Pont. Maz. apud Montfauconum p. 75. Diarii Italici, [et in bibl. bibl. 
mss. I, p. 482 E.] Vestigia distinctionis in quatuor libros jam deprehenduntur apud S. Thomam 
Aquinatem, et Vincentium Bellov. XXVH, 102, Speculi naturalis, .qui versione Latina usi 
sunt. Quamobrem existimo, inquit Lequinius, ejusmodi partitionem a Latinis excogitatam 
introductamque fuisse ad instar quatuor liborum Petri Lombardi. Nam ut inter Latinos 
scholasticos Petrus hic, Maegister sehtentiarum, tot aliis preivit (c); ita primus fuisse 
Damascenus inter Grecos Ecclesie doctores cognoscitur, qui plenius et σωµατικώτερον sub- 
liusque universum theologie systema ordine fuit complexus, ipsis plerumque verbis, qui- 
bus divina mysteria edisserit, usus prmeclarorum Patrum (Basilii M.,Gregorii Nysseni, 
Nemesii, Athanasii, Epiphanii, Chrysostomi, Cyrilli Alex., personati Dionysii Areopag., 
Leonis M., Leontii Byz., Maximi confessoris, precipue vero Gregorii Nez.). Adnotationes 
Roberti Groshead, sive Capitonis, Lincolniensis episcopi, qui steculo XIII in Anglia claruit, in 
librum Damasceni de orthodoxa fide, male e Greco interpretatum, memorat Jo. Lelandus, 

g. 285, De scriptoribus Britannicis. Sed nec Burgundionis (d) interpretatio, nec Roberti 
adnotationes hactenus edite sunt. Item Robertus in libro de cessatione legalium pag. 92 
et 167, citat Joannem Dàmascenum in lib. Sententiarum, opus hoc innuens. Jac. Fabri, 
Stapulensis, versio cum Jodoci Clichtovei commentariis prodiit Paris. 1507 ; in-4 ; ac deinde 
eropius tum Grecis addita, tum sine illis, ut supra in editionibus operum Damasceni retuli. Post 
Fabrum vertit Jac. Billius, cujus interpretatio in editionibus Latinis Paris. a. 1577, 1603 et 
1659, fol. occurrit, et subinde indiget castigatione, ut Rich. Simoni etiam notatum tom. 1 
Bibl. selecte p. 35. Sedebat animo , inquit Combefisius, Clichtovei hominis nihil Graci, 
commentariis remotis, quibus onerati potius libri de fide, quam serio illustrati, puriorem 
textum multiplicum codicum collatione, nova etiam seu interpolata (Billiij] versione auctum 


(e) Uti in cod. Laurent. XVI. 2, v. Baudin. 1. 
P. . lHlarl. 

(9 Add. Bandin. |. c. tom. lI. pay. 274, ubi cod. 
Laur. XX!il. habet. capp. Ciil, uti alii : conf. ad. 
n. I. de codd. Harl, ] 


inquit, ejus exordium afferat Zanettus (l. c.), 
atque illu eto contulerim cum vetustissima edit. 
Veneta, a. 4514, qus ex versione Jacohi Fabri 
Stapulensis expressa legitur in titulo, una eadem 
que cum illa mihi visa est. — Fortasse Faber in- 





(c) Jac. Thomasius Diss. de doctoribus schola- 
sticis Latinis, J;ips. 1676. 

(d) Conf. Oudin. tom. Il. pag. 1296 sqq. — Ex- 
stat bzec interpretatio in aliquot mss. codd. Venet. 
jn bibl. Marc. inter codd. Lat. in cod. LXXXIII. 
opus in centum capp. distributum est, sine ulla 
librorum divisione; cujus jnitium attulit Zanetti 
jn cat. illorum codd. pag. 59, de quo cod. et Bur- 
gundionis versione disputat Jo. Domin. Mansi ad 
Fabricii Bibliotli. Lat. med. et inf. zetatis, tom. |. 
pag. 909 (ubi de Burgundione, s. Burgundio co- 
piosius agitur), et contra Fabricium, negantem 
versionem illius operis unquam paruisse, « cuui, 


terpretis Pisani versionem reformavit, atque hinc 
inde interpolavit. » — In bibl. publ. Paris. intet 
codd. Lat. cat. vol. Ill, cod. MMCCCLXXV, el 
quatuor sequentibus, occurrit Burgundionis inter- 
pret. atque in cod. VIIMDCCX. m. 9. vol.1V. pag. 
3587. notante auctore catalogi. « Damasc. traditio 
orthodox:e fidei, Guidone sive potius, Burgun- 
dioue, judice Pisano, interprete. » In cod. MMCLV. 
est versio, nulla interpretis mentione. — 1n codd. 
Oxoniens. n. 607. 612 et 1609. catal. — Floreit. 
in bibl. S. Crucis, bis. V. Zacharie ler litterar. 
per ltal. pag. 97 οἱ 98, etc. Harl. 


23 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 26 


edere, atque ad fontes, Patres scilicet antiquiores, quos tolos Damascenus loquitur, g se nihi 
scribere professus ipse, reducere. Quod Combefisius aliis occupatus implere supersedit, magno 
studio Lequinius exsecutus est, qui hoc Damasceni opus, servata utraque et capitum et libro- 
rum distinctione, ad Gr&cos codices mss. accurate recensitum "cum nova versione sua et 
notis exhibet. Non omittendum, quod epitomen universe theologie ex hoc Damasceni opere 
contextam vulgavit Christophorus Pelargus Francof. ad Viadrum 1605 in-4, qui cum in 
reformatorum partes trahendum illum scriptorem duxerit, ex nostratibus B. D. Balthasar 
Mentzerus, avus, Giesse a. 1614, edidit et respondente Jo. Sauberto Altdorfino publice 
defensitavit delineationem  brevissimam libri ΤΙ Damasceni de orthodoxa fide, in qua 
auctoris hujus de Christo θεανθρώπῳ sententia fuerit et confessio, contra infelices nonnullos 
rerum theologicarum criticos ad oculum ostenditur. Constat etiam B. D. Eliam Vejelium, 
Ecclesi:& Ulmensis antistitem meritissimum, a longo tempore id agitasse consilii, ut Dama- 
sceni hoc opus ad mss. codices Augustanee (a) et Ceesare& bibl. recensitum Grece etLatine 
cuin commentariis ederet ; sed preclaro proposito fatum viri presstantissimi intercessit. 
Duas interpolationes, lib. ut c. 3 et 7. in codicibus aliquot mss. repertas et Damasceno ab 
aliena manu insertas, Grece et Latine dedit Lequirmius, pag. 659-661. Quee porro sub 
Cyrilli, Alex., nomine Jo. Wegelinus edidit de SS. Trinitate, et Aubertus tomo ultimo operum 
Cyrilli exhibet, jam supra p. 571, notare me memini esse Damasceni, licet e Cyrilli scriptis 
magnam partem repetita. . 
Á. Πρὸς τοὺς διαδάλλοντας τὰς &yloc εἰχόνας. Adversus eos qui sacras imagines calumniantur. 
Λόγο: ἀπολογητικοὶ tres. pag. 307-390. ἐπιστολιμαίους λόγους vocat Jo. Hierosolymitanus in Da- 
masceni Vita cap. 14, meminitque eorum iterum cap. 33. Primus scriptus est post a. C. 727, 
Leonis Isauri decimum, quo ille edictum adversus imagines promulgavit, sed ante quam καλὸς 
ille ποιμὴν τῆς λογικῆς Χριστοῦ ποίµνης, quibus verbis Germanum, patriarcham Constantinop.,(b) 
Damascenus p. 305, intelligit, a Leone depositus esset, quod accidit sub extremum anni 
129. Secundus post Germanum in exsilium pulsum, cujus meminit p. 336 : Καὶ νῦν 6 µαχάριος 
Γερμανὸς, 6 Bip χαὶ λόγῳ ἑξαστράπτων, ἑῤῥαπίσθη, xai ἑξόριστος Yéyove, xal ἕτεροι πλεῖστοι ἐπίσκοποι 
xii πατέρες, ὧν οὐχ οἵδαμεν τὰ ὀνόματα. Tertius, quem Joanni Damasceno sine magna causa 
abjudicat Humfredus Hody prolegom. ad Chronicon Joannis Malale| cap. 32, secundo est 
simillimus, et scriptus uterque adhuc ante anathema adversus Leonem pronuntiatum publice, 
hoc est ante annum ejus tertium decimum, Christi 730 (c). Prodierunt primum cum Vita, 
a Joanne Hierosol. scripta Grece, edente Nicolao Majorano, qüi eos cardinali, Joanni 
Petro Caraffe dedicavit, Rom. 1553, in-8. Latine vertit Godfridus Tilmannus, Carthusise 
Parisiensis monachus, París, 1555 in-Á (e); Antwerp. 1556, in-12. Ante eum Petrus Franci- 
scus Zinus, Venet. 1554, in 8 (n), cujus versionem additis Grecis recusam in Basileensi, 
edit. 1575, etiam Jac. Biliius in Latina sua editione servavit, additis paucis castigationibus, 
Paris, 1571, 1603, 1619. Denique (ne de Gallica versione dicam vulgata Virduni 1573), 
Lequinius ex utraque interpretatione Latina nova tertiam concinnare opere preüum 
duxit, adhibitis etiam emendationibus Billii (f). Singulis hisce libris a Damasceno subjuncta 
sunt loca varia Patrum pro imaginibus, quorum indicem hoc loco subjiciam [v. Walch. Hist. 


λατ., XI, p. 322 sq.] 


(a) De Augustanis codd. vide B. Antonii Reiseri 
catalogum mss. bibl. Augustanz, pag. 29. 
sareis Lambecium lib. v. p. 1. etc. Fabr. Tum in 
cold. (411, et tribus seqq. it. in cod. CCXCIII 
ejusd. vol. — In bibl. Taurin. codd. CCXV. et 
CC LXXXVII. vid. eat. codd, Gr. Taur. ρ. 508 et 
584. — Paris. in bibl. publ. codd. XXVII. add. ad 
n. 1. scripta. — Ex cap. 15 libri iv. de orthod. 
fide recepta est particula in Litwrgiis SS. Patrum, 
Paris, ap. Guil. Morell. 1560 fol. p. 125. Jo Da- 
masceni quod panis et vinum in S. Eucharistia non 
aint (ypus, sed. ipsum corpus et sanguis Christi. — 
In cod. Bodlei. XCIV. sive n. 9877. cat. codd. 
Angl. etc. Huc quoque referri potestJo. Dam. opinio 
in lib. m £e orthod. fide, cap. 28, et in libro iv, 
cap. 14; atque similis argumenti oratio de incor- 
rapiibili corpore Christi, quod in sacra synazi acci- 
pimus, in edit. Paris. 1619. fol. pag. 951. Gr. ac 
Lat. — et in cod. Casar. CCXLVI. n. 12, qui ali- 
quantum discrepare dicitur a Lambec. V. pag. 245 
$4. ibid. n. 15. p. 246. est Damasc. doctrina de 
wuitate et differentia S. Trinitatis οἱ in cod. CCVII. 
n. 9. pag. 25. it. in cod. LIX. n. i ( v. Lamb. lil. 
ne 61.) fragm. de Trinitate — Taurini in cod. 
de S. Trinitate, s. cap. 8 libri primi de fide, 
etc. εἰ cap. 12 libri primi, de divinis nominibus, 
nec non cap. 135 ejusd. libri, de loco Dei et quod 
solus Deus non circumscriptus sit. — in cod. Medic. 
Laur. XXII, n. 9. plut. 71. caput de nominibus 
eccaralius. v. cat. codd. Gr. Taur. pag. 157, et 


Bandin. |. ο. vol. IIl. pag. 14. — Ex prime capite 
operis desumpta est pars orationis, quod Deus com- 
prehendi non potest, Àn cod. Florent. Laurent. XH. 
n. 25. plut.6. v. Bandin. |. c. I. p. 121. adde supra, 
in notitia. generali codd. — et Walch histor. lse- 
res, tom, Vill, pag. 616. eic. 619, sqq. 652. 660. 
666 Harl 


ο art. 

(0) V. infra, vol. X. b 206 sqq. Walchii Hist. 
haeres. cit. tom. X. p. 152. 166 sq. 725 eqq. tom. 
ΧΙ. p. 270 sq. $77 sqq. 387 sq. et de 
sceni oratt. p. 288 MI ac seq. not. Harl. 

(c) Excerpta ex his Ml. orr. et summam illarum 
dedit Walch. 1. c. tom. Xl, pag. 302-525. Harl. 

(d) V Maittaire A. T. in indice, p. 524. H. 

(e) In 4. v. Pinelli cat. 1. p. 71. Η. 
(f) Jo. Damasceno tributa est narratio de ori- 
gine motuum jconoclastar., ab aliis Joanni, mo- 
nacho Hierosol., assignata ; v. supra, vol. ΥΠ. pag. 
683. $ V, et nota c. de codd. — Dam. De sanctis 
imaginibus , in quinque codd. Gr. bibl. Parisiis. 
— Ómxon. in cod. Bodlei. XCIV. sunt n. 55. Dam. 
De imaginibus, n. 41 de cruce, et quod ea sit 
adoranda, in qua eliam tractat. de fide ; n. 42 de 
sanctis eorumque reliquiarum veneratione et mi- 
raculis , 45. de SS. imaginibus ; n. 14 Damasceni 
et aliorum Patrum preces ante communionem ce- 
lebratam recitatze. v. cat. codd. Anglice, etc..l. pag. 
150. — Joach. Camcrarius in Disput. de piis et 
catholicis atque ortliodoxis prec bus et invocatione 
nominis divini, etc. Árgentor. 1560. 8. Grace 


Ll 





2] NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 28 


INDEX SCRIPTORUM 
quos in libris de imaginibus laudat Joannes Damascenus. 


Ambrosius , episc. Mediolanensis, ἐχ τῆς πρὸς 
πᾶσαν Ἱταλίαν ἐπιστολῆς, 544 ad Gratianum imp. 
AP τῆς Évsápxou οἰχονομίας τοῦ Θεοῦ Λόγου, 


Anastasius Sinaita, τοῦ ἁγίου ὄρους Σινᾶ, ὅ78. 
ln novam Dominicam et apostolum, Thomam, 388. 

Anastasius , archiepisc. Theopolis (Antiochia), 
et patriarcha περὶ Σαθθάτου xal πρὸς Συμεὼν, ἐπί- 
σχοπον Ἡόστρης, 544, 286. 

Anastasius, imp. 311. 

Arcadius, archiep. Cypri, in Vita Symeonis, 
thaumaturgi, miraculo CAXXII, 578. 

Athanasius, 319. 

Alexandrinus lib. Ilf, χατὰ ᾿Αρειανῶν, 383. Ἐκ 
τῶν Τραφέντων ἑχατὺν κεφαλαίων πρὸς 'Avtloyov 
τὸν ἄρχοντα χατὰ πεῦσιν xal ἀπόχρισιν, χεφάλαιον 
λη’, 566, 5383. Hae. questiones junioris Athanasii 
$unt, quem post a. C. 700, vixisse Lequinius non 
diffitetur. 

Basilius, 5317, 503 : ἐχ τῆς εἰς τὸν 'Haatav Éppm- 
νείας, 560, in Barlaamum, martyrem, 320, 342, 
$65. In Gordium, martyrem, 222, 342. Ad S. Fla- 
vianum de Samaritana muliere, 384. - 

Basilius &v εἰχοστῷ ἑδδόμῳ τῶν πρὸς ᾽Αμϕιλόχιον 
ze τοῦ ἁγίου Πνεύματος τριάκοντα χεφαλαίων, 
Hd 921, 3542, 564. — In XL inartyres, 522, 523, 


Chalcedonense concilium, 380. 

Clemens, Alexandrinus, τοῦ ἀρχαιοτάτου Κλή- 
µεντος πρὸς ᾿Αλέξανδρον, Ex τοῦ ἑθδόμου βιδλίου 
τῶν Στρωµατέων, 989. 

Constantinus, tmp. 210. 

Cyrillus. Alex., &x τοῦ προσφωνητικοῦ πρὸς τὸν 
βασιλέα Θεοδόσιον, 367, tx τῶν Θθησαυρῶν, 907, 
ix τοῦ πονήµατος, ὅτι διὰ πάσης τῆς Μωῦσέως Υρα- 
fis τὸ ToU Χριστοῦ µυστήριον ἐνσημαίνεται, 507. 

Cyrillus, Hierosol. , ἐκ τῆς δωδεχάτης γατηχή- 
σεως, 583. 

Dionysius, 554, Areopagita, ὁ πολὺς τὰ θεῖα, 555. 
Καὶ χατὰ θεοῦ τὰ περὶ 8:00 διασχεφάµενος, 51. — 
Περὶ θείων ὀνομάτων, 520, 749. 

ionysius. περὶ ἐχκλησιαστιχῆς ἱεραρχίας, 520, 

942, 565. Epist. ad Titum, 319, 643, ad Joannem, 
theologum, 363. 

Dioscorus, 580, 

Ephesina synodus λῃστριχή. 529. 

Epiphanii liber, e quo contra imagines produ- 
citur testimoniun, τυχὸν παρεγγεγραµµένο: xat 
ἑπίπλαστος, 519. γνῶθι ὡς ἀπόπλαστος ὁ λόγος, 
$59. Ubi conferendz not». Leontius, Cyprius, 
commodus verborum Epiphanii interpres, 3926. 
zpiphanii ecclesia in Cypro, imaginibus exornata, 


Eusebius Pamphili lib. V, τῶν ἐν Εὐαγγελίοις 
ἀποδείξεων, 567; lib. VII, Ecclesiastice historic, 
269 ; lib. IX, 370. Vita Constantini, 371, 572, 3580. 

Euthymius, exarchus, Arianus, 516. 

Eutychianus, 511. 

Flavianus, martyr, in synodo Ephesina ληπτρικῇ 
$nterfectus, 529. Alius Antiochenus, 38 

Gennadius, archiep, Constantinopol. 586. 


p. 74 sqq. reddiditex libello precationun, quo Gre- 
ος Ecclesiw utuntur, Jo. Damasceni et. aliorum 
Patrum eccl. Preces. — Num autem tres libri de 
imaginibus genuini sint, necne, copiose inquirit 
Owudin. l. c. pag. 1747 sqq. et conira Guil. Ca- 
veum sententiam Frid. Spanhemii atque El. Dupin. 
Damascenun nostrum won fuisse architectum trium 
illarum orationum, pluribus argumentis , praeser- 
tim quod scriptores, Damasceni state longe infe- 
riores, citantur, corroborare, llumíredi autem 


Hody judicium., a Fabricio oppugnatum , defen. 


Germanus, patriarcha Constantinopol. 508, missrs 

in ένα, 990. N 

regorius, ὁ θεο v (Nazianzenus ), 3129. 
055 ; 6 θεῖος, 510. tar θεολόχας, $19; M τοῦ 
περὶ Υἱοῦ, λόγου β’, 567 ; &x τοῦ λόγου τοῦ χατὰ 
Ἱουλιανοῦ τοῦ παραθάτου, 311 ; kx τῶν ἐπῶν, 381, 
982; εἰς τὸ βάπτισμα, 584. 

Gregorius Nyssenus, Basilii frater, 535.— ἄνα- 
πληρωματιχὸν (supplementum hexaemeri Dasiliani), 
περὶ χατασχευῆς ἀνθρώπου, 524, 542. — Oratio de 
divinitate Filii et Spiritus S. et de Abrahamo 224, 
942, 564. 

Hlelladius in Vita S. Basilii, 227, 505. 

Hieronymus, presbyter Hierosol., 385, locus, 
qui affertur, est Hieronymi, Graci scriptoris, de 
quo supra. 

Ἰωάννου 
γραφία, 568. 

Joannes Chrysost. de uno legislatore, 645. 

Joannes Chrysostomus ἓχ τῆς ἑρμηνείας τοῦ 
διχαίου Ἰώ6δ, 971. "Ex τοῦ λόγου, τοῦ, Ἐπίγνωσαι, 
ὅτι ἓν µέσῳ παγίδων διαθαΐνεις (XV, De statuis), 
519. In Machabzos, 384. Κατὰ Ἰουλιανοῦ τοῦ ἀθέου 
ἐχ τοῦ πρώτου λόγου, 584 ; εἰς τὸν νιπτηρα, 584. — 
In Meletium, Antioch., incipit : Πανταχοῦ τῆς ἱερᾶς 
ταύτης, 949. In S. Flavianum, Antioch. 381. [n 
Colossenses. Ex τοῦ τρίτου λόχου, 561. In Epist. ad 
Timotb, χεφάλ. η’, 382. — Ἑρμηνεία in Epist. ad 
llebrzos, 324, αλά, 564, 367. In parabolam semi- 
nis, 543. De proditione Judzs et in Pascha, 3545. 
Iu psal. 111, de Davide et Absolone, 367, — Apud 
Eudoxiam delatus, ac si Origenis bzresii seque- 
retur, 385 

Joannes, diaconus, 511. 

Isidorus, diaconus. Ejus Χρονογραφία, 585. 

Julianus, ἀθεώτατος xaX ἀποστάτης , 921, 505. 
Alius, 380. — Τὸ χατὰ Λέοντα Εὐαγγέλιον, ab ico- 
nomachis Evangelinm Leonis Isauri scribi jubet 
per sarcasmum, 238 . 

Leontii, Neapolis in Cypro episcopi, &x του κατὰ 
Ἱουδαίων λόγον, 335, 2260, 24123. Ἐκ τοῦ ε’ λόγου, 
919, 914, 315, 5106. 

Macedonius, 580. 

Magnus, presbyter, 516. 

Maaichzi , 51 » 996. AloypX xal μυσαρὰ xai 
ἀχάθαρτος γραφὴ Μανιχαίων τε xal Ἑλλήνων xal 
τῶν λοιπῶν αἱρέσεων, 544, 350. Μανιχαῖοι συνέγρα- 
φαν τὸ χατὰ θωμᾶν Εὐαγγέλιον, 558. 

Maximi, philosophi et confessoris, Ex τῶν περὶ 
αὐτοῦ πεπραγμένων μεταξὺ αὑτοῦ τε xal θεοδοσίου 
ἐπισχόπου, 344, 587. 

Mercurius, mariyr, 9605. . 

Methodii, Patarensis episcopi, περὶ ἀναστά- 
σεως, 989. 

Olympius, 576. 20. - 

Pantaleonis et Marini, martyrum, reliquie, 511. 

Polychronii ἑρμηνεία in Ezechielem, $72. 

Proclus (Constauntinopol.), 328. E 

Severiani, Gabalorum episc., εἰς τὰ ἐγχαίνια του 
σταυροῦ, 527, 949, 365; ἐχ τοῦ λόγου τετάρτου εἰς 
τὸν σταυρόν, ὅδὺ. 


Αντιοχείας τοῦ xai Μαλάλα Xpovo- 


dere et firmare, denique concludere studuit, au- 
ctorem trium istarum oratt. non posse antiquio- 
rem esse vel fine seculi x , vel initio sequentis xí. 
— De Damasceno, praecipuo cultus imaginum pa- 
trono, plura leges in Walchii Histor. heres. etc. 
tom. X , pag. 150 sqq. 156 sqq. 168 d 116 sqq. 
255 sqq. 399. 735 sqq. etc. et tom. XI, pag. 276 
Sqq. ubi etiam contra Lequien. de tempore , quan- 
do Il. λόγος scriptus eit, quaedam monet et tres 
orr. contra Oudinum, etc. vindicat Damasceno, nec 
Humfredi Hody probat judicium. Harl. 


99 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. - 38 
Magni Simeonis, τοῦ θαυμαστοῦ ὄρους, περὶ εἰ- — clesiastica, 280, $86. Ἐκ τοῦ 5 τόμου, 576. 


χόνων, 5986. 
Socratis Historie eccles. lib. 1, 970. 
Sophronii, Hierosol. archiepisc., λειμωνάριον, 
523, 5344, 352. De martyribus, Cyro et Joanne et 
Theodoro hypodiacono, podagra laborante, 387. 
λα. Bostreni contra Judzos χεφάλαιον D, 
υ 


Svmbolum, 509, 545. 

Synodus quinta, 586 ; quinisexia, 389. 

Theodoritus , episcopus Cyri, £x τῆς Φιλοθέου 
ἱστορίας, εἷς τὸν βίον τοῦ ἁγίου Συμεῶνος, K:ovi- 
κου, 366. Περὶ Μαχεδονίου ᾿Ασιανίτου, 580. Ἑρμη- 
γεία in Ezechielem, 372. 

Theodorus, /£liotes, abbas, 528, $14, 352. 

T heodorus, Mopsuestenus, 586. 

Theodori, lectoris Constantinopol. Historia ec- 


Theodorus (S.), episcopus Pentapolis. Ejus nar- 
ratio parum credibilis de Dione, servum fugitivum 
martyris imagine efficta ad reditum cogente, 582 
seq. 

θεολογικῶς οἰπεῖν, ut cum theologo loquar. 518, 
949. Respiciuntur Nazianzeni loca. 

κ... evangelium a Manichais suppositum, 


Timotheus, Constantinopol. 580. 

Vita S. Basilii, ab Helladio scripta, 5297. Chry- 
sostomi , 228, 343, 365. Abbatis, Danielis, 388. 
Eupraxie, 328, 545, 589. Eustathii τοῦ xal IlAa- 
xia martyrium, 372. Mariz, /Egyptiz, 528, 343, 


;Simeonis thaumaturgi, scripta ab Arcadio, 


5. Λίρελλος περὶ ὀρθοῦ προνοήµατος. Libellus de recta sententia, sive confessio 'fidei, dictata a 
Damasceno et ab Elia episcopo, tradita Petro, Damasci metropolitze, p. 390-395. Incipit: 06 
μιχρὸς ἀμφοτέρωθεν φόδος. Primus edidit Lequinius e codice Vaticano Mi CLXII, et versionem 
addidit. In hoc libello comprobatur doctrina sex synodorum, rejiciunturque cum hiere- 
sibus omnibus a Simone Mago, µέχρι τὴν νῦν χινηθεῖσαν xazà τῆς ἁγίας τοῦ Χριστοῦ xal Θεοῦ ἡμῶν 
Ἐχχλτσίας, hoc est usque ad Iconomachos, etiem Origenis ληρήματα, Petri Fullonis addita- 
mentum ad Trisagium, Monothelites Sergius, Cyrus, Paulus, Petrus, Pyrrhus, Macarius et 
Stephanus, ejus discipulus, nec non Maronite. ( Conf. Walch. Hist. eres. VIII, p. 480 sq. 
et notam seq. ad n. 6. Harl.] 

6. Τόμος, sive Libelluscontra Jacobitas, Monophysitas,sive Eutychianos ex Petri, Damasceni 
episcopi, persona ad Tudareee, h. e. Dare (a), episcopum Jacobitam, p. 397-427.Incipit : Οὐδὲ 
€) χαλὸν ὅτε μὴ χαλῶς. Ediderat Latine ex Francisci Turriani versione, sed mutilum, sub titulo 
Damasceni contra Acephalos, Henricus Canisius tom. IV, p. 173 Antiquar. lect. Ingolstadii 
1604, in-4. Integriorem et Grece primus vulgavit Lequinius e codice Vaticano, ac qu& huic 
etiam deerant, ea Lstine suppleta dedit ex versione Arabica, quam ms. servant Patres Ora- 
torii Parisiensis (0). Quoniam huic libello loca plura doctorum Ecclesie Damascenus aduexuit, 


eorum quoque brevem elenchum hoc loco accipe. 


Ambrosius , Mediolanensis, ix τοῦ περὶ ἀνθρω- 
πῄσεως, fTot χατὰ ᾿Απολιναρίου λόγου, 420. Ejusd. 
ad Gratianum, imp. 425. Quem locum laudavit 
Cyrillus in Epbesina inodo, ibid. &x τῆς ἑρμη- 
vita; τοῦ συµθόλου, 425. 

Amphilocbii, lconii episc., epistola ad Seleucum, 
425, 424. 

Aristoteles, tertius decimus apostolorum, hzre- 
ueis, 399. 

Arius, 396, 399. 

Athanasius, Alex. episc. 408, 409, £x τοῦ χατὰ 
αἱρέσεων. 420. Epist. ad Epictetum, 422. 

Basilius, Czesareensis, &x τοῦ χατ᾽ Εὐνομίου λό- 
vo α, Φ21. Ex τῆς διαλέξεως (7) πρὸς. ᾽Αέτιον τὸν 

Ἀρειανόν, 421. — Epist. ad Ampliilochium. 398. 

Cyrilus, Alex. 406, 408, 409, 410, 414, 413. 
In Éphesina synodo, 423. Ἐκ τοῦ προσφωνητικοῦ 
τοῦ πρὸς ᾽Αλεξανδρεῖς, 424. Ἐκ τοῦ περὶ πίστεως 
κόγ»υ, 425. — Epist. ad Joannem, Antiochenum, 
125. Ad Acacium, Melitenes episc. ibid. Ἐκ τοῦ 
εἰς τὸ Λευϊτιχόν, 425. Περὶ Τριάδος λόγος, ibid. ad 
Succensum I et ll epist. 426. | 

Diodorus, 298. 

Dioscorus, 398. 

Eunormius, hzretieus, 597. 


(s) De quo loco v. Lequien. in Orient. Chri- 
siian. toin. Il. p. 1497. Harl. 

(6) Ex ed. Mich. Lequien. Cum libr. Gr. ac Lat. 
ei inlegriorem exhibet Basnage in altera Canisii 
εἰ. s. Thesauro ionimentor. eccles. Amstel. 1725. 
fol. tom. Il. pag. 29 sqq. - Inter codd. Th. Roc 
13 bibl. Bodlei. n. 272. cat. Damasc. contra Euty- 
chen et Dioscorum , Arabice, conf. $nfra, vol. IX, 
pae- 310. ed: vet. Chr. Guil. Franc. Walch. Histor. 

resium, etc. tom. VIII. pag. 842 sqq. qui cum 
Oudino |. c. pay. 1756. illum libell. contra Eutych. 


Gregorius, theol. 398, 410, 411, 412, 418, 419. 
Epistola 1l ad Cledonium , 422. ᾿Απολογητικός, 
422. — Sermo 1I de Filio, 499. 'Ex τῶν ἐπῶν, 425. 

Gregórius, Nyssenus, Epistola ad Philippum, 
mohachuin, 424. Ἐκ τοῦ χατὰ ᾿Απολιναρίου , ibid. 

Irenz:us, episcopus Lugd. &x τῶν χατὰ 0ὐαλεν- 
Heo 420..— Al ἱστορικαὶ διαγορεύουσι βίθλοε, 

19. 

Joannes Chrysostomus ix τοῦ εἰς τὸν Λάζαρον 
λόγου, 526. 'Ex τῆς πρὸς Καισάριον τὸν µονάζοντα 
Ἐπιστολῆς, 421. 

Justinus, philos. et martyr, ἐν «fj ἐχθέσει τῇ 
περὶ τῆς ὀρθῆς ὁμολογίας, 410. Ἐκ τοῦ τρίτου ὃν 

λίου. τοῦ περὶ ἁγίας Τριάδος, χεφάλ. ty', 43). 
Κεφάλ. ιζ’ ibid. Lequinius observat, per terium de 
Trinitate intelligi expositionem fidei, quz inter ' 
S. Justini opera legitur, et subjuncta fuit duobus 
libellis adversus Judsos et Gracos ad Fuphra- 
sium, sophistam, quz: omnia Justinum juniorem 
auctorem habent, illum fortasse, cujus epistola ad 
Petrum Fullonem exstat. 

Methodius, Patarensis episc. ix τοῦ λόγου εἰς 
«hv ὑπαπαντήν, 421. 

Nestorius, anthropolatra, 598, 402. 

Petrus Fullo, 449. ---Κατὰ τοὺς φυσικούς, 409. 


et Dioscorum incertis aut supposititiis opp. Damasc. 
adnumerat. Insuper, Walch. dubitat num opusc, 
de divinitate et incarnata economia Domini nostri. 
Jesu Christi, contra exsecrandas Jacobitarum su- 
perstitiones , eL opusc. a Damasc. dictatum , et ab 
Elia episc. traditum Petro, a Caveo in Hist. litter. 
SS. Eccl. 1, pag. 626. inter inedita Jo. Dam. opp. 
uieinrorata, sint genuina. {1 ατί. . . 

(c) Severo, haresiarcha, recentius scriptum, 
adeoque suppositum Dasilio M. nec hactenus edi- 
tum, Lequien. 


31 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 32 


Proclus, patriarcha Constantinopol., Trisagium 
Uymnum ab angelis edoctus, 419. 
Sabellius, Afer, 398. 





Severus, 398. 
Theodorus Mopsuestenus, 598. 
Trisagio adjecta improbantur, 418 seq. 


7T. Kat Μανιχαίων διάλογος. Dialogus contra Manicheos, sive Paulicianos , pag. 429-465. 
Incipit: Ἐπειδὴ συνεληλύθαμεν.ῖα quibusdam codicibus preeter rem referturadS. Anathasium (a). 
Damasceni esse dubitavit Billius eam tantum ob rationem, quod ignem, tortorem demo- 
num impiorumque hominum, exponit non de vero igne, sed de nequitie furiis ac peccati 
flagrante frustrataque libidine. Vide pag. $46, 448, 460, 463. Sed idem visum aliis Ecclesie 
doctoribus, etiam antiquioribus, notarunt Siztus Senensis, lib. vr Bibliothecae S. adnot. ^0, 
et Benedictini ad Ambrosium tom. I, p. 1460. Primus hunc dialogum cum versione edidit 
Emanuel Margunius, Cretensis, Patav. 1572, 8. deinde utraque lingua recuderunt Basileenses 
in sua Damasceni editione a. 1575, fol. Cum alia versione sua Jo. Leunclavius adjunxit imp. 
Manuelis Comneni, legationi ad Armenios, Léonis M. epistole de fide, Leontioque et Constan- 
tino Harmenopulo de sectis, et Harmenopuli, Augustini atque Hilarii confessionibus fidei, 
Basil. 1578, in-8. Tertia Jac. Billii versio exstat in editionibus Damaszeni Latinis Parisien- 
sibus a. 1577, 1603, 1619, fol. 

8. Διάλεξις Σαρακηνοῦ καὶ Χριστιανοῦ. Disceptatio Christiani et Saraceni, pag. 466-469. In- 
Cipit : τί λέγεις τὸν Χριστόν. Prodierat Laline ex veteri versione in prioribus editionibus. Neque 
Lequinio ad manus fuit Grecus codex, quem exstare in bibl. Cesarea testis Lambecius V, 
p. 126 b); tamen Greca quaedam fragmenta ascripsit ex Dialogis Theodori Abucare, ex quo 
eliam p. 470, Greece et Latine subjunxit brevem dialogum Christiani et Saraceni £x τῶν πρὸς 
τοὺς Σαῤῥακηνοὺς ἀντιῤῥήσεων διὰ φωνῆς Ἰωάννου Δαμασχηνοῦ. incipit : ΄εἰπέ pot, ὦ ἑἐπίσχοπε, οὐ 
χατείδωλος ἣν ὁ κόσμος. [ Voy. Oudin. ].ο. pag. 1745, inter dubia opp. et p. 1760, et Fabric. 
De veritate relig. Christ. p. 119 et 122 sq. Harl.] 

9. Περὶ δραχόντων. De draconibus fragmentum p. 471, 473. Incipit : Ἐπειδὴ xaX δράχοντας 
ἀναπλάττουσι. Et περὶ στρυγγῶν, de strygibus, pag. 473. Incipit : Θέλω δὲ ἵνα µή. Hiec duo fra- 
gmenta, quibus vulgi et hereticorum fabulas ridet Damascenus, antea inedita, Lequinius ac- 
cepit a Montfaucono. Pag. 472, laudatur Δίων ὁ Ῥωμαίοις συγγραφάµενος περὶ βασιλείσς xai περὶ 
τῆς Δημοκρατίας Ρώμης, xat διηγησάµενος περὶ τοῦ πολυθρυλλήτου πολέμου τοῦ Καρχηδονίο, quibus 
verbis non Dionis Chrysostomi περὶ βασιλείας λόγοι, sed alterius Dionis Cassii Historie 
Romane libri innuuntur. Febr. Est in cod. Selden. XY, cat. bibl. Bodlei, 6. codd. 
Angie n. 3403. — in bibl, San-Germanens. V. Montfíauc. Bibl. bibl. mss. p. 1157 A. 

arl. 

10. Περὶ ἁγίας Τριάδος. De S. Trinitate, per queestiones et responsiones, P. 4T 4&-ATT. Opuscu- 
jum pridem editum a Jo. Wegelino cum versione et notis, Auguste Vindel. 1611, in-8. Incipit : 
Περὶ μὲν τῆς ἁγίας Τριάδος τῆς ὁμοουσίου. Fabr. Exstat Paris. in bibl. publ. codd. CD et 
MCCLXVH. — Vindob. in cod. Cesar. CXLVII, n. 10. V. Lambec. IV , pag. 208. 
De cod. CCXLVI, n. 13. V. Lamb. V, pag. 246, et supra ad n. 6. Add. Oudin. p. 1764, n. 8. 

arl. 

14. Περὶ τοῦ Τρισαγἰου ὄμνου. De hymno Trisagio, ad Jordanem Archimandritam, adversus 
eorum sententiam, qui hymnum illum non ad SS. Trinitatem, sed ad solum Christum refg- 
rebant, et adversus Petri Fullonis additamentum, Jacobitis et Maronitis (vide pag. 485). pro- 
batum, p. 480-497. Prodierat hec epistola Grece et Latine nescio quo interprete, in editione 
Damasceni Basil. 1575, sed a Lequinio longe castigatior et cum nova versione exhihetur ad 
quatuor codd. mss. Incipit : Τοῦ πρὸς cé µοι πόθου (c). Loca Patrum, que vindicare ad calcem 
hujus scripti instituit Damascenus, pag. 488 seq. heec sunt : 


Athanasii ἓν τῷ περὶ σαρχώσεως χαὶ Τριάδος 
λόγῳ p. 448, οὗ ἡ px * Ol χαχοτέχνως P. 493. 
agilii &x τοῦ τετ βίου λόγου τοῦ χατ᾽ Εὐνομίου, 
οὗ ἡ ἀρχή * El φύσει θεὸς ὁ Υἱός, 495. Ἐκ τοῦ πρὸς 
App: όχιον περὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος p. 493. 
hrysostomi εἰς τὸ εὐλογημένος, οὗ ἡ ἀρχή * Ἐκ 
τῶν ναυμάτων εἰς θαύματα (toin. V Savil. p. 882) 
p. 489. 
Cyrilli, Alex. ἀπὸ ἕκτου λόγου τοῦ περὶ τῆς ἁγίας 


— "Amb ϐ’ λόγου περὶ τῆς ἓν πνεύματι προσχυνή-΄ 
σεως, p. 490. Ἐκ τοῦ πρὸς Ἑρμείαν δ' λόγου, οὗ ἡ 
&pyfj* Τὸν δὲ Θεὸν Ex θεοῦ, p. 491. Απὺ τοῦ 
πέµπτου λόγου τοῦ πρὸς Ῥρμείαν οὗ à ἀρχή * Eiev 
ix παντὺς ἡμῖν, p. 492. Ἐν E περὶ Πνεύματος 
λόγῳ πρὸς Ἑρμείαν, οὗ ἡ ἀρχή' Πόνον ἀγαθῶν, 494. 


Epiphanii £x τοῦ εἰς τὴν ἁγίαν Θεοτόχον λόγου 
p. 498: Ὁ ἅγιος xai θαυμαστὸς Ἐπιφάνιος ἐν τῷ 


Τριάδος, οὗ fj ἀρχή ' Ἱσότητος μὲν οὖν, pag. 490. 


(a) Damasceno ascribitur in cod. Vindobon. 
Cas. CCL. n. 2, v. Laibec. comm. V, pag. 3507. 
— Monachii in bibl. elect, cod. CXIV, v. cat. 
codd. Gr. Bavar. pag. 44. — Florentie in codd. 
Laurent. Medic. Xll, n. 22, plut. 4, v. Bandin. 
cat. codd. Gr. 1, paf. 555.— Paris, in bibl. publ. 
codd. MCXI et MCCCXXVI. add. supra, vol. Vll, 
pae 526. Inter incerta vel suppósititia refert Oudin. 

ο C. pag. 1745, n. 2. Harl. 

p ρα. 267, ed. Kollar. de cod. CCXLVII, 
n. 26, in cod. Czs. ordinem longe àlium esse, 
ac in ed. Lat. Dilliana. Paris. .observat Lambec.— 


ἐπιγεγραμμένῳ ᾽Αγχνυρωτῷ λόγῳ, 494. 


ex cod. Taurin. CC, n. 17. suppleri posse edit. 
notat confector cat. codd. Taur. de . 998. Harl. 

(c) Reperitur in cod. Cxsar. CCXLVI, n. 11. 
V. Lambec. V, pa 344 sd. — ln cat. codd. An- 
gli, etc. tom. £ in bibl. Bodl. n. 5614, et confe- 
ctor cat. adnotat, cod. non concordare cum im- 
presso. Oxon. n. 612, inter codd. collegii Merto- 
nens.— Paris, in quatuor codd. bibl. publicze. — 
Florentie, in codd. Laurent. XII, n. 21, plut. 4, 
teste Bandin. cat. codd. Gr. Laur. I, pag. 535, 
add. Oudin. |. c. pag 4140, et Walch. Hist. hares. 
tom. IX, pag. 480 sqq. de Maronitis. Harl, 


kl NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICIL 94 
C ii, Nysseni, ἐχ τοῦ xaz' Εὐνομίου πρώτου Procli, Constantinopol., ix τοῦ λόγου τοῦ εἰς 4. 
regon την 


Ayo», p. 494. . κ ἁγίαν Θεοτόχον, p. 492. Ἐχ τοῦ ἑγχωμίου εἰς 
Tbeoloyi (Gregor. Nazianzeni), x τοῦ λόγου εἰς ἁγίαν θεοτόχον, οὗ ἡ ἀρχή ' Πᾶσαι ulva µαρτνρίαι 
tà γενέθλια p. 495 se«, xal πανηγύρεις, ibid. 


Loca heec produxerat Anastasius, abbas S. Euthymii, sed ab heresi Eutychiana alienus, 
cujus cum laude facit Damascenus mentionem, pag. 481 et 495, ut evinceret, ad Filium eos 
Trisagium retulisse, quod Joanni, patriarchae Hierosol., nullo modo committendum visum. 

Denique ex solemni formula celebrationis mysteriorum Damascenus Trisagiurà probat de 
SS. Trinitate utique, non de solo Filio accipiendum esse, p. 496. Quem locum ex liturgia, 
αυ sub' Jacobi apostoli fertur nomine repetitum esse, Lequinius adnotavit. 

(2 Περὶ τῶν ἁγίων νηστειῶν, De sanctis jejuniis, epistola ad Cometam, monachum, τῷ ebXoyq 
xaX γνησίῳ δούλῳ Χριστοῦ, χύρῳ Κομητᾷ πνευματικῷ ἁδελφῷ, Ἰωάννης &A&ytovo;, pag. 499-505. Hanc 
primus Lequinius edidit e mss. Mediceo (a)et Barocciano, quorum apographa cum eo 
communicarunt Jo. Ernestus Grabe et Anselmus Bandurius, cum fragmenta pridem ex illa 
roduxisset Turrianus in Apologia pro epistolis pontificum et notis ad Constitutiones aposto- 
icas. Rejicit in hac epistola Damascenus morem Severianorum, qui jejunium observabant per 
hebdomadas octo, a septuagesima usque ad Pascha. Loca, quee ad calcem subjiciuntur, sunt 
tam διάταξις apostolica, cujus et apud Epiphanium LXX, 12, mentio, doctorumque Ecclesie, 
S. Basilii àx τοῦ χατὰ µεθνόντων λόγου, Chrysostomi ἐκ τοῦ πρὸς τῷ τέλει τῆς νηστείας λόγου, Anastasii 
patriarche Constantinopol. ex encyclica epistola, Epiphanii, Cypri, ἐκ τοῦ εἰς μοναχοὺς (inter- 
pres : ex epistola ad monachos ), Joannis, episcopi Athenarum, Anastasii , patriarche Hiero- 
sol. tum haereticorum, Severi, Acephali, archiep. Antiocheni, ex sermonibus ἐνθρονιαστικοῖς, 
sermone εἰς τὴν τῶν νηστειῶν τεσσαραχοστὴν, dicto in Cassiani Ecclesia, qui "incipit : Νόμος ἐστὶ 
καὶ ἐπὶ τῶν σωματιχῶν παλαισµάτων, et ex libro τῶν ὑποσημειωθέντων ἰδιοχείρως διαφόρων χεφαλαίων, 
nec non Benjaminis, Severiani, pseudoepiscopi Alexandrini, ex quarto libro τῶν ἑορταστιχῶν 
aj p, Φευδεορταστιχῇ spuaxosii ἧς ἀρχή * Φαιδρὰ χαὶ ἀξιάγαστος * φευδεορταστιχῇ τριακοστῇ πέµπτῃ, ὃς 
ἀρχ) * Kai νυν ἀχούειν δοχῶ. 

13. Περὶ τῶν ὀχτὼ τῆς πονηρίας πνευμάτων. De octo spiritibus nequitie, de quibus ante Dama- 
scenum Evagrius, Nilus, Cassianus, etc., ad monachum quemdam, p. 506-508, Greca primus 
e ms. Abrahami Selleri dedit Lequinius. Latine verterat Bilibaldus Pirckeimerus, cujus versio 
ex diverso in multis Greco codice composita p. 508 separatim subjicitur. Incipit : Γίνωσχε, 
ἀδελφὰ, ὅτι ὀχτώ ela. Sequitur deinde περὶ ἀρετῶν καὶ καχιῶν, ἡνχικῶν καὶ σωματιχῶν et περὶ τοῦ τριμε- 
ροῦς Spore De virtutibus et vitiis anima, corporisque et de triplici parte anime. Grece 9 

codice Regio eum versione Leonis Allatii p. 509-514. Incipit : Ἱστέον οὖν ὅτι διπλοῦς ὧν ὁ 
ἄνθ .De ms. Cesareo vide Lambecium, IV, g 7. Fabr. S. pag. 434, ed. Kollar. in cod. 
CL V, n. 3. — In cod. Coislin. CCCLXXIV. fol. 343, teste Montfaucon. in bibl. Coisl. 
p. 564. — Venetiis, in cod. Marc. CCCCXCVIIIL. V. cat. codd.Marc. p. 261. sq. Harl. 

4$ Elsa δογμάτων στοιχειώδης. Institutio elementaris ad dogmata, adversus Acephalos, seu 
Monophysitas, Monothelitas, et Nestorianos, ad Joannem Laodicene urbis episcopum. pag. 
515-591. Incipit : "Ev ὀνόματι τοὺ Πατρὸς xoi τοῦ Υἱοῦ χαὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Verterat a. 15 4 
Joachimus Perionius. Grece et Latine prodierat in editione Basil. 1575. Fabr. V. Oudin. 
l. c. pag. 1743. Exstat in Bibl. Bodlei.n. 3614, atque cod. multum differre ab impresso, 
Scribit auctor cat. codd. Anglie, etc. I, p. 173. — Oxon. in cod. CXLV collegii Mertonensis, 
s. n. 612 Cat. citati. —In cod. Taurin. CCCLXI. V. catal, codd. Gr. Taur. p.485. — Floren- 
tia in cod. Medic. XXIX, n. 5. plut. 8, et cod. XX ( in quo multa sunt Damasceni ppp. ), 
n. 3, plut. 71, V. Bandin. Cat. codd. Gr. Laurent. II, p. 272 ; et tom. III, p. 13. — Paris, in 
bibl. publ. cod. MCXXII, in quo etiam sunt, que mox a F'abr. memorantur, n. 15, 16, et 17. 
Harl. 

15.Περὶ συνθέτου φύσεως, xack ᾽Αχεφάλων. De natura composita , contra Acephalos pag. 521- 
527. Etiam h«c diatriba lucem videratGreece et Latine in jam dicta Basiléensi. Fabr. Oxoniae 
in cod. antea laudato collegii Merton. — Paris, in cod. MCXIX, n. 3. — Florent. in cod. 
Laurent. XX.n. 4. tum sequuntur ea duo opuscc. qua a Fabr. n. 16 et 17 recensentur. 
V. Bandin. 1. c. III, pag. 13 ; et Oudin. 1. c; pag. 1739 sq. Harl. 

16. Περὶ τῶν tv τῷ Χριστῷ δύο θεληµάτων xal ἐνεργειῶν xal λοιπῶν φυσικῶν ἰδιωμάτων. De duabus 
in Christo voluntatibus et operationibus, et de naturalibus reliquis proprietatibus. p.. ὅ29- 
554. Incipit : Οἱ δύο φύσεις καὶ µίαν ὑπόστασιν. Exstat Greece et Latine cum Perionii versione in 
edit. Damasceni Basileensi anno 1575. Perionium subinde in Parisiensibus Latinis castigat 
Billius. Sed Franciscus Combefisius cum nova versione notisque ediditin historia Monotheli- 
tarum, sive tom. II Auctarii novj, p. 466. Combefisii versionem Lequinius servavit, notas 
omisit. Fabr. Exstat in cod. Taurin. ad n. 14 citato, et in sex codd. Paris, bibl. publ. v. 
etiam ad n. 14 et 15; et conf. Walchii Hist. heres. tom IX (de controversiis cum Monotheletis, 
quos Damascenus in hoc libro oppugnavit ) , p. 498 sq.cum primis p. 540 — 556 ; ubi longiora 
ex illo libro dedit excerpta. Add. Oudin. p. 1738 sq. qui adnotat, in edd. Basil. 1548 et 1575, 
subnecti libell. de duabus 1. C. naturis, qui vero non pertineat ad Damasc., sed ad S. Mazi- 


ium monach. Harl. 


(a) V. Bandin. Cat. codd, Gr. Laur. Medic. tom. III, p. 294 seq. Haar. 


55 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. J6 


. 17.. "Enoc ἀκριδέστατον κατὰ θεοστυγοῦς αἱρέσεως τῶν Νεστοριανῶν. Dissertatio accuratiss. adrer- 
seus. exosam Deo JNestorianorum  heresin , RE 999-971. Incipit : πρὸς τοὺς Νεστορίου 
ὀμόφρονας, Greca primus e codice Regio MMCMXXVI. ren Lequinius, addita Francisci Tur- 
riani versione, quam vulgaverat Henr. Canisius tom. IV Antiquar. lectionum, p. 212, Ingolstad, 
1603, in-& (a). Etiam Arabicam hujus libri interpretationem ms. servari in Bibliotheca Patrum 
Oratorii Paris. eodem Lequinio adpotante didici. Prodiit et Turriani versio cum Marci Beum- 
leri notis Tiguri, 1606, in-8, sub titulo tractatiuncule de duabus in Christo naturis. . 

18. Fragmenta varia, .in antiquiss. codd. reperta. [ Varia fragmenta in notitia codd. gene- 
rali et passim citavimus. - 

8 ) Ἐπίλυσις responsio ad eos, qui dicunt, si due nature constituunt hominem, necesse 
est, ut in Christo naturas tres, totidemque dicamus actiones ( b), ut objecit Severus. pag. 572 
Seq. incipit : 'O γὰρ ἅθλιος οὗτος Σεθῆρος. In fine legitur : Τέλος εἴληφε ἡ βίθλος τοῦ ἁγίου xax µακα- 

fou Ἰωάννου τοῦ Μανσοὺρ τοῦ Δαμασχηνοῦ, ἡ λεγοµένη Πάνδεκτος. Testatur sepe laudatus mili 

ontfauconus, pag. 62. Diarii Italici, Venetiis apud nobiliss. Contarinum exstare codicem xit 
seculi membranaceum, iu quo Joannis Damasceni philosophica et rhetorica, in cujus itidem 
Bne legitur: Τέλος τῶν ἐμπονημάτων Ἰωάννου τοῦ Μανσοὺρ, τῆς Πανδέκτης λεγοµένης βίθλου. 

b ) Πιρὶ θεολογίας, πῶς εἰκονίζει τὸ Θεῖον ἄνθρωπος, de theologia, qua τ8οΠυ 2ἱπιασίποπι Dei 
homo referat. Incipit : Τὸ κατ’ elxóva xot ὁμοίωσιν, p. 913, τὰ. 

ο) De anime partibus tribus, virtutibus quatuor, facultatibus quinque. Incipit : Tz; δὲ 
φυχῆς µέρη Y' p. 9714 seq. - E 

d ) Περὶ ἑνώσεως de unione, varie definitiones. Incipit : "Ενωσίς ἐστι διεστώτων pag. 575. Con- 
fer S. Maximi Opera tom. II, p. 115. Fabr. In cod. Cesar. CCL, n. 29, est ex Damasceni Lo- 
gica r p. 551 sq. ed. Paris. 1619) excerptum De differentia unionis. V. Lambec. V. p. 323 
δα. Harl. 

T ) Fragmentum breve Damasceni, servatum a Niceta Choniata hb. XXIII Thesauri, ubi 
disputat contra Sotericum Fanteugenum, ui sacrificium Patri soli offerri a Filios docebat. 
Incipit : Ὁ τῶν ὅλων θεὸς pag. 516. Ediderat Allatius in Vindiciis synodi Ephesine, pag 596. 

f ) Aliaduo fragmenta ex catena regia ms. ad Luce mur, 19, p. 576. Incipit : Καὶ ἐπὶ τοὺς 
᾽ἀποστόλους. Et : Ἐπειδὴ πολλαχῶς. | V. general. codd. notit. (supra col. 14).] | 

g) De mensibus Macedonicis, Romanis, Judaicis, Grecis et /Egyptiis, pag. 517, 578. Incip.: 
$a» yàp οἱ Ἕλληνες εἶναι. Fabr. 1n cod. Coislin. CXX, fol. 214, verso περὶ τῶν Μακεδόνων Ex 
εἲς ἐκκλησιαστικῆς ἐχδόσεως. V. Montfaucon. Bibl. Coisl. pag. 193. — Idem fragm. Florent. in 
cod. Med. VI, n. 7. plut. 4. (v. Bandini cat. cit. I, p. 525.) et in cod. CVII Thom. Gale, (Vid. 
cat. codd. Anglie, If, a. 5941) nec nou Venetiisin Bib! Marc. DXXI, sed integrum opusc. duo- 
decim mensium nomine, et quomodo vocentur /Egyptiorum lingua ex ecclesiastica traditione, 
in cod. Marc. CCCXXXV (V. cat. codd. Gr. Mare. pag. 280 et 154); et in cod. Coislin. CCLVIII. 
(v. Montfauc. |. c. pag. 304.) Harl. 

19 ) Πασχάλιον, sive canon paschalis p. 580, 491, ex Isaaci Argyri, monachi, computo cap. 
10, qui circa a C. 1373 scripsit. Ceterum, Lequinio notante, Joannes, Hierosolymitanus, Da- 
txascenum astronomie peritissimum fuisse refert in ejus Vita ( cap. 11) , idque colligi posse - 
ail ex paucis illis, que ad rudiorum eruditionem scripsit : in quibus utique fuerit hic canon 
paschalis. Hujus porro condendi sive potius describendi occasionem fortasse Damasccno no- 
stro dederit dissensio hereticorum a Catholicis,quam Theophanes a. XX. Copronymi accidisse 
refert, ut Catholici die VI Aprilis Pascha celebrarint, heretici die ΧΙ, quod tamen doctiss. 
Antonius Pagi in annum X1X ejusdem Copronymi et Christi 7159 rejiciendum observat. De 
I3aaci Argyri, monachi, computo, quem post Jac. Christimannum, Heidelb. 1611, 4, edidit 
Petavius in Uranolog. Paris, 1630, tol. Amst. 1703, fol. dixi lib. III, cap. 5, p. 96 [ in nostra 
ed. cap. 18, vol. IV, p. 29 not. ff, [T. | . 

20. ) Epistola, missa ad nescio quem, sed majore parte manca, De natura hominis, p. 582. 
Incipit: '0 ἄνθρωπός ἐστι ζῶον λογιχὸν θνητόνο Primus edidit Lequinius e codice Barocciano. 

91. Περὶ τῶν ἐν πίστει κπκοιμημένων, ὅπως αἱ ὑπὲρ αὐτῶν γινόµεναι λειτουργίαι xal εὐποιίαι τούτους 
ὀνίνησιν. De iis, qui in fide obdormierunt, quomodo missis εἰ eleemosynis, que pro illis fiunt, 
adjuventur. In codicibus mss. et a recentioribus Grecis magno consensu Jo. Damasceno 
tribuitur. Legitur et in ecclesiis Graecorum quotannis Sabbato τὸς Απόχρεω, sive Carnisprivii, 


(a) Grece autem ex cod. Regio, n. 2936, οἱ La- 


s. lom. ]. codd. Angliz, n. 297. Illuc quoque re- 
tine a Jac. Basnagio in nova edit. Antiq. lectionum 


ferrelicebit Damasc. fragmentum De ΤΗ planetis, 


anisii, Amstel. 1725, tom. ll. p. 66. Add. Walchii 
ist. heres. tom. V. pag. 753 sq. ubi is negat, 
Damascium, qui de Nestorianis, nou, de Nestorio, 
et co quidem tempore, quo nulli genuini adhuc 
faissent Nestorii assecle, loquatur, testem esse 
locupletem. Exstat illa dissert. Vindobone in cod. 
Ces. LVII. n. 108. V. Lambec. ΗΙ. p. 250, ibique 
Kollarii not. De cod, Medic. vide ad n. 15. Harl. 
... (b) Conf. Damasc. De duabus voluntat. cap. IX. 
tom. I Opp. P 534; el. contra Nestorian. tom. 1. 
Opp. pag. 555, ac Walch. Hist. heres. 1. pag. 176 H. 
c) Damasc. Canon Pascbalis ia cat. bibl. Bolei. 


Florent. in cod. Laurent. XXVII. n. 5. plut. 28. 
οἱ ejusdem fragm. De luce: in cujus fine attingun- 
tur nonuulla de zodiaco, sole, luna, aliisque pla- 
netis, etc. ibid. in cod. XXXVII. n. 16, plut. 31 
(Bandin. Catal. cit. tom. Ill, pag. 53 et 118). Et 
sub nomineejus opusc. alias non memoratum De 
revolutionibus celi et terre; in cod. Taurin. CCLI, 
in eoque opusc. multas tradi rationes cycelici lunaris 
et solaris, inultosque canones inveniendi diem Pa- 
schalis tradit auctor catal. codd. Gr. Taurin. pag. 
908 sq. [larl. 


χι NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICIT. a8 


quod fidelium defunctorum commemorationi dicarunt. Tamen Damasceno abjudicandum 
esie contendunt Jo. Lenseus De limbo Patrum, 111, 12; Franciscus Suarez. in 3 Thome 
. $8, art. 8, disp. 45, sect. 3; et Rob. Bellarminus, 1I, 8 De purgatorio,quorum loca jam attulit 
Hob. Coeus in Censura scriptorum, p. 427 seq. Post illosPetrus Arcudius contra Barlaamum Do 
purgatorio,p. 396 et 402 ; Allatius, De libris ecclesiasticis Greecor. 210 seq. etin Diatriba de Da- 
inasceno p. 21, ac novissime Lequinius in dissertatione quinta Damascenica (a). Ac fateor, non 
contemnendas esse rationes dubitantium et Damasceno hoc scriptum eripientium. Quando 
tamen comparo, que pro imaginibus idem Damascenus scripsit: magisinclino in eam sen- 
tentiam, Combetisio in Bibl. concionatoria etiam probatam, ut Damascenum auctorem esse mihi 
rsuadeam. Veterem translationem Latinam, inquit Lequinius, quam sanctus Thomas consu- 
uerat, reperire xwusquam potui. Aliam adornavit Jo. OEcolampadius et Conrado Peutingeto 
nuncupavit a. 1920 in-Á, adhuc monachus Brigittanus. Alteram postea Ludovicus Nogarola con- 
didit. Verona, 1532,&. Quartam Jacobus Billius, quam Combefisius hinc inde passim mutandam 
censuit castigata dictione Greca ad mss. codices aliquot : quorum labori manum iterato addere 
pro more non dubitavi. (Ecolampadii versio in Basileensibus, billii in Parisiensibus Dama- 
sceni editionibus sepius recusa et apud Surium ad 2 Novembr. Nogarola suam Clementi Vl 
jascripsit, ediditque Veron«e 1532, in 5; recusam Venet. 1541, in 8, eum Graco textu, quod 
Yerone jam ad calcem libri de orthodoxa fide prodierat 1531, in-&. Citantur in hoc scripto : 


salute intercedens et exauditus, p. 591. 


Athanasius, 6 πάνυ kv τῷ εἰς χοιµηθέντας αὐτοῦ 
Gregorius, Naz., orat. in funere Caesarii, fratris, 
986 


παναρμονίῳ λόγῳ, p. 591, 597. 

Basilius, 595, (homilia in avaros) 596. 

Dionysius, ἓν τῇ περὶ τῶν χεχοιµηµένων pu. 
curi epi respicitur lib. De ccelesti Hierarch. 
c. 1 p. 685. 

&  Ephrzm, 6 τῆς τοῦ Χριστοῦ δευτέρας παρ- 
d axo 6éc saos µύστης Ἔφραὶμ ὁ paxáptoc, 


Gregorius, Nyssenus, p. 586. 

Jo. Chrysostomus enarrat in gest. ad Pbillp- 
penses et Galatas, p. 586, 590, 596. 

Joannis, τοῦ ἐλεήμονος, Vita, p. 595. 

Machabseorum libri ἡ θεία Γραφή, L 985. 

Palladii, πρὸς Λαῦσον lotoptxh βίδλος. ex illo 
fabula de cranio loquente cum Macario, p. 587. 


"De Falconilla, precjbus S. Theclz saluti resti- 
Sibpllarum de Christo vaticinia videlur tangere, 
p. 9589. 


tuta p. 535, 591 ; ex Actis Thecla. 
Gregorius, ὁ Δώλογος, p. 591, pro Trajani, imp., 


32. Epistola ad quemdam, qui ad auctorem scripserat περὶ ἐξομολογήσεως, de. confessione 
et quinam ii sint, qui potestatem ligandi et solvenci acceperint, p. 601—610. Incipit: Ἐπ- 
ἐταξας τῇ ὐτελείᾳ ἡμῶν, πάτερ xat ἀδελφὲ. Hanc epistolam, qua monachos etiam, licet sacerdotes 
non sint, potestate gaudere confessiones Christianorum excipiendi, auctor, quisquis est, 
disputat, primus cum versione Thome Galei, decani Eboracensis [ex cod. XCIÍI Gale, s. 
n. 927 Cat. codd. Anglie, etc.], a quo edendam accepit, in lucem protulit Lequinius, sed, 
qui negat, auctorem esse vel Damascenum nostrum vel alium Syrum Palestinumve, sed 
potius alterius regionis, qua patriarchee Constantinopoiitano subesset.. 

23. Λόγος ἀποδεικτιχὸς περὶ τῶν ἁγίων xal σεπτῶν εἰχόνων. Oratio sive epistola demonsirativa de 
sacris et cenerandis imaginibus ad. Christianos omnes, adversusque imperatorem, Constan» 
tinum τὸν χαθαλῖνον,  Cabalinum, ac hereticos universos, p. 613-638. Incipit : Ἐπειδήπερ 
Ξιλλοὶ ἐπεχείρησαν. Ediderat cum versione sua Combefisius in tom. 1l Auctarii novi p. 063, 
Paris, 1648 t0l., testatus in alio codice regio [qui est CM. secund. cat. codd. Paris. reg. 
tom. If, p. 118], exstare sub titulo episto'ae Joannis Hierosolymitani, ad Constantinum, 
Cabalinum. Certe scripla est post synodum Copronymianam habitam a. C. 754, imo post 
depositionem Constantini, patriarche, factam a. 766. Fabr. Ideo negavit etiam Oudin. ]. c. 
pag. 1149 sq. auctorem fuisse Jo. Damascenum, cui tamen attribuitur in cod. Vindob. Ces. 
CXLIV. n. 21. V. Lambec. Comment. IV, p. 235.— in Cat. codd. Anglie,etc.,tom. I, n. 274 Bibl. 
Bodlei ibter codd. Thom. Roe. — Lequien. suspicatur, pag. 611, tom. I, auctorem fuisse 
Joan. episc. Ευ. Conf. Walch. (qui etiam Jo. Damasc. non agnoscit auctorem, in Hfst. 
heres, tom. X, p. 151 sq. tom. XI, p. 279, 288 sq. 363 — 361. Harl. 

2$. Epistola ad Theophilum imp., Michaelis Balbi F. de imaginibus, scripta eirca a. 845, 
adeoque auctore non J. Damasceno, cui in codice Mazarino [et Yeneto Marc. DLXXV v. cat. 


et vol. V 580, cum Kellar. nota. — in cod. 


(a) Oudinns ue |. c. e 1719, subscribit . p. , 
σα d Coislin. CCXXXIII οἱ CCL XXXV, teste Montfauc, 


jedicio Natalis Alexandri et condemnationi ropter 


enonnes fabulas de liberatione anima Trajani — in bibl. Coislin. p. 295 ac 401, eodem indice in 
imperat. ab inferis, Gregorii, pap:e, precibus , — Bibl. biblioth, mss. 1, pag. 196 B.et in Diario 
et Palconille , mulieris, precibus Thecis » primz — ltal.:pay. 215. Rome inter codd. monast. Patrum 


martyris, enarratas, refertque judicia.Baronii et 
G. l. Vossii De historicis Gr. lib. n , cap. 24. add. 
ÜOudin, p. 1744 sq. inter dubia Damasceni e 
Datnasceno tamen ascribitur iu cod. Naniano LXXV, 
υ. 75, v. cat. codd. Gr. Nan. p. 156. — in codd. 
Tawrin. LXX, CCXV et CCCXX. v. cat. codd. Gr. 
Taur. . 164, 308 et 402. — in cod. Medic. se- 
cuBdum indic. cat. Bandia. — Vindobone, in cod. 
CALL VI. n. 22. cod. CXLIV. n. 42 οι CLCXV. n. 2. 
V. Lambec, IV. p. 201 et 241. cum not. Kollarii , 


S. Basilii.— Leide in bibl. publ. inter codd. Vos- 
sjan. V. cat. bibl. Leid. p. 401. n. 4, cum tLitu- 
lis XIV contra Nestorianos. — Monachii, in cod, 
Bavar. [ΧΙΙ]. v. cat. pag. 18. — Mosque , in bibl, 
synod. cod. XXVl. a imanu ontiqua Ἰωάννου τα- 
πεινοῦ μοναχοῦ xal a anu autem recentiore τοῦ 
ἐν ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου τοῦ Δαμασχτνοῦ 
λόγος uotante cl. Matilsei in Notit. codd. Gr. Mo 
pag. 97. Paris. exstat iile sermo inquigdecim c 

in bibl. publiea. Hari. 


99 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICIT. 40 


codd. Gr. p. 302), tribuitur, sed, ab alio, nescio quo, diu post illius obitum, trium Orientis 
patriarcharum nomine, Christophori Alex., Jobi Antiocheni et Basilii Hierosol. aliorumque 
episcoporum (a). Incipit: Ἐπεὶ τοιγαροῦν χατὰ τὴν θεόλεχτον, p. 629 —647. Primus edidit Coin- 
befisius in Manipulo originum rerum Constantinopol. Paris, 1664, 4, ut dixi volumine 
octavo hujus Bibl. pag. 83. 

25. Περὶ τῶν ἀζύμων. De azymis, opusculum duplex, prius incipit: ἸἹστέον, ὅτι ol τὰ ἄζυμα 
προσκοµίζοντες, pag. 674. Alterum inscribitur: "Extr αἴρεσις ᾽Αρμενίων, et. incipit: Τὸ ἄζυμον 
aiv νεχρὰν θυσίαν. Hostiam sine [ermento mortuam impudenti fronte offerunt. secundum tradi- 
tionem Hebraeorum, p. 648-651. Auctor non J. Damascenus est, sed (posterioris saltem), 
Miletius quidam, qui Ρ. 648 E, vocatur ῥοθφόρος ἀνὴρ καὶ τῶν Γραφῶν ἀχριθῆς ἑξεταστής. Etiam 
Damasceno neutram lucubrationem tribuendam pluribus declarat Lequinius dissertatione 
sexta Damascenica, ostenditque sanctum illum doctorem suffragatum communi Patrum 
traditioni, et statuisse, quod Christus ipso pridie, quam pateretur, Pascha Judaicum cum 
discipulis comederit. Id vero in utroque hoc opusculo negatur. Posterius laudat Combefisius, 
tom. Il Auctar. novi, pag. 427. Fabr. Montfauc. in Bibl. Coislin. p. 585, notat in cod. CCCLXXVIII, 
fol. 180, occurrere quidem J. Damasceni De azymis, sed esse Joannis Philoponi librum, 
editum a Balthasare Corderio cum ejusd. Philoponi Opere in Hexaemeron, et incipere, 
Ἐζήτηται περὶ τοῦ δείπνου τοῦ Δεσποτιχοῦ moXAot,. —Paris, in cod. bibl. publ. MCCXCV, n.18, inesse 
dicitur J. Damasceni opuscul. De azymis, in cod. autem MCCCXV n, 2, Leonis Acrideni, 
Bulgarie archiepiscopi, De azymis et Sabbatis epistola, et n. 3 aliud opusc. Deazymis, nomine 
auctoris non addito: inc.: Tà Auge οὐκ ἄρτος. Hal. 

26. Epistola Petri Mansur ad Zachariam, episcopum Δοάρων, Doarorum, incipit: ΕΙ καὶ 
διιστώµεθα τοῖς σώμασιν pag. 655. Subjicitur ejusdem χεφάλαιον περὶ τοῦ ἀχράντου σώματος οὗ 
µεταλαμθάνομεν, de immaculato corpore (0) , cujus participes reddimur. Incipit: Τὸ τοῦ Κυρίου 
xai θεοῦ ἡμῶν σώματος, p. 056 — 659. Sub J. Damasceni nomine laudat Mich. Glycas, 
Sicydita, epist. ad Nectarium et Joannicium ; et sub J. Damasceni nomine ediderat Petrus 
Pantinus, Antwerp. 1601, in 8; cum homilia de Sabbato sancto, inde Fronto Duceus in edi- 
tionibus Damasceni, Paris. 1603, 1619, fol. Petrum illum Mansur, J. Damasceni consangui- 
neum: non puto (inquit Lequinius) fuisse Petrum, Damasci metropolitam, cujus nomine 
Damascenum nostrum opuscula quedam condidisse certum est, quique sub Chalipha Walid, 
abscissa lingua missus in exsilium fuit, quia Arabum et Manicheorum errores scriptis redar- 
guerat. Theophanes insuper martyrium recitat Petri Majumensis, quem a Damasceno nostro 
panegyrica oratione laudatum norrat cum pro fide a Mahomedanis occisus esset. Fuit alter 
Petrus Damascenus, cujue ascetica opera in bibliothecis asservantur nondum edita (c): qui 
vero simplez monachus erat, et inter Grecos Byzantinbs morabatur. Vivebat anno mundi 6695, 
seu Christi 1151, ut ipse testatur. in. fine. libri tertii his verbis, que excerpsi ex regio cod. 
MMCMXIV, fol. 192 : Ὁ γὰρ νικήσας χάριτι Χριστοῦ τὰ ὀχτὼ πάθη ταῦτα. φησὶν, ἑνίκησε xai τὰ λοιπὰ 
πάντα ἅτινα προεγράφησαν ἐν τῷ πρώτῳ ER ὑπὸ τοῦ συγγράψαντος αὐτὸν Πέτρου ταπεινοῦ μο,αχοὺ 
«οῦ Δαμασκηνοῦ χατ αὐτὸ cue ἔτος, {νδ. ε’. 

27. Expositio et declaratio fidei ex Arabico versa Latine et a Lequinio primum edita, pag. 
663 — 670 Incipit. Quis sapiens est, ut intelligat ? Subjungit idem partem orationis contra 


(e) Contra Combefisium graviter dimicat Oudin. — exstant in codd. MCXXXVII et MCLXXXVIII. In 


l. c. pag. 1753 sqq. et ostendit copiose, id opusc. 
scribi non potuisse a J. Damasceno, idemque anim- 
advertit, Ducang. in Catal. scriptorum Grzcor. 

uem subjunxit Glossario Greco , col. 28, id attri- 
Luere Joanni, archiepiscopo MHierosolym , tum 
col. 52. Joanni monacho. Add. Walch. in Hist. 
her. tom. X, p. 155 sqq. (ubi auctorem opusc. 
esse ignotum et vixisse sz:culo nono scribit) p. 723 
sqq. (ubi copiosius agit de auctore, s. auctoribus 
aujue argumento hujus epistole , antiqua quidem, 
sed sunposititise) tom. XI, p. 288 ϱᾳ. οι 568 
8q. Hari. DL . 

(b) Post resurrectionem corpus Christi sangui- 
nis expers esse affirmat hic scriptor contra Dama- 
sceni οἱ Patrum, Grecorum prscipue, senten- 
tiam. Vide Jac. Boilavii disquisitionem theologi- 
cam, oppositam Petri Allixii dissertationi de san- 

tine Jesu Christi post resurrectionem , ad episto- 
am Augustini ΟΧΙ ΥΙ, Paris, 4681. in-8. [Matriti 
in cod. regio LXXVIL. fol. 350. v. (riart. Cat. codd. 
matr. p. 286. de litteris adpictis, γράµµασι χατα- 
σύγλοις, et vera ultimi voc. lectione atque inter- 
pretstione. Harl. 

c). Paris, in Bibl. publ. cod. secund. catal. 
codd. Paris. tom. 1l. in cod. MCXXXIY Petri Da- 
masceni, 1) commonitio ad suam ipsius animam , 

jum etiam est in cod. MCXXXV. 2) de Christi 
ini mandatis, 5), explicatio dicti S. Chryso- 
&tomi de vita mohastica, 4) ascetica , quie etiam 


hoc cod. praeterea reperiuntur ejusd. de certamine 
et bello spirituali , de nullo periculo pro veritatis 
defensione recusando; ilem de vitando peccato 
el'expositio regule Jo. eremitze : in cod. MUXXXV 
alphabetum; in cod. MCXXXVI Σνυνοπτιχόν. — ln 
bibl. Bodlei. in cod. Barocc. XIII. Petrus Damasc. 
de discretione; in cod. CXXXIII quatuor opusc. 
9. eclogs; e variis scriptoribus , y miscellanea , 
2) excerpta ex Jo. Chrysostomo de humilitate, etc., 
5$) de mandatis divinis, 4) de tribus facultatibus 
animi. — In cod. CXCVU. ex libro Petri Damasc. 

xh μὲν παντὸς ἀγαθοῦ. — Eadem excerpta cx 
libro Petri Dam. ascetica sunt Vindobon. in cod. 
Casar. CCLXXXIX. n. 20 sec. Nesselii Cat. codd. 
Czs. part. |. p. 397. — in.cod. Barocc. CCXIII. de 
septem operationibus, quibus mens ad Deum ele- 
vatur.—1n cod. Caesar. Cc. n. 2 ap. Nessel. ]. c, 
p. 293 et αρ. Lanibec. vol. iV. p. 441. in cod. 
CLXXXVII ex libro P. Dam: sermones animo nuites. 
inc. Τρ στὶν ἁγρυπνία σύμμετρος — In cod. Na- 
niano CCXXIX. (id. opusc. de virtutibus et vitiis, 
v. cat. codd. Gr. Nan. Venet. p. 423. -- Matriti in 
cod. ΧΙΥ. 35. Damasc. excerptum de modo, quo 
quis debeat ad S. synaxim accedere, et n. 92 sqq. 
quatuor capp. ascetica. v. lriart. Cat. codd. Gr. 
Matrit. p. 96. 57 sq. — Petri Damasc. liber de 
laudibus ac festis Virginis Mariz , alias Mar?onale 
dictus , s. 1. et a. ful. Panzer. A. T. IX. p. 170, ex 
Thott. cat. Vil. p. 55. Harl. 


Ü NOTITIA EX DIBLIOTHECA FABRICII. . i2 


tmg5. similiter ex Arabico versam, in qua citatur locus ex Chrysostomi liomilia in Lazamm, 
que incipit: Omnis scientia a Deo est. Fallitur autem vir doctus, qui homiliam illam 
gondum prodiisse putat : exstat enum tom. VII Saviliane edit. p. 524, et non procul ab initio 
ilius leguntur verba, a Damascceno ex eadem citata : *U y3p τοὺς ἐχείνου φίλους τιμῶν εἰς ἐκεῖνον 
παραπέμπει τὸ δῶρον * φιλάνθρωπος γὰρ ὢν εἴωθςν ἀεὶ τὰς ὑπὲρ ἐχείνων οἰχειοῦσθαι τιµάς. 

bs. Carmina tambica, εἰς τὴν θεογονίαν, p. 619, εἰς θεοφάνια (e), p. 616, εἰς τὴν Πεντηκοστή», 
p. 679, cum versione prosaria Aldi Manutn. Hic Venetiis primum ediderat Greece et Latine 
cum nonnullis aliorum melodorum Grecorum, Cosme Hierosol., Marci Hydruntini, Theo- 
phanis et Scholarii a. 1501 , 4 (f) : unde Latine deinde in editionibus Damasceni, at in. Ba- 
sileensi a. 1515, quemadmodum et in poetis Grecis Christianis, Paris. 1709, in-8, utraque 
lingua iterum prodierunt. Verum in editionibus Damasceni, París. 1577, 1603. 1619, le- 

ntur Latine ex metaphrasi poetica Jacobi Bilii, quam p. 681 seq. Lequinius itidem exhi- 

t. Apud hunc Grace et Latine deinceps sequuntur ο 8 El; τὴν Κυριαχὴν τοῦ Πάσχα, p. 684; 
Ei; τὴν ἀνάληψιν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, p. 686; El; τὴν µεταµόρφωσιν τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ 
Χριστοῦ (g), p. 6088; El; τὸν εὐαγγελιαμὸν τῆς ὑπεραγίας θεογεννήτου, p. . Tomum claudit 
εὐχὴ, Sive precatio versibus Anacreonticis, cum metaphrasi Jacobi Billii, p. 691 — 693. Qua- 
cum etiam in poetis Grecis Christianis, París. 1609, in-8, legitur, p. 202. In Grecorum |i- 
bris ecclesiasticis exstat in officio sancue communionis ἐκ τῶν θείων ἐρωτήσεων τῆς ἁγίας µεταλήψεως 
Συμεὼν τοῦ νέου θεολόχου. Fabr. Damasceni hymni, París. in quatuor codd. bibl. publ. iambi in 
Natalem Domini, in cod. elect. Bavar. CCXLV ; v. Cat. codd. Gr. p. 83. — Add. infra inter 
seripta Damasceni inedita, n. 9. Hic quoque commemorare juvat J. Damasceni ex Dioptra 
versus politicos XVI, in cod. Florent. Medic. XVI, n. 47, plut. 86, quos integros dedit Fa- 
bric. infra in vol. XII de collect. mss. chemicorum Grecorum : item in collect. similis argu- 
menti, codd. París. bibl. publ. ΜΜΟΟΟΚΧΥΙ et MMCCCXXIX. J. Damasc. De sacra arte li- 
ber, versibus politicis. Harl. 


Tomo Il. 


99. "Ex τῆς χαθόλου ἑρμηνείας Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου ἐχλογαὶ ἐν ἐπιτομῇ ἐχλεγεῖσαι ' Ex wuni- 
versa interpretatione Joannis Chrysostomi excerpta compendiaria in. XIV epistolas S. Pauli, 
antea inedila et nunc primum e codice Regio MMCCCXXXI, a Lequinio prolata in lucem et 
Yaüns versione donata, p. 1—274. Oportet Damascenum aliis preterea commentariis Epi- 
stolas Pauli, vel Epistolam saltem ad Hebreos, aut ejus partem, illustrasse, ad quos respicit 
Petrus »tesensis libro contra depravatorem operum suorum tom. XXIV, Bibl. Patrum edit. 
Lugd. p. 1187. H. « Joannes enim Damascenus super verbo illo in Epistola ad Ilebreos (v, 7): 
KExauditus est pro sua reverentia, intellige, inquit, hanc reverentiam totius timoris exper- 
lem. Deus enim charitas est, charitas autem timoris consoriium non admittit. » Hoc in 
commentario illo incassum quaesivi. (v. Oudin. judicium ad n. 30.] 

50. Ἱερὰ παράλληλα, Sacra. parallela, sive locorum communium opus ex dictis S. Scripture 
et priorum Ecclesise doctorum sub certis titulis magno digestum studio, atque ab auctore 
initio in tres distributum libros, quorum primo de Deo et rebus divinis; secundo de re- 
rum humanarum statu ac conditione; tertio de virtutibus et vitiis tractandum susceperat 
Sed postea existimavit, lectorum usibus accommodatius fore, si titulos universos ordine dis- 
poneret alphabetico, qui in littera alpha, sunt unus et quinquaginta ; in beta XIII; in gam- 
ma XV ; atque ita in ceteris. Hoc opus preclarum, et quo multorum egregiorum εοπρἰο- 
rum, qus pridem intercidere, fragmenta servantur, Latine tantum ex Jac. Billii versione 


(e) in. MS. codice chartaceo , quem habeo scho- 
159 graecis illustratum, inscribitur Εἰς τὰ ἅγια 
qva. Scholia duplicia sunt , interlinearia et alia, 
qu2 ἑρμηνείας, sive metaphraseos loco subjiciun- 
tur. Speciminis causa duo disticha priora cuin 
utrisque seholiis ascribam. 


Σήµερον ἀχράγτοιο BaAbr. 0sopsrréi πυρσῷ 
Πνεύματος ἐνθάαπτει γἆμασιω duzxAaxinr. 
Φ.Ιέξας παμμεδέοντος ébc. πάϊς, ἠπιόων δὲ 
Ὑμνηταϊς u£Aéuv τῶνδςε δίδωσι χάριν. 


Hzc in scholiis interlinearibus explicantur hunc in 
modura : Nuv τοῦ ἁμιάντου µίδας τῆς θεότητος τῷ 
πυρὶ του ἁγίου Πνεύματος χαλύπτει τοῖς ὕδασι τὴν 
ἁμαρτίαν χαύσας τοῦ παµθασιλέως ἀγαθὸς ὁ Υἱὸς 
τῶν ταπεινῶν τοῖς φάλταις qv τούτων παρέχει 
δωρεάν. Sequitur altera ἑρμηνεία. Σήµερον ὁ τοῦ 
παµθασιλέως Θεοῦ καὶ Πατρὸς μέγιστος mai; τὴν 
ἁμαρτίαν βαλὼν &v τῷ θεοφεγγέῖ πυρὶ xal τῷ χε- 
ραυνῷ τοῦ θείου Πνεύματος, τοῖς τοῦ Ἰορδάνου vá- 
µασιν ἑνθάπτει, χαταφλέξας πρότερον ταύτην ὑπὸ 
τῆς χεραυνώσεως. Tot ταις δὲ τῶν πραὔτᾶτων 
τούτων μελῶν, τοι τοῖς ἄδουσι πράως αὐτὰ τὴν χά- 
p xal ἀν τοῦ ἁγίου Πνεύματος δίδωσιν. 
(f) Raram hanc. Prudentii, Prosperi, J. Dama- 


PaTROL. GR. XCIV. 


sceni aliorumque melodorum Gr. collectionem uhc- 
rius recensuit Fabric. infra vol. X, pag. $32 sqq. 
et auctor libelli : Serie delle edizioni Aldine, e. 1t, 
Patav. 1790 12. p. 12 sq. Hymnus in Theogonian, 
Gr. Paris. ap. Guil. Morell. 1551. 8. — ldem hymnus 
acrostichus, cum Synesii, Cyrenes episcopi, liymnis 
decem, οἱ Gregorii Nazianzeni odis quatuor; Gr. 
ae Lat. Paris. ap. Jo. Benenatum 1510. 8. — In 
corpore poelar. Gracor. tragicorum, comicorum, 
lyricorum etc. Gr. ac Lat. Gezeva, 1044. fol. tom. 


' M. p. 189, et 757. H. in Theogon. p. 109. H. εἰς 


τὰ 6cogávix* p. 7M. H. in Pentecost. et precatio 
versibus Anacreontieis, pag. 743. — Bandini in 
Cat. codd. Gr. Laur. Medic. tom. Hi, p. 204, recen- 
suit edit, Hywnorum quorumdam sseculo XV 5.3. 
αἱ |. nota in 4. Insunt. vero preter quosdam Co- 
sm: Hierosolym. Marci episcopi, et Theophanis 
liymnos, Damasceni hymni elg Ocoyov/av, εἰς θεο- 
φανίαν, εἰς ew exocs *, εἰς τὴν Κυριαχὴν τοῦ Ifá- 
σχα, εἰς τὴν ἀνάληψιν τοῦ Σωτῆρος ἡμών Ἰπσοῦ 

ῥιστοῦ, el; τὴν µεταµόρφωσιν τοῦ Κυρίου ἡμῶν 
Ἰησοῦ Χριστοῦ. Harl. 

(4) Exstat et. ad ealcem homilige Damasceni in 
edit. Hosscheliana, p. 63. 


43 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 1: 


exhibuerant editiones Damasceni Parisienses a. 1577, 1005, 1629. Magne itaque gratiz Le- 
uinio debentur, qui Greca primus dedit e codice Vaticano, versionemque recensuit, in qua 
Billius dicta S. Scripture ex Vulgata Latina haud probando Caraffe consilio addiderat, etiain 
' ubi Damasceni Greca aliud tinniunt. Idem Lequinius post Parallela, pag. 278-730, ex co- 
dice Vaticano repreesentata, exhibet deinde, p. 731-790, excerpta cum indice eorumdem ex 
altero preclaro et in mullis diverso Parallelorum codice, quem Claromontano Jesuitarum 
Parisiensium collegio donavit Rupefucaldus, cardinalis, et quem ex auctore antiquiore, qui 
sub Heraclio vixerit, interpolatum adnotarunt viri docti. In hoc plura etiam et presstantis- 
simorum et antiquissimo scriptorum fragmenta conservata leguntur, quemadmodum 
melius jam constabit ex indice, quem hic per otium confectum a me subjiciam, cum prius 
monuero, eximium horum Parallelorum codicem ms., qui fuit abbatis Gerasini Blacchi, jam 
exstare in bibliotheca Medicea. Fabr. — lu bibl. Medic. cod. XXII, plut. 8, sunt Damasceni 
Sacra Parallela, quem cod. uberrime recenset Bandin. in Cat. codd. Gr. Laur. I, p. 367 seq. : 
et primum adnotat indicem omnium titulorum, sub unaquaque alphabeti littera contento- 
rum, at initio mutilum, fere convenire cum cod. Rupefucaldino, quem Lequien, in sua ed. IT, 
p. 731, retulit integrum; attamen in multis, a Bandinio late curateque expositis, discre- 
are; tum observat duo alios occurrere indices : dein tradit, in tres partes divisa esse hu- 
Jus codicis Parallela, que quomodo cum cod. aut Rupelucaldino aut Vaticano conveniant 
aut ab uno alterove discedant, copiose animadvertit, comparata edit. Lequien., quem inter- 
dum castigat. Denique supplet indicem scriptorum a Fabricio contextum : cujus supplementa 
postea repetemus. Oudinus, p. 1713 sq. Joanni Damasceno juniori, qui modo a loco nata- 
ium ο). Damascenus, modo a sede patriarcbali, quam per plures annos occupabat, ο. 4n- 
tiochenus in codd. dicitur, eruditione et sanctitate preclaro, circ. a 1090 et seqq. annis ad 
an. circ. 1120 florenti, attribuenda censet, preter libros De imaginibus, omnia opuscula, 
que Mich. Lequien. tomo Il sue edit. Greco-Lat. Damasceno, monacho et seniori, ascripsit : 
n. 1) Epitomen commentariorum J. -Chrysostomi in Epp. Pauli; 2) Parallela moralia; 
3) Eclogarum libros 11 ejusdem methodi ; 4) Oratt. tredecim de variis argumentis, in celebrio- 
ribus Ecclesise solemnitatibus vel sanctorum festis pronuntiatas. Tum Oudin., p. 1775 sqq., 
contra Lequien. pugnans, sententiam suam de memoratis libris uberius explicuit et copio- 
sius demonstratum ivit, J. Damascenum seniorem non potuisse illorum auctorem esse : in 
primis evincere studuit, Parallela sacra non potuisse scribi a Damasceeno seniore, sed a Da- 
masceno juniore, sive Antiocheno, esse congesta; et Excerpta in cod. Vindob. Caesareo (A) 
diserte tribui J. Damasc. juniori, patriarcha Antiocheno, atque in illo cod citari Andream, 
Ceesaree in Cappadocia archiepiscopum circ. a. 850 ; Theodorum Studitam, sec. rx, aliosque 
recentiores; nec codicem Eclogarum Claromontanum, codice Cesareo recentiorem, cum Le- 
quien. adeo vetustum esse censendum. Sed ipsum consules Oudinum, plurihus suum judi- 
cium confirmantem. — Pariter in cod. Coislin. CCXCIV, sunt Ecloge, seu excerpta Scriptu- 
re, Patrum et aliorum, in varia capp. et argumenta ordine alphabetico digesta, que ta- 
men, quia non semel laudetur in iis J. Damascenus, differre a Parallelis J. Damasceni, adnotat 
Montfauc. in Bibl. Coislin. p. 432. — Venetiis in cod. Naniano, CCXXTIX, n. 37, J. Damasceni 
Parallela, quem (Mingzarell.) in cat. codd. Gr. Nan. p. 422 sq. putat illum esse codicem, de 
uo Lequien. p. 217 edit. Dam. Opp. Veneto, 1748, tom. JI, et quem hic dixit esse biblio- 
ece illusw. archiepiscopi Philadelphiensis Q) atque, postquam alia notavit, utilem fore 
existimat laborem, si quis Lequieni edit. cum hoc codice conferat. — Ibid. in cod. CXXXVIIT 
bibl. Marc. exstant Parallela. V. Cat. codd. Gr. Marc. p. 79, sed cum primis cel. Morell. in 
Bibl. Gr. et Lat. mss., tom. 1, p. 83 sqq., qui docte illum cod. recensendo comparat eum 
eum eodd. Rupefucald. Laurentiano et Vaticano; tum adnotat librarios in ejuscemodi po- 
tissimum scriptis ausos fuisse haud pauca demere, adjicere, aut immutare. Hinc, id quod 
Oudini judiciuin aliquantisper infirmare videtur, animadvertit, sub littera « inesse quidem 
scholion de cruce Christi, Heraclii. imp. tempore a Chrosroe in Persiam ablata, a Lequien. 
* 215 editum; at nulla Andree Ceesariensis, Theodori Studite, Antonii Melisse, Michael. 
selli, aliorumque recentiorum fragmenta, quibus adductus Oudinus illam collectionem 
(cujus tamen auctor neque omnino certus esse videtur, neque, num cod. Marcianus eam, 
quàlis primum ἃ 1. Damasc. sen. prodiit, collectionem, an delectum cx opere uberiore 
contineat, cognitum omnino est exploratumque) , adjudicabat J. Damasceno, patriarchae 
Antiocheno. Denique docet humanissimus Morell. Joannis etiam Damasceni nonnihil illi cod. 
fuisse immistum, et preter Pythagoram in carminibus aurcis ac Democritum, qui«semel af- 
feruntur, Librorum sacrorum loca et ecclesiasticorum scriptorum, quos nominat Morell. 
fragmenta tantummodo inserta legi. Que cum ita sint, J. Damasc. sen. videtur aut puta- 
batur olim, ejusimodi collectionem inchoasse; quam alii deinceps vel interpolarunt, vel alio- 
rum seriptorum, etiam ipsius J. illius Damasceni, atque, ut in tertia Parallelorum parte iu 
cod. Laurent. potissimum factum est, profanorum scriptorum locis ac sententiis amplifica- 
runt : e tamen codicibus nomen J. Dam., utpote celebris euctoris, a librariis fuerit pre- 
fixum (quod euam Hesiodi aliorumque scriptis evenisse constat); denique J. Dam. patriar- 
cha Antiochen. videtur vel similem. compilasse collectionem, quamplurimis ex superiore: 
repetitis, vel antiquiorem auxisse ac perfecisse. Hinc fieri potuit ut a librariis ejusmodi J'a- 
rallela Joanni modo seniori, Damasceno, modo juniori, Antiocheno, ascriberentur. Harl. 


(^) Cod. CCALI, n. 1. V. Lambec. V. pag.231 sqq. (i) V. Montfauc. Diar. Ital. pag. 46, de illius codd. 


ó . NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICH. 46 
INDEX SCRIPTORUM 
In S. Joannis Damasceni Parallelis sacris laudatorum, 
Ad μήτε: editionis Michaelis Lequien, tomo 11. Excerpta ex codice Rupe|ucaldino incipiunt a pag. "i3. 


Inserui nomina, a Bandinio ez cod. Laur., uti eupra jam monui, subjecta. Ηλλε.. 


A 

Áctemenides, p. 121 b. 

laws , p. Va. 97 b. 104. 406. 409 b. 419 b. 
495. 124. 195 b. 144. 146. 

Αλλο, p. 10€ b. 178. 

Αίας, p. 79. 99 b. 147. 177 b. 

Jsopus, ῥ. 116. 

Afritanus, p. 463. 

Agsiio, p. 74. 161 b. 

Agesiius, p. 1499. 

Alciaeon, p. 166. 

Aenier, rex, p. !18. 

Aleiis, p. 107 b. 445 b. 172 b. 

Ambrosius, thaumaturgus, περὶ σαρχώσεως xai 
πίστεως, 113. . 

Amphilochius, episcopus Iconiensis, 785. 

Aniagoras, p. 164. 

Anatrandrides, p. 141. 168 b. 

Auzrimenes, p. 114 b. 

Antigonus, p. 121 b. 

Anlipater, episeopus, 185. Bostrensis. 747. 754. 
lx της χατὰ τῶν βλασφημιῶν "Doryéveuc κραγµα- 
sas 109 seq. kv χεφαλα(ιφιε’. 762. 768. ἐν χεφαλαίῳ 
ες. 106 seq. 

Antiphanes, 145. 

Antiphon, p. 146. 

Ansibenes, p. 146. 2. 146 b. 147. 154. 115. 

Apolledorus, p. 107 b. 172 b. 18). 

Apollonius, p. 400. 144. a. 144 b. 187. 

Arcesilaus, p. 446. 

Árchytas, p. 149. 

Áristarehua, p. 168 b. | 
Aristippus, p. 154. 

Aristo, p. 122 b. 147. a. 147 b. 

Árisiombrotus, περὶ ὄψεως, p. ii b. 

Aristonymus, p. (9, 141. 

Aristophanes, p. 121 b. 145 b. 

Aristophon, p. 172 b. 

Aristoteles, p. 104 b. 118. 146. a. 146 b. 154. 
164. 165 b. 166. 181. . 

Árisioxenus, p. 149. 

Athanasius , 559. 444. 541. 595. 619. 674. 691. 

ix τοῦ περὶ ἀνδρείας. 515. 780. 

Athenodorus, 152. 167 b. 


961. 608. 375. 385. 391. 
400. 405. 427. 430. 454. 455. 427 eed 448. 458. 
460. 505. 506. 507. 531. 5292. 557. 560. 562. 565. 
566. 561. 511. 512. 599. 608. 614. 615. 627. 633. 
610. 676. 679 bis. 680. 682. 685. 687. 694. 696. 
699. 700. 702. 705. 709. 715. 716. — In Hezaeme- 
rom, 5901, 512, 518. 319. 329, 557. 548. 363. 399. 
A34 seq. 421. 451 seq. 495 seq. 525 seq. ad 530. 
580. seq. 6250. 642. 653: 662. 670. 685. 689. 
729. liowil. ! in Genesin. $93. — n Psalmos, 
302. 914. 218. 229. 536 seq. 369 seq. 370. 574. 
4416. 421. οι. 454. 460. 461. 494. 550. 539 seq. 
568. 569 seq. 580. 611. 654. 6355. 643. 678. 691. 
T9. — [n principium Proverbiorum, 306. 519. 343. 
362. 365. 457. 445. 446. 504. 520. 5335. 560. 658. 
685. 695. — In Esaiam. 301 257 seq. 404. 594. 
644. — De Spiritu S. 309. 425. 649. 131. — ερἰ- 
stola, 908. 519. 390. 554. 592. 549. 504. 6011. 671. 
650. 689. 694. — Ad Patrophi[um, 448.— Ad Simpli- 
cianum, hereticum, 529. — Κανονικαὶ διατάξεις. 
806. $37 seq. 365. 576 seq. 511 564.517. 580. 645.— 


Baccbylides, p. 177 b. 
Basilius M. 547 seq. 


Regule breviores, 906. 548. 058.— Regulas [usius dis- 
putate, 405. 558. 564. 611. 646. 658. 678. — De 
fao 298. 502 b. — Exhoriatio ad baptismum, 556. 

seq. 587 seq. 950. 64b. 656. 712. 198. — Ad 
adolescentes, $19. 568. — In illud, Attende tibi ipsi, 
911. 919 seq. 357. 400 seq. 580. 607. 636. 645. 
655. 660. — De avaritia, 490 seq. 493. 575 seq. — 
Εἰς τὸν Katv, 556. — De Davide εἰ Saule, 569. — 
In illud, Destruam horrea mea, 475 seq. 485. — 
Quod Deus non est auctor malorum, 508. 311. 315. 
4». 524. 541. 615. 690 seq. — Ad divites, 501. 
411. 476. 485 seq. 493. 728. — Ad ebriosos, 545. 
4M seq. 6U3 seq. 605 seq. 629. 658. — Im fame et 
siccitate, &91 seq. 574. 060. — Ad [eneratores, 
431 seq. 454, 474. 060. — In Gerdium martyrem, 
929. 656. 05. 712. — De Gratiarum actione, 5492. 
545. 610. — Ad habitantes in. Laaic. 42. 6592. 6535. 


600. 705 -— Ιν $. Jwilttem mariyrenm, 489. 


. seq. 
. A114 seq. 545 seq. 548. 680. — De legendis gentium 


libris, 564. 411. 649. 681. 727. — In Mamanienm , 
302. — Ad monachum lapsum, 580 seq. — [n pa- 
rgbelam decies mille talentorum, 600. — In quadra- 
ginta marlyres, 310 

Bassus, ἑρμηνεύς, p. 154 b. 


C 


Caianus, p. 168 h. 

Caius Cesar, p. 75. 

Callicles, p. 108. 

Cassianus, abbas, ἐκ τοῦ περὶ ὀκτὼ λογεσμῶν. 
960 seq. 540. 

Chrysippus, p. 94. 108 b. 110. 164 b. 108. 

Cleanthes, p. 108 b. 146 b. 172. 174. 

Clemens, 319. 393. 298. 402. 490. 435. 453. 510. 
551. 535. 558. 570. 594. G99. 640. 709. 740. 741. 
— Alexandrinus, 207. 657. ἐκ τοῦ α’ τοῦ Παιδαγω- 
γοῦ. 994. ix τοῦ f'. 339. 519. 904. 725. — Stro- 
ma(a, 480. 638. liber 11, 356. 370. 3575. 408. 414, 
ΠΠ. 438. ΙΤ. 556. 480. V, 509. 572. Vi, 454. 649- 
657. Vil, 399. 648. 

Clemestis liber Vill, 645. 751. 703. 718 : Quis 
dives salvetur. 515. 548. 373. 3598. 448, 480. 504, 
$90. 594. 684. 715. ex Eelogis, p. 541. 

Clemens, Romenus, 752. Epist. 1, 510. H ad Co- 
rinthies, 783. 181. , 

- Clitorehus, P 474 b. 

Crantor, p. 146. 

Crates, grammaticus, p. 118 b. 181. 
JGyprianus, Epistola ad Fidum (πρὸς τὸν Φίδωνα), 


Cyrillus, Alex., 508. 448. 422. 458. 446. 447. 
410. 419. 503. 508. 5335. 556. 558 b. 564. 559. 600 
seq. 612. 699. 701. ix τῶν xack Ἰουλιανοῦ. 409. 
liber 1, 559. 794. V. 471. 418. X. 657. ΧΙΙ. 6505. 
XV. 7558. ΧΥΙ. 662. XVil. 515. 780. 782 seq. 
XVHI. 654. 752. 778. — &x τοῦ τε’ τῶν ly πνεύματι 
λατρείας. 964. veg. περὶ ^. π. Y.) 

i" caput xxx. Joanne, . — Εἰς παρθεν/αν. 


D 


- Demades, p. 154 b. 
Demoocrates, p. 146 b. 
Democtitus, p. 70- 94. 490. à 100 b. 104 b. 105. 


- 


{] 
440. 117 b. 192. 147. 104 b. 464. 165. 171 b.. 
473 b 


Demonax, p. 154. 168 b. 

Demoithenes, p. 100. a 100 b. 108. 122. 146. a 
416 b. 102 b. 

S. Diadochus , 751. 159. 

Didymus. $01. 504. 509. 495. 4235. 458. 455. 
A81. 55. 590. 557. 562. 510. 575 seq. 594. 630. 
637. 645. 654. 615. 671. 678. 684. 687. 692. 009. 
1310. 721. 737. 781. p. 169. — In Ecclesiasten, 
685. — In liaiam, 51. 845. 6717. 794. 7$1. — 
In Oseam, TI8. — 1n Mattheum, 676. — In Evan- 

elium Joannis, Ἴδ4. — In  Kpist. ad Corinthios, 
21. — Περὶ ἁσωμάτον, 780.— Ἐκ τοῦ λόγου τοῦ εἰς 
τὸν "Io6, 189. — Εἰς τὸν Λὼτ χαὶ τὸν Δαδίδ, 789. 

Didymus, Πρὸς φιλόσοφον, 645. — Κατὰ Mavi- 
γα ν « ο 

Dio, Romanus, p. 75. 99 b. 123. 147. a 147. h. 

iogenes, p. 78 b. 100 b. 118. 122. 146. b. 147. 
166 b. 173 b. 115. 179 η. 

ο ως $59, 674. 679. Alexandrinus, 3959. 
430. 654. 780. 184. 788 bis. 

Dionysius, Alexandrinus, Περὶ φύσεως, 752. — 
Epistola I V ἑορταστιχῇ, 735. 

η μμ. Areopagita, De divinis nominibus, 549. 


Diphilus, p. 162 b. 

Dorotheus, hu 150. laudatur inter eos, e quibus 
Damascenus Parsilela sua congessit , licet nomen 
ejus in opere ipso nusquam memoratum repererim. 


Eleutherius, $15. 
Em pedoctés, p. 90 b. 110 111 b. 145. 154 b. 
161. 165 b. 166 b. 

Epaminondas, p. 118 b. 

Epicharmus, p. 99 b. 

Epictetus, p. 100. 405 b. 107 b. 117. 172 b. 074. 

Ephraimus, archiepiscopus Antiochiz, 'Ex τοῦ 
εἰς τὸν Katy, 755. — 'Ex τοῦ T' χεφαλαίου τοῦ περὶ 
τοῦ γραμματιχοῦ Ἰωάννου χαὶ Συνόδου, 754. 

Epicurus, 759. 90 b. 110. 154 b. 164. a. 164 b. 

Epiphanius, Cyprius, in Ancorato. 299. 

Esaias, abbas, 677, 698. 791. 
ius, $07. 351. S41. 350. 36$. 565. 575. 
. . 401. 4419. 4237. 447. A48. A60. 481. 
515. 518. 565. 570. 615. 629. 650. 650. 654. 661. 
704. 107. 713. 714. 134. 145. — 1n Proverbia, 509. 

Ewclides, p. 446 b. 156 b. 174. 

Euripides, p. 14 b. 79. 99 b. 104 b. 108. 116 b. 
194 b. 444,145. a. 145 b. 146. 156 b. 161 b. 162 b. 
168 b. 113. 171 b. 

, Euseblü Prieparatio evangelica. 657. 144 b. 115. 


Eusebius, episeopus Alex. Vide notas Lequinli 
ad pag. 660 seq. 316. 551 seq; 591. 593. 422. 425. 
433. 410. 472. 561. 576. 597 seq. 1629. 637. 065 
seq. 666-668. 671. 675. 6971. 701. 171. 185. 

Y Eustathius, 788. episcopus Antiochenus, 792. 


ερὶ φυχῆς, 752. 


ré ς, 562. Ἐκ τοῦ ἁγίου Γέροντος, 453. 
&x τοῦ γερόντων, 640. Intelligitur Geronticum, sive 
liber, quo apophthegmata et narrationes de piis 


— Contra Arianos, 944. -- 


. Patribus et monachis contineutur. 


Gregorius Nazianzenus, theologus, $239. 357. 
359. 567. $18. 397. 405. 425. 455. 438. 440. 444. 
416. 465. 495. 506. 508. 517. 532. 356. 558. 560. 
563. 566. 567. 611. 633. 034. 640. 662. 664. 614- 
100. 709. 720. — Oratio 1. 506. $12. 395. 401. 
404. 438 seq. 512. 517. 525. 629. 685. 686. 687. 

. 6 μέγας ἀπολογετιχὸς, 3550. Oratio 1l, 205. 
506. 391. 421. 550. lil, 3565. 6129. 688. IV, 330. 
448. IX, 479. X, 320. 385. 429. 548. X1, 598. 558. 
XV, 552. 448. 451. ΧΙΙ, 298. $30. 402. XV, 819. 
951. 477. 494. 574. 581. 656. 674. sq. 685. 685. 


NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 


XVI, 520. 2599, 583. 560. 674. 6079 sq. XVII, 359- 
505. XVII, 372. 521. XX. 352. 512. 540. 574. 
669. 671. 683. XXI, 299. 365. 729. XXIII, 3503. 
656. XXV, 320. 3565. 375. 396. 418. 615. XXVI, 
305. 3123. 348. 420. D52. 679 seq. XXVII, 418. 
497. XXVIII, 729. XXXIiI, 581. XXXIM, . 
533. XXXIV. $819. XXXV, $59. XXXVII. 418. 
XXXIX, 298. 3203. 383. 581. XL, 9298. 588. 505. 
50]. 581. 661. 662. 701 seq. ΧΙΙ, 513. XLIII, 
396. 655. XLIV, 055. — In S. Babylam, — 714. 
— Epistole, — 215. — "Ex τῶν ἐἑπῶν ἰαμιδὶ, 920. 
991. 650. 655 661. 689. 720; hexametri, 628. — 
Gnome, 364. Monosticha, 505 . 1017. 150. Te- 
trasticha, 529. 500. 575. 319. 296. 402. 408. 454. 
4351. MA. 441. 458. 118. 494. 505. 517. 564. 570. 
608. 615. 617. 627. seq. 628. 646. 657. 061. 682. 
691. 729. soluto passim sermone reddita exhbiben- 
tur. Vide notas Lequinii pag. . — Poena he- 
roicum de rebus suis, 101. De secessione sua. 612. 
— Lawmentatio ad Christum, 62] seq. — Carmen ad 
Olymp. 617. — Precepta ad virgines, 642. 

br orius Nyssenus, $15. 321. 375. 583. 401. 
4*8. 458. 465. 504. 513. 568. 570. 615. 651. 674: 
709. 709. — De epificio hominis, 700. — In Canti- 
cum canticor. 539. 4358. — In illud : Mic est Filius 
meus dilectus, 775. — In octo beatitudines, 3572. 
Homilia I, 458. III. 303. 6356. ΙΥ. 418. VII, 351. 
579. — In orationem Dominicam, 5359. 372. Homi- 
lia 1, 465. 418. lll, 565. 581. 465 seq. IV, 466. 
V, 381 b. 418. 750. VI, 495. VII, 589 seq. — ἐκ 
τοῦ κατηχητικοῦ, 657.— Πὲρὶ εελειότητος βίου, 559. 
Περὶ τν Κωνσταντίνου πόλει χαταστάσεως τοῦ 
ἁγίου Γρηγορίου, 775. in alio codice : Ei; τὴν &av- 
τοῦ χειροτονίαν. -— In S. Romanum. 751 

Gregorii, thaumaturgi, capitula, 751. — Grego- 
rius, thaumaturgus, De leudibus Origenis, . 
ATI. 554 je — Ἐκ τοῦ ὅτι οὐδὲν cl ἐν τῷ 
χόσμψ. 623. 0168. 


Heraclides, p. 164. b. 1714, 
Heraclitus, p. 106 b. 


Hermippus, p. 118. 
Herodorus, p. 85 b. 107 b. 108 hb. 103. b. 
179 


Hesiodus, p. 108. 161 b. 168. 

Hesyehlus, 525 

Hierax, p. 118. 

Hierocles, p. 102 b 156 b. 

Hieronymus, p. 1491 b. 

Hippocrates, 514. 122. 

Hippolytus, episcopus Rome, 787. — Περὶ Xp:- 
στοῦ xal τοῦ ᾿Αντιχρίστον 781. 

Homerus, 758. 161 b. 162 b. 177 b. 

Hyperides, p. 147. 

Hypszus àx τῶν ὑποθηχῶν περὶ τοῦ εὑεργετεῖν, 
p. 144. 

I 


μα p. 116 b. 148. 444. 146. 119. 


Ignatius Theophorus, 358. 702. 777. — Epistola 
ad Antiochenos 643. adde notas. — ad Ephesios, 
687. 150. 172. 715. 111. 118. 719. 183. — Inter- 
polata, 554. — Ad Magnesios, 719. 185. 189. — 
Ad Philadelphienses, 715. 180. — Ad Polycarpum, 
545. 049. (adde notas) 724. 779 seq.788. Αά Smyr- 
nenses, 514. 514. 741. 779. — Ad Trallenses. 650. 
119. 180. — Interpolata, 5292. 

Incertus, $03. 515. 567. 383 seq. (fortasse Nilus, 
vel Serapio), 429. A34. 566. 617. 631. 633. (forsan 
Nazianzenus) 6088. 707 seq. (forsan Clrysosto- 


mas). 


Iphierates, p. 154. 
Qu enieus, S01. 896. 423. 630. 627. 124. 169. 788. 


" | NOTITIX EX BIBLIOTITECA FABRICII. ^ 


irent καὶ àvat ς Φευδωνύμου 
Ἱώπως, 741. 152. 150. τα do oa e 786. 
181, — Kati αἱρέσεων, 572. 747. 755. 181, — "Ex 
τών διαλέξεων, 24. — Epistola ad Victorem, 480. 
kidorus, Pelusiota. Vide npn in Dorotheo. 


lgocrates, p. 146 b. 147. 


J 

Joannes Chrysostomus, 515. 315. 320. 531. 548 
seq. 951. 998 yt 968. 581. $86. 595. 398. 402 

. 405. 414 M5. 419. 421 seq. 425. 487. 
is). 435. A56. 438. 444. 447. 456. 458. 460, 466. 
418 seq. 498 seq. 506. 508. 509. 515. 517 D18. 
910. 541. 542 seq. 548 seq. 551. 563. 

565. 510.572. b. 595 seq. 005. 628. 642. 646 seq. 

650. 655. 670. 671. 680. 681 585.. 694. 700. 705. 

707. 709 seq. 711. 719. T14. 715. 720. 722 scq. 

137. 

Joannis Chrysostomi in Acta apostolor. 559. 517. 

653. El; ὧν Ev Πράξεσι δεσµοφύλαχα, 456 s 

Πιρ τῆς dyáznc,255. — Eig τὸν ᾽Αθανάσιον, 444. 

— hi5. abylam. 655. — Ad recens baptizatos 

(νεορωτίστους], $30. Πρὸς τοὺς φωτισθέντας 389. 

462. — In decollationem Baptiste, 4429 seq. ---Εἰς 

«hy ! Βασιλειῶν, 462, — Ἐκ τῆς εἰς τὸν Βασίλειον 

ὁμιλίας 4603. — Im Constantinum imp. 396. 115 — 

De Cruce. 691. — Homil. ΠΠ, de eleemosyna. 496. 

— Ádwrsus. Eutropium, 521 seq. 657. (qui locus 

ia editis deest.) 669. --- In psalmum xLnv. de 

Eutropio, 463 en 499 seq.— De gratiarum actione, 
5/5. — Howil. Y11, de diversis, 401 seq — Ho- 
wi. IXV]1], (om. V Savi.) 084.— De jejunio, 
631. 633. — Homil. 111, de incomprehensibtli, 594. 
— Ποπ. LXXV1I, in Joannem, 299. — El; τὴν 
ον αν «ou ἹἸούδα. 950 --α πρὸς Ἰουλιανόν, 

. (fortasse Cyrilli). — In martyrem Julianum 
636 ( deest in editis). — In Lazarum, 656 
(deest in editis). Hom. XIV, in Matheum, 315. 
— De conversione Mattheri, 698 — Περὶ µετανοίας 
935. 466. 535. 5935. 648.. Im nativitatem Christi, 
9584. Εἰς τὰ θεοφάνια 462. 536 seq. — De pauper- 
tale fortiter ferenda, ὅτι Ha γενναίως φέρειν πε- 
γίαν, 355. 648. 657. 4. In psalm. xxxvii. 

p 491. 498. — Iu psalm. L. 5415 "d 
. 695. — In S. Romarum mariyrem, 5132. 
— De sacerdotio, 350. 405. — 515. 653. 654. — Ἐκ 
το πρὶς Σταχείριον 560. — De statuis, 516. El, 
tbv ἁποδημίαν ἐπισκόπων, MI. 554. 514. XV. 206 
seqq. — In S. Stephanum 004. — Εἰς τοὺς ἔχοντας 
συνεισάκτους, $90. — In parabolam decies mille ta- 
lentorum, 354 . 948. 710.— "Ότι ἐπισφαλὲς 
Φ εἰς θέατρα ἀναθαίνειν, 350. 665. — Ad Theodo- 
ftm lapsam, 569. 581 seq. 600. — In 1 ad Thes- 
sal. οδὸ seq. — Homil. in Twriurem — (tom. VII 
Savil.), 502. — In viduam,que duo minuta obtulit, 
661. "Ex τῆς v5 ixicvolne, 712 (nec in editis, 
eoque in ms. codice. ao utor, jenentiam illam 

ysostomi in epist. 88. reperio ). 

Joannes Climacus. Vide &uy ra in Dorotheo. 

soeephus, 918. 280. 509. . 458. 509. 3506. 
$15. 525. 550. 649, 665 bis. 692. —"Ex τῆς 'Iou- 
laixne Ἱστορίας. 669. — De bello Judaico, 515. -- 
De imperio rationis, 510. — Ἐκ τοῦ λόγου τοῦ &va- 
Tyesugévoo χατὰ Πλάτωνος, 789, et fortasse, 663. 
, Julius, episcopus Romanus (sive Apollinaris po- 
uus, οἱ credimus Michaeli Lequien.), Epistola ad 
Dionysium, 715. 

Justinus, 359. $57. 562. 298. Philosophus et 
martyr. 515. 600. — Apologia I, 446. 569. — 'Ex 
490 ρους τῆς ἀπολογίας αὐτοῦ, 587. — Ἐκ 
φου t" ρους, 15 .— ᾽Αντωνῖνον αὐτοκράτορα, 
155. — "Ex τοῦ πρὸς Ἱρύφωνα β’ λόχου. 557. 154. 
--περὶ ἀναστάσεως, 754. 756 seqq. ad Ἴ65. — 
πρὸς ηνας παραινετιχός, 981. 518. 

' L 
Leucippus, p. 110. 164. 


Lycius, p. 100 b. 


Lycon, p. 154 b. 
Lycurgus, p. 107 b. 


Ma grogolórtov ^0U ἁγίου Βαθυλᾶ, 785. 
S. Maximus, 520. — IIept «o. αὐτεξουσίου 340. 
Meletius, episcopus Antiochenus, 7 
Melissus, p. 164. 
Menander ,.p. 74. 79. 99 b. 100. 404 b. 116 κ. 
πω, b. 196 b. 161 b. 162 b. 168 b. 17à b. 


Menedemus. p. 117. ! 
Methodius, 304. 551. 438, episcopus Patatensis,, 
165. Toà ἁγίου ἱερομάτυρος Μεθοδίου Πατάρων, 084. 
— 'Ex του περὶ &Yvelac συμποσίου, 648. — Contra 
μι 718. 784. Ἴδδ..-- De γεεκγτθειέοκεῖ 
. Seq. 


Metrodorus, p. 90 b. 146 b. 164. 
Miletus, p. 168 b. 
- Monimus, p. 437. 
Moschion, p. 471 b. - 
usonius , p. 109. 111). 1 451. a. 151 b. 
157 b. 161 b. 172 b. 
[Myson, p. 1tU.] 


Nicostratus, p. 121 b. 

ilus, 616 seq. 940. 541, (ubi plura Nili, αἱ] - 
scriptis numeris Grzcis sententiarum, credo, vel 
epistolarum ad 4a aterillesimum fere), 505. 376. 

1 seq. 386. 292. 592. 101. 118. 419. 490. 455. 
4417. 460. 461. 471. 472. 481. 495. 502. 506. 507. 508 

. 5323. 549. 560 seq. 565. 569. 572. 576. 594. 

. 606. 612. 629. 651. 628. [p]048. 664. 631. 
687. 691. 704.705. 706. Monachus, 397. 400. Ascc- 
ta, $45. in. epistolis, 535. "Ex τοῦ πατρός 205. Vide 
supra Γέρων. — Ἐκ τῆς διδασκαλίας Πότρον, 475. 

ο 
Olympiades, p. 177 b. ] 
P 

Παμθλίων (sic), Μαχεδονίῳ περὶ ὁμονοίας, p. 104 

Parmenides, . ut b. 164. a 104. b. 

Phalaris, p. 100 b. 

Philemon, p. 99 b. 121 b. 145 b. 173. 

Philetas, p. 144 b. 

Philistion, p. ead. 

Philo, Judeus, 278. 280. 501. 504.520. 551. 315. 
949. 556.. 550 b. 501.910, 372. 516. $18. 919. 
581. 583. 405. 497 151. 455. 4356. 458. 448 b. 
481. 502. 520. 531.533. 556. 565. 567. 615 b. 
650. 665. 675. 681. 685. 693. 705. 710. 711. 715. 
750. 176 b. — De opificio mugdi 314. 401. — De 
Abrahamo, 693. &x τον Duo v. 404. — De vita 
Mogsis. 505. - - Περὶ τῶν ἐν Γενέσει m άτων. 962. 
(ubt vide notas ), 596. 058. 748. 749. 150 b. 

eir 154. ua. i Ἐς e Min bd 
787. 188. — Περὶ τῶν £v " τηµάτων, . 
seq. 751. 752. 794. 712. πο ΤΠ. "o. T84. '789.— 

alio ad Caium. 564. 

hiloxenus, p. 121 b. 147. 

Phocylides, p. 99 b. 

Phomnicides, p. 172 b. 

Photinus, p. 156 b. 

Pittacus, p. 125 b. 147 b. 

Plato, 313, 759, 762, 190. 

Plutarchus, p. 85 b. 94. 155 b. 157 b. 169. 171. 
175. 177. b. 

Polyzenus, p. 100 b. 

Porphyrius, p. 169. 

Posidonius, p. 181. ' 

Protagoras, p: 164. 

Pythagoras, 762. 


[νου p. 84. 117. 135 b.] 


S 


Seleucus, p. 181. 
Serinus , p. 85 b. 117 b. 142 b. 119. 177 .. 


51 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FARARIGII. » 


Serapion, 339. Tou &ylou Σεραπίωνος, 612. — — Theophilus, 229, episcopus Al 
Epistola X X1V, 114. LV, 515. [- ο 781. το, . piscopus Alexandrinus, 604 


Severianus, Gabalorurm episcopus, 789. — Ἐκ Theophilus, libro 1 ad Autolycitm, 564. 


τοῦ χατὰ τῶν αἱρετιχῶν, 985 seq. 755. Theopbrastus, p. 85 b.400. 146. 151. 156b. 161b. 
Sextus, (Pythagorieus philos.), 411.430. 440.656. Theotimus, 6i. 675. 694. 785. epi : - 
éimoulds, p. ΑΝ philos.) »eotimus 9. 69 episcopus Scytho 


poleos, 381. (an Serbie ut suspicatur Mich. Le 


Sixtus Romanus , 569. uhi vide quien. ex Sozom. YII. 95. — Eig «tv Γένεσιν 675. 


notas. 
Socrates, p. 100. 107 b. 117 b. 132 b. 447 b. --Περὶ νηστεί [Ex τοῦ, Εὰ i 
471 b. 479 b. 175, ΙΤ. τὸ δῶρόν dou, $$. s — Ex TU Báv mposefpiie 
Solon, p. (39. 447 b. {81 b. 179 b. Thucydides, p. 147. 446 b. 169 b. 
Sophilus, p. 107 b. 191. Timaeus, p. ib, 


Sophocles, p. 79. 99 b. 190. 106. 416 b. 144. Timagoras, p. 410. 
445 b. 168. b. 175. 171 b. Titus! Bostrensis, 7M. '185. — "Ex τοῦ περὶ 


Sostratus, p. 156 b. προνοίας 183. 188 seq.— 'Ex τοῦ κατὰ Μανιγαίων 
Stoici, 759. : JóTon « 165. — Ἐκ od U λόχου, 185. ! 
S mmochor, . ον χ 
ynesi . 624. - 
us, ^u Xenocrates, p. 116 b. 149. 
T Xenon, p. 1 * 90. 164 
. enophanes, p. 90. 164. 
Themistocles, p. 144. Xenopbon, p. 105. 117 b. 444. 154. 453 b. 457, 
Theocritus, p. ead. b. 162 b. 169. 
Theodectes, p. 163, 
Theodoritus. Vide supra in Dorotheo. Z 
Theodorus, Ἐκ τοῦ αὐτοῦ τῶν Τόμος ἐπιτομῆς Zaleucus, p. 79 b. cujus fragmentum satis lon- 
περὶ τοῦ δοχεῖν, xal τοῦ εἶναι, pag. 101. gum est. 
lieognis, 364. Zenon, p. 147. 


31. Homilia in Εν πιμόρφωσιν, transfigurationem | Christi, p. 791-804. Incipit : δΔεῦτε 
πανηγυρίσωκκὰ. Hanc Billius cum versione sua primus ediderat, a. 1577, in Damasceno suo, 
recuso a. 1603. 1619. Emendatiorem ex codice Augustano vulgavit Grece et Latine cum no- 
tís David Hoschelius, Augusta Vindel., 1588, in 8; subjuncta insigni observationum Appeu- 
dice, quibus plura Philonis, Basilii Magni, Nazianzeni, Athena et aliorum scriptorum loca 
ex mss. emendantur. Combeflsius, tom. VII Bibl. concionatorit hanc homiliam, qua in cod. 
Seguieriano perperam ad Joannem Antiochenum refertur, contulit cum ms. Seguieriano, 
sed et Regiis duobus MMXXIX vetustissimo et MMXXVI. Lequinius etiam cum Colbertino 
CMLXXVII. Fabr. Exstat Paris. in quinque codd. bibl. ubt: — Sej juvat, ne nimia catalogo- 
rum repetitio taedium creet, secundum numeros, α, b, etc. a Fabricio notatos, Homiliarum 
indices h. |. simul citare. In cod. Coislin. CCLXXXI. sunt quátuor J. Damasceni sermones 
ascetici, necnon capita octo in quaedam S. S. loca que putat Mich. Lequien. esse 1. Dama- 
seeni. V. Montfaucon. Bibl. Coislin., p. 393, et p. 182 ac 183, n. a. et i; in cod. CVII, it. p. 
388 sq. n.g. h. e, actres n. i. tum pag. 425 sq. n. a. et tres n. i. — Monachii, in cod. elect. 
LXIII, sunt homil. a Fabricio designate, n. a. et i. — in cod. LXXVIII, et cod. CIV, varii ser- 
mones.— in ood. LXXX, n. k.— in eod. CXIV, n. h.—Vindobon. in cod. Cesar. XXXV, Orat. 
n. k. — Orat. n. A. et n. b. V. Kollar. Suppl. p. 262 sqq. — n. h. in cod. CXL, 7, Lambec. 
IV, pag. 205. — n. d. in cod. CCXLIX, 14, Lambec. V, pag. 305. ubi v. Kollar. not. — Sec. 
cat. codd. Anglie, etc. sint varii Damasceni Sermones, tom. I, in Bibl. Bodlei. n. 148, 196, 
199. quinque, n. 234. 214. bis. 283. 290. 688. 726. 2500. 3383. 5824. — Ozon. n. 211, in tom.II, 

. E et 5950. — Taurini, n.a. et f. in codd. LXX et CXLVIII; v. cat. codd. Gr. Taur. pag. 
166 et 2939. — Pag. autem 398, in cod. CCCXX, fol. 12, tribuitur 1. Damasceno Encomium 
erchangelorum εί angelorum, cujus iniüum «bv μὲν λόγον ἡ eot ία χινεῖ. In primo tamen to- 
mo Auctarii novi Combefisiani, pag. 2525, exstat Gr. ac Lat. sub nomine Michaelis Syncelli. 
— in eodem cod. fol. 398, J. Damasceno ascribitur sermo in receptionem manus J. Baptiste, 
eujus tamen auctorem Allatius in diatriba de Symeonum scriptis, p. 90, facit Theodorum 
Daphnopatam, sub cujus nomine legitur etiam in cod. CCLXXIX Cesar., part. 1, Catal. bibl. 
Vindob. V. Cat. codd. Gr. Taurin., p, 400, sine auctoris nomine Latine ap. Surium et Lipo- 
mannum. V. infra vol. IX, p. 101 ed. vet. — Florentie, in cod. Laurent. Medic. XXXIII, 28, 
plut. 9., n. a, et tres serm. Damasceni in Dormitionem Marie ; iterum n. a. in cod. XXXI, 
19, plut. 10. V. Bandini cat. I, p. 456 et 496. — Venetiis, in cod Naniano LXXIII, 18, Orat. 
n. g. — In cod. CXXVI, 16, n. i. V. Cat. codd. Gr. Nan., p. 149 et 348. — Neapoli, in cod. 
bibl. J. de Corbonaria, etc. Homilia quedam, teste Montfauc., in Diario Jtal., p. 309. — Lei- 
de, inter codd. Vossian. Homil., n. e. et hom. ín sepulturam Domini nostri,et eas, que fe- 
rcbant unguentum. V; Cat. bibl. Leid. p.403, 29. — Matriti, incod. Regio LXVII, Hom. n. 
d. V. Yridrt. Cat. codd. Gr. Matrit., Dag. 280. — Oudinus, l. €., pag. 1780 sqq., omnes, qua 
inedit. Lequien., tom. II, p. 791-910, sub Damasceni nomine continentur, judicat uberius- 

ue ostendere studet; incertas esse, vel J. Damasceno suppositas ac junioris scriptoris. 


arl. 

b) In ficum arefactam et in. parabola: vinee, pag. 804-810. Incipit : xvi µε πρὸς τὸ 
λέγειν. Prodiit ex duobus codicibus Colbertüinis et tertio Thome Galei. ἵπ inscriptione hujus 
homilie Damascenus dicitur monachus ef presbyter τῆς ἁγίας Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν ἀναστά- 
σεως, Ecclesie sancte Christi Dei nostri resurrectionis (Falr.) Exstat Paris., in hibI. publ. 
codd. DCCCCLXXXVI et MCDLXXVI. Harl. 


3 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. δε 


cj IR S. Parascevem et in crucem pag. 810 - 815. Incipit. Πεπλήρωται ἡμῶν λοιπόν. Primus 
sub Chrysostemi nomine edidit Grece Hoschelius Auguste Vindel. 1587, in 8, (1) inter va- 
ras Patrum homilias, p. 490. Exstat et in Chrysostomo Savilii, tom. V, p. 906, et in Greco- 
Jatina edit, cum Frontonis Ducsei versione, tom. VI, pag. 336. Et sub Chrysostomi nomine 
Grece et Latine est apud Jac. Gretserum, tom. Ἡ, De cruce, p. 460. Sed Damasceno resti- 
tuit Lequinius ex codice Regio MMCCCCXLIIT, οἱ altero Remensi, qui itidem transiit in Re- 
fam bibliothecam. Fabr. In codd. Paris. bibl. publ. DXX et MDXCV, Catal. codd., tom. It. 

arl. ) 

d) In Sabbatum sanctum, p. 815 — 833. Incipit: Τίς λαλήσει τὰς δυναστείας τοῦ Κυρίου» Pri- 
mus ediderat Greece cum versione Petrus Pantinus, Antwerp. 1601, in 8, ex bibl. Antonii Co- 
varruvise, inter homilias varias S. Chrysostomi, Antiochi et Germani (Kk!. Inde repetiit Ducteus 
in editionibus duabus Damasceni, a. 1603 et 1619. Pantini versionem in Bibl. concionatoria 
emendaliorem dedit Combefisius. Lequinius Greca contulit etiam cum mss. Regio ΜΜΟΜΙ.ΠΙ 
et €olbertino MMCDXLII. Fabr. Sec. Cat codd. Paris., vol. II, in codd. MCLXXV et MCCXCII ; 

Vindob., in cod. Casar. XXXV, n. 36. V. Kollar. Supplem. ad Lamb. comm. pag. 264 
&dd. Oudin., pag. 1740 sq. 


e) [s Annuntiationem, pag. 833- 835. Latine tantum ex Arabico. Incipit: Jam tempus est, 
(ratres dilectissimi. Non antea edita. 


f) Ia Annuntiationem homilia altera, p. 835-841, Greece primum vulgata a Lequinio e co- 
dice Seguieriano, addita Latina versione. [ncipit : Nüv ἡ τῆς βασιλίδος βασιλική. Fabr. Ex initio 
orationis (quie est in duobus codd. bibl. publ. París.) colligit Oudin.]. ο, illam esse ΠαΡ]- 
tam in festivitate celebri memorati mysterii, que seculo ix, annis centum post J. Dama- 
sceni sen. etatem, instituta fuisset. In cod. Paris. bibl. publ. MCLXXIX, 3, est Joan. mona- 
chi et presbyteri Ευρ | Homilia in Conceptionem D. Virginis. Jfarl. 


g) In Natatem S.Marie, p. 841-849. Incipit : Δεῦτε, πάντα ἔθνη. Primus edidit cum versione 
sua Jac. Billius, in editione Damasceni , Paris. 1577 (recusa ann. 1603, 1615 et 1619). Casti- 
gationes Petri Pantini (qui ex duobus mss. vetustis et probe note eam (I) vertisse se testa- 
tur) leguntur inter varias Patrum homilias, p. 380 seq. Successerunt deinde nove cure 
Combefisii in Bibl. concionatoria e codice ' Mazariniano, et Lequinii e ms. illuetris Pássio- 
Dei. - 

h) Π. In Natalem B. Marie, p. 849-857. Incipit: Λαμπρῶς πανηγυρίτει ἡ χτίσις 
σήμερον. Primus edidit Lequinius e codice Reg. MMCCCL, collato cum versione inedita Leonis. 
Allatii, sed qui hanc homiliam Theodoro juniori Studite tribuit in libro De Simeonibus 
Fabr. Dus homilie tribuuntur Joanni Damasc., in cod. Coislin. CCLXXIV. V. Montfauc. in 
Bibl. Coisl. p. 388, et in eod. cod. ibid., p. 389. Homilie n. f. et tres n. i, signate, p. 421 ; 
homil. n. g., in cod. CCCVI. — Hom. in Natalem Marie Virginis est in octo codd. Parts., 
bibl. pub). — In cod. etiam. Cesar. XXXV, n. 34, asseritur illa J. Damasceno, nec dissentit 
Kollar. in Suppl. ad Lambec. comin., p. 262 sq. At, monente Oudin.. l. c., etate Damasceni 
nostri nondum institutum erat festum Nativitatis Marie Virginis, quod seculo demum nono, 
vel medio, vel labente, post Theophili imperatoris mortem factum est. — Sub Theodori 
Studitee nomine infra in vol. IX, p. 112, add. ibid. p. 246 ed. vet.— In cod. Cesareo Vindob. 
XXXIX, quo continentur Excerpta miscellanea ex diversis variorum auctorum scriptis, sunl 
etiam Excerpta ex 1. Damasc. orat. in Nativitatem B. Mari», ex. opusc. De voluntate Christi, 
et de duabus Christi naturis, ex eodem περὶ τοῦ μνημονευτικοῦ, ex ejus orat. in. obitum et as- 
sumptionem B. Marie, denique fragm. Περὶ πάθους xoi ἑνεργείας. Harl. 


i) Et; τὴν χοίµησιν, in. Dormitionem B. Marie, homilise tres. Prima incipit" Μνήμη δικαίων. 
br ἐτκωμίων γίνεται, pag. 857-868. Secunda incipit : ἔστι μὲν ἀνθρώπων οὐδείς, pag. 808-882. 
eria incipit : Ἔθος ἐστὶ τοῖς ἐρωτικῶς, pag. 882-886. Has tres homilias primus ex mss. Regiis. 
MDCCCXX et MMXXVI; Colbertino CMLXXVIT; Seguieriano et ms. Sangermanensi Paris. 
Graece vulgavit Lequinius. Duas priores ex Raph. Volaterrani versione (m) habet editio Basil. 


(I) V«rsio Pantini lucem non vidit. VH. p. *80 sqq. ed. Kollar. qui notas subjecit 


(j) Titulus collectionis Hoschelians est: Ὁμι- 
Alat θεοφόρων τινῶν Πατέρων. Integrum libro vi, 
eap. 10 recenseo. [infra, vol. XIII. pag 534 sqq. 

(6) V. infra, vol. ΧΙΙ, p. 750 sq. h. 

, (f) Prius prodiit Lat. versio fiaph. Volaterrauni, 
in hujus opere, inscripto : De tmatitutione Chri- 
stiana ; it. De prima philosophia. Joannes Damasce- 
nus De dormitione Marie, abeodem Latine versus. 

ceremoniz Ecclesiz, jussu is X edite, 
Venetiis, 4516, fol. V. Cat. bibl. Leidens. pag. 97. 
— [n bibl. Sfortianz cod. est J. Damasc. ermo 
ja obitum Marix virg. teste Montfauc. in bibl. bi- 
Mioth. mes. |. p. 100 D. — Y'ndobone, in. cod. 
Casar. XIV, n. 56-58. sunt tres Orau. in. Dorni- 
Uonem, etc., Mariz, de quibus copiosus cst Laimbec. 


plures.Lambec. adjunxit Dissertat. de dormitioae, 
5. assumptione B. Mariz Virg. in ccelum mire lon- 
gam et a consilio commentar. de bibl. Ces. alie- 
nam (ut ipse Kollar. pag. 985. not. A. liaud dillite- 
tur), quam olim Diario sacri itineris Cellensis , 
Vindob. 1666, 4, inseruerat, pag. 67-202; in com- 
ment. vero de bibl. Cas. ]. c. p. 985-410, reco- 
gnitam et nonnullis locis aliquantulum mutatam, 
iterum exhibuit. Kollar. in nota primum miratur, 
J. Alb. Fabric. qui Lambecti Prodromum Histo- 
rie litterarix dra cum Diario sacri itineris Cel- 
lensis, Lips. 1720, fol. sub prelum revocavit, nul- 
Jam harum Lambecii posteriorum eurarum fecisse 
mentiorem : tum adnotat, ab hac. altera. ctiain 
Lambecii liia multa adhuc limanda superesse, οἱ 


55 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII, 56 


1515 ; eX Parisienses, an. 1577, 1603 et 1619, ex interpretatione Jac. Billii. Inde Combefisius 
Biliane illarum versioni castigata homiliam tertiam ex Leonis Allatii versione addidit in 
Bibl. concionatoria. Lequinius ad homiliam secundam memorat quoque liberiorem Lipo- 
manni interpretationem, quee exstat in ejus Vitis sanctor., tom. VI, et apud Surium ad 16 
Augusti. Fallitur Caveus, qui eam homiliam ideo manifesto spuriam pronuntiat, qued iu 
ila citetur Euthymius, qui sub Alexio imp. vixerit: nam per εὐθυμιακὴν ἱστορίαν, pag. 879, 
respicitur ad alium Euthymium, longe vetustiorem, abbatem, qui defunctus a. C. 473. Fabr. 
At tamen Labbeus in Nova Biblioth. mss. etc., part. rt, p. 81, et Oudin., |. c., pag. 1746 sq., 
ubi quoque de codd. agit, in quibus ille supersunt,in primis pag. 1721 sqq. et 1781 sq., ideo 
quod festus dies Assumptionis Marie annis centum post J. Damasceni obitum fuerit insti- 
tutus, contendunt, homilias illas nullatenus posse ad Damasc. referri. Oudin. preterea 
animadvertit alias inesse opiniones, Damaseeno indignas, et in mss. codd. illas modo 
attribui Andree,  Cesaree Cappadocuim archiepiscopo , seculi 1x — scriptori , modo 
Germano Π CPolitano archiepiscopo, sec. xiu, ita ut auctor illarum sit plane incertus. 
ari. 


k) In S. Joannem Chrysostomum, p. 886-895. Incipit : Ἔδει μὲν, à Ἰωάννη, Primus ediait 
Leguinus ex ms. Mauritii Le Tellier, archiepiscopi leinensis, Latinaque versione donavit. 
Fabr. Etiam hanc laudationem esse Damasceni, dubitat Oudin., pag. 1755, n. 12, cilatque 
codd. quosdam mss. in quibus illa reperitur. Adde supra, vol. VIII, . 499 et Lauibec. 
comm. VIII, p. 635 sqq. — Exstat vero Paris. in bibl. publ. cod. ΥΠ. — In cog. 
bibl. Sfortiane teste Montfaucon. Bibl. biblioth. ms., I, pag. 702. 4. — Vindobonwe, in cod. 
(35. XXXV, n. 33. V. Kollar. in Suppl. ad Lamb. comm., p. 262, qui adnotat, illam ex edit. 
Lequien. a Sültingo depromptam et in actis Chrysostomi mens. Sept. tom. IV, p. 700, esse 
vulgatam. Harl. 


|) In S. Barbaram virginem, martyrem, passam sub Maximiano, p. 895-920.Incipit : Ὑπέρ- 
χειται μὲν ὁμολογουμένως. Latine dederat Combefisius in Bibl. concionatoria ad & Dec. Grecam 
primus Lequinius e cod. Regio MDCCCXXXI. Fabr. Sive secund. catal. codd. Paris. tom. 1I, 
iu cod. MCLXXX, 13. — Ibid. in cod. MCDXCI, n. 16, memoratur J. Damasceni Orat. iu 
laudem S. Anastasia ; atque in Indice tribuitur S. J. Damasceno ; sed in cod. MCLXXIX, 8, 
ubi eadem occurrit, additur nomini episcopi Eubos». Barbare tamen laudationem Comboefi- 
sius Nicetae potius vindicandam putat (v. supra, voi. VII, p. 749); contra Oudinus, y 1753 , 
Georgio, Nicomediensi episcopo, cui tribuitur in cod: Eusebii Renaudoti, et pag. 1/25, judi- 
cat, eam propter fabulosas omnemque fidem perdentes prodigiorum narrationes Damasceno, 
cui quidem Allatius et Bollandini in Vitis sanctorum in prolegomenis ad Vitam 1. Dam. ad 
diem v1 Maii, n. 16 fol. ui, oam assercre malint, omuino esse indignam. Conf. infra, vol. IX, 
p. 60. ed. vet. Harl. 


Claudunt volumen, post fragmentum ex sermone Damasceni in B. Virginem ex Ca- 
tena regia in Luca 1, ]; cod. Reg. MMCDXL., incipiens : Ὅ τῶν οὐρανῶν δημιουργός τε 
καὶ συνοχεύς, p. 910. Precationes tres in horologio Grecorum  obvie. I incipit : 
Δέσποτα Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, 1L : Πρὸ τῶν θυρῶν τοῦ ναοῦ σου, et Ill : Τετρωµένος καρδίαν εἰμὶ 
ἐγώ, p. 911, 912. | 
Scripta edita Damasceni, vel Damasceno tributa, qua in editione Lequiniana 
non exstant. 


1. Historia Judaica de Barlaamo eremita, et Josaphat, sive potius Josapho, rege Indice, 
quee ex veteri Latina versione exstat in antiquis editionibus Damasceni et in Vitis Patrum 
ex Coloniensi editione, et apud Lipomannum tomo V. Auctorne versionis fuerit. Anastasius 
Bibliothecarius, ut persuasum Caspari Darthio in notis ad Herma Pastorem, p. 910, viderint 
alii : certe falluntur qui Georgio Trapezuntio illam iuterpretationem tribuunt, cum lecta jam 
sit Vincentio Bellovacensi xv, 64, Speculi historial., Jacobo de Voragine, Hist. Lombardice 
ο. 175, et Petro de Natalibus x, 114. Vide Allatium De Georgiis, p. 916. Ex alia versione 
sua hanc historiam in suo Damasceno Billius dedit, et ex Billii versione Surius ad 27 Nov., 
et Rosweidus in Vitis Patrum, pag. 186. Grace necdum prodit (1), licet obvia in variis bi- 
bliothecis. De Cesareis mss. vide Lambecium VIII, p. 289, 293, 294 (n). Incipit : "Όσοι Ηνεύ- 
past θεοῦ ἄγονται. Diunasceno. plurimi codices tribuunt, et Martyrologium Romanum 27 No- 


alios, presertim Lambertinum, postea Benedictum 
XIV. P. M.id argumentum multo felicius tractasse. 
ldem Koll. quosdam castigat Llambecii errores. 
Multa bene disputat Lamb. contra Collyridianos, 
Mariz divinam naturam altribuenles aique som- 
niantes, Mariam mortis prorsus fuisse expertem, 
add. supra ad n. 3, de orthodoxa fide. Sed, cui 
volupe erit, is legat diss. doctrina atque erudi- 
tjone nou minus quam opinionibus animo pre- 
conceptis abundantem. — Paris. in. decem codd. 


mss. bibl. publ. exstant ille homil. et Florentie 
in cod. Laurent. XXXIII, 22-06, plut. 9. V. Ban- 
dini Cat. codd. Gr. Laur. 1. p. 456. Harl. 

- (u) Pag. 614-625. De codd. XXI, 1. 10. XXII. 
XXIII. XXIV et XXV. n. 1, nec tamen Kollar. pag. 
619. in nol. cuim credulo Lambecio, eain, videtuc 
J. Damasc. assignare. - - Eadem historia, nee ta- 
meu integra, occurrit in codd. Cxs. CXLV. n. 20. 
el tribuitur Josani, monacho μονῆς τοῦ &ylou Zá6o 
V. Lamb. 1V, p. 255 sq. — In catal. codd. Bavar. 


(1) Exstat Graece et Latine in hac novissima Damasceni editione ex Anecdotis Boissonadii. Enir. 


—€- 


" NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICIL  - 58 


vembr., et recentiores Greci, ut Gennadius pro concilio Florentino , c. 5. Οὐχ 
jv δὲ καὶ ὁ Ἰωάννης ὁ µέγας τῆς Δαμασχοῦ ὀφθαλμὸς ἐν τῷ ᾗ Βαρλαὰμ χαὶ Ἰωσάφατ τῶν Ἰνδῶν 
μαρτορεῖ. Omitto alia argumenta, quee apud Allatium. $ X IV seqq. Dlatribe de Damasceni 
enptis possunt videri, ex quibus Joannem Climacum, vel Sinaitam, non esse illius Historie 
auctorem, colligitur. . 


2. Physices compendium, quod sub Damasceni nomine reperit et ex Greco versum Latine 
edidit Billius, auctorem habet Nicephorum Blemmydem. Vide J. Wegelinum , pref. ad Phy- 
seam αμ quam e codicibus duobus Augustanis Grece integriorem ^ didit, Augusta 

indel., , in-8. 


3. Vita S. Stephani junioris, qui sub Constantino Copronymo pro imaginum cultu mor- 
lem pe est an. 166, Latine edita a Billio, qui e Greco vertit, atque inde a Surio 29 
Novembr. auctorem habet non Damascenum, sed recentiorem aliquem, qui Constantino- 

li scripsit, atque, ut Allatius in Diatriba de Damasceni Scriptis, & . evincit, Simeonem 

elaphrastem. Incipit : θεῖόν τι χρῆμα ἡ ἀρετή. Grece ms. in. bibl. Cesarea. Vide Lam- 
becium, VIII, pag. 316 (ο). Allera autem Vita ejusdem Stephani, que incipit : ᾽Αγαθὸν 
xai δίκαιον καὶ πᾶσι τοῖς εὐσεθέσιν προαιρουµένοις ἀποδεχτὺν χατὰ τὴν τοῦ µεγαλοχήρυχος 
Παύλου, auctorem habet Stephanum quemdam Byzantinum, qui jussu Epiphanii, abbatis, 
quadragesimo secundo post illius, cujus Vitam tradit, obitum scripsisse se testatur. 

Me odatam Allatii Diatriham, $ LXII, et de Simeonibus, p. 81, et contra Creyghtonum, 
p. 336. 


. &. Octoechus, sive liber per octo genera tonorum, quibus utuntur Greci, disposilos con- 
ὕπεης canones et troparia, hoc est hymnos saeros et cantiones, qua a primis vesperis 
Dominice ad finem usque Misse canuntur. Vide Allatium, De libris ecclesiasticis Grecorum, 
p. 68 seq. Licet autem Damasceno hic liber tribuatur, cujus imaginem etiam editioues 
Grece Venet» prefixam habent rudi delineatione ligno expressam; tamen non magis 
Damascenus auctor Octoechi in multis jam ab antiquo dissidentis, totius est, licet canones 
inulli prosa oratione, qui in eo, quemadmodum et in Paracletice, et in aliis Greecorum libris 


ecclesiasticis continentur, Damascenum auctorem habeant, 


uam Menologii Grecorum, 


fuod Damascoeno tribuit Galatinus, VII, 51 De arcanis catholice fidei, vel typicum, quod a 
masceno restauraium fuisse scripsit Simeon Thessalonicensis. Vide Allatium, Diatriba do 
Damasceni scriptis, $ LXIX (p). Prodiit Ὀχτώηχος Greece, Venetiis, 1523, 1543, 1584, 1603, 


1610, 1621, in-8. 


Scripta Damasceni adhuc. inedita (q) 
1. Homilia quatuor asceticee quas e bibl. Coislinians codice editurum se preestantissimus 


p. 5, de cod. XVII, sic eitatur : « Narratio utilis 
ex interiore JEthiopum regione, quz India dicitur, 
3d sanctam civitatem perlata per Joannem archi- 
mandritam monasterii S. Sabe. Liber hic inscribitur 
Berlaam, et est illa ipsa historia qua» Damasceno 
vulgo tribuitur. » Plora jam adnotata sunt supra 
vol. ΤΗ], pag. 144 aeq. — Ab otioso monacho il- 
lam historiata esse conscriptam, censet Oudin. p. 
1724, eamque p. 1729, vocat opus fabulosum; 
pig. autem 1755 et. 12755 excitat quosdam codd. 
E55.; p. denique 1750 seq. copiosius disserit de 
illa stque de codd. et diversa variorum VV. DD. 
judicia recitat. Harl. 
ps. pag. 479. ed. 
XV. n. 14. ubi Lambec. de auctore Vite assentli- 
lar Allado. Add. Oudin. pag. 1762 sq. ubi, « dum 
scribo, ait, isia, opusculum istud Gr. et Lat. ex 
mss. codd. Regiis Gallicis ezcuditur in 4, hoc a. 
1688, Paris, cum Miscellaneis alii, apud J. Bou- 
dot, cura et studio monachorum Benedictinor. 
congregat. S, Mauri in Gallia, stque illud attribu- 
tum Stephano, Constantinopolitang Ecclesie dia- 
cono, ad quem pertinet, non, ad S. Joannem Da- 
mascenum. » Atque supra, vol VIII, p. 549, vitam 
Stephani junioris a Stephano, diacono Constanti- 
hopolit. esse conscriptam, et a monachis Benedicti- 
nis, Paris. 1692. 4, editam, scripserat Fabricius. 
Forsan scribendum fuit, 1682. Nam iníra, vol XIII. 
. 885 sq. recensentur Montfaucon. Analecta 
€d, Sive varia opuscula Graeca hactenus non 
edita, Peris. 1682, &; in quibus ultimum locum 
eccupat Vita S. Stephani junioris, Stylitze, auctore 
Stephano, diacono Ecclesiw Constantinopol. cum 
versione Jac. Lopini, Ρ 396-531. Utraque Ste- 
phani Vita, infra, in vol. IX, p. 144 ct 145 ed. vet. 
iner elogia Vitasque SS. commeinoratur. Harl. 


Kollar. de cod. Cesar. 


(p) Conf. Oudin. |. ο. p. 1744 «q. in primis pag. 
4711 sq. — Octoechus cum amplissimo J. Zonar 
commentario exstat Vindobone in cod. Cesar. 
CCVI. V. Lambec. comment. V. p. 17 sq. ubi Kol- 
larius in nota ex Lambecii additamento refert, su- 

resse in hoc cod. recentiorem hanc manu Marci 
lamuns, Cretensis, reus ot. prier Aapa- 

vou ἡ Ὀχτώηχος, ἤ]ουν Ὕμνοι εἰς τὴν ἀνάστα- 
σιν, M ἠξήγησις εἰς αὐτὴν πάνυ ὡραία ᾽ h. e. J. 
Damasceni Octoechus, sive hymni in resurrectio- 
nem Christi, cum expositione valde pulchra. — 
Ibid, in codd. CCCVI, CCCVII, et inter alia in cod. 
CCCIX, CCCXXIII, continetur liber ecclesiasticus 
cum antiquis notis musicis, Octoechus inscriptus, 
et maximam partem a S. J. Damasceno compoei- 
tus. V. Lambec. V. p.571. 572 e& 514 sq. — lbid. 
p. 603., de cod. CCOUXXV, in quoest Hirmilogium 
Graecorum continens. omnes Ocloechi Hirmos, sive 
cantus initiales. — Leide, inter codd. Vossianos, 
Üctoechus, cum J'rolegomenis , e& commentariis 
Cyri Theodori et J. Zonarz, quse agunt. de incar- 
nalione, passione οἱ resurrectione Domini Latine. 
V. Cat. bibl. Leid. pag. 396. n. 27. — In aliquot 
codd. Vatican. bibl. Petavii, Grace, et iu uno La- 
tine. — Mediolani, in bibl. Ambros. In duobus 
codd. et in aliis, Damasceni opp. ejusdemque opp. 
musica cum musicis notis, teste Montfauc. Bibl. 
bibl. mss. I. p. 66, 75 et 528 D. Sed. de supposi- 
titiis aliisque scriptis abunde disputavit Oudinus. 
Sub nomine Damasceni circumferuntur quoque 
scholia ín Epp. Pauli ; atenim et desunt. illa in 
codd. antiquieribus et ejus nomime iudigna cen- 
sentur. De quibusdam aliis, v. supra in Catal. ge- 
nerali codd. et supra n. 6. Hari. 

(q) Add, Caveum |. e. pag. 626. IH. 


& 


NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 60 


Te endice, quam daturus erat, Damasceni operum. Vide ejus notas ad 
Damasceni Vitam, a J, Hierosolymitano scriptam, p. xv. . 


9. De fide opusculum, quod Allatius ad Aubertum miserat (diversum ab edito, tom. I. 
pag. 390.) et de quo videndus in Diatriba de scriptis Damasceni, & LXVIII. Fabr. — ln eal- 


Anglie, etc. I, n. 1882, citatur J. Damasc. De fide; sed quodnam sit opuscul. noD 
adnotatur. Harl. 


3. Lericon etymologicon. Λεξικὸν παρὰ τοῦ ἁγιωτάτου χαὶ σ του κυροῦ Ἰωάννου πρε- 
σθυτέρου τοῦ Δαμασκηνοῦ διορθωθὲν, xal ἀπὸ διαφόρων βιθλίων τὰς λέξεις εἰς ἑτυμολογίαν ἑρμηνεύσαντος. 
Incipit : "A, Επίῤῥημά ἔστιν ἐπιπληκτικόν. "Aatoz ὁ ἁδλαδὴς, ἅτη yxp βλάθη. Opus ingens, inquit 
in Συμµίχτοις, p. 451. Allatius, copiosum et singulare (Fabr.). — Plura de hoc Lexico jam sunt 
disputata supra, vol. VI. p. 602 sq. Curatius tamen egit cel. Morelli in Bibl. Gr. et Lat. ms. l, 
p. 85 sqq., ub non solum plures codices djversasque VV. DD. de ejus auctore sententias 
recenset ; sed etiam evincit, auctorem illius esse Joann. Zonaram, et docet contra Bandin. 

qui me ad heéeitandum adduxerat supra VI, p. 633 sq.) Lexicon, quod Maximo ascri- 


aur, diver sum esse a lexico J. Zonare, de quo ibid. p. 634, queedam sunt adnotata. 
αγ. 


4. El τὴν ὑπαπαντὴν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. — Homilia in occursum Domini. Incipit : 
Ens μὲν ἡ τῶν γενεθλίων πανλχυρις, Miserat cum versione sua ad Aubertum Leo Allatius. 
Fabr.— Est Vindobone in cod. Cesar. XXXV, n. 35. eed Kollario in suppl. ad 
Lamb. comm. p. 263, dubium est, num ea oratio revera sit 1Ο. Damasceni , necne. JAari. 

B. Eig τὸ γενέθλιον Κυρίου λόγος ἱστορικός. In. Natalem Christi sermo historicus. Incipit : Ὁπόταν 
τὸ ἔαρ ἀπέλθη. ( Fabr.) Taurini, in cod. quondam Regio CLXVI (Cat. codd. Gr. Taur. 

. 9253. ) — Yenetiis, in cod. Nanian. CLIV, n. 9; atque Mingarell. in Cat. codd. Nan., pag. 

41. Nonnulla in hac homilia legi fabulosa, aut ex apocryphis monumentis desumpta. — 
Florentie, in cod. Laurent. XVII, n. 5; at Bandin. cat. I, pag. 416, tradit, in calce p. 15, 
Greeculum adnotasse , hune sermonem non esse J. Damasceni , sed ἄλλου τινὸς χονδροῦ 
Δνθρώπου καὶ ἀμαθοῦς. Atqui Fabric. infra vol. TX, P. 86 vet. ed. eum esse Joannis, episcopi 
Eubc:e, sine ulla hesitatione scripsit: et in. Cat. codd. París. tom. 1I, p. 235, ex cod. 
MCLXXIX, citatur n. 14, Joannis, Ευ episcopi, Oratio historica in nativitatem Domini. 

ari. 


6. Λόγος περὶ τῆς ἁγίας σννάξεως τῆς ἀνασςάσεως τοῦ Κυρίου περὶ τοῦ μὴ χρίνειν μηδὲ μνησικαχεῖν. 
Incipit : "Ac μὲν fj τοῦ ἁγίου Πνεύματος χάρις διὰ πάσης τῆς τοῦ θεοῦ toxic. Eadem fere, sed 
paulo uberior, homilia sub Anastasii, Antiocheni, nomine edita Grece et Latine in tom. ΠΙ 
Antiquarum lect. Canisii M Sed lime, que in ms. Palatino ad Damascenum refertur, multis 
detractis depressior est. Et forte Anastasii est, inquit Allatius Diatriba de Damasceni scri- 
ptis, $ LXXIV, α Joanne tamen Damasceno in eam formam contracta : ex Anastasio 
Piamnque multa ἰπ. εν commentaria transfudisse, demptis, qu& sibi cidebantur, deprehen- 
iur. 


7. Διήγησις περὶ τοῦ μεγάλου ᾿Αρτεμίου &x τῶν Φιλοστορχίου. Incipit : Τὰ τοῦ μεγάλου xai ἑνδόξου 
μάρτυρας Αρτεμίου διηγεῖσθαι μέλλων ἀνδραγαθήματα, er P 

8. P'aracletice in B. Virginem, secundum octo tonos Grecorum distincta : opus magnum 
et rarum, et Allatio judice, φιλοπαρθένοις futurum gratissimum. Hanc Lequinius in Operum 
Damasceni A pendice dare voluit cum versione Ludovici Maraccii, clerici regularis. ( Conf. 
cl. Morell. Bibl. Gr. et Lat. mss. I, p. 29. 


$9 ͵ 
Lequinius recepit in A 


9. Canones (s) varii in sanctorum solemnitates. 

Εἰς τοὺς ἀσωμάτους. In angelos, incipit : Πάντες 
ἀνυμνήσωμεν πιστο(. 

Eie τὸν µάρτυρα Κόνωνα. Incipit : 'O καλλίνιχος 
νῦν µάρτυς ὑμνείσθω. 

Eig τὸν Λάξαρον. lucipit : 'O πρὶν Ex μὴ ὄντων 


γαγών. 
ές Ἰωάννην τὸν εὐαγγελιστὴν xai εἰς τὸν ἅγιον 
Apriviov Incipit : '0 καθαρὸς ἡαπηµένος. 
ἐς τὸν ἅγιον θιόδωρον ἧρωνα. incipit : 
Θεοῦ σε, Θιόδωρε, ἀκχροστιχίς. θεοῦ, σε µέλπω, 
δωρεῶν ἐπιύυνυμε. 
ic Ἐπιφάνιον Κύπρου. Incipit : Ἐν τῷ τοῦ θε- 
ῥάποντος πιστῶς. 


(r)Pag. 67. ex eod. Bavar. aut in ed. nova 
Dasnagii, sive Thesaur. monimentor. eccles. Vom. Il, 
pag. 465, ex ed. Combefisiana, recensita ad codd. 
bibl. Paris. Harl. 

(s) Obhymnorum sacrorum multitudinem el suavi- 
Citein, 4005 prosa οἱ carmine composuit Damasce- 
nus, inter praecipuos Grace Ecclesi: melodos cum 
Cosma jam prideu celebratur. Vide J. WMierosoly- 


Eig ᾽Αρτέμωνα τὸν μάρτυρα, χατὰ ἀλφάθητον. 
Incipit : ᾽Ανοίγω τῆς Υνώσεως θησαυρούς. 
Ki; τὸν μάρτυρα Θεόριλον. Incipit : 'Apyh ἔχρη- 
ίσας. 
a Εὐφημίαν τὴν μάρτν ρα. Incipit : "EXxec πρὸς 
ὑμνρδίαν d ἀκροστιχίς. Ἑγκωμιάζω τὴν πανεὺ- 
ον χόρην. 
ἰς τν Ἰοέμησιν Ὥς θεοτόχου. Incipit : Πεποι- 
χιλμένη τῇ Octa SN ἀκροστιχίς. Πανηγυριζέτω- 
σαν οἱ θεόφρονες. (V. ad n. 10 Gregorii Pardi.) 
Eig τὴν αὐτὴν κοίμησιν τῆς θεοτόκον. Iucipit : 
Παρθένοι νεάνιδες. 
Elg τὸ Ὑενέθλιον τοῦ προδρόµου. Incipit : 'Q; 
ὄρθρος εὑπρεπῆς. 


mitanum i0 Damasceni Vita, c 5f et 55 ; Snidam 
in Ἰωάννης, Sed hac de re pluribus, nos, ut spero, 
propediem edocebit Rev. Urbanus Godfridus Sibe- 
rus, Ecclesiz et academias Lipsiensis docter egre- 
gius, in melodorum quam parat Grecorum fistoria. 

uantum equidem scio, lucom tantum viderunt 

rolegomena ad Historiam melodoram Graecorum, 
Lips. 1714. In Joecheri tamen Lexico cruditoruin, 


6i NOTMTIA EX BIBLIOTHECA FABRICIF. (2 


εἰς τὴν [νδιχταν. Incipit : "Ασωμεν, πάντες λαο[. 
.. (Y. 3d n. 19 Gregorii Pardi ac] V 
Ες θΘεοδόσιον {ἐν κοινοθιάρχην. Incipit : 'üc 
copi, ταξίαρχος. 
Ei; Ἰωάννην τὸν χαλυδίτην. Incipit : Πλουτεσθεὶς 


Uis Ἰωώνην bv mpübpogov. incipit : Δε 
γνην πρὀὀροµον. incipil : Δευτε, 
εφ ef vorm 

i; «bv Ἰώδ. lncipiL : Tóv xap:egixbv ἁδέματα. 

Eig τὸν προφήτην 'Hoatav. Incipit : Φώτισὸν µε, 
Κύριε (1). 

10. 'Troparis, prope inuumera, in varias festi- 


vit3ves (wu). 
Georgii Chioniadz, Γεωργίου τοῦ Χιονιάδου σχή- 


part. 1v, p. 565, inter scripta Siberi, sed sine die 
et consule, memoratur Historia melodornm Eccle- 
sae Gr. eor tbeelogia poetica e menzis li- 
brisque lturgicis; 3$ Prolegomen. ad Hist. mel. 
Gr. non nominatur. Her. 

(1) Paris. in. bibl. publ. eod. £CCXLWI, n. 9, 
Cosma, melodi, et J. Damasc. hymni : accedit 
commentarius in cod. MCLIY , n. 7, J. Dam. ca- 
60065, Sive hymni, sequitur typieum, síre ordo 
divini OtBicii, in Grsecorum ecclesiis reeitandi : — 
in cod. NDCCXKX, n. 11 , Canones. s. Cantus eccle: 
sisstici acrostiehi IV. Primi et tertii auctor Cosmas 
menachus, seeundi ct quani Joan. Damescenim; hzc 
omaia cum Gregorii , Corinthi archiepiseo D intér- 
pretatione s. commentario.—1n cod. MMDCCCLIM, 
n. 7, canon lambicus in festum Pentecostes : pas- 
sim inter lineas gloss:e, conjecta vero ad marginem 
scholia. — praterea in duobus codd. lambi de 
anima. — Matriti in bibl. reg. cod. CV, fol. 46, 
J. Damasc. Hymnus in nativitatem Christi, versibus 
jambicis, et fol. 49, In sancia lumina acrostichis, 
heroico elegiacum tetrasticlhon : qui duo hymni in 
novem odas, tribus tropariis pentastichis distiu- 
ct3s, sunt distributi ; fol. 52 b, Canon in sacram 
resurrectionem, in excusis, in Dominicam Pascha : 
hymnus prosaicus, jui etiam dividitur in 1x odas ; 
sed modo tribus, modo quatuor tropariis constantes; 
fol.55,canon in S.Pentecosten, versibus iambicis,in 
i1 odas pariter tributus, et nunc tribus, nunc quatuor 
tropariis constans, fol. 58. iterum Canonis in S. Γ0- 
surrectionem troparia priora; fol. 59. Canon in dor- 
mitionem Dei genitricis, prosaicus, itidem distributus 
in odas x, tropariis modo tribus, modo quatordistin- 
ctas. Hunc bymnum, cujus initium : ἀνοίξω τὸ στό- 
μα etc., et nulla fit mentioin ed. Lequiniana, lriarte, 
qui reliquos etiam hymnos, ex hoc codice meno- 
rato$ paulo uberius persequitur, p. 418 sqq., 
Grece cum versione Latina in lucem protulit (add. 
paulo post ad n. 10. Gregorii Pardi etc., de cod. 

bob.) idem ex Cangii Glossario Greco, voc. 
Κανὼν, refert verba: Canones dividuntur in novem 
odas, inter quas tamen secunda nullibi apparet (nec 
in codd. Matritens.), sed componentis in pectore re- 
manet. — Vindobone, in cod. Cesar. CXL VI, n.9, 
J. Damasc. canones s. carinipa tria iambica penta- 
stieha, n. in festum Pentecostes; in Nativitatem 
Christi, et in festum Baptismatis Christi, cum pa- 
rapbrasi Grzeca Theodori Prodromi. V. Lambec. 
comm. IV, p. 267 sq. — in cod. CCCIX, Canones 
anastasimi, s. de resurrectione Christi cum expo- 
sitione amplissima, Lamb. V. p. 586 sq. — Cano- 
nes in diversis festis diebus in cod. Barocc. LIX, et 
n. 2906, s. cod. Bodlei. CXXIII. Harl. 

(κ) Vindobonca in cod. Cesar. CCCIV, n. 2, sunt 
Στιχτρὰ, s. Cantica cum antiquis notis musicis & 
Dominica Publicani et Phariszi usque ad festum 
Omnium SS. Subjuncta iisdem suut alia varia 
cantica ecclesiastica, inter qux Troparium S. J. 
Damasceni. v. Lambec. V, p. 569 seq.; add. cod. 
Nanian. CLAXVII,et caf. Gr. codd. Nan, p. 385. Harl. 


(r)Conf. not. ad n.9. Viudobone,in codd. CCCX V, 1, - 


λια εἰς τὴν κηγἡν τῆς Υνώσεως Ἰωάννου co) Δαμα». 
vou. Ineipit : Τὰ εἰωθότα ζητεῖσθαι κεφάλαια, 
regorii Pardi, Γρηγορίου Πάρδου, µττροπολίτου 


Κορίνθου Ex τῶν ἐξηγήσεων εἰς τοὺς Χανόνας τῶν 
Δεσποτικῶν ἑορτῶν, ἐξηγήσεις εἰς τοὺς χανόνας τῶν 
αὑτῶν ἑορτῶν Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ. incipit : 
Ὁ παρὼν οὗτος χανών (v). 

Theodori Prodremi, Θεοδώρου τοῦ II ου 
ἐξήγῆσις εἰς τοὺς ἐν ταῖς ἱεραῖς Δεσποτικαῖς ντο, 
ἑχτεθέντας χανόνας παρὰ τῶν ἁγίων xal σοφῶν 
ποιητῶν Κοσμά xem) Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ. In- 
cipit : Ἔοιχας, ἄνθρωπε τοῦ θεοῦ, πρὸς τὴν τῶν 
ἐν ταῖς Δεσποτιχαϊῖς xai δηµοτελέσιν ἑορταῖς (x). 


ei CCCXVIL, expositio in SS. Patrum Cosma, 
episcopi Majumensis, et J. Damasceni Canones, s. 
Cantica ecclesiastica, in praecipuis sacris solemnita- 
tibus cantari solita. Lambecius quidem comm. V. 
p. 579 ; iterumque, p.585, epigraphe Graeca, a recen- 
Uiore manu scripta, deceptus, tribuit illam expositio- : 
nem[|Theodoro Prodromo. Verum Kollar. in notis ad 
utrumque locum docet eam esse Georgii, aut Gre- 
gorii Pardi, metropolitz Corinthi, uti codd. Vati- 
cani babent, ab Alflatio in Diatriba de Georgiis e£ 
eorum scriptis, p. 448 et 419, laudati; et codex 
Cxrsar. CCCXX, mox memoreandus diserte testatur. 
Idem Kollor. ad priorem cod. animadvertit, tres 
Canones, s. Cantica in ielo codice occurrere, quae 
in edit. Áldina aliisque non inveniuntur, nimirum, 
ut verbis utar Kollarii, codicis fol. 105, p. 1, in 
Dominicam τοῦ ἀντίπασχα, cujus initium : "Ασωμεν, 
πάντες λαοί * qui canon, alias Damasceno tributus, 
inscribitur : El; τὴν ἵνδιχτον * deinde fol. 160, p. 2, 
Cosma Hierosolymitani in obdormitionem B. V. 
Maris, cujus initium : Πεποιχιλμένη τῇ θείᾳ δόξη. 
In aliis mss. canon iste Damasceno ascribitur : de- 
nique in eamdem obdormitionem Damasceni, ut 
videtur, cujus initium : 'Avol&o τὸ στόµα pov. 
Hunc hymnum ab lriarto sub Damasceni nomine in 
cat. codd. Gr. Grzce publici juris factum esse, 
aulo ante observavimus. — In cdd. CCCXIX, 
. Dam. Canones anastasimi, s. de resurrectione 
Christi cum expositione amplissima. Lamb. in 
P 586 sq. — Iu cod. CCCXX, Gregorii, archiep. 

orinthi, expositio in canones, 6. cantica ecclesia - 
stica festorum Domihicorum totius anni, ut et in 
Triodia et canones magna hebdomadis et festorum 
B. Virginis Deiparz. Lamb. ib. p. 587. — Paris. in 
bibl. publ. cod. MDCCXX, n. it, canones acrosti- 
chi quatuor : primi et tertii auctor Cosmas, mo- 
nachus, secundi et quarti J. Damascenus ; haec 
omhia cum Gregorii, Corinthi archiep. commenta- 
rio. — Florentie, in cod. Laur. Mediceo XLVIM, 
n. 4, plut. 57, Gregorii Cor. Expositio in Domini- 
cos canones festorum, etc., Sunt vero tredecim ca- 
nones partim J. Damasceni, partim Cosmz, mona- 
chi ; singulorum canonum tituli atque expositionum 
jnitia concordant cum narratione Allatii de Georgio, 
Corinth. metropol., ejnsque canonum exposilione 
(infra in vol. X, p. 804 sqq. vet. ed.) canonum 
tamen series cum eod. Palatin. CCCLV (ib. pag. 
S04 auctore Bandino in cat. codd. Gr. Laur. ll, 
p. 428 sq. Harl. 

x) Vindobone, in cod. Casar. CXLVII, n. 9, 
J. Damasc. canones, s. carmina tria ianibica pen- 
tasticha, cum paraphrasi Grzca Theodori Prodromi. 
v. Lambec. comm. 1V, p. 307 5η. — in codd. 
CCCXVI et CCCXVIII. Theodori expositio in Co- 
smz atque J. Damasceni canones, etc. Lamb. V, 

. 584 sqq., cum nota Kollarii. — Eadem in cod. 
aurin. quondam Regio CCLII, v. Cat. codd. Gr. 
Taur. p. 569. — In cod. Barocc. bibl. Podlei. cod. 
CX, Theod. Prodroini Expositio Octoechi Cosma αυ 
Damasceni ; ejusdem Expositio hyninorum Cosma 
ac Uamasc. qui in festis canuntur; J. Damasc. 


63 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 64 


Eustathii , episcopi Thessalonicensis , commen- 
tarius satis longus et doctus in canonem Jo. Da- 
masceni in l'entecosten (4 

Joannis Zonaras in Octoechum. Joannis Dama- 

"soeui expositio pulcherrima (1). 

Μαγοί Eugenici, in quosdam camones Dama- 
sceni expositio ( *). | 

(Ab eodem Allatjo praeter ea, quz Lequinius 
exhibet de Damasceno, missa (uere ad Aubertum : 
4) Constantini Ácropolitse Oratio , τοῦ σοφωτάτου 
κυροῦ Κωνσταντίνου Λογοθέτου τοῦ ᾿Αχροπολίτου 
λόγος εἰς τὸν ἅγιον Ἰωάννην Δαμασκηνόν. Incipit : 
τῷ Tot τὸν λόγον, τῷ ix Δαμασκοῦ τὰ ἐγχώ- 
µια. 3) codem Damasceno ex Macario Ancy- 
rano. Incipit . Ἡ τοίνυν ῥηθεῖσα ἁγία xal olxov- 


varii hyemni expositi, con. supra, vol. VIII, p. [11 
seq. sect. 7. — In ced. Coislin. CCXIX, eod. 


Ῥροάγοιηὶ Enarratio in canones, etc. Explicantut 
cantica et troparia, s. versiculi, gua in singularum. 


sMemhnitatum officiis occurrunt. V. Montfauc. Bibl. 
Coisl. p. 275. — Venet. in cod. Naniano CLXIV. 
v. Cat. codd. gr. Nan. p. 284 sq. et p. 586 de cod. 
ΟΕ ΧΧΥΗΙ. Harl. 

(y) Exstat Vindobone in cod. Cesar. CCXCVIII, 
de quo late disserit Lambec. V, p. 556 seq. Harl. 

* (1) Conf. infra, vol. X, p. 945, 6 ed. vet., supra 
ad n. À scriptor. quz in ed. Lequin. nondum re- 
perientur. — Exstat veto Vindobonae in cod. Cz- 
sit. XXV, n. &. — cod, CCYI. — codd. CCCXIU 


pewxf. 5 Ἀχολουθία εἲς τὸν ὅσιον Πατέρα ἡμῶν 
Ιωάννην τὸν Δαμασχηνόν. Incipit : Ποίοις , 
ἄσμασι τοῦ xavivoc. ΛΙ. τὸν μουσιχὸν τῆς Ἐκχχλη- 
σίας τέττιγα. 4) ᾿Αχολονθία ἄλλη εἰς τὸν αὐτόν. 
Incipit : Yaípoiz, "Kxoonoíac 6pavov. Too χανόνος 
ἡ ἀχροστιχὶς χατὰ ἀλφάδητον , xai ἓν τοῖς θεοτο- 
χίοις φιλοθάου. Al. ᾿Αδωνάϊΐ σοι τὴν ἄδουσαν σεπτὴν 
xal. 4) ᾽Αθανασίου τοῦ χατζύχη µεγαλυνάρια εἰς 
Ἱωάννην τὸν Δαμασχηνόν. Ineipit : Μακαρίζωμέν 
σε, Ἰωάννη cook, ὡς χαρίτων λοχιχῶν. (6) Βίος xai 
πολιτεία καὶ μεριχὴ θαυμάτων διἠγησις τοῦ &y ἁγίοις 
Ἡατρὸς ἡμῶν Κοσμᾶ τοῦ ποιητου. Incipit : Τιμᾷν 
ἐστιν ἄξιον τοὺς ἐφευρηχότας τὰ χάλλιστα. Scriptor 
profitetur, se narrare de Joanne Damasceno, quz 
przteriit Joannes Hierosolymitanus in ejus Vita. 


et CCCXIV. v. Lambec. comm. vol. HI, p. 104. — 
vol. V, p. 17 sqq. ibique Kollar. quem etiam con- 
feres ad vol. IV, p. 35 sq.— vol. V, p. 577 et 078; in 
cod. Coislin. CCIX. v. Monfaue. Bibl. Coisl. p. 
215 sq. in cod. Naniano CLXXV. — J. Damasc. 
fraymm. suni Mosque in cod. Syn. v. Matthzi No- 
tit. codd. etc. p. 21 sq. Harl. --... 
e) Marci Eugenici, episcopi Ephesini, Triadici; 
s. de S. Trinitate et oeto canones, s. cantica in B. 
Mariam sunt Vindob. in cod. Cesar. CLXXXVII, 
teste Nesaelio in Cat. codd. Caesar. part. 1, p. 275, 
aut secundum Lambec. voL V, p. 598 sq. in cod. 
GGCX XV. Coaf. infra vol. X, pog. 551 edit. vet. 
ert. 





———— — 


SANCTI JOANNIS 
DAMASCENI 


OPERA OMNIA QUJE EXSTANT 


CURA ET STUDIO 


P. MICH. LEQUIEN 


ORDINIS FRATRUM PR.EDICATORCUM 


(Pirisiis apud Joannem Daptistem Delespine, via Jacobsa, ad insigne divi Pauii, prope fontem S. Severini MDCCXTI 
cum privilegio Regis. 3 vol. fol). 


VIRO ILLUSTRISSIMO D. D. JOANNI-PAULO 
BIGNON 


ABBATI 6. QUINTINI, REGALIS ET COLLEGIATJE 8. GERMANI ANTISSIODORENSIS DECANO 


COMITI CONSISTORIANO, 


UTBIUSQUB ACADEMLE 1KSCAIPTIONUM ET SCIENTIARUM PRASIDI, ETC. 


Etsi patrocinii jure ένα, VIR PRAESTANTISSIME, censeri debent quotquot litterati nostri 
a in lucem emittuM, propter incredibile illud studium quo, iniquissimis etiam temporibus, 
illustrissimi avunculi tut, Francie cancellarii. integerrimi, providis consiliis, in litteris 
jucandis promovendisque obsecundas : eam gloriam hec sibi pre coteris vindicat, quam pu- 
bici juris facio, seriptorum S. Joannis asceni collectio. Id siquidem operis, quod 
summt omnium ordinum viri, ac (um ecclesiasticis infulis, tum. singulari doctrina specta- 
lissimi, diw assiduisque votis expetierant, quodque propter graviorem molem eruditi alii 
deseruerant, audacior ego sum aggressus, ea animatus spe, te mihi laboranti et contendenti 
(autorem, officiosissimumque Mecanatem adfuturum. Nec. me fefellit exspectatio. ία enim 
illud prelo parari accepisti, cum tuum mihi patrocinium subsidiumque propensissima benevo- 
lentia. spopondisti. Quin et ea qua in rem litterariam auctoritate vales, expeditam facilemque 
ciam aperuisti, quo id tandem. typis excuderetur. Unde meorum iste laborum partus, te, 
non auspicem solum habuit, uti sexcenti libri alii qui apud nos prostant, sed et obstetricantem 
benignam manum tuam expertus est. Quinam vero alioqui fleri poterat, ut nove praecipui 
Orientalis Ecclesie doctoris lucubrationum editioni, in qua innumera et diversissimo res 
ezpenduntur ac discutiuntur, protectorem aliwm ambirem, nisi te, DOCTISSIME atque HU- 
MANISSIME virorum, quem, preter raram et. paucis communem iw negotiis expediendis 
solertiam facilitate, , immensa pene omnium scientiarum peritia praeditum — esse explora- 
liseimum est ? Hanc nostrates faustis vocibus prosequuntur, sibique de te gratulantur. et ap- 
plaudunt, sive te e sacro pulpito Christiane fidei capita aut regulas morum pro innata tua 
motendisque animis aptissima facundia edisserentem audiant, sive in. Scientiarum εί Inscri- 
ptionum veterum Academiis, quibus a Ludovico Magno profici meritus es, singula dé quibus 
selectioris eruditionis viri copiose accurateque e schedis suis dixerunt, ex tempore retra- 
ctanMem, movisque ani ersionibus illustrantem, ac si eadem ipse argumenta deditiore 
opera elucidanda suscepisses. Sed et quotquot exterarum gentéum homines erudíti Lutetiam 
undique adveniunt, te pretiosissimum Galliarum nosirarum thesaurum et. ornamentum nobis 
pene tnvident, rem miraculo similem epud noseideri dictitantes, prestantissimum abbatem 
Joannem Paulum Bignonium, ἐν quo eximia dotes omnes facto velut. agmine concurrerint. 
Non solum enim ezquisitissimam illam eruditionem (uam, prudentium, Kalem, et. alias 
quas dizi vir(ues mirabundi omnes suspiciunt; sed εί, quod íllas eleganti decore. exornat, 


67 PR/EFATIO GENERALIS. 68 


sinceram pietatem, religionem, modestiam, ac tandem ingenuum illum animi candorem, cujus 
ipsa tua [rons certissimus illis qui te conveniunt, nuntius, (estis, ac sponsor est. Sic porro, 
vir illustrissime, nihil gó «uita petergaquegloria, nihil qb-corym. imconparalili tum probi- 
tate, tum prefihdjorya pliti ipea descisaens,aut d eserankf, nog*nudam magni 
ipsorum nominié ufaUfaia pro feré, sed cibam ?xactisslvamque yepti'asenfaa. imaginem. Viva, 
inquam, et germana, nec fucata prorsus imago es, prestantissimorum virorum, Hieronymi 
wtriusque Bignonii, parentis etavi tui (ut non atavos longiori ordine recenseam ), quorum 
dignissimas laudes, quas ob lips s republica εἰ ligaris merita sibi conciliarunt, 






nulle in posterum ctates retifelunt. ζάρια multo rectius quad Bniversa illa nature animique 
prasidia quibus ambo prefuldefe, in te Ipse hereditario veluti fre cumulatissime concluseris ; 
Vut qui ex insighi admodum gente vestra nascituri sunt, te perinde in exemplum sint habituri, 
quod debeant imaari. Quod. it Deus, quoad hic mundus stabit ; (e vero. interim. litterato 
orbi longos annok [σαν ra dat. Vale δν igitur, eir ilhistrüsihie, vt JRuhusculum littera- 
rium quod mee observantie gratique animi pignus erit, si qua se utilitate tuetur, ea qua 
capisti cura atque humanitate complectere. 


Offerebat 
Obsequentissómás addictisbhimséqua Fr. MICHAEL LEQUIEN, 


Ordinis FF. Predicatorum. 





PR/EFATIO GENERALIS 


IN NOVAM OPERUM S. JOANNIS DAMASCENI EDITIONEM. 


]. Joannis Damasceni opera diu avide expetita. — Josnnem Damascenum inter prestantis- 
simos doctores suos censet Ecclesia Orienjalis, ac preeipuo semper honore coluit, cum pro- 
pter elegantissima cantica plurima, qua vir sanctus edidit, et quibus magna pars Officii eccle- 
siastici Greecorum constat, propter que etiam Ἰωάννης ποιητής, Joannes poeta nuncupatus 
est, tum in primis propter ingentem rerum presertim divinarum scientiam atque eruditio- 
nem, qua omnia fere et singula Christiane fidei mysteria eximia perspicuitate, aut Catholicis 
edisseruit, aut adversus heereticos propugnavit. Quod in causa fuit, ut Ἀρυσοῤβόας cognomi- 
patus sit, sumpto vocabulo tum ab aureis doctrine fluentis, quibus affluit, tum etiam ob flu- 
men Chrysorrhoam quo Damascus civitas ejus patria alluitur. Quamobrem ex omnibus Eccle- 
site Patribus vix ullius opera a theologis avidius expetita sunt, quam quae Joannes Damascenus 
posteritati consignavit. Greecos omitto, quibus ceterorum instar ipse semper unus fuit. At 
inagnam quoque existimationem in Occidente habuit, ex quo ejus libri Latine reddi cceperunt. 

Π. Transiata primum Latine α Burgundione Pisano. — Siculo Ecclesie duodecimo, Eu- 
genie Ill Romanes Ecclesise pontificatum gerente, liber ejus De fide orthodoxa, qui ceterorum 
preecipuus est, ab Burgundione judice, cive Pisano, Frederici /&nobarbi preefecto, in Latinam 
linguam tum primum redditus fuit, sed barbare prorsus et indocte, quippe quem interpres 
iste, ut Joannis Cononis, Nurimbergeusis Dominicani, verba usurpem, versione 5118, ne dicam 
inversione, verbum e verbo reddens, de more suo fedavit, Greca bona et lepidissima sor- 
didis Latinis immergens. Hoc viri apprime docti judicium fuit, de variis Patrum translatio- 
nibus, quas Burgundio attentavit. Hujus autenr Burgundionis mentionem habemus in secundo 
Anselmi Havelbergensis episcopi dialogo, qui testatur eum Constantinopoli interfuisse colla- 
tionibus suis quas babuit cum Niceta Nicomediensi sub Calo-Joanne Comneno imperatore, 
cum illic Lotharii Germania imperatoris orator ageret. Aderant , inquit, non pauci Latini, 
(Mer quos tres fuerunt viri sapientes, in utraque lingua periti, et litterarum doctissimi, Ja- 
cobus nomine, Veneticus natione ; Burgundio nomine, Pisanus natione; tertius iMer alios pra- 
cipuus, Grecarum εί Latinarum litterarum doctrina inter utramque gentem clarissimus, Moy- 
ses nomino, Italus natione, ez civitate Pergamo. Ridem vero Burgundioni ascribendam cen- 
seo aliorum quorumdam Damasceni Joannis tractatuum transia&tionem, quam in codice Regio 
5966 reperi, quamque Henricus noster Gravius in sua auctoris ejusdem collectione, de qua 
. paulo post dicemus, edidit. Eamdem enim ubique infidetam et rudem dictiortem ethibet. 
III. Atqui translatione illa libri De fide orthodoxa, quam Burguhdio elaboraveret, Petrus 


e - ΡΗ ΕΕΛΤΙΟ GENERALIS. "0 


Lombardus Magister sententiarum, sanctus Thorhas, aliique saculi decimi tertii et sequioris 
evi de schola doctores, usi sunt. Creteras vero Damasceni díssertationes, preeter illam in qua 
de precibus pro his qui dormierunt habendis disputatur, nequaquam viderunt, nec usquam 
saltem ab eis citate» reperiuntur. Plane S. Thomas, qui Joannem Damascenum eamdem, quam 
Theodoretus, opinionem erroneam de Spiritus sancti processione tenuisse asseruit, ab hae 
criminatione temperasset, si in fine epistole de hymno trisagio, legisset Spiritum sanctum 
ex Pctre per Filium procedere ; quod etiam Theodoretus negabat, nec recte fidei sensui us- 
quequaque repugnat, quemadmodum suis locis a m6 demonstratum est. 

IV Jacobi Fabri Stapwlensis translatio libri De fidé orthodoxa. Ejus prima editio, secunda, 
tertia. — Alwra nou prediit Damasceni librorum Latina translatio, usque ad seculi decimi 
sexti initium, quo Jacobus Faber Stapulensis liberum De fide orthodoxa anno 1506 inter au- 
licos, ut ait, tumultus majore fide quam elegantia convertit, ejusque interpretatio Parisiis ex- 
cusa est in 4*, apud Henricum Stephanum anno 1507. Anno subinde 1512 liber idem Latine 
iterum editus est, opera Judóci Clictovei, cui epistolam ad Jacobum Ambesianum episcopum 
Claromontanum preefixit, suaque commentaria , que ad Fabri versionem accommodaverat , 
singulis capitibus interjecit. Quam editionem Parisiensis altera similis secuta est anno 1519. 

Editio Greca Veronensis. — Cum autem nullum Damasceni Joannis opus lucem hactenus 
Grece vidisset , anno Domini 1531 Donatus Veronensis. librum integrum De fide oPthodoxa; 
nativa ipsius lingua Graeca, prima vice excudit cum sermone De iis qui in fide dormierunt, 
editionemque suam Clementi septimo pontifici Romano nuncupavit, Joanne Matthaeo Giberto 
episcopo Veronensi ita fieri consulente. Qui quidem presul hoc preterea etiam atque etiam 
considerandum duxerat, inquit, nulli aptius opus de orthodoxa fide dicari potuisse, quam ipsi, 
cui adversus novos desertores veriatis, quí Lutheranl vocantur, certamen assiduum esset. Ad- 
dit: Hunc Damascenum habebis quasi telum acutissimum , quo si nom priores illos, saltem 
hos posteriores confodias. Cujus quidem scriptoris laudes hoc tn loco e[fusius predicarem, 
quantique semper nominis, non modo apud theologos, scd etiam apud philosophos et medicos 
[werit, ezponerem, si vel epistole brevitas pateretur, vel hoc ita obscurum esset. Hec Donatus 
Popt&ci Maximo, quibus significat quantum utilitatis Ecclesia omnis acceptura esset et ope- 
ribus sancti Joannis Damasceni. 

V. Editiones alie Latine. — Anno 1535 et 1539 editiones alic libri De fide orthodoxa cum 
brevioribus annotationibus Jacobi Fabri Stapulemnsis Basileensibus typis evulgatoe sunt, nec 
non orationis De iisqui ín fide dormierunt, cujus translationem adornaverat Joannes (Ecolam- 
padius, antequam ab Ecoelesia catholica deficeret ; itemque Historie Josaphat et Barlaam, quce 
Damasceno nostro vulgo attributa erat, praemissa insuper ejusdem Joannis Damasceni Vita a 
Joanne Hierosolymitano patriarcha conscripta, quam idem (Ecolampadius in Latinam linguani 
perinde transtulerat. Quee omnia Latine duntaxat prostiterunt. 

Vl. Coleniensis editio. — Post septennium, anno utique 1546, Henricus Gravius Novioma- 
gensis, ordinis Preedicatorum, vir doctissimus, ac multiplici nomine, tum de Ecclesia, tum do 
re litteraria bene meritus, edllectionem novam publicavit operum sancti Joannis Damasceni, 
quee Colonie prodiit ex offlcina Petri Quentel; in qua preter libros qui in anterioribus ex- 
stabant, sermonem adjecit De conversatione S. Joannis Damasceni, ejus Logicam, Introdu- 
cionem elementarem ad Joannem Laodices episcopum, tractatum de duabus voluntatibus et 
operationibus, Epistolam ad Jordanem archimandritam de hymno trisagio, Librum de heere- 
sibus, Fragmentum sententiarum de octo passionibus, Altercationes cum Saraceno, de judi- 
cio, carmina denique et cantica ejus varia , neenon Cosme Majumensis, Theophanis et Scho. 


VIL Editio Greco-Latina Basileensis prima, secunde, tertia. — Rursum anno 1548 istheec 
eadem opera denuo éxcuga sunt Basiler a Mattheeo Hoppero, adjecto e regione Greco con- 
texiu libri De fide orthodoza, et sermonis De iis qui in fide dormierunt, prout Veronae ante- 
hac editus fuerat. Quin etiam anno 1559 consimilis editio Basilee iterum prodiit, ejusque cu- 
ram gessit idem Hopperus. Tandem anno 1575 editio altera ibidem ejusdem Mattheei Hoppert 
curis elaborata est, creteris omnibus longe auetior, adjecto insuper ad omnes fere tractatus 
Gresco auctoris eontextu. ' 

VH. Editiones Purisienees Latino, í(nterprete Jacobo Billio. — Quia vero in omnibus illis 
editionibus, singulorum librorum tr&nslationes variis mendis scatebant, harumque non 
peuca barbara prorsus dictione hirsute erant, nec intellectu, imo nec lectu faciles; vir 


7| ΡΕ ΒΕΑΤΙΟ GENERALIS T 


doctissimus Jacobus Billius Prunsus, S. Micnaslis in Eremo cenobiarcha, operam posuit 
suam in nova versione omnium fere lucubrationum que in Basileensi postrema editione 
exstarent, adornanda, collato primum aique emendato textu ad codices aliquot manu 
exaratos. Translationem insuper adjecit libri Parailelorum, aliarumque lucubrationum, qua 
vel Joannis Damasceni nomen preferrent, vel ipsum quomodocunque concernerent. Hic 
porro Jacobi Biülii interpretatio publici juris facta est Parisiis anno 1577, at sino Greca 
phrasi, Risi qualuor homiliarum, de Trans(üguralione, et de Nativitate B. Marice Virginis. 
Rursumque annis 1603 et 1619 posteriores due editiones aliorum operum, que in priori 
deerant, accessione locupletata sunt a R. P. Frontone Duceo Soc. Jesu. 


IX. Cleri Gallicani preceptum de edendis Grace et Latine operibus sancti Joannis Da- 
masceni. — Sed quia editiones ἰδίῶ ultimse suis numeris absolute non erant, atque in eis 
Grreca desiderabantur, ideireo in comitiis cleri Gallicani generalibus quee Parisiis anno 1635, 
subindeque 1636, celebrata sunt, decretum fuit, ut Joannis Damasceri opera typis denuo 
Grexe Latineque aecuratius οἱ auctius quam antea ederentur. Quin et editionis αἀοτπαπό 
cura viro utriusque lingum peritissimo Joanni Auberto , theologo Parisiensi , et collegii 
quod Laudunense dicitur, in urbe prefecto, qui Cyrilli Alexandrini libros nuper Grece et 
Latine publicaveret, demandata fuit. Decretum Gallicanee Ecclesie presulum exstat in co- 
mitiorum illorum Actis ad diem xxi Januarii anni 1636. 


Du Lundi vingt-uniéme Janvier d huit heures du matin, Monseigneur l'Archevéque d'Arles 
Président. 


Monseigneur l'Archevéque de Tholoze a rapporté, et dit, que luy et Monscigneur de Sees 
acoient, selon l'inzention de l'Assemblée, conferé ensemble, et pris l'avis de quelques Docteurs, 
du choix des Livres des Peres Grecs qu'il seroit plus d propos de faire imprimer. Qu'ils 
atoient jugé que les OEucres de saint Jean Ώαπιαεσεκε, d'Origene, de Maximus, et d'Ephrem 
Syrus, estoient les plus necessaires, entre celles de (ous les anciens, pour servir à la décision 
des controverses de la Religion, lesquelles néanmoins v'avoient pas esté imprimées jusques icy 
en leur langue originelle ; voire que la pluspart de leurs ouwrages n'ont point esté imprimes 
pour tout, lesquels se peuvent trouver en. diverses Bibliotheques, et que pour cela il faudroit 
choisir quelque personne bien entendu en la langue Grecque qui prist cesoin : d quoy Monsei- 
gneur de Seez a ajoáté, Que l'on pouvoit prier Monseigneur de Tholoze de prendre le Sieur 
Aubert Docteur de Sorbonne, pour l'un des deux, que la Compagnie l'a cy-devant prié de 
choisir pour travailler sur le Droit Canon, et sur l'Histoire Ecclesiastique , et luy donner 
le soin de cette impression, pour ne charger pas l'estat de plus grande dépense. 

Ledit rapport concerté et agité, Mesdiis Scigneurs de Tholoze et de Seex ont esté pricz de 
traiter avec quelques Imprimeurs qui feront la condition la plus aeantageuse, et en leur 
prestant la somme de huit mil livres, qui est entre les mains de Cramoisy, les obliger à l'im- 
pression desdits Autheurs, et aux autres qu'ils jugeront necessaires ; auquel traité ds feront 
entrer par préference le Sieur Vitré, Imprimeur du Clergé : Et en outre la Compagnie a 
desiré, que ledit Sieur Aubert fust employé au soin de ladite ifnpression; et pour ce, a or- 
donné, qu'il sera couché sur l'estat des gratifications, avec l'autre que Monseigneur de Tho- 
loze nommera pour le Droit Canon. 


Comitiorum porro prases erat illustrissimus archiepiscopus Arelatensis Joannes Jouber 
de Barrault; archiepiscopus vero Tolosanus, qui in decreto nominatur, Carolus de 
Monchal, vir eximie eruditionis, et rei. lilterarie studiosissimus; Sagiensis demum 
episcopus Jacobus Camus de Pontcarré, vir itidem politiore litteratura excultissimus. 
Verum Aubertus, dum omisso Damasceno Ephrem Syrum edere primum proponeret, 
neutrum perfecit. Quamobrem illustrissimus dominus Carolus de Monchal, archi- 
episcopus Tolosanus, necnon illustrissimi DD. Dominicus Seguier Meldensis, Antonius Go- 
deau Venciensis, et Franciscus Bosquet Monspeliensis, episcopi, clarissimique abbates de 
Rancé, et de Ligny, qui posthae Meldensis itidem antistes fuit, eodem Auberto annuente, 
spartam hanc adornandam R. P. Francisco Combefis, τῷ uaxap':n, ordinis Predicatorum, 
commiserunt. Combefisiuin, tum praesules illi quos nominavi, tum illustrissimus doctissi- 
musque Suaresius, Vasionensium episcopus, tum etam Dominicani ordinis magistri gene- 
rales ThomasTurcus et Joannes Baptista de Marinis, tum denique, ut alios taceam, vir toto 
orbe celeberrimus, ac de Ecclesia optime meritus, Leo Allatius, ad id operis exsequendum 


η PRARPATIO GENERALIS. 7 


summis studiis excitarunt. Id lestemtur frequentes ipsorum ea de re ad eumdein epistole 
quas hodie penes me habeo. Ille vero injunctum sibi pensum adorsus, dum Aübertüm ex- 
orare non potest, ut ea secum communicet opuscula, que Allatius illi Roma miseret, ad 
alios Orientalis Ecclesie Patres illustrandos et edendos aninmm appellere cogitur. 


X. Conspectum operum sancti Joannis Damasceni Philippus Labbe evulgat. — Interim 
anno 1652 R. P. Philippus 14506, Societatis Jesu presbyter, Conspectum nove editionis 
omnium operum S. Joannis Dümasceni monachi ei presbyteri, quam animo conceperát in 
vulgus emisit, nec vero meditatüm opus perfecit. Cunefa Damasceni opera ih quatuor tomos 
distribuebat, cum tamen singula accurate nondum legisset, aut recensuisset. Hinc est quod 
eorüm distributio non satis cónsulta et apposifa videatür. Ceterum ingratus essem, nisi 
viro doctissimo me multum debere testificarét, quód multas aüctoris mei lucubrationes in- 
dicaverit, que me forsitan alias fugissent, multos insáper mianuseriptos codices, quorum 
auxilio editio me& admodum aucta illustrat&áque fuit. Sperabat fore ut e&à opuscula qua Leo 
Allatias Auberto miserat, aliquando tandem mancisceretur, sed spe sua cecidit, frustraque 
ac perperam Goarius noster suspicàtüs est ommia ad ejus manus pervenisse. Auberto siqui- 
dem vita fancto omnes ejus charte in totum interiere. 

ΧΙ. In indice librorum manuscriptorum Bibliothecé Augustan&, quie ànuo 1675 edits 
est, ad codicem 29 secundi subselli,in quo habentur Logica Damasceni et liber De fide 
erthodora, obiter monemur pag. 29 : Utriusque codicis ope opus hoc Damasceni de ortho- 
έυσα fide editurum esse grroxime cum versione et notis D. Veielium Ecclesie Ulmensis ton 
solum, sed tum universe ornamentum singuláre. Quod an a Veielio tandem prestitum sit, 
à nemine hactenus discere potui. 

XII. Cum porro Combefisii nostri schedas et adversaria perlustrárem, in éam quam it- 
Choaverat Joannis Damasceni librorum collectionem incidi, quorum quinque duhtaxat Látine 
reddiderat, nimirum Dialecticam, librum De haeresibus, librum De fide orthodoxa, partem 
dialogi contra Manicheos, et opusculum componendis moribus perutilem, cum preteret 
t. I Auctarii Bibliothece PP. tractatum de duabus voluntatibus atque operationibus Christi 
Grece Latineque jam edidisset, variasque itidem homilias Latine in Bibliotheca Patrum con- 
cionatoria. Quocirca prioribus hisce viri doctissimi curis posteriores meas adjeci, adhibito- 
que complurium manu exaratorum codicum subsidio, universum auctoris textum recensul, 
Biliique ac Gombefisii translationes qua potui diligentia castigavi, atque adnotationibus ᾗ» 
lustrare conatus sum. Multis insuper lucubrationibus eximii Doctoris, que mondum vel 
Grece saltem prodierant, repertis, universum opus ad tria fere volumina sensim sucerevit. 
Quorum primum tractatus ad dogmata fidei pertinentes complectitur; secundum veFo éome 
mentarios in Epistolas Pauli, Parallela sacra et homilias : tertium denique sermones aliquot 
asceticos, cum subjectitiis operibus variis, que ejus nomine inscripta sunt, exhibebit. 

ΧΙΠ. De Latina translatione Jagobi Billii. — Neminem mihi vitio versurum spero, 
quod Billii translationem multis identidem in locis immutaverim. Jacobum quippe 
Billium omnes inter presstantissimos auctorum Grecorum interpretes habent : ac merito 
plane. Geterum Combefisius, vir Grtece peritissimus, mihi prieivit (a), atque Billium in 
Joanne Damasceno vertendo tirecinium posuisse, aliquando palam affirmavit, ac in sua 
quam adnotationibus suis premittendam paraverst, prefátione animadvertisse se aiebat, 
excidisse Billio complura minus accurata, « nec satis ad ámussim philosophicam et theolo- 
gicam, in qua precipuus ac princeps fuit Damascenus, exacta : idque sibi pridem prinii 
ordinis Patres atque viros doctissimos inter fabulandumi dictitasse. Ita nimirum arduam reiti 
esse absoluti philosophi ac theologi Greci in Latinum sermonem absolutam omnino versio: 
nem et expositionem condere. » Quanquam lioc etiam in clarissimi ihterpretis excusationeth 
addendum puto, eum in Joannis Damasceni translatione operam posuisse, éum infirma vale- 
tudine uteretur, quemadmodum ipse declarat in nuncupatoria ad serenissimum principem 
Carolum Borbonium Rothomagersem archiepiscopum. Quinimo cum ejus versionem recen- 
serem, et cum Grecis auctoris verbis compararem, duntaxat observavi in lioc tantum virum 
eruditum peccasse, quod periphrasibus et cireumlocutionibus nimium indulgendo, accuratis- 
simarum ac simplicium vocum quas Damascenus Joannes usurpaverat, vim quadamtenus 
elevaverit, ac varias neq iaquam proprias, nec theologis satis familiares adhibuerit, pro aliis 


(α) Combefis. Bibl. Concion. tom. VIII, c. 457, 
Paraot. Ga. XCIV, 9 


7S TRAFATIO GENERALIS. - 76 


.usitatissimis, quas purus sermo Latinus non sic respueret. In his enim specimen eloquen- 
tio minime querendum est, ubi sanee fidei dogmata, nulla verborum ambage, nullo fuco 
declaranda atque exprimenda sunt. 

XIV. De subjectis textui auctoris annotationibus. — Kx annotationibus quas doctissimus 
noster Combefisius in Damasceni Dialecticam et priora libri De orthodoxa fide capita reliquit, . 
paucas excerpsi, cum cetere nihil nisi animadversiones essent in Billii translationem, nec 
Grecorum Patrum doctrinam, placita ac locutiones satis enarrarent. Id quod tamen ut ipse 
preestarem, viris eruditis consulentibus, aut annuentibus, operam presertim posui, uti lector 
benevolus ex ennotationibus meis facile comperiet. Quocirca non ex editis solummodo libris 
priscorum doctorum sententias eruere curavi, verum et ex compluribus aliis quee lucem 
nondum viderunt, quorum proinde prolixa fragmenta recitare non dubitavi, ex qui- 
bus Ecclesi& veteris Orientalis, tum dogmata, tum mores, tum etiam res geste tantil- 
jum lucis accipient. Ad hec, in illis notis de variis variorum auctorum ac Patrum nomine 
inscriptis lucubrationibus, quas auctor, vel ab hereticis objectas tanquam sinceras admisit, ac 
recto sensu interpretatus est, vel deceptus ipse allegavit, criticorum more judicium tuli, ut eas 
quoad per me licebat germanis parentibus suis redderem. Ceterum quia propter amplissimam 
dicendi segetem de multis doctrine Damasceni capitibus, deque spuriis illis voluminibus 
longe plura mihi explicanda supererant et occurrebant, opere pretium me facturum ezisti- 
mavi, si momenta omnia in dissertationibus quibusdam, quas ideirco Damascenicas nuncu- 
pavi, ex ordine eongererem. Quod utrum feliciter patraverim, judicio suo sancient periti. 
Quocirca, cum multa opera, qu& sanctissimis Ecclesie magistris ascripta fuerant, non nisi 
&b hereticis Apollinaristis, Monophysitis, et Nestorianis edita esse contenderim, quecunque 
eam in rem a me dicta sunt, eruditorum theologorum censure permitto, qui tempus saltem 
aliquod contriverint in rimandis genuinis sectariorum qui Orientalem Ecclesiam  infece- 
runt, placitis et loquelis, quibus errores suos exponebant tuebanturque, aut quandoque dis- 
simulabant. 

XV. Numerus librorum Joannis Damasceni incertus.— Numerus librorum aut opusculo- 
rum omnis generis qu& Joannes noster reliquit, ex nullo certo ejus equali aut suppari au- 
ctore accipi potest. Eo quippe seculo, atque in ea presertim regione omnem vite etatem 
egit, in qua propter durissimum Saracenorum jugum ac ferocissimam barbariem, paucissimi 
inter Christianos erant qui litteras sacras aut ecclesiasticas colerent, aut res apud se gestas 
scriptis consignarent. Ex sola igitur diligenti germanorum quorumdam ejus operum inspe- 
etione et assidua meditatione ad alia dignoscenda, atque a spuriis secernenda provectus fui : 
ad quod etiam admodum contulit remotior codicum aliquot manu exaratorum antiquitas 
seu vicinior auctori etas. Ceterum, cum multa genuina ac sincera collegerim, multa tamen 
interiisse, aut in bibliothecis orbis latere pro certo habeo. Αο sane quidem, in Vita S. Ste- 
phani junioris martyris legimus Joannem Damascenum, quicum Stephanus arctissima necessi- 
tudine conjunctus fuerat, tractatus varios pro imaginibus sacris adversus Constantinum Co- 
pronymum scripsisse, qui minime supersunt hodie. Theophanes quoque ad annum impera- 
toris hujus tertium testis est, illum in laudem Petri, Majumensis episcopi, qui pro Christi fide 
marlyr nuper occubuerat orationem pronuntiasse , que nusquam comparet. Atqui quoscun- 
que ejus libros, tractatusve, ac sermones , aut homilias edidi, in premonitionibus quas uni- 
cuique passim pr&misi, vel in annotationibus secundum accuratiores critice artis regulas 
disputavi ac definivi quinam germani esse mihi viderentur, et sinceri, ac qui vicissim subje- 
ctitii, aut sublestee ac dubie fidei. 

XVI. Je stylo auctoris. — Auctoris nostri dictio, seu dicendi scribendive ratio, ubi dog- 
mata fidei edisserit, aut tuetur, simplex est οἱ perspicua. Totus est in re quam agit 
vocibus propriis et usilatis explicanda. Quamobrem in libro presertim De fide orthodoza, 
non tam suis, quam anteriorum se Ecclesie doctorum verbjs identidem utitur. In 
orationibus vero ac homiliis simplex quidem est, nec eomptus admodum et laconicus, uti 
Dec ejus setas et patria tunc ferebant, Asiaticain vero eloquentiam nonnihil redolet. In longis- 
simhs periodos quandoque effunditur, quarum confertim congesta sibique succedentia mem- 
bra &cerrimum ardentissimumque ejus ingenium spirant, acceptisque ut plurimum e 
Seriptura locutionibus atque sententiis constant. In versibus et canticis sacris ipse, uti Cosmas 
Majumensis, suus quondam studiorum atque educationis institutionisque socius, nemineu e 
Grecis superiorem habuit, non parem alterum, ipso fatente Suida. Ceterum multa alia opera 


1 PRAEFATIO GENERALIS, TH 


ex censarcinatis, atque ad certa capita concinnatis divine Scripture et sanctorum Patruni 
excerptionibus composuit, in quibus nihil nisi pauca quedam hinc inde scholia adjecit, cu- 
jusmodi est Sacrorum Parallelorum liber. 

XVII. De spuriis historiis quibusdam qua in Damasceni libris occurrunt. — Multi Joanni 
nostro vulgo crimini dant, quod lubens fabulas nullo discrimine admiserit : inter quos Casau- 
bonus heterodoxus in suis in Baronii Annales annotationibus doctissimo cardinali ín hoc sal- 
tem gratulatur et applaudit, quod ad annum Christi 31, n. 75, scripserit de Joanne Dama- 
sceno, in multis ejus scriptis fidem vavillare, et compluribus ipsum scatere mendaciis. Quo 
verba avide exceperunt alii Protestantes, quibus Joannis Damasceni nomen et doctrina mul- 
tiplici de causa 4ο titulo displicent, puta Joannes Gerardus Vossius, vir alioqui modestissi- 
mus, et Guillelmus Cave. Quam vero subles!a fide illustrissimi cardinalis verbis abusi illi sint, 
legenti cuivis manifestum fiet. Celeberriinus quidem iste Annalium ecclesiasticorum parens, 
postquam recitavit illum Eusebii locum ex lib. vri Historie ecclesiastice, quo narratur Pa- 
ueade in Palestina erectam Domino statuam fuisse a muliere cujus sanguinis fluxum cura- 
verat, subjungit, ad calcem orationistertie S. Joannis Damasceni recenseri ex Chronico Joan- 
nis Malalz& Antiocheni supplicem libellum ab illa oblatum esse Philippo tetrerche Trachoni- 
tidis regionis, ut de beneficio quod acceperat, liceret in perpetuum ejus rei monumentum 
erigere statuas. Tum deinde ait : Sed cum in multis ejus scripti fides vacillet, et compluribus 
ecatere mendaciis cognoscatur, indignum putavimus his nostris chartis inserere. Ubi sincerum 
eandidumque lectorem appello, num Joannis ipsius Damasceni fidem in ejus scriptis vacillare 
dieat Baronius, ejusque scripta compluribus scatere mendaciis : annon potius, solius scripti 
illius ac narrationis Joannis Malale de statue Paneadensis erectione, quam indignam putaret 
his suis chartis ad longum intexere. 

Veruin, inquiet forsan aliquis, saltem spurium hune libellum supplicem ex Joannis Ma- 
lale Chronico protulit recitavitque Damascenus inter auctoritates el testimonia veterum de 
imaginibus erigendis, adeoque putidissimas illas fabulas quibus iste libellus scatet, appro 
bavit. Quasi vero certo affirmare quis possit omnes et singulas auctoritates quae ad calcem 
orationis presertim tertie de imaginibus sacris leguntur, Joannem ipsummet nostrum colle- 
gisse, ac non quasdam a librariis, uti sepe alias contigit, insertas fuisse. Plane inter illa ex- 
cerpta habetur canon 82 synodi Trullanes, seu, ut vulgo vocant, Quinisexte, quem Joanni 
Damasceno, Ecclesie Hierosolymitano hieromonacho, ignotum tunc fuisse ex eo infero, quod 
Anastasius Bibliothecarius in preefatione translationis suc Latine actorum octavee synodi ad 
Joannem VIII papam testificatus sit regulas istas, cum omnes ea toto maneant apud Latinos 
incognita, quia nec interpretata, ita nec in ceterarum patriarchalium sedium , licet Greca 
utantur lingua, reperiri archivis. Nimirum quia nulla earum, cum ederentur, aut promulgans, 
&ut consentiens, aut. saltem prasens inventa est. Quanquam eosdem Patres illas promulgasse 
perhibeant, qui sexta synodo sunt inventi. Ubi tres Orientis patriarchatus, Alexandrinum, 
Antiochenum , et Hierosolymitanum Trullanos canones ignorasse prorsus diserte declarat 
Anastasius : non ergo potuit Joannes Damascenus octogesimum secundum tertie orationi 
sus subjicere. 

Quanto minus vero Joannes noster excerptum ex Malale Chronico proferre potuerit, si 
Joannes Malalas Damasceno posterior recentiorque sit, id quod quidem viri pereruditi in- 
nui asseverant his Joannis Tzetze versibus, ubi de Cleopatra et Pharo. 


Μέμνηται μὲν Βιργίλιος ταύτης τῆς Κλεοπάτρας, 
Λουχιανὸς, xal Γαληνὸς, χαὶ Πλούταρχος σὺν τούτοις, 
Διόδωρος, Γεώργιος ὁ χρονιχὸς σὺν ἄλλοις, 

Καὶ Ἰωάννης μετ) αὗτους ᾽Αντιοχεὺς ὑστέρως. 


Meminit enim Virgilius istius Cleopatra, 
Lucianus , et Galenus, εἰ Plutarchus cum eis, 
Diodorus, Georgius Chronographus cum aliis, 
Et Joannes posteos Antiochenus postremum. 


Quod si Georgius iste chronographus syncellus est Tarasii patriarche: Constantinopoli- 
tani, extra dubiuin est Tzetzem censuisse Joannem Antiochenum, qui vix alius esse a Ma- 
lala putabitur, Joanne Damasceno longe recentiorem fuisse. Quidquid id est, esto Joannis 
Tzetzs testimonium hoc irrefragabile non sit (boc enim lubens admiserim, nec a vero ab- 
horrere concesserim), ut egre suspicari quis possit, nono Ecclesise seculo, cum Oriens om- 
Mis sub teisti Saracenorum jugo afflictus ac. desolatus gemeret, exstitisse ullum Antiochia 


79 ' TPRJÉFATIO GENERALIS. 86 


scriptorem, qui ut Romanas, sic et presertim Antiochenas res colligeret, ac Grecis litteris 
consignaret, mihi alioqui verisimile non est, Damascenum Joannem rem eamdem, puta histo- 
riam erecta Christi statue Paneadensis, testimoniis duobus confirmare voluisse, ad cujus 
fidem faciendam luculenta Eusebii Ceesariensis narratio potior esset, quam obscuri illius ac 
nuperi chronographi Joannis Malalee. Nemo est qui ejusmodi auctoritatum collectiones quas- 
eunque, quales in Catenis, Parallelis, et Pandeclis variis visuntur, pro codicum varietate, si 
eos accurate recensuerit, modo strictiores ac modo ampliores esse ΠΟΠ repererit. 

XVIII. Cur falsis narrationibus Damascenus fidem adhibuerit. — Ceterum non eo inficias 
auctorem nostrum, falsas, imo spurias quandoque narrationes admisisse : at hoc viro alio- 
qui doctissimo indulgendum est, qui ea wtate vixerit, cum nulla critice& artis cura habere- 
tur, cujus etiam maxima pars Patrum incuriosi semper fuerunt. Plane si Damascenus meus 
eam ob rem condemnandus veniret, pari jure prestantissimorum Ecclesie doctorum ac 
scriptorum fame et nomini detrahi posset, quorum libri ab ejusmodi fabulis confictisque 
traditiunculis immunes prorsus non sunt. Ut enim posteriorum seculorum doctores scho- 
lasticos omittam, quid Justinum Martyrem, Clementem Alexandrinum, Origenem, Epipha- 
nium referam? Horum libri adulterinorum librorum citationibus ac laciniis scatent. Quot 
Eusebius supposititios tractatus allegavit in libris De preparatione evangelica, et in Historia 
ccclesiastica? Quid epistolis Abgari ad Christum, et Christi ad Abgarum nugacius? quid He- 
gesippi de Jacobo Domini fratre narratione, quam serio retulit Eusebius, a vero magis ab- 
horrens? Annon Nazianzenus, Hieronymus et Chrysostomus spuriis historiis fidem aliquan- 
tum adhibuerunt? Quin nec libri Theodoreti ab hoc nevo liberi sunt. Palladium, Sophro- 
nium et alios sequioris evi viros, alioqui non prorsus indoctos, sileo, quibus propter morum 
simplicitatem et animum a mendacio alienissimum imponi facile potuit. Unus ad exem- 
plum sufficiat Photius, celebratssimus ille criticus, maxime apud heterodoxos; nonne in 
sua selectorum codicum Bibliotheca commentitia opera tanquam sincera posteritati consigna- 
vit ac commendavit? Puta Niceni concilii acta Gelasii Cyziceni nomine inscripta, ampla itidem 
excerpta ex actis SS. Alexandri Alexandrini, Metrophanis Constantinopolitani, Athanasii, septem 
martyrum, quos Dormientes appellant, preter sexcenta hinc inde errata, que& hominem critiom 
artis parum peritum produnt, ut ea vix ultra grammatice spherram vix extenderetur : quin 
comparatione styli et doctrine sincera auctorum scripta a falsis raro secernit. Hi omnes 
aliique quos hic recensere non vacat, haud secus atque Damascenus, non fabulas modo, 
quin et subjectitia sanctorum Ecclesie doctorum nominibus inscripta opera, quorum non 
alii ut plurimum nisi heretici parentes erant, bona fide, nulla latentis veneni suspicione in- 
cunctanter admiserunt : cum utique nihil in eis deprehenderent, quod vel sanam doctrinam 
recte ferire videretur, aut propter preclara nomina quibus insigniebantur, si quid in eis 
erroneum appareret, ab hereticis intrusum existimarent. De spuriis ejusmodi lucubrationi- 
bus compluribus fuse disputavi in dissertationibus quas Damascenicas nuncupavi, ac prae- 
sertim in secunda, tertia et quarta. Quod si summorum virorum illorum nomini atque aucto- 
ritati nihil propter ejusmodi lapsus derogatum est, quia Ecclesie catholice causam feliciter 
alias gesserunt, eccur Joanni nostro idcirco detrahatur, qui propter egregia opera, quibus 
singula Christiane fidei mysteria felicissime, ac plusquam caeteri, enarravit, tuitusque est, et 
propter utilissimos tractatus moribusque componendis aptissimos quos edidit, de Ecclesia 
optime meritus fuit? 

XIX. Cur Dialectice regulas adhibuerit. — Sunt, qui sanctissimum Doctorem culpare eo 
iterun nomine audeant, quod dialecticis tricis nimrum indulserit. At ne illi quidem ejus 
etatis rationem et conditionem norunt. Eo quo Damascenus in Palestina floruit seculo, Oriens 
totus multiplici hereticorum lue obsitus erat, in primis vero Jacobitarum seu Acephalorum, 
Monophysitarumve, qui, Severo Antiocheno presertim auctore, a tribus jam seculis, Eccle- 
sie Catholic; alumnos variis sophismatibus dementare contenderent, sumptis precipue vi- 
tilitigandi argumentis ex Aristotelis Categoriis. Ingruebant pariter Incorrupticole, Agnoetm, 
Monothelete, Tritheite, ac Nestoriani dialecticis artibus ac cavillis, iisque solis, perinde in- 
Structissimi. Hinc opere pretium fuit illis qui sane fidei causam agebant, ut dialectice leges 
definitionesque ad illos refellendos adhiberent, quas tamen ad tritam probatorum Ecclesia 
magistrorum doctrinam tanquam ad certam regulam normamque exigerent. Sic vero ante Da- 
eascenum Maximus confessor contra Severianos ας Monotheletas eorum sobolem pugnave- 
εαὶ; sic Leontius Byzantinus, non ignobilis sexti seculi scriptor, eosdem Severianos refellit ; 


8l PR/EFATIO GENERALIS. 62 


sic Eulogius Alexandrinus, sic Enhremius et Anastasius Antiocheni, sic Rusticus diaconus, 
Fulgentius, Boetius, Gelasius papa, aliique, quorum volumina integra aut voluminum fra« 
gnenta hodieque supersunt. Quin imo sic Gregorii ambo, Nazianzenus et Nyssenus; sic in 
primis Basilius Aetium et Eunomium Arianorum versutissimos sophistas egregie confutave- 
runt. Plane Dionysius Petavius, vir priscorum Ecclesie Patrum theologie studiosus quam 
qui maxime, non tam morosum se prebuit erga -doctores de schola, qui philosophico more 
de rebus divinis dissererent, quin potius horum patrocinium suscipere non dubitavit in Pro- 
legotnenis in opus Theologicorum dogmatum, cap. 4 et 5, allata presertim Damasceni ipsius 
auctoritate. « Nihil theologum impedire potest, inquit, quominus sincere 80 germane phi-. 
losophie et dialecticse presidiis munitiorem et ornatiorem habeat divinam scientiam. Sed 
nec ἑριστιχὴν illam et σοφιστιχκὴν funditus aspernabitur : non ut ea sic utatur, quomodo here- 
tici ac reliqui hostes Ecclesie ad oppugnandam veritatem; sed ad propugnandam potius, et 
ad illorum perplexos nodos et laqueos ejusdem, unde implicati sunt, artis ope solvendos. 
Omnis artifex, ait egregie Damascenus (a), aliquibus instrumentis opus habet ad operum suo- 
rum affectionem. Porro reginam decet ancillarum quarumdam uti ministerio. Accipiamus 
igitur doctrinas istas, tanquam veritatis famulas, et impietatem qua tyrannico dominatu sibi 
eas usurpaverat, procul amandemus : neque bono male utamur, nec ad circumveniendos 
simpliciores convertamus artem illam disputandi ; tametsi neutiquam variis istis sophisticis 
inventis veritas opus habeat, nihilominus ad evertendos malos illos pugnatores, et ad false 
nomine appellatam istam refellendam scientiam, illis utemur. » Capite sequenti argumen- 
tum idem persequitur vir doctissimus, asseritque, tam illas questiones quas Erasmus deri- 
serat, quam multas ceteraruin, quas omitteret, a Patribus ipsis, Athanasio, Basilio, Epipha- 
nio, Gregoriis duobus, Nazianzeno et Nysseno, Cyrillo, Theodoreto, Maximo Martyre, Ne- 
inesio, Hilario, Augustino, Ambrosio, Hieronymo, Fulgentio, et ceeteris Nicena synodo po- 
sterioribus pertractatas reperiri, et multo quam in scholis subtilius ac diffusius. At vero vix 
ullus Patrum Joanne Damasceno felicius catholicam fidem adversus errores quoscunque 
traditionis ope ac sanctorum Patrum auctoritate propugnavit et explicavit; quippe cujus 
opera non nisi ex contextis Scripture et anteriorum ipso doctorum dietis, sententiis et ar- 
gumentationibus constent. Id quod in primis prestitit in libro De fide orthodoza, quemad- 
modum in ejus marginibus indicare curavi, fusius autem in annotationibus ad eumdem li- 
brum, et ad quosdam alios, in quibus Ecclesi: doctrinam edisseruit. 

XX. Nonnulle supplentur que hinc inde in utroque tomo exciderunt". — Quia vero tum in 
annotationibus, tum in dissertationibus Damascenicis, dum de compluribus cum doctrine, 
tum historia ac discipline ecclesiastice? capitibus mihi tractandum fuit, nonnulla a me dicta 
assertaque animadverti, quee satis accurata non essent, adeoque aut reteactatione, aut. emen- 
datione opus haberent, hos defectus suppleri debere puto in liacce de universo opere pre- 
fatione. 

Joannes et Cyrus JEgeate a Joanne Germanicie et Cyro. Lesbensi diversi. — Dissertatio- 
ne tertia pag. Lit, col. 2, ubi contra doctissimum Garnerium ostendo Cyrum et Joannem, 
quorum monachi Palestine in epistola ad Alcisonem, et Victor Tununensis in Chronico, 
meninere, non esse Cyrum Lesbi insule monachum, et Joannem Germanicia, ad quos ex- 
stant Theodoreti epistole ; ad htec verba que habentur lin. 14: Jmo neque ez 135, qua sola 
est ad Joannem Germanicie, prezensum istud patrocinium inferre quis possit, hoc lectorem 
admonitum velim, postquam hec prelo expressa erant,me incidisse in alteram Theodoreti 
epistolam ad Joannem Germanicis, qui seorsim edita fuit t. IV operum illius, pag. 702, 
quasi centesima vicesima quinta censenda esset inter ejus epistolas. In hac paucis narrat, 
qua a Dioscoro Alexandrino in Latrocinio Ephesino perpetrata fuerant, Domnum  Antioche- 
num depositum esse, quia Cyrilli capitula noluisset admittere, aliaque contra leges admissa 
facinora : demum Joannem adhortatur, ne se decipi patiatur, et ut impietatis communionem 
devitet. Que omnia solummodo arguunt, Joannem Germanicis amicitia fuisse cum Theodo- 
reto conjunctum, non autem Nestoriani erroris patrocinium propalam suscepisse. Nam alio- 
qui indicta causa admissus non fuisset a concilio Chalcedonensi, cujus actis omnibus subscri- 


(a) Dialect. c. 1. 


C) Unicuique loco hie retractato notam appesuimus quie lectorem ad lune-Preststionis prep l'evocat, 
T. 


83 PR.£FATIO GENERALIS. 84 


psisse legitur, non velut Ibas et Theodoretus, pronuntiato prius contra Nestorium: anathema- 
te. Ex quo evincitur magis Joannem Germanieie diversum fuissea Joanne /Egeate, quem 
adversus synodum Chalcedonensem calamurm strinxisse posthac ostendo, quemque vix dubi- 
tavero quin ex illis Nestorianis unus exstiterit, quos Evagrius lib. n Hist. cap. 2, refert 
Chalcedonem venisse, et contra concilium conclamasse, quod viris sanctis, Nestorio scilicet 
ac Theodoro Mopsuesteno, anathema diceretur. 


Vita brevior S. Gregorii M. Paulo Diacono abjudicatur. — Dissertatione quinta p. rxiv, 
ου]. 1, observandum monui, Joannem Diaconum lib. rt Vite Gregorii Magni, cap. 44, non- 
nisi ex Anglorum et Saxonum treditione perhibuisse, sanctum Pontificem, dum publice pro- 
cederet, fusis ad Deum precibus impetrasse, ut Trajani imperatoris anima ab inferni suppli- 
ciis eriperetur, adeoque Joannis etate nulla alia Rome aut apud Italos monumenta exstitisse, 
quibus ea liberatio astrueretur. Quocirca in dubium verti possit num Vita altera Gregorii 
brevior, in qua perinde liberati Trajani mentio fit, Paulo Diacono et monacho Cassinensi 
tribui debeat ; cum certum sit Joannem Diaconum adornatam a Paulo Gregorii Vitam pre 
mauibus dum historiam suam scriberet, habuisse acconsuluisse. Scrupulum auget, quod 
Paulus Diaconus quedam in Historia Langobardorum accuratius referat, quam reperiantur 
in illa Vita quee ipsius nomen in codicibus quibusdam prefert : puta septiformis Litanie or- 
dinem ; quid apud Theodelindam Langobardorum reginam egerit, unde pax Ecclesie cathe- 
lieee. nec non urbi Romane conciliaretur. 


Pebtavius pristinam de ultimo Christi paschate sententiam non. deseruit. — Cum — disserta- 
tione vti, in qua de azymis, nec non: de postremo D. N. Jesu Christi paschate disputavi, Dio- 
nysii Petavii ex ejus in Epiphanium annotationibus !ocum attulerim, quo affirmare non du- 
bitavit, verisimile omnino esse, perturbationem exstitisse apud Judeos eo quo Christus pas- 
sus est &nno, ut alit diverso. a caeteris die Pascha celebrarint, huncque in modum explicatam 
defensamque communem sententiam multo probabiliorem videri, propter diserta et expressa 
Joannis testimonia , que nulla cavillatio possit eludere ; opere pretium fore duxi, si leeto- 
rem iterum monerem, virum eruditissimum sententiam hanc suam nunquam retractasse, sed 
eara insuper uti certiorem commendasse libro xi De doctrina temporum, cap. 18, et Rationa- 
rii temporum part. Ἡ, lib. 1v, $ 4. 


Sadducei in Karaitas mutati ; quo tempore.— Quod in eadem dissertatione pag. Lxxxri, 
col. 2, dictum est sectarios illes Judeeos, quos Kareos vel Karaitas vocant, successores ac 
nepotes esse Sadducsieorum, hoc quidem Rabbinistarum commune assertum est : ceterum 
colligi posse videtur ex Authentica Justiniani imp., tit. 29, nov. 146, De Hebraeis, qua natam 
inter eos litem diremit, cum alii, praeter Hebream scripturam, translationem Grecam in sy- 
nagogis legi vellent, alii recusarent : alii rursum traditiones majorum, seu δευτερώσεις qua 
libro Misnico continentur, statuere vellent, alji nollent admittere. Tumultum ut eompesee- 
ret imperator, hac lege sanxit quidem oportere omnino preter Hebreum Scripture textum 
translationem Grecamin synagogisrecitari,tum illam que Septuaginta esse interpretum fereba- 
tur, tum iHam quoque quam Aquila proselytus adornaverat : Thalmudistarum :vero δευτερώ- 
σεις recipiendas non esse, ut que& in libris sacris non contineantur, nec sint ab prophetis 
traditze. Deinde subjungit cap. 2 : Ei δέ οινες παρ) αὐτοῖς κενοφωνίας ἀθέους ἐπάγειν ἐγχειρήσαιεν, 
f| ἀνάστασιν, f| χρίσιν ἀρνούμενοι, f| τὸ ποίημα τοῦ Θεοῦ xal xvlopa τοὺς ἀγγέλους ὑπάρχειν, τούτους 
χαὶ ἀπελαύνεσθαι βουλόμεθα τόπου παντὸς, καὶ μὴ ἀφιέναι φωνὴν βλασφήμου οὕτω χαὶ αὐτῆς τῆς περὶ 
θεοῦ χαθάπαξ ἐδολισθήσασαν γνώσεως. Ἐγχειροῦντας γὰρ αὐτοὺς παραφθἐγγεσθαἰ τι τοιοῦτον, ταῖς 
πασῶν ἑσχάταις ὑποδάλλομεν τιµωρίαις, τῆς ἐπεισαγομένης πλάνης ἓκ τούτου τὸ τῶν Ἑθραίων πε- 
ρικαθαίροντες Eüvoz. Si quidam vero apud eos impia Όαπα vocis eloquia inferre presumpserint, 
Gut. resurrectionem et judicium negantes, nec non angelos Dei facturam et creaturam. esse, 
hos et expelli volumus loco omni, et non relinqui vocem blasphemie que a Dei notitia. ezci- 
derit. Qui enim ejusmodi aliquid effari presumunt, ultimis subdimus suppliciis, ab illato 
exinde errore Hebraeorum gentem ezpurgantes. Ex hujus legis inspectiope apparet illos ex 
Judeeis qui Misnicas traditiones admittere recusabant, Sadduceorum heresim sectatos esse 
ut qui resurrectionem atque angelorum qui substantie spirituales create essent, exstantiam 
abnegarent.Quocirca districtimjubetimperator;ut hee Sadducaismi reliquie proscribantur,extre- 
misque suppliciis addicantur, qui impium illum errorem sectari reperirentur. Quo factum est, 
ut qui supererant ex Sadduceorum factione, mutati sint in Karaitas, qui, rejectis traditio- 
mibushumanis cum priscis erroribus, Scripture sacre sola nativa sensa curarent. Novella 


to PR/EFATIO GENERALIS. eb 


isla data est anno Justiniani xxv, post Basilii V. C. consulatum anno xit, Christi nimirum 548, 
8 quo proinde repetenda sunt puri puti Karaismi initia. 

Epistole  Theoriani ad sacerdotes exordium. — In eadem dissertatione sexta pag. 
Lxx1viu, col. 2, Grece Latineque fragmentum edidi epistole Theoriani philosophi ad sacer- 
dotes in montibus degentes, qucd ad epilogum ejus forsan pertinere mihi videbatur. Posthac: 
vero R. P. Jacobus Echart, vir accuratissime eruditionis, quicum identidem de multiplici 
nostrorum  Preedicatorum cum Greecis concertatione contuleram , initium ejusdem epistole 
mihi suppeditavit, ut ab ipso repertum est in codicibus mss. Latinis ad calcem tractatus 
Constantinopoli contra Grecos habiti, qui a Stevartio exeusus fuit; unde comperi excerp- 
tum illud epistolee exordio proxime suceedere. Sic enim habet : fnitium epistole Theoriani 
philosophi ad sacerdotes. Innotuit nobis, edocti digni sacerdotes, a quodam milite, quoniam 
contentiones inter vos sunt, et de quibusdam quaestionibus ecclesiasticis : dico autem de 
jejunio Sabbati, de sacra communione, et conjugio matrimoniali sacerdotum , et rasura bar- 
barum, eorum scilicet qui in sacris ordinibus sunt constituti. Narrabat insuper idem miles 
nobis multas contentiones alias inter vos et Latinos factas, rogabatque obnixe nos aliquid 
scribere vobis super iis. Nos autem propter charitatem Christi, et vestram utilitatem consen- 
simus amicabili postulationi viri Deo devoti.. Ecce soribimus, et primum rogamus vos ut 
contentiones non recipiatis, καὶ πρῶτον παραχαλοῦμεν ὑμᾶς φιλονειχείας μ] καταδέχεσθαι, etc. , ut 
in editis ex Allatio, usque ad σχάνδαλόν τε καὶ mpósxop pa, scandalum εί offendiculum. 

De additamento αἆ synodi Sardicensis epistolam spuriam. — Pag. 37 operum sancti 
Joannis Damasceni, in annotatione 4 ad cap. 30 Dialectice , col. 1, ubi ostendo Patres Ni- 
cenos in appendice ad Symbolum ὑποστάσεως vocabulo, non subsistentem in se et per se 
personam, sed naturam, essentiam, substantiam significasse, hoc confirmari posse putavi 
auctoritate epistole concilii Sardicensis, in qua, ut apud Theodoretum lib. n Hist., cap. 8, le- 
gitur, eade; Patri, Filio et Spiritui sancto hypostasis atque adeo essentia tribuitur. Verum re- 
melius atque attentius considerata , hanc annotationis partem demendam censeo, doctissi- 
misque eriticis assentior, qui ex Athanasii ad Antioehenos epistola intulerunt, postremam 
lianc synodice partem merum assumentum esse, quod concilium non probaverit, quin Ρο” 
tius cum a quibusdam insulse obstrusum esset; rejecerit : ut nempe sola fidei expositio que 
Niczez condita erat, velut ampla satis, integra et perspicua, ab omnibus teneretur. Quocirca: 
sufficiat nobis, Athanasium qui Niceni concilii magna pars fuerat, communiore suo usu,. 
hypostasim, non pro persona, sed pro natura, essentia ac substantia priseó more accepisse , 
ut inde inferam, prime illius synodi Patres altero-sensu voeabulum istud non usurpasse..Ce- 
terum prolixa illa appendix nequaquam habenda foret uti formula 6dei altera a Nicena, sed 
tanquam ejus enarratio diffusior: sicut nec formule fidei speciem aut formam preferunt heec 
sincere epistol: verba, qua Patres catholicam fidem sic edisserunt : Nam qui Filium a Patris 
substantia. et. divinitate separant, qui Verbum alienum a Patre arbitrantur, hi omnino 
ercludendi sunt ab. Ecclesia catholica et Christianorum nomine privandi. Qua quidem licet 
e quivaleant appendici symboli Niceeni, non tamen velut expositio fidei altera a Sardicensibus 
Patribus habita sunt. Quanquam mirari subit Theodoretum, Antiochene sedis obnoxium 
pressulem, et Meletii Antiocheni cultorem, assumentum illud approbasse, non modo adversus 
eertissimum Altlianasii testimonium , quo reprobatum hoc fuisse a concilio constat, verum 
etiam cum eo postlhaberetur Orientalium atque Antiochenorum usus, qui a Meletii temporibus 
contra Paulini ejusque sequacium morem invaluerat, οὐσίαν et ὑπόστασιν non eodem sensu 
accipiendi. 

Florínus Valentiniunus fuit, non Marcionita. — Pag. 88, in annotatione ad heresim Quarto- 
deeimanorum, Florinum, contra quem Ireneus Lugdunensis librum scripsit, quo Deum mala 
non patrare ostenderet, Marcionitam fuisse dixi, qui tamen, Eusebio teste, Valentini potius 
erroribus implicatus fuit. Plane siquidem in Deum mundi conditorem Valentiniam perinde 
atque Marcionite mala refundebant. Nec opus fuisset Ireneo adversus Florinum de Ogdoade, 
seu ocio primis JEonibus disputare, quam Marcion nihil curaret, sed Valentinus. Quocirca 
pag. 173, in annotatione, circa finem, erratum meum aliud emendandum venit, ubi ex Hiero- 
nymo- dixi lreneeum de octava scripsisse, quasi de septem primis conditi orbis diebus, et 
ortava que eos secuta est die tractaverit, cum octava illa nihil aliud esset nisi ὀγδοάς scu 
ecto primi JEones Valentiniancrum. 

Macedoniani Semiarianorum errorem non reliquerunt. — Pag. 93, in annotatione ad here- 


e PRJEFATIO GENERALIS. 88 
sun 74, que est Pneumatomachorum seu, Macedonianorum, hoe mergaoria excidit, quod ob- 
servatione dignum olim sstimaveram, Macedonii partium. pressules erroris sui formulam 
presertim edidisse in, concilio Cyziceno, qua, uti BesiJius, narrat epist. 82, τὸ ἁμοούσιον χατα- 
σιγήσαντες, τὸ xav' οὐσίαν ὅμοιον ἐπιφέρουσι, xaX τὰς εἰς τὸ ἅγιον IIveüpa βλασφημίας μετὰ Εὐνομίου 
συγγράφουσι * consubstantiglis. vocem silentio prementes, similem secundum substantiam Filium 
ezprimerent et Eunomii in Spiritum sanctum blasphemias conscriberent : adeoque ab ipsius 
Macedonii semiariani perverso sensu gulla adhuc perte illi discrepabant. 

Quando primum usurpata yox yetovalogic ad transsubstantiationem eucharisticam signifi- 
egndam. — Cum ad caput 14 libri 1v Ρε fid. orthod., pag. 210, nonnulla de panis et vini in 
Christi, corpus et sanguipem transsubstantiatione dixerim, quam olim Greci vocibus variis 
e fferebant, posthac autem µετουσίωσιν diserte pominare non dubitarunt, nec dubitant, hic ab 
Ie non erit lectorem eruditum admonere, quid de vocis hujus auctoribus compererim. Nullos 
plane alios fuisse puto preeter Latinos qui de Ecclesiarum unione apud Byzantinos impera- 
tores et patriarchas egerunt, eosque vel ex Predicatorum ordine vel ex Minorum. Exstant 
inter acta, concilii Lugdunensis rr Ποιο Michaelis Paleologi imperatoris ad Gregorium X, 
in quibus inter alia Romane fidei. capita, et boc quoque.se adqittere profitetur de pane 
non fermentato perinde ac fermentato, ὅτι iv αὐτῇ τῇ ἱεροτελοστίᾳ 6 &prag ἀληθῶς μετουαιοῦται εἰς 
σῶμα, xat ὁ οἶνος εἰς αἷμα τοῦ Κυρίου Χριστοῦ. Panem in ipso sacramento vere transsubs(antiari in 
corpus, et *inum in sanguinem Domini Jesu Christi. Harum litterarum conditores fuisse 
Fratres illos Minores qui in earumdem principio nominantur , pro certo teneo. In illis enim 
nonGrecs lingue dictionem et phrasim animadvertere est, sed Latine potius indolem. 
Odericus vero Raynaldus ad annum Christi 1977 synodicas litteras Joannis Becci, patriarche 
Copstantinopolitani et synodi Orientalis Latine edidit (utinam et Grece!) in quibus perinde 
testificabantur secerta fide.credere, azymwm. panem, ut et fermentatum, eere transsubstantiari 
in corpus Domini nos(ri Jesu Christi, et vinum in sanguinem ejug, per sanctissimi Spiritus 
virtutem et operationem ; ubi. dubio procul verbum μετουσιοῦσθαι adhibuerunt, ut jacet in lit- 
teris imperatoris, quas ad amussim imitabgantur, ac pene exscribebant. Quinimo dum Grecos 
bibliothecse Colbertine mss. perlustrarem, incidi in cod. 3985 qui colleetionem Latino-Gree- 
«am continet variarum laciniarum ex Patrum scriptorumve ecclesiasticorum , ac presertim 
Graecorum, operibus congestarum, quas Bonacursius, ordinis Predicatorum alumnus, se- . 
culo xig medio ex idiomate Latino in Greecum transtuleret, ut nostris usui essent adversus 
schismatices. In ista. autem collectione fragmentum reperi illius epistole , cujus exordium 
qnte retuli, Theoriani philosophi ad sacerdotes et monachos, sed Joannis Chrysostomi 
pomine inscriptum, et quale visitur in collatione Constantinopoli cum Grecis habita quam 
Slevartius edidit : in quo pro his verbis que Latina translatio hahet, transmutatur autem 
divina virtutea Spiritu sancto in corpus et sanguinem Jesu Christi, Latinus interpres Grece 
Ροδυ]ΐἱ μετονσιοῦται δὲ τὰ θεῖα δῶρα παρὰ τοῦ Πνεύματος ἁγίου εἰς «b σῶμα xot αἷμα τοῦ Κυρίου ἡμῶν 
Ἰησρῦ Χριστοῦ * Transsubstantiantur autem divina dona a Spiritu sancto in corpus et sangui- 
nem Domini nostri Jesu Christi. Hagc porro collectionem eamdem esse quam Urbanus IV 
sancto Thome suppeditavit, ut opusculuyo ederet contra errores Greecorüm , nullus dubito ; 
eo. maxime quod in ea occurrant loca illa tanquam ex.Cyrilli Alexandrini Thesauro excerpta, 
quibus Romani pontificis auctorites admodum commendatur. Jam vero cum reconciliationem 
Q. Michaele Paleologo initam patratamque Greci schismatici deinceps nullis non modis de- 
testati sint, atque idcirco imperatorem istum, Joannemque Beccum acerbissimis quibusvis 
conviciis prosciderint, et hodieque proscindere non desinant : cum adversus varia confes- 
sionis illius ad Gregorium X papam urisse , necnon synodicarum Beeci litterarum capita, 
imprimisque adversus quatuor illa precipua quae Ecclesiarum unioni pre ceteris obesse 
aiunt, puta Spiritum sanctum, ex Patre Filioque procedere, animas defunctorum purgatorio 
igne expiari, azymum panem legitimam esse Eucharistia materiam, Romanum pontificem 
primariam auctoritatem in Ecclesia habere ; quinimo adversus peculiaria quacunque Lati- 
norum nostrorum placita ac ritus virulento estu deblateraverint : nihilominus tantum abest, 
ut transsubstantiqtionis, μετουσιώσεως, vocem exhorruerint, nedum  ipsummet fidei caput 
quoJ ea significatur , ut eamdem ipsi deinceps schismatici lubentissime usurpaverint , velut 
ex Georgii Scholarii, seu Gennadii, duplici de Eucharistie sacramento oratione conslat. Ce- 
terum tametsi Bonacursius Latinam vocem, £ransmutatur, novo verbo Graco μετονσιοῦται 
((atusubitantiatur pro communiore µεταδάλλετα:, reddiderit, nequaquam germanum auctoris 


9 ΡΒΛΕΑΠΟ GENERALIS. 90 


sii sensum, aut Inbefactasse, aut immutasse censendus est : quandoquidem ipsemet Theo- 
rianus substantialem prorsus esse panis et vini in Christi corpus et sanguinem conversionem 
disertissime ibidem docuerit, his nempe verbis : Ὁ θεῖος ἄρτος πρὸ μὲν τοῦ ἁγιασθῆναι, εἴτ' ἄζυμος, 
es ἔνζυμος ἣν,ἁδιαφόρως ἄρεος ἔστντε καὶ λέγεται ὑπὺ τῶν θείων Λογίων, ὡς ὕστερον ὅτίξομεν' μετὰ δὲ τὸ 
ἁγιασθῆναι, οὔτε ἔντυμος, οὔτε ἄζυμος, ἀλλὰ σῶμα καὶ Κυρίου ἡ αὐτή ἐστιν, οὔτ ἄλλη ἀντ ἄλλης. Divinus panis 
antequam consecretur, sive fermenti expers, sive fermentatus sit, indiscriminatim peraque 
panis est ac dicitur a. divinis Scripturis, ut subinde ostendemus. Ubi vero consecratus est, ne- 
que azymus est, neque fermentatus, sed corpus. et caro ipsamet Domini, non alia pro alia. 
Plane qui panem quemcunque consecratione sic. mutari in Christi carnem credit, ut neque 
jam azymus sit, neque fermentatus, is profecto in ea opinione non est, substantiam panis 
post consecrationem remanere : adeoque Theorianus catholicum dogma quod transsubstan- 
fiationis vocabulo effertur, hac in epistola confessus est : quin et illud ceu tritum Grecis 
ratumque adhibuit, ex quo validum et efficax argumentum assumeret , ad sacerdotibus et 
monachis sehismaticis persuadendum ut concordiam cum Ecclesia Romana non detrectarent. 
Eum porro Theoriani epistole locum quem modo retuli, Bonacursius ex Latina interpreta- 
tione ita Greece transtulit : Ὁ θεῖός γε ἄρτος πρὸ τοῦ ἱερουργεῖσθαι xal χατασχευάζεσθαι, εἴτε ἄζυ- 
μος, εἶτε ζυμωτὸς, ἁδιαφόρως ἄρτος ἐστὶ xal λέγεται ὑπὺ τῶν ἱερῶν Λογίων , χαθὼς ὕστερον ἀποδείξομεν. 
Μετὰ 8$ τὸ ἱερουργεῖσθαι xal χαθιεροῦσθαι, οὔτε ἄζυμος, οὔτε ζυμωτὸς λέγεται, οὔτε ὑπάρχει, ἀλλὰ σῶμα 
xdi σὰρξ του Κυρίου dj αὐτὴ, Ἶτις ἀπὸ τῆς ἀφθάρτου Παρθένου xai Θεοτόχου ὑπὸ τοῦ Θεοῦ Λόγου ληφθεῖσα, 
xai iv τῇ δεξιᾷ τοῦ Πατρὸς σινεδριάζοωσα, ἀφ᾿ ἡμῶν τῶν ὀρθοδόξων μυστιχῶς λαμθδάνεται, 

Orientalis Ecclesie de libris canonicis decreta. — Pag. 283, in annotatione, ubi scripsi 
Dionysium Constantinopolitanum patriarcham cum multis su& diocesis episcopis suffraga- 
tum esse sanctioni Bethleemitice seu Hierosolymitane synodi de libris Scripture canonicis 
adversus Cyrillum Lucarim, id a me non satis accurate dictum moneo. Nam Constantino- 
politanum decretum datum est, anno quidem 1672, mense vero Januario, ἔτει αχοβ’, μηνὶ 
Ἰανουαρίῳ, Ἰνδικτιῶνος V. At synodus Hierosolymitana non nisi mense Martio ejusdem anni 
celebrata fuit, àv ἔτει σωτηρίῳ «αχοβ’, μηνὶ Μαρτίῳις’, anno salutis 612, decima sexta Martüi : 
adeoque decretum Constantinopolitanum Hierosolymitano concilio anterius fuit. Cum vero 
Palestini episcopi in sua synodo preter libros canone Laodiceno contentos, illos etiam 
quos Latina consuetudo recipit, puta Sapientiam Salomonis, Tobiam, Judith, Draconis et 
$usaane historias, Machabeos, et Sapientiam Syrach seu Ecclesiasticum, tanquam germanas 
Scripture partes habuerint, xaX ταῦτα τῆς Γραφῆς µέρη xplvouev , quemadmodum etiam ab ip- 
somet Lucari variis in homiliis secundum Orientalis Ecclesie normam laudati erant ; in Con- 
stantinopolitano decreto hoc solummodo sancitur, minime rejiciendos illos esse, quin potius 
uti bonos et preclaros commendari , ἀλλά καλὰ xa tvápeta προσαγορεύεται. Caeterum non Lao- 
dicenum duntaxat librorum sacrorum catalogum isti commemorant, uti Pa]estini presules, 
sed et illum in primis qui ultimo seu octogesimo quinto canone apostolorum habetur , nec 
non et Carthaginensem, in quorum priore preeter libros Veteris Testamenti, quibus Hebrei 
tanquam divinis utuutur, libri Machahzorum tres et Ecclesiasticus numerantur, in posteriore 
vero illi omnes quos Hierosolymitana synodus perinde admisit. Cum autem Damascenus c8- 
nones illos qui Apostolorum dicti sunt, divinis Scripturis Novi Testamenti accensere non du- 
bitaverit, inde oolligere quis posset eum uti divinos habuisse libros Machabaeorum tres, ut 
et Ecclesiasticum. Illorum vero nusquam meminisse reperitur capite illo 17 libri iv De fide 
. erthodoza. Quin imo in Parallelis sacris, tam Rupefucaldinis quam Vaticanis, excerpta nulla 
occurrunt ex ullo libro Machabaeorum. Id quod argumento esse possit familiares illos ali- 
quando non fuisse Christianis de Palestina. Ut autem Joannes Damascenus canones aposto- 
licos Novi Testamenti libris anpumeraret, vix canonem Trullanum secundum contulisse as- 
severavero, quem ipse forsan nullatenus legerat. Quo proinde auctore hoc scripserit, me pror- 
sus nescire confiteor. Quanquam in promptu illi erat, ut ez: regule, quas Orientis Ecclesie 
velut ab apostolis editas venerabantur, inter divinas Scripturas recenseret. 


Ώο inscriptione tractatus contra Jacobitas.— Pag. 396, in admonitione ad tractatum con- 
tra Jacobites, ubi de voce τοῦ Δαραίας, quse in operis inscriptione legitur, inquiro num 
«o3 articulus sit, an pars nominis civitatis, cujus episcopus Jacobiticee heresi ad- 
dictus tunc fuerit, hoc addendum nec omittendum puto, articulum τοῦ vulgo premitti 
nomini urbis Δαρὰς, Daras, qus in Mesopotamia sita erat: unde colligere liceat eumdem 
«qmnino prefigendum videri nomini oppidi, quod Daras vel Dara vocabatur , nec procul 


91 PRJ/EFATIU GENERAL! 99 


Damasco distabat, quodque rerum Orientalium periti auctores relebre satis fuisse pro- 
dunt. Quamobrem in titulo legendum videtur, Πρὸς ἐπίσχοπον τοῦ Δαραίας Ἰαχωθίτην, ad episco- 
pum Βαγας Jacobitam. 

Parallela Rupefucaldina ab auctore seculi septimi ineuntis consarcinata. — Tom. Ἡ, 
pag. 730, in annotatione confirmare opus fuit, quod in premonitione ad sacra Parallela Va- 
licana dixeram, nimirum Parallela Rupefucaldina, seu que in bibliotheca collegii Pari- 
siensis Soc. Jesu ex eminentissimi cardinalis Rupefucaldini dono asservantur, cum a Vatica- 
nis, Venelis alisque diversissima sint, concinnata fuisse ante Joannis Damasceni e&ta- 
iem, tempore belli Persici, quo Cosrhoes Persarum rex crucem Domini Hierosolymis 
ablatam in Persidem transportaverat : non enim Christianis eam ademptam fuisse a Saracenis 
Mohammedanis, postquam urbe sancta sub Omaro calipha potiti sunt. Imo tametsi Theo- 
phanes narret Heraclium postremo suo in Palestinam itinere, quando Saraceni Hierosoly- 
morum obsidionem. moliebantur, ligna sanct& secum Constantinopolim advexisse ; insignem 
saltem Dominice crucis partem illic reliquisse multis argumentis comprobavi : in primis ni- 
mirum ex sermone S. Sophronii, qui eo tempore pronuntiatus fuit , quo civitas sancta obsi- 
deri a Saracenis ccpit, dudum postquam Heraelius Palestine totique Syrie valedixerat; nec 
non ex quibusdam Joannis Damasceni operum locis, quibus constat, ejus etate pretiosum 
erucis lignum Hierosolymis adorari solitum fuisse. Tandem testimonium adjeci Guillelmi T yii, 
qui lib. ες De bello sacro, cap. 4, hoc a Christiano quodam apud quem reconditum fuerat, 
Francis nostris statim atque urbem recuperaverunt, restitutum perhibet. Hujus porro portio- 
nem quamdam insignem paulo post obtinuit Ansellus, canonicus quondam Parisiensis, atque 
expugnata urbe sancta Hierosolymitane Ecclesie? precentor, haneque Parisios mittendam 
euravit. Cujus susceptionis recordationem annuam Parisiensis Ecclesia recolit Dominica 
prima post festum S. Petri ad Vincula. Certissimis argumentis istis alterum hoc aliud ad- 
dam, nimirum ipsa Joannis Damasceni etate ac deinceps, toto saltem seculo octavo, fideles 
undique, quoad per barbaros Palestine dominos licebat, de more quotannis Hierosolyma 
convenisse ad exaltationem ostensionemve crucis Dominice, perinde atque olim sub Ro- 
manis ac Christianis imperatoribus fieri consueverat. Id testatur scriptor Vite et certaminis 
S. Bacchi junioris, qui seculo octavo labente martyrium obiit in Palestina sub Elia patriar- 
cha. Narrat enim auctor, rerum gestarum equalis, matrem illius aliquando demum ad urbem 
sanctam perrexisse propter exaltationem sive ostensionem pretiose crucis, εἰς Ἱεροσόλυμα 
ἀφίχετο τῆς ὑψώσεως ἕνεχεν τοῦ τιµίου σταυροῦ. Htemque in Vita Stephani Sabaitse, qui filius fuit 
fratris S. Joannis Damasceni, ille presbyter ordinatus fuisse fertur in illis diebus quibus crux 
e suggestu populis ostendebatur (hoc quippe est, quod voce Ezaltationis pretiose crucis 
significabatur) ἐν «at; ἡμέραις δὴ τῆς ὑψώσεως τοῦ τιµίου σταυροῦ. Denique Typicon Hierosolymi- 
tanum, quod a Sophronio patriarcha primum, ac subinde a Joanne Damasceno nostro, vel 
adornatum, vel restitutum , vel auctum fuit, ostensionis hujus ritum, et ea que diebus istis 
eanenda aut recitanda essent, enarrat. Ex quibus certissime evincitur, diu post Heraclii tem- 
pora servatum adhuc Hierosolymis fuisse pretiosum crucis Christi lignum, quod fideles sta- 
tis anni temporibus adoratum venirent. 

XXI. Hec porro sunt que pre ceteris in utroque volumine operum S. Joannis Dama- 
sceni, tum in dissertationibus, tum in premonitionibus, tum demum in annotationibus, vel 
emendanda, vel illustranda mihi visa sunt. De singulis sencti Doctoris tractatibus, quos 
utrumque volumen complectitur in hac prefatione generali singulatim dicere non lubet, nec 
juvat. Que enim de unoquoque dicenda essent, vel doctissimus vir Leo Allatius in Diatriba 
sua de Joanne Damasceno et ejus operibus enarravit, vel in admonitionibus meis quas uni- 
cuique libro ac lucubrationi preposui, legi possunt. Caeterum opere pretium est lectorem 
hic premonere , me primo volumine conclusisse quecunque Joannis Damasceni insignita 
nomine opera exstarent, in quibus de fidei dogmatibus ageretur, sive ea genuina ac sincera 
essent, sive dubie auctoritatis, aut spuria ac subjectitia. Secundo continentur que de variis 
pietatis argumentis tractavit, collegit, ac peroravit. 

Que appendici operum Joannis Damasceni resercata sint. In editione postrema Basileensi 
etin Parisiensibus lucubrationes alie sunt, Joannis Damasceni nomine falso insignita, que 
in appendice seu tertio volumine operum ejus quod paro (a), suum perinde locum obtinebunt 
eum genuinis illius aliquot sermonibus asceticis, quos nuper reperi in codice manu exarato 


(a) Lucem non vidit. 


5j PIUEFATIO GENERALIS. 9i 


bibuothece illustrissimi ducis episcopi Metensis. Quibus aliorum quorumdam auctorum 
tractatus ineditos adjungam, quos viri eruditi prelo dignissimos existimarunt. In primis vero 
huic appendici destinabam Leontii Byzantini lucubrationes que inveniri potuerint, ex quibus 
aliquot quee Grece nondum prodierunt, apud me habeo ; reliquas vero magnis sumptibus 
ex codice Vaticano erui curat reverendissimus ordinis nostri magister Generalis Antoninus 
Cloche, ut ipse nuper suis ad me litteris benignissime significavit. Quanquam vereor ne 
propter nimiam tractatuum amplitudinem et prolixitatem hec Leontii opera singulari seorsim 
volumine edere oporteat. 

Doctissimorum aliquot virorum enumeratio qui operam in. Damasceni libris adornandis 
posuerunt. — In Joannis Damasceni commendationem admodum cedit, quod in ejus operi- 
bus vertendis, recensendis, illustrandis et edendis viri doctissimi operam impenderint suain, 
quorum egregios labores maximo mihi adjumento fuisse lubentissime fateor. Jam Burgundio- 
mem judicem civemque Pisanum, Frederiei /Enobarbi praefectum, antea nominavi, cujus 
Wanslationes tametsi Joannes Cono horrisonas et incomptas esse clamaverit, theologis tamen 
diu summeque utiles fuisse agnovit ipse, testatusque est. Jacobum insuper Fabrum Stapu- 
lenem memoravi, à quo Paulus Jovius in elogiis n. 121 scribit, totius Gallie juventutem ad 
cutarum litterarum studia excitatam esse, cum in omni fere doctrine genere ad docendum 
eptissimus haberetur. Utinam non in Lutheranse heresis suspicione senex mortuus esset. 
lf'Ecclesis castris monachus Brigittanus agebat adhuc Joannes (Ecolampadius, quando vitam 
Joannis Damasceni et orationem De tis quiin fide dormierunt Latine est interpretatus. Jodo- 
«um Clictoveum Neoportuensem , Carnutensem canonicum, de litteris et religione optime 
meritum esse omnes norunt. Cujus commentarios in librum Ρε fide orthodoxa curin hacce mea 
editione omiserim, causas attuli in premonitione ad precipuum istud Joannis Damasceni 
epus. 

Hos sequuntur Petrus FranciscusZinus Veronensis, vir utriusque lingue, Latine et Grece 
eallentissimus, qui non paucas Ecclesie Grece Patrum lucubrationes Latinas fecit ; Henricus 
item Gravius, ordinis Predicatorum, cujus insignem sacrarum humaniorumque litterarum 
peritiam contestantur eruditissime , quas scripsit annotationes in S. Hieronyrni epistolas 
centum ; Joachimus Perionius, Cormeriacensis, ordinis S. Benedicti congregationis Clunia- 
eensis monachus, multiplici Grecorum auctorum versione clarissimus; Godefridus Til- 
mannus, Carthusie Parisiensis monachus, Grece et Latine doctus, qui summam sibi ex 
ecclesiastice antiquitatis investigatione laudem promeruit. Quibus addam Bilibaldum Pirchey- 
merum, Mattheum Hopperum, Aldum Manutium, Petrum Pantinum Tiletanum, Bruxellensem 
decanum, Frontonem Duceum, Philippum Labbeum. 

Omnibus vero istis preit Jacobus Billius Pruneus, S. Michaelis in Eremo in Britannia 
minori abbas, qui ob singularem lingue Grece peritiam doctorum virorum venerationem 
maximam sibi comparavit. Prioribus ejus in Damasceni libros Latine reddendo curis secundas 
suas Franciscus noster Combefisius adjecit, cujus etiam non exigua laus est apud eruditos 
ob multa illa que edidit volurnina, quibus res litteraria admodum locupletata est. Nec vero 
ujinores illis omnibus in nostro auctore illustrando partes sustinuit Dionysius Petavius, 
fulgentissimum sseculi nuper elapsi lumen, cujus quinque De dogmatibus theologicis tomi, 
Joannis presertim Damasceni dictis sententiisque confertissimi sunt ; quibus proinde eximiam 
sancti Doctoris in rebus divinis enarrandis et definiendis auctoritatem summe commendat. 
Alios inferioris subsellii scriptores omitto, ne prolixitate nimia teedium iis qui prefationem 
hancce meam legerint, afferam. 

Qui ad hanc editionem in primis contulerint — Modo superest, ut illorum, quorum opera, 
consiliis ac monitis in hacce mea editione elaboranda usus sum, singularem ad mea studia 
promovenda benevolentiam testatam omnibus faciam, atque in primis eorum qui codicum 
manuscriptorum penes se erant, mihi perse aut per amicos copiam fecerunt. In primis 
quantum illustrissimo D. abbati De Louvois, bibliothecario regio, debeam digne satis a me 
significari non potest, quo, pro.congenita sibi humanitate, benigne favente et annuente, 
libros quosvis regios, seu manu exaratos, seu excusos adeundi, consulendi, legendi ac 
domum asportandi perampla mihi liberrimaque facultas fuit. Nec vero defuerunt virorum 
notissime orbi Jitterario eruditionis atque humanitatis, qui penu illud vere regium dignissime 
curant, clarissimorum DD. Nicolai Clement et Joannis Boivin propensissima officia, quibus 
&d susceptum opus persequendum incitatus fuj. Idem presstitere doctissimi viri DD. Ste- 


95 PRAÉFATIO GENERALIS. 93 


phanus Baluzius et Carolus Duchesne, qui alius post alium confertissimee bibliothecs Col- 
bertins prefecti fuerunt. 

Nondum volumen secundum absolveram, cum illustrissimi nobilissimique episcopi Metensis, 
D. Henrici Caroli du Cambout, ducis de Coislin, et paris Francie, singularem humanitatem 
sum expertus, qua in bibliothecam suam, quam Seguerianam olim vocabant, exquisitissimis 
manuscriptis locupletem, facilem aditum mihi paterejussit. Id quod peramanter pro more 
suo exsecutus est cl. D. Nicolaus Blanchard, sacre facultatis Parisiensis in theologia doctor, 
hujusque bibliothece prefectus meritissimus. 

Magnas itidem suppetias attulerunt prestantissimi codices collegii Parisiensis Soc. Jesu, 
quos mihi ad usum prebuit vir eximie doctus, Rev. admodum P. Joannes Harduinus, 
cujus perennis erga me amoris et benevolentíe nunquam non recordabor. 

Quid vero dicam de reverendissimo ordinis nostri magistro generali, Antonino Cloche, qui, 
decessorum suorum vestigia premens, nullis non modisegit, ut absolutam numerissuis Joannis 
Damasceni editionem darem ? Quocirca pro incredibili suo inlitteris apud nos adjuvandis 
promovendisque studio, ingentibus. non pepercit expensis, quo ex Vaticana presertim 
bibliotheca auctoris nostri que desiderabam volumina, ac presertim amplissimum Paralle- 
lorum opus, proferrentur, mihique quantocius transmitterentur. Jam ante retuli quid 
etiamnum hodieque prestet, quantosque sumptus effundat, ut Leontii monachi, doctissimi 
&ccuratissimique, ac de Ecclesia adversus hzreses Nestorianorum ac Monophysitarum 
optime meriti seriptoris, librorum compos flam. Votis suis ac curis ultro atque 
humanissime faventes nactus est doctissimos bibliothece Vaticane prefectos Laurentium 
Zacagnium, et D. abbatem Joannem Baptistam de Miro, viros, ut eruditione, ita et propenso 
in rem litterariam animo celeberrimos. 

Ad hec me illustrissimo abbati Julio Imperiali, summi pontificis nuper vicelegato Ferrari, 
post vero sedis apostolice ad supremum Melitensis ordinis magistrum nuntio designato, 
multiplici nomine obstrictissimum debitorem profiteor, qui propensa erga me benevolentia, 
ου] digne satis celebranda me imparem sentio, obicibus remotis qui insuperabiles videban- 
tur, larga ac benefica manu tractatus aliquot Damasceni mihi procuravit, sine quibus fieri 
nullo modo poterat, ut hanc quam parabam editionem, in publicum efferrem. Ejus porro 
hoc in negotio consiliorum exsecutorem se summa alacritate prebuit Cl. Justus Julius Fonta- 
ninus, Imperialice bibliothece custos, quem ob singularem eruditionem, atque in Romane 
Ecclesie juribus vindicandis egregie navatam operam summus Pontifex Clemens XI hono- 
rarium camerarium suum fecit. 

Nec me rursum ingratum prebebo viris apud Anglos clarissimis ac rei litterarie studiosis 
quam qui maxime, Petro Allixio, Joanni Hudsono, et Joanni Ernesto Grabio, qui, reseratis 
Magne Britannie museis ac bibliothecis, quecunque Joannis Damasceni scripta, que 
nondum excusa essent, apud se latere compererunt, prompta et alacri sollicitudine ad me 
transmiserunt. 

Insuper consiliis ac documentis suis precipuo mihi adjumento fuerunt praestantissimi duo 
viri ac toto orbe notissimi, D. abbas Ludovicus du Four de. Longuerue, et D. Eusebius Re- 
naudot, quorum eximiam eruditionem, maxime quod ad res Orientalium attinet, indigene 
alque exteri omnes suspiciunt : sed et ambo in opusculis quibusdam ex Arabico idiornate 
vertendis et recensendis operam suam humanissime posuerunt. 

Inter tot illustres viros, qui studiorum laborumque meorum fautores sese praebuerunt, 
posteriorem non tenet locum doctissimus meique amantissimus, R. P. admodum P. D. Ber- 
nardus de Montefalconis, qui, cum ipse rei ecclesiastice et litterarie, preclaris operibus et 
priscorum monumentorum evulgatione locupletande se totum impendat, nihil nostri imme- 
mor, quidquid hinc inde ad Joannis Damasceni editionem illustrandam et augendam aptum 
et idoneum reperit, hoc mecum communicare intenta sollicitudine studuit. Nec minus etiam 
prolixe rem meam egit R. P. D. Anselmus Banduri, Ragusinus, ejusdem instituti alumnus, toti 
jam orbi singulari sua eruditione clarissimus, cujus opera, ex quo Parisios appulit, quidquid 
auctoris mei tractatuum in variis Italie locis ac Florentie presertim et Venetiis delitesceret, 
consecutus sum, ejus desideriis ac petitionibus morem ultro gerentibus illustrissimo D. Me- 
letio Typaldo, Philadelphiensi metropolita, nec non viris clarissimis doctissimisque B. P. D. 
Angelo Maria Quirino, ordinis 5. Benedicti alumno, et Antonio Maria Salvino.. 


91 SELECT/£ ΡΗΛΕΛΤΙΟΝΕΣ. 98 











—— — — —— cen 


SELECT4E PRJEFATIONES 


AUT 


NUNCUPATORLE EPISTOL.J£E 


ουκ ANTERIORIBUS OPERUM S. JOANNIS DAMASCENI EDITIONIBUS PRAEFIXJE SUNT. 


JACOBI FABRI STAPULENSIS 


Epistola ad /Egidiuwm Delfo doctorem theologum , de sua libri De fide orthodoxa translatiene Latina, 


Jacobus Faber /Egidio Delfo doctori theologo. 

Parisiorum Academiam , communem studiorum nostrorum parentem , cum fido rumore repetiisse te 
cognovi : mihine, an tibi magis gratulatus fuerim, incertus sum. Quis enim alius insignior locus ? Quis 
moribus tuis tuoque accommodatior ingenio ? Solent enim pretiosiores plantz in solo natura suz con- 
sentaneo , non modo ornamento esse, sed et pretiosum non minus afferre fructum. Locum de me con- 
venientem (?), neque ornamento luerint, neque quos debeut proferent fructus. Non secus autem arbi- 
tror te locum illum fovendis bonis omnibus cuin litteris, tum ingeniis aptissimum recepisse. Verum 
quia unus inter plurimos veteris consuetudinis amicos te festive quasi ex longinquissima peregrina- 
tiope revertentem suscipientes , esse non potui : hoc ad te inunusculo meam testor absens benevolen- 
tiam : opusculo , inquam , beati Patris Joannis Damasceni , quod superioribus diebus inter aulicos tu- 
muitus e Graeco Latinum feci : non ea, fateor, qua deceret dignilale, non elegantia: sed in angulo 
paulisper semotus , miserias curialium declinans, qua valui fidelitate lectoribus auctoris mentem per- 
viam faciens. Tuz igitur partes erunt et Clichtovei, qui, te adjutore ( pauci fluxere dies ), sacro docto- 
rum cetui insertus est , agnoscere, an opus forte tale sit , quod usui , celeberrimo illi studio esse possit. 
Cum ipsum maxime theologia probetur studiosum, et ab Atheniensi defluxisse. Quod utrumque videtur 
presens Damasceni opusculum praferrc. Neque enim in Graecorum gymnasiis alio in opere, ad sacram 
theologiz palestram solebant initiari. Vale. Apud Bituriges, Idibus Februariis. 


BEATI RHENANI ALSATICI 


Carmen ad Robertum Fortunatum Macloviensem. 


Eoo proprior radius qui surgit ab axe, Tradit enim fidei prima incunabula recte , 
Hic plus Phobza luce nitoris habet. Ac puras-mentes mystica sacra docet. 

Haud aliter perdocta magis suscepit ab alto. ΄ Utque salutis iter,teneat, loca devia vitans : 
Prima coliors, populo posteriore, Patrum. incera quemvis traditione monet. 

Qualia sunt magni celeberrima dogmata Pauli , Hac felix semper jactet se Gracia prole, 
Quse. novus in toto legifer orbe tulit : Qua quondam claros edidit alma viros. 

Talis Joannis sublimi pagina sensu Ergo pias sectans leges ac jura Tonantis, 
Culta Damasceni, fundit ut astra jubar. Hoc opus exacta sedulitate legat. 


JUDOCI CLICTOVE! 


Epistola ad Jacobum Claromontanum episcopum, de suis in librum De fide brthodoxa observationibus. 


Reverendo in Christo Patri ac Domino D. Jacobo Ambasiano, episcopo Claromontano dignissimo , 
Judocus Clictoveus Neoportuensis. 

Una omnium qui recte sapiunt, et vera est sapientia , sacratissime praesul, nihil certius aut firmits 
animis nostris esse debere, quam catholic:e fidei documenta , regulas δὲ articulos, quibus sine hsesita- 
tiune aut orationis efflagitatione assentiri debent omnes , quod divina irradiatione a ccelo in homines 
defluzerunt. Si enim tanti fuit apud discipulos Pythagora auctoritas, ut interpellati ad reddendam 
eorum quz asserebant causam , aliud nihil approbationis attulerint , quam magistrum ita dixisse, nefas- 
que putarent , quz ab ipso acceperant, in disceptationem aut controversiam deducere : si rursum tanti 
spud Athenienses momeuti (uil assertorius Xenocratis sermo , ut cum semel in judicio manum esset aris 


99 SELECT/£ PR/EFATIONES . 1 


admoturus , quo de more juramentum prestaret, ob spectatam ipsius integritatem et gravitatem ei ju- 
dices jusjurandum remitterent , verborum suorum sola affirmatione contenti ; nonne majoris apud ho- 
mines ponderis erit divina et summa veritas, quz nec falli, nec fallere novit? Est Deus, ut ait Apostolus, 
veraz : omnis autem homo πιεπάαα *. Quis igitur addubitaveriL , aut ancipiti agitaverit animo, quz a Deo 
revelata sunt, sacrosancte fidei mysteria , presertim cum tam solida basi nixa sint el fundata supra fir- 
inam petram ? Nibilosecius haud absurdum fuerit illa interdum rationali via modoque fulciri , et salva reli- 
gionis pietate persuasoriis approbari rationibus , ad mentis nostrz juvandam iuibecillitatem , quz tum 
facile ad ipsa credenda subvehitur, cum ea perspexerit a ratione non esse aliena. Quocirca sumino stu- 
dio versandi sunt libri, qui altissima nostra fidei sacramenta detegunt, alque ad ea clarius imtelligenda 
przstant adjumentum : praesertim si ab antiquis , probatis, doctrina et saucliLate przclaris auetoribus, 
elaborata sint. Non enim potest rivus sui fontis non sapere naturam » neque fructus ab arbore sua dis- 
crepare. Plane inter illos et hoc quadrifidum eximii Patris Joannis Damasceni opus haud immerito an- 
numerandum est, quod Je orthodoxa fide inscripsit, copiosum sane, fecundum et utile, nihil eorum 
quz ad fidei elucidationem pertinent, omiltens. Exorsus enim a:primo rerum omnium principio, per 
mundi genesim , et nostri lapsus reparationem , in mundi consummalionem , suam editionem perpetuo 
deducit ordine, completoque conditionis huimanz orbe et circulo, nos in eam reducit finem per beati- 
tudinis participationem , a quo primavam (sicut et res omnes) sumpsimus originem : ipsum videlicet , 
qui est Αἱρία et omega , principium el finis, primus et novissimus. Enimvero presentem editionem , hi 
Damasceni Theologiam , illi librum Sententiarum ejus , et utrique recte quidem, appellarunt. À quo ut 
archelypo crediderim , nisi me fallat conjectura, doctrina celebrem virum Petrum Lombardum sumpsisse 
exemplum sui operis elucubrandi , qui Sententiarum liber vulgo nuncupatur. ldem enim utriusque est 
librorum numerus et ordo eademque materia. llic autem illo longe posterior. Czeterum ut hoc przclarum 
Dawasceni opus magis pervium esset legentibus, adjeci facilem ad litteram commentarium , qus obscura 
se offerunt, planiore declaratione dilucidantem, et si qua occurrunt discussionem exposcentia, doctri- 
nali disceptatione agitanlem. Verum hasce annotationes adjunxi potius ad. recentiorem Damasceni edi- 
tionem , quod nitidiori Latini sermonis elegantia exornetur quam vetustior, et fidelius veriusque mentem 
ipsius auctoris exprimat, sitque multo apertior atque accuratior. Siquidem antiquior ejusdem e Graco in 
Latinum traductio plerisque in locis mutilata videtur οἱ manca , rudiore contextu, nec nou usque adec 
ob sermonis obscuritatem interduin abstrusa et intellectu difficilis, ut szepius vel OEdipo conjectore, aut 
Sibylla interprete foret opus ad sensum litterze percipiendum. Porro adjuncti ad inferiorem margiuein 
numeri laterales , qui οἱ litteram auctoris, et commentarium illius ordinein continuata fere serie a ca- 
pite ad calcem usque propemodum sequeutem , consimiliter in partes minutiores digerunt, et cui lit- 
terz parti unaquaque cummentalionis pars respondeat, ex eorumdem numerorum admotione clarius 
indicant. Demum hanc nostram quantulamcunque explanationem Lui amplissimi nominis patrocinio et 
nuncupatione in lucem prodire volui, gravissime antistes : ut si quam sacrarum Litterarum studiosi utili- 
talem (quod vel maxime velim) ex ea hauserint, eam totam tue eximie paternitati acceptam referant , 
cui me fateor in priiis obnoxium et perpetuo obsequio devinctum. Vale, litterarum et virtulis amator ei 
cultor. Parisiis pridie Kalendas Septembres MDXII. 


DONATI VERONENSIS 


Epistola nuncupatoria editioni Grece libri S. Joaunis Damasceni De orthodoxa fide, et orationis De iis 
qui in fide dormierunt, premissa, cum pre[atiuncula Greca ad lingue Grece studiosos. 


Sanctissimo ac beatissimo Patri nostro Clementi septimo, Pontifici Maximo , Donatus Veronensis. 

Nisi Graeca lingua, S. P. Clem. Sept., non modo olim cum in Siciliam atque Italian, ac potius in 
orbem terraruni Írequentes colonias mittebat , sed ipsis quoque Romanis temporibus , cum jam eorum 
inperio omuia tenerentur, omni alia lingua latius patuisset; nunquam Paulus scribens ad Romanos, 
bac ipsa usus esset potius, quam quzx illorum propria erat Latina. Preterea non modo hunc ipsum 
quem dico, Paulum, verum et reliquos illos, qui primi ab ipso Christo, dum in humanis degeret, 
iustituli sunt , et quibus auctoribus Christiana resp. , quz& Ecclesia dicitur, primum initium accepit, 
non alia in scribendo lingua delectatos quam Graeca, ita praecipue compertum est ut dubitari non 
possit. Quocirca ne illud quidem relinquitur dubitandum, tantam fuisse Grzcz πρι amplitudinem , 
ut una ex omnibus merito visa sit, cui potissimum meditata sua oinnia , quze posteris nota esse vel- 
lent , divini illi viri committerent. Nam quod idem Paulus Epistolam ad Hebraos , et Mattheus Evan- 
gelium suum Hebraica lingua conscripserint, quanti tandem putandum est, si reliquis partibus com- 
paretur? cum presertim illud constat , eamdem Epistolam idemque Evangelium a viris ejusdem setatis 
sanctissimis illico ex Hebrao in Graecum fuisse conversa, nec pervenire ad posteros initiove latius 
propagari aut disseminari alia demum lingua potuisse. Secuti sunt plures alii scriptores quasi priorum 
Interpretes , usque ad Origenem, Basilium , Chrysostomum, aliosque ejusdem ztatis ; quos deinceps 
nostri partim imitari coeperunt, partim convertere : nec postea defuerunt, qui in utraque lingua prio- 
rum scripta imitantes , semper aliquid novi in medium proferrent. Atque hic ego quidem , utri pra- 
stantius, Grecine an Latini in doctrina sacra suum munus absolverint , judicaturus non sum , ut sive 
hos, sive illos, alteris anteponam , alteros non offendam. lllud quidem plane affirmare non dubito , 
ea quz de Graco conversa sunt, apud ipsos Gracos multo baberi puriora, multoque integriora, quam 
apud Latinos. Omuis quippe doctrina vino quam simillima esse consuevit, litterisque quasi vase con- 
tineri. Vinum si de boc v$se in illud transferas, vim suam et robur amittat necessc est; eoque magis 
$i de sua in alienam regionem transvectum fuerit. Sic doctrina , si de suis in quibus edita est , litteris 
in diversas lraducatur, quin deterior multo ac sórdidior evadat fieri non potest. Merito ergo hic alum- 
nus tuus , beatissime Pater, qui tibi quidquid apud seipsum boni agnoscit , acceptum refert , Joannes 
Mattheus Gibertus, episcopus Veronensis, Joannem hunc Damascenum ea ipsa qua scripsit lingua, 
hoc est Grzca , cuin anteliac in. nostram duntaxat conversus legeretur, apud nos pablicari nunc pri- 
mum voluit , tibique omnis nostra religionis , totiusque Christiane reip. principi dicanduin curavit : 
ut tuis ipse videlicet quasi egregius artifex praeclaris operibus lztarere : et quod nuper in Chrysostomi 
Graca in Pauli Epistolas edisione, ae deinceps in Euthymio psalmorum interprete, quem Latinum 


! Rom. ui, 4. 


[4 


to! SELECT/R PREFATIONES, m. 


factum accepisti , expertus es , nunc item in Damasceno sua lingua loquente , et a nobis in eo pro viribus 
emendato, collatisque pluribus exemplaribus sus integritati restituto, experirere. lllud preterea vir 
tibi addictissimus Gibertus sibi etiam atque etiam:considerandum duxit , nulli aptius opus de ortbo- 
4ος fide dicari potuisse, quam tibi; cui non solum adversus barbaras nationes , quz hoc tempore 
armis illam nunquam oppugnare desistunl, semper autem conantur evertere, sed etiani adversus novos 
desertores veritatis, qui Lutherani vocantur, certamen assiduum est : quorum utrisque ita omni dili- 
gentia omnique vigilantia resistis, ut aperte pronuntiare non verear, nullo nobis esse lzetandum vehe- 
mentius , quod navis ista qua omnis nunc Christianus popnlus vehitur, talem gubernatorem sortita sit, 
quam dolendum , quod in tam adversas tempestates, tantosque procellarum impetus inciderit, quantos 
ex quo imperium accepit, nunquam experta est. Hunc igitur Damascenum habebis quasi telum | acutis- 
simum, quo si non priores illos, saltem hos posteriores hostes confodias, Cujus quidem scriptoris laudes 
hoc in loce fusius praedicarem, quantique semper nominis, non modo apud theologos , sed etiam apud 
philosophos et medicus fuerit, exponerem, si vel epistole brevitas pateretur, vel hoc ita obscurum esset , 
wt expositionis indigere videretur. Jam enim quicunque vel mediocriter sacris legendis auctoribus in- 
Sueveril, ignorare non potest, huuc a Latinis tanti semper astimalum fuisse, ut non solum conversum 
habere voluerint , sed etiam longis commentationibus explanatum : quod paucissimis Grz:corum , prater 


apostolos, contigit. Hic ergo sit hujus epistolze finis : mihique, cum tuz sanctitatis pedes animo et cogi- 


tatione fuero oculatus , liceat dicere : Vale. 


Ὁ αὐτὸς toic Φιέ.11ησυ’, 


Ὅπερ Ὥδη πρόσθεν ἐπὶ τῆς ἄλλης τῶν Ἑλλήνων 
παιδείας ἑποιῆσατε, ὦ φιλέλληνες, xal νῦν ἐπὶ σεµνο-- 
ταύτης, τουτέστιν ἁληθεστέρας ποιῄσασθα. 
Δεξάμενοι γάρ πρὸ τούτου τὰ τῶν ῥητόρων, xa Φφιλο- 
σόφων, xat ποιητῶν γράμματα, μηδὲ τὰ τῶν Üauga- 
σων τούτων, a Ma yea ἀποθάλλετε, à 
«οσούτῳ μᾶλλον xai ἀγαπᾶτε, xax οἰχειοῦτε, ὅσῳ τὰ 
bela τῶν ἀνθρωπίνων τιµμιώτερα. Καὶ μὴ ὁμοιουσθε 
& τοῖς ἀνοέτοις, οὗτινες χρυσίον 1] ἀργύριον, 7) τῶν 
ὕτων χτηµάτων τι ἀνευρόντες χαὶ ἀναχτησάμε- 
νο, σφόδρα χαΐρουσι xal εὐφραίνονται, φρόνησιν δὲ 
xai ἐπιστήμην, xai τὸ τῆς δόςης ὁρθὸν, xai τὴν τοι- 
εὖτην πᾶσαν χοσµιότητα, xat, τὸ τελευταΐον, βασι- 
λείαν &v τῷ οὖρανῳ átótov δυνάµενοι ὀλίγου περιποι]- 
σασθαι, ὀχνοῦντες διατελοῦαι, xal umb ὄναρ ἀξιοῦσι 
τὰ τοιαῦτα ζητεῖν. Ἰδοὺ γοῦν ὑμῖν τοῦτον τὸν περὶ 
πάσης εὐσεθείας τῆς xa0' ἡμᾶς µάλα σαφῶς διαλε- 
μενον χαριζόµεθα Δαμασκηνόν ΄ ὃς μόνος ἐχεῖνο τὸ 
zb πάντων τῶν σπουδαίων ἀεὶ ζητούμενον κάλλιστά 
tz xal εὐδαιμονέστατα , xdv ἐν τῇ ἡμετέρᾳ παιδείᾳ 
ἔξε.ργάσατο. l6 δὲ τοῦτο; Τὸ χατὰ πᾶσαν πραγµα- 
τείαν ἔχειν τι ἐγχειρίδιον πάντων τῶν ἐν αὐτῇ ἀναγ- 
χα,οτάτω» xai χαλεπωτάτων µμνημµόσυνον. "Όπερ ὁ 
Δαμασχηνὸς, οὕτω μὲν σαφῶς απετέλεσεν, ὥστε xal 
τὰς γυναῖχας, ὡς εἰπεῖν , ηδη, xal τοὺς ἀγραμμά- 
τους τῶν ἀνδρῶν, cU γε μὴ πάννυ τῆς Ἑλλάδος φωνῆς 
ἀνίχοοι ὄντες ἐτύγχανον, τὸ πᾶν ph κχαταλαθεῖν 
ἀχρ:θῶς' οὕτω δὲ συντόμως xal συνοπτιχῶς, ὥστε 
ἑλίχων ὡρῶν ἀναγνώσει ἐπεξελθεῖν. Kat γὰρ οὗτος 
τὰ ὑπὸ τῶν ἄλλων θεολόγων, xal τῆς Χριστιανιχῆς 
θέσεως διδασχάλων ἐν πολλοῖς xat ἀναριθμήτοις 
buta loc περιληφθέντα, ὀλιγίστοις xaX βραχυλογωτά- 
τοις χεφαλαίοις ἐξηγήσατο ' μᾶλλον δὲ, τό γε ἐμοὶ 
δοχοῦν εἰπεῖν, τὰ ὑπὸ τῶν λοιπῶν ἁπάντων οὑτοσὶ 
ἁτάχτως xal ἀτέχνως περὶ Χριστιανισμοῦ συντεθέν- 
τα, οὕτω σοφῶς xal διδασχκαλικῶς εἰς ἰδίαν τάξιν τε 
χαὶ τέχνην avíy[a e», ὥστε πάντας ἑνὶ τούτῳ µόνον 
ἐντυγχάνοντας, ἐπιστημονικῶς Ίδη ἀπὸ τούτου xal 
τεχνιχώς περὶ τῶν θείων ἁπάντων διαλέγεσθαι. Τί 
«jv ἔτι ὀχνεῖτε, μὴ οἰχειοποιησάμενοι τὸν τοσοῦτον 
ῥησαυρόν; Δράξασθε δη, δράξασθε παιδείας, xai 
µηχέτι βραδύνατε ἀναστρεφόμενοι ἐν ταῖς ὑμετέραις 
ἡδοναῖς, µήποτε ὀργισθῇ Κύριος, χαὶ ἀπολεῖσθε ἐξ 
ὁδοῦ διχαίας. 'O μὲν γὰρ βίος οὗτος βραχὺς, ὦ βέλ- 
τιστοι! τὰ δὲ μετὰ τουτον ἀγαθά h χαχὰ, ἀῑδια. 
Πολλὴν µέντοι χάριν ἔχετε τοῦ πόνου τούτου, οὗ µό- 
vov tol; πάλαι συγγράφασι τὰ το,αῦτα, ἀλλὰ χαὶ tole 
vu» ἑπανορθώσασιν, οὐχ ἠχιστα δὲ xaX τῷ τῆς τοιαύ- 
της δαπάνης χορηγῷ xai κυρίῳ Ἰωάννῃ Ματθαίῳ 
τῳ Γεθέρτῳ, τῷ εὐλαθεστάτῳ xal µεγαλοπρεπεστά- 
'w Οὐπρώνης ἐπισχόπῳ. θὗτος μὲν γὰρ p paxa- 
pustávy Πατρὶ, xat &xpu ἀρχιερεῖ ἡμων Κλήµεντι 
ἑόδόμῳ χαρισάµενος, καὶ ὑμῖν δηλαδη οὐχ fjvtov 
ἐχαρίσατο. Καὶ ἡμεῖς δὲ τοῦ αὐτοῦ Γεθέρτου δαπα- 
νήσαντος xal χελεύσαντος, πολλὰ ἀντίγραφα, καὶ 


Idem lingum Grece amatoribus. 


Quod jam aute in aliis Graecorum disciplinis prae- 
silistis, 0 Greca lingua amatores, id nunc in 
hac etiam augustiori, ut pote veraciori , przesiate. 
Cum enim ante liac rhetorum , philosophorumque 
ac poelarum scripta susceperitis : nec ea pro- 
inde quz ab istis admiratione dignissimis ac vere 
divinis viris exarata sunt, rejicite : quin tanto 
mayis diligite atque amplectimini, quanto divina 
humanis excellentiora sunt. Nec vero similes vos 
insipientibus illis prebeatis , qui, auro, aut ar- 
genio , aut quavis re alia reperta et comparata, ad- 
modum gestiunt et. lzetantur : cum vero pruden- 
líam, ac scientiam, sanamque sententiam , et om- 
neum ejusmodi ornatum, ac tandem ternum in 
calo regnum exiguo pretio acquirere valeant, de- 
sidia Lorpent, nec per somnium talia cogitant. En 
igitur hunc Damascenum vobis elargimur, qui de 
omni Christiana religione explicalissime disserit; 
qui solus illud quod studiosi omnes optimo felici- 
que conatu semper quaerunt , in. nostra disciplina 
exsecutus est. Ecquodnam vero istuc? ut plane in 
omni arte enchiridion aliquod habeatur,quod eorum 
que in illa valde necessaria ac difficillima sunt, me- 
moriam relricet. H:ec porro Damascenus ea quidem 
perspicuitale contexuit, ut jam mulieres, si ita 
loqui fas sit, et homines litterarum rudes , modo 
Grzci idiomatis prorsus expertes non sint, uni- 
versa accurate percipiant : ea vero brevitate ac 
compendio, ut paucarum horarum spatio eadem 
legendo perlustrent. Enimvero aliorum theologo- 
rum ac Christiane doctrine magistrorum senten- 
tias, quae multis innumerabilibusque libris conti- 
nentur, perpaucis brevissimisque capitibus enar- 
ravit; quininto, ut mihi videtur, quzecunque caeteri 
omnes nullo ordine, nulla arte de Christiana fide 
scripserunl, ea sapientia ac doctrine methodo, 
ad suum ordinem artemque revocavit, ut omnes 
qui hoc solummodo volumen legerint, erudite 
deinceps et accurate de rebus divinis omnibus 
disputare possint. Eccur ergo tantum  (hesau- 
rum in usum vestrum convertere cunctauini ? 
Apprehendite modo , apprehendite disciplinam, nec 
moras in vestris voluptatibus versantes trahatis , 
ne forte irascatur Dominus, et pereatis de via 
justa. Vita quippe przsens brevis est, oamicil 
qua vero eam sequuntur, sive bona, sive mala, 
sempiterna sunt. Atqui propter hunc laborem ad- 
modum vos debetis , non illis solum qui haec olim 
conscripserunt , sed et iis qui nunc eadem resti- 
tuerunt ς in primis vero Domino Joanni Matthaeo 
Giberto . religiosissimo illustrissimoque Veronen- 
sium episcopo, qui tot ac lautas expensas tulit 
Ipse enim quod beatissimo Patri Suinmoque Pon- 
Lifici nostro Clementi septimo praestitit concessit- 
que , id quoque, vobis nibilo secius elargitur. Nos 


103 


vero ejusdem etiam Giberti expensis ac nutu exem- 
laria varia ac vetusta recensentes el conferentes , 
ιο unum descripsimus expurgavimusque, ac 
tandem iis qui hodie chaleographi dicuntur, trà- 
didimus; adeo ut nec PDamascenum prorsus 
doluerit nostri laboris et restitutionis. Quod si liaec 
modo hilari atque alacri animo exceperitis , plura 
subinde alia a nobis posthac eo lubentius edenda 


SELECTJÉ PRAEFATIONES. - 


181 
παλαιά συγχρίναντες xai παραδάλλονεες, lv τοῦτο 
δ.εγράφαµεν, xol τῶν σφαλμάτων ἐχχαθήραμεν 
εἶτα τοῖς νῦν λεγομένοις χαλχογράφοις ἐξεδώκαμεν, 
ὥστε μηδὲ τὸν Δαμασχηνὸν αὐτὸν τοῦ πόνου xal τῆς 
διορθώσεως λυπήσεσθαι. "Av δὲ ταῦτα Ev τῷ παρόντα 
ἡδέως xai προθύµως ἐχχομίσησθε, xal πλεῖστα ἕτερᾶ 
bv τοῖς μετὰ ταύτα χαιροῖς xal αὐτοὺς προθυµότε- 
Qo ἐχδωόομένονς ἐλπίζετε. 


sperale. 
HENRICI GRAVI] NOVIOMAGENSIS, ORDINIS FF. PRAEDICATORUM, 
De sua operum S. J'oannis Damasceni editione, Colonie 1545. 


Illustri principi ac domino D. Osvaldo comiti Montensi, domino in Bilant, Hedel, Hómoet, Wisch, 
Doxmer, llaeps, etc., F. Henricus Gravius, Doniünicanus, S. D. 

Cum toties et tam diversis ac gravibus fidei nauTragiis, Apostolorum naviculam jam inde ab Ecclesia 
nascentis initio periclitatam revolvimus, haud imimerito l/ei Opt. Max. vigilantiam non solüm àdmi- 
randam, sed et adorandam censemus, cum ille tanquam nauclerus attentissiimus, eam licet tot tempestas 
tibus agitatam, Lot procellis comuissam, tot scopulis illisam, non niodo mergi minime passus sit, verum 
etiam ad exitium usque laborantem, desiderata diu multumque tranquillitate reducta, ad tutum salutis 
portum traduxerit. Quamvis enim optimus ille navarcha aliquando consulto, aut conquiescat, aut dor- 
iniat, ut tentet et exploret, nunquam tamen vel dormitabit, vel dormiet custos Israelis, ut perdat wel 
perire sinat. Cujus rei plurima iu sacris historiis passim obvia sunt exempla. Quoties enim afflictum 

pulum, cum Judaicum, tum Christianum, de adversariis suis vindicavit * Nonne contra Pharaonem, 

liananzeos, Philistaos et alios hereditatis suse impugnatores el devastatores, Mosen, Josue, reliquosque 
judices et reges, vindices excitavit : quibus ceu brachiis usus, impetum impielatemque hostium attrivit 
et contudit? Annon et contra Arium, Sabellium, Eunomium, Macedonium, Pholinum, Apollinarem, 
aliosque innumeros Ecclesie insidiatores et praedones, e Grzcis Athanasium, Didymum, Epiphanium, 
Basilium Magnum, Nazianzenum et Nyssenum Gregorios, et Chrysostomum ; e Latinis autem, Milarium, 
Vietorinum , Ambrosium , Augustinum , llieronymum, et plures alios orthodoxos armavit : quorum 
eruditione pariter et vitai exemplo, hzeresiarcharum versutias, insanias et blaspheniias detexit ac pro^ 
trivit? Deinde cum, pace aliquandiu Ecclesiz restituta, omnium zizaniorum seminarium infelix genius, 
pie credentium saluti rursum invidisset, ac Nestorium, Eutychium, Monophysitas, Iconomachos, ac plura 
id genus portenta, ad concitandam et convellendam fidei catholice cymbam excitasset, eorumdemque 
ope et opera totum ferme Orientem conturbasset, mox supremus ille navieilator, sui muneris nequaquam 
oblitus, spectatissimum illum theologum Joannem, a metropoli Syrie Damasco cognomento Damasce- 
num, orbi exhibuit, quem velut Herculemn quemdam fidei nostri: ὑπερασπιστὴν, tot. hzeresiarcharum 
inonstris objecit, virum, ut Suid:ze testimonio utar, ἑλλογιμώτατον, οὐδενὸς δεύτε τῶν xav' αὑτὸν Ev 
παιδείᾳ.λαμψάντων. Fuit enim ille incredibili dicendi vi et festiva varietate mirabilia, vere χρυσώνυµος, 
nec infra nomen suum χρυσόῤῥους, ut pote cujus ex ore aurea quzdam scaturigo assidue pro(lueret, qui 
κατὰ τὴν µέλιτταν latissima predecessorum suorum volumina theologoruin tanquam prata ἀπανθισάμενος 
ex elegantissimis passim lectis flosculis ἀνθολογίαν quamdam concinnavit, mira cum industria, tum arte, 
adversus oinnes retro 82:culorum hzreses depuguans. Ad quam sane palestram non ἄνοπλος, ut modo 
multi, sed exquisita plane sacrarum Litterarum , orthodoxarumque sententiarum πανοπλίᾳ instructus 
accessit. Cujus rei specimen abuude przbere potest vel unicum Ἔχδοσις τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, in quo 
universa fere Christiano vel theologo necessaria, ita pro rerum pondere eL dignitate pertractat, ut inge- 
niine acumen, an lingue facundiam plus admirere, prorsus addubites. Quanquam illad non tam clare ex 
Latina traductione, quam ex Graco opere emicat, quod nuper divino beneficio ad studiosorum inanus 
pervenisse, magnopere gaudemus. E 

Cum autem superioribus anuis in alia quaedam hujus viri opuscula, eademque Latina facta, incidissem, 
quorum lectione mire delectatus, aliquem oriturum exspectarem, qui de posteritate bene meriturus, has 
e lenebris situque vindicandas assereret, neque talem reperirem vindicem : ego tandein indignum, imo 
grande nefas ratus, quie inexhausto labore hinc inde eruta paraveram, cum magna religionis nostrae 
jactura supprimi, nolui diutius lucernam hanc sub modio occultari, ut vel linc, quantus quantus sit ille 
veritatis splendor, omnibus, presertim theologize caudidalis, statim affulgeret. Neque deerat hic adliore 
talor perurgens Petrus Quentelius, mira liodie diligentia typographus, in provehendis bonis auctoribus 
neque labores detrectans, neque sumptui parcens, ut praeclari hujus auctoris libros, quos a studiosis 
passim flagitari animadverterat, suis prelis excudendos proferrem. Iac autem mihi subinde tacita mente 
reputanti, janque de patrono, cujus auspiciis hzec doctissima vetustatis monumenta in lucem prodirent, 
circumspectanti, tu, illustris adinodum princeps, unus e multis occurristi, cujus celsitudini Damascenus 
bic noster totus liaud incongrue dicaretur. Idque vel eam maximeob causam, ut hac qualicunque access 
sione, singularem animi tui propensionen) erga pietatem ac sacras litteras proveheres : hoc est, ut 
lectione tanti doctoris, citra controversiam in Ecclesia celebratissimi, non mudo mentem eruditau) et 
ingenium mire dextrum, quibus utrisque feliciter premines, felicius et acueres et oblectaresB, verum etiam 
religiosum pectus tuum in catholica fide confirmares. Equidem hic referre possem vetustissimam generis 
tui nobilitatem, clarissima majorum stemmata, ditionis amplitudinem, ornamenta ea, illasque dotes, que 
eximium facile principem testantur ; nisi me admirari magis deceret, tametsi predicare jaan. commode 
non liceat, priecipuum hoc pietatis studium, quod sic apud te viget, sic floret apud integruin reip. prin- 
cipem, ut hac omnium turbulentissima tempestate inter raros principes ipse fldei catholice fortissimus 
propugnator Lot jam annis perseveres emineasque : nimirum qui, omissa bellorum rabie, nihil prius, 
nihil sublimius habcs, atque id quod ad Ecclesie catholicz dignitatem et concordiam juvaudam tueudam - 
que spectat, ut vel hoc nomine Damascenum quemdam referre nobis videare. Quanquam luec allas fortasse 
tempesta vius referentur, et, ut arbiuror, aliis rectius quam tibi. Nunc ut de nostro tecum Damasceno 

solum 3&gamus, tradunt annales hunc circa Gregorii Ill papie .et Leonis illius Εἰχονομάχου imperatoris 
tempos & floruisse, a cujus filio Constantino. ποικιλουρόπου παρδάλεως vir tantus una cum Germano 


ib SELECT/£ PRUEFATIONES. | 106 


triareha et Gregorio Cvprio, viris itidem omni sanctitate reverentiaque conspicuis, palam anathemati 
it addictus, cacodoxis interim std. innocentissimi viri cendemnationem supra modum applaudentibus 
omnibus. Damnationis causa nihilo justior apparuit, nisi quod sincerissimus religionis assertor Damasce- 
nus, ecclesiasticam fidem damnare totis ipse nervis ac viribus recusaret. Quo quidem nomine ct a 
per(ido imperatore felicem pro Christo contumeliam illam sibi reportavit, ut. ignominiose Manserou 
appellaretur, qui pro avito nomine Mansur dici solitus erat, id est Redemptus, apud Latinos. Et in hunc 
ipsum Leonem, leonina certe ferocia insignem, aiunt Damascenum tres conscripsisse libros , quorum 
mibi nullum hactenus invenire licuit. Ceterum illos nequaquam audiendos puto, qui, magno ducti errore, 
aut hunc scriptorem state Theodosii Senioris vixisse aflirmant, aut qui, cum Joanne Trithemio, abbate 
Spanbeimensi, duos Joannes Damascenos exstitisse somniant. Etenim praeterquam quod operibus ipsis, 
que adhuc nobis exstant, error ejusmodi palam convincitur, sane constat ex probatissimorum quoruim- 
cunqne historiographorum fide, uuum et eumdem auctorem esse hunc Dainascenum, qui sub Leone lil 
Isaurico v-lut quoddam Ecclesize lumen przcipuum effulsit, circa annum restitutze salutis 750 jam tum 
orbi notissimus, ac serinone omnium frequenti usque adeo celebratus, ut in Ecclesia Orientali non minus 
qnam Occidentali, postea semper spectatissimis Ecclesix€ doctoribus pro suo merito sit annpumeratus, 
Sed οἱ idein error plures ex uno Damascenos fingentiuni, partiin ex Vita ipsius, quam F. Joanne OEco- 
lampadio (per id tempus nondum hzretico ) interprete legimus, presertim ex cujusdam scriptoris 
ἀνωνύμου, sed Graci, sermone, cui De Philocosmis et Philotheis titulus est, omnino perspicuus esse 
est : in cujus sermonis flue (quisquis 'andem ejus interpres fuit, qui polito minus stylo usus, nihilo 
elicius verterit) prter incredibilem Damasceni vit:e integritatem, mire commendata ejusdem recitantur 
monumenta. Quorum omnium Logices opus primum cst, primum etiam, ut apparet, ingenii auctoris 
documentum, idque non vulgare, ut in quo genuinam illam disserendi rationem, nullis sophistarum 
argntiis offuseatam, compendio quodam tradit, Quatenus eam theologiz satis futuram przvidit χειραγωγὸς 
ritissimus, τερὸς τὴν τῶν δογμάτων τῆς εὐσεθείας εἰσαγωγὴν, dedicans id opus Cosme sanetissinio 
sjumze episcopo. Logice subditur Εἰσαγωγὴ ἀξιωμάεων, ad Joannem beatissimum Laodicez episcopum. 
llaac sequitur celebratum illud opus, De duabus in Christo voluntatibus οἱ operationibus, reliquisque 
axtoralibus proprietatibus ac ruabus naturis et una hyposiasi, quo libro adversum hsreses tunc recens 
eiortas, invictus ille Christi puel fortissime depugnat. Succedunt quatuor illi nunquam satis laudati, 
De orthodoxa fide libri, in quibus Damascenus ratione mirabili omnia quse Christiano vel pie credenda, 
τεὶ scitu necessaria sunt, succincte pertractat. Nec abs re visum est adjungere pererudita Jacobi 
Sapulensis scholia, qui et eosdem De orthodoxa fide libros Latinitate donavit. Nam quod nos alicubi 
reves annotationes inseruimus, vel per eruditum quemdam ac theologis studiosum inseri voluimus, 
icorum id causa factum est, porissimum ubi doctrinam Ecclesie per Damascenum assertam ipsi 
nequiter convellunt. Tame(i quid illi hodie, quantumvis catholieum ac pium, non calumniantur, pro sua 
libidine (qui mos hzreticis semper fuit) preíractis animis improbantes, traducentes, despicientes, 
ridentes, exsibilantes, abominantes, evertentes quidquid in Ecclesia vel sincere docetur, vel pie servatur, 
vel decenter exigitur, modo ipsorum sensui, quo cuncta vellent. innovata, imo potius inversa, noi 
respondere satis videatur ? Sed hzc obiter dicta sint. Neque enim omnia, quamvis οβρροξίιιπα, epistolaris 
2ug.istia dici sinit. Colizeret quatuor Orthodore fidei libris opusculum siveepistola De Trisagio, scriptum 
peculiariter adversus Petri Cnaphei pestilentem errorem, quo ex Trinitate quaternitatem reddere 
conabatur : cujus mentionem facit et tertio Orthodoza fidei libro, capite 10. Trisagio succedit. rarum 
illud opus, at nunc priinum in lucem emergens, De centum haeresibus iuscriptum : in quo ad imitationem 
Epiphanii, Salamine in Cypro episcopi, cunctas fere hareses ad suam usque statem  succiuctim 
perstringit. Hunc de lieresibus librum, sequitur fragmentum sententiarum ex Damasceni sermonibus, 
pusillum quidem illud, sed indignum tamen clarissimo illi viro Bilibaldo 'ircheymero neutiquam visum, 
quin sua ipsum interpretatione Latiuis auribus publicaret, haud dubie pra se ferens inyentem aliquem 
lbesaurum repertum iri, si sermones ii unde sententie ille sunt. excerpta, alicubi tandem reperiri 
fossent- Post fragmentum istud subjecta est confutatio Saracenismi, inscripta Altercatio Christiani et 
Saraceni; in qua fortissimz veritatis fortis athleta, ineptissimas Agarenorum ineptias simul et impu- 
dentissimas blasphemias rationibus validissimis pessumdat. Altercationi subditur insignis ille ac pius 
«ΓΙΟ, asserens eos qui in flde hinc inigrarunt, saeris operationibus ac vivorum beneficiis multum juvari. 
Eum sermonem doctissime Latinum reddidit F. Joannes OEcolainpadius, Birgittani ordinis professor, 
per id tempus nondum hizresi ulli rejecto cucullo addictus, alioqui talem sermonem nunquam contra se 
ac smus versurus. Huic sermoni proxime succedit mirubilis illa ac pia de Berlaam et Josaphat historia, 
religiosis pariter et secularibus adeo utilis, adeo jucunda, ut haud facile invenias quidquam supra. 
liatoriz suldidimus postremo loco Εὐχατάνυχτα Damasceni et aliorum quorumdam Damasceno parium 
carmina, per Aldum Manutium Latinitate donata : ne quid.nostri Damasceni, quod uspiam prostaret, 
hic desideraretur. lllud ingenue fateri cogor, quzdam bic xaxoQf;ex e Graecis bonis, wt. ille ait, Latina 
facta non bona, neque adeo pure in nostram linguam transfusa, dum religiosus nimium interpres, contra 
gravissimi Satyrici preceptum, verbum verbo reddere curat, nec se consuetudini bene interpretandi 
tolum accommodat. Verum nihi] hic temere corrigere, mutaie out expungere decretum erat, citra Grae- 
curam exemplarium przsidium, qua fortasse aut rara, aut. nulla hodie exstant. Quod si qui ea domi 
habet inclusa, aut alicubi asservari novit, is, obsecro, castigatiora proferat, meeumque idem, hoc est, 
communem et prasertim theologiz studiosorum frugem, spectet. lta nec ipse sua apud homines gloria, 
pec apud eum qui judicaturus est vivos et mortuos, przmnio fraudabitur. Mihi potissimum curse fuit, ut 
quidquid ex omnibus Damasceni operibus undecunque conquirere possem, variis ob id bibliophylaciis a 
we perlustratis, in publicum Ecclesize commodum proferrem, tantumque doctorem ; theologorum lunien, 
orbi Christiano recens inferrem, studiosis omnibus elargirer, tuo demum nomini, princeps illustris, 
idemque patrone singularis, inscriberem, et, quod facio, nuncupatim dedicarem. Bene vale, princeps 
opüme, nostrum dedicationis hujus et editionis studium boni consulturus. Dominationem tuam otrnui- 
potens et misericors Deus, restaurand:e Christianz fidei reparandzeque concordie incolumem diu cou- 
servet, Novimagii Gelriz, anno Jesu Christi nati MDXLV, quarto Nonas Decemb. 


MARCI HOPPERI DASILIENSIS - 


De editione Graco-Latina operum S. Joannis Damasceni, Dasilee 1515. 
Reverendo Patri ac domino, domino Thomz a Planta, episcopo Curiensi, seu Rliztix altz, Marcus 
llepperus Basiliensis. S. P. D. 


l'ar&oL. Gs. XCIV. 4 


101 | SELECT/E PR.EFATIONES. 103 


Si eorum minime negligenda auctorum lectio est, amplissime prxsul, qui et. bene. vivendi praecepta 
iraduut, et abstrusiora verz religionis dogmata explicant, explicandique ca viam monstrant : eur viri 
hujus sancti, Damasceni, inquam, nostri pia. simul et docta volumina e manibus abjiciamus? In quibus, | 
qua dixi jam, prope omnia haud mediocri fide przstita sunt. Qua de causa repetere corum editionem 
recudereque pii sit officii oportet. Quia autem superiorem ejusdem auctoris edilionem luo in episeopatus 
dignitate antecessori, domino felicis recordationis Lucio Ytero jam aliquando dedicavi, haud παρὰ τὸ 
πρέπον facturum me existimavi, si Tu» Amplitudiri tanquam ejusdem Ecclesie anlistiti cumdem 
auctorem iterum consecrarem. Quod quidein institutum meum, pios prazdecessoris tui manes adeo nom 
vegre laturos confido, ut etiam quam maxime approbaturos eos non dubitem. Quomodo enim, quem in 
dignitatis fagtigio successorem babere voluerunt, non etiam eidem patrocinia a defuncto relicta commit- 
tant? Verum ne aliqui invidiose. mihi obtrectent, quasi de una fidelia (quod in proverbio est) duos deat- 
hare parietes velim, sciant illi eumdem quidem me offerre auctorem, at non solum eum, ut antea, sed 
Cassiano symmysta suo comitatum ante ora venire tia, ut jam nova hiec. editio novi operis esse videri 
queat. Ad cujus lectionem, quo. instructior inajoreque voluptate Tua Amplitudo accedat, singulorum 
argumenta librorum, qua potero brevitate, hic perstringam. Damasceni itaque primum et maximum 
quidem opus est. ᾿Εχδοσις τῆς ὀρθοδύξου πίστεως inscriptum, quod Latinus interpres in quatuor libros 
distinxit, qui tamen in Greco contextu unicus et contiuuatus est : unde etiam fit ut. Latinus capitum 
numerus in tribus posterioribus libris minime Grzco respondeat. In hoc vero, pius antistes, volumine, 
et nominatim quidem libro primo disserit de Creatore ipso. Deo unitriao, Patre, Filio, et Spiritu sancto, 
varia de supersancta Trinitate mysterio explicans qua flde quemlibet bominem Christianum apprehendere 
menteque tenere oportet : veluti de Dei incomprehenusibili essentia, de tribus hypostasibus in una natura, 
eL earumden a sese discretione, nec non ejusdem generis alia. In secundo autem post Creatorem de creaturis, 
szculo angelis, daemonibus, coelo, terra el reliquis mundi elementis, paradiso, homine, et quz in ipsum 
cadunt, eum perturbationibus, tum virtutibus. In tertio redit ad Verbun Dei incarnatum, disserens de ejus 
conceptione, uL Piusque natura in una hypostasi conjunctione, de actionibus in Salvatore noatro, de passione 
ejusdem, manente inseparabili ac impasaibili ejus divinitate, et aliis hujus generis pluribus. In quarto denique 
pergit deduabus in Christo Domino naturis post resurrectionem ad dextram Patris sedente varias refellere 
objectiones ; ilem de fide in Jesum Christum, de baptismate, de adoratione, de cruce, de Scriptura, de 
lege Dei et peccati, de Antichristo, de resurrectione, et aliis hujus argumenti rebus. lHlactenus de Or- 
ihodox:e fidei opere; cui subjicitur Περὶ τῶν ἐν πίστει κεχοιµηµέγων, hoc est, De his qui in fide ob- 
dormierunt, oratio, qua disputanduin sibi sumit, an pis viventium preces juvent aliquid eos qui ex vita 
bae deles migrarunt. Tertium locum tenent orationes duz De obdormitione sancte Dei Genitricis, in qui- 
bus encemion et laudes ejusdem. celebrantur. His anneclitur sermo de Die extrenii judicii, ubi cuncti 
homines ad piam οἱ religiosau: vitam cobortantur, Quartum in ordine opusculum est ad Laodicensium 
episcopum 'A£reytácoy εἰσαγωγὴ inscriptum, quod metaphrastes, De decretis et placitis primas Institu- 
lions vertit: quod in eo priu tbeologi institutiones, qua ex parte divinam naturam et hypostasim 
consideramus, contineantur. Quintum Deduabus Christi voluntatibus, reliquisque ejus actionibus et pro- 
prietatibus inscribitur, quo, quid inter naturam et personam intersit, quz vel naturam personam proprie- 
tates elliciant, sintne ea, qua in Domino nostro Jesu Christo insunt, duplicia, an simplicia : siutue, ut 
ἀμ najurze, ita du: quoque voliuitates in Christo, e& quid humana a divina voluntate differat, e£ alia, 
bujus materize plurima édoeemur. llinc sequitur tractatus, qua. raiiene ad imaginem Dei facii simus, 
antecedentium quasi repetitio et explanatio. Cui annexa est quoque ejusdem argumenti oratio D. Maxi- 
mi, neinpe de duabus in. Ghristo Domiuo naturis e Greco iu Latinum conversa. Iu sextum est rejectus 
locum Περὶ τοῦ Τρισαγίονυ, hoc est, De terna sancii repetitione composito liymno libellus, quo Tpu&vtov 
illud ceriissiumus sacrosancte Trinitatis, id est trium hypostaseon in una natura syraübolum esse. ad- 
versus. Petrum Cnapheum, et heretici hujus asseclas ostendit, qui quartam Divinitati personam insano 
errore aíBingere nou. verebantur, de quo. etiam babetur caput 10 libri ii... Ορθοδόξου πίστεως. Septi- 
inum tenet lecum Qrthodoxi et Manichagi Dialogus, in quo Mauiclizorum de duobus rerum principiis et 
materia. quan. vilem et malam stgtuebant, deliria recensentur, atque argumentis evidentissimis refu- 
tantur. Oetavum locum sibi vindicat seruo De natura. composita contra Ácephalos. Nonum occupat locum 
De haeresibus liber, quo socias οἱ horeses, qua post homines natos ad suam usque zttatem exstiterunt, 
breviter quidem, at perspicue desqribit. Decimum obtinet locum Christiani εἰ Saraceni de Verbi Dei in- 
carnoliono, passione, morte, de libero hominis arbitrio, de causa boni et mali, de hominis in utero 
formatione, δὲ aliis hujus gencris rebus colloquium: quo etiam monstrosi aliquot. Agarenorum errores 
confutautur. Undecimum est «ententiarum quoddam fragmentum : quo adversus octo principalium vi- 
liorum genera, qua etiam sànctos ut plurimum infestare solent, armamur. Duodecimum sunt sortita 
locum Εὐχατάννχτα inscripta carmina, quibus Christi Domini nostri nativitas, transfiguratio, resur- 
rectio, Spiritus saucti missio, et alia hujus generis divina mysteria celebrantur. Decimum tertium 
opusculum est De arie disserendi, quo quantum theologi: candidato satis fore existimavit, ejus artis 
praecepta tradit. Decimo quarto loco ponitur, sancti Patris et confessoris Theodori, studiorum przefecti, 
oratio doginalica de honore atque adoratione sanctarum. imaginum. Decimo quinto loco describitur 
beatà Joannis Damasceni , Vita, per Joannem patriarcham llierosolymitanum conscripta. Penultimum 
locum sortiL» sunt oraliones tres de sanctis imaginibus colendis, in quibus hzc summalim tractantur z 

imum quid sit imago, quamobrem sit coustituta; Scriptura: el atrum testimonia de usu imaginum ; 
item quotl imaginuui sint genera, qux possint, qux&sve non possint imaginibus exprimi : postremo quis 
imaginum auclor exstiteriL. Itidem de aaoratione,quid sit adoratio : quot sint adorationis genera: postea 
quain multa sint quà in Scriptura invenimus adorata : ad hec omnem adorationem propter illum, qui 
natura Deus est, esse constitutam : postremo autem bonorem qui habetur imaginibus, ad ipsum exemplar 
pervenire. Ulümum sibi locum elegit historia duorum Christi martyrum : quanquam de auctore non- 
nulli dubitent; quia tamen digua est visa Trapezuntio, quai a se conversam Latinis legendam exhibe- 
ret, reliquis hujus auctoris operibus subjiciendam duximus. Hactenus de Damasceno. CassiANt vero 
cjusdem, aut saltem a superiore non prorsus alicoi argumenti opera sunt, veluti duodecim illi libri 
quos in prima acie hic collocatos T. A. videt, quorum quator priores de ccenobiorum institutis con- 
£cripli sunl, reliqui autem octo absolutam nobis perfectamque de octo principalibus vitiis disputalionein 
reddunt, quam vix inchoatam in przdicto sententiarum fragniento Damasceni legimus. Sequuntur eos 
viginti quatuor Patrum Collationes, sive disputationes in hunc quoque finem omnes institutze, ut a vitiis 
ad virtutes, a vite hujus illecebris ad sanctitatem, a sseculi hujus vanitatibus ad divinarum et caeic- 


uS SELECT.E PR.EFATIONES. 110 


sium rerum contemplationem οἱ stadium nos pertrahant : et ut nosmetipsos abnegantes, Christum 
Domine«m ducem sequamur, ex ejus praxceptis vitam mostram componamus. l'ost illas legendum sese 
eliert pietate et coelestis sapientize profunditate insigne de Domini nostri Jesu Christi incarnatione opus 
septem homiliis, sive libris distinctum : quo pius ille antistes fortissimis rationibus, apertissimis pro 

phetarunm, apostolorum et evangelistarum testimoniis coinprobatis, impiam illam Nestorii heretici opi 

Bioném magno zelo impugnat, volentis una cum Pelagianis, Mariam Virginem, non θεοτόχον, sed tan 

tum Χριστοτόχον appellaudam esse, hoc est, Christum Dominum, non Deum, sed hominem tantummodo 
solilarium ex Virgine matuin esse ; qui, ut verbis utar auctoris, postea demum virtutis via pie religio- 
seque vivendo obtinuerit, ut dignus per banc vitze sanctimonia fieret, cui se majestas divina sociaret : 
αἱ sic exclusa ab eo penitus sacra origiuis diguitate, sela ei lantummodo ineritorum relinqueretur 
electio : qua vix major in Salvatorem nostrum dici blasphemia potuit. Habet nunc T. A. omnrum vo- 
luminis bujus operum periochas, quibus ad lectionem eorum aditum et viam faciliorem parare volui : 
que, non fastidienti sinceroque animo legenti, et fidem, et eruditionem, vitzeque probitatem augere 
possunt, Tua R. P. ἸΦίο bec animo suscipere bonique consulere velit. Omnipotens et misericors Deus 
largiatur libi, ut ad sui nominis gloriam οἱ Ecclesize salutem pater et pastor bonus diu praeesse valeas. 
Basilee Kalend. Augusti, anno restitutze salutis 1575. 


JACODI BILLH S. MICHAELIS IN EREMO COENOBIA RCH JE 


De sua operum S. Joannis Damasceni translatione. Latina. 


Reverendissimo cardinali, atque illustrissimo principi, Carolo Borbonio, Rothomagensi archiepiscopo, 
Jacobus Billius, 5. Michaelis in eremo ceanebiarcha S. D. 
inter plurimas notas, quz orthodoxos ab liereticis dirimunt, hanc vel in primis numerandam imme- 
nio quispiam censuerit, quod illi veteres theologos, tamquam parentes, colunt ac suspiciunt, eorum ve- 
«giis haerent, in eorum lucubrationibus ingeniique monumentis libenter versantur, ab eorum placitis 
wi transversum unguem sibi minime discedenduu putant : hi eontra celeberrimos etiam quosque Patres, 
sque tum doctrina, tum admirabili vitse sanctitate ac pietate preeditos, inaudito quodaur supercilio 
20tur, ac velet de ponte dejiciunt, eos nunc probris et maledictis incessunt, nunc sannis ac dicte- 
ris impetunt, eorumque, non verenda, ut degenec ille Cham, sed multo quam ille sceleratius, honestissi- 
mas corporis partes, hoc est gravissinia et sauctissima dogmata risui ac ludibrio habent : id denique 
eanibus medis agemt, ut 900 quos errorum suorum laqueis implicitos tenent, a przestantissimorum 
asctorum lectione dehertentar. Dicereur id ipsis ab intolerando quodam fastu 90 00960 sui amore proficisei, 
wemadmodum eliam revera proliciscitur. Qui enin his vitiis laborat. (laborant aeteni omnes, qui ab 
λε 69851 nefarie se praeciderunt) minime sane mirum est, si reliquos omnes se despiciat, ac 
eerebri suj commenta quamlibet eruditis 46 piis alioruin commentariis anteponat. alia insuper hu- 
jusee rei, et quideni longe gravioris momenti causa est. ld enim perspicue vident homines callidissimi, 
si priscorum Ecclesia Patrum arbitrio. religionis causa disceptetur, exploratam nobis ac tanquam iu 
&ae cenduam victoriam esse. Quos enim errores hac miserrima tempestate ab orco revocarunt, hos a 
veteribus ibeologis jampridem coníossos εἰ jugulatos esse minime ignorant : ut jam non tam h:resum 
inventores (quod iis, qui gloriam in confusione quarunt, nominis aliquid afferre posset) quam sepultarum 
elessores dici possint. Cum igitur iu sanctissimorum virorum scriptis nobis certissimum przsidium con- 
stitutum, sibi crucem defizau, paratamqueruinam esse perspiciant, ideirco eos tanquam lfirmissimos ca- 
τος fidei propugnatores infemsissimo animo aversantur, ae de omnium manibus sublatos cupiunt. 
Testis est bac in re locupletissimus fideque dignissimus ille hzreticorum nostri cemperís signifer Luthe- 
res, qui cum Vicelium (sic enim doctissunus cpiscopus Noviodunensis nuper extremo vit:e die perfun- 
etus, se aliquando ab ipsomet Vicelio accepisse non semel nihi narravit) adliuc in castris suis veraantem, 
i m doctorum lectione impensius quain vellet, delectari perspiceret , injectus statim ipsi metus 
est, ne 3 partibus suis ille deseisceret. Cumque ei magnopere, sed frustra tamen, ut hujusmodi libros e 
manibus excuteret, auctor fuisset; tum denique de eo plane diffidere ccpit, svmmystisque suis aperte 
praedicit, eum ad papistieum cotum (sic enim eos, qui de religione recte sentiebant, per contwmeliaur 
ἵπραγας apostata vocabat) brevi rediturum. Io quo etiam falaus vates minime fuit. Nam hze sagena in- 
gentem illum piscem ex canoso bzresis Lutheranz gurgile in altum traxit, ac velut alterum Mosem 
diu a Pharaonis (ilia edueatum, ac pestifera /Egypti doelrina infectum, ad vere matris gremium redasit. 
Nec vero hoc Vicelio solum usuvenit, sed plerisque aliis, qui ejusdem fili adjumonto ex prodigiosormnr 
errerum labyrintbo Dei benignitate tandem emerserunt : quemadinodum contra. inmumeris hominis 
vias antiquas, ul Scripturae verbo utar *, neglexissey-ac profanis vocunr novitatibus animum adjeeisse, 
cpiiali fraudi fuit. Quid enim ipsum etiam Augustinum impulit, αἱ de Christiane pietatis cwrrieuto 
deficcteret, ac diuturno tempore Manichzeorum, nom tam decreta, quam portenta sequeretuy, nisi quod, 
"t ipsemet counfiteretur, in lidci salutisque negotio consulendos sibi potius hereticos quam orthodoxos 
ceusuisset. Quocirca, cum ii, qui evellunt ac destruunt, Christique tunicam in sexcentas pártes lacerant, 
$806, QUAm maxime possunt, a veterum lectione avocent, ac Palastinorum ia morem: salutares puteos 
ocius obstruere conentur *, an non illi, qui plantare, et sediücare, atque eum, qui filios Dei dispersos 
is unum congregavit *, imitari student, bine apertissime intelligent, quam Ecclesie utile ae fructuosum, 
uno quam necessariuin sit, quod illi, ut suc causse detrimentum ac perniciem allaturum , fagiunt, id 
sequi atque amplecti, piosque Patres, ac de tota posteritate optime meritos, nocturna versare manu, 
versare diuturna? Hoc clypeo, ut eliam olim Sisinnius (a) animadvertit, haerelicorum muerones retundi, 
aul, si veterum auctoritatem aperte rejiciunt (ut perfidos homines facere non pudet) singularis eorum 
audacia coargui liquido potest. lllud quidem sine controversia est, Catholicos omnes, nisi quos, ut inare 
cadavera, sic improbissima vila e piorum coetu ejicit, liac maxime ratione in orthodoxa religione reti- 
seri posse. Eoque nomiue non parvam eos Ecclesise utilitatem afferre judicio, qui veterum libris emen- 
dandis et explanandis, aut eliam de Graeco in. Latinum convervndis, 3ο novis accessionibus amplifi- 
camdis, studium suum aique operam impendunt, theologisque materiam subministrant, qua, tuin ad 


Σι Tim. τι. ^ Gen. xxvi... * Joan. xi. 


(s) Lib. v Hist. eccl. cap. 10. 


1Η SELECT/E£ PEUEFATIONES. 112 


propellendos adversariorum impetus, tum ad plebem optimis moribus instituendam, uti possint. Quo in 
enere cum multorum industriam elucere perspicerem, egoque ctiam aliquid jam, quod a piis quibus- 
damn et eruditis viris non illibenter exceptum fuisset, in lucem edidisscm, ingens hinc mihi calcár ad 
idem studii genus prosequendum additum videbatur. Sed partim fortunz mez, parum ex animi sententia 
constitute, partim ἀλλεπάλληλα bella, partim variis morbis attrita et. pene profligata valetudo, curren- 
tem, tanquam injecta manu, represserunt, ac ne me alto committerem, verum extremam littoris oram 
legerem : hoc est ne quid longioris oper: aggrederer, sed in iis, quae minori labore ac breviori temporis 
spatio absolvi possent, animum exercerei, admoverunt. Nec tamen corporis imbecillitati tantum in me 
juris esse potuit, quin in divo Joanue Damasceno ultra constitutum progrederer , ultraque septa, ut 
proverbio dici consuevit, prosilirem. Quod tamen easu potius quam consulto et meditato contigit. Nam 
cum libros duntaxat Orthodoxa fide, quos non satis perspicue, nec interdum ad Greci codicis fidem 
satis recte atque integre conversos esse nonnulli querebantur, Latinos rursum facere decrevissem, Ρος- 
inde mibi ut fastidiosis zegrotis accidit, qui, si multos ipsis confertim cibos ingeras, universos respuunt, 
si autem deinceps eosdem adhibeas, omnes plerumque admittunt. Eodem enim modo cum, libris illis ad 
umbilicum jam perduclis, opuscula qusedam ab eruditissimo cardinali Sirleto accepissem, iisque item 
absolutis, Parallelorum opus singulari cardinalis Carafz nobilissimi ac doctissimi viri beneficio et hu- 
manitate nactus essem, atque his rursum Latinitate donatis, alia quadam a prestantissimo juris pro- 
fessore Jacobo Cujacio, ac postremo Barlaami historiam a clarissimo viro Joanne Sanctandrea mutuatus 
essem, ita factum est, ut et dum mihi in singulis opusculis laboris finem propouerem, tzedium nunquam 
subrepserit, et opus tandem in justum volumen excreverit. De Damasceno autein, ipsiusque eruditione, 
quid longam orationem conparare attinet, cui et quantus philosophus fuerit, et quanta ibeologise laude 
excelluerit, et quam studiose in auctorum qui ante ipsum floruerunt lectione versatus sit abunde ipsius 
scripta testantur? lllud quidem negari non polest, eum primum exstitisse, qui ea, quas prius fuse ac 
libere disputari solebant, in unum corpus coegerit, remque tbeologicam via et ratione, longeque commo- 
dioci ordine tradiderit. Hoc enim ipse apud Graecos primus przstitit, quod multo post apud Latinos Pe- 
trus Lombardus czteriquo scholastici. Hunc igitur &uctorem, etsi minus amplum quam cuperem (multa 
enim ipsius etiamnum apud Grzcos exstare audio, etiamsi temporis injuria multa interciderint), haud 
paulo tamen quam anteliac unquam ampliorem, maximaque ex parte a me translatum, atque in iis etiam 
qua a l'erionio et Zino conversa sunt, non negligenter recognitum et castigatum, cum in lacem emit- 
tere pararem, sub cujus auspiciis prodiret, non mihi diu fuit cogitandum. Nam cum me multis magnis- 
que beneüciis tibi jampridem obstrinxeris, multoque etiam plura mea causa cupere prz te semper tu- 
leris, mortalium oainium ingratissimus essem, si, cum mihi per corporis infirmitatem nec in tuo comi- 
tatu esse, nec ulla tibi officia przstare liceat, qua una in re possum, grati erga te animi signiflcationein 
baudquaquam exbiberem. ld autem unum possum, quod litterarium otium suppeditat. Plura autem 
fortasse suppeditasset, si mihi in Michaelino nostro angulo, aut in ltegia insula, hoc est. µακάρων 
νῇσοις, ul prius solebam, delitescere, atque inter fluctus et nemora. philosophari, contigisset. bea mihi 
truculenti apri vines nostra pervastatores et inflammalores hujusmodi felicitatem inviderunt. Quamob- 
tein, ut divi Petri verbis utar * quod babeo, hoc tibi do, nempe Joannem Damascenum, clarissimum 
Gracie lumen, qui cum maximis in patria sua muncribus dignitatibusque aliquandiu perfunctus, dexira- 
que manu religionis causa multatus fuisset, eamque postea divino munere recepisset, sempiternarum 
reruin desiderio incensus, non honores duntaxat ac vitze ornamenta, sed opes etiaw ac facultates, ami- 
cos, parentes, ipsam denique patriam reliquit, ut meliorem patriam qu'ereret, eique totum se consecra- 
ret, iu quo quidquid ipsius causa hic relinquitur, multo certius auctiusque invenitur.Quo etiam nomine, 
quavis me officii mei ratio ad id minime impelleret, merito sane atque optimo jure ipsius opera Illu- 
sirissiuxe tua) Dominationi nuncupare deberem. Multa enim in te pii omnes animadvertunt, in quibus 
ad praclarissimi viri similitudinem et laudem proxime accedas. Quid enim? An non ipse quoque dextram 
tuam παρ), quz libi scandalum afferebat, abscidisti, atque a te projecisti ; cum scilicet iis, quorum. 
tibi ardentissimum amorem ipsa quoque natura in intimis visceribus ac medullis infixerat, quam Deo 
carere maluisti, nec committendum putasti, ut carni et sanguini plus apud te virium esset, quam ei, qui 
non modo supra carnem et sanguinem, sed supra etiam animaw amandus et éxpetendus est? Annon iu 
illo memorabili superioris anni facinore oculum etiam tibi ipsi eruisti, cum Rothomagi , te presente, 
lupus funestissimi edicti fiducia fretus, in tuum, imo in Domini tui, ovile libere grassaretur, ac tibi 
regis indignatio, quam mortis nuntium esse Sapiens pronuntiat, tanquam fortis armatus occurreret ". 
Fortem enim illum superveniens fortior alligavit, zelus nimirum domus Dei, quo tum animus tuus ita 
repente conflagravit, ul, omni offensienis regie metu propulsato, statim in latibulum illud, 'in quo 
immanis illa fera praeias agebat, te conferres, illicque ad errantes oviculas eam ex tempore orationem 
baberes, quae, doctissimorum hominum, qui tecum aderant, judicio, non tam ex te manare quam a 
Spiritus illius vehementis, quo petras conteruntur, afflatu atque instinctu proficisci videretur. Quod si 
Damasceno summa laudi ducendum est, publicorum negotiorum curam et administrationem abjecisse, 
ut divinarum rerum contemplationi se totuin addiceret, non multo inferiorem laudem is meretur qui, in 
altissimo dignitatis gradu collocatus, inter negotia otium sibi facit, nihilque magis in votis habet, 
quam ut ex aulicorum tumulluum undis, si Ecclesise utilitas ita postulet, in tranquillitatis portum sese 
asserat. Neque enim gratia el auctoritate in aula florere, summam felicitatem, ut multi solent, sed vin- 
cula, sed coinpedes ac speciosum carcerem esse arbitraris. Quid quod ita in aula degis, ut tamen nihil 
aulicum, hoc est nibil vafrum, nibil subdolum, nibil ὕπουλον, in te mortales conspiciant * Neque enim 
ullis suis veneficiis hoc, inquam, Circe illa efficere potuit, ut de nativa tua morum simplicitate demigra- 
res, alque ἐπιχώριον τρόπον, uL Aristophanis verbo utar, tibi colendum existimares. Quod ut apud 
aulicos irrideri ac vitio dari solet, ita apud optimos quosque in maxima laude ac pr:edicatione ponitur ; 
quippe qui, ut illi τὴν διπλόην, sic ipsi τὸ ἁπλοῦν xal σχηνῆς ἐλεύθερον mirifica commendatione dignum 
censeant. Jum si monastica vita, quam ampliasimis opibus preetulit, sanctissimeque coluit Damascenus, 
ingentem ei laudem conciliat, quis tam iniquus rerum estimator erit, qui non te summis laudibus effe- 
rendum putet, cujus opera οἱ contentione sepe perfectum est ui complures liujus instituti homines ea 
nullo suo labore, nullo sumptu, nulla teinporis mora conseculi sint, quze, nisi tuus favor accessisset, 
punquam obtinere potuissent ? Ut enim olim tabernaculi * velis ex bysso et cocco et hyacintho contextis, 


5 Act. nt... *$ Prov. xvi..&. * Mati. xu... * Exod. xxvi. 


un SELECT.E PR.EFATIONES. 1.1 


be: cilitina vcla et pelles externe przestabant, ut ventorum atque imbrium vim et puiverem ab ipsis 
areerent : eodem modo, quod pietatis colendz studio devoti homines spiritualibus deliciis siue ullo 
srepitu fruantur, securique, ut D. Gregorii verbis utar (a), intima penetrent, ex tuo persepe adjumento 
e&t, qui adversus hujus sxculi procellas exterius laboras. llis patronum, his optimum parentem te 
pubes ; bis praesidii, his sacrz ancor:e, his portus loco es. llis non modo domus tua, sed etiam aurcs 
ise patent. His etiam templa, his domos maximis suuiptibus exstrüis. Hoc denique in 916 animo es, 
w Bihil ipsorum causa facere queas, quo voluntas tua expleri possit. Qux cum ita sint (multa enim prz- 
ereo, quod te virtute ipsa magis quam virtutis przeconio delectari sciam), rem ine tum àb .oflicio meo 
bon alienam, tum ipsi quoque Damasceno gratam atque jucundam facturum esse pulavi, si ipsius monu- 
menia illustrissimo tuo nomini consecrarem. Quod tu, velut εὐχαριστήριον munus, ab. addictissimo tili 
diente profectum, ut grato animo accipias, ἰθ summopere rogo ac supplex obsecro. Dominus Deus 
illustrissimam Tnam Dominationem ad Ecclesixte sus utilitatem quam diujissime incolumem servet. Ex 
Dionysiauo cenobio, Nonis Maii 1577. 


EX VOLUMINE 


CL. VIRI LEONIS ALLATI, QUOD ZYMMIKTA iNscRiPsiT, PAG. 440. 

Lco Allatius, Bartholdo Nihusio. 

Joanues Aubertus, vir plane doctissimus, post bonam navatam operam Theodorito Cyrensi, et Alexan- 
drino Cyrillo, totum suum studium contulerat in Damasceno colendo, ut lic, que atque ilii, suis orna- 
mesalis decoratus ope typorum, inter sapientissimos versaretur. Studium laudans ego, meam quoque 
operam addidi, et quidquid in Romanis bibliothecis sub ejus nomine latebat, eruens, quadruplo mini- 
man, sumptus magna ex parte erogando, feci auctiorem : quin et laborem addens, ex iis multa in 
lisguam Latinam verteram : et, ut. opus Auberti, magis conspicuum, lucem acciperet, de omnibus 
ejusiem Damasceni operibus, tui editis, tum edendis, singula examinans, et spuria a legitimis separans, 
jMicium adnesui. Qus omnia gratissima Auberto accessere. Sed, cum jam primo tempore meditaretue 
editionem vir ille pr:estantissimus, fato defungitur, et immaturo illius interitu res ecclesiastica οἱ litteraria 
παπι impatibile facit: et, una cum eo, Damascenus in privatorum domibus alto silentio involutus 
jeuit. Nanc tandem ex Parisinis unus aliquis, ut mihi significavit noster Goar, libellum edidit sub hoc 
ütglo : Conspectus nove. editionis omnium operun S. Joannis Damasceni, monachi et presbyteri, in qua- 
[κου tomos. distinclorum; in quo equidem nulla mei mentio est : imo in flne, studia mea omnia atque 
lnborem in illustrando tanto doctore vellicat, scribens, cum res esset perducta ad umbilicum, et 
lypis mandata, accepisse se ab erudito viro, Allatium ab aliquot annis Roma Lutetiam misisse non- 
nella Damasceni opuscula cum doctissimis scholiis. Ea si ab eodem, qui misit, impeiravero, inquit, cum 
iis, quorum editionem aliunde paravimus, ad majorem ejus absolutionem adjungenda curabimus. Quare 
ju, ut. vides, mi Nihusi, oleum et operam perdidimus : et alienos labores subripiens, se graculus, 
»escio quis. circumvestit. ld sane mihi non displicet, cum semper pra oculis mihi fuerit, non mea 
giorela, sed bonum publicum utiliter promovendum. Ut tamen aliena rapiendi aviditas quoque modo 
mhibeatur, visum est mihi, Damasceni operum. Auberto missorum a me, catalogum iutexere, et tibi 
millere, ut (Post alia in Symmiciis edatur. Da mihi hanc adjutabilem operam, et consule, dum vales, la- 
bori meo. Cuperem enim, antequam ille Damascenum ederet, publice omnibus innotescere, quid ín 
eum ipse contulerim. Vale, Romz 19 Octobris cl» lo c Lit. 





Sancti Joannis Damasceni opera doctissimo Joanni Auberto Lutetiam transmissa per 


Leonem 


Ι. Ἐγχώμιον el; Ἰωάννην τὸν Χρυσόστομον. Prin-— 


cipium : v μὲν, ἔδει, ὦ Ἰωάννη πάγχρυσε, cum 
interpretatione Latina Francisci Arcudii episcopi 
Nuscani, collatum et correctum ex codice ms. Leo- 
nis Allatii. 

Π. Ei; «b γενέσιον τῆς Θεοτόχου. Princ. Λαμ- 
πρὼς πανηγυρίρει f) χτίσις σήμερον, cum interpreta- 
tione Eie ehe xax ντὴν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἱησοῦ 

. παπαντὴν τοῦ Κυρίου ν Ἰησοῦ 
Χριστοῦ. P. Εἶχε μὲν ἡ τῶν γενεθλίων πανήγυ- 
p. cum interpretatione Latina Leonis Allatii. 

IV. Εἰς τὴν χοίµησιν τῆς θεοτόχου. P. Ἔθος ἐστὶ 
τὰς ἑρωτικῶς πρός τι διακειµένοις, cum interpre- 
tatione Latina Allatii. 

V. El; τὴν ξπρανθεῖσαν συχῆν, etc. P. Κινεῖ µε 
τρὸς τὸ λέγειν ὁ ἑνυπόστατος του θεοῦ xal Πατρὸς 
Λόγος, cum inryretatione Latina Allatii. 

Vl. Λίδελλος ὀρθοδοξίας. P. Πιστεύω εἰς ἕνα θεὸν 
Πατέρα παντοχράτορα, cum interpretatione Latina 


Allatii. 

VIL. Περὶ ἀρετῆς xal xaxlag. P. Ἱστέον ὅτι δι- 
πλοῦς v ὁ ἄνθρωπος cum interpretatione Latina 

atii. 

Vill. Eic τὸ γενέθλιον τοῦ Κυρίου λόγος ἱστορι- 
χός. P. ᾿Ὁπύταν τὸ Eap ἀπέλθη, cum interpreta- 
un Latina c 5 P 

. Διάλεξις π αραχηνόν. P. Eix£ pot, ὦ 
iricxows. Eam ediderant, absque textu Graeco, 


(a) Lib. xxv Moral. 


Allatium. 


tantummodo Latine, cum aliis duabus Theodori 
Abucare, quas Graecas invenire non potuerunt. 
Modo ex manuscripto Allatii dantur Grace et. Da- 
masceni et Theodori. 

X. "Οροι. P. Πρὸς ἀχριθεστέραν παράδοσιν, cum 


interpretatione Malatestae Albani. 
ΧΙ. Ὅροι ἄλλοι. P. ᾿Ανάγχη ἑστὶ βίας αἰτία. Στοι- 
χεῖον ἐστί. 


ΧΙΙ. Περὶ θεότητος xat ἑνσάρχου οἰκονομίας Ἱη- 
σοῦ Χριστοῦ. Ρ. Τοὺς εὐσεθεῖν αἱρουμένους. . 

ΧΙΙ. Περὶ τοῦ σώματος τοῦ Κυρίου. P. Περὶ τοῦ 
Κυρ.αχοῦ σώματος, οὗ µεταλαμθάνοµεν. — 

AIV. Κατὰ τῆς θεοστυγοῦς τῶν ᾿Ιαχωθιτῶν θρη- 
σχείας. P. 0ὐδὲ τὸ xaXby χαλόν ἐστι», ὃτε μὴ χαλῶς 
γένηται. , 

XV. "Ισον Λιδέλλου ὑπαγορευθέντος ὑπὸ Ἰωάννου 
τοῦ Δαμασχηνοῦ, ἐπιδοθὲν δὲ παρὰ Ἡλία ἐπισχόπου 
Πέτρῳ µητοοπολίτῃ Δαμασχοῦ. P. Οὐ μιχρὸν ἀμφο; 
τάρωθεν φόθο; xaX ἀπορία. 

VI. Κατὰ Νεστοριανῶν. P. Πρὸς τοὺς Νεστορίου 
όμ΄φρονας οὕτως ἀρχτέο» τοῦ λόγου. ——— u 

xVil. Περὶ πίστεως κατὰ Ἱεστοριανῶν. P. Ἔδει 

μὲν ἡμᾶς τοὺς ὑπὸ θεοῦ σεσωσµένους. 
" ΧΥΗΙ, Τοῦ αὐτοῦ χρήσεις ἁγίων Πατέρων, ἁπο- 
δειχνύουσαι ὡς εἷς ἐστιν ὁ Χριστὸς, Ex δύο φύσεων, 
xai δύο φύσεις. P. Tou ἁγίου Eipnvalou ἐπισχόπου 
Λουγδούνων, . . 
XIX. Περὶ τῶν ἐν Χριστῷ δύο θεληµάτων, xal 


115 


ὀνεργῶν, xal λοιπῶν φυσιχῶν ἰδιωμάτων. Est pars 
ex editis , quz» potest conferri cum editis, qua eor- 
ruptissima sunt. 
X. Tob αὐτοῦ Πασχάλιον. 

XXI. To) αὐτοῦ Εὐχή. P. Κύριε 6 θεὺς ἡμῶν, 6 
kv ἑλέει πλούσιως xaX ἐν οἰχτιρμοῖς. 

XXII, Εἰς τὸν εὐαγγελ.σμὸν τῆς ὑπεραγίας θεοτό - 
Xu. P. Nov f τῆς βασιλίδος βασιλικἡ τε χαὶ ὑπέρξε- 
voc ἑορτὴ, xai πανῆγυρις. Prineipium tantum. 

XXIH. ΚΥε’, Πρὸς τοὺς εὐσεθῶς xai θεαρέστως 
λέγοντας δύο φύσεις ἐπὶ Χριστοῦ, ὁμοίως χαὶ τὰς 
ἑνεργείας χαὶ τὰ θελήματα. P. Ἱστέον xol μὴ άγνοη- 
τέον, ὅτι οὐ δεῖ ἡμᾶς ἁθασανίστως χαὶ ἀπερισχέ- 


πτως. 

XXIV. Γεωργίου τοῦ Χιονιάδου σχόλια εἰς τὴν 
Πηγὴν τῆς γνώσεως Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ. P. 
Τὰ εἰωθότα ζητεῖσθαι χεφάλαια. 

XXV. Γρηγορίου Πάρδου µητροπολίτου Κορίνθου 
kx τῶν ἐξηγήσεων εἰς τοὺς χανόνας τῶν Δεσποεικῶν 
&opttov, ἐξηγήσεις εἰς τοὺς χανόνας τῶν αὑτῶν Eop- 
τῶν Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ. P. Ὁ παρὼν οὗτος 
χανών. 

XXVI.Ejusdem Vita Graeca, per Joannem Hiero- 
solymitanum edita, Roms cum manuscripto Leo- 
nis Aliatii collata et correcta, P. Tol; τεττρηχόσι 
τὸ xat' εἰχόνα θεοῦ. 

ΧΧΤΙΙ. Ejuslem Vita ex Menologio Vaticano 
Basiliano. P. Οὗτο: ὑπῆρχεν ἐπὶ τῆς βασιλείας. 

XXVIII. Τοῦ σοφωτάτου χυροῦ Κωνσταντίνου Λο- 
γαθέτου τοῦ ᾿Αχροπολίτου λόγος εἰς τὸν ἅγιον Ἰω- 
άννην τὸν Δαμασχηνόν. P. Ti Ἰωάννῃ «bv λόγον, 
τῷ ix Δαμασχοῦ τὰ ἐγχώμια. 

XIX. De eedem Damasceno, ex Macario An- 
eyrano. P. 'H τοίνυν ῥηθεῖσα ἁγία καὶ οἶκουμε- 


νιχή, 

XXX. ᾽Αχολλυθία εἰς τὸν ὅσιον Πατέρα ἡμῶν Ἰω- 
άννην τὸν Δαμασκηνόν. P. Ποίοις ὑμνῳδ.ῶν ἄσμασι 
τοῦ χανόνος. P. Τὸν μουσιχὸν τῆς Ἐκχλησίας τέτ- 
τιγα. 

XXXI. ᾿Αχολουθία ἄλλη εἰς τὸν αὐτόν. P. Χαίροις 
Ἐχχλησίας ὄργανον, τοῦ xavóvoc f; ἀχροστιχὶς κατὰ 
ἀλφάδητον, xa ἓν τοῖς θεοτοχίοις Φιλοθέον. P. 'AGv- 
vat σοι τὴν σαν σεπτὴν xal. ΄ 

ΧΧΧΙΙ. Αθανασίου τοῦ Χατζύχη µεγαλυνάρια εἰς 
Ἰωάννην αὸν Δαμασχηνόν. P. Μακχαρίζομέν σε, 
ἹἸωάννη αοφὰ, ὡς χαρίτων λογιχῶν. 

.. XXXIII. Βίος xat πολιτεία καὶ μεριχὴ θαυμάτων 
Bine; τοῦ ἓν ἁγίοις Πατρὺς ἡμων Κοσμᾶ τοῦ 
ποιητοῦ. P. Τιμᾶν ἐστιν ἄδιον τοὺς ἐφενρηχότας τὰ 
χάλλιστα. Seriptor profitetur se narrare de Joanne 
Damasceuo qu: przterierit Joannes Hierosolymi- 
tanus in ejus Vita. 

XXXIV. Leonis Allatii, de Joanne Damasceno 
et ejus seriptis, ex opere ejusdem non edito, De 
libris apocryphis.) Qux illustrant editionem Da- 
masceni, et missa sunt. 

XXX V. ᾽Ανιστασίου μηναχοῦ πρὸς τοὺς λέγοντας 
pla» φύσιν ἐπὶ Χριστοῦ. Ρ. ΑΛ. Αὐτηἡ µία φύσις 
τοῦ Θεοῦ Λόγου σεσαρχωµένπ. 

ΧΧΧΥΙ. ᾿Λναστασίου πατριάρχου ἍΛ᾿Αντιοχείας 
διήἠγησις περὶ τῆς ἓν Περσαίδι γενομένης συνόδου τῶν 
ἀνατο)ικῶν ἐπισχόπων, ἐν f| καὶ περὶ τῶν ἐν τῇ 
αὐτῇ χώρᾳ γεγονότων τεραστίων χατὰ τὴν τοῦ ΧἎρι- 
στοὺ γέννησιν. P. Βασιλεύοντος ᾽Αῤῥενάτου τῆς Περ- 


, σικῆς χώρας. 

P Τιμοθέου πρεσθυτέρου περὶ τῶν προσ- 
ερχοµένων τῇ Ἑκκλησίᾳ. P. Τρεϊῖς εὑρίσχομεν τά- 
δεις collecti, correcti εἰ aucti ex ms. Leonis Al- 
aui. 

XXXVII. Φωτεινοῦ Μανιχαίου πρότασις, ᾽Αντίῥ- 
(ne Ζαχαρίου ἐπισχόπου Μιτυλήνης. P. El τὰ 
ναντία αυτά, αὐτοῖς οὐ λέγεται ἑναντία. 


XXXIX. Cum Stephanus metropolita Nicomedien -. 


sis opusculo suo, Περὶ τοῦ τριμεροῦς τῆς φυχῆς 
(P. "Ότι τρία μέρη τῆς Voyiis) omnía exscripse- 
rit ex opusculo Damasceni De virtutibus et. vitiis, 
edendus est idem Stepbanus, ut rerum legitimus 


ΕΙ ΕΟΤ PIL.EFATIONES. 


116 


fareos habeatur. hleoque missus est Greceet 
atine. 

XL. Ἰωάννου μοναχοῦ vai πρεσθυτέρου Εὐοίας 
λόγος εἰς τὴν T ιν τῆς ἁγίας θεοτόχου. P. Ὁ 
μέτας ἀπόστολος Παῦλος, ὁ τῶν μεγάλων μυστηρίων 

γητές. 
. LI. 'Τοῦ αὐτοῦ λόγος εἰς τὰ Νήπια τὰ ὑπὸ Ἡρώ- 
δου ἀναιρεθέντα. P. Πάλιν ὁ τάλας ἐγὼ τὸν νοῦν ἐπὶ 
τὴν Βηθλεὲμ ἐχπετάσαι βούλομαι. 


Mittenda erant. 


XLIT, λεξικὸν παρὰ τοῦ ἁγιωτάτου χαὶ σοφωτάτου 
χυροῦ Ἰωάννου πρεσθυτέρου τοῦ Δαμασκηνοῦ διορ- 
θωθὲν, χαὶ ἀπὸ διαφάρων βίθλων τὰς λέξεις εἰς ἑτυ- 
μολογίἰαν ἑρμηνεύσαντος. P. A, ἐπίῤῥημα ἐστὶν 
ἐπιπληχτικόν. "Λατος ὁ ἀθλαβῆς ' ἄτη γὰρ ἡ βλάδη. 
Opus ingens, copiosum et singulare. 

XLIIl. Θεοδώρου τοῦ Προδρόμου ἐξήγησις elg τοὺς 
ἓν ταῖς ἱεραῖς Λεσποτιχαῖς ἑορταῖς ἐχτεθέντας χανό- 
νας, παρὰ τῶν ἁγίων xal σοφῶν ποιητῶν Κοσμᾶ χαὶ 
Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ. P. "Έοιχας, ἄνθρωπε 
τοῦ θεοῦ, πρὸς τὴν τῶν ἐν ταῖς Δεσποτιχαῖς xat 
Ἀπμοτελέσιν Éopzai;. 

XLIV. Paracletice in B. Virginem, secundum 
θείο tonos Grecorum distincta : opus magnum et 
rarum et φιλοπαρθένοις fnturum gratissimum. 

XLV. Λόγος εἰς τὴν µεγαλομάρτυρα Bag6dpav. 
Princip. Ὑπέρχειται μὲν ὁμολογουμένως ἅπασαν 
ἐγχωμίων σύνθεσιν. 

XLVI. Λόγος περὶ τῆς ἁγίας συνάξεως τῆς ἆνα- 
στάσεως τοῦ Κυρίου περὶ τοῦ ub χρίνειν, μηδὲ µνη- 
σικάχεῖν. P. "Ae μὲν fj τοῦ ἁνίου Πνεύματος χάρις 
διὰ πάσης τῆς τοῦ θεοῦ ΓΏραφης. 

XLVIt. Διήγησις περὶ τοῦ μεγάλου ᾿Αρτεμίου ix 
τῶν Φιλοστοργίου. P. Τὰ τοῦ μεγάλου xal ἑνδόξου 
μάρτυρος Αρτεμίου διηγεῖσθαι µέλλων ἀνδραγαθή- 


pata. 

XLVIIE, Canones varil in sanetorum solemni- 
fates. 

Eis τοὺς ᾿Ασωμάτους. P. Πάντες ἀνυμνήσωμεν 
πιστοί. 

Eig; τὸν μάρτυρα Κόνωνα. P. Ὁ χαλλίνιχκος νῦν 
μάρτυς ὑμνείσθω. 

Εἰς τὸν Λάζαρον. P. Ὁ πρὶν ix. ph ὄντων παρ- 
αγαγών. 

Eig Ἰωάννην τὸν εὐαγγελιστὴν, xal εἰς τὸν ἅγιον 
Ἀρσένιον. P... Ὁ χαθαρὸὺς ἠγαπημένος. 

Eig τὸν ἅγιον θεόδωρον τὸν Τήρωνα. P. θεοῦ σε, 
Θεόδωρε. ᾿Ακροστιχίς. θεοῦ σε M vem δωρεῶν Enxo- 
VU4£. 

Ei; Ἐπιφάνιον Κύπρον. P. Ἐν τῷ τοῦ θεράπον- 
τος πιστῶς. 

Εἰς Αρτέμωνα τὸν μάρτυρα χατὰ ἀλφάθητον. P. 
Ανοίγω τῆς Υνώσεως φησανρούς. 

El; τὸν μάρτυρα θξόφιλον. P. Αρχὶὴ ἐχρημάτι- 


σας. 
Εἰς Κὐφημίαν τὴν μάρτυρα. P Ἔλχει πρὺς ὑμνῷ- 
δαν. ἡ ο eoorl. Ἔγκ ωμίαζω thv πανεύφτμων 


χόρην. 

E την χοέµησιν τῆς θΘεοτόχου. Ῥ. Πεποιχιλµένη 
τῇ θείᾳ δόςῃ. à ἀχροστιχίς. Πανηγυριζέτωσαν οἱ 
θεόφρονες. 

Εἰς τὴν αὐτὴν χοίµησιν τῆς θεοτόχου. P. Παρθέ- 
vot νεάνιδες. - 

Εἰς τὸ γενέθλιον του ἩΠροδρόμον. P. Ὡς ὄρθρος 
εὑπρεπής. 

Eig την Ἴνδικτον. P. "Ασωμεν, πάντες λαοί. 

El; θΘεοδόσιον τὸν Κο:νοδιάρχην, P. Ὡς σοφὸς 
ταξίαρχος. 

Ei; Ιωάννην τὸν Καλυθίτην. P. Ηλουτισθεὶς ταῖς 
θείαις. 

Ei; Ἰωάννην τὸν Ἡρόδραμον. P. Δεῦτε εὐφήμῳ 
τῇ γλώττη. 

Eig τὸν Ἰώδ. P. Tb» χαρτερικὸν ἁδέματα. 

. Els τὸν προφήτην Ἡσαίαν. P. Φώτισόν µε, Κύ- 

t 


Et plerique alii, 


117 : LEONIS ALLATII PROLEGOMENA. 


XLIX. Troparia, prope innumera, in varias fe- — Joannis Damasceni in Pentecosten. 

stivilates. . E - Lll. Joannis Zonare, in octateuclum Joanvis 
L. Του αὗὕτου λόγος περὶ τῶν κεχοιµηµένων, µε- — Damasceni expositio pulcherrima. 

θερμτνεύτη εἰς τὴν Ἆμετ ραν ἰδιωτικὴν τὴν τῶν Κυ- LII. Marci Eugenici, in quosdam canones Jozn- 

ερέων γλύττα, xai πρῶτον ἤδη ἀρχεύη. H Ὑλυχύμ- — nis Damasceni expostito: 

νοστες τροφαῖς, τὰ δειλίχατα καὶ τίμια φάγια. LIV. Gregorii Pardi, in nonnullos alios canones 
LI. Eusthatbii, episcopi Thessalonicensis, com- — Damasceni expositio. 

meniarius satis prolixus et doctus in canónem LY. Et alia. 


118 








LEONIS ALLATII 


DE S. JOANNE DAMASCENO 
PROLEGOMENA 


Ez opere ejusdem inedito « De libris apocryphis . » 


Joannem Damascenum, quem inter doctorum catholicorum album collocat Ecclesia, 
diversum esse a Joanne Damasceno , medico , quidquid Symphorianus Champerius, Gaspar 
Cunradus aliique in contrarium afferunt, adeo manifestum est, ut si quis id pluribus pro- 
bare, lucem soli addere conaretur. Ille, Christianis ortus progenitoribus , Christo nomina 
dedit, et tandem monachum induens in absolutissimo virtutum omnium cumulo, et perfecta 
Christians pietatis ratione vitam posuit, et inter sanctos, non ab Orientali modo, in qua 
vitam egerat, sed Occidentali etiam Ecclesia collocatur. Hic , gentilibus prognatus parentibus, 
"inter gentiles et Mahumetanos, Mahumeto in ipso etiam vitie exitu addictissimus moritur. Ille 
ex nobilibus et divitibus genus agnoscit, hic ex Damasci regibus; atavus namque illius Ab- 
dalas Damasco imperavit. Hle sub Leone Isauro, sub quo multa pro veneratione imaginum 
pertulit, circa annum Domini 740 floruit, iste post millesimum, anno 1158; jste Grece 
scripsit, hic Arabice : scripta postmodum ex ea lingua , et inLatinam, et in Grecam trans- 
missa sunt. De quibus in Joanne Mesue fusius dicemus. 

1f. Diversus etiam est a Joanne alio Damasceno, Serapionis filio, qui tempore Isaac Bei- 
miram, ut nonnullis placet, non ante millesimum scribebat, Mahumetica secte cultor, 
equalis vel posterior Joanne Mesue. Cum enim alter in alterius scriptis laudetur, necesse 
fuerit , vel eodem tempore vitam egisse : vel, si Serapionis filius filio Mesue posterior est , 
ab exceptoribus , sive notatoribus, in libros Mesue dicta alterius senténtiasque fuisse inve- 
ctas, vel postmodum ab exscriptoribus , quee margini a curioso lector& fuerant adnotata, in 


textum mala fide fuisse inserta; unde postea de eorum estate dissidia inter philologos orta 
sunt. 


III. Et preterea alius est noster Damascenus a Damasceno scriptore Greco recentissimo. , 


Hic namque Damascenus nomine, non cognomine. Sic enim concipitur : Μοναχοῦ Aapaoxn- 
* νοῦ τοῦ ὑποδιαχόνου xal Στουδίτου, τοῦ θεσσαλονιχέω-ς. Monachi Damasceni, hypodiaconi et Studita, 

Thesselonicensis. Plerasque orationes in varias sanctorum celebritates vulgari Grecorum 
(licet aliquando, dum plus nimio antiquee Grecio linguam ambit, gratiam communis deturpat, 
eamque nobis ut plurimum representat, quam ad excitandum auditoribus risum in scena et 
theatro peedagogi, genus hominum stultissimum, reboant), composuit, et Thesauri titulo opus 
insignivit : eas postmodum  impressores Veneti typis sepius evulgarunt. Opus, si quedam 
excipias , et linguam in meliorem frugem reduxeris , tenuioribus hominibus non incommo- 
dum, neque injucundum.|[lI] Diversus item est a Damasceno episcopo, qui Grecorum communi 
dialecto varia ex /Eliano, Phile et Aristotele, et aliis de natura animalium capitibus nonaginta 


(a) Gregorius Abulfarajius Joannem (ilium Masa- — ruin Mondinus de Lentiis in antiquam versioneim 


wathi, seu Mesue vixisse et Bagdadi artem ιθ- 
dendi docuisse refert sub Harone Arrashido caliplia 
usquc ad tempora Almotawaceii, qui fratri suo Al- 
watheco successit anno Hegire 250, Christi 816, 
imperante Graecis Theophilo : adeoque Joanne 
nostro Damasceno recentior fuit. Ceterum Chri- 
stianus erat. Memoratur alter Joannes filius Mesue , 
fli Bamach, filii Heli, filii Abdele regis Damasci, 
qni idcirco Damascenus est cognominatus , quem 
circa annum 1160 aut 1168 , scripsisse aiunt. Ve- 


canonum ejus, xgre concedit Joannem Mesue, 
dici nepotem fuisse Abdalze regis Damasci, et titu- 
lum sic interpretatur, quod licet harc verba hujus 
libri fuerint Joannis filii Mesue, tamen [uerunt inti- 
tulata, sive nuncupata, filii Hamech, filii Hely, qui 
erat filius Abdele regis Damasci, seu caliphae Da- 
masci. Et certe Joannis nonien. Christiani potius 
quam Mohanmmedani fuerit. Lindanus alicubi eum 
monachum Benedictinum [faci : quam fabulam ex- 
cutere non vacat, nedum confutare. 


Tc 


e 


119 LEONIS ALLATII 120 


concinnavit, οἱ Michaeli Cantacuzeno magno Domartrio transmisit, que legi magno tempore 
apud virum nobilissimum Petrum Velliam Romanum , iinperfecta tamen. F. Συνήθειαν ἔχουσιν 
ul ἄνθρωποι, ὅταν θέλουσι và ἰδοῦσι τινὰ µέγαν ἄρχοντα. Nisi id dicere velimus, unum esse eum jam 
dieto concionum scriptore, qui postea in episcopatum assumptus , rebus similibus colligen- 
dis ingenium exercuit : quod non credo, nisi aliunde accuratius edocear. 

IV. Longe etiam diversus est alius Damascenus Rondinensis episcopus, qui dialogum non 
ineleganter composuit, quo statum et mores recentiorum episcoporum Greecie deplorat. 
Habuit cum abbate S. Anastasie. Titulus ita concipitur, Δαμασχηνοῦ . ἐπισχόπου ᾿Ῥονδίνης, διά- 
λογος μετὰ τοῦ ἡγουμένου τῆς ἁγίας ᾿Αναστασίας , ftot ταλανισμὸς χατὰ τῶν νῦν τῆς Ἑλλάδος ἐπισκόπων, 
P. Προσαγορξύω. 

V. Quemadinodum ergo Joannes hic Damascenus a predictis diversus est, ita unus et 
idem est, nec diversus ab eo quem circa Theodosii Senioris tempora viri non infimi nominis 
tradunt vixisse, Vincentius Belvacensis Specul. histor. lib. xvur, cap. 100, et ex Vincentio 
Antoninus Florentinus in Chronico. tit. 40, cap. 10, $ 4; Joannes Nauclerus Chronolag. 
volum. II, et preter hos Andreas Dandolus in Chronico Veneto sub Theodosio Seniore : 
Joannes presbyter Damascenus hoc tempore viguit , qui infra duodecim annos liberalium 
artium scientiam apprehendit , et monachus factus, apud imperatorem de crimine diffama- 
(us, manum amisit, quam B. Maria ei restituit. Gesnerus in Joanne Serapionis, scribit 
eum vixisse anno a Christo quadringentesimo. Joannes Driedo De dogmatibus variis et libris 
apocryphis lib. 1v, proximum temporibus Augustini fuisse tradit. ldem sentit Trithemius. 
Nec Joannem Franciscum Picum ab hac sententia alienum fuisse, dum de miraculo Trajani 
Cesaris cum Lilio Gregorio Giraldo sermonem habebat ; refert idemmet Giraldus De poeta- 
rum histor., dialogo 5. 

VI. Horum sententiam primus, quod ipse sciam, abunde refutavit Giraldus, postmodum 
Billius, et ex Billio Possevinus, Bellarminus aliique recentiores. Manifesto namque ex scri- 
ptore illius Vite Joanne Hierosolymitano, Menologiis Graecorum, et aliis colligitur Dama- 
scenum sub Leonis Isauri imperio vitam egisse, et ex Anonymo etiam qui Vitam Cosmae 
Melodi descripsit. Quos secuti sunt alii recentiores , Sanderus lib. vit De eisibili monarchia, 
Baronius et alii, ne singulos recenseamus. Ipse quoque Damascenus suo testimonio approbat, 
qui lib. ut De orthodoxa fide, cap. 10, et [ib Ῥι risagio , Petri Cnaphei meminit, qui in 
quinta synodo sub Justiniano damnatus est. Lib. 1v, cap. 12, adversus Iconomachos dispu- 
lat, οἱ lib. Je heresibus profert Cyrum , Sergium οἱ Eustathium , qui in sexta synodo con- 
demnati sunt. Imo oratione 11 De imaginibus meminit Germani patriarche , quem dicit cola- 
phis cesum a tyranno , et in exsilium missum. Non ergo qui De-orthodoza fide libros edidit, 
alius est ab eo qui pro imaginibus dimicavit. Haud enim (ieri potuit, aut qui sub Theodosio 
vitam agebat, hereticorum multo post Theodosium tempore 1n Ecclesia damnatorum men- 
Aionem faceret ; et eumdem fuisse , qui pro imaginibus adversus Iconoclastas, et libros Or- 
thodoxe fidei composuit, aperte Joannes patriarcha Hierosolymitanus, antiquus sane au- 
ctor testatur, qui horum omnium Joannem Cosme socium, amicum et fratrem , auctorem facit. 

VII. Sed examinanda sunt omnino verba Volaterrani , antequam ad opuscula ipsius Dama- 
sceni convertamus orationem , ut magis lectoribus pateat quantum in hunc sanctissimum 
virum hereticorum obstinata pervicacia, ut famam denigraret , commenta est. Scribit Vola- 
terranus : Joannes Bumascenus Damasci natus , Hebraeus , puer Constantinopolim venit : ubi 
liberalibus artibus legitime imbutus , et ad Christum conversus, monachi habitum sum- 
psit, simul et docebat. Captus deinde in littore maris a piratis Saracenis; ΠΠ] postca 
a Theodosio redemptus, magister ejus epistolarum fuit. In suspicionem proditionis veniens, 
dextera ei ablata est. Verum postquam deprehensus, qui litteras proditorias stylo. Da- 
fasceni probe assimilaverat, in. honore apud imperatorem fuit. At. illein. cenobium re- 
gressus, ibi decessit. Euge, mi Volaterrane, historias nobis, an nugas congeris? tecum 
namque inihi inter alios res est, qui amaenioribus reipublice litterarie temporibus, ex 
olidissimis pratis flosculos nobis obnoxios excerpis atque delibas. Joannes Damascenus, 
Damasci natus. Non potuit, etiamsi voluisset, aliter dicere. Nec aliam ob causam Damascenus 
dictus est, nisi quia Damasci natus. Hebraeus. Si ante baptismum id asseris, egre; nihilo- 
minus morem geram : quando etiam proverbio tritum est, neminem Christianum nasci : 
allamen Hebreum esse, qui nascitur, si a parentibus Christianis ortum ducat, licet adhuc 
baptismo non ablutus sit, sinamus alios dicere, non ita Christiano nomini addictos : nos qui 
à fidelibus nascimur, et, si dici fas est, una cum hac solis luce fidem parentum amplectimur, 
nunquam Hebraei dicemur ante baptismum, licet baptismum protrahi contingat. Omnes enim 
omnium gentium pueri, ante secte sue signum Hebrei essent, et gentiles ipsi ante Christi 
adventum, quod nec Juda&i ipsi concedent. Si dicas adultum Dainascenum Hebraismo no- 
mina dedisse, ideoque Hebreeum fuisse : hoc, pace tua dixerim, falsum est. Damascenus 
enim ab ipsa pueritia Christiana religione imbutus, eam semper coluit, οἱ in ea firmus et 
stabilis, extremo quoque spiritu, quemadmodum per totam vitam, illibatam conservavit, 
animam elfflavit. Ut hinc videas adversariorum deliramenta, qui, nescio ex quo penu, in 
commentariis suis referre non sunt veriti, Joannem, cum adhuc esset apud Saracenorum 
regem in pretio; simulasse a Mahumeti religione non admodum abhorrere. Nam una cuum 


eo ad sepulcrum Mahumeti profectum, et ex regis jussu, metu perculsum, Mahumetumn 


(a) Ejusdem ante meminerat orat. 1. De 1maginibus, utet Lconis lsauri, lconomachorum principis, et. 


, 


Pad 


' 


121 PROLEGOMENA. 123 


seriptór ipsius Vite, et alter Cosme, apertissime fatentur, et Greci 4 Decembris, in Meneo. 
σαύρου καὶ Κωνσταντίνου τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ ix Δαμασχοῦ τῆς 


χαὶ ὁ τούτων πατὴρ τῇ τοῦδε βίου µεθίσταται * xai θάνατον, οἴμοι, θνήῄσχει διπλοῦν, τὸν τῆς φυχῖς xaX 
τοῦ σώματος. Τί δὲ οἱ χρηστοὶ παῖδες ; τὰ ἀγαθώτατα ἔχγονα ' Uox ἀχάριστοι περὶ τὸν εὐεργέτην φανῆναι 
ς μὲν οἰχείας σωτηρίας φροντίζειν, τὸν δὲ οὕτως αὐτοὺς ἐλευθερίως θρεψφάµενον παρ- 


σχἆλῳ προσελθόντες ἀναμιμνήσχουσί τε τῶν πατριχῶν ἀγαθουργιῶν, καὶ ὅπως περὶ τὴν πίστιν χωλεύων 
οὐχὶ καὶ χατὰ τοὺς τρόπους ὑπέσχαζε, xai λιπαροῦσι xoti e δεηθῆναι, ὡς συγγνωµονῄήσει τούτῳ, xal 


9. Χαὶ πολὺ φέρων τὸ συµπαθές; Καὶ δὲ συντόνοις ἀγρυπνίαις, xat δεήσεσιν ἑαυτοὺς ἐπιδόντες, ὑπὲ 
d τεθνηχότος itio 


ορίου δεῄσεσι τῆς ye£vvne τοῦ πυρὸς λυτρωσάµενος, καὶ Φαλκονίλλαν τὴν Ελληνίδα ταῖς τῆς πρωτο 
; θέκλης εὐχαὶς τῷ χλ 
ἐχλεχτῶν σου σχηναῖς τὸν τῶν σῶν οἰχετῶν γεννήτορα χατασχἠνωσον. » Ἡ δὲ μεγίστη ἡ πρωτόµαρτυς 


καὶ ἡμῖν af τε τοῦ τεθνηχότος Ταθουργίαι πρὸς ἀντισήνωσιν, χαὶ προσέτι τὰ εὐγενῆ ταυτὶ νεόφυτα, καὶ 


μενοι την εὐχαριστίαν ἀξίαν τῷ τῆς δεῄσεως τῶν ἐπικαλου ων αὐτὸν ἐπαχούοντι θεῷ ἀπεδίδοσαν. Καὶ 
ταῦτα 


colunt, et quanam parens ratione, licet in rebus fidei vacillans claudicaret, firmo tamen 
pectore erat, et ingenio probus. Hinc supplices exorant, ut junctis precibus Deum depreca- 
rentur, ut. illius misereretur, neque supplicium illi penasque pro impietate constituat. His 
ille inducitur. Qui enim aliter fieri poterat apud virum ingenuis moribus, et quam mazime 
ad misericordiam propensum? Quare continuis vigiliis et orationibus semetipsos tradentes, 
pro defuncti salute preces fundunt. Magister illa quoque supplicationibus addebat : « Domine 
Deus, qui Trajanum regem impium, qui in. Christianos immoderate tanquam rabidus canis 
serierat , servi (ui Gregorii precibus e gehenna ignis liberasti, εἰ Falconillam gentilem 
Thecle protomartyris supplicationibus sorti justorum adnumerasti, tu ipse exaudi nos quo- 
que, et in. electorum (tuorum tabernaculis servorum (uorum parentem colloca. Licet enim 


(a) Quidni forsan et, ex inscitia rerum et tempo- — censeo a libello fidei, cujus Allatius infra imemi- 
rum sanctissimo doctori ea attributa sint, quz — nit n^ 62. NE 
vel filio Mesue Damasceno, vel filio Serapionis obti- io Excerpta vero esse ex Vita Sancti Cosmz Me- 
rant? lodi , certum fit ex ipsomet Leone Allatio dissert. ii, 
(^) Professionem hanc fidei diversam non esse — De libr. Eccles. Grec., p. 120-128. 


N - 


123 LEONIS ALLATII . 134 


Thecla protomartyr maxima (uerit, magnus porro et divinus Gregorws, ideoque mazima 
quoque ex te exsculpserunt : nihilominus suppetunt et nobis, qu& apponamus, et defuncti res 
probe geste, et nobiles hi recenterque nati, et. (ructicosi, quamvis ez improba radice orti 
sunt, surculi, quibus, si quid fuerit, quod in nobis minus sit, supplere possumus. » Per qua- 
draginta dies integros hisce persistebant indemisse orationibus incumbentes , numinisque 
exspectantes clementiam. Erant vero justorumpreces omnium potentes, indeque comprobabatur, 
Deum timentium se voluntatem perficere. In ipso namque quadraginta dierum occasu, opus 
admiratione dignum pro nimia tua, Christe Rer, humanitate completur. Ubi namque noz 
advenit, probis tribus supplicibus pr& labore diutino somno sopitis, mortuus ingentes gratias 
illis habens et referens apparet. « Vestris, aiebat, supplicationibus a tenebris, igneque libe- 
ratus sum. » Hec cum vidissent, e somno excitati, que viderant, unusquisque alteri enarrat, 
debitasque Deo invocantium se preces exaudienti, gratias agebant. Et hec quidem sunt 
inter. plerosque ad (V| hunc diem vulgo jactiantur. Hec de rumore illo, ni velis dicere, fa- 
bella, qua sua jam eetate multorum animos oecuparat, auctor ille. Commentum etiam fuisse 
probat, contenditque Constantinus Acropolita, orat. de laudibus Joannis Damasceni : Οὔγω 
ἓν οὖν Ex διαδοχΏς οἱ τοῦ ἁγίου γεννήτορες εὐσεθεῖς, χαὶ τὸν xav! ἀρετὴν βίον ἐπιφανεῖς. Mt γὰρ δὴ ὃς- 
ώμεθᾳ τινὰς ἑτεροῖα τὰ περὶ αὐτῶν ἱστορηχότας, ἀπερισχέπτως οἶμαι τὰ κατ αὐτοὺς ἀχηκούτας, χαὶ τὰ 
τῆς ἀληθείας uf διηχριθηκότας, xaX τῶν ἁγίων προγόνων. Καὶ γὰρ ἀλτθῶς ἅγιοι μέσον ἀσεθῶν, εἰλικρ'νῃ 
τὴν πίστιν τηρῄσαντες, τῶν ἁγίων ὄντων φυτοσπόρων τοῦ ἁγιωτάτου τοῦδε xal θειοτάτου χαταφευδοµένους 
ἀνδρός * χαὶ οἷον ὑπὲρ αὐτοῦ τοὺς ἐξ ὧν προσελήλυθε στηλιτεύοντας * ἀλλ' εὐσεθεῖς μὲν οἱ γενάρχαι τῷ µα- 
xaplo, ὡς fj ἀληθῆς ἀνέχαθεν ἱστορία παραδέδωκεν. Ἑὐσεθεῖς δὲ οἱ πατέρες, xal ἀρετῆς διὰ πάσης ἀντι- 
ποιούμενοι βιοτῆης * Sic itaque per successionem sancti parentes pietate et virtue conspicui 
fwerunt. Neque enim. illos admittimus, qui de illis absurda quedam scripto (tradiderunt, 
inconsiderate, ut opinor, rebus eorum e£ sanctorum progenitorum examinalis (vere enim 
sancti inter impios intemeratam. idem servarunt), sanctissimi hujusce ac divinissimi viri 
mendacio genus conspurcantes, et quasi illius causam agerent, eos, unde ipse atus est, 
vituperantes. Sed beati hujusce progenitores pietatem coluerunt, ut vera de illis jampridem 
historiatradidit : eu quoque parentesvirtutis omnegenus per omnem vite cursum consectati sunt. 
VIII. Sequitur Volaterranus. Puer Constantinopolim venit. Nihil minus : nunquam Dama- 
scenus Constantinopolim venit, quam nec aspicere vivo peralias occupationes datum est. Ipse 
namque Damasci nascitur : ibidem munificentia, ne dicam. prodigalitate, patris a Cosma mo- 
nacho pio et doctrina atque eruditione magno una cum altero Cosma Melodo, tum profanis, 
tum nostris disciplinis apprime excolitur : postmodum elato funere patris, ipse dignitatibus a 
Damasci satrapa oblatis, summa etiam contentione, rebusque domesticis neglectis,. post 
recuperatam dive Virginis beneficio manum, Hierosolymas profectus, in Sabes monasterio, 
vitee quod supererat, sub agresti nimis et iracundo sene peragit, ubi tandem fine vite posito 
sepelitur; et bellum Iconoclastis indictum, ex Damasco primum, postea ex Palestina, li- 
cet eminus, animose tamen proficueque admodum confecit. An ergo, qui vitee suse rationem 
ita diviserat, Constantinopolim venit ? Huic rei testis est Joannes Hierosolymitanus patriarcha, 
accuratus sane ;Vite illius scriptor. Verba sunt : Ὁ δὲ χαριτώνυµος οὗτος ἀνὴρ, ob τὴν Goáxw» 
τότε οἰκῶν, εἰς Σαυροµάτας ἀπέτρεχεν, οὐδὲ ix τῆς Βύζαντος εἰς Ἡραχλείας στήλας ἀπέφυχεν, ἀλλ ἓν 
Δαμασχῷ τὸ πρότερον, ἐν Παλαιστίνῃ τὸ δεύτερον ποιούµενος τὰς διατριθὰς, xax ἐν ἐρήμῳ τόπῳ ἀσχούμε- 
νος, ἀντεπαλαμᾶτο πρὸς τὸν Λέοντα Ὑενναιότατα. At vir iste qui a gratia nomen sortitus est. neque 
Thraciam incolens ad Sauromatas perrexit, neque ex Byzantio ad columnas Herculis confugit ; 
sed cum prius Damasci, postea in Palestita vitam traduceret, seque in solitariis locis exer- 
ceret, strenuus et impavidus adversus Leonem depugnabat : Et infra. Καὶ ἀπιὼν εἰς Ἱεροσόλυ 
xal τὴν προσήχουσαν προσχύνησιν ποιηδάµενος ἓν τόποις τούτοις τοῖς σεδασµίοις, ὡς ἔλαφος δι- 
φῶσα τὸν θεὸν εἰς τὴν ἔρημον ἔξεισι, xaX τὴν τοῦ θεοφόρου Σάδα λαύραν χαταλαμθάνει, ἔχων ὁπαδὸν, οὗ 
τῆς ὁδοῦ µόνον, ἀλλὰ xal τοῦ σχοποῦ Χοινωνὸν Κοσμᾶν. Et inde, Damasco profectus Hierosolymas, [α- 
ctaque in venerabilibus locis adoratione decenti, mox velut cervus sitiens Deum, in. deserta 
abiit, et ad beati Sabe monusterium perrexit, non tantum itineris, sed ejusdem instituti comite 
Cosma. Et tandem : Ἐκεῖνον δὲ καὶ εἷς τοῦτο πέπεικον ὁ ζῆλος 6 ἔνθεος, ὡς ὑπὲρ τοὺς θείους νόµους 
ἀγωνισάμενον ix Δαμασκοῦ μὲν πρότερον, ἐκ δὲ Παλαιστίνης τὸ δεύτερον βαλεῖν τοὺς ἓν Κωνσταντινουπό- 
λει τῶν σεπτῶν εἰχόνων χαθαιρέτας xal ὑθριστάς. Nam quod ex Damasco prius, et-postea ex Ραΐα- 
stina, in eos qui venerabilium imaginum Constantinopoli direptores erant et contemptores,in- 
vectus est, nihil eum aliud. impulit quam zelus divinus.Et cum semel e loco patriarclize 
Hierosolymitani jussu secessisset, ubi ab eodem facultas data est, recta in eumdem regreditur. 
Ἰωάννην δὲ 6 τοὺς τῶν Ἱεροσολύμων ἰθύνων οἴαχας, ἐκ θερπνευστίας μεταστειλάµενος , iv καθέδρᾳ 
πρεσθυτέρων αἰνεῖν τὸν χύριον τοῦτον χειροτονεῖ: ὁ δὲ πρὸς τὴν τοῦ θεοφόρου Σαθᾷ λαύραν αὖθις ἑπανιών. 
Idem Hierosolymorum gubernator, divina inspiratione etiam Joannem vocat, et ut ex cathedra 
seniorum Deum laudet, presbyterum ordinat, qui tamen moz ad divi Sabbe monasterium rc- 
diens,etc. An rectius Damasceni itinera moresque subdistingui potuerunt * Non in urbe Byzan- 
tio, sed aliunde longo locorum intervallo dissitus, calamum adversus [VI] Leonem perstringit. 
Frustra Leo in presentem, et quem ipse perimere poterat, litteras ad Damasci presidem con- 
fingit. Volaterranus, ubi liberalibus artibus legitime imbutus. Qui is potuit liberalibus arti- 
bus Constantinopoli imbui, in qua nunquam fuit ? quemadmodum et quie subdit, ibi habi- 
tum monachi sumpsisse et docuisse. Habitum monachi sumpsit in Sabes monesterio, in quo et 
studiis et monumentis conscribendis operam dedit. Et ad Christum conversus. Ergo natu gran- 
dior et'eetate adultus, in qua pietas οἱ lides placere posset. At Vite illius auctores eum a parvulo 


- 


155 PROLEGOMENA. 195 


puero, ei in ipsis incunabulis sacro fonte ablutum tradunt. Τΐκτεται οὖν αὐτῷ mal; οὕτος ὁ λαµ- 
πρὸς, xai ἁπαλῳ τῷ σώματι, ἔτι τῇ διὰ τῆς πνευματιχῆς μητρὸς dvavevvijsst, τέχνον φωτὸς ὁ maxho τὸν 
viby ἀπεργάνεται. Nascitur igitur illi puellus praeclarus iste, quem adhuc tenero. corpuseulo re- 
generatione per spiritualem matrem filium lucis facit. Volaterranus, Captus deinde in littore 
maris a piratis Saracenis. Quo istaec fabula est? ut bene ex alto jamjam periturus et haerens, 
nec incommodo adagio, in aqua, vento secundo in littus portumque subducitur : unde postea 
inflaüioribus velis ad somniandum mentiendumque eversionem facit! Quonam idin littore actum 
est? In ne Constantinopolitano, an longe ab eo aberrans littore piratis preeda objicitur, 
illisque Saracenis? At, mi homo, id temporis, licet Saracenorum natio ( neque enim ad rem per- 
ünet) in hac. rerum luce , lucis usurafrueretur ; attamen intra proprios (ines, sua sorte conten- 
lam interclusam fuisse ,nec alienis inhiasse fortunis, ad illa tempora, ne nomine quidem, ut ita 
dicam, cognitam certissimum est. Illa anno imperii Heraclii duodecimo, orbis conditi 6131, 
Christi 622, Theodosium primum 227, post Theodosium minorem 172, ut harum rerum 
scriptores Theophanes monachus, Constantinus Porphyrogeneta, Georgius Hamartolus, Geor- 
gius Cedrenus, aliique  asseverant, disrup!is propriis repagulis in exitum potissimuni Greecie 
et insularum, vario certaminum eventu sub diversis ducibus, tum primum effusa, pulcherri- 
mam deinde Orientalium regionum faciem funestissimis cladibus conspurcavit. Quo etiam anno 
Stephanus Mathematicus, qui tunc temporis florebat, de Saracenorum exitu thema constituit. 
Non potuit ergo sub Theodosio a Saracenis, qui nulli erant, capi. Postea a Theodosio redem- 
pius, magister ejus epistolarum fuit. Somnia, et nova omnia et a scriptoribus sciolis, et aliud 
uidpiam agentibus h neque enim serio ea dictasse verosimile est) tradita. 7n suspicionem pro- 
tonis reniens, dextera ei ablata est. Verum postquam deprehensus, qui litteras proditorias. 
stylo Damasceni probe assimilaverat, in honore apud imperatorem fuit. De manu per nefas exci- 
$1 Damasceni mentionem induxit : eambeneficio Virginis mire restitutam, quod potissimum erat, 
lacet. Sane Theodosio nullam ob causam insigniter injuriam facit : scelus enim illi appingit 
quod non patrarat. Nec injuriam minuit illi Damascenus, post detectam fraudem honorifice 
exceptus. Id namque et homo immanissimus, et Christiant nominis hostis veritate comperta 
entissime obiisset. Dein ille in cenobium regressus, ibi decessit. Eid. quoque a veritate 
longe est. Nunquam enim egressus, non potuit regredi ; et qui institutum quod sibi semel 
animo fixerat, nunquam dimiserat, non potuit illud sibi denuo refovere. Scripta ejus utilia 
4b utraque recipiuntur Ecclesia. Hic tandem dum finit Volaferranus, in mentem rediit , verumn- 
que nescio qua ratione fassus semel est. Finisset utique citius. Sic enim minus inepliarum 
congessisset, nosque ab illis refellendis molestia tedioque liberasset. Alii etiam cautiores cum 
Volaterrano multa desipiunt, que sufficitin Volaterrano improbasse, ne recoctam cramben 
reponere videamur. 

Veruintamen cum tante in Volaterrano cecitatis causam non sine admiratione perqui- 
rerem, tandem eum ex stultis quibusdam de Joanne Damasceno narrationibus stultissimum 
factum deprehendi. Facem mihi preetulit Giraldus De poet., histor. Dial. 5. Inter quos ille est 

ui ejus Vitam copiose descripsit : cujus piget fabulas hic vobis referre. Hinc cum ejuscemodi 
itam mihi conquiro, in unam illius partem utcunque incidi apud Vincentium Belvacensem 
Specul. histor. lib. xvit, cap. 103, et Petrum Equilinum lib. 1v , cap. 135. Namque hi omnino 
ex nugamentis illis sua contexere veriti non sunt, et potissimum Centuriatores, qui propter 
Damasceni studium in imaginibus propugnandis [VII] infensi, quid non in Damascenum 
deblaterant. Et, ut acerbius urgeant, sermonem Ρε ejus conversione diversum, ut existinio, ab 
hac Vita ( neque enim illum vidi ), in medium proferunt. Sed sermo hic sua ruit. inanitate, 
et apertissime a Damasceni nominis hostibus confictus deprehenditur, cum ea contineal que 
de Damasceno dici non possunt. DeVita quid sentiendum sit, paucis accipe. Vincentius sub 
Theodosio MI, vel Anastasio, a quo dicit, monachalem habitum sumpsisse. Novum est hoc, 
imperatores monachalem habitum dare. Vincentius ait, raptum a Saracenis, in Persidem dela- 
tum ; Petrus in Agyptum. Vincentius, cum inter. predones praeda divisio fieret, contigit, ut 
cuidam ixer eos ditissimo Joannes in partem veniret ; Petrus, ad ZEgyptum ducentes, cuidam 
Saraceno diviti vendiderunt. Vincentius, a Theodosio missa legatione sub pana capitis do- 
mino mandasse, ut ei quantocius mitteret : qui precepto imperiali contradicere non ausus est ; 
Petrus, Theodosius, qui ei fuerat amicissimus, Joannem precibus ac pretio multo a Saracenis 
redemit. Vincentius, Constantinopolim reductum, monasterio inclusum, eum sepius pro nefjo- 
[iis maximis imperatore consulente. Petrus, quem Constantinopolim reductum, suum cance la- 
rium fecit, ejusque cunsilio et industria curiam totam regendam commisit. Nec ab alio penu 
sunt qua de Joanne Damasceno narrat Joannes Nauclerus, volum. II De generat. 14. Quid in 
liis tam vehementer repugnantibus ac secum adversantibus firmum ac stabile dices? Otium 
abutentium homuncionum mera somnia, mihi crede. . . 
X. Illüd quoque addam : Joannes Damascenus apud Vincentium proditionis reus, pessi- 
mus Sarabaita (a) declamatur. Quid illud nominis sit, explicandum.Sarabaitas eos esse mona- 
chos, qui consilia evangelico doctrine et monasticam disciplinam renuunt, colligo ex S. 
Benedicto sue Regule cap. 1: Tertium monachorum teterrimum genus est Sarabaitarum, 
qui, nulla regula approbati, experientia magistra sicut aurum fornacis, sed in plumbi natura 


(e) In actis illis commentitiis Vite S. Joaunis — num, fabularum istarum indicat auctorem , qui , 
Damasceni, iratus imperator hoc convicio adversus cum ex Regula S. Benedicti didicisset. quoddant 
Josnnem usus refertur : O nequissine Joannes, be- — genus fuisse monachorum nullius discipline, qui 
neficiis méis ingrate, malum mihi pro bono rcddi- Sarabaite nuncuparentur, sanctum monachum 
disti , Sarabaita pessime. Qui locus hoininem ! ;i-— Joannem liac voce a principe lacessitum finxit. 


127 LEONIS ALLATII 158 


molliti, adhuc operibus servantes seculi fidem, mentiri Deo per tonsuram noscuntur, qui bini, 
aut terni, aut certe singuli sine pastore, non Dominicis, sed suis occlusi ovilibus, pro lege eis 
desideriorum est voluptas, cum quidquid putaverint vel elegerint, hoc dicunt sanctum, et 

uod noluerint putant non licere. Odo Cluniacensis abbas, lib. rt Collat. , cap, 23; Petrus 

amianusepist. 4 libri v; Isidorus lib. n De  ecclesiast. offic. , cap. 16, fuse horum Sarabai- 
tarum genium et ingenium eque ac S. Benedictus explicant. Unde vero nomen traxerit, in 
Greecis frustra queesivi. Putabam a fa!vo postea βάτης ambulans, aberrans, grddiens, ut εἰ 
illud λαλοβαρνπαρομελοῤῥωθμοβάτης. Attamen sara annexum nullum esse in ea lingua comperie- 
bam. Neque enim a σάραθος, pudendo infamique nomine, eta quo honestas abhorruisset 
Christiana, derivatum existimo. Quare ad externos confugio, et a Syris acceptum nomen ju- 
dico. Sarábaita namque apud eos, sive scripseris cum S, negligentem, relinquentem ac ab- 
negantem domum ; sive cum sade, suadentem domum significat. Quod ab hostibus in Damas- 
conum prolatum est, ut eum a propriis descivisse, et in exterasanimum advertisse innueretur. 
ldeoque pessimus Sarabaita, quasi diceres, rebellis, apostata, suorum proditor, inimicorum 
fautor, et quidquid aliud ad procacem et rebellantem animum dici posset. 

XI. Dictus fuit Mansur. Incertum mihi, ana familia, vel Leonis imperatoris contumelia. 
Nicephorus Constantinopolitanus in Chronico : KaV'Iloivyny τὸν ἀπὸ Δάμασκοῦ τῆς Συρίας, τὸ 
ἐπίχλην Μανσούρ. Et Joannem Damascenum, cognomento Mansur. Suidas: Ἰωάννης ὁ Δαμασχηνὸς 
6 ἐπιχληθεὶς Μανσούρ. Joannes Damascenus, cognominatus Mansur. Sed hmc familie nomen 
non inferunt. Cognomen duntaxat illud aliunde etiam in Joannis nomen et lares domesticos 
potuit immigrare. Et sane aliunde immigrasse, verba S. Stephani Junioris, apud Stephanum 

yzantinum qui ejusdem Vitam descripsit, inferunt : Ἐν οἷς καὶ ὁ τιµιώτατος Ἰωάννης ὁ Aapaaxn- 
vbs πρεσθύτερος, ὁ παρὰ τοῦ vupávvou τούτου Μανσοὺρ ἐπονομασθεὶς, παρ᾽ ἡμῖν Όσιος χαὶ θεοφόρος, οὐχ ἑπαύ- 
σατο γρά»ειν. Inter quos et prestantissimus Joannes ( VI] Damuscenus presbyter, qui a tyranno 
Mansur cognominatus, apud nos sanctus et deifer , nunquam cessavit scribere. Et apud Simeo- 
nem Metaphrastem : Ms0' ὧν χαὶ ὁ τὴν γλῶτταν εὔχαρις Ἰωάννης 6 θεοφιλῆς πρεσθύτερος, ὃν ἡ λοίδο 
ἐχείνη γλῶσσα, χαὶ στενὴ μὲν τὴν παϊδευσιν, περιττὴ xal εὔθηχτος τὴν χατηγορίαν Μανσοὺρ ἐπεχάλει, 
Consimili quoque modo ille lepida lingua predtitus, ac pius presbyter Joannes, quem ille petu- 
lanti ac maledica lingua tyrannus, atque eruditione quidem angusta, ceterum ad vituperandum 
copiosa el peracuta, Mansur, appellabat. In septima etiam synodo act. 6 : Ἰωάννης δὲ, ὃς 
παρ᾽ αὐτοῦ ὑδριστικῶς Μανσοὺρ προσηγόρενται. Joannes vero, qui ab eodem per. contumeliam 
Mansur cognominatus est. Paulus Diaconus, Hist. miscell. lib. xi : Joannes, qui bene. cogno- 
minatus est Chrysorrhoas propter auream et fulgidam Spiritus sancti gratiam, que in ipso 
(am verbo quam in vite actu effloruit, quem videlicet Constantinus impius imperator annua 
propter eminentem ejus orthodoxiam anathemati submittebat, pro Mansur, quod ejus ocitum 
tomen est, quodque redemptoris interpretatur, sensu Judaico novum Ecclesie magistrum 
Manzeron, mutato nomíne, vocitabat. Et Cedrenus : Ἰωάννης μοναχὸς, καὶ πρεσδύτερος, ὁ χρυσοῤ- 
ῥόας 6 τοῦ Μανσοὺρ, ὃ ἑρμηνεύεται Λέντραθος, ὄνπερ ὁ δυσσεθῆς Μανζαρ Ἰουδαϊχῷ φρονήµατι µετωνόμµασεν. 
Joannes monachus et presbyter, Chrysorrhoas cognomento, Mansuris filius quod notat Len- 
trabus, quem impius Judaico sensu in Manzerem immutavit. Cedrenus itaque Damasceni patri 
Mansur nomen fuisse, et ex eo pef allusionem ab impio Manzeris nomen distortum inditumque 


"Bamasceno tradit : Mansuremque lentrabum denutare. Quid autem lentrabus sit, adhuc quee- 


L Meursius, et ego cum eo. Cedrenus Damasceni Patrem Mansur nuncupat. Et forte ob muni- 
ficentiam, aliaque preclara facinora, quibus ante alios Damasci Joannis pater eminebat, 
Mansur illi cognomen prius a civibus additum est, ut inter Arabas fieri solet, et ego apud 
illos regibus illud quoque exhibitum, si me memoria non fallit, legisse videor (a), postmo- 
dum in proprium degeneravjt, quod deinde Joanni a paterna contestataque virtute minime 
degeneranti tribuerunt ? eo namque victor, adjuvans, notus significatur. Virtutis tandem co- 
guomen tyrannus ejusdem litterulee immutatione in infamiam distraxit. Ut enim mihi relatum 
est, ab expertissimis in ea lingua, Mansur cum s, vel scin scriptum notare eradicatum, sepa -. 
ratum, evulsum,secatum. Quare tyrannus eo nomine innuit Joannem ab eo dissentientem, 
neque una cum eo imagines oppugnantem a communi fidelium fide fuisse avulsum et separa- 
tum. Quam postea contumeliam Damascenus sibi ab hereticis oblatam sua doctrina ac 
sanctimonia in maximum laudis preconium convertit. Ut hinc videas nimiam aliorum in 
discernendis ejusmodi vocabulis περιέργειαν. ἵ 

XIl. Loqueretur alius, nec inverisimilia, δἱ οοάΐοες antiquissimi et libri Grecorum eccle- 
siastici nos non fallunt, cognomen illius non aliud fuisse quam Αγεία. Sic enim ipsein iisdem 
libris cognominatur ante canonem in Pentecosten, quem ille carmine iambico composuit. 
Ibi enim nomen auctoris hoc modo prefigitur, Ἰωάννου τοῦ ᾽Αρχλᾶ χανὼν διὰ στίχων ἰαμδιχῶν stc 
«hy ἁγίαν Πευτηχοστήν. Joannis Árcle canon. carmine  iambico in sanctam Pentecosten. lllius 
ecrostichis est, Θειογενὲς λόγε πνεῦμα, Et principium, Θείῳ χαλυφθείς. Et fere omnes in hunc diem 
canonem illum Damasceno tribuunt. Quare erit nobis Joannes Arcia Damascenus in posterum, 
qui hucusque Joannes tanquam notior illustriorque ex patria, quam suo cognomine Damas- 


- cenus innotuit. Sed vellem alii ante me id dixissent. Ἐγὼ δέ τοι οὐ ταχυπειθής. 


- 


XIII. At undenam bauserit Possevinus eum sacerdotem non fuisse ; et quinam sunt qui id 
scribunt, dicat ipse. Ego sane in manuscriptis codicibus, iisque satis antiquis, eum presby- 
teri nomine insignitum comperio. Scribitur namque : Ἰωάννου πρεσδυτέρου τοῦ Δαμασκηνοῦ, 
Joannis presbyteri Damasceni . Stephanus Junior eum apud Metaphrastom, ὁ τὴν γλῶτταν 

(b) Videsis Abulpharajium , Elmoakinum, et alios historie Arabum scriptores. 


ο A" m» T - -— 


PROLEGOMENA. 120 


(9 

εὖχαρις Ἰωάννης, ó θεοφιλὴς πρεσθύτερος " praclara lingua. praeditum, ac pium presbyterum ; et 
apud Stephanum Byzantinum, ἐν οἷς xai ὁ τιµιώτατος Ἰωάννης 6 Δαμασχηνὸς πρεσθύτερος  ]η(ογ 
eos et celeberrimus Joannes Damascenus presbyter. Joannes Hierosolymitanus: Τὸν Ἰωάνντν 
& ὁ τοὺς τῶν Ἱεροσολύμων ἰθύνων οἴακας Ex θεοπνευστίας µεταστειλάμενος Bv xaüéópa πρεσθυτέρων αἰνεῖν 

εὺν χύριον τοῦτον χειροτονεῖ. Joannem autem idem Ecclesie Hierosolymitane gubernator divinitus: 
aeccersitum,ut in cathedra seniorum Deum laudaret, presbyterum ordinavit.|IX] Et ne presbyte- 

rumcum episcopo confundas, idem auctor priusMajume episcopum ab eodem Hierosolymitano 

antistite Cosmam creatum refert, a cujus ordinatione ordinationem Damasceni distinguit. Cos- 

mas scilicet episcopus ,Joannes presbyter ordinatur. Preterea Greci in Synaxario 4 Decembris, 

Myfun τοῦ ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου μοναχοῦ xai πρεσΕυτέρον τοῦ Aapasxnvoo: Commemoratio S. 

Patris nostri Joannis monachi et presbyteri Damasceni. Et Gregorius protosynccllus in Re- 

spousione ad epistolam Marci Ephesini : "Ev τῷ &x' Ἐκκλησίας ἀναγινωαχομένῳ λόγῳ τῷ ἐπιγραφὲν 

ἔχοντι, Ἰωάννου μοναχοῦ καὶ πρεσθυτέρου τοῦ Δαματκηνοῦ. Legitur in Ecclesia sermo cum hac inscri- 

plione, « Joannis monachi et presbyteri Damasceni. » Possevinus sane Augustini ac Ilieronymi 

more locutus non est, apud quos sacerdotis nomen aliquando episcopum sonat. 

XIV. Scripsit itaque multa ab utraque Ecclesia comprobata, in eoque honore semper ha- 
bita,quo et aliorum ecclesiasticorum sanctorum Patrum monumenta. De fide orthodoxa; Con- 
tra imaginum hostes,Orationes panegyricas, canones diversos in dies festos sanctorum, tra- 
ectatus contra hereses,aliaque plurima,que partim supersunt adhuc,partim tempus vorax ab- 
sumpsit. Scriptorum elogia lubens pretereo, cum passim omnibus obvia sint,non ita tamen, 
ut que penes me lucem exspectant,silentio involvam. Anonymus : 

"Όντως ποταμὸς τυγχάνεις, ἹἸωάννη, 
Ὑηγματίας áAloc τις, 3] χρυσοῤῥόας, 
”"Αρδων vontoc των πιστὼν τὰς καρδίας. 

Τῇ π.ἰημμύρᾳ παγτὶ pé σου τῶν δογµάτωγν. 


Etalius : fen cob 
Ἡ 8/160c αὕτη τοὺς σοφοὺς φέρει Aóovc 
Otc Ἰωάννης τῆς Δαμασχοῦ τὸ xA£oc, 
. "Eypaye π.1ησθεὶς Ifvevpatoc πανγαγίου. 
li de canonibus, 


*'O Aauacxnvóc xal σοφὸς ᾽᾿Ιωάνγης 
Σαφῶς ét£vpurei θαύματα τοῦ Δεσπότου. 
Et qui non heri aut nudiusterlius, sed inultis abhinc annis eosdem libros descripserat,Joan- 
Bes monachus, Arsenii frater 
Τὸ τοῦ AÓyov ἔγτεχγον xdAAovc ὡς γέµων, 
Πρὸς τὸ .Ἰαμπρὸν vérsvxs τῆς "ExxAncíac. 
Των δογμάτων «έρων δὲ τὴ» θεωρία, 
Σεμνἡ», ἀ.1ηθῇ, πρὸς cogpoic τιµωρέγην 
Ὁ ξεῖνος εἰδὼς πυρπο.ούμεγος ζή.Ίῳ, 
Γράψας προήχθην éx θεοὺ Ja6or σθένος. 
Κένος γάρ εἰμι. Dic ἀπ dAAnc ἐν θράκῃ 
Μέτοικος 9400v, ἀ.1.λὰ πρὸς παροικίαν 
Σὺν Ἀρσενγίῳ Ἰωάννης τῷ πόθῳ, 
Συζων ἁδε.ᾳῷ σώματος διαιρέσει. 
Τὸν τῶν μοναχῶν στέργοµεν δ᾽ ὅμως βἰον. 
'AAA', ὦ Τριὰς πάνταρχε, σὺν τούτῳ ceJeir 
Τὰ θεῖά μ εὐδόκησον ἐν παγτὶ ypórq. 
Maesrius Ancyranus contra Barlaamum cap.35 :Δαμασχηνὸν μέντοι εἰπὼν, πάντας τοὺς διδασκάλους 
χαὶ θεολόγους συμπεριλαδὼν ἑδήλωσα * στόμα Υὰρ xal διερμηνεὺς οὗτος ὁ πάνυ πάντων τῶν θεολόγων, ο 
Ἱέριν xat οἷς γράφει, οὐ λέγω, ἀλλὰ λέγομεν φησίν * ooye ἡλίχον τὸ τῶν λόγων ὕλος, χαὶ fj τῶν δογμάτων 
ἑερίδειά τε xat στάθµη, xal ὅσον τὸ Ev ἅπασι µεγιστον χλέος ἡ τῶν οἰχουμενιχῶν ἁγίων συνόξων ἑθδόμη πορ- 
iens. Damascenum autem cum dico, omnes doctores atque theologos in unum collectos signifi 
exi. Magnus etenim hic os et interpres theologorum omnium cst. Quapropter ὑπ iis qua ille 
«ribit,non, dico, sed, dicimus, ait. Cujus quanta sit in εο orationis sublimitas et dogmatum 
iMegritas et amussis, quantum sit in. omnibus percelebris gloria, inter ecumenicas sanctas 
aywdos septima commemorat. Georgius Chioniades Expositionibus in Damascenum : [X] 
υύτος ὁ ἅγιος Πατὲρ ἡμῶν συνεγράψατο xai λόγους δογματικοὺς περὶ τὶς ἀχαταλήπτου θεότητος, xai τῶν 
μαρῶν ἐχείνων Λέοντος τοῦ Ἴσαυρου υἱοῦ Κόνωνος, xat τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ Κωνσταντίνου τοῦ Κοπρωνύμου τῶν 
πετγγορούντων αὐτὸν xai καλούντων βλάσφημον Μανσοὺρ καὶ τῶν ὁμοφρόνων αὐτῶν xal ἀσεθῶν βασιλέων. 
Bic sanctus | Pater noster composuit orationes dogmaticas, de incomprehensibili | Deitate, ct 
edcersus exsecrandos illos Leonem Isaurum Cononis F. et illius filium Constantinum Copro- 
- prat ἑ eum accusabant, vocabantque blasphemum Mansur, et adversus eos, qui una cum 
is sen£iebant, impios imperatores. Hic obiter animadvertimus falso Leonem hunc filium Co- 
Bo0is a Chioniada dici. Leo namque ille et Conon vocabatur. Etenim historici, οἱ precipue : 
Greci tradunt, Conon illi fuisse nomen τό βαπτιστικὸν, in baptismo inditum. 
XV. Ex his quidam omnia, alii potissimam eorum partem a Joanne hoc nostro, qui sub 
Leone florebat abscindentes, ad seniorem illum sub Theodosio, quem ipsi sibi tepidissime 
t, referunt. Id ut melius innotescat, de singulis sermonem instituam, et primum de iis 
Fides orthodoxa nomen dedit : eos quippe omnes illi qui duplicem Damascenum 
comminiscuntur, seniori 'ascribunt, quem non elinguem indoctumque, sed facundissimum 
& rebus divinis apprime eruditum fuisse pronuntiant. 
XVI. Diversus est a Joanne /Egyptio. Et mirum sane est, hunc nobis Damascenum a tot tan- 


. * 


131 LEONIS ALLATTI 1s$ 


tisque viris intrusum, cum nusquam ea etate Damasceni nomen in historicis Greecis Latinis- 
que, vel aliis seriptoribus, antiquis tamen, occurrat. Licet euim sub Theodosio Joannis 
uomen, idque celebre ob sanctitatem, qua vir ille pollebat, obvium sit, illum tamen ex Da- 
masco fuisse, nemo est, qui asserat : imo aliis regionibus ortum, palam Theodoretus, Hisicr. 
lib. v, cap. 24 ; Sozomenus, lib. σι, cap. 28 ; Callistus, lib. xr, cap. 34, fatentur , qui eum JEgy- 

tium faciunt, et quod dignum admiratione est, tradunt nunquam eum ex /Egypto, msi ad 
Thebaida, idque nutu divino recessisse. Διέπρεπε δὲ, inquit Sozomenus, κατὰ. τούτους ὧν ἴσμεν, 
Ἰωάννης £v Αἰγύπτῳ. In dis autem, quos. in. Egypto floruisse cognovimus, Joannes facile pri- 
mas tenebat. Et paucis interjectis : Ἐπεὶ δὲ γέρων fv, κατὰ θείαν πρόσταξιν μετοιχισθεὶς εἰς θηδαῖδα, 
πλείστων ἡγεῖτο µοναστηρίω»ν. Ubi autem senex Jaetus est, jussu divino in Thebaida se confert, 
et. plurimis praefuit monasteriis. Qui hunc Damasci natum, vol Damasci moenia contempla- 
tum dicemus ? Itinera Damasceni multo ab his diversa supra cummemoravimus, qui mona- 
chus factus, semper aliis subdi voluit ad ultimum usque vit: spiritum, tantum abest, ut 
monasteriis plurimis prefuerit. Hunc nihilominus Joannem arbitrati sunt aliqui, ut etiam ad- 
notavit Baronius in Martyrolog.6 Maii, Joannem Damascenum fuisse, ideoque Damascenum 
ad tempora Theodosii amandant. 

XVII. At quomodo hic /Egy plius, infans, atque imperitus, et disciplinarum alioquin rudis, 
et pene dixerim ἀγράμματος, theologici operis De fide orthodoxa (cujus operis!) auctor esse 
potuit? Divinitus eum afflatum, divinitusque scientiis imbutum scripsisse, insipiens ipse fue- 
ro, si dixero, qui divina oracula attente perlegi, et cireumspecte consideravi, et si quid post- 
modum Numine dictante in chartas relatum est. Dicendi modus, ratioque, et color, ac suceus 
orationis, in illis multo ab hoc Damascenico diversus est, in quo quamvis nimis patens nu- 
men, et doctrina revelata sit, eam tamen ab ingenio dictantis manare, et pro captu illius 
digestam atque adornatam maniféste conspicio. Liberum scriptoris ingenium, et vires hu- 
manasin rebus arduis, atque supra earum captum sese conantes, et humanis disciplinis 
subnixas, divina queque in pbseuris, atque in enigmate non adrmrodum secure speculantes, 
deprehendo. Uno verbo, in hiscelibris De fide orthodoxa,eamdem quam in aliis Patribus 
doctrine majestatem ac divinitatem agnosco, Deo vero dictante illos exscriptos fuisse nullus 
approbo. Sed quid ille /Egyptius scribendo potuerit afferre, dicat Sozomenus, Καὶ Tpáppata 
μὴ μαθὼν, oóx ἑἐδεῖτο βιθλίων cel; ἀνάμνησιν, ἀλλὰ πᾶν ὅπερ ἔλαδεν cl; νοῦν χρεῖττον λήθης ἑτύγ- 
yavev. Qui licet litterarum ignarus, libris (amen non eguit ad recordationem, sed. quidquid 
mente complectebatur, illud nulla delere poterat oblivio. Quod clarius exposuit Callistus lib. 
ΧΙ. cap. 94: Αμύητος δὲ γραμμάτων (v, fyxvota. βίδλων ἐδεῖτο πρός χε [XI] ἀνάμνησιν * πᾶν vàp ὅπερ 
ἀκούσειεν, καὶ εἰς νοῦν λάθαι, χαθάπερ ὑπέρτερος πάσης λήθης, ἣν ταµ.:ευόµενος, καὶ καιρῷ τῆς χρείας 
πρόχειρον ἑωρᾶτο, Et cum litteris initiatus nom essct, mintme tamen ad memoriam libris opus 
habuit. Quidquid enim semel auditum mente complexus esset, id supra oblivionem omnem 
conservabat, εἰ quocunque tempore usu ejus opus esset, promptum ad manus habebat. Vides 
illitteratum hominem non indiguisse libris ad. excitandam memoriam, quandoquidem, que 
semel memorie mandarat, nusquam in posterum obliviscebatur. Pertinax siquidem reti- 
nendi que semel concepit memoria, aliorum monimenta negligit. At qui ita edoctus est, ut 
memoria tantum polleat, quomodo libros, et libros De fide orthodoxa scripsit : sed qua- 
nam ratione, ut id quoque edisseram, litterarum rudis, et legendi nescius aliquid memorie 
mandare, et illud postea absque librorum adminiculo tandiu memoria retinere potuit ? 
Facilimo id negotio, si morem veterum ascetarum consideres : illi namque rudibus ani- 
mis, memorieque magistra ope sedula psalmorum repetitione Psalmos aliaque Scripture 
sacrie loca ingerebant, qus illi postea copünua recitatione absque librorum adminiculo me- 
moria retinebant. Vide Epiphanium orat. De fide orthodoxa et apostolica Ecclesia, in fine, 
et lepidam dePambo narratiunculam apud Socratem, lib. rv. eap. 23, qui Pambo ἀγράμ- 
ματον vocat, quemadmodum hic Sozomenus Joannem, γράμματα μὴ µαθόντα, et Callistus, voag-- 


άτων ἀμύητον. Quantum vero aberret Billius, qui hunc /Egyptium eum Sinaita confundit, in- 


ra cum de liistoria Barlaami et Josaphati sermo erit, dicemus. 

. XVIII. Joannes /Egyptius libros De fide orthodoxanon scripsit. — Sed scripserit Joannes iste, 
Sive exse, sivedictante Numinelibros,eosque plurimos, sane librosille De fide orthodoxa, quiillius 
eatem non ferunt, nec Theodosii tempora, scribere non potuit. Joannes enim ante Italicam ex- 
peditionem Theodosii imperatoris eontra Eugenium tyrannum in Thebaide commorabatur 
Sozomenus lib. vi, c. 22 : "Έγνωχε (8tobósto;) περὶ τούτου συμθούλῳ χρήσασθαι Ἰωάννη τῷ ἐν 
G6atàt μοναχῷ. (Constituit in hanc rem Theodosius uti consilio Joannis monachi, in Thebaide 
morantis ; et Callistus ; Ἔγνω 85 συμδούλῳ περὶ τούτου χρήσασθαι Ἰωάννῃ τῷ ἐν θηθαῖδι διαλάµποντι 
μοναχῷ.(οπεί{[ο Joannis enttentisin Thebaide monachi sibi utendum esse statuit) ; et'Thebaidem 
ille petiit senio jam confectus (Sozomenus : Ἐπεὶ δὲ γέρων fjv, χατὰ θείαν πρόσταξιν μετοιχιαθεὶς εἰς 
Θηβαΐδα, πλείστων ἡγεῖτο µοναστηρίων, Ubi autem senex factus est, jussu divino iw Thebaida se 
confert, et plurimis prajuit monasteriis ; Callistus, Ἐπεὶ δὲ πρεσθύτης ἐγένετο cl; θτδαῖδα' ἑμφῇ 
τινι θείᾳ μετοικισθεὶς καθηγεμὼν πολλῶν µοναστηρίων ἐγένετο. Ubi autem ad. senectutem pervenit, 
visione quadam divina Thebaidem incolere jussus, multorum monasteriorum duz [avtus est). 
Quare hic vel adhuc imperante Theodosio, vel paulo post ejus obitum diem obiit extremum. 
Non potuit ergo Basilii, Gregorii Nazianzeni, Gregorii Nysseni, imo vero Chrysostomi, Procli 
et Cyrilli operum meminisse, quorum alia quidem non edita, alia nondum elucubreta: erant. 
Hinc ulterius argumentabatur Nicolaus Alemannus, qui de isto Joanne plura disceptat. Sed fuo- 


1:3 PROLEGOMENA. 131 


rat heec omnino ἔχδοτα, οἱ Joannes liic ad Theodosii usque Junioris tempora, licet Theodoretus 
ei Sozomenus, illius tempestatis scriptores, contrarium significent, superstes fuerit, et Cyril- 
lo equalis : quid, queso, hos omnes cocetaneos, imo suos filiolos ita religiose veneratur, 
ut eos singulis fere capitibus, ἁγίους, ἱεροὺς, µαχαρίους, Si ubi ipsorum scripta laudare conti- 
gerit, appellet ? Ita ut non dubitet Cyrillum, omnium jam dictorum etate minimum, et sibi 
equalem, cum Athanasio sanctitate clarissimo, jpmque multo antea vita functo, componere, 
εἰ pari pietate venerari. Καὶ ὅσα εἴπομεν, inquit lib. 111, τὴν φύσιν τοῦ λόγου σεσαρχῶσθαι χατὰ 
τὰς µαχαρίους ᾿Αθανάσιόν τε xal Κύριλλον, τὴν θεότητα φαμὲν ἠνῶσθαι σαρχἰ. Quid preterea dice- 
rent adversarii ad tot sectas, quas posterior stas . velut abortus effudit, in quas auctor horum 
librorum acriter invehitur: Monothelitarum, Nestorianorum; Monophysitarum, Dioscoriano- 
um ? Annon Petri Fullonis, qui Zenone et Anaslasio imperatoribus, Iconomachorum deinceps, 
pi Leone Isauro Ecclesiam vexarunt,hisce in libris mentio est ? Quare si nonnullas orationes 
e sacrarum imaginum veneratione Damasceno non detrahunt, propler ipsius et Iconoma- 
chorum saqualia tempora, eadem ratione eidem libros De [XII] orthodoxa fide restituant 
necesse est, in quibus integra contra illos disputatio continetur. 

XIX. Scripti sunt circa tempora Lconis Isauri. — Cerlum ergo firmumque est dictos li- 
bros De fide orthodoxa, quemadmodum et reliqua opera qui Joanni Damasceno sub Theo- 
dosio tribuuntur, Joannis Damasceni hujusce sub Leone esse, et cuin. nullus alius Joaunes 
Damascenus ab hoc nostro sit, nulli alii praeter huic nostro tribuendos esse. Neque unquam 
de hoc apud sanos prudentesque viros, concurrentibus omnibus in hoc idem sententiis, dis- 
pulatum est. Graeci, quibus sane in hoc negotio magis credere debemus, omnes uno ore Da- 
mascenum Joannem unum tantum, eumque sub Leone Isauro floruisse fatentur, cui et libros 
quatuor De fide orthodoxa ascribunt. 

XX. Tripartiti operis inscriptio « Fons cognitionis. » — Istud quoque ante alia minime 
negligendum est, quemnam scilicet titulum operi preefixerit, et quasnam auctor ipse in par- 
tes diviserit? Et prumo quidem aspectu philosophicis capitibus Dialectice, vel Dogice no- 
men praeponitur ; theologicis, De fide orthodoxa; etalteri aliud ; tum. demum tractatui in 
quo varia haereticorum deliramenta recensentur, De heresibus. Bene est : argumentis tituli 
repondent. Quare ab auctore eos excogitatos fuisse non nemo dicet. Verumtamen cum ipso 
incod. 1447 bibliothece Vaticane legissem, Ἐκ τῆς βίθλου Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ, fic ἡ 
ἐτωνυμία ΠΗΓΗ TNOZEQZ: Ex libro Joannis Damasceni, cujus nomen est, FONS COGNI- 
TIONIS, aliud ab his nostris opus suspicatus, diligentius perquiro, pauca tum ex philoso- 
phicis, tum theologicis capita occurrunt, eadem omnino cum editis; quare operis titulum 
eum esse mihi "pereusst, Fontem cognitionis : nec falsus sum, idque postea ab aliis observa- 
tum animadverti. Constantinus Acropolita in Laudatione sancti Damasceni : Ἑάσω *' ἄλλα 
παρβσω τοὺς ἐγχωμιαστιχοὺς τῶν ἁγίων, τοὺς αἰνετηρίους τῆς Θεομίτορος τοὺς τὰς σεθασµίας ἑορτὰς 
εριχρατοῦντας, αἱ Oh πρὸς χορείαν μεταχαλοῦντα: θειοτέραν ὄντως χαὶ χρείττονα. Ἐὴν δὲ ΠΗΓΗΝ πῶς 
i1 παραδραμοῦμαι τῆς ΕΝΩΣΕΩΣ, fj x0; οὐχὶ xal ἐχ παρόδου ταύτης ἀῤῥύσομαι, ἵνα πῶς πρὸς τὸν 
ρεξῆς δρόµον ἀχμαιότερος γένωµαι; Silebo reliqua, encomiasticas etin. Deiparam laudatorias 
ora(tones. Preteream venerandas | solemnitates sonoro strepitu pertractantes, qud ad cho- 
ream vere diviniorem ac meliorem adhortantur. FONTEM vero COGNITIONIS quanam ra- 
lione silentio involvam, aut quomodo quasi aliud agens ex ea non hauriam, ut ad cursum qui 
4quetur quodammodo promptior fiam atque vegetior ? Georgius Chioniada in scholiis causam 
quoque illius reddit : Ἡ αἰτία τῆς ἐπιγραφῆς' ἐπιγέγραπταν δὲ Πηγἡ Γγώσεως xatz' ἐξοχὴν, ὡς οὐχ ἔστιν 
tz ταύτης τῆς βίόλου γνῶσις, εἴτε ἀθρωπίνη, εἴτε θεία’ χαὶ ἁπλῶς εἴτε θεωρητιχὴ, εἴτε πραχτιχὴ, εἴτε 
ἱνχόσμιος, εἴτε ὑπερχόσμιος. Causa inscriptionis. Inscribitur enimvero Fons cognitionis, secundum 
excellentiam, quasi extra hunc librum nulla sit cognitio sive humana, sive divina,et, ut ita di- 
cam, neque speculativa, nequepractica, neque mundana, neque hacce superior. Nec tacuit Damas- 
cenus ipse Introduct. in philosophica capita. Cum enim de libri scopo ageret cap. 2 dicit : Zxo- 
TA τοίνυν ἡμῖν ἐστι φιλοσορίας ἀπάρξασθαι, χαὶ παντοδαπὴν Ὑνῶσιν ὅση δύναμις συντετµηµένως τῇ 
παριύσῃ ἑναπογράφασθαι δἐλτῳφ 50 ΠΗΓΗ ΓΝΩΣΕΩΣ ὀνομαζέσθω. Propositum igitur nobis est 
philosophiam delibare, atque omnis generis scientiam breviter quoad cjus fieri poterit hoc 
tolumine complecti. Ac proinde COGNITIONIS FONS sane nuncupetur. Fucum autem scri- 
ptoribus factum inde autumo. Nam eum primo operis capiti Gtulus Περὶ γνώστως, De cogni- 
tione, preeponeretur, qui opus scripsere, ne bis 1dem dicere viderentur, operis quidem to- 
uus titulum abdicarunt, et, qui erat capitis, conservarunt. Hine novi tituli operi erant as- 
suendi, qui tractatus omnes complecterentur. [ndolui prius preclarissimum Damasceni 
operis titulum a Damasceno natum, Damasceno subreptum et aliorum supposita: gavisus- 
que sum preterea mihi, nunc denuo mea opera renatum, parenti proprio restitutum. Nomen 
ergo operis fuit, et nunc tandem esse debel Fons cognitionis. Cum itaque Dama- 
scenus, ut de divisione etiam operis aliquid dicamus, Christo addictum hominem ab igno- 
rantia, non tantum, qua natura sua genus deformatur humanum, sed ab ea etiam, quam 
male sani magistri, et ethnicis diseussionibus dediti, incautis fidelium mentibus ingerunt, 
liberare percuperet et cognitione vera collustrare, detruncatis eorum monuments, qu:xecun- 
que doctrine [XIII] Christiane officiunt, selecta quedam, οἱ maxime proficua pro cogni- 
tione etiam humana, qua tamen ad divinam via strueretur, compendio quo potuit, 1n ca- 
pita non admodum multa redegit : illis subnexuit cognitionem de Deo, et rerum opifice, εἰ 
ut gratie auctore, et ex sanctis Patribus, que in rem fore existimabat, et ad tantam cogni- 
lionem comparandam idonea, recte et conspicuo ordine aperiens, et explanans, in unum 


M NLELEE! 
. [ 


125 . LEONIS. ALLATIT 146 


ve:uti fascem colligans, exactam de Deo cognitionem, pro humano tamen captu, exhibuit. 
Intor philosophica porro et theologica, haereticorum nugamenta, ut legentes cautius sibi pro- 
viderent, immiscuit. Preeposuit itaque dialectica, ut essent veluti instrumenta quibus quili- 
bet artifex opus habet ad totius operis constructionem, et veluti ancille regine, rebus scili- 
cet fidei deservirent ; et ab iis tanquam ab elementis,quibus lacte opus essetginitium facerent. 
Neque enim ethnicorum doctrine a Christiana veritate in multis diverse fidendum esse ratus, 
ex vere sapientie fonte recta probataque eduxit. Dicebat namque de natura in definitionibus, 
utexhocunoceetera discamus: Φύσις μέν ἐστι κατὰ φρόνημα τῆς Ἐκκλησίας ἀληθοῦς πράγματος Όπαρξις" 


κατὰ δὲ Λριστοτέλην, xat τοὺς λοιποὺς Ἕλληνας πολυτρόπως ἡ φύσις ὀρίξεται, οὔστινας ὄρους οἱ ἀπὸ Σευήρου 
χρατοῦντες ἀπεπλανήθησαν.Ναίμγα est,ut decernit Ecclesia,vera rei exsistentia ; ut Aristoteles εί - 


reliqui gentiles, multis modis natura definitur : quas definitiones cum Severi assecle sectarentur, 
a recto tramite aberrarunt, Interposuit. heeresum nugas, ut, falsitate cognita, propensiore 
animo ad veritatem raperentur.Ulümoloco veritatem ipsam, et potissimum de rebus fideiscri- 
pto dietavit. Audi ipsum Damascenum epistola ad Cosmam Majum:ee episcopum : Mpüzov μὲν 


τῶν παρ) Ἕλλησι σοφῶν τὰ κάλλιστα παραθήσοµαι, τὸν τῆς µελίσσης τρόπον pipe ενος τοῖς οἰχείοις τῆς . 
π 


ἁληθείας συνθήσομαι, xal παρ ἐγθρῶν σωτηρίαν χαρπύσοµαι. ᾽Αποπέμψομαι ὃ v 6 τι φαῦλόν, xat τῆς 
ψευδωνύμου ἐχόμενον γνώσεως. Elva τούτων ἑγόμενα τὼν θεοστυγῶν αἱρέσεων συντάξω τὰ φληναφή- 
pata, ὡσανεὶ τὸ Φεῦδος ἐπιγινώσχοντες" πλέον τῆς ἀληθείας ἑξώμεθα. Εἶτα τὴν τῆς πλάνης ὀλέτειραν καὶ 
τοὺς ψεύδους ἑλάτειραν ἀλήθειαν, σὺν θ:ῷ, ἐχθήσομαι. Ác primum eorum qui apud Grecos doetri- 
nelaude excellueruntprastantissima queque proponam, apicule morem imitans, ea qua ceritati 
affinia sunt componam, et ab hostibus salutem colligam ; quidquid autem fedum et cum falsa 
scientia conjunctum est, ejiciam. Moz autem haresum, quas Deus odio habet, nugas uno. vo- 
lumine comprehendam, ut, cognita falsitate, veritatem arctius amplectamur. Atque. ita de- 
fum errori exitium afferentem, et. mendacium propulsantem veritatem, Deo. mihi favente, 
libris mandabo.Quis ergo opusintegrum,et suis partibus constans, imminutum, deartuatum et 
aliis interpositis discitum, et deformatum ad hec tempora non videt ? Primus siquidem locus in- 
tertio collocande tribuitur: prima et secunda, hac atque illac dissipata, a proprio cor- 
pore extorris, ut cuique placet, disjicitur, et rectus sanctusque divini scriptoris ordo osci- 
tanter nimis invertitur. Hoc utique exscriptor ille cod. 1077 Vaticani recognovit, et crimen, 
si crimen ullum est {η evertendis auctorum scriptis, fassus sit licet, in priore tamen sen- 
tentia perstitit. (a) EL. xaX &v τῇ ἐπιστολῇ ὁ παρὼν οὐτοσὶ ἅγιος εἴρηχεν, ὅτι μετὰ τὸ παράθεῖναι τὰ 
«αρὰ τοῖς σοφοῖς τῶν Ἑλλήνων ῥἐχόμενα, τῇ τα, ἐχθήσομαι τὰ τῶν αἱρέσεων ' εἶτα τὰ τῆς ἁλιθείας. 
ἸΑλλ' ὅμως γε ἐνηλλαγμένως πεποιἠχαμεν μετὰ τῶν Φιλ φων τὰ "hs ἀληθείας προθέντες, εἶτα τὰ τῶν 
αἱρέσεων. Οὐχ ἐἑναντιουμενοι τῷ ἁγίῳ * ἄπαγε, ἀλλὰ μᾶλλον αἱρούμενοι τὰ τῆς ἀληθείας ἀληθῶς xai ἀχριδθῶ-ς 
εἰδέναι ὑπὲρ τὰ τῶν αἱρέσεων. Licet. in epistola sanctus hic dixerit se prius, iis que apud. sa- 
pientes Graecorum exsistunt, expositis, continuato ordine haereses enumcraturum, (um de- 
mum ceritatem : nos nihilominus inverso ordine digessimus, post philosophica ea quo sunt 
teritatis attexentes, postremas omnium hareses , non. sancto adversantes : absit. hoc ; sed 
pottus cupientes qua veritatis sunt vere accurateque cognoscere prius quam haereses. 

XXK Distributionis in capita auctor Damascenus ipse. — Et hiec quidem de toto corpore. 
Quid tum de capitibus? Partes in capita divisisse Damascenum nullus dubito, cum eam divi- 
sionem manuscripti omnes codices tum veteres, tum recentiores prevferant ; ea tamen ratio- 
ne , ut philosophica theologicis ejusdem numeri continuatione colligentur ; adeo ut uno tum 
philosophica, [XIV] tum theologica, sive potius tractatus hic, in quo de philosophicis et 
theologicis agitur, numero concludatur. In omnibus codicibus tamen non unus capitum nu- 
merus est, in quibusdam enim amplior, in aliis parcior est: neque idem operis finis est ; 
quod posterorum nimia diligentia factum existimo , qui caput unum, vel alterum, ut magis 

istinguerent , subdiviserunt, alii ut magis argumentum unirent , duo capita in unum decur- 
tarunt. Id nihilominus cum in paucis patratum sit , non facit ut ceetera quoque capita omnia 
ab aliis sint disjuncta , eorumque argumenta ipsis prefixa. 

XXII. Quedam tamen capita distracta et divulsa sunt a librariis. — Observavi id quoque 
non in omnibus codicibus eamdem semper occupare sedem predicta capita, sed que in 
quibusdam preponuntur, in aliis postponi : multa etiam ex prima parte avulsa in alteram 
deportari , et vice versa , que curiosus lector, per se manuscripta evolvendo, ne ipse nimius 
sim , adnotare poterit. Potissima tamen eorum pars eumdem sibi locum, etsi numerus im- 
mutatus sit, servat. Quod exsceriptorum incuria ascribendum est. Totius enimvero operis ca- 
pita centum et quinquaginta tantum fuisse probabiliter sane asseverat Georgius Chioniades : 
Διαιρεῖται δὲ εἰς χεφάλαια ϱν. Οὐχ ὑπερέθη τὸν ἀριθμὸν τοῦτον, ὡς σεδασµίων ὄντα Ev ἀριθμοῖς. Ra γὰρ 
ὁ ἀριθμὸς οὗτος Ex τριῶν συνέστηχε πεντηχοντάδων καθάπερ χαὶ ἡ βίθλος τῶν Ὑαλμῶν. Dividitur 
porro in capita centum quinquaginta. Neque numerum hunc veluti veneratione inter alios 
numeros dignum pratergressus est ; namque hic numerus ex terno quinquagenario constat , 
quemadmodum et liber Psalmorum. Nonnulla que in manuscriptis codicibus invenimus ex- 
tra editorum numerum, exscripta jam transmisimus ad typographos Parisienses. His etiam 
concluditur, distinctionem illam capitum theologicorum in quatuor libros, quemadmodum 
et titulum, De fide orthodoxa , vecentissima esse, et ex genio hujus seculi hominum, qui 
vetera recentibus accommodant. : 

XXIII. Liber De orthodoxa fide corruptus non fuit. — An tamen qui nunc sub illius nomine 


(2) Isthzec cadem leguntur in Reg. cod. 2926, in charta recenter satis exarato, ad calcem captum 
philosophicorum $cu Dialecticoe Damasceni. 


pt PROLEGOMENA. 138 


inanibus omnium teruntur, De fide orthodoza libri, integri, nec ab htereticis corrupti ad 
bec usque tempora permanserint, dubitarunt, etsi parum caute, nonnulli, qui cum illius 
dicla suze sententie adversantia minus intelligerent , ea ab aliis tanti Patris scriptis tanquam 
inserta exploserunt. Et ex Grecis quidem Georgius Moschambar, Ecclesie Constantinopo- 
liane chartophylax, quod refert Pachymerius , et confutat lib. γα Hist., cap. 35, dictum 
illud, ez Filio vero Spiritum non dicimus, etc. ut spurium ex libro tanti Patris ejiciebal (a) : 
Καὶ προδολεὺς διὰ Λόγου ἐχφαντοριχοῦ Πνεύματος. Ἐντεῦθεν ὁ Μόσχαμπαρ Γεώργιος χαρτορύλαξ ὢν τῆς 
Ἐκκλησίας τῷ τότε, νόθον ἔλεγε τὸ ῥητόν. Αλλά πρὸς αὐτὸν ὁ µέγας Λογοθέτης ἄγχι σχὼν χεφαλὴν, ἵνα μὴ 
πιυθοίατ οἱ ἄλλοι. Καὶ πῶς, ὦ οὗτοι, φησὶν, ἰσχυρῶς λέγειν δόξοµεν οὕτως ἀπολογούμενοι; ἐπεὶ Ev Bien 
ες ἱερᾶς ὁπλοθήχης χατὰ ῥῆμα χεῖται τὸ ῥητὸν ὡς ἁγίου ῥητὸν χαὶ τοῦ μεγάλου Δαμασκηνοῦ. Et pro- 
ductor per Verbum explanantis Spiritus. Hinc Georgius Moschambar, eo tempore Ecclesie 
chartophylaz , spurium illud dictum affirmabat , cui magnus Logothetes capite approrimato , 
se alii audirent, « Et quomodo, ait, hac ratione respondentes propositis satisfacere videbi- 
mur, cum in sacri Armamentarii codice dictum illud ad verbum extendatur, tanquam sancti 
dictum, εί magni potissimum Damasceni ? » Et lib. Υπ, cap. 1: Τὸν γὰρ τὸν Μοσχάµπαρα, xal 
αὐτοὺς ἀέγειν ὡς νόθον τὸ ῥητὸν, xaX ὡς Ey τισι τῶν βιθλίων οὗ φἐρεται τὸ χεφάλαιον , οὐ ξυνετὸν ἑδόχει. 
Προΐστατο γὰρ tj τῆς ἱερᾶ. ὁπλούήχης βίδλος φέρουσα, xai τοῦτο μετὰ τῶν ἄλλων ἀνάγραπτον, xal γε τὸν 
Ἱεννήτορα μαρτυροῦσα. Moschambarem ΦΕΓΟ, οσίεγοδφµε dictum illud spurium asserentes, et ca- 

Wlud in nonnullis libris non haberi imprudentia condemnarunt. Ezstabat etenim sacri 
Ármamentarii codex , qui hoc ceteraque scripta continebat, dictique parentem indicabat. Et 
ex Latinis, quod Bessario cardinalis oratione Dogmatica ad synodum Orientalem, cap. 6, 
innuit, et refutat. "O μὲν Λατῖνοί φασιν͵, ἐπὶ τούτοις οὐχ ἂν εἴποιμι xol αὐτὸς, ὡς οὔτε τὸ τοῦ Δαμα- 
σχηνοῦ ἐν τοῖς πλείστοις τῶν αὐτοῦ βιθλίων εὑρίσχεται, τήν τε τοῦ Μαξίμου ταύτην ἐπιστολὴν μὴ εἶναι Ma- 
ξίµου. Οὔτς γὰρ πολλαχοῦ, οὔτε ἐν ἀρχαίοις βιθλίοις, οὔτε τοῖς ἐκείνου συγγράµµασιν |XV] ἐγγεγραμμένην 
εὑρίσχεσθαι. Οὐδ' ὅτι xai τῶν ἡμετέρων τινὲς ταύτην νοθεύουσιν' ἀλλὰ τοῦτο μὲν συγχωρήσω, xat δέξοµαι 
ες ἐχείνων εἶναι ταῦτα φωνῆς τε xal διανοίας. Que ad hec Latini dicunt, ego non dicam , quod 
scilicet, nec ülud Damasceni omnibus in ejus libris inveniatur, quodqwe epistola Maximi non 
est cjus , cum nec ubique , nec in antiquioribus codicibus , nec inter opera ejus inveniatur ; 
quodque nonnulli nostrorum etiam eam non esse suam putant: hec, inquam, fion dicam, 
sed concedam , hec illorum esse doctorum et verba et sententias. 

XXIV. Proterba lib. 1v, cap. 14, verba illa, quibus negat Damascenus panem et vinum a 
Basilio post consecrationem vocari Antitypa, tanquam Damasceni verbis et menti Basiliane 
contraria explodit Turrianus schol. Grecis in librum v, cap. 14 Constitut. apostolic., asse- 
ritque a sciolis quibusdam et malevolis assuta : neque enim verosimile est Damascenum 
ignorasse verba Clementis, Nazianzeni aliorumque auctorum, qui vocem hane non pani et 
vino, sed corpori et sanguini Christi attribuunt. 'lurriano Billius in orat. Gregorii Nazianzeni 
in sororem Gorgoniam addit eadem sentientem Bessarionem, sed qua fide, ipse viderit. Bes- 
sario namque tantum abest, ut verba Damasceni a reliquo opere explodat, ut eorum innixus 
auctoritate, a Damasceno, tanquam a patre filius veniam petat, si duobus propositis amicis, 
ipse praeferat veritatem, et infra audacter enuntiet : Sed meminisse oportet. hominem eum 
wisse, quamvis mira sanctitate preditum, εί fieri aliquando potuisse, wt pro imbecillitate 
humani ingenii non clare aliquid senserit. Et verba potius Basilii fuisse ab eo loco, in quo 
Damascerfi tetate legebantur avulsa, et in alium transvecta fuisse. Quod porro de hac mate- 
ria senserit, licet id certissimo se concludere existimet Turrianus, ipse tantum dixerim, rem 
non esse adeo facilem, cum Damasceni etate (quam id ob causam fieret alibi dicemus, cum 
de Antytipis, et opinione Damasceni οὐ περιέργως agemus), non tantum Damascenus ipse, sed 
alii etiam Patres refugerint corpus verum Christi et sanguinem Antitfypa nuncupare. Quod 
apertissime evincitur ex Nicena secunda act. vr, et Anastasio adversus Gaidnitss. Mt γΥένοιτο 
ἡμᾶς εἰπεῖν ἀντίτυπον τοῦ σώματος Χριστοῦ τὴ» ἁγίαν κοινωνίαν, f| φιλὸν ἄρτιον, ἀλλ' ἀληθῶς σῶμα' καὶ 

ua τοῦ Χριστοῦ. Et alii. Argumenta preterea Turriani nihil probant. Nusquam enim Dama- 
scenus panem et vinum Antitypa vocavit, sed verum corpus Christi et sanguinem. Et licet 
Antitypa in Basilio id innuant, an et apud Damascenum id: ipsum notare dicendum est? et 
ila ad Detnascenum addi non potuere, nisi post eorum heresim exortam, qui ad conficien- 
dum corpus et sanguinem Christi, non sola Dominica verba, sed preces etiam sacerdotum 
necessarias esse contendebant. Nos tamen fere innumeros Damasceni libros, eosque anti- 

issimos, multos etiam qui Damasceni etatem referebant, vidimus et observavimus, et in 
illis omnibus verbá illa qu& Turrianus vult addita, eodem in loco-adamussim reperiri. Et ne 
eodices omnes recenseam, ea habentur in Vaticanis codicibus 106, 492, 495, 496, 500, 501, 
1075, 1076, 1078, 1752; Palat. 242, 334; Barberinis 54, 55, 56, 57 (b). Hinc concludo, si 
joca difficilia et scopulosa; si contorte sententie atque obscure ; si qu& ab opinione no- 


Pd 


(e) At isthzec nibil ad rem. Nam Moschambar non quod multis in codicibus abesset : quod quidem et 
capet 6, in quo legimus, ex Filio autem Spiritum — nos manuscripta recensendo observavimus. Editum 
non dicimus, ceu spurium rejiciebat ; sed cum hzc — est enim post caput 12 libri 1 De fide orthodoxa. 
slia «erba opponerentur ab iis qui 8 Latinorum — Caterum priora illa verba , de quibus ex professo 
partibus stabamt, xai προθολεὺς διὰ Αόγου ἐχφαντο- — disputat Allatius, Damasceno s$ali$ superque asse- 
pxoo Πνεύματος, et productor per Verbum explanan- — ruimus. 


tis Spiriius, aiebat ille, caput, ex quo profereban- (^) ilis addas omnes quotquot vidi, cum Grzcos 
tr, genuinum non esse auctoris nostri fetum. eo tum Latinos, in yariis hbliothecis. 


PaTROL. Ga. XCIV. 5 


1939 LEONIS ALLATII 410 


stra dissident, et in aliam partem trahumt adversarii, o libris Patrum expungenda sunt, caque 
ab aliis non eque sentientibus inserta, vel corrupta, vel imunutata affirmare vellemus, 
Deus bonc! quota eorum pars integra, qui liber immotus, que sententie non intercisc re- 
manebunt? Multa illi vel indulgentes genio, vel occasioni servientes, vel oppugnandi haere- 
ticos fervore jaciati, quandoque etiam quod illis ita videretur, scriptis commendarunt qua 
sequiores homines vel negtigunt vel condemnant, cum ea probatissimi scriptores in melio- 
rem sensum traducta explicant vel subdividendo explanant. De his ne exemplis hic agam, 
pleni sunt scriptorum omnium libri. Quid hio referam audacissimorum hominum conatus, 
qui nec a divinis Litteris, quando omnia non possunt intelligere, suoque metiantur omnia 
gressu, manus sceleratas abstinent? 

XXV. Id quoque obiter hic notandum videtur, epitomatores Gesnerianos oscitanter nimis 
€x Damasceni lib. ur, cap. 11, scribere, Theodoricus Graecus, contra quem [XVI] Leontius 
Byzantius fecit Apologiam ad accusationes detestationis ejus. Cum apud eum nullus sit 
"Theodoricus, quem cum Theodoreto confundunt : nec Leontius Byzantius Apologiam in 
eum composuit, sed Cyrillus Alexandrinus. Dasmascenus itaque illo Cyrilli, unam naturam in- 
carnatam, ex eodem Cyrillo prius exposito, subjungit, Cyrillum non alia ratione intellectum 
fuisse a Leonlio Byzantio. Et bene; cum Cyrillus ipse in defensione secundi anathematismorum, 
.quos Theodoretus adxersus ipsum impugnaverat, eamdem sententiam tueatur. Verba Dama- 
sceni sunt : Μίαν γὰρ ὑπόστασιν τοῦ Θεοῦ Λόγου ἁπολύτως λέγοντες οὐ σφαλλόμεθα. Ὁμοίως δὲ χαὶ Ascv- 
τιος ὁ Βυζάντιας ἐπὶ τῆς φύσεως tb ῥητὸν ἑνόησαν, οὐχ ἀντὶ τῆς ὑποστάσεως, ἐν δὲ τῇ πρὸς τὰς θειδξω- 
ρἶτου μέμψεις τοῦ δευτέρου ἀναθεματ.σμοῦ ἀπολογίᾳ, ὄντως φησὶν ὁ µαχάριος Κύριλλος” € 'Il quot; τοῦ λόγου.ν 
Unam enim Dei Verbi personam absolute dicentes, haudquaquam aberramus. Consimilem 
etiam in modum Leontius Byzantius de natura hunc locum intellexit, non de persona. At 
vero beatus Cyrillus in ca apologia qua Theodoreti librum, quem. adversus secundum ana- 
thematismum ediderat refellit, ita loquitur : « Notura Verbi, hoc est. persona, » etc. 

XXVI. Joannis Damasceni interpretes Latini. — Libros Damasceni De fide orthodoxa ver- 
tit in linguam Latinam Burgundius Pisanus, jurisconsultus sui temporis non incelebris, sub 
Eugenio Ilf, et alia alii. Postmodum a Jacobo Billio magna ex parle de integro conversa, 
edita sunt Parisiis anno 1971. 

XXVII. De oratione de defunctis. — Libros De fide orthodoxa excipit oratio, Περὶ τῶν ἐν 
πίσττι χεχοιμηµένων. De iis quiin fide obdormicrunt. Hanc omnes quotquot post Daniascenum scri- 
psere, duminodo illius meminerint, Damasceno vindicant, ex Gre&cis etiam illi qui, schismati 
aventes, purgatorias poenas de medio tollunt. Eam utique, si potuissent, ne proprie opi- 
nionis refelleude ansam adversariis praeberent, vertissent in dubium. Nonnulli ita asseveran- 
ter hoc tradiderunt, ut vaticinio etiam comprobare non veriti sint; traduntque a Patribus 
qui in concilio Ferrariensi ac Florentino interfuerunt, inter cetera sanctorum Patrum testi- 
monia qua ad asserendas purgatorias poenas in medium adduxerunt, hec etiam Damasceni 
recensita fuisse, quete omnes Graeci, ut probatorum certorumque auctorum receperunt. IIoxAàc, 
aiunt, μαρτυρίας ἁγίων ἀνέγνωσαν. Ad quos Marcus Ephesius respondit : "Osa εἴπατε, xoi τὰς 

αρτυρίας τῶν ἁγίων, ἃς ἀνέγνωτε, στέρχει αὐτὰς ἡ Ἐκχλησία τῶν lpauxcov, xal ἀναγινώσχει αὑτά, 

t infra : Ἐν τῇ εἰχοστῇ ἑθδόμῃ τοῦ αὐτοῦ μηνὸς πάλιν ἑἐχάθισαν, xal ἀνέγνωσαν οἱ Ἰταλοὶ πολιὰς 
μαρτυρίας ἁγίων, xai παραδείγµατα, χαὶ ἀποδείζεις. Inter qua mirum istis videtur, si Damasceni 
testimonia non fuerint recensita. Cum et Gennadius patriarcha, illorum temporum scriptor, 
in defensione capitum concilii Florentini, cap. 3, totam ferme dictam orationem transcri- 
bat. Illius testimonia contra Grecos ad probandum ignem purgatorium usurpat Gregorius 
hieromonachus protosyncellus Apolog. pro concilio Florentino contra Marci Ephesini episto- 
lam. Glycas epistola 50. ad Esaiam monachum, plura ex ea, .uti Damasceni genuina, tran- 
scripsit, et potissimum historiam de Trajano, et Faconilla, et calvaria infidelis : nec a Da- 
masceno abdicat Emmanuel Calecas lib. 1v contra Grecos. Et communis fete Grecorum sen- 
tentia eam tradit Damasceno, qui etiam in linguam eorum versam sub nomine Damasceni le- 
gunt. Et alius, neecio quis, in linguam Cypriorum vernaculam vertit, habeturque in cod. 1171 

'alicano, eo principio, "H γλνκοµνόσταις τροφαῖς, xoY τὰ δειλικάτα, xal τίµια φαγία. Addunt Dama- 
sceni e&tale purgatorias poenas ceeptas fuisse impugnari, ut ex Eusiratio presbytero Constan- 
tinopolitane Ecclesie, cujus ea de re conscriptos libros recenset Photius in Bibliotheca, 
uneim. 171. Usus etiam loquendi Damasceno familiaris hoc probat. Ille enim nominibus ha- 
relicorum sue tempestatis parcens, errores tantum proponit oppuguatque. Lib. iv Orthod. 
fid., cap. 17 : Ἐπειδή τινες ἡμῖν καταμέμφονται, ete. Et hic hoc sermone non aliter, ἑνέσχηψέ 
εἴσιν.ὁ mapávouos σκΏψίν τινα ἔχφυλον, elc. Heec οἱ alia pro Damasceno a plerisque congeruntur. 

XXVIII. Gretserus notis in tomum lI De cruce, in orationem Germani patriarche, de Dia- 
logi nomine Gregorio papa a Grecis tributo, dubitat. Ut et Damascenus, seu |XVII] quisque 
ille auctor est orationis pro fidelibus defunctis inter opera Damasceni. Et ante Gretserum 
Gregorias protosyncellus dicto loco : "Ev τῷ ἐπ Ἐκκλησίας ἀναγινωσχομένῳ λόγῳ, τῷ ἐπιγραφὴν 
ἔχοντ,: Ἰωάννου μοναχοῦ xat πρεαθωτέρηυ τοῦ Δαμασχηνοῦ. In oratione, que in. Ecclesia legitur sub 
hac inscriptiune Joannis monachi et presbyteri Damasceni. Si genuinum Damasceni fetum 
e xistimsssel, scripsisset utique, Joannes monachus et. presbyter Damascenus tn oratione, eic. 
Joannes Lenseus De Limbo, lib. 1t, cap. 19 : Librum istum non esse Damasceni non. inju - 
ria tideri potest. Dubitavit etiam multis hinc inde adductis argumentis Petrus Arcudius 
lib. contra Barlaam de purgatorio, pag. 396. Alii ut spuriam Damasceno abripiunt, idque ita 
esse non invalidis rationibus contendunt. Bartholomeus Medina : Perinde, inquit, est, hanc 


lu PROLEGOMENA. 14 


pro defunctis orationem Damasceno tribuere, ac mortuos excitare post longum ab obitu an- 
torum curriculum, et ad studia iterum, εί lucubrationes revocare. Diu enim ante magnum 
Gregorium, cujus eo in sermone fit mentio, obiit Damascenus, cujus etas ad. Theodosii Se- 
nioris tempora pertinet. Ergo non potuit de eo similia scribere, et necesse est illud opus al- 
terius esse, e( non magni Damasceni. Franciscus Suarez ideo abdicat, quod doctrinam om- 
nino Damasceno contrariam pro defunctis refert. De Trajano enim, et de Faconilla historie 
theologicum illud Damasceni axioma evertunt, quod lib. i De fide orthod. ita enuntiat : 
χρὴ δὲ γινώσχειν, ὅτι ὅπερ ἑστὶ τοῖς ἀνθρώποις ὁ θάνατος, τοῦτο τοῖς ἀγγέλοις ἡ ἕκπτωσις * μετὰ γὰρ 
τὴν ἔκπτωσιν οὐκ ἔστιν αὐτοῖς μετάνοια, ὥσπερ οὐδὲ τοῖς ἀνθρώποις μετὰ τὸν θάνατον. Scire autem opor- 
tet, quoniam quod hominibus mors, hoc angelis est lapsus. Post lapsum enim non est illis 
penitentie locus, ut neque post mortem hominibus. 

XXIX. Medineoptime satisfactum putant, si dicant, illum ex eo quod pro cer:o supponit, 
falli manifesto, dum Damascenum nostrum ad Theodosium Seniorem amandat, qui tot annis 

st Theodosium vixerat, poteratque optime referre factum Gregorii Magni, et Trajani salutem. 
Rt ex his, que nos supra attulimus de etate Damasceni, et Joannis /Egyptii, aperte constat 
Damascenum narrationem illam de Trajani anima potuisse scribere, ob quam et ob aliam de 
Falconilla, alii orationem illam Damasceno, etsi non ita affirmate, abjudicarunt; et si non 
abjudicant, Patrem tainen nimia credulitatis condemrant. Bellarminus De scriptoribus sacris 
in Joanne Damasceno : Oratio de his, qui in fide migrarunt, scrupulum injecit, quia narrat 
Falconillam precibus Thecle prime martyris, et Trajani animam precibus S. Gregorii papa 
ab inferni suppliciis liberatos, que narrationes false esse videntur, et fabulis similiores quan 
historie. Sed fieri potest. ut S. Joannes Damascenus , quameis alioquin dcctus et pru. 
dens, istis narrationibus facilem fidem habuerit, neque de veritate earum investiganda sollici- 
tus fuerit. Gerardus Joannes Vossius De historicis Grecis, lib. n, cap. 24: Etsi vero Dama- 
scenus vir foret egregie eruditus ac magni nominis, tamen in plerisque credulus fuit plus 
satis, atque inler cetera judicium desideres in narratione illa de anima Falconille precibus 
B. Thecla, prime martyris, ab inferorum suppliciis liberata, etsi in gentili errore et idolo- 
ἰαίγία obiisset. Item quod ait, animam Trajani imperatoris similiter pais inferni exemptam 
precibus Gregorii Magni, quorum utrumque legas apud Damascenum oratione, de his qui in 
Éde migraverunt. Fortasse aliquis abjudicet propterea orationem illam Damasceno. 


XXX. Suaresio respondent, ratiocinationis illius vim non esse tantam, ut assumptum 
comprobat. Libri enim De fide orthodoxa, qui plane Damasceni sunt, nonnulla continent, 

use dictum Damasceni axioma infringunt, atque radicitus convellunt. Falso ergo Damasceno 
libri De orthodoxa fide Vribuuntur. Imo de imaginibus commentarios, quos Trithemius etiam 
Damasceno nostro concessit , ratione Suaresii emancipantur omnino, atque ἀδέσποτοι erunt. 
Siquidem illi quoque ea conlinent, que illud axioma reddunt inane. Nam eademmet ipsa 
sententia, de multorum salute, atque ab inferni cruciatibus evoeatione, quam fuse Dema- 
scenus astruit in sermone pro defunctis, atque Trajani, et Falconillie historiis confirmat, lib. 
m De qu orthodoxa, cap. 29, et lib. 1 De imaginibus luculentissime ab eodem asseritur. 
Et ibi [XVIII] quidem his verbis: Kácetstv οὖν εἰς ἄδην quyh τεθεωμένη, ἵν' ὥσπερ τοῖς ἐν v5 ὁ τῆς 
διχαιοσυνης ἀνέτειλεν "Ἠλιος, οὕτω καὶ τοῖς ὑπὸ γῆν ἓν σχότει χαὶ σχιᾷ χαθηµένοις ἐπιλάμφῃ τὸ coz : ἵν' 
ὥσπερ τοῖς ἓν Dn εὐηγγελίσατο εἰρήνην, αἰχμαλώτοις ἄφξσι», xaX τυφλοῖς ἀνάθλεψιν, xal τοῖς μὲν π.στεύ- 
σασι Υέγονεν αἴτιος σωτηρίας αἱωνίου, τοῖς δὲ ἀπειθῆσασιν ἀπιστίας ἔλεγχος' οὕτω καὶ τοῖς £v ᾷδου, iv^ 
αὐτῷ πᾶν Ὑόένυ χάμφῃ ἑἐπουρανίων , καὶ ἐπιγείων, xat χαταχθονίων" Descendit. in. infernum. anima 
ἀείβεαία, ut quemadmodum iis qui in terra justitie ortus est Sol, sic et iis qui sub terra in 
tenebris, et umbra mortis sedebant, lux infulgeret. Et ut quemadmodum in terra evange- 
lizacerat pacem, captivis remissionem, cacis visum, eL iis, qui crediderunt factus est causa 
salutis eterna, incredulis autem infidelitatis improperium, et redargutio, sic ct iis qui in 
inferno ; ut ipsi omne genu flectatur calestium, εἰ terrestrium, et infernorum. Hic autem : 
Καὶ &o' οὗ χατελθὼν εἰς ἄδην ταῖς ἀπ᾿ αἰῶνος πεπεδηµέναις φυχαῖς, ὡς αἰχμαλώτοις Ext ovSev ἄφεσιν, ὡς 
τωφλοῖς ἀνάθλεψιν. Et ex quo descendens ad. inferos, animis a. seculo — vinctis, ut captivis 
libertatem, ut cecis. visum  predicavit. Et oratione in Sabbatum sanctum, ut hinc 
etiam perpetuam in Damasceno doctrinam animadvertas, id idem asserit : Αὐτὸς δὲ 
τῶν πονηρῶν τὰ σχῦλα, τοὺς ἀπ᾿ alüvog θανόντας κεχληρονόµηχεν, ἁπαλλάξας τούτους ὅσοι τῷ ζυγῷ τῆς 
ἁμαρτίσς χατείχοντο' ἐν γὰρ ἀνόμοις χαταλεχθεὶς τὴν εὐνομίαν ἐφύτυεσε" τῶν δὲ ἀπε.ούντων τὸ 
σπέρμα γἐγονεν εἰς ἀπώλειαν, xal πένθος τῶν ἑορτῶν ἀντηλλάξατο, xal θρήνους ὑμνῶν ἀντήχησεν ἡμῖν δὲ 
φῶς ἐκ σχότους ἀνέτειλε, xal ζωὴ προῆλθεν ἐκ µνῆματος, xai ἐξ ἄδου πηγάξει ἀνάστασις, xai χαρα, xaX 
θυµηδία, xai ἀγαλλίασις. Ipse autem improborum istorum preddm, eos nempe qui ab initio 
seculorum mortem obierant, velut hereditatem adeptus est, quicunque peccati jugo detenti 
fuerant, liberans. Inter iniquos enim reputatus, &quitatem produxit, et factum est semen 
inobedientium in perditionem, festisque eorum in luctum commultatis, planctus pro hymnis. 
resonuit. Nobis autem luz e tenebris est orta, vita emonumento provenit, resurrectio ab in- 
feris promanavit, gaudium, inquam, animi voluptas, et exsultatio. 


XXXI. Et hec opinio non Damasceni modo, sed aliorum etiam multorum eorumque pro- 
batissimorum in Eeclesia doctorum videtur fuisse. Ne omnes hic recenseam, et qua alibi 
fuse pertractavi, hic repetam, videsis Ireneum lib. 1v, c. 45; Clementem Alexandrinum lib. 
H et Iv Stromatum ; Jobium monachum apud Photium in Bibliotheca; Anastasiam Sinaitain 

ust. 3; Theodorum Studitam Orat. catechet. de Pascha ; Theodorum Abucaram quest. 12; 
roclum patriarcham Constantinopolitanum, Orat. de resurrectione, ex quo sua transcripsit, ut 


14 LEONIS ALLATII 111 


fere solet, Damascenus, inquit: ᾿Ανάστασιν µεγαλοφώνως ἀνυμνεῖ ὅτι Ev αὐτῇ τοῖς ἐξ divo; διχµ- 
αλώτοις γέγονεν ἄφεσις, xal τυφλοῖς ἀνάβλεφις ^. ΠΕδΙΙΥΓΕΕΙΙΟΠΕΠΙ hymnis celebrat, quoniam in ca 
vindicati sunt in libertatem ti, qui a seculo detinebantur captivi, cecisque restitutus est visus. 
Et omnium apertissime Eustratius Ecclesio Constantinopolitane presbyter, tractatu vere 
aureo, de animabus post hanc vitam, an aliquid operentur, et an suffragia pro mortuis 
utilia illis sint. Verba quia non omnibus ita in promptu sunt, apponam : Ανοίγονται δὲ cot φόδῳψ 
πύλαι θανάτου. Πνλωροὶ δὲ ἆδου ἰδόντες os Entr av, χαὶ ὃηλον Ex τούτου, ὡς εἰς τὰ χατώτερα µέρη τῆς γῆς 
αἱ Φυχαὶ χεκρατηµέναι τῶν πάντων σαν * ἅσπερ καὶ ἀνέσπασεν 6 Κύριος xal ch, ἡμῶν, Üaváctp πατῄσας 
τὸν θάνατον, xal τὰς πύλας τοῦ ἆδου συνέτριφεν. "0θεν xat ἐπισημαίνεται ὁ εὐαγγελιστὸς, ὡς πολλὰ τῶν 
ἁγίων τῶν κεχοιμημένων ἀνέστη σώματα, χαὶ ἐνεφανίσθησαν πολλοῖς. Ἰδοὺυ, ἐνερανίσθησαν, εἶπε. Καὶ 
εἰ τοῦτο τότε Υέγονεν, εὔδηλον ὅτι xal νοῦν ἐμφανίζουσιν. ᾿Απὸ τότε γὰρ ἀργὴν εἰληφυῖαι τῶν ἁγίων αἱ 
ψυχαὶλ, τὸ αὐτὸ ποιεῖν ob παύσονται µέχρι τῆς συντελείας. Καὶ τὸ μὲν ἀπολυθῆναι τὰς φυχὰς ἐκ τῶν 
ζοφερῶν καὶ κατωτάτω τόπων, οἵτινες xal εἰσὶν οἱ τόποι ἐχεῖνοι, περὶ πασῶν λεχτέον τῶν Φυχῶν, διά τὸ 
εἱρηκέναι τὺν κορυφαῖον τῶν ἁποστόλων * εδιὸ καὶ τοῖς Ev φυλακῇ πνεύµασι πορευθεὶς ἐχήρηξε. » Τὸ δὲ 
ἐμφανίσαι περὶ τῶν ἁγίων µόνον, οὐχὶ δὲ περὶ πάντων ὁ εὐαγγελιστῆς ἀπεφήνατο. Εἴτε δὲ xai τῶν πρὸ 
πολλοῦ τελευτησάντων ἁγίων ἐστι τὰ σώματα, εἴτε τῶν πρὸ ὀλίγων ἑτῶν, ) xai μᾶλλον τῶν προσφάτως 
ἁποθανόντων * ὃ xaX ἀληθέστερον εἶναί uot φαίνεται, διὰ τὸ εἰπεῖν, ἐνερανίσθησαν ἵνα τὸ τῆς µνίμης 
LT καὶ τὸ γνωρίζεσθαι ὑπ ἀλλήλων σηµαίνῃ. τοῦτο ἴσασιν, οὗ πάντες, ἀλλ᾽ οἷς, ἑδόθη ἰδεῖν, etc. 
Tibi vero cum tremore aperiuntur mortis porta, et inferorum janitores, te conspecto, timore 
perculsi sunt. Hinc manifestum fit, in infimis terre partibus omnium animas detentas fuisse, 
quas Dominus Deus noster morte mortem conculcans, confractis inferorum januis, extrazit: 
quare et evangelista refert multa sanctorum, qui obdormierant, corpora resurrcrisse, multis- 
que apparuisse. Ecce, apparuerunt, dixit. Et. si id tum actum est, manifestum remanet, nunc 
quoque apparere. Ab eo. namque tempore cum sanctorum anime |XIX] οαρίδδεπέ, ad fmem 
usque mundi id idem peragere non desistent.. At liberatas animas a caliginosis illis, et infimis 
locis, quicunque illi sint, de omnibus animabus asserendum est : cum princeps apostolorum 
dixerit : Quare et his, aui in carcere erant, spiritibus accedens praedicavit. ÁApparuisse vero 
de sanctis solummodo, non de omnibus, ecangelista affirmavit. Verumtamen, sive qui jam multo 
ante obierant, eorum corpora fuerint, sive ante paucos annos, sive potius tunc recens defun- 
ctorum, quod mihi verius videtur, cum dixerit apparuerunt ut recentem memoriam, et mutuam 
cognitionem ποίαγοί, id. sciunt. non omnes, sed quibus datum est cognoscere, etc. Nec ab his 
diversus videtur Gregorius Nazianzenus Orat. in Pascha. Imo Grecorum Ecclesia eamdem 
opinionem videtur amplexa, cum eat seepissime inter officia in libris ecclesiasticis ad fastidium 
usque inculcet, ut ipse in recensione dictorum librorum adnotaveram : ubi loca omnia, quee 
huic opinioni favere videbantur, in unum recollegi, et dicta Patrum id idem affirmantium, uti 
potui, in meliorem sensum traduxi. Quare hic frustra locum etiam ex Epistolis Petri recen- 
Serem. Non cst itaque verendum, quod valde timet Suaresius, ne Damascenus su& loquatur 
doctrina; contraria; cum axioma laudatum, ordinariam Dei, ut theologi dicunt, potentiam 
statuat ; qut? vero de Trajano, οἱ Falconilla regeruntur, absolutam commendent. Caven- 
dumque cst ne, hac eadem ratiocinatione Damascenum, non oratiunculam pro defunctis, 
sed multis aliis, ae praecipuis ipsius monumentis exspoliemus, in quibus constans hec ser.- 
tentia, ac toties repetita de multorum ab inferis evocatione comperitur, quam ipse demum 
in hac oratione fusius confirmare voluit: ne vel desidiosi de illius operis auctore dubitarent. 
Quas demum Christus ab inferis animas eduxerit, et quaenam fuerit illa apud eosdem a tot 
Pawibus asserta predicalio, et an una cum justorum animis impiorum quoque evaserint, 
externam salutem consecuturam, cum preter institutum meum sit, et alibi, ut jam dixi, pluri- 
bus pertractaverim quemadmodum et de historiis Trajani, et Falconillee, que tantopere, sed 
in recentiorum scriptorum Grecorum monumentis inculcantur, exploret, qui volet. Mere 
fabulie sunt, et nuge, mihi crede. 

XXXII. Nogarola judicium de oratione « pro defunctis. » — Ludovicus Nogarola in 
hujusce orationis, quam ipse in Latinum verterat, Prefatione ad Clementem VII, scribit : 
Tametsi nolim quempium suspicari, hoc ipsum non cere fuisse Damasceno ascriptum, eo quod 
Machabaeorum historia plurimum innitatur, quam in volumine De fide orthodoxa, quod 
legitimum esse Damasceni omnes censent, in sacrorum librorum numero non reponit. Nam si 
quis utrumque studiose ac diligenter pertractabit, videbit procul dubio simili oratione factum 
esse, ac stylo, alque ad magni Dionysii Areopagite elocutionem, cujus etiam gravissimum 
plerumque. testimonium adducit, prorime accedere. Oppositioni de libris Machabeorum 
Nogarola ipse non respondet, et respondere debuerat; eoque libentius, quo illa levior 
judicabatur, ut orationem Damasceno non cogeretur abjudicare, quando illam tanquam 
Damasceni summo pontifici divendit. Quare neque nos respondebimus. Respondeant, qui 
eum Nogarola una sentiunt. Quis vero absque stomacho, et equo animo ferret utrumque 
opus, de fide nempe orthodoxa, et hoc de defunctis, sirnili oratione, ac stylo, atque ad 
magni Dionysii Areopagit,e elocutionem proxime accedere? Libri De fide orthodoxa graves 
sunt, divini sunt, non sunt elingues, assurgunt quandoque, et nutantem excitant, et heerentetn 
firmant, et adversarium, quam evidentissime, et admodum robuste concutiunt. Sed quid hec 
ad areopagiticam majestatem, dignitatem formarum, granditatem elocutionis, compositionem 
nominum, celsitudinem sententiarum? Grandis est, et sublimis, et eloquens, dummodo ad 
Dionysium non referas, Damascenus: si cum eo compares, quamvis valide et acute, repit tamen, 
et, ut in scholis, fluit, et docet. Quare in hoc judicium Nogarolae c&ecutit omnino. 

XXXIU. An sit vere Joannis Damasceni. — An vero oratio illa Damasceni sit, frustra in re 


4 


116 PROLEGOMENA 116 


incerta quierimus. Quod ipse alias de hac eadem in examine Graecorum iibrorum ecclosiasti- 
corum enuntiavi, hic habeto. Post enim loca Damasceni, tum in libris De fide orthodoxa, tum 
in hae de defunctis Oratione exposita, hec subdidi : Verumenimvero sermo ille, nescio |XX] 
quid mihi semper subolevit, el, ut verum fatear, nunquam Damasceni fetum legitimum ezxisti- 
mati ; sed, ut alias sepe contingit, a nebulonibus, ut gratiam ac pondus orationi tanti Patris 
somine adderent, Damasceno fuisse appictum. Quod dummodo a Damasceni operibus erro 
fon es, facillimo negotio persentisces. Levis est in primis, ac nugaz hic auctor, qui de gravis- 
simis rebus agens, quasi per saturam ludens, carmine et prosa, nullo dicendi fine orutionem 
omnem infarcit. Dictio ilii, ac modus , si recte consideres, vilis, et e trivio hiulca, languida , 
affectata, puerilis, et a Damascenica mirum quantum diversa ; qua licet oratoriis flosculis, et 
accurata exponendi forma non luxuriet, fluit tamen ino[fensa, sui facilitate decora, contentu 
gravis, sententiarum. pondere clara, severa, equalis, divina. Versus Damasceni , cum alias 
elegantissimi sint, selectis semper verbis nitidi, quantitate syllabarum semper. commodi, erro- 
ribus semper innoxii : hi, qui tn isto sermone leguntur, si numerum (tantum syllabarum demas, 
semper incompti, ae rustici, in ipsa tantum deformitate conformes. Ad hoc probandum, nul- 
lum argumentum erit validius ipsa lectione. Lege, si potes, sine fastidio : per te tantum, nullo 
alio duce, me vera fateri cognosces. Adde etiam qua tradit Arcudius de hac eadem oratione, 
de purgatorio contra Barlaam de historia Trajani tractans : Damascenus non nulla ratione est 
culpandus. Que enim audiverat, sincere scripsit, fidem adhibens his que dicebantur pro pic- 
(ate, non diligenter examinans, neque inquirens scire veritatem. Et hec quidem fatemur, st, 
eratio de dormientibus est germana Damasceni. Sin minus , non est. difficile fateri non esse 
ipsius. Potest enim aliquis esse Joannes et Monachus, et ex civitate Damasci ; non tamen 
ille Mansur, ille scholasticus et summus theologus. Qui vero adaptavit discipulum senis his, 
qui in inferno perpetuo puniuntur una cum dicite juxta parabolam et historiam justi Lazari , 
tero Damasceno contrariatur. Is enim in septimo capite secundi libri theologicorum ait : Quod 
est hominibus mors, hoc est angelis casus. 5i igitur aliquis angelus, postquam cecidit, unquam 
salvus factus est; salvus etiam fuit homo exsistens in. profundo inferni, quo in loco degunt 
gentiles et infideles una cum demonibus. Nam sanctus inquit, Post lapsum non est ipsis pani- 
tentia, quemadmodum meque hominibus post mortem : et hoc illud est quod ait Scriptura di- 
tina : « In inferno quis confitebitur tibi? » scilicet nemo. Pseudo-Damascenus vero ait : In 
inferno omnino facta est confessio. Preterea dicit. salvasse eos qui crediderunt. Quis igitur 
igne si comburatur, non crederet ? Propterea admirative ait, illud dici cum interrogatione 
pauci salvabuntur? quasi dicat multi et infiniti salvantur ; cum tamen contrarium sacri 
doctores fateantur, ut, Evangelio attestante, « multi quidem vocati, pauci vero electi; » et 
« angus(a porta, εί arca est via. » 

XXXIV. De dialogo contra Manichaos. — Dialogum contra Manichaos sub nomine Dama- 
sceni saepius, 8c varia interpretatione editum, incerli auctoris esse aflirmavil non nemo; 
quod in Pinelliana bibliotheca sine nomine auctoris, vel sub anonymi nomine legeretur ; sed 
quam futili argumento ! Quid enim refert, si transcriptor, aut amanuensis, nomen auctoris 
in fronte libri non posuit? In aliis codicibus, illisque antiquissimis, et ορ notae nomen 
illud habetur. Orationem Demosthenis Pro corona sepius in codicibus etiam óptimis sine 
nomine, quemadmodum Aristotelis libros De physica auscultatione , et Platonis dialogos, et 
innumera alia intuitus sum. Eruntne propterea et Demosthenis oratio, et libri De physica 
auscultatione Aristotelis , et dialogi Platonis spurii? et alium eorumdem scriptorem expisca- 
bimus ? Nefas. 

XXXV. Billius, notis in hunc eumdem dialogum, dubitasse videtur. Permirum namque illi 
est, Damascenum de supplicio tam demonum , quam impiorum bominum ita sermonem ha- 
bere , quasi poenam duntaxat damni , ac non item sensus in. iis agnoscat, atque ignem illum 
vindicem tropice solum accipiat. Huc enim spectant heec verba, χόλασις ἐχείνη οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, 
εἰ yh πῦρ ἀστοχίας τῆς ἐπιθυμίας. Poena illa nihil est aliud, quam igni frustrate cupiditatis. Sic 
vertendum est, non ut quidam vir alioquin doctissimus, ignis inordinate ac immoderata con- 
cupiscentic. Huc item illa, que mox sequuntur : Ἐπιθυμοῦντες οὖν, xat uf) µετέχοντες τῆς ἐπιθυ- 
μίας, πυρὸς δίχην ὑπὸ τῆς ἐπιθυμίας καταφλέγχονται ^. Concupiscentes itaque, nec obtinentes que 
concupiscunt, ad instar ignis a concupiscentia comburuntur. Ubi ex his |XXT] πρὸς δίκην, in- 
telligi datur, auctorem vocabulum ignis improprie accipere. Atque etiam infra de eadem re 
agens, hanc unam damnatorum ponam constituit, nempe Θεοῦ pij µετέχειν. Sic enim loquitur. 
Ἔστι δὲ ἡ μὲν μετοχὴ θεοῦ τρυφὴ, ἡ δὲ ἀμεθεξία (vitiose namque legitur, ἀνεξικαχία) αὐτοῦ κόλασις ; 
Quemadmodum paulo post poenam diaboli hanc esse, στερηθῆναι τῆς ἀῑδίου τρνυφῆς. Denique 
etiam de damnatis rursum loquens his verbis utitur : Οἱ ἁμαρτωλοὶ πενθοῦντες τὴν ἁμαρτίαν, xal 
μὴ ἔχοντες τὰς Ola; τῆς ἁμαρτίας, ὡς ὑπὸ πυρὸς καὶ σχώληχος κατεσθιόµενοι χολάζονται’ τί γὰρ καὶ xóla- 
σις, εἰ pd] τοῦ ποθουµένωυ στέρησις; quibus liquido patet hune auctorem , impiorum penam in 
animi tantum cruciatu ponere, non autem in corporis etiam dolore; quod quidem Billio su- 
spicionem affert , Damasceni hunc librum non esse. Nam ille et lib. 11 Orthed. fidei , cap. &, 
apertissime tradit, diabolo, atque iis, qui ipsum sequuntur , paratum esse 15nem nunquam 
exstinguendum, sempiternumque cruciatum : et in fine ult. cap. lib. 1v, tum demones, tum 
impios et sceleratos homines, eeterno igni tradituin iri, ait. Deinceps forsan, re melius consi- 
derata, mitius agit. Aut certe si hunc dialugum Damasceno asserere volumus,dicemus eum,qui 
a locis supra a me citatis penam sensus precipue constituisset, hic damni ponam duntaxat 
commemorandam duzisse. Alioquin enim impium hoc dogma, quod sensus penam damnatis 


)iT LEONIS ALLATII ' 1149 


e.cimit. cum innumera Scripture sacra testimonia perspicue refutant , tum veterum omnium 
Patrum consentiens doctrina semper explosit, ac rejicit. Quo  detestabilior est eorum impie- 
tns quos hac nostra prodigiosorum errorum feracissima, perindeque miserrima tempestate, 
3dem non modo sentire, sed etiam tum ore, tum scripto profiteri non pudet. 

AXXVI. Damasceno asseritur. -- Verumtamen cum dialogum hunc, et sententiis, et 
oratione adamussim Damascenicis concinnatum, et per omnia Damascenum nobis, quem- 
admodum et reliqua illius scripta referre videam, Dillianis objectionibus satis erit, si quae 
ipse tantopere exauget impedimenta, quominus ei dialogus ascribatur, non aliena esse a 
Damasceni doctrina, aliorumque sanctorum Patrum, sed paucis demonstravero. Ea nec 
tanti fecerat ipse Billius, ut propterea dialogum non dignum Damasceno existimaret : Uf- 
cunque sit, ait, elegans et arguta, atque erudita «st. hec disputatio, dignaque plane 
Damasceni nomen proferat : nisi fortasse illud, de quo aliquid adnotatum est, quominus 
ei dialogus ascribatur, impedimento sit. At impedimento non est. Qua hic de primo et uno 
principio adversus Manichaos non minus solide, quam pie disputantur, iisdem fere verbis, 
et sententiis in libris De fide orthodoxa comperies. Ne omnia huc traducam, que de igne 
et penis damnatorum, ut quam sit inane Billianum impedimentum comprehendamus, 
examinanda solummodó nobis sunt. Poen damnatorum sunt penna damni, et poena sensus. 
Non moror. Alii tamen tertiam addunt, vermem, non corporalem, quia sicut vermis pungit 
et corrodit, sic remorsus conscientie, ut ipsi dieunt, pungit, lacerat et affligit. Ali, ne 
pessima desint, quartam , aspectum semper presentem Luciferi, aliorumque deemonum, 
acresque ditferentium contumelias. Quidquid tamen sit, cum in peccato sit aversio ab 
infinito bono, necesse est penam subsequi , sed infinitam; 3jamni, dum infinitum bonum 
amittitur : sit vero et conversio ad bonum finitum ac nutans, pro conversione illa, que 
finita est, poena quoque finita debetur, que sensus nuncupatur. Sed quia delinquens re- 
missione se privat, immotusque adheret; ideo pena illa in infinitum extenditur, que 
quamvis non respondeat culpe quantitati, respondet tamen irremissibilitati ipsius. Quare 

uplex erit poena, altera damni, altera sensus. De pcena damni in hoc dialogo apertissima 
testimonia sunt; de pcena sensus, nulla. Quid inde? Ergo Dialogus iste Damasceni non erit? 
Non omnia simul edicenda sunt. Nec Billius cum ratiocinatur, multa silens reprehenditur 

uod non omnia dixerit. Satis est, si necessaria non omiserit, vel pro argumento rei verba 
ecerit. Agit cum Manicheis Damascenus, qui Deo vitio vertebant, quod angelos, homi- 
nesque produxisset, quos sciebat defecturos : et postca illos puniret. Respondet Damasce- 
nus, poenas demonum et damnatorum nulla ratione esse a Deo;sed illos sibi ipsis eas 
delinquendo procurasse, et postmodum dum continuo concupitis frustrantur, continuo quo- 
que torqueri. Sed ait cruciatum illum nihil aliud esse, quam (XXII] frustratam cupiditatem. 
Jta est. Sed poenam culpie respondentem, et potissimam, et maximam posuit : infinitam 
nempe ex se, quando altera aliunde habeat infinitum. Qua, vel sola Manichaorum obje- 
ctioni respondet. Carere namque visione divina est poena omnium gravissima, et major 
uacunque alia pena sensibiii. Augustinus: Alienari a regno Dei, carere magna multitu- 
ine dulcedinis Dei, tam grandis pana est, ut nulla possint ei tormenta, qua novimus, com- 
parari. Chrysostomus : Nonnulli imperitorum sibi satis esse putant. et optabile videri, si ge- 
henna tantummodo careant : ego autem multo graviores gehenna dico esse cruciatus, remo- 
veri et abjici ab illa gloria. Pone mille gehennas, et mille cruciatus, nil tale, quale a gloria 
excedere, et a Deo odio haberi, et audire: « Ite, maledicti.» Hoctantumgenerat cruciatum, quod 
si nulla extrinsecus pana torqueret, hec sola sufficeret: omnes enim gehennae superat cruciatus. 

XXXVII. Etsi quis dicat in hoc eodem dialogo meminisse ignis, 4159 poena sensus videtur 
esse; respondebit Billius, auctorem vocabulum ignis improprie accipere, cum alibi Dama- 
scenus damnatorum ignem, qua illi puniuntur, dicat esse inexstinguibilem. Miror sane 
Bilium in doctrina Damasceni adeo versatum, hec de Damasceno proferre. Licet enim 
Damascenus De fide orthodoxa, lib. n, cap. 4, scribit damnatorum ignem esse inexstingui- 
bilem, et erueiatum eternum; in ultimo tamen capite lib. rv, in quo quis sit iste ignis, 
ex professo tractat? apertissime fatetur ignem praeparatum diabolo, et ceteris impiis, licet 
ieternum, non esse tamen neque materialem, neque nostro similem ; Kat παραδοθήσεται ὁ διά- 
6512;, καὶ oi δαίμονες αὐτοῦ, καὶ ὁ ἄνθρωπος αὐτοῦ, fjvouv 6 'Avzlyptotoc, καὶ οἱ ἀσεθεῖς, xat οἱ ἆμαρ- 
τωλοὶ sl; τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον, οὐχ ὑλικὸν, οἷον τὸ παρ ἡμῖν, ἀλλ᾽ olov εἰδείη ὁ θεός: Ac diabolus, et ipsius 
demones, et ipsius homo, hoc est Antichristus, et impii ac flagitiosi homines in ignem eternum, 
non materia instar. hujusce nostri constantem, sed qualem Deus novit, conjicientur. Quid hic 
clarius dici potuit? annon idem auctor est, qui in hisce libris et dialogo sihi consona loquitur? 

ΧΧΧΥΙΗ. Multi pie Damascenum explicant, non negasse ignem; sed ignem illum talem 
esse operationibus, qualis est ignis apud nos. Siquidem magnum est inter hunc et illum 
discrimen: hic exstinguibilis est et lucidus, consumens ea, in que agit, et in spirituales 
incorporeasque substantias non habens actiones: ille seternus est, inexstinguibilis, te- 
nebrosus, et lucem nou diffundens, nec consumens corpora, nec equa ratione omnes 
reque puniens. Bene ergo dixit Damascenus, damnatos cruciari δίχην «vpóc* cum ignis ille 
non sitin omnibus nostro similis : neque propterea asserendum est eum ibi improprie 
j5nem accepisse. Quamvis enim certum est animos puniri igne; modum tainen punitionis 
putabat ille, latere omnem hominem, cui Deus non. revelavit. Ideo namque poni corporeum, 
quia post resurrectionem damnatorum corpora afflicturus est, Nunc vero animos cruciari 
epprehensione mali futuri, considerafioneque, atque timore ignis futuri ignescere : et hoc 


149 ' PROLEGOMENA. 450 


uidem plus, aut minus pro majori minorique cruciatu, ad quem se sciunt adjudicatos. 
Quemadiodum enim beatorum premium, antequam illi corporibus uniantur, est in gaudio 
rei de divina visione, et gaudio spei (ita enim loquuntur theologi de corporis glorifica- 
, lone), sie et poena reproboruin est vehemens tristitia de amissa visione divina, et vehemens 
limor de futuro corporis supplicio. Et ignis hic mente tantum conceptus, vehementerque 
futura corporis exustione anunos absens affligens, post reassumpta corpora, vere corpo- 
reus cum sit, vere corpora exuret: sic etjam dicunt ignem spiritus comburentem per 
similitudinem οἱ adaptationem dici ignem : dolor namque illorum spiritualis non potes 
aliter exprimi, nisi per ignem. Et sicut spiritus beati suum finem consequentes, nec in 
alia re corporea se delectantes, per similitudinem dicuntur et videre, et refici, quee corpo- 
rea sunt : pari ratione et demones a fine, quo sumine perficerentur, separati, non in ali- 
qua re corporea, sed per similitudinem ignibus ardere, et fetoribus affligi, que corporea 
sunt, dieuntur, et in amissione, et privatione sui finis, moerore, doloreve excruciantur. 
Hinc non recte Billium a Damasceni operibus, dialogum hunc rejicere, mihi persuadeo, 
et alii sibi persuadebunt, si qua hic referuntur eum aliis Damasceni scriptis conferant, et 
rem accuratius [XXIII] expendant. Eoque potissimum, quod videam ab antiquis Dama- 
scenum contra Manicheos calamum strinxisse assertum. Canone in dictum Damascenum 
4 Decembris, ode 1, Tropar 2»: θερμῶς ἑστηλίτευσας τῶν δυτωνύμων τροφίμων τοῦ Μάνενιος τὸν 
βλάσφημον ἁἀσέθειαν, νοθεῦσαι πειράσασαν τὴν Ἐκκλῃσίαν Χριστοῦ , λόγοις τε xai δόγµασιν ὀρθοῖς, w 
Ἰωάννη, οἵσπερ συντέθειχκας: ΑεγΙίεγ oppugnasti nefandorum Manetis alumnoruin blasphemam iw- 
pietatem qua conata est Christi Ecclesiam seducere, orationibus , et dogmatibus rectis, quibus, 
o Joannes, scripta tua insperscras. 

XXXIX. Delibro de luresibus. — Damascenum de heeresibus scripsisse, nullus dubito, cum 
ipse se de illis scripturum post philosophicas tractationes Pravfatione ad Cosmam Majuma 
episcopum proniittat : Εἶτα τούτων ἐχό-ενα τῶν θεοστυγῶν αἱρέσεων συντάξω τὰ φληναφήματα, ὡσα- 
vh» τὸ ψεῦδος ἐπιγινώσχοντες, πλέον τῆς ἀληθείας ἐξώμεθα ' Mox autem hercsum, quas Deus odio 
habet, nugas uno volumine comprehendam, ut. cognita falsitate, veritatem arctius amplecta- 
mur. Attamen libellus hic de haeresibus illius non esse, non levi argumento convinci potest. 
Scribit enim in Aerianis, Aerium, cum ipse scriberet, vitam tentare; sed non potuit, qui 
Epiphanii etate erat, usque ad Damasceni tempora vitam producere. Quare Billius, in notis 
asserit, vel hiec. verba ab aliquo assuta fuisse, qui ea fortasse ab Epiphanio accepit. Nam is 
heresi 76, qua est adversus Aerianos, de eo loquens his verbis utilur , ὃς xaX δεῦρο ζἡ iv 
σαρχὶ, xal περίεστι τῷ Bip * Qui adhuc vivit in carne et superstes est , vel per Aerium, Aerii cr- 
rorem iutelligi. | 

XL. Quid porro pluribus opus est ? quando pars prima hujus libelli ad Nestorianorum 
hzeresim Damasceni non cst, sed tota verbatim, vel ab ipso Damasceno, qui suo De heresibus 
prefixit, vel ab alio Damasceno apposita, ut absoluta haresum historia sine aliorum librorum 
emendicatione haberi possit, ab Epiphanii Ancyroto exscripta est. Quod reperi postmodum 
animadversum ab eruditissimo Frontone Ducao in notis. Primum animadverti nihil aliud 
hunc librum continere, quam epitomen heresum in Panario Epiphanii refutatuarum, quam 
ipsam epitomen duobus locis offendes in editione Greca Basiliensi ejusdem Epiphanii 1544, 
pag. 2, et pag. 519. Cum vero tantum octoginta heresum  enumerationem , usque ad. sua 
tempora deduxisset Epiphanius, alias consequentes attexuit Damascenus, α Nestorianis initio 
ducto usque ad Mahumetanos. 

XLI. Quamobrem, cuni precedentium textus Grzeeus ab Epiphanio peli possit, ea tantum, 
qua a Damasceno sunt edita, Grece edi curavit Ducieus, que vero in Perionii interpreta- 
lione deerant, Graece et Latine : tum si quid occurrerat, dum interpretationem Latinam cum 
auctoris verbis contulit, illud notis inspersit, quibus et varias codicis utriusque excusi, atque 
manuscripti, leetiones censuit indicandas. Id idem non in dissimili argumento alii quoque 
prestiterunt. Priora namque aliorum studio concinnata ac disposita, ut erant, operibus pra 
dgentes suis, ipsi postea, que ad sua usqüe tempora contigerant, attexentes, unum abso- 
lutum;jue opus posteris reliquere. Quod in Chronologis usu venisse sepius compertum est. 
Hinc Damascenica ab Epiphanianis sejunges. Ipse tamen haud dubito, compendium 
hoc ab Epiphenio et alüs, qui de hceresibus  seripserunt, Damascenum concinnasse. 
Ipse siquidem aperte fatetur nihil de suo, sed otnnia ex Patrum. scriptis hausisse, cap. 2 : 
Ez τοιγαροῦν, ἐμὸν μὲν οὐδὲν, τὰ 0b σποράδην θείοις τε xai σοφοῖς ἀνδράσι λελεγμένα συλλἠ- 
θ6ην ἐχθήσομαι' Nihil porro meum dicam, verum Tue sparsim a divinis εί eruditis viris dicta 
sunt, in unum congesta compendio disponam. Colligitur preterea ex Indice August. subsell. 2, 
Fheolog. : Joannes Damascenus de haeresibus , sumptus ex Epiphanio, Theodoreto , Timo- 
theo, Sophronio archiepiscopo llierosolymitano. Et ex codive Vatic. 1182, in quo habetur, 
Ἐτιφανίωυ ἀρχιεπισχόπου Κωνσταντίας τῆς Κύπρου * xavà δὲ τινας τοῦ Aapagxmvou, περὶ αἱρέσεων Ev 
σωντόμῳ p' xai ὅθεν ἤρξαντο, χαὶ πόθεν γεγόνασιν ' Epiphanii. archiepiscopi Constantie Cypri , se- 
cundum alios Damasceni de heresibus in compendio C. unde originem duxerunt, et unde orbe 
sunt. Et ibidem postea s&que ac in Epiphanii tomis divers: hereses disponuntur, quod et 
in manuscripto codice Barberino adnotabam. Verum itaque est hoc heresum coinpendium, 
pro majori sua parte in Epiphanio legi : verumque itidem est, inde Damascenum exscripsisse, 
assuisseque [XXIV] operi, quibus postea ex aliis multas, qu& post Epiphanium in Ecclesia 
insurrexerunt hireses addidit. 

XLH. De libro contra Acephalos, seu potius Jacobitas. — Eodcm quoque imnodo de libello 


151 LEONIS ALLATII 1*2 


ejusdem eontra Acephalos procedendum est. Multa enim in eo leges similia his, quee Leontius 
contra Acephalos scribit: ut probabile sit Damascenum ex fontibus Leontii hortulos suos 
rigasso. Vide Prefationem Canisii ad lectorem , quam lfbello prefixit. Neque in hoc libellc 
fantuin Damascenus Leontium , sed in aliis etiam aliorum sanctorum Petrum, et magni no- 
minis auctorum sententias, et capita inde avulsa pro opportunitate materie quam tractabat, 
exscribens, in propria scripta, sepissime etiam tacito nomine, retulit. Damasceni acre inge- 
filum, vivax, promptum, curiosum, vehemens, multa semper molitur, ac perficit, que post- 
ea ut firmiora, ornatiora, desiderabilioraque domo exirent, dictis ac sententiis Patrum 
tondecorat. Id nec ipse de se negavit, qui se apiculam imitari seribit : Elsa τὸν τῆς πλά- 
γῆς ὀλέτειραν, xax τοῦ ψεύδους ἑλάτειραν, ὥσπερ κροπσωτοῖς χρυσοῖς τοῖς τῶν θεοπνεύστων προφητῶν xal 
θευδιδάχτων ἁλιέων. xaX θεοφόρων ποιµένων τε xal διδασχἁλων λόγοις χεχαλλωπισμένην, περιχεχοσµηµέ» 
vr» ἀλήθειαν dv θεῷ, χαὶ τῇ αὐτοῦ ἐχθήσομαι χάριτι.... ἐρῶ δὲ ἐμὸν, ὡς ἔφην, οὐδὲν, τὰ δὲ τοῖς ἐχχρί- 
«ot; διδασχάλὼων πεπονηµένα elc Bv συλλεξάµενος, ὅση δύναµις αυντετμημµένον τὸν λόγον ποιῄσοµαι, Atque 
ita demum errori exitium afferentem, ac mendacium propulsantem veritatem , prophetarum, 
qui divinitus af[lati fuerunt , et piscatorum quos Deus edocuit , et divinorum pastorum ac 
doctorum sermonibus, tanquam fimbriis aureis ezornatam, Deo, ipsiusque gratia mihi favente - 
litteris mandabo. Et : Nihil porro, ut jam dizi , meum afferam : verum qua a prastantissi- 
mis quibusque magistris elaborata sunt , in unum colligens , quoad ejus fieri poterit , brevem : 
et compendiosum sermonem faciam. Quis doctrinam sic exornatam , prudenterque fundatam 
tuto, secureque, ac apertis ulnis exceptam, in interiores mentis, cordisque partes non figat? 
Hoc est vere, sancteque scribere. 

XLIII. De affectis amasceno epistolis. — Plures item sub Damasceni nomine epistolas, 
iani virtutis hostes confinxerunt, que postmodum non sine miraculo falsitatis. convictee 
auctorem prodiderunt. Fraudem, et technas Leonis Isauri sic exposuit Joannes Hierosoly- 
mhitanus in ejus Vita: Ὁ βασιλεὺς παρήγγειλεν αὐτοῖς τὸ τῆς εὐσεθείας πρόσωπον περιθεµένοις, διὰ 
σπουδής ποισασθαι, χαὶ διαλαλιὰν θέσθαι οἰχειόγραφον εὑρέσθαι τοῦ Ἰωάννου ἔἐπιστολήν. "i δὲ τῆς χαχίας 
ὑπασπισταὶ οὐκ ἀνῆχαν πάντα χάλων χινοῦντες, τὸν δόλον ὑποχρυψάμενοι, xat ἀναζητοῦντες ὃ προσετάγη- 
σαν, ἕως εὑρόντες τῷ βασιλεῖ ἐνεχείρισαν. Καὶ οὗτος δὲ προσχεχληχώς τινας τῶν ὑπογραφέων αὑτοῦ τῶν 
τοῦ Ἰωάννου γραμμάτων, προετίθει τοὺς τύπους εἰς µίμησιν, τόν τε τῆς Γραφῆς χαρακτΏρα ὅσον ἐν δια- 
vola, χαὶ ὅσον &v λέξεσιν. Ebpsv οὖν τοὺς εἰς τοῦτο ὑπηρετήῆσοντας ἰχανοὺς, xai δη χελεύει, ὡς ἐχ τοῦ Ἰωάν- 
νου πρὸς αὐτὸν 6h τὸν δυσώνυμον βασιλέα ἐγχαράξαι γραμμµάτιον τυιοῦδε τοῦ σχοποῦ ἐχόμενον ' Imperator, 
accersitis quibusdam sententie sue participibus , precepit eis , ut assumpta pietatis persona, 
magno studio, variisque commentis curarent, ut epistola Joannis, quam manu sua scripserat, 
inventa sibi redderetur. Ministri ergo, et propugnatores impietatis , parentes diclo regis, 
nullum non dolum sub pietatis specie exco itabanit , donec inventam offerrent. Porro igno- 
miniosus rex convocat notarios, et epistolarum Joannis exemplaria proponens quarit , si 
scripture characterem, tam in verbis, quam sententiis imitari possint. Qua in re εί invenit 
sibi morem gerentes, et quod scriberent epistolium ad eumdem, in hunc modum se habens. 
Et hec quidem tanquam a Joanne ad Leonem fingitur. Sunt et alie, quas ab eodem, dum 
Byzantii moraretur, ad Saracenorum principem mitti dicuntur, et pluribus modis false depre- 
henduntur : quod tempore Theodosii , cum tum nullus esset Damascenus : quod a Byzantio, 
in quó nunquam fuerat: quod ad principem Saracenorum , qui tunc omnino latebant : et 
quod referantur in gestis Damasceni nullius apud cordatos homines auctoritatis, sed multis 
nominibus falsitatis damnatis. EL, ut ex earum lectione indicium de illis pronunties , eam, 
guam Vincentius refert, apponam. Scripta est ad amicos Persidis : Dilectis amicis, qui sunt in 

erside, Damascenus Joannes minimus salutem. Noveritis imperatorem robur exercitus ad 
diversa bella in nationes externas ntisisse, urbemque regiam ct finitimam hominibus vacuam 
remansisse. Quoniam ergo sapientes estis, securi venite, et victoriam vobis paratam absque 
mora viriliter obtinete. Jacobus Gretserus De prohibendis libris, lib. n, cap. 5, de [XXV] 
lisdem epistolis : Epistolas sancti Joannis Damasceni nomine ab impiis Iconomachis fictas 
extremum prope Damasceno periculum creasse , quis ignorat ? Genuinarum vero ejusdem 
epistolarum meminit auctor orationis in Dominicam orthodoxie, qus manuscripta legitur in 
bibliotheca Barberina : ᾿᾽Αφανίζεσθαι δὲ χελεύσαντος τὰ ἐν τοῖς θείοις vaolg ἐχτυπώματα, καὶ χελεύ- 
σαντος μηδομώς σέθεσθαι Χριστιανοῖς, x Δαμασχοῦ ὁ Ἰωάννης θείῳ ζήλῳ πνυρούμενος ἀπέστελλεν ἔπιστο- 
λὰς τοῖς ὀρθοδόξοις, ἓν αἷς ἐδείχννεν ἀναντιῤῥήτοις ἀποδείξεσι xal µαρτυρίαις τῆς θείας Γραφῆς, ὥστε 
ἀναγχαίως πείθεσθαι τοὺς ἀναγινώσχοντας αὐτὰς, νέµειν σέδας ταῖς ἱεραῖς εἰχόσι, xal χαταφρονεῖν τῆς χε- 
λεύσεως τοῦ τυράννου. *O μαθὼν ὁ τύραννος, ἓχ συχοφαντίας τὴν αὐτοῦ χεῖρα χοπῆναι ἑσχαιώρησεν, ἣν ὁ 
Ob; ταῖς τῆς πανάγνου Δεαποίνης λιταῖς ἀπεχατέστησεν ὑγιῆ' Cum vero pracepisset in. divinis tem- 
plis imagines aboleri, imperassetque Christianis, eas nullo modo colere, Joannes Damascenus 
dicino zelo succensus, Orthodoxis mittebat epistolas, in quibus demonstrationibus expugnatu 
difficillimis et testimoniis e sacra Scriptura , adeo ut necessario persuaderentur lectores, 
imagines in. veneratione. habendas. demonstraret, negligendaque tyranni. jussa. Hoc cum 
audisset. tyrannus, compositis calumniis, ejus manum abscidi precepit , quam. Deus illi san- 
ctissime Domine precibus sanam restituit (a). 

XLIV. De historia Barlaam et Josaphat. Historiam de Barlaamo, et Josaphato, que habetur 
apud Vincentium in Speculo histor.,lib. xv, per cap, 64, distincta ex antiqua versione paululum 
contracta; magisque contracta &pud Petrum de Natalibus in Catalogo, lib.x, c. 114. Integraex 


(c) Apud l'etrum de Natalibus in Catalogo SS., lib. x. 


153 PROLEGOMENA. 155 
antiqua versione in Vitis Patrum ex Coloniensi editione, et apud Lipomanum, tom. V ; Surium, 
tom. VI ; Rosveidum in Vitis Patrum Orientalium, et Latine tantum inter opera Dainaseeni, et 

odum accuratius versa a Billio interejusdem opera. Damascenum scripsisse, tradit Mar- 
tyrologium Romanum 21 Novembris : Apud Indos Persis finitimos sanctorum Barlaam, et Josa- 
phat, quorum actus mirandos sanctus Joannes Damascenus conscripsit. Et Gennadius patriar- 
cha. pro concil. Florent., cap. 5 : Οὐχ ἧττον δὲ xol ὁ Ἰωάννης ὁ µέγας τῶν Δαμασχοῦ ὀφθαλμὸς iv 
tp Bio Βαρλαλμ xai Ἰωσάφατ τῶν Ἰνδῶν μαρτνρεῖ ὡδί' Nec minus Joannes magnus Damasci ocu- 
lus ἐπ Vita Barlaami, et Josaphati Indorum testimonium his verbis exhibet. Billius etsi 
leetoris non ita interesse putet, cujus ea sit, modo pia, vel lectu digna sit, quemadmodum 
revera est, verum Damasceni fetum esse affirmare non dubitat. « Nam ut omittam (ait) quod 
Trapezuntius vir natione Grecus, et magni non inter suos tantum, sed etiam inter nostros 
nominis, nion alium, quam Damascenum ejus auctorem testatur, deinde ad eam opinionem 
confirmandam illud mihi magni momenti est, quod in libris De orthod. fide, ac reliquis pene 
omnibus Damascenus multa a Basilio, Gregorio Nazianzeno, alüsque ejusdem note Patri- 
bus libenter corrogat, atque integros sepe versus, imo etiam totas periodos ab ipsis mutua- 
tur. Eodem modo jn hac quoque historia multa ex iisdem auctoribus, suppresso interim 
nomine produci animadverti, ac presertim ex Nazianzeno, ut cap. 7, 8, 10, 11, 15, (7, 20, 
94, ac plerisque aliis locis. Adde quod non solum ab illis libenter mutuo sumit, sed etiam 
inulta quoque affert ex libris De orthod. fide ad verbum transcripta, ut ea omnia qua cap. 
15, de arbitrii libertate disputat. Denique cap. 19, disputatio ea de imaginibus, que Dama- 
sceni state fervebat, in eadem sententia non parum me confirmat. Ut autem hec omnia 
pro Darmasceno faciunt, ita hanc historiam Joannis Sinait:$? minime esse apertissime convin- 
cunt. Nam eum ille Senioris Theodosii tempore fuerit, ut patet ex lib. xiu Histor. miscell. 
Pauli Diaconi, quonam pacto in hac historia, quam auctor ex India transvectam testatur, 
Nazianzenum, cujus scripta vixdum in hominum manibus versabantur, citare potuisset, at- 
que etiam eo antiquiorem episcopum, ac Valentis tempore vita functum Basilium, suppresso 
licet nomine, cap. 19, ubi de imaginibus tractat, et oap. 34, ubi Josaphat eam ad Deum ora- 
tone habet, quam ex Constitut. Basilii cap. 1, perépitue hausit? Quonam item modo Bar- 
laamum de imaginibus ad regis filium disserentépm induceret, cum ea questio nondum eo 
tempore excitata fuisset? » Hactenus Billius. ' | 

XLV. Bellarminus De scriptoribus ecclesiasticis ehm, quemadmodum et orationem pro 
defunciis videtur in dubium revocasse. Historia Barlaam, et Josaphat |XXV1| insignis etutilis est. 
Sed quia Barlaam dum instituit discipulum suum Josaphat, jubet eum. credere in. Spiritum 
sanctum ex Patre, et Filio procedentem, dubitatio exorta est, an hoc opus esse: potuerit Joan- 
nis Damasceni, qui lib. 1 De fide orthod., cap. 11, docet Spiritum sanctum non procedere 
ex Filio, sed per Filium : sed responderi potest in historia Barlaam particulam illam, ex Filio, 
videri additam ab aliquo; nam tn nova editione per Dillium castiguta non habetur, ex Filio. 
Hinc male sanus nescio quis, videtur sibi triumphum agere contra Bellarminum, et cam ra- 
tionem adeo cogentem esse, ait, ut eludi nullo modo possit, nisi abredendo ex textu verba 
illa, Filioque : quod fecisse Billium in nova editione testatur evidentia facti, εί Bellarminus 
ipse, qui ut Billii famae consulat, ne plagiarius videatur, particulam, ex Filio, videri additam 
ab aliquo nugatur. Sed nugatoris istius pessimi in Bellarminum calumnia, ex his, que infra 
dicemus, plus satis patebit. Nec diversa a Billio, οἱ Bellarinino recitat Possevinus in Appa- 
ratu, in Joanne Damasceno. Et Vossius De historicis Grecis, lib. 1, cap. 24: Sed hic aliud 
etiam in controversiam venit, An hec Damasceni historia sit genuina. Vix. videtur. Nam in 
ea jubetur filius regis credere in Spiritum sanctum ez Patre, Filioque procedentem. Quod. Da- 
masceni sententie repugnat, ut liquet ez lib. 1 De fide, cap. 11. eque video, ut. difficultati 
huie occurri queat, nisi dicamus a. Latinis ea esse addita. Sane in Billiana editione non ha- 
bentur, seu ea prater codd. veterum fidem Billius sustulerit, seu adjecerint priores. 

XLVI. Matthaus Raderus Isagoge ad Scalam Joannis Climaci, cap. 1, Billii sententiam de 
Joanne Sinaita examinat, et refellit. Nam cum in plerisque codicibus manuscriptis ea historia 
Joanni Sinaitee inscribatur, ut in Fumeei codice, quod refert Billius, et io Sfortiane codice 
63, quod notat Baronius in Martyrologio, addit Raderus Bavarice bibliothecae cod. 205, et 
Heidelbergensis 200. Nonnulli existimarunt historie illius scriptorem Joannem Climacum, 

ui Sinaita etiam audit, fuisse. Id pluribus iinprobarat Billius, ut vidimus ; et ratiocinationem 
illii ab auctoritate Pauli Diaconi, Raderus. Nam nihil deSinaita, nec per somnium quidem 
Diaconus, et Joannes Diaconi a Sinaita diversissimus est. Nam ille Diaconi monachus, vates 
Theodosii, in Egypto et Thebaide vitam agit : Sinaita multum a Thebaide abfuit, montis Sinee 
incola, in quo praefecturam monachorum multis annis administravit, quam postea fratri suo 
germano reliquit : nunguam vixit cum Theodosio, sed post Theodosium centum et octo» 
inta quinque annos. His cadit ratio Billii, cum ille Joannes Theodosianus nihil ad Sinaitam 
ciat. 

XLVII. His etaliis Raderus concludit, neque Joannis Sinaite, neque Damasceni, multo 
minus Joannisillius Egyptii fetum hunc de Barlaamo, et Josaphato videri; sed Joannis mo- 
nachi e cenobio Sancti-Sabe, idque testari manuscriptum syllabum bibliothecae Palatine 
Heidelbergensis, num. 368, ubi hec verba leguntur : Barlaami et Joasaphi vita ex interiori 
JEthiopum, seu Indorum rcgione, in sanctam urbem translata per Joannem Monachum de 
contubernio Sancti-Sabe. Grece sunt : Ἱστορία ψυχωφελῆς τῶν Αἰθιόπων χώρας τῆς Ἰνδῶν λεγοµά- 
νης, πρὸς τὴν ἁγίαν πόλιν μετενεχθεῖσα διὰ Ἰωάννου μοναχοῦ ἀνδρὸς τιµίου καὶ ἑναρέτου μονῆς τοῦ 


155 LEONIS ALLATTI t5e 


ἁγίου Zá66a, iv nh Sio Βαρλαὰμ xat Ἰωσάφατ τῶν ἀοιδίμων καὶ µαχαρίων. Nec ab ea differre quz 
in bibliotheca Áltempsiana legebatur : Διήγησις φυχωφελῆς Ex τῆς ἑνδοτέρας τῶν Αἰθιόπων χώρας, 
τῆς Ἰνδῶν λεγομένης, πρὸς τὴν ἁγίαν μετενεχθεῖσα πόλιν διὰ Ἰωάννου μοναχοῦ μονῆς τοῦ ἁγίου Σάδδα. 
Nec alium esse,qui Scoriaci in Hispania ita exprimitur : Joannis Monachi expositio de S. 
Barlaam, et Josaphat. Et diserte expresseque tradi in reipublice Augustana bibliothecee, 
num. .79 : Joannis Monachi, ἀνδρὸς τιµίου καὶ kvapéxou μονῆς τοῦ ἁγίου  Yá66a, historia interioris 
Indie Indorum /£thiopie, continens vitam Barlaami et Joasaphi: Etin. Bavarica num. 17 : 
Narratio utilis ez interiore /Ethiopum regione, que India dicitur, ad sanctam civitatem 
perlata per Joannem. archimandritam monasterii Sancti Sabe. Liber hic inscribitur Bar- 
laam, et est illa ipsa historia, que Damasceno vulgo tribuitur. Hoc, licet Damascenus et 
Joannes audiat, et in Sabe monasterium secessisset, cum in omnibus bibliothecarum indici- 
bus, ubi ejus opera recensentur, [XXVII] semper appelletur Damascenus, ad Damascenum nou 
trahunt. Nam in hac quoque quemadmodum et in aliis Damasceni monimentis, in epigraphe 
Damascenum haberemus. Sententie porro, locaque deprompta ex Damasceno , Basilio et 
Gregorio nihil probant, cum, qua pubfici juris facta sunt, a quolibet usurpari possint. 

XLVIII. Joannes Climacus historie Barlaam et Josaphat auctor non est. — Et Joannem 
Sinaitam, sive Climaeum non esse hujus Historie conditorem facile intelligit Raderus, non 
ob rationem , quam Billius affert, qu Sinaitam cum JEgyptio confundit, eumdemque esse 
existimat ; sed quod Sinait&é seculo nulla questio et contentio in Ecclesia de sanclis imagi - 
nibus colendis, vel abolendis nata erat, que evo Damasceni ab Isaurico, et Copronymo agi- 
tabatur : cum tamen in Historia Barlaami cap. 19, prolixe de imaginibus adorandis dispute- 
tur. Suspicaturque preterea in Joannis Sinaitae nomine aliquid esse immutatum et scriben- 
dum fuisse, Joannis Sabaite, quod is monachus in cenobio Sancti-Saba vixerit, et scripse- 
rit. Addo ipse Sabaite nomen non esse adee peregrinum et novum, sed usu jam receptum 
in historiis Patrum; et ne longe abeam, in Vita Joannis Climaci, anonymo auctore, Joannis 
Sabaiue monachi clarissimi mentio fit: Ὁ ἐπιστάτης αὐτοῦ ὁ ἀθθᾶς Μαρτύρ.ος ἀπῆῃλθε πρὸς τὸν 
péyav Ἰωάννην τὸν Σαθαΐτην, tv τῇ τοῦ Γουδδᾶ ἐρήμῳ τότε διάγοντα" Martyrius abbas prefectus 
illius ad magnum illum virum Joannem Sabaitam, qui in Gudde solitudine degebat pervenit. 
Et Greeci in Menologio 13 Julii, et 28 Octobris, Stephanum Sabaitam, inter sanctos recolunt, 
χαὶ τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Στεφάνου τοῦ Σαθαΐτου, μαθητοῦ τοῦ ἁγίου Σάθδα: S. P. N. Stephani 
Sabaite, sancti Sabe discipuli : et 16 et 2 : Martyres Sabaitas. ἵπ bibliotlieca item Bar. 
berima cod. 72, leguntur nonnulla ex centum capitibus ad perfectioneur monastican: 
pertinentibus Theodori episcopi Sabaite. Et, ni me fallit memoria, inter carmina Tzetza 

abentur iambi in monachum Sabaitam. Sabaite etiam nomen ab hereticis in opprobrium 
datum Catholicis habeo ex Cyrillo Scythopolitano in Vita sancti Sabe : Καὶ & τινα ἐν τῇ ἁγίᾳ 
πόλει μοναχὸν ὀρθόδοξον ἑώρων, τοῦτον δια κοσμιχῶν τινων τύπτοντες, xal Σαθαΐῖτην ἀπογαλοῦντες., τῆς 
ἁγίας ἀπήλαυνον πόλεως: Quod si quempiam ín sancta civitate monachum recte sentien- 
Lem conspezissent, eum per seculares verberantes, εί Sabaitam nuncupantes, a sancta urbe 
ejiciebant. 

XLIX. Joanni Damasceno asseritur. — Ego nihilominus cum Dillio et Damascenum hujusce 
Historie scriptorem agnosco, quidquid titulorum varietate in contrarium astruat Raderus. 
Hoc sane nec ille negabit, multo plures esse codices qui Damascenum nobis preferunt ; et 
ne longius abeam, in ejusdem bibliothece Palatina codicibus 59 et 201. Titulus ita concipi- 
tur : Ἱστορία φυχωφελῆς ἐκ τῆς ἐνδοτέρας τῶν Δἰθιόπων χώρας. τῆς Ἰνδῶν Aeyopévre, ἀπελθόντων τιµίων 
ἀνδρῶν πρὸς τὴν ἁγίαν πόλιν £v τῇ μονῇ τού ἁγίου Σάθύα, xai ἀπαγγειλάντων, συγγραφεῖσα παρὰ Ἰωάννου 
τοῦ Δαμασκηνοῦ * Historia utilis ex interiore /Ethiopum regione, que dicitur India, quam inde 
veenicntes viri venerandi in sanctam civitatem in monasterio duncti-Sabe enarrarunt, con- 
scripta a Joanne Damasceno. Et in cod. Vaticano 1724 : Ἱστορία φυχωφελῆς ἐκ τῆς ἑνδοτέρας 
τυν AbTONV χώρας τῆς Ἰνδῶν λεγοµένης, Βαρλαάμ τε xai Ἰωσάφατ, συγγραφεῖσα παρὰ τοῦ ἁγίου 
Πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ xat ποιητοῦ ΄ Historia valde utilis, ex interiore Zthiopum 
regione, Barlaam , et Josaphat , conscripta a sancto Patre nostro Joanne Damasceno, et poeta. 
Agapius quoque monaclius, qui eam historiam in communeni Graecorum linguani) ver- 
sau Venetiis evulgavit, eam Joanni Damasceno ascribit : non ascripturus, si in manu- 
scriptis codicibus, ex quibus sua habuit, nomen Damasceni expressum non invenisset. Et qui 
Damasceni, nomen omittunt, non ea addunt, que nos a Damasceno dimoveant, cum omnia 
Damaseeno tribuantur. Ipse enim in monasterio Sabe monachum induit ; uude vere, ἀνὴρ τίμιος 
χα) ἐνάρετος qos τοῦ ἁγίου Σάήδα. Vir honorandus, et studiosus monasterii Sancti-Sabe : Et, 
monachus de contubernio Sancti-Sabe, dicitur. Magis in dubio est, quomodo Sinaita dici 
possit. Soleiane est hoc Graecorum monachis, non nomen sibi ex loco, in quo religioni no- 
mina dant, tantum  asciscere, sed ex instituto etiam, οἱ vitee ratione, quam ampleetantur. 
Qui namque regulis Theodori Studitee vitam dirigunt, et ecclesiastica tractant, vel in loco Stu- 
ditis subjecto admissi sunt, licet in Studii monasterio non (XXXVIII] inceludantur, Studitarum 
tamen nomen sibi vindicant. Cognovi multos in Chio insula, qui neque per somnium mon- 
lem sanctum inspexerant, Hagioritas tamen dictos, quod Hagioritarum inslituta sequceren- 
tur : sic etiam Sinait nobis plures sunt, qui in Sin;eo monte nunquam fuerunt. An hac 
eadem ratione Damascenus dici potuit Sinaita, vel quod locus, in quo ille se exercebat Sinai- 
tis subderetur, vel quod Sinaitarum instituta consectaretur. Dicere etiam possuinus a sciolo 
quopiam Sinaite illi nomen appensum : quod non tanti esse debet, licet in nonnullis codici- 
bus habeatur, ut quamplurium aliorum codicum testimonium infringat. Falsum preterea suppo- 


137 PROLEGOMENA. 158 


nit Raderus, in omnibus operibus Damasceni, Damasceni semper nomen affigi. Vidi ipse plu- 
rima ipsius opera, quorum aliqua , Ἰωάννου μοναχοῦ, Joannis monachi; alia Ἰωάννου πρεσθυτέρου 
Joannis presbyteri ; alia. Ἰωάννου ἑλαχίστου , Joannis minimi ; alia tantum Ἰωάννου, Joannis, 
nec propterea a genuinis Damasceni scriptis abjudicantur, et potissimum si in aliis codici- 
bus, eisdem tractatibus Damasceni nomen preponatur. Quod tandem dicit Bellarminus 
illud ez Filio, additum esse ab aliquo , verum est , idque interpretatione Billii, et manuscri- 
ptis codicibus, qui illud non habent, palam fit. De hac tamen re, et sententia Damasceni de 
ruce:ssione Spiritus sancti ex Filio, vide quee fuse pertractavimus de consensione utriusque 
clesise.lib. it, cap. 2, num. 8, etc. 

L. Scripsit itaque hanc historiam Damascenus, cum Syria universa, /Egyptus, alimque Asie 
partes Saracenorum iniquissimo parebant imperio : ut in calamitatibus et religionis ac fortu- 
narum detrimento haberent, quo prudentiores effecti, miserias sublevarent suas. Ego dum 
historiam lego, miseriam illius evi, Christianorum sacras &des desertas ac desolatas, cemre- 
monias deperditas, non conteinplor modo, sed ipsis oculis videre videor, et inter perditissi- 
mos verte religionis hostes quodammodo spatiari. | 

.LI. Verane sit hec historia, an conficta. — Sed major illa dubitatio erit: An hiec narratio 
sit vera historia, an potius confecta ad erudiendos nobiles adolescentes, qualis est Vita Cyri 
apud Xenophontem, Marci Aurelii imperatoris et Faustine conjugis apud AntoniumGuevaram 

indoniensem episcopum, et Thome Mori Utopia, ne reliquos recenseam. llli quibus omnia 
sub sanctorum nomine prodita male olent, quemadmodum de sanctis Georgio, Christophoro, 
. Hippolyto, Caterina, aliisque, nusquam eos in rerum natura exstitisse impudentissime nu- 
tur, quos refert et rejicit. Serrarius Litaneuticon lib. n, quaest. 16 ; Historiam Barlaami, et 
osaphati totam ex cerebro alia atque alia molientis Joannis Damasceni promanasse : et aucto- 
rem sub istis speciosis nominibus, rectam in Deum fidem, impiorum in ea abolenda machinas, 
piorum in conservanda pertinaciam, tum demum vitz aulicee turbas, pericula, dolos, et mo- 
nasticze vitae ac solitarie quietem, securitatem, otia, ac tandem omnia, qui, dum vivunt, sibi, 
quia utiliter vivunt, Deo inserviunt, poenas omnes atque exercitationes maxime sibi proficuas 
exosculantur, et defuncti in eternitatis ac gaudii, quo Dei spectatores perfruuntur, perpe- 
quam possessionem admittuntur felices, et miraculis non minus, quam dum viverent, ce- 

»bres. ^ 

LH. Licet ipse sciam pleraque esse ab ingenio humano in similibus narrationibus con- 
fietà, qua Patres damnarunt, et nobis alibi de iis in hoc eodem opere sermo instituitur ; 
attamen cuim' non tantum in Meneis Grecorum, sed Romano ;etiam Martyrologio Barlaami 
et Josaphati mentio habeatur, quorum nempe historiam scripserat Damascenus; mena 16 
Augusti : τοῦ ὁσίου Ἰωάσαφ υἱοῦ 'A6evrp τοῦ βασιλέως Sancti Josaphati filii Abeneri regis; Mar- 
tyrologium 27 Novembris : Apud Indos Persis finitimos sanctorum Barlaam et Josaphat : 
legitur etiam Philippi nescio cujus, jn eumdem sanctum Josaphatum canon, cujus ca acrosti- 
chis, τῆς τῶν παθῶν ῥύσαί µε ἀχλύος, Πάτερ (Nomen Philippi exprimitur in nona ode : Canonis 
Ρ. τὸν τῇ ἀχλύῖ κρατούµενον τῶν παθῶν) nusquam inducar, ut credam, historiam hanc confi- 
ctam fuisse, de quibus etiam Floriarium ms. quod refert Rosveidus, 29 Septembris dicit : 
Josaphat regis, et confessoris. Et 27 Decembris : Josaphat regis, et eremitae, anno salutis 383. 
Quam etatem unde Floriarium hauserit, nescio, [XXIX] subdit Rosveidus. Et ego eos. dicerem 
antiquiores, quando jam huic narrationi fides habenda est. Tunc enim Josaphati certamina 
praedicantur, cum omnes orbis terrarum reges, et viri illustres deos colerent. Cap. 26 : Quo- 
niam magni et eximii viri a quibus omnis sapientia, et scientia inventa. est, sublimes deos 
atque immortales eos nuncupant , omnesque orbis terre reges, et. illustres viri ipsos colunt, 
ac cenerantur : quonam modo ipse linguam adversus eos acuis, atque omnino eo audacie pro- 
rumpis, ut hec proferas? Hec vera nonnisi ante Constantini imperatoris tempora, trecen- 
tesimum Christi annum, vel circa, cum fere terrarum orbis universus crassis idolorum tene- 
bris cireumfunderetur, esse non potuerunt. Et anno 383, sub Theodosio Christiana religio 
non tantum imperii Romani partes occupaverat, sed ad Indos Persasque penetraverat. 
Recte itaque Billius : Quod autem ad ipsam historie veritatem attinet, ob quasdam causas , 
quas nihil hoc loco commemorare attinet, videri fortasse nonnullis potuisset, hoc opus non 
lam teram historiam esse, quam sub historia specie tacitam vite monastice, atque ad Chri- 
stianam perfectionem exactam collaudationem, nisi auctor sub finem eam se ab hominibus, a 
mendacii crimine alienis accepisse testaretur. Ei ergo presertim asseveranti diffidere hominis 
esse mihi videretur, plus suis suspicionibus, quam Christiane charitati, que omnia credit, 
tribuentis. Addit Bellarminus : Ceterum veram historiam esse constat ex eo, quod sanctus 
Joannes Damascenus in fine historie invocat sanctos Barlaam et Josaphat, quorum res gestas 
scripserat , et Ecclesia catholica in Martyrologio descriptos veneratur. Ipse concludo cum 
Rosveido in Vitis Patrum Orientalium : Ego vix dubito quin totius historie fundamentum 
cerum sit. Forte disputationes quedam de quibusdam fidei mysteriis ab auctore vel addite, 
cel dilatate. Nam qui potuit Josaphat recens ad fidem conversus tot Scripture locis se com- 
munire, qui nunquam eam legerat. Annon dictante Spiritu, aut Numine suggerente loqui bo 
tuit? Matthei x, 18 : Et ad presides εί ad reges ducemini propter me in testimonium illis, 
et gentibus. Cum autem tradent vos, nolite cogitare, quomodo, aut quid loquamini : dabit 
entm vobis in illa hora quid loquamini. Non enim vos estis, qui loquimini ; sed Spiritus Patris 
«estri qui loquitur in vobis. Et Luc. xit, 2: Cum autem inducent vos in synagogas et ad ma- 
gistratus et potestates, nolite solliciti esse, qualiter, aut quod respondeatts, aw quid dicatis. 


, 


159 - LEONIS ALLATIT 160 


Spiritus enim sanc(us docebit vos in ipsa hora, quid oporteat vos dicere. Ubi Spiritus docens, 
linguam ad loquendum exacuit, frustra Scripturarum lectionibus pectus cominunimus. Legi 
infautes, pueros, femellas simplices, homines rudes, et legendi nescios in contentionibus, 
εἰ certaminibus coram viris eloquentissimis, et tyrannis loquacissimis causam sue fidei 
disertissime, ita eos impellente Spiritu, egisse. Non est animus tamen, ut has, quas hic 
interserit Damascenus conciones iisdem verbis, ac sententiis fuisse a Spiritu sancto dictatas, 
asseram, quod licet esset de illis, quas Barlaamus et Josaphatus habuere, nullo tamen modo 
de aliis id dicendum esset, cum ab improbis, impiisque etfuse, nonnisi a male sano spiritu 
eructari potuerunt. Sed quacunque ratione eas non inverisimiles concinnarit , efformaritque 
Damascenus, semper vere dicende sunt, veraque historia, in qua inseruntur : idque fleri 
potuit exemplo non profanorum modo, sed ecclesiasticorum quoque scriptorum, qui res ve- 
ras narrantes similibus concionibus usi sunt; nec propterea, nisi a male sanis hominibus, con- 
demnaiüi falsitatis sunt. 

LIII. Quis primus interpres Latinus hujus historie. — Et heec pro veritate higtorie. Quid 
porro de interprete? exstat antiqua versio nomine Georgii Trapezuntii edita una cum ope- 
ribus Damasceni a Basiliensibus anno 1548. Ea tamen multo est antiquior Trapezuntio , cum 
ea usus sit Vincentius in Speculo histor. , centum quinquaginta annos ante Trapezuntium ; 
nec diversa est, que in antiquis membranis passim in Italia bibliothecis multo ante Trape- 
zuntii etatem descripta est, ut ex libris ipsis, conditione membrane, aliisque aperte con- 
jicitur. Et ob menda, eaque foedissima diete versionis dubitare videtur Billius, an Trape- 
zuntii sit, de qua ita censuit : De Trapezuntii autem versione nihil aliud dicam, nisi eam mihi 
idem anlea semper valde rudem et imperitam visam fuisse : post autem (ubi per Joannem a 
ancto- Andrea virum optimum et doctissimum , ita. etiam optimorum ac [XXX] doctissimo- 
rum librorum copia instructissimum, exemplaris Greci copia facta est) innumeris etiam locis 
vitiosam. Quod quidem libentius certe nimie festinationi , quam Graci sermonis ignorationi, 
Iribuendum putarem , nisi nimis multa loca essent, in quibus viz festinationis excusatione 
inscite notam interpres deprecari queat. Qua res suspicionem mihi nonnullam injiceres v 
Trapezuntium fortasse versionis hujus parentem non esse , nisi in quibusdam etiam aliis eum 
Greca. persepe non satis assecuLum csse comperissem. Utcunque res se habeat , novam a o- 
bis traductionem habes , si nihil aliud , precedenti profecto , nisi fallor, paulo clariorem et 
fideliorem. Cum Billio consentit Heribertus Rosveidus notis in Vitas Patrum : Exstat et alia 
antiqua versio quam volunt esse procuratam a Georgio Trapezuntio, cujus nomine editwr 
tn editione Damasceni anno 1548 Basilee ex officina Henrici Petri. Mihi videtur vetus trans- 
latio multo antiquior Trapezuntio. Nam invenitur ea in manuscriptis membranis, et jam 
ante annos 300 , ea translatione usus est Vincentius in Speculo historiali supra citato. Tra- 
pezuntius vero patrum memoria vixit, nondum 150 annis elapsis. Gaspar Barthius, Ad- 
versar. , lib. ΧΙΙ, cap. 2 : Cum. Damasceni operibus editur Historia duorum Christi Opt. 
Maz. militum ab ceteri monacho Latinitate donata, quam translationem pessimo errore 
Georgio Trapezuntio aseribunt , cum stylus et omnia doceant , multis secvlis antiquiorem 
esse translationem. Et lib. xvu, cap. 10 : Cum atavorum memoria nomen Trapezuntii cen- 
dibiles faceret libros ex Grecis scriptoribus expressos, nihil dubitarunt typographorum 
pueri lucro suo posteritatis scientiam posthabere. 1dem accidit Historie Darlaam et Josa- 

hat , que cum ante aliquot secula a monacho quodam sit de Graco Joannis Sinaite trans- 
ata, multos tamen retro annos inter opera et cum operibus Joannis Damasceni ex interpre- 
tatione cujusdam , si diis placet, Trapezuntii lecta est. Sed de Trapezuntio, ejusque scri- 
ptura nos in Diatriba nostra De Georgiis et eorum scriptis, jam edita cum Georgio Acro- 
polita. 

LIV. Orationes de imaginibus. — De orationibus adversus desertores imaginum Joachimus 
Camerarius Notis in Chronologiam Nicephori patriarche scribit : Exstat scriptum titulo Joan- 
nis Damasceni de veneratione imaginum , indignum [ama pietatis ac doctrina illius. Si cau- 
sam dicti a Camarerio exposcas, 'audi quomodo argumentetur infamis Iconoclasta : Inere- 
dibile autem. est, quantopere brevi interdum opere errores maximi corroborentur, hominum 
contentiosorum pervicace studio ; presertim si religionis opinioni vulgi animi occupentur. 
Jiaque cum alibi , tum maxime in Ecclesia res est perniciosa in primis propric sententie , et 
peculiaris cogitationis assertio atque defensio, in quo qui nimii sunt, i a Gracis ἰδιογνώμονες, 
tocantur ; ita parati, ut absurda absurdis cumulare potius studeant, quam concedere alteri, 
aut admittere , quod semel comprehensis, quamvis et futilia aliquando illa et inexplicabilia 
reperiantur, adversari intellexerint. Usque adeo sua. probari letantur, et dolent. impro- 
bari. Deteriora autem. sunt omnia, si forte accedunt alie etiam cupiditates , cum. his pro- 
pensio gratificandi aliquibus, et assentandi impudentia. Sed nimis enim longe evagatur ista 
disputatio : pergamus ad reliqua. Contentiosorum hominum pervicax studium, sententie 
proprie defensio, et potissimum si religionis causa fit, cupiditates alie, ingens sunt in re- 
publica malum. Ergo quid, Camerari? Érgo brassica in horto decrescit, et ἀπὸ ποταμῶν χω- 
poos: πηχαί; Id enim potius concludi videtur, quam orationes de imaginibus indignas esse 
&ravitate ac dignitate Damascenica. Redderem hic verba sua Camerario, in quo et conten- 
tionis ardorem , etoppugnande veritatis, hereseosque propugnande conatus vel ceci vident. 
Sed nolo cum contentioso , ac pervicace contentiosius agere. Rem ipse examino , ex qua 
sententie mes robur accedit. Scriptum indignum est fama pietatis et doctrina illius. An 
indignum , quod cum Damasceni non sit, male tamen ab aliis .Damasceno tribujtur : vel indi- 


L] 


* 


[61 PROLEGOMENA. 102 


gnum , quod licet à Damasceno scriptum sit, infra tamen existimationem tanti viri est, nobis 
Camerarmus divinandum relinquit. Utrumque nos tamen et temere prolatum, et maligne 
animadversum esse probabimus. Et primum Damasceni scriptum esse, idque genuinum, 
preter Joannem Hierosolymitanum in ejus Vita : Καὶ αὖθις περὶ τῆς τῶν θείων xai σεπτῶν εἰχό- 
wyy περιφανους προσκυνῄσεω:, xai ὅσον τὸ ἐν αὐτῷ τῆς θείας εἰκόνος χάλλος τὸ ἐξ ἀρχῆς ἀνεμορφώσατο 
χάλλιον, τοσοῦτον xal τὰ περὶ τῆς τῶν σαθασµίων εἰχόνων τιμῆς ἀνετάξατο ὑψηλότερον xa φαιδρότερον * 
ltem libros de preclara. adoratione. venerabilium imaginum, et quantum in ipso divine 
imaginis pulchritudo melius α principio informarat, tantum de venerabilium | imagi- 
sum honore sublimius ac splendidius concinnavit; Menologium Dasilianum : Ὁ οὖν ὅσιος Ἰωάν- 
w;; τῇ τῶν λόγων αὐτοῦ δυνάμει, xal ταῖς ἐκ τῶν Γραφῶν ἀποδείξεσι χατῄσχυνε τὴν τῶν εἰχονομάχων 
αἴρεσιν * Sanctus itaque Joannes sermonum suorum robore et ex Scripturis sacris petitis demon- 
strationibus Iconomachorum heresim , non sine haereseos contumelia confudit ; preter Geor- 
gium Chioniadem Expositionibus in Damascenum , Constantinum Acropolitam in laudatione 
Joannis Damasceni , et perpetuam doctorum omnium traditionem, modus ipse dicendi, doc- 
trina aliis Damasceni operibus consonans, argumentorum vis, et materia de qua agitur, Joan- 
nem nobis apposite exprimens , verum illius parentem Joannem esse convincunt. Hoc et 
discursus ipsius Camerarii ibidem subnexus apertissime demonstrat. 

LV. Quee ergo causa erit, ut scriptum a Damasceno , indignum tamen illius pietate οἱ do- 
etrina sit? Nisi velimus dicere scripta omnia Patrum, qua contra novatorum errores aíferun- 
tur, hoc tantummodo titulo, quia novatores jugulant, et eorum haereses clarissime refel- 
lunt, indigna esse tantis Patribus scripta. Eadem ralione et sacrarum Scripturarum dieta et 
Erangeliorum dignitas, cum hereticorum impietatibus adversantur, indigna esse et pietate 
Christiana et doctrina ecclesiastica dicere possumus. Dicent Eunomiani indigna esse Basilio 
sripta qua ille contra Eunomium scripsit. Nestoriani indigna esse Cyrillo scripta, quee 
Nestorianse haeresi opponuntur. Ariani indigna esse Athanasio scripta, quee ille in Arianos medi- 
atus est, quemadmodum nunc demum, ne reliquos recenseam, recentes Iconomachi, et ima- 
gnum hostes dicunt, indigna esse Damasceno scripta, quee Damascenus in desertores ima- 
gnum composuerat. Sed quemadmodum neque Eunomianis, neque Nestorianis, neque Aria- 
nis docti sapientesque viri animum animadvertunt, nec propterea quod illi scripta errorem 
proprium juguiantia damnant, Catholici item eadem negligunt : ita et scripta Damasceni, 

idquid garriant ac nugentur recentes isti Iconoclaste, amplectuntur et exosculantur, et 

ignissima tanto Patre censent, eorumque auctoritate in nugatores similes, antiquas Eccle- 
si traditiones, et recta dogmata, quemadmodum et ex scriptis aliis ejusdem Patris corro- 
borant. Sed quid tandem in eo seripto est, quod est indignum vel pietate, vei doctrina illius? 
annon ibidem et sacre Seripture sententie, et veterum ac sanctissimorum Patrum testimo- 
nia passim ubique ecclesiasticam traditionem comprobantia occurrunt? Quid arzumentis a 
sacrarum Litterarum penu depromptis validius? quid rationibus evidentius? quid conclu- 
sionibus severius ? quid sententiis dignius ? quid structura rerum illustrius? Utinam censores 
isti scripta ejusmodi legerent, et doctrinam ponderarent | Sane οἱ pietate Damasceni, et do- 
etrina dignissimum opus faterentur. Nihil enim in eo est, quod Damascenum non spiret, 
quod Damascenum non referat, et ad Damascenicam dignitatem non assurgat. Pr:»terea cum 
rarius tantum dicat, nec dictum comprobat, fucumque, quem sibi prius fecerat, lectori- 
bus etiam facere insidiose intendat, non est cur in re clarissima, nec ab aliis controversa 
comprobanda diutius immoremur. 

LVI. Insurgit alius Calvinicola, et iruaginum hostis, et propugnatori imaginum Damasceno 
veteratoria arte perstrepit, in his orationibus Damascenum sepe fabulis, et apertis menda- 
εἰς fidem adhibuisse, vel Daronio et Bellarmino testibus. Joannis Malale Antiocheni Chro- 
nicon laudatum a Damasceno orat. 3, de imaginibus, vocat Baronius plenum mendaciis : ergo 
Damascenus judicio Baronii sepe apertis fabulis et meridaciis assentitur. Audi, ne ego plura 
dicam, quid calumniatori respondeat Gretserus, de imaginibus non manufactis, cap.9: 
Hoc nihil aliud esse nisi manifestam criminationem tam in Damascenum, quam in Baronium : 
nam Damascenus non assentitur Malule in iis, que vel chronologice , vel historice errat: sed 
in dis, de imagine Hamorrhouse tradit ; hic enim non errat; cum alii historici, nomi- 
"ctim | Eusebius, líb. vn Histor. eccles., cap. 15, ídem litteris mandaeerint. Nilul autem 
altud propositum erat Damasceno, quam demonstrare |XXXII] usum, et cultum imaginum in 
Ecclesia ab ipsis Christi temporibus originem ducere ; quem ad finem recte Malalam testem 
adrocacit : quidquid sit postca de chronologicis- et historicis circa Herodem erroribus. Neque 
Bellarminus in libello De scriptoribus ecclesiasticis id dicit : quod veteratorie ei Calvinista 
imponit, ex his Bellarmini verbis de Damasceno intelliges : « Sed fieri potest, ut sanctus 
Joannes Damascenus, quamvis alioquin doctus et prudens, istis narrationibus de Falconilla et 
Trajano ex inferno liberatis facile idem habuerit (in oratione de his, qui in fide migrave- 
runt) neque de veritate earum incestiganda sollicitus multum fuerit.» Estne hoc dicere Dama- 
scenum. Bellarmino judice fabulis, et apertis mendaciis sepe fidem adhibuisse ? Quid est per- 
eertere aliena verba εί mentem, si hoc non. est? Crassam item perversamque de Joanne Da- 
masceno ignorantiam, ac fraudem deprehendit Heribertus Rosveidus in Lege talionis, 
tabula 3, in qua sanum Baronii de Joanne Damasceno judicium; iniquam de Baronio, et 
Damasceno opinionem expressam habes. 

ΙΝΗ. De Vita sancti Stephani Junioris. — Exstant inter opera ejusdem Damasceni, Res 
qeste sancti Stephani Junioris, οἱ sociorum, qui pro imagigum cultu ac defensione, Consian- 


- 


163 LEONIS ALLATII |. 160 


tíni Copronymi tempore crudelissima morte affecti sunt, omni fide conseriptee. Vite scripto- 
rem asserit Vossius, De historicis Grecis, lib. i1, cap. 24, Damascenum : Preterea scripsit 
Damascenus Vitam cqualis sui Stephani junioris, qui cum acriter imaginum cultum 
defenderet, multum propterea Constantino imperatori exosus fuit, graviaque ab eo perpeti 
coactus est. ἳ 
LVHI. Verumtamen cum de Vita hujusce Stephani duas nobis narrationes manuscripti et 
antiquissimi codices (neque enim tot virtutibus, ac laudibus unus satis esse poterat) alteram, 
quam Latine expressam primum edidit Billius, et ex Billio Surius, 29 Novembris; al- 
teram, qu& nec Grece, nec Latine vulgata est, de utraque nobis disserendum erit. Et ut res 
magis pateat , illud in primis inquirendum, an Stephani vitam scribere potuerit Damascenus. 
Nec potuisse, manifesto, si tempora vita? utriusque computes, evincitur. Qui enim vitam Ste- 
phani, mortuus vivi scripserit? Collize tempora. Stephanus, imperante Anastasio, qui et Ar- 
temius dictusest, nascitur secundum Baronium anno illius 2, quierit annus Christi 714; 
secundum Theophanem et Cedrenum, anno 1, Christi 713. Neque in tam parva differentia, 
uira verior sit, examinandum modo judico : parum namque refert sive hoc, stve illo anno Ste- 
phanus in lucem venerit. Moritur secundum Baronium anno Christi767, secundum alios 766, 
anno nempe imperii Constantini Copronymi, vel vicesimo quinto, vel vicesimo sexto, anno 
etatis sue. quinquagesimo tertio. Verum Damascenus anno Copronymi 13, jam fato functus 
una cum Germano, et Georgio Cyprio in pseudosynodo contra imagines anathemate feritur. 
Ne alios recenseam, habe tibi Theophanis verba nondum edita, sub anno Christi 54T : 
Τῷ δ᾽ αὐτῷ Exec χαὶ Κωνσταντῖνος ὁ δυσσεθῆς χατὰ τῶν ἁγίων xal σεπτὼν εἰχόνων παράνοµον συνέδριον 
τλη΄ ἐπισχόπων συνέλεξεν ἐν τῷ τῆς Ἱερείας παλατίῳ, ᾧ ἔξῆρχε Θεοδόσιος ὁ Ἐφέσου, υἱὸς ᾿Αψφιμάρου , xal 
Παστελλᾶς ὁ Πέργης, ot καθ' ἑαυτοὺς τὰ δόξαντα δογµατἰσαντὲς, μηδενὸς παρόντος ἐκ τῶν καθολιχῶν 0pó- 
νων, Ῥώμης, φημὶ, xat ᾿λλεξανδρείας, χαὶ Αντιοχείας, καὶ Ἱεροσολύμων, ἀπὸ ὁ τοῦ Φευρουαρίου μηνὸς 
ἀρξάμενοι, διήρχεσαν ἄχρι η’ Αὐγούστου, τῆς αὐτῆς ς’ ἱνδικτιῶνος, καθ) ἣν £v Βλαχέρναις εἰσελθόντες οἱ τῆς 
Θεοτόχου πολέμιοι, avide Κωνσταντῖνος £v τῷ ἄμδωνι κρατῶν Κωνσταντῖνον μοναχὸν, ἐπίσχοπον γενόµε- 
vov τοῦ Συλλαίου, xaX ἐπευξάμενος ἔφη µεγάλη τῇ φωνῇ. Κωνσταντίνου οἰχουμενικου πατριάρχου πολλὰ τὰ 
ἔτη. Καὶ τῇ xc' τοῦ αὐτοῦ μηνὸς ἀνῆῃλθεν ὁ βασιλεὺς ἓν τῷ φόρῳ σὺν Κωνσταντίνῳ τῷ ἁνι προέδρῳ, σὺν 
τοῖς λοιποῖς ἐπισχόποις, xal ἑςξφώνησαν τΏν ἑαυτῶν xaxóbozov αἴρεσιν ἐνώπιον παντὸς τοῦ λαού, ἀναθεμα- 
τίσαντες Γερμανὸὺν τὸν ἁγιώτατον, xaX Γεώργιον τὸν Κύπριον, xal Ἰωάννην τὸν Χρυσοῤῥοἁν Δαμασχηνὸν, 
τὸν Μανσοὺρ, ἄνδρας ἁγίους, xax αἰδεσίμους διδασκάλους * Hoc eodem anno impius Constantinus in 
sacras ac venerandas imagines perversum CCCXXXVYIII episcoporum conciliabulum in Ilie- 
rie palatio congregavit. Illi preerat Theodosius Ephesinus antistes , Apsimari filius, et Pa- 
stillas Pergeus, qui privatim quidquid illis visum fuit, ratum esse jubentes, nemine ex unicer- 
salibus thronis, Romano scilicet, Alexandrino, Antiocheno et Hierosolymitano presente, a 
decima Februarii mensis, usque ad octavum Augusti diem [XXXIII] ejusdemséptime indictionis 
synodum continuarunt. Eo die cum in Blachernarum templo convenissent Deipara hostes,Con- 
stantinus ambonem ascendit Constantinum monachum tenens, qui Syliei fuerat episcopus, 
precatusque magna voce clamavit : Consiantino ecumenico patriarche multi sint anni! Et 
vicesimo septimo ejusdem mensis imperator in forum progressus una cum. Constantino dete- 
stando preside et reliquis episcopis, pravam suam heresim coram universo populo proclama- 
runt, anathemate ferientes Germanum sanctissimum, et. Georgium Cyprium, et. Joannem 
Chrysorrhoam Damascenum, cognomento Mansur, viros sanctitate celebres, et doctrina vene- 
vrandos. Vide preterea synodum Nicenam m, act. 6; Nicephorum patriarcham Breviario 
histor. ; Zonaram et Cedrenum. Qui itaque tot ante annos cesserat e vita, annon ridicule 
vitam alterius jamdiu postea superstitis scripsisse diceretur? Et eam potissimum vitam in qua 
ipsius tanquam demortui, et sanctitate ac certaminibus clari, celebris et honorifica admoduin 
mentio ab eodem, cujus vitam illam continuasse asseritur, habetur. Non vendo nugas. En verba : 
Μεθ᾽ ὧν xat ὁ τὴν γλῶτταν εὔχαρις Ἰωάννης, ὁ θεοφιλῆς πρεσθύτερος , ὃν ἡ λοίδορος ἐχείνη γλῶσσα, καὶ 
στενὴ μὲν τὴν παίδευσιν͵, περιττή xaX εὔθηχτος τὴν χατηγορίαν Μανσοὺρ ἐπεχάλει * πληκτιχώτερον Ev δια- 
Φόροις ἐπιστολαϊῖς ἐχείνου καθίχετο, véoy Μωάμεθ ἀποχαλῶν, Χριστομάχον τε xat µισάγιον. Consimili quo- 
ue modo ille lepida lingua praeditus ac pius presbyter Joannes, quem ille petulanti ac ma- 
edica lingua tyrannus, atque eruditione quidem angusta, ceterum ad vituperandum copiosa 
et peracuta, Mansur appellabat, in multis epistolis eum acerrime perstrinzit, novum Mahome- 
(um eum appellans, Christique hostem, et sanctorum inimicum, etc. Pudoris et modestiee ma-: 
ister nunquam hec de se, licet ab aliis dicta, in scriptis, etiam coactus, retulisset. Et ne 
audes ab aliis in vita fuisse annexas suspiceris, ipse Joannes Hierosolymitanus in Vita Da- 
masceni serupulum adimit. Ἐνθένδε τὸ τῆς µεγαλοπόλεως θρέµµα, 5 τῷ πρωτοµάρτυρι ὁμωνυμῶν, 
xat λίθοις, ὡ, ἐχεῖνος ὑπὲρ Χριστοῦ, οὕτως ὑπὲρ τῆς εἰχόνος ἐχείνου εἰς οὐρανοὺς ἀναδραμὼν, µέμνηται 
τῶν τοῦ Ἰωάννου λόγων, xai τῶν πὀῤῥωθεν κατὰ τῶν εὐτεθῶν, θεῖον xal θεοφόρον τὸν ἄνδρα xaXov. 
Quo quidem nomine ille quoque magne urbis alumnus : qui idem cum primo martyre nomen 
habebat, saxisque ut. ille pro Christo, sic pro ipsius imagine obrutus in celum ascendit, ser- 
monum Joannis, dimicationumque adversus impios mentionem fecit, divinum virum, et divi- 
nitus afflatum eum appellans. EL sane quomodo ea Damasceni erit, quando scriptor se Byzan- 
unum proclamat? Quid Byzantio et.Damasco commune ? Nota verba : "IIyays γὰρ οὖν τὸ καλὸν 
τουτὶ βλάστηµα ἡ χυρία τῷ ὄντι xal βασιλὶς τῶν πόλεων, ἡ Κωνσταντινούπολις, qnul. Ἡμεδαπὸς γὰρ οὗτος 
ὁ βλαστὸς, xal ἐγχώριος, χαὶ γέννηµα θεῖον αὐτῆς, xa φυτὸν ὁ Στέφανος, "H xai πρώτη τῶν χαρπῶν αὑτὴ 
τῆς ἀρετῆς ἀπώνατο, xaX νῦν εἰσέτι τρυφᾷ τὴν ὠφέλειαν, καὶ τῶν θαυμάτων κατατρυφᾷ τῷ fet ταυτῆς 
ἐνευπαθοῦσα θρέµµατι: Tulit igitur egregium hoc germen domina vere, ac regina urbium Con- 
sfantinopolis. Nostrum enim atque tndigenum germen hoc est, ac divinus ipsius feius et planta 
Stephanus : qua et prima virtutis ipsius fructus degustavit, et nunc etiam utilitatem metit, 


165 ' PROLEGOMENA. 466 


ec miraculis summa cum voluptate fruitur, alumno videlicet suo jucundissime acquiescens. 

LIX. Metaphrastes Vite sancti Stephani Junioris scriptor. — Scriptor itaque Byzan- 
tinus fuit, non alius, ut ingenue fatear, quam qui pro recensendis expoliendisque 
tum lingua tum calamo sanctorum rebus gestis tantopere desudavit, Simeon Metaphra- 
stes, qui et ipse genere DByzantius fuit, ut fuse probamus nostra De Simeonibus et εο- 
ram scriptis diatriba. Eam Metaphraste vindicat Gennadius patriarcha pro concilio Floren- 
tino cap. 5, ex gua pro auctoritate Romani pontificis bene longum testimonium exseribit : 
Μάλιστα δὲ ἐν τῷ βίῳ τοῦ ἁγίου Στεφάνου τοῦ νέου, ὃν ὁ Μεταφραστῆς ἀχριθῶς γράφει τῇ xY' τοῦ Noeu6plou: 
ΕΙ potissimum in vita S. Stephani Junioris, quam Metaphrastes accurate vicesimo tertio Novem- 
bris describit. Metaphrasue porro fetum esse dicent absque dubio, qui vel digito lepores et 
veneres in rebus enarrandis Metaphrastee degustarunt. In tota namque hac historia Metaphra- 
stem, illi e dictandi modum singularem exquisite deprehendo ; neque alium, quam quem 
notis Michael Psellus oratione in eumdem Panegyrica, nondum Grace, quod sciam, edita re- 
preesentavit: Δύο δὲ ταύτας ὁδοὺς αὐτῷ θέµενος, μαρτυρικὴν ἕἔνστασιν, xat ἀσχητικὴν χαρτερίαν, τρέχει 

ἐπ ἀμφοῖν τοῖν σταδίοιν, οὗ μετὰ ποδῶν ὠχύτητος, ἀλλὰ μετὰ λογισμῶν ὀξύτητος " μάλιστα s τὸν 

τιχὸν διαθέων δίαυλον, εὐτονώτερος ἑαυτοῦ xal ἀγωνιστιχώτερος Ὑίνεται. Πιαίνει γοῦν [ot τὴν ἀχοὴν 
ἑκηνίχα ὁ λόγος αὐτῷ ἄνεισι μὲν Bon. [XXXIV] ὕπεισι δὲ σπήλαια, ὑπό τε πίτυν f] δρῦν τινα καθἰζει τὸν 
ἀσχητὴν, xat σχεδιάζει αὐτῷ τροφὴν τὴν ἐκ βοτανῶν, Χαὶ πόµα τὸ ἐκ πηγῶν. Περιανθίζει γὰρ τὰς το'αύτας 
κητὴσιις λέξεσί τισι τὸ καλὸν ἀνθούσαις, xal σχημάτων ποιχίλα:ς ῥοδωνιαῖς, χαὶ ὡς ὀρώμενα δείχνυσι 
τὰ τότε χαιροῦ πραττόµενα ΄ Cum has autem. duas. vias sibi proposuisset, martyricam constan- 
liam, et monasticam inezercitatione tolerantiam, currit quidem in utroque studio, non cum 
pedum pernicitate, sed cum celeritate orationis : maxime autem monasticum percurrens curri- 
culum, evadit seipso robustior ac fortior. Aures quidem mihi certe pinguefacit, quando ejus 
eratio ascendit. quidem montes, subit autem speluncas, sub pinu. autem, aut quercu aliqua 
tollocat exercitatorem, et vile alimentum, et illaboratum ei ofer ez herbis, et potum ex fon- 
tibus. Ejusmodi enim narrationes ornat quibusdam florentibus pulchre dictionibus, et variis 
rosis fgurarum, et ea, qua tunc fiebant, quasi subjicit oculis. 

LX. Dixeram supra, anno etatis sue quinquagesimo tertio diem obiisse ; habuique ex Si- 
meone Metaphraste, quando jam illius vite Simeon auctor est : Τελειοῦται δὲ τῷ διὰ μαρτυρίου 
τέλει ὁ πολύαθλος ὄντως Στέφανος, τρία καὶ πεντήκοντα γεγονὼς ἔτη, κατὰ τὴν κη τοῦ Nosp6plou µηνός» 
Mar tyrio porro perfunctus est ille egregius sane. luctator Stephanus tertio et quinquagesimo 
etatis sue anno, Novembris mensis octavo et vicesimo die. Et ex altero illius ία scriptore, 

em esse Stephanum monachum Constantinopolitanum infra dicemus : Ἐτελεμύθη 6 ἅγιος τοῦ 

9, xai µεγαλόμαρτυς Στέφανος, τῷ πεντηκοστῷ τρίτῳ χρόνῳ τῆς αὑτοῦ ἡλιχίας, μηνὶ Νοέμθρίου εἰκάδι 
ὁγδόῃ: Obiit. sanctus et magnus Dei martyr Stephanus etatis sue anno Lu, octavo. et vice- 
εἴπιο die mensis Novembris. Si vera tamen sunt, que de eodem narrat Cedrenus, Ἑξήχοντα γὰρ 
χ ς ἐποίησεν Ev τῷ βουνῷ τοῦ ἁγίου Αὐξεντίου ἔγκλειστος' Sexaginta enim. annos in monte Sancti 

urentii enclistus egerat. Vite tanti viri anni erunt, quam immani discrimine! septuaginta 
novem. Namque si annos addas sexaginta ad annos sexdecim, tunc cum ad Auxentii montem 
appulit, et annos tres, et dies decem, quos dicitur superfuisse, postquam de Auxentio pulsus 
est, jam erunt anni septuaginta novem, et dies decem. Verumtamen, cum aunos triginta tres 
tantum in Auxentiano monte commoratus fuisset, quicum sexdeciin ante profectionem et tribus, 
etdiebus decem post exsilium non efficiant nisi quinquaginta tres, licet non completos, videtur ma- 
imum in modum falli Cedrenus, sive ipse oscitans, sive exseriptoris incuria vitium passus. Sed 
ducem habuit, quem ipse, dum sequitur, et exscrihit, parum caute errorem quoque hausit : 
namque Theophanes in Historia, nescio an aliorum, an suo vitio, hoc idem, ut ex vetustis- 
simis codicibus manuscriptis colligo, enuntiat, qui post narratum tanti viri martyrium subdit : 
Al cigoc γὰρ ὁ ávhp ὑπῆρχε πᾶσι, διὰ τὸ περὶ χρόνους ποιῆσαι αὐτὸν ἓν τῇ ἐγχλείστρᾳ. xal ἀρεταῖς 
φολλαῖς διαλάμπειν Venerandus enim vir omnibus erat, quod sexaginta circa annos in claustro 
peregisset, et virtutibus multis inclaresceret : Multo minus : sed fallitur etiam Georgius Hamar- 
tolus in Constantino Copronymo : Ὡσαύτως οὖν xoi τὸν ἅγιον Στέφανον ἐν τῇ ἀχρωρείᾳ τοῦ ὄρους 
Λὐξεντίου τοῦ θεοφόρου ποιήσαντος ἔτη τεσσαράκχοντα ἓν οἰχίσχῳ μιχρῷ, πολλὰ τιµωρῆσας ἐπέτριφε, συρέν- 
τα ῥιςέντα εἰς τὰ Πελαγίου, ὡς οὗ µόνον ἀντιπίπτοντα, χαὶ µαχόμενον αὐτοῦ τῇ χαχοδ,ξίᾳ, ἀλλὰ χαὶ πολλοὺς 
µεταςφέροντα πρὸς τὸν μονήρη βίον, καὶ καταφρονεῖν πείθοντα βασιλιχῶν ἀκιωμάτων τε xal χρημάτων” 
Non dissimili itaque ratione, et S. Stephanum, qui in summitate montis, cui a divino Auxen- 
lie nomen est, in edicula parva quadraginta annos peregerat, multis prius affectum. cru- 
ciatibus, attritumque ad Pelagii sepulcra abjici jussit ; quod non tantum sue heresi adversa- 
retur, sed snultos ad monasticum vita genus transferret, impelleretque regias dignitates atque 
facultates negligere. Ut rem accuratius expendas. Nascitur anno Anastasii primo, anno 
Christi 713, tunc cum Germanus in patriarchicum thronum ascendit, a quo adhuc ventre 
inclusus benedictionem accipit : decimum sextum vite annum agens, tondelur a Joanne in 
monte S. Auxentii, ac monastica veste induitur ; annos natus aliquanto plus quam quadra- 
ginta in Joannis demortui locum suflicitur, illiusque heres designatus succedit : postmodum 
annos duos et quadraginta nalus, peragrato montis cacumine, in parva cellula a se constru- 
eia seipsum includit : tandem annos novem et quadraginta habens, ab Auxentiano monte 
in Proconesum exsulatum mittitur, etsuper columna in angustissima eedicula (XXXV] includi- 
tur : secundo exsilii sui anno, mater, et soror illius vitam cum morte commutant : reductus 
deinceps Byzantium jussu imperatoris menses undecim in preetorio carceribus mancipatur, 
ei penis unci& sex, et aqua non plus tribus poculis singulis hebdomadis cibus illi ac potus 
fuit. Quadragesimo ante mortis sua die petit, ut nec tantulugs illi cibus afferatur. Cum octa- 


-—- 


167 LEONIS ALLATII 168 


us et tricesimus dies inchoaret, hospitalem mulierem preeclaro deposito donat. Hos annos 
si simul conferas, erunt anni 53 nondum completi. Annos vite Stephani ex Metaphraste 
colligo. Et ut magis videas, habe eos quoque ex Stephano monacho Constanunopolitano in 
Vita Stephani, qui ita distinguit : Ἐν τοῖς χρόνοις Αρτεμίου, τοῦ καὶ "Avagvaciou Αὐγούστου, ἔτει 
πρώτῳ τῆς αὐτοῦ βασιλείας, ἀπὸ Ὑτίσεως κόσμου ἔτους ,ςσκθ’, ἑξαέτη ἑληλαχότα χρόνον, παραδιδόασιν 
αὐτὸν εἰς τὴν τῶν ἑερῶν Γραμμάτων µάθησιν, xat λαθὼν παρὰ τῶν αὐτου χειρῶν τὸ ψαλλίδιον ἀπέχειρεν 
αὐτῷ τῷ ἑκχαιδεχάτῳ χρόνῳ τῆς αὐτοῦ ἠλιχίας. Τὸν τεσοαρακοστὸν γὰρ δεύτερον χρόνον Ἠλαυνεν, ὅτε τῇ 
χορυφῇ τοῦ ὄρους µετετέθη, Ev posit i: μικρὸν ἔγκλειστρον ποιῄσας τῷ τεσσαρακοστῷ ἐννάτῳ χρόνῳ τῆς 
αὐτοῦ ἡλιχίας. Ἐν τούτοις τοῖς mpotep µασι τοῦ τιµίου Πατρὸς Ev τῇ vfou τῷ τῆς κατοιχῄήσεως αὐτοῦ δευ- 
τέρῳ χρόνῳ, καὶ ἑξορίας fj μήτηρ αὐτοῦ εξεδήµησε. Tov Σνδεχαμτναῖον χρόνον ὄνπερ ἓν τῷ πραιτωρίῳ ἐποίησεν’ 
Temporibus Artemii, qui et Anastasius Augustus dictus est, anno primo illius imperit, ab órbe 
condito anno 6222 (quieritChristi 714), sex annos emensum lectioni sacrarum Litterarum tradit 
acceptoque e manu illius forcipe etatis illius anno sexto et decimo totondit. In loci angusti 
&dicula, et subterraneo lapide semetipsum obserans anno etatis suc tricesimo primo. Quadra- 
gesimum el secundum annum agebat, cum in verticem montis secessit. In. Proconneso angusto 
tn claustro annum quadragesimum nonum ctatis sue exegit. Inter has prerogativas venerandi 
Patris in insula sue itationis anno secundo, et. exsilii, mater illius ex hac vita migrat. 
Undecimestre tempus quod in protorio transegit. 

LXI. Et heec de Vita Stephani a Billio edita. An forte altera, que nondum lucem vidit, quod 
ipse sciam, nec Greece, nec Latine, et incipit : ᾿Αγαθὸν χαὶ δίκαιον, καὶ πᾶσι τοῖς εὐσεθεῖν προαιρου-- 
µένοις &mobex tov , κατὰ την τοῦ µεγαλοχήρυκος Παύλον. Damasceni est? Multo minus. lilius scriptor 
Metaphraste antiquior ; multo tamen Damasceno posterior est. Quare Damascenum abjudicat. 
Auctor namque mandante Epiphanio abbate , Stephani in dignitate successore, conscripsit : 
Ὦ [Ιάτερ τίμια, xat τοῦ αὐτοῦ βουνοῦ , xat τοῦ σπηλαίου , καὶ τρόπου διάδοχε ὁσιώτατε Ἐπιφάνιε , 6 καὶ 
πρὸς τὸ τοιόνδε ἐγχείρημα ἐπιτάξας , καὶ προτρεφάµενος τὴν ἐμὴν ταπεινότητα, παριδὼν τὴν τε ἰδιωτείαν 
καὶ νωθρίαν µου , ἅπερ καὶ ὄκνου παντὸς δίχα Ex τῶν πολλῶν ὀλίγα συλλεξάµενος , ἑπιφέροιμι συνεργῶν., 
προχατασχὼν ἐν τούτοις τῶν σῶν εὐπροσδέχτων Bep εὐχῶν τὴν χαλλιέπειαν' Ο Pater honorande, et 
ejusdem collis, et spelunce et morum heres, sanctissime Epiphani, qui, ut hunc conatum assu- 
suerem imperasti, et adhortatus es meam vilitatem, mea despecta ruditate ac segnitie , ea non 
segnes ex multis pauca colligentes, tuis a. Deo bene exceptis precibus in auxilium anfea asci- 
tis, offerimus. Quadraginta duobus annis elapsis post illius martyrium : Καὶ τοῦ μήπως τῇ χρο- 
via παραδρομῇ εἰς λήθην ἕλθοι ὁ τοιόσδε τοῦ σεθασµίου Πατρὸς ἡμῶν βίος. Οἶδε γὰρ ὥσπερ νδφέλη dio. 
οὕτω xal χρόνος χρύπτειν τὰ μὴ λαλούμενα” χαίπερ τεσσαραχοστοῦ Vd sur ἔτους παραδεδραµηχότος , &o* 
οὗπερ τὴν δ.ὰ μαρτυρίου ἱερὰν τελευτὴν ὁ παμμµακχάριστος Πατὴρ ἡμῶν ἐπέστη Στέφανος, µέχρι τῆς νυνὶ, 
ὃς προτραπεὶς ἀνελεξάμην παρ᾽ ἀληθευόντων ἀνδρῶν , χαὶ τῶν αὐτοῦ φοιτητῶν, ὧδέ τε χἀχεῖσε περιθέων, 
καὶ περιαθροΐίζων λέξαι τὰ ἐξ ἁπαλῶν ὀνύχων αὐτοῦ µέχρι έρως, τά τε τῆς γεννήσεως, καὶ τοῦ θανάτον 
πάντερπνα, καὶ θαυμαστὰ διηγήµατα * Et ne diuturno temporis decursu tanta et talis venerandi 
Patris nostri vita in oblivionem abeat : ut enim solem nubes, ita tempus, qua non enarrantur 
abscondere suevit. Et licet ex quo beatissimus ille Pater noster Stephanus martyrio sdcre οἱ- 
tam posuit, ad hec usque tempora anni jam sint elapsi quadraginta dwo; ipse mandutis alio- 
rum compulsus, a fallere nescientibus viris , illiusque discipulis , huc atque illuc divagans col- 
legi, collectasque, que ille a teneris, ut aiunt, unguiculis ad senectam usque, illiusque nata- 
lium, et obitus, quam mazime latas, admirandasque narrationes scripto mandavi. Et quem- 
admodum alter, ita et hic Byzanteus fuit : Ωὖτος τοῦ πρωτοµάρτυρος ὀνόματι, xal πράγματι 
ὁμώνυμος, xai ὁμότροπος, οὐ ξένος Βυξαντίων, οὐδὲ τῶν τὴν βασιλεύουσαν πόλιν οἰχούντων ἀλλότριος. 

µέτερος γὰρ οὕτος γέννημα xal θῦμα, χαὶ τοῖς ἡμῶν γνώριµος, καὶ [ΧΧΧΥΙ| αὐτοπτικὸν ὁλοχάρπωμα; 
Hic protomartyris illius et nomine et re cognominis et moribus iisdem, nos Byzantii adeena 
et peregrinus, neque reginam urbium colentium alienus. Nostrum enim erat hic germen. el 
alumnus, et sacrificium, nostris non ignotus, et quod ipsi oculati testes eiderunt holocaustum. 
In hac quoque Damasceni mentio fit, non sine laude : Ἐν οἷς xot ó τιμιώτατος Ἰωάννης 6 Δα- 
μασχηνὸς πρεσθύτερος, ὁ παρὰ τοῦ τυράννου τούτου, Μανσοὺρ ἐπονομασθεὶς , παρ) ἡμῖν, ὅσιος xal θεοφό- 
poc, οὐκ ἑπαύσατο γρᾶφειν αὐτὸν καὶ ἀποκαλεῖν * Inter eos et maxime venerandus Joannes Dama- 
scenus presbyter, qui ab hoc tyranno Mansur dictus fuit, apud nos vero, sanctus et deifer, 
ton cessavit eum refellere et nuncupare, etc. Et ut finem questioni imponam, nomen quo- 
que tene, longe a Joanne diversum, Stephanum : nam hic est, qui gesta tanti viri ante Meta- 
phrastem exsecutus est: Καὶ ὡς ἓν τῷδε τῷ Blu τῇ ὀνομασίᾳ τῆς κλήσεως, παµμακάριστε Στέφανε, 
συνώνυµος Υέγονα, xal τῆς αὐτόθεν ὁμόχλητος ὁὀρθῷ δεξιᾶς παραστάσεως σὺν π ταύτῃ τῇ ὀρθοδόξῳ 
ὁμητύρει τῇ πιστῶς εὐφημούσῃ σε μετὰ μαρτύρων ἁγίων μάρτυρα Et quemadmodum in hac cita εο- 
dem ac tu, beatissime Stephane! nomine nuncupor; ita illius qua ibidem est dextero stationis 
«una cum hoc orthodoxo cotu tibi plaudente, et inter martyres te martyrem collocante consors 
fam. Stephanus itaque Byzanteus quadraginta duos post e vivis exemptum Stephanum annos, 
jussu Epiphanii in officio ac dignitate Stephani successoris, vitam hanc collegit, et scripsit. 
Concorda hac cum Damasceno, et palmarium habe. 

Ι ΧΠΙ. Sed preestat hic aliquantulum immorari , quando de morte Joannis Daizasceni faeta 
fupra mentio est, quam ante Copronymianam synodum conjecturis non levibus posuimus. 
Dubium tamen, quod remanet aliis extricandum, ingenue in mediuni afferam , ne quid pre- 
teriisee videar. Gretserus epistola dedicatoria in Theodorum Abucaram, cum tempora Ábu- 
care querit, Joannis quoque Damasceni tempora, perplexe licet nimis statuisse se putat. 
Namque, eum Abucaram Damasceni discipulum Turrianus aliquoties nominet, dictoque T'ur- 
riani probabilitatem conciliet illud ex titulo dissertationis decimw octave, διὰ φωνῆς Ἰωάννου 
«00 Δαμασχηνοῦ, ex ore dictantis Damasceni, et ex alia parte Theodorus Carie episcopus Pho- 


169 PROLEGOMENA. 119 


tianas partes contra Ignatium tutatus fuerit, postea, ut in Vita Ignatii testatur Nicetas, Fho- 
tianis fraudibus in apertum prolatis, admissi piaculi in octava synodo veniam impetravit 
eristimat Gretserus sub Basilio Macedone , temporibus octave synodi , doctrina , nominis- 
que celebritate claruisse. Et cum a secunda synodo Nicena, anno Domini 787 celebrata, 
usque ad octavam synodum, que habita est anno 869, anni septuaginta duo interfluxerint ; 
Joannes vero Damascenus, ut plerisque chronologis non imperitis placet, ante septimam sy- 
nodum diem obierit, alterutrum necessario asserendum esse, aut Abucaram ferme adhuc 
puerum Damasceno operam dedisse, aut octogesimum «tatis annum longe transcendisse, 
quando Constantinopoli cecumenica synodus ordine octava coacta fuit : nisi quis Damasceni 
vitam ultra septimam synodum proferre velit. Videtur tamen ex his, qui supra diximus, non 
ullra septimam synodum profereuda. Et licet probabilis videatur sententia Gretseri de Theo- 
doro Abucara, in conjectura tam labili, quis ille fuerit, qui firmum prabebit assensum? Et 
quie contrarium stabiliunt ea videntur. Auctor Vite sancti Cosmo, Damasceni fratris, quis- 
quis ille fuerit non inelegans, et ecclesiastice historie vestigator non imprudens, quique 
multa de Damasceno a Joanne Hierosolymitano Damascenice Vite scriptore preetermissa, 
aut neglecta, scripto mandavit : is itaque de Cosma sermonem habens, dum res illius in By- 
zantina urbe gestas prosequitur, tradit inter alia, que Tarasio patriarche triennio antequam 
moreretur preevaticinatus fuerat, postea opere tempore jam dicto absoluto, id quoque refert : 
"A δὲ τῷ ἁγίῳ προηγορεύθη, καὶ μέντοι καὶ κατὰ χαιρὸν εἰς ἔργον ἐχδέδτκε, ταῦτα xal Mens ἀναγχαῖον , 
xil γράφειν οὐ περιττόν * tiva ταῦτα: Ἐμοὶ μὲν, φησὶν, ὦ θεῖε ἀρχιερεῦ καὶ ἄριστε διδασκάλων, ἅλις τῆς 
ἐνταῦθα διατριθῆς. Δέον γὰρ ἀφικέσθαι pov πάλιν ἔνθεν xal παραγέγονα, σὺ δὲ τὴν τοῦ Χριστοῦ ποιµάνας 
goiivr y παλὼς xal θεοφιλῶς , μετὰ παῤῥησίας ἐχδημήσας πρὸς Κύριον, κα),τὸν τῆς διχαιοσύνης στέφανον 
ἀπολήνῃ, ὃς σοι τῶν ὑπὲρ τῆς Ἐκκλησίας χαµάτων ἀπύκειται ἔπαθλον. Ἔσται δέ σοι τοῦτο μετὰ διε :ἰίας 
τερίοον. Quc tero sanctus preco vaticinatus fuerat, et tempore dicto facto evenit, (XXXVII| 
surrare necessarium mihi videtur, et scripto mandare non supervacaneum. Quaenam autem 
lec sunt ? satis mihi, inquit, abundeque, o divine presul, ct preceptorum optime, more in hac 
tita est. Unde enim veni, eo mihi rursum sccedendum est. At (u , cum Christi gregem bene, 
pieque paceris, alacriter ad Dominum progredieris , et justitie coronam, que tibi pro labori - 
bustuis reposita est, accipies, quod post triennii decursum succedet. Moritur Tarasius pontifi- 
ratus sui anno 21, Christi 806. Vaticinium itaque Cosme ante biennium factum erit anno 
Christi 804. Secessit postea Cosmas Byzantio, venit Romam, deinde /Egy ptum appulit, tandem 
Sabie monasterium revertitur, clarus ubique miraculis, cum loco preeesset 3tephanus Cosma 
fratris filius, a quo et Joannem Damascenum paulo ante e vita migrasse audit : rerumque 
estarum seriem in brevissimum tempus contraham , non ultra biennium protraeho. Ergo 
oannes Damascenus vitam Tarasii patriarche commensus, eodem cum Tarasio anno, vel 
circa eadem tenipora mortem oppetiit. Ergo anno Christi 806, post Nicenani secundam sy- 
nod:im anno 17, post Copronymianam synodum, in qua tanquam demortui, ut nos opinaba- 
mur, mentio fiebat, anno 51; post Stephani Junioris martyrium anno 40, tum fermo , cum 
Bvzantinus Stephanus Stephani ejusdem res gestas scripto mandabat. Quare si potuit Stepha- 
nus Byzantinus Vitam Stephani martyris scribere, potuit et Damascenus. Id tamen si [ορίου 
elatem liceret, propter alia tam multa in medium allata certe non licuit. Scio Damaseenum 
plenum ztate, et summa senectute confectum, tanquam qui centenario major obiit, sibi 
mortem non maturasse ; at ad ista tempora pervenisse, vellem, alii dicerent : ego valde sus- 
penso animo sum. Vah, quomodo ine ex hac turba expediam? 

LXIV. Inter quatuor orationes, quas nobis ex codice Jacobi Cujacii inter epera Dama- 
sceni Billius Grece et Latine comniunicavit, du& postremee, in quibus tum ex veteri histo- 
ria, tum ex variis testimoniis, Virginem ex Davidis semine descendere contra id negantes 
Hebraeos ostenditur, altera cujus principium, "Άλλοι μὲν ἄλλας ἑορτῶν ὑπυθέαεις' altera, cujus, πάλιν 
ἑορτὴ xat πάλιν πανήγνρις, xal πάλιν ἐγώ, jn multis antiquissimis codicibus manuscriptis, nunc sub 
Damasceni, nunc sub Andree Cretensis nomine exhibentur. Nec mirum. Genus namque hu- 
jusmodi orationum exscriptorum incuria modo hunc parentem, modo illum, quandoque 
etiam alium aguoscunt : ut pluribus in locis nostri operis adnotavimus. Quas sane difficile 
est recognoscere, multoque difficilius est parentibus vindicare, iisque potissimum, quorum 
modum et formam dicendi expiscare nullo modo possumus ; cum alia eoram preeter unam, 
vcl alteram orationem, non supersint. Quid autem de his ipse sentiam, quando jam Dama- 
seni opera examinemus, ingenue fateor. Compositio non 1ta suhsultans, sed austera magis, 
εἰ subturbida, ex pluribus nominibus nomina faeta, Scripturarum loca non fuse exposita, 
sed tantum, ut ila dicain, proposita, disputationes sepius inculcate de fidei nostrae dogma- 
tibus, contra ac fieri solet in his concionibus, hereticos et male senüentes, et precipue 
Acephalos, et Judaos vexantes, repetitiones sepius admista, quibus se auctor dicit ad pro- 
positum redire, aliaque minutiora, quc in Damasceno, tanquam Damasceni propria nusquam 
&on sese offerunt, me impellunt, ut eas Damasceno vindicem, Cretensi denegemn. Hic nam- 
que pro more sui &vi, nonnisi figurate loqui scit, et veluti equus habenis liber, libere diva- 
&alur, ex uno in aliud pedem movens, indeque rursum ad ,prima referens: «t theologicas 
westiones digito tantum monstrat, et verbo explicat. Sed de Cretensi alius erit opportunior 
cendi locus. Nunc pro his orationibus hec satis sint (a). 


(ε) Neutram Damasceni nostri esse, sed Andres Cretensis, certissime , ni fallor, suo Joco ostendi- 
Wes. 


Parnor. Gg. XCIV. 6 


πι LEONIS ALLATII 172 


LXV. Inter alias orationes, quas nunc primum Grace et Latine damus , sub Joannis 
Damasceni nomine non tantum in Barberina Bibliotheca, sed aliis etiam codicibus anti- 
quissimis conspicitur illa, cujus est principium, Ὁπόταν τὸ ἔαρ ἐπέλθῃ cum titulo : Λόγος 
ἱστοριχὸς εἰς vb Υενέθλιον τοῦ Κυρίου καὶ θεοῦ xa ΣωτΏρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. In aliis : Περὶ τῶν iv 
Περσίδι πραχθέντων. Et Damasceno vindicant.codices Vaticani 93, 595, 1446, 1816. ΙΧΧΣΥ Π1] Dum 
primo percurrerem Οἱ res in ea exactius considerarem, modumque eas explicandi diligentius 
examinarem, nullo inodo Damasceni esse videbatur. Est omnino gravior Damascenus, nec 
in minutiora, nisi ubi se occasio offert, effunditur : metaphoris, iisque longe petitis in rebus 
serio exponendis non admodum delectatur : loca Scripture, et potissimum capita non ex- 
scribit : verba tantum, eaque raptim inducit: a composils, qua modum excedunt, abstinet : 
nunquam, aut raro ex historiis apocryphis sua probat. At in ea et puerile auctoris inge- 
nium in Procmio praecipue vides, minutissima queque percurruntur, melaphoris enormibus 
et preter rein utitur, capita Scripture integra exscribit, ut verbulum exp icet, compositis, 
iisque incomptis abutitur, οἱ historiolis apocryphis orationem infarcit. Nugax ipse essem, si 
hic omnia deducerem, monstrabo tantum digito rem. Ut primo vere mutari omnia in pul- 
chriorem aspectum demonstret, non ab hominibus tantum, sed a teria, ab avibus, a mon- 
tibus, ab arboribus, a pastoribus, a sole, ab agricolis, a vite, a mari: ut inde postmodum 
colligat, ex Virgine Deo nato omnia meliorem faciem induisse. Sed quid illa ad hoc? Integra 
ex evangelistis, et Judicum libro capita exscribit, ut membrum explanet. Quid illud preterea 
est ? Κελαδείαν ποιεῖν * στοργυλοχίστρεπτος, Vel στοργογλυχίστρεπτος συριγγόπλοχος τραγῳδία. ὄρη 
φυλλοθλαστοῦντα τῇ τοῦ δρυμοὈ πυχνοπλόχῳ δασύτητι, De singula recenseam. Que porro de Do- 
rida, et Philippo, et deorum Persicorum contentione, et Magorum itinere tam prolixe nar- 
rat, undenam ipse habuit? Non dubito hec eadem , quemadmodum et pleraque alia & 
nugatoribus conficta Damasceno innotuisse, quibus tamen ille semper, licet ea recitandi non 
una eausa impulit, ne insaniisse videretur, exsilium indixit, et, ac si non essent, neque 
dicta, neque scripta, neglexit. Hac cum ipse mecum cogitarem, et a simili scriptione Da- 
mascenum immunem expenderem, accidit ut per aliorum quoque vigilias oberrans, suctorem 
etiam nolens orationis invenerim. In eadem namque Barberina Bibliotheca, et aliis codicibus 
satis antiquis.eamdem orationem inveni in omnibus similem, nisi ubi librariorum incuria 
lectionum varietas, quod et in aliis quoque libris fieri solet, irrepsit. Ea sui parentem, non 
Joannem Damascenum, sed Joannem Eubee episcopum agnoscit (a). Ideoque ut melius 
res tangeretur, alias ejusdem Eubcoensis orationes perquiro, ut inde facta collatione pedem 
figam ; nec infortunate id advenit. In eodem namque codice Barberino est alia ejusdem 
oratio in nativitatem Deipare, quam avide legi, et contuli, neque ovum ovo, nec lae lacti 
similius vidi. Quippe qua& supra adnotaveram in prima de Christi nativitate, omnia in hac 
secunda deprehenduntur. Et quasi iste auctor esset apocryphorum fundus, multa etiam hic 
ex similibus historiolis consarcinat. UL vero tu quoque, lector, videas, et securius dijudices. : 
utrasque has Eubcoensis orationes ex eodem codice exscriptas, et ex nostris cimeliis 
tertiam in Herodis infanticidium ouravimnus edi Greece, et ex nostra versione Latine. 


LXVI. Alius hic auctor est satis antiquus, Joanni Damasceno. Quamvis illum inter eos 
seriptores Vossius lib. rv, part. 1Η, rejecerit, quorum incognita tas est, σύγχρονος, tanquam 
qui sub anno Domini 744 floreret, ut ex ejuedem in sacratissimos infantes ab Herode contru- ; 
cidatos oratione manifesto colligitur : El καὶ οὐχ Άμην παρὼν (εισὶ γὰρ ἀπὸ τότε ἔτη Ίδη τεσσα- 
ῥράκοντα χαὶ ἑπταχόσια, àmb μὲν της παρουσίας Χριστου ἕτη ἑπταχόσια τεσσαραχοντατέσσαρα, ἀπὸ δὲ 
τῆς “παιδοκτονίας ἔτη ἑπταχόσια τεσσα ράκοντα δύο), ἁλλ) ὡς παρὼν ἐχεῖ ὄντως ταῦτά po κατὰ νοὺν 
πάρεισιν' Et licet ipse non interessem (sunt enim ez eo tempore anni jam quatuor -et quadra- 
ginta. super septingentos elapsi, ab adventu quippe Christi anni septingenti quadraginta 

quatwor , ab infanticidio vero anni septingenti quadraginta duo), sed ac. si interfuissem, ita 
*Rihi obvolvuntur in mente. Est etiam satis pius, heeresum, et precipue circa incarnationis 
mysterium exortarum, «uas sepe refellit, acerrimus hostis, neque in exponendis sacris Lit- 
teris ineptus, et ob multa alia non contemnende, quibus aspergit orationes, dignus est, qui 
legatur. Eo itaque tempore vivebat, cum Acephalorum, οἱ Jacobitarum heresis, (XXXIX ] alta 
ducta radice, d(conomise divina mysterium subverteret; que fuerunt illa eadem tempora 

amasceni. 


LXVI *. Illud id quoque obiter advertendum, sub Anastasii Theopolitani archiepiscopi 
nomine legi orationem, seu tractatulum cum hoc titulo : Περὶ τῶν ἐν Περσίδι πραχθέντων - 
De his, que gesta sunt in Pereide. Qui tamen diversus est ab hoc nostro, licet eadem ut 
plurimum contineat. Tractat namque de templo exe&dificato a Cyro in Perside, inter deos 
deasve contentione, apparitione stelle, Magorum vocatione, itinere, adoratione, et in Per- 
sidem regressu, qué etiam Euboensis persequitur, imo ex hoe opusculo hausisse videbatur, 
nec me conjectura fefellit; cum in codice Vaticano manuseripto 1816, is mihi titulus 
offertur : Ἰωάννου μοναχοῦ xai ἐλαχίστου τοῦ Δαμασχηνοῦ λόγος εἰς τὴν ἁγίαν Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ αμῶν 
γέννησιν, παρεχθληθεῖς ἀπὸ νῆς ἐξηγήσεως Αναστασίου πατριάρχου Θεουπόλεως, περὶ τῶν ἐν Περσίδι 
πραχθέντων. P. ὁπόταν τὸ ἔαρ ἑπέστη * Joannis monachi, et minimi Damasceni sermo in sanctam 
Christi Dei nostri nativitatem, desumptus a narratione. Anastasii patriarche Theopolitani, 


(e) Ms. cod. Colb. n. 7, vetustissimus , oratio- — buit. Nec prelo digne prorsus sunt, propter anilcs 
nem hanc cum duabus aliis Joanni Euboeensi tri- fabulas quas narrant. 


173 PROLEGOMENA. l74 


De iis, que in Perside gesta sunt. Scribit praeterea Anastasius (a) de Dionysaro et Philippo 
historiographis inter paganos et Christianos dissidium. 

LXVII. De definitionibus ecclesiasticis. — Definitiones ecclesiasticas, sive ad argumentum 
theologicum spectantes, e meis schedis descriptas, et cum aliis codicibus collatas, eer- 
rectiores Latinas fecit amicus meus Malatesta Albanus, Damasceni noif esse, plura, nec 
contemnendee considerationis comprobare videntur. Nam alii codices Athanasio Alexandrino 
tribuunt, ideoque cum aliis ejusdem operibus vulgat; sunt. Eas tamen Athanasii non esse 
notavit Bellarminus, qui existimat librum fuisse seriptum post concilium Chalcedonense, 
et ex Bellarmino Andreas Rivetus. Non potuit enim Athanasius Nyssenum, qui post Atha- 
nasium vixit, vel saltem qui nondum scripserat, dum viveret Athanasius, laudare. Idque 
idem eedem definitiones produnt, dum initio dicuntur a Clemente collecte, et aliis sanctis 
viris, et beatis Patribus. Et Clementem, non Alexandrinum illum Origenis preceptorem, sed 
Romanum sanctorum Petri et Pauli discipulum definitiones ecclesiasticas composuisse asse- 
rit Anastasius in Hodego, cap. 1: Καὶ διὰ τοῦτο xal Κλήμης ὁ πολὺς tv σοφἰᾳ καὶ γνώσει πεποίηχεν 
ἰδιαξ όντως ὄρους ἐχχλησιαστικῶν δογμάτων, ὡς φοιτητῆς xat θρέµµα Υνήσιον ὑπάρχων τῶν ἁγίων Πέτρου, 
xai Παύλου µάλιστα τοῦ πανσόφου, xai ἀχούσας αὐτοῦ ἀποθαλλομένου , xaX λίαν µυσαττοµένου, xal χαθ- 
υθρίζοντος τὴν Ἑλληνιχὴν σοφίαν: Quamobrem prastantissimus ille sapientia et doctrina Cle- 
mens composuit proprias ecclesiasticorum dogmatum definitiones, tanquam genuinus sancto- 
rum Petri, οί mazime sapientissimi Pauli discipulus, cum audisset ipsum valde repudiare, 
et detestari Grecanicam sapientiam. Neque dubium est, cum id asserat Anastasius, Clemen- 
tem, ut gentilium nugas et fraudes evitaret, multas ex ingenio et dogmate Christiano valdo 
proficuas definitiones dictasse, easque sive peculiari opere complexum fuisse, sive etiam 
i| aliis suis prolixioribus operibus, ubi se occasio ferebat, inspersisse, quas deinde qui 
subsecuti sunt Patres, factas auctiores in commentaria retulere, vel eas, que fuere Clemen- 
tis, colligentes, additis etiam aliorum Patrum variis in locis dispersas in unum veluti fascem 
collegerunt. In cod. 1445 Vaticano legitur : Ὅροι σὺν Θεῷ διάφοροι xaz& τὴν παράδοσιν xal πἰστιν vie 
ἁγίας χαθιλικῆς καὶ ἀποστολιχῆς Ἐκκλησίας λεγόμενοι, συλλεγέγτες παρὰ Κλήμεντος καὶ ἑτέρων ὁσίων µαχχ- 
ρίων Πατέρων * Divina adjuvante gratia, varie definitiones secundum traditionem sancte 
catholice, et apostolice Ecclesie, et Clemente, et aliis sanctis ac beatis Patribus collecta. 
Sic etiam titulus concipitur in cod. 1075, in quo correctius legitur λεγοµένης, dicte, non 
λεγόμενοι. In cod. vero 1077, habetur :ὌὍροι διάφοροι σὺν θεῷ κατὰ παράξοτιν xal πίστιν τῆς ἁγίας 

ud; Ἐχχλησίας συλλεχέντες ἀπὸ Κλήμεντος Ῥώμης, Αναστασίου Αντιοχείας, xal ἑτέρων ὁσίων 
χαὶ µαχαρίων Πατέρων ' Divina adjuvante gratia varie definitiones secundum traditionem, et 
fidem sancte catholice Ecclesie collecte, ex Clemente Romano, Anastasio Antiocheno, et 
aliis sanctis, ac beatis Patribus. Habes hic Clementis patriam, et expresse Anastasii Antio- 
cheni nomen, ex quo etiam collecte sunt. Et ex hoc opinor errorem exscriptorum incuria 
|XL] irrepsisse, ut pro Αναστασίου ᾿Αντιοχείας, Anastasio. Antiocheno , ᾿Αθανασίου Αλεξανδρείας, 
Athanasio Alezandrino praefixum fuent. Anastasius enim bene potuit multa ex Clemente, 
Nysseno , Cyrillo, aliisque mutuari, et pleraque sua de novo addere. Codex 495, loco 
Anastasii Joannem Dàmascenum collocat, συλλεγέντες ἀπὸ τοῦ µαχαρίου Κλήµεντος, καὶ Ἰωάννου 
τοῦ Δαμασχτνοῦ, καὶ ἑτέρων * Α beato Clemente, et Joanne Damasceno, et aliis collecte. Schede 
vero mez2 ita enuntiant: Toi iv ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ ὅροι διάφορο. χατὰ τὴν 
παράδοσιν, xa τὰ ἑξῆς Sancti Patris nostri Joannis Damasceni, definitiones varie secundum 
traditionem, etc. Scripsit ergo Clemens, et Anastasius Antiochenus, et Damascenus, aliique 
Patres ecclesiasticas definitiones : verum he, que nunc pre manibus sunt, et Grece et 
Latine inter opera Damasceni eduntur, cujusnam fuerint? Cum nonnulli codices Damascceno 
aseribant, Damasceni esse non levi conjectura inducor, ut credam. Etenim, cum que Da- 
masceno vindicantur, prolixiores sint, multaque liber contineat, que nec Athanasius, sive 
mavis Anastasius, nec ipse Anastasius habent, verosimile est, que& supersunt, edita fuisso 
ab homine his omnibus posteriore, qui absque dubio, cum nullus alius advocetur, Damasce- 
nus fuerit. Solent enim, ut plurimum posteriores, antiquioribus monumentis nova abs se 
inventa addere, vel si propria non suppetunt, ex aliorum penu pleraque eruta in scripta 
aliorum inferre : de quo pluribus alibi egimus. Morisque id fuit Damasceno, ut profitetur 
ipse expresse, nihil, aut. pauca de suo scribere; verumtamen quidquid scribit ex aliorum 
monumentis recolligere. Quare mirum non est, adnotasse Jacobum Gretsérum in Anastasio, 
dum iradit istas definitiones Graecas invenisse in manuscriptis codicibus Bavarico, et Au- 
gustano, editionem nihilominus Athanasii discrepare ab Augustano, et Bavarico codicibus, 
et longe esse concisiorem. Prima nempe in hoc scriptionis genere ut plurimum sunt conci- 
siora, postrema prolixiora. Ad doctrinam Damasceni opus necessarium est; recteque toti 
operi preefigi poterunt, ut terminis et rerum formulis haustis lector promptior, exercità- 
tiorque ad divine sapientie adyta, quam Damascenus propinat, penetrare possit. 

LXVIII. De libello recte fidei. — Libellum recte fidei non esse Damasceni, vel inde quis 
colliget (b). Quomodo enim Damascenus septime synodi potuit meminisse, qui ante septi- 
mam fato functus est? Et tamen in eo scriptum est : "Exc πρὸς τούτοις δέχοµαι τὰς ἱερὰς οἰχου- 


(a) Ez, ni fallor. . . dequo disputat Leo Allatius , alterius generis est. 

(^) Libellum fidei alium , seu de recta. sententia. — Neque verba qux hic et num. 7 laudantur, in no- 
dedinus sincerum, ex codice Vaticano, in quo sex stro reperire sit. 
duntaxat synodi, non septem numerantur. Sed iste 


115 LEONIS ALLATII 110 


μενικὰς xol ἁγίας ἑπτὰ συνόδους, ὡς ἐξ ἁγίου Πνεύματος συγχροτηθείσας * Preterea amplector sacro- 
sanctas Gcumenicas septem synodos veluti 1n. Spiritu sancto celebratas. Et Damascenus 
ubique, cum mentio synodorum incidit, sex tantum semper commemorat. Diximus hoc 
exscríptorum nimia diligentia accidisse. Cum enim qui post septimam synodum libellum 
exscripserunt, ad pauca, imo nihil ad auctores advertentes, dum metuunt, ne si scriptio 
illa publice legeretur, in qua non nisi tantum sex synodi probarentur, lectores existimantes 
septimam a tanto Patre rejici, ipsi quoque rejicerent, quotquot precesserant synodos enu- 
merarunt, et temeraria manu, scopo tamen non malo, scriptum sanctissimi Patris prever- 
terunt. Pluribus id possem ostendere, unico tamen exemplo ex Anastasio Antiocheno con- 
tentus ero. Is namque in Hodego cap. 5, ubi tractat de sanctis conciliis eecumenicis (a), cum, 
dum ipse scriberet, non nisi quinque solummodo essent celebrata, ideoque non posset, 
nisi quinque commemorare, quorum tantum etiam meminit, exscriptores subsecuti, cum 
et sextum factum jam scirent, ne numerus truncus ae mutilus lectorum animos offenderet, 
sex posuerunt : Φημὶ δὲ «b περὶ τῶν ἁγίων xaY οἰχουμενικῶν ἓξ συνόδων. Sancta, inquam, εί 
ecumenica sex concilia. Et in fine capitis quinque tantum ponit, nec alterius cecumenici, 
quod nec poterat, meminit. Obit enim diem ipse anno 599, Mauritii imperatoris 14, et sextum 
wecumenicum concilium contra Monothelitas celebratur anno 681, Constantini Pogonati 
anno 12, annos post Anastasü obitum 82. Id quoque Damasceno accidisse |XLI] mirum videri 
non debet. Et sextam synodum additam comperi ex alio mss. qui non nisi sex numerat : 
Δέχομαι δὲ χαὶ τὰς ἁγίας ἓξ σωνόδηυς' Recipio autem εί sex synodos. Qui porro numerunv 
synodorum auxit, non veritus est infra Constantinopolitane sedis mentionem intendere : 
Ὑποτάσσεσθαί τε τῇ ἁγιωτάτῃ καθολιχῇ Ἐκχλησίᾳ τῆς Κωνσταντινουπόλεως, xal ἓν πᾶσι πείθεσθαι xaX 
ἀχοδειν τῇ sj ἁγιωσύνη, xal τοῖς μετ) αὐτὴν τῆς ἁγιωτάτης Ἐχχλησίας προστατεύουσιν * Subdi sanctis- 
sima catholice Ecclesie Constantinopolitane, et in omnibus suaderi et obedire sanctitati 
tue, et universis qui postea sanctissime Ecclesie preerunt. ln antiquioribus enim nec male 
note codicibus Constantinopolitane mentio non habetur. Hinc videas in evertendis sancto- 
rum Patrum scriptis sciolorum hominum temeritatem. In aliis libellus totum Damascenum 
refert et ab eo est. 

LXIII *. Inter dissertationes Theodori Abucare, dissertatio 18, habet sibi titulum διὰ φωνῆς 
Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ, quemadmodum in aliis quoque adnotatum comperimus : 'AcxAgrtoo 
ἀπὺ.φωνῆς ᾽Αμμωνίου: Asclepii ex ore Ammonii. Leontii Byzantii commentarium de sectis: 'Azb 
φωνῆς Θεοδώρου τοῦ θεοφιλεστάτου 'A66d * Ex ore Theodori religiosissimi abbatis. Nicephori 
«Calüsti excerpta historiaruui, ἀπὸ φωνῆς θεοξώρου. Ex ore Theodori : et in ipso etiam Dama- 
'Sceno : Εἰσαγωγὴ δογμάτων στοιχειώδης ἀπὸ φωνῆς Ἰωάννου πρεσθντἑρον, etc. : De decretis et placitis 
prime institutiones ez ore Joannis presbyteri, etc. Idque an ab ore dictantis rem accepisse, 
an etiam ab illius scriptis scriptorem excerpsisse, que Botiora judicabantur, vel quid eo 
dicendi modo innuatur, agemus alibi. Nunc sufficiat indicasse in ea dissertatione nomen 
-Damasceni haberi prefixum. 

LXIV. Gennadius patriarcha Constantinopolitanus Apologia pro concilio Florentino c. 4 : 
3ᾶν γὰρ, inquit, τὸ παραχκλητικὸν βιθλίον περὶ τούτου διαλα uÓávet, xal τὰς ψυχὰς τῶν ἁγίων ἓν τῷ οὐρανῷ 
εἶναι Δαμασχηνάς τε xal θεοφάνης οἱ τούτου ποιηταὶ διαπρυσίως ἀναθοῶσιν' Omnis enim Paracletieus 
hoc idem continet, et animas sanctorum in calo esse Damascenus et Theophanes illius compo- 
sitores clara voce fatetur. Probe omnia. At illius libri compositores fuisse Damascenum et 
"Theophanem, quasi ii soli illius auctores fuerint, non probe. In eo namque perficiendo 
plures alii , iique sanctissimi viri, animum et operam posuere; quorum conatus, si cum Da- 
.masceni et Theophanis conferas, neque illi plures sunt, et potiorem libri partem occupant : 
et Damasceni labor, si molem libri circumspectes, quamvis sit dignitate grandis et multus, 
quantitate tamen non habet multum quod det. Hinc male factum opus totum Damasceno et 

heophani ascribi. Auctores operis sunt precipui, Joannes Damascenus , cum Octoechus Da- 
masceni in eo inseratur, Theophanes, Metrophanes Smyrneus, Josephus, qui plurimus est, 
"t alii. Quenam vero ex his Damasceni, quenam aliorum sunt. alius erit discernendi, 
Ocus. 

LXV. In libris preeterea ecclesiasticis Grecorum plerique canones prosa oratione sub 
Joannis Damasceni, Joannis monachi, Joannis nomine prostant. Eos non esse omnes Dama- 
Sceni, vel eo evinci poterit, quod plerique eo nomine, et Joannes ipse Mauropoda argumen- 
tum simile pertractarunt, quibus ex iis plerique, ne cuneta in unurn conferri videantur, tri- 
buendi sunt. Quinam porro Damasceno, et quinam aliis ascribendi sunt? Certo Damasceni 
sunt, quicunque sub ejus nomine in Octoecho, scu Paracletice leguntur : qui in hebdomadc 
sacra et ipso die Paschatis, aliisque precipuis solemnitatibus tum Christi, tum Virginis reci- 
tantur. De aliis non ita facile extrico me. Et forte similis conatus in tractatu meo, De melodis 
Gracorum, in quo hec accuratius examinabuntur, felicius succedet. 

LXVI. Nec Menologii auctor est Joannes Damascenus. — Galatinus, lib. vr De arcanis, c. 5, 
asserit Martyrelegium Grecorum a Joanne Damasceno editum fuisse. Galatino alii quoque 
subscribunt, nec ullum alium, quam Galatinum ipsum laudant auctorem : facileque illis non 


(a) Scriptor Hodegi non est Anastasius Antioche- — mss. regii habent, τεσσάρων συνόδων, non EE 
nus; sed alter, qui sub Heraclio vixit. Οπἱογυιὰ συνόδων. 


* Falsus est hic numerus cam sequentibus, quos ideo non mutamus quia ad hane qualem qualem numerorum 405 
riem lector multoties ia notis et dissertationibus revocatur. Lir. Para. 


1 PROLEGOMENA. 178^ 


nemo acquiescit, cum aliunde eonstet Joannem Damascenum officiorum ecclesiasticoruin 
bonum suo tempore forimatorem fuisse, atque adco fieri potuisse, ut dictum Martyrologium, 
seu Menologium, seu Calendarium (his enim nominibus opus illud appellant), vel primus eon- 
flaverit, vel saltem correxerit ac repurgaverit. Salazar, Pro immaculata conceptione, cap. 35, 
num. 21, affirmat quaedam festa in Menologio haberi, qus post Damascenum capta [ΧΙΙ] sunt 
in Ecclesia celebrari. Nam undecimo die Octobris proponitur celebritas quadam his verbis : 
Septima synodi Nicene adversus Iconomachos Copronymum , εξ episcopos, ac faventes exse- 
crabili cuidam conciliabulo. Hoc autem synodus post Damasceni obitum celebrata fuit, ut ex 
temporum rationibus colligit Baronius, tom. VIII, et eodem die inscribitur : Theophanes epi- 
scopus Niced, qui casus est diageiis Theophilo imperante, εί deinceps sublato Theoplülo 
creatus est episcopus Νίεασα. Et 3 Aprilis exhibetur Nicetas abbas, et hic etiam Damaseeno 
minor, qui sub Leone Armeno passus est; Theodorus Studita, Nicephorus patriarcha Con- 
stantinopolitanus, 9 Martii et 2 Junii; Tarasius patriarcha Constantinopolitanus, 25 Februarii; 
Plato Studita, & Aprilis; Nico Myroblyta, qui a consueta sibi formula, Penitentiam agite, τοῦ 
Μετανοεῖτε, cognomen «adeptus est, et sub Joanne Zimisce, Basilio Juniore, et Constantinu 
Porphyrogennetis circa annum Domini 985 floruit, 26 Novembris; Stephanus Neolampes 
tempore Methodii patriarchae post Theophilum , 9 Decembris ; Theophano Leonis Sapienlis 
imperatoris uxor, 16 Decembris; Theodorus Graptus, 26 Decenibris, et sexcenti alii in eodem 
Grecorum Menologio commemorantur, qui post Damascenum floruerunt, ne singulos recen- 
seam. Hinc arguo non a Damasceno Menologium Gra:corum concinnatum, vel reformatum, 
cum nullo id auctore dicatur. At potuit id facere, fateur. Potuerunt et Basilius, et Nazian- 
zenus, et Tarasius, et innumeri alit. An ideo eos conflasse dicemus? Nuge. Verumtamen cum 
varia sint Menologia sanctorum apud Grecos, dicant velim, si poterunt, cujusnam Dama- 
scenus conflator exstitit, vel corrector. In iis omnibus multa inserta sunt, qua post Dama- 
sceRi tempora contigerunt. Quare licet dixerim potuisse Damascenum illud ad sua usque: 
tempora concinnare, subsequentes tameu alios alia atque alia pro opportunitate temporis 
addidisse; non tamen illius auctorem Damascenum agnosco : nec unquam dixerim illius, 
quod nunc pre manibus Grecorum est, auctorem fuisse. Tritum illud jurisconsultorum 
axioma : Cum aliquid ez aliquo opere detrahimus, vel addimus, etc., ideoque cum subseculis. 
temporibus faciem, formamque mutaverit,.alius nobis illius auctor nescio an ita facilis inventu 
querendus. 

, LXVII. Et ut id quoque adnotem, Salazar satis acute argutatur, quemadmodum sanclorum 
jam dictorum nomina in Calendario illo post Damascenum, quando jam illi post Damascenum 
functi sunt, esse inserta, i(a etiam Conceptionis festum similem admodum inserere potuisse 
exploratum esse. Quare Conceptionis solemnitatem in Ecclesia Greeca, neque Leone impera- 
lore Sapiente dicto, neque Georgio Nicomediense, quorum orationes tradit Baronius in Sfor- 
tiana Bibliotheca conservari (a), quod est antiquissimum hujus festi morumentum apud 
Grecos. Leo vero cirea annum nongentesimum floruit. Quo etiam tempore, vel paulo ante 
apud Lrtinos, hoc festum inchoatum esse videtur. Id postmodum idem ibidem latius 
probat. 

LXVIII. Quando festum Conceptionis B. Virg. celebrari ceperit. — Typicon a Damasceno 
instauratum, sed non solo. — Quidquid tamen sit de eorum sententia, qui festum Conceptionis 
ab ipsis Ecclesie incunabulis in eclesia celebratum fuisse sibi autumant, aliisque suadere 
conantur, quos optime dictus Salazar, aliique refellunt, ipse multo Leone, et Georgio anti- 
quiorem in Ecclesia fuisse, evidentissima ratione me probaturum in gratiam φιλοπαρθένων 
existimo : cum et ante eosdem in Conceptionem Deipare orationem conscriptam compe- 
rerim. Fuit illius scriptor Joannes, qui nunc presbyter, nunc Ευ episcopus, orationibus 
ab eo compositis preefigitur, cujus eas complures fuisse nullus dubito : tempus tamen nobis 
reliquas tantum tres fecit, quas cum eodem Damasceno in lucem Greece, Latineque profero. 
Quante ipse in Ecclesia fuerit auctoritatis, vel illud evincet, orationes illius in &stimatione 
fuisse, ut a multis sub Damasceni nomine vulgarentur. Eas tamen Damasceni non esse, cha- , 
racter ipse dicendi, et rerum expositarum dispositio apertissime, ut nos supra adnotavimus, ' 
probant. Hic itaque oratione, quam de Conceptione Deiparee habuit, cujus illud est prinei- . 

ium, Ὁ μέγας &róccolo; Παῦλος, narrat sua setate festum de Conceptione a multis celebratum 

isse, a nonnullis nulla habitum in |XLIII] consideratione, celebrandum tamen omnino esse, ' 
ut hinc videas illius celebrationem jam tum in ambiguo, postmodum ab omnibus avidis ulnis 
exceptam, spprobetamque fuisse. Verba ilius sunt : Ἑορτάσωμεν xoi ἡμεῖς ἅπαντες, ἀγαπητο), 
τὰς τῆς 8xot Μαρίας πανηγύρεις, πνευματικῶς εὑφραινόμενοι, xal νοοῦντες τὸ τοῦ προφήτου λόγιον» 
« Ἑάρταξε γὰρ, φησὶν, Ἰούδα, τὰς ἑορτάς σου * ἀνέδη vàp 6 ἐμφυσῶν clc «b πρόσωπόὀν σου, xai ἐξαιρού- 
µενός σε ix θλίψεως. » Αὕτη οὖν ἐξ Ἰούδα, χαὶ ὁ Κύριος ic αὐτῆς τὸ κατὰ σάρκα. Δεῖ οὖν àv ταῖς θείαις 
καὶ µεγάλαις ξἑορταῖς, καὶ τὰς τῆς θεοτόχου τῆς ἑλπίδος ἡμῶν πανηγυρίζειν. ow οὖν τοῦ πληρώματος 
τῶν δώδεχα ἑορτῶν πανηχνρίζοµεν καὶ τὴν ζωηφόρον αὐτῆς κοίµησιν. Αὕτη μετὰ τὴν εἰς οὐρανοὺς αὐτῆς 
ἄνοδον τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, xal τὴν τοῦ παναγίου xai ζωοποιοῦ Πνεύματος ἐπὶ τοὺς µαχα- 
ῥίους ἀποστόλους κχάθοδον, τὴν xai ἑσχάτην χαὶ μεγάλην ὀνομαζομένην ἑορτὴν, πλήρωμα τῆς χρηστότητος 
του Κυρίου xat Θεοῦ ἡμῶν οἰχονομίας, καὶ πάσης ὕστερον τὴν πάνσεπτον αὐτῆς χοίµησιν πανηγυρίζοµεν. 
Τὰς δὲ ἀνωτέρω χαὶ προµ. υοµένας κατὰ τὴν δεχάλυγον τῆς "w Παλαιᾶς xai Νέας Διαθήχης. Τρεῖς 
Υὰρ διαδοχαί εἰσι τῶν δέχα ων, περ ἐδιδάχθημεν ἀπὸ τῆς παναγίας ὁμοουσίου, χαὶ ζωοποιοῦ, xat πρησ- 
χυγητῆς Τριάδος. Ἡ πρώτη Ex τοῦ νόµευ * « ΑἈγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου, » xaX τὰ ἑξῆς. Καὶ μετέπειτα 


(a) Desunt hic veccs aliquot, forte, vetustiorem non essc censet, 


179 LEONIS ALLATII E 180 


Ev τῇ Néa, οἱ μακαρισμοὶν xaY αὐτοὶ δέκα ὁμοίως. Rat τὸ, «Πάτερ ἡμῶν, »δέχα λόγοι εἰσί * ταύτας δὲ τὰς 
δέχα πανηγύρεις Ύερα ροντες ἑορτάξδομεν. Thv μὲν πρώτην, εἰ xai μὴ παρὰ τοῖς πᾶσι γνωρίζεται, kv f 
ἐδέξαντο οἱ µαχάριοι Ἰωαχεὶμ xaX "Avv τὰ εὐαγγέλια τῆς Υεννήῄσεως τῆς ᾿Αειπαρθένου χαὶ θεο-όχου 
Μαρίας τῇ ἑννάτῃ τοῦ Δεχεμθρίου Env * σημειοῦ νουνεχῶς, ἀγαπητὲ, Ott οὐχ ἄσπονδον, οὐδὲ ἀνωφελὲς τὸ 
παρ ἡμῖν γραφῇ παραδιδόµενον. El γὰρ xa ἐγχαινισμοὶ ἐχχλησιῶν ἑπαξίως ἐπιτελοῦνται, πόσῳ μᾶλλον 
ἡμεῖς ὀφείλομεν μυριονταπλασίονα μετὰ σπουδῆς, εὐλαβείας τε xai φόδου θεοῦ ἐπιτελεῖν τὴν πανέγυριν 
ταύτην, Ev fj οὐχ Ex λίθων ὁ θεμέλιος ἑτέθη, οὐδὲ ἐκ χειρῶν ἀνθρώπων ὁ ναὸς τοῦ θεοῦ ᾠχοδομήθη, τουτ- 
. έστιν, Ev χοιλί συνελήφθη, Ἡ ἁγία Μαρία ἡ θεοτόχος, à))' εὐδοχίᾳ Πατρὸς, xai συνεργἰᾳ τοῦ παναγίου 
xal ζωοποιοῦ Πνεύματος ; Ἀριστὸς ὁ Υἱὸς τοῦ θεοῦ ὁ λίθος ὁ ὀκρογωνιαῖος αὐτὸς ᾠχοδόμησεν, χαὶ αὐτὸς ἓν 
abt] κατεσχήνωσεν, ἵνα vópov xal προφήτας πληρώσῃ, ἐλθὼν εἰς τὸ σῶσαι ἡμᾶς' Celebremus et 
nos omnes, dilectissimi, Deipare Virginis solemnitates, spiritu exsultantes, et propheta pon- 
derantes eloquium. « Celebra (namque, ait), Juda, solemnitates tuas; quippe ascendit inflans 
faciem tuam, et liberans te ex tribulatione '.» Hec itaque ex Juda est, εἰ Do- 
minus ez ea secundum carnem. Quare inter. alios divinos, solemnesque dies festos, et Dei- 
pare omnium nostri spei festa celebranda sunt. Ideoque extra duodecim solemnitatum nume- 
rum, ticificam illius dormitionem celebramus. Nosque post in celum ascensum Domini nostri 
Jesu Christi, et sanctissimi, ac vivificantis Spiritus in beatos apostolos descensum, postremum 
omnium, admirandumque festum, tanquam quod fuerit bonitatis Domini, et Dominice dispo- 
sitionis universe complementum, veneranda illius dormitionis diem agimus festum : quas vero 
supra commemoravimus secundum Veteris Novique Testamenti Decalogum celebramus. Tres 
ippe decem sermonum, de quibus nos sanctissima, consubstantialis, vivifica, et adoranda 
rintéas instruxit, successiones conspiciuntur. Prima est legis : « Adorabis Dominum 
Deum tuum, * » etc. Deinceps in. Novo, beatitudines numero similiter decem; et Pater 
. ítem noster deccm completur sermonibus. Has porro decem solemnitates non sine honore et 
(etitia agimus. Primam quidem, licet ab omnibus non agnoscatur, in qua beati Joachim οί 
Anna natalium semper virginis et Deipare Marie, nono Decembris die, nuntium acceperunt. 
Notaque attente, dilectissime, non esse prater fidem, et frustra, quod nos scriptis mandamus : 
tam si templa, nec preter tante rei dignitatem dedicamus, quanto magis férventiori studio, 
devotione infinita, ac Dei timore solemnitas hec celebranda est, in qua non ex lapide fundamenta 
Jaciuntur, nec manu hominum Dei templum ezxedificatur ; sed in ventre Deipara ac sanctissima 
Maria Patris beneplacito, et sanctissimi et vivificantis Spiritus ope concepta est. Christus Dei Fi- 
lius, qui lapis angularis eam exstruxit, in qua postea et ipse inhabitaverit , ut legem, et pro- 
phetas ad nos sercandos adveniens adimpleret. Supra vero de iisdem solemnitatibus scripserat : 
ola; ξορτὰς ἑορτάζειν τὸν Ἰούδαν, ὦ προφῆτα, Boedo; « Εἶτα 6 βλέπων, φησὶν, οὐ τὰς νομικὰς ἑορτὰς 
Ἰούδας ἑορτάσει µοι οὗτος ἐν σαθδατισμοῖς, xaX νεοµηνίαις, χαὶ σάἀλπιγξι. Καιρὸς γὰρ τοῦ ποιηῖσαι τῷ 
Kuplp * διασχεδάσαι τὸν γόµον σου. » ᾿ἙΕορτὰς 66 φημι ἑορτάξειν τῆς χάριτος ἐλθούσης ἐν εὐσήμοις, 
ἑορτὰς δέχα᾽ πρώτων πασῶν τῶν εὐσήμων ἑορτῶν, ὃν f| ἑἐδέξατο τὰ εὐαγγέλια Ἰωαχεὶμ xal ΄Αννα τῆς 
γεννήσεως τΏς παναχράντου xal θεοτόχου Μαρίας ' xal μετὰ ταῦτα τὸ πάνσεπτον αὐτῆς: γενέθλιον ' Exet 
σύλληψις, ὧδε γενέθλιον * μετὰ ταύτην ἑτέρα πανσεθάσµιος, καὶ προσχυνητὴ, àv. ᾗ ὁ Γαδριὴλ ἆθλοις ποσὶ 
τὴν γῆν πατῄσας. τὸ, Xatps, τῇ Παρθένῳ προσεφώνησεν. Εἶτα fj σωσίχοσμος ἐκ Παρθένου γένεσις τοῦ παμ- 
δασιλέως Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. Ei0 NN πρὸς τὸν vabv ἄνοδος, xal ἓν ταῖς ἀγχάλαις τοῦ Συµεὼὠν 
δοχή ΄ καὶ πάλιν ἡ φωτοφόρος ἐπιφάνεια * [XLIV] xaX πάλιν ἡ ἓν τῷ θαθωρίῳ ὄρει µεταµόρφωσις, καὶ τὸ 
ζωηφόρον πάθος τοῦ Πάσχα τῆς ζωφόρου ναστάσεως' χαὶ πάλιν τῆς εἰς οὐρανοὺς ἀνόδου, καὶ ἐχ δεξιῶν τοῦ 
Πατρὸς kv σαρχὶ καθέδρας, xaX 1; ἑσχάτη ἡμέρα, καὶ fj µεγάλη τῆς ἑορτῆς, ἐν f] τὸ πανάγιον χατῆλθε ἐπὶ 
τοὺς ἁγίους ἀποστόλους τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησου Χριστοῦ" « Ἑόρταξζε, Ἰούδα, τὰς ἑορτάς aou.» Αὗται οὖν εἰσι 
αἱ ἑορταὶ, ἃς ὁ προφήτης ἑορτάζειν τὸν Ἰούδαν Bod* Quasnam porro solemnitates Jude celebrandas 
esse, o propheta, exclamas? « Postmodum qui videt, ait, non legalia festa Judas celebrabit 
tihi, non eas, que in Sabbatis, et neomeniis, et tubis fiunt. Tempus enim faciendi Domino, 
dissipare legem tuam. » Festa vero agenda esse aio, cum gratia advenerit, insignia 
decem. Primumque ante alia solemnia, in quo Joachim, et Anna purissima, ac Deipare 
Marie natalium nuntium accepit. Postmodum summe venerandas ipsius natales. Ibi conceptio, 
hic natales. Postea mazime honorandum, adorandumque, in quo Gabriel pedibus materie εα- 
pertibus terra calcata : Ave Virgini pronuntiavit. Deinceps qui mundum servavit ex Virgine 
omnium regis Christi Dei nostri ortus. Ργαίεγεα in templum progressio, et in ulnis Simeonis 
acceptio. Rursum lucifera apparitio. Sequitur in monte Thabor transformatio : vivifica passio, 
Pascha vitam v offerentis resurrectionis :nec non in calum ascensus, εί a dextris Patris in carne 
cathedra. Tandem extremus, magnusque dies festus, in quo sanctissimus Spiritus in sanctos 
apostolos Domini nostri Jesu Christi descendit. « Cclebra, Juda, solemnitates tuas. » Hi itaque 
sunt dies festi, quos propheta a Juda agendos esse proclamat. Vides itaque anno a Nativilate 
Christi 744, ante Leonem imperatorem (quando de Georgii Nicomediensis etate non constat) 
annis 156, Conceptionem Virginis, non qua Christi Domini in ipsius Marie utero, sed qua 
Marie ipsius in visceribus Anne conceptum infert, licet apud aliquos non adeo innotuerat, a 
Pierisque tamen celebratam, ejusque solemnitatem ab hoc scriptore enixe admodum fide- 
ibus inculcatam, et felici postmodum, ut jam videmus, cum in omnium usu sit, eventu re- 
ceptam. Habesque jam ex me, φιλοπάρθενε, conceptionis diem festum, multo quam alii asse- 
verarint, antiquiorem. Cum itaque Damasceni &tate Conceptionis festum celebraretur, potuit 
ille absque dubio in Menologio, in quo reliquas solemnitates sanctorum, et Deipare potissi- 
mum enumerabat, dictam Conc&ptionem, ni in Virginem injurius esse vellet, commemorare. 
Quare licet ob alias causas Menologium illud nec male Damasceno abjudicatur; ob hano 


! Nalium. hi 45. *Deut. vi, 45... * Osce. i1, 41. 


485 LEONIS ALLATII 141 


prescripta non fuerint, sed aliorum, a quibus plus ipsis auctoritatis posse accedere ezisti- 
matum fuit. Vel forte etiam hoc respexit Billius, quod primum caput illius Physics in 
Damasceni Logica bis repetitur, ordine nimium et tertium, et sexagesimum quintum : unde 
existimavit ejusdem fore auctoris etiam sequentia capita sexdecim, Damasceni nimirum. 
Sed nec hoc adeo firmum argumentum est. Videtur enim caput istud primum, [XLVI]non ab 
auctore Physicae, sed ab aliquo alio librario, vel lectore, prolegomenorum vice praepositum : 
quippe manifestam connexionem cum: sequentibus capitibus primum illud caput in textu 
non habet; quemadmodum etiam nostra Physica omisso eo, statim a capite incipit, quod 
in illa secundum est. Quod autem hiec Physica Blemmide sit, nec alterius auctoris, non 
tantum ex eo confirmatur, quod in manuscriptis codicibus nomen Blemmide expresse preti- 
xum habet : sed quod auctor illius capite 4, pag. 46, v. 5, Logice» Blemmide Epitomen, et 
caput illius vicesimum quartum allegat, sibique tribuit; quam quidem Logicam Blemmide, 
non Damasceni esse ex manifesta utriusque differentia, cujus liquido constare potest. Quin 
sicut auctor hujus Physice Logicam Dlemmido allegat, iia et Blemmides in Logica ad hanc 
ipsam Physicam duobus in locis, nimirum, pag. 118, ad caput. primum De principiis na(u- 
ralibus : et pag. 136, ad 4 et 5 caput De motu et quiete lectorem remittit; ubi plura hisce 
de rebus dicere proposuerat. Et sane etiam congruunt, ut nullum dubium relinquatur, quin 
uni auctori, Nicephoro nimirum Blemmide, utramque Epitomen, et Logicam prioreta, et 
Physicam posteriorem tribuere, et acceptam referre debeamus. Conjecturas Wegelini, licet 
responsio 1n promptu sit, cum fere omnes manuscripti codices, et qui apud me est elegan- 
tissime in pergamena exaratus, Blemmide tum Logicam Epitomen, tum compendium 
Physicum adjudicant, libentissime exosculor, et uti veras evulgo. Quantum vero recentiores 
Greci in exscribendis aliorum operibus, et philosophicis potissimum, sibique vindicandis 
insanierint, fuse alibi diximus. 

LXXIV. Homilia de sacra Synaxi. — In codice Palatino 248, habetur oratio sub nomine 
Joannis Damasceni de sacra svnaxi, et non judicando : Toà ἐν ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου τοῦ 
Δαμασχηνοῦ, περὶ τῆς ἁγίας Eovágsus, τῆς ὀναστάσεως τοῦ Κυρίου, περὶ τοῦ μὴ xplvsty, μηδὲ µνησικα- 
χεῖν' Sancti Patris nostri humilis Joannis Damasceni, de sancta Synazi, resurrectione  Do- 
ποπ, de non juslicando, neque reminiscendo tnjurie. Cum drineipio : Αεὶ μὲν di τοῦ ἁγίου 
Πνεύματος χάρις διὰ πάσης τῆς τοῦ θεοῦ Γραφῆς. Eadem edita est Greece, et Latine a Canisio t. HII 
Antiquarum lectionum, sub Anastasii Antiocheni nomine (a). Differunt, quod Anastasii pro- 
lixior est, et verbis abundantior, Damasceni manuscripta, multis detractis, compressior. Et 
forte Anastasii est, a Joanne tamen Damasceno in eam formam contracta : ex Anastasio 
namque multa in sua commentaria transfudisse, demptis, qua sibi videbantur, Damascenus 
deprehenditur. | 


LXXV. Homilia de S. Barbara. — Antonius Verderius in supplemento Bibliothece Gesne- 
riane notat, Petrum Galesinum sancte Barbare Virginis et Martyris Vitam a Damasceno, et 
frsenio Grece conscriptam, Latine reddidisse, quam deinde breviter explicatam Surius retu- 
litin volumen sextum de Vitissanctorum. Versionis sue meminit Galesinus in Martyrolo- 
gio (b), actorum sancte Barbare a Damasceno conscriptorum, que» aliis fidehora videri, 
ut quee feruntur nomine Joaunis Damasceni, scribit Daronius in Martyrologio 4 Decemhris. 
Greeca Damasceni cum anxius conquisivissem, tandem in Vaticano codice 679, ipso initio 
vidi Arsenii Corcyrensis et Jeannis Damasceni, neque indoctas, neque inelegantes ora- 
tiones in eamdem sanctam. Arsenanie , illud principium est : 'Emetót) μάρτυρος σήμερον 
ἑπέστη πανήγνρις, καὶ τοσαύτη γέγονεν ἡ συνάθροισις. Damascenicee : "Y £pxsvcac μὲν ὁμολογουμένως 
ἅπασαν ἑγκωμίων σύνθεσιν. Ex quibus sua hausisse Galesinuimn verosimile est 


LXXVI. Synopsis Veleris Testamenti. — In Indice manuscripto bibliothece Medicese ha- 
betur, Joannis Damasceni Σύνοψις εἰς τὴν Παλαιὰν Γραφὴν διασαφισθεῖσα φιλοσοφιχῶς' Synopsis in 
Vetus Testamentum modo philosophico exposita. Interesset reipublice, ut inde opus eruere- 
tur, edereturque publici commoditati : cum calamus tanti Patris nunquam ineptiat, et ma- 
gnum semper aliquid moliatur. 


LXXVII. De libro de vita et moribus Salvatoris. — Petrus Equilinus lib. 1v, cap. 135, 
inter alia opera Damasceni illa quoque connumerat : Librum etiam compilavit de οιία, et 
foribus Salvatoris, et omnia Christi et Genetricis gesta ab incarnatione usque ad. ascen- 
sionem seriose, et particulariter continentem. Quidnam hic liber sit, cum ipse non viderim, 
fateor me ignorare. Dolendum [XLVII] tamen esset nobis, si nos non ludit Petrus, opus 
iam insigne ac singulare, et argumenti praecipui in rebus fidei. Neque enim aliter de 
| eo statuendum est : si ex Damasceni calamo, cujus omnia preclarissima sunt, venit, 
injuria temporis amissum fuisse, vel incuriosorum negligentia adhuc in tenebris εἰ biblio- 
thecis latere. 

LXXVII. Subdit Equilinus, Librum de laude Virginis rhythmico stylo Latíne composttum. 
In laudem Virginis et carmine et soluta oratione multa scripsisse Damascenum verum est; 
sed Grece. Latine ipse scripsit, sicut ego modo scribo Arabice. Eum vero aliquid 
Arabice scripsisse multo verosimilius est. Et forte scripsit, et nos ignoramus. Sed La- 


(a) llomiliam hanc edidit Combefisius Graece οἱ tom. E Auct., p. 883 . 
Laüime, cum pr&(ixo Anastasii Antioch. nomine (b) Quadam hic desunt , unde sensus obscurior. 


. 
"-* 


485 PROLEGOMENA. 156 


tine aliquid eum scripsisse credat qui volet. Ezo (üdem Equilini fluxam sepissime de- 
orehendi. 

LXXVIII. De dramate de Susanna. — Gyraldus de poetarum historia Dialogo, in Joanne 
Damasceno scribit : Eustathius quoque in comment. in. Dionysium Afrum, Susanne ait dra- 
ma a Damasceno compositum. Λη ideo a Damasceno Joanne? licet id asserant epitomatores 
Gesneriani in Damasceno, ipse non puto. Quamvis enim probe teneam Damascenum Joannem 
in compingendis carminibus εὐφυέστατον, multaque preeterea carmine conscripsisse, cum eum 
comedias sive tragoedias composuisse, qui ejus monumenta recensent scriptores non dicant, 
neque i dixero. Sed drama illud Susanne, quod ait Eustathius in Dionysium y. 987, de Tigri- 
dis declinatione edisserens : 'O μέντοι ᾽Αῤῥιανὸς διὰ τοῦ ὃ χλίνει Τίγριδος, χαθὼς καὶ ὁ γράνας τὸ 

tfe Συσάνιδος, οἶμαι, 6 Δαμασχηνὸς, ὡς Ex τῆς ἐπιγραφῆς φαίνεται Αγγίαπις quidem per d 
eclinat Tigridis, quemadmodum οί qui Susanne drama conscripsit Damascenus, ut ex. in- 
scriptione apparet. Nicolao Damasceno scriptori atque poete celebri ascripsero. De eo nam- 
que apud Suidam legi : Γραμματικῆς γὰρ οὔδενὸς ἧττον ἐπεμεμέλητο, xal δι’ αὐτῆς ποιητικῆς πάσης, 
Gr. τε τραγῳδίας ἐποίει καὶ χωµῳδίας εὐδοκίμους' Namque in navanda grammatice opera et per 
eam poetice universe a nullo superabatur : εί ipse tragedias scribebat, et comedias non 
contemnendas. Hsc dum scriberem, incidi in Notas Henrici Valesii in Excerpta Nicolai 
Damasceni, mihique summopere gratulatus sum in hac re cum viro doctissimo unum atque 
idem sensisse. Scripsit, inquit, Nicolaus tragediam titulo Susannam, cujus meminit Eusta- 
thius in. Dionysium Periegetam, ubi de Tigride. Attamen, utl ingenue fatear, non alium, 
Damascenum Joannem Susanne dramatis auctorem innuere se Eustathius ipse in coin- 
mentario satis prolixo et docto in iambos in Pentecosten testis est. A nullo namque me- 
lius, quam Eustathio ipso Eustathii mens expiscanda est. Hic itaque de Damasceno Joanne 
sermonem habens, et de eo dramate illa enuntiat : "Ost ὁ µέγας ἐχεῖνος οὐ λέληθεν, οὐδὲ ὁποῖος 
ἂν Gn» ἑποποιίαν. Οὐ γὰρ ἁπλῶς μετρητὰς ἀφῆχε σελίδας ἐπῶν, ἀλλὰ xal ἑδραματούργησεν, ὡς xal ἡμᾶς 
πεῖρα ἐδίλαξεν περιτετυχήχότας δράµατι ἀχείνου, πεποιημένῳ μὲν εἰς τὰ κατὰ τὴν. µακαρίαν σώφρονα 
άνναν, παρασεσημειωμένῳ δὲ ἐκ πλαγίων ποίηµα εἶναι Ἰωάννου Μανσούρ" ἣν δὲ ὁ Μανσοὺ ἐπώνυμον, 
ᾧ δὲ ὁ ἑπάρατος Κοπρώνυμος ἐχαχολόγει σχώπτων ἐχεῖνον, οἷα γένους ὠρμημένον Συριαχοῦ, xal ἑσχευωρει 
τὴν διάθεσιν ἐχξείνου τοῦ δράµατος Εὐριπίδειος αὐτόχρημα μέθοδος. Ἐγενεαλόγει γὰρ ἑαυτῶν ἡ Σωσάννα, 
xai ἀπεχλα[ετο εἰ περιπέσοι χακῷ τηλικούτῳ ἑντὸς χήπου, xai βιασθείη ἔνθα, χαὶ παραδείσῳ τὸν τόπον 
εἰκάσασα, ἐν ᾧ fj noie ὑπὸ τοῦ δαίµονος ἁπατηθείη, φράξει γλυχέως, ὡς ἀρχέχαχος ὁράχων πάλιν 
πλανὰν ἔσπευδε τὴν Εύαν ἐμέ ' οὕτως ἁστόμφαστος xav dj ἁποποιία, καὶ φωτὶ σαφηνείας διάλευχος, xal ἀν- 
εξισκότητος φράσει σχληρᾷ τῷ λαμπρῷ Δαμισκηνῷ' Qualis ac juantus f[werit in. pangendis carmi- 
2ibus manifesto liquet. Neque enim exiguas et qua facile numerari possunt, paginas carmi- 
aum reliquit, sed dramata etiam composuit quemadmodum nos experientia ipsa docuit, qui 
drama ab eo in beate et caste Susanne res gestas confectum comperimus, in vivis lateribus 
Joannis Mansur opus illud esse adnwtabatur. Mansur vero cognomen illius erat. Sic enim 
exsecrandus Copronymus maledictis incessans eum, tanquam genere ex Syria oriundum nun- 
cupabat. Et dramatis sllius tractatio Euripidea, ut plane dicam, methodo contexebatur. 
Quippe suos Susanna in eo progenitores enumerabat et lamentabatur, si in tantum infortunii 
intra hortum proveniret, violareturque : ubi et paradiso locum assimilans, in quo prima om- 
sium mater a daemone est decepta, suaviter explicat; quanam ratione malorum origo ser- 
rursum [fallere nitebatur mc Evam. Ita carminum ea pangendi ratio mollis, suavisque, 
et (XLVIII| perspicuitatis lumine splendida, et forma dicendi dura, haud obscura illustri Da- 
masceno conspicitur. Quare Eustathio ipso id asserente, qui nobis ex Periegelee scholiis Da- 
mascenus apponitur, Joannes est Damascenus, non Nicolaus. Ita est, non vendimus nugas. 
At potuit falli Eustathius, et quod Nicolao Damasceno tribuendum erat, Joanni appinxit, 
emadmodum οἱ alii ante eum. Non nego. Ex his que recitat Eustathius, auctorem illius 
ramatis rerum Hebraicarum cognitione scientissimum fuisse, non a Christo aversum notat. 
Disceret nescio quis et Nicolaum Damascenum a rebus Hebraicis minime alienum fuisse, 
eorum librorum lectione summopere deiectatum, cum in Susanne dramatis constructione 
de Judaicis ageret, e Judeorum quoque penu, ut mores Judeorum ad amussim represcnta- 
ret, multa in illud drama, qualia sunt, que» de serpente et Eva referuntur, corrivasse. Du- 
bium quoque auget. cum nomen Joannis non in fronte aut in fine operis, ut fieri sueverat, 
sed in margine et lateribus adnotatum fuisse scribat Eustathius : et forte etiam charactere 
litterarum a reliquo dramate diverso, quod tacuit Eustathius. Annon id notamentum ex scioli 
eujuspiam capite, nihil certi asserentis, sed ex ingenio temere effutienfs promanasse po- 
tuerat : ad quod parum animadvertens Eustathius, neque cetera examinans, quale quale illud 
fuerit, cum sententiam suam comprobaret, Joanni Damasceno attribui? sed quis nodum 
nullo in nodo, cum nullum illud drama sit, extricet? 


LXXIX. Quorum Canonum auetor Damascenus. — Carmine preeterea scripti, eoque iam- 
bico, Canones in Christi Nativitatem, Baptisma et tertius in Pentecosten habentur. Greci 
fere omnes eos nihil ultra disquirentes communi voto Damasceno dant. Non nemo de ter- 
tio dubitavit, quem Joanni tamen, sed Arcle exhibuit. Gregorius Pardus Corinthi episcopus 
in Expositione ejusdem Canonis : Ἕτερος χανὼν εἰς τὴν Πεντηχοστὴν ποίηµα Ἰωάννου μοναχοῦ, Ox 

σι, τοῦ "Apod" Canon. alius in eamdem Pentecosten opus Joannis, ut tradunt, Arcle. Et 

reus Eugenicus Expositione in dictum Canonem : Ἕτερος χανὼν ὅμοιος, ὥς τινες λέγουσι, τοῦ 
àyí2) Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ * ἕτεροι δὲ, Ἰωάννου μοναχοῦ τοῦ 'ApxAd, οἷς xa ἐγὼ συντίθεµαι, φέρων 
ti ἀχροστιχίδα. Alius Canon similis, ut quidem referunt, S. Joannis Damasceni. Alii Joannis 


187 LEONIS ALLATII 183 


monachi Árcle nuncupati ; quibus et ipse assensum prasto, habens acrostichidem. Et in Ty- 
pico Vaticano ms. sub num. 782, Dominica sanctissime Pentecostes, cum sermo est de hoc 
eodem Canone, qui illo die cani solet, in margine adnotalur, οὐ τοῦ Δαμασχηνοῦ, ἀλλὰ ἑτέρου 
εἶναί φασιν ἐπιλεγομένου "Apa: Non Damasceni, sed alterius esse tradunt, qui cognominatur 
Arcla. Vidique ipse in antiquissimis mss. codicibus illi Canoni nomen Joannis Arclae pre- 
figi. Quare si communi Grecorum sententia auctor hujus Canonis Damascenus est, qui 
sub Arcla etiam nomine innotescit, jam familiam et genus Damasceni tenemus, qui erit Joan- 
nes Arcla Damascenus, cognomento illi ab imaginum hostibus tributo Mansur. Sed ego non 
ita facile pronuntio. Eustathius Thessalonicensis, qui dictum Canonem elegantissimo ac 
eruditissimo, satisque prolixo commentario illustravit, tres jam dictos Canones, sed hunc 
potissimum Damasceno abdicat. Rationes illius comptis verborum flosculis circumvestitas 
ab eodem, ne sepius unum ipse agere videar, audiamus. Ille namque de auctore Canonis 
disputans scribit : Ἑνάρξομαι δ οὗπερ ἐζήτησας ' χαὶ δὴ ἓν πρώτοις παρασημαίνομας, ὅτι πολλῶν 
ὑπαγόντων τὸ τοῦ ποοχειµένου ἡμῖν σχἑἐµµα χανόνος εἰς τὸ ἐχθέμενον τοὺς Δεσποτικοὺς ἰαμθείους, τὸν εἰς 
τὴν γέννησι» τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ, xa τὸν εἰς τὸ θάπτισµα ' ἐχείνους δὲ αὖθις εἰς τὸν πάμμµεγαν Ἰωάν- 
y) τὸν Δαμασχηνόν : ἐγὼ οὐκ ἔχων γενέσθαι ῥᾳδίως τῆς τοιᾶσδε γνώμης διὰ τὸ ph ESaxpiónsactat τοῦ- 
τὀν τε xavóva, τῇῃ φράσει τεχµαιρήμενος ἀποδιιστῶ ἐχείνων τῶν δύο ἰαμθιχῶν, xal ἄλλων τεχνίτην ἐχείνοις 
ἰδιάζων, ἑτέρῳ τινὶ τοῦτον παραπήγνυμι, ὅστις ἄν εἴη ἐχεῖνος, xal οὐδὲ ἐχείνου τῷ μεγάλῳ Δαμασχηνῷ ἔχω 
προσνέµειν κατ᾽ αἰτίαν τοιάνδε * Φις εἰς τὰς θείας Γραφὰς ἑλθεῖν Ex Θεοῦ, xal τὸν λαμπρὺν τοῦτον Δαμα- 
σχηνὸν λέγω. Tiv δὲ σαφίνειαν αὑτοῦ εἰς ἐχμάξεται μιμησάµενος τὸν ἐν ἅπασιν, οἷς γράφει ' τοιαύτης δὲ. 
ἰδέας οἱ εἰρημένοι κανόνες πάνυ μακράν εἰἶσιν' εἰ δἑ τις sro: ἐκεῖνον ἑπίτηδες ἀλλάξαι τὸν οἰχεῖον yapa- 
κτηρα, ἐν οἷς ἰάμθισε, πρῶτα μὲν ἀχούσεται, ὅτι ὁ σαρὴς ῥήτωρ πανταχοῦ τοιοῦτος ἐμδαίνει, σχεδόν τι xal 
ἄκων τυραννούσης αὐτὸν τῆς εἰς τὸ Υράφειν φύσεως, χαὶ μᾶλλον Ev τοῖς ἔπεσι τοιοῦτος ἐχεῖνος, διὰ τὸ τὴν 
ποιητιχην ἡξονῆς εἰς τὸ πλέον στοχάζεσθαι, xal οὕτως αὐχεῖν μάλιστα τὸ ἐφολχόν :ἠδὺ δὲ τὸ σαφὲς, οὗ 
(XLIX] τὸ μὴ σαρές. Ὁ γοῦν Πλάτων ὅτε πρὸς µέτρον γράφει, σχφέστερός ἐστιν ἑαυτοῦ xai γλυκύτερος, 
εἶτα ἐπαχούσεται ὅτι ὁ μέγας ἐχεῖνος οὐ λέληθεν, οὐδὲ ὁποῖος ἣν τὴν ἐπωποιίαν * xaX τὰ ἑξῆς. Et : "Iva γὰρ 
μὴ πεισμονὴν περιέπειν ἐγχληθῶμεν ἐφ᾽ ofc οὐχ ἐχρῆν, διδόαµεν ἀλλάξαι χαὶ τὸν ἅγιον Δαμασχηνὸν µελ- 
ᾠδὸν τὸν οἰχεῖον φθόγγον, ofa xal τινα φωνόμιμον πρὸς Piumso, οὗ τὴν ἁπλῶς παρὰ τοῖς πολλοῖς µελετωμέ- 
νην, ὅτε χαιρὸς, οὐδὲ χατὰ τὸ ἀξιαιρέτως ἱστόρημα περί τινος ἡρωϊχου προσώπου, ἀλλὰ χατὰ τὴν ὑπ' αὗτου 
βεμελιαμένην πολύφθογγρν ἁρμονίαν γλωσσῶν, ἵνα πρὸς τέχνην εἴη καὶ αὐτὸς ποιχιλόφωνος xat ἐχ θείας 
πιπνοίας πολύγλωσσος. Tolvuv, ὦ ἁγιώτατε Δαμασκηνὲ, χρεώστει χάριτας τοῖς παραλείψφασι bt σὲ τοὺς 

τοιούτους Χανόνας, xa) εἰσποιηδάμενος τοὺς λόχους τούτους, ὡς ola xal Υεννησάµενος αὐτοὺς, χα) οὕτω 
πληθύνας τὰ τέκνα σου, δέξδαι xaX τρίτον xavóva τὸν εἰς τὸ ἁγιώτατον Πνεῦμα ' «5 γὰρ χωλύει ἐπιγράφεσθαί 

σοι xal αὐτὸν xat' ἐχείνους, ἵνα πανάριον, 6 ἐστι θήδη f) ἀρχλίον, Ίγουν χιθώτιον, χαρισώμεθά σοι τῷ µε- 

γάλῳ Ἰωάννῃ τὸ πόνηµα τοῦτο, ὥς φαᾷσιν οἱ ἵδμονες Ἰωάννου ᾿Αρκλᾶ ; χαὶ τὰ ἑξῆς. Et: El χαὶ γέγονεν 

ἐθελήσαντι xal τῷ ἐκ Ααμασκηνοῦ φωστῆρι τῆς τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησίας, ἀλλαξαμένῳ τὴν φιλόσοφον διάθεσιν 
ἰαμθίαχι xai τοῦτο, οὐ χατὰ τὴν ἑχυτοῦ φύσιν, τὴ», ὡς οὕτως εἰπεῖν, ἐν ἁγίῳ Πνεύματι φαεσίµθροτον, ἀλλὰ 
πρὸς µίμηπιν χαρακτῆρος ποιητικοῦ, ἄλλως μὲν κατ ἔννοιαν σεµνοτάτου, οἷς δὲ φράτει αὐστηροῦ, εἴτε χαὶ 

ἀτηροῦ, κατὰ τὸν οὕτως ἐροῦντα, xaÜ' ὃν χαραχτῆρα xai αὐτὸς à» olo; φαίνεται T] mápotüev ὡς δυσπρόσιτος, 

x31i uapvopstvat πὀθεν τοῦτο εἰς ἀναμ.ρήριστον ' τίθηµι βαθεῖαν προσκύνησιν xxt δέχοµαι πρὸς ὁμολογίαν 

τὸ α ἁρτορηθέν” πεισόµενος μὲν c) οἶδα µέμγιν, εἰ γέρων ἄνθρωπος Ec βαθὺ, οὕπω ἔμαθον ἱστορῆσας 
πρᾶγμα οὕτω καλόν: ἀνεξόμενος δὲ διὰ τὸ uf ἀμφιγνοεῖν, ὡς οὔτε πᾶσα ταῦτα δίδωσι θεὸς. οὐδὲ μὲν ὁ 
μαχρὸς χρόνος, δι οὗ ἀθροίζεται πολυπειρία, πάντων ἅπασι πεῖραν ἑντίθησιν. Ἐὰν δὲ οἱ µαρτυρήσοντες 
καὶ πιστωσόµενοι τὸ ζητούμενον οὐχ εὑρίσχοιντο, προσχυνῶ καὶ οὕτως καὶ τίθεµαι τῇ φήμη τῶν πολλῶν, 

καὶ τοῦ λοιποῦ Ὑίνομα: τοῦ φιλικοῦ ἐπιτάγματος ÁD eo vero quod postulasti initium sumam, 
et ante omnia illud in primis noto. Licet multi propositum nobis Canonem, in eum, qui in 
Heriles solemnitates, Natalem nempe Christi Servatoris , et Baptismum, carmina iambica di- 
gessit, et ea in marimum Joannem Damascenum referunt ; ipse tamen illis haud facile as- 
sentiri valens, cum non. exquisite Canonem illum examinarim, indicio tamen a forma di- 
cendi desumpto, ab iambicis illis duobus sejungo, et artificem alium illis dedens, alteri cui- 
dam hunc appingo, quisquis ille fuerit. Sed nec illos magno Damasceno tribuo ob hanc ra- 
tionem. Lumen in divinas Litteras ex Deo advenisse clarissimum hunc Damascenum assero,;: 
illius vero quis imitatione expresserit perspicuitatem, quam in omnibus suis scriptis conser- 
vat? Ab hac forma laudati Canones quam longissime absunt. Si quis autem dixerit euin, 
data opera, propriam dicendi formam in iis, que iambicis carminibus extulit, in aliam im- 
mutasse, equidem illud audiat, oratorem perspicuum locis in omnibus fere, etiam invitum, 
eumdem esse, compellente eum οί quasi cogente, que ad. scribendum prona est natura, εί 
praecipue in carminibus eum talem esse, cum poesis ipsa suavitate ut plurimum delectetur, 
eamque sibi procuggt, et sit quod impellit potissimum conspici; et perspicuitas, non autem 
obscuritas, suavitatem gignit. Plato igitur cum. carmine ludit, magis est seipso perspicuus 
ac suavior. Postmodum et illud quoque audiat, magnum illum Damascenum qualis ac quan- 
tus fuerit in. pangendis carminibus, manifesto liquere, eic. Nam ne quis nos uti pertinaces 
redarguat in his, quibus minime opus cst, concedamus et sanctum Damascenum, dum melo- 
die operam dat, propriam dictionem veluti quempiam vocum imitatorem ad aemulationem, non 
que apud multos communi in usu ac studio est, cum occasio fuerit, neque secundum celeberri- 
tam de aliqua heroica persona narrationem, sed. secundum ab ipso decantatam apostolicam 
et multisonam linguarum harmoniam immutasse : ut. ante. et ipse vario sermone et numinis 
instinctu multis linguis celebraretur. Igitur, sanctissime Damascene, habeto gratias iis qui 
ad te similes Canones demandant : et excipiens hos. sermones, ac si eos progenerans filiorum 
tuorum numerum auzisses, habeto et tertium. Canonem, qui in Spiritum sanctum e[Tusus 
est. Quid enim impedit εί eum tibi ascribi illorum sententia, ut te Panario, quod est. scri- 
nium seu arcula, sanctissimum Joannem hoc opere donemus, ut. scientes fcrunt. Joannem 


18) PROLEGOMENA. 190 


Arcle, eic. Et : Factum est ut vellet Damascenus Dei Ecclesie luminare, philosophica con.i- 
tione permutata, iambico carmine scribere, idque non secundum sui naturam in sancto Spi- 
ritu, ut ita dicam, lumen proebente sententiis gravissimum et dulcissimum, dictione tamen, 
ας dicendi forma austerum, vel quod alius dixerit, intractabilem, quo et ipse alius, quam 
exea [L| cidetur, tanquam qui pertingi non potest. Et hoc quod nonnullorum testimonio 
veluti. certissimum affirmatur submisse revereor, et quod aliorum testimonio comprobatur, 
pronus exosculor. Quamvis redarguentes non effugiam, si senex homo et. cffeta jam «atate 

mihi rem adeo pulchram non conquisierim, neque didicerim; quos tamen non eque 
sustinuerim, cum certum id habeam, non omnia hec Deum omnibus exhibere, neque longum 
temporis tractum, per quem experientia multarum rerum comparatur, non omnibus omnium 
ezperimentum impertiri. Quod si non ad[uerint qui testimonio suo comprobent, fidemque rei 
[eciant, hac quoque ratione veneror, multorumque sententie manus do, fioque in. posterum 
wAus ex amicorum cetu obediens. 

LXXX. Fustathii judicium de canone in Pentecosten infirmatur. — Hunc itaque in mo- 
dum argutatur Eustathius, homo in aliis satis cireumspectus; at in his quantum ponderis ha- 
beat, judicent alii. Mihi sane responsio in promptu est, si qui ipse adeo asseveranter pro- 
muntiat, unica negatione de medio tollam. Quis enim vel tenuiter in oratoria arte inibu- 
tus concedet, poesim oratione ipsa soluta dilucidiorem esse? et oblectationem, quam ex car- 
minibus consequimur, et suavitatem a nullo alio, quam a perspicuitate gigni? Platonem in 
carmine suaviorem et dilucidiorem? et quaenam ipse Platonis carmina preter pauca epi- 
grammata ob sui suavitatem ab aliis in monumentis relata, ex quibus de carminibus Plato- 
nis nullum judicium fieri potest, et pleraque alia. Diceres puerum et in oratoria palestra 
sese experientem effutiisse. Verum se senem, et jam etate effeta scribere ipse dicit, et tu, 
leetor, vides. Esto, non miror, ne pejora de tanto viro, cujus lectionem et eruditionem suspi- 
cio, dicam. Et concludo Canonem hunc optime Damascenum potuisse scribere. et omnino 
in eo conscribendo pro argumenti dignitate, pro natura carminum et alligatioribus dicendi 
formulis dictionem suam apertam ac dilucidam in obscuriorem et tenebricosiorem immu- 
tasse. Damascenus namque cum docet, fonticulis ipsis limpidior fluit, cum pro sugzestu 
sanctorum laudes prosequitur, assurgit tumidior, et in concitatione illa sua paululum de cla- 
ritate deperdit. Nihil itaque mirum in rebus obscurissimis exponendis e terra sublatum 
equitare, complicatisque calcaribus impetu prona et dilucida confundere et dithyrambicis 
essurgentem modulis, raptuque celeriori omnia confundere obtenebrareque. Quod et in 
aliis etiam adnotabamus. Quis non videt Thucydidem narrantem alium esse ab eodem con- 
cionante? Apis illa Attica mella nobis narrando construit, dum concionatur aculeos quoque 
relinquit, et nervis orationis subsultat. Poetam tibi Damascenum exhibe, furoreque non 
tantum numinis, sed poesis etiam ipsius concitatum, non diees eum tantummodo dicendi 
formulis immulasse et factum obscuriorem, sed quasi alia lingua eque ac alios poetas Gree- 
eos, si Ciceroni credimus De oratore, locutum. Potuit itaque scribere : num scripsit? com- 
muni omnium voce, re tamen non &qua lance pendentium scripsit. Eustathius, sed nimis 
anxie, negat. Ipse, u! ingenue dicam, penitus ignoro. Joannes Arcla, quem manuscripti co- 
dites antiquissimi et optime note Canonis illius scriptorem praeferunt, assensum detinet. 
Arelam enim alium a Damasceno, cum nullam illius inter Damascenica lineamenta mentio- 
Bem inveniam, suspicor, quem et optimum scriptorem fuisse, licet notum tantum de no- 
mine, vel iste solummodo Canon coimonstrat, qui ex se solo, et si nullum profiteretur 
zictorem, tantus est, ut dignus existimatus sit inter ecclesiastica officia locum habere, et 
Damasceno a plerisque appingi. De eo optima est sententia Eustathii : Ἐχεῖνο καλῶς ἔπιλογι- 
Ciasvo:, ὅτι τὸ ἐχχλησιαζόμενον ἱερῶς, ὡς fjór xai ἐμφανισθὲν xal δοχιμασθὲν, xal ἐγχριθὲν, καὶ sic 

μωῳδίαν παῤῥησιαζόμενον οὐχ ἔστιν ὥσπερ οὐχ ἑξαθερίσαι, οὕτως οὐδὲ ἀ ιϕιβαλεῖν μὴ οὐχὶι ἀγαθοῦ πα- 
t9; vob; δηλ2δη ἔχγονον εἶναι * διὸ οὐδὲ χρῆναι παραΏλέπεσθαι ὡς νόθο» xaX ὑποδολιμαῖον, xat δι’ αὑτὸ 
ἔχδιητον, f| ητον, ἀλλ’ εἰσποιεῖσθαι καὶ ἐν λόγμ τίθεσθαι πολλῷ. "H πῶς οὐκ ἂν εἴη μεμπτέον , μάρ- 
ϱον Υὰρ λίθον κρηκίδος ἐχχλησιαστιχῆς f φηφίδος, ἡ ἐπίπλασμα τιτάνον μὴ περιορᾷν, ὡς παραπ.σεῖν, 
ic. τύχοι, θεολογίας δὲ Τριαδικὰς τοιαύτας xal λόγους μυστηρίων θειοτά:ων ἐκ γάντορας, οἷς xaX ἅγιοι O-oU 
ἱεράπτοντες ὑμνοῦνται παραπλεχόµενοι, uh προσχυνητῶὼς xat λαλεῖσθαι xat φάλλεσθαι xal γράφεσθαι εἰς ὁρθὸν, 
χαὶ ἀννποστόλως ἐπὶ σαφηνείᾳ Lh ἑρμηνεύεσθαι, ὡς οὕτως ἁγιάζεσθαι καὶ ὀφθαλμοὺς, xal oxópa , xa* χεῖ- 
ας . xa περιοχὴν ὅλην σώματος , xai φυχὴν αὐτὴν: Perbene considera quod inter res sacras 
lanquam sacrum locum habuit, cum jam notificatum sit, et plane exceptum, εί inter alia 
connumeratum, et cantu et solemnitate omnibus propositum, illud condemnari non posse : 
sic nec dubitare nos non esse parentis optimi, mentis scilicet prolem, proptereaque tanquam 
perium et supposititium despiciendum, ideoque ejiciendum εί expellendum, sed adoptan- 
; multaque habendum in consideratione. Vel quanam ratione redarguendum non esset : 
pretiosum quidem lapidem ecclesiastice basis aut lapillum aut cementum, quocunque. illa 
modo cadant, non aspernare. Similes vero de Triade tractationes, divinissimorumque arcano- 
rum sermones interpretes, quibuscum una et sancti Dei servi complicati laudantur, non reve- 
γεπίεγ et dici et concini, recteque scribi, secureque in. patentiorem sententiam trahi, ut. ea 
|i et oculi, εί os, et manus, et reliqua corporis structura, et animus tandem ipse sancta 

M. 

LXXXI. Auctor Vite S. Nili Junioris scribit Joannem Damascenum ifi sanctos Apostolos 
laudationem carminibus iambicis conscripsisse ; Παραχαλεῖ ὁ μέγας Φαντῖνος τὸν ὅσιον Νεῖλον 
ἁ-αστῆναι xal ἀναγνῶναι ἐγκώμιον εἰς τοὺς ἁποστόλους συγγραφὲν παρὰ τοῦ £v ἁγίοις Δαμασχηνοῦ Ἰωάννου 


151 LEONIS ALLATI] PROLEGOMENA. 192 


ἰαμθιχοῖς xaX ἑμμέτροις στίχοις χαταπεποιχιλµἑένον. Ὁ δὲ μακάριος Νεῖλος µηδέποτε παραχοῦσαι γινώ- 
σχων, χαίτοι σχεδὸν ὡς ἡμίξηρος τυγχάνων, ἀνφστη μετὰ πάσης χαρᾶς καὶ προθυμίας αὐτός τε τῆς ἁναγνώ- 
σεως j^ ἀρχὴν ἐποιξῖτο, x πονηρὰ Exelvr νόσος χατὰ μικρὸν τοῦ σώματος ὑπεξήει' Hortatur Ma- 
gnus Fantinus sanctum Nilum, ut surgeret et legeret encomium in. apostolos S. Joannis Da- 
masceni iambis el metris satis ornatum. B. Nilus, qui nunquam non obedire noverat, licet jam 
esset pene aridus, cum gaudio et alacritate surrexit, utque primum aggressus lectionem est, - 
acerba illa egrotatio paulatim e corpore defluebat. Incertum est an solis carminibus laudatio 
illa constaret, an similia carmina in eam, ubi et ubi visum est, abauctore inserta, uti factum 
est in oratione de mortuis sub nomine ejusdem Damasceni vulgata. Sic enim ἐμμέτροις κατα- 
ποιχἰλλεσθαι dicitur. Quod frustra poneretur si tota illa ex carminibus esset : et innueret 
συγγραφὲν ἰαμβιχοῖς καὶ ἐμμέτροις στἰχοις. Àn adhuc exstet, mihi equidem ignoratum est. Ulti- 
nam monasteriorum, quae Fantinus et Nilus exstruxerant, Patres id unum satagerent, ut 
quidquid in illis Damasceni latet, publiccte commoditati ederetur. Forte una cum iis et ear- 
mina ejusdem in apostolos lucem aspicerent. | 

LXXXII. Oratio de Sabbato sancto. — Addo d Eeterea in indice mss. codicum Bibliothece 
Urbinatis inter alia legi, S. Joannis Damasceni Oratio de S. Saba : quod diu me anxium te- 
nuit. Potuit namque Damascenus e&tate posterior in Sabam sanctissimum anachoretarum 
patrem orationem habere. At errorem inesse indici subodorabam, et Sabbatum sanctum esse 
de quo ageretur ; quod cum non deprehendisset indicis scriptor, Sabbum supposuisse. Con- 
sului de hoc rebus in hisce consultissimum Holstenium, qui eo temporis Urbini immorabatur, 
Is dedit titulum ut in codice exstat: Τοῦ ὁσίου καὶ θεοφόρου Πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ 
λόγος εἰς τὸ ἅγιον Σάθδατον - Sancti εί Deiferi Patris nostri Joannis Damasceni oratio in Sabbatum. 
P. « Τίς λαλήσει τὰς δυναστείας τοῦ Κυρίου; ᾿Απουστὰς ποιῄσει. Et. est illa eadem quam ex biblio- 
theca Antonii Covarruvie edidit Graece οἱ Latine Petrus Pantinus. Codex tamen hic multo 
Covarruviano videtur correctior, ut ex postremisillius verbis colligo. Nam ubi Covarruvianus. 
legit : Ἔπειτα δὲ φαιδραῖς ταῖς λαµπάσι τῷ νικητῇ τοῦ θανάτου τῷ ἀθανάτῳ νυμφίῳ ἡμᾶς 6 ἄχραντος 
ὑποδέξεται, corrupte et inutile ; Urbinas habel: Ἔπειτα δὲ φαιδραῖς ταῖς λαμπάσι τῷ νικητῇ τοῦ 
θανάτου τῷ ἀθανάτῳ νυμφίῳ λαμπρῶς ὑπαντήσομεν, καὶ ὁ νυμφὼν ἡμᾶς ὁ ἄχραντος ὑποδέξεται. Optima 
omnia. 

LXXXIIT. Dissertatio contra Nestorianos.—Nec illud silentio preetereundum est, quem nunc 
primum transmittimus doctissimo domino Auberto ex Vaticane Bibliothece codicibus, ut 
cum aliis ejusdem Damasceni operibus ederetur et incipit : πρὸς τους Νεστορίαυ ὀμόφρονας, 
sub alio titulo laudari a Gregorio Protosyncello contra epistolam Marci Ephesii, nempe, 
"Emo; ἀχριθέστατον κατὰ τῆς θεοστυγοῦς αἱρέσεως τῶν Νεστοριανῶν * Sermo ezxactissimus contra 
Deo invisam heresim Nestorionorum. 

LXXXIV. Memorantur item [LII] Joannis Damasceni orationes contra Judaeos, inter libros 
exhibitos a Grammatico apud Antonium Verderium. 

LXXXV. De ipsius libro Paracletico in laudem Virginis instar Octoechi in octo tomos di- 
viso, diverso tamen ab Octoecho, quod Octoechus dierum Dominicorum canones et troparia, 
Paraeleticus singularum etiam feriarum, exhibet: et qui apud me est, volumen ingens et 
rarum. De quo et aliis similibus Damasceni operibus opportuniori tempore dicemus alibi in 
tractatu nostro De melodis Grecorum. Et hiec jam salis sint de sancti Joannis Damasceni scriptis. 


Jlis omnibus φως Leo Allatiusde sancto Joanne Damasceno ejusque operibus, copiose ad- 
modum et erudite congessit, plura que modo subjiciam non habeo. Nam que vel addenda vcl 
denuo tractanda mihi visa sunt, omnia exsecutus sum , (um in adnota(ionibus ad vitam san- 
clissimi auctoris, et ad varía ejus operum loca, tum in admonitionibus quas singulis pene 
lucubrationibus ejus pramisi. Etenim prater. Canones. illos et hymnos, de quibus vir do- 
ctissimus se alibi, in tractatu De melodís Grecorum, dicturum pollicitus erat, nullum de multis 
aliis sancti doctoris dissertationibus orationibusve quas ipse repererat, et Cl. Joanni Auberto 
typis edendas miserat, aut missurus erat, judicium tulit. Quin tametsi eximiam ejus et pene 
immanem eruditionem impense colo et suspicio, meque multis nominibus illius debitorem sem- 
tio, ab ejus nihilominus judicio et sententia aliquoties discrepare me veritatis amor coegit 
Quam tamen utrum assecutus sim, equus lector, ponderatis utriusque partis rationum Πιο: 
mentis, judicabit. Ceterum quia in premonitionibus οί notis omnia que ad precipuorum quo 
rumdam capitum elucidationem observatione digna putabam, expedire non potui, opera pre- 
tium me factut'um existimavi, si de his seorsim εί fusius tractarem, ἐπ specialibus aliquo: 
dissertationibus , que cum Allatii Diatriba prolegomenorum instar toti editioni prairent. 


"-ngyl lVylVlVtl l 














DISSERTATIONES ΛΗΜΜΑ. 


DISSERTATIO I. 


DE PROCESSIONE SPIRITUS SANCTI. 


L Tametsi in libris sancti Joannis Damasceni 
melta loca occurrunt, propter quee disputatum 
et de processione Spiritus sancti ex Patre et Fi- 


lie : attamen adnotatiuncularum brevitas impedi-- 


mento fuit, quin omaia qux ad precipuum hoc 
ibeelegim orientalis momentum spectant, accu- 
rae sais enarrata sint. Ut ergo qua de hoc ar- 
gemente dicenda sunt, melius perspiciantur, dis- 
sertatienem  critico-hieteoricam aggredior; quippe 
cum bac methodo aptius nihil atque utilius videa- 
tar, ad orthodoxe tradilionis defendenda expli- 
eandaque capita. 

M. Status questionis. — Medio s:xculo Ecclesie 
quarto sanctus Hilarius (a) pronuntiavit, « absque 
ulia calumnia, sive injuria, intelligentiz liberta- 
Aes adimi Arianis, utrum ex Patre, an ex Filio 
Spiritum Paracletum putent esse. Non enim in 
incerto id Dowinum reliquisse, qui ita locutus sit: 
Λάλας mulia habeo vobis dicere, sed non potestis 
portare illa modo. Cum venerit ille Spiritus verita- 
tu, dirigel vos in omnem veritalem. Non enim lo- 
quetur a semelipso, sed quacunque audierit loque- 
μα, et futura annuniiabit vobis. 1lle me honorificabit, 
quia de meo accipiet, et annuntiabit vobis. Omnia 
quecunque habet mea sunt: propterea dixi, quia de 
auo accipiet, εἰ annuntiabit vobis !. A Filio igitur 
Seiritus accipit (pergit Hilarius) qui ab eo mit- 
αν, et a Patre procedit. Atqui nibil differre 
creditur, inter accipere a Filio, et a Patre proce- 
dere, et idipsum atque unum esse existimabitur 
accipere a Filio, quod sit accipere a Patre. Hoc 
quod accipit, sive potestas est, sive virtus, sive 
éectrina, Filius 4 se cum dixerit accipiendum, a 
6 rursum hoc ipsum significavit accipiendum a 
Paire, cum ait, omnia qua Patris sunt, sua esse. » 
Tandem concludit, «hoc ita fleri propter nature 
ejusdem unitatem, nec permittendam ad impiz 
iielligentiz libertatem, hzreticam hanc perver- 
sitatem esse, quod, quia omnia qua Patris sunt, 
Meirco accipiet a se Spiritus veritatis, non ad 
aitatem) confiteatur esse nature.» Hoc pacto 
Hilarius exponit id quod alibi dixerat (b), nedum 


! Joan. xv, 12-15. 


a) Hil. lib. vii De Trin., $ 90. 
b) Idem ibid. lib. n, $4 et 29. 
c) idem lib. xij, $ 56; Epiph. Ancor. εἰ Her., 


Filium esse largitorem Spiritus sancti, verum et 
auctorem : Spiritum essc ex Patre εί Filio aucto- 
ribus; lanquam scilicet ab uno principio, ob 
unam amborum naturam : adeoque Spiritum aeci- 
pere, et mitti a Filio, quia ex co uti ex Patre pro- 
cedit. Hac in Occidente docuit adversus Arianos, 
qui Spiritum esse Filii creaturam aiebant, quos 
subinde Macedoniani imitati sunt ; imo et Marcel- 
lus Ancyranus, qui Filium, seu Verbum, extensio- 
nem esse aiebat substantiz Patris; Spiritum vero 
extensionis ulteriorem extensionem. Hac omnes 
isti docuerunt cum praconceptam Ecclesie fidem 
impie interpretarentur. Quam llilarius theologiam 
explicavit, queque genuina est hodierne Ecclesiz 
Laünz fides, hanc confirmavit Epiphanius, affir- 
mans idcirco Spiritum sanctum dici non debere 
filium Filii, nec nepotem Patris, quia ex Patre et 
Filio simul procedit. Et. quemadmodum  llilarius 
rürsum in alio loco Spiritum per Filium ex Patre 
procedere, modo relato sensu professus est: sic 
quoque idem a Basilio, Nysseno et aliis (c) asse- 
ritur, qui addunt Spiritum esse rua, verbum, 
εἰχόνα, imaginem Filii. Quid plura? Filium esse 
[οπιίεπι Spiritus sancti, et alia horum similia. Ni- 
mirum hoc ratum certumque erat, sic se Spiritum 
sanctum habere ad Filium, uti Filium ad Patrem; 
Spiritum sanctum ἐξηρτῆσθαι, pendere a Filio, 
Spiritum esse Filii, quia spiratur, ut ila dicam, 
a Filio : Omnia denique, que habet, a Filio ac- 
cipere. Sexcentas omitto priscorum Patrum cou- 
similes locutiones, quibus innuitur processio Spi- 
ritus sancti, cum ex Patre, tum ex Filio. 

lll. Cyrilli Alex. senteniia. —  Receptissimam 
hanc ín universa Ecclesia doctrinam Cyrillus 
Alexandrinus passim in suis operibus docuit. In 
epistola synodica ad Nestorium Constantinopuli- 
tanum, sui suzque Ecclesie /"Egyptiac: nomine 
bec babet : Spiritus. intelligitur, secundum quod 
Spiritus est, et non Filius, sed lamen non est alie- 
nus ab eo. Spiritus enim veritatis nominatur, εἰ 
Christus est veritas, xaX προχεῖται παρ᾽ αὐτοῦ, χαθά- 
περ ἀμέλει xal ix Θεοῦ xai Πατρός, et. profluit 


p. 745; Dasil. lib. v cont. Eunom., p. 120 seqq. 
εἰ 151; Nyss. epist. ad Abl. ; Athan. ad Serap. ; 
Das. |. v cont. Eunom., et c. 17 ad Amphliloch. 


195 
ab eo, sicut et ex Deo et Patre. Cyrillus nimirum 
sic prelüdebat anathematismo suo mono, quo de- 
finivit contra Nestorium : Si quis unum Dominum 
Jesum Christum a Spiritu sancto clarificatum dixe- 
rit, propria virtute ipsius tanquam aliena utentem, 
el vim et efficaciam ab eodem accepisse, qua contra 
immundos spiritus. operaretur, εἰ divina inter ho- 
mines miracula patraret, ac non polius ipsum Spi- 
ritum, per quem divina signa edidit, illius proprium 
esse confessus fuerit, anathema sit. Anathemati- 
simum hunc pari ac alios morositate Theodoretus 
excepit, atque Alexandrino prasuli vitio vertit, 
quod dicendo Spiritum sanctum esse proprium 
Christi, eumdem, seu ex Filio, seu per Filium 
exsistere intelligeret. Proprium autem Spiritum Fi- 
lii, inquit | I1], siquidem ejusdem cum eo nature et ex 
Patre procedentem dixit, simul confitebimur, et tan- 
quam piam excipiemus hanc vocem, εἰ δὲ ὡς ἐξ Ytou, 
δι Yioo την ὕπαρξιν ἔχον, sin vere tanquam ex Filio, 
aut per Filium exsistentiam habentem , hoc ut bla- 
sphemum et impium rejicimus. Theodoretus itaque 
anathematismi predicti sensum colligebat, ex syno- 
dica epistola, cui Cyrillus anathematismos velut ap- 
pendices adjunxerat: nisi forte traditam a Cyrillo in 
Ephesina synodo ejusdem anathematismi noni de- 
clarationem legerat, in qua disertis verbis habetur, 
Filium proprium sui Spiritum sanctum habere, ἐξ 
αὑτοῦ, xal οὐσιωδῶς ἐμπεφυχὸς αὐτῷ, qui ez ipso 
sit, ipsique essentialiter insitum. Quid vero causz 
Theodoretus obtenderit, ut contra hoc Cyrilli do- 
Ctrine caput. iusurgerct , ipsemet aperit epistola 
quam scripsit adversus illius anathematismos ad 
monasteria, quaque recitata est in quinta synodo 
generaii (a). Blasphemat vero ( Cyrillus) in Spiri- 
(um sanctum, inquit, non ex Patre ipsum proce- 
dere dicens, secundum Domini vocem, sed ex Filio 
esse, Iste vero. Apollinarii seminum fructus : pro- 
pinquat vero et Macedonii maligne culture. Ex quo 
manifestum est Theodoretum Cyrilli dicta de 
Spiritus sancti processione ex Filio eatenus im 
probasse, quatenus Macedonii atque Apollinarii 
impietates iis exprimi arbitrabatur. Quorsum 
vero in primis dixerit, istum esse Apollinarii se- 
minum fructum, colligere quispiam possit, ex eo 
quod Apollinarius, adducto exemplo solis, radii 
et splendoris, qui a sole per radium emitiitur, 
Spiritum sanctum magnum,Filium majorem, Pa- 
trem maximum, gradus in Trinitate statuendo 
effutierit ; ut sicut Filius minor esset Patre, quia 
natus esset ex Patre, íta quoque Spiritus san 
ctus esset Filio minor, quia procreatus ex Filio. 
Theodoretus etiam alio in loco (5) narrat Apolli- 
narium personaruin divinarum proprietates inver- 
lisse : qua vero ratione, non explicat. Exstat ex- 
positio fldei xavà µέρος, qu:e sancti Gregorii Thau- 
maturgi nomine insignita est, sed genuinum pa- 
rentem habuit Apollinarium, quemadmodum sub 


(a) Coll. v, p. 504 


DISSERTATIONES DAMASCENICE. 


196 
Leonc primo imperatore Palzstini monachi et ali 
Ghalcedonensis concilii propugnatores comproba- 
runt, prolato operum bujus haresiarchae indice, 
quem Timotheus ejus discipulus olim contexue- 
rat. Ea in expositione legimus : Too τε Πνεύματος 
ix τῆς οὐσίας οὗ Πατρὸς, δι Yloo ἀῑδίως ἔχπεμ- 
φθέντος *. Et Spiritu sancto ex substantia Patris 
per Filium eterne emisso. llis aliisve de causis 
Theodoretus deliniebat, blasphemiam esse, et Apol- 
linarii seminum | (ructum, confiteri Spiritum san- 
ctum sive ex Filio, sive per Filium exsisteutiam 
habere. Quo nimirum livoris zstu erga przstan- 
tissimum doctorem agebatur, nequaquam animad- 
vertebat familiarem Patrum tertii et quarti ss 
culorum assertionem fuisse, ex Patre per Filium 


Spiritum sanctum. exsplendescere. ld passim cla- 


hi 


mant magnus Basilius et Gregorius Nyssenus, se- 
cundum veram illam et sinceram fidei formulam, 
quam CThaumaturgo divinitus traditam accepe- 
rent. Unus Spiritus sanclus ex Deo ezsistentiam 
habens (verba istius formule sunt) xat δὺ Υιοῦ 
πεφηνός, et qui per Filium effulsit. In codicibus 
Grzcis, in quos hactenus incidi, additur, δηλαδὴ 
τοῖς ἀνθρώποις, scilicet. hominibus. Quas voculas 
Gregorian (istius confessionis simplicitas pati 
non videlur, atque temeritatem sapiunt Graeeuli 
schismatici, qui hac interpretatione voluerit si- 
gnificare ea duntaxal ratione Spiritum sanctum 
per Filium exsplendescere, qua per Filium homi- 
nibus conceditur. At vero Patribus Grzcis tritis- 
simum est, quamlibet persone divine processio- 
nem ἐχφάνσεως, οἱ ἐχλάμφεως, effulsionis voca- 
bulo enuntiare. Quocirca Gregorius Theologus ali- 
eubi ait divinas personas ab invicem discriminari 
ratione τῆς ἐχφάνσεως, 1| τῆς πρὸς ἄλληλα σχέσεως, 
effulsionis, sive πιπίκα inter ipsas relationis. Qui- 
bus verbis diserte docet relationes divinas in 
processione alius ab alia fundari, ut suo loco mo- 
nuimus. Porro falsstam Thaumaturgi expositio- 
nem coarguit vetus interpretatio Latina Historic 
ecclesiastice Eusebii, quam Huffinus Aquilegien- 
sis adornavit, et in quam, cum alia non pauca, 
tum hancce Gregorii formulam inseruit, absque 
his vocibus, scilicet hominibus. Eas etiam non le- 
gebat Adrianus 1l, qui in epistola Ad Carolum Ma- 
guwm ejusdem expositionis fldei auctoritate pu- 
gnat, in septima synodo recte dictum a Tharasio 
Constantinopolitano fuisse, Spiritum ex Patre per 
Filium procedere. Enimvero omnes Greci, qui de 
theologia deinceps scripsere, posthabitis Theodo- 
reti obtreclationibus, incunctanter asseverarunt, 
procedere Spiritum sanctum ex Patre per Filium. 
Sed et nimiam rixandi pruriginem prodit Theodo- 
rctus, cum ait epistola superius laudata, Cyrillum 
in Spiritum sanctum blasphemare, qui non ez Patre 
ipsum procedere dical, secundum Domini vocem. 
Etenim Cyrillus diserte in synodica scripserat. 


(b) Lib. iv her. fabu. 


WW & ; 


19] DISSERTATIO I. 


Preffait ab ipso (Filio), χαθάπερ ἀμέλει xol ix 
6v xai Ἡατρός, quemadmodum ex Deo ει βα- 
tre. Satius vero duxit boc de Spiritus processione 
momentum silentio transigere, quo pricipuuim 
«uod sibi adversus Nestorium incumbebat, πΌρο- 
üUsm conficeret, molestam illam criminationem 
depellenio, qua de incarnationis mysterio cum 
Ápollinario sentire ferebatur. 

IV. Synodus. Ephesina Spiritus. sancti ex Patre 
οἱ Filio processionem agnoscit. — Interim, dum 
Kphesi synodus auno 451, Cyrillo preside, cele- 
brabatur, Charisius presbyter Philadelphiensis in 
Lydia, symbolum quoddam fidei ad Patres detu- 
lit, quod Nestorius ejusque emissarii hzreticis qui 
ad Ecclesiam reverterentur, profilendum  trade- 
bent. Hujus genuinum auctorem fuisse Theodo- 
ram Mopsuestenum constat. In eo de Spiritu san- 
eto dicebatur, Sed nec Filium illum putamus, ne- 
que per Filium exsistentiam accepisse, οὔτε δι) Υἱοῦ 
εὖν ὕταρξιν εἰληρός * Ium. deinde in subsequenti- 
bus Nestorianus error de Christi persona diserte 
enuntiabatur. Quamobrem synodus decretum tu- 
Μι, quod integrum hi^ referre oper: pretium cst. 
Mis perfectis, statmit. sancia synodus alteram  ne- 
mini licere pro[erre, aut. conscribere, aut compo- 
aere, preter definitam a sanctis Patribus qui in 
Nicea cum Spiritu sancto ΠΠ] congregati sunt. 
Qui vero ausi fuerint, aut. componere fidem 
alteram, aut pro[erre vel. offerre converti volen- 
&bus ad agnitionem veritatis, sive ex. genlilitate, 
se ex Judaismo, sive εἰ qualicuuque heresi; 
hes quidem, si sunt episcopi aut clerici, alienos 
exe, episcopos ab episcopatu, εἰ clericos a cleri- 
eau decrevit : si vero laici fuerint, analhemati 
ssbjict. Simili eliam modo, si qui iuventi  (uerint, 
sel episcopi, vel clerici, vel laici, sive sentire, sive 
docere ea qua conlinenlur in oblata expositione a 
Charisio presbylero, de unigeniti Filii incarnatione, 
see persersa Nesiorii dogmata, qu& εἰ subnexa 
san, subjaceanl sententim sancip hujus el. univer- 
salis synodi : at videlicet episcopus quidem remo- 
seatur ab episcopalu, et sit depositus : clericus vero 
similuer excidat a clericatu : si vero laicus sit, et 
ipse anathematizelur. lloc statuto, de quo recur- 
red Saus dicendi locus, multi arbitrati sunt ab 
Ephesiais Patribus damnatum esse syinbolum il- 
lud, etiam propter ea quaà adversus Spiritus san- 
cti processionem ex Filio continet. Quod tamen 
mon constat, cum hoc solum exprimat anathe- 
mati subjectos fore, qui reperti fuerint sentire 
esl docere ea qua coniinentur in oblata. expositione 
& Charisio presbylero τὰ περὶ τῆς ἑνανθρωπήσεως, 
de incarnatione *youv, seu scelerata et perversa 
Nestorii dogmata. Nestorius itaque Spiritum ex 
Filio, seu potius δι Υἱοῦ, per Filium exsistere ne- 


* Philipp. 11, 132. 


(a) Lib. De fide, c. 1, 2. 


128 
gabat, eadem qua Theodoretus ratione; esploso 
scilicet Eunomiano, aut Macedoniano, aut ctiam 
Apollinariano errore. Enimvero Rusticus Eccl. 
Rom. diaconus, qui sub Justiniano I οἱ Vigilio 
papa Dialogum contra Acephalos Constautinopoli 
evulgavit, haud ila Ecclesiz decretorum imperitus 
fuerit, ut fide certum esse inficiaretur, Spiritum 
ex Filio perinde atque ex Patre procedere, si id 
Ephesi contra Nestoriuni deflpitum esset. Pater 
gewuit, et non genitus est, verba sunt fusiici, et 
ab aliquo alio non est, sicut ex eo sunt alii. Filius 
vero genitus est, et nihil consempiternum genuit : et 
Spiritus sanctus α Patre. procedit, nihil consempi- 
ternum procedit, eel genitum est ab eo. Quidam vero 
antiquorum, εἰ hoc proprietatibus adjecerunt, quia 
sicut Spiritus sanctus cum Patre Filium sempiterne 
mon genuit, sic nec procedit Spiritus a Filio sicut 
a Patre. Ego vero quia. Spiritus quidem non genuit 
sempiterne, profiléor (nec enim duos dicimus Pa- 
ires), utrum vero a Filio eodem modo quo ex Patre 
procedat, non períecie habeo satis(actum. Quinam 
fuerint illj antiqui, baud iudicat Rusticus. Nus- 
quam vero Theodoretus sic disputavit. Czeterum, 
esto Rusticus arbitratus sit Theodoretum suum 
negasse omnino, Spiritum sanctum ex Filio pro- 
cedere; Hilarium tamen libertatem olim ademisse 
diximus dubitandi, quin ex Patre, et ex Filio Spi- 
ritus procederet ; id quippe Dominum non in in- 
certo reliquisse. ipsomet HBustici :vo, imo ante- 
quam Husticus libros istos scripsisset, Gennadius 
in lib. De dogmatis, confessus erat Spiritum san- 
cium. esse ex. Patre Filioque procedentem : et rur- 
sum, ex Deo Patre, εἰ ex Deo Filio procedere. Àvi- 
tus Viennensis, lib. De divinitate Spiritus. sancii, 
postquam dixit : De divinitate Spiritus sancti, quem 
nec (actum legimus, nec genitum, nec creatum, Apo- 
stolus ait Deus est, * etc. (ubi symbolum quod 
Athanasii vocalur videlur innuere), subjungit : 
Nos vero Spiritum sanztum dicimus a Filio et Pa- 
ire procedere. Ac rursum ait in εαἰΛοίίεα fidei et 
discipline regula non esse omissum proprium Spi- 
ritui sancto esse α Patre Filioque procedere. Ful- 
gentius : Quod Spiritus sanctus de natura. Patris 
Filiique procedit. ltemque : Firmissime tene, et- 
nullatenus dubites, eumdém Spiritum sauctum, qui 
Patris et Filii unus est spiritus, de Patre et Filio 
procedere. Paschasius diaconus (b) : Ecce hic Spi- 
fitus sanclus. merito procedere ex utroque dignosci- 
iur. Rursum, Mitti a. Patre εἰ Filio dicitur, et de 
ipsorum substantia procedere. Eucherium, Vigilium 
Tapsensem, aliosque antiquiores omitto. Sed et 
Ephesina synodus Spiritus sancti processionem ος 
Filio concessit, ubi Cyrilli synodicam cum ana- 
thematismis approbavit. Atqui anathematismos 
illos non temere admisit, sed postulata ab ipso- 


(b) Lib. 1 De Spiritu sancto c. 10, 11 


199 
met Cyrillo eorumdem declarátione explicatiori, 
in qua processionem hanc disertius itidem profes- 
sus est, ut supra ostensum fuit. Id contestatur 
titulus anathematismorum expositionl premissus 
in bunc modum : Explicatio duodecim capitum, 
Ephesi pronuntiata a Cyrillo Alexandrino, τῆς ἁγίας 
συνόδου ἀξιωσάσης αὑτὸν σαφέστερον αὐτοῖς ἑχτρα- 
νωθῆναι τὴν τούτων διάλυσιν, sancta synodo. clario- 
rem istorum declarationem exigente. 

V. Cyrillus. sententiam. non. mutavit. — Graci 
schismatici obtendunt Cyrillum οὐ Theodoreti 
querelas , tum dictum , tum sententiam mutasse , 
afferuntque Theodoreti ad Joannem Antiochenum 
epistolam, qua narrat se legisse litteras /Egyptie- 
rum , quibus predicarent Spiritum sanctum neque 
ex Filio, aut per Filium exstantiam habere , sed a 
Patre procedere, propriumque Filii dici, quia con- 
substantialis est. Epistolam hanc spuriam esse mul- 
tis contendit Allatius (a), cui tafnen penitus non 
assentior; quia Latine ex vetustissima translatione 
reperitur cap. 95 Tragediz Irenwi. Sed Theodo- 
retus inde convincitur non alio sensu negaese Spi- 
ritum ex Filio aut per Filium exsistere , nlsi quo- 
ad res per Filium a Deo creatas amandaretur. Lo- 
quitur enim de litteris communionis quas Alexan- 
drinus pontifex Antiocheno per Panlum Emesenum 
remiserat, in quibus hoc solum legere sit, quod ad 
Spiritum sanctum pertineat : Non enim Patres ipsi 
locuti suut, sed Spiritus Dei et Ραΐτες; Οξχπορεύεται 
μὲν ἐξ αὐτοῦ , ἔστι δὲ οὐχ ἀλλότριον τοῦ Ylou χατὰ 
τὸν τῆς οὐσίας λόγον ᾿ Qui procedit quidem ex ipso, 
nec vero exiraneus est Filio , secundum essentia ra- 
tionem. Ubi Cyrillus non abnegat ex Filio quoque 
Spiritum procedere ; sed consubstantialem eum esse 
Filio, seu Christo, confirmat ; quod ipsi tunc suffl- 
ciebat, atque Theodorcti querelas compescuit. 

Vl. Ceterum sanctus doctor in posterioribus 
suis operibus perinde tenuit Spiritus ex Filio pro- 
cessionem. Sicut enim doctrinam hanc in Thesauro 
quem Nemesino cuidam nuncupavit, sape astru- 
xerat, presertim assertione $4, ita et in dialogis 
de Trinitate in quibus precipua momenta et ca- 
pità qua tractaverat in Thesauro summatim re- 
sumpsit , eamdem denuo inculcavit. Dialogo 6, ubi 
de Spiritus saneti Deitate disputat, asserit eum 
elficientian actionemque omnem habere a Filio; 
xai oUyi μᾶλλον ὡς αὐτής τε xal παρ) αὑτοῦ ὅλην 
ἔχον αὐτοῦ τὴν ἑνέργειαν, Dialogo 7, propter hzc 
Scripturz verba : In hoc cognoscimus , quoniam in 
nohis est , ex Spiritu quem dedit nobis *, infert Spi- 
ritum non esse alienum substantiave sejunctum a 
Filio, quippe quod ἐξ αὐτοῦ καὶ &v αὐτῷ xal ἴδιόν 
ἐστιν αὐτοῦ, ex ipso, et in ipso, el ipsius proprius 
si; id quod in iis-qua subsequuntur repetit. Atqui 
dialogos [fV] istos de Trinitate, quos etiam Neme- 


?*]Joan. tv, 13. 


(a) Vindic. syn. Ephes., cap. 29. 


DISSERTATIONES DAMASCENICE. 


200 
sino inscripsit, cum Hermia habitos Alexandria 
faisse aliquanto post sancitam pacem cum Orienta- 
libus (quando nempe jam in Christo duas naturas 
palam tuebatur), exbinc collegero, quod in eis 
οὐσίαν et φύσιν ad signiflcandam essenHam et natu- 
ram multis communem usurpet , et ὑπόστασιν, ad 
exprimendam personam , individuum et singulare : 
cum antehac φύσιν et ὑπόστασιν, pro eodem acce- 
pisset in anathematismis, imo et in epistola ad 
Valerianum. Quidquid id est, in postremis duobus 
dialogis qui sunt de incarnatione, Qwod νε sit 
Christus, et in quibus omnia strictim , sed eleganter 
regessit quie pro fide contra Nestorium ejusque 
fautores in variis lucubrationibus protulerat; ia 
his , inquam, dialogis docere pergit Spiritum san- 
ctum ex Filio procedere. Nam dialogo 8, iisdem 
totidemque verbis quibus ipse quondam in epistolas 
De recta fide ad Theodosium imperatorem, ita 1o- 
quitur : func (Joannes) dizit in igne et Spirita 
baptizare, οὔτε ἀλλότριον τοῖς βαπτιζομένοις ἐνιέντα 
Πνεῦμα, δουλοπρεπῶς xal ὑπουργικῶς, ἁλλ' ὡς θεὸν 
χατὰ φύσιν, μετ ἐξονσίας τῆς ἀνωτάτω , τὸ ἐξ αὐτοῦ 
τε χαὶ ἴδιον αὐτῷ, neque. alienum: baptizatis Spiri- 
ium immiltere servi et ministrantis more; sed tau- 
quam nalura εκαρίο Deum. cum suprema potestate , 
eum qui exipso est,el proprius ipsius est. Quze quidem 
in utroque loco anatheimnoatismi 9 declarationem ex- 
hibent, similem prorsus illius quam Ephesi tradi- 
derat. Ex dialogo 9 apparet utrumque scriptum 
fuisse post Ephesinam synodum ; quia Nestorium ia 
eo venenaiem draconem appellat , quod rite non fe- 
cisset, nisi hxretico concilii sententia damnato. 
Quinimo, cum in his dialogis naturarum distin- 
ctionem tueri satagat, hinc colligo eos editos fuisse 
post annum 455, et post scriptam epistolam ad 
Successum , qui ex eo sciscitatus erat, an tandem 
in Christo duas naturas dicere oporteret : quod qui- 
dem, exploso, primum Diodori Tarsensis deos 
lilios ponentis sensu, quem Nestorius secutus erat, 
predicandum respondet. Quamobrem nullus du- 
bito quin vel Diodori vel Theodori Mopswuesteni 
voces sint, quz initio prioris dialogi leguntur, 
omisso auctoris nomine. Cyrillum adversus utrum 
que, presertim Mopsuestenum, scripsisse volu- 
men aliud, (Quod unus Christus sit, illudque a 
Theodoreto confutatum, quinte synodi acta te- 
stantur. Theodori autem errores propalari expu- 
gnarique cceperunt circa annum 435, biennio a re- 
conciliatione Cyrilli cum Antiochenis. (Quorum 
animi ne rursum offenderentur, consilium Cyrilli 
et Procli Constantinopolitani primum fuit, Theo- 
dori nomini parcendum esse, modo impia ejus di- 
cta proscriberentur. 

VM. Quod Latinos Patres spectat, omnes uno 
consensu docuerunt , Spiritum ex Patre Filioque 


301 7 
procedere ; quanquam non omniinoda prorsus ra- 
tiene ex Filio qua ex Patre, cum unum censerent 
primerdialein Spiritus sancti fontem , Patrein sci- 
licet, a quo tota deitas in Filium et Spiritum sca- 
(ariat : tametsi Pater et Filius vi eadem , nimirum 
divina natura Spiritum producant. Unde Augusti- 
aes ait (a) , ex Patre principaliter Spiritum proce- 
dere. Ideo autem addidi « principaliter », inquit, quia 
e de. Filio Spiritus sanctus procedere reperitur : sed 
bec illi Pater dedit, non jam ezsistenti εἰ non ha- 
lenti, sed quidquid Unigenito dedit,gignendo dedit. Sic 
lib. t1 Cont. Maxim. de Patre Spiritum proprie pro- 
cedere dicit, quoniam Pater processionis ipsius est au- 
tor; hoc est primordiale principium. Unde non im- 
merito veteres illi, de quibus Rusticus loquebatur, 
inflcisti fuerint, Spiritum ex Filio omnimodo quo ex 
Patre procedere. Przter Hilarium , et Augustinum , 
quer nostrates theologi imitati sunt : praster scri- 
pores Rustico :quales, quorum loca modo ante 
sttuli, Ambrosius etiam szpe docuit processionein 
Spiritus ex Patre et Filio, ut puta lib. De Symbolo, 
esp. 1, 5 et 4 , et alibi ; Marius Victorinus lib. 1Cont. 
Arian. : Spiritus, inquit, ex Filio, etidcirco ex utroque. 
Owitto veterem Symboli declarationem ad Dama- 
sum, et Damasi Symbolum, quae exstant inter opera 
Hieronymi ; quippe quz licet a scriptoribus szculi 
ectavi laudata sint, nec Damasi, nec Hieronymi 
esse zstimantur. Sincerior forsan est, Confessio 
fidei catholice, quam papa Damasus scripsit ad Pau- 
linum Antiochenum episcopum , quzque laudata fuit 
ia Florentina synodo, es originali antiquissimo : in 
qua bis dicitur, Spiritus Paracletus a Paire proce- 
dere et Filio. Leo Magnus, cujus voces ipsimet 
Greci in synodico ortliodozie, quotannis Dominica 
prima Quadragesimae , :qualis momenti esse pree- 
dicant ac conciliorum generalium, epistola ad Tur- 
ribium Asturicensem de Priscillianistis sic scribit : 
(ui Patris et Filii et Spiritus sancti unam atque 
eamdem asserunt esse personam, tanquam idem Deus, 
gunc Pater, nunc Filius, nunc Spiritus sanctus no- 
minetur, nec alius sit qui genuit , alius qui genitus 
est, alius «qui de utroque processit.» Hac schisma- 
üei non legerant, qui Leonem totum esse suum 
jactitaverunt. Turribius vicissim accepta ponti- 
fcis epistola in frequenti llispanie totius synodo 
anno 441, assertionem fidei edixit, in qua bis Spi- 
ritus. sanctus dicitur a Paire Filioque procedens. 
ldem deinceps synodus Toletana tertia, anno 
$89, sub Recaredo rege, adversus Arianos defi- 
nierunt, ne Spiritus sanctus putaretur exsors illius 
sabstantize quz? est Patris et Filii, 

VIII. Augustinus auctor non est Spiritum sanctum 
ez Filio procedere. — Quia vero hoc doctrine ca- 
put Augustinus prz ceteris inculcavit, hinc ejus 
architectum ipsum fuisse Graci recentiores affir- 
marunt, nihilque non moverunt, quo tanti viri 


&) De Trin., V. xv, c. 17. 
b) Lib. n De stat. anim., c. 7. 


PaTaOt,. απ XCIV, 


DISSERTATIO T. 


2n2 
aucloritatem pessumdarent : quam tamen , ut «t 
aliorum doctorum , concilia generalia, quintum . 
el sextum , commendavere. Georgius Scholarius , 
lib. 1 De processione Spiritus sancti , sect. 4, cap. 5, 
contentiosius asserit Augustinum , animo Nesto- 
rium quaquaversum expugnandi , systema proces- 
sionis Spiritus sancti ex Patre et Filio composuisse. 
Sed hoc gratis : nam Augustinus lib. xv DeTrinitate, 
itemque tres alios castigatiores Contra Maximinum 
Árianum prius ediderat, quam Nestorius hzresim 
suam declararet : in quibus tamen omnibus de 
processione Spiritus sancti ex Patre et Filio dis- 
putat. In libris quidem De Trinitate, quos scripsit 
cum junior esset , ex Platonicorum , ut Claudianus 
Mamertus (0) prodit, principiis Spiritui sanctuira 
amorem esse mutuum Patris et Filii vulgo asseriL : 
ex quo cum ipse, tum Látini deinceps theologi 
Spiritum ex utroque procedere con(lrmarunt. ln 
libris vero Contra Maximinum quos provectiori 
etate composuit , omisso illo amore mutuo, Eccle- 
sim dogma propugnare pergit. Non novam igitur 
doctrinam cudit Augustinus, asserendo Spiritui 
procedere ex Filio, etsi [V] forte veterem novis 
arguinentorum momentis stabilivit et illustravit , 
quz Latini postmodum amplexi sint. 

IX. Graeci PP. Spiritum per Filium procedere 
interim docent, — Ad Graecos doctores quod 
attinet, posthabitis, ut diclum est, Theodoieii 
adversus Cyrilli voces querimoniis, Spiritum cx 
l'atre per Filium procedere confiteri perrexerunt , 
quantumvis dicendo, per Filium, Eunomianus Ma- 
cedonianusve sensus menti potius objiceretur 
quam catholieus. Nam sacre pagine, ubi de re- 
rum opificio loquuntur, eas per Filium csse cou- 
ditas affirmant, parcius ex Filio : Omnia, inquiunt, 
per ipsum facta sunt ; omnia per ipsum constant ; 
per quem [ecit et &ecula, etc. At vero cum Spiritus 


dicitur esse ex Patre et Filio, statim | intelligitur 


esse de substantia Patris et Filii, et utrique con- 
substantialis, quemadmodum scilicet Niczna sy- 
nodus dicendo, Filium ex Patre natum esse, intel- 
ligendum significavit, eum esse ex substantia Patris, 
τουτέστιν ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ Πατρός. Neque ex La- 
tinorum loquendi more consequilur, Spiritum ex 
duobus principiis fore. Nam, ut monet Augustinus 
(c) : Sicut Pater etFilius unus Deus,et ad creaturum 
relative, unus Creator, et unus Dominus, sic relative 
ad Spiritum sanclum , unum principium. Quocirca 
Anselmus (d) definivit Spiritum sanctum non esse 
de hoc, unde alii ab invicem sunt Pater et Filius, 
sed de divina essentia, in. qua unum suut : id cst, 
non qua ratione personz et liypostases sunt Pater 
et Filius, Spiritum producunt, sed qua sunt unim 
in natura divina. 

X. Locutiones varie Ecclesias non. scindebant. 
Monothelite | primi jurgiorum auctores. — Propte 


(c) Lib. v De Trin., ο. la. 
(d) De proc. Spir. sancii, c. 17. 


- 


203 


diversos istos ulriusque gentis loquendi modos 
nibil paci et concordi: derogatum fuit, quantum- 


. vis Latini, atque in primis Romani pontifices Spi- 


ritum ex Patre οἱ Filio procedere palam profiteren- 
tur. Hormisdas, epistola decretali (a) ad Justinum 
seniorem Augustum, diserte et impune scripsit : 
Proprium est Patris ut generaret Filium : proprium 
Filii Dei, ut ex Patre, Patri nascerelur. equalis : 
proprium Spiritus. sancti ut de Patre et Filio pro- 
cederet sub una substantia deitatis. Nullus Grgco- 
rum totis bisce szeculis in Latinos mussabat. Primi 
omnium Romanis dicam impegerunt Constantino- 
politani Monothelite, cum in quibusdam Martini 
pape synodicis litteris perinde legissent Spiritum 
sanctuin ex Patre Filioque procedere, ut. exinde 
pretextum haberent Romanam Ecclesiam, a qua 
suus error damnatus erat, criminandi. ld docet 
sanctius Maximus Homologeta, epistola ad Marinujn 
Cypri presbyterum, ubi refert Romanos, cum men- 
tem ipsorum diligenter scrutatus essct, consonantia 
protulisse testimonia Latinorum Patrum, necnon 
ει Cyrilli Alexandrini de sacro ejus opere quod in 
sanclum evangelistam fecit. Joannem : ex. quibus 
non causam Spiritus sancti se [acere monstraverunt. 
Unam enim norunt causam Filii et Spiritus sancti 
esse Patrem alterius quidem secundum generationem, 
alterius vero secundum emissionem : sed ut hunc 
per eum prodire insinuarent, et hac (voce nimirum 
Filioque) substantie communionem et. indissimilitu- 
dinem demonstrarent. Noanullis interjectis isthaec 
addit, quz interest hic recitare : Porro secundum 
iussionem vestram rogavi Romanos interpretari pro- 
pria dicla, causa. adversantium. (Monothelitarum 
scilicet) subreptiones e[fugiendi. Verumtamen more 
obtinente ita [aciendi atque. mittendi, nescio uirum 
consentiant. Alias autem non valent ín. aliena di- 
clione et voce sensum suum sicut. in propria tel 
alunna subtili (accuratave) exprimere intelligentia, 
vel etiam. quemadmodum nos. in nostra. nostrum. 
Maximi locum Latine describo ex translatione Ána- 
stasii Bibliothecarii; de qua ipse sic loquitur 
epistola ad Joannem Diaconum : Preterea ἰπιετ- 
pretati sumus ex epistola sancti Maximi ad Marinum 
scripta. presbyterum, circumstantiam de Spiritus 
sancli processione, ubi (rustra causari contra nos 
innuit Grecos, cum nos non causam vel. principium 
Filium dicamus Spiritus. sancti, wt autumant, sed 
unitatem substantie Patris et Filii non nescientes, 
sicul procedit ex Patre, ila. eun procedere [ateamur 
ex Filio, missionem (forte legendum emissionem, ut 
in interpretatione ipsiusmet Anastasii ) , nimirum 
processionem intelligentes : pie interpretans, et utrius- 
que lingue gnaros ad pacem erudiens ; dum scili- 
cet nos et Graecos edocet, secundum. quiddam proce- 
dere, et secundum. quiddam non procedere Spiritum 
sanctum. ex Filio ; dificullatem. exprimendi de al- 


(a) Epist. 89. 


DISSERTATIONES, DAMASCENICA. 


. 294 
terius in. alterius lingue proprietatem  significaus. 
Siquidem et ejusmodi pia interpretatione sanctus 
olim Athanasius Orientales εἰ Occidentales subsi- 
steniie vel persone nomine dissidentes univit, dum 
unum idemque utrosque credere sensuque retinere 
perdocuit; licet ob. lingue varietatem aliter atque 
aliter confiterentur, atque importunis contentionibus 
desatirent. 


ΧΙ. Sincera est. Maximi ad Marinum epistole, 
— Hactenus S. R. E. cardinalis bibliothecarius, 
qui apostolice sedis apocrisiarius diu Constanti- 
nopoli hzsit. Hujus porro testimonio astruitur 
sinceritas epistolzg Maximi, quam e Latinis qui- 
dam in concilio Florentino uti spuriam rejiciebant. 
Nec sane a Latinis solis, nec itidem a Grsecis so- 
lis, epistola hzc conficta esset, qua» utrisque fa- 
vere videatur, ut apposite argumentatur Georgius 
Scholarius (b). Czeterum ex eadem epistola appa- 
ret quam iniqui dogmatum zstimatores essent illi, 
qui Latinis vitio verterunt processionis Spiritus 
sancti ex Filio fidem : Non in tot hujus. sanctissi-. 
mi pape synmodice, φκοί scripsistis, capitulis Con- 
stantinopolitani reprehenderunt, inquit. Maximus, 
sed in duobus tantum, quorum alterum est de divi- 
nilatis ratione; quia dixit, aiunt, procedere etiam 
ex Filio Spiritum sanclum : alterum est. de divina 
incarnatione; quoniam scripsit, inquiunt, absque 
originali εἰ actuali peccato Dominu», esse. Quis 
citra blasphemiam doceat absque originali et actuse 
li peccato Dominum non fuisse? Hoe porro Gre 
corum adversus Romanos eriminationes diuturem 
non fuerunt, nec dubium quih sancti Maximi litte- 
ris sedatz»e. 


ΧΙΙ. Iconomachi Latinorum dogmatis impugna- 
lores alii. — Litem vero de Spiritus sancli pro- 
cessione movit iterum Constantinus Copronymus 
cum suis Iconomachis, cum sese proscriptum ab 
apostolica sede accepisset. Quocirca de hoc artieulu 
Genethliaci haud procul Lutetia Parisiorum, in 
synodo episcoporum Gallix coram rege Francoruin 
Pipino disputatum est. Facia est tunc temporis 
synodus, inquit Ado Viennensis in Chronico, ef 
quastio ventilata est inter [VI] Grecos et Romanos 
de Trinitate, et utrum Spiritus sanctus, sicut. proce- 
dit a Patre, ita procedat a Filio et de sanciorum 
imaginibus, utrumne fingende, απ pingende essent 
in ecclesiis. Paulus /ZEmilius addit, quo auctore 
nescio, Grecos oratores Caesarem suum. admonere 
jussos, ut cum ceteris piis sentiret. Quod. de capite 
processionis Spiritus sancti presertim intellexero, 
cum nostrates Galli bis temporibus cultui sacra- 
rum imaginum haud admodum faverent. Pro La- 
tinorum sententia summo posthac studio pugna- 
vit Carolus Magnus Pipini fllius: qui cum acta 


(b) Lib. 1 contra Latinos. sect. 4, cap. 15. 


205 
septimzs synodi legisset, reperissetque in profes- 
sione Tharasii (a) Constantinopolitani Spiritum 
ex Patre per Filium procedere, articulum hunc, ut 
et alios bene multos, ceu pietati minus consonum, 
censoria nota dignum putavit ; eo quod Spiritum 


ἐς Filio procedere Tharasius diserte non dixisset. . 


Nihilominus Adrianus l, papa, epistola ad Caro- 
jum responsoria (5), qua exstat hodie, Tharasium 
et synodum tuetur, ostenditque recte dici Spiri- 
tom sanctum ρε Filium procedere, congestis in 
hanc rem sanctorum Patrum testimoniis non pau- 
ας : qus tamen si attente considerentur, nibil 
aliud pro majori parte enuntiant, nisi Spiritum 
sanctam 4 Patre per Filium hominibus concedi. 
ΧΠΙ. Hierosolymis iterum de processione Spiritus 
sancii disputatur contra. Latinos. — Hos hactenus 
defensores, Grzcorum sententia Bacla erat, Theo- 
deretum acerrimum Nestorii patronum et infen- 
sissimum magni Cvrrilli hostem, Monothelitas, et 
feonoclastas hazreticos. Hac eadem circiter setate 
menachus quidam Hierosolymitanus, cujus nomen 
hannes erat, cum alterius erroris reus non esset, 
monachos quosdam Latinos, qui in monte Oliveti 
morabantur, hzresis taxare cepit, quia crederent 
etiam ex Filio procedere Spiritum sanctum. Atque 
bec in causa fuit, ut anno Dom. 809, mense De- 
cembri, concilium Aquisgrani celebratum sit co- 
ram Carolo Magno imperatore (c), qui priscum 
Eeclesiz dogma, missa Romaw legatione, in epi- 
$0la ad Leonem [il erudite comprobavit. Petrus 
Pitherus (d) existimavit Joannem illum Hierosoly- 
mitaewm alium non fuisse a Joanne nostro Da- 
nasceno, qui Hierosolymitanz Ecclesias ἱερομόναχος 
presbyter et inonachus fuit: ut nempe questioni 
movendae auctor faerit in libro De fide orthodoxa, 
in quo legimus, ez Filio autem Spiritum non dici- 
mss; mecnon in oratione in Sabbatum sanctum, 
i q«uaitidem planius dicitur Spiritus sanctus ex 
Filio exsistentiam non habere, οὐκ ἐξ αὐτοῦ ἔχον 
ti» ὕπαρξιν. In Pithai conjectationem — Joannes 
Gerardus Vossius (e) pene concessit. Leo Allatius 
suspicatur (f) Joannem alterum, qui Hierosolymi- 
tanus patriarcha fuit, et. multa scripsit adversus 
Latinos, rixarum illarum facem exstitisse. At hic 
patriarcha recentioris evi fuit, e£ quantum con- 
jicio, ille ipse est, qui anno 1156 intererat synodo 
quz Constantinopoli celebrata esi, ad profligan- 
dos errores Soterichi Panteugeni, qui nuper ele- 
etus fuerat ín. patriarcham Antiochenum, ejusque 
sequacium. Hos omnes ob nominis conformitatem 
deceptos nullus dubito. Quod ut magis perspi- 
esen fat, juvat bic afferre quedam fragmenta 
epistolae monachorum Latinorum, quos Joannes 
lacessiverat, ad Leonem 1l] papam, qua ex sche- 


* Mattb. xvi, 16. 


4) In act. vin syn., aet. 1. 

b) Tom. VM Cont. gener. 

(c) Eginb. in Annal. 

(d) De processione Spiritus sancti. 


DISSERTATIO I. 


996 
dis suis pro consueta humanitate sua. describeudi 
mihi copiain fecit vir eximie doctus ct clarissimus 
Daluzius. 
EPISTOLA MEREGRINORUM MONACITORUM, 1N MONTE Ot.1- 
VETI WABITANTIUM,'AD LEONEM PAPAM (9). 
Sanctissimo ac reverentissimo Domino in Christo 
Patri Leoni summo pontifici et universali pape 
sedis sancte apostolice wrbis Rome, congregati 
monlis Oliveti. Domine Puter, te dignatus est Do- 
minus exallare super omnes sedes Christianorum, 
quia suo ore dignatus est Christus dicere: « Tu es 
Petrus, et super hanc petram. edificabo Ecclesiam 
meam *. ». Benignissime pater, nos qui sumus. hic 
in sancta civitate Jerusalem peregrini, nullum ho- 
minem swper lerram. amamus. plusquam vos, et in 
quantum valemus, in istis sanctis locis die noctuque 
Domino (undimus preces, prostrati omnes servi (ui 
super terram cum lacrymis. [taque notam facimus 
tibi tribulationem nostram quam hic patimur. Joan- 
nes qui (uit de monasterio Sancii Sabe, quem Theo- 
dulus lguwmenus servus vester scil, ipse levalus est 
super nos dicendo, quod Franci qui sunt in monte 
Oliveti, heretici sunt : εἰ dixit. nobis, quia omnes 
Franci heretici estis : et. reprobat fidem nostram 
dicendo, quia non est major haresis. Et nos ei dixi- 
mus : Fraler noster, sile. Quod si nos dicis hare- 
ficos, de sede sancia apostolica dicis. Et in. tautum 
nos conturbavit, ut in. die Natalis Domini in san- 
clam Bethleem in sancto praesepio, ubi Dominus no- 
ster redemp:or humani generis pro. mundi salute 
nasci dignatus est, submilteret laicos homines, qui 
nos (oras projicere vellent, dicendo quod haretici 
estis, el libri quos hubetis heretici sunt : sed per 
vestram sancíam orationem et fidem con[ortasit nos 
Dominus. Non enim potuerunt nos ejicere. Diximus 
omnes : ε Hic volumus mori. Nam foras nos non 
ejicieiis. » Unde et (fecimus vocem nostram omnes 
vos servi vestri pariter dicendo ad sacerdotes qui 
sunt in sancta civitate : videte, Patreset (ratres, de 
isto homine, qui contra Νοε tanta εί tralia loquitur, 
et contra fidem sanctam Romanam, quia talia nun- 
quam audivimus de geute nostra. Postüec die sancto 
Dominico congregati suni sacerdotes cum clero. et 
populo contra sepulcrum | Domini, et inter canctum 
Calvarie locum, et interrogaverunt nos de fide nostra 
ipsi sacerdotes, et qualiter crederemus Symbolum. 
Nos autem dicendo, quod sic credimus sicut saucia 
Ecclesia Romana, diximus : et dicimus in lingua 
nosira quod vos non dicitis in Greca. Et in « Gloria 
Patri » non dicitis «Sicut erat in principio : » et in 
« Gloria in excelsis, » non dicitis, « Tu solus altissi- 
tus ; » et «Pater noster » alio mododicitis, et in Sym- 
bolo nos dicimus plusquam vos, «Qui ex Patre Filio- 
que procedit. » Undedicit iste Joannes, inimicus ani- 


(e) De tribus Symb., c. 15. 

(f) Cont. Hotting. , c. 19 et 20. ld. Vindic. conc. 
Ephes., cap. 79. 

(g) Ex veteri codice S. Martialis Lemovicensis. 


201 
ma sum,propter hunc. sermonem, [Vll] eo quod 
heretici sumus. (Quos  Hierosolymitas rogavimus, 
dicentes : Nolite audire hunc hominem, neque di- 
catis de nobis hereses.Quod si nos dicitis hareticos, 
de throno beati Petri dicitis heresim. Et si hoc di- 
citis, peccatum | inducitis. super vos. Et. sacerdotes 
scripserunt nobis chartam de fide nosira, quam licet 
crederemus, dicendo nobis : Creditisne sicut sancta 
resurrectio (id est Ecclesia Ilierosolymitana)? Nos 
auem diximus, quod sic credimus, quomodo sancta 
sedes apostolica Romana. Posthac ipse archidiaconus 
in sancto Constantino una nobiscum ascendit in 
pergo, εἰ legit ipsam chartam in populo, et nos servi 
vestri anathemaltizavimus omnem heresim, et omnes 
qui de sancta sede apostolica Romana dixerint he- 
resim. Et nunc, domne Pater benignissime, cogitare 
digneris de mobis servis tuis, qui etsi de longinquo 
simus, oves tue sumus, et tibi commissus est omnis 
mundus, sicut vestra sanctitas scit, sicut ait Domi- 
nus Petro, « Sidiligis me, Petre, pasce oves meas. » 
Benignissime pater, dum essem ego Leo servus vester 
ad sancta vestigia vestra, et ad pia vestigia domni 
Caroli piissimi imperatoris, filiique vestri, audivi- 
mus in capella ejus dici in Symbolo fidei, « Qui ex 
Patre Filioque procedit. » Et in homilia sancti Gre- 
gorii, quam nobis filius vester domnus Carolus impe- 
rator dedit in parabola Octavarum Pasche, wbi 
dixit : « Sed ejus missio ipsa processio est, qui de 
Patre procedit et Filio. » Et in Regula sancii Bene- 


licti, quam nobis dedit filius vester domnus Carolus, 


qua habet fidem scriptam de sancia εἰ inseparabili 
Trinitate : « Credo Spiritum sanctum Deum verum ex 
Patre procedentem εἰ Filio : » et in. Dialogo quem 
nobis vestra sanctitas dare dignala est, similiter 
dicit, Et in fide sancti Athanasii eodem modo dicit. 
1taque per ipsum Joannem facta est. nobis grandis 
con(usio in sancta civilute ; quoniam dicit : Spiritus 
sanc:us. non procedit de Patre et Filio. Et de hoc 
misit grandem errorem per omnia monasteria : et 
requirebat fidem nostram, el libros mostros. Et de 
domino Gregorio dicit , quod non sint recipiendi 
ejus libri. Unde iterum atque iterum, sancte Pater, 
— in terram prostrati cum lacrymis postulamus et roga- 
mus le per Patrem et Filium et Spiritum sauctum, 
qui Trinitas et inseparabiliter unus dicitur, ut di- 
gneris inquirere, tam in Greco, quum in Latino de 
sanctis Patribus, qui Symbolum composuerunt, 
istum sermonem, ubi, « Ex Patre Filioque procedit : » 
el in Graco non dicunt sicut nos, sed dicunt : « Qui 
ex Patre procedit. » Et vident istum sermonem gra- 
vem, quem nos dicimus in Lalino. ΕΙ maudare 
digneris domno Carolo imperatori filio vestro, quod 
Hos istum sermonem audivimus in ejus capella, « Qui 
ex Patre Filioque procedit. » Et nos hic servos tesiros 
cerios (acere digneris, quia nulla species sacramenti 
hujus tam. nobis amabilis videatur, quam sanctus 
vester vultus, et. sancta. deprecatio, seu memoria 
vestra. Unde poscimus, benignissime Pater, vestram 
sanctissimam pietatem, ut hos servos [dcest hic vox 


DISSERTATIONES DAMASCENICA. 


908 


aliqua, fortasse copula, et] Joannem presbyterum, 
quando Deo gubernante ad sacrosamttam  sestram 
gravilatem pervenerint, benigne suscipere digne- 
mini, et nobis servis vestris certissimum mandatum 
dirigere. Commendamus νου Dominicus, Theodo- 
rus, Árimundus, Gregorius, Joannes, Leo, et om- 
nis congregatio de monte sancto Oliveti, humiles 
servi vestri, vestris sacris et Deo dignis orationibus. 
Deus et Dominus noster, te sanctissime Pater, cum 
omnibus (wis ad exalialionem sancte Ecclesia, et ad 
salutem anime tue, et ad gaudium nostrum regere 
εἰ protegere, εἰ pia miseralione ἐν omnibus et per 
omnia custodire dignelur, qui dicitur benedictus in 
secula. 

XIV. Monachos Latinos Caroli Magni nutu in 
moule Oliveti mansisse narrat monachus Engo- 
lismensis in Vita bujus imperatoris. Qui vero a 
sancta hac congregatione Romam hac vice wissi 
sunt, litteras commendatitias Thomz patriarchae 
ad Leonem papam detulerunt, quibus manifestum 
fit, nec sanctum illum antistitem, nee IHieroso- 
lymorum Ecclesie presbyteros Joannis monachi 
criminalioni consensisse. Hoc Leo ipse testatur ia 
epistola ad Carolum, quam itidem exhibeo ex 
schedis viri doctissimi D. Stephani Baluaii. 

Domino piissimo ac serenissimo victori ac triwm- 
phatori filio, amatori Dei et Domini nostri Jesu 
Christi, Carolo Augusto, Leo episcopus, servus 
servorum Dei. Omnia qua de singulis partibus nobis 
accidunt , necesse est ut vestra iutimemus imperiali 
potestati. Prasenti siquidem anno direzerunt aobis 
epistolam monachi, qui in sancto monte Oliveti moran- 
(ur, fides contentionem continentem, quam inter ae ha- 
bebant. Nos vero Symbolum orthodoxe fidei illis misi- 
mus, qualenus secundum nostram hanc sanctam catho- 
licam Ecclesiam, rectam et immobilem teneant fidem. 
Quam vero epistolam vestre imperiali potestati 
misimus relegendam. Interea revertentes presentes 
fideles vestri, Agamus videlicet et Rocalphus , ab 
Hierosolymis detulerunt. nolis epistolam Thome 
Hierosolymorum patriarche , quam relegentes repe- 
rimus, wt per nostram precatoriam epistolam re- 
stre pietati commendaremus. (να de re precamur 
tesiram imperialem potentiam , ul sicuti estis supere 
omnes fideles vestros impertire suffragium , ita cum 
eis misericordiam facere jubeatis. Ipsam vero epi- 
stolam , quam nobis praedicti fideles nosiri detule- 
runt, vestre serenitati misimus. His prelibatis, 
omnipotens Deus sua vos protectione custodiat, at- 
que a perfidis omnibus regnum vesirum sui. exten- 
sione brachii defendat , vosque post longa annorum 
curricula ad gaudia eterna perducat. Prístinum Do- 
mini Caroli imperium gratía semper custodiat, ei- 
que omnium gentium colla substernat. 


SEQUITUR SYMBOLUM ORTHODOXA FIDE! LEONIS PAPAE, 

Leo episcopus, servus servorum Dei, omnibus Orien- 
talibus Ecclesiis. Hoc symbolum orthodoxe fidei 
tobis mittimus, wt tam. [VIIJ] vos, quam omnis 


mundus. secundum. fomang catholice εἰ apostolice 
Ecclesie rectam εἰ inviolatlam teneatis fidem. Cre- 
diis sanctam Trinitatem , id est Patrem et Filium 
et Spiritum. sanctum , vnum Deum omnipotentem, 
uuius substantia , unius essentia , unius polestatis, 
creatorem omnium creaturarum , a quo omnia , per 
quem omnia, in quo omnia : Puirem in ipso, non 
ab alio, Filium a Patre genitum, Deum verum de 
Deo vero , lumen verum de. [umine vero , non tamen 
duo [wmina , sed unum lumen, Spiritum sanctum 
α Patre et Filio equaliter procedentem , consubstan- 
lialem ceterum Patri ei Filio: Pater plenus Deus in 
se, Filius plenus Deus a Paire genitus, Spiritus san- 
cius plenus Deus, a Patre εἰ Filio procedens... Inde 
eenturus esi judicare vicos et mortuos : quem impii 
jsdicantem videbunt, in ea forma qua crucifixus 
64; mon im ea humilitate qua. injuste judicalus 
es , sed in ea claritate qua juste judicaturus est 
mundum : cujas majestatis visio eterna est omnium 
sanctorum beatitudo. Qui secundam hanc fidem non 
crediderit , hunc. damnat sancta. catholica et apo- 
selica Ecclesia, que [undata est ab. ipso Jesu 
Christo Domino nostro , cui est gloria in. secula. 
XY. Carolus, acceptis Leonis pape litteris, con- 
cilium episcoporum, eujus ante meminimus Aquis- 
grani babuit anno 809, in quo de Spiritus sancti 
processione actum est. Missi sunt Romam Berna- 
rius Warmaciensis episcopus, εἰ Adalardus mo- 
masterii Corbeiensis abbas, qui 4 pontifice obii- 
nberent inseri Symbolo Copstantinopolitano vocem 
Filioque. Legatorum cum Leone colloquium de- 
scripsit Smaragdus abbas Sancti Michaelis in Lo- 
Guringia; cujus hzc sus&ma est. Ipsorum posiu- 
lationi Leo abnuit, potioremque esse dixit san- 
coram Patrum, qui Symbolum illud ediderunt, 
auctoritatem. Nom et ego me illis non dico prefe- 
ram , inquit zquissimus pontifex, sed etiam illud 
ebsit mihi , w comquare presumam. Nunquid ma- 
qis salutare est credere , et periculosum non credere, 
Spiritam sanctum α Filio sicut a Patre procedere , 
quam Filium sapientiam Dcum usapientia Deo, verita- 
tem Deum averitate Deo genitum esse, eLlamenutrum- 
que unam sapientiam , unam veritatem essentialiter 
Deum esse; cum tamen constet ida sanciis Patribus 
Mem Symbolo indictum non esse. Porro dogma de 
processione Spiritus sancti ex Filioejusmodi generis 
esse ait , ut non emnes illud assequi valeant. Li- 
eentiam quidem se dedisse cantandi Symbolum, 
sen aum(em cantando aliquid addendi , minuendi, 
sen mutandi. Nos enim id ipsum non cantamua , in- 
-qnit, sed legimus, et legendo docere , uec tamen 
lejendo addere, quidpiam eidem Symbolo inserendo, 
presumimus. Quarentibus vero legatis , num illud 
de quo agebatur, de sepe fato Symbolo tolleretur, 
ec ium demum a quolibet licite aut libere, seu can- 
tando, sem iredendo disceretur ei. doceretur, re- 
spondit papa : Jte procul dubio a nostra parte decer- 


DISSERTATIO I. 


210 


nitur : ita quoque ul a vestra assentiatur, a nobis 
omnibus modis suadelur. ld quod. ita demum fa- 
ctum iri 3it, si primuin in palatio cantandi Syrm- 
boli consuetudo intermittatur : Tunc enim dimit- 
tendum ab omnibus. Quod suum responsum ut fir- 
maret magis pontifex Leo, Symbolum sine adje- 
ctione purum in tabulis argenteis duabus Grece 
et Latine exaravit. (aj, atque ad confessionem 
sancti Petri in ejus basilica affixit, ut omnibus 
innotesceret Ecclesiam Romanam illis non assentire, 
qui communem hanc fidei forinulam quovis addi- 
tamento seu declaratione immutarent. Verum ne 
rectum de Spiritu sancto ex Patre Filioque pro- 
cessione dogma pessundaretur , hoc diserte salis 
enuntiaverat in expositione fidei ad cpiscopos 
Orientales , quam modo ante retulimus : nec pro- 
pter hanc fidem ulla sedes Orientis a Romana 
divulsa est. Ex quibus falsi convincuutur Pliotius 
et alii schismatici, qui Lecnem lll, perinde ac 
Leonem Magnum, processionem Spiritus sancti ex 
Filio abnegasseasseverarunt , cum eamdem utrius- 
que pontilicis et aliorum decretalibus epistolis 
assertain constet. 

XVI. Ex his rursum omnibus evincitur, vana 
prorsus conjectatione viros aliquot eruditos sibi 
finxisse, Joannem quemdam Hierosolymitanum 
monachum ex Oriente missum ad Carolum, disce- 
plationem de processione Spiritus sancti eo tempore 
excilasse , audito additamento FiLi0QUE quod Aquis- 
grani in capella regia prolatum audierat. Arguisse 
illum hoc additamentum, indeque arrepia occasione 
ad rem ipsam venisse. Prolaia hinc inde , cum a 
Gallis , tum ab ipso Joanne , ut fit , argumenta pro 
wiriusque pariis sententia. Plane monachus Engo- 
lismensis qui Caroli Vitam scripsit , diserte refert 
litem, non Aquisgrani , non in Galliis, sed Hiero- 
solymis motam fuisse. His iia gestis (inquit ad 
annum 809), imperator de Ardenna Aquis reversus , 
mense Novembri concilium habuit de Spiriis sancto 
procedente a Paire et Filio. Quam quaestionem 
Joannes quidam monachus Hierosolymis primo mo- 
vit. Idem habent illius ztalis Annalium exscripto- 
res. Quinimo anonymus Engolismensis monacho- 
rum montis Oliveti mentionem facit ad annum 
807, his verbis : Legatus, regis Persarum (seu po- 
tius Arabum), nomine Abdella, cum monachis de 
Jerusalem , qui legati erant Thome patriarche, id 
est Georgius εἰ Felix (quorum Georgius abbas de 
monte Oliveti , patria Germanus , proprio nomine 
Engelbaldus dicebatur), pervenerunt ad imperatorem, 
munera deferentes... Imperator legatum et mona - 
chos per aliquantum tempus secum retinens in ]ία- 
liam direxit , ibique eos tempus navigationis exspe- 
clare jussit. Qua cum ita sint, horum tumultuum 
Joannes Damascenus aucto: non fuit, uti Pithoeus 
et Vossius existimarunt. Hzc enim omnia gesta sunt 
annis 808, 809 οι 810, sub Leone Ill , postremis 


(aj Phot epist. ad episc. Aquil.et tract. De proc. Spir. sancti, el alii. 


151 LEONIS ALLATI] PROLEGOMENA. 192 


ἰαμθιχοῖς xat ἐμμέτροις στίχοις Χαταπεποιχιλμένον, Ὁ δὲ µαχάριος Νεῖλος µηδέποτε παραχοῦσαι γινώ- 
σχων, Χαΐτοι σχεδὺν ὡς ἡ αίξηρος τυγχάνων, ἀνόστη μετὰ πάσης χαρᾶς xa προθυμίας αὐτός τε τῆς ἀναγνώ- 
σεως - &pyhv ἐποιεῖτο, καὶ ἡ πονηρὰ ἑχείνη νόσος xat μιχρὸν τοῦ σώματος ὑπεξήει' Hortatur Ma- 
gnus Fantinus sanctum Nilum, ut surgeret et legeret encomium tn. apostolos S. Joannis Da- 
masceni iambis et metris satis ornatum. B. Nilus, qui nunquam non obedire noverat, licet jam 
esset pene aridus, cum gaudio et alacritate surrexit, utque primum aggressus lectionem est, - 
acerba illa egrotatio paulatim e corpore defluebat. Incertum est an solis carminibus laudatio 
illa constaret, an similia carmina in eam, ubi et ubi visum est, ab auctore inserta, uti faetum 
est in oralione de mortuissub nomine ejusdem Damasceni vulgata. Sic enim ἐμμέτροις χατα- 
ποικἰλλεσθαι dicitur. Quod frustra poneretur si tota illa ex carminibus esset : et innueret 
συγγραφὲν ἰαμβιχοῖς xal ἑμμέτροις στἰχοις. ΑΠ adhuc exstet, mihi equidem ignoratum est. Uti- 
nam monasteriorum, qua Fantinus et Nilus exstruxerant, Patres id unum satagerent, ut 
quidquid in illis Damasceni latet, publice commoditati ederetur. Forte una cum iis et ear- 
mina ejusdem in apostolos lucem aspicerent. 

LXXXII. Oratio de Sabbato sancto. — Addo d Teterea in indice mss. codicum Bibliothecs 
Urbinatis inter alia legi, S. Joannis Damasceni Oratio de S. Saba : quod diu me anxium te- 
nuit. Potuit namque Damascenus etate posterior in Sabam sanctissimum anachoretarum 
patrem orationem habere. At errorem inesse indici subodorabam, et Sabbatum sanctum esse 
de quo ageretur ; quod cum non deprchendisset indicis scriptor, Sabbam supposuisse. Con- 
sului de hoc rebus in hisce consultissimum Holstenium, qui eo temporis Urbini inmorabatur, 
Is dedit titulum ut in codice exstat: To3 ὁσίου xai θεοφόρου Πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ 
λόγος εἰς τὸ ἅγιον Σάθδατον - Sancti εί Deiferi Patris nostri Joannis Damasceni oratio in Sabbatum. 
P. « Τίς λαλήσει τὰς δυναστείας τοῦ Κυρίου; ᾿Αχουστὰς ποιῄσει. Et est. illa eadem quam ex biblio- 
theca Antonii Covarruvie edidit Grece et Latine Petrus Pantinus. Codex tamen hic multo 
Covarruviano videtur correctior, ut ex postremisillius verbis colligo. Nam ubi Covarruvianus. 
legit : Ἔπειτα δὲ φαιδραῖς ταῖς λαµπάσι τῷ νικητῇ τοῦ θανάτου τῷ ἀθανάτῳ νυμφίῳ ἡμᾶς ὁ ἄχραντος 
ὑποδέξεται, corrupte et inutile ; Urbinas habel: Ἔπειτα δὲ φαιδραῖς ταῖς λαμπάσι τῷ νικητῇ τοῦ 
θανάτου τῷ ἀθανάτῳ νυμφίῳ λαμπρῶς ὑπαντήσομεν, καὶ ὁ νυμφὼν ἡμᾶς ὁ ἄχραντος ὑποδέξεται. Optima 
omnia. 

LXXXIIU. Dissertatio contra Nestorianos.—Wec illud silentio pretereundum est, quem nunc 
primum transmittimus doctissimo domino Auberto ex Vaticane Bibliotheca codicibus, ut 
cum aliis ejusdem Damasceni operibus ederetur et incipit : Πρὸς τοὺς Neavopiou ὀμόφρονας, 
sub alio titulo laudari a Gregorio Protosyncello contra epistolam Marci Ephesii, nempe, 
Ἔπος ἀκριδέστατον κατὰ τῆς θεοατυγοῦς αἱρέσεως τῶν Νεστοριανῶν * Sermo exactissimus contra 
Deo invisam heresim Nestorionorum. 

LXXXIV. Memorantur item [LIT] Joannis Damasceni orationes contra Judeos, inter libros 
exhibitos a Grammatico apud Antonium Verderium. 

LXXXV. De ipsius libro Paracletico in laudem Virginis instar Octoechi in octo tomos di- 
viso, diverso tamen ab Octoecho, quod Octoechus dierum Dominicorum canones et troparia, 
Paraeleticus singularum etiam feriarum, exhibet: et qui apud me est, volumen ingens et 
rarum. De quo et aliis similibus Damasceni operibus opportuniori tempore dicemus alibi in 
tractatu nostro De melodis Grecorum. Et hiec jam salis sint de sancti Joannis Damasceni scriptis. 


His omnibus que Leo Allatiusde sancto Joanne Damasceno ejusque operibus, copiose αά- 
modum et erudite congessit, plura que modo subjiciam non habeo. Nam que tel addenda cel 
denuo tractanda mihivisa sunt, omnia exsecutus sum, tum in adnota[ionibus ad vitam san- 
ctissimi auctoris , et ad varia ejus operum loca, tum in admonitionibus quas singulis pene 
lucubrationibus ejus premisi. Etenim preter. Canones. illos et hymnos, de quibus vir do- 
ctissimus se alibi, in tractatu De melodís Grecorum, dicturum pollicitus erat, nullum de multis 
aliis sancti doctoris dissertationibus orationibusve quas ipse repererat, et Cl. Joanni Auberto 
typis edendas miserat, aut missurus erat, judicium tulit. Quin tametsi eximiam ejus et pene 
immanem eruditionem impense colo et suspicio, meque multis nominibus illius debitorem sen- 
tio, ab ejus nihilominus judicio et sententia aliquoties discrepare me veritatis amor coegit 
Quam tamen utrum assecutus sim, equus lector, ponderatis utriusque partis rationum πιο: 
mentis, judicabit. Ceterum quia in premonitionibus et notis omnia qu& ad precipuorum quo 
rumdam capitum elucidationem observatione digna putabam, expedire non potui, opera pre- 
tium me factufum existimavi, si de his seorsim et. fusius. tractarem, in. specialibus aliquo: 
disscrtationibus , que cum Allatii Diatriba prolegomenorwn instar toti editioni prairent. 





DISSERTATIONES DAMASCENICE, 


DISSERTATIO I. 


DE PROCESSIONE SPIRITUS SANCTI. 


L Tametsi in libris sancti Joannis Damasceni 
melta loca occurrunt, propter quee disputatum 
αἲ de processione Spiritus sancti ex Patre et Fi- 
lie : attamen adnotatiuncularum brevitas impedi- 
mento fuit, quin omaia qua ad przcipuum hoc 
tbeologiz orientalis momentum spectant, accu- 
re sais enarrata sint. Ut ergo qua de hoc ar- 
qgwmento dicenda sunt, melius perspiciantur, dis- 
sertationem critico-bhistericam aggredior; quippe 
cum hac methodo aptius nihil atque utilius videa- 
tr, ad orthodozs tradiionis defendenda expli- 
candaque capita. 

H. Status questionis. — Medio seculo Ecclesia 
quarto sanctus Hilarius (a) pronuntiavit, « absque 
ulla calumnia, sive injuria, intelligenti: liberta- 
sem adimi Arianis, utrum ex Patre, an ex Filio 
Spiritum  Paracletum putent esse. Non enim in 
incerto id Dominum reliquisse, qui ita locutus sit: 
Adhuc multa habeo vobis dicere, sed non potestis 
poriare illa modo. Cum venerit ille Spiritus verita- 
(is, dirigel vos in omnem veritatem. Non enim lo- 
qutar a semetipso, sed quacunque audierit loque- 
lar, et futura annuntiabit vobis. lle me honorificabit, 
quia de meo accipiel, οἱ annunliabit vobis. Omnia 
quecunque habet mea sunt: propterea dixi, quia de 
se accipiet, εἰ annuntiabit vobis *. A Filio igitur 
Spiritus accipit (pergit Hilarius) qui ab eo mit- 
üter, et a Patre procedit. Atqui nihil differre 
creditur, inter accipere a Filio, et a Patre proce- 
dere, et idipsum atque unum esse existimabitur 
accipere a Filio, quod sit accipere a Patre. Hoc 
quod accipit, sive potestas est, sive virtus, sive 
doctrina, Filius 4 se cum dixerit accipiendum, a 
e$ rursum hoc ipsum significavit accipiendum a 
Patre, cum ait, oinnia qua Patris sunt, sua esse. » 
Tandem concludit, «hoc ita fleri propter nature 
ejusdem unitatem, nec' permittendam ad impiz 
Müelligentiz libertatem, hzreticam hanc perver- 
silalem esse, quod, quia omnia quz Patris sunt, 
idcirco accipiet a se Spiritus veritatis, non ad 
Waitatem confiteatur esse nature.» Hoc pacto 
Wiarius exponit id quod alibi dixerat (b) , nedum 


! Joan. xv, 19-15. 
(a) Hil. lib. να De Trin., $ 20. 


e Idem ibid. lib. n, $4 et 29. 
c) ldem lib. xij, $ 56; Epiph. Ancor. et Her., 


Filium esse largitorem Spiritus saucti, verum et 
auctorem : Spiritum esse ex Patre εἰ Filio aucto- 
ribus; lanquam scilicet ab uno principio, ob 
unam amborum naturam : adeoque Spiritum aeci- 
pere, et mitti a Filio, quia ex eo uti ex Patre pro- 
cedit. Hxc in Occidente docuit adversus Arianos, 
qui Spiritum esse Filii creaturam aiebant, quos 
subinde Macedoniani imitati sunt ; imo et Marcel- 
lus Ancyranus, qui Filium, seu Verbum, extensio- 
nem esse aiebat substantie Patris; Spiritum vero 
exlensionis ulteriorem extensionem. Hac ownes 
isti docuerunt cum praconceptam Ecclesiz fidem 
impie interpretarentur. Quam Hilarius theologiam 
explicavit, queque genuina est hodiernae Ecclesiae 
Latine fides, hanc confirmavit Epiphanius, affir- 
mans idcirco Spiritum sanctum dici non debere 
filium Filii, nec nepotem Patris, quia ex Patreet 
Filio simul procedit. Et quemadmodum | llilarius 
rürsum in alio loco Spiritum per Filium ex Patre 
procedere, modo relato sensu professus οί: sic 
quoque idem a Basilio, Nysseno et aliis (c) asse- 
ritur, qui addunt Spiritum esse ῥῆμα, verbum, 
εἰχόνα, imaginem Filii. Quid plura? Filium esse 
[ontem Spiritus sancti, et alia horum similia. Ni- 
mirum boc ratum certumque erat, sic se Spiritum 
sanctum habere ad Filium, uti Filium ad Patrem; 
Spiritum sanctum ἐξηρτῆσθαι, pendere 4 Filio, 
Spiritum esse Filii, quia spiratur, ut ita dicam, 
a Filio : Omnia denique, que habet, α Filio ac- 
cipere. Sexcentas omitto priscorum Patrum con- 
similes locutiones, quibus innuitur processio Spi- 
ritus sancti, cum ex Patre, tum ex Filio. 

lll. Cyrilli Alex. sententia. —  Receptissimam 
hanc in universa Ecclesia doctrinam Cyrillus 
Alexandrinus passim in suis operibus docuit. ln 
epistola synodica ad Nestorium Constantinopuli- 
lanum, sui suzque Ecclesi; /Egyptiacs nomine 
hzc habet : Spiritus intelligitur, secundum quod 
Spiritus est, et non Filius, sed (amen non est alie- 
nus ab eo. Spiritus. enim veritatis nominatur, εί 
Christus est veritas, xai προχεῖται παρ᾽ αὐτοῦ, xaÜá- 
περ ἀμέλει xal ἐχ Θεοῦ xai Πατρός, et. profluit 


p. 745; Dasil. lib. v cont. Eunom., p. 120 seqq. 
et 15 1; Nyss. epist. ad Abl. ; Athan. ad Serap. ; 
Das. |. v cont. Eunom., et c. 17 ad Amphliloch. 


135 


ab eo, sicut et ex Deo εἰ Patre. Cyrillus nimirum 


sic preludebat anathematismo suo mono, quo de- - 


finivit contra Nestorium : Sí quis unum Dominum 
Jesum Christum a Spiritu sancto. clarificatum dixe- 
rit, propria virtute ipsius tanquam aliena ultentem, 
εἰ vim et efficaciam ab eodem accepisse, qua contra 
immundos spiritus operaretur, εἰ divina inter ho- 
mines miracula patraret, ac non polius ipsum Spi- 
ritum, per quem divina signa edidil, illius proprium 
esse confessus fuerit, anathema sit. Anathemati- 
simum hunc pari ac alios morositate Theodoretus 
excepit, atque Alexandrino prasuli vitio vertit, 
quod dicendo Spiritum sanctum esse proprium 
Christi, eumdem, seu ex -Fillo, seu per Filium 
exsistere intelligeret. Proprium autem Spiritum Fi- 
lii, inquit [1], siquidem ejusdem cum eo nature et ex 
Patre procedentem dixit, simul confitebimur, et tan- 
quam piam excipiemus hanc vocem, εἰ δὲ ὡς EC Υἱοῦ, 
δι Yioo τὴν ὕπαρξιν ἔχον, sin vere tanquam ex Filio, 
aut per Filium exsistentiam habentem , hoc ut bla- 
sphemum et impium rejicimus. Theodoretus itaque 
anathematismi predicti sensum colligebat, ex syno- 
dica epistola, cui Cyrillus anathematismos velut ap- 
pendices adjunxerat: nisi forte traditam a Cyrillo in 
Ephesina synodo ejusdem anathematismi noni de- 
clarationem legerat, in qua disertis verbis habetur, 
Filium proprium sui Spiritum sanctum habere, ἐξ 
αὑτοῦ, xal οὐσιωδῶς ἐμπεφυχὸς αὐτῷ, qui ex ipso 
sil, ipsique essentialiter insitum. Quid vero cause 
Tlicodoretus obtenderit, ut contra hoc Cyrilli do- 
etringg caput. insurgerct, ipsemet aperit epistola 
quam scripsit adversus illius anathematismos ad 
monasteria, quaque recitata est in quinta synodo 
generaii (a). Blasphemat vero ( Cyrillus) in Spiri- 
(um sanctum, iuquit, non ex Patre. ipsum proce- 
dere dicens, secundum Domini vocem, sed ex Filio 
esse. lste vero. Apollinarii seminum [fructus : pro- 
pinquat vero et Macedonii maligne culture. Ex quo 
manifestum est Theodoretum Cyrilli dicta de 
Spirilus sancli processione ex Filio eatenus im 
probasse, quatenus Macedonii atque Apollinarii 
impietates iis exprimi arbitrabatur. Quorsum 
vero in primis dixerit, istum esse Apollinarii se- 
minum [ructum, colligere quispiam possit, ex eo 
quod Apollinarius, adducto exemplo solis, radii 
el splendoris, qui a sole per radium eniitiitur, 
Spiritum sanctum magnum,Filium majorem, Pa- 
trem. maximum, gradus in Trinitate statuendo 
effutierit ; ut sicut Filius minor esset Patre, quia 
nalus esset ex Patre, ita quoque Spiritus san 
clus esset Filio minor, quia procreatus ex Filio. 
Theodoretus etiam alio in loco (b) narrat Apolli- 
narium personarum divinarum proprietates inver- 
tisse : qua vero ratione, non explicat. Exstat ex-- 
positio fidei χατὰ µέρος, qux» sancti Gregorii Thau- 
maturgi nomine insignita est, sed genuinum pa- 
rentem habuit Apollinariuin, quemadmodum sub 


(a) Coll. v, p. 504 


DISSERTATIONES DAMASCENICE. 


196 
Leone primo imperatore Palzstini monachi et alii 
Ghalcedonensis concilii propugnatores comproba- 
runt, proláto operum hujus harresiarchae indice, 
quem Timotheus ejus discipulus olim contexue- 
rat. Ea in expositione legimus : Tou τε Πνεύματος 
ἐκ τῆς οὐσίας «οῦ Πατρὸς, δι Υἱοῦ ἀῑδίως ἔχπεμ- 
φθέντος * Et Spirilu sancto ex substantia Patris 
per Filium «terne emisso. llis aliisve de causis 
Tlieodoretus deliniebat, blasphemiam esse, εἰ Apol- 
linarii seminum fructum, confiteri Spiritum san- 
ctum sive ex Filio, sive per Filium exsistexiiam 
habere. Quo nimirum livoris zstu erga przstan- 
tissimum doctorem agebatur, nequaquam animad- 
verlebal familiarem Patrum tertii et quarti ss- 
culorum assertionem fuisse, ex Patre per Filium 


Spiritum sanctum. exsplendescere. ld passim cla- 


x 


mant magnus Basilius et Gregorius Nyssenus, se- 
cundum veram illam et sinceram fidei formulam, 
quam "Thaumsturgo divinitus traditam accepe- 
rant. Unws Spiritus sanctus. ex Deo ezsistentiam 
habens (verba istius formule sunt) χαὶ δὺ Ytoo 
πεφηνός, et qui per Filium effulsit. In codicibus 
Grecis, in quos hactenus incidi, additur, δηλαδὴ 
τοῖς ἀνθρώποις, scilicet hominibus. Quas voculas 
Gregorianz istius confessionis simplicitas pati 
non videtur, atque temeritatem sapiunt Graeculi 
schismatici, qui hac interpretatione voluerit si- 
gnificare ea duntaxat ratione Spiritum sanciuin 
per Filium exsplendescere, qua per Filium bomi- 
nibus conceditur. At vero Patribus Graecis tritis- 
simum cst, quamlibet persone divine processio- 
nem ἐχφάνσεως, et ἐχλάμφεως, effulsionis voca- 
bulo enuntiare. Quocirca Gregorius Theologus ali- 
cubi ait divinas personas ab invicem discriminari 
ratione τῆς ἐχφάνσεως, f| τῆς πρὸς ἄλληλα σχέσεως, 
effulsionis, sive πιπίκᾳ inier ipsas relationis. Qui- 
bus verhis diserte docet relatiomes divinas in 
processiene alius ab alia fundari, ut suo loco mo- 
nuimus. Porro falsatam Thaumaturgi expositio- 
nem Coarguit vetus interpretatio Latina Historie 
ecclesiastice Eusebii, quam luffinus Aquilegien- 
sis adornavit, et in quam, cum alia non pauca, 
tum. hancce Gregorii formulam inseruit, absque 
his vocibus, scilicet hominibus. Eas etiam non le- 
gebat Adrianus l, qui in epistola Ad Carolum Ma- 
guwm ejusdem expositionis fldei auctoritate pu- 
gnat, in septima synodo recte dictum a Tharasio 
Constantinopolitano fuisse, Spiritum ex Patre per 
Filium procedere. Enimvero omnes Greci, qui de 
theologia deinceps scripsere, posthabitis Theodo- 
reti obtrectationibus, incunctanter asseverarunt, 
procedere Spiritum sanctum ex Patre per Filium. 
Sed et nimiam rixandi pruriginem prodit Theodo- 
rectus, cum ait epistola superius laudata, Cyrillum 
in Spiritum sanctum blasphemare, qui non ex Patre 
ipsum procedere dicat, secundum Domini vocem. 
Etenim Cyrillus diserte in synodica scripserat, 


(b) Lib. iv Her. fabul. 


141 DISSERTATIO I. 


Prefiait ab ipso (Filio), χαθάπερ ἀμέλει καὶ ix 
6m xal Πατρός, quemadmodum ex Deo ei βΡα- 
tre. Satius vero duxit lioc de Spiritus processione 
mementum silentio iransigere, quo precipuum 
«nod sibi adversus Nestorium incumbcbat, nego- 
ism conficeret, molestam illam criininationem 
ἀρειεπύο, qua de incarnationis mysterio eum 
Apollinario sentire ferebatur. 

IV. Synodus Ephesina Spiritus. sancti ex Patre 
e Filio processionem agnoscit. — luterün, dum 
Ephesi synodus auno 451, Cyrillo preside, cele- 
brabatur, Charisius presbyter Philadelphiensis in 
Lydia, symbolum quoddam fidei ad Patres detu- 
lit, quod Nestorius ejusque emissarii hzreticis qui 
ad Ecclesiam reverterentur, profitendum  trade- 
beet. Hujus genuinum auctorem fuisse Theodo- 
ram Mopsuestenum constat, In eo de Spiritu san- 
eto dicebatur, Sed nec Filium illum putamus, ne- 
que per Filium ezsistentiam accepisse, οὔτε δι Υἱοῦ 
τὸν ὕπαρξιν εἰληφός * lum. deinde in subsequenti- 
bus Nestorianus error de Christi persona diserte 
enuntiabatur. Quamobrem synodus decretum tu- 
lit, quod integrum hi^ referre operz pretium est. 
llis perfectis, statuit. sancta. synodus alteram | ne- 
mini licere pro(erre, aui conscribere, aut. compo- 
aere, preter definilam a sanctis Datribus qui in 
Nicea cum Spiritu sancto [Ill] congregati sunt. 
Qui wero ausi fuerint, aut. componere fidem 
alteram, aut pro[(erre vel offerre converti volen- 
&bus ad agnitionem verilalis, sive ex genlililate, 
sie ex Judaismo, sive ex qualicunque heresi; 
hes quidem, si suni episcopi aul clerici, alienos 
eue, episcopos ab episcopatu, et clericos a cleri- 
estu decrevit : si vero laici (fuerint, anathemaii 
asbjicit.. Simili etiam modo, si qui inventi [uerint, 
sel episcopi, vel clerici, vel laici, sive senlire, sive 
4ocere ea que conlinentur. in. oblata expositione a 
Charisio presbytero, de unigeniti Filii incarnatione, 
awe persersa Neslorii dogmata, qu& et subnexa 
sunl, subjaceanl sententie sancig. hujus et. univer- 
salis synodi : αἱ videlicet episcopus quidem. remo- 
seatur ab episcopalx, et sil depositus : clericus vero 
similüuer excidat a clericatu : si vero laicus sit, et 
ipse anathematizeiur. lloc statuto, de quo recur- 
rel saus dicendi locus, multi arbitrati sunt ab 
Ephesiais Patribus damnatum esse symbolum il- 
Iud, etiam propter ea qua adversus Spiritus san- 
cii processionem ex Filio continet. Quod tamen 
Λος constat, cum hoc solum exprimat anathe- 
m3 subjectos fore, qui reperti fuerint sentire 
sel docere ea qua coniinentur in oblata. expositione 
& Charisio presbytero τὰ περὶ τῆς ἑνανθρωπήσεως, 
de incarnatione Άγουν, seu scelerala εἰ perversa 
Nestorii doginata. Nestorius itaque Spiritum ez 
Filio, seu potius δι Υἱοῦ, per Filium exsistere ne- 


* Philipp. τη, 13. 


(a) Lib. De fide, c. 1,2. 


198 
gabat, eadem qua Thóodoretus ratione; exploso 
scilicet Eunomiano, aut Macedoniano, aut ctiam 
Apollinariano errore. Enimvero Rusticus Eccl. 
Rom. diaconus, qui sub Justiniano I οἱ Vigilio 
papa Dialogum contra Acephalos Constantinopoli 
evulgavit, haud ila Ecclesiz decretorum imperitus 
fuerit, ut fide certum esse inficiaretur, Spiritum 
ex Filio perinde atque ex Patre procedere, si id 
Ephesi contra Nestoriumi dellnitum esset. Pater 
genuit, el non genitus est, verba sunt lustici, et 
ab aliquo alio non est, sicul ex eo sunt alii. Filius 
vero genitus est, et nihil consempiternum genuit : εἰ 
Spirilus sanctus α Patre. procedit, nihil consempi- 
lernum procedit, cel genitum est ab eo. Quidam vero 
antiquorum, et hoc proprietatibus odjecerunt, quia 
sicut Spiritus. sanctus cum Patre Filium sempiterne 
mon genuil, sic nec procedit Spiritus a Filio sicut 
a Patre. Ego vero quia Spiritus quidem non genuit 
sempiterne, profiteor (nec enim duos dicimus Pa- 
Ires), utrum vero a Filio eodem modo quo ex Patre 
procedat, non per[ecte habeo satis[actum. Quinain 
fuerint ilii antiqui, haud indicat Rusticus. Nus- 
quam vero Theodoretus sic disputavit. Cieterum, 
esto Rusticus arbitratus sit Theodoretum suum 
negasse omnino, Spiritum sanctum ex Filio pro- 
cedere; Hilarium tamen libertatem olim ademisse 
diximus dubitandi, quin ex Patre, et ex Filio Spi- 
ritus procederet; id quippe Dominum non in in- 
certo reliquisse. lpsomet Rustici :vo, imo ante- 
quam Rusticus libros istos scripsisset, Gennadius 
inlib. De dogmatis, confessus erat Spiritum san- 
cium esse ex. Patre Filioque procedentem : et rur- 
sum, ex Deo Patre, et ex Deo Filio procedere. Avi- 
tus Viennensis, lib. De divinitate Spiritus. sancti, 
postquam dixit : De divinitate Spiritus sancti, quem 
nec factum legimus, nec genitum, nec creatum, Apo- 
slolus ait Deus. est, * etc. (ubi symbolum quod 
Athanasii vocatur videlur innuere), subjungit : 
Nos vero Spiritum sanztum dicimus α Filio εἰ Pa- 
ire procedere. Ac rursum ait in catholiee fidei et 
discipline regula non esse omissum proprium Spi- 
ritui sanclo esse α Patre Filioque procedere. Ful- 
gentius : Quod Spiritus sanctus de nalura Patris 
Filiique procedit. temque : Firmissime tene, οἱ 
nullatenus. dubites, eumdém Spiritum sanctum, qui 
Pairis et Filii unus est spiritus, de Patre et Filio 
procedere. Paschasius diaconus (b) : Ecce hic Spi- 
fitus sanctus merito procedere ex utroque dignosci- 
tur. Rursum, Miiti a. Patre et. Filio dicitur, εἰ de 
ipsorum substantia procedere. Eucherium, Vigilium 
Tapsensem, aliosque antiquiores omitto. Sed et 
Ephesina synodus Spiritus sancti processionem ex 
Filio concessit, ubi Cyrilli synodicam cum ana- 
thematismis approbavit. Atqui anathematismos 
illos non temere admisit, sed postulata ab ipso- 


(b) Lib. 1 De Spiritu sancto c. 10, {4 


199 
met Cyrillo eorumdem declaratione explicatiori, 
in qua processionem lianc disertius itidem profes- 
sus est, ut supra ostensum fuit. ld contestatur 
titulus anathematismorum exposition premissus 
in bunc modum : Esplicatio duodecim capitum, 
Ephesi pronuntiata a Cyrillo Alexandrino, τῆς ἁγίας 
συνόδου ἀξιωσάσης αὐτὸν σαφέστερον αὐτοῖς ἔχτρα- 
νωθῆναι τὴν τούτων διάλυσιν, sancta synodo. clario- 
rem istorum declarationem exigente. 

V. Cyrillus sententiam. non. mulavit. — Graci 
schismatici obtendunt Cyrillum ob Theodoreti 
querelas , tum dictum , tum sententiam mutasse, 
afferuntque Theodoreti ad Joannem Antiochenum 
epistolam, qua narrat se legisse litteras /gyptio- 
rum, quibus predicarent Spiritum sanctum neque 
ex Filio, aut per Filium ezstantiam habere , sed a 
Patre procedere, propriumque Filii dici , quia con- 
substantialis est. Epistolam hanc spuriam esse mul- 
tis contendit Allatius (a), cui tainen penitus non 
assentior; quia Latine ex vetustissima translatione 
reperitur cap. 95 Tragodie lren:xi. Sed Theodo- 
retus inde convincitur non alio sensu negasse Spi- 
ritum ex Filio aut per Filium exsistere , nisi quo- 
ad res per Filium a Deo creatas amandaretur. Lo- 
quitur enim de litteris communionis quas Alexan- 
drinus pontifex Antiocheno per Paulum Emesenum 
remiserat, in quibus hoe solum legere sit, quod ad 
Spiritum sanctum pertineat : Non eniin Patres ipsi 
locuti sunt, sed Spiritus Dei et Patres: Οἐχπορεύεται 
μὲν ἐξ αὐτοῦ , ἔστι δὲ οὐχ ἀλλότριον τοῦ Ylou χατὰ 
τὸν τῆς οὐσίας λόγον ' Qui procedit quidem ex ipso, 
nec vero exiraneus esi Filio, secundum essentie ra- 
tionem. Ubi Cyrillus non abnegat ex Filio quoque 
Spiritum procedere ; sed consubstantialem eum esse 
Filio, seu Christo, confirmat ; quod ipsi tunc suffi- 
ciebat, atque Theadorcti querelas compescuit. 

Vi. Caeterum sanctus doctor in posterioribus 
suis operibus perinde tenuit Spiritus ex Filio pro- 
cessionem, Sicut enim doctrinam hanc in Thesauro 
quem Nemesino cuidam nuncupavit, sape astru- 
xerat , presertim assertione $4, ita et in dialogis 
de Trinitate in quibus precipua momenta et ca- 
pita quz tractaverat in Thesauro summatim re- 
sumpsit , eamdem denuo ineulcavit. Dialogo 6, ubi 
de Spiritus saneti Deitate disputat, asserit eum 
efficientiam actionemque omnem habere a Filio; 
καὶ οὈχὶ μᾶλλον ὡς αὐτής τε xal παρ᾽ αὐτοῦ ὅλην 
ἔχον αὐτοῦ τὴν ἑνέργειαν. Dialogo 7, propter hzc 
Seripturz verba : In hoc cognoscimus , quoniam in 
nohis est, ex Spiritu quem dedit nobis *, infert Spi- 
ritum non esse alienum substantiave scejunctum a 
Filio, quippe quod ἐξ αὐτοῦ καὶ kv αὐτῷ xoi ἴδιόν 
ἐστιν αὐτοῦ, ex ipso, et in ipso, οἱ ipsius proprius 
sit; id quod in iis-quz subsequuntur repetit. Atqui 
dialogos [(V] istos de Trinitate, quos etiam Neme- 


*]oan. rv, 15. 


(a) Vindic. syn. Ephes., cap. 29. 


DISSERTATIONES DAMASCENICE. 


200 
sino inscripsit, cum Hermia habitos Alexandri 
fuisse aliquanto post sancitam pacem cum Orienta- 
libus (quando nempe jam in Christo duas naturas 
palam tuebatur), exhinc collegero, quod in eis 
οὐσίαν et φύσιν ad signillcandam essenHam et natu- 
ram multis communem usurpet , et ὑπόστασιν, ad 
exprimendam personam , individuum et singulare s 
cum antehac φύσιν et ὑπόστασιν, pro eodem acce- 
pisset in anathematismis, imo et in epistola ad 
Valerianum. Quidquid id est, in postremis duobus 
dialogis qui sunt de incarnatione, Qwod κας sit 
Christus, et in quibus omnia strictim , sed eleganter 
regessit quie pro fide contra Nestorium ejusque 
fautores in variis lucubrationibus protulerat; ia 
his , inquam, dialogis docere pergit Spiritum san- 
ctum ex Filio procedere. Nam dialogo 8, iisdem 
totidemque verbis quibus ipse quondam in epistols 
De recta fide ad Theodosium imperatorem, ita lo- 
quitur : lunc (Joannes) dixit in. igne et Spirita 
baptizare, οὔτε ἀλλότριον τοῖς βαπτιζομένοις ἑνιέντα 
Πνεῦμα, δουλοπρεπῶς xai ὑπουργιχῶς, ἀλλ ὡς Gaby 
κατὰ φύσιν, μετ ἐξουσίας τῆς ἀνωτάτω, τὸ ἐξ αὑτοῦ 
τε χαὶ ἴδιον αὐτῷ, neque. alienum baptizatis Spiri- 
(um immittere servi et ministrantis more; sed (αν- 
quam naiura suapte Deum. cum suprema potestate, 
eum qui ex ipso est, el proprius ipsius est. Quae quidem 
in utroque loco anathematismi 9 declarationem ex- 
hibent, similem prorsus illius quam Ephesi tradi- 
derat. Ex dialogo 9 apparet utrumque scriptum 
fuisse post Ephesinam synodum ; quia Nestorium ia 
eo venenatum draconem appellat , quod rite non fe- 
cissct, nisi h:xretico eoncilii sententia damnato. 
Quinimo, ciim in his dialogis naturarum distin- 
ctionem tueri satagat , hinc colligo eos editos fuisse 
post aunum 453, et post scriptam epistolam ad 
Successum , qui ex eo seciscilatus erat, an tandem 
in Christo duas naturas dicere oporleret : quod qui- 
dem, exploso, primum Diodori Tarsensis duos 
lilios ponentis sensu, quem Nestorius secutus erat, 
predicandum respondet. Quamobrem nullus du- 
bito quin vel Diodori vel Theodori Mopsuesteni 
voces sint, quz initio prioris dialogi leguntur, 
omisso auctoris nomine. Cyrillum adversus utrum- 
que, presertim Mopsuestenum, scripsisse volu- 
men aliud, Quod wnus Chrisiws sit, illudque a 
Theodoreto confutatum, quinte synodi acta te- 
stantur. Theodori autem errores propalari expu- 
gnarique coeperunt circa annum 4325, biennio a re- 
conciliatione Cyrilli cum Antiochenis. (uorum 
animi ne rursum offenderentur, consilium Cyrilli 
et Procli Constantinopolitani primum fuit, Theo- 
dori nomini parcendum esse, modo impia ejus di- 
cta proscriberentur. 

Vif. Quod Latinos Patres spectat, omnes uno 
consensu docuerunt , Spiritum ex Patre Filioque 


991 - 
procedere ; quanquam non omniinoda prorsus ra- 
tiene ex Filio qua ex Patre, cum unum censerent 
primordialein. Spiritus sancti fontem , Patrem sci- 
Beet , a quo tota deitas in Filium et Spiritui sca- 
igriat : tametsi Pater et Filius vi eadem, nimirum 
divina natura Spiritum producant. Unde Augusti- 
(sS ail (a), ex Patre principaliter Spiritum proce- 
éere. Ideo autem addidi « principaliter », inquit, quia 
ede Filio Spiritus sanctus procedere reperitur : sed 
bec illi Pater dedit, non jam ezsistenti el non ha- 
lenti, sed quidquid Unigenito dedit,gignendo dedit. Sic 
lib. ti Cont. Maxim. de Patre Spiritum proprie pro- 
cedere dieit, quoniam Pater processionis ipsius est au- 
dor; hoc est primordiale principium. Unde non im- 
perito veteres illi, de quibus Rusticus loquebatur, 
inficisti fuerint, Spiritum ex Filio omnimodo quo ex 
Patre procedere. Przter Hilarium, et Augustinum , 
quem nostrates theologi imitati sunt : praster scri- 
pores Rustico zquales, quorum loca modo ante 
atuli, Ambrosius etiam sape docuit processionein 
Spiritus ex Patre et Filio, ut puta lib. De Symbolo, 
eap. 1, S et 4 , et alibi ; Marius Victorinus lib. 1Cont. 
Árien. : Spiritus, inquit, ex Filio, et idcirco exutroque. 
Omitto veterem Symboli declarationem ad Dama- 
sum, et Damasi Symbolum , quas exsiant inter opera 
Wieronymi ; quippe quz licet a scriptoribus szculi 
ectsvi laudata sint, nec Damasi, nec Hieronymi 
esse sestimantur. Sincerior forsan est, Confessio 
Kdei catholice, quam papa Damasus scripsit ad Pau- 
linum Antiochenum episcopum , queque laudata fuit 
fa Florentina synodo, ex originali antiquissimo ς in 
qua bis dicitur, Spiritus Paracletus α Patre proce- 
dere et Filio. Leo Magnus, cujus voces ipsimct 
Crzci in synodico ortliodozie, quotannis Dominica 
prima Quadragesimae , z:qualis moinenli esse pre- 
dicant ac conciliorum generalium , epistola ad Tur- 
ribium Asturicensem de Priscillianistis sic scribit : 
Qui Patris. ei Filii et Spiritus sancti unam atque 
eamdem asserunt esse personam, tanquam idem Deus, 
gunc Pater, nunc Filius, nunc Spiritus sanctus no- 
minetur, nec alius sil qui genuit , alius qui genitus 
est, alius «qui de utroque processit.» Hzc schisma- 
üei non legerant, qui Leonem iotum esse suum 
faetitaverunt. Turribius vicissim accepta ponti- 
fcis epistola in frequenti Hispania totius synodo 
anno 447, assertionem fidei edixit, in qua bis Spi- 
rius sanctus dicitur a Paire Filioque procedens. 
ldem deinceps synodus Toletana tertia, anno 
989, sub Recaredo rege, adversus Arianos defi- 
ierunt, ne Spiritus sanctus putaretur exsors illius 
substantize quz est Patris et Filii. 

VII. Augustinus auctor non est Spiritum sanctum 
ez Filio procedere. — Quia vero hoc doctrin:z ca- 
put Augustinus prz cateris inculcavit, hinc ejus 
architectum ipsuin fuisse Graeci recentiores affir- 
marunt, nihilque non moverunt, quo tanti viri 


4) De Trin., 1. xv, c. 17. 
b) Lib. n De stat. anim., c. 7T. 


PaTuOot. Gr. XCIV., 


DISSERTATIO I. 


2n2 
auctoritatem pessumdarent : quam tamen , ut ct 
aliorum doctorum, concilia generalia, quintum . 
et sextum , commendavere. Georgius Scholarius , 
lib. 1 De processione Spiritus sancti , sect. 1, cap. 5, 
contentiosius asserit Augustinum , animo Ncesto- 
rium quaquaversum expugnandi, systema proces- 
sionis Spiritus sancti ex Patre et Filio composuisse. 
Sed hoc gratis : nam Augustinus lib. xv DeTrinitate, 
itemque tres alios castigatiores Contra Maximinum 
Arianum prius ediderat, quam Nestorius hizresim 
suam declararet : in quibus tamen omnibus de 
processione Spiritus sancti ex Patre et Filio dis- 
putat. In libris quidem De Trinitate, quos scripsit 
cum junior esset , ex Platonicorum , ut Claudianus 
Mamertus (0) prodit, principiis Spiritum sanctuia 
amorem esse mutuum Patris et Filii vulgo asserit : 
ex quo cum ipse, tum Látini deinceps theologi 
Spiritum ex utroque procedere conflrmarunt. ln 
libris vero Contra Maximinum quos provectiori 
etate composuit , omisso illo amore mutuo, Eccle- 
siz dogma propugnare pergit. Non novam igitur 
doctrinam cudit Augustinus, asserendo Spiritui 
procedere ex Filio, etsi [V] forte veterem novis 
arguinentorum momentis stabilivit et illustravit , 
quz Latini postmodum amplexi sint. 

ΙΧ. Graci PP. Spiritum ρε Filium procedere 
interim docent. — Ad Graecos doctores. quoil 
altinet, posthabitis, ut dictum est, Theodoteii 
adversus Cyrilli voces querimoniis, Spiritum cx 
Patre per Filium procedere confiteri perrexerunt , 
quantuinvis dicendo, per Filium, Eunomianus Ma- 
cedonianusve sensus ment potius objiceretur 
quam catholicus. Nam sacre paginz, ubi de re- 
rum opificio loquuntur, eas per Filium csse cou- 
ditas affirmant, parcius ex Filio : Omnia, inquiunt, 


per ipsi facia. sunt; omnia per ipsum constant ; 


per quem fecit et $ecula, etc. At vero cum Spiritus 
dicitur esse ex Patre et Filio, stalim intelligitur 
esse de substantia Patris et Filii, et utrique con- 
substantialis, quemadmodum scilicet. Niczna sy- 
nodus dicendo, Filium ex Patre natum esse, intel- 
ligendum significavit, euni esse ex substantia Patris, 
τουτέστιν Ex τῆς οὐσίας τοῦ Πατρός. Neque ex La- 
tinorum loquendi more consequitur, Spiritum ex 
duobus principiis fore. Nam, ut. monet Augustinus 
(ο): Sicut Pater etFilius unus Deus,et ad creaturum 
relative, unus Creator, et unus Dominus, sic relative 
ad Spiritum sanclum , unum principium. Quocirca 
Anselmus (d) definivit Spiritum sanctum non esse 
de hoc, unde alii ab invicem sunt Pater et Filius, 
sed de divina essentia, in. qua unum sunt : id est, 
non qua ratione personz et hypostases sunt Pater 
et Filius, Spiritum producunt, sed qua sunt unum 
in natura divina. 

X. Loculiones varie Ecclesias non. scindebaut. 
Monothelite primi jurgiorum auctores. — Propit 


(c) Lib. v De Trin., c. la. 
(d) De proc. Spir. sancti, c. 17. 


203 
diversos istos utriusque gentis loquendi modos 
nibil paci et concordi» derogatum fuit, quantum- 
. vis Latini, atque in primis Romani pontifices Spi- 
ritum ex Patre οἱ Filio procedere palam profiteren- 
tur. llormisdas, epistola decretali (a) ad Justinum 
seniorem Augustum, diserte et impune scripsit ; 
Proprium est Patris ut generaret Filium : proprium 
' Filii Dei, ut ex Patre, Patri nasceretur. equalis : 
proprium Spiritus. sancii ut de Patre et Filio pro- 
cederet sub una substantia deilatis, Nullus Graeco- 
rum totis hisce szeculis in Latinos mussabat. Primi 
omuium Romanis dicam impegerunt Constantino- 
politani Monothelite, cum in quibusdam Martini 
papz synodicis litteris perinde legissent Spiritum 
sancitum ex Patre Filioque procedere, αἱ exinde 
pretextum haberent Romanam Ecclesiam, a qua 
suus error damnatus erat, criminandi. id docet 
sanctus Maximus Hoinologeta, epistola ad Marinujn 
Cypri presbyterum, ubi refert Romanos, cum men- 
tem ipsorum diligenter scrutatus essct, consonantia 
proiwlisse testimonia Latinorum Patrum, necnon 
et. Cyrilli Alexandrini de sacro ejus opere quod in 
suncium evangelistam fecit. Joannem : ex. quibus 
non causam Spiritus sancti se facere monstraverunt. 
Unam enim norunt causam Filii et Spiritus. sancti 
esse Patrem alterius quidem secundum generationem, 
alterius vero secundum. emissionem : sed ut hunc 
per eum prodire. insinuarent, et hac (voce nimirum 
Filioque) substantie communionem et. indissimilitu- 
dinem demonsitrarent. Nonnullis interjectis isthaec 
addit, quz interest hic recitare : Porro secundum 
iussionem vestram rogavi Romanos interpretari pro- 
pria dicta, causa  adversantium (Monothelitarum 
scilicel) subreptiones e[fugiendi. Verumtamen more 
obtinente ila faciendi atque. mittendi, nescio utrum 
consentiant, Alias autem. non valent in. aliena di- 
clione eL voce sensum suum sicut. in propria tel 
alumna subtili (accuratave) exprimere intelligentia, 
vel etiam. quemadmodum που in nostra. nosirum. 
Maximi locum Latine describo ex translatione Ana- 
stasii Bibliothecarii; de qua ipse sic loquitur 
epistola ad Joannem Diaconum : Preterea inter- 
pretati sumus ez epistola sancti Maximi ad Marinum 
scripta. presbyterum, circumstantiam de. Spiritus 
sancti processione, ubi (rustra causari contra. nos 
innuit Grecos, cum nos non causam vel. principium 
Filium dicamus Spiritus. sancti, ut autumant, sed 
unitatem. substantig Patris et. Filii non nescientes, 
sicut procedit ex Patre, ita. eum procedere [ateamur 
ex Filio, missionem (forte legendum emissionem, ut 
in interpretatione ipsiusmet Anastasii ) , nimirum 
processionem iutelligentes : pie interpretan, et utrius- 
que lingue gnaros ad pacem erudiens ; dum scili- 
cet nos et Graecos edocet, secundum. quiddam proce- 
dere, et secundum. quiddam non procedere. Spiritum 
sancium ex Filio ; difficultatem. exprimendi de al- 


(a) Epist. 89. 


DISSERTATIONES DAMASCENICA. 


| . 2 
terius in. alterius lingue proprietatem significans. 
Siquidem et ejusmodi pia interpretatione sanctus 
olim Athanasius Orientales εἰ Occidentales. subsi- 
stentie vel persone nomine dissideutes univit, dum 
«num idemque wlrosque credere sensuque retinere 
perdocuit; lice! οὐ lingue varietatem aliter atque 
aliter confilerentur, atque importunis contentionibus 
desatirent. 


ΧΙ. Sincera est. Maximi ad Marinum epistola, 
— Hactenus S. R. E. cardinalis bibliothecarius, 
qui apostolice sedis apocrisiarius diu Constanti- 
nopoli hzsit. Hujus porro testimonio astruitur 
sinceritas epistole Maximi, quam e Latinis qui- 
dam in concilio Florentino uti spuriam rejiciebant. 
Nec sane a Latinis solis, nec itidem a Graecis so- 
lis, epistola hzc conficta esset, qua& utrisque fa- 
vere videatur, ut apposite argumentatur Georgius 
Scholarius (b). Czeterum ex eadem epistola appa- 
ret quam iniqui dogmatum zstimatores essent illi, 
qui Latinis vitio verterunt processionis Spiritug. 
sancti ex Filio fidem : Non in (οἱ hujus. sanctissi-. 
mi pape? synodice, quotl. scripsistis, capitulis Cen- 
siantinopolitaui reprehenderunt, inquit. Maximus, 
sed in duobus tantum, quorum alterum est de disi- 
nitatis ratione; quia dixit, aiunt, procedere etiam 
ez Filio Spiritum sanctum : alterum est. de divina 
incarnatione; quoniam scripsit, inquiunt, absque 
originali et actuali peccato Dominus, esse. Quis 
citra blasphemiam doceat absque originali et actua- 
li peccato Dominum non fuisse? Ho porro Grae- 
corum adversus Romanos eriminationes diuturem 
non fuerunt, nec dubium quih sancti Maximi litte- 
ris sedatz. 


ΧΙΙ. Iconomachi Latinorum dogmatis impugna- 
tores. alii. — Litem vero de Spiritus sancti pro- 
cessione movit iterum Constantinus Copronymus 
cum suis Iconomachis, cum sese proscriptum ab 
apostolica sede accepisset. Quocirca de hoc artieulu 
Genethliaci haud procul Lutetia Parisiorum, in 
synodo episcoporum Galliz coram rege Francorum 
Pipino disputatum est. Facia est tunc temporis 
synodus, inquit Ado Viennensis in Chronico, ef 
questio ventilata. est inter [VI] Grecos et Romanos 
de Trinitate, et utrum Spiritus sancius, sicut. proce- 
dit a Patre, ita. procedat a Filio et de sanclorum 
imaginibus, utrumne fingende, απ pingende essent 
in ecclesiis. Paulus /Emilius addit, quo auctore 
nescio, Grecos oratores Cesarem suum. admonere 
jussos, ut cum ceteris piis sentiret. Quod. de capite 
processionis Spiritus sancti presertim intellexero, 
cum nostrates Galli bis temporibus cultui sacra. 
rum imaginum haud admodum faverent. Pro La 
tinorum sententia summo posthac studio pugna- 
vit Carolus Magnus Pipini fllius: qui cum acta 


(b) Lib. 1 contra Latinos. sect. 1, cap. 15. 


x5 
septimae synodi legisset, reperissetque in profes- 
sione Tbarasii (e) Constantinopolitani Spiritum 
es Patre per Filium procedere, articulum hunc, ut 
& alios bene multos, ceu pietati minus consonum, 
cessoria nota dignum putavit ; eo quod Spiritum 


ἐς Filio procedere Tharasius diserte non dixisset. . 


Nibilominus Adrianus I, papa, epistola ad Caro- 
les responsoria (5), qua exstat hodie, Tharasium 
d synodum Luetur, ostenditque recte dici Syiri- 
wm sanctum per Filium procedere, congestis in 
hanc rem sanctorum Patrum testimoniis non pau- 
ds:qui$ tamen si attente considerentur, nihil 
slied pro majori parte enuntiant, nisi Spiritum 
sanctam 2 Patre per Filium hominibus concedi. 
XIV. Hierosolymis iterum de processione Spiritus 
sgncti disputatur contra. Latinos. — Hos hactenus 
defensores, Grzcorum sententia Baca erat, Tlieo- 
deretum acerrimum Nestorii patronum et infen- 
sissimum magni Cvrrilli hostem, Monothelitas, et 
leoneciastas hereticos. Hac eadem circiter setate 
menachus quidam Hierosolymitanus, cujus nomen 
hannes erat, cuin alterius erroris reus non esset, 
mona2chos quosdam Latinos, qui in monte Oliveti 
morabantur, hzresis taxare coepit, quia crederent 
etiam ex Filio procedere Spiritum sauctum. Atque 
κου in. causa fuit, ut anno Dom. 809, mense De- 
cembri, concilium Aquisgrani celebratum sit co- 
ram Carolo Magno imperatore (c), qui priscum 
Eeclesiz dogma, missa Romaw legatione, in epi- 
$ola ad Leonem (ll erudite comprobavit. Petrus 
Pithaeus (d) existimavit Joannem illum Hierosoly- 
mitamwm alium non fuisse à Joanne nostro Da- 
masceno, qui Hierosol ymitang Ecclesise ἱερομόναχος 
presbyter et inonachus fuit : ut nempe quzstioni 
movendae auctor fuerit in libro De fide orthodoxa, 
[n quo legimus, ez Filio autem Spiritum non dici- 
mus; Becnon in oratione in Sabbatum sanctum, 
ij» qua itidem planius dicitur Spiritus sanctus ex 
Fiio exsistentiam non habere, οὐκ ἓξ αὐτοῦ ἔχον 
th» Όπαρξιν. [n Pithoi conjectationem — Joannes 
Gerardus Vossius (e) pene concessit. Leo Allatius 
suspicatur (f) Joannem alterum, qui Hierosolymi- 
tanus patriarcha fuit, et multa scripsit adversus 
Latinos, rixarum illarum facem exstitisse. At hic 
patriarcha recentioris evi fuit, et quantum con- 
jicio, ille ipse est, qui anno 1156 intererat synodo 
quz Constantinopoli celebrata est, ad profligan- 
dos errores Soterichi Panteugeni, qui nuper ele- 
etus fuerat in. patriarcham Antiochenum, ejusque 
sequacium. Hos omnes ob nominis conformitatem 
deceptos nullus dubito. Quod ut magis perspi- 
ewun fat, juvat hic afferre quedam fragmenta 
epistole monachorum Latinorum, quos Joannes 
lacessiverat, ad Leonem ill papam, que ex sche- 


* Mattb. xvi, 16. 


«) In act. vii syn., act. 1. 
b) Tom. VII Conc. gener. 
(c) Eginh. in Annal. 
(4) De processione Spiritus sancti. 


DISSERTATIO I. 


296 
dis suis pro consueta humanitate sua describeudi 
mibi copiain fecit vir eximie doctus οἱ clarissimus 
Baluzius. 
EPISTOLA MEREGRINORUM MONACHORUM, IN MOXTE OLI- 
VETI WABITANTIUM, AD LEONEM PAPAM (0). 
Sanctissimo ac reverentissimo Domino in Christo 
Patri Leoni summo pontifici et universali pape 
sedis sancte apostolice wrbis Rome, congregati 
montis Oliveti. Domine Puter, te dignatus est Do- 
minus exallare super omnes sedes Christianorum, 
quia suo ore dignatus esi. Christus dicere: « Tu es 
Peirus, et super hanc petram. &dificabo Ecclesiam 
meam *. » Benignissime pater, nos qui sumus hic 
iu sancia civitate Jerusalem peregrini, nullum ho- 
minem super lerram. amamus plusquam vos, et in 
quaniuin valemus, in islis sanctis locis die noctuque 
Domino fundimus preces, prostrati omnes servi tui 
super terram cum lacrymis. [taque notam facimus 
tibi tribulationem nostram quam hic patimur. Joan- 
nes qui (nit de monasterio Sancii Sabe, quem Theo- 
dulus Igumenus servus vester scit, ipse levatus est 
super nos dicendo, quod Franci qui sunt in monte 
Oliveti, heretici sunt : et. dixit nobis, quia omnes 
Franci heretici estis : et. reprobat fidem nostram 
dicendo, quia non est major haresis. Et nos ei dixi- 
mus ; Frater nosler, sile. Quod si nos dicis here- 
ficos, de sede sancia apostolica dicis. Et in tautum 
nos conturbavit, ut in. die Natalis Domini in san- 
clam Bethleem in sancto prasepio, ubi Dominus no- 
sler redemp:or humani generis pro mundi salute 
nasci dignatus. est, submilteret laicos homines, qui 
nos (oras projicere vellent, dicendo quod haretici 
esiis, et libri quos hubetis heretici sunt : sed per 
eestram sanctam oraliionem et fidem confortavit nos 
Dominus. Non enim potuerunt nos ejicere. Diximus 
omnes : € Hic volumus mori. Nam foras nos non 
ejicietis. » Unde et fecimus vocem nostram omnes 
tos servi vestri pariter dicendo ad sacerdotes qui 
sunt in sancta civitate : videte, Patres et (raires, de 
isto homine, qui contra nos. tanta et talia loquitur, 
et contra fidem sanctam. Romanam, quia talia nun- 
quam audivimus de geute nostra. Postüec die sancto 
Dominico congregati suni sacerdotes. cum clero. et 
populo contra sepulcrum | Domini, et inter sanctum 
Calvarie locum, et interrogaverunt nos de fide nostra 
ipsi sacerdotes, εἰ qualiter crederemus. Symbolum. 
Nos autem dicendo, quod sic credimus sicut sancta 
Ecclesia Romana, diximus : et dicimus in lingua 
nostra quod vos non dicitis in Graeca. Et in « Gloria 
Patri » non dicitis «Sicut erat in principio : » et in 
« Gloria in excelsis, » non dicitis, « Tu solus altissi- 
mus ; » et «Pater noster » alio mododicitis, et in Sym- 
bolo nos dicimus plusquam vos, «Qui ex Patre Filio- 
que procedit. » Unde dicit iste Joannes, inimicus ani- 


(e) De tribus Symb., c. 15. 

(f) Cont. Hotting. , c. 19 et 20. ld. Vindic. conc. 
Ephes., cap. 75. 

(g) Ex veteri codice S. Martialis Lemovicensis. 


201 
mea swr,propler huxc sermonem, [Vll] eo quod 
heretici sumus. (Quos  Hierosolymitas rogavimus, 
dicentes : Nolite audire hunc hominem, neque di- 
calis de nobis hereses. Quod si nos dicitis &ereticos, 
de throno beati Petri dicitis haeresim. Et si hoc di- 
citis, peccatum | inducitis super vos. Et. sacerdotes 
scripserunt nobis chartam de fide nostra, quam licet 
crederemus, dicendo nobis : Creditisne sicut sancta 
resurrectio (id est Ecclesia Ilierosolymitana)? Nos 
autem diximus, quod sic credimus, quomodo sancta 
sedes apostolica Romana. Posthac ipse archidiaconus 
in sancto Constantino una nobiscum ascendit in 
pergo, ei legii ipsam chartam in populo, et nos servi 
vestri anathematizavimus omnem heresim, et omnes 
qui de saucta sede apostolica Romana dixerint he- 
resim. Et nunc, domne Pater benignissime, cogitare 
digneris de mobis servis tuis, qui etsi de longinquo 
simus, oves tue sumus, et tibi commissus est. omnis 
mundus, sicul vestra. sanctitas scit, sicut ait Domi- 
»us Petro, « Si diligis me, Petre, pasce oves meas. » 
Benignissime pater, dum essem ego Leo servus vester 
ad sancta vestigia vestra, et ad pia vestigia domni 
Caroli plissimi imperatoris, filiique vestri, audivi- 
mus in capella ejus dici in Symbolo fidei, « Qui ex 
Patre Filioque procedit. » Et in homilia sancti Gre- 
gorii, quam nobis filius vester domnus Carolus impe- 
rator dedit in parabola Octavarum Pasche, wbi 
dixit : « Sed ejus missio ipsa processio est, qui de 
Patre procedit et Filio. » Et in Regula sancti Bene- 


licti, quam nobis dedit filius vester domns Carolus, 


qua habet fidem scriptam de sancta εἰ inseparabili 
T'rinitate : « Credo Spiritum sanctum Deum verum ex 
Patre procedentem εἰ Filio : » et in. Dialogo quem 
mObis vestra sanctitas dare dignata est, similiter 
dicit. Et in fide sancti Athanasii eodem modo dicit. 
Itaque per ipsum Joannem facta est. nobis grandis 
confusio in sancta civitate ; quoniam dicit : Spiritus 
sanc:us mon procedit de Patre et Filio. Et de hoc 
misit grandem errorem per. omnia monasteria : et 
requirebat fidem nostram, el libros nostros. Et de 
domino Gregorio dicit , quod non sint recipiendi 
. ejus libri. Unde iterum atque iterum, sancte Pater, 
in terram prostrati cum lacrymis postulamus et roga- 
wus le per Patrem et Filium et Spiritum sanctum, 
qui Trinitas et inseparabiliter unus dicitur, ut di- 
gneris inquirere, tam in Greco, quum in Latino de 
sanctis Patribus, qui Symbolum composuerunt, 
istum sermonem, ubi, « Ex Patre Filioque procedit : » 
et in Graco non dicunt sicut nos, sed dicunt : « Qui 
ex Patre procedit. » Et vident istum sermonem gra- 
vem, quem. nos dicimus in. Latino. Et mandare 
digneris domno Carolo imperatori filio vesiro, quod 
nos istum sermonem audivimus in ejus capella, « Qui 
ez Patre Filioque procedit. » Et nos hic servos vestros 
certos (acere digneris, quia nulla species sacramenti 
hujus tam nobis amabilis videatur, quam sanctus 
vester vullus, et. sancta. deprecatio, seu. memoria 
vesira. Unde poscimus, benignissime Pater, vestram 
sanctissimam pietatem, ut hos servos [deest bic vox 


DISSERTATIONES DAMASCENICA. 


208 


aliqua, fortasse copula, et] Joannem presbyterum, 
quando Deo gubernante ad sacrosanttam  sestram 
gravitatem pervenerint, benigne suscipere digne- 
mini, et nobis. servis vestris cerlissimum mandatum 
dirigere. Commendamus πο Dominicus, Theodo- 
rus, Arimundus, Gregorius, Joannes, Leo, et om- 
nis congregatio de monte sancto Oliveti, humiles 
servi vestri, vestris sacris et Deo. dignis orationibus. 
Deus et Dominus noster, te sanctissime Pater, cum 
omnibus (uis ad exaltationem. sancte Ecclesie, et ad 
salutem anime tue, et ad gaudium nostrum regere 
et prolegere,et pia miseratione in omnibus et per 
omnia cuwstodire dignetur, qui. dicitur. benedictus in 
secula. 

XIV. Monachos Latinos Caroli Magni nutu in 
monte Oliveli mansisse narrat monacbus Engo- 
lismensis im Vita bujus imperatoris. Qui vero a 
saucta hac congregatione Romam hac vice inissi 
sunt, litteras commendatitias Tbomz patriarchae 
ad Leonem papam detulerunt , quibus manifestum 
fil, nec sanctum illum antistitem, που llieroso- 
lymorum Ecclesie presbyteros Joannis monachi 
criminationi consensisse. Hoc Leo ipse testatur in 
epistola ad Carolum, quam itidem exhibeo ex 
schedis viri doctissimi D. Stephani Baluzii. 

Domino piissimo ac serenissimo victori ac trium- 
phatori filio, amatori Dei et Domini nostri. Jesu 
Christi, Carolo Augusto, Leo episcopus, servus 
servorum Dei. Omnia qua de singulis partibus nobis 
accidunt , necesse est ul vestire iutimemus imperiali 
potestati. Prasenti siquidem anno direxerunt aobis 
epistolam monachi, qui in sancto monte Oliveti moran- 
tur, fide contentionem continentem, quam inter se ha- 
bebant. Nos vero Symbolum orthodoxe fidei illis misi 
mus, quatenussecundum nostram hanc sanctam catho- 
licam Ecclesiam, rectam et immobilem teneant fidem. 
Quam vero epistolam vestre imperiali potestati 
misimus relegendam. Interea. revertentes presentes 
fideles vestri, Agamus videlicet εἰ Rocalphus , ab 
Hierosolymis detulerunt nolis. epistolam Thome 
Hierosolymorum patriarche , quam relegentes repe- 
rimus, wt per nostram. precatoriam epistolam τε- 
stre pietati commendaremus. (κα de re precamer 
vestram imperialem potentiam , ut sicuti estis. super 
omnes fideles vestros impertire suffragium , ita cum 
eis misericordiam facere jubeatis. Ipsam vero epi- 
stolam , quam nobis predicti fideles nostri detule- 
rant, vestra serenitati misimus. His prelibatis, 
omnipotens Deus sua vos protectione custodiat , at- 
que a perfidia. omnibus regnum. vesirum sui exten- 
sione brachii defendat , vosque post longa annorum 
curricula ad gaudia eterna perducat. Pristinum Do- 
mini Caroli imperium gratia semper custodiat, ei- 
que omnium gentium colla substernat. 


SEQUITUR SYMBOLUM ORTHODOIJ£ FIDEI LEONIS PAPA. 

Leo episcopus, servus servorum Dei, omnibus Orien- 
talibus Ecclesiis. Hoc symbolum orthodoxe fidei 
vobis mittimus, ut tam. [VIII] vos, quam omnis 


15 DISSERTATIO I. 


waxdus secundum fiomang catholice et apostolice 
Ecclesia rectam et inviolatam teneatis fidem. Cre- 
disus sanctam Trinitatem , id est Patrem ei Filium 
εἰ Spiritum. sancium , unum Deum omnipotentem, 
axius substantia , unius essentia: , unius potestatis, 
crealorem omnium crealurarum , a quo omnia , per 
quem. omnia , in quo omnia : Puirem in. ipso, non 
eb alio, Filium a. Patre genitum, Deum verum de 
Deo vero , lumen verum de. lumine vero , non tamen 
duo lumina, sed unum lumen, Spiritum sanctum 
8 Patre et Filio equaliter procedentem , consubstan- 
lialem ceterum Patri et Filio: Pater plenus Deus in 
se, Filius plenus Deus a Patre genitus, Spiritus san- 
cius plenus Deus, α Patre ei Filio procedens... Inde 
eeniurus esi judicare vicos et mortuos ; quem impii 
jsdicantem. videbunt, in ea forma qua crucifixus 
58; non in ea humiliiale qua. injuste judicatus 
est, sed in ea claritate qua. juste. judicaturus est 
mundum : cujas majestatis visio eterna est omnium 
sanctorum beatitudo. Qui secundam hanc fidem non 
crediderit , hunc damnat sancta. catholica et apo- 
solica Ecclesia, que [undata est ab. ipso Jesu 
Christo Domino nostro , cui est gloria in secula. 
XY. Carolus, acceptis Leonis pap litteris, con- 
cilium episcoporum, eujus ante meminimus Aquis- 
grani babuit anno 809, in quo de Spiritus sancti 
processione actum est. Missi sunt Romam Berna- 
rius Warmaciensis episcopus, et Adalardus mo- 
nasterii Corbeiensis abbas, qui a pontifice obi- 
nerent inseri Symbolo Constantinopolitano vocem 
Filioque. Legatorum cum Leone colloquium de- 
scripsit Smaragdus abbas Sancti Michaelis in Lo- 
(haringia; cujus hzc summa est. Ipsorum postu- 
lationi Leo abnuit, potioremque esse dixit san- 
corum Patrum, qui Symbolum illud ediderunt, 
auctoritatem. Nom et ego. me illis non dico prefe- 
ram , inquit zquissimus pontifex , sed etiam illud 
absit mihi , w cogquare praesumam. Nunquid ma- 
gis salutare est credere , et periculosum non credere, 
Spiritum sanctum α Filio sicut a Patre procedere , 
quam Filium sapientiam Dcum usapientia Deo, verita- 
tem Deum a veritate Deo genitum esse, etlamenutrum- 
que unam sapientiam , unam veritatem essentialiter 
Deum esse; cum tamen constet ida sanciis Patribus 
idem Symbolo indictum non esse. Porro dogma de 
processione Spiritus sancti ex Filio ejusmodi generis 
esse ait , ut non oinnes illud assequi valeant. Li- 
centiam quidem se dedisse cantandi Symbolum, 
men &au(em cantando aliquid addendi , minuendi, 
ecu mutandi. Nos enim id ipsum non cantamus , in- 
-qnit, sed legimus, et legendo docere , nec tamen 
le3endo addere, quidpiam eidem Symbolo inserendo, 
presumimus. Quarentibus vero legatis , num illud 
4e quo agebatur, de sepe fato Symbolo tolleretur, 
ec ium demuma quolibet licite aut libere , seu can- 
Ando, sew tradendo disceretur ei. doceretur, re- 
spondit papa : Jta procul dubio a nostra parte decer- 


210 


nitur ο ila quoque ul a vestra assentialur, a nobis 
omnibus modis suadelur. 1d quod. ita demum fa- 
ctum iri 3it, si primum in palatio cantandi Sym- 
boli consuetudo intermittatur : Tunc enim dimit- 
tendum ab omnibus. Quod suum responsum ut fir- 
maret magis pontifex Leo, Symbolum sine adje- 
clione purum in tabulis argenteis duabus Grace 
et Latine exaravit. (a), atque ad confessionem 
sancti Pelri in ejus basilica affixit, ut omnibus 
innotesceret Ecclesiam Romanam illis non assentire, 
qui communem hanc fidei formulam quovis addi- 
tamento seu declaratione immutarent. Veruin ne 
rectum de Spiritu sancto ex Patre Filioque pro- 
cessione dogma pessundaretur, hoc diserte salis 
enuntiaverat in expositione fidei ad episcopos 
Orientales , quam modo ante retulimus : nec pro- 
pter hanc fidem ulla sedes Orientis a Romana 
divulsa est. Ex quibus falsi convincuutur Photius 
et alii schismatici, qui Lecnem lll, perinde ac 
Leonem Magnum, processionem Spiritus sancti ex 
Filio abnegasseasseverarunt , cum eamdem utrius- 
que pontificis et aliorum decretalibus epistolis 
assertaim constet. 

XVl. Ex bis rursum omnibus evincitur, vana 
prorsus conjectatjione vires aliquot eruditos sibi 
finxisse, Joannem quemdam Hierosolymitanum 
monachum ex Oriente missum ad Carolum, disce- 
pla:*ionem de processione Spiritus sancti eo lempore 
excilasse , audito additamento FiLI0QUE quod Αφκὶο- 
grani in capella regia prolatum audierat. Arguisse 
illum hoc additamentum, indeque arrepta occasione 
ad rem ipsam venisse. Prolata hinc inde, cum a 
Gallis , tum ab ipso Joanne , ut fit, argumenta pro 
wiriusque partis sententia. Plane monachus Engo- 
lismensis qui Caroli Vitam scripsit , diserte refert 
litem, non Aquisgrani , non in Galliis, sed Hiero- 
solymis motam fuisse. His ita gestis (inquit ad 
annum 809), imperator de ÁArdenna Aquis reversus, 
mense Novembri concilium habuit de Spiriiu sancto 
procedente α Patre. et Filio. Quam questionem 
Joannes quidam monachus Hierosolymis primo mo- 
vit. Idem habent illius ztatis Annalium exscripto- 
res. Quinimo anonymus Engolismensis monacho- 
rum montis Oliveti mentionem facit ad annum 
807, his verbis : Legatus, regis Persarum (seu po- 
tius Arabum), nomine Abdella, cum monachis de 
Jerusalem , qui legati erant Thome patriarche, id 
est Georgius et Feliz (guorum Georgius abbas de 
monte Oliveti , patria Germanus , proprio nomine 
Engelbaldus dicebatur), pervenerunt ad imperatorem, 
munera deferentes... Imperator legatum et mona - 
chos per aliquantum lempus secum retinens in 1ta- 
liam direxit , ibique eos tempus navigationis exspe- 
clare jussit. Qua cum ita sint, horum tumultuum 
Joannes Damascenus auctot non fuit, uti Pitliceus 
et Vossius existimarunt. Hzc enim omnia gesta sunt 
annis 808, 809 e1810, sub Leone Il, postremis 


(a) Phot. epist, ad episc. Aquil. et Wract. De proc. Spir. sancti, ei alii. 


2t] 


Caroli Magni temporibus, Tl;oma llierosolymita- 
nam sedem tenente : Damnascenus vero noster 
obierat ante septimam synodum, quz anno Christi 
787 celebrata est, 16* Adriani decessoris Leo- 
nis Ill, cum Theodorus Hierosolymitauz Ecclesiz 
praeesset. Quis autem fuerit Joannes iste monachus 
et presbyter, definire non ausim. Hoc tantummodo 
observavero, ea xtate Joannem quemdam Hiero- 
solymitanum monachum et presbyterum in se- 
ptima synodo locum tenuisse trium patriarcharum 
Orientis, et eam Iconoclasticz hzresis [1X] przlu- 
diorum narrationem coram Patribus recitasse, 
quam Combhefisius edidit inter continuatores Ili- 
storie Byzantinz post Theoplianem. 

XVII. De Symbolo Athanasiano. — Insuper Theo- 
dulpho Aurelianensi, Rathramno Corbeiensi, nez 
Parisiensi, et aliis qui octavo et nono seculis, 
Symboli, seu, ut loqui solebant, Fidei Athanasii, 
Suctoritate pro vindicanda Spiritus ex Patre et 
Filio processione pugnarunt adversus Grecos, ad- 
jungendi sunt monachi illi de monte Oliveti, qui 
in epistola ad Leonem hoc quoque contra Joannis 
Ilierosolymitani criminationem addiderunt : Et in 
fide saneti Athanasii eodem modo dicit. Innuebant 
Aimirum verba h»c: Spiritus sanctus a. Patre et 
Filio, nec factus, nec ereatus, nec genitus, sed pro- 
cedens. Hanc quidem fidem Athanasii Magni Ale- 
xandrini non esse certo certius est, tametsi ab ejus 
doetriga non discrepet : attamen mibi hactenus 
visa est ad ejus statem quam proxime accedere. 
Joannes Beleth in Explicatione divinorum officio- 
rum, cum fateatur illam ab Athanasio composi- 
tam fuisse, subjungit tamen plerosque eum Anasta- 
siwm fuisse falso arbitrari. In Bodleiano codice 
1204 , inscrihitur : Anastasii expositio  Symboli 
epostolorum: in Lipslensi vero, quem Tenzelius 
ex Felleri testimonio citavit : Fides Anastasii pape. 
Doctissimus reverendusque admodum P. D. Ber- 
nardus de Montfaucon versionem ejusdem veteri 
idiomate Gallico edidit, cum inscriptione simili : 
Ce chant [ust saint. Anaistaise Apostoilles de Rome. 
Verum affirmare non ausim Anastasium ] papam, 
«qui seculo quarto labente Romanam scdem tenuit, 
illam condidisse ; veritus in primis ne pro  Atha- 
nasti, nomen Anastasii errore librariorum seriptum 
fuerit, unde posthac attributa sil Ánastasio papa, 
seu aposiolico Romano. Nam hi codices recentis 
nimium :ztatis sunt, cum vetustiores, aut Athana- 
sium dantaxat, aut. nullum auctorem praferant. 
Usserius antiquissimum laudat, quem Gregorii 
Magni 2vo exaratum putat, in quo hie duntaxat 
titulus prefigitur, Fides catholica. Sunt qui suspi- 
centur expositionem istam fidei fuisse concinnatam 
a Vigilio Tapsensi, qui scripsisse existimatur li- 
hros tres contra Varimadum Arianum : sed ab il- 
lorum opinione me deterruit versus iste, Unus om- 
sino non con(usione substantie, sed unitate persona. 
Nam Vigilius in libris quinque Contra Eutychem, 
nusquam twnitatem persone dicit, sed passim et 


DISSERTATIONES DAMASCENICZE. 


213 


frequentissime wnionem persone. Quam sane locu- 
tionem singularem prorsus, sibique familiarem, in 
formula fidei, si quam edidisset, fuisse illum im- 
mutaturum non credo. Cumque varie supersint 
hodie Vigilii Tapsensis confessiones fidei de Trini- 
tate et incarnatione, nulla earum similitudo et 
convenientia cum Symbolo Athanasiano, quoad 
stylum animadvertitur. Quod si multe apud Vigi- 
lium occurrunt locutiones et periodi similes pror- 
sus earum quein prztensi Athanasii Symbolo 
leguntur, nou minus expresse reprehenduntur 
in libris quos sanctus Augustinus contra Arianos 
scripsit. Omitto loca qua proferri possunt ex libris 
De Trinitate, ac potissimum quinto, ne proli- 
xitate nimia fastidiosus accidam. Alterum dunta- 
xat producam ex libro 11 Contra Maximinum Αγία» 
παπι. Dixerat prius : Quig Pater et Filius et Spiri- 
(us sanctus, non (res dii, sed unus Deus: mec ires 
Domini, sed unus Dominus : Et paulo post : Inm illa 
quippe Trinitate que Deus est, unus est Pater, nom 
duo vel tres; et unus Filius, non duo vel tres; et 
unus amborum Spiritus , mon duo vel tres. Sic 
εἰ Dominum si quaras , singulum quoque res- 
pondeo , sed simul owes, mon ires Dominos 
Deos, sed unum Dominum Deum dico. Ad eumdem 
modum in Symbolo dicimus: Unus ergo Pater, 
non tres Patres ; unus Filius, non tres Filii ; unus 
Spiritus sanctus, non tres Spiritus sancti. Et rur- 
sum : Quia sicut sigillatim unamquamque personam 
Deum et Dominum confiteri. Christiana veritate 
compellimur, ita tres deos aut dominos dicere ca- 
tholica religione prohibemur. Mox deinde subjungi- 
tur ab Augustino: Hac est fides nostra, quoniam 
hac est FIBES RECTA, Qu? FIDES eliam CATHOLICA 
nuncupantur. Quibus postremis verbis annuere 
prorsus videtur expositionem illam fldei, quam in 
codice citato ab Usserio hoc titulo insigniri dixi- 
mus, Fides catholica ; aut alludere ad illa ejusdem 
Symboli : Oportet ut teneat catholicam fidem. Fides 
autem catholica hec est. Est autem fides recta. Hac 
est fides catholica. Dum hzc confero cum similibus 
alils, quz Vincentius Lirinensis contra Arianos et 
Nestorianos recitat, cap. 18 et 19 Commonitorii, 
et propter quz doctissimus Jos. Anthelmius for- 
mulam istam eidem Vincentio ascribendam censuit, 
necnon cum excerptis ex Vigilio Tapsensi; quo- 
rum auctorum, ille Augustini zqualis fuit nec nisi 
quarto ad summun ab ejus obitu auno libros suos 
composuit, aller vero suppar ; omnino fateri co- 
gor Augustini, Vincentii et Vigilii zetate ex$titisse 
expositionem Latinam fidei, que postmodum Atha- 
nasio magno attribui meruerit : quemadmodum 
utique eamdem s:xculo saltem septimo innotuisse 
nobiles eritici intulerunt, quia ejus locutiones et 
periodos synodus Toletana prior, Romanique pon- 
tilces in prefessionibus [fidei :xmulati sunt; et 
nonnisi ex eodem Symbolo quod jam ante rece- 
ptum esset, Avitus Viennensis, Vigilii sequalis, 
alicubi scribebat: De divinitate Spirits sancti, 


213 


quem nec factum legimus, nec genitum, nec creatum, 
Deus est, eic. (a). Nec cuiquam negotium facessat, 
qued Nestorii el Eutychis hzreses ea prius pes- 
sundaize esseni, quam ipsarum auctores emerge- 
rent. Alibi siquidem ostensum fuit sanetos Patres, 
qui contra Apollinarium calamum strinxerant , 
disertissimis etiam verbis amborum impietates 
proseripsisse. Prater Nazianzeni epistolas ad Cle- 
denium, quz? hoc diserte testantur, juvat hic do- 
etoris Latini testimonium afferre, Ambrosii scilicet, 
qui lib. De incarn. Dem. sacram., cap. 6, ita loqui- 
tur: Et hes igitur, qui in phaniasmate Dominum 
venisse praedicant, et illos condemnare debemus, qui 
edsersa erroris linea non unum eumdemque  Fi- 
liun Dei dicunt : sed. alium esse qui ex. Deo Patre 
natus sit, alium qui sit generatus ez Virgine ; cum 
erangelista dicat, « Quia Verbum caro factum est,» 
s! unum. Dominum Jesum, noa duos crederes. Pau- 
εἰς interjectis: Emergunt alii, inquit, qui carnem 
Domini et. divinitatem dicant unius esse natura..... 
Deinde cum isti dicant, quia Verbum in carnem, ca- 
pillos, sanguinem et ossa conversum est, et a pro- 
prie natura [X] mutatum est, datur illis locus, ut 
infirmitatem carnis ad infirmitatem divinitatis qua- 
dam [acia divine mature mulatione detorqueant. 
Propter primum itaque errorem dicitur in Sym- 
bolo : Qui licet Deus sit et homo; non duo tamen, 
sed unus est Christus. Propter secundum : Unus 
autem non conversione divinitatis in carnem ; sed 
assumpliene humanitatis in. Deum : unus omnino 
Bon con(usione substantie, sed unitate persona. In 
beresi Apollinaristarum obseryavi (Írustra Peta- 
vium ex quodam Theodoreti loco sibi finxisse 
Apollinarium utramque illam impietatem docuisse: 
sed illum potius priorem attribuisse Catholicis, 
ac si duarum naturarum integrarum professione 
duplicem Christum facerent. Hic addo perquam 
verisimile esse criminationi huic ansam praebuisse 
Diodorum Tarsensem, qui hzereticum hunc arden- 
tius aliis impugnavit, ita ut supersint hodie fra- 
gmenta non pauca librorum Apollinarii conira 
Diodorum. Atqui nemo ignorat Diodorum Tarsen- 
sem a quinta synodo damnatum /luiyse tanquam 
Nestorii precursorem. Propter hanc autem Apol- 
linarüi obtrectationem in Symbolo subjungitur: 
Nam sicut anima rationalis et caro unus est homo ; 
ita Deus et homo unus est Christus. Eodem modo 
disputat Augustinus epistola 157, Ad Volusianum , 
eap. 8: Nam sicul in unilate persoum anima uni- 
iur corpori, ut komo sit ; ita. in. unilate persone 
Deus unitur homini, ui Christus sit. Imprimis vero 
sanctus doctor exemplum hoc adhibet in Enchiridio, 
wbi incarnationem Domini adversus quascunque 
hzreses edisserit. Quod quidem simile, quo Theo- 
logus etiam aliique Patres Apollinaristas confuta- 
fant, tanti posthac non fecerunt insequentis, seu 


5 Joan. s, 14. 
(«) Vide Baluzii Miscell. t. 1, p. 361. 


DISSERTATIO I. 


21i 
quinti szeculi desinentis doctores, ut illud in ex- 
positione fidei insererent, cum Monophysite, Se 
vero presertim duce, eo vehementius contra Ca- 
tholicos pugnarent, ut unam in Christo naturam 
esse ex deitate el huinanitate compositam evince- 
rent. Quinimo omnes ingenii vires explicare coacti 
sunt, ut varias discrepantias reperirent inter unio- 
nem deitatis cum humanitate in Christo, et unio- 
nen: animae cum corpore in homine. Symbolum 
porro, quod Athanasii dicitur, Greci tandem ob 
praefixum tanti doctoris nomen a Latinis accipere 
non dubitarunt, sed ab interprete Graco corru- 
ptum fuit, vel postmodum saltem abrasum, ubi de 
Spiritus sancti processione sermo est. Nam pro 
his verbis, qus tritam Ecclesiarum nostrarum 
doctrinam referunt, Filius a Patre solo est : et, 
Spiritus sanctus a Patre et Filio, etc., ita. legunt : 
Ὁ Yi; ἀπὸ τοῦ Πατρός ἐστιν ' Filius α Patre est, 
etc , τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον àn5 τοῦ Πατρός ἐστιν ' Spi- 
ritus sanctus a Ραΐτε est. Interpretis audacia, vel 
falsimonium satis superque arguitur, ex eo quod 
expositionem hanc fldei acceperit a Latinis solis, 
apud quas dudum ante in usu fuerat, quam Gracis 
innotesceret ; adeo ut nostrates adversus ipsos 
ejus auctoritate certaverint, ubi primum de Spiri- 
tus sancli processione inter utramque gentem 
disputari coppit. 

ΧΥΙΗΙ. Monachi de monte Oliveti preter Fidem 
sancli Athanasii, homiliam laudant sancti. Gregorii, 
quam nobis, inquiunt, filius vester dominus Carolus 
imperator dedit, in parabola Octavarum Pascha. 
Quibus verbis nullus dubito, quin significent sibi 
traditam a Carolo fuisse collectionem homiliaruim, 
certis quibusdam anni diebus et celebritatibus 
recitandarum , quam Paulus Diaconus ipsiusmet 
imperatoria jussu congesserat. Nam in hac Colle- 
ctione homilia illa Gregorii quam citant, reperitur 
pro die octava Paschz.. Addunt : Et in Regula san- 
cli Denedicti, quam nobis dedit filius vester domnus 
Carolus, que habet fidem scriptam de sancta et in- 
separabili Trinitate : « Credo in Spiritum sanctum 
verum Deum ex Patre procedente εἰ Filio. Nibil 
ejusmodi babetur hodie in Regula sancti Denedicti. 
Arbitror professionem hanc fidei appendicis cujus- 
dam instar fuisse, qux» postmodum regule sub- 
nexa sit, a monachis recitanda. De Dialogo, utique 
Gregorii Magni quem subinde proferunt, suus brevi 
dicendi locus erit. 

XIX. Jsrgium Photius instaurat. — Sopitam litem 
pervicaciori postea furore Constantinopoli Photius 
excitavit, ubi primum accepit se proscriptum 
Roms a Nieolao 1 fuisse tanquam sedis alterius, 
Ignatii scilicet, invasorem. Classicum bic cecinit 
data epistola ad Orientis patriarcbas. Tractatum 
etiam edidit adversus Latinorum dogma aliosque 
eorum mores, cujus nonnulla fragmenta passim 


315 
exstant in operibus Leonis Allatii. fn primis vero 
Michaeli imperatori et Basilio C:xesari persuasit, ut 
decretum de lide emitterent, quo Latinorum de 
Spiritus sancti processione doctrina, presbytero- 
rum Romanorum vita celebs, jejunium Sabbati, et 
ülia ejusmodi disciplinze nostra capita , acriter 
perstringereutur. Nulla quidem hujus decreti me- 
moria superest apud Graecos, solusque Ratliram- 
nus Corbeiensis monachus, testis locuples est, 
datum illud esse ab imperatoribus Michaele et Ba- 
silio; quippe quod quatior libris dedita opera 
confutaverit : Oppositorum, quibus Michael et Basi- 
lius Grecorum imperatores Romanam Ecclesiam in- 
famare conantur. (inquit. Rathramnus initio libri 
primi) tel falsa, vel leretica, vel irreligiosa fore 
cognoscuntur. Libro n, de iisdem ait: Videmus lai- 
cos conira cunctas ecclesiasticas regulas venire, de- 
εγεία fidei fidelibus imponere, et quibus licitum non 
est ullo super ecclesiastico jure prater episcoporum 
consultum staiuta constituere, lcges ipsi fidei con- 
dere, et secundum sua decreta alii in communionem 
recipiuntur, alii removentur. Decretum hoc a Nico- 
lao ad Galliarum episcopos missum esse colligere 
licet ex epistolo Hincmari ad Odonem Belvacen- 
seu : Domnus Apostolicus, inquit, communiter nobis 
et aliis episcopis regni domni nostri Caroli, episto- 
lam misit, in qua continetur quod Graci tam. Eccle- 
siam Romanam specialiter, quam omnem generaliter, 
que lingua Latina utitur, conantur reprehendere , 
quia jejunamus in Sabbatis, quod Spiritum sancium 
ex Patre Filioque procedere dicamus, cum ipsi hunc 
tentum ex Patre procedere fateantur. Dicunt preterea 
n0s5 abominari nuptias, quia presbyteros sortiri con- 
juges inhibemus * quod tamen. chrisma nos ez aqua 
fluminis conficere fallaciter arbitrantur, reprehen- 
dere nihilominus moliuntur : eo quod octo hebdoma- 
dibus ante Pascha a carnium, et septem hebdomadi- 
bus a casei et ovorum esu more suo non cessamus, etc. 
Atqui hzc ipsa capita sunt, propter αυ Ra- 
thramnus narrat, imperatores Grecos conatog esse 
Romanam Ecclesiam infamare. [XI] Addit uterque, 
quod legatos Sedis apostolica; recipere nolueraut. 

XX. Quod vero ad Photium attinet, in libris in 
quibus de Spiritus sancti processione disputat, vix 
unius Ecclesiz doctoris sententiolam profer! ; tametsi 
plurimos, imo omnes, pro se stare affirmet : sed 
immania convicia merosque paralogiamos contexit, 
qui perinde recta feriant zeternam Spiritus sancti 
per Filium processionem, quam Joannes Damasce- 
nus multis in locis agnoscit secundum priscorum 
Patrum traditionem. Nesciebat vir eruditissimus, si- 
ve Spiritus sapctus er Patre solo procederet, sive 
ex Paire et Filio, perinde perfectam fore ejus pro- 
ductionem , perinde simplicem ejus hypostasim ; 
quia una Patris et Filii indivulsa et simplicissima 
essentia, substantia, virtute, vilalique actio. 
Jue producitur, absque successione ulla : mi- 
nime absonum esse proprietatem eamdem, ex iis 
quas motiomales vocant , duabus personis conve- 


DISSERTATIONES DAMASCENICE. 


216 


nire) quandoquidem Pater et. Filius Spiritum san- 
ctum mittant, non vero Spiritus Patrem et Filium. 
Diximus supra, secundum soncti Gregorii Theologl 
doctrinam, eatenus distingui Spiritum a Patre et 
Filio, quatenus ad utrumque refertur; eam vero 
relationem in processione fundari. Cum igitur dis- 
tinguatur ab utroque, oportet nt utrumque au- 
clorem sui agnoscat. Utrumque Photii librum 
contra Latinos cum aliis quatuor contra Manichaos, 
Ipsi Photio tribuit et vindicat Colbertinus codex 
nongentorum annorum, ut et Euthymius in Pano- 
plia, cum in quibusdam mss. non sine Grzculo- 
rum fraude, Metrophanis Smyrnzi , hominis ca- 
tholice unitatis, et ut lgnatianz causz defensoris 
invictissimi nomen praeferat. Confutationes "vero 
argumentationum Photii legesis apud Joannem 
Beccum 1. 1 De unione, t. | Grec. orthod. Georgius 
Scholarius in opere priori De processione Spiritus 
sancti contra Latinos, cap. 8, ingenue fatetur Pho- 
tium non catholice fidei studio, sed animo scin- 
deudi Ecclesias, disceptationem hanc iniisse : O0 
γὰρ αὐτὸς xaX διελεῖν τὰς Ἐχχλησίας προἠχθη, χρώ- 
ματι τῇ διαφορᾷ τῆς δόξης χρησάµενος, xal πάλιν 
τὰς τῶν Ἐχχλησιῶν συµθάσεις μισθὸν ἀπέδωχε 
τῶν ἰδίᾳ συµφερόντων αὐτῷ Hic enim et dividere 
Ecclesias aggressus, pretextu differenti dogmatis, 
rursum Ecclesiarum con[ederationes ob sua propria 
commoda pretio nundinatus est, ut majori malo mi- 
nus sibi mercaretur. 

XXI. Epistola Joannis VI11 pape conficta a Pho- 
tio. — Enimvero Photius recuperata sede ez qua 
detrusus 4 concilio viii fuerat, ne injuria Roma- 
nam Ecclesiam lacerasse putaretur, tantum po-- 
tuit apud populares suos, ut eis persuaderet, a 
Pontiice Romano Joanne VIII, non modo vocem 
Filioque repudiari, verum et ipsummet dogma. 
Epistolam composuit tanquam ad se scriptam 4 
Joanne papa, in qua uti divine fldei et paterna- 
rum traditionum  eversores condemnantur qui 
Syuibolo hoc verbum addiderunt : Παραθάτας τῶν 
θείων λόγων xplvoptv, xal μεταποιητὰς τὰς θεο- 
λογίας τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ xal τῶν λοιπῶν Πα- 
τέρων. Atque in subsequentibus ita loquens pon- 
tifex inducitur : Rationi congruere nobis visum est, 
we violenter aliquis a nobis additamentum illud omit - 
tere cogatur, quo Symbolum auctum fuit, sed potius 
prudentia εἰ mansuetudine. proa parare. illos, pau- 
latim admonentes ut α blasphemia recedant, ἆτο- 
στῆναι τῆς βλασφηµίας. Quis sanus concedat ponti- 
ficem, blasphemum censuisse, quod ipsein ordi- 
natione sua semel iterumque confessus fuerat, se- 
cundum pristinum morem, cujus certiores facti 
sumus ex quo liber diurnus Romanorum pontifi- 
cum a Garnerio editus fuit? Hzc plane vaferrimi 
illius falsatoris Photii stylum et calamum referunt. 
Esto enim tunc temporis nondum Rom: admissa 
sil vox Filioque in Symbolo : nunquam tamen hu- 
jus additionis auctores, ceu vera theologie et fidei 
subversores Romani pontifices judicarunt : quippe 


cam" 


Pip 
qui apprime noverant, Latiuos doctores omnes et 
theologos, ut de Grzcis taceam, id quod vocula ista 
eBerretur, uno consensu confirmasse. Quapropter 
Photius litteras istas non citavit in epistola ad 
episcopum  Aquilegiensem, in qua sibi valde ad- 
b'anditur, quod Joannes pontifex per legatos in 
synodo Constantinopolitana communionem suam 
ambierit. Verebatur enim ne [fraudes suas Lati- 
aus praesul tandem agnosceret. Nec vero hominis 
versulia et malz artes pontifici ex toto latuerunt. 
Auditis enim quz legati sui in Photii favorem Con- 
stantinopoli transegerant, falsatasque litteras suas 
fuisse, universa rescidit quz gesta erant, et pseudo- 
pariarcham in perpetuum Ecclesie communio- 
pe privavit. 

XXII. Dialogi S. Gregorii PP. non sunt a. Gra- 
cis corrupti. — Ut autem evincatur magis Joan- 
mem papam non in ea sententia fuisse, sine blas- 
Μεσηα non pronuntiari Spiritum sanctum esse ex 
Patre et Filio, addam Joannem Diaconumlib. iv 
Vig S. Gregorii, $ 75, ubi sermonem habet de 
dialogis sancti hujus ponlificis, quos Zacharias 
Kem papa e Latino in Graecam linguam transtu- 
lera, hoc observasse, quod astuta Grecorum per- 
wriilas, in commemoralione Spiritus ex Patre pro- 
tedentis, nomen Filii suaptim radens. abstulerit. At- 
qui Joanues Di*conus, ita loquitur in opere quod 
banni ΥΠ uuncupabat; Romanam utique Eccle- 
siam secutus, cum Photius Latinis objecisset in 
sagulari de Spiritus sancti processione lucubra- 
&upcula, Gregorium in Dialogis, ejusque succes- 
w*rem et interpretem Zachariam, ex Patre solo 
Spiritum prodire censuisse. Hac Joannes Diaco- 
ms scribere ausus non fuisset coram papa Joanne, 
ipsique dedicare, si pontifex opinioni Photii spe- 
Gali epistola esset astipulatus. Quod vero spectat 
3l Gregorii locum, qui habetur lib. n Dialog., cap. 
56 sincerus dicam, magis arridere lectionem quam 
peíert Graeca translatio. Latinus contextus ha- 
bt : Cum enim constet quia Paracletus Spiritus 
8 Patre semper procedat et Filio, cur se Filius re- 
csurum . dicit, ut ille veniat, qui a Filio nunquam 
recedit. Grxca vero translatio ; Φανερὸν οὖν ὑπάρ- 
χει, ὅτι τὸ Παράχλητον Πνεῦμα ix τοῦ Πατρὸς 
προέρχεται, xal ἐν τῷ Υἱῷ διαμένει Constat ἱρὶ- 
αγ quod Spiritus Ῥαταςείμε ex Patre procedat, 
[XI!] et m. Filio maneat. Cum Gregorius mox in- 
ferendo subjungat Spiritum a Filio nunquam 
recedere, ut consentanea sit illatio, videtur oin- 
nino dixisse Spiritum manere inFilio : velut ni- 
mirum lib. 11 Moral., n. 92, ubi loquitur de modo 
quo Spiritus sanctus in justis habitat, concluden- 
do ait : Dissimiliter ergo Spiritus in illo (Filio) ma- 
χε. & quo per naiuram non recedit. Caeterum 
sauctus pontifex processionem Spiritus sancli ex 
Filio prolitetur lib. 1 Moral., n. 50, his verbis : 
Patrem Redemptor exoravit : bene autem mittendo 
Spiritum sanctum, quia se (multi. codd. ex se) pro- 
ced t, discipulorum cordibus tribuit. Et homil. 26 in 


DISSERTATIO I. 


218 
Evangelia, n. 2 . Si mitti solummodo incarnari de- 
beret intelligi, inquit, sanctus procul dubio Spiri- 
Ius mitti nullo modo diceretur, qui nequaquam in- 
carnalus est. Sed ejus missio ipsa processio est, qua 
de Patre procedit εἰ Filio. Sicut itaque Spiritus 
milli dicitur, quia procedit, ita et Filius congrue 
mitli dicitur, quia. generatur. lHlz»c Gregorius, qui- 
bus nihil conformius dici possit cum theologia La- 
tinorum. Non enim accipi queunt de processione, 
quam vocaut ad extra ; quandoquidem componitur 
cum generatione Verbi qux prorsus intranea est. 
Quocirca dicendo in Dialogis Spiritum ex Patre 
procedere, et in Filio manere, nullatenus dissense- 
rit a Vigilio Tapsensi, qui lib. x1 De Trinitate bxc 
omnia complexus fuerat : Ego credo Filium ín 
Patre, Inquit, et Patrem in Filio, Spiritum quoque 
sanclum Paracletum qui procedit a Patre, et. Filii 
esse et Patris, quiaet α Filio procedit. Et Paulo 
post : Quod idem Spiritus Filii sit, multis Scriptu- 
rarum testimoniis probavimus, el quod totus maneat 
in Filio : et sicut procedit α Deo Patre, ita. proce- 
dit a Filio, ut tota Trinitas unus credatur Deus. 
llla itaque Joannis papx ad Photium epistola, qua 
blasphemie iaxatur dogma Latinorum, quamque 
adeo tantopere jaetitant Graci ab hoc nebulone 
schismatico conficta est una cum actis illius syno- 
di, quorum suppositionem et falsimonium erudite 
prorsus el invicte Leo Allatius singulari opere de- 
monstravit. Nemini Jam non compertum est Pho- 
tium, virum alioqui eximie doctum, el incredibi- 
lis ingenii, falsarios omnes artibus et impudentia 
superasse. 

XXIII. Photio in ordinem redacto a Leone im- 
peratore, qui Basilio Macedoni parenti suo suc- 
cessit, inter ambas Ecclesias, Grzcam scilicel et 
Latinam, pax el concordia perseveravit usque ad 
tempora Sisinnii l| patriarchze, qui ab anno 996 
ad 999 sedit. Hluunc aiunt misisse suo nomine 
epistolam encyclicam Photii ad patriarchas Orien- 
tis, adversus Latinorum de Spiritus sancti proces- 
sione sententiam : nec tamen vinculum commu- 
nionis idcirco abruptum fuit. Nam Grzci schisma- 
tici communiter traduit. pacem inter. Ecclesias 
permansisse saltem usque ad Sergium Sisinnii 
successorem. llic nimirum cum ejusdem ae Pho- 
tius generis essct, ipsius quoque erga Romanam 
Ecclesiam  invidentie  hzredem — se praebuisse 
non negavero. Verum quod narrant Sergium a 
Romanorum communione tum descivisse, cum a 
Christophoro papa Symbolum accepisset adjectio- 
ne vocis Filioque adulteratum, ipsi se deridendos 
propinant : quippe cum Christophorus Sergium 
Lotis octoginta sex annis antecesserit, Nam Chri- 
stophorus sedem invasit auno 905, mense No- 
veimnbri, eaque detrusus fuit mense Maio insequen- 
tis auni 904. 

XXIV. Cur Greci Christophorum papam corru- 
pii Symboli accusarint.. — Ut vero sequioribus 
Gracis persuasuu sit, a Christophoro nequissiuio 


L| 


219 


papa interpolatum fuisse Symbolum, hanc afferre 
causam possim, quod sub Sergio III, qui Christo- 
phoro ad ordinem redacto successit, disceptatum 
denuo Romanos inter et Graecos aliquot fuerit de 
processione Spiritus sancti. Hoc enim testatum 
habemus ab Herveo Rhemensi archiepiscopo, in 
concilio suz provincie, quod Troslei prope Sues- 
siones in Galliis sub eodem pontifice Sergio cele- 
bravit anno 909 : Sane quia nobis innotuit sancta 
sedes apostolica (inquit cap. 14) adhuc errores blas- 
phemiasque cujusdam — vigere Photii iif. partibus 
Orientis in Spiritum sanctum, quod non a Filio, nisia 
Patre tantum. procedat. blasphemantis hortamur ve- 
stram fraternitatem una mecum, ut secundum admo- 
nitionem Domini Romane sedis singuli nostrum 
perspectis Patrum catholicorum sententiis, de divine 
Scripture pharetris acutas proferamus sagittas. po- 
tentís, ad confodiendam belluam — monstri rena- 
scentis, et ad conterendum caput nequissimi serpen- 
tis. Αη Photiani isti litem instaurarint propter vo- 
cem Filioque Symbolo adjectam a Romano pouti- 
fice, id certo definiri non potest. Quod si ita est, 
perperam Graci causantur, ob additamentum istud 
Orientalem Ecclesiam a Romana descivisse ; quan- 
doquidem hoc ipso tempore, imperante scilicet 
Leone Sapiente, et deinceps amb: Ecclesiz con- 
junctissime manserunt. Nec Sergius Photii con- 
sanguineus pacem frangere debuit additamenti il- 
lius colore, quod decessorum suorum  silen- 
tio et assensu a centum fere annis jam firmatum 
nosset. 

XXV. Sed neque Sergius Constantinopolitanus 
hoc facinus admittere potuit, nisi saltem trans- 
acto medio palriarchatus sui tempore, Nam Pe- 
trus Antiochenus circa annum 1054 Michaeli Ce- 
rulario asseveranter jn huuc modum scribebat : 
]pse quoque testis. sum irrefragabilis, εἰ alii me- 
cum plerique ex ecclesiasticis primatibus, sub bea- 
tissimo patriarcha Antiocheno Joanne , pontificem 
Romanum, et ipsum Joannem nuncupatum, in sacris 
diptychis commemorari. Et ante annos quadraginta 
et quinque. Constantinopolim cum appulissem | sub 
beat? memorie patriarcha Sergio jam dictum  pa- 
pam inter sacra missarum solemnia cum aliis pa- 
triarchis commemorari audivi. Quomodo vera postea 
ejus commemoratio erasa sit, et quam ob causam 
ignoro. Nicetas Nicenus Chartophylax, quem Alla- 
tius (a) Georgio Scholario longe antiquiorem fuisse 
ait, Sergiani schismatis causam sibi minime com- 
pertam fatetur : Licet sub. Sergio, qui Dasilio Baul- 
garicida imperatore patriarchatum. tenuit, schisma 
dicatur renoraltum : ποίαν δὲ αἰτίαν ἀγνοῷ * δοχεῖ 
μέντοι διὰ τοὺς θρόνους, quam vero ob causam : sed 
opinor, causa sedium. Alium profert Allatius aucto- 
rem anonymum, qui perinde dicit se nescire, num 
Sergius a Romanis [XIII] defecerit, propter erro- 
res, an propter jurium et privilegiorum subreptio- 


(a) De synod Ρῄοί., cap. 10. 


DISSERTATIONES DAMASCENIC/E.. 


nem. Nequaquam vero mentitum esse Michaelem 
Cerularium reor, cum Petro Antiochéno scriberet 
jampridem obliteratum fuisse apud Byzantinos e 
diptychis Romani pontificis nomen. Quinimo fir- 
mum satis mihi videtur Euthymii Zygabeni testi-. 
monium, ubi affirmat episcopos Romanos usque ad 
Sergii Constantinopolitani tempora misisse Symbo- 
lum ad patriarchas Orientis nulla admistum inter- 
polatione, ut scilicet innuat discidium sub Sergio 
incepisse propter adjectam vocem Filioque. Hoc in 
Panoplia scripsit Euthymius titulo 15, qui est con- 
tra Latinos de processione Spiritus sancti, ubi 
Photii et a'iorum paralogismos recitat : sed in edi- 
tione Latina consulto totum hoe caput omissum 
fuit. Vivebat Euthymius initio duodecimi, centesi- 
mo circiter anno ab obitu Sergii. Nihilominus 
Leo Allatius addubitat num Sergianum scbisma 
duraverit usque ad Cerularii pontificatum, affert- 
que auctorem anonymum libelli De translationibus 
episcoporum, affirmantem septemdecim patriarchase, 
qui Photio usque ad Michaelem Cerularium succes- . 
sere, cum Italis communionem habuisse." Ott πάντες 
οὗτοι, χωρὶς Κηρουλαρίου, κοινωνοὺς εἶχον τοὺς Ἴτα- 
λούς. Narrat insuper ex Glabro Radulpho monacho 
Cluniacensi, qui hac ipsa ztate scribebat Eusta- 
thium archipreshyterum Magnae ecclesiz, qui post 
Sergium patriarchatu ab imperatore Basilio Bulgari- 
cida donatus fuit, εί alios Grecos Romz missos 
cum muneribus, atque a Pontifice Joanne ΧΙΧ po- 
stulasse, uti liceret Constantinopolitanam Eccle- 
siam in suo orbe, veluti Romanam in universo, uni- 
versalem appellari : Joaunem perpensasse clancu- 
lum concedere quod petebatur : fuisse vero deter- 
ritum gravissimis litteris Willelmi abbatis mous- 
sterii Sancti Benigni Divionensis. Quod si ita est, 
colorem tantum interpolati Symboli Sergius obten- 
derit, ut Ecclesiarum pacem rumperet ; reipsa au- 
tem propter jura et privilegia desciverit, uti recte 
anonymus schismaticus, quem ex Állatio supra ei- 
tavi, suspicatus est. Quidquid id est, certissimum 
est, dudum ante quam Humbertus οἱ Fredericus 
cardinales, ac Petrus Amalphitanus legati a Leone 
IX missi essent Constantinopolim ad schisma com- 
pescendum , additam in Symbolo Romz fuisse 
vocem Filioque. Ipsi namque in charta excommuni- 
catoria, de Michaele Cerularie, ejusque sequacibus 
scripserunt : Sieut Pneumatomachi et Theomachi 
absciderunt a Symbolo Spiritus sancti processionem. 
Quibus plane verbis indicatur nequaquam recen- 
tem fuisse adjectionem ; quin potius vix ullam 
tunc temporis superfuisse memoriam, a. quonam 
pontifice recepta esset. Quocirca de hujus inter- 
polationis auctoribus nobis est pensiculatius inqui 
rendum. 

XXVI. De adjecta Symbolo voce FitioquE quan- 
donam facta sit. — S. Thomas in Summa theolo- 
gica (b), vocem Filioque Symbolo censet additam 


(b) Part. 1. 


221 DISSERTATIO I. 


in quodem concilio generali. Non defuerunt ex re- 
erntieribus, cum Latünis, tum Grzcis minime 
schismaticis , qui a Patribus concilii secundi, quod 
Constantinopoli celebratum est , Symbolum editum 
esae asseverarent, cum hoc membro, Qui ex Patre 
Fiieque procedit. Hujus opinionis fuisse videtur 
Bembertus cardinalis cum sociis, qui Graecos insi- 
mulsrint labefactati Symboli abscissa processione 
Spiritus sancti. Josephus Metbonensis episcopus 
et Simeon, qui post captam urbem a Turcis Con- 
sastinopolitanus patriarcha fuit, propter auctori- 
(atem Alexii enjusdam, vel, ut alii volunt, Georgii 
Áristeni, existimarunt additionem esse factam a 
Damaso papa in synodo Romana. Allatius Ariste- 
πα hunc illum esse putat, cujus exstant com- 
mentarii in canones, quique sub Alexio Comnneno 
clarait. Verum Aristenus, quem: Josephus οἱ Si- 
meen citant, erga Latinos se canonista illo pro- 
pensiorem prodit. Emmanuel Calecas, tum subinde 
Jekanus cardinalis, et Andreas Colossensis in con- 
che Florentino, ex epistola sancti Maximi ad Ma- 
rasm presbyterum intulerunt, ante sextam syno- 
éem imsertam fuisse Symbolo vocem Filioque. 
(eed tamen nec annuit sanctus confessor, sed 
slemmodo in synodicis Romani pontificis expres- 
sm fuisse processionem Spiritus sancti ex Filio. 
Nam ex libro diurno Romanorum pontificum ap- 
pret eos in duplici professione fidei, processionem 
fpiritus sancti tam ex Patre, quam ex Filio, tunc 
Wmporis in ordinatione sua pradicasse; licet 
irmnbolum Constaptinopolitanum ab omni addita- 
ümento purum servarent. Quinimo in litteris 
communionis qus supersunt bodie, usque ad tem- 
pra Leonis IX , tam Romani papa , quam alii pa- 
Μοτο Symbolum illud omiserunt, aliasque fidei 
expesitiones et formulas verbis tenus diversas ejus 
bes contexuerunt. llis tamen Bellarminus favet 
lb. n De Christo, cap. 22. Martinus Polonus in 
Ghenico ubi de imperio Constantini οἱ lrenes, 
8 : Horum imperii anno octavo facta est secunda 
eynedus im Nicea, ubi ad(uerunt trecenti et quin- 
quaginta Patres, in. qua affirmatum. est. Spiritum 
wnctwm ez Paire εί Filio procedere. Locum hunc 
Misterie Martiniane citavit Julianus cardinalis in 


concilio Ferrariensi, quando protulit codicem an-' 


liquissimum auctorum septima synodi, in quo Sym- 
belium eum articulo processionis Spiritus sancti ex 
Patre εί Filio legebatur. Pithoeus vero potiorem 
esse judicat auctoritatem translationis Actorum 
istius synodi Nicenze, quam Anastasius Bibliothe- 
earius sub Joanne ΤΗ adornavit, cujus translotio- 
Bis codex apad nos antiquissimus, inquit, nihil tale 
contineat, EL merito plane, quia nec sub Leone lll, 
éecessore Adriani l, sub quo concilium septiinum 
coactam est, istaec additio recepta erat, veluti in 
superioribus ostensum fuit; imo nec Photii evo 
Bemani pontices eam approbaverant. ín actis 
enim pseudosynodi Photianz narratur apocrisia- 
tios Romanz sedis omnino alienos fuisse a susci- 


229 


pienda adjectione in eo Symboli loco, ubi proces- 
sio sancli Spiritus ex Patre declaretur, μὴ παρα- 
θλαθέντων εἰς τὸ, ix τοῦ Πατρὸς ἐχπορενόμενον. 
Insuper Joannes VIH, cpistola, quam, νο]υὶ ad se 
datam, Photium |XIV] confinxisse diximus, indu- 
citur asseverans, nequaquam Romanis interpola- 
tionem hauc probari, seque daturum operam, ut 
Occidentales alii eam ex Symbolo auferant. Ad 
liec ipse rursum Photius tractatu quem de proces- 
sione Spiritus sancti scripsit contra Latinos, tem- 
pore Nicolai I, papz, haud obscure indicavit nons 
dum tunc receptam adjectionem a Romano pontifice, 
tametsi dogma teneretur. Verba ejus exscribo, 
uti referuntur apud Leonem Allatium in Exercita- 
tionibus contra Creyghtonum : Οὐ γὰρ ἑἐθάῤῥει 
γυμνῇ τῇ xeqaA πρὺς τὰ κάλλιστα mapatávteo0at 
ἁλλ᾽ οὐδὲ τὸ φριχτὸν τῆς πίστεως ἀνὰ χειλέων ἁπάν- 
των περιφέρεσθαι, προχάλυµµα τῆς γνώμης θέμενος 
τὸ ῥηθὲν θεοσεθέστατον xal φιλοτιμώτατον ἔργον 
τῶν Ἑκκλησιῶν, περιέχειρέ τε xal ἐλυμήνατο' Λε- 
que enim aperto capite contra optima, Deoque gra- 
tissima niti audebat (papa Nicolaus), sed. nec tre- 
mendum fidei (Symbolum) quod in ore omnium cir- 
cumferlur, sententie sug legumenlum  pratexens, 
predictum illud piissimum et maxime honorandune 
opus aitondit | aut [esit. lloc est intactum et inte- 
grum servavit, quemadmodum sui decessores 
Leo lll et Denedictus. Denique in epistola ad epi- 
scopum Aquilegiensem , quam scripsit postquam 
Constantinopolitanum thronum denuo occupavit, 
teslis est locupletissimus, non pontilices Romanos, 
sed quosdam duntaxat ex Occidentalibus interpola- 
tioni favisse, τινὲς τῶν xazà Δύσιν, affirmatque se—- 
dem apostolicam hujus criminis ream nonu esse. 
XXVII Adjecta νο FiLioQUE primum ab Hispanis. 
— |n Occidente quidem multis in provinciis et re- 
gnis jampridem usus invalueraL, canendi in missa 
Symboli cum vocula Filioque : hujusque addita- 
menti primos auctores fuisse Hispanos ferunt, quo 
tempore Gothi ejurata heresi Ariana catholicam 
fidem professi sunt. Regnante Recaredo celebrata 
est synodus Toletana tertia anno 589, in qua rex 
in allocutione ad Patres concilii, de Spiritu saucto 
dixit : Spiritus eque sanctus confitendus. a nobis et 
predicandus est a Patre et Filio procedere, εἰ cum 
Patre ei Filio unius esse substantia. Deinde re- 
citavit fidei formulam Nicenam, moxque Con- 
stantinopolitanam cum his verbis, Qui ex Patre 
Filioque procedit. Patres vero anathematismos edi- 
xerunt, quorum hic tertius fuit : Si quis Spiritum 
sanctum non credit , aut non crediderit α Patre ei 
Filio procedere, eumque non dixerit co«ternum essc 
Patri et Filio et coequalem, anathema sit. Denique, 
ut Gothica gens sancte Trinitatis fidem veram lir- 
mius retineret, sancitum fuit, Ut omnes Hispania- 
rum ei Gallie (lege Gallecie) Ecclesie regu'am hanc 
servent , ut omni sacrificii tempore (ad) communi- 
cationem corporis Christi vel sanguinis juxta Orien- 
talium Patrum. morem — unanimiter clara vocc 


923 


sactutissimum recenseant Symbolum ; Constantino- 
potitanum ulique, et cum vocula Filioque, quam 
decretis suis conflrmarant. ldem Symbolum perinde 
recitatum fuit in conciliis, Toletano Octavo, anno 
655; Emeritano, anno 666; Toletano duodecimo ac 
decimo tertio; Bracarensi quarto, et Toletano 
decimo quinto. Hispanos Galli nostri smulati 
suut : qua vero ztate, laud satis liquet. Doctissi- 
mus Pitheus ex auctoritate Walafridi Strabonis 
ostendit, anno 794, in concilio Francofordiensi 
fuisse praeceptum ut Symbolum in missa canere- 
tur, propter Felicis et Elipandi episcoporum Hi- 
$panorum errores Nestorianis admodum affines. 
Verum aliquot annis antequam hzc synodus coge- 
retur, Paulinus Aquileiensis in Forojuliensi conci- 
lio anno scilicet 791, dixerat : Propter eos qui 
susurrant Spiritum sanctum solius esse Patris, et a 
solo Patre procedere, additum est : « Qui ex Paire 
Filioque procedit. » Ex quibus verbis colligi po- 
test. adjectam Symbolo vocem hanc in Galliis 
fuisse, postquam auditum est Grzecos negare Spi- 
ritum. sanctum ex Filio procedere; ac proinde 
forsan in concilio Genetbliacensi, de quo antehac 
dictum est. Nam prater Grzcos, seu Monothelitas, 
"seu potius [conomachos, ab aliis nusquam assertum 
erat ex solo Patre secluso Filio Spiritum sanctum 
ortum habere. Fratres Przdicatores, qui tractatum 
De causis schismatis Grecorum, quem Stevartius 
in Collectaneis edidit, couscripsere, hunc quoque 
discidii praetextum Gracos obtendere solitos refe- 
runt, quod non fuerint vocati ad concilium Ultra- 
montanum , quando illa dictio fuit apposita. Atqui 
nomine concilii Ultramontani quispiam fortassis in- 
tellexerit plenarium aliquod concilium, quod fuerit 
in Galliis celebratum. Quidni vero Graci, aut 
etiam Predicatores Ultramontanum concilium ap- 
pellarint quodvis aliud in Italia habitum, in quo 
toties decantatam dictionem approbatam adjectam- 
que Symbolo fuisse autumarent. Porro non solum 
Galli seculo nono, verum etiam Hispani, Germani, 
et cielere nationes quz Regibus Francorum pare- 
bant, Symbolum eo additamento auctum accepe- 
runt. Cum itaque ex iis gentibus episcopi et pre- 
shyleri quidam ad Bulgaros erudiendos perrexis- 
sent, hi neophytis suis Symbolum sic interpolatum 
tradidere. Nam Photius ipse in epistola ad patriar- 
chas testatur (a) immutationem hanc sibi inuo- 
tuisse ex iis. quie Latini episcopi Dulgaros edocue- 
rant : Hanc impietatem illi tenebrarum episcopi, una 
cum illicitis aliis apud gentes disseminabant." Ἠλθεν f 
τούτων φήμη πρὸς τὰς ἡμετέρας ἀχοάς' Harum rerum 
fama pervenit ad aures nostras. Ex iis itaque qua 
apud Bulgaros geri acceperat, intulit eadem Roma 
usu recepta esse, deque universi indiscriminatim 
Occidentis Ecclesiis affirmavit, Sacrosanctum Sym- 
bolum, quod ab omnibus ecumenicorum conciliorum 
calculis. confirmatur, et vim obtinet irresistibilem, 


(«) Epist. 2. 


DISSERTATIONES DAMASCENICE. 


231 


sensibus spuriis et verbis ascititiis , summa temeri- 
tate. fuisse ab. ipsis adulteratum. Postea. veru. sub 
Joanne VIII dictum mutavit, ut in anterioribus os- 
tensum fuit. - 

XXVHI. Quando adjecta vox FiLioQue fuerit a Ro- 
manis. — At vero adjectam Symbolo voculam Fi- 
lioque eo annorum spatio, quod a Photio ad Mi- 
chaelem usque Cerularium effluxit, minime dubium 
esse debet, propter criminationem Humberti car- 
dinalis et sociorum cjus legatorum, qua, ut supra 
relulimus, Graecos insimulavit abscissze ex Symbolo 
processionis [XV] Spiritus sancti. Verum obscu- 
rum est, quisnam ex Romanis pontificibus adje- 
ctionem toties decantatam admiserit. id doctissimug 
Pagius aliique viri eruditi non credunt ante conti- 
gisse, quam Symbolum Romz cani ceptum sit : 
hoc est ante annum 1014, quo Henricus imperator 
apud Denedictum ΥΠ{ papam egit, ut ad publicam 
Missam in ecclesia Romana Symbolum concinere- 
tur, quemadmodum in. Germania jampridem soli- 
tum erat (P). Id nonnisi :»gre imperator obtinuib 
Romanis presbyteris minime probantibus conciml 
Symbolum fidei in Ecclesia sua, quae in nullius er- 
roris suspicionem hactenus venerat. Quoeirca Ba- 
ronius et Spondanus aiunt : Placent ἱεία : sed me- 
bis gratius, si venerande antiquitati annorum mille 
magis delatum esset, quam novitati. πο Roms 
gesta sunt. postremis annis Sergii Constantinopeli- 
tani, qui sedit ab anno 999 ad 1019. Quamobrem si 
verum est quod Gr:eci tradunt, tempore Sergii ad- 
missam Romz fnisse interpolationem Symboli, s&- 
tis probabile fuerit Benedictum papam, admittendo 
ritum recitandi in missa Symboli, quem Galli et Ger. 
mani servabant, hoc ipsum symbolum cum declara- 
tione quam illi Symbolo addiderant , perinde admi- 
sisse. Huic tamen conjectationi videtur obesse, quod 
ab auno 1014 qui Benedicti Octavi tertius fnit, usque 
ad annum 1019, quo Sergius Constantinopolitanus 
obiit, nullus alter Romanum thronum conscendit, 
Α nullo igitur hujus temporis Romano papa initie 
sui pontificatus Symbolum Romain Orientem mitti 
potuit. Difficultatem auget presbyterorum Roms- 
norum Henrico imperatori responsio , qua Symbo- 
lum apud se cani non posse causabantur, quod in- 
temeratam fldem Ecclesia sua conservasset : quante 
magis obsistere debuerunt, ne Symbolum ipsum 
vel unica vocula, quamlibet pia et rectze fidei de- 
claratoria, augeretur, juxta ac Leo lll sanxerat. 
lique eo magis quod Rufinus testatur Symbolum 
apostolicum Rom: olim perseverasse sincerum 
absque ulla additione, quia neque heresis ulla: ibi 
sumpsit exordium, inquit, et mos ibi servatur anti- 
quus. Qux quidem ipsissima ratio est, propter 
quam Ecclesie Romanz sacerdotes sub Benedi- 
cto VIII alienissimi quoque fuissent ab admittende 
adilitamento vocis Filioque. Nihilominus conceden- 
dum est quempiam saltem e pontificibus, qui Be- 


(b) Berno Aug. lib. De reb. ad miss. spectantibus 


25 


medicto VIII usque ad Leonem IX successere, ad- 
jtioni tandem conseasisse. Πιρο Etherianus (a); 
«ui seculo sequenti pro Ecclesia Latina contra 
Grecos scripsit, id factum esse ait in frequenti 
episcoporum et cardinalium ceetu. Itaque si Con- 
santinopoliiana , inquit, Niceno adjecit Symbolo 
cin Spiritum Dominum οἱ vivificantem, el ex Patre 
procedentem ; » si Chalcedonensis synodus quoque 
Censtantinopolitang adjecit Symbolo, « per[ectum in 
dirinitale, et perfectum in humanitate, et, consub- 
stanticlem matri secundum humanitatem , el consub- 
siantialem Pairi secundum divinitatem, » et alia 
quadam, uli diclum est, nulla insimulatione, nulla 
teprehensione, nulla calumnia nolandus esti. anti- 
quieris Flomec antistes, quod causa. interpretationis 
dictionem unam (dico autem, « ez Filio procedere Spi- 
σαι sanctum ») sanctorum quamplurium episcopo- 
"WB, scienlissiimorumque cardinalium consensu ha- 
kto apposuerit. Cujus rei fides sil penes aucto- 
rem. 

XXIX. Additamenium Symbolo factum schismatis 
petezius, non causa. — Nihilominus hac additio, 
etasio, seu praetexius fuit firinandi perpetui illius 
athisanatis , quod Michaelis Cerularii artibus alias 
€b causas sancitum (fuerat. In eis vero qua tuin ipse 
GCerularius , et Leo Acridanus, tuin etiam Nicetas, 
ἑΣτήθατος, Stethatus (Pectoratum nostrates dicunt) 
sdrersus Ecclesiam Romanam scripsisse feruntur in 
eistolis Leonis IX, et in libris Huiuberli cardina- 
i ne verbum quidem reperire est de processione 
Bpiritus sancti : sed Cerularium aiunt, cum nova 
meliione tentasset Romani pontificis assensuin 
eripere (b), αἱ ratus sibi in posterum esset pa- 
tiarehse eecumenici titulus, sibique alii patriarchae 
Urieatis Alexandrinus et Antiochenus subjicerentur, 
aperia perseculione sic in Latinorum Ecclesiam 
eGarsisse, ut anathematizare non timuerit omnes 
«i sacramenta attrectant. ex azymis. Alque id 
perspicuum fit ex epistola Petri Antiocheni ad Do- 
Binicum Gradensem, ubi ait : Non adeo pra [racte, 
si scripsisti, sanctissimus patriarcha Constantinopo- 
lanus vestram existimationem invadit, vosque appel- 
let χαχοδόξους, mala sententig homines ,.... sed in 
hec solo, ἑνὶ δὲ µόνῳ τούτῳ, v0s caspitare , nimie 
rum im azymorum oblatione, graviter fert. Postea 
vero, cum Michael Cerularius denuo ad Antioche- 
num scriberet, eum adhortatus est, ut perinde de- 
feeret. a Romanis, ac prima vice ceu grave cri- 
men allegavit additain Symbolo vocem Filioque : 
quod quidem additamentum Petrus etiam impro- 
bevit. Hoc etiam tempore Pectoratus sermonem 
eonira Latinos edidit de processione Spiritus san- 
eti , cujus fragmenta refert passim Allatius. Puta- 
werim ego, idcirco Michaelem, Leonem οἱ Stetlia- 
tam nen statim impegisse Romanis dicam propter 
hoc dogma , quia Constantinopoli nondum consti- 
terat summos pontifices permisisse tandem ut in 


(a) Lib. πι, cap. 16. 
(b) Leo IX, 1. 9. 7. 


DISSERTATIO I. 


226 
Symbolo diceretur, Qui ex Patre Filioque procedit» 
donec legati Leonis in libello excommunicationis 
Graecos accusaverunt abscissi e Symbolo bujus ar- 
ticuli : adeoque tractatum Pectorati De Spiritus 
sancti processione, editum fuisse post discessum 
Humberti aliorumque legatorum. Atqui certum est 
epistolam ad Petrum Antiocheuum a Cerulario 
scriptam fuisse post obitum Leonis papz. 

XXX. Vera schismatis Gra'corum causa disqui- 
ritur. — Pudet hic refellere quosdam schismati- 
cos, qui synodum universalem Constantinopoli 
coactain fuisse finxeruut, in qua Romanus ponti!cx 
4 communione extorris factus sit. Nulla siquidein 
apud ullum hujus zvi scriptorem ejusmodi con- 
cilii mentio est. Petrum Antiochenum in responso- 
riis ad Cerularium litteris adjectionem Syiibolo 
factam a Latinis improbasse noviinus : ipsum vcro 
Byzantium ad generale concilium convenisse ine- 
rum mendacium est. Synodum quidem adversus 
Humbertum et alios sedis apostolicz legatos con- 
vocavit Cerularius; at particularem , cujus [XVI] 
decretum cum nominibus episcoporum viginti qui 
adfuerunt, Leo Allatius edidit dissertatione secunda 
De libris ecclesiasticis Grecorum. Constantinus 
Monomachus, qui tunc temporis imperitabat, fir- 
mando schisinati haud parum favit. Licet enim 
legatos Romanos benevole exceperit, defenderitque 
ab insidiis schismaticorum, et librum quem Nice- 
tas contra Latinos scripserat de azymo , de Sab- 
bato, et de nuptiis sacerdotum, ignibus addixerit ; 
attamen ubi, auxilio quod contra Francos sic 
Normannos qui Calabriam debellabant, a. pontifice 
postularat, se frustratum intellexit, patriarchae do- 
fectionem approbavit. ld tradit Georgius Mcto- 
chita, vir plane doctissimus, Oratione prima histo- 
rica de dissidio, cujus hoc fragmentum Leo Alla- 
tius (c) recitat, quod, omisso brevitatis causa cou- 
textu Graco, describere opera pretium duxi. Con- 
slantinus imperator ad senioris Rome Poniifice.u 
mittit, injustitiam (Roberti Comitis) accwsans, qxi 
sua iyrannorum more occupasset, et ub eo quoquo 
modo viudiclam exposcens, tanquam el qui proximus 
illi esset, qui injuriam fecerat, genere ltalo, et a 
quo ad omnia obedientiam exigere posset. Et ha'c 
quidem Ausonii imperii moderator. (ui vero co 
lempore Ecclesie Romane praera!, cum circa postu- 
lata, quam ut par erat segnior dilaticuibus uteretur, 
et, ui mihi suadeor, ob quasdam qua pracesserant 
causas, uli inter praesules et. imperatores evenire 
solet, εί inter eos potissimum, quibus alterius doni- 
natus in suspicione est, et pluribus interdistinguun- 
tur consuetudinibus , εἰ quos locorum intervalla dis- 
criminant, furorem. imperatoris succendit, qui rebus 
suis auxilia poscebat, et ope quam nihil hasitars ex- 
spectabat, prorsus [rustrabatur. Quare rursus vnius 
Christi corporis Ecclesie sectiones agitantur, εἰ po- 
pulorum Christianorum separatio denuo constituitur, 


(c)Lib. adv. Hotting., p. 457. 


221 
ac pre aliis , qui tum patriarchale solium tenebat , 
Michael cognomento Cerularius, operi manus dai, 
qui et milium ante tempus a. papa. sese. abscindere 
meditabatur , ut ipse sibi soli primatum wsurparet, 
qui uli optabat non concedebatur , düm una cum illo 
cemniunio procederet, et quoquo modo ab alio judicari 
egre ferebat, atque intolerabile ducebat. Circumfer- 
tur etiam sermo, eum stultis imaginationibus (retum, 
in. id. (acinoris adductum, cum vellet eque ac ille 
rubris indumentis uti. Tum vero quod animo con- 
ceperat parturiens, vir obluta sibi occasione, ul in 
lucem [eium ederet, cum εί imperatoris adversus pa- 
pam indignatio exoria esset, tumens impetu ferebatur 
in unione utriusque Ecclesie dissolvenda, et que sy- 
nodus , ut. dictum est , tot presulum congressu cele- 
brata, dum primum locum obtineret Photius, nun 
firmavit, asiruens. et. corroborans omneque enatum 
inter eos scandalum dirimens canonicis decretis : heec 
commemoralus Cerularius jure patriarchali praesidens, 
et. occasionem arripiens, innovavit et. confudit , non 
examine, non (ribunalibus, non. sermonibus, non 
congregationibus, sed solo mandato principis, cum re- 
liquis qui sub se erant praesulibus , numero equidem 
pusillo restrictis, nomen pape ipso facto erasit, iude 
dissensionem molitus. 


XXXI. Monomachum a Lcone IX auxilium con- 
ta Francos, seu Robertum comitem postulasse , 
nec obtiauisse, scribit Cerularius in epistola ad 
Petrum. Antiochenum. Verum, dum  Argyrum 
ducem exercitus imperatoris perduellionis reum 
gratis peragit, consulto reticet Leouem ab Argyro 
sollicitatum cum exercitu ex adverso Galloruin seu 
Normannorum stetisse (a), ut libertatem ttaliz con- 
ciliaret, et Grazcis pristine ditiones restituerentur, 
papanique bello captum esse a Normannis an. 1055, 
atque adeo penes ipsum non fuisse quod profligatis 
Gracoruin rebus opem ferret. Ad Argyrum quod 
spectat, Guillelinus Apuliensis testis est locuples 
eum nihil non tentasse ut pontificem ad bellum 
redintegrandum adduceret. Imperatorem auxilio non 
impetrato , Ecclesiarum discidio quod Michael Ce- 
rularius molitus erat, tandem favisse exinde rur- 
sum probavero, quod Michael Psellus qui ab om- 
nibus ejus successorumque ipsius consiliis fuit, non 
solum in capitibus theologicis, que Joannes Ge- 
rardus Vossius (5) citat, Latinorum dogma de pro- 
Cessione Spiritus sancti reprobavit : veruni οἱ in 
oratione quam in laudem demortui Cerularii pro- 
nuntiavit, infestum hunc patriarcham laudavit, quod 
propter hoc theologi? caput a Romanis desciverat. 
Exstat licec Pselli oratio in Regia bibliotheca, hanc- 
que tandem cum aliis ejusdem auctoris lucubratio- 
nibus typis Regiis edendam spero. Quid plura? Ex 
Cerularianz synodi decreto , de quo antehac dictuin 
3 nobis est, constat, Monomacho annuente, anathe- 
ma prolatum esse legatis apostolice sedis, nec 
alia ratione imperatorem hunc cis se favorabilem 


(a) Guil. Apul. Rerum Norman. lib. n. 
(0) De tribus Symb., lib. wi c. 40. 


DISSERTATIONES DAMASCENICE. 


prebuisse, nisi qua cavit ne in viclati gentium 
juris crimen incurreret. 

ΧΧΧΙΙ. Ad hec Grecorum monumenta tradunt 
Cerularium patriarcham calceos coccineos mox in- 
duisse, qu:e quidem cum Romanz Ecclesise presby- 
terorum atque ipsius pontificis, tum imperatorum 
ornamenta essent. Quanquam Matthzzus Monachus 
et Georgius Phranza (c) testantur, quod in impe- 
ratorum el Czsarum calceamentis aquilz aurese de- 
picte visebantur : adeoque verisimile non est Mi- 
chaelem istiusmodi insigne regium ambiisse. Atqui 
hoc ipsius facinus referunt ad tempora lsaad 
Comneni, a quo propter nimirum ambitum et pro- 
terviam patriarchatu ejectus est. Qua de re audien- 
dus est Joannes Scylitzes Curopalata in Breviario 
historico : Patriarcha autem , inquit, ínexplebili 
benevolentia fretus imperatoris , contra ipsum elatus 
est, non petitionibus modo vel admonitionibus wtens, 
$icubi aliqua re εἰ pro aliquo indigeret ; rerum sepe 
minime voti compos propler [requentes εἰ odiosus 
petitiones, minas et absurdas incràpationes ndhibebat, 
ac, nisi pareret, imperii amíssionem | minabatur, 
vulgare et tritum hoc diclum proferens : Ego te com- 
didi, Furne, ego quoque te dejiciam. Ággressus ess 
etiam cocco tincta indwere calceamenta ,. antiqui sa- 
cerdotii morem hunc asserens , opotlere his uti mo- 
vum pontificem. Nam inter sacerdotium et regnum 
nihil interesse, vel admodum parum, et in rebus 
majoris fomenti amplius forsun colendum. lnte- 
grum hunc locum adduxi in specimen immoderatt 
superbique animi illius patriarche, qui nefando 
schismate Ecclesias divulsit. [X VII] Ceterum Mi- 
chael Psellus in altera oratione quam ad episcopo- 
rum concilium pro ejus amotione habuerat, nus- 
quam meminit calceorum illorum coccineorum, 
cum alia crimina eidem impingat, quibus ipeum 
multiplicis perduellionis et affectatste plus una viee 
tyrannidis reum peragat. Quodcirca cum Metocbita 
affirmavero Michaelem Cerularium sub Monoma- 
cho rubros calceos induere coepisse , ut se Romano 
pontifici aequalem significaret : cum tamen revera 
alienus non essel a tentanda patriarchatus cum im- 
perio conjunctione. Non ergo propter admissam 
Synibolo voculam unam, non propter azyma, alias- 
ve consuetudines avulsi sunt Greci ab apostolica 
sede Romana, sed magig propter momenta ssecula- 
ria, quz? principes et patriarchas ipsorum ad hoc 
facinus perpetrandum adduxerint. Verumenimvere 
qui eordatiores, nec sublestz fidei apud ipsos e&- 
stiterunt, sincere fassi sunt Latinorum de Spiritus 
sancti processione sententiam, quz dissidendi prae- 
textus fuit, minime ha:reticam esse, imo solam in- 
terpolationem Symboli culpandam. Atque id pro- 
bat szpe inita concordia, ex quo Photius a Basi- 
lio Macedone in ordinem redactus primum fuit. 
Nihil quippe de dogmatis actum est : cum tamen 4 
sexte sallem synodi temporibus Grecis compertum 


(c) Codin. p. 29: Phranz. lib. n Hist., 18. 


DISSERTATIO I. 


er Romanz fidei capita esse, Spiritum sanc- 
atre Filioque procedere. Id profecto probe 
Photius, vir immanis eruditionis, qui nihilo- 
(ου articulolitem ante non movit, quam se 
» I damnatum accepisset. Quamobrem sub 
glente pax inter Ecclesias, detruso Photio, 
'*ia est, absque ulla circa res theologicas 
ione ; quamvis Siephanus VI papa legatis 
nxisset, foedus cum Graecis prius non pan- 
um ἐξεταζομένης πάσης ἀμφιθολογίας , xat 
ων μερῶν τῆς ἀληθείας πεφανερωμένης, 
sewssa dubitatione, el veritate ez omnibus 
explerata. Etenim sancta Romana Ecclesia, 
eiui speculum quoddam exemplar Ecclesiis 
reposita est ; si quid definierit, id omnibus 
V inconcussum manet. Petrus Antiochenus 
ia ad Cerularium , additamentum in Symn- 
isum improbat quidem ; at non ut hareti- 
(ο propter quod continuo scindenda foret 
. Exstat inter sanctiones juris Grzco-hRo- 
Mstola Bosilii archiepiscoph Bulgarorum 
lad Adrianum Il papam in qua parvi momen- 
Fandicula fatetur βραχέα τινὰ προσχόµµατα, 
[use scissio Ecclesiarum acciderit. 
I. Theophylacti aliorumque Gruecorum sen- 
- Quocirca Theophylactus Basilii decessor, 
annem Veccum (a), aiebat : Ἐν μὲν τοῖς 
Tyepfiow χρῆσθαί σε τῇ λέξει τῆς τοῦ Πνεύ- 
pr τοῦ Πατρὸς xai τοῦ Υἱοῦ ἑκπορεύσεως, 
e& σοι δίδωσιν * ἓν χοινοῖς λέγω λόγοις xal 
ἐιοιλησιαστιχαῖς, εἰ βούλει; ἐν δὲ τῷ Συµ- 
np οὗ συγχωρήσω σοι» In aliis quidem 
tibi usurpandam vocem, Spiritus ex Patre et 
essionis, ui feret lingua ; in communibus 
wmonibus, et in colloquiis, si libet, ecclesiasti- 
yebolo vero duntazai non concedam tibi. Con- 
postea vocem Marcus Epbesius metropolita 
lio Ferrariensi edidit, cum nondum ex- 
B adeo mentis esset. Demum, ut alios ta- 
Demetrius Chomatenus Bulgarie itidem 
scopus, quasitus (^) utrum ingredi Latino- 
pelesias liceat, et cum eis adorare, aut 
paie antidoti, seu panis benedicti, segmenta 
S676, nibil hzsitans respondet id licere ; 
8 minime cum eis consentire fas esse putet 
jen de processione Spiritus sancli. Caterum 
eruditione insiqnes viros, πολλοὶ τῶν ἑλλογίμων 
» contrarie Theodori Balsamonis definitioni 
e suffragatos asserit: ut qua multum duritia 
bitatis pre[erret, quod non. conveniret repre- 
d Latinicorum ritum et morum : et quoniam, 
ant illi, οὐχ ἀνεγνώσθησαν ταῦτα συνοδικῶς, 
ὑτοὶ ὡς αἱρεσιῶται δηµοσίᾳ ἀπόλυτοι γεγό- 
hasc synodice ἀεεγεία non. sunt, neque ipsi ul 
ipublice rejecti sunt, sed simul nobiscum ci- 
mun! et precentur. Haec aliaque id genus legi 


lean. Vecc. orat. 4 De unione Eccl. 
[πο Greco. Rom. in resp. part. 


250 
possunt in jure Orientali, seu Greco - Romano, 
quod ex variis imperatorum, patriarcharum, et 
praesulum decretis coalitum est, typisque semel 
atque iterum excusum fuit, ab Emmundo Bonefidio 
primum, et postmodum a Marquardo Frehero, ex 
recensione Joannis Leunclavit. 

XXXIV. D» canone synodi Ephesina quo prohibetur 
fidem alteram a Nicena seu  Constantinopolitana 
scribi. — Greci propter adjectam Symbolo vocem 
Filioque hoc uno adversus Latinos argumento pu- 
gnant, puta sancitum olim fuisse canone speciali 
syuodi Ephesinz, licere nemini fidem alteram pro- 
ferre, vel conscribere, vel componere, preter eam quee 
a sanctis Patribus Nicec congregatis definita. est. 
tloc ipso canone perinde pugnaverant olim Mono- 
physite contra synodum Chalcedonensem, eo quod 
Symbolo attexuerit appendicem, qua Christus affir- 
maretur, perfectus in divinitate, et perfectus in hu- 
manitale, consubstantialis Patri secundum divinita- 
te m, et consubstanitialis matri et nobis secundwm hu- 
manilatem., Eulogius Alexandrinus, Ephremius 
Antiochenus (c), csmterique Catholici nibil aliud 
hereticis istis responderunt (d), nisi Ephesino de- 
creto prohiberi, ne altera fides. conscribatur, ἧς τὰ 
ἑναντία δόγματα πρὸς τὴν ἐν Νικαίᾳ χαθέστηκε, cujus 
dogmata synodo Nicene adversa sint ; iis vero. qua 
ab illa definita sunt, puris inviolabilibusque servatis, 
apponenda, que rerum. et temporum | occasio postu- 
laverit, sicut ipsamet apposuit. Atque hoc et rerum 
magisira nalura docet, ei Ecclesie usus non videtur 
rejecisse, χαὶ τῆς Ἐχχλησίας ὁρᾶται τοῦτο στέργουσα 
διὰ παντὸς d) “ταράδοσις. 

XXXV. Ephesinus canon ex Cyrillo expositus. — 
Quid vero sequioris svi Patrum sententias affero, 
quando Cyrillus ipse sui canonis Ephesini sensum 
enarravit in epistola ad Acacium Melitinensem, 
occasione cujusdam explicatioris professionis fidei 
quam Phonicis episcopi conscripserant, ad eluen- 
dam Nestorianismi labem, quz ipsis inurebatur ? 
Declarat Nestorium, si eo tempore quo sibi ab 
omnibus proponebatur ut. errorem suum ejuraret, 
ejusmodi confessionem exhibuisset, minime (XVilI] 
censitum fuisse novum fidei Symbolum condidisse. 
Perperam igitur Pheeniciz przesules conviciis one- 
rari, ac si novum Symbolum protulissent, perutili 
el nccessaria fidei sus expositione edita, ut se 
purgarent apud eos qui ipsos Nestorianam vocum 
novitatem approbare sibi persuaserant. Sanc'a 
quippe et &cumenica synodus, inquit, que Ephesi 
convenerat, necessario providit, mon oportere aliam 
fidei expositionem in Ecclesias Dei inferre, preter 
eam κα jam exstabat, quam beatissimi Palres 
nostri Spiritu sancto locuti definiverant. llli autem 
ab hac semel, nescio quomodo, dissentire visi, et quod 
neque recte sentirent, neque apostolicis et evangelicis 
dogmatibus  adhererent, in. suspicionem — adducti, 


(c) Eulog. ap. Phot. cod. 227; Ephr. ib. cod. 238. 
d) Max uni Opp. t. Il, p. 140. r 


331 
&pa σιωπῶντες ἀπηλλάγησαν ἂν τῖς ἐπὶ τούτῳ δι- 
δασχαλίας, f| μᾶλλον ἀπολογούμενοι, xaX τῆς ἑνού- 
σης αὑτοῖς δόξης τὴν δύναμιν ἐμφανίζοντες; nun- 
quid tacendo ab hac ignominie nota se liberassent, 
an plena potius satis(actione, sueque sententie decla- 
ratione?.... qui ergo vli hoc faeere καινουργῶν μὲν 
οὐδὲν, ἀλλ᾽ οὐδὲ πίστεως ἔχθεσιν ὁρᾶται καινοτομῶν, 
nihil utique novi molitur, nec fidei expositionem in.-- 
novare deprehenditur, sed potius eam, quam de Christo 
habet fidem, interrogantibus perspicuam reddit. Quam- 
obrem concludit hos episcopos nihil sua professione 
innovasse, χαινοτομοῦντες 7) ὡς πρηοσεπάγοντες τοῖς 
πάλαι διωρισµένοις τὸ σύμπαν οὐδέν, nihilve prorsus 
ad ea que olim sancita sunt adjecisse, sed potius in- 
culpate Patrum doctrine adhesisse. H:xec Cyrillus.ltae 
. queformula (idei veris declarationibus auctior, non 
nova, aut altera (ides censenda est, nec ejusmodi 
declarationes proprie dicta ad fidem additamenta 
Sunt. 

XXXVI. Quando et a quibus vox Filioque adjecta 
prinum sii Symbolo.— Atqui vox Filioquein Symbolo 
adjecta primum legitur ip actis synodi Toletanz 
tertie : cum jampridem in totius Hispaniz conci- 
lio plenario adversus Arianos, Macedonianos et 
Priscillianistas secundum tritam Patribus Latinis 
assertionem delinitum esset, Spiritum sanctum ex 
Patre Filioque procedere, ut significaretur eum 
esse de essentia utriusque et utrique perinde con- 
substantialem, alque alleram esse personam ab 
utraque distinctam. Nam secundum Athanasii et 
Cyrilli theologiam, ratio propter quam spiritus 
sanclus substantiz ejusdem est ac Pater οἱ Filius, 
hzc est, quod nedum a Patre, verum etiam a Filio 
naturaliter procedat. Sicut enim Filius et Spiritus 
sanctius individue eatenus cum Patre conjungun- 
tur, quatenus ex ipso absque divisione exsistunt; 
sic quoque Spiritus sanctus conjungitur cum Filio, 
quia procedit ex illo. Àc rursum Filius el Spiri- 
tue sanctus idcirco distinguuntur a Patre, quia 
ex ipso exsistentiam habent ; ita Spiritum a Filio 
distingui necessum est, qua procedit ex ipso. Nam, 
ul antehae. dictum est ex Nazianzeuo, muluc re- 
lationis diversitas diversam ipsorum [fecit appellatio- 
nem, alque diverse illius relationis ratio altera 
non est practer ἔκφασιν, lioc est persona unius ab 
alia effulsionem sive processionem : nec alia ratione 
tres person; differunt, ex Gregorii Nysseni do- 
ctrina, nisi χατὰ τὸ αἰτίαν xa αἰτιατὸν εἶναι, quate- 
mus alter causa est, et alter est. ex causa. Declara- 
lionis igitur gratia est addita Symbolo vox Filioque, 
nou ut dogma novum astrueretur. 

XXXVII. Ecclesia Romana criminationibus Greco- 
rum purgata.—Quapropter nequaquam Ecclesia Ko- 
maua peccaveril, quando voculam unam Symbolo 
interseri zegre tandem indulsit ; quam nempe ad fidei 
connrmationem explicationemque alie Occidentis 
Ecclesie jam olim censuerant admittendam. Hic 


(a) Sexta synodus gen., act. 10. 


DISSERTATIONES DAMASCENICE. 


porro e re nostra est observare, Ephesino canune 
prohiberi fidem alteram conscribere prxter Nice- 
nam, ac nihilominus ab eadem synodo admissam 
esse formulam in concilio generali Constantinopoli 
editam, hoc est Nicenam declarationibus variis, 
imo non paucis articulis auctam. Ex quo deduri 
potest alterius fidei vocabulo, non formulam, quz 
explicatiorem Christianze doctrine normam doceat, 
probiberi ; sed quz spuria et peregrina dogmata 
complectatur. Enimvero boc decretum synodus 
edixit propter forinulam quamdam Nestorianam, 
quam Charisius presbyter Patribus detulerat. Αι. 
qui non solum cecumenica synodus Chalcedonensis 
Niczno, seu Constantinopolitano, Symbolo appen- 
dicem adjecit ; verum etiam in sexta synodo, Γ8- 
clamante nemine, Petrus Nicomediensis, Theodo- 
rus, et alii episcopi, clerici et monachi, qui haeresi 
Monotheliticie&— consenserant, formulam Niczna 
prolixiorem explicatioremque palam recitarumnt (a) 
In septima quoque synodo (b) lecta est alia, a Theo- 
doro Hierosolymitano conscripta ; itemque aliam 
rursum obtulerunt Basilius Ancyranus, et cseteri 
episcopi, qui I[conomachorum errores amplexati 
erant ; quantumvis  Ephesinus canon ediceret, 
minime fas fore hereticis qui converti voluerint 
ad Ecclesiam alteram (idem preter Niczenam por- 
rigere. In bac. eadem synodo lecta est professio 
fidei altera, quam Tharasius ad patriarchas Orien- 
talium sedium miserat : eumque Nicznum, seu 
Constantinopolitanum Symbolum, variis modis au- 
ctum et interpolatum contineat, de Spiritu sancte 
hzc speciatim habet : Ka εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, 
τὸ Κύριον, τὸ ζωοποιὸν, τὸ ἐκ τοῦ Πατρὸς 60. Υιοῦ 
ἐχπορευόμενον. Et in Spiritum sanctum, Dominum, 
sivificantrem, qui ex Patre per Filium procedit. Quia 
vero Grzci in concilio Ferrariensi, seu Florentina, 
dixerunt formulas istas fidei particulares fuisse, 
non communes ; en alias plane communes et so- 
lemnes, qua in ipsorum ritualibus habentur. lle- 
breum, seu Judeum, ante non baptizant quam 
fidei Christiane primum professionem pronuntia- 
verit, quie omnino diversa est a Constantinopoli- 
tano Symbolo, ut videre est in. Euchologio, pag. 
944. In ordinatione episcopi, jubetur primure 
electus recitare Symbolum Constantinopolitanum, 
lum deinde, ac si hoc. minime sufficiens sit, exposi- 
tio altera, tertiaque ab eo postulatur, quarum 
postrema Symbolum illud predictum exhibet va- 
riis declarationibus admistum : quinimo hujus in- 
terpolati Symbo!i auctor fuisse Photius ipse indi- 
catur codice Caesareo, cujus Lambecius meminit lib. 
vui, cod. 77, alias mitto formulas, quas Greci cude- 
runt, proiisqui ex diversis[ XIX] hzeresibus aut sectis 
ad Ecclesiam convertuntur ; tametsi feratur canoue 
Ephesino fidem alteram licitum non esse porrigere 
iis qui vel ex paganismo, vel ex Judaismo, vel ex 
quacunque haresi αά Ecclesiam converti voluerint, 


(P) Act. 8. 


23 
Aut ergo ipsi se violata hujus sanctionis reos agno- 
scant, aut adversum Latinos propter adjectam 
Symbolo declaratiunculam unam deblaterare desi - 
BaM. 

XXVIII. Photianorum objectio altera. — Ovjiciunt 
rersum cum suo Photio, Constantinopolitanz 
synodi prioris Patres hunc articulum, qui ex Pa- 
tre procedit, accepisse ος ipsismet Domini verbis, 
qum in Evangelio leguntur, Joan. xv, 26, ncc 
proinde debuisse Christi vocibus aliquid inter- 
seri (a). At vero hunc locum Patres nequaquam 
iw Symbolo posuerunt, ut jacet apud evangeli- 
stam, sed pr.epositioneni παρὰ in àx trangmutarunt. 
In Evangelio siquidem legimus, à παρὰ΄ τοῦ Πατρὸς 
ἐκεορεύεται, qui a Patre procedit ; in Symbolo vero 
dixerunt, τὸ ix Πατρὸς ἐχπορενόμενον, ex Patre 
precedeniem. Quidni ctiam Romanz Ecclesi fas 
faerit, voculam unam interpretationis ergo subji- 
eere, eo maxime cum septima synodus el totus 
Ürens bac ipsa Domini verba vocibus duabus, 
& Yioo, per Filium, a Tharasio interpolari con- 
eesserit ? Quin ct Epiphanius passim in Panario 
sque in Ancoraio de Spiritu sancto profiteri non 
éabitat, τὸ παρὰ τοῦ Πατρὸς xaX τοῦ Υἱοῦ ἐχπορξυό- 
µενον, qui ez Patre Filioque procedit, nihil ve- 
rius, pe Cliristi voces, aul Symbolum adulterasse 
censeatur. 

XXXIX. Romanus pontifex Latinis solum vocem 
nixoQosg Symbolo adjicere concessit. — Δἱ saltem 
won debuit Romanus pontifex , inquiunt, przter- 
misso consilio c:eterorum patriarcharum, qui cum 
ipso diviaum habeot regimen Ecclesie, communi 
$ymholo quidquam adjicere. lta fortasse quidem, 
si adjectionemn istam ab universo orbe Christiano 


admittenda sanxissel ille. Verum boc duntaxat 


Laünorum episcoporum urgcentissimis votis annuit, 
wu in Occidentis Ecclesiis vox Filioque recitaretur 
is Symbolo, nec ullo decreto Orientales ad idem 
faciendum asitriuxi : quin potius licet in concilio 
Lugdunensi a Grecis ei Latinis cantatum sit intra 
miss:e solemuia, qui ex Paire Filioque procedit, ne- 
quaquam exinde Grzri ad Symbolum cum addita- 
megio deinceps et perpetuo recitandum obligati 
fuere. amo vero hac conditione fqvdus iniri Michael 
Paleologus postulavit, u/ Eeclesia sua. Symbolum 
semper dicat, prout dicebat illud aute schisma usque 
ia hediernum diem. 1d quod a pontifice et episcopis 
Latimis approbatum fuit. Consimiliter in. synodo 
Fiorentina (ϐ) Grzeci, nemine ex Latinis repegnante, 
dixerunt , τὸ τὴς προσθήχης ἡμεῖς οὗ OtyógsÜa 
πώτοτε, additionem uequaquam. omnino nos recipi. 
mus ; sed concedimus vobis ut eam habeatis in Eccle- 
siis egatris. Quid pluca ? Clemens VIII, bulla 55, 86, 
decresit ui Greci credere teneantur Spiritum sanctum 
ez Filio procedere, sed non teneantur pronuntiare, nisi 
smbesset scandalum. Quamobreu; Grzeci qui Roma- 
aam Ecclesia:u. colunt, Symlhrolum libere recitant 
(a) Phot. ep. eucycl. ad patriarch. 
(6) Sess. 25, pag. 498. 
PATROL. GR. XCIV. 


DISSERTATIO I. 


234 


sine additamento. Calerum pari jure fas fuerat 
Occidentali Ecclesi: voculam unam Constantiuo- 
politano Symbolo inserere, quo centum et quinqua- 
ginta. illis episcopis Orientalibus qui, in. concilio 
Constantinopolitano primo convenere, inconsultis 
sede apostolica et Occidentis episcopis editam 
Nic: formulam immutare, propter varias que 


. eXort:e. erant hareses : cum tamen, Athanasio in 


epistola ad Jovianum Augustum contestante, minime 
gentium liceret quidpiam eidem adjicere, aut de- 
trahere. Sed quantumvis obtendant schismatici, 
adjectam Symbolo vocem discidii causam fuisse, 
ut et intolerabilem legatorum Romanorum fastum 
et questum, prima mali labes petenda verius 
fuerit, a patriarcharum Byzantinorum ambitioso 
conatu, quo propter pretensum eL informem 
quemdam Cbalcedonensis concilii canonem jura 
sibi arrogabant zqualia iis quibus Romana et 
apostolica sedes potiebatur (c), ut οἰχουμενικοὶ, 
id est orbis patriarche, appellari vellent. lllis du- 
dun) pontifices Romani restitere usque ad Ser- 
gium et Michaelem Cerularium, qui, cum tyranni- 
dem olim affectasset et postmodum factus episco- 
pus, imperatores ipsos detrudere et instituere 
moliretur, nec proinde apostolice $&edi subesse 
sustinebat. Insuper imperatores Grecorum mo- 
leste atque indigne ferebant, imperium Orientis 
regibus Francorum ab episcopo Romano delatum 
esse. Auxerunt schisma parte simultates occasionc 
beli sacri, quod Latini in Sarracenos suscepe- 
runt, ac tandem expugnalio urbis Constantinopo- 
litauz , quam Franci nostri, invito pontifice 
Innocentio lll, Grzcis abstulerunt anno 1904, tc- 
nuerunique usque ad annum 1260. Post obitum 
Cerularii sepe actum est de reconciliatiope am- 
barum Ecclesiarum, juxta atque Byzantini impera- 
lores rebus suis eam conducere persentisceren!, 
variaque idcirco concilia binc inde habita sunt, in 
quibus praecipue disputatum cst de processione 
Spirilus sancli, ac si pax et unio Ecclesiarum ab 
hoc uno capite penderet. 

XL. Concilium Barenge, et S. Anseini de Spiritus 
sancti processione (ractatus.—A nuo Domini 1098, Bari 
jin Apulia couciliuin sat numerosum ab Urbano II, 
mense Octobri, celebratum est, in quo consederunt 
episcopi 185 , u& narrat. Lupus Protospata. lMluc 
quoque Greci accesserunt, ac tanta vi de proces- 
sione Spiritus sancti dispularunt, ut Latini causa 
cecidisse putarentur ; quamtumvis p/ura ab aposto- 
lico (seu Papa Urbano HJ) facunda ratione diserta 
esse, ferantur. a Simeone Dunelmensi. Quocirca 
pontifex Anselmum, qui ibi aderat, clamoribus 
advocat, ut Ecclesie causam sustineat; id quod 
egregie praestitit Cantuariensis przsul. Finito con- 
cilio, qu:€ contra Grazecos sanctus dixerat, amico- 
rum precibus p:ilsatus, scripto commendavit. Su- 
perest hodie Anselmi liber De processione Spiritus 


(c) Leo IX ep. 1, 8 ix 


235 
sancti, in quo posthabitis quz in aliis voluminibus 
olim statuerat, de modo quo Spiritus sanctus pro- 
cedat 4 Patre; eo quod nimirum esset mutuus 
amor utriusque (quod quidem ex Orientalium Pa- 
trum theologia [XX] non constare, in Barensi 
colloquio compererat) ipsisel Grzcorum principiis 
sic adhzrescit, ut ex eis illud evincat quod contra 
nostros inficiabantur. Hujus operis sui hanc sum- 
mam esse ipsemet Anselmus docet : Constat inex- 
pugnabili ratione Spiritum sanctum esse de Filio 
sicut ez. Patre : nec tamen esse quasi de duobus di- 
versis, sed quasi de uno. Ez eo enim quo Pater et 
Filius unum sunt, id est ex Deo, est Spiritus 
sancius, nom ez eo unde alii sunt ab invicem. Sed 
quoniam Deus de quo est Spiritus sanctius, es! Pater 
εἰ Filius, idcirco vere dicitur esse de Patre et F ilio, 
qui duo sunt. Atqui hoc. ipsum est, ni fallor, quod 
sibi concedi postulant Grseci, ne duo principia ad- 
nitti videantur; scilicet ex Patre et Filio non pro- 
cedere Spiritum sanctum, qua duo sunt, sive 
qua dux sunt hypostases, sed qua unum sunt sc- 
cundum naturam divinam : Spiritus sanctus proce- 
dit de Deo, qui est Pater el Filius, inquit Anselmus, 
sive de essentia divina, in qua sunt unum Pater εί 
Filius, non de eo in quo alii sunt ab invicem. Quem- 
admodum lacus non est de hoc unde diversi sunt 
ab invicem fons el rivus, sed de aqua in qua unum 
sunt, Sic exemplo Grecis familiari Latinorum 
causam tuetur οἱ explicat. | 

XLI. De Petro Mediolanensi, ejusque Incubratiun- 
cula. — Circa annum 1115, Petrus Grosulanus 
(Graci Chrysolanum dicunt), qui ex Savonensi 
episcopo, Mediolanensis archiepiscopus renuntia- 
tus fuerat, non sine Simoniacze labis suspicione, 
cum Mediolani quietus agere prohiberetur, pro- 
fectione Hierosolymitana suscepta, Constantinopo- 
lim venil, ubi coram Alexio Comneno de Spiritus 
sancti processione disputationem habuit , imo el 
cum ipsomet imperatore, ut colligitur ex Nicolao 
Hydruntino, lib. 1 De. proc. Spiritus sancti, quem 
Leo Allatius citat lib. n De consens. Occid. εἰ 
Orient. Ecc!., cap. 10. Ejus tractatus, qui in multis 
bibliethecis manu exaratus Graece exstat, ab 
eodem Leone Allatio editus est, t. 1 Gracie ortho- 
dore. Atque ex titulo quem codex Reg., n. 5527, 
prafert, apparet adversarium Petri fuisse Joannem 
Phurnem, monachum montis Gani, cujus potiora 
inomenta Joannes. Beccus pairiarclia. postmodum 
confutavit, orat. 1 Dc tnione Ecclesiurum. Contra 
Grosulanum calamum strinxerunt, in primis Ni- 
colaus Methonensis et Eustratius Nicznus. 

XLI. Dialogi Ansclmi IITavelbergensis cum Gracis. 
— Paucis post annis Anselmus alter, episcopus 
Havelbergensis, cum. Constantinopoli Lotbarii 1l 
imperatoris legatus ageret apud Joannem. Comnc- 
num, qui Alexio proxime successerat, solemne et 
publicum. colloquium. habuit de Spiritus sancti 


(a) Lib. n, cont. Grec. cap. 9, t. 1 Spicil. 


DISSERTATIONES DAMASCENICE. 


38 


processione, coram imperatore Byzantino, patriar- 
cha, et quotquot in urbe Biegia morabantur viri 
eruditione conspicui. Aderant qxoque mon pasci 
Latini, inquit (a), inter quos fuerunt trcs viri sa - 
pientes in utraque lingua periti el litterarum doctis - 
simi, Jacobus nomine, Veneticus natione , Durgundio 


nomine, Pisanus natione. Tertius iuter alios praci- | 


puus Grecarum αἱ Latinarum litterarum doctriua 
apud wtramque gentem clarissimus, Moyses, Italus 
natione, ex civitate Pergamo. 1e ab  sniversis 
electus. est ut ulrinque esset fidissimus interpres. 
Gracorum causam tutabatur Nichites, sive Nicc- 
tas, Nicomediensis, quem fuisse ait precipsmm 
inter duodecim didascalos, quijuxia morem savien- 
Ium. Gracorum et. liberalium artium et divinarum 
Scripturarum studia regunt, et caters sapientibus 
tanquam omnibus preminentes in doctrina prasunt, 
et ad quos omnes quaestiones difficillime referuntaf, 
el ab eis solute deinceps sine retractatione, et pro 
confirmata sententia tenentur ct scribuntur. Horum 
διδασκάλων, seu doctorum, quorum munia elegan- 
ter Anselmus. hic. describit, mentionem  hal:es 
apud Zonaram lib. xv. Aunal., n. 4, quique cis 
przficiebatur, non solum δ,δάσκαλος Εὐαγγελίου, 
doctor Evangelii, verum οἱ διδάσκαλος οἰχουμενιχὸς 
doctor universalis , appellabatur. Nec dubium 
quin primum hunc locum Nicetas ille Nicomedien- 
sis obtineret, qui praecipuus magistrorum fuisse 
dicatur ab Anselmo. Post multa hine inde objecta et 
responsa absque cavil'is aut rixandi prurugine, 
Neclhites, seu Nicetas concludit, Latinorum dognia 
liaud absonum esse; verum non esse dicendum, Spi- 
rius sanctus procedit α Filio, hoc est minime appo- 
nendum esse Symbolo, citra universalis synodi 
decretum. Collatione altera disputatum est de 
azymi3 et primatu papse, eaque exitum cumdemn 
nacta est. Τιμη Nicetas (b) scandala propter quie 
sciss:e sunt Ecclesi; orta esse dixit, ex quo Care- 
lus quidam rex Francorum violenter Bomanorum 
imperium invasit, et se patricium Romane αγδίε 
appellari fecit. Cujus tempore contra majestatem 
imperii monarchia divisa vcl potius scissa est : mnde 
non pauca scandala inter Latinos et Grecos orta 
sunt, non solum in imperialium institutionum varie- 
late, verum ctiam in ecclesiasticarum regularum 
diversitate, lac quidem, aliaque his cousinrilia 
jamdudum causantur Greci, que hujus instituti 
nostri non est refellere. Anselmus porro Havelber- 
pensis collationes suas scripto iandavit, ad di- 
luenda objecta episcopi cujusdam schismatici, 
qui ab imperatore suo Romam ad Eugenium IH 
missus fucrat. 

XLIIT. De lHlugone Etheriano. — Sub ManueleJoan- 
nis Comneni successore, llugo Etherianus, ipsomct 
principe annuente, tres libros pro dogmate Lati- 
norum conscripsit, in quibus praecipuos e schisina- 
ticis auctores copiose οἱ erudite confutavit, puta 


(b) Lib. iii, c. 14. 


251 


Nicomenis antistitem, Nicolaum Methonensem, 
Nicetam Byzantium , quem Philosophum appellat, 
Theoph ylaetum, et Photium. Bessarion in epistola 
s Alexium Philantropenum, cujus fragmentem 
recitat. Allatius lib. t De consensu, cap. 28, n. 5, 
sarrat se legisse librum Nicetz illius Byzantini 
qvi Thbessalonicensis metropolita postea fueril, in 
quo se Latinorum scntentiam approbare significa- 
τε, hoc uno dempto quod voculam Filioque, quam- 
libet veram, Symbolo male adjectam ceuseret : Kat- 


ww 6 Θεσσαλονίχης οὗτος τῷ Λατίνων προσέχειτη, 
ἑέγματι. Τὸ γὰρ συμπέρασμα Ari; εἶναι ἐδίδαξεν, 


ἐμάχετο ὃς, τοῦτο Oh λεγόμενον, ὑπὲρ ὄνου σκιᾶς, 
ph δεῖν μηδὶ τἀἁληθή τῷ Συµθόλῳ προσθεῖναι. In 
hojus librum cum Joannes Beccus incidisset eum- 
«que legisset, ior ejurato schismate Romanam 
Édem pariesque amplexus est, testo. Pachymere 
lib. νι Hist., cap. 6, qui insuper Nicetam illum, cui 
Μαγονία cognomen erat, xvo suo in magno pretio 
fe:sse εἰ iu majore ecclesia chartophylacem nar- 
rat : "Ov ἡ μὲν µεγάλη Ἐκκλησία ἓν τιµίοις εἶχε xal 
χαρτοςφύλακα. 

XLIV. Laurentius Surius in Prefatiuncula ad 
comcilium Lateranense iv, quod sub Innocentio III 
celebratum est, illud ccumenicum fuisse ait: 
quippe in qua de negotiis religionis, de Greca et 
Leting Ecclesie concordia tractatum est : cui inter- 
fuere patriarche Constantinopolitanus et Hieroso- 
lymilanus, archiepiscopi tum Latini, tum Greci 
atptuaginta, episcopi quadringenti wundecim..... Nec 
defuere legati Graci et Romani imperatoris, regum 
Jerasalem, etc. Undenam istzc hauserit Carthusia- 
aus eruditissimus, incompertum. Adfuisse concilio 
Lateranensi 1v Latinorum Orientalium patriarchas, 
Ceastantinopolitanum et Hierosolymitanum, quin 
eism Antiochenum nonnisi propter valetudinem 
accedere [X X1] non potuisse, Surio, aliisque con- 
ctssero. Tunc enim ille civitates Latinis princi- 
pibus parebant. Nec etiam negavero episcopos 
Grecos diversarum regionum, quas Latini itidem 
subegerant, illuc convenisse. Eos vero quorum 
inperator, capta a nostris Byzanto, Nieeam con- 
ctsaerat, ne verisimile quidem puto: eo magis 
quod canon quartus hujus concilii contra Grzcos 
coitus est, qui tunc temporis vehementius in 
Romanam Ecclesiam frendebant. Quapropter nul- 
laenus existimo, iu ista synodo actum esse de 
Wocessione Spiritus sancti. Sunt qui id gestum 
rderant ad coucilium Lateranense tertium, quod 
mmo 1179, Alexandro ΙΙ pontifice celebratum 
faerat, Manuele Comneno Graecis imperante. Ye- 
"us boc non testantur concilii istius acta, qua 
aulla fere supersunt prater canones, cum quibus 
edita est epistola Georgii metropolitze Corcyrensis 
ad Nectarium monasterii Casulorum przpositum (a), 
ἵ qua ipsi gratulatur, quod Roma victor ο przlio 


(e) Vide Baron. ad ann. 1179, n.9. 
(b) Wadding Ann. Min., 1. 1; Conc. gen. part. 1, 
» 660,1. Xl. 


DISSERTATIO I. 


208 


redierit. Tomo ΧΙΙ Spicilegii visitur indiculus tre» 
centorum εἰ duorum episcoporum, qui huicte. 
syuodo interfuerunt, nec Grecorum ullus compa- 
ret, preter unum aut alterum de Calabria. Hoe 
itaque duntaxat certum est Manuelem aliquando 
Romani pontificis benevolentiam captare tentasse, 
promissa Ecclesiarum unione, modo Occidentis 
imperium sibi restitueretur, atque Hugoni Ethe- 
riano coram se disputanti benigne satis favisse. 
"ALV. Anno 1932,Greci erumnarum suarum 
per|si, quorumdam fratrum Minorum opera (b), 
de pangenda pace cogitaruut, et Germanus III, pa- 
triarcha, Joanne Duca imperatore suo. annuente, 
ad Gregorium nonum, necnon ad cardinales epi- 
stolas Niczea scripsit, quae multoties jam editze sunt. 
loma Niezam inissi sunt ex fratrum Pradicato- 
rum ordine duo, totidemque ex Minorum, qui cum 
Grecis paciscerentur, habitaque Nymphez in Bi- 
thynia synodo (c), qui cum Byzantino Antioche- 
nus patriarcha interfuit, litteras ad instar profes- 
sionis fidei ad papam Graci dedere, in quibus, 
quamplurimis Patrum sententiis intextis, erro- 
rem suum de Spiritu sancto diserte enuntiarunt, 
sicque malis artibus Antiocheni, ceeptum opus pro 
votis non cessit, Germanus, qui Romanarum par- - 
tium se studiosum przstiterat, postmodum  exau- 
ctoratus fuit, inque ejus locum Josephus ex Gale- 
sii inontis monacho ordiuatus. Nihilominus Joannes 
imperator pro viribus egit, uti pax  redintegrare- 
tur. Id quod testantur littere Alexandri ΕΥ, dat:e 
anno 12506, ad episcopum Urbevetanum, quem pon- 
tifex legatum ad Theodorum Lascarim juniorem 
mittebat (d) : in quibus recitat articulos inceund:e 
pacis, quos archiepiscopi Cyzicenus οἱ Sardensis, 
et alii Calo-Joannis oratores Innocentio IV deccs» 
sori suo obtulerant. Videlicet 19 Romane sedi ejus- 
que summo pontifici, pre ceteris patriarchulibus 
sedibus, summi recognitionem et professionem prin- 
cipatus; 3 canonicam obedientiam pre[ato prade- 
ceasori, ejusque successoribus canonice intrantibus 
exhibendam ; 5* prerogativam appellandi Romanam 
Ecclesiam, cum sacra persone ecclesiastice Graco- 
rum a superioribus suis. crcdiderint. se gravari , 
4* liberum recursum ad sedem lemanam in questio - 
nibus, quas inter prelatos et alius. ecclesiasticas 
personas Graecas contigerit suboriri ; 9? obedieniium 
quoque im sententiis, quas Romanus pontifex sacris 
non adversas canonibus promulgabil ; 6^ in. conciliis 
insuper eidem pontifici primam sedem, et. primam 
conscribendi vicem, cum subscriptiones | fuerint fa- 
εἰεπάᾳ ;'1^ in. quastionibus fidei, si que ibidem for- 
(assis emerserint, pre aliis dare sententiam, sue - 
que vuluntatis proferre judicium, quod, dummodo 
evangelicis et canonicis non obviet testimoniis, obe- 
dienler caleri suscipient et. sequentur ; 8» in aliis 
vero ecclesiasticarum personarum. cawsis εἰ nego» 


(c) An. 1955. 
Ui Wadding. t. I, p. 147; egest. lib. n, epist. 
J * 


939 


tis, qua iu. conciliis tractubuntur, senlentiis quas 
Romani pont ficis dictabit auctoritas, dummodo sa- 
crorum 409 adversentur conciliorum decretis, c«- 
leri acquiescent. Narrat. pontifex nuntios illos pos. 
tulasse ut Constantinopolis imperatori Graeco red- 
deretur, οἱ patriarcha Latinus inde amoveretur, 
moxque subjungit : Sane oblationem  professionem- 
que premiesas, felicis recordationis | Innocentius 
papa predecessor noster. de (ratrum suorum consi- 
lio nobis, tunc in minori officio constitutis, ut per 
hujusmodi benignitatis assensum, tante reconciliatio- 
nis incremento (ota. lataretur | fidelium. universitas 
approbavit. Addit denique, quod in rem nostram 
facit : Jdem predecessor satis absonum reputavit, 
quod in concilio celebrando ille solus articulus 8ym- 
boli Nicene synodi, in quo de processione Spiritus 
sancti Greca Ecclesia aliquantulum a Iomana dis- 
sonare videiur, per prefatos nuntios a Romani pou- 
tificis excipiebatur judicio, adjicientes, quod diffivi- 
tioni ejus in concilio Greca non acquiesceret. Ecclesia, 
nisi quod definitum esset per. Scripture authentic 
testimonium, vel divinum oraculum comprobare!..... 
Verumtamen ne aliquod ex hoc reconciliationem ip- 
sius Ecclesie impedimentum vel obstaculum 1mpedi- 
ret, pradecessor ipse concessit, in concilio immiuen- 
ti tenorem praedicti Symboli adjectioue qualibel, nisi 
[orte de mutua. conniventia, quam sicul confidimus, 
reconciliationis inducet. concordia, non mutari : sed 
in ea. forma penes Gracaim Ecclesiam | remanere, 
quam dicta synodus promulgavit, dummodo de san- 
cte Trinitatis fide Greca Ecclesia in omuibus ca- 
tholice consentiat cum Romana. llaec quidem ambo 
pontifices Graecorum votis a3nnuerunt. Nibilomi- 
nus haudquaquam foedus sancitum fuit, Constan- 
tinopoli imperatori. Greco non restituta. 

XLVI. Greci Romana Ecclesie junguntur in conci- 
lio Lugdunensi n.— Ea vcro paulo post urberecepta, 
anno 1264, cum Michael Paleologus imperator 
ingruentem sibi cum exercitu Carolum Siciliz re- 
gem extmesceret, Romanum pontificem sibi con- 
ciliandum duxit, adeoque Ecclesiarum copulam pro- 
movendam. Quocirca, cum Gregorius X generale 
concilium Lugdunum  convocaret, oratores illuc 
destinavit, quorum przeipui erant Germanus quon- 
dam patriarcha, Theophanes Niesnus, Joannes 
jmperatoris frater, et Georgius Acropolita. In sv- 
nodo nulle de Spiritu sancto, aut aliis controver- 
sis capitibus disputationes habitze feruntur ; quippe 
quod de iis sat tractalum. erat Constantinopoli a 
fratribus Minoribus, quos pontifex | X XIl] illuc dele- 
gaverat, Kaque proxima post Graecorum logatorum 
advenlum &essione, Germanus cum suis, necnoa 
eum prasulibus de Calabria, et Willelmo de Mor- 
becca Symbolum Grave cantillarunt, cum terna 
rep^titione versiculi, qui ex Patre Filioque procedit. 
Quarta vero sessione pax et unio Sacramento san- 
cita est, lectis imperatoris multorumque Grzco- 
rum praesulum litteris : deinde intra missarum 
solemnia Symbolum a Grecis et Latinis vicissim 


DISSERTATIONES DAMASCENICE. 910 


decantat:um οί, bisque vers:eulus, Qui ex Patre 
Filioque procedit, repetitus. limperatoris — litterse 
amplam — fidei professionem | continebant : in üae 
autem postulabat, ut Symbolun a Graecis, adjecta 
voce Filioque, immutari non juberetur, ἵνα ἡ ftus- 
τέρα "Exxizola λέγη τὸ ἅγιον Σύμθαλον, ὡς ἔλεγε 
«0b τοῦ σχίσματος, ut. Ecclesia nostra dicat Sym- 
bolum, inquit, prout dicebat ante schisma, wsque in 
hodiernum diem. liuic concordie consensum Jose- 
phus patriarcha denegavit ; unde ad ordinem re- 
dactus est a Michaele, inque ejus. locum Joannes 
Beccus eximi: vir integritatis οἱ eruditiouis sub- 
rogatus. lie, coacta frequenti episcoporum, sy 
nodo, qua Lugduni gesta. erant. confirmavit, ae 
synodicam ad Joannem XIX papam misit, in qua 
dogma Latinorum pererudite et eleganter enentia- 
batur. Complures Graecorum reconciliationem 
cum Latinis obstinatius dctestati, carceribus, 
plagis οἱ exsiliis, ac. tandem in synodo altera 
communionis privatione multati sunt. 

XLVH. Audax Graculi manus in. quemdam Gre- 
gorii Nysseni locum.— lnterim Joannes Beccuns ρᾶ- 
triarclia, de Ecclesiarum unione assidue solicitus, 
habito iterum de more concilio, quzstionem ha- 
buit dequodam Gregorii Nysseni loco, qui eum 
Spiritus sancti ex Filie quoque ἐκ τοῦ Yloo, exsigten- 
tiam enontioret, a referendario Magna Ecclesise, 
cui Euscammatismeno nomen erat, gladiolo corru- 
plus esset, erasa praepositione ix * cujus faci- 
noris veniam a Patribus humillime poposcit. Hsee 
testantur acta synodi apud. Leon. Allat. lib. nt Be 
cons. ns , cap. 10; et t. 1. Graec. orthod.. Codicem 
quem. Enscammatismenus labefactarat, vetustissi- 
uium fuisse aiunt, οἱ ad Xipbilinum quondam 
economum pertinuisse. Locus Nysseni sumptus 
ferebatur ex cjus sermonein Orationem Dominicam, 
qui incipit, ὅτε προῆγεν ὁ μέγας Μωῦσῆς. cam me- 
gnus Moyses, etc. Àt vero in nullo ejusdem ἑαρίοτίφ 
sermone in Dominicam Orationem comparet; imo 
neque in sermone qui in editis ceusetur tertius, in 
cujus tamen fine de Spiritus sancti deitate et con- 
substantialitate disputatur. Verum tanquam a 
Nysseno acceptus citatur ab Hagone Etheriano, lib. ας 
cap. 9. Quocirca juvat eum integrum, tam 
Grace, quam Latine recitare : "O zc γὰρ Υἱὸς ἓχ τοῦ 
Πατρὸς &$5A0ev, καθώς «οτσιν $ ΓραφἩ, xai τὸ 
Πνεῦμα £x τοῦ θεοῦ xat παρὰ Πατρὸς ἑχπορεύεται ' 
ἁλλ᾽ ὥσπερ τὸ ἄνεν αἰτίας εἶνα., µόνο του Πατρὸς 
ὃν, τῷ Yl χαὶ τῷ Πνεύματι ἐγχρμοσθῆνα: οὗ δύνα- 
ται, οὕτω τὸ ἔμππαλιν «6 ἐξ αἰτίας εἶναι, ὅπερ ἴδιόν 
ἐστι τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Πνεύματος, τῷ Πατρὶ ἐπιθεω- 


"ρτθΏῆναι φύσιν οὐχ ἔχει. Κοινοῦ δὲ ὄντος τῷ Ylip 


xa! τῷ Πνεύματι τοῦ μὴ ἀγενήτως εἶναι, ὡς ἂν pf 
τις σύγχυσις περὶ τὸ ὑποχείμενην θεωρτθείηπ, πάλι 
ἐστὶν, ἅμιχτου τὴν Ev τοῖς ἰδιώμασιν αὐτῶν διαςορὰν 
ἐξευρεῖν, ὡς ἂν xaX τὸ χοινὺν φνλαχύξίη, καὶ τὸ 
ἴδιον p συγχωθείη. Ὁ Υὰρ μο-ογενῆς Υϊὸς ἑχ του 
Πατρὸς παρὰ τῆς ἁγίας Γραφῖς ὀνομάζεται, καὶ µέ- 
XQ. τούτου ὁ λόγος ἴστησιν αὐτῷ τὸ ἰδίωμα. Τὸ δὲ 


»t 
ἔχιον Πνευμα, xa? ἐχ τοῦ Πατρὺς λέγεται, ΚΛΙ EK 
TOY YIOY ΕΙΝΑΙ προσμαρτυρεῖται. € El. γάρ τις 
Πνεύμα Χριστοῦ οὐχ ἔχει, φησὶν, οὗτος oix ἔστιν 
20:03. ?» [ὐχοῦν τὸ μὲν Πνεῦμα, ἐκ του Θεοῦ, χαὶ 
θεοῦ ΠΏυεῦμά ἐστιν. 0 δὲ Γἱὸς ἐχ θεοῦ ὧν, οὐχέτι 
καὶ τοῦ Πνεύματος, οὔξε ἐστὶν, οὔτε λέγεται, 025i 
ἐντιστρέφει dj σχετιχὴ ἀκολουθίᾳ αὕτη ' Nam 
& Filius exivit a Patre, αί αἰι Scriptura, et Spiri- 
ts ex Deo ει Patre procedit. Sed. quemadn:o- 
fem sine principio esse, cuti sit Patris solius, Filio 
et Spiritui sancto convenire non potest ; áic contra 
4 principio ésse, quod est propriuhi Filii et Spiritus, 
in Patre considerari uatura. non patitur. Jam. cum 
Filio et Spiritui sancto commune sil, ut non inge- 
nito modo ezsistant,ne qua in subjecto confusio spc- 
ctetur, rursus incommunicabilem in eorum proprieta- 
tibes differentiam | invenire possumus, ut et. quod 
coumune est sereetur, et quod proprium est non con- 
famdatur. Etenim unigenitus Filius ex Patre in Scri- 
ptura sacra dicitur, et hactenus ejusproprietatem illius 
doctrina definit. At Spirus sanctus et εν Patre di- 
citar, ET EX FILIO ESSE perhibetur. « Siquis enim 
Spiritum — Christi non habet, hic non. estipsius* ;» 
iur — Spiritus, qui ex Deo est, etiam Dei Spiritus 
est. At Filius, cum ex Deo sit, non jam tamen Fi- 
lims Spiritus aut est, aut dicitur : neque hoc relati- 
μα comsecuiio conwerlitur. Petavius de hoc loco 
disputans, ait se inean opinionem adductum, ale- 
mam ab isto esse propositionem kx, scripsisseque 
Gregorium : Τὸ δὲ ἅγιον Hvcüpta xai &x τοῦ Ηατρὸς 
Adqetat, xa) τοῦ Yloo εἶναι προσμαρτνρεῖται. Tta 
eukm consequentew orationem postulare, cum e 
entrario Filium dicit sic ex Patre esse, ut non di- 
ες Spiritus : 'O δὲ Yib; àx τοῦ θεοῦ οὐχέτι xal 
οὐ Πνεύματος οὔτε ἐστὶν, οὔτε λέγεται. Non. dicit 
ἐκ τοῦ Πνεύματος, quod consentaneum erat, siqui- 
éem apte scripsisset Spiritum εἰ esse ex. Deo, et 
ese ος Filio. Scripsit ergo Spiritum et esse ex 
Dvo, et esse. Filii, ut ei respondeat ex adverso, Fi- 
και et esse ex Deo, et non esse Spiritus. Subnota- 
re quoque mibi liceat auctorem ex Scripture va- 
ríis locis argamentari, in quibus Spititus sanctus 
ezPatre procedere legitur, atque insuper perhibe- 
tt esse Spiritus ΕΙ; nusquam autem ex Filio esse. 
(«wanqnam, ut subjungit vir supra modum doctus, 
kze sermonis formula, que Spiritum Filii nomi- 
&3, idem valet. atque, ez Filio, ut alibi docetur. 
M locum vero Nysseni integrum quod spectat, ex 
Esthysnio, part. τι Panopl., tit. 12, certum flt ge- 
reiaum eum esse, transsumptumque ex ea sermo- 
εἰς in Orationein Dominica:n parte, qux: homilia 
πεί censetur. Postquam enim protulit tres hujus 
bemilize [X ΧΙ [ lacinias, addit et istam : £z eadem 
watione ; Spiritus sanctuset ex Deo, et Christi Spiri- 
ls est, atgme dicitur ; Filius antem cum ex Deosil, non 


* Rom. viri, 9. 


(«) Nic. Greg. Hist. Pachyin, lib. v, cap. 24. 


DISSERTATIO 1. 2D 


Spiritus etiam est, neque dicitur. [lac enim. ordini; 
series non sequitur, ul ex aquo per resolutiouem sibi 
vicissim ralio respondeal, et quemadmodum Chrieti 
Spiritum dicimus, sic etiam ipsius Spiritus Chri- 
sium appellemus. Enimvero hac in oratione 56 de 
consubstantialitate Patris οἱ Filii disputasse te- 
statur. Nyssenus, cum subjungit : ᾽Αλλὰ νῦν προ. 
α τοδέδειχται ταῖς τῶν εὐσεθῶν δόξαις, αὐτὴν ἐπὶ 
Πατρὸς xaX Yloo φύσιν εἶναι ΄ Jam vero demonstra- 
(um est piorum — sententiis, eamdem esse in Patre 
el Filio naturam, neque fieri posse, ut qua diversi. 
sunt generis, Dei nomine appellentur........ Eamdem 
porro Spiritum habere naturam ez operationibus os- 
tensum est, etc. ld quod. verum esse non. possit, nisi 
fragmentum — quod ante descripsi, et alia non- 
nulla suppleantur, qu: libroriorum vitio excide- 
runt. Sed ad propositum reyertamur. 

XLVIII. Joannis Becci exauctoratio, laudes οἱ 
congressus cum schismaticis ; processio temporalis Spi- 
ritus per Filium, Monotheletarum commentum. — lila 
utriusque Ecclesix qualiscunque. unio usque ad Mi- 
cliaelis Pal:eologi obitum perdurasse fertur. At eo de- 
funeto, Joannes Beceus ab Andronico Michaelis filio 
et successore, patriarchali solio detrusus est : eujus 
tamen egregias laudes. Nicephorus Gregoras his 
verbis contexit : Ilis temporibus Magne Ecclesie 
chartophylax erat Joannes Beccus, vir exce.lentis in- 
genii, οἱ doctrinarum studiis ab ineunte. etate. insli- 
tutus : preterea tantis natura donis. ornatus. erat, 
quantis quisquam aller illius avi. Nam et proceritate 
corporis, et majestate vullus, el fucundia, atque acu- 
mine ingenii ad omnes. res idonei. aliisque dotibus 
praestabat. Qui. cum imperatoris decreto ( de pacc 
cum Latinis ineunda ) acriter adversaretur, imperator 
nihil non tentavit, tam per se, quam per alios erudi- 
tione conspicuos, ul legitimis rationibus eum adduee- 
ret ad assentiendum... Ea spe [rustratus imperator, 
eum omneque ferme genus in lelerrimos carceres con- 
jecit. Tum Nicephori Blemmide scripta ad Beccum 
misit. Quibus ille perlectis, sanctorum libros, e qui- 
bus Blemmidas sua collegerat, ultro postulavit. 
Htaque brevi tempore testimoniorum acervum collegit, 
qua integra volumina implere possent, ei qui dudum 
Latinis adversatus erat, mutata sententia, victoriam 
ulio transtulit. Quamobrem patriarcha sede conscensa 
imperatori unus. fuit omnia, et lingua, et manus. et 
velovis scribas calamus, docendo, scribendo εἰ do- 
gimala finiendo; ejus. certaminis adjutoribus Meliti- 
niota et Metochita, imperatorii cleri archidiaconis, εἰ 
Georgio Cyprio. lec  Gregoras, necnon Pachyme- 
res (a), neuter in rem catholicam optime allectus : 
qui nec sociorum Joannis Becci, niniirum Constau- 
üni Melitiniote οἱ Georgii Metochite, laudes omi- 
sere. Nicephorus quoque Blemmidas elegantiores 
sui zlatis scriptores laudatores habuit, ut qui vir 


213 
fuorat spectatissim.e pietatis οἱ doctrine, οἱ qui 
delatum sibiab imperatore patriarchatum generose 
respuerat. llujus nonnullz lucubrationes ad speci- 
men exstant, qu:e Allatius Latio donavit, ediditque 
t. | Grecie orthodoxe. Atqui ex his addiscimus 
svhismaticas ex frequentibus cum Catholicis velita- 
tionibus, ad has angustias redactos fuisse, ul, cum 
Spiritum ex Patre solo procedere contenderent, 
non modo eum ex Patre et Filio negarent exsistere, 
verum etiam ez Patre per Filium, contra. familia- 
rem priscorum Patrum theologiam. Libere aperte- 
que de proposita questione edisseram ( inquit Blem- 
midas epistola 4 |«j; que erit, an per Filium Spi- 
ritus sanctus a l'atre procedat ; an vero ex. Patre 
absque medio, et non per Filium. Ei primum qui- 
dem a multis sanctis docloribus traditum — fuisse ; 
secundum a nemine, existimo omnes homines, qui in 
sacris Litteris exercitati sunt, et a'quitate diriguntur, 
comprobaiuros. Quod vero ἵπ Evangeliis vox illa 
inseria non sit , τοῦτο δὴ τὸ πρόχειρον εἰς ἀντιλογίαν 
πολλοῖς, hoc plerique vulgo ad contradicendum arri- 
piwnt. Quocirca tota hac epistola ex sanctorum 
synodorumque sententiis confirmat ex Paire per 
Filium exsistere Spiritum sanctum, atque obiter 
ostendit nihil differre si quis dicat ex Patre Filio- 
'que ipsum esse, aut ex Patre per Filium. Epistola 
altera, quam ad Theodorum Ducam imp. dedit: 
Verum enimvero, inquit, Spiritus sancti processionem 
ex Patre per Filium esse multo jam antea. in. con- 
[essis erat, et usque ad. hac nostra tempora. a piis 
hominibus asseritur, et veluti commune dogma  Eccle- 
ái recipitur : Καιρὺὸς δὲ οὗ πολὺς, ἐξ οὗ τινες ἕπα- 
0óv τι γε)οιότατον, f| μᾶλλον εἰπεῖν ἁθλιώτατον * 
βουλομένοι γὰρ ix περιουσίας ἀνελεῖν τὸ, ix τοῦ 
Υἱοῦ, συνανεῖλον αὐτῷ καὶ τὸ, δι Υἱοῦ. Sed non. diu 
est, ex quo nonnulli ridicule, seu melius dicum, 
miserrime affecti, dum vellent penitus ex Filio 
tollere, una. cum eo sustulerunt εἰ per. Filium; 
el tol tantorumque Patrum documenta ,. si qua 
captionis ansa dabatur, perverterunt ; sin vero nulla, 
ea lanquam qua cum wiultis. aliis non. convenirent, 
rejecerunt. Et ubicunque erat, ex Patre sive cffundi, 
sive emanare Spiritum sanctum, de processione voces 
acccperunt : ubicunque vero. per Filium annexum 
eral, effusionem ibi el emana'ionem, et si quid aliud 
simile, pro dono et munere dici contenderunt. Eodcin 
$ensu voces φανεροῦσθαι promicare, ἐχλάμπειν er- 
plendescere, ἐκφαίνειν effulgere, interpretatos. illos 
esse tradit in epistola priore. Dum vero in hujus 
in:erpretamenti pristinos auctores inquiro, occur- 
rit mihi in actis sext: synodi (5) confessio Macarii 
Aniiocheni heretici Monothelitz:e, in qua de Spiri- 
t sancto sic ait : Et in Spiritum sanctum ex. Pa- 
tre procedeutem, καὶ δι Υἱοῦ πεφηνὸς, δηλαδη τοῖς 
ἀνθρώποις, οἱ per. Filium micantem, scilicet. homi- 


(a) Ad sac. DBulgari:. 

(b) Act. viii. 

(c) Lib. 1 De fide, 13435; Dial. cont. Manich. 
p. 432; Epist. de hyum. Tris., p. 497. 


DISSERTATIONES DAMASCENICE. 


244- 
nibus. Qu:e similia sunt eorum qua legimus hodie 
in Expositione (idei Gregorii Thaumaturgi, uti a 
Grzcis adu'terata fuit. Unde collegero Monothele- 
tas, qui omnium primi invidiam Latinis creaverant 
propter dogma de processione Spiritus sancti ex 
Patre et Filio, hoc sensu processionem Spiritus 
per Filium intellexisse, quod per Filium hominibus 
innotesceret. Quidni etiam ab eis falsata sit Expo- 
sitio Gregoriana, adjectis duabus istis vocibus, 
δηλαδὴ τοῖς ἀνθρώποις, scilicet hominibus, qus iq 
prisca Rufini translatione nunquam comparuerunt? 
Quidquid id est. Tametsi Joannes Damascenus, ad 
quem schismatici hactenus provocarunt, multis in 
locis (c) ex rccepta Gracis Patribus doctrina, 
Spiritum ex Patre per Filium :etcrna processione 
exsistere dixerit ; nibilominua quotquot a tempore 
Cerularii usque ad Beccum pro schismate scripse- 
runt, uno fere consensu nullam ex Patre per Fi- 
lium Spiritus [XXIV] sancti processionem astru- 
xerunt, preter temporalem illam manifestationem, 
concessionemve donorum spiritualium. Sic Michael 
Psellus, quem schismati Cerularii favisse diximus, 
primo capite theologico, Spiritum ex Patre quidem 
procedere ait, per Filium vero communicari e$ 
percipi ab omni re.creata, &' Σἱοῦ δὲ µεταδιδόµε- 
vov, χαὶ µεταλαμθανόμενον ὑπὸ πάσης Χτίσεως. 
Sic Nicomediensis antistes Nicetas Anselmo lHavel- 
bergensi ( d ) respondit eum a Patre per Filium proce- 
dere, quoniain daretur per Filium ad. sanctificagdam 
creaturam, vel, juxia alios, quia transiret a Patreper 
Filium ad sanctificandos homines. lugo Ethicrianus 
perinde scribit (e) Nicomediz antistitem (sive is 
Nicelas ille sit, sive aliquis alius ) docuisse Spiri- 
tum per Filium procedere idem esse ac per Filium 
mitti vel dari. Sic quoque Andronicus Camatcrus in 
famosa illa Iloplctheca sua, scu Ármamentario sacro, 
cujus maxima fuit apud Grz:cos auctoritas, Cyrilli 
Alexandrini in Joelem prophetam locum (f), in 
quo Spiritus proprius Filii, et in ipso, et ez ipso esse 
dicitur, hunc in sensum transferre conatus est : Na 
te lurbet, quod hic astruitur, ex ipso, neque illud de 
processione accipito, sed de missione, datione εἰ 
suppeditatione. Satis enim. id probaverint explicawe- 
rintque tot alie. ejusdem sancti. dociring, quodque 
omnes sancli praepositionem ex in Filio, loco illius 
per acciperent. Scribebat Camaterus, vigle druuga- 
rius, scu vigiliarum prefectus, Manuele Comneno 
imperatorc. 

XLIX. Concertatio Joannis Becci et sociorum. cum 
schismalticis. Insulsa Greg. Cyprii opiuio c[fulsionem 
eleruam a processione seceruentis. — aque sub 
Joanne Beceo hic erat coutentionum cardo, an Spiri- 
tus a Patre per Filium substantialiter procederetl ; 
nec quidquam aliud inculcare Beccus satagebat (6). 
visi zlerpam οἱ hypostaticam Spiritus sancti pcr 


(d) Lib. ii, c. 26. 

(e) L. 1, c. 11. 

(f) Apud Joan. Decc. Grec. orth., 
(y) Pachym. lib, ΧΙ, cap. 99. 


$15 
Füium à Patre productionem. ls, cum ab Andro- 
nico seniore patriarchatu ejectus essot, necexsiliis, 
nec carceribus, ncc ullis cru-ziatibus aec poenis de- 
terreri potuit, quin ad extremum usque spirituni 
μοῦ ipsum profiteretur. In. primis vero convocat 

propter quasdain cjus de Gregorio Cyprio patriar- 
cha exposthlationes. episcoporum, οἱ clericorum, 
necBon imperii procerum coram imperatore con- 
v'rsu , cujus Gregorius Constantinopolitanus et 
Albanasius Alexandrinus prasides erant, accersiti 
Beecas ejusque socii Melitiniota οἱ Metochita, de 
Spiritus processione dispulaverunt, Cumque przter 
qwindam Nysseni locum (a), quo Spiritus per illum 
qui contigue est ex Patre, διὰ τοῦ προσεχῶς, procedere 
dicitur, alterum ex Damasceno (b) protulissent, quo 
perinde asseritur Pater esse per Verbum  manife- 
smtis Spiritus productor, προθολεὺς διὰ Λόγου 
ixgzvzop:xou Πνεύματος, hicque textus, nequidquam 
rtlamante Georgio. Moschabar magno chartophy- 
ie, genuinus agnitus esset, utpote in Andronici 
Cwnateri. Hoplotheca sacra citatus, neque de pro- 
rasione alia, nisi de sempiterna intelligendus ve- 
yel, conventu soluto, patriarchze: Gregorio data 
povincia est libelli condendi quo Damasceni dictum 
Gponeretur, concilisteturque cum aliis istis ejus- 
ém doctoris verbis( c), ἐκ δὲ Υἱοῦ τὸ Πνεῦμα οὐ 
ivoagv, ex Filio autem Spiritum non dicimus. Scri- 
μες lomus | in ecclesia palam lectus fuit, quem 
perator ipse, patriarcha. aliique nonnulli sub- 
sriptionibus suis munieruni ; multis tamen ideo 
relamantibus, quod in libello enuntiarelur priore 
llo Damasceni loco significari Patrem esse Spi- 
nes per Verbum productorem, πο ut Spiritus per 
Verbum exsistat, sed ut per illud effulgeat : El καὶ διὰ 
*) Ylou παρά τισι τῶν ἁγίων ἐχπορεύεσθαι τὸ ἅγιον 
ἄρηται, τήν εἰς ἀδιον ἔχφασιν ἡ λέξις ἐνταῦθα o 
si εἰς τὸ εἶναι χαθαρῶς σημαίνειν βούλεται *. Licet 
aad sanctos quosdam per Filium Spiritus procedere 
tfirmeiur, dictio hec progressum. ad. e(fulsionem, 
von ad esse, proprie et pure significat. Verba hwc tomi 
recitat Allatius ( d ) ex oratione 1v Josephi Bryennii 
De Trinitate, aliaque refert post Bryennium in eum- 
dem sensum convenientia : plura vero Beceus in 
libris duobus quibus tomum confutavit. Non capie- 
bent igitur, inquit Pachymeres, quid iandem essei 
discrimi:siz inier productionem Spiritus ad. exsisten- 
liem, ef processionem ad sempiternam effulgentiam; eo 
merime qued Ecclesie doctores divinarum persona- 
ram Filii et Spiritus sancti emanationes ex Patre ἐκ- 
φᾶνσεις, effulgentias plerumque. appellarent. 

L. Gregorius Cyprius in. crimeu. a compluribus e 
schismaticis vocalur ; Palamitarum heresim pra for- 
marit.— Adversus Cyprii tomum Joannes. Becous 
calamum strinxit, tantamque patriarchae schisma- 


uto conflavit invidiam, utomnes illum in Becci ' 


&utemtiam conspirasse arbitrarentur. Nec ab 


(a) n epist, ad Ablab. 
(5) Vid. lib. 1», De fide, p. 145. 


DISSERTATIO I. 


216 


re:quippe cum praeler ea qux» modo aute ci- 
tavi, alium sensum uon reddant allera. istzec tomi 
verba qu:e Beccus orat. 1, recitat: ᾽Αλλὰ δι You 
φυσικῶς ὑπάρχειν, οὐμενοῦν δι Υἱοῦ. καὶ ἐξ Ylou, 
τὴν ὕπαρξιν ἔχειν οἱ εἰρηχότες Πατέρες τὸ Πνεύμα 
ἔφησαν. Sed Patres docuerunt Spiritum per Filium, 
etex Filio naturaliter exsistere, non item per Filium 
et ex Filio exsistentiam habere. Quasi vero per &j- 
lium et ex Filio exsistere, et per lilium, ei ex Filio 
exsistentiam habere, non idem sonent? Legatur 
Beccus t. ll Grec. orthodoz., p. 252. Alia ex codem 
libello erroris plena idem Beccus carpit, in primis. 
quod assereret, Mmàby xaiwiv εἶναι, μηδὲ tfjg τῶν 
Γραφρῶν συνηθείας ἀλλότριον, ἐὰν τὸ πνευματιχὸν 
χάρισμα ἅγιον ὁμωνύμως Πνεῦμα χαλῆηται' xal 
τὴν ἑνέργείαν ἔστιν ὅτε οἰχειοῦται τὴν τοῦ Evepouv- 
τος χλῆσιν, ὡς fj τοῦ ἡλίου xai λαµπάδων ao πολ- 
λάχις τὴν τοῦ ἡλίου * Nihil esse novi, neque a Scri- 
piure consuetudine alieni, ut spirituale donum Spiri- 
(us sanclus appelletur : quinimo actionem. aliquanda 
nomen sibi agentis asciscere, veluti solis splendor εί 
radius solis nomen scepenumero obtinet. Quibus 
uique verbis significabat alernam Dei aclionem 
qua personis tribus communis est, Spirituim. san- 
ctum quandoque vocitari. ld quod subinde amplius 
declaravit, in opere altero quo tomum suum con- 
tra Beccum defendebat, cujus fragmentum amplum 
reperi in Regio cod. 2955, cum hoc titulo: Ερη- 
ορίου τοῦ Κυπρίου πρὸς Déxxov Λατινόφρονα * ὅτι f 
θεία χάρις, καὶ fj ἕλλαμψις, xal ἡ ἑνέργεια συναϊδιός 
ἐστι τῷ Yüp, καὶ πηγάνεται ἐξ αὐτοῦ, καθὰ xai ix 
Πατρὸς, χαὶ αὐτοῦ ταῦ παρακλήτου 8:09 Gregorii Cy- 
prii in Beccum Latinorum opinionis vindicem. Quod di-- 
vina gratia, effulgentiaque, et operalio, cocterna Filio. 
sit, eL ex ipso scaturial velut. [XXV] etiam ex Patre 
el ipsomet Paracleto. Hzc vero nibil nisj impietatem 
iunuunt, quam Gregorius Palamas paulo post do- 
cuit, nempe divinam operationem, quam θεότητα 
deitatem nuncupabant, revera ab ipsa Dei natura 
distinctam, ac Deo tribusque «personis coxternam 
esse. Quocirca Beccus erratum istud adversarii sui 
redarguit allato capite integro Theodori Abucarz 
vicesimo septimo. 
Cyprius Palamitis praivit. — Ceterum pcrversam 
lianc opinionem tum primum auctore Cyprio prola- 
tam fuisse disertis hisce verbis significat : Àt veritatis 
qualem se esse dicit preclarus vindex, qui nos calum- 
nialoresct sanclorum apostolorum conviciatores vocal, 
qui liac ratione res theologicas traciamus, quinam a 
nobis ipse compellabitur , 6 oixoüzv xaX ἀπὸ χοιλίας 
γέας ἄρτι δογμάτων φωνὰς τῇ τοῦ θεοῦ εἰσηγούμενος 
Ἐχχλησίᾳ, qui ex propriis suis et nunc primum e ventre 
novellas placitorum voces in Ecclesiam Dei inirodu- 
zit. Quo Becci testimonio evincitur, nequaquam ab 
jpso, dum patriarcha ageret, proscriptum fuisse 
Palamam ac ipsius errores, tametsi Combcefisius. 


c) Lib. i De fide, p. 241. 
dj Vindic. conc. Ephes., eap. 00. 


211 


uoster in adnotationibus ad secundam Auetarii sul 
novissimi partem iJ aflfirmaverit : quin potius Pa- 
lamx Cyprium przivisse, ejusque erraticum dogma 
prieforinasse. Qa2mobrem Joannes ille patriarcha , 
qui Gregorium Palamam prinimim damnavit, aut 
Sozopolita fuit, aut, quod verius est, Glyeys, qui 
cirea annum 1216 Constantinopolitanum thronum 
tenuit, usque ad 15240, 

Gregorii Cyprii expositio explosa. — Becci in 
tomum lucubrationes adversariis Gregorii auimos 
addiderunt. Horum precipui erant Joannes Chilas 
metropolita Ephesius , Daniel Cyzicenus, et Theo- 
leptus Philadelpliiensis, quibus se Muzalo magnus 
logetheta socium dedit. Exstat apud Allatium, lib. wu 
De «onsensu, cap. €, col. 515, Joannis Οἱ libel- 
lus quem imperatori obtulit : isque in causa fuit ut 
Cyprius tomi gui expositionem scriberet. Theoleptus 
patríarch:e objiciebat in tomo vestigia reperiri im- 
pi*e nescio cujus doctrinze Marci monachi , qui no- 
men προδθολεύς productor amb;guo perinde sensu 
usurpaverat, ὃς xax αὐτὸς ὁμωνυμίσει chu λέξιν Tpo- 
ςολεύὺς, inquit Pachymeres. Interim qui a Gregorio 
stabant, Athanasium Alexandrinum urgent ut tomo 
subscribat. Ille vero, sibi satis otii et facultatis non 
esse ad singulas ejus voces explorandas causatur; 
eo maxime quod Constantinopolitanorum mores 
sensusque compertos non haberet. Gregorio publi- 
ccm colloquium exoraoti, in quo mentem planius 
suam explicaret, annuit statim Andronicus, mox 
vero mutavit mentem , veritus ne idem accideret 
quod in altera cum Becco concertatione, ex qua res 
Ecclesi: nihilo pacatiores evaserant. Verum, ue 
patriarcha. inauditus damnaretur , confessionem 
fidei quam ille conscripserat , in publico conventu 
legendam dedit, eaque ab omni erroris suspicione 
immunis judicata cst : eui tamen sententie Ephe- 
sits et Cyzicenus refragati sunt : unde Gregorius pa- 
triarchata. cedendum censuit. 

Tum imperator, collectis iterum synodis, tomum 
omnino emendanduní atque exponendum decrevit : 
quod tamen viri ad hoc eperis exsequendum selecti 
non przstiterunt!, cum de assignando germano Da- 
masceni sensu inter eos non conveniret (a). Ac 
consulto prorsus : nam Cyprius in Apologia sui 
tomi illos e suis adversariis egregie refellit, qui 
Damascenuim dicentem a Patre. Spiritum per. Ver. 
bum produci sic interpretarentur, ac si διλ Λόγου, 
per Verbum, xai δι Υἱοῦ, per Filium idem esset ac 
σὺν τῷ Λόγῳ, cum Verbo μετὰ τοῦ Yiou, cum Filio, 
οἱ ἅμα τῷ Yl, una cum Filio. Quam quidem in- 
terpretatione v, tum Patrum sententiis, tum gram- 
matie:e legibus contrariam esse pluribus ostendit 
et evineit. Ex quibus onmibus sincerus lector agno- 
scel, quam alienus Joannes noster Damascenus 
fuerit. a Photii et schismaticorum errore, ei quam 
Latinorum sensui et doctrine consentaneus. 


(a) Paclym. lib. 1, cap. 


1. 
(b) Lib. n De consens., p. 517; et t.] Grac. orth. p. 590. 


DISSERTATIONES DAMASCENICEE. 


218 

Ll. Pachymeres schismaticorum sensus. improbat, 
-— Eodem quoque modo Pachymeres ipse, quo prz- 
sertim auctore hzc omnia retuli, uti minime pro- 
bavit Cyprii expositionem qua Joannis Damasceni 
dictum accipiebatur de productione Spiritus per 
Filium non ad exsistendum, sed ad effulgendum ; 
ita nec illis assensus fuit, qui contenderent ideo 
Spiritum Filii dici, quod naturam eamdem ac Filius 
liabeat, vel quod dignis ab eodem suppeditetur : 
Πρὸς τοὺς λέγοντας, ὅτι bà τοῦτο λέγσται Πνεῦμα 
Υοῦ, διὰ τὸ ὁμοούσιον, f| διὰ τὸ χορηγεῖσθαι ὑπ' αὖ- 
τοῦ τοῖς ἀξίοις. ld in opusculo ostendit, quod Leo 
Allatius bis edere non. dubitavit (0). Ubi subinde 
infert, si suppeditari Spiritum. α Filio iis qui digui 
sunt, non est causa. cur ille sit ει dicatur. Spiritus 
Filii, quemadmodum et Patris, aliam hujusce rei 
causam inquirendam esse. Ceterum εἰ δεῖ τι τολμᾷν, 


ὅτι διὰ τοῦ Υἱοῦ ix Πατρὸς προυδικῶς ἐστι τὸ Πνεῦ- 


μα, καὶ διὰ τὴν µεσιτείαν τοῦ Υἱοῦ, δι fig τό τε 
Μονογενὲς φυλάττεταί οἱ , χαὶ τὸ Πνεῦμα τοῦ αἰτίου 
109 Πατρὸς εἶναι οὐκ ἀπείργεται * Si quid audere li- 
ceat, hoc affirmari possit, quod per Filium ex Patre 
Spiritus progrediatur, εἰ per naturalem Filii inter- 
ventum; quo οἱ Unigeniti ratio illi conservetur, et 
Spiritus a Patre tanquam a causa esse non impedia- 
tur. Sic. Pachy:s:eres communi suorum doctrinz 
refragari non. dubitavit, quemadmodum et novo 
Cyprii fignento , quod tamen schismatici supinis 
manibus Palama duce anplexi suut. . 

Lil. Tentata sub Andronico juniore reconciliatie. 
Palamitarum heresis unioni infensa. Verus ejus ac 
primus parens, Nona synodus generalis Gracis schia- 
maticis.—Ab Andronici senioris imperio ad Joannis 
Palzeologi temporanihil quod ad propositum nostrum 
atiineat, memoratu dignum occurrit. Narrat quidem 
Gregoras sub Andronico Juniore tentatam 9.56 Γ6- 
conciliationem ab episcopis Latinis duobus qui 
CP. venerant, se vero Grzcos suos, habita ora- 
tione quam recilat, deterruisse variis de causis, 
ac praesertim quod Bomani omnia sedis suae ar- 
bitrio finiri vellent, ac Latini dialectieis cavillis 
nimium indulgerent, qui ad dogmata sancienda 
nocivi essent. Alia quorumdam e nostris tenta- 
menta omitto nibilo feliciora. Interim Orientalem 
Eeclesiam Palamitica lues invasit, ex quo robur 
novum schismati accessit, Hujus olim parens fue- 
rat Simeon quidem monasterii X ylozeri praepositus, 
quem juniorem Theologum appellant, cujus se so- 
cium el. vindicem przbuit. Nicetas ille Stethatus , 
quem cum Michaele Cerulario et Michaele Achri- 
dano schismatis aucterem fuisse diximus. Eamdem 
haeresim cum [XXVI] Gregorius Palamas susci- 
tasset, bellum quoque in Latinos cum $uis, - alque 
in primis utroque Calasila, Nilo et Nicolao vehe- 
mentius indixit, ità ut hoc presertim nomine lu 


319 
echismaticorum  Synaxario hodieque celebretur. 
Omnes deinceps patriarche οἱ episcopi Greci ad 
Palamz deliria statuminanda concurrerunt ; ex quo 
presertim Joannes XIII, patriarcha, ea approbavit, 
enacta Constantinopoli synodo, eui Lazarus fliero- 
selymitanus cum Alezandrini et Antiocheni legatis 
adfuisse fertur, quxque idcirco nona generalis «t 
exwinenioa apud Grecos audiit, Idem" prestitit 
Jjesanis successor Callistus, ac Philotheus in ejus 
locem subrogatus, qui Palamam velut avitz (ldei 
defensorem in sanctos retulit. Hac igitur hzresi 
£raàssante, de unione Ecclesiarum sarcienda parum 
cegitabatur, quamvis imperium Byzantinum in dies 
cellaberetur. Obs'abat etiam diutinum inter Latinos 
diteidium, quo tres pontifices Homanam seder sibi 
viadiearent. 

LIH. Concilium Florentinum , Ferrarie inchoa- 
tum. — Post Constantiense concilium, Martino V 
peatiice, deutriusque Ecclesiz pace iterum tracta- 
um est, ac sub Eugenio IV , generali synodo Fer- 
rariam convocata, Joannes imperator cum patriar- 
da aliisque przesulibus Grecis, quorum aliqui 
piriarcharum Orientis vices gererent, illuc acces- 
sere. Post. nonnuliss velitationes de purgatorio, in 
«ibus Marcus Eugenicus metropolita Ephesius, 
tametsi multa adversus degma nostrum protule- 


τα (a) , ultro fassus est, levi discrimine utramque. 


Eeclesiam hac in parte dissidere ; inchoata tandem 
sjaodo, de adjecta Symbolo voce Filioque diu dis- 
ptatum est, affirmantibus scilicet Grxcis hanc vel 
uicam fuisse schismatis causam. Ephesinz subse- 
qentiumque synodorum decreta Graci recitarunt, 
(5 Latini sic interpretati sunt , ut iis solummodo 
wfitum fuerit alteram fidem seu formulam conscribi, 
(5 minus consona foret Christianz doctrinz , non 
quz eam explicatius enuntiaret. Syuibolum quippe 
Constantinopolitanum, etsi perfectum erat quoad 
tpit3, at non quoad explanationem, propter hzre- 
&$ qua essent emersurz : quin et illud hodie re- 
diari cum his vocibus , Deum de Deo, de celis , se- 
cmdam Scripturas, quz veterum seripta non babent, 
Qux omnia multis exemplis confiri.abant Andreas 
Colossensis seu lhodius archiepiscopus, ex ordine 
Prsdicatorum, Joannes Forojuliensis ex ordine Mi- 
morum, et Julianus cardinalis. Andreas adjectam ante 
sextam syrodo Symbolo fuisse vocem Filioque 
eoucludebat ex epistola sancti Maximi ad. Marinum, 
quam tainen alii uti mutilam non censerent admit- 
teadam : quia nempe in ea negaretur Filius esse 
Spiritus sancti causa. Julianus vetustum codicem 
Latinz. interpretationis septimi concilii objecit , in 
«eo Symbolum cum voce Filioque legeretur. Codi- 
cis vero auctoritatem Gemistus Pletho exsufflavit, 
quippe cum nunquam Romani affirmassent addita- 
mento favisse septimam synodum. Alia urgentissi- 
πο cardinalis erudite et copiose dixit, qux canonis 


aY Syrop. Hist. conc. Flor., sect. 5, cap. 15. 
η list. c. 52. 


c) De isto cautico vide Niceph. Call. lib. xvit. 


) 


DISSERTATIO 1. 


250 


Ephesini sensum liquido exponerent. Nihil tamen 
confectum est , ita ut ambs partes victoriam sibi 
arrogarent. lic minime pretermittendam puto 
Marci Ephesini vocem, qua in actis Grecis Floren- 
tini eoncilii legitur, recitaturque a Micliaele 
Paca (b) in huac modum : ᾽Απαλείψφατε αὐτὴν ix 
τῆς ὁμολογίας τῆς πίστεως, xal ὅπου ἂν βούλησθε 
τιθέσθω, xal ἀδέσθω ἓν ταῖς Ἐχκλησίαις, ὡς καὶ ἑνάλ- 
Àovz τὸ (c), « Ὁ μονογενῆς Λόγος θεοῦ ἀθάνατος 
ὑπάρχων.» Expungite dictionem hanc ez fidei Sym- 
bolo et ubicunque libuerit, apponatur, canteturque in 
ecclesiis, sicut et hoc aliud canticum , « Unigenitus 
Filius, Verbum Dei, immoriale exsistens, » etc. 
Nondum cogitarat Ephesius vocem Filioque, uti 
posthac ausus est, blasphemi:e et haeresis insimu- 
lare, Post collationes tredecim, Latini tandem ob- 
tinuerunt, ut dimissis de additamento eoncertationi- 
bus, de signifleatione vocis, seu de ipsomet dogmate 
Lractaretur : ita tamen ut si opus foret, hoc caput 
revocaretur ad examen. 

LIV. Marcus Ephesius cum provinciali disputat. — 
Translato itaque Florentiam concilio, de processione 
Spiritus sancti statim egerunt. Disputationem auspi- 
catus est Joannes de Monte Nigro, provincialis provIn- 
ci» Lombardiz ordinis Predicatorum : atque explica- 
to ab Ephesio verbi procederegenuino sensu, Joannes 
ollegavit Epiphanii locum (d) quo Spiritus a Patre et 
Filio esse dicitur. Negavit Ephesius périnde esse, ac- 
cipere Spiritum a Patre et Filio ut sitet existat, at- 
que a Patre et Filio esse : quin etsi Spiritus dicatur 
esse a Patre et Filio, non tamen ex hypostasibus sive 
subsistentiis Patris et Filii. Quasi vero Patris nomine 
persona Patris, et Filii nomine persona Filii non indi- 
centur : quamvis, ut docet Anselmus, Spiritus sanctus 
3 Patre et Filio non progrediatur, qua dute personae 
sunt, sed qua upum substantia sunt. Sessione 20 , 
provincialls testimonium istud Basilii objecit ex lib. 
i1 Coutra Eunomium : Cur euim necesse ait , sí di- 
gnitate et ordine tertius est Spiritus , tertium quoque 
natura ipsum esse? Αξδιώματι μὲν yàp δεύτερον 
τοῦ Υἱοῦ, rap" αὑτοῦ τὸ εἶναι ἔχον, χαὶ παρ) αὐτοῦ 
λαμθάνον καὶ ἀναγγέλλον ἡμῖν, xaX ὅλως ἐξ αἰτίας 
ἐχείνης ἑξημμένον παραδίδωσιν ὁ τῆς εὐσεδείας λό- 
γος" Nam dignitate esse secundum a Filio, cum ha- 
beat esse ab ipso, atque ab ipso accipiat, et annuntiet 
nobis , atque omnino ab illa causa dependeat , &termo 
pietatis tradit. Ephesius codicem ex quo lucus iste 
cxcerptus erat , depravatum contendit, ut et alios 
quatuor, quos Constantinopoli exstare neverat, ia 
quibus hzc cadem verba legerentur. His porro 
mille alios antiquitate spectabiles adversari aiebat , 
qui nequaquam habereut : Spiritum accipere a Fi- 
lio ut exsistat, et ex eotanquam ez causa pendere. 
Quocirca Josepnus Methonensis Marco. exprobrat, 
quod quasvis Patrum sententias auctoritatesve quae 
Latinis faverent, perinde aut corruptas, aut. coufi- 


Hist., c. 18, et llorolog. Grac. p. 182. 
(d) ln Ancorato. 


351 


Cus ὁ566, non sinc conviciis, effutiret, Cxterunm Da- 
silii locus, ut a Joaune citatus fuit , non legitur in 
editis, nec Conibelisius codicem ullum indicat, in 
quo habeatur velut in Florentino concilio citatus 
fuit. Verum Hugo Etherianus (a) ante trecentos cir- 
citer annos hunc eumdem Basilii locum Constanti- 
nopoli Graecis objecerat. Joanues Beccus in qui- 
busdam codicibus eum repererat integrum (5) , in 
nonnullis abrasum. Εὔρηνται váp tte; βίθλοι, ἐξ ὧν 
διαγέγραπται τὸ παρ) αὐτοῦ τὸ «εἶνι ἔχον, x. 
τ. ἑ. Codex ille quem Joannes de Monte Nigro pre 
manibus habebat, ante sexcentos" annos , adeoque 
ante Cerulariamum schisma, fuissc exaratus dice- 
batur. Alterum ejusdem ztatis [XXVII] a Latinis 
citatum acia synodi testantur, Manucl quoque Ca- 
leeas (c), dudum ante Florentinam synodum eum- 
dem locum Basilio perinde vindicarat, auctoritate 
velustissimorum codicum, quos ante schisma scriptos 
esse nullus possel ambigere; quorum nonnulli oblit- 
terati cernerentur; ferro contra scripturam adhibito 
ab iis, qui dicium hoc doctoris, ceu spurium rejice- 
rent. lier multa qua hic auctor subjungit, ut 
evincat genuinam esse lectionem quam vetusti! illi 
cedices preferebant , hoc mihi urgentissimum vi- 
sum fuit. Si ex Paue solo Spiritum esse Basilius 
credidisset, quid prohibebat dicere, quia sicut Fi- 
lius ordine et dignitate secundus esl a Patre, quo- 
niaw ab eo liabel esse : ita et sanctus Spiritus or- 
diue et dignitate secundus itidem a Patre est ? lloc 
enim prestituto , eflicacissime concludere poterat 
adversus Eunomium , Spiritum non esse facturam 
Filii, quia Filius nihil ad ejus exsistentiam conferret. 

LV. Quautum vero schismaticorum causz in- 
commodaret ille, de quo nunc agimus , Basilii 
locus , haud vane colliget quis ex facinore miui- 
stri cujusdam archiepiscopi Nicomediensis , quod 
Josephus Methonensis refert in responsione ad 
libellum Marci Ephesii : Quando misistis , inquit, 
Nicomediensis prosulis ministrum, ut. afferrel co- 
dicem S, Basilii , in quo dictum illud habelur, τίς 
γὰρ ἀνάγχη; καὶ τὰ ἑξῆς, Cur enim necesse est, elc, 
Jule vero , sive malitia sua. permotus , sive eliam a 
vobis admonitus, volu occulere veritatem , alque 
accepto codice venil ad feuestram , cogitans dicium 
illud abradere, signatoque folio , in quo sententia 
hubebutur, cultellum quarebat, quo illam eraderet. 
AL vero Spiritus veritatis non permisit id fieri , ne 
veritas exstingueretur.. Excitat ergo flantem auram 
per quam [actum est, ut. folio in quo diclum in- 
erat , mutato , aliud se o(ferret. Ille festinans aliud 
eapunzit pro alio. Deinde celeri gressu reversus ad 
synodum , audacter ibat ad. convincendos Latinos. 
Ui vero. Pater. ejus. librum | aperuit , el integram 
senlentiam vidit, torve in. ministrum intuens , rem 
commonsirabat. At ille tremebundus clamavit : « Ita 
mihi, Domine, prosil tua benediciio , derasi — illam. 
Quomodo autem rursus integra ait ignoro. »Ita cum 


a) Lib. in, c. 15. 
b: Becc. orat. 3, de unione. Eccl., ct lib. u ad 


DISSERTATIONES DAMASCENICAE. 


202 
intenta esset sententia,  con[usi recessislis : et jam 
non le. pudet. dicere, Latinorum dogma abs te de- 
monstratum esse absurdum ? . 

LVI. Post multas hinc inde concertationes eo. 
tandem ventum est , ut provincialis declarationem. 
cjusiodi pronuptiaret : Nos sequimur apostolicam. 
sedem , unam novimus causam Filii et. Spiritus 
sancli, Patrem.... Idcirco Romana Ecclesia non 
credit duo principia, vel duas causas, sed unum 
principium et unam causam. Eos vero qui asserunt 
duo principia , et duas causas, analhemaltizamus. 
Hoc Joannis dictum Gra:is admodum p'acuit, 
atque , imperatore ita postulante , scripto afliria- 
vit, hanc esse suam fidem, unam esse Filii et 
Spiritus sancli causam , Patrem. Tum petierunt, . 
ut epistolam sancti Maximi ad Marinum nostri. 
admitterent, in qua non modo a(flirmatur unam 
esse Filii et Spiritus sancti causam, Dairem scilicet,. 
verum etiam additur, ΔΟΝ quod (Romani) Filium 
Spiritus sancii causam faciant. Latini vero Maxim: 
verba sic interpretanda censuerunt : Neque ipsi 
dicimus Filium primordialem Spiritus causam 7. 
unam quippe asserimus Filii εἰ Spiritus causam, 
Patrem , illius quidem. secundum generationem , hu- 
jus vera secundum processionem : sed ut. communio- 
nem ideutitatemque essentie nos quoque significeimus, 
el Spiritum. sanctum procedere. per Filium. asseri- 
mus , et inseparabilem esse ab liypostasibus substax- 
tiam. aperte [ateamur. Deinde convenientibus ite- 
rum Graecis et Latinis, illi propter confessionem 
Tharasii, in qua dicitur Spiritusez Datre per Filium 
procedere, contendebant ui nostri iisdem verbis 
fidem suam enuntiarenl, Át. Latini bene exposue- 
runt illud, per, sicut volebant , inquit Graecus ac- 
torum synodi scriptor, dicentes : Voz ista , διὰ. per. 
esine diversa ab ἐκ, ex, annon ? Respondent. Greci : 
Diversa. est. Dicunt Latiui : Sicrgo alia est. actio. 
prepositionis, ex, εἰ alia actio pra positionis , per, 
erunt juxia responsionem duce actiones, altera Patris 
altera Filii : at hoc inconveniens est; verum  prwe- 
positionem per nulla rationé  admittimus, timentes 
neper canalem οἱ perinsirumentum. dicatur. Quo- 
circa Latini sententiam suam , duobus in scriptis. 
tradiderunt , quie a Graecis rejecta sunt, eo quod 
in utroque Filius esse Spiritus sancti causa. enun- 
tiaretur. Tum. vicissim Greci schedulam  exlii- 
buere in qua dicebant Filium emittere. Spiritum 
sanciun, ei exse scaturientem effundere : Spiritum a. 
Filio emitti, proftuere, e[fundi. Sic strictim summam 
forinula eorum refert Gricus scriptor actorum 
syuodi, additque hanc admissam a Latinis non 
fuisse: quoniam ipsis minime compertum erat, 
quo sensu Spirilus e(fundi, scaturire , emitti, pro- 
fluere aflirmaretur. Audimus enim , inquit Julianua 
cardinalis, Acc sccunda cujusdam et temporalis esse 
processionis : nos aulem dicimus sanctos Patres. 
wnam lantum asserere processionem in productione 


Theod. 
(cV V áh. 1 eont, Grac. 


£5) 
Spirit«s sancti. Hauc autem e[fusionem ex. Filio 
esse mon. secundam, Verum libet potius integram 
ipsam Grecorum formulam transcribere , uti re- 
fertur a Syropulo , sect. 8, a quo insuper addisci- 
mus ejus auctorem fuisse doctorem Georgium 
Scholarium , de quo suus erit dicendi locus. Qwo- 
zism nos Greci antehac. arbitrabamur Latinos affir- 
mare Spiritum sanctum α Patre ei a Filio proce- 
άετε tanquam a duobus principiis aut. spiramentis 
daobus , et preterea non affirmare Patrem esse prin- 
cipium et foniem totius deitatis, Filii nempe et Spi- 
yiius sancti; propterea nos et ab additamento, seu a 
secula quam Symbolo explicationis causa adjiciunt , 
periter et ab. eorum. communione cavimus, Nunc 
extem in. hanc sacram εἰ acumenicam. synodum 
congregati , singulari Dei gralia, wt sancta. inter 
80s umio procuretur, post multas hac illac ventilatas 
questiones , et disputationes, yroduciaque in medium 
quam plurima testimonia, e sacris Litteris simul et e 
sanctis Ecclesie doctoribus : nos quidem Latini pro- 
fKtemur, id quod mos dicimus, Spiritum a Patre et 
Filie procedere , non eo sensu dicere , quasi aut Pa- 
trem exciudamus, quominus sit principium et fons 
ttis Deitatis Filii ει Spiritus sancii, aut quasi 
cedemus illnd , Spiritum sanctum ez Filio proce- 
dere ; non accepisse Filium a Patre : aut quasi duo 
prmcipia , aut duas productiones Spiritus. sancti 
erhibeamus : sed confitemur. Spiritum. sanctum a 
Patre et Filio tanquam ab wno principio , e! una 
[EX Vill ]singulari productione,ab teterno proffluxissc : 
dmilter et nos Greci asserimus Spiritum sanctum 
s Patre procedere , proprium autem esse Filii et ab 
silo promanare , et ab utroque, scilicet a Patre per 
Filium, secundum substantiam pro[undi profitebamur 
e credebamus. Et nunc in mutuam unionem coalesci- 
mus , et charilate divina conjungimus. Quin et hoc 
s! specimen damus invicem proprie fidei et confes- 
senis, et ul nemo ab alterutrius communione abiti- 
mre in postremum debeat dijudicamus : sed »ursum 
maízo peciscimur e unum sensum amplectimur, 
a'que in unam Ecclesiam Dei [avente gratia, omnes 
radintegramur. Formula liec scholarii , patriarchae 
et majori Grecorum parti arridebat , atque in pri- 
mis Bessarioni et. Isidoro Ruthenorum metropo- 
tm, nonnulls tamen refragantibus, Quz porro 
i» ea mostri carpserint, Syropulus ex ipsorum 
seripto recitat. 1* Querebant an ulterius ab addi- 
tamenic , seu explicatione refugere deberent , cum 
pro comperto haberent Latinos principia duo non 
prolitcri. $- An veram esse crederent fidein. Lati- 
morum, et in ean desiderarent foedus pangere. 
50 Aa Spiritum a Patre solo procedere profiteren- 
tur, et non perinde a Filio. 4* An dicendo Spiri- 
tsm esse proprium Filii, nudam eonsubstantiali- 
t3tem amborum intelligerent : am eum 4 Filio zque 
xc a Patre ziernum esse trabere. 5* An dicendo 
οὐ eo scaturire, illud, ab eo, ad Patrem , an ad 
Filium referretur. 6* Si ad Filium, utrum scatu- 
(c) Syrop. sect. 9, c. 11. 


DISSERTATIO I. 


954 
rire ab ceterno secundum substantiaut el personam 
intelligerent , nee ne. 7? Quid verbum £etatwrire 
significarent , an substantiam divinam οἱ subsi- 
stentiau personalem a Filio trahere :an idem quod 
procedere , vel aliquo sensu differat, οἱ in quo- 
nam sensu. 8* An dicendo Spiritum ab utroque, 
nempe a Patre per Filium, substantialiter etiam 
el zeterne hoc iutelligerent.,99 Quid aibi vellet illud, 
substantialiter ab utroque profundi : an habere et 
sumere substantialiter ab utroque: an differant, 
et in quo sensu dilTerant profundi, et ,- procedere. 
105 An absolute εἰ sine cominentario vera sit hzc 
propositio : Spiritus sanctus procedit ac profun- 
ditur zternum 4 Patre et Filio, sine hac deela- 
ratione, a Paire per Filium. ΑΠ, per, significaret 
Filium esse Spiritus sancti causam et principium. 
445 An diceudo , unimur, Latinorum doctrinam et 
confessionem aniplecterentur. lgihaec dubia Gvxeeis 
adinodum displicuere, atque, ut opinor, in causa 
fuere ut Georgius Scholarius, qui promovendas 
unioni naviter operam liactenus posuerat, retror- 
gum paulatim abierit, et an'equam utriusque Ec- 
clesiz coucordia sanciretur, Venetias cum Deme- 
trio despota imperatoris fratre et Gemisto Ῥμίο- 
thone decesserit, quemadmodum narratur a Sy- 
ropulo (a). Sed non infestiorem alium Florentinze 
pacis adversarium Ecclesia posthac experta est. 

LVli. Mussantibus ob Latinorum responsioncim 
Grecis, eaque Patrum voces reprobatas causanti- 
bus , cum nihil conficeretur, nostri tandein. obti- 
nuerunt, Occidentalium doctorum sententias et 
dicta! maturius expendi ; quod ubi prastitum fuit, 
patriarcha, qui averso antehac auimo fuerat a 
doginate Latinorum , coacto suorum coetu suífra- 
gium hoc in scriptis dedit, quod Syropulus re- 
fert (b) : Ἐπειδη 1xojoapsw τὰ ῥητὰ tov ἁγίων 
Πατέρων τῶν ᾽Ανατολιχῶν , xal Δυτιχῶν, τὰ μὲν 
λέγοντα, ὡς ἑχπορεύετα: τὸ Πνεῦμα τὺ ἅγιον ἓχ τοῦ 
Πατρὸς xai τοῦ Υἱοῦ, τὰ δὲ ix Πατρὸς 50 Yioo, εἰ 
χαὶ ἔστι τὸ, διὰ τοῦ Υἱοῦ, ταυτὺν τῷ, ἐκ τοῦ Υἱοῦ, 
xal τὸ, ἐκ τοῦ Υἱοῦ, ταυτὸν τῷ διὰ του  Yico, 
ὅμως ἡμεῖς τὸ, ἐκ τοῦ Υἱοῦ,νἀφέντες λέγομεν, ὅτι τὸ 
Πνεῦμα «b ἅγιον ἑχπορεύεται £x. τοῦ Πατρὸς διΣ 
τοῦ Υἱοῦ ἀῑδίως χα. οὐσιωδῶς, ὡς ἀπὸ μιᾶς ἀρχη; 
χαὶ αἰτίας ' τῆς, διὰ, ἑντανθα σημαινούσης αἰτίαν 
ἐπὶ τῆς τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐχπορεύσεως ' Quan- 
doquidem dicla audivimus SS.Patrum Eeclesie tam 
Orientalis quam Occidentalis quorum hi Spiritum san- 
ctum a Patre et Filio procedere asseverant, illi a 'atre 
per Filium : quanquam idem est, a Filio, quod, per 
Filium; εἰ per Filium; φκοά, ex Filio : nos ta- 
men dimissa voce hac , ex Filio, profitemur Spiri- 
tum sanctum procedere a Patre per Filium , ab ater- 
nitate et sccundum substantiam tanquam ab. uno 
principio et causa , praepositione, per, illic causam 
significante in. processione Spiritus sancti. l'atriar- 
ch: assensi sunt prasules alii, preter quinque, | 
jn quibus erat Ephesius. Tum subinde imperator 

(b) Sect. 9, cap. 9. 


eermonem ad omnes habuit de unione, ea tamen 
conditione, οἱ lege, ut ο Lalinis sni tton cogeren- 
tur additamentum Symbolo apponere : '"Ynoycigévou 
τοῦ µήτε ἀναγκάσαι ἡμᾶς τοὺς Λατίνους προσθεῖναι 
ἐν τῷ ἱερῷ Συµθόλῳ ἡμῶν τὴν προσθήχην αὐτῶν, 
nec Ecclesia sue ritus immutare. Narrat Syropulus, 
«qus sibi patriarcha dixerit, ut se ad suscriben- 
dum unioni pelliceret ; scilicet genuina esse Occi- 
dentalium Patrum scripta : se legisse Athanasium 
idem a[firmantem; Cyrillum item variis in locis ; 
Epiphanium quoque, cujus erpresse adeo voces 
essent ,. ut. Joseph , monachus et didascalus (sive 
doctor) , ingenue dliquando fassus esset , habere se 
quid ad aliorum Patrum loea responderet ; ad Epi- 
phanii vero, nihil, εἰς αὐτὸν δὲ τὸν ἅγιών µου 
οὐκ ἔχω τι εἰπεῖν ΄ íta ul qualibet Patris illius sen- 
tentie non astipularelur, consentaneum (amen essel 
qu& ille doceret sequi. Interim vero patriarcha, 
dum duorum triumve episcoporum assensionem 
obtinere studet et exspectat, senio tandem con- 
fectus moritur, relicta schedu!'a, qua signiflca- 
bot, et dejerabat, se omnia sentire, qua sentit et 
docet catholica et apostolica Ecclesia Domini noatri 
Jesu Ulnisti , senioris Roma : Πάντα οὖν &xtva νοεῖ 
καὶ ἅτινα δογµατίζει fj καθολικη xal ἀποστολιχκὴ 
Ἐχχλησία τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ τῆς 
πρεσθυτέρας Ῥώμης, xa αὐτὸς ἐγὼ voi) xoi ἐπὶ 
τούτοις µε συμπειθόµενον ἀφιερώνω. Post ejus ob- 
itum omnes demum de clero unioni consenserunt, 
preter unum Ephesium , qui Latinorum Patrum 
auctoritates a nostris corruptas et falsatas aflir- 
maret , Grecorum vero, quz per Filium Spiritum 
sancitum procedere efferrent , ita interpretandas 
duceret, ac si , per Filium, idem essel atque una 
cum Filio, ei veluti Filius , licet una generatione, 
[XXIX] τουτέστι [μετὰ τοῦ Υἱοῦ, xaY ὡς ὁ Yloc, εἰ 
xaY οὗ γεννητῶς, necnom quia per Filium «(fulget , 
donaturque hominibus. (Quemadmodum etiam ipse 
rursum declaravit in confessioue suz qualiscun- 
que fidei, quam contra synodum cdidit. Quasi 
vero granumaticis ullis unquam auditum sit , pra- 
positionein διὰ, per, si componatur cum patrio casu, 
idem aliquando sonare quod μετὰ, cum. Quinimo 
omnes agnoscunt ea significari idem quod Latinis 
per, ες, inter, atque adeo vel causam vel inedium 
exprimi. Διὰ, ὅτε συντάσσεται τῇ γενιχῇ, inquit Pha- 
vorinus, µεσιτεύοντός ἐστι. Quapropter Damasce 
nus, cap. 13, lib. 1 De fide orih., postquam ex 
Basilio dixit. Spiritum esse. imaginem Filii , veluti 
Filius, Patris (quo nempe docemur Spiritum ex 
Filio derivari) mox subjungit: Deus est Spiritus 
sanctus, δι Υἱοῦ τῷ Πατρὶ συναπτόµενον, qui per 
Filium Patri conuectitur. Id quod ante illum Dasi- 
lius magnus pronuntiarat (a). Unus autem Spiritus 
sanctus, δι ἑνὸς Υἱοῦ τῷ ἑνὶ Πατρὶ συναπτόµε- 
vov, qui per unum Filium uni Patri connectitur. Et 
rursum : Ἡ φυσιχὴ ἀγαθότης , xal ὁ χατὰ φύσιν 


(α) De Spir. sancto, c. 18. 


DISSERTATIONES DAMASCENIC £. 


256 
Ἁγίασμὸς, χαὶ τὸ βασιλικὺν ἀξίωμα, ix Πατρὸς 
διὰ τοῦ Μονογενοῦς ἐπὶ τὸ Ηνεῦμα διἠχει' Bonitas, 
sanctitasque naturalis, et regia dignitas ex Patre 
per Filium ει Spiritwm pertransit, Qua profecto 
omnia, velint nolint schismatici, nonnullam, 
cüm mediani , tum causa principiive rationem in 

uuunt, ut Spiritum sauctum Filius cum Patre prin- 
cipio una producat et emittat. Nee oboli zstiman- 
dum est quod subjungit Marcus , secundum Dama- 
scenum Spiritum esse Filii comitem συµπαροµαρ- 
τεῖν. Nam hoc verbo nibil aliud significatur, nisi 
Filium, nec tempore , nec natura esse Spiritu an- 
teriorem. Quo sensu Dasilius negat Spiritum san- 
ctum ὑπαριθμεῖσθαι subnumerari Filio. Non minus 
insulsum'est id quod in predicto illo libello suo 
suggerebat Ephesius, Spiritum aliam rclatiouem 
ad Filium non habere, nisi quatenus cum Filio 
innotescit : Obx &pa σχέσιν ἑτέραν πρὸς Υἱὸν ἔχει 
τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, fj τὸ μετ αὑτοῦ γνωρίζε- 
σθαι. Nam relativa simul cognosci , relationis pro- 
prietas solum est, non ipsa relatio, qua aliud 
fundamentum habet. Unde ut simul cognoscantur, 
oportet ut unum ex alio originem habeat : Grego- 
rio Nysseno docente, personas divinas ad se mu- 
tuo referri et distingui, χατὰ τὸ αἴτιον καὶ τὸ 
αἰτιατόν. 

LVIill. Definitio synodi Florentine. — Synodus 
itaque, finitis controversiis, de processione Spiri- 
tus saneti hoc decretum dedit : Definimus Spiritwm 
sancttm ex Patre et Filio eternaliter esse, et essen- 
tiam suam suumque esse subsislens habere ex Patre 
simul εἰ Filio, et ez uiroque eternaliter tunquam 
ab uno principio el una spiratione procedere : decla- 
rantes, quod id quod sancli doctores εἰ Patres di- 
cunt, ex Patre per Filium procedere Spiritum samn- 
clum, ad hanc intelligentiam tendit, ut. per. koc 
significetur, Filium quoque esse, secundum Gracos 
quidem causam, secundum Latinos vero principium 
subsistentig Spiritus sancti, sicut et. Patrem. Et 
quoniam omnia que Patris sunt, Pater ipse Filio 
suo wnigenito gignendo dedit prater esse. Patrem. 
hoc ipsum quod Spiritus sanctus procedit ex Filio 
ipse Filius eternaliter habet, a quo etiam a'ternali- 
ler genitus est. Definimus — insuper. explicationem 
verborum illorum Filioque, veritatis declarende 
graiia, et imminente tunc necesstiate, licite et ratio- 
nabiliter Symbolo [uisse appositam. ls. fuit Floren- 
ting synodi exilus, cujus definitionibus utinam 
Greci stetissent. Verum artibus suasionibusque 
Marci presertim Ephesii factum est (5), ut. non 
modo Byzantinum vulgus, sed et tres Orientalium 
sedinm palriarch& saneitz»i unioni repugnarint, 
dato synodali decreto, quo Metrophanem Josephi 
Constantinopolitani, qui Floreutiz dieu obierat, 
successorem, pacis et. icti fosderis observantissi- 
mum, et Florentinos Patres diris devoveruut, at- 
que imperatorem acerbe perstrinxerunt. Quam- 


(^) Apud. Allat. lib. iii. De consensu. c. 4. 


ebrem Eugcnius papa vires quosdam Byzantium 
ed Greecos misit, inquit. Laonicus Chalcacondylas, 
Jib. vi, ut cum his in colloquium venirent, qui syno- 
dam el concordiam in ltalia [actam non «dmitue- 
éapt. Nam Marcus Ephesi cpiscopus, et Stholarius 
Grecorum doctissimus, nequidem ab initio Latino- 
rus dogmali consentire voluerunt. Ubi ad collo- 

quium rentson est, Romani nihil efficere potuerunt, 

ος, re in[ecia, domum retersi. sunt. Superest hodie 
Genrgii Scholarij liber: De processione Spiritus san- 

eti, in 4*0 momenta omnia tractat, de quibus per 
dies quimdecim, uL ipse ait, μετὰ διαλέξεις πέντε 

x3 xa, in palatio disputarat cum apostolico 
aantio, episcopo Cortonensi, et quodam theologia 
magistro coram imperatore Joanne, Theodoro 
éespota, patriarcha Gregorio (qui — Metropbani 
ssccesserat) cardinale item, aliisque cum Gracie, 

tem Latinis : cum nempe ipse (υπο temporis esset, 

παθολιχὸς σεχρετάριος τοῦ βασιλέως, ab wniversis 
ucreiia, seu secretarius uuipersalis. imperaleris, et 

χαθολικὸς χριτὴς τῶν Ῥωμαίων, universalis judex 
imperii, xai διδάσχων ky τῷ τρικλίνῳ τοῦ βασιλέως 
χατὰ παρασχευὴν ἑχάστην, παρούσης τῆς συγχλή- 

tw), τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, et quibuslibet seztis feriis 

in triclinio imperatoris coram senatu, de rebus di- 

umis aermonew haberet. liec de se suoque opere 
propria inanu scripsit, testatusque est Scholarius, 

uw legere est in. capite codicis Regii, n. 2956, in 

que hic ipsius liber accutatior exstat, el magis 

integer, quam ia. editione Londineusi. 

LiX. De Georgio Scholario, — Ex his quas hacte- 
aus de Georgio Scbolario diximus, refelli pos- 
sat Leo Allatius, aliique viri erudi (a); ubi 
pagpant Scholarium hune diversum esse ab iilo 
Georgio Scholario, qui Florentin:ze 3ypodo inter- 
fait,et pacis ineundz sequestrum se prebuit. Quod 
αἱ conGciant, Scholarium schismaticum iu Maliam 
3d synodum convenisse negant. Ipse tamen Scho- 
λείας scbismatcus multis in locis operum suo- 
ο, que inanu exarata in bibliothecis asservan- 
tar, testatur se Florentiam in [taliam ad synodum 
eum aliis perrexisse. Insuper ex Syropulo constat 
Georgium illum Scholarium, qui Florentiam cum 
aliis accesserat, quique egregiam aliquandiu 
unioni promovende opernim Davarat, eamdem 
postea deseruisse, εἰ [XXX] Venetias cum Deme- 
trio despota el Gemisto Phieihone ante profugisse, 
quam pacis decretum cogderetur. Verba Syropuli 
hec sumi; Despola pos qweiriduanum α /— morte 
(Jotepbi patriarcha) Venetias abscessit, annonz 
stipendio posthabito, ne subscriptioni, aut unioni 
ioteresse cogeretur; ἀπῆλθον δὲ µετ αὐτοῦ xal 
d αοφώτατοι διδάσχαλοι; D τε Γεμιστὰδς, xal ὁ 
Σχολάριο;, μηδὲ αὐτοὶ παρεῖναι θουλόμενοι" cunque 
comitati sunt. ἀθείοτήπε sapientisauni Gemistus el 


(e) Leo Allat. lib. ní. De cons., c. 5, 6; ejusdem 
lhatrib. de Georgiis, εἰ Exerc. adv. Creygh. 7; 
Syrap. Ilíst. conc. Flor., sect. 9. 


DISSERTATIO I. 


858 


Scholarius, nec ipsé tune — adesse cupientes. Quam 


addictus deinceps schismalti fuerit, scripta ipsiug 


que adversus Latinos edidit, satis superque 
ostendunt. Michacl Ducas clare etiam indicat (5b), 
Georginm Scholarium, qui — Florentiam petiit, 
alium non fuissea schismatico. Adfuerunt e seaa- 
toribus, inquit, Gemistus Lacedemonius, Γεώργιος 
ὁ Σχολάριος xgi χαθολικὸς xpiche, Georgius Schola- 
rius et universalis judez. Atqui Georgium schisma- 
ticum universalis judicis munere functum esse, 
ipsomet teste superius observavimus. Hic etiam 
obiter notandum articulum ὁ, et prsspositionem 
καὶ, et, apud. Ducam innuere, scholarii nuneupa- 
tione, non familie coguomen, sed dignitatem si- 
gnificari, contra ac contendit Allatius. Post reditum 
in. patriam, aliquandiu rursum Georgius, ut im- 
peratori morem gererct, unioni consentire visus 
fuit, atque huic ztati consignari possunt qu;e ad- 
versus Phlethonem scripsit de Spiritus sancti 
processione ex Filio, quai Gemistus philosophicis 
argumentis impugnaverat. Verum statim ad schi- 
sma revocatus est, epistola, ut autumo, Marei 
Ephesii, quz multis in bibliothecis visitur, edita- 
que est a Leone Allatio in Exercitationibus ad- 
versus Creyglitonum, exerc. 7. Quantum voluptatis 
el letitia nobis attulisti, cum rectam fidem et piam 
patriamque sententiam. amplexus es, et condemnate 
ab injustis judicibus patrocinium. swscepisti, inquit 
Eugenicus, tantum e contrario tristitia εἰ morore 
repleti sumus, cum ad aures nostras pervenit, te 
rursum alierata facie pugnantia. tenere et loqui, et 
cum pessimis aconomis una conftueread procuranda 
media unionis οί [ederis. Totis hisce litteris pro- 
busille magister discipulum adhortatur, ut syno- 
dum, quz Florentini decreti firmandi causa, Con- 
stantinopoli cogebatur, veluti Caiphe consessum 
vitet, el, posthabitis ssculi vanis, secedat in 
desertum. Przceptoris votis obsecutus est Schola- 
rius, οἱ schisma verbo scriptisque polam propu- 
gnavit : cumque conatus sui haud satis pro volun- 
tate "procederent, in monasterium Pantocratoris 
(q. d. Omnipotentis Dei) assumpto Gennadii no- 
min», secessit (cr). Cum autem sub Constantino, 
postremo Grecorum imperatore, pro instauranda 
unione colloquia iterum haberentur, ὁ cella, in 
quo rccelusus agebat, adversus Florentinum decre- 
tum, cum sermone, tum seriptis certabat. Genna- 
dium hunc, seu Georgium Seholarium, sacris or- 
dinibus ea tempestate fuisse initiatum, nulle 
monumento constat. Quamobrem per quam com- 
mode de ipso intelligendus venit Georgius Phrapza, 
cum narrat (d), expugnata. Constantinopoli, sul- 
tano Mahumeto sie apnuente, episcopos, qui forte 
uderant, paucosque de clericis et laicis, sopientissi- 
mum doctissimumque Georgiun  Scholarium, etiam- 


(0) Hist. c. $4. 
(c) Duc. Mich. cap. 53. 
(d) Lib. nt, c. 19. 


259 


num laicum, elegisse, quem. et eGennadium mulato 
nomine nuncuparunt, Übi etiam notatu dignissimum 
est illud epithetum, doctissimum, sapientissimum- 
que, quod a scriptoribus Graecis vulgo attributa 
cest Georgio schismatico ; quemadinodum ex supra 
citatis eorum testimoniis colligi potest. Hzec οἱ ita 
sunt, Gennadius ille Phranze perperam ab Allatio 
confunditur cum altero Genuadio, qui postulatus 
fuerat successor Josephi patriarch». Nam Syropu- 
lus testis est locuples, Genuadium istum tunc 
temporis, sive quando Graeci ex lialia regressi 
sunt laicum nequaquam (fuisse, sed monasterii 
Batopzdii prepositum et presbyterum. In hec tria 
nomina consenseraul, in Trapezuntium, Cyzicenum, 
xai τὸν προηγούµενον τοῦ Βατοπαιδίου τὸν ἱερομόνα- 
yov χῦρον Γεννάδιον, εἰ Batopadii pra fectum  hiero- 
monachum domnum Gennadium. Sed neque hoc 
tempore Scholarius Gennadii nomen assumpserat. 
Ceterum quo animo tanto studio Georgius Schola- 
rius ictum Florentiz, et Constantinopoli semel at- 
que iterum firmatum (cdus ex transverso petere 
aggressus sit, aperit nobis Leonardus Chiensis, 
archiepiscopus Mitylenazus, epistola ad Nicolaum V, 
de urbis Constantinopoleos jactura et captivitate : 
Aiebantquidem magnates, inquit, quorum cruor ho- 
stili gladio jam irrigat terram : delur sumino  pouti- 
fici commemorationis honos : sed decretum Floren- 
ting synodi non legatur. Cur hoc hypocrita ? Ut de- 
leatur, inquit, ez decreto, quod Spiritus sanctus mque 
ex Filo, quemadmodum ez Patre procedit. Cur itein 
hypocrita ? ne errasse videantur Graci, si dicant (id 
est objiciant Latinis) duos Spiritus sancti produ- 
ctores, Sed cur hoc item oro, hypocrita? Ne detur 
ei, qui totam | sibi ex. officio captare cupit gloriam 
(Isidoro scilicet Rutheno, cardinali et legato). 
Intendebat ex una parte Scholarius, ex altera Chir- 
luca, quandoque ad presentiam semet. apostolicam 
(seu pontiticis Romani) transferre, «t hi essent, 
qui soli rem intellexisse viderentur, quique primi 
landarentur tante unionis auctores. Adversus enim 
legatum multi invidia clanculum torquebantue. Va 
profecto affectum fuisse Scholarium, nullo negotio 


deprehendat, quisquis libros duos, quos de Spiri- 
tus sancti processione adversus Latinos scripsit, 
attente. perlegerit. In. priore siquidem (a) de quo 
Superius facta est mentio, post multa de mente 
Cyrilli, Theodoreti, et Ephesinorum Patrum, deque 
auctoritate Augustini dispulala : postquam varia 
Graecorum doctorum dicta expendit, quibus Lati- 
norum (ides astrui videtur ; concedit tandem Eccle- 
sie Patres, quando Spiritum sanctum per Filium 
procedere dixerunt, non temporalem solum et se- 


cundariam quamdam significasse, missionemve ad 
homines, aut largitionem donorum; sed clocutionc 
hac indicare voluisse : 1*'indivulsam Spiritus san- 
cli cum Filio conjunctionem : Βούλονται γὰρ οἱ τῆς 
θεολογίας νόμοι, inquit, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον χαὶ ον 


(α) Sect. 5, c. 4. 


DISSERTATIONES DAMASCENICA. 


260 
Υἱὸν τοῦ θεοῦ, ut µόνον ἐνοῦσθαι, τῷ Ex. τῆς ἀρχΏς 
προϊέναι, μηδὲ ταύτῃ µόνον τὴν [XXXI] Τρ.άδα συν- 
άπτεσθαι, ἁλλὰ τῷ διὰ θατἐρου προϊέναι Oáte pov: 
Volunt siquidem theologie leges, ut Spiritus sanctus 
el Dei Filius uniantur, non modo qua ex principio 
eodem procedunt, neque hac ratioxe solum Trinitatem 
copulari; verum eliam qua aíterum per alterum pro- 
ducitur, el, ut ila dicam, ordine minime perturbato 
coimiscetur. Hoc sensu. praepositionem ex, quam 
:uropxi Patres usurpare amant, ἰσοδυναμεῖν τῇ, 
διὰ, equalis esse virtutis et significantie ae pra posi- 
lionem, per. — ld quod exemplo, rudi quidem et 
corporeo, non tamen admodum inepto, quod san- 
cli Patres, Greci presertim, frequenter adhibue- 
runt, conatur edisserere : puta oculi scu scatebrz, 
fontis, εἰ fluvii; itemque radicis, rami et fructus, 
ut nenipe quemadmodum fluvius ex scatebra per 
fontem profluit, ut fructus a radice per ramum 
indisjunctim protruditur, sic Spiritus absque ulla 
intereapedine vel nature vel loci vel temporis, 
ex Patre per Filium procedat, atque hujus proces- 
sionis ergo, cum Patri, tum Filio conjungatur. 
Ex quo sequitur, et quemadmodum ramus  fecun- 
ditatem suam accepit a radice, ut fructus ex ipso 
protrudatur : sic quoque Pater fecunditatem Filio 
communicet, ul ex eo, aut per eum Spiritus pro- 
ducatur, atque adeo Filius suo modo principinm 
sit Spiritus sancti, tametsi non primordiale. 
29 Scholarius (P) concedit sanctos Patres, quando 
dixerunt per Filium procedere Spiritum, processio- 
nem quamdam ex Filio innuisse; at non qua Spi- 
ritus in se subsistiat, sed qua distinguatur seccerna- 
turque a Filio, ἓν τῷ δι Yloo. ἐκπορεύεσθαι Πνεῦ- 
pax, νοεῖται πρὀοδός τις Ex τοῦ 'Υιοῦ, οὐχ ἕνεχα τοῦ 
ὑποστῆναι, ἆλλ 3ἒἕνεχα τοῦ διαχριθΏναι καὶ χωρι- 
σθΏναι µόνον. Spiritus sanctus, inquit, in Patre est 
et in. Filio suapte natura, xaX δ.αχρίνέται αὐτῶν 
χατὰ τὴν ὑπόστασιν, τῷ ix τοῦ Πατρὸς διὰ τοῦ 
Υϊοῦ προϊέναι’ ἀλλ᾽ ἡ μὲν ἐχ τοῦ Πατρὸς πρόοδος, 
τῆς αἰτίας ἐστὶν, ὡς εἴρηται, fj δὲ διὰ τοῦ Yioo, δια- 
κρίσεως µόνον ἐστί, et. discernitur ab eis secundum 
hypostasim quatenus ex. Patre per. Filium procedit. 
Verum ' processus ex Patre, causam significat, wt 
dictum est; per. Filium. autem. discrimen solum. 
Quasi vero non idem sit, ut omnes philosophi do- 
cent, id quo aliquid constituatur, atque id qua 
distinguatur a cxteris. Λο proinde si Spiritus est 
ex Filio aut per Filium, quia distinguitur a Filio, 
eamdem ob rationem per Filium, seu ctiam et 
Filio habet, ut constituatur, seu hypostasis qua- 
dam sit. 

LXI. Georgius Scholarius patriarcha Latinorum 
dogma profitetur. — Enimvero Georgius ipse Sclio- 
larius ejusmodi cavillos tandem floccl fecit, nec a 
Latinorum Patrum theologia discedendum putavit, 
quando quiesitus α sultano. Maliumeto, quie. esset 
Christianorum de "Trinitate doctrina, respondit 


(b) Sect. 5, c. 6. 


9ri 


heum non solum res creataa intelligere, verum 
eliam seipsum : atque idcirco verbum ct sapien- 
tiam habere, qua seipsum proprio suo modo intel- 
ligat : consimi.iter non solum eum velle et amare 
res quas condidit, sed et a fortiori seipsum dili- 
gere : adeoque sempiterne ος Deo prodire Ver. 
bum et Spiritum ipsius, absque divins unitatis 
dispendio. Atqui hoc est ipsummet principium, ex 
quo theologi nostri post Augustinum concludunt, 
Spiritum — sanctuin. ος Filio procedere, quia 
sempe ex Verbo producitur amor. Quamobrem 
Scholarius ipse libro antehac citato (a), illud data 
epera convellere conatus fuerat tanquam ineptum, 
at ad astruendam fidem minus efficax. Quinimo 
idem patriarcha lucubratione sua altera, quam de 
Christianorum dogmatis in modum dialoyi jussu 
iidem soltani conscripsit : Si interrogatus (ueris, 
iuit, iw diviuis que sunt persong producentes, 
veponde, due. Nam Pater generat Filium, et Pater 
ες Filius Spiritum δαπείκ. Ex quibus apparet 


(e) Lib. », Cont. Lat. sect. 2, «.7 οἱ 8. 


DISSERTATIO H. 


262 


Georgium Schyglarium ex animo schismatis cau- 
sam tulatum non csse, sed propter simultates 
quasdam, necnon ex latente animi superbia, qua 
primas partes in unione procuranda sibi minime 
concedi iniquo animo sustineret. llic itaque Geoc- 
gius Scholarius, qui Gennadii cognomen suinpsit, 
ille ipse est, qui laudatam a Meletio Syrigo, apud 
doctissimum Richardum Simonium (5), concionem 
in die Parasceves habuit, in qua diserle ΠΥΒΙΟ- 
Tium. traussubstantiationis,nequaquam prztermissa 
voce, µετουσιώσεως, enuntiavit : eo scilicet tem- 
pore quo Judex catholicus erat, et quibuslibet 
sexüs ferijs, ut ipse testatur loco supra laudato, 
de rebus divinis in triclinio imperatorio coram se- 
natoribus verba faciebat. In quo quidem triclinio, 
schisuaticorum partes aliquando defendit, adver- 
sus nuntium apostolicum et Latinos, qui Constan- 
Linopoli morabantur. Unde procul aberat 4 pro— 
denda Grecorum suorum (ide de Eucharistia sa- 
cramento, ut Latinorum dogma confirmaret. 


(b) La créauce de l'Eglise orientale sur (a Transsubsiantiation, p. 184. 


———————————P TRU AERE AERE) 


DISSERTATIO SECUNDA. 


ΙΚΧΧΙΗ] De quibusdam auctoritatibus, quibus Eutyches, aliique unius in Christo natura 
assertores haresim suam tuebantur. 


l. Quia szpe Joannes Damascenus tam in libro 
le fide orthodoxa, quam in tractatibus aliis pole- 
aicis, sermonem movit de placitis Eutychianorum, 
«s» Monopbysitarum, deque praecipuis momentis 
quibus bzresii suam tuebantur, opere pretium 
ue [acturum existimavi, si singulari capile quas- 
dam auctoritates aut testimonia, quz Catholicis ob- 
jectabant, ad examen revocavero. Athanasium por- 
ro, Julium et Felicem Romanos pontifices, Grego- 
rium Tbaumaturgum laudabant, ceu Christo njtu- 
fam enam illi vindicaverint ; quorum loca primuin 
recitabo, tum postea judicium qualecunque meum 
feram, num horum auctorum censeri debeant, quo- 
τεπι praeclaris nominibus inaignicbantur : Atha- 
wasii locus hic erat: "Ex τοῦ περὶ σαρχώσεως λόγου, 
Ez sermone de incarnatione. Ὁμολογοῦμεν xax είναι 
g7:jv Υἱὸν τοῦ θεοῦ xal θεὺν χατὰ Πνεῦμα, Τἱὸν 
ἃ ἀνθρώτου χατὰ σάρκα * οὗ δύο Φφύσεις τὸν ἕνα 
Υὸν, μίαν προσχυνητὴν, xai µίαν ἁπροσχύνητον, 
(4X µίαν φύσιν τοῦ θεοῦ Λόγου σεσαρχωμµένην * οὐδὲ 
4 νἱοὺς, ἄλλων μὲν Υἱὸν θεοῦ ἀληθινὸν, xal προσ- 
χυνούµενον, ἄλλον δὲ Ex Μαρίας, ἄνθρωπον μὴ mpoc- 
χυνούµενον, χατὰ χάριν Υἱὸν cou γένοµενον * ἀλλὰ 
ὧν x Θεοῦ, ὡς ἔφην, ἕνα Υἱὸν θεοῦ, xaX θεὸν αὐτὸν, 
χαὶ οὐχ iov Confitemur illum εἰ Dei Filium et 
Desm esse secundum Spiritum, Filium autem homi- 


nis sccundum carnem ; non duas naturas unum Εἰ- 
lium, unam adorandam, alteram non adorandam ; 
sed unam Dei Verbi naturam incarnatam, qua εἷ- 
mul cum carne ipsius adoratione wa adoratur , 
neque rursum duos filios, allerum verum Dei Fi- 
lium et adorandum, alterum ex Maria hominem non 
adorandum, sed per gratiam perinde aique alii ho- 
mines facium. Dei Filium; sed unum, ut dixi, Fi- 
lium, el ipsum Deum, et non alium. 

Julius Romanus, epistola ad Dionysium Corin- 
thi episcopum, cujus iuitium erat, θαυμάζω πυν- 
θανόμενος περί τινων Mirabundus hareo, cum de 
quibusdam audio, sic loqui ferebatur : 'Av&yxt γὰρ 
δύο λέγουτες αὐτοὺς φύσεις, τὴν μὲν προσχυνεῖν, 
xai εἰς μὲν τὴν θεϊχὴν βαπτίξζεσθαι, εἰς δὲ τὴν 
ἀνθρωπίνην μὴ βαπτίζεσθαι. El δὲ xai εἰς τὸν 
θάνατον τοῦ Χριστοῦ βαπτιζόµεθα, μίαν ὁμολογοῦμεν 
φύσιν, ἁπαθοῦς θεότητος, xal παθητῆς ἀνθρωπότη- 
τος Necesse namque est eos, cum duas naturas di- 
cunt, unam adorare, alieram ΠΟΠ adorare, atque. in 
divinam quidem baptizari, in humanam vero non 
baptizari. Etsi enim in Christi mortem baptiza- 
mur, unam tamen confitemur naturam impassibilis 
deilatis, et passibilis humanitatis. 

Felicem Romanum papam in testimonium unius 
in Christo nature adductum a Monophysitis fuisse 


263 
legimus, presertim in collatione Constantinopoli 
habita Gatholicos inter οἱ Severianog sub Jusji- 
niano imperatore anno 552, ct apud Liberatum in 
Breviario, cap. 10. 

Quod vero proiuleruni eg expositione fidei χατὰ 
µέρος particulatim, qux Gregorio Neoczsarieusi, 
seu Thaumaturgo, altributa fuit, illud refero ex 
Latina translatione Francisci Torrensis, quando 
Graeca desiderantur, preter pauca verba quie in- 
terseram, uii leguntur apud Leoptium Byzantinun, 
lib. De sect.,nct. 8 : Et quia nonnulli turbas nobis ex- 
citarunt, nitentes evertere fidem uostram in Christum 
Dominum nosirum, non confütcntes Deum esse incar- 
natum, sed. hominem Deo copulatum: idcirco con- 
fessionem edimus de fide, quam digimus, rcjicientes 
contradicentium perfidiam. Deus enim humana carne 
incarnatus, puram habet operationem, cuni sil. nens 
passionibus anima el corporis invicla, el carnem, et 
motus carnis divine et sine peccato moderams; qui 
non solum (cneri a morie non potuit; sed etiam mor- 
tem delevit : et est Deus verus, qui carnis expers in 
carne apparuit, per(ectus vera. et divina perfectione : 
οὐ δύο πρόσωπα, οὐ δύο φύσεις. Οὐ γὰρ &3v x£acapa 
προσκυνεῖν λέγομεν᾽ Non dua persoie, non duc na- 
ture. Nec enim qualuor adorari oportere dicimus, 
Deum et Filium Dei, et hominem, et Spiritum sau- 
cium. 

ll. De confessione fidei ad  Jovianum de Incar- 
nalione. — Primum locum Athanasio quidem conces- 
serunt Ephrzimnius Antiochenus, et Eulogius Alexan- 
drinus, apud Photium codd. 229 et 200, Joannes 
itidem Damascenus, et alii orthiodoxi. Insignes vero 
evi nostri critici, inter quos primas tenel vir per- 
eruditus R. P. D. Bernardus de Moutfaucon, uno 
velut obtutu confessionem illam fidei genuinum 
Atianasii fetum non esse agnoverunt : deterriti 
vero magni Cyrilli Alexandrini auctoritate, ad du- 
bia illius opera amandahdam saltem judicarunt. 
Cyrillus siquidem libro De recta fide ad imperatrices, 
n. 9, libellum istum fidei citat adversus Nestorium : 
"Ex τοίνυν ὡς ἀληθῶς, inquit, ὁ τρισµαχάριος xal 
διαθόητος εἰς εὐσέδειαν Αθανάσιος, ὁ γενόμενος χατὰ 
χαιροὺς τῶν ᾽Αλεξανδρέων Ἐχχλησίας. ἐπίσχοπος, 
ἐν τῷ περὶ σαρχώσεως λόγῳ, περὶ Χριστοῦ τάδε: Ὅμο- 
λογοῦμεν γὰρ, x. τ. &. Igitur beatissimus , et pietatis 
fama celeberrimus apud omnes Athanasius, qui supe. 


riori «νο Álexandring Ecclesie episcopatum tenuit, 


libro de incarnatione, sic de Christo locutus est, Confi- 
temur enim illum,etc. Integra ferme confessione hac 
recitata, ut exstat in editionibus Athanasianis, sub- 
jungit : Zstimo [XXXIII] atem. aliorum quoque 
sanctorum episcoporum sententias, quibus idem do. 
cere propositum fuit, neutiquam hic omittendas esse. 
Nec deinceps testimonium aliud allegat Athanasii, 
cum plura ex genuinis ejus lucubrationibus sup- 
peterent; sed Attici Constantinopolitani, Antiochi 
Ptolemaidis, Amphilochii, Ammonii Adrianopolita- 
ni, Joannis Chrysostomi, Severiani Gabaloruin, 
Theophili avunculi sui Alexandrini, et, quod animad. 


DISSERTATIONES DAMASCENICA., 


264 


versione dignum est, Vitalis illius episcopi, qui 
nt posthac ostendetur, Apollinarii sectator fuit. 
Praeicrea vero. in defensione anathematismi sui 8 
contra Orientales, eamdem Expositionem fidei, tan- 
quam. Athanasii $it, adversariis suis apponit ejus- 
que. prolixos textus perinde recitat. Quamobrem 
recle Eustathius Berytensis in conciliabulo Ephe- 
sino pronuntiavit, Cyrillum Athanasii testimonio 
confirmasse, unam Dei Verbi naiwram incarnatam 
debere dici; hoc est ea professione fidei, de qua 
bic quastio est : καὶ ταύτην αὐτοῦ φωνὴν τῇ τοῦ 
µακαριωτάτου ᾿Αθανασίου ἐθεθαίωσε µαρτνρίᾳ. Haee 
llypatius Ephesius, aliique praesules catbolici non 
legerant, qui in illa collatione Constantinopolitsna 
cum Severianis, cum ipsis objiceretur Cyrillum im 
libris contra Diodorum Tarsensem et. Theodorum 
Mopsuestenum laudasse fidei confessionem ad ἆο- 
yianum cum memoratis prius Julii, Felicis, Grego- 
rii, necnon Dionysii Areopagit:e. operibus, . incum- 
cianter uegaverunt, ejusmodi citationes uspiam 
apud Cyrillum reperiri; nec proinde attribuendos 
esse Cyrillo libros qui contra Diodorum Theodo- 
rumque, eti De incarnatione, ab ipso editi fereban- 
tur. Addunt insuper omnes illas auctoritates ποη- 
nisi ex Apollinaristarum officina prodiisse, sibique 
in libris Cyrilli a Dioscoro si vere Cyrilli sunt, in- 
sertas videri. Ad eumdem sensum Leontius , lib. 
De sect., act. 8, ait : Aliam auctoritatem proferunt 
sancti Athanasii ex Oratioue de incarnatione, que 
quidem hujusmodi est : Eumdem esse Dei Filium ra- 
tione. Spiritus, et hominis Filium ratione carnis : 
non duas naturas unum illum Filium, quorum wna 
sit adoranda, adoranda non sit allera; sed «nam 
naturam Dei Verbi incarnatam, Respondemus pri- 
mum hoc nobis non adversari : Non enim duas na- 
(uras iia. tradimus, ut. adoretur una, mon. adoretur. 
altera : sed unam statuimus esse naturam Dei Verbi 
incarnatam. Deinde nequidem est Athanasii. Nam 
cum a nobis interrogantur, ubi hoc dictum exstet, 
nec ejus ostendendi copiam habent ; in arctum vero 
coacti pusillam quamdam orationem proferunt, quasi 
duorum foliorum, in qua dictum hoc legitur. At. κο: 
Ium. esl universis omnia sancti Athanasii opera valde 
magna esse. Quid auiem ad hoc respondebinmus, 
quod beatum Cyrillum producunt citantem koc di- 
ctum in libro adversus Theodorum, quasi profectum 
ab Athanasio ? Nimirum dicimus reapse quidem il- 
lud in beati Cyrilli contra Theodorum  invectivis 
legi, sed mendum esse priscum. Dioscorus enim suc- 
cessor D. Cyrilli facius, cujus opera reperisset, forte 
veritus non. est. inserere nonnulla φις ipsi libitum 
[vit. Neque vero conjecluris nos modo uti, quod beg- 
tus Cyrillus illad contra Theodorum non produzerit, 
ex eo quoque mani[estum est. Nam Theodoretus, 
qui Theodorum defendebat, wniversas auctoritates 
exculiens quascunque sanctus Cyrillus contra Theo- 
dorum de sanctis Patribus protulerat, nusquam hu- 
jus dicti meminit. Etenim isti reponunt, 4 Theodo- 
reto callide omissum : quod enim adversus eam au- 


1 
Ι 


«55 
cteritetem: oculis aspicere non possel, adeo planam 
et apertam, idcirco sponte ab ipso pretermissam ? 
Respondemus | tantum abeese ut cam. Theodoretus ibi 
positam praterire voluerit, ut cum beatus ille Cyril- 
lus alibi dixisset unam Verbi naturam incarnatam, 
qumadmodum Patres pronuntiarant, ὡς ol Πατέρες 
εἰρήμασιν  ἐπιλαμθανόμενος αὐτοῦ θεοδώρητός φη- 
αν, ὅτι Ti; σοι τῶν Πατέρων εἴρηχε τὸ µίαν φύσιν 


αὗ θεοῦ Λόγου σεσαρχωµένην; Theodoreius eum re-- 


pehendens his verbis : Ecquis Patrum tibi dixit 
zagm Dei Verbi naturam. incarnatam? Siquidem 
scivisset Theodoretus. verbum istud quod. apnd C3- 
rinm exstat ex sancto Athanasio cilatum, πεύκα: 
qam adeo temere diciurne [nerit : Quis tibi Patrum 
dà απ. Dei Verbi naturam. incarnatam? Vicis- 
sm ingerunt lam cerium asse, sciviasc sic locutwm 
Ahanesium, ut cliam dixerit, quemadmodum Patres 
locati sumt.. Nos contra, oniti quemque dicimus, ut 
endet ex Pairibus esse prolata que ipse iradit, si 
sm iisdem, saltem vi verborum. llucusque Leontii , 
vi, ut apparet, nec ipsc Cyrilli librum quem cita- 
wmas De recia fule ad imperatrices legerat. Quin- 


. me, eum iisdem totidemque verbis expressis, in 


Gmnfessione fidei ad Jovisnum, qus Athanasio sup- 
pala est, habeatur, una Dei Verbi natura incar- 
wa; nec ullus Patrum Cyrillo anteriorum id pro- 
wantiasse reperiatur, omnino concedendum est 
lee eum esse mutuatum ex spurio illo libello. Nec 
memquam moveat alterum Leontii argumentum, 
μη] scilicet Theodoretum dc illa Confessione fidei 
áxisse, cum alias auctoritates excuteret, quascun- 
ve Cyrillus in libris contra Theodorum produxis- 
κα. Nam Theodoretun tres priores ejus libros, qui- 
Ans Diodorus Theodorusque exagitabantur, coníu- 
Gasse certum quidem est : at non item quartum, 
qui appendicis instar De incarnatione erat, et iu 
que Athanasii aliorumque loca congesta erant. Ne- 
Με id temere conjecisse mihi videor; quandoqui- 
éem Eustathius Derytensis, quem paulo antehae ei- 
Gbam, discrte dixit in concilio Ephesino, Cyrillum 
boece dictnm, unam Dei Verbi maturam. tncarna- 
lam, Atbanasii testimonio confirmasse. Atqui con- 
ÉÁrmato vocis istius auetoritate Athanasii nusquam 
alibi occurrit in libris vel epistolis Cyrilli. Ex qui- 
bus conciudo illum hoe prsstitisse in quarto iflo 
libre, qui de inearnatione totus erat. Neminom ergo 
pest feteri sanctum doetorem deceptum fuissc 
falsa oposculi hujus inscriptione ; idque eo potiori 
jere, quod ipsomet annuente, actione 1 synodi 
Ephesinz ljmudata adversus Nestorium fuerit epi- 
iola ad Prosdocium, tanquam Julii Romani, quam 
igee rursnm protulit in dcfensionc anathematismi 
μα sexti contra Orientales, quamquo luco clarius 
eetensurus Apollinario auctore prodlisse, ut 
& adulterinam alteram, quam hoc ctiam postremo 
leco citavit, veleti Felicis Romani. 
Ill. Leontius in alio opere, eujus hie Latine titu- 
les est : 7n eos qui proferunt. nobis quedam Apol. 
laarii, falso inscripta womine sanctorum Patrum, 


Paraor. Gn. XCIV. 


DISSERTATIDO II. 


200 


libellum illum (idei ad Jovianum, ut. et. epis!olam 
ad Dionysium Corinthi episcopum,(XXXlV ] necnon 
Expositionem fldei χατὰ µέρος, ab Apollinario edita 
esse evincit. Sic porro ipso statim initio loquitur : 
Quidam ex haresl Apollinarii, vel Eutgchis, vel Dio- 
scori, cum vellent. haresim suam. confirmare, quas - 
dam orationes. Apollinarii, Gregorio Thaumaturgo, 
eut Athanasio, aut Julio inscripserunt, ut sintplicio - 
res (allerent ; quod quidem perfecernnt. Auctoritate 
enim ejusmodi personarum fide digna wultos. Kcelc- 
sic catholice capere potwerumt, et epud multos ex 
recte credentibus reperire poteris librum, cui titulus, 
H κατὰ µέρος πίστις (Fides particulatim digesta), 
inscriptum Gregorio, et quasdam ejus epistolas, qua: 
J'wlie- Romano inscripto sunt, et alias ejus de incar- 
natione orationes et expositiones ascriptas Athana- 
510. Fiet autem tibi koc manifestum, et cuivis veri- 
lalis studioso, ex iis que in medium afferemus, tum 
ipsins. Apollinarii, tum discipulorum ejus, ex quibus 
est cum aliis Valentinus, Adductis deinde fragmen- 
tis plurimis operum Apollinarii, ejusque discipulo - 
rum Valentini, Polemii, Timothei, et Jobi, qux 
omnino conveniunt ad fidei de incarnatione eon- 
fessionem de qua disputamus, necnon ad episto- 
lam, et ad expositienem, qua Julio Romano et 
Gregorio Thaumaturgo attribute sunt, tandem hoc 
modo concludit : Arbitror eum qui non fuerit nimis 
Conlentiosus, non posse his cum ratione adversari et 
coniradicere ; quin potius futurum esse, ut. continuo, 
et, ut ita dicam, non violenter veritati assentiater, et 
omnibus suffragiis fateatur, Apollinarii esse episto- 
las vel sermones de incarnatione, que Julii, Grego- 
T, et Athanasii esse falso feruntur, ete. Verum 
multis annis ante Leontium hoc ipsum evicerant 
Catholici contra Eutychianos et Monophysitas, ut 
testantur monachi Palzstinz epistola ad Alciso- 
nem, quie. scripta est sub Anastasio imperatore, 
anno .scilicet 511, referturque ab Evagrio lib. τι 
Hist. cap. 51. Hzreticos istos narrant sanetornm 
Patrum libros scpe depravssse, πολλους δὲ ΆΑπο- 
λίναριου λόγους ᾿Αθανασίῳ καὶ Γρηγορίῳ τῷ θαυματ- 
ουργῷ καὶ Ἰουλίῳ, διὰ τῶν ἐπιγραφῶν ἀνατεθεί- 
Χασιν, multosque Apollinavii libros Athanasio, Cre- 
gorio Thawmaturgo, et. Julio inscriptionibus immu- 
tatis attribuisse ; qua fraude plurimos impletatis ενα 
socios fecerint. Quapropter sanctus Maximus, cam 
Theodosius episcopus Czsariensis, Monotheleta, ob- 
jeeisset, τὰς φευδωνύμως τεριφεροµένας  "TouXtou 
τοῦ Ῥώμης, xai τοῦ θαυματουργοῦ Γρηγορίου, xai 
Ἀθανασίου τῶν ἁγίων χρήσεις, auctoritates que cir- 
cumfernuntur, SS. Julii Romani, Gregorii Thauwma- 
turgi et. Athanasid nominibus [also inscriptas, re- 
spondit neminem esse qni nesciat eas. esse. impii 
Apollinarii : Οὐδεὶς ἀγνοεῖ ταύτας εἶναι τοῦ Duc- 
σεδθοῦς ᾽Απολιναρίου. In his enim uti naturz duz, 
i4 quoque operationes dus Christo denegantur. 

Similia postmodum seripsit etiam Nicephorus 
Constantinopolitanus , initio dissertationis χατὰ 
Ἐπιφανίδου, contra Epiphanidem : Καὶ γὰρ οὖν ot 


20" 
τε ἀπὸ παράφρονος χα) ἀνηυστάτου καὶ Απολιναρίου, 
καὶ μὴν 6h, xal ot τε τοῦ θεοστυγοῦς Εὐτυχοῦς, 
οὕτω τινὰς τῶν ἁγίων Πατέρων φωνὰς παραποι]- 
ααντες, πρὸς σύστασιν τοῦ βδελυπτοῦ αὐτῶν δόγματος 
ἐπιχομίσονται * ὁποῖα δή ἐστι τοῦ μεγάλου Γρηγο- 
ρίου τοῦ Θαυματουργοῦ, ᾿Αθανασίου vs τοῦ ἀοιδίμου, 
ναὶ μέντοι καὶ Ἰουλίου τοῦ τῆς Ῥωμαίων τῆν lepap- 
χίαν ἔχοντος * Etenim insani amentissimique Apolli- 
marii atque invisi Deo Kutychis sectatores, eodem 
modo quasdam sunctorum Patrum auctoritates emen- 
tins. producunt, quibus detestandum dogma. suum 
ustruant : videlicet magni Gregorii Thawmaturgi, cc- 
lebratissimique Athanasii, necnon Julii, qui Romanc 
urbis Ecclesie antistes [wit. 

IV. Hxc vero declarantur magis in collectancis 
contra Severianos, qux manu exarata asservantur 
in Bibliotheca collegii Parisiensis Societatis Jesu 
cap. 9, ea ipsa parte quay Latine prodiit t. IV Αι- 
tiq. lect, Henrici Canisii, ubi Anastasii cujusdam, 
non forsan Sinaitz, eraditum hoc scholium legitur : 
Εὔχαιρόν ἐστιν παραθέσθαι καὶ & προφέρουσιν οἱ 
ἀντιτεταγμένυ:, ψευδογραφἠσαντες τὸν λόγον Ἄθανα- 
σίου, προὐέλως ᾽Απολιναρίου ὄντα, ὡς μαρτυρεῖ 
Τιμόθεος, ὁ τὸν πίνακα τῶν λόγων ᾽Απολιναρίου 
συντάξας, ἓν olg xut τὸν προφερόµενον ὡς ᾿Αθανα- 
σίου ἑνέταξε, xat μὴν καὶ ὃν περιγράφουσιν Ἰουλίου, 
ἵνα ix τῆς τῶν λόγων σὺ (Υενείας ἐπιγνωσθῇ τούτων 
ὁ γνήσως πατηρ. Προφέρουσι τοίνυν ὡς ᾿Αθανασίου 
λόγον, ἐξ οὗ πρυθάλλονται µαρτυρίαν ἔχονσαν ὧδε * 

« Απολιναρίου ἐξ ἐπιστολῆς πρὸς ᾿Ἰοθιανὸν τὸν 
βασιλέα ». "Oce δὲ ᾖ.1θε τοῦ χρόνον τὸ π.2ήρωμα, 
ἐξαπέστειῖεν ὁ θεὸς τὸν Ylór αὐτοῦ, γεννγώμενο) 
ἐκ γνναικός. Ὁμολογοῦμεν χαὶ εἶναι αὐτὸν Υἱὸν φοῦ 
θεοῦ, καὶ θεὸν χατὰ Ἠνεῦμα, xai Yiby ἀνθρώπου 
χακὰ cápxa * oU δύο φύσει; τὸν ἕνα Y Dv, μίαν mpos- 
χυνητὴν, xal µίαν ἀπροσκύνητον, ἀλλὰ µίαν φύσιν 
τοῦ Θεοῦ Λόγου σεσαρχωµένην΄ » Temps. opporta- 
xxm est comparandi qua adversarii ρτο[εγτωκί ex 
sermone inscripto perperam Athanasio, cum. mani- 
feste sit Apollinarii, ut. testatur Timotheus, qui. in- 
dicem conteruit lilyorum Apollinarü, inter quoe ct 
hung quem velut. Athanasii sit, proferunt, recensuil, 
ut et illum quem Julio ascribunt ; ut ez orationum 
cognatione et affinitate dignoscatur genuinus horum 
parens. liaque tanquam Apollinarii libellum proda- 
cunt, ex quo testimonium hoc afferunt : « Apollina- 
rius ex epistola ad Jovianun | imperatorem. (Quando 
aulcm venit plenitudo temporis, misit Deus Filium 
suum, natum ex muliere*, » ctc. Confiteuur etiam 
esse ipsum Dei Filium, οἱ Deum secundum Spiri- 
tum, et Filium hominis secundum carnem; non 
duas naturas unum Filium, unam adorandam, et 
unam non adorandam : scd unam naturam Dei Verbi 
inearnatam, οἱ adoralam cum carne sua una edora- 
tionc. » Pergit Anastasius, atque ex dogmatum, quae 
hac in epistola continentur, diserimine ab Athana- 
sii doctrina, ut ex Timothci Apollinarist:: indice 


τα], 1v, 4. 


DISSERTATIONES DAMASCENICT. 


denionstrat, eam non essc Athanasil, sed Apollina- 
rij. Esdem, tanquam cx Anastasii scholiis, com- 
pendio refert Euthymius in Pauoplia, pag. 545, ubi 
epistolam illam ad Jorianum perinde scriptam |ο- 
gimus, nfn ad Julia:um, ut non sine librariorum 
errore editum videmus apud Photium «οὐ. 929, πρὸς 
Ἰουλιανὸν τὸν βασιλέα quod Andreas Schottus sic 
belle reddidit, ad Julianum Apostatam. Ibidem etiam 
4 Photio refertur. epistola Julii πρὸς Δόχιον, qued 
in Latina translatione slc legitur, ad Deciwm. Ve- 
rum emendandum est, πρὸς Προσδόχισν, ad Prosdo- 
cimn. Qus per transennam dicta sunto. 

V. Anastasius subinde testatur epistolam sRe- 
ram, qu: Julii Romani nomen przferebat, in Ti- 
motheano librorum Apollinarii indice censitam 
fuisse, cum hac inseriptione, Τῷ 6czT/t µου, τῷ 
κοθεινοτάτῳ συλλειτουργῷ Διοννσίῳ, ᾽Απολινάριος * 
Domino mco desidenatissimo [XXXV] οί comministro, 
Apollinarius. Observat insuper non ect Inseriptiome 
sola 1iendacium argui; verum et ex. ipsomet di- 
elionis genere. Non enim Πσοπιαποε ejusmodi ti- 

criptionibus solitos uti, eum ad aliquem episcopum 
scribunt, quamvis sit ex primariis; mulio minus ed 
presbyterum : phrasim perro niminm Grecam esse, 
st conversa. puteimr ex: Latino : Οὔτε γὰρ τοιαύτην 
ποτὶ ποιοῦνται πρύς τινχ ἐπιγραφὴν οἱ Ῥωμαῖοι 
οὔτε πρὸς ἐπίσχοπον, εἰ xol πάντων els i ἐξ 

vf: γε μὴν πρὸς πρεσθύτερον. Οὔτε μὴν 4 φράσις 
ὡς ἑξ ἑρμηνείας ἐστὶ μεταθεθληµένη Ῥωμαικῶν, 
λίαν ἑἐξηλλτνισμένη τυγχάνουσα. Demum con&r- 
mat, eam Apollinarii esse, ex collatione verborum 
et placitorum que continet, cum Aliis Apollinarii 
dictis, quze subjungit. Nimirum, ᾽Απολιναρίου πρὶς 
Διόδωρον, Apollinarii ad Diodorsm. Πῶς τὸ "pirum f 
ο) δυσσεθὲς, ἄλλην οὐσίαν χτιστὴν καὶ δουλικἡν, μίαν. 
ἔχειν καὶ τὴν αὑτὴν προσχύνησιν τῷ Κτίστῃ καὶ Δε» 
σπότῃ" Quomodo non impia res (uerit, substentic al- 
leri, create el servo eamdem adhibere aderaltionem, 
eo crealori εἰ Domino ? Καὶ πάλιν ἐν τῷ περὶ σαρ- 
χώσεως )όγψ φηαῖν ’ Et iterum in libro de incarna. 
Lione ait : ᾿Αδύνατον "ὃν αὐτὸν καὶ τροσκυνττὸν ἓν 
ταυτῷ εἰδέναι, xai µή * ἀδύνατον ἄρα «bv αὐτὸν 
εἶναι Θεόν τε xal ἄνθρωπον ἓξ ὁλοχλήρου, àAX ἓν 
µονότητι συγχράτου φύσεως θεϊχης σεσαρκωµένης ' 
Impossibile est eumdem adorabilem esse, et. mon ad- 
orabilem : ergo impossibile est eundem esse Deum 4ί 
hominem ex omni parte per(ectum, sed ἐκ mnitate 
commisi natur divines incarna( c. Anastasius sab- 
juugit : Ταῦτα τοῦ ᾽Απολιναρίου τὰ ἀξιάγαστα, χαθὰ 
Πολέμων ὁ μαθητὴς αὐτοῦ φησι" ταῦτα πλείστην ἔχει 
τὴν οἰχειότητα πρὸς τὰ παρ) αὐτῶν πεπλασµέν1, ὡς 
Αθανασίου xal Ἰουλίου * Ilaec sunt Apollinarii mi- 
rifica, sicut Polemon ejus discipulus ait; heec mazi- 
mam similitudinem habent cum iis qua ub ipsis con- 
ficta sunt, tanquam Athanasii et Julii essekt. 

VI. Ex his manifestum flt. epistolam illam ad 
Dionysium Apollinario reddendam esse, non Julio 


DISSERTATIO 1I. 


M. Sed ea dere iterum audiendus venit 
s lib. De scect., act... 8: Afferumt. ariud 
dicium, inquit, veíut a Julio profectum, quod 
m epistola scripta ad Dionysium | Corinthi 
m, cujus initium est : « Miror de quibusdam 
y estque dictum hujusmodi, Necesse est. cum 
iras dicunt, unam adorare, εἰ alteram non 
; ac in divinam quidem baptizari, in huma - 
Ὁ son bapiisari : » aliaque plura istec epi- 
ahinet. Sed nos multis argumentis. evincimus 
pistolam non esse B. Julii, sed  Apollinarii. 
t ez eo quod, si quis eam. accurate. conside- 
il Julii nomine dignum habeat. Αλλά καὶ αἱ 
αχστολα), ἃς λέχουτιν εἶναι αὑτοῦ, quim. et se- 
éstolz, quas ejus esse dicunt, hg eunt. Apol- 
Deinde, quod in eadem epistola, corporis (a- 
Wione, nusquam illud mente praditum vel 
um dixerit. Erat aulein in more positum Da- 
Mius scculi, ut, sicubi corparis mentionem 
, id ipsum mente praeditum, animatumque 
. Quod quidein usque adeo verum est, ul re- 
mfibus eis hoc crimen, ideoque deiuceps illas 
Benie praeditum εἰ animutum, adjicientibus, 
ieteriorum libri reperiantur, qui hanc appen- 
ion habeant. Preterea inde. etiam non D. Ju- 
Apollinarii esse demonstrutur , quod Grego- 
jpssenus libro conira Apollinarium aperte mul- 
86, que hac epistola continenlur, eaque ceu 
vefutet. Potest εἰ aliunde convinci, quod B. Ju- 
dit. Aiunt enim actis synodi Ephesine a Cy- 
sseriam : quod quidem aperte mentiuntur. 
H nihil tale in texiu reperitur : sed alia qua- 
seria est epistola velut α Julio scripta, nec 
Will, sed Timothei (Apollinariste scilicet), 
fimodum ex multis exemplaribus intelligi po- 
eontius hoc postremo loco loquitur de epi- 
dd Prosdocium, quan, ac si Julii Romani 
a Cyrillo in defensione Anathematismorum 
R eontra Orientales, et act. 1 synodi ,Ephe- 
mdatam dixi. llanc Grece integram habeo : 
conferatur cum aliis Apollinarii Apollinari- 
me libellis omnino reperietur ab istis pro- 
mon a recie fidei alumnis. Sic porro post 
saam confessionem fidei Trinitatis, incarna- 
t explicat : Κηρύσσεται δὲ εἰς συμπλήρωσιν 
ἵστεως, xai σαρχωθεὶς ἐχ Παρθένου, ὁ τοῦ 
πὸς, xai σχηνώσας àv. ἀνθρώποις, οὐχ tv àv- 
» kvepyfica; (τοῦτο γὰρ ἐπὶ προφητῶν ἔστι 
Ιδατόλων ), τέλειως θεὺὸς Ev σαρχὶ, xal τέλειος 
Emo; ἐν Πνεύματι. Ad. plenitudinem fidei Fi- 
Maria Virgine incarnatus. predicaiur, ο: qui 
'omines habitaverit, non in hominc operatus sit 
Wuidem in proplietis et apostolis contingit) per- 
Deus in carne, per(ectus homo in Spiritu. Mis 
& sunt qux apud Gregorium Nysseuum in 
etico, tanquam ab Apollinario dicta referun- 
d: Ἁλλὰ θεὸς μὲν τῷ Πνεύματι τῷ σαρχω- 


Leont. lib. adv. fraud. Apollin. 


210 
0£vz:, ἄνθρωπος δὲ τῇ ὑπὸ τοῦ θ:εον προσληφθείση 
sapxi* Sed Deus quidem est, incarnato Spiritu, he- 
mo autem, assumpta carne a Dco. Ad eumdem mo- 
dum in libello ad Jovianum, de quo primo loco dixi- 
mus, profitetur Christum esse, 8s5y xaxà IIvaeupa, 
χαὶ ἄνθρωπον xazà σάρχα, Deum ratione spiritus 
el hominem ralione carnis. lloc nempe praestiilue- 
rat, quod Nyssenus refert n. 43, ὅτι ὁ λύριος ἓν τῇ 
τοῦ θεοῦ ἀνθρώπου φύσει θεῖον Πνεῦμα ἣν * Dowi-, 
nus in Dei hominis nalura divinus Spiritus erat, sive 
divina mens, quae humans omisse vices expleret. 
Dicitur in epistola ad Prosdocium, Verbum non ha- 
bitasse in homine de terra lerreno, sed esse sccundum 
illum Adamum calestem, quia celeste Verbum est 
quod carnem habet ex Maria ; nosque terrexi. cum 
simus, caelestes faciurum αά similitudinem auam, 
per id quod celeste est ; 0ὐδὲ χατῳκηχέναι τὸν ἐς 
οὐρανοῦ &v ἀνθρώπῳ τῷ íx γῆς χοϊχῷ, ἁλλ᾽ αὐτὸ» 
τὸν δεύτερον ᾽Αδὰμ ἐπουράνιον εἶναι, ὅτι ἑπουράνιός 
ἔστιν ὁ Λάγος, ὁ τὴν σάρχα ἔχων ἐκ Μαρίας, xai 
ἡμᾶς δὲ διὰ τοῦ ἑπουρανίου ἑπουρανίους χαθ) ὁμοίω- 
atv ποιῶν ὄντας χοϊκούς. Consimili modo Apollinarius 
in Antirrhetico Gregorii Nyssceni citatus, hoc iucul- 
cat, Christum esse hominem coelestem, qui humano 
spiritu careat. [XXXVI] Ei Ex πάντων τῶν ἴσων ἡμῖν 
ἐστι τοῖς χοϊχοῖς à ἐπουράνιος ἄνθρωπος, inquit (n. 
48),ὥστε xai τὸ Πνεῦμα ἴσον ἔχειν τοῖς χοϊχοῖς, οὐχ 
ἐπουράνιος, ἀλλ᾽ ἑπουρανίου Θεοῦ δοχεῖον ' Si exillis 
omnibus rebus (a), qum in mobis qui terreni sumus, 
peraque reperiuntur, caelestis homo conset, ita ut spi- 
ritum quoque ejusdem generis atque terreni homines ha- 
beat ; mom caelestis erit, sed tantummodo coelestis Dei 
conceptaculum. Sic rursus apud Leontium ait : Ver- 
bum ii& faclus. cst homo, quia caro et apiriiws homo 
est, secundum Apostolum : et hoc est Verbum carnem 
factum esse, unitum esse carni, ut humanus spiritus. 
Vocatur autem komo similis nostri, caro : Dominus 
vero est supra nos homo. Quamobrem et celestis est 
propter proprium spiritum celestem, cui prudentia 
carnis mon adversalur : uique ita. destruebatur in 
Christo peccatum, Ac dissoluta est mors ex. peccalo, 
nosque parlicipes facti hujus operis, fide salvamur, 
el cum simus a paire terreno, efficimur similes cole- 
sti. Snbjunguntur hi anathematismi, in epistola ad 
Prosdocium : Ανάθεμα ἔστω πᾶς ὁ τὸν àx Μαρίας 
ἄνθρωπον μ] λέγων ἔνσαρκον Gcóv * Anathema sir, 
qui hominem ex Maria natum esse Deum in. carne 
non ronfitetur. 'AváOcpa ἔστω, ὁ «fjv σάρχα τοῦ Σω- 
τῆρος μὴ λέγων ἐκ Μαρίας, ἁλλ' ἐς οὐρανοῦ, ἢ ἄκτι- 
στον τῇ φύσει thv xvlatv* Anathema sit. ille, qui di- 
cit carnem Salvatoris non ex Maria, sed de celo es- 
56, sive creaturam | natura. ἱπεγεαίαπι. Sic. perinde 
loco citato apud Leontium Apollinarius : Anathe- 
ma igitur sit, inquil, qi non dicit carnem ex. Ma- 
ria, et qui dicil eam carnem esse nature incrcatee 
el consubstantialem Deo. Et hoc est qnod. in pri- 
mis cavet in fragmentis, que ex ejus lucubra- 


211 


tionibus variis Leontius. collegit. Sic quoque in 
confessione ad Jovianum ait: Si quis Domini car- 
nem dicit desursum esse, et non ex Maria, etc. Ejus- 
modi scilicet crebris anathematismis Apollinarista 
amoliri satagebant impias consequentias, que cx 
ipsorum erratico dogmate deducebantur, cum car- 
nem cum deitate substantiam unam explere finge- 
rcnt. Tandem concludit : Ὁ λέγων θεῖχὸν τὸ σῶμα, 
xai προσχυνῶν χατὰ τὸ συναμφότερον, ὡς ἕνα ἄχτι- 
στον Θεὸν µακάοιος ἔστα.. ΜΗ σχανδαλισθῆς Ev τῇ 
σαρχὶ χαὶ τοῖς πᾶθεσιν αὐτοῦ, ἀλλ αὑτὸν ἀσωμάτως 
προσκύνει τὸν μετὰ τοῦ ἰδίου σώματος προσχυνούµ:- 
voy" (ui dicit divinum esse corpus, et utrumque per- 
indc adorat velut unum increatum Deum, hic. bea- 
tus crit. Nec offendaris in carne et passionibus cjus, 
sed ipsum sine corpore adora, qui cum proprio cor- 
pore adoratur. Quibus verbis nihil est quod  diser- 
tius efferat perversam Apollinarii sententiam, Chri- 
sti humanitatem in unam naturam divinam con- 
fundentis. floc quoque perpetuo sermone versabat, 
Verbum eum propria carne, sive corpore, adora- 
tione una adorandum csse, ut videre est in libello 
fidei ad Jovianum, multisque in excerptis apud 
Leontium. lino apud Nyssenum quoqne ait : 0ὐδὲν 
ὃξ οὕτως προσχυνητὸν, ὡς ἡ σὰρξ τοῦ Χρ.στοῦ' 
Nulla res sic adoranda est ut caro Christi ; $ exp; 
τοῦ Κυρίου προσχυνεῖται, χαθὸ Ev ἐστι τὸ πρήσ- 
ωπον, xai ἓν ζῶον μετ) αὐτοῦ ' Caro Domini adora- 
lur, quatenus una persona est, et animal unm cum 
tpso. Nihil tam Catholicis Apollinarius objiciebat, 
quam quod heminem adorarent, aut aliam naturam 
adorando, aliam non adorando, eumdem adorarent 
simul, et non adorarent, aut Christum in duos di- 
viderent : adeoque indesineuter inculcabat, Verbum 
cum sua carne adoratione una colendum esse. De- 
nique, quemadmodum postremo loco. cepistolee. ad 
Prosdocium legitur, à13' αὐτὸν ἁσωμάτως προσχὺ- 
νει, τὸν μετὰ τοῦ ἰδίου σώματος προσχυνούμενον, 
scd épssim citra cerpus adora, qui cum proprio cor- 
pore adoratur : ita ctiain. in expositione fidei ex 
parte apud Lcontium, Deum sine carne in carne ap- 
parwisse scripsit Apollinarius. Ex hac igitur sat 
diligenti collatione perspicuum lit, et extra dubium 
ponitur epistolam ad Prosdocium, quam Cyrillus 
semel atque iterum laudavit, Apollinaristam saltem 
tuctorem habuisse. Cxterum mirari subit Leon- 
tiumr. in lib. De. sect., act. 8, mendacii accusasse 
Monophysitas qui cpistolam hanc in concilio 
Ephesino laudatam dixerant. Profecto vel oscitan- 
tius hujus synodi aeta consuluerat Lcontius, aut 
truncata prie nianibus habuerat. Marius siquidem 
Mercator in fraginentis Ephesinz synodi, Julii san- 
clissimi episcopi Romani epistolam ad Prosdocium 
citatam refert, ut οἱ Felicis episcopi sanctissimi 
liom et martyris epistolam ad Maximinum cpisco- 
pumet ad. clerum. Alexandriug Ecclesie, de qua 
modo dicturi sumus. Consimiliter Vincentius Li- 
rinensis post. tricnnium a celebrata synodo. Ephe- 
sina scripsit. cap. 42 Commonitorii, in ca. lectas 
esse quasdum. ad. quosdam eyistulus. sancti lclicis 


DISSERTATIONES DAMASCENIC.E 


213 


martyris, et. sancti Julii, urbis umm episcoporum. 

Vll. De epistola Felicis pape nomine inscripta, 
— Epistola qux sub Felicis Romani nomine fere- 
batur, unam naturam assertam fuisse, testantur 
llypatius οἱ Liberatus ; nec proinde dubitandi locus 
superest, quin ex eodem ac ezterz, quas meino- 
ravi, fonte prodierit. Νεο quemquam deterreant 
paucule voces isüe, que leguntur in fragmento, 
quod citavit Cyrillus in defensione anathematismi 
eui sexti : Sed cum essel perfectus Deus γέγονεν ἅμα 
xai τέλειος ἄνθρωπος, σαρχωθεὶς Ex Παρθένου, fa- 
ctus est simul et homo ρετ[εείκα, incarnatus ez Vir- 
gine. Apollinarius siquidem Christum esse perfe- 
ctum liominem coucedebat, non ut omnes naturz 
nostrz partes liabuerit, adeoque mentem, sensum ve 
et spiritum liumanum, sed ut Verbum, faculta- 
tis intelligentis vices supplendo, perfectum hbomi- 
nem constituerit. lloc subdolo sensu Vitalis epi- 
scopus Apollinarista ab Epiphanio hzres. 77, num. 
25, refertur incunctanter dixisse, Chrisi«m. esu 
hominem per[cctum, vot τέλειος ἄνθρωπος v 6 Χρι- 
στή;. lta tamen ut eatenus hominem fuisse per[ectum 
dicamus, inquit, c! τὴν θεότητα ποιῄσομεν ἀντὶ τοῦ 
νοῦ, καὶ την σάρχα, χαὶ τὴν ψυχὴ» ὡς εἶναι ἄνθρω» 
πον £x σαρχὸς xa ψυχῆς καὶ θεότητος ἀντὶ τοῦ νοῦ, 
5i divinitatem illi loco mentis ascribamus, adjuncta 
carne et anima ; sic wt perfectus homo ex carne, ani- 
na, οἳ divinitate, qua sit vice mentis, exsistat. Unde 
quando in [XXXVII] fragmento Vitalis cpiscopi, Περὶ 
πίστεως, De fide, quod contra. Nestorium Cyrillus 
citavit De recta fide, legimus, Estque unus εἰ idem 
secundum divinitatem per[cctus Filius, et consubstan- 


tialis Patri, et idem secundum generationem ex Vir- 
gine perfectus homo, etc , hoc postremum catholies. 


sensu. intelligendum non est, sed Apollinariano, et 
perfectione humana Christus perfectus homo non 
fuerit, scd perfectione divina, velut semel atque itc- 
rum Apollinarius ipse apud Leontium declarat. 
Sie quando Vitalis anathemati devovit illum qui 
dixerit. Dominum | et Salvatorem nostrum, qui. de 
Spiritu sancto el ex Maria Virgine secundum  car- 
mem natus est, anima, aut sensu, aut. ralione, aul 
mente destitutum esse, nihil sibi voluit aliud, nisi Ver- 
bum, omissze mentis humanz vices omnes gessisse. 

Vitalis et aliorum Apollinaristarum doli.—lsthzee 
igitur professio fidei, quam Cyrillus incautus alle- 
gavit, illa ipsa est, qua Vitalis Damaso papae ali- 
quando fucum fecerat; quam Nazianzenus, alíi- 
quc Orientis episcopi, cum probassent primum, 
posthac tandem repudiarunt: Isti enim (ait de 
Vitali ejusque assecltis Theologus cpist. 9, Ad Cle- 
don.), cum apud fidos discipulos et arcanorum con- 
scios, quemadmodum Manichai apud eos quos. ele- 
ctos vocant, de. divinitate disputant, totum morbum 
delegentes, vix. etiam. carnem. Salvatori. tribuunt. 
Cum autem communibus de humanitatis assumptione 
sententiis, quas. Scriptura. exhibet, convinci se et 
premi vident, τὰς μὲν εὐσεθεῖς λέξεις ὀμολογοῦσι, 
σέ; δὲ τὸ, vebr νακηυργωῦτιν, «κ ἄθυχον μὲν 
o5. ἅλ νο ον. ἄνουν, οὐὺ  ἀτιλί ὁ μολογοθυτες τὸν 


ε., am aum Ama HA amm -α m 


25 
ἕνδρωπον, φυχὴν δὲ, xaX λόγον, καὶ νοῦν, αὐτὴν, 
εἰσάχοντες τὴν θεότητα, ὡς αὐτῆς τῇ σαρχὶ συγ- 
χραθείσης póvnc ^ Pies quasdam voces profitentur ; 
wrem circa mentem (raudulenter agunt, non qui- 
όπε ut Chrislum anime, rationis ac mentis exper- 
tum [adecantur ; sed anima, et rationis, et mentis loco 
dhinitatem introducunt, cou ipsa sola cum ente 
umprrata commistaque (uerit. Quse cum ita sint, 
esnine concedendum est, haud vanum prorsus 
faisse Nestorium, cum de Vitalis qux» sibi obje- 
daholer auctorilaàte hunc in modum scriberet 
Sbolastico eunucho Theodosii (a): Est Vitalis, 
«ui orthodoxorum episcopus [uit ; est et alius Vita- 
lis, qui ab impio est. Apollinario consecratus. Sunt 
et elierum multorum similia nomina. Quis alter 
. Patrum fucrit Vitalis nomine, me equidem latet, 
misi forte Nestorius Vitalem Antiochenum antisti- 
wm siguilicaverit, eujus meminerunt Theodore- 
ws, Bb. 1 Hist. eccles., cap. 5, et Antiochenorum 
episcoporum eatalogi. At. Vitalis haeretici cesse 
confessionem, seu librum De fide, de quo dis- 
petamus, neminem jam [ore arbitror qui inficias 
ex. Pari jure et ratione Nestorius Basilii Magni 
« Melitonis auctoritates explodi posso agbitratus 
est. Verum genuina sinceraque erant Dasilii loca, 
quibus ejus heresis prafocabatur. Ad Melitonem 
«uod spectat, in iis qux citat Anastasius Sinaita 
im 'O!8gTo, pag. 21 et 28, apparet scriptorem il- 
imm aic aflirmasse Deum laraelitica manu passum, 
σι duas itidem in Christo naturas ct substantias 
agnosceret, atque adeo remetissimum ab Appollina- 
yu errore [uisse, qui unam duniaxat | statueret : 
Gc yàp ὢν ὁμοῦ τς xal ἄνθρωπος τέλειος ὁ αὐτὸς, 
τὰς δύο αὑτου οὐσίας ἐπιστώσατο ἡμῖν (inquiebat 
Wb. Contra Marcion.). Nam cum idem ipse Deus si- 
wul esset, et períectus homo, de duabus substantiis 
mes cerliores [ecit, etc. Caterum hac Melitonis 
-Sardensis fuisse pra:fracte non asseruero. 

ΤΗ. De expositione fidei, κατὰ µέρος, qua Gra- 
gerie Thaumalturgo attributa est. — De exposi- 
lone Sdei χατὰ µέρος, ex parte, seu particulatim, 
quam Gregorio Tbaumaturgo ascripserunt, Leon- 
Eus hzc babet, lib. De sectis, act. 8. Ad hoc quo- 
que respondemus primum de hac itidem dubitatum 
ese apud antiquiores, an esset Gregorii. Deinde 
Cregerins Nyssenus. orationem. de illo prodigiorum 
effectore scribens, nullum ait opus ipsius in manibus 
tse, praster solam fidem quam in. visione conspeze- 
ri. Eulogius Alexandrinus apud Phouum, cod. 
250, censet. Expositionem istam fidei Apollipario 
reddendam esse. Ita quoque Lcontius in libro suo 
Adversus eos qui proferunt nobis quedam Apollina- 
ο, ete., ubi fragmenta duo recitat libelli hujus 
De fide ez parie, quam repertam fuisse ait in. ακ- 
tiqua exemplari bibliothecee Andree episcopi Sidonio 
rus, eum prazfixo Apollinarii nomine. Quamobrem 
Combefisius legitimum ejus parentem | assccutus 


(e) Synodic. lrcn., c. 15. 


DISSERTATIO II. 


274 
non est, qui ian notis ad hanc ἔχθεσιν, expositio- 
nem, quas prelo destinaverat, conjecit auctorem 
illius esse forte unum ex illis qui in Ponto vici- 
naque Armenia sic concilio Chalcedonensi adver- 
sali sunt, ut supposuerint Gregorio Thaumaturgo 
spurium fetum, alias excultum satis et theologi- 
cum. At vero, prster illa. verba, non dua nature 
per(ecta, Apollinarium aut Apollinaristam produnt 
istaec alia : Adhuc confitemur Filium Dei factum 
esse Filium hominis, qui non nomine, sed veritate 
carnem ex Maria Virgine assumpsit : et esse unum 
perfectum, non duo perfecta. Eodem quippe modo 
Apollinarius argutatur apud Nyssenum (b) : Ei ix 
δύο τελείων, οὔτε y ip θεὺς, kv τούτῳ ἄνθρωπός ἐστι, 
οὔτε kv. ᾧ ἄνθρωπος, bv τούτῳ θεός Si ex duobus 
perfectis constat, nec in. quo Deus est, in hioc homo 
est : neque in quo homo est, in hoc est Deus. Sed ct in 
eadem erpositionc subsequitur : Unam adorationem 
Verbi οἱ carnis, quam assumpsit. Et anathematisa- 
wius €03, qui differentes adorationes faciunt, unam 
divinam, et unam humanam; et. adorantes homi- 
wem ex Maria, tanquam alterum prater. Deum ex 
Deo. Quo nibil tritum magis Apollinaristis fuisse, 
cx his qua hactenus dicta sunt, constat. 

IX. De anatheniatismis eidem Gregorio suppositis. 
—Quinino ejusdem plane furfuris sunt anathema- 
tismi illi duodecim cum corum interpretationibus, 
quo Thaumaturgi nomen perinde praefixum bha- 
bent. Etsi enim una natura in eis diserte non ez- 
primitur, latentem tamen deiam indicant con- 
suctze Apollinaristis locutiones, quibus male sanas 
Diodori Tarsensis de Christi persona ct naturis 
voces expugnabant, seque adco catholicz fidei 
professores obtendebant. Sed ot in primis ex 
isdem capitulis addiscimus, quonam pacte Seri- 
pturz sacre loca varia, quibus Christus, ut divi- 
nitate, ita οἱ humanitate perfectas signifieatur, ad 
suum sensum torquerent, Nec fucum faciat, ubi 
animam Domini ἀνόητον, mentis expertem esse vi- 
detur inficiari. Non enim humana nativaque bomi- 
nis meute praditam (XXXVII *] intelligit, scd 
divino Verbi, ut ait, spiritu, quo factum sit, ut 
ἀνόητος, mentis expers, absolute dici non debuerif. 
Quamebrem cjusmodi formule fidei et anathema- 
tismi, ad illum lapidem lydium revoeanda sunt, 
quem paulo ante ex Gregorio Nazianzeno propter 
Vitalis Apollinarista, similem confessionem pro- 
tulimus. 

X. De libris qui Dionysio Areopagite aseribun- 
tur. —Quod ad libros attinet quos Dionysii Areo- 
pagi nomine insignitos liabemus, jam quidem 
inter selectioris οἱ accuratioris eruditionis criticos 
confecta res est, cos sinceros ac germanos non 
esse. Fraudem olim prisci emunctz naris scripto- 
res odorati sunt. Nam Phouus in Bibliotheca, eod. 
1, Theodori cujusdam lueubrationem recitat, qua 
is auctorem alterum confutare aggressus cret, 


(Y Auttrrh, cort; Apull., n. ». 


215 
quatuor iisdem, quibus recentiores nostrl, argu- 
mentis contendentem, volumina ista ab Arcoapa- 
gita Pauli discipulo, et primo Atbeniensium pra- 
sule, nequaquam fuisse eloborata : nimirum ex 
votustiorum Patrum scriptorumve eeclesiestieo- 
rum ailentio, ac presertim Eusebii Ceesariensis, 
: qui nulla Dionysii Atbeniensis scripta rceensuit : 
quod rursum in iis libria, recentioris apostolorum 
vvo disciplinas mores enarrentur ; aa demuin quod 
horum auctor [gnatii Ántiocheni vocem retulerit, 
«quam sa2ucius bie martyr postrema, quam paulo 
ante obitum ad Romanos scripsit , epistola con- 
signavit : cum (amen Dionysius Areopagita, qui 
matura 2íate Paulo Athenis primum preedicante 
nomem Ghristo dederat, vix ad imperii Trajani, 
sub quo inartyrium Ignauus obiit, primordia pro- 
rogare aetatem potuerit. Atqui Photius ipse felicem 
omnino non fuisse Theodori sui conatum videtur 
insimuare, cum ait eum adversus quatuor ano- 
nymi momenta pugnare, τόγς ἐπ αὑτῷ, quantum 
penes ipsum est, genuinos csse magnai Dionysii 
libros. Theodorum istum pene credideriio non 
fuisse alium ab ilie Theodoro Severi Monophysita- 
rum antesignani sectario, cujus idem Photius 
opusculum seu libellum adversus Themistium hz- 
resis Agnootarum principem recitat, cod. 108, seu 
cul Josmnes Philoponws amplum illud volumen 
nuncupavit, eujus item &t apud Photium mentio, 
cod. 146, Severianorum quippe magis, quam Ca- 
tholicorum intererat eubjeetas Dionysio lucubra- 
tiones tueri, quas ipsi vulgo, Severo duce, heresi 
sue admodum Ííavere jactitabant, omniumque 
primi Christiano orbi ebstruserant. Ex col- 
lat. 4synedi Lateranensis sub. Martino |, apparet 
Themietium ipaum Agnoetam multi fecisse larvati 
Dionysii libros, quos Collaihus alterius sectx 
Monephysita corrumpere tentaverat. Fuit alter 
Theodorus Pharansatus Monotheletiesm heresis 
eum Cyro Alexandrino arehiteetus, cujus perinde 
intererat Dionysii librorum auctoritstem propu- 
gnare, uti οκ ἱπίρα dieondis manifestum flet. 

Xl. Apollinarii non sunt. — 1n Scholiis Grescis, 
que sancto Maximo atizibui solent, ac Joanni 
Scythopolis in Palsstina episcopo, paucis dem- 
ptis, reddenda esse ostensurus sum, hinc inde 
refelluntur alij, qui catholicz fidei contra Mono- 
physitas defendenda studio, libros istos omnes ex 
Apollinarii prodiisse officina asserebanL ; ex qua 
nimirum alios non paucos cxcusog essc non ita 
pridem evicerant, quibus prasertim illi heretici 


(a) η ΟδηΤῷ Anastasii SinaiLe adversus Acepha- 
los, p. 340, perinde legimus Dionysium Alexandri- 
num scripsisse scliolia in Dionysium Areopagitam : 
Πάλιν τε µίαν οὐσίαν λεγούσης τῆς Ἐκκλησίας εἶναι 
πάντας τοὺς ἁγίους ἀγγέλον;, ὁ αὑτὺς θεῖοως xai 
ἁποστολικὸς Διονύσιος πολλὰς οὐσίας ὀνομάζει τὰς 
ἄνω δννάμεις. ') γοῦν µέγας Διονύσιος ὁ Άλεξαν- 
bes ἐπίσχοπος, ὁ ἀπὸ ῥητόρων, ἐν τοῖς Σχολίοις, 
οἷς πεποίηχεν εἰς τὸν µαχάριων συνώνωµον αὑτοῦ 
À:0y22109, 02100 λέχει, ὅτ, Αγέννητον εἴωθεν καλςῖν 


ΡΙΡΟΕΗΤΑΤΙΟΝΕ5 DAMASCENICE. 


27$ 


perinde innitebantur. Plane Dionysii nomen non 
forte fortuma, librariive alicujus oscitantla vel 
ignorantia ( quod quidem s:xpissime alas accídit ) 
prescriptum ilis fuit, sed eormm parens, non 
sine immani fallacia lectoribus imposuit, ut ipse 
Areopagita fuisse crederetur. Nam 8e sanctoram 
Timothel, Tii, Clementis Romani, Jacobi fratris 
Domini, Joannis cvangelistse, Ῥοϊή, Pautt, Bar- 
tholomaii, apostolerumque citerornm, imo Christi 
ae Deiparse squalem finxit. Qua vero de eausa 
illudere Christianis voluerit, nondam satis 3sse- 
cuti sunt eruditi, hocque ipsam est quod opero- 
sius inquirendum suscepi. 

Guillelmus Cavius in Historía sux IRteraria, 
inter omnes  variasque de librorum istorum au- 
elore opiniones, potiorem illam esse censet, qum 
eos Apollinario Laodiceno 23ssigmat. Catermm 
eruditis dispiciendum relinquit, annon Apollinarífo 
parenti potius, quam flKo sint concedendi. Filiam 
siquidem, αἱ in aliis hzereticwin, ita et m Ilenarii 
Christi regni terrestris propugnatorem fuisse: 
qui tamen error a. Pseudo-Dionysio eap. 7 De 
eccl. hierarch., diserte prosceribitur. Quininio hlc 
auctor petsim przcipoo Apollinaristarum Treresis 
capiti adversatar, ubi plenam et. integram buma- 
nitatem 3 Cliristo assumptam doeet et ineuleat. 
Exempli gratia, cap. 9 De eccl. hier., scribit Je- 
sum Christom, qui nostra vita est, ex divinis I2- 
tebris prodeuntem, speciem ct formam ex nobis 
accepisse, τῇ παντελεῖ xai ἀσυγχύτῳ χαθ' ἡμᾶς Lv- 
ανθρωπήσε:, integra sive absoluta εἰ inconfasa. se- 
cundum nos inlmmanatione. Cap. 4, Christum di- 
vino unguento seu chrismate significari censet, 
ἐν τῇ x20 ἡμᾶς ὁλιχῃ πρὸς ἀλήθειαν ἑνανθρωπή» 
σει, in. (totali et onmimoda εεεκπάκπι veritatem hu- 
monitatis assumptione. Itemque cap. 9 De div. 
mom., xai«f| παντελεῖ τῶν ἡμετέρων προσλίψει, 
τὴν τελεωτάτην τῶν οἰχείων μετάδοσιν αὑτουργῇ- 
σαι, et perfectissima rerum — nostrarum. gssam- 
ptione communicationem suorum peregísse. Qoibus 
in locis alilsque a quibus recitandis abstineo, a s6 
amolitur auctor invldiam h:eresis ApollInarista- 
rum, qui humanitatem Domini nobillori sua parte, 
humana mente, mutilabant. Unde merito Scytho- 
politanus cum ab hoc illorum errore exemit οἱ 
absolvit. 

Scholia in Dionysium Arropagitam Diomysio Ale- 
xandrio perperam ascripta. —- Eos non libet re- 
fellere, qui existimarunt (a) Dionysium Alexan- 
drinum — Areopagitica Scholiis ac Commentariis 


ἡ ἔξω φιλοσοφία, πᾶσαν ἀόρατον φύσιν ὁμοίως καὶ 
οὐσίας τὰς ὑποστάσεις ' χὰκ τούτου φησὶ χατὰ τοὺς 
ἔζω εἴρηται τῷ ὁγίῳ Διονυσίῳ αἱ τοιαῦται 

καταχρηστικῶς . Rursus cum Ecclesia ἄοσεαὶ unam 
«sse angelorum essentiam, idem divinus εἰ apostoli- 
cus Dionysius nominal supernas rir(wtes,  miulias 
substantias. At magnus Dionysius Alexandrinus , qui 
ex rhetore factus est. episcopus, in Scholiis qua'. seri- 
psit in. cognominem suum Dionysium hac. hahet : 
Externa philosophia ingenitam appellare solet omnem 


2T] 


illustrasse. Qui enim Diopysius Alexandrinus, qui, 
annum Christi 260, diem postremum obiit, libros 
vidisset, quorum auctor, ul Joannes ipse Scytho- 
politanus, vetustissimus |XXXVHI] praztensi Areo- 
pagitz Scholiostes, bene  persensit, Manich:zo- 
rum impietatem, cap. 4 De divin. nominib., dedita 
opera Hierothei sui nomine ad longum exagitat ; 
cum hzc h:eresis, ante annum saltem 277, Chri- 
stiano ac ltomano orbi non innotuerit , imo quo- 
rum theolugica loquela ac dictio hominem Nicznis 
temporibus longe posteriorem certo certius inii- 
cat? Atqui Usserius Armachanus in Observationi- 
bus mss. quarum sua iterum τοσο mentio, 
post diligentem hujus scrupuli disquisitionem 
agnovit Joanni Sevthopolitano reddenda esse sclio- 
lia, quae a Joanne Cyparissiota et aliis Dionysio 
Alesandrino perperam attributa erant. Quod ec 
sententia a. Cyparissioti ex Dionysii scholiis citata 
patet, inquit, (κα in scholiis istis totidem verbis 
veperitur, ut liquet ex Latina translatione. scholio- 
rum Scgihopblitani, a Roberto Lincolniensi episcopo 
fata, ct. in. bibliotheca collegii Corporis Christi 
apud Oxonienses asservata. 

Gregorius Nazianzenus Dionysii libros non luuda- 
».t. — Neque vero rursum Joanni Pearsonio assen- 
tier, asserenti Pseudo-Dionysium laudatum fuissc 
3 Gregorio Thicologo, orat. 38, ut inde inferat 
ium scripsisse saltem. circa postrema Eusebii 
Crsariensis tempora. Gregorii quidem hzc verba 
sunt : Sic Sancta sanctorum etiam a. Seraphim obtc- 
genter, et. tribus sanciificationibus celebrantur. in 
wem dominationem deitatemque coeuntibus, ὡς ἄλλῳ 
TUÀ τῶν πρὸς ἡμῶν πεφιλοσόφηται κάλλιστά τε xal 
ὑψολότατα, quemadmodum et alius quidem ante nos 
pulcherrime sublimissimeque disseruit. Niceias vero 
Miique subinde Gregorii commentatores Graci, etsi 
libros Dionysii assidue triverant, quos pro germanis 
beberent, in utroque nihilominus loco, non alium 
Bii Athanasium designari agnoverunt. Seholiastes 
iem Grsecus quem Combefisius retulit in adver- 
Sai, aiL : Οἶμαι τὸν ᾿Αθανάσιον Mysiy. ἐν τῷ ὃ 
α,ὰς αἱρέσει; λόγῳ, ἤγουν πρὸς Αρειανούς * Mea 
senieniia est, Λαό de Athanasio dicl& esse, in ejus 
eralione 4 contra hareses, eive coutru Arianos. Ubi 
magni Athanasii oratio De üicarnatione Dei Verbi 
inguitur, iu qua itidem sanctus doctor de cjus 
deitale contra Arianos disputavit. Atqui in bac pro- 
fecto oratione longe explicatius enarratur canti- 
eum Seraphinorum, quam apud Dionysium, qui 
eap. 7 De colest.. hierarch. , paucissimis verbis 
dlo Trinitatem laudari obiter monuit Et certe 
cwn Nazianzenus, orat. 34, non eosdem quos 


meturam. inaspectabilem : similiter εἰ hypostases 
subsiantias. Ex cujus more sancius Dionysius his 
locis est locutus , improprie nimirum has voces usur- 
pans. Hzc apud Sinaitam, qui iu. his quie ad eri- 
team spectant se passim rudem οἱ imperitum pro- 
dit. Cieterum. inde discimus scholia quiedam — in- 
Bionvsium Arcopagitam, ab Alczandiinis, wt reor, 


DISSBRTATIO II. 


218 


cmentitus ille Dionysius, angelorum ordiucs. nu- 
meret, ita ut. Seraphim et Gberabüua. emisarit, vcl 
potius, nt all. zevi sui l'atres, a. Thronig non dis- 
creverit, id argumento est eum neutiquam vidisse 
libros De calesti hierarchia, qnos. vere Dionxsii 
esse censuerit, Nec refert, quod ολοι) oratione 
94 cet. 41, Gregorius doccat coslestiumn virtutum 
ordines inferiores a supcrioribus illus&trarj eo quo 
Dionysius exponit modo. Quidni cnim ex pancis 
illis qua Theologus identidem protulit, auctor iste 
suum dc angelis tractatum composucrit aut. ador- 
naverit? Plane falsum bunc Areopagitam eximii 
hujus doctoris sententias ac voces jpsos anytuatum 
esse procerto habco. Sed et Cyrillus Alexandrinus 
similia de collustrationo angelicarum classium 
scripsit in Thesauro, assert. 31. Sed, cum varios 
ordines nominet ae recenseat, nullam Cherubim 
mentionem facit, qux proinde a Seraphim vcl Thro- 
ni$ diversa esse non pulaverit. Quia taàuuen non 
deest suspicio ignotos ei non fuissc libros Arcopa- 
giticos, inquirere pergo η μ.ο hujus causa fucrit. 
ΧΙΙ. Proferuntur a Monophysitis. — Monophysitae 
Eutychianorum successores inter przcipuos hiere- 
οἱ sux? patronos, Dionysium quoque Arcopagitam 
obhtenderunt. ld quod quidem cos fecisse constat 
in celebri collatione, quam  Coostantinopoli cum 
orthodoxis habuerunt auno 632, sub Justiniano 
imperatore, jn qua Severiani 5ic loquuntur : 
Beato Cyrillo, ct beato Athauasio Alexandrino Ec - 
clesie episcopis, Felice etiam ct Julio Tomaue 
Ecclesie, Gregorio quinetiam | mirabilium — (actore , 
εἰ Dionysio Areopagita, unam naturam Dei Verbi 
deccrnentibus post unitionem , hos. omnes. trans- 
gressi illi (Chalcedononsis synodi Patres) post 
unionem presumpserunt. dicere duas naturas. "ino 
hzretici illi ostendere sc possc asseveraverunt, 
Quia D. Cyrillus usus est istis testimoniis in libris 
adversus. Diodorum et Theodorum editis. Libros 
nempe quatuor illos, quorum occasione h:ec tracta- 
mus, innuebant, quibus Cyrillus postremis viti 
annis confutaverat Apologiam, quam Theodoretus. 
pro Diodoro Tarsensi et Theodoro Mopsuesteno 
ediderat, Reclamavit. Ilypathius Cyriltum libros, 
istos non scripsisse : vcrum in quinta synodo ge« 
nerali progenuinis admissi lectique fuerunt : id quod 
rursum agnoverunt Lcontius DyzantInus, lib. v Dc 
sectis , act. 8, et Eulogius Alexandrinus, ut ferunt 
ejus Excerpta apud Photium, Ac magnus profecto 
Petavius, t. IV. Theolog. dogm., lib. 1, c. 19, ὃ 8, 
lioc de lucubrationibus istis judicium tulit. « Quod 
ad libros Cyrilli spectat, Inquit, Liberatus diaco- 
nus in Breviario, cap. 10, fefert quatuor illos ab co 


conficta olim (uisse uam a Dionysio Alcxan- 
drino elaborata csgent. liec porro Anastasii ob- 
servatio integra ctiam legitur inter scholia in 
eap. 5 De celesti hierarchia ; cum tamen in vetustis 
codicibus non exsict, sed inrecentissimis ct editis 
tantum, ut proinde ex cap. 22 Ὠδηνοῦ transumpta 
sit. 


219 


scriptos esse, tres adversus Diodorum et Theodorum, 
quasi Nestoriani degmatis auctores, et alium De 
incarnatione librum, in quibus inter csetera Dionysii 
Areopagite Corintkiorum episcopi testimonia posita 
esse demonstrat. Verum Catholicos ait, Acephalis, 
qui libris istis abutebantur, respondisse non cos 
esse Cyrilli. Quod sane verum non puto : non so- 
lum quia synodus quinta pro germanis illos ha- 
buit, sed etiam quia Cyrilli stylus et character in 
fragmentis apparet istis, quai in Actis Ephesinis 
sunt Latine reddita.» Cseterum Liberati, vel saltem 
amanuensis error est, ubi legimus, Dionysii Areo- 
pagit& Corinthiorum episcopi, nec Garnerius hunc lo- 
cem sanavit, dempta voce Areopagite, ac si Dio- 
nysius Corinthi episcopus, qui secundo szculo flo- 
ruit, laudatus potius a Cyrillo credi posset. Nam 
Jiberatum hic paucis narrare constat, quid in 
collatione Constantinopolitana gestum sit eum Se- 
vcrianls ; ex cujus proinde actis Areopagite nuncu- 
pationem retinendam [XXXVIII*] docemur. Hunc 
vero scriptorem memoriz lapsu Corinthiorum epi- 
scopum pro Atheniensium posuisse parum refert. 
Quanquam ejus textus. sic forsan restitui possit : 
In quibus continentur antiquorum Patrum incorrupta 
testimonia, Id esi Felicis pape BRomawl, Jxlii ad 
Dionysium Corinthi episcopum, Dionysii Areopagito, 
el Gregorii mirabitis, ete. Dionysium etenim illum 
ad quem Julii papse data epistola fercbatur, Corin - 
thi episcopum appellat Leontius, act. 8 De sectis, 
ὡς ἀπὸ τοῦ µαχαρίου Ἰουλίου Ev τῇ πρὸς Διονύσιον 
^iv Κορίνθου ἑπίσχηπον Σπιατολῇ. Aliam vero pr:x- 
terea responsionem Hypatius ejusque soell Sevc- 
rianis dederunt in illa collatione : nimiruni videri, 
quoniam et in illis libris heretici falsantes addide- 
runt ca testimonia. Reponentibus subinde Severía- 
nis, ex antiquis exemplaribus, maxime si ex 
Alexandriz areliivis eruantur, posse comprobari a 
Cyrillo vere allatas esse auctoritates Dionysii et 
aliorum, Hypatius regessit, indubitata fore dun- 
!2xal exemplaria, quz? àub Proterio vel Timotheo 
Solofaciolo descripta esse ostenderentur. Cum 
, enim illa a multis, qui rectàà duarum naturarum 
confessioni adversabantur, jam pridem retineren- 
tur, nequaquam a Catholicis exigi posse, ut adver- 
sariorum suerum testimonia suscipiant. Nam ct 
bcuti Julii [famosam illam epistolam, inquiunt, ma- 
nifeste Apollinaris fwisse, scriptam ad  Diony- 
sium, ctc. Mox et hoc in primis subjungunt : Quod 
autem prius dici debuit, hoc in ultimo dicimus. llla 
cnim testimonia, qug vos Dionysii Areopagite dici- 
tis, unde potestis ostendere vera esse sicut suspicami- 
ni ? Si enim ejus erant, non potuissent latere D. Cyril. 
li. Quid autem de beato Cyrillo dico? (Quando et 
beatus. Athanasius, si pro certo scisset ejus fuisse, 
ante omnia in Nicene concilio de consubstantiali 
Trinitate eadem testimonia protulisset adversus Arii 
diverse substantie blasphemias. Si autem nuflus ex 
untiquis recordatus est eu; unde potestis ostendere 
quia ilius sint, nescio. Hxc IMvpatius,, quibus inter 


DISSERTATIONES DAMASCENIC/E. 


alia significat se ante illam colfationem leglss 
novisse libros ementiti Dionysii, in quibus | 
Ariane Liresi adversaria assidua lectione 
depreliendisset. Unde recte cos novitatis ai 
cum ncque ab Athanasio, neque ab ullo vet 
adversus Arianos allegati essent. 

Citati olim a Severo Antiocheno. — Sic | 
Catholici Constantinopoli argumentabantur, 
apprime scirent quid in illis libris fidei cone 
esset, et quid ab ea dissentaneum apparere 
primis vero testantur hereticos qui duas Οἱ 
naturas inficiabontur, libros illos Dionysii 
vindicasse , quibus errorem suum propugHa 
Et certe, Severum Antiochenz sedis pervas 
hereticum, jam pridem epistolam quartam Ps« 
Dionysii ad Caium multotics laudasse compe 
fragmento epistolz ejus terti:e ad Joannem E 
nenum, £x 5; πρὸς Ἰωάννην τὸν ἡγούμενον € 
ἐπιστολΏῆς, quod in collectaneis contra Severi 
manu exaratis exstat. cap. 96, ubi pro 1 
Christo affingenda natura liunc in modum disp 
Ἡμαεῖς, καθὼς f6n φὐάσαντες ἐν ἄλλοις διὰ πλι 
γεγραφίχαµεν, την φωνὴν τοῦ πανσὀφου Διον 
τοῦ Λρεοπαγίτου, την λέγουσαν, ἆ..1᾽ ἆνδρι 
τος θεοῦ καινἠν τινα τὴν θεανδριχἣν ἐνέργχεαν 
πεπολιτευµένος, µίαν Σνοῆσαμεν σύνθετον € 
xaX νοοῦμεν, ἑτέρως ἡμῖν, νοηθΏναι μὴ δυναμ 
ὡς πάσης ἔχουσαν δυάδος ἀπόφασιν, xal τὸν & 
θέντα θεὸν, τὸν ταύτην κχαινοπρεπῶς πεπολιτι 
vov, µίαν ὁμολογοῦμεν φύσιν τε xal ὑπόστασιν ( 
δριχἣν, ὥσπερ xal τὴν µίαν φύσιν τοῦ θτεοῦ 4 
σεσαρχωμένην. 'O γὰρ τῆς οἰχονομίας λόγος x 
τοµήσας τὰς φύσεις, συνεχαινοτόµησεν αὗταὶ 
τὰς προσηχορίας. Ἔως ἂν tl; ἰστιν ὁ Χριστὶς, 
ὡς ἑνὸς αὐτοῦ τὴν τε φύσιν, xai τὴν ὑπόστασιν, 
τὴν ἑνέργειαν σύνθετον, ἐπ᾽ ὄρους ὑψηλοτάτον, 
λεγόμενον, ἀναθάντες χηρύττοµεν, ἀναθεμαςίῷ 
xai πάντας τοὺς ἐπ᾿ αὐτοῦ μετὰ τὴν ἕνωσιν d 
φύσεων xal ἐνεργειῶν δογµατίζοντες * Νοε 9 
admodum in aliis operibus ad longum scripal 
sapientisshmi Dionysii Areopagite vocem iam, 
Dei facti. virl, novam quamdam Dei virilem e 
lionem nobis gerens, unam compositam natura 
dicare intelleximus atque intelligimus , qua a | 
aliter intelligl non possit αἱ que qualitatis 6 
negationem inferat. Quocirca Deum [actum 1 
nom, qui hanc novo modo gessit, wnam esse natu 
hypostasimque Deivirilem confitemur , wnamqum 
Verbi naturam incarnatam, Nam dispensationis 
minict ratio, uti naturas innovavit, sic et αρ 
tiones novas fecit. (uandiu ergo unus est Chri 
unam ejus lanquam unus, tum naturam, tum 4 
stasim, tum denique operationem compositam, 4 
montem, ut Scriptura loquitur, excelsum ascend 
predicamus ; anathemati devoventes illos qui i 
post unitionem duarum naturarum atque operati 
binurium numerum docent. | 


Hac igitur iu epistola testatur bareticus sc 


sas allata Dionysii auctoritate pro una Christi 
matura et operatione pugnasse. Verumcnimvero 
Monophysitz libros illos primi omnium laudasse 
reperiuntur. Unde Catholici theologi, qui contra 
illos jam eviecrant, complures alias quas sectarii 
isti obtendebant lucubrationes, przclaris Athanasii, 
Gregorii Thaumaturgi, Julii quoque et Felicis Ro- 
wasorum pontificum nominibus insignitas, gcnui- 
ae esse Apollinarii fetus, falsi Dionysii perinde 
volumina eidem Apollinario attribuerunt. Hancquc 
fsisse Hypatii Ephesini aliorumque Dyzantinorum 
ethodoxorum sententiam superius vidimus. Du- 
dum vero antehac idein judicium fuerat. illorum, 
«nos Jo3nnes Scythopolitanus in suis in Dionysiuui 
Seboliis ab bac opinione revocare passim satagit, 
em ipse persuasum baberet, nihil in illis libris 
eearrere, quod rect» fidei contrarium esset. 
Jeannes Scythopolitanus scholiorum in Dionysium 
wrmexus auctor. — Atqui Joannem Scythopolita- 
mam, ardentissimum Christiane doctrin: saeculo 
«into labente ct sexto ineunte propugnatorem, 
melioris saltem partis Scholiorum Graecorum in 
Pseudo-Dionysium auctorem esse opere pretium 
eit ostendere: quamlibet sancto Maximo omnia 
πιο discrimine tribui vulgo soleant. Anastasius 
Bibliothecarius in epistola ad regem Carolum Cal- 
vum desna Areopagiticorum translatione Latina, 
lec etiam de Scholiis Grzcisqua una interpretatus 
erat, testatur : Jpsorum aute [XXXIX] scholiorum 
i paratheseon, quecunque in calce sui signum vi- 
Wfce crueis habeut, a B. Maximo con[essore et mo- 
Moo inventa. narrantur. Cetera. sancti. Joannis 
Scuhopolitani anlistitis esse narrantur. Nondum 
hactenus incidi in exemplar velus Anastasianz 
useslatienisa, in quo Maximi Scholia a Joannis 
discreta essent. Usserias vero Armachanus, in Di- 
Mielheca theologica, manu exarata, cujus fragmen- 
tem recitat Guillelmus Cave in Joanne Mazxentio 
(quem nescio quo stupore, quia monachorum 
Seythbarum in Occidente causam egit, pro Joaunc 
Seythopolitano accepit), de Scholiis Maximi et Joan- 
Bis bec reliquit observanda : « Joannes Scythopo- 
lanus scripsit in Dionysium Areopagitam Scholia 
. pariter ac Maximus. Verum in libris Dionysii ab 
anne 1569, inclusive editis, simul confusa sunt 
Jesnnis et Maximi Scholia; qu non in antiquiori- 
bes solum, quz Cyparissioti tempore ferebantur, 
ediienibus fuerunt distincta, sed etiam in utroque 
quo usus est. Morellius codice: in quorum altero 
xj marginem apposita sunt Joannis Scythopolitani 
sine nemine Scholia ; in altero vero seorsim (post 
sbselutam textum integrum Dionysii) Maximi nomine 
insignita Scholia ; eo breviora, quod ab amplioribus 
jesenis, eum quibus ea conjunxit Morellius, separata 
fserant. Porro. vulgata illa Scythopolitani Scholia 
ezdem illa ipsa sunt, qu: Dionysio Alexandrino ab 
3his sunt 3ttributa. Quod ex sententia a Cyparissioto 
οι lionysii Seholiis citata patet, quie iu. Sclioliis is- 
tis totidem verbis reperitur. Istam vero sententiam 


DISSERTATIO 7I. 


282 
Scythopolitani, non Maximi esse liquet ex Latina 
versione Sclioliorum Sceythopolitani a Boberto 
episcopo Lincolniensi facta, et in bibliotheca col- 
legii Corporis Christi apud Lincolnienses asservata, 
in qua reperitur. » Il[zc Usserii aceurati satis cri- 
tici, ex quibus certo certius fit hodieque superesse 
Scholia Scythopolitani in Dionysium, caque illa 
esse que S. Maximo indiscriminatim assignantur ; 
cum perpauca et perexigua sint quorum Maximus 
parens fuit. IEecque, interjeetis ejusmodi vocibus, 
ἄλλως, εἰς τὸ αὐτό, a Morellio sxpe ab aliis secerni 
animadverti. Quinimo in multis codieibus ltegiis et 
Colbertinis operum sanctissimi confessoris com- 
mentariuu ipsius, seu Scholia in quartam Dionysii 
epistolam ad Caium habentur, toto coelo ab editis 
diversissima. 

Ex ipsismet Scholiis id. evincitur. —— Joannem 
vero Scythopolitanum verum auctorem aliorum 
illorum in Dionysium Scholiorum censeri debere 
evincitur ex multis eorum locis, qux ipsum veluti 
digito monstrant. Omitto inscriptionem — eorum 
prologi, ut in editis jacet : Πρόλογος τοῦ ἁγίου Μαξί- 
µου, 1] χατά τινας Ἰωάννου τοῦ Σχυθοπολίτου’ Prologus 
sancti. Maximi, vel secundum quosdam Joannis Scy- 
thopolite, Ad ea pergo, quz:e bominem indicant in 
Palzxstina agentem, qui seculo sexto ineunte scri- 
beret ; imo qua non nisi a Joanne nostro litteris 
potuisse mandari videntur. In interpretatione vo- 
eum obscurarum Dionysii, ad vocem Πιαλείοις, 
observat hanc similem esse vocabulo δαφιλέοις ; 
quod quidem εἴρηται, inquit, ἐπὶ ποίοις ὄφεσι τοῖς 
χατὰ Ἱεριχὼ μάλιστα εὑρισχομένοις, ἐξ ὧν ἰατροὶ 
ὡς τὰ πολλὰ τὴν θηριανἣν σχευάζουσιν * Üsurpatur 
de quodam serpentum | genere, qui in. Jericunthina 
regione praseriim reperiuntur, ez quibus medici ut 
plurimum theriaca. conficiunt. Qui profecto Palie- 
stiuz incolam mihi videntur indicare, qui serpen- 
tes istos consueto et communi apud Gracos alios 
nominc διφάδας non appellet, sed διφαλέους, de Pa- 
lestinorum more. Sed in primis se ea aetate, inque 
ca regione vixisse significat, in quibus Origenista- 
rum heresis invalesceret. Nam in cap. 7 lib. De 
eccl. hier., reccensitis vetustioribus haereticis, 
Simone Mago, Menandro, Valentino, Marcione, et 
Manete, de Origenianis subjungit,xat vov δὲ ol ἀπὸ 
τῶν Ἡριγένους προερχόμενοι μύθων, et nunc vero 
qui prodeunt fabularum Origenis sectatores. Atqui 
sancti Maximi zvo exsolevcrant prorsus Origeni- 
ste, ex quo Origenes cum Didymo, Evagrio, aliis- 
que horum sociis a quinta synode proscripti fuerant, 
adeo ut szculo septimo quo Maximus floreliat, nuda 
eorum superesset memoria. ZEtate vero Joannis 
Scythopolitani, corum errores per monasteria Pa- 
lestinz grassabantur, Leontio quodam Byzantino, 
Joanne, Isidoro, et Nonno auctoribus : unde grà- 
viasimz turb$ ac tumultus per eam oinnem exci- 
tai sunt :;quemadmodum [use narratur in Vitis 
SS. Euthymii, Sabz, Theodosii, et Cyriaci mona- 
chorum, qui pro fidei causa adversus novellos istos 


- 


hsereticos, ct eorum asseclas, labores multos diu 
tolerarunt. Harum porro concertationum hie ex- 
itus fuit, ut, Justiniani et concilii quod sub Menna 
habitum est, necnon quinti generalis, repetitis dc- 
cretis, damnato cum suis sectatoribus Origene, 
Anastasii ducis opera tota Palzestinz provincia ab 
ea peste liberata sit. 

Sed manifestius adhuc Joannes Seythopolitanus 
seipsum prodit, in altero in cap. 7 De calest. hier. 
scholio, in quo sic loquitur Σηµείωσαι χατὰ Βασι- 
Atta viv, ᾖτοι Νεστοριανῶν' Observa contra Basilianos 
sive Nestoranos, Jesum Christum, qui ea parte qua 
homo est, assumptus. [uit, Dominum esse omnium 
spiritualium, et Regem glorie, etc. emque in. c. 7 
De eccles. hierarch. ubi sacra theologie nomine a 
Dionysio signi(icari ait voces istas, Tas es Christus 
Filius Dei vivi, subjungit : 9 σηµε:ωτέον χατά τε 
Βασιλειανῶν, xa Νεστοριανῶν, xat Παυλιανιστῶν, 
καὶ τῶν ὁμοίων * (uod observatione dignum est, 
contra Dasilianos el Nestorianos, Paulianistasque, 
et similes. Atqui nusquam alibi reperias Nestoria- 
nos appellari Dasilianos. Hzc autem appellatio ab 
aliotuctore indita eis esse non poluit, przterquam 
a Joanne Scythopolitano, qui, variis scriptis a Ba- 
silio Cilice Antiochenz Ecclesia presbytero laces- 
situs, eumdem Basilium tanquam versutissimum 
Nestoriane impielatis propagatorem antirrheticis 
dissertationibus traduxerat, velnti narrat Photius 
in Bibliotheca, cod. 95 et 107. Cum enim Basilius 
Petrum Mongum, aliosque Chalcedonensis fWlei 
hostes se detestari profiterctur, Nestorianorum in- 
terim hzresim astruebat ; suppresso quidem Ne- 
storii nomine, pratensa vero Diodori Tarsensis et 
Theodori Mopsuesteni, tanquam Ecclesi: Patrum, 
auctoritate. IH: simultates Basilium inter et Joannem 
Scyfhopolitanum acciderunt Anastasio imperatore 
[XXXIX] et Flaviano Antiochens Ecclesi: antistite. 
Posthac autem Joannes contra Severum Monophy- 
sitam, qui Antiochenam sedem expulso Flaviano 
occupaverat,calsmum strinxit, octoque saltem vo- 
lumina adversus eum scripsit, quandoquidem tam 
in actis sexte synodi, quam in sape laudatis col- 
lectaneis contra Monophysitas, cap. 13 libri ejus 
contra Severum octavi, fragmentum sat amplum 
visitur. 

Unde Joannes Scythopol. sinceros esse. Dionysii 
libros putaverit. — Joannes itaque Scythopolitanus 
falsa librorum qui Dionysii Areopagite nomen 
preferebant, inscriptione deceptus, itemque voci- 
bus variis et locutionibus Atticis qu:e in illis pae- 
sim occurrunt, ac multis demum hinc inde ad 
veterls xtatis et disciplinzs: normam compositis 
locis, satius duxit eos pro genuinis admittere; 
quod eo fidentius affirmavit, ob Petri, nescio enjus, 
disconi Romani testimonium, asseverantis in Ro- 
mane Ecclesi* scriniis longe plura asservari 
Dionysii opera, quam in Oriente circumferrentur : 
at non sine vanissimo mendacio, quandoquidem 
sexto sacculo jam affecto, Gregorius Magnus ος 


DISSERTATIONES DAMASCENICE. 


28i 
auditu solo ulla exstare noverat ; eum liom. 51 
in Lucam ad. hunc. modum loqueretur : Fertur 
Dionysius AreopagHa, antiquus et venerabilis Pater, 
dicere quod ex nimirun angelorum agminibus, cic. 
Dicendo, fertur Dionysius Arcopagita, nobis satis 
annuit Roma non ita notos fuisse falsi Dionysii 
libros. Et sane si Romani cos omnes apud se lia- 
buissent, quos Arcopagitze esse arbitrarentur, non 
iMos qui latebant, interire pass! essent, sed m 
publicum emisissent. Scythopolitauus itaque illis 
quas dixi suasionibus inductus, ea omnia loca 
quibus Monophysit:e nitebantur, benignissimis in- 
terpretamentis ad sanum sensum traduxit. Cate- 
rum paucos e Catliolicis, qui sux statim sententiae 
suffrogarentur, habuit ; aliis ad annum usque 835, 
quo Constantinopoli collatio cum Severianis habita 
est, ex adverso reclamantibus, spuria areopagitica 
esse, et ab hzreticis atque Apollinaristis conficta. 
et supposita. Caterum Joannes in Pal;stina et 
Syria magni nominis aliquos sibi conciliavit, in 
quibus przsertiin fuit Ephrz:emius Antiochenus, uti 
colligitur ex his qux Photius refert, cod. 225, ex 
quibus constat patriarcham istum Orientis, volu- 
mina illa de quibus disputamus, pro sinceris et 
genuinis admisisse. llinc post quintam synodum, 
dissipatis paulatim propter favorabiles quas dixi 
interpretationes terriculamentis, qui deinceps se- 
cuti sunt Patres, ob affectatam ab auctore doctri- 
n: ac sensuum sublimitatem velut attoniti, minime 
dubitarunt. eadem tanquam germana et orthodoxa 
recipere. lloc nimirum, tam Pseude-Areopagiticis 
quam monumentis aliis quie speciosis perinde ti- 
tulis et nominibus insignita fuerant, saneti Patres 
sexti septimique ac sequiorum ssculorum, cum 
essent critie:e artis incuriosi, bona, ut dicitur, fide 
indulserunt, ubi catholicze fidei causam illis etiam 
libris admissis sartam tectam fore intellexerunt. 
Quia vero, salva semper qus sanctissimis Ecele- 
six magistris debetur reverentia, imter eruditos 
hodie convenit libros, qui Dionysii Areopagitz 
nomine inscribuntur, ab impostore quodam €om- 
positos esse, oper: pretium ine facturum exisii- 
mavi, αἱ in horum auctorem  audaciuscule inqui- 
rerem. 

XIV. Num Pseudo-Dionysius hereticus fuerit. — 
Ex hisqu: a me dicta sunt, jam extra. dubium est 
pretensa areopagitica a Severo et Monophysitis 
fuisse primum producta ad unam Christe naturam 
affinzendam, adversus Chalcedonensem de duplici 
ejus natura confessionem. Catholicos voro ea statim 
tanquam adulterina rejecissc, et cum mula alia 
testimonia, quee Athanasii, Gregorii Thaumatergi, 
Julii ac Felicis preclara nomina preferebant, Apel- 
linario hzretieo reddenda esse non ita pridem 
comprobassent, de areopsgiticis idem judicium 
tulisse. Cum vero Pseudo - Dionysium ab Apolli- 
naristarum heresi vindieaverim , inspiciendum 
nihilominus superest mihi, num recentiorum Apol- 
linario Monopbysitarum, sive Eutychianorum, sive 


285 
Dioscoritarum, sive Acepbalorum 3c Severiano- 
vem error in cis contineatur. Quod ut melius 
succedat, paucis exponam quid Eutyches, quid 
Diescorus, quid alii subinde de Verbi iucarnati 
my sterio tenuerint. 

Eutgchis error. — ln Actis concilii Constantino- 

polüsni, Eutyches suam de incarnatione Verbi fidem 
coram aniistile suo Flavianoet Patribus qui conve- 
Béf2M, ex animo, invocola Trinitate, sic professus 
legitar : Confiteor adventum ejus in carne [actum esse 
ercarme sancta Virginis, atque integre iuhiumana- 
£um esse pro nostra salute. Conlessio bxc, cum re- 
citata esset in conviliabulo Ephesino, Dioscorus 
Aiexandrinus respondit : Admittionus hanc. fidem. 
Synodus adjecit, hanc esse Patrum fidem. Flaviano 
rursum iu concilio suo Eutychem urgenti, uti Chri- 
stum, non solum Polri consubstantialem secundum 
Jivrmuitatem, verum ctiam Matri ac nobis secunduimi 
hamanitatem fateretur, iterum atque iterum ille 
pegosuit awi nox. esse Dei εί Domini coli et terre 
nataram edisserere, ἕως σήμερον φυσιολογεῖν ἑμαυτῷ 
ex ἐπιτρέπω ^ ce. nunquam dixisse corpus Domini 
et Dei nostri esse consubstantiale nobis. Caterum se 
esnfteri consubsianiialem nobis esse sanctam Virgi- 
pem, et quia ex ipsa incarnatus est Deus noster. Ad- 
jit se non dicere Dei corpus esse corpus hominis, 
bene wro corpus humanum, οὐκ εἶπον σῶμα ἀνθρώ- 
φον *b τοῦ θεοῦ σῶμα. Quasi nempo Dominus 
proprie homo non fuerit, cum Deus esset. Tandem 
tam instaretur, ut Christum consubstantialem 
abis, duasque in eo naturas agnosceret, prolesta- 
ws est ec unam naturam post unilionem el incar- 
astigngm confiteri, µίαν φύσιν ὁμολογῶ, quanquam, 
ui ante fassus erat, incarnatam : quz omnia Dio- 
ecrus approbavit in sua synode. 

Kr hac repetita Eutychis confessione apparet 
em bhacienus quidem ab Apollinerii impietate 
emisse, quatenas Deum integre factum hominem 
pesuntiavil, neque in ea fuisse opinione, quam 
muli veterum οἱ, non nisi per consecutionem, 
Miaxere, Christi carnem de coelo lapsam, per Vir- 
fis wterum tanquam per eanmalem transivisse. 
Qvsmobrem potius cum Combel(isio dicendum Ευ. 
ishem nomeo sensu negasse Cbristum csse con- 
tbetantialem nobis humanitate, ac duas babuissc 
&MurS6, quasi Caro sive humanitas ex Virgine 
pocreata non sit, aut Cbristo defuerit, vel per 
mutstionem [XL]sive conversionem, vel per absorp- 
opes auLdeperditionem ; sed ut natura divina sola 
poprie natura sit el dicatur, qux primas in incar- 
astieno partes habeat, non humana, quse secundas 
telum : illa, inquam, qus aliam habeat, non quie 
habentur, ei superioris babentis sit ; tanquam il- 
les videlicet appendix, eique pene immersa. 

Diescori . — Dioscorus hanc eamdem doctrinam , 
«uem in sua synodo approbaverat, eUam post 

Chaleedonenso concilium propuguavit. Cum cnim 


(a) Sev. epist. aJ OÉcum. comit. act. x sext syn. 


DISSERTATIO Il. 


286 
Gangras relegatus — esset , epistolam ad Alexandri- 
πο $006 scripsit , ex cujus fragmento quod Nice- 
phorus Constantinopolitanus ad calceu Axntirrhetici 
adversus Epiphanidem subjecit, apparet eum 
nullatenus ab Eutychis errore declinasse : El τὸ 
αἷμα Χριστοῦ κατὰ φύσιν θεοῦ ἁστιν , inquit , xal 
οὐκ ἀνθρώπου, cl διαφέρει τοῦ αἵματος τῶν τράγων 
xai τῶν µόσχων, xai τῆς σποδοῦ τῆς δαµάλεως; xal 
τοῦτο γὰρ γἠϊνον καὶ φθαρτόν. ᾽Αλλὰ μὴ vévovto ἑνὸς 
τῶν κατὰ φύσιν φθαρτῶν λέγειν ἡμᾶς ὁμοούσιον τὸ 
αἷμα Χριστοῦ. Nisi Christi sanguis suapte natura 
Dei ac non hominis sit , quomodo nihil discrepat a 
sanguine hircorem et vitulorum , et a cinere vitulo ? 
hoc quippe terrenum et corruptibile est. Verum aver- 
tat Deus, ne Christi sanguinem ejusdem essentiae seu 
nature esse dicamus , ac quemlibet alium qui natura 
corruptibilis sit. Existimavit ergo Dioscorus, quem- 
admodum Eutyches, Christi sanguinem ejusque 
adeo carnem , abjecta humilia natur& nostra pro: 
prietate , divina evasisse , ut alterius a calterorum 
hominum sanguine et carne generis οἱ natura, et 
veluti sanguis et caro Dei, facta sint, ne bominis 
earo et sanguis esse diceretur. 

Timothei Aluri.-— Atqui Timotheus Alurus ejus 
successor, quamlibet Eutycbi , quia Christum con- 
substantialem nobis secundum carnem et humani- 
tatem esse ncgaverat , anathema dixerit, in eum- 
dem tamen errorem reciderat, cum in lucubra- 
tione, qua Leonis Magni ad Flavianum epistolam 
vellicabat, pronuntiare mon dubitaverit solam 
divinitatem esse Christi naturam , etsi incarnatam : 
φύσις γὰρ τοῦ Χριστοῦ µόνη θεότης, εἰ χαὶ σεσάρ- 
χωται. Quibus verbis celebratissimum illud di- 
cium, quod Cyrillus recto sensu usurpaverat, 
wuam Dei Verbi naturam incarnatam , pessime in- 
terpretabatur, ac si per incarnationem humanitas 
tota ad deitatis naturam pertinuisset , in qua com- 
prehenderetur; sed sine ulla, ut interim dictitabat , 
permiétione, vel absorptiono, vel conversione. 
Hinc subinde contra Leonem Magnum contende- 
bat humanitatem Christi omni actione propria 
caruisse, nec operationes alias nisi divinas per 
eam exsertas esse, atque adeo, qua humanitatis 
operationes censebantur, πάθη passiones potius, et 
meras exseculiones, πράξεις, esse nuncupandas. 

Seteri Antiocheni. — Ab bis nullatenus dissensit 
Severus Antiochenus , tametsi ab Eutychis sensu 
plus aliis recedendo apud Theodorum Raythensem , 
ψευδοαληθές, q. d. Falsiverus audiat. Is, cum duas 
Raturags perinde abnogaret (a) , sed unam compo- 
sitam statueret , servatis utriusque proprietatibus , 
humanitatem trans[ormatam docuit ad. deitatis ϱἱο- 
rium el operationem, gzzescoiye!osev Ó Λόγος 
ἦν Ίνωσεν ἑαυτῷ κατὰ τὴν ὑπόστασιν ἀνθρωπότητα, 
εἰς τὴν ἑαυτοῦ δόξαν καὶ ἑνέργειαν, ita ut, sive di- 
vina agerct , puta miracula patrando, sive humana, 
gradiendo , mutando locum (id quod suapte natura 


287 


prorsus humanum est ) οὗ «b μὲν τῆσδς, τὸ δὲ τῆσδς 


φύσεως , non illud illins nature csset , nec. istud 


istius, sed unius et ejusdem, nempe divinitatis ; 
quia Octxo; τὰς θεοσηµείας clpyásato καὶ ἀνθρώ- 
πινα, (divina ralione (tum prodigia, twn. limmana 
opera efficiebat. Tae porro Eutychianorum, Ace- 
phalorum , et ceterorum Monophiysitarum erronea 
doctrina fuit, quam sexcentis aliis Illorum testi- 


' moniis liberet auplius ostendere, nisi brevitati 


stilendum esset. 

Catholica de incarnatione Verbi fides. — Catholi- 
cam vero fidem Leo Magnus ita descripsit in cele- 
bratissima sua ad Flavianum Constantinopolitanum 
epistola : Assumpta est , inquit, de matre Domini 
nalura , non culpa : nec in Domino Jesu Christo in 
utero Virginis genito, quia nativitas est mirabilis , 
ideo wost?i est natura dissimilis. Tenet sine defectu 
proprietatem suam utraque natura , et sicut formam 
servi Dei forma mon adimit, ita εἰ formam Dei servi 
[orma non minuit. Agit utraque forma cum alterius 
communione quod proprium est, Verbo scilicet operante 
quod Verbi est, et carne exsequente quod carnis est. 
Unum coruscat miraculis , aliud succunmbit injuriis. 
Sicut Verbum ab equalitate paterne oloric non re- 
Ccs8it , ita caro maturam nostri generis non reliquit. 
Esurire , sitire , lassescere atque dormire , evidenter 
humangm est : sed de quinque panibus quinque millia 
hominum saturare, supra dorsum maris planiis non 
subsidentibus deambulare , et elationes fluctuum in- 
erepata tempestate consternere , sine ambiguitate di- 
vinum est. Uhi sanctissimus pontifex humanam na- 
turam, cum assumpta a Verbo fuit, conditionis 
$u:£ metas non excessisse declarat , et utrique for- 
ma seu natura proprios actus operationesve asai- 
gnat , ut nativitas ex Virgine, incessio super mare 
plantis non subsidentibus, aliaque id genus pro- 
digia , solius divinitatis effecta fucrint ; lassescerc 
vero, esurire, sitire, comedero, οἱ alie bumilis 
nostre conditionis actiones, humanitatis. Quia 
nimirum, ut idem ponüfex ail in epistola ad epi- 
scopos Palzstinz : Ea ipsa quo inseparabiliter gesta 
sunt, nulla permistione confundimus, sed quid cu- 
jusque forma: sit , ex operum qualitate pensamus. 
Quod quidem postremum doctrine Leonis de dua- 
bus Christi operationibus caput. admodum displi- 
cuit Eutychianistis et Monophysitis aliis, impu- 
guatumque in primis est a Timotheo JAluro, ut 
constat ex fragmento quod apud me habeo, Apo- 
logie , quam Eustathius Berytensis pro sancti pon- 
tificis ad Flavianum epistola adversus hune h:e- 
reticam Dioscori successorem conscripsit. Quam 
litem Severus aliique Monophysitze ardentius sunt 
persecuti, ut. duarum naturarum fidem facilius 
labefactarent. 

XV. Pseudo-Dionysius. humanitatem. in. Christo 
conditionem suam excessisse censet. -— Modo dispi- 
ciamus num Pseudo-Dionysio, quem ΜοπορΙιγ- 
sit? in medium produxerunt. cum Leone Magno, 
au cum illis hbxreticis conveniat , et utiisnam con- 


DiSSERTATIONES DAMASCENICE. 


238 


scntanea scripserit. Capite 9, De divinis nomini- 
bus, excerptum affert theologicarum institutionum , 
quaa sanctissimo nescio cui llicrothico suo ascri- 
bit [XLI] (non sine apertissimo: mendacio, quando 
verba, dictio, phrasis et loquela eumdem prorsus 
atque ipsummoet prxtensorum Arcopagiticorum au- 
etorem produnt ). In his porro legitur : Dominum 
Jesum, ὑπερφυὲς xal ὑπερούσιον, quod εκρεγκαίκ- 
rale et supersubstantiale est , quando factus [uit ke- 
910, servasse ; non solum quatenus nostra participavit 
sine alteratione et confusione , nihil ex. inexplicabifi 
sua inanitione quoad immensam plenitudinem. suem 
perpessus : ἀλλ) ὅτι χαὶ τὸ πάντων χαινὺν καινότα- 
τον, ἓν τοῖς φυσιχοῖς ἡμῶν ὑπερφνὴς ἣν, χαὶ Ev τοῖς 
χατ᾽ οὐσίαν ὑπερούσιος, πάντα τὰ ἡμῶν ἐξ ἡμῶν 
ὑπὲρ ἡμᾶς ὑπερέχων * Sed , quod omnium novorum 
perquam novum est, in nostris naturalibus auperna- 
turalis erat, ct in iis que substantia sunt , supersub- 
stautialis , quoad omnia nostra ex nobis supra που 
cximie supereminens. Ut hujus loci sensus visque 
percipiatur, attinet observare, vocibus ὑπερούσιος 
οἱ ὑπερφυές , apud istum auctorem non significari 
eximium quemdam statum, qui tamen nature 
creatz terminos ex toto non excedat, sed divinam 
omnem pr:zcellentiam, qux ab omni creators 
substantixz quantalibet perfectione infinite disere- 
pet. Jam vero, si Dominus Jesus supernaturatem 
eupersubstantialernque statum suum servavit, 
non solum quatenus, cum Deus esset , sine swi 
demutatione aut confusione nostrarum rerum par- 
liceps fuit, sed etiam quatenus humana noetra, 
scu nostr: substantie ae natur propria, super- 
naturall supersubstantialique ratione gessit et 
habuit; quid aliud restat, nisi Christum divine - 
humana queque nostra gessisse, cjusquo ades 
humanitatem ad divinitatis naturam pertinuisse , 
velut ejus appendicem ? qui quidem porus putes 
Monophysitarum error fuit: quemadmodum olim 
Apollinarii, quem Leontius Byrantinus doecuisae 
refert, Deminum hominem fuisse supra nos , eom- 
simili prorsus modo Anastasius Sipaita, peg. 107, 
τοῦ Οδηγοῦ., Severianum et Gaianitam suum, ceu 
novum Dalaneotem, sive Porphyriut alterum, per 
stringit , quod Christum assereret eoluisse videvi 
hominem supra hominem , μᾶλλον δὲ, Gc φησιν ὁ 
Βατανεώτης ὁ νεαρὸς, el ὑπὲρ ἄνθρωπον ἄνθρωπος 
πιστευθῆναι ἠθούλετο ὁ Ἰησοῦς. 

Atqui Monophysitas illo Dionysii loco contra 
Catholicos pugnasse, Anastasius Sinaita testatur 
in Οδηγῷ, pag. 240, ubi reponit Dionysium hoe 
ipsomet loci satis ostendere se naturam huma- 
nam in Christo agnovisse, cum paulo ante dixerit 
Dominum ex Virginis sanguinibus carnem sibi 
compegisse. Unde infert hunc auctorem credidisse 
Christi corpus ejusdem nobiscum fuisse subetantize 
et naturz. At hoc etiam Monophysite Timotheo 
Auro doctore confitebantur, ne presertim a Cyrilli 
Magni confessione dissidere putarentur : ideoque 
Semieutychiani dicti sunt a Facundo Hermianensi, 


c Φευδοαληθεῖς , Falsiveri, a Theodoro laythen- 
$i ; quia hac in parte ab Eutyche discesserant , ut 
nibilomiuus divinitatem solam proprie naturam cssc 
Christi, etiam incarnati asseverarent : φύσις τοῦ 
Χριστοῦ µόνη θεύτης, εἰ xal σεσάρκωται. Quinimo 
Estyches ipse, ut antehac ostensum est , etsi Chri- 
sium nohis esse consubstantialem ratione humanita- 
tis infi ciabatur, nihil sibi satis constans , integram 
humanitatem a Christo de Virginis carne acceptam 
agnoscebat : id quod de Dioscoro perzque affirmare 
malta suadent. Catholic: vero Ecclesizx alia do- 
curina fuit : nimirum, ejus humanitatem , tametsi 
Dei Verbi hypostasi subsisteret , naturam nostri 
generis non reliquisse, nec cjus conditionis carce- 
ves pratergressam esse , sed nostrx prorsus simi- 
lem exstitisse ,przeter peccatum ; uti Paulus docuit", 
et Leo Magnus declaravit. 

Deitatem esse. incarnatam docet. Hypostasim a 
sstura non distinguit. —Vceruwm Dionysius ille emen- 
litus eodem in loco lHierothei sui nomine de ín- 
carnalione Verbi ita disscrere cceperat , ut vix du- 
bivm allam reliquerit, quin crederet, humanita- 
tem ad divinam naturam evectam esse, ad quam 
velut appendix spectaret : Ἡ πάντων αἰτία, inquit, 
αλ ἀποπληρωτιχὴ τοῦ Ἰησοῦ θεότς, ἄῤῥητος, 
ἄτθεγχτος, ὑπὲρ voov, ὑπὲρ ζωὴν, ὑπὲρ οὐσίαν, 
ὑπεργνῶς ἔχει Tb ὑπερφυὲς, xal ὑπερουσίως τὸ 
ὑπερούσιον. "Όθεν ἐπειδὴ xal ἕως φύσεως ὑπὸ φιλ- 
αὐθρωκίας ἐλήλυθε, xat ἀληθῶς οὐσιώθη, χαὶ ἀνῆρ 
ἑ ὑπερνυῶς κχεχρηµάτιχεν, xiv τούτοις ἔχει τὸ 
ὑπερφυὲς xal ὑπερούσιον * Unirersorum causa , ex- 
phtrizque Jesu. deitas, ineffabilis , inenarrabilis , 
mente, vita, substantia sublimior, supernaturali modo 
habet, quod supra naturam sit, ac supersubstantiali , 
quod supra substantiam : unde quia ad naturam wsque 
éctenil , et vere substantiata est, virque. factus est , 
mii eximie Deus erat ; in his quoque habct quod su- 
wrxaturale ct supersubstantiale est. Atqui Severia- 
mram more, contra quam inter Catholicos , post 
modum przsertim Chalcedonensem, ratum fixum- 
qerat, deitatem ,seu naturam divinam hic mi- 
time secernit ille ab hvpostasi , ut eam csse incar- 
Miam censeat. Verum Divina natura. seu. deitas 
Mqwaquam. incarnata est, inquit Damascenus in 
tractata contra Jacobitas, n. 55, et alibi. Quinimo, 
si ipsamct natura divina humanam sibi intimc co- 
Νἱατίι, ut ejus assumptione substantiata fuerit , 
eenino consequitur, ex ulraque unam cvasisse 
Mluram coinpositam ; quia unio faeta esset in na- 
lura: quemadmodum /invicte demonstrat sanctus 
Thomas 1n part., quzst. 11 , art. 9. 

Neque vero Dionysius ille HHicrothei duntaxat sui 
homine deitatem ipsam incarnatam cssc professus 
est, sed οἱ idem díserte pronuntiaverat, capite 
primo ejusdem tractatus. De dive. nom. : Ὀείίας, 
kn , inquit, Aumanissimam se prebuit, ὅτι τοῖς 
x18' ἡμᾶς πρὸς ἀλβθειαν ὁλικῶς £v. μιᾶ τῶν αὐτῆς 
ὑπ,στάσεων ἐκοινώνησεν, ἀνακαλουμένη πρὸς ἑαυ. 
τὸν, καὶ ἀνατιθεῖτα τὴν ἀνθρωτιίνην ἐτκατιὰν, ἐς 


DISSERTATIO 1T. 


290 
We ἁῤῥήτως ὁ ἁπλυὺς Ἰησοὺς suvzt£9y, , xat παρά- 
τασιν εἴληφε χρονικἣν ὁ ἀῑδιος * Quia nostris secun- 
dum veritatem integre in una. suarum hygpostasium 
comninicavit, ad. seipsam referens, sibique windi- 
cans humanam vilitatem , ex qua ineffabili modo sim- 
plex Jesus compositus est, ac temporariam eztensio- 
nem sempilernus admisit. lloc in loco humanitatem 
sic a deitate assumptaum eenset, ut ipsamet di- 
vina natura propria sibi fecerit qux humanitatis 
sunt, ac non solum divina Verbi persona ; wt, 
inquam , non modu divina» personz Verbi, secun- 
dwm accuratas mutuae [XLI]. communicationis 
proprietatem regulas , humanitatis dotes ascribat, 
verum el ipsimet deitati. Quo dato, deitas ipsa de 
Virgine nata, passa, et cruci(ixa erit, aliaque 
portenta impune proferentur, qux Eutychianis et 
Severianis familiarissima fuere, eum naturam ab 
hypostasi non distinguerent , ubi de Dei Verbi in- 
carnatione disputabant, quemadmodum iu notis 
ad cap. 5 lib. i1 De fide, cnorratum fuit. Quin 
el vox ista ó ἁπλοῦς Ἰησοῦς συνετέθη, simpler Jc- 
$48 compositus est , nescio quid νους theologix mi- 
nime consentancum sonat. Vox quippe Jesus per- 
sonam compositam ex deitate et humanitate signi- 
ficat, non simplicem ac pure divinam, quz? compo- 
sltionem subinde admiserit. Sed de hoc iterum. 
Infra. 

Epistola &, ad Caium, Monophysiiici erroris plena. 
— Epistola quarta, qux» Caio Therapeuto inscribi- 
tur, etsi Christum vere fuisse hominem concedit, 
quippe cum Verbum caro factum sit, et liomo Chri- 
stus Jesus in. Scripturis dicatur ; attamen eum su- 
pra quam fioininum conditio ferat, hominem fuissc 
iterum docet Monophysitarum more : Ὑπὲρ ἀνθρώ- 
πους, χαὶ χατὰ ἀνθρώπους Ex τῆς τῶν ἀνθρύπων 
ηαὐσίας 6 ὑπερούσιος οὐσιωμένος. Pergit, aitque : Qui 
supra substantiam exsistit, elc την οὐσίαν ἆληθδις ἑλ- 
θών, ὑπὲρ οὐσίαν οὐσιώθη, χαὶ ὑπὲρ ἄνθρωπον ἑνήργει 
τὰ ἀνθριώπου. Ad substantiamvere veniens, supra quam 
substantia ferat, substantialus est, et supra hominem 
operabatur qua hominis sunt. 1d quod probat, ex 
cjus in utero Virginis conceptione, οἱ incessione 
super aquas : quie quidem exempla ipsissima sunt, 
quie Leo Magnus in epistola ad Flavianum adhibue- 
rat, «t£ ostenderet. deitatem Cliristi peculiares suas 
operationes divinas ab humanis distinctas exercuisse, 
quemadmodum humanitas, suas, absque utrarumque 
confusione aut divisione ; cum alioqui Monophysitze 
adversus ipsum ex iisdem mirificis operibas uni- 
cum operationis genus, subindeque naturam miram 
dcitatis scilicct, in Christo fuisse inferrent. Si Chri- 
sts non. erat. deitas (inquiunt apud Sinaitam in 
'Oónyà), quomodo sputum ejuscaco medicinam fecit ? 
quomodo laerymam ejus. Lazarum. excitarunt ? Sed 
neque dormisse nisi semel in navi, legimus * sed nc- 
que in Evangelio constat eum, ut sors ferebat, bibissc. 
Que omnia argumento sunt, carnem Christi divinam 
evasisse, nec humanis proprietatibus obnoxiam fnisse. 
Quamobrem una tantum Christus natura est. Quo 


291 
suorum sensu Severus, cap. 115 Apologix Philale- 
(his sui, carnem pari cum Verbo virtute polluisse, 
aiebat, in patrandis miraculis, εἴτε τὸ ἱσοδυναμεῖν 
τῷ Λόγῳ xazà τὴν Ev πάσαις θεοσηµείαις ἑνέρχειαν. 
Αι vero. proprietates illas humanitatis Christo non 
prorsus denegabant, qua eain constituerent, et pro» 
pter quas humo vere diceretur. Nam, ut sanctus 
Maximus, epist, 2 ad Marinum, refert, qualitatum 
naturalium diserimen Severus in Cbristo agnosce- 
bat, qux cogitatione sola eaperentur : Ταύτην φά- 
σχων εἶναι ἐπὶ τῆς οἰχονοικίας τῇ φύσει τὴν ὑπόστααιν, 
xat ἓν τῇ ποιότητι φνσικῇ διαφοράν. In incarnationis 
dispensatione, idem esse asserens hypostasim ac κα- 
(urum, unaque in. qualitate naturali distinctionem, 
κατὰ μὲν τὴν ἐπίνοιαν εἴναι φρονεῖ τῶν διαφερόντων 
τὴν ὕπαρξιν, secundum cogitationem | discrepantium 
rerum exsisicntiam) agnoscit, recla vero con[usionem 
ponit. Quia nempe proprietates humanas ad divinam 
naturam  revocabat et. transferebat, 4ο praesertim 
operationes quascunque, ut caro deitatis dotibus 
jmbueretur. Unde in variis ejus librorum et episto- 
larum locis, quz in sexta synodo recitata sunt, hu- 
manas ἐνεργείας f) ἰδιότητας, acius sive proprietates, 
inficiabatur, ceu deitatis ipsius aciiones fueriut, 
quascunque Christus humano more exseruissot. 
Humanitati dcitatis conditiones attribuit. —Pseudo- 
Dionysii sensum 23b hoc Severianorum figmento 
nibil discrepasse conürmatur magis ex his qua 
mox subjungit, scilicet, ea qux de humanitate 
Cliristi asseverando dicuntur, χαταφασχήµενα, vim 
habere eximie mnegationis, ὑπεβοχικῆς ἀποφάσεως 
ἔχοντα * eo nimirum modo, quo ipse cap.3 Myst. theo- 
log., aliique l'atres vulgo docent, de Deo propter in- 
finitam natur:e ipsius sublimitatem melius ac potius 
enantiari quid nonsit, quam quid sit. Unde censet 
humanitatem Christi, posita quz naturx nostra co- 
genita est humilitate, diving naturze factam fuisse 
inque eam transiisse, cujus inexplicabilibus dotibus 
ét prarogativis donata fueril, ut, quemadmodum 
JElurus sentiebat, sola Christi natura [uerit divini- 
tas, eliam ὑιεαγναία, seu. carne ipsius quamlibet 
persistente, nec penitus absorpta. Quam quidem 
asserlionem suam Dionysius illead hunc modum 
probat : Καὶ γὰρ. (va συνελόντες εἴπωμαν, οὐδὲ áv- 
θρωπος ἦν, οὐχ ὡς μὴ ἄνθρωπος, ἀλλ' ὡς ἐξ ἀνθρώ- 
πων ἐπέχεινα , χαὶ ὑπὲρ ἄνθρωπον ἁληθῶς ἄνθρωπος 
γενόμενος * Ut enim (observa particulam causalem 
probandi γὰρ, enim ) ut. enim. compendio dicamus, 
neque liomo erat, non ut prorsus non [uerit homo, 
sed u! qui ex hominibus cum essel, αὐ hominibus 
louge distabat, vere (actus. supra hominem homo. 
Quibus verbis Apollinarii vocem. quam ante retuli, 
imitaurr, ac Christum absolute dici bominem Ἱπ[- 
ciatur, veluti fere quondam  Eutyclics corpus ejus 
humanwn esse corpus cffutierat, non corpus hominis. 
Dietum insuper. Gregorii Theologi voluit imitari, 
qui orat. 40 Debaptismo, ut significaret Domini cor- 
pus post resurreclionem, exuta pristina crassitic, 
divinius quodammodo cvasisse, hivperboles figura, 


DISSERTATIONES DAMASCENICZT. 


292 


rhetorum morc, ac propterquamdam Apostoli vocem, 
dixerat. illud jam non esse carnem, οὐχέτι μὰν σάρκα 
οὐκ ἀσώματον G5 οἷς οἶδεν αὐτὸς λόγοις, θεοειδεστέρου 
σώματος . Sie ριῶίοηδα5 Αγοοραρίία humanitatem 
Domini, non post resurrectionem ex mortuis, sed a 
prima sua exsistentia ejusinodi fuisse Monophysi- 
lico errore censuit, uL deitalis dotes, superatis hu- 
milis natura conditionibus, inducrit, et quzcun- 
que humana viderentur, divine potius quam humane 
gesserit. Antehac dixi complura in ejus libris oc- 
currere, qui: a Theologo mutuaws est: sed nee 
omnia Jacobus Dillius, cap. 95 Observ. sacr., con- 
gossit. 

Compositam ex deitate et humanitate naturam docet. 
— ÜOperationem Deivirilem non recto sensu fingit ; 
Gaiholicis imposuit. — Pergit ementitus auctor, &ia- 
timque subdit, qux magis adhuc unam Deitatis hy- 
uwanitatisque naturam compositani astruunt, propter 
mista unius ac Deivirilis operationis vocem, quam 
ipse omnium primus invexit. Τὸ λοιπὸν, inquit, οὗ 
χατὰ θεὸν τὰ θεῖα δράαας, οὐδὲ τὰ ἀνθρώπεια [14 *] 
χατὰ ἄνθρωπον, ἀλλὰ ἀνδρωθέντος θεοῦ xatvfjv τινα 
τὴν θεανδρικἠν ἑνέργειαν ἡμῖν πεπολιτευµένος' Tum 
ex consequeniüi, non divino more divina agens, mon 
humano humana; sed Dei facti lominis novam quan- 
dem Deivirilem operationem | nobis gerens. Quod 
quidem postremum epistola membrum, licet sequio» 
ris svi Patrum complures post Scythopolitanurme 
Joannem, aliique subinde theologi, qui Areopagitica 
pro genuinis habebant, ad sanum senium variis 
interpretamentis transferre conati sint, itla ut jam 
Domino Jesu 0cavbpuxt; ἑνέργεια, Deivirilis operatio, 
quaedam absque fidei detrimento attribuatur : nihilo- 
minus obvia totius periodi, maxime ubi cum iis quee 
praecesserunt comparatur, significantia, niLil praeter 
naturae unius compositz, in qua tamen potior sit, hu- 
manamque involvat divinitas, asserlionem repra- 
sentet. Interdum alias accidit, ut Ecclesiae doctores, 
omissa arte critica, speciosis anteriorum Patrum, 
qua libris quibusdam hareticorum prz(ixa fuerant 
nominibus decepti, locutiones aliquot, quibus ancio- 
rum errores  efferebuntur aut insinuabantur, 
catbolico sensu interpretati siul : unde alii dein- 
ceps eas tanquam recte f(ldei conscentancas sibi 
vindieaverint. Cujus generis fuit illa vox Apullina- 
rii, «na Dei Verbi nalura iucarnata, quam cum Cy- 
rillus Alexandrinus reperisset in germana cjusdem 
laretici confessione, qux, nescio quo fato, sancti 
Atlianasii nomiue inscribebatur, nihil cunctatus ad 
rectum catholicze Ecclesie sensum tradusit, ul 
alii postmodum theologi cam usurpare non dubi- 
taverint, ceu qua naturarum duarum sine alterius 
peremptione perfecta unio exprimerctur. Eo faci- 
lius autem supposititii Dionysii de iucarnatione 
Verbi enormia dicta, quamlibet Severianorum hx- 
resim spirarent, sano sensu accipi poterant, quod 
Monophysitarum, Lutyche presertim posteriorum, 
si Gaianitas exceperis, confessiones, preter. incon- 
SOnas voces vanasque subiilitates ab Ecclesie do- 


etrina non. adinodum discrepare visae sint : quod 
im causa fcit, cur Semieutychiani, ct ψευδοαληθεῖς 
Faisieeri appellarentar. 

Ez eperatione Deivirili Severus compositam naturam 
injert. — Coterum θεανδρικῆς ἀνεργείας, Deivirilis 
eperationis, vocabulum quod spectat, Severus cum 
suis locum hune epistole ad Caium, at ante retuli, 
mire jactitavit : ex quo validissimum argumentum 
esuficerent, ad naturam unam eompositani stata- 
misandam, propter mistam qua hic obtrudilur, 
divino-humanam operationem. Aliunde vero Ca- 
tholici in hujus nodi solutione laborantes, in va- 
rias interpretationes distracli sunt, cum, ut ctiam 
vir pereruditas Lupus Augustinianus suggerit (a) 
e& omnino przscriptione uti. potuissent, libros 
Bicaysii subjectitios esse, et ab haereticis recontis- 
sime productos, cum nella oerum anterioribus s25- 
culis mentio facta esaet. Sed aceuraiioris critiese 
wqulam esse nesciebant, ut cujusvis scriptoris, 
ignoti praesertim, ac inuito magis emoentiti οἱ im- 
postoris, quodcunque dictum, de quo ferendum 
jedicium sit, obvio nativoque quem voces offerunt 
sensu, nen beniguiori aMero aecipiendum esse, nisi 
ei aperüseimis ejusdem locis aliis de gemuina 
siacersque ejus sententia sit certum. 

Prejudicium grace adversus Pseudo-Dionysium.— 
Sed lorsan favosabiles illas falsi Dionysii locutio- 
Nm Lransialiones &eu exposidoues liberet admit- 
Wre, nisi alioqui compertum habercmus, libros 
tus ab bareticis natura unius in Christo asserto- 
nbas ac Severianis productos primurm fuisse, 
quibue illi suos errores tuerentur; in primis vero 
tpistolam hanc quartam ad Caium. Quinimo huic 
asctori, quicunque tandemillesit, minime condonau- 
ism erit, quod in lucubrationibus suis, quas eo 

lempore commentus est, quo de una vel duabus 
aisris Domini;acerrime Christiani in Oriente dissi - 
éelant, nihil usquam apposuerit aut scripserit, unde 
wrsuadere posset, Dionysium Areopagitam, cujus 
pesonam ludcbat, Ecclesi: catholice doctrinam 
wmisse ; cum se interim priscarum tradilionuin 
lmxem expresso (ngeret. Plane, cum de Deo ac 
Trinitatis mysterio, aliis capitibus accuralissimam 
ldem, imo eastigatissimam theologiam praferat, 
U dedita opera Nicenanm, Constantinopolitanam, 
& Ephesinam enarrare et conüirmare satagat, per- 
Mirom est, nibil-ab eo perspicui allatum esse quo 
Oalcedonensis synodi de duabus Christi naturis dc- 
laitio vindicaretur; sod in tradendo incarnati Verbi 
ayiterio ubique czspitare : nisi proinde Eutychia- 
Mrum, aut sequiorum Monophysitarum imbutus 
pacitis οἱ artibus instructus fuerit. 

Cur tandem acceptum α Catholicis Deivirilis opc - 
"tionis tocabulum. — Ut porro vox ista, θεανδριχὴ 
biprea, | Deicirilis operatio, ab erroris suspicione 
libera tandem. evaderet, duo contulerunt : quorum 


* Joan. xiv, 10. 


(α) Schol. in can. 6 concil, Lateran. 


DISSERTATIO II 


291 


primum cst, quod Cyrus Alexaudrinus anatbema- 
tismo 7, οἱ Sergius Constantinopolitanus epistola 
ad eumdem Cyrum, ambo Monothelitarum hzre- 
sis actores prxcipui, ut virus suum melius infun- 
derent, Dionysii ipsius verba labefactare non dubi- 
tassent , ul quasi non eis sufficeret, auctorem istum 
καινἠν τινα θεανδριχἣν λνέρχειαν, novam quamdam 
Deivirilem operationem protulisse ; pro, novam quam- 
dam µίαν θεανδριχὴν ἑνέργειαν, unam. Deivirilemi 
operationem ponerent : ac si germanus iste Diony- 
8ii contextus opinationibus suis non satis faveret. 
Alterum, quod Colluthus Menophysita Alexandri- 
nus, cum Theodosii paltriarchze &ui partes defen- 
deret adversus Themistium Monophysitam alium, 
sed Agnoelarum parentem, qui ex isto Dionysii 
loco Christum alia divine egisse, et alia humanc, 
abeque operationis unius dispendio contendebat, 
θοανδρικης ἑνεργείας Deivirilis operationis vocabu- 
lem son probasset, ceu operationes dux eo signi- 
ficarentur, ejusdem loeo operationem Ücoxpsz?, Deo 
congruentem. substituissel, De quibus videsis cen- 
cil, Lateran., act. 3. Atjui prater Colluthum | nul- 
lus alter e Monophysitarum grege occurrit, qui θςε- 
ανδριχὴν ἑνέρχειαν alijecerit. Quinimo Theinistius 
in libro adversus ipsutu, cujus fragmenta in eadem 
actione tertia synodi Lateranensis recitata sunt, 
lestatur. beatissimum suum. Severum operam in pri- 
mis posuisse, ul Christo Deivirilis operatio assere- 
reiur, ae non ea solum qua Deum deccret, θεο- 
«ps thc, utpote oum alia divino, humane alia gessis- 
δεί : "Utt γάρ τοι xal ὁ µαχάριος Σευῆρος περὶ Χρι- 
στοῦ λέγων, ὡς τὰ μὲν θείως, τὰ δὲ ἀνθρωπίνως ὁ 
αὐτὸς | XLII ] ἑνήργτσε, τὸ τῆς ἑνεργείας θεανδρι- 
xbv, οὗ µόνον μέντοι θεοπρεπὲς, ὁμοίως προῄρητο, 
χαταθεάσασθαι ῥᾷον. ldem sentiebant etiam Theo- 
dosiani, eseterique Severiani, quibus Cyrus Mono- 
tbeleta, Sergiusque, et alii hoc indulgendum cen- 
$uerünt, unam in Christo voluntatem atque 
operationem θεανδριχην — Deivirilem dici, propter 
Dionysii auctoritatem. 

Opera mirifica Christi tribus personis divinis 
communia. — Sed alia mibi expendenda supersunt 
auctoris bujus loca, in quibus male sanam de una 
illa Domini Jesu operatione composita sententiam 
suam vocibus aliis iterum suggerit. Ecclesi:e Do- 
ctrina. inviolabilis est, externa quavis deilatig 
opera Lribus personis perinde communia esse, ut 
quecunque miraeula Christus, etiam adhibita 
carne ediderit, eadem Pater et Spiritus sanctus 
simul et ex xquo perfecerint. Cujus hzc ratio 
cst, quod divina essentia el nalura, quz in tri- 
bus personis indivisim una cademque cst, princi- 
pium sit illius unius el communis operationis , a 
qua patranlur et eduntur. Quocirca Dominus in 
Evangelio dicebat : Pater autem. in. me manens 
ipse facit opera^. Quamobrem in ejusmodi operi- 


295 

beg divina Verbi persona nihil sibi proprium vin- 
dicabat : sed neque humanis actionibus quibus- 
cunque suis aliud addebat , nisi inflnitam dignita- 
tem, immensique pretii ac meriti valorem, quate- 
nus ipsa earum erat, ut nostri de schola loquun- 
tur, principium quod. Subjectitius vero Dionysius 
Domino Jesu, preter θεουργίαν, divinam efficien- 
Liem (seu ut Damascenus noster, lib 1 De fide, 
ο. 10, vertit, θαυματουργίαν, rerum mirabilium 
effecionem) qua seipse, utpote Deus Verbum cum 
Patre et Spiritu sancto beneficentissimum erga 
homines praebuit, ἀνδρικὴν θεουργίαν, sive &àvOpo- 
πικὰς θεουργίας multis in locis affingit , quz ipsius 
duntaxat , non Patris ac Spiritus sancti , propriz 
sint. Atqui ἀνδριχῆς vel ἀνθρωπιχῆς θεουργίας vo- 
cabulo, ejus interpretes orthodoxi, Joannes Scy- 
tliopolitanus , et alii , prodigiosa ac divina opera, 
θεοσηµείας intelligunt , qu& per humanitetem Sel- 
vator gessit : a quibus non prorsus dissentit Pa- 
chymeres, cum ín cap. 6, lib. De ceelest. hierarch., 
ait, ἀνδριχὴν Οεουρτίαν, τὴν οἰχονομίαν λέγει, 
καθ fv Orb; iv εἱἰργάζετο  Humanam  theur- 
giam incarnationis dispensationem | appellat, qua 
Deus cum esset, divina operabatur. Quinimo Com- 
befisius in annotatione 25 ad Opuscula polemica 
saneti Maximi, ex Budso confirmat, θεουργίας 
vocata esse Christi opera, que deitatem ipsius 
significabant, et vocem istam non nudam unionem , 
sed activum quid sonare, vimque divinorum ope- 
rum et miraceslorum , quam Verbum per humani- 
tatein exercuerit. 

Dionysius censet sine Patre et Spiritu sancto Chri- 
stum divina opera edidisse. Monophysitarum — hic 
error fuit. — Capite igitur $ De div. nom., &v0po- 
^h ejusmodi θεουργία sie propria essc Deo Verbo 
asseritur, ut nihil ad Patrem et Filium pertinuerit, 
ncc amba istze persone ad eum ullatenus contri- 
bucrint pezeter. benignissimuni consensum : Ataxé- 
χριται δὲ τῆς ἁγαθοπρεποῦς εἰς ἡμᾶς θεουργίας͵, 
τὸ χαθ) ἡμᾶς EG ἡμῶν ὁλικῶς καὶ ἀληθῶς οὗσιω- 
θΏναι τὸν ὑπερούσιον Aóvov, xal δρᾶσαι, καὶ παθεῖν, 
ὅσα τῆς ἀνθρωπικῆς αὑτοῦ θεουργίας ἔχκριτα καὶ 
ἐἑξαίρετα" Porro a benignissima erga mos efficien- 
tia divina secernitur, quod ipse Deus Verbum, qui 
supra substantiam est, integre. et vere, juxta ac 
nos, atque ex nobis substantiatus fucrit , egeritque, 
el perpessus sit eximia quaeque εἰ excellentia huma- 
no-divine efficientie opera. Addit statim : Τούτοις 
γὰρ 9 llavho καὶ τὺ Πνεῦμα χατ᾽ οὐδένα χεχοινώ- 
νηχε λόγον In his nihil commune habnit Pater ac 
Spiritus sanctus , nisi quis dicat secundum benig:is- 
simam voluntatem. Quod si Christus, seu Verbwin 
incarnatum , przeter eflicientiam suam mere divi- 
nam , quam cum Patre οἱ Spiritu sancto commu- 
nem habet, erga nos bencfíicentissimam, altera 
Insuper divino-humana, qu:& nec Patre, nec Spi- 
ritui sancto communis esset ; ita utipse Filius per 
cam quoque ab utroque secernceretur ac distinguc- 
retur, eximia opera seu miracula edidit, quid aliud 

I 


DISSERTATIONES DAMASCENICE. 


296 


hinc consequitur, nisi auctorem istum, qui hae 
effutiit , eo in errore versatum esse, Deum Verbum 
assumpta humanitate mistum quoddam nmaturm 
genus nactum esse, seu naturam compositam, qua 
hujus efficientise veluti formale, ut seholastici |0- 
quuntur, principium esset , quaque nec Patris, nec 
Spiritus sancti exsisteret ? Atqui saneti Patres, ut 


. puta Leontius Byzantinus , Eulogius Alexandrinus, 


Maximus Joannes Damasceni , aliique ostenderant 
hancesse mentem Monophysitarum, Accphaloremve, 
ac Severianorum , qui, dum de  inmcarnalione 
sermo erat, nihil discriminis statuentes hyposta- 
sim inter et naturam seu substantiam aui essen- 
tiam, incarnato Verbo, non solum hypostssim 
compositam , verum et compositam quoque natu- . 
ram, subindeque compositam operationem et efi- 
cientiam , à natura et operatione Patris et Spiritus 
sancti diseretam, assignarent. 

Ab hoc errore qui recederent , Sabellianem impie- 
tatis rei. — Quas ambages , quibus vel quaternitas 
pro Trinitate, vel etiam tritheismus , astruebatur, 
cum Theodosianorem (Severiamorum sceta pecu- 
liaris erat; aliqui in /Egypto persentiscerent , wt 
ab his sese expedirent , ultro concesserunt ; omnia 
prorsus qua de Christo , seu Verbe carme facto , 
praedicantur, eadem Patri οἱ Spiritui sancto esse 
ascribenda. Quod quidem Theodosianorunm prasu- 
lem Alexandrinum in sexta epistola festali sua do- 
cuisse tradit Anastasius Sinaita in Ὁδηγῷ. cap. 45. 
Hujus autem bellz solutionis parentem fuisse Da- 
miamum patriarcham Alexandrinnm Monophysi- 
tam colligo ex Timothei Constantinopolitan! opu- 
sculo De receptione horcticorwum , ubi narrat sen- 
tentiam istam propriam Damianitarum fnisse , qui 
idcirco ab aliis qui eam non proharent, Sabelliani 
vocati sint, ac si trcs personas deitatis in unam 
constringerent , unaque P'atrem et Spirilum san- 
cium cum Filio crucifigerent , et passionibus addi- 
cerent. Sophronius quoque in epistola ad Sergium, 
Δαμιανὸς, inquit, τούτων μὲν ὑπερθαλλόντως ἀντί- 
παλος, νέος δὲ φανεὶς ἓν ἡμετέροις χρόνοις Σαθδέλλιος. 
Damianus horum. (Tritheitarum) eximie adrersa- 
ríus novus vero nostris temporibus Sabelliws, ete. 

Vli ergo sectarii a genuino Pseudo-Dionysil senso 
discrepabant, cujus commento tota incarnationis 
Verbi ratio ac series ἀνθρωπιχὴ, vel &vbpixh 
[XLI *] θεουργία, Divino-humana c[ficacitas. seu 
activitas esset, ad quam Pater et Spiritus sanctus 
non concurrerent; ut Christus ex deitatis cum 
humanitate penitissima unione , místz illius actio- 
nis genus sibi proprium, ac non personis aliis 
commune, exserere, caque divina opera patrare 
natus esset. Qux quidem aliorum Monophysitar um 
erronea sententia erat. Quanquam in ea non ego 
sum opinione, ut Dominum Jesum, qua parte 
homo est, divino nutu et motione caruisse inficier 
(totum quippe θεουργὸν fuisse ultro eum Maximo 
fateor), sed motionem illam qua humanitas ad di- 
vina eflicienda, adhibebatur, perinde a Patre san, 


25] 
ctoque Spiritu, atque Verbo profectam esse , Ca- 
tbolicorum neino negare ausus fuerit. Tres quippe 
divini εἰ perpetui illius ductus οἱ eflicientiz unus 
suctor erant. 


Errorem sentiunt Dionysii interpretes.—Quam au- 
tem isthec a recta (ide dissideant, persensisse 
wdentur recentiores Diouysii operum interpretes 
Latini , Ambrosius Camaldulensis , Joachimus Pe- 
ronius, οἱ Corderius, qui vocem 0sozpyízc minime 
trostulerunt. Primus. locum istum ita reddidit : 
Discre(uim est aute: a divinis operibus in nos beni- 
que manentibus , quod secundum nos atque ex nobis 
iwMégre εἰ vere sumpsit. supersubstantiale Verbum , 
eaque εἰ gessit , el periulit , qua sunt humana ipsius 
ksssnptionis electa atque. precipua. Secundus : 
Distincium est autem α divinitale , cujus in nos be- 
wefcia exstiterunt, quod. ex nobis omnino et vere 
esentiam divinum Verbum assumpsit , fecitque , εἰ 
pessus esi omnia qu& humane ipsius aclionis pre- 
dpa sunt et εἰπηκίατία. Tertius : Porro in benefica 
asstri reparatione munus hoc a deitatedistinclum est, 
qued Propter nos exnobis Verbum quod supra substan- 
Gem est , integram veramque nostram. substantia 
euumpserit, eaque gesserit, tuleritque, que humane 
ipsius actionis yrecipua sunt et singularia. Interpres 
iler, cujus translatione usus est sanctus Thomas, 
μυ ἀνδρικῦς Osovpyla; legisse videtur ἀνδριχῆς 
kepla;. Sic enim. vertit : Quacunque. humana 
eias contemplationis sunt. electa εἰ semota. Unde 
wn mirum quod errorem non adverlerit sanctus 
ésttor. At vero Joanues Sceytliopolitanus, sanctus 
lhximos, Pachymeres, aliique tam Graci, quain La- 
lisi testes sunt , scriptum ab initio fuisse ἀνδρικῆς 
μαρχίας. Sanctus Joannes Damascenus lib. 1 De 
µε, cap. 40, ubi locum istum capitis 2, De divin. 
wm., paucis demptis verbum fere e verbo ες- 
wribit, ἀνδριχὴν θεουργίαν omisit, posuilque, 
ἑαχέχριται δὲ xal ὅσα tf; θείας xot φιλανθρώπου 
$5) Θεοῦ Λόγου σαρχώσεως. Πἱφεγεία sunt autem etl 
aecenque diving liumarissimeque | incarnationis 
Verbi Dei. sunt. Adeoqua cavit ab eo seusu. quem 
pewdo-Dionysii voces Vr» se ferunt. 


Quz omnia quo attentius considerantur et ex- 
Kadustor, unaque cum aliis qua ante auuli, 
cwRparaniur, magis ac magis suadent,  ma- 
alesiamque faciunt, — hunc auctorem , — illo 
kavipixze ἑνεργείας Deivirilis operationis, quod 
pimus ipse pronuntiavit, vocabulo, significare 
volsisse compositam actionem , qua a composita, 
moa hyposiasi solum, verum εἰ natura profici- 
scereiur; quam proinde nature divino-bumaus 
compositionem in eodem cap. n De div. nom., 
alihique θεοπλαστίας nomine signi(icavit , ἡ xa0'f- 
pc Ἰησοῦ θεοπλαστία. Ex quo ulterius infertur, 
cum ibidem rursum ait miracula qua Christus per 
carnem edidit , pula partum ex Virgine, incessio- 
pem super aquas, et reliqua ejusmodi, ad super- 
Baluralem ejus naturam pertinére, xai τὰ ἄλλα 
; PATROL. GR. XCIV. 


DISSERTATIO If. 


: 998 
ὅσα τῆς ὑπερφυοὺς ἐστιν ᾿[ησοῦ φυσιολογίας, non 
naturam mere divinam personis tribus commu- 
nem, sed divino-liumanam soli Verbo propriam 
eum inteudísse. 


Severiani ex aliis etiam minoris momenti locis 
librorum ementiti Dionysii erraticum parumque 
sibi constans dogma suum communire poterant, 
ul putà. cum. nomine Jesu nudam et simplicem 
deitatis. personam designat, illis verbis quorum 
antehac mentionem feci, 4 ἁπλοὺς Ἰησοῦς συνετέθτ, 
simplex Jesus compositus [uit : ac si sanclissimunt 
istud vocabulum nudam et simplicem diving natura 
persouani secundam , seu Verbum, etiam luma- 
nitatis expertem exprimeret. Plane nomen Jesus 
composite hypostasis οἱ personae proprium est, 
velut nomen Christi, non simplicis solaque natura 
divina constantis, uti contra Monophysitas Mazxi- 
mus, Leontius, aliique Patres statuerunt. Eode:n 
modo cap. 2 De divin. nomin., ait Patrem esse fon- 
talem. deitatem , πηγαία θΘεότης, cujus germina 
sunt Ἰησους καὶ τὸ Πνεῦμα. Simile quid apud Na- 
zianzenum fateor roperias orat. 45, seu epistola 
ad Evagrium, ubi ait : Οἱονεὶ ἀχτῖνες τοῦ Πατρὺς 
ἀπεστάλησαν ἐφ᾽ ἡμᾶς, 6 τε φθεγγώδης — "InaoU; 
καὶ τὸ Πνεύμα. Tanquam radii quidum Patris ad 
nos missi sunt. splendescens Jesus εἰ Spiritus. Bic 
vero theologus missionem exprimendo , incarna: 
tum Verbum noinine Jesn significavit ; non uti Dio- 
nysius passim, Nestorianz quidem , ut apparet, 
impietatis proscribenda:e gratia, αἱ Monopliysita- 
rum sensu, non sine recla de proprietatum coin- 
municatione doctrinz abusu. Scilicet larvatus hie 
auctor, eo lempore lucubrationes adornabat suas , 
quo Monophysitae, Petro prisertii Fullone duce, 
ad hoe contendebant, ut Deus Verbum , et unus de 
Trinitate passus dicerctur, in lianc rem interpolato 
celebratissimo hymno Trisagio : quod, licet cum 
fide catholica prima fronte non repugnaret, illo- 
rum tamen sensu hereticum erat, Quamobrein 
ejusmodi voces plerique fidelium adhuc refugie- 
bant, ne sub iis Theopaschitarum h:resis vene- 
num instillaretur. 


T heopaschitis favet pseudo- Dionysius. — A plu- 
ribus locis istorum similibus congerendis medo 
supersedeo, ut alterum illum resumam, in quo 
auctor dicit Verbum divinum, qua parte discer- 
nitur etiam a Patre et Spiritu sancto, operatum 
passumque esse eximia quacunque εί excellentia 
divino-humane — efficienti opera, καὶ ὁδρᾶσαι xal 
παθεῖν ὅσα τῆς ἀνθρωπιχῆς αὐτοῦ θεουργίας ἔχ- 
χριτα χαὶ ἑξαίρετα. Ubi, ni fallor, significat (quod 
quidem ex  Monophysitico dogmate deducitur) 
Christum , non moo qua liomo exstabat, verum 
etiam ipsa deitate cum humanitate composita pro- 
pter nos sublimiori quadam ratione esse passum : 
illumque adeo quem dixi Theopaschitarum erro- 
rem aperte insinuat. ld quod ex prava duodecimi 
anathematismi Cyrilli [XLIl'*] interpretatione Εαίγ» 

l0 


295 - DISSERTATIONES 


chianlste , Acephali et Severiani onmes semper 
tenuerunt , atque etiamnum tenent, Nestorianismi 
illos insimulantes , qui hoc negaverint. 

XVI. Pseudo-Dionysii libri circa tempora Petri 
Fullonis elaborati, ac forsitan αὐ ipsomet Petro, 
ejusve sociis. — Et cerle cum inter impiz hujus 
doctrin:ze patronos Pelrus Cnapbeus seu Fullo, 
Ecclesix: Autioclienge pervasor et tyrannus, primas 
tulerit, bic omittere non possum, pessimum hunc 
hominem, aut quemdam saltem ex ejus asseclis, 
genuinum [fuisse videri parentem librorum, qui 
Areopagitici audierunt. Cujus mes suspicionis 
liec ratio est, quod cap. 3 De hierarehia ecclesiast., 
ubi strictim primum refert, moxque subinde enar- 
rat divinz liturgiz partes, quas ab apostoli. 
traditas esse p?rsuadere lectoribus voluit, mentio- 
nem etiam fecerit recitationis Symboli (a), προο- 
Πολογηθείσης ὑπὸ παντὸς τοῦ τῆς ᾿Εχχλησίας πλη- 
ρώματο;ς τῆς καθολιχῆς ὑμνολογίας. Cum omnis 
Ecclesie cotus  con[essus ante [uerit catholicam 
laudationem : hoe. est, ut ipse in theoria mysterii 
exponit, τῆς θρησχείας τὸ σύμθολον, religionis sym- 
bolum : quod nempe recitaudum statim ab egressu 
catechanienorum et energumenorum ait ; uti post- 
ea fieri consuevit in Ecclesiis. Graci ritus, qua- 
rum etian morem Latini deinceps imitati sunt. 
Atqui ecclesiasticze historie monumenta perhi- 
bent, paucis annis antequam supposititia Dionysii 
volumina prodirent, Petram Cnapheum, cum An- 
tiochenum thronum denuo occupasset, jnstituisse , 
ut Symbolum fidei ip omnibus missis cecitaretur, 
xai ἓν πάσῃ σννἀξειτὸ σύμδολον λέγεσθαι, inquit li- 
bro n Theodorus Lector. Quem ritum paulo post 
sub Anastasio imperatore Timotheus Constantino- 
politanus antistes Monophysita, Chalcedonensique 
synodo infensus, in urbe regia observari sanxit, 
eodem Theodoro Lectore teste. À qua nequissimi 
' alias viri iustitutione, nec. czterg Orientis Eccle- 
sim, nec postmodum Latine et Occidentales, ut 
diximus, abhorruerunt. Ex quo capite compertio- 
rem habemus :tatem, qua spuria Areopagitica 
€onscripta sunt. 

Ad hzc, quemadmodum Cnapheus iterum exco- 
gitavit, ut unguenium sanctum, seu chríama, pa- 
lam in ecclesia, astante populo, sacraretur (b), τὸ 
μύρον ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ἐπὶ παντὸς λαοῦ ἁγιάζεσθαι - 
qua proinde consecratio orius clam, el extra divi- 
nam liturgiam flebat : ita quoque lib. De eccl. 
hierarch,, cap. 4, legitur, statim valere jussis ca- 
techumenis et aliis qui a sacrificio de more arce- 
bantur, auspicandam esse intra missarum solem- 
nia, ac proinde Christiana plebe presente, divini 
unguenti consecrationem. Quinimo ritus alter, qui 
ibidem subjungitur, quemque hodieque observant 
Greci, ut unguentum super altare depositum se- 
raphicis figuris duabus contegatur, quo significe- 
tur Christum, qui unguento repraesentatur, perpe- 


(a) Vide schol, Scythopol. 


DAMASCENICA. 30 


tuo. Seraphim cantico, quod Trisagium, seu ter 
sanctum dicitur, celebrari, annon hoc etiam Cua- 
phei et Severianorum mentem et ingenium redolet, 
qui trisagia cantica modo toti Trinitati accinunt, 
modo soli Filio ac Christo, quemadmodum eccle- 
siasticum illud : Sanctus Deus, sanctus fortis, san- 
ctus immortalis, adjecta interdum voce qui crucifxus 
est pro nobis, ut ad Christum referri significetur? llu- 
jus additamenti, quo Filius ter proclametur San- 


- elus. auctorein fuisse Fullonem vel pueri norunt. 


Horum auctor Atticus. videtur fuisse. — Priori 
illi copnjectationi mez, qua Fullonem, ejusve par- 
tium aut consiliorum socium aliquem ementHi 
Dionysii libros cudisse sum suspicatus, alterawm 
hanc juvat addere, eos ab homine Atheniensi, seu 
qui Athenis educatus esset, elaboratos videri, 
qui primi sanctissimique Athenarum przesulis as- 
sumpta persona, summam lucubrationibus suis 
ac traditionibus juas velut 3postolicas obtru- 


debat, auctorilatem  conciliatum iri est arbitra- 
tus. Atticum profecto — scriptorem — indigitant 


frequentes Atiicisini, quibus illos libros seatere 
Joannes Scylhopolitanus aliique Grzci ebserva- 
vere: ut, quemadmodum a Seythopolitano λίαν 
ἉΑττιχὸς, mazimopere Atticus dictus est, sic et a 
Michaele Syncello ejus laudatore, τῶν ἀττιχιζόντων 
καὶ Υραμμµατενόντων ἀττιχώτατός τε xal τεχνιχώ- 
τατος. Allicizantium — Atticissimus, εἰ grammati- 
corum peritissimus εἰ ingeniosissimus. — Indicat 
eliam singularis ille modus Christiane religionis 
inysteria et ritus tractandi, usurpatis vulgo voci- 
bus qua Atheniensibus familiares fuerant, dum 
presertim de sacris ipsorum Eleusiniis agebatur, 
quasque Platonicz philosophie alumni, quorum 
schole ad sextum usque & Christo nato saeculum 
Athenis celebres fuerunt, apud se servaverant et 
usu habere solebant. Tales erant istze θεολογία (ad 
vatum prophetarumve oracula signifcanda ) ἱεράρ- 
χης, ἱεροτελεστῆς, θεωρὸς, ἐχφάντωρ, ὑποφήτης, 
μυεῖν, µύσται, μµυσταγωγοὶ, χάθαρσις, χαθάρται, 
τελεῖν, τετελεσμένοι, τελέται, προτέλειοι εὐχῶν, 
ἑπόπται τελετῶν, ἑποφία, θεραπευταὶ, λειτουργοὶ, 
σύμόδολα, θιασῶται, θεουργία, lepoupyla, ἀνάχτορον, 
ἡ τῶν ἀνιέρων διάχρισις, ἱλάριοι ἡμέραι, etc. Epi- 
&copum insuper ἁρμοστὴν el ἔφορον appellat, ve- 
luti Lacedze&monii Atheniensium vicini magistratus 
suos, Monet Scythopolitanus Dionysium suum 
Romanorum interdum ritus potius quam Oriea- 
talium descripsisse : quia, ut conjicio, cum Eecle- 
sim Achaie, Thessalie, et lllyrici Romano pri- 
mati ab ipso apostolorum zvo addicts essent, 
Romanz Ecclesie ceremonias aliquot usurpabant, 
quas alie idiomatis Greci non haberent. Sic sa- 
cram unctionem, quam nos confirmationem appel- 
lamus, nona presbyteris fleri concedit, ceu «ui 
perficiendi potestate careant, sed a pontifice, ἐπὶ 
«by ἱεράρχην αὐτὸν ἀνάγουσιν. Qui locus argumento 


(b) Theod. Lect. lib. it. 


301 - 


erit, larvatum hunc Dionysium non fuisse Alexan- 
drism Ecclesi: obnoxium, in qua penes etiam 
presbyteros jam olim esset hujus unctionis per- 
sgend;e officium. 

Atqui in Achaia complures identidem exstite- 
rel, qui unam Domino naturam assignarent. 
Athanasius olim ad Epictetum Corinthi episcopum 
scripserat adversus aliquos qui in Attica regione 
doctrinam Apollinaristice non prorsus absimilem 
Insssurrabant, naturam aliam preter divinam in 
Christo non agnoscentes. Exstaut, ut spe dixi, 
sped Leontium et alios fragmenta epistolarum 
Apollinarii ad Dionysium Corinthi episcopum, in 
quibus errorem suum defendere nititur. In latro- 
tao Ephesino ac postea, lllyriciani presules 
Dioscorum secuti [XLIl'"] sunt, vixque tandem 
Leonis Magni epistolam ad Flavianum contra Eu- 
tychem scriptam admiserunt in concilio Chalce- 
doneusi. Multos rursum lllyrici episcoporum Aca- 
cius Coustantinopolitanus in perduellionem suam 
erga sanctam hancce synodum traxit. Petrus vero 
Caapbeus, patria Antiochenus fuisse non videtur, 
sed ex Europe partibus oriundus : qui, cum in 
monasterio Αοθιρείογυπι QConstautinopoli mona- 
süicam vilam auspicatus esset, inde ob infensum 
catbolicz doctrine animum pulsus, Cbhalcedonem 
8e recepit, donec Antiochiam profectus, ejusdem 
urbis sedem occupare aggressus est. 

AXVIL Cyrillus ez pseudo-Dionysii libris non 
accepit « unam esse Dei Verbi naturam. incarna- 
lam, » sed ex. subjectis Athanasio et aliis Apollina- 
vli [ucubrationibus. Male a quibusdam intellecius 
Cyrilli sensus. — Ex illis itaque de quibus ante 
disputavi, lucubrationibus variis, ac non ex Dio- 
Bysii libris, Cyrillus intulit, unam dicendam esse 
Christi Domini matsram , propter arctissimam 
wnionem divinitatis cum humanitate, unam itidem 
Dei Verbi naturam. incarnatam. Primum dixit ex- 
pressis istis verbis in Commonitorio ad Eulogium 
apecrisiarium suum, wnitione concessa, non distant 
«mplius ab. invicem qu& wnmita sunt, sed deinceps 
Filius est, µία φύσις αὐτοῦ ὡς σαρχωθέντος Λόγου, 
sna ipsius παίκτα, Verbo wtique carne facto. Alte- 
rem dixerat lib. i1 Contra. Nestorium, P. 91, in 
epistola ad Acacium Melilinensem, inque eodein 
Commonitorio : explicavit autem in epiatolis ad 
Successum, cum propter dietum hoc in suspicio- 
Bem venisset Apollinarismi hsresis. Verum alio 
seasm Apollinarius καίνγα nomen assumpserat, 
& alio Cyrillus : Apollinarius Asianorum more 
pro essentia, seu. substantia; Cyrillus verd" subti- 
leri notione, pro ipsa re una et individua, sive 
essentia, sive hypostasis aut persona esset, quem- 
»imodum exposuimus im dialecticis adnotaiioni- 
bu. Quinimo Tbeodoretus ipse Cyrilliano plane 
seu, Athanasii, ul reor nomen reveritus, unam 


(α) Collect. Lupi, cap. 83. 
(^) lbid. cap. 27. 


DISSERTATIO Il. 


302 


naturam incarnatam fassus est dial. 9, cum KEca- 
nista. Quod eum multi Catholicorum illius evi 
non perspexissent, existimarunt, contra Nesto- 
rium profitendum esse unam in Christo naturam 
conflatam ex duabus, ea voce sumpta secundum 
commune signiflcatum ipsius. Unde cum in locum 
Dorothei, qui Nestorio fuerat addictior, Saturni- 
nus quidam Marciauopolim missus fuisset episco- ' 
pus ab imperatore Theodosio, plebs liunc admit- 
tere noluit, maxime cognoscentes, quia unam Do- 
mini et Salvatoris nostri naturam prodigiose denun- 
tiaret, alteram negans, inquit Dorotheus ipse 
epist. 46 collectionis editze a Lupo Augustiniano. 
Sed in primis Acacius Melitinensis in Armeiia 
minori, cum probe nosset quid suis Orientalibus 
nature vocabulo significaretur, Cyrillo nihilo- 
minus scribebat (a) Joannem Antiochenum cuim 
suis conimunione donari non debere, nisi anatke- 
malizarent eos, qui dicunt duas naturas post wunitio- 
wem, proprie unamquamque operantem , wt hae 
quidem susceperit passiones, illa vero impassibilis 
manserit : nihil quippe hoc esse aliud misi dwos 
filios confiteri, duasque introducere personas. Quam- 
obrem mendacii rei non sunt Orientales illi 
episcopi, qui presulibus aliis scripserunt (b). se 
convicisse Acacium, qui inter gesta deitatem con- 
fessus est esse passibilem : quibus adeo motus asit 
piissimus imperator, wt blatteam chlamydem qua 
induebatur ,  excuteret, seque retro — subduceret 
pre magnitudine blasphemie. Vere, inquam, Ale- 
xander Hierapolitanus Acacio Berrhoeensi narra- 
bat, Melitinensem cura Ephesi esset, sequendo Cy- 
rilli capitula et cjus sensum, sic in scripto depo- 
suisse (c) : Meniitus. est. divinam Scripturam Νε- 
slorius, tanquam nalivitatem mortemque, non divi- 
nitatis, sed humanitatis edoceat. Omitto Theodotum 
Ancyranum, qui iu expositione Symboli Niczni 
adversus Nestorium, quamvis deitatem doloribus 
affectam passim neget, improbat tamen Christi 
nomine substantias duas. significari, εἰ λέχεις.... 
ὑπὸ τοῦ ὀνόματος τούτου οὐσίας διαφόρους σηµαί- 
νεσθαι, οὗ συμφωνεῖς τοῖς Πατράσιν. lino. res duas 
eo exprimi non vult. Τοῦτο σὺ ὡς ὄνομα Ev πλειόνων 
πραγμάτων ἐχτίθης σημµαντικόν. Et rursum : "A- 
δειαν δέδωχεν ἑαυτῷ πλειόνων φύσεων τὸ Χριστὸς 
ὄνομα χοινὸν λέχειν, sibi ipse licentiam fecit, wt 
Christi nomen pluribus naturis commune asscreret. 
Liberatus quoque refert (d), quosdam de palatio 
per Eulogium presbyterum et apocrisiarium Alexzan- 
dring Ecclesie culpasse Cyrillum, cur susceperit ab 
Orientalibus episcopis duarum confessionem natu- 
rarum, quod Nestorius dixit et docuit. Sed Cyrillo 
compertum erat, quam sanus esset Joannis et An- 
tiochenorum sensus. Quapropter, probata ipso- 
rum fidei professione, eamdem iisdem vocibus red- 
dere non dubitavit ; scilicel Dominum nostrum Je- 


c) Ibid. cap. 57. 
d Brevarii cap. 8. 


303 


sum Christum Filium Dei unigenitum, Deum esse 
per[ectum, εἰ hominem perfectum ex anima ratio- 
nali el corpore. . « . . . ὁμοούσιον τῷ Πατρὶ τὸν a5- 
τὸν κατὰ τὴν θεότητα, xal ὁμοούσιον ἡμῖν χατὰ τὴν 
ἀνθρωπότητα ’ δύο γὸρ φύσεων ἕνωσις γέγονεν, eum- 
dem Patri consubstantialem secundum divinitatem ; 
nobis item consubstantialem secundum lhiumanita- 
lem : siquidem duarum naturarum unitio [acta est. 
Et propterea unum. Christum, unum. Filium, uium 
Dominum confitemur : secundum hunc inconfusc 
unitatis intellectum, sanciam. Virginem esse Doi ge- 
nitiicem, eo quod Verbum. incarnatum sil, et homo 
facium, aique ex ipsa conceplum templum sibi ex 
illa sumptum univerit. Evangelicas autem εἰ aposto- 
licas de Domino voces scimus theologos, alias qui- 
dem lanquam ad unam pertinentes, commumes [α- 
cere; τὰς 0 διαιρ’Όντας, ὡς ἐπὶ δύο qUstov, alias 
rero lauquam in. duabus naturis divisim usurpare ; 
el illas quidem qua Deum decent, secundum Christi 
divinitatem, alias autem humiles, secundum. huma- 
nitatem. habere, Quinimo ante concordiam initam 
Joannes ipse Antiochenus in epistola ad Alexan- 
drum fassus erat, Cyrillum nunquam illos dam- 
nasse qui duas naturas dicerent. Insuper in Dia- 
logis ad llermiam de Trinitate et Incarnatione, 
quos diu post proscriptum Nestorium edidit Cy- 
rillus, voce οὐσίας φύσεως, οἱ ὑποστάσέεως, eodem 
ac Orientales sensu accipiuntur, non eo speciali, 
quo in anterioribus contra Nestorium  seriplis 
easdem usurpaverat. 

XVII. A Cyrillo dissensit Eutyches, et pseudo- 
Allianasii aliorumque libros ceu germanos jactat. — 
[f:»e niliil. curavit Eutyches, sed tenendam esse 
nutavit. unam Christi naturam cL substantiam, 
non duas; alque ex consequenti negavit Chri- 
slum, qui propter divinam naturam Fatri — sil 
consubstaniialis, ejusdem ac nos essentie οἱ na- 
turis esse secundum bhumanitatein. Tum subinde 
praclaros illos viros de Palatio, quos Liberatus 
memorat, sibi faventes nactus est ; velut rerum, 
quae ipsius h:eresis occasione acciderunt, series 
confirmavit. Atqui in. epistola ΧΙΙ] quam ad 
Leonein papam scripsit (a), cum in duplici conci- 
lio Constantinopoli damnatus esset, hoc pr:eser- 
tim causatur : Ego metuens definitionem a syuodo, 
rce adimere, nec. addere verbum contra expositam 
fidem a sancta synodo Nicena : sciens vero sanctos 
et beatos Patres, Julium, Felicem, Athanasium, 
Gregorium, sanctos episcopos, re(utantes. duarum 
nalurarum. vocabulum, et non. audens de natura 
tractare Dei Verbi, qui in carnem venit ultimis die- 
bus in uterum sancte Virginis Marie immultabiliter, 
quomodo volvit el scil, in veritate et non in phan- 
tasinate. factus homo, aut anathematizare supra- 
dictos sanctos Patres nostros, rogabam, ut innotesce- 
rent ista sanctitati vestre, et quod vobis videretur, 
judicaretis. Ex quibus apparet deceptum quoque 


(a) Synod. adv. Iren. cap. 9. 


DISSERTATIONES DAMASCENICEE. 


304 


Eutychem fuisse ob falsas inscriptiones opusculo- 
rum, qu: Gregorii Thaumaturgi, Athanasii, Julii 
οἱ Felicis nomina praferebant, adeoque prius 
quam a Dioscoro subjici potuissent. Caeterum or- 
tlhodoxi fraudem paulo post subodoravere, ut 
colligitur ex epistola penultima synodici contra 
lrenzeum, qua non ita pridem a coacto latrocinio 
Ephesino, vivente adhuc Eutyche, scripta est : Ad 
senem cupientem. scire, quid contrarium. catholice 
fidei senserit Eutyches. Auctor siquidem epistolze, de 
ea qus a Julio ad Dionysium episcopum data fe- 
rebatur, sic loquitur : Nam denique epistola, quam 
dicit Eutgches Julii quondam episcopi urbis Rome 
esse, quam et ad solatium sua perfidi:e, $g»oro an 
forsan [alsam, protulit, cujus et pravo sessu duci 
cognosciter, in ipso ultimo textus sui ita profitetur, 
dicens : Qui igitur sic sentiunt, et. reliqua, ut in 
pretensa Julii epistola, qux cap. 234 dicti syno- 
dici integra Latine exstat cum hoc titulo : Erem- 
plar Julii episcopi urbis Rome, ut. asserunt. Eutg- 
chis scripta, ad. Diongsium episcopum, eujus sensu 
ductus ipse Entyches incidit in errorem. E Catholi- 
cis quidem Gennadiss Massiliensis in Catalogo 
scriptorum ecclesiasticorum, epistolam hanc Julio 
Romano concessit : sed hoc homini Latino con- 
donandum erit. C:terum monet illam perniciosam 
probatam esse. Fomentum enim est, inquit, Ewuty- 
chiane ei Timotheana impietatis. 

XIX. De oraticne Quod unus est Christus, inter 
opera Athanasii. — Non solum autem Julio, Felici, 
Gregorio et Athanasio per summam fraudem assi- 
gnati fuerunt libelli illi de quibus hucusque disputa- 
vi; verum et inter opera Athanasii orationes quoque 
du: censitze fuerunt, qu:e vel Apollinario, vel Apol- 
linaristis quibusdam restituendz sunt. Prima sic in- 
scribitur, "Οτι εἷς 6 Χριστός. Quod Clrisius usus 
sit, citataque jam olim est a Paulo Diacono libro De 
incarn. εἰ grat., c. 5, tanquam Athanasii. Nihilo- 
minus a nobilioribus criticis sancto huic doctori 
jure substraeta est et ad dubia illius opera relc- 
gata. Auctorem vero loquela ipsius manifestum 
facit. Nam, veluti Apollinarius cujus verba Grego- 
rius Nyssenus Antirrhetico contra ipsum recitat, 
sibi rem esse ait iste, adversus cos qui gentilium 
wore creaturam. uti Deum haberent et adorarent, 
quidqueJudaica perfidia Christum nudum esse homi- 
uem sentirent, nihil 8 Panlo Samosateno et Mar- 
cello Ancyrano recedentes. Tum assumit proban- 
dum et inculcat, adorationem unam carni et Verbo 
adhibendaw esse. Όκας quidem hygpostases, duas 
personiff, duasque | adorationes. abnegal : nusquam 
vero naturas duas dicit, nusquam nalurem unam 
inficiatrur, eoque prorsus medo quo Jobins epi- 
scopus Aypollinarista apud Leontium, solam tneísi- 
bilem maturam enuntiat, gue ez habitw ezteriori 


non definiatur μηδὲ χατὰ τὺ ὀρώμενον σχῆμα «thv 
ἁόρατον αὐτοῦ φύσιν ὀρίζειν. Et rursum ait : Δοῦλος 


305 
xxtk την popyhw ὁ τῇ φύσει O:0;- Specie servus, 
qui natura Deus. Adversarios accusat, veluti sepe 
Csthelicos Apollinarius, invecta pro Trinitate 
quaternitatis. Apollinarii more dicit : Agnosco ip- 
sum 8:5» ἆλπ ὥς ἐξ οὐρανοῦ ἁἀπαθηῃ, revera Deum 
εεπίο impassibilem : agnosco ipsum ex semine Da- 
vid xa-X σόρχα £x γῆς παθητὺν, secundum carnem 
de terra passibilem : tam subjungit : OO ξητῶ, πῶς 
καλητὸς χαὶ áza05; ὁ αὐτὸς, non dísquiro quinam 
ipse idem: ttr passibilis, (um. impassibilis sit : πῶς 
θες καὶ ἄνθρωπος, qui Deus et homo : ne illud, 
quomodo, curiosius rimando, boni quod nobis pro- 
positum δεί, jacturam faciam. Qui sane communis 
et consuetus. bizereticorum prztextus fuit, nec ho- 
inini Baturas duas sincere profltenti negotium adeo 
facessiverit, Verum jam ante dixerat, Judaicam 
perfidiam esse, asserere Christum, ὡς ἕνα τῶν xa0' 
ἡμᾶς παθττὸν, velut unum aliquem. ex. nostris pas- 
sbilem esse, carnem, seu corpus assumplem 3 
Verbo passim docet, uti vulgo Apollinaristz, liu- 
manam animam, φυχὴν ἀνθρωπίνην semel, velut 
apad Nyssenum Apollinarius : nusquam ψυχὴν λογ:- 
xhw xai νοερὰν, animam ratione et intelligentia ρτα- 
ditam, quod Catholicorum contra Apollinaristaruin 
artes tessera. fuit. Censet Redemptorem Adami 
esse mon accepisse o) τοῦ ᾿Αδὰμ τὸ εἶναι λαθὼν, 
sed Kgquram ex Adam, ἐκ τοῦ Αδάμ. Quidnam porro 
est illud esse Adami, nisi essentia et natura Ada- 
si, quai Dominus reapse integram habuit? Deni- 
«ue heresim suam haud obscure his verbis indicat, 
corpus. divinam hypostasim non complevit ; ἁλλ᾽ ὁ 
ἀληθὼς τέλειος τὸ ἀτελὲς ἑτελείωσεν, sed qui vere 
perfectus est, id quod. imperfectum erat, | absolvit. 
Nam hi sectarii, ut s2pe jam dictum est, humani- 
tutem Christi nobiliori parte, mente nimirum, mu- 
ὕλαπι esse volebant, ac si vices ejus deitas absol- 
veret. Hujus profecto orationis parens seu Apollina- 
nus ipse, seu quivis alius ex illius asseclis fuerit, 
bec sibi videtur proposuisse, ut Athanasium, omisso 
ejus nomine, refelleret, qui in libris contra hunc 
hereticum, cum φύσιν, ὑπόστασιν el. πρόσωπον, 
pro eodem acciperet, πρόσωπα δύο, personas duas, 
χατὰ φύσιν, et xa0' ὑπόστασιν, hoc est, ut ipse et 
Cyrillas 3iunt, unione proprie dicta et reali indi- 
velse coajunctas essé, áóualpssx, docuit. Alioqui 
hoc opusculum scriptum esse a(frmavero adversus 
Diederam Tarsensem qui Apollinarium impuguando 
ih errorem oppositum impegit, ut veluti naturas 
éuas, ita et personas sive hypostases duas Christo 
tribueret; undesequebatur unum non esse Christum. 
Sapersunt hodie fragmenta aliquot operum aliorum 
Ápellinarii contra hunc Diodorum, a quo Nestoria- 
um bzresim fuisse praforinatam omnes norunt. 
XX. De oratiene altera de Incarmatione Verbi Dei 
eaira Paulum Samosatenum. — Ejusdem secta a 
lertiori seriptoris erit oratiuncula altera de incar- 
estione Verbi Dei, contra Paulum Samosatenum, 
«SE perinde inter. dubia (XLIV] Athanasii opera 
vesita est. Nibil! quippe auctor agnoscit in Christo 


DISSERTATIO 1j. 


396 


preter unionem Verbi cum carne, ut sieut liomo 
"na persona est, et ζῶον ἓν ἁπό τε Πνάέύματος καὶ 
σαρχὸς, animal umwm er spiritw et carne, ita 
Verbum et caro una persona sunt, et atimal unem, 
quemadmodum  Apollinarius apud. Nyssenum lo- 
quitur, ἡ σὰρς «oo Κυρίου Ev ἔστι πρόσωπον, xat àv 
ζῶον pet αὐτοῦ. Verctur dicere Dominum viriu- 
ium ejusmodi hominem facium esse, qui eamdem ae 
nos naturam habeat Φοθούμενοι λέγειν ἄνθρωπον τὴν 
αὐτὴν ἡμῖν ἔχοντα φύσιν. Confer velim, Lector, boc 
dictum, τῷ πνεύµατι θεὺν, xat ἄνθρωτον τῇ σαρχὶ 
τὸν Κύριον εἶναι πεπιστεύχαµεν. Dominum spirit 
Deum, et carne hominem | esse credimms, cum aliis 
illis quz? ex libello fidei ad Jovianum imperatorem 
retulimus, Confitemur eumdem esse Dei Filium, et 
Deum secundum Spiritum, et Filium hominis secun- 
dum carnem : quorum similia quoque multa reci- 
tant Nyssenus et Leontius ; ut ncinpe ex Apollina- 
rii sententia Christus homo mere spiritualis dictus 
sit, qui exploso spiritu humano, seu mente, alium 
a divino spiritum non haberet, pravis affectionibus 
et peccato obnoxius esset : profecto fatebere, eun- 
dem, aut sallem  opiníonis ejusdem, harum lueu- 
hrationum 23uctoreu fuisse. Sed et in. oratione σέ 
incarnatione subjungitur : Etsi. ganniumt increduli 
generationem ex muliere, caruis esse, non deitatis 
τῆς σαρχὸς ταύτην, καὶ οὐ θεότητος : quo nihil ex- 
pressius sit ad Apollinarii errorem signiGcandum 
qui deitatem ex Maria natam paseamque per car- 
nem affirmabat, proptet unitatem natura, quie 
divina solummodo esset. Ambas istas orationes, «dec 
quibus dicere institui, quaeque Athanasii Magni 
nomine inscriphe prodierunt , Apollinarii ipsius 
esse pene asseveravero propter stylum contiorem, 
et elegantiorem, quem critici doctiores in iis obser- 
vaverunt, Fuit enim Apollinarius sophistarum sui 
temporis disertissimus et castigatissimus. i 

XXl. Cur prefirum his libris Athunasii nomen 
[uerit. — Apollinarist:e igitur, cum. venerandum . 
ingentisque apud recte fidei alumnos momenti 
Athanasii nomen esse intelligerent , molesteque 
ferrent errores 61056 a tanto viro, tamque de Ec- 
clesia catliolica bene merito, variis editis oratio- 
nibus exagitatos proscriptosque esse, haud alio: 
modo, quantum conjiciendum datur, auctoritatem 
hanc aut elevari, aut evitari posse existimarunt, 
nisi libros alios suis erroribus infartoe, prztixo 
illis ejusdem doctoris no.nine, in vulgus spargen- 
do, quo simplicibus saltem  persuaderent Atha- 
nasium,re diligentius inspecta et examinata,procul 
non abfuisse ab illa sententia, quam prius expu- 
guaverat: quin potius eam tandem ccu veritati 
consonam amplexum esse et defendisse. Nam ex 
multoties laudatis fragmentis Apollinarii et Apolli- 
naristarum qux apud Leontium leguntur, apparet 
ens magnis laudibus, si non sincere, at saltem 
voee tenus, etzimium illum fldei propugnatorem 
onerasse. Polemius vero, seu Polemon, magistre 
defuncto, Athanasium , qui diu ante, ut liquet, 


301 


obierat , contumeliis tandem proscindere aggressus 
est , quem probe nosset infensum infestumque suis 
semper fuisse. Hujus verba juvat hic recitare ex 
ipsius opere contra Timotheum condiscipulum 
suum, ut habentur cap. 9, Collectan. contra 
Severianos : et apud Photium, cod. 260, refe- 
rente Eulogio Alexandrino : Οὐδὲν χεῖρον ἐννοῆσαι 
χἀκεῖνο  θεὸν γὰρ λέγοντες χαὶ ἄνθρωπον τὸν αὖ- 
τὸν, οὐχ αἰσχύνονται μίαν φύσιν τοῦ Λόγου σεσαρ- 
χωµένην, χαθάπερ µίαν σύνθετον , ὁμολογοῦντες. 
El γὰρ θεὸς τέλειος, xaX ἄνθρωπος τέλειος ὁ αὐτὸς, 
δύο ρύσεις ἄρα αὐτὸς, χαθάπερ fj τῶν Καππαδοχῶν 
εἰσηγεῖται χαινοτοµία, χαὶ ᾿Αθανασίου fj οἵησις, 
καὶ τῶν iv Ἰταλίᾳ 6 τύφος. Καὶ σχηματίζονται μὲν, 
ὡς δῇθεν Ἠμέτεροι, φρονεῖν τὰ τοῦ ἁγίου [Ιατρὺς 
ἡμῶν ᾿Απολιναρίου. χηρύττουσι δὲ, κχαθάπερ οἱ 
Γρηγόριοι, τὴν τῶν φύσεων δυάλα, οὐδενὸς ὡς ἔοιχεν 
ἑρασθέντες, Ἰ µόνης τῆς ἓν τῷ βίῳ φθαρτῆς δόξης, 
τῇ πρὸς ἱερωσύνην ἐλπίδι δελεασθέντες. Τί οὖν 
αὐτοῖς xai ἡμῖν; Τί δὲ σηµαίνειν πειρῶνται τῇ 
ἀξιαγάστῳ φωνῇ; TL δὲ ᾽Απολιναρίῳ τῷ θείῳ µα- 
θητιᾷν σχηματίζονται; Ἱαύτην γὰρ ἐπ' ἀναιρέσει 
τῆς τῶν φύσεων ὀνάδος τὴν φωνὴν μόνος αὐτὸς 
ἀπεχύησεν. Φύσει μὲν θεὸὺν, xal φύσει ἄνθρωπον 
τὸν Κύριον λέγομεν, pid 0k συγχράτῳ τῇ φύσει, 
σαρχιχῇ τε xaX θεῖϊκῇ . Nihil deterius est , quam et 
illud mente cogitare. Nam quando dicunt eumdem 
Deum εἰ hominem esse, non eos pudet unam Verbi 
naluram incarnatam , ceu nalura una composita (o- 
rei , confiteri. Nam si idem ipse est per(ectus Deus 
el per(ecius homo, ergo ipse dug nature est , quem- 
admodum  novello Caypadocum dogmate traditur, 
Athanasii itidem opinatione , et ltalorum arrogan- 
tia. Et quidem simulant, quasi ex nostris sint, 
eadem quz sonctus Pater. noster. Apollinarius. sen- 
tire : sed , haud secus atque Gregorii illi, binarium 
naiurarum pradicant ; qui nihil aliud consequi stu- 
deant , nisi corruptibilem hujus avi gloriolam, spe 
sacerdotii nimirum inescali. (uid igitur illis ac κο: 
bis ? Quid vero admirabili illa voce significari ge- 
stiunt ? Cur, inquam, divini Apollinariise discipulog 
fingunt ? Hanc quippe solus ipse vocem parturiit , ut 
binarium naturarum numerum supprimeret. Natura 
quidem Deum, εἰ natura hominem Ghristum dicimus ; 
ast una contemperatua natura qua& divina simul εί 
humana sit. Postrema verba hic Apollinarii sunt, 
desumpta ex aliquo ejus opere ad Petrum quein- 
dam, ut notatur in margine Collectaneorum : 
Απολιναρίου πρὸς Πέτρον. Ex lioc autem Polemii 
testimonio firmatur magis, Apollinarium auctorem 
fuisse dicti hujus, Unam Dei Verbi maturam in- 
carmatam , alque. insuper colligitur nonnullos ex 
Apollinaristis Athanasii, Gregoriorumque Nazian- 
zeni et Nysseni Cappadocum, locutiones imitatos 
esse , quibus ad catholicain fidem accedere puta- 
rentur. Sanctos eosdem doctores, ac Damasum 
item papanm perinde rursum perstringebat Euno- 
mius Berrhosensis in. Thracia, seu potius Mace- 
donia, ApollinariMarum alter, in fragmenjo quod 


DISSERTATIONES DAMASCENICA. 


308 
ex cap. 56 Collectaneorum juvat hic etiam recitare. 
Fragmenti titulus est : Εὐνομίου Βεῤῥόης θρἀάκης, 
Ex τῆς πρὸς Ζώσιμον µοδεράτορα ἐπιστολῆς, Euno- 
mii Berrhoce Thracie ez epistola ad Zosimum mo- 
deratorem. [XLV| — OO γέγονε διφυὴς ἡ θέλησις τοῦ 
σαρχωθέντος Λόγου, χατὰ τὴν τῶν Αἰγυπτίων καὶ 
Καππαδοχῶν xat 'Popaluv ταντωνυµίαν, ἀλλὰ σύν- 
θετος. Οὐ γὰρ ποσότητι φύσεων ἐπηνξήθη σαρχωθεὶς, 
ἁλλ᾽ ἐξ ἁπλοῦ Υέγονε σύνθετος, τῆς οἰχείας φυσιχης 
χατ οὐδένα τρόπον µονάδος, (deest bic aliquid) 
ἑχστάσει δὲ ταύτης, οὐχ ὑπέμεινεν ἔχστασιν' μίαν 
αὐτοῦ δὴ σαφῶς ὡς ἑνὸς τήν τε φύσιν, xal ἑνέργειαν 
µεγάλῃ κηρύττοµμεν τῇ φωνῇ.  Duplicis nature non 
(uit incarnati. Verbi voluntas, secundum consonas 
AEgyptiorum ,| Cappadocum , et. Homanorum voces, 
sed composita. Non enim per incarnationem natura- 
rum quantitate adauctum [uit , sed ex simplice com- 
positum evasit, nulla ratione ex. naturali. sua uni- 
tate excedens, wl in excessu suo excessum. nullum 
passum sit. Unam porro ipsius naturam , volunta- 
Lemque et operationem clare et diserte, magna voce 
pradicamus. Atqui bunc locum Eunomii testimonie 
Polemii , quem refellit, subjunxi , ut ostenderem, 
non in Syria solum, verum et in vicinis Grsecis 
regionibus Apollinarianum errorem propagatum 
fuisse post heresiarchz decessum , a sseculo uti- 
que quarto desinente et insequentis initio : quem- 
admodum illie postea eodem seculo quinto tantil- 
los etiam radices egit Eutychianus , seu Monophy- 
siticus, ut discimus ex variis pontificum Romano- 
rum litteris. Quin Liberatus Diaconus, cap. 1$ 
Breviarii, narrat Palzstinos, Thraces, et ZEgy- 
ptios post latrocinium Ephesinum Dioscoro adhse- 
sisse. ld quod certo constat ex hujus conciliabul 
actis ; ex quorum inspectione colligitur Liberatum 
Thracum nomine significasse episcopos eliam llly- 
rici ac Macedoniz , necnon et Gracia. Nam e prse- 
cipuis Dioscori partium adjutoribus, qui contra 
sanctum Flavianum pro Eutyche steterunt , fuere 
Erasistratus Corinthi , Quintillus Heracles, Vigi- 
lantius Lerissse, Atticus Nieopolis, lucas Dyrra- 
chii, Basilius Trajanopolis, Solon Philippi , Να- 
ximinus Serrensis, Hermogenes Cassandrise , Le- 
cas Berrhoxe , Joannes Messene, Athanasing 
Opuntis, Domninus Platz»arum, Eusebius Topiri- 
tanus , Lucas Dyraechii , Antonius Lychnidi , Mar- 
cus Euriz , Claudius Anchiali, Eutychius Hadria- 
nopolis, Docimasius Maronie , cum cezeteris de 
Palxstina et /Egypto, et paucis de Asia. 

XXII. De Erechthio. — Praeter auctoritates, de 
quibus iu primis dicere proposui, ceu 3 Monophy- 
sitis adversus orthbodoxes produetass, Erechthiom 
nescio quem, Timotheus /Elurus, Alexandrinorum 
spurius patriarcha, in libro eontra synodum Chbal- 
cedonensem edito, citaverat. At Leontius lib. De 
sectis, aet. 8, narrat, Cyrum qui presbyteri gradum 
apud Timotheum obtinebat, bis ad eum verbis de 
Erechthii testimonio scripsisse : "H6eXov σὲ διορ- 
θώσασθα: τοῦτο. 'O yàp Ἑρόχθιος οὐδέποιε ἠχού- 


e$» εἰς Πατέρας. Mallem koc te corrigere. Nam 
Erechthii momen inter Patres auditum nunquam fuit. 
Ephra»mius Antiochenus apud Photium, cod. 229, 
Brechthium adjungit illis, qui unam Dei Verbi na- 
tram incarmatam dixerant. Verum multos viros 
sanctitate insignes animadrvertisse ait hunc virum Eu- 
iyehiano morbo laborasse: Elo γὰρ τὴν Εὐτυ χοῦς νόσον 
τολλοὶ τῶν ἱερῶν ἀνδρῶν τοῦτον ἐφώρασαν χεἰµενον. 
(wis vero fuerit hic Erechtbius, et quandonam 
"rerit, discimus ex segmento cujusdam sermouis 
ipsius in Theophaniam, quod Latine editum est in 
electione Canisiana, subindeque in Bibliothecis 
hirem post opera Leontii et Collectanea sepe 
iedata contra Severianos. Illic porro docemur pri- 
sem Erechthium fuiase episcopum Antiochiz Pi- 
&du, huncque sermonem habuisse Constantino- 
peli coram Proclo urbis regiz antistite. Fragmen- 
tem vero illud ipsum est quod vulgo citabant Mo- 
aophysitze, ut constat ex Ephremio Antiocheno, 
is cujus excerptis apud Photium, postrema ejus pars 
refertar. Sic autem loeus habet. secundum Turria- 
si translationem : Ez magno propheta Isaia audivi- 
mcs, cum ait : « Puer natus estnobis, et Filius da- 
tas est nobis, cujus principatus super humerum ejus, 
et vocatur nomen ejus, magni consilii angelus, admi- 
rabilis, consiliarius, princeps pacis, Pater (uturi se- 
cli *. » Ne igitur aliquis Judaicus — surculus 
tes decipiat. Sic enim appellandi sunt, qui hereticos 
sectantur, quasi alius sit, qui natus est, et alius qui in 
eo habitavit Deus ; et quasi due sint ejus qui natus est 
sstere. Si quis enim hoc de Emmanuele dicere au- 
Sas faerit, appone ei koc solum nomen. Memeria 
ας nominis erit ei in. frenum silentii. Non enim 
duas naiuras, sed Deum incarnatum Virgo mystice 
peperit, cum Spiritus sanctus in eam. supervenisset. 
Et μὲν γὰρ ἀνθρωπίνης σπορᾶς ἣν βλάστημα 6 Xpi- 
vc, συνετιθέµην ἂν τὸν καρπὺν εἶναι χατὰ τὴν 
ῥίζαν - sl δὲ ix Πνεύματος ἁγίου, κατὰ τὸν ἀρχαγ- 
YÜoo φωνὴν, θεὸς ἐτέχθη * ἐπειδὴ χαὶ ὁ θεὸς τῆς 
Ἱενέσεως πρόξενος * Etenim εἰ Christus esset. fetus 
seminis humani, concederem [fructum secundum. na- 
trem. imitari radicem : sin vero est ex. Spiritu 
smeio secundum archangeli vocem, Deus est. ille qui 
πείς est; quia Deus est. orius causa. Hzc Erech- 
Wis, quibus Eutychi prelusit, quemadmodum 
Setarninus Marcianopolitanus, Acacius Melitinen- 
κε, Theodotus Ancyranus, Antonius Chalcidensis 
hh Syría, et alii eum quibusdam illis de palatio Theo- 
iii, quorum meminit Liberatus; quibus etiam li- 
vret Amphbilochium Sidensem adjungere, qui cum 
Wrique synodo Ephesinz interfuisget subscripsisset- 
' e nibitominus Chalcedonensi cui perinde adfuerat, 
mbecriptionem suam postmodum sub Leone impe- 
rere ratam babere nolebat, uti ex Zacharia rhe- 
iere narrat. Evagrius (a), datis ad Leonem litteris 


5109. ix, 6. 
(a) Lib. 11, Hist. c. 9. 


DISSERTATIO 1I. 


010 
quibus concilium hoc postremum  reprobabat. 
Quanquam Photius in Bibliotheca, cod. $50, atfir- 
mat eum tandem resipuisse : ὃς μετ) οὗ πολὺ xal 
αὐτὸς δι᾽ ὑπογραφῆς συνεφώνησεν. Hi omnes in sco- 
pulum hunc impegerant, ejuamodi locutiones usur- 
pando, tanquam Athanasio aliisque Patribus fami- 
liares, quarum auctores genuinos Apollinaristas 
fuisse nescirent. Ex quo rursum evenit ut Nesto- 
rianorum factioni magna vires accesserint [XL VI], 
cum impugnatores suos Apollinarii hzretici voci- 
bus et sententiis contra se uti intelligerent. Verum 
postquam Cyrillus in epistola ad Successum secun- 
da exposuit, quo sensu dixerat, unam Dei Verbi 
naturam incarnatam, ostenditque alienum se esse 
ab errore Apollinaristico, nec duas in Christo na- 
turas inficiari, Chalcedonensis synodus, ac subinde 
quinta generalis dictum hoc approbarunt, non ut 
ab Apollinario profectum erat, sed ut adhibitum ab 
eximio fidei propugnatore. 

XXIII. De epistola ad Paulum Samosatenum, 
que Dionysii Alexandrini nomen praefert. — Ad ca 
qua α me dicta sunt de libris variis, qui cum ab 
hzreticis cusi essent, nominibus summorum viro- 
rum insigniti fuere; hic quedam suhjungam de epi- 
$tola ad Paulum Samosatenum, quas Dionysii 
Alexandrini vulgo nomen praefert in Bibliothecis. 
Patrum idque a multis jam sxceulis, at colligitur 
ex vetusta satis ejusdem translatione Latina, quaur 
vir pereruditus R. P. D. Bernardus de Montfaucon 
edidit,t. II Operum sancti Athanasii. Hane. episto- 
lam cum attente. perlegerem, observavi, non ab or- 
thodoxo homine scriptam fuisse, sed a putidissimo 
Monophysita, ex Aphthartodocetarum seu Incorru- 
pcolarum grege, qui naturam aliam in Christo 
proprie non nosset przter divinam. Hoc ostendam 
paucis, 'adductis in medium locis aliquibus, quae 
nihil nisi impium istud dogma legentibus obji- 
ciant. 

XXIV. Ab Incorrupticola (uisse scriptam ostenditur. 
— Contendit diversam Christi justitia fuisse a justi- 
tia Joannis Baptistze ost Ἰωάννης ἔργον ἣν δικαιοσύνης: 
Ἰησοῦς δὲ iato: eo quod Joannes justitic opus esset ». 
Jesus autem natura, Ex quo infert ὅθεν ἄτοπόν ἐστι τὸ 
λέγειν ἄνθρωπον τὸν Xptatov, absonum est dicere Chri- 
stumesse hominem μορφὴν àvÜpimov. Omitto loca οπι-- 
nia in quibus τὴν μορφὴν xat σχῆμα, formam homi- 
nis, quam Verbum accepit, non maturam essen- 
tiamve hominis interpretatur, sed nudam speciem 
εἰ figuram τὴν μορφὴν xal σχΏμα, que non subsi, 
stat, οὐκ ἑνυπόσατον. Verum hereticum hominem. 
rursum produnt istzec alia : Deus enim est natura, 
qui wniversorum dominatur, qui resurrezit, agni- 
iusque est ex vibicibus Deus verus esse, cum crucifixus 
essel et resurrexissat, Deusque adeo et Dominus a Tho- 
ma est predicatus. Dominus quippe Deus, qui in ma-- 


d11 


nibus vulnerum notas gerebal, resurrexit, qui vulne- 
talus erat nostra causa. Geb, γὰρ ὑπὸ τῶν ἁποστό- 
λων ψπηλαφηθεὶς, οὐ φύσει ἄνθρωπος, ἀλλὰ φύσει 
Θεός. Deus enim, qui ab. apostolis est contrectatus, 
nen natura homo, sed natura Deus erat. Ubi Samo: 
Batenus rogans inducitur, num Dei animam turba- 
ti !*, hoc Dei naturam significet, respondet vocem 
hanc fuisse Dei, non hominis similis nobis, conclu- 
ditque, ὅτι οὐκ ἄνθρωπός ἐστιν ὁ σταυρωθεὶς, ἀλλά 
εἷς ἅγιος, εἷς μονογενὴς Χριστὸς, Υἱὸς τοῦ θεοὺ xat 
Λόγος, Hominem non esse illum qui crucifixus est, 
sed unum sanclum, unum wnigenitum Christum Dei 
Filium et Verbum ; ae si humang natura conjunctio 
cum Verbo unitatem personz destrueret. Ubi objici - 
tur Christum contristatum fuisse moestum **, id ne- 
gat dici de homine, sed de Deo ipso; veluti Spi- 
Filus sanctus contristaci dicitur '*, Deus odisse 
Sabbata Judzorum !*. lllud €hristi dietum ad. Ju- 
dzeos, Solvite templum lioc **, de sanctis apostolis 
intelligendum ait, non de humano corpore quod 
Christus habucrit. 

In sua responsione ad quartam questionem, Lo- 
(us est in astrueuda. incorruptibilitate corporis et 
sanguinis Domini, cum in terris ante resurrectio- 
nem ageret. Nimirum respondet ohjectioni petite 
sb his Domini verbis sanguinem suum apostolis 
distribuentis : Accipite et bibite inter vos '* ; quia 
eorporis proprium sit dividi, atque ex divisione 
sequat&ir corruptio. Hoc et similibus argumentis ex 
Eucharisti:e mysterio acceptis dudum pugnaverunt 
Catholici adversus Eutychianos et Incorrupticolas : 
ut videri potest apud Theodoretum, dial, 2, et Ana- 
stasium Sinaitam, presertim cap. 14, ubi Ammo- 
hii philosophi momenta adversus Juiiauum Hali- 
carnassenserm Incorrupticolarum parentem explicat 
et persequitur, 

lila Luc& loca, quo Christus profecisse sapientia 
et xtate dicitur 5 nihil nisi incrementa Ecclesiz, 
qua est corpus Christi, significari arbitratur. Chri- 
atum quippe multationi obnoxium non [(uisse qui 
Deus Verbum esset : Αναλλοίωτος vàp ὁ Χριστὸς, 
ὡς Θεὸς Λόγος. 

ἵη responsione ad articulum 7, negat formas 
ambas fuisse in Christo perinde subsistentes, àvo- 
ποστάτοις, prebatque ex (ransfiguratione subsisten- 
tem non fuisse formam servi. 

Qu:estioni quarte, quomodo remanserit puer Je- 
susin Jerusalem, eumque requisierint pacentes in- 
Ler eognatos et netos !*, respondet Thomam mani- 
bus suis etm exquisivisse, nec esse deceptum, 
carnem Verbum contrectaudo, aápxa τὸν Λόγον φη- 
λαφῶν ; carnis utique naturam confundens cuin 
Verbo. 

Ad objectum nonum nihil reponit aliud, nisi 
Christum esuriisse eodem modo quo pransus est Deus 
cum Abraham. Hc aliaque id genus, quie tediosum 


! Joan. xu, 2 
19. 


ΑΗ, xNxvt, ο. Marc. 


5 Matth, xxvi 20, 97. ** ο, 53. 


DISSERTATIONES DAMASCENICE. 


XIV, 29. 
!' ibid. 43, 


312 
foret afferre, in illa epistola ejusque appendice re- 
periuntur, quae Monopliysitam ex Aphthartodocc- 
tarum coetu indicant. Omitto quod de Spiritus san- 
cti deitate disputat eo prorsus modo quo Post-Ni- 
οι! Patres : quod sepe dedita opera neget, natu- 
ram Dei consistere in eo quod ἀγέννητος, ingenitus 
sit, idque exemplo Adami, Ενα, et Seth declaret, 
quemadmodum Nazianzenus et alii contra Euno- 
mium, cujus similisve hzresis suspicionem abs gu 
procul amoliri simulat. 

XXV. Cur Dionysio Alexandrino abjudicanda. — 
Sed abre non fore puto fusius demonstrare epi- 
$tolam istam Dionysii Alexandrini non esse; id 
quod nonnulli perperam intulerunt, ex 6ο quod 
Verbum esse consubstantiale Patri de majorum 
sententia auctor affirmet. Siquidem ipse Dionysius 
hanc esse suam fidem apud Dionysium Romanum 
papam professus fuerat, ut ex multis genuins, 
[XLVII] ipsius epistolze fragmentis evicit Athana- 
sius singulari opere quod de sincera Dionysii Ale- 
xandrini decessoris sui mente edidit. Gravioris mo- 
menti est quod addunt hypostasun a pseudo-Dio- 
nysio isto acgipi pro persona; quod sane tritum 
adhuc non erat tertio Ecclesie seculo, imo nec 
quarto. apud ZEgcvptios. Sed. spuri: liujus, de qua 
disputamus, epistole initium falsi convincitur. 
Rescripsimus ad ea qua prius scripsisti, inquit, 
ut. eliceremus te ad dicendum aperte quodvis dicere, et 
nunc pro viribus scribimus, de quibus iterum dizisi, 
ostendentes singula verba, que a te rursus collecta 
sunt, frivola et vitiosa esse, etc. Eaimvero tantum 
abest ut Dionysius Alexandrinus iterum atque. 
iterum Paulo Samosateno ad eum confutandum 
scripserit, ut Patres qui eum tandem Antiocheno 
solio deturbarunt, epistola ad Dionysium Roma- 
num, et Maximum Alexandrinum diserte testentur, 
Pionysium Alexaudrinum nunquam dignatum esse 
Paulo nominatim litteras ullas dare, τὸν ἡγεμόνα 
τὸς πλάντς οὐδὲ προσρῄσεως ἀξιώσας, οὐδὲ πρόσωπον 
νράφας αὐτῷ, ἀλλὰ τῇ παροιχίᾳ πάσῃ. Ad hzc ni» 
hil falsum magis est, quam illud quod subjungitur, 
ut nempe Paulus Samosatenus temere przcipitan- 
terque dixerit, duas esse hypostases, duasque natu- 
ras unius Christi nostri, οἱ duos Christos et dues 
Filios : unum natura Dei Filium, qui fuit ante se- 
cula, et unum aquivoce Christum εἰ filium Όα- 
vid, qui non [vit ante et fuil. in. tempore, εἰ secun- 
dum beneplacitum Dei accepit. Hec docuerit Ne- 
storius : at non profecto Paulus Samosatenus, qui 
unam, non plures in Deo hypostases agnovit, qui. 
Verbum subsistentia omui spoliavit, et. Christum 
nuda Dei Patris essentia, quie Verbum appellare. 
tur, affusum fuisse docuit. Quanquam — nom 
diffiebor auctores aliquos recentiores scripsisse 
Paulum duos Filios posuisse, duasque personas 
et hypostases; quia audierant accusatum fuisse 
' Joan. τε, 


13 qphes. τν, 30. '* Isa. 1, το. 


319 
Nestorium instaurali erroris Samosatem, eo. quod 
Christum merum esse hominem poneret. l'racterea 
i» bac epistola passim carpitur Samosatenus, quod 


i» boc Apostoli effato ad Philipp. i1, 6, 7 : Qui cum 


míorma Dei esset, exinanivit semetipsum formam 
ursi accipiens, per formam Dei, et per formam ser - 

r, naturas duas, Dei et hominis, significari cense- 
τά: contenditque formam servi, speciem duntaxat 
eeriorem hominis indicari. Chrysostomus vero, 
boni]. 7 in. Epistolam ad Philipp. in hunc Apo- 
seli locum, observat Samosatensem eodem pror- 
ms quo Marcionitas sensu formam servi intel- 
lsiese, de servilibus quibusdam actionibus, quas 
Cbristus patraverit, puta lavando pedes discipulo- 
rem, 3deoque adversus illos ostendit formam Dei 
κ fermam bominis, deitatis et humanitatis esse 
ssturag. Neutiquam forma servi est (lotio pedum, 
inquit), sed opus servi. Alterum nature est, functio- 
mz alterum, muneris et operationis. Si incorporea 
λε natura in carne non apparuit, nec ín corpore 
fit, quis igitmr. discipulos lavit ? Τί οὖν πάλιν πρὸς 
Πμῦλον «bv Ῥαμοσατέα ἐροῦμεν ; παὶ tl ἐχεῖνος εἶπεν; 
εὖτλς τὸ αὐτό fjv. Quid ergo adversus Paulum 
Semesatenum offeremus ? Quidnum ille dicit? Idem 
pene, quod Marcionitm. Nos vero istud — tenemus, 
RR hoc esse exinanilionem, ut qui naturam huma- 
sem Àhnbeat, perusque. homo sit, is. conservos la- 
wt. 

XXVI. Epistole auctot genuinus [uisse videtnr 
eut δκ[ίαπας FÜ'alicarnussensis, aut Gaianus. — Ve- 
fenenimvero articuli quos pseudo - Dionysius 
Mexsndrinus refellendos sascipit, a Paulo Samo- 
mieno scripti: non. fuere, sed ejus nomine suppo- 
siti. Mihi quidem verisimile admodum videtur, Am- 
menie Alexandrino doctori et interpreti, viro ap- 
ptme estholico asefibendos íllos esse. Hic enim, 
wit spud Ansstasium  Sinaltam in ᾿Οδη]ῷ, 
ερ. 14, fertur st. Julianum Halicarnassensem er- 
raiéi degmatis convinceret, Pauli Samosatensis 
perswnam vapaci arte induit, eadem proponens, quz 
feruntar in articulis, quos prztensus ille Dionvsius 
toníntare conatur. Hunc proinde ut Julianus, Gaia- 
musve ejus socius, refelleret, Dionysii Alexandri- 
si, Pauli quondam equalis et adversarii, nomiue 
brum inscripsisse haud absurda, ni fallor, con- 
Κάειίσπο putari possit, aut. saltem Gaianita seu 
lulisnita alter, ut orthodoxo cuidam, qui Samosa- 
teai perinde latva assumpta, adortus etiam fuerit 
lacerrupticolas, responderet. Quam certe metho- 
ένο Monophysitas impugnandi valde approbat Si- 
Bits, seetandamque suadet, cap. 4, quippe qua 
Ammonius Halivcarnassensem fuderit et enccarit, 
l9evétw3tev. 

XXVIf. Ammonii Alerandrini Scripture sacre 
inerpretis. olas. Olympiodori etas. — Hic porro 


DISSERTATIO 1I. 


3)4 


Aununonius, qui Gaianitas sub Justiniano imperature 
profligavit, Alexandrinze scholze prefectus cum es- 
set, lucubrationes varias in Scripturam sacram re- 
liquit, quarum fragmenta complura leguntur in ca- 
tenis Grecis, Anastasius secundus Antiochenorum 
patriareha Ammonii hujus meminit, ejusque enar- 
rationum in opus sex dierum, in prologo contem- 
plationum seu homiliorum Anagogicarum suarum 
in prima Genesis capita, αι) Latine duntaxat ha- 
ctenus excuse sunt, dempta ultima, qui tandem 
cun Graco contextu Londini prodit. Testatur porro 
Anastasius Ammonium Cyrilli magni sensus in 
commentario suo secutum esse. Meminit etiam ho- 
milia 6, et alibi Olympiodori Alexandrini, qui ea- 
dem in Ecclesia perinde ἐξηγητῆς, magister et. in- 
terpres fuerat, ipsoque proinde Anastasio antiquior. 
Hujus Olympiodori Commentarius exstat in Eccle- 
siasten, aliaque operum ejus exeerpta in catenis 
frequentia sunt : atque ex testimonio Anastasii col- 
ligitur, utrumque auctorem non szculo rit, aut x, 
ut multi eonjecere, sed quinto et sexto flornisse. 

XXVIII. Anastasius 11. Antiochenus auctor homi- 
liarum in Hexaemeron. — Anastasium autem 1, 
Antiochenum, bomiliarum illaram de opere sex die- 
rum esse parentem dixi, in primis propter hzc 
duo momenta. Anastasius secundus Gregorii Ma- 
gui papz, Pastoralem librum, ut Mauritii imperat. 
votis faceret satis, e Latino idiomate in Grrcam 
linguam transtulit, adeoque Latine peritus erat. 
Auctor vero homiliarum in llexaemeron Latine 
quoque linguz? se fuisse intelligentem significat, 
ubi Catonis et Labeonis Romanorum seriptorum 
libros allegat ; [XL VUI] ubi rursum excerpta libro- 
rum sancti Ambrosii Mediolanensis de opere iti- 
dem sex dierum refert. Ad hzc Anastasius Junior 
Antiochenus sic Judaiorum erga se odium exstimu- 
larat, ut ab cis crudelissima tandem nece Ínterfici 
meritus sit : sic quoque Contemplationum anagogi- 
carum scriptor nusquam non dedita opera Judzos 
adoritur, carpit et lacessit : se frequentes cum eis 
habuisse disceptationes ait quas ediderat : πολ- 
λάχις γὰρ xai πολλάχις τὰς Χατὰ γένους αὐτῶν συνε- 
στησάµεθα τὰς ἀντιῤῥήσεις, ἃς ἐσχεδιάσαμεν, ἵπ- 
quit lib. vi. Subinde narrat se duos libros contra 
Judzos scripsisse : ταῦτα ἡμῶν xoi τῇ Dsutépg 
βίδλῳ τῇ κατὰ Ἰουδαίων εἰρηχότων πλατύτερον. (5- 
tetrum Anastasio huic Antioclieno tribuendus non 
est liber contra Judxos, qui habetur etiam in Col. 
lectaneis Canisii et in Bibliothecis Patrum. Re- 
cehtioris quippe Anastasii εν, qui. post. annum 
octogentesimum ab excidio Hierosolymitano δεῖ» 
bere se disertissime testatur. Nec proinde idem 
censendus est, ac Anastasius ille cujus causa Joan- 
nes Damascenus epistolam de hymno Trisagio scri- 
psit ad Jordanem archimandritam. 


DISSERTATIONES DAMASCENICA. 


316 





DISSERTATIO TERTIA. 


De epistola ad Cesarium monachum, que S. Joannis Chrysostomi nomine insignita est, 
deque libris quibusdam aliis qui a Joanne Damasceno laudati primum 
reperiuntur. 


la fine dissertationis sancti Joannis Damasceni 
contra Jacobitas subnectuntur complures auctori- 
tates Pavrum, qui duas in Christo naturas agnove- 
runt professique sunt, harumque postrema lauda- 
tur epistola ad Casarium monachum cum hc in- 
scriptione, τοῦ αὐτοῦ (Χρυσοστόμου) Ex τῆς πρὸς 
Καισάριον τὸν µονάζοντα ἐπιστολῆς, Ejusdem (Joan- 
nis Chrysostomi) ez epistola ad Cesarium mona- 
chum. Hanc subinde laudarunt Nicephorus Con- 
stantinopolitanus in Antirrheticis contra lconoma- 
chos, aliique, qui de duabus Domini naturis dispu- 
tarunt. Vetustissimam epistolz istius translatio- 
nem Latinam, quam Petrus martyr olim adversus 
transsubstantiationis fidem objecerat, cum vir cla- 
rissimus Emericus Bigotius in bibliotheca Floren- 
tina Sancti Laurentii reperisset, edidissetque ad 
calcem Vite sancti Joannis Clirysostomi a Palladio 
scripte, multiplici subinde prelo Protestantes in 
Anglia et Batavia excuderunt. Mox vir pereruditus 
Joannes Harduinus collegii Parisiensis Soc. Jesu 
bibliothecae prefectus editionem alteram locuple- 
tiorem adornavit, sagacissimis observationibus illu- 
stratam,quibus obtrectantium ora obstrueret. Dum 
vero fragmentum quod Damascenus meus cilavit, 
attente legerem, singulasque voces pensarem, in 
animum subiit epistolam magno Chrysostomo 
ascriptam fuisse, esseque scriptoris aliquantum 
saltem recentioris fetum, quamlibet a sancto do- 
ctore scripta feratur in titulo, Tempore secuudi 
exsilii sui, μετὰ τὴν δευτέραν αὐτοῦ ἑξορίαν. Quo- 
circa operz pretium me facturum existimavi, si 
momenta hic .afferam, quibus adducor ad episto- 
lam hanc inagno Chrysostomo abjudicandam. 

Omitto neminem Damasceno antiquiorem eam 
laudasse reperiri, cun tamen expressissima habeat 
adversus Eutychianos aliosque unius in Christo 
nature, neenon unius voluntatis et operationis as- 
'sertores : non Cbalcedonensem, non sextam syno- 
dos generales, non Lateranensem sub Martino |, 
non Theodoretum, non Leontium Byzantinum, non 
Anastasium Sinaitam, non Maximum confessorem, 
non Nestorii vindices, non ceteros denique qui 
alia Chrvsostomi testimonia non sic diserta protu- 
lerunt. Hzc plane epistola scripta non est contra 
Apollinaristas, sed contra alios, Eutychianos puta, 
qui ab errore Apollinarii non satis recederent, duas 


(o Synod. Iren., cap. 84. 
b) Ibid. , cap. 117. 


scilicet Christo naturas perinde denegando. Unde 
Casarium monet auetor, ut ab heretica doctrims- 
desciscat, qua nibil discreparet ab Apollinmarii eee- 
temperatione et συναλοιφῇ contractiome, nee ab 
abominabili opinione, que est Ayollinarii, et eorum 
qui Synusiaste dicuntur. Esto subjungat librum que 
seductus ille fuerat, Apollinarii esse. Nam id es 
sola conjectalione asseverabat. Nusquam enim ilie 
hzresiarcha, aut alter ex ejus discipulis, sive i» 
fragmentis librorum ipsorum qua supersunt, sive 
in operihus qua Gregorii Thaumaturgi, Julii, οἱ 
Felieis Romanorum pontificum nominibus insigni. 
vere, ita locuti inveniuntur, ez deitate ei humani- 
tate, seu ex duabus naturis unam faciam esse nata- 
ram post unitionem. Quod tamen tenuisse illos, qui 
Czesarium deceperant, prodit epistola. Notatu pre- 
fecto digna sunt hac verba, ποῖος &ónc ἐξερεύξατο 
plav ἐπὶ Χριστοῦ λέγειν φύσιν, μετὰ τὴν ἕνωσιν » 
Quod ergo in(ernum evomuit in Christo dicere unam 
naturam post unitionem? EL: Iterum dicunt : Pogi 
unitionem nom oportet dicere duas naturas. Et ie 
fine : Fugiamus eos qui unam naturam post unitio- 
nem prodigialiter fingunt. Ita quidem loqui coeptam 
est, postquam Cyrillus Alexandrinus in suis advee- 
sus Nestorii heresim libris scripsit, ez duabus ns- 
Iuris. wnitionem ineffabilem [XLIX] esse factam ; 
dividendas non esse subsiantias post wnitiongm 1 
wnam post wnitionem esse Dei Verbi naturam incap. 
natam, aliaque borum similia, Quz Nestorii fasue- 
res sic exceperunt (a), ut dicendo unam neamurem 
incarnatam, censeret quasi unam per unitionis. cou 
positionem faciam esse; wnam item maturam post 
unitionem ab eo dici compositam ad negationem due 
rum. Atqui ut ejusmodi sensus sancto doctori afle- 
geretur, admodum contulerunt (b) nonnelli qui, 
cum ejus se studiosos prxberent, ex ipsis dietis 
obstinatius inferebant, unam dici debere naturam 
in Christo, non duas, ita ut non dubitarent in ἀεῖ- 
tatem ipsam ob arctissimam ejus cum humanitate 
conjunctionem perpessiones carnis refundere. Be 
jus opinionis fuisse legimus Saturninum (c), «ui 
idcirco, cum in Dorothei Nestoriani locum Martis- 
nopolis in Μαρία episcopus creatus esset, ea urbe 
a civibus exactus fuit. Sic Acacius Melitinensis in 
Armenia (d), nedum naturam unam, explosis dua- 
bus, palam docebat, sed et passam deitatem co- 


9 bids cap. 46. 
) lbid., cap. 27, 57, 86. 


3417 
vam waperatore οἱ alibi professus erat. Sie Ere- 
ehthius Antiochiz Pisidixe metropolita, in sermone 
ceram Procio patriarcha naturam unam, et nequa- 
quam duas esse przdicavit. Sic forsan Amphilo- 
chius Sidensis, unus ex Patribus synodi utriusque 
Ephesinz, qui, ut alibi dictum fuit, Evagrio teste 
(e), wt Timothei JEluri iniquam ordinationem, et 
ala facinora, ita et Chalcedonense concilium, cui 
tamem interfuerat, subscripseratque, postmodum 
improbavit. Sic vero Pontici przsules, quos Joan- 
mes AMtiochenus memorat in epistola ad Acacium 
Berrhoeensem. Sic, inquam, omnes illi, quos lsi- 
dorus Pelusiota epistola ad Dorotheum comitem (0), 
perstringit, ceu Theopaschitarum Deipassianorumve 
1ου pessum esse Deum fingerent. Sic complures 
i e Theodosii imperatoris palatio, quos Libera- 
ius diaconus, cap. 7 Breviarii narrat, zgre tulisse, 
qud Cyrillus- ab Orientalibus naturarum duarum 
wafessionem suscepisset. Hi erant. scilicet, de qui- 
lies Joannes Antiochenus ad Alexandrum Hierapo- 
Bamwm scribebat (c) : Nunc autem qui. potestatem 
obtinuerunt, inimici Dei, proponunt anathematizan- 
des esse. hos qui dicuni duas naturas : quod nec ipse 
qui primus exstat illorum, dicere clare praesumpsit : 
Cyrillum scilicet innuebat, quem proinde etiam an- 
iquam cum ipso reconciliaretur, alienum esse fa- 
theater ab eorum errore qui naturas duas nega- 
wat. Sic demum Eutyches ejusmodi patronos na- 
dus, expressius coram episcopis pluribus et syno- 
dis afrmavit, ex duabus naturis factam. esse naiw- 
emm unam poet unitionem. Cumque hac voce varii 
varhs bsreses astrui comminiscerentur, usurpa- 
tm tamen ab Apollinaristis non dixerunt, sed in 
semsam duntaxat eorum recidere. 

Ásctor epistole ad Casarium Nestoriane factionis 
petreune fnit. — Hacipsa Cyrilli aate capita non 
μυς» edita sunt, ceu totidem dissertationes, quibus 
Mhanssii nomen librarii przfixerunt, quod in causa 
feit, ut t. 1$ Operum illius exeusa sint. Photius 
quidem ea Theodoreto assignat, et viginti septem 
ποσοστο, Cum septemdecim duntaxat supersint 
bsdie: esse vero Eutherii Tyanensis, Nestoriana- 
rem partium acerrimi defensoris, Marius Mercator 
eus z»qualis testatur. lino, quantum ex praefatione 
eejicio, pertinuisse videntur ad Irznei Tyrii Tra- 
gudiam, qua narrabantur quzauctoritate principum 
gesta essent adversus Nestorium ejusque fautores, 
qui pacem inire cum Cyrillo noluissent, et cujas 
monumenta complura Christianus Lupus ex codice 
Cassimenmsi, alique subinde viri docti in vulgus 
emiserunt. In istis porro dissertatiunculis, eadem 
prorsus doctrine capita impugnantur, quz in epi- 
stola 3d Carsarium, puta. Deum esse passum carne, 
Deum pertulisse et non per(ulisse, seu nihil patiendo 
pertalisse : passum esse. Deum quomodo voluit ( d ), 
eic. In eamdem sententiam collineabat Eranista ille, 


(s) Lib. n Hist., c. 20. 
(6) Isid. Pelus. lib. 1, epist. 124. 


DISSERTATIO ΠΠ. 


318 
quem Theodoretus tribes dialogis refellit, in quibus 
eadem quoque capita in eumdem sensum tractan- 
tur atque in epistola ad Casarium. Neque putan- 
dus est Theodoretus dialogos istos composuisse 
adversus meros Apollinaristas, ut quidam conjecere, 
sed adversus illos quos ex Apollinarii radice pro- 
gnatos, unam carnis et deitatis naluram asseverasso 
narrat, atque. divinitati Unigeniti passionem affin- 
visse; unde graves in populis ei. inter. sacerdotes 
discordie exortg erant : &x τῆς δὲ ῥίζης ἐν ταῖς 
ἐχχλησίαις ἐθλάστησεν fj µία τῆς σαρχὸς xal τῆς 
θεότητος φύσις, καὶ τὸ τῇ θεότητι τοῦ Μονογενοῦς 
προάπτειν τὸ πάθος, xal τἆλλα ὅσα τε τοῖς λαοῖς 
χαὶ τοῖς ἱερεῦσι τὴν διαμάχην Ὑεγέννηχεν. Αλλὰ 
ταῦτα μὲν, inquit, ὕστερον γεγένηται, sed ista qui- 
dem posthac contigerunt ; hoe est δια ipsius Φιαίθ, 
quando hzc scribebat contra illos quos dixi disci- 
pulos Cyrilli, vel contra Eutychem ipsum, quem lib. 
Iv Haeret. fab., cap. ult. refert docuisse nihil hu- 
mani, Verbum de Virgine sumpsisse ἁλλ' ἀτρέπτως 
τραπέντα, xal σάρχα Yevópevov, sed. sine. mutatione 
mulatum, el carnem factum esse, a qua. doctrina in 
fine cujusque dialogi alienum fuisse Apollinarium 
ostendit. Quapropter testatur in prologo adversa- 
rium abs se nuncupatum iri Ἐρανιστὴν, Eranistam, 
quia ex diversis haresibus, Simonis, Cerdonis, 
Mareionis, Valentini, Bardesanis, Apollinarii, Arii 
et Eunomii dogma suum compegerat. Dialogo vero 
secundo inficiatur Eranista se Apollinarium sequi ; 
seque confiteri ait Verbum accepisse carnem et 
animam ratione praditam, nec animam in duas 
partes dividere : qui palmaris specialisque Apolli- 
pnaristarum error fuerat. Quid multa ? Theodoretus 
ipse, dialog. 3 contra Eranistam suum auctoritate 
Cyrilli Alex. pugnat, quem proinde hzreticus iste 
ceu recte fidei doctorem agnosceret et coleret ; 
quod certo argumento est hunc Eutychianarum 
partium alumnum fuisse, quibus Cyrillus instar 
czierorum Ecclesie magistroruin esset. 

Scripsit post. synodum — Chalcedonensem. Non 
solum vero ex his quz attuli apparct, epistolam ad 
Czsarium monaehum Chrysostomi obitu, imo et 
Nestorianz haresis exortu recentiorem esse : ve- 
rum et scriptam ausim affirmare post concilium 
Chalcedonense. Antehae siquidem auditum non erat 
apud sanctos Patres, Christum non modo ex duabus 
naturis, sed et in duabus exsistere. Primum Cyrillus 
doeuerat : utrumque vero synodus definivit contra 
Eutychem, juxta atque ferebatur in celebri illa 
Leonis pape epistola ad Flavianum. Mussantibus, 
imo reclamantibus ob vocis novitatem Eutychianis 
et Dioscoritis, nihil aliud responsi datum est, nisi 
satis esse quod ea enuntiaretur veteris Ecclesiz et 
Patrum fides sensusque, ac presertim magni Cy- 
rii, qui pacem cum Joanne Antiecheno Oriepta- 
libusque f L ] paugendo, professus esset Christuum 


(c) Synod. lren. c. 50. 
(4) Theodor. lib. v Hist., c. 9. 


319 DISSERTATIONES 
nedum ex duabus naturis constare, verum etiam 
perfectum esse. in. divinitate et perfectum in huma- 
nitate. Alium alterius Patris locum non repererunt 
orthodoxi, qui ad synodi definitionem propius ac- 
cessisset. At in epistola ad Cssarium indubie sta- 
luitur, agmoscendum tamen esse Filium unum, 
personam unam, secundum | inconfusam εἰ indivisi- 
bilem rationem, οὐχ ἐν μ.ᾷ φύσει, ἀλλ ἓν δνοὶ τε- 
λείαις. non in una solum natura, sed. in duabus per- 
f[eciis. Hc sane particula ín duabns ezcogitata non- 
duin erat, quando Theodoretus, Chrysostomi, ejus- 
que librorum studiosissimus, in epistola ad prophe- 
tam nescio quem ( a ) hoc Cyrilli dictum de diffe- 
rentia naturarum carpebat, ez qmibus unitionem 
dicimus. ineffabilem factam. Proclive siquidem ei 
fuisset corrigere ad significandam naturarum per- 
manentiam, ἐν quibus wnitionem, etc. ; »t vero 
dicendum potius fuisse ait ; Quarum unitionem di- 
cimus, etc. Non enim ex naturis, sed. naturarum 
[actam esse unitionem. Sed mihi valde displicet au- 
ctorem epistol:: ad Casarium hoc presertim sibi 
proposuisse iipugnandum, Deum Verbum propria 
eibi (ecisse ques carnis sunt, atque adeo vere passum 
diei posse. Sic porro mentem suam paulo ante 
medium epistole explicat : Christum atttem quando 
dicis, conjungis uIrumque (Deum et hominem), unde 
el passibilis dicatur ipse εἰ impasaibilis ; possibilis 
quidem carne, impassibilis autem. deitate. Eadem 
ipsa et de. Filio, et Christo, et Jesu et Domino pre- 
dicantur, communia enimista et susceptibilia duarum 
essentiarum nomina sumi : quapum conjunctio in 
haereticis quidem errorem facit, proprio pro com- 
mani utentes nomine Christi uno. Sienim Deum 
Siteris pertulisse, qualicunque cogitatione, quod im- 
possibile est dixisti, id quod blasphemum δεί, et in 
Manetis etin. aliarum haresum. declinasti. impieta- 
lem. Si iterum heminem dixeris qui pertalit, inveniris 
purum (seu divinitatis vacuum) edificans templum, 
Templum carnis extra inhabitantem nunquam dicitur, 
quia jam non est templum. Locum hunc ad longum 
recitavi, quem comparare intersit cum similibus 
prorsus quz occurrunt in libris Nestorii vindieum, 
imo ipsiesmet Nestorii, ubi impietatis sus invi- 
diam minuere conabatur. Sic itaque hzrelicus iste 
loquiter in epistola ad Scholasticum ennuchum 
"^r heodosii imperatoris. Quando enim dicimus Chri- 
sius, et Jesus, et Filius, et Unigenitus, et Dominus, 
üinbo hec. eppellatio ista significat ( Deum puta οἱ 
lioininem ) tenquam duarum naturarum, id. est divi- 
nitalis el humanitatis significativum Dei-genütricis 
atque hominis-genitvicis protulimus nomen, ut latere 
neminem possel, quia nec. Manicha'i errorem, nec 
Pauli ( Samosateui, qui Christum purum esse 
liominem ponebat ) possimus. incurrere, undique 
promurit. Et infra : Quod vero. est. delerius, et 


'5 Joan. n, 19. '? Joan. iu, Τὸ. 


(a) Synod. Iren. cap. 191. 


DAMASCENICA. 320 


mazime nunc, et ullam Domini Christi indignatio- 
nem provocat, dignumque est mille fulminibus atque 
felguribus, violabilem dicere Unigeniti deitatem, 
moriuum Domini Verbum, et in. sepulcro indiguisse 
solutio , et resurrectionem | meruisse cum carm. 
Alexander quoque Hierapolitanus, epistola ad Act- 
cium Berrhorensem de Cyrillo hec habet : Confitea- 
tur, quia Christus, qui ez. sancia Virgine genitus 
est (Deus namque homo, unus Filius, unus Christus, 
unus Dominus), passus secundum humanitatem, 
erucifixus secundum humanitatem, vet resmacitatas 
fuerit a mortuis per Verbi divinitatem, que dizit : 
Solvite templum hoc, et in tribus diebus  reswscitato 
illud '*. Et rursum : Dicat igitur, quia Christes 
mortuus est, Filius passus est, Unigenitus passug 
est. Cur addit, quod Verbum carne. passum sit 7 
Paucis item interjectis subjungit: In divinis Scri» 
pturis reperimus, quia Christus mortuus est, Fillug 
mortuus est, Unigenitus mortuus est, sanctas 
mortuus est, justus mortuus est. Πα memque 
appellationes wnivers; utrasque naturas. ostendum, 
Vox autem Dei Verbi, unam naturam sonet. Plura 
legi possunt istis conformia in aliis epistolis ete 
cerptis olim ex Tragedia Irenzi, in quibus Cyrillus 
haud alio fere nomine culpatur, nisi quod Deme 


carne natum. ez Virgine, mortuum εἰ crucifzum 


protulisset : quibus addi possunt confutationeg 
ejus anathematismorum, ac presertim duodecimi, 
quás Andreas Samosatensis Orientalium momine, 
et Theodoretus Joannis Antiocheni jussu, edidere 
Ceterum hic obiter monebo perperam bodie ia 
conteztu Theodoreti legi, οὐχοῦν οὐχ 6 Χρισιὲς 
παθὼνι À1À' 6 ὑπὸ θεοῦ Λόγου ληφθεὶς ἄνθρωπος, 
Non igitur Christus passus est, sed homo quem Deus 
Verbum assumpsit : sed emendandum | ease, οὐπουν 
οὐχ 6 θεὺς παθών. Non igitur Deus passms est, ete, 


Impugnat enim quod Cyrillus, anathem. 12, dixerat: . 


εἴ τις οὐχ ὁμολοχεῖ τὸν τοῦ Θεοῦ Λόγον παθόντα σαριά. 
Si quis non confitetur Dei Verbum carnc paseum oss, 
Nec Christum pertulisse unquaui negavit Tbeodo- 
retus. Omitto Eutheriutn Thyanensem quinque cá- 
pitibus disputare adversus eos, qui qualicunque 
ratione Deum passum esse affirmarent. 

Dissentit a S. Joanne Chrysostomo.— Verum alg 
prorsus sancti Joannis Chrysostomi sententia foil, 
et procul aberat, ut blasphemum putaret dicere 
Deum pro nobis pertulisse. Ipse siquidem homilia 
96 ( vel potius 27) in Joannem, exponendo boc Ὀδ- 
mini effatum : Nemo ascendit in celum. nisi qui de 
scendit de calo, Filius hominis qui est. im. cale "5, 
propter bsec ultima verba observat consuesse Chri- 
stum modo a deitate, modo ab humanitate se is 
tum nuneupare, xat γὰρ τοῦτο ἔθος αὐτῷ, sto Jie 
μὲν ἀπὸ τῆς θεότητος, πολλάχις δὲ ἀπὸ τῆς ἀνθρωπό- 
τΌτος τὸ πᾶν καλεῖν, hoc est aliquando homioi d 


a 
vin3 ascribere, aliquando humana Deo ipsi : quod 
sane idem est, ac Deum ea. qua carnis :nut, sibi 
Ῥορτία (acere. Ut quemadmodum aiebat Christus; 
bominem qui in terris agebat, in. coelo esse, sic 
Deus qui imanortalis est et pati nescius, nibilomni- 
aus passus dicatur, assumpta carne scilicet. Quam- 
ebrein in aliis howiliis regulais hauc secutus , do- 
ere non dubitavit Deui ex Virgine geueratuui esse. 
Mouila 3& in Epist. I ad Corinth. ; Nunc. scimus 
Deum esse ubique, inquit; sed quomodo sit, nescimus. 
Quod que suni ex niulo fecerit, sciuus ; modum au- 
um ignoramus ; ὅτι ἐχ l[ag0£vou ἐτέχθη, πῶν [Ll] 
KR, οὐχ Irt... Quod ex Virgine sit natus scimus , quo- 
medo axtem nequaquam. Eodem modo loquitur se- 
mel atque iterum in bomilia in Christi Nativ. qu 
iacipit ab his verbis : "A πάλαι πατριάρχαι, quc 
elim patriarclug : et post. orationis inedium genti- 
ks adoritur, qui audientes ex Catholicorui con- 
lssione Deum | esse natum carne, doctrinam hanc 
cea ridiculam dicacit.tibus. exciperent, uon sine 
sumpliciorum scandalo. Ἐπειδὴ οἱ παλλοὶ τῶν 'EA- 
ims ἀχοῦοντες, ὅτι ὁ θεὸς ἐτέχθη ἐν σαρχὶ, xa- 
αιγελώσι διχ.,ύροντες. Quocirca eus süniles esse 
ài peeris — graves homines seriis necessariisque 
Idbas vacantes irridentibus (a).Qui vero Deum in car- 
ae el ez Virgine natum prolitcbatur,is cx consequente 
Deua carne. pussum , aliaque ejusmodi dici debere 
aguvaC. bal. Et cejte sauctus idem doctor oratione 
t&uua Judzos, eos deicidii laxare non dubitat, 
& quo Christum cruci aflixerunt, μετὰ «i,» 8&oxto- 
vay. Alium locuin omitto quem Cyrillus, lib. De re- 
tit fde ad reginas, οἱ acl. 1 syu.. Eplics. citavit, 
ei alia que etiamnum exstat homilia in Ον Na- 
"acm, transumptum. Nam lee μου], quam- 
lieta Cyrillo, ceu. Chrysostomi , qui nuper. de- 
wceral , laudata fuerit, liujus sancti doctoris non 
εως deprebeusa est a Sávilio, aut saltem  dubize 
&iti esse, Ac nierito quidem : quia nec dictioueui, 
wc stylum, nec ingenium refert Chrysostomi , cu- 
jus orationes elegantius et a'quabilius fluunt, ino- 
w€isque ad pielatem animis accommodatiores 
$Eni. Ceterum dogma fidei , quod scriptor epistola 
àd Czsarium impugnuat, ab aliis Patribus fuisse 
γίνω ostendit Cyrillus in. defensione duode- 
dmi apathematismi. Sed nec plurium auctoritates, 
Cyrillo antiquiorum, qui idem asseraut, conge- 
rers diflicile esset, sed brevitati studere satius 
tsi. Contra vero Δεσηιοίς monachi, aliique non- 
asl, qui Nestoriauismi sordes ex toto non elue- 
nei, ceu Apollinaristicum errorem refugiebant 
pelteri, Deum Verbum, aut unum de Trinitate 
pusum , quamlibet carne adderetur ; hoc est, qua- 
lauque cogitatione , velut in epistola ad Ceesarium 
4&digur : cum aempe synodura Cbalcedonensem 
"e admillerenl nisi propter duarum naturarum 
wolessionem. llludque in causa ífuit, ut, cum 
wonachos Scythas ardentius inseclarentur, quia 


(a) Videsis etiam hom. n in Matth. 


DISSERTATIO LII. 


322 
unum de Trinitate passum pradicarent , a Romanis 
tandem pontificibus primum, tum deinde a synodo 
quinta generali damnati sint. Quidni ergo apud 
Acametas conficta sit Joannis Chrysostomi nomine 
epistola haec ad Caesarium , apud quos alia! sujpo- 
siliti& reperta: sint, quibus Nestorii causa defen- 
saretur. Enimvero inter monumenta qua cx lre- 
nii Tragoedia feruntur, excerpta, nounullas passim 
spurias esse subodoratus est Latinus interpres et 
compilator. ln primis vero ea qui ad llypatiam 
data dicilur capite 216, ab omnibus excepto Chri- 
stiano Lupo, adulterina censetur ; quippe quae Ne- 
Storii exsulautis mentionem objiciat, quod ante 
annum 4356 non contigit : cum llypatia, Socrate 
teste lib. vii JJ ist. eccl., cap. 15, Alexandrie per- 
ierit, Honorio coss. X et Theodosio VII, hoc est 
auuo 415, seu annis 21 antequam Nestorius iu 
exsilium ageretur. 

In adnotationibus ad cap. 15, lib. 1v De fide or- 
thodox ., explicavi, quo sensu hujus epistole ad 
Casarium auctor dixerit, in eucbaristico paue 
sanclificato seu consecrato, panis naturam manere ; 
el ubi subjungit, et nou duo corpora, sed. unum 
corpus Filii nuncupatur, occasioneti Joanni. Dama- 
sceno, Theodoro Grapto, ceu potius Nicepboro 
Constanlinopolitano prsebuisse, uL pari modo scri- 
bevent. panem et. vinum in. corpus et. sanguinem 
Cbristi ita converti, uL. ja: nan duo corpora sint, 
sed unum. Καὶ οὐκ εἰσὶ δύο, ἁλλ᾽ ἓν xal τὸ αὐτό: 
sive χαὶ οὐ δύο ταῦτα νουῦμεν, ἀλλ᾽ Ev xal τὸ αὐτὸ 
νοοῦμεν. Quod plane efücacissimum est ad traus- 
substantiationis mysterium con(rmandum. 

Il. De Joanne Malala et Joaniue qui ὁ διαχρινόµενο: 
cognominatus fuit.—Speciali adnotatioue ad orat, 3 
Ue imaginib., probavi Joannem Malalam, qui cita- 
tus ad calcem hujus disputationis cum aliis scríi- 
ptoribus reperitur, Joanne Daimasceno receutio- 
rem non essc. Quia vero Grzculi quidam Joannem 
Malalam a Joanne, qui ὁ διαχρινόµενος, q. d. hasi- 
fans, sut. segregalus, nuncupatus fuit, non discre- 
veruut, de boc posteriore libet hic quwdam dis- 
serlatione singulari dicere. 

Joannes liasituns et Joannes Rhetor idem. Diver- 
sus a Joanne /£geata.-— Photius in Bibliotheca, cod, 
41, Joannis cujusdam Ecclesiasticam historiam re- 
fert, cujus quinque libros se legisse ajt, quibus 
res gest? ab imperio Theodosii Junioris, οἱ ortu 
Nestoriauz blasphemiz, usque ad Zenonem impe- 
ratorem, necpou ad Pelri ἀσεθοῦς, impii, sivo 
Fullonis ez Antiochena sede ejectionem, contine- 
bantur ; addidit Joannem pollicitum esse bisto- 
riam exporrecturum ad decem libros. Evagrius in 
Historia sua sparsim citet Joannem Rhctorem 
quem clariss. Henricus Valesius in adnotationibus 
sd lib, 1, cap. 16, ejusdem Evagrii, Antioohe- 
mum fuisse colligit, perindeque res Theodosii Ju- 
nioris, Marciani, Leonis et Zenonis principatu 


gestas exposuisse. Liberatus vero diaconus, cap. 

49 Breviarii, tanquam ex Joanne Rlietore narrat 
Macedonium — Constantinopolitanum patriarcham, 

impulsore Severo monacho, qui Antiochenam 

Ecclesiam paulo post occupavit, deturbatum ab 
Anastasio imperatore, veluti Nestorianum ; non 
quod additamentum a Petro Cnapheo seu Fullone 
trisagio hymno injectum noluisset adpittere, 
ut vulgo tradunt scriptores catholici ; sed quod 
Evangelia falsasset, maximeque illud Apostoli di- 
cium 1 ad Timoth. m, } 16 : Justificatwm est spiritu, 
littera o mutata in ω, et. fecisse ὡς, id est, ut esset 
Deus qui apparuit per carnem. Quse cum Anastasii, 
qui Zenoni successit, anno 21 contigerint, extra 
dubium est, ultra Zenonis imperium rhetorem 
Historiam produxisse. At certe miror Valesium 
fugisse quod Evagrius scribit, Joannem historiz 
finem imposuisse, narrato terre: motu, quo Antio» 
chia corruit anno septimo Justini. Hic porro Joan- 
nes Rhetor, quia iniquiorem se praebuit erga Mace- 
donium, quem Catholici eeu virum sanctum ve- 
nerati sunt, ideo censeri debet ex eorum caterva, 
qui Chalcedonensem synodum pessumdare niteban- 
tur, baud secus atque |LII] Zacharias, rhetor aiter, 
quem (frequenter itidem citat Evagrius. Atqui Joan- 
nes, cujus Photius meminit, ejusdem factionis erat ; 
qui nempe Ephesinam synodum summa diligentia 
et particulatim λεπτομε ρῶς, descripsisse memora- 
tur, ut et ea qui gesta essent in przedatrice Ephesi- 
na, fjv οὗτος ἐχθειάζει, quam ceudivinam eztolleret, 
xat τὸν ταύτης ἡγεμόνα Διόσχορον, illiusque principem 
Dioscorum cum ejus asseclis ; Chalcedonense vero 
concilium laceraret, διασύρων. Unde colligo Joan- 
nem bunc Photianum diversum a rhetore censen- 
dum non esse. Quas si itla sunt, stupenda mimis 
oscitantia Photius intulit Joannem hunc esse τὸν 
πρεσθύτερον, presbyterum — /Egeatem. | Enimvero 
Joannes AEgeates, seu JEgeota (ab ZEgis civitate 
maritima Ciliciz), ipso fatente Photio, cod. 52, Ne- 
storii sectae addictus erat, τὴν θρησχείαν Νεστοριανὸς 
non Dioscoro, infenso Nestorianorum, ut et Catho- 
licorum hosti. Id etiam testantur episcopi Syrie 
in libello ad Justinum seniorem Augustum tom IV 
Conc. , col. 1544, itemque Leontius , lib. De sectis, 
act.9, ubi Joannem /Egeotem, πρεσθύτερον Νεστορια- 
νὸν, presbyterum Nestorianum vocat. Cyrus Alexan- 
drinus antistes Monotheleta, anathematismo 8, Cy- 


rum et Joannem /£geotas cum reliquis Nesto-. 


rianis exsecratur. Sophronius quoque Hierosoly- 
mitanus epistola ad Sergium Constantinopolitanum, 
Cyrum et Joannem Cilices Nestorianae impietatis 
propagatores προδόλους, fuisse ait. Ante hos onines 
monachi Palestinz; — epistola ad Alcisonem, quam 
Evagrius refert lib. τι Hist., cap. 31, circa annum 
21 Anastasii imperatoris scripserant, Xenaiam seu 
Philosenum  Hierapolitanum, insignem — concilii 
Chalcedonensis criminatorem, Flavianum  Antio- 


DISSERTATIONES 


DAMASCENICA. 


chenum adegisse, ut non solum Mestorie, : 
Diodoro Tarsensi, Theodoro Mopsuestené, 
doreto, et [ο Edesseno, Cyro item: et En 
(Tyaneisi utique, non Eleutherio, ut maleGn 
Latine editum est) Joannique et aliis, eem | 
Nestorianis, vel saltem Nestoriane labís ewe 
anathema dicerent. lllud etiam hoec modo : 
Victor Tununensis ejusdem pene satis el 
graphus, qui propter tria capitula in ZEgygM 
bique diu exsulavit. Joanne Gibbo cos.,inquis, 
stasiusimperator Flaviano Antiocheno, et Phi 
Hieropolitano proesulibus, Constantinopolim 

dum congregal, εἰ contra Diodorum Taresem 
Theodorum Mopsuestenum, Theodoretum Cyri, 
Edessenum, Andream (utique Samosatensem 
cherium (emenda Eutherium),Quirum (sive C 
et Joannem episcopos ceterosque alios, qui egi 
duas pradicabant naturas, duasque formas, q 
confitentur «unum. de Trinitate crucifixum, e 
Leone Romano, et ejus tomo, atque Chelen 
synodo, inferre anathema persuasit. Ex quib 
duci potest Cyrum, ei Joannem /Egeotas 8 
Andree Samosatensi, Etherio Tyanensi, TI 
reto, et [bz fuisse. Eruditissimus quidem ( 
rius Cyrum, et Joannem, quorum monachi 

stinz,, et Victor meminere, censet esse Cyrem 
Lesbi insula monachum, ad quem Theed 
epistolam 13 dedit, οἱ Joannem Germanie 
$copum : atque ex epistola illa 15, necnom « 
et 125, perbiberi utrumque acrius quam pai 
Theodoreti causam delendisse. Verum ne Ἡ 
litteris, neque in aliis vestigium ullum 9 
vehementis illius utriusque erga Theod 
studii. Non in 15, qua Theodoretus Cyre i 
modo grali:s agat de missis sibi e Lesbe 

munusculis : non etiam in duabus aliis, ia 

nulla Cyri, aut Joannis Germaniciensis a 
ne per somnium quidem, apparuerit : isl 
ex 155, quis sola est ad Joannem Gera 
pretensum illud insigne patrocinium infer 
possit (a). De Joanne igiiur et Cyro /Kgeel 
ctores illi locuti sunt, Omiseram facundum Hl 
nensem, qui lib. in, De trium capituleri 
fensione ad Justinianum, cap. 2, queritur ( 
Theodorum Mopsuestenum perinde exhorm 
Nestorium, Cyrum et Joannem. 

Jam vero qui fleri potuerit, ut. Joannes 
tes. Nestorianus presbyter historiam d 
scripserit, in qua Dioscorum ejusque αν 
Nestorio, Nestorianisque, ut dictum est, M 
simos eximiis laudibus, ceu divinos homigi$ 
secutus sit, synodumque Chalcedonensesi 
Ephesinani, a qua Nestorius proscriptus esi 
rarit. Photium nihilominus errantem. Gar 
Joannes Vossius, et Guillelmus Cave secuit 
quorum tamen hic postremus non mále 8 
Joannem, de quo Photius sermonem .im 


(a) Vide pr2fationem, num, XX, ubi hec iterum ad examen revocantur. 


DISSERTATIO II. 


e, 3€ τὸν διακρινόµενον, — huesitantem 
à 4 Theodoro lectore ejusdem svi 
b. in citatum reperimus, et! cujus histo- 
sptum aliud legitur actione 5 septimz 
270, quo refertur quanto studio Xe- 
Philozenus Hieropolitanus imagines 
imctorum supprimere saltegerit. Atqui 
Byszantino libro De sectis, passim, ex 
P. presbytero de recept. bzreticorum, 
» Cod. 24, διαχρινόµενοι (quod sive se- 
€ hesitantes. interpreteris), post saculi 
um appellati sunt, qui errore non Ne- 
d Eutychiano seu Dioscoriano, synodum 
isem proscinderent. Quanquam non 
8 qui Nestorii partes olim sectabantur, 
Mesinz, sanctique Cyrilli Alexandrini 
rant, aliquando διαχρινοµένους, segre- 
psitanies fuisse vocitatos propter schi- 
umve suum. Verum post concilium 
Me nuncupatio ος ad solos Monopliy- 
Moscoritas translata fuit, qui etiam 
€e Αποσχίσται, luerunt appellati, uti 
mus. 
oannem rbetorem, vel τὸν διαχρινό- 
Hentem, Joannes alter Antiochenus 
exnit ab orbe condito ad suam usque 
' est sexti seculi finem, quorum  fra- 
illa Valesius edidit. Hujus, ut et Agathize 
ragrius cognatus [LIII] ipsius meminit, 
Mi v ; addit vero utriusque historias, 
scriberet, in lucem nondum editas 
. proinde citare ullam potuit. Quanto 
Liberatus, Latinus scriptor, et Eva- 
annis antiquior! Quanto minus rur. 
yrus lector, qui tamen cum sub Justinio 
Oriam texeret, Joaunem τὸν δ,αχρινό- 
imili modo citavit ! Quamobrem Joan- 
omnino diversus est a Joanne Antio- 
iine catholico, et Evagrii cognato. Iusu- 
sglia Grace ac Latine excuderunt 
illud, cujus occasione hzc de Joanne 
lisserui ; Joannis nimirum Antiocheni, 
Syrum nomen fuit, quod in r/ietorem 
transtuleris : sed de cujus ziate vix 
üd statuminetur : attamen. diversum 
lore, τῷ διαχρ.νοµένῳ fuisse ipsa utri- 
rum ratio evincit. Malale siquidem 
incipiebat, ab ipsomet initio mundi 
gem vitz Justiniani Senioris protende- 
et insuper magna parte mera farrago 
lis assumentis hinc inde nullo judicio 
instans. 


ΔΔρεαίει conira. synodum | Chalcedonen- 
f. — Cod. 52, Photius, postquam dixit 
inis Philoponi Tritheitze adversus quar- 
Chaicedonensem synodum, pauca sub. 
lle contra idem concilium, quem eodem 
6 repererat, oiique eum esse Joannis 
secta. Nestorii, τὴν θρησκείαν Neoto- 


μιανοῦ, hic esi Joannes /Egeates, οὗτός ἐστιν 6 
Αἰγεάτης. In dubium plane non ausim revocare, 
quin Joannes ille Zgeates libellum evulgarit ad- 
versus synodum Chalcedonensem ; quando Leon- 
tius, lib. ix De sectis, testatur illum ei detraxisse, 
ceu (ota Cyrilliana esset, et a Cyrilli sententia et 
placitis staret ὅτι αὕτη σύνοδος Κυριλλιανή ἐστι, 
xai τὰ ἑχείνου φρονεῖ. Sed et episcopi Syriz in 
libello ad Justinum Augustum, Joannem blasphe- 
mias in istam synodum evomuisse perinde nar- 
rant. Tandem Facundus Hermianensis lib. v, 
cap. 4, quidam recitat ex opere quod Joannes 
JEgeates adversus sanctum hoc concilium edide- 
rat. Ex cod. vero 229, apud Photium colligitur, 
tempore saneti. Ephremii Antiocheni, hoc est 
post initium szculi sexti, Cilices alios eamdem 
Synodum scriptis impugnasse, quorum prscipui 
erant, ut videtur, l'omnus et Joannes monachi, ad 
quos sanctissimus patriarcha pro hujus concilii 
defensione scripsit, ostendens illud, defiuiendo se- 
cundum Cyrilli dogma Ahypostasim et personam 
unam Dei Verbi incarnatam, duas ex consequenti 
profiteri naturas, ex quibus unus Christus consti- 
(uius. sit ἀπετελέσθη (non. conditus, ut non casti- 
gate satis vertit Schottus); sed prudentiores alii, 
Seu astutiores, satius duxerunt Chalcedonensem 
synodum simulate saltem admittere, velut Theo- 
dori sui Mopsuesteni doctrinis satis conformem, 
ut eo nomine Nestorianum virus simplicioribus 
insinuarent. Hoc testatur e 1nultis Leontius Byzan- 
tinus initio praefationis libri contra Nestorianam 
impietatem , quz quidem necdum Latine prodiit, 
sed Grzce reperitur in Kegio cod. 2505 : Οὗτος ó 
λόγος ἀναφορὰν ἔχει, inquit, χατὰ τῶν ὑποχρινομένων 
τὸν μεγάλην καὶ οἰχουμενιχὴν σύνοδον, τὴν iv Χαλ- 
χηδόνι, xa τὰ Νεστορίου πρεσθευόντων. Hic liber 
ad eos spectat qui magnam εἰ universalem — syno- 
ἀπ Chalcedone celebratam. se. recipere fingunt , 
simulque Nestorii errores tuentur. llujus consilii 
fuerat Basilius Cilix presbyter Antiochenus , sub 
Flaviano ll, quem ex Suida lrenopolis episcopum 
fuisse deducunt. De eo siquidem Photius ait, 
cod. 187 : Etsi vero Nestoriana labe infectus est, 
Nestorium tamen sibi nequaquam vindicat, sed Dio- 
dorum et Theodorum Patres (ακάαί. Addit eum 
haud alia de causa Joannem Sceythopolitanum im- 
pugnasse, nisi quia bic duodecim capitula Cyrilli 
defenderat, et maxime 13, quo Deus passus subin- 
troducitur. Ex quo factum est ut Joannes Scy- 
thopolita ir, adnotationibus, seu Scholiis adcap. 5 
lib. Dionysii De celesti hier., Nestorianos nuncu- 
parit etiam | Basilianos, Βασιλειανοὶ, Έτοι Νεστο- 
ριανός. lunc postmodum Acemetarum. coenobii 
monachi z:emulati sunt; qui, cum indigne ferrent 
Scytlias (alii ascetse erant) ad eliminandas Nesto- 
riani erroris reliquias predicare πμ! de Trini- 
fate passum carne , et crucifizum, juxta ae Cyrillus 
Alexandrinus jam olim defnierat, quosdam e suis 
Romam miserunt, qui propositionem hanc a pou- 


327 
tilce Romano damnari obtinerent. Ex Liberati 
Breviario cap. 20, et ex Joannis |] pap: ad Justi- 
nianuin iuper., litteris discimus hac legatorum 
nomina fuisse, Cyrum, et Eulogium , quos rursuin 
Agapelus Joannis successor epistola ad imperato- 
rem, ob bzresim et pertinaciam anathemate pro- 
scriptos testatur. llunc porro Cyrum accmetam a 
Cyro /Egeata fuisse diversum, rerum gestarum et 
Lemporum series evincit. Jampridem enim, ut 
osteusum est, Cyrus οἱ Joannes /Egeate inter 
Nestorianorum primi avi insignes censebantur : 
cum Cyrus acometa cum suis Nestorianus ante 
deprehensus non sit, quam obstinatum nimis aui- 
mum ostendisset in persequenda damnatione illo- 
rum, qui unum de Trinilate crucifixum conliteren- 
tur. Sed corum ardentiusin bane rem studium anui- 
mos adjecit ipsorum adversariis, ut vicissim trium 
capitulorum damnationi instarent : quod tandein 
quinta synodus generalis sic praslitiL, ut insuper 
definierit recte fidei propositionem esse, Dei" Fi- 
lium, unum de Trinitate, assumpta carne passum, 
et crucifixum esse. 

De Baailio Cilice, altera Photii oscitantia. — Quia 
in sermonem incidimus de Basilio Cilice, aliam 
lic Photii oscitantiam indicabo, quam admisit ad 
cod. 95, ubi de scriptis agit Joannis Seythopoli- 
tani, χατὰ Αποσχιστῶν. Adversus Aposchistas, fco: 
χατὰ Εὐτυχοῦς xal Atocxópou, inquit, sive adver- 
sus. Eutychem ὁ, Dioscorum. Quinto neinpe saeculo 
labente, ei sexto ineunte, in Syria ct Palaestina 
presertim, Monophysite et Dioscoriani ut pluri- 
mum ᾿Αποσχίσται, Aposchiste (q. d. schismalici) 
nuncupabantur, uti constat ος Theodoro lectore, 
lib. x1 /[ià.; Ephraimio Antiocheno apud Phot., 
cod. 228; ex Vitis sanctorum Eutbymii, Sabe, et 
'Jheodosii, aliisque horum temporum monumen- 
tis : addit [LIV] Photius, Joannem duodecim libris 
auctorem quendam impugnare, qui non sine dolo 
lucubrationi sux ejusmodi titulum  prafixerat , 
Κατὰ Νεστορίου, Contra Nestorium, ut inscriptione 
peris simpliciores ad illud legendum audiendumve 
pelliceret. Demum  conjectatione bac concludit : 
Ἴσως δὲ Βασίλειός ἐστιν 6 Κίλις, ὁ xal ὕστερον δρα- 
ματιχὸν, xai τῆς ἑαυτοῦ θρησχείας ἑπάξιον κατὰ 
τοῦ Ἰωάννου διάλογον συµπλάσας. Forsitan ille 
est Basilius Ciliz, qui fabulam seu dialogum secte 
sue dignum adversus Joannem composuit. lec Pho- 
Lius : quibus nihil absonum magis. Nam ex ipso- 
inet constat. Basilium Cilicem Nestorianum fuisse, 
non Eutychianum, aut Dioscoritam, τὴν αἴρεσιν 
Νεστορίου νοσῶν, Nestoriana laresi infectus, inquit 
ipse infra, cod. 107. Quomodo igitur Joannes con- 
tra Aposchistas, sive Eutychis aut Dioscori gre- 
gales calamum stringens, Basilium Nestorianum 
his libris impugnasse censendus sit ! Longe itaque 
verisimilius est auctorem illum quem Scythopo- 
litanus duodecim libris expugnabat , quique fidem 
catholicam Nestorians hzeresis invidia aspergebat, 
haud alium fuisse 9 Severo qui Acepbalorum an- 


DISSERTATIONES DAMASCENICA. 


tesighanus et posthac Antiochenus antistes spurius 
fuit. Nam actione 45 synodi v1 generalis et in Col- 
leclaneis contra Severianos, cap. 15, fragmentum 
legitur sat amplum Ἰωάννου ἐπισχόπου Σχυθοπό- 
λεως Éx τοῦ η’ λόγου χατὰ Zsufpou, Joannis epi- 
scopi Scythopolis ex lib. vui contra Severum. 

Hl. De quastionibus Athanasii ad Antiochum. 
Athanasius junior octavo seculo ineunte scribebat.— 
Ut epistolain ad Casarium monachum et Joannis 
Malalz Chronica, sic-Athanasii quaestiones respon - 
sionesque ad Antiochum , nullus scriptor Joanne 
nostro Damasceno anterior citasse reperitur. Ni- 
mirum ad caleem orationis 3 De imaginibus semel 
atque iterum allegavit responsionem ad quzstio- 
nem 39, in qua mentio (it monachi illius inclusi in 
monte Oliveti , quem scortationis dauion vexaret, 
quia imaginem Dei Genitricis veneraretur. Atqui 
narratiunculam hanc Athanasius acceperat ex 
cap. 45 Prati spiritualis Joannis Eucratis, seu 
Moschi, quod Sophronius Hierosolymorum pa- 
triarcha evulgavit. Unde colligo Athanasium istum 
Sophronio saltem recentiorem esse, Αί vero inter 
quasliones et responsiones 152, qus a Jacobo 
Gretsero Anastasii Sinaitaee nomine inscriptse in 
publieum missz sunt, non pauce occurrunt que 
iisdem sensibus, iisdemque sspe verbis habentur 
inter quzestiones illas ad Antiochum ducem, qua 
maguo Athanasio perperam fuerunt attributa. Pro- 
pter hanc consonantiam investigandum tandem 
putavi, uter horum auctorum alterum exscripseril. 
Quam difficultatem posse solvi arbitror ex collatione 
quastionis 117 Anastasiane cum Athanasiana 4. 
Quzritur apud Anastasium :Ansit aliqua compendiose 
ralio, qua humo rudis instructus lharetico occurrere 
possit? Apud Athanasium : Quo pacto homo rudis et 
barbarus convinci queat, Ecclesiam catholicam pra 
seclis aliis rectam habere fidem, nec falli? Anasta- 
sius Gretseri sic respondet : De hoc accipe brevem 
disputaliunculam uon ita pridem Alexandria insti- 
(utam. Congregati enim Severiani, Gajanit«e et Παν» 
sanuphiani, apud quemdam indoctum quidem ser- 
mone, prudentem vero. in. Domino, catholice fidei 
seclatorem, cum eodem de fide disceplaturi. Interro- 
gavit igitur illos, si quis rex haberet conclasia, de» 
mosque pretiosas, ubi peragerentur omnia ipsius 
arcama consilia, quibus ea credet ? mum sibi fidis, 
an infidis ? Responderunt illi | manifestum — esee 
cujusmodi loca nonnisi fidelibus a rege concreditum 
iri. Tunc ad illos orthodoxus : « Discite ergo nullam 
in terris. reperiri veram fidem, nisi illam quam 
catholica Ecclesia profitetur. Eapropter. commisit 
nobis Deus omnia loca sancta et domicilia necessaria, 
in quibus tempore peregrinationis sue mysteria sua 
peregit, hoc est. Nasareth, montem Thabor, Beth- 
leem, Jordanem, montem Sion, Golgotham , Resur- 
rectionem, neque haic tantun, sed et montem. Sine, 
Uno verbo, omnia alia loca Novi et Veteris Testa- 
menlii, nos qui catholicam Ecclesiam sequimur, 
possidemus. Si igitur nos. male de rebus disinü 


sentimus, vos autem bene, haud recte egit Deus, qui 
saemcia sua loca nobis tradidit. Si oggeratis nos 
πια regia el οἱ (yrannica hec loca obtinere, 
nallius negolii erit vos falsitatis redarguere. Ecce 
enim cum Barbari regionem in qua loca sancta sunt, 
eccupent, haud Deus a nobis ea auferri passus est. 
Si vero, ut probabile est, dicturi estis, Arianos non 
Ha pridem loca sancta tenuisse, respondemus hoc 
plane violentia tyrannorum contigisse : sed frustra 
fuere. Continuo enim a Deo nobis orthodozis loca 
sancta restituta sunt. Hoc Anastasius. Athanasii vero 
responsio hzc est : Quo Scripturarum εἰ dogmatum 
accuratam et profundam explanationem audire non 
pessuni, inde persuasi debent esse de integritate et 
vwritete calholice Christi Ecclesia; nempe ez hoc 
capite, quod salutaria et veneranda Christi passio- 
wsm loca catholice et orthodoxe nostre fidei et 
Keclesie a Deo donata sint et credita : nempe Na. 
agrelh ubi Christus habitavit in nobis; Bethleem, 
ubi eecundum carnem natus est; Sion ubi salutem 


mando operatus est; Jordanes, ubi Adamum reno-- 


sei; Thabor, wbi celorum regnum prefiguravit; 
mens Olivarum, unde in colos ad Patrem α nobis 
escendit. (ue omnia sancia et veneranda ejus loca 
nen lemere nec frusira catholice Ecclesia concredi- 
dil, sed et ul omni alia fide et Ecclesia. inter Chri- 
WiRos nuncmpata, pic magis εἰ honoratiori. Ac 
quemadmodum imperator pretiosa palatii sui cwbi- 
«ila, thesaurosque committit et. credit. omnium 
erum ministrorum fidelioribus ; ita et Christus ab 
inilio advenius sui, veneranda ejus scilicet loca, 
catholice Ecclesie concredidit. Quod si adversarits 
fpondeat nos potestate tyrannica illa possidere, 
ducat ille quod etiamsi Palestinam sepe Barbari 


' e«rupawerint, non permisit Chrisius sua loca. tradi 


hereticis. Quod etsi id ad breve lempus tentaverunt, 
tito rursus catholica Ecclesia ipsos abegit, non se- 
αν ar porcos, a sanctis Christi Dei nostri edibus εἰ 
bes. Ambae responsiones idem canunt : at ex 
Wriusque textus comparatione memo est, qui 
M8 sentiat Anastasium primarium auctorem esse, 
«wem alter exscripserit, et per metaphrasim 
teddiderit ; adeoque responsiones ad quzsita An- 
üchi recentiores ease responsionibus illis Ana- 
sasianis. Quorum auctor cum subjungil, septin- 
quiesimum jam. annum esse, ex quo loca sancta 
Weresolymitana Catholici tenerent, intelligen- 
(s est. de scplingentesimo circiter α nativilate 


PATROL. GR. XCIV. 


DISSERTATIO IIT. 


330 
Domini anno. Qui loquendi modus per synecdo- 
chen, quando de chronologica quadam supputa- 
tione agitur, haud infrequens est apud auctores ; 
ut similia Scripture loca omittom. Neque au- 
diendus est Gretserus, qui septingentos hodie an- 
nos incepisse putavit a tempore Constantini Magni, 
adeoque ad millesimum usque annum incarnatio- 
nis Dominice pertinere. Non solum enim refelli- 
15, ex eo quod quaestiones [LV] et responsioncs 
ad Antiochum a seculi octavi, οἱ noni auctoribus 
citantur, et ex consequenti antebac vixisse debuit 
Anastasius, quem Athanasius junior sequebatur, et 
exscribebat ; verum eliam, quia in responsione 
Anastasii mentio (lt Barsanuphianorum , quorum 
secta defecit prorsus circa sseculi noni initium, 
sub Marco patriarcha Jacobitarum Alexandrino, 
$ub quo ad Jacobiticam Ecclesiam cum suis epi- 
scopis redierunt : qnemadmodum refertur ab El- 
makino lib. n Hist. Sarrae., p. 199, et in Clironico 
patriarcharum Alexandrinorum, quod Abraham 
Ecchellensis Latine edidit. Vivebat plane Anasta- 
sius iste post annum Chr. 647, quo capta est 
Cyprus insula a Sarraceuis. anno 7 Constantis 
imperatoris. Cyprium fuisse pene cellegerim ex 
responsione ad quaest. 96, sed in Palestina ut 
plurimum egisse, multa passim ostendunt. Atha- 
nasius vero, qui Antiochi quxstienibus respondit, 
WO6,, Exiguus, cognominatur in cod. 5035 Czsa- 
reo, in quo quastio 69 cum responsione habetur, 
cum bac inscriptione, ᾿Αθανασίου Ψιλοῦ ἑρμηνεία, 
Athanasii Exigui interpretatio. Quocirca Lambe- 
cius, cum historiam itnaginis crucifixi Berytensis, 
qua magno Athanasio Alexandrino ab audaciori- 
bus librariis attributa fuit, a septimo concilio 
laudatam primum allegstamve agnosceret, non 
levi conjectura Athanasio nostro Ezigwo, scu, ut 
ait, Juniori banc quoque reddendam esse multis in 
locis pronuntiavit. Caeterum Quzstiones Respon- 
sionesque, quas Gretserus edidit, unius non esse 
auctoris agnoverunt eruditi. Gentianus llervetus 
prima editione quzstiones duntaxat 93. evulgavit, 
Anastasii Nicani nomiue inscriptas : quo etiam 
nomine insigniuntur in codice Barociano biblio- 
thecee Bodleiang, n. 206; in Regiis Anastasii mo- 
nachi; in Colb. 1450, Anastasii duntaxat. Atqui 
larum auctor Phoca saltem imperatore se recen- 
tiorem szpe significat; ut omnes szculo septimo, 
ac deinceps, quamlibet a variis, scriptz fuerint. 


11 


DISSERTATIO IV. 


nsis Theodorique Mopsuesteni se sen- 
Miterentur : ac neque Chalcedonensem 
lttebant, nisi qua parte naturas duas 
Wes in Christo statuisset, ejusque de- 
|! Theodori sui doctrina convenire ja- 
απ omnium testem habeo Leontium 
libro De nefanda et infami Nestoria- 
ete, qui in przfatione hac ait : Οὗτος 
ιρὰν ἔχει χατὰ τῶν ὑποχρινομένων τὴν 
Ἰἰχουμενιχἣν σύνοδον τὴν £v Καλκηδόνι, 
Mou φρονούντων. Hic sermo illos spe- 
Wm et ecumenicam synodum Chalcedone 
dimittere simulant , una. cero. Nestorii 
ent. Rursum cap. 1: Καὶ μὴν ὅτι τὴν 
πολυάνθρωπον σύνοδον xal ἀντ᾽ ἄλλου 
ιατος τοῖς ἁπλουστέροις προτείνουσιν, 
μὲν xav' αὐτὴν. Simplicibus porro , 
Mr, magnam et numerosisstmam illam 
tendunt , cum ejus sensum non sequan- 
im interjectis subjungit : θεωρήσαντες 
ημέραι τὰ κατὰ τῶν ἀθέων αὐτῶν δο- 
εοῦ πρωτάρχου τῆς ἀσεθείας ἐν τοῖς πι- 
yov δίχαιον µίτος, ὡς πικρόν τι διανο- 
Ὡς αὐτῶν ζωῆς. Γράµµατι γὰρ δή φασι, 
| ἡμῖν ἑῤῥέτω Νεστόριος , δογμάτων δὲ 
ται πατ]ρ,ό χἀχείνου πατ)ργεγονώς. Hi 
entes in fidelibus in dies augeri iniquum 
sus impia sua dogmata εἰ primum im- 
Tem, exiliosum quid contra vitam suam 
Velut enim in scena et larva, Valeat, 
Wis Nestorius. 1s vero nobis parens sit 
ius (uit Theodorus. Hi proinde sunt, 
las Hermianensis (a) Catholicos cense- 
videbatur quod dici non debeat unum 
pro nobis crucifixum , sed potius unam 
βεγεοπαπι : qui,inquam, communicantes 
abaut non. debere suscipi hanc. quoque 
qua beatam Mariam vere et proprie 
rem Dei, cum Nestorium  [aterentur, 
eam Dei matrem negabat, debuisse dam- 
im vere Nestorianos esse putabat di- 
»odori , pro cujus honore tuendo scri- 
lia contestatur Anastasius Synaita, 
Igcis. 
snc Nestorianorum fraudem quinta 
brata fuit, ut canone quinto sextoque 
Si quis unam hypostasim subsistentiam- 
patri Jesu Christi sic intelligit , tanquam 
plurium hypostasium significationem , 
'€ conajur iu Christi mysterio duas hypo- 
luas personas, εἰ duarum personarum 
cit, unam personam dicit, secundum di- 
ioRorem et adorationem, sicut Theodorus 
i8 dixerunt, χαὶ συχοφαντεῖ vv ἁγίαν Ev 
Wivobov, ei sanctam Chalcedonensem sy- 
muiatur, tanquam secundum hunc impium 


1. €2p, 9, 4. 
ες, act, 9. 


333 


intellectum, unius hypostasis usa sit vocabulo, clc. 

anathema sit. Et rursum : Si quis abusive et non 
vere Dei Genitricem dici sanctam gloriosam semper 
Virginem Mariam, vel κατὰ ἀναφορὰν sec ndum 
relationem, referendo sicut illi dicunt, nativitatem 
hominis ad Deum Verbum, eo quod cum homine na- 
&cente eral, xaX συχοφαντεῖ τὴν ἁγίαν ἓν Χαλχηδόνι 
σύνοδον, xal κατ αὐτὴν τὴν ἁἀσεδῃ ἐπινοπθεῖσαν. 
παρὰ θεοδώρου ἔννοιαν θεοτόχον τὴν παρθένον εἰποῦ - 
σαν, et calumniatur sanctam Chalcedonensem syno- 
dum, tanquam secundum istum impium intellectum 
quem Theodorus excogitavit, Dei Genitricem dixe- 
rit ...... el non proprie et vere Dei Genitricem confite - 
tur, et sic pie sanctam Chalcedonensem synodum eam 
esse con[essam , talis anathema sit. Atqui ejusmodi 
simulationis rei erant Aceemete monachi, q'iorum, 
ut paulo ante dicebam, obliquus sensus agnitus 
non ita pridem fuerat a Joanne II, Romano pontifice, 
cum importunius instarent , ut heec monachorum 
Scytharum propositio, Unus de Trinitate passus 
est, ab apostolica sede proscriberetur. Quocirca 
canone 10 predicte synodi anathema rursus illie 
dictum est , qui non confitentur. Dominun Jesum 
Christum,qui crucifixus esl carne ,.esse verum Deum 
et Dominum glorie , xal ἕνα τῆς ἁγίας Τριά- 
δος, et unum de sancta Trinitate. Unde conjicio non 
alios preter Ac(&metas monachos, quorum caeno- 
bio Cnapbeus quondam pr:efuerat, quosque ob sua 
scelera relinquere coactus fuerat, epistolas illas de 
quibus dixi Felicis et aliorum episcoporum nonii- 
nibus insignitas con(inxisse. Non enim ascribi pos- 
sint Nestorianis aliis Chalcedonensis perinde at- 
que Ephesinz synodi hostibus, e quorum primarás 
erat Joannes ille /Egeates, quem, ut Leontius By- 
zantinus (b), ita et Facundus Hermianensis (c), 
contra Chalcedonensem , ceu tota Cyrilliana fuis- 
sel, et epistolam Ibe ad Marim Persam , Theodo- 
rumque Mopsiestenum damnassel, strinxisse cala- 
mum refert, Mea quoque suspicio hzc altera fuit, 
nec forsan vana, excerptas epistolas esse ex Histo- 
ria ecclesiastica Basilii Cilicis, presbyteri Antiocheni, 
quam Photius, cod. 42, narrat complexam esse 
res gestas ab imperio Marciani usque ad initia 
Justini 1 : sed oratione inconcinna prorsus , quz- 
que tgdium afferret propter variorum episcopo- 
rum epistolas quibus intertexta esset. Dasilium hunc 
Photius, cod. 107, narrat Nestoriano dogmati potius 
quam Nestorio fuisse addictum, cum interim Diodo- 
rum ei Theodorum uti Patres coleret : τὴν aipc- 
σιν Νεστορίου νοσῶν, Νεστόριον μὲν οὐχ οἰχειοῦται, 
Διόδωρον δὲ χαὶ θΘεάδωρον ἐπιγράφεται πατέρας. 
Quin nec eum τοῦ θεσπεσίου Κυρίλλου εἰς πρόα- 
ωπον οὕτως ἀναισχύντως βλασφημεῖν, Cyrillum non 
sic pudore posito conviliis palam onerare : attamen 
in iis que contra Joannem Scythopolitam scripsit , 
duodecimum Cyrilli anathematismum — adversus 


(c) Lib. v, cap. 1. 


339 


Nestorium ita habuisse, ceu Dei passionem introdu- 
ceret , ὃ εἰσάγει θεοπάθειαν» Nimirum quia speciali 
synodi Chalcedonensis decreto capitula Cyrilli qui- 
bus Eutyches abusus fuerat, approbata non erant, 
Basilius ea vel pessumdata [LIX], vel antiquata 
existimavit, quz sibi licitum esset impugnare. Ve- 
rum quinta synodus fucatorum Nestorianorum 
proterviam ut compesceret , non solum, actione 6, 
epistolam Cyrilli synodicam , cum annexis eidem 
anathematismis admisit, verum et epistolam Ibz 
ad Marim eo etiam nomine proscripsit, quod Aic 
duodecim capitula sancti Cyrilli impia recteque fidei 
contraria vocarit, subindeque anathemati eam ejus- 
que de[ensores subjicil, et eos qui dicunt eam rectam 
esse, vel partem ejus, et presumunt eam defendere , 
sel insertam eiimpietalem nomine sanctorum. Patrum 
3| τῆς ἁγίας ἓν Χαλχηδόνι συνόδου, vel sancte synodi 
Chalcedonensis. 

Tametsi me demonstrasse arbitror, epistolas 
jllas ad Fullonem commentitias esse; solvenda ta- 
men objectio est, quze sumi potest ex Laudatione 
Alexandri monachi Cyprii in sanctum Barnabam. 
Nimirum auctor compendio refert, Petrum Cna- 
pheum, relicto Accemetarum monasterio , Chalce- 
donem primum se recepisse, tum deinde Antio- 
chíam, cujus sedem captata Zenonis comitis patri- 
cii benevolentia rapere tentaverit, sed prohibitum 
me rem patrareta Leone imperatore catholico: cui 
cum Zeno successisset, votorum invasione Ecclesiz 
Ántiochene compotem factum, statim Chalcedo- 
nensi synodo anathema dixisse, et Trisagium car- 
men adulterasse. Quod postremum cum episcopi 
rescissent, generose illos adversum ejus xaxoboGlav 
pravam sententiam — insurrexisse ; καὶ πρῶτον μὲν 
ἐπειράθησαν διὰ παραινετικῶν voap pátey ἆναχα- 
λέσασθαι αὐτὸν Ex τοῦ βαράθρου τῆς ἀσεθείας, alque 
adhortatoriis litteris conatos esse eum ab impietatis 
barathro revocare; ut vero repugnantem refracta- 
riumque contra fidem orthodozam viderunt, senten- 
tiam contra ipsum tulisse, anathemaque dixisse uni- 
versos per orbem episcopos. Deinde paucis narrat, 
sub Proclo patriarcha, medio lucente die Constan- 
tinopolitanis eivibus supplicationes sacras habenti- 
bus, ter sanctum hymnum traditum ab angelis fuis- 
se. Subjungit Petrum , cum proscriptus jam esset 
ab episcopis, exauctorato Zenone a Basilisco tyran- 
no, fugam ad incognita loca maturasse : czeterum 
Zenonem recepto imperio, quzsitum statim reper- 


tumque Cnaplicum Antiochenz Ecclesiz reddidisse, 


expulso missoque in Oasim Calendione legitimo 
prssule sincerzeque fidei alumno. Hzc Alexander, 
quem vix liceat inflciari epistolas alias episcopo- 
rum ad Fullonem de Trisagio interpolato intellexis- 
se, preter quam illas de quibus nunc est qu:estio. 
Eum porro viri spectatissimf:e eruditionis Zenonis 
z: qualem aut supparem faciunt ; eo quod, inquiunt, 
in clausulam a Fullone introductam velut in novita- 
Lem nuper excogitatom invehatur. Verum tota au- 
etoris istius narratio quam modo recitavi, certissi- 


DISSERTATIONES DAMASCENICAE. 


mis qu: ante attuli regessique ecclesiastice histo- 
rie monumentis, probatorumque auctorum testimo- 
niis adeo adversatur, ut affirmare non dubitem, 
eam ab auctore rebus gestis longe recentiore fuisse 
scriptam. Certum quippe est Antiochenam sedem 
Martyrio patriarche a Petro prereptam fuisse sub 
Leone, quam tamen paucis mensibus tenuit. Non 
Zenonis opera, sed patricii Asparis filio Caesare 
qui Leontiam Leonis filiam duxerat, facinus istud: 
ab eo patratum contendi! et probat Cl. Pagius ad. 
annum Baron. 471. Ac profecto quidem : nequa- 
quam enim ut sibi finxit Alexander, a Zenone resti- 
tutus fuit, cum is Leoni lI successisset, sed a Basi- 
lisco a quo Zeno exauctoratus erat : atque, ad or- 
dinem redacto Basilisco, expulsus denuo a Zenone 
Petrus fuit, qui nonnisi postquam Acacius com- 
munione et gradu privatus fuit a Felice Romano, 
faventem sibi Zenonem sensit, ut Antiochenam se-. 
dem tertium reciperet. Quod autem Baronius alii- 
que dicunt, invectam Trisagii hymno interpolatio- 
nem ab Alexandro vocari novitatem nuper excogi- 
tatam, error ipsorum est, in quem impegerunt ob: 
interpretis Latini oscitantiam. Nam voces ἴδια xat- 
νοτοµίαν χαχίστην ἐπενόησεν, nihil aliud signifi- 
cant, uisi Petrum pessimam novitatem .excogilasse. 
Quod scriptor omnis ssculi cujuscunque posterio- 
ris, etiam decimi octavi, de vetustioribus hsereti- 
corum dogmatis perinde pronuntiaverit. Alexander 
ergo Cyprius, non quinti szeuli scriptor est, nop 
Zenonis imperatoris zqualís, sed sequioris avi ;. 
ut ejus testimonio nec epistolarum illarum ad Ful- 
lonem sinceritas, nec traditi puero Trisagii cantici 
historie veritas iirmari prorsus possint. Combefi- 
sius Alexandrum hunc illum esse conjicit, eujus 
exstat homilia de cruce, quemque Heraclio impe- 
ratore superiorem judicat. Sexto autem szeculo la- 
bente eum vixisse nihil vetat, atque adeo Basilio 
Cilice recentior fuit. Quin eadem etiam ztate Cyril- 
lus Scythopolitanus monachus Vitam sancti Sabe, 
necnon sancti Cyriaci scribebat; niwirum, ut ipse 
testatur circa utriusque operis finem, post celebra- 
tum concilium generale quintum. Hic in Vita sancti 
Sabe, n. 79, perinde narrat, Cnapheum ὑπὸ τοῦ 


210 


δι a 


πάπα Φῄλιχος ἀναθεματισθῆναι διὰ την ἑτεροδοξίαν, — 
καὶ τὴν εἰρημένην ἓν τῷ Τρισαγίῳ προσθήχην, aum 
Felice papa anathemate perculsum, propter pravammm 
alienamque doctrinam et. memoratum. in. Trisagiem 
additamentum ; quod nempe Cyrillus perinde atque» 


Alexander, καινοτομίαν innovationem, modo ante 
vocaverat. Atqui isto Cyrilli testimonio, ut et Ale- 
xandri, hoc duntaxat evincitur, epistolas illas de 
quibus egimus, confictas jam fuisse ante" szculi 
sexti medium ; nihilque adeo prohibere quin Aec- 
metis auctoribus eorumve erroris sociis eas ascri- 
bamus, atque 4 Basilio Cilice in historia recitatas 
existimemus. Caeterum abs re erit hic ohservare 
Evagrium. Scholasticum, virum apprime catho- 
licum et rect&e fidei tenacem , earum nusquam 
vel mentionem insinuare in Historia sua ecelesia- 


3A 
stica, uti nec historiarum Basilii Cilicis; qui tamen, 
wet dixi, Antiochenz Ecclesie presbyter fuerat : 


eum tamen alios quos legerat scriptores non pau- ^ 


es citet. Ex preíatione vero Nicephori Callisti ad 
lüetoriam suam colligi possit, ejus 2tate, hoc est 
&nculo decimo quarto, exemplaria superfuisse Απ- 
selium illorum Basilii. 

ll. De Expositione fidei qua exstat inter opera san- 
eti Justini, — Quando jam ostensum est epistolas 
emnes de quibus judicium ferre proposueram, a 
Westorianarum partium viadicibus confictas esse, 
posthabita copjectatione criticorum quorumdam, 
qui Expositionem fidei que exstat inter opera Ju- 
sini martyris, Justino illi episcopo Sicilizs posse 
aribi opinati sunt, nihilominus inquirendum 
eeasui, [LX] quanam de incarnati Verbi mysterio 
genuina esset fides ejus auctoris, quem a Joanne 
Damasceno, Leontio, et aliis Patribus citatum repe- 
rimus. 

In adnotatiunculis ad librum Joannis Damasceni 
etatra Jacobitas recentiorem eam dixi Nestorii et 
Estychis hzresum exortu :quod quidem eruditi 
agsoverunt, quia auctor disputat adversus bzreti- 
&6 Eutychianis non absimilef, cumque Christum 
περα esse Filium profiteatur, duas in eo naturas 
μοίας, adversariosque suos accusat tanquam κρά- 
«c temperationis et con[usionis introductores, ceu 
éecerent modo Verbum esse versum in carnem, mo- 
és carnem in Verbi subsiantiam transiisse, ποτὲ μὲν 
dg αάρχα tbv Λόγον τετράφθαι λέγοντες, ποτὲ δὲ 
"v σάρκα εἰς Λόγον οὐσιωθῆναι. Cseterum. unionis 
Mriwsque nature medum incompertum esse οί 
abetrusum sspe repetit. Non enim per omnia con- 
veaire exemplum unionis anima cum corpore, quod 
quidam adhibebant, sed secundum aliquid duntaxat : 
id quod alio modo non edisserit, nisi quo Theodo- 
wus Mopsuestenus spud Facundum MHermianen- 
(α) : nimirum at quemadmodum unus homo 
est, licet naturas duas diversas habeat, quarum 
una cogitat et ratiocinatur, altera quod cogitatum 
est exsequitur, ita unus Filius sit, duas naturas 
possidens, quarum una miracula faciat, altera hu- 
milia admittat. Miracula siquidem eum patrasse 
qua ex Patre et Deus est; qua vero ex Virgine et 
homo esti, passionem aliaque similia tolerasse. At- 
qwe bactenus exemplum illud convenire censet. 
Non enim ex deitate et humanitate tertium aliquod 
exstare, ut fit in homine, qui tertium est aliquid 
prater corpus et animam post horum unitionem ; 

"quandoquidem nec corpus homo est, nec anima 
rursum bomo : sed Christum nihil esse aliud pre- 
ler ambas naturas, οὐχ ἄλλος ὧν παρὰ τὰ δύο. In- 
super animam patiente corpore, imo sspe nondum 
patiente, dolore effici : exurema vero insanis fore 
éeitatem doloribus subjicere. At hic color erat Ne- 


In Lib. ix, c. 4. 
b) Apage vocem Theodorianam. Christus non 
vite solummodo innoxie merito ^»'^^ Adami 


DISSERTATIO IV. 3 


storianorum e quorum coetu ementitus iste Jusi:- 
nus fuit. 


Ezpositionis auctor Nestorianus est. — Cum enim 
modum unionis utriusque nature, diviusze et huma- 
ng, velut arcanum occultumque nobis edicere iden- 
tidem refugiat, non alium tamen ubique exprimit, 
nisi qui in sola Verbi in Christo homine velut in 
templo habitatione consistat. In ipso secunde par- 
tis Expositionis sus initio ait, Verbum finxisse sibi 
proprium (emplum , per[ectum hominem, πλάττει 
ναὺν ἑαυτῷ, τὸν τέλειον ἄνθρωπον, alque acceptam 
nalure ποείτα pariem in substantiam | templi sui 
compegisse, εἰς τὴν τοῦ ναοῦ διάπλασιν οὐσιώσας : 
(um vero illud per summam unionem subeundo, εἰσ- 
δὺς δὲ αὐτὸν xav ἄχραν ἕνωσιν, Dei Filium secun- 
dum ambas naiwras prodiisse. Ἐξ ἐχείνου γὰρ ὁ 
Ye, xai θεὸς, χαὶ ἄνθρωπος. Exinde siquidem fa- 
ctum esse, ut. Filius, tum Deus, tum homo esset, 
qui rerum nostrarum dispensationem agens, Adani 
lapsum reparavit : qui post vitam, quatenus homo 
erat, sine vitio institutam, ἁμέμπτως πολιτεύεται.. 
sponte mortem sustinuit, labem nostram supprimens 
et delens per exactissimam optime vite rationem (b), 
διὰ ἄχρας πολιτείας ἀφανίζων τὸ παράπτωμα * qua- 
tenus. vero. Deus, teinplum excitans quod solutum 
fuit, ᾗ δὲ θεὺς, καὶ «b λυθὲν ἀνιστᾷ. Unde concludit 
unum esse Filium, et illum qui solutus fuit, et illum 
qui solutum excitavit, 5 τε λυθεὶς, ὅ τε τὸ λυθὲν ἆνα- 
στήσας. Quibus profecto verbis ultimis diserte satis 
duos filios ponit, qui tamen unus Filius sint. aut 
dicantur : quo nempe sensu Theodorus in symbolo 
quod lectum proscriptumque fuit in synodo Ephe- 
sina act. 6, et in quinta generali collat. & : Filium 
wnum confitebatur : οὔτε δύο φαμὲν υἱοὺς, οὔτε δύο 
χυρίους. Neque duus filios, neque duos dominos di- 
cimus, quia unus tantum est per. essentiam — Filius, 
nempe Deus Verbum, Filius Pairis unigenitus, ᾧπερ 
οὗτος συνηµµένος τε xal µετέχων θεότητος, xotw- 
vel τῆς τοῦ υἱοῦ προσηγορίας τε xal τιμῆς, cui con- 
junctus iste particepsque faclus divinitatis, appellatio- 
nis etiam Filii et honoris est consors. Unde licet secun- 
dum beatum Paulum multi filii dicamur, solus ta. 
men ipse eximium hoc habet, propter societatem con- 
junctionemque cum Deo Verbo, τῆς τε υἱότητος χαὶ 
χυριότητος µετέχων, ἀναιρεῖ μὲν πᾶσαν ἔννοιαν δυά- 
δος υἱῶν τε xaX χυρίων, ac Λ{ὑαίοπεηε  dominatio- 
nemque participando, omnem dualitatis Filiorum et 
Dominorum cogitationem aufert. Plura non addo quae 
sequuntur, his prorsus similia; nec alia rursum 
que tam in actis pradictae synodi quintse, quam 
apud Leontium Byzantinum occurrunt, ne quod 
multoties jam actum sit agere videar. Nectoriani 
cujusdam, imo Theodori ipsius aut etiam Diodori 
voces sunt iste, quas Cyrillus recital initio dialog. 
8 Ad Hermiam, 'O μὲν γὰρ φύσει xaX ἀληθῶς YU; 


delevit, scd pro diving personz suse suprema di- 
gnitate. 


313 
ὁ àx 0:02 Πατρὸς Λόγος bol * ὁ δὲ ὁμωνύμως τῷ 
Yip Υἱός» Hic enim naturaliter et vere Filius, Ver- 
bum ez Deo Patre est : hic vero, eadem cum Filio 
mguneupatione Filius. 

Verbum carni conjunctum per complacitum cen- 
eet auctor Expositionis, — Personatus Justinus nihil 
subinde inculcat magis, aut stabilire nititur, quam 
illam Dei Verbi in humana natura tanquam in tem- 
plo inhabitationem ; quod ctsi Catbolici identidem 
dixerunt, certum tamen Nestoriani erroris speci- 
men facium fuit. Quamobrem suppressa unione 
quam Theologus οὐσιώδη substantialem olim dixe- 
rat, Cyrillus φυσιχὴν naturalem, sive ut nostri lo- 
quuntur, realem, et xa0' ὑπόστασιν, olii, quos 
quinta synodus canone 4, perinde approbat, χατὰ 
σύνθεσιν, per compositionem; non aliam se nosse 
significat, nisi quam Cyrillus in synodica ad Ne- 
storium οἱ anathematismo 14, ceu recens invectam 
et impiam proscripserat, qua humanz nature com- 
municata divinze dignitas fuerit pro bona propen- 
saque Dei Verbi voluntate et. complacentia. Si 
enim, inquit, corpus mansit (non enim Deus est cor- 
pus) µετείληφε μὲν θείας ἀξίας, οὐ φύσεως, εὐξοχίᾳ 
τοῦ Λόγον, particeps plane divine dignitatis fuit, non 
nature, per complaceniiam Verbi. Sanctus Maximus 
lib. De duabus voluntatibus, Theodori locum affert 
ex libro xiDe miraculis, εἰς τὰ θαύματα, quo aiebat 
Salvatorem leproso ostendisse «nam veluntatem, 
unam. operationem, procedentem secundum | unam 
eamdemque [LXI] potestatem, οὐ λέγω φύσεως, ἁλλ᾽ 
εὐδοχίας, non ποίπτα, inquam, sed complaciti. Sed 
de hac per eomplacitum conjunctione plura statim 
ex Theodoro. Seiscitantibus adversariis, quo tan- 
dem modo speciali Deus, qui omnlbus pr:sens est 
χατ᾽ οὐσίαν, per essentiam, in. illo pre caeteris tem- 
plo exsistat prxsens, Expositionis fidei auctor 
exemplum objicit solis, cujus pix, tametsi ubique 
effundatur, non tamen pergeque ab omnibus 
percipitur, sed a diversis diverse juxta atque 
oculi eorum affecti sunt: sicque templum, 
quod Deus Verbum sibi struxit, fulgorem totum 
excepisse- divinitatis, quia a Spiritu sancto forma- 
tum erat, et segregatum a peccato. Atqui Theodo- 
rus Dei Verbi incarnationem non aliter intellexe- 
rat (a), propter illud Pauli effatum : In ipso com- 
placuit omnem plenitudinem inhabitare **. Nam pri- 
mo ejus operum loco, quem Leontius Byzantinus 
lib. i Contra Nestor. et Eutychem citat, docet, 
Deum, etsi rebus omnibus τῇ οὐσίᾳ per essentiam 
substantiamve adest, non tamen in singulis habi- 
tare: Dei quippe inhabitationem complacito ipsius 
fieri, τῇ εὐδοχίᾳ ἡ ἑνοίχησις γίνεται, et ex compla- 
cito Dei diversam esse inhabitationem : $& εὐδοχία 
καὶ τὸν τῆς ἑνοιχήσεως τρόπον ἐναλλάττει. Owuocirca 
singulari ratione quadam Verbum in. Christo habi- 


*? Coloss. 1, 9. 


DISSERTATIONES DAMASCENICE. 


3H 


tasse, ut is Filius fieret. Οὕτω γὰρ εὐδοχῆσας ἓν- 
ῴχησεν, inquit, sic enim per complacitum inhabitaeit, 
quia totum quod assumpserat, inhabitando wnkvit 
sibi. Παρεσχεύασε δὲ αὐτὸν συμμετασχεῖν abcip τι- 
μῆς fie αὐτὸς ὁ ἑνοιχῶν, ὙΥἱὸς (v φύσει μετέχει’ 
Effecit enim ut particeps honoris fieret, cujus ipse 
compos est qui inhabitat, ut qui natura Filius sib, 
Quinimo Dei Verbi inhabitationem fieri non. posse 
statuerat, neque substantia, neque: operatione, sed 
solo complacito, δηλον οὖν ὡς εὐδοχίᾳ. Ab aliis 
Theodori operum excerptis compluribus congeren- 
dis abstineo, uno quod hic addam contentus, ex 
ipsius ad Domnum epistola, quod cum duobus aliis 
reperi, cap. 56 Collect. contra Severianos. Secun- 
do itaque loco, explosa primum unione κατ’ οὐσίαν, 
secundum essentiam, cum potiorem dixisset eam 
quà ex complacito ait, subinde ait: Κατὰ yàp «bv 
τῆς εὐδοχίας τρόπον τῷ Θθεῷ Λόγῳ συναφθεὶς, ὡς 
ἔραμεν, ἐξ αὑτῆς τῆς μήτρας ὁ τεχθεὶς Ex τῆς Ἡαρ- 
θένου ναὺς, µεμένηχεν ἁδιαίρετος, τὴν ἓν πᾶσιν αὐ- 
τῷ ταυτοδουλίαν xal ταντουργίαν ἐσχηχώς * ὧν οὐδὲν 
συναφέστερον. Templum quippe, quod. ex visceribus 
Virginis natum est, secundum complaciti rationem 
Deo Verbo, st dicebamus, copulatum, sine divisione 
mansit, eamdem in. omnibus cum eo voluntatem οἱ 
actionem habens : quibus nihil conjunctius sit. Simi- 
lia Nestorii, quem cmnes Theodori discipulum et 
alumnum fuisse norunt, dicta liberet hic afferre, 
nisi tritissima vulgatissimaque essent, et ut. czete- 
rorum Nestorianorum. Recte igitur Theodorus 
Raythensis seripsit, Mopsuesteni errorem fuiase, 
Deum Verbum in Christo propter eminentem ejas 
viriutem χατ εὐδοχίαν ἑνοιχήσαντα, per complacitum 
inhabitando participem eum divine dignitatis et. ad- 
orationis fecisse. Ceterum unionem i&tam χατ᾽ εὐδο- 
χίαν Nemesius Emesenus l'iodoro Tarsensi et Theo- 
doro Mopsuesteno zqualis exploserat, cap. 5 De 
homine, cum magis ipsi arrideret, eam qustxhyv na- 
turalem, sive realem dici, uti postea Cyrillo. Oox 
εὐδοχία τοίνυν ὁ τρόπος τῆς ἑνώσεως, ὥς τισι τῶν 
ἑνδόξων ἀνδρῶν δοχεῖ , ἀλλ᾽ ἡ φύσις αἰτία. Unionis 
ergo modus ex complacito non est, ul viris quibusdam 
illustribus placet, sed naturam causam habet. ΑΡ: - 
prime siquidem intelligebat , ea duas personas-a 
Verbi et hominis, duosque filios poni : quod etiam as 
Gregorius Nyssenus in epistola ad Theophilum as 
Alexandrinum, et. llieronymus ad cap. Lv Isai, 
significarunt : ut inde omnes agnoscant Diodori etii 
Theodori profanos sensus sinceris ipsorum απ 
doctoribus Ecclesie exosos fuisse. Unde Patribus 
quintz synodi displicuit etiam. quod lbas Edesse— 
nus in epistola ad Marim repetere amaverit, Chri—— 
stum esse Dei Verbi templum, ὃν vabv ἁποχαλεῖ. Hee 
enim, ut ante dicebam, Nestorianorum veluti sym- 
bolum ac tessera fuit, propter illa Domini Verba , 


(a) Ob morum innocentiam, ἁμαρτίας δὲ χαθώπαξ πεχωρισµένος. 


945 


Seleite templum hoc, εἰ in tribus diebus excilabo 
illad *! : ex quibus post Theodorum suum prztexe- 
boat, aliam esse templi naturam, et aliam habitantis 
in templo ; aliam item. soluti templi, et aliam ejus 
qui solutum excitavit. Nihil etiampum Nestorianis 
qui supersunt in Oriente familiarius est, quam ut 
Christum bominem Dei templum vocitent. 

Falsus equidem Justinus ἄχραν ἕνωσιν summam 
edanatienem praedicat. At Theodorum nihil illa se- 
tuadum complacitum inhabitatione  conjunctius 
agmovisse vidimus, propter eamdem Dei et homi- 
ais voluntatem et actionem, ὧν οὐδὲν συναφἑστε- 
pv. Hanc porro voluntatis et operationis unitatem, 
quà Deus Christo homine tanquam mero instru- 
mento usus sit, non usquequaque improbavit fuca- 
iss noster Justinus : neque deinceps, ut olim, 
aMirmavero, eum identidem imitatum esse hoc Ma- 
gai Leonis dictum (a), Agit utraque forma cum al- 
rius communione quod proprium est ; quo nempe 
duplex actio, divina et humana significatur : sed 
δειίοηεπι Deo soli tribuit, nec nisi passiones ho- 
mini, ut altera natura miracula facta sint, altera 
teleratz: passiones. Nec enim in illomet loco quem 
κα czteris Catholici Monotheletis aliquando obje- 
erunt, videre mihi videor duplicem Christi actio- 
wm, sed solam divin: operationis Verbi commu- 
aesionem. Nimirum unionem utriusque nature 
éclarat auctor exemplo corporis solaris, cui lux 
qe primo die facta erat, die tertio indita applica- 
hque fuit a Deo: ac subdit : Velublux qua (uz una 
684, operationem | indivulsam habet a. corpore quod 
lam excepit, quamvis per rationis considerationem 

diecernatur natura, cujus propria operatio est : ita 
in κπο Dei Filio, operationem ejus omnem ab una 
Éliatione nemo secreverit ; cum alioqui ex qua natura 
proficiscatur id quod prestatur, per rationem agno- 
scet. Verba Graca sunt qu: lectori erudito expen- 
denda relinque : Καὶ αὖθις ὥσπερ τοῦ φωτὸς, f] φῶς 
levy lv, την ἑνέργειαν οὐχ ἄν τις χωρίσειε τοῦ σώ- 
ἕατας αὐτοῦ τοῦ δεχτικοῦ, τῷ λόγῳ δὲ γνωρίσειε τὴν 
φύσιν, ἧς ἐστιν ἰδία ἡ ἑνέργεια * οὕτως ἐπὶ τοῦ ἑνὸς 
Yio) τοῦ θεοῦ, πᾶσαν μὲν ἑνέργειαν οὐχ ἂν τις χω- 
plate τῆς μιᾶς υἱότητος, τῆς δὲ φύσεως, fic ἔστιν 
ebuioy τὸ Υινόµενον, τῷ λόγῳ γνωρίσειεν. Caeterum 
dom [LXII] Pseudo-Justinus se sollicitum prsbet, 
ει Scripturarum voces, quibus Christi, tum divi- 
ais, tum bumanilas exprimuntur, utrique natu- 
re distribuantur, χαταλλήλως µέριζε talc φύσεσι 
Shisróueva, Nestorianorum itidem ingenium pro- 
di: ut nempe hoc colore quartum Cvrilli auathle- 
mAlusmum impugnet, quo nihil nisi receptissima 
wmper apud Christianos idiomatum, quam uostri 
ολη, comntunicatio vindicabatur, quamque adeo 
WcEm iaconsonantiam appellare amat, τὸ τῶν φω- 


9 Joan. i1, 19. 


(a) Epist. ad Flavianum. 
(^) Ep. ad Schol. 


DISSERTATIO IV. 


316 
νῶν ἀσύμφωνον. Rursum quando allato corporis 
solaris cum lumine conjunctionis exemplo, infert, 
sicut nec s0l, nec lux seorsim dicitur, sed lux unus 
s0l appellatur, cuin tamen una lux, et sol unus, na- 
turz dus sint; ita quoque unum quidem esse Fi- 
lium, et Dominum, ei Christum, et unigenitum, na- 
(uras vero duas , οὕτω κἀνταῦθα εἷς μὲν ὁ Υἱὸς, xal 
Κύριος, xai Χριστὸς, xai Μονογενὴς, φύσεις δὲ 620* 
id Nestorianam affectationem sapit ; cum hujus se- 
ο homines miris subtilitatibus et artibus pravos 
suos sensus occultando, quatuor istas voces Jesu 
Christo libentissime et vulgo attribuerent, quem 
tamen vere, proprie, simpliciter et absolute natura 
Deum esse aut dici debere inficiarentur. Et cum 
concederent Virginem beatam matrem esse Filii, 
Christi, Domini, Unigeniti, ceu vocabulis isfis na- 
turarum conjunctio enuntiaretur, hanc Dei et Verbi 
proprie Genitricem esse pernegabant. Quando dici- 
mus, Christus, et Jesus, et Unigenitus, et Dominus 
(inquiebat ipse Nestorius (P), ambo hec (Deum et 
bominem) appellatio ista significat. Imo in secunda 
ad Cyrillum epistola, Symbolum Nioxnum sic erat 
interpretatus : Credimus, inquiunt (Patres), in. Do- 
minum nostrum Jesum Christum, Filium ejus unige- 
nitum. Observa quomodo τὸ, Κύριος, Ἰησοὺς, Χρι- 
στὸς, xal Μονογενὴς, καὶ Υἱὸς πρότερον θέντες, Do- 
mini, Jesu, Christi, Unigeniti, et Filii, prius nomina 
communia deitatis εἰ humanitatis tanquam [κπάς- 
menia ponentes, (unc. euscepli hominis, el resurre - 
ctionis, et passionis superedificant traditionem. Eo- 
dem modo dixerat in sermone 2: Apud novam Scri- 
pturam nusquam insenies mortem Dei esse, sed aut 
Filio, aut Christo, aut Domino assignari. Christss 
enim, et Filius, εἰ Dominus, et Unigenitus (ita logo 
ut series orationis postulat, et meliori sensu, quam 
in. Unigenito, ut habent edita) in Scripturis aece- 
ptus, duarum significatio est naturarum, Post addu- 
cta hanc in rem Scriptura loca varia: Vidisti, in- 
quit, quemadmodum Christus et Filius et Dominus 
est : quando de Unigenito meminit Scriptura, modo 
etiam. humaniiatis , modo divinitalis, modo autem 
utriusque vult esse significantia vocabula. Alexander 
Hierapolitanus (c), Dicat igitur Cyrillus, inquit, 
quia Christus mortuus est, Filius passus est, Unige- 
nilus passus est: cur addit quod Verbum passum sit ? 
Theodoretus (d) quoque pro causa Nestorii perinde 
&cribebat : Templum vocavit. sumpiam naturam, 
differentiam illius qui accipit, ad id quod assumpsit 
ostendens ; quod hoc quidem sit Deus, illud vero 


. templum. Caterum. unus est Christus, unus. Domi- 


nus, unus Filius, unigenitus idem εἰ priuogenitus. 
Similes locutiones observavi in epistola ad Caesa- 
rium monachum, ac frequentes sunt in Nestoriano- 
rum qua superaunt monumentis. Quamobrem Cy- 


c) Epist. ad Acacium Berrhoens. 
d) Epist. ad populum Constant. 


3941 
rius in synodica, explosa prius inhabitatione illa 
Dei Verbi in bomine, dolum sub vocibus istis la- 
tentem hoc niodo cavendum monet : El; οὖν ἄρα 
Χριστὸὺς, xal Υἱὸς, xal Κύριο;, οὐχ ὡς συνάφειαν 
ἁπλῶς τὴν ὡς θεὸν, ἑνότητι ἀξίας, ἤγουν αὐθεντείας, 
ἔχοντος ἀνθρώπου πρὸς 8sóv. Unus itaque est Chri- 
stus et Filius et Dominus, non velut homine conjun- 
ctionem simpliciter habente cum Deo per unitatem 
dignitatis sive auctoritatis. Non enim honoris equa- 
litas unit naturas, etc. Sic ergo auctor Expositio- 
nis fldei, duin eximiam szpe modestiam profitetur 
sincerumque recte fidei studium, intricatis verbo- 
rum ambagibus Nestorianorum se partibus addi- 
cium ostendit. Animadversione dignum puto, quod, 
cum Catholici cum Proclo Constentinopolitano 
saliem snam incarnati Verbi hypostasim, µίαν τοῦ 
σαρχωθέντος Λόγου ὑπόστασιν, Chalcedonensi sacra 
synodo approbante confiterentur, imo Nestoriani ἓν 
πρόσωπον, personam unam identidem dicerent, neu- 
trum in Expositione fidei occurrat. Maximus vero 
lib. De duabus voluntatibus, excerptum affert ser- 
monis Pauli Perse Nestorianf secte diaconi, de 
judicio, in quo hereticus sic argutabatar : El. µία 
φύσις οὐ Υέγονεν, µία µονοπρόσωπος ὁ Χριστὸς οὐχ 
ἔστιν ὑπόστασις. Sin autem non una natura facta 
est, non una Christus est persena unius hyposiasis. 
Ex quo ulterius concludebat, unionem esee duntaxat 
ex complacito, οὐχοῦν κατ εὐδοχίαν ἡ ἕνωσις, que 
uno eodemque consilio et voluntate stringatur. Quo 
sensu Nestorius eum suis ἓν πρόσωπον, personam 
unam sit professus, theologis compertum est : 
eumque a Theodoro magistro suo acceperat, quem 
Leontius refert ita loeutum lib. vni De incarnatione : 
"Όταν τὰς φύσεις διαχρίνωµεν, τελείαν τνὴν φύσιν 
τοῦ Λόγου φαμὲν xai τέλειον πρόσωπον. Οὐ δεῖ γὰρ 
πρόσωπον ὑπόστασιν εἰπεῖν, τελείαν δὲ καὶ τὴν τοῦ 
προσώπου φύσιν, καὶ τὸ πρόσωπον ὁμσίως ' ὅταν 
µέντοι ἐπὶ τὴν συνάφειαν ἀπίδωμεν, ἓν πρόσωπον 
τότε φαμέν. Cum naturae duas discernimus, nata- 
ram Verbi per[ectamque personam predicamus. Non 
enim licet hypostasim dicere persone expertem : per- 
[εείαπι vero etiam hominis naturam et personam οἱ- 
militer ; cum autem. ad conjunctionem  respicimus, 
func wnam personam pronuntiamus. AÀb aliis locis 
que idem repetunt recitandis supersedeo. Secun- 
dum pravos istos Theodori sensus quinti concilii 
generalis Patres verba hsec epistols lbzre ad Marim 
Persam intellexerunt : Δύο φύσεις, µία δύναβις, iv 
πρόσωπον * ὅπερ ἑστὶν εἷς Υἱὸς 6 Κύριος Ἰησοῦς 
Xpussóc* Dua natura, una virtue (efficientiave et 
operatio), una persona, quod est unus Filius Domi- 
nus Jesus Christus. Sic igitur in Expositione fidei 
multa Nestoriani veneni indicia atque argumenta 
sunt; nulla wero sincere οἱ catholice doctrinz. 
Nec enim prosit. objicere, in ea saltem legi, post 
naturarum unitionem non seorsim amplius Filium 
esse, seilicet Dei Verbum, et seorsim. Filium homi- 
nem ; 5560 unum et eumdem tirumque simul intelligi, 
ἀλλ Έ να καὶ τὸν αὐτὸν ἑκάτερα νοήσει, velut ex 


DISSERTATIONEZ JAMASCENICAE. 


318 
corpore solari eique affiza luce, sol wnus et lux 
una concipitur. Sie namque Nestoriani vulgo lo- 
quebantur, propter symbolum Nieenum, quod ere- 
dendum docet, Unum Dominum Jesum [LXIM| 
Christum, Filium Dei unigenitum, ex Patre natum 
ante omnia secula, incarnatum, passum, ete. Quo- 
circa Nestorius epistola ad Cyrillum quam superius 
citavi, Christum unum et eumdem, Deum simul et 
hominem esse dicebat, qui sna impatibilis εἰ pati- 
bilis intelligeretur, νοοῖτο. Alexander quoque Hie- 
ropolitanus Joanni Antiocheno scribebat, oportere 
credere, Christum esse Deum et. hominem, eumdem 
sine dubie et Filium hominis propter naturam que 
est ex. semine Abraham εἰ David, et ipsum procul 
dubio dominum David secundum divinitatem. 1mo 
Theodorus ipse in symbolo quod in Ephesina sy- 
nodo proscriptum fuit, aiebat : Unum igitur Filium 
et Dominum Jesum Christum, δι οὗ τὰ πάντα ἑγά- 
veto, per quem omnia facta sunt, primo quidem οἱ 
precipue Deum Verbum, qui secundum essentiam 
Dei Filius et Dominus est, intelligentes; simul vero 
etiam quod assumplum est, Jesum a. Nasareth, ani- 
mo compleetentes, συνεπινοοῦντες. Ut. nempe illa 
unitas sola mente conciperetur, reapse vero moa 
exstaret. Quanto magis igitur Accemets et Basi- 
liani, fucatique alii Nestoriani post Chalcedonense 
concilium.quod se defendere jactitarent, idem ore 
tenus predicabant , subaudito Mopsuesteni sui 
sensu, quem miris ambagibus obvolvebaut ? 

llic subjiciany quod alío jam in loco adnotavi, buic- 
e& Expositioni fidei prsemissam fuisse ab auctore 
unam aut alteram dissertationem contra gentiles et 
Judzsos : quod quide prima hsec Expositionis verba 
diserte significant : Ἱχανῶς τὸν χατὰ Ἰουδαίων xoi 
Ἑλλήνων λέξαντες ἔλεγχαν. Cum satis superque Ja- 
deos ei gentiles con(utaverimus. Libri contra genti- 
les seu paganos frsgmentum habemus actione 5 
concilii Lateranensis sub Martino l. Aliud etiam 
alfert Leontius in fiae Dialogi eontra Aphtharto- 
docetas seu incorrupticolae, quod vir doctissimus 
meique amantissimus D. Joannes Ernestus Grabe 


, Grece et Latine edidit, t. lI Spicilegii PP. secundi 


sseculi, p. 172. Nullus dubito quin hoe triplex opus 
personati Justini, ipsummet sit cujus fragmenta. 
qu:edem edita quoque sunt inter opera sancti Mar- 
üni, t. Xl, p. 154, cum hac inscriptione : Too ἁγίου 
Ἰουστίνου Φιλοσόφου xat τέλος pápropec, ix. τοῦ 
πρὸς Εὐφράσιον σοφιστὴν περὶ προνοίας xai πίστεως 
λόγου, οὗ ἡ ἀρχή ' Ἄχραντος d .Ίόγος * Sancti Ju- 
stini philosophi et demum martyris, ex libro Adversus 
Euphrasium Sophistam, De Providentia et- ide ; εω- 
jus principium est, Intemeraium verbum : ut nempe 
auclor, evicta demonstrataque in disputationibus 


eontra gentiles et Judzos Providentia, Expositio- 


nem fidei de Trinitate et incarnatione appendicis 
instar subjecerit. Atqui expositionis hujus tres 
partes sunt. Prima est de Trinitate : in secunda 
mysterium incarnationis enarratur, incipitque ab 
his verbis, pag. 381, A. : Οὕτω xol περὶ τῆς µακαρίας 


349 ' DISSERTATIO Y. a50 


καὶ θείας Τριάδος δοξάζοντες ' Fjusmodi de beata 
οἱ divina Trinkate sententiam — tenentes. In. tertia 
denique adversariorum objecta solvuntur ab bis 
werbis, pag. 385 : ᾽Αποχρώντως τοίνυν εἰς δύναμιν 


τὴν ὀρθὴν ὁμολογίαν ἐχθέμενοι ' Ceterum cum. αὐ- 
unde salis pro virili nostra pro[essionem fidei rectam 


exposuwerinus, etc. 





DISSERTATIO QUINTA. 


Beoratione cui. titulus : « De iis qui in fe obdormierunt, » et de purgatorio secundum 


Orientalis 


I. Communis Grecorum sententia est, orationem, 
De iis qui in fide obdormierunt, Joannis Damasceni 
fetum esse. ]ta. tenent et affirmant Philippus Soli- 
brius undecimi szculi scriptor in Dioptra, Zona- 
ras, Glycas passim in epistolis, Theodorus Balga- 
mon in can. 4 apostolorum, et alii Grzci sequioris 
stis, in quorum libris ecclesiasticis legitur cum 
auctoris nostri pr:efixo nomine. Arcudius in libro De 
prgatorio contra DBarlaamum, anceps haesit , quod- 
sam de ea judicium ferret, Verum Allatius in dia- 
(δα De scriptis Joannis Damasceni , libens fatetur 
loc opus fuisse illl subjectum : id quod ipse jam 
ssaeruerat in secunda dissertatione de libris eccle- 
sasticis Graecorum. Quia vero Combefisius in Bi- 
Wietheca concionatoria ad diem 9 Novembris, ubi 
wationem istam perinde cum aliis Latine edidit, 
1) eo videtur discrepare, ejus prafationem inte- 
pam juvat hic recitare. 

« Jl. Hssi tantisper animo, num hanc oratio- 
t Bem, seu librum hic loci reprssentarem. Con- 
t jeetura pridem insedit (at conjectura) auctorem 
cesse Damasceno recentiorem , ac qui vixerit, 
t fHumque hunc suum supposuerit, Theodora cir- 
t citer ac Michaele ejus filio imperatoribus ; cum 
t ia gratiam pize Auguste certatum, ut Theophilus 


t (jus maritus defunctus, efflagitantibus sanctis et 


t tonfessoribus, poenis exsolveretur, ipse alioqui 
t Binime malus, ac recti justique tenacissimus : 
t boe uno duntaxat dementatus, quod sacras ima- 
tfimes proscriberet , earumque cultores diris 
ttormentis et morte afficeret. Displicebat ipsa, 
t quasi per saturam in re gravissima iamborum 
«αμα prolusio : quibus accuratior Damascenus 
(in lis qux ejus metro edita non pauca exstant, 
« appareat. Leo Allatius diatriba De acriptis Joan- 
t sis Damasceni, multorum discussis rationibus, 
t quibus hoc opus abdicare se putant Damasceno, 
« quod libris ejus de fide in doctrina non satis 
« eonveniat, Machabaeorum historie plurimum in- 
« Bitatur, cujus tidem canonicam iis in libris non 
« agnoscit, fabellas liberatorum infidelium Fal- 
« eonillze et Trajani, ac Macarii cranium inducat ; 
ε que tamen omnia Graci libris suis ritualibus 
« inseruerunt, sive praeivit illis hic auctor, sive 
6 illi ipsi. His, inquam, diecussis , partimsque so- 


€ ^ Go OG ο Oo ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο οσο oO Oeo € ο Oe e 


cclesie sensum. 


lutis rationibus , num sit Damasceni fetus, in 
re incerta frustra qusri decernit. Adducta tamen 
quam édiderat, severiori suo censura in examine 
Graecorum librorum ecclesiasticorum, qua ni- 
mium [LXIV] forte auctorem opusque deprimit , 
cum Grecia tanta lumina suspexerint, ipsique or- 
thodoxi pie venerati sint, nullaque controversia 
apud eos legatur ubique antiquissimis perscri* 
ptum libris, nec usquam notatum, uti solent alii 
libri apocryphi ; legique ipse, et notavi in anti- 
quis codicibus. Latini item jam tertio (imo, 
quarto) redditum summisque viris dicatum, non 
male omnino habuerunt. Potuit ipsum rei argu- 
mentum, iambos,quasi nainiam seu monodiam ex- 
cutere, quod sibi Greci facilius indulgent in ἐπι- 
ταφίοις, putantque se non nebulones agere, sed 
alfectui οἱ dolori pro re nata stylum inclinare. 
Veniebat in mentem Michaelis Syngeli, qui ipse 
Machabaicis multum nititur in amplissima illa 
oratione in sanctos angelos, quam reprzsenuto 
iterum in festo sancti Michaelis. Sed nec illi 
forsitan stylus salis conveniat. Saliva Allatio 
quam mihi subtilior, ut non tanta quanta ille 
vitia deprehendam : nec sic hiulca temere as- 
surgens (nisi forte cum Dionysii verba) nihil 
coharens ac conficiens oratio. Multos etiam na- 
vos ab interpretibus male officiosis, inque illis 
Billio, viro alioqui doctissimo , accessisse ad- 
verli, e& quoad licuit sustuli, quibusdam etiam 
locis notavi. Nec in aliis Damasceni Latinis au- 
ribus fundendis lima superflua, exemplariumque 
collatio, quibus fere destitutus Billius , quem et 
putem in Damasceno magis tirocinium posuisse. 
Utinam suppetent tanta illa Allatianis curis 
Roma submissa, suppetias scilicct nevum vul- 
gandis libris viri sic scholastici operibus ; ac 
vel Aubertus rem exsecutus esset vel quibus. 
animo erat, sollicitante bone memoriz illustris- 
simo ac reverendissimo archiepiscopo Tolosano. 
Carolo de Montchal, ac bibliopola sumptus of- 
ferente, non invidisset. Nec illorum naufragio, 
vel suppressione (cujuscunque tandem illa sit). 
tantam res litteraria ac sacra passa esset jactu- 
ram. » 

ΗΙ. Leonis Allatii judicium profertur, εἰ Áármatur 


391 
magis. — Ex his liquet doctissimum virum in op- 
positam  Allatianze sententiam propensum fuisse. 
Verum non uui Allatio iambi qui istaec in oratione 
leguntur a Damascenicis discrepare visi sunt. 
Jacobus Pontanus Soc. Jesu in suo codice Grzco 
Dioptr:ze Philippi solitarii scholium se reperisse ait 
ad cap. 12, lib. 1, quo sermo iste Joanni nostro 
abjudicatur. Sermonem hunc mon esse. Damasceni, 
inquit, propter caraclerem iamborum : hoc est quia 
iambis scriptus est , affirmat in. margine. scholium, 
quanquam in illis iambis non dimensionis syllaba- 
rum sed pedum ratio habita est. potius. Est autem 
serino, seu oratio pro defunctis cum hac inscriptione : 
« Quod ii qui cum fide ex hac vita decesserunt, vivo- 
rum missis et beneficiis juvantur. » Atqui tale fuit 
critici Grz:ci hoc de sermone judicium. Scrupulus 
insuper alter h:zret animo, qui tandem fieri po- 
tuerit, ut Juannes Damascenus medio szculo octavo 
fabulam de Trajano Gregorii Magni precibus ab 
inferis liberato, velut in Oriente et Occidente cele- 
brem laudarit, quam nono tantum szculo Joannes 
diaconus ejusdem sanctissimi pontificis Vitz scri- 
ptor, non ex scriniis Romanis, aliisve que Roms 
superfueript monumentis, vel saltem ex Romano- 
rum traditione, sed ab Anglis solis se testatur ac- 
cepisse (a). Allatius in diatriba De scriptis Joan- 
nis Damasceni, insinuat, historiolas de Trajano et 
Falconilla theologicum axioma istud illius (5) ever- 
tere, ὅτι ὅπερ ἐστὶ τοῖς ἀνθρώποις ὁ θάνατος, τοῦτο 
τοῖς ἀγγέλοις dj ἕχπτωσις. Μετὰ γὰρ τὴν ἕκπτωσιν 
οὐκ ἔστιν αὐτοῖς μετάνοια, ὥσπερ οὐδὲ μετὰ τὸν θά- 
νατον, quoniam quod hominibus mors, hoc angelis 
est lapsus. Post lapsum enim non est illis penitentie 
locus, uti neque post mortem hominibus. Id quod 
quidem olim Noster perinde statuerat in Dialogo 
contra Manichaos, ex quo verba hzc aliis libet 
adjicere : Μετὰ θάνατον οὐχέτι τροπὴ, οὐχέτι μετά- 
νοια * Post morlem nec conversionis, nec penitentie 
locus est : non quod Deus penitentiam non. recipiat 
(neque enim negare seipsum potest : neque misera- 
tionem. suam deponit), ἀλλ f$ φυχἠὴ οὐχέτι τρέπε- 
τα. Sed anima ΠΟΠ mutatur. amplius. Sicut enim 
demones post lapsum non resipiscunt, neque etiam 
angeli nunc peccant, sed utrique hoc habent , ut 
mutari non possint, οὕτω καὶ οἱ ἄνθρωποι μετὰ 
θάνατον tb ἄτρεπτον Éyouct , sic homines post mor- 
tem habent, ut inmutabiles sint. Quomodo hzc cuin 
placitis auctoris homilix: De de[unctis cohzreant, 
non capio : nisi forsan ad absolutam Dei potentiam 
confugiatur. His addo quzcunque alia Cl. Allatius, 
sagacissimo prorsus criterio, a Damasceni stylo, 
dictione , methodo, et ingenio in ea discrepare 
observavit, ut parentis alterius fetus injuria nulla 
censeatur. Quod quidem a Combeflsio olim appro- 


7? Hebr. xi, 6. 


(a) Vide prefationnm num. xx. 
(b) Lib. n De fide, c. 4. 


DISSERTATIONES DAMASCENICE. 


batum observavi in przmonitionibus ad όαι 
tionem. Ceterum hic auctor, quicunque t 
sit, ab erroris suspicione liberari possit, p 
illa αυ sanctus Thomas (c) pro ejus defe 
scripsit, cui astipulati sunt alii theologi prse 
qui beatz Brigitte revelationes Basileensi 4 
precipiente examinarunt; in quibus nempe 1 
ab inferis exemptio perinde affirmatur. 

IV. De quibusdam auctoris epistole placit 
bulis de Trajani et Falconille liberatione, - 
in iambis subjungit complures non ex B 
modo, verum et ex gentibus a Christo, quan 
scendit ad inferna, liberatos esse, qui ei illl 
dicanti crediderunt. At non ἀποφαντικῶς esu 
bec se scribere ait, sed συλλογιστιχῶς, διὰ 1 
άδελφον, ez mera conjectatione et charitatis 4 
nec non propter Patrum quorumdam pior 
virorum opinationem. Sed quosnam, velim, 1 
sto ereptos ab inferis auctor arbitratur ΤΝ 
procul dubio, qui idololatriz aliorumve et 
conscii ex hac vita migraverant, quos tanto 
ficio affectos verbis expressis negat ; sed ilk 
etsi perfectam, sive , ut. dicitur , explicitam 
nemine ipsos docente, non babuerunt, uniug 
Dei sincero cultu et vite munditia, non sit 
gulari ipsius munere et. gratis, precelluere 
rum nonnulli, inquit, Trinitatis mysterium q 
tenus agnoverunt, incarnationem alii e£ ! 
gesta pranuntiarunt. Sibyllas nimirum 1 
T»ismegistum, Hydaspem , et alios, quorum 
nibus opera varía a Gnosticis et. Montankt 
signita sunt, que Patrum aliqui bona ϐ 
genuina sepe laudaverunt. Hos omnes ejt 
fuisse fidei dono instructos censet, quod 4 
lus paucis hisce verbia explicat : Accedenl 
Deum oportet credere quia est, εἰ inquirenti 
remunerator esi **. Atque tales viros inter 4 
aliquando exstitisse nequaquam negavero. 
enim abbreviata est manus [LXV] Domini, t 
que terrarum selectos quosdam non serwi 
cujus generis fuere Job, ejusque amici , N 
Syrus et alii. Hoc profecto sanctus Thom 
disertis verbis ultro concedit. Absit tamen, 
gratia fuisse dignatos asseram, Socratem, 
nem, et alios philosophos, quos Justinus t 
in Apologia prima ,ceu vere religionis οἱ 
celebrat. Horum siquidem mores cum recti 
de Deo acceperant doctrina non congruissi 
perditissimos fuisse, narrat Apostolus cap. 
διοἰ ad Romanos, ipsosque adeo in re[ 
sensum traditos. Dixi in adnotationibus ad 
libri De fide orthodoxa, quid Graci Patres 
rint de Christi descensu ad inferos, ejusqu 
inlocis praedicatione, et de iis qui ab ipe 


(c) Suppl. q. 75, a. 5 ad. 5. 
(d) 2-2, 3. q., a. 7 ad 5. 


— - 


S53 


lberati sunt. llic non omittam in quzstionibus 

«uas Gretserus Anastasii Sinaitze nomine edidit, 
af&rmari (a) Christum ab inferis illos quidem cdu- 
xisse, qui ipsi przedicanti auscultarunt et credide- 
reat, in quibus fuisse Platonem refert, ex nescio 
(15 scholastici cujusdam visione : nullum vero 
pestbac deinceps inde esse liberatum. Quo saltein 
reentiorum aliquot Grecorum error eliminatur, 
serentium animas peccatorum, quas tenet infer- 
κας, quia poenitentiam agere recusarunt, precibus 
Bibilominus Gdelium identidem eripi. Cujus opina- 
tionis patroni feruntur ab Allatio in primis Trio- 
dii adulteratores, Glycas, Gabriel Philadelphiensis, 
e& Georgius Coresius, quorum testimonia cital 
dissert. 9 De lib. Eccl. Grec.,ubi insuper varios 
riptores laudat, qui profanas ejusmodi nznias, 
niil ab Origenianis absimiles confutarunt. 


V. Ceterum in ipsomet orationis de qua nunc 
sermo est titulo, propositum auctoris declaratur ; 
Μία missis, precibus, eleemosynis, aliisque vivo- 
rem operibus defunctorum fidelium animas levari. 
laumera passim tum velustiora, tum recentiora 
οὐ monumenta suppetunt, quibus hanc perpetuo 
hisse fidem Orientalis atque Occidentalis Ecclesiz 
eefirmatur. Ante collationem Constantinopoli ha- 
λα anno 1252, quam Sievartius in Collectaneis 
Ri$ evulgavit, de purgatorio disputalym esse non 
geri inter utriusque Ecclesie alumnos. Sed cum 

Besri qui inter Grecos versabantur, animadver- 
lissent, nihil ab illis de igne quo aliquandiu post 
IAoriem expurgentur anima, doceri tritis schola- 
Fum placitis indulgentes, erroris eliam quoad hoc 
€3put eos taxare non dubitarunt. Unde factum est 
wit vicissim schismatici, audita Latinorum de pur- 
ggatorio igne sententia, illis instauratze hzresis Ori- 
geaianz crimen impegerint. Nihil certe apud Grz- 
«es reperire est, quo penarum genus, atque in 
grimis purgatorius ignis Latinorum quo munden- 
gar animse, definiatur aut designetur : at neutrum 
defiaivit Florentina synodus, imo nec Tridentina; 
«qu vetuit, ne quisquam hoc de capite aliud do- 
eat, aut preedicet, quod non in Scriptura ex Pa- 
vibes diserte enuntietur. Qua de re legendus in 
Wimis libellus plane aureus illustrissimi Melden- 
sis antistitis, quem De expositione doctrine Ecclesie 
tslhelice Gallico idiomate edidit , ne Romans Ec 
dtsiz dogmata fidei attribuantur, quz ipsa nun- 
qum &de tenenda docuit. 


VI. Orientalium de purgatorio doctrina. — Verum 
esmarrare liget, qua sit Ecclesix Orientalis hac in 
parte doctrina : quod ut conficiam, unum e multis 
weiorem seligo, Marcum Eugenicum Metropolitam 
Ephesium, qui orationes duas Ferraris hoc de ar- 
funento in synodo babuit, in quibus, uti purga- 


" Psal. 1xxvi, 10, 
(e; Quaest. 111. 


DISSERTATIO V. 


354 
torium ignem theologorum nostratium exeiusit, 
ita el professus est animas fidelium liturgiis, aliis- 
que piis operibus juvari post mortem, quando nou 
absoluta penitus pro peccatis gravioribus peeniten- 
tia, vel levioribus nondum satis expiatis, ex hac 
vita excessere. Quod a plurimis utriusque Ecclesix 
Patribus traditum, οἱ antiqua consuctudine contir- 
matum tradit : Τὸ διὰ τῶν τοιούτων βοηθημάτων, 
inquit oratione 4, χαθαρτικῶν τιμωριῶν ἁπαλλάτ- 
τεσθαι τὰς ψυχὰς, xal πυρὸς προσχαἰρου τοιαύτην 
δύναμιν ἔχοντος, οὐχέτι ῥητῶς veypappévov εὑρί- 
σχοµεν. Eas aulem per ejusmodi subsidia ab expur- 
ganlibus suppliciis et igne aliquo temporaneo, qui 
viriutem hanc habeat, liberari, mullibi hactenus 
expresse scriptum invenimus. Idem repetit in ora- 
lione altera. Ceterum in utraque asserit, pecca- 
torum animas quse azlernis suppliciis addictz 
$unt, tantillum quandoque relaxationis ex fideliuin 
precibus percipere. Quo plane sensu Augustinus 
ipse in Enchiridio, cap. 110, ait, supplicationes et 
sacrificia defunctis prodesse, illis quidem qui, cum 
valde mali non essent, mortem obierunt, ut sit plena 
remissio, et valde malis, ut tolerabilior fiat ipsa 
damnatio. Quocirca, cap. 112, exploso primum 
Origenis errore, qui vel insano commiserationis 
affectu, vel quod creaturam rationalem suopte 
libero arbitrio in quolibet exsistat s!'atu senten- 
tiam mutare posse credideril, cruciatuum metas 
fore finxerat, nihilominus hunc psalmi Lxxvi ver- 
sum : Num obliviscetur misereri Deus; aut conti- 
nebit in ira misericordias suas ** * ita enarrat , ut, 
si ad defunctos omnes hzc verba pertinere existi- 
mentur, pene damnatorum certis temporum inter- 
vallis aliquatenus mitigari putentur , quippe sic etiam 
intelligi posse manere in illis iram Dei, hoc est ipsam 
damnationem. H &c enim vocatur ira Dei, inquit, non 
animi perturbatio : ut in. ira sua, hoc est manente 
ira sua, uon tamen contineat miserationes suas ; non 
elerno supplicio finem dando, sed levamen adhi- 
bendo cruciatibus. Ilaec quidem homines suspicari 
permiitit Augustinus. Marcus vero eadem probare 
nititur quodam magni Basilii, ut putat, loco ος 
homilia quam Grzci legunt in officio paschali Pen- 
tecostes; quo nempe Christus ad bunc nodum 
interpellatur : Ἐν ταύτῃ τῇ παντελείῳ ἑορτῇ xav 
σωτηριώδει, ἱλασμοὺς μὲν ἰχεσίους ὑπὲρ τῶν χατ- 
εχοµένων tv ἆδου χαταξιώσας δέχεσθαι, µεγάλας δὲ 
παρέχων ἑἐλπίδας ἄνεσιν τοῖς χατεχοµένοις τῶν χατ- 
εχόντων αὐτοὺς ἀνιαρῶν, xal παραγυχὴν παρὰ σοῦ 
καταπέµπεσθαι. Quin et ín isla omnium solemnis- 
sima et salutari festivitate, expiationes quidem de- 
precatorias pro iis qui in inferno distinentur, digna- 
ris suscipere : magnam vero spem prabes, relaza- 
lionem eorum quibus plecimntur. suppliciorum , εί 
refrigerium quoddam cis concessum iri. Quibus si 


355 


damnatorum animas innuunt, consentanei sunt bi 
Prudentii poete versus (a) : 


Sunt el spiritibus sa'pe nocentibus, 
Penarum celebres sub. Siyge feria, 
Jlla nocte sera qua rediit Deus, 
Stagnis ad superos ex Acherontiis. 
Marcent suppliciis Tartara mitibus, 
LXVI] Ezsultatque sui corporis otio 
mbrarum populus, liber ab ignibus. 
Nec [ervent solito flumina sulphure. 


ΥΠ. Pergit Eugenicus, et eorum qui leviorum 
duntaxat delictorum aspersi decesserunt. animas, 
solo pavore purgari affirmat ex Gregorio Dialogo, 
δι) αὐτοῦ xaX µόνου φόδου, καθὼς 6 ἅγιος Γρηγό- 
ῥιος ὁ Διάλογος ῥητῶς ἁποφαίνεται. Alias vero, 
quae cepi peenitentiz fructus dignos vel incuria, 
vel propter inexspectatam mortem non tulerunt, 
ad inferna detrudi, non suppliciis cruciandas, uti 
sceleratorum animas, sed veluti carcere detinen- 
das, et conscientie angoribus compungendas, vel 
eliam in locis terre vicinis exsulare, secundum 
majorem vel minorem culpsrum quas admiserint 
gravitatem : Τὰς δὲ καὶ μετὰ τὴν ἔξοδον, f| μενού- 
σας kv τῷδε τῷ περιχείῳ χώρῳ πρὶν εἰς προσχύνησιν 
τοῦ Θεοῦ ἀφικέσθαι, καὶ τῆς µαχαρίας λήξεως ἀξιω- 
θῆναι, f| xai αὐτὰς &v Kon χατεχοµένας, οὐχ ἐν πυρὶ 
καὶ κολάσει πάντως, ἀλλ ὡς iv δεσµωτηρίῳ xol 
φυλαχῇ καθειργµένας, εἰ µείζους αἱ ἁμαρτίαι, xal 
πλείονος χρόνου δεόµεναι. Caeterum specialem illum 
locum quo detineantur animz, quem purgatorium 
appellamus, recusat agnoscere: quippe quem 
Scriptura non indicaverit, inquit orat. 9, εἰ οὖν 
τις καὶ τρίτος ἣν τόπος, οὐχ ἂν σιωπῇ παρεδόθη, 
nibilque statuerit medium inter beatorum et dam- 
natorum sedem, nisi chaos ingens. At vero pro 
defunctis illis multum prodesse sacrificia et pre- 
ces in Ecclesia quz exsolvuntur, unanimi Patrum, 
tum Latinorum, tum Grecorum doctrina constare 
testatur ; ut nimirum benignissimus Deus quibus- 
dam peccata nonnulla que humana fragilitate 
admissa sunt, statim ab obitu condonet, quemad- 
modum Dionysius ait in speculatione mysterii, 
quod pro mortuis agitur : aliis post aliquod tempus 
secundum justitiz leges, aliis denique, quibus licet 
non ante extremum judicii diem parcere decreve- 
rit, levaminis aliquid impertiatur. Verum, in his 
omnibus, inquit, οὐδεμίαν ἀνάγχην ἑτέρας χολάσεως, 
καὶ διὰ πυρὸς χαθάρσεως βλέπομεν, mullam ignis 
ezpurgantis alteriusve supplicii necessitatem videmus. 
Siquidem i//as pavor purificat, illas conscientie 
stimuli igne ipso voraciores, ceteros tandem exsilium 
a divina gloria et obscuritas futuri, num aliquando 
forte (vel, ut in alio opere posterius hoc dictum 
explicavit) quandonam inde sint evasura, τὴν ἁδη- 
λίαν ὁπότε τῶν τιμωριῶν ἐἑκείνων ῥυσθήσονται. 
Quocirca experientia ipsa ostendit hzc et similia 
supplicia omni altero esse acerbiora, atque animis 
torquendis magis idonea : quod quidem tum Chry- 


(α) Hymn. 5 τῶν Kaznyuep!vov. 


DISSERTATIONES DAMASCENICA. 


sostomum variis in homiliig, tum Dorothei 

nachum in sermone De conscientia, teatatog 
imo οἱ Nazianzenum, qui asserat , omnibus 

libus acriorem penam animis esse, a Deo j 
deturbari ; Tol; δὲ μετὰ τῶν ἄλλων fácavo 
λον δὲ πρὸ τῶν ἄλλων, ἀπεῤῥίφθαι θεοῦ. Hi 
vocat ad varias sagactorum atque in primis 
phanis Grapti preces, in quibus nulla ig 
crucientur animz? mentio esl, sed soluma 
erymarum εί gemituum, δαχρύων xal σε 
τῶν ἐν τῷ ἆδῃ. Sin ignis aliquis iisdem | 
exprimatur, hune non esse alium ab illo p 
qui diabolo et improbis paratus est, et ex. 4 
sancli exuberanti charitatis et. commise 
affecta defunctos fideles eximi desideramt, 
siulantes, quod nulla alioqui ratione comes 
esse norunt. In. exemplum adducit preces 
paria seu versiculi Theodori Studitz, quil 
titur, non ab igae purgatorio, sed a perpet 
mas eripi; eodem prersus modo quo nos ii 
pro defunctis dicimus : Libera animas oma 
delium defunctorum de manu inferni et. de P 
lacu, libera eas de ore leonis, aliaque ἰά 
Sanctos quippe 4 Domino doctos esse pro 
bus, proque ipsis inimicis deprecari. Ac 

dicat ejusmodi preces non exaudiri, Esto; 
Marcus ; sed id omue quod penes nos est, ex 
ἀλλ ὅμως τὸ ἡμέτερον ἅπαν ἀποπληροῦμεν. ( 
sanclorum nonnulli pro impiis cum oras 
clerno eos supp'icio exemerunt; Trajanus 
Gregorius, et Faleonillam Tecla. Alios m 
uti Mauritium et Theophilum imperatore, 
sanclorum virorum precibus ab inferis | 
finxit Graecarum nimia credulitas. Cum vei 
tionem De iis qui dormierunt, cujus causa « 
disputamus, presertim sequeretur (cujus 

auctorem esse Damascenum putabat) biste 
cranii seu calvariz cujusdam sacrificuli M& 
qui cum Macario abbate collocuta fuisse 

non omisit. Hzc sane habetur in. Apothtbe 
PP. quz Cotelerius edidit, t. I, Mcnum. Eccl. 
Ρ. 546, totiusque colloquii summa hsc est, 
eos qui in inferno sunt, precibus sanctorui 
rum nonnibil identidem levari, et solatium 1 
Czxterum paganorum qui Deum ignoravera 
viorem esse ponam, quam eorum qui cwim 
Ccognossent, ipsum negavere. Narratiuneul 
Marcus cum in duobus sermonibus suis cora 
cilio recitasset, id indigne tulit Joannes 1i 
tor, vetuitque ne deinceps coram Latinis ejt 
fabulas afferret : quod quidem sincere satis & 
Syropulus (0) in Historia concilii Floreati 
bis itaque Eugenicus intulit, pro defunetis 
bus, nullis prorsus exceptis, sacrificia et 

ab Ecclesia fleri: pro sanctis quidem, non u 
quibus nunc affluunt, eis adprecemur, 1 
gratiarum actiones Deo pendamus, qui : 


(b) Sect. 5, cap. 14. 


371 
eorum remuneratus est : atque hoc pacto sacrifi- 


eium in eoram etiam utilitatem cedere, xal οὕτω .. 


ερόπον τινὰ χαὶ ὁπὲρ αὐτῶν ἡ θυσία γίνεται, xai 
ερὺς αὐτοὺς διαθαίνει. Pro aliis verout vel remis- 
sieaem plenam, vel qualecunque tandem levamen 
impetremus. 

VIL Deinde momenta solvit, quibus nostrates 
thevlogi purgatorium ignem astruebant. Ex libro ll 
Machabseorum, cap. xij, hoc. duntaxat colligl do- 
«tt, sacrificia, preces, bonaque opera defunctis 
prodesse. Hoc rursum Christi oraculo : Qui autem 
dizerit blasphemiam contra Spiritum sanctum, non 
senittetur ei, neque. in hóc seculo, neque in alio**, 
id selummodo innui, post mortem peccata qusedam 
dimitti, non ejusmodi purgationis ᾳυ per ignem 
αι, relaxatjionem. Τί γὰρ κοινὸν ἀφέσει τε xal 
χεβάρσει διὰ πυρὸς xal χολάσεως: Ecquid enim 
«μπε est indulgentie, et expurgationi per ignem 
e upplicium. Tum objicit sibi istacc [LXVI] Apo- 
sui verba : Si quis autem superedificat super fun- 
&mentum. hoc, aurum, argentum, lapides pretiosos 
ἵμε, fenum, stipulam ; uniuscujusque opus. mani- 
letum erit. Dies enim. Domini declarabit, quia in 
Sae rerelabitur : et uniuscujusque opus quale sit, 

épais probabit. Si cujus opus. manserit, quod. super- 
«wWificavit, *ercedem accipiet. Si cujus opus arserit, 
Vleirimentum | patietur. lpse autem salvus erit ; sic 
Ámmen quasi per ignem **. Ex his ultimis verbis Au- 
Q&ustinus (a) collegerat, nonnullos fideles per 'ignem 
quendam purgatorium, quanto magis minusve bona 
Bferenntia dilexerunt, tanto citius tardiusve  saltari. 
fle rursum Gregorius propter eadem Apostoli ver- 
ies jdem approbaverat. Verum Ephesius cum suis 
«rmeis Chrysostomi potius expositionem ample- 
«Mitnr ; ut ignis ille, de quo Paulus loquitur, pro- 
Gbendi, non purgandi vim habeat, δυχιμαστικὸν, ἀλλ᾽ 
«b χαθαρτιχὀν. Per hunc siquidem opera bona 
esse trausitura, qua purgatione non indigent. 
Biem quippe, quz in igne revelabitur, supremam 
iam (οτε, post quam purgatorium ignem asirue- 
re absurdum esset. Quapropter ignem alium non 
ammgerit Apostolus ab igne extrema conflagra- 
lionis, de quo alibi dicitur: Ignis in conspectu 
ejus exardescet ?*, etc. Ignis ante ipsum prace- 
det * . Quiquidem ignis sanctos reddet splendidiores : 
Sie vero peccatores imcendet, voluntatemque et 
seioaem omnem eorum malam ad nihilum redi- 
gu, ut ipsi nihilominus salvi mansuri sint : hoc 
est, eos incorruptos et integros servabit, ne cum 
sus malitia quz stipula, fenum, lignumque nun- 
enpatur, simul dispereant. ]stece, inquit, tradit 
Chrysostomus, qui Pauli os, στόµα, exstitit, quem- 
adeodum Paulus στόμα Χριστοῦ, os Christi. Hunc 
profecto sensum omnes propemodum  amplex; 
Susi, quotquot Chrysostomo posteriores fuerint 


* Matth. xn, οἱ. ** E Cor, 11, 12-15. 


(a) Enchir. c. 69. 


DISSERTATIO Y. 


** Psal, χεις, 9. 


398 
Graecis tractatores, quo magis ab Origeniano de 
instauratione universi per ignem errore recede- 


lent. Quinimo expositionem eamdem ante Chry- 


sostomum Theologus oratione 43, insinuaverat, 
ubi Novatianos perstringendo dixit : Forsitan 
illic igne baptisabuntur, extremo scilicet illo, ac 
longe molestiore ac diuturniore baptismo, ὃ ἐσθίει 
τὸν χόρτον *hv ὕλην, xa δαπανᾷ πάσης χαχίας 
χουφότητα, quod. subjeclam materiam ceu fenum 
comburet, el universm malitie levitatem ; quam 
utique stipule nomine significaverat Apostolus. 
Quocirca ad Chrysostomi sensum esse revocandas 
ait Marcus Ambrosii, Augustini, Gregorii Magni, 
aliorumque Latinorum auctoritates, Sed clariora 
sunt Gregorii verba, quam ut ejusmodi interpre- 
tationem patiantur. 

IX. Quia vero defuncti fideles qui culpis qui- 
busdam obnoxii adhuc erant, mediis in ignibus 
visi esse referuntur, hzc fligurato sensu, non 
proprio, accipienda censet. Tandem expostulat 
de theologis Latinis, quod Gregorii Nysseni fam: 
parum consuluerint, ejus locum quemdam  alle- 
gando, quo non suum, sed Origenis potius pur- 
gatorium ignem inducerent, hoc est integram uni- 
versi expurgationem et instaurationem ; ita ut 
demones et impii meliores demum flant, evadant- 
que compotes salutis. Addit Maximum et alios 
Ecclesix Orientalis doctores, ut sanctissimum prz- 
sulem excusarent, obtendisse, vel his in locis eius 
opera corrupta ab hzreticis fuisse, vel eum, homo 
cum esset, in hunc errorem prius impegisse, quam 
Ecclesia de eo capite judicium ferret : quod qui- 
dem Patribus aliis, puta Irenzo, οἱ Dionysio Ale- 
xandrino accidisset. Hzc Marcus Ephesius metro- 
polita in utraque ad synodum oratione, cum sese 
nondum perpetuo dissidio ab Ecclesia Romana et 
catholica relegare proposuisset. 

X. Ex his multa colligo; quorum. primum est, 
cum Latinis Grecos convenire in stotuendo quo- 
dam purgandis post mortem animis loco. Utrique 
inferna loca vel etiam terrae vicina, decernunt. Nam 
licet. Greci solum infernum dicant, attamen in eo 
alios atque alios esse recessus pro singulorum me- 
ritis agnoscunt. Sic namque Gabriel Philadelphien- 
sis, apud Allatium, lib. De consensione utriusque 
Ecclesie in dogmate de purgatorio, in opere de 
eodem argumento loquitur ( pag. 216. ) : Ex antc 
diclis ilaque apparet, inquit, snum esse locum in 
quo anime cruciantur, et non mgltos: Πλὴν ὁ τό- 
πος οὗτος ἔχει πολλὰς xai διαφόρους μονὰς, xol 
πολλὰ εἴδη τιμωριῶν.  Altamen locus. hic mullas 
habet, variasque mansiones, et mulia tormento- 
rum genera, qua diversitali peccatorum | responacnt. 
In hec tormentorum genera  injiciunlur. anime, 
ium impiorum, (um hereticorum, quemadmodum et 


17 Psal.xcvi, 5. 


959 


Christianorum, qui non penituerint, xaX τῶν Χρι- 
στιανῶν τῶν ἑχόντων ἑλπίδα διὰ τηςθείας λειτουργίας 
καὶ τῶν ἑλεημοσυνῶν xal προσευχῶν τῶν ὑπὲρ αὖὑ- 
τῶν γενοµένων, ἵνα λάδωαιν ἄνεσιν xal ἐλευθερίαν 
τῆς χολάσειὺς, ὅπερ ὁ θεὸς εὐσπλαγχνισθεὶς νεύσει, 
πρὸς ἔλεον, nec non Christianorum qui spe aluntur, 
per sacrificium misse, εί eleemosynas, et orationes, 
gue pro ipsis fiunt, accipiendi remissionem et liber- 
talem (lormentorum, cum Deus miserescens in. míse- 
ricordiam  declinaverit. llxc porro loca ad que 
mittuntur animae, ut peculiares poenas luant pro 
meusura delictorum, etin quibus experiantur mi- 
sericordiam et humanitatem Dei; hzc, inquam, loca, 
auctor quidem iste non Purgatorium abs se vocari 
ait, ne quis existimet se concordare Platoni, qui in 
Phodone erpurgari peccatorum animas dicit, sed 
salisfactiva vel idoneos reddentia appellat : hoc est 
locum, in quo cruciantur anime in quantum pene 
digne sunt, et in quantum misericordia Dei volue- 
fit : Τούτους λέγω τοὺς τόπους δὲν οὗ xaX Καθαρ- 
τήριον, δια νὰ ph vopton τινὰς, ὅτι συμφωνοῦμεν 
κατὰ τοῦτο τῷ Πλάτωνι’ ὁ ὁποῖος λέγει eic τὸν Φαί- 
$wra, ὅτι χαθαρίζονται αἱ φυχαὶ τῶν ἁμαρτωλῶν;: 
ἁλλὰ τοὺς ὀνομάζω τόπους Ἱκανοποιούς. Alioqui 
enim Graeci longe potiori jure Origeniani erroris 
rei agendi forent, qui animas saltem aliquot de- 
functorum ex ipsamet inferni voragine, qua im- 
piorum anima detinentur, liberari docuerint. 

Xi. Secundum est, Orientales varia expurga- 
tonis animorum genera agnoscere, qus tamen 
non definiant, propter Scripurz silentium, et quia 
de iis nibil traditione constat. Tertium, Ecclesiam 
utramque uno semper ore docuisse, sacrificia, ora- 
tiones, vigilias, eleemosynas, aliaque id genus 
officia pietatis defunctis admodum prodesse, eos- 
que subsidiis istis vel levari, vel ex toto liberari : 
quod quidem perpetuo ab ipsis Ecclesie [LXVIIT] 
primordiis certissimum fuisse Christiane fidei 
caput perspicuis invictisque omnium seculorum 
testimoniis confirmatur, 

XII. Hec cum Ephesius duplici sermone in syn- 
odo, velut Orientalis Ecclesie nomine, peroras- 
set, adjecisselque, ut postulatus fuerat, quorum- 
dam utriusque orationis locoruni expositionem, 
Latini ultro comprobarunt : illis duntaxat eaxce- 
ptis, quibus tum damnatorum impiorumve p«onas 
et supplicia, tum beatorum coronas in diem jo- 
dicii differri asseverarat, negaratque sanctos Deum 
Deive essentiam posse contueri. Quamobrem, nul- 
la facta iguis expurgantis mentione, eodem pror- 
$u& sensu quo postmodum in Tridentina synodo, 
definitum est in decreto unionis : Jtem si vere pe- 
milentes in Dei charitate decesserint, antequam di- 
gnis penitentie fructibus de commissis satisfecerint, 
el omissis, eorum animas ponis purgatoriis post 
mortem purgari : et ut a penis hujusmodi  releven- 
lur, prodesse eis fidelium vivorum suffragia, missa- 


(a) Sect. v, n. XIII. 


DISSERTATIONES DAMASCENICZE.. 


rum scilicet sacrificia, oraliones, eleemosg 
alia pietatis officia, que a fidelibus pro alli 
tibus fieri consueverint, secundum | Ecclesh 
tta. Quanquam omittendum non est, pt 
rium ignem, quem theologi Latini defendun 
admodum displicuisse cordatioribus Graecis 
briel Philadelphiensis antistes schismatictut 
tim post verba qux modo ante ex ejus libro | 
gatorio recitavi, subjunyit : ᾿Αρέσχει pot 5p 
ἡ γνώµη τινῶν διδασχάλων «c. δυτιχης "Eso 
οἵτινες λέγουσιν, ὅτι τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον εἶναι 
εἰς τὸ ὁποῖον πηγένουσιν αἱ φυχαὶ καὶ τιµω 
πρὺς xatpóv* τὸ ὁποῖον ὅσον εἰς τὴν αὐτοῦ 
εἶναι αἰώνιον, οὕτω ὑπὸ θεοῦ κτισθὲν, πλὴν | 
xai πρόσχαιρον, οὐ χατὰ τὴν φύσιν του, ἀλλὰ 
ψΨυχὰς ἑχείνας, αἱ ὁποῖαι λυτρώνονται ἀπ' d 
διὰ δὲ τὰς ψυχὰς τῶν αἱωνίως ἑἐχεῖ χολαζ 
λέγεται αἰώνιον καὶ παντοτινόν. Placet smihi 
minus sententia. nonnullorum doctorum 0 
talis Ecclesie, qui asserunt ignem hunc. aeteri 


lum esse, in quem anime immisse punhn 


tempus, sui natura. cternum, sic a Deo f 
dici vero temporarium, non sui natura, sed. o 
mas, qu& liberamtwr ; propler eas autem, 
eo absque wllo fine cruciantur, cternum ei 
fusum. Ne quis: vero sibi fingat Gabrielei 
scripsisse, cum erga Latine Ecclesie dt 
moresque bene affectus esset, et contra 
Grecorum suorum sententiam, testem hfc 
nemini ut spero suspecium, Marcum scilicet 
sium, quem Syropulus narrat (a), auditis qi 
lianus cardinalis de purgatorio igne sec 
Laünorum sensum pronuntiarat, sincere 
rasse : Ἡμεῖς γὰρ ἄλλως fjxoboapev, ὅτι δοξ 
περὶ τοῦ πουργατορίου ἡ ὑμετέρα ' Εχχλησ 
ἑτέρως νῦν ἠχούσαμεν τοῦτο. "Amb γὰρ τῆς ' 
σεως τῆς σῆς αἰδεσιμότητος, ὀλίγην εὑρίσι 
μεταταξυ ἡμῶν διαφορὰν bv. τῷ χεφαλαίῳ ' 
Nos aliter audivimus Romanam Ecclesiam 
de purgatorio, quam vos nunc. explicuistü 
ex quo reverentia tua hunc articulum enarras 
guum inter nos discrimen reperio. Hic porro 
lectorem monebo, Marcum, aliosque schist 
auctores, quorum concertationes adversus | 
rum purgatorium legi, una sententia tenem 
resurrectionem extremumque judicium ver 
torquenda esse impiorum corpora; nec mw 
ricum duntaxat ignem illic admittere, quah 
mascenus noster passim innuit in Dialogo 
Maniclzos : ut fidem potius adhibendam c 
rint expressioribus Chrysostomi aliorumqu 
corum testimoniis. 

ΧΙΙ. Demum, ut magis comperta sit ! 
rum fides de fidelium animis qui purgationt 
gent, responsionem addam Manuelis rhet«c 
Franciscum quemdam ordinis Predicatorum 
partem priorem, qui beatorum spirituum 


26 » 
gpectat, Leo Allatius olim edidit in dissertatione 
sd Dominum Joannem de Boineburg. Posterior 
pars quae ad propositum nostrum attinet, hzc est: 
Τῶν δὲ µέσην ἑχόντων πως τάξιν ἀνθρώπων al du- 
ph τῶν µήτε θανασίμοις συναποθανόντων ἀναθή- 
pac, µῆτε παντελῶς ἑνοχῆς τινος ἁπηλλαγμένων, 
by cóc» φέρονται ὃν ὁ Κύριος οἵδεν. Τὸν θεῖον δὲ 
xov διὰ τῶν γινοµένων εὐχῶν xal θυσιῶν τῆς ἱερᾶς 
Ἑχλησίας χαὶ ἐλεημοσυνῶν εὑρίσκουσαι Ex τοῦ µό- 
νου ἐλείμονος θε/ῶ, εἰς οὐρανὺν xal αὗταὶ ἀνέρχονταε" 
χαὶ οὕτως εἰς οὐρανὸν ἀνιέναι, τὰς μὲν ταχύτερον, 
«à; δὲ τελείως δηλονότι χεχαθαρµένας, τὰς δὲ βρα- 
pow, συνεργουσῶν τῶν τῆς ἱερᾶς Ἐκχλησίας 
Ἱεμουργιῶν χαὶ εὐχῶν xa ἐλεημοσυνῶν, ὡς ἔφημεν' 
Axim vero hominum qui locum medium tenent, qui- 
qu merüiferis peccalis obnoxii moriui non sunt, 
seque ab omni reatu absoluti sunt, feruntur in locum 
quem ipse Dominus novit. Ceterum divinam mise- 
retionem nacte ab eo qui solus misericors Deus est, 
pr supplicationes et sacrificia sacrosancte Ecclesie, 
Mt non per eleemosynam in celum ipse quoque. per- 
mt ; wügue ita in celum. conscendant, ια quidem 
Gigs, que nimirum perfecte sunt. expmrgata, ille 
ro tardius, conferunt. sancte Ecclesie sacra, pre- 
teque et eleemosyna, ut dizintis. Quam hec. cum 
Synodi Tridentine definitione consentanea sint 
emo qui sanus sit, non sentiet. | 
ο XIV. Quibus diebus et quibus ritibus Greci pro de- 
É'anctis precentur. — Ad preces pro mortuis quod 


DISSERTATIO V. 


962 
tus mentionem. Damascenus facit in epistola ad 
Cometam De sanctis jejuniis. In tertia, nona, ef 
quadragesima ab obitu defuncti die Colyborum 
oblationem faciunt, cujus officium Leo Allatius 
edidit lib. ui De Ecclesie Occid. et Orient. consen- 
sione, cap. 18. Sic vero Colyba confici Goarius 
noster narrat in Euchologio : Ézcoquunt leviter 
[rumeutum. Graci, lancibusque acervatim impositum 
[rugibus variis, pisis puta (tusia, avellauis, cortice 
nudatis amygdalis, nucibus minulim sectis, corin- 
lhiace uve, et malogranatorum granis ἐπ distinctas 
petroselini foliis veluti radiis areolas εἰ fiquras or- 
dinalis respergunt, aceruumque hujusmodi prefata 
arte elaboratum χόλυδα vocant; qug quidem vel in 
sancli alicujus honorem, vel in de[unctorum  ani- 
marum memoriam, aut cum instante magne qua- 
ἀταφεείπια | initio communes suas pro mortuorum 
animabus preces. renovunt, propinquorum sepulcris 
imposita, in sacerdotis et minisirorum usus postmo- 
dum cessura solent offerri. Omisit vir doctus men- 
suram vini, cujus tamen meminit Simeon Thessa- 
lonicensis, cap. 971. Deinde vero Goarius obser- 
vat ist»c offerri ad instar antiquae Christianorum 
consuetudinis, qui defunctorum tumulis dapes ad 
alendoa pauperes apponebant: quin et lautiori 
convivio egenos atque Ecclesi: ministros a diviti- 
bus solere excipi. Sed nec humilioris fortune viri, 
inquit, a simili erga mortuos debito immunes se con- 
stituunt, Pauem. enim in fragmenta longiora con. 


πεί preter consuetam defunctorum commemo- 
Wationem, quz recitatur in sacra liturgia, primam 
Obitus diem, tertiam, nonam, et quadragesimam, 
She tandem annuam , fundendis pro defuncto quo- 


cisum, vinoque tinctum transeunti cuilibet et. degu- 
siare non detrectanti offerunt ; ut eo. sumpto. repen- 
sam orationis vicem parentibus suis accipiant, desi- 
derata hac voce audita, ὃ θεὸς µακαρίσῃ τοὺς ab- 


Babet precibus, sliisque piis operibus exsequendis 
Wependunt, quemadmodum et in Constitutionibus, 
«55 apostolis ascripte sunt, sancitum fertur. 
Quem sane ritum szculo saltem sexto medio usi- 
maim fuisse testatur Eustratius Magne ecclesiz 
Costantinopolitanz presbyter in libro cujus titu- 
Wes est : Refutatio eorum, qui dicunt animas  cor- 
poribus suis solutas mon operari, nec precibus sacri- 
Áciisque qua pro eis offeruntur adjuvari; quem Leo 
Allatius Graece Latineque edidit, post tractatum 
de Purgatorio, uünam non in fine mutilum. Imo 
Palhdius, qui, szculo quinto ineunte, Historiam 
sim ad Lausum sciipsit, in Palladio meminit 
eommemorátionis qua tertio et quadragesimo die 
3b obitu defuncti fiebat. Ad hzc, quotannis Sab- 
bato ante Dominicam quam vocant τῆς ἀπόχρεω, 
q.d. cernisprivii, seu Septuagesima» nostre, so- 
lenem agunt fidelium omnium memoriam : quod 
ocium inchoatur a Vesperis pracedentis sexta 
ferie. Totam noetem illam ac. Sabbatum, tam in 
Mrthece Ecclesie. ac ccemeteriis, [XIX] quam ad 
tllàre orando transigunt. Consimilem fere comme- 
morationem denuo celebrant in vigilia Pentecostes. 
Quovis etiam Sablrato in officio nocturno τὰ ve- 
χρώσιµα, pro defunctis recitant : cujus quidem ri- 
(«) De Script. eccles. 
PATROL. Gn. XCIV. 


τούς, hoc est, Deus beatos illos faciat. In Syria 
ct Oriente, Melchitz», Jacobite, Nestoriani et Ma- 
ronite tertiam quidem et nonam ab obitu cele- 
brant, pro quadragesima vero tricesimam agunt, 
quia filii israel super Moysen luxerunt triginta 
diebus ; quem etiam morem a Gregorio Magno 
Latini feruntur accepisse. 

XV. De Cyrilli Hierosol. Catechesibus. — Quia 
paulo ante facta est a me mentio libri Eustratii 
Constantinopolitani De de(unctorum animis, ab re 
non erit hic subnotare, auctorem Cyrilli quoque 
Hierosolymitanitestimonium adhibuisse ex ejus Ca- 
techesi mystagogica quinta, quo ostenderet pri- 
scum receptissimumque morem fuisse preces pro 
defuuctis fidelibus fundendi inter divinorum my- 
steriorum celebrationem : Συνῳδὰ δὲ τούτοις xai 
Κύριλλος ὁ τῶν Ἱεροσολύμων ἐπίσχοπος, inquit, iv 
τῇ poctayoyía, ἃς ἡ ἀρχὴ, Τοῦ Θεοῦ ἡ φιῖαν- 
θρωπία, τάδε φησίν ’ Εἶτα μνημονεύομε» καὶ τῶν 
προκεχοιµηµένων, x. t. &. His consona sunt, qua 
Cyrillus Hierosolymitanus episcopus in. quinta my- 
stagogia, cujus principium est : « Dei humanitas, » 
hisce verbis pronuntiat : « Deinde smemoriam faci- 
nius eorum qui ante nos dormierunt, » etc. Quem- 
admodum itaque Hieronymi testimonio (a) constat, 


12 


300 
Cyrillum Catecheses in adolescentia composuisse, nec 
non Theodoreti et Joannis Damasceni (a), genui- 
has ejus esse priores, 8eu τῶν φωτιζομένων, Tilu- 
miíialorum, quippe cum ille ex quarta frag- 
mentum afferat, hic vero cx quinta (quibus ad- 
jungi potest Leontius Byzantinus opere nondum 
edito adversus hxreses) ita ex Eustratio compertum 
fii eumdem esse mystagogicarum parentem. ]1J 
quod insuper testantur iss. codd. DBordleianus, n. 
142, Memmianus, ex quo Guillelinus Morellius se- 
ptem cateclieses τῶν φωτιζομένων, et quinque my- 
stagogicas excudit; Vaticanus, ex quo Joannes 
Grodecius editionem suam adornavit ; monasterii 
item Gracoruim B. Marie της ὁδηγητρίας in Cala- 
bria, quem Sirletus cardinalis in. epistola ad Joan- 
nem a Sancto Andrea Parisiensis Ecclesi: cano- 
nicum liturgie sancti Marci prefixa ab se visum 
asserit, ef alii aliarum orbis bibliothecarum. De- 
nique post responsionem 3 Anastasii, tam in miss. 
codicibus antiquis, quam in editionibus llerveti 
οἱ Gretseri, fragmentum legitur catechesis mysta- 
gogice primm cum hac inseriptione, Κυρίλλου 
Ἱεροσολύμων, Ex τῶν xacrgfioeov: Cyrilli Hieroscly- 
mitani, ex Calechesibus. Nihilominus Combefisio 
nostro fucum fecit Simlerus, in sua Bihliothecz 
Gesneri epitome ita scribens : /n. indice librorum 
quos Augustana respublica emit ab Antonio epar- 
cho  Corcyro, nominantur Joannis episcopi Ilieroso- 
lymitani Catecheses τῶν φωτιζομένων, αἱ Mysta- 
gogice quinque : eoque vir exteroqui commenda- 
tissimi» eruditionis adductus est, ut in recensitis 
auctoribus Dibliothece PP. concionatorie in Cy- 
rillo Hicrosolymitano, Mystagogicas ei abjudican- 
das conjecerit. Non unius auctoris videantur, in- 
quit, Catecheses τῶν φωτιζομένων, cum. Mystagogi- 
cis, quarum nec veleres meminerunt. Simlerus habet 
tribui in mss. Augustano illas llluminatorum Joanni 
Hierosolymitano , qui Cyrilli proximus successor 
fuit, Epiphanio, Hieronymo, Augustino a'qualis, nec 
Cyrillo admodum imparis auctoritatis. Obstupui ju- 
dicio clarissimi critici, qui animum nom attende- 
rit ad locum quem attuli ex Eustralii oratione, 
quam ipse tamen cum aliis ediderat in ipsamet 
Bibliotheca sua concionatoria ad diem 2 Novem- 
bris, appositis insuper his in margine vocibus, Cy- 
σας Hierosolymitanus. An vero veteribus accen- 
sendus non erit Eustratius, quem Conbefisius 
ipse in sua Recensione auctorum illius Bibliothec 
sub Justiniano imperatore vixisse agnovit? ld quod 
alioqui planum fit ex altero Eustratii orationis 
leco, quo se cum Eutychio Constantinopolitano 
antistite arctissima necessitudine fuisse conjunctum 
sigDiicat : Σαφέστερον δὲ xaX ὁ péyag Εὐτύχιος 
ἀρχιεπίσχοπος Κωνσταντινουπόλεως, Ἡ τὰ πάντα 
ἐμοὶ τιµία χαὶ ἱερὰ κεφαλή * Planius hoc ipsum 
magnus Eutychius archiepiscopus Consiantiuopolita- 
nus, pretiosum mihi per omnia et sacrum caput, etc. 


(a) Theod. dial. 2; Joan. Dam. or. 5, De Imag. 


DISSERTATIONES DAMASCENICE. D 


Omitto jam Photium Eustratii ejusque serm 
defunctorum animis mentionem fecisse. Ei 
ilaque res est veteres meminisse utrarume 
rilli Wierosolymitani Catechesium. Quinim 
pius Simlerus fuit ab architecto indicia Au, 
(hic Marcus Welserus erat, cujus catalogu 
sevinus Apparatui suo cum aliis attexuil) « 
Catecheses Cyrilli sine auctoris nomine in 
manu exarato reperisset, Joanni Hierosol 
eas tribuendas existimarit. Rem porro ita 
esse comperi ex duobus aliis ejusdem [L3 
bliothece& manuscriptorum catalogis, quoru 
rem David lfoschelius Auguste edidit acet 
mum anno 1605, alterum Antonius Reiser 
1615. 1n indice Hosschelii ad cod. 93 legitt 
techeticee — institutiones — episcopi  Hierosolg 
quem esse Cyrillum puto. Post priorum x 
chesium inscriptiones, subjungit : Ejusdem 
auctoris et has que sequuntur existimo. mgst 
Catecheses quinque. Reiserus vero, pag. 13,1 
bet : Joannis Hierosolymitani institutiones i 
tice illuminatorum ei mystagogice. David | 
lius ascribit Cyrillo : qui vero primum edid 
cem manuscriptorum bibliothece hujus ante 
annos, Joanni ascribit, εἰ exinde Ehinger 
quibus luce, ni fallor, meridiana clarius ap 
codice Augustano appositum a librario noi 
auctoris nomen, out forsan evanuisse : ut 
rillo Catecheses tribuendas duxerint, alii 
divinarint. 

XVI. Joannem vero, aut quemvis alium 
recentiorem Catecheses Illuminatorum non : 
suisse deducitur ex eo catechesis sexte lq 
auclor septuaginta annos exactos esse di 
quo Manichazorum haeresis emerserat, sub 
nimirum imperatore, τὸν πρώην ἐπὶ Πρώδο 
λέως ἀρξάμενον. Ἡρὺ γὰρ ὅλων ἑθδομήκονε 
Ἡ πλάνη. flic porro septuagesimus annus in 
Christi circiter 547, quo temporc Cyrillus z 
episcopus saneta civitatis erat, sed presby 
Maximo pontifice, imperante tunc tempori 
stantio Constantini Augusti fllio. Cateches 
cima ubi de mundi fine perorat, temporui 
rum scandala sic explicat, ut de rebus in E 
Constantio imp. Ariano gestis ipsum loqui 
cuui sit : Si audis quod episcopi conira "egi 
clerici conira clericos, populi contra populo 
ad sanguinem certant, inquit, ne perturberis. 
$lolis invenla esl prodilio, οἱ miraris si et in 
pis fraternum odium reperiatur. Nunc vero 
runt homines a recta fide, ila ut alii quidem 
cellus scilicet Aucyranus post Sabellium) 
τορίαν (q. d. filiopaternitatem) praedicent : a 
Christum ex non exstantibus ad esse [uisse 
ctum dicant (Arius nimirum cum suis) Jam 
tur mysterium iniquitatis. Terrent me bella ge 
terrent me scissioncs Ecclesiarum : terret me 


269 
fratrum. Absit. autem. ut tempore suo impleantur. 
Preterea observandum venit, in istis Catechesibus, 
ubi de Filio ejusque zeterna generatione sermo est, 
nusquam diserte pronuntiari eum esse ὁμοούσιον 
consubstantialem Patri ; quamvis Christianam fi- 
dem spe multis enuntiet, quibus vocis hujus sen- 
sos exprimatur, explodaturque impietas Ariana : 
ubi nempe (catech. 4) profitendum docet, Domí- 
zum Jesum. Christum esse, τὸν &x Θεοῦ 8:bv γενη- 
iva τὸν Ex ς«ωτὸς φῶς γενηθέντα, τὸν ὅμοιον κατὰ 
πάντα τῷ γεννήσαντι, Deum de Deo genitum, qui {μ- 
wen de lumine genitus est, similem per omnia illi 
qui se genuit, non in temporibus habentem quod. ait, 
wd ante cuncta secula ἀῑδίως xaX ἀχαταλήπτως àx 
«οὗ Πατρὸς γεγεννηµένον, eterne (cat. 7) et incom- 
prehensibili ratione generatum ex Patre Deo, qui 
waltorum quidem abusione sit. Pater, ἑνὺς δὲ μόνου 
εὖτει xal ἀλτθείᾳ τοῦ μονοχενυῦς Ylou, wnius vero 
Και. 19) et solius natura et veritate unigeniti Filii ; 
W per[ectus Pater perfectum Filium genuerit, IIlacho 
Slo; c£Aetov Y'iby Yevyfioaz,o008 σχεφάµενος, bove pov 
ἐέντσεν, ἀλλ ἀῑδίως ἐγέννησε. Neque deliberans 
Ícat. 16) subinde genuit, sed perpetuo et. eterne ge- 
Rit, Non enim, inquit alibi, Trinitatem separamus 
$t quida. (Ariani scilicet quos nominare cavet) 
οὗ χωρίζοµεν τὴν Τριάδα, ὣς τινες, neque contrahi- 
πει, ut! Sabellius. Scilicet ergo tempore Constan- 
tii imperatoris, Marcelli Ancyraui erroris declinandi 
€2053, in Palestina et in Oriente liberum non erat 
€onsubstantialem Patri Filium affirmare. Quin Cyril- 
WessbAcacio Czsariense ad Hierosolymitanam sedem 
Wromotus fuit, quia non putabatur fidei Niczn:efavere. 
Bieinceps vero usque ad Seleuciensem synodum com- 
meunionem semper fovit eorum qui Semi- Ariani audic- 
*hant, et Filium substantie similis esse paterna profi- 
ebantur, Κύριλλος δὲ τοῖς ὁμοιοούσιον τῷ Πατρὶ τὸν 
Tiv εἰσηχουμένοις ἑπόμενος, inquit Sozomenus (a) ; 
met nisi imperatore Tlieodosio Magno consubstan- 
TiMitatem Verbi libere propalam confessus est : 
«undo nimirum hsc Catholicorum certa esse οἱ 
Wrielabilis tessera ccepit, quz idcirco catechume- 
1i$ competentibus summo studio tradebatur εἰ 
exponebatur, Quamobrem in fine epistole ejusdem 
Cyrilli ad Constantium Augustum de signo crucis 
in eteio ex lumine Hierosolymis apparente, ubi le- 
fimus, $ofxgov:a ἀεὶ την ἁγίαν καὶ ὁμοούσιον 
Τριάδα, laudantem semper. sanctam et. consubstan- 
lielem Trinitatem; omnino delenda est vox, xal 
ἑμύσιον, εἰ consubstantialem, quam nec Cyrillus 
tpistole ad Constantium apponere potuerit, nec 
Constantius Arianorum partibus addictigr, tolerare. 
Isi enim Cyrillus ab Acacio postea et ab Arianis 
vie exagitatus ac sede pulsus fuit; at non pro- 
Mer expressam fidem comsubstantialitatis : sed 
q*«d sd eam quam maxime accederet. Ηιος histo- 
fi? ecclesiastice peritis compertissima sunt, neque 
Wnc insulse repetenda. 
VII. Mystagogicas Catecleses quod spectat; in 


(4) Lib, wv, c. 94. 


DISSERTATIO V. 


366 


postrema ad llluminatos pollicitus erat se ad eos 
transacto Paschatis seu Resurrectionis die per . 
hehdomadem ejusmodi catecheses habiturum, qui- 
bus de mysteriis seu sacramentis qu:e accepissent, 
eorumque ritibus erudirentur, sumptis demonstra- 
tionibus ex utriusque Testamenti paginis : quod 
quidem in mystagogicis pra:stitum licet observare. 
lta vicissim in istarum prima ad hxc verba con- - 
fessionis baptizandorum : Credo in Patrem εἰ Fi- 
lium et Spiritum sanctum, et in. baptisma paniten- 
tie, ait se de his in superioribus [use lateque disse- 
ruisse. Insuper in prima ista catecliesi mystagogica 
significat auctor se eo tempore vivere, cum f»lsis 
numinibus celebritates festive et. solemnes, παν - 
Ἠγύρεις, palam agerentur, mactarentur hosti, οἱ 
omnis cultus idololatrice superstitionis vigeret ad- 
huc : αυ profecto omnia ad Constantii. ztatem 
pertinent potius, quain Theodosii, cujus exiniia 
sollicitudine proscripta exstinetaque sunt. Adliee, 
quemadmodum in catechesi 5 llluminatorum ita 
disputarat de baptismi lavacro : Nam ut illa quo 
aris offeruntur, cum natura sint. pura, invocatione 
demonum impura efficiuntur; sic contra simplex 
aqua, per sancti Spiritus et Christi invocttionem ac- 
cepta ([LXXI] virtute, sanctitatem. obtinet : consimili 
argumentandi ratione in mystagogica prima utitur 
adversus dapes idolis oblatas, quas esse Satan» 
pompas censet : Velut enim panis et vinum ἔκελα- 
ristic. inquit, ante sacram. invocationem adorandee 
Trinitatis, panis erat et vinum merum; peracta vero 
invocatione, panis fil corpus Christi et viuum sanguis 
Christi : ita et cibi ejusmodi pompe salanice, suapte 
quidem natura puri sunt; invocatione autem darmo- 
num impuri efficiuntur. Quis non jam eumdem utro- 
bique auctorem sentiat, ut nullus supersit locus de 
styli diversitate vitilitigandi? Complures alias, locu- 
tiones omitto, ας in utrisque catechesibus per- 
inde occurrunt. His adde mystagogicarum titulos 
nihil discrepare ab aliarum inscriptionibus. Esto 
breviores prioribus iste sint : at longa oratione 
opus non erat ad enarrandum quz de mysteriis 
praecipuisque eorum ritibus tenenda essent. Cate- 
cheses alix: αι nobis supersunt Patrum, nihilo 
prolixiores sunt. Tandem, ne temprs terere actum 
agendo videar, in mystagogica quinta alia liturgia 
non explicatur, nisi quz saneti Jacobi dicilur, seu 
Hierosolymitana : οἱ ex his verbis quze catechesis 
initio leguntur de lotione manuum presbyterorum 
fundente aquam diacono, οὔτε γὰρ ῥύπον σώματος 
ἔχοντος τὴν ἀρχὴν εἰσήειμεν εἰς τὴν Ἐκχχλησίαν ' 
non enim sordido corpore Ecclesiam primitm ingressi 
sumus; haud obscure, ni fallor, significat se tunc 
inter presbyteros cooptatum fuisse. Hkec porro ut 
de Cyrilli catechesibus alieubi subnotarem, com- 
pulerunt viri spectatissimze eruditionis, quibus & 
re mea esse visum est, ut ipse, non extraneus quis- 
piam, fratris erratum corrigerem, ne quid ex eo 
roboris male sanie Coci et Riveli criticae accederet, 


567 


DISSERTATIONES DAMASCENICA. 


OMM AMBEMNMRKWLISCIACGISXILLL— RELLLERRLMMM———————————————————————————ÉÁÉ HZ KÓ^""- ! 


DISSERTATIO SEXTA. 


De axymis, in qua etiam de postremo Domini nostri Jesu. Christi Pasckat 


Ι. Que in hac nostra editione Operum sancti 
Joannis Damasceni ipsius inscripta nomine pro- 
deunt opuscula de azymis , herum alterum exstat 
in codice Regio 2982, necuon in Seguieriano, 
alteruu. quod prolixiorig istius instar compendii 
est, in codice ms. bibliothece monasterii Sancti 
Remigii Remensis , cujus mihi copiam fecit R. P. 
D. Bernardus de Montfaucon. Ad primum quod 
attinet , regius codex alter n. 2955, illud exhibet, 
cum prafatiuncula , qua genuinum ejus auctorem 
indicat, Meletium quemdam scilicet. Ac sane, 
quidem , ubi negatur in utroque opusculo Domi- 
num Jesum Mosaicum Pascha comedisse ipso 
pridie quam pro nobis pateretur, nihil sincere 
Joannis Damasceni seutentiz: contrarium magis. 
Nam in libro De fide orthodoxa [c. 15] verbis ex- 
pressis legimus Dominum, cum vetus Pascha cum 
discipulis suis comedisset , τὸ παλαιὸν Πάσχα μετὰ 
τῶν μαθητῶν αὐτοῦ φαγών, mox Eucharistiz sa- 
cramentum instituisse. Et libro De duabus volun- 
tatibus, operationem bumanam cum sancto Maximo 
infert ex eo quod dentes ejus Pascha comminue- 
runt , et. gutlur. illud in. stomachum transmisit , 
hepar denique in sanguinem veriit, οἱ ὀδόντες, οἱ 
πεµόντες τὸ Πάσχα, καὶ ἡ φάρυγξ tj τῷ στοµάχῳ 
παραπέµψασα τοῦτο, τό τα Ίπαρ τὸ ἐξαιματῶσαν. 
Ubi apparet Damascenum postremam-Christi ος- 
nam innuere , quam evangeliste referunt. Adhazc, 
auctor opusculi De azymis synodum Trullanam 
qua sub Justiniano ll. celebrata fertur, confundit 
cum sexta generali qux coacta fuit Constantino 
Pogonato imp. cum Noster utramque optime dis- 
creverit in Expositione fldei, quam ex Arabica 
translatione Latinam dedi, in libello De recta fidei 
senteniia, et in (ine orationis terti De imaginibus. 
Has ob causas utrumque opus eidem saucto Doctori 
abjudieandum est; atque co magis quod in eis 
temere rursum aífirmetur, paschalem agnum co- 
medi οἱ πι a Judaeis absque panibus fermenti 
expemibus, nec ejusmodi panes ad mensam ad- 
hibitos fuisse ante decimam quintam diem mensis 
primi : id quod a sanctorum Patrum , ac proinde 
Damasceni nostri doctrina abhorret , nec cum 
Mosaice legis praescripto vel contextu convenire 


*" Luc, xxi, 7. 


possit. Quanquam, per summum stu 
hionem hanc astruit Petrus Antioche 
ad Uominicum patriarcham Gradens 
Lucas , inquit, pariter Christum pam 
dicit, non azymum. Non enim jam tu 
aderat , cum esset quinta dies (bebd« 
quidem per quintam illam decima terti 
adhuc , nec azymum comparebat , quia 1 
latio panis contigerat. Τὰ γὰρ ἄζυμα 
σελήνης γένεσθαι νενομοθετηµένον ἂν, 
νὸν xai µόνον θύεσθαι' Nam lege pra 
ut decima quinia [una azyma fierent 
quaria agnus duntazat maciaretur. Us 
quartam lung primi mensis ler; Pasch 
decimam quintam vero nominat πρώτη ; 
morum, Mox sequitur hac exclamat 
ἀνοίας τοῦ ἀγραμμάτου! hem demem 
rati! Quam quidem una serie in co 
Antiocbeni edidit Cotelerius , in a 
codice deesse admonet. Enimvero nih 
nisi nota marginalis ,Greculi cujusda 
sagacis, qus librariorum impruden 
solet, in textum translata est. Nam 
triarcha ex ipsomet Luce Evangelio, : 
verbis scribit, postremam hanc Dui 
peractam fuisse, ípsa die Azymorum ὃ 
erat occidi Pascha : 'H20ev ἡ ἡμέρα ' 
ἐν f] ἔδει θύεσθαι τὸ Ilácya'*. Rursum 
$2ica sancitum erat, idque perpelug 
3 Judzis fuit, ut Paschalis agnus n 
nisi cum panibus minime fermentatis 
ται τὰ χρέα τῇ νυχτὶ ταύτῃ ὁπτὰ ftu 
μετὰ πιχρίδων ἕἔδονται. Quin ctiam, 
[LXXII] quarta exeunte, seu decima qt 
auspicantc, inciperentur comedi az, 
ad vicesimam diem inclusive (a) : 
τῇ τεσσαρεσχαιδεκάτῃ ἡμέρᾳ τοῦ μηνὸ 
&o' ἑσπέρας, ἕως ἡμέρας μιᾶς καὶ eli 
ἕως ἑσπέρας. 


Il. Quando igitur de azymis dicen 
casio, libet operosius argumentum 
propter Graecorum criminationes , qi 
siam Romanam et Occidentalem one 


(a) Exod. xii, 15. Vid. Joseph. lib. ui Antiq., c. 10. 


969 
nempe se sejunzisse obtendant , quod panem abs- 
que fermento ad missarum sacrificium adhibeat. 
Wiwm suum Romani tuentur exemplo Christi , 
qui , postquam agnum Pasclialem secundum legis 
antique prescriptum eum panibus non fermenta- 
tisederat, sub ejusmodi subinde panis specie, 
cerpus suum discipulis tradiderit. Greci vero e 
schismaticis complures, ut argumenti hujus, quod 
Érmissimum est , vim elevarent , praíracte negave- 
πεί Dominum ín extrenia illa ccena pascha legi- 
mum manducasse. Su: quidem assertionis pa- 
Wenos habuerunt binos illos auctores quorum 
Βίας meminit in Bibliotheca, cod. 115 : verum 
swonym! sunt et obscuri, quorum unus forsan 
herit Joannes ille Philoponus, Tritheitarum quon- 
km heresis architectus, qui peculiari libello, 
quem Baltazar Corderius eum ejus expositione opi- 
kii sez dierum in lucem protulit, idem commen- 
im propugnavit. Photius vero iis nequaquam 
awentiendum putavit : quinimo subnotavit , ho- 
Fam scriptorum opinationem , cum Joannis Chry- 
s08lomi , tum Ecclesiz totius traditioni contrariam 
esse : 'O γὰρ Ἀρυσόστομος, inquit, xat fj Ἐχχλησία 
Ἐότι «ποαὶν αὐτὸν ἐπιτελέσαι τὸ νομικὸν πρὸ τοῦ 
Σκυστικοῦ δείπνου. Profecto preter Clirysostoimnum, 
€ graecis Patribus lrenzus, Epiphanins , Theopbi- 
lus et Cyrillus Alexandrini , Theodoretus , Ana- 
$tssius lI, Antiochenus, Damascenus noster Joan- 
Waes , et alii (ut Hieronymum Graecorum exseripto- 
Wem ei Latinos nostros omittam) idem tradunt. 
INostra quidem ztate inter eruditos aliquot in Gal- 
Wis nostris, variis hinc inde dissertationibus , 
«ioceriatum est de Domini nostri Jesu Christi po- 
siremo Paschate, aliis affirmantibus paschalem 
agaum ab eo in ultinia cena. comestum fuisse, 
Wegautibus aliis. Expendenti vero partis utriusque 
momenia,, disertiora mihi visa sunt divinse Scrip- 
Ure testimonia , quibus prima vetusliorque seu- 
iealia astruitur. 

lli. Joannes siquidem cap. xn, v 4, narrat, 
Λείιε sez dies Pasche Jesum venisse Dethaniam, 
vbi fecerunt. ei cenam. In textu Greco pro. cena 
legitur δεῖπνον, quod prandium quoque significat , 
$* quolvis convivium. Unde Matth. χι, v. 6, 
& Pharisals Dominus ait : Amant primos accu- 
lins in. conis, kv δείπνοις, id est, ín conviviis; 
ἕνα, vi, v. 21, Herodes in die natalis sui ε- 
Mg δεῖπνον, id est, convivium, fecit principibus 
Glilee , etc. Sin vero cena proprie dicta fuerit, 
kae Sabbato exeunte facta est. Nam sexta dies 
la ante Pascha. Sabbatum erat , ipsumque mag- 
"Rm , quod festivius czeteris agere Judzi consuc- 

S€mnt, propter nescio quod miraculum , quod in 

Wypto bac ipsa die patribus suis contigisse {6- 

Fümt. lnstante porro Sabbati fine, priusquam sol 


DISSERTATIO VI. . 


310 
occiderit, tertium epulum solent auspicari. Ter 
quippe Sabbato epulari districtissime tenentur. 
Nec putandum est Mariam ungendo caput et pedes 
Cliristi, serupulosam contribulium suorum ser- 
vandi Sabbati legem violaturam fuiase, Nam, prze- 
terquam quod Judei in tertio epulo sabbatico 
pixides aromaticas naribus solent adinovere oble- 
ctationis causa, in Thalmude Hierosolymitano (a) 
unctio homiuis viventis Sabbato conceditur, non 
mortui; quippe qua deliciandi gratia ^21 ?TY "M 
uy bw fiat. yr vs noo nei rnb mmo mo 
nao im. Quidnam hoc est quod viventi. prestare 
promittitur, non mor(uo ? est unctio. Quanquam et 
Sabbati initio (b) mortui cadaver ungere licitum 
erat , duminodo non inoveretur. Nec fractione ala- 
bastri posthabitum Sabbatum fuit, uti nec viola- 
tur effractione dolioli vel utris, cujus partes nulli 
usui futurz sint. Quinimo alabastruni fregit Ma- 
ria, ne obturamentum extraliendo, tantilla ejus- 
modi vi adhibita , contra Sabbati legem peccasse 
censeretur. Quanto minus vero hanc violavit , Do- 
mini pedes capillis abstergendo. Nam comz uu- 
ctio , ut viris, sic feminis Sabbato permissa erat. 
Potest etiam mulier vicina comam die Sabbati 
inungere quam periclitanti puerpera offerat, si sat 
unguenti in vola manus ferre non possit. Sabbatum 
autem (c) fuisse, quaudo Jesus (utique ex loco 
non admodum distante) Betlianiam cum venisset , 
exceptus isto convivio fuit, hz» quas dixi circeum- 
stantiz convivii innuunt, tum etiamex subsequen- 
tium dierum recensione evincitur. Joannes enim 
Evangelista , postquam narravit complures ex 
Judeis, cum audissent Jesum Bethaniam adve- 
nisse, et apud Martbam et Mariam epulari, illuc 
accessisse , non propter Jesum tantum , sed ut La- 
sarum viderent , etc. , mox subjungit, v, 12. In 
crastinum eum Ilierosolymam triumphantis more, 
turmis ovantibus ingressum esse : id quod de per- 
petua cunctarum orbis Ecclesiarum consensione 
gestum fuit feria 4, seu Dominica, quam Greci 
idcirco vocant, τῶν Botov; Latini, Palmarum; 
Jgypti et Syri, Dominicam Osanna. Enimvero 
illa ipsa die triumphi sui , cum vespera esset hora , 
inquit Marcus, επί Dethaniam, cum discipulis 
guis ** ; ubi mansit **, sive pernoclavil. Alia die 
(insequenti scilicet) mane revertens. in civitatem 
esuriit, ficui maledixit *!, Judeorum perüdiain ar- 
guit, elc. Et. cum vespera facta esset, egredienti 
de civitate discipuli ostenderunt ei ficeum arcfa- 
etam ?!, Sequenti die veniunt rursus llierosolymam, 
ubi Dominus multis sermonibus congressus est 
cum sacerdotibus, Scribis quoque et Pharissels ... 
quod in causa fuit, ut hi feria 4, que proxime 
succedebat, de co capiendo deliberarent : unde 
per omnes fere Ecclesias, Romana duntaxat ex- 


* Mare, xi, 141. * Matth. xxi, 49... ?* Marc. xi, 19-14, ?* ibid. 19, 90. ?? ibid. 27 seq. 


(e) Tract. sabb. fol. 12, col. 13, 
(9) ish. tract. sabb. c. 95, n. 


, οἳ c. 22, n. 1. (c) lbid. 


T1 


cepta , constitutum erat ut feriis quartis jejunare- 
tur, Exeunti Jesu de templo ostendunt discipuli 
«dis sacre structuram. Quibus respondet brevi 
fore ut non relinquatur istic lapis super lapidem. 
Tum relicta civitate, sedente Jesu in. monte Oli- 
veli contra templum ,. interrogabant eum Petrus et 
Jacobus et Joannes εἰ Andreas : Dic nobis quando 
hec erunt δν. Quocirca multa de excidio llierosoly- 
mitano , extremoque judicio , ct vigilandi necessi- 
tate dixit, qua fuse recitant Matthzeus, Lucas et 
Marcus. Quibus ex ordine renuntiatis Matthzeus sub- 
jungit: Et factum est cum consummasset Jesus hos 
sermones, dixit discipulis suis : Scitis quia post bi- 
duum Pascha fiet et Filius hominis tradetur, [DX XIII] 
ut crucifigatur **, Marcus vero : Erat pascha et Azyma 
post biduum ; et querebani summi Sacerdotes ?*, etc. 
Secundc igiturab hinc dieChristus Judzis tradendus 
erat. Qui cum feria quinta finem habente traditus 
fuerit , extra dubium est, lioc ab ipso prznuntia- 
tum fuisse, vespere terliz feri: , adeoque feria se- 
cunda ficui maledixisse, ac feria primaseu Dominica 
Hierosolymis triumphasse. Cum vero pridie trium- 
phi sui Bethaniam advenerit, exceptusque convi- 
vio fuerit, ante sex dies Pascha; et, post biduum ab 
ea vespera, qua Hierosolymorum excidium prz- 
dixerat, apprehensus fuerit, omnino sequitur illo 
anno festum Pascbatis et Azymorum auspieandum 
fuisse ipsa feri» quinte vespera, qua traditus 
Judzis fuit. 


IV. Quz cum ita sint, ubi apud Matthzeum et Mar- 
cum legitur, τῇ πρώτῃ ἡμέρα τῶν ᾽Αξύμων, ipsa 
prima dies azymorum quam naturalem dicunt, 
non anterior altera significatur : ipsa, inquam, 
quarta decima mensis primi seu Nisan, quam lex 
mactando agno, vergente ad occasum sole, pre- 
scripserat, ut ineunte vespere Pascha immolatum 
cum azyniis ederetur. Quocirca Lucas, qui initio 
cap. xxi, dixerat, Ίγγιζεν fj ἡμέρα τῶν ᾿Αζύμων, 
appropinquabat dies Azymorum, qui dicitur Pascha ; 
narratis subinde pontificum consiBo de Christo 
neci dando, et pactione Juda, statim scribit : "H30e 
δὲ ἡ ἡμέρα τῶν ᾿Αζξύμων, ἐν ᾗ ἔδει θύεσθαι τὸ 
Πάσχα * Venit autem dies Azymorum, in qua necesse 
erat occidi pascha. Non, ut ante, in procinctu 
crat, seu proxima, sed jam venerat ; dies, inquam, 
illa naturalis, in cujus horis promeridianis pascha 
occidendum erat, et vespertinis post occasum solis 
comedendum cum azymis panibus, proscripto 
jam a weridie fermentato; ita ut dies azymorum, 
seu decima quinta secundum legem, ipsa decima 
quarta naturali desinente inciperet. Pergit Lucas : 
Ei misit Jacobum εἰ Joannem dicens : Euntes parate 
nobis pascha ut manducemus. At illi dizerunt : Ubi 
vis paremus "? Non praemouetur a discipulis, ut 


** Mauh. xxiv, 1-5; Marc. x1,1-3.. * Matth. xxvi, 14, 2... Marc. xiv, 4f. 
V Psal. cxi, 3 seqq. 


41. ? ibid. 12-15. — ** Joan. vi, 4. 


DISSERTATIONES DAMASCENICE. 


de Paschate preparando cogitent (quod forsa 
qui ex sola Mattlizi, ct Marci Lextuum inspet 
inferrent) sed ipse discipulos antevertit, mand 
ut diversorii Domino dicant : Ubi est refectio 
ubi pascha cum discipulis meis manducem **? 
in animo habebat Pascha edere. Unde L 
postquam scripsit, .Euntes autem invenerunt 
dixit illis, εἰ paraverunt pascha , addit statim 
cum facta esset hora, utique ο πο pascholis 4 
canda, discubuit, et duodecim apostoli cum. 
ait illis : Desiderio desideravi hoc Pascha mand 
vobiscum, antequam patiar **. Aliis namque di 
annis a baptismo suo chim apostolis Pascha 
celebrarat. Nam primo przedicationis anno 
nondum selegerat. Secundo anno, ipso teu 
solemnitatis Paschalis, in Galilea morabate 
testatur Joannes, ubi narrat miraculum que 
travit Dominus trans mare Galilzez, quod est 
riadis, quinque panes multiplicando : Erat & 
inquit, proximum Pascha dies festus Judeoru 
Unde Sabbato δευτεροπρώτῳ, secundo primo, 
Sabbato magno proxime succedebat, incideb 
in hebdomadem azymorum, Jesus in eadem re 
per sata cum discipulis ambulabat. 

Lucas mox refert Jesum, ubi primum disci 
accepisse prz: manibus calicem, et cum benet 
set, bibendum illum discipulis propinasse, s 
que modo conam absolvisse ; eo utique ritu . 
Judei observant in coma paschali (a). De 
Matthzeus et Marcus addunt : et hymno dicto ex 
Hymnum hic vocant psalmum, /n exitu lere 
cum aliis quibusdam qui subsequuntur, quos. 
post coenam Paschatis recitare consuescunt. 

His argumentis me victum fateor, ut illis 
pularer, qui cum priscis Ecclesi:e Patribus οἱ 
gistris affirmant, Dominum Jesum Pascha M 
cum cum discipulis celebrasse ipsa vesper: 
traditus Judzis fuit. Modo necesse est ut : 
mentis eorum qui opinionem adversariam tue 
faciam satis. 


V. Adversa opinionis objectiiones. — Tria 
sertim solent objectare, quorum lioc primua 
Joannem de postrema Domini coma dictt 
incipere: Ante diem festum Pascha , sciens 
quia venit hora ejus 93, etc. At festum Pascha 
cena inchoabatur : nondum ergo Paschae ve 
advenerat. 

Deinde, cum Dominus Jud: exeunti dix 
Quod facis, fac citius 9, quidam dispulorum 
trati sunt. injunctum illi fuisse, ut emeret 
necessaria erant. ad diei festum *. Nondumig 
inquiunt, pasclialem solemnitatem erant ausp 
in cujus die prima vetitum erat quamcunque 
emere vcl vendere. 


"Luc.xxm, 8, 9. ο 


*! Joan. xut, 1. οἱ ibid. 27. ** ibid 


(a) legendus Buxtorflus : Exercit. de Hist. instit. S. ζαπα. 


5η 


. Ἡσαρετ testimonium aliud afferunt Joannis evan- 
qeliste, narrantis eos qui Jesum ad Pilatum addu- 
Yerant, ingressos non esse in pratorium, ut non con- 
tminarentur, sed ut imanducarent pascha 3: unde 
eocladunt paschalem agnum vespera qux przces- 
serat comestum a Judsis non fuisse, nec proinde 
3 Domino. Id quod altero loco confirmant, quo 
lemmes dicit xgre tulisse Jud:eos ut remanerent 
cerpora in. cruce Sabbato, quia magnus erat dies 
ille Sabbati **; hoc est ipsa paschalis diei festivi- 
t$, seu sanctissima illa solemnitas altissimo Do- 
mino. Nam Judzi Hellenist». przcipuas ejusmodi 
slemnitates, µεγάλας fiu£pac , magnos dies appel- 
hbant, ut ex multis locis constat Evangeliorum et 
versionis Greece, qui sepluaginta interpretum esse 
valeo traditur. 

Vl. Theologorum trita responsio. — Postremum 
We argumentum ceteris valentius est, quo soluto 
"it olla difficultas alia supererit. Illum Joannis 
tum: /Jpsi vero non ingressi sunt. in pratoriun, 
Wvon contaminarentur ; sed ut manducarent pascha, 
lhenlogi in scholis sic interpretantur, ut evange- 
lista Paschatis nomine istic significarit non festi- 
Yum agnum, qui pridie inter ceenandum esus fuc- 
Tat, sed victimas, quz prin o die azymorum offe- 

Febi(tur in templo. Moysen quippe hostias istas 

Perinde atque agnum paschalem, Pascha nominaise, 

tL. xn, 2, ubi legitur : Immolabis Phase Do- 

Σα κο Deo tuo de otibuset de bobus , ctc. Porro ad 

€«rnam paschalem non bovina caro, sed ovina pa- 
Wombatur, aut. bzdina. [σο vero responsio nodum 

Won solvit: quippe cum nihil tale offerat Hebrzus 

Sieripturz textus, uti nec septuaginta interpretum 

Vrantlatio; sed nude tantum : Immolabis Phase (seu 

ελα Domino) Deo tuo, oves et boves in loco quem 
elegerit. Dominus. Quibus verbis nihil aliud innui- 
ler. nisi in illo loco quem Deus elegisset, et non in 
afi, immolandos esse in festivitate mensis Abib, 
agnos primum, [LXXIV] qui vocabulo Pascha si- 
Pifantur, subindeque oves et boves in hostias 
Málcss, et holocausta, per septem dies Ázymo- 
mm. Quinimo Judei, Mishnici tradunt przter- 
Càraes ininolati agni vel hzedi, licitum fuisse alias, 
σα vitulinas, seu quascunque mundas Deoque 
iactatas mnens:e ad ceenam adhibere, si convivan- 
Utm fami eximendz agnina vel hzdina non sulfi- 
ceret, 

VII. Doctissimi Petavii judicium de ultimo Chri- 
sli Paschate, — Dionysius Petavius, vir eximie 
doius, in animadversionibus suis in Epiphanii 
Panarium ad haresin 51, quaest Alogorum, 
iweoris gui assertionem amplectitur ; puta illo 
3λη0 quo. Dominus noster perpessus est, duobus 
€ebuy ab aliis atque aliis celebratum Pascha 
lniste : quia cyclus quatuordecim annorum, quein 


" loan. xvin, 38. *5 Joan. xix, 51. 


(€ Annot. in Epiphan. p. 156. 


DISSERTATIO VI. 


374 
apud Judzos tunc in usu fuisse ex Epiphanio post 
Keplerum observat, omnino accuratus non erat : 
"Evexsv τοίνυν τούτου,ἰηφυῖί Epiphanius, τότε σφα- 
λέντες, οὗ µόνον προὔλαθον θορυθούµενοι, τὰς δύο 
ἡμέρας βεερωχότες τὸ Πάσχα, ἀλλὰ καὶ την ὑπέρθα- 
τον προσθέντες µίαν ἡμέραν, χατὰ πάντα σφαλέντες' 
Hujus itaque gratia tunc offenderunt, ut perturbato 
ordine duos dies Pascha ederent : sed. insuper diem 
unam adjicerent, omnibus modis o[fendentes. Judacos 
unam diem adjecisse affirmat, quia, cum Ecclesiz 
traditio esset pontifices et concilium Jud:eorum 
feria quarta, de Christo occidendo decretum tu- 
lisse, idcirco sibi finxerat Christum, non feria 
quinta, sed quarta prehensum judicatumque fuisse, 
nec insequenti die, sed sexta occisum. Quem erro- 
rem Petavius corrigere non dubitavit. Caeterum 
propter cycli labem et vitium Judzos interdum 
aberrasse observat vir pereruditus (a), idque 
exemplo Christianorum posse declarari. « Nam, ut 
isti, cum Paschatis celebritatem ad luna Φτφισμοὺς, 
quantum civilis usus palitur, exigere conarentur, 
idque in Niczno concilio decretum esset, in tanta 
astronomicarum rerum luce et peritia, tamen effu- 
gere non valuerunt, quin collectam aliquot szeculis 
labem annorum, ad hzc nostra tempora propaga- 
rent, ut in solis motu totos decem dies , a lunari 
quatuor aberrarent. Quocirca idem Judzis evenisse 
non dubito, ut eorum Neomeniz biduo, ac triduo, 
nonnunquam a mediis lunze motibus et veris etiam 
deflecterent. De cyclo et annorum orbe, in quem 
Neomenias incluserint, etsi nihil admodum definio, 
verisimile tamen arbitror, quod in hac haeresi Epi- 
phanius exponit, usos esse Christi tempore Judzos 
periodo quadam annorum atv, seu Lxxxiv potius. » 
lis aliisque quae codem spectant przstitutis, vir 
magnus, p. 172 De anno quo Christus morlem obiit, 
ad hunc modum loqui pergit: « Pér idem tempus 
Judzei certam ob causam, de qua paulo post agetur, 
Pascha in sequentem a legitimo diem, hoc est in 
Sabbatum, sive xxxi Martii transtulerunt, nec eo- 
dem quo Christus die celebrarunt. llicenim ἐν f, ἔδει 
θύειν fjuéoz (in qua die oportebal immoluri) hoc 
est xiv luna civili et politica, celebravit, non uti- 
que coelesti, utque ex medio et astronomico side- 
rum ratiocinio deprompta, de qua uihil a legislatore 
prescriptum. Λι Judzei luna sequeute Pascha per- 
egerunt. Neque vero solus id Cliristus fecisse vide- 
tur, ut legitimum tempus et a Deo constitutum 
c:eteris anteferret ; sed et alii plerique patrii instituti 
tenaciores et ritus : unde θόρυθος, οἱ perturbatio 
im celebritate ipsa Paschatis exorta. Non aliam 
Epiphanii, cum ha:c seriberet, mentem esse de- 
buisse, verba ipsius demonstrant. » Deinde post- 
quam Epiphanii errata Petavius notavit, Diagramma 
seu laterculum subjicit, lunarum et feriarum anno 


“ 


375 


Dominice Passionis, unde colligatur quemnam 
errorem Judei tunc temporis potuerint admittere. 
Tandem, pag. 185, perpensis variarum opinionum 
de postremo Domini Paschate momentis, conclu- 
dil : « Extraordipariam quamdam et singularem 
perturbationem exstitisse verisimile est, qua co 
duntaxat mense contigerit, duo Christus passus 
est : adeo ut non ipse solum cum apostolis, sed et 
alii diverso a cseteris die celebrarint. Nam et 
illud Epiphanii verba ipsa declarant, cum θόρυδον 
et dissensionem in obeunda celebritate incidisse 
significant. Hunc in modum explicata a nobis ac 
defensa communis sententia multo probabilior vi- 
detur, propter diserta et expressa Joannis testi- 
monia, qua nulla cavillatio possit eludere. » 

ΤΗ. Nimirum doctissimus auctor exploserat sen- 
tentiam illorum, qui Pascha feriis 24 4«et6s, nun- 
quam celebratum affürmarent, itemque aliorum, 
qui arbitrarentur in more priscorum Judaeorum 
fuisse, ut quemadmodum hodie, duobus diebus 
continuis Neomenías et majora ejusmodi festa 
agerent. Ac illorum quidem quia, ipsismet Πο- 
brzis fatentibus, in primis R. Mose Majemonide, 
inventum istud Christo longe recentius : et. quia, 
si rejiciendarum asciscendarumque feriarum or- 
dinaria fuisset illa ratio, atque ab univerais re- 
cepta, neque Dominus, neque ulli omnino Judzi 
Neomenias festosque dies aliter quam ex prz- 
scripto legis una die celebrassent. Aliorum autem, 
quia consuetudo Neomenias et festa duobus diebus 
celebrandi, Judzorum duntaxat illorum erat, qui 
procul Hierosolymis, et in dispersione agerent, 
ad quos advenire non potuissent nuntii, seu cur- 
sores, qui ad significandum novilunium a Synedrio 
magno mittebautur. Judzorum quippe traditionem 
esse, majores suos, dum templum staret, primum 
cujusque mensis diem habuisse illum, in eujus 
vespera lun: renascentis cornua apparuissent, 
visaque essent a viris huicce speculationi destina- 
tis; ut auditis approbatisque testibus saltem duo- 
bus, qui 80 nascentem lunam vidisse con(lrmas- 
sent, Ncomenia sanctifiearetur, primoque ipso die 
egressi nuntii per Palzstinam eam indicerent. [n- 
super penes pontifices senatumque stetisse Ρυίθ- 
8latem primi mensis differendi facta intercalatione 
decimi tertii mensis qui Veadar, seu secundus 
Adar nuncuparetur ; idque variis de causis quas 
Majemonides refert in tract. Kiddush hakkodesh. 
Quamobrem in remotioribus regionibus Neomenias 
biduo celebrari solitas; quia his in locis incerti 
Judii erant, quemnam diem Synedrium Hieroso- 
lymitanum ex visione lunze przscripsisset. Eamdem 
istius bidui causam affert Leone de Modena, Venetie 
synagoge quondam Rabbinus, in libello quem de 
ritibus Hebraeorum ltalice edidit part. 1, cap. 9. 
, Obiter tamen. dicam Judzxos, qui in dispersioni- 
bus morabanur, duorum dierum consecratione 


*' Deut. xxxii, 18. 


DISSERTATiONES DAMASCENICE. 


discrimini illi alteri, quod ex arbitraria poni 
intercalatione natum esset, [LXXV] mederi 
modo potuisse. Quanquam Paulus Middelb 
sis ex cognomine suo Burgensis traditione 
deorum diversam esee ait; nimirum Esdrai 
instituisse, ut duobus diebus precipua fes 
rentur, atque idcirco R. Raba Judzos sute 
adhortatum, ne majorum consuetudinem 
Esdras ipse preeceperat, omitterent. 

IX. Quidquid vero sit de illo Esdree me 
Judzeorum gentem a sola phasi luns fae 
initia statuisse, nulla supputationis aetrem 
liabita ratione, penesque seniorum arbitrium 
intercalationes annorum, mihi prorsus pers 
non est ; imo nec Judzorum cordatioribus, 
quibusdam etiam Scripture divine locis C6 
barunt, in ipsismet remotioribus szculis sek 
temporum, seu chronologiam, ad dies sol 
statuendos exscultam a majoribus suis fuk 
porro muneris in primis impositum traduni 
charidis, quibus Moyses cum morti pt 
benediceret , hoc prznuntiarat : Tu» κ 

nay mar Dv wp! ow mmy Et Ίσα: 
tabernaculis tuis. Populos ad montem vocabun 
immolabunt victimas jusiitie "'. Quae Onkelo 
balistica licentia legens ma, ita reddidit " 
«ΠΤΙ nm vum: e dssad 
profectione tua ad statuenda. festa. in Jeru 
Isthzec autem interpretatio nititur illo loco 1 
in, 3 32: πω rino ΠΟ ni ym cov 
Ue πώ Ει de filiis Issachar. (vene 
David) periti scientia temporum, ad cognes 
quid deberet facere lsrael. Paraphrastes Cly 
versum istum fusiori sermone hunc in x 
transtulit: Ex Issachar periti scientide tem; 
docti in figendis initiis annorum et. mensi 
intercalandis mense et annis ; sophiste in Am 
ad definienda figendaque [estia in. tempor 
ν ασ] ντα pium wunus: wena 
exercitati quoque in revolutione solis, el asive 
siderum stellarumque notitia. Quamobrem 
Deuteronomii versum quem citavi, ex iste 
Paralip. loco, eodem sensu sic exponit : 1i 
prosperabitur sedendo in tabernaculis suis, 
studeat :*39 "yb Dum ynp" intercalati 
norum dans operam, figendisque Neomeniis, 
atque dicitur (1 Paral. x1) : Et de filiis Issachet 
scientie temporum, principes f[amiliarum d 
Principes synedrii fuerunt. yap *n oma 
3p nyoperam dantes temporibus defini 
annis intercalandis. Populos seu tribus Israe 
bunt ad montem, id est ad montem Moria coi 
bunt , ad statas utique solemnitates celebrandi 
dam interpretationem R. David Rimhi in illum 
Paralipom. p'3c 7235 Όντο Y75, inquit, 
oue" spy! πο ny) Ὅσκο Ym nD'UTD 
ὑπω Dna cum sets ΟΠ mma wm 


ΣΠ DISSERTATIO VI. |: — $8 


ninm mia 3cno D'y m. Magistri nostri. in- 
wrpretali suni, ut. Issacharide periti fuerint. seien- 
lie intercalandorum annorum, figendarumque Neo- 
sumiarum. Unde subjungiwr: Ad sciendum quid 
egre debeat. Israel; ut nempe scientia. temporum 
imiructi, chronologica utique, mundi tempestatum 
inmuieliones resolutionesque siderum noverint sup- 
puare. Bekius, qui parapbrasim Chaldaicam Pa- 
nhpomenon primus edidit, rabbinos alios in notis 
ledst, qui in. eamdem expositionem consensere. 

Qunigo Seldeuus lib. De anno Judceorum, Maje- 

! wenidem in tract. Kiddush hakkodesh. 17 , $ 25, 
dzisse refert, Majores suos, maxime Issacharidas 
lebsisse cognitionem temporum, scientes quid facien- 
km esset. [sraelitis. Insuper illud quoque R. Sa- 

aeelis, apud Abraham Zacuth in Juchasin fol. 40, 

σρχι nt nn waa πρ ny "own 3 Issacha- 

wa ascendisse in firmamentum, ei secum deduxisse 

(a mor«alium usum) partes seu. scrupulos 1080. 

t Illas nempe, inquit Seldenus, non minus cele- 

bres, quam sexagenas apud Graecos οἱ Latinos. 
Myperbole est manifesta de singulari tribus illius 
in re astronomica peritia. » Hanc vero Issacharidze 
IbQa habuissent, si de sola speculatione phasis seu 
€orauum lunz se sollicitos prastitissent. Quasi 

Wero eximia quadam scientia opus esset ad {υπ 

iphases speculandas, quando pinguioris Miuerv:ze ho- 

Emsipes ad loc fuisse adhibitos fatentur ipsimet 

"E bsimudistz. 

X. Recentioribus his Judeis Josephum listori- 
«eum adjungam , qui lib. im Ant. Jud. cap. 4, nar- 
wai 3 Moyse constitutum esse ut festum Taberna- 
«alorum ageretur quinta decima septimi mensis, 
«pttouéyou τοῦ χαιροῦ πρὸς χειμερινὴν ὥραν, ver- 
senie anno versus. hibernum tempestatem ; hoc cst 

pest zquinoclium autumnale, Pascha vero immola- 
rers] τεσσαρεσχαιδεχάτῃ χατὰσελήνην, tv K pup toU 
ἡλίυ χαθεστῶτος, decima quarta mensis (Nisan) So- 
le consistente in Ariete, Atqui fieri nequaquam po- 
ri, ut ex sola lun:? cornuum speculatione, cum 
sbiraria nescio qua intercalatione, nulla cursus 
kmaris ad solarem per calculos astronomicos com- 

Wralione, Pascba quotannis celebrarelur quando 

μ η ariete consisteret. Prater Philonem εἰ Mu- 

&zum, nescio quem, qui idem quo4 Josephus sta- 

lerant, Anatolius Laodicenus in canonibus pa- 

pdalibus, apud Eusebium (a). vetustiores alios 
hiézos citabat, Agathobulos nempe, οἱ Aristobulos, 
qii omnes certissimis demonstrationibus evicerant, 
τὴν τοῦ Πάσχα ἑορτὴν δεῖν πάντως μετ ἰστμερίαν 
ἔγεοῦσι. Pasche fecsium. omnino debere post. a'qui- 

Bctium celebrari. Quamobrem Petavius loco jam a 

me laudato (185), postquam retulit ex Majemonide 

Qemodo se synedrium gercret erga ἰοδίο qni 

Pasim lunz: renuntiabant, subinde infert : Mani- 

Festum esseex hoc. loco, Christi Domini nostri tem- 

Wrt, Neomenias non tam certo consiitulas. esse, ut 


(s)Lib, vii, c. 52. 


non, vel a[fecto jam mense relezere, ac retractaxe li- 
citum esset, adeoque solemnitates ipsas, que a men- 
sis capite penderent, inalios dies incidisse. Quare cum 
lotum hoc negotium perperam a stolidissimis magi- 
etratibus, et contra majorum ritus. administraretur, 
g'assante jam superstitione, corruptissimisque tempo- 
ribus, verisimile est aliquos repertos, qui hanc cere- 
moniarum rituumnque perturbationem, quatenus in ip- 
sis eral, emendare siuderent, εἰ qua privatim obire 
poterant sacra legitimis temporibus perficerent. Cu- 
jusmodi Paschalis agni cena (uit; quam anno! sue 
passionis Christus cum apostolis, atque aliis. etiam 
fortasse Judais, pridie quam ceteri. prepostere id 
[acerent, usurpare maluit. Neque hoc unius alteriusve 
diei discrimen admirabilius esse debet, quam quod 
Christianis ipsis ante Victoris pape decretum, aut 
Nicaenum concilium, verum etiam aliquot postea se- 
culis accidit in religiosissima Paschatis celebritate, 
uno plerumque mense, nonnunquam diebus vii a. se 
differrent, de quo nonnulla ad Nicephori [LXXV) Dre- 
viarium in προθεωρία, olim aduotavimus, elc. Proli- 
xos hic exscribere non piguit magui Petavii textus, 
cujus quoad res chronologices maxima semper eril 


apud eruditos auctoritas, et cujus vanam suspicio- 


nem non fuisse mox ostendam. 

XI. « Ast, inquit receutior aliquis, cyclorum et 
usum et inventionem, qui aliis quam Grzcis tri- 
buerit, hic sane multum hallucinabitur. Graecarum 
autem et gentilium omnium disciplinarum non so- 
lum parum studiosi, sed οἱ osores fuere semper 
maximi Jud:ej, quandiu res Judaica stetit. incolu- 
mis. Nec certe nisi pluribus post suam inter gen- 
tes dispersionem seculis usum hujusmodi gentilium 
artium habere coeperunt, ut facile apud eos omnes 
convenit, qui gentis mores et ritus attentius scfu- 
tati eunt.» 

ΧΙ]. Itane vero Judzi a Grecis calculos astrono- 
micos discere debuerunt, ac non polius ab Agy- 
ptiis et Chaldzis , qui Graecorum magistri fuerunt, 
et quibuscum Judaei frequentiorem consuetudinem 
habuerunt? Sed nec Graecos consuluit Cesar, ut 
Romanum annum statueret, ΠΟΛ Sosigenes, non 
Augustus, non Patres Niczni, non Ecclesia Ro- 
mana et Catliolica ; verum /Egyptios et Orfentales, 
Annon vero Jud:eus erat Aristobulus Magister Pto- 
lemei regis de genere Christorum sacerdotum, ad 
quem exstat epistola synedrii Hierosolymitani, c. 1, 
lib. ll Machabzorum? Πίο sane gentilium artes 
non oderat, qui regi gentlli erudiendo praefectus 
esset. Nec dubium est quin ipse sit Aristobulus 
ille, quem ut Peripatetice Philosophiz, ita astro- 
nomic: scientiz peritum fuisse asserit Anatolius 
apud Eusebium ; cui socios adjungit ejusdem gen- 
tis duos Agathobulos. Annon Judzeus erat Jesus fi- 
lius Sirach, qui cap. Yxxix Ecclesiastici, sapien- 
tem suum ail. non veterum modo, prophetarumque 
libris legendis vacaturum, sed. et in terram alieni« 


319 


genarum gentium trapsiturum, ut eorum qua apud 
eas geruntur periculum faciat? Philonem, Jose- 
phum, Musszeum, et. alios omitto, qui litteris et phi- 
losophie Graecorum insudarunt. Epiphanius nar- 
rat Pharissos, qui fato cuncta ascriberent, asstrono- 
mia operam in primis posuisse. Diu ante cyclum 
Hillelianum quo nune universi per orbem Judaei 
utuntur, R. Samuel, schole Nahardeensis caput, 
Periodum astronomicam in Babylonia vulgavit, 
quam sui relicta veteri sequerentur : unde cogno- 
minatus fuit, Jarchiani, sive Lunista. Florebat post 
szculi tertii a Christi nativitate initium. Eodem 
circiter saeculo labente caleulum alium in Palzsti- 


na protulit R. Adda filius Ababze nonnihil emenda- - 


tiorem. Origenes horum temporum scriptor, hom. 
95 in Num., ubi varias Judeorum festivitates ex- 
ponit, testatur eos ad solis cursum lunarem ex- 
egisse : Pertia, inquit, festivitas ponitur Neomenice 
dies, ín qua offertur et hostia. Neomenia autem dici- 
Iur nova tna, cum luna innovatur. Nova autem fit, 
cum soli proxima [uerit effecta, εἰ valde ei conjun- 
cla, ita. ut sub. claritate ejus lateat. EL. paucis in- 
terjectis , quarit : Quid enim religioni conducit 
ποτ lunc, id est, cum conjungitur soli, el adha- 
rel ei, observare festivitatem ? Ptolemaus, nobilis 
ille astronowus Alexandrinus qui Marco Aurclio 
imp. szculo Ecclesizt secundo et centum fere annis 
ante R. Samuelem scribebat , Jucdlzorum periodum 
decemnovennalem intercalationum mirum quan- 
tum extulit, ceu a viris divino Spiritu afflatis et 
prophetis excogitata traditaque esset; quod ve- 
Lustissimam eam esse, non recentem indicat. Sed 
cur testes alios quzrimus astronomics eruditionis 
veterum Hebreorum, quando Mishna, cap. 1, tract. 
Roth hasshana , non pauca nobis suppeditat argu- 
menta, Gamalielem magnum cam coluisse, Ejus 
calculos et periodos varias refert liber qui de ge- 
neri ejus nomine , "row 12319 Pükei Eliezer ; id 
est , Capita Eliezer, lilii scilicet R. Hyrcani, in- 
scriptus fuit. Cap. 6, cyclum solarem statuit vi- 
ginti octo annorum , septem minoribus cycelis qua- 
tuor annorum, seu bis quatuordecim annorum 
periodis constantem. Cap. 7, Jolannan , Gamaliel, 
et alii cum Eliezere lunarem periodum magnam ex 
annis viginti et uno componi aiunt ; idque pluribus 
edisserunt. Ác tandem agnoscunt maximum cir- 
culum solis octoginta οἱ octo annis solaribus ab- 
solvi; hoe est tribus cyclis solaribus, οἱ quatuor 
lunaribus. Ad liec circulum embolismorum , quem 
a Ptolemaeo laudatum celebratumque diximus, 
haud prorsus diverso modo recitant, atque Gama- 
liel ipse in Mishna , tract. Rosh hasshanah, cap. 4, 
ut XiX annoruin sit, septemque circulos minores 
habeat, quorum alii tribus, alii duobus annis 
coustent. Qux omnia sic per calculos astronomicos 
ita explicant, ut ad Calippicam periodum propius 
accedere visi sint clarissimo Morino, qui primus 
veterem hanc Judiorum ex eodem libro litterario 
orbi indicavit, exercit. 1. in Pentateuch.. Sauari- 


DISSERTATIONES DAMASCERICE. 


tanum , cap. 2, etin epistola ad Godofredu 
delinum, tredecim annis antequam Gui 
Henricus Vorstius Capita Eliezer Latine 
Quocirca vir doctus insuper observavit pe 
hanc ipsam esse quam Epiphanius usur] 
Judzis tempore Christi fuisse scripserat, hse 
Quamlibet igitur capita Eliezeris a posterl 
scriptore consarcinata vel aucta videantut 
putus ille quem exhibent, propter suam cu 
phaniano, nec non cum Mishnicis epilogist 
formitatem , eo antiquior haber! debet, q 
mueliano et Addano, multoque magis Hl 
imperfectior et deflcientior est, ac pingui 
nerva structus , ut prisca illa zetas ferebat. 
vere concludo non male conjecisse Petavii 
zvo quo Christus in terris agebat, mor 
obiit, non defuisse apud Judaeos, qui s 
aliam ex solo lunze cornuum aspectu mensit 
putandorum rationem eniendare et explodi 
duerint : ex quo etiam inter ipsos 0ópu& 
diumve quod refert Epiphanius, natum es 
modum mihi simile vero apparet. Petavio ! 
bit chronologus aliter haud incelebris ex eai 
cietate Ducherius tractatus De veteri Ju 
cyclo , capitibus przesertim 5 et 6. 

XIV. Neque vero prosit objicere Gamalie 
decreto solemni quod aliquando nomine syr 
anro intercalando dedit, nullam fieri suppv 
astronomice mentionem : sed pontium fra 
nec instauratorum , segetum non maturese 
tenerorumque nimis agnorum , et pullorum 
barum , quan ut Deo offerri possent. Siquic 
prisea formula erat , qua presertim alleg 
certa quedam indicia, quibus (LXXVIT] eot 
retur necessilas intercalationis, non ejus | 
ratio. Fractio quippe pontium vigere adhuc 
propter imbres et torreutium exundatione! 
ficabat , nec proxime ver imminere quando 
nubibus ccelo, non modo pontes reficiend 
sed οἱ metend:e segetes , agnique ad sacri! 
uei futuri, integro anno transacto ab alu 
Quocirca Eliezer, cap. 8 , ait , propter tria i 
lercalari annum, propter arbores , propte. 
et propter solstitia, ut prster rationes t 
populares , potior semper illa esset quae € 
tione astronomica nitebatur. 

XV. R. Abarbanel supputationum  astri 
rum auctoritatem tuctlur contra Karairas. . 
Abarbanel, quem Jud:xorum doctlissimur 
onines norunt, in commentario in cap. x 
dedita opera fuse refellit contribules st 
Karraite sive Karrai, vulgo audiunt, ost 
leraelitas, dum  lIlierosolyma stabant, 
primum nequaquam esse auspicatos 90 e 
vespera qua lune prima phasis apparere 
cjus cum sole coitu, secundum calculos 
mcos. Excussis itaque variorum sente 
primo anni principio naturali, postquam 
primum mensem sccundum solis πο 


DISSERTATIO VI. 


κ.α Tisri; arbitrarium vero et ex instituto 
isan, ut lsraelite Dei liberatoris sui recor- 
εε- pergit, fateturque penes synedrium 
m fuisse, mensium initia statuere, et annos 
lare. Legem porro cavisse, ut Nisan primus 
foret, sole exstante in signo arietis, sicut 
: Übserva mensem Abib * ( seu. maturescen- 
ευη), quod cum dependeat a sole, idcirco 
BO0lus ad solis cursum exigi debere. Quam- 
menses lunares, quandoque duodecim esse, 
&que tredecim, quia solaris annus lunarem 
im circiter diebus superat. Unde anuo ad- 
& mensis intercalaris fuit : ut singulis 19 
septem fuerint intercalandi ; nempe 3, 6, 
44, 17 et 19. Ideo vero sapientes synedrii, 
1destes de lunz phasi varie sciscitlatos essc, 
renomicas computationes suas magis com- 
rent. Tum Karrzorum, qui menses in Palz- 
a phasibus inchoare debuisse contendunt, 
yusmentum affert : In lege precipi ul. menses 
Écentur. secundum. aspectum. primum luna. 
ré causa dicilur ; iTi VT mensis iste vo- 
I principium, etc. Mensem quippe non vocari 
misi οὐ innoralionem lune, de qua dicitur 
XXXI : «€ Duccinate in. vr neomenia, » id. est 
Wione luna. Falso proinde dici (a rabbani- 
Mblata Domo judicii magna (synedrio) esse 
t sublatam visionem lung. Omnes. Israelitas 
ού Rabbam Gamalielem fixisse menses secun- 
éeim. Ad lioc momentum Abarbanel multa 
i quorum liec potiora sunt: impossibile 
sanctificari mensem ex phasi lunz; quando- 
B sSzpe contingit, ccelum tunc esse nubilum 
riosum. Mirificum fore, si Israelit:e in terra 
lil habuisse putentur, quo suos annos sta- 
tempora deliuircnt przter quorumdam {6- 
Num de aspectu luna, destitutosque fuisse 
iil supputandi ratione, cursus item solis 
$, qu: populi alii οἱ πρι nossent. Hinc 
Bannanael scripsisse, a"ór23 D uma nm- 
DM ^2 ην D 5y m oma wo eun 
3 Áxionem mensium inter Israelitas non fuisse 
B per visionem lung, sed etiam per supputa- 
ι, Quin rem hanc inde probari posse, quod 
Bis quibus in deserto versati sunt, nube in- 
| ebtegebantur, et columna ignis noctu, ut 
lem, nec lunam spectare possent. Cur 
ero jussisset potius Moses consecrari ex 
iquot leslium, qui variis de causis aut men- 
WE falli possent, quam ex supputatione qua 
wMica est οἱ infallibilis? Àt certe cum Da- 
OnaMbani dicebat : Cras est. novilunium, et 
Mele cum rege "5; undenam id scire potuit, 
κ sepputatione novilunia jam fixa essent? 
fersan videnda luna non erat; nec proiude 


ons. xvi, t. 
i. 31, 52. 


9" ] Reg. xx, 18. '* ibid. 24. 


582 
figenda fuisset Neomenia. Imo ex eodem loco in- 
super arguitur, quod duos dies statuerint pro 
Neomenia, cum dicitur : Et abscondit se David in 
agro, et fuit. Neomenia, et accubuit rex ad. vescen- 
dum **, eic, Aceidit autem *3tpn vom mmo po- 
stridie Neomenie secunda, ut vacaret locus David. 
Ubi intelligi non potest alia Neomenia. Quin ad- 
dit Scriptura dixisse Saul : Quare non venit filius 
]sai, neque heri, neque hodie ad  wescendum *'? 
Tum subinde: Surrexit Jonathas α mensa in ira 
furoris, et non comedit panem in die (a) Νεοπιεπία 
secunda. Nunquid hoc non perspicue osteudit, 
duos tunc illius Neomeni: dies feriatos fuisse in 
principio mensis, ut hodie fleri solet? Dr» 1ο 

"o UU mon Tm wu uuo vw 5v 
vm ldem plane R. isaias ad hune eumdem lo- 
cum observarat. ay) uTm Uw m Det 
ο Ότι Ὀν ο σροι DUUU UNU 109 NÜD "i 
Uo" wp "12 O'D' Caput. mensis duobus diebus 
constabat, quia praeteritus. mensis plenus [werat 
(scil- 50 dierum ), eo modo quo nos supputationem 
facientes, . caput mensis biduo sanctificamus, wt 
sanciificelur tempore suo. Etenim persaepe fit ut, 
propter coitum lunz cum sole, caput mensis ad 
duos veluti dies pertineat, nimirum ad lnem 
praecedentis, et ad initium insequentis. Id quod 
Leo Mutinensis non omisit, part. 11, eap. 2, n. 3. 
Hoc porro non illis accidebat qui mensem a 
plasi putarent ; quippe cum nascentis luna cor- 
nua nonnisi post meridiem cerni queant : adeo- 
que phasis unius duntaxat diei Judaici principium 
esse poterat. Addiderim ego, quz in libro Job 55, 
in quo omnigenae crudilionis specimina passim 
micant, de variis coeli signis et sideribus leguntur, 
argumento esse priscos Ilebrzos astronomicarune 
rerum inperitos prorsus non fuisse: uli etiam 
qua refert. Scriptura, IV Reg. xxxi, 11, de horo- 
logio Achaz regis Juda ad solis motum delincato. 
Tandem anni Judaici nunquam, etjam primaeva 
illa etate mere lunares fuerunt et vagi, sed qui 
ad solares, interjecto identidem decimo tertio 
mense Eubolimazo, reducerentur. IIzc autem in- 
tercalatio rite fleri non poterat absque calculis 
astronomicis, ex solo magni senatus οἱ principis 
arbitrio. 

XVI. « Abarbanel itaque concludit priscos οἱ” 
ues lsraelitas, "wp! 52, consuesse Neomenias 
statuere ex supputatione, cum quá visionem Ccon- 
ciliarent, cum supputatio primaria esset. Quo- 
circa diserte scriptum legi l Paral. xiu, 532: De 
filiis Issachar, periti intelligentia temporum, ita ut 
scirent quid agendum esset lsraeli, etc. Nulla au- 
tem seientia οἱ intelligentia opus est (inquit) ad 
solemnitates [LXX VIII] figendas sine supputatione ; 
qua est. dfcanum intercalationis. Nam visio luna 
à ibid, 34. 


δι ibid. 27. 9 Job 1x, 9; xxxvir, 9; 


Woster interpres vulg. vertit, in dic Culendarum secunda. Optime prorsus. 


res ost perspicua, et perceptu faeillima : cum 
supputatio sit tantummodo sapientium : Quamob- 
rem lsraelitg ita. facere consueverunt, usque ad 
Antigonum | /Echmalotarcham principem Gynedrii ; 
cujus discipuli fwerunt, Sadock et (a) Boethus. 
puYM Quia igitur sapientes Israel perfecte 
callebant artem  intercalandi, quam  prsclaram 
scientiam per traditionem acceperant, coeperunt 
degeneres illi discipuli excutere a sc jugum tra- 
ditionis oralis, et se opponere fixioni mensium, 
seu noviluniorum, dicentes, sensum praecepti non 
esse, ut figatur novilunium secundum supputatio- 
nem, nec tam sublimibus opus esse disciplinis, sed 
secundum visionem luns, ex ore duorum testium, 
sive illi docti fuerint, sive indocti. Unde sapien- 
tes illius svi necesse habuerunt rationes illorum 
frivolas solidis argumentis refellere; e quibus 
HR. Gamaliel dixit : Traum *2 rry rre worn ὃν 
Uc rurm κο Wax "x 22 0370 "p py am 
Οχι i' vm mmo ov vn nmm nu Νο- 
lite curare visionem lung. Suppultatio enim potior 
est. Hoc ego sum edoctus per. traditionem nostram 
adomo a patris mei Abba, mensem lunarem non 
habere pauciores, quam 29 dies cum dimidio e: 
195 serupulis. » 1d quod docet nos Rabbsn Gama- 
lielem innixum non fuisse phasi lunz. Hoc am- 
plius confirmat ex duobus textibus Mishnse tract. 
Bosh hasskanah, cap. 5, in quorum altero legitur. 
Όλο ἣν xA Cc vro c Ou) wa 
Dp meu κό engoe ev wr woo mary 55a 
5x03 q^ Venerunt aliquando duo et. dixerunt : 
Vidimus eam suo tempore, die nimirum tricesima. 
Nocte autem intercalationis ejus, sub egressum sci- 
licet diei tricesimi, non apparuit, et acceptarit eos 
Habban Gamaliel. Ex quo loco concludit, Gamatie- 
lem, qui testes istos mendacii non arguit, postha- 
bito horum testimonio, supputationi potius ad- 
hzesisse ad annum interealandum. Addit insuper 
in eodem Mishnze éapite legi : Πως rmm men 
po πα (xe 5y πα eb m5 35 am 
Tem nM mem Gamaliel figuras. (unarum ha- 
uit in cenaculo super tabula in pariete, quas mon- 
strare&. imperitis : ut. nempe Sadduczos Bocthu- 
seuosque conmvinceret sibi notos esse lunze motus, 
ejusque dum renasceretur (iguras pro quolibet 
mense, quas discipulis ea in tabula ostenderet. 
Tertium istis addere textum Mishnz poterat, quo 
narratur sanctificatum ; novilunium fuisse, sive 
luna tempore suo visa esset, sivc non. nv 
τοι von meu Noo poi uem, R. Elie- 
zere filio Sadoch nequidquam refragante : Quam- 
obrem manifestum est, inquit Abarbanel, funda- 
mentum hujus rei non consistere in visione, sed in 


suppatatione : quodque simul refutarentur, que ad- 


(α) Dico, Boethus potins quam Baithus vcl Baithos. 
Cognominis siquidem hic erat, aut forsan idem cum 
Boetho illo Alexandrino, cujus neptim Ilerodes 
Ascalonita uxorem duxit ; de quo vide Joseph. Aa- 


"- 


DISSERTATIONES DAMASCENIC/E. 


versaril contra objicerent. Hsec aliaque peri 
Abarbapel, quem tamen permirum est, vel 
mum Eliezeris canonem, imo et Gamelk 
culos, quos citat Eliezer, omisisse. Cate 
hac disputatione multa colligo. 

XVII. Prinum est, quo magis ac magis 
tur, non inanem doctissimi Petavii conjeet: 
fuisse, illo tempore quo Dominus in Juda 
tem obiit, non convenisse inter Judzos 
timo Paschatis die statuendo, nec defui 
non probarent ex sola junse phasi, ac, nest 
rum testium relatione, menses definiri, p 
tisque calculis astronomicis annum insup 
calari : quando, vel ipsismet Karrsis fet 
certum sit. Gamalielem cum suis Pharisee 
rum Mishnici ritus et mores collegefuw 
supputatione stetisse. Hic enim R. Gamal 
est cujus Lucas meminit Act. v, 94, | 
honorabilis universa plebi, et quo magistre 
Paulus usus est. Thalmudistzee tradunt, 8 
privilegio fuisse illi concessum, ut filios 1 
que suos Grecorum lingua et disciplinis 
ret. Adduntque insuper R. Simeonem eje 
a synedrio tandem obtinuisse, ut ex calcub 
nomico Neomenizs deinceps staluerentur : 
plane anterioris dissidii aliud argumentum 

Alterum est, a primava zíate astre 
supputationes in usu apud Israelitas fuis 
bus refragati non siut nisi Sadduczi, qui 
tarum parentes exstitere.. 

XVIII. Sed et hoc przsertim iterum de 
cum tempore Christi inter Judztos non eoi 
de assignandis .noviluniis, statisque solea 
diebus, Sadducamis a phasi lunz: menses a! 
tibus, et Pharisxis, Gamaliele duce, 4 co 
$0le, hinc factum esse, ut Sadducsl 308 
tera, imo quandoque tertia post Pharls 
Pascha celebrarent. Quamobrem haud 
prorsus Epiphanius scripsit, illo anno, qu 
nus passus est, θόρυθον dissensionem, de- 
Pasche die consignando accidisse ; ut dét 
bus Pascha immolatum comestumque fae! 

XIX. Saddwcaorum cona!vus et doli αἲ 
sabbato ineunte agatur. — Ut vero Epipha 
magis magisque hac in parte concilietür 
paucis, quid thalmudistz ipsimet Hieroso 
rursum tradant in tract. Rosh hasshamah, 
8 1, ubi exponunt hunc Mishuz textum, i 
poa pope mw 5 Ότι mom 
Mishna Babylonica habetur (Ό Όσα ' 
ον Το NOW poo vv wo vorn A 
receperunt testimonium de novilunio a qu 
mine. Posthac. autem Boethusois fallaci 
bus, statutum. est, ut non. acciperent $88E 


. 4 


liq. Jud. lib. xv, c. 19. Thalmud llieros 
habet eno et mowwma Bocthus. et 

— * D'y*O sunt scctarii, nec alii a Saddue 
Boctiliuszis. 


DISSERTATIO VI. 


» Quam fallaciam ejusmodi fuisse Gemara 
Bymitana narrat: Tradunt magistri | nostri 
esse Boethusmos in errorem. inducere sa- 
(synedrii) et conduxisse quadringentis zu- 
um de nostris, et alterum de suis, ut falso 
Mur de novilunio. Cur autem fraudem hanc 
liti essent, causam istam afferunt Glossa- 
στι men x ruga Ὕπν 5o cv yowO 
EP ο TWO NTU DuDDD D'DYU20» vn 
Tu» raya νι a3 n5 wv "D 
ον ragm Ut, cum incideret. iricesi- 
Adar in Sabbatum, nec appareret. movilu- 
| lempore suo, ambierint Boethusci ut primus 
ssche incideret. in Sabbatum, quo oblatio 
B ferel, prima die hebdomadis: vocem Sab- 
ap habetur, Levit. xxi, 11 et 15, accipien- 
Sabbato proprie dicto, ut cap.u Genesis (non 
festivo et feriatico) et [LXXIX] Pentecostes 
& hebdomadis die. Atqui hoc ipsum est, 
piphanius anno Dominice passionis acci- 
efert, ut nempe alio die Christus cum Ju- 
& plurimis Pascha comederit; alii vero 
) duntaxat ineunte, ut ita feria prima pro- 
est Sabbatum sequente. manipulus oblatus 
eo anno festum Pentecostes in similem 
seu Dominicam, inciderit. Porro Boethu- 
| eamdem sectam cum Sadduczis coaluisse 
M Judei omnes. Quidni ii sint qui Masbo- 
WTupla voce vocantur apud Eusebium ex 
Mo, quosque Sadduceorum fuisse socios 
i8 6X Const. apost. lib. vi, c. 6, quippe qui 
alilateun animarum et Providentiam abnc- 
Quse cum ita sint, nulla brevi supererit 
2$ ad conciliandum Joannem cum Matthaeo, 
& Luca. 
Quando Joannes scripsit, cap. xix, 98, 
| Jesum adduxerant ad Pilatum, non ingres- 
in praetorium, ut non. contaminarentur, sed 
Mucarent pascha; Pontifices senatoresque 
Wm significavit. Hi porro magna parte 
Bi erant, quemadmodum sanctus Lucas 
lestatur, Act. v, 17, bis verbis : Ezeurgens 
princeps sacerdotum, et omnes qui cum illo 
que est haresis Sadduceorum ) repleti sunt 
| eerte priuceps iste sacerdotum Annas eral 
lügere licet ex cap. iv, 6), aut saltem ge- 
des Caipbas. Annam porro Sadduceum 
empertum habeo ex Josepho, lib. xx Antiq. 
ubi narrat. Anapuim juniorem magni hujus 
ive Anne filium, qui Jacobum Jesu Christi 
meci Lradidit, secta fuisse Sadduczum, 
δὰ µετῄει τὴν Σαδδουκαίων. Id quod etiam 
εἰ φοίοοί in his quae ab loc eodem Anano 
adversus Paulum gesta esse referuntur, 
ug οἱ xxiv. Josephus quoque non uno in 
ibit Sadduczos fuisse quotquot generis 
| inter Judaos przecellebant. Thalmudiste 
circa hzc ipsa tempora contigisse, ut filia 
lis que scortata [uerat, syneJrii sententia 


apo 
combureretur, fasciculis surculorum cireum appo- 
sitis contra sancitam a majoribus legem, secundum 
quam vivicomburium haud aliter flebat, quam in- 
jecto et eliquato in os damnati (ilo plumbi candentis : 
cujus severi judicii banc fuisse causam ferunt, quod 
εὰ Φίαίθ synedrium rudeet imperitum statutorum 
pristinorumque morum esset : id est, uti rabbi Jo- 
seph interpretatur , τι Ὀ) p." I1" na Sed- 
ἁμεαίε totum. constabat. Enimvero Josephus loco 
modo ante citato banc fuisse refert indolem istius 
Sccta», ut pr ezteris Judaeis crudeles essent ofxep 
εἰσὶ περὶ τὰς χρἰσεις ὠμοὶ παρὰ πάντας τοὺς Ἰου- 
δαίους. Cum igitur pontifices et primores Judaicsze 
gentis Sadduezi essent, idcirco pascha, quod alii 
vespere precedenti comederant, ad diem insequen- 
tem distulerunt, que, tum Sabbati, tum decima 
quint: diei mensis initium ipsis foret, mensem 
auspicalis a pbasi seu visione lunse. 

XXI. Nec est quod quisquam, recentiorem aucto 
rem evangeliee historizv peritissimum secutus, in- 
ficietur, pontifices ipsos ad Pilatum cum ministris 
suis et coborte Romana Jesum vinctum adduxisse. 
Nam Matthaeus, cap. xxvi, 4, scripsit : Mane eu- 
tem facto, consilium inierunt Principes sacerdotum, 
οἱ ἀρχιερεῖς, εί seniores populi adversus Jesum, ut 
eum morti (raderent, et vincium tradiderunt Pontio Pi- 
[ato presidi. Sic Marcus, c. xv, 1 : Et confestim mane 
consilium facientes summi sacerdotes cum senioribus et 
scribis et universo concilio, vincientes Jesum, duxerunt 
et tradiderunt Pilato. Mauthaeus item, 44 Jesum ste- 
tisse ante presidem ait, nihilque respondissecum ac- 
cusaretur a principibus sacerdotum et senioribus. Mar- 
cus, cap? xv, 8 : Et accusabant eum summi sacerdo- 
les in multis, Mattheus rursum, cap. xxvii, 20: 
Principes sacerdotum εἰ seniores persuaserunt pope- 
lis, wl peterent. Barabbam. Marcus, cap. xv, 11: 
Pontifices autem concitaverunt turbam, ut. magis 
Barabbam dimitteret eis. Domino pendente in cruce, 
illic aderant principes sacerdotum cum senioribus 
conviciantes ei ( Mattb. στι, 41). Consimili modo 
Lucas cap, ΣΣ, 4 de toto synedrio cui pontifex 
preefuerat, ait: Et surgens omnis multitudo eorum 
duxerunt illum ad Pilatum. Quando nissus est 
Christus ο Herodem, } 10 : Stabant principes 
sacerdotum et scribe constanter accusantes eum. Rc- 
deunt et ipsi ad Pilatum : Nam () 15) Pilatus, convo- 
calis principibus sacerdotum et plebe, dixit ad illos : 
Obtulistis mihi hominem, etc. Sed neque Joannes 
illud tacuit, cap. xix, 6, quando Dominus addu- 
ctus a Pilato exivit foras cum corona spinea et 
purpureo vestimento, cum vidissent ewm pontifices 
et ministri (synedrii) clamabant dicentes : Cruci- 
fge eum. } 15: Neganti Pilato se regem ipsorum 
crueifixurum, responderunt pontifices : Non habemus 
regem nisi Casarem. 9 12, obsistunt pontifices 
Judaeorum, ne f'ilatus in titulo crucis scribat, 
Rex Jwudeorwum. Ad praetorium igitur pontifices 
perrexerant, judicio Christum persecuturi. 

XXII. Ad eumdem modum occurri posset alteri 


887 


diffücultati, quam objiciunt adversarii, Apostolos 
existimasse a Domino fuisse injunctum διά in 
ultima cona, uf emeret que necessaria erant. ad 
diem festum δν : id quod in mentem ipsorum cadere 
non poterat, si paschalis solemnitas incepta jam 
essei, quia Sabbatis, festisque diebus quidquam 
aut emere, aut vendere vetitum erat. Possem enim 
respondere licitum fuisse Juda hostias offerendas 
emere ipsa vespera, quiz? solemnis a cunctis Judzis 
nou haberetur ; eo maxime quod pontifices in aliam 
diei sive Sabbatum statutas lege victimas ornatiori 
pompa et ceremoniarum ritu sacrificare distule- 
rant, ut nonnisi postridie Sabbati primitiarum 
manipulum oblaturi essent. 

XXII. Sed responsionem aliam mihi suggerunt 
Misbnici sapientes, tract. Sabb. c. 25, $1, ubi aiunt 
Ὦ οκ) wor OU vy ono ΠΠ cw wv 
Ὦ νο U'N DAY DI-20 DUDIDD SW qo osa 
qn nan mo poun wy nmuwn jux πο ntn 
wr» mio mua m5 omo cow non aw 
ος ποὺ Tcun Ὃν nova πο n« ooi ην 
310 Quilibet potest petere a socio suo. cados vini 
aut cados olei, dum non. dixerit : Commoda wihi. 
Sic mulier & vicina placenias. (Quod si ei non cre- 
diderit, potest apud. eum pallium thaletumve stum 
relinquere, et post Sabbatum rationem cum eo inire. 
Sic in vespera. Paschatis , quod in. Sabbatum incidit, 
Hierosolymis relinquit pallium suum apud eum, et 
su.nit Pascha suum. (seu paschalem agnum )ratio- 
nem autem cum. illo init post diem festum. Quod si 
[LXXX] quivis lsraelita Hierosolymis ipso die Sab- 
bati hoc modo emere, seu comparare sibi poterat 
paschalem agnum ; profecto poterat et duamlibet 
aliam hostiam, quam oblaturus esset sistendo se 
coram Domino secundum legis prescriptum. Lege 
siquidem cautum erat, ut nullus in paschali cele- 
britate, aliisque duabus appareret in conspeciu Dei 
vacuus ** ; id esL sine munere. Quinimo istiusmodi 
hosti: in templo seu templi atio, quod templi 
pare censcebatur, vulgo vanibant et emebantur, 
ut ex multiplici Evangeliorum textu, ipsisque 
Thalmudistis constat. Atqui in tract. Korban Pesach 
seu oblationis paschalis, cap. 4, ὃ 16 : Eadem 
opera qu£ im templo exercebaniur prostabanturque 
diebus profestis, agebantur etiam in sabbato (et a 
fortiore festivis diebus) rava meyo P πον ο» 
Για ut si decima quarta Nisan incidisset in Sabbatum, 
egressis tribus lsraelitarum turmis cum suis pascha- 
tibus, lavaretur atriwm ipso Sabbato quia Sabbati lex 
non obligat in templo Nt raga ΤΠ rw mum 
ρου mo "Tow Nisi forte in rebus quas pror- 
$us non esset necessarium operari, Unde, quia con- 
cedebatur ut boves, pecora, columba, aliaque 


Bacrificiis necessaria venuiirent in atriis templi 


cseleris hebdomadis diebus, utque nummularii seu 
mensarii a 25 mensis Adar singulis diebus usque 
ad Pascha sederent, a quibusvis Israelitis mascue 


- * Joan. xy, 8. ** Deut. vi, 17. 


DISSERTATIONES DAMASCENIC/E. 


lis semicycles non οἶπὸ ουδέ recepiu 
btiam per pontifices licebat diebus sok 
quando longe plures victimx mactandze 694 
a singulis masculis, tum ab iig quibus vot 
venda erant, aut. offerendz: hostis pro m 
nibus, necnon primitivorum vicariz. Ad h 
dies festivos hujusmodi oblationes reserv 
quando omnes Hierosolymis adesse tei 
uti traditur in Thalimude Babyionico ad tr 
hedrin, fol. 11, col. 1, et Hierosol. ad tri 
hasshanah, fol. 56, col. 2. Quamobrem nec 
ut his diebus pr:ssto et ad manum in ten 
hosti: essent, quas secum afferre non ] 
qui ex remotiori regione frequentissiine 
bant. Et certe violati Sabbati non eran 
ipsomet Sabbato quod postridie primi diel 
rum accidisset, fasciculum primitiarum 1 
offerendum in agris melerent : uti nec 
longiorem viam quam Sabbato peruittere 
die septima emensi essent ad annuntiandam 
diem Lunz. Alia item non pauca diebus it 
erant, quz ad Dei cultum aut servandai 
cederent. 

XXIV. Quod si quis objiceret fas Ju 
fuisse diebus solemnibus judicia ferre, 
mortem quempiam lata sententia inultare 
ret forsan hzc responsio Jesum reum mx 
ab aliis pronuntiatum fuisse, quam a pol 
et gentis magistratibus, qui cum magna ps 
duczmi essent, Pascha nondum comede 
diem hanc sanctam haberent. Czeterum Li 
in Horis Hebraicis, ad cap. xxvii. Matthaei, 
affert ad Gemaram Babylon.,cap. 4 tract. 
fol. 55, qua declaratur judicia capitalia 
potuisse in vesperis Sabbatorum, qua in 
die cepta essent, ubi nullz scriptiones € 
solvendz. Sic autem pontifices qui Christ 
quarta morti adjudicandum statuerant, : 
scriptionibus ineunte festivitate ratum fet 

XXV. Owitto Drusium in cap. xxvit. B 
Pes cha, fol. 75, col. 4, traditionem han 
rum Judzorum afferre : Cum aliqui dama 
ad morlem, velut senex rebellis, et imposto 
bant. eum, differendo supplicium usque ad 
solemne festum, quod 533 vocant (seu 
tribus, in quibus omnes undique Hierosi 
tunc occidebant eos quo tempore Israel co 
erat; ad slatuendum illud, quod et omnes 
audient et timebunt. Sane Β. Salomon ad i 
cum, Deut. xxvii, 45, eadem habet ;: Pam 
0373 fw [σοι bui y" hinc est 
spectabant diem festum orn, αἱ occidere 
die festo ^3. Maec, inquam, omitto, quis 
an in ipsismet solemnibus diebus, an po 
pridie vel postridie impostores et blasphe 
plecterentur, quando populus civitate ror 
cessisset. Nam Thalmudistz ferunt Jesum 


DISSERTATIO VI. . 


B synedrii judicio Lydd:e Diospoli neci 
pridie Paschatis. Imo Jacobus apo- 
saut biduo ante solemnitatem Pascha- 
uit ab Herode : et postridie post Pa- 
endus erat Petrus, nisi 6 carcere ab 
us fuisset **. 
ero observatu dignissimum est, judi- 
ιοά pontifices contra Jesum nostrum 
elorium non fuisse, sed mere decla- 
de a Marco, et a vetustissimo Mat- 
e συμθούλιον, consilium, deliberatio 
n χρῖμα aut χρίτις 51. Putarunt Eccle- 
idzeorum Pontifices, qui Jesum ad li- 
erant, praesidi dicenti, ut eum ipsi 
secundum legem suam  judicarent, 
ndisse, Non licet nobis interficere 
iia adempta ipsis potestas a Roma- 
)$vis sonles morte pleetendi. Plane 
XX Antiq. c. 8, narrat quosdam ex 
n dvisse Albino praesidi Alexandria 
1 advenienti, expostulaturos apud ip- 
Ànanum pontificem, Απ majoris 
itra illius sententi:un coacto synedrio 
Christi fratrem aliosque lapidandos 
:eUx ἐξὸν ἣν "Avávo, quod Anano non 
m alius fortassis rerum status erat 
Jandoquidem paulo post Domini ne- 
s Stephanus | fuit in synedrio consi- 


itaque illius responsionis pontificum 
'ex Thaliudistis. Nimirum aiunt qua- 
| ante templi urbisque excidium prop- 
'a bomicidia et latrocinia, desiisse ca- 
erria syncdrio, nisi forte reus sceleris 
'onos non haberet, a quibus foret per» 
Idcirco enim synedrium migraverat a 
1 (ita. nuncupato a lapidibus sectis et 
constabat) in quo solo, quiajuxta 
exstructum erat, judicia capitalia 
'eri. Quod quidem contigisse oportet 
1$ annis plus minus ante passionem 
lces itaque οἱ senatus, veriti ne quam 
. maxime Galilai, seditionem excita- 
causam ad Pilatum loc obtentu de- 
int, ut Romanus prases definitivam 
seutentiam pronuntiando, tumultum 
Fr, auctoritate sua compesceret. Nove- 
ΧΙ ] Pilatus penes ipsos adhuc fuisse 
ciorum capitalium potestatem, cum 
ectendo nihil sollicitum significavit : 
5, inquil, et secundum legem vestram 
Quin dicendo judicate, hoc innue- 
morte dignum a synedrio declaratum 
, non decretorie judicatum. Stepha- 
st annos aliquot impune lapidarunt, 
lunc nou extimescerent : quanquam 


4-4. 
οί. vi, 9. 


** Matth. xxvi, 5; Marc, xv, 14. 


390 


id facinus impetu potius eorum qui astabant pa- 
watum — Scriptura significat, quam pronuntiato 
prius solemni senatus judicio. Eodem circiter tem- 
pore sacerdotis de qua jam diximus filia, ob scor- 
tationem synedrij sententia combusta est. Cxeterum 
in illo judicio quo Jesus noster a pontificibus se- 
nioribusque mertis reus dictus fuit, nihil reperias 
quod solemnitatis ferias vel tantillum violaverit. 
Comprehensus quidem est, sed a cohorte Romana. 
Et si vere. ministri pontificum et senatus una. ad- 
erant, lege non prohibebatur hominem qui blasphe- 
mus et impius haberetur, die festo apprehendere. 
Nam Moyses olim hominem illum qui pauca ligna 
Sabbato collegerat 3», ipso die in custodiam tradi 
jussit, imo forsan ex divino responso nulla mora 
ante solis occasum lapidari. Quinimo non ita pridem 
Ultimo die magno festivitatis Scenopegise , queni 
Osanna rabba vocilant, et perinde atque pascbalem 
primum solemnem habeant, pontifices et. Pharisci 
ministros miserant, non milites Romanos, ut Jesum 
apprehenderent **. Sic Ilerodes Agrippa *', quo stu- 
diosiorem legis nemo se prabuit, ipso die azymo- 
rum Petrum in carcerem misit, Paschate transacto, 
populo producendum in profesto. Seniores porro 
cum a cohorte Romana Jesum ad Pilatum duci 
curassent, nonu tanquam judices, qui decretum 
mortis jam tulissent, sed tanqnam delatores 6059 
gesserunt, nec subinde preter clamores quidquam 
illud przestiterunt. 

XXVII. Nemini negotium facessat, quod Domini 
corpus ipso die Pascli: de cruce depositum , un- 
ctum, et tumulatum fuit. lstz:c enim in tolum 
vetita non erant, quando Sabbatum proxime suc- 
cedebat, cujus ferie Judxis semper sanctiores 
fuerunt. Quidni vero à Romanis militibus, adeoque 
gentilibus, qui pressto aderant, de cruce depositum 
sit? Judei quippe alienigenas, quos D'"u appei- 
litant , incoustanter adhibent ad ea gerenda quz 
sibimet permissa non esse arbitrantur. ÀJ unctio- 
nem quod altinet, in tract. Sabb. cap. 25, ὃ 5, 
h:ec habentur : ΤΙΝ Dnm 20 ΟΡ p- ο ου 
Ἱπππο on nw pouw αν nomm Up 55 
rion nw wp pneu 52303 στ oy ην pores 
"o NOU wow ΠΟ wo Omnia necessaria mortua 
peragunt (die Sabbato) ungunt eum et abluunt, 
dummodo membrum in eo non moreanl. Subirahunt 
pulvinar quod sub 60 est , eumque in arenam depo- 
nunt, ul exspectel (exitum Sabbati) a/ligant mazil- 
lam , non uli ascendat, sed ne addat. (aperiri). 
Tandem Judi, quando Sabbatum diei solemni 
succedit, ipso die festo mortuum sepeliunt, et 
tumulant. Hoc solum cavent, ut a "à seu viro 
gentili sepulcrum aperiatur et operiatur, Quz 
proinde circa Dominum peragi nulla consuetudinum 
violatione potuerunt 

XXVIII. Dicendum modo superest de illo Joan- 
** Joan, 


56 Joan. xvii, 94... ? Num. xv, 95. 


DISSERTATIO VI. 


lis orthodoxo quopiam lingua patria 
quo legitur, cap. 17, Joannem Oznien- 
wm, seu patriarcham, jussu Homaris 
8 principis, coacta episcoporum Ar- 
, Assyriorum synodo in urbe Mana- 
nivisse unam in Christo esse naluram, 
άν, operationem. unam, ([wisseque e 
fermentum ei aquam. Ex quibus deduci 
808 perinde atque Grecos fermentatos 
ium obtulisse, quandiu pax οἱ unio 
i, quam sub Heraclio imperatore cum 
politanis pepigerant. 

wcis post annis, Quinisextz2? synodi 
»e 92, prxiermissis azymis, hoc Πο” 
καὶ Armenos culparunt , quod vinum 
ulla aquse  mistione in missis offer- 
Miam indicio fuerit, nequaquam Trul- 
Patribus constitisse, cos ad heresim 
fermentum ex Eucharistia cxclnusisse. 
dem 11, cavetur ne fideles azywma co- 
eum Judaeis, ac Judaica mente ct ritu , 
is qui im sacro cauone censentur , in- 
e8, aut laicus Judaeorum azyma come- 
lam cuim cis familiaritatem habeat , vel 
08 accersat. Quocirca mirari subit qua 
i schisinatici , nen solum Arinenis , ut 
sler, verum etiam Latinis canonem 
, ut vocant , synodi audeant objicere, 
ere velint, norint alienissimos esse a 
eseremoniis JuJzeorum. Nullus auctor 
0s ob oazymorum usum culpaverit, 
'odiit antiquior illo qui superius lau- 
De rebus Armenorum scripsit, seculo 
avo, aut. nono. Cotelerius in notis ad 
onslitutionum apost. p. 957, fidei pro- 
'eeeam edidit, ab Armenis qui haere- 
nt recitandam, in qua ejusmodi ana- 
y visitur : «i τις οὗ βάλλει εἰς τὴν προσ- 
ν xaY ἅλας, εἰ quis in panem oblationis 
| fermenium et sal, nec aquam cum vino 
calicem, analhema esio. Formula hzc, 
imas synodi mentionem exhibeat, haud 
asenda fuerit esse condita posteaquam 
rulario auctore Orientalis Ecclesia alb 
divulsa est, uti nuper argumentabatur 
itus. Nam intra spatium ducentorum 
inta annorum, qui a septima synodo 
sum usque discidium eflluxere, Armc- 
& non fermentatos Grseci palam pro- 
Hujus rei testem, prater scriptorem 
multoties jam eitata,, sanctum Niconem 
yere Ármenum , qui cum in Creta 
hum induisset , populares suos tan- 
$ reos &zeculo decimo peragebat, quod 
lise axymis uterentur, nec in sanclum 
em infundereut. Nihilo quoque recen- 
e putavero Meletiuim illum, cujus opus 


WM Hist. Eth. prooem. 1, n. 28, 
ATROL, GR. XCIV. 


391 


De azymis sancto Joanni Dauasceno attributum 
est, Nam cum Armenos. et Jacobitas nominet, qui 
panibus absque fermento sacra facerent, Latinos 
oJuisil : id quod sane non cadit iu hominem οτα- 
cum, qui post firmatum a Cerulario schisma sceri- 
pserit. 

XXXII. Vir quidam nostri zvi longe doctissimus 
in quadam lucubratione quam de azymis exaravit, 
monet observandum Armenuos in Eutychianorum 
heresim Theodosio imperante prolapsos fuisse, ut 
docent nos. epistole Procli Constantinopolitani epi- 
&topi , εἰ Dionysii Exigui , qui Procli epistolam 
Latinam fecit. Additque, Ab eo tempore axymo pane 
εἰ solo vino usi videntur in re sacra, uli tradunt Ar- 
meni. Proclus quidem sub Theodosio (Juniore 
scilicet, non Seniore) Constantinopolitanam sedem 
tenuit : at sub Proelo Eutycbiana haresis non 
exstabat : quippe quam Eutyches non parturierit, 
nisi sub Flaviano Procli successore. Neque rur- 
sum Proclus ad Armenos epiétolas scripsit : ut 
3b aliquo errore qui Eutycbiano similis esset, ca- 
verent, sed ne Nestorianum admitterent , quem 
nonnulli, translatis in Persicam et Armenicam 
linguam Theodori Mopsuesteni ljbris, ipsis insi- 
nuare satagerent. Armeni non nisi sub Justiniano 
Seniore Eutychiana lue polluti fuerunt, nimirum 
a discipulis Juliani Haliearnassengig, ut supra 
diclum est. Denique nusquam Arineni tradidere 
azymorum usum a temporibus Procli aut Theodosil 
junioris apud ipsos incepisse; quandoquidem 
bunc acceptum ferunt a Gregorio, quem ceu sua 
gentis apostolum colunt, quique sub Diotletiano, 
Maximiano, et Constantino Magno Augustis Πο- 
rebat. 

XXXI.  Meletius noster nedum . Armenos, 
[LXXXTM] sei οἱ Jacobitas ait panibus azymis sacra 
facere solitos. Porro Jacobite, alii Syri, alii Agyptii 
sunt. Ad. JEgypitios quod attinet, Joannes Dhilo- 
ponus Alexandrinus, ipse Severianus seu Jacobita, 
testis locuples est Ecelesias omnes, atque adeo 
JEgyptiacas, suo ssculo fermentatos panes αἱ 
liturgiam adhibuisse. Michael Wanslebius , qui 
Jacobitarum Coptitarum seu AEgyptiorum mores 
οἱ caeremonias aecurate lustravit, rimatusque cst, 
perinde testatur nonnisi ex panibus fermentiatis 
oblationes eorum constaro : ubi nempe recitat 
ritum pinsendi panis offerendi. I| doit y avoir du 
levain, inquit ille auctor, excepté unu seul jour de 
l'année, qui est le 12 de leur mois de Juin, la nuit 
duquel il tombe la goutte, qui (ait le méme effet, quo 
[ait le levain. Abessini , qui Jacobitarum patriar- 
clie Alexandrino morem gerunt, per totum annum 
panes fermentatos quoque panes efferaut, excepta 
feria quinta majoris hebdomadis, ut expresso 
testatut. cl. Jobus Ludolfius (a). Jaeobitas Syros 
fermentatos etiam panes adhibere colligitur ex 
Demetrio Cyziceno, cujus opusculum de Jacobitis, 


1J 


39 
ει Charzizariis Gombefisius edidit, t. 1 Auctarii. 
. Cum cnim ab utrisque vinum merum sine aqua 
offerri asserat , ubi de Charzizariis seu Armenis 
sermonem instituit, observat eos azymis panibus 
uti, atque Jacobitarum more aquam vino non ad- 
miscere, ut significet Arnicnos in ijs quee ad litur- 
giam attinent, eatenus solummodo cum Jacobitis 
convenire, quatenus vinum neutiquam temperatuui 
offerunt, non item fermentati panis conscerationc. 
Abrahamus Echellensis epistola ad Joannem Mo- 
rinum (a) scribit in canone Jacobitarum et Nesto- 
rianurum hiec verba pevzquo legi, et accepit cx illo 
pane [ermentato. ldem  Echellensis tractatu De 
origine nominis pape (p. A77), iterum Jacobitas et 
Coptitas illis accenscet, qui fermentum ponuut in 
pane eucharistico. Imo Jacobitas, ut et Nestoria- 
nos salem et oleum velnti Grecos addere subjungit, 
ac tandem Latinos, Melchitas, Maronitas, Jaco- 
bitas et Coptitas testatur vinuni in ealice tempc- 
rare, solosque Armenos aquam excludere. Quod 
autem nonnulli aiunt Nestorianos regionis Mala- 
barice incolus azymis sacriflcare, testibus haud 
satis flde dignis astruitur. Maronitas 32γΠΙΟΦ 
panes offorre certum est, ex quo cum Eeclesia 
flomana conjuncti sunt : an vero'a priscis tem- 
poribus sic fieri solitum fuerit apud cos, res 
adhuc in ambiguo est. Nam suspecte, imo sub- 
jJestte fidei sunt, quotquot variorum auctorum 
nominibus inscripta volumina Maronitx Fecentiores 
proferunt. 

XXXIV. Leo Bulgarie archiepiscopus, Achrida- 
nus videlicct, in epistola cujus fragmenta Allatius 
libro ut, De consens. cap. 14 recitat, Italos. Arme- 
nos οἱ /Egyptios cum Jud»is convonirce ait, propter 
oblationem aaymorum , adeoque sc suosque Gracos 
fugere, τὸ δν ασῶδες ἅμα καὶ δυσειδὲς τῆς Αἰγυπτια- 
χῆς Χαχίας ἄθεον φύραμα, grareolentem deformen- 
que Αογριίπεα nequitie massam impiam. Putaverit 
aliquis /Rgyptios illos in quos Leo tam vchemen- 
ter invehitur, non orthodoxos Melchitaeve fuisse, 
sed Jacobitas seu Coptitas haereticos. Verum Mi- 
chael Cerularius, cujus se socium in schismate hic 
presul Achridanus praebuit, diserte satis declarat 
AEgyptios illos alios non fuisse a recte fidei pro- 
lessoribus. Sie enim loquitur cpist. ad Petrum 
Autiochenut, n. 10 : Neque vero hoc duntaxat ad 
nostras aures perscnit (puta Alexandrinum οἱ Ilic- 
rosolymitanum patriarchas Romani pontificis no- 
men descriptum in diptgchis haberc), sed. ctiam 
quod duo wemorati pontifices, non modo homines 
alios azymaedentes recipiunt, ἀλλ ἔστιν ὅτε xal αὖ- 
τοὶ δι ἀδύμων ἑκτελοῦσι µυσταγωγίαν, sed. εἰ ipsi 
quoque interdum. in. azymis divina mystería exsc- 
guuntur. Rumor isle verusne, an f(aisus fucrit, 
certo non ausim edicere. Sunt equidem qui asse- 
rant Humbertum a. Silva «candida, qui tuuc tein- 
poris, quando Michael ct Leo adversus Ecclesiam 


(e) Inter Morin. epist. 85. 


DISSERTATIONES DAMASCENICAE. 


Romanam propter azyma deblaterabant, 

licze gedis legatus agebat Constantinopoli, li 
tirrhetico adveraus objecta Nicetae Stethati, 
vulgo vertunt, Pectorati, scripsisse hane « 
Ecclesi: Hierosolymitane consuetudinem 
AL vero, si liumberti verba attentius in 
tur, aliud quidpiam innuere deprehendents 
circa locum integrum hic afferre juvat, ul 
ctoris sensu lector eruditus possit melius ju 
Date quoque evidentem. causam (ait. Grasck 
bertus) illius circumcisionis, qua coronula 
ad sacrificium ferro levatis, cum. immacu 
stia immaculatum corpus Domini aptius | 
significare, εί integritas panis integritatem 
sim. Denique quod sancitum panem, vite e 
calice intritum cum cochleari sumere con 
quid opponitis? Neque cnim ipse Dominm 
in calice vini intrivit , εἰ sic aposielis ded&t ι 
€ Accipite, et ctim cochleari comedite. Hee « 
corpus meum. » Quibus postquam ceuatum ι 
cem porrezit dicens, « Βἰδίίε ex eo omnes. 

rcverendam angelis et hominibus institutiong 
sancla Sion, prima scilicet Ecclesia usque 
moderna tempora, sicut ab apostolis accepii 
ler retinuit : adeo wt quidam Hierosol 
pontificum dais epistolis significarint, quant 
rum instiiutio discrepet a Grecis. Sic enim a 
reliquerunt : « Ex. sancta οἰείίαίᾳ Jerusale 
est saucia lHicrosolyma, exiit fides Christi 
ipsa quoque sancia Sion et sancta resurrectk 
Ecclesie dicuntur, et veraciter habentur, 

sancto et vencrabili loco adimpletur diving a 
culata oblatio Domiui nostri Jesu. Christi, s 
cet per ordinem. » Et puto quia bene facium 
nonnisi integras et sanas. ponunt ipsas oblat 
$ancias patinas, nec. quomodo Graci, habe 
ccam.[errcam, qua scindant in modum εγκεὶ 
lionem, id est proscomitam (Grzce προσχι 
Porro in prefatis sanctis Ecclesiis, cum ipsa 
patina sanctam ana[oram, id est oblationem 
lant. Etenim vere et. apt sunt ipse oblatk 
Nuesque ex simila, lanceum vero ferream Ἡν 
Nullus hic de azymis sermo est, sed [lum 
Grecorum ritum exagitat, quo segmentum 
dam quadrate forma lancea, ut aiunt, seu : 
$aCro, ex pane salis amplo auferunt, et er 
gnant in oblationem Deo : cum Iierosoly 
Ecclesi: sacerdotes liostiam integram, seu 
tenuem ct sanum offerrent, quemadmodum R 
Hunc porro panem fermento caruisse non 


Alumbertus : quinimo fuisse fermentatum € 


liceaà ex Alexandrinorum , sou Melchitaru 
Jacobitarum more, qui perinde atque Ji 
Syris rotundas ex fermento placentulas cons 
Aiqui ejusmodi [LXXXIV] erant hostice t 
gancli Epiphanii, qui externam eucharistic 
figuram fuissc rotundam tradit (0) : Τὸ μὲν Υ 


(b) Ancor. n. 57, 


47 
σερογγυλοειδὲς, inquit. : Nam rotunditas illa, et 
quod sensu non. percipitur, ete. Quidni Leo Achri- 
dsnos οἱ Michael Cerularius propter placentularam 
[πα tenuijum et rotundarum oblationem perinde 
iMulerint Alezandrinos Hierosolymitanosque haud 
stus ac Latinos azyma consecrare? Profecto cer- 
tm est chartophylacem, sen illum qui ab episto- 
lis scribendis Cerulario patriarchz erat, passim in 
His ad Petrum Antiochenum epistola stuporem 
sum, inscitiamque suam eximie prodere, et nus- 
qam non turpiter cespitare. Id quod satis super- 
We Antiochenus ipse indicat in responsoriis suis 
literis ad Constantinopolitanum. Sin vero : ne- 
maquam inficias iero Alexandrinos sive Melchitas, 
τε Jacobitas, peculiari quadam anni die, puta 
feria quinta in Cena Doinini , azymis quandoque 
satra fecisse ; in memoriam scilicet azymorum pa- 
sen, quibus Salvator hac ipsa die Euchari- 
s&ism instituit, quemadmodum Abessinos consuc- 
wise post cl. Ludolfium diximus : quippe cum 
Zibiopes isti fidem ritusque sacros ab Alexandri- 
ποῖς acceperint. Quid etiam, si Grzci non concesse- 
Iràint gypiiis aquam illam duodecima Junii deci- 
«lentem fermenti virtutem habere, adeoque confe- 
«*4am ea hostiam nibilosecius azymam esse cen- 
Spwerint ? His aliisve consimilibus interpretamentis 
Seg conjectationibus ratio reddi possit, cur Mi- 
«hse! Cerularius et Leo Achridanus ZEgyptios et 
NMibisstinos non. fermentatis panibus rem divinam 
Ülbeere putaverint. 

XXXV. Modo vero de azymorum apud Latinos 
28üquitate dicendum est. Leo Nonus adversus Mi- 
πείς Cerularii ejusque asseclarum criminatio- 
800 incunctanter aflirmavit corum usum in Eccle- 
sa Romana viguisuye ab ipsismet Christianz reli- 

Owis primordiis : Quis non stupeat, inquit, quod 

μα sanctos et orthodoxos Patres per mille εἰ wi- 

(ili & passione Salvatoris annos novus calumniator 

lese Latinoram emersisti, anathemaltizans om- 

| We quicunque participarentur in. azymis. ldem 
ueroit Humbertus legatus Leonis, in iis qui» con- 

i esmdeim  Cérularium οἱ Nicetam Pectoratum 

tripsit. ldem rursum Hugo Etherianus, lib. i, 

ᾱρ. 27, οἱ alii seculorum σι et xu tractatores. 

XIXVI. Martinus Polonus in Chronico, ubi 

& Alesandro | pontifice Romano hac habet : 

Bic etiam statuit, ut vino aqua misccretur ad. desi- 

quadam unionem Christi cum Ecclesia, et ut obla- 

Ne fieret in a39mo, et in modica quantitate, dicens : 

Nec oblatio quanto potior, tanto. rarior. Epistola 

Μο quz ab Isidoro Mercatore bujus pontificis 

BOmiae supposita est, jubetur ut aqua. vino aduii- 

Sustur; Je azymis vero nihil in ea, nec in duabus 

siis legitur. Unde hzc Martiuus hauserit, incom- 

Peur est. Platina vero addit hoc ab. Alexandro 


8 Levit, tt, 12, 14. 


(e) In ιν Sent., dist. xi, q. 5. 


DISSERTATIO VT. 


(d 
statutum, wt Ebionitis hereticis culumniandi otca- 
sio auferretur. Quem quidein hujus historici loeum 
Nectarius nuperus patriarcha  lierosolymitanus 
perquam avide excepit, ut inde Romanam Εοσίς- 
siam in jus vocaret, tanquam Lxereticis, imo οἱ Ju- 
deis, azyma usurpando adblanditaesset. Quis vero a 
schismaticis Gracis Ecclesiam Romanam Judaisini 
ream propler azyma peragi ferat, quando ipsi 
Judaico prorsus more caverunt, ne in sacriíielo 
eucharistico sal deesset. Pauem siquidem , quem 
in divina liturgia offerunt, non fermentatum moo, 
verum el sale conditum csse volunt, juxta ac sta- 
tuitur in lege Moysis : Καὶ πᾶν δῶρον θυσίας ὑμῶν 
&X ἁλισθήσεται. Οὐ διαπαύσατε ἅλας διαθήχης Κν- 
βίου ἀπὸ θυσ.ασµάτων ὑμῶν. Ἐπὶ παντὸς δώρου 
ὑμῶν προσοίσετε Κυρίῳ τῷ θεῷ ὑμῶν ἅλας **. Aut 
igitur sal eliminent ab oblatione Domini , dut par- 
emnt Latinis, qui alieno prorsus a Judaicis ritibus 
animo panes sine fermento consecrandos offerunt. 

XXXVII. Doctores scholastici primzvee illius 
etatis, puta Alexander Alensis, S. Bonaventura, 
Durandus, οἱ S. Thomas in commentariis ad lib. 
1v. Sentent. dist. xi. nescio quo auctore, tradunt 
Leonem papam narrasse : Grassante Ebionitarum 
h:eresi intermissum aliquandiu a sanctis Patribus 
azymorum consecrandorum morem. Quisnam hic 
Leo papa fucrit, nullus indicat, nec quidquam 
ejusmodi legitur in scriptis ullius pontificis Roma- 
ni, qui Leonis nomen sortitus sit. Altum ea de re 
in epistolis Lconis IX silentium. Sed plus aliis ct 
perspicacius vidit subtilis doctor (a), cujus verba 
Jibet hic recitare. Sub Leone papa', inquit, fuit Λα- 
resis servans legem cum Evangelio. Et tunc ne vide- 
derentur. Latini servare legem Judaeorum, preceptum 
fuit conficere in pane fermentato. Sed quando rediit 
fides ei invaluit , usi sunt Latini pane azymo. Has 
ineptias recitasse, refutasse est. 

XXXVII, Aliorsum Greci schismatici azymo- 
rum usum Carolo Magno esse vetustiorem ut plu- 
rimum negant, eumque a Francis in Romanam 
Ecclesiam invectum  garriunt. βίο Epiphanins 
Constantinopolitanus lib. De dissidio iuter Grecos 
et Latinos. Sie Nicetas Seidus, qui sub Alexio 
Comneno scribebat. Sic alii auctores quos [ου 
Allatius citat exercitatione 98, Adversus Creygto- 
num. Sic Germanus ille Constantinopolitanus pa- 
triarcha. in epistola (ut fert. titulus) Ad sanctum 
Theodorum. Studitam. Qui quidem Germanus, di- 
versus oninino ceusendus est 4 sanctissimo pon- 
tifice Germano !, qui primos ignes fconoclastici 
furoris Leone lsauro rugiente olim. expertus est, 
Vix quippe natus erat sanctus Theodorus Studita, 
quando divinus hic Germanus excessit e vila. 
Quapropter epistola h:ec quas inanu exarata repe- 
ritur in variis Europe bibliothecis, 4ο priesertim 


39) 
jn Regia cod. 2982 attribuenda venit Germauo 1, 
Romanz Ecclesiz infensissimo hosie, qui eam ad 
Theodorum quemdam monasterii Studii perseri- 
pserit. Nisi forte pro Theodoro Studita legamus, 
Θεόδωρον τὸν Στίλδην, Theodorum Siilben, qui sub 
eodem Germano ii patriarcha, circa aunum 1255, 
Magna ecclesie chartophylax erat, ut videre est 
tom. ll Monumentorum Eccl. Grec., p. 414. Eidem 
etiam Germano reddenda est illa diving liturgic 
seu missa expositio, quz legitur tom. Ἡ Dibl. PP. 
Grec. et alibi. Erraticam iliam suorum opinionem 
Grzculi alii novo delirio auxisse leguntur in eadem 
quarn laudavimus Allatii exercitalione. Finxerunt 
enim Vandalos cum Arii et Apollinarii impielatibus 
imbuti essent, Romanis azyma tradidisse, quando 
civitatem ipsorum,rege suo Carolo duce,diripuerunt, 
jllisque admodum  favisso Felicem tunc temporis 
papam, qui originem traheret ex Judaeis. Simon 
vero Hierosolymitanus patriarcha, quem [LXXXV] 
ibidem citat Allatius, perinde scripsit, Lucium pa- 
pau, seu potius. Felicem, Λεύχιος τοὔνομα, μᾶλλον 
δὲ Φηλιξ, cum errore Apollinarii laboraret, rationa- 
leinque adeo animam Christo adimeret, fermentum 
ab eucharistica oblatione sustulisse. Cujus postre- 
mi delirii hanc fuisse causam arbitrarer, quod, ut 
ostendimus dissertat. 9, epistola quadam, scu 
Apollinarii, secu Apollinarist:e alicujus, olim pro- 
dierit Felicis pape et martyris nomine inscripta. 
Ceterum Greculorum nugas et commenta reci- 
tasso sufficiat, refellere pudet. Hic duntaxat ob- 
servabimus Michaelem Cerularium, Leonem Achri- 
danum, Nicetam Stethatum, οἱ Petrum Antioche- 
uum, qui comtra Latinorum azyma in ipsismel 
schismatis primordiis disputarunt, nihil tale obje- 
cissc, cum Leo IX aliique e nostris apostolicam ο 
contrario traditionem obtenderent. Nicetas metro- 
polita Nicoinediensis, cum Ecclesi: causam tuere- 
tur in colloquio quod Constantinopoli habuit cum 
Anselmo Havelbergensi episcopo (a), concessit 
ingenue, apostolos nee fermentum nee azymum 
siudiose nimis quosiisse, et quidquid ad manus 
inveniebatur, sive hoc, sive illud indifferenter cum 
devotione obtulisse : Romanam Ecclesiam paulatitn 
alterum deposuissoe, videlicet fermentatum, alterum 
tanium assumpsisse, scilicet azyinum : Orientalem 
quoque Ecclesiam azymuin dimisisse et fermenta- 
tum elegisee, ut tamen propter hoc, nec antiqui 
Graci sapientes, noe antiqui Latini sapientes se 
. invicem contemnendos putarent, Atqui hac scan- 
dala emerserunt, inquit : Ez quo surrexit quidem 


Carolus rex Francorum , qui violenter Romanum 
invasit imperium, el se patricium Romane urbis 
appellari fecit, lude esti quod. cum Latini nostrum 
fermentum biasphemant, εἰ aacrificium. aliaris in- 
diguum judicant, εἰ nos polius ex [αεί elationis sua 


** Tit. 1, 15, 
(a) Lib. ui, c. 14. 


DISSERTATIONES DAMASCENICA. 


quam assertione veritalis hereticos vocanl ; m 
que ab cis irritati, el ex «νο eis respondent 
muH quoque eorum nequaquam curamus, in 
sacrificiu secri altaris judicamus, eos mei 
superbie, sed. juste. relributionís nomine Ai 
hereticos appellamus. Sic protervas suorum 
$us Latinos criminattones emollire Nicetas 
batur. Át pace cecumenici hujus Didascali : 
nostrates longe asquiores se preebuisse erga : 
rum fermentum. Dominicus Gradensis cpis 
Petrum Antiochenum utramque oblationem 
bat. Et quamvis Wiberto prasertim Leste 

Leonis IX, e Latinis quidam Graecos Fermes 
appellitariut, cum ab illis renuntiarentur h 
ob azymorum usum ; attamen lHumbertus ig 
sociis legatis in libello excommunicationis 
super altare Sancte Sophiz reliquit, hoe | 
duntaxat Michaelem ejusque consortes culpa 
Latinorum ecclesias clausisset, eosque 4: 
nuucupando, verbis οἱ factis ubique ins 
esset : quod denique Nicephorus patriarche 
larius Latinorum sacrificiusma in conspectu c 
impie coueulcasset, llinc Gregorius ΥΠ (b) 
Leo ΙΧ cardinalem diaconum creaverat, « 
ad archiepiscopum Synadeuseim  Armenum 
narratas Gra»corum adversum nos crimips 
subjungit : Nos vero azymum nostrum inea 
bili secundum Dominum ratione defendentes,i 
[ermentatum nec vituperamus, nec reproban 
quentes Apostolum. dicentem **, mundis. esu 
munda, 


XXXIX. Jacobus Sirmondus eximise ern 
criticus, singulari quod De azgmisedidit ep 
probandum suscepit, Romanam Ecclesiam 
aliquandiu ab obitu Photii azymis panuib 
misso fermento, rem divinam facere eg 
idque intulit ex silentio Photii, qui cum mui 
Latinorum ritus et, mores maligne carperet, 
propter azyma eis litem moverit. Vire dos 
opponet forsitan aliquis auctoritatem Nioef 
niatss, hominis schismatici, qui in Thesaur 
Bnem ultro fassus est perantiquam esse a 
linos panum azymorum traditionem, nec 
inter utramque Ecclesiam jurgium circa ho 
plin:: caput exstitisse usque ad Lempora 
qui exorlis inter ipsum et Nicolaum papsaa 
tatibus, ut ex abundautia se superiorem 9 
ret, cum articulum de Spiritus saneti proet 
tum azymorum usum, calibein sacerdotum 
aliaque similia pretexuerit. llic Niceise lw 
comparet ip translatione Latina ejus These 
Christiane, atque ideirco integer Grace e 
editus cst a Leonc Allatio in dissertatione 8 
nem Christianum de Doinebourg. Falsum γι 
Chonialem eoarguunt quiecunque ab erudi: 


(b) Lib. viu, ep. t. 


i 


nus iecta. sunt. Photiani dissidii monumenta, 
um Grzea, tum Latina, sive typis mandata essent, 
yve manu exarata, in quibus ne γρὺ quidem de 
ayymis occurrat, Photius nimirum apprime nove- 
at arymorum offerendorum ritum ipsa divine 
Pacharistige institutione comprobari, quam sine 
lrmento peractam a. Christo esse, ex totius Eecle- 
ye traditione scribit in Bibliotheca. Nondum enim 
aengitatum. effugium erat desperantium illorum 
(racorum, qui sciscitante Humberto cardinale, 
uide Dominus Jesus. fermentatum in cona habuerit, 
tmm im ommibus fnibus lsrael nom inveniretur, 
rspondebant, Si creditmr omnipotens, potuit. subito 
wüecunque fermeniatum exhibere, aut certe. ipsum 
agnum benedicendo fermexiare. Nec. rursum istud 
aMerum quod Euthymius Zygabenus pro suorum 
dendo fermento postea tandem commentus est ; 
puta Christum ejusque discipulos uno die Pascha 
Jedaicum antevertisse, et decimo tertio die, non 
dietimo quarto , vespere paschalem agnum cum 
lactucis agrestibus οἱ ozymis, stando et baculos 
ges manibus tenendo comedisse, tum eona hac 
«wn czremoniis lege Moysis sancitis peracta, alla- 
tam denuo panem cominunem, proprie dictum seu 
Sermeatatum, et. jusculum ; ex quo pane. corpus 
&uum confecerit, dederitque discipulis suis. Non 
enim fuisse vetitum pas«chalem comam priovertere, 
«ππφυο decimi quarti diel vespera nondum ades- 
Set, (ermentatis rursum panibus vesci. Qux: quam 
wana sint, nullo negotio depreliendet quisquis Ju- 
éeorum leges consuetudinesque, quibus ad mor- 
wat usque Dominus obsecutus est, diligenter scru- 
iles erit. Quinam ergo Christus Pascha antevertce- 
nt, quod die mensis altero a decimo quinto man- 
deeári neutiquam fas erat; ita ut. qui forte for- 
hnà propter immunditiam ex funere admissam 
ieunte die decimo quinto mensis illud non cdis- 
s, nonnisi altero. decimo quinto die mensis 
veendi hoc [LXX XVI] possent eclebrare ? Quorsum 
diam ilii baculi? ac si. tune Christus ejusque 
discipuli stantes ct baeulos tenentes. camnaverint, 
vum ejugmodi ceremonia, Judwis ipsis attestan- 
libus, ea duntaxat nocte qua filii Israel ex Egypto 
pleeturi erant, observata fuerit, subsccutis vero 
*mporibus, vel recumbendo priscorum, scu Grz- 
erum, seu Romanorum more, vel sedendo perege- 
riM, atque etiamnum hodie peragant. Nihil quippe 
à pristino paschalis coenz edenda ritu Judei de- 
Wiverunt, elsi agnum integrum manducare non 
*wleat, lege Mosaica prohibente ne edatur nisi in 
ke quem elegerit Dominus, hoc est Hierosolymis. 
Sed et Matthaeus, Mareus, et. Lucas. evangelistze 
lominam Jesum aiunt primo die azymorum facta 
veipere *!, Paschia celebraturum discubuisse. Idem 
lezanes annuit, ubi legimus Christum a cena sur- 


DISSERTATIO VIT. 


ACO 
rerisse, ut discipulorum pedes lavaret, et iterum 
recubuisse **. Undenam ctiam. Futhymius habuit, 
quod ipse subinde suggerit, diebus azvmorum, jus 
apponi non licuisse mensis Ilebrzorun? Leo Mi.ti- 
nensis, lib. iu De ceremoniis Judeoriun, eap. $, 
vàs cum jusculo aut eliquamine ad paschalem οα)- 
nam adhiberi solitum testis est locupletissimus. 
Sic Buxtor(lus, Synagoge: Judaice cap. 15 : Appo- 
nunt patellam aliam aceto plenam, inquit. In ejusmodi 
itaque patella Dominus bnceecllam. intinsit, quam 
Judie Iscariot:e tradidit. Nec quisquam objieiat 
Judzos uno die decimum quintum paschali ccena 
etiamnum quotannis przvertere , atque. duobis 
dicbus Pascha µνηµόσυνον suum vespere agere. 
Nequaquam enim ili censeri debent Paschatis 
vesperam antevertere : sed cum lex jubeat ut agnus 
die decimo quarto mensis primi, ad vesperam de- 
clinante sole, immoletur, et decimo quinto ejusmodi 
mensis edatur, nec alioqui satis constet, quis de- 
cimus quintus habendus sit, an quia concursu solis 
οἱ lun» numercetur, an qui a. prima lung phasi, 
seu apparitione ; ut scrupulus omnis auferretur, 
duobus dicbus qui decimi quinti perinde censeren- 
tar, Pascha celebrandum. duxerunt, luanes. igitur 
prorsus Euthymii conjectatloues sunt,quas tamen 
Simeon Thessalonicensis (a), aliique Greci avidius 
gunt amplesati. 

XL. Azymi panes ante. Photium α Romanis ad 
aram oblati. — Πίο non disputo, nam ab Ecclesia 
Occidentali sic perpetuo fern entum omissum fue- 
rit, ut nonnisi panes azymi unquam ol/lati sint. 
Absit ut difficilis hujus qu:estionis qux inter eru. 
ditos primi subsellii agitata. est, arbiter sedeam. 
Auctor librorum De sacramentis, qui Ambrosias 
Magnus Mediolanensis fuisse putatus est, ac gal- 
tem sveulo sexto, imo quinto, ac forsan quarto 
vixit in provincia, qux mores diversos a Romanis 
scctabatur, wsitatewm panem adeoque (ermentatam 
ad Eucharistiam adhiberi solitum testatur (b) : Τι 
forte dicis : Panis meus, panis wsitatus. Sufliciat vero 
mibi Ecclesixe Roman: morem inquirere, qui Pho- 
tiani dissidii tempore vigebat. Lco nonus in respon- 
soria epistola ad criminationes Michaelis Cerularii 
et Lconis Achridani diserte eatis innu:l neminem 
ante patriarcham Cerularium Latinis negotium fa- 
cessivisse propter oblationes non fermenlatas, irio 
hunc Roman» Ecclesie ritum | adeo recentiorem 
2evo suo non fuisse, ut a tempore Photii, hoc ett, 
cum ducenti anni elapsi nondum essent, inceperit. 
Leonis verba, qux superius jam attuli, hie repetere 
non displicebit : Quis non stupeat, inquit, tcd post 
tot sanctos et oriodozos Patres per mille ct viginti a 
passione Saleatoris unnos, noeus calumniator Eccic- 
sie Latinorum. emersisti , anathematizans. omnes 
quicunque participarent ez asymis. Scd e& panes azy- 


" Matth, xxvi, 90; Marc. xiv, !, 17; Luc. xxit, 14. 5^ Joan, xii, 4, 17. 


V) Lib. coutra har., c. 8, 9 


(^) Lib. iv, cap, ἐ. 


463 


mos in missa a Romanis consecrari solitos ante 
Photii 2tatem, testatus est Rabanus Maurus, lib. 1 
De instiutione clericorum, cap. 51, ubl statuit. in 
sacramentis alind non offerendum, nisi quod Domi- 
nus ipse exemplo suo prscripserit ; deinde sub- 
jungit : Ergo panem in[erinentatum. et vinum. aqua 
mistum in sacramentum corporis ei sanquinis Christi 
sanctificari oportet. Atqui Rabanus, cap. $5 ejusdem 
libri declarat se miss? ordinem descripsisse, quem 
Romana aliseeque fere omnes per Occidentem Eccle- 
ske servarent. Libros autom De institutione clerico- 
rwm ediderat cirea annum 820, dum Fuldis adhuc 
monachus ageret, ante quadraginta el septem cir- 
eiter annos, quam Photius in Komanain Ecclesiam 
jicero convitia coepisset. Alcuinus sub Carolo 
Magno, initio nascentis lieresis Felicis Urgelitani 
et Elipandi, hoc est ante synodum Francofordien- 
sem, epistolam ad Lugdunensos scripsit (a), in 
qua consuetudinem improbat Hispanoram quorum- 
dam, qui sal in panem oblationis mittebant, guod 
nec universa Ecclesia observat, inquit, nec Romana 
custodit auctoritas. Tum subinde pergit : Tria suni, 
que in sacrificio hujus testimonii offerenda aunt, 
panis, aqua, ei vinum. Panis, qui in corpus Domini 
consecratur, absque [ermente ullius alterius infectio- 
nis debel essa mundissimus. Ex quibus verbis perspi- 
cuum fit, panem duntaxat azymum, non fermenta- 
tum, tempore Albini Flacci seu Alcuini adhibitum 
a Romana Eeclesia ad aram fuisse. Permirum est, 
quod quidam contendunt, Albinum Ecclesi» Gal- 
licanz, vel Anglican» sue potius, quam Romane 
ritum signilicare voluisse, quando ipse diserte no- 
minal. Ecclesie lomane auctoritatem, cojus czre- 
moniarum callentissimus juxta οἱ tenacissimus 
erat, ut patet ex ejus opere De ritibus Ecclesia. 

XLI. Imo ante sextam synodum oblati, — lXowa- 
nam Ecclesiam fermeutatos panes in sacrificio jam 
olim exhibuisse probare eopabantur Nicetas aliique 
Grxci auctoritate canonis Trullani undecimi, quo 
vetatur ne Christiani cum Judxis azyma comedant : 
hunc enim canonem annuente Agathone papa sanci- 
tum fuisse post Meletium nostrum aiebant. Scilicet 
canones synodi illius, qux Quinisexta appellata 
est, sext» syno:o genorali quz sub Agathone papa 
celebrata erat, ascripseruut, quanivis multis annis 
sinl recentiores. E contrario autem cardinalis 
llumbertus huic commento historiam sexte syuodi 
opponit , qua ferebatur legatos . Agathonis eum 
4 Constantino Pogonato imperatore rogati  es- 
sent, quemnam Homana Ecclesia ordinem teneret 
circa sacrificium corporis et sanguinis Domwiui 
nostri Jesu Christi, respondisso : In calice Do- 
9Hini mom debet solum offerri vinum, sed aqua 
mistum. Naim si solum. vinum. offertur, sanguis 
Christi incipli esse sine nobis. Et si aqua pura o[- 
fertur, sola plebs incipit esse sine. Cliristo. Quando 
Marumque. adimiscetur, id est vinum. et agua, tunc 

(4) Epist. 09, 

(5) Lib n, Contra cirores Gracor., ct 3, p.,9.75,a. ἑ 


DISSERTATIONES DAMASCENICZ. 


sacramentum spiritwa!c perficitur. Oblutio 
in sacrificium altaris offertur, nullam comm 
[LX XX VIL J aut corruptionem fermentati deb 
sicut D. Virgo Maria absque omni corruptio 
stum concepit el peperit. Hinc in. Ecclesia a 
nuit, ut sacrificium aliaris non in serico aut 
tinclo, sed in lino terreno celebretur, sicu 
Domini fuit in sindone munda sepultum. Sic, 
munda dobet esee fermeuto, juxia qnod in gi 
lificulibus a beato Silvesiro legimus esse a 
llc refert Humbertus libro Contra Nice 
profecio esse accepta videntur ex codem 
et libro, quem Paulus diaconus pre oculi 
cum capul 4 libri VI Historie Longobardei 
beret. Nam Humbertus ea qux proxime HI 
rent qua modo retuli, iisdem mox verbis 
pergit quibus Paulus diaconus. Atqui Pauh 
sseculo labente florebat ; hoc est centum p 
a ceclehratione sexti concilii generalis, οἱ 
antequam Photius sclisma Ecclesiarum 
retur. 

XLI. Sanctus Thomas in Catena aurea 
usum, c. xxvi, et alibi (b) azymorum ws 
firmare nititur. testimonio beati Gregorii 
Registro docuerit, perindo licere offerre pi 
mos et fermentatos. ldem paulo fusius | 
traetatu Contra Gra'cos, qui habiius est C 
nopoli in sdibus fratrum Pradicatoru 
Dom. 1252, editusque est a. Stewartio. Ne 
in hoc tractatu loeus sumptus dicitur ex 
Gregorii, sed ex ejus Vita Graco sermone ec 
Ad hunc itaque modum tractatus auctoret 
rii verba afferunt. Audiant Graci, inquiu 
hoc B. Gregorium in Dialogis (lege Dial 
Grxci loquuntur, aut simile quidpiam, u 
tus series cohzreat) qua εἰ qualia, sacran 
trahentibus responderit Grwco sermone, cum 
cia trans legatione fungeretur. Dicit enim 
moveri quastio, quod in Ecclesia alii fer 
offerunt, alii panes azymos. Esse uamquel 
distinctam qualuor ordinibus novimus , δεί 
manorum, Alexandrinorun, Hierosolymita 
Antiochenorum ; que Ecclesie generaliter qu 
(ur, cum wnam . teneant catholicam fidem. 
lumen utuntur officiorum mysteriis. Unde | 
mana Ecclesia offerat panes azymos, ῥτοί 
Deus sine ulla commistione carnem . suscep 
ptum eat : « Verbum caro [actum est, et ha 
nobis,» Sic ergo pane azymo e[ficitur corps. 
Nam celtere supradicte Ecclesie offerunt | 
(un, pro eo quod Verbum lairis indutum ο 
el est verus homo : ila quod. fermentatum 
sceatur farina, et e(ficiatur corpus Domininm 
Chrisii (c). Sed tam Romana. Ecclesia, qua 
cig pro ineffabili mysterio, tam. fermeniati 
azuyntumdum suminus,untum corpus Salvatc 
e[ficiuntur. Huc sunt verba Gregorii que in. V 


(.j Deest hic voeula aliqua aut legendur 
eerptis Saluatris nostri e[ficimur, 


40) 
Urece sermone reperiuntur. An bi revera Gregorii Ma- 
gu sermones. fuerint criticorum judicio relinquo. 
Profecto Photius,cod. 252 excerpta refert Vitze sancti 
hujus ponti&cis Komani, ex qua forsan hzc qua 
modo recitavi, accepta sunt. Sufficiat vero mihi lo- 
| «m ἱπίερταπι recitasse, ad quem Graeci illi viden- 
lw respexisse, qui fermentatum panem in Ecclesia 
Bana usque ad tempora Gregorii dialogi oblatum 
ee scripserunt. Ex his citantur Gregorius Corcy- 
masis, apud Allatium opere De Gregoriis, ct Sy. 
mem Thessalonicensis, lib. De templo, n. 5, quibus 
(ism Theorianus philosophus jungi possit, ut mox 
wendemus. Statim igitur in illo eodem Pradicato- 
mm nostrorum contra Grxcos tractatu. apud Stc- 
wrüsm additur : Sed et Joannes Chrysostomus, 
am kajusmodi litem vellet de medio removere, in 
qusdam epistola sua, quam Grecis de sacramento et 
aliis consuetudinibus Latinorum dubitantibus de Con- 
ssnlinopoli transmisit , ila dicit : « Volentibus no- 
bis, etc. Citant nimirum, ac si sancti Joannis Cliry- 
SGsiomi essel, epistolam , que Theoriano philoso- 
pho adjudicanda est, ut colligitur ex fragmentis qui- 
iusdsm, quz Leo Allatius protulit in dissertatione 
2d D. de Boinebourg, p. 690. Quocirca operz pre- 
Wien me fscturum cxistimavi, si ex utroque operc 
SPymbolas hujus epistolz tum Latinas, tum Grzeas, 
«^elligerem simulque jungeren , donec integra tan- 
dlirm ex aliqua Europz Bibliotheca eruatur. 
Theoriani philosophide Latinorum azymis judi- 
«riga. — Leo Allatius et Turrianus testantur epi- 
weis banc Theoriani scriptam esse ad sacerdotes 
tla montibus degentes. Auctores vero tractatus contra 
ۃrecos sic eam Latinc recitant. Volentibus nobis 
«uid dicere de sacra. communione , utrumex 
«sno vel fermentato in sacra. Dominica cena [α- 
4m. [uerit, longioris temporis, et etiam per[ectioris 
striporis (forte, scriptionis) indigemus spatio. Sed 
wills omissis, id quod wiile et pacificum est, imo, wt 
i dicam, quod magis est secundum dispensationem, 
€ wcessarium, ei quod magis continet veritatem di- 


DISSERTATIO VI. 


ὑπὸ τοῦ O:o9 Λόγου λη- 
φθεῖσα , xaX £v δεξ.ᾷ τοῦ 
Πατρὸς καθηµένη, καὶ 
ὑφ ἡμῶν τῶν ὀρθοδόξων 
μυστιχῶς µεταλαμβανο: 
µένη» διὸ xal μυστήριον 
λέγεται , ὡς χρύφιον, ὡς 
τοῖς πολλοῖς οὐ χαταλη- 
πτόν. 

non comprehenditur. 


(06 
Genitrice. α Verbo ['eo 
assumpta est, ct in de£- 
lera. Patris sedet, alquc 
a nobis orthodoxis|et Ca- 
tholicis] mystice. sumi- 
tur. Propter quod. οἱ iny- 
sterium dicitur velut se- . 
cretum aliquod el occul- ' 
tum , ul quod a multis 


Transmutatur autem. divina 


viriule a Spiritu sancto in corpus et. sanguinem Jesu 
Christi, secundum quod ipsa sancta secreta. indicat, 
el eliam manifestat. Dicimus enim εΤέ rogamus 
(a), Sancte sanctorum, wt beneplacito tue bonitatis 
veniat Spiritus sanctus supcr nos et super omnia heec 
Ita doua sive munera, et benedicat, et sanctiificet, εἰ 
ostendal quidem liunc panem, ipsum pretiosum. cor- 
pus Domini ei Dei Sulvatoris nostri » (omiseruni 
hec verba qua orationis series exigit, Transmu- 
(ans Spiritu (uo sancto, μεταθαλὼν τῷ Πνεύματί σου 
τῷ ἁγίῳ). — 


[ΧΧΣΥΙΗ] Καὶ πάλιν’ El 
οὖν τὸ θεῖον µεταθάλλει 
τὰ προχείµενᾳ δῶρα εἷς 
σῶμα xal αἷμα Χριστοῦ, 
περισσὸὺν λοιπὸν τὸ Φιλο- 
νειχεῖν, 3. ἓξδ ἀζύμων, Ἱ 
ἐνζύμων fv, ἡ λευχοῦ, Ti 
ἑρυθροῦ τυχὸν olvou, xal 
τοιαύτας τινὰς περιερ- 
γείας μωρὰς περὶ τῶν 
φριχτῶν μυστηρίων ὃδι- 
ερευνᾷν. 


Et rursum : Si igitur di- 
vina vir(us, sive divinum 
numen transmutat propo- 
sila dona in corpus εἰ 
sanguinem Jesu. Christi , 
superfluum est. contende- 
re, uirum ex azymis , an 
ex fermentatis [ucrit, aut 
albo, aut rubeo vino, aut 
hujusmodi stullas εἰ ine- 
plas curiositates, de tre- 
mendis mysteriis agitare. 


cam. est. Divinus 

ϐ hic ἄρτος πρὸ μὲν τοῦ 
ἐκοθῆναι, εἴτ ἄξυμος, 
WX Eopo; fjv . ἁδιαφό- 
Ας ἄρτος ἔστι τε χα) 
ἅπται πρὸς τῶν θείων 
rus, ὡς ὕστερον δε([- 
Bav. Μετὰ δὲ τὸ ἆγια- 
Va, οὔτε ἕνζυμος, 
€ Kino; ἀλλὰ σῶμα 
X3 σὰρξ τοῦ Κυρίου ἡ 
th, καὶ οὔχ ὅλλη ἀντ 
Bis µία γάρ ἐστι καὶ 
[| αὐτὴ ἐχ τῆς ἀφθόρου 
Περβίνου καὶ Θεοτ)κου 


(a) Ex missa Basilii. 


panis, antequam consecre- 
(ur, sive azymus, sive 
fermentatus — fnerit, in- 
differenter panis est, εἰ 
dicitur a sacris eloquiis , 
«4 postmodum — ostende- 
mus. Postquam vero con- 
secraltus est neque azymus 
neque fermentatus dicitur 
vel est, sed corpus et caro 
Domini, eadem ipsa, nec 
alia pro alia : vna siqui- 
dem est et ipsa, qua ex in- 
corrupta Virgine et Dei 


"Loc. xxiv, 20. " fbid. 55. 


Quia vero quidam eorum volunt. ostendere ex. sola 
etymologia nominis azymum non esse ἄρτον, id. est 
panem, eia de hoc breviler disputabimus. Dicitur enim 
ἄρτος ad ἄρθεως (lege ἄρτιος) id est a perfectione. Azy- 
mus autem non est per[ectus, quia caret fermento : ergo 
non est ἄρτος. Dominus autem ἄρτον benedixit. Ta'is 
est mirabilis eorum syllogismus. Nos vero ad. syllo- 
gismi hujus machinamentium, cum sit. nullius valoris, 
infirmum et debile, nullam [aciamus responsionem, 
ne videamur ad ostensionem ejus que in nobis est 
rationalis scientie (b) mulia loqui οἱ inutiliter. A 
sanctis (tamen | Evangeliis ἄρτον vocatum. esse. azy- 
mum probabimus sive ostendemus, et mendax. isto- 
rum etymologia apparebit. In Luca enim est. scri- 
pium : « Et factum est discumbente eo cum eist?.» Et 
post pauca : « Cognoverunt eum in fractione &pzov*^. » 
Ecce ibi azymum ἄρτον nominavit. Οποά autem 
azymus fuerit ille qui tunc in. Emmaus. Cleophe et 
concomiianti sibi datus est, hinc. est manifesimm. 
Posi oblationem agni scplem diebus comedgbant Ju- 
dei azyma, quibus diebus fermentatus panis non in- 
veniebatur αριιά eos. [nfra avtem septem dies. bene- 


ης ἐν buty λοχιχτς ἐπιστήμης, Logica nostre scientia. 


Am 


illa. 

Καὶ πάλιν' Άρτος ἄρα va- 
λεῖταιιὡς δέδειχται,ὸ ἄ»»- 
pos. Τὸ v3p ἄρτος ὄνομα 
γένος ὃν, τοῦ τε ἐἑνζύμου 
xai ἀζύμου ἐπίσης κχατ- 
τγορεῖται, εἰδῶν ὄντων αὖ- 
τοῦ. Ταῦτα πρὸς τοὺς 
ἡμετέρους τοὺς λέγοντας, 
ὅτι 6 ἄνυμος ἄρτος, ἄρτος 
n2 λέγεται. Περὶ δὲ τῶν 
Λατίνων ἄφόδρα θαυμᾶ» 
ζω, εἴ γε ἔστι τις τῶν 
ἑλλογίμων τὸν ἕννυμον 
ἄρτον διαθαλλόµενο-. 
Ἐγὼ γὰρ συνωμῆλτσα 
τερὶ τῆς θείας κοινωνίας 
τοῖς ἀρίστοις τῶν Λατί- 
νων, χαὶ μέρους οὗ µι- 
χροῦ Φφ'λοσοφίας t: καὶ 
θεολογίας µττέχουσι , καὶ 
αὐτῷ τῷ ἁγιωτάτῳ πα- 
κριάρχη Ὀενετίας Ἐρῥίχῳ 
^i φιλοσοφωτάτῳ , tc 
σπουδῆν οὐκ ὀλίγην περὶ 
, τῶν θείων xaX ἐπιμέλειαν 
κεκτηµένῳ * ἀλλ ' οὐδέ- 
ποτέ τινος ἤχουσα γλῶσ- 
σαν ἀφιέντος χατὰ τῆς 
χοιγωνίας ἡμῶν. Πῶς 
γάρτις τῶν σοφῶν τολ- 
pss. χατὰ τῆς πανιέ- 
pou κοινωνίας βλασφη- 
μίαν εἰπεῖν, ἀχούων τοῦ 
µακαρίου Γρηγορίου, τοῦ 
πεποιηχόταος τὸν διάλογον 
ky τῷ περὶ τῆς θείας xo:- 
νων»ίας λόγψ; 


DISSERTATIONES DAMASCENICA. 


dixit Domintts panem tstum, de quo. memorium fe- 
cimus, in. Emmaus, sicul indicant. sacra. eloquia : 
e Sed super his omnibus tertia dies est, ez quo hac 
facta sunt". ». Infra autem septem dies erat. dies 


Et iterum : "Άρτος ergo , 
seu panis *tocalttr, tl 
ostensum, azymus. Nam 
punis nomen genus cum 
sit azymi. et. fermentati, 
equaliter praedicatur de 
eisdem , cum aint. illius 
species (a). Et hec qui- 
dem ad nostros , qui con- 
tendunt panem azymum , 
panem (ἄρτον) non dici. 
De Latinis vero mihi ad- 
miratio subit, si quis in- 
ter eos, dummodo ab eru- 
ditione alienus non est , 
panem fermentatum vitu- 
peret. Nam | ego de diri- 
na communione cum La- 
tinorum | optimis, iisque 
quam plurimis rerum 
theologicarum et philoso- 
phicarum peritis, el. cum 
sanctisstmo — Venetiarum 
patriarcha Henrico, viro 
sapientissimo, et circa res 
divinas admodum studio- 
so ει diligenti : et παπ- 
quam ullum audivi in sa- 
cram | nostram comnu- 
nionem linguam laxare. 
Qua enim ratione, dum, 
modo sapiat audebit in εᾱ- 
cralissimam communio - 
nem blasphemiam evome- 
re, audiens beatum Gre- 
gorium, qui dialogos con- 
cinnavit, in oratione de 
divina communione? 


Gregorii Magni pronuntiatum omisit Allatius : at 
vanus conjectator sim, nisi Theorianus sanctissi- 
mum pontificem ad testimonium citaverit, propter 
amplum illum locum quem nostri pr:edicatores tan- 
quam Gregorii esse, et ex ejus Vita transsumptum 
in tractatu. contra Graecos allegarunt, quemque 


jim ante 


integrum retulimus. 


Quando vero 


magnam partem epistola Tlieoriani recitavi, haud 
ingratum lectoribus fore arbitror, si ejus epilogum, 
(ut autumo [6] ), hic adjecero, quem idem Allatius 
circa dissertationis su: finem edidit. 


** Luc. xxiv, 21. 


*9 Ephes. 0,114. 


(a) Hucusque in tractatu ad Graecos ; quie sequun- 
Var habentur apud. Allatiuin, 


Καὶ πρῶτον παραχαλοῦ- 
μεν ὑμᾶς φιλονειγίας μὴ 
καταδέχεσθαι. Ἡμεῖς γὰρ 
τοιαύτην συνῄθειαν οὐχ 
ἔχομεν, οὔτε fj Ἐχχλτσία 
τοῦ θεοῦ. ἀλλ εἰρήντν 
μετὰ πάντων διώχειν, 
ἔχοντες εἰρήνην Ἀριστὸν 
τὸν ποιοῦντα ἀμτότερα 
Ev: xat ἀγαπᾶτε Λατίνους 
αὐτοὺς ὡς ἀδελφοὺς. Ὁρ- 
θόδωξοι γάρ εἶσι, xai 
τέχνα ττς χαθολιχης xal 
ἀποστολιχῆης Ἐχχλησίας 
ὥσπερ ὑμεῖς. Al γὰρ ζη- 
τήσεις αὐτῶν συνἠθειαί 
τινές εἶσι, τῆς πίστεως 
μτδαμῶς καθαττόμεναι. 
Πάντα γὰρ χαλὰ, tàv el; 
δόξαν θεοῦ πο'οῦμεν αὐ» 
τά, οὐδὲν γὰρ οὔτε τῶν 
Λατίνων ἐχκλησιαστιχὴ 
συνήθεια, οὔτε ἡμετέρα 
ἔξω τοῦ καλοῦ χαὶ τοῦ 
πρέποντος εἴληφε xal 
χρα-εῖ. ᾽Αλλὰ θειοτέρου 
ἔχονται σχοποῦ καὶ νοῇ- 
µανος. Toi; οὖν ἐχέφροσι 
πάντα ὁρθὰ, τοῖς 0i μὴ 
τοιούτοις σχάνδαλόν τε 
xai πρόσχομμα. 


Ác primum q: 
adhorlamur, 8ἱ 
aninium a conti 
habeatis. Hoe 
ris nostri nom « 
Dci Ecclesie, 
persequi cum 
pacem  Chrislu 
dentes qui. faci 
unum 19. et Lal 
fratres — diligi 
enim de file 
suntque, quem 
et wos, cathofi 
apostolice Eccl 
Questiones enii 
di mere co. 
sunt, que nihil 
dant, Οπιπία 
bona, si in gk 
dirigantwr , nil 
Latinorum Eccl 
in wsu sit, 
nos, quod a re 
sit alienwm, he 
tatem εἰ robar. . 
niorc [ine εἰ in 
constituta. sunt 
Libus itaque 08 
sunt, aliis ver 
lum et offendic 


Ultina hzc Theoriani epistolae verba 7 
cum Grxce, tum Latine recital in. 8u& 
tione in Canones apostolorum, p. 0, uh 
net, secundum hujus aucloris opinionel 
Gr:ecos non jejunare Sabbato, quia ea he 
die anim justorum, cum ad illos Domi 
feros descendisset, inde liberatae fuerumt 
jum enim de azymis Theorianus ad 6465 
monaclios montium incolas scripserat, [ 
veruni ctiam de jejuniis et aliis Latinos 
bus, quos schismatici Greci carpebant, 
modum Turrianus ei Allatius Lestificati 
in fragmentis illius epistolae ας protulia 
advertere licuit, non modo sapientis 
vquissimum scriptoris judicium de az) 
bus ; verum etiam de eucharistica rangs 
tione testimonium elegans, quo obstrwa 
centiorum hareticorum, qui Orientalem 
a Romanorum fide hoc in capite quond: 
passe affirinarunt. Hic porro Theorianu 
plius, nequaquam censendus est alter 
illo, cujus exstat Legatio ad Armenos, 
missus fuit ab imperatore Manuele Com 


(b) Recole przfationis num. XX, ubi 
stole exordium Latine exlibetur. — - 


DISSERTATIO VI. 


| Legatione ad Armenos Theorianus non 
Motophi, perinde nuneupatione insirsnitur. 
Wenricus ille Venetorum patriarcha, qui- 
orianus philosophus in colloquium se ve- 
t, Henricas est Dandolns, qui, ut narrat 
. (e), Gradensem tenuit sedem ab anno 
1182, quo tempore Manuel Grzcis impe- 
[heorianus itaque, cum erga Latinorum 
ymos benc affectus esset, idcirco pangendo 
$t Ármenis, de eorum azymis minime 
dum censuit. Unde contra novellam, 
M, recceptissimam , Greculorum suorum 
£8, agnoscit Cliristum Pascha legale in 
Q ccena parari jussisse οἱ comediswe , 
Sfücaret se subjectum esse legi, quatenus 
at. Et ἡ θρῶσις τοῦ Πάσχα, inquit, τῶν 
"m ἐστί ' οἱ manducatio Pascha, ad eos qui 
ecti essent, spectabat : Dominus autem qua- 
$0 erat, non quatenus. Dcus, subjectus. [uit 
pa x20b ἄνθρωπος ffüzke φαγεῖν τὸ Πά- 
o quatenus homo erat, edere voluit Pascha. 
iidem argumentum mutuatus est hic auctor 
go sancti Maximi cum Pyrrho. Ex quo 
eolligi potest, eum ultro concessurum Ár- 
tisse, Dominum azymo pane, non fermen- 
"haristiam confecisse. Sed catholicus Nier- 
trs de fide quam de ritibus his in colloquiis 
2 pronuntiavit. Czterum seculo insequenti, 
18 Silensis Catholicus alter Armenorum, 
ad Gaytonem (0), qui, dimisso regno, mo- 
a vitam elegerat, refert prz:ceptum Niersis 
n Theorianus de paciscenda unione egerat) 
batur miscendam esse cum vino aquam in 
iique eadem lege servari debere azymum 

inveteratam. consuetudinem ; ut tamen 
im reprehenderentur, qui fetmentum adhi- 
Enimvero septem annis a legaione Thco- 
wc est anno 1177, in concilio Targensi, 
«a Galanus edidit, cum Grzei art. 6, Ar- 
roposuissent (c), ut pane fermentato el vino 
ista esset aqua, deinceps apud eos Eucha- 
eret, ab illis responsum est: Circa hunc 
m Reverentig vestre suademus, wt nimirum 
stolica sede Petri, et cum nostra hwnilitate 
ts eficiamini, atque ita submissi legem cha- 
tslauretis. Sunt enim illi, non sceus ac nos, 
pee hujus tradilionis discipuli, c«m quibus 
ΙΕΨΗΙΚΗΙ panem. in Christi sacrificio conse» 
, Quod si tuntam vobis humilitatem conces. 
ws, uL hac in re nobiscum eonteniatis, debi- 
ds erit, ne quid obstaculi Ecclesie unitati 
EF, aquam tino puro miscendo ad gloriam 


l, Dndum ante Theorianum Theophylactus, 
modum Demetrius Chomatenus, Bulgaro- 
"hiepiscopi et metropolite, ultro fassi sunt 


lalia sdcra, t. V, p. 1102. 
salan. De reb. Eccl. Arm., p. 449. 


410 
azymorum panum conseeràtionem tanti. non esse 
momenti, ut ob cum ritum Orientalis Ecclesia 
abscindi ab Occidentali debuerit. Amborum testi- 
monia communia et trita sunt, exstantque in jure 
Grrieco- Romano, ubi legi possunt. Quando vero de 
mente Theophiylacti circa azvma Latinorum sermo 
incidit, hic prztermittere non possum Graculi 
cujusdam librarii fraudem, qui commentarium 
ejus in Evangelium Matthazi feede corrupit, ubi de 
supremo Christi Paschate agebatur. [lec depra- 
valio in editis comparet ad cap. xxvi. Matth., ubi 
sic legimus : Πρώττν τῶν ᾽Αζύμων τὴν πρὸ τῶν ΄ 
Αζύμων φησὶν ἡμέραν. Οἷόν τι λέγω: Tf, Παρα- 
σχευῃ ἑσπέρας ἔμελλον ἐχεῖνοι φαγεῖν τὸ Πάσχα ' 
καὶ αὕτη ἐκαλεῖτιο τῶν ᾿Αξύμων. 'O γοῦν Κύριος 
πέμπει τοὺς μαθητὰς τῇ πέµπτῃ ἣν ὀνομάτει ὁ εὖ- 
αγγελιστῆς πρῶτην τῶν Αξύμων, ὡς πρὸ τῆς ἑσπέ- 
pag οὖσαν xaO" ἣν ἑσπέραν ἤσθιον τὸ Πάσχα *. Pri- 
mum azymorum vocat eam diem que antecedit 
azyma. Ut εἰ dicam: Parasceve vespera comesturi 
erant Pascha, et ipsa vocabatur. Azymorum. Domi- 
nus igitur mittit. discipulos feria quinta, quam no- 
minat evangelista primam.  Azymorum , quia. ante 
Parasceven erat, qua Parasceve vespere comedebant 
Pascha. Ac si Theophylactus censuerit, non feria 
quinta vespera ozyma comedi a Judzis canpisse, 
sed feria sexta duntaxat: quod tamen nequaquam 
verum est. Nam in expositione, cap. xxii, seeun- 
dum Lucam diserte scribit : Ἡμέραν οὖν ᾽Αξύμων 
λέγει τὴν πέµπτην ὃς τῇ ἑσπέρᾳ ἔμελλον θύειν τὸ 
Πάσχα. Ὁ τοίνυν Κύριος τῇ πἐμπτῃ πρωΐῖσς τυχὸν 
ἀποστέλλει τοὺς μαθητὰς Πέτρον xaX Ἰωάννην Diem 
igilur Azymorum dicit quintam, ad cujus vesperam 
Pascha immolandum erat. Igitur Dominus quinta, 
mane scilicet, mittlt discipulos Petrum et Joannem. 
Quocirca Arcudlus utriusque loci facta. collatione 
cum manuscriptis codicibus deprchendit Theophy- 
lacti commentarium fuisse vitiatum. Enimvero in 
codicibus Regiis, quorum unus ad auctoris :etatem 
quam proxime accedit, eodem modo atque Arcu- 
dius in suo, scriptum reperi, nimirum : Πρώτην 
τῶν ᾽Αζύμων τὴν πρὸ τῶν ᾽Αξύμων φησὶν ἡμέραν. 
Οἷόν τι λέγω. Πέμπτῃ ἑσπέρας ἔμελλον ἔχεῖνο φα- 
γεῖν τὸ Πάσχα, μεθ) fiv ἐπιφώσχουσα fj Παρασχευῆ, 
πρώτη τῶν ᾽Αζύμων ἐκαλεῖτο παρὰ τῷ vóptp * ofa 
δὴ τῆς ἑορτῆς ἀρχομένης ἀπὸ τῆς ἑσπέρας, xaÜ" ἣν 
ἠσθίοντο τὰ ἄνυμα. Ὁ γοῦν Κύριος πέμπει τηὺς 
μαθητὰς τῇ πἐμπτῃ, ἣν ὀνομάνει ὁ εὐαγγελιστῆς 
πρώτην τῶν Αζύμων, ὡς πρὸ τῆς ἑσπέρας οὔδης, 
καθ fv Ἱσθίοντο τὰ ἄξυμα” Primam Azymorum 
vocat, que diem azymorum precedit, Scilicet quinta 
feria manducuturi. erant. Pascha ,. postquam. luce- 
scisset Parasceve. Prima Azymorum vocabatur ín 
lege, quia festum inciplebatur a. vespera illius qua 
vescebantur azymis. Dominus igitur discipulos mittil 
quinta feria, quam evangelista primam Azymorum 


(c) lbid., pag. 358. 


4l 


nominal, quia veaperam pracedebat, qua comede- 
bant ασ να. Theophylactus igitur non modo Lati- 
nis permittendum estimavit, ut azymis sacra face- 
rent, verum nec a sancti Joannis Chrysostomi 
priscorumque Patrum sententia de extremo Domini 
[XC] Paschate Judaico discessit, sed docuit Chri- 
stur| cadem qua Judzi die paschalem comam 
Mosaico ritu ccelebrasse. In. eadem bibligtheca, 
cod. 1945, asservatur explanatio Graeca altera 
Evangelii secundum Mattbzum, quam Theophy- 
laeto attribuunt, tametsi priores et postrema pa- 
ginz interierint. Verum nihil in hoc commentario 
reperire est, quod non Latinis nostris faveat. Sic 
namque legitur ad hzc Matthai verba : Prima 
Azymorum. Πρώτην τῶν Άνυμων τὴν πρὸ τῶν 
Αζύμων ςησίν. Εἰώθασι γὰρ ἀπὸ τῆς ἑσπέρας ἀεὶ 
ἀριθμεῖν τὴν ἡμέραν. Καὶ ταύτης βνημονεύει καθ) 
ἣν ἐν τῇ ἑσπέρᾳ τὸ ἱ]άσχα ἔμελλεν θύεσθαι' τῇ Υὰρ 
πέµπτῃ τοῦ Σαθθάτου προσῆλθον, χαὶ ταύτην ὁ μὲν 
τὴν πρὸ τῶν ᾽Ανύμων χαλεῖ, καιρὸν λέγων καθ) ὃν 
προσῆλθον. 'O δὲ οὕτω λέγει: «e "IDO:v ἡ ἡμέρα τῶν 
᾽Αξύμων, ἐν T] ἔδει θύεσθαι τὸ Πάσχα.» Τὸ ᾖ.ὶύε 
τοῦτο λέγων, ἐγγὺς ἣν, ἐπὶ θύραις ἦν. τῆς ἑσπέρας 
δηλονότι μεμνημένος Excivng. "Amb γὰρ ἑσπέρας 
ἔρχοντο. A:b ἔχαστος προστίθησι λέγων "Ότε ἐθύετο 
τὸ Πάσχα * Primum Azymorum dicit cam qua azyma 
precedcbat,| Solebant enim. semper a. vespera diem 
numerare, Átqui cam memoral evangelista, in qua 
vespere Pascha erat immolandum. Nam quinta Sub- 
bati, scu hebdomadis , accesserunt : hancque Mai- 
ία quidem vocat illam que azyma antecedebat, 
wbi tempus indicat quo discipuli venerunt ad eum. 
Alter vero (Lucas scil.) sic ait : « Venit autem dics 
Aaymorum, in qua necesse erat occidi Pascha "', » 
Quod dicit, venit, idem est ac, proxima crat, in 
januis aderat. Ubi nimirum vesperam illam memo- 
rat. Nam a vespera. incipiebant : quapropter unus- 
quisque eorum adjicit, quando pascha mactabaiur. 
Mujus commentarii auctor Joannem etiam Cliry- 
sostomum scquebatur et exscribebot. Primus in- 
tlerpretum Euthymius Zygabenus a trita et. com- 
muni sententia descivit (a), ut facilius azyma La- 
linorum et Armenorum expugnaret. ld quod prae- 
stare conatus est in Panoplia, in qua inter varia 
capita haeresis Armenorum hoc etiam posuit, quod 
azymis sacra facerent. Qui vero librum hunc ÉEu- 
thymii Latino. ediderunt, ἰδίσο omiscrunt, ut. οἱ 
qua contra Latinos de processione Spiritus sancti 
ex Photio οἱ aliis auctoribus collegerzdt. Caeterum 
qua contra azyma Armenorum scripsit, nihil nisi 
recoctam multoties cramben exhibent : alioqui non 
mo piguissel ea hoc in tractatu recitare. Sed et 
quacunque Graci schismatici, hac in causa La- 
tinis objecerunt, futilia adeo tenuiaque visa sunt 
cordatioribus, ut quotics de unionc Ecclesiarum 
instaurauda actum est, nulla aut. exizua admodum 
de »zymis quisstio meta sit. In οσα ο pVlorentino, 


" Luc. xxu, 7, 


(«) ln c. xxin, Mattb. 


DISSERTATIONES DAMASCENICE. 


tametsi Marcus Ephesius promuatiaverai 
sarciri cum Romanis unionem posse, nisi 
a Symbolo fidei voce Filioque, et a sacriüe 
panibus nom fermentatis, nihilominus | 
Gracis laboratum est de posteriore hoe 
Nec nisi infima» plebis desperatorumque t 
dicteria fuere, quibus nos Azymitarum nao 
scctati sunt. llos Georgius Scholarius cer 
qui pr:etermissa de moribus ritibusve Li 
velitatione, de Spiritus sancti procesaia 
illis disputare, βέλτιον καὶ Ιχανώτερον, 1 
consultius fore existimavit in Praefatio 
libri contra Latinos. 

XLIV. Pro dissertationis hujus coron 
aliqua subjicere de forna scu figura p 
illius oblationis quam Graci sacerdotes e! 
pane excisam in sacro disco reponunt Coi 
dam. Viri quidam eruditi, quos nominare 
fert, decerptum frustum esse aiunt. in me 
rollw, csse coronulam demptam cx crasso e 
pane, adeoque rotuudam et orbicularem. 
nautur profecto, nec Grxcorum ritus ea : 
fuisset, diligentia inquisierunt. Errandi 
nem prazbuissce puto llumbertum a Sylva 
Lconis IX legatum, ubi respondens οὐ]εοί 
corum, causam postulat illius circumcisio: 
coronulam panis ad sanctum sacrificium fel 
rent, cum. immaculata hostia immaculatus 
Domini aptius videatur significare, et integi 
nis integritatem. Ecclesie. Verum aut Hu 
coronulo voccm minus proprie usurpavet 
tet, aut diligenter satis scrutalus mon sil 
preparande apud Graecos Constantinop 
ritum : nisi forte quispiam affirmare aus 
priscorum usu et c«remonia postmodur 
visse; quod tamen facili negotio non 
Simcon quippe Thessalonicensis libro Ce 
reses, cap. $7, ubi de Ecclesie suse ri 
rubricis disputat, reprehendit acriter Lati 
non quadratam, sed rotundam hostiam e 
rent : quadrata quippe forma Domini corq 
ex quatuor elementis constat, necnon hi 
tem integram designari, orbiculari vere 
tatem. Itemque Goarius noster, pag. 117 
logii, ubi specimen exhibet, tum integri | 
quo hostia conscecranda demitur, tum ij 
hosti, sic diserte scribit : Qwacunque a 
panis figura, sive circularis, sive quadran 
quadrum semper lancea excavatur et. extolli 
vir Grzcorum rituum peritissimus testa 
dem, integrum et crassum, ut aiunt, panet 
allubuerit, seu rotundum $eu quadratui 
segmentum vero quod eo aufertur consec 
seinper esse quadrangulum, ut videri potet 
cimine quod incidi in zre curavit. Nec q' 
aliud sonant Leonis Allatii verba, quie a ' 
ctis ex contrario objiciuntur, Quanquam 1 


DISSERTATIO YI. 


sdum forssn ante tempora Cerularii orbi- 
i aliquando eucharistici panis formam apud 
a08 fuisse, hoc est seculo Ecclesix septi- 
do certum sit et indubitatum, voce τὸ περι- 
juam sanctus Maximus confessor ugurpat 
xterna Eucharistive specie loquitur, rotun- 
uper aliquid signiflcari (a). 

Ad Orientales vero hzreticos, ac preser- 
i:bilas quod attinet, ultro concessero corum 
quadratas non esse, sed rotundas. Nihil 
md efferre mihi videtur vox ΝΤΕ in litur- 
| Severi nomine inscribitur, nisi circulum, 
isvis monet» formam, non aulem segmen- 
Meunque cui crucis signum impressum sit. 
a banc in editione Latina, Severi Alexan- 
trierche falso nomen proferre hic non ab 
L admonere. Non enim in textu Syriaco 
rimi vocabulum legitur, sed duntaxat 
2 ΝΟ Severus sauctus patriar- 
Me quod nullus Severus inter patriarchas 
Irinos cum orthodoxos et Melchitas |XCI] 
'obitas reperitur. Itaque Severus iste àlius 
rit ab impio illo Acephalorum et Monophiysi- 
mincipe, qui Antiochenam sedem Anastasio 
mperatore invasit, ac tandem sub Justinia- 
amdriam οἱ /;Egvptum profugus petiit. Sed 
eamdem liturgiam non a Catliolicis, sed Ja- 
et Theopaschitis usurpatam colligi nullo 
possit, ex precibus qu: ei adjuncta visun- 
m inter alias habetur Trisagius hymnus 
dilamento Petri Fulloniís, ad hunc modum: 
Hio ange'orum dum crucifigeretur Dominus 
Sanctus Deus, sanctus forlis, sanctus im- 
i. Joseph et Nicodemus dixerunt : TyaywT 
Tw r2 Qui crucifixus es pro nobis, 
' mobis. Nonnulla hxc obiter adnotanda 
Ex a3 paucis videantur deprehensa. Quod 
institutum nostrum spectat, libet hic ad 
am revocare Epiphanium diserte admodum 
8e eucharisticas hostias, saltem apud Cy- 
ιο, aut eliam in Palestina, rotundas sua 
lese : Τὸ γὰρ στρογγυλοειδές * Nam id quod 
IR esi, ctc. inquit ille in Anchorato. 

l. Opuscula alia de azymis Joanni Damasce- 
posita. — Disseriationem hanc de azymis 
re absolvebam, quando incidi in codicem 
8 bibliothecz Coislinianz, n. 82, in quo re- 
aetatum integrum Joannis Philoponi Tri- 
De Paschate Joannis Damasceni nomine hoc 
BSignitum : Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ λόγος 
ὅμων, Joannis Damasceni sermo de azymis: 
ται περὶ δείπνου Δεσποτιχοῦ πολλοῖς * Α mul- 
slum cst de cena Dominica, etc. Ex quo tan- 
mjeci unde factum sit, ut duo illi de azymis 
si quos edidi, ct quibus iu summa perstrin- 
omeia Tritheit:à de postremo Christi Pa- 
momenta, Joannis Damasceni nomen in 


lal. ni. δα]. quist, 109, 


A4 


quibusdam codicibus $a( recentibus preferrent. 
Quam procul Damascenus noster ab(uerit, ut cre- 
deret Christum cum discipulis Judaicum typicum- 
que Pascha pridie quam moreretur non comedisse, 
duobus genuinorum ejus operum locis comprobavi 
dissertationis hujus iuitio. Quibus nunc tertium 
addam ex ejus oratione secunda in dormitionem 
beatz Virginis : Zub» φημὶ,.... tv ᾗ τὸ Πάσχα τὸ 
τυπιχὸν ὁ νοµοδότης Χριστὸς ἐχτετέλεχε, xai Πάσχα 
τὸ ἀληθὲς ὁ Παλαιᾶς χαὶ Νέας Διαθήχης θεὸς παρα- 
δέδωχεν ᾽ Sion, inquam... in qua legislator Christus 
(ypicum Pascha peregit, ac veteris ipse movique te- 
slamenti Deus verum Pascha tradidit. Fragmentum 
item aliud in eodem codice exstat ejusdem Joannis 
Damasceni-nomine perinde inseriptum, in quo 
etiam, alio modo atque in opusculis ης edidimus, 
de azymis, schismalico more, sensu, atque nuga- 
citate disputatur, sicque habet : Τοῦ ἐν ἁγίοις 
Ἰωάννου τοῦ Aapasxqvoo* Sancti Joannis Dama- 
sceni. Ἐν τρισὶν ὕλαις ἑτέλουν oi Ἰουδαῖοι τὸ llá- 
σχα, καὶ Ev τρισὶ μάρτυρσιν κατὰ τὴν τάξιν τοῦ νό- 
µου χαὶ αἱ μὲν τρεῖς ὕλαι ὁ ἁμνὺς σαν, τὸ ἄνυμον, 
καὶ ἡ πιχρίς’ αἱ δὲ τρεῖς ἀρξταὶ, περιςξωσμένοι, 
xaX ὑπόδημα εἰς τοὺς πόδας, xa αἱ βαχτηρίαι Ev ταῖς 
χεραίν. Οἱ δὲ μάρτυρες, τρεῖς περὶ τὴν τράπεσαν 
ἑστῶτες, xal ἀχριθῶς γινώσκοντες τὴν τοῦ φέγγους 
( fort. φθέγγους) ὥραν διὰ ποτηρίου τινὸς σαλευο- 
μένου, xal σηµα:νοµένον, χαὶ σαλπίζοντος εὐθὺς τοῦ 
ἱερέως ὅτι Ι]άσχα ἐστὶ Κυρίου, xal λοιπὸν μετὰ τὸ 
ἀχοῦσαι τῆς φωνῆς τῆς σάλπιγγος, ἐποίουν τὴν ζύμην 
(lego τῆς ζύμτς) ἄνεν ἄρτον ἡμέρας ἑπτά πρὸ δὲ 
τοῦ σημείου τοῦ ποτηρίου xal τῆς σάλπιγγος οὐχ 
εἶχον ἐξουσίαν εὐτρεπίσαι τὸν ἁμνὸν, ἢ ἄδυμον, ἣ 
πιχρἰδας. Οὕτως γάρ qnot xaX ὁ θεῖος Δαθ(ὃ * « Σαλ- 
πίσατε ἓν νεομηνίᾳ σάλπιγχι. » Ὁ δὲ Κύριος ἡμῶν 
'"Ingoüg Χριστὺς £v τῇ πέμπτῃ ἡμέρᾳ ἐποίησεν τὸ 
δεῖπνον τὸ μυστικὸν , xal τὴν τῶν θείων μυστηρίων 
παρἀδοαιν, ὥρᾳ νυκτὸς ἕκτῃ. Ἡ δὲ τῶν ἀξύμων 
εἴσοδος ἑ (ένετο τῇ παρασχευῇ ἑσπέρας μετὰ τὸ τα- 
φῆναι τὸν Κύριον. Διὰ τοῦτο ol τέσσαρες εὐαγγελι- 
σταὶ ἄρτον τέλειον λέγουσιν παραδοῦναι ἐν τοῖς µυ- 
στηρἰοις, xal οὐκ ἄξυμον, xat ἵνα πιστώσηται ὅτι 
τέλειον τὸν ἄνθρωπον προσελάθετο ἐκ τῆς ἁγίας Hlap- 
θένου * λέγω δὴ ἔμφνχον xal ἕἔννουν, xal οὐχ ὡς ὁ 
Λαοδιχεὺς ἸἈΑπολινάριος ἀσεθῶς ἑδογμάτισεν, ὅτι 
σῶμα µόνον ἄνουν καὶ ἄψυχων" xal ἄρτον τέλειόν 
φαμεν, τὸν δι ἀλεύρου xal ζύμης xal ἅλατος συν- 
εστηχότα, χαθάπερ σώματι ψυχὴ xat νοῦς. Σῶμα γὰρ 
χωρὶς ΨυχΏς, vexpóv. Καὶ τὸ ἄνυμον διὰ τὸ ἑστερῃ- 
σθαι τῆς ζύμης, νεκρόν ἐστιν, καὶ οὐ ζωτικὸς ἄρτος 
ἐπειδὴ ἡ ζύμη ζωὴν δίδωσι τῷ φυράματι καὶ ἕνωσιν, 
χαθάπερ τὸ πνεῦμα τῷ σώματι (hic deest aliquid), 
χαὶ τὸ ἅλας τῷ vip xal διὰ τοῦτο ἀπιτελοῦμεν τὰ 
θεῖα μυστήρια διὰ τοῦ τελείου ἄρτου, ἵνα μὴ τῇ 
δυσσεθείᾳ τοῦ βεθήλου Απολιναρίου ἐμπέσωμεν, 
"Ίνεται οὖν ἡ τῆς σελήνης ἀπόχυσις ἐν ἡμέραις τέσ- 
αρα. ἡμίσει καὶ ὥραις τρ:σίν * clg δὲ τὸ πάθος τω 


A15 
Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ὑπερέδη εἰς Έχτην xai 
δεχάτην ἡμέραν, ἵνα µαρτυρήση τὸν σταυρωθέντα, 
ὅτι ἀληθινὸς θεός ἐστι, χαὶ ζωὴ αἰώνιος Triplici 
maleria Judei Pascha peragebant, tribusque. testi- 
bus, juxta ac lege constitutum erat. Materia porro 
A4riplex erat, agnus, panis minime fermentatus, et 
amara herbe ; (res-vero virtutes erant, wt nempe ac- 
cincll essent, ut calccatis pedibus, ul baculos mani- 
bus tenerent. Testes autem ad mensam stantes qui di- 
ligenter observearent tempus [ulgoris per calicem qui 
movebalur, et siqnum dabat , sacerdote tuba cancnte, 
Pascha Domini esse. Deinceps itaque, audita voce 
tbc, panem absque (fermento conficiebant diebus se- 
ptem. C«eterum. anie. $ignum calicis et. tube nequa- 
quam licitum eis erat, neque agnum, neque azymum 
panem parare , neque herbas amaras. Sic enim divi- 
nus David ait : « Duccinate in neomenia tuba Τὸ. » 
Atqui Dominus noster Jesns Christus feria quinta 
mysticam canam  egil, divinaque mysteria tradidit , 
hora nobis sexta, Azymorum autem. initium fuit in 
Parasceve ad vesperam, cum Dominus jam sepultus 


7! Psal]. Lxxx, 4. 


DISSERTATIONES DAMASCENIC E. 


lié 
esset. Quocirca evangelisim quatuor. alunt. eum pe. 
nem per[ecium in mysteriis dedisse, ac mon azgmum, 
el fidem quoque faceret, se. perfectum hominem as- 
sumpsisse ez sancta Virgine, anima, inquam, et en 
te preditum, ac non st Laodicenus Apolllnarhts im- 
pie docuit, corpus duntaxat sine mente et. anima, 


Panem itaque perfectum dicimus, qui farina, fermen- ᾿ 


to, οί ale constat, utl corpori anima mensque εοµα-. 
late sunt. Nam corpus quod anima caret, moriwum 
est, Atque az mum, quia [ermenti est expers, mare 
(uum est, ac non panis cividus; quippe cum [etrmets- 
tum vitam massae tribuat et unionem, quemadnodua 
spiritus corpori, et sal menti. Et idcirco divina γ- 
stería perfecto pane conficimus, πε in. impletatgin 
profami Apollinaril iucidamus. Fuit autem. effusio 
[nne quatuordecim diebus cum dimidio, εἰ horis trl- 
bus. In passione vero Domini nostri Jesu Christb 


M NS 3 MM M m - ια 


decimam sextam curam superavit, ut eum qui crudi: 4 


fixus erat, verum Deum εἰ vitam. σἰέγήαπι esse tetil-. - 


ficaretur. las nznias confutare non vac, et pre- ᾿ 


lixam satis dissertationem longius producere. 





DISSERTATIO SEPTIMA. 


De Christianis Nazarenis, ct corum fide, necnon de Ebionitis. 


[ΧΟΠ | I. Cum in adnotationibus ad librum san- 
cti Joannis Damasceni De haeresibus pauca strictim 
de fide et moribus Christianorum Nazarenorum 
dixerim, plura qu:e de hoc. argumento edisserenda 
suppeterent, operosius ac singulari dissertatione 
enarrare mihi injunctum cst a viris, qua doctrina, 
qua religionis catholiez studio spectatissimis, quo- 
rum consiliis ac nutibus repugnare nefas fuisset. 

IJ. Prisci de Judea Christiani Nazgreni appellati. 
— Epiphanius in libria De hecresibus Nassarzos 
consulto sccernit a Nazarzis seu Nazarenis, quo- 
rum illi puri puti Judzi fuerint, ac Christi forsi- 
tan atate vetustiores, alii ex Jud:íis Christiani, 
Prisci siquidem de Judaea Christiani, qui ad aposto- 
lorum praedicationem Christo nomen dederunt, 
Naaareni primum a contribulibus suis appellati 
sunt, quía Dominus Jesus in oppido Nazareth erat 
enutritos, magnamque vitz? parlem transegerat, 
unde et Nazarenus cognominatus fuit. Quocirca 
Tertul!lus Judz:eorum orator et advocatus, coram 
Feliee Jud: prxside verba adversus Paulum apo- 
$tolum facturus, eum esse dicebat auctorem sedi- 
(ionis secte Nazarenorum 15. Hos Christianos Mo- 
s$2icz legis cmremoniis fuisse addictissimos sacre 
Actuum apostolorum paginz perhibent; non solum 


73 κ. 
Act. Axiv, 5. 


cap. xv, ? 1, ubi narratur quosdam corum eum 
Antiochlam venissent , persuadere conatos 6496 
illis, qui ex gentibus in Christum credererit, sa- 
lutem obtineri non posse omissa presertim eir. 
cumcisione; sed in primis etiam cap. xxi, . 90 
seqq., ubi legimus Jacóbum Domini fratrem, llie- 
rosolymorum antistitem, necnon seniores Ecclesig 
sic Paulum esse allocutos : Vides, [rater, quot mil 
lia sunt in Judeis, qui crediderunt et omnes a mule- 
Lores sunt legis. Audierunt autem dc te, quia disces- 
sionem doceas a Moyse corum qui per gentes sunl 
Judeorum, dicens, non debere eos circumcidere filios 
sw0s, neque secundum consuetudinem legis ingredi. 
Quid ergo est? utique. oportct. convenire multitudi- 
nem : audient enim te supervenisse. lloc ergo fae 
quod tibi dicimus. Sunt nobis viri quatuor votum 
habentes super se : his assumplis, sanctifica te cum 
illis, et impende in illis ut radant capita swa: et 
scient omnes quia qua de le audierunt, falsa sunt : 
sed ambulas εἰ ipse custodiens legem. Mox vero sub- 
jungunt, qua hic afferre non pigeat : De his autem 
qui crediderunt ex gentibus, nos. scripsimus judicam» 
tes, ut abstineant se ab idolis immolato, et sangui- 
ne, et suffocato, οἱ fornicatione. 

Hl, Trans Jordanem. ante. [lieros»[ymorum obsi- 


DISSERTATIO VII. 


B secesserknt. — llli porro omnes ex Judas 
Mani, cum urbem sanctam ab exercítu Ro- 
FEE quamprimum  cinciutn atque. obsessum 
μυ intelligerent, ex Judza, uli premoniti pri- 
rDemino fuerant **, ad montes fugerunt, seu 
9 trajeeto, iu Deeapolim, ac Pellam ia primis 
aderant, ubi tranquilli egerunt, et inmunes a 
letibus quibus Judi esteri occupati afflicti- 
mi. Tunc porro sanetissimus Jacobus mar- 
2 Gbierat, quod reíert Josephus, inque locum 
éaeon Cleophz filius, Dominique itidem co- 
kénbrogatus erat. Quorum successores tre- 
réalase, ex circumcisione omnes, ix τῆς περι: 
»Berrant, ex llegesippo, ni faller, Euscbius 
jemsis, Cyrillus llieroso'ymuanus, Epipba- 
M alii. CaMerum Epiphanius, horesi 66, quz 
mieheeorum, successionem istam Judaeorum 
parum ad annum decimum Antonini Pii per- 
uae tadit. Eusebius vero eam ultra Adriani 
F& Màn exlendit; quod plane verius esse 
B6 : ut nempe Hierosolgimitana illa Eecle- 
& solis Judxis cóhstiterit, usque ad bellum, 
eontribules eorum, uti Christo, ita οἱ 
sori perduelles, Darchocheba suo duce ad- 
P Romanos gesserant. Quo patrato. Adria- 
expulsis patrio solo quibuscunque Judzis, 
a6 in urbem novam, quam de suo prznomine 
& appellaverat, deduxit. Quo factum est, ut 
pi Hierosolymitani deinceps ex gentilibus ac 
squi Christi fidem amplexi erant, οἱ nove 
lis Ecclesiam conflabant, assumpti fucrint, 
κα amplius ex circumcisione. 
, Epiphanii de instaurata llierosolymorum ec- 
Berraiie, — Epiplanius in libro De pouderi- 
| mexsuris, scribit insuper Christianos illos 
derum ex Jud:eis discipulos, ad sancte urbis 
| 4 rudera reversos, ceenaculi illius, ir. quod 
Mi quondam posi ascensionem Domini eon. 
Ψ, parietinas et tuguria in monte Siou oc- 
ο ilieque, essiructa ecelesie adicula, 
i dem pcriude atque antea docuisse. Ve- 
9t huicce narrationi parcam quz viris do- 
gig ad fabulae amaudanda visa est, maximam 
& iborum ex Hebrea gente Christianorum, 
lerdanem in Decapoli et Dasapitide, quin 
im Celesyrim oppidis quibusdam hasisse 
W ipsemet Epiphanius, h:resi 29. 
Fhebuies: llierosolymorum Ecclesiam inficcre 
,— Interim vero, Simeone post Jacobi necem 
petum gerente, Thebutes nescio quis Eccle- 
8m, quz cum nulla perverse doctrinz labe 
Ma esset, Virgo nuncupabatur, in petitione 
Φοίβο repulsam passus, erroribus iuücere 
κα est. is, Hegosippo apud Euscbiuim testo, 
e septem sectis qua in Judaea seminate 
, &Omen dedit; Simonianorum scilicet, Cleo- 
rum, Dositheanorum, ct aliorum cx quihus 


Ett. xxiv, 10. 


418 
Menandriani, Satarniani, Carpocratiani, Valenti- 
niani οἱ Basilidiani prognati sunt. Thebuiem 
istum eumdem fuissc ac Ebionem a quo Ebionitze 
nomen traxerunt, afürmare non ausim. Czterum 
Ebionitas Gnosticorum placita quaedam tenuisse 
inferius dicam. Quinimo Justinus martyr, in fra- 
gmentis operis sui De resurrectione , quze tomo Ἡ 
damus ex Parallelis lupefucaldinis, locupletissi- 
mus [XCIH] iestis est pristinos hzrejicos, qui a 
fidc calholica defecerunt, non ex Samaritanis 80- 
jum, uti Simoniani, Dositheani, Menandriani οἱ 
Salurnitiani, prodiisse, sed presertim ος Judsis 
qui Christiani audiebant : 'O τῆς πονηρίας ἄρχων 
ἐξέπεμφε τοὺς ἁποστόλους αὐτοῦ καχοὺς, xal λοιμµώδεις 
διδασκαλίας εἰσάγοντας, ἐχλεξάμενος αὐτοὺς kx [τῶν] 
σταυρωσάντων τὸν Σωτῆρα ἡμῶν, οἵτινες, τὸ μὲν 
ὄνομα τοῦ Σωτῖρος ἕ-ερον, τὰ &à ἔργα τοῦ πέµψαντος 
αὐτοὺς ἑποίουν * Nequitie princeps emisit improbos 
$wos$ aposiolos, et pestileuiis doctrine | inductores, 
electos ex iis qui Saleatorem nostrum erucifixzerunt, 
qui nomen quidem Salvaleria (crebant, epera vero ejus 
qui ipsos miserci, faciebant. Atqui Corinthum et 
Ebionem ex his fuisse non iero inüicias. 

VI. Ebionite a quonam hoc uomen habuerint. — 
Origenes libri secundi contra Celsum initio obser- 
vàt nomen Εφίον liebreis idem sonare atque 
pauperem et egenum, οἱ illos ex Jud:eis qui Jesum 
tanquam Christum recepissent, Ebionitas 3 con- 
tribulibus suis vocilatos esse : quia nimirum, ,ut 
viri quidam non prorsus indocti conjecere, sceun- 
dum divini praeceptoris sui instituta, facullatum 
suarum abjecto dominio, paupertatem | in primis 
colerent. Ex quo suspicari quispiam possil noinen 
Ebios proprium viri cujusdam non fuisse, sed 
cogaomen οἱ epitheluni. ld quod tamcn Origenes 
non salis innuit; sed duntaxat illos, qui, cum 
Christum se suscipere dicerent, nibilominus cxro - 
moniarum Jegis observantes essent, ob sotusus sui 
pusillitatem οἱ inopiam, consentanee prorsus et 
apposite Ebionitas aut Ebionzos fuisse vocitalos. 
Non fwellezit. Celsus, inquit, quod Judai qui in 
Christum crediderunt, non. desciverint α patriis. [e- 
gibus : Βιοῦσι γὰρ χατ᾽ αὐτὸν, ἐπώνυμοι τῆς χατὰ 
την ἐχδοχῆν πτωχείας 100 νόµου Ὑεγενηµένοι. 
Ἐθιών τε γὰρ ὁ πτωχὸς παρὰ Ἰουδαίοις καλείται 
Vivunu enim £x eorum praescripto, a. paupertate 
legis cognomen per successionem | trahentes. Nam 
Ebion Judaica liugua pauper nominatur, c Ebionai 
dicuntur α cateris Judwis, ut qui Jesu pro Christo 
receperint. Tertullianus vero et auctor Appendicis 
ad ejus librum De prasscriptionibus, Epiphanius item, 
llieronymus, Theodoretus, ei alii. Ebjonem quem. 
dam Ebionitarum sectz fuisse parentem tenent. 

VM. Duplicis geucris Ebiouite. — Atqui Ebiouans 
duum generum esse rursum scribit Origenes, lib. v 
Contra Celsum, quorum alii Jesum de Virgino 
natum. faterentur, negarent alii : Οὗτοι δέ εἶσιν οἱ 


419 
διττοὶ Ἐθιωναῖοι, ficot ol x. Παρθένου ὁμολογοῦντες 
ὁμοίως ἡμῖν τὸν Ἰησοῦν ’ οἱ δὲ οὐχ οὕτω γεγενῆσθαι. 
in fine demum ejusdem libri subdit, wtriwsque Φὲ- 
meris Ebionmos | Epistolas Pauli periude atque. En- 
eratitaa repudiare : Εἱσὶ γὰρ αἱρέσεις τὰς Παύλου 
ἐπιστολὰς τοῦ ἁποστόλου μὴ προσιέµενοι, ὥσπερ 
Εθιωναῖοι ἀμφότεροι xat οἱ καλούμενοι Ἐγκχρατηταίς 
Quem Origenis locum exscripsit. Eusebius Cresa- 
riensis (a), et fuse multis cdisseruit. lane utrius- 
quo generis Ebionxos apostolum Paulum vcluti 
patriarum legum desertorem ἁποστάτην exhor- 
ruisse, Irenzews, Epiphanius, Theodoretus, et alii 
perinde asseverarunt. Addunt insuper cog in con- 
ventibus suis solum Mattlisi Evangelium Hebraice 
scriptum lectitare solitos, sed mutilatum vitiatum- 
que, ca prasserlim parte qua Christi de Virgine 
nativitas enuntiatur. Ád hec Epiphanius testatur 
Ebionzos omncs Pharisaicis lotionibus, niersitatio- 
nibusque, ac proinde traditiunculis fuisse addictis- 
simos. Tandem multis in locis asserit iilos ad 
Kiceszos Samszosve hsereticos transivisse, ut in 
unam sectam omnes coaluerint. Cujus rei argumento 
sit, quod ad Eucharistiam, panem quidem azymum, 
aquam vero nudam, Enceratitarum more, adhibc- 
rent. 

Samsei heretici a loco Samsa vocati.— Ubi obiter 
commonebo me, dum adnotationes in librum 2e 
haeresibus scriberem, non perspectum habuisse 
undenam Sanseorsm vocabulum acceptum esset 
aut impositum. Posthae vero ex eap. 4, 2, οἱ 170 
Prati spiritualis Joannis Moschi Eucratis comperi, 
in regione trans Jordanem sita, in quia Samsei 
morabantur, fuissc locum cui nomen Sapse, scu 
Samsa essct, a quo proinde, non à sole qui Samsa 
Syrlace dicitur, Samszi nominati erunt: "Eatt 
δὲ ὁ τόπος ὁ ἐπιλεγόμενος Σάψας. Τούτου δὲ ἐς εὖ- 
ὠνύμων προπαράκειται ὁ χείµαῤῥος Χωρᾶὰθ, εἰς ὃν 
ἀπεστάλη Ἠλίας 6 θεσδίτης ἐν χα.ρῷ τῆς ἀθροχίας 
ἐπὶ πρόσωπον τοῦ "lopbávou * Appellatur autem {9- 
cus ipse Samsas : ante quem ad laevam jacet torrens 
Choraih, ad quem missus est Elias Thesbites temporc 
siccitatis, contra Jordanem. Torrentem Chorath, 
seu Charith, ut in Vulgata ex llebrzeo legimus, 
ultra Jordanem fuisse testes sunt etiam Eusebius 
et Hieronymus, ut mirum sit recentiores quosdam 
geographos ab lis dissensisse. Eo magis quod 
longe verisimilius sit prophetam in asperrima 
regione Lrans Jordanem latitasse "*, cujus magna 
tum pars à regibus Syris occupata esset, quam 
in Chananza, imo in ipsamet tribu Ephraim, haud 
procul Samaria, ubi eruditi illi torrentem Charith 
collocant. Scd de his satis : ad propositum re- 
vertor. 

VIll. Ebionitarem dogma praecipuum. — Prazci- 
puum Ebiouitarum doctrinx seu. impietatis caput 


75 4I Πορ. xvii, 5. 


(e) Hist, Eccl., lib. iu, cap. 27. 


DISS£RTATIONES DAMASCENICA. 


fuit, Dominum Jesum antc Mariam non 
tisse, nec proinde verum esse Deum, sed hoi 
duntaxat eximium. Quamobrem nostra 2a 
ciniani e& Antitrinitarüi iHos tanquam patri 
suos habent, quibus Nazarenos adjungere n 
bitarunt. jpsis porro bae in parte faverumé 
Gretius, Joannes Gerardus Vossius, aliqu 
testantium , non satis reluctantibus - eas 
scriptoribus, si unum exceperis illustria 
vereque doctissimum presulem Abricengiu 
nielem Huetium, qui in suis olim ad Origes 
Graece Latineque edidit opera adnotationii 
zarenos et Ebionitas in hoc solummoded 
sisse monuit, quod Mosaicse legis prmes 
observantes essent, non auiem ín neganés 
Domini nostri Jesu Christi deitatem. 

ΙΧ. Nazarenorum fides ex Hieronymo disen 
Nazareni itaque, uti eireumcisionem aliosqu 
tis suse mores aliquot retinuerunt, quemads 
indultum eis olim fucrat ab apostolis; sie « 
rectam Domino Jesu fidem quam ab ipsis s 
rant. ld quod certe nullo meliore teste com 
fleri potest, quam Hieronymo, qui illis fami 
sime usus est, ipsosque de variorum divine 
pturz locorum sensu consuluit. [XCIV] Es q 
dam itaque enarrationibus, quas sanctug dk 
Nazarenis acceptas refert in suis in Isalslls 
mentariis, discimus primum, illos, contra 
Ebionitis placerct, novellas Pharisseorum traéi 
spretim habuisse ae in totum respuisse. Ἡ 
erga apostolum Paulum optime affectos { 
necnon crga gentium czeterarum Christianae; 
adeo toto colo Nazarenos ab Ebionitis disem 
Quod ubi demonstravero, et illud evimes 
quaquam a Nazarenis vocatam in dublem 
catholicze Ecclesie doctrinam de vera sub 
lique Domini nostri Jesu Christi divinRate. 

X. Scribarum traditioribus in[ensi erant. — 
nymus igitur in cap. vi Isaia, 9 9, ad Mó 
phetz verba, Et cum dixerint ad. vos, quaeri 
explanationi su: hanc &ubjungit, tanquam i 
acceptum : Ceterum Nazarei locum istum ll 
serunt : Cum dixerint. ad vos Scribe εἰ PB 
ut eos audiatis, quoniam ventris causa facium 
morem magorum stridunt incantationibus suh 
decipiunt, hoc cis respondere debetis : Non mi 
vesiras traditiones sequamini, cum. unaquaqm 
sua consulat idola. Ergo nos a vobis moriuis 
ventibus consulere non. debemus. Magis Deu 
legem dedit, et lestimonia Scriptwrarum, - 
sequi nolueritis, non habebitis lucem, aed 
caligo vos opprimet, que transibil per terram 
«tque doctrinam : ut. eum decepti α vobis seda 
perspezerint, οἱ sustinere [amem veritatis, $8 
tristentur, sive irascantur vobis quos quasi de 


- DISSERTATIO VIT. 


labant, εἰ [rustra ad celum terramque 
euin semper in tenebris sint, et non possint 
reolare insidiis. Ilaec plane probrosissima 
'sus Scribas et Phariseos, nec ab ejus- 
inibus profecta, qui Scribarum et Phari- 
eenias traditionesve, ut Ebionit:e, magni 
Lobservarent, quin potius exsccrarentur, 
ib Molorum cuitu nibil aut parum discre- 
a generis atque ingenii sunt que idem 
ws recitat ad li»c lsaix verba, cap. xxix, 
cape malus est illüsor, » etc. Qua nos super 
angelis ejus. intelleximus, inquit sanctus 
Wserei contra Scribas et Pharisaos dicta 
r, quod de(ccerint Δευτερωταί, qui prius 
geopulo traditionibus pessimis, el ad deci- 
mplices diu noctuque vigilabant, qui peccare 
iemines in verbo Dei, ut Christum Dei Fi- 
επί. Ad eumdem sensum inlerpretari 

Hera hzc prophete verba cap. xixi, 
wertimini, sicut in profundum recesseratis, 
, » eic. Δαταταὶ, inquit. iterum lHlierony- 
m istum sic intelligunt : O filii Israel, qui 
eseiimo Dei Filium denegastis, revertimini 
t ad apostolos ejus. Si enim hoc [eceriiis, 
leletis idola, qua vobis prius fuerunt. in 
-8$ cadet ex vobis diabolus, mon vestris 
sd misericordia Dei : εἰ juvenes. ejus qui 
pro ilio pugnaverunt, erunt, Ecclesie vecti- 
eisque fortitudo ei petra illius pertransibit. 
i quoque, εἰ dogima perversum ad. crucis 
vga converient. Domini quippe sententia 
égnis sive lumen in Sion, ct clibanus Jeru- 


Μία fidem magni facicbant. — ἴαο rur- 
, produnt, quanto odio Nazareni Chri- 
eribarum οἱ Phariseorum traditionibus 
entis abhorrerent; gentium vero insuper 
"hristam Dei Filium ac Deum commer- 
| inanis Gracorum philosophia cruci jugo 
fait. Sed quam bencvolo animo crga re- 
bis Christianos affecti esseut, οἱ quanto 
selum gentium apostolum ac doctorem 
rentur, discrtius efferunt in. duabus aliis 
nibus in priores versus capitis ix ejusdem 
, quas perindo refert Hieronymus ad 
lam : flcbrai credentes in Christum hunc 
edisserunt. l'rimo tempore he due tribus, 
t Nephihali ab Assyriis capte sunt,et ducto 
u terram, εί Galilea ἀεεέτία est, quam 
lieta dicit alleviatam esse, eo quod peccata 
Mineret. Postea non solum dua tribus, sed 

que habitabant trans Jordanem, ci in 
luct sunt in captivitatem. Et hoc, inquiunt, 
muxc dicil, quod rcgio cujus populus pri- 
κ. €8l in captivitatem, et Babyloniis scrvire 
que prius in lenebris versabatur crroris, 
mm (ucem pradicantis viderit Christi el cx 
wrsas gentes Evangelium. seminatum. Ic 


422 


quidem ad vocationem gentium corumque fidei 
laudandam spectant; qux vero. mox subjungit, ex- 
pressiora sunt et validiora : Naazarci quorum opi- 
nionem supra posui, hunc locum ita explanare. co- 
nantur. Adveniente Christo, et praedicatione illius 
coruscante, prima terra. Zabulon et terra Nephthali 
Scribarum ei. Phariscorum est. erroribus liberata, 
et gravissimum  traditionum Judaicarum jugum et- 
cussit de cervicibus suis. Postea autem yer. Evange- 
lium apostoli Pauli, qui nuobissimus apostolorum 
[uit, ingratata est, id. est, muliiplicutu pr«dicatio, 
et ad terminos gentium, εί vium wmniversi maris, 
Christ Evangelium | splenduit. Denique omnis orbis 
qui ante ambulabat, vel. sedebat in. tencbris, et ido- 
logjuatrie et mortis vinculis tenebatur , clurum | Evan- 
geliorum [umen aspexit. 

ΧΙ. Christum uti Deum coluerunt. — Altera. ista 
Nazarenorum expositione, qua apostoli Pauli prez- 
dicatio, a qua Ebionitz et Cerinthiani, perinde 
abborrebant ac Judaei, unaque gentium fides miri- 
fice extolluntur, hoc dubio procul significabani, 
$c tolius Ecclesiz qua per universum orbem dif- 
[usa erat, doctrinam approbare, nec ad iusiar 
Ebionitarum et perfidorum contribulium suoruni, 
Christianos ex gentibus, a quibus Ghristus uti verus 
Deus Patri cousubstautialis (exstinetis Samosateni 
οἱ Photini hzeresibus, suppressaque nuper Ariaua), 
secundum traditam ab apostolis 4ο prascrlim a 
Paulo lidem colebatur, tanquam jdololatras aut 
Anthropolatras taxare, nec proinde ipsum deitate 
sua spoliare. ld quod manifestius adliuc. deducitur 
ex Expositione ipsorum altera quam llieronymus 
inserendam censuit in commentario suo iu cap. vui 
Isaiz, ad hiec verba y 15 : Dominum cxercituum, 
ipsum sanctificate, et. erit vobis in sanctificationem ; 
in lapidem autem offensionis, et iu. peiram scandali 
duabus domibus lsrael. Quse quidem, cum de su- 
premo universorum Deo mmmaz mm" Domino exer- 
cituum a prophela. pronuntiata sint, 4ο Domino 
Jesu Christo Nazareni incunctanter accipiebant, et 
interpretabantur |XCVY| Duas domus, aii doctor 
sanctus, Nazareni qui Christum ita. recipiunt, ui 
observationes legis vcleris nou amitiaut, duas fami- 
lias interpretantur, .Sammai et Hillel, ex quibus orti 
sunt Scriba et. Pharisei, quorum suscepit scholam 
Ahibes, quem magistrum. Aquile proselyti. autu- 
mant... Semmai igilur et IHlillel, non multo prius 
quam Dominus nasceretur, orii sunt in Jud«a, quo- 
rum prior diseipator interpretatur, alter profanus ; 
eo quod per traditiones et. δευτερώσεις 5845 legis 
pra'cepta dissipaverint, et maculaverint. Et has cssc 
duas domus que Salvatorem non receperunt, qui 
[actus sit eis in ruinam etin scandalum. En de mente 
Nazarenorum, ut et caeterorum Christianorum, Do- 
minus Jesus Salvator noster, ipse Dominus exerci- 
tuum est, non nudus homo ac simples creatura. 

XIV. Jdem ex corum. Evangelio probutur. — Et 
certe. in ipsorum Evangelio Chiisti deitatem di- 
sertissime expressam (uisse discimus ex fragmen. 


42) 


to, quod Hieronymus, qui Evangelium illud ex 
llebrao scu Syriaco idiomate in Latinum transtu- 
lerat, in codem commentario in caput xi Isaiz re- 
citat in hunc modum : Factum est, cum ascendisset 
Dominus de aqua, descendit fons omnis Spirilus 
sancti, εἰ requievit. super eum, el dizit. illi; Fili 
mi, in omnibus prophetis exspectabam te μὲ venires, 
et requiescerem in te. Tu es enim requies mea. Tu es 
Filins meus primogenitus, qui regnas im sempiter- 
num. Secundum tritam in. Scripturis et apud Ju- 
dios loquendi normam, ejusmodi clausulae, qui 
regnas iu sempiternum, qui es benedictus in eecula, 
soli Deo vero, ncc ulli ereat:?e substantie eonve- 
niunt. Unde in codem Evangelio ut ab Ebionitis 
legebatur, nihil tale illo loci reperiebatur, ut com- 
pertum fit ex excerpto quod Epiphanius recitat hze- 
resi 30 8 15. 

XV. Exaliis item ipsorum erpositionibus. — Ad 
hec, idem Hieronymus in caput xni llabaeuc, 
verborum Íistorum, Dems ab awstro veniet, etc., 
expositionem affert, quam se ab llebrseo, utique 
Nazareno, non puro puto Judxo et Christianz 
fidei infenso, accepisse testatur, qua Christi divi- 
nitas apertissime enuntiatur, ejusque antequam 
carue nasceretur, exsistentia : Atudiei ego Hebraum, 
inquit, ἐδίπὴι locum ita. edisserere : quod Bethleem 
sila sit ad austrum , in qua natus est. Dominus et 
Salvator, et ipsum esse de quo nunc dicitur: « Do- 
minus ab austro veniet ; » lioc est, nascetur in Beth - 
lcem, et inde consurget : et quia ipse qui natus est 
in. Bethleem, legem. quondam dedit in monte Sinai, 
ipse est sanctius qui venit de monte Pharan. Pharau 
quippe cst locus montis Sina. Plane, ut interpreta- 
tio prima inilii capitis 1x ἰδαία, qux ab Ilebreis 
accepta dicitur, Nazarenorum est qui in Christum 
crederent; rursumque wbi Mieronymus ait, in 
cap. xi, eruditos Hebraeorum, illud quod in Matthzi 
Evangelio scriptum est, quia. Naasaraus vocabitur, 
ex initio istius capitis asaumptusm putare, illic Na- 
zarenos significatos voluit ; sic quoque llebrzus 
ille qui ex lMabacue verbis Deus ab austro veniet, 
supremam Christi deitatem praedicabat, c Nazarenis 
fuissc omnino censendus est, a quorum Scripturas 
interpretandi methodo nullatenus discreparet , ut 
ex collatione perspicutim fiet. Hujus etiam generis 
crant Hebrzi illi, quorum expositionem septuaginta 
hebdoniadum Danielis sanetissimus idein librorum 
s3crorum interpres affert in cap. 1x hujus alterius 
prophete. lil enim Christianl erant, non Domino 
Jesu Christo infensi. 

XVI. Ez alio Hieronymi loco. — Denique, cum 
Wieronymus ubi de Ebionitis loquitur, vulgo soleat 
Interjicere, eos Christum Maria anteriorem non 
agnoscere, nusquam hoc de Nazarenis insinusvit, 
sed eos credere Jesum esse Filium Dei : ita ut 
alios de gente sua. dure perstringerent , quod Dei 
Filium denegassent, velut ex ipsorum adnotationi- 
bus quas ante recitavi, compertum fit: huneque 
duntaxat. nevum in. cis repreliendit , quod cum 


DISSERTATIONES. DAMASCENICZE. 


crederent in. Christum, legis coremont: 
secius retinerent. Horum porro de Chris 
sic rursum paucis enunatiat epist. 80, qu: 
Augustinum, postquam de Ebionitis di 
Christianos esse se simularent, de Nazai 
Jicit : Usque hodie per totas Orientis syna 
ler Judees heresis que diciiur Mineen 
Phariscis est, usque nunc damnaiur, quag 1 
zaraos nuncupant, qui credunt in Christe 
Dei, natum de Virgine Maria, et oum ess 
qui eub Poniio Pilato passus est, ei resu 
quem et nos credimus : fed dum volunt ei J 
el Christiani, nec Judei sunt, uec Christ 
pter cireumceisionem scilicet οἱ Judalq 
quosdam quibus plus zequo adbzrescerg 
secundum simpliciorem Christianorum . 
fidei professionem, quam Nazareni, cum 
Christianis, tum regione, tum moribus se 
tur, ab apostolis acceptam apud se servav 
qualem Symbolum apostolicum exhi ᾳ 
Christum Dei Filium, idem prorsus 4 
Christum vere οἱ proprie Deuin esso, ex f 
genitum. Unde lHicronymus.subdit, ἐν qu 
credimus, ut significet eamdem esse Naga 
ac nostrorum Catholicorum fidem : eo 
quod, ut ante ex ipsomet sancto doctors] 
est, Nazareni (idem gentium, α quibua 
uli verus Deus colitur et adoratur, digmie 
tanquam ab idololatrie crimine immunem, 
darent. 


XVII. A Judecorum synagogis alieni ere 
reni. — Caterum, quod Hieronymus ia 
ad Augustinum de Nazarenis nostris diet: 
verbis exorsus sit : Usque hodie per totius 
&gnagogas inter Judmos. ha'resis est quee di 
ncaorum, etc., nequaquam significare vole 
tamdus est Nazarenos cau Judeis in]v 
convenire solitos, unaque cum perfidis y 
fuisse, iia ut ab cis sese non sejunxzeriu 
admodum recentiores quidam Hieronymi di 
tellexerunt : sed saneti ducloris germanus 
sensus iste est, Nazarenos per Orientis s 
a Scribis et Phariszis ac reliquis Judei 
fuisse adcoque prosceriptos tanquam eser 
Minzos. 22 Minin enim idem apud ταν 
nat, quod /eretici Grecis ac Latinis. Quh 
fecto Nazareni in synagogas ad preces eut 
aliis convenissent, quos tanquam Domini : 
toris sui Christi infensissimos hostes ag 
ct exhorrerent? Qui rursum fieri potuisse 
d:*os inter οἱ Nazarenos commercium ullus 
quoad rem divinam ac religionem , es 
Judai Pharissmique ipsomet Hieronym 
[XCVI] illos tanquam hazreticos et profe 
narent ct exsecrarenlur? {δε hodie, 
cap. v Isaiz, Judei perseverant in blaspi 
icr per singulos dies in omnibus synagogl. 
mine Nazarenorum anuathematizant vocebul 
stiamm, Quod in cap. iu iterum testa 


5 DISSERTATIO VII. 


somine, ut sape dixi, Nazarenorum , ter in die in 
Christianos congerunt maledicta. Epiphanius ctiam 
Waz:renos inimicissimos Judecorum fuisse perhi- 
bet : mávo δὲ οὗτοι ἐχθροὶ τοῖς Ἰουδαίοις ὑπάρχουσιν : 
ila ut illi mane dum surgerent , meridie ac vespere, 
Vu εὐχὰς ἐπιτελοῦσιν iv ταῖς αὐτῶν συναχγωγαῖς, 
quando preces in synagogis persolvunt, maledicta in 
ee comjiciant. Quod certissimo argumento οδί 
Mararenos cum Judaeis ad orandum una non con- 
wenisse. 
XVI. Theodoretus Nazarenos non satis dispuuxit 
eb Ebionitis. — Ex his omnibus solutum manet 
Epiphanii dubium, qui sibi incompertum fuisse 
wriperat, num Christiani Nazareni Dominum Je- 
Gun pro vero, proprio, naturalique Dei Filio liabe- 
fest. Et eum Theodoretus illos Cbristum, uti ju- 
fm duntaxat hominem veneratos esse scripserit, 
apparet eum | Nazarenis ejusmodi errores impu- 
tasse, qui Ebionitarum solummodo proprii essent. 
Δε certe. ipse, vir alias doctissimus, subjungit 
NMazsreuos Evangelium Petri legere solitos. Atqui 
ex fragmento cujusdam epistole Serapionis An- 
ὑοεδεπί quod refert Eusebius, lib. vi, cap. 12, 
discimus Evangelium Petri usurpatum fuisse in 
Syria 2 nonnullis qui Docetarum dogmatis imbuti 
erat. Docetze porro jungebantur Encratitis, quo- 
mm mores Ebionit: :mulabantur, maxime ex quo 
siéElxaitas Samszosve transierant. Sunt qui pu- 
ant Evangelium istud idem fuisse ac quod secun- 
ένα Hebreos dicebatur ; quo nempe, ut jam a me 
dictum est, Ebionitze utebantur, sed ea ipsa parte 
Bulilato quze in Monotessaro Tatiani Encratitarum 
aMesiguani omissa crat. Alii rursum, quibus ta- 
Ben vix assentior, idem esse ac Κήρυγμα Πέτρου 
Pradicationem Petri, quz perinde ab Ebionitis, 
vel conficta, vel corrupta fuit, ut viri eruditissimi 
latulerunt ex quodam ejus loco, quem auctor tra- 
tatus De baptismo inter opera Cypriani protulit : 
In quo libro, inquit, contra omnes Scripturas, et de 
peccato proprio conjitentem. invenies Christum, qui 
selus omnino nihil deliquit, et ad accipiendum Joan- 
uis baptisma pene invitum a matre sua esse compsl- 
Nm : iem cum baptizaretur, ignem. super. aquam 
(e visum. Qus pravum Ebionitarum de Jesu 
Christo sensum, non Nazarenorum indicant. Idem 
Suetor eadem predicatione subjungit, Post tanta 
lempora Petrum et Paulum, post collationem Evan - 
gii in Jerusalem, et mutuam altercationem, et re- 
TER agendarum dispositionem, postremo in urbe 
(Boma) quasi tum primum invicem sibi esse cognitos, 
8l quedam alia hujuscemodi absurde et turpiter con- 
feta, secuadum mentem, ut apparet, Ebionitarum. 
Epiphanius vero perinde narrat Ebionitas magni 
fecisse librum cui titulus esset Περιόδων Πέτρου, 
Circuitionum Petri, sive ltinerarium Petri, quod 
bedieque exsistit, et ab Ebionitis vel scriptum, 
vd lbefactatum esse una cum PseuJo-Petri ad 


(&) Lib. 1 IHlist., c. 7. 
PATROL. Ga. XCIV. - 


436 
Jacobum epistola viri docti perinde animadverte- 
runt. Qua de re in. primis legenda sunt quie vir 
eruditissimus meique amantissimus Cl. D. Joannes 
Ernestus Grabe scripsit in Spicilegio Patrum primi 
scculi, pag. 60. Ad hzc, cum Theodoretus addat 
haxreses Ebionitarum et Nazareorum , de quibus 
locutus est, exortas esse, Domitiano imperatore, 
deque illis scripsisse Eusebium Czsariensem, et 
confutatas fuissc a Justino Martyre, Irenazo et 
Origene, satis superque significat, se nequaquam 
discrevisse Nazarenos ab Ebionitis : quamvis, ut 
luce claries me ostendisse arbitror, toto carlo ab 
invicem discreparent. 

XIX. Dispunxit Eusebius. — Eusebius quidem 
Nazarenos indicare videtur, ubi disputat 4ο evan- 
gelistarum Matthzi et Lucz in enarranda stirpe ac 
genere Salvatoris dissensione (a), atque ex corum 
relatione et testimonio confirmat, Joseph filium 
fuisse naturalem Nathanis, et secundum legem, 
Heli. Subdit deinde hoc se didicisse ab his qui ob 
propinquitatem generis, qua cum Domino nostro 
conjuneli erant. δεσπόσυνοι appellabantur (b), qui 
Nazaris (forte est Nazareth) εἰ Cochaba Judae 
vicis, in reliquam regionem dispersi, supra dicliam 
generis seriem ex Ephemeridum libro quam [idelissime 
exposuerunt : ἀπό τε NaQápuv χαὶ Κωχαθὰ χομῶν 
Ἱουδαϊκῶν τῇ λοιπῇ Υῇ ἐπιφοιτήσαντες, xai τὴν 
προειρηµένην γενεαλογίαν Ex τε τῆς βίθλου τῶν 
ἡμερῶν εἰς ὅσον ἐφιχνοῦντο ἐξηγησάμενοι. Hi autem 
Ebionite non erant, qui sane Evangelium Luce 
discipuli Pauli nihil curasscut ut ipsum corfcilia- 
rent cum Matthai quod legebant Evangelio. Memi- 
nit etiam Eusebius eorum qua lIlegesippus acci- 
disse narrabat propinquis et consanguincis Salva- 
toris nostri sub Domitiano et Trajano imperatore, 
quos proinde Nazarenos fuisse dubium non est : 
reclam vero fidem Christo servasse certissimum 
est ex eolem Hegesippo. Nusquam alias Eusebius, 
nusquam prorsus [renzus, nusquam Origenes Na- 
zarenorum meminere : imo nusquam Justinus, ut 
ex eorum qua? supersunt, et aliorum scriptorum 
Epiphanio antiquiorum libris audax infero. Nec 
alio proinde modo veteres isti Nazarenos confutasse 
dicti sunt a Theodoreto, nisi quatenus Ebionitas 
propter Judaicas observationes coarguerunt. 

XX. Ebionite Symmachiani. — Eodem etiau 
quo Theodoretus errore Nazarenos ab Ebionitis 
non dispungebant illi, qui eos, Augustino teste li- 
bro 1 Contra Cresconium, cap. 94, Symmachianos 
appellitabant, α Symmacho, ni fallor, Ebionita 
Scripturarum interprete. Ceterum. Symmachiaui 
alii dicti sunt a Symmacho quodam patricii hzere- 
tici Priscillianistze filio : sed cum hi puri puti 
Gnostici essent, nequaquam legis ritibus scrupu- 
losa, ut Ebionitz, superstitione obtemperabant. 

XXl. Alia mente Nazareni, alia Ebionitm ritus 
legis sectati sunt. — At vero alia. mente. Ebionite 


(b) Confer cum Epiph. lizer. 29, n. 7. 
1 


A 
'losaicze legis ceremonias sectabantur, alia. Naza- 
reni. Illi siquidem earum observationem necessa- 
riam omnibus ad salutem adipiscendam cense- 
bant, ita ut Apostolum, qui gentiles Christianos ab 
hoc jugo eximendos docuerat, velut ἀποστάτην et 
perduellem exsecrarentur : Nazareni vero, cum 
eumdem Paulum magni faciebant et commenda- 
bant, tum gentiles, qui nomen Christo dederant, 
sincero amore complectebantur, tametsi circumci- 
sionem carnis aliaque legis [XCVII] precepta illi 
non admitterent, Quamobrem nequaquam eorum 
observantes erant Nazareni, ceu sine illis obtineri 
salus non posset ; sed quibus profiterentur se esse 
de Abrahami progenie, adeoque Domini Jesu fra- 
tres et cognatos secundum carnem. 

XXII. Justini de circumcisionis et rituum. Mosai- 
corum observalione sententia. — Aliqui ejusmodi 
observatores rituum Mosaicorum Justinus martyr 
venia dignos cxistimat in dialogo cum Jud:eo Try- 
phone paulo ante medium. Tryphoni quzrenti, 
num, si quis in Christum credat, unaque przcepta 
legis observet, salvus esse possit,Justinus respondet : 
Κἀγὼ, ὡς ἐμοὶ 6oxet , ὦ Τρύφον, λέγω ὅτι σωθή- 
σεται ὁ τοιοῦτος, ἑὰν μὴ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, 
λέγω δῆ τοὺς ἀπὸ τῶν ἐθνῶν διὰ Χριστοῦ ἀπὸ τῆς 
πλάνης περιτµηθέντας, Ex παντὸς τείθειν ἀγων]/νη- 
ται ταῦτα αὐτοῖς φυλάσσειν, λέγων οὐ σωθήσεσθαι, 
ἐὰν μὴ φυλάξωσιν * ὁποῖον καὶ ἐν ἀρχῇ τῶν λόγων 
xai σὺ ἔπραττες, ἀποφαινόμενος οὗ σωθῄσεσθαί µε, 
ἐὰν ph ταῦτα φυλάξω * Ut mihi videtur, mi Trypho, 
aio fore ut servetur quisquis talis est; modo ne cc- 
teris, hoc est illis qui per Christum a gentium errore 
circumcisi sunt, omnino persuadere contendat, nullam 
salutem sperandam ista non observantibus : quod tu 
conaburis initio nostri colloquii, pernegans me salu- 
tem assecuturum, ni ista servavero. Mox Trypho rc- 
sumens quod Justinus dixerat, sibi videri salvum 
fore illum, quisquis legem eustodiendo ita affectus 
esset, ut eos non criminaretur, qui illam omitte- 
rent, rogavit, num essent ex nobis qui tales sal- 
vandos negarent. Justinus ad hxc, Sunt, ait, mi Try- 
plio : Εἰσὶν, à Τρύφον, xaX μηδὲ xotvovely ὁμιλίας Ἡ 
ἑστίας τοῖς τοιούτοις τολμῶντες * οἷς ἐγὼ οὐ σύναι- 
νός εἰμι * ἀλλ' ἐὰν οὗτοι διὰ τὸ ἀσθενὲς τῆς γνώκης, 
xai τὰ ὅσα δύνανται νῦν ix τῶν Μωσέως, ἃ διὰ τὸ 
σχληροχάρδιον τοῦ λαοῦ νοοῦμεν διατετάχθαι, μετὰ 
τοῦ ἐπὶ τοῦτον τὸν Χριστὸν ἐλπίζειν, xal τὰς αἱω- 
νίους xai φύσει δικαιοπραξίας xat εὐσεθείας φυλάσ- 
σειν βούλωνταε, καὶ αἱρῶνται συξῇν τοῖς Χριστια- 
νοῖς xa πιστοῖς, ὡς προσεῖπον, uh πείθοντες αὐτοὺς 
µήτε περιτέµνεσθαι, µήτε σαθθατίζειν, µήτε ἅλλα 
ὅσα τοιαῦτά ἐστι τηρεῖν, xaX προσλαμθάνεσθαι, xal 
κοινιυνεῖν, ἁπάντων ὡς ὁμοσπλάγχνοις ἁἀδελφοῖς δεῖν 
ἀποφαίνεσθαι. Εὰν δὲ οἱ ἀπὸ τοῦ γένους τοῦ ὑμετέ- 
ρου, πιστεύειν λέγοντες ἐπὶ τοῦτον τὸν Χριστὸν, ὦ 
Τρύφον, ἔλεγον, Ex παντὸς κατὰ τὸν διὰ Μωῦσέως 
διαταχθέντα νόμον ἀναγχάζωσι ζὴν τοὺς ἐξ ἑθνῶν 


(a) lMieron. in vap. 1 ]δαΐς. 


DISSERTATIONES DAMASCENICE. 


428 
πιστεύοντας ἐπὶ voUtoy τὸν Χριστὸν, 9) uh χοινωνεῖν 
αὐτοῖς τῆς τοιαύτης τῆς συνδιαγωγῖς αἱρῶνται, 
ὁμοίως χαὶ τούτους oüx ἀποδέχομαι. Sunt qui tali- 
bus, neque consortii, neque hospitii communionem 
habere. voluerunt, quos ego neutiquam probo : sed 
si ipsi propler animi infirmitatem, quantum possunt 
ex Mosaicis preceptis servando, que nos propter 
duritiem cordis populo date intelligimus, volunt iu 
Christum credere, sempiternumque illud natura jus 
pietatemque custodire, nec (astidiunt cum Christianis 
el fidelibus consuetudinem, non circumcisionem, non 
Sabbata, el similes observationes ab eis exigendo; 
lales censeo complectendos, εί exhibenda illis. esse 
omnia humanitatis officia, tanquam uterinis germa- 
nisque fratribus. Quod si qui de genere vestro sint 
hunc esse Christum confessi, ex. gentibus ad fidem 
ipsius conversos cogant observare quidquid Mosaica 
lex pracipit, aut ab iis qui id praestare recusant, sese 
abalienent, et ipsos pariter improbo. 

XXIII. Hoc in loco Justinus, ni fallor, tum 
Ebionitas gentium perosores indicat, tum etiam 
Nazarenos, qui cum non malo prorsus animo, sed 
pusillo potius, legis olservaliones retinerent, ni- 
hilominus ab aliis Christianis non admitterentur. 
Id quod fieri coepisse existimo ipsa Justini :etate, 
post confectum a Romanis bellum, quod Judzi 
Barchocheba suo duce contra ipsos moverant. Ah 
hinc enim, cum Hierosolymorum Ecclesia, imo to- 
tius Palzestinze, ex gentilibus tota constaret, priscis 
illis Christianis qui ex circumcisione erant, cir- 
cumcisionemque admittere pergebant, rcjecti fue- 
runt, nec ipsorum communione digni babiti. Hos 
porro quia fidem Christi rectam tenerent, venia 
dignos censet Justinus, multo minus redarguit : 
rec salutis extorres futuros arbitratur, nisi illos, 
qui Ebionitarum more gentiles circumcidi οἱ legis 
preceptis astringi vellent. 

XXIV. Tandem ut. inculcet amplius qu:e de isto 
capite hactenus statuerat, iterum subjungit : 
Τοὺς ób πειθοµένους αὐτοῖς ἐπὶ τὴν ἔννομον πολι- 
τείαν, μετὰ τοῦ φυλάσσσειν τὴν εἰς τὸν Χριστὸν τοῦ 
Θεοῦ ὁμολογίαν, χαὶ σωθήσεσθαι ἴσως ὑπολαμθάνω. 
Ceterum illos, qui sic illis obsequuntur, ut ex legis 
prescripto vita? rationem instituentes, Christi nihilo- 
minus confessionem simul conservent, hos salutem 
adepturos existimo. À qua nempe cos excidere pu- 
tat, qui, cum Christum agnoverint, confessique 
sint, qualicunque demum ex caus9 ad legem Mo- 
saicam, hunc esse Christum abnegantes, descive- 
rint, nisi eos ante mortem poeniteat. Mox declarat 
Judxos, quamlibet ex Abraham semine prognati 
sint, ac secundum legis precepta vitam agant, 
verna salute nunquam potituros, nisi in Christum 
credant : Sed illos in primis qui in synagogis suis 
Christum Dei diris devoverunt, ac. devovent ; xal 
μάλιστα τοὺς ἓν ταῖς συναγωγαῖς χαταναθεµα” 
τίσαντας xal χαταναθεµατίζοντας Em αὐτὸν τὸν 


να) VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 
Xp:oxóv. Quibus verbis significat etiam maledicta 
quz, llieronymo et Epiphanio testibus, Judzi ter 


£30 


Christi mortem antiquata suppressaque fuisse fw- 
missimis argumentis adversus Tryphonein Judieum 


in die, ut in Dominum Jesum, ita et in Christianos 
3c presertim Nazarenos in synagogis suis pronun- 
tiabant. Hzc porro Justinus effatus est in. dialogo, 
postquam przecepta ac ceremonias veteris legis per 


evicerat. Ceterum Hieronymus Ebionitarum socios 
refutat, qui Judaeis tantum, et de stirpe Israelitici 
generis, hec custodienda decernunt (a) : ubi, ni fal- 
lor, Nazarenos significat. 





BIO 2 


TOY ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΙΩΑΝΝΟΥ 
ΤΟΥ AAMAZKHNOY 


ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΠΑΡΑ ΙΩΑΝΝΟΥ IIATPIAPXOY ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ. 


VITA 
S. P. N. JOANNIS DAMASCENI 


A JOANNE PATRIARCHA HIEROSOLYMITANO CONSCRIPTA. 


yt 


Λ. Tol; τετηρήχασι τὸ xav' εἰχόνα ἀῤῥύπωτον A 


xu ἁδιαλώδητον, διηρθρωμένον τε, xaX ὡς ἀρχηθεν 
t$ ἔχον, ἣ χαὶ διαχυθὲν πολλάχις, ἡ ῥυπωθὲν &va- 
χαλεσαµένοις , εἰς τιμὴν ποιεῖσθαι εἰώθασιν οἱ &v- 
ἔρωποι τὰ θεῖα τούτων μορφώματα. "Oco δὲ. φιλοτι- 
βώτερον τὸ σέδας ἑνδείχνννται , xal fj χεὶρ αὐτοῖς 
εὺν τῷ πλουτεῖν μεγαλοπρεπῆς περιφανεστέραις 
ταῖς Όλαις χέχρηται xai λαμπραῖς, χαὶ ταύταις τοὺς 
τούτων χαραχτΏῆρας ἐντυποῦσι, µείξω τὴν τιμὴν 


|l. Virorum sanctorum gesta posteris commen- 
danda, maxime doctorum Ecclesie. — — In more 
hominum positum est, ut iis qui Dei imaginem ab 
omni labe et macula puram tenuerunt, scu in 
primigenia integritate et elegantia eam conserva- . 
runt, seu cam oblitterata esset, e! sordibus con- 
spurcata, eamdem  instauravere, divinas ipsorum 
effigies, honoris causa, conficiant. Quin etiam qui 
augustioris cujusdam cultus amantes videri ge- 


NOTE. 


Ἱωάννου dpyissio xózov 'IepocoAognov. 
Josnnes iste Hierosolymorum patriarcha dudum ab 
ebita sancti Joannis Damasceni vixisse se signifl- 
est, ubi scribit, cquum non fnisse tanti viri. vitam, 
rustico more, imo linqua et litteris Arabicis utcun- 
que conscriptam negligere. Nec proinde censendus 
idem est, ac Joannes ille IV, qui Leonem ]saurum 
e&t Iconoclastas anathemate feriit, et quicum noster 
amicitia conjunctissimus fuit. Nam in Epistola ad 
lerdanem Archimandritam de hymno J'risagio, 
lsmascenus Joannis ejusdem uti jam defuncti, 
ique adeo defendere se non valeret, meminit. 
oni quarto Joannem alterum successisse fiugere 
quispiam sit, eo quod epistola ad Constanti- 
nam Caballinum seu Copronymum, qu: Joannis 
Damasceni nomen przfert, in quibusdam codicibus 
anu exaratis, Joanni patriarcha llierosolymitano 
tribuatur: verum suo loco ostendimus epistolam 
hanc scriptam fuisse, cum, vel Theodorus, vel 
Elias, Ecclesiam Hierosolymitanam regeret. Euty- 
thios Alexandrinus, t. 1l, p. 441, scribit, anno 
sentimo Chalifatus Almotasemi, imperante Grzcis 
Tieophilo, constitutum. esse Joannem. patriarcham 
llierosolymitanum, contra quem assurgentes. Hiero- 


solymitani, de ipso omuia mala dixerint : quare. ab 
ipsis metuens, scriptoque ipsis obsignato, cathedram 
reliquit. Verum nec istum Joannem Damasceni Vite 
fuisse scriptorem puto. Nam qui Joannis Dama- 
sceni vitam contexuit, ea se zelate vixisse innuit, 
qua lconoclastarum — furor penitus exstinctus 


B erat: Theophilus vero imperator, imaginum sa- 


crarum perpetuus hostis fuit, et sanctissimos viros, 
qui eas defenderent, acerbissimis suppliciis et 
exsiliis exagitavit, Quamobrem Vitam Joannis Da- 
masceni, ceu genuino auctori, ascribendam censco 
Joanni illi patriarche Hierosolymitano, qui, ut 
Joannes Scylitzes Curopalates narrat, postremis 
Nicepliori Phoce temporibus vivus a. Saracenis 
combustus est, cum Illi putarent monitis ejus forc, 
ut Nicephorus, occupata Antiochia et Syria, ipsos 
landem invaderet. Ceterum σος quam pr». mani- 
bus teneo de Vita Joannis Damasceni narratio, 
quamlibet oratoria arte paraplirastico more enar- 
rata sit a. Coustantino Ácropolita, multis tamen 
nzvis laborare mihi videtur, quos in istis adnota- 
tionibus meis ostendere οἱ castigare non Gubi- 
tabo. 


iM 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


stiunt, horum mauus opulenta in magniflcentiam A ἐντεῦθεν ἀφοσιοῦσθαι τοῖς ἁγίοις οἰόμενοι. T 


proclivis, prxcstantiores materias adhibet, in qui- 
bus illorum insculpant imagines, cum se majore 
erga viros sanctos honore hoc modo defungi arhi- 
trentur. Quando itaque illi in eorum formis expri- 
mendis ita se magnificos et splendidos prabent, 
nunquid aquum fuerit, ut in narrandis rebus quas 
gesserunt, incultos omnique ornatu vacuos sermo- 
nes relinquamus? Nequaquam sane. Rusticiores 
siquidem venia digni sunt, cum pro ea qua pollent 
facultate, rudi stylo recitant res gestas corum qui 
Christo placuere: 5 vero qui eloquentize studium 
suum dederunt minime condonandum erit, ubi tu- 
multuaria 4tcunque opera sanctorum vitas con- 
scripserint, ac prasertim virorum quorum spiritus 


περὶ τὴν ἐχείνων μορφὴν οὕτω τὸ λαμπρὸν 
σπεύδουσι, vl ἄρα δέἑον περὶ τῆς ἱστορίας ( 
τῶν πράξεων Ἠμελημένους idv τοὺς λόχου 
ἀχαλλεῖς; Οὐμενοῦν. Τοῖς γὰρ ἀγροιχοτέροις 
γνώµη, ὡς ἔχουσι, σχεδιάζουσι λόγους τὰς πι 
ἐξιστορούντας τῶν εὐαρεστησάντων Χριστῷ; 
λόγος τὸ σπουδαζόµενον γέγονεν , οὗ συγγνω 
βίους ἁγίων µπαρεωραμένοις ἐσχεδιασμένου 
ἔτυχε, χαὶ μᾶλλον ἀνδρῶν τοιούτων , οἷς tv 
ξωὴ τὸ λόγοις ἐπαγρυπνεῖν ἐχρημάτισε, xal 
καθῃραμένοις, τὸγ νοῦν μὲν ἐξ ἀγνοίας xat ; 
τὴν δὲ φυχὴν ἐξ ἐμπαθοὺῦς ἁπάσης χινῄήσεω. 
παρ) ὧν χαταχεχόσµηται τὸ meplyetov , καὶ 
διαπεφώτισται νοῦς, λόγοις, εἰς οὓς ἐχεῖνοι i 


hic et vita fuit, ut litteris incumberent, subindeque, B σαν, οὐ τῆς θύραθεν σοφίας 8 τὸ χαρίεν μόνοι 


cum mentem ab ignorantia et oblivione, tum ani- 
mum ab omni turbulento motu expurgarent ; illo- 


atv, ἀλλὰ xal τὸ τοῦ παραχκλήτου φῶς δαφιλὰ. 
πέµπουσιν. 


rum, inquam, virorum, a quibus terrarum orbis honestatus est, et quorum libri mentes οἱ 
collustrarunt, non nuda extranez [11] sapientiz elegantia, sed etjam Paracleti lumen copiose { 


emittendo. 


e 


II. Joannes Damascenus inter primos Ecclesie do- 
cleres censendus, Floruit cum haresis Iconoclasta- 
rum emergeret. Leo dsauricus heresis. auctor. — 
Unus eorum et quidem inter primos censendus est 
magnus ct inclytus Joannes, qui a Damasco patre 
suo cognomentum habuit. Is enim haud exiguum 
Ecclesi firmamenti sidus exstitit, sed maximum 
plane et fulgentissimum, ut quod non modo luxe- 
rit, quando haresis ubique passim tenebras spar- 
gebat, verum et omnem perversa docirinx noctem 
lucubrationum suarum emicante claritate dispule- 
rit. Nam nox quidem universo orbi insederat, qua 
praeclare venerandarum imaginum (lgurz obscura- 
bantur, profundaque prorsus caligo erat : ille vero 
qui eam effundebat, operabaturque, non de vulgo 
quispiam homo erat, qui in aliqua parte malum 
sereret, sed qui suis, ut ita loquar, manibus, or- 
bis terrarum fines capiebat: quippe qui teneret 
sceptrum imperii Komani. Quo flebat, ut quoquo 
versum spirans, cum ingenti impetu venerandas 
imagines deturbaret, eorum a quibus ille coleren- 
tur, alios quidem, ut erat nomine atque animi in- 
ductione Leo, sicut leo rapiens et rugiens dcvo- 
raret, alios vero qui rectze fidei tenaces essent, alio 
atque alio dispergeret compelleretque in subterra- 
neis recessibus occultari. Àc multi quidem cum 
leonibus et draconibus, quam cum ipso ejusque 
ministris commorari maluerunt: alii autem quo 


B'. Τούτων εἷς καὶ τῶν ἓν πρώτοις τετα] 
ἐἑστὶν ὁ molo; Ἰωάννης b, ᾧ τὸ ἐπώνυμον 
πατρίδος τῆς Δαμασχοῦ πόλεως ἐπισυνῆπται 
φανῶς. Οὗτος γὰρ οὐχ ἑλάσσων φωρτὴρ τοῦ. 
σιαστιχοῦ στερεώµατος ἐχρημάτισεν , ἆλλ 
πάµµεγας xai λαμπρότατος' οὐχ ἓν vox" ι 
µόνον αἱρέσεως διεσχεδασµένης ἁπανταχοῦι 
xai λύων πᾶσαν νύχτα χαχόδοξον, ταῖς τῶν 
ἐπιτολαῖς. Νὺξ μὲν γὰρ διεσχέδαστο (1) πα 
τῆς οἰκουμένης, ἁμαυροῦσα τοὺς λαμπροὺς 
Χτῆρας τῶν σεθασµἰων εἰχόνων, xai βαθεῖ 
σχοτόµαινα * 6 65 ταύτην διαχέων τε xal ποιοί 
οὐχ ὁ τυχὼν ἐτύγχανεν ἄνθρωπος, ἵνα καὶ 
µέρος τῆς οἰχουμένης διασπείρῃ τὸ xaxby 
ἀνῆρ ἑχεῖνος iv χειρὶ χατέχων, ἵνα οὕτως 
τῆς οἰχουμένης τὰ πέρατα, διὰ τὸ τὴν σχηστι 
ἐπέχειν τῆς τῶν Ῥωμαίων ἀρχῆς. Ἐντεῦί 
πολὺς ἣν ὁ πνέων πανταχοῦ, xal Bla πο 
σεθάσµια καθαιρούµενος ἐχτυπώματα , χα 
σεθοµένων αὐτὰ, οὓς μὲν κατάδρωµα ἐποιί 
λεοντώνυμός τε xal λεοντόγνωµος, ὡς λέων 
ζων xai ὠρνόμενος, οὓς δὲ τῶν ὀρθοδόξων, 
ἀλλαχόσε διέσπειρε τῷ βρυχήµατι, xal ὑπ 
μυχοῖς ἀνέπεισε χρύπτεσθαι. Καὶ πολλοὶ 
συνοιχεῖν xal ὁράχουσιν ᾖρετίσαντο, fj τί 


p αυλίαν ποιεῖσθαι μετ ἐχείνυ χαὶ τῶν 


θεραπευτῶν ' ἄλλοι τῷ φόδῳ εἰς τὰ pas, 
οἰχουμένης ἀ πέτρεχον τέρματα * λέων γὰρ Epi 


VARIA LECTIONES. 


a Edit. τὴν χάριν µόνην. b. R. ὧν εἷς, 


NOTAE. 


(1) Νύξ μὲν γὰρ διεσκέδαστο, x. τ. 8. Ex tolo 
isto capite, ut ex aliis monumenlis qua congessit 
Allatius in opere De Joanne Damasceno, profligatur 
error eorum, qui sub Theodosio seu seniore, seu 


juniore Nostrum claruisse somniarunt ; q 
men alii emendari posse putarunt, si IThex 
Ill Leonis Isauri decessor intelligeretut. 


i 


VITA S. JOANNIS DAMASCENT. 


154 


mx τίς o) φοδηθήσεται, xal αὑτοῦ ἀπέφευγον ὡς A perculsi timore crant, ad remotieres orbis terrae 


ἃ προσώπου ὄφεως. 


T". Ὁ δὲ χαριτώνυµος οὗτος &vhp xai πλήρης 
εκυματικῆς χάριτος, τῷ θυμῷ ζέσας χατὰ μόνου 
Www) ὄφεως * ἵνα χαὶ ζῆλος εἴη xaY ἀρετὴ ὁ θυμός" 
ὁ τὴν θράχην τότε οἰχῶν, εἰς Σαυροµάτας ἁπ- 
ἔτρεχεν, οὐδ) ἐχ Βύζαντος (2) εἰς 'Ἡραχλείους στή- 
la; ἀπέφευγεν, οὔτε μὴν ἐξ ἀνακτόρων εἰς ἑρήμους 
διέδαινε διὰ τὸν τοῦ λέοντος βρυχηθμὸν, ἁλλ᾽ iv 
Δαμασχῷ τὸ πρότερονε, &v Παλαιστίνῃ δὲ ὕστερον 
ποιούµενος τὰς διατριθὰς, xal ἐν ἑρὴμῳ τόπῳ 
ἀσχούμενος, ἀντεπαλαμᾶτο πρὸς τὸν Λέοντα Υεν- 
Ἱαώτατα, xal τὴν χαρδίαν ἑχείνου Ex. τηλιχούτου 
διαστήµατος λόγοις χαλχευθεῖσι τῷ τοῦ παραχλήτου 
πυρὶ xal στομωθεῖσι τῷ ζωηρῷ ὕδατι, ὡς τρι- 
λόγγοις δόρασιν, ὁ ἐμὸς διέπειρε τρισαριστεύς. ᾽Αλλὰ 
ταύτα μὲν ἓν τῷ χαθέχοντι τόπῳ λαμπρότερον ὁ 
λόγος ἐμπλατυνεῖ. Τούτου τοίνυν τὸν βίον, ὡς ἔτυχεν, 
ἐσχεδιασμένον ἀγροϊχιστὶ, παρορατέον , καὶ μᾶλλον 
μόνον διαλέχτῳ xal γράµµασι τοῖς ᾿Αραθιχοῖς ; 
ὠμεοῦν. Διὸ διηγητἑον οἵας ῥίζης εὐγενοῦὺς ὁ εὖ- 
θᾳλέστατος βλαστὸς ἀνατέθηλε, xal ofa πατρὶς αὐτὸν 
ἐνῤιῦναι αὐχεῖ. 


fines contenderunt (leo enim rugiet, et quis non 
pavebit ! ?) atque ab eo tanquam a facie colubri 
profugerunt. 

Ill. Joannis nomen Hebraice cRaTIA DEI exprimi- 
tur. Vita sancti Joannis Dumasceni arabice primum 
scripta. — At vero vir iste, spirituali, cujus no- 
men gerebat, gratia perfusus, cum adversus ser- 
pentem solum ira effervesceret, ita ut irascendi 
affectus in animi boni studium et virtutem evasis- 
set, non e Thracia quam ipse tunc temporis inco- 
leret, ad Sarmatas aufugit ; non Byzantio ad colu- 
mnas Herculeas tutandz salutis causa se preert- 
puit ; non denique propter rugitam Leonis ex aula 
in solitudinem concessit : sed, cum Damasci pri- 
mum, tum deinde in Palestina degeret, atque in 
solitudine monasticam vitam ageret, adversus Leo- 
nem strenue admodum depugnavit. Quanquam 
enim ingenti locorum intervallo ter fortis hic meus 
athleta ab illo distabat, libris tamen igne Paracleti 
fabricatis, et vitali unda temperatis, obduratisque, 
veluti triplici lancea cor ejus transfodit *. Verum 
hec suo loco luculentius oratio declarabit. Λη 
igitur in rem nostram erit tanti viri vitam rust - 
cano more, imo lingua et literis Arabicis con- 


ripam, idcirco contemptim negligere? Non profecto. Quocirea enarrandum modo est, cx qua 
quique nobili radice florentissimum hoc germen prodierit, quz patria tellus illud se protulisse glo- 


rietar, 

ᾱ,. Δαμασχὸς πόλις αὕτη ἑστίν' ὡς yàp ἐπὶ 
Πεύου µέγα «φρονεῖ, πρώτη τὸν οὐρανοδρόμον 
Εωῦσα µεταθέμενον τὴν δυσσέδειαν, xal ἀντὶ µισο- 
χρίντου γεγονότα φιλόχριστον, οὕτω χἀπὶ τῷ ἀνδρὶ 
9t ἁγερωχεῖ χόσμιόν τι xal σεμνὸν , οὐχ ἐξ ἑτέ- 
ῥώβεν ἤχοντι, οὐδ' ἐξ ἑτέρας θρησχείας µεταθεμένῳ 
ες τὴν ὀρθότομον , ἁλλ) ὡς αὑτὴ τοῦτον προενεγ- 
χοῦσα ῥιζόθεν, xal μαιεύσασα πλέον τὰ πρὸς εὐσέ- 
av , ἡ τὴν σωματιχὴν Όπαρξιν, xal τοῖς λόγοις 
ἰχθρέγασα, μέγα χοµπάξζει ἐπὶ τῷ οἰκείῳ βλαστῷ. 
Ερυθύεταί τε xal Υέγηθε πλέον ἐπ αὐτῷ, 7| ἐφ' 
ὃς ἄλλοις ἔχει λαμπροῖς πρὸς περιφάνειαν , χἂν 
ὑρῶν εὐχρασίας ἐρεῖς, κἂν ὑδάτων γλυχέων xal 
Qui v ἐπιῤῥοίας, οἷς πολλοῖς χαταχλύζεται. O0 
ααρχων εὐγενῶν δαψίλεια τὴν πόλιν ταύτην ἑπαίρει 
Xl ἀννδοῖ, ὡς τὸ ix ταύτης ἀναθηλῆσαι τὸ χαλὸν 
το δένδρον χαὶ εὐγενὲς, τὸ παρὰ τὰς διεξόδους 


' Amos 11, 8. 3Η Reg. xci, 0i 


IV. Damascus. — Ea ipsa est Damascus civitas. 
Nam [ΠΠ quemadmodum ipsa Paulo magnifice 
effertur, quod nempe prima celipetam illum vi- 
derit, cum impietatem ille abjecisset, ct ex Christi 
inimico amicus Christi factus esset, sic ob huuc 
quoque virum honeste et graviter intumescil ; non 
quasi is aliunde venerit, aut ex altera religione 
quapiam ad rectam transierit, sed quoniam illum 
ex prima radice protulit, et pietate magis, quam 
editione corporis emisit in lucem, docendoque 
nutrivit, ob hoc germen suum admodum gloriatur 
οἱ gestit, et mojorem ex eo voluptatem percipit, 
quam ex aliis ornamentis qua splendorem ipsi 
conciliant, sive temperaluram anni dixeris, sive 
praxulcium pellucidarumque aquarum fluenta plu- 
rima quibus irrigatur. Quin nec optimorum fru- 
ciuum copia buicce urbi tantum claritatis adjicit, 


VARIVE LECTIONES, 


t Edit, τὸ δεύτερον. 


NOTE. 


(3 056" ἐκ Βὐζωντος. x. t. e. Contraria. bic 
Wat illis quae refert auctor sermonis De philoco- 
Ss quem mox subjiciemus, ubi oit, Joannem 
Mslrun Constantinopolitanum fuisse, ct patria 
Pisum, Damascum secessisse. Ilunc Damasci na- 
um evincit cognomen Arabicum Mansur, quod 
€$)us progenitoribus ac toti familiae proprium fuit, 
Eirgtxb ὄνομα, inquit Theophanes. Et Synaxa- 
Tum Basilii in codice Sirletano, B. Joannes, aute 


Mansur appellatus : quo vocabulo εἰ ipsius parentes 
appellabantur. Damasci, utpote que Arabie con- 
termina erat, et Clalipharum Mohammedanorum 
sedes, lingua Arabica familiaris a prisca setate fuit. 
Ex eadein gente Mansurorum fuerunt. patriarchae 
duo, Sergius et Elias, quorum primus suh Theo- 
philo imperatore, alter sub Basilio Macedone, Hie- 
rosolymitanz Ecclesi; prefuerunt, ut fert Euty- 
chii Alexandrini Chronologia. 


{οὐ 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


436 


quantum quod pulcbra hsec et nobilis arbor, ex A τῶν ὑδάτων ἐχτραφὲν, xal τοὺς χαρποὺς ἁποδεδωχὸς 


ipsa nala sit, qua secus decursus aquarum enu- 
trita, fructus spiritus edidit in tempore suo*; 
quorum aliqui perpetuo recentes sunt apud nos, 
tamque aspectui pulchri, quam gustui suaves, ac 
demum ejusmodi, ut illos a quibus tanguntur de- 
libanturque, non modo efliciant voluptate, sed 
cdentem in primis saginent et augeant, inque virum 
perfectum spiritu provebendo cunctis dotibus con- 
summatum reddant. Ad hunc itaque modum Dama- 
squs civitas ob istum partum suum majore gloria 


τοῦ πνεύματος χατὰ χαιρὸν, οὗ οἱ χαρποὶ, διὰ παν- 
τὸς veapol τινές clot παρ᾽ ἡμῖν, xai ὡραῖοι τοῦ 
ἰδεῖν, xai γλυχεῖς εἰς τὸ γεύσασθαι, χαὶ τοὺς ἆπτο- 
µένους xal γευοµένους οὑχ εὐφραίνουσι µόνον, ἀλλὰ 
δὴ xal πιαίνουσί τε xai αὔξουσι τὸν ἑσθίοντα, xol 
εἰς ἄνδρα τέλειον τὸν ἓν πνεύµατι ἀνάγουσι xal 
τελειοῦσιν . Οὕτω δεδόξασται xaX ἡ πόλις Δαμασχὸς 
ἐπὶ τούτῳ αὐτῆς τῷ γεννήµατι, ἢ ἐπὶ τοῖς ἄλλοις 
ἅπασιν, olg πεπλούτηκεν ἀγαθοῖς xaX τερπνοῖς. Αὕτη 
μὲν ἡ ἐνεγχαμένη τὸν ἄνδρα τοῦτον. 


prestat, quam ob alia bona quibus affatim abundat. Hec itaque civitas est, quae virum istum 


tulit. 


V. Joannis parentes religiosi. —  Progenitores 
vero ipse habuit viros religiosos, quique pietatis 


Ε’. Πρόγονοι δ᾽ εὐσεθεῖς (5), χαὶ μόνοι τετηρη- 


κότες thv τῆς εὐσεθείας ἄνθην xal τὴν ὁὀσμὴν τῖς 


florem el Christian: scientie fragrantiam in medio p τοῦ Χριστοῦ γνώσεως ἓν µέσῳ τῶν ἀκανθῶν. Οὗτοι 


spinarum soli conservavere. Nam hi soli nomen 
Christianum uti praclsram quamdam, nec ulla vi 
extorquendam hereditatem retinuerunt, ut, ex quo 


3 Psal. 1, 9. 


γὰρ xaX μόνοι διεσώσαντο τὴν χριστεπώνυµον χλῆ- 
σιν, ὡς χλῆρον λαμπρόν τε xaX ἀναφαίρετον, μηδὲν 
λυμηνάμενοι τὸ ὀρθόδοξον, ἀφ᾿ οὗπερ οἱ τῆς "Avap 


NOT £. 


(8) Πρόγονοι Ó* εὑὐσεδεῖς. Admodum verisimile 
est, Joannis Damasceni parentem fuisse Sergium 
illum τὸν τοῦ Μανσοὺρ, Mansuri, cujus Theopha- 
nes meminit ad annum 6 Justiniani Rhinotmeti. 
Hic vir fuit Χριστιανικώτατος, Christiane religionis 
aiantissimus , inquit ille auctor, Υενιχὸς λογο- 
θέτης, queslor generalis principis Saracenorum, 


Damasci. Theophanes ad annum 93 Heraclii, DBa- 
anem ait una cum Tbeodoro sacellario legatum ab 
imperatore, ut auxilio Damascenis essent : Árabes, 
commisso prope Emessam pretio, die 93 Julii 
feria tertia, sacellarii copias fudisse : tum czeteras 
quibus Baanes preerat, spretim habito Heraclio, 

ucem suum Baanem imperatorem renuntiasse ; 


καὶ λίαν ᾠχειωμένος τῷ αὐτῷ Αθιμήλεχ, et Abime- c quo subinde a. Saracenis non multo post superato, 


leco (emeuda Abdolmeleco) Chalifa famtliarissimus. 
Ita ut ab eo obtinuerit, ne Gethsemanicize ecclesiae 
columnz jn delubrum Mecchanum asportarentur. 
Ante Sergium vero, Mansur alter iuter Damascenz 
urbis Christianos celebris fuit, eo tempore quo ea 
civitas capta est a Saracenis. JJunc quidem per- 
duellionis reum Eutychius Alexandrinus (Annal. li 
pag. 214) peragit, aitque eum, quod non ita pri- 
dem ab IIeraclio male multatus esset, illat;:e inju- 
rie memorem, Christiani nominis hostibus urbem 
prodidisse, et idcirco a Patribus et episcopis uni- 
versi orbis subjectum fuisse anatliemati, Undenam 
h»c Alexandrinus annalista hauserit, non satis 
liquet. Ilujus. criminationis auctores  explodere 
videtur Constantinus Acropolita in oratione sua 
laudatoria S. Joannis Damasceni, ubi ait : M3 
γὰρ δὴ δεξώµεθά τινας, ἑτεροῖα περὶ αὐτῶν ἵσ- 
πορηχότας, ἀπερισχέπτως O0 uat τὰ xav αὐτοὺς 
ἀχηχθότας, xal τὰ τῆς ἁληθείας, xai τῶν ἁγίων 
πρηγόνων μὴ διηκριθηχότας * xal γὰρ ἀληθῶς 
ἅγιοι, μέσον ἀσεθῶν εἰλικρινη τὴν πίστιν τηρήσαν- 
τες, τῷ) ἁγίων τε Φωτοσπόρων ᾽ τοῦ ἁγιωτάτου 
τοῦδε xal θειοτάτου χαταφευδοµένους ἀνδρὸς , καὶ 
οἷον ὑπὲρ αὐτοῦ τοὺς ἓξ ὧν προελἠλυθε στηλι- 
τεύοντας * Nec enim recipiendos putamus eos, qui 
diversa quaedam de ipsis (progenitoribus Joannis) 
narrarunt, eo quod res eorum absque examine audi- 
verint, ut existimo, neque de exquirenda accuratius 
veritate, et quinam sancti. illi progenitores cessent, 
admodum solliciti fuerint (sancti namque et ex san- 
clis prognali credi debent, qui in medio impiorum 
constituti, fidem intemeralam servare potuerint) 
sanctissimo οἱ divinissimo viro calumniam plane 
impiugunt, et veluti ex ipsius odio illos, a quibus 
processit , sugillant. Ubi hereticos innuit horum 
mendaciorum architectos fuisse. Sed purgari aim - 
lius Mansur potest, adductis in. medium quae 

heophanes et Elmakinus narrant de expuznationc 


expugnatam Damascum esse. Elmokinus vero, 
perinde atque Eutychius, refert Mahanem seu 
Baanem przefectum exercitus Romani a Mansuro 
pecunias expetiisse, quo adversus Arabes conten- 
deret ; negasse Mansurum ullas esse Damasci opes, 
nec adversus hostes tanto opus esse exercitu: 
tandem quas colligere potuit, Mahani noctu detu- 
lissc cum Damasgcenorum turma, qui cum tubas 
et tympana pulsarent, in causa fuerunt ut Romani, 
audito strepitu visisque procul lucernis, versi eint 
in fugam, existimantes eos esse Arabes : quam- 
obrem Mansurum, cum nulla spes auxilii super- 
esset, de tradenda urbe Saracenis pactum esse. 
Ιου quidem totum niala fraude gestum a Mansuro 
Eutychius affirmat : quod vero Elmakinus sub- 
jungit, Mansurum collectis Romanarum copiarum 
reliquiis, eas duxisse Antiochiam ad Heraclium, 
satis superque suadet insontem fuisse Mansurum, 
et ad extremum usque fidem servasse lleraclio. 
E contrario Eutychius ipse, ut et Elmakinus, tra- 
dit, Mahanem cum reverti ad imperatorem verere- 
tur, ad montem Sinai profugisse, assumptoque 
Anastasii nomine, monasticam vitam prolessum 
esse. Addit eum scripsisse explanationem psalmi 
Sexti; eam utique quam Grzece et Latine Combe- 
fisius edidit, t. I Auctarii Bibl. PP. Nam ejus 
auctor agnoscit se vixisse sub imperatore Mau- 
rilio, ἐπὶ τῆς ἡμετέρας γενεᾶς ἐπὶ Μαυριτίου. Ex 
his tandem omnibus ulterius infertur quam 1n- 
sulse anonymus nescio quis, scriptor Vitze sancti 
Cosm:e Melodi, patrem Joannis nostri Dawasceri 
Mohammedica sectae ad obitum usque addictum 
vixisse, adeoque Leonem Allatium perperam nos 
in dissertatione de Joanne Daniasceno et ejus ope- 
ribus, ad hunc fabulatorem ablegare, ad expiscan- 
das vite Damasceni cireumstantias,quas patriarclia 
Hierosolymitanus ignoraverit. 


e VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


A33 


eis -όλεως χατεκρἆτησαν. Ἓνθεν τοι ἡ ἀρετῆ αὐτοὺς A temporc Agaris nepotes urbem ceperunt, ortho- 


ἐχισήμους πεποίηχεν iv µέσοις τοῖς ἀσεδέσιν, ὡς 
αἱλουμένων αὐτὴν χαὶ τῶν πολεµίων αὐτῶν.» 1 
μ1λλον, ὡς Δανι]λ ἑδόξασε θεὸς παρὰ τοῖς 'Accu- 
βις, δι ἣν εὐσέδειαν ἀνεδείξατο, καὶ Ἰωσὴφ tv 
ιγύκπτῳ, ἐπιτρόπους xal χυρίους ἐν ἀλλοτρίοις 
xi ἐχθροῖς τοὺς αἰχμαλώτους καταστησάµενος. 
ύὐτω χἀνταῦθα τοὺς τοῦ Ἰωάννου προπάτορας πρα- 
* Ἱμάτων χαθίστησιν ἐπιτρόπους àv αὐτοῖς τοῖς Xapa- 
χηγοῖς ᾿ xal χρατοῦσι χἀνταῦθα οἱ εὐσεθεῖς d αἰχμά- 
ωτοι τῶν αἰχμαλωτισάντων αὐτοὺς ἀσεθῶν, Ὢ 
ῥαυμασιῶν Θεοῦ μεγάλων, xai τεραστίων τῶν &£at- 
σίων | Οὐδὲν ἀρετῆς ὑψηλότερον * οὐδὲν εὐσεδείας 
ir τιµιώτερον, ?) µετεωρότερον. Ὡς γὰρ σημαῖα 
ἐπὶ βουνοῦ, μᾶλλον δ᾽ ὡς λύχνος ἐν νυκτὶ, xal ὥσπερ 
στέρµα τῷ Ἰσραὴλ, καὶ οἷον σπινθὴρ iv σποδιᾷ, 
ὢ τῶν προπατόρων γένος τοῦ Ἰωάννου ἓν Δαμασχῷ 
χαταλέλειπταιο, ἵνα τὸν λαμπρὸν τοῦτον προ- 
εέγχη πυρσὺν, ὃ δὲ φωτίσῃ πάντα τὰ πέρατα. 


Toss: μὲν τῷ εὐφημουμένῳ ὑπῆρξαν οἱ προπά- 
«0ρες, 


C^. Ὁ πατὴρ δὲ, ὡς ῥίζης ἀγαθῆς τοιαύτης ἆνα- 
ζοεὶς, (x εὐσεδείᾳ χαὶ ταῖς ἄλλαις ἀρεταῖς τοὺς 
τεχόντας ὑπερδάλλεσθαι φιλονεικῶν, µείζω τὴν 
δοφιλίαν f ἐπεδείξατο. Ἔδει γὰρ τῷ οὕτω λαμπρῷ 
καὶ εἰς ἄχραν ἀρετῆς περιωπὴν πεφθαχέναι μέλ- 
itv, τὸν προσεχέστερον τῆς ενέσεως αἴτιον, περι- 


doxam (idein nullo prorsus modo labefactarint. 
Quo etiam factum est, ut inter medias impiorum 
catervas virtus eos insignes reddiderit, vel ipsismet 
fidelibus eam venerantibus : seu potius [1V], quem- 
admodum Danielem apud Assyrios propter edita 
pietatis specimina *, οἱ apud /Egyptios Josephum 
Deus illustravit 5, adeo ut cos, tametsi captivi 
erant in terra extranea οἱ hostili, moderatores 
dominosque constituerit; sic quoque Joaunis ma- 
jores negotiorum publicorum administratores inter 
Saracenos ipsos praefecerit, atque illic etiam pii 
captivi impiis, in quorum potestalem vcuerant, 
imperitarint. O ingentia Dei miracula, stupendaque 
prodigia! Nihil] profecto virtute sublimius, nihil 
pietate praestantius est et. excelsius. Nam quasi 
vexillum super collem *, aut potius veluti lucerna 
in nocte ",el quasi semen in Israel, et sieut scintilla 
in cinere *, sic majorum Joannis genus relictum 
Damasci fuit, ut preclaram hanc facem proferret, 
que cunclis terre fnibus prziuceret *. Atqui 
ejusniodi fuere majores illius quem laudandum 
suscepimus. 

Vl. Patrem habuit virtutis studiosum, — At ipse 
pater, ut qui esset ex tain bona radice propagatus, 
cum pietatecaterisque virtutibus parentes antecellere 
contenderet, impensiorem quoque Dei dileetioneni 
pre setulit, Et sane consentaneum erat, uL viro 
tam claro, quique ad summum virtutis fastigium 


exiovepov τῶν πρὸ αὐτοῦ 8 γενέσθαι, ἵν ὥσπερ (, perventurus esset, is propinquior vit: auetor obtir.- 


lx τῆς xa0' elpubv προθάσεως, ἡ πρὸς τὸ ὕψος 
ἑναδρομὴ γένηται χατὰ λόγον εὔταχτον , ὡς δόξαι 
-αρὰ τῆς θείας προνοίας ἄνωθεν οἰχονομεῖσθαι τὰ 
xi τὸν μέγαν τοῦτον xal µεγαλώνυμον, olov ἄρα 
θυµδίδηχε χἀπὶ Ἀ τοῦ Βαπτιστοῦ Ἰωάννου. Ἐπεὶ 
The μείζων τῶν πρὸ τούτου προφητῶν ἀναλάμψειν 
ἵμελλε, καὶ πάσης ἱερωσύνης ἐπέχεινα ἑνεργῆσαι 
Ὠνστήριον, τὸ τοῦ Δεσπότου µου βάπτισμα ὑπὸ τῖς 
αροίας προφχονήµητο, οὐκ Ex τῶν τυχόντων προ- 
ἤρισθαι, ἐχ ἱερατικῆς δὲ φύλης, xal προφήτην 
Wh οὖν φύσαντα, Οὕτω γοῦν χἀνταῦθα, ὁ τοῦ 
Ἰωάννου πατὴρ, ἀνὴρ ὑπὸ τῆς προνοίας τάττεται 
9 μάλιστα εὐσεθὴς xal φιλάνθρωπος, Διοικητὴς 
Ἱὰρ τῶν δηµοσίων πραγμάτων τῶν ἀνὰ τὴν χώραν 
tbv χαταστὰς διὰ τὸ περιὸν αὐτῷ τῆς τε ἀρετῆς 
κ τῆς ἄλλης τοῦ βίου περιφανείας͵, xal ἑφ' ol 
ἑόμα πλούτῳ συχνῷ, οὐχ εἰς χώµους , xai µέθας, 
* δαπάνας ἀχαίρους ἐχρῆτο τοῖς χρήµασιν, ἀλλ' 
(my iv χρυσῷ ἣν αὑτῷ καὶ ὕλαις ἑτέραις ῥᾷστα 
Ἱωθυμέναις, ὤνιον ἐποιεῖτο τῶν εἰς αἰχμαλωσίαυ 
ἁγομένων Χριστιανῶν' ἣν δὲ ἄλλην εἶχε κτῆσιν 
ἑίνητον 1. πλείστη δὲ τούτῳ ἐτύγχανεν κατὰ τὴν 
Ἰωδαίαν χαὶ Παλαιστίνην εἰς ἀνάπαυσιν ἐδίδου, 


* Dan. 5, 48. * Gen. x11, 1. * Isa. xxx, 17. 


geret, qui majores quoque suos claritate anteiret, 
quod velut continuato quodam progressu, recta et 
composita ratione strueretur in altum ascensus : 
ita plane ut przclari hujus et illustris viri res di. 
vina olim providentia gubernari haud aliter vide- 
rentur, atque in Joanne Baptista contigit. Nam, 
quia futurum erat ut cunctis retro prophetis major 
eluceret, et mysterium omni sacerdotali munere 
przstantius perageret, Domini nempe baptismum ; 
ideirco a divina Providentia procuratum erat, ne de 
vulgi ordine, sed e sacerdotali prodiret tribu, et 
parentem prophetam haberet : pari modo divinitus 
quoque provisum est ut Joannis pater, vir cum pri- 
mis pius et humanissimus exsisterel. Cum enim 


D publicorum negotiorum cure et administrationi 


prefectus esset, tum propler eximiam virlutem 
suam, tum ob reliquum vite .splendorem, divitiis 


'quibus florebat plurimum, non ad comessationes 


perpotationesque et inanes expensas abutebatur, 
sed quidquid in auro aliisve bonis mobilibus facul- 
tatum haberet, id totum in Cbristianorum captivo- 
rui redemptionem et pretium. impendebat ; im- 
mobilia vero bona, quse per omnem Judeam ct 


" Prov. xxxi, 18. * Isa. 1, 91. * Eccli. αν, 28, 


VARI. LECTIONES. 


ἑ R. εὐσεθοῦντες. ε χαταλέἑλθιπιν. 
*) : at Basil. interpr. possessiones alic immobiles. 


! R. θεορίλειαν.. 8$ Edit. R, πρ) τοῦ. 


b R, περὶ. 1 Edit. Χινη” 


439 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


μὺ 


Palzstinam multa possidebat, hzc redemptis Chri- A xal τὴν τοῦ βίου αὑὐτάρχειαν ιτοῖς, ὅσοι τῶν ἔξωνη- 


stianis qui iis locis sedem sibi delegissent, ad re- 
quiem el sufficiens vita subsidium clargiebatur, 
tum aliis sub ccelo libero, et pede soluto, quocumn- 
que luberet proficisci permittebat. Ea erat hujus 
viri virtus et humanitas. Sic enim multa habuit 
Janquam qui possideret nihil, sed suas opes Deo 
noctu diuque repeuderet. 

VII. Joannes nascitur et baptizatur. Ejus educatio. 
— Hic talis cum esset, non hospitalitatis, ut Abra- 
ham, sed humanitatis mercedem accepit, admiran- 
dam utique prolem, sinon ex promissione, certe ex 
precognitione et prafinitione divina. Prznoverat 
siquidem Deus qualis esset Joannes cvasurus, 
cuinque ex tanto viro procreandum |V ] przestituit ; 
quo nempe pro hymanitate, quam in eos qui liber- 
tatem cum dura captivitate commutarant , istud 
praemii referret. Nascitur itaque ci puer hic egre- 
gius, eumque cum tenero adhuc corpusculo esset, 
per spiritualis matris regenerationem lucis filium 
facit: rem exsecutus tunc sane non facilem, et 
quam multi inter medias illas gentes vix ausuri 
fuissent. Deinceps in eam de puero pater curam 
incubuit, non ut agitare equos condisceret, non 
dextere hastam vibrare, non arcu sagittam colli- 
neando mittere, non pugnare cum feris, et natura- 
lem mansuetudinem in belluinam crudelitatem 
immutare, ceu mutis contingit, qui frequenter ira 
perturbantur, et furiosum quemdam immaneimque 


pévov Xpiociavóvi, τὴν ἐν ἐχείνοις τοῖς τόποις 
προῄρηντο χατοίχησιν, τοὺς δ᾽ ἄλλους , ἑλευθέρῳ 
φωτὶ χαὶ ποδὶ, ὅπη βούλοιντο, συνεχώρει πορεύεσθαι. 
Τοιαύτη τοῦ ἀνδρὸς ἡ φιλάνθρωπος ἀρετή. Πολλὰ 
γὰρ ἔχων , ὡς μηδὲν ἔχων ἐτύγχανε, νύχτωρ xal 
μεθ) ἡμέραν τὰ προσόντα θεῷ ἀποχτώμενος. 


7’. Οὕτως ἔχων, o0 φιλοξενίας, ὡς ᾿Αδραὰμ, ἀλλὰ 
φιλανθρωπίας λαμθάνει μισθὸν, τόχον θαυμαστὺν, 
εἰ xal μὴ ἐξ ἐπαγγελίας, ἀλλὰ θείας προγνώσεως 
xai προορίσεως. Ἡροέγνω γὰρ ὁ θεὺς τὸν Ἰωάννην 
ὁποῖος ἔσται, xal προώρισε τοῦτον kx τοῦδε γενἠ- 
σεσθαι τοῦ ἀνδρὸς, εἰς μισθὸν αὐτῷ, Tic φιλανθρω- 
πίας ποιεῖν ἐνείθιστο, εἰς τοὺς τῆς ἐλευθερίας &vtt- 
χληρωσαμένους αἰχμαλωσίαν δεινἠν. Τίχτεται ov 
αὐτῷ παῖς οὗτος (3) ὁ λαμπρὸς, xol ἁπαλῷ τῷ σώ- 
ματι ἔτι, τῇ διὰ εῆς πνευματικῆς μητρὸς ἀναγεννή- 
ctt, tfxvov φωτὸς ὁ πατὴρ τὸν υἱὸν ἀπεργάζεται, 
πρᾶγμα ποιῶν, o) τότε ῥᾷον, οὐδ' Ev µέσοις ἐχεῖνοις 
τοῖς ἔθνεσιν εὐχατατόλμητον τοῖς πολλοῖς. Kira 
φροντὶς τῷ πατρὶ τοῦ παιδὺς, οὗ χελητίζειν αὐτὸν 
μαθεῖν, οὐδὲ δόρυ χινεῖν δεξιῶς, οὐκ Ex τόξου βάλλειν 

ἴστὸν εὐστοχώτατα, f| θηρίοις µάχεσθαι, xat συν- 
αμείδειν τὴν φυσιχὴν ἡμερότητα εἰς θηριώδη ὦὠμό- 
τητα, ofa γίνεται τοῖς πολλοῖς τὸν θυμὸν ταρασσο- 
μένοις συχνῶς , xal μανιῶδες ἄττουσε, xal παρά 
πληκτον * ἐφ᾽ olg οὐκ ἐζητεῖτο τῷ τοῦ Ἰωάννου 
πατρὶ Χείρων ἄλλος τις ὁρεσίτροφος, μυελοῖς ἐλά- 


in modum exsiliunt : ad has artes non quzrebatur ϱ coy ἐχτρέφειν τὸν διδασχόµενον, ἀλλ᾽ &vhp ávnptu- 


a patre Joannis Chiron alter, in montibus enutritus, 
qui cervorum medullis discipulum aleret : sed vir 
investigabatur nulla non eruditione excultus, qui 
oni genere doctrinz et scienti» peritus esset, et 
ex animi corde verbum bonum eructaret, ut suum 
quoque filium talibus cibis et condimentis aleret. 
Hoc porro tam sanctum desiderium Deus ipsi exple- 
vit, et a quxfente repertus est. qui querebatur. 
Modus vero quo is qu:rebatur inventus est, talis 
fuit. 

ΥΙΗ. Cosmas senior captivus Damascum adductus. 
Sacerdos et monachus erat. — Barbari Damasceni 
facta, ut assolebant, exeursione ad inaris littora, 
multam Christianorum hominum przdam tulerant, 


νᾶτο πᾶσαν παιδείαν ἐξησχημένος, iv ἐπιστὴμῃ 
τυγχάνω» λόγου παντοίου , xal λόγους ἀγαθοὺς τῆς 
ψυχικῆς καρδίας ἐξερευγόμενος, ἵνα χαὶ τὸν atto) 
παῖδα τοιούτοις ἐχθρέψῃ τοῖς ἑδωδίμοις xaX χαρυ- 
χεύμασι καὶ τὴν ἱερὰν ἐπιθυμίαν 6 θΘεὺς ἀπο- 
πλτροῖ τῷ ἀνδρὶ, xal τῷ ζητοῦντι εὕρηται ὁ ζητού- 
µενος. Ὁ δὲ τρόπος τῆς τοῦ ζητουμένου εὐρήσεως 
τοιοσδί k. 


Π’. Οἱ àx Δαμασκοῦ βάρδαροι (5), thv κατὰ θά- 
λασσαν ποιούμενοι ἔφοδον ὡς αὐτοῖς εἴθιστο, πολ- 
λοὺς τότε Χριστιανοὺς ἑληΐσαντο, xal χαταθάντες 
εἰς θάλασσαν ἐν πλοίοις, ἠχμαλώτενσαν alyuako- 


descendentesque mare in navibus, captivos pluri- D σίαν πολλὴν, xo εἰς τὴν πόλιν αὐτῶν ἀγαγόμενοι, 


mos adduxerunt, adductosque in urbem, partim 
venales emptoribus proponebant, partim gladio 
trucidaudos reservabant. lorum sortis particeps 


οὓς μὲν τοῖς ὠνουβένοις προέθεντο, οὓς δὲ µαχαίρας 
εἶλκον ποιῄσασθαι ἀνάλωμα. Τούτοις xal τις σνν- 
απεκληρώθη ἀνὶρ σχῆμα ἠμφιεσμένος μοναδιχὸν. 


VARIA LECTIONES. 


) Reg. τῶν ἔξωθεν ὄντων, qui ex regionibus aliis adventarant.  * Kk. τοιουτοςδ[. 


NOT. 


(4) Τίκτεται οὖν αὐτῷ ὁ zaic οὗτος. Quo anno 
Joaunes Damascenus natus sit, quove auno ob- 
ierit, obscurum prorsus est, quod yel conjectura 
assequi nullus posait. Certum tamen videtur natun 
cum esse ante exitum szculi septimi. Nam si Vite 
ejus auctori fides adhibenda est, ante annum 100, 
ea aate erat, ut publica Saracenoruw principis 
uegotia administraret, ct de fidc adversus liereti- 


cos scriberet. Quinimo, paulo post in adnotalio- 
nibus istis ostendam, eum monastice vile nomea 
dedisse, atque in clerum llierosolymitanum 
sccensitum fuisse, sub primis temporibus Leanis 
Isauri imperatoris. E 

(5) Οἱ ἐκ τοῦ Δαμασκοῦ βἀρδαροι. Hoc forte 
contigit circa an. 699, quo Arabes, Africa sub- 
acta, Mediterraneum mare infestarunt. 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


412 


μας ὁρμώμενος (0), κόσµιος τὴν ὄψιν, xo- A et socius fuit vir monachi vestem indutus, oriundus 


og τὴν φυχὴν, xai τὴν χλῆσιν Κοσμᾶς (7). 
; θεµνότης αὑτοῦ τῷ προσώπῳ ἐπέπρεπε 
ψύουσα τὴν ἐντὸς χατάστασιν. Τούτου προσ- 
τοῖς ποσὶν ol ἑλχόμενοι πρὸς σφαγὴν , ἑλι- 
Ώεων αὐτοῖς τὸν θεὸν ποιῄσασθαι, xax ὑπὸρ 
ῥτῆχασιν, ἄφεσιν εὑρεῖν τῷ φιλανθρώπφ 
4αι. Οἱ οὖν βάρθαροι τὴν τῶν τεθνηξοµένων 

δυσωπίαν ὁρῶντες, ἣν ἐποιοῦντο πρὸς τὸν 
ἣ ἐχεῖνον, προσιόντες ἐπυνθάνοντο τοῦ ἀν- 
ig τε εἴη τὸν Ev τῷ χόσμῳ ἀξίαν, xal ποῖος 
βιφάνειαν ky Χριστιανοῖς. 'O δὲ ἀπεχρίνατο, 
ὐὐδενὸς ἀξιώματος ἄλλου τῶν κατὰ χόσμµον 1, 
ὃν δὲ χρίσμα µπεριχείμενον κέχτηµαι. 
κ δέ τὶς εἰμι, µονότροπος, xaX φιλοσοφίαν 
χὼς, οὗ µόνον τὴν καθ) ἡμᾶς xa φιλόθεον, 
' xal οἱ θύραθεν σοφοὶ διετάξαντο, ὡς δὲ 
ἔφησε, δαχρύων ὑπεπλήσθη τοὺς ὁὀφθαλ- 


b μαχρλν δὲ ὁ τοῦ Ἰωάννου xazhp ἑστηχὼς, 
πως ἕνδαχρυν τὸν ἄνδρα ἑωραχὼς, προσῄει 
ἱλέσων τῆς συμφορᾶς, xal φησιν * « "Iva. τί, 
ωκε τοῦ θεοῦ , τὴν τοῦ χόσµου στἐρησιν 
αἷεις, ὁ πάλαι τούτῳ ἁποταξάμενος , xal 
die, ὡς ὁρῶ ἐκ τοῦ σχήματος; » Καὶ ὁ µο- 
ιπεχρίνατο’ « Οὐ ταύτης τῆς ζωῆς τὴν στέ- 
ποδύροµαι’ ἐγὼ γὰρ, ὡς εἴρηχας, τῷ χόσμῳ 
μαι. Τοῦτο 65 µε ἀνιᾷ, ὅτι πᾶσαν µετῄειν 
ἤνην σοφρίαν, xal τὴν ἐγχύχλιον προῦπεθέ- 
περ θεµέλιον. Tf ῥητοριχῇ την γλῶσσαν 
μαι. ταῖς διαλεχτικαῖς µεθόδοις καὶ ἀποδεί- 
ψ λόγον πεπαἰδευµαι" τὴν Ἰθιχὴν µετῄειν 
Σταχειρίτης, χαὶ ὅσην ὁ τοῦ ᾿Αρίστωνος (8) 
ὅωχε ^ τὰ περὶ τὴν φυσιχὴν θεωρἰαν ἅπασαν, 
νὺν ἀνθρώπῳ ἐντεθεώρηχα  ἀριθμητιχῆς δὲ 
(rou; µεμάθηχα * γεωμµετρίαν εἰς ἄκρον ἐξ- 
B* ἁρμολογίας δὲ μουσιχῆς xal ἀναλογίας 
ους σεμνοπρεπῶς χατώρθωχα ὅσα τε περὶ 
Μνιον χίνησιν, τὴν τῶν ἁστέρων περιφορὰν 
ῥέιπκον, ἵν Ex μεγέθους xal χαλλονῆς τῶν 
Twy ἀναλόγως τῇ περὶ τούτων µου γνώσει, 
περὶ) τοῦ χτίστου θεωρίαν ἀνάλογον ἔξοιμι. 


ex Italia, venustus facie, sed venustiori animo, 
Cosmas et ipse nomine, in cujus ore gravitas quz- 
dam elucebat, quz interiorem hominis compositio- 
nem indicaret. Ad pedes ejus illi se projiciebant qui 
trahebantur ad necem : ipsum obsecrabant, ut Deum 
sibi propitiun: redderet, et scelerum veniam enixig 
precibus ab ejus erga homines propensa bonitate 
ipsis impetraret. Quocirca barbari, observata reve- 
rentia qua sese illi jamjam morituri ad virum tanta 
morum gravitate ornatum convertebant, ad eum 
accedentes sciscitabantur, quam in mundo dignita- 
tem gereret, quove inter Christianos honore splen- 
desceret. llle vero respondens ait : Nulla quidem 
alia mundana, sacerdotali autem duntaxat dignitate 


B polleo. Alioqui inutilis quidam monachus sum, qui 


philosophia operam dedi, non nostre solum, ac 
qu& amando Deo vacet, verum et illi qua externos 
sapientes habet auctores. Hzc ubi pronuntiavit, 
obortis lacrymis oculi ejus perfusi sunt. 

[V1] IX. Haud. procul inde constiterat Joannis 
nostri parens, qui virum illacrymantem contuitus, 
accessit, tristem ejus casum solaturus : « Ecquid 
tandem causzx est, homo Dei, inquit, cur tu mundi 
jacturam fleas, cui jampridem nuntium remiseris, 
atque, ut ex hac veste conjicio, jamdudum mortuus 
sis?» Tum vero monachus : « Jacturam hujus vite 
nequaquam lugeo. Ego siquidem, ut modo aiebas, 
mortuus sum mundo. Hoc solum moleste fero, 
qdod omnem sapientiam humanam f[rustra sim 
persecutus, substrueto eis veluti. fundamento illo 
circulo, quem vocant, scientiarum. Rhetorica lin- 
guam exercui; dialecticis preceptis demonstratio- 
nibusque rationem excolui; quidquid ad scientiam 
morum pertinet, seu a Stagirite, seu ab Aristonis 
filio traditum sit, id accurate pervestigavi ; rerum 
naturam universam, quantum homini pervium est, 
inspexi; arithmetica rationes didici; geometriam 
adamussim teneo; musices concentus proportio- 
nesque probe satis sum assecutus : ad coeli motum 
et conversionem siderum quacunque attinent, non 
pretermisi, ut ex magnitudine et pulchritudine 
rerum creatarum, parem juxta ac capere possem, 


VARI/E LECTIONES. 


M. ἀξιώματος ἱερατιχοῦ yplopa. 


NOTE. 


EE "IraAíac ὁρμώμεγνος. Ἐκ Calabria, ni 
que monachis Grecis plena erat. Thco- 
3 annum 22 Constantis ![ impcratoris 
abet : Τούτῳ τῷ ἔτει ἠχμαλωτίσθη µέρος τῆς 
ας, xai ᾠχίσθησαν tv Δαμασκῷ Ὀελήσε, αὑ- 
Kec anno Sicilie bona pars captivitate op- 
est, ac cives hinc adduci, sponte sua Dama- 
im fxerunt. Hinc. proclive Arabibus fuit, ut 
vicinas regiones, €alabriam scilicet, identi- 


rentur. 
Leg aAnciur Κοσμᾶς. Μεπσα adduni, 
dene Asyncrites (inquit Henschenius) id est 
πο, mihil dijudicans , vek incomparabilis, 
ς doctrine excellentiam. In Menzis quidem 


b editis legitur, xal ἀσυγχρίτης ἐπιλεγομένου : ut 


vero doclissimi Henschcenii interpretatio staret, 
scribenduin fuisset, xal ἀσυγχρίτου ἐπιλεγομένου, 
At mendum typographicum corrigi sic debet ος 
codicibus mss. quos etiam Combefisius legit, xat 
ἀσυγκρίτως ἐπιλεγομένου, quique citra ullam cum 
uovis aliero comparationem allectus (uit. Sive quo:l 
Joannis Damasceni pater sapentiorem olium inqui- 
rendum sibi non Burt sive quod ea incompara- 
bili doctrina praeditus esse ex eventu comproba- 
tus sit. 

(8) Aristoteles nimirum, a Stagira patria, εί 
Plato, Aristonis tilius, Academiae princeps. 


449 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


ui 


Creatoris subinde contemplationem adipiscerer. A 'O yxp τρανοτέραν τὴν τῶν κτισμάτων ἐσχηκὼς ' 


Nam quisquis conditarum reruin perapicuain magis 
cognitionem comparavit, is earumdem auctorem, 
et cognoscit clarius, et amplius admiratur. Inde ad 
arcana theologi: progressus sum, tam illius quain 
Craci seu gentiles tradidere, quam ejus quae a 
nostris theologis certissima ratione est explicata. 
llis ergo scientiis plenus, utilitatem quz hinc per- 
cipitur, nondum cuiquam impertivi, neque per 
philosophiam filium parenti similem procreavi. 
Nam, quemadmodum plerique gestiunt naturales 
liberos suscipere, quo suum genus propagare 
queant, sic qui philosophie operam dederunt, 
doctrina et arcana institutione gignere filios am- 
biunt, ut aureum philosophorum genus in vivis 
perpetuo conservetur : sed et qui admirabilis istius 
sobolis auctores exstiterint, immortalem famam et 
laudem sortiuntur. lusuper bonitatis hoc proprium 
est, ut. quisquis bonis abundat, ea quoque aliis 
elargiatur. Proinde qui non sic animo et voluntate 
comparatus est, nequaquam in bono versatur, sed 
in malo, utpote superbia plenus et invidentia, qui- 
bus fit, ut cum aliis nolit communicare, si quid 
boni beneficio numinis consecutus est. Quapropter 
et id quod sibi videtur babere, auferetur ab eo, 
uti contigit servo qui talentum acceptum non collo- 
carat apud nummularios 19, Ast. ego qui bonam 
partem elegi, vehementer volueram doctrinam mihi 
comparatam aliis contradere : quando vero voto- 
rum compos non fui, ut inter fideles servos, qui 
accepta talenta apud alios committendo condupli- 
carunt, censerer, neque per philosophiam sobolem 
ullam peperi, sed, ut ita loquar, sine liberis vado, 
idcirco misellus ego vultum, ut vides, lacrymis 
perfundo, gravique tristitia dejicior. » 

X. Hxc verba cum ille audisset, qui talem 
thesaurum cupiebat, respondit: « Desine, vir beate, 
animumque tuum attolle tantisper : [VII] fortassis 
cnim Dominus dabit tibi petitiones cordis tui, » 
συ ait Joannis pater, mox quanta potuit celeritate 
nd Saracenorum principem cucurrit, ejusque pedi- 
bus advolutus, ornatissimum Cosmam sibi dari po- 
poscit. Neque repulsam retulit petitionis; sed do- 
num retulit, ingentis pretii virum Cosmam utique, 


B αίτιοι, ἀθάνατον χληροῦνται τὴν εὔχλειαν. "Αλλα: 


γνῶσιν, τρανότερόν τε χατανοεῖ, xal διὰ θαύματος 
ποιεῖται πλείονος τὸν ταῦτα δηµιουργήσαντα. Ἐν- ^ 
τεῦθεν εἰς τὰ τῆς θεολογίας µετέδην μυστήρια, fy ' 
τε παῖδες Ἑλλήνων παρέδωχαν, xat ἣν οἱ καθ᾽ ἡμᾶς " 
θεολόγοι διεσάφησαν ἀπλανέστατα. Τούτων οὗν µε- 3 
στὸς γεγονὼς, οὕπω xoi ἄλλῳ μεταδοῦναι τῆς ud 
αὐτῶν ὠφελείας πέφθακα., οὐδὲ malla τεχεῖν 
φιλοσοφίας πατρόμοιον. Φιλοῦσι γὰρ, ὥσπερ d 
πολλοὶ, φυσιχοὺς παΐδας τεχεῖν, ἐντεῦθεν τὴν τοῦ 4 
γένους διαδοχἣν διαµένειν οἴομενοι' οὕτω xal v 
φιλοσοφίαν ἐχμελετήσαντες, τέχνα διατεχεῖν BUE 
διδασχαλίας xal µυήσεως ποθοῦσιν, ἵνα τὸ χετὰ 
φιλοσορίαν γένος χρυσοῦν ἐν βίῳ µέχρι παντὺς δια- 
σώζηται οἱ δὲ τοῦ τόχου τούτου θαυμασίου παρ» 




















τε τοῦτο τῆς ἀγαθότητος ἴδιον, τὸ µεταδιδόναι 
ἄλλοις, ὧν πεπλούτηχέ τις χρηστῶν. 'O γοῦν 
οὕτως ἔχων, μηδ᾽ οὕτως ἐθέλων, οὐκ ἓν τῷ ἀγαδψ 
χεῖται, ἀἁλλ᾽ ἐν τῷ πονηρῷ, ὡς ὑπερηφανίας 
φθόνου μεστὸς, ἐφ᾽ οἷς ἂν ἄλλοις μεταδοῦναι 
βούλεται, eU τινος εὐμοίρησὲν ἀγαθοῦ. Ad χαὶ 
δοχεῖ ἔχειν, αἴρεται ἀπ) αὐτοῦ, ὡς ἐπὶ τοῦ 
ἐχείνου, τοῦ μὴ χαταθαλόντος τοῖς τραπεζίταις 
τἀλαντον. Ἐγὼ δὲ τὴν ἀγαθὴν µερίδα ἐχλέλεγμας, 
xai σφόδρα ἠρούμην τῆς προσούσης μοι Go 
ἄλλοις γενέσθαι µεταδοτικός. Ἐπεὶ δὲ οὐχ E 
τοῦ ποθουµένου, ἵνα τοῖς πιστοῖς ἐχείνοις δού 
συνταχθῶ, τοῖς τάλαντα ποιησαµένοις Ev δικλῷ διΦ 
τῆς πρὸς ἑτέρους χρήσεως, οὔτε μὴν τέχνον διὰ 
Φιλοσοφίας ἀπέτεχον, xal ἄπειμι, ὡς ἄν τις eso: 
ὅπαις, xax ἅθλιος, ὡς ὁρᾷς, κατονοῦμαι τὸ πρόσωκσή; 
καὶ σχυθρωπάζω δεινῶς. » 


l'. Τούτων ἀχηκοὼς τῶν ῥημάτων, ὁ ἑρῶν τοιοῦδε * 
θησαυροῦ, ἀπεχρίνατο * « "Ea, ὦ µαχάρις ἄνθρωπα, 
xal τὴν φυχὴν παρηγόρηαον ' ἴσως γὰρ δφη M^ 
Κύριος τὰ αἰτήματα τῆς χαρδίας σου. » Ταῦτα sl: 
πὼν ὁ τοῦ Ἰωάννου πατὴρ, ὡς εἶχε ποδῶν, εἰς οὖν - 
τῶν Σαρακηνῶν ἀπέτρεχεν ἄρχοντα (9), xat ποσν 
ἐχείνου προσέπιπτε, τὸν χόσµιον Κοσμᾶν ἐξαιτοῦ- 
μενος, χαὶ τῆς αἰτήσεως οὐχ ἐχπέπτωχε * λαμθάνει 
δὲ δῶρον τὸν πολλοῦ ὄντως ἄξιον, xol ἁπαγαγὼν 


quem in suas zedes adductum solabatur, diuturnis- [ εἰς τὸν ἴδιον olxov, παρηγόρει τὸν ἄνδρα , xal τῆς 


que a2rumnis confectum recreabat. Tum οἱ ejus- 
modi quedam adjiciens, « Non modo, inquit, in 
posterum liber es, sed et domus me: te consortem, 


16 Matth, xxv, 98. 


μαχρᾶς καχοπαθείας ἀνέφνχε , xai τοιαῦτα λέγων 
προσέθετο” « Οὖὐκ el µόνον ἐλεύθερος τοῦ λοιποῦν ; 
ἀλλὰ xai χοινωνόν σε τοῦ ofxou µου τίθηµι, καὶ 


... 


NOTE. 


(9) Elc τῶν Σαρακηνῶν ἄρχοντα. Theophanes 
ad annum 18 Constantüs imp. refert Maviam Da- 
masci regiam suam statuisse exstincto Ali , qui- 
cum de imperio contenderat. Μονοχρατορεῖ ó Μαυίας 
βασιλικῶς xatouxfjcag ty Δαμασκῷ, 0ησαυροὺς ἑχεῖ 
ἀποθέμενος χρημάτων. Is vero princeps, de quo 
patriarcha  Hierosolymitanus loquitur, quantum 
cipio, aut Abdelmelicus erat, αἱ filius ipsius 

alid, qui defuncto patre, regnavit usque ad an- 


num llegirz 96, Christi 714. Walido autem Se» | 
l]yman frater ejus successit, annisque duobus ae 
mensibus octo imperavit. Post eum Omar Abdel ΄ 
haziz annis duobus, deinde Jezid filius Abdolmelee, 
ac tandem Hesham filius cjusdem Abdolmelet 
usque ad annum Chrísti 742; sub hoc Hesham ne 
deinceps claruisse Damascenum nostrum dicemus. 
Sub Walilo autem Sarrazeni Hispanias iuvée 
serunt. 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


446 


κατ ἐμὲ, συμμέτοχόν µοι πάσης χαρᾶς À et una mecum ex sequo dominum constituo, mez- 


ως. Τοῦτο δὲ µόνον πρὸς τῆς σῆς alto 
ἵνα τοῦτον δή uot τὸν ix φύσεως υἱὸν 
αἱ τοῦτον δῆτα τὸν ἕτερον τὸν όμωνυ- 
ὃν xal εἰς υἱὸν ἑποιησάμην πνευµατι- 
πσυλύμων ὁρμώμενον, xal ἀφ᾽ ἁπαλῶν 
ντα τῷ σώματι, πᾶσαν, ἣν οἶδας, παι- 
(οσοφίαν, «ἣν θύραθεν, xal ἡ τοῦ πνεύ- 
τοὺς ἀξίους ἑμυσταγώγησεν, ἐχπαιδεύ- 
ζης ἐπιμελέστατα. » Ὁ δὲ φιλόσοφος, 
κήχοεν, ἵππος ἦν εὐθὺς δεσμὸν ἀποῤῥή- 
ιαίνων χατὰ πεδίου f) ἔλαφός τις δι- 
phe πηγὰς ὑδάτων ἐχπεμπομένη. Ἐἶπες 
όν τινα Μίδαν µεγάλοις ἐντετυχέναι 
30 χρυσοῦ. Τοιοῦτον ἔχων πρὸς τὸ πρᾶ- 
lupov , τοὺς νέους ἀναλαμθάνεται, καὶ 
αὐτοιν διδάσχαλος. 


Ἰωάννης ἀετὸς fjv ἀέρα διαπετώµενος, 
χρώμενος , εὐφυίᾳ φύσεως xai σπουδᾗ 
. Ὁ δὲ χατὰ πνεῦμα τούτου ἁδελφὸς 
"jg αὐτοῦ Κοσμᾶς», ναῦς ἣν ἱστίοις 
η (10) , xai φορτὶς Φερομένη καθ) ὑδά- 
ύματι ἑξουρίας αὐτῷ τε πνέοντι, xol 
tmb πρύμνης φυσῶντι. Οὕτως τάχει 
υπουδης συντονίᾳ διὰ βραχέων συνελέγη 
σπουδαιότατον µάθηµα, ὅσον Ypauga- 
διαλεχτιχῆς τε xal ἀποδειχτικῆς. T3 
υσοφίᾳ οὗ τὸν νοῦν µόνον ἑχόσμουν διὰ 


que tum Ιφ 1 tum afflictionum participem. Hoc 
autem unum te rogo, vir honorande, ut meum 
bunc quem a natura suscepi filium, istumque 
alterum, cui idem ac tibi nomen est quemque 
Hierosolymis oriundum, et tenera adhuc setate 
parentibus orbatum, in filium spiritualem adoptavi, 
omni tam peregrina, quam ea qua Spiritus sancti 
gratia dignos imbuit, eruditione omni et philo- 
sophia, cujus scientiam tenes, perquam diligenter 
instituas. » His auditis, philosophus statim equo 
per campum vinculis confractis currenti, aut cervo 
Sitienti, et ad fontes aquarum ire pertmisso con- 
similis erat. Dixisses eum instar Midz cujusdam 
in magnos auri thesauros incidisse. Qua igitur 
animi alacritate ad opus aggrediendum ferebatur, 
tum adolescentes suscipit, et amborum magister 
praeficitur. 

XI. Joannis et Cosmo Junioris ingenium, pro- 
gressus, theologie peritia. — Joannes porro egregia 
sua indole, necnon prompte voluntatis studio, 
ceu pennis et alis quibusdam instructus, ad instar 
aquilae coelum pervolabat ; Cosmas autem illius 
secundum spiritum frater et condiscipulus navem 
referebat passis undique velis alatam, aut onera- 
riam aliquam, qua secundis auris aspirantibus et 
zephyris a puppi flantibus, per undas ageretur. 
Unde factum est, ut. ingenii pernicitate et. con- 
tentione studii brevi tempore collectum ab illis 


env µαθήσεως, ἀλλὰ xal τὸ τῆς φυχῆς C fuerit, quidquid in grammatica el dialectica atque 


ατέστελλον. Καὶ ὡς ἀετὺς δὲ βλέπων 
ἦσαν ἐχεῖνοι πρὸς τοὺς τῶν φύσεων 
ᾳδαμυτὶ ἀτενίζοντες. ᾿Αναλογίας δὲ xal 
οὕτως ἐξησχήχασιν εὐφυῶς, ὡς Πυ- 
κράνται (14). Γεωμετρίας δὲ τὴν ἀπόδει- 
παιδεύθησαν, ὡς Εὐκχλείδας τινὰς τού- 
καὶ οἵτινες ἄλλοι παρόµοιοι. Περὶ δὲ 
iv (12) τοιοῦτοι γεγόνασιν, ὁποῖοι ἄρα 
πουργήσασαν θείων µελισµάτων τοῖς 
αφαίνονται. Περὶ δὲ ἀστρονομίας (15), 


in ipsa demonstrandi arte continetur : morali vcro 
disciplina sic mentem excolebant, ut turbulentos 
etiam animi motus compescerent, el quam acutos 
in solem aquila, tam illi irretortos in rerum natu- 
ralium rationes oculos defigebant. Ad hzc pro- 
portiones arithmeticas non minori dexteritate et 
diligentia discusserunt, atque Pythagorz et Dio- 
phanii. Geometriam autem ita perdidicerunt, ut 
novi quidam Euclidz viderentur, aut si qui alii 
similes ejus fuerunt. In harmonice tales evaseruut, 


VARLE LECTIONES. 


hac in edit., habentur in R. 


NOTA. 
δὲ κατὰ πνεῦμα τούτου ἁδελφὸς D bibliotheca Vaticana. Hic eam arithimetices partem, 


Μη istum, quem Grzci a divinorum 
lesiis ipsorum canuntgr. hymnorum 
y Μελῳδὸν vocant, adoptatitium fuisse 
&sCceni fratrem , perinde narrat Con- 
eropolita , in paraphrastico sermune 
πρ) αὑτοῦ τεθεὶς εἰς υἱὸν Yvnclou στε- 
μάτος, ὁ θαυμάτιος κλΏησίν τε xal τρόπον 
vero sancüssimo doctori germanum 
m esse fratrem. colligo ex Vita sancti 
baitz. qui hujus filius fuisse fertur. 

Πυθαγόραι xal Διοφάνται. Legendnm 
, Διόφαντοι. Suidas. Διόφαντος ὄνομα 
phanius nomen proprium , cum. multi 
i$ exstiterint, in primis arithmetica 
sde inclaruit Diophantus Alexandri- 
sex De arithmetica libri editi sunt a 
ipare  Bacheto Maziriaco Sebusiano, 
. Tredecim vero asservari aiunt. iu 


que Arabica voce Algebra hodie vocitatur, ad- 
invenit, ante ssmculum Ecclesie quintum. Nam 
jpse putatur esse, in quem Hypatia virgo Alexan- 

rina eximie docta, commentarios scripsisse Sui- 
das narrat. 

(12) Περὶ δὲ thv ἁρμογιχήν. Eximios fuisse 
poetas et musicos Cosmam et Joannem testantur 
qua supersunt hodie, sacra ipsorum carmina, quae 
Canones vocitari solent, queque Suidas sit. tant 
eleganti esse, ut cum iis nulla altera comparari 
queant, ὥστε σύγχρισιν οὐχ ἑδέξαντο. 

(13) Περὶ δὲ ἁἀστρυγομίας. De astronomieis 
Noster agit lib. 11 De fide orthodoxa , cap. 7, ubi 
de codo et astris. Superest etiam hodie Later- 
culus inveniendi Paschalis sat exactus, quem ipso 
composuit, itemque fragmentum prolixioris operis, 
in que de cursu planetarum tractabat. 


M1 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


quales a viris peritis probati fuere ex carminibus A ὅσον tv διαστήµασι καὶ σχηματιαμοῖς 


et canticis quz modulati sunt. [VIII] Sed quod 
attinet ad astronomiam, quanquam pauca de inter- 
vallis, figuris, et recessuum aequabili ratione ad 
brevem rudiorum eruditionem edisseruit : quantus 
tamen in ea Joannes exstiterit, ejus scripta satis 
superque significant. Talis equidem et Cosmas 
erat : sed de laudibus ejus sermonem relinquo. 
contexam. 

XM. Theologicis presertim student. BH tmilitas 
Joannis.—Quis porro exactam illius theologicorum 
placitorum scientiam et accurationem non agno- 
$cat ct adnriretur ex elementari ejus, vel, ut melius 
dicam, absolutissimo in dogmaticis libro, quem si 
quis tolius recie doctrine sanctionem et Mosaicas 
tabulas appellet, a vero neutiquam aberraverit, 
Quanquam non ignoro, olim me hujusce libri lau- 
dein, ΠΟΠ hoc in loco, texere debuisse : verum hzc 
ea de causa commemoravi, ut qua doctrina insti- 
tutus fuerit, palam fieret, et quanta eruditione et 
diligentia universam hanc sit consectatus. Illud 
autem admiratione dignum, ut ejus animus nibil 
a scientia inflatus sit ; quin potius, quemadmodum 
generosi arboris rami exuberanti fructuum copia 
pregravati, deorsum iu terram vergunt, sic et 
inclytus Joannes, cum illi multiplex litterarum et 
doctrinz fructus accrevisset, propendebat deorsum : 
nou ita quidem ut in terram defixis oculis haeret, 


sed magis in altissimum philosophiz pelagus con- (c 


tueretur, per quod cum humanis adhuc affectibus, 
ceu navi quadam ferretur, optabat tamen et navi- 
gium ipsum mundo hoc exonerare, et corporalis 
affectionis vestimentis penitus, nuda mente pelagus 
peruatare, fundumque subire, ut conditam inibi 
magni pretii margaritam inveniret. IHoc igitur cuu 
illi in votis essct, illudque spectaret, ad imum 
usque gurgitem descendebat, neque sua illa erudi- 
tione superbius efferebatur, sed arcanioris cujusdam 
sapienti: desiderio demissior erat. Sic igitur ejus 
animi lucerna intellectualis. mundanz sapientiz 
oleo abundabat, ut ad illius pariter lampadis, quam 


τῶν ἁἀποστάσεων , χᾶν μικρὰ διζξη, 
εἰς βραχεῖαν τῶν ἰδιωτῶν εἴδησιν, € 
ἐξ ὧν γέγραφε χαταφαίνεται ' tout 
xai ὁ Κοσμᾶς. 'AAX ὁ περὶ τούτου 
κείσθω - ὁ Ἰωάννης γὰρ ἡμῖν τῶν 
θεσις. 


Προ enim mihi propositum est ut ὅ 


ΙΒ’. Τὸ àk ἐν Osoloylai; αὐτοῦ 
δογμάτων τίς οὐκ ἐπιγνώσεται xal 
τῆς στοιχειωτιχῆς αὐτοῦ βίδλου (! 
παντελείου ἓν δόγµασιν, ἣν ἂν τις 
ὀρθοῦ νομοθεσίας ἐρεῖ, xal πλάχας 


B ἁμαρτήσει τοῦ ἀληθοῦς; 'AXA' οἵδε 


προσθεν ἔδει µε τὰ τῆς βίδλου ἐκ 
ἐγχώμια, xal oüx bv τοῖς νῦν. 4 
ταῦτα πρὸς ἀπόδειξιν ἃς ἐπαιδεύθι 
ὅπως ταύτην µετῄει ἅπασαν μετ 
ἀχριθείας * καὶ τὸ θαυµάσιον, ὅτι ο 
γνώσει, ἀλλ᾽ ὥσπερ τὰ τῶν φυτῶν 
µατα, ἐπιπληθύνοντι τῷ καρπῷ Ba 
νεύει πρὸς τὴν γῆν, οὕτω 6h xat ὁ 

ἐπιπληθυνομένης αὐτῷ τῆς τῶν λό] 
κάτω νεύων ἐτύγχανεν * οὐ πρὸς vf 
τὸ βυθιώτερον τοῦ χατὰ φιλοσοφίαι 
σχοπῶν, ἔτι ἐπιπλέων αὐτῷ, ὡς (t 
τῆς χοσμιχῆς προσπαθείας. Ἐπ 
πλοῖον τοῦ χόσµου τούτου ἁάποσχευι 
ἐμάτια τῆς σωματικῆς προσπαθείας 
σασθαν, xal οὕτω γυμνῷ τῷ vot «b 

ξασθαι, χαὶ εἰσδύναι χατὰ βυθοῦ. 

ἀποχείμενον ἐχεῖ µαργαρίτην τὸν που 
τοίνυν ποθῶν, χαὶ πρὸς τοῦτο ὁ 
πρὸς τὸν πυθµένα τοῦ βάθους ὅπο 
Καὶ οὐχ ἐφυσιοῦτο τῇ γνώσει, ἀλλ 
ἔρωτι τῆς µυστικωτέρας σοφίας. Ot 
ἣν αὑτῷ ἡ νοητὴ λαμπὰς τῆς φυχῆς 
χης σοφίας P ἑλαίου, ἵνα xai «b Bi 
χαταπτὰν ἐπὶ τὴν λαμπάδα ταύτι 
πυρσοειδῆς ὁ Ἰωάννης ἀναφανῇῃ. 


corporale pabulum non alit, accensum superne lumen eam admoveret, totusque faci 


tus Joannes videretur. 


XIII. Patri restituuntur a magistro qui in mona- D 


sterium secedit. Joannes fit protosymbulus. — Tan- 
lem magister ejus, a discipulo ut verisimile est, 
iu hoc desiderium inductus, ad pueri patrem 


ΙΓ’. Ἐπὶ τούτοις, 6 τούτου διδι 
μαθητοῦ, ὡς ἔοιχεν, ὁδηΥ ηθεὶς : 
ἔρωτα, πρόσεισι τῷ πατρὶ τοῦ πα! 
« Ἰδού σοι τὰ τῆς ἐπιθυμίας τει 


VARIE LECTIONES. 


» Mss. R. πολυτίµητον. 9 Edit, ἀποχλινόμ. 


P Kt. ἑλείου σοφίας. 


P Mss. R, ἐφάφῃ. 


NOTE. - 


(14) "Ex τῆς σεοιλιιωεικῆς αὑτοῦ βἰδΊου. 
Incertum est, an hujus Vite scriptor, Elementarem 
institutionem ad Joannem Laodicee episcopum, cum 
jis quibus premittitur tractetibus adversus Nesto- 
rianos, Aecephalos et Monotheletas, significare 
voluerit : an tripartitum opus de dialectica, hzre- 
sibus, et de flde orthodoza : in quibus nempe 
omnibus Damascenus noster de rebus divinis de- 
dità Opera accurate satis disputat. De parallelis 


sermonem esse existinat Hense 
qua secundum alphabeti elementa 
sta sint : pauca tamen in eis theol 
pleraque de moribus : nec tam sui 
aliena, Patrum scllicet et Script 
gessit. Plane quod auctor ait, du 
libro fuisse comprehensa , παντε 
σιν, librum De orthodoxa fide in 
videtur indicare. 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


Ay) 


μοὺ χατὰ σοφίαν ὑπέρχεινται. OO γὰρ ἔρχε- A accedens, « En, inquit, quod cupieras, plene con- 


Ws TtvíécUat ὡς 6 διδάσχα)ος, ἀλλὰ µεγέθει 
3a ἀνενδότοις πόνοις, ἴσως xai τοῦ Θεοῦ 
rw τούτοις τὸ τῆς σοφίας χάρισμα, ὑψι- 
x µυ πρὸς Όψος φιλοσοφίας Ὑεγόνασιν. 
Pac? τοίνυν αὐτοῖς εἰμι τοῦ λοιποῦ. "Ἠτω 
www μισθὸς , τὸ παρὰ σοῦ ἑαθηναί µε εἰς 
Εεητήριον» ἀπελθεῖν, κἀχεῖ ἐπιστημόνως 
«ly ἀνωτάτω σοφίαν,. Ἡ γὰρ φιλοσοφία, 
«οιχαίδευµαι, πρὸς ἐχείνην µε παραπέµ- 
αἱ luoly χάλλιον χαταπλουτισθῆναί µε «oiv 
καὶ κροσεπικτήσασθαι τῇ πρότερον σοφίᾳ, 
Wetáeny, xai ὑπὲρ ἔννοιαν, χαὶ ἣν ὁ γυμνὺὸς 
ky ἀπηλλαγμένος τοῦ σώματος, μυεῖσθαι 
t Ἄλγησεν ἐπὶ τῷ λόγῳ τοῦ φιλοσόφου 
e» κατήρ. Πλὴῆν οὐκ εἶχε χατασχεῖν , ἵνα 
φεῖλα τὰ μισθώματα τῆς τῶν λόγων διδα- 
εὐτῷ ἀποδίδοσθαι. Ἐφοδιασάμενος δὲ αὐτὸν 
be πρὸς τὴν χρείαν ἐφοδίοις t, ἐν εἰρήνῃ 
ι Ὁ δὲ πρὸς τὴν ἐν ἐρήμῳ τοῦ ἁγίου Σάδα 
W) ἀκιὼν., xal ἕως τελευτῆς μεμενηκὼς , 
' αὐτοσοφίαν θεὸν μεταχεχώρηχε. Συνεξε- 
| διὰ θανάτου xxi ὁ τοῦ Ἰωάννου πατήρ. 
V Μαραχηνῶν ἀρχηγὸς (16) τὸν Ἰωάννην 
εεγος, προεχειρίξετο πρωτοσύμδουλον (17). 
ευεν, ἀλλαχόσε προσνενευχυῖαν ἔχων τὴν 
Mac ἰχανῶς βιασθεὶς, ἀντιτείνειν ἔτι οὐχ 
à καθίσταται οὗτος Ev µείζονι ἀρχῇ παρὰ 
avia. 
udia alio advocarent : verum vi demum 
quam suus pater munere constituitur. 
δὲ τὰ τῆς ᾿Ῥωμαϊκῆς ἀρχΏῆς διιθύνων 
ὃ Ἴσαυρος (18), ὃς χατὰ τῶν σεδασµίων 


secutus es. lsti pueri sapientia me antevertunt. 
Neque enim satis cis fuit magistrum zquasse, sed 
ingenii magnitudine, contento labore et conatu, 
Deo utique sapientie. donum ipsis adaugente, ad 
philosophiz fastigium altius me evolarunt. Posthac 
igilur mea opera utilis eis esse non potest. Quam- 
obrem hzc mihi merces laborum sit, ut per te liceat 
in solitariz vitz institutum concedere, in quo su- 
premam illam sapientiam certis regulis queam 
ΙΧ ] investigare. Quai enim ante philosophiam 
sum edoctus, ea me ad istam transmittit : atque 
duobus bonis ditescere mihi beatius est, et ad prio- 
ris sapienli& possessionem adjicere eam quas a 
materia -&ejunctissima est, omnemque cogitationein 
superat, quali mens nuda duntaxat et. a corpore 
segregata initiari potest. » Gravis quidem accidit 
Joannis parentiiste philosuphi hominis sermo : 
ceterum retinere virum non poterat, ne alioqui 
de instituto ad scientias filio iniquam mercedem 
ei restituisse videretnr : quapropter copiosissimo 
viatico ad usus necessarios instrucfum cum bona 
gratia dimisit. Ille autem ad lauram sancti Sabe, 
que in solitudine sita est, perrexit, illicque ad 
morteu: usque commoratus, ad Deum qui ipsamet 
sapientia est migravit. Perinde quoque e vivis 
Joannis parens excessil. Quocirca Saracenorum 
princeps accersitum ad se Joannem primi a con- 
siliis dignitate ornavit. Et ille quidem recusabat, 


multa adactus repugnare amplius non potuit, atque 


XIV. Leonis lsawri contra | imagines | insania. 
Joannes contra illum scribit. — Eo porro tempore 


VARUE LECTIONES, 


βειωδές. " µοναστήριον ἀσχητῶν. 
My. 


* Π. deest ἐφοδίοις. 


u Reg. προσμεμενγχὼς et paulo post 


VARLE LECTIONES, 


óc thx év ἑρήμῳ τοῦ ἁγίου Σάέδα C 


aura sancti Sabz, in qua Joannes quo- 
yenus mouasticam postea vitam egit, 
ia Sita erat, octoginta stadiis ab urbe 
is3lem versus meridiem, κατὰ µεστµ- 
ἐγίας πόλεως Ἱερουσαλὴμ, ὣς ἀπὸ στα- 
testatur codex ips. 75 apud Lambecium 
240. Hic obiter dicam, monasteria quz 
ib invicem zdiculis tuguriolisve ad in- 
m) constarent Lauras fuisse vocitatas. 
pe vicos cognominant Lauras, inquit, 
lib. 11 Contra gentes, non ita longe a 
"m ex inscriptione orationis Joannis 
dormitionem B. V. ut jacet i codice 
ieimus eum monastice exercitationi et 
peram dedisse in veteri Laura sancti 
πλαιᾷ Λαύρᾳ, non in nova, quam sexa- 
Bam monachi, cum a sanctissimo Saba 
, ad torrentem ad austrum oppidi The- 
ierunt : de quo plura in Vita sancti 
ι. 1 Monum. Eccl. Grec. p. 21 et 


M τῶν Zapaxnvóv ἀρχηγός. Hic plane 
"*£, non civitatis diuntaxat Damascenz 
gti perperam putavit passim Joannes 
de Kubeis in translatione Latina ser- 
tantini Acropolite in sanctum Joannem 
μ.. Pergit auctor : προὐχειρίζετο. 


(17) Προεχειρίζετο zxpotocvg6ovAor. Ἡρωτο- 
σύμθουλος est primus a consiliis, consiliorum prie- 
ses : wezirium pene dixissem. Sed Damascenus 
noster Christianus erat. Quanquam vox πρωτοσύμ- 
ϐουλος in Vita Stephani Sabaitze, cujus infra recur- 
ret. mentio, omnino wezirium caliphe Saraceni 
significat, ubi nempe refertur, quid Theodorus 
quidam egerit ad invadendum  Hierosolymilanze 
thronum. Caterum quanta auctoritate Damascenus 
noster valuerit in Saraceni imperatoris aula, 
actione 6 synodi septimv generalis declaratur, ubi 
legimus eum omnia dimisisse, qui ut Mattheum 
apostolum et evangelistam cmularetur, Chrisiumque 
sequeretur, μείζονα Ἱλοῦτον ἠγησάμενος τῶν ἐν 
Άραθίᾳ θησαυρῶν τὸν ὀνειδισμὸν τοῦ Ἀριστοῦ, 
majores divitias thesauris Arabie cstimans impro- 
perium, etc. Qu:e tamen cum evangelista Matthzo 
comparatio hoc videtur innuere, Joannem nostrutu, 
uti Sergium patentem suum, fuisse duntaxat qua- 


p Storem generalem. Atqui Saracenorum princeps, 


qui Joannem Damascenum eo aliove honore auxit, 
ut primarius consiliarius suus esset, nequaquam 
Jesiduim fuisse putaverim, qui pessimo Judzastri 
cujusdam consilio bellum movit adversus imagines 
sacras, quemadmodum historie Ecclesiasticis 
auctores tradunt. κ . 
(18) "Ην δὲ τὰ τῆς Ῥωμαϊκῆς ἀρχῆς διιθύνων 
τότε Λέω» ὁ "Icavpoc. Lco 1φαυτίους, labente 


μυ 


VITA S. JOANNIS DAMASCENIT. 


Leo Íssuricus imperium Ftomanum gubernabat, A εἰχόνων, xal τοῦ ὀρθοδόξου τῆς Ἐκχλησίας 


qui adversus venerandas imagines, et ortho- 
doxum Ecclesie cotum uti leo rapiens rugiens- 
que debacchabatur, atque illas quidem furoris 
igne ' comburebat, ipsarum vero cultores cor- 
ripiens, impietatis tyrannice dentibus misera- 
bilem in modum discerptos perdebat, Hec ubi 
primum ad Joannis aures pervenere, tum Eliz 
zelum, cognominisque sui Baptiste in reprehen- 
dendo libertatem imitatus (utpote quem jam ante 
unctionem ad resistendum impietati destinatuni, 
spiritus invisibiliter inungeret) sermonem ceu 
gladium spiritus strinxit, quo ad exdendum exa- 


! Psal. xx: 14. 


µατος, ὡς Λέων ἁρπάζων χαὶ ὠρυόμενος $9, 
μὲν χαταχαίων τῷ πυρὶ τῆς θηριώδους 
τοὺς δ᾽ αὐτῶν προσχυνητὰς ἁρπάζων, xai is 
xaY ὁδοῦαι τυραννικῆς δυσσεθείας διαστι 
ἐλεεινῶς. Ταῦτα elg ἆκοᾶλς τοῦ Ἰωάννου : 
καὶ τὸν ζηλον μιμεῖται τοῦ Ἠλίου , χαὶ τοῦ 
μοῦντος τὸν ἔλεγχον, ofa τοῦ πνεύματος 
τας αὐτὸν ἀοράτως, xat πρὸ τῆς χρίσεως τῇ 
θείας ἀντίπαλον, χαὶ τὸν λόγον προθάλλαι 
τοῦ πνεύματος µάχαιραν, ὅπλον τμητικὸν 
τὸ τοῦ θηριογνώµονος δόγµα ὡς κεφαλήν. | 
λιµαίους τοίνυν λόγους (19) ὑπὲρ τῆς τῶν ext 


NOT £. 


anno 736, de proscribendis imaginibus Christi B cepistis, aures occludite : eo quippe abstinneri 


sauctorumque tractare cepit. llinc insequenti anno 
populi in Grzecia οἱ Cycladibus rebellarunt , quos 
cum repressisset Leo, mentem non mutavit : sed 
in primis Gregorium pontificem ftomanum et 
precipuos ex Ecclesie pastoribus sibi conciliare 
tentavit. Atque adeo hoc anno 727, aut sub- 
sequenti 728, Joaunem nostrum pro tuendis ima- 
giuibus scribere incepisse censeo. 

(49) "Ezicto.Uujiatbovc τοίνυν «Ἰόγους, x. 5. É. 
Utinam epistole ille exstarent, inquiunt Dollandia- 
ne rollectionis continuatores. Atqui ex profecto 
exstant hodie. Nam e tribus orationibus qux mul- 
toties jam. cum Graece, tum Latine prodierunt, 
prima quidem a Joanne Damasceno ad Dyzantinos 
orthodoxos scripta est, cum nihil ante pro Ecclesize 
Causa taenda parturivisset, quemadmodum ex toto 
illiua exordio apertum fit. Hanc scripsit quando 
Germanus Ecclesiam Constantinopolitanam patriar- 


chico jure administrabat. ld enim diserte signifi- c 


cat, ubi ait : Precor universum populum Dei, σὺν 
τῷ χαλῷ ποιµένι τῆς ληγικῆς Χριστοῦ ποίµνης, τῷ 
τὴν Χριστοῦ ἱεραρχίαν ἐν ἕαυτφ ὑπογράφοντι, una 
cum bono rationalis gregis Christi pastore, qui sum- 
mum Christi sacerdotium in seipso exprimit. Alteram 
posthac composuit, amicorum gratia, qui obscu- 
ritatis aliquid iu. priori repererant. Quod quidem 
prestitit anno Christi 750, quo Germanus solio de- 
trusus est a Leone. De hoc siquidem facinore no- 
ster conqueritur his verbis : Nunc quoque D. Ger- 
manus cum vita, (um doctrina re[ulgens, affectus 
plagis est, xat ἑξόριστος véyove, inque exsilium pul- 
sus ; multi quin etiam alii episcopi et Patres. Scri- 
ρα nimirum est hzc oratio, cum primus rumot in 

alestina percrebuisset depositionis Germani pa- 
triarch:e, nec adhuc illic innotuisset, ejus in locum 
inwrusum fuisse Anastasium ; quod alterum facinus 
nonnisi post dies quindecim ab expulso. Germane 
patratnm est. Nam Damascenus hoc quoque silentio 
non praiermisisset. Pr:eterea orationes isle ea 
editze sunt a&ate, cum ab. anathemate contra. Leo- 
nem pronuntiando liactenus. abstinuerant Orientis 
episcopi. In tribus siquidem illis comminationeim 
hanc Leoni pereque intentat. Licet nos, inquit, 
Paulus apostolus, vel angelus evangelizet propter id 
quod accepistis, id. quod sequilur, tacebimus modo, 
parcentes illis quorum conversionem. speramus. Sin 
aulem, quod Deus avertat, in. perversa. senteutia 
obstinatos viderimus, tunc illud pronuntiaóbimus, 
uod sequitur ; nimirum, anathema sit. ldem quoque 
insinual in serie secundi οἱ teitii. Cractatus, ubi 
idem Apostoli dictum sic emollitur : Licet angelus, 
licet imperator. evangelizet vobis preter id quod. ac- 


quod subjungit Apostolus (puta anathema sii) 
diu spérandi emendationis locus est. Ejusmo 
minationibus non usus est, tam suo, quam 
ficis Hierosolymitani Joannis nomine, quieu 
per amicitia conjunctissimus fuit. Id enim | 
slo significant hzc alia verba, quz in fine 
num prime et secundze habentur : Oóx ἂν 
γέαν πίστιν διδάσχεσθαι. . . Ex γὰρ Σιὼν 
ται νόμος προφητιχκῶς ἔφη τὸ πνεῦμα 
xaX ὁ λόγος τού Κυρίου ἐξ Ἱερουσαλήμ ' obs 
µεθα, x.*. &. Novam fidem doceri nom pa 
« Nam ez Sion exibit lex et. verbum Domini 
rusalem, » ut prophetico more pronuntiavit 1 
sanctus. Non committemus ut etc. Porro ll 
mascus ad patriarcham Antiochenum ep 
Hierosoly mitang Ecclesix nomine anatbhen 
men intentavit lconoclaslis, cum ingentesM 
sessiones in Palestinà haberet, propter | 
sancte civitatis throno quadantenus addiets 
seret. Quin etiam vixdum ullus Antiochis | 
cha eral prater Jacobitam, uti nec Alexs 
cum ambe iste. Ecclesi: non nisi sub 
Heshami Chaliphz annis, post diutinam 
autistites suos habendi potestatem recupert 
ut discimus ex Theophane ad annum terti! 
pronymi, quo Heshamus diem obiit, Q 
idem chronographus ad annum 13 

refert, Joannem Hierosolymitanum cum «q 
Orientis, utriusque nimirum dicecesia , 
et Palestine , anathemate imperatores 
impium perculisse, xai Ἰωάννης σὺν τ 
ἀνατολῆς ἑπισχόποις τοῖς ἀναθέμασι τὸν ἆσε 
θάλλει : uti nempe in orationibus Dam 
noster premonuerat. Ubi Theophanes nullai 
utrius palriarchz, Antiocheni aut Alexi 
mentionem facit, Atqui integrum pene 4 
elapsum erat, ex quo post Sophronii Hiero 
taui obitum, Palzstinze fldeles, cum per Sa 
principes nullatenus licitum esset palr 
eligere, Romani, veluti fuerant a Sophye 
moniti, pontifiris polestali sese dediderant : 
Theodorus papa ejusque successor Martig 
wopolitam Philadelphiensem pra fecerunt, 
quissimis illis temporibus, non .Palestinz 
verum cl Orientis totius curam gereret, 
Macedonium Antiochenum, ejusque suet 
Monotheletarum | heresis ardentissimos ps 
Quocirea, cum Hierosolymitanis primum 
alios, reddita facultas esset eligendi patr 
nece sunm. adhuc Antiocheni haberent, 1 
Ecclesia Mierosolymitano antistiti modo , 
mansit obnoxia, donec BHeshamus eru 


YJTA S. JOANNIS DAMASCENI. 


4M 


τιµῆς, τοῖς εἰδόσιν αὐτὸν ὀρθοδόξοις &E- A cuto, ferini illius ingenii dégma veluti eaput 


M. &rav δειχνὺς ἐμφιλοσοφώτατα, ἀναγχαίαν 
Nw τῶν θείων ἐχτυπωμάτων προσκύνησιν. 
wg παρήγγειλε πρὸς ἄλλους λέγειν τὰ ὅμοια, 
| αὐτοῦ δειχνύειν πᾶσιν ἐπιστολάς. Καὶ διὰ 
ἔσπευδεν ὁ τῆς ἀληθείας νέος ἀθλητὴῆς, ὡς 
Üeo τινὸς τὰς οἰχείας ἐπιστολὰς ἀπὸ χειρῶν 
ας διαδα(νειν τοῖς πιστοῖς, xal χρατύνεσθαι 
Befov' xoi χατὰ Παῦλον Ἱπείγετο χύχλῳ 
Ν τὸ περίχειον, εἰ xaX μὴ τῷ ποδὶ, ἀλλὰ δι’ 
ὧν τῷ τῆς ἀληθείας κηρύγματι. 


Wque exemplo Pauli conabatur terrarum orbem, 


B8 veritate, peragrare. 


resecaret. Quamobrem recte οί alumnos, qui- 
bus motus erat, cpistolicas orationes pro venera- 
bilium imaginum tutando honore, misit [X] quibus 
operose juxta ac pererudite demonstrabat neces- 
sariam ease divinarun formarum adorationem. 
[ιο iusuper adhortabatnr, ut et ipsi eadem aliis 
suggererent, et epistolas suas omnibus ostentarent. 
Sic porro athleta veritatis omni ratione satage - 
bat ut litteris suis de manibus in manus inter 
fideles traductis, recte doctrine robur accres- 
si non pedibus, certe promulgata per 


xouctat ταῦτα τῷ βασιλεῖ Λέοντι, χαΐτινας B. XV. Leonis in Joannem dolus. Conficta tanquam 


νωμόνων εἰσχαλεσάμενος, ἐπεὶ μὴ ἔφερε 

ἀσεδείας αὐτοῦ στηλίτευσιν, ἣν τρανῶς 
ευον τὰ τοῦ Ἰωάννου γράμματα, παρήγγει- 
lg, τὸ τῆς εὐσεδείας προσωπεῖον περιθεµέ- 
ισπουδῆς ποιῄσασθαι καὶ διαλαλιὰν θέσθαι, 
φον εὑρέσθαι τοῦ Ἰωάννου ἑἐπιστολήν. Oi 
εχίας ὑπασπισταὶ, οὐχ ἀνῆκαν πάντα χάλων 
ὃν τὸν δόλον ὑποχρυφάμενοι, xa ἁἀναζη- 
) προσετάγησαν, ἕως εὑρόντες, τῷ βασιλεῖ 
ιν. Καὶ οὗτος δὲ προσκεχληκώς τινας τῶν 
έων αὐτοῦ, τῶν τοῦ Ἰωάννου γραμμάτων 
ι τοὺς τύπους εἰς µίµησιν, τόν τε τῆς vpa- 
εκτῆρα, ὅσον ἐν διανοίᾳ, xal ὅσον ἐν λέξε- 
εν οὖν ἐν τούτῳ ὑπηρετήσοντας ἰχανούς * 


ex Damasceni persona ad Leonem | epistola, — Qux» 
ubi Leo imperator agnovit, quosdam errori suo 
deditos accersens, cum impietalem suam, quam 
Joannis litter promulgabant, configi non ferret, 
negotium eis dat, assumpta pietatis persona omui 
mistoque hinc inde colloquio, epistolam ipsiusmet 
Joannis exaratam manu interciperent. Hi porro 
improbitatis satellites, dissimulato dolo, nullum 
non funem lapidemve moverunt, quodque jussi 
erant anxie quzsierunt, quoad inventam epistolam 
imperatori traderent in manus. Tum ille, accitis 
notariis quibusdam, epistoke exemplum ipsis ad 
imítandnm proponit, ut tam epistola characterem, 
quan sententias locutionesque reprzsentarent. 


καλεύει ὡς ἐκ τοῦ Ἰωάννου πρὸς αὐτὸν δὴ € Reperit igitur multorum copiam qui sibi moreni 


Ώνυμον βασιλέα, ἐγχαράξαι Ὑραμμάτιον 
οὔ σχοποῦ ἐχόμενον * « Χαῖρε, ὦ βασιλεῦ 
Γχαίρω τῷ χράτει σου διὰ τὴν ταυτότητα 
w πίστεως. Εὐγνωμοσύνην τε xal σέθας 
(xov ἀπονέμω τῇ βασιλικῇ σου ὑπεροχῇ, 
ταῦτα ποιῷ πρὸς γνῶσίν σου. Ὡς ἡ καθ) 
86 αὕτη περὶ τὴν φυλαχὴν ἡμελτμένη πάντη 
, τὸ ἐνταῦθά τε στρατιωτιχὸν τῶν "Avapn- 
ενὲς xai εὐαρίθμητον, Φεῖσαι οὖν, πρὸς 
"fc πόλεως ταύτης, xal παρ) ἑλπίδα πᾶσαν 
βαίαν, χαὶ πολυπληθή πεπομφὼς, ἀλλαχοῦ 
υµένην " πορεύεσθαι, ἕξεις τὴν πόλιν άχο- 


gererent, quibus subinde mandat, ut litteras tan- 
quam ad seipsum probrosi nominis imperatorem 
scriptas exarent, cujus h:c sententia esset : «Salve 
sis, imperator. Majestati tuz hoc. nomine gratu- 
lor, quod eamdem ac nos fidem teneas, tamque 
regiam praellentiam eo quo par est propensi 
animi affectu et. veneratione prosequor, qua fit ut 
certiorem tc faciam [XI] urbem hanc nostram per- 
quam negligenter custodiri, et Agarenorum mili- 
tum przesidium esse perexiguum et infirmum. Quo- 
eirca te per Deum obtestor, civitatis hujus ut mise- 
reare, missaque ex improviso strenua et nume- 


YARLE LECTIONES. 


| προσποιησαμένην. 


NOT E. 
am? ope et consilio Melchitis Christianis D Grece Latineque edidi, eo tempore prununtiavit, 


im indulsit, ut suos deinceps pastores 
, Occupataque a Jacobitis templa recipe- 
, quo vide, preter Tlieophanem , Eulychii 
tom. Il, pag. 586. Joannes itaque Hiero- 
aus, Damasceni nostri opera et consilio, 
sset , Germano antistite Constantino- 
8moto', in ejus locum Anastasium esse 
gm, nullamque adeo spem affulgere Leo- 
ls euinpesceudi, Imperatorem impium ana- 
supposuit. ld quod non nisi post an- 
gestum fuisse arbitror, postquam tertium 
atum suum Damasceuus noster emiserat. 
gravis me incessit suspicio, Joannem Da- 
m8 jam tunc in clerum llierosolymitanum 
optatum, antequam Leo imaginibus sacris 
ixerit, atque adeo monastice vit» du- 
ehae nomen dedisse. Siquidem orationem 
| Virginis Deiparze annuntiatione, quam 


quo imperium Grzco-Romanum, sanctissime, ut 
ait, Virginjs ope, xta pace fruebatur: Xatpe, δι’ ὃς 
εἰρηνοποιεῖται ἡ τῶν Ῥωμαίων βασιλεία: quo item 
Saraceni crebris przliis a Christianis vincebantur. 
Atqui non ita locutus esset ca etate, qua Romani 
imperatores ditionum suarum fideles infestissima 
dirissimaque persecutione ob imaginum veneratio- 
nem vexabant. Quinimo post decimum Leonis an- 
num, ac sub ejus filio Constantino, vix ullam da 
Saracenis victoriam ab illis reportatam Annales 
Theophanis memorant. Quod si ita est, pro imagi- 
nibus Damascenus noster scripserit, cum jam mo- 
nachum. induisset , essetque  Hierosolymitau:e 
Ecclesi? presbyter. Quanquam orationem iHam de 
Annuntiatione sub Leone Copronyui fllio, qui nou 
sic uti pater impius. fuit, dJictam, suspicari pos- 
sin. 


455 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


rosa manu, qui alio pergere simulet, civitatem Α vtzí* οὐ µετρίως γὰρς χἀγὼ πρὸς τοῦτον αι 


nullo labore occupabis. Ad hanc enim expeditio- 
nem ego quoque operam meam conferam, quando 
tota regio urbsque ipsa πιο potestati subest.» 

XVI. Epistola Leonis ad calipham. —  Adornata 
hac epistola, alteram impius ille pari malignitate 
Scribit ad Saracenorum,qui Damascum obtinebant, 
principem, in hunc sensum : « Quemadmodum 
nihil pace beatius novi , nihilque fortunatius ami- 
citia, sic pacis faeelera servare, cum laude dignum, 
tum Deo gratum censeo. Eapropter nihil mihi 
potius et antiquius est, quam ut quz pepigi cum 
tua serenitate pacis conventa, inviolenta tuear, 
tametsi ad ea clandestine solvenda et astute fran- 
gendam fidem a quodam e Christianis qui sub 
imperio tuo degunt, crebris litteris inciter, quibus 
ille certo affirmat, multam se mihi opem przsti- 
turum, quo tuam urbem occupem, modo copiosum 
exercitum illuc misero. Quapropter unam ex ejus 
epistolis quas ad me scripsit tibi remisi, quz fi- 
dem adstruat iis de quibus ad te scribo, simulque 
ut intelligas quis sim ego, quam iu tenendis ami- 
citiis verax atque integer, insuper et ejus qui au- 
sus est h*c ad me scribere, malevolentiam fraudu- 
lentiamque perspectam habeas. » 

XVII. Dextera Joanni manus amputatur. — Am- 
bas epistolas istas qui Leo perinde nominabatur, 
ac versutia serpentina instructus erat, per quem- 
dam e suis ad barbarum mittit. Quibus hic acce- 


plis, ad se Joannem vocat, confictam dolo ei epi- C 


stolam porrigit : quam Joannes cum percurrisset, 
litterarum quidem typos et formas suis esse si- 
miles fassus est, qu:& vero iis continerentur, ea 
se prorsus nescire, nec sibi unquam in mentein 
venisse. Nequaquam vero epistolam legenti, la- 
tuere doli et insidi: quae sibi struerentur ab im- 
peratore. At princeps ille, cum Christi. inimicus 
essel, ad ea qna a Joanne affercbantur, perinde 
se, ut fert adagium, habebat, atque. asinus ad ly- 
ram : siluit a bonis verisque sermonibus ; at non 
item obmutuit, quin iniquum facinus imperaret, 
sed e vestigio dexteram Joannis jubet amputari. 
Cumque Is breve tempus aliquod concedi sibi ro- 
garet, ad se purgandum, exponendumque nefandi 
imperatoris adversum se furorem, abnuit barba- 
rus, nec permisit, quippe qui percitus ira sui jam 
compos non erat. Przcisa igitur illi dextera est, 
qua homines odio Dominum habentes incessebat, 
el pro atramento quo ante tincta fucrat, quando 
cultum imaginum litteris propugnabat, proprio 
cruore tingitur. Atqui excisam hanc Domini, si 
ita loqui fas est, dexteram in foro suspenderunt. 

XVIII. — Obsecratio Joannis ad sanctam Dei 
Genitricem ut manus sibi restituatur, versibus Ana- 


pal σοι τὸν σχοπὸν, ὅτι xal ὑπὸ χεῖρα ἐμὶν. 
χώρα 7, xai ἡ πόλις ἐπιτελεῖ. 


IQ'. Τούτου γενοµένου τοῦ γράμματος, Ἱ 
ἕτερων διαχαράττει ἐκ τῆς αὗτοῦ δυσμενε 
δυσσεθὴς πρὸς τὸν ἄρχοντα τῶν ἐν Δαμασχῷ 
κηνῶ», οὕτως ἔχων τοῦ σχοποῦ» « Ὡς οὐὶ 
τῆς εἰρήνης µαχαριώτερον, οὐδὲ τῆς φιλίας εἰ 
νέστερον, χαὶ τὸ τηρεῖν τὰς εἰρηνιχὰς συνθήκα 
νετὸν xai φιλόθεον, διὰ ταῦτα παντὸς ἄλλου 
θεµαι, ἁδιαλύτους φυλάττειν, ἃς διεθέµην ali 
φιλίας πρὸς τὴν σὴν εὐγένειαν Σ’ χαίΐτοι πρὸς di 
διαλύσαι χρυφίως, καὶ παρασπονδῆσαι δολερὶ 
τινος τῶν Urb σὲ τελούντων Χριστιανῶν πολλί 
καλούμενος διὰ γραμμάτων αὐτοῦ πολλῶν, διαξ 
µένων ἀσφαλῶς, καὶ πλεῖστά got συµθαλέσθαι 
τὴν ὑπὸ σὲ χειρώσασθαι πόλιν, ἂν πολυπληθὲς 
κατ) αὐτῆς * στράτευμα. Ἔνθεν τοι καὶ µίαν : 
ἐχείνου µοι πεµποµένων ἐπιστολῶν ἀντεξαν 
σοι, βέδαια παριστῶν, ἅπερ σοι ἔγραψα, ἵν 
οἷος ἐγὼ περὶ τὰς φιλίας ἀληθής τε xal ἆπαι 
δος, ἐπιγνοίης δὲ xal τὸ δυσνοῦν xal ὅολει 
ταῦτα γράψαι πρός µε τολµήσαντος. 


IZ'. Ταῦτα οὖν ἄμρω τὰ γράμματα ὁ λεονα 
xai ὀφιογνώμων τὸν δόλον, διά τινος Eam 
πρὸς τὸν βάρθαρον. Ὁ δὲ ταῦτα δεξάµενος b, 
λεῖται τὸν Ἰωάννην χαὶ τὸ δολερὸν ἐχεῖνο ΤΡ 
ttov αὐτῷ ὑποδείχνυσιν. Ὁ δὲ Ἰωάννης τοῦτο B 
κοὺς τῶν γραμμάτων τύπους τοῖς ἑαυτοῦ πα 
ζεσθαι συγχατέθετο» τὰ δὲ αὐτοῖς ἑἐμφερόμε 
τὸ παράπαν εἰδέναι, μηδεὶς εἰς νοῦν βαλέσθαε 
προσέθετο. Οὐκ Ἰγνόησε δὲ τὸν δόλον, χαὶ τ 
βασιλέως ἐπιθουλὴν, ἀναγνούς. ᾿Λλλ’ ὁ μισό 
Exsivog ἄρχων πρὸς τὰ ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου λεχ 
ὄνος ἣν λύρας ἀχούων, τοῦτο δὴ φάναι τὸ τὴ 
οιµίας * xai ἐκωφώθη μὲν ἐξ ἀγαθῶν ῥημάι 
ἀληθῶν. Οὐχ ἐσίγησε δὲ τοῦ μὴ ἄδικον ἀποφθέγ 
πρόσταγμα, ἁλλ᾽ εὐθὺς χελεύει τὴν δεξιὰν x 
τοῦ Ἰωάννου. Καὶ δευµένου βραχὺν χρόνον d 
οἱ πρὸς ἀπολογίαν τε xal ἀφήγησιν τῆς xat 
µανίας τοῦ δυσσεθοῦς d, οὑκ ἀνῆχεν, οὐδὲ Ἶνί 
ὅλος ὑπὸ τῆς µανίας ἑχστὰς ὁ BápÓapoc. | 


D ἐκχέχοπται δεξιὰ, ἡ ποιῄσασα δύναμιν τοῖς { 


ξηις &v θεῷ, δι ὧν γέγραφεν * * ἐχκέχοπταξ, 
ἡ ἐλέγχουσα τοὺς μισοῦντας τὸν Κύριον, αι 
µέλανος ᾧ ἑθάπτετο πρότερον λογογραφοῦε 
τῶν εἰχόνων προσχύνησιν, οἰχείῳ αἵματι Bán 
Ἐχκχοπεῖσαν τοίνυν ἐχείνην τὴν δεξιὰν Κνι 
ἵν' οὕτως eo, ἐπὶ τῆς ἀγορᾶς ἐμετεώρισαν ! 


1Η’. ᾿Ἑσπέρας οὖν καταλαθούσης, xai εἰς 
An&at τοὺς θμμοὺς τοῦ τυράννου h ὑποτοπι 


VARLE LECTIONES. 


* Edit. gezploz váp. 7 Mss. R. δυσνοίας. 5 Edit. εὐσέδειαν. α Edit. αὐτοῦ. 
J ο Mss. ft. ἔγραφεν. 


* Edit. βάλλεσθα.. — 4 Mss. Π. δυσωνύμου. 


b Mss. R. δεδεγ 
f Ms. Henschenii vocem 


omisit, quam auctor annuit satis, ubi subjungit, tv* οὕτως εἴπω, ut ita dicam. Edita male, ὑπὸ τοῦ 3 


quam tameu lectionem alii secuti. sunt. 


6 Mss. ἁπῃώρησαν. 


b Edit. τῶν τυράννων. 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


450 


φρεσθείαν πρὸς ἐχεῖνον ἑστείλατο, δυσ- À creonticis. —  Vesperascente itaque die, quando 


τοιαῦτα φθεγγόµενος' « Tà τῆς ὀδυνης µοι 
4, χαὶ οὗ φορητά pot χαθέστηχε, xal οὐχ 
μοι dj τῆς ἀλγηδόνος ἀχὶς, ἕως Ex ἀέρος 
ou ἑἐχχοπεῖσα ἐχχρέμαται ' χέλευσον οὖν 
εσθῆναί uot, ὡς ἂν ὑπὸ γῆν καταχρύφω, 
εµάσῃ τὸ πολυώδννον. » Εἶξεν οὖν εὐθὺς ὁ 
πρὸς τὸν δέησιν, xax δίδοται τῷ διχαίῳ 1) 
& ταύτην εἰληφὼς, εἰς τὸ χατ᾽ οἴχον αὐτοῦ 
εἴσεισι, xal ὅλος πρηνῆς πεσὼν πρὀς τινος 
bvog τὸν θεῖον χαρακτήρα φερούσης τῆς 
ag, xai τὴν ἐχχοπεῖσαν δεξιὰν τῇ πρὶν 
φαραθεὶς, ix βάθους χαρδίας τῆς φιλευ- 
s ἐδεῖτο, στεναγμοῖς xal δάχρυσιν ἐκθοώ- 


,Sdrayre μῆτερ, ἡ τὸν Θεόν µου τεχοῦσα, 
ἰείας i εἰχόνας, ἡ δεξιάἁ µου ἑχόπη * 


eic τὴν αἰτίαν δι ἣν ἐμάνη ὃ Λέω». 
ον τοίνυν ὡς τἆχος, xal lacal µου τὴν 
3 [χεῖρα. 
τοῦ Ὑνίστου, ἡ ἁπὸ cov σαρκωθεῖσα, 
(οιεῖ τὰς δυγἁἆµεις, διὰ τῆς σῆς µεσιτείας' 
dv µου καὶ ταύτην νῦν σασθα Άιαις 
σου 
οὓς ὕμνους, οὓς δοίης, καὶ τοῦ ἐκ coU 
[σαρκωθέντος, 
εαῖς ἁρμογίαις συγγράψφηται, θεοτόχε, 
ργὸς ζρηματίση τῆς ὀρθοδόξου Jacpsíac. 
i yàp ὅσα θέλεις, ὡς τοῦ θεοῦ µήτηρ οὖσα. 
λέχων ὁ Ἰωάννης σὺν δάχκρυσιν, εἰς Ὁπνον 
,ὁρᾷ τὴν τὴς Θεομήτορος ἁγίαν εἰχόνα ὃμ- 
πκλάγχνοις xai ἱλαροῖς πρὸς αὑτὸν ἀποθλέ- 
& xai λέχουσαν ' « "Ibc ὑγιῆς γέγονέ σου 
ph µέλλε λοιπὺν, ἀλλὰ γάλαμον ταύτην 
ῖως ποίησον ὀξυγράφου, ὡς ἑπηγγείλω pot 


φυπνισθεὶς οὗν, xal ἰαθεὶς, εἶτα περιεργα- 
rhv χεχομµένην, xaX ἰαθεῖσαν ταύτην ἰδὼν, 
το τῷ πνεύματι ἐπὶ θεῷ τῷ Σωτῆρ: αὑτοῦ, 
ύτου μητρὶ, ὅτι ἐποίησεν αὐτῷ μεγαλεῖα Ó 
Καὶ στὰς ἐπὶ τοὺς πόδας, τὰς χεῖρας αὑτοῦ 
ανέτεινε, xa µέλος fioe θεῖχὸν k τὸ τῷ χαιρῷ 
ὑτατον. Καὶ Ἶν 6t ὅλης τῆς νυχτὺὸς πανοιχὶ 
εενος xal ἅδων ἆσμα καινὺν θεῷ εὐχαρι- 
ι Ἡ δεξιά σου χεὶρ. λέγων, Κύριε, δεδό- 
y ἰσχύῖ, ἡ δεξιἀ σου χεὶρ την θρανυσθεῖσάν 
w ἰάσατο, χαὶ διὰ ταύτης θραύσῃ ἐχθροὺς, 
ειμῶντας την σεθαρμἰαν εἰχόνα σου, χαὶ 
µχκούστς σε. Καὶ τῷ πλήθει τῆς δόξης σου 
καντίου- εἰχονοθραύστας συντρίγτεις δ.ὰ της 
yo. » " Hv οὖν νὺξ Σχείνη ἐχείνω ἡμέρα, xax 
αχότος, xal (v οὕτως ἐρῶ τὸ προφητιχὺν 


|l. xxiv. 3. 33 Luc. 1, 47. 


jam sedatos tyranni spiritus Joannes conjectaba- 
tur, [XH] legationem supplex ad eum misit in haec 
verba : « Ingravescunt mihi dolores, meque in- 
tolerabilem in modum discruciant, nequc acuta vis 
mali remittet, quandiu amputata manus in aere 
pendebit : quare bzc mihi donari, precor, jubeas 
ut ea bumo condita sszvire dolor desinat. » Cessit 
confestim precibus tyrannus, et manus justo 
conceditur. Qua is accepta, in sacellum domesti- 
cum ingreditur, totoque corpore pronus ante di- 
vinam quamdam Dei Genitricis itnaginem provol- 
vitur, admotaque dextera quae abscissa fuerat, ad 
pristinam ejus commissuram, imo de pectore 
misericordissimam illam gemitibus -et lacrymis 


B interpellabat : 


Domina castissima mater, Deum meum Miel 
fist, 
Propter imagines sacras, dextra manus mea pra- 
| [cisa est, 
Causam haud ignoras furoris, quo Leo sciit. 
Succurresis ergo quam cilissime, εἰ meam manum 
[sana. 
Illa Excelsi dextera, que ex te carnem sumpsit, 
Multas facit virtutes, intercessione (ua. 
Hanc quoque manum meam iuas nunc ad preces 
, isanet, 
Quo tuas, «ut dederis, Filiique ex te incarnati luu- 
es 
Modulato concentu, o Deipara, conscribat! t 
Et recte. fidei cultui, opitulator adsit. 
Potes enim quidquid libet, ut que sis Dei Mater. 


Curatur Maria precibus abscissa Joannis mantis. 
—]lec Joannes cum lacrymis recitans, somno 
corripitur, et sacram Dei Genitricis imaginem vi- 
det oculos commiseratione et hilaritate plenos in 
se convertere atque affari : « En tibi manus sanata 
est: de cx:etero ne cessa, sed, sicut modo pellici- 
citus es, fac eam calamum esse scribz velociter 
scribentis '*. » 


XIX. Eucharisticos hymnos Deo canit, — Evigi- 
lans igitur ct sanatus, tum manum abscissam re- 
stitutamque curiose contemplatus, exsultavit spi- 
ritu in Deo salutari suo, necnon in ejus Matre, 
quia fecisset sibi magna qui potens est '*. Tum in 
pedes sc erigens, sublatis ad ecdum manibus, 
carmen cecinit divinum iu id temporis perquam 
belle conveniens : totamque noetem cum oimnni 
familia laetam agens, in grati animi significationem 
canticum novum Deo modulatus est : « Dextera 
Lua, Domine, glorificata est in fortitudine : dextera 
manus tua confractam manum meam sauovit, 
perque cam confringes inimicos, qui venerandam 
tuam tuzque Matris imaginem aspernantur. [n 
multitudine glorie tua adversarios effractores 
imaginum conteres per manum meam. » Ea nrx 


VARLE LECTIONES. 


ς xal, malc. ij Abest hic versus in R. ἆ Edit. deest Octxóv. , 


Ῥλτκοι. Gn. XCIV. 


15 


499 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


itaque dies illi erat, et nullatenus nox; lumen A μεθ’ ὑπαλλαγῆς, Ίχος fv ἐχεῖ καθαρὸς ἑορτο 


plaue, et non tenebrz '*, et, ut propheticam vo- 


xai quvh ἀγαλλιάσεως iv σχηνῇ δικαίου ávi 


cem per hypallages flguram usurpem, purus illi erat epulantium sonus, et vox exsultat 


tabernaculo viri justi '^. 


πο non occulte, neque silentio gesta sunt, ve- 
rum admirabifís ille sonus concinnaque jubila- 
tio ad totam circum viciniam diffundebatur. Mox 
ὃ Saracenis Christi hostibus nonnulli principem 
suum adeunt, affirmantes Joanni dexteram mi- 
nime emputatam fuisse, sed alteri cuipiam, ut 
puta servo aut ministrorum ejus alicui, [XIII] qui 
se pro sua erga Dominum benevolentia dediderit ; 
ac eos quibus presectio manus imperata erat pe- 
cuniis penam commutasse, Joannes enim, aiebant 
ΠΠ, domi considens perinde canit οἱ oblectatur, 
ut eum nuptiale festum putares celebrare, et epi- 


thalamii canticum aliquod edere. Quid quod et B 


ejusmodi lztitiis ejus exsultatio videtur major. 


XX. Miraculum agnoscit barbarus. — His renun- 
tiatis, Joannes accersitur ; qui cum venisset, refe- 
ctam mauum jubetur proferre. Hanc cum ostende- 
ret, lineola quzedam, Dei matre ita comparante, sub- 
apparebat, qua manifestum esset verissima exci- 
sionis indicium. Quocirca barbarus : « Ecquis te 
medicus, Joannes, sanavit ?» inquit. « Quz adhibita 
vulneri medicamenta? » Tum ille clara et alta voce 
miraculum pradicare : « Meus, ait, Dominus, om- 
nipotentissimus medicus, cujus vis et potentia pari 
gradu voluntatem comitatur. » Αά hzc barbarus : 
c Quantum igitur conjicio, o homo, id quod es pas- 


Ταῦτα οὐχ ἓν χρυπτῷ, o00' ἡσυχῆ τε 
ἀλλὰ διέθαινεν ὁ θαυμάσιος ἐχεῖνος φθόγ 
ἑναρμόνιος ἁλαλαγμὸς εἰς τοὺς ἐχ γειτόνων, 
κλόσε. Καὶ εὐθὺς ἀπῄεσάν τινες τῶν µισο 
Σαρακηνῶν παρὰ τὸν οἰκεῖον ἄρχοντα, μὴ ἔχκ 
τῷ Ἰωάννῃ τὴν δεξιὰν λέγοντες, ἄλλου d 
δούλου τυχὸν, f) ἄλλως ὑπηρετουμένον αὖι 
δι εὖνοιαν προδεδωχότος ἑαυτὸν ἀντὶ τοῦ d 
αὐτοῦ. Τοὺς δὲ τὴν ἐχχοπὴν προσταχθέντα 
µασιν ἀνταλλάξασθαι τὴν ποινἠν. Ὁ γὰρ " 
οἴχοι χαθήµενος, οὕτως ἄδει xal τέρπεται, 
µήλια εἴποις πανηγυρίζειν αὐτὸν, καὶ ἐπιθα) 
ποιεῖαθαι τῶν ὑμεναίων Ἰχήν ' μᾶλλον δὲ On 
ἡ τούτου ἔοιχκεν ἀγαλλίασις. 


K'. Τούτων οὕτω προαγγελθέντων, προσι 
xai ὁ Ἰωάννης : 6 δὲ ἀφιχόμενος ἐχελεύετο ἃ 
την ἐχχοπεῖσαν δεξιὰν, ἧς ἐμφανισθείσης ! 
veto ? xal τις γραμμὴ τῆς διακοτῆς, τοῦτο 
μούσης τῆς θεοµήῄτορος, τὴν ἐχχοπὴν ἀφενᾶι 
καταμηνύουσα. Ἑφ οἷς ὁ βάρδαρος ἔφησε" 
ἐξιασάμενός σε ἰατρὸς, Ἰωάννη, καὶ τίνα τὰ 
θέντα σοι φάρμακα: » Ὁ δὲ λαμπρᾷ τῇ qu 
ped xfjpuE τοῦ θαύματος γίνεται’ «Καὶ ὁ 
µου, φησὶν, ὁ παντοδυνατώτατος ἰατρὺς, ὃς : 
ὑστερίζουσαν ἔχει τὴν δύναμιν πρὸς τὴν θέλη 
Καὶ ὁ βάρδαρος ἀπεχρίνατο * « Ὡς εἴχάσμα 


$us, nullo tuo crimine passus es. Cieterum ignoscas (; θρωπε, ἐπ᾽ ἀνευθύνοις ὃ πέπονθας, πέπονθι 


nobis, quod inconsulta precipitique sententia sup- 
plieium  intulerimus tibi. Modo vero pristinum 
T»unus deinceps administrabis, et principem inter 
censiliarios nostros locum tenebis. Nihil enim quid- 
uam posthac nisi de consilio tuo et sententia su- 
mus facturi. » 


XXI. Joannes facultatem agre obtinet secedendi 
dn monasterium. — Joannes vero humi procidens 
adoravit, pronuaque perdiu jacens obtestabatur, ut 
'topiam sibi princeps faceret viam aliam multo 
'optabiliorem ineundi, et sequendi illum qui dixit : 
"Ego sum via !*. Barbarus contra facultatem sece- 
dendi abnuebat, eratque videre duello, ut sic 


λοιπὸν ἡμῖν σύγγνωθε, ἐφ᾽ οἷς átttproxdsm 
ἁλογίστοις ταῖς ἀποφάσεσιν ἑἐπηνέγχαμέν | 
τιµωρίαν. 'Ἴθι τοίνυν τὴν προτέραν ἑφέπων: 
xai πρῶτος ἔσῃ bv τοῖς ἡμετέροις συμθοῦλ 
γὰρ πράξαιμέν τι πώποτε τοῦ λοιποῦ ἄνι 
παραινέἐσεώς 9 τε xat συμθουλῆς.) 


KA'. Ὁ δὲ πεσὼν χαμαὶ, προσεχύνησε * vo 
νῆς χείµενος ἑδέετο ἐκείνου ἐφ᾽ ὥραν ἑχανὴν, 
ρηθῆναί οἱ, καὶ ἄλλτν ἑάσαι τοῦτον ὁδὸν αἱ 
σµιωτέραν ὁδεῦσαι, xal ἀχολουθῆσαι τῷ À 
'Evó εἰμι ἡ ὁδός. Ὁ δὲ βάρδαρος οὐκ ὁδ8 
συγχώρησιν. Καὶ ἣν ἰδεῖν µονηµάχους, ὡς 
εἴποι, τὸν βάρδαρον, χαὶ τὸν δίχαιον. Ὁ μὲν 


loquar, certantes ambos, barbaram hunc et ju- p ἡγωνίζετο ἐπέχειν τὸν Ἰωάννην τοῖς τοῦ κόα 


stum illum. Hic enim multis contendere, quo Joan- 
nem mundi funibus irretiret ac retineret : ille e 
contrarro vim omnem et conatum adhibere, ut eos 
rumperet et angelicis alis avolarct. Ingens tunc 
campus patebat, in quo cum certaminis arbiter 
Christus sedebat, tum angcli spectatores erant. 
Quin nec immerito quispiam dixerit, malos a sini- 
stro latere spiritus barbari animum obfirmasse εἰ 


!* Amos v, 18. '5 Psal. xti, 5. 


!5 Joan. xiv, 6. 


σμοῖς ' ὁ δὲ βίαιός τις qv ταῦτα ἀποῤῥηἜ 
σπουδῖῆς, χαὶ ἀγγελιχαῖς πετάσαι τοῖς πτέρι 
στάδιον τότε ἠνεῳγμένον µέγα ἐτύγχανεν, & 
της δὲ Χρ)στὸς προεκάθητο, xai τὸ θέατρον P1 
λοι. Ἐρεῖ δὲ τις διχαίως, χαὶ τοὺς πονηροὺς 
στερῶν παραθαῤῥύνειν τὸν βάρθαρον, καὶ àm 
πρὸς πιθανότττας. Νιχᾷ δὲ μετὰ πολλῆς ναί 
ὁ ἐμὸς µονοµάχος, xai πιθανὰ πάντα τοῦ ἂν 


«ΤΑΒΙΑ LECTIONES. 


1 ἐπιθαλαμίων. πι ἐπεφαίνετο. 5 Edit. δέησιν. 


* Edit. παραινέδεως. 


P R. deest of. 


VITA S. JOANNIS DAMASCENL 


νηκίων λελόχισίέαι. Καὶ νικητὴς ἄπεισιν (20), A instruxisse ad demulcendum Joannem. Vicit ta- 


κένος τὴν χεφαλὴν ταινίχ περιφανεῖ, xai 
Ww εἴσεισι φαιδρωτπὸς, ὁ πρὶν ἑἐξιὼν αὐτὸν 
ος. 


Καὶ δύο πρὀχειμένων αὐτῷ τῶν Δεσποτικῶν 
ων. trc μὲν, πωλεῖν τὰ ὑπάρχοντα, xoi 
διανέµειν ὁριομένης * τῆς δὲ, χαταλιµπά- 
ας, xai ἀγροὺς, χαὶ τἆλλα πάντα, ἕνεχεν τοῦ 
ς τοῦ Δεσπότου , οὔτε περὶ τὴν προτέραν 

τὴν σχολὴν , ἵν' ἴσως μὴ ἐμθραδύνῃ * οὔτε 
) δευτέραν ποιεῖ, fva ὡς ἔτυχε ταῦτα εἰαχό- 
βριδες προθαῖεν, xal διαµάχαι πολλαὶ τῶν 
ια ᾠχειωμένων αὐτῷ, ἄλλων ἄλλο προθεθλη” 


99 χληρονομεϊν δίχαιον, ἀλλὰ µέσος ἀμφοτέ- Β 


f, xa ὡς εἶχε τὰ ὑπάρχοντα διανειμάμενος 
; αἰχμαλώτοις, δούλοις τοῖς ἑαυτοῦ * οὓς δὴ 
Βερίας ἠξίωσε * συγγενέσι xal τοῖς θείοις 
σας ναοῖς * ὡς ἐξηλθε γυμνὸς Ex χοιλίας µη- 
οὗ, οὕτω γυμνὸς ἐξῆλθε τοῦ κόσμου, πλὴν τῶν 
[ων ἐπιθλημάτων, xal ἀπιὼν εἰς Ἱεροσόλυμα, 

προσἡχουσαν προσχύνησιν ποιησάµενος ἓν 
αύτοις τοῖς σεθασµἰοις, ὡς ἔλαφος διψῶσα τὸν 
s τὴν ἔρημον ἔξεισι, χαὶ την τοῦ θεοφόρου 
εύραν χαταλαμθάνει (31), ἔχων ὁπαδὸν, οὗ 
| µόνον, ἀλλὰ χαὶ τοῦ σχοποῦ χοινωνὸν, Ko- 
4) τὸν αὐτῷ συμμµετασχόντα xal ἀναγωγῆς 
εύσεως. Εϊπες ἂν αὐτοὺς ζεῦγος ἱερὸν εἶναι, 


Σ τὸν ζυγὸν τρέχειν τοῦ Χριατοῦ, ὡς ἂνρ 


αὐτὸν ἐπανχένιον. 


"O γοῦν Ἰωάννης, ὃς τοῦ λόγου ἐστὶν ὑπόθε- 
'"θείαν ἐχείνην μάνδραν εἰσιὼν, τοῦ ποιµένος 
εαρὰ τοὺς πόδας, λιπαρῶς ἑξαιτούμενος, ὡς 
ἐχεῖ προθάτων ταγῆναι, ἁπολωλὸς ἑαυτὸν 
καὶ ἐξ ἑρήμων ὀρέων ἄρτι ἐπιστρέφοντα πρὸς 


M. οτι, 9. 


'5 Matth. xix, 21; Luc. xviij, 22. 


men multas cum laude duellator meus; cunctaque 
adversarii ad persuadendum momehta tanquam 
sagitta» parvulorum habita suit *". Vietor discessit 
illustri vitta redimitus caput, et hilari vultu dómum 
ingreditur, qui moestus ante et tristis exierat. 
XXII. Facultates et bona distribuit. — Caeterum 
cum dus Doinini sententie ipsi propositze essent, 
altera qua facultates suas vendere et darb pauperi- 
bus jussum est !*, altera quz: domos et agros, 
caiteraque omnia propter Dominum relinquere prze- 
scribit !*, cirea primam nullum tempus contri- 
vit, ne forte diuturniore mora distraheretur; alté- 
rius vero prescriptum non ita gessit, ut; relictis 
temere possessionibus, inter eos qui sibi conjuncti 
essent, lites orirentur et jurgia plurima, aliis 
aliud jus adeunds h:ereditatis óbtendentibus : ve- 
rum medius inter utrumque incedens, | XIV] bona suh 
partitus est in pauperes et captivOs, inque servos 
quos libertate donavit, ac tandém in consanguineos, 
ita tamen dt pars quoque suá templis consecratà 
esset. Qüemadmoduni nudus é materno utero ex- 
ierat, sic excessit e mundo, necessariis duntaxdt 
vestibus retentis. Talis Hierosolymam petiit, uli 
adorata, quo par erat cultu, eorum locorum ma- 
jestate, Deum ipsum ad instar cervi sitiens, ih 
solitadinem contendit, et divini Sab:xé lauram asse- 
quitur, cothitein et socium habens cum itineris, 
tum propositi, Cosmam illum, quem ejusdem edu- 
cationis ac institutionis habuerat participer. 
Dixisses eus par sactum e$se, quod ad Christi 
jugum una curreret, ut illi colla sübmittetent. 
XXIII. Joannes a pastore monasterii excipitur. — 
Joannes itaque; qui unus narrationis mes argumen- 
tum est, divinum illud ovile ingressus, pedibus 
pastoris advolvitur , enixe rogáns ut inter oves 
qua illic versabantur, admitteretur; ovem sese 


'* Math. xix, 99. 


VARLE LECTIONES, 
L lvo. μὴ ὡς ἔτυχε ταῦτα slácat, 5 Als. &xl, OEcolamp. ad Christi juguni transtulit; 


NOT E. 
al νικητὴς ἄπεισιν. Postquam Joannés pri- D Laura S. Sabe , et illius. sepulcrum. Monasterii 


ensiliarii dignitatem aliaque munera, qui- 
d chalifam fungebatur, reliquit, suffectus, 
P in ejus locum fuit, Theodorus Mansuri, 
resimiliter patruelis ; barbaro hanc saltem 
fstere volente, ut in honestissima illa 
éontinuaretur dimissa ab Joanne dignitas. 
ius felix iste fuit : siquidem Theophanes 
8 18 auno Isauri, id est Christian: are 
S6 , ad deserti regionem esse relegatum : 
sam forte Leonis machinatione factum esse, 
&micos Joannis perseqoehtis , ominatur 
mius. 
Καὶ τὴν τοῦ θεοφόρου Σάδα JAabpax xaca- 
&t. Ad quam nempe Cosmas prazceptor suus 
rát. Anonymus Graco - barbarus , de locis 
lymitanis, ab Allatio editus inter Symmicta, 
it ubi de Laura Sancti Sabz : Supraque, 
lerusalem, inter colles, est monasterium seu 


exedificatum est. juxta. torrentes. Sub. monasterio 
fons scaturit, quem ille precibus a Deo impetravit. 

emplum  (rulla. erigitur , eaque ceruleo imbuta : 
Λὐτοῦ slvai xal «b χέλλην του ἁγίου Ἰωάννου τοῦ 
Δαμασχηνοῦ΄' αὐτοῦ ἔγραφεν τὸ, « ᾿Αξιόν ἐστιν ὡς 
ἀληθῶς, » xai την Ὀχτώηχον Prope est cella S. Jo- 
annis Damasceni, inqua composuit Troparium, «Di- 
gnum est vere , ν΄ et. Octoechum. Porro Tro- 
parium istud, "ACióy ἐστιν ὡς ἆληθῶς , quotidie 
apud Grzcox in honorem Dei Genitricis canitur in- 
ter sacra Missarum solemnia, post peractam con- 
secralionem. ' 

(22) 'A.11à xal τοῦ σχκοποῦὺ κοινωγὸν Κοσμᾶν. 
Cosmas hic est melodus, seu canonum carminumve 
ecclesiasticorum auctor precipuus, Damasceni 
condiscipulus et adoptatitius frater, de quo jaám 
facta est mentio, ac rursumi amplius iníra di- 
cetüi. 


403 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


perditam appellans, quse ex desertis montibus ad Α τὸν ποιµένα Χριστόν. σθη τοίνυν ὁ τῆς m 


Christum pastorem rediret. Gavisus est ea re 
sacri gregis prefoctus, eumque isto consilio beatum 
pronuntiavit. Opere aulem pretium esse duxit, 
novitium, tum vitz? splendore, tum eximia scientia 
illustrem, uni cuipiam e pracipuis senioribus com- 
mittere, ut ille sub tanto duce in vita Dei sine er- 
roris periculo graderetur. Quem itaque unum ες 
alumnis monasterii omni virtutum genere illustrem 
estimabat, bunc primum accersit, cui Joannem 
concredere nititur. Verum ille abnuit, causatus 
haudquaquam se parem esse tanto viro regendo, 
qui magnam sibi opinionem sapientie paraverat. 
Ec misso, alterum przfectus vocat. At. secundus 
ille eadem qus prior locutus est. Tertius deinde 
post illos adductus cum esset, aliique rursum non 
pauci; una omnes voce deprecari a se coeperunt 
Joannis instituendi curam. ) 
XXIV. Seni traditur instituendus. — Post mul- 
tos tandem eorum senex alius accersitur, moribus 
simplex, sed plurima scientia ornatus, qui prompto 
animo promptum Joannem excipiens, in cellam 
suam una cum eo pergit. Quocirca praclarum illud 
fundamentum subsiruit, ne arbitratu suo quidquam 
gerat, ut partos per orationum contentionem 
Sudores victimae instar Deo offerat , ut oculis la- 
erymas exprimat, quibus vite prioris macule 
eluantur : eas quippe sacrificium purum apud 
Christum censeri, omni alio suíffimento suavius. 


προεστὼς lx αὐτῷ, xat τῆς προαιρέσεως ἆμαν 
Καὶ δόξαν αὐτῷ διὰ τοῦ βίου περιφανὲς xat «f 
σεως τὸ περιὸν, ἑνὶ τῶν μεγάλων παραδοῦναι ’ 
των τὸν νέηλυν, ὡς ἂν ὑπ' Exelwp χαθηγεµόνι’ 
ψενος, ἁπλανῶς ἑἐπιπορεύηται τὴν ὁδὸν, ch 
Θεοῦ’ ὃν ᾧετο x τῶν τῆς μονῆς μοναχῶν b 
χαλοῖς ἐπίσημον εἰσχαλεῖται πρῶτον, xai ἔγχει 
αὐτῷ τὺν Ἰωάννην ἐπιχειρεῖ ' ὁ δὲ ἆπαναιν 
Tiv, οὐχ ἑκανὸν εἶναι ἑαυτὸν φάσχων εἰς ποιµα 
&vópbc τοιούτου, μέγα «b χλέος ἀραμένου ἐπὶ 
φίᾳ. Παρῆχε τυυτονὶ τὸν γέροντα ὁ ποιµενι 
χαὶ μετ) αὐτὸν ἕτερον εἰσχαλεῖται. Καὶ ὁ δε 
τὰ ὅμοια τῷ προτέρῳ ἔλεγε. Τρίτος us b 
ἄλλος εἰσήγετο, μετὰ δὲ τούτους οὐχ ὀλίγοι 1 
Καὶ ἤρξαντο ἁπὺ μιᾶς παραιτεῖσθαι ἅπαντι 
προστασίαν τοῦ Ἰωάννου. 


KA'. Μετὰ δὲ τοὺς πολλοὺς, ἄλλος εἰσήγετο 1 
τὸ ἦθος ἁπλοῦς, τὴν γνῶσιν πολὺς, xal πρό 
πρόθυµον τὸν Ἰωάννην δεξάµενος, εἰς «b κελ) 
ἴδιον ἄπεισι σὺν αὐτῷ. Καὶ τὸ χαλὸν θεµέλεοι 
τον αὐτῷ ὑποτίθησι, τὸ μηδὲν πράττειν (Bl 
pact, θύειν δὲ θεῷ ἱδρῶτας, kv. προσευχαῖς 
τούτων ἐχτενὲς καὶ ἐπίπονον, xai ἐξ ὀφθαλμᾶ 
χρύειν ἐφιέμενον τῆς ἐπὶ τῷ προτέρῳ Büp s 
σεως ", ἃ θυσία χαθαρὰ λελόγισται τῷ Χρισιήῇ 
πᾶν ἄλλο θυμίαμα. Καὶ τοῦτο μὲν πρῶτον, qt 
διὰ τοῦ σώματος ἐνεργούμενα' εἰς τὰ χατὰ doy 


Atque hoc primum de iie rebus ei preceptum est, c µηδεμίαν ζωγραφεῖν κοσμιχην φαντασίαν, fa 


que corporis adminiculo peraguntur. Circa illa 
vero quae ad animum spectant, indixit ei ne mum- 
danam ullam intra se pingeret imaginem, aut re- 
rum minime convenientium [formas adumbraret ; 
mentem ab omui vano tumore integram servaret ; 
ac ne amplitudine doctring efferretur, existimaret 
se [XV| nondum quibuscunque studuerat assecu« 
tum ; visiones, arcanasve manifestationes non appe- 
teret ; eo usque non superbiret, ul nimia fiducia in 
hac versetur opinione, adeptum se cjusmodi scien- 
tiam, quz nulli sit errori obnoxia, donec anims a 
corpore divisio flat ; sed contra reputet timidas et 
anticipites cogitationes esse, incerlasque provi- 
dentias οἱ rationes **, Quocirca iu id contendere 
eum 1inonuil, ne cogitatio sua disporgeretur, sed 
summa cura eam colligeret, ut lioc paeto divina 
luce mens perfundatur, purgetur animus, οἱ cor- 
pus mundum evadat, tum denique corpus cum 
anima sic cum mente copuletur, ut triplex ea res 
propter conjunctionem cum simplicissima Trinitate 
simplex subinde: efficiatur, et homo non jam car- 
nalis, nec animalis, sed ex toto spiritualis trans- 
formatis nimirum voluntatis inductione duobus 


1^ Sap. ix, 44. 


χονίξειν ἓν αὐτῇῃ τύπους πραγμάτων οὐ χαθηλ 
τὸν νοῦν δὲ ἀπὸ παντὸς φυσήμµατος διαχένου 
ρεῖν μήτε μὴν τῷ τῶν µαθηµάτων πλῄήθει b 
σθαι, καὶ kv οἷς µεµάθηχε, τὸ πᾶν χαταλα 
οἴεσθαι * μήτε ἔφεσιν ἔχειν ὁπτασιῶν τινα 
ἀποχρύφων ἀποχαλύψεω», ifs! ἐπαρθῇσεσθαί: 
νοῦν * ἑαυτῷ τεθαῤῥηχέναι ποτὲ fj δόξαι aysl 
σιν ἀνεπισφαλὴ, ἕως ἂν διχάνηται, ἀλλ᾽ εἰδένι 
λοὺς τοὺς οἰχείους λογισμοὺς, xal τὰς αὐτοῦ b 
ἐπισφαλεῖς' σπεύδειν δὲ ph ἐᾷν σχεδάνννσθ 
δ.άνοιαν, ἁλλ᾽ ἐπείγεσθαι ταύτην συνάχειν i1 
στατα, ἵν οὕτω Oh, ὁ μὲν νοὺς αὐτῷ φωτισθαί 
θεοῦ, χαθαρθείηΣ 55 ἡ ψυχη, xal τὸ copa κι 
σθείη, χαὶ τέλος, τὸ σῶμα σὺν τῇ oy] ἔπισν] 


D τῷ vol, καὶ τὸ τριπλοῦν ἁπλοῦν γένηται d 


πρὸς τὴν ἁπλουστάτην Τριάδα ἕνωσιν, καὶ ' 
ἄνθρωπος, οὐ σαρχιχὸς, οὐδὲ Φυχιχὸς. ἀλλὰ 
πνευματιχὸὺς, μµεταστοιχειωθέντων τῶν δὺο v 
προαιρέσει εἰς τὸ τρίτον xal πρῶτον * λέγα 
τὸν νοῦν, Οὕτω δὴ ὁ πατὴρ τῷ παιδὶ, τῷ qu 
διδάσκαλος ὑποθέμενος, προσυπέθετο αὐτῷ χα 
εἰπών ' € Mh πρὀς τινας ἑπ.στείλῃης ἔπιστο) 
τὸ παράπαν φ0έγξη τι τῶν τῆς ἔξω παιδείας. 


ΥΔΒΙΑ: LECTIONES. 


* R. deest τὴν. ! R. περὶ, male. Ἡ Mss. Π. ἐπὶ τὰ πρόσω χαθἀρ. * Edit. deest ἔχειν. ΑΙ. εἰς 


ἑλθεῖν. 5 R. μήτε πειθήσεσθα:.. 7 FR. καθαρθῇ. 


465 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


466 


ὃς ἄσχει μετὰ συνέσεως᾽ οἶδας γὰρ τοῦτο μὴ µόνον τῶν A illis prioribus in tertium illud et primarium, men- 


καθ ἡμᾶς φιλοσόφων εἶναι παράγγελµα, ἀλλὰ xai 
Πυθαγόρας ἑχεῖνος ὁ Σάμιος τοῖς ἑαυτοῦ μαθηταῖς 
ἄρτι μνουµένοις, αὑτῷ τὰ τῆς φιλοσοφίας μυστήρια, 
τολυετῃ παρήΥγελλε τὴν σιγἠν. Καὶ μὴ δόξῃς χαλὸν 
εἶναι, τὸ τὰ χαλὰ παρὰ χαιρὸν φθέγγεσθαι; εἰς 
αὔτο yàp ὁ Δαδὶδ ὁδηγείτω σε, ὃς φησιν, ὅτι 
Ἐσίγησα ἐξ ἀγαθῶν. Εἶτα τί ἐντεῦθεν αὐτῷ συµ- 
Δέδηχε, λέγοντος ἄχουσον. Ἐθερμάνθη ἡ καρδία 
µου ἐντός µου, τῷ πυρὶ πάντως τοῦ πρὸς θεὸν 
ἔρωτος, ἐν τῇ χατὰ διάνοιαν δὲ µελέτῃ τὸ nop ἐκεῖνο 
vi προφήτῃ ἐξήφθη., 


benis **.. Quid autem hine ei contigerit, audi narrantem 


tem scilicet. Atque talia quidem prxcepta pater 
filio, et magister discipulo dedit, sed et lllud quo- 
que subjecit : « Ne ad ullos miseris epistolam : 
nihil prorsus externarum disciplinarum eloquaris. 
Silentium prudenter cole. Nosti siquidem istud 
non nostrorum modo philosophorum praeceptum 
esse : sed et Pythagoras Samius discipulis stis 
quos arcanis philosophize imbueret, multorum an- 
norum silentium indicebat. Neu arbitreris bonum 
esse bona intempestive loqui; quin potius David 
hujus tibi documenti auctor sit, ubi ait : Silwi a 
: Concaluit cor meum intra me **; igne 


wique divini amoris. Porro ignis assidua meditatione in Propheta succensus fuit. » 
ΚΕ’. Ταῦτα τῷ Ἰωάννῃ ὁ έρων (25) παρήγγελλε, Β XXV. Hac Joanni senex denuntians, mon iP 


καὶ οὖχ ἣν xa0' 08áto9 γράφων, οὐδὲ χατὰ πετρῶν 
σκείρων, ἀλλ᾽ εἰς γῆν ἀγαθήν. Χρόνος οὖν παρῆλθεν 
ἔκανὸς, καὶ ὁ Ἰωάννης ἣν διὰ πάσης πείρας τῷ γέ- 
pers παιδοτριδούµενος, xal χατὰ πάντα τὴν ὑπαχοὴν 
ἐνεχισφαλῆ ἑνδεικνύμενος. Καὶ οὐκ jv ἀντιλογία τῷ 
Ἰωάννῃ ἓν οἷς προσετάττετο. Οὐκ fjv γογγυσμὸς ἐν 
Ἱλώσσῃ, οὐδὲ διαλογισμὸς ἐν χαρδίᾳ, ὅλως ἀναχρίνων 
ivd;, ἅπερ ὁ ἐπιστάτης αὐτῷ διωρίζετο. ἸΑλλὰ 
voto µόνον Ey µέσῃ διανοίᾳ ἐγχεχολαμμένον εἴχεν, 
αλαξὶν ἕως βάθους, ἐπὶ παντὸς ἔργου xal προστάγµα- 
τος *, τὸ ποιεῖν, ὡς Παῦλος παραχελεύεται, τὸ ἐπι- 
εεταγμένον χωρὶς γογγυσμοῦ xal διαλογισμῶν. Τί 
Τὰρ χέρδος τῷ ποιοῦντι χρηστὸν οἷον δήποτε, ἂν ἐπι- 
χάβηταί ol τοῖς χείλεσι γογγυσμὸς, f τῇ xapbla ἐμ- 


φωλεύει, ὡς ὄφις, διαλογισμὸς πονηρός; Πότε βελ- C 


πωθήσεται ἡ quyh τῷ οὕτω διαχονοῦντι; Πότε τὴν 
ἐπὶ τὸ πρύσω σχοίη προχοπἠν ; Διὰ τοῦτο πονοῦσιν 
[* οἱ πολλοὶ τάχα τὸ δοχεῖν, περὶ τὰ τῆς ἀρετῆς, xal 
φυνοῦσιν] εἰκῆ πρὸς τὰ ἔμπροσθεν οὐ προσχόπτον- 
ας. 

Καὶ. Etica τοῖς µείζοσι τῆς ὑπαχοῆς ἀγωνίσμασιν 
ἐγγυμνάζων ὁ γέρων τὸν ἀθλητὴν, τί μηχανᾶται; 
Ἑπυρίδας ἃς εἶχον ἐργόχειρον, πολλὰς συναγποχὼς, 
αρόρασιν προθάλλεται τοιανδὶ, εἰρηχὼς τῷ Ἰωάννῃ 
οὗτωσίν΄ ε Ὡς ἤχουσταί pot, τέχνον, ἓν Δαμασκῷ 
πολλοῦ πωλεῖσθαι tdg απυρίδας, Ίπερ àv τοῖς τῆς 
Παλαιστίνης µέρεσι, χαὶ χρειῶν, ὡς οἶδας, πολλῶν 
ἡμῖν δεῖ : ἀνελόμενος οὖν ἁπάσας, ἐχεῖ, ὡς τάχους 
ἔχεις, πορεύου, xai μὴ ἄλλως ταύτας πωλήσῃς , μηδὲ 
περὰ μιχρὸν, εἰ μὴ ὥσπερ σοι ἐντέλλομαι’ » ὑπὲρ 
«b διπλάσιον τοῦ ἀξίου τὸ τίµηµα ὁρισάμενος. Οὐκ 
ἀντεῖπεν δὲ, οὐδὲ τὸν ἐπιτάξαντος λόγον ἀνέχρινεν, 


*! Ρεο]. xxxvi, 9... ?* ibid. 4. 


aquis scribebat, non super petram serebat, sed in 
terra bona. Aliquantum igitur temporis elapsum 
est, eum Joannes a sene ομιπὶ periclitationis ge- 
nere institueretur, eique exactam in re quavis 
obedientiam exhiberet. Nulla ejus erat. ad impe- 
rata detrectatio, nulla in lingua murmuratio, dis- 
ceptatio in corde nulla, qua magistri jussa intus 
dijudicaret; sed hoc unum in media mente tan- 
quam in tabulis insculptum habebat, ut secun- 
dum Pauli consilium, quidquid ageret aut agere 
juberetur, hoc sime querimonia et disceptationi- 
bus per(ceret. Nam quid illum juvat bene agere, 
cujus in labiis insideat murmuratio, aut mala dis- 
cussio in corde quasi serpens delitescat ? Quando-- 
nam futurum sit, ut melior fiat animus illius qui 
sic obsequitur? Quandonam ulterius sd meliora 
provehetur? Nimirum id in causa est, ut multi 
forte exercitatione virtutis laborent, ac incassum 
laborent, nihil ad ea qus priora seu anteriora 
sunt, proficientes. 

XXVI. Joannes Damascum mittitur ad. sportas 
vendendas, — Post hac autem, cum senex pugilem 
suum majoribus obedieoti2 certaminibus assue- 
faceret, quid tandem comminiscitur? Sportas, 
quas suis manibus contexuerant, multas colli- 
gens, [XVI] ejusmodi prztextu utitur, his verbis 
Joannem alloquens : « Audivi, fili, sportas Damasci 
carius, quam in P'alestins partibus, vendi; inultis 
porro, ut ipse noeti, rebus indigemus; his ergo om- 
nibua acceptis, eo proficiscere quam celerriie po- 
teris, neque vel tantillo quidem quam tibi consti- 
tuo, minoris eas vendideris. » Tum simul pretium 


VARIA, LECTIONES. 


3 ΠΒ. ἐπιτάγματος.  *Desunt in edit, 


NOT.&. 


[23) Tavta τῷ Ἰωάγνῃ ὁ γέρων. Hic ad longum 
edisserere non vacat, quam felicem virtutibus exco- 
lendis operam dederit. Quarum certa nobis speci- 
mima ex ipsius qua supersunt operibus licet erue- 
re : preserlim vero ex homiliis quatuor ascelicis, 
quas in illustrissimi Metensis episcopi bibliotliecze 
codice nuper reperi, et in appendice operum illius 
Graece Latineque sum, si Deus concesserit, editu- 


rus. Hoc unum monebo ex his orationibus comper- 
tum fore, sanctissimum virum ad summum perfe- 
ctionis apicem subiisse, tum profunda sui deinig- 
sione atque humilitate, tui singulari erga divinam 
Eucharistiam reverentia ac devotione : quibus ad- 
dendum ardentissimum erga Deiparam studium, 
quod in aliig passin homiliis significare gest. 


461 


YITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


duplo quam par erat majus definit. llle vero relu- A ὁ µέχρι θανάτου ὑπήκοος, ἐπωμίζεται δὲ τὸν e 


cia(us nou est, nec precipientis sermonem dis- 
cussit, cum factus obediens esset usque ad 
mortem **'; sed obedientia velut. alis quibus- 
dam instructus, sarciga in humeros imposita, Da- 
pmoscum pelit, indutus cepntones squalore et allu- 
yie obsitos, qui priua in ea illustris splendidusque 
egerat, forumque peragrabat ut sportas suas diven- 
deret. Cum aytem carius supra modum eas sestima- 
yel, risum sui movebat, omniumque conviliis et 
contameliis exagitabatur. Tandem unus quidam ex 
lis quos babuerat in famulitio, dum clarus esset in 
ϱ4 civitate, baud procul stans, vultumque ejus in 
animum revocans, virum ita abjectum ac panno- 
sum, quis esset, quisque fuisset olim, agnovit. Mox 


corde compunctus accessit, tanquam eum ignora- p 


τεί quem apprime noverat, sportas tauti emit, 
quanti postulabatur. Accepta pretio Joannes ad 
eum qui se miserat regreditur, humi prostrato 
rente. 

XXVII. Funebre canücum edere rogatur. — Forte 
ex vicinis praefecti Joannis monachus quidam, ter- 
Festri peregrinatione cum coelesti domicilio com- 
mutata, ad Deum concesserat. Habebat is fratrem 
germanum, qui tristi hoc. casu victus, fraterni fu- 
neris acerbitatem celare nequaquam valebat. Quam- 
obrem Joannes ei solatium afferre nitebatur, et 
quibus verbis poterat, a moestitia revocare. llle 
vero enixe eum rogare cepit ut levandi doloris, 
animique sui excitandi gratia modulum aliquem 
conderet. At Joannes preceptum senis reveritus, 
baud se postulatis facilem praebuit. Ille contra im- 
portunior ingruens, nullum precibus (inem facere. 
« Quidni enim, inquiebat, dolentis animi miserere? 
Quidni tenue illi medicamentum admoves, quad do- 
lorem arceat ? Si corporum medicus esses, meque 
corporalis dolor conficeret, annon mihi pro viribus 
remedium afferres? Sed et si gravi aut forte etiam 
letali morbo laborarem, nunquid non hujusce 
neglecius et incurie Deo poenas dares? Sin vero 
senis preceptum vereris, scito me rem istam tanto 
secreto celaturum, ut ad nullius aures perferatur. » 
Flectilur demum his sermonibus Joannes, eencin- 
pumque ei de mortuo modulun componit, qui 
etiamnum hodie omnium ore canitur, illum scili- 
eet : Humana cuncta vanitas, etc. 


? Philipp. u, 8. 


ὁ πτερωτὺς τὴν ὑπαχοὴν, xai elc Δαμασχὸν 8s 
ὁ πρὶν περίοπτος ἐν αὐτῃ, ῥαχενδυτῶν, αὖχι 
καὶ ῥυπῶν. Καὶ περιῄει τὴν ἀγοβὰν τὴν τῶν c 
δων ποιούμενος διαπώλησιν. Ὡς οὖν πολλοῦ τ 
ἐποιεῖτο τιμῆματος, γέλωτα παρεῖχε, xa δι 
δους χαὶ ὕδρεων τοῖς πᾶσιν ἐγένετο. Εῖς «olv 
ἑξυπηρετουμένων b αὐτῷ, ὅτε περιφανἠς Ev τῇ 
διέπρεπε, χατὰ πρόσωπον στὰς, xaX τὴν ὄψιν E 
εἰς διάνοιαν ἑμδαλλόμενος, ἑγνώρισε τὸν οὔτι 
πεινὸν, τὸν οὕτω δυσείµονα, ὅστις εἴη, xal οἷος 
χανε. Καὶ συντριθεὶς τὴν καρδίαν, πρόσεισι 
μηδὲν εἰδὼς ὁ εἰδὼς, xai τὴν σπυρίδων ἓξά 
ἑποιῆσατο, δοὺς αὐτῷ ὅσον ἐπεξητήθη τὸ τίµη! 
δὲ τοῦτο λαδὼν, παλινοδίαν ποιεῖται πρὸς τὸν 
λάμενον, xai οἷά τις νιχηφόρος ἑπάνεισι, γεν 
εἰς τούδαφος χαταθαλὼν τὸν ἀντίπαλον ε, ὃς 


τῆς χενῆς δόξης καὶ ὑπερηφανίας γεννήτωρ. 


fortiter adversario, inanis glorie et superbis 


KZ', 'Ex γειτόνων 9: [τῷ καθηγεµόνι 4 ] τοῦ Ἰ 
νου, μοναχός τις ἐτύγχανεν, ὃς τὴν ἐπὶ γῆς su 
πὼν παροιχίαν, πρὸς τὴν οὐράνιον μονὴν pase 
ξατο, xai πρὸς θεὸν ἐξεδὴμῆσεν. "Hv δ' ἐχείνψ. 
φὸς κατὰ σάρχα’ οὗτος ἠττηθεὶς τῆς συμφορᾶς 
ὅλως εἶχε στέχειν τὸν ἁδελφιχὺν θάνατον. Ὁ 
Ἱωάννης παρηγόρει τὸν ἁδελφὸν, καὶ λόγοι 
εἶχε, τοῦ πένθους ἀνεχαλεῖτο. Δυσωπεῖ δὲ τοῦ 
κενθῶν, xal τι αὐτῷ µελουργῆσαι τροπάριον 
παρεῖ, παρηγοροῦν τὸ πένθος, τὴν ψυχὴν xam 
Εδεδοίχει δὲ ὁ Ἰωάννης τὴν νοῦ γέροντος ἓν 


Q καὶ πρὸς τὴν αἴτησιν οὗ κατένενεν. Ὁ δ᾽ ατού 


οὐχ ἀφίστατο δυσωπῶν. « Καὶ ἵνα τί, Έλεγε, ι 
ὀδυνωμένου οὐκ ἑλεεῖς, xal μιχρὺν ἐπιπάσσεις 
qáppaxoy ἀχεσώδυνον: "Av ἰατρὸς fio0a σώµα 
ὀδύνη δέ µε « σωματιχὴ περιέπειρεν, εἰ μὴ «b 
δύναμιν προσῆξάς µοι φάρµαχον; Káyó | 
ἔπασχον, xal ἴσως τὴν ἐπὶ θάνατον, οὐχ ἔμελλ 
xac ὑφέξειν παρὰ θεῷ ταύτης τῆς παροράσεως 
νῦν ἓν µείζονι πάθει παρορῶν µε πάσχοντα, e 
ζους ὑφέξεις τὰς δίχας; El δὲ χαὶ δεδίττῃ τὴ 
γέροντος ἐντολὴν, ἴσθι àv ἀποῤῥήτῳ pov κεῖσ 
πρᾶγμα, xaX ἀνεξάχουστον. » Κάµπτεται «ole 
τούτοις ὁ Ἰωάννης, xal τροπῴριον αὐτῷ ἐπὶ - 
συντίθησιν εὐαρμόνιον, ὃ xal μέχρι τοῦ νῦν 
τοῖς πάντων στόµασιν ἄδεται (24), τὸ Πάνε 


D ταιότης τὰ ἀνθρώπινα. 


ΥΑΒΙΑ LECTIONES. 
PR. ἑξυπηρετούντων. 9 Mss. R. τὸν πολέμιον. d Ita Reg. Edita non babent, nec legisse videtu 


stant. Acropol. * Mss. Π. εἴτις ὀδύνη µε. 


NOTAE. 


(23) “Ὁ καὶ nix. τοῦ »ῦν παρὰ τοῖς πάντωγ 
στόµασω ῥδεται amascehi carmen, cujus prima 
verba Joanhes Hierosolymitanus recitat, integrum 
hic afferre juvat ex Constantini Acropolite ser- 
mone. ! 


Πάντα µαταιότης τὰ ἀνθρώπινα, 
ρρα οὐχ ὑπάρχει μετὰ θάνατον. 


0b παραμένει ὁ π.ἰοῦτος, ob συνοδεύει Odi 
Επεθὼν γὰρ d 0dvatoc ταῦτα πάντα ἔξηφι 
Διὸ Χριστῷ τῷ ἀθανάτῳ βοήσωμεν' 

Τοὺς µεταστάντας ἐξ ἡμῶν ἀνάπαυσο», 
"Ev0a πάντων ἐστὶν ἡ σωτηρία. 

Horum versuum bic sensus est : 


| Humana omnia vanitas, 


4o) 


VITA S. JOANNIS DAMASCENE. 


410 


KH'. ᾽Απῆν δὲ ποτε τοῦ χελλίου ὁ τοῦ "Ioávvou Α [XVII] XXVIll. Joannes α magistro. ejicitur. — 


χαθητούμενος ΄ ὁ δὲ ἐντὸς τῆς χέλλης ἑναρμονίως 
ὑπῇδε τὸ εἰρημένον τροπάριαν, xaX ὁ γέρων ἐχτὺς 
ατοθαχὼς, τὴν μελουργιχὴν φθογγὴν ἐχείνην ἑνωτί- 
ζεται, καὶ μετ ὀργῆς ὅτι πολλῆς τῷ Ἰωάννῃ φησίν;' 
εθὕτως ἐπιλέλησαι τῶν ἀρχῆθέν σου ὑποσχέσεων ; 
χαὶ ἀντὶ πενθοῦντος xal σχυθρωπάζοντος, διαχεχυ- 
Μάνος χάθῃ, xai θρυπτόµενσς τοῖς µελίσμασιν. » 
Ὁ δὲ τὴν αἰτίαν ἐξεῖπε τῷ γέροντι, xal τὸ τοῦ βια- 
ζομέναυ { πένθος προὐθάλλετο, xol πρηνὴς πεσὼν, 
ἐξητεῖτο συγγνώµην. Καὶ ὁ γέρων, οἷα λίθος, xal 
ὡς ἄχμων ἵστατο, μηδ ὅλως τῷ ἰκετεύοντι ἑνδιδοὺς, 
zal ἐξέδαλεν αὐτὸν τῆς χέλλης εὐθύς. 

Κθ. Ὁ δὲ θαυμαστὸς ἐχεῖνος ἀνὴρ εἰς μνήμην 
ὧθὺς τῆς προγονιχῆς παραχοῆς Υίνεται, χαὶ τῆς 6x 
«ὐ παραδείσου διὰ ταύτην ἐἑχπτώσεως. Καὶ οὐκ εἶχεν 
ἔτοι καὶ γένηται, ἡ mol 6 τράπηται. Καὶ πλέον ἦν 
πενθῶν ὑπὲρ τὸν ἀποδαλόντα τὸν ἁδελφὸν. τοιάδε 
Days xa0' ἑαυτὸν, ὡς Ἐχεῖνος μὲν ἁδελφὸν ἀπεθά- 
Mo, ἐγὼ δὲ τὴν ἐμὴν φυχὴν διὰ τῆς παραχοῆς ἁπ- 
θλώλεχα. Τέλος ἑτέροις Υέρουναι πρόσεισιν, οὓς. τῶν 
ἄλλων ᾖδει ἐξαιρέτους πρὸς ἀρετὴν, xal πρέαδεις 
προθἀλλεται πρὺς τὸ τὸν γέροντα δυσωπῆσαι καὶ 
dl nva, ὡς ἂν παραχληθείη, xal συγγνοίη τῷ 
Ἱωάννῃ τὸ ἔγχλημα. ᾽Απῆλθον οὖν ἐχεῖνοι, καὶ 
δδυσώπησαν ' ὁ δὲ οὐχ ἑνεδίδου, ὡς ἀνδριὰς, οὐδὲ 
περεχώρει τῷ μαθητῇ τῆς εἰς τὸ χελλίον εἰσ- 
όδυ. 

ΑΔ’. Kal stc τῶν μοναχῶν ἐχείνων ἀποχρινάμενος et- 
paxev- « Ἐξὸν ἄλλην ἐντολὴν δοθῄναι τῷ ἁμαρτήσαντι, 
' wal μὴ ἐχπεσεῖν τῆς συναυλίας τῆς μετὰ aou.» Καὶ ὁ 
δυαωπούμενος ἔφησε΄ « Ταύτην τῷ Ἰωάννῃ ἐντολὴν 
ἀρζομαι, cya βούλεται συγγνωμονηθῆναι αὐτῷ τὴν 
περαχοὴν, πᾶσαν διελθεῖν τὴν τῆς λαύρας περιοχὴν, 
wA δι ἑαυτοῦ ἐχχαθᾶραι τὰ bv ταῖς χέλλαις τῶν 
μοναχῶν τῶν ῥυπασμάτων οἰχίδια. » Oi δὲ ἀκούσαν- 
ας, ἐπὶ τῷ λόγῳ ἐγχαλνφάμενοι, χατηφεῖς ἀπῄεσαν, 
Σαλ «b τοῦ γέροντος ἀνένδοτον ἐχπληττόμενοι. Οὓς 
εροσυπαντήσας ὁ Ἰωάννης, xal τὴν συνήθη βαλὼν 
µιτάνοιαν, Ίρειο περὶ τῆς πατρικῆς αὐτῷ ἀποφά- 
«ως. Οἱ δὲ τὴν αὐστηρίαν τοῦ γέροντος ἐχπλήτ- 
«00a: ἀπεχρίναντο, xa τὴν ἀπόφασιν δι αἰδοῦς 
εἶχον ἐξειπεῖν ὁ δὲ xal λίαν αὐτοὺς ἀναχαλύφεσθαι 
προσδυσωπῶν fv. Πεισθέντες οὖν τὴν ἀσχήμονα 
ἱκείνην ἀναχάθαρσιν λέγουσιν. Ὁ δ' ἀχηχοὼς ἤσθη 
Κάλλον παρ᾽ ἑλπίδα πᾶσαν αὐτῶν, xai ῥᾷον εἶναί 
μοι τοῦτό φησι, xal πρὸς ἡδονὴν µάλιστα. Εὐθὺς οὖν 
ἄπεισι, xal τὰ τῆς χαθάρσεως ἑργαλεῖα ἐζητηχὼς, 
χαὶ λαδὼν πρόσεισι τῇ: χέλλῃ τοῦ ἐχεῖ γειτονοῦντος 
τῷ Τέροντι, xal εἰσιὼν iv αὑτῇ, χεῖρας μολύνειν 


** Gen. ii, 25. 


Aberat forte a cella. magister Joannis , qui interea 
predictum carmen intra cellamad harmoniam suc- 
cinebat , cum senex foris adveniens , suavem hunc 
sonum excipit multaque ira commotus, ad Joan- 
nem ait : « ltane prima promissa exciderunt e me- 
moria, proque luctu ac moerore lztitia diffusus 
sedes, et delicias canendo captas? » Tum ille seni 
causam exponere , ejus a quo sibi vis easet illata, 
luctum obtendere, ac pronus in terram corruens 
vcniam efflagitare. Senex vero ad modum lapidis 
aut incudis consistens, nihil precibus ejus annue- 
bat, quinimo eum statim cella ejecit. 

XXIX. Continuo itaque admirabili viro in men- 
tem venit primorum parentum inobedientia ** eo- 
rumque propter illam expulsio e paradiso. Nec quid - 
ageret sclebat , aut quo se verteret : graviorique lu- 
ctu premebatur, quam qui fratrem amiserat. Aicbat 
nimirum apud se: Ile quidem fratrem amisit : ast 
ego per inobedicntiam animam meam perdidi. De- 
mum alios senes, quos virtute eximios noverat, 
convenit , intercessores illos apud senem adhibens, 
qui ipsum rogitent et deprecentur, ut demulceri se 
patiatur et reatus veniam Joanni concedat. llli igi- 
tur abeuntes, enize eum obsecrabant : hic vero in 
morem statue immotus manens, ingressu celle 
discipulum arcebat. 


XXX. Quocirca monachorum quispiam, « Potes 


C ei qui peccavit , inquit, mandatum aliud edicere, 


eum vero a contubernio tuo in totum excidere, hoe 
nullam babet sequitatem. » Tum ille tandem exora- 
tus ait: « Hoc. itaque Joanni mandatum impono, 
si sibi velit inobsequentiam suam condonari, uni- 
versum laure ambitum obeat, omniaque excre- 
mentorum et sordium loca suis ipse manibus ex- 
purget. » Ιδίφο ubi audierunt monachi, pudore 
suffusi, tristique vultu propter tantum senis rigo- 
rem obstupefacti recedebant. Occurrens autem 
Joannes, facta pro more reverentia sciscilabatur, 
quenam a Patre lata esset de se sententia. Cui 
illi , senis se austeritatem admirari , cujus respon- 
sui pre verecundia vix auderent enuntiare. Hic 
vero etiam atque etiam efflagitare ut illud ape- 


D riant : cujus denique precibus victi spurcam bane 


expurgationem eloquuntur. Quod cum Joannes 
audisset, majorem in modum gavisus, ac supra 
quam illi sperassent , rem factu facilem sibique 
perjucundam accidere ait. Confestiuque, quzsitis 
instrumentis ad ejusmodi sordes abstergendas 


VARLE LECTIONES. 


f R. βιασαμένου. — € Π. ὅ τι χα].... 7] 1]. 


h Edit. οὗ παραχ. 


, NOTE. 


Έ Ron exeisiunt post mortem. 
168 manent opes, non comitatur gloria. 
]ngruens enim mors cuncta hec evanescere (acit. 


Immortali igitur Christo clamemus : 
Translatis hinc presta requicm, 
Ubi omnium salus est, 


A 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


412 


1donels, iisque sumptis in manus, ad cellam pergit A ἐχείνας ἤρξατο, ἃς πολλοῖς πρότερον εὐωδίαζε «ole 
illius qui seni vicinus erat, quam cum ingressus ἀρώμασι, xal τὴν χριστοθεράπευτον δεξιάν» ὢ τῆς 


essel, manus illas quas multis olim unguentis per- 
fud«rat , inquinare coepit, ipsammet, inquam, dex- 


teram manuin (proh ingentem viri abjectionem ! ) quam Christus curaverat , 


dare non dubitat. 

XXXI. Senior obedientiam et humilitatem Joannis 
admiratur. — Verum senex , quampriium prom- 
ptissimam illam obedientiam, sinceramque et pro- 
fundum, imo sublimem humilitatem Joannis au- 
divit, accurrens, eum complexus est, seque ejus 
collo implicuit, manus , oculos, humeros exoscu- 
lans. « O qualem et quantum, aiebat (XVIII] ille, 
beatz obedientie ailletam οἱ pugilem genui in 


πολλῆς τοῦ ἀνδρὺς ταπεινώσεως * χοπροπηλόφυρτον 
ἔθετο. 
cono et »ίοεγουτὸ [- 


ΑΑ’. Πυθόμενος δ' ὁ γέρων τὴν εἰς ὑπαχοὴν τοῦ 
Ἰωάννου προθυµίαν πολλὴν, xai τὸ τῆς ἀληθοῦς xal 
πολλῆς ἐχείνου ταπεινώσεως βάθος, μᾶλλον xal 
ὕψωμα, ἐπιδραμὼν περιέδαλλεν αὐτὸν, xal περι- 
επλέχετο τῷ τραχήλῳ, τὰς δὲ χεῖρας περιεπτύσσετο, 
τὰ ὄμματα χατησπάζετο, χατεφίλει τοὺς ὤμους. 
« "D οἵον, ν ἔλεγεν, « ἀθλητὴν τῆς µαχαρίἰας ὑπ- 
αχοῆς ἐγὼ ἀπέτεχον ἐν Χριστῷ. » 'O δὲ Ἰωάννης 


Christo ! » At Joannes ad has senis voces amplius B πλέον αἰδούμενος τοὺς λόγους τοῦ Ὑέροντος, πρηνὶς 


erubescens , pronus in terram corruere , ac, velut 
ad Dei pedes sese abjiceret, lacrymarum imbre 
pavimentum rigare : tantumque abest ut ad Patris 
sermones inllaretur, aut ad senis laudes intume- 
sceret ; ut magis deprimerelur, ejusque animus 
quam qui maxime contereretur. lta scilicet vi- 
ros sapientes et cordatos novi comparatos , ut ad 
sui commendationem sese dejiciant, atque lau- 
dari moleste ferant, cuin interim ad Deum sese 
attollant. Quocirca Pater &lium erigit, ejusque 
^prehensa manu, cellain letus. ingreditur. Dixisses 
plane, si Joannem observasses, in paradisum 
Eden postliminio eum restitui. Qui enim veteris 
Adam figuram transgressione prius expresserat, 


ἔπιπτε, καὶ τὸ ἔδαφος τοῖς δάχρυσιν ἕθρεχεν, ὡς θεοῦ 
προσπίπτων ἑνώπιον. Ob γὰρ ἐφυσιώθη τοῖς λόγοις 
τοῖς πατρικοῖς, οὐδὲ ἑξωγχώθη τοῖς ἐγχωμίοις «ob 
γέροντος, ἀλλ᾽ ἑταπεινοῦτο πλέον, xal ὁ νοῦς αὐτοῦ 
μάλιστα συνετρίθετο. Οὕτως οἶδα τοὺς συνετοὺς τοῖς 
ἐπαίνοις ταπεινουµένους, xal συντριδοµένους «el 
ἐγχωμίοις, καὶ ἀνυφουμένους πρὸς «bv Osóv. Ἐκ 
τούτοις ἀνίστησιν ὁ Πατὴρ τὸν υἱὸν, xal λαθόμενες 
τῆς χειρὸς, εἰς τὸ χελλίον αὐτοῦ μετὰ χαρᾶς sisse 
aw. Εἶπες ἂν τὸν Ἰωάννην ἰδὼν, ὡς εἰς τὸν ἐν "Elta 
παράδεισον πάλιν ἀποχαθίσταται νῦν. Ἐν ἑαυτῷ & 
τὸν παλαιὸν Αδὰμ διὰ τῆς παρακοῆς τυπώσας ἡ 
πρότερον, τὸν νέον ἑτύπου Χριστὸν, xal αὖθις ἓν 
ἑαυτῷ διὰ τῆς ἄχρας ἑκείνης ὑπακχοῆς. 


novum postes, Christum scilicet, per singularem extremamque illam obedientiam, idem ipse iterum 


referebat. 


ΧΧΧΙ. Senem per insomnium monet Deipara, wt ΔΑ’. Μετ οὐ πολὺ δὲ, ὄναρ τῷ γέροντι ἐπιφαίνε- 


Joanni permittat litteris operum dare.—Non multum 
temporis intercessit , cum nullis non laudibus ce- 
Jebranda purissimaque (Virgo Maria) seni se per 
insomnium offert. « Eccur fontem illum , ait, qui 
tam suaves profundere latices, tamque limpidos , 
tam copiosos ac prorsus nectareos potest , obstru- 
xisti Τ daturum , inquam , aquas recreandis animis 
idoneas ; aquas prastantiores iis, quz? novo et inusi- 
tato modo e petra fluxerunt in solitudine : aquas, 
quarum desiderio captus fuit David ; aquas illas, 
quas Christus Samaritanz mulieri pollicitus est ? 
Sine fontem manare. Manabit enim uberrime, eaque 
copia universum orbem pervadet , ut ingenti fluctu 
ipsamet heresium maria superet operiatque, et in 


admirabilem dulcedinem convertat. Qui sitiunt, D 


ad aquam istam cito gressu conveniant , et qui vitz 
pure argentum non habent *', affectionibus suis 
divenditis, mercentur a Josnne doctrine operum- 


15 ]sa, Lv, 9. 


ται (25), ἡ πανύμνητος xal πανάµωµος, xal φησιν’ 
« "Iva τί πηγὴν ἑνέφραξας, οὕτω μὲν fjbo τὸ νᾶμε 
προχέειν ἔχουσαν, οὕτω δὲ διειδὲς, οὕτω δὲ δαψιλές 
τε xai νεχταρῶδες; Όδωρ ἀναπαύσεως τῶν φυχῶν; 
ὕδωρ ὑπὲρ τὸ ix πέτρας ἓν ἑρήμῳ βλύσαν ξενοπρι” 
πῶς; ὕδωρ, οὗ πιεῖν Δαθὶδ ἐπεθύμησεν; ὕδωρ, δτῇ 
Σαμαρείτιδι Χριστὸς ἐπηγγείλατο; ἕα φέρεσθαι «ky 
πηγἠν. Δραμεῖται πολλὴ, καὶ πᾶσαν διελεύσεται cir 
οἰχουμένην, ὡς ὕδωρ πολὺ χαταχαλύψαι θαλάσσες 
αἱρέσεων. Μεταθαλεῖ δὲ ταύτας πρὸς θαυμασίαν 
γλυχύτητα. Οἱ διφῶντες, ἐπὶ τὸ ὕδωρ τοῦτο { μετὰ 
σπουδῆς πορευέσθωσαν * xal ὅσοι μὴ ἔχουσιν ἀρτύ- 
pxov βίου χκαθαροῦ, πωλῄῆσαντες τὰς ἑμπαθείας, ix 
τοῦ Ἰωάννου ἀγορασάτωσαν ἐν δόγµασι χαὶ ἔργοις 
ἀχραιφνή καθαρότητα. Οὗτος εἰἱλίφει τὴν προφη- 
ειχὴν χιθάραν, xal ) τὸ Δαυϊτιχὸν ἐχεῖνο ψαλτήριον, 
xai ἆσει ἄσματα χαινὰ, ἄσματα Kupli τῷ 8i. 
Ὑπερθαλεῖται τὴν Μωσέως ᾠδὴν τοῖς µελουργῇ- 


VARI/E LECTIONES. 


| Edit. deest, τοῦτο. — 3 R. deest, xat. 


NOTAE. 


(25) Μετ) οὗ πολὺ δὲ, ὄναρ τῷ Ἰέροντει ἐπι- 
φαίνεται. Visum hoc sic Menea recitant, ac si 
Cosma pristino Joannis institutori acciderit, cum 


e contrario seniori ili alteri tribuendum sit, cul 
sanctus Joannes Damascenus de monasticae vitae 
legibus erudiendus traditus fuit. 


- -— .-.--. 0.0 


— ---- 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


VA 


à «bv χοραυλίαν Μαρίας. Μῦθος ἑἐλεγχθή- A que sinceram puritatem. Hic propheticam citharam 


ι τοῦ Ὀρφέως ἀνόνητα µελῳδήματα. Τὴν 
ικἣν xai οὐράνιον µελουργίαν οὗτος ἄσεται. 
Χερουθιχοὺς Όμνους οὗτος µιµήσεται, xat 
kc Ἐκκλησίας, τὰς θυγατέρας Ἱερουσαλὴμ, 
ἄνιδας τυµπανιστρίας ποιῄσεται, ἀδούσας 
why Θεῷ, τὴν νέχρωσιν Χριστοῦ ἁπαγγέλλων, 
ἀνάστασιν. Οὗτος ὀρθοτομήσει τὰ τῆς τπί- 
Ύματα, καὶ στηλιτεύσει πάσης αἱρέσεως (26) 
vw, xai λοξότητα. Καὶ ix χαρδίας αὐτοῦ 
αι λόγυυς ἀγαθοὺς, xal ἑἐρεῖ τὰ τοῦ βασι- 
α τὰ ὑπερθαύμαστα. » 


Jap δὲ τὴν ἕω εἰσχαλεῖται τὸν Ἰωάννην ὁ 
τὰ ἀπόῤῥητα, xal φησιν « Ὢ τέχνον τῆς 
τοῦ Χριστοῦ | "Ανοιξόν σου τὸ στόμα, ἵν) 
τὸ πνεῦμα ^ μᾶλλον δὲ ὃ προειλήφεις ἐν τῇ 
ου, ἑξερεύγου διὰ τοῦ στόµατος. Τὸ στόµα 
λαλήσει σοφίαν, ὅτι µελέτην ἔσχες ἐν τῇ 
ῆς σννέσεως πολλήν. ᾿Ανοιξόν σου τὸ στόµα, 
αραθολαϊῖς, ἀλλ ἐν ἀληθείαις' οὐχ ἐν αἰνίγ- 
ἑλλ᾽ ἐν δόγµασιν. Λάλησον εἴσω τῆς ὁρώσης 
dp. θεὸν !, τῆς εἰρηνιχῆς Ἐκκλησίας ab- 
ιΜώὔγους εἰχῆ, xai εἰς ἀέρα ῥέοντας, ἀλλ) οὓς 
b Ηνεῦμα £v τῇ χαρδίᾳ σου. ᾽Ανῆλῦθες m elc 
€b Σίναιον τῶν ὁπτασιῶν Θεοῦ xal ἆπο- 
V, χὰν ἑταπείνωσας ἑαυτὸν ἕως τῶν ἀθύσ- 
πολλῆς ταπεινώσεως. Νῦν ἄνελθε εἰς τὸ 


assumpsit, Davidisque psalterium , quo canet can- 
tica nova, cantica Doiniuo Deo nostro **, Moysis 
carmen vincet musicis modulis suis, vincet et Ma- 
rie tripudium *". Ad fabulas relegabuntur vana 
Orphei niodulamina. Spiritualem ille ccelestemque 
melodiam concinet. Hymnos Cherubicos imitabitur. 
Ecclesias omnes , filias utique Jerusalem, adole- 
&centulag esse tympanistriag faciet 15, qux canant 
novum Deo carmen, annuntians eis Christi mortem 
et resurrectionem. Hic doginata (fidei perquam 
recte tradet, omnisque haresis configet pravitatem 
et obliquitatem. Eructabit ex ore suo verba bona, 
et dicet opera Regis ** omni admiratione majora.» 


XXXII. Senex porro arcsna hsec edoctus, mane 
[XIX] Joannem vocat, hisque eum verbis affatur : 
« O fili obedientiz Christi ! Os tuum modo aperi , 
at attrahas spiritum ** ; imo quem in corde tuo ex- 
cepisti , hunc ore eructa. Os quippe tuum loquetur 
deinceps sapientiam , postquam in corde tuo medi- 
talione tua prudentiam *! multam fovisti. Aperi os 
tuum , non in parabolis **, sed in veritatibus : non 
in zenigmatis, sed in dogmatis. Loquere intra Je- 
rusalem, αυ Deum videt, pacificam Ecclesiam 
dico , verba non vana neque futilja , quie per auras 
diffluant, sed quz Spiritus exaravit in corde tuo. 
Conscendisti in montem Sinai, ubi Dei visiones 
revelationesque perciperes, quamlibet te ad abys- 
sum usque summa humilitatis demiseris. Nunc 


Anslac ὄρος, xai χήρυξον εὐαγγελιζόμενος C vero ascende super montem Ecclesiz, et praedica, 


παλὴμ, ἐν ἰσχύϊ Όὕψωσον τὴν φωνήν. Δεδο- 
γάρ pot ἑλαλήθη περὶ σοῦ παρὰ τῆς Oto- 
Σώγγνωθί µοι δὲ xai ὅσα σοι γέγονα ἐμ- 
ἐξ ἀγροιχίας µου τοῦτο πραττόµενος. » 


IE αὑτῆς οὖν ὁ Ἰωάννης τῶν θείων µελισµά- 
[v ποιησάµενος, ἦσε τὰ µελίῤῥυτα ἄσματα, ἃ 
ἀκχλησίαν ἐφαίδρυναν, xal τόπον σχηνῆς τοῦ 
$3529, ἔνθα Ίχος χαθαρὸς τῶν ἑορταζόντων 


" Exod. xv, 1-91. 
** psal. Lxxvi, 2. 


Ll xcvi, 4. 
ελ τη, 4. 


3! Ps3l. Lx vit, 26. 
7! [$3. xr, 9 


evangelizans Jerusalem : exalta in fortitudine vo- 
cem tuam **, Gloriosa quippe dicta sunt de te a 
Dei Genitrice. Calerum illud quoque mihi igno- 
scas velim , quidquid a me tibi impedimenti obve- 
nit, cum rusticitate mea hoc tibi nimia prastite- 
rim. » 

XXXIII. Joannis cantica varia. Sermones. Liber de 
dialectica, de haeresibus et de fide orthodoxa. Tra- 
ctatus alii. — Sub hoc tempore igitur divinos cantus 
Joannes auspicatus, melliflua carmina cecinit , qua 


3 Psal, xiiv, 9. ?* Psal. cxviu, 151. 


VARLE LECTIONES. 
, deest, ἄσεται τούς. 1 Henscli. emendat : λάλησον εἰς ὧτα Ἱερουσαλὴμ τῆς ὁρώσης Θεόν. 3 Male 


Ανήλθε, x. τ. ἐ. 


» Perperam Hensch. ἑμπόδιον. 


NOT &. 
αἱ στη λιτεύσει πάσης αἱρέσεως. Quam D λόγοις τε xai δόγµασιν ὀρθοῖς, ὦ Ἰωάννη, οὕσπερ 


id Joannes praestiterit, ea que contra 
Efreses monumenia supersunt, testificantur. 
eti in ejus festo canunt : Τῷ ζἠλῳ πυρού- 
ὧν Üzopáyov αἱρέσεων ἅπασαν xaxóvotav 
ας συντόνως συγγράµµασι, λευχάνας πᾶσι 
μΜάλαι τὰ σποράδην τοῖς σοφοῖς, à Ἰωάννη, 
Σμμένα ἰσχνῶς ' Succensus zelo adversaria- 
) ἀρτεείωπι nequitiam omnem data opera 
eseriisti, omuibus perspicua faciens qua- 
epientes olim, o Joannes, subtiliter conscri- 
ή : ME pnük ieu pun τῶν Sue 

«pogí(puv Μάνεντος τὴν βλάσφημον àc 
teda πειράσασαν «ἂν 2 ME wind, Χριστοῦ, 


ουντέθειχας * Fervido stylo detestandorum Manetis 
alumnorum blasphemum impietatem traduzisti, quar 
Ecclesiam Christi adulterari conabatur, serimonibua 
atque dogmatis rectis, o Joannes, qua conscripsisti. 
Et rursum : Ἑλέχξας σαφῶς ἑγγράφως, Ἰωάννη, τοῦ 
Νεστορίου τὴν διαίρεσιν, Σεθήρου τὴν σύγχνσιν, 
Μονοθελητῶν παράνοιαν, xai πίστιν µονοέργητον, 
φθέγγος ὀρθοδοξίας, πᾶσιν ἀἁπαστράψας τοῖς πέ- 
ρασιν' Luculenter. scriptis redarguisti, o Joannes, 
diremptionem | Nestorii, Severi con(usionem, Mono- 
theletarum | amentiam, εἰ fidem de unica ejusdem 
operatione, orthodoxie splendor, finibus ex omnibus 
re[ulgens. 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


418 


, παλ αὖθις περὶ Ρ τῆς τῶν θείων εἰχόνων A colum istud non contuetur, nec illius pulchri- 


ὓς προσχυνήῄσεως * xal ὅσον τὸ ἐν αὐτῷ, 
; εἰχόνος χάλλος τὸ ἓξ ἀρχῆς ἐμορφώσατο 


εοσοῦτον xal τὰ περὶ τῆς τῶν σεδασµίων 
tfj; ἀνετάξατο ὑψηλότερον xai φαιδρό- 


tudine delectatur, hic vel e:cus fuerit, aut tene- 
bris obsitus, sed et infelicem dicere non dubitem , 
qui ad divinum hunc splendorem czxcutiat. Ad hzc 
rursum bene prolixos tractatus alios Joannes con- 
texuit, quibus de divinarum imaginum adoratione 


isputabat. Et quo divine imaginis pulchritudinem in sc perfectius jam ab initio expresserat» 
miws et elegantius de venerabilium imaginum cultu et honore disseruit. 


Εἴχε δὲ πρὸς τοὺς τοιούτους πόνους ἆδελ- 
ππαλείφοντα, ὃν kv πνεύματι θείῳ ἔσχηχεν 
Κοσμᾶν τὸν χαὶ χκόσμιονι τὸν xal χοινω- 
αὐτῷ, xal λόγων, xol ἀναγωγῆς, xal 
€» "Oc δὴ xal οὗτος τοῖς ἓν ἄσμασι πνευ- 
πόνοις, τὸν Ἰωάννην ἐμιμήσατο συνετῶς, 
πε λιγυρὰς τῇ Ἐχχλησίᾳ ἁρμονίας ἓν χιθάρᾳ 


XXXIV. [n libris conscribendis adhortatorem Co- 
smam habuit : in canticis edendis socium. Cosmas 
Mojume episcopus renuntiatur. Joannes fit Ecclesie 
Hierosolymitane presbyter. — Porro ad ejusmodi 
labores arripiendos fraterno more adhortatorem , ^ 
habuit quem in spiritu Dei fratrem acceperat, Co- 
smam scilicet virum illum ornatissimum, serimo- 


] φαλμοῦ, τὸ οἰχεῖον σῶμα τύμπανον παρα- B num suorum, institutionisque et religiosz exerci- 


voc tip θεῷ διὰ «hv τῶν παθῶν νέχρωσιν, 
Ἡριον ἄλλο δεχάχορδον χαταστήσας, ὅλον 
τὴν πενταπλΏν τοῦ σώματος αἴσθησιν, xal 
füpouc δυνάµεις τῆς φυχῆς ἑντέχνως xal 
πτεινάµενος. ΑἉλλ ὁ μὲν Κοσμᾶς ἐπίσχοπος 
γυμᾶ (29) ὑπὸ τοῦ τῶν Ἱεροσολύμων πα- 


tationis participem : qui et ipse spirituales Joannis 
in condendis carminibus labores ingeniose imi- 
tando concinos concentus in cithara et voce psalmi 
Ecclesi succinit. Proprium siquidem corpus per 
affectionum compressionem ad instar tympani Deo 
exhibuerat , seque totum uti novum aliquod deca- 


VARLUE LECTIONES, 
NOTE. 


n R. αὖθις δέ. 


$ Copronymiana coacta est, quem 

ius esse fetum nonnulli in(iciantur. At 
pbsnus diaconus in Vita S. Stephani Ju- 
actatus alios a Joanne Damasceno contra 
mum editos esse indicat, ubi sanctum hunc 
m sic loquentem refert: Sed et honora- 
et sapientissimus Damascenus presbyter, 
dyrannus Mansur cognominabat (nos autem 
οἱ deiferum appellamus) οὐχ ἑπαύσατο τοῦ 
p, xai ἀποχαλεῖν αἱρεσχελή (lege &ps- 

zi Νάμα, ε)χονοχαύστην τε xal µισάγιον’ 
δη) αὐτὸν ἐπισχόπους, ἐπισχότους, Χοιλιο- 
SE xai Υαστρόφρονας μάλιστα τοὺς ἕππο- 
κ, Φιλάγωνας, xat φιλοθεάµονας, Παστίλαν, 
άκαθον, Νικολαῖτην (als. Ναχολιάτην) τε xal 
ὀνα ᾽Ατζύπιον, ὡς νέους 'ph6, Zh6, Zn6sh, 
tw» τε χαὶ Δαθὰν, xal τοὺς ὑπ αὐτοὺς ὡς 
"hw Αθειρῶν ἀπεχάλεσεν Kidem scribere 
tit, eumque blateronem, Mamethum, Icono- 
ο 4ὲ sanctorum hostem nuncupare ; subjectos 
episcopos, ἐπισχότους (i. e. tenebricosos) 
πιακεὶρία et helluones : in primis vero cir- 
certaminumque et spectaculorum studiosos, 
B, Tricacabum, Nacoliatam, et dj&monum ami 
pium, novos Oreb, Zeb, Zebee, et Salmana, 
m, hisque subditam catervam , congregatio- 
iron. Hzc fervidi fidei defensoris adversus 
κ dicteria omnia non leguntur in iis quz 
pt hodie, lucubrationibus ipsius. In homilia 
t ejus secunda in Nativitatem B. Marix Vir- 
ronymi novellum illum alterum errorem 

t paucis, quo is cum factionis sua epi- 
8severabat, Christum qua ratione homo est, 
pieturis posse delineari, quippe qui cir- 
pius non esset. Quam impietatem etiam 
μα: confutavit, tum subinde S. Νίσε- 
. variis antirrheticis, quae R. ac doctis- 
eter D. Anselmus Bandurius cum aliis ejus- 
etoris operibus prelo parat. Vicissim vero 
Damasceni nostri Arabicum ασ 
beophanes λελυτρωμένον, redemptum, signi- 
Hi, defensum alii, nobilem et victoriis incly- 
er sannam et ludibrium impius ei impro- 
» Quamobrem in profana cjus synodo ana- 


C 


thema quater dictum est Mansuro nefandi nomi- 
nis, et Saracenorum opinionibus imbuto : iconolatre 
et falsario Mansuro; contumelioso Christi adver- 
sario, et imperii insidiatori, Mansuro : doctori im- 
pietatis, et perverso interpreti divine Scripture Mun- 
suro. Rursum etiam ipse alias, quemadmodum olim 
pater suus Leo, Joannem paululum mutato numine 

aveto Manzerum (i. e. nothum) appellitare ma- 
luit. Verum postea synodus septima generalis hoc 
modo sanctissimi doctoris honorem sarcita est 
Epiphanii Cubuclesii diaconi voce : Joannes vero qui 
injuriose ab eis Mansur appellatus est, quique dimissis 
omnibus Mattheum evangelistam emulatus, Christum 
secutus est, majores divitias thesauris Arabice arbi- 
tratus opprobrium Christi, et elegit potius affligi cum 
populo bei quam temporalem habere peccati jucun- 
ditatem. Αὐτὸς οὖν σταυρὸν ἑαυτοῦ καὶ τοῦ Χριστοῦ 
αἱρόμενος, χαὶ ἀχολουθήσας αὐτῷ, ὑπὲρ Χριστοῦ xa 
τῶν τοῦ Χριστοῦ ἐξ ἀνατολῆς διὰ Χριστὸν ἐσάλ- 


πισε' μὴ φορητὴν ἡγούμενος τὴν Ev ἀλλοδαπῇ Υεγο- 
νυῖαν χαινοφωνίαν, xaX τὴν χατὰ τῆς ἁγίας τοῦ θεοῦ 


. καθολιχῆς Ἐκκλησίας ἄθεσμον συσχευὴν χαὶ λυσ- 


D 


σώδη µανίαν, ἀλλὰ ταύτην θριαμθεύσας, πάσας παρ- 
αινετιχῶς, καὶ νουθετιχκῶς ἠσφαλίζετο, μὴ ἁπαχθή- 
ναι μετὰ τῶν ἑργαξομένων τὴν ἀνομίαν ' ξητῶν kv 
Ἐκχλησίαις τὴν ἀρχαίαν θεσμοθεσίαν χρατεῖσθαι, 


. καὶ τὴν εἰρηναίαν χατάστασιν, ἣν ὁ Κύριος τοῖς µα- 


θηταῖς αὐτοῦ ὡς Ὑνώριμον τῶν τῷ ὀνόματι αὐτοῦ 
κεχλημένων ἐδωρήῄσατο, λέγων’ εΕἰρήνην τὴν μὴν 
δίδωμ.: ὑμῖν, εἰρήνην τὴν ἐμὴν ἀφίημι ὑμῖν» » Ipse 
itaque crucem suam οἱ Christ portans εἰ secutus 
ipsum, pro Christo ab oriente per Christum tuba 
insonuit : non tolerabilem ducens vocum novitatem 
ug in aliena regione [uerat invecla , εἰ iniquam 
lactionem rabidamque insaniam, qu& adversus san- 
ctam Dei catholicam Ecclesiam armata erat ; sed 
hanc publice traducens, omnes exhortando, et admo- 
nendo cautos reddebat, ne abduci se sinerent cum 
operantibus iniquitatem, qu&rens in Ecclesiis statu- 
tas ab initio leges, et tranquillum statum, quem Do- 
minus suis tanquum insigne donavit, dicens : « Pa- 
cem meam do vobis : pacem. meam relinquo vobis. » 
(29) 'A.L.U ὁ μὲν Koc pac ἑπίσκοπος τοῦ Μαιου- 
pd. Theophanes ad annum primum Walid Cba- 


419 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


chordum psalterium aptarat, quintuplicem sensum, A τριαρχεύοντος, οὐχ ἐχουσίως χειροτονεῖται, τῇ Ba 


et totidem animi facultates multa aue et sapientia 
iutendendo. Verum Cosmas quidem ab lHierosoly- 
maruni patriarcha Majumze episcopus ordinatur, non 
sponte , sed vi adactus ut cederel : qui cum gregem 


δὲ ὑπενδοὺς, xaX xaÀug ποιµάνας τὸ ποίμνιον, xai 
ὡς φίλον θεῷ, εἶτα χαὶ τραφεὶς ἐν γἡρᾳ χαλῷ πρὺὶ; 
τοὺς πατέρας αὐτοῦ ἀπελήλυθε, μᾶλλον δὲ πρὸς Gely 
ἐξεδήμησε. Tbv Ἰωάννην δὲ, 6 τῶν Ἱεροσολύμωι 


NOTAE. 


lifze filii Hesham, qui est Christi 745, narrat, priino 
Walidum linguam amputasse sanctissimo metro- 
polite Damasci Petro; quia pravas Mohammeda- 
norum el Manichzsorum opiniones redarguerat , 
multatumque exsilio in Arabiam felicem, martyrem 
Christi fecisse : Petrum nihilominus diserte litur- 
giam sacram celebrare solitum, juxta ac fide digni 
lestes narrabant. Addit deinde narrationem alteram 
de Petro Majumensi episcopo, quam Grece et 
Latiue hie recitare juvat, quippe nounihil spectat 
ad vitam S. Joannis Damasceni : Τούτου ση ωτῆς 
καὶ ὁμώνυμος Πέτρος ὁ κατὰ τὴν Μαιουμᾶν, ἓν τοῖς 
αὐτοῖς ἀνεδείχθη χρόνοις µάρτυς ὑπὲρ Χριστοῦ αὖὐ- 
ποµόλως. Νόσῳ γὰρ συσχεθεὶς προσεκαλέσατο τοὺς 
τῶν Ἀράδων ἄρχοντας, ἅτε συνῄθεις αὐτῷ ὄντας, 
Χαρτουλαρίῳ τελοῦντι τῶν δημοσίων φόρων, xal 
Qrot πρὸς αὐτούς' Τὸν μὲν ὑπὲρ τῆς ἐπισχέψεως 
μισθὸν παρὰ Θεοῦ» λάβοιτε, χὰν ἄπιστοι τυγχάνητε 
φίλοι, τῆς διαθήχης δέ µου μάρτυρας ὑμᾶς εἶναι βού- 
λομαι, τοιαύτης οὔσης. Πᾶς ὁ μὴ πιστεύων εἰς [Ia- 
τέρα xai Υἱὸν καὶ Πνεῦμα ἅγιον, τὴν ὀμρούσιον καὶ 
ζωαρχιχὴν ἐν µονάδι Τριάδα, πεπήρωται τὴν Φυχὴν, 
xaX της αἱωνίου χολάτεως ἄξιός ἐστιν, xat ὁ Μουἆμεδ 
ὁ φευδοπροφήτης ὑμῶν, xal τοῦ Αντικρίστου πρό- 
δρομος. ᾽Απόστητε οὖν, εἰ ἐμοὶ πείθεσθε µαρτυρου- 
µένῳ ὑμῖν σήµερον τὸν οὐρανὸν xal την Υην, τῆς 
ἐχείνου potokey ς. Εὐνοῶ γὰρ ὑμῖν afipepov, ἵνα 
Ελ σὺν ἑχείνῳ χολασθῆτε. 'Tauta xal ἄλλα πλεῖστα 
εολογοῦντος αὑτοῦ ἀκούσαντες, θάµθει τε xat µανίᾳ 
συσχεθέντες μαχροθυμεῖν ἐδόχουν, ὡς Ex τῆς νόσου 
παραφρονοῦντα τοῦτον οἱἰόμενοι, Μετὰ δὲ τὸ 
γενέσθαι αὐτὸν Ex τῆς νόσου, fios µεγαλοφωνέ- 
στερον ἀναχράζειν, Ανάθεμα Μονάμεδ, xai τῇ µυ- 
θογραφίᾳ αὐτοῦ, καὶ πᾶσι τοῖς πιστεύουσιν aoc]. 
Τέτε τὴν διὰ ξίφους τιµωρίαν ὑποστὰς, µάρτυς ἀν- 
εδείχθη. Touzov ἐγχωμίοις λόγων τετίµηχεν ὁ ὅσιος 
Πατὶρ ἡμῶν Ἰωάννης ὁ χαλῶς ἔπικληθεὶς χρυσοῤ- 
ῥῥας, διὰ τὴν ἐπανθουσαν αὐτῷ τοῦ Πνεύματος , Ev 
τε λόγῳ χαὶ βίῳν χρυσαυγῆ χάριν ὃν ὁ Κωνσταντῖνος 
ὁ δυσσεθῆς βασιλευς ἐτησίῳ καθυπέθαλεν ἀναθέματι, 
διὰ τὴν ὑπερθάλλουσαν ἐν αὐτῷ ὀρθοδοξίαν * καὶ ἀντὶ 
παππιχοῦ ὀνόματος αὐτοῦ Μανσοὺρ, ὃ ἑρμηνεύεται 
λελυτρωμένος, Mavyrpbv Ἰουδαϊκῷ φρονήματ: µετ- 
ονοµάσας τὸν γνέον της ἡλιχίας διδάσχαλον. Ejus 
emulator ejusdemque nominis consors l'etrus apud 
Majumam ea «tate inclaruit, ultroneus factus Chri- 


sti martyr. [In morbum quippe cum incidisset, vo- 


catis ad se Arabum proceribus, quibuscum fanilia- 
riter agebat, cet qui Chartularii publicorum vecti- 


δια- C 


ejusque fabulose scripture, omnibusque in eum 
credentibus. Extemplo gladii pene supposius,mar- 
tyr declaratur. Hunc sanctus pater noster Joanne, 
qui propter micantem in ipso Spiritus verbo vilaqu 
auri instar gratiam Chrysorrhoas apprime recie co- 
gnominalus est, laudatoriis sermonibus celebrasit: 
Joannes inquam, quem Constantinus impius. impe 
rator repetitis annuatim exsecrationibus ob. eminen- 
tem illius in recta fide doctrinam subjicere solebat; 
et pro avito nomine Mansur, Manzerum novum kune 


B Ecclesie et evi sui doctorem Judaica indole vocitabat, 


Huic porro ad Ecclesix Majumensis regimen Ce- 
smam Melodum successisse, indubitatum videtar, 
Nemini negotium facessat paululum liberior, quas 
sthac hodieque permissa sit, utriusque 
itemque Damasceni nostri, aliorumque hujus zie 
tis insignium virorum audacia disputandi adwe. 
sus Mohammedanos. Nam ex Tbeophane ad unam 
colligi potest, illa tate nondum severissima M 
lege prohibitum Christianis fuisse. Verum sé 
Abdela, sive Abujafar Almansur, filio Mohammefdis, 
ejusmodi legem qua poena capitis decreta ii, 
romulgatam primum fuisse a Salemo Syriz 
ecto. Sic quoque Mohdi filius Abujafar et succes 
sor altero edicto sanxit, ut quicunque suseegta 
Arabum religione ad Christianos transirent, sw 
redirent, nisi a Christi fide discessissent, more 
rentur. Id narrat auctor Vite S. Eli Junioris 
martyris. Quando de Petro metropolita Damsd 
dicere incepi, hic addam eum arctissima mecee 
situdine conjunctum fuisse cum Joanne nostre. 
Opuscula duo damus qua sanctus doctor Ped 
metropolit»a quondam ου] jussu elaboravit, 
rum alterum est, Libel(us de rerta sententia, qui 
professio fidei est, quem Elias nescio quis eph 
&copus, Petro Damasci metropolit:e traditurus erst. 
Monophysitam antehac fuisse Eliam, atque ex Me 
ronitarum grege, haud levis mihi suspicio est 
Quid si hic Elias episcopus ille fuerit, qui Àm 
tiochenam Ecclesiam Jacobiticam | administras- 
dam suscepit sub Ileshamo Chalifa , quando Jace- 
bitis Antiochenis interdictum erat ne patriarcbam 
eligerent? Quam prohibitionem Elmakinus refert 
pag. 82. Hist. Saracen. cujus auctoris mentem 
Cl. Antonius Pagi ad ann. 749. n. 1, 
intellexit, ac si orthodoxis patriarchae — electie 
velita esset : cum e contrario sub isto Arabum 
rincipe Antiocheni fideles patriarcham suum 
bere ceperint, quo per quadraginta et. amplius 


quium munere fungebatur, his eos verbis compellavit: D annos caruerant. Opus aliud noster, Petro Dama- 


estre hujus ad me visitandum profectionis merce- 
dem utinam a Deo recipiatis, licet ejusinodi amici 
sitis, qui lumine fidei careatis. Testamenti itaque 
mei vos esse parlicipes volo, quod quidem tale est: 
Qui non credit in. Patrem εἰ Filium et Spiritum 
sanctum, consubstantialem, et primum vite. princi- 
pium, in unitate Trinitatem, is animi oculis obca- 
catus est, et eterno supplicio dignus. Moamed falsus 
tales vester, εί Anlichristi. precursor, hujusmodi 
exsistit. Quamobrem si mihi nunc colum et terram 
obtestanti, fidem. adhibetis, (abulosam ejus doctri- 
nam ejurate. Hoc mem erga vos necessitudinis argu- 
mentum , benevolum hoc admittite consilium : ne 
parem cum eo cruciatum sustinectis. Arabes his con- 
similibusque sermonibus auditis, stupore εἰ amen- 
ita altoniti, dissimulandum duxerunt, delirio eum 
laborare arbitrati. Ubi autem vires ex infirmitate 
recipit, valida voce clamat, Anathema — Moamed, 


sceno jubente, conscripsit contra bxresim Jacobi- 
tarum, ut episcopum Βατ vel Όλγα, vel suum 
vel potius Peiri affinem et consanguineum ab 
eorum errore revocaret. Eo tempore quo Petras 
metropolita in exsilium exsecta lingua actus est, 
Joannem nostrum scripsisse dialogum contra 
Manicheos admodum verisimile est. Quidni eti- 
am ipsius οι Petri jussu ac nomine, ut haec ipsa 
lucubratio sanctissimo antistiti obeundi martyrli 
occasionem przebuerit ? Quod ut suspicarer, im 
causa fuit ille dialogi locus, ubi legitur : Τούτοις 
ὁμιλήσομεν ; τούτους εἰς χοινωνίαν δεξόµεθα; ἆδελ- 
qoi, κοινωνία λέγεται; ἀποθάνωμεν, xal μὴ δεξώ- 
µεθα εἰς χοινωνίαν τοὺς Μανιχαίους. & μεν, 
ἵνα ζήσωμεν. Ὁ δεχόμενος αὐτοὺς εἰς χοινωνίαν, 
Μανιχαϊός ἐστιν, ὅμοιος αὐτῶν. Κρεϊῖττάν ἐστι "Iou- 
δαῖσαι, καὶ Ἰουδαῖον ἁποθανεῖν , ἧπερ χοινωνῆσαι 
τοῖς Μανιχαΐοις. Cum  Manichais versabimur ?. ad 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


i3 


X2xa; (50), Ex Üsonveuocíac αεταστειλάµε- A suum przclare, utque Deo gratum erat , rexisset, 


παθέδρᾳ πρεσθυτέρων αἰνεῖν τὸν Κύριον, 
(8t pocovst. 

eclesiz Hierosolymitan: gubernator divino 
in cathedra seniorum Deum laudaret ?*. 

Ὅ δὲ πρὸς «hv τοῦ θεορόρου Σάθα laüpav 
τανιὼν, xal αὖθις τὴν οἰχείαν, ὡς εἰπεῖν, 
ὑπεισιὼν ὁ ὑψιπέτης ἀετὸς, οὐχ εἰς τὸν νουν 
|*teu Αποστόλου ἐχεῖνο παράγγελµα, τὸ τοὺς 
έρους διπλΏς ἀξιοῦσθαι τιμῆς, ἀλλ᾽ οἷον µετ- 
εενος τὸ ῥητὸν xa0' ἑαυτὸν ἕστρεφε, λέγων 
: πρεσθυτέρους δικλῆς ἐπιμελεῖσθαι τόπει- 
' «b, τοὺς πρεσθυτέρους διπλΏν ἐπιποιεῖσθαι 


sal, cvi, 39. ?* | Tim. v, 17. 


in seneciate bona |XXI] migravit ad patres suos ; 
imo potius concessit ad Deum. Joannem vero ille 


instinetu ad se accersitum, presbyterum  consti- 


XXXV. lle nihilominus ad divini Sabz lau- 
ram in solitudinem regressus, rursumque nidu- 
lum suum, ut sic loquar, he sublime volans 
aquila subiens, nequaquam sibi in animum induxit 
illud Apostoli effatum duplici honore dignos 
[XXII] esse presbyteros **, scd in aliam partem 
illud convertendo, intra se aiebat, presbyteris in- 
cumbere ut duplici bumilitati studeant : debere 


NOT &. 


Menem eos admittemus? fratres , communio B qui ad obitum usque pro sacrarum imaginum de- 


mebis indicitur ? moriamur ; ad communo- 
michaos non suscipianus. Moriamur ut viva- 
ti illos ad communionem excipit, Manicheus 
Ils eorum. Satius est Judaizare, εἰ Judeum 
tam communicare cum Manichais. llaec pro- 
0 scripta sunt, quando Manichai Paulicia- 
recens in Syria emerscrant, tantumdem 
ohammedanos principes valuerunt, ut fide- 
Mianos secum cominunicare cogerent : quod 
t fuerit, ut Petrus, vel sua, vel, uti solebat, 
nostri manu impietatem ipsorum traduxe- 
eonfutaverit. Damascenum dialogos alios 
lobammedanos ejusdem perinde Petri jussu 
se, ΏΟῦ sic ausim allirinare aut opinari. 

l'ór Ἱωάννην δὲ ὁ τῶν Ιεροσολύμων» Ιθύ- 
εχας. Joannem Dainascenum ordinavit in 
»rum Hierosolymitanae Ecclesie Joannes 
nareha, cujus se anicitia conjunclissimum 


n epistola de hymno Trisagio. Tí; γὰρ otóc C 


μωτάτου πατριάρχου νόηµα ἐμοῦ πλέον 
ὃς, ἵνα τἀληθὲς εἴπω, οὐχ ἀνέπνευσε πνοὴν 
πώποτε, fv ἐμοὶ ὡς μαθητῇ οὐκ ἀνέθετο. 

m beatissimi patriarcha Joannis cogitatio- 
selías novit ? nullus plane : quippe qui, ut cera 
mullum unquam dogmaticum flatum spirarit, 
ili ceu discipulo suo non commendarit. Hic 
0 Hierosolymitanam Ecclesiam rexit, el anno 
755 diem extremum clausit, si chronologicis 
m Theophauis sit fides. Atqui Theophanem 
. hujus l[lierosolymitani meminisse, à me 
servatum cet, quod doctissimum Ilensche- 
jusque socios fugit, dum) sanct» civilatis 
isn chronologiam conderent. Incertum vero 
snam ejus successor fuerit, quove nomine 
j sit, Hoc duntaxat Theophane$ perhibet, 
5 Copronymi Theodorum Antiochenum , 
rum Hierosolymitanum, et Cosmain Alexan- 


. unumquemque seorsum in Ecclesiis suis p chiam dicimus) praefectus 


» Pentecostes cum suffraganeis suis episco- 
thema dixisse Cosme Epiphanize episcopo, 
'Bseresim in primis lconoclasticam quam 
us erat. Plane Theodorum llierosolymorum 
um contra lconomachos concilium ccle- 
libellus Synodicus, qui sub Basilio Mace- 
μἱριυς fuit, testificatur his verbis : 'Ὁμοίως 
ος ὁ τῶν Ἱεροσολύμων ἐπίσχοπος 

ig θεοσύλλεχτον σύνοδον, τὰς ἁγίας ς’ οἶχου- 
,ἄννόδους ἀριθμῷ xal διπτύχοις ἐχήρυξε, xal 
ἴσαν τῶν εἰχονοχαυστῶν αἴρεσιν ἀναθέ- 
6αλεν. Consimilüer Theodorus llieroso- 

m episcopus, collecta Deo aspirante synodo, 
ME ecumenica concilia, expresso numero et 
is predicarit, et emergentem nuper 1conocau- 
haeresim anathemate perculit. Nemini dubium 
bet, quin Joannes Damascenus hujus alte- 
VTheudoro synodi magna pars fuerit ; quippe 


fensione pugnaverit. Atqui Theodorus iste Hieroso- 
]ymitanus, alius. non est a Theodoro, illo sanct:e 
memoriz patriarcha, cujus epistola encyclica lecta 
fuit actione 2 septima synodi. Hoc quippe disertis- 
sime testatur Adrianus { papa in epistola ad Caro- 
lum Magnum de septima synodo cap. 2. Nullo 
quippe Jure epistola illa Theodori, attribui possit 
heodoro alteri, viro nequissimo, qui Hierosolymi- 
tanam sedem sanctissimo patriarchz Elize pessimis 
artibus aliquandiu eripuit et occupavit. Hujus enim 
Theodori memoria, non sancta, sed exsccrabilis 
fidelibus propter hoc flagitium fuit, uti narrat, 
testaturque Leontius monachus, Vitz saucti Ste- 
phani Sabailz scriptor, rerum gestarum equalis : 
O ἁλαζὼν xaY αὐθάδης θεόδωρος διχαίαις χαθυπο- 
θληθεὶς χατάραις xal ἀναθέμασι. Ambitiosus. et te- 
merarie audax Theodorus justis exsecrationibus di- 
risque subjectus fuit. Quo omnia fusius juvaret alibi 
enarrare, quibus maxima lux ingens affulgeret ec- 
clesiasticze horum temporum, ac presertiin septi- 
mz synodi, historix. Quod vero Joannis Damasceni 
ordinationem spectat, preshyter etiam appellatur a 
Stephano Byzantino, in Vita S. Stephani Junioris 
martyris, Ἐν οἷς xat ὁ τιμιώτατος Ἰωάννης ὁ Δα- 
ασχηνὸς πρεσθύτερος. Inter eos et celeberrimus 
oannes Damascenus presbyter fuit. 1n omni fere 
quorumvis operum ipsius inscriptione codices manu 
exarati et. editi preabyterum eum fuisse clamant. 
In quibusdam etiam nuncupatur sancte Ecclesie 
Christi resurrectionis Hierosolymilanm | presbyter , 
sive Hieromonachus. Ἡρεσθυτέρου τῆς ἁγίας Χρι- 
στοῦ τοῦ θεοῦ ἡμῶν ἀναστάσεως. Ex quibus refellitur 
Possevinus, qui in Apparatu negavit eum unquam 
sacerdotem seu presbyterum fuisse. Insuper edita 
a me est fidei exposito prolixa satis el elegans, 
quam habuit, quando a patriarcha suo Ecclesie 
cuidam, ut rcor, peculiari (ceu forsan nos paro- 
uit. Quinimo hortnilizx 
ejus qui supersunt complures, argumento sunt, 
eum presbyterii gradu ornatum fuisse ; quippe cum 
ad solos presbyteros οἱ episcopos spectaret in ec- 
clesiis concionari. Quod vere Joannes Ilierosoly- 
mitanus postea scribit, Joanuem nostrum, defuncto 
Jeanne patriarcha, ad lauram suam rediisse, u& 
religiose viti? exercitationibus totus vacaret, hoc 
quadantenus fide laborat. Nam ex sanctissimi viri 
homilia 2 in Dormitionem Deiparz apparet, tres 
istas homilias ab ipso pronuntiatas esse, quando 
jam senior et affecta aate erat. Hoc enim signili- 
cat, ubi ait: Καὶ ἡμεῖς ἐν χειμῶνι τῶν ἐπῶν τὰ 
ἄνθη τῇ ῥασιλίδι προσάγοντες, xa γεγηραχότα λόγον 
πρὸς τοὺς ἀγῶνας τῶν ἐγχωμίων ὁπλίζοντες. 96 
vero in dicendi hieme flores regina offerentes, εἰ se 
nescentem loquelam ad laudationum certamina in- 
struentes, eic. 


483 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


presbyteros religiose vits exercitatione duplo A τὴν ἄσχησιν ὑπὲρ τὴν πρὶν; τὸ, τοὺς πρεσθυτέρους 


quam ante majore perfungi , duplicia presbyteris 
obeunda certamina, non solum adversus affectio- 
nes corporis, sed etiam contra turbulentos et 
occultos animi motus ; qui quidem ascetice vitze 
deditos viros persspe fugiunt, nisi magna con- 
tentione vigilaverint, Ex quo fit, ut internus eo- 
rum homo sordescat, ipsis minime sentientibus. 
Atlui affectus ejusmodi sunt, dolus, invidentia, 
vana sui opinio, latens arrogantia, inanis gloria 
studium sub specie humilitatis, rerum alienarum 
curiosa scrutatio, ad quam complura lingue vi- 
tia referuntur, elatio, animi evagatio, vafrities 
morum, fastus demissione corporis fucatus, conti- 
nentia cum mollitie et deliciis conjuncta, propriae 
voluntatis 


διπλοὺς ἀγῶνας ἑνδείχνυσθαι, οὗ πρὸς τὰ πάθη cob 
σώματος µόνον, ἀλλὰ xai πρὸς τὰ τῆς φυχῆς καὶ τὰ 
χρύφια, ἃ διαλανθάνει τοὺς ἀσχουμένους πολλάκις, 
el μὴ σφόδρα νῄφουσι, xal ὁ ἑντὸς αὐτῶν μιαίνειμ 
ἄνθρωπος, xal οὐκ ἐπαισθάνονται. Τὰ δέ ἑατι͵ δῶος, 
φθόνος, οἵησις, ἁλαζονεία λανθάνουσα, κχενοδοξᾳ 
ταπεινώσεως σχήµατι, πολυπραγμοσύνη ἀλλότρας 
ὑφ' ἣν πολλὰ τὰ ix τῆς γλώττης ἀνάγεται χανὰ 
μετεωρισμὸς, ῥεμθασμὸς, ὕπουλον ἦθος, τύφος isl 
ταπεινώσει τοῦ σώματος, μεθ) ἡἠδυπαθείας ἐγχράτεια, 
ἀντιποίησις τοῦ οἰχείου θελήµατος, ἡ ἓν τοῖς oble 
μινοῖς τῶν χρημάτων προσπάθεια, ἡ παρὰ τοὺς κει- 
µένους ὄρους ἀμφίασις, ἐξ fic τὸ πρὸς τοὺς ἀδελφοὺς 
ἀνόμοιον, χαὶ τὸ λεληθὸς τῆς ὑπερηφανίας δέλεαρ. 


vindicatio, vitiosa ad res nullius momenti pecunie cupiditas, vestis extra prese 


ptum morem qu:situs, unde a fratribus discrepantia, et occulta superbis illecebra nascitur. | 
XXXVl. Joannes lucubrationes suas et libros Β ΛΑ’. Ταῦτα ὁ Ἰωάννης ῥιζόθεν απεύδων ixsfiad - 


recognoscil εἰ castigat. — Hxc Joannes radicitus 
ex animo evellere studens, labores laboribus cum 
primis addebat, mentemque ipsam undequaque in 
se cogens, libros quos elaborarat, collectos reco- 
ynoscebat , ornando, perpoliendoque, et castigando 
accuratissime dictionem, sensum, numerum, et 
constructionem, et sicubi pulchritudo flosculis 
luxuriaret, aut modum excedere videretur, eam 
prudenti judicio reducebat ad gravitatem, ne quid 
seu ostentationis, seu levitatis et vilitatis libri 
sui secum traherent. Sane quísquis in ejusmodi 
lucubrationes illius cum judicio animum attende- 
rit, sensorum altitudinem et dictionis elegantiam 
cum inajestate conjunctam admirabitur. Quis vero 


ardens illius pro pietate et religione studium ex C πᾶσι διένειµεν, ἐξ οὗ τὸ τῆς γνώσεως ὃ εἰλήφει vb 1 


libris ejus divinis laudibus non extollat? utque 
sapientie divitias in omnes distribuerit, ex quo 
talentum, quod acceperat, non in duplum, sed 
magis in decuplum amplificavit? Nam augere nu- 
merum vereor, ne terminos evanyelicos preter- 
gressus existimer; eo magis quod immodica mo- 
dice enuntiare non sit appositum. 

XXXVII. Stephanus Junior Joannis Damasceni 
laudator. — Joannem porro divinus zelus eo etiam 
pepulit, ut pro Dei legibus dimicando, Damasco 
primum, tum subinde ex Palestina, eos qui co- 


τῆς οἰχείας ψυχῆς, τοῖς πόνοις πόνους προσέδεη — 
χαὶ μᾶλλον ψυχιχούς' xai τὸν νοῦν συστείλας παν» 
χόθεν τέλεον, & πεπόνηχε πρότερον (51), bmw : 
αγηοχὼς, ἐποιεῖτο τούτων ἐπίσχεψιν, ἐπικοσμῶν, iue 
καλλύνων, ἐπιδιορθούμενος πρὸς ἀκρίδειαν , καὶ Mb 
ξιν, χαὶ νοῦν, καὶ ῥυθμὸν, καὶ συνθἠχην. Καὶ ἔτο 
τὸ χάλλος ἀνθηρὸν ἄγαν, χαὶ olov ἄμετρον, ima 
μνύνων διὰ τὸ σώφρονος, ἵνα γένοιντο αὐτῷ ol Mya, 
μηδὲν ἐπιδειχτικὸν xal φαῦλον ἐπιδυρόμενοι, Ὃν 
οὖν ἐπιστημόνως αὐτοῦ ἐγχύψῃ τοῖς τοιούτοις πονή. | 
µασιν, ὄψεται τῶν θεωρηµάτων τὸ ὄψος xal sb χάλ- 
λος τοῦ λόγου μετὰ σεµνότητος. Τὸν δὲ ὑπὲρ εἲς . 
εὐσεδείας ζῆλον τούτου, «lc ἐκ τῶν λόγων αὐτοῦ pij 
ἐχθειάσηται & ; Τόν τε τῆς σοφίας πλοῦτον, πῶς Vk. 






λαντον, οὐκ εἰς διπλοῦν ἐπολλαπλασίασεν, ἀλλ ἂς 
δεχαπλάσιον., Φείδομαι γὰρ ἑπαυξῆσαι τὸν ápilipity 
ἵνα μὴ δόξαιµι τοὺς εὐαγγελιχοὺς ὅρους ὑπερθάλλε 
σθαι τ. O0 γὰρ χαλὺν ἁπλῶς τὰ ὑπερόρια φθίγ- 
σθαι. 


AZ'. Ἐκεῖνον * 6k xai εἰς τοῦτο πέπειχεν ὁ Ce 
ὁ ἔνθεος, ὡς ὑπὲρ τοὺς θείους νόμους ἀγωνισάμειν, 
ix Δαμασχοῦ μὲν πρότερον, ix δὲ Παλαιατίνης ὁ 
δεύτερον (23), θαλεῖν τοὺς ἐν Κωνσζαντινου πόλει 5’ 


VARLE LECTIONES. 


q Mss. R. ἐχθειάσεται. Edit. Ἡ. ἐχθιάσηται. Bill. legebat, ἐχθεάσηται. 


* Edit. et Hensch. ἐχεῖνος. *' Β Κωνσταντίνου. 


r Ms. R. ὑπερθάλλεσθα, 


NOTE. 
(54) "A πεπόνηκε πρότερον, x. x. t. Quod Joan- D egisse, idque duplici argumento probaht. Prumum 


nem opera sua denuo recensuisse auctor ejus Vitae 
ait, id colligi potest ex codicum manu exaratorum 
discrepantia, quod ad aliquot ex ejus libris attinet: 
nam dialecticam ejus alio et alio modo, alii et alii 
codices exhibent, ut suo loco ostendetur, consi- 
mili modo ejus orationes de imaginibus. 

(92) Ἐκ δὲ Παλαιστίνης τὸ δεύτερο». Doctissi- 
mi continuatores Bollandi arbitrati sunt. Joannem 
Damascenum, dimissa tandem laura Sancti Sabse 
εἰ Palestina, extremam vitze partem peregre trans- 


est quod Menologium Basilii, ut putant imperatoris, 
narret sanctum ab. imperatoribus hereticis. seris 
relegatum, et carceribus traditum, in pulchra confes- 
sione consummatum esse, sepultumque fuisse a disci- 
palo suo : "O0sv xaX διαφόρως ἑξορισθεὶς παρὰ τῶν 
αἱρετικῶν βασιλέων xal φυλαχαῖς παραδοθεὶς, ὃν 
χαλῇ ὁμολογίᾳ ἑτελειώθη, ταφεὶς ὑπὸ τοῦ 

αὐτοῦ. Secundum est, quod Pal:zstini nihil de ejus 
eelate εἰ sepultura sciverunt, quod indicio est eum 
ea in regione fato functum non esse. Ad primum 


VITA S. JOANNIS DAMASCENT 


486 


«Dv εἰχόνων χαθαιρετὰς xai ὑδριστάς. "Ev- A lendas imagines Constantinopoli, pessumdabant οἱ 


) τῆς µεγαλοπόλεως Opfppa, ὁ τῷ πρωτο- 


contumeliose habebant, adoriretur. [XXIII! Quo- 


NOTE. 


etat, sublestte nimis fidei Menologiorum 
Orumve narrationes sunt, quam ut eis s'ne 
ae fidem habeamus. Copronymum convitia 
i joannem scripsisse, dirisque eum devo- 
nodus septima, Theophanes, et Stephani 
Vitze auctor testantur, de ejus exsiliis alte 
αἱ et Menza ipsa Grecorum, qus etiam 
iscipulo seorsim sepultum fuisse nequidem 
, Hoc lhabent duntaxat, eum in senecta 
iano zetatis centesimo quinto vivere desiis- 


fipg. πίονι χαταλύει τὸν ῥίον, ζήσας ἔτη Exa- 
τοῖς τέσσαρσι. At. vero Joannem in Pala-- 


in laura Sancti Sabe supremum diem 
atque in eadem sepultum fuisse, teste longe 


iori constat, Joanne Phoca scilicet, in com- p $ 


a descriptione Palzstinze edita a Leone Al- 
Symnictis. Nam hic auctor, qui szculo xin 
nucle Comneno vivebat, asserit zevo suo 
ri solitum. in monasterio Sancti Saba in 
trio sepulerum Joannis nostri Damasceni, 
pulcrum ipsius Sancti Sabze : Πρόσεγγυς δὲ 
εαἰ γυρόθεν ἔτι τε χαὶ ὑπὸ τὴν γῆν τῶν Ev 
αμΦάντων ἁγίων Πατέρων ὁρῶνται τὰ µνἠ- 
u^ ὧν χα) τῶν ἁγίων Κοσμᾶ xai Ἰωάννου 
τὰ μνήµατα τῶν πάλαι ποιητῶν ' Prope 
pulcrum magni Saba)  circumque, necnon 
8 sanctorum Patrum, qui solitariam vitam 
illustres habiti sunt, unaque cum iis sancto- 
mur et Joahnis sepulcra spectantur. Quid 
quinam saneti illi poet: Cosmas οἱ Joan- 
i Cosmas Majumensis et Joannes Damasce- 
ram carminibus ct canticis Orientales Ec- 
ergonant? Jam insuper ostensum est, Da- 
im nostrum affecta jam atate orationes de 
one Virginis Hierosolymis habuisse: nt ex 
m colligi possit, eum in Palestina diem 
um obiisse. Nec refert quod de ejus sepul- 
Μο non (iat, in Vita Stephani Sabait:z». Non 
ea Vita aliorum praclarissimorum virorum, 
eadem laura defuncti sunt, sepulcra com- 
imtur, praeter quam Joannis episcopi et Ηε- 
E, qui ipsius Salxe zetate florebat. Sepultus 
[mit Leontius Vite Stephani scriptor : Ἐν 
ταις τῶν ὁσίων Tlatépov ἡμῶν, ἕνθα κατά- 
& ἀξιόσεπτα λείψανα τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ 
ου xai ἡσυχαστοῦ' In thecis piissimorum 
mostrorum, ubi deposita sunt veneranda τὲ- 
ancii Joannis episcopi et solitarii. C:eteruin 
ειν, sub Andronico seniore Palzologo, san- 
nis Damasceni corpus Constantinopoli 46- 
m esse testatur Georgius Pachymeres ín 
ico lib. 1, cap. 15, ubi refert eos qui a parti- 
senii quondam patriarchz adversus Jose- 


Btabant, pacisci voluisse cum adversariis D 


, et quorum schedula sub corpore sancti 
, deposita, in manu illius crastina die inve- 
, horum causa justa censeretur : Αὐτοὶ ἐπὶ 
Ιαρσήσαντες, πρὸς τὰ iv Χαλκηδόνι πάλαι 
ντα, ὡς ὁ λόγος αἱρεῖ, ἐπὶ τῷ τῆς κχαλλιπαρ- 
i μάρτυρος Εὐφημίας σώματι ἀνάγουσι την 
Πιν. Καὶ γε xax αὐτοὶ ὑπὸ σώματι ἁγίῳ πάλαι 
Μεῶτος νεκρῷ τὰ xaÜ' αὑτοὺς, ὡς ἀρεσχείας 
να θείας, δειχνύειν ἤθελον, xal ἅμα τῷ δεῖξαι 
ζον, σᾳίσι προσέχειν Ἱξίουν τοὺς ἄλλους, xal 
gt, χᾶν ὃ τι λἐγοιέν τε xal πράττοιεν Πείι- 
Μνυν ὁ Αῥασιλεὺς, χαὶ σῶμα μὲν τὸ τοῦ Δαμα- 
καὶ θείου Πατρὸς Ἰωάννου, αὐὑτοῖς αἰτῆσασι 
, ec ἂν δὲ µήτι xol ῥᾳδιουργηθείη ἐπὶ τοῖς 
μὐμένοις c£pactv, ἢ μὴν xat ὑποπτευθείη ῥᾳ- 
δὲν (τόµοις γὰρ ἐπιτεθησομένοις τῷ cogat, 
αὐτοὺς ἐπιτρέπειν ἠθονλοντο), ἐξ αὐτῆς βα- 
εροστάσσε:, ἐπισχευασθῆναι μὲν ἑτέραν µε(- 


6 


ζονα θήχην, καὶ σῶμα xal θήχην αὐτὴν kv ᾗ τὸ σῶμα, 
χωρήσουσαν. Οὕτω δὲ ταύτην οἵαν τ εἶναι ἀσφαλι- 
σθῆναι, xat χλεισὶ, xal σφραγίαιν, ὡς μτδὲ τὸν ἔντε- 
«νότατον χατὰ Δαίδαλον παρεγχειρεῖν μηδοτιοῦν δύ- 
νασθαι. Αὐτὸν μέντοι παρεῖχεν ἔτοιμον, εἰ προσλη- 
φθείη ταῖς τοῦ ἁγίου χερσὶν ὁ τόμο; πρὸς ποσὶ τεθεὶς, 
τὰ γεγραµµένα πράττειν ἀναμφιβόλως. Ἐν ὅσῳ οὖν 
μὲν ταῦτ᾽ ἑπράττετο, χἀχεῖνοι νηστείχις xal mpootu- 
χαῖς παντοίαις προετελοῦντο, xal παννυχίσιν ὑμν- 
yia ἐσχόλατον, ὁ βασιλεὺς χᾶν αὐτὸς Eo' ἑαυτοῦ, xàv 
λλου Υε ὑπομνήσαντος, περὶ ἑαυτῷ, ὡς ἔδοξεν, ὑπο- 
νοῄσας, µή πως xal ἐπ᾽ αὐτῇ βασιλεία, xal τῇ περὶ 
ταύτης ῥητήσει (xal ταῦτα γὰρ ἑλέγετο ζητεῖν ἐχεί- 
νους), ἀμφισθητεῖν προαχθεῖεν, xal Υ ἐπὶ τούτῳ ἆδο- 
σας, ἀναλαμόθάνει τε τὰς ὁμολοχίας ἐξαίφντς, xal 
πέµψας , ὀστράχου φασὶ µεταπεσόντος, διαχωλύει 
τοὐγχέίρημα Inde illi (Arseniani) aucti animis, 
polliceri ausi sunt se miraculo ejus simili, quod olim 
apud Chalcedonem in corpore sancia virginis et mar- 
tyris Euphemic ostensum [uisse fama fert, et verita- 
tem. suc doctrine justitiamque secte sue probatu- 
ros. Petebant igitur dari sibi corpus aliquod sancti 
dudum mortui, certo confidere se aientes, demonstra- 
(urum per. illud Deum, quidquid ipsi egissent, ipso 
hactenus volente et jubente factum : quo. viso deinde 
par esset adversarios ipsorum divine auctoritati ce- 
dere et sibi morem gerere. Asscnsit et his Augustus, 
divinique Patris Joannis Damasceni sacrum ad hoc 
experiendum corpus illis. tradidit. Sollicitus vero ne 
fraus interveniret in eo quepiam, ac, quod suspicatu 
pronum erat, res dolo gesta putaretur (volebant enim 
ut libellis corpori impositis, causa sua miraculi pe- 
riculo committeretur) mox jubet, wt prater thecam 
in qua sancti reliquie servabantur, major alia pare- 
(ur arca, qua eadem theca contineretur. Arcam 
porro exleriorem seris clavibusque et sigillis facile 
muniri posse, ul ne Daedalus quidem fraudem in eo 
moliri ullum queat. Se autem. ita comparatum esse, 
ut si alteruter libellorum qui ad pedes sancti positus 
esset, ejusdem manu teneretur, iis que scripta orent, 
staret. Dum hac gererentur, Arseniani, jejuniis, pre- 
catiouibus, pervigilandis in hymnodia noctibus ope- 
ram dabant : quando imperator, vel per sese veritus 
cepti ancipitis exitum, vel ab aliquo monitus, apud 
se versans, ne quid tam ἄε imperio suo, quam de 
Arsenii promottone in controversiam vocaretur (fere- 
bantur enim de utroque quaestiones movere) a senten- 
tia desiscens , confessiones ambas corripit, inversa- 
ue, ut. aiunt, testula, mittit qui rem exsequi prohi- 
erent. Ex hac narratione colligendum datur Joan- 
nis nostri corpus incorruptum integrumque ad eum 
usque diem Constantinopoli servatum fuisse. Hinc 
est, quod in quibusdam Martyrologiis Latinorum, 
quos doctissimi Bollandi continuatores ad diem 6 
Maii protulerunt, legitur : Constantinopoli depositio 
sancte memorie Joannis Damasceni, doctoris egre- 
gii, nec minus vita, quam miraculis clari. emque : 
Constantinopoli sancti Joannis Damasceni presby. 
teri, moribus et doctrina clarissimi, tempore Theodo- 
sii terii. Hujus vero festum annuatim celebrant 
Graci die 4 Decembris, qui ipsis est etiam festo 
sancte Barbare virginis sacra, cujus ipse Dama- 
scenus laudes oratione speciali celebraverat. In 
quibusdam Menologiis seu Synaxariis ejus comme- 
moratio reperitur ad diem 99 Novembris, ut videre 
est apud Ughellum in Italia sacra, t. Vl, sive quod 
idem est, in Synaxario Basilii imperatoris. 1n Mar- 
tyrologio Romano ejusdem mentio fit die 6 Maii. 
Joannem Damascenum ultra pseudo-synodum Co- 
pronymi, quz anno Christi 754 habita est, ztatem 
exporrexigse certo certius habemus ex ejus qus in 
Vita Stephani Junioris martyris memorantur, scri- 


AR] 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


circa magnt$ bujus urbis alumnus, qui martyrum A pápzuptpuovoju)y (55), xaX λίθοις ὡς ἐχεῖνι 


antesignano cognominis cum esset, ut ille Christi 
causa, ita et ipse propter ipsius imaginem, lapi- 
dibus petitus obrutusque ad c«elum evasit, tum 
librorum Joannis meminit, tum ejus eminus ad- 
versus impios dimicationum, virum eum Όέπε- 
rabilem et Deo plenum nuncupans; quamlibet 
summi sacerdotii oleo unctus non esset. At vero 
quando veritas dissiniulanda non est, ipsum quo- 
que suspicies martyrii corona redimitum. Quippe 
cum ea viro apprime religioso propter pietatis 
&cctio subsecuta sit. 

[XXIV] ΧΧΣΥΗΙ. Postquam ejusmodi vite et 
monastiege exercitationis cursum peregerat, cum 
fidem servasset, imo cum libris suis, suaque do- 
ctrina eam propagasset ac slabilivisset, quam 
itidem ad hoc usque tempus per ea quse ipse 


elaboravit, confirmare, fovere, et tueri non ces-é 


sat, ad Christum quem dilexerat, ire properavit, 
Ας nunc qnidem eum non jam in imagine contem- 
platur, nec adorat in effigie, sed facie ad faciem 
contuetur, revelata fàácie gloriam spectans beats 
Trinitatis, Ob eas causas atliletam hunc religiose 


Χριστοῦ, οὕτως ὑπὲρ τῆς εἰχόνος ἑκείνου βλ 
εἰς nópavou; ἀναδραμὼν , μέμνηται τῶν τοῦ 
νου λόγων, xai τῶν πόῤῥωθεν [ἀφεμάτων 3 
τῶν δυσσεθῶν, καὶ θεοφόρον Y τὸν ἄνδρα 
xàv μὴ χεχρισµένος ἣν ἀρχιερωσύνης yplopa 
χρὴ οὖν ἀρνήσασθαι τὴν Χ ἀλήθειαν, xai pua 
ταινία ὄψει τὸν ἄνδρα τὴν χεφαλὴν ἑστεμμέν 
γὰρ τὸν τῆς εὐσεθείας ζηλον fj συχοφαντἰα «i 
6:t, ἐξ fc ἡ τῆς χειρὸς ἕχτομή. 


zelum calumnia structa fuerit, ex qua masa 


AH'. Οὕὔτω βιοὺς, χαὶ οὕτω τὸν δρόµον τει 
τῖς ἀσχήσεως, xal τὴν πίστιν τετηρηχὡς, 
xal πλατύνας λόχοις, χαὶ κρατύνας 7 τοῖς & 
καὶ ἐς δεῦρο τοῦ χρόνου οἷς ἐπόνησε, βεθαιῶ 
έχων, συντηρῶν, πρὸς Χριστὸν ἀνέδραμεν, | 
Toe. Καὶ νῦν οὐκ ἐν εἰχόνι τοῦτον ὁρᾷ, οὐχ ἓ 
πώματι προσχυνεῖ, ἀλλ᾽ αὐτὸν ὁπτάνεται χατὰ 
ωπον, ἀναχεκαλυμμένῳ προσώπῳ βλέπων cin 
τῆς µαχαρίας Τριάδος. "Emi τούτοις ἔδει «y 
τὴν *, ἔδει τὸν ἀσχητὴν, τὸν τῆς Ἐκκλησίας : 
τορα, τὸν τῆς ἁληθείας σηµάντορα, τὸν ἆθλι 


VARIA LECTIONES. 
t Sic R. Vox ista deest in editis. Henschenius βαλλόμενος posuit, quo auctore, non dixit. * Dee 


τος aut similis altera in editis. llenschenius posuit, γεγραμ. 


ένων. |" Ms. NK. τίµιον, lta legebat OEk 


padius, qui Latine posuit venerabilem. Ex Stephano Byzantino, qui Stephani Junioris vitam omnii 
mus edidit, discimus Stephanum Juniorem appellasse Damascenum, venerabilem admodum virum 


cium el Deiferum, ὁ τιμιώτατος Ἰωά 
νήσασθαι την. Y Ms. R. στηρίἰξας. 


ὁ Δαμασχηνὸς... ὅσιος xaX θεοφόρος. ΣΧ Ms. ft. εἰ οὖν 
"dit. διττὸν άθλ. TP χρὴ 


NOTE. 
ptis adversus bellam hanc synodum, illiusque du- C que sanctum ipsi mutuo de facie notum m 


ces. Ante septimam vero synodum generalem ipsum 
obiisse, ejusdem sacrae synodi acelamationes in- 
nuunt : quoto vero anno, obscura res est. Nullum 
quippe monumentum exstat, unde id possimus ex- 
piacari. Leontius monachus in Vita Stephani Sabai- 
t$, qui Joannis nostri fratris fuisse filius fertur, 
hoc reperi, sanctum hunc eremi ineolam ad Chri- 
sium migrasse die prima Aprilis anni mundi 6286, 
secundum computum utique Alexandrinum, hoc est 
Christi 794, cum ztatis anno decimo ad lauram 
Sancti Sabz a sanctissimo patruo suo ductus esset ; 
hoc est, dum annum agebat 755, ac quindecim sub- 
inde annos sub cjus ducatu et institutione omni 
obsequentia transegisset, nimirum usque ad annum 
190, sive 10 Constantini Copronymi : Δεχαετῆς δὲ 
παρεγἑνετο εἰς τὴν µεγίστην λαύραν σὺν τῷ αὐτοῦ 
πατραδέλφῳ, μεθ) οὗ δεκαπέντε ἐνιαυτοὺς ἓν πάσῃ 
ὑπακοῃ xai ὑποταγῇ διηξεν. Quae nihil certi offe- 


runt de auno quo Joannes vivere in terris desierit, Ὦ 


, quandoquidem vixit adhue post annum 754. 

(93) Ὁ τῷ πρώτῳ µάρτυρι ὁμωνυμῶν. Stleplia- 
num Juniorem indicat, qui sub Copronymo egregium 
pro defensione sacrarum imaginum marylium 
obiit, et cujus supra meminimus. Testatur Steplia- 
nus diaconus in ejus Vita, ipsum liabuisse Joannem 
Damascenum instar viri sancti et Deopleni, ubi prze- 
clarum martyrem sic loquentem inducit : Ἑν οἷς 
xaló τιμ.ώτατος καὶ σοφώτατος Ἰωάννης ὁ Aapa- 
σχηνὸς πρεαθύτερος, ὁ παρὰ τοῦ τυράννου τούτου 
Μανσοὺρ ἑπονομασθεὶς, παρ ἡμῖν δὲ ὅσιος xai θεο- 
Φόρος ' [nter quos etiam honoratissimus et sapien- 
lissimus Joannes Damascenus. presbyter, quem hic 
tyrannus Mansur. nominabat, nos autem sanctitate 
venerabilem εἰ Deoplenum. Etsi Stephanus Junior 
Joannem Damascenum et ejus libros aliquando per- 
legerit, laudaveritque, via tamen concessero utrum- 


uisse. Alios vero xtatis suz przclaros viro 
citia conjunctissimos habuit, Cosmam scllict 
lodum, Joannem l1V, patriarcham Hierosol 
num, Petrum Majumensem, et Petrum Dai 
num, Joannem Laodicenum, Theodorum Abu 
seu Carorum episcopum, Stephanum quoq 
rosolymitanz Ecclesiz presbyterum et Syne 
quos tres Damasceni nostri discipulos fulss 
bant qus exstant lucubrationes, quas ez 
susceperunt, Ánastasium monasterii Saneti | 
mii praepositum, qui haud immerito censetur 
libri contra Judzos, qui Latine prodiit, t. I 
lectaneorum Canisii, et t. XIII Biblioth. P 
Nam Anastasius, qui librum hunc edidit, in 
sina sub Saracenis principibus szculo oet 
vixisse testatur. Hoc ipso tempore floruit Δ 
sius metropolita in Syria, Darasci forsan, 
inde Petri illius, cujus pro fidei confessione 
abscissa fuerat, successor ; quem Salem sub 
far Abdolia, Syrie praetor, ex sacro altari 
ptum cum in die sancto Pasch:x sacra f 
male multare voluit, mox tamen blandis eii 
monibus mitigatus, dimisit. In ejus porro 
liturgia sancti Jacobi seu Hierosolymitana 
batur, ut colligitnr ex eo quod Theophane 
hac observat, Salemum manus tunc in met 
tam: injecisse, dum is elata voce hzc verly 
rel, 'Ü γὰρ λαός σου δυσωπεῖ σε xal ἴχετε 
Nam populus tuus te rogat et supplex precatu 
quidem non occurrunt in ceteris liturgiis , | 
quam in illa quz Jacobi fratris Domini nom 
scripta est. Ex isto loco Vitze sancti Joannis 
sceni apparet, Joannem Hierosolymitanum, q 
composuit , recentiorem esse Stephano Byz; 
qui Vitam sancti Stephani Junioris post 49 
ab ipsius obitu ediderat. 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI . 


490 


δογµατικὸν, τὸν συνετιστὴν τῶν ἀσυνέτων, A vitz cultorem, exornMgrem Ecclesie, veritatiz 


ματιστὴν τῶν ἁμυήτων, λόγοις Uyxopiac0n- 


κατὰ δύναμιν παρ) ἡμῶν. α Οὐχ ἵνα δόξης: 


ὧν ἐχεῖνο περιποιησώµεθα, ἀλλ᾽ Cv ἐχεῖνος 
| οὐρανοῖς ἀντιμνημονεύσῃ, xai τῆς ἐχείνου 
μπλησθῶμεν τῆς οὑρανίου, ἔτι ἑνδημοῦντες 
χείνης λέγω τῆς δόξης, ἣν Δαθὶὸ ἐπιμαρτυ- 
οὗ βασιλέως θυγατρὶ xai φυχῇ βασιλικῇ ἑνι- 
5b, Πᾶσα, λέγων, ἡ δόξα τῆς θυγαερὸς 


Μύγγνωθί µο:, τρισµάκαρ, xaX ἱχέτης γένοιό 
πρὸς Θεὸν θερµότατος χαὶ ἀνένδοτος, ἑφ᾽ οἷς 
suy ἔρανον ἄλλου πεπο,ηχάτος, ὡς εἶχεν ὁ 
ὃς, ἀφελῶς αὑτὸς εὑρηχὼς , xal διαλέχτῳ 
Ψ καὶ γράµµασι χείµενον, ὁ ὁμωνυμῶν σοι, 


υ εἰς τοῦτο λόγου καὶ ἐπιμελείας τῆς χατὰ ! 


y διὰ σῶν µετέδαλον ἐπισχέψεων, ?) ἂν οὕτω 
 ἐπισχήφψεων ' χαὶ τῆς Τριάδος ποξησον κἀμὲ 
vathv ἆθλον, ὅλον τοῦ σώματος ἑἐξιστάμενον, 
βηµον ταῖς θεωρίαις, ὅλον ἱερωμένον τῇ ὁὀλο- 
εε τοῦ θείου ἔρωτος, ἔτι ἐνδημοῦντα τῷ σώ- 
μα μετὰ ἀπάθειας ἐχδημήσας τῆς σαρχκὸς, 
᾽αῤῥησίας σὺν σὀὶ τῷ Θεῷ παραστήσωμµαι. 
δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. 'Apfyv. 


toU βίου τοῦ ἁγίυν καὶ ueráAov "Iodvvov 
λαμσσληνοῦ. Καὶ τοῦτο ἐξισώθη μετὰ τὸν' 
ης ἀγτίγραφον. 


sal. xLiv, 14. 


ducem, certaminibus juxta ac doctrina singula- 
rem, ac rudium institutorem, a*quum erat laudi- 
bus celebrare, quam possemus maximis; non 
qua vel tantillum glorie ei adderemus, sed ut 
nostri vicissim ipse recordetur in coelis, nosque 
celesti ejus gloria impleamur; ea utique gloria 
quam David fllie regis, hoc est anime regi:e iusi- 
dere contestatur, dicendo : Omnis gloria filie re- 
gis ab intus 3’. 

XXXIX. Mihi velim, o ter beate vir, ignoscaa, 
sisque ferventissimus constantissimusque meus 
apud Deum  intercessor, postquam  przclaram 
hancce colleclam, quam alter, uti potuit, simplici 
stylo delinearat, lingua ac litteris Arabicis con- 
scriptam, consecutus ego, qui unum tecum no- 
men sortitus sum, amore tui compulsus, tuo ipsius 
nutu, imo tuis, αἱ faxit Deus, mandatis conver- 
terim. Fac ut Trinitatis adorator evadam sine 
contagione materie, totus extra corpus, totus in 
contemplationes abreptus, totus in holocaustum 
consecratus per ardorem divini amoris, quandiu 
in corpore versor; ut, sedatis animi motibus, 
exuta carne, cum fiducia bona una tecum repra- 
senter Deo : cui gloria in szcula seculorum. 
Amen. 


Finis Vita? sancti et magni Joannis Damasceni. Hoc 
autem apographum collatum fuit cum suo exem- 
plari. 


VARLE LECTIONES. 


&desunt in Ms. ^ R. ἕστηχεν ἐνιζάνεσθαι. 








e] 


V] Post Vitam sanctiJoannis Damasceni a Joanne Hierosolymitano patriarcha descriptam, 
lenca et synaxaria, narrationem alteram subjicio de cita et conversatione ejusdem 
Joannis Damasceni, quam Henricus noster Gravius perinde edidit, atque in codice 
Latino 3966 reperi. Narrationem istam Greceprimum, non Latine scriptam suadet phrasis 
! locutio que tota Greca est, non. Latina, quemadmodum sezcente voces passim que 

e Grece sunt, indicant. Ex hujusalterius lucubrationis inspectioneapparebit, quam 
in Oriente de Joanne nostro Damasceno venditata sunt : quibus etiam alia longe ab istis, 
& addam ex Speculo historiali Vincentii Bellovacensis, et ex sancto Antonino qui 
MWium exscripsit. 





t Prologus translatorius in libros Joannis Damasceni, capitibus xi, id est, Sermo de 
locosmis, id est, amatoribus mundi, et philotheis, id est, amatoribus Dei: et quoniam 
*tet cum diligenti labore et intellectus intentione libros pertransire : in quo et de ex- 
na humiliatione Salvatoris nostri, et paupertate et crucifixione : et de sancti Palris 
tri Joannis Damasceni in Damasco conversatione, et ea que in monachali vita, parva 
ratio, el qualiter compositus est ab ipso liber ipsius. 


CAP. I. C varietate, et frondium pulchritudine, et foliis ce- 


Philocosmorum voluptates. 
madmodum dulce philocosmis exsislit sen- 
m paradisorum ( id est hortorum ) letitia, 
philotheis intellectualis paradisi divinarum 
&rarum desiderabilis meditatio assimilata 
? sensibili quidem philocosmi , florum multa 


PATROL. GA. XCIV. 


matarum arborum respiratione delectantur, et vo- 
lucrum clangoribus, et crystalli specie aquarum 
fluxibus, et musicorum bene sonantibus vocibus 
lztantur : quorum optimum, jnutilitas ; quoniam 
finem [βίο ipsorum in ebrietatibus et luxuriis 
terminant ; et quod utique difficilius, in vanitete 


16 


491 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


sui ipsorum vitam compleverunt, et in fige corpus A luminum adducentem. Non pulsemus autem s 


Lvtificantes οἱ pulchrificantes, miseram animam 
nigrificaverunt et obscuraverunt, et a primordioli 
pulchritudine expulerunt, et tormentis tradiderunt, 
et peregrinam a Deo, miseram perfecerunt. Pape 
deceptionis ! quales malas retributiones philocosmi 
ex mundi deliciis earpunt ? Non tamen oportet has 
vocare lstitias, sed tristitias, quoniam dominam 
animam interüciunt. In hoc quidem philocosmi, 
id est, amatores mundi : in intelligibili autem 
paradiso divinarum Scripturarum, philothei Id est, 
amatores Dei, exercitationi selpsos tradentes, οἱ 
in divina meditatione perseverantes, et vigiliis, 
et orationibus et lacrymis Deo approximantes, 
habent pro sensibilibus arboribus venerabiles pa- 


et iuvtiliter, sed prompte magis et persevets 
neque fatigemur pulsantes : sic enim nobls ap 
Qui enim petit, accipit ; et qui querit, inw 
pulsanti aperietur **, Deliciemur igitur insati 
in divinis eloquiis, et superdelectemur in | 
conversatione sanctorum Patrum. Gratiam [ 
enim divina gratia inconsumptibilem po 
οἱ in eos qui sincere ipsam desiderant sine 
ingreditur. Si igitur legamus semel et bis, 

intelligamus quse legimus, non segnes effe 
neque negligamus, sed perseveremus, exercit 
interrogemus. laterroga enim patrem  iuu 
annuntiabit tibi ; seniores (tuos, et dicent tibi' 
enim omnium est cognitio. Hagriamus aw 


tres, foliis comatos et florentes divinis virtutibus: B semper fluentes aquas, ex paradisi bujus 


hunc quidem ut olivam . fructiferam ; hanc autem 
ut palmam florentem ; alium ut cedrum, et alierum 
ut eypressum : alios ut lilia agri florentes, et ut 
lignum plantatum secus aquarum decursus?*; alteros 
et divinos modos ipsorum, οἱ virtuosas commen- 
dationes, et delectabilissimam ad nos et mansuetsm 
pedagogiam cum diligent! labore, et perseveranter 
et bene compunete imnmeditantes, bono odore et 
bona resonatione dogmatum ut floribus pulchri- 
ficantur, et divina eloquia, et dulciora super mel 
et favum **, ut arborum (ructus comedentes, ei ex 
ineoinquinatis et super crystalli speciem aquis 
bibentes, scilicet charismatibus spiritus, Deo ap- 
proximant irrequiescibiliter, οἱ ipsam lztitiam et 
exsultationem interminabilem possident. Finis au- 
tem ipsorum, vita z:eterna 09, gaudium indeficiens, 
ketitia sine tristitia, requies interminabilis. Dere- 
linquentes enim terrena, in celos abierunt, con- 
cives angelorum exsistentes, Dei gloria vere, sci- 
licel intelligibili paradiso, dignilicati sunt : et bonis 
quz przparavit Dominus diligentibus ipsum, effecti 
sunt participes: quod autem utique jucundius, 
fllii Del et hxwredes effecti sunt, et nequaquam a 
Dei gloria separabuntur, sed cum ipso in intermi- 
nabilia secula regnabunt, ut bene viventes, bene 
ct fruentes, digna laboribus referentes **. 


CAP. II. 
De incendentibus Scripture sacra. 

Pulsenmus igitur et nos, dilectissimi, ad optimum 
paradisum divinarum Scripturarum, bene olentem, 
dulcissimum, speciosissimum, omnino delectabilem, 
aures nostras circumsonantem oranimodis intelligi- 
bilium deiferarum avium cantibus, accendentem 
corda nestra, et gaudio aterno adimplentem, et 
tristatum quidem consolantem, iratum autem 
pacificantem, et divino timore firmantem et men- 
tem nostram ad auro lucentia dorsa divine columba 
ascendere facientem, et manifestissimis ipsius alis 
ad unigenitum Filium et heredem plantatorem 
intelligibilis vinese reducentem, et per ipsum Patri 


75 Pal. 1, 3. ** Psal. xvin, 11.. * Hom. 
8. Ὁ Demt. zxxu, 7. 5 Joan. ag, 1414. 


salientes in vitam seternam **, οἱ sordes ( 
peccatorum expurgantes, et carnalis deleet. 
sitim sedantes, et obtenebratos oculos me 
delictis nostris abluentes, et apud divinam 
pure speculari operantes, et si sic praesepe 
omnino, el salüte potiemur, et gaudio sine t 
implebimur, et vitam zternam 8ortieinur. 


CAP. ΠΠ. . 
ο De divinitate Salvatoris. 
Potentia et misericordia philanthropi et 1 
cordis Dei nostri, qui propter nostram s 
humiliavit inhumiliabilem ipsius celsitudia 
carnem mortalem indutus est, et secundum 


C factus est nobis similis sine peccato, que 


D 


*! Rom. vini, 16, 17. 
€ Luc. iv, 58. 


erat assumens, et quod erat non deponens, : 
tum seipsum extrema humilialioni tradidit g 
nimiam ipsius ad nos dilectionem : magis 
pzdagogiam ejus, quod est, non alta sapere 
etiam domicilium aliquod vile non habuit ac 
lationem, ut ipse testatur dicens : Vulpei 
habent, et volucres cceli nidos, Filius autem À 
non habet ubi. caput reclinet ". Neque palmi 
bilis terrze erat ipsi, non. germen unum 

non tunica superflua, sed qua induebatur sol 
quid utique erat majus hac humiliatione et vi 
Ut enim unus pauperum secundum omnia € 
satus est, et quos amicos et fratres pauperet 
vit, his et cohabitavit, humilia semper eligen 
o ineffabilis ipsius sustinentizte et longanin 
magis autem incomparabilis sapientiz | In 
enim miserabili figura dolosum decepit ? neq 
occasione dans ipsi consolationem gloriatio: 
dicendum, quoniam et a nudo homine victu 
sed ab inope vili ct paupere. Ostendere igitur 
perfeetam ejus quz ad nos ipsius dilectionk 
tinuit a propriis servis tradi et flagellari, e 
et alapis czedi, et conapui, et ut malefactor li, 
Ligantes enim fune manus ipsius et coll 
malefactorem extra civitatem duxerunt, el 
aff xerunt. [ρ5ο autem ui agnus innocens, 


** Apoc. xiv, 15. "1 
$8. K 


" Mauh. zzvi, et. axvil. 


- VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


494 


la eoram tondente ipeam **,sic exibat in- A l'eum nostrum **, Ipsius autem Moameth testimo- 


eaput, eL. neque verbum sonans: quem 
amaculata agna secundum viscera vulne- 
apillos dilanians, cum alteris mulieribus 
1 agnum sequens a longe, caput huc et 
vens, lugubriter loquebatur. 
CAP. IV. 
De planctu. B. Virginis. 
5, Fiii dulcissime, heu me, peregrinz matris 
6 unice Fili, et inter peregrinos uL pere- 
ijuste interfecte : propter quid et ego ante 
iaslonem non mortua sun ? et non morien- 
id sic tacens pertransis me, et neque ver- 
ms peperit te loqueris ? Viscera mea intra 
erantur, videntem te sine causa, ut male- 
i figatuin et crucifixum. Cujus gratia velo- 
sum perficis, et ei quz sine tristitia peperit 
loqueris? Sed, o mex carentiz prolis et 
portabilis Ἱπορία ! Me enim peregrina- 
bnsolatorem perdo, et sola et inops inter 
ὃς derelinquor. Sed, ο Fili et Deus meus 
elinquas me. Et alia. verba ipsa Domina 
igna cum lacrymis loquens, tristitia con- 
r. À sepulcro autem misericors Deus noster 
e resurgens, et manuum facturam ex in- 
nneulis avelleus, omnibus nobis resurre- 
donavit. 
CAP. V. 
De Joanne Damasceno. 


gitur transferam sermonem, et revertar ad C 


adocioreni nostrum et patrem, el magistrunt 
wrarum superutilem narratorem, Damasci 
n. Et seeundum angustum mea mentis et 
gem lingue, largita mihi de ipso, ipsius 
bus enarrabo. Ἰδίο erat quidem in civitate 
&inopoli prius conversans. Invidebatur autem 
er summum ipsius amorem disciplinz 4 
Ws, in exsilium recessit in Damascum : 
et Agarenorum litleras edoctus optime, 
ipsius multam disciplinam et humilitatis 
em, et eam quas ad oinnes mansuetam et 
eollocutionem, manifestus regi effectus est, 
re maximo ab ipso dignificatus est, et cum 
ibat ut dilectus ad ipsius Moameth foveam, 
dicam sepulcrum. Et omnia quz illic con- 
ione digna conspiciens, et in. nihilum repu- 
3 corde ipsius conservabat omnia ad redar- 
e et confusionem hc vencrantium, ex 
et in centesiina bxresi lsmaeltarum parum 
f. Coactus est autem illic a. rege adorare 
Msius venerabile, et lapidi acclinari, et 
Moameth predicare, qui propter timorem 
magis autem propter desiderium enarrandi 
eese illic, lapidem inclinans conspuit, et fo- 
(ου adoravit, et ad praedicationem ascendens: 
& Dominus **, dixit, et uon est Deus pratet 


sl 3. "* Psal. xvu, 23. 


nium non dixit, quoniam est propheta : sed alta 
voce quidem dixit, testificatus est, obscuri quem 
isti dicunt ( 34 ) : magna voce autem, quoniam 
apostolus Dei est. Et in reliquum iis convicians, 
descendiLa predicatione, nullo intelligente quod 
dixit, Revertentibus autem ipsis in Damascum, 
honoratus est a rege et a magnatibus ipsius magni- 
flce, velut preedicans omnino inquinatum, magis 
autem et sermones plurimos exponens ipsis sapie 
entissimos, el ex grammatica, et medicinali, et 
reliqua alia simplici sapientia. Non enim saucia 
canibus tradidit, neque puram fidem inquinavit vel 
transmutavit, sed ut lapis adamas in medio lapidum 
tenebrosorum et inquinatoram habitans, substan- 


B tiam non transmutavit. Non multum autem post 


invidens ipsi hujus pedagogus, cuiet successit, 
propler transcendere ipsum in omni sapientia, 
et non ferens respicere ipsum in proprio ordine 
proficentem et laudatum ab omnibus, misit ut ex 
persona ipsius ad alterum regem litteras plenas 
scandalo velut volentis tradere proprium dominum 
ad [XX VII) illum et ipsius regnum transferre ad ip- 
sum, Legensautem litteras rex, rescribit ad Damasci 
regem amiciti» gratia, et vituperativos ad Joannem, 
ut ad proditorem et dolosum, simul autem ad 
redargutionem ipsius misit missas ad ipsum lit- 
teras. Utigitur vidit has rex, et in exstasi effectus, 
confestim advocat Joannem, et ostendit ipsi dolose 
emissas adversus ipsum litteras, et legens obstu- 
puit : litlerz quidem, dicens, ut mee ; sermones 
autem non mei. Valde enim sus et magistri assi- 
milabantur litierze. Et, ut breviter dicam, propter 
eam qua regis et magnatum ad ipsum dilectionem 
et amicitiam, precepit dextere manus pollicem 
abscidi. Quo facto, tristitia maxima comprehendit 
inter peregrinos Joannein : et accurreng abibat ad 
Dominz imaginem quam secreto possidebat, habens 
secum abscissum digitum : et genua flectens, de- 
precabatur ipsam cum lacrymis et profuudissimo 
gemitu, ut daret ipsi sanitatem. Hoc autem faciebat 
per tres dies, quando solus permanebat. 


CAP. VI. 
De restitutione pollicis. 

Inflexa igitur ipsius deprecationibus immaculata 
Domina, fidelium velocissima protectio, adhaerere 
fecit ipsius digitum unde abscissusest, et in nomine 
ipsius immaculata, et ex ipsa geniti Domini nostri 
Jesu Christi restitutus est. sanus ut alius. Cogno- 
scens autem haec rex, ul sanus et gaudens effectus, 
qurerebat ab ipso quis utique est, et qui ipsum 
sanaverat. Quod et discens obstupescebat de glo- 
rioso et inopinabili miraculo. Posterius quidem 
parum discens, quoniam hujus podagogus dolum 
adversus eum machinatus est, pessime cum poenis 


NOTE. 


Reg. cod. obscure autem quoniam ite. 


495 


VITA S,JOANNIS DAMASCENI. 


multis In exsilium ipsum misit : sicque adimple- A quzistionum gravium vincere hune existit 


tum est et in ipso quod scriptum est : Lacum ape- 
ruit et effodit eun, el incidit in [oveam quam fecii"*. 
Γι de justo : Custodi Dominus omnes diligentes 
se**. Et : Non dabis Sanctum iuum videre corru- 
piionem^. Rursus igitur excelsius honoratus est a 
rege Jognnes, et ab omnibus principibus, et ab 
emnnibus ut conregnator cum rege vemerabatur et 
glorificabatur. 
CAP VII. 

De per[ecta conversione Joannis Damasceni. 


lpse autem omnia que vanx vite hujus velut 
somuium et in nihilum reputans, et parvam glo- 
riuneulam amovens, et futurum eternum et immor- 
talem mundum contemplans, post regis mortem 
dans omnia pauperibus qux possidebat, et dere- 
linquens ccenosa hujus vitze delectsbilia, Christum 
secutus est : et in exercitatorium abiens, ΠΙΟΠΔ” 
cbus effectus est, comam rescindens et attondens. 
vita venerabili οἱ conversatione virtuosa adornatus. 
Dans enim seipsum meditationi divinarum Scriptue 
rarum, οἱ eum diligenti labore vacans jejuniis, et 
vigiliis, et ad terram prosirationibus et orationi- 
bus irremissis perseverans, Deum deprecsbatur. 
Et hujus quidem Patrum studium imitatur , hu- 
jus autem mansuetudinem, hujus vero sustinen- 
tiam, alius pedagogiam, alterius doctrinam. Ft 
quid ad bsc dico? Tantum seipsum extreme ab- 
stinenti& dedit, et omnino laborioso amori disci- 
plinz, quod dignificatus est potiri sancti Spiritus 
gratia, οἱ minister divinorum Christi mysterio- 
rum constitutus est, et factus est alius ex alio se- 
cundus theologus : et hoc expositorum ab ipso ser- 
monum summa rectitudo ostendit, qualiterque 
optime nobis puram et incoinquinatam fidem ma- 
nifestavit, et inenarrabilium multis quassitorum 
manifeste solutionem tradidit. | 


CAP. Vil. 
Modus libri editi a Joanne. 

Incipiam autem hinc modum ab ipso editi istius 
libri enarrare. Exsistente enim ipso in mansione 
in qua condebatur, omnibus comato virtutibus, et 
sermonibus doctrinzinspirato,erantinterorthodoxos 


et hzreticos quzstiones omnino gravissimz et plu- p 


rine, in quibuset multi orthodoxorum dubita- 
bant. In gravissimis quaestionibus et in dubita- 
tione exsistentes, Dei omnipotentis nutu nequa- 
quam permittentis in ipsum sperantes vinci, au- 
Jierunt de optimo viro isto, et de ipsius pbiloso- 
phia et multa disciplina, et qualiter obstruebat hz- 
reticorum ora sancli Spiritus gratia, qualiterque 
ad ipsum veniebant plurimi hzreticorum, occasione 


*Psal. vin, 16. ** Psal. cariv, 920. 


9! Pgal. xv, 10. 


Ipse autem beneplacito Patris et potentia | 
cooperatione sancti Spiritus sanete et imi 
Trinitatis, moderate et mansuete hos obstr 
ad eam quz in Christum fidem transduxit. 
lificati de ipso amatores Dei, simul autem 
ips:us intellectu, rogaverunt sanctum epi: 
Majumse, Cosmam dictum, ut mitteret ad 
nuntios, annuntiantes ipsi pullulantium ziza 


' in immaculata Ecclesia hzresiologias (55), 


sancti Spiritus gratia mitteret ipsis quaes 
omnium manifestationem. Inclinatus autem 
cationi populi sanctus episcopus, misit ad 
quz quzstionum, subtiliter omnia, et ab ip 
nifestationem quaerens. Reeipiens autem. 
omnino sanctus Joannes et legens, et quies 
magnitudinem agnoscens, non incepit .c 
scribere, sed ad orationem extensam et pi 
dedit seipsum : simul autem et a Deo 99 
collegium fratrum et sanctissimum eplsepi 
eos qui sub ipso henorabiles viros, his [ 
ptam epistolam rescribens, deprecatus est 
ipso orarent, ut daret ipsi Deminus intelle 
omhibus, et sermonem in apertione oris in 
Spiritu sancto. Parvo igitur tempore pers 
in oratione, incepit scribere hunc librum si 


CAP. IX. 


(Quomodo composuit integrum librum, ex 
scilicet et centum haresibus εἰ sententii 


C Primum quidem ab ente incipiens, eas qu 


Gracos optimas 'el utiles quastiones e 
Consequenter autem scripsit haereticorum | 
tates, ut mendacium cognoscentes, veritali 
mus. Posterius autem edidit tertium librum 
sapienti: et intellectus et fidei pure ims 
habentem veritatem. Dein igitur conscripto 
pter tertii libri magnitudinem, et propter e 
in ipso fldei perfectionem, ex hoc scilicet, 
nemo vidit unquam'*, inceperunt, et teste 
lem factor libri nobis [XXVIII], induxit, é 
Unigenitus Filius qui est in. sinu Patris, ip 
enarravii*, Et quis non admiretur sapient 
bros ipsius pertranseuntium cum diligen 
summam ipsius philosophiam, et intellectui 
tudinem et puritatem, qualiter incepit | 
quzestiones ? 
CAP. X. 
Müteria libri sententiarum. 

Primum quidem dicens nobis, quoniam nom 
qusrere et perscrutari non tradita nobis a san 
phetis, et apostolis, et evangelistis; docens, q 
omnia effabilia, neque omnia ineffabilia. Dein: 


** Joan. :, 48. "* ibid. 


NOTE. 


(55) Gravius [in margine heuresilogias. Diodo- 
rus lib. xm, εὑρησιλογίας χατασοφιξοµένους]. Ne- 
quaquam : nam codex Regius perinde haresilogias 


habet, et. sermo est de haeresibus quas Di 
nus noster confutavit. 


Ww VITA S. JOANNIS DAMASCENT. 


09 


dess quoniam est Deus, et inconfusam et insepara- A maculatorum mysteriorum, et sanctarum reliquia- 


Mem inprincipiatamque, et interminabileim, et per 
g viventem, etimmortalem sanctam Trinitatem con- 
ármans, et ad banc nos(idem confirmans, conse- 
quenter incepit enarrare de angelis et daemonibus, 
teloque οἱ luminaribus, terraque et 3qua, aere et 
igne. Simul autem et omnino delectabilis paradisi 
paatationem, et duplicem bunc ostendens, et ho- 
Bihis preparationem el compositionem scribens, 
axuralia hujus omnia subtiliter enarravit, et post 
maadati trangressionem, et generis auguentatio- 
Bem, οἱ cataclysuii ablutionem, et in perditione 
scundi generis captivitatem, annuntiationem in- 
epi, εἰ que de Christo manifeste οἱ diligenter 
erravit, et. incarnationem, et naturarum unio- 
Bem, et. 2elatis augmenlationem. Simul autem et 


Bpienliz, el. gratie, οἱ operationum, et volunta- B 


ium duplicitatem, et eam qua in cruce, et passio- 
Ν, el morte, anim:ze et corporis et divinitati8 co- 
Wlationemn. Impassibilis enim exsistens divinitas, 
eii caro patiebatur, ipsa impassibilis permansit. 
Psssibilis antem, ab utrisque divinitate neque cum 
ipis patiente. llluminata enim arbore a sole et per 
weurin caesa, arbor quidem, quze nala est pali, 
&indilur; solaris autem radius non scinditur, sed 
laesus permanet. Etsi boc in creaturis possibile 
VWelur, quanto magis facilius in increata et im- 
Μαρί natura ? Post eam autem quz de resurre- 
tüone et discipulis apparitione et in colos ascen- 
sitne enarralionem extendit, οἱ sermonem, et ad 


lei Genitricis genealogiam, et assuimptionetn im-- 


rum bonorem, et plurima alia apponeus, et Anti- 
christi adventum enarrans, in. secundum adven- 
tum pervenit, in quo et finem libri posuit. 


CAP, XI. 
De aliis operationibus Joannis. 


Et plures regulas bene sonantes composuit, post 
hoc et. εὐχατάνυχτα, id est, bene compunctiva οἱ 
dulcia cantica, et hene sonantes melodias, οἱ pec- 
catorum, et ignorantiarum dissolutiones, οἱ dicta 
hagiopolitica, id est, sanctorum -conversationes 
edidit : et alia multa apponens omnino optimus 
noster pater, bene loquax hirundo, et. benesonans 
philomela, irreprehensibilis turtur, et simplex co- 
lumba, Ecclesie omnino delectabilis perdix, fide- 
lium non inclinabilis columna, et gloria, et. firma- 
mentum : hzretíicorum autem obstructio, οἱ sub- 
versio, et obstaculum. Derelinquens igitur nobis 
ab ipso editas dulces et delectabiles enarrationes, 
et opera plena gratia, fide et sapientia exsistentia, 
et ipsius virtuosam vitam, imitatio nobis et ductor 
effectus, in profundissima senectute migravit ad 
Dominum : derelinquens terrena ad colos recu- 
currit, ad desideratum Dominatorem pervenit, ad 
interminabilem splendorem, ad desiderabilium su- 
premum, ad vere colorum regnum, consors an- 
gelis effectus est, cohabitator Patrum, concerta- 
tor justorum, quorum vitas et modum zelatus est, 
irrequiescibiliter Dei gloriam aspiciens, et ineffa- 
bili gaudio astans. 


Colonis ex officina Petri Quinteli, anno Christi nati MDXLVI, mense Janvario. 


———————————!ON C À 


larretione m alteram de vita sancti Joannis Damasceni ex. Vincentii Bellovacensis Speculo 
kistoriali subjicere cogor ; quippe qua diversa sit a prioribus duabus : liceta secunda 


808 (antopere discrepet. 


De Joanne Damasceno. 

Es gestis ejus **. Eo quoque tempore floruit Joan- 
Bes presbyter Damascenus. Hic ab infantia Grxcis 
literis eruditus, infra duodecim annos omnium li- 
beralium artium scientiam apprehendit : in amore 
Bei, ac glorioss: Matris ejus se exereens, mona- 
thalem habitum assumpsit, virgoque permanens 
Meginz virginum horas quotidie studiosissime de- 
tamabat : factusque presbyter in. ejus honorem 
missas devotissime 3c frequentissime celebrabat. 
Ineuper eiiam orationes, antiphonas, responsoria, 
Motasque facere consueverat, quas in ejus solem- 
Mistibus ad ipsius laudem dulcissime decantabat. 
Tridebant οἱ nobiles viri proprios filios crudien- 
έοι, quoe ille non solum litteris studiosissime in- 
Wruebat, sed etiam ad timorem Dei et amorem, in 


6 dam die cum egressus civitatis muros cum schola- 


ribus suis paulisper spatiaretur, Saraceni subito 
irruentes more solito, cum hominum eL anima- 
lium multitudine, ipsum quoque rapuerunt, ac sc- 
cum in Persidem detulerunt. Et cum inter prxdo- 
nes prad:e divisio fierct, contigit, ut cuidam inter 
eos ditissimo, Joannes in partem venirel ; qui, ex- 
teris ad servitutis opera deputatis, nutu divino 
meritis beatze Virginis erga ipsum mitius ageret. 
Captivus namque, servitutis pensum solitum red- 
dere non negligebat, sed et jejuniis ac vigiliis in- 
sistens orationes ad beatam Virginem devotissi- 
mas quotidie dirigebat. Quod ille gentilis animad- 
vertens, cjus bona conversatione tanquam spiritali 
przedicatione convictus, ipsum ire ac redire libe- 
rum quo vellet infra palati spatia permittebat : 


euni morum honestate diligenter inforiabat. Qua- p οἱ die quadam sic est eum allocutus : Mi Joaunes 


NOT XA. 
(36) Eadem habct sanctus Antoninus ex codem Vincentio. 


499 


VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


charissime, miratus aum prudentiam iuam, diciandi A pro bono reddidisti : Sarabaila pessime, quam 


curialitatem, scribendi utilitatem, cantandi el orga- 
nizandi suavitatem, sanclum quoque. propositum, et 
conversationem. Babeo filiolum won minus meipso 
mihi charum, quem [XXIX] precor, ut in artibus li- 
beralibus erudias, et in dictando, scribendo, legen- 
do, cantando, sic eum tibi conformare studeas, ut 
si forie aliquando liber a nobis recesseris, in ipso ta- 
men apud nos quodammodo !olus remaneas. Qui 
puerum obedienter humiliterque suscipiens, et a 
primis elementis erudire incipiens, intra paucos 
annos in omnibus artibus liberalibus instructum 
adeo reddidit, ut si magistri ac discipuli rhetori- 
cum dictandi genus autenderent, si littere formam 
aspiceres, si vocis melodiam audires, nullam esse 
differentiam inter utrumque clamares. 

Porro cum imperatori Tlicodosio pro vitze meri- 
to, et morum honestate, Πέσο et pro eloquentiz 
nitore, in quibusdam causis necessarius videretur, 
missa legatione sub poena capitis domino mandat, 
ut ei quantocius mitteretur. Qui precepto impe- 
yiali contradicere non ausus, Joannem Constanti- 
vopolim ad ipsum honori(ice deduci fecit : impera- 
tor eum cum honore suscepit, et ei monasterium 
in quo cum fratribus Deo quiete serviret, in urbe 
dedit; ubi et ipsemet ssepius veniebat, ac de statu 
regni, et salute animm que, familiariter cum 
eo tractabat. 

De falso crimine in eo punito. 
Ut autern bonus Joannes ad meritorum augmen- 


in (e, patriam prodidisti, mihique ac meis a 
libertatem, in. captivitatem pessimam που vot 
Ostensaque illi epistola respondit ita : Vere, 4 
formam scribendi ac dictandi, genus meum À 
cognoti ; sed testis est. mihi Deus quod eam 
non feci. Dumque onines in eum perstreper 
quod veritatem occultare velle videretur, 8 
prociamabant, ut absque dilatione morte |] 
tur. Judices, facto eonsilio, pari assensu | 
ipsum, quia specialis amicus imperatoris 
non debere occidi, sed manum qua tantum : 
perpetraverat abscindi. Quo facto, Joannes 
lore vulneris, ac diminutione corporis , De 
tias egit, οἱ quod in ejus honorem amplius 
sacrificium non possel, paulisper condolu 
scissa itaque manu officio spiculatoris , jus 
peratoris ad testimonium tanti sceleris st 
est in monasterio ipsius Joannis. 

De miraculo per beatam Virginem in eo de 

strato. 

flle mox ante imaginem specialis Domin 
manueus adveniens, discooperto vulnere, et t 
brachio, cum ea pie rixabatur, inquiens : 
ne, Domina, nostrorum premia sunt meri 
Hectcine tuorum beatitudo servorum? Esto, | 
mea, digne pro meritis peccatorum me ffageli 
(uisti : sed, ut'quid instrumentum officii tul 
sisti penitus abscindi? Iac quippe manus hgn 
laudis tuc cantica sepius scribendo parabat, 


tum probaretur, adhuc in camino tribulationis : c Patri sacratissimum corpus, et sanguinem F. 


juvenis ille quem in Perside docuerat, suum genus 
dictandi, οἱ propriam manum scribendi, nequitiz 
spiritu exagitatus, epistolam proprio sensu inge- 
nioque dictavit, scriptamque Constantinopolim 
furtive direxit, et in pelatii loco ubi citius a mi- 
nistris imperialibus inveniri posset, jaclari prae- 
cepit. Eratque talis : Dilectis amicis, qui sunt. in 
Perside, Damascenus Joannes, monachorum mini- 
mus, salutem. Noveritis, imperatorem robur ezerci- 
tus ad diversa bella in nationes extremas misisse, 
wrbemque regiam, el finitimas, hominibus vacuas 
remansisse. Quoniam ergo sapientes estis, securi ve- 
nite, et victoriam vobis paratam absque mora virili- 
ter obtinete. 

Inventa est igitur à ministris epistola, et coram 
imperatore perlecta. Traditio ab omnibus excla- 
matur, et quis hujus proditionis auctor esset, in- 
quiritur : forma litterze, ingeniumque scribendi 
rcspicitur, et Joannes esse imperatori nuntiatur. 
Statim Joaunes quzritur, et cum injuria multa ad 
imperatoris presentiam trahitur, ipso mirante, 
unde tam subito talis tumultus et contra se conspi- 
ratio oriretur : populus universus intorquens coi- 
vitia mille, non sacerdotem, sed proditorem ; non 
monachum, sed apostatam proclamabat, et furi- 
bundus vix manus ab cjus oculis continebat. Tunc 
jimperator, facto silentio, su-pirans, ait: 0 nequis- 
cime Joannes, beneficiis meis ingrate , malum mihi 


multoties in honore (uo ad omnium peccatorui 
tem offerebat. 

Cumque talia szpius ibi lamentande per 
contigit nocte quadam, ut post hujusmodi 
tationem in lectulo fessus, nee dermieas , : 
gilans ex toto pausarat : et ccoe Regina vi 
adfuit cum ingenti lumine, hifar! facic, tali 
lans eum affamine : Quid agis, inquit, pue 
fidelissime ? — Heu 1. inquit ille, Domina, q 
interrogas ? — Quinimo interrogo (6 ego : Cs 
palerer, ubi eras? Ecce ad meum, imo & 
dedecus in ecclesia pendet abecissa cliemis twi 
Αι illa : Conforiare, inquit, Áli in Domine, 
(uam libi resiaurare polest, qui tolum Άι 


D plasmavit ex nihilo. His dictis, eo vidente, ill 


siam petiit, delatauque inde manum, ejus , 
cum mira benignitate in momento restituil 
ille gratias ineflabiles agens, reddita diei lu 
gi, fratribus convocatis, manum ostendit, 
secum ad magnalia Dei glorificandum an 
Mox solemniter indutus, alta voce missam { 
ti:sima Virgine celebravit. Imperator, audi 
raculo, pedes ad eum venit, et ore proprío 
deosculans, post Dei laudem et gloriose V 
ab ipso diligenter inquirit, si quem alicubi 
sceeret, qui suum dictandi genus, ac scribe 
mam haberet. Quod ille quidem ei retulit 
rei veritas inquisita diligentius innotuit. 


» VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 


EK TOY MHNOAOTIOY 
τῇ 9 Δεχεμόρίου. 
Πήσας peor γη» ἡδέων Ἰωάννης, 
Κάν οὐρανοῖς ἄνεισι, συγθεῖναι µό.Ίη. 

Οὗτος ἂν ἐπὶ τῆς βασιλείας Λέοντος τοῦ Ἰσαύρου, 
αἱ Κωνσταντίνου τοῦ υἱοῦ αὑτοῦ £x Δαμασχοῦ τῆς 
τόεως, bx Υένους περιφανοῦς, καὶ τῇ ὀρθοδόξῳ 
ἑακπρέποντος πίστει. Τυχὼν δὲ καὶ φιλαρέτου πα- 
ες. παιδεύθη πᾶσαν τὴν ἑλληνιχὴν ἑγκύχλιον 
παδευσιν, xal τὸν βυθὸν τῆς θεοπνεύστου Γραφῆς 
χελὼς ἐζερεύνησε" τὸν μονήρη δὲ βίον κατὰ Κοσμᾶ 
wü µακαριωτάτου τοῦ συνανατραφέντος αὐτῷ, 
Ἱενότος δὲ ὕστερον ἐπισκόπου Μαϊουμᾶ, ὑπελθών. 
Ow οὖν xal ἄμφω παρ) ἑνὸς διδασκάλου ἔχπαιδευ- 
ἅπες, Κοσμᾶ κχἀχείνου τοὔνομα, xa ἀσυγχρίτως 
ἐτλεγομένου, ἐξωνηθέντος παρὰ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ 
Μτὰ τῶν ἄλλων αἰχμαλώτων) εἰς ἄχρον δὲ σοφίας EXn- 
Ἰέχεισαν, τοιούτου διδασχἀλου τυγχόντες. Q xaX ἐμφα- 
Ἀόθηναι χατ᾽ ὄναρ τὴν ὑπεραγίαν θεοτόχον λέγεται, 
[σὴ] εἰπεῖν, "Ev ὅσῳ εἰς ἔτι ὁ Ἰωάννης συνεϊῖναιτῷ διδα- 
πέλω; ἢ μᾶλλον ἑντείλασθαι αὐτῷ μαθητῇ Ἰωάννῃ, 
ὑμοὺς ἐχθεῖναι εἰς δόξαν τοῦ ἐξ αὐτῆς τεχθέντος 
ἑκόρως, xai χαύχηµα τῶν ix µέσης χαρδίας óget- 
ἅντων ταύτην Ὑγεραίρειν * ὃ δὲ xal πεποίηχκε, τὴν 
ἐτόδεσιν ταύτην λογογραφίας θέµενος. Ἐπίσης 
ὧν τὴν ἄσχησιν µετελθόντες, ὁ μὲν µαχάριος Κο- 
εμᾶς, πολλὰ συγγράµµατα τῇ Ἐχχληαίᾳ χαταλελοι- 
ox, ἐν εἰρήνῃ χατεπαύσατο ' ὁ δὲ Δοίδιµος Ἰωάν- 
ης, χαὶ αὐτὸς τὰ ὅμοια xal πλεῖστα διαπραξάµενος, 
X τᾗ τῶν λόγων αὐτοῦ δυνάµει, xa τῶν Γραφῶν 
αφαῖς ἀποδείξεσι, πλεῖστα στηλιτεύσας τὴν δυσσεθῆῃ 
tiv Εἰχονομάχων αἴρεσιν, χαὶ πολλὰ συγγράµµατα 
"d Ἐχχλησίᾳ τοῦ θεοῦ καταλελοιπὼς, δι ὧν σχε- 
ν παντὸς τοῦ ζητουµένου γνῶσις ἑναργὴς εὑρί- 
(ut, ἐν γήρᾳ πίονι καταλύει τὸν βίον, ζήσας 
As ἑκατὸν πρὸς τοῖς τέασαρσι. 


503 
EX MENOLOGIO 
4 Decembris. 


[XXX] Suavi Joannes terram ubi implevit sono, 
Pergit novos daturus in celis modos. 


Fuit hic sub Leonis lsaurici et Constantini filii 
ejus imperio, ex urbe Damasco, et illustri genere, 
fideque orthodoxa claro progenitus. Cum vero et 
studiosum, amantemque virlutis patrem nactus 
esset, Gracam omnem encyclopediam, seu libe- 
ralium artium disciplinam et institutionem univer- 
sam edoctus est, ac Scripturz divinitus inspirata 
profunditatem et abyssum pulchre probeque per- 
scrutatus. Monachi quoque ingslilutum una cum 
illo beatissimo Cosma subiit, qui primum cuim eo 
simul educatus, in Majums postea episcopatum 


B evectus est. Ambo igitur illi eruditorem unum ac 


praeceptorem babuerunt, et eum quidem Cosmam 
sine ullo alterius discrimine appellatum, quem 
ipsius pater cum aliis captivis redemptum libera- 
vit. Ipsum porro sapientiae apicem uterque attige- 
runt, talem ac tantum nacti a quo erudirentur, 
preceptorem. Cui et sanctissimam Deiparam appa- 
ruisse in somnis ferunt, ac dixisse : Quorsum ad- 
huc Joannes sub magistro versatur? aut potius ipsi 
Joanni discipulo precepisse, ut in illius gloriam 
qui ex ea sine semine conceptus prodierat, ac illo- 
rum qui eam ex imo corde veneraturi essent, glo- 
riationem, hymnos, canticaque componeret ; quod 
et prestitit, atque lianc sibi suz scriptionis mate- 
riam argumentumque constituit. Transacto ergo 
pariter vite monasticz instituto, beatus quidem 
Cosmas post multa Ecclesim relicta scriptorum 
monumenta, in pace tandem quievit ; inclytus vero 
Joannes, postquam et ipse multa id genus, aliaque 
plura perfecit, ac tum suarum rationum vi, tunm 
Scripturarum demonstrationibus eruditis impiam 


keaomacborum, qui sacras imagines oppugnabant, heresim plurimum impugnavit, quin et multa 
eque reliquit Ecclesi» Dei monumenta, quorum ope ac subsidio accurata cujuscunque rei, qua in 
qasiosem cadit, cognitio comparatur, in uberi demum senectute vitam absolvit, quam centum et 
quiaer annos egerat. 





EX MS. SYNAXARIO BASILII] IMPERATORIS 
Apud Cryptam-Ferratam, ad diem 29 Novemhris. 


Ννήμη τοῦ ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου µονα- D Commemoratio S. P. N. Joannis monachi et presby- 
xov xal πρεσδυτέρου τοῦ Δαμασκηνού. teri Damasceni. . 


Otto; ὑπῆρχεν ἐπὶ τῆς βασιλείας Λέοντος τοῦ 
Ἱαυροῦ xaX Κωνσταντίνου τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ, ix τῆς 
πίλεως Δαμασχοῦ, γένους περιφανοῦς, χαὶ ἑνδόξου, 
WM πιστοῦ, Ἔτυχε δὲ φιλαρέτου πατρὸς, καὶ ἑἐξ- 
Μπαιδεύθη πᾶσαν τὴν ἑλληνικὴν παίδενσιν, ἀλλά 
8l την θείαν Γραφήν. Διὰ δὲ την εἰς Χριστὸν τὸν 
πατρικὸὺν πλοῦτον χαταλιπὼν, γέγονε μοναχὸς μετὰ 
* Κοσμᾶ , οὗ τινος πολὺς 6 λόγος τῶν kv ταῖς 
kms ἑορταῖς ποιημάτων χαὶ μελῳδιῶν, xal μά- 
Ίνπα by τῇ µεγάλῃ ἑδδομάδι τοῦ Πάσχα. Ὁ οὖν 

iss Ἰωάννης τῇ τῶν λόγων αὐτοῦ δ.νάµει, καὶ 


Hie fvit sub imperio Leonis Isaurici et Glii ejus 
Constantini, ex urbe Damasco, genere illustri, ho- 
norato, οἱ fideli. Patrem autem habuit virtutis 
amantem, et eruditus est omni Grecorum disei- 
plina, insuper etiam divinis Litteris. Pro amore 
deinde Christi paternas divitias deserens, faeius 
est monachus una cum Cosma, [XXXI] eo qui ce- 
lebratissimus ob sua poemata et cantica in sanctas 
solemnitates, ac magna presertim hebdomado 
paschalis. Joannes porro orationum suarum ac 
demonstrationum e Seripturis sumptarum ellicacia 


ο] 


VETERUM TESTIMONIA 


50l 


)conoraachorum h:zeresim confudit. Unde ab hzre- A ταῖς ἐχ τῶν Γραφῶν ἀποδείξεσιν χατῄσχυνε τὴν τῶν 


ticis imperatoribus varie relegatus, et carceribus 
traditus, in pulchra confessione consummatus est, 
sepultnaque est a discipulo suo. 


Εἰχονομαχῶν αἴρεσιν (56). "Οθεν xaX ὃ-αφόρως ἑξ- 
ορισθεὶς παρὰ τῶν αἱρετιχῶν βασιλέων, xal φυλα- 
xai; παραδοθεὶς, ἓν πάσῃ ὁμολογίᾳ ἐθελειώθη, ταφεὶς 
ὑπὸ τοῦ μαθητοῦ αὐτοῦ. : 


Kodem die commemoratio sancti Patris nostri Joannis Damascen. 


Hic fuit sub imperatore Leone [δαυτίου, et 
Constantino ejus fllio, ex urbe Damasco, illustri- 
bus ortus parentibus, et orthodoxz fldei observan- 
tia excellens. Cum vero parentem haberet virtutis 
admodum studiosum, ejus cura et diligentia omnem 
encyclopediam edoctus est, et divinitus inspiratas 
Scripturas didicit bene perscrutari. Itaque Chri- 


omnis eruditionis οἱ monastice institutionis par- 
ticeps, quemadmodum et sanctus Joannes, qui 
orationis facultate, el sanctarum Scripturarum 
testimoniis impiam lizresim eorum qui sacras ime 
gines impugnabant, vehementer confutans ac re- 
darguens, multa erudite el accurate scripta reliquil : 
in quibus omnium fere quastionum solutio invesi- 


stianze fidei studio accensus, relictis patriis opibus, B tur. Cum vero ad multam et laudabilem seneciu- 


monasticam vitam amplexus est una cum Cosma, 


eujus laus est celeberrima in his melodiis et can- 
ticis, quie de diebus festis conscripsit.Erat enim 


tem pervenissel, excessit e vila beatus Joannes, 
antea Mansur appellatus, quo vocabulo εἰ ipsius 
parentes appellabantur. 


NOT. 


(59) Menologium Sirletanum quod  Basiliano 
subjicio, nihil habet de exsiliis el carceribus, «quas 
Joannes Damascenus ab imperatoribus lconomachis 


rpessus sit. Menologium istud Sirletanum, quod 
Laune editum est tom. Il editionis Henrici Canisii, 
ad diem 29 Novenibris, habet ut mox sequitur. 





TESTIMONIA SELECTA 


VETERUM 
DE. JOANNE DAMASCENO ET EJUS SCRIPTIS. 


Synodus septima generalis que Nicea in Bithynia celebrata est. Act. 6. Epiphanius contra. anathemati- 
&mos pseudo-synodi de Joaune. » 


Atqui Joannes, qui ab eis probri loco Mansor C 


appellatus est, quique, dimissis omnibus, Mattheum 
evangelistam smulatus, Christum secutus est, 
majores divitias arbitratus thesauro omni Arabum, 
opprobrium Christi, οἱ elegit potius aífligi cum 
plebe Dei, quam temporalem habere jucunditatem 
peccati. Ipse itaque crucem suam et Christi por- 
tans, eumque secutus, pro Christo, ab Oriente per 


Christum tuba cecinit ; non tolerabilem ducens vo- 


cum novitatem que in aliena regione facta erat, seu 
praevaricatricem passionem rabidamque insaniam, 
qua adversus sanctam Dei catholicam Ecclesiam 
erat armata. Sed hanc publicans, omnes exhor- 
tando et admonendo cautos reddebat, ne adduce- 
rentur cum operantibus iniquitatem; quarens in 


Ecclesiis antiquam legislationem teneri ct pacifl- 5 


cam constitutionem , quam Domiaus discipulis 
suis tanquam iusigne eorum qui de nomine ipsius 
appellantur, donavit, diceus : Pacem :eam do 
vobis, pacem meam relingRo vobis "*. His ergo reve- 


! joan. xiv, 27. 


Ἰωάννης δὲ, ὃς map' αὐτῶν ὑδριστικῶς Ἰδανσοῦρ 
προσηγόρενται, ἀφεὶς πάντα, Ματθαῖον τὸν εὐαΥτε- 
λιατὴν ζηλώσας, Χριστῷ ἠχολούθησε, μείζονα πλοῦ- 
ταν ἡγησάμενος τῶν ἓν Αραθίᾳ θησαυρῶν τὸν ὀνει- 
δισμὰν τοῦ Χριστοῦ, xai εἴλετο μᾶλλον συγχακου 
χεῖσθαι τῷ λαῷ τοῦ θεοῦ, ἡ πρόσχαιρον ἔχειν ἆμαρ- 
τίας ἁπόλανσαιν. Αὐτὸς οὖν σταυρὸν ἑαυτοῦ xal τοῦ 
Χριστοῦ ἀράμενος, xal ἀχολουθήσας αὐτῷ, ὑπὲρ 
Χριστοῦ, xal τῶν τοῦ Χριστοῦ ἐξ ἀνατολῖις διὰ Χρι- 
στοῦ ἐσάλπισε, μὴ φορητῆν ἠγούμενος τὴν ἐν ἆλλο- 
δαπῃ γεγονυῖαν καινορωνίαν καὶ τὴν κατὰ τῆς τοῦ 
Θεοῦ Ἐκκλησίας ἄθεσμον ανσκευἣν καὶ λνσσώδη µα- 
γίαν ' ἀλλά ταύτην θριαμθεύσας, πάντας παραινετι- 
κῶς xai νουθετητιχῶς ἠσφαλίξετο, μὴ ἀπαχθῆναι 
μετὰ τῶν ἑργαζομένων τὴν ἀνομίαν, ζητῶν Ev Ἐχχλη- 
σίαις τὴν ἀρχαίαν θεσµοθεσίαν χρατεῖσθαι, xai «hv 
εἰρηναίαν κατάατασιν, ἣν ὁ Κύριος τοῖς μαθηταῖς 
αὐτοῦ ὡς γνώρισμα τῶν τῷ ὀνόματι αὐτῷ χεχληµέ- 
νων ἑδωρήσατο, λέγων ' Εἱρήνην εἡν ἑμὴν δίδωµε 
ὑμῖν, εἱρήνην ci ἐμὴν ἀφρίημι ὑμῖν. Τούτων οὖν 


DE S. JOANNE DAMASCENO. 


ἔμων ἀνδρῶν, καὶ ἀξίων πίστεως οὕτως Α rendis viris et (ide dignis taliter in Ecclesia catbo- 


ντων iv τῇ Ka0oAuf], Ἐκχλησίᾳ, (Γερμα- 
Γεωργίου τῆς Κύπρου, χαὶ Ἰωάννου τοῦ 
vog), τίς ἡ πρὸς αὑτοὺς ἑπαναστατικὴ συχο- 
a ofov φριχωδεστάτη, fiv. xal φἐρειν τις o0 
Ὄντως ἀγνόημα Ἰγνόησαν οἱ ταλαίπωροι, 
εν γλῶσσαν ἀσχημόνως ἀπογυμνώσαντες, 
' &by μυστηπόλον θύτην, xal ἱερέα Χριστοῦ, 
καὶ ξυλολάτρην ὀνομάσαντες, ὡσαύτως xai 
χαὶ Μανσοὺρ. 


lica demonsiratis, qux est adversus eos ingens 
accusatio, et quam hac est horrenda, quam etiam 
ferre quis omnino non poterit? Vere ignorantiam 
ignoraverunt miseri, propriam linguam inhoneste 
denudantes, Germanumque antistitem sacrilicato» 
rem, et sacerdotem Christi, duplicis sensus homi- 
nem, et ligni cultorem nominantes, similiter et 
Georgium, et Mansur, ctc. 


Actione septima cjusdem synodi. 


MÀ τοῦ Ορθοδόξου αἰωνία ἡ µνάμη. 

wo xal Γεωργίου αἰωνία ἡ μνήμη. 

Ιρύχων τῆς ἀληθείας αἰωνία fj μνήμη. 

ἃς τοὺς τρεῖς ἑἐδόξασεν, ὧν ταῖς διαλογαῖς 
υθεῖν ἀξιωθείημεν, οἰχτιρμοῖς τε χαὶ χάριτι 
ϱυ xal μεγάλου ἀρχιερέως Χριστοῦ τοῦ θεοῦ 
κσθευούσης τῆς ἀχράντου δεσποίνης ἡμῶν 
; 8eoxóxov, χαὶ πάντων τῶν ἁγίων ' γένοιτο. 


Germani ΟΓγ(πράοσ :terna memoria sit. 

Joannis et Georgii zeterna memoria sit. 

Predicatorum veritatis, eterna memoria sit. 

Trinitas tres clarificavit, quorum disputationes 
sequi mereamur, miserationibus et gratia primi et 
magni pontificis [XXX!I] Christi Dei nostri, inter- 
cedente intemerata Domina nostra sancta Dei Geni- 
trice, et omnibus sanctis : fiat. Amen. 


s monachus Byzantinus auctor Vita S. Stephani junioris martyris, Stephanum de Joanne Dama- 
sceno sic locutum refert. 


; xal ὁ τιμιώτατος, xal σοφώτατος Ἰωάννης 
tpe, πρεσθύτερος, ὁ παρὰ τοῦ τυράννου 
lavcoup ἐπονομασθεὶς, παρ᾽ ἡμῖν δὲ ὅσιος 
δρος, οὐχ ἑπαύσατο τοῦ Υράφειν αὐτῷ, xai 
y ἱρεσχελῆ, χαὶ Μάμεθ, εἰχονοκαύστην τε 
pov: xaX τοὺς ὑπ᾿ αὑτὸν ἑπισχόπους, ἔπι- 


χοιλιοδούλους τε xai γαστρόφρονας * μάλι- C 


κᾳποδρομιχοὺς φιλάγωνας, xat φιλοθεάµονας 
| καὶ Τριχάχαβον, xaX Νιχολαΐτην τε xal 
να Αρτζύπων, ὡς νέους "ph6, 26, Ζεθεὲ, 
ιανάαν τε, xat Δαθὰν, xal τοὺς ὑπ᾿ αὐτοὺς 
weyerrhv ᾿Αδειρὼν ἀπεκάλεσεν. 


Inter quas etiam honoratissimus et sapientissi- 
mus Joannes Damascenus presbyter (quem hic ty- 
rannus Mansur nominat, nos autem sanctum et 
deiferum appellamus) eidem scribere, eumque hz- 
reticum blateronem, Mahomet, [conocaustam et 
sanclorum hostem nuncupare non destitit: subje- 
ctos vero ipsi episcopos, ἐπισχότους, id est tenebri- 
cosos , venttis mancipia et helluones vocabat. [n 
primis vero eircorum et spectaculorum amatores 
Pastilam et Tricacabum, Nicolaitam et demonum 
amieum Atzypium, novos Oreb, Zeb, Zebee, et 
Salmana, et Dathan, hisque subditam plebem con- 
grégationem Abiron nominabat. 


leephorus Constantinopolitanus in historia, ubi de conciliabulo Constantini Copronymi imp. 


f& πίστεως Exvlücvcat, ἓν ᾧ ὑπεσημήναντη 
παχῶς χαὶ δυσσεδῶς συµφρονῄσαντες, τὴν 
y εἴχον,σμάτων καθαίρεσιν ἐχφωνήῆσαντες. 
9 νηπιωδῶς ἐπ᾿ ἀγορᾶς ταῦτα ἀνεθεμάτι- 
οὗ καὶ Γερμανὸν τὸν ἀρχιερέᾳ Βυζαντίου 
.Γεώργιόν τε τὸν ἐκ Κύπρου τῆς νήσου 
M, xai Ἰωάννην τὸν ἀπὸ Δαμασκηνοῦ τῆς 
b ἐπικλῆν Μανσούρ. 


]n eo conciliabulo fidei canonem condiderunt de 
sacris imaginibus evertendis, cui ab omnibus impio 
consensu ac nefario subscriptum est , eteque pueri- 
liter in foro anathemate damnatx». Eadem et in 
Germanum.Constantinopolitanum patriarcham di- 
cta sententia est, et Georgium Cyprium et Joannem 
Damascenum cognomento Manaur. 


Theophanes in Chronographia ad annum AS Leonis lsauri. 


ef] xatà Zopíav Δαμασχηνῷ Ἰωάννης ὁ 
ας πρεσθύτερος xal μοναχὸς, ὁ τοῦ Mav- 
ἁσχαλος ἄριστος, καὶ βίῳ, xat λόγῳ προ- 


Tum vero Damasci Syriz Joannes Chrysorrhoas, 
Mansur filius, doctor egregius, sanctitate vitze aeque 
ac doctrina fulgebat. 


Item ad annum 19 Leonis, ubi de Petro Majumensi. 


ἐγχωμίοις λόγων τετίµηχεν ὁ ὅσιος πατ]ρ 
ἄννης, ὁ χαλῶς ἐπικληθεὶς Χρυσοῤῥόας διὰ 
Jjoucav αὐτῷ τοῦ πνεύματος ἕν τε λόγῳ xal 
υγ] χάριν, ὃν ὁ Κωνσταντῖνος ὁ δυσσεθἠς 
ἐτησίῳ καθυπέθαλεν ἀναθέματι, διὰ τὴν 
Vugay ἓν αὑτῷ ὀρθοδοξίαν, xal ἀντὶ παππι- 
Agto; αὐτοῦ Μανσοὺρ, ὃ ἑρμηνεύεται .leAv- 


Hunc sermonum encomiis honestavit sanciusS 
Pater noster Joannes, qui rite cognominatus est 
Chrysorrhoas propter florescentem in ipso, tam 
quoad doctrinam, quam mores auri instar mi- 
cantem spiritus gratiam. Q Constantinus im- 
pius imperator annuo submittebat anathemati 
propter eximiam ejus de recta flde sententiam ; 


501 


VETERUM TESTIMONIA 


eum aueto nomine Mansur appellaretur, quod re- A τρωµένος, Μανόὸ ηρὸν Tosiotei φρὀνήματι 


demptum significat, Judaieo animo Manserum voci- 
tat, novum sua setatis praeceptorem. 


µάσας, τὸν νέον τῆς ἡλιχίας διδάσχαλον. 


Anastasius Dibliothecarius Theophanis interpres ambo ista de Joanne Damasceno testimonia ad hune 
Latine reddidit. 


Porro in Syria peues Damascum Joannes pre- 
ευγίος et monachus, cognomento Chrysorrhoas, 
Mausur fllius, doctor optimus, vita et verbo 
przfulsit. 

Hunc declamationibus sermonui oravit sanctus 
noster Joannes, qui cognominatusest Chrysorrhoas, 
propter auream et fulgidam spiritus gratiam , quie 
in ipso, tam verbo, quam in vitz actu floruit : 
quem videlicet Constantinus impius imperator annuo 


propter eminentem orthodoxiam ejus ans 
submittebat, et pro Mansur, quod ejus avii 
men est, quodque redemptus interpretatur 
Judaico novum  Eoclesie magistrum Mi 
mutato uomine vocitabat. 

Hac eadem, ut cetera, ex Anastasii Diblk 
trauslatione operum Theophanis habet Paul 
conus in Historia miscella. 


Joannes Zonaras lib. XV, $ 6, ubi de conciliabulo Coprongmi. 
Post paucos dies tyrannus in forum venit cum Β Καὶ μετ ὀλίγας fjuépac ἓν τῷ Φώρῳ πα 


patriarcha 8uo et sectatoribus episcopis, qui coram 
omni populo venerandarum imaginum venerationem 
interdixerunt, idelolatris illis appellatis quieas co- 
lerent : et anathemate notarunt. inclytum Germa- 
num, qui Constantinopolitanus patriarcha fuerat, et 
Georgium Cyprium, et doctrina virtuteque ma- 
gnum Joannem Damascenum, qui hunc Del ho- 
stem et patrem ejus per litteras sepe impietatis 
arguit. 


Cedrenus in compendio historiarum 


Damasci Syrie fuit Joannes monachus et pre- 
ebyter Chrysorrhoas cognomento, Mansuris filius, 


quod Grace sonat Lentrabum, quem impius Ju- C 


daico sensu Manzerum appellavit. Hic sanctus 
Joannes una cum Cosma Majumensi episcopo, et 
Theophane, fratre Theodori Graptorum, melodi sive 
cantores sunt agnominati, eo quod melodiis com- 
prehendissent eas canlilenas qua in ecclesiis 
£hristianorum canuntur. Erat enim sanctus hic 
Joannes el vita el sermone magisler optimus, 
oinni divina hbumanaque cognitione repletus. 


µενος ὁ τύραννος οὗτος μετὰ τοῦ πατριάρχοι 
xat τῶν ὁμογνωμονούντων αὐτῷ ἐπισχόπων, . 
παντὺς τοῦ λαοῦ τὴν τῶν σεπτῶν εἰχόνων mp 
σιν ἀπηγόρευσαν, εἰδωλολάτρας τοὺς ταύτας 
νους χαλέσαντες, xai ἀναθέματι χαθυπἑἆδαλε 
ἀοίδιμον Γερμανὸν, πατριάρχην τῆς ζωνσι 
γενόµενον, xat τὸν ἐκ Κύπρον Γεώργιον, καὶ 
γαν ἐπὶ σοφίἰᾳ χαὶ ἀρετῃ Ἰωάννην τὸν Δαμα 
ὃς πολλάκις τὸν θεοµάχον Ώλεγξε τοῦτον καὶ 
τοῦ πατέρα δι ἐπιστολῶν ἀσεδεῖν. 

ad annum decimum Leonis Isauri. 


'Ev δὲ τῇ κατὰ Zuplav Δαμασκῷ Ἰωάννης 
καὶ πρεσθύτερος ὁ Χρυσοῤῥόας, ὁ τοῦ Μα 
ἑρμηνεύεται Λέντραθος, ὄνπερ ὁ ἀυσσεθὴς 
Ἰουδαϊκῷ φρονήµατι µετωνόμασεν. θὗτας 
Ἰωάννης xa μελῳδὸς ὠνομάσθη μετὰ Kot 
σχόπου τοῦ Μαἴουμᾶ, καὶ θεοφάνους ábs) geli 
pou τῶν γραπτῶν, διὰ τὸ αὐτοὺς psp 
ταῖς Ἐχχλησίαις τῶν Χριστιανῶν τετυπωµ 
λεσθαι. "Hv γὰρ ὁ ἅγιος Ἰωάννης οὗτος τῇ 
χαὶ τῷ λόγῳ διδάσχαλος ἄριστος, πάσης ' 
θείας τε xaX ἀνθρωπίνης ἐμπεπλησμένος. 


Suidas in Joanne Damasceno. 


Joannes Damascenus cognomento Mansur, vir 
erat (XXXIII] illustrissimus, setatis suze nulli eo- 
rum qui doctrina illustres faerunt, secundus. Ejus 
scripta permulta sunt, et praecipue philosophica , 
necnon in sacram Scripturam parallela selecta, et 
canticorum eanones iambici et oratione soluta. 
Eodem etiam tempore Cosmas Hierosolymitanus 
floruit, vir ingeniosissimus, et omnino spirans illam 
suavem modulationem inusicam. llli autem canti- 
corum canones Joannis et Cosme uullam cuu ali- 
orum carminibus eoniparationem admiserunt, nec 
adniittent usque ad hujus sevi finem. 


Ἰωάννης ὁ Δαμασχηνὺς 6 ἐπιχληθεὶς B 
&vhp ἣν λλλογιμώτατος, οὐδενὸς δεύτερος ' 
αὑτὸν ἐν παιδεῖᾷ λαμφάντων. Συγγρᾶμμα! 
Távu πολλὰ xal µάλιστα φιλόσοφα , «t; τε 
p ἶ ραφὴν παράλληλοι χατ) ἐχλογὴν, xai ol à 
κανόνες ἰαμθδιχοί τε καὶ χαταλογάδην. Xuvi 
αὐτῷ xal Κοσμᾶς, ὁ ἐξ Ἱεροσολύμων, ἀνὴ 
στατος, xai πνέων μουσιχἣν ὅλως τὴν bw 
Οἱ γοῦν ἀσματικοὶ κανόνες Ἰωάννου τε χα 
σύγκρισιν οὐκ ἑδέξαντο, οὐδὲ δέξαιντο pd 
καθ) ἡμᾶς βίος περαιωθῄσεται. 


Ex Menais ad diem & Decembris. 


Quem te nominabimus, o sancte? Theologum 
Joannem, an Davidem carmina canentem ? citharam 
spiritu resonantem, an tibiam pastoralem, dum 
aures simul et menteia mulces, dum Ecclesiz or- 


Τί σε ὀνομάσομεν, ἅγιε; θεολόγον Ἰωάνν 
615 τὸν µελῳδὀν; πνευματέμφορον κιννύρα 
λὸν σηµαντικόν; γλυχαίνων ἀχοήν τε xal 
εὖὐ ρραΐίνων Ἐκκλησίας τὰ συστήµατα, τοῖς 


DE 3. JOANNE DAMASCENO. 


510 


φθέγµμασι χαταγλαῖζων τὰ πέρατα : ἱχέτευε A dines omnes exhilaras, mellifluis tuis vocibus ? O 


ἵναι τὰς φυχὰς ἡμῶν. 


ὀνομάσω, θεσπέσις Ἰωάννη, γλυχύῤῥημον, 
τε ἁστὴρ, ὁ τῇ αἴγλη τῆς Τριάδος ἑλλαμ- 
ὀπτιχὸν εἰσδὺς εἰς τὸν Υνόφον τοῦ πνεύμα- 
θείου, ἐμνήθης τὰ ἀπόῤῥητα ' ὡς Μωσῆς 
ας τὴν μουσικὴν χαλλιέπειαν, ἱχέτευς τοῦ 
τὰς φυχὰς ἡμῶν. 

ἱνομάσω, ἀοίδιµε; 63000 (0v φαεσφόρ»ν, εὖ- 
χητὴν, λειτουργὸν f] θεωρὸν τῶν μυστηρίων 
j, ἀστέρα Ἐχχλησίαν ἀγλαῖζοντα, λυχνίαν 
wet χαταλάμποντα, 7) 6pyavov. εὐηχέστα- 
Üztyya χαλλιχέλαδον; ἰχέτενε τοῦ ouwÜnvat 
K ἡμῶν. 

ἹἸωάννη πάνσοφε, τὴν Ἐχχλησίαν ἄριστου 
βννας ἆσμασιν ἐνθεαστικώτατα, μελῳδῶὼν 
M, τή ἑνεργείᾳ πάτερ τοῦ Πνεύματος τὴν 
ύραν ἀνακρυόμενος, thv παναρµόνιον τοῦ 
ιούµενος, fv ἐἑνηχῶν θείοις µελῳδήμασι πάν- 
Is) Ea. 


qui flnes orbis terrarum illuminas, ora ut salventur 
animz nosirz. 

Quem te nominabo, divine Joannes et dulciloque ? 
astrum lucidissimum es deitatis fulgore radians ; 
spirituales caligines perspicaci virtute pervadisli : 
qui ineffabilibus deitatis mysteriis initiatus, tan- 
quam Moyses alter explicasti musicam artem tuam : 
ora ut salventur anim: nostra. 

Quem te nominabo, inclyte? an lucentis facis 
portitorem, illustrem ducem, ministrum el specta- 
torem mysteriorum Dei, sidus illuminans Eccle- 
siam, lampadem fulgentem iis qui in tenehris 
sunt ; an organum perquam sonorum ; aut fistulam 
suavissimam ? ora ut salventur anima nostrze. 

Joannes, Pater sapientissime, Ecclesiam Christi 
canticis luis divinissimo instinctu exhilarasti, cans 
torum inclytissime, efficientia spiritus, o Pater, 
cinnyram (uam pulsans, modulatissimam illam 
Davidis x::mulatus, cujus divinorum modulorum sono 
omnes permulsisti. 


Ex Martyrologio Romano, ad diem 6 Maii. 


αἱ uatalis beati Joannis Damasceni saucti- 
petrina celebris, qui pro cultu sauctaruni 
a verbo et scriptis adversus Leonem 1sau- 
wenue decertavit : cujus jussu cum ei 


dextera manus amputata fuisset imagini B. Mari:e 
Virginis, quam defenderat, seipsum commendans, 
protinus dexteram integram sanamque recepit. 


In additionibus Carthusianorum Coloniensium ad Usuardi Martyrologium. 
atinopoli depositio sanetz: memoriz Joannis Damasceni, doctoris egregii, nec minus vita et 


y elari. 


Ex Martyrolojio Maurolgci annis 1564, 1570 et 1578, Venetiis edito. 


intinopoli sancti Joannis Damasceni 


i lertii. 


presbyteri, moribus et doctrina clarissimi tempore 


Sigebertus Gemblaceusis libro de viris illustribus cap. 15. 
e presbyter et monacbus, de Damasco C impugnabat impietatem Leonis imperatoris, scri- 


Ma et doctrina clarus, cognomento Chry- 
, animatus scriptis Gregorii pape quibus 


psit et ipse Graeis Greece contra Leouem impera- 
torem. 


lugo Etherianus, de heresibus quas Graci Latinis devolvunt, lib. 111, cap. 1. 
:$ quoque Damascenus simililer Patrum vestigia dum imitatur, scribit bzc : Imago Patris 


& ei Filii Spiritus. 


]tem libro 111, cap. 13. 


p est in Trinitate ordo, eisi ab homine 
lle sit sciri qualis sit. Et iininediate qui- 
ius, mediate vero Spiritus a Patre prove- 


niunt. Ait enim Damascenus : Per Filium datur 
Spiritus, οἱ ab omni creatura participstur. 


Rursum, cap. 19. 


wero Damascenus Joannes dissidere a 


consuetudinem Kcclesi? Grzcerum referendo, quae 


Jyrillo aliisque sanctis Patribus videlur, p non esse Spiritum ex Filio confitetur usque in 


Ma scribit : Spiritum ex Patre dicimus, 
ium Patris nominamus : ex Filio autem 
nen dicimus, Spiritum vero Filii nomina- 
wumtamen Scriptura sic habente, non 
& hic sanctus a Latina veritate, lioc ad 


hodiernum. Quippe si Spiritum Patris et Filii 
nominamus, uti sanctus iste vir asseverat, aut 
qualiter et similiter confitendum est, Spiritum 
esse utriusque, aut inzequaliter, aut dissimili- 
ter, etc. 


us Lucensis ordinis Predicatorum, Torcellensis episcopus, in Historia ecclesiastica ms., ubi de Eu- 
genio 111, pontifice. 


& tempore Joannes Damascenus de Greco in Latinum est translatus ?'*. 
NOT/E. 


Magister Sententiarum, sanctus Thomas, 


de schola theologi, Joanuem Damasecenun 


assim in theologicis tractat;bus citant, quorum 
oca contexere nimis longum foret. 


Mi 


VETERUM TESTIMONIA. 


Ez libro Joannis Becci patriarche Constantinopolitani de processione Spiritus sancti, cap. 12, n. 19, 
Gracie orthodoxe. 


Quod si laudatis expositionibus, et mutuam dicto» A — El γὰρ ταῖς ῥηθείσαις προτέχειν ἔπιστατιχι 


rum [XXXIV] Seripturse conciliationem examines, 
neque dictum a Dainasceno theologo, 65 Filio vero 
Spiritum non diclmus, turbas ciebat. Namque ab iis, 
qui, ex solo Patre, vocem in sententiam Dasilianze 
expositionis accipiunt, dignoscetur, quemadmodum 
etiam initio orationis fassi sumus, qua ratione et 
hic Damascenus theologus non tanquam ex ipso 
sed tanquam per ipsum procedentem Spiritum as- 
seruit, et quomodo aliis in locis, ex Filio autgm 
Spiritum sanctum non dicimus, declaravit. Namque, 
cum ad Patrem universa causalitas deferatur, 
prima causa Pater asseritur, et cum prima causa 
sit, propterea et sola causa ab Φις cognitoribus 
qui fidei decreta przscribunt, creditur. Nullus ita- 
que locus dubitandi relinquitur, ne cognoscamus, 
propterea, ex Filio Spiritum non dicimus, Damasce- 
num dixisse, ne quis primam causam et principium 
Spiritus Filium existimaret. Etsi enim, ut nonnulli 
opinantur, propterea sanctus dixit, ez Filio autem 
Spiritum non dicimus, ut Filium a Patre sejunge- 
ret, nunquam dixisset, non tanquam ex ipso, 
sed. veluti per ipsum procedens. Nam a Patre 
Filii sejunctio, quemadmodum a me dictum est, 
nunquam in Spiritus a Patre exsistentia illud per 
Filiun, admittet. 


ἐξηγήσεσ:, καὶ τὸν πρὺς ἄλληλα συµθιδασμ 
Γραφικῶν ῥήσεων ἐρευνᾶς , οὐδὲ τὸ ῥητὺν i 
ὅπερ ὁ Ex τῆς Δαμασχοῦ θεολόγος ἔφη, τὸ, "I 
Υἱοῦ δὲ τὸ Πγνεῦμα οὐ «Ἰέ]ομεν, ταραγµόν ( 
ποιῄσει τινἀ. Tot; γὰρ τὴν ix μόνου τοῦ Tlasp 
νὴν εἰς thv ἔννοιαν προσιεµένοις τῆς ῥηθείσῆι 
τοῦ μεγάλου Βασιλείου ἐξηγήσεως, συνδιαγνω 
ται, ὡς xal iv καταρχαῖς τοῦ λόγου cipis 
ὅπως καὶ οὗτος ὁ ἐκ τῆς Δαμασχοῦ θεολόγος, ' 
ἐξ αὐτοῦ, ἀλλ᾽ ὡς δι αὐτοῦ ἑχπορευόμενον Eq 
ὅπως ἐκ τοῦ Υἱοῦ δὲ τὸ Πνεῦμα οὗ Aévog 
ἄλλοις ἐθεολόγησεν. Ἐπεὶ γὰρ διὰ τὸ εἰς τὸν T 
τείνεσθχι τὸ rdv τῆς αἰτίας, πρῶτον αἴτιον λ 
ὁ Πατῇῆρ, xa διότι πρῶτον αἴτιον, διὰ τοῦτο gt 


B voy τοῖς εὐθυγνώμοσι πιστεύεται τῶν δογµαέ 


οὐδεμία λοιπὸν ἀμφιβολίας πρόφασις λείπεη 
διαγινώσχειν, ὡς διὰ τοῦτο ἐκ τοῦ Υἱοῦ τὸ Β 
οὗ .Ίέγομεν, ὁ Δαμασχηνὸς ἔφη, ἵνα μή i 
πρώτην καὶ ἀρχὴν τοῦ Πνεύματος τὸν Yiby ab 
ξάσῃ. El γὰρ, ὥς τινες ὑπειλήφασι, διὰ τοῦτοί 
ἔφη, Ἐκ τοῦ Υἱοῦ δὲ τὸ Πνεῦμα οὗ «άγονη 
διαστείλῃ τὸν Yibv ἀπὸ τοῦ Πατρὸς, οὐχ ἄν ew 
Οὺὐχ ὡς 8€ αὐτοῦ, dAJ' ὡς δι’ αὐτοῦ ἔχπορι 
vov. Ἡ yàp ἀπὺ τοῦ Πατρὸς διαστολὴ τοῦ 
ὥσπερ µοι χαὶ προείρηται, οὐχ ἄν ποτε iy: 
Πατρὸς ὑπάρξει τοῦ Πνεύματος παραδέξαιτο' 
tov Ylov. 


Ex ejusdem Joannis Becci oratione 1], in tomum Cyprii. Grec. orthod. T. 11. 


Verumtamen Damascenus, qui terrarum orbem 
propria theologia replevit, hec minime approba- 
verit : Productor enim, ait, per Verbum Pater : et 
ubinam suum locum oblinebit illud, contigue, in eo 
quod producitur? 


ἸΑλλ' 6 Ex Δαμασχοῦ, τὴν οἰχουμένην τῆς ! 
πληρώσας θεολογίας, οὐ ταῦτα βούλεται * Πρι 
γὰρ, «not, διὰ Λόχου, τοῦ Πνεύματος ὁ Πατή 
ποῦ τὴν οἰχείαν χώραν ἕξει τὸ, «porsyáe, 
προθλήµατος ; 


Ex Volaterano. 


Joannes Damascenus, Damasci natus, Hebr»us, 
puer Constantinopolim venit, ubi liberalibus arti- 
bus legitime imbutus, et ad Christum conversus, 
monachi habitum sumpsit , simul et docebat. - 
ptus deinde in littore maris a piratis Saracenis, 
postea a Theodosio redemptus, magister ejus 
epistolarum fuit. In suspicionem proditionis ve- 


niens, dextera ei ablata est. Verum postqé 
prehensus, qui litteras proditorias stylo Día 
probe assimilaverat, in honore apud imper 
fuit. At ille in cenobium regressus , ibi- 
sit. Seripta ejus utilia ab utraque ρουῦ 
Ecclesia. enm 


Ez Joannis Trithemii De scriptoribus ecclesiasticis libro. 
Joannes monachus et presbyter Damascenus, D manus pervenerunt. Legi tantum opus illud 1 


vir doctus et sanctus, de quo miranda narrantur, 
propter excellentiam doctrin:z et vita: sinceritatem, 
in magno pretio habitus apud Constantinopolim, 
prelatus monachorum constitutus, multos ab iniqui- 
tate avertit. Scripsit Greco sermone non pauca pro- 
fundi sensus opuscula, sed pauca eorum ad nostras 


Traditionis Orthodox fidei, libros IV, Dn 
vidi! unquam 5]. 

WHistoriw Barlaam et Josaphat, librum sai 

De c:eteris nihil vidi. 

Claruit sub Theodosio devotissimo pt 
anno Domini cccrc. 


Et aliquanto inferius ex eodem ejus libro. 


Joannes monachus et presbyter, cognomento 
Chrysorrhoas, natione Dawascenus ex Syria, vir 


"! joan i, 18. 


in divinis Scripturis et 1n szcularibus litte 
ditus, et non minus vita quam scientia 


YARIORUM EPISTOL E. 
ei provocatus scriptis Gregorii papze lll, A 


apugnabat errorem Leonis imperatoris, 
L ipse Grzcis suis Graco sermone (?*). 


5H, 
Contra Leonem imperatorem libros Il. 

Et quadam alia. 

Claruit sub Leone imperatore, anno nccxxx. 


a Joannis Canonis Norimoniani, vrdinis Predicatorum, ad beatum Bhenanum Selestensem de 
libro Gregorii Nysseni De creatione hominis. 


X Basilii Magni Hexaemero Greco emen- 
lelia Cretensi, et Joanne Damasceno, qui 
etiam multa capita Gregerii Nysseni tan 
longe posteriori suis sententiis interse- 
& praeceptor tuus Jacobus Faber, nuper 


Latinitate cultiori decoravit : utinam tamen non 
inter aulicorum (ut ipse ait) tumultus, et diverso- 
riorum angulos : nihilominus majorem Burgundione 
laudem faciliori opera commervit. - 


Rursum, circa finem epistola. 


j| Damascenus przclarissimus philosophus 
W8, tanto hunc prosecutus est honore et 
ne, ul inter scribendum theologicas 
& Patrum sententias qui ante so fuerunt, 


multos versus saepenumero, imo integra capita ex 
hoc libfó nostro excerpere, et suo textui inserere 
minime dubitaverit. 


Ex beati Rhenani epistola ad Jacobum Fabrum Stapulensem praeceptorem suum. 
ow philosophiam vel maxime laudarit, B pauca, cum sententias Patrum colligeret, mutua- 


bominem in suiipsius cognitionem addu- 
abiliorem tamen censeo, qus a Christianis 
, eorum qus ad hominis salutem atti- 
ul admonet, velut hec subtilissima di- 
οἱ Nysseni doctrina, quae cum multorum 
Darguat, solidz veritati innititur. E cujüs 
tissimus Pater Joannes Damascenus, non 


tus est, quem tu superioribus annis diu ignotum 
et semilacerum ad studiosorum utilitatem recon- 
cinnasti. Vellem autem , clarissime vir, ut sicut 
Damascenum celeberrima Parisiorum academia jam 
pridem favorabiliter suscepit, ita et Nyssenum Da- 
masceno antiquiorem minime neglectui haberet. 


NOTE. 


tec bene Trithemius, qui tamen duos 
Damascenos imperite ponit. Nugas ejus 
meenon Volaterrani, qui ex Vincentii 
Rsis Speculo accepta sunt, erudite con- 


futat Leo Allatius in opere de Joanne Damasceno 
et ejus operibus, quod Prolegomenon loco editioni 
nostr: proimittimus. 





EPISTOLJE 


imorum atque doctissimorum presulum DD. Caroli Monchal, archiepiscopi Tolosani 
et Josephi Marie Suarez, episcopi Vasionensis, de edendis operibus 
sancti Joannis Damasceni. 


Wima, qua, ni fallor, scripta est ad claris- 
sirum Leonem Allatium Barberine biblio- 
ustodem ac jrafectum. Hujus mihi copiam 
. admodum P. Bernardus de Monte(alconis. 


mihi fuerunt vi ld. Augusti duo codices 
rw Origenis in. Matthieum et Joannem ex 
4 Barberina ad nos per te. transmissi : 
ine plurimum tibi deheo , qui eminentis- 
inalis mandatum tanto studio ac diligen- 
isti. ut illud occupasse videaris, nedum 
se. Addidisti penes te esse libruin ejus 
inum Περὶ τῷν g«ulocogovgérov, quem 
sse merito suspicaris eorum quos scri- 
'sas haereses; ac praterea habere te alia 
m Graeca monumenta nondum edita, quie 
| te continuo recicis, si consilium nostrum 
us eorum excudendis significavero. Scito 
Pri Gallicani cura οἱ impensis parari edi- 
B. Ephrzem, Maximi, Joannis Damasceni, 
Ris : sed hujus pauca admodum Grzca 
46 mutila. Verum spem nobis injectam 
xi que misisti, integerrima repertum 
aquam ex iis quz jam delibavimus, hiulca 
 Bobis visa sunt, nec multo his quze Re- 
ee conlipentur saniors nescio an adhuc 


ampliora. Tuam itaque opem, V. Cl., quo in 
genere nulla est uspiam presentior alque cer- 
tior, merito petimus ac speramus, ut sicubi 
scriptoris hujus inedita quadam latere nosti, 
ea nobis indicare non graveris. Qu: vero penes 
te jam sunt, sive ea sint Origenis, seu vetusti cu- 
jusdam Patris, quando tam prolixe et benigne no- 
biscum agis, queso, transmitte. Quod monuisti 
remittendos esse codices, editione peracta, sedulo 
id quidem ac studiose perficiam, et si quibus officiis 
remunerari possum, prasto me tibi semper fore 
persuadeas velim. Lutetiz Parisiorum etc. 


EFISTOLA — EJUSDEM — ILLUSTRISSIMI ARCHIEPISCOPI AD 
R. P. FRANCISCUM COMBEF/IS ORDINIS PRAEDICATORUM. 


R. P. La lettre que vous avez pris la peine dem'é- 
crire du dernier Juillet, fait mention d'une précédente 
qui ne m'a pas été rendué, ()uand vous prendres la 
peine de m'écrire, vous n'avez qu'à bien  enveloper 
vos lettres, et les envoyer au Courrier de Tolose, ou 
à Monsieur de la Mare,DBourgeois de Paris, demeu- 
rant rué S. André des Arcs, au cheval noir, qui me 
les fera tenir. δαν été bien aise d'avoir vu dans celle 
que jay rege, vos loüables  desseins, auxquels je 
n'ay quà vous encourager, ei vous offrir tou ce qui 


915 


pourra. dépendre de (noy pour les (favoriser. Jc 
m'ussure que Monsieur Aubert, qui a beaucoup de 
merite εί de bonté, vous communiquera facilement 
ce qu'il aura et sera hien aise que vous avez part 
à |3 gloire de donner au Public tout le S. Jean Da- 
mascene. Grec et Liutin. I| y a encore l'rigéne, le 
S. Ephrem, Marimus, et plusieurs autres. l'eres 
qui attendent. quelques mains secourables qui leur 
[ace voir le jour. J'uttens avec impatience que. vous 
donniez ce que vous avez de S. Amphilochius. Les 
chaines des Grecs nous en ont conservé des (ragmens 
qui [ont desirer ses Ouvrages entiers. Le P. Poussi- 
nes de la Compagnie de Jesus, a transcrit de ma li- 
brairie ces jours. passez une chaine sur S. Matthieu 
et S. Marc, pour ia donner bien-tost au jour, et il y 
ades [ragmeus de ce l'ere : mais. c'est toul ce que 
jy. Pour le Simeon. Thessalonicensis je ne l'ay ja- 
mais veu dnprimé, quoique plusieurs personnes de 
sguvoir le citent. Casaubon en fait mention en quel- 
que lien, comme étant écrit à la main dans la librai- 
rie du lioy, et Árcudius en rapporte de longs passages 
ui font desirer de le voir tout entier. Pour S. Jean 
lirysostome, le P. Fronton du Duc croit aussi avoir 
traduit {οί ce que nous avons. imprimé de luy, et 
que ce qui resie dans l'édition de Savile étoit de 
quelques autres auteurs, comme de Sererianus et quel- 
ques aultres. Toujours. seroit-il bon de les (aire im- 
primer separément avec les traductions. Jay vu au- 
tre[ois le P. Sir.nond eu quelque. peusée de [uire un 
corps de lout. ce q«i se (reuvoit. de. Severiaius, 
duquel méme je. crois qu'il a. quelque piece, ouire 
celles qui sont dans l'édition de saint. Jean Chry. 
sustom: de. Savile. Si quelqu'un songeoit à donner de 
nouveau Loules les ouvres de S. Jean. Chrysostome 
pour les faire imprimer uv volume aprés l'autre, à 
mcsur.: qu'ileseront achevez de debiter. Cur. j'appreus 
q e des six premiers volumes du DP. Fronton, i n'y 
e» a que [ort peu d'exemplaires, et que Cramoisi ls 
rcanprimera lun aprés lCautre, pour par[aire les ow 
tres qui lui en. resteront.. 1| s'en pourroit faire uue 
édition. mei.leure que tout ce. que. nous en. avons. 
J'en ay deux ιά volumes. mss. dans lesquels il 
εὐ pourroit. treuver quel jue. chose pour. meliorer ('é- 
dition, et. p. ur les qualorze. volumes, le Grec se 
jeurroit reudre. meilleur en le prenunt dans l'édi- 
uon d'Angleterre qui est plus enticr que cellede Coin- 
meli, et les versiuus en les re[uisant entierement. 
Muis Morcl ne s'est pas. soucié de la boé. Hl les 
a [ait imprüner sur l'edition de Comwelin, à laqueile 
il a ajouté beaucoup de [autes. Je n'en suis plaiut au- 
Ire[uis; el cela est digne d'une publique animadver- 
sion. Si je w'étois yas si éloigné de vous, je preudrvois 
plaisir à [omenter vos. études : mais je wy pis 
qu'applaudir de loin. Je voudrois avoir quelque ex 
emplaire ms. Ge ÜEuchologe, pour ayder le P. (οι 
en son desscin ; mais je m'en ay que quelques Oruisuns 
de main fort recente. 1l. seroit. aussi a. desirer que 
quelqu'un recuéillit, et donna tout. en corps ce qu'a 
[ait Procope sur CEecriture. Jelay c Grec ms. à 
l'avis sur lc Pentateuque, dont nous n'üvons que le 
Latmn imprimé. 10 se trouve sur les Boys et sur Πεμῖν. 
J'eu ay un ms. sur le Cuntique.. 1l s'en pourroit 
Urecuver. encore quelque. chose. Jay plusieurs traiiez 
de plusieurs Peres Grecs. que je donnerois librement 
pour le Public, si nous. avions ici des personnes qui 
voulussent les traduire. 1l se trouve peude personnes 
qui en soient capables, et moins qui veullent,truvailler. 
Je prie Dieu qu'il vous donne santé et courage pour 
ccla, qui suis, Π. P. 
De Tolose ce 13 
d'Aoust 1612. 
Vótre trés affectionné serriteur en N. S. 
Gharles, Arch. de Tolose. 
EJUSDEM EPISTOLA TERTIA AD EUMDEM 


Π. P. J'ay «n grand coutentement des. lettres que 
vous prenez la peine de m'écrire; car il y a toüjours 


S. JOANNIS DAMASCENI 


510 


à profiter : puisque des observations que vous faites 
en la lecture des Conciles εἰ des Peres, il en. coule 
loüjours quelqu'une de vótre plume. Je erois que vous 
[crez bien de joindre Methodius à votre Amphilo- 
chius, a[in de (το un juste volume. Pour le vola- 
me mowveau — des. pieces. de S. δει  Chrysos- 
lome, ou qui se Ireuvent sous son nom dans les mss. 
el qui wont pas encore veu le jour, vows pourres 
les preparer à loisir. Pour l'Ürigene, encore que ce. 
luy qui dit le preparer, m'ait. écrit, qu'il en uura wn 
volume presi dans la fin de celte année, j'ay peim 
à le croire. Les (autes que vous remarques aux wer 
sions des anciens Conciles Grecs, sont bonnes à ἐπ 
observées. Mais pour cela, il n'est pas à propos de (aire 
de nouvelles versions, à cause que l'Eglise qui s'est ser- 
tie des anciennes, les α insérées dans ses compilati- 
ens des Canons, quoique dans les anciens Mans- 
scrits il se trouve des versions differentes de cella 
que nous avons. Et il me. souvient. d'en avoir σα 
vuir au R. P. Sirmond une fori ancienne du Cos- 
cile de Sardique, et de quelques autres. Les Livres 
qui meriteroient maintenant une edition Grecqu 

et Latine. sont le Maximus, et le S. Jean Damms- 

cene, et l'Origene. Monsieur Aubert travaille am 

deux premieres : et si vous pouvez luy ayder, 

vous obligerez bien fort le Publie. [ XXXVI ] Pear 

le P. Goar, Monsieur de Beauvais luy pense [οκ- 

nir un petit traité imprimé, de Grac:e οἱ Lating 

Missi? consensu : εί j'ay treuvé parmi des vieux re- 

cucils de pieces Mss, un office εἰς λυχνικὸν, et un ο 

de la Vierge Marie. Si cela peut servir, je les [osr- 

niray, qui suis, 

hn. b. 


De Tolose, ee 9. 

de Sept. 1624. 

Vótre trés alffectionné servitegr, 
CunLES, Arch. de Tolose. 
EJUSDEM AD EUMDEM, 

Π. P. Votre Lettre du. vingt-quatrieme Juin, κε 
m'a élé rendué que le 6. de ce mois. Jvn avois regu 
rer dernier deux autres, qui me furent portées 
à Montpellier, οἳ j'étois assistant aux. Etats de πὸ- 
tre. Province : el comme j'étois fort occupé, et enve- 
lopé dans les papiers de chicane, concernant les 
affaire publiques, elle se treuverent écartées, en sorte 
que je ne les pis avoir pour y faire réponse, à quoi 
sans cela je w'eusse pas manqué. J'ay apris le deceds 
de [eit M. Aubert que Dieu absolve. Il avoit de bel- 
les qualitez; mais sa paresse a beaucoup retardé l'u- 
tilité publique, οἱ la satisqaction du Clergé en ['édi- 
Lon des l'eres. Grecs, dont. il avoit pris le soin sow 
mua direction. |l a tiré trois mille écus sans. rien 
faire, si ce n'est quelques copies que nous avons peine 
à retirer ; eucore ay-je (uit les [ruis de la plus pari 
de. ces copies, qui ont été faites à Home. Maintenant 
il [aut travailler à retirer ces. copies ; à quvi je vag 
donner ordre. Déja j'écris à quelques-uns. de mes 
«imis de l'Assemblée, pour. préparer ce qu'il faudra 
en douner.. Si mes avis sont considerez, on parta- 
gera. les Ouvrages. Le P. Gear. et vous, y. aures 
bonne part, et on donnera à quelqu'autre qui demande 
['Ürigene, ce que nous en avons. Les préparatifs que 
vous avez pour S. Jean Damasceue, pourront 
bien l'illustrer, et le S. Marime aussi. Le P. Goar 
pourroil prendre le S. Ephrem : ct pour le S Nice- 
phore Pairiarche, je ne scais pas ce quise treuve de 
luy, ni de quelle importance il est. Derant que l'As- 
sembiée fintsse, elle ordonnera de ces choses, et si elle 
conlinué d'en avoir confiance en moy, vous y aures 
bonne part. Car j'estime vótre merite, et. celuy du 
P. Goar, que je salué avec vous, et me recommande à 
tos saints sacrifices, qui suis de bon Cour, 

Hn. pERE, 

De Tolose ce 12 
d'Aouwst 1650. 
Vótre trés affectionné serviteur en 
Ν S. CmiRrEs, Arch. de Tolose. 


DIALECTICA. 


A LLUSTRISIM]I AC ERUDITISSIM!. D. JOSEPH) 
E SUAREZ EPISCOPI VASIONENSIS AD R. P. FRAN- 
κ COMBEFIS OBD. PTDICATOBUM. 


Bewerend Pere, 


padray donc le retour de ce bon pere d'Arme- 
sj soNsS me communiquez ce qu'aves retrouvé 
ο fragments. d'Eusebe de Pamphile des deux 
sings, je le Hiendray à graud [aveur. S. Cy- 
commentariis ad Evangelium | S. Joanuis 
discouri au long des deux Magdeleines. Je 
Latin, et de la version de George de Trcbi- 
edition de Paris par Hopylus l'an 1520. et 
re dece 8. livre, il y a, Coumentariorum 
torum liber octavus. J'ay và l'édition 
0 ine de M. Aubert, ei n'ay retrouié ce 
rs en Grec. J'ay donc douté que ce ve (ut quel- 
we d'un auire attribué à S. Cyrille. En effet 
lineal Bellarmin dans son livre de Scriptor. 
remarque que les livres 5. 6. 7. 8. ont été 
β par Clicioveus, et que. ceuz de S. Cyrille 
ius. Je rechercherai par tous ces quartiers 
pervir à l'édition de S. Jean D.anascene, et 
Mile de ,cet illustre employ, et du chois qu'ont 
Iubiqneurs de l Assemblée de εδίγε personne, à 
B sonhaittant mille benedictions, je πι οτε de 
8 eniieremeni pour éire à jamais, 
| Revereud. Pere 
'aisen ce 
etobre 1640. 
Vótre tràs affecionné serviteur. 
Joscpru ManiE, E». de Vaison. 


EJUSDEM AD EUMDEM EPISTOLA ALTERA. 
: Beverend. Pere, 
tardé οἱ longuement de répondre à la υδίτε 


518 


parce que j'étois. dans la. confusion, me voyant [α- 
vorisé de ce fragment sur les saintes Magdeleines tiré 
du mansaerit du Roy, que je crois étreune chaine plus 
ample, et jétois dans wne [orte passion de m'en re- 
vancher en quelque [αροπ. J'ay soigneusement re- 
cherché les moyens, et. puisque vous m'avez com- 
muniqué vos desseins sur S. Jean Damascene, quoy 
que traversé, je vous adresse ces memoires, lesquels je 
regeus il y a dix ans de Mons. Sommaja Gentilhomme 
Florentin. Je l'avois prié de m'envoyer ce qui se 
treuvoit de Burgundio, je el citoyen de Pise. qui 
fleurit sous. Eugene ΠΠ. εἰ traduisit de Grec. en 
Latin 4. livres de Fide Orthodoxa de S. Jean de 
Dawmas, ei lu pluspart des euvres de S. Jean Chry- 
s0stome selon S. Autonin, Naucler. et Gesner. Car 
dans la Bibliotheque de monseigneur le Cardinal 
Barberin, j'avois và un manuscril des livres duait S. 
Jean de Damas, interpreté parce Burgundio, il m'en- 
toya ces remarques que je vous adresse. Quaut aux 
diverses pieces Grecques de sermons, en voici diverses 
que jay leües à. Tome, dans la Biblioth Barbe- 
rine, et chez Monsieur Holstenius. Je suts bien dé- 
plaisant de ne pouvoir vous. communiquer les Ho- 
melies entieres : mais son Eminence se trouvant à Paris 
comme . elle contribué volontiers et liberalement ce 
qu'elle peut pour le Public, si vous la priez, les vous 
accordera. Gepen:lant je vous rends mille graces de 
la (faveur de luquelle vous m'aves prévenu, et atiends 
celle dubon Pere Armenien, mais sur tout vos com- 
mandementis, αμα [ins que je puisse vous temoigner 
par mes sertices que je suis verit ablemeut, 

Mon Reverend Pere, 

De Vaison ce 

91 Juin 1647. 

Vótre trés affectione serviteur. 
Joserr Μλλιν Ev. de Vaison. 





SANCTI JOANNIS 
DAMASCENI 


ΕΙ PHILOSOPHICA ET THEOLOGICA 


AD DIALECTICAM PR/EFATIO. 





LECTiCAM S. Joannis Damasceni damus primo 10co, tum deinde tractatum De hare- 
86 postea librum De fide orthodoxa; ordinem secuti, quem ipse slatuit in nuncu- 
& sua ad Cosmam Majume praesulem epistola, quam tripartito liuic operi praposuit. 
Wtov μὲν τῶν παρ) Ἓλλησι σοφῶν τὰ χάλλιστα no. pa0fjaopat, inquit, εἶτα τούτων ἐχόμενα τῶν ϐθει- 
' αἱρήσεων φληναφήματα .. . . εἶτα τὴν τῆς πλάνης ὀλέτειραν, xal ψεύδους ἐλάτειραν, ὥσπερ χροσ- 
σοῖς, τοῖς τῶν θεοπνεύστων προφητῶν», χαὶ θεοδιδάχτων ἁλ'έων, xal θεορόρων ποιμένων τε, xal 
λόγοις κεκάλλωπιαμένην xai περικεκοσμηµένην ἀλήθειαν, σὺν Gri καὶ τῇ αὐτοῦ ἐκθήσομαι 
Primum itaque eorum qui apud gentiles sapientie laude insignes fuerunt , optima 
e proponam... moz infensarum Deo heresum Παπίας altero pariter volumine conte- 
. . Geique ita demum ceritatem erroris interemptricem et eliminatricem mendacii, affla- 
divinius prophetarum, necnon. eruditorum a. Deo piscatorum , divinorum quoque 
wn et doctorum sermonibus. veluti finbriis aureis exornatam decoratamque, aspirante 
jusque gratia, explicabo. Que cum ila sint, mirari subit, quid cause fuerit, cur 


* 


513 S. JOANNIS DAMASCENI 520 


summi illi viri, qui Joannis Damesceni operibus multiplici prelo edendis preefuerunt, 

seriem hanc inverterint , connexosque ab ipsomet tractatus distraxerint. Quia jam olim 

id etiam admiserant librarii Greci, hinc factum est ut genuina tripartiti operis inscriptio 

pene inlerierit. Collizitur tamen ex capite 2 Dialectices, necnon ex Vila auctoris per Joan- 
nem Hierosolymitanum scripta, itemque ex codice Vaticano, quem Leo Allatius in Diatriba 
citavit ; ubi triplicis hujus operis tituium hunc fuisse docemur, ΠΗΓΗ ΓΝΩΣΕΩΣ, FONS 
SCIENTLE. Has quidem lucubrationes tres, omnium fere postremas a Damasceno con-. 
seriptas fuisse admodurm verisimile est; at caeteris omnibus premittendas eas censui, ity 
primis propter excellentiam libri De fide orthodora, qui multis titulis apud utriusque 
gentis theologos summo semper in pretio fuit. Sed et ipse nostri Auctoris Dialectica 
tanti inomenti esse videtur, ut affirmare non dubitem, eum qui illam legere contempserit, 
nedum in Damasceni, sed in aliorum quoque Orientalis Ecclesie magistrorum theologia 

hospitem prorsus fore. In ea quippe, tametsi vel plusculum fortassis prolixa videatur, 

ex posilioneim collegit vocum omnium quas sancti Patres Greci sive disputando adversum - 
heereticos, sive apud Catholicos fidei doctrinam enucleando, adhibuerunt; atque eas 'insu-. 

per quibus heeretici gentilium philosophorum placitis imbuti, in suam simpliciorumque - 
perniciem abutebantur ; que omnia necessariis notis exponentur. 

E veteribus philosophis, Porphyrium in quinque vocum, sive universalium, et Aristo- 
telem in categoriarum, ceterorumque, de quibus logici disputant, enarratione secutos 
est. Quoruin tamen sententias peculiares quasdam, mysteriis fidei tradendis, parum ido- 
neas, aut etiam eisdem contrarias, ex ecclesiasticis auctoribus emendare sategit. Ut put 
minime probavit, juxta sensum Aristotelis οὐσίαν, ld est substantiam, in primam et secun- 
dau) dividi, propter Philoponi Tritheite heresim, qui cum individuum, quod prime 
substantia a Philosopho nuncupatur, ab hypostasi nihil differre apud Grecos Patres lege- 
ret, inde concludebat, tres in Trinitate substantias particulares dici posse. 

Ceterum dialecticum opus Joannis Damasceni non eodem modo referunt codices me- 
nuscripti : atque, tum in numero capitum, tum in ipsomet capitum aliquorum conteziu 
tanta diversitas occurrit, aliis inter se convenientibus et discrepantibus a ceeteris, utin 
eam mentem abeam, librum hunc, cum ab Auctore fuse prius edilus fuisset, ab ipso, aut 
sallem a suppare quopiam, in breviorem formam redactum esse, demptis pluribus que 
minus necessaria videbantur; aut etiam brevem hanc Logicam sub Dawasceni ipsius, . 
Opera sua recensentis manu crevisse: id quod aliis sanctorum Patrum lucubrationibus 
accidisse norunt eruditi. 

Logicam prolixiorem exhibent Regii codices quinque; in quorum tamen uno, qui 
n. 1986 notatur, caput secunduin atque tertium abest. Breviorem vero reperi in vetustissimo 
Colbertino codice n. 4730, ante 800 annos exarato, et in codice bibliotheca nostre, qui S. ά 
Hilarii Pictaviensis quondain fuit, itemque in Regiis aliis plurimis n. 2527, 9925, 2926, 
2928, 2929, 2930, 3109 et 3379. Eamdem epitomen translatio Arabica representat ; sed εί 
vetustus interpres Latinus operum S. Joannis Damasconi, quem ipsummet fuisse Burgun- 
dionem Pisanum autumo, qui Eugenio III pontitici Romano translationem libri De ortho- 
doxa fide nuncuparat: nec ab illa multum discrepat Latina interpretatio quie exstat in 
editione Basileensi posteriore an. 1573, tamelsi variis in locis fuerit interpolata, atque ad 
Grecuin Dialectice fusioris contextum imperite prorsus et iusulse accommodata. In altero 
bibliothece nostre codice, qui quingentorum fere annorum vetustatem praefert, et charta 
boimbycina constat, Logica utraque Damasceni, brevis et prolixa, magna parte permisceu- 
tur: desunt nihilominus capita priora, De cognitione, De fine operis et De philosophia; 
vicissim vero alia quadam premittuntur, que in ceteris mss. non comparent ; sed quie 
nihil aliud sunt, nisi Ammonii philosophi, seu Hermie ejus parentis, contractiora prole« 
gomena in /sagogen Porphyrii, demptis parum necessariis, queque, seu Ammonius, seu 
Herinias, scripserat de origine anime ejusque conjunctione cum corpore, secundum sen- 
sum Platonis, unde Origenes profana sua dogmata accepit. 


DIALECTICA. 


522 





TOY EN ΑΓΙΟΙΣ IIATPOE ΗΜΩΝ 


IOANNOY 
TOY AAMAXKHNOY 


HHIH PNOXEQOX. 


. P. N. JOANNIS DAMASCENI 
FONS SCIENTLE. 


ΠΡΟΟΙΜΠΙΟΝ. 


ωτόάτῳ καὶ θεοτιιήτῳ Πατρὶ Κοσμῷ, 
» ἐπισχόπῳ τοῦ Μαιουμᾶ, ἐἑλάχιστος 
zai πρεσθύτερος, ἐν Kvplo χαίρευ”. 

! στενὸν τῆς διανοίας, xaX τὸ ἄπορον τῆς 
τῆς ἐμαυτοῦ ἐπιστάμενος, ὤχνουν, ὦ µα- 
lic ὑπὲρ δόναμµιν ἐγχειρεῖν, καὶ τῶν ἁδύ- 
"3:0AUdv, ὥσπερ τις αὐθάδης χαὶ τολµη- 
' ἀπηρ-ημένον τοῖς τὰ τοιαῦτα τολμῶσιν 
foc χίνδυνον. Ei γὰρ Μωῦσῆς ὁ θεῖος ἑἐχεῖ- 
µμοθέτης, ὁ πάτης ἀνθρωπίνης θέας ἆπο- 
.wGi τοῦ βίου τὰς τριχυµίας χαταλιπὼν, 
εν ὑλιχὴν ἁποσμηξάμενος ἔμφασιν, xal τὸ 
$e ὁπτιχὸν χαθηῃράµενος, χἀντεῦθεν πρὸς 
Ὁ γενόμενος ἐπιτῄδειος ' ὁ τὴν πρὸς ἡμᾶς 
Λόχου φιλάνθρωπον συγχατάδασιν, xaY τὴν 
ερφυᾶ * σάρχωσιν ἐν βάτῳ xat ἆθλῳ πυρὶ 
ἨἈξιωμένος , φλέγοντι μὲν καὶ ἐκπυροῦντι 
(av, xal πρὺς τὴν ἑαυτοῦ λαμπρότητα, 
οντι μὲν, οὗ χαταφλέγοντι δὲ, οὐδὲ ἀφανί- 
πε piv τῆς οἰχείας αὐτὴν ἐξιστῶντι qà- 
ερῶτος τοῦ ὄντος, xal ἀληθῶς ὑπὲρ οὐτίαν 
μνημένος ὕνομα, τῶν οἰχείων καὶ συµφυ- 
Ιν προστασίαν παρὰ θεοῦ ἐγχειριζόμενος, 
ον ἐχάλει ἑαυτὸν χαὶ βραδύγλωσσον, ὡς οὐ 
; tip θείῳ ἐξνπηρετεῖσθα, βουλήματι d , xal 
e τοὐμφανὲς ἄγειν' xal μεσίτης θεοῦ xai 
) χαθίσταται * πῶς ἐγὼ ὁ ἑῤῥυπωμένος, 
ἁμαρτίᾳ χατεστιγµένος 9, φέρων 65 τῶν 
ἐν ἐμαυτῷ τὸν πολυτάραχον χλύδωνα, χαὶ 


1-3 PROLOGUS. 


Religiosissimo et venerabili in Deo Patri Cosme, 
sanctissimo episcopo Majume, Joannes minimus 
monachus et presbyter, in Domino salutem. 


Cunctabar quidem, o beate, exilitatis ingenii 
mei et linguz difficultatis conscius, iis qua vires 
meas excederent manum adinovere, et, confiden- 
tioris cujusdam instar ac temerarii, adytorum 
recessus penetrare ; periculum videlicet extimc- 
scens, quod illis qui ejusmodi res auderent, impen- 
det. Nam si divinus ille legislator Moyses, qui ab 
omni rerum humanarum aspectu secedens, crebre- 
scentibus szculi fructibus relictis, ab omni specie 
corporali mentis oculum expurgaverat, et idoneus 
inde ad Dei ipsius intuitum evaserat ; si ille, 


B inquam, qal hoc consecutus crat, ut benignissi- 


mam ad nos usque Dei Verbi demissionem, incar- 
nationemque natura vires superantem conspiceret 
in rubo, et in igne pabuli corporalis experte, a 
quo incensus rubus, sic in ejus splendorem immu- 
taretur, ut tamen combustione nulla consumere- 
tur, nec a propria natura descisceret ; si ille de- 
mum qui omnium primus, ejus qui eest, ipsaque 
essentia vere sublimior est, edoctus nomen fuerat, 
quique contribulium suorum principatum à Deo 
acceperat, impeditiorem nihilominus loquelam, 
et tardiorem linguam causabatur, quam ut, consi- 
lii divini minister factus, ipsum palam efferret, 
et Dei hominumque ἤ, sequester fleret : quinam 
contaminatus ego, nullisque non peccati maculis 


VARLE LECTIONES. 


'ombef. emendavit ex cod. S. Tlil. et aliis codd. Edita et czteri, ἀδυνάτων. Interpretes alii, et 
lia audere. Lectionem priorem astruunt, quae de Moyse sequuntur ; atque hzc omnía ex Grego- 
€ 


wat. 54, inutuata videntur. 5» R. 9950, θεογνωσίαν. 
im βουλεύματι. Cod. S. Hil. ex emendat. et czteri, βουλήµατι. Vetus interp. voluntati. ο 


it. ὑπερφνυῶς. 4 R. 2950, θελήμαιτι. 
ulti 


. ἁῤῥυπωμένος xal πάσης ἁμαρτίας χατεστιγμ. Edita et codd. aliqui ἑῤῥυπωμένος πάσῃ ἁμαρτίᾳ 
; Al 3950, ὁ ῥύπω un πάσης ἁμαρτίας χατεστιγµ. Colb. 4785, ὁ ῥύπω μὲν παντὶ LA d - 


[. int. qui sor 


Ῥλταοι, GR. XCIV. 


quidem omnis peccali inquinatus sum. 


NI 


523 


S. JOANNIS DAMASCENI 


aspersus, qui perturbatissimos in meipso con- A μήτε νοῦν, µήτε διάνοιαν χεχαθαρμένος, ὡς 


scientiz fluctus gero ; qui nec mentis, nec cogi- 
tationis labes elui, quo Dei divinarumque forma- 
rum speculum esse valeam ; cui tandem deest 
oratio, qux» ad res animo conmprehensas explican- 
das sufficiat, quanam ratione divinas abstrusasque 
res, et quis rationalis omnis creature captum 
excedunt, edisseram ? Ic itaque cum ipse me- 
cum considerarem, tentare sermonem  pigebat : 
tum vero etiam obsequi mandatis verebar (dicam 
enim quod res est) ne deridendum me duplici 
nomine propinarem, ignoranti:ze nimirum, et, quod 
gravissimum est, temeritatis εἰ dementiz. Nam 
ignorantiz quidem culpa veniam meretur, quando 
aliunde atque ex socordia mascitur. At scientige 
opinionem cum inscitia conjunctum babere, id 
profecto grave et vituperio potius quam venia 
dignum fuerit ; quinimo ignorantix crassioris, ne 
dicam extrema:, argumentum est. Czeterum ino- 
bedientie fructus mors est, qui vero humilitatem 
et obedientiam colit, cum sese imitatorem Christi 
in finem usque praebeat, is in altum subvectus, a 
Deo gratiam lucis administram reportat, aperto- 
que ore, impletur Spiritu, pectore purgatur, illu- 
stratur animo, sermonem accipit in apertione oris, 
ct, cum non cogitet quid loqui debeat, loquentis 
potius in se spiritus organuni exsistit. Quam- 
obrem per vos olediens Christo, qui pontificis in 


Θεοῦ χαὶ τῶν θείων χργματίσαι ἐμφάσεω 
λόγον ἔχων ἑπαρχέσαι τοῖς νοηθεῖσι δυνἁ 
θεῖα xai ἄῤόητα φθέγξομα:, τὰ τάσης λοὶ 
σεως ὑπερθαίνοντα την χατάλτψιν; ταῦτα 
ζόμενος, ὤχνουν τὸν λόγον 5, ἐδεδίειν τε τὸ d 
εἱἰρήσεται γὰρ τἀληθὲς, µήποτε διπλοῦν ὁφ 
γέλωτα, τῆς ἁμαθίας ἅμα, καὶ τῆς ἀνοίι 
χαλεπώτατον. Σύγγνωστον γὰρ τῆς ἁμαθίᾳ 
xanga; εἰ pj ix ῥαθυμίας προέἑρχοιτο. Ἱ 
τῇ ἁμαθίᾳ κεχτῆσθαι τὴν τῆς γνώσεως οἱ 
λεπὸν, xal ἑπίμωμον, xal συγγνώµης ám 
ξιον, χαὶ μείζονος, ἵνα μὴ λέγω τῆς ἄχρας, 
τεχµήοιον. ᾽Αλλ' ἐπειδῇ τῆς παραχοῆς d 
θάνατος ὁ δὲ sa mech, χαὶ ὑπήχοος, Ἆριαι 


D της. χαθιστἆάµενος, µέχρι τέλους πρὸς Ode 


ται, χαὶ χάριν παρὰ θεοῦ τὴν φωταγωγὸ 
ται, καὶ ἀνοίγων τὸ στόµα πληροῦται πνε 
xai καρδίαν χαθαίρεται, διἀνοιάν τε quilt 
λαμθάνει λόγον Ev. ἀνοίξε, στόματὀς, οὐ 
τί λαλήσει , ὕογανον δὲ χρηµατίζων { ἓν ι 
λοῦντος τοῦ πνεύματος, δι ὑμῶν τῷ ἐν Oy 
χοῦντι Χριστῷ πειθόµενος ὑποκύπτω τῷ ἐπι 
xa ἀνοίγω τὸ στόµα, θαῤῥῶν ταῖς ὑμετέραι 
ὡς πληρωθήσεται πνεύματος, xal λαλῄσω 
τῆς διανοίας χαρπὸὺν τῆς ἐμῆς, ἀλλὰ xa 
τοὺς τυφλοὺς σοφίζοντος k πνεύματος, ὅ 
λαμθάνων, χαὶ ταῦτα φθεγγόµενος. 


vobis munus exercet, mandatis obtempero, vestrisque precibus fretus, os aperio, sper: 


ut spiritu impleatur, tumque ea eloquia proferam qux non mei sensus fructus sunt, 


sed 


qui czcos sagaces reddit. lta ut, quz daturus ille est, accipiam, eademque subinde pronuntie 
Tripartitum opus. 4 Dialectica. 2. Liber de here- ϱ Καὶ πρῶτον ! τῶν zap' "EXAnot σοφῶν τὰ 


sibus. 3. Liber de fide orthodoxa. Primum itaque 
eorum, qui apud gentiles sapienti: laude insignes 
fuerunt, optima quaque edisseram : quippe cum 
compertum habeam, quidquid boni fuerit, Dei 
beneficio mortalibus concessum esse ; « quoniam 
Onne datum optimum, et omne donum perfectum de 
sursum est, descendens α Patre. luminum (1) : » 
quidquid autem veritati adversarium est, Satonici 
erroris tenebrosum inventum est, et perdite men- 
tis commentum ; quemadmodum przstantissimus 
in Theologia Gregorius aiebat. Quamobrem ad 
instar apis ea colligam et componam, quz affinia 
veritatis sunt, atque ab ipsismet hostibus salutem 
accipiam. Quidquid vero pravum, falsique nomi- 


nis scientie conjunctum erit, rejiciam. Mox in- D 


lensarum Deo haresum nanias altero pariter volu- 
mine contexam, quo, falsitate cognita, veritati ma- 


! Jac. 1, 17. 


παραθήσοµαι, εἶδὼς, ὡς εἴ τι μὲν ἀγαθὸν 
παρὰ Θεοῦ τοῖς ἀνθρώποις δεδώρηται. ! 
πᾶσα δόσις ἀγαθὴ, καὶ πᾶν δώρημα τό λειο. 
ἐστι, χαταθαϊγον παρὰ τοῦ Πατρὸς τῶν | 
Εἴ τι δὲ τῆς ἀληθείας ἀντίπαλον, τῆς Σ 
πλάνης εὕρεμα σχοτεινὸν , καὶ διανοίας à 
χαχοδαίµονος, ὡς ὁ πολὺς ἐν θεολογία Eg 
pio; (1), τὸν τῆς µελίσσης τρόπον μιμούμι 
οἰχείοις τῆς ἀληθείας συνθήἠσοµαι e, xal πα 
σωτηρίαν χαρπώσοµαι * ἁποπέμφομαι δὲ 

φαῦλον , καὶ τῖς ΦΨευδωνύμου ἐχόμενον - 
Εἶτα τούτων ἐχόμενα τῶν θεοστυγῶν αἱρέ: 
τάξω τὰ q^nvagftuata?, ὡς ἂν τὸ ψεῦδος 
σχοντες, πλέον τῆς ἀλπηθείας ἑξώμεθα. ] 
τῆς πλάνης ὀλέτειραν, xal τοῦ Φφεύδους ἑ 
ὥσπερ κροσσωτοῖς χρυσοῖς, τοῖς τῶν θεο 
προφττῶν , καὶ θεοδιδάχτων ἁλιέων , xal 


VARUE LECTIONES, 


f lteg. f) ἐννοήσεων. lta scriptum supra lin. in cod. S. Hil., scholium est ex 
eg. 4, µαθ 
κ |teg. 5, φωτίζοντος. Sic vet. 
hlia Grieca psal. cx&v, unde. hae mutuatus est auctor. 


6 Cod. S. Ilil. νοὺς λόγους. 
920912, (ρηματίνει. 


h Edit. ct lk 


τής. 
nt. illuminantis. Alios cod. sequor, faven 


nens vocem £j 


! CoJ. S. llil. et Περ. τοῦ πνεύμ. 


! Reg. b. Colb. J, πρότερον. 9€ 


2920, τοῖς γνηπαίοις δηλονότι δόγµασι τῆς ἀληθείας συντάξω. Int. vet, genuinis aimirum teritatis 
αεεἐπκεθνυ. ἩὉ S. Mil. τὰ φ)ναρήματα. Scholium est quod in textum irrepsit. 


NOTAE. 


(1) Greg. Naz. Orat. in SS. Lunina, iuit. 


5 DIALECTICA. 


boc 


malvwv τε xal διδασχάλων λόγοις χεχαλλωπισµέ- A gis magisque adh:zreamus. Atque ita demum 


qv καὶ περιχεχοσμηµένην ἀλίθειαν, σὺν θεῷ xal 
4 εὐτοῦ ἐχθήσομαι χᾶριτι. "Ho. δόξα ἔσωθεν ἁπ- 
ιτράκτουσα, τοὺς ἐντυγχάνοντας μετὰ τῆς δεούσης 
εὐέρτεως, χαὶ τῆς τῶν ταραχωδῶν λογισμῶν ἆπο- 
Meusc , φωτίνει τοῖς ἁμαρύγμασιν, Ἐγὼ δὲ, ἐμὸν 
μν, ὡς ἔφην, οὐδέν * τὰ δὲ τοῖς ἐχχρίτοις τῶν διδα- 
πάλων πεποντµένα εἰς lv συλλεξάμενος ὅση δύνα- 
MC, συντετμηµένον τὸν λόγον ποιῄσομαι, χατὰ 
Eier ὑπείχων 5 τῷ ὑμετέρῳ προστάγµατι. Αλλά 
μοι συγγνώµονες Ὑένοισθε, θεοτίµητοι, παραχαλῶ, 
wie ὑμετέραις ἐντολαῖς πειθαρχήταντι, χαὶ λαμ- 
ἔδνοντες τὸ ὑπέχρον, τὴν τῶν εὐχῶν χορηγίαν ἀν- 
iei. 

Με per omnia 


veritatem erroris interemptricem, eliminatricem- 
que mendacii, afflatorum divinitus prophetarum, 
necnon eruditorum a Deo piscatorum, divinorum 
quoque pastorum et doctorum sermonibus B veluti 
fimbriis aureis exornatam decorstamque, Deo ejus- 
que gratia aspirante, explicabo ; ut ejus gloria ab 
intus emicans, eos qui purgatis, uti par est, ani- 
mis, turbidisque cogitationibus abjectis, ipsum 
adeunt, suis radiis illustret. Nibil porro, ut modo 
dicebam, quod meum sit afferam : sed quse a 
probatissimis quibusque magistris elaborata sunt, 
collecta in unum, quantum per me licuerit, brevi 
compendiarioque sermone exponam, vestris jus- 


gerens morem. Quapropter obsecro vos, venerandi in Christo Patres, ut przm- 


elis vestris obsecuto mibi veniam concedatis, benevolique faveatis, ac pro ϐ68 quam vobis 
tibibet obedientia, vestras vicissim preces rependatis. 


ΥΑΠΙΑ LECTIONES. 


* Edit. ἐπείχων. 





ΚΕΦΑΛΑΙΑ 





ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ. 


CAPITA PHILOSOPHICA. 


Πίναξ ἀκριδὴς τῆς παρούσης πυξίδος. 
α’. Περὶ Υνώσεως 
f. Ti; 6 σχοπός. 
L Περὶ φ)λοσοφία». 

. Περὶ τοῦ ὄντος, οὐσίας τε xat συµθεθηχότος. 
€. Περὶ gov. 
ς’, Περὶ διαιρέτεως. 

^OC. Περὶ τοῦ φύσει προτέρου. 

. Ἡερὶ ὁρισμοὺ. 
e Περὶ γένους. 
v. Περὶ εἴδους. 
ta^. Περὶ ἁτόμου. 
Wr. Περὶ διαφορᾶς. 
- Περὶ συµθεθηχότος. 

. Περὶ ἰδίου. 

w'. Περὶ κατηγορουμένων. 
tc^ Περὶ συνωνύμου xat ὁμωνύμου χατηγορίας. 
ε. Περὶ τῶν ἐν τῷ τί στι, xat ἐν τῷ ὁποῖόν τί 

ἐστι χατηγορουµένων. . 
ey. Κοινωνίαι xat διαφοραὶ τῶν πέντε φωνῶν. 


wf. Κοινωνία xal διαφορὰ Ὑένους xai διαφο- 
x. Κοινωνία xai διαφορὰ vévouc καὶ εἴδους. 
χα’. Κοινωνία xai διαφορὰ γένους xat ἰδίου. 

xf'. Κοινωνία xal διαφορὰ γένους xai συµθδε- 
vr Κοννωνία xai διαφορὰ διαφορᾶς καὶ εἴδους. 
mi. Κοινωνία xal διαφορὰ διαφορᾶς χαὶ ἰδίου. 
x. Κοινωνία xaX διαφορὰ διαφορᾶς xal συµθε- 


θτχότνος. 
ας”. Κοινωνία χαὶ διφφορὰ εἴδους καὶ ἰδίου. 


Index accuratus capitum hujusce voluminis. 


. De cognitione. 

. Quis hujus operis finis. 

. De philosophia. 

De cnte, substantia et accidente. 

De voce. 

. De divisione. 

. De eo quod prius est natura. 

. De delinitione. 

. Degenere. 

40. De specie. 

41. De individuo. 

19. De differentia. 

43. De accidente. 

44. De proprio. 

45. De przdicatís. 

16. De univoca et :equivoca praedicatione. 

17. De prsedicationibus in quid est et in quale 
quid est. 

48. In quibus quinque voces conveniant et 
discrepent. 

19. 1n quibus genus et differentia conveniant 
inter sc et differant. 

20. In quibus genus et species conveniant in- 
ter se οἱ differant. 

21. In quibus genus et proprium inter se con- 
veniant et differant. 

99. lu quibus genus et accidens conveniant 
inter se et differant. 

95. In quibus differentia et species conveniant 
inter se et differant. 

Q4. In quibus differentia et proprium conve- 
niant inter se et differant. 

95. In quibus differentia et accidens inter se 
conveniant et differant. 

26. In quibus species et proprium inter se 
conveniant οἱ differant. 


eo 00 i OOV 4. ο τὸ» 


S. JOANNIS DAMASCENI 


37.1n quibus species et accidens inter se 
conveniant et. differant. . 

98. In quibus proprium et accidens insepara- 
bile tum conveniant, tum differant. 

99. De hypostasi et enhypostato et anhypo- 
stato. 

90. De substantia, οἱ natura, et forma ; nec 
ΠΟΠ de individuo, et persona et hypostasi. 

31. & De »quivocis. 

92. De univocis. 

$2. De polyonymis. 

54. De alteris et heteronymis. 

55. De denominativis. 

35. De decem supremis generibus. 

21. Dehomogeneis, et homoideis, el hetero- 
geneis, et heteroideis ac numero differen- 
tibus. 

$8. De in quo. 

$9. De substantia. 

40. De natura. 

41. De forma. 

49. De hypostasi. 

45. De persona. 

44. De enhypostato. 

45. De anhypostato. 

46. Divisio entis. 

47. Divisio substantize. 

48. De homogeneis, et homoideis, et heteroi- 
deis et homohypostatis, et numero differen- 
tibus. . 

49. De quanto et quantitate. 

50. De iis que ad aliquid. 

51. De qualitate et quali. 

52. De agere et pati. 

55. De situm esse. 

54. De ubi. 

55. De quando. 

56. De habere. 

57. De oppositis. 

58. De habitu et privatione. 

59. De priori ct posteriori. 

60. De simul. 

61. De motu. 

62. De habere. 


63. De enuntiatione, affirmalione, et nega- 


tione. 

64. De termino, et propositione et syllo- 
gismo. 

65. De unionc. 

66. De hypostatica unione. 

67. Philosophiz definitiones sex. 

68. De quatuor methodis dialecticis. 


xe. Κοινωνία xai διαφορὰ εἴδους xai € 

χότος. 

χη’. Κοινωνία καὶ διαφορὰ ἰδίου xal &; 
ου δεφηχότος. 

κθ’. Περὶ ὑποστάσεως, xat ἐνυποστάτοι 
υποστάτου. 

X. Περὶ οὐσίας, χαὶ φύσεως, xal µορφ 

ου, xai προσώπου, xal ὑποστάσεως. 

λα. Περὶ ὁμωνύμων. 

λβ’. Περὶ συνωνύὐµων. 

X Περὶ πολυωνύµων, 

A. Περὶ ἑτέρων, xaX ἑτερωνύμων. 

λε’, Περὶ παρωνύμων. 

λς’. Περὶ τῶν δέχα γενιχωτάτων γενῶν 

Ac. Περὶ ὁμογενῶν, xaX ὁμοειδῶν, ἔτι 
τε xai ἑτεροειδῶν, xal ἀριθμῷ ὃ 


των. 

λη’. Περὶ τοῦ ἐν (vt. 

à0'. Περὶ οὐσίας. 

p. Περὶ φύσεως. 

μα’. Περὶ pope. 

μβ’. Περὶ ὑποστάσεως. 

ΜΥ’. Περὶ προσώπου. 

"p: Περὶ ἑνυποστάτου. 

με’. Περὶ ἀνυποστάτου. 

µς’. Διαίρεσις τοῦ ὄντος. 

pA. Διαίρεσις τῆς οὐσίας. 

µη’. "Ext περὶ ὁμογενῶν, καὶ ὁμοειδῶν, 
γενῶν τε χαὶ ἑτεροειδῶν, xal ὁμοῦπο 
χαὶ ἀριθμῷ διαφερόντων. 

μθ’. Περὶ ποσοῦ xa ποσότητος. 

v. Περὶ τῶν πρός τι. 

να’. Περὶ ποιοῦ xàl ποιότητος. 

v9. Περὶ τοῦ ποεῖν xai πἀσχειν. 

Ms Περὶ τοῦ χεῖσθα.. 
. Περὶ τοῦ ποῦ. 

νε’. Περὶ τοῦ πότε. 

νς’ Περὶ τοῦ ἔχειν: ' 

vC. Περὶ τῶν ἀντιχειμένων. 

νη’. Περὶ ἔξεως, χαὶ στερῄσεως. 

νθ’. Περὶ προτέρου, xai ὑστέρου. 

E. Περὶ τοῦ ἃμα. 

£a". Περὶ κινήσεως. 

£P. Περὶ τοῦ ἔχειν. 

ΕΥ’. Περὶ ἀποφάνσεως, χαὶ ἁποφάσεώς 
χαταφάσεως. 

&5. Περὶ ὅρου, xal προτάσεως, xm 
γισμοῦ. . 

ξε’. Περὶ ἑνώσεως. 

ξς’. Περὶ τῆς καθ' ὑπόστασιν ἑνώσεως. 

v. Ορισμοὶ φιλοσοφίας εἰσὶν EE. 
&n. Περὶ τῶν τεσσάρων διαλεχτικῶν gab 


Dialectice Damasceni capita ea modo exhibuimus serie, qua in editione Basiliensi, et in quinque α 
regiis recensita reperiuntur, in. quibus logica fusior continetur. Verum, ui utriusque editionis 
minua lector percipiat, indicem alium proferre lubet ex logice brevioris codicibus assumptum. 


4. De ente, substantia et accidente. 

2. De gencre et specie, illoque generalissiino, 
et ea specialissima, et subalternis. 

9. De individuo. 

4. De differentia. 

5. De accidente. 

6. De proprio. 

7. De pradicatis. 

8. De przedicatione synonyma, et zequivoca. 

9. 7 De praedicatione in quo quid est. οἱ in 
quale quid est. 

10. De hypostasi, enhypostato, et anhypostato. 


41. De substantia, et natura, et forma, deque 
individuo, persona, et hypostasi. 

12. De divisione. 

15. De priori secundum naturam. 

15. De definitione. 

15. De zquivocis. 


α’. Περὶ τοῦ ὄντος, οὐσίας τε καὶ αυµθεθ 

β’. Περὶ γένους τοῦ γενιχωτάτου, καὶ € 
χώτάτου, καὶ τῶν ὑπαλλήλων. 

L Περὶ ἁτόμου. 

". Περὶ διαφορᾶς. 

&'. Περὶ συµθεθηκότος. 

c". Περὶ ἰδίου. 

e. Περὶ κατηγορουμένων. 

Yf. Περὶ συνωνύμου χαὶ ὁμωνύμου χατῃ 

0'. Περὶ τῆς &v τῷ τί ἐστι, καὶ ἓν τῷ ài 
ἐστι κατηγορίας. 

v. Περι ὑποστάσεως καὶ ἑνυποστάτου, 1t 
ποοτάτου. 

ια’. Περὶ οὐσίας, χαὶ φύσεως, χαὶ 
µου τε, xal πρόσωπου, xal NM ri 

ιβ’. Περὶ διαιρέσεως. 

ΙΥ’. Περὶ τοῦ φύσει προτέρου, 

ιδ’. Περὶ ὁρισμοῦ. 

ee. Περὶ ὁμωνύμων. 


Rfieliqua capita eo sequuntur ordine, quo in priori indice, 


DIALECTICA. 


ΚΕΦΑΛ. A'. 
Περὶ Troc'&uc. 
P τής γνώσεώς ἐστι τιμιώτερον’ ἡ γὰρ γνῶσις 
τφυχῆς λογιχῆς τὸ ἔμπαλιν, ἡ ἄγνοια, σχότος. 
) ἡ φωτὸς στέρησις σχότος ἐστὶν, οὕτω καὶ fj 
ὕδεως στέρησις λογισμοῦ σκότος ἑστίν * ἁλόγων 
p3j ἄγνοια ἴδιον * λογιχῶν δὲ, fj γγῶσις. "Q 
ph πάρεστι γνῶσις, γνωστικῷ χατὰ φύσιν 
B ἐπιστημονιχῷ, οὗτος, κατὰ φύσιν ὢν λογι- 
ἀμελοῦς xai ῥαᾳθύμου ψυχῆς ἁλόγων ἑἐστ) 
"Ὑνῶσιν δέ φημὶ, τὴν ἀληθῃ τῶν ὄντων γνῶ- 
wv γὰρ ὄντων αἱ γνώσεις. Ἡ φευδὴῆς γνῶσιςςα, 
Ih ὄντος οὖσα Ὑνῶσις, ἄγνοια μᾶλλον, Ίπερ 
ἐστι. Τὸ γὰρ φεῦδος ἕτερον οὐδὲν, f) τὸ μὴ 


έστηχεν. Ἐπειδῆ τοίνυν οὗ γυμνῇ τῇ φυχῇ B 


à ὥσπερ ὑπὸ παραπετάσµατι τῷ σαρχίῳ 
οµένη ἡμῶν Φυχῆ, νοῦν μὲν ὁρῶντα καὶ γνω- 
eloy ὀφθαλμὸν χέχτηται, καὶ δεκτιχὸν τῆς 
19V γνώσεως, xal ἐπιστήμης, οὐχ οἴχοθεν δὲ 
ιπαὶ τὴν ἐπιστήμην ἔχει, ἀλλὰ δεῖται τοῦ 
τος * προσέλθωµεν τῷ ἀφευδεῖ διδασχἀάλῳ τῇ 
B. Χριστὸς 66 ἐστιν ἡ ἑννπόστατος σοφία τε 


ἤθεια, £v ᾧ πάντες εἰσὶν οἱ θησαυροὶ τῆς : 


€ ol ἀπόχρυφοι ὃς ἐστιν ἡ τοῦ θεοῦ xol 
σοφία xai δύναμις, xal τῆς φωνῆς αὐτοῦ 
θείων Γρχφῶν ἀχούσωμεν, xal µάθωμεν 
ἵντων τῶν ὕντων γνῶσιν τὴν ἀληθῆ' προσ- 
κο ἐπιμελῶς xal εἰλικρινῶς προσιῶμεν, μὴ 
WEG ἡμῶν τὸ νοερὸν τῆς ψυχῆς ὅμμα τοῖς 


N90. 
CAPUT PRIMEM. 

De cognitione. 

Scientia el cognitio animi Iwmen est. Falsa cogni- 
tio , vera est ignoratio. — Cognitione nihil excellen- 
tius est. Ea quippe rationalis animz lumen est, 
quemadmodum e contra inscitia est caligo. Nam 
sicut privatio lucis tenebre sunt, itaet cognitionis 
privatio rationis obscuritas est. Enimvero bruto- 
rum animantium proprium quoddam est ignora- 
tio: cognitio autem rebus qus ratione prediis 
sunt, convenit. Ille igitur qui, cum natura sua 
cognitionis et scientize capax sit, ea tamen caret, 
idem, quamlibet alioqui sit naturx rationalis, 
propter animi desidiam socordiamque belluis de- 
terior efficitur. Atqui cognitionem dico, veram 
illam eorum qu:e sunt notitiam. Scientisze siquidem 
versantur circa ea qu: sunt ; unde falsa cognitio, 
utpote notitia illius quod non est , ignoratio potius 
quam cognitio fuerit. Falsum enim nihil est aliud, 
nisi id quod non est. Quoniam ergo non solo animo 
vivimus , sed animus noster, carne ceu tegumento 
quodam coopertus, mentem velut oculum quem- 
dam nactus est, qui, cernendo cognoscendoque, 
rerum notitiam ac sclentiam possit percipere, nec 
tamen a se, vel ex propriis, cognitionem et scien- 
tiam obtinet, sed opem magistri desiderat. Pro- 
inde magistrum illum adire nos oportet, qui ab 
omni mendacio alienus est ; ipsam, inquam, »eri- 
(atem , Christum, qui est ipsamet sapientia veri- 


' μόλις γὰρ ἂν καθαρωτάτῳ xa διειδεστάτῳ { tasque subsistens, in quo sunt omnes thesauri 


ip ερανῶς ἀτενίσαι τις τῇ ἀληθείᾳ δυνἠσεται" 
ἡμῖν coc, ftot ὁ νοῦς, σκότος, τὸ σκότος 
' Ὅλῃ φυχἠ xaX πάσῃ διανοίᾳ προσέλθω- 
, Ὡς γὰρ ἀδύνατον, ὀφθαλμὸν συχνῶς περι- 
μενον xat περιαγόµενον, τρανῶς ἀτενίσαι τῷ 
ἀλλὰ δεῖ προσεχὲς τὸ ὄὅμμα ἐνεργῆσαι τῷ 
Imp, οὕτω πᾶσαν λογισμοῦ ζάλην ἀποσεισά- 
θλως προσέλθωµεν τῇ ἀληθείᾳ. Ἡροσερχό- 
εἳ µέχρι πύλης φθάνοντες, μὴ ἀρχεσθῶμεν, 
ουόνως χρούσωμεν, ὡς ἂν ἀνοιχθείσης ἡμῖν 
| νυμφῶνος θύρας, xal ἴδωμεν τὰ Ev αὐτῷ 
Πύλη μὲν οὖν ἐστι τὸ γράμμα * ὁ δὲ ἑντὺς 
ης νυμφών, τὸ χεχρυμμένον ὑπ αὐτοῦ τῶν 
υν χάλλος, τοι τῆς ἀληθείας τὸ Πνεῦμα. Εὐ- 


scientie absconditi * ; quique Dei et Patris sapien- 
tia et virtus exsistit *, ut vocem ejus divinarum 
Scripturarum ope audiendo, veram rerum omnium 
scientiam addiscamus. Cseterum e re nostra est ut 
diligenter sinceroque animo accedamus , nec com- 
mittamus , ut anima nostre acies intelligendi per 
vitiosos affectus obtundatur. Vix enim fleri possit , 
ut quisquam vel purissimo, vel limpidissimo pror- 
$us oculo veritatem clare conspiciat. Quod si [umen 
quod in te est, hoc est mens nostra, tenebra sint, 
ipse tenebre quante erunt ^? Properemus itaque 
toto animo totaque mente. Quemadmodum enim 
fleri nequit, ut oculus crebro circumactus, et hinc 
inde cireumversatus , rem qux sub aspectum ca- 


ιρούσωµεν, ἀνάγνωμεν ἅπαξ, δὶς, πολλάκις’ D dit, perspicue contueatur : sed jn illud qued cer- 


ως ὁρύσσοντες., τὸν θησαυρὸν τῆς Υνώσεως 
£v, χαὶ τοῦ πλούτου χκατατρυφήσοµεν (2). 
μεν, ἐἑρευνήσωμεν, ἀναχρίνωμεν, ἑρωτὴ- 
Πας γὰρ ὁ αἰτῶν .Ίαμόάνει, xal ὁ ζητῶν 
€, xal τῷ χρούοντι ἁνοιγήσεται. Καὶ, 
ΕΗσο» τὸν πατέρα cov, καὶ ἀναγγε.εῖ σοι’ 


M8. i, 9. * I Cor. 1,24. 


*^ Matth. νι, 28. 


nitur, intentum esse obtutum oportet : sic etiam 
omni cogitationum tempestate depulsa, veritatem , 
relictis materie fzcibus , nos adire convenit : ita 
tamen ut non ad fores usque perrexisse satis sit 
nobis ; sed fortiter pulsemus, quo thalami pate- 
facta janua , internam ejus & elegantiam inspicia- 


VARIE LECTIONES. 


is eod. bibliothecze nostrz? in quo habentur bxc priora capita, διάγνωσιν. α R. 1986, τῶν Υὰρ 
γνῶςις. ἡ δὲ τῶν οὐχ ὄντων Ὑνῶσις. In mox laudato cod. nostro, f; καὶ τῶν παρόντων ἑπί- 


NOTA. 


asil. orat. in illud : Attende tibi ipsi. 


(2) Clement. Alex. lib. vii Strom. 


531 


S. JOANNIS DAMASCENI 


52 


mus, Janua porro littera est ; thalamus vero intra A τοὺς πρεσδυτέρουςσου ἓν γνώσει, xal &povei σου 


januam positus , pulehritudo sensuum sub illa de- 
litescens, hoc est Spiritus veritatis. Strenue pul- 
semus , inquam , semel iterumque, ac szpius le- 
gamnus, atque boc modo fodientes , thesaurum 
scientie inveniemus, et divitiis affluemus. 


Qusramus , 


Ἐὰν οὖν ὤμεν φιλομαθεῖς, &sópsÜa xai Tolupa- 
θεῖς (6). ᾿Αλωτὰ γὰρ ἐπιμελείᾳ xal πόνῳ ἨὙίνεσθαι 
πέφυχεν ἅπαντα * καὶ πρὺ πάντων. xal μετὰ πάντα, 
τῇ τοῦ διδόντος θεοῦ χάριτι. 

investigemus , exploremus , sciscitemur 


Ümnis enim qui petit, accipit , et qui quarit, invenit: et pulsanti aperietur 5. temque: [interroga patrem 
(uum , ct annuntiabit tibi ; et majores tuos scientia, et — dicent tibi *. Quapropter si discendi studiesi 
simus , multiplici quoque disciplina instructi erimus. Cuncta quippe diligenti studio et labore come 


parari nata sunt, in primis vero, εἰ post omnia , largientis Dei gratia. 


Porro , quandoquidem Apostolus monet, ut om- 
nia probantes , quod bonum est. teneamus ', genti- 
lium quoque sapientum libros juvat consulere. 
Fortassis enim apud illos etiam mercium aliquid 
nanciscemur, et nonnihil quod anime utile sit, ex 
ipsis decerpemus. Omnis siquidem artifex aliqui- 
bus instrumentis indiget , quibus opera sua confi- 
eiat : sed et consentaneum est , ul ancill:e quaedam 
regine serviant. Hanc igitur assumere doctrinam 
non pigeat , qua veritati fampletur, quo propul- 
semus impietatem , quz tyrannidem olim suam in 
cam exercuit. Absit vero ut eo, quod bonum est, 
male utamur, ac disserendi artem ad simpliciores 
decipiendos tractemus. Quinimo , quamvis veritas 
variis argumentationun captionibus non egeat , iis 


Ἐπειδὴ δὲ φησὶν ὁ θεῖος ᾿Απόστολος * πάντα ὃο- 
κιµάζοντες, τὸ xaAóv καεέχετε, ἐρεννήσωμεν xa 
τῶν ἔξω σοφῶν τοὺς λόγους. Ἴσως τι καὶ παρ᾽ αὐ- 
τοῖς τῶν ἁγωγίμων εὑρήσομεν, xal τι φυχωφελὲς 
Χαρπωσόμιεθα. Πᾶς γὰρ τεχνίτης δεῖται xal τινων 
πρὸς τὴν τῶν ἁποτελουμένων κατασχενἠν. Πρέπει 
δὲ xai τῇ βααιλίδι ἄδραις col ὑπηρετεῖσθαι. Aé- 
6ωμεν τοίνυν τοὺς δούλους τῆς ἀληθείας λόγους, xsl 
τὴν xaxüg αὐτῶν τυραννῄσασαν ἀσέθειαν ἀπωοώ- 
μεθα * xal μὴ τῷ καλῷ κακῶς χρησώµεθα * μὴ ας 
ἑξαπάτην τῶν ἁπλουστέρων τὴν τέχνην τῶν λόγω 
μεταχειρισώμεθα * ἀλλὰ εἰ xal μὴ δεῖται ποικίλων 
σοφισµάτων $ ἀλήθεια, πρός γε τὴν τῶν καχοµάχῶν, 
xal τῆς ψευδωνύμου γνώσεως ἀνατροπὴν ^P; 
ἀποχρησώμεθα. 


tamen adversus illos qui bellum improbum cient, necnon ad eversionem falsi nominis sciealie, 


abutamur. 

Quid siudiorum finis esse debeat. - Quamobrem 
ab his, velut ab elementis, et qua idonea sunt iis, 
qui lacte adbuc opus babent, dicendi exordium 
sumamus, implorata ope et auxilio Christi, qui 
Dci subeistens Verbum est, 4 quo omne datum 
optimum et omne donum per[ecium conceditur. lunc 
autem (inem sibi prestituant, qui bzc legerint, ut 
mentem suam ad beatam vitam tanquam ad por- 
tum applicent ; hoc est, ut sensuum opera ad 
cuin , qui sensu et compreheusione omui sublimior 
est , subvehantur ; ad rerum utique omnium cau- 
sam οἱ epificem. Nam ex pulchritudine creatura 
cum proportione creator perspicitur *. Et, invisibi- 
lia Dei per ea que facta sunt intellecta conspiciun- 
iur *. Quocirca. si animo ab inanis glorie cupidi- 
tate libero et humili scientiam appetamus, voto- 
rum plane compotes efficiemur: Non enim, ait 
Christus veritas, potestis in me credere, cum glo- 
riam ab hominibus accipiatis 19, Ac rursum : Omnis 
qui se exal!at , humiliabitur, et qui se humiliat , exal- 
Aabitur '*. 

CAPUT ii. 
Quisnam hujus operis finis, 
Fows sciENTIE , (riplex opus. — Quandoquidem 


δ Matth. vit, 8. 


* Deut. xxxii, 7. 
5! Luc. xiv, 11. 


*| Thess. v, 91. 


Ἐκ τούτων τοίνυν τὴν ἀρχὴν ποιησώµεθα, & 
στοιχείων, xal τοῖς ἔτι δεοµένοις γάλακτος ἁρμοζόν» 


C των, Χριστὺν, τὸν τοῦ Θεοῦ ἑνυπόστατον Met, 


éyoybv ἐπιχεχλημένοι, παρ) οὗ sxüca δύσις 
ἀγαθὴ, καὶ πᾶν δώρημα δίδοται céAsioy. "Een 
δὲ σχοπὸς τοῖς ἐντυγχάνουσι πρὸς τὸ µακάριον τέλες 
καθορμισθῆναι τὸν νοῦν. Τοῦτο δέ ἐστι τὸ διὰ τν 
αἱσθήσεων ἀναχθῆναι πρὸς τὴν : ὑπὲρ πᾶσαν αἴσνι 
σιν xal χατάληψιν * ὃς ἑατιν ὁ τῶν πάντων αἴτις, 
καὶ ποιητὴς, xal δημιουργός. "Ex yàp καλλονῆς 
οἰκείων κτισμάτων dvalórec ὁ γενεσιουργὸς 
χατοατεύεται, Καὶ τὰ ἄορατα αὐτοῦ, ἀπὸ κείσφως 
κόσμου τοῖς ποιήµασι νοούμενα, καθορᾶτάμ 
Αχενοδόξῳ τοίνυν καὶ ταπεινῷ φρονήματι τῆς Yvée 
σεως ἐφιέμενοι τοῦ ποθουµένου τευξόµεθα. Οὐ γὰρ 
δύγασθε πιστεύειν εἰς ἐμὲ, ἔφη Χριστὸς f) ἀλ[θειαο 
δόξαν παρὰ ἀνθρώπων «Ἰαμδάνοντες. Καὶ, Πᾶς 8 


δν vor ἑαυτύν, ταπειγωθήσεται, ὁ δὲ ταπενώσ 


ἑαυτὸν, ὑγωθήσεται. 


κεφὰλ. B'. 
Tic ὁ σκοπός *. 
Ἐπειδὴ πᾶς ἁσπχόπως ἑναρχόμενος πράγµατε” 


* Sap. xii, ὸ. ? Rom. 1, 20. '* Joan. v, 4 — 


VARLE LECTIONES. 


* Lege, πρὸς τὸν, Deum scilicet, tamctsi omnes mss. codd. habeant πρὸς τήν. 
tur Περὶ σκοποὺ. Sic etiam Basileenses verterunt, 


cadem serie ιο omnia continuantur. 


s [n nostro cod. legs 


De scopo. 1n. KH. 37 nullus titulus inspicitur, see 


NOTE. 


(5) Isocr. ad Demonicum. 


— 


w-—— 


- p. 


DIALECTICA. 


54 


ὥς ἐν σχότει διαπορεύεται o ὁ γὰρ ἀσχύπως χοπιῶν, À quicunque nullo sibi prestituto (ine rem aliquam 


πσθολ.χῶς xtuytóci^ φέρε τὸν προκείµενον τοῦ λό- 


Του σχο:ὦν πρότερον εἴπωμεν , ὡς ἂν εὔληπτα ci 
τὰ λεγόμενα. Σχοπὸς τοίνυν ἡμῖν ἐστι φιλοσοφίας 
ἁπάρξασθαι, χαὶ παντοδαπὴν γνῶσιν, ὅση δύναμις, 
ευντετμηµένως τῇ παρούσῃη ἐνυπογράφασθαι δέλτῳ. 
Μὼὶ ΠΗΓΗ T'NOZEQS ὀνομαζέσθω. 'Epo τοιγαροῦν 
ἱμὸν οὐδέν' τὰ δὲ σποράδην θείοις τε xai σοφοῖς ἀν- 
ipis λελεγµένα, συλλἠόθδην ἐχθήσομαι. "Αμεινον 
ὦν πρότερον γνῶναι αὑτόγρημα, τί ἐστι φιλο- 
πία. 


ΚΕΦΑΛ. D. 
Περὶ gclocoglac. 


Φιλοσοφία ἐστὶ Ὑνῶσις τῶν ὄντων f] ὄντα ἐστί " B 


volest, γνῶσις τῆς τῶν ὄντων φύσεως. Καὶ x&v: 
sla ἰστὶ Υνῶσις θείων τε xal ἀνθρωπίνων 
εραγµάτων * τουτέστιν ὁρατῶν τε, xal &opátov. 
bdesozía πάλιν ἐστι µελέτη θανάτου, τοῦ προαιρε- 
τοῦ, χαὶ τοῦ φυσιχοῦ (A). Διττὴ γὰρ ζωὴ, fj τε 
qunxh, xa0' ἣν ζῶμεν " xa ἡ προαιρετιχὴ, καθ fjv 
εραπαἸῶς τῆς παρούσης ζωῆς ἀντεχόμεθα. Διττὺς 
1:16 θάνατος, ὅ τε φυσιχὸς, ὃς ἐστι χωρισμὸς φυχῆς 
à σώματος χαὶ ὁ προαιρετιχὸς, xa0' ὃν τῆς 
139023755 ζωῖς κχαταφρονοῦντες, πρὸς τὴν µέλλου- 
631 ἐσειγόμεθαχ. Φιλοσοφία αὖθίς ἔστιν ὁμοιοῦσθαι ! 
θῷ. Ὁμοιύμεθα δὲ cp χατὰ τὸ σοφὸν, fivot xtv 
ἐιθοῦ γνῶσιν ἀληθῆ * xal κατὰ τὸ δικαίον, 6 ἐστι 
€ του [sou διανεμητιχὸν xal ἁπροσωπόληπτον £v 
Xs:t* xal χατὰ τὸ ὅσιον δὲ τὸ ὑπὲρ τὸ δίχαιον, 
[t τὸ ἀγαθὸν, τὸ εὐεργετεῖν τοὺς ἁδιχοῦντας. Φιλο- 
αφία ἑστι τέχνη τεχνῶν, xal ἐπιστήμη ἐπιστημῶν f 
Tip φ:λοσοφία ἀρχή att πάσης τέχνης. AU αὐτῆς γὰρ 
tisa τέχνη εὕρηται, καὶ πᾶσα ἐπ.στημη᾽ τέχνη οὖν 
ἐπιν ἡ Ev τσι σφαλλομένη, xazá τινας. Ἐπιστίμη 
ü, fiv μηδεν) σφαλλομένη, µόνη δὲ φιλοσοφία o) 
εράλλεται. Καθ᾽ ἑτέρους δὲ, τέχνη ἡ διὰ χειρῶν tp- 
Ἱενομένη, ἐπιστήμη δὲ, πᾶσα λογ.χἡ τέχνη ' Υραµ- 
βατιχὴἡ, ῥητορικὴ, χαὶ αἱ τοιαῦται. Φιλοσοφία πάλιν 
ἐστι φιλία σηφίας. Σοφία δὲ ἀληθῆς, ὁ θεός ἔστιν, 
$ οὖν ἀγάπη πρὸς τὸν θεὸν αὕτη ioc ἁληθὴς 
φι)οσοφία. 


C 


aggreditur, is velut in tenebris graditur : quia in 
estrema penuria ille cst, qui nullam laborum me- 
lam spectat, age, quis harum lucubrationum finis 
sit, ante declaremus , quo facile percipiantur, qux 
subinde dicemus. Nobis 9) itaque propositum est de 
philosophia tractare, atque omnis generis scien- 
tiam, quantum licebit, hoc volumine complecti ; 
quod idcirco SCIENTIJE FONS jure sit appel- 
landum. Quocirca nihil a meipso proferam, sed 
ea qua a viris sanclis eruditisque dicta sunt, in 
unum congesta exponam. lgitur ante omnia nosse 
eonvenit quid sit philosophia. 

CAP. ΠΙ. 

De philosophia. 

Sexiuplex definitio philosophie.—Philosophia est 
cognitio rerum qus sunt, prout sunt; hoc est 
cognitio naturs illarum. Item, philosophia est divi- 
narum humanarumque rerum scientia ; id est 
earum quz: tum sub aspectum cadunt, tum aciem 
oculi fugiunt. Rursum philosophia est meditatio 
mortis, sive naturalis, sive libere voluntatis sit. 
Duplex quippe est vita, nsturalis ninüirum qua 
vivimus, et altera quam libere eligimus, per quam 
huic przsenti vitz propensiore affectu  adh:e- 
rescimus. Duplex item mors, naturalis, quae animam 
disjungit a corpore, et alia, quam animi inductione 
eligimus, qua pro nihilo vitam prasentem ducentes, 
ad futuram properamus. Ad bzc philosophia est 
imitatio Dei. Porro Deum per sapientiam imitamur, 
hoc est, per veram boni cognitionem, nec non per 
justitiam, qua suum unicuique tribuitur, nulla 
personarum habita in judicando ratione, ac demum 
per sanctitatem, sive bonitatem, quse justitia potior 
est, quaque beneficiis devincimus eos a quibus 
injuriam perpessi sumus. Philosophia est ars artium 
et scientia scientiarum. Nam philosophia primas 
in artibus tenet, per quam ars omnis scientiaque 
reperta sit. Atqui ars, juxta quosdam, ejusmo:li 
est ut in aliquibus fallatur ; scientia vero in nullis : 
philosophia autem sola nunquam fallitur. Vel etiam, 
ut aliis inagis arridet, ars est qu& manuum opera 
aliquid facit : at scientia est ars omnis qu» per 


rationem exercetur, ut sunt grammatica, rhetorica, et alie id genus. Denique philosophia est amor 
sapientiz, Porro vera sapientia Deus est, atque adeo dilectio erga Deum, ipsa est vera philosophia. 


Διαιρεῖται δὲ ἡ Φιλοσοφία εἰς θεωρητικὸν xal D — Divisio philosophie. — Philosophia 


vp1x:txÓv τὸ θεωρητιχὸν, εἰς θεολογιχὸν, Φυσιολο- 
Tuv, καὶ μαθηµατικόν * τὸ δὲ πρακτιχὸν, εἰς ἠθι- 
X, οἰχονομιχόν, πολιτιχόν (5). Θεωρητικὸν μὲν οὖν 
ἐστι τὸ τὴν γνῶσιν χοσμοῦν. Ἔστιν οὖν θεολογικὸν τὸ 
χατανοεῖν τὰ ἀσώματα καὶ ἄθλα. Ἡρῶτον μὲν θεὸν 
τὸν ὄντως ἆθλον. Ἔπειτα δὲ xal ἀγγέλους xat φυχάς. 
ἠνσιολογιχὸν δὲ, fj τῶν ὑλικῶν, καὶ προχείρων ἡμῖν 


dividitur 
in speculatricem et. practicam seu activam. Spe- 
culatrix. subinde in theologiam, physiologiam et 
mathematicam. Practica itidem in ethicam, «econo- 
micam et politicam. Speculatrix itaque cognitionem 
exornat. Quocirca theologiz proprium est ea consi- 
derare quz corpore et materia vacant ; ac primum 
quidem Deum a materia alienissimum, tum deinde 


VARLE LECTIONES. 
! R. 3921 dolus, et in margine hxc similitudo fleri dicitur χατὰ τὸ δυνατὸν, id est, quantum homini 


Wuibile est. ldem codex, τοὺς αὐτὸν ἁδιχοῦντας. 


NOTAE. 


(8) Ammon. Proleg. in Isagogen Porphyrii. 


(9) Aminonius, ibid. 


odo 


S. JOANNIS DAMASCENI 


angelos et animas. Physiologia autem est cognitio À γνῶσις * fjcot ζώων, φυτῶν, λίθων, xal τῶν τοιούτωνε 


rerum materia constantium, quxque in promptu 
nobis sunt, puta animantium, stirpium, lapidum, 
aliorumque ejusmodi. Mathematica tandem est 
scienlia rerum, que quamvis ex se corpore careant, 
in corpore nihilominus considerantur, hoc est 
numerorum, concentuum, preterea figurarum, et 
motus astrorum. Atque illa speculatio quz circa 
numeros occupatur, arithmeticen scientiam 10 
constituit; quz circa sonos, musicam ; qua circa 
figuras, geometriam ; qux demum circa sidera, 
astronomiam. lstz€c omnia locum medium tenent 
inter corpora et res incorporeas. Numerus enim 
per se quidem corporeus non est, ceterum in ma- 
teria consideratur, puta in tritico, aut vino, aut 


Μαθηματιχὸν δὲ ἡ τῶν καθ’ αὐτὰ μὲν ἁσωμάτων, 
ἐν σώμασι δὲ θεωρουµένων, Ὑνῶσις * ἀριθμῶν, 
φημὶ, xat ἁρμονίας΄ φθόγγων. "Ecc δὲ σχηµότων, 
xai ἄστρων κινήσεως, fj μὲν οὖν περὶ ἀριθμοὺς 
θεωρία τὴν ἀριθμητιχὴν συνίστησιν ἐπιστήμην” 
ἡ δὲ περὶ φθόγγους, τὴν μουσιχὴν, fj δὲ περὶ τὰ 
σχήµατα, τὴν γεωμετρικήν» ἡ δὲ περὶ τὰ ἄστρα, 
τὴν ἀστρονομιχήν. Ταῦτα δὲ µέσα σωμάτων καὶ 
ἀἁαωμάτων clalv* ὁ γὰρ ἀριθμὸς, xa0' αὐτὸν μὲν 
ἀσώματός ἐστι’ θεωρεῖται δὲ xal ἐν Όλη, σίτῳ τυχὸν, 
f| οἵνῳ, fj τινι τῶν τοιούτων * τὸ δὲ πραχτιχὸν περὶ 
ἀρετὰς καταχίνεται. "HOoc γὰρ χοσμεῖ, xal πῶς 
δεῖ πολιτεύεσθαι διδάσχει ' χαὶ εἰ μὲν Ev ἀνθρώπῳ 
νομοθετεῖ, λέγεται ἠθιχόν * εἰ δὲ ὅλῳ οἴχῳ, λέγεται 


in re aliqua simili. At vero philosophi:e pars activa B οἰχονομικόν ’ εἰ δὲ πόλεσι χαὶ χώραις, λέγεται πολι- 


cirea virtutes versatur. Mores enim expolit, docet- 


τιχόν. 


que quemadmodum vita instituenda sit: ac si quidem uni duntaxat hominileges praescribit, ethiea 
nuncupatur; sin vero toti familie, «economica ; politica denique, si urbibus ipsis ac regionibus. 


Philosophiam autem e medio tollere nonnulli 
conati sunt, illam ipsam, ullamve scientiam aut 
perceptionem negantes exsistere. Quos quidem ad 
bunc modum refellemus. Quonam pacto philoso- 


phiam, omnemque scientiam, οἱ comprehensionem . 


exstare inficiamini? An quod hoc vobis notum 
compertumque est ? Αο si quidem id vobis certo 
compertum est, ex hoe ipso sequitur cognitionem 
esse, et comprehensionem. Sin autem hoc minime 


'AXX ἀναιρεῖν ἐπεχείρησάν τινες τὴν φιλοσοφίαν, 
φάσχοντες μὴ εἶναι ταύτην, μηδὲ γνῶσίν τινα, d 
κατάληψιν. Πρὸς οὓς ἑροῦμεν. Hé φατε μὴ εἶναι 
φιλοσοφίαν, χαὶ γνῶσιν, καὶ κατάληψιν; ἑγνωχότες 
xai χατειληφότες, ἡ μὴ ἐγνωχότες, μηδὲ χατειληφέ- 
τες; εἰ μὲν οὖν χατειληφότες, ἱδού ἔστι Ὑνῶσις xeü 
κατάληψις. El δὲ μὴ ἐγνωχότες, οὐδεὶς ὑμῖν πιστεύ- 
σει περὶ πράγματος διαλεγοµένοις, οὗ τὴν γνῶσιν 
οὗ χατειλήφατςε. 


assecuti estis, ecquis tandem erit, qui fidem vobis adhibeat, quando ea de re disputatis, cujus cogni- 


tionem neutiquam percepistis ? 


Quia igitur philosophia est cognitio eorum qus C 


sunt, agedum de ente verba faciamus. Verum 
nosse attinet, ordiri nos ab ca philosophie parte, 
qu: circa ratiocinationem occupatur, quxque phi- 
Josophix instrumentum potius est, quam pars; 
quippe cujus opera ad omnem demoustrationem 
utatur, Primum itaque de simplicibus nudisque 


vocibus disseremus, quarum simplici notione res. 


simplices declarantur, atque ita demum de ratio- 
cinatione tractabimus. 
CAP. IY. 
De ente, substantia et accidente. 
Eus rerum omnium quz sunt, commune nomen 
est : dividiturque in substantiam et accidens. Ac 
substantia quidem potior est, ut quz in seipsa, et 


Ἐπεὶ τοίνυν ἐστὶ φιλοσοφία, xai γνῶσις τῶν ὄν- 
των ἐστὶ, περὶ τοῦ ὄντος εἴπωμεν. Εἰδέναι δὲ δεῖ, 
ὡς τοῦ λογιχοῦ µέρους τῆς Φιλοσοφίας ἀρχόμεθς, 
ὅπερ ὄργανόν ἐστι (6) μᾶλλον τῆς φιλοσοφίας, ἥτερ 
µέρος. Αὐτῷ γὰρ πρὸς πᾶσαν ἀπόδειξιν χέχρηται, 
Διαλέγομεθα οὖν περὶ ἁπλῶν φωνῶν τέως, δι’ ἀπλῶν 
ἐννοιῶν ἁπλᾶ δηλουσῶν πράγματα” πρότερον γὰρ 
τὴν τῶν λέξεων σηµασίαν δηλώσαντες, οὕτω xe 
περὶ λόγων διασχεφόµεθα. 


ΚΕΦΑΛ. A'. 

Περὶ τοῦ Óvtoc, οὐσίας τε καὶ συμιθεδηκότος. 
Τὸ ὃν χοινὸν ὄνομά ἐστι πάντων τῶν ὄντων * τοῦτο 
διαιρεῖται εἰς οὐσίαν καὶ συµθεθηχός. Οὐσία μὲν| 
οὖν στι τὸ χυριώτερονα, ὡς ἐν ἑαυτῷ, καὶ μὴ Ev 


YARLE LECTIONES. 
v R. 1986 có κυριώτατο»ν. Mox edita habent ὡς ἐν αὐτῷ, mss. vero ut emendavimus et sensus pos- 


NOTA. 


tulat. 


(6) "Οπερ ὄργανον ἔστι, que. quidem philosophie 
polius, etc. Hoc recentioribus placet magis, tai- 
etsi invariabiles sint dialectic:e seu logica leges. 
At dialecticam sumit Aristoteles lib. 1 Topic., c. 4, 
pro ea parte quz in sola opinatione consistit, ut 4 
demonstratione secernitur. Verum hoc discrimen 
noster parum curavit, et cum Ámmonio illud Pla- 
tonicorun) maxime approbat, dialecticam nedum 
cirea opinandi argumenta versari, quin potius 
quatuor veluti partes complecti, divisionem, defi- 
nitionem, demonstrationeiu et resolutionem. Am- 
moni verba in Jsagogeu Porphyrii ex cod. nostre 
biblioth. afferre juvaret ; sed ne tricis plus a:quo 


indulgere videar, observasse sufficiat Damascenum, 
post Platonicos dialecticam nuncupasse organum 
seu instrumentum scientia : cum e contra Peripate- 
ticorum dialectica ad opinionem potius spectef 
quam ad scientiam. Ceterum Philosophus jure 
suo uti potuit in muneribus assignandis dialecticse, 
quando, codem Απιπιοπίο in ejus Vita teste, cum 
argumentandi , tum  demonstrandi regulas re- 
pererit, Οἱ μὲν γὰρ πάλαι, inquit, ἀποδεῖξαι 
μὲν ῄδεσαν, ἀποδείπεις δὲ ποιεῖν οὐχ Ἡπίσταντο. Τε: 
tercs siquidem demonstrare quidem noverant, demon- 
strationuim vero. conficieidarum | modos ignora- 
bant. 


DIALECTICA. 


ἔχον τὴν Όπαρξιν. Συμδεθηχὸς δὲ, τὸ μὴ A non in altero exsistat. Accidens vero est, quod in 


νον kv ἑαυτῷ εἶναι, ἓν δὲ τῇ οὐσίᾳ θεωρού- 
"H μὲν γὰρ οὐσία ὑποχείμενόν Y ἐστι, ὥσπερ 
Ρ πραγμάτων ΄ συμδεθηχὸς δὲ, τὸ ἐν τῇ οὐσίᾳ, 
ὑποχειμένῳ θεωρούμενον’ οἷον χαλχὸς, xal 

οὐσία, σχῆμα δὲ. xal μοργὴ xa χρῶμα, 
ηχός. Καὶ σῶμα μὲν οὐσία" χρῶμα δὲ συµθεδη- 
Bv οὖν σῶμα οὖκ ἔστιν ἐν τῷ χρώµατι, ἀλλὰ 
ga kv τῷ σώματ:. 0386 ἡφυχὴ Ev τῇ ἐπιστήμῃ 
b ἐπιστέμῃ ἓν τῇ Ψυχῇ. 0505 6 χαλχὸς, καὶ ὁ 
ἐν τῷ σχἡήµατι, ἁλλὰ τὸ σχΏμα ἕν τε τῷ χηρῷ, 
) χαλχῷ. Οὐδὲ λέγεται τὸ σῶμα τοῦ χρώματος, 
ὃ χρῶμα τοῦ σώματος * οὐδὲ t; quy τῆς ἐπι- 
€, ἁλλ᾽ d ἐπιστήμη τῖς φυχῆς ' οὐδὲ χηρὸς 
ἧματος, ἁλλὰ τὸ σχῆμα τοῦ χτροῦ. Καὶ τὸ 
ὤμα, χαὶ ἡ ἐπιστήκη, xal τὸ σχΏμα ἀλλοιοῦται " 
Μόμα, xat fj φυχὴ, xat ὁ χηρὸς τὰ αὐτὰ µένου- 
jx ἀλλοιουμένης τῆς οὐσίας. Καὶ ἢ μὲν οὐσία, 
Όλη τοῦ σώματος µία, χρώματα δὲ πολλά. 
ag xai ἐπὶ πάντων τῶν λοιπῶν, τὸ μὲν ὑποχεί- 

οὐσία ἐστι, τὸ δὲ ἐν ὑποχειμένῳ τῇ οὐσίᾳ 
ὕμενον, συµθεθηχός. 


ζονται δὲ τὴν μὲν οὐσίαν οὕτως. Οὐσία iod 
ια αὐθύπαρχτον, καὶ yh δεόµενον ἑτέρου πρὸς 
ιν. Συμθεθηχὸς δέ ἐστι, τὸ ph δυνάµενον Ev 
εἶναι, ἀλλ ἐν ἑτέρῳ ἔχον τὴν ὕπαρξιν, Οὐσία 
ἐστὶ θιὸς, χαὶ πᾶν χτίσµα. El χαὶ ὁ Geb, (7) 
ἐστὶν ὑπερούσιος. Elot δὲ χαὶ οὐσιώδεις ποιό- 
περὶ ὧν ἑἐροῦμεν. 


Scipso esse nequit, sed in alio consideratur. 
Substantia enim, tanquam rerum materies, subjecti 
rationem habet : accidens autem illud est, quod in 
substantia velut in subjecto consideratur : v. gr. 
ses et cera substantiz sunt ; figura autem, et forma, 
et color, accidentia. Itaque corpus quidem substan- 
tia est; color vero, accidens. Αι item substan- 
tia est; scientia autem accidens. Nec vero corpus 
est in colore, sed color in corpore ; neque animus 
in scientia, sed scientia in animo : nec denique zs, 
aut cera in (igura est, sed figura in cera, aut 11 
vere. Quamobrem non dicitur coloris corpus, sed 
color corporis ; neque animus scientia, sed scientia 
animi : neque rursum cera figure, sed figura cera. 
Ac color quidem, scientia, et figura mutationi ob- 
noxia sunt, corpus autem, animus ct cera eadem 
manent, quippe cuni substantia niutationi nequa- 
quam obnoxia sit. Itemque substantia quidem, 
et materia corporis una est: multi vero colores 
sunt. Pari modo in reliquis omnibus, subjectum 
quidem est substantia, quod autem in subjecto, 
substantia nempe, spectatur, accidens. 

Definitiones substantie εἰ accidentis. — Ad hunc 
porro moduin substantiam deflniunt : substantia 
est res per se exsistens, nec indigens altero ad 
exsistendum. Accidens vero est, quod in seipso 
esse nequit, sed est in alio. Quapropter Deus, et 
omnis res creata, substantie sunt : quanquam Deus 


C ejusmodi substantia est, quae subatantiam omnem 


M. Sunt autem insuper qualitates substantiales, de quibus dicemus : 


am Λος capul quartum ea edidi serie qua in. editione Basileensi legitur, necnon ín Regiis codicibus 
M6, 2937, 2951 et 5447, qui proliziorem Damasceni logicam continent. Verum quandoquidem in aliis co- 
s Regiis, in vetustissimo Colbertino, in cod. Sancti-Hilarii, in mostro altero, et. in veteri trauslatione 
t, atque in Arabica, omnino varius est contexius, [astidiosumque [oret, imo perquam difficile, varias 
ws colligere, et sigillatim adnotare, illud idem capul eo seorsim ordine edendum censui, quo in mox 
lis codicibus reperitur ; maxime cum, εἰ approbante Combefisio, longe nitidiorem sensum | exhibeant. 


hancce methodum in logico Damasceni opere sequi iterum atque iterum. cogemur. 


του ὄντος, οὐσίας τε xal συµδεδηκότος. 
ὃν κοινὸν ὄνομά ἐστι πάντων τῶν ὄντων, Τοῦτο 
ὧν διαιρεῖται κ εἰς οὐσίαν χαὶ συµδεθδηχός. 
μὲν οὖν ἐστι πρᾶγμα αὐθύπαρχτον, μὴ δεό- 
ἱτέρῳ πρὸς σύστασιν ' ἤγουν τὸ ἐν ἑαυτφ ὃν, 
b ἐν ἑτέρῳ ἔχον την ὕπαρξιν 7. Συμθεθηκὸς 
gh δυνάµενον kv. ἑαντῷ εἶναι, ἀλλ ἓν ἑτέρῳ 


De ente, substantia et accidente. 

Ens rerum omnium comnunune est nomen. Quo- 
circa dividitur in substantiam et accidens. Sub- 
stantia est res per se exsistens, nec alio indigens 
ad subsistendum ; sive id quod ita in se est, 
ut non exsistat in altero. Accidens vero illud 
est quod esse in seipso non potest, sed in alio 


iv Όπαρξιν. Ἡ piv γὰρ οὐσία ὑποχείμενόν l' habet ut exsistat. Substantia tanquam rerum 


ὥσπερ ὕλη τῶν πραγμάτων. Συμθεθηχὸς δὲ, 
| οὐσίχ θεωρούµενον, οἷον τὸ σῶμα, καὶ τὸ 


materia, subjecti rationem habet . at accidens 
in subjecto consideratur ; ut puta corpus 


VARLE LECTIONES. 
lem cod. Reg. τὸ χείµενον. Σ Regii 2 τοῦτο οὖν τὸ ὃν τέµνεται. Vet. int. Hoc. igitwr. ens. Y Regii 


€ σύστασιν fjzot τὴν Ὀπαρθιν. 


NOTE. 


El xal ὁ θεὸς οὐσία. Quanquam Dews, etc. 
elonem diluit eorum, qui ex cap. 12 sui 
M. ad Joan. Laodic. colligerent, Deum sub 
» sabstantiz censeri. Unde infra cap. 46, ubi 
vidit in substantiam et accidens, et substan- 
8 su2 inferiora, divinam substantiam omisit. 
potius lib. 1: De fid. orth. c. 12, negat sine 
ste affirmari pos»e, Deum nou hujus simpli- 
esse, uL ab essentiolibus differentiis immu- 


nis sit. Quocirca Theodorus Abucaras, opusc. 2, 
eo maxime probat Deum et hominem duas in 
Cbristo naturas esse, quod homo sub genere 
ponatur, Deus non item : θεὸς οὐχ tl; , Yévos 
ὑποταχθίέσετχι, ὡς ἔχει ἄνθρωπος. Διὸ χυριώτερόν 
ἐστιν ἀριθμῆσαι δύο φύσεις, xat δύο οὐσιάς. Eadem 
olim ratione argumentatus fuerat lWusticus S. R. E. 
Diaconus, Disp&tat. contra Acephalos. 


S. JOANNIS DAMASCENI 


et color, Non enim corpus est in colore, sed color A χρῶμα οὐ yáp ἔστι σῶμα ἓν τῷ ypopast, 


in corpore. Unde corpus est substantia, et color 
accidens. Consimiliter animus et prudentia. Non 
enim animus exstat in prudentia, sed prudentia in 
animo. Quo fit, ut non dicatur corpus coloris, sed 
color corporis; neque animus prudentie, sed pru- 
dentia animi. Ánimus ergo substantia est, pruden- 
tia vero accidens. 1 9 Dempto siquidem animo, pru- 
dentiam quoque tolli necessum est. Si enim desierit 
animus, in quonam prudentia reperietur ? Verura 
sublata prudentia, non statim animus aufertur : 
quoniam absque prudentia permanere animus 
potest. Pari modo omnium entium illud substantia 
est, quod in seipso, et non in alio, habet exsisteu- 
tam : quod autein per se esse nequit, sed in alio 
exstat, hoc plane est accidens. 


CAP. V. 
De voce. 

Voz alia significans, alia que nihil significat.— 
Quandoquidem de omni prorsus philosophica voce 
dicere instituimus, opers pretium est ut prius per- 
spectum habeamus, circa quásnam voces philosophia 
versetur. ΑΟ ipsa voce igitur sumpto sermonis ex- 
ordio, hoc dicimus : vox aut significatione caret, 
aut significandi vim habet. Quz significatione caret, 
ea est qua nihil signiücatur: que vero vim babet 
signiüicandi, ea significatur aliquid. Rursum vox 
illa, quse nihil significat, aut articulata est, aut 
non articulata, Non articulata est, quse scribi nulla- 
tenus potest; articulata autem, quas potest scribi. 
ltaque non articulata, qua expers est significa- 


tionis, vox illa est, quie a saxo, v. gr. vel 4 ligno C 


editur. Nec enim litteris exaratur, nec quidquam 
significat. Significationis expers, et articulata, 
velut scindapsus. Hoc enim scribitur, sed nibil 
significat. Non enim fuit,aut erit aliquando scin- 
dapsus. De voce igitur qua significatione careat, 
sive articulata sit, sive non articulata, nulla pliilo- 
sophiz cura est. Rursum autem vox significans, 
aut articulata est, aut non articulata. Vox non 
articulata, significandi vim babens, est, ut canum 
latratus. Ea quippe canis designatur, quia vox est 
canis, Insuper designat adesse aliquem. Caterum 
non est articulata; non enim scribi potest. Quo- 
cirea neque hanc curat philosophia. At vero quz 


χρῶμα Ev τῷ σώματι. Ἔστιν οὖν, τὸ μὲν σῶμα 
τὸ δξ χρῶμα, συµθεθηχός. Ὁμοίως xat f duy 
φρόνησις. Οὐ γάρ ἐστιν ἡ Φυχἡ Ev τῇ φρονῄή: 
ἡ Φρύνησις iv. τῇ Φυχῃ. Ac οὐδὲ λέγεται 4 
τοῦ χρώματος, ἀλλὰ τὸ χρῶμα τοῦ σώματε 
fj quyh τῆς φρονήῄσεως, ἀλλ᾽ ἡ φρόνησις τῆς 
Ἔστιν οὖν, ἡ μὲν ψυχἠη οὐσία, ἡ δὲ φρόνηαι 
θεθηχός. Τῆς μὲν γὰρ φυχῆς ἀναιρουμέν 
αναιρεῖται καὶ dj φρόνησις. Mh οὕσης γὰρ 
by τίνι ἔσται φρόνησις 5: φρονῄσεως δὲ &va 
νης, οὗ πάντως ἀναιρεῖται ἡ Φυχή * ἑνδέχε 
ψυχὴν εἶναι ἑχτὺς φρονήσεως. Ομοίως ἐπὶ 

τῶν ὄντων, τὸ ἐν ἑαυτῷ, καὶ μὴ ἓν ἑτέρῳ 

εἶναι, οὐσία ἐστί τὸ δὲ μὴ * δυνάµενον xal 
εἶναι, ἀλλ ἓν ἑτέρῳ ἔχον τὴν Üraptv 
θεθηχός ἐστι 5. 

ΚΕΦΑΛ. E'. 
Περὶ «φωνῆς. 

Ἐπειδή 9 σχοπὺς ἡμῖν ἐστι διαλαθεῖν περ 
ἁπλῶς ἆ φιλοσόφου φωνῆς, δεῖ ἡμᾶς πρότερον 
περὶ ποίας φωνῆς φιλοσοφία χαταγἰνεται. "E 
τῆς φωνῆς τὴν ἀρχὴν τοῦ λόγου ποιοὐμενοί ' 
1j φωνὴ, 1| ἄσημός ἐστι, ἠσημαντικὴ " καὶ ἄσηι 
ἔστιν ἡ μηδὲν σηµαίνουσα. Σημαντιχὴ Ok d 
νουσά τι. Εἶτα πάλιν, dj ἄσημος φωνὴ, ἢ ἂν 
ἐστιν, ἡ ἔναρθρος. "Αναρθρος μὲν οὖν ἔστι 
δυναµένη γραφΏναι. Ἔναρθρος δὲ, fj buvapih 
φῆναι. Ἔστιν οὖν ἄναρθρος καὶ ἄσημος qun 
f γινοµένη ὑπὸ λίθου τυχὸν, f, ξύλου ο. Ol 
γράφεται, οὔτε σηµαίνει τι. ΄Ασημος δὲ κι 
θρος, οἷον σχίνδαφος. Τοῦτο γὰρ γράφεται, 
µαίνει τι. Οὔτε γὰρ γέγονε σκίνδαψος, obe 
περὶ μὲν οὖν τῆς ἁσήμου φωνῆς, xal τῆς ἂνι 
xai ἐνάρθρου οὐδεὶς λόγος τῇ φιλοσοφίᾳ. 'H 
μαντιχὴ φωνὴ πάλιν, fj ἔναρθρός ἐστιν, 3) Ew 
΄Αναρθρος μὲν οὖν σημαντιχὴ φωνή ἔστο 
ὑλαχὴ τῶν χυνῶν, αὕτη yàp σηµαίνει τὸν πι 
χυνὸς φωνή ἐστι. Σημαίνει δὲ xal τινος wap 
ἄναρθρος δέ ἐστι, διότι οὐ γράφεται, Οὔτε οἱ 
ταύτης λόγος τῇ φιλοσοφίᾳ. Ἡ δὲ ἔναρθρος 
tud ἐστιν, fj χαθόλου, ἣ µεριχή΄ χαθόλο y 
ἄνθρωπος. Mepixh δὲ, olov Πέτρος, Παὔῦλο 
οὖν περὶ τῆς μεριχῆς ἐστι λόγος τῇ φιλοσοφίι 
περὶ τῆς σημαντιχῆς, χαὶ ἑνάρθρου, xal 3 
Ίγουν χοινῆς, xaX ἐπὶ πολλῶν λεγοµένης. 


significans, et articulata est, vel est universalis, vel particularis. Universalis, ut homo , pa 
ris, ut Petrus, Paulus. Sed ne particularis quidem vocis rationem habet philosophia, sed sign! 


οἱ articulate, et universalis. 


Voz essentialis, vel adjectitia. — Hzc vero rur- Ὁ Αὔτη δὲ πάλιν 8 οὐσιώδης ἐστὶν, 7) bro 


sum vel substantialis est, vel substantiz adjectitia. 
Substantialis seu essentialis est, qua essentiam, 


Οὐσιώδης μὲν οὖν ἐστιν, ἡ δηλωτιχὴ τῆς 
ἤγουν φύσεως τῶν πραγμάτων. Ἐπουσιώδι 


VARIA LECTIONES. 


* Noster 1 yh vene γὰρ φυχῆς Ev τινι οὐδὲ φρόνησις. 


εἴναι, οὐσία ἑστί: τὸ 


videntur. 


ta, el accidente. 4 Deest ἁπλῶς in nostro. 


τες, quas quidem ex prolixiori 
ο Hoc caput in nostro 1 premittitur capiti precedenti, περὶ ὄντος x. s. E., de eme, a 
ε Noster 1| ξύλου φόρος. 


* Noster idem, ἔχον τὴν ὕπαρξιν, 1 


c pf. » ln nostro additur οὐσία τοίνυν ἐστὶ Gab; xal πᾶν χτίσµα. εἰ χαὶ 
οὐσία ἐστὶν ὑπερούσιος * εἰσὶ δὲ xal οὐσιώδεις ποιό 


ogica inu 


DIALECTICA. 


543 


. τὰ συμθεθηχότα ᾿ οἵον, ἄνθρωπός ἐστι ζῶον A hoc est, naturam rerum declarat; adjectitia, quae 


θνητόν. Ταῦτα ὅλα οὑσιώδη εἰσίν. 'Eàv γὰρ 
ει εούτων Ex τοῦ ἀνθρώπου, οὐκ ἔσται &v. 
. Καὶ ἐὰν εἴπης, ὅτι οὐκ ἔστι ζῶον, οὐκ ἔτι 
fpei t. Καὶ ἐὰν εἴπῃς, ὅτι οὐκξἔστι λογιχὸν, 
ιν ἄνθρωπος. Ὁμοίως δὲ χαὶ ἐὰν εἴπῃς, ὅτι 
t θνητὸν, οὐχ ἔστιν ἄνθρωπος. Πᾶς Υὰρ &v- 
, καὶ ζῶόν ἐστι, xal λογιχὸν, xal θνητόν. Διά 
Uv λέγονται οὐσιώδεις, ὃτι αὗται συμπλτροῦσι 
σιν τοῦ ἀνθρώπον, καὶ ἀδύνατον συστῆναι 
βώπον ἑἐχτὸς αὐτῶν. Ὁμοίως xaX ἐπὶ ἑκάστου 
τος, τὰ συνιστῶντα τὴν φύσιν, οὐσιώδη λέ- 
Ἑπουσιώδη δὲ τὰ συµθεδηχότα, ἅ τινα ἓν- 
εἶναι ἐν τῷ ὑποχειμένῳ, ἀνθρώπῳ τυχὸν, f) 
| ἑτέρῳ τοιούτῳ τιν], καὶ μὴ εἶναι ^ οἷον τὸ 
Κὰν γάρ ἐστί τις λευχὸς, χἂν µέλας, οὐδὲν 
γται ἄνθρωπος. Ταῦτα οὗν, καὶ τὰ τοιαῦτα 
δη εἰσὶν, Ἠγουν συµθεθηχότα, & τινα αὐτά 
µεθα ἔχειν, xaX τὰ τούτων ἑναντία. 


Ισιώδης φωνὴ, ἢ τὸ εί ἐστι δηλοῖ, ἢ τὸ ὁποῖον 
' olov ἐρωτώμενοι, τί ἐστιν ἄνθρωπός φαμεν, 
fea ἐἑρώτωμενοι, ὁποῖον ζῶον, λέγομεν λο- 
ρητόν. 'H οὖν οὐσιώδης φωνὴ, fj δηλοῦσα τὸ 
ἐστι, λέγεται διαφορά. Ἡ δὲ δηλοῦσα, τὸ τί 
| πολλὰ εἴδη σηµαίνει, xaY motel τὸ Υένος " 
Ue, τῷ ἀριθμῷ μὲν διαφέροντας ἀλλήλων, τῷ 
οὐδαμῶς, xai ποιεῖ τὸ εἰδός' τὸ μὲν πρότε- 


accidentia indical ; v. gr. liomo est animal ratio- 
nale mortale. Oinnia hzc essentialia sunt. Nam si 
quidpiam horum ex homine subtraxeris, homo esse 
desinet. Eteniin si dixeris non esse animal, non 
est amplius homo. Si item, non esse ratione prz- 
ditum, non est homo. Simili modo si mortale ne- 
gaveris, jam neque homo erit. Quivis enim homo, et 
animal, et ratione przditum, et mortale est. Ob 
eam igitur causam voces dicuntur substantiales, 
quia naturam complent, neque fleri potest, ut, bis 
sublatis, persistat homo. Eodem modo in unaqua- 
que re, substantialia dicuntur quz naturam con- 
stituunt. Quz autem 19 adventitia, accidentia sunt, 
ut qui in subjecto, puta in homine, vel equo, aut 
re altera ejusmodi, esse, vel non esse possint, 
velut candor. (Quamlibet enim quisquam candidus, 
aut ater sit, nihilominus homo est. Hsec itaque et 
similia horum, adjectitia sunt, sive accidentia ; quie 
quidem, tum ipsa, tum ipsorum contraris, nobis 
possunt inesse. 

Vocis substantialis significata. — Jam vero voz 
substantialis, aut quid res sit significat, aut quale 
quid sit. Ut si quis ex nobis sciseitetur, quidnam 
homo sit; respondemus, animal. Deinde si querat, 
quale animal sit, dicimus , rationale mortale. Qua- 
propter substantialis vox , quz quale quid res sit 
indicat , differentia nuncupatur. Qua vero quid sit 
declarat, vel illud multas species exprimit, ac tum 


ουν ἸὙένος, otov fj oücía: ἡ γὰρ οὐσία ση- (, genus eflcit ; vel multos qui numero, et non spe- 


xal ἄνθρωπον, xat ἵππον, xat βοῦν. Ἔχαστον 
xv οὐσία τε λέγεται, xaX ἔστιν ' ἄλλο δὲ xal 
l6 ὑπάρχει ἕχαστον. Τὸ δὲ δεύτερον, ἤγουν 
5, Οἷον ὁ ἄνθρωπος * σηµαίνει γὰρ πολλοὺς, 
ἄντας τοὺς χατὰ µέρος ἀνθρώπους, ὅ τινες 
up διαφέρουσιν ἀλλήλων. "Αλλος váp ἔστιν 
€, xat ἄλλος ὁ Παῦλος ' xal οὐχ εἰσιν εἷς, 
ο. Ti δὲ εἶδει οὐ διαφέρουσιν, Ίγουν τῇ 
Πάντες γὰρ ἄνθρωποι, xai λέγονται, xal 


v οὖν τὸ μὲν µεριχώτερον, xal ἀριθμῷ δια- 
Mev ὁ Πέτρος, ἄτομον, xal πρόσωπον, καὶ 
πις. Ὅπερ τόν τινα σηµαίνει. ἘἙρωτώμενοι 
ἔστιν οὗτος, λέγομεν ὁ Πέτρος 5. Σημαίνει 
Boc. "Αλλος Υάρ ἐστιν ὁ Πέτρος, χαὶ ἄλλος 
x * xal αὐτὸς, χαὶ οὗτος, xai ἐχεῖνος, ταῦτα 
ἁτόμου λαμθάνεται, xal τὰ τοιαῦτα, ἅπερ 
υτὰ ὑφέστηχε h. Τὸ δὲ περιέχον τὰ ἄτομα 
εἶδος, xai ἔστι χαθολικώερον τοῦ ἀτόμου, 
λὰ ἄτομα περιέχει, οἷον ὁ ἄνθρωπος. Περιέχει 
,Πέτρον, xaX Παῦλον, χαὶ πάντας τοὺς χατά 
νθρώπους. Ὅπερ λέγεται φύσις, xai οὐσία, 


cie, differunt, ac tum speciem facit. Primum qui- 
dem genus est, ut substantia. Substantia enim 
signiticat, et hominem, et equum, et bovem, quo- 
rum quodlibet substantia dicatur et sit, unum- 
quodque vero, species. Aliud autem, et aliud, 
unaquaeque species est. Secundum autem est spe- 
cies, ut homo. Multos siquidem significat, id. est 
omnes et singulos homiues, qui quidem numero 
inter se differunt : alius enim Petrus et alius Pau- 
lus, nec unus suni, sed duo: specie autem, id 
est natura non differunt. Omnes enim homines 
dicuntur, et revera sunt. 

Particularia numero differunt — lgitur id quod 
specialius quidem et particulare. est, numero dif- 
fert, ut Petrus, individuum, et persona et hypo- 
Stasis; quod quidem unum aliquem significat. 
Nam cum quís ex nobis percontatur, quisnam hic 
sit, respondemus, Petrus. Idem autem et vox, 
alius, significat. Alius enim est Petrus, et alius 
Paulus ; item, ipse, et hic, et ille. Hec et alia 
ejusmodi, qua per se subsistunt, de individuo 
dicuntur. Porro quod complectitur individua, 
species appellatur, latiusque quam individuum 
patet; utpote quz» multa individua comprehendat, 


*VARLE LECTIONES. 


1. S. Hil. Noster 1 πάλιν οὐκ ἔσται ἄνθρωπος. Καὶ ἐὰν εἴ 


ς, oUx ἕστι θνητὸν, οὐδὲ οὕτως ἔσται 


xx. S Noster καὶ λέγομεν τὸν Πέτρου. b Noster, ὅπερ καθ ἑαυτὸ ὑφέστηχε. Refertur ad ἄτομον, 


δι 


S JOANNIS ΡΑΜΑΡΟΕΝΙ 


puta homo (quippe comprehendit Petrum, et Pau- A xat μορφὴ xatà τοὺς ἁγίους Πατέρας (8) 


lum, et omnes ac singulos homines) atque, ut 
sancti Patres sanxerunt, natura, et substantia, et 
forma nuncupatur, velut animal : continet enim 
hominem, bovem, equum, latiusque patet, quam 
species. Porro sancti Patres speciem, ac genus, 
naturam, et formam, et substantiam appellarunt. 
Caterum species, hoc est natura, et substantia, 
et forma, non alium, aut diversum efficit, sed 
aliud. Aliud enim quantum ad naturam hominem 
esse dicimus, et aliud equum. Non autem alium et 
alium. Porro in specie dicitur, hac, et ipsum, et 
illud, et alia id genus. Qus: quidem in quid est 
predicantur. At vera differentia diversum facit 
(nam diversum est animal rationale, ab eo quod 
rationis expers est ) et tale, et quale. Adventitia 
substantia autem vox, aut uni tantum speciei 
inest, aut multis. Si uni duntaxat, proprium dici- 
tur; ut facultas ridendi, quae inest soli bomini; 
ac hinniendi, que soli equo. Quod si multis spe- 
ciebus insit, efficit accidens, ut candor. Hic enim 
et homini, et equo et cani, et plerisque aliis spe- 
ciebus inest. Atque he quinque 14 voces sunt , 
ad quas omnis vog. philosophica redigitur. Quam- 
obrem sciendum nobis est, quid quzque significet, 


πολλὰ εἴδη περιέχον, λέγεται γένος: οἷον « 
Περιέχει γὰρ ἄνθρωπον, βοῦν, ἵππον, xai le 
λικώτερον τοῦ εἴδους. Οἱ δὲ ἅγιοι Πατέρες «i 
καὶ τὸ γένος ἐχάλεσαν φύσιν, xai μορφὴν, 
c(av* ποιεῖ δὲ τὸ εἶδος, ἤγουν f) φύσις, xal ἡ 
xai i μορφὴ, οὐχ ἄλλον, οὐδὲ ἀλλοῖον, ἀλλὰ 
”λλλο γὰρ,χατὰ φύσιν, λέγοµεν τὸν ἄνθρωα 
ἄλλο τὸν ἵππον, οὐχὶ ἄλλον, xat ἄλλον. AdT 
ἐπὶ τοῦ εἴδους τοῦτο, xal αὑτὸ xa ἐχεῖνο, 
τοιαῦτα, ὅπερ àv τῷ τί ἔστι χατηγορεῖται 
διαφορὰ ἀλλοῖον ποιεῖ. ᾽Αλλοϊῖον γὰρ ζῶον *l 
xbv, xal ἀλλοῖον τὸ ἄλογον * xaX τοιοῦτον, χι 
καὶ ὁποῖον. Ἡ ἑἐπουσιώδης φωνὴ, 7) Evi ὑπά 
πολλοῖς. Καὶ εἰ μὲν ἑνὶ, λέγεται ἴδιον, ὡς sl 


B στικὸν, µόνῳ τῷ ἀνθρώπῳ ὑπάρχον, xal eb, 


στιχὸν, µόνῳ τῷ ἵππῳ. El δὲ πολλοῖς εἴδεσιν 
χει, ποιεῖ τὸ συµθεθηχός * οἷον τὸ λευχόν. ToU 
ὑπάρχει, xal τῷ ἀνθρώπῳ xal ἵππῳ, xal xy 
ἄλλοις πολλοῖς εἴδεσι, xaX αὗται εἰσὶν αἱ πὲν 
ναι, ὑφ) Kc ἀνάγεται πᾶσα φιλόσοφος φωνή. 1 
οὖν δεῖ ἡμᾶς γνῶναι, ἑχάστη τί σηµαίνει, 1 
τίνι χοινωνοῦσιν ἀλλήλαις, xal. ἓν τίνι διαφέι 
Εἰσὶ δὲ αὗται, γένος, εἶδος, διαφορὰ, ἴδιον χα 
θεθηχός. 


et in quibus inter se convenient, aut discrepent : sunt autem hse genus, species, differentia, prog 


et accidens. 


Brevis earum vocum expositio. — Genus est, C — l'évoc μὲν, τὸ xaxà πλειόνων, xai διαφερόνι 


quod de pluribus specie differentibus, in quid est 
pradicatur; id est dicitur, et nominatur. Predi- 
cari enim idem est, ac de aliquo dici. Species 
est, que de pluribus numero differentibus, in 
quid est przdicatur. Differentia est, qua de plu- 
ribus specie differentibus, in quale quid est przedi- 
dicatur, atque in definitione ut substantialis assu- 
mitur. Hzc autem est, id quod non potest iu ea- 
dem specie perieque, vel esse, vel non esse; 
verum prorsus necesse est ut in ea specie sit, 


cujus est differentia; quam etiam, eum adest, con- 


servat , ei cum abest, destruit. Neque fleri potest, 
ut et ipsa, eL ipsius contrarium in cadem specie 
sit : v. g. fieri nequit, ut ratio homini non insit. 
Nam quod ratione caret, nusquam lomo est. llc, 
cum adest, bominis naturam constituit, et cum 
abest, interimit. Neque enim quod rationis ex- 
pers est, hominis rationem babet. Sciendum igi- 
tur, eam substantialem, et naturalem, et'consti- 
tuentem , et. dividentem, et specificam differen- 
tiam, et substantiale qualitatem et naturalem 
proprietatem appellari; qua apud philosophos 
propriissime differentia dieitur, ut que maxime 


εἴδει, ἓν τῷ τί ἐστι χατηγορούμενον, τουτέστι 
µενον, xa χατονοµαζόμενον. Κατηγορεῖαθδα 
ἑστὶ τὸ χατά τινος λέγεσθαι. Εΐδος δὲ, d 
πλειόνων καὶ διαφερόντωντῷ ἀριθμῷ, ἐν τῷ! 
χατηγορούµενον. Διαφορὰ δὲ, f) χατὰ vsum 
xaX διαφερόντων τῷ εἴδει, kv τῷ ὁποῖον εί ἐστι 
Ἱγορουμένη, xat ἓν τῷ ὁρισμῷ λαμθανομένη, t 
σιώδης. Αὕτη δέ ἐστι, ὃ οὑχ ἑνδέχεται εἶναι, 3 
εἶναι ἓν τῷ αὑτῷ εἴδει, xaX ἀδύνατον μὴ εἶναι 
εἴδει οὗ ἐστιν * ὃ χαὶ παρὸν σώζει, xal ἀπὸν e 
Καὶ ἀδύνατον αὐτὸ, xai τὸ ἑναντίον αὑτοῦ € 
τῷ αὑτῷ εἴδει' οἷον τὸ λογιχὸν, ἀδύνατον µ 
ἐν τῷ ἀνθρώπῳφ. Τὸ γὰρ ἄλογον, οὖκ ἄνθ 
Τοῦτο παρὸν,συνιστᾷ τὴν φύσιν τοῦ ἀνθρών 


D ἀπὸν,φθείρει. Τὸ γὰρ ἄλογον, οὐχ ἄνθρωπ 


οὖν γινώσχειν, ὅτι αὕτη λέγεται οὐσιώδης, » 
cixh, xaX συστατιχὴ, xaX διαιρετιχἣν χαὶ el 
διαφορὰ, xal οὐσιώδης ποιότης, xal φυσιχὸν 
φύσεως, τις λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις lbi 
διαφορὰ, ἱδιωτάτη, καὶ αὐτῆς τῆς φύσεως πα 
τιχὴ τῆς ἐχούσης αὐτὴν. "Ίδιον δέ ἐστι τὸ E 
ὑπάρχον, xal παντὶ τῷ εἴδει, καὶ ἀεὶ, ὅ xg 
στρέφει |i οἷον τὸ γελαστικόν.] Πᾶς γὰρ ἄνῦ 


VARIA LECTIONES. 
i Hzc subjecit Combefisius, nullo suffraganle ms. ; necessaria tamen esse series probat. 


NOTE. 


e Greg. Naz. epist. ad Cledonium. 

9). Διαφορὰ δὲ ἡ κατὰ π.ἰειόνων, Differentia 
vero ea est, etc. Sic quidem Porphyrius differen- 
tiam definiit. At differentia, quz de multis specie 
diversis enuntiatur, mediam duntaxat speciem 


constituit, non infimam ; e. gr., rationale € 
natura, seu specie humana, ejusque indi 
Petro, Paulo, Joanne, etc., qui nullatene 
species, ipsomet auctore confitente. 


DIALECTICA. 


ο, Χαὶ πᾶν γελαστιχὺν, ἄνθρωπος. Zup6c- A epecialis sit, ac naturam cui inest, manifestam 


ιστι τὺ χατὰ πλε:όνων, xat διαφερόντων 
tv τῷ ὁποῖον τί ἐστι χατηγορούμενον, καὶ 
νόμενον àv τῷ ὁρισμῷ, ἀλλὰ δυνάµενο». 
γχειν 1, xai μὴ ὑπάρχειν' ὃ οὔτε παρὸν 
μα ἁπὸν φθείρει. Τοῦτο λέγεται ἐπουσιώδης 
xaX ποιότης. Τοῦτο J| χωριστόν ἐστιν. 1] 
l. Χωριστὸν μὲν, ὃ ποτε μὲν γίνεται, ποτὲ 
νεται ἐν τῇ αὑτῇ ὑποστάσει, ὡς χάθισις. 
, ατάσις, νόσος, ὑγίεια. Αχώριστον δὲ, ὅπερ 
X οὐχ ἔστι συστατιχὸν, ὡς μὴ ἐν ὅλῳ τῷ 
ρούμενον. ᾿Ομῶς ἠνίκα γένηται Ev τινι 
t, ἀδύνατον χωρισθῆναι αὐτῆς * olov ἡ σιµό- 
ρυκότης, dj γλαυχότης, xal τὰ τοιαῦτα. 
ἀχώριστον συμθεθηχὸς, λέγεται χαραχκτη- 
ἰδίωμα. Τοῦτο γὰρ ἀφόρισμα ἀποτελεῖ τὴν 
κ, Έχουν τὸ ἄτομον. ΄Ατοµον δέ ἐστι τὸ ἐξ 
εἰ συµθεθηχότων xaÜ' αὐτὺ ὑφιστάμενον, 
Gv ὁμοειδῶν κεχωρισµένον, οὗ τὸ τί δηλοῦν, 
είνα. περὶ ὧν ἐν τοῖς ἑξῆς ἀχριδέστερον 
µαθησόµεθα. — 


faciat. Proprium autem est quod uni, et omni 
speciel', semperque inest, ac cum ea converti- 
tur, [ puta esse risibile]: omnis enim homo risi- 
bilis est, ac omne risibile est homo. Accidens 
vero est, quod de pluribus specie differentibus, 
in quale quid est predicatur nec assumitur in 
definitione, sed veladesse vel abesse potest : 
quod nec cum adest, subjectum conservat, nec 
cum abest, interimit. Atque istud adventitia dif- 
ferentia et qualitas dicitur. Hoc porro, vel sepa- 
rabile est, vel inseparabile. Separabile est, quod 
in eadem persona nunc accidit, nunc recedit, ut 
sedere, recumbere, stare, sgrotare, valere. lu- 
separabile, quod licet substantiam minime con- 
$lituat, utpote quod in universa specie non con- 
sideretur, tamen cum in aliqua persona exsistit , 
ab ea sejungi non potest, ut presso vel adunco 
naso, vel casiis oculis esse, et similia. Hoc au- 
tem inseparabile accidens characteristica proprie- 
tas dicitur. lllud namque discrimeu hypostasim , 


sens singulare, id est individuum, constituit. Individuum denique est, quod ex substan- 


eidentibus per se subsistit, solaque numeri ratione ab iis, que» ejusdem 


sunt speciei, 


HW; nec quid , sed quemdam, significat. De quibus accuratius deinceps, Deo dante, acturi 


ΚΕΦΛΛ. G'. 
Περὶ διαιρέσεως. 
gig ἔστιν ἡ πρώτη τομὴ τοῦ πράγματος ᾿ 


15 CAP. VI. 
De divisione. 
Divisio quid ; superdivisio. — Divisio est prima 


Bov διαιρεῖται εἰς λογιχὸν xal ἄλογον. Ἐπι- ᾳ rei sectio ; velut, animal dividitur in rationale 


: δὲ ἐστιν fj δευτέρα τομὴ τοῦ αὐτοῦ πρά- 
OTov τὸ ζῶον ἐπιδιαιρεῖται εἰς ἄπουν, δίπουν, 
vs. ΄Απουν μὲν, ἰχθὺν, δίπουν δὲ, ἄνθρωπον, 
ον, τετράπουν δὲ βοῦν, ἵππον, xal τὰ τοιαῦ- 
ρδιαίρεσις δέ ἐστιν, ἡ τοῦ τμηθέντος σχέλους 
lov x5 ζῶον διαιρεῖται εἰς λογιχὸν xat &Ao- 
ἰογιχὸν el; θνητὸν xa ἀθάνατον. Ἰδοὺ τὸ πρῶ- 
μεῖται εἰς δύο. σχέλη, εἰς λογιχὸν καὶ ἄλογον. 
Kj ἑνὸς τῶν σχελῶν διαίρεσις, 1j λέγουσα, τὸ 
διαιρεῖται εἰς θνητὸν xal ἀθάνατον, ὑποδιαί- 
στιν. O2x ἐπὶ πάντων δὲ γίνεται διαίρεσις 
ιαίρεσις. Αλλ) ὅτε μὴ πάντα περιέχονται 
πρώτην διαίρεσιν, ofov, τὸ ζῶον διαιρούµε- 
ογιχὸν xai ἄλογον, xai ἓν τοῖς λογιχοῖς, xot 


et irrationale. Superdivisio autem est secunda 
ejusdem rei sectio, ut animal superdividitur in 
pedibus carens , bipes, et quadrupes : pedum ex- 
pers, ut piscem; bipes, ut hominem, et avem; 
quadrupes, ut bovem, equum et similia. Subdi- 
visio autem est partis sectz sectio, velut ani- 
mali diviso in ratione preditum et rationis ex- 
pers; ratione przeditum in mortale et immortale 
secatur. En primum dividitur in duas partes, 
nempe in rationale et irrationale. Unius partis 
divisio, hoc est qux rationale in mortale et inr- 


mortale dividit, subdivisio est. Caeterum divisio 


et superdivisio non in omnibus rebus locum ha- 
bent, sed cum omnia sub prima divisione non 


kAóqotz θεωρεῖται τὸ δίπουν. ᾽Αναγχαίως οὖν D comprehenduntur: velut, cum animal dividitur 


οὔμεν, fYouv δευτέραν διαἰρεσιν τοῦ αὐτοῦ 
ος ποιούµεθα, ἤγουν τοῦ ζῶου, xal φαµεν. 
διαιρεῖται εἰς ἅπουν, δίπουν, τετράπουν. 


mur, hoc est secundam ejusdem rei divisionem facimus, ac dicinus 


bipes, et quadrupes dividitur. 

ετιχοὶ δὲ τρόποι εἰσὶν ὀχτὼ, δι) αἰτίαν τοιαύ- 
lv γὰρ διαιρούµενον, ἢ καθ’ αὐτὸ διαιρεῖται, 
ατ᾽ οὐσίαν, Ἡ κατὰ συµθεθηχός. Kal el μὲν 
m, ἡ ὡς πρᾶγμα, fj ὡς φωνή ' χαὶ el ὡς 
» S ὡς γένος εἰς εἴδη, ὡς ὅταν διέλῃς τὸ ζῶον 
by xai ἄλογον. "H ὡς εἶδος εἰς ἄτομα, ὡς ὁ 
ος εἰς Πέτρον χαὶ Παῦλον, χαὶ τοὺς λοιποὺς 


in rationale et irrationale; atque in iis qua ra- 
tione utuntur, et iis quz ratione carent, bipes 
consideratur. Tunc igitur superdivisione necessa- 
: animal in pedum 


Modi octo divisionis. — Sunt autem octo divi- 
dendi modi, ejusmodi de causa. Quidquid enim 
dividitur, aut secundum se dividitur, aut per ac- 
cidens. Si in se; vel ut res, vel ut vox. Si ul res, 
vel ut genus in suas species, ul cum animal in 
rationale et irrationale diviseris. Vel , ut species 
in individua, ut cum dividitur homo in Petrum et 


VARLE LECTIONEs. 


Kri codices τινὶ ὑπάρχειν. 


δέ] 


S. JOANNIS DAMASCENI 


Paulum, ac reliquos singulos homines, vel ut A χατὰ µέρος ἀνθρώπους. "H ὡς ὅλον εἰς µί 


totum in partes. ldque bifariam , nempe vel in ea 
qua sunt similium partium, vel in ea qus dissi- 
milibus partibus constant. lllud autem est simi- 
lium partium, cujus segmenta, el nomen , et defi- 
nitionem totius, ac partium suscipiunt: velut 
caro in multas carnes dividitur, el quavis carnis 
pars, caro dicitur, ac carnis recipit definitionem. 
Contra vero dissimilium partium est, cum id quod 
sectum est, nec nomen, nec definitionem totius, 
aut etiam partium, mutuo recipit : uti si Socra- 
tem dividas in manus, pedes, et caput. Neque 
enim pes a Socrate abscissus Socrates dicitur, 
aut capul : neque Socratis, aut copitis definitio- 
nem recipit. Vel ut vox zquivoca in diversa si- 
gnificata ; idque rursus bifariam. Aut eniin totum 
quid per vocem significatur, aut pars. Totum 
nempe, ut canis vocabulum. Nam et de terrestri, 
οἱ de siderco, deque marino cane dieitur, quz 
quidem totum aliquid sunt, ac non pars duntaxat 
animalis. Pars autem est, cum lingua nomen de 
exiremo calceamenti ct tibie parte dicitur, nec 
non de ea animantium) parle, in qua gustandi fa- 
cultas sita est : quee. quidem partes tantummodo 
sunt, ac non tota quadam. Atque in hunc mo- 
dum, quod est divisionis subjectum, per se divi- 
ditur. Per accidens autem, aut veluti substantia ; 
" ut cum dico, hominum alii candidi sunt alii ni- 
gri. Homines 16 enim substantia sunt; candor 
autem et nigredo, accidentia. Aut sicut accidens 
im substantias; ut cum dico: candidorum alia 
sunt animata, alia inanimata. Candor enim acci- 
dens est; animatum autem et inanimatum, sub- 
siantiz. Aut sicut accidens in accidentia ; ut cum 
dico : frigidorum alia candida sunt et sicca; alia 
οἱ siccum, et nigrum, ei humidum, universa hsec 


Divisio ab uno, et ad unum. — Est praterea 
alius dividendi modus , nempe ab uno et ad unum. 
Ab uno nimirum, ut a medicina, liber medicus , 
et instrumentum medicum. Ab uno enim, hoc 
est a medicina, medica nuncupata sunt. Ad unum 
autem, υἱ salubre medicamentum, et salubris ci- 
bus. Unam enim ac eamdem rem, sanitatem sci- 
licet, propositam habent. Eorum porro qus ab 
uno sunt, quzedam a causa aliqua dicuntur, ut 
imago hominis a vera causa, homine videlicet, 
dicitur : aliqua vero, ut ab aliquo inventa, ut me- 
dicum scapellum , et alia ejusmodi. 


Octo divisionis modi recensentur. Non omnes 
probant divisionem speciei in. individue. — Atque 
liaec generalis divisio est, per quam dividitur quid- 
«uid cadit in divisionem ; vel ut genus in spe- 
cies ; vel ut species in individua; vel ut totum in 
partes ; vel ot vox zequivoca in diverso significata; 
vel ut substantia in accidentia; vel ut accidens in 
substantias; vel ut accidens in accidentia; vel 
ut ea quia ab uno, et quae ad unum. Quanquam 
nonnulli sunt, qui speciei in individua divisionem 


τοῦτο διχῶς, f| cel; ὁμοιομερῃ, f) εἰς ávop 
Καὶ ὁμοιομερὲς μὲν ἔσειν, ὅταν τὰ τµήµατ 
ὄνομα, xal τὸν ὅρον τοῦ τε ὅλου, xal ἆλλ 
χωνται, οἷον ἡ σὰρξ διαιρεῖται εἰς πολλὰς 
xai ἕχαστον µέρος τῆς σαρχὸς σὰρξ λέγεται, 
ὁρισμὸν τῆς σαρχὸς ἐπιδέχεται. ᾿Ανομοιο 
ἐστι τὸ ἀνάπαλιν, ὅταν τὸ τμηθὲν μὴ ἐπ 
μήτε τὸ ὄνομα, µήτε τὸν ὁρισμὸν, μήτε * 
µήτε ἀλλήλων * ὡς ἵνα διέλῃης τὸν Σωκράτη! 
pac, xai πόδας, καὶ χεφαλήν ' οὔτε γὰρ ὁ 
ποῦς ἀπὸ τοῦ Σχυχράτους, Σωχράτης λέχι 
χεφαλή, οὔτε τὸν ὁρισμὸν τοῦ Σωκράτους, 
λης ἐπιδέχεται. Ἡ ὡς ὁμώνυμος φωνὴ elo 
σηµαινόµενα΄ xal τοῦτο πάλι διχῶς. ἨΜ' 
τι σηµαίνέται ὑπὸ τῆς φωνῆς ἢ µέρος. Καὶ i 
ὡς ἡ χύων φωνῇ. Φέρεται γὰρ χατά τε yepe 
νὸς, καὶ ἀστρώον, xai θαλαττίου, ἅπερ ὅλοι 
καὶ οὗ µέρος ζώου. Ὡς δὲ µέρος, ὅτε sb vi 
σης ὄνομα φέρεται χατὰ τοῦ ἄχρου τοῦ ὑπο 
xai τοῦ αὐλοῦ, xai τοῦ χευστικοῦ μορίου εἰ 
& τινα µέρη εἰσὶ, χαὶ οὐχὶ ὅλα' χαὶ οὕτω, - 
αὑτὸ διαιρεῖται τὸ διαιρούμενον. Κατὰ evj 
δὲ ἢ ὡς οὐσία εἰς σνµθδεθηχότα, ὡς ὅταν e 
ἀνθρώπων, οἱ μέν clot λευχοὶ, οἱ δὲ µέλανες. 
Tot μὲν yàp, οὐσία. Λευχότης δὲ xal µελαν 
θεθηχότα. Ἡ ὡς συμθεθηχὸς εἰς οὐσίας, 

εἴπω * τῶν λενχῶν, τὰ μὲν ἔμφυχα, τὰ B 
Λευχὸν μὲν γὰρ, συµθδεθηχός * ἔμψυγον Bh : 
yov, οὐσίαι. Ἡ ὡς συμθεθηχὸς εἰς συµδεθη 
ὅταν εἴπω' τῶν ψυχρῶν, τὰ μὲν λευχὰ καὶ { 
δὲ µέλανα χαὶ ὑγρά. Τό τε γὰρ φυχρὸν, καὶ 
xbv, καὶ τὸ μελανὸν, xal τὸ ὑγχρὸν, xai 1 
ἅπαντα συµδεθηχότα. 


nigra et humida. Nam et frigidum, et cm 
accidentia sunt. 


D 


Ἔστι δὲ xal ἕτερος τρόπος, ὡς τὰ àe'i 
πρὸς ἓν &g' ἑνὸς μὲν, ὡς ἀπὺ τῆς ἰατρική, 
xbv βιθλίον, ἰατρικὸν ἐργαλεῖον. "Arb γὰρ ἰ 
ἰατριχῆς, ὠνωμάσθησαν ἰατριχά * πρὸς dvd 
νὸν φάρμαχον, ὑγιεινὸν βρῶμα ' πρὸς ἓν 1 
πουσι, τὴν ὑγείαν τῶν δὲ ἀφ᾽ ἑνὸς, τὰ μὲν 
αἰτίου λέγεται * ὡς ἡ εἰχὼν τοῦ ἀνθρώπου, 
θινοῦ αἱτίου τοῦ ἀνθρώπου λέγεται ^ τὰ Bl 
τινος ἐξευρημένα, ὡς ἰατριχὸν σµιλίον, κα 
ατα. 


Καὶ αὕτη μὲν ἔστιν ἡ χαθόλου διαἰρεσις 
διαιρεῖται πᾶν διαιρούµενον, ἢ ὡς γένος εἰ 
ὡς εἶδος εἰς ἄτομα, 3| ὡς ὅλον εἰς µέρη, f 
νυµος φωνὴῆ εἰς διάφορα σηµαινόµενα, 9: 
εἰς συµθεθτγότα, fj ὡς συμθεθηχὸς εἰς obo 
συμθεθηχὸς εἰς συµθεδηχότα, ἢ ὡς τὰ ἀφ' 
πρὸς Ev. Τινὲς δὲ ἁπαγορεύουσι τὴν ἀπὸ εἰ 

τοµα διαίρεσιν, μᾶλλον ἀπαρίθμησιν qd 
πᾶσα γὰρ διαἰρεσις εἰς δύο, ἡ τρία, fj σπαν 
εἰς τέσσαρα Υίνετα:ι. Τὸ δὲ εἶδος εἰς ἄπειρα 


DIALECTICA. 


550 


eicat ἅπε ροι γὰρ τῷ πλήθει ol xazà µέρος A dicendam negent, enumerationemque id potius 


t. 
, aut raro 


admodum in quatuor dividatur : 


esse asserant: quod scilicel. omnis res in duo, 
species autem in infinitam multitudinem 


itur : infinitam enim particularium hominum esse multitudinem. 


γινώσχειν, ὡς οὖδενὶ τρόπῳ τῆς διαιρέσεως 
& ἓν τοῖς τμβμασι τὸ φύσει πρότερον xal 
οὐδὲ τὸ μᾶλλον καὶ ἕττον. Ἑν δὲ τοῖς ἀφ' 
πρὸ ἓν διαιρουµένοις, χαὶ τὸ φύσει πρότε- 
Όστερον θεωρεῖται, χαὶ τὸ μᾶλλον xa ἃτ- 
D xai fj ὀνομασία. 


Scire autem opere pretium est, nullo omnino 
divisionis modo considerari in segmentis id, quod 
natura prius ae posterius est; nec item quod 
magis et minus : in illis tamen αυ ab uno, vel 
propter ordinem ad unum dividuntur, tum id 
quod natura prius ac posterius est considerari, 
tum quod magis et minus ; unde etiam denomina- 
tio oritur. 


s capul de divisione secundum (usiorem Damasceni Dialecticam; deinceps vero illud subjiciemus, ut 
in breviori continetur ubi proxime sequitur post caput 41. 


Περὶ διαιρέσεως. 


De divisione. 


ιαἰς ἐστιν Ἡ πρώτη topi τοῦ πράγματος ᾿ D Divisio cst prior rei sectio: exempli gratia, 


&ov éix:petzsat εἰς λογιχὸν xal ἄλογον. Ὑπο- 
; δὲ ἡ τοῦ Ev; µέρους τῶν δύο «um utt 
αἱ δισἰρ-σ.ς. Οἷον τοῦ ζώου διαιρεΏέντος εἰς 
καὶ ἄλογον, τὸ ἓν µέρος, Έγουν τὸ λογιχὸν, 
£v εἰς θνητὸν xai ἀθάνατον. Ἐτιδιαίρεσις 
ποιῄσαντες διαίρεσιν πράγματος, ποιῄσωμεν 
Ἆτην διαἰρεσιν τοῦ αὐτοῦ πράγματος. Οἷον 
µ 6 ἄνθρωπος εἰς ἄρσεν xat θηλυ * ἰδοὺ διαί- 
αἱ πάλιν διαιρεῖται ὁ ἄνθρωπος εἰς ψυχὴν 
€* 150) ἐπιδιαίρεσις. Οὐ πάντοτε δὲ γίνεται 
καὶ ἐπιδ'αίρεσις, ἀλλ ὅτε p πάντα περι- 
jxb τὸν πρώττν διαίρεσιν. Ἰδοὺ γὰρ ἓν τῷ 
καὶ ἐν τῇ θτλείᾳ θεωρεῖται quyh xat σῶμα. 


b γιώσχειν, ὅτι ἀντιδιαιρούμενα λέγονται 
ἴδη, τὰ ἐκ τοῦ αὐτοῦ γένους τμηθέντα * οἵον 
διαιρεῖται εἰς λογιχὸν xal ἄ)ογον. Τὸ οὖν 
xai ἄλογον ἀντιδιαιρούμενα λέγονται. 


b διαιρετιχοὶ τρόποι ὀχτὼ, ἢ ὡς vivos εἰς 
y οὺ ζῶον διαιρεῖται εἰς λογιχὸν καὶ ἄλογον, 
es εἰς ἄτομα, οἷον ὁ ἄνθρωπος διαιρεῖται εἰς 
Βαῦλον, xai τοὺς λοιποὺς χατὰ µέρος ἀνθρώ- 
ὡς ὅλον εἰς µέρη, χαὶ τοῦτο διχῶς. "H ὁμοιο- 
ἀνομοιομερῃ ᾿ ὁμοιομερῃ μὲν οὖν εἰσὶν, ὅτε 
ἐπιδέχονται ὅλον τὸ ὄνομα, xa τὸν ὁρισμὸν 
), χαὶ τῶν ἀλλήλων. Ὡς ὅταν τέµνωμεν 
6 πολλὰς σάρχας. Ἔχαστον γὰρ µέρος τῆς 
ὰρξ λέγεται, xai τὸν ὁρισμὸν τῆς σαρχὸς 
αι. ᾿Ανομοιομερῃ δὲ ὅταν τὰ µέρη µήτε τὸ 
μήτε τὸν ὁρισμὸν ἐπιδέχωνται, µήτε τοῦ 
τε ἀλλέλων * ὡς ὅταν διέλωµεν τὸν Σωχράτην 
λῆν, xal χεῖρας, xal πόδας. Οὔτε γὰρ ἡ xe- 
νεα αἱ χεῖρες, οὔτε οἱ πόδες ἐπιδέχονται τὸ 
ὕτε τὸν ὁρισμὸν τοῦ Σωκχράτους, οὖτς ἀλλή- 
ὥς ὁμώνυμος φωνὴ, el; διάφορα σηµαινύ- 
3X τοῦτο ὃ.χῶς  ἢ ὡς ὅλον, f; ὡς µέρος. Ὡς 
, ὡς ἡ χύων φωνΏ ' φέρεται γὰρ κατὰ χερ- 
νὺς, καὶ ἀστρφου, xaX θαλασσίου, ἅπερ ὅλον 
καὶ o) µέρος ζώου. Ὡς ób µέρος, ὅτε τὸ 
ὄνομα φέρεται χατὰ τοῦ ἄχρου τοῦ ὑποδή- 
tai τοῦ ἄκρου τοῦ αὐλοῦ, xal τοῦ γευστ.χοῦ 
Gy ζώων ' ἅ τινα µέρη clot, xal οὐχ ὅλα" f) 


animal dividitur in rationale οἱ irrationale. Sub- 
divisio autem est unius partis in duas alias par- 
tes sectio, uti diviso animali in rationale et irra- 
tionale, partem unam, rationale nimirum, dividi- 
mus in mortale, et immortale. Superdivisio au- 
tem est, quando, facta rei sectione, eanidem rem 
iterum dividimus. Sic homo dividitur in marem 
et feminam. En divisionem. Rursum quoque divi- 
ditur homo in animam et corpus. Kn superdivi- 
sionem. At vero non in omnibus locum habent 
divisio et superdivisio, sed quando omnia sub 
prima divisione non continentur. Ecce enim in 
masculo et in femina considerantur anima et 
corpus. 

17 Qua sint contradividentia. — Sciendum est 
autem contradividentia dici duas species ex uno 
eodemque genere sectas, v. gr. Animal in ratio- 
nale et irrationale dividitur. Rationale et irratio- 
nale contradividentia appellantur. 

Sunt autem octo divisionis modi. Dividitur enim 
aliquid, vel ut genus in suas species; sic animal 
dividitur in rationale et irrationale : vel ut species 
in individus, ut homo in Petrum, et Paulun, et 
reliquos singulos homines : vel ut totum in par- 
tes; et hoc dupliciter : vel similes sunt, vel dissi- 
miles. Partes similes ez sunt qux nomen et defini- 
tionem totius et sui invicem suscipiunt, ut cum 
carnem in plures carnes secamus, qualibet pars 


p Carnis caro dicitur, nomenque ac definitionem car- 


nis suscipit. Dissimiles vero partes sunt, quie no- 
que nomen, neque definitionem tolius, nec com- 
partium admittunt; ut dum Socratem dividimus in 
caput, manus, et pedes. Neque enim caput, neque 
manus, neque pedes, Socratis, ac sui invicem no- 
men et definitionem recipiunt. Vel ut vox equivoca 
in diversa significata, hoeque dupliciter ; nimirum 
vel ut totum, vel ut pars. Ut totum quidem, ut 
hzc vox canis. Dicitur enim de cane terrestri, ος 
lesti, et marino, qua totum quiddam sunt, non 
pars animalis. Ut pars vero, dum lingu: που ει 
dicitur de extremitate calceamenti, de extremitate 
fistule, ac de membro quo animalia gustandi fa- 
cultatem habent; qux quidem partes sunt et naa 


εί 


S. JOANNIS DAMASCENI 


tota. Vel ut substantia in accidentia, ut dum dico : A ὡς οὐσία εἰς συµθεθηχότα, ὡς ὅταν arae 


liominuim alii quidem albi, alii vero nigri. Vel ut 
accidentia in substantias, ut duin aio : alborum 
alia animata, alia inanimata. Vel ut accidens in 
accidentia : ut si dicam, frigidorum liec quidein 
sicca sunt, illa vero humida. Vel ut ea quz ab uno 
sunt, et que ad unum, Ab uno quidem, ut a me- 
dicina, liber medicus, instrumentum  medicuin, 
nomen habent. Ad unum autem, ut salubre reme- 
dium, salubris cibus. Ad unum enim, sanitatem 
nimirum, respiciunt. Porro juxta hunc moduin ens 
in substantiam et accidens dividitur. 

Nosse autem oportet in nullo quidem divisionis 
modo considerari in divisis partibus quod natura 
prius est et posterius, nec magis el ininus, nisi in 
iis quze sunt ab uno, et ad unum. 

CAP. VII. 
De eo quod natura prius est. 

Natura itaque prius illud est, quod infertur qui- 
dem simul, non tamen una secum infert : quod- 
que una secum tollit, sed non simul tollitur. V. gr. 
animal natura prius est homine. Sublato enim ac 
uon exsistente animali, hominem quoque non esse 
necessum est. Homo quippe animal est. Et non ex- 
siante animali, necessario neque homo erit ; homo 
siquidem est animal, 18 Contra, sublato homine, 
fleri potest ut animol sit. Erit enim equus, canis et 
similia; qua quidem animalia sunt. Rursus posito 
honine, etiam animal infertur : homo cniin ani- 


mal est. Ex illatione autem animalis, non propter- C 


ea inferri hominem necesse esi; scd equum f[or- 
tasse, aut canem, aut quidpiam simile. Nam et 
ipsa animalia sunt. Quapropter nec Petrus natura 
prior eat Paulo, neque animal rationale, irratio- 
nali. Sublato enim et non exsistente Petro, erit 
Paulus ; et, Paulo posito, non simul infertur Pe- 
trus : ac neque illato Petro simul sequitur Paulus. 
Sed neque Petrus magis est, hoc est, amplius liomo 
vel animal, quain Paulus : neque Paulus quam Pe- 
trus. Αἱ vero medicamentum alio medicamento sa- 
lubrius; et medicus liber alio libro ad sanandum 
aplior reperitur. 
CAP. VIII. 
he definitione. 

Quid definitio. — Definitio est compendiosa ora- 
tio subjecti naturam declarans, seu oratio subjecti 
naturam paucis significans. Ut, hoino est animal ra- 
tionis particeps, mortale, intelligentia et scientide 
capax. Αο multi quidem longas amplasque oratio- 
nes de hominis natura babuerunt : sed quia minime 
breves et compendiosx sunt, idcirco definitiones 
non sunt, Sunt rursus breves quidam sermones, 
υἱ apophthegniata, sed quia rei naturam non ex- 
plicant, proinde nec definitiones quidem sunt. Quin 


θρώπων, οἱ μέν εἶσι λευχοὶ, οἱ δὲ μέλαναὴ 
συµθεθηκότα εἰς οὐσίας, Gc ὅταν εἴπω * τῶν 
τὰ μὲν ἔμψυχα, τὰ δὲ ἄψυχα. Ἡ ὡς συµθεόν 
συµθεθηκότα ᾽ ὡς ὅταν εἴπω τῶν φυχρῶν, 
ξηρὰ, τὰ δὲ ὑγρά ’ f) ὡς τὰ ἀφ ἑνὸς, xal « 
'Ae' ἑνὸς μὲν, ὡς ἀπὸ τῆς ἰατριχῆς, ἰατριχὰν | 
ἰατριχὸν ἐργαλεῖον ' πρὸς Ev δὲ, ὡς ὑγιεινὸν 
xov, ὑγιεινὸν βρῶμα πρὸς ἓν γὰρ βλέπου 
ὑγιείαν. Κατὰ τοῦτον οὖν τὸν τρόπον διαιρεῖτι 
εἰς οὐσίαν καὶ συµθεθηχός. 


Act δὲ γινώσχειν, ὡς οὐδὲ ἐν ἑνὶ τρόπῳφ Sj 
ρέσεως θεωρεῖται ἐν τοῖς vuf aot τὸ φύσει a 
χαὶ ὕστερον, οὐδὲ τὸ μᾶλλον xal ἧττον, cl μὴ 


DB ἀφ' ἑνὸς χαὶ πρὸς Ev. 


ΚΕΦΑΛ. Z'. 
Περὶ τοῦ φύσει προτέρου. 

Φύσει οὖν πρότερὀν ἐστι τὸ συνεισφερούμεὶ 
μὴ συνεισφέρον, xal συναναιροῦν, xal μὴ a 
ῥούμενον, otov τὸ ῥῶον φύσει πρότερὀν kou . 
θρώπου. ᾿Αναιρουμένου γὰρ, xat μὴ ὄντος ζι 
ἀνάγχης οὐδὲ ἄνθρωπος ἔσται ' ζῶον Yáp 
ἄνθρωπος. ᾿Αναιρουμένου γὰρ χαὶ μὴ ὄντος 
ἐξ ἀνάγχης οὐδὲ ἄνθρωπος ἔσται. Zoov Υάρ' 
ἄνθρωπος: ἀνθρώπου δὲ ἀναιρουμένου, xal gs 
δυνατὸν εἶναι ζῶον. Ἔσται γὰρ ἵππος, χύον, 
τοιαῦτα, ἅ τινα ζῶα εἰσί. Πάλιν εἰσφερομᾶι 
θρωπου, πάντως xal ζῶον συνεισφέρεται. Zà 
ἐστιν ὁ ἄνθρωπος. Ζώρν δὲ εἰσφερομένου, οὐ 1 
συνεισφἑρεται ὁ ἄνθρωπος, ἀλλ' 3) ἴπφπος, ἃκ 
τι τῶν τοιούτων. k Ζῦα γάρ slot χαὶ αὑτά. Oi 
ὁ Πέτρος ἐστὶ φύσει πρότερος τοῦ Παύλου, ϐ 
λογιχὸν τοῦ ἀλόγου ζώου. Πέτρου γὰρ ἆνσιρου 
χαὶ μὴ ὄντος, ἔσται Παῦλος καὶ Πέτρου slo 
νου, οὗ συνεισφέρεται Πέτρος, οὔτε Πέτρου εἳ 
µένου, συνεισφέρεται Παῦλος. Καὶ οὔτε Πέτρα 
μᾶλλον, Ίγουν πλέον τοῦ Παύλου ἄνθρωπας $ 
οὐδὲ Παῦλος τοῦ Πέτρου. Εὐρίσχεται δὲ 9d 
ὑγιεινότερον φαρμάκου, χαὶ βιθλίον ἱατρι 
βιθλίου ἄλλὸν. 


ΚΕΦΑΛ. Η.. 
Περὶ ὁρισμοῦ. 
Ὁρισμός ἐστι λόγος σύντομος δηλωτικχὸς 1 
σεως τοῦ ὑποχειμένου πράγματος. Τουτέστιν 
OMyou σηµαίνων τὴν φύσιν τοῦ ὑποχειμένοι 
γµατος. Οἶον, ἄνθρωπός ἐστι ζῶον λογικὸν, 1 
νοῦ χαὶ ἐπιστήμης δεκτιχόν. Πολλοὶ μὲν οὖν is 
περὶ φύσεως ἀνθρώπου λόγους χατεπεχτάδην" 
ἐχτεταμμένους xal μεγάλους. Αλλ᾽ οὐχ cle 
pot, δ:ότι οὐχ εἰσὶν ὁρισμοί n. Εἰσὶ δὲ καὶ edi 
λόγοι, ὡς τὰ ἀποφθέγματα, ἀλλ ἐπειδὴ οὐ d 
φύσιν πράγματος, οὐκ εἰσὶν ὁρισμοί. Καὶ οἱ 


VARLE LECTIONES. 
κ Hzc desunt ii cod. R. 1986, 9927 οἱ 5447; in Colb. vero et in nostro scriptum est : Qoa Υ 


τὰ τοιαῦτα. — ! lirevioris logic codices fyouv. 
epectaden, id est extensos. 
glatv. 


*" Quidam cod. xaz' ἐπέχτασιν. Vet. interp. sec 
" Hzc verba desunt in leg. 2927 et 5447, in aliis habetur διὸ οὐδὲ { 


DIALECTICA. 


554 


dtc δηλοῖ τὴν φύσιν τοῦ ὑποχειμένου πρά- Α nomeu quoque subjectze rei naturam szepe demon- 


5 &À)Y οὐχ ἔστιν ὀρισμός. Τὸ γὰρ ὄνομα µία 
tv, 6 δὲ ὁρισμὸς, λόγος ἐστί - λόγος δὲ Ex δύο 
| τὸ ἑλάχιστον σύγχειται λέξεων. [ Ἔστιν οὗ» 
ος Όνομα ἐξηπλωμένον, ὄνομα δὲ ὄρος κατὰ 
αται δὲ ὁ ὁρισμὸς Ex γένους χαὶ συστατικῶν 
!* Έγουν οὐσιωδῶν. Ὡς ἐπὶ τοῦ ὅρου τοῦ 
ον Y&p ἐστιν οὐσία ἔμψυχος αἰσθητιχῆ. Ἰδοὺ 
αἷα γένος kot: τὸ δὲ ἔμφυχον, χαὶ τὸ αἰσθη- 
υστατικαὶ διαφοραί * λαμθδάνεται δὲ χαὶ ἐξ 
εἴδους ΄ οἵον, ἀἆνδριὰς ἐστὶν Ex χαλχοῦ πὲ- 
€, ἆνδρὸς εἶδος σηµαίνων * ὁ μὲν οὖν χαλχὺς 
* «b δὲ, τοῦ ἀνδοὺς εἶδος σηµαίνων, τοῦ ἂν- 
eio; P. ᾿Ἀναλογεῖ δὲ, ἡ μὲν ὕλη τῷ γένει, 
ν τῇ διασορᾶ ΄ λαµθάνεται δὲ val ἐξ ὑπο- 
xai τέλους. OToy ἰατριχὴ ἐστὶ περὶ τὰ ἀν- 
σώματα χαταχινοµένη, ὑχγείας περιποιητι- 
2, ὑποχείμενά εἶσι τῇ ἰατρικῇ τὰ ἀνθρώπινα 
(10) - τέλος δὲ αὐτῆς, ὑχεία. 


ὑπογραφῇ ix τῶν ἐπουσιωδῶν σύγχειται, 
ων χαὶ συµθεθηχότων. Οἵον ἄνθρωπός ἐστι 
ιαστιχὸν, ὀρθοπεριπατητιχὸν πλατυόνυχον. 
tp ὅλα ἐπουσιώδη cial. Ad). xal ὑπογοαφὴ 
ὡς 4 σχιάζουσα, xal ou τὴν οὐσιώδη ὕπαρξιν 
, ἀλλὰ τὰ παρετόµενα. 'O δὲ ὑπογραφιχὸς 
μικτός ἐστ.ν ἐς οὐσιωδῶν xal ἑπουσιωδῶν * 


sirat; nec tamen definitio est. Nomen enim díctio 
una est : definitio autem est oratio : oratio vero 
ex duabus ut minimum, iisque differentibus, di- 
ctionibus, constat. [[taque terminus nomen est, 
explicatum; non vero terminus est in conjunctione.] 

Definitio ex genere εἰ differentiis constituentibus, 
— ez malería et [orma, — ex subjecto εἰ fine. — 
Constat autem definitio, ex genere et constituen- 
tibus, id est substantialibus, differentiis, ut in defi- 
nitione animalis, animal est substantia animata 
sensu praedita. Ecce enlm substantia genus est; 
animatum autem, et sensu preditum, constituentes 
differentis. Sumitur autem ex matería et forma; 
velut, statua est, quz flt ex :re, viri speciem re- 
presentans. /Es enim, materia est : viri auten: 
speciem reprzsentans, esi status forma. Porro 
materia generi; forma differeutie respondet. Ad 
hzc, ex subjecto et fine sumitur; ut medicina est, 
ars qua; circa humana corpora versatur, et sani- 
tatem conciliat. Ecce medicine subjecta sunt hu- 
mana corpora : finis autem ipsius est sanitas. 

19 Descriptio fit επ accidentibus. — — Definitio 
describens. — At vero descriptio ex iis quis ad- 
ventitia sunt, hoc est ex propriis et accidentibus 
conflatur; velut, Homo est, animal rationale risi- 
bile, ereeto corpore incedens, habens latos un. 
gues. Nam hec omnia essentle adventitia sunt. 
Unde etiam ὑποργαφὴ dicitur, quasi, adumbrans, 


ρωπός ἔστι ζῶον λογικὸν , ὀρθοπεριπαττ- c non essentialem rei statum declarans ; sed illa 


λατυόνυχον. 


tantum qux eam assectantur. Porro definitio de- 


ex substantialibus et aceidentalibus mista est; exempli gratia, homo est animal rationale, 


pite incedens, habens latos ungues. 

ει δὲ ὁρ.σμὸς (11) ἀπὸ μεταφορᾶς τῶν τῖς 
εσίων. ΄Ὥσπερ γὰρ τὸ ὀροθέσιον χωρίζει τὸ 
άστου ἀπὸ τοῦ ἀλλοτρίου, οὕτω xa ὁ ὁρι- 
) φύσιν ἑχάστου χωρίςει τῆς τοῦ ἑτέρου φύ- 


& δὲ ὁρισμοῦ ἐστι 5b μὴ ἑλλείπειν, prs 
itv ταῖς λέξεσι. Καχία δὲ τό τε ἑλλείπειν, xat 
άζειν ταῖς λέξεσι. Τέλειος δὲ ὁριτμός ἐστιν, 
βέφων πρὸς τὸ ὁριστὸν, ἀτελὴς δὲ, 6 μὴ àv- 
we. 0ὔτε οὖν, ὁ ἑλλείπων ταῖς λέξεσιν ἀντι- 

"Ott μὲν γὰρ πλεονάτει ταῖς λέξεσιν, λεί- 


Ὁρισμὸς autem, id est definitio, dicitur per me- 
taphoram ductam a terre terminis. Ut enim ter- 
minus, id quod unicuique proprium est, ab alio 
dirimit : sic etiam defluitio cujusvis rei naturam 
ab alterius rei natura distinguit. 

Definitionis bonitas. — Hominis definitio integra. 
— Dedánitionis sanitas, seu bonitas, in eo sita est, 
ut nec deflciatur dictionibus, nec redundet. Virium 
autem, ut in ea dictiones, vel desiderentur, vel re- 
dundent. Perfecta autem ea definitio est, qus con- 
vertitur cum re definita; imperfecta vero quie non 


πράγµασιν. "Oc δὲ λείΨῃ ταῖς λέξεσι, πλεον- D convertitur. Quocirca nec qus dictionibus dellcitur, 


VARLE LECTIONES. 


) Sequuntur usque ad Συνίσταται δὲ, elc. absunt in mss. secundi generis, seu logiese brevioris ; 
m loco legitur : ὥστε ὁ ὁρισμὸς θέλει Ex. διαφόρων συγκεῖσθαι λέξεων, xal σύντομος εἶναι, καὶ 
ἣν φύσιν τοῦ ὑπ αὐτοῦ ὡρισμένου πράγματος, sicque Latine reddi possunt, atqwe adeo definitio 
We vocibus componi, brevis esse, et res definite naturam declarare postulat : quie. prse aliis textui 
re magis videntur. Quorsum enim hic de termino, terminique definitionem quasi Laid illationem, 
articula οὖν, sermo esset; de quo nihi! pramiserit auctor, procul dubio vox ὄρος, terminum 
leat, non definitionem. Hic enim nomen esse ait: definitionem autem nomine constare 
si. Ex his tamen, sive genuina sint, sive ascititia, colligitur terminum simplex nomen non 
οὐ nomen explicatum ; &| nempe ex eo constans definitio, clara sit, non ambigue aut obecura. 

momen terminum fieri in conjunctione ; quia, uL aiunt logici, nomen extra em 
Verminus. ? HKegii duo τὸ δὲ τοῦ ἀνδοὺς σχῆμα, εἶδος. 4 Edita ὡς οἵον. 


NOT &. 


Ammon. Proleg. in /sag. Porphyrii. (15) Ammonius, loc. cit. 
ParsOL. Ga. XCIV. 18 


555 


S. JOANNIS DAMASCENI 


nec que redundat, cum rcucfinita convertitur. Nam A άζει τοῖς πράγµασιν 1: ὥστε λέγειν 'θαν͵ 


cum dictionibus abundat, rebus deficitur; cum au- 
tem dictionibus deficilur, rebus redundat. [Itaque 
dictu mirum artiüicium natura excogitavit ; nimirum 
opulentam egestatem , et opes egestalem mentien- 
tes. ] v. gr.. perfecta liominis definitio, est animal 
rationale, inortale. Ecceconvertitur. Nam omne ani- 
mal rationale, mortale, homo est : omnisque homo, 
animal est rationale, mortale. Si igitur una aliqua 
dictio in ea desideretur, rebus redundat: velut, 
animal rationale. Vides enim eam uua dictione defici 
(non enim dixi mortale ) ac rebus abuudare : non 
enim solus honio animal est ratione praeditum, sed 
etiam angelus : nec convertitur cuni re definita. Rur- 
sum si dixero, animal rationale, mortale, grammati - 
cum; ne sic quidem convertitur. Una siquidem di- 
ctione redundat, eo quod dixerim, grammaticum : 
rebus autem deficitur. Non enim omnem hominem 
definivit, sed grammaticos duntaxat. Etenim, animal 


φύσις ἐφεῦρε μηχάνημα, ἴἔνδειαν πλουταῦ 
πλοῦτον ὑποχρινόμενον ἔνδειαν.] Olov ὁ τό) 
σμὸς τοῦ ἀνθρώπον, ζῶόν ἔδτι λοχιχκὺν θνη 
Ἰδοὺ ἀντιστρέφει ' πᾶν γὰρ ζῶον λογχωὸν 
ἄνθρωπός ἐστι χαὶ πᾶς ἄνθρωπος ᾽ ζῶόν E 
χὸν, θνητόν' ἐὰν οὖν Mijn μιᾷ λέξει 5. 1 
τοῖς πρἆγμασιν ' οἵον, ζῶον λογιχόν. Ἰδοὺ | 
λέξει ' οὗ γὰρ εἶπον, θνητόν.' xal ἐπλεόν 
πράγµασιν. Οὐ γὰρ μόνος ἄνθρωπος ζῶον 
ἁλλὰ καὶ ἄγγελος' καὶ οὖχ ἀντιστρέφει. 
εἴπω. Zoov λογικὸν, θνττὸν, Υραμματικόι 
οὐχ ἀντιστρέφει. Ἐπλεύνασε γὰρ τῇ λέκει,͵ d 
πεῖν, Υραμματιχόν. Ἔλειψε δὲ τοῖς πράγµι 
πάντα γὰρ ἄνθρωπον ὡρίσατο, ἀλλ᾽ f uw 


B γραμματιχούς. Πᾶν γὰρ ζῶον λογιχὸν, θυητὶ 


ματικὸν, ἄνθρωπός ἐστιν οὐ xd; δὲ ἄνθρω 
λοχιχὸν, θνητὸν, γραμμµατιχόν ἔστιν. Οὐ “ 
ἄνθρωπος γραμματικός ἐστι. 


qui omne ratione uleus, mortale, grammaticum, homo est; at non item omnis homo ami 
ratioue utens, mortale, grammaticum. Non eniu omnis homo grammaticus est. 


90 Perícctz igitur definitiones ex sunt, quie cum 
re delüinita convertuntur. Sed quoniam proprium 
quoque, cum eo, cujus est proprium, convertitur 
(quidquid enim homo est, illud quoque risibile 
est, et quidquid est risibile, idem etiam homo est), 
distinctionis causa insuper adjicienduin dicendum- 
que est; niinirum perfectas definitiones eas demum 
esse, qux» ex genere el. constituentibus differentiis 


sumuntur; pusque nec dictionibus deficiuntur; C 


nec reduudant, ac denique cum re definita conver- 
tuntur. Eudem quoque modo, eas qu: ex utroque, 
hoc est cx subjecto et fine. accipiuntur, perfectas 


Τέλειοι οὖν ὁρισμο! εἰσιν, ol ἀντιστρέφον' 
τὸ ὁριστόν. Αλλ ἐπεὶ καὶ τὸ ἴδιον ἀντιστρέι 
τὸ οὗ ἐστιν ἴδιον * εἴ τι γὰρ ἄνθρωπος, τοῦ 
cv:x/v* καὶ εἴ τι γελαστικὸν, τοῦτο ἄνθρω 
iu; προσδιορισαµένους εἰπεῖν , ὅτι τέλειοι 
εἶσιν, οἱ ἐκ γένους καὶ συστατικῶν διαφορῶι 
λαμθανόμενοι, xal μήτε ἑλλείποντες τῇ ME 
πλεονάνοντες, καὶ ἀντιστρέφοντες πρὺς τὸ 
Ὡσαύτως δὲ οἱ λαμθανόµενοι Ex τοῦ συναµ: 
τοῦ τε ὑποχξιμένου, xal τοῦ τέλους τέλειοί { 
οἱ ἐχ τοῦ συναμφοτέρου, τῆς τε ὕλης xal το 
Ἔστι δὲ ὅτε xal οἱ ix µόνου τοῦ ὑποχειμέν 


VARLE LECTIONES. 
* Hiec usque ad illa verba, olov, ὁ τέλειος ὁρισμός, non leguntur in codicibus" sccundi | 


mec quid hic iudicent capio 
eliam duo codd. Regii fusieris Logice, sive primi 
Reg. 2950, πλὴν μόνους. Alter : ἀλλὰ póvouc. In cod. 


spuria crediderim e inargiue Lranslata. 
(eris. '! 
. Hilarii supra lineam emendatum est, ἀλλὰ y 


* Edita. µία M 
Nonnulli Regii et Colb., ἀλλ | 


NOTA. 


(12) Zaór ἐσει Aoyixór Ovsitór. Est animal ra- 
tione mortale. Non enim solus homo θοἱ animal 
rationale, inquit, sed etiam angelus. Nimirum in 
Dialectica sua congessit quas phílosopbi, nemine 
Patrum refragante, docuerant. l'ost Platonem vero 
Nazianzenus, orat. 37 post med. el alii hominem 


dellnierunt animal rationale mortale : favet Aristo- D 


teles qui llb. 1, prior Analyt. c. 51, animal dividit 
in mortale ei immortale ; in mortale, puta hominem : 
ajunt subinde Porphyrius, et Ammonius, et im- 
mortale, sive angelum. lujus tum detinitionis, tum 
divisionis rationem petendau arbitror, ex illa Plja- 
tonicorum opinione, quam refert. Plotinus Enn. 3, 
lib. v, c. 6, essentiam danonis (ila vocabaulL an- 
gelos ordinis infimi ) καθ) ὅσον δχίµων, qua damon 
est, una cum quodam corpore vel acreo vel igueo csse. 
Doctrinam hane Marsilius Ficinus edisserit, ad 
hunc Plotini librum, cap. 59, ubi quinque ponit se- 
cundum Platonicos animalium rationalium genera ; 
alia mere iguea, alia ex igne οἱ aere, aiia. ex aere 
ei aqua subuli, alia aquea, alia ex aqua el subtili 
terra. Quinta liec sunt, inquit, hominum, quasi. in- 
fimorum deinonum corpora. Hac porro accepit non 
Uintum ex Orpho, verum etexz Apuleio, Jamb'icho, 
Porphyrio, aliisve Platonicis, ut. testatur, cap. 6, 


Corpora demonum | in superioribus explicula 
tione quadam liberiore, per quam a Platoni 
longe discederemus. Atqui secundum h:ec pri 
hominem delinierant animal ralionale, t 
Quam delinitionem Noster utique non ads 
nisi in Patrum libris szpius occurreret. ! 
quippe adversatur ejus de angelorum inco 
tate sententie, quam ín theologicis astrult. 
tres Grzci, dum inajorum dicta vel placita 
bundi exciperent, sz pe pugnantia scripsere 
vero divisio animalis rationalis in 1oortale 
mortale, illaque definitio hominis, ut οί 
rationale, mortale, nequaquam potest cQ 
cuim uita apud. Damaseenuim divisione sul 
in corpoream et iucorpoream, seu angelum. 4 
mum ex his inferri queat, sanctum hunc Do 
eo loci quem expendimus, animalis e£ ri 
vocabula latiori sensu accepisse, ac diffe 
mortalis in definitioue hominis admisisse, ι 
tura l'ominis ab angelica omnifarie geceri 
eo iuaxime quod τὸ λογιχὸν rationale, ratio 
vim, sive cum sensu conjunctan), sive sep: 
pertem, Graecis signilieat ; ex quo mortalis dt 
apponendum duxerint. 


DIALECTICA. 


958 


πείµενον ἐχεῖνο οὐχ ὑπόχειται ἑτέρᾳ τέχνῃ, A item esse. Atque interdum etiam eas, quz ex solo 


Ue; τῇ OsAojixi: xai ἐκ τοῦ τέλους μόνου, 
ιέλος ἐχεῖνο οὗ δύναται τέλος εἶναι ἑτέρας 
ὡς ἐπὶ ες ναυπηγικΏς. "(lots ix πάντων 
δεῖ γνῶναι, ὅτι τελειότης ἐστὶν ὁρισμοῦ ἃ τὸ 
έφειν. 


ipet δὲ ὁρισμὸς ὅρου τῷ κχαθολιχωτέρῳ xat 
εέρω. 'O γὰρ ὄρος καθολιχώτερός ἔστι τοῦ 
* ó μὲν γὰρ ὄρος δηλοῖ τὸ ὁροθέσιον. Δηλοϊ 
! ἀπόφασιν' ὥς φαμεν᾽ Ώρισεν ὁ βασιλεύς. 
αἱ εἰς ὃν ἀναλύεται ἡ πρότασις, ὡς ἐν τοῖς 
νθεῷ µαθησόµεθα. Δηλοϊ xaX τὸν ὁρισμόν" 
Suh; µόνον δηλοῖ τὸν λόγον τὸν σύντομον, 


subjecto; cum seilicet subjectum illud alteri arti 
non subjicitur, ut. vitrum arti vitrarix. Interdum 
rursus ex solo fiue ; cum finis ille alterius artis 
esse finis non potest, uL in ezstruendarum navium 
arte. Quocirca ex bis onmibus intelligendum est, 
definitionis perfectionem in boc sitam esse, ut cut 
re definita convertatur. 

Ὄρος latius patet quam ὁριαμός. — Sola substantia 
definitur, individua et accidentia describuntur.—Dif- 
fert autem. vOx ὁριτμὸς, a voce ópoc, quod alterum 
latius sit, alterum angustius. Vox enim ὄρος latius 
patet, quam ὁρισμὸς, seu definitio. Nam et terra 
limitem significat; deeretumque ue sententiam, ut 
cum dicimus ὥρισεν ὁ βασιλεὺς, id est Πες id decre - 


υτικὸν τῆς φύσεως τοῦ ὑποχειμένου πράγµα- B vit. Indicat etiam illud in. quod propositio resolvi- 


Àem etiam denotal. Àt. vox ὁρισμὸς 
6 rei naturam declaret. 
γινώσχειν, ὅτι ἐπὶ τῆς οὐσίας µόνης λαµθά- 
κσμὸς, χαὶ τῶν εἰδῶν αὐτῃς εἰδῶν, οὔτε δὲ 
οὔτε συμθεθηκότων (15) δυνάµεθα ποιῄσα- 
αμὸν, ἀλλ᾽ ὑπογραφὴν ' διὰ τὸ τὸν ὁρισμὸν 
€ xai συστατιχῶν διαφορῶν συγχεῖσθαι, τὴν 
xtv τῶν ἐπουσιωδῶν. 

ΚΕΦΛΛ. ϐθ’. 

Περὶ γένους. 
y ὡς ἐπὶ τῶν ὁμωνύμων «pla δεῖ ζητεῖν 
t τῶν ὁμωνύμων, xal πόσα σηµαίνει, xal 
ου αὐτῶν ὁ λόγος. Δεῖ οὖν πρότερον εἰπεῖν, 
ὁμώνυμον. Ὁμώνυμα οὖν claw ὅταν δύο 1j 
ονα ἓν ἔχουσιν ὄνομα, ἕκαστον δὲ αὐτῶν ἄλλο 
ἵνει, xat Gan; οὐσίας ἐστὶν, ἤγουν ἕτερον 


tur, ut, Deo favente, infra cognoscemus. Denique 


solummodo signiflcat compendiosam orationem, qus 


Porro sciendum est definitionem in sola sub- 
slantia accipi ac speciebus ejus; nec individua, 
nec accidentia definirl posse, sed tantum describi : 
quia nimirum deflnitio conflatur ex genere et 
differentiis constituentibus : descriptio autem ex 
accidentalibus. 

CAP. IX. 
De genere. 

Quid equivoca.— Genus nomen equivocum, et quin- 
tuplex. —1u zequivocis tria quzrenda sunt: nimirum 
an vox squivoca sit; quotnam signifleationes 
babeat; ac de quanam earum sermo sit. Prius ita- 
que exponendum est quid sit zquivocum. JEqui- 
voca sunt, cum duo vel plura idem nomen liabent ; 


δέχεται, ὡς xaX νῦν ἐπὶ τοῦ γένους. Τὸ γὰρ C quodvis autem eorum aliud quidpiam significat, 


Ww ὁμωνύμων ἑἐστί. Λέγεται γὰρ γένος, πρῶ- 
τὸ ἀπὸ πατρίδος, χαὶ τοῦ τεχόντος» καὶ ἔχα- 
εῶν διχῶς ' f προσεχῶς, f πόῤῥω. 'Azh μὲν 
σεχοὸς «ατρίδος, ὡς λέγεταί τις ἀπὸ Ἱερο- 
| ", Ἱεροσολυμίτης. ᾽Απὸ δὲ τῆς πόῤῥω, ὡς 
λαιστίνης, Ἡαλαιστινός. Ὁμοίως ἀπὸ τοῦ 
ug τεχόντος, ὡς ὅταν ὁ Αχιλλεὺς, υἱὸς ὧν 
ἕως, λέγεται Πηλείδης. 'Azb δὲ τοῦ πόῤῥω, 
αὐτὸς ὁ ᾽Αχιλλεὺς ἀπὸ τοῦ πάππου Λἰακοῦ, 
5. Οὗτος yàp f,» τοῦ Πηλέως πατήρ * λέγεται 
νος, f; ἑνὺς πρὸς πολλοὺς τοὺς ἐξ αὐτοῦ σγέ- 
ὅταν πάντες ἔχοντες τὸ χαταγώγιον ἐξ Ἰσ- 
Ύονται Ἰσραηλῖται. Περὶ μὲν οὖν τῶν προει- 
) γενῶν οὐκ ἔστι λόγος τοῖς φιλοσόφοις. 

arunt , 


aique diverse substantie est; hoc est aliam ἀεθηί - 
tionem recipit : quemadmodum etiam nunc in genere 
res se habet. Genus enim in sequívocorum numero 
est. Dicitur enim genus primum a patria, οἱ parenti- 
bus ; atque utrumque horum duplici modo, nempe 
propinque vel remote. À propinqua nimirum pa- 
tria, ut ab Hierosolymis dicitur quis Hieresoly- 
mitanus : a remota, ut a Palestina provincia, 
Palestinus, Eodem modo a propinquo parente, ut 
cum Achilles Pelei fülius, Peleides dicitur : a re- 
moto, ut cum 91 idem ab avo /Eaco JEacides 
appellatur. Nam 4JEacus Pelei paier erat. Genus 
rursum dicitur, habitudo unius erga multos, qui 


D ab eo ortum babent, ut cum omnes, qui ab Israele 
l|sraelite dicuntnr. At de Lis duabus gencris significationibus nulla philosophis 


VARLE LECTIONES. 
| ὅρου. Emeado ὁρισμοῦ ex Regiis, n. 2027 ev 2447. Bic enim de definitione sermo est, non de 


“περὶ ὅρου * quorum mozx discrimen exponit auctor. 


Y Ín editis et Reg. 5447 deest ἀπὸ Ἵεροσο» 


Bec non quie paulo post sequuntur, ἀπὸ Παλαιστίνης. 
NOTE. 


Wee ὑνμθεθηκόεων. Neque accidentia defi- 
κα. Congeriem accidentium intellige qua in- 
ia disterminatur. Alioqui superius conces- 
dentia posse definiri, ut habitus quivis ex 


fine et objecto; et cap. $7: συστατιχἁς διαρορὰς 
constituentes eorum differentias agnosclt. Eis tamen 
essentiam proprie dictam dencgat; quia substantiz 
soli conveniat ul sit, ut docet cap. 


B5») 


S. JOANNIS DAMASCENI 


500 


Genus. philosophicum. — Genus rursus id dicitur A Λέγεται πάλιν γένος, ᾧ ὑποτάσσεται tb εἶδας, olov 


-cui species subjicitur, v. gr., sub animali sunt, 
homo, equus, et alis species : itaque animal ge- 
^us est. Α0 de hoc genere tractant. philosophi. 
Quod etiam ad hunc modum definimus : genus est 
quod de pluribus specie differentibus, ín quid est 
predicatur, ut animal genus est quod de homine, 
equo, el bove, aliisque pluribus, in quid est prz. 
dicatur ; que quidem inter se specie discrepant. 
Alia enim bominis species, et alia equi, et alia 
bovis. In quid est autem przedicatur. Nam cum ex 
nobis quseritur, quid sit homo; dicimus, animal, 
Simili etiam modo cum quzritur, quid est equus ; 
animal, dicimus. Itaque genus est id cui species 
subjicitur [est item genus, quod dividitur in 


ὑπὸ «b ζῶόν ἐστιν 6. ἄνθρωπος, ἵππος , xat. ἕτερα 
εἴδη' τὸ οὖν ζῶον γένος ἐστί. Περὶ τούτου toO. γένους 
παρὰ τοῖς φιλοσόφοις ὁ λόγος’ ὃ ὁριζόμενοι λέγοµεν’ 
γένος ἐστὶ τὸ κατὰ πλειόνων xal διαφερόντων τῷ 
εἴδει, ky τῷ τί ἐστι χατηγορούµενον. Ὥσπερ τὸ (Gy, 
γένος ὃν, χατηγορεῖται τοῦ ἀνθρώπον, xal ἵππου, 
xaX Bobz, xal ἄλλων πλειόνων ἓν τῷ τί ἐστιν, ἃ τινα 
τῷ εἴδει διαφέρουσιν ἀλλήλων. Ἕτερον γὰρ clie; 
ἀνθρώπου, xal ἄλλο ἵππου, καὶ ἄλλο βοός. "Ev τῷ 
αἱ δέ ἐστι, χατηγορεῖται. Ἑρωτώμενοι γὰρ τί ἐστν 
ἄνθρωπος; φαμὲν, Ζῷῶον, ὁμοίως δὲ χαὶ ἵππος. Ἔρω» 
τώµενοι γὰρ, τί ἔστιν; λέγοµεν, Ζῶον. Ὥστε 
ἐστὶν, ᾧ ὑπόχειται τὸ εἶδος. [Σ Καὶ πάλιν γένας 
ἑστὶ τὸ διαιρούµενον εἰς εἴδη.] Τὸ γὰρ γένος εἰς en 


species]. Nam genus in species dividitur, latiusque B διαιρεῖται, xot χαθολιχώτερον τοῦ εἴδους ἐστὶ, xal 


patet quam species, ae species complectitur, iis- 
que superius est. 

Subjectum | exsistentie εἰ pradicationis.-—Scire 
enim opers pretium est, superius dici, quod ge- 
neralius est; inferius autem ac subjectum ad 
predicationem, id quod est minus generale. Est 
enim subjectum ad exsistentiam, ut substantia ; 
suppoDitur enim accidenti, ut exsisiat, quippe 
cum illud in ipsa subsistat : est item subjectum 
ad predicationem, quod niroirum particulare est. 
Ut enim genus de specie, ila species predicatur 
de individuis. Liquet autem genus quidem esse 
specie generalius, ac speciem individuis. De qui- 
bus accuratius infra Deo favente disseremus. Nunc 
vero cum de genere verba fecerimus, de specie 
quoque loquamur. 

CAP. X. 
De specie. 

Quid species philosophica. — Quin species quoque 
in sequivocorum numero est, que duplici modo 
dieitur. Species enim ipsa etiam cujusque rei 
forma [et figura dicitur, uti v. gr. status spe- 
cies] velut et à quodam dictum est : Prima spe- 
cies digna imperio. Species rursum, illud substan- 
tiale est quod collocatur sub genere. Ac rursum, 
species est id de quo genus in quid est predica- 
tur. Rursus denique species est id quod de plu- 
ribus numero differentibus in quid est praedicatur. 
Ceterum dus priores speciei descriptiones habi- 
tudine sola et ardinis ratione inter se differunt, 
uli ascensus atque descensus, ac speciei omni 
accommodantur. Tertia autem ac postrema de- 
scriptio, infims duntazat speciei, qux proxime 


περιέχει τὰ εἴδη, χαὶ ἑπάνω αὐτῶν ἐστιν. 


Χρὴ γὰρ Τινώσχειν, ὡς ἑπάνω λέγεται τὸ xal. 
ολιχώτερον. Ὑποκάτω δὲ, xal τὸ ὑποχείμενον αρ 
κατηγορἰαν, τὸ μεριχώτερον. Ἔστι γὰρ ὑποχείμνν 
πρὸς ὕπαρξιν, ὡς fj οὐσία * ὑπόχειται γὰρ mpl, ὕν- 
ἂρζιν τῷ συµθεδηχότι * ἓν αὑτῇ γὰρ ὑφίοτετει di 
συµθεθηχός. Καὶ ἔστιν ὑποχείμενον πρὸς χατηγοβίο 
τὸ µεριχόν 7: χατηγορεῖται γὰρ, τὸ μὲν γένος τοῦ 
εἴδους, xai τὸ εἶδος τῶν ἀτόμων * δΏλον δὲ ὡς χεῖ- 
ολιχώτερον ἐπὶ τὸ γένος τοῦ εἴδους, χαὶ εἶδος τῶν - 
ἀτόμων, περὶ ὧν ἀχριδέστέρον ἓν τοῖς ἑξῆς οὖν θιᾷ 
µαθησόμεθα. Νῦν δὲ περὶ τοῦ γένους εἰπόντες, εἶπω- 
μεν χαὶ περὶ τοῦ εἴδους. 


ΚΕΦΑΛ. P. 

Περὶ εἴδους. 

Καὶ τὸ εἶδος δὲ τῶν ὁμωνύμων ἐστὶν, δισσῶς ὰ- — | 

γόμµενον * λέγεται γὰρ εἶδος, καὶ ἡ ἑχάστου μορὴ, 
xai τὸ σχῆμα * oTov τὸ εἶδος τοῦ ἀνδριάντος ' χαξ ὃ 
xai εἴρηται (14) * πρῶτον μὲν εἶδος ἄξιον τνρανήδς. 
Ἔστι πάλιν εἶδος, τὸ οὐσιῶδες, τὸ ὑποτατιόμονν 
ὑπὸ τὸ Ὑένος. Καὶ πάλιν εἶδός ἐστιν, οὗ χατητορή” 
ται τὸ γένος kv τῷ τί ἐστι. Καὶ πάλιν * εἴδός den, t 
κατὰ πλειόνων, xal διαφερόντων τῷ ἀριθμῷ ive 
τί ἐστι κατηγορούμενον. "AX αἱ μὲν πρῶται We 
ὑπογραφαὶ κατὰ τὴν σχέσιν µόνον * Btagépownt, 
ὡς ἀνάδασις χαὶ χατάδᾳσις, xai ἁρμόζουσιν i 
παντὸς εἴδους. 'H δὲ τρίτη xai τελευταία ὑπογραβ 
µόνον bri τοῦ εἰδιχωτάτου εἴδους , τοῦ pontes 
ἑπάνω τῶν ἀτόμων ὄντος, τοῦ περιέχοντος «à; 0f 

στάσεις, ὡς λέγομεν, τὸ εἶδος τοῦ ἀνθρώπου. 


individuis superior est, ac singulariter exsistentia, seu supposita, complectitur; qua ratione &k 


cimus hominis speciem. 
Diximus igitur genus triplici ratione dici, deno- 
minatione scilicet, à parentibus e£ a patria ; atque 


Εἴπομεν οὖν ὡς τὸ yivog τριασῶς λέγεται. "M 
τοῦ τεχόντος, xal ἀπὸ τῆς πατρίδος, καὶ παθ ix 


VARIA: LECTIONES. 
x Hec addo ex brevi logica, quia cap. seq. expresse testatur auctor se descriptionem banc c8 


cieleris attulisse, cum de 
Μεριχώτατον. 5 Deerat µόνον in editis. 


enere sermonem haberet. Favent ea, que proxime sequuamiur. Regii 49^ 


NOT E. 


(14) Euripides, ex quo Porphyrius. 


DIALECTICA. 


«Καὶ χατὰ τρίτον τρόπον, ᾧ ὑποτάττε- À utroque modo bifariam: deniquo de eo 94 cui 


'Καὶ τὸ εἶδος δὲ δισσῶς λέγεται. Ἑς ἡ 
29h, καθ) ἕνα τρόπον. Κατὰ δεύτερον δὲ 
κατηγορεῖται τὸ γένος, τὸ xal ὑπὸ «b γέ- 
νον, ὡς ἐξ αὐτοῦ διαιρούµενον, Περὶ τού- 
ους, xat τοῦ εἴδους παρὰ τοῖς φιλοσόφοις 


ἐχαὶ περὶ γένους διαλεγόµενοι, τοῦ εἴδους 
αμεν, εἰπόντες' Γένος koc τὸ διαιρούµε- 
* xal πάλιν, περὶ τοῦ εἴδους διαλεγόµε- 
ους ἐμνημονεύσαμεν εἰπόντες' Εἶδός ἐστι 
εδιαιρούµενον, χρὴ γινώσκειν, ὅτι ὥσπερ 
;λέγοντες, ἐξ ἀνάγχης χαὶ τοῦ υἱοῦ µνη- 
οὗτος γάρ ἐστι πατὴρ ὁ ἔχων vlóv* xal 
αλεγόμενοι, ££ ἀνάγχης xal πατρὸς µνη- 


τος Y&p ἐστιν υἱὸς, 6 ἔχων πατέρα" οὕτω B 


Móvatov περὶ τοῦ γένους διαλαθεῖν ἐχτὸς 
ἡ περὶ τοῦ εἴδοως ἐχτὸς τοῦ γένους. Τὸ 
εἰς εἴδη διαιρεῖται πάντως, xal τὸ μὴ 
; αὐτοῦ διαιρούµενα, οὐχ ἔστι γένος. Καὶ 
€ γένους διαιροῦνται, xal τὰ μὴ ἔχοντα 
εἰσὶν εἴση. 


p ὃ πρῶτος ἄνθρωπος, Έχουν ὁ 'Αδὰμ, 
πατέρα οὐ λέγεται υἱὸς, λέγεται δὲ πα- 
fp viov; ὁ δὲ X50, xal υἱὸς λέγεται τοῦ 
τόν» ἔσχε γὰρ πατέρα τὸν Αδάμ" xol 
ται τοῦ τεχθέντος ἐξ αὐτοῦ * ἐγέννησε 
Mog * ὁ δὲ "A6c) υἱὸς μὲν λέγεται ΄ ἔσχε 
2 τὸν 'Abáu* macho δὲ οὗ λέγεται’ οὗ 
ujóv* οὕτω χαὶ ἐπὶ τοῦ γένους, xal τοῦ 
πρῶτον Ὑένος, ὥσπερ οὐ διαιρεῖται ἀπὸ 
uc, οὐδὲ ἔχει πρὸ αὑτοῦ Ὑένος, Υένος pó- 
(V οὐχ ἔστιν εἶδος, καὶ λέγεται γενιχώτα- 
χαὶ ὁριζόμενοι φαμέν ΄ Γενικώτατον γέ- 
| γένος ὃν οὐχ ἔστιν εἶδος, διὰ τὸ μὴ ἔχειν 
οὗ Υένος. Τὰ δὲ ἐξ αὐτοῦ διαιρούμενα, 
| ὑποχάτω αὐτῶν ἄλλα εἴδη, ἐξ αὑτῶν 
if xat εἴδη εἰσὶ τῶν πρὸ αὐτῶν, "roov 
αὐτῶν, ἐξ ὧν τέμνονται, χαὶ γένη τῶν 
Μνοµένων, Έγουν τῶν ὑποχάτω᾽ xai λέ- 
γένη, χαὶ εἴδη ὑπάλληλα. Τὰ δὲ εἴδη, τὰ 


κατώτερα, τὰ μὴ ἔχοντα ὑποχάτω αὐτῶν ^ 


species subjicitur. Λά eumdem itaque modum, 
species quoque duplici significatione accipitur. Una 
nimirum pro rei cujusque forma ; altera, pro eo de 
quo genus przdicatur, quodque generi subjicitur, 
ut quod ex co dividatur. Λο de hujusmodi gene- 
re et specie a philosophis disputatur. 

Explicatur genus per speciem et econtra. — Quia 
vero, cum de genere dissereremus, speclei mentio- 
nem fecimus, dicentes genus id esse quod divi- 
ditur in species : ac rursus cum de specie sermo 
esset, generis item mentionem fecimus, dicentes 
speciem id esse quod ex genere dividitur : scire 
opere pretium est, ut quemadmodum loquentes 
de patre necessario quoque de fllio sermonem ha- 
bemus (nam ille dicitur pater qui fllium habet): 
itemque de filio verba facientes, quia filius dicitur 
qui patrem habet, eodem modo hic quoque fleri 
non potest, ut quispiam de genere sine specle, aut - 
de specie sine genere periractet. Genus enim In 
species dividatur necesse est : et quod species ex 
se divisas non habet, genus non est. Consimili 
quoque ratione, species ex genere dividuntur : et. 
qus carent genere non sunt species. 

Scita generis, summi generis, ac media speciei et- 
infime declaratio. — Quemadmodum autem primug 
parens Adamus, cum patre caruerit, non dicitur 
filius ; dicitur vero pater, ut qui habuerit filios : 
Seth autem, cum parentis sui dicitur fllius (quip- 
pe patrem babuit Adamum), tum pster ejus qui 
ab eo genitus est (siquidem genuit. Enos) ; at Abel 
dicitur quidem filius, quia habuit Adamum patrem ; 
haud' item vero appellatur pater, quia fllium non 
habuit: eodem quoque modo quod spectat ad ge- 
nus ac speciem, primum genus quod non dividitur 
ab alio genere, nec genus ullum anterius babet, 
genus tantum est, non autem etiam species, appel- 
laturque geueralissimum genus ; cujus hzc def. 
nitio est : generalissimum genus est, quod cum 
genus sit, haud tamen species est, quia nullum 
se superius genus habel. Quse autem ex ipso divi- 
duntur, si alias ipfra se species habeant, quse ex 
ipsis dividantur, tum priorum, hoc est superlo- 
rum, ex quibus secantur, species sunt ; tum gene- 


τουτέστι μὴ περιέχοντα εἴδη, ἀλλὰ &zo- D ra eorum qua ex ipsis dividuntur , hoc est infe- 


ὑποστάτεις, οὗ λέγεται γένος, ἁλλ' εὔδη 
τὸ μὴ ἔχειν ὑποχάτω αὐτῶν, ὡς εἴπον, 
E αὐτῶν διαιρούµενα. ᾿Αδύνατον γὰρ ῥη- 
ω τὸ μὴ περιέχον εἴδη, μήτε ἔχον ὑποχά- 
[δη ἐξ αὐτοῦ διαιρούµενα. Λέγεται οὖν τὸ 
y εἴδη, ἀλλ' ὑποστάσεις, εἰδιχώτατον εἷ- 
εἶδος ὃν, οὐχ. ἔστι xaX γένος» ὥσπερ τὸ 
th ὃν εἶδος, λέγεται γενιχώτατον γένος. 


riorum ; ac subalterna genera ac species vocantur. 
Αι extremse infimeeque species, qux: alias infra . 
se species non habent ; hoe est nullas species, 
sed sola individua, id est hypostases seu seppo- 
sita continent, non dicuntur genera, sed species 
duntaxat : ea nimirum, uti dicebam, ratione, quod 
nullas species subjectas, qux ex iilis dividantur, 
obtineant. Neque enim id genus dici possit, quod 


ties contineat ; nec earum aliquas, que ex ipso dividantur, habeat. Quocirca id quod nul 


» Sed individua tantum complectitur, 
& genus est ; uti contra genus, quod 
 saminum. 

ἠδέναι, ὡς ἐξ ἀνάγχης τὰ εἴδη, xai τὸ 
τὸν ὁρισμὸν τοῦ γένους δέχονται, καὶ τὸ 


species dicitur specialissima, quia cum species sit, 
non etiam species est, generalissimum genus ap- 


Superiora omnia de inferioribus dicuntur : haud 
rero species de specie, — Substantia gewevaliudwum 


e 


563 


S. JOANNIS DAMASCENI 


δέ 


genus, uon ens.— Homo species specialissima. — Dis- A γένος, τοῦ γένους αὐτῶν, ἕως toO γενιχωτάτου. Αλ- 


crimen iuter speciem et individua. — |Nec vero illud 
ignorandum est, species sui generis, nomen ac 
Jefinitionem, genusque ejus generis quod supe- 
rius habet, ad ipsum usque generalissimum genus, 
necessario recipere: species aulem ipsas alte- 
ram alterius definitionem nequaquam 93 inutuo 
posse sumere. Ut autem dilucidius fiat quod dico, 
ad hunc modum agamus. Substantia primum ac 
generalissimum genus est. Quanquam enim cum 
substantia, tum accidens scindatur ab ente, haud 
tamen ens genus eorum est. Nam illa entis qui- 
dem nomen recipiunt ; at non ilem definitionem. 
Ens quippe in hunc modum deflniunt : Ens, aut 
est quod per se subsistit, nec re alia, ut exsistat, 
opus habet ; vel est quod per se non potest esse, 
sed in altero suum esse habet. Substantia autem 
illud tantum cst quod per se exsistit, nec alia re, 
ut subsistat, opus habet. En substantia totam en- 
tis definitionem non accepit ; nec proinde ens gc- 
nus est respectu substantia. Species enim inte- 
gram generis sui de(initionem absque ulla diminu- 
tione suscipit. At nec accidens entis species esl : 
neque enim integram entis definitionem recipit, 
sed dimidiam partem duntaxat. Accidens quippe 
res est, quae per se esse non poteit, sed solum 
jn altero suum esse habet. En quo pacto nec sub- 
stantia integram entis definitionem suscipiat, nec 
accidens : vcrum substantia dimidiam tantum 
partem, accidens item dimidiam alteram partem. 
Quapropter licet ens in substantiam et accidens 
dividatur, eorum iamen genus non est, Substan- 
lia autem dividitur et in corpus ct incorporeuio. 
Corpus vero et incorporeum substantie species 
sunt ; quandoquidem utrumque horum οἱ nomen 
et definitionem substantia integram recipit. Con- 
siat ilaque substantiam non esse speciem, cum 
non habeat supra se genus; verum esse ipsum 
primum et generalissimum genus. Itursus corpus, 
quod substanti: species est. animali οἱ inanima- 
ti, genus est. Animatum rursus, in sensibile et 
ju insensibile. Sensibile quidem animal est, quippe 
quod vitam et sensum babeat: insensibile au- 
fem est planta: nec enim ipsi sensus inest. Porro 


aniinata dicitur planta, quia vim eam habet, qua p µέρος ἀνθρώπους, 


alatur, crescat, et generet. Dividitur rursus ani- 
mal in rationale et irrationale: rationale, in mor- 
tale οἱ immortale : mortale in hominem, equum, 
bovem ac similia; quae quidem non jam in alias 
species, sed in individua, hoc cst hy postases, divi- 
duntur. Ilomo enim in Petrum, Paulum,.Joannem, 
reliquosque singulos bomines dividitur : qui qui- 
dem non species, sed liypostases, seu persona et 


λήλων δὲ τὰ εἴδη οὐ δύνανται tbv. ὁρισμὸν δέξασθαι, 
"Iva. οὖν σαφέστερον ᾗ τὸ λεγόμενον, οὕτως εἴδω- 
μεν α’ Πρῶτον xal γενιχώτατον γένος ἐστὶν ἡ oídos, 
El γὰρ xai τέμνεται Ex 400 ὄντος fj οὐσία καὶ d 
συμθεθηχὸς, ἀλλ᾽ οὐκ ἔστι γένος αὐτῶν τὸ by. Ἔπν. 
δὴ τὸ μὲν ὄνομα τοῦ ὄντος δέχονται, τὸν δὲ ὁρισμὸν 
οὐ δέχονται, "Ov ἐστὶ πρᾶγμα d) αὐθύπαρκτον, xa 
μὴ δ«όμενον ἑτέρου πρὸς σύστασιν, ἣ τὸ μὴ xal 
ἑαυτὸ δυνάµενον εἶναι, ἀλλ ἐν ἑτέρῳ ἔχον τὴν ὕσαρ- 
Gv. Οὐσία δὲ ἔστι πρᾶγμα αὐθύπαρχτον, χαὶ 
δεόµμενον ἑτέρου πρὸς σύστασιν µόνον. ἹἸδοὸ οὐχ 
ἐδέξατο ἡ οὐσία ὅλον τὸν ὁρισμὸν τοῦ ὄντος. Ἔστε ἡ 
ὃν οὐχ ἔστι γένος τῖς οὐσίας, οὔτε fj οὐσία τοῦ i. 


p Τὸ Υὰρ εἴδος ὅλον ἁπαραλείπτως τὸν ἑρισμν 


τοῦ γένους αὑτοῦ δέχεται. 'AX)' οὐδὲ τὸ συμθεθτκᾶ 
ἐστιν εἴδος τοῦ ὄντος. O0. γὰρ δέχεται ὅλον τὸν ὁμ. 
σμὸν αὐτοῦ, ἀλλὰ τὸ Ἠμισυ. Συμδεδηκὺς γάρ ἰσὰ 
πρᾶγμα τὸ μὴ καθ) ἑαυτὸ δυνάµενον εἶναι, ἀλλ' by 
ἑτέρῳ ἔχον τὴν Όπαρξιν µόνον. Ἰδοὺ οὔτε fj οὐσα 
δέχεται ὅλον τὸν ὁρισμὸν τοῦ ὄντος, οὐδὲ τὸ συµδιθ- . 
χός. Άλλ' ἡ μὲν οὐσία τὸ ἥμισνυ, xal τὸ συμθεθῃὰς | 
τὸ ἄλλο ἡμισυ. Ὥστε εἰ xal τἐµνεται τὸ ὃν εἰς cola 
καὶ συμθεθηχὸς, ἀλλ οὐχ ἔστι γένος αὐτῶν. Οὐσίε 
δὲ τέµνετα: εἰς σῶμα xal ἀσώματον. ᾿Ἰδοὺ τὸ σῶμα 
xàl τὸ ἀσώματον εἴδη εἰσὶ τῆς οὐσίας. Ἔκχαστον vig 
αὐτῶν xa τὸ ὄνομα, xaX «by ὁρισμὸν τῆς οὐσίας iE , 
δέχεται. Ὥστε dj οὐσία οὐχ ἔστιν εἶδος, μὴ ἔχωσα 
ἑπάνω αὐτῆς γένος, ἀλλ᾽ αὕτη axi πρῶτον , καὶ ft- 


C νιχώτατον y 'voc. Πάλιν τὸ σῶμα τέµνεται εἰς Egpe- 


yov xaX ἄφυχον. Ἰδου πάλιν τὸ σῶμα εἶδος ὃν τἲς 
οὐσίας, γένος ἐστὶ τοῦ ἐμφύχου xal τοῦ ἀψύχω. T 
ἔμθυχον πάλιν διαιρεῖται, εἰς αἰσθητιχὸν καὶ dw 
αθητον. Λἰσθητικὸν μὲν οὖν ἐστι τὸ ζῶον, τὸ (is 
καὶ αἴσθησιν ἔχον" ἀναίσθητον δὲ τὸ φυτόν οὗ yàp 
ἔχει αἴσθησιν. Ἔμφυχον δὲ λέγεται τὸ φυτὸν 3 
ἔχειν Üpemtixty, xal αὐξητικὴν, xat γεννητιχὴν Ν» 
ναµιν. Τὸ ζῶον πάλιν τέµνεται εἰς λογικὸν xal be 
yov. Τὸ λογικὸν, εἰς θνητὸν καὶ ἀθάνατον τὸ ὄνε. 
τὸν, εἰς ἄνθρωπον, ἵππον, βοῦν, καὶ τὰ τοιαῦτα, E 
τινα οὐχ ἔτι τέµνεται εἰς ἄλλα εἴδη. Αλλ’ εἰς ἄτομᾶν 
Έχουν ὑποστάσεις. Διαιρεῖται γὰρ ὁ ἄνθρωπος, t 


- Πέτρου, Παῦλον, Ἰωάννην, xai τοὺς λοιποὺς 


οἵτινες οὐκ εἰσὶν εἴδη, ἀλλ' ὑπθ- 
στάσεις. Τὰ γὰρ εἴδη, ὡς εἴπομεν, οὗ δέχονται dw 
ὁρισμὸν ἀλλήλων " οἷον τὸ σῶμα οὐ δέχεται τὸν Ue 
σμὸν τοῦ ἀσωμάτου * ὁ ἄνθροπος οὐ δέχεται sive 
σμὸν τοῦ ἵππου. 'O δὲ Πέτρος, καὶ Παῦλος, οὐ 
Ἰωάννης ἕνα ὅρον δέχονται, τὸν τοῦ ἀνθρώπα» 
Ὁμοίως καὶ οἱ λοιποὶ χατὰ µέρος ἄνθρωποι, ὅσα 
οὐχ εἰσὶν εἴδη τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλ ἄτομα, νο 
ὑποστάσεις. 


supposita sunt. Species enim, ut dictum est, alie aliarum definitionem non admittunt ; '. pet 
pus rei incorporeze definitionem non recipit; mec etiam recipit homo delinitionem equ ani 
Peirus, et. Paulus, et Joannes unam et eamdem definitionem accipiuul ; itemque reliqui 8 


VARLE LECTIONES, 


' fiegii 5, εἴπωμιεν, 


DIALECTICA. 


566 


Liquet ergo ut illi hominis species non sint. Sed individua, id cst hypestases οἱ per- 
e 


ὁ εἶδος τεµμνόμενον µεταδίδωαι τοῖς ὑπο- A — Rursus species cum dividitur, nomen suum ac 


W, xal ὀνόματος, xal toU ὅρου : ὁ δὲ Πέ- 
ὄμενος εἰς φυχὴν xat σῶμα, οὔτε τῇ Φυχῇ, 
ὤματι µεταδίδωσι τοῦ ὀνόματος, χαὶ τοῦ 
|! γὰρ µόνη f) qvyh Πέτρος, οὔτε μένον τὸ 
& τὸ συναµφότερον. 


πᾶσα διαἰρεσ.ς ἀπὸ γένους εἰς εἴδη Υινο- 
pt δύο, τριῶν, σπανίως δὰ τεσσάρων, φθά- 
ἴτον yàp διαιρεθΏναι γένος εἰς πέντε εἴδη 
MK Ὁ δὲ ἄνθρωπος, εἰς πάντας τοὺς κατὰ 
Ἱρώκους διαιρεῖται, ot τινες ἄπειροί εἰσι 
D. Διό τινες οὐδέ φασι λέγεσθαι διαίρεσιν 
ἴδους εἰς ἄτομα , ἀλλ ἀπαρίθμησιν. "U0cv 
| ox ἔστιν ὁ Πέτρος, xai Παῦλος, xal 
εἴδη, ἀλλ' ἄτομα, ἤγουν ὑποστάσεις. Οὔτε 
ας γένος Πέτρου, xaX Παύλου, xaX Ἰωάννου, 
µεπῶὼν ὑποστάσεων , ἀλλ) εἶδος. Διὸ xat εἰ. 

εἶδός (15) ἐστιν ὁ ἄνθρωπος. Εἶδος váp 
ἑπάνω, ὡς ὑπ' αὑτοῦ περιεχόµενον , xal 
' ὑποχάτω, ὡς περιέχον αὐτά. Τό τε γὰρ 
; περιεχόμενον εἶδός ἐστι. xal τὸ περιέχον 
, τουτέστιν ὑποστάσεις, εἶδός ἐστι. Τοῦτο 
b εἰδικχώτατον εἶδος , τὸ προσεχῶς ἑπάνω 
ων ὑπάρχον, ὃ χαὶ ὁριζόμενοι φασί * Εἶδός 
ατὰ πλειόνων καὶ διαφερόντων ἀριθμῷ ἐν 
 χατηγορούμενον. 'Upoloc xai 6 ἵππος, 
ν, Χαὶ τὰ τοιαῦτα εἴδη εἰσὶν εἰδιχώτατα. Τὰ 
| €90 γενιχωτάτου γένους xai τῶν εἰδιχωτά- 


definitionem iis quae ipsi sunt inferiora, imper- 
lit : at vero Petrus, cum in animam ac corpus 
secatur, nee animi, nec corpori nomen suum ac 
definitionem tribuit. Neque enim sola anima Pe- 
trus est, nec solum corpus, sed utrumque conjun- 
ctim. 

Genus in paucas species dividitur. Quid species spe- 
cialissima.— Preterea omnis divisio qux a genere in 
species fit, ad duo, vel tria, aut raro ad quatuor usque 
progreditur. 94 Neque enim genus in quinque 
auf plures species dividi potest. Homo contra iü 
omnes singulos homines, qui quidem numero 
infiniti sunt, dividitur. Quo flt, ut nonnulli ne- 
gent eam quae a specie ad individua est, dicen- 
dam esse divisionem, malintque appellari enume- 
rationem. Ex quo patet Petrum et Paulum et 
Joannem species non esse, sed individua, id est 
supposita sive personas : nec bominem genus 
esse Petri et Pauli et Joannis, hominumque reli- 
quorum, sed speciem. Ac proinde homo est spe- 
cies specialissima. Etenim species est superioris, 
ut sub eo contenta, speciesque nihilominus infe- 
riorum, ut ea continens. Tum enim quod conti- 
netur sub genere, species est ; tum uod indivi- 
dua, id est hypostases continet. Species igitur spe- 
clalissima ea est, que proxime superior individuis 
est ; quam eliam ita deliniunt : Species est quise 
de pluribus numero differentibus in quid est prz- 


9, Ὑένη εἰσὶν ὑπάλληλα καὶ clón* εἴδη μὲν ϱ dicatur. Eedem modo et equus et canis, et simi- 


p, Τένη δὲ νῶν ὑποχάτω. 


lia, species sunt specialissims. Quse autem inter 


simum genus, et specialissimas species interjecta sunt, subalterna gencra sunt ac spe- 
Προ species superiorum, inferiorum genera. 


sat εἰσιν αἱ οὐσιώδεις xal φυσιχαὶ διαφο- 
ποιότητες αἴτινες λέγονται διαιρετικαὶ xal 
κί * διαιρετικαὶ μὲν τῶν ἑπάνω, συστατικαὶ 
ὑποχάτω. Τὸ γὰρ σῶμα xai τὸ ἀσώματον 
τν οὐσίαν. Ὁμοίως τὸ ἔμφυχον xai τὸ 
αιροῦσι τὸ σῶμα. 'Οµοίως τὸ αἰσθητιχὸν χαὶ 
ητον διαιροῦσι τὸ ἔμψυχον. Αὖὗται οὖν συν- 
ζῶον : λαμθάνω γὰρ οὐσίαν ἔἕμψνχον αἰαθη- 
| ποιῶ τὸ ζῶον ᾿ ζῶον γάρ ἐστιν οὐαία ἔμφν- 
ειχή * λαµθάνω πάλιν οὐσίαν ἄφνχον ἀναί- 
&k κοιῶ τὸν λίθον. Πάλινλαμδθάνω οὐσίαν ἕμ- 
wie cou, xal ποιῶ φυτόν * πάλιν τὸ λογιχὸν 
λογον, τὸ ζῶον διαιροῦσι * τὸ θνητὸν xai 
- διαιροῦσε τὸ λογιχόν. Λαμθάνω οὖν τὸ 
i66 ὃν τούτων, xai τὸ λογιχὸν, χαὶ τὸ θνη- 
συνιστῶ τὸν ἄνθρωπον * ἄνθρωπος γάρ ἔστι 


Diffezentie dividentes et constituentes.—llz por- 
το substaptiales sunt et naturales differepntiz, ac 
qualitates, qui — dividentes dicuntur et consti- 
tuentes : nempe dividentes quidem superiora, ac 
inferiora constituentes. Corpus quippe et incorpo- 
reum substantiam dividunt, Eodem modo animatum 
dividunt corpus et incorporeum : itemque sensibile 
et insensibile, animatum seu vivens dividunt. Hoc 
igitur constituunt animal. Sumo enim substantiam 
animatam sensibilem, atque auimal efficio. Animal 


D siquidem snbstantia est animata sentiens. Sumo 


rursum substantiam inanimatam et insensibilem, 
ac facio lapidem. Rursus, substantiam animatam 
non sentientem, et efficio arborem. ltem rationa- 
le et irrationsle animal dividunt : mortale quoque 
et immortale dividunt rationale : terrestre aulem 


NOTAE. 


ud xal εἰδιχώτατον εἶδος. Ac proinde homo 
8 specialissima. Assertionem hane tribus 
Mis propugnandam suscepisse mihi videtur, 
utandis Severianis, qui μεριχὰς οὐσίας 
88 essentias ponebant, via pararetur. Οὐ- 
ppe Patribus idem vulgo et ac species, na- 
θεία, Quamobrem Ábucaras , opusc. 2, 


vocem honc inter logicas ponit, quae propter gene- 
ralitatem quam annuunt, przdicari de individuis 
non possint : ut sicut. non dicimus Petrum esse 
speciem, ita nec eum esse naturam vel essentiam, 
Cujus consectarium est, ut quemadmodum indivi- 
dua humanz nature species singulares non suni, 
neque ea sint essentia singulares vel naNorm. 


567 


S. JOANNIS DAMASCENI. 


et aquatile, quod est rationis expers. Sumo itaque A ζῶον, λογικὸν, θνητόν - xat. λαμδάνω «b ἕ 


animal, quod horum genus cest, et rationale, et 
mortale, οἱ hominem constituo. Homo enim est 
animal, et rationaie, mortale. Rursum accipio 
animal, et irrationale et inortale atque terrestre, 
equuinque, v. gr., aut canem ac similia constituo. 
Denique accipio animal es rationale et mortale 
et aquatile; ac piseem  conatituo, Substantiales 


τὸ ἄλογον, xal «b θνητὸν, xai τὸ yepos 
σωνιστῶ ἴἵππον, xóva, xol τὰ towUta., - 
θάνω τὸ ζῶον, xal τὸ ἄλογον, καὶ οὐ θνι 
τὸ ἔνυδρον, xai συνιστῶ ἰχθύν. Διαφοραὴ d 
ται οὐσιώδεις xal φυσιχαὶ, ὅτι αὗται πον 
φέρειν εἶδος ἄλλου εἶδους , xal φύσιν καὶ 
ἄλλης οὐσίας xai φύσεως. 


porro ac naturales differenti: appellantur, eo quod efficiant, ut species ab alia specie, et Bi 


Ssubetantia a substantia alia ac natura differat. 


Que duobus hisce capitibus de genere et specie (usior Dialectica Damasceni complectitur ez | 
Isagoge collecta, eadem compendiosiori methodo exponit brevior Logica; ea nimirum, qua -prei 


quuniur.serie, in vnicum caput contracta. 


QS De genere. generelissimo, et specie specialissima B Περὶ γέγους τοῦ γενιχωτάτου, καὶ εἴδουι 


ac de sulbalternis. 


Generis nomen trifariam sumitur; ac primo qui- 
dem a parente, ut qui ex Israel progeniti sunt 
]sraelitz: dicuntur. Alio modo a patria, uL ab Hie- 
rosolymis, Hierosolymite nomen babent, a Palse- 
stina Palwstini. Tertio denique modo genus dicitur 
illud, quod in species dividitur; de quo apud phi- 
Josophos sermo est, qui et illud ita definiunt : Ge- 
nu$ est quod pluribus speciei differentibus in quid 
est prsedicatur. 

Similiter vox speciei duplicem habet significa- 

tionem. Species enim dicitur figura et forma ; ut 
species hominis status. Speeies item dicitur quod 
generi subjicitur, hoc est, quod ex genere dividi- 
tur : ac de ista acceptione speciel agunt philoso- 
phi. 
: Quandoquidem autem de genere sermonem la- 
bentes speciei meminimus, dicendo : Genus est id 
quod in species dividitur, opers pretium est nosse 
quod veluti, dum de patre loquimur, necessario de 
fllio quoque mentionem facimus ( ille quippe pa- 
ter est, qui babet filium ) ; similiter dum de filio 
loquimur , patris item necessario meminimus 
(ile siquidem fllius est, qui patrem habet ). Sic 
et impresentiarum, impossibile est de genere tra- 
etare, omissa specie, vel de specie, taeita gene- 
yis mentione. Genus eienim in species omnino 
dividitur ; et id quod speciebus ex se divisis caret, 
genus non est. Species igitur ex genere dividun- 
(ur; aique es qua genus non agnoscunt, nequa- 
quam sunt species. Eedem seilicet medo quo pri- 
mus bhemo, seu Adam nom dicitur filius; dicitur 
tamen peter (babuit enim fllios) ; Seth vero, et 
parentis sui fllius dicitur ( pater enim hujus fuit 
Adam) et pater. illius qui ex ipso natus est (ge- 
nuit enim Slium ). At Abel, filius quidem appella- 
Sur, cum patrem habuerit Adamum; pater vero 
non dicitur, quia filium non habuit. Eadem ratione 
de genere et specie disserendum est. 


Primum genus, quod ex alio genere non divi- 


διχωτάτου, καὶ τῶν ὑπα 1 λήλων (b 

Τὸ γένος τρισσῶς λέγεται ' καθ᾽ ἕνα μὲν 
ἀτὺ του t&xÓvto;, ὥσπερ οἱ ἐξ Ἱσραὶ, "Ie 
λέγονται * χατὰ δὲ ἕτερον, ἀπὸ τῆς πατρίδος 
οἱ ἀπὸ Ἱεροσολύμων, Ἱεροσολυμῖται λέγοι 
οἱ ἀπὸ Παλαιστήνης, Παλαιστιναϊῖοι. Κατὰ 6 
τρόπον, γένος λέγεται τὸ διαιρούμενον elc el 
οὗ παρὰ τοῖς φιλοσόφοις ὁ λόγος - Ó xal ὁριζόι 
γουσι * Γένος ἐστὶ τὸ χατὰ πλειόνων, xai Bus 
τῷ εἴδει, kv τῷ τί ἐστι χατηγορούµενον. 

Τὸ εἶδος δὲ δύο σηµαινόµενα ἔχει. Λέγε 
εἶδος τὸ αχῆμα χαὶ µορφή * otov τὸ εἶδος τοῦ ( 
τος. Λέγεται πάλιν εἶδος, τὸ τσσόμενον On 
vos, ἤγουν τὸ Ex. Ὑένους διαιρούµειον. Περ 


C παρὰ τοῖς Φιλοσόφοις ὁ λόγος 


Ἐπειδὴ δὲ xol περὶ Ὑένους διαλεγόµενα 
δους ἐμνημονεύσαμεν εἰπόντες Γένος ἑστ] 
ρούμενον εἰς εἴδη. Καὶ πάλιν περὶ coU all 
λεγόμενοι τοῦ γένος ἑμνημονεύσαμον οἱ 
Εἰδός ἐστι τὸ ἐχ γένους διαιρούµενον * yph qu 
ὅτι ὥσπερ περὶ τοῦ πατρὸς διαλέγοντες ME: 
καὶ τοῦ υἱοῦ μνημονεύομεν ε * οὗτος γάρ bet 
ὁ ἔχων υἱόν * xal περὶ τοῦ υἱοῦ διαλεγόᾳ 
ἀνάγχης xai περὶ πατρὸς μνημονεύομεν * el 
ἐστιν υἱὸς, ὁ ἔχων πατέρα - οὕτω xàvvaulla, 
φον περὶ τοῦ γένους διαλαθδεῖν ἐχτὸς 00 | 
περὶ τοῦ εἴδους ἐχτὸς τοῦ Ὑένους. Τὸ rà 1 
εἴδη διαιρεῖται πάντως. Καὶ τὸ μὴ ἔχον εἴδ 
τοῦ διαιρούµενα, οὐχ ἔστι γένος’ χαὶ τὰ all 
γένους διαιροῦνται ' καὶ τὰ μὴ ἔχοντα γένας 
σὶν εἴδη. Καὶ ὥσπερ ὁ πρῶτος ἄνθρωπος p 
χὼς πατέρα, Ίγουν ὁ 'Alàp, οὗ λέγεται vid 
ται δὲ πατἠρ ' ἔσχε γὰρ νἱούς - ὁ δὲ EX, 
λέγεται τοῦ τεχόντος αὐτόν, ἔσχε γὰρ wa 
Αδάμ’. xal πατὶὴρ λέγεται τοῦ τεχθέντνας M 
ἑγέννησε γὰρ υἱόν * ὁ δὲ “Αδελ, υἱὸς μὲν. 
ἔσχε γὰρ πατέρα «bv ᾿Αδάμ ' πατὴρ δὲ οὐ ᾿ 
οὐ γὰρ ἔσχεν υἱόν * οὕτω xaX ἐπὶ ἆ τοῦ v 
τοῦ εἴδους, 

Τὸ πρῶτον γένος, ὅπερ οὗ διαιρεῖται wi 


VARI LECTIONES. 


b (od. S. Hil. et Regii quidam, περὶ Ὑένους xai εἴδους. τοῦ Υενικωτάτον, xaX sc εἰδικχωτάνου, 
ὑπαλλήλων, * Mulhiin utroque loco habent ἐμνημονεύσαμεν. 4 Cod. 8. Hil. et alil quidam 1 


DIALECTICA. 


570 


δὲ ἔχει πρὸ αὐτοῦ γένος, γένος µόνον ἐστὶ, A ditur, nec aliud supra se agnoscit, genus est, dun» 


ἔστιν εἶδος, καὶ λέγεται γενικώτατον Υένος, 
ιζόμενοι φασί * Γενιχώτατον γένος ἐστῖν, ὃ 
& ούχ ἔστιν εἶδος, διὰ τὸ ἔχειν ἁπάνω αὐτοῦ 
τὰ δὲ ἐξ αὐτοῦ διαιρούµενα εἴδη, ἐὰν ἔχωσιν 
w αὐτῶν ἄλλα εἴδη ἐξ αὐτῶν διαιρούµενα, 
] εἰσὶ τῶν πρὸ αὐτῶν, ἤγουν τῶν ἑπάνω ἐξ 
Άνται, xal γένη τῶν ἐξ αὐτῶν, Ίγουν τῶν 
», καὶ λέγονται, xal γένη, χαὶ εἴδη ὑπάλλτλα. 
δη τὰ ἔσχατα xai χατώτερα, τὰ μὴ ἔχοντα 
ϱ αὐτῶν ἄλλα ción, οὗ λέγονται γένη, ἀλλὰ 
ον, διὰ τὸ μὴ ἔχειν ὑποχάτω αὐτῶν ἄλλα 
αὐτῶν διαιρούµενα. ᾿Αδύνατον γὰρ ῥηθῆνχι 
d μὴ ἔχει ὑποχάτω αὐτοῦ εἴδη ἐξ αὐτοῦ διαι- 
« Λέγεται οὖν τὸ εἶδος, τὸ μὴ ὃν εἶδος, ci- 
oy γένος. 


t$ γινώσχειν, ὅτι ἀνάγχη ἐστὶν, ἵνα τὰ εἴδη 
νομα τοῦ Ὑένους αὐτῶν, xal τὸν ὁρισμὸν 
έχωνται, χαὶ τὸ Ὑένος ἀπὺ γένους, ἕως τοῦ 
του. ᾽Αλλήλων δὲ τὰ εἴδη οὗ δύνανται τὸν 
δέζασθαι 9. Πρῶτον xai γενιχώτατον γέ- 
y $ οὐσία. Ei γὰρ καὶ τέµνεται ἐχ τοῦ ὄντος 
χαὶ τὸ συμθεθηκὸς, ἀλλ οὐκ ἔστι γένος αὖ- 
y. Ἐπειδὴ τὸ μὲν ὄνομα τοῦ ὄντος δέχοντα:, 
παμὸν οὗ δέχονται. Τὸ γὰρ ὃν οὕτως ὀρίζον- 
'ἑαοτὶ πρᾶγμα ἢ αὐθύπαρχτον, xal μὴ δεό- 
εέρου πρὺς σύστασιν ' J| τὸ μὴ χαθ) ἑαυτὸ 
X) εἶναι, ἀλλ᾽ ἓν ἑτέρῳ ἔχον τὴν ὕπαρξιν * f 


taxat, non species, vocaturque generaliasimum 
genus. Quod sic definiunt : generalissimum genus 
illud est, quod genus eum sit, rationem speciei 
non admittit, quia supra se nullum genus habet. 
Quz vero ex ipso dividuntur species, si alias ex 
ipsis se divisas species habeant, species quidem 
sunt generum illorum ex quibus secantur; genera 
vero earum qux» exipsis dividuntur, id est infe. 
riorum. Et hujusmodi genera ac species subalterna 
dicuntur. At vero infimz species, qua sub se spc- 
cies alias non habent, genera minime vocantur, 
sed tantum species, eo quod ex ipsis species ali» 
non dividantur. Fieri enim non potest ut genus 
appelletur, quod ex se subdivisas species non ha- 
beat. Species itaque, genus non est, species spe- 
cialissima dicitur. 

Q6 Scire oportet, quod species et nomen ac 
definitionem generis sui necessario suscipiant : id 
quod etiam ei generi quod ex alio superiori deri- 
vatur, convenit, donec ad generalissimum genus 
ascenderis. Species tamen invicem sui de(initionem 
admittere non possunt. Quod ut manifestius fiat, 
hac ratione rem consideremus. Primum generalis- 
simum genus est substantia : etsi enim ex ente 
dividantur substantia et accidens, ens nibHlominus 
eorum genus non est, cum tamets| entis nomen 
utrumque recipiat, non tamen entis definitionem. 
Nam ens sic vulgo definitur : Ens res est, tum per 


πρᾶγμά ἐστιν αὐθύπαρκτον, καὶ ph δεόµε- ϱ se exsistens, nec altero in quo subsistat indigens, 


ϱυ πρὸς οὕστασιν, µόνον. Καὶ τὸ συµδεδη- 
[μα τὸ μὴ xa ἑαυτὸ δυνάµενον εἶναι, ἀλλ' 
» ἔχον τὴν ὕπαρξιν, µόνον ' ἱδοὺ οὔτε ἡ οὐ- 
ὅλον τὸν ὅρον τοῦ ὄντος , οὐδὲ τὸ συµ- 
Ἁλλ' ἡ μὲν οὐσία τὸ ficu, xal τὸ συµ- 
*b ἄλλο ἥμισν * τὰ δὲ εἴδη, xax τὸ ὄνομα, 
Ww ὅρον τοῦ γένους τέλειον θέλουσι δέχεσθαι. 
χαὶ τέµνηται τὸ ὃν εἰς οὐσίαν xal συµδε- 
λλ᾽ οὑχ ἔστι γένος αὑτῶν * οὔτε μὴν dj οὐ- 
! εἶδος μὴ ἔχουσα ἑπάνω αὐτῆς Τένος, ἀλλ᾽ 
A πρῶτον xai γενιχώτατον γένος. 


tum qua per se esse non valet, sed in alio ezsi« 
stentiam habet. Substantia autem illud est tantum 
quod per se exsistit, nec alia re ut sit opus habet. 
At vero accidens 804 ea res est, quas per se non 
potest esse, sed in altero suum esse habet. En quo 
pacto nee substantia integram entis definitionem 
non receperit, neque accidens ; verum substantia 
dimidiam tantum partem, accidens item dimidiam 
alteram partem. Attamen, eum ita comparatz sint 
species, ut et nomen, et totam generis definitionem 
acciplant; eapropter licet, ens in substantiam et 


dividatur; non tamen illud est eorum genus ; ac neque substantia est species, quippe que 
renus aliad sit superius ; sed ipsa.primum ac generalissimum genus est. 


ὧν οὐσία τέμνεται εἰς σῶμα xaX ἀσώματον. 
ὤμα xai ἀσώματον, εἴδη εἰσὶ τῆς οὐσίας. 
σῶβα τέμνε-αι εἰς ἔμφυχον xaX ἄψυχον, ἰδοὺ 
σῶμα εἶδος ὃν, τῆς οὐσίας, γένος ἐστὶ τοῦ 
xoi ἀφύχου. Τὸ ἔμψυχον πάλιν διαιρεῖται 
πιχὺν xai ἀναίσθητον. Αἰσθητικὸν μὲν οὖν 
ον, τὸ ζωὴν xa αἴσθησιν ἔχον * ἀναίσθη - 
| Φυτόν * οὗ γὰρ ἔχει αἴσθησιν. "Ἔμψυχον 
πι τὺ φυτὸν διὰ τὸ ἔχειν θρεπτιχὴν xal 
ιν xai γεννητιχὴν δύναμιν. Τὸ ζῶον πάλιν 

εἰς τὸ λογιχὸν xoi ἄλογον. Τὸ λογιχὸν 
bv xci ἀθάνατον. Τὸ θνητὸν cl; ἄνθρωπον 


Ipsa igitur substantia in corpus et incorporeum 
secatur: ac proinde corporeum et incorporeum 


p substantiw species sunt. Iterum corpus dividitur 


in animatum etinanimatum. Unde rursus colli- 
gitur, corpus cum substantiz species sit, esse etiam 
genus animati et inanimati. Ánimatum seu vivens 
rursum dividitur in sensibile et insensibile. Sensi- 
bile itaque est animal quod vita et sensu preditum 
est. Insensibile vero est planta : sensu etenim ca- 
ret. Planta autem vivens dicitur, quia nutrlendi 
et augendi, et generandi virtute pollet. Animal 
rursus scinditur in rationale et irrationale. Ratio- 


VARLE LECTIONES. 
dam eodd. hic addunt : "Iva. οὖν σαφέστερον ᾗ τὸ λεγόμενο», οὕτως εἴδωμεν, ut infusiori Logice. 


αι, ὀρίζεται *. alii, λέγεται, 


μι 


S. JOANNIS DAMASCENI 


512 


nale in mortale et immortale. Mortale in hominem A λογιχὸν xaX τὰ ἄλογα, ἵππον, χύνα xal «ck τοιαῦτε 


ratione praeditum, el in irrationalia, equum, canem 
et similia : qua quidem in alias species minime ϱ6- 
cantur, sei in individua, id est hypostases, aut sup- 
posita. Dividitur siquidem homo in Petrum, Paulum, 
οἱ ceteros singulos homines, qui non sunt species : 
quia species, ut jam diximus, ali: aliarum defini- 
liones non admittunt : exempli gratia, corpus non 
patitur definitionem incorporei, nec homo defini- 
Honem equi. AL vero Petrus οἱ Paulus οἱ Joanues 
unai definitionem suscipiunt, hominis nimirum : 
Sic eliam reliqui singuli homines ; proinde nec spe- 
cies lominis sunt, δε individua, hoc est hypo- 
slases et persona. 

Rursus species divisa, inferioribus suis, el no- 


ἅτινα οὐχ ἔτι τέμνεται εἰς ἄλλα εἴδη, ἀλλ εἰς ἄτομα 
ἤγουν ὑποστάσεις. Διαιρεῖται γὰρ ὁ ἄνθρωπος εἰ 
Πέτρον, χαὶ Παῦλον, xal Ἰωάννην xai τοὺς λφεποὺς 
κατὰ µέρος ἀνθρώπους, οἵτινες οὑκ εἰσὶν clon vi 
γὰρ εἴδη, ὡς εἴπημεν, οὐ δέχονται τὸν ὁρισμὸν ἀλλή- 
λων * οἷον τὸ σῶμα o3 δέχεται τὸν ὁριαμὸν τοῦ ἆθν- 

µάτου. Οἄνθρωπος οὐ δέχεται τὸν ὁρισμὸν τοῦ ἵππα, 

Ὅ δὲ Πέτρος, xai Παῦλος, xat Ἰωάννης ἕνα ὅρο 

δέχοντα:, τὸν τοῦ ἀνθρύπου * ὁμοίως xal οἱ loni 

χατὰ µέρος ἄνθρωπτοι. Ὥστε οὐκ εἰσὶν εἴδη τοῦ it 

θρώπον, ἀλλ' ἄτομα, ἤγουν ὑποστάσεις. 


Πάλιν τὸ εἶδος τεμνόµενον µεταδίδωσι τοῖς 0m 


men et definitionem suam impertit : verum Petrus Ὦ κάτω αὐτοῦ, xot τοῦ ὀνόματος, xai τοῦ ὁριφμοῦ, Ὁ 


jn animam et corpus divisus, nec animae corpori 
nomen et definitionem suam communicat. [ Neque 
enim sola anima Pelrus est, nec solum corpus. ] 


277 Deinde vero, divisio omnis generis in species, 
8d duo, vel tria, aut raro ad quatuor usque pro- 
greditur. Neque enim genus in quinque species 
et amplius dividi possit : αἱ homo in omnes et 
singulos homines dividitur, qui quidem numero 
indefiniti sunt. Quapropter divisionem speciei in 
individua dicendam esse negant, sed potius enu- 
merationem. Patet ergo Petrum οἱ Paulum et 
Joannem species non esse, sed individua, hoc est 
hypostases ; nec proinde liomo Petri εἰ reliqua- 
rum pergonaruin genus est, sed species. Unde se- 
quitur hominem  specialissimam esse speciem. 
Species enim est respectu superioris, el species 
respectu inferiorum. Eodem quoque modo equus 
el canis, et similia, species quidem sunt, non au- 
lem genera; ex quo lit ut specialissimae species 
sint. Quz autem inter generalissimum genus, et 


δὲ Πέτρος «spvópevoz εἰς φυχῆν xai σῶμα, οὐδὶ τῇ 
Quy, µεταδίδωσι τοῦ ὀνόματος, χαὶ τοῦ ὄρω αὐτὶ 
οὐδὲ τῷ σώματι. [8 Οὔτε γὰρ μόνη tj ψφυχὴ Πέτρα | 
οὔτε µόνον τὸ σῶμα, ἀλλὰ τὸ συναμφότερον.] 

"Est πᾶσα διαἰρεσις ἀπὸ γένους slc εἴδη γενοµέη, 
µέχρι δύο ἢ τριῶν, σπἀνίως δὲ ἐπὶ εεσσάρων, gib» 
vet. ᾿Αδύνατον váp ἐστι διαιρεθῆναι γένος εἰς εἰ 
εἴδη, xal ἑπάνω. 'O δὲ ἄνθρωπος εἰς πάντας c 
κατὰ µέρος ἀνθρώπους Ótaipelvas ^ ofcwes ἄπιιρά 
εἰσ, τῷ ἀρ:θμῷ. Ad). τινὲς οὐδέ φασι διαίρεσιν λέγε: 
σθα., àzb τοῦ εἴδους εἰς ἄτομα , ἀλλ ἀπαρίθμησκ 
Ὄθεν δηλον, ὅτι οὐκ ἔστι ὁ Πέτρος, καὶ Παῦλος, καὶ 
Ἰωάννης εἴδη, ἀλλ᾽ ἄτομα, Έγουν ὑποστάσεις. 008 
ὁ ἄνθρωπος γένος ἐστὶ τοῦ Πέτρου, xoi τῶν λαπῶν 
ὑποστάσεων, ἀλλ᾽ εἶδος. Διὸ, εἰδικώτατον γένος ire 
ὁ ἄνθρωπος. Εἶδος Y&o ἐστι τοῦ ἑπάνω, καὶ di 
τῶν ὑποχάτω. Ὁμοίως ἵππος, καὶ ὁ χύων, xal td 
τοιαῦτα, εἴδη εἰσὶ xaX οὐ γένη" 60» εἰδιχώτατά di. 
Τὰ δὲ μεταξυ γενικωτάτου γένους, xal τὰ τῶν εἰ» 
διχωτάτων εἰδῶν, γένη εἰσὶ xal εἴδη ὑπάλληλα., RN 
δὲ τῶν ἑπάνω, γένη δὲ τῶν ὑποχάτω. | 


specialissimas species medium occupant locum, et genera sunt simul, et species ουὐα]ίοας; Ww 
pote quae superiorum quidem species sint, inferiorum vero genera. 


Alque illae ipse substautiales sunt ac. naturales 
diflerenti& εἰ qualitates, qna superiores quidem 
dividere, inferiores vero constituere, dicuntur. 
Nam corpus et incorporeum substantiam divi- 
dunt ; quemadmodum etiam animatum οἱ inani- 
matum — dividunt corpus. Eodem quoque modo 


sensibile et inseusibile, vivens, seu animatuni, di- D 


vidunt ; que nempe animal constituunt. Accipio 
siquidem. substantiam animatam, sensibilem, et 
animal efficio. Animal enim est substantia anima- 
ta sens.bilis. Rursus assumo substantiam anima- 
Lun, insensibilem, et lapidem facio. Iterum sumo 
substantiam animatam, insensibilem, et plantam 
eflicio. Insuper rationale εἰ irrationale dividunt 
animal ; mortale item et immortale, rationale di- 
vidunt. Quapropter assumo animal, quod est ge- 
nus, et rationale et mortale, et hominem consti- 


Καὶ αὗταί εἰσιν αἱ οὐσιώδεις xal φυαιχαὶ age 
pai καὶ ποιότητες, αἴτινες λέγονται, διαιρετικαὶ μὲν 
τῶν ἐπάνω, σνστατιχαὶ Ob τῶν ὑποκάτω. Τὸ yàp qupd 
xal ἀσώματον διαιροῦσι τῆν οὐσίαν. Ὁμοίως καὶ ὁ 
ἔμφυχον, καὶ τὸ ἄφυχον διαιροῦσι τὸ σῶμα * pti 
καὶ τὸ αἰσθητιχὸν καὶ τὸ ἀναίαθητον διαιροῦσι *. 
ἔμόνχων. Αὗται μὲν συνιστῶσι τὸ ζῶον ' λαμίάνω 
γὰρ οὐσίαν ἔμψυχον αἰσθητιχὴν, xal ποιῶ τὸ oor 
ζῶον γάρ ἔστιν οὐσία ἔμψυχος αἰσθητική. Λαμθάνω 
πάλιν οὐσίαν ἄγνχον, ἀναίσθητον, xai ποιῶ λίθον, 
Πάλιν λαμθάνω οὐσίαν ἔμψφυχον , ἀναίσθητον . καὶ 
ποιῶ φυτόν ' πάλιν τὸ λογιχὸν, χαὶ τὸ &Xoyoy διι- 
ροῦσι τὸ φῶον * τὸ Ονητὸν xal ἀθάνατον διαιροῦαι 
τὸ λογιχόν. Λαμθάνω οὖν τὸ ζῶον, γένος ὃν, xal τὰ 
λογιχὸν καὶ τὸ θνητὸν, καὶ συνιστῶ τὸν ἄνθρωπον. 
Άνθρωπος γάρ ἐστι ζῶον λογιχὸν θνητόν * xat λαμ. 
θάνω τὸ ζῶον, xai τὸ ἄλογον, καὶ τὸ θνητὸν, xe) 


VARLE LECTIONES. 
€l[ec desunt. in. Regg. 7, in Colb. S. Hil. ct in vet, translat. ; leguntur in fusiori Logica. 


DIALECTICA. 


514 


* ἵππον τυχὸν, ἡ xóva , xal τὰ τοιαῦτᾶ. A luo. Rursnmque assumo animal et irrationale et 


δὲ λέγονται οὐσιώδεις χαὶ φνσιχαλ, ὅτι 
uet διαφέρειν εἶδος ἄλλου εἴδους, xai φύ- 
εαν, ἑτέρας οὐσίας καὶ φύσεως. 


KEPAA. ΙΑ’. 
Περὶ ἀτόμου. 
ὃν τετραχῶς. ΄Άτομον Υαρ λέγεται ! τὸ μὴ 
» Χαὶ μηδὲ µεριζόμενον, ὡς ἡ στιγμὴ, 
i$ µονάς. ἅτινα xal ἄτοσα λέγονται, 
(ωρὶς ποσότητος.] "΄Ατομον λέγεται, xal 
ἱτυν " τουτέστι, τὸ δυσχερῶς τεµνόµενον, 
ας λίθος, xal τὰ τοιαῦτα, "Ατομον λέγε- 
εἶδος, ὅπερ οὐχ ἔτι εἰς ἕτερα εἴδη τέµνε- 
τὸ εἰδιχώτατον εἶδος, ὡς ἄνθρωπος, ἵππος, 
ταῦτα. ἄτομον δὲ χυρίως λέγεται, ὅπερ 
tv, οὗ σώσει δὲ μετὰ τὴν τομὴν τὸ πρῶ- 
Ὥσπερ Πέτρος τέµνεται μὲν εἰς φυχὴν 
ἀλλ’ οὔτε ἡ φυχἠ χαθ) ἑαυτὴν ἐστι τέ- 
eco; ἡ Πέτρος τέλειος, οὔτε τὸ σῶμα. 
υ[ε τοῦ ἀτόμου] παρὰ τοῖς φιλοσόφοις ὁ 
p ἐπὶ τῆς οὐσίας δηλοῖ τὴν ὑπόστασιν. 


mortale, et constiluo equum puta, aut canem, et 
similia. Swbstantiales autem et naturales dicun. 
tur, eo quod per illas species una ab alia differt, 
natura et substantia ab altera natura 4ο substan- 
tia. 
CAP. XI. 
De individuo. 

Individuum quatuor modis accipitur.— Individuum 
sive ἄτομον quatuor modis dicitur. Est enim indivi- 
duum, quod non secatur, aut. dividitur in partes, 
ut punctum, nunc, seu momentum teimporis, ac 
unitas : quee quidem ἄποσα, id est non quania ap- 
pellantur. Dicitur «qnoque individuum, quod zgre 
dividi potest ac secari, ut adamas, lapis, et simi- 
lia. Dicitur item individuum, species qux in spe- 
cies alias. scindi non potest, id est species specia- 
lissima , ut homo, cquus, aliaque ejusmodi. 
Denique id individuum proprie dicitur, quod dividl 
quidem potest, verum, postea quam divisum est, 
primam speciem nequaquam retinet. v. gr., Petrus 
in animam et corpus dividiffir : verum nec ani- 
m3, si cam seorsim spectes, perfectus homo est, 


ius Petrus ; nec item corpus. 98 Ac de isto [individuo] philosophi loquuntur; quod quidem 
tía hypostasim significat ac suppositum, seu persona. 


KE9AA. 18’. 
Περὶ διαρορᾶς. 

, Χπὶ ποιότης, καὶ ἰδίωμα , χατὰ μὲν τὸ 
yw Ey clot. Κατὰ 65 τὴν ἑνέργειαν ἕτερον 
* 4 γὰρ λογικότης λέγεται, χαὶ ποιότης 
κου, xai ἰδίωμα, χαὶ διαφορά ' ἀλλὰ χαθ᾽ 
| ἕτερον τρόπον. Ὡς μὲν γὰρ ποιοῦσα xol 
κροῦσα τὴν οὐσίαν, λέγεται ποιότης. Εἶτα 
νοµένη ταύτης τῆς οὐσίας, λέγεται ἰδίωμα. 
πρὸς τὸ ἄλογον συγχρίσει, βοῦν τυχὸν, 
$ xóva , λέγεται διαφορά. Ἐν αὑτῇ γὰρ 

τῶν ἁλόγων διαφέρει. 


δὲ τριχῶς λέγεται, χοινῶς τε xal ἱδίως 
ia. ᾿Αδύνατον γὰρ εὑρεθῆναι δύο τινὰ μὴ 
p ἀλλήλων xatá τι. ΄Αλλοις οὖν διαφέρει 
ς,. xai ἄλλοις ὑπόστασις τῆς ὁμοειδοῦς xal 
ὑποστάσεως, χαὶ ἄλλοις ὑπόστασις ἑαυτῆς. 
μὲν γὰρ τὸ εἶδος τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ εἴδους 


, xa1à τὸ λογιχὸν, καὶ ἄλογον. Καὶ λέγε- D 


"xbv , xal τὸ ἄλογον οὐσιώδης διαφορἆ. 
αἱ πάντα olg διαφἑρει εἷλος εἴδους, φυσικῆ, 
ης, χαὶ συστατιχἡ, xaX εἰδοποιὸς διαφορὰ, 
ης λέγεται [9 xal φυσιχὸν ἱἰδίωμα , ὅπερ 
εἶδει ἐνυπάρχει ἁπαραλλάχτως[, Ἶτις xa- 


CAP. XII. 
De differentia. 
Differentia, qualitas, ac proprietas, idem r€.— 
Differentia, et qualitas, et proprietas, subjecti qui- 
dem ratione unum sunt : at si vim ac facultatem 


C spectes, alterum atque alterum. Nam rationalitas 


tum qualitas hominis, tum proprietas, tum diffe- 
rentia dicitur ; verum alia atque alia ratione. Ut 
enim substantiam veluti qualitate afficit, ac quasi 
format, qualitas dicitur. Ut rursum propria hu- 
jusce substautim facta est, proprielas vocatur. Ut 
denique cum bruto animali, puta bove, aut mulo, 
aub cane, comparatur homo, differentia nuncupa- 
tur. Per eam enim homo a brutis differt. 
Differentia tribus modis. — Mac porro triplici 
modo usurpatur ; communiler nempe, et proprie, 
ct maxime proprie. Neque enim duo aliqua in- 
veniri possunt, quie ratione quadam ab invicem 
non differant. Aliis igitur species a specie, hyposta- 
sis abejusdem specieiel substantie hypostasibus, 
aliis hypostasis 2 seipsa differt. Etenim hominis 
species ab equi specie differt, quatenus alter ratione 
utitur, alter ratione caret. Diciturque ratione uti, et 
ratione carere, substantialis differentia. Eodemque 
modo quidquid illud est, per quod species a specie 
discrepat, naturalis, et substantialis, constituensque, 


VARLE LECTIONES. 


lesunt in Reg. 2029, 2279, et in Colb. 


go, λέγεται, dicitur, sicque verterunt vet. int. el 


i Edit. πρῶτον, ἄτομον γάρ ἐστι. Ex. codicibus qui- 


sil. Hic enim dictionis &copov acceptiones 


των explicat Damascenus. ? Hac desunt inquibusdam codicibus.  k Desunt hsec in breviori 
| n Logica breviori, demptis quz praemissa sunt, hic incipit caput de differentia, ac pro Αὕτη 


' Ἡ διαφο 


τριχῶς, ete. 3 Hiec desunt in breviori Logica; imo spuria putaverim. Neque 


ulus feminini generis ἧτις ad φυσικὸν ἰδίωμα referri potest, sed ad voces δ.αφορὰ xal ποιότης. 


bio 


S. JOANNIS DAMASCENI 


et specificans, differentia ac qualitas nuncupa- A λεῖται παρὰ τοῖς Φιλοσόφοις ἰδιαΐτατα Burger 


tur, preprietasque naturalis ; que quidem uni- 
verss speciei incommultabiliter inest, ac maxi- 
me propria differentia, philosophorum usu, dici 
sole, ut quz maxime propria sit, ac naturam 
declaret. ursus hoc nomine homo ab homine, 
aut equus ab equo, vel canis a cane [hoc est in- 
dividuum ab ejusdem speciei individuo differt] : 
quod ille magnus, hic parvus sit ; ille senex, hie juve- 


οἰχειοτέρα καὶ τῆς φύσεως παραστατική. 
διαφέρει ἄνθρωπος ἀνθρώπον, J| ἵππος ἵππου, ἡ 
χυνός * [* τουτέατιν ἄτομον τοῦ ὀμοειδοῦς di 
καθὺ ὁ µέν ἐστι μαχρὸς, ὁ 6b χολοδός; ὃμ 
λαιὸς, ὁ δὲ νέος [o ὁ μὲν σιμὸς, ὁ δὲ Ττρυ: 
μὲν φρόνιµος, ὁ δὲ µωρός. Ταῦτα πάντα ἔπου 
διαφοραὶ xal ποιότητες λέγονται - ὅπερ i 
συμθΣθηχὸ;, περὶ οὗ ἀχολούθως ἑροῦμεν. 


nis [ille pressis naribus, hic aduncis]; ille prudens, hie stolidus. Omnia h:ec ανεπειίω — differesi 
qualitates dicuntur, quod est accideus ; de quo deinceps dicturi sumus. ι 


CAP. ΧΙΙ. 
De accidente. 

Accidens est, quod adest εἰ abest sine subjecti 
interitu. Ác rursum, accidens cst, quod inesse 
εἰ non inesse eidem contingit. Potest enim fieri 
ut homo albus sit, vel non albus : eodem modo, 
ul procera statura, ut prudens, ut simus [hoc, 
nec cum adest, specieu conservat (non enim ad 
ejus definitionem assumitur), nec cum abest. eam 
labefactat. Quantumvis enim μοβ candore 
careat, nihil hoc lsserit, ut ne homo exsistat. 
Accedit igitur ac recedit ; nec subinde subjecta 
substautie rationem ledit. Diximus enim sub- 
slantiam subjecti locoac materie esse acci- 
denti]. 

29 Hoc porro accidens bifariam dividitur : 
nempe in eam que communiter dicitur, differentiam, 
etin eam quis proprie. Differentia communiter di- 


cla, est accidens separabile, v. gr., sedet quispiam, C 


ac alter stat. Quippe fieri potest, ut surgente illo 
qui sedebat, et sedente illo qui stabat, eorum 
differentia separetur, atque ut quisque aliam pro 
alia vicissim accipiat. Quin et a seipso dicitur 
quis differre, ratione accidentis separabilis. Et- 
enim dum sedet ac surgit ; dum floret state, ac se- 
nescit ; dum adversa valetudine laborat, ac sanus 
est, aliisque ejustwodi, a seipso quivis dilfert. 
Propria quoque differentia est, accidens illud quod 
separari non potest. Ut si quis simus sit, non po- 
test liec siinitas ab eo separari. Eodemque modo 
de cwsiis oculis ac similibus. Per hzc itaque et 
inseparabilia accidentia, individuum ab individuo, 
hoc est hypostasis ab hypustasi differt. Nunquam 


ΚΕΦΛΛ. IT*. 
Περὶ cvp6senxócoc. 
Συμθεθηχός ἐστιν, ὃ γίνεται, χαὶ ἀπογίνε 


Β ρὶς τῆς τοῦ ὑποχειμένου φθορᾶς. Καὶ πάλιν 


δέχεται τῷ αὑτῷ, χαὶ εἶναι, καὶ ph. εἶναι. K 
ἑνδέχετὰι , ἄνθρωπον xaX λευκόν * ὁμοίως, 3 
κρὸν, χαὶ φρόνιμον, xai σιµόν P. [Τοῦτο οὔτε 
σώζει τὸ εἶδος. Οὐ γὰρ λαμόδάνεται εἰς τὸν 
δους ὁρισμὰν, οὔτε ἀπὸν φθείρει. Κἂν γὰρ | 
Λἰθίοψ λευχὸς, οὐδὲν παραθλαθῄήσεται πρὸς di 
ἄνθρωπος. Γίνεται οὖν καὶ ἀπογίνεται, xal «d 
χειμένην οὐσίαν οὗ παραθλάπτει. Ἔφημει Ί 
ἡ οὐσία ὑποχείμενον καὶ Όλη τίς ἐστι τῶν ου! 
χότων.] 


Τοῦτο τὸ συμθεθηχὸς διαιρεῖται εἰς δύο » εἰ 
χοινῶς λεγομένην διαφορὰν, χαὶ εἰς τὴν ἱδίως 
pív* χοινῶς μὲν οὖν διαφορά ἐστι τὸ χωριστὰ 
θεθηχός ' olov κάθηταἰ τις, xai ἕτερος W 
ἑνδέχεται γὰρ ἓν τῷ ἀναστῆναι τὸν χαθήµενε 
καθίσαι τὸν ἱστάμενον, χωρισθῆναι τὴν ἂν 
αὐτῶν, xal λαθεῖν αὐτοὺς ἄλλην ávi' ἄλλη: 
ἑαυτοῦ δὲ τις λέγεται διαφέρειν, χατὰ τὸ Ἡ 
συµθεθηχός. Διαρέρει γὰρ ἑαυτοῦ ἐν τῷ we 
καὶ ἀνίστασθαι * iv τῷ νεάξειν xal γηρᾶν' 
νοσεῖν xal ὑγιαίνειν, χαὶ τοῖς τοιούτοις. "M 
διαφορά ἐστι τὸ ἀχώριστον συµθεθηχός - olov, | 
σιμὸς, ἀδύνατον χωρισθῆναι αὐτοῦ τὴν Gu 
ὁμοίως xal τὴν γλαυχότητα, xai τὰ τοιαῦτα, 
ταῦτα οὖν τὰ ἀχώριστα συµθεδηχότα, ἄτομι 
μου, τουτέστιν ὑπόστασις ὑποστάσεως διαφᾶρ 
τὸς δὲ ἑαυτοῦ διαφέρει οὐδέποτε. Ταῦτα δὲ ( 
τελοῦσιν εἰς ὁρισμὸν 4 [τῆς φύσεως] ἑνδέχει 


tamen quisquam a seipso differt. Ilec porro ni- D ἄνθρωπον εἶναι σιμὸν, καὶ μὴ εἶναι. Καὶ & 


hil conferunt ad definitionem. Potest. enim homo 
simus esse et non esse, ac recedente glaucitate, 
nibilosecius homo remanebit. 

CAP. XIV. 

De proprio. 

Differentia. communis εἰ propria, — Proprium 
quatuor modis dicitur. Primum, quod soli spe- 
ciei inest, sed non onmi, ut homini geometram 
esses solus enim homo geometra est, sed non 


µένης τῆς γλανχότητος, οὐδὲν Tisrov ὁ ἄν 
μένει ἄνθρωπος. 


KE9AA. l4'. 
Περὶ ἰδίου. 

Τὸ ἴδιον τετραχῶς λέγεται. Πρῶτον, à qui 
ὑπάρχει τῷ εἴδει, οὗ παντὶ δέ’ ὥσπερ τὸ veu 
τῷ ἀνθρώπῳ ᾿ µόνος Υὰρ ὁ ἄνθρωπος ew 
Ἁλλ' οὐ πᾶς ἄνθρωπος Τεωμέτρης. Δεύτερο 


VARIAE 1 ΕΟΤΙΟΝΕΘ. 


^ Hic desunt etiam in breviori Logica. ^ [ο 
Ster, xaX σιμὸν, xol 


quoque in compendiosiori absunt Dialectica. 
γρυπόν. Quz deinde sequuntur usque ad hac verba, τοῦτο τὸ συνµθεδη 


compendiosiori Logica absunt. * Desunt hec in breviori Logica. 


DIALECTICA. 


$18 


y ὑπάρχει, οὐ μόνῳ δὲ, ὡς τὸ δίπουν. Πᾶς γὰρ A omnis homo est geometra. Secundo, quod omni 


οδίπους, οὗ μόνος δὲ ἄνθρωπος δίπους, ἆλλὰ 
ιτερὰ, χαὶ τὰ τοιαῦτα. Τρίτον,ὅπερ παντὶ μὲν, 
p, οὐχ dei δὲ, ὡς τὸ πολιοῦσθαι τῷ ἀνθρώπῳ. 
p xai avi μὲν, χα) μόνῳτῷ ἀνθρώπῳ ἁρμό- 
keV, ἀλλ kv τῷ γἠρᾷ. Τέταρτον, ὅπεργίνετα: 
ὢν πρώτων συνερχοµένων * τουτέστι, Kays, 
καὶ ἀεί' ὅπερ χαὶ ἀντιστρέφει ' ὥσπερ τὸ 
ὃν τῷ ἀνθρώπῳ, τὸ χρεμετιστιχὸν τῷ ἵππῳ, 
οιαῦτα. Μόνος yàp ἄνθρωπος ἔχει τὸ γελα- 
καὶ πᾶς ἄνθρωπος, xal ási* εἰ καὶ μὴ ἀεὶ 
ε αὐτῷ. [* EU τι γὰρ ἄνθρωπος, πάντως 
(όν xa εἴ «: γελαστιχὸν, πάντως ἄνθρωπος. 
lp ἐστιν ἀντιστρέφειν. Περὶ τούτου τοῦ ση- 
«9 παρὰ τοῖς φιλοσύφοις ὁ λόγος.] Ὅ xal 


quidem speciei inest, sed non soli; utl bipedem 
esse. Oinnis quippe homo bipes est; at non so- 
lus homo.est bipes, sed etiam columba, et simi- 
lia. Tertio, quod omni quidem ac soli, et non 
semper; quemadmodut homini canescere. Hoc 
enim omni et soli homini convenit, al non semper; 
verum in senectute tantum. Quarto denique, quod 
tribus primis in unum coeuntibus exsurgit, hoc 
est, quod omni, ac soli, semperque convenit : 
quod item convertitur, uti risus homini, binnitus 
equo, aliaque id genus. Solus enim homo risibi- 
lis est, et omnis homo, et semper; tamelsi ea 
facultate non semper utatur [ nam si quidem est 
homo, risibilem esse necessum est, ae quidquid 


yt£c φαμέν * ᾿"Ιδιόν ἐστιν [5 παντὶ καὶ µόνῳ B risibile est, hominem esse oportet. Hoc est enim 


, χαὶ ἀεὶ, ὑτάρχει». Τοῦτο δὲ τριχῶς Ó:at- 
&nb τῆς διοργανώσεως, [ * τουτέστι τῆς 
μὸς, ] ὡς τὸ πλατνώνυχον [καὶ τὸ ὀρθοπερ:- 
w] τῷ ἀνθρώπῳ * ἀπὸ τῆς ἑνεργείας, ὡς τῷ 
ἀνωτάτω φἑρεσθαι ' ἀπὸ τῆς δυνάµεως, ὡς 
τῷ πυρὶ ὑπάρχειν θερμαντιχὴν δύναμιν 
λουσαν τὰς τῶν ἄλλων σωμάτων θερμότητας. 
Eb τὸ ἴδιον ἐπ,υσιῶδες T] ἐπεισουσιῶδες ". 


converli, ac. reciprocari]. Ac de hoc proprii si- 
gniflcato disserunt philosophi; inque hune mo- 
dum describitur : Proprium est, quod omni, et 
soli speciei, ac semper inest. lloc autem tri- 
fariam dividunt : ab organicarum partium effor- 
maltione; sic homini convenit latos ungues ha- 
bere, et erecto corpore incedere : 3b actu, ut 
igni vergere sursum : a potentia, et agendi vi, ut 


i ealefaciendi pollere dicimus, qu: corporum aliorum calores longe superet. Dicitur au- 
prium substantie adjectitium quid, seu essentiam consequens. 


ΚΕΦΑΛ. ΙΕ’, 
Περὶ τῶν κατηγορουµένωγ. 

κατηγορία, 3 ἐπὶ πλέον γίνεται, 7| ἐπίσης. 
πτον δὲ οὐδέποτε. Καὶ ἐπὶ πλέον μὲν, ὅτε 
μχώτερα χατηγοροῦνται τῶν µεριχωτέρων ' 
ὕτερα οὖν εἰσι τὰ ἑπάνω * µεριχώτερα δὲ, 
τω. Καὶ χαθολικώτερον μὲν πάντων ἑστὶ τὸ 
αλ πάντων χατηχορεῖται. Καὶ γὰρ xal ἡ οὗ- 
µέχεται, xat τὸ συμθεύηχὸς ὅν λέγεται. O0 
α δὲ εἰπεῖν, ὅτι τὸ ὃν οὐσία ἑστίν. O3 µόνον 
& ὶστὶ τὸ ὃν, ἀλλὰ χαὶ συµθεθηχός. 'Όµοίως 
| κατηγοροῦνται τῶν εἰδῶν, ὡς καθολικώ- 
b δὲ εἴδη οὐ χατηγοροῦνται τῶν γενῶν αὖ- 
δὲ εἴδη χαθολιχώτερα Teva clot, χατηγο- 
μένυν fj οὐαία τοῦ ζώου, χαὶ τὸ ζῶον τοῦ 
Ww. Καὶ yàp τὸ ζῶον οὐσία ἑἐστὶ, xal 
ig ζῶόν ἑστιν. Οὐκ ἀντιστρέφει δὲ πᾶς μὲν 
ῥωπος, ζῶον' οὗ πᾶν δὲ ζῶον, ἄνθρωπος. 
επος Υὰρ, xa ὁ. χύων ζῶά εἶσιν * οὗ πᾶσα δὲ 
ὣόν ἐστιν. Ὁ λίθος γὰρ xal τὸ ξύλον οὐσία 
εινα οὐκ εἰσὶ ζῶα. Ομοίως xal τὸ εἶδος 
εἶται τῶν ὑπ αὐτοῦ περιεχομένων ἁτόμων, 
; τῶν ὑποατάσεων Y, ὡς χαθολιχώτερον. Τὸ 
ον, Άγουν ὑπόστασις, οὐ κατηγορείται τοῦ 
Μεριχωτέρα váp ἐστι τοῦ εἴδους ἡ ὑπόστασις. 
Ἶρος τοίνυν ἄνθρωπός ἐστι, καὶ Παῦλος ἄν- 


30 CAP. XY. 
De his que praedicantur. 

Pradicatum omne, aut. superius, aut equale. — 

Omne prsedicatum, eut. latius patet quam sub- 
jectum, aut sque; minus autem late, nunquam. 
Latius nimirum, cum quz latius patent, de hig 
qu: minus late patent , predicantur. Latius porro 
patent superiora : minus late inferiora. Quare 
cum ens latius omnibus pateat, de omnibus quo- 
que proinde rebus pradicatur. Nam et substantia 
dicitur ens; et accidens item ens dicitur. Illud 
autem dicere non possumus, ens substantiam esse. 
Non enim ens substantia solum est, sed et acci- 
dens. Eodem modo genera de speciebus przdican- 
lur, ut quee. ampliora sunt. Contra species de 
suis generibus minime predicantur; propterea 
quod species non tam late pateant. Quocirca sub- 
stantia de animali preedicatur, atque animal de 


p bomine : nam animal substantia est, et homo ani- 


mal, at non e converso. Quippe, omnis quidem 
homo animal est; at non omne animal est homo, 
Siquidem et equus et canis animalia sunt. Eodem 
modo omne animal substantia-est; at non. item 
omuis substantia, animal. Nam et lapis et lignum 
substantiz? sunt, nec tamen propterea sunl ani- 
malia. Sic eliam species ut latius patens de 


VARUJAE LECTIONES, 


' spissa sunt in breviori Logica. 


* Logicae brevioris codices 5... ὑπάρχον. 


! [Iocetiem in illis 


ut et quie paulo posi uuniur tb ὀρθοπεριπ. Reg. 2027, ᾖτοι διαπλάσεως, ὡς τὸ πλατυόνυχον 
x ur Sic reperi scriptum in duobus brovioris Logice codicibus; legeruut que interpretes, 


j, et Basileensis. Prior, superingressum posuit; posterior, adventitium. Hac ἐπουσιώδες, ἢ 
ηῶδες, substantie adjectitium quid , etc., upa voce exprimit Porphyrius, ubi proprium appellat id 
μφυτον, nature concretum est. " Logica brevior, ἤγουν ὑπόστασις. 


519 


S. JOANNIS DAMASCENT 58i 


iudividuis praedicatur, hoc est de hypostaaibus, A θρωπός ἐστιν ' οὐ πᾶς Ub ἄνθρωπος, Πέτρος, xa 


que sub ipsa continentur . at individuum, hoc 
est hypostasis, de specie minime przdicatur: ου 
quod bypostasis, seu singulare subsistens minus 
lute pateat. quam species. ltaque et Petrus homo 
est, et Paulus homo o8(; at non item omnis 
liomo et Petrus, aut Paulus. Sunt enim aliz quo- 
que hypostases sub hominis specie. Quin differen- 
tie quoque de speciebus quibus insunt, ac de 
ipsarum individuis przdicantur: latius enim pa- 


Παῦλος" εἰσὶ γὰρ χαὶ ἄλλαι ὑποστάσεις ὑπὸ τὸ εἶδο 
τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ αἱ διαφοραὶ δὲ χατηγοροῦντα 
τῶν εἰδῶν, οἷς ἓνυ πάρχουσι, χαὶ τῶν ἀτόμων αὐτῶν 
Καθολιχώτεραι Υάρ εἰσιν (16) αἱ διαφοραὶ τῶν εἰ. 
δων. Τὸ vo λογικὸν καθολιχώτερόν ἐστι τοῦ εἴδου: 
τοῦ ἀνθρώπον. O5 γὰρ πᾶς μὲν ἄνθρωπος, λογικός' 
0) πᾶς Ot ko we, ἄνθρωπος. Καὶ ὁ ἄγγελος pip 
λογικὸς Gv, oüx ἔστιν ἄνθρωπος. Καὶ αὕτη μὲ 
ἐστιν f; ἐπὶ πλέον χατηγορία. 


tent. differenti quam species. Etenim ratione pr:editum esse latius patet quam hominis gpecieg,. 
nam omnis quidem homo rationalis est; at non. item! omnis rationalis est homo : quippe angelua: 
rationalis est, nec tamen est homo. Atque hujusmodi sanc est przdicatum, quod diffusius est. 


Predicatum equale. subjecto. — Simia gestu solo 
ridet, — Praxdicatum autem. quod. &ubjecto | est 
zquale, illud est quod cum subjecto convertitur. 


Ἡ δὲ Σπίσης κατηγορία ἐστὶν α ὅτε ἀντιστρέρει 
Κατηγοροῦνται Υὰρ τὰ ἴδια τῶν εἰδῶν, ὧν ἐστιν 
ἴδια * xal τὰ εἴδη κατηγοροῦνται τῶν Ιδίων αὐτῶν, 


Predicantur enim propria de speciebus, quarum B Πᾶς γὰρ ἄνθρωπος, γελαστιχὸς, καὶ r3; γελαστιεὸς, 


propria sunt : atque item species de suig propriis 
pradieantur. Ut. enim. omnis homo risibilis est, 
ita omnis risibilis est liomo. Nam quamvis simia 
quoque ridere dicatur, non ex animo tamen, sed 
gestu solo ridet. Est enim imitabundum animal, 
Quapropter generum de speciebus, et differentia- 
rum de speciebus, ac specierum de individuis 
pr:edicatio latior dicitur; propriorum autem, zequa. 
Ea porro que zqualis przdicationis sunt, con- 
verti dicuntur, ac reciproca preedicata. 
CAP. XVI. 
De wunivoca et a'quivoca praedicatione. 

Quid univoca predicatio εἰ e&quivoca. — Univoca 
predicatio est, cum subjectum, et nomen, et 
definitionem ipsius nominis recipiL; ut animal de 
homine pradicatur; accipitque homo, tum noinen, 
tum deüinitionem animalis, Animal enim est sub- 
stantia vivens sensibilis , hemoque item ἀεβηὶ- 
tionem lianc suscipit. Nam homo etiam est sub- 
stantia vivens sensibilis. 

231 /AEquivoca autem pradiealio est, cum nomen 
quidem suscipit; delnitionem vero non item : 
puta, imago hominis, nomen quidem hominis, 
20n autem de(initionem admitlit. Ilominis cnim 
defnitio hae est : Animal rationale, mortale, in- 
telligentiz: ac scienti: capax. Αἱ imago noc ani- 
mal est (neque enim est vivens), nec rationis 
particeps, nec iutelligentize ac. scientize capax. 


ἄνθρωπος. El Υὰρ xai γελᾷν λέγεται πίθηχος, οἱ 
γελᾷ τῇ χαρδίᾳ, ἀλλὰ µόνον τοῖς σχέµασι; μιμητ- 
xbv γὰρ ζ ῶόν ἐστιν. Ὥστε fj μὲν τῶν γενῶν χατὴ 
τῶν εἰδῶν κατηγορία, καὶ ἡ τῶν διαφορῶν χατὰ τῶν 
εἰδῶν, καὶ ἡ τῶν εἰδῶν κατὰ τῶν ἀτόμων, ἐπὶ πλέον 
λέγεται. Ἡ δὲ τῶν ἰδίων, ἐπίσης. Ταῦτα à ci 

ἐπίσης ἀντιστρέφοντα, xol ἀντικατηγορούμενα M- 

γεται. 


ΚΕΦΑΛ. IG. 


Περὶ συνων ὑύμου xal ὁμωνύμου κατη]ορίες, 
Σννώνυμος μὲν κατητορἰα ἐστὶν, ὅτε καὶ τὸ ἔνομα 


C καὶ τὸν ópov αὐτοῦ τοῦ ὀνόματος δέχεται τὸ üxont- 


I£vov T* οἷον τὸ ζῶον κατηγορεῖται τοῦ ἀνθρώτο ' 
xal δέχεται ὁ ἄνθρωπος, xat τὸ ὄνομα, xai τὸν tpm 
τοῦ ζώου. Ζῶνν γάρ ἐστιν οὐσία ἔμψυχος, αἰση- 
tuxfj* xal ἄνθρωπος δὲ ἐπιδέχεται τὸν ὅρον τοῦση. 
Οὐσία γάρ ἐστιν ὁ ἄνθρωπος καὶ ἔμψυχος xal εἰ- 
σθητικός:, 

Ὁμώνυμος δὲ ἐστι κατηγορία, ὅτε τὸ μὲν bre 
pa δἐχεται. Tbv δὲ ὅρον οὐδαμῶς, οἵον, fj chri 
τοῦ ἀνθρώπου τὸ μὲν ὄνομα τοῦ ἀνθρώπου δέχεται " 
τὸν δὲ ὅρον τοῦ ἀνθρώπου οὗ δέχεται. Ὁ γὰρ tp 
τοῦ ἀνθρώπου, ζῶον λογικὸ», θνητὸν, νοῦ καὶ ἐπ 
στήµης δεχτιχόν. 'H δὲ εἰχὼν, οὔτε ζῶδν ias ( ὦ 
Υάρ ἐστιν ἔμφυχος), οὔτε λογιχὸν, οὐ νοῦ xai ltr 
ατήµης δεχτικόν. 


Regula antepredicamentorum ab Aristole tradita. D — Xoh γινώσκειν, ὅτι ὅσα χατηγορεῖται χατά Tof 


VARI LECTIONES. 


x Deest ἐστίν in editis et pluribus scriptis; nec legisse videlur vetus interpres. — * [n Logica ὑτοτίαί 


abest τὸ ὑποχείμενον. 


* Logica brevior αἰσθητική. Sic vetus int. et Basileensis; animata εἰ insensibilit. 


Melius tamen αἰσθητιχός. Sensus enin. hic est : lomo quippe est tum subsiantia, (um. animatus, tum sent 


praeditus. 


NOTAE. 


(16) Ka8o.Uxorzepat γάρ εἶσιχ. Latius enim pa- 
tent differentie. lloc logici nostri non concesserint, 
si de differentiis propriissimis sermo sit, quae cum 
Speeiebus quas eonstituunt. reciprocentutr.. Neque 
enim rationale latius patet. quam homo. In hanc 
vero sententiam. abierunt Grazei propter tritam 


illam definitionem qua hominem esse aiunt aximal 
rationale, mortale. Hac enim admissa, uhima 
differentia, mortale seilicet, specie humana univete 
salior est : quippe quz czteris animantium specle- 
bus convenit. 


DIALECTICA. 


ρα 


ὑποχειμένου, "τουν συνωνύµως, χαὶ τοῦ A — Hlud autc:n nosse oportet, qui&cunque do ali- 


[veu αὐτῷ κατηγορτθήσεται * οἷον tb σῶον, 
ὑποχειμένου χατηγορεῖται τοῦ ἀνθρώπο», 
πνωνύμως, καὶ ὁ ἄνθρωπος, τοῦ Πέτρον. 
αι Tàp τῷ ἀνθρώπῳ ὁ Πέτρος. Κατηγορεῖ- 
καὶ του Πέτρου τὸ ζῶον * χαὶ ὁ Πέτρος γὰρ 


ποχείµενον δισσῶς λέγεται, τὸ μὲν πρὸς 
, δὲ πρὸς χατηγορίαν. Καὶ πρὸς ὕπαρειν 
περ ὑγπόχειτα: dj οὐσία τοῖς συοµθΣθηχόσιν’ 
Tàp ἔχουσι τὸ εἶναι, xal ἑχτὸς αὐτῆς οὐχ 
(αι. Τὸ δὲ πρὸς χατηγορίαν ὑποχείμενόν 
ιεριχόν * ὑπόχειται γὰρ τὸ μερικὸν τῷ κχαθ- 
Kp πρὸς χαττγορἰαν. Ἐπειδὴ τὸ χαθολικώτε- 
ηγορξῖται τοῦ µερικωτέρου' ὡς τὸ ζῶον 
εἶται τοῦ ἀνθρώπου. Λέγεται δὲ τὸ μὲν 
xa0' ὑποχειμένου * τὸ δὲ μεριχώτερον, 
ινον πρὸς χατηγορίαν. Λέγεται δὲ τὸ συµδε- 
'ὑποχειμένῳ τῇ οὐσίᾳ, ἡ δὲ οὐσία ὑποχείμε- 
'ὕπαρξιν. 


ΚΕΦΑΛ. IZ'. 
nc ἐν τῷ cl ἐστι, καὶ ἐν τῷ ὁπτοιών cl 
ἐστι κατηγορίας. 
ἐστὶν, f £v τῷ τί ἐστι κατηγορία, χαὶ ἄλλο, 
ὁποῖόν τί ἐστι." χα) ἡ ἐν τῷ τί ἔστι μὲν, ὅτε 
vet, 5| ἐστιν ἄνθρωπος, λέγομεν ' Ζῶου. 
p ὁποῖόν τί ἔστιν, ὅτε ἐρωτώμενοι, ὁποῖον 
Mv * Λογιχὺν, θνητόν' ὥστε τὸ μὲν γένος, 
to; ἓν τῷ τί ἐστι χατηγορεῖται. Ἡ δὲ 
(11), fj, τε οὐσιώδης, καὶ ἡ ἐπουσιώδης, 
συμθεθηχὸς, xal τὸ ἴδιον Ev τῷ ὁποῖόν τί 
ηγορεῖται ' ἡ ὑπόστασις οὐδὲ τὸ τί ἐστι δη- 
ὁποῖόν τί ἐστ'ν, ἀλλὰ τίς ἐστιν. Ἐρωτώμι- 
εἰς ἐστιν οὗτας, λένομεν, Πέτρος. Elta 
vot, ὁποῖος ἄνθρωτως, λἐγομὲν, Ναχρὸς τν- 


οδός, 


.γινώσχειν (18), ὅτι τὰ φύσει διχρέροντα, 
ἕλλο λέχοντα!:. Λέγρμεν γάρ Αλλο ἐστιν &v- 
ειλ ἄλλο (zz; ἄλλο δὲ, χατὰ φύσιν. Καὶ γὰρ 


quo pradicantur, ut de subjecto, hoc est, nni- 
voce, eadem de co pradicari quod illi subjectum 
est, Exempli. gratia, auimal de homine praedica- 
tur tanquam de subjeclo ; hoc est univoce, et 
homo de Petro. Petrug enim. subjicitur homini. 
Predieatur. itaque etiam. de Petro animai: nain 
Petrus quoque auimal. 

De subjecto. — Subjectum porro duplici modo 
dicitur : nimirum, vel ad exsistentiam, vel' ad 
praedicationem. Ad. exsistentiam ; quenadmedum 
substantia accidentibus subjicitur: mam in ea 
suum esse habent, neque ea τοµιοία subsistunt. 
Subjectum auiem ad predicationem, particulare 
est : nam particulare universaliori ad pradica- 


B (ionem subjicitur: Uuiversalius siquidem de con- 


tractiori predicatur , uti animal de homine. 
Porro quod in universum sumitur, predicatum 
dicitur: quod autem specialius est ac particula- 
rius, subjectum | ad. predicationem — appellatur, 
Dicitur autem. accidens in substantia, tanquam 
in subjecto; substantia autem subjectum est ad 
exsistentiam. 
CAP. XVII. 


De predicationibus in quid est, εἰ in qualc quid est. 


Alia est pradicatio in quid est; eL alia in quale 
quid est. In quid est, ut cum interroganti quid cst 
homo, respondemus , animal, lu quale quid est, ut 
cum quarepti, quale est animal , respondemus, 
rationale, mortale. ltaque genus el species in quid 
est praedicantur : differentia aulem tam substan- 
tialis 3 3 quam accidentalis, hoc est accidens, et 
proprium, in quale quid est praedicantur : at 
vero bypostasis, nec quid est, nec quale quid cst 
ostendit, sed quis est. Nam si quis ex nobis scisci- 
tetur, quis hic sit; dicimus, Petrus : ae deinde 
αἱ pergat quarere, quid sil Petrus, dicimus, 
liomo : quod si rursum quzrat, qualis homo, di- 
cimus, v. gr., magnus, aut parvus. 

Quid aliud, quid alius. — lllud porro sciendum 
esl, ea que natura. differunt, aliud dici, et aliud. 
Dicimus enim, aliud est homo, et aliud equus : 


loc τοῦ ἀνθρώπου, καὶ ἄλλο τοῦ ἵππου. Τῷ δὲ p aliud, inquam, quantum ad naturam attinet. 


VARLE LECTIONES. 


46. ad modum tituli hic scriptum reperi περὶ τοῦ ὑποχειμένου. id est, de subjecto, praelerquain 


8. Hilarii : 


in quo tamen perinde ac in aliis a linea legitur. Aet δὲ γινώσχειν ὅτι τὸ ὑποκχείμενον 


il. δ.ττῶς. Favent οἱ veteres translationes huic lectioni. Soli Regii 1986 et. 9927, non habent 


KU3XE:V ὅτι. 


περὶ τῶν . . . « χατηγοριῶν. 


b µία lego in multis codicibus, οἱ veteribus interpretationibus. Edita ct nonnulli 


NOTAE. 


[ δὲ PFiazopd * Differentia. autem. Hac 
nu$ ex Porphyrio. Nostri vero accuratius, 
€e qnale significari, przdicatum adjectivo 
enuntiari, οἱ adjuncto pronomine οκίά, 
d essentiale est indicari : proprium vero 
licari in quale quid, scd in quale necessa- 
juam attributum essentiam necessario 
0$ : accidens demum in quale contingen- 


ter, quia adjectivo nomine velut id quod adesse 
possit, vel abesse, pr:zedicatur. 

(18) Χρὴ δὲ γιώσκειν * Illud porro. sciendum 
est, eic, S3. Patres hoc sanxerunt. adversus Ária- 
nos, Patrem, ct Filium , et Spivitum  ganctum non 
esse aliud et aliud et aliud , ceu totidem naturas, 
sed alium et alium et. alium. Econtra. in. Chrisia 
agnoscunt aliud et aliud, sive naturas dua8, Lon 


553 


S. JOANNIS DAMASCENI ? 


Etenim alia est hominis species, alia equi. Qu:e A ἀριθμῷ διαφέροντα, Ἠγουν ὑποστάσεις, 8X 


autem auinero differunt, boc est hypostases, alias 
et alius dicuntur. Dicimus enim : alius est Petrus, 
et alius Paulus. At dicere non possumus : aliud 
est Petrus, et aliud Paulus. Alioqui falso id dice- 
mus. Natura enim uuum sunt: non tamen sunt 
unus numero. 

'AXXoioy quid. Qwid &tzpolov. — lllud quoque 
scire opere pretium est, substantiam quidem, 
atque item substantiales differentias, aliud vocari: 
accidens auleni: ἀλλοῖον. (q. d. alterius qualitatis), 
propterea quod substantiales differentis eirca 
ipsam speciem, hoc est circa naturam ipsam con- 
siderantur, eamque constituunt : accidens autem 
circa individuum. Etenim accidentia hypostasim 


ἄλλος λέγονται. Λέγομεν γάρ ἄλλος ἐστὶν Ó 
καὶ ἄλλος ὁ Παῦλος. OO δυνάµεθα δὲ εἰπεῖν, | 
ἐστὶ Πέτρος, xai ἅλλο Παῦλος, ἐπεὶ dev 
Τῇ γὰρ φύσει Ev siot  οὖχ εἰσὶ δὲ 


ἀριθμῷ. 


Χρὴ δὲ γινώσχειν, ὅτι ἡ μὲν οὐσία ἄλλο 
ται. Ομοίως καὶ αἱ οὐσιώδεις διαφοραί» τὸ ἱ 
θεθηχὸς, ἀλλοῖον " διότι αἱ μὲν οὐσιώδεις δι 
περὶ τὸ εἶδος, ἤγουν περὶ thv φύσιν θεω 
καὶ ταύτην αυνιστῶσι’ τὸ σαυμθεδηχ»δς, περὶ 
μον '' σοστατικὰ γὰρ τῆς ὑποστάσεως τὰ Gu 
χότα. "Λλλο οὖν ἐστιν ἄνθρωπος, χαὶ ἄλλο 
Αλλοῖος δὲ xal ἄλλος ὁ Πέτρος , xa ἀλλι 


ceustituunt. Aliud igitur est homo, et aliud equus: B ἄλλος ὁ Παῦλος. Πᾶσα δὲ διχφορὰ οὐσιώδης 


alius autem qualitate ac diversus Petrus; et alius 
ac diversus qualitate Paulus, Porro differentia 
omnis, tam substantialis, quam accidentalis ἔτε- 
polov facit. Siquidein τὸ ἑτεροῖον, cum aliud, tum 
diversum in qualitale, significal. Ac naturam 
tem hunc quemdam, atque hoc aliquid: omnis 

CAP. XVII. . 
]n quibus quinque simplices voces conveniant. inter 

se, ac dissideant. 

Tilud scire attinet, quinque voces in co conve- 
nire, quod omnes de pluribus predicentur. Dií- 
ferunt autem inter se quod genus de pluribus 
specie differentibus in quid est praedicetur; spe- 
cies item in quid est, de pluribus numero diffe- 
rentibus * differentia vero et accidens, in quale 


quidem, quid res est, significat ; 
vero differentia quale est. 


ἑπουσιώδης, ἑτεροῖον ποιεῖ. «b Υὰρ Ezepolov e 
χαὶ τὸ ἄλλο, xai τὸ ἀλλοῖον. Καὶ ἡ μὲν que 
σηµαίνει. Ἡ δὲ ὑπόστασις, τὸν τίνα, xal ! 
πᾶσα οὖν διαφορὰ ὁποῖόν ἐστιν. 


hyposta 


ΚΕΦΑΛ. IH'. 
* Kowwríat καὶ διαροραὶ τῶν πέντε gus 


Asl γιώσχειν, ὅτι κοινωνοῦσιν al πέντε 
ἀλλήλαις, χατὰ τὸ πάσας χατὰ πλειόνων και 
σθαι. Δαφέρουσι δὲ ἀλλήλων, ὅτι τὸ μὲν viv 
πλειόνων, xa διαφερόντων τῷ εἴδει Ev τῷ 
κατηγορεῖται τὸ δὲ εἶδος χατὰ πλειόνων καὶ 
βόντων τῷ ἀριθμῷ ἐν τῷ τί ἐστι κατηγορεῖτ 


quid est, de pluribus differentibus specie : pro- C διαφορὰ καὶ τὸ σομβεθηχὸς, xazà πλειόνι 


prium denique et ipsum, in quale quid est de 
pluribus numero differentibus; hoc est de nna 
specie ac subjectis ei individuis. Porro inter dif- 
ferenilam et accidens hoc interest discriminis , 
quod* differentia  substantlalis sive essentialis 
est, hoc est pars substantiz seu essentie sub- 
jecti : accidens autem, non ut pars substantiz, 
scd adventitium est. 
33 CAP. XIX... 
1n quibus genus et differentia inter se conveniant, ac 
discrepent. 

Inter genus et differentiam hoc commune est, 
quod utrumque species comprehendat : quodque 
univoce de speciebus ac individuis praedicetur. 
Illud autem scire convenit ; quecunque de re aliqua 
tanquam de subjecto, hoc est univoce, przdicantur, 


διαφερόντων τῷ εἴδει ἓν τῷ ὁποῖόν τί bem | 
ροῦνται ΄ τὸ δὲ ἴδιον χατὰ πλειόνων xal δι 
των τῷ ἀριθμῷ, τουτέστι χαθ᾽ ἑνὸς εἴδους, : 
ὑπ αὑτὸ ἁτόμων ἐν τῷ ὁποῖον χατηγορεῖτό 
φέρει δὲ fj διαφορὰ τοῦ συµθεθηχότος, ὅτι 
διαφορὰ οὐσιώδης ἑἐστὶν, Ίγουν µέρος τῆς 
τοῦ ὑποχειμένου * τὸ δὲ συμθεθηχὸς, οὗχ ὦ 
τῆς οὐσίας, ἀλλ᾽ ὡς ἐπουσιώδες. 
ΚΕΦΛΑ. Ie. 


Κοιωνία xal δια,ορό γένους καὶ διαρι 


Κοινὰ δὲ γένους χαὶ διαφορᾶς, τὸ περι 
εἶναι τῶν εἰδῶν ἁμφότερα 9, χαὶ τὸ σνν 
χατηγορεῖσθαι τῶν εἰδῶν xal τῶν ἀτόμων. 
γινώσχειν 4, ὅτι ὅσα χατηγορεῖται κατά ει 
καθ) ὑποχειμένου, Ίγουν συνωνύμως, χαὶ τ 


ΥΑΠΙΑ LECTIONES. 
€ Noster, χοινωνία .. . τὸ περιεκτιχὸν εἶναι τῶν εἰδῶν ἁἀμφότερον. d Noster οἱ Reg. 5447 


NOTE. 


alium et alium, duasve personas. ”Λλλο μὲν καὶ 
ἄλλο τὰ ἐξ ὧν ὁ Σωτήρ, inquit, Nazianzenus epist. 
( Ad Cledon.) Aliud quidem et aliud sunt illa equi- 
«s Sulvator ; οὐχ ἄλλο; xal ἄλλος, πον alius et 
alius : ct absit. λέγω δὲ ἄλλο χαὶ ἄλλο μπολ 3 
ἑτὰ τῆς Τριάδος Eyst aliud vero ct aliud dico dis- 


pari rationc atque ubi de Trinitate sermo 8 
μὲν γὰρ ἄλλος χαὶ ἄλλος. llic siquidem 

alius dicitmr, ne personas con[undamms ο! 
aliud ct aliud. Tria quippe unum idemque 
Trinitate, 


DIALECTICA. 


586 


αὐτῷ συνωνύµως xatnyopnüfjseta.: ὅσα A de ipsius quoque subjecto univoce preedicari : non 


uec , οὐδαμῶς. "Ίδια δὲ τοῦ γένους πρὸς 
'ὅτι «b γένος ἐπὶ πλέον ἐστὶ τῶν ὑπ' αὑτὸ 
, Χαὶ τῶν ἄλλων τριῶν φωνῶν ΄ ὅτι τὸ TE- 
(t$ τὰς διαφορὰς δυνάµει΄ ὅτι τὸ γένος 
τερον τῶν διαφορῶν * 6st τὸ γένος Ey τῷ τί 
δὶ διαφορὰ, ἓν τῷ ὁποῖόν τὶ ἔστι χατηγο- 
τι τὸ προσεχὲς γένος Ev* αἱ δὲ διαφοραὶ, 
ὅτι τὸ γένος ἀναλογεῖ Όλῃ, μορφῇ δὲ ἡ 


ΚΕΦΑΛ. K'. 
wia καὶ διαφορὰ γένους xal εἴδους. 


γένους χαὶ εἴδους, χαὶ χατὰ πλειόνων ἓν τῷ 
ιτηγορεῖσθαι ' τὸ φύσει πρότερα εἶναι τῶν 
' 45, ὅλον τι εἶναι ἀμφότερα. "Ίδια δὲ γέ- 
δους ὅτι τὸ γένος χαθολικώτερόν ἔστι τοῦ 
τι τὸ εἶδος περιττεύει τοῦ γένους ταῖς δια- 
Wt τὸ γένος συνωνύµως κατηγορεῖται τοῦ 
) δὲ εἶδος οὐχ ἀντιστρέφει ' ὅτι οὔτε τὸ γέ- 
ύτατον, οὔτε τὸ εἶδος γενιχώτατον, οὔτε ο 
τατον ἔσται γένος. 


ΚΕΦΑΛ. KA'. 
ωγία καὶ διαφορὰ γένους καὶ ἰδίου. 


Τένους χαὶ ἰδίου, ὅτι τὰ ἁἀμφότερα τοῖς 
κονται, ἤγουν κατηγοροῦνται ΄ ὅτι ἑπίσης 
ὕνται, ὧν κατηγοροῦνται ἀμφότερα: ὅτι 


item qua squivoce. llac autem ratione inter se 
dissident, quod genus latius pateat, quam subjecta 
illi different, quamque alie tres voces ; quod 
propterea genus potestate differentias complectatur - 
quod natura differentias antecedat : quod in quid 
est ; differentia contra, in quale quid esl praedicetui : 
quod propinquum genus unum sit, differentize 
autem plures : quod denique genus maleriz ; diffe- 
rentia autem forma respondeat. 
CAP. XX. 


In quibus genus et species inter. se. conveniant, ac 
dissideant. 


Inter genus et speciem hoc commune est, quud 
de pluribus in quid est przdicentur : quod natura 
ea, qui infra ipsa sunt, antecedant : quod utrum- 
que totum quidpiam sit. IIzc autem generi 40 spe- 
ciei peculiaria sunt, quod genus universalius sit 
quam species : quod species differentiis abundet 
pre genere: quod gemus univoce de specie prz- 
dicetur, non item species de genere : quod neque 
genus ullum specialissimum sit, neque item ulla 
species generalissima ; nec quod specialissima 
Species gemus esse possit. 

CAP. XXI. 


In quibus genus εἰ proprium inter se conveniant. 
ac differant, 


Genus et proprium in hoc conveniunt, quod 
ambo species sequantur, id est de iis preedicentur : 
quod ambo, de iis de quibus prsdicantur, eque 


$ κατηγοροῦνται. Διαφορὰ δὲ τοῦ γένους, C. Predicentur : quod univoce pradicentur. lloc au- 


ὅτι φύσει πρότερον τὸ γένος τοῦ lólou* 
vog χατὰ πλειόνων εἰδῶν χατηγορεῖται, τὸ 
ἑνός ’ ὅτι τὸ μὲν ἴδιον ἀντιατρέφει πρὸς τὸ 
δὲ γένος οὐχέτι ’ ὅτι τὸ μὲν ἴδιον µόνῳ τῷ 
χει, τὸ δὲ γένος οὐ µόνῳ. 


ΚΕΦΑΛ. Κ8.. 


9, καὶ διαφορὰ γένους καὶ συµδεδη- 
xótoc. 

γένους καὶ συµθεθηχότος, τὸ χατὰ πλειό- 
Τορεῖσθαι. "Ίδια δὲ γένους xai συµθεδηχό- 
vb γένος πρότερον ὑπάρχει τῶν εἰδῶν, οἷς 
τὰ συµθεθηχότα, τὰ δὲ συµθεδηχότα τῶν 
"pa * ὅτι τοῦ μὲν γένους, ἐπίσης f) µετοχὴ, 


tem inter utrumque discriminis est, quod genus 
natura prius est proprio : quod genus de pluribus 
speciebus przdicetur ; proprium autem de una : 
quod proprium cum specie convertatur; genus 
autem non item : quod denique soli speciei insit , 
non item genus. 

CAP. XXII. 


In quibus genus. et accidens inter. se conveniant, ac 
differant. 


lloc inter genus et accidens commune est, quod 
utruinque de pluribus praedicetur. Hzc autem generi 
el accidenti peculiaria sunt, quod genus sil prius 
speciebus, quibus accidentia insunt ; accidentia 
vero speciebus sint posteriora : quod participatio 


UgÓsÓrxóvv oüxiti: ὅτι τὸ συμθεδηχὸς D generis pereque sit ; accidentiuin SA non item : 


ρένως τοῖς ἀτόμοις ὑπάρχει, χαὶ τότε τοῖς 
Bb γένος ἀνάπαλιν * ὅτι τὰ γένη bv. τῷ τί 
Ἰγοροῦντα:, τὰ δὲ συµθεδηχότα ἐν τῷ ὁποῖόν 
3) πῶς ἔχον. 

ΚΕΦΑΛ. KT". 
via καὶ διαρορὰ διαφορᾶς, xal εἴδους. 


διαφορᾶς χαὶ εἴδους, ὅτι ἑπίσης µετέχον- 
μεὶ πἀρεισιν, of; µετέχονται. δια διαφορᾶς 
€» ὅτι ἡ μὲν διαφορὰ kv τῷ ὁποῖόν εί ἐστι, τὸ 
ἓν τῷ τί ἐστι χατητορεῖται * ὅτι ἡ διαφορὰ 


quod accidens primo individuis insit, atque ita sub- 
inde speciebus ; genus autem econtra: quod 
denique genera in quid est przedicentur; acciaentia 
vero in quale quid est, vel quomodo est. 

CAP. XXII. 


In quibus differentia et species inter se conveniaxt, 
ac diferan. 


Conveniunt differentia et species , quod perzque 
participantur: quod iis semper adsint a quibus 
participantur. Hzc autem inter utramque peculia- 
ria sunt, quod differentia in quale quid est ; species 


VARLE LECTIONES. 


ler, ὅτι οὔτε. 
PATROL. Gn. XCIV. 


19 


581 


S. JOANNIS DAMASCENI 


autem in. quid est pralicetur απο. differentia Α πλειόνα εἴδη περιέχε:, xat τὰ τούτων ἄτομι 


jiures species corumque. individua complectatur ; 
species vero solum ea qux sub ipsa. continentur : 
quod. differentia prior natura sit speciebus : quod 
differentia componatur cum differentia : species 
autem, nequaquam. 
CAP. XXIV. 
In quibus conveniant inter se ac differant differentia 
el proprium. 

Inter differentiam et proprium hoc commune eit, 
quod pereque de his quihus insunt pradicentur : 
quodque semper ac omni speciei insint. [ο autem 
ipsis peculiaria sunt, quod differentia species mul- 
ιδ complectatur ; proprium autem, unam dun- 
1axat , qnod differentia cum specie non convertatur ; 
proprium vero convertatur. 

CAP. XXV. 


In quibus differentia et accidens inter se conveniant, 
ac differant, 


liud inter differentiam et accidens commune 
o», quod utrumque de pluribus in quale quid prz- 
dicetur : quia item differentia et. accidens insepa- 
rabile iis semper insint de quibus preedicantur. 
lee autein ipsis peculiaria sunt, quod differentize 
contineant, non contineantur, Quamvis enia ha:c 
2mbo species complectantur, ut. quie. de pluribus 
: peciebus priedicentur : at. differentia tamen. non 
continetur, quoniain eadem species contrarias diffe- 
rentias non. suscipit ; accideus contra continetur, 
quia cadem. Species, 4ο idem individuum multa 


accidentia, sppe etiam inter sc contraria, suscipit. C 


Πιο accedit. quod differentia non. recipiat magis 
aul minus ; Secus vero accidens : atque. itent illud, 
quod contrari: differenti miseeri inter se ne- 
queant ; centraria autem accidentia misceri pos- 
siu, 

CAP. XXVI. 


In quibus species et proprium inter. sc. conveniant, 
ac differant. 


Inter speciem. et proprium illud commune est, 
(uod vicissim de se pradicentur, seu convertantur: 
quod &qne participentur ; ut. individworum ipsa 
pirticipantium — alteri magis, alteri minus se 
35 impertiant. [uter ipsa vero hoc discriminis 
cst, quod species sit substantialis ; proprium 
autera, adventitium οἳ accidentale : quod species 
&eimper sít actu ; proprium vero semper, potentia, 
etsi non actu : quod que diversas habent defini. 
tiones, ipsa quoque scilicet diversa exsistant. 

CAP. XXVII. 


In quibus species εί accidens. inler se. conveniant, el 
differant. 


luter speciem et. accidens hoc commune est, 


εἶδως µόνον τὰ ὑπ' ἄτομα" ὅτι fj διαφορὶ 
προτέρα τῶν εἰδῶν * ózt δ,αφορὰ μετὰ διαφαρ 
τίθεται, εἶδος δὲ μετὰ εἴδους οὐδαμῶς. 


ΚΕΦΑΛ. KA. 
Κυιγωγία καὶ διαφορὰ διαφορᾶς, Of 


Κοινὰ διαφορᾶς xai ἰδίον, τὸ ἐπίσης xav 
σθαι πᾶσι τοῖς µετέἐχουσι’ τὸ ἁξὶ xaX παντὶ 1 
παρεῖναι. Ίδια διαφορᾶς xat ἰδίου, ὅτι ἡ μὲν i 
πολλὰ εἴδη περιέχει, τὸ δὲ ἴδιον, Ev µόνον » ὅτι 
φορὰ οὐκ ἀντιστρέφει πρὸς τὸ εἶδος, τὸ δὲ li 
τιστρέφει. 


ΚΕΦΑΛ. ΚΕ’. 
Κεινωγία xal διαφορὰ διαφρορᾶς καὶ συ 
χότος. 

Κοινὰ διαφορᾶς χαὶ συµθεθτχότος, ὅτι àp 
χατὰ πλειόνων ἓν τῷ ὁποῖόν τί ἔστι χατηχορ 
xaX ὅτιδιαφορὰ xal τὸ ἀχώριστον συμβεθτχὸς à 
εισιν, οἷς κατηγοροῦνται. ἴδια διαφορᾶς xaX συ 
κότος, ὅτι αἱ διαφοραὶ περιέχηνσιν, οὐ περιέ; 
τὰ δὲ συµθεθηχότα περιέχονται. Περιέχονᾶι p 
τὰ εἴδη ἁμφότερα, ὡς πλειόνων εἰδῶν χατηγορο 
ἀλλ fj; διαφορὰ οὐ περιέχεται, διότι οὗ δέχ 
αὐτὸ εἶδος τὰς ἐναντίας διαφοράς. Τὸ ὃξ aup6 
περιέχεται, διότι τὸ αὑτὸ εἶδος, καὶ τὸ αὐτὸ d 
πολλὰ συµθεθηχότα δέχεται πολλάχις, xal τὸ 
τία. "Oct ἡ μὲν διαφορὰ τὸ μᾶλλον xat τὸ ἧτι 
ἐπιδέχεται, ἀλλά τὰ συµθεθηχότα * ὅτι al ib 
δ,ασοραὶ ἁμιγεῖς elot, μίγνυνται δὲ τὰ ἑναντίι 
θεθηχότα. 


ΚΕΦΑΛ. KG. 
Κοινωνία xal διαφορὰ εἴδους xal ἰδίοι 


Κοινὰ εἴδους xai ἰδίου, ὅτι ἀλλήλων άντιχι 
ροῦνται, Άγουν ἀντιστρέφουσιν ὅτι ἐπίσηι 
ἐχεσθαι ἔστι, τῷ μὴ ἑνὶ μᾶλλον ἢ ἦττον τοῦ | 
µεταδιδόναι ἑαντῶν τοῖς µετέχονσιν ἀτόμοις 
φορὰ δὲ εἴλους χαὶ ἰδίου, ὅτι τὸ μὲν εἶδος, obs 
τὸ δὲ ἴδιον, ἑπουσιῶδες ' ὅτι τὸ μὲν εἶδος ἀεὶ 


D γείᾳ, τὸ δὲ ἴδιον ἀξὶ δυνάµει, καὶ [μὴ ἀελ] 


vela. £* ὅτι τὰ διαφόρους ἔχοντα ὁρισμοὺς, xal 
δηλονότι διάφορα καθεστήκασιν. 


ΚΕΦΑΛ. KZ. 


Κοιωνία καὶ διαφορὰ εἶξους xai συµ 
κότος. 


Κοινὰ εἴδους χαὶ συµθεδηκύτος, τὸ xacà πλι 


VARLE LECTIONES. 
f Edita et ,nss. xal δννάμει xal ἑνερχείᾳ. Sed emendandum ut in textu posuimus ': nee 


,.hge in parte discessit Damascenus a 


orphyrlo, qui cap. 15 Tsagoges, de his in. quibus comm 


nA discrepant species et proprium, hiec liabet : Ἔτι τὸ μὲν εἴδος ἀεὶ ἐνεργείᾳ mápestt τῷ ὑποχειμένι 


δὲ ἴδιον, ποτὲ χαὶ δυνάµει. 


Άνθρωπος μὲν γὰρ ἀεὶ ἑνεργείᾳ ὁ Σωκράτης ἐστί. Γελᾷ δὲ οὐχ &el- χαΐπι 


πτεφυχὼς εἶναι γελαστικόν. Insuper species quidem semper adest actu subjecto; at proprium aliquamd 
Lilia duntaxat, Semper enim αεί Socrates cst homo; verum non semper videl, etsi semper cx sua m 
ε»ί visibilis. 


59 


DIALECTICA. 


09) 


χατητορεῖσθαι. Διαφορὰ δὲ εἴδους xaX συµθεθηχότος, A quod de pluribus przdicentur. [ους autem discri- 


51. τὸ μὲν εἶδος ἓν τῷ τί ἐστι, τὸ δὲ συμθεθηχὸς iv 
«ῷὢ ὁποῖόν τί ἐστι χατηγορεῖται ὅτι τοῦ εἴδους ἡ 
μτοχὴ ἑνός ἐστι, τῶν δὲ συµθεθηχότων χαὶ πλειό- 
wy τις μετέχει; ὅτι τὸ εἶδος, φύσει πρότερον συµ- 
θεύμχύτων * ὅτι τοῦ εἴδους ἡ μετοχὴ ἑἐπίσης, τὰ δὲ 
θὠμδιθηχότα τὸ μᾶλλον xal τὸ ἧττον δ. 

ΚΕΦΑΛ. KH'. 


Κωυωία xal διαφορὰ lov xal ἀχωρίστου συµ- 
θεθηκότος. 


Κουὰ ἰδίου χαὶ συμθεθηχότος ἀχωρίστου, τὸ μὴ 
ἀυαὐτῶν συστῆναι: ἐχεῖνα, οἷς ἑνυπάρχουσι * χαὶ ὅτι 
ἑμρότερα ἀεὶ πάρεισι. Διαφορὰ ἱδίου καὶ συµθεδη- 
xoc, ὅτι τὸ μὲν ἴδιον ἑνὶ εἶδει ὑπάρχει, τὸ δὲ συµ- 
ἐεθτχὸς, πλείοσιν * ὅτι τὸ μὲν ἴδ.ον ἀντιστρέφει πρὸς 
« εἶδος, τὸ δὲ συμθεβηχὸς οὐχέτε' ὅτι τὸ μὲν συµ.- 
Κιόηχὸς ἐπιδέχεται τὸ μᾶλλον xal τὸ ἧττον, τὸ δὲ 

Doy οὐδαμῶς. 


ΚΕΦΑΛ. Κθ’. 


{περὶ ὑποστάσεως, καὶ ἐνυποστάτου, καὶ árvzo- 
στάτου. 


Τὸ τῆς ὑποστάσεως ὄνομα δύο σηµαίνει. Απλὼῶς 
μὲν γὰρ λεγόμενον, σηµαίνει την ἁπλῶς οὐσίαν. Ἡ 
δὰ x20' ἑαυτὴν ὑπόστασις τὸ ἄτομον σημαίνει, xol 
«οὐ ἀφοριστιχὸν πρόσωπον. Καὶ τὸ ἐγυπόστατον δὲ 
δυο σηµαίνει. Σημαίνει γὰρ χαὶ τὸ ἁπλῶς ὃν ΄ χαθ) ὃ 
σημαινόµενον, οὗ μόνον τὴν ἁπλῶς οὐσίαν, ἀλλά xal 
«b ουμδεθηχὸ»ς ἐγυπόστατον καλοῦμεν. Σηµαίνε, δὲ 
3X τὴν καθ) αὐτὸ ὑπόστασιν, ἤγουν τὸ ἄτομον. Καὶ 

4b ἀγυπόστατον δὲ δισσῶς λέγεται. Λέγεται γὰρ 
é&xvaóctaccy, xal τὸ iba us) μηδαμῶς 6v* λέγεται 
πάλιν ἀνυπόστατον xaY à τὸ συμθεθηχὸς, διότι τὸ 
even xb. οὐκ ἔχει ἰδίαν Ὀπαρξιν, ἀλλ᾽ Ev τῇ οὐσίᾳ 
ὑφίστηχεν. 


ΚΕΦΑΛ. Λ’. 
Dipl οὐσίας, καὶ φύσεως, xal µορφῆς' ἀτόμου 
τε xai προσώπου καὶ ὑποστάσεως. 
0ἱ μὲν ἔξω φιλόσοφοι, χατὰ τὸν προλεγόμενον 
tov, διαφορὰν εἶπον οὐαίας xai φύσεως. Οὐσίαν 
My εἰπόντες (49) τὸ ἁπλῶς εἶναι. φύσιν δὲ οὐ. 
ey (20) εἰδοποιτθεῖσαν ὑπὸ τῶν οὐσιωδῶν διαφο- 


B speciei insit ; accidens autem pluribus : 


C 


minis est, quod species in quid est : accidens in 
quale quid est pridicetur: quod unius duntaxat 
speciei participatio sit : aL multorum accidentium 
quispiam particeps esse possit : quod species sit 
prior natura accidentibus : quod species aquo 
participetur ; accidentia autem magis el minus 
suscipiant. 
CAP. XXVII. 


Ín quibus proprium et accideus. inseparabile tum 
conveniant. tum dissideont. 


Inter proprium et accidens inseparabile hoc 
commune est, quod ea quibus insunt, sine ipsis 
non consistant ; quodque utrumque simul iusit. 
Hoc autem inter ipsa interest, quod proprium uni 
quod 
proprium cum specie convertatur ; non item ac- 
cidens. Denique, quod accidens magis et minus ad- 
mittat ; proprium vero nequaquam. 

CAP. XXIX. 
De hypostasi, enhypostalo , et anhypostato. 


Hypostasis vocabulum duplicem significationem 
habet. Nam cumabsolute usurpatur, id quod simpli- 
citer exsistit significat : quie autem per se est 
hypostasis, individuum significat ac personam pe- 
culiarem. Eodem modo vox enAypostaton dupliccm 
habet significationem. Significat enim et quod 
absolute est : quo sensu nedum substantiam quz 
est absolute, sed et accidens, enhypostaton appella- 
mus. Designat quoque eam qua per se est hypo- 
stasin, hoc est. individuum. Quin et anhypostaton 
quoque duplici modo usurpatur. Nai et anltypo- 
&taton dicitur quod nusquam omnino est: ac rur- 
sus eliain aecidens  anhypostaton. vocatur, quia 
accidens propriam ac peculiarem exsistentiam not 
habet, sed in substantia exsistit. 

36 CAP. XXX. 


De voce οὐσίας, de natura et forma, necnon de in- 
dividuo, persona et hyposias. . 


Usus varíus terminorum philosophis ac Patribus. — 
Externi philosophi eodem niodo οὐσίας, et φύσεως, 
differentiam statuerunt. θὐσίαν quideni usurparunt 
pro esse absolute οἱ simpliciter : φύσιν vero, id 


VARIJE LECTIONES. 


5 Addo τὸ ἅττον ex uno [legio et nostro. 


Sic etiam  Dasil.. interpres; 
" Mlendat accidens inseparabile non zequaliter omnibus inesse, exemplum affert duorum /Ethiopum, quo- 


sic Porphyrius, ut 


fum alter alterum nigredine superat. Καὶ γὰρ Αἰθίον Αἰθίοπος ἔχοι ἂν τὴν χροίαν, 3) ἀνειμένην, f) ἔπιτε- 


Ἰαμμένην χατὰ µελανίαν. b lieg. 2927, δηλοῖ. 


i Deest xal in. inultis codicibus. 


NOTA. 


(49) Ovcíar μὲν sixórvtec* Atque οὐσίαν qui- D οὐσίαν, 


etc. Ammonius in. Commentario in Caleg. 
Arist. ubi de substantia, ait. οὐσίαν f) πᾶσαν ὕπαρ- 
Bv, sel. quamlibel exsistentiam | significare, hocque 
«asa de accidentibus perinde enuutiari, ἢ την pt £v 
ὑποχειμένῳ φύσιν, vel naturam, qua non est in sub- 
jeeto, seu quie non sit accidens. Verum Aristoteles 
οὐσίαν proprie acceptam definit, que nec de subjecto 
vile dicatur, necin aliquo subjecto fit, velut hic homo, 
bic equus. Qua definitione inuuit individuum solum 
ebeíav esse proprie sumptam, quia individui solius 
est proprie esse. Quamobrem illud vocat. πρώτην 


quam Latini primas substantiam interpre- 
tantur. Naturas vero coinmunes, puta genera, et 
species, qux in individuis considerantur, δευτέρας 
οὐσίας nuncupat; nosiri substantias secundas di- 
cunt. Quod si vero accurate loqui veliniug, quando 
sermo crit de communi natura, οὐσία essentte no- 
mine exprimetur, quando de natura singulari, sive 
de individuo, οὐσίαν recte subsiantiam dicimus. 
Individuumenim est ὑφεστὸς πρᾶγμα, inquit Ammo- 
nius, res subsistens in se. 

(3U) Φύσυιω δὲ οὐσίαν ' Φύσιν vero, seu natu. 
ram, etc. Aristoteles, seu quisquis alius auctor δεί 


591 


S. JOANNIS DAMASCENI 


932 


est, nataram dixerunt esse wslam per essentiales & ρῶν. xai μετὰ τοῦ ἁπλῶς εἶναι, xal τὸ τοιῶσδε εἶναι 


differentias sprcificatam ; — atque. cum. eo quod 
absolute exsistat, etiam tali modo esse habet ; ut 
sive rationalis sit, sive irrationalis ; sive mortalis, 
sive immortalis. lloc est, ipsam esse volunt, ut ita 
dicam, immutabilem atque ab omni variatione 
alienam originem, et causam, ac vim unicuique 
speciei a sunimo rerum opifice insitam, per quam 
moveri seu operari possit ; angelis nempe ad in- 
telligendum, cogitationesque suas sine sermonis 
prolatitii ope sibi invicem communicandum : ho- 
minibus autein ad. intelligendum etratiocinandum, 
cogitationesque in pectore conditas, sermonis ore 
proiati adjumento sibi invicem impertienduim : 
Lrutis item. vivendi, et sentiendi, et respirandi 


ἔχουσαν. εἴτε Aoytxhv, εἴτε Bloyov* sive Ovnthy, 
εἴτε ἀθόνατον' Ίγουν αὐτὴν, ὥς φαµεν, τὴν 
ἁμετάθλητον καὶ ἀμετάθετον ἀρχὴν, xol αἰτίαν, 
καὶ δύναμιν, thv παρὰ τοῦ δημιουρχοῦ ἐντεθεῖσαν 
ἑχάστῳ εἶδει πρὸς χίνησιν’ τοῖς μὲν ἀγγέλοις, 
πρὸς τὸ νοεῖν, xal ἑχτὸς προφοριχοῦ λόχου µετα- 
διδόναι ἀλλήλοις τὰ νοήματα" τοῖς δὲ ἀνθρώποις, 
πρὸς τὸ νοεῖν xai λογίζεσθαι xaX διὰ προφοριχοῦ 
λ/γου µεταδιδόναι ἀλλήλοις τὰ ἐγχάρδια d νοήματα": 
τοῖς δὲ ἀλόγοις την ζωτιχὴν, xat αἰσθητιχὴν, xol 
ἀναπνευστιχὶν χίντσιν ' τοῖς δὲ φυτοῖς, την θρεπτι- 
xtv, xai αὐξητιχὴν, xaX γεννητιχἣν δύναμιν * τοῖς δὲ 
λίθοις, ctv τε τοῦ θερµαίνεσθαι, χαὶ τοῦ φύχετθαι, 
xa τὴν ἀπὸ τόπου εἰς τόπον ἑτεροχίνητον διάθατσιν͵, 


uotum : stirpibus vim eam, qua aluntur, crescunt  Έγουν τὴν ἄφυχον. Ταύτην ἐχάλεσαν ρύσιν, Ίγουν 

et generant : saxis denique, eam vim, qua calore, τὰ εἰδικώτατα εἴδη * οἵον, ἄγγελον, ἄνθρωπον, ἵππον, 

aub frigore afficiantur, et qua e Joco. in locum, — xóva, βοῦν. καὶ τὰ τοιαῦτα, ὡς χαθολιχώτερα καὶ. 
impresso inotu. ab alio, hoc est nequaquam vitali, περ'εχτικὰ τῶν ὑποστάσεων, xai ἐν ἑκάστῃ cow» 
transferantur. lTanc, inquam, naturamappellárunt ; ὑπ αὐτῶν περιεχομένων ὑποστάσεων ὁμοίως πα 
hoc est. specialissi'nam speciem ; puta, angelum, ἁπαραλείπτως ὑπάρχοντα. Ὥστε τ) μὲν µεριχώτε-- 
liominem, equum, canem el ls similia ; quie veluti — pov (21) ἐχάλεσαν ὑπόατασιν ' τὸ δὲ χαθολιχώτερον, 
generaliora liypostases complectuntur, inque sin- καὶ περιέχον τὰς ὑποστάσεις, ἐχάλεσαν φύσιν’ ti-- 
gulis livpostasibus , qux sub ipsis continentur, δὲ ἁπλῶς ὕπαρξιν, ἐχάλεσαν οὐσίαν. 

perzque, ac sine ullo defectu. exsistunt. Itaque quod particularius est, liypostasim vocaruut ; quoe 
autem geuneralius , ac hypostases comprehendit, nuncupaverunt naturam ; denique exsistentismm 


simpliciter dictam, nominaverunt οὐσίαν, id est, substantiam. 


Forma et species idem quod essentia ei natura. — 
At sancti Patres prolixas ac ineptas contentiones 


οἱ δὲ ἅγιοι Πατέρες (22), παρεάσαντες τὰς molde 
ἐρεσχελίας, τὸ μὲν xowbv, xal χατὰ πολλῶν λεγό- 


VARLE LECTIONES. 
) Deest ἐγχάρδια intribus Hegiis etin cod. S. Hil. Edita habent ἐν χαρδίᾳ. 
NOT £. 


librorum De melaphysicis, nomen φύσες sic. exyi- C pescenda dissidia qua Arius excitarat, missus 


cal, λέγεται φύσις, f] τῶν φύσει ὄντων οὐσία, natura 
dicilur essentia. eortm qua vere. sunt : velut. aiunt 
naturam esse primam compositionem. Yum recensitis 
atiis φύσεως, id est naturv, accept.onibus, sic con- 
cludit :, "Ex δη τῶν εἰρημένων ἡ πρώτη φύαις, xal 
χυρίως λεγομένη. ἐστὶν οὐσία ἡ τῶν ἔχόντων ἀρχὴν 
κινέσεως £v αὐτοῖς, ᾗ αὑτά' Ex his que dicta sunt 
coll:gitur naturam primam et proprie acceptam, esse 
corum cssentiam qua in seipsis habent. principium 
motus, prout ipsa sunt, Caeterum priscis philosophis 
c23:, παντα proprie non dicitur, nisi de ijs, quae 
materia et. forina constant, vel etiam de. ipsamet 
lorma, Quamobrem Theologus, orat. 45, negat na- 
turae noinen Deo convenire. 

(31) "cce τὺ μὲν µερικώτδρο». Itque quod par- 
ticularius. est. Individuum enim philosopho est 
prima cl proprie. dicta substantia. Unde lliero- 
unymus, epist. 97: Tota secularium litterarum 
schola, inquit, nihil aliud hypostasim nisi usiam 
μου. Et Theodoretus dialog. 1, Secundum extra- 
neum sapientiam οὐσία et ὑπόστασις non discrepant. 
"H τε γὰρ οὐσία τὸ Dv σηµαίνει, χαὶ τὸ 02:015; 
j ὑπόττασις ' Usia enim id quod est significat, et 
hypostasis, id quod stbsistit. ld nempe Plutarcho, 
Plotino, Proclo, Porphyrio, et aliis fuisse fami- 
liare constat. 

(32) Οἱ δὲ ἅγιοι Πατέρες ' At sancti Patres, etc. 
De vocibus οὐσίας, φύσεως el ὑποσιτάσεως disce- 
ptatio nulla fuit apud. Christianos priscis Ecelesiae 
$:eculis; atque οὐσία et ὑπόστασις pro eodem habe- 
bantur, ut. res. subsistens substantiave quelibet 
gigniücaretur. Socrates, lib. v Hist., e. 5, narrat 
Hosium, cuin Alexandriam a Constantino ad com- 


esset, auctoreni fuisse ut οὐσία pro essentia rel e 

ὑπάστασις pro persona sumeretur ad cavendum 

Sabe!lii et Pauli Samosateni sensum. Hosii postea 

sententiam amplexati sunt illi, qui. Meletii Antie- 

cheni partes foverunt, propter indigestas Marcelli 

Aucyrani voces, qui tres Trinitatis personas ia 
upam οὐσίαν essentiam et ὁπόστασιν unam coaretare 
ferebatur. Vocum istarum discrimen Basilius, 
epist. 319, propugnat auctoritate Νίο synodi, 
quas in appendice Syuiboli anathema dicit. illis, qui 
aflirmarent Filium Dei, vel ex nihilo vel ἐξ &cipa; 
ὑποστάσεως, f| οὐσίας, ex alia hypostasi aut. essentia 
esse. Frustraneas siquidem ambas las voces fore, 
ni diversas res signiücarent. Tí; χρεία τῶν ἑχατί- 
pov, inquit? Atbanasius vero, qui concilio intef- 
uerat, nihilo secius hypostasim εἰ οὐσίαν, esren- 
liam, substantiamve idem esse nou uno loco de- 
elarat : in primis epist. synodica ad African. Ἡ δὲ 
ὑπόστασις οὐσία ἐστὶ, καὶ οὐδὲν ἄλλο σηµαινόμενον 
ἔχει, ἡ αὐτὸ τὸ ὃν Hyposlasis est. essentia, mec 
aliud significat, nisi illud ipsum quod est. Quod 
Hieremias exsistentiam nominat, dicens : Et nen 
audierunt vocem ὑπάρξεως exsistentie. Nam ὑπό- 
στασις et οὐσία idem est. quod ὕπαρξις exsisten- 
tia ; quippe que est εἰ exsistit. Ad heec Sardicensis 
synodus in qua primas tenuit Hosius, epistola 
quam Theodoretus recitat lib. i Hist., e. 5, aie 
loquitur : Quoniam hereticor&m cohors contendit di- 
versas diremptasque Patris. εἰ Filii et Spiritus sancti 
ὑποστάσεις liyposiases esse ; nos econtra hanc. edocti 
sumus iraditionem, μίαν εἶναι ὑπόστασιν. fjv αὐτοὶ 
οἱ αἱρετιχοὶ οὐσίαν προσαγορεύονσι, τοῦ Πατρὸς, xal 
τοῦ Ylou xoi τοῦ ἁγίου Πνεύματος, unam ess, 


59 


DIALECTICA. 


501 


urvov, Ἴγουν τὸ εἰδιχώτατον εἶδος, οὐσίαν, καὶ φύ- A 87 missas facientes, id quod commune est, ac de 


e&w, χαὶ μορφὴν ἐχάλεσαν * oTov ἄγγελον, ἄνθρωπον, 
ἵππον, χύνα, καὶ τὰ τοιαῦτα. Καὶ γὰρ xal ἡ οὐσία 
παρὰ τὸ εἶναι λέγεται, καὶ fj φύσις παρὰ τὸ πεφν- 
χέναι’ τὸ δὲ εἶναι καὶ πεφυχέναι ταυτόὀν ἐστι " xal 
ἡ μορφῇ xal τὸ εἶδος τὸ αὐτὸ σηµαίνει τῇ φύσει. 
Ὦδὲ μεριχὸν, ἐχάλεσαν ἄτομον, χαὶ πρόσωπον, xat 
ὑπόστασιν, οἷον Πέτρον, Ιαῦλον. Ἡ δὲ ὑπόστα- 
ας (25) θέλει ἔχειν οὐσίαν μετὰ συµθεθηχότων, xai 


multis dieitur ; id est specialissumam speciem, 
substantiam, et naturam, ac formam appellarunt, 
ut angelum, equum, canem, ei similia. Enimvero 
οὐσία, abeo quod sit dicitur; et natura, ab eo 
quod aptum natum sit. Esse. porro et natum esse, 
idem sunt. Atque etiam forma et species eamdem 
ac nalura habenl signilicationem. Quod autem 
particulare est, individuum, et personam, et hypo- 


NOTAE. 


Patris et. Filii ει Spiritus sancti hypostasim, quam 


8tasi, seu reapse, duas : οὐδὲ τὰς τῇ ὑποστάσει δύο 


inii haeretici usiam, id est substantiam, vocant. Quod B φύσεις µίαν εἶναι σαφηνίνων. Consimiliter filiatio- 


sí qu&rant quena n si hypostasis Filii, hanc ipsam 
eise confitemur, quam solam Patris esse omnes. no- 
γη! hoc est essentia, substantiamve personis 
tribus communenu, ut edisserunt in orationis 
serie (a). Paulinus Antiochenus cum suis eumdem 
sensum mordicus tenebat, quibus favebant Occiden - 
tales, quos Basilius loco citato, et Nazianzenus , 
erat. 21, aiunt propter Latinz lingue penuriam 
ὑπηστάσεως nomen non nisi substantie vocabulo 
efferre valuisse, nec proinde hypostasiin ab usia 
secernere. Quainobreim non tres hypostases, sed tres 
personas sulisistentes pronuntiabant, more antiquo, 
quem Hippolytus Portuensis adversus Noeti hzrc- 
sim expressit. [κου quidem (deos) non dicam, sed 
smum, inquit : Personas vero duas. Pater quidem 
unus, Filius unus, persong due, tertia autem Spi- 
rius sancius. Cum vero Meletianis ohjicerent, po- 
siis in deitatis una natura tribus hypostasibus, 


nem appellat ἰδίωμα φύσεως, proprietatem naturam, 
et Filiuin ipsum μονογενή φύσιν, naturam unigeni- 
tam. Genuinam Cyrilli mentein acute assecutus est 
Anastasius Synaita ἵπ Ὁδηγῷ, cap. 2 et 8, ac forsan 
melius, quam Ácacius Melitiuensis in Armenia, qui 
cum probe nosset, quid natura, quid hypostasis 
apud suos Orien!ales signiticarent , nihilominus 
epistola ad Cyrillum cogendos esse oinnes aiebat, 
aunathematizare eos qui dicunt duas natwras post 
unitionem, proprie unamquamque operantem ; qui 
duos Filios dicere recusantes, duas naturas dicere 
non abuuerent. Hc. scribebat dudum post. iuitam 
pacem Cyrillum inter et Joanuem Antiochenum. 
Quocirca mendacii accusandi non. sunt Orientales 
episeopi, qui in epistola quadam ad alios priesules 
testantur, se convicisse et Ácacium, qui inter gesta 
deitatem confessus est esse passibilem. Quinimo 
Alexander Hierapolitanus epistola ad Acacihnu 


continuo tres deos fore, iili reponebant nullam C Berrlieensem narrat eum juxta Cyrilli capitula sic 


inter bypostases divisionem seclionemve interci- 
dere, adeoque unam esse substantiam , D-.um 
uum. Athanasius in synedo Alexandr. utrorumque 
pncera fide perspecta, de verbis, non de rehus, 
e9 litigare agnovit, et, ut ait Theologus, orat. 24, 
τὰ ὀνόματα συγχωρήσας nominum utriusque usu 
yrmisso, rebus eos constrinzit. Quasi vero, inquit in 
alio loco, circa voces, non circa res, religio nostra 
wrsetur. Taudem usus in Oriente invaluit, ut οὐσία 
ἄφύσις, pro essentia el natura communi sumerentur, 
ὑσόστασις vero, et πρόσωπον pro persona ei. indi- 
tduo, veluti Basilius epistola 43, ad Gregorium fra- 
lrem prascripserat. lluicce consuetudini Cyrillus 
demum Alexandr. suffragatus est in Dialogis conira 
Árnanos (pag. 408 et 409). cum antehac ,in libris 
etra Nestorium φύσιν et ὑπόστασιν pro eodem 
&copisset, non quidem pro essentia vel substantia, 
td pro ipsa re, quzcunque tandem illa esset. Sub 
islà notione aliquando allirmavit in. Commonit. ad 
Eulogium unam esse Christi naturam, ἀλλ εἷς λοι- 
αὺν Yibe, rs φύσις αὑτοῦ. Epist. 1, ad Success. 
& in Schol. de Incarn. inconJusas definit mansisse 
ὑχρστάσεις, Ίγουν φύσεις, hypostases seu naturas : 
la defens. anath. 1 coni. 1heod. factam esse uni- 
tionem πραγμάτων, fyoov ὑποστάσεων, rerum sive 


lgpostasium ; adeoque hanc φυσιχὴν naturalem esse, : 


mentem auam in scripto deposuisse : Mentitus est 
divinam Scripturam Nestorius tanquam naltivitalenm, 
morlemque, non divinitatis, sed humanitelis | esse 
doceat. Ιω litterze habentur in collectione P. Lup:. 
Neque vero hic solus Cyrilli sensum non intellexisse 
reperitur; sed et Liberatus Breviarii c. 8, seribil, 
quosdam de palatio culpasse Cyrillum, cur tandem 
susceperit ab Orientalibus episcopis duarum con[es- 
sionem naturarum. Quamobrem Eutyches nihil horum 
errori addiderit, nisi Cliristum non esse consubstan- 
tialem nobis secundum liumanitatem. Ut vero Cyrillus 
singulari illo sensu, quem retulimus, nature voca- 
bulum usurparet, in causa fuere lucubrationes 
alique, Gregorio Thaumaturgo, Atbanasio, Julio 
et Felici Romanis pontificibus falso ascripta, in 
quibus Christo, ut una persona, sic una natura 
tribuebatur. Nesciebat enim hos libros Apolliparii 
esse, uL poslea evictum fuit. 

(25) Ἡ δὲ ὑπόστασις. Porro hypostasis essen- 
tíam cum accidentibus exigit. Accidentia hiec Noster 
alibi nuncupat ὑποστατικὰς διαφορὰς, ποιότητας, 
personales differentias , qualitates, necnon yaga- 
Χτγριστιχὰ ἰδιώματα, characteristicas proprietates, 
quibus substantia velut sigilletur : idque muneris 
concedit accidentibus qua inseparabilia dicuntur. 
Unus tamen Theodorus Abucaras communi huic 


εουτέστι τὴν ἀληθῆ, i. e. veram, necuon xa0' ὑπύ- ^"philosophantium doctrine refragari videtur opu- 


θτασιν secundum. hypostasim, id est κατ ἀλήθειαν, 
secundum rei veritatem. Quinimo de ipsamet Verbi 
a ait in defens. 2, anath. cont. Theod. ἡ τοῦ 

&pou φύσις, fiyouv ὑπόστασις, ὃ ἐστιν αὐτὸς ὁ Λό- 
Υος, ipsa Verbi natura sive hypostasis, hoc est ipsum- 
πεί Verbum. Atqui Cyrillo, non Athanasius modo, 
verum et Alexander itidem Alexandrinus praziverat 
jn epistola ad Alexandr. Byzantinum, quam refert 
Theodoretus, lib. 1 /list. c. 4, ubi ex his Domini 
verbis, Ego et Pater unum sumus, demonstrari ait 
non unam esse Patris et Filii naturawm, sed hypo- 


s8culo non edito, quod Coribefisius descripsit ex co- 
dice Tiliano, quodque hic, quia brevissimum est, 
recitaho : περὶ τῆς ἰδιαίτατα διαφορᾶς' De differentia 
propriissima.'H ἰδιαίτατα διαφορὰ διχῶς λέγεται, f) τε 
εἰδοποιὸς διαφορὰ, olov τὸ λογικὸν, τὸ θνητόν΄ χαὶ ἡ 
ἀτομοποιός. Πᾶτα γὰρ ἰδιαιτάτη καὶ κυριωτάτη δια- 
φορὰ ὑποστατιχή ἐστιν οὗ τινος λέγεται διαφορά. El 
μὲν οὖν ὑφιστᾷ τὸ εἶδος, λέγεται εἰδοποιὸς διαφορά | 
εἰ δὲ ὑφιστᾷ τὸ ἄτομον, λέγεται ἁτομοποιάς * oio 
ἐπὶ τοῦ Πατρὸς «b ἀγέννητον. Καὶ γάρ τοῦτο ὑπη- 
στατιχόν ἐστι τῆς ὑπορτάσέως τοῦ Πατρός. Ὁμοίως 


(€) Hune locum vide secundis curis retractatum in Prefatione, num. XX. 


595 


S. JOANNIS DAMASCENI 


stüsim  nuncuparunt, ut Petrum, Paulum. Porro A xa0' ἑαυτὴν ὑφίστασθαι, χαὶ αἱσθήῆσει, fy 


hypostasis «sseutiam cum accidentibus, et ut per 
se subsis!at, exigit ; ac etiam ut sensu, id est actu, 
consideretur exsistens. Nec vero fieri potest ut 
dua hypostases inter se non differant ratione acci- 
dentium, numeroque inter se distinguantur. 38 


Υείᾳ θεωρεῖσθαι, ᾿Ἀδύνατον δὲ δύο ύποσ' 
διαφἑρειν ἀλλήλων τοῖς συμθεθηχόσι, xa 
διαφἐρειν ἀλλήλων. Χρὴ δὲ γινώσχειν, ἆ 
ραχτηριστιχὰ ἰδιώματα, τὰ συµθεθηκότι 
χαρακτηρίζοντα τὴν ὑπόστασιν. 


lllud denique sciendum, charaeteristicas proprietateg accidentia esse, quibus tanquam ce 


exprimitur hypostasis. 
Capita Aristotelis : Si est, quid est ; quale quid 
esl ; propter quid est. 
CAP. XXXI. 
De «quivocis. 

Quid equivoca. — JEquivoca sunt, quz? nomine 
quidem inter se conveniunt ; ceterum. definitione 
aut descriptione differunt, ut canis nomen zqui- 
vocum est. Nam, et terrestrem, οἱ marinum ca- 
nem significat. Alteram porro delinitionem habet 
terrestris canis, etalteram niarinus : quandoquidem 
diversa utriusque natura est. Sic autem :quivoca 
describunt : ZEquivoca sunt,quorum nomen duntaxat 
commune cst, ratio autem substantize qux nomiue 
significatur, diversa est. llic autem rationis nomine 
definitio intelligitur ac descriptio. Illis autem verbis 
secundum nomen, hoc indicatur, aliam esse delini- 
tionem ipsius nominis, cujus ratione d&:quivoca sunt 
v. gr. terrestris οἱ marinus canis, ut canis nomine 
significantur, zejuivoca sunt, si quis enim terre- 
stris canis οἱ marini, quatenus uterque ipsoruin 
canis vocatur, definitionem afferre velit, alteram 
terrestri, alteram marino cani definitionem tribuet. 
Fieri autem potest ut et definitione et nomine 
inter se conveniant : ambo enim animalia vocantur, 
et animalis .definitionem recipiunt. Verum hujus 
nominis animalis rationc zequivoci non sunt, sed 
potius wnivoci. Porro in xequivocis tria investi- 
ganda sunt, nempe an sint zequivoca, tum de quot 
rebus dicantur, ac postremo de quo significato 
quesitum sit. 


κ Kecaaia του Ἀριστοτέλους": El ἔστι 
ὁποῖόν τί ἐστιν * διὰ cl ἑστο 


ΚΕΦΑΛ. ΑΛΛΑ. 
Περὶ ὁμωγύμων»ν. 
Ὁμώνυμα μὲν clot τὰ τῷ ὀνόματι χο 
τῷ δὲ ὁρισμῷ, ἢ τῇ ὑπογραφῇ διαφέροντα 
χύων, ὄνομα ὁμώνυμόν ἐστι Oriol γὰρτ 


p σαῖΐον, καὶ τὸν θαλάττιον χύνα. Ἕτερον ἱ 


ἔχει ὁ χερσαῖος, καὶ ἕτερον ὁ θαλάσσι 
καὶ ἑτέρα quot; xai ἑτέρα,. Ὑπογράφο 
ὁμώνυμα οὕτως Ὁμώνυμά elaw, ὧν ὃν 
κοινὸν, ὁ δὲ χατὰ τοῦὔνομα λόγος τῆς οὐσίι 
Λόγον ἐνταῦθα τὸν ὁρισμὸν εἶπε, xal τὴ 
qv: κατὰ τοὔνομα δὲ εἶπε, δηλῶν ἕτερο 
ὁρισμὸν αὐτοῦ τοῦ ὀνόματος, χαθ᾽ ὃ vlve 
νυµα. Ofov, ὁ χερσαῖος χαὶ θαλάσσιος κι 
τὸ ὄνομα τοῦ χυνὸς, εἰσὶν ὁμώνυμα. El vi 
τις τὸν ὁρισμὸν τοῦ χερσαίου χυνὸς ἁποῦ 
τοῦ θαλασσίου, χαθ ὃ χύων χαλεῖται 
αὐτῶν, ἄλλον ὁρισμὸν ἀποδώσει τῷ χερσα 
θαλασσίῳ ἕτερον. Ἐνδέχεται δὲ αὑτοὺς xa 
τῷ ὁρισμῷ πᾶἄλιν, xal τῷ ὀνόματι. Τῶα vi 
ἀμφότερα, xai τὸν ὁρισμὸν τοῦ ζώου δέχι 
οὐχ slot χατὰ τὸ ὄνομα τοῦ ζῴου ὁμών 
μᾶλλον συνώνυµαι. Ἐπὶ δὲ τῶν ὁμωνύμα 
ζητεϊν ' εἰ ἔστι τῶν ὁμωνύμων., xai κι 
σηµαινοµένων φέρεται, καὶ περὶ ποίου 6η 
ἡ ἐρώτησις γέγονξν., 


VARUE LECTIONES. 
k Hzc ad modum tituli. leguntur in Reg. 2950, οἱ in cod. S. flil. et in nostro altero. 


NOTA. 


καὶ τὸ γεννητὸν ὑποστατιχὺν τοῦ Yloo, xa τὸ ἐχ- 
πορευτὸν ὑποστατιχὸν τοῦ Πνεύματος. Ἐπὶ δὲ ἡμῶν 


individuum, individuum [aciens : cujusm 
nascibilitas in Patre. lac enim Patris per. 


«b-Eystw τὴν δὲ quyhy, τοῦτό ἐστι τὸ συστατικόν΄ τὸ p luitur ; genitum esse in Filio, Filii quoga 


δὲ γρυπὸν, ἢ £av0bv, ἢ ὅσα ἀχώριστα συµθεθηχότα, 
ταῦτα οὑκ εἰσὶ ὑποστατιχὰ χυρίως, ἀλλὰ χαταχρη- 

τιχῶς. Περιαιρουμένων Υὰρ τούτων ἁπάντων τῇ 
ἐπινοίᾳ, μένει dj ὑπόστασις. Αλλ' οὐκ ἔδει µένειν 
τὴν ὑπόστασιν, τούτων περιαιρουµένων, el σαν ὑπο- 
στατιχὰ, διὰ τὸ pij δύνασθαι ἣν ὑπόστασιν ἄνευ 
τούτων εἶναι’ τῷ αὐτῷ λόγῳ ἔσονται xal χωριστὰ συµ- 
(ξεθηχότα ὑποστατιχὰ, ὅπερ ἀδύνατον. Οὐ vio ὄύναται 
ἡ ὑπόστασις εἶναι ἄνευ χινήσεως, f| ἠρεμίας, fj ἄνευ 
*;oU χαθέσεσθαι, 7) ἵστασθαι, ἡ τοῦ χεῖσθαί πως. 'AXA' 
οὔτε dj χίνησις, οὔτε dj to:ula, οὔτε ἡ θέσις, οὔτε 
οὐὑδόλως v: τῶν χωριστῶν συμθεθγχότων ἐστὶν ὑπο- 
στατιχόν. Ὥστε διὰ τοῦτο οὐδὲ τὰ ἀχώριστα συµῥε- 
θηχότα εἰσὶν ὑποστατικά:. Proypriissima differentia 
dupliciter dicitur, nimirum qug speciem constituit, 
puta ralionale, mortale, et que individuum. Omnis 
enim propriissima et. epecialissima differentia illud 
constitui cujus. differentia. dicitur. Λο si speciem 
constituit, differentia specificans vocatur ; sin autcm 


constitwt; demum processio, persoma 
sancli. Porro in nobis certam hanc anis 
id personam [acit : esse autem. adunco | 
capillitio, et similia accidentia insepar 
hypostasim personamve proprie non comsi 
impropríe. Nam quamlibet per. cogitat 
prescindantur, remanet. tamen — hypost 
alioqui iisdem abstractis nulla superstes 
[oret : quia sine illis quibus constituitur, 
non potest. Quinimo ob eamdem rationen 
rium [oret, accidentia inseparabilia ad 
constitutionem pertinere, quod impossibil 
hypostasis sine separabilibus differentiis ( 
puta Peirus sine motu vel quiete, vel quin 
stet, aut quovis modo jaceat. Neque vero 
sive quies, sive sitis, sive quodltbet. alia 
scparabile constitwit hypostasim. Nec igi 
rabilia accidentia. conztiiuere. illam po 
us.[.ie Abucaras. i] 


597 


DIALECTICA. 


998 


((24) '"Ομοιότης, εἰ καὶ δοχεῖ τοῖς παλαιοῖς τετρα- A — Desimilitudine, — Quantumvis similitudo penes 


χῶς Υίνεσθαι χατὰ τὴν ποιότητα µόνην, ἀλλὰ τοῖς 
γεωτέροις ἔδοξεν, πρῶτον μὲν, ὡς ἐν χεφαλαίῳ xat 
χατὰ οὐσίαν γίνεσθαι, xal κατὰ ποιότητα’ xaz' οὐ- 
σίαν μὲν, ὥσπερ τοὺς ἀνθρώπους ὁμοίους ἀγγέλοις 
λέχοµεν, ἀντὶ τοῦ ἴσους, χαΐτοι ταῖς ποιότησιν 
ἑλλλλων πάμπολυ διαφέροντας, καὶ ἵππους ὁμοίως, 
καὶ χύχνους, καὶ τὰ λοιπἀ. Ἐπεὶ δὲ ἡ ὁμοιότης αὕτη 
κοτὸ μὲν ἁπαράλλαγτος ἐμφαίνεται, ποτὲ δὲ χατά v: 
παρηλλαγμένη * ὑποστέλλοντες οἱ αἱρετιχοὶ τὸν Υἱὸν, 
ὅμοιον αὐτὸν ἔλεγον τοῦ Πατρὸς, διὰ µεσότητος τοῦ 
ϱημαινομένου, πρὸς τὸ χεῖραν συναρπάνοντες τοὺς 
ἐφελεστέρους. Ai) xal ὁ μέγας Βασίλειος, « El προσ- 
έθεται, φησὶ, καὶ τὸ ἁπαραλλάχτως, χἀγὼ δέχο- 
μαι.» ᾽Αλλ' οὕτω μὲν xat' οὐσίαν * κατὰ 6k ποιό- 
τητα, οὐχὶ τήνδε, Tj τήνδε, ἀλλά πᾶσαν, fiyoov oy ua, 
xai μορφὴν, χρῶμα, τέἐχνην͵, ἀρετὴν, χαὶ ἐ φ᾽ ὅσα δια- 
τείνει τὸ τῆς ποιότητος. 


qualitatem solam ex quadruplici capite oriri vete- 
ribus visa sit, nihilominus tum secundum sul;- 
stantiam, tum secundum qualitatem perinde sumi 
solet a recentioribus : ac secundum substantiam 
quidem, ut dum homiues angelis similes, hoc est 
equales, dicimus, tametsi penes qualitates inler sc 
omnino diversi sint, equos quoque, ac cygnos, 
aliaque id 49 genus. Verum quandequiden ejus- 
modi siwnilitudo, nullam aliquando disparitatem 
admittit , quandoque vero nonnultam patitur 
diversitatem ; ut Filium a deitate subducerent 
haretici, eumdem Patri similem dixerunt, ac per 
ancipitem vocis hujus sensum in pejora simpli. 
ces detraxerunt. Quapropter et saguus aichat 
Basilius (35) : « Si voci, similis, addatur absque ulla 
prorsus diversitate, ipsam quoque libens suscipio. » 
Atque h»c est similitudo secundum | substantiam, 


Secundum qualitatem autem, non ad banc, aut illam qualitatis. speciem determinatur, se: in omnibus 
locum habet, puta figura, forma, colore, arte, virtute, et aliis, ad quie genus qualitatis sese extendit: 


Αὕτη δὲ ἡ ποιότης | διαιρεῖται τετραχῶς * f) γὰρ 
dvi εἴδει, χαὶ μιᾷ ποιότητι, χαθώσπερ τοὺς τοῦ αὐ- 
τοῦ εἴδους ὁμοίους ἀλλήλοις λέγομεν, olov τοὺς Αἰθίο- 


πας ἀλλήλοις ὁμοίους χατὰ τὺ µέλαν, χαὶ τοὺς χύ- . 


χνους πάλ.ν χατὰ τὸ λευχόν. "ste τοὺς αὐτοὺς διπλῆ, 
χαὶ xax' οὐσίαν ὁμοίους ἀλλκῆλοις εἶναι, καὶ κατὰ τὴν 
εἰ έαν, τοι τὸ χρῶμα, ἢ ἓν διαφόροις εἴδεσι, μιᾷ δὲ 
^f, αὐτῇ ποιότητι, οἵον τὸ πίπερ τὸ λευχὸν, xa τὸ 
μέλαν, ὅμοια ἀλ)ήλοις χατὰ τὴν ποιύτητα, T] Ev τοῖς 
αὐτοῖς εἴδέσε, διαφόροις τε τόις ποιότησι ᾽ οἵον d) 


Φάττα τῇ τεριστερᾶ ὁμοία χατὰ τὸ λευκὸν, καὶ πορ- C 


φυροῦν, καὶ zb μέλαν, val ἄλλας ἴσως κοινωνίας. 


VARLE 


! Lexo 4uolfozn;, similitudo. 


Jpsa autem qualitas quadrifariai dividitur. Aut 
enim in una specie, unaque qualitate simul cou- 
veniunt : sic illos «qui ejusdem &unt speciei, sui 
invicem similes dicimus, puta. ZEthiopes propter 
nigredinem, cvgnos ob albedinem ; adeo. videlicet 
ut duplici ratione conveniant, secundum substau- 
tiam et secundum apparentiam, sive colorem : aut 
etiam quatenus, tametsi specie dillerant, una tamen 
ipsis inest qualitas : ut piper album v. gr. et. ni- 
grum peues qualiatem.— Similia sunt: aut. dum 
unica quidem species est, diversae vero qualitates, 
sie palumbus columbie similis est secundum album, 


LECTIONES. 


NOT.X. 


(24) Qu:e uncinis clausa. sunt, reperi tn cod. 
nostro, suntque instar appendicis aut. supplementi 
ad ea qu.e hic passim tractantur. Umnino quippe 
de ὁμοιορσίρ dicendum crat. Docet. hujus addita- 
menti vel scholii scriptor (sive Damascenus sit, 
sive alius quispiam) sünilitudinem in qualitate 
fundari, et juxta. quatuor duntaxat qualitatis spe- 
cics aliquid proprie dici simile alteri. ld quod 
adversus Arianos et Semiarianos Athanasius in 
fine lib. De syn., Nazianzenus aliique adnotarunt ; 
adeoque minus proprie similitudinem dici inter ea 

uz cjusdem natura sunt et. essentize. In primis 
ilium citat ex cpist. ni fallor 41, Grezorius Nys- 
sesnus, orat. 2 cont. Eunom., similitudinem perinde 
peti docet : 1* a variis qualitatis speciebus; 2» a 
portione, velut homo dicitur ad similitadinem 

i creatus; 2* ab cadem natura, ut Seth ad siini- 
litudinem Adami genitum nariat Seriptura, Hocquoe 
postrewo seusu Verbum esse Patri. similem con- 
ecdit. Ililarius quoque lib. De syn., txxxi, Trini- 
talem societatemve . personarum colligit ος per- 
fecta similitudine secundum natura n : quam simi- 
litudinem haud satis efferri putat voce ὁμοουσίου 
consubstaniialis. Homousion nescio, inquit, nisi ab 
similis essentie confessione. Vicissim vero : Testor 
Deum coli aique terre, me cum neutrum, audissem, 
semper utrumque sensisse, quod per liomaousion ho- 
mousion oportet intelligi, id est nihil simile secun- 
dum esscutium csse posse. nisi quod esset in. cadem 
watura. Nimirum Basilius, Nyssenus et [lilarius, 


M.letio Antiecheno, Eusebio Samosatensi. et. aliis 
favebant, qui omissa voce ὁμουῦζ:ον, verbum óuo:- 
οὖσιον simile secundum substantiam Patri professi 
erant in synodo Seleuciensi, ae postmodum vocem 
utramque admiserunt, Qua de re. inter Athanasii 
opera exstat opuscnlum, cujus hie titulus est. Ad - 
versus. lypocrisim Meletii οἱ Eusebii Samosatensis 
quodque ab aliquo Paulini partium. studioso scri- 
)»um esse nullatenus dubito. Doctissimus Cotc- 
erius, t. Il Monument. Eccl. Gro'c., cpistotam edidit 
Basilii ad Apollinarium, qua ipsum, dum junior 


D csset, rogarii quis tandem) esse& dictionis όμνου- 


σίου genuinus seusus : sibi namque convenientius 
videri ut vox τοῦ ἀπαραλλάχτως ὁμοίου, similis ciira 
discrimen ullum substituatur. Hzc Basilius ad. Apol- 
linarium, qui lieresim suam nondum exceuderat , 
scripsit, cum ipse Meletium sequeretur, qui Niciv- 
n:i) fldem hactenus. ex toto. professus non erat. 
Non me fugit epistolam lianc a. Cotelerio abjudi 
calam esse Dosilie, ut a quopiam illius avi in 
ratiam Apollinarii conficta sit ; qu:m tamen con- 
Jeclationem aquam non esse reperiet, quisquis 
Basilii epistolas 59, 79, 82, 293, 545, 582, ex qui- 
bus lioc vir doctus aliique evincere conantur, ea 
qua par est aitentione legerit, Non enim in illis 
litteris sanctus doctor negat epistolam lianc scri 
psisse ad Apollinarium, sed alteram qua illi, cum 
Sabellio pene convenienti, favisse visus fucrat. 


(25) Basil., epist. 41, Ad Maain 


599 


S. JOANNIS DAMASCENI 


purpureum, nigrumque colorem, et alia, in quibus A Διάφορος δὲ ἡ τούτων ποιότης. Τέταρτον ὁμοίωμα τὸ 


forte conveniunt. Quartum simile est, species quee 
reperitur in imagine et exemplari, quale intercedit 
inter hominem pictum et vivum ; qua ratione Dco 
similes dicimur ; etsi rem diligentius inrestiganti 
immensa protinus apparet diversitas. Illa enim 
nomen duntaxat, solamque figuram participant ; 
at homo reapse Dei particeps est, ejus, inquam, 
bonitatis, sapientiz ac virtutis, quamvis non eadem 
ratione. Deus quippe bac suapte natura habet, 
nos vero Dei conceesione ; quin et alius alio, et 
alio modo : adeo ut non immensa solum Deum 
inter et homines interest disparitas ; verum et 
inter homines ipsos, secundum proportionem. Si- 
militudo itaque valde ad ea accedit, quz ab uno, 
vel propter ordinem ad unum denominata sunt. 

CAP. XXXII. 

De wnivocis. 

Quid univoca. — Univoca sunt, qus& et nomine 
et ejusdem nominis definitione aut descriptione 
inter se conveniunt : velut, animal et hominem 
et equum significat, et juxta hoc nomen animalis 
scilicet, univoea sunt. Uterque enim horum et 
nomen et definitionem animalis suscipit. Sic au- 
tem univoca describuntur : univoca sunt, quorum 
nomen commune est, el per nomen significata 
ratio substantiz eadem est. 


A CAP. XXXITI. 
De polyonyimnis. 


Polyonyma sunt, quz definitione quidem inter C 


se conveniunt, nomine autem differunt ; hoc est, 
quando res eadem diversis nominibus appellatur, 
ut gladius, ensis, mucro. Hzc enim omnia nomina 
uuam et eamdem definitionem suscipiunt ; nempe 
ferrum anceps, id est utraque parte acutum. Sic 
autem polyonyma describuntur : polyonyma sunt 
multa nomina, quz de reeadem dicuntur. 


CAP. XXXIV. 
De alteris et heteronymis. 
Qu:e autem vtroque modo, hoc est, nomine et 
delnitione inter se discrepant ; aut unum sub- 
jectum habent ; et. tum heteronyma dicuntur, ut 


εἶδος, τὸ ἐπὶ εἰχόνος xai τοῦ παραδείγματος * ὥσπερ 
ἐπὶ τοῦ γεγραμµένου ζώου καὶ ζῶντος. Καθ' à λέ- 
Ύουσι xal ἡμᾶς ὁμοίους τῷ θεῷ. Ἁλλ' ὡς ἔστιν ci- 
ρεῖν τῷ ἀχριδῶς σχοποῦντι, πάμπολυ διαφἑρει. Ti 
μὲν γὰρ οὐδενὸς ἑτέρου µετέχουσι, πλὲν τοῦ ὀνόμα- 
τος xal τοῦ ΄ σχήµατος. ὁ δὲ ἄνθρωπος χαὶ wi 
πράγματος αὐτοῦ χοινωνεῖ τῷ θεῷ * τῆς ἀγαθότηις 
qnte, χαὶ σοφίας, f) xaX δυνάµεως, εἰ xat μὴ ὅμοιος, 
Ὁ μὲν γὰρ χατὰ φύσιν ταῦτα, ἡμεῖς δὲ χατὰ θέση, 
καὶ ἄλλος ἄλλῳ. Ὥστε οὐ πρὸς τὸν θεὺν µόνον ἅπη- 
pos ἡ διαφορὰ, ἀλλὰ xal πρὺς ἄλληλα χατὰ vv 
ἀναλογίαν. Ἔστιν οὖν ἡ ὁμοιότς, ὡς Ev τοῖς y 
ἑνὸς, χαὶ πρὸς ἓν.] 


ΚΕΦΛΛ. AB. 
Περὶ συνγωνύµων. | 

Σννώνυµα δέ εἰσιν, ὅσα xal τῷ ὀνόματι, καὶ ej 
ὁρισμῷ, 3 τῇ ὑπογραφῇ τοῦ αὐτοῦ ὀνόματος, xow- 
νοῦσιν οἵον, τὸ ζῶον δηλοῖ καὶ τὸν ἄνθρωπον, xil 
τὸν ἵππον. Καὶ χατὰ «b ὄνομα τοῦτο, Ίγουν 9 
ζώου, συνώνυµά " εἰσιν. Ἕκαστος γὰρ αὐτῶν, xà — 
τὸ ὄνομα, καὶ «bv ὁρισμὸν τοῦ ζώου δέχεται. Ὑπογρά- | 
φουσι δὲ τὰ συνώνυμα οὕτως ΄ συνώνυμά εἶσιν, i 
τό τε ὄνομα χοινὸν, xal ὁ χατὰ τοὔνυμα λόγος tis 
οὐσίας ὁ αὑτός. 

ΚΕΦΑΛ. AT*. 
Περὶ ποϊυωνύμων. 

Πολυώνυµα δέ εἰσιν, ὅσα τῷ μὲν ὁρισμῷ χουν” 
νοῦσι, τῷ δὲ ὀνόματι διαφἑρουσιν" χουν, ὅτ d 
αὐτὸ πρᾶγμα πολλοῖς καλεῖται ὀνόμασυ ' ole, 
φάσγανον, Bop, σπἆθη, μάχαιρα, ξίφος. Πάντα vig 
ταῦτα τὰ ὀνόματα ἕνα ὅρον ἐπιδέχονται. fw 
σίδηρος ἀμφήκης, τουτέστιν σίδηρος ἀμφοτίρωθη 
ἠχονημένος. Ὑπογράφουσι δὲ τὰ πολυώνυµα οὗ" 
τως 5» πλεῖστα ὀνόματα καθ ἑνὸς πράγματος * is 
γύμενα. 

ΚΕΦΑΛ. AA. 
Περὶ ἑτέρων καὶ ἑτερωγύμων. 

Τὰ δὲ χατ ἄμφω, Ίγον τῷ ὀνόματι xdi ον 
ὁρισμῷ διαφέροντα, fj Bv P ὑποχείμενον ἔχουσι, xà 
λέγονται ἑτερώνυμα, ὡς ἀνάδασις καὶ χατάθασις' 


ascensus et descensus ( hrec enim subjectum unum, D ἔχουσι yàp ἓν ὑποχείμενον, τὴν xXMpaxa* 1| eit 


scalam nimirum, habent), aut. non habent idem 
subjectum ; et. tum altera dicuntur, ut substantia 
et accidens. Nam hzc et nomen alterum, ct alte- 
ram descriptionem habent. Utrorumque autem, 
hoc est, et heteronymorum οἱ alterorum, hzc est 
descriptio : quorum nomen, et de(initio diversa 
sunt. 


ἔχουσιν ἓν ὑποχείμενον, xal λέγονται ἕτερα, ὡς 
οὐσία χαὶ συµθεθηχός. Ταῦτα γὰρ καὶ ἕτερον ὄνομα 
ἔχουσι, xal ἑτέραν ὑπογραφῆν ' xaX οὐδὲ ἔχουσιν lb 
ὑποχείμενον. Τούτων δὲ ἀμφοτέρων, τῶν τε ἕτερω- 
νύµων, xdi τῶν ἑτέρων, ὑπογραφὴ αὕτη ' ὧν ἃ 
ὄνομα χαὶ ὄρος ἕτερος. 


VARLE ΙΤ. ΕΟΤΙΟΝΕΣ. ΄ 
m]ta mss. omnes preter cod. S. llil.; ila veleres translationes, wmisoca sunt. Edita συνώνυμο. 


" [n marg. cod. 2928 legitur, 


ἄλλον οὕτως * ἓν πρόσωπον πολλοϊῖς ὀνόμασιν ὑποχείμενον. Imo potius sit : 


una persona maltis nominibus designata. Aptius scripsisset, Ev πρᾶγμα, res μπα. 9 Nonnulli codd: 


ἑνὸς xuplou πράγματος. 


P in novem mss. Πορ., in Colb, οἱ in nostris, τὰ δὲ xav' ἄμφω διαφἑροντα, f 


£v. Sic veteres interpretes, (πα autem secundum ambo differunt, vel unum, etc. 


DIALECTICA. 


ΚΕΦΑΛ. AE 


Περὶ παρων ύμων., 
M τινα µέσα 4 τῶν ὁμωνύμων xal συνωνύμων' 
ὕντα xal διαφέροντα τῷ τε ὀνόματι, χαὶ τῷ 
κνα λέγονται παρώνυµα ΄ ὡς ἀπὸ τῆς Υραµ- 
» Ὑραμμµατικχό». Κοινωνοῦσι γὰρ τῷ ὀνόματι, 
μαι δὲ κατὰ Arni τοῦ ὀνόματος, ἤγουν τὴν 
αν συλλαθἠν ᾿ xal πάλιν τῷ ὄρῳ χοινωνοῦσί 
μαφέρουσιν΄ ὅτι dj μὲν γραμματιχὴ γνῶσίς 
ὁ δὲ γραμματιχὸς, οὐσία àv f| fj γνῶσις. 
µα δὲ εἶσιν, ὅσα ἀπό τινος διαφέροντα τῇ 


, Wrevv τῇ ὀνόματος, τὴν προσηγορίαν 


. γινώσχειν, ὡς ἡ Υραμματικὴ, χαὶ ἡ µου- B 


καὶ ἡ δικαιοσύνη οὐκ εἰσὶ παρώνυμα, ἀλλ᾽ ὁ 
6, xoi ὁ Ὑραμματιχὸς, καὶ ὁ δίχαιος. 'O 
αμματιχὸς ix τῆς γραμματικῆς παρωνο- 
καὶ ὁ μουσιχὸς ix. τῆς μουσιχῆς, καὶ ὁ δ(- 
ετῆς δικαιοσύνης. 

| Τινώσχειν, ὅτι τὰ παρώνυµα περιέχουσι τὰ 
παρωνοµάσθησαν ΄ ὡς ὁ γραμματιχὸς, τὴν 
τιχὴν, xal ὁ δίχαιος τὴν δικαιοσύνην. Τὰ δὲ 
» οὐδαμῶς. Οὐ γὰρ περιέχει τὸ ἰατρικὸν ἑρ- 
thy ἰατριχήν. 

ΚΕΦΑΛΛ. AQ'. 


ἱερὶ τῶν δέχα γεγιχωτάτων γεγῶν. 
αγοµένων τὰ μὲν ἁπλῶς καὶ ἄνευ συμπλο- 
tat, ὡς οὐσία, συμθεθηχὸς, xal τὰ τοιαῦτα, 


62 
CAP. XXXV. 


De denominativis. 


Sunt autem nonnulla, qu: inter univoca et sqoi- 
voca medium locum tenent ; atque et nomine et 
definitione partim conveniunt, partim dissident : 
quz quidem denominativa dicuntur , ut a gramma- 
tica grammaticus, Nomine quippe conveniunt : 
verum nominis terininatione, hoc est extrema syl- 
laba differunt. Ac rursum delinitione conveniunt 
ac discrepant ; quoniam grammatica scientia est : 
grammaticus autem, subsíantia in qua est scientia. 
Denominativa autem sunt, quae ab aliquo, dissi- 
dentia casu, hoc est nominis inflexione, appella- 
tionem habent. 

Sciendum autem quod nec grammatica, nec mu- 
sica, nec justitia, denominativa sunt : sed gramma- 
ticus, musicus et justus. Nam grammaticus a 
grammatica denominatur, et musicus a musica, 
et justus a justitia. 

lllud item nosse oportet, quod denominativa, ea 
a quibus denomipata sunt, complectantur, ut 
grammaticus grammaticam, justus justitiam. Que 
autem ab uno dicuntur, nequaquam. Neque enim 
medicum instrumentum medicinam continet. 


&1 CAP. XXXVI. 
De decem generibus generalissimis. 
Ea quse dicuntur, partim' simpliciter et. absque 
complexione dicuntur, ut substantia, οἱ accidens, 


ιτὰ συμπλοχῆς, ὡς ἵππος τρέχει, Ῥωχράτης C et. similia : partim cum complexione, ut equus 


WE, Τῶν δὲ ἁπλῶς λεγομένων, xai ἄνευ συµ- 
τὸ μὲν οὐσίαν σηµαίνει, οἷον ἄνθρωπος, ἵπ- 
Uk πόσον, oov, δύο, τρία, δίπηχυ, τρίπηχυ. 
ρὺς τί, ὡς πατὴρ, υἱός. Τὸ δὲ ποῖον, ὡς λε»- 
αν. Τὸ δὲ ποῦ, ὡς Ev ναῷ, ἐν ἀγορᾷ *. Τὸ δὲ 
; πέρυσι, χθὲς, σήμερον. Τὸ δὲ χεῖσθα:, ὡς 
Bex, χαθήσθαι. Τὸ δὲ ἔχειν, ὡς τὸ ἑνδεδύσθαι, 
Ιεδέσθαι. Τὸ δὲ ποιεῖν, ὡς τὸ xalsw, τἐμνειν. 
άσχειν, ὡς τὸ χαίεσθαι, τέµνεσθαι. Αὗται 
λέγονται χατηγορίαι, ὡς Ex τοῦ λέγεσθαι 
κον. Τὸ Υὰρ ἀγορεύειν, λέγειν ἐστί. 


É γινώσχειν, ὅτι ἕκαστον τούτων τῶν δέχα 
μῶν, Ὑενικώτατον Ὑένος ἐστί' τούτων οὖν 
εκοτηγοριῶ», τῶν καὶ γενιχωτάτων γενῶν, f 
οὐσία ἑστίν' αἱ δὲ ἑννέα, συµδεδηχότα. Eliot δὲ 
᾿οὐσία, β’ ποσὸν, Υ΄ πρὸς τί, δ' ποῖον, ε’ πότε, 
ὃ, ὃ χεῖσθαι, η’ ἔχειν, 0' ποιεῖν, v πάσχει». 
ΚΕΦΑΛ. AZ. 

μογενών καὶ ὁμοειδῶν ἑτερογεγῶν τα 
ἑεεροειδῶν, καὶ ἀριθμῷ διαφερότων. 

"ys εἶσιν ὅσα ὑπὸ τὴν αὐτὴν χατηγορίαν 


currit, Socrates philosopbatur. Eorum autem quz 
simpliciter et sine complexioue dicuntur : 1* aliud 
substantiam significat, ut bomo, equus ; 2* aliud 
quantitatem, ut duo, tria, tricubitum, quadricu- 
bitum ; 3S*aliud ad aliquid , ut pater , filius ; 
4* aliud quale, ut album, nigrum ; 5* aliud ubi, ut 
in templo, in foro; 6* aliud quando, ut anno 
superiori, heri, hodie, cras; 7* allud situm esse, 
ut stare, sedere ; 8* aliud habere, ut indutum esse, 
calcestum esse ; 9* aliud agere, ut urere, secare ; 
10* aliud pati, ut uri, secari. Haec decem przdica- 
menta dicuntur, quia de quibusdam praedicantur. 
Nam dicere et praedicare idem sunt. 

Seiendum est autem unumquodque horum ge- 
nerum genus esse generalissimum. Horum porro 
decem przdicamentorum unum duntazat substan- 
tia est ; reliqua. novem, accidentia, Sun! autem 
hzc substantia, quantitas, ad aliquid, qualitas, 
quando, ubi, situin esse, habere, agere, pati. 

CAP. XXXVII. 
is, et homoideis ; deque heterogeneis εἰ 
κ κυρ μ ac numero diferentibus.. 
Homegonea sunt qux sub eodem praedicamento 


VARLE LECTIONES. 


la et ines. nonnulli μέσον. 5 Nulla hic mentio musices in nis. quibusdam ; in. aliis nulla justi- 
wtramque contextus series exigit. * Colb. cod S Ilil. et Reg. unus iv&ypip : et. paulo post 


8. Hil. οἱ Reg. 2950, σήµερον, a5piov. 


603 


S. JOANNIS DAMASCENI 


collocantur ( u& bomo et equus ). Heterogenea A τάττεταί [* ὡς ἄνθρωπος xaX ἵππος]|. 'E 


contra, qua sub alio atque alio genere sunt (puta, 
animal et scientia ) : hecenim genere differunt. 
Rursum homoidea sunt, que sub eadem specie 
censentur, ae substantie ratione inter se conve- 
niunt, ut Petrus et Paulus : heteroidea contra, quz 
ab invicem specie differunt ; hoc est, qua sub- 
stanti? ratione inter. se discrepant ; ut homo, 
equus. Numero autem differunt, qu: accidentium 
congerie distinctam ac secretam hypostasis su: 
proprietatem habent, suntque nacta peculiarem 
ac per se exsistentiam ; hoc est, individua, ut Pe- 
trus, Paulus, ac singuli homines. 

Regula antepradicamentorum. — Eorum. porro 
qui prorsus heterogenea sunt, diverse quoque 
specie differenti: sunt, ut animalis οἱ scientiz. 
Animal enim sub substantia est, scientia sub qua- 
litate. Atque animalis quidem dilfferentiz, consti- 
tuentes nimirum, sunt animatum, sensibile; sin 
sermo est de dividentibus, rationale, irrationale, 
volucre, terrestre, aquatile. Scientize quidem diffe- 
renti? sunt, viventibus et rationalibus inesse, ac 
przterea mutationem :egre admittere : dividentes 
autem, grammatica, 49 philosophia. Cujus enim 
predicamenti genus est, ejusdem etiam spe- 
cies est, atque ipsius speciei differentiz. At nihil 
vetat mediorum generum ac specierum easdem essc 
differentias ; tametsi non omnes velut animal, 


δέ claw, ὅσα ὑπ ἄλλην xaX ἄλλην χατηγορ 
[ὼς ζῶον xai ἐπιστήμη]. Ταῦτα ἕτερα 

εἰσίν * ὁμοειδῆ δέ εἶσιν, ὅσα ὑπὸ τὸ αὑτὸ el 
τεται, xaY χοινωνοῦσι τῷ λόγῳ τῆς οὐσίας 
τρος, xal Παῦλος. Ἑτεροειδῆ slot, τὰ τῷ : 
φέροντα ἀλλήλων” ἤγουν ὅσα τῷ λόγῳ «1 
διαφέρουσιν, ὡς ἄνθρωπος, ἵππος. Αριθμ. 
φέρουσιν, ὅσα τῇ συμπλοχῇ τῶν συµδεθηχή 
ἰδιότητα τῆς οἰχείας ὑποστάσεως ἀφωρίσε 
τὴν χαθ᾽ αὐτὸ ἐσχήχασιν ὕπαρξιν, Ώγουν {τί 
ὡς Πέτρος, xaX Παῦλος, καὶ ἕκαστος τῶν ἂν 


Τῶν πάντων ἑτερογενῶν ἕτεραι τῷ albi 
διαφοραί  οἵον, ζώου χαὶ ἐπιατήμης. Τὸ 
ζῶον ὑπὸ τὴν οὐσίαν τέλει, fj δὲ ἐπιστήμη 
ποῖον. Τοῦ μὲν οὖν ζώου διαφοραὶ, συνατατ' 
τὸ ἔμφυχον, τὸ αἰσθητιχὸν, διαιρετικαὶ δὲ, τὸ 
τὸ ἄλογον, τὸ πτηνὸν, τὸ χερσαῖον, τὸ ἔνυὸ 
δὲ ἐπιστήμης συστατικαὶ μὲν, τὸ τοῖς ku 
λογιχοῖς ἑνυπάργειν, ἔτι δὲ καὶ τὸ δυσµετι 
διαιρετιχαὶ δὲ, Υραμματιχὴ, φιλοσοφία. | 
χατηγορίας ὑπάρχει τὸ Ὑένος, ἑχείνης xal 
καὶ αἱ τοῦ εἴδους διαφοραί * τῶν δὲ ὑπ' ἄλλη 
τε xaX εἰδῶν οὐδὲν χωλύσι τὰς αὐτὰς εἶναι d 
εἰ χαὶ μὴ πάσας, οἷον ", τὸ ζῶον οὗ δύνατ 
ἄζωον. Διαφορὰς δὲ ἐνταῦθά φιμι τὰς συ 
αὑτά. 


quod inanimatum efficere non potest. Differentias autem eo loci eas demum intelligo, quae 


tuunt ejusmodi genera et species. 


Ktiam accidentia suas habent. differentias, elc. — C — Xph δὲ γινώσχειν, ὅτι αἱ ἑννέα κατηγορία 


Scire autem oportet, excepta substantia, reliqua 
uovem predicamenta, etiamsi accidentia sint, 
habere tamen singula, tam constituentes, quam 
dividentes differentias, ac unumquodque genus 
generalissimum esse, pariterque species ac genera 
subalternotim posita, necnon specialissimag species 
habere. Etenim ubi genus est, illic species ac divi- 
dentes differentias necesse est esse. Nam  bh:e sunt 
quie genera in species dividunt : itemque ubi sunt 
namque sunt qua constituunt species. 

Unum tribus modis dicitur. — Jam vero unum 
tribus modis dicitur ; nempe, aut genere, ut. ho- 
minem et equum, unum ac idem gencre dicimus : 
nam constituuntur sul) eodem genere, animali sci- 
lioet : aut. specie, ut. Socratem ac Platonem, qui 
sub eadem specie sunt, hoc est sub homine, dici- 
mus unum ac idem specie : aut denique numero : 
ut Socratem unum esse, scorsim a reliquis homi- 
nibus sejunctum, dicimus. 


τὸς τῆς οὐσίας, ἔχουσιν ἑκάστη, εἰ xai συµἰ 
εἰσὶ, συστατικὰς xai διαιρετικὰς διαφορ 
ἑχάστη αὐτῶν γενιχώτατον γένος bati, καὶ 
εἴδη, χαὶ γένη ὑπάλληλα, xal εἰδικώτατα εἰ 
ttg Υὰρ ὅτι " ἕνθα γένος, ἐχεῖ εἴδη καὶ 
διαιρετικαί εἰσιν' αὗται γάρ slow αἱ διαιρ 
γένη εἰς εἴδη * χαὶ Eva. εἴδη, cial xal Gu 
διαφοραί * αὗται γὰρ εἰσιν αἱ συνιστῶσαι τὰ 


species, illic sunt et differenti:  constituem 


Τὸ iy τριχῶς λαμθάνεται’ 3| Υένει, ol 
ἄνθρωπον xal ἵππον, ἓν τῷ γένει, xal ται 
ἓν γὰρ γένος εἰσὶν, ὑπὸ τὸ ζῶον . fj εἴδει, ὧν 
την φαμὲν, xat Πλάτωνα ὑφ' ἓν εἶδος ὄντας, 
ἄνθρωπον, ἓν εἶναι τῷ εἴδει xal ταυτόν ' ἢ 
ὡς Σωχράτην Φφαμὲν ἕνα εἶναι xa0' ke 
λοιπῶν ἀνθρώπων χεχωρισμµένον. 


VARI LECTIO NES. 


* Desunt h:ec. in editis οἱ mss., supplevit vero Combefisius ex verisimili conjectura, ut et illud ey 
alterum quod postea sequitur. « Movit me, inquit, ad utrumque exemplum inserendum, quo 


indicet textus illa preecessisse, cui statim subditur, Avc differunt genere : 


quodque ita doetri 


tu)at. Uti enim nec in sequentibus desunt. exempla, ita nec initio capitis deluerint. Sie € 
inferius exempli causa adductum, οἷον, τὸ ζῶον οὐ δύναται ποιεῖν τὸ ἄζωον, plerique codices de 
nec legit vetus. int., edita tamen bene repriesentint. 5». Exemplum porro. utrumque aliunde non 


quam ex auctoris contextu, ut series indicat. " Tec exempla in. multis codicibus absunt. 


in cod. S. Hil. ct quibusdam aliis; οἱ paulo post in multis abest ἐχεῖ. 


065 
ΚΕΦΑΛ. ΛΗ’. 

Περὶ τοῦ ἐν τιν. 
Το ἐν τινι, ἑνδεχαχῶς [λέγεται X]: α ὡς γένος tv 
εἶδει, ὡς τὸ ζῶον Ev τῷ ὁρισμῷ τοῦ ἀνθρώπου' β’ ὡς 
aUo; Ev γένει, ὡς ἄνθρωπος ἓν τῇ διαιρέσει τοῦ ζώου" 
Υ ἐν τόπῳ, ὡς ἔερευς Ev τῷ vai: δ’ Ev χρόνῳ, ὡς 
Νῶε £v τῷ χαιρῷτοῦ κατακλυσμοῦ" ε’ £y ἀγγείῳψ, ὡς 
οἶνος ἓν χρατῆρι ^c! ὡς ὅλον Ev µέρεσιν, ὡς Σωκράτης 
ἐν τοῖς οἰχείοις µέλεσι, χεφαλῇ «e xat χερσὶ, καὶ focl- 
τοῦτο δὲ οὐχ ἔστιν ἐν τινὶ, ἀλλ᾽ ἐν τισίν' ζ' ὡς τὸ µέρος 
ἐν ὃλρ, ὡς χεφαλὴ, χεὶρ ἓν Σωκράτει’ η’ ὡς εἶδος ἐν 
Ulp, ὡς εἶδος τοῦ ἀνδριάντος ky τῷ χαλκῷ: θ’ ὡς Ev τῷ 


ποιητιχῷ αἰτίῳ, ὡς τὰ πάντα iy τῷ θεῷ' ν ὡς ἐν τῷ. 


τελιχ αἰτίῳ, ὡς ἡ κλίνη ἐν τῇ τῶν ἀνθρώπων Ἰάνα- 
παύσει ' διὰ τὴν ἀνάπαυσιν γὰρ τῶν ἀνθρώπιυν γίνε- 
ται χλίνη * τα’ ὡς Ev. ὑποχειμένῳ, ὡς λευχὸν ἐν σώ- 
pac. Ἰστέον δὲ ὅτι µέρη ὅλου λέγονται ’ ὅλον δὲ µέ- 
ρους οὐδαμῶς, ἀλλ᾽ ὅλον ἐν p£psat. 


ΚΕΦΑΛ. Λθ’. 
"Eti περὶ οὐσίας, 

Οὐσία ic: πρᾶγμα αὑθύπαρχτον, μὴ δεόµενον 
ἑτέρου πρὸς σύστασιν' καὶ πάλιν * οὐσία ἐστι πᾶν 
ἔτικερ αὐθυπόστατόν ἐστι, xaX μὴ ἓν ἑτέρῳ ἔχει τὸ 
εἶναι  Ίγουν τὸ μὴ δι ἄλλο Óv, μηδὲ ἐν ἑτέρῳ ἔχον 
thv ὕπαρξιν, μὴ δεόµενον ἑτέρῳ πρὸς σύστασιν 
ἀλλ) ἓν ἑαυτῷ ὃν, ἐν ᾧ xat τὸ συμθεθηκὸς ἔχει τὴν 
ὕπαρξιν ' τὸ γὰρ χρῶμα διὰ τὸ σῶμα γέγονεν, ἵνα 


DIALECTICA. 


606 
CAP. XXXVII. 
De in aliquo. 
In aliquo "indecim modis dicitur : 1* ut genus 


in specie; velut animal in hominis deflnitione ; 


2* ut species in genere, velut homo in animalis 
divisione ; $* in loco, sicut sacerdos in templo ; 
4* in tempore, uti Noe in diluvii tempore ; ὃν in 
vase, quemadmodum vinum in poculo ; 6* ut to- 
tum in partibus, veluti Socrates in suis menibris, 
nimirum in capite, in manibus ac pedibus : quan- 
quam hoc non est in aliquo, sed in aliquibus esse; 
7' ut pars in toto, uti caput, manus in So- 
crate; 8* ut forma in materia, velut statuae forma 
in 3e ; 9» ut. in. causa efficiente, quemadmodum 
in Deo sunt omnia ; 105 ut in causa finali , velut 
leclus in hominis requie: siquidem ut homines 
requiescant, lectus conficitur ; 11» ut in subjecto , 
sicut candor in corpore. Sciendum porro est, par- 
tem tolius dici ; αἱ non item totum partium, sed 
totum in partibus. 
CAP, XXXIX. 
De substantia iterum. 

Substantia est res per se exsistens, mec ullo alio, 
ad hoc ut sit, opus habens. Rursus, substantia est 
quidquid perse subsistit, neque in alio suuim esse 
babet ; id est, quod non est propter aliud, neque 
in altero suam exsistentiam habet, nullo alio ut 
consistat indigens. Quin potius in &3 seipso est ; 
inque co accidens suum esse habct. Nam color 


947 αὐτὸ, οὗ τὸ σῶμα διὰ τὸ χρῶμα. Καὶ τὸ (, propter corpus exsistit, utipsum imbuat et afficiat : 


χρὼμα tv τῷ σώματι ὑπάοχει, οὐ τὸ σῶμα ἐν τῷ 
ypopatt. Ὄθεν χαὶ τὸ χρῶμα τοῦ σώματος λέγεται, 
καὶ οὗ «b copa τοῦ χρώματος. Πολλάχις τοιγαροῦν 
ἁλλασσομένου τοῦ χρώματος, χαὶ µεταθαλλομένου, fj 
οὐσία οὐ µεταθάλλεται, Ίγουν τὸ σῶμα , ἀλλὰ μένει 
&b αὑτό. Λέγεται δὲ οὐσία παρὰ τὸ εἶναι [7 κυρίως * 
συμθεθηχὺς δὲ παρὰ τὸ συµθαίνειν, xal ποτὲ μὲν 
εἶναι, ποτὲ δὲ µη εἶναι, f] παρὰ xb. ἑνδέχεσθαι ἓν τῷ 
αὐτῷ πράγματι, xal εἶναι τὸ αὐτὸ συμθεθηχὸς, 
^ xal μὴ elvat, ἀλλὰ τὸ ἐναντίον αὐτοῦ.] 


ΚΕΦΑΛ. M'. 
Περὶ φύσεως. 


Φύσις ἐστὶν ἀρχὴ τῆς ἑχάστου τῶν ὄντων χινἠτεώφ 


non autem contra, corpus ob colorem. Estque co- 
lor in corpore ; non item corpus in colore. Ac pro- 
inde dicitur corporis color, non autem corpus co- 
loris. Itaque szepenumero mutato colore, substantia 
tamen, hoc est corpus, nequaquam mutatur, sed 
statum suum retinet. Dicitur autem substantia 
οὐσία, eo quod ei ( proprie ) conveniat esse. [ Ut 
econtra accidens dicitur eo quod accidat, 
ac sit quandoque et quandoque absit : sive quia 
contigit idem accidens eidetn rei et inesse et non 
inesse ; imo et ejus contrarium. ] 
CAP. XL. 
De natura. 
Natura est principium motus et quietis cujus- 


τε xal tosplac* olov, fj vj κινεῖται μὲν πρὸς τὸ D. que rei: v. gr. terra, movetur, cum germen 


BAassávetv * ρεμεῖ δὲ, χατὰ τὴν ἐχ τόπου εἰς τόπον 
µετάθασιν. Οὐ γὰρ χινεῖται ἀπὺ τόπου εἰς τόπον. 
Ἡ οὖν ἀρχὴ, χαὶ ἡ αἰτία τῆς χινῄἠσεώς τε xai τῆς 
Ἀρεμίας αὑτῆς, χαθ fiv πέφυχεν οὕτω χινεῖσθαι 
xai ἠρεμεῖν οὐσιωδῶς, Ίγουν φυσικῶς, xal οὗ κατὰ 
συμβεθηχὸς, φύσις λέγεται, παρὰ τὸ τοιῶσδς πεφυ- 


edit: quiescit autem, quod auinet ad transitum 
de loco in locum. Neque enim movelur de loco 
in locum. Quocirca principium el causa hujusce 
motus et quietis, per quam ita res quzlibet sub- 
stantialiter nata est, sive camparata est a natura, 
ac non ex accidenti, ut moveatur ac quiescat, 


VARLE LECTIONES. 


z Deest λέγεται in. edit. et. mss., in solo cod. S. ΕΠ. supra lineam suppletum fuit correctoris 
aou, 7 un cod. S. llilarii à correctore additum est xvploz, et in margine qua sequuntur, velut 
supplenda, ascripsit; quz tamen in nullo codice alio reperi. Horum luco in Colb. et Regiis nonnulli, 
lzc alia leguntur. Τί μέν ἐστιν οὐσία εἴρηται, xal τίς διαφορὰ οὐαίας πρὸς τὰ συµθεθηχότα, ὡ; ἓν αὐτῇ 


ἑχόντων τῶν συµθεθηχότων τὴν ὕπαρξιν. 


ἴρηται δὲ xal περὶ διαιρέσεως αὑτῆς, καὶ τί διαφέρει οὐσία 


τὼν οὐσιο)δῶν διαφορῶν * ὅτι δι αὐτῶν οὐσία εἰδοποιουμένη, τοῖον cibo; ἀποτελεῖ, καὶ τοιάδε Υίνεταν. 
Είρηται δὲ καὶ τί qoot; καὶ μορρὴ, καὶ τί ὑπύστασις καὶ πρόσωπον καὶ ἄτομον, κ. €. 6. 


607 


S. JOANNIS DAMASCENI 


natura nuncupatur ; ab eo scilicet quod ita nata A κέναι τε xal ὑπάρχειν. Αὕτη δὲ οὐδὲν Exsoóv ἔστιν, 


git aique exsistat. Hac porro nihil aliud est, 
quam essentia, Ab essentia namque ejusmodi vim 
habet, hoc est, motum et quietem ; ipsaque ejus 
motus ac quietis causa est. Porro φύσις, id est κα» 
(ura, παρὰ τὸ πεφυχέναι, a natum esse, dicitur. 
CAP. XLI. 
De forma. 

Forma est essentia a differentiis essentialibus 
velut informata, ac speciflcata; qua quidem si- 
3nificat speciem specialissimam : v. gr. substan- 
tia, que a corpore animato ac sentiente formata 
ac specificata, animal absolvit; rursumque ratio- 
nali ac mortali assumpto, hominis speciem efficit : 
ac cum sil species specialissima , dicitur forma , 
veluti nempe substantia formata. 

Porro sancti Patres, essentis, et nature, ac 
forme nomen tribuunt speciei specialissimz, 
idemque essentiam, et naturam, et formam, nempe 
specialissimam speciem esse, statuunt; atque 
adeo ejusdem essenti: , et naturz, et speciei, οἱ 
generis, ζμδι οἱ forma esse dicunt individua , qua 
sub cadem specie speclalissima constituta sunt: 


NOTA. 


(96) Μορφή ἐστιν. Forma est essentia, etc. Sic 
docuerunt Patres propter illud dictum Apostoli, ad 
Philipp. it, 6. Qui cum in forma Dei esset, non ra- 
pinam arbitratus | est, etc., exinanivit semetipsum 
formam servi accipiens, etc. , ubi forma pro natura 
significanda sumitur. Nebulo vero ille qui epísto- 
lam, ceu ad Paulum Samosatensem scriptam, Dio- 


nysio Alexandrino affinxit, ubique passim nihil C Niczenorum Patrum mentem. (Quandoquidem, 


adeo inculcat, nisi Dei forma naturam perfectam 
αὐτοτελη, per se substantem, et personam signi- 
flcari ; servi autem forma ei hominis, nudam spe- 
ciem sine consistentia; quemadiodum sermo, vir- 
tus et sapientia hominis consistentiz? sunt expertia : 
imo σχῆμα duntaxat esse, hocest exteriorem quain- 
dam figuram ἡ δὲ τοῦ Θεοῦ μορφὴ, inquit, ὁ Aóyo; 
αὐτοῦ, xat σοφία Υἱὸς Θεοῦ, χαὶ θεὸς αὐτὸς ὡμ)λό- 
γηται, Qv ἀεὶ χαὶ µία ὑπόστασις προσώπου. Λόγος 
ἀνθρώπον, καὶ σοφία, xaX δύναμις, xat μορφὴ ἀνυπό- 
στατα µέρη τοῦ ἑνὸς ἀνθρώπου θεωρεῖται, ls nempe 
Monopliysita fuit, non cailiolicus, qui naturam 
aliam in Christo non nosset, przeter divinam : "13900; 

 φύσις * ὅθεν ἄτοπόν ἐστι τὸ λέγειν ἄνθρωπον τὸν 
Ἀριστόν * adeoque quamlibet natus, passus, vulne- 
ratus, contrectatus legatur, natura. Deum, non 
natura hominem, ipsum'censeret. 8:5; γὰρ ὑπὸ ἆπο- 
στόλου ψΨηλαφηθεὶς, οὗ φύσει ἄνθρωπος, ἀλλὰ φύσει 
θτό-. Plura non addo qux& incorrupticolam aucto- 
rem produnt, ut. mirari subeat viros doctissimos 
fraudem non animadvertisse. 

(27) Kal ὁμοούσια. Atque adeo ejusdem essentie. 
Familiare philosophis erat, ca qu: ejusdem naturz 
sunt, ὁμοούσια, q. d. coessentialia seu. consubstan- 
tialia, nuncupare, Hoc sensu liomo homini ὁμοού- 
σιο»ς, consubstantialis est. Alteram ὁμοουσίου con- 
substantialis acceptionem Paulus Samosatenus tin- 
verat in synodo prima, quie adversus ipsum cele- 
brata est, ut ex Catholicorum doctripa Filius Patri 
consubstantialis foret, quia uterque ex anteriori 
quadam substantia enati essent. Αά ejusmodi ca- 
villos declinandos tunc sancitum est, ut vox ὁμοού- 
σιος  comsubstantialis  pratermilteretur. — Verum 
Athanasius lib. De decret. syn. Nic. observat, ut 
aliquid alteri sit. consubstantiale, necessum non 
esse ut ex Lertio quopiam ea ambo proveniant, sed 
solunumodo unum ex alio sit procreatum : atque 


B γεται, οἷον οὑσία μεμορφωμένη. 


p n. 70, οὐ 


εἰ μὴ οὐσία: ἐκ γὰρ τῆς οὐσίας ἔχει τὴν τοιαύτην 
δύναμιν, fyouv τὴν κχίνησιν, xal Πρεμίαν. Καὶ d 
οὐσία ἐστὶν ἡ αἰτία τῆς χινήσεως αὐτῆς xai ἠρεμίας. 
Λέγεται δὲ φύσις παρὰ τὸ πεφυχέναι. 


ΚΕΦΑΛ. MA'. 
Περὶ μµορφῆς. 

Μορφή ἐστιν (26) ἡ ὑπὸ τῶν οὐσιωδῶν διαφορῶν, 
olovet μορφωθεῖσα, xal εἰδοποιηθεῖσα οὐσία, ἥτις ση- 
μαίνει τὸ εἰδικώτατον εἶδος * οἷον ἡ οὐσία µορφωθεῖσε, 
καὶ εἰδοποιηθεῖσα ὑπὸ τοῦ σώματος τοῦ ἐμφψόχου xe 
αἱαθητιχοῦ, xai ἁποτελέσασα «b ζῶον, πάλιν τε προσ- 
λαδοῦσα «b λοχικὸν xai θνητὸν, ἀποτελεῖ τὸ τοῦ &v- 
θρώπου εἶδος. Ὅπερ εἰδικώτατον εἶδος μορφὴ M- 


Οἱ οὖν ἅγιοι Πατέρες ἐπὶ τοῦ εἰδικωτάτου εἶδοις 


τάσσουσι τὸ τῆς οὐσίας, xai φύσεως, xo μορφῆς - 


ὄνομα, xaX ταυτὸν λέγουσιν, οὐσίαν, xat φύσιν, χεὶ 
μορφὴν, tb εἰδιχώτατον εἶδος * καὶ ὁμοούσια (1, 
xat ὁμοφυῆ, καλὁμοειδῆ, xal ὁμογενῆ, xal coppa 


λέγουσι, τὰ ὑπὸ τὸ αὐτὸ εἰδικώτατον εἶδος ὄνομα, | 
Ἑτεροούσια δὲ, xal ἑτεροφνῆ, καὶ ἑτεροειδῆ, τά . 


hoc modo Verbum esse Patri, ex quo genitum est, 
consubsiantiale : sensum vero Samosateni indiguem 
esse Deo, cui corporum affectiones attribuaL, Τα. 


tiam recitat ejusdem vocabuli notionem, ut nempe, 


non solum alius ab alio genitus sit, sed neuter ab 


altero distrahatur, et iu se invicem maneant, sie | 


que adeo unum substantia sint. Hane fuisse asserit 


nedum similis est Filius, sed etiam. ἁδιαίρετές 
τῆς τοῦ Πατρὺς οὐαίας, a Patris substantia 
wequil, εἰ sicut ipse ait, ille et Pater unum eun, 
semperque in Patre Verbum, et Pater. in. Verbo ed, 
veluti splendor ad lucem se habet. Τοῦτο γὰρ xa 
λέξις σηµαίνει. Nam hoc quoque voz ista significet. 


Eapropter synodus τοῦτο voouca καλῶς, ὁμοούσια . 


ἔγραφεν, hac re considerata, recte consubstantialen 
eum esse scripsit. Synodi sensum Marcellus Ancy- 


ranus non percepisse fertur, sed errore Sabelliane | 


consubstantiale sic defendisse μὲ personarum Tri- 
nitatem tolleret, Verum auctor dissertationis ei 
Sabellii gregales qux& exstat inter opera Atbanssi, 
admonet, eam esse vim nominis ὁμοουσίου, 55" 
substantialis, ut multorum secundum aubstantiua 
consortium efferat, et idcirco Sabellianos ei sobre 
asse τὸ ὁμοούσιον, quod wiius substantia: significat. 
"articula ὁμοῦ, «na, simul, inquit Epiphan. σον, 
ἕνα, ἀλλὰ δύο σηµαίνει τέλεια, eB 
wnum, sed duo per[ecic indicat. Atqui Ancyrsal 
h:eresis in causa videtur fuisse, ut Orientales cam 
Basilio magno traditam a philosophis ὁμοουσίου ας» 
ceptionem, ceu sola vera esset, Arianis objicerent. 
Nimirum sanctus ille doctor epistola praesertim 4$ 
ad Gregor. fratrem statuit Paulum Timotheum, 
Sylvanum , εἰ Andream, consubsiantiales. esse. καὶ 
εἰσὶν ἀλλήλοις ὁμοούσιοι, quia definitione comseniunt. 
ld a synodo Alexandr. cui Athanasius preefuit, ap- 
probatum est, inodo nulla sectio seu ldivisio imer 
personas divinas subsequeretur, sed Dei su 
vere et physice una eretur. Juxta eumdem son 
sim Chalcedonensis synodus verbis iisdem sdbi- 
bitis, quibus Athanasius, Cyrillusque antehac usi 
erant, definivit Christum, non solum ὁμοούσιον cam- 
substantialem esse Patri secundum divinitatem, ve- 
rum etiam ὁμοούσιον consubstantialem matri nobis- 
aue secundun humanitatem. 


en 





-ᾱ- κο ma 


DIALECTICA. 


610 


f,w3t ἑτερόμορφα, τὰ εἰδικώτατα εἴδη λέ- A diverse autem essentiz, et natura, et speciei, et 


Ἀδύνατον γὰρ εἶδος ἄλλῳ εἶδει, f) φύσιν 
δει, ἢ οὐσίᾳ, μὴ εἶναι ἑτεροούσιον xal ἑτερο- 
 ἑτερόμορφον. 


«um alia essentia, forma cum forma, diversz prorsus ab alia essentiz, 


1 dignoscantur. 

! χινώσχειν, ὡς ἀδύνατόν ἐστιν Ex δύο οὐσιῶν, 
ύσεων, µίαν φύσιν σύνθετον γενέσθαι. ᾿Αδύ» 
p ἓν τῷ αὑτῷ τὰς ἀντιδιῃρημένας ανστατι- 
)πάρξαι διαφοράς. Ὑπόστασιν δὲ µίαν σύν- 
: διαφόρων φύσεων δυνατὸν γενέσθαι ' ὡς ὁ 
xc Ex doy) ἐστι αυντεθειµένος χαὶ σώματος. 
καὶ λέγεται (38) µία φύσις τῶν ἀνθρώπων, 
pu; φύσεως ὁ ἄνθρωπος b λέγεται ὁ χαθ- 


generis, el forma esse specialissimas pronuntiant 
species. Fieri enim non potest quin species, cum 
alia specie collata, natura cum alia natura, es- 
nature el forms 


Ex duabus matwris non efficiimwr una natura, 
bene aulem una hypostasis. — Scire sutem neces- 
sarium est, ex duabus substantiis, id est naturis, 
unam compositam naturam fleri non posse. Neque 
enim fleri potest, ut differentis constituentes, per 
oppositum modum diviszx, in uno ac eodem simul 
exsistanl. Át vero unam ex diversis naturis con- 
fici hypostasim coinpositam, nihil vetat; qua ra- 


VARLE LECTIONES. 
b. χρὴ οὖν. Sic vetus int. iu mss. quos legi, oportet ergo. Regii duo χρὴ δὲ, quam lectionem 


wis interpres secutus posuit, Sciendum autem. ἃ 


ita συστατιχῶς. lnterpretes, constitutive. 


duo, ἀλλ οὗ µία φύσις λέγεται ὁ ἄνθρωπος" ita. etjam Colb. in quo tamen sequitur χαθέ- 


NOTAE. 


Pi Τὰ 
6. Hiec vulgo Patres pristituunt ad sol- 
argumentum, quod Monophysitz objicie- 
aloin exemplum homine cujus natura unica 
etsi compositi ex corpore et anima veluti 
duabus : eo. maxime quod Theologus, Cy- 
liique conjunctionem hunanz naturse cum 
similitadine hac declaraverunt. Anastasius 
enus in Fragmentis libri, χατὰ τοῦ δια- 
entra Arbitrum, seu Joannem Philoponum, 
Bntur in Collectaneis, manu exaratis, con- 
wwrianos, que in Collegio societatis Jesu 
wi asservantur, eodein quo Noster modo 
L Κὰν jud; εἶναί ποτε λέγεται φύσεως ὁ 
ac, inquit, οὐχ ὁ χαθέχαστον, ἀλλ’ ὁ χαθόλου, 
αυτὸν τοῦ εἶδους, xa* οὐ τὴν τῆς χατασχενῆς 
ME τῆς φύσεως ἀντὶ τοῦ χοινοῦ εἴδους, xal 
βαπλησίως πεφυχέναι λαμδανομένης. Etsi 
εἶαε quandoque nature dicitur, non tamen 


ngularis homo, sed homo universim sumptus C, τῆς ἀνθρωπότητος. 


Ina m eamdemque speciem, et struciura Lenws 
wtiam ; natura utique accepta pro specie, et 
us consimili modo natum esse. lis concinit 
s Alexandr. ibidem : 'O χοινῶς xal ἐν πολ- 
ωρεῖται, o0 τινι μὲν πλέον, τινὶ δὲ ἔλαττον 
y οὐσία ὀνομάξεται. Ἐπεὶ οὖν τῷ χαθέχαστον 
ῥὲξ ἴσου πρόαεστι τὸ εἶναι σάρχα ἑμψυχομένην 
γιχῇ, ὃ ἐστιν ἀνθρωπότης, χατἀ τούτο τὴν 
ἵσητα χαὶ δύο οὗσιων ὑπάρχουσαν γνώρισμα, 
μὲν οὐσίαν, ὡς χοινῶς Ev πᾶσιν ἀνθρώποις, 
ρου θεωρουμένην. Ἐπὶ δὲ τῆς ὑποστάσεως 
μανονἡλ, οὗ Φαμεν ποιῆσαι μίαν οὐσίαν τὴν 
"hw θεότητος, xal τῆς ἀνθρωπότητος ’ ἐπεὶ 
παὶ ἐν πολλοῖς θεωρείσθαι, ὡς ἀποδέδειχται. 
αν οὐσίαν φασὶ γενέσθαι τὰ δύο, πάντως που 
ύτης οὐσίας µετειλήφασι xal ἕτεροι, χαὶ ἐξ 
"Eppavouti. ὅπερ οὐκ ἔστι. Μηδὲ τοσοῦτον 
γνήσειαν οἱ νῦν συχοφάνται, εἰ xai λίαν θεό - 


a τῆς ἀληθείας ἐχθροὶ χαθεστίκασι ’ Omne p nit ut sit animal rationale, intelligentice et dis 
i 


merzim et in. pluribus. consideratur, ul. nec 

alii minus conveniat, οὐσία essentia 
εν. Quondoquidem homini cuilibet pereque 
, 9 sit caro animalia anime rationali (nam 
wmeistit humaunas) secundum lunc. sensum 
gigm, qua natura auc reprasenianiur, unam 
g.dicimus, quippe qu& communi ei equali 
ip omnibus hominibus consideratur. At in 
i Emmanuelis unionem divinilatis cum hu- 
! 056nilam unam negamus constituisse ; alio- 
uiem hujusmodi in mullis perspici necessa- 


λέγεται. Quanquam. enim natura di- B rium foret. Natura enim, hoc est esseniia, in multis 


pereque spectatur, ut ostensum est. Si igitur natu- 
ram unam ambabus constitui affirment, essentice 
ejusdem ac Emmanuel alii consortes. erunt, quod 
rerum non est. Nec isti aeycophante, quamlibet Deo 
bellum inferant, eo amentie venerint, ut εἰ hoc 
astruant. Καὶ μεθ) ἕτερα, et quibusdam | interjectis : 
Τὴν ἀνθρωπότητα σύνθετον οὖσαν ἐξ ἄνομο 
πραγμάτων μιᾶς οὐσίας φαμὲν, οὐ πρὸς τὴν διαφο- 
h ν τῆς ψυχῆς καὶ σώματος, ἀλλὰ πρὸς τὸ κχοινὸν 
φορῶντες * Ott χοινῶς ἐν πᾶσι τοῖς ὑπ αὐτὸ ἆνα- 

ομένοις θεωρεῖται. Οὗτος γάρ ἐστι τῆς οὐσίας ὄρος, 
ὡς Βασίλειος ἐπαίδευσε λέγων, ὅτι "Ov ἔχει λόγον τὸ 
κοινὸν πρὸς τὸ ἴδιον, τοῦτον ἔχει ἡ οὐσία πρὸς 2 
ὑπόστασιν. Κατὰ τοῦτον οὖν τὸν τῆς κοινότητος 
γον, μιᾶς οὐσίας φαμὲν τὴν ἓν ἀνθρώποις ἀνθρωπό- 
τητα * ὅτι χοινῶς ἐν πᾶσιν ἀνθρώποις τοῖς χαθ Exa- 
στον xai ἐξ (aou ὑπάρχει τὸ εἶναι ζῶον λογικὸν θνη- 
τὸν, νοῦ χαὶ ἐπιστήμης δεκτικόν : οὗτος τὰ ὁ ὄρος 

Επὰν δὲ τὰ ἐξ ὧν ἐστι λογισώ- 

μεθα, xai Φυχὴν ὀνομάσωμεν, χαὶ σῶμα σχοπήσω- 
pev, τὸ ἑτεροφυὲς xat τὰ ἴδια τῶν oüguov xal μετὰ 
τὴν ἔνωσιν οὐχ ἀρνηθείημεν. El. γὰρ τῆς αὐτῆς οὐ- 
σίας τὸ σῶμα xa ἡ doyh. τῶν δὲ ὁμοουσίων ὁ αὐτὸς 
λόγος, φθαρτὸν δὲ τὸ σώμα, οὐχοῦν ἄρα χαὶ ἡ Vox 
διαρθείρεται, xal τὸ λέχειν ἀθάνατον εἶναι τὴν 
φυχὴν, ψευδὲς ἀναδειχθήσεται διὰ τὰς ὑμῶν ἀνοήτους 
χενοφωνίας. Humanitatem, quia ex diversis rebus 
composita est, unius es»enti dicimus, non quidem 
habita ratione anime et. corporis, sed magis ejus 
quod commune est; quippe cum in omnibus pue 
ejusdem speciei sunt, communiter consideretur. Nam 
essentic definitio hec est, quam  Dasilius tradidit 
dicendo : ()juemadmodum commune se habet ad par- 
ticulare, sic essentia ad hypostasim. Igitur ratione 
communitatis humanitatem, qug in hominibus inspi- 
citur, unius esse. essentim dicimus : quia communi 
ratione omnibus el unicuique homini ex equo ορθό 
ine 
capaz. Istgc enim humanitatis definitio est. Ubi vero 
pensamus ea ex quibus constat, atque animam nomi- 
namus, et corpus consideramus, nequaquam inficia- 
mur uirumque direrse natura esse, εἰ qua essentia- 
rum harum propria sunt, etiam post. unitionem ma- 
nere. Num si corpus et anima sunt ejusdem essentie, 
quandoquidem eadem ratio est eorum que coessen- 
Hialia sunt (ulioqui vero corpus corruptele obnoxium 
est) omnino sequitur animam  corruptibilem esse, et 
propter insanas nugacitates vestras falsi. arguetur id 
quod asserilur, animam esse immortalem. 


Cil 


S. JOANNIS DAMASCENI 


612 


tone homo ex anima et corpore concrelus est. A έχαστα. Mía μὲν γὰρ φύσις τῶν ἀνθρώπων σύνθετος 


Quanquam enim una hominum natura dicitur : 
liaud tamen quisque singularis homo unius dici- 
tur esse naturae. Nam una quidem hominum na- 
tura composita dicitur, propterea quod omnes 
hominum hypostases ad unam speciem redigun- 
tur : non tamen singuli homines unius dicuntur 
nature, eo quod unaquaque liumana hypostasis 


ex duabus naturis constel, anima scilicet et corpore; 


λέγεται, διότι ὑφ' ἓν εἶδος πᾶσαι al τῶν ἀνθρώπων 
σύνθετοι ὑποστάσεις. Μιᾶς δὲ φύσεως ὁ χαθέκασια 
ἄνθρωπος οὗ λέγεται, διότι ἑχάστη τῶν ἀνθρώπων 
ὑπόστασις ix δύο συνέστηχε φύσεων * kx φυχῆς λέγω 
καὶ σώματος ' xal ἀσυγχύτους ταύτας ἓν ἑαυτῇ φυ- 
λάττει * xal µάοτυς ἡ ἐκ τοῦ θανάτου γινοµένη διαί- 
ρεσις. 

easque ambas omnis expertes confusionis 


in scipsa servet. Cui rei argumento est ea divisio qux ex morte oritur. 


A5 CAP. ΧΙ. 
Dc hypostasi. 


Duplex mominis hypostasis acceptio. — Nomen 
liypostasis duplicem habet. significationem. Inter- 
dum significat exsistenüiam simplicem : quo sensu 
nihil inter substantiam et hypostasim refert. 
Unde etiam sanctorum Patrum noonulli dixerunt, 
naturas sive hypostases. Interdum vero eam qua 
per se est, ac seorsim subsistit, exstantiam : qua 
significatione individuum significat ; illud, in- 


quam, quod numero differt, ut Petrum, et Ραι- 


lum, et certum aliquem equum. 

Sola individua per se consistunt. — lllud enim 
nosse convenit, neque substantiam forma ac spe- 
cie expertem per se consistere, neque differentiam 
substantialem, neque speciem, nec accidens ; sed 
solas hypostases ac individua, in quibus cum sub- 
stanti, tum substantiales differentiz, speciesque 


et accidentia considerantur. Ac simplex quidem (C 


substantia in omnibus hypostasibus eque perspi- 
citur : hoc est tam in animatis, quam in inani- 
malis; tum rationalibus, quam  irrationalibus : 
tum denique in mortalibus, quam immortalibus. 
AL substantiales differenti», alis in viventibus 
sunt, alie in animatis; alie in rationalibus, aliz 
in brutis, eodemque modo alie in mortalibus, 


ΚΕΦΑΛ. ΜΕ. 
Περὶ ὑποστάσεως. 


Τὸ τῆς ὑποστάσεως ὕνομα δύο σηµαίνει. Ποτὲ μὲν 
τὴν ἁπλῶς Όπαρξιν (29) ' xa0b σηµαινόµενον ταύὐτόν 
ἐστιν οὐσία xal ὑπόστασις. Ὃθεν τινὲς τῶν ἁγίων 
Πατέρων εἶπον, τὰς φύσεις, ἤγουν τὰς ὑποστάσεις. 
Ποτὲ δὲ τὴν καθ) αὐτὸ xo ἰδιοσύστατον ὕπαρξι" 
καθ) ὃ σηµαινόμενον τὸ ἄτομον δηλοῖ, τῷ ἀριθαῷ 
διαφέρον, Ίγουν τὸν Πέτρον xat Παῦλον, τόν τα 
ἵππον 9. 


Χρὴ vàp Ὑινώσχειν, ὡς οὔτε οὐσία ἀνείδαις 
ὑφέστηχε χαθ᾽ ἑαυτὴν, οὐδὲ διαφορὰ οὑσιώδης, els 
εἶδος, οὔτε συρθεθηχὸς, ἀλλὰ µόναι αἱ ὑποστάσειςι fon 
τὰ ἄτομα" χαὶ ἓν αὐτοῖς al τς οὐσίαι χαὶ αἱ οὐσιώξεις 
διαφοραλ, τά τε εἴδη xat τὰ συμθεδηχότα θεωροῦνται, 
Καὶ ἡ μὲν ἁπλῃ οὐσία ἓν πάσαις ταῖς ὑποστάσεσιν 
ὡσαύτως θεωρεῖται ’ Év. τε ταῖς ἀφύχοις xal ἐμθύ- 
χοις, λογικαῖς τε χαὶ ἁλόγοις, θνηταϊῖς τε xaiáfe- 
νάτοις. Αἱ δὲ οὐσιώδεις διαφοραὶ, ἄλλαι bv ταῖς 
ἀφύχοις, χαὶ ἓν ταῖς ἐμφύχοις ἕτεραι ' iv ταῖς le 
γιχαῖς ἄλλαι, χαὶ £v ταῖς ἀλόγοις ἕτεραι. ὁμοίως ἓν 
ταῖς θνηταῖς ἄλλαι, χαὶ ἓν ταῖς ἀθανάτοις ἕτερει” 
καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν, ἓν ταῖς ἑχάστου εἰδιχωτάτου εἷ- - 
δους ὑποστάσεσιν, αἱ αὐταὶ συνάπτουσαι d μὲν ath; 


VARIA LECTIONES. 


€ R. duo, fjyouv τόν τινα τὸν Πέτρον, ἢ zóvóz τὸν ἵππον. 


4 fteg. duo, Colb. et N., συνάπτονσι. 


NOTA. 


(39) Ποτὲ μὲν τὴν ἁπᾶῶς ὕπαρξιν'. Interdum 
significat simplicem exstantiam. ld est non. nudam 
speciem, sed ipsammeltl rei veritatem Ámmonius 


ἑστὶ, καὶ οὐδὲν ἄλλο σηµαινόµενον ἔχει ἡ οὗσία, $ € 
by. » lock δὲ πάλιν ὁ αὐτὸς Κύριλλος ἐπὶ τοῦ κα”. 
ἑαυτὸ ἰδιοσνστάτου ὑφεστῶτος προσώπου ctv ὑπόστα- 


philosophus varias enumerans acceptiones τῆς οὗ- D atv λαµθάνων ἔφασχεν' « E! τιςἓν προσώποις 


σίας, ea interdum rem omnem quz exsistat desi- 
gnari docet, atque idcirco accidentia etiam οὐσίας 
appellari, διὰ τὸ ὑποστάναι, co quod subsistant. At 
Damascenus  Leontium hic sequitur cujus hoc 
Iragmentuin. legitur in Collectaneis i1nss. contra 
Severianos, cap. 27: Ἡ ὑπόστασις χατὰ δύο ση- 
µαινοµένων φέρεται. Σημαίνει yàp καὶ τὸ ἁπλῶς 
ἐν ὑπάρξει ὃν, ὅτε μάλιστα τῶν χαραχτηριστιχῶν 
ἰδιωμάτων ἑστέρηται. Σημαίνει xal τὸ πρόσωπον 
τὸ καθ᾿ ἑαυτὸ ὑφεστώς. UÜcv à ἅγιος Κύρ.λλος, 
ποτὰ μὲν ἐπὶ τοῦ ἁπλῶς ὄντος τῷ ὀνόματι τῆς 
ὑποστάσεως χρησάµενος, φησὶν ὅτι Oh ἀσύγχντοι 
μεμένηχασιν αἱ ὑποστάσεις περὶ οὐσιῶν λέγων * xal 
πάλιν ὅτι πραγμάτων, Ίγουν ὑποστάσεων, Ὑέγονε 
σύνοδος. Καὶ εἴ τις ἐπὶ του ἑνὸς Χριστοῦ διαιρεῖ τὰς 
ὑποστάσεις ΄ xai ἕτερα τοιαῦτα, περὶ τῶν οὐσιῶν 
λέγων. ᾽Αλλὰ καὶ ὁ ἅγιος ᾿Αθανάσιος ἐν τῇ πρὸς τοὺς 
"Agpous ἐπιστολῇ φησιν’ ε Ἡ δὲ ὑπόστασις οὐσία 


δυο 
ἤγουν ὑπηστάσεαι, τὰς iv Εὐαγγελίοις ἀπονέμει 
φωνὰς, ἀνάθεμα Esto ' » IHypostasts duo. significata - 
habet. Nam significat, tum illud quod exeistentia. 
simpliciter preditum. est, quando. in. primis α pre-- 
prietatibus quibus sigillatur, abstractum est, tum e 
personam que secundum se subsistit. Unde sanctus. 
Cyrillus interdum hypostasis nomen usurpat pro es. 


quod simpliciter est, cum ait, hypostases absque con-. 


[usione mansisse ; essentias utique annuens, Sed & 
Athanasius in epistola ad Africanos : « Hwpestasis, 
inquit, essentia est,neque ea sifnificatur aliud preter 
essentiam, sive ens. » Aliquando rursus idem Cyril- 
lus hypostasim accipiendo pro persona, quee seorsim 
el in seipsa subsistat, dicebat : « Si quis personis due- 
bus sive hypostasibms Evangelii voces distribuit. » 
Consünilia quedam habentur in Leontii libro de sp- 
ctis art, 7. Recolenda hic sunt, quie diximus admo- 


Lat. 4 ad cap.30. Cf.Cyrill. in sehol. De incarnatione 


| 


a 


κ δα olm asi cm oA EN. 


DIALECTICA. 


614 


p λόγῳ τῆς οὐσίας ' χωρἰζουσαι δὲ αὐτὰς A alie in. immortalibus. Atque, uno verbo, in cu- 


£posuv ὑποστάσεων. Ὁμοίως χαὶ τὰ 
-α kv αὐταῖς, Ἆτοι ταῖς ὑποστόσέσι, θεω- 
2ρίνοντα ἑχάστην ὑπόστασιν Ex τῶν ὁμο- 
εάσεων. Δὼ xay τὸ ἄτομον χυρίως τὸ τῆς 
; ἐχληρώσατο ὄνομα Ev αὐτῇ γὰρ)ἡ οὐσία 
υφίσταται, προσλαθοῦσα τὰ συµθδεδη- 


ΚΕΦΑΛ. MT". 
Περὶ προσώπου. 


óv ἔστιν (70) ὅπερ διὰ τῶν οἰχείων ἕνερ- 
τε xai ἰδιωμάτων ἀρίδηλον , xal περι- 
τῶν ὁμοφυῶν αὐτοῦ παρέχεται ἡμῖν τὴν 
-ofov, ὁ Γαθρι]λ τῇ ἁγίᾳ θεοτόχῳ διαλε- 
€ τῶν ἀγγέλων ὑπάρχων, μόνος ἑἐχεῖσε 
ἱέγετο, χεχωρισµένος τῶν ὁμοουσίων ἆγ- 
τῆς Ev τῷ τόπῳφ παρουσίας xaX διαλέξεως. 
λος ἐπὶ τῶν ἀναθαθμῶν δημηγορῶν, εἷς 
πκων ὧν, διὰ τῶν ἰδιωμάτων χαὶ ἕνεργη- 
τοῦ, τῶν λοιπῶν ἀνθρώπων διεστέλλετο. 


ινώσχειν, ὡς οἱ ἅγιοι Πατέρες ὑπόστασιν, 
πον, xai ἄτομον τὸ αὑτὸ ἐχάλεσαν ' τὸ 
ἰδιοσυστάτως ἐς οὐσίας καὶ συοµύεθηχότων 
αν, xaY ἀριθμῷ διαφέρον, xal τόν τινα 
w ἩἨέτρον, καὶ Παῦλον, τόνδε τὸν ἵππον. 
ὁπόστασις παρὰ τὸ ὑφεστάναι. 


3, 28.  '*Act. xxt, 40. 


jusque speciei specialissimz hypostasibus exdem 
differentiz sunt; ipsas quidem ratione substantize 


inter se copulantes, easdemque rursum ab alte- 


rius speciei hypostasibus sejungentes. Ad eum- 
dem quoque modum accidentia in ipsis, sive in 
hypostasibus, considerantur; quibus hypostasis 
ab ejusdem speciei hypostasibus disjungatur. Eo- 
que nomine individuum proprie hypostasis no- 
men consecutum esL; in qua nimirum substantia 
cum accidentibus reapse consistat. 


CAP. XLIII. 
De persona. 


Persona est, qui: per suas operationes et pro- 


p rrietates, perspieuam, et ab iis, que ejusdem 


cum ipsa nature sunt, discretam nobis A46 ex- 
pressionem exhibet : v. gr. Gabriel cum sancta 
Deipara disserens , cum unus angelorum esset, 
solus illic presens loquebatur, et a reliquis ejusdem 
nature angelis, locali illa prz:sentia, ac. sermone 
quei miscebat, discretus **, Paulus quoque, cum 
in gradibus concionem haberet, unusque homi- 
num esset, per suas proprietates et actiones ab 
bominibus reliquis secernebatur !*, 

Sciendum autem sarctos Patres, hypostasim, el 
individuum, et personam pro eodem. usurpasse ; 
nempe pro eo quod per se atque in propria sub- 
sistentia, ex substantia et accidentibus constat et 
subsistit, numeroque differt, ac certum. aliquein 
signifieat, ut Petrum, Paulum, aliquem  equuu. 
llypostasis porro, παρὰ τὸ ὑφεστάναι, hoc esta 
subsistendo dicta est. 


NOT.T. 


ὀσωπόν ἐστι. Persona est que per opera- 
, Personze nomen cuim Latinis tum Gra- 
uum est. Swpe enim sumitur pro sola 
praesentatione, uti legatus personam prin- 
, Yel pro specie externa, quales in thea- 
mitur. Theologis vero. hypostasim signi- 
per suas operationes innotescit. Cyrillus 
» 4, contra Nestorium, quo vocis liujus 


giam vitaret, bis verbis usus est : E^ 


i3dinoi; ὀνσὶν, fjvouv ὑποστάτεσι * Si quis 
tabus, sive lhypostasibus, Evangelicas voces 
Aibanasius libro De salutari adventu 
Ιόσωπον personam videlur accipere pro 
)i ait personas in Christo non dividi, οὐχ 
ει προσώπων. Alterum neminem reperi, 
| hanc ad siguificaudam naturam vel es- 
dbibuerit. Magnus quidem Basilius, lib. v 
em., p. 152, fatetur scriptores Sacros, 
leitatis scientes, iu una. persona tria prze- 
E σροσύπῳ τρία χηρύσσοντες' sed eo 
üt, unam divinitatis personam esse, ἓν 
, Boc cnim duntaxat asserit, quacun- 
ΠΠ, przsertim Veteris, loca unam divinae 
rsonaiu, utputa Patrem, exprimunt, alias 
rsonas indicare. Tantum vero abest ul 
et rov ad signiticandam substantiam vel 
wsurparit, υἱ potius paucis ante lineis 
jyostolum non pertmittere, ul Ev πρόσ- 
'omam unam esse deitlafem vel suspicemur. 
sam obhjiciat Chrysostomum lom. 9 in 


Epist. ad Hcbr. dixisse duas esse in Christo perso- 
mas, wt duas naturas. designaret, βάλλει.... τοὺς 
Ἰουδαίους δύο πρόσωπα δεικνὺς, xal θεὸν xal ἄν- 
Όρωπον * Judaos ferit duas personas ostendens, nec 
nun Deum, et hominem. Nam genuinus vjus sensus 
hie est, Apostolum, hoc versiculo psalmi xLiv : 
Propterea unxit te Deus. Deus. (κε, eic. Judaeos 
profligare, demonstrando plures esse personas 
divinas, quin et Messiam seu Christum, Deum si- 


mul et hominem esse. Quocirca paucis post lineis 


subjungit Apostolum contra. Marcellum. ct alios 
qui, perinde atque Judzi, Trinitatem in unam per- 
sonam coarctabant, evincere Patrem ct. Filium re- 
vera omninoque distinctas esse personas, ὅτι δύο 
ἑστὶ ταῦτα πρόσωπα, διπρηµένα κατὰ «hv ὑπόστα- 
ctv. Unde plane Ππρ/σωπον accipit non pro natura 
vel essentia, scd pro persona qu:e per se subsistat. 
Quis enimvero concedat, seu Basilium, seu Chryso- 
stomum Meletii Antiocheni fervidos defensores, ὑπο- 
στάσεως el προσώπον vocibus indiscriminatim abu- 
605 esse, Ut essentiam substantiamve, et naturam 
exprimerenl, quando Meletiani omues tanquam 
Sabellianos habebant eos, qui οὐσίαν pro natura et 
essentia, ὑπόστασιν et. πρόσωπον pro persona sub- 
sistente et individuo, non acciperent. Sed οἱ sa- 

rius dictum est epistolam Basilii ad Gregorium 

yssenum, de οὐσίᾳ et ὑποστάσει, receptam ab Orien- 
talibus fuisse, uti certam indetrectabilemque regu- 
lain, qua vocum istarum scnsus deliniretur. 


615 
CAP. XLIV. 


De enhyposiaio. 


Quin enhypostaton quoque nonnunquam sim- 
plicem exsistentiam significat, quo sensu, non 
modo substantiam absolute enhypostaton dici- 
mus, verum etiam accidens : tametsi illud non 
sit. proprie enhypostaton, sed heterohypostaton 
( hoc est, in alio exaistentiam habens), nonnunquam 
vero separatam hypostasim, sive individuum, 
significat. Tametsi nec illud proprie enhyposta- 
ton, sed hypostasis sit. ac dicatur. Proprie autem 
enhypostaton est, aut quod non per se et seorsim 
subsistil, sed consideratur in hypostasibus (v. gr. 
species, sive homiuum natura non consideratur 


$. JOANNIS DAMASCENI 


616 

ΚΕΦΑΛ. MA'. 

Περὶ ἑγυποσταιτου. 

Καὶ τὸ ἑνυπόστατον δὲ (21) ποτὲ μὲν τὴν ἁπλῶς 
Όπαρξιν σηµαίνει ' καθ᾽ ὃ σηµαινόµενον, οὗ µόνον 
τὴν ἁπλῶς οὐσίαν ἑνυπόστατον λέγομεν, ἀλλὰ χαὶ τὸ 
συµθεδηχός᾽ ὅπερ χυρίως οὐχ ἑνυπόστατόν iau, 
ἁλλ᾽ ἑτεροῦπόστατον' ποτὲ δὲ xal τὴν καθ ἑαυτὸ 
ὑπόστασιν, Ίγουν τὸ ἄτομον δηλοῖ * ὅπερ χυρίως οὐχ 
ἑνυπόστατον, ἁλλ᾽ ὑπόστασίς ἐστί τε xal λέγχετα.. 
Κυρίως δὲ ἑνυπόστατόν ἐστιν, ἡ «b καθ) ἑαυτὸ μὲν 
μὴ ὑφιστάμενον, ἀλλ ἓν ταῖς ὑποστάσεσι θεωρούµε- 
vov * ὥσπερ τὸ εἶδος, ἤγουν ἡ φύσις τῶν ἀνθρώπων, 
ἐν ἰδίᾳ ὑποστάσει οὐ θεωρεῖται, ἀλλ᾽ ἐν Πέτρῳ, και 
Παύλῳ, xai ταῖς λοιπαῖς τῶν ἀνθρώπων ὑποστάσεσιν' 


in bypostasi propria, sed in Petro, Paulo) ac re- p fj τὸ σὺν ἄλλῳ διαφόρῳ χατὰ τὴν οὐσίαν el; Dex 


liquis singulorum hominum hypostasibus, aut 
quod cum alio, substantia diverso, ad totius cu- 
jusdam generationem componitur, unamque hypo- 
stasim compositam eflicit: ut puta, bomo ex 
anima et corpore constitutus est, nec vero anima 
sola dicitur hypostasis, nec item corpus, sed di- 
cuntur ambo enhypostata: id autem quod ex 
utrisque exsurgit, utrorumque bypostasis dicitur. 
Etenim hypostasis id proprie est ac dicilur, quod 
seorsim atque in propria subsistentia exsistit. 


A Christi caro ut humanitas ἑνυπόστατος.-- 
Rursus autem enhypostaton dicitur natura es, 
quae ab alia hypostasi assumpta, ut in illa exsistat, 
consecuta est. Unde etiam Domini caro, cum per 
se ac seorsiin ne momento quidem temporis exsti- 
terit, nec proinde hypostasis est, sed potius en- 


τινὸς γένεσιν συντιθέµενον, xat µίαν ἀποτελοῦν 
ὑπόστασιν σύνθετον * οἱονεὶ ὁ ἄνθρωπος ἐκ φυχῆς 
ἐστι xal σώματος συντεθειµένος, xal οὔτε ἡ ψυχἠ 
µόνη λέγεται ὑπόστασις, οὔτε τὸ σῶμα, ἀλλ' ἑνυπί- | 
στατα. Τὸ δὲ ἐξ ἀμφοτέρων ἀποτελούμενον, ὑπόστα- 
σις ἀμφοτέρων ο. Ὑπόστασις Ὑὰρ κυρίως 9 
xaü' ἑαυτὸ ἰδιοσυστάτως ὑφιστάμενον feu τε πὶ C: 
λέγεται. 


Λέχετα:. πάλιν (29) ἑνυπόστατον dj ὑφ ἑτέρας | 
ὑποστάσεως προσληφθεῖσα φύσις, xat kv ἑαυτῇ ἔσχη- 
xuta τὴν ὕπαρξιν. Ὅθεν xal fj αὰρξ τοῦ Κυρίο uà 


6 ὑποστᾶσα καθ’ ἑαυτὴν, μηδὲ πρὸς χαιροῦ ῥοπὴ», οὐχ 


ὑπόστασις, ἀλλὰ μᾶλλον ἐνυπόστατόν ἐστιν. Ἐν Τρ 
τῇ ὑποστάτει τοῦ θεοῦ Aóvou ὑπέστη, προσληφεῖαι 


VARLE LECTIONES. 
* In cod. Reg. 2925,2926, 2929, hzc in textu leguntur, quz in Reg. 2950 margini ascripta fuerum : " 


τὸ µήτε τὴν φυχὴν xa0' ἑαυτὴν ὑποστῆναι, μηδὲ τὸ σῶμα 


| 


, ἀλλ ἀμφότερα ἅμα. Quz quidem sic etiam verti 


vetus interpres : Propter neque animam secundum seipsam subsistere, neque corpus, sed utramque 
ltem Basileensis : Propierea quod nec sola anima (bruti) neque corpus solum subsistere polest, sed utraeqm 


NOTAE. 


simul. 


(31) Καὶ τὸ ἑνυπόστωτον δε. Quinimo enhypo- 
statom, etc. Sic Leontius in Colleclaneis, cap. 21: 
Ἰστέον, ὅτι τὸ ἑνυπόστατον διττόν στι" σηµαίνει 
γὰρ τὸ ἁπλῶς ὃν, xa0' ὃ σηµαινόμενον, οὐ µόνον τὴν 
οὐσίαν, ἣν αὐθύπαρχτον xal αὐθυπόστατον οἱ περὶ 
ταῦτα δεινοὶ ὑπογράφουσιν, ἑνυπόστατον χαλοῦμεν, 
δι) αὐτὸ τοῦτο τὸ εἶναι ἁπλῶς καὶ ὑφεστάναι, ἀλλὰ 
xai τὰ συµθεθηχότα ἑνυπόστατα λέγομεν, xiv ἐν 
ἑτέρῳ ἔχωσι τὸ εἶναι, τουτέστιν ἐν ή οὐσίᾳ' xal 
clot, Χυριωτέρως εἰπεῖν, ἑτεροῦπόστατα. Σημαίνει 
δὲ πάλιν xal τὸ καθ ἑαυτὸ ὃν, τουτέστιν ἰδιοσυστάτως, 
καθ) ὃ σηµαίνοµεν, καὶ τὰ ἄτομα ἑνυπόστατα λέγονται, 
τουτέστι χαὶ ὁ Πέτρος, xat ὁ Ἰωάννης, ἅπερ χνρἰως 
οὐχ ἑνυπόστατα, '* ὑποστάσεις όν &lct, xal 
νωρίζονται. INosse oportet ἑνυπόστατον esse duplex. 

am significat ens simpliciter : quo sensu nedum 
substantiam, quam viri docli sic describunt, wt sit 
id juod seipso exsistit subsistitque, ἑνυ πόστατον ap- 
pellamus, wtpote que simpliciter sit εἰ exsistat. 
Verum el ipsa quoque accidentia bvutósva a dicimus, 
lameisi in alio, hoc est in substantia, esse habeant. 
At si proprie loqui velimus, ἑτεροῦπόστατα, h. e. 
exiranee subsistentie, ea potius nominabimus. Rur- 
sum vero significat eliam id quod per seipsum est, 
hoc est in propria subsistentia : atque secundum hoc 


significatum individua proprie dicumaur & i 
puta Petrus, Joannes, que lamen proprie non lvosd. 
στατα, sed magis hypostases sunt, et 4 
Profecto tertio et quarto seculis ἐνυπόστατον ak 
gnificabat, id quod vere consisteret. Nam synodui 
Antiochena secunda adversus Paulum Samosatenum 
definierat, Patrem ab zeterno Filium genuluse tas. 
quam viventem efficientiam εἰ ἑνν πόστατον subsistem- 
lem, qu& omnia in omnibus operaretur. Hieronyas 
uoque epistola ad Damasum testatur adactum de 
uisse ab Orientalibus, ut tres Aypostases, tria 08” 
hypostata, id est tres. subsistentes personas profi: 
retur, ne Verbum divinum esse putaretur neddi- 
oris sonus, aut flatus dicliove in auras abiens, wi- 
aclio quaedam praeteriens, accidens aliquod, sd 
merum attributum, Ceterum Hilarius lib. x δε 
Trin. 6, u. 21, et Rufinus in expositione Symbell 
Pera rzeca voce ἑνυπόστατον, Latinam swbstantisum 
adhibet. 

(32) Αόγεται πάλιν. Rursus autem. enhypootó- 
ton, eic. In exemplum affert :Domini carnem, aNu 
humanitatem. Ejusmodi ἑνυπόστατα a Theoderé 
Abucara dial. 9 et 29, consimili vocabulo óxostév 
τιχὰ, hgpostatica, dicuntur, quia pertinent ad ή. 
postasiin, cujus propria efficiantur. ' 


DIALECTICA. 


eis 


τιν, καὶ ταύτην, xal -ἔσχε, xol ἔχει ὑπό- A hypostaton quid. Quippe subsistit in Dei Yerbi 


ΚΕΦΛΛ. ΜΕ’. 
Περὶ ἁνυποστάτου. 
tb μὲν ἀνυπόστατον δὲ δισσῶς λέγεται. Ποτὲ 
ιρ τὸ μηδαμη μηδαμῶς ὃν σηµαίνει f, Ίγουν 
καρχτον. Ποτὲ δὲ τὸ μὴ iv ἑαυτῷ (55) ἔχον 
t, ἀἁλλ᾽ ἐν ἑτέρῳ ἔχον τὴν ὕπαρξιν, Ίγουν τὸ 
mxó;. 
ΚΕΦΑΛ. Μα’. 
Διαίρεσις τοῦ ὄγτος 
y διαιρεῖται (24) εἰς οὐσίαν xaX συµθεθηχός : 
γένος εἰς c5», ἀλλ᾽ ὡς ὁμώνυμος quvh, ἡ ὡς 
ἑνὸς xal πρὸς Ev. 
ΚΕΦΑΛ. MZ. 
Διαίρεσις τῆς οὐσίας. 
οὐσία γενιχώτατον γένος ἐστίν. Αὕτη διαι- 
καὶ ἀσώματον. 


pa, 


hypostasi, a qua fuit assumpta, eamque. pro hy- 
postasi habuit, ac etiamnum habet. 


CAP. XLV. 
De anhypostato. 


Sed et anliypostaton duplici modo dicitur. In- 
terdum enim id, quod nusquam omnino est, si- 
guificat : interdum vero, id quod in se ipso essc 
non habet, verum in aKero exsistit, hoc est acci- 
dens. 


CAP. XLVI. 
Divisio entis. 


Dividitur ens in substantiam et accidens : non 
ut genus in species, verum ul vox :equivoca , scu 


B ut ea quz sunt ab uno et ad unuin. 


CAP. XLVII. 
{8 Divisio substantia. 


Substantia est genus generalissimum. 
dividitur : 


Πιος 


ju corpus, et incorporeum : 


VARIA LECTIONES. 


| Reg. 29026, ὡς τὸ Ψψεῦδος, τὸ σχότος, xal τὰ τοιαῦτα ἀνυπόστατα: mock δέ. 


δ Ου hoc ia 


41 traduntur pro varietate codicum varie scripta reperi. Eum itaque ordinem sequor quem diges- 
mbefisius, ac composuit ad accuratiores antiquioresque mss. codices, Que ad divisionem substan- 


sque varias differentias attinent, eadein sunt qux cap. De individuo 


asileenses tradiderunt. 


NOTE. 


Ποτὲ δἑτὸ μὴ ἐν ἑαυτῷ. Interdum vero 
| id seipso, eic. Alterum hocce genus τοῦ 
πάτου aguoscit auctor Epistolz ad Paulum 


ἴσου πάρεστιν, καὶ οὗ θεωρεῖται ἐν τοῖς εἴδεσι τὸ 
πρῶτον καὶ τὸ ὕστερον μετὰ τὴν τοῦ γένους µετ- 
οχἠν. Οὐ γὰρ μᾶλλον ὁ ἄνθρωπος τοῦ ἵππου, ζῶόν 


atenum, qui Dionysii Alexandrini nomen C ἐστι. Καὶ πάλιν ἀναιρεθέντος ἑνὸς εἴδους, οὐκ ἀνάγχη 


t, ubi ostendit quam immane discrimen in- 
εἰ inter Verbum Dei et verbum hominis, 
sapientiam, vió εἰ formam. [ης vero epi- 
ab incorrupticola quopiam monophysita 
iptam monuimus. Leontius Byzantinus ἀνυπό- 
dici posse concedit, quod, licet secundum 
genus substantie pertineat, propria tamen 
entia caret, veluti natura humana in Chri- 
iqui hoc inodo solvit illam Severianorum 
enem, naturam nullam ἀνυνπόστατον esse, 
Be subsistentia vel hypostasi subsistere , 
i aut duas hypostases, uti duas naturas fore, 
una sit hypostasis, unam subinde naturam 
Pbere. Leoutio concinit Eulogius Alexandri- 
a&efeusionibus quarum segmentum ex Colle- 
| atferam in notis ad librum De fide ortho- 
Rufinus id quod Graci ἀνυπόστατον, insub- 
um dicere non dubitet. 
φὸ ὃν διαιρεῖται. Ens dividitur in substan- 
Me. Cap. 5 et 10, affectionem banc probat boc 
into. ὃν est aut illud quod per se subsistit , 
p in quo exsistat indigel, vel quod per se esse 
Mast, sed in altero exsistit. Porro. substantia 
m entis definitionem non rccipi!, nec. etiam 
ια: sed substantia mediam definitionis partem 
, accidens alleram : cum iamen ita compa- 
sit, ut species, tum nomen, tum definitionem 
aecipient. Verum delinitio illa certam οἱ 
|: non ingenerat notionem entis, quud 
p, ἀπὸ τοῦ εἶναι, ab esse, dicitur. Melius 
M Ammónius in conmnentario mss, in lsa- 
Porphyr cap. De specie. Ens, inquit, non 
εν in decem categorias, neque ut genus in spe- 
ueué ut totum in paries; ergo ὡς ὁμώνυμος 
διάφορα σηµαινόµενα, ul τοῦ qquivoca 
analogiam dixerint) in. diversa signtficata. 
5c διαιρούμενον el; εἴδη πᾶσι τοῖς elosaty ἐξ 


'ATROL. Gg. XCiV. 


τὰ λοιπὰ εἴδη ἀναιρεθῆναι. ᾿Αναιρεθέντος γὰρ áv- 
θρώπου οὖχ ἀναιρεῖται τὸ ῥῶον, οὐδὲ τὰ λοιπὰ clon, 
οἷον ἵππος, xal χύων, xaX τὰ λοιπά. El οὖν ὃν διαι- 
ρεῖτάι εἰς τὰς δέχα χατηγορίας, ὡς γένος εἰς εἴδη, 
οὐχ ἔδει εἶναι ἓν αὐτοῖς τὸ πρῶτον καὶ δεύτερον, 
οὐδὲ τὸ μὲν αὐτῶν μᾶλλον τοῦ ὄντος µετέχειν, τὸ δὲ 
ἧττον. Νῦν δὲ ἑστιτὸ πρῶτον καὶ τὸ ὕστερον. Πρῶ- 
τον γὰρ λέγομᾶν οὐσίαν, καὶ τὰ λοιπὰ καθεξης, ἧς 
γε ἀναιρουμένης συναναιρεῖται xal τὰ συµθεθηκότα. 
Ὅθεν καὶ μᾶλλον αὐτὴν τοῦ ὄντος pezéxewv φαμὲν, 
εἴπερ dj οὐσία τοῖς συµθεθηχόσι τὴ εἶναι δίδωσιν, 
'Ev αὑτῇ γὰρ ὑφεστήχασι, καὶ αὕτη μὲν τῶν συµθδε- 
θηχότων εἰς τὸ εἶναι οὐ δεῖται τὰ δὲ συµθεδηχότα 
οὐχ ἂν εἴη, μὴ οὔσης αὐτῆς Ti συµθέθηχεν. 0ὑκ ἄρα 
τὸ ὃν ὡς Υένος εἰς εἴδη διαιρεῖται εἰς τὰς δέχα χατ- 
nyoplac* Genus quod in species dividitur, in omnibus 
istis speciebus ex aquo reperitur ; neque species inier, 
alia prior, e! posterior alia consideratur, | quantum 


D ad participationem generis attinet, Nam. homo non 


est magis animal quam equus. Rursus si species una 
dematur, non continuo species alie intereant oportet, 
Ill omine qu ppe sublato non tollitur animal, nec spe- 
ries alie, puta equus, canis et celera.. Quamobrein 
^i ens in decem. categorias divideretur, ceu genus in 
species, nullum proculdubio inter illas esset prius aut 
posterius, uec illa de ente magis participaret, el ista 
minus. Αἱ vero iuter eas posterius. inapicitur. Sub- 
siantíam dicimus primum, et alia deinceps : maxime 
cum illa intereunte una. pereant. et accidentia. ()κο 
fit ut, substantiam de ente magis. participare, quam 
alia, dicamus : quia substantia accidentibus praebet 
ut exsistani. 1n ea siquidem subsistunt, cum. ipsa 
uccidentibus ul. sit non. egeal : quinimo accidentia 
nusquam [werint non. exetante. substantia eui acci- 
dunt. Idcirco eus in decem categorias non distribuitur, 
uii genus in »pecies. De analogis Greci nou dispu- 
tant, qua liaud satis secernant ab zequivocis., 


20 


$19 S. JOANNIS DAMASCENI 53 
Corpus, À Τὸ σῶμα, 
)n animatum, seu vivens, et inanimatum : el; ἔμφνχον, xai &boyov. 
Vivens, Τὸ Épdvyov, 
in sensibile , zoopliytum, elinsensibile . εἰς αἰσθητιχὸν, ζωόφυτον (55) xai ἀναίσθητον, 
Sensibile, ζῶον, Τὸ ζῶον, φυτόν. 
in rationale, et irrationale: εἰς λογιχὸν, xai &xoyov. 
Rationale, | Τὸ λοχιχὸν, 
in inortale, οἱ immortale : εἰς θνητὸν, χαὶ ἀθάνατον, 
Mortale, Τὸ θνητὸν, 
in hominem, bovem, equum, et bis similia: ety ἄνθρωπον, βοῦν, ἵππον, χύνα, xai τὰ τοιαῦτα. 
Ποπιο, Ἄνθρωπος, 


in Petrum, Paulum, caterosque singulos homi- 
nes, qui quidem individua, et hypostases, ac 
person: suat. 


Corpus substantie species est, ac genus ani- p 


mati ; animatum, corporis species, ac genus sen- 
sibilis; sensibile, seu animal, species animati, ac 
genus rationalis ; rationale, species animalis, ac 
mortalis geuus; mortale, rationalis species ac ge- 
nus hominis ; homo denique, specialissima spe- 
cies; quippe est species mortalis; Petrique et 
Pauli nihilominus species; qua quidem natura et 
forma ac substantia cst, juxta quod senserunt 
sancti Patres. 


Qux medium obtinent locum inter generalissi- 
mum genus, id est, substantiam; ac species spe- 
cialissimas, puta hominis, bovis, etc., subalterna 
genera, ac subalternz species sunt. Dicuntur au- 
tem essentiales et naturales differenti et qualita- 


tes, qua nimirum superiora dividant, ac consli- (C; 


tuant inferiora, formentque species specialissi- 
(38; ipsas ulique constituendo, et dividendo na- 
turam a natura. Natura porro de spcecialissima 
specie dicitur : ac quidem quid essentia, el na- 
tura, ei forma sit, dictum est : quid item hyposta- 
sis, et individuum, et persona : quid etiam enhy- 
postaton, εἰ anlypostaton : quid preterea inter 
substantiam et accidens sit discriminis : quodque 
substantia accidentibus praestantior sit, quippe 
cum hac suuiu esse in illa habeant. Dictum est 
insuper de ipsius divisione, quidque inter substan- 
liam ac substantiales differentias intersit, ut ni- 
mirum substantia per eas informata certam spe- 
ciem absolvat, ac ceriam contrahat qualitatem. 
Dictum quoque est quid sit notura, quid forma, 
quid hypostasis, quid persona, quid individuum : 
utque cum profani 469 auctores de iis censucrint, 


εἰς Πέτρον, Παῦλον, xai τοὺς λοιποὺς κατὰ μέρος 
ἀνθρώπους, οἵτινές εἶσιν ἄτομα, Χαὶ ὑποστάσεις, χαὶ 
πρόσωπα. : 


"Ecttv οὖν ἡ οὐσία γένος γενιχώτατον’ τὸ σῶμα, 
εἶδος τῆς οὐσίας, χαὶ γένος τοῦ ἐμφύχου * «b ἔμφυχω 
εἶδος τοῦ σώματος, καὶ γένος τοῦ αἰσθητιχοῦ: ὁ 
αἰσθητιχὸν ζῶον, εἶδος τοῦ ἐμφψύχονυ, xal γένος τοῦ 
λογιχοῦ ΄ τὸ λογιχὸν, εἶδος τοῦ ζώου, xal εἶδος cei 
θνητοῦ : τὸ θνητὺν, εἶδος τοῦ λογιχοῦ, xal γένος t 
ἀνθρώπου * ὁ ἄνθρωπος εἰδικώτατον εἶδος * εἶδος Ι4β 
ἐστι τοῦ θνητοῦ, xai εἶδος Πέτρου, καὶ Παύϊα, 
ὅπερ ἐστὶ φύσις xal μορφὴ χαὶ οὑσία χατὰ τοὺς ἁγίας 
Πατέρας. 


Ταῦτα τὰ µέσα τοῦ γενιχωτάτου γένους, τοι τῆς 
οὐσίας, καὶ τῶν εἰδιχωτάτων εἰδῶν, τοι ἀνθρώπον, 
βοὺς, γένη εἰσὶ, xal εἴδη ὑπάλληλα. Ταῦτα δὲ 1. 
Yovsat οὐσιώδεις xal φυσικαὶ διαφοραὶ, καὶ xoti 
τες διαιρετικαὶ τῶν ἑπάνω, καὶ συστατιχαὶ τῶν ὁπο- 
κάτω, xaY εἰδοποιοὶ τῶν εἰδιχωτάτων εἰδῶν, ew- 
ιστῶσαι αὐτὰ, xal διαιροῦσαι φύσιν ἀπὸ φύσεως, HÀ 
φύσις ἐπὶ τοῦ εἰδικωτάτου τάττεται. TL μὲν οὖν m 
οὐσία, xat φύσις, χαὶ μορφὴ εἴρηται ' καὶ eL orit 
σις, καὶ ἄτομον, xal πρόσωπον, ἑνυπόστατόν τι ml 
ἀνυπόστατον * xal τίς διαχφορὰ οὐσίας καὶ συµθθ 
χότων bh * καὶ ὡς χυριωτέρα ἐστὶν ἡ οὐσία τῶν συµέι- 
θηχότων, ὡς tv αὐτῇῃ ἑχόντων τῶν αυμθεθγχότων cly 
ὕπαρξιν. Ἑΐρηται δὲ χαὶ περὶ τῆς διαιρέσεως abri — 
καὶ τὶ διαφέρει οὐσία τῶν οὑσιωδῶν διαφορῶν" Va δὲ 
αὐτῶν, fj οὐσία εἰδοποιουμένη τοιόνδε εἶδος ἀποτλέῖι 
χαὶ τοιάδε γίνεται i. Εἴρηται δὲ καὶ τί φύσις, xal d 
μορφὴ, καὶ τί ὑπόστασις, καὶ πρόσωπον, καὶ tops. 
πῶς τε οἱ ἔξω περὶ τούτων ἑδόξασαν, xa mixd 
ἅγιοι Πατέρες, οἱ τῆς ἀληθείας, καὶ τῆς ὄντως qUie 
σοφίας μαθηταὶ xal διδάσχαλοι ὠρθοτόμησαν. δρ 
δὴ νῦν τὰ ἴδια τῆς οὐσίας εἴπωμεν. 


tum sancti Patres veritatis ac. γεγᾶ philosophiz discipuli pariter ac doctores recta tenuerint ac docu" 
rint. Age igitur nunc quie. sunt substantiz propria exponamus. 


VARLE LECTIONES. 


à Quidam codd. πρὸς τὰ συµθεθηχότα, nec male. 
τοῖα γίνεται. Sic velus interpres, talem speciem perficit, et talis, el talis ht 


| Mss. plurimi, τοῖον 


εἶδος ἀποτελεῖ, καὶ τοιάδε, καὶ 


NOTE. 


($5) Ζωόφυεον. soophytum. Ζωόφυτα dicuntur ea 
quibus inesse sensum lerunt, qu:e, ut Plinius seribit 
lib. ix, Nec animalium, nec. fruticum, sed tertiam 
ex wiroque natwram habent, urtic:e puta marine οἱ 


spongie. Nemesius cap. 1, De nat. hom. ex Ariste- 


tele lib. vni De hist. animal., cap. 4, bi its 
1188, OStreas, testas. » Cap. ἂν his addit gite 


4 


DIALECTICA. 


, τῆς οὐσίας, τλ ud ἐν ὑποχειμένῳ εἶναι. Α Proprium substantize est, non csse in. subjecto, 


kp μᾶλλον ὑπόχειται τοῖς συµθεθηκόσιν εἰς 
» καὶ οὐχὶ αὕτη Ey ἑτέρῳ ἔχει τὴν ὕπαρξιν, 
k ἴδιον xai τῶν οὐσιωλῶν διαφορῶν ἐστι. Τὸ 
ὑποχειμένῳ, οὔτε παρὸν σώζει, οὔτε ἀπὸν 
, Διὸ οὐδὲ ἓν τῷ ὁρισμῷ λαμθάνεται * συµθε- 
ρ πάντως ἐστίν * αἱ δὲ οὐσιώδεις διαφοβαὶ 

συµθεθηχότα. Καὶ παροῦσαι γὰρ σώζουσι, 
Usa: | φθείρουσι. Au χαὶ ἐν τῷ ὁρισμῷ 
ονται. 


! δὲ, χαὶ τὸ συνωνύµως χοατηγορεῖσθαι, Άγουν 
όναι τοῦ ὀνόματος, χαὶ τοῦ ὁρισμοῦ, καὶ τὸ 
' τι ἑναντίον. Τῷ γὰρ λίθψ, ἤγουν αὐτῇ οὐσίᾳ 
39, οὐδὲν ἑἐναντίον * καὶ τὸ μὴ ἐπιδέχεσθα; 
ον xaY τὸ ἧττον. Τοῦτο δὲ καὶ τῶν οὐσιωδῶν 
v στιν ἴδιον. 00δὲ γάρ ἐστιν 6 ἄνθρωπος μᾶλ- 
ἵππου οὐσία, f$) ζῶον * οὐδὲ ὁ ἵππος μᾶλλον 
βώπον. Καὶ τὸ τῶν ἑναντίων εἶναι δεχτικὸν 
», 00 καθ) ajThvk, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἑαυτῆς 
fjv. Ἑναντίων δΣ λέγω, συμθεθηχότων , 
μμωδῶν !, οὐδαμῶς. TÓ γὰρ λογιχὸν οὐκ ἐπι- 
τὸ ἄλογον. Τὸ δὲ σῶμα θερμαίνεται, xol 
ιλήµενον φύχεται καὶ φυχἠ, ποτὲ μὲν δέ- 
βετην, το:ὲ ὃξ xal xaxíav. 


' Nam ipsa potius accidentibus subjicitur, ut exi- 


stant ; ac non ipsa in alio esse obtinet. Atque 
proprium hoe, ad substanliales quoque differen- 
lias pertinet. Nam quod est in subjeeto, nec cum 
adest illud servat, nec interimit cum abest : unde 
nec assumitur in definitione ( omnino quippe acci- 
dens est). At differenti: substantiales, minime 
gentimn accidentia sunt: atque. et cum adsunt 
conservant subjeclum, et cum absunt, perimunt : 
quo etiam nomine assumuntur in definitione. 
lllud etiam substantie proprium est, quod uni- 
voce praedicetur ; hoc est, et nomen, et definitio- 
nem impertit. Item, quod contrarlum non habeat. 
Nam lapidi, boc est, lapidis substantiz nihil con- 
wrarium est. lllud preterea, quod nec magis, nec 
minus recipiat; quod ctiam differeutiarum sub- 
stantialium proprium est. Nec enim homo magis 
est substantia, aut animal, quam equus ; nec rur- 
sum, equus magis quam homo. lllud denique, 
quod sit capax contrarioruin , idque divisim , non 
secundum idem, sed per sui mutationem. Con- 
traria autem dico accidentia : nec enim substan- 
lialium capax est. Quod namque rationis particeps 
est, που admittit illud, quod ratione caret : at 


calescit, οἱ per mutationem frigescit; atque anima nonnunquam virtutem, nonnunquam et 


suscipit. 
ΚΕΦΑΛ. ΜΗ’. 


CAP. XLVIII. 


pl τῶν ὁμογεγῶν καὶ ὁμοειδῶν, &cepoye- (, Iterum de homogeneis εἰ homoideis, deque hetero- 


τε xal ἑτεροειδῶν, καὶ ἁμοποστάτω», 
ρεθμῷ διαφερόνγτω». 
"tv? εἶσιν, ὅσα ὑπὸ τὴν αὐτὴν κατηγορἰαν 


αι ' οἷον, ὅσα ὑπὸ τὴν οὐσίαν - ὁμοίως καὶ - 


ἄλλων ἑννέα χατηγοριῶν. Act γὰρ  γινώ- 
€ δέχα εἰσὶν αἱ πᾶσαι χατηγορίαι, Άτοι τὰ 
ατα γένη. oq ἃς ἀναφέρεται πᾶσα φωνὴ 
λεγοµένη. Eici δὲ αὗται' a', οὐσία ' olov, 
V, ποσόν * οἵον, δύο, τρία" Υ’, πρός τι * olov, 
υἱός * &, ποῖον. οἷον, λευχὸν, μέλαν * ε’, ποῦ * 
Δαμασχῷ P, τοῦτο δὲ τόπου ἑστὶ δηλωτιχόν' 
"χθὲς, αΌριον τοῦτο χρόνου ἐστὶ δηλωτικόν’ 
?* olov, ἱμάτιον φέρειν * η’, χεῖσθαι : οἷον 
,. Χαθένεσθαι ' θ’, ποιεῖν. olov , χαίειν * v, 
* ofov, χαίεσθιι. 

wyevr, δέ ciaty, ὅσα ὑπ ἄλλην κατγγορίαν 
b ὁμογενῆ μὲν ὁ ἄνθρωπος καὶ ἵππος. Ὑπὸ 
αν váp εἰσιν ἀμφότερα. Ἑτερογενῆ δὲ à 
€ xai ἐπιστήμη. Ὁ μὲν γὰρ ἄνθρωπος ὑπὸ 
lav ἐστίν * ἡ ἐπιστήμη ὑπὸ τὴν ποιό- 


δῆ εἶἰσιν, ὅσα ὑπὸ τὸ αὐτὸ εἶδος τάσσονται 
ὑνοῦσι τῷ λόγῳ τῆς οὐσίας * ofov, Πέτρος, 
ας * ἀμφότεροι ὑφ' ἓν εἶδός celat, τὸ τοῦ &v- 
᾿ἑτεροειδῆ δέ εἰσιν, ὅσα τῷ εἴδει διαφἑρου- 


geneis et heteroideis ; necnon de homobhypostatis 
ac de numero di[fereniibus. 


Homogenea sunt, quie sub eodem pr:vdicamento 
collocantur, ut omnia qua sub subetantia conti- 
nentur ; eodemque modo in aliis novem pradica- 
mentis. Sciendum est euim esse omnino deeem 
praedicamenta ; hoc est universalissiua genera, 
3d qua vox omnis simplex refertur. Sunt autem 
haec : $. substantia, ut lapis ; 2. quantitas, ut duo, 
tria ; 5. ad aliquid, ut pater, fllius; 4. qualitas, 
ut album, nigrum; 5$. ubi, ut Damasci : hoc au- 
tem significat locum; 6. quando, ut heri, cras : 
quod quidem tempus indicat; 7. habere, ut ve- 
stem ferre; 8. situm esse, ut slare, sedere; 9. 


p agere. ut urere; 10, pati, ut uri, 


lleterogenea porro sunt, qui sub alio οἱ alio 
praedicamento continentur. Atque lhomogenea qui- 
dem sunt homo οἱ equus ; nam ambo sub sub- 
Slantia sunt: heterogenca autem ; ut homo ct 
scientia ? naro. homo sub substantia est; scientia 
autem stib qualitate. 

50 Homoidea rursus sunt, quz sub eadem spe- 
cie locantur, ac essentiz ratione inter se conve- 
niunt, ut Petrus et Paulus. Ambo enim sub ea- 
dem hominis specie sunt. Heteroidea autem , qua 


VARLE LECTIONES. 


. παρόντα 


5. ἀπόντα quibus consentiunt nonnulli codices. k Alii χατὰ ταὐτόν. Reg. 29325, 


i ! Edita ἐπουσιωδῶν, sed falso, etsi faveant codices nonnulli. Cod. S. Hil. aliique habent, 
υδῶν, ex quo legendum datur, ἐπεὶ οὑσιωδῶν * undc alii interpretes verterunt, quia substasitiulem 


m. * Colb. δεῖ δὲ. 


3 Colb. addit : ἐν Τύρῳ. Sic vetus interpres , u*. in 


yro in Danaeco. 


7 


S. JOANNIS BAMASCENI 


6 


specie, hoc est essentim ratione, dissident, ut Α σιν, fiyouv τῷ λόγῳ τῆς οὐσίας * olov, ἄνθρωπος, 


homo et equus. Aj vero sancti Patres, homoge- 
nea et bomoidea, pro iis qux ὁμοούσια, seu coes- 
sentialia sunt, hoc est pro hypostasibus eidein 
speciei subjectis, accipiunt. 

Quid homohypostata εἰ heterohypostata. — Jam 
vero homohypostata sunt, cum dua nalurz in una 
hypostasi copulantur, unamque compositam hy- 
postasim ac personam efficiunt, ut anima el cor- 
pus. Heterohypostata autem ac numero differentia, 
que per accidentium complexionem hypostasis 
sud proprietatem: distinctam habent ; hoc est, que 
accidentium ratione inter se discrepant, ac seor— 
sim et per se exsistunt, velut individua; puta Pe- 
uus et Paulus. Alius eniin hic est, οἱ alius ille. 

CAP. XLIX. 
De quanto et quantitate. 

Quantitas est unitatum congeries. Nam unita- 
tem neio dicil esse quantitatem, verum quantita- 
tis principium. Unitate igitur et unitate in unum 
coeunlibus duo /fiunt. Ex quo perspicuum est 
quantitatem divisionem non esse, sed unitatum 
congeriem ac conjunctionem. Eterfim duo in unum 
et unum seorsim dividere, hoc proprie divisio est: 
at unum et unum duo dicere, connexionis potius 
rationem habet. - 

Sciendum est autem quod quantitas est ipsa 
mensura et numerus (mensura utique metiens, 
et numerus numerans), quanta aulem ea quae 
numero ac mensurae subjiciuntur; hoc est, qua in 
numerum et mensuram cadunt. Quantorum porro 
alia discreta sunt , alia continua. Continuum est, 
cum unum est quod metimur ; v. gr., occurrit 
unum aliquod lignum bicubitum vel tricubitum ; 
sive etiam lapis, aut quid simile: cumque id sit 
unum, metimur illud, et continuum dicitur. Dis- 
creta autem $unt, que inter se'sejuncta sunt : 
ut in decem saxis aut decem palmis: hac quippe 
ab invicem separata sunt. Talia igitur numerari 
dicuntur, nisi ob eziguam singulorum molem, ac 
multitudinem modio metiamur, aut re aliqua si- 
nili, velut triticum, aut quid simile. 

Continua alia, alia discreta. — Continua porro 
deliniunt, ea, quorum partes communi aliquo ter- 
mino copulantur. Nam cum lignum aliquod bicu- 
bitum sit; hoc est, duos cubitus habeat; unius 
cubi finis, et alterius cubiti principium, unum 
est. Cehzrent enim inter se atque conjuncta sunt; 
non autein sunt ab invicem divisa. AL vero dis- 
creta ea sunt, quorum partes non copulantur 
communi aliquo termino, ut in decem saxis. Nam 
si quinque et quinque numeres, communem ter- 
minum, qui copulet, nullum invenies. Etenim si 
aliquid dederis quod inter quinos et quinos me- 
dium interponatur, jam (iunt undecim, et non 
discreti id Ipsum declarat. 


xai ἵππος. Οἱ δὲ ἅγιοι Hacépez ὁμογενῆ xa ὅμο- 
ειδη ταυτὸν λέγονσι, τὰ ὁμοούσια, fjyouv τὰς ὑπὸ 
τὸ αὐτὸ εἶδος ὑποστάσεις. 


Ὁμοῦπόστατά slav, ὅτε δύο φύσεις &v tud ὑποστά- 
σει ἑνωθῶσι, xal µίαν σχῶσιν ὑπόστασιν σύνθετον, 
xai ἓν πρόσωπον, ὡς (Quyh xal σῶμα. Ἑτεροῦτό- 
στατα δὲ xal ἀριθμῷ διαφέροντα, ὅσα τῇ συμαλοχξ 
τῶν συµθεθηχότων τὴν ἱδιότητα τῖις οἰχείας ὑπο- 
στάσεως ἀφωρίσαντο 9 - ἤγουν, ὅσα τοῖς συµδεδη. 
xóct διαφέρουσιν ἀλλήλων, xal την ἀναμέρος, xol 
καθ αὑτὸ ἔσχηχεν ὕπαρξιν ' οἵον, τὰ ἄτομα, Πέτρας 
xai Παῦλος. "Άλλος Υάρ ἐστιν οὗτος, xai ἄλλος 
ἐχεῖνος. 

KE9AA. Μθ’. 
Περὶ ποσοῦ καὶ ποσόζητος. 

Ποσότης ἐστὶ σωρεία μονάδων. Τὴν γὰρ µονάδε 
οὐ φασι ποσότητα * µονάδας οὖν xal µονάδος αννειδ- 
ερχοµένων Ὑίνονται P δύο. ἜὭστε οὗ διαίρεσἰς Lotw 
1 ποσότης, ἀλλὰ σωρεία xal συνάφεια µονάδω. 
Τὸ μὲν γὰρ τὰ δύο διελεῖν εἰς ἓν ἀναμέρος, τοῦτ 
διαἰρεσίς ἐστι: τὸ δὲ τὸ Bv, xal τὸ ἓν, δύο εἰπεῖ, 
τοῦτο μᾶλλον συνάφειά ἐστιν. 


Ἱστέον δὲ ὅτι ποσότης μὲν ἐστιν αὐτὸ τὺ µέτρω 
χαὶ ὁ ἀριθμός ' τὸ μετροῦν, χαὶ ὁ ἀριθμῶν ' coni 
δξ τὰ τῷ ἀριθμῷ, xai τῷ µέτρῳ ὑποχείμενα * fjyow, 
τὰ μετρούμενα xai ἀριθμούμενα. Tov δὲ ποσῶν, τὲ 
μέν εἰσι διωρισµένα, τὰ δὲ συνεχη. Συνεχὲς μὲν ὧν 
ἐστιν, ὅτε Ev ἐστι τὸ μετρούμενον *. ὥαπερ ἓν Cim 
εὑρίσχεται δίπηχν, τρἰπηχν, ἢ λίθος, f) τι τῶν oim» 
των. Καὶ ὑπάρχων μετρεῖται , καὶ διὰ τοῦτο λέγια 
συνεχές. Διωρισμένα δέ εἰσι, τὰ &m ἀλλήλων χεν” 
ρισµένα * ὡς ἐπὶ δέχα λίθων, f δέχα φοινίχωγ 
ταύτα γὰρ χεχωρισµένα εἰσὶν ἀπ᾿ ἀλλήλων. Ταὔτα 
οὖν ἀριθμεῖσθαι λέγονται, εἰ μὴ διὰ σµικρότητα xà 
πλῆθος μετρηθῶσι μµοδίῳ, fj τινι τοιούτῳ * ὥσπῳ 


σίῖτος, xal τι τοιοῦτον. 


Ὀρίζονται δὲ τὰ μὲν συνεχή, ὧν τὰ μόρια pk 
τινα xotyby ὅρον συνάπτοισιν. Ἑνὸς γὰρ ὄντος 9 


p ξύλου τοῦ διπήχεος, ἤγουν δύο πήχεις ἔχοντος, ὁ 


τέλος τοῦ ἑνὸς πήχεος, καὶ dj ἀρχὴ ἄλλου πῄχας 

µία ἑἐστί. Κεχολλημέναι γάρ clot χαὶ συνημμένα, 

χαὶ οὐκ εἰσὶν à wv ἀλλήλων διηρηµέναι ' τὰ δὲ διωρ- 

σµένα, ὧν τὰ µόρια πρός τινα χοινὸν ὅρον οὗ σνν- 
άπτουσιν, ὡς ἐπὶ δέχα λίθων. Ἐὰν γὰρ ἀριθμήσα 
πέντε χαὶ πέντε, οὐχ ἔχουσι χοινὸν ὅρον τὸν συνά πτοντα 
αὐτούς, El γὰρ δώσεις τι μεταξὺ τῶν πέντε, καὶ 
τῶν πέντε, Ὑίνονται ἔνδεχα xal οὗ bíéxa* xa αὐτὸ 
δὲ τὸ δνομα δηλοῖ, τοῦ συνεχοῦς xal τοῦ διωρισµένου. 
decem. Quin ipsum quoque nomen continui aec 


VARLE LECTIONES. 


ο Al. ἀφωρίσατο. 


P]ta mss. omnes. Edit. γίνεται, 


DIALECTICA.. 


μὲν οὖν τὸ Buopispévov mooby ἀνάγεταιό Α B1 Species "discrete , numerus, oratio. — Evgo 


» xai ὁ λόγος. ᾿Αριθμὸν ἐνταῦθα λέγομεν τὰ 
ἵμενα. Τὰ γὰρ ἀριθμούμενα, πάντως διωρι- 
ἰσὶν, ὡς δέδειχται. Καὶ ὁ λόγος δὲ διωρισµέ- 
Iv. Ὁ γὰρ λόγος ἀριθμούμενος ταῖς λέξεσιν, 
, xotvbv ὅρον τὸν συνάπτοντα τὰ µόρια αὐτοῦ. 
ip. ἔχη δέχα λέξεις ὁ λόγος, xal διέλῃς αὐτὰς 
τε χαὶ πέντε, οὐκ ἔχουσι χοινὸν ὅρον τὸν 
Ίντα αὐτάς. Ἐὰν γὰρ παρεντεθῇ τι ἐν τῷ 
(ίνονται ἔνδεχα, xal οὗ δέχα. Ὁμοίως xa ἡ 
(ριθμουµένη τὰς συλλαθὰς, οὐχ ἔχει χοινὸν 
υνάπτοντα * οἵον, Σᾶυχράτης ' μεταξὺ τῆς, 
λλαθῆς, χαὶ τῆς «p&, συλλαθῆς, οὑχ ἔστι 
poc συνάπτων αὐτάς. 


(η 65 ποσὰ πέντε, σῶμα, ἐπιφάνεια, γραμμᾶ, 

χρόνος. Xph δὲ γινώσχειν, ὅτι ἡ στιγμὴ 
ἐστιν. Οὐ γὰρ μετρεῖται, οὐδὲ ἀριθμεῖται * 
οὐχ ἔχει οὑὐδεμίαν διάστασιν. Ἡ δὲ γραμμὴ 
rv διάστασιν * ἔστι γὰρ μῆχος ἁπλατές. Λὕτη 
τὸ συνεχὲς ποσὸν ἀνάγεται. Μία γὰρ οὖσα 
αι, xai τὰ µόρια αὐτῆς ἔχουσι χοινὸν ὅρον 
ντα αὐτὰ, την μεταξὺ στιγµήν "ἐπιφάνεια δέ 
) ἔξω µέρος τοῦ σώματος, παρὰ τὸ φαίνεσθαι. 
ὰ δύο διαστάσεις, μῆχος xal πλάτος. Καὶ 
µία οὖσα, μετρεῖται, καὶ τὰ µόρια αὐτῆς 
χοινὸν ὅρον συνάπτοντα αὑτὰ , τὴν μεταξὺ 
jv Χρὴ δὲ γινώσχειν, ὅτι ἡ μὲν ὁμαλὴ xal 
Φάνεια ἐπίπεδος λέγεται ’ ἡ δὲ ἀνώμαλος xal 
, ἁπλῶς ἐπιφάνεια. Τὸ δὲ σῶμα ἔχει τρεῖς 
εις, μΏχος, πλάτος, βάθος, ἤγουν πάχος ᾿ 
ὑπάρχον, μετρεῖται' xol τὰ µόρια αὐτοῦ 
κοινὺν ὅρον συνάπτοντα αὐτὰ, τὴν ἐπιφάνειαν. 
[όπος δὲ ἐπιφάνειά ἐστι τοῦ ἀέρος. Ὁ γὰρ 
ου, ἐπιφάνεια, ἤγουν τὸ τέλος τοῦ περιέχον- 
Mpoc ἐστὶ, χαὶ ὡς ἐπιφάνεια, ὑπὸ τὸ συνεχὲς 
ινάγεται. Καὶ ὁ χρόνος δὲ μετρεῖται εἰς τὸν 
λυθότα, καὶ εἰς τὸν μέλλοντα  χαὶ ἔχουσι τὰ 
εὐτοῦ χοινὸν ὅρον συνάπτοντα αὐτὰ, τὸ νῦν. 
ὃν ἅποσόν ἐστιν. Ἰδοὺ οὖν τρἰα εἶσὶν ἄποσα 
» xaX ἡ στιγμὴ, χαὶ τὸ νῦν. Καὶ χυρίως μὲν 
εάντα τὰ ἑπτὰ λέγονται ποσά’ α’, ἀριθμός * 
$^ Υ΄, χρόνος ^9, τόπος * ε’, γραμμή ΄ ς’, Enc 
' C, copa. 


C 


ad quantitatem discretam numerus ac oratio tefo- 
runtur. Per numerum porro ca intelligimus, quze 
in uumerum cadunt. Quz enim numerantur, plane 
discreta &unt, uti jam fuit ostensum. Ac item ora- 
tio discreta est. Nam cum per dictiones numeratur, 
nullum ,communem terminum, qui partes inter sc 
connectat, habet. Etenim ut oratio decem dictiones 
complectatur, easque in quinque et quinque dividas, 
deest communis terminus, qui eas invicewu conne- 
ctat. Nam sj quid. medium interponatur, undecim 
fiunt,et non decem. Eodem modo dictio quoque, cum 
perse syllabas numeratur, communi termino quo 
]psse inter se connectantur, caret : ut in hac voce, 
Socrates, inter syllabas So et cra, nulius est com- 
munis terminus, qui eas copulet. 

Species continue, linea, superficies, corpus, locus 
et tempus. — At vero continue quantitates. quin- 
que sunt: corpus, superficies, linea, locus, tem- 
pus. Scire quoque necessum est punctum quanti- 
tatis expers esse. Nam necin mensuram, nec in 
numerum cadit : caret siquidem omni dimensione. 
At linea unam habet. dimensionei : est enim lon- 
gitudo latitudinis expers ; quapropter reducitur 
ad continuam quantitatem. Nam cum una sit, in 
mensuram cadit, ejusque partes communem ter- 
minum habent, quo inter se connectantur ; nempe 
intermedium punctum. Superlicies autem est ex- 
terior corporis pars, quze dicitur ἐπιφάνεια, παρὰ 
τὸ φαΐνεσθαι; hoc est, ab eo quod appareat. Habet 
porro duas dimensiones, longitudinem οἱ Iatitudi- 
nem. Hec quoque cum una sit, mensure idonea 
est : ejusque partes habent communem terminum, 
quo connectantur ; nimirum interjectam lineam. 
Sciendum cst autem quod :xquabilis superficies, 
planities dicitur : inzquabilis autem et obliqua, 
superficies simpliciter. At corpus, triplici dimen- 
sione constat, nempe longitudine, latitudine ac 
profunditate ; hoc est crassitie : cumque upum ex- 
sistat, sub mensuram cadit, ac partes ejus conmmu- 
nem habent terminum, quo conjungantur ; nimi- 
rum superficiem. Quin locus etiam, aeris superfi- 
cies est, Nam locus tuus superficies est; hoc est 
exiremum aeris ambientis se : atque ut superficies 


D est, reducitur ad continuam quantitatem. ltemque 


metimur, nempe in przteritum et futurum, atque ipsius partes communem terminum quo con- 
ur habent, nempe nunc temporis. Nunc porro quantitate caret. En igitur tria sunt non 
, Dimirum, unitas, punctum, et nunc. Λο proprie quidem septem haec quanta dicuntur : nu- 
Oratio, tempus, locus, linea, superficies, corpus. 


t συμθεθηχὸς δὲ λέγοµεν ποσὰ, xal τὰ ἐν a5- 
wpoópeva, πρᾶξιν, χἰνησιν, χρῶμα καὶ τὰ 
t* olov, εἰ £y. mop. Ὑίνεται ἡ πρᾶξις xa f) 
» qapkv πολλὴν πρᾶξιν, xal πολλὴν χίνησιν᾿ 
v ὀλίῳ , ὀλίγην. 'Ὁμοίως xai εἰ ἓν πολλῷ 
, λευχότης εἴη, φαμὲν, πολὺ Asuxóv * εἰ δὲ ἓν 
rov. 


* 


τοῦ πυσοῦ, τὸ μὲν ἔστιν ὡρισμένον , τὸ δὲ 


Quanta per accidens, ---Εδ quoque quanta per 
accidens dicimus, que in illis considerantur; hoc 
est, actionem, motum, colorem, aliaque id genus : 
v. gr., 8i multo temporis spatio actio aliqua ac mo- 
tus flat, multam actionem dicimus, ac multum mo- 
tum ; contra, si exiguo temporis spatio, exiguam. 
Eodem modo, si est candor in multis partibus cor- 
poris, multum candorem dicimus; si in paucis, 
paucum. 

Quantitas finita, εἰ infinita, seu indefinita. — 


t27 


S. JOANNIS DAMASCENI 


(53 


Prieterea quantitas partim (nita est, partim inflni- À ἀόριστον. Ὡρισμένον μὲν οὖν ἐστι τὸ δυνάµενον 


ta. Finita est, quam metiri possumus ac numerare : 
infinita, quz ob eximiam magnitudinem 59 men- 
suram omnem ac numerum excedit; diciturque 
magna el multa indefinite. Sic dicimus, multam 
Dei misericordiam ; magnum Dei Verbi incarna- 
tionls mysterium. 

lliud autem scire attinet, Aristotelem magnum et 
parvum, multum et paucum, majus et minus, am- 
plius et paucius, duplum ac dimidium, aliaque ejus- 
modi, sub iis collocare qtis& sunt ad aliquid. Dicimus 
itaque fleri posse ut eadem res, alia atque alia ra- 
lione, ad aliud atque aliud praedicamentum refera- 
iur. Etenim ea quie inodo recensuimus , ul nume- 
rum et mensuram indicant, ad quantitatem referun- 
tur : ut autem habent inter se relationem, et ut ad 
invicem dieta, ad aliquid referuntur : siquidem ma- 
gnum ratione parvi magnum dicitur, et duplum re- 
spectu dimidii ; et reliqua codem modo. Porro cor- 
pus, ut est naturale, ad substantiam spectat. Ut 
Autem mathematicum, id est, sub mensuram ca- 
deis, ad quantitatem reducitur. Ad hxc, quantitas 
partim magnitudine, partim multitudine constat. 
Δο magnitudinem quidem melimur : numerauus 
autem multitudinem. Magnitudinem porro quantum 
sequitur; quotum autem, multitudinem. 

Quantitas autem tria sunt propria, que quidem 
consectaria dicuntur. Primum, ut contrarium non 
habeat. Nam corpus, nihil ipsum per se contra- 
rium habet. Quatenus autem album forte est, ali- 
quid habet contrarium, nempe nigrum. 

lllud porro intelligendum, binario nullum alium 
numerum contrarium esse : nam si sit, necesse 
est fore multos. Omnes quippe alii numeri contra- 
rii erunt : injustaque natura reperietur, qua in 
unum contraria multa instruxerit. Neque enim 
fieri potest, ut uni niulta adversentur. 

Secundum, ui nec magis nec minus recipiat z 
neque enim dui? palmz magis duz sunt, quam duo 
homines, Porro quod contrarium non babet, nec 
magis nec minus recipit. 

Tertium denique, quod soli ac omni quanto 
convenit, xquale esse ac inz2quale. Linca enim li- 
uei equalis ac inzqualis est. 

CAP. L. 
De iis qug ad aliquid, sive de relatione. 

Qua ratio eorum qua ad aliquid. — Ad aliquid 
ea sunt, qux id quod sunt, aliorum esse dicuntur, 
vel quovis alio niodo ad alterum referuntur. Atque 
aliorum esse dicuntur, ut. pater filii (pater enim 
omnino filii pater dicitur), ad aliud autem, ut 
niagnum ad parvum, ac multum ad paucum : που 
enim dicitur pauci. multum, sed multum ad pau- 
cum. 

Scire autem opere pretium est, cum quidpiam 
secundum se consideratur, non esse ad aliquid ; 


μετρεῖσθαι ἢ ἀριθμεῖσθαι. Τὸ δὲ ἀόριστον, τὸ ὑπερ- 
οχῇ τινι ὑπερθάλλον πᾶν µέτρον, καὶ πάντα ἀρι- 
θµόν. Kal λέγεται μέγα xal πολὺ ἁἀορίστως, ὡς 
λάγομεν πολλὴν τὴν εὑσπλαγχνίαν τοῦ θεοῦ, µέγᾳ 
τὸ μυστήριον τῆς τοῦ Θεοῦ Λάγου οἰχονομίας. 


Χρὴ γινώσχειν, 6166 Αριστοτέλης τὸ µέγα xul 
μικρὸν, πολύ τε xal ὀλίγον, τὸ μεῖζον, χαὶ «b µι- 
χρότερον, xal τὸ ὁλιγώτερον, xai πλεῖον, χαὶ διπλά- 
σιον, xai Άμισυ, xal τὰ τοιαῦτα, ὑπὸ τὰ πρός τι 
τίθησι. Λέγομεν οὖν ὅτι δυνατὸν τὸ αὐτὸ πρᾶγμε 
κατ ἄλλον xa ἄλλον σκοπὸν ὑπ ἄλλην χαὶ ἅλιην 
κατηγορίαν ἀνάγεσθαι. Ὡς μὲν γὰρ ἀριθμὸν xoi 
µέτρον δηλοῦντα τὰ προειρηµένα, ὑπὸ τὸ ποσὸν 
ἀνάγονται * ὡς δὲ σχέσιν ἔχοντα πρὸς ἄλλτλα, xal 
ὡς πρὸς ἄλληλα λεγόμενα, ὑπὸ 4 πρὀς τι. Τὸ γὰρ 
μέγα, πρὺς τὸ μικρὸν λέγεται µέγα * χαὶ τὸ διπλά. 
σιον, πρὸς τὸ Άμισν * ὁμοίως xaX τὰ λοιπά. Τὸ ὃ 
σῶμα, κχαθὸ μὲν φυσικόν ἐστι, ὑπὸ τὲν οὐσίαν ἀν- 
άγετοι. Καθὸ δὲ μαθηματιχὸν, Έχουν µετρούμενοι, 
ὑπὸ τὸ ποαόν. "Ext τοῦ ποσοῦ, τὸ μὲν μέγεθος, τὺ ἃ 
πληθος. Τὸ μὲν οὖν μέγεθος μετρεῖται:’ τὸ δὲ πλῖ- 
θος ἀριθμεῖται. ᾿Ἀχολουθεῖ δὲ τὸ πηλίχον τῷ µεγί- 
θει' τὸ δὲ πόσον, τῷ πλήθει. 


Ἴδια δά εἰσι τοῦ ποσοῦ τρία, ἅτινα λέγονται παβ: 
αχολουθήµατα * πρῶτον, τὸ μὴ ἔχειν τι ἑναντίον xal 
αὐτό. Tb γὰρ σῶμα αὑτὸ xa0' αὑτὸ οὐχ ἔχει τι 
ἑναντίον. Καθὸ δέ ἐστι τυχὸν λευχὸν, ἔχει τι ἐναντίσ, 
τὸ μέλαν. 

Χρὴ δὲ γινώσχειν, ὅτι τῷ δύο ἀριθμῷ οὐκ Erw 
ἑναντίος ἄλλος ἀριθμός ' εἰ Υὰρ ἔσται, τολλλ 
ἔσονται. Πάντες γὰρ οἱ ἄλλοι ἀριθμοὶ ἑναντίοι ἔσον- 
ται’ xal εὑρίσχεται qat, ἄδιχος, EX πολλὰ ἑναντία 
ἀντιτάξασα T, O0 γὰρ ἑνδέχεται ἑνὶ πολλὰ εἶναι 
ἑναντία. 

Δεύτερον, τὸ μὴ ἐπιδέχεσθαι τὸ μᾶλλον xoi s 
ἕττον. Οὐ γὰρ οἱ δύο φοίνιχές εἰσι μᾶλλον δύο, frste 
οἱ δύο ἄνθρωποι. Τὸ δὲ μὴ ἔχον ἑναντίον, οὐχ. ἐπιδ' 
χετα! τὸ μᾶλλον κα) τὸ ἧττον. 

Τρίτον δὲ ὃ µόνῳ xal παντὶ τῷ ποσῷ, τὸ Imi 
xai ἄνισον. Γρεμμὴ γὰρ ᾿Ὑραμμῆς ἴση to πλ 
ἄνισος. 

ΚΕΦΑΛ. N'. 
Περὶ τῶν πρός τι. 

Πρός τι ταῦτά εἶσιν, ὅσα αὐτὰ ἅπερ ἐστὶν, ἑτέρων 
εἶναι λέγεται 5: f] ὁπωσοῦν ἄλλως πρὸς ἕτερον. Kd 
ἑτέρων μὲν εἶναι λέγεται ὡς macho υἱου. Ὁ γὰρ 
πατῆρ πάντως υἱοῦ λέγεται πατὴρ. Πρὸς ἕτερον δὲ 
ὡς μέγας πρὸς μιχρὸν, χαὶ πολὺ πρὸς ὀλίγον. OO 
γὰρ λέγεται ὀλίγου πολύ’ ἀλλὰ πολὺ πρὸς ὁλί- 
γον. 


Χρή δὲ γινώσχειν, ὅτι ὅταν τι καθ) ἑαυτὸ θεωρῇ- 
ται, οὐκ ἔστι πρός τι" ἠνίκα δὲ yf] σχέσιν πρὸς 


VARLE LECTIONES. 


€ Fit. ὑπὸ τό 


Σ |ia inss. omnes. edit, ἀντεισάξασα. 3 Alias, λέγονται. Deest. in cdigis, 


DIALECTICA. 


650 


, vie λέγεται móc τι. Ὥστε τοῦτό ἐστι τὸ A cum autem ad alterum habet habitudinem, tum de- 


By πρός τι, xaX αὕτη αὐτῶν ἐστιν ἡ ὑπόστα- 
τῷ πρὸς ἕτερον λέγεσθαι, ἤγουν ἓν τῷ ἔχειν 
πρὸς ἕτερον. Ἡ yàp πρὸς ἄλληλα σχέσις τὰ 
& ποιςῖ. 


δὲ «ρός τι (50), τὰ μὲν τῷ αὐτῷ ὀνόματι 
Όνται, ὡς φίλος, φίλου φίλος * ἐχθρὸς, ἐχθροῦ 
. Τὰ δὲ ἑτέρῳ ὀνόματι, ὡς πατὴρ, υἱου πα- 
δάσκαλος μαθητοῦ δ.δάσκαλος. 


ιν τῶν πρός τι, τὰ μὲν καθ) ὑπεροχὴν, ὡς 
ον, ἑλάττονος μεῖζον. Τὰ δὲ κατὰ τὸ χρίνον 
ινόμενον, ὡς ἐπιστήμη, ἐπιστητοῦ ἐπιστήμη. 
» ἐπιστήμη κρίνει τὸ ἐπιστητόν ' ἤγουν di γνῶ- 


mum ad aliquid dici. Hoc itaque est ex eorum esse 
numero quz sunt ad oliquid ; estque hiec ipsorum 
essentia, ut ad alterum dicantur; νου est, relatio- 
nem ad alterum habeant. Mutua siquidem habitudo 
et relatio, ea qux ad aliquid sunt, cfficit. 

53 Porro eorum quz ad aliquid sunt, quedam 
eodem nomine efferuntur, ut amicus, amici aini- 
cus; inimicus, inimici inimicus : quzdam avtem 
diverso nomine, ut pater, filli pater ; magister, 
discipuli magister. 

Rationes quatuor relationum, seu. (undamenta. — 
Rursum, eorum quas ad aliquid, alia przcellentia 
ratione. dicuntur, ut majus , minore inajus. Alia, 
ratione judicantis et judicati ; ut scientia est, ejus 


(vet τὸ γνωστόν. Καὶ αἴσθησις, αἰσθητοῦ al- B quod sciri potest , scientia. Elenim scientia judicat 


* xai θέσις, θετοῦ θέσις ' xaX στάσις, στατοῦ 
| xai ἀνάχλισις, ἀναχλιτοῦ ἀνάχλισις, xai τὰ 
m. Τὰ δὲ χατὰ δύναμιν xal ἀδυναμίαν. Δύνα- 
*, ὡς τὸ θερμαῖνον xai θερμαινόµενον * ἆδν- 
| δὲ, τὸ χατὰ στἐρησιν τῆς δυνάµεως᾽ ὡς 
Ψ ἀδυναμίαν ἔχειν την ὅγιν ὁρᾷν την ἄν- 
; σφαῖραν. Τὰ δὲ χατὰ τὸ αἴτιον xat αἰτιατὸν, 
tho, υἱοῦ πατἠρ. 


id quod in scientiam cadit; hoc est, cognitio ju- 
dical, id quod cognosci comparatum est. Sensus 
quoque, rei sensibilis sensus est ; positio, rei po- 
sita positio; statio itein, rei stantis stalio ; ac 
recubitus, recumbentis recubitus ; cztteraque ad 
eumdem modum. Alia ratione potentiz:: et impo- 
tenti: : potentiz nimirum, ut calefaciens, et quod 
calefit ; impotentiz: vero, per potentie privatio- 


ut cum dicimus impotentem esse oculum, ut orbem non stellatum contueatur. Alia denique 
8 Causs, οἱ ejus quod est ex causa, ut pater, filii pater. 


yy δὲ τῶν πρός τι, τὸ πρὸς ἀντιστρέφοντα λέγε- 
Μλος Υὰρ, φίλου φίλος, xat φίλος, φίλου φίλος t 
αλος, μαθητοῦ διδάσκαλος ' μαθητὴς, διδασχά- 
(θητίς. Καὶ τὸ Rua τῇ φύσει εἶναι. Τὸ δὲ ἅμα 
εει ἐστὶ, τὸ συνεισφέρειν xat συνεισφἐρεσθαι, 
οναναιρεῖν χαὶ συναναιρεῖσθαι. Πατρὸς γὰρ 
φάντως xal ὁ υἱὸς ἕσται, xal πατρὸς μὴ ὄντος, 
ἓδς ἔσται” τίνος γὰρ ἔσται υἱὸς pt] ὄντος πα- 
Καὶ υἱοῦ μὴ ὄντος, οὐδὲ πατὴρ ἔσται. 'O γὰρ 
ων υἱὸν, οὐκ ἔσται πατἠρ" ὥστε συναναιρεῖ- 
υἱὸς τῷ πατρὶ, χα) ὁ πατῆο τῷ υἱῷ. Σνυναναι- 
δὶ οὐχ fj ὑπόστασις αὐτοῦ, ἀλλ ἡ σχέσις. El 
3t μένει ὁ υἱὸς, ἀλλ᾽ οὐχ υἱὸς μένει’ μὴ ἔχων 
ατέρα, πῶς ἔσται υἱός; El. καὶ λέγομεν viv 
ετελευτηκότος, fj) οὐ χυρίως λέγομεν, ἀλλά 
ρηστιχῶς' f| ὡς μη ἀπολομένου τοῦ πατρὺὸς, 
€ τὸ μὴ elvat χωρῆσαντος, διὰ τὸ τῆς φυχῆς 
τον. 


Propria relationum.-—lloc autem eorum qua suut 
ad aliquid proprium est, quod mutuo convertan- 


c ur. Eteniin amicus, amici amicus dicitur : magi- 


ster, discipulis magister : itemque discipulus , ma- 
gistri discipulus. lllud item , quod siut simul na- 
tura. Simul porro natura esse, est simul inferre ac 
simul inferri, simul tollere ac simul tolli. Nam 
si pater.sit , filius quoque sit necesse est : ac si est 
filius, necesse est ut sit et pater. Econtra , si pa- 
ter non est , ne filius quidem erit. Cujusnam enim 
erit filius , ài uon est pater ? si itein filius non est, 
ne pater quidem erit. Nec enim pater est , qui filio 
careat. liaque filius simul cum patre tollitur, et 
pater simul cum filio. Simul autem tollitur, non 
ejus persona, sed relatio. Nam etsi remanet qui 
est filius ; attamen non remanet filius. Qui enim 
patrem non habet, qui tandem filius esse queat? 


D Quod si etiam defuncti hominis filium dicimus, id 


| vel non dicimus proprie, sed abusive ; vel hoc ita intelligimus, quod ob animx immortalita- 


on perierit pater, et in nihilum abierit. 

] δὲ εἰδέναι, ὅτ, ἑκάστη χατηγορία γενιχώτατον 
ἐἑστὶ, xal ἔχει, χαὶ γένη, χαὶ εἴδη ὑπάλληλα, 
te δια.ρετ!͵κὰς τῶν γενῶν, xal συστατιχὰς τῶν 
διαφορὰς, καὶ εἰδικώτατα εἴδη, χαὶ ἄτομα * 


Differentie substantiales ac hypostases solius sub- 
slantic.—Jaw vero illud considerandum est , quod- 
vis predicamentum universalissimum genus esse ; 
alque genera ac species subalternas habere, nec- 


VATU/E LECTIONES, 
a cod. S. lHilar. et Regg. tres : in multis vero non reperitur, nec etiam in editis. In Reg. 2927, 


NOTE. 


tionis loco legilur, ἐχθρὸς, ἐχθροῦ ἐχθρός. 


| Τῶν δὲ πρὀς τι. Porro eorum que αά ali- 
iunt. Damascenus aliique Greci, etiam recen- 
, relatioues proprie dictas, quas nostri pre-* 
entales appellant, a transcendentalibus , Sive 
prie sumplis, non salis distinxere; uti nec 


ipse philosophus. Unde sub eodem genere relatio- 
nis genere, ut relationem patris ad filium, et filii 
ad patrem, sic ordinem, seu potentig, seu scientia: 
ad objecta statuunt, imo relationes, qua sola mcn- 
tis cogitatione finguntur. 


- 


631 


S JOANNIS DAMASCENI 632 


non differentias, cum dividentes genus , tum con- A οὐδὲ αἱ συστατικαὶ διαφοβαὶ Αέγονται οὐσιώδεις, cl 


stituentes species ; ac denique specialissimas spe- 
cies, individuaque. Nec vero differentiw consti- 


μὴ µόνης τῆς οὐσίας, οὐδὲ τὰ ἄτομα λέγονται ὕπο- 
στάσεις, εἰ μὴ τΏς οὐσίας µόνης. 


tuentes, substantiales dicuntur, preterquam solius subsiantiz : nec rursus individua appellantur hy- 


postases , nisi etiam solius subtantiz. 

Ac neque illud ignorandum , ipsam quoque sub- 
stantiam, ut que sit genus, et habitudinem ad 
alterum habeat , ad ea referri qux sunt ad aliquid. 
Nam genus specierum est genus, et species sunt 
generi species, exque corum numero, quz ad ali- 
quid dicuntur. 

S Explicatio alia fundamenti relationum. — ἵη- 
super, ea qux sunt ad aliquid, et convertuntur, 
aul in iis, qux? per se stant, et consistunt ; hoc 
est , in substantiis habitudinem habent : aut in iis 


«qux per se firma et stabilia non sunt ; nempe in D 


accidentibus. Si in iis qux: per se consistunt, aut 
corum habitudo naturalis est, ut patris et fllii: 
aut non naturalis. Si minime naturalis est ; aut 
est à fortuna, ut servus et dominus : aut ab ar'e, 
ut discipulus et magister : aut ab et actione, ut 
amicus et amicus, inimicus et inimicus. Si autem 
in iis qua non sunt per se firiaa, nempe acciden- 
tibus ; aut est naturalis, ut duplum et dimidinm : 
aut minime naturalis [αἱ magnum et parvum. ος 
enim sortis potius sit, quam naturz. Ceeterum sors 
ct electio in iis locum non habent, qu: non sunt 


Χρ) δὲ εἰδέναι, ὅτι xal αὐτὴ fj οὐσία, ὣς γένος 
καὶ σχέσιν Éyouca ἃ πρὸς ἕτερον, ὑπὸ τὰ πρός τι 
ἀνάγεται. Τὸ γὰρ γένος, εἰδῶν ἐστι γένος, xa «à 
εἴδη γένους εἶσὶν εἴδη, καὶ τῶν πρός τί εἶσιν. 


"Ev: τὰ πρός τι, χα) πρὸς ἀντιστρέφοντα λεγόμενα, 
ἡ ἐν τοῖς αὐθεδράστοις, ἔχουσι τὴν σχέσεν, Ίγουν 
οὐσίαι: ἡ οὐκ ἓν τοῖς αὐθεδράστοις, ἤγουν συµδεδη- 
χόσι. Καὶ εἰ ἐν τοῖς αὐθεδράστοις, 7) φυσιχὴ αὑτῶν 
ἔστιν ἡ σχέσις, ὡς πατρὸς xal υἱοῦ. f?) οὗ φναιχῇ, 
El 6t οὐ φυσιχὴ, ἢ τυχιχὴ, ὡς δοῦλος xat δεσπότης 
ἡ τεχνικὴ, ὡς μαθητὴς xat διδάσχαλος  ἡ προαιρι- 
τιχὴ, ὡς φέλος xal φίλος, ἐχθρὸς xat ἐχθρός. EL ἃ 
οὐκ ἐν τοῖς αὐθεδράστοις, ἀλλ᾽ ἐν τοῖς συµθεθηχόσιν, 
fj qustxh, ὡς τὸ διπλάσιον, χαὶ τὸ ημισυ;. f) οὐ qv- 
cux [G5 μέγα χαὶ μιχρόν ' τοῦτο γὰρ τύχης μᾶλλον, 
ἡ φύσεως. Τύχη δὲ καὶ προαἰρεσις Ev τοῖς οὐχ αὖθ- 
εδράστοις χώραν οὖχ ἔχουσιν, εἰ µή ti. που φανείη 
πρὸς ἄλλο τὴν ἀναφορὰν ἔχον αὐθέδραστον, xai χατὰ 
συμθεθηχὸς ἴσως λεγόμενον Y]. 


per se firma ; nisi quandoque aliquid videatur re- 


ferri ad aliud per se consistens et firmum, ac quod forsan per accidens przdicetur ]. 


Rielationes in aliis categoriis fundantur. — Enim- 


Xph δὲ τὰ πρός τι * πρότερον ὑπ' ἄλλην χατηγο- 


vero oportet , ut quz ad aliquid dicuntur, ad aliud C ρίαν ἀνάγεσθαι, ὡς xab' ἑαυτὰ θεωρούμενα, xoi τότε 


predicamentum prius reducantur, tanquam ipsa 
per se considerata ; ac tum demum , ut habentia 
respectum ad alterum , ad ea quz ad aliquid sunt, 


ὡς σχέσιν ἔχοντα πρὸς ἕτερον, ὑπὸ τὰ πρός τι’ &d 
γὰρ πρότερον εἶναί τι ἀσχέτως, χαὶ τότε θεωρεῖσθαι 
Ev αὐτῷ σχέσιν. 


referantur. Quippe prius aliquid necesse est sine habitudine ac relatione esse, ac tum — habitudinem 


in ipso considerere. — ^ 

Habitudo autem, seu relatio, alicujus ad alte- 
rum affectio dicitur, ac tanquam appropriatio eo- 
rum qu:e pridicantur, vel de substantia, vel de 
iis qu:e substantiam afliciunt. Il:cc autem , aut na- 
(ura, aut fortuna, aut arte, aut voluntate consti- 
tuunttur. 

CAP. LI. 
De quali et qualitate. 
Qalitas est, per quam quales quidam nuncu- 


Σχέσις δὲ Y λέγεται, ἡ τινὸς πρὸς ἕτερον, 1) τῶν 
χατ οὐσίαν, 3) τῶν περὶ τὴν οὐσίαν κατ οὐσίαο 
κατηγορουμένων διάθεσις, Έχουν οἰχείωσις. Ταῦτα 
δὲ ἐστιν, ἡ φύσει, ἡ τύχῃ, f] τέχνῃ, M προαιρί- 


get. 


ΚΕΦΑΛ. NA". 
Περὶ ποιοῦ καὶ ποιότητος. 
Ποιότης iot, xa0' ἣν ποιοί τινες ὀνομάζοντα. 


pantur. Ác rursum , qualitas est , per quam hi qui D Καὶ πάλιν, ποιότης ἐστὶ, xa0* ἣν παρωνύμως c 


ea afficiuntur, denominatione dicuntur. Etenim , a 

prudentia dicitur prudens, qui babet prudentiam ; 

et calidus dicitur, qui caloris particeps est. 
Concreta absiractis latius patea. — Sciendum est 


µετέχοντα αὑτῆς λέγεται. "Ex γὸρ τῆς opovicew 
Φρόνιµος λέγεται, ὁ ἔχων τὴν φρόνησιν, χαὶ θερμὸς . 
λέγεται, ὁ µετέχων θερµότητος. 

Xph δὲ εἰδέναι, ὅτι τὸ ποιὸν καθολικώὠτερόν σα 


ΥΛΒΙΑ LECTIONES. 


" Multi codices habent ἔχον, perinde ac edita : sed legendum cum ceteris, ἔχουσα. ' Combefisius : 
« Desunt clausa hzec in. Damasceni mss. omnibus, quos viderim, codicibus. Cum tamen deesse aliqua 
satis perspicuum sit, postulante ratione methodi, ut hoc quoque divisionis membrum exemplo aliquo 
illustraretur. Accepi ergo a Bleminyda apud quem tola illa doctrina περὶ αὐθεδράστων, καὶ οὐκ αὐθεδρά- 
στων, iisdem peue verbis, atque, ut videtur, ex eodem ipso Damasceno, exstabat. Potuit ille nancisci 
nostris integriorem codiccin, » Quidquid sit de hoc supplemento ex Blemmyda mutuato; neo negaverit 
nonnihil hic deesse, hiatumque animadvertit Gravius noster in veteri translatione , ac asterísco notavit, 
Tfec tamen supplevit. x In multis codicibus in singulari legitur, τὸ πρός τι.. «ὡς xa0' ἑαυτὸ kis ntm 
μένον, xai τότε ὡς σχέσιν ἔχον πρὸς ἕτερον. 7 Mac edita sola exhibent , nec aliud quam scbolivia 
wargini olim appositum sapiunt, 


DIALECTICA. 


634 


ότητος. Τὸ Ὑὰρ ποιὸν σηµαίνει τὴν ποιότητα, Α auteni quale latius patere quam qualitatem, Nam 


µετέχον αὐτῆς, fjyouv τῆς ποιότητος, ὡς xal 
ὃν, τὸ ἔχον θερμότητα 3 * ποιοὶ μὲν γάρ εἶσιν οἱ 
τὴν ποιότητα" oov, οἱ ἔχοντες τὴν θερμότητα 
λέγονται. Καὶ οἱ μὲν θερµοί εἶσιν' ἡ δὲ θερ- 
κοιότης. Λέγεται δὲ πολλάχις χαὶ αὕτη ἡ 
ποιόν ὁμοίως xal ἐπὶ τοῦ ποσοῦ xal τῆς 
ος. 

δὲ ποιοτήτων, αἱ μὲν τοῖς ἐμφύχοις xal λογι- 
ἄρχουσι σώμασιν, ὡς ἐπιστῆμαι καὶ ἀρεταὶ, 
καὶ ὑγεῖαι. Καὶ λέγονται ἕξεις χαὶ διαθέσεις» 
di τοῖς ἑμφύχοις xal τοῖς ἀφύχοις, ὡς θερ- 
i φύξις. Mopgh xal σχῆμα, δύναµις xal 
&. Τούτων δὲ αἱ μέν εἰσι δυνάµει, αἱ δὲ 
t* καὶ εἰ μὲν δυνάμει, ποιοῦσι δύναμιν xal 
αν. El δὲ ἐνεργείᾳ, f| διὰ βάθους χεχωρή- 
ὡς dj θερµότης δι’ ὅλου τοῦ πυρός’ xal ἡ 
€ δι) ὅλου τοῦ Υάλαχτος, xal τῆς χιόνος, xal 
θος xal παθητιχἠν ποιότητα ' f] ἐπιπολῖς, 
gt σχῆμα xal μορφήν εἰσὶν οὖν τῆς ποιό- 
δη τέσσαρα, ἕξις καὶ διάθεσις, δύναµις xal 
z, πάθος καὶ παθητιχὴ ποιότης, σχΏμα xal 


pt δὲ ἕξις διαθέσεως, ὅτι ἡ μὲν ἕξις δυσµε- 
6 ἐστιν, xat χρονιωτέρα οἷον ἡ φρόνησις” 
γὰρ µεταθάλλεταί τις ἀπὸ φρονῄσεως εἰς 
ην. Ὁμοίως καὶ fj ἐπιστήμη, ὅτε ἀχριθῶς 
ταται, χαὶ δυσµετάθλητός ἐστιν ἓν αὐτῷ ἡ 


quale et qualitatem significat, et quod ejus parti- 
ceps est , nempe qualitalis : ut calidum calorem, 
et quod calorem habet. Quales enim sunt, qui 
qualitatem habent : ut qui habent calorem , calidi 
dicuntur. Ίνα calidi, quales sunt: calor autein, 
qualitas. Quin perszpe etiam qualitas ipsa , quale 
dicitur : eodemque modo in quanto ct quantitate. 

Qualitatis species quatuor. — Porro qualitatum , 
alie in animatis, ac ratione przditis corporibus 
insunt, ut scienti: el virtutes, morbi οἱ sanita- 
tes ; dicuuturque habitus et dispositiones. Alis 
autem , et in animatis, οἱ iis αι anima carent, 
ut calor, frigus, forma, 55 figura, potentia et 
hnpotentia. Atque hzc partim potestate, partim 
aclu sunt. Si potestate, potentiam el impotentiam 
efficiunt. Sin autem actu, vel ad imum pervadunt , 
ut calor totum pervadit ignem : candor, lac totum 
el nivem ; tumque passionem οἱ patibilem quali- 
talem faciunt : vel in superficie tantum ; ac tum 
figuram et formam efficiunt. Qualitatis igitur qua- 
tuor sunt species, habitus et dispositio ; potentia 
et impotentia ; passio et patibilis qualitas ; figura 
et forma. . 

Porro differt habitus a dispositione, quod ha- 
bitus difficile mutari possit, ac sit diuturnior, uf 
prudentia. Non enim cito quis a prudentia ad im- 
prudentiam mutatur. Eodem quoque modo in 
scientia ; ubi quis accurate sciverit. Nam et in eo 


Ἶξις &£axi^ χαὶ ἡ ἀνδρεία, xa ἡ σωφροσύνη, ϱ cognitio vix potest mutari. Habitus etiam sunt, 


καιοσύνη. Διαθέσεις δέ clot τὰ εὐχίνητα, xai 
µεταθάλλοντα * olov, θερµότης, Ψύξις, νόσος, 
αὶ τὰ τοιαῦτα’ διάχειται μὲν γὰρ χατὰ ταῦτα 
πος. Ταχέως δὲ µεταθάλλεται ἓκ θερμοῦ 
Υενόμενος, χαὶ Ex νόσου ὑγιής. Καὶ αὐτὰ δὲ 
ρἷον, ἡ νόσος, καὶ ἡ ὑγεία, καὶ τὰ τοιαῦτα, 
µόνιμα xax δυσµετάθλητα, ἕξεις εἰσί- χαθ- 
px δέ ἔστιν ἡ διάθεσις' ἀμφότεροι μὲν γὰρ 
€ λέγονται’ διάχειται Yág πως xat! αὐτὰς 
γπος" ἀλλ ἡ μὲν δυσµετάθλητος, διάθεσις 


Wr ac afficitur : verum ea dispositio et 


fortitudo, temperantia, justitia. Similiter quoque 
dispositiones sunt , qux facile mobilia sunt, ac 
citius immut.antur, ut calor, frigus, morbus, $a- 
nitas, et alia id genus. Ut enim per ea homo dis- 
pouitur ac afficitur, ita cito quoque mutatur : ni- 
mirum, ex calido factus frigidus, et ex aegroto 
sanua, Quin hzc ipsa quoque, puta morbus, sani- 
tas, ac similia, si diuturna et egre mutabilia sunt, 
in habitum transeunt. Czterum latius patet dis- 
positio. Etenim ambo quidem dispositiones dicun- 
tur : nam per eas homo certa quadam ratione 


affectio, quze mutationem sgre suscipit, habitus 


ur:qua autem facile mutatur, dispositio ac affectio tantummodo dicitur. 
pev εἶδος ποιότητος, δύναµις xol ἀδυναμία, D — Secunda species qualitatis, potentia est, et impo- 


ix &iciv Evepyeía* ἔχουσι δὲ ἐπιτηδειότητα 
μεν φυσιχὴν, f| ἀνεπιτηδειότητα * ὥς φαμεν, 
παῖδα δυνάμει μουσ.χόν. El γὰρ καὶ μὴ ἔχει 
"τὴν μουσικἣν, ἀλλ) ἔχει ἐπιτηδειότητα πρὸς 
θαι τὴν µουσιχήν ΄ τὸ δὲ ἄλογον, ἅμουσον" 
ἑνεργείᾳ ἔχον τὴν μουσιχὴν, µήτε δυνάµε- 
Ψ δέξασθαι. Καὶ τὸ σχληρὸν δὲ δύναμιν ἔχει 
Κεχέως διαιρεῖσθαι. 


tentia : αυ quidem actu non sunt : verum natura- 
lem aptitudinem ac potentiam, vel ineptitudinem 
habent. Quemadmodum dicimus puerum. quidem 
potentia musicum (quamvis enim musicam acilu 
non habeat, sic tamen natura comparatus est, ut 
musicam suscipere possit) ; brutum vero appella- 
inus immusicum; quippe quod nec actu babeat 
musicam, nec eam possit recipere. Quin et durum 
potentiam habet, ne facile dividatur. 


VARIJAE LECTIONES. 


ibefisius : « Mihi indulsi, ut sine codice pro θερµότητος, quod erat in editis et mss. ποιότητος 
m. Nec enim Damascenus adeo inaccurstus videri potest, ut loquens de genere, in. exemplum 
L speciem. Tum vero sequentia facile restitui, posita voce θερμὸν suo loco, quam affert ut quale ; 
a ostendit qualis et concretz vocis amplitudinem supra qualitatem ac vocem eoncretam : quod 
leormam ac qualitatem, ut ista, sed ct subjectum signilicat, ας habens qualitatem. » 


635 


S. JOANNIS DAMASCENI 


(38 


Tertia qualitatis species, est patibilis qualitas A ὮΤρίτου εἶδος, παθητικὴ ποιότης καὶ πάθος o 


et passio, ut calor, frigiditas, albedo, nigredo, et 
similia. Ac passio quidem facile abjici potest, wti 
dispositio : ut cum quispiam, vel prz: pudore eru- 
bescit, aut prx. timore pallescit. Patihilis autem 
qualitas agre moveri ac mutari potest. l'orro pa- 
tibjiur qualitatum. quxdam minime ortum a 
passione ducunt ; hoc est, non aliunde, sed per 
essentiam insunt ; velut igni, calor; ac dulcedo, 
melli. Neque euim igni adventitius calor est, neque 
melli dulcor. Haud enim, cum prius talia non es- 
&ent, postmodum calorem ac dulcedinem ascivere. 
Quod tamen ad humanum sensum attinet, eamdein 
et illa passionem efficiunt. Etenim ignis, cum sit 
calidus, nos calore afficit : melque item, cum sit 
dulce, nobis dulcedinem facit : quaedam item ab 
aliqua affectione, id est temperamento fiunt ; eau- 
que passioneu) nonnunquam efficiunt, qua sensus 
immutentur; quanquam non eam ipsam quam 
habent, passionem et qualitatem, ut sunt. colores. 
Etenim albedo, qu:xe ex affectione quadam ac tem- 
peramento contingit, 5G passionem quidem circa 
visui eflicit ; hoc est, discretionein, et expansio- 
nem, et illuminationem : nec idco tamen passione 
nos afficit. Patibilis ergo qualitas, qua adventitia 
non est, aut in tota specie inest, quemadmodum 
calor in igne ; aut non in tota, ut nigror in Athio- 


pibus. Neque eniin omnes homines sunt nigri. Caterum hxc nedum in corpore considerantur; 


verum etiam in anima. 


Quarta denique species qualitatis, est figura et C 


forma. Ac figura quidem, tum in animatus, tum iu 
inanimatis locuin. habet : forma autem in. anitnatis 
duntaxat. Quod si de inanimat!is etiam forma, aut 
formosum, dicitur ;id non proprie, sed abusive 
dicitur. Quapropter latius patet figura. Nam et 
forma tigura nuncupatur; contra autem inanima- 
torum figura, forina non dicitur, Porro rectitudo et 
curvitas ad qualitatein pertinent. 

Jam vero sciendum est, qualia maxima parte a 
qualitatibus denominative dici, ut a calore, cali- 
dum: quadam vero, eliam :equivoce, ul musica 
scientia, et musica mulier: quidam denique, 
quanquam id rarius, diverso nomine, ut a virtute, 
studiosus, Naim qui virlute praeditus est, etiam 
studiosus vocatur. 

Passio in facto esse qualitas est. — Ne iud qui- 
dem ignorandum est, passionem duplicem esse. 
Aut enim eo quod jam passum quidpiam sit ; tum- 
que refertur ad qualitatem ; quemadimoduin. vestis 
j«m dealbata, alba dicitur : aut eo quod nunc pa- 
liatur, et tum ad pradicamentum pati pertinet ; ut 
batur. 

]liud item nosse convenit ; qualitates corpora 
non esse, sed corporis expertes. Nam si corpora 
essent, referrentur ad predicamentum substantia. 
Quin etiam aecidenóa omnia corpore carent, nec 
per se exsistunt, nisi in substantia considerentur. 

Qualitates eedem substantiales ac accidentales. — 
Sed οἱ illud ebservandum, substautiales qualitates 


quod nondum dealbatum est, 


θερµότης, Φύδις, λευκότης, µελανία, xax τὰ τοιαντα. 
Τὸ μὲν οὖν πάθος εὐαπόθλητόν ἐστιν, ὡς fj διάθεσις’ 
ὡς ὅταν τις, ἢ δι αἰδὼ ἐρυθριάση, 7) διὰ οόδον 
ὠγριάσῃ dj δὲ παθητικἡ ποιότης δυσγένητος χαὶ 
δυσμετάθλητός ἐστι” τῶν δὲ παθητικῶν ποιοτῄτων, 
τινὲς μὲν ἀπὸ πάθους οὗ γεγένηνται, Έγουν oix 
ἀλλαχόθεν, ἀλλὰ κατ οὐσίαν ὑπάρχουσιν ὡς τῷ 
πυρὶ fj θερµότης, καὶ τῷ μέλιτι ἡ γλυχύτης. Οὔτι 
γὰρ τῷ πυρὶ ἐπίχκτητος fj θερµότης, οὐδὲ τῷ μέλιτι 
à γλυχκύτης οὔτε πρότερον μὴ ὄντα τοιαῦτα, ὕστε- 
pov προσελάθοντο τὴν θερμότητα, xal την γλυχύτητα" 
ὅμως δὲ, τὸ αὐτὸ πάθος ποιοῦσι κατὰ τὴν ἡμετέραν 
αἴσθησιν. Τὸ μὲν γὰρ πῦρ θερμὸν ὃν, Osppahm 
ἡμᾶς ' καὶ τὸ μέλι γλυκὺ ὃν, γλυχαίνει ἡμᾶς «wk; 
δὲ ἀπό τινος πάθους, Ίγουν χράσεως, γεγόνασι, wa 
ποιοῦσιν ἑνίοτε πάθος χατὰ τὴν ἡμετέραν αἴσθησιυ' 
ἀλλ' οὐ τοῦτο πάθος, xal «hv αὐτὴν ποιότητα ἣν ἔχου- 
ctv * οἷά εἰσι τὰ χρώματα. Τὸ γὰρ λευχὸν Ex τινος πάν 
θους xai χράσεως γενόμενον, πάθος μὲν Tout περὶ 
τὴν ὅρασιν, Ίχουν τὴν διάχρισιν, xal την ἑξάπλωσιν, 
χχὶ φωτισμόν * οὐ λευκαίνει δὲ ἡμᾶς. ἡ οὖν παθηταὴ 
ποιότης, ἡ μὴ οὖσα ἑπίχτητος, ἢ παντὶ τῷ salón 
ἐνυπάρχει, ὡς ἡ θερµότης ὅλῳ τῷ πυρὶ, T] οὗ παντὶ, 
ὡς µελανία τοῖς Αἰθίοψιν. OO γὰρ πάντες οἱ ἄνθρω- 
ποι µέλανες. Ταύῦτα δὲ οὐ µόνον περὶ τὸ σῶμα θεω- 
ρεῖται, ἀλλὰ xaX περὶ τὴν duy. 


Τέταρτον εἴδος τοιότητος, σχΏµα xal µορφ/. Té 
μὲν οὖν σχῆμα ἐπὶ τῶν ἔμφνχων καὶ ἐπὶ τῶν ἀφύ- 
χων φέρεται ἡ δὲ μορφὴ ἐπὶ τῶν ἐμφύχων µόνον, 
El δὲ ῥηθείη ἐπὶ τῶν ἀγύχων μορφὴ, ἡ εὔμορθοα 
οὐ χνρίως, ἀλλὰ χαταγρηστικῶς λέγεται ' χαθολ» 
χώτερον οὖν ἐστι τὸ σχῆμα. Καὶ ἡ popoh γὰρ xt- 
λεῖται σχΏμα. Τὸ δὲ τῶν ἀφύχων σχΏμα οὐ χαλεῖτι -] 
µορφή" ἡ δὲ εὐθύτης, ἤγουν ὀρθόττης, xa ἡ xapzv- | 
λόττς, ἤγουν ατρεθλύτης, τῆς ποιότητός clot. 

Xoh γινώσχειν, ὅτι τὰ ποιὰ, ὡς ἐπὶ τὸ πλεΐστοι 
παρωνύμως ἀπὺ τῶν ποιοτήτων λέγεται" ὡς ἀπὸ 
τῆς θερµότητος Osppóv* τινὰ δὲ xal ὁμωνύμως, ὃς 
μουσιχὴ ἡ ἐπιστήμη, xal μουσικὴ fj Yuvh, fj ἔχνυδα 
τὴν μουσιχὴν ἐπιστήμην ^ τινὰ δὲ, εἰ χαὶ σπανίως, 
ἑτερωνύμως: ὡς ἀπὸ τῆς ἀρετῆς, σπουδαῖος. 0 
γὰρ ἑνάρετος χαὶ σπουδαῖος λέγεται. 

Χρὴ γινώσχειν, ὅτι τὸ πάθος διττόν. Ἡ γὰρ tv τῷ ἴρη 
πεπονθέναι λέγεται, xaX ἀνάγεται, ὑπὸ τὴν ποιότητα” 
ὡς τὸ ἤδη λελευκασμένον ἱμάτιον λέγεται λευχόν $i 
τῷ νῦν πάσχειν, καὶ ἀνάγεται ὑπὸ τὴν πάσχειν χαταγν" 
ρίαν' ὡς τὸ μήπω λευχανθὲν, ἀλλὰ vuv λευχαινόµενα.. 
sed nunc de 


Xph γΜὼώσχειν, ὡς οὐκ εἰσὶν al "τοιόττητες σὺ. 
pasa, ἀλλ ἀσώματοι. El γὰρ σαν σώματα . ὑπὸ 
τὶν οὐσίαν ἂν σαν ' xai πάντα τὰ συµθεθηχότα 
ἀσώματά clot, xaX xa0' ἑαυτὰ ἀνύπαρχτα, εἰ μὴ iv 
τῇ οὐσίᾳ θεωρηθῶσι. 

Χρὴ Ὑινώσχειν, ὅτι αἱ οὐσιώδεις ποιότητες tà 
τὴν οὐσίαν ἀνάγονται. Μέρη γὰρ αὐτῆς δ.αιροῦντα 


E cce s AMARE RREER n Y RR LE TNR e er A Uo UN o CAP. NP SR P P 2 V PRIE QEDENEUN 


οσο t 


DIALECTICA. 


014 


b εἰς τὸν ὁρισμὸν τῶν εἰδῶν αὐτῆς λαµδα- A ad. substantiam referri." Nam sunt ejus partes ; 


9 fjv δὲ χατηγορίαν τὸ ὅλον, ὑπὸ ταύτην 
ἔρη αὐτῆς ἀναχθήσονται. Τὸ βαρὺ καὶ τὸ 
bv ὄγχοις θεωρεῖται, ὡς ἐπὶ τῶν σταῦµι- 
καὶ ἀνάγεται ὑπὸ τὸ ποσόν: d) ἐν οὐσίᾳ, 
' στοιχείοις, Ίγουν πυρὶ, καὶ vfi, xot àv- 
ὑπὸ thv οὐσίαν, ὡς οὐσιώδεις διαφοραί : 
ἡ τὸ πυχνὸν xal τὸ μανὸν, γουν ἁραιόν. 
ῥαιωδῶς (31) tv τοῖς ατοιχείοις, xol áv- 
xb «hv οὐσίαν ' ?) ἐπεισάχτως, ὡς ἓν ἵμα- 
ἡ ἀνάγονται ὑπὸ τὴν χεῖσθαι χατηγορίαν * 


"áp εἶτι. 


quippe qua ipsam dividant, atque ad specierum 
ejus definitionem assumantur. Cui porro przdica- 
mento totum subjicitur, ad illud quoque partes 
ipsius referuntur. Etenim grave el leve, aut iin 
mole considerantur, ut in iis quae appenduntur ; 
ac tum ad quantitatem pertinent : aut in substantia, 
utin elementis, puta igni, ac terra ; ac tum ad 
substantiam pertinent, ut substantiales differentice. 
Eodemque modo in denso et raro res babet. Aut 
enim substantiz ratione, ut in elementis ; ac tum 
ad substantiam referuntur, aut. adventitie, ut in 


is, ac tum ad predicamentum situs; quippe quz& positione exsistant, ac quodam par- 


; εἶσιν ἴδια «c ποιότητος, fyooy παρ D 57 Tria autem sunt qualitatis propria seu 


ιατα. Ipocov, τὸ ἑναντιότητα ἐπιδέχεσθαι. 
ερμὸν ἑναντίον τῷ duypio, xai τὸ λευχὸν 
» Δεύτερον, τὸ μᾶλλον xaY ἧττον ' ἔνθα 
πότης ἐστὶ, xal τὸ μᾶλλον καὶ τὸ Άττον 
t. Τὸ ók μᾶλλόν ἐστιν ἐπίτασις , καὶ τὸ 
σις. Ἑνδέχεται οὖν εἰπεῖν , τόδε τὸ εἶδος 
ὧδε λευχὸν, xai Άττον duypóv* τρίτον 
ὕθημα, τὸ xai ἰδιώτατον τοῦ ποιοῦ, «b 
ὶ ἀνόμοιον. Ast ὃξ γωώσχειν, ὅτι τὸ σχΏμα 
Ivavcíiov. 

ενώσκειν €, ὅτι οὐ πᾶσαι αἱ στερῄσεις ἆπο- 
λέγονται ' ἀλλά χαὶ στερῄίσεις εἰσὶ xaza- 
λεγόµεναι, ὡς τυφλότης xal χουρότης. Καὶ 
) πᾶν εἶδος καταφατικῶς ὀνομάζεται, ἀλλά 
ατιχῶς ΄ ὥσπερ ἡ ἀχολασία εἶδος οὖσα, οὗ 
κῶς, àA)' ἀποφατικῶς ὠνομάσθη. Ἡ γὰρ 
€ χατάφασις λέγεται ' oloy , χαλός ἐστιν. 
νησις. ἀπόφασις ' οἵἷον, οὐχ ἔστι χαλός ᾿ 
γομεν ἄνομος, τὸ, a, ἄρνησιν σηµαίνει, ὡς 


µἔγεται τόδε τὸ λευχὸν [oov εἶναι τῷδε τῷ 
ὦ χαθὸ ποιότης, λέγεται [oov εἶναι, ἀλλὰ 


consectaria. Primum, ut contrarietatem recipiat ; 
quippe calidum frigido contrarium est, et album 
nigro. Secundum, ut magis ac minus admittat. Ubi 
enim contraria sunt, illic etiam magis ac minus 
reperitur. Magis porro, intentionem ; minus re- 
missionem significat. Itaque possumus dicere, 
hanc speciem illa candidiorem esse, et minus fri- 
gidam. Tertium qualitatis consectarium, ac maxi- 
me proprium, est simile ac dissimile. Sciendum 
est autem figuram non habere contrarium. 

[Illud notandum, non omnes privationes per 
modum negationis dici; verum esse nonnullas, 
qua affirmatiore efferuntur, ut excitas et suvditas. 
Rursum, non omnem speciem affirmsndi modo 
proferri, sed etiam negandi; ut intemperantia , 
qui cum species sit, non tamen per affirmationis, 
sed per inficiationis modum appellata fuit. Nam 
positio, affirmatio dicitur ; ut, pulcher est. Negatio 
autem, inficiatio ; ut, non est pulcher. Cum enim 
dicimus, iniquus, syllaba in negationem signif 
cat, uti vox, non.] 

Quod si hoc album illi albo zequale, atque hzc 
superficies illi superficiei zqualis esse dicitur, 


VARLE LECTIONES. 


-& ex Ámmonio, ἐν ἵμασι. In corrigiis. Quse dilatantur et constringuntur. 


b Sic Colb. et 


$0. Sic vetus interpres legit; positiones enim. Cod. S. Hil. διαθέσεις, Alii vero et edit. θέσει, 
neinis includuntur, etsi in edit. et mss. habentur, ad caput De qualitate, non pertinent : sed vel 
t De oppositis, vel ad caput De privatione ; atque a contextu aliena sunt. 


NOTE. 


H γὰρ οὐσιωδῶς. Aut enim. substantica D partium continuitate, nulla earum in minutiore5 


Ammonius cap. De qualitate, idem, quod 
ebservat, rara et crassa. quoddam quale 
F6: quunquam ἔοιχε ἀλλότρια ταῦτα εἶναι 
€b ποι»» διαιοξσεως aliena esse a divisione 
ls videntur. Utroque enim. θέσιν τινὰ τῶν 
partium. posituram aliquam | indicari per- 
. 81. Duplicis deinde generis condensalio- 
faritatem affert, φυσικῆν naturalem, et 
» artificiosam. Priorem ad substantia 
educit, ut et Blemmydas in Dialectica ws., 
fet al] situm, ex Aristotele et. Annuonio. 
n Ammonius ex Aristolelis PAysica (&v ον- 
poásst) probat, µάνωσιν xal πύχνωσιν, ra- 
Rem οἱ condensationem veras esse quali- 
ubi totum corpus sic afficiunt, ut salva 


disjunctione distendatur aut constringatur, ac de- 
mum in corpus aliud convertatur: ut. puta cum 
aqua modica in vastaum aeris copiam rarefactione 
transformatur, vel densatus aer in aqu stillam 
coaretatur. At Noster, Blemuydas, et alii qui Ari- 
stotelem secuti sunt, non de hac raritate in cate- 
goriis disputant, sed de illa qua partes sic disten- 
duntur, ut meatus corporis subtilioris capaces 
aperiant, quamque spongiositatem melins ex Dama- 
Sceno dixeris, fjyouv τὸ &oawvv* itemque de ejas- 
modi densilate, qua partes ad se mutuo accedunt 
propius, seque magis tangunt. Porro spongiosita- 
tem hane, et densitatem ad situs categoriam, nulla 
injuria revocant. 


630 . 


S. JOANNIS DAMASCENI 


haud tamen id ratione qualitatis, sed ratione quan- A xa0b ποσότης. Καὶ τὸ εἶναι τὴν ἐπιφάνειαν 


titatis : quemadmodum etiam in quanto, simile et 
dissimile consideratur ; non ut quantum.est, sed ut 
qualitatem participat. 
CAP. LII. 
De agere ei pati. 

Sciendum est actionem et passionem, id est 
agendi vim et patiendi, sub qualitate contineri : 
3geus vero el patiens substantiam quamdam esse, 
certo quodam modo eperantem, aul palientem. 
Agere igitur est in seipso actionis causam babere : 
pati autem, in seipso, et in alio patiendi causam 
habere; ut opifex, et illud quod efficitur. Nam 
opifex in se operis causam habet : opus autem in 
opifice quidem principium habet ; in seipso vero, 
aptitudinem ad patiendum. Per opificem autem 
hoc loco artificem intelligimus, puta fabrum : per 
opus vero, materiam artifici subjectam, ut lignum. 
Ligni siquidem materia fabro subjicitur. 


Eorum porro quibus agere et pali convenit ; 
quadam simpliciter facere dicuntur, ut in artibus 
factivis, puta fabrili, araria, ac similibus, in qui- 
bus opus remanet, etiam postquam opifex ab opere 
cessaverit. Etenim postquam architectus finem 
v dificandi fecil, remanet quod exstructum fuit. 
Quzxdam autem dicuntur agere, in quibus illud 
q:od agitur non remanet, cessante eo qui agit. 


Ubi enim tibicen canendi finem fecit, non manet (c 


ευ] cantus, sed interit. Quadam denique dicun- 
tur contemplari ; uti studere astronomiz aut geo- 
metrig, intelligere, hisque similia. Sunt alie in- 
super species, qux in animatis considerantur ; ut 
in igne, lapide, ligno et similibus. Priora igitur in 
his qua ratione utuntur, locum habent. Posteriora 
autem, in illis quze anima et ratione carent. Non 
enim ea ratione agit, qua est animatum ; sed qua 
corpus admotum corpori. 

58 Duplex autem categoriz hujus proprietas : 
altera, ut contrarietatem adinittat, Nam calefacere, 
ac frigefacere inter se pugnant. Altera, ut magis 
εἰ minus suscipiat. Quippe contingit, cum magis 
calefacere, cum minus frigefacere ; itemque magis 
calefieri, et minus frigefieri- 

Itaque in predicamentis omnibus considerantur 
agere et pati : nimirum in substantia, gignere et 
gigni : in quantitate, numerare et numerari : in iis 
qui ad aliquid, conduplicare et conduplicari : in 
qualitate, dealbare et dealbari : in situ collocare et 
collocari : in habere, ferre ac ferri : in ubi , con- 
tinere et contineri : item in quando, continere et 
contineri ; in presenti scilicet, et praeterito, et fu- 
turo tempore. 


ἴσην ἐχείνῃ τῇ ἐπιφανείᾳ * ὣς xol iv τῷ: 
ὅμοιον xai ἀνόμοιον θεωρεῖται, οὗ κατὰ 4i 
ἀλλὰ χαθὸ μετέχει ποιότητος. 
ΚΕΦΑΛ. NB'. 
Περὶ τοῦ ποιεῖν καὶ πάσχεν.. 

Xph Ὑινώσκειν, ὅτι ἡ ποίησις χαὶ Ἡ 4 
Ίγουν fj ποιητικὴ δύναμις καὶ fj παθττικὴ, 
ποιότητά εἰσι ' τὸ δὲ ποιοῦν xal cb πάσχα 
τίς ἐστι τοιῶσδε ἐνεργοῦσα ' ποιεῖν οὖν ko 
ἑαυτῷ ἔχειν αἰτίαν τῆς ἑνεργείας' πάσχει 
ἐν ἑαυτῷ, χαὶ ἐν ἄλλῳ ἔχειν τὴν αἰτίαν τοῦ 1 
ὡς ὁ δημιουργὸς, xal τὸ δημιουργούμενον. 
γὰρ δημιουργὸς, ἐν ἑαυτῷ ἔχει τὴν αἰτίαν ᾿ 
µιουργίας. Τὸ δὲ δηµιουργοόµενον, ἓν. ' 
δημιουργῷ τὴν ἀρχὴν τῆς δημιουργίας, à 
δὲ, τὴν ἐπιτηδειότητα τῆς παθήσεως. Απ 
δξ ἐνταῦθα, τὸν τεχνίτην λέγομεν , οἷον 9 
δημιουργούμµενον δὲ, τὴν ὕλην τὴν ὑποχειμ 
τεχνίτῃ * οἷον τὴν ξυλιιχ]ήν. Αὕτη γὰρ ὑπόα 
τέχτονι. 

Tou δὲ ποιεῖν xal τοῦ πἀσχειν, τὰ uh 
λέγονται, ὡς Emi τῶν ποιητιχῶν τεχνῶν * olo 
νιχῆς, χαλχευτιχῆς, xai τῶν τοιούτων * ἐφ' 
μετὰ τὸ παύσασθαι τὸν ποιοῦντα, Dung 
ποίηµα. Tou γὰρ οἰκοδόμου παυσαµένου ταῦ 
μεῖν, διαμένει τὸ οἰχυδομηθέν ΄ τὰ δὲ λέγετι 
τειν, ἐφ᾽ ὧν οὐ διαμένει τὸ πραττόµενον παν 
τοῦ πράσσοντος. Παυσαμένου γὰρ τοῦ αὖλι 
διαμένει » ἀλλ ἀπόλλυται dj αὔλησις. Τὸ δὲ 
θεωρεῖν, ὡς τὸ ἀστρονομεῖν, γεωμετρεῖν, w 
τὰ τοιαῦτα. Ἔτι δὲ val τὰ θεωρούμενα εἴδι 
ἀψύχοις, olov, πυρὶ, λίθψ, ξύλῳ, xat τοῖς τι 
Tà μὲν οὖν πρῶτα ἐπὶ τῶν λογικῶν εἰς 
ἔσχατον ἐπὶ τῶν ἀφύχων xal ἁλόγων. OD » 
ἔμφυχον ποιεῖ, ἀλλὰ χαθὸ σῶμα πλησιά 
ματι. ' 


Δύο δὲ ἔχει ἴδια πρῶτον, τὸ ἐπιδέχει 
ἑναντιότητα * τὸ γὰρ θερμαϊΐνειν ἐναντίον 
ψύχειν * δεύτερον, τὸ μᾶλλον χὰὶ Ὥττον * d 
γὰρ μᾶλλον θερµαίνειν, χαὶ ἧττον Ψψύχειν 
xal θερµαίνεσθαι, χαὶ ψύχεσθαι. 


Ἐν πάσαις οὖν ταῖς χκατηγορίαις Otex 
ποιεῖν xal πάσχειν. Ἐν μὲν τῇ οὐσίᾳ, 1 
xai γεννᾶσθαι, ἐν δὲ τῷ ποσῷ, ἀριθμεῖν 
θμεῖσθαι : ἓν δὲ τοῖς πρός τι, διαπλασαι 
διαπλασιάζεσθαι" Ev τῇ ποιότητι, λευχα 
λευχαίνεσθαι  ἓν τῷ κεῖσθαι, χαθίζειν κα 
σθαι; &y τῷ ἔχειν, φορεῖν xal φορεῖσθαι * & 
περιέχειν xa περιέχεσθαι * v τῇ πότε, 
χαὶ περιέχεσθαι ἓν τῷ ἑνεστῶτι, xal πα ρε) 


xai μέλλοντι χρὀνψ. 


VARLE LECTIONES, 
4 Hzc habent mss. Regii quatuor : desunt in editis. In Reg. 3362, reperi : àv τῇ πότε, πί 


προπέρυσι. 


DIALECTICA. 


ΚΕΦΑΛ. ΝΟ. 
Περὶ τοῦ κεῖσθαι. 
M ἔστι, τὸ ἔχειν θέσιν πως πρὸς ἕτερον ' 
Np τὸ χείμενόν πως πρὸς τὴν τοιόνδε 
| πρὸς ἀνάχλισιν, 3) χαθέδραν, Ἡ στάσιν. 
toU χεῖσθαι τρία * τὸ ἵστασθαι, τὸ καθῆσθαι, 
µνεσθαι ' τὸ μὲν γὰρ ὀρθὸν εἶναι, τὸ ἵστα- 
i. Τὸ δὲ χατὰ µέρος μὲν χεῖσθαι, κατὰ 
«ἵστασθαι, ποιεῖ τὸ χαθῆσθαι ΄ τὸ δὲ παντε- 
πθαι, moti τὸ ἀναχλίνεσθαι, Οὺ δηλοῖ δὲ 
Bat, οὐδὲ τὸ χείµενον, οὐδὲ τὸν τόπον ' 
rev τὴν θέσιν τοῦ κειµένου πρὺς τὸν 


Wl χειµένων, τὰ μὲν χατὰ φύσιν χεῖνται, ὡς 
sla ἐν τοῖς οἰχείοις τόποις * olov, v1), ὕδωρ, 


f» χαὶ τὰ τοιαῦτα * τὰ δὲ χατὰ θέσιν xai D 


ὡς ἀνδριὰς, χίων, xal τὰ τοιαῦτα. Λοιπὸν 
εσις ἡ λέγχουσα, ὅτι τῶν κειμένων, τὰ μὲν 
,» ὡς γή * τὰ δὲ κινούμενα, ὡς τὰ οὐράνια 
, "Ett τῶν χειµένων, τὰ μὲν δυνάµει χεῖται, 
k δυνάµενα µετέρχεσθαι * τὰ δὲ ἑνεργείᾳ, 
χεῖνται. 


. ΚΕΦΑΛ. ΝΔ’. 
Περὶ τοῦ xov. 
οὗ, τόπον σηµαίνε. Ἐρωτώμενοι γὰρ, 
xy 6 δεῖνα, Φφαμὲν, ἓν τῷ οἴκῳ, Ev τῇ 
ταῦτα δὲ τόπον σηµαίἰνονυσιν. Είδη δὲ τῆς 
τηχορίας, χατὰ τὰς διαφορὰς τῶν τό- 
M8 , χάτω, δεξιὰ , ἀοιστερὰ , ἔμπροσθεν, xat 
ΚΕΦΛΛ. ΝΕ’. 
Περὶ τοῦ πότθ ο. 
τε, χρόνον δηλοῖ, ἐρωτώμενοι γὰρ πότε 
4666, λέγομεν * πέρυσι, προπέρυσι * 
ρόνον σηµαίνουσιν. Εἴδη δὺ τῆς πότε xat- 
εἰσὶ τοσαῦτα, ὅσαι αἱ τοῦ χρόνου διαφοραἰ. 
M εἶσιν αὗται: ἑνεστὼς, παρφχημένος, 


ΚΕΦΑΛ. NG*. 
. Περὶ τοῦ ἔχειν. 
Κεν ἐστιν οὐσία περὶ οὐσίαν f. Δηλοῖ δὲ τὸ 
ry, 3) περιέχεσθαι, xat μὴ elvat τι µέρος τοῦ 


(12 
CAP. Lii. 

De situ. 

Situm esse, est quodammodo comparatione al- 
terius positionem habere : velut corpus ita situm, 
2c talem habens positionem, ut vel recumbat, vel 
sedeat, vel stet. Porro situs, tres sunt species; 
nempe stare, sedere et recumbere. Nam rectum 
esse, stare facit : deinceps autem, ex parte jacere, 
el ex parte stare, sedere eflicit. At omnino jacere, 
recubitum facit. Porro situm esse, nec eum qui 
situs est, nec locum significat, sed ejus qui situs 
est, positionem in loco. 


Eorum autem quz sita sunt, alia naturali modo 
sunt sita, ut elementa in suis locis : v. gr., terra, 
aqua, aer, ignis et similia : alia per positionem ct 
artem, ut statua, columna, aliaque id genus. Est et 
alia insuper divisio ; nempe quod eorum quz sita 
sunt, alia firma sint et immota, ut terra : alia 
moveantur, ut celestia corpora. Ác preterea eo- 
rum quaà sita sunt, quaedam potestate sunt sita ; 
qui: nimirum transmigrare possunt : quzxedam actu, 
ut ubicunque sita sint. 

CAP. LIV. 
De ubi. 

Ubi locum significat. Nam cum quaeritur ex 
nobis, ubinam sit talis : dicimus, domi, in urbe: 
hzc autem locum significant. Species porro prz- 
dicamenti ubi totidem sunt, quot locorum differcu- 


tie: nempe, sursum, deorsum, dextrorsum, 
sinistrorsuin, ante, et post. 

CAP. LV. 

De quando. 


Quando tempus designat. Nam cum ex nobis 
quispiam sciscitatur, quando iliud contigerit , di- 
cimus, anno superiori, duobus abhinc annis ; qux 
quidem tempus significant. Species porro pradi- 
camenti quando totidem sunt , quot tempora. Tria 
autem hac sunt: nempe praesens, preteritum et 
futurum. 

59 CAP. LVI. 
De habitu. 

Quid habitus, ac ejus modi. — Mabitus est sub- 

stantia circumstans substantiam. Significat autem, 


πος. Καὶ περιέχει μὲν, χιτὼν, ὅπλα, xai τὰ p circumdare et circumdari, sive comprehendi, ncc 


5 περιέχεται δὲ δαχτύλιος, xal εἴ τι ἕτερον 
| σµιχρόν. Act δὲ καὶ τὸ περιέχον, χαὶ τὸ 
µενον οὐσίας εἶναι. El yàp, τὸ μὲν οὐσία efr, 
υμθεθηχὸς, ὡς ἐπιστήμη, xai ἐπιστήμων, 
Web τὸ ἔχειν ἀνάγεται ' διαφοραὶ δὲ τοῦ ἔχειν 
, πατὰ τὴν διχφορὰν τῶν ὄντων. "H γὰρ ἔμφν- 
εν,  ἄφυχον ' χαὶ ἔμφυχον μὲν ἔχειν λεγό- 
be «alba, ἵππον, xai τὰ τοιαῦτα. ἄφυχον δὲ, 
ἔδλιον, ὑπόδημα, καὶ τὰ τοιαῦτα * λέγεται δὲ 


esse rei partem aliquam. Ac quidem active com- 
plectuntur οἱ ambiunt tunica, arma, et alia id 
genus : passive aulem, annulus, ac si quid ejus- 
inodi exiguum est. Porro necesse est, ut et quod 
complectitur, quodque aliud se complectens ha- 
bet, substantie sint. Si enim alterum quidem 
substantia sit, alterum autem accidens, uti scien- 
Lia ac sciens, minime ad predicamentum habere 
referuntur; habere autem tot differentias habet, 


VARLE LECTIONES. 


[. 5, et cod. S. 
| Reg. 55191. 
Μία, vel aliquid adventitium. 


Hil. eL N. περὶ τῆς πότε, supple κατηγορίας ' quod quidem expresse additum le- 
f Edit. οὐσία * à περὶ οὐσίαν,, quod etsi maxime absonum, Billius reddidit ' est 


6n 


S. JOANNIS DAMASCENI 


quot rerum differenti:e. sunt. Aut enim animata A τὸ ἔχειν xa χατά πολλῶν ἑτέρων σημι 


res est, aut inanimata. Atque rem quidem anima- 


tam habere dicimur, ut puerum , equum, ct similia : 


ὁμωνύμως, περὶ ὧν ὕστερον ἑροῦμεν. 
inanimatam vero, ut annulum, cale 


et alia id genus. Preterea dicitur habere multis q'oque aliis modis zquivoce, de quili 


fusius disseremus. 
CAP. LVII. 
De oppositis. 

Oppositio sermonis est oppositio contradictionis. 
Rerum oppositio triplex. Relativa, contraria, pri- 
vatio. — (Quidquid opponitur, vel opponitur ut 
res, vel ut sermo. Si ut sermo sermoni, affirma- 
tionem et negationern efficit. Atque affirmatio qui- 
dem est cum dicimus aliquid inesse alicui, verbi 
gratia, est pulcher; negatio autem cum quidpiam 
non inesse dicimus ; puta, non est pulcher. Utrum- 
que porro enuntiatio dicitur. Si autem, ut res 
opponuntur, vel dicuutur ut ad ea in quibus est 
conversio, efliciuntque ea quie ad aliquid; quie 
quidem mutuo se inducunt ac perimunt : vel. ut 
non ad ea in quibus conversioni locus est, ac 
qua non habent relationem. Atque illa, aul in se 
muluo migrant, atque interiin tamen. sunt. naturae 
consentanea; οἱ hec contraria efficiunt, ut calor 
et frigus :,aut alterum quidem in alterum migrat, 
alterum autem non migrat in alterum ; estque al- 


ΚΕΦΑΛ. NZ. 
"περὶ τῶν dvcixe«ué£r oy; 
Πᾶν ἀντιχείμενον, ?) ὡς πρᾶγμα ἀντίχε 
λόγος. Καὶ εἰ μὲν ὡς λόγος λόγῳ , ποιεῖ : 
xai ἀπόφασιν. Κατάφασις μὲν οὖν ἐστι, 
τί τινι ὑπάρχει * οἵον, χαλός ἐστιν. ᾿Απόφο 
εἰπεῖν τί τινι οὐχ ὑπάρχει ' olov , οὐχ ἔστε 
γονται δὲ ἁμφότερα ἀἁπόφανσις. El δὲ ὁ 
ἀντίχειται, 3] ὡς πρὸς ἀντιστρέφοντα λέγι 


DB ποιεῖ τὰ πρός τι, ἅτινα xal cuvavdyoum 


χαὶ συναναιροῦὺσιν ' f] οὗ πρὺς τὰ ἀντιστρέ: 
χαὶ οὐχ ἔχουσι σχέσιν. Καὶ ταῦτα ἡ put 
εἰς ἄλληλα * ὁμῶς δὲ ἄμφρω κατὰ φύσιν 
ποιεῖ τὰ ἑναντία, ὡς fj θερµότης xal ἡ d 
μὲν µεταθάλλε; πρὸς ἕτερον, τὸ δὲ ἕτερον 
θάλλει. Καὶ τὸ μὲν αὐτῶν ἐστι κατὰ qt 
παρὰ φύσιν, xal ποιεῖ τὰ κατὰ στέρησιυ 
ἀντικείμενα., ὡς ἕψις χαὶ τυφλότης. Ἔξι 
ἐστιν ὄψις, ὡς &x τοῦ ἔχειν * ατέρησις δὲ τ 
Έγουν τῆς ὁράσεως, f) τυφλότης. 


terum quidem illorum naturale, alterum natur: repugnat, ac tum illa efficiunt qux invicem op 
patione privationis ac habitus, ut visus, et citas. Visus siquidem babitus est, utpote ab hal 


citas autem, habitus privatio, nempe visus. 
Contraria sine medio et cum | medio. — Contra- 


Τῶν δὲ ἑναντίων, τὰ μέν εἶσιν ἅμεσα 4 


riorum autem alia sine medio sunt, alia medium C μεσα. "Αμεσα μὲν οὖν elotv, ὧν ἀναγχαῖον τ 


habent. llla sine medio sunt, quorum alterum, seu 
unum, in eo quod est ipsorum subjectum, si in iis 
de quibus przdicantur, esse necesse est : ut. mor- 
bus et sanitas, in subjecto animalis corpore. 
Quippe omnino necesse est , aut morbum, aut sa- 
nitatem ejusmodi inesse corpori. Per morbum au- 
tem intelligimus omnem nature. distractionem. 
lila autem medium habent, quorum alterum ne- 
cesse non esl inesse subjecto, seu iis de quibus 
predicantur , ut album et nigrum. Sunt namque 
contraria, nec tamen propterea horum alteruimn 
omnino necesse est corpori inesse. Neque enim 
omne corpus, aut album esse, aut nigrum necessa- 
rium est (sunt enim corpora fusca et rufa) : nisi 
forte alterum contrariorum alicui à natura deter- 
minate $0) insit ; uti calor igni, ac frigus nivi. Porro 
contraria qua mediun admittunt, partim. nomiua 
liabent ; v. gr., quod est medium inter album et 


nigrum, fuscum dicitur: partim nominibus carent. 


Ίγουν τὸ Ev, ὑπάρχειν τῷ ὑποχειμένῳ αὐτοῖι 
τοις ὧν κατηγοροῦνται * oTov , νόσος , xe 
aw pat ζώου τῷ,ὑποχειμένῳ * xat ἀνάγχη π 
τῷ σώματι, f] νόσον εἶναι, ἡ ὑγείαν ' vósoul 
πᾶσαν τὴν παρατροπὴν τῆς φύσεως. Ἔμμεε 
οὖκ ἀνάγχη τὸ ἕτερον ὑπάρχειν τῷ ὑπονε 
τούτοις ὧν χκατηγοροῦνται, ὡς τὸ λευχὸν χι 
λαν * ἑναντία γάρ clot, καὶ οὗ πάντως & 
αὐτῶν ὑπάρχειν τῷ σώματι * οὐ γὰρ ἀνά 
σώμα, ἢ λευχὸν elvat, ἡ μέλαν * εἰσὶ γὰρ 
φα:ὰ χα) πυῤῥά ' εἰ μὴ ἄρα τὸ ὃν τῶν àvtn 
ἀφωρ:σμένως φύσει ὑπάρχει τινὶ, ὡς ἡ θερι 
90S, xat ἡ φύξις τῇ χιόνι. Tov μὲν οὖν ἐμμ 
μὲν ἔχουσιν ὀνόματα * ὡς τὸ µέαον τοῦ λευκοῖ 
µέλανος λέγεται φαιόν * τὰ δὲ οὐχ ἔχουσιν d 
ὡς τὸ μέσον τοῦ δικαίου xal τοῦ ἁδίχριρ. 
ὄνομα, ἀλλὰ τῇ ἀποφάσει ἑχατέρου, τὸ d 
γνωρίτεται » oTov οὐδὲ δίχαιον, οὐδὸ ἄδιχαν. 
Nam quod medium interponitur inter jk 


injustum non habet nomen; sed extremi utriusque negatione medium ejusmodi significatur; 


justum, nec injustum. 

Contrariorum quadruplex proprietas. — Contraria 
porro quatuor hz proprietates comitantur. Prima 
est, ut bono quidem, malum contrarium 'sit : malo 
autem, quandoque bonum, quandoque aliud ma- 
lum. Etenim temperanti2 intemperantia contraria 


Αχολουθοῦσι δὲ τοῖς ἑναντίοις ἰδιώματα ; 
ὅτι τῷ μὲν ἀγανῷ ἓξ ἀνάγχης ἑναντίον 9b x 
δὲ καχῷ, ποτὲ μὲν ἀγαθὸν, ποτὰ δὲ ἄλλα 
μὲν σωφροσύνῃ [ἑναντία ἑἐστὶν f) ἀχολασία' 
σίᾳ δὲ, ποτὲ μὲν σωφροσύνη δ᾽,] ποτὲ δὲ dy 


VARUIE LECTIiONES. 
8 Edit. et mss. quidam, ταῦτα, f| οὗ µεταθάλλει» male. δ' Uncinis inclusa supplevimus. Eo 


DIALECTICA. 


646 


δέ ἐστι τὸ μῆ κινεῖσθαι, μηδὲ ἐγείρεσθαι A est : inteimperanti»$ autem, iaterdum temperantia, 


H μὲν οὖν ἀχολασία, ἕλλειψές ἐστι τῆς σω- 
$ δὲ ἠλιθιότης, ὑπερθολή. Ἐναντία 65 ἡ 
τῇ ἑλλείφει. Δεύτερον, ὅτι ἀδύνατον ἅμα 
«ἐπὶ τῶν ἀτόμων εἶναι χατὰ τὸ αὐτό. O2x 
fàp ἅμα Σωχράτην ὑγιαίνειν καὶ νοσεῖν ΄’ 
αὐτὸ µέλος θερµαίνεσθαι ἅμα καὶ φύχε- 
wy, ὅτι τὰ ἑναντία ἐν τῷ αὐτῷ ὑποχειμένῳ, 
εἴδει, ἡ ἀριθμῷ. Γένει μὲν, ὡς iv ἁπλῷ 
λευχὸν καὶ τὸ μέλαν ' εἴδει δὲ, ὡς Ev σώ- 
| ὑγεία xaY νόσος. ἀριθμῷ δὲ δηλον. Τὸ 
"opa τῶν ἑναντίων εἶναι δεχτικὸν ἐνδέχε- 
τὴν ἑαυτοῦ µεταθολἠν. Τέταρτον , ὅτι τὰ 
ὑπὸ τὸ αὐτὸ Υένος, ὡς τὸ λευχὸν xai τὸ 
τὸ χρῶμα ᾽ ἡ ὑπὸ τὰ ἑναντία γένη, ὡς 
xaX ἁδιχία ὑπὸ τὸ ἀγαθὸν xaX τὸ χαχὸν, 
rta εἰσίν ' f) αὐτὰ τὰ ἑναντία γένη εἰσὶν, 
θὸν xaX τὸ χκαχὸν ἑναντία ὄντα γένη. 

| et injustitia sub bono οἱ malo; quz 
era, ul bonum et malum ; qux quidem 

ΚΕΦΑΑΛ. NH'. 

Περὶ ἔξεως xal στερήσεως. 

ἔχεται ἡ ἐνέργεια τοῦ ἐχομένου xaY τοῦ 
ς τοῦ ὅπλου, χα) τοῦ ὡπλισμένου , fou, 
τος xa τοῦ ἑνδυομένο». Δεύτερον, αἱ ἐπείσ- 
Ἰγξιαι μόνιμοι οὖσαι, εἶτε φυσικαὶ, εἴτε 
(at φυσιχαὶ μὲν, ὡς θερµότης Ev τοῖς θερ- 
t£* ψυχιχκαὶ δὲ, ὡς ἐπιστήμη. Τρίτον, ὅπερ 
ἔχει; ἔχει δὲ ἐπιτηδειότητα δέξασθαι, ὅπερ 


quidem contraria sunt : aut demum sunt 
contraria genera sint. 


interdum stupiditas. Est enim stupiditas, cum non 
moventur aut excitantur anima affectiones. Qua- 
propter intemperantia temperantiz defectus est: 
stupiditas autem excessus. Porro defectus cum 
excessu pugnat. Secunda proprietas est, quod fieri 
non possit ut contraria simul sint in individuis 
secundum idem. Neque enim Socrates simul et 
valere et 2»grotare potest; aut membro eodem ca- 
lefieri pariter ac frigefieri. Tertia, ut in eodem 
subjecto, aut genere, aut specie, aul numero sint. 
Genere quidem, ut in simplici corpore album ct 
nigrum: specie autem, ut in animantis corpore 
sanitas ct morbus: nam de numero est perspi- 
cuum. Idem enim curpus per sui mutationem capax 


B est contrariorum. Quarta denique proprietas, quod 


contraria, vel sub eodem genere sint, ut album et 
nigrum sub corpore : vel sub contrariis generibus, 
ipsa con- 


CAP. LVIII. . 
De habitu ei privatione. 

Varii modi quibus dicitur habitus. — labitus 
liabiti et habentis actus dicitur : puta, armorum et 
armati ; sive induentis et induti. Secundo, adven- 
lilii actus exsistentes durabiles, sive illi naturales 
sint, sive ad animum spectent. Naturales nempe, 
ut calor in iis qux calefiunt, animi autem, ut 
scientia. Tertio, quod nondum quidem habet, sic 


δν σηµαινόµενον τοῦ δυνάμει. Τέταρτον , ἡ C tàmen comparatum est ut habere possit: quod 


tótne, fjyouv φυσικὴ ἕξις: ὡς ἡ θερµότης 
καὶ τοῦ χαθεύδοντος d ὄψις, ὅπερ ἐστὶ 
αημαινόµενον τοῦ δυνάµει * δύναται γὰρ 
ἑνεργείᾳ δὲ οὗ xalev* πρῶτον ὃξ σηµαινό- 
ἑνεργείᾳ. Πέμπτον, ὡς ἡ τελικὴ ἑνέργεια, 
ει dj fj. ὁρῶσα, καὶ dj θερµότης ἡ ἤδη 
σα. 


ς δὲ ἡ τῆς ἔξεως ἀποδολή. ᾿Αντίχειται 
ἂν τῷ «pott σημαινομένῳ τῆς ἔξεως, ἡ 
τοῦ ὅπλου, Έγουν τοῦ ἑνδύματος' τῷ δὲ 
|) ἀποθολὴ τῶν ἐπεισάχτων ἔξεων, ὅτε τὸ 
ιΦυχρανθῃ. To τρίτῳ, ὅπερ οὐδὲ ὅλως 
ἔχειν τὸ γένος * ὡς λέγομεν ἔχειν ἐπι- 
ι τὸ βρέφος ποὸς μουσιχὴν, τὴν δὲ συχκΏν 
Ἑστέρηται οὖν fj συχῆ , ἐπειδὴ τὸ γένος 
y 09x ἔχει ἐπιτηδε:ότητα δέξασθαι µουσι- 
οὗπερ, τὸ μὲν γένος ἔχει ἐπιτηδειότητα, 
εἰδῶν οὐκ ἔχει. Τὸ γὰρ ζῶον ἔχει ἔπιτη- 
τοῦ ὁρᾷν * 6 δὲ ἀσπάλαξ, εἶδος τοῦ ζώου, 
ἐπιτηδειότητα τοῦ ὁρᾶν. Tip δὲ τετάρτῳ, 
b τῆς ὀυνάµεως τῆς xa0' ἕξιν ^ τῷ δὲ 
ἡ ἀποθολὴ τῆς τελικής ἑνεργείας, ἅπερ 
εἰρήχαμεν τὴν κατὰ στέρησιν xai ἕξιν 
Βιµένων ἀντίθεσιν * γουν τῆς δυνάµεως, 
ποιητικῆς, εἴτε τῆς παθητικῆς * αὕτη δὲ 
ίδεται τοῖς «pio τούτοις ' ὅπερ πέφυχεν 
b ὅλως ἔχει , ἀλλὰ τελείως ἑστέρηται ' xal 
εν ἔχειν, καὶ ἔνθα πέφυκεν ἔχειν * οἷον. 


quidem esL primum significatum, ejus quod est 
potestate. Quarto, naturalis qualitas, id est babi- 
tus naturalis : ut calor ignis, dormientis visus : 
quod quidem secundum significatum est, ejus 
quod est potestate (quamvis enim urere possit 
ignis; non tamen actu uri!), primum autem ejus 
quod est actu. Quinlo, ut actus perfectus : uti 
visus in actu visionis, et calor, qui jam calefacit. 

Quibus item privatio. Privatio stricte negatio. — 
Privatio autem est habitus abjectio. Itaque opponi- 
tur primo habitus significato, armorum, sive vesti- 
tus privatio. Secundo, adventitiorum habituum 
abjectio ; ut cum id quod calefactum est, refrige- 
ratur. Tertio, quod genus rei nullo modo habere 


D comparatum est ; ut infantem natura comparatum 


ad musicam dicimus; ficum autem nequaquam. 
Ficus itaque privata est, quod nimirum stirpium 
genus non sit aptum ut recipiat musicam : GL 
quod item locum babet, cum genus quidem rei 
aptitudinem habet; quadam autem species non 
item : v. gr., animal cernere aptum est; et tamer: 
talpa, quz animalis species est, cernendi apti:u- 
dine caret. Quarto, potentie qux: secundum habi- 
tum est, abjectio. Quinto, finalis actus ac perfi- 
cientis abjectio : quod quidem superius, eam quae 
per privationem et habitum fit, contrarium op- 
positionem appellavimus; hoc est, potentie, tam 
efficientis, quam patientis. Ilaec porro tribus hisce 
notis insignitur; ut sit, quod natura comparatum 


011 


S. JOANNIS DAMASCENI 


048 


est habere, nec ullo tamen pacto babet, verum A τὸν λίθον οὗ λέγοµεν εἶναι τυφλόν (38)- οὗ πέφυχι 


prorsus privatum est : v. gr., non dicimus lapidem 
cacum esse; neque enim comparatus est ut cer- 
nendi habitu polleat. Nec canem recens natum 
c»cum appellamus ; aut. nuper editum infantem, 
edentulum : quia eo tempore habere visum aut 
dentes minime comparati sunt. Neque item pedem 
caecum esse dicimus: quandoquidem animal a na- 


γὰρ ἔχειν ἔξιν ὁράσεως. 0ὐδὲ τὸν ἀρτιγέννητον xüve 
λέγομεν εἶναι τυφλόν * οὐδὲ τὸ ἀρτιγέννητον βρέφας 
νωδόν * ἐπειδὴ οὗ πεφύχασι χατ᾽ ἐχεῖνον τὸν χαιρὸν | 
ἔχειν. 0ὐδὲ τὸν πόδα λέγομεν τυφλόν’ o) γὰρ τἰ- 
φυχε τὸ ζῶον ἐν τῷ ποδὶ ἔχειν τὴν ἕξιν τῆς ὁράτεως, 
"Oze οὖν καὶ τὰ τρία ταῦτα πέφυχεν ἔχειν, xal μὴ 
ἔχει, λέγεται στἐρησις. 


tura non habet in pede videndi habitum. Cum igitur tribus his modis habere comparatum est, me 


tamen habet, privatio dicitur. 
CAP. LIX. 
De priori et posteriori. 

Modi prioris et posterioris. — Prioris significa- 
tiones quatuor sunt. Primo enim ac potissimum , 
quod teinpore antecedit. Ac proprie quidem in 
animatis, senius dicitur; in iis autem quie anima 
carent, vetustius. lmproprie tamen alterum pro 
altero usurpatur. 

Secundo, id significat, quod natura prius est 
quod nimirum simul tollitur; ut animal prius est 
homine. Quippe animali sublato, ne homo quidem 
erit (homo enim est animal), contra vero sub:ato 
homine, erit nihilominus animal. Nam et equus, et 
canis animalia sunt, Àc rursum, si homo sit, ani- 
ma! simul erit (homo enim est animal), contra au- 
tei si animal sit, non propterea hoininem esse 
necessum est; sed equum fortasse, et canem, et 
similia. Et hac quidem, quod spectat ad scecun- 
dum illud prioris genus. 


Tertio id quod ordine prius est; ut dicimus litte- C — Tpícov, τὸ κατὰ τάξιν ' ὥσπερ φαμὲν, πρῶτον ὦ 


ram a priorem esse, litteram b posteriorem, ac 
deinde svllabas, postea dictiones. 

Quarto, id quod dignitate antecellit ; ut dicimus, 
primum episcopus, deinde presbyter. Quanquain 
nonuulli modum hunc submovent; eo quod fleri 
possit ut qui ordine prior est, dignitate et merito 
posterior sit, 

Quinto, uti dicimus causam et causatum ; velut 
Socrates imagine sua prior est; quippe qui imagi- 
nis su: causa sit. Sed el pater filio prior ae major 
est : pater namque est filii causa : quippe cum filius 
giguatur ex patre, Eoque etiam beatus Gregorius 
sensu accepit, quod a Domino nostro in sacris 
Evangeliis dictum est : Pater major me est '*. 


69 Alii autem adjungunt id quod est cogitatione 
et intentione animi prius, ut paries est fundamentis 
prior. Caeterum reducitur illud ad quartum modum, 
quo aliquid dignitate prius est. Nam quod inten- 


19 Joan, xiv, 29. 


D τοῖς Εὐαγγελίοις ῥηθέν: 0 Πατήρ µου μείζων 


ΚΕΦΑΛ. N89. 
Περὶ προτέρου xal ὑστέρου. 
Τὸ δὲ πρότερον διαιρεῖται εἰς τέσσαρα σηµανό- — 


μενα ΄ xal χνυριώτατον μέν ἐστι, τὸ τῷ χρόνῳ τρὀ» 


y Ἱερον. Λέγεται δὲ χυρίως, ἐπὶ μὲν ἐμφύχων, 9 . 


πρεσθύτερον’ ἐπὶ δὲ τῶν ἀφύχων , τὸ παλαιότερο" — 
καταχρηστικῶς δὲ, xai ἀντ ἀλλίλων λαμδανη- 
ται. | 

Δεύτερον δὲ, τὸ φύσει πρότερον * ὅπερ συνεισφό» : 
perat μὲν, οὗ συνεισφέρει δέ’ xal συναναιρεί, καὶ — 
συναναιρεῖται ' ὡς τὸ ζῶον πρότερον τοῦ ἀνθρώπω" 
ζώου γὰρ ὄντος, οὐδὲ ἄνθρωπος ἔσται ' ζῶον γὰρ 
ἄνθρωπος. ᾿Λνθρώπου δὲ μὴ ὄντος, ἔσται Coov- a 
ἵππος γὰρ, καὶ χύων ζῶά εἰσι: xai ἀνθρώπου ὄντιν 
πάντως ἔσται ζῶον ' ζῶον γὰρ ὁ ἄνθρωπος. ζόω 
δὲ μὴ ὄντος, οὗ πάντως ἄνθρωπος, ἀλλ᾽ ἴσως ἵππος, 
χύων, χαὶ τὰ τοιαῦτα" ταῦτα γὰρ ζῶά clot [xal ταῦτᾶ 
μὲν περὶ τοῦ δευτἑρου hb.] 

















dAza' δεύτερον τὸ βῆτα: εἶτα τὰ συλλάδια "τε 
αἱ φηφοι. 

Τέταρτον, τὸ χατ᾽ ἀξίαν' ὥς φαµεν, πρῶτον ἑκί- 
σχοπος , εἶτα πρεσθύτερος * ἐχδάλλουσι δὲ τοῦτον it, ; 
τρόπον τιγές. Ἑνδέχεται γὰρ τὸν πρῶτον χατὰ 
ξιν, ὕστερον εἶναι xaz' ἀξίαν. 


Πέμπτον, ὥς φαμεν, τὸ αἴτιον xal τὸ αἰτιατόν 
ὡς ὁ Σωκράτης πρότερος τῆς ἰδίας εἰχόνος ' αὐτὸς 
γάρ ἔστιν αἴτιος τῆς ἰδίας εἰχόνος. Καὶ ὁ πατὶβ 
πρότερος, xal µείζων τοῦ υἱοῦ  ὁ γὰρ πατὴρ alvi 
τοῦ υἱοῦ. Ἐκ γὰρ τοῦ πατρὸς ὁ υἱὸς γεννᾶτα ". 
διὸ xal ὁ µακάριος Γρηγόριος (59) κατὰ τοῦτο τὰ 
σημαινόμενον ἔλαθε τὸ ὑπὸ τοῦ Κυρίον ἡμῶν 


ἐστιν. 

Άλλοι δὲ προστιθέασι τὸ χατ᾽ ἐπίνοιαν : ὡς xp 
τερον τῶν θεμελίων ὁ τοῖχος. Τοῦτο δὲ ἀνάγεται ὑπὸ 
τὸν τέταρτον τρόπον, τὸν κατ ἀξίαν. Τὸ γὰρ τῇ iz» 
vola πρὀτερον, τοῦτο πράγµατι ὕστερον. Οσαχὼς 


ΥΑΗΙΑ LECTIONES. 
h Πας supplenda censuit Combefisius ex nostro codice, legunturque in Reg. 2926, 


NOTAE. ) r 
(38) Τέταρτον τὸ κατ ἀξίαν. Quarto id quod Ἡμετέρας προαερέσεως, xal οὐκ ἁπὺ τῆς φύσεως 


antecellit diqnitate. Hic omnium anterioritatis modo- 


πραγμάτων, ὑπῆρχεν, ex libera institutione mostra, 


rum pene alienissimus est, inquit Philosophus, σχε- — non ex ipsa rerum na(ura, ortum habnit. 


Qv ἀλλοτριώτατος. Nam, ut ait Ammonius, ἀπὸ τῆς 


DÍALECTICA. 


*éttpov, τοδαυταχῶς xal τὸ ὕστερον, TU δὲ A tione prius est, lioc reipsa posterius est. Quot porro 


Ww xai τὸ ὕστερον, xai τὸ μᾶλλον xai τὸ 
obx εἰσὶ τῶν ὁμωνύμων, ἀλλα τῶν ἀφ' 


ΚΕΦΛΛ. X. 
Περὶ τοῦ ἅμα. 
λέγεται κυρίως μὲν, ὧν dj γένεσις iv τῷ 

γόνῳ * oiov, δύο τινὲς ἐγεννήθησαν ἐν τῇ αὑτῇ 
Jüvoc ὁ τρόπος ἀντίχειται τῷ πρώτῳ τῶν 
Ιµένων τοῦ προτέρου. Δεύτερον σηµαινόµε- 
ἃμα, τὰ ἀλλήλοις συνυπάρχοντα, xat ud) ὄντα 
ἱτέρου αἴτιων, 7| αἰτιατόν * ὡς τὸ διπλάσιον 
|μεσυ. "Άμα γὰρ αυνυπάρχουσιν ἄλληλα, xal 
έρουσιν. Οὗτος δὲ τρόπος ἀντίχειται τῷ δε»- 
αἱ τῷ Té): τρόπῳ τοῦ προτέρου ἐν μὲν 
] δευτέρῳ, οὐ συνεισάγουσιν, οὐδὲ συναναι- 
ἑλληλα. Ev δὲ τῷ πέµμπτῳ τὸ μὲν αἴτιον 1, τὸ 
οόν’ τρίτον σηµαινόµενον τῶν ἅμα, τὰ ἀντι- 
να εἴδη - ἀντιδιῃρημένα εἴδη λέγεται, τὰ Ex 
We διαιρέσεως χατενεχθέντα * οἷον, τὸ λογι- 
, *€b ἄλογον, ix τοῦ ζώου. Οὗτος ὁ τρόπος 
αι τῷ πρώτῳ, xal τῷ δευτέρῳ, xal σχεδὺν 
Φις τρισἰ. 

ΚΕΦΑΛ’. ZA'. 

Περὶ χι ήσεως. 
Jig ἔστιν ἐντελέχεια (29) τοῦ δυνάµει καθὸ 
 ἆστιν  οἷον, ὁ χαλχὸς δυνάµει ἑἐστὶν àv- 
λύναται yàp ὁ χαλχὸς ἀπολαθεῖν τὸ εἶδος τοῦ 
tec. Ἐντελέχεια οὖν ἐστι τοῦ χαλχοῦ, τοῦ δυ- 
ντος ἁνδριάντος, τὸ διαλύεσθαι, τὸ διαπλάτ- 
, &b διαξέεσθαι, ἅπερ εἰσὶ χινῄσεις. "Ev ὅσαις 
π]γορίαις θεωρεῖται τὸ δυνάµει, ἓν τοσαύταις 
Μσεται f) χίνησις. Ἐν ὅσαις δὲ οὗ θεωρεῖται 
hut, οὐδὶ ἡ χίνησις θεωρηθήσεται * θεωρεῖ- 
! kv τῇ οὐσίᾳ, Ev τῷ ποσῷ, Ev τῷ ποιῷ, ἓν τῇ 
τηχορίφ. Ἑν μὲν τῇ οὐσίᾳ, Υένεσις καὶ φθορά’ 
ϱῷ ποσῷ, αὔξησις xol µείωσις * ἐν 6k. τῷ 
ἁλλοίωσις * £v τῇ ποῦ, τὸ χύχλῳ qepóusvov, 
αλεῖται περιφορά * xal τὸ ἐπ᾿ εὐθείας χινού- 
Exp λέγεται ἐπ' εὐθείας χίνησις. Τῆς δὲ im 
6 χινήσεως διαφοραί εἰσιν EE. Τὸ ἄνω, τὸ κάτω, 
y οὐ ἔξω, τὸ δεξιὰ, xal τὸ ἀριστερά 'διὸ μετὰ 
εριφορᾶς , ἑπτὰ τοπικαὶ κινήσεις εἰσί * πᾶν 
εταδαλλόμενον, ἡ xa0' αὑτὸ µεταδάλλεται, 0) 
5 civ iv αὐτῷ, f] χατά τι τῶν περὶ αὐτό' xal 
wa0 αὑτὸ, voti γένεασιν xal φθοράν. El δὲ 
ει τῶν bv αὐτῷ, f) χατὰ τὸ ποσὸν , xal ποιεῖ 


modis est prius, totidem quoque cst posterius. 
Prius antem et posterius; iajus item et minus, 
non inter z:quivoca recensentur, sed inter ea qute 
ab uno sunt. 

CAP. LX. 

De simu. 

Modi quibus aliqua sunt simut. — Simul ea pro- 
prie dicuntur, quorum ortus est in eodem tempo- 
re, ut cum duo quidam eodem temporis puncto 
nati sunt. Atque lic primo modo significationunm 
prioris opponitur. Secundo, ea simul esse dicuntur, 
que invicem coexsistunt, ita tamen ut neutrum 
alterius causa sit, aut ab altero esse accipiat ; ut 
duplum et dimidium. Simul enlm coexsistunt, se- 


B que mutuo inferunt, atque pariter tollunt. Hic 


porro modus secundo modo ac quinto prioris ad- 
versatur. Etenim in secundo, nec se simul infe- 
runt, nec simul tollunt : in quinto autem, alterum 
causa est ; alterum a causa profectum. Tertio simul 
esse dicuntur species ille, qu: ex adverso genus 
dividunt ; hoc est, qux éx eadem divisione descen- 
dunt, velut rationale et irrationale ex animali. lie 
porro modus primo et secundo, ac fere tribus aliis 
opponitur. 

CAP. LXI. 

De motu. 

Quid melius. In quibus praedicamentis sit. Sex 
motus quoad locum. — Motus est actus ejus 
quod est im potentia, quatenus est in potentia, 
Velui xs potentia statua est. ἄν quippe sta- 
tuz formas potest suseipere. JEris itaque , quod 
potentia statua est, in eo acius positus est, 
uL dissolvatur et formetur ac expoliatur : que 
omnia sunt inotus. In omnibus ergo preedicamentis, 
in quibus consideratur id quod est potestate, in 
iisdem etiam motus considerabitur. E contra, in 
quibus non consideratur, id quod est potestate, nec 
motus quidem considerabitur. Consideratur itaque 
in substantia, in quantitate, in qualitate, et in pree- 
dicamento ubi. In substantia nempe, ertus et Inte- 
ritus : in quantitate, accretio et decretio : in quali- 
tate, alteratio : in praedicamento ubi, hoc quod est 
in erbem agl (quod quidem circumactie dicitur) 
item a recta linea moveri, quod appellatar motus 
rectius. Perro motus illius qui iun rectum est, sex 
sunt modi, supra, infra, intra, extra, dextrorsum, 
siuistrorsum. Quare adjuncta circulatione, septera 
sunt molinus locales. Nam quidquid mutatur, aut 


VARI JE LECTIONES. 
ed. S. Hil. τὸ μὲν εἶναι αἴτιον. Quidam codices, τὸ μὲν ἣν αἴτιον. Nonnulli alii : τὸ μέν bocw 


NOTA. 


| Είνησίς ἐστιν ἑντελέχεια. Quid sit ἐντελέ. 
expenit scholiastes iníra paginam Regii 
1986 : Ἐντελέχειά ἐστι τῆς εἰδοποιήσεως ἡ 
i. Ἐντελέχεια, τουτέστιν ἑλασμός. Εντελέ- 
ὁ Ἀριστοτέλης τὴν ἐπιτηδειότητα λέγει" "Ev- 
ια ee consummatio specificationis. Idem est 
inpulsus. Aristoteles eam quoque aptitudinem 


Parnor. Gn. XCIV. 


vocat. Philosophi locum non indicat scholiastes, 
lib. itt Physic. c. 4 tit. 5 et 6 quod est ἐντελεχείᾳ 
distidguitnr contra id quod est δυνάμει, seu po- 
tentia, sen aptitudine. kl quod rursum videre sit 
lib. 1t De anima, cap. 14, tit. 10 nisi forte ixi- 
τηδειότητα appellet potentiam completam. 


21 


€51 


S. JOANNIS DAMASCENI 


per s& mutatur, aut ratione alicujus quod sit in A αὔξησιν καὶ µείωσιν , 3?) κατὰ τὸ ποιὸν , xa 


ipso; aut certe ratione alicujus quod sit circa 
ipsum. Ac οἱ quidem per se; G3 ortum efficit οἱ 
interitum. Sin ratione alicujus coruu qua iusunt ; 
aut ratione quantitatis, atque accretioném ac de- 


ἁλλοίωσιν. Ei δὲ κατὰ τὸ περὶ αὑτὸ, ποιεῖ «i 
(όπον µεταθολἠν ' ὁ γὰρ τόπος, οὗτε αὑτό 
κινούµενον, οὔτε τι τῶν Ev αὐτῷ' ἀλλὰ τοῖς 
µένοις παρέπεται, xal περὶ τὰ χινούμενά à 


cretionÉm facit : aut ratione. qualitatis, tumque alterationem efficit. Sin denique ratione alicujui 
sit circa ipsum, motum secundum locum facit. Nam locus, nec ipsum est quod niovelur, nee 
aliquid qua sunt in ipso, sed comitatur ea qua moventur, ct circum ipsa est. 


Circa orlum autem et interitum hoc. interest ; 
quod ortus sit progressus 4 non esse ad esse. Nam 
quod prius non erat, hoc oritur; interitus contra, 
3b esse ad non esse mutatio est. Quod vero ad ac- 
crelionem οἱ decretionem spectat; accretio est 
motus ad majus; decretio autem, ad minus. In al- 
teratione rursum, sunt. opposite affectiones : puta 
opponitur calefactio refrigerationi, et candori ni- 
gredo. Quocirea opponuntur, interitus. quidem 
ortui ; decretio autem aceretioni : alterationi vero, 
tum id quod peculiariter oppositum est, tum etiam 
quies; v. gr., calefactioni , tum refrigeratio, tum 
quies opponitur : nam cuim res calefactioni sub- 
jecta terminum acceperit, atque ad sumnmium calo- 
rem pervenerit, tem quiescit, et calefieri desinit. 
ltidem etiam mutationi secundum lecum, tum cou- 
»rarius motus, tum quies opponitur : contrarius 
nimirum motus, ut motus sursum motui deorsum: 
quies vero; nam si quis glebam sursuin jaciat, non 
prius deorsum movebitur, quam intercesserit quies 
:Jiqua. Cseterum coelesti motui nullus motus con- 
trarius est. Videtur autem, alteratio motus reliquos 
couscetari. Nam et quod procreatur, et quod inte- 
ri, εἰ quod augetur, et quod decrescit, quodque 
loci mutatione movetur, omniuo alteratur. In natu- 
ralibus tamen motibus, quanquam alterationem 
reliquos motus comitari reperimus; fleri tamen 
potest ut res aliqua alteratione mutetur, ac nihilo- 
minus nullo alio motu moveatur, uti contingit in 
lapide. Hic enim calore afficitur et frigore; nec ta- 
nen augetur aut desinit. Atque ita demum ín mo- 
tibus aliis. Quapropter, etsi alteratio reliquos motus 
comitatur, ipsa tamen secundum se considerari 
potest : hineque compertum fit illorum discrimen. 

Mutatio ^on motus stricte. — Verum Aristoteles, 
liaudquaquam mutationem motum appellat. Etenim 


C 


Διαφέρει δὲ γένεσις xal φθορά. Γένεσις p 
ἐστιν dj ἀπὸ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι κα 
ὅπερ yàp οὐχ fv πρότερον, τοῦτο γίνεται. 
ςθορὰ, «b ἀνάπαλιν, xal ἀπὸ τοῦ ὄντος εἰς τὸ ι 
µεταθολἠ. Αὔξησις δὲ xal µείωσις' αὔξησις | 
ἐστιν, ἡ ἐπὶ τὸ μεῖζον χίνησις" µείωσις δὲ, 1 
ἕλαττον. Ἐν δὲ τῇ ἀλ)οιώσει πάλιν, τὰ ἄντι 
πάθη, θερµότης φύξει, τῷ λευχῷτὸ μέλαν. Ἂν 
τοίνυν τῇ μὲν γενέσει φθορὰ, τῇ δὲ αὐξῆσειμεί 
δὲ ἀλλοιώσει τὸ ἀντιχείμενον xal ἡ pega. 
µενον μὲν θερµάνσει ψύξις Ἱρεμία τε. "On 
λάδῃ πέρας τὸ θερµαινόµενον, xai Ἐλθῃ | 
&xpav θερμότητα, hpeget xal πχύεται τοῦ ! 
νεσθαι ' οὕτω xal τῇ xatà τόπον µεταθολῃ 
ἐναντία χίνησις ἀντίκειται, χαὶ fj ἠρεμία. Ἱ 
μὲν γὰρ, ὣς ἡ ἄνω Χίνησις τῇ xátu- Ἶρε 
ἐὰν Υὰρ βῶλον ῥίΦῃτις ἐπὶ τὰ ἄνω, οὗ πρότι 
τὰ χάτω κινηθήσεται, πρὶν ἠρεμία τις γένη 
δὲ οὐρανίᾳ χινήσει οὖχ ἔστιν ἑναντία χίνηση 
δὲ ἡ ἀλλοίωσις παρέπεσθαι ταῖς λοιπαῖς m 
Καὶ γὰρ, καὶ τὸ γινόµενον, xaX τὸ φθειρόµει 
τὸ αὐξάνον, χαὶ τὸ μειούμενον, xal τὸ xtw 
κατὰ τόπον, πάντως ἁἀλλοιοῦται. Ἐπὶ δὲ τῷ 
xàv κινήσεων, εἰ xal εὑρίσχομεν παρεπομὲ 
ἀλλοίωσιν ταῖς λοιπαῖς χινήσεσιν, ὅμως iv 
ἀλλοιοῦσθαι μὲν, μὴ μέντοι χινεῖσθαι καθ 
χίνησιν, ὡς ἐπὶ λίθου. Οὗτος γὰρ θερµαἰναι 
ψύχεται’ xal οὔτε αὖξει οὔτε λήγει ' xal b 
λοιπῶν ὁμοίως. Ὥστε εἰ xal παρέπεται di 
ταῖς λοιπαῖς κινῄήσεσιν, ὅμως ἑνδέχεται ατὴ 
ἑαντὴῆν θεωρεῖσθαι ’ ὅθεν ὡμολόγηται αὐτῶν 
φορον. 


Κίνησιν δὲ οὐ λέχει (10) ὁ ᾿Ἀριστοτέλης τὴ 
θολἠν. Ἐν γὰρ τῷ πἐέμπτῳφ λόγῳ τῆς φυσιχῆ: 


in quinto Physicorum, probavit ortum οἱ interi- Ὦ σεως, ἀπέδειξεν, ὅτι γένεσις xol φθορὰ µε 


tum mutationes quidem esse, non notus : co quod 
motus ita Gat, ut res intem salva et incolumis 
inaneat. Quod si alterationi ae mutationi locali duo 
contraria esse diximus, nempe eontrarium motum, 
el quietem ; utique sciendum omnino est, posse 
alia et alia ratione duo quzdam uni contraria esse. 


μέν slot * χινῄσεις δὲ οὐχ elal* διότι ἡ χίνηι 
ζομένου τοῦ πράγματος, γίνεται. El δὲ τῇ ik 
καὶ τῇ χατὰ τόπον µεταθολῇ, ἔφημεν δύο 
εἶναι, τὴν τε ἑναντίαν χίνησιν, xai τὴν ! 
ἱστέον ὡς οὐχ ἀδύνατον χατ Go xaX ἄλλα 
εἶναι ἑναντία. Ἠρεμία μὲν γὰρ, ὡς fj E 


ΝΟΤΑ;. 


(40) Κίνησυ δὲ οὗ .Ἰάγει. Verum Aristote.es, ctc. 
Ex Philesopho scr motus species numeraverat, et 
inprimis generationem et corruptionem. Monet ta- 
men, Ammonio auctore, Aristotelem, lib. v Physic. 
mutationem ideo dislinxisse à motu, «t genera- 
tionem et eorruptionem esse motus proprie dictos 
negaverit. Philosophi mentem Ammonius explicat, 


ut peta6o)h mutatio sit quoddam genus 
tres sint species, χίνησις, Υένεσις, φθορὰ, 
generati), correptio ; adeoque motus omnis 
sit quxsdam ; at non vicissim. Generationet 
et corruptionem motus proprie non esse 
quibus Noster rationibus probat Animoniut 


DIALECTICA. eA 


re$ δὲ ἀντιχειμένη, χυρίως, ὡς θερµάνσει A Quies nimirum contraria eet, ut habitne, et priva- 
tio; at oppositus motus proprie contrarius est, uti 
refrigeratio calefactioni. 


ΚΕΦΛΛ. 58,. 64 CAP. LXiI. 
Περὶ τοῦ ἔχει». De habere. 
ιν χατὰ ὀκτὼ τρόπους λέγεται. Ἡ γὰρ ὡς Habere octo modis dicitur. Aut enim, ut habitum 


διάθεσιν, Ἱ ἄλλην ποιότητα’ λεγόμεθα γὰρ — et dispositionem, aut aliam qualitatem; etenim 
ιστήµην xat ἀρετήν. Ἡ ὡς mooóv* λέγεται scientiam. 40 virtutem babere dicimur. Aut ut 
εηχυ μέγεθος ἔχειν τὸ ξύλον. "H ὡς οὐσίαν — quantum : lignum enim tres cubitos magnitudinis 
"lav, ὅπερ ἑστὶ γενιχώτατον γένος. Τοῦτο δὲ, — habere dicitur. Aut ut substantiam circa substan- 
Mey τὸ σῶμα, ὡς χιτών ' ἢ περί τι µέρος, liam; quod quidem est universalissimum genus. 
ύλιος ἐν δαχτύλῳ' f| ὡς µέρος ἓν ὅλῳ λε Hoc porro vel circum universum corpus, ut vestem : 
(ὰρ ἔχειν yetpa* ἢ ὡς £v ἀγγείῳ, ὡς λέγο — aut cirea aliquam partem, ut annulum in digito. 
V ἔχειν τὸ χεράµειον ἢ ὡς κτημα  λεγόµμεθα — Aut partem in toto; dicimur enim habere manum. 
αν ἔχειν, f| ἀγρόν ' λεγόμεθα δὲ xal γυναῖχα Αα ut in vase; uti amphora vinüm habere dicitur. 
V ἡ γυνὴ ἄνδρα ἔχειν λέγεται” ἔοιχε δὲ οὗτος D Aut ut possessionem ; domum enim, aut agrum 
: &liécptoc εἶναι τοῦ ἔχειν, ἐπειδὴ ἀντιστρέ- — habere dicimur.Quin et uxorem dicimur habere ; 
My γὰρ μᾶλλον σηµαίνει ἔχειν τὸν ἄνδρα οί uxor item virum habere dicilur. Videtur autem 
(9 thv γυναῖχα, ἄνδρα. Οὐδὲ γὰρ ἕταερον hic modus ab habere alienus esse, quoniam con- 
πικρατεῖ, ἀλλ' ἴσως xal ἁδιαφόρως ἔχουσιν. — versionem admittit. Neque enim magis virum 
ὶ ὁ χτήτωρ ἔχει χτῆμα, xal τὸ xvrua xvf — habere uxorem significat, quam uxorem virum. 
X ἀντιστρέφει. 'AXX οὐχ ὡς &vhp γυναῖχα, — Neuter enim alterum exsuperat; verum zque ac 
| ἄνδρα. 'O γὰρ κτήτωρ αὐτοχρατὲς καὶ — sine diserimine sese invicem habent. Quanquam 
τόν ἐστι τοῦ xTvÀuato;" xal διὰ τοῦτο μᾶλ- autem possessor quoque predium, ac rursus prz- 
μὲν χτήτωρ ἔχειν λέγεται, τὸ δὲ κτῆμα, dium possessorem habere dicatur, atque lizc inter 
se convertantur; at non tamen ut vir uxorem, ac 
"wm. Etenim jus oune ac dominium in predium possessori competit; eaque de causs, pos- 
paus habere, predium autem baberi dicitur. - 
δὲ, ὅτι τὸ ἔχειν τῶν ὁμωνύμων ἑἐστί. Τινὲς ]lud autem minime dubium, quin habere in 
fée διεφορὰς λέγουσι τοῦ ἔχειν, ὅσας xal — sequivocorum numero sit censendum. Nongulli 
Ev, xai τοῦ πάσχειν. Ὡς γὰρ τὰ ποιοῦντα, . porro ejus quod est habere, totidem differentias 
µάσχοντα, ἢ ἔμφυχά ἐστιν, fj, ἄψυχα * οὕτω C esse dicunt, quot sunt ejus quod est agere et pati. 
ὅθα ' ἡ Eppuyóv ἐστι τὸ ἔχον, xaX τὸ kyópe-— Uti enim ea qua agunt ac patiuntur, vel sunt ani- 
yoyov. Πῶς οὖν τῶν διαφόρων γενῶν αἱ αὐταὶ — mata vel inanimata : eodem modo hic quoque, 
| ἔσονται», ᾽Αλλ’ ἔστιν εἰπεῖν, ὅτι τὸ ἔχειν, — aut animatum est id quod babet, et habetur, aut 
Moy τὸ σῶμά ἐστιν, ἢ περὶ µέρος’ xol πάλιν — inanimatum. Qua igitur ratione diversorum ge- 
ἀμυντήριόν ἐστιν, 1) χόσµος. nerum eadem erunt differenti:e ? verum responderi 
id quod est habere, aut circa totum corpus esse, aut circa partem. Atque hoc rursus, aut οὐ 
indas injurias esse accommodatum, aut ad ornatum. 


ΚΕΦΑΛ. ZI*. CAP. LXI. 
ζοφάνσεως, ἁποφάσεώς τε xal xacagá- De enuntiatione, affirmatione et negatione. 
σεως. 
ενώσχειν ὅτι ἡ χατάφασις xal fj ἀπόφασις, Affirmatio et negatio. Contradictoriarum Όεγα 


ες λέγεται. Κατάφασις μὲν οὖν ἐστιν ἡ op-— altera. — Sciendum est, tam affirmationem, quam 
ε εἰ τινι ὑπάρχει' τουτέστι, τί ὑπάρχειτις — negationem, enuntiationem esse. Atque affirmatio 
χράτης σοφός ἐστι' Σωκράτης περιπατεῖ. quidem est, quz, quid alicui Insit, id est, quid 
n δὲ, ἡ δηλοῦσα τὸ μὴ ὑπάρχον τινὶ, ἤγουν, D aliquis sit, significat; ut Socrates sapiens est : 
Φτι tt, * οἵον, ὁ δεῖνα οὐχ ἔστι σοφός 6 6clva.— Socrates ambulat. Negatio autem, qua, quid ali- 
κατεῖ. Ἐπειδὴ δὲ πἀάσῃ χαταφάσει ἀντίχει- cui non insit, id est, quid aliquis non sit, osten- 
φάσις, xal πάσῃ ἀποφάσει χατάφασι ἡ dit: uti, hie non est sapiens; ille non ambulat, 
€ ἡ ἀντιχειμένη τῇ χαταφἀσει, xat ἡ xacá-— Quoniam autem omni affirmationi, negatio; item- 
ἀντιχειμένη τῇ ἀποφάσει, ἀντίφασις A&ve-— que omni negationi, affirmatio adversatur; negatio 
ἔγχη δὲ τὴν µίαν φεύδεσθαι, καὶ τὴν µίαν — ea quae affirmationi opponitur, οἱ afürmatio ea 


We qua negationi adversatur, contradictio. dicitur. 
Porro alteram falsam, alteram veran) esse necesse 
est. 

ΚΕΦΑλΛ. Ex. 65 CAP. LXIV. 
ρου, xal προτάσεως, xal συ. λογισμοῦ. De termino, et propositione, et syllogismo. 


γινώσχειν ὅτι Gxonby ἔχει fj λογιχὴ πρα- Demonstratio [ecgici muneris. Quid terminus. 


055 


S JOANNIS DAMASCENI 


OUservandum est, hoc logici muneris esse, ut de de- A Υµατεία περὶ τῆς áxolisiEeu; διαλαθεῖν. Ἡ Ob &x5- 


monstratione pertractet. Demonsiratio autem syllo- 
gismus est. Syllogismus porro ex duabus veris propo- 
sitionibus et conclusione conflatur, v. gr. ut animan 
imniortalem esse demonstrem, ita probo : Quidquid 
perpetuo motuagitur, ànmoriale est. [του est proposi- 
tio. l'einde alteram propositionem adjungo, οἱ dico: 
Anima perpetuo motu agitur. Sequitur conclusio : 
Anima ergo immorialis esti, Unaquaque autem pro- 
positio ex terminis constat. Quilibet enim propo- 
sitionis dictio terminus appellatur. Nam terminus 
est, in quem propositio resolvitur. Exempli gratia, 
in hac propositione : Quidguid perpetuo molu agitur, 
immortale est; quidquid, terminus est, utpote pro- 


δτιξις συλλογισμός ἐστι" 6 δὲ συλλογισμὸς σύγχειται 
ἐχ δύο ἀληθῶν προτάσεων, καὶ τοῦ συμπεράσματαος 
οἵον, θέλων ἀποδεῖδαι ὅτι d) duyt) ἀθάνατός ἔστι, 
λέγω Hay ἀεικίγητον (M4) ἀθάνατόν ἑστι'' ab: 
πρύτασίς ἐστι. Λέγω δὲ χαὶ δευτέραν πρότασιν' "Il 
νυχἠ ἀεικίνητός ἐστιν. Εἶτα τὸ συμπέρασμα’ 'H 
y'vxii dpa ἀθάνατός ἐστιν. ᾿Εχάστη γὰρ λέξις τῆς 
προτάσεως ὄρος λέγεται. Ὄρος δὲ λέγεται, εἰς ὃν 
ἀναλύεται dj πρότασις’ olov à πρότασις λέγει. Παν 
ἀεικίνψητον ἀθάνατόν ἐστι" τὸ Πᾶν ὄρης λέγεται, 
ὡς µέρος προτάτεως * καὶ τὸ ἀειχίνητον , ὁμοίως 
ὄρος λέγεται ΄ xal τὸ ἀθάνατον, ὄρος λέγεται ’ xul 
τὸ, ὅστιν, ὄρος λέγεται (13). 


positionis pars : perpeiwo oiu agir, tein. terminus. dicetur; immortale, itidem terminus dieitur, 


ac demam, est, terutinus dicitur. 


Ui bomus sgllogisiuus. — Vlud autem scire con- B. Xpt δὲ γινώσχειν ὅτι δεῖ πάσας τὰς προτάσεις 


venit, necessarium «s$e, ul propositiones onincs 
vere sint, ac conclusio propositionibus .respon- 
deat. Nam si vel propositionum altera, vcl conclu- 
sio, falsa inveniatur, paralogismus, hoc est captio- 
Sui argumentum, non syllogismus erit. Porro 
quinque ista, nempe vox simplex, nomen, verbum, 
dictio, terminus, nihil inter $c ratione subjecti dif- 
ferunt, sed secuudum Mbabitudinem duntaxat : 
v. gr. homo, ut simpliciter aliquid signilcat, sim- 
plex vox dicitur : ut autem subjectum, nomen 
vocatur : ut vero rationem praedicati obtinet, ver- 
bum : ut rursum pars est aflrmationis et Bcgatie- 
nis, diclic: ut denique propositionis ac syllogismi 
pars, terminus appellatur, 

Quid verbum dialeciicis. — Seiendum cst autem 
in propositioge, hoc est, io aflirmatione et nega- 
tione, subjectum quidem, ποπιρη dici : quod autem 
predicatur, verbum. Exempli gratia, propositio 
est, homo ambulat : in ea, homo subjectum est, 9c 
nomcn dicilur; ambulat autem, pradicati rationem 
obtinet, et. dicitur verbum. Ac rursum in his ver- 
bis, Soerates bonus est; Socrates subjectum est, ac 
nomen dicitur : bonus est, praedicati locum tenet, 
ac verbum nuncupatur, utpote affirmatiounis pars : 
tametsi alioqui apud gramuoticos, bonus dicetur 
esse nomen. Alque ut summalim dicam , illud 
omne qued est comitatur, verbum est. 

lllud item sciendum, nihil inter hxc quinque 
discriminis esse, nempe inter enuutiationem, pro- 


ἀληθεῖς εἶναι, xai τὸ συμπέρασμα ἀχολουθεῖν tai; 
προτάσεσιν. El γὰρ εὑρεθῇ, fj µία τῶν προτάσεων 
ψευδῆς, Ἡ τὸ συμπέρασμα, παραλογισµός ἐστι. xal 

οὗ συλλογισμός. Ἔτι δὲ ἁπλῆ φωνὴ, ὄνομα, ῥῆμς, 

φᾶσις, ὄρος " ταῦτα τὰ πέντε, χατὰ μὲν τὸ ὑποκιί- 
μενον, οὐδὲν ἀλλήλων διαφέρούαι' µόνον OR κατὰ 
τὴν σχέσιν ἐστιν αὐτῶν ἡ διαφορά * olov, vl pure, 
ὡς μὲν ἁπλῶς σημαντιχὸν, λέγεται ἁπλῆ φωνή». 
ὡς δὲ ὑποχείμενον, Ἀέγεται ὄνομα" ὡς δὲ τάξυ 
ἐπέχον τοῦ χατηγορουµένου, λέγεται ῥημα ὡς ᾱ- 
µέρος χαταφάσεως xal ἀποφάσεως, λέγεται ode" 
ὡς δὲ µέρος προτάσεως xol συλλοχισμοῦ, λέγεται 
5206. 


C  Xph δὲ γινώσχειν, ὅτι ἓν τῇ προτάσει, fjcoc χατα-. 


φάσει xai ἀποφάσει, τὸ μὲν ὑποχείμενον, ὄνομα M» 
γεται τὸ δὲ χατηγορούµενον λέγεται ῥῆμα. Οἷοι,. 
χατἀφασἰς ἔστιν, ἄνθρωπος περικατεῖ τὸ ἄνθρω- 
πος, ὑποκείμενόν Eat, χαὶ λέγεται ὄνομα * τὸ zept- 
πατεῖ, τάξιν ἔχει κατηγορουμένου, xai λέγεται ῥῆμα' 
Σωκράτης xadóc ἐστι ' τὸ Σωκράτης, ὑποχείμενόν 
ἔστι, xai λέγεται ὄνομα * τὸ καός ἐστι, τάξεν ἔχει 
κατηγορουμένου, xal λέγεται ῥῆμα, ὡς µέρος κατα- 
φάσεως ΄ εἰ xal παρὰ τοῖς γραμματικοῖς ὄνομα M- 
γεται τὸ, wa.lóc^ καὶ ἆ τλῶς, ᾧτινι ἀκχολουθεῖ τὸ, 
ἔστι, ῥῆμά ἐστιν i. 


Ἱστέον 0$ ὅτι τὰ πέντε ταῦτα οὐδὲν ἀλλήλων δι» 
ενῄνοχεν, ἀπόφανσις, πρότααις, πρόδληµα, ἕνστασ., 


ΥΔΗΙΑ. LECTIONES. 


j Mic addunt tres codd. Logice fusioris, καὶ £v τῇ ἀποφάσει, xal ἓν τῷ κχαταφάσει, x&v ὄνομά ἔστ, 


x1v ῥῆμα, ῥῆμα λέγεται map' αὐτοῖς φιλοσόφοις. ὡς χατη 


γορούμενον. Ας im negatione perinde ac in 


affirmatione, sive verbum aii, sive nomen, verbum. a philosophis dicitur, qua predicatum est. 


NOTAE. ' 


(41) Πᾶν ἀεικίνητον. Omne quod perpetuo motu 
agitur, cic. lloc est argumentum, quo Plato im- 
mortalitatem animorum probabat, de quo lezeudus 
Marsilius Ficinus in Pha donem. lllo etiam Patrum 
nonnulli incaute usi. sunt, eum non. adverterent, 
eo perinde Platonem animas belluinzs incorruptio- 
neu intulisse. 


(42) Kal τὸ, ἔστιν, ὄρος «λέγεται. Ac demum, est, 
terminus. dicitur. Quo auctore ου acripserit, ne- 
scio. Nostrates verbum; est, copulam vocant, nog 
terminum : Blemmydas προσχατηγορούµενον, q. d. 
predicatum adjunctum. AU vero. ipsc quoque ter- 
minum ὅρον illud esse ait. 


DIALECTICA. 


658 


σμα. Ὅταν γὰρ ἁπλῶς ἀποφαίνωμαι ὅτι À positionem, quxstionem, instantiam, ac conclusio- 


ἀθάνατύς écciv, ἀπόφανσις λέχεται. "Oc 
µέρος συλλογισμοῦ λποθῇ, τότε πρὀτασίς 
M τὺ λέχειν' Ἡ γυχὴ ἀθάνατός ἐστιν. 
M ct; ἑνέσταται πρὸς τὴν πρότασιν, λέγων - 
Η].1ον ὅτι ἡ yvy?) ἀθάνστός ἐστι; τότε τὸ 
ἕνάτασις προσαγορεύεται. Ἠνίχα δὲ πάλιν 
μεν εἰς ζἤτησιν' Ἆρά Ίε ἡ γυχἠ ἀθάνα- 
p; χαλεῖται πρόθληµα. "Ότε δὲ ix πρρτά- 
ναχθῇ, καλεῖται συμπέρασμα * olov: Ἡ 
"xirnróc ἐστι. τὺ ἀειλίνητον, ἀθάνατον - 
εροτάσεων τούτων συνάγεται’ "Apa ἡ ψυχἠ 
ic ἐσει᾽ τοῦτό ἐστι συμπέρασμα. 


ΚΕΦΑΛ. ΣΕ. 
Ποικ].1οι ὅροι. 
il; ἐστι λόγος ἀποφαντιχός τινος ἀπό τινος, 
"tw ἀπόφασις" olov, Zoxpátnc οὐ γεᾷ" 
XGtÀ τινος, ὅπερ ἐστὶ χατάφασις * ὡς Σω- 
γελᾷ. Ὄρος ἑστὶν εἰς ὃν ἀναλύεται ἡ πρὀ- 
υλλογισµός ἐστι λόγος, Ev ip τεθέντων τινῶν, 
µολογηθέντων, ἕτερον ἐξ ἀνάγχης τῶν κει- 
υμδαίνει διὰ τὰ χείµενα - διὰ γὰρ τὰς χει- 
Ροτάσεις Ὑίνεται τὸ συμπέρασμα, μὴ δεόµε- 
lev τέρας τινὸς συστάσεως, Πρόθλημά ἐστι 
E συντεῖνον εἰς αἴρεσιν xal φυγἣν, fj yovv εἰς 
χαὶ σνγχατάθεσιν, πρὸς γνῶσιν δὲ xoi θεω- 
ύσμα ἑστὶν ἐρώτημα, διεξοδικὴν, Ίγουν 
v ἀπαιτοῦν ἀπόχρισιν. Διαφέρει γὰρ ὁ ἐρω- 
ἃς λόγος τοῦ πυσματιχοῦ, ὅτι τῷ μὲν ἑρω- 
ij ταχεῖα Enc tat ἡ ἀπόχρισις, Ίγουν δι ὀλίγων' 
μσματιχῷ, χρονία, xat διὰ πολλῶν λόγων. 
εὓς χαραχτὴρ λέγεται, ὁ χατὰ πεῦσιν xal 
ην. "Ενοτασίς ἐστιν, dj ix τῶν προοιµίων 
ηνσα τὸν λόγον. ᾿Αντιπαράστασις δὲ, ἡ δε- 
μὲν τὸν λόγον, ὡς ἀληθῃ, δειχνύουσα δὲ, ὡς 
λάπτει πρὸς τὸ προχείµενον. Λημμάτιόν 
ἵπερ εἴληπται ὡς ὁμολογούμενον, πρὸς χατα- 
τινος. Λἱρεαίς ἐστι φρόνησις k, Ίγουν δόξα, 
ν ἀνθρώπων, πρὸς ἀλλήλους μὲν συµφω- 
» πρὸς ἄλλους δὲ διαφωνούντων. Kotvi δὲ 
ttv ἡ παρὰ πᾶσιν ὁμολογουμένη : οἷον, ὅτι 
ftx. θέσις 66 ἐστι παράδυξος ὑπόλιφίς 
&v kv σοφίᾳ γνωρίµων, Ίγουν ξένη ἔννοια, 


πο. Nam , cum simpliclter pronuntio, Gg anima 
est immortalis; enuntiatio dicitur. Cum autem ut 
pars syllogismi assumitur, jam propositio est, quod 
dice, Anima immortalis est. Rursus eum quispion 
adversus propositionem hane insistit dicens, Unde 
animam immortalem esse constat? tunc id instantia 
appellatur. Rursus cum inquirendi causa proponi- 
inus, numquidnam anima immortalis est? quiestio 
vocatur, Denique, eum ex propositionibus aliquid 
colligitur, conclusio appellatur : v. gr. Anima per- 
peluo movetur : quod perpetuo movetur, est immortale: 
ex his propositionibus colligitur : Anima ergo im- 
mortalis est, atque hizec est conciusio. 
CAP. LXV. 
De[initiones varia. 

Varig terminorum logicorum definitiones. — DPro- 
positio est oratio enuutians aliquid ab aliquo; 
quod quidem esL negatio, ut, Socrates non ridei : 
aut alicujus de aliquo ; quod allirmationis rationem 
habet, ut, Socrates won ridet. Terminus est, in 
quem propositio resolvitur. Syllogisuus est oratio, 
in qua positis quibusdam (boc est, concessis) aliud 
Becessario ex iis qua sunt posita, esse contingit, 
propter illa qua posita suut. Etenim ob positas 
propositiones, fit conelusio, nulla alia externe pe- 
tita confirmatione opus babens. Quaestio, est prono- 
sita jntellectui inquisitio tendens ad electionem vel 
fugam ; hoc esl, ad inliciationem, vel consensum. 
Percontatio, est interrogatio diffusam ac prolixam 
responsionem postulans. Hoc enim  interrogatoria 
oratio a percontatoria differt, quod interrogatoriam 
velox (hoc est, paucis concepta) responsio. Sequi- 
tur: percontatoriam autem, prolixa, et muilis 
verbis. Character dialogieus dicitur, qui sciscita- 
tione et responsione constat. instantia, est que ab 
ipso initio orationem evertit. Antiparastasis, id est 
depulsio, est qua id quod ab adversario dicilur, wt 
verum quidem admittit, sed rei propositze nibil 
detrimenti afferre ostendit, Lemma, id est assum - 
ptum, egt quod ul certum et indubitatin ad alicu- 
jus rei probationem assumitur. Haresis est senteu- 
tia, seu opinio multorum bominum inter se quidem 
eonsentüentium ; ab aliis autem dissentientium. 


ερµενίδου λόγος, ὅτι ἓν ἔλεγε τὸ ὅν ' καὶ ὡς p Communis notio, est de qua inler omues constat : 


ελείτου, ὅτι πάντα χινεῖται. 


velut, solem esse. Tliesis, est viri alicujus, sapies- 


editione insignis aliena a communi existimatione opinio; id est, nova quzdam, insolensque. 


Mt. 


w ket, τὸ πολλοῖς θεωρούμµενον, 7 τὸ ὑπὸ 
κατηγορούµενον. Κοινὸν δὲ τετραχῶς λέγε- 
vb εἰς τὰ µέρη διαιρετὸν, ὡς dj κληρουχου- 
|* $ τὸ ἁδιαίρετον tv χρήσει κοινῇ παραλαμ- 
sav, οὐχ ἅμα 61: ὡς elc δοῦλος, ἡ εἷς ἵππος 
ποτῶν, ποτὲ μὲν τοῦδε, ποτὸ δὲ τοῦδε τὴν 
v πληρῶν' ?| τὸ ἐν προχαταλήψε; ἰδιοποιοῦ- 
el; δὲ τὸ χρινὺν ἀναπεμπόμενον, ὡς ὁ Ey 
τόπος, ἢ tv. βαλανείῳ: ἢ τὸ ἁδιαίρετον εἰς 


πο; ut illud Parmenidis, qui ens unum esse dicebat: illud item Heraclii , qui omnia moveri 


Commune quatuor modis. Quid sit per se dici. — 
Commune, est quod in multis consideratur ; aut 
quod de multis predicatur. Commune. autem qua- 
tuor modis dicitur : nempe, aut quod in partes 
dividi potest, ut terraqua in plures liarredes distri- 
buitur. Aut quod sine divisione in communem 
usum adhibetur; non tamen uno eodemque tem- 
pore: ut. servus unus, aut unus equus. duorum 
dominorum, nunc hujus, nunc illms impcrium 


659 


S. JOANNIS DAMASCENI 


660 


exsequens. Áut quod licet. occupatione proprium A xotvhv xal τὴν αὐτὴν ἔννοιαν προδαλλόµενον, ὡς ἡ 


usurpetur, in commune tamen remittitur, ut ϱ7 
locus in theatro, vel in balneo. Aut denique, quod 
hidivise ad communem et eamdem | intelligentiam 
profertur ; ut praeconis vox. Atque hoc imodo in 
equivocis et univocis debet accipi quod dicitur : 
Quorum nomen est. commune. Per se est, quod pri- 
njpum ac per essentiam alicui inest, ac non per 
accidens, ut. esse rationale, homini. Universale 
est, quod multa significat; ut bomo, animal, sub- 
$tantia. Per accidens, est quod potest alicui ines- 
se, vel abesse; ut hgmini sgrotare, vel sanum 
esse. Facere dicitur in artibus effectricibus, in 
quibus remanet rcs quz sit, ut in fabrili, et simi- 
libus. Absoluta enim effectione, remanet lectus. 


φωνὴ τοῦ χΊρυχος. Κατὰ τοῦτον τὸν τρόπον χρὴ 
ληφθῆναι ἐπὶ τῶν ὁμωνύμων xoV συνωνύμων, ὧν 
ὄνομα xotvóv. Καθ) αὐτό ἐστι, «b πρώτως καὶ χατ 
οὐσίαν προσόν τινι, xal οὗ χατὰ συμθεθηχὸς, ὡς τὸ 
λογιχὸν τῷ ἀνθρώπῳ. Καθόλου δέ ἔστε, τὸ πολλὰ 
σημαῖΐνον, ὡς ἄνθρωπος, ζῶον, οὐσία, Κατὰ συµδε- 
θηχός ἐστιν, ὃ δύναται ὑπάρχειν τινὶ, xa μὴ ὑπάρ- 
χειν, ὡς τῷ ἀνθρώτῳ τὸ νοσεῖν, xal τὸ ὑγιαίνειν, 
Ποιεῖν λέγεται ἐπὶ τῶν ποιητιχῶν τεχνῶν, ig^ ὧν 
διαμένει τὸ γινόμενον’ ὡς ἐπὶ τεκτονιχῆς, xal τῶν 
τοιούτων * διαμένει γὰρ μετὰ τὴν ποίησιν dj χλίη, 
Πράττειν δὲ λέγεται, &q' οὗ οὐ διαμένει τὸ ἔργονἰ, 
ἤγουν ἀποτέλεσμα * ὡς ἐπὶ τῆς αὐλητιχῆς xat ὀρχη- 
στιχῆς. θεωρεῖν λέγεται τὸ νοεῖν, τὸ ἀστρονομεῖ, 


Agere autem dicitur in iis in quibus non remanet B τὸ γεωμετρεῖν, xal τὰ τοιαῦτο. 


opus, id est quod fuit effectum ; ut in tibie ludo, 


ct saltatione. Contemplari dicitur , intelligere 


astronomie, geomelrie ac similibus operam dare. 


De subtili consideratione. Duplex ἑπίνοια, seu 
subiilis ralio, quam ens rationis vulgo dicimus. — 
Ἐπίνοιαν, wel subtilem considerationem , vera 
doctrina duplicem esse pronuntiat. Altera enim 
est, velut ἐπέννοια quzedajn, ae. ἐπενθύμησις * hoc 
est, accuratior quaedain ac secunda cogitatio, qua 
totam ei implicatam rerum speculationem, atque 
cognitionem explicat, ac declarat : ut quod sensui 
simplez videbatur, per longam et curiosam mentis 
jmdagationem varium et multiplex esse appareat. 
v. gr. bomo qui shnplex esse videtur, subtili cogi- 
tatione duplex intelligitur; ex corpore scilicet et 


anima concretus. Altera autem figmentum est C 


cogitationis animi, per conjunctionem sensuum ac 
facultatis imaginantis, ex iis quai sunt, ea qu» 
Dom sunt componens et sestimans ; cujusmodi est 
hippocentaurorum, et sirenarum, et tragelapho- 
rum fabulosa confictio. Universorum enim partes 
accipiens, atque ex partibus aliud quidpiam com- 


Τὴν ἐπίνοιαν (45) ὁ ἀληθὶς λόγος διττην é- 
φαίνεται. Ἡ μὲν γὰρ, olov ἐπέννοιά τις xal ἔπευ- 
θύμησίς ἐστι, τὴν ὁλοσχερηῃη τῶν πραγμάτων, xd 
ἁδ.άρθρωτον ἐξαπλοῦσα xal διασαφοῦσα θεωρίαν 
xai γνῶσιν * ὡς τὸ αἰσθήσει δόξαν εἶναι ἁπλοῦν, 
τῇ πολυπραγμοσύνῃ πολυμερές τε χαὶ ποικίλον ἕνα” 
φαίνεται *. olov ὁ ἄνθρωπος ἁπλοῦς φαινόµενος, tj 
ἐπινοίᾳ διπλοῦς κατανοεῖται, Ex ψυχῆς τε χαὶ σὐ- | 
µατος συγκείµενος. Ἡ δὲ, ἀνάπλασμα διανοίας τοι» | 
χάνει, χατὰ συμπλοχὴν αἰἱσθήσεώς «e xol φαντασίας | 
ἐχ τῶν ὄντων τὰ μηδαμῶς ὄντα συντιθεῖαα sd 
δοξάδουσα. Τοιαύτη δέ ἐστιν ἡ τῶν ἱπποχενταύρων 
xai σειρήνων, xai τραγελάφων μνυθοπλαστία, TO 
ὅλων γὰρ τὰ µέρη λαμδάνουσα, καὶ Ex τῶν papi 
ἄλλο τι συντιθεῖσα, χατὰ πολλὴν ἑξουσίαν «t αὶ -- 
εὐχολίαν, τὰ μηδαμῶς ἓν ὑποστάσει τε xal οὐεῖξ ] 
θεωρούµενα, ἓν τῇ διανοίᾳ, xai τοῖς λόγος ἐν 
ἐπλασεν" εἶτα χαὶ ταῖς Όλαις διαµορφουμένη, ἄν» 
δωλοπρο/ίησεν * αὕτη δὲ λέγεται dh ἐπίνοια. 


ponens, arbitratu ac libitu suo, ea quz nullo modo conspiciuntur in rerum natura, aut exsistere lt 
telligantur, in animi cogitatu ac rationibus finxit, subindeque in materia concinnans, simula 
idolaque formavit. Hac autem, simplex coyitatio dicitur. 


Garrulitas, est, dum quis ea quz in aliquo con- 
tinentur, de eo quod continet , enuntiat ac przdi- 
cat. v. gr. in homiue animal et bipes continentur, 
et in Socrate album et musicum. 8i quis ergo ea 
de homine, ant de Socrate predicet , hoc modo, 
liomo est animal bipes : Socrates est quiddam mu- 
sicum, album, ille nugatur et garrit, idem multo- 
ties repetens. Hac enim nugacitatem et garrulita- 


LU] 


[᾽Αδολεσχία ἐστιν", ὡς káv τις τὰ ἓν τινι πρ” 
εχόμενα χατηγορήσῃ τοῦ περιέχοντος  οἷἵον περ” 
ἐχεται ἓν τῷ ἀνθρώπῳ, τὸ ζῶον χαὶ τὸ δίπουν, vd 


p ἓν τῷ Σωκράτει sb λευχὸν, καὶ τὸ µουσικόν' ur | 


οὖν τις ταῦτα κατηγορἠσῃ τοῦ ἀνθρώπου, f| 9" — 
Σωκράτους, λέγων. Ὁ ἄνθρωπος ζῶον δίπουν' d 
Σωκράτης μουσιχὸν, Xeuxóv: ἁδολεσχεῖ, τὸ ci 
λέγων πολλάχις. Ταῦτα yáp ἐστιν ἀδολεσχία. ihi 


VARLE LECTIONES. 


κ Duo verba hzc addo ex Colb. Regg. Set S. ΠΠ]. mss. multa, v. φιλοσοφίᾳ. 


1 Edit. τὸ τέλος, 9* 


τέλος, ul in. N. οἱ HK. 2928. Alii liabent, τὸ ἔργον : priores interpretes, opus; Que lectio verior 68 
m Ex Reg. Medico singulari, n. 1605, llrec addidit Combefisius, usque ad Ἔνωσις γίνεται, As 
lamen videntur, aut. saltem loco. nota. Prius enim agendum erat Περὶ ἀδοεσχίας, De nu acilate, (55 
oratio vitiosa est, ubi de orationis speciebus variis, quam de unius rei ad aliam habitudine. 


NOTE. 


(45) Tijv ἐπίνοιαν. Subtiliorem considerationem, 
etc. Hacc cadem totidem fere verbis reperi cap. 28 
Collectan. , 1195. contr. Severianos, tanquam ex 


Leontio. Uiique preiverat Dasilius lib. i Cosa 
Eunomium. 


DIALECTICA 


663 


εριέχει ὁ ἄνθρωπος, xal ὁ Σωχράτης * xató A ten promunt: quoniam h»c complectitur homo οἱ 


εἰπὼν, χἀχεῖνα ἑδύλωσε. 


6 ἐστὶν dj ἐγγύτης», xal ἡ ἀγάπη, Ίγουν 
uw f$ χράτησις, xal ἡ µετουσία, xai συν- 
ἐχέσιν δὲ λέγομεν τὴν πρὸς τόδε συνάφειαν, 
Ίθειαν, xat διάθεσιν, καὶ ἡ εἰς τόπον, xoi i 
ὑν xal ἡ ἐν xóm * ἱστέον δὲ ὅτι τεσσάρων 
ον σχέσεις εἰσὶν ἕξ: τοῦ πρώτου πρὸς τοὺς 
€ εἶναι τρεῖς τέως σχέσεις * τοῦ δευτέρου 
Ug δύο, ὡς εἶναι άντε τοῦ τρίτου πρὸς 
» Χαὶ συµθαίνει τῶν τεσσάρων BE εἶναι 
' τῶν δὲ πέντε ἀνθρώπων δέχα εἶναι τὰς 


] 


Socrates, adeo ut qui ea allirimaverit, et ista simul 
declarasse censeatur. . 

Βε habitudine. — IHlabitudo est οἱ propinquitas, 
et amor sive amicitia, et possessio, et participatio, 
et conjunctio. Babitudinem vocamus, rei alicujus 
cum alia connexionem, et consuetudinem, et affe- 
ctionem ; quze, tum ex. loco eodem originem habet, 
tum per respectum ad locum eumdem; ac etiam 
εο 68 quod in eodem loco consistant. Scire autem 
expedit, quod in quatuor hominibus sex habitudi- 
nes reperiantur : prioris erga tres alios, atque adeo . 
jaw tres habitudines considerantur : secundi erga 
duos, sicque quinque sunt : tertii erga Untm; ex 


lingit, inter quatuor habitudines sex reperiri : at vero inter quinque homines decem habitu- 


56. 


tw γίνεται 9 κατὰ δ,αφόρους τρόπους. "H γὰρ Β De unione. Unionis vürii modi. — Unio flt variis 


Ψυρμὸν Ὑίνεται, ὡς ἐπὶ διαφόρων ἀλεύρων 
µένων χαὶ µιγνυµένων’ f] κατὰ χόλλτσιν, ὡς 
XOU xal µολύθδου. Ἡ χατὰ ἁρμονίαν, ὡς 
v χαὶ ξύλων. Ἡ χατὰ σύγχυσιν, ὡς ἐπὶ τῶν 
Μετάλλων P* τηκτῶν μὲν, ὡς χηροῦ xal 
ιαὶ τῶν τοιούτων * | μεταλλιχῶν δὲ, χρυσοῦ, 
Ἶρου, καὶ τῶν τοιούτων.] Ἡ χατὰ ἀνάχρα- 
ἐπὶ τῶν ὑγρῶν, οἴνου τυχὸν, xai ὕδατος" 
xai μέλιτος. Κατὰ (44) συναλοιφὴν 4, ὡς 
ἀποσπωμένων, xal αὖθις ἀποχαθισταμένων' 
υπάδος ix πυρὸς προερχοµένης, χαὶ πάλιν 
σταµένης. 


κατὰ σύνθεσιν (45) ἕνωσίς ἐστιν ἡ εἰς ἅλ- 


modis. Áut enim per conspersionem, ut in diversis 
farinis, quz in unam massam commiscentur. Aut 
per agglutinationem, ut in zre et plumbo. Aut per 
coagmentationem, ut in saxis, et lignis. Aut per 
confusionem, ut in ii3 quz liquescunt, et in me- 
tallis : in illis nimirum, ut in cera et pice, aliisque 
ejusmodi : in his autem, ut in auro, el argento 
aliisque id genus. Aut permistionem, et teimpera- 
tionem, ut in liquidis, puta vino et aqua, aut viuo 
et melle. [Aut per coalitionem; ut in iis quz 
prius avulsa sunt, et postmodum restituuntur, 
v. gr. cum fax ab igne procelens, iterum igni red- 
ditur. | 

Unio per compositionem εἰ hypostatica.— At vcra 


VARUE LECTIONES, 
'quidem habitudo, probe explicata, multum juvat. ad ea percinienda, qu: de unionis spocie- 


duntur. Unde vel articulo De unione przemittenda erant, ve 
q R. 2562 


λέχεται. — P Aliis, μεταλλικῶν. 


subjicienda. ο Cod. S. Mil. et. alii 


. Xai τῶν τοιούτων. in Colb. cod. pervetusto, οἱ in 


cod. S. lil. adduntur, qux statim sequuntur. 


NOT E. 
[ατὰ συναλοιρὴν, aut per contractionem. C ejusmodi emanationes et refusiones in Deo non 


H unionis sepe meminere Damascenus οἱ 
vs. Vetus interpres, secundum confusionem 
it : Combefisius hic et in editione operum 
Meximi, secundum coalitionem :  Dillius, 
8 contractionem , cui favet. Isidorus lelu- 
&i hanc de qua agitur, Sabelli συναλοιφὴν 
li voce altera συστολΏς interpretatur lib. 1, 
W, µήτις σε συστολὴν ὑποστάσέως , ὡς οὐ- 
ιν διδάξη᾽ Nemo te hypostasis contractio- 
Wt essentia unionem, doceat. Scilicet Sabel- 
bst Filium et Spiritum quasdam emana- 
μ.ο, qux, Deo ad se retrabente, divinitatis 
denuo unirentnr absorberenturque, nec 
Mo in se subsisterent. Sic Nazianzenus, 
» συναλοιφὴν explicat. Quin etiam Sabel 
hsec in Deo fingeret, similibus Patrum sui 
wüionibus parum accuratis abusus vest. 
| quippe Dial. cum Tryph. p. 556 : Quando 


admitteret, ob quas Divinitatis unitas etiam dividi 
videretur, ut non male observabat Arius in epist. 
ad Alexandrum Alexandr. ὡς Σοθέλλιος, 6 τὲν 
µονάδα διαιρῶν. 

(40) 'H δὲ κατὰ σύνθεσιν. At vero unio qua 
secundum compositionem. Uuionem ejusmodi cuv - 
χρασιν, contemperationem a Patribus quibusdau 
nominatam addit, quo intimam divinitatis et huna- 
nitatis in Christo conjunctionem  significarent. 
Enimvero Iren:us ea. passim usus est, tm deinde 
Nazianzenus in ipsismet lucubrationibus, in qui- 
bus invectam ab Apollinaristis confusionem refel. 
lit. Concinit eidem Nemesius cap. 2 et 5. Cyrillus 
tamen Alez. in epistola ad Joannem Antioch. pro- 
fiielur se ab eis abliorrere, qui affirmarint , ὅτι 
χρᾶσις, quod trenperatura, vel confusio, vcl contur - 
batio Dei Verbi (acta sit. cum carne. ldem de.larat 
in Commonit. ad. Enlog. ac reete. quidem. Nam 


Mr , inquit, viriutem προπηδᾶν exsilira ex p Polemon Apollinarii discipulus magistro acceptuin 


unt ( Scripture ) χαὶ ὅταν βούληται, πάλιν 
st εἰς ἑαυτὸν , rursusque quando vult, ad 
retrahit. Hilarius in libris De Trinitate, 


nodis, aliique Latini vocibus wunionis et 


jomis, συναλοιᾳἣν exprimuut : unde Sulpi- 
ierus , ubi de Ariminensi concilio, Photi- 
Sabellio in unione dissensisse ail, quod 


retulisse fertur cap. 9 Colleetau. cont. Sever. ut 
dicendo naturam unam Dei Verbi incarnatam, nou 
Σύνθετος φύσις , natura composita, sed σύὐγκρατος 
contemperata. Ταύττν γὰρ ἐπὶ ἀναιρέσει τῆς τῶν 
ᾳύσεων δυάδος τὸν ςωνήν μόνος ἡμῖν αὐτὸς ἁπ- 
εχύησεν * Hanc eutin vocem ad exterminandum bina- 
rium naturarum numerum ipse solus (Apollipariusi 


S. JOANNIS DAMASCENI 


wnio qu: per compositionem fft, est partium inter A λγλα τῶν μερῶν χωρὶς ἀφανισμοῦ περιχώρησις * dx 


se, sine ullius detrimento, commeatio ; ut in anima 
et corpore. Quam quidem unionem quidam Patres 
temperationem ae. commistionem dixerunt ; atque 
etíam συμφυῖαν, id est, naturarum velut concretio- 
nem quamdam ac connaturalitatem. Sciendum est 
autem, nonnullos Patres eommistionis vocabulum 
istud in Christi mysterio minime admisisse ; at 
wnionein secundum compositionem , omnes ad 
unum recepisse. Unio autem hvpostatica*ipsa est, 
qua ex compositione exsurgit. Est itaque secundum 
hypostasim unum quod ex diversis naturis constat. 
Rursumque, per hypostasim unum {ιά est, 
agnoscitur. Ac denique unio per hypostasim, est 

89 Temperatnra. — Temperatura autem est cor- 
porum appositio ac mutua qualitatum permeatio. 
Ac rursus, mistio est corporum qualitates suas in 
se invicem commiscentium conjunctio. Mistio est 
substantiarum matura diversarum concursus, et 
qualitatum quo illis insunt, mutua ingursio. 

Est etjam unio quae per juxtapositionem ft; 
estque similis illius quz fit per coaptationem. 

U ido personalis, et alie Nestoriang. — Rursum 
personalis unio dieitur, cum quis alterius perso- 
nam subiens, ipsius, loco pro ipso verba facit. Λο 
praterea , unio cst affectionis, ut amici ad ami- 
cum. Λι Nestoríus alias uniones commentus est, 
nempe secundum dignitatem ac honoris zqualita- 


quod ex 
natura accedens ad aliam hypostasim. 
D Κρᾶσις δέ ἐστι σωμάτων παράθεαες, wowvtan 


ἐπὶ ψυχῆς χαὶ σώματος, ἄντινα ἕνωσίν τινες σύγ- 
χρασιν ἐχάλεσαν, Ίγουν συμφυῖαν. Ἱστέον δὲ Oc 
τινὲς τῶν Πατέρων τὸ τῆς χράσεως ὄνομα ἐπὶ cob 
χατὰ Χριστὸν μυστηρίου οὐχ ἑδέξαντο, τὴν κατὰ 
σύνθεσιν ἅπαντες ' αὕτη δέ ἐστιν dj χαθ᾽ ὑπόστασιν 
ἕνωσις , ἡ χατὰ σύνθεσιν. Καθ) ὑπόστασιν μὲν οὖν 
ἐστι, τὸ ἐχ διαφόρων φύσεων ὑφεστὼς α«ρᾶγμα χὰ 
πάλιν, χαθ᾽ ὑπόστασίν ἐστι, τὸ ἐχ δύο μὲν πραγµά- 
των, ἐν ἑνὶ δὲ προσώπῳ γνωρι-όµενον. Καὶ ἔτι xal 
ὑπόστατιν Evol, ἐστιν ἡ ἑτέρᾳ ὑποστάσει προστρέ- 
χουσα φύσις. 

duabus rebus, in una tamem ρε. 


ἀντέμθασις. Καὶ πάλιν, χρᾶσίς ἐστι σὐζοῦς 
σωμάτων ἀντιχιρνώντων ἀλλήλοις τὰς àv abu 
ποιότητας. Κρᾶσίς ἐστιν οὐσιῶν ἀλλήλαις ἑτερίων 
συνδρομὴ , xal τῶν περὶ αὑτὰς ποιοτήτων ντεμ- 
6211. 

Ἔστιν Ένωσις. xal Àj χατὰ παράθεσιν' lem 
τῇ χατὰ ἁρμονί[αν. | 

Πάλιν Ένωσις (46) λέγεται προσωπικ], ὅτανας 
τὸ ἑτέρου ὑποδυόμενος πρόσωπον , ἀντ' αὐτοῦ οὓς 
ὑπὲρ αὑτοῦ ποιεῖται λόγους ' xal Ένωσις σχεταὴ, Ἰ 
ὡς φίλου ποὺς qDov. Ὁ δὲ ἹΝεστόριος ἄλλας i 
ενόει ἑνώσεις, χατὰ τὴν ἀξίαν φημὶ, xai ópott- 
μίαν, χαὶ ταυτοδουλἰαν, xal εὐδοχίαν, χαὶ ὁμων» 


tem, et voluntatem eamdem, complacentiamque, el C μίαν. 


nudam nominis communitatem. 

In wnione hypostatica nulla est confusio aut cor- 
swptio. — Sciendum est autem, in unione hyposta- 
tica, res spiritales haud secus illis uniri, quz ipsas 


Δεῖ δὲ γινώσχειν ὅτι ἐπὶ τῆς χαθ' ὑπόσταν 
ἑνώσεως, τὰ νοητὰ xai ἑνοῦται τοῖς δυναµένοκ 
αὐτὰ δέξασθαι, ὡς τὰ συνεφθαρµένα ' xal bvoopme 


ΝΟΤΑ.. 


mobis in [ucem emisit , quit anonymus consarci- 
nator. Chalcedonensi definitione χρᾶσις rejicitur, 
sed ea cujus comes sit confusio, χρᾶσιν f| σύγ- 
χυσιν, temperaturam sem eon(usionem. Hinc Eulo- 
gius Alex. apud Phot. cod. 250, κρᾶσιν tempera- 
teram. admisit , eam scilicet, inquit Photius, que 
confusionem non annweret, οὔτε τῆς χράσεως οὐύγ- 
υσιν αὐτῷ δηλούσης. Quo sensu Leontius, lib. t 
Cont. Eutych. unionem χατὰ σύνθεσιν, secundum 
compositionem, perinde esse ait, atque χατὰ συµ- 


πλοχῆν, f| χρᾶσιν, secundum complicationem sel p) sitam agnoseit, nec non iv 


temperationein. Theodoretus, dial. 2 in Incarnatione 
χρᾶσιν ἄχρατον ἀσύγχυτον, temperationem sine tem- 
peratione et conisione agnoscit, instar illius qua 
aerem lux pervadit, ignis ferrum. Anastasium An- 
tiochbenum, et Sinaitam, Maximum, et alios omitto, 
qui vocem eamdem adhibuere. limo χράσεως tem- 
perature nomine libentius usi sunt, quam µίσεως» 
quia temperatio fluidorum οἱ subtilium est, quie 
se multuo penitius permeant : aridorum vero mi- 
etio, quorum perfecta non sit anio, Verum utraque 
voce, si simul jungantur , mysterium aptissime 
declaratur; quia humanitatem sic. pervadit divi- 
nitas, uL ambae naturz incolumes maneant. 

(46) Hd ἔγωσις. Rursum personalis | unio 
dicitr. Uti vox πρόσωπον persona , non veram 
modo, sed et apparentem el larvatam significat, 
sic personali unione non vcra semper οἱ proprie 
dicta. sed et impropria οἱ moralis, ut hodie loqui 
&mant, innuitur. Nesterius προσωπικὴν personalem 


esse dixit. unionem Verbi eum humanitste, 
factum sit, ut veluti legatus personam regis 
ejusque vices gerit, ita Christus homo ob qualem 
cunque unionem istam, divini nominis, ho 
dignitatis, et virtutis particeps fuerit. Hane alle 
nomine σχετικὴν vocant, quam Joannes Masestiet 
in Profess. fid., anath. 4, et quidam ex Latisis, 
secundum affectionem interpretantur, alii 
habitudinem relationemve. Caterum Nemesius, eap 
9. conjunctionem quamdam ἐν σχέσει, Pu. relation 
πρόστι s 
διαθέσει, in. propensione et affectione, ques nj 
minus vera sit οἱ physica, puta corporis οἱ ami, 
qua fit ut anima διὰ τὴν ἐνέρχειαν, operatione 688, 
corpus totum pervadat : hac vero sincerius ad 
wmbrari Dei Verbi cum nostra natura conje- 
clionem, qux: tamem alterius longe a 
e! praestantior. Atqui hic auctor σχέσιν appeliei 
internum respectum et ordinem animse ad 

quod suapte natura ei substantiali actione 
informat, vegeiat, sensui idoneum reddit, 686, 
quapropter unio bxc σχετικὴ habitudinis toto esie 
distat ab ea quam Nestorius imagiuatus est. Seat 
qui observant, προσωπικὴν personalem copulam 
reperiri virum inter et uxorem, qna in fore per- 
sona una dicuntur ; itemque inter mulierem gre 
vidam ejusque fetum. Cum toL sensus haee umi 
suggereret, hanc jure Patres ab incarnationis Ré 
elimiparunt. 





DIALECTICA. 


levryxusa, xol ἁδιάφθορα, xaX ἀναλλοίωτα, ὡς A possunt suscipere, atque ca uniantur qus simul 


gexsipgeva. ΌΤοιαύτην γὰρ ἔχει φύσιν τὰ 


corrumpuntur et intereunt : unitas autem, Ibcon- 
fesas manere, ac expertes corruptionis nihilque 


Mas secundum qualitates, uti es qua adjacent. Ejusmodi enim spiritalium rerum natura 


L 
KE6AA. EQ" r. 

Té περὶ) τῆς xa0' ὑπύστασιν ἑνώσεως. 
Τινώσκειν (47) , ὅτι ἡ καθ᾽ ὑπόατασιν ἕνωσις 
ἡπόστασιν τῶν ἠνωμένων ἀποτελεῖ σύνθετον 
κεν *** τὰς συνελθούσας πρὸς ἕνωσιν φύσεις, 
jy τούτων διαφ)ρὰν, xal τὰ τούτων φυσιχὰ 
τα ἀσύγχυτά τε xal ἁμετάτρεπτα Ὁ ἐν ἑαυτῇ. 
Η πρὸς ἑαυτὴν οὐδεμίαν ὑποστατιχὴν ἔχει 
&v* αὐτῆς Ὑὰρ γίνονται αἱ ἑκατέρου τῶν 
όντων πρὸς ἕνωσιν χαρακτηριστικχαὶ διαφοραὶ, 
ἅτερον ix τῶν ὁμοειδῶν χωρίζεται, ὡς &xi 
ἔχει xai σώματος. Μία μὲν γὰρ EC ἀμφοτέ- 
µοτελεἶται, ἡ τοῦ Πέτρου τυχὸν, ἡ τοῦ Παύ- 
πύστασις σύνθετος. σώζει δὲ ἐν ἑαυτῇ τὰς 
μίας φύσεις, τὴν τε τῆς ψυχῆς, xal τοῦ σώ- 
xai τὴν τούτων διαφορὰν ἀσύμφυρτον, xai 
των ἰδιώματα ἀσύγχυτα. Ἔχει δὶ ἐν ἑαυτῇ τὰ 
de" χαρακτηριστιχὰ ἰδιώματα, τά τε τῆς 
τὰ χωρίζοντα αὐτὴν Ex τῶν λοιπῶν Ψψυχῶν, 
τοῦ σώματος, τὰ χωρίκοντα αὐτὸ Ex τῶν 
'Ι σωμάτων μηδαμῶς χωρίζοντα τὴν duyhv 


CAP. LXVI. 
Adhuc de unione secundum hypostasim. 

Πιιά scire attinet, unionem secundum hyposta- 
Sin, unam rerum conjunctarum compositam hy- 
postasim eflicere, naturas cas qui ad 70 unionem 
eonvenerunt, earumque distinctionem, ac naturales 


B proprietates confusionis omnis ac mutationis exper- 


tes in se retinentem; ipsam autem nullam ad 
scipsam hypostaticam differentiam babere. Quippe 
ipsius flunt utriusque eorum, quae ad unionem 
'coierunt, characteristica distinguentia, per quo 
utrumque ab iis qux ejusdem speciel ac naturse 
sunt, secernitur; ut in anima et corpore. Etenim 
una quidem ex utrisque; pula Petri, aut Pauli, 
composita hypostasis efficitur : czterum in seipsa 
naturas ambas, hoc est anim: et eorporis, earum- 
que distinctam cujusque rationem ab omni per- 
mistione alienam; atque item proprietates. ab 
omni confusione remotas, salvas retinens, habet 
nihilominus in seipsa characteristicas utriusque 
proprietates ; puta anime, qux eam a reliquis ani- 


». VARIZE LECTIONES. 


κο eaput suo loco redditur, ut proxime s 


nop ἑχάτερα, Nonnulli vero, ἑχατέρου. 


uatur diversarum unionis gcnerum explicationes. 
dd. plurimi, σώκουσα. ου Edit. et cod. S. Hil. aliique nonnulli, ἄτρεπτα. " Cod. 8. Hi 


l. aliique 


NOTJE. 


Xen Trrocxketvr. liud scire attinet, etc. 
aali copulse unioneimn xa0* ὑπόστασιν secundum 

yrillus objecit, anath. 2 contra Nestor. 
Oreius vero cum Orientalibus, vocem novam 
»elamavit. Nihil ad hzec Cyrillus, nisi, contra 
| inventas ab hereticis impietates, decere 
e ut voribus aliis veritas disertius enun- 
; seque adeo necessitate. adactum, utl σχετ, - 
ὡσιν, relationis aut affectionis conjunctionem, 
8 οπ]υπυ xaÜ' ὑπόστασιν, everteret : hanc 
orem nihil aliud significare, πλὴν ὅτι μόνου 
Λόγου φύσις, f yovv ὑπόστατις, 5 ἐστιν ὁ αὐτὸς 
ν ἀνθρωπείᾳ φύσει xaz' ἀλήθειαν ἑνωθεὶς, 
; τινος δίχα xaX συγχύσεως, χαθὰ πλειστάχις 
ἵμεν, εἷς νοεῖται καὶ ἔστι Χριοτὸς, ὁ αὐτὸς 
αἱ ἄνθρωπος. Nisi Verbi naturam, sive hypo- 
» boc est ipsummet Verbum, humane nature 
ium veritaiem unitum. absque conversione et 
lene , velut sepe diximus , unum intelligi , ci 
bristun, qui idem ipse Deus ei lomo sit. 
P sensu unionem hanc φυσιχὴν naturalem, et 
póaty secundwi natiram esse. scripsit, na- 
omine, ut dictum alibi est, sumpto pro ipsa 
non peo soluin, seu pro rei veritate, xav 
thv ἀληθῇ, τουτέστι τὴν χχτὰ φύσιν. Unione 
koe est qua sit. secundum naturam, inquit in 
V. 9 Anathi. cont, Orient, οἱ lib. n Cont. Nest. 
, Perimirum est eximium doctorem Theodo- 
Orientalibus ob ejusmodi voces mussantibus, 
ritatem. obtendisse Athanasii sui lib. 1 cont. 
im. De incarn. Verbi, ἕνωσιν χατὰ φύσιν, wnio- 
lem secundum naturam. esse, et. 23:xhy in- 


D πρώτη. Profecto Philosophus ipse lib. De 


culeat, imo unionem χαθ) ὑπόστασιν secundum 
hypostasim. Itaque Leontius bene observat dnpli- 
citer intelligi unionem καθ) ὑπόστασιν, ac primo 
Cyrillum ut copulam per relationem vel affectio- 
nem, gystuxhv, tolleret, dixisse unionem essc 
factam xa0' ὑποστάσιν, τουτέστι χαθ) ὕπαρξιν secun- 
dum hypostasim, hoc est secundum exsistentiam, καὶ 
αὐτῶν πραγμάτων rerumque ipsarum ; id est. citra 
alterutrius substantize detrimentum, vel. confusio- 
nem, non nuda specie. Altero sensu dixisse Cyril- 
lum ait. naturas duas. in. liypostasim wnam coieisse : 
Utrumque sensum | Nestorio quidem re(ragari, prio- 
rem iamen esse weriorem , πλὴν ἁἀληθινωτέρα Ἡ 
mundo, 
«ap. 4, formarum alias esse καθ) ὑπόστασιν , que 
ver: sunt et permanentes, alias χατ ἔμφασιν quae 
specie tenus duntaxat, nce cousistentes, ἀδέδαια. 
Quocirca lrengus susceptionem earnis a Filio De) 
ejusmodi fuisse contra Gnosticos affirmat (lib. »v, 
c. 1) wt non. pulative, sed in substantia veritatis, 
hoc est vere et certissime , facta sit : οὐ χὰρ tv 
δυχήσει ταῦτα, ἀλλ iv ὑποστάσει ἀληθείας ἐγέ- 
νετο. Nazianzenus, orat. 51, consimili voce unio- 
nem humanitatis cum «divinitate, xac' οὐσίαν nut- 
cupal esbstantie tenus, dimissa ea qua sccendum 
gratiam, operationem, el reluioner sit. Nemesis, 
cap. 9, Euuomianos blaspheniize reos peragit, quod 
Dei Filium negarent gatur / nostrae. xat' οὐσίαν, 
substantiali modo unitum esse; subditque : Non 
ergo pura benevolentia, εὐδοχία est hie wnionis mo- 
dus, wL illustribus siribus quibusdam videtur , ἀλλ 
ἡ φύσις αἰτία, scd naturam causam kabet, Qui vero 


661 


S. JOANNIS DAMAGSCENI 


668 


malius separent; itemque corporis, qua ipsum 4 A ix τοῦ σώματος, ἀλλ᾽ ἑνοῦντα xai συνάπτοντα ' ἃμα 


c:teris corporibus secernant : nec ullo tamen 
modo snima a corpore sejungant; verum uniant 
et copulent simulque unam ex ambabus composi- 
tam hyposissim a reliquis ejusdem speciei hyposta- 
sibus dirimant. At posteaquam semel naturz hy- 
postaticam unionem susceperint, divisionis prorsus 
expertes manent. Nam etsi anima in morte a cor- 
pore divellitur, utriusque tamen hypostasis una 
eademque perseverat. Hypostasis enim est rei cu- 
jusque secundum seipsam in primo illius ortu 
constitutio, aut etiam compositio. Quapropter ani- 


δὶ χαὶ τὴν ἓξ αὐτῶν Σ συντεθειµένην µίαν ὑπόστασιν 
χωρίζοντα τῶν λοιπῶν ὁμοειδῶν ὑποστάσεων. Ἔπει- 
δὰν δὲ ἅπαξ al φύσεις thv πρὸς ἄλληλα χαθ᾽ ὑπό- 
στασιν δέξωνται Ένωσιν, ἁδιαίρετοι µένουσιν εἲς τὸ 
παντελές. Καὶ Υὰρ, χαὶ χωρίζεται fj φυχὴ τοῦ σώ- 
µατος iv τῷ θανάτῳ, ἁλλ d ὑπόστασις ἀμφοτέρων 
µία xal dj αὐτὴ ἔστιν. Ὑπόστασις γάρ ἐστιν ἡ ἐν 
τῇ ἀρχῇ τῆς ἑχάστου ὑπάρξεως καθ) αὑτὺ σύμπηξις. 
Μένει οὖν τό τε σῶμα χαὶ fj φυχὴ, ἀεὶ μίαν τὴν 
ἀρχὴν τῆς ἑαυτῶν ἔχοντα ὑπάρξεώς τε xal ὑποστᾶ- 
σεως, εἰ χαὶ χωρισθῶσιν ἀλλήλων. 


ma et corpus unum idemque exsistentiz su: principiuin retinent, etiam si alterum ab altero disjoue- 


gatur. 


lilud autem observandum, naturas quidem se- Β — Act δὲ γινώσχειν, ὅτι φύσεις μὲν ἑνωθῆναι UR. 


cundum hypostasim inter se uniri posse, ut in 
homine : itemque naturam ab hypostasi assumi, 
el in ipss subsistere posse; qua quidein ambo in 
Christo intueri licet. Nam in eo nature, divina 
nimirum, et humana, copulatz sunt : atque in Dei 
Verbi hypostasi, quz prior exsistebat, animata 
ipsius caro subsistentiam nacta est, eamque hy- 
postasim habuit. At vero, ut ex duabus naturis 


Aatg xa0' ὑπόστασιν ἑνδέχεται, ὡς ἐπὶ ἀνθρώπον ' 
xai φύσιν προσληφθῆναι ὑπὸ τῆς ὑποστάσεως, xal 
àv αὑτῇ ὑποστῆναι δυνατόν’ ἅπερ ἁμφότερα iu 
Χριστοῦ θεωρεῖται. Καὶ γὰρ lv αὐτῷ, xal al φύσει, 
ἡ θεία τε, xa ἡ ἀνθρωπίνη ἠνώθησαν , xai lv τῇ 
προῦπαρχούσῃ τοῦ Θεοῦ Λόγου ὑποστάσει ὑπέστ 
à ἔμψυχος αὐτοῦ σὰρξ, xaY αὐτὴν ἔσχεν ὑπόστασι. 
Ἐχ δύο bk φύσεων µίαν φύσιν ἁποτελεσθῆναι σύη- 


VAIUJE LECTIONES. 


* R. unus, ἐξ ἁπλῶν. 


NOTE. 


sint illi ἔνδοξοι ἄνδρες illustres viri, οἱ conjicere 
liceat, Diodorum Tarsensem nominavero , ex quo 
Nestorianum virus derivatum sit. De his etiam 
loquitur Nyssenus epistola ad Theophilum contra 
Apollinarem , cujus fragmentum citatum est col- 
lat. 5 quint synodi. Ceterum Theologus et Ne- 
mesius imltabantur prisci illius Antiocheni con- 
cilii Patres, in quorum synodicz fragmentis, apud 
Leontium lib. Cont. Nestorianos, legimus, damna- 
tum fuisse Paulum Samosatenum, quod Verbuni, 
sternamve sapientiam Patris, negaret esse unitam 
nature humaus οὐσιωδῶς, substantialiter ; esse 
οὐσίαν οὐσιωμένην kv σώµατι, substantiam substan- 
tiatam in. corpore. Docentque, Deum in Virginis 
ulero cousubsiantiatum. lhimmanilati fuisse, Geb, ἣν 
ἐν γαστρὶ συνουσιωµένος τῷ ἀνθρωπίνφ. Ex quo 
apparel unde Apollinaris συνουσίωσιν consubstan- 
tiationem acceperit, quam cum obtorto sensu in- 
telligeret, unicam Christo naturam, humana de- 
curtàta, aflinxit. 

. Unionem secundum hypostasim dici, non Ephe- 
&ina solum, sed et Chalcedonensis synodus appro- 
bavit, deincepsque Cyrilli sensu strictiori omisso, 
nihil aliud ea intellectum est, nisi plurium natu- 
rarum in unaiw hypostasim personamve concursus, 
vel extranez naturae alteri jam exsistenti hypo- 
Stasi adjunctio, ἡ istoi ὑποστάσει προστρἐχουσα 
φύσις, inquit Damasc. Posterior hzc acceptio in- 
carnationi Verbi duntaxat et maxime propria est, 
quatenus, inquit Maximus, citatus in Collect. 
contr. Severianos, c. 24 : Una et eadem Verbi, 
nunc anteaque exsistens hypostasis, absque. sui. effi- 
cienle causa, simplex, εἰ nulla ex parte composita, 
postremo suscepta carne anima intelligente animata, 
citra sui demulationem vere composita evasit. Hac 
plane in exemplo unionis corporis et animz, quod 
veteribus frequens est, non babent locum : nam 
anima corpore anterior non est. Sed discrimen 
aliud, et quidem grave, inter illas uniones, Eulo- 
gius. Alexandr. observavit, cujus verba referam ex 
isdem collect, c. 19 : Πάλιν τὸν ἄνθρωπον ἐκ 


Ψυχῆς xal σώματος εἶναί φαμεν ' σῶμα δὲ xal dv- 
Mp κυρίως, Καὶ δηλον ἐκ τοῦ "m δύνασθαι «v 
τῆς φυχῆς ὅρον ἐπὶ τοῦ συναµφο: Hn ἀποδιδόναι, 
Καὶ τούτου χάριν Ex δύο φύσεων διδόντες * ἑτεροφυὴ 
γὰρ τὰ συνελθόντα, καὶ ἀλλήῆλοις οὐχ aii vd μίαν 
ἐπὶ τοῦ συνθέτου φύσιν δοξάζοµεν. Οὐδὲ γὰρ σώμα 
ἡ duyhv χυριολεχτοῦντες ἀποχαλοῦμεν τὸν ἄνθρω- 
πον, εἰ καὶ σύνηθες τῇ Γραςῇ πολλάχις τῇ ἔλευ- 
0cpía κεχρημένῃ τοῦ Πνεύματος , £x τοῦ µέρου: *b 

ον ἐπονομάξζειν, ὡς ζυγὸν δουλείας οὐχ ἀνεχομέ- 
vns τῆς διαλεχτικῆς Aiavaiensos. Ἐπὶ δὲ Χριστου 
ἄφραστος μὲν, xai ἀλάλητός ἐστιν fj ἕνωσις, xal ὁ 
ἀνθρώπινος νοῦς ἐφιχοῖτο οὐδὲ παράδειγµα εὑρεῖν 
(coy, χατά ye πάντα λέγω, δυνῄσεται. Ἐπειδὴ αὖ- 
τὸν o0 µόνον Ex θεότητος εἶναι xai ἀνθρωπότητός 
φαμεν. ἀλλὰ xa τοῖς ὀνόμασιν ἐπ᾽ αὐτοῦ κεχρὴμεὺς 
τῶν ἁπλῶν. θεὸν γὰρ λέγομεν τὸν Χριστὸν , χαὶ 
ἄνθρωπον λέγομεν τὸν αὐτὸν , ὅπερ tv ἐχείνων M- 
γειν χωρίως οὐκ ἔχομεν ' Rursum hominem corpore 
el anima constare concedimus, nec taimen eum ew 
corpus et animam proprie. ]d porro perspicuum fil, 
eo quod anima e& corporis definitionem, ei quod es 
utroque conflatum est, attribuere non possimus. Ea- 
propter quando ex duabus naturis hominem dicimus 
(nam que illic coeunt, differentis nec. ejusdem na- 
ture sunt) unam compositi naturam esse censemus. 
Etenim si proprie loquamur ,| hominem corpus e 
animam haudquaquam appellaverimus : etsi licentia 
quam a Spiritu. sancto accepit, familiare est. Scri- 
prure totum a parte denominare, ut qua: a dialectica 
nugacitatis jugo exempta sit. Verum in Christo ine- 
narrabilis et ineffabilis est. unio, nec fieri potest wu 
humanum ingenium simile aliquod exemplum inve- 
niat : quandoquidem eum nedum ἐν dicinitate e 
humanitate predicamus , sed et illorum ex quibus 
composilus est, nomina ipsa quoque alltribuimus. 
Christum enim dicimus Deum, dicimus et illum ipsum 
hominem, quod $n aliis affirmandi locus non est, et. 
Libentius, ut apparet, Patres concessuri erant ex 
anima et corpore, naturam unam lieri, quam ex 
divinitate Verbi et bumanitatc. 


DIALECTICA. 


6:0 


| &x δύο ὑποστάσεων (48) µίαν ὑπόστασιν, Α natura una 71 composita, aut ex dusbus hyposta- 


&g ἀδύνατον διότι ἀδύνατον τὰς ἑναντίας 
ως Διαφορὰς kv μιᾷ φύσει συνυπάρξαι. Τούτων 
Γων ἐστὶν, ἀποδιιστᾷν ἀλλήλων τὰς φύσεις, 
Ιπάρχουσι ' xal πάλιν, ἀδύνατον τὰ ἅπας 
Vtà ὑποστάντα ἑτέραν ἀρχὴν ὑποστάσεως 
'H γὰρ ὑπύστασις, dj xa0' ἑαυτό ἐστιν 
. Ἱστέον δὲ ὡς ἐπὶ τῆς ἁγίας Τριάδος ὑπό- 
ἔστιν ὁ ἄναρχος τρόπος τῆς ἑχάστου ἁῑδίου 
ὃς. 


M εἰδέναι ὅτι, ἠνίχα σύνθετος Υένηται φύσις, 
ygova τὰ µέρη εἶναι, xai ἓξ ἑτέρων ἕτερον 
ἴσθαι, μὴ φυλάττον , ἀλλὰ τρέπον χαὶ ἆλ- 
tk ἐξ ὧν συν ετέθη” ὡς ἐκ τῶν τεσσάρων 
ὑν ἁἀποτελουμένου τοῦ σώματος, ἄλλο ἐξ 
[άγονε΄ xai οὔτε πῦρ τέλειον, οὔτε τι τῶν 
ἔστιν, Ἡ λέγεται" χαὶ ὡς ἐξ ἵππου καὶ 
εέονος. (ὔτε γὰρ ἵππος, οὔτε ὄνος ἐστὶν fi 
* ἀλλ t£ ἑτέρων ἕτερον, μηδ' ὁπότερον 
ὧν σννετέθη, φυλάττον ἀσύγχυτόν τε xal 
". 


sibus una hypostasis efficiatur, omnino fleri nequit : 
propterea quod contrarie substantiales differentize 
in una eademque natura simul esse non possunt. 
Siquidem earum munus est, naturas eas, quibus 
insunt, ab invicem dirimere. Àc rursum fieri non 
potest, ut quae semel separatim ac per se exstite- 
runt, principium aliud subsistendi et hypostasis 
habeant. Hzc enim nihil est aliud quam per se ac 
seorsim exsistentia. Sciendum porro in sancta Tri- 
nitate, hypostasim modum esse prineipii expertem 
sempiternz cujusque exsistentis. 

lllud autem scire convenit, cum composita ali- 
qua natura fit, debere partes esse simul tempore, 
atque ex aliis aliud perfici, adeo ut non servet, sed 
potius immutet, et in aliud convertat ea ex quibus 
compositum est. Ut cum ex quatuor elementis 
corpus efficitur, aliud ex aliis fit: ac neque ignis 
perfectus, neque ullum aliud elementum est aut 
dicitur. Et sicut ex equo et asina mulus gignitur. 
Neque enim mulus, equus aut asinue est vel dici- 
tur; sed aliud ex aliis, neutrum retinens inconfu- 
sum et invariabile, eorum ex quibus concretus est 
et coaluit. 


m philosophie definitiones, que ad breviorem logicam pertineant, subjicio, ut jacent, tam in editis 
quam in mss. preterquam in Reg. 2921, in quo logica fusior descripia est. 


ΚΕΦΑΛ. EZ'. 
Ὀρισμοὶ τῆς φιλοσοφίας &C. 

υφία ic γνῶσις τῶν ὄντων fj ὄντα ἐστὶν, 
Mi φύσεως αὐτῶν. Φιλοσοφία Lai γνῶσις 
* xai ἀνθρωπίνων πραγμάτων. Φιλοσοφία 
λέτη θανάτου, τοῦ τε προαιρετιχοῦ καὶ φυσι- 
λοσοφία ἑστὶν ὁμοίωσις θεῷ κατὰ τὸ δυνατὸν 
ap * ὁμοιηόμεθα δὲ Ori χατὰ τὸ δἰχαιον, xal 
tgi ἀγαθόν - δίχαιον μὲν οὖν ἐστι, τὸ τοῦ 
ινεμητιχόν * fiot µήτε ἀλιχεῖν, μήτε ἁδιχεῖ- 
Mte λαμθάνειν πρόσωπον ἐν χρίσει, ἀλλὰ 
ναι ἑχάστῳ χατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ. "Oatoy δέ 
| ὑπὲρ τὸ δίχαιον, τοι τὸ ἀγαθὸν, τὸ ἁδιχοῦ- 
ἰνέχεσθαι xal συγχωρεῖν τοῖς ἁδικοῦσι, xal 
εὐεργετεῖν αὐτούς, Φιλοσοφία ἑστὶ τέχνη 
καὶ ἐπιστήμη ἐπιστημῶν * ἡ γὰρ φιλοσοφία 
ἔτι πάσης τέχνης. Δι αὐτῆς γὰρ πᾶσα τέχνη 


CAP. LXVII. 
Sex philosophie definitlones. 

Philosophia est cognitio eorum qux» sunt secun- 
dum quod sunt, id est naturz ipsorum. Philosophia 
est rerum divinarum humanarumque cognitio. 
Philosophia est cura et meditatio mortis, tum ejus 
qui sub electionem cadit, quam quz naturalis est. 
Philosophia est assimilatio cum Deo, secundum 
quod homini possibile est. Dco autem similes eva- 
dimus ratione justitiz , sanctitatis et bonitatis. 
Justitia quidem in zequabili distributione versatur; 
hoc est, ut nec injuriam inferat quispiam, nec cu- 
jusquam personam in judicio suscipiat, sed unicui- 
que prout gessit rependat. Sanctitas autem, qux 
cum bonitate incidit, super justitiam assurgit, et 
in eo sita est, ut quisquis lzesus est, patienter ferat, 
atque iis, a quibus lzsus est, ignoscat ; mo et illos 


ι. Φιλοσοφία ἑστὶ φιλία coplac* σοφία δὲ D bonis afficiat. Philosophia est ars artium, et scientia 


ὁ θεός ἑατιν. Ἡ οὖν ἀγάπη ἡ πρὸς τὸν θεὸν, 
πὶν fj ἁληθὴς φιλοσοφία. 


scientiarum. Ounis enim artis principium est phi- 
losopbia ; quippe cum per eam ars omnis inventa 


tosophia est amor sapientie. Sapientia autem vera Deus est. Quocirca charitas erga Deum, ipsa 


)silosophia est. 

μἶται δὲ ἡ φιλοσοφία εἰς θεωρητιχὸν xal 
εόν» τὸ θεωρητικχὸν, εἰς θερλογικὸν, µαθη- 
V, Φυσιολογιχόν * τὸ μαθηματικὸν, εἰς ἀρι- 


Dividitur porro philosophia in contemplatricem 
et activam. Contemplatrix, in theologiam, mathe- 
maticam, eL physiologiam : mathematica, in arith- 


NOTAE. 


*H ix δύο ὑποστάσεων. Sive duarum hypo- 
t. Hzc ad Nestorianos sequioris svi spe- 
Wi omissa unione secundum affectionem, 
m, habitudinem, quam Nestorius primum 
μὲ, ex duabus naturis perfectis et hyposta- 
hypostasim Christi unam, Christum unum, 


constare finxerunt, quod substantiam naturamve 
perfectam ab hypostasi, seu persona subsistente 
per se, non satis distinguerent. E contra fide ca- 
tholica certum est, Verbum humanam naturam 
assumpsisse, non personan aut hypostasun. 


e 


611 


S. JOANNIS DAMASCENT 


meticam, musicam, geometriam et astronomiam. À θμητικὸν , μυυσικὸν, γεωμετρικὸν , ἀστρονομικόν: 


Activa rursum, in ethicam , aconomicam οἱ poli- 
ticam. Ad contemplatricem 79. itaque rerum cor. 
pore et materia vacantium pertinet consideratio, 
Dei videlicet, qui prz caeteris et proprie incorpo- 
reus οἱ immalerialis est, deiude augelorum', 86 
demonum, et animarum : qux. etiam ipsa, si cor- 
poris habeatur ratio, a. materia remota. dicuntur, 
tametsi alioqui, si cum eo quod proprie imateria 
caret, hoc est cui Deo, conferantur, materia con- 
stare censeantur, Atque de his agit theologia. At 
vero materie copulatarum reruin naturam specu- 
lari, v. gr. naturam animantium, plautarum, lapi- 
dum, et aliorum id genus, ad physiologiam spectat. 
Ea autem conteuiplari que medium obtinent locum, 
quae nimirum nonnunquam in materia, nonnun- 
quam extra materiam considerantur ; mathematic:e 
proprium est. Numerus enim per se quidem ma- 
teria vacat; attamen in materia deprehenditur, 
puta in frumento, aut. vino. Dicimus siquidem, 
decem modii tritiei, et decem sextarii vini. Quod 
etiam in ceteris mathematigz speciebus eodem 


τὸ δὲ πραχτικὸν, εἰς ἠθιχὸν, οἰχονομιχὸν, πολιτικόν- 
θεωρητιχὸν μὲν οὖν ἔατι, «b χατανοεῖν τά τε ἀού- 
µατα xai ἄῦλα, ἤγουν περὶ θεοῦ, ὃ πρώτως x 
χνυρίως ἐστὶν ἀσώματον xai ἆθλον * ἔπειτα καὶ τερὶ 
ἀγγέλων, xal δαιμόνων, χαὶ φυχῶν' ἃ καὶ αὐτὰ, 
ὅσον πρὸς τὸ σῶμα, Bla λέγονται εἰ δὲ πρὺς d 
χυρίως ἆθλον , Ίγουν τὸ θεῖον , ὑλιχά εἰσι. Τοῦτο 
τοίνυν ἑστὶ τὸ θεολογιχόν. Θεωρεῖν δὲ xai τὸν τῶν 
ὑλικῶν φύσιν, Ίγουν ζώων, xaX φυτῶν, xai Abus, 
καὶ τῶν τοιούτων, ὅπερ taxi τὸ φυσιολογιχόν. ϐεω- 
ρτῖν δὲ καὶ τὰ µέσα τούτων, ἅτινα ποτὲ μὲν ἐν Όλη 
θεωροῦνται, ποτὲ δὲ ἔχτὸς τῆς ὕλης, xal µέσα el 
τῶν ἆθλων καὶ ὑλιχῶν * ὅπερ ἐστὶ τὸ µαθηματικόν, 
Ὁ γὰρ ἀριθμὸς ἄθλός ἐστι xa0* ἑαυτόν  θεωρεῖτει 


B à καὶ tv ὕλη, Glxtp τυχὸν, ἡ οἵνῳ - λέγομεν γὰρ 


δέχα µόδινι σίτου, xaX δέχα ξέσται οἴνου. Ὁμοίως 
xai ἐπὶ τῶν λοιπῶν εἰδῶν τοῦ μαθηματιχοῦ. Τὸ δὲ 
πρακχτιχὸν ἦθος χοσμεῖ, xo τὸ πῶς δεῖ πολιτεύςε- 
σθαι διδάσκει * xal εἰ μὲν ἕνα ἄνθρωπον παιδεύει, 
λέγεται ἠθιχόν' εἰ δὲ οἴχον ὅλον, λέγεται οἰχονομικόν' 
εἰ δὲ πόλιν ὁλόχληρον, λέγεται πολιτικόν. 


modo locum habet. Activa mores colit, et quo paeto vitz ratio instituenda sit, edocet. Ac si qui- 
dem unum duntaxat hominem erudiat, moralis, seu ethica dicitur; si universam domum, «cono- 


omiea ; si integram civitatem, politica nuncupatur. 
CAP. LXVIII. 
De methodis quatuor  dialecticis. 
Sciendum est quatuor esse dialecticas methodos, 
id est logicas; divisionis, quz nimirum genus in 
species per differentias interjectas et medias «ivi- 


dit; definifionis, qux ex genere et differentiis, per ( 


priorem illam divisis, subjectum definit ; resolu- 
tionis, qux compositiora in simpliciora resolvit ; 
hoc est, corpus inhumores ; humores in fructus; 
fructus in quatuor elementa ; elementa denique in 
materiam et formam : demonstrationis, qu: per 
medium aliquid probat subjectum argumentum, 
v. gr. propositum mibi est. demonstrare animam 
esse immortalem : sumo aliquod medium, nempe, 
agitari perpetuo motu; atque ad. hunc nodum ar- 
gumentor ; Anima perpetuo molu agitatur : quod 
autem agitatur perpetuo motu, immortale est : ergo 
anima est immortalis. 

Triplex resolutio. — Sciendum est autem syllo- 
gismos, partis demonstrantis esse. Neque illud 


ignorandum est, triplicem esse resolutionem. Alia D 


cnim naturalis est, ut ea de qua locuti sumus ; alia 
logiea, ut cum syllogismum in figuram euatu resol- 
vimus ; alia mathematica, cum id de quo quazritur, 
tanquam certum 46 concessum sumimus, atque ad 
aliquid, de quo nulla est dubitatio sit, pervenimus, 
unde id quod propositum est, colligitur, v. gr. 
quaestio hzc proponatur, utrum. anima immortalis 
sit? quisitum illud tanquam certum οἱ indubita- 
tum sumo, ac dico. Quandoquidem immortalis est 
anima, est profecto. tam bonis, quam improbis 
actionibus merees. constituta, Quod. si merces 
constituta est, sane est qui judicium subeat, οἱ 
qui judicis obcat partes . csse quoque qui rebus 


ΚΕΦΛΛ. EH'. 

Περὶ τῶν τεσσάρων Ouxdsgxzosor. (ιεθόδων. 

Ἱστέον, ὡς τέσσαρές «lat διαλεχτικαὶ μέθοδοι, 
ἤγουν λογικαί ' διαιρετιχἡ, ἥτις διαιρεῖ τὸ γένος εἰς 
εἴδη διὰ µέσων τῶν διαφορῶν' ὁριατιχὴ, ἥτις ἀπὸ 
τοῦ γένους xal τῶν διαφορῶν, ὧν διεῖλεν ἡ διαιρε- 
τιχΏ, ὀρίξει τὸ ὑποχείμενον ' ἀναλυτιχὴ, ἡ τὸ cw- 
θετιχώτερον ἀναλύουσα εἰς τὰ ἁπλούστερα * τουτέστι 
τὸ σώμα εἰς τοὺς χυμούς) τοὺς χυμοὺς cl; οὓς 
χαρπούς ᾿ τοὺς χαρποὺς εἰς τὰ τέσσαρα τὰ ote 
ysla* τὰ στοιχεῖα εἰς ὕλην χαὶ εἶδος  ἀποδειχτιχὴ 
ἡ διὰ µέσου τινὸς δειχνύουσα τὸ προχείµενον * oko, 
πρὀκειταί poi δεῖξαι ὅτι d) Ψυχἠὴ ἀθάνατός Low: 
λαμθάνω τι µέσον, τὸ ἀθικίητον, καὶ συλλογίκοµαιν 
οὕτως". 'H yrvxij ἀειχίγητός ἐστι * có ἀεικίνητον, 
ἀθάνατον * ἡ vx) dpa ἀθάνατος. 


Ἱστέον δὲ ὡς οἱ συλλοχισμοὶ τῆς ἀπιδειχτιχῆς 
εἰσι. Aet. δὲ γινώσχειν ὅτι ἡ ἀναλυτικὴ τρισσἠ τὶς 
ἐστιν ἔστι γὰρ φυσιχῆ, ὡς ἡ προλεχθεῖσα * Esa 
δὲ xaX λογιχὴ ἀνάλυσις, ὅταν τὸν προτεθέντα συλλο- 
γισμὸν ἀναλύσωμεν εἰς τὸ οἰχεῖον σχΏμα * ἔστι xal 
μαθηματιχὴ, ὅταν λάθωµεν τὸ ζητούμονον, ὡς ὁμο" 
λογούμενον, καὶ χαταντήσωμεν εἴς τι ὁμολογού- 
µενον, ὅθεν ἀγρεύεται τὸ προχείµενον * οἷον ἔστω 
τὸ ζητούμενον, El ἀθάνατος ἡ νυχή. Τοῦτο τὸ 
φητούμενον λαμθάνω, ὡς ὁμολογούμενον, xai λέγω᾽ 
Ἐπειδη ἀθάνατος fj φυχἠ ἐστιν, εἰσὶν ἁμοιθαὶ τῶν 
φαύλων καὶ ἀγαθῶν πράξεων. El δὲ εἰσὶν ἁμοιδαὶ, 
ἕστι τὸ διχαζόμενον xaX δικάπον. Ei δέ ἐστι τὸ διχα- 
ζόμενον xal δικάτνον, ἕστι προνοητῆς xal πρόνοια. 
Κατηντήσαμεν τοίνυν εἰς τὴν πρόνοιαν, ἥτις παρὰ 
rác ὡμολόγητα.. Ενθεν λοιπὸὺν κατὰ σύνθεσιν 


ELI 


-- o. - - 


9 
LY 


DIALECTICA. 


σέ 


Ἐπειδὴ ἔστι πρόνοια xai διχαστῆς, εἰσὶν A humanis provideat, et providentiam necessum est. 


* xai ἐπειδὴ εἰσὶν ἁμοιθαὶ , ἔστι τὸ xpr- 
El δὶ ἔστι τὸ χρινόµενον , ἀθάνατος ἄρα 


Ad providentiam itaque Ρρογνοπίηιυς; quz quidem 
apud "73 omnes exira dubitationem est. Atque 
hinc per compositionem sic disputo : quoniaw pro- 


est, et judex, sunt quoque przmia et poene. Quia autem — sunt. przinia et. peenz, est. etiam 
judicium feratur. Cum ergo sit de quo judicium feratur, immortalis anima sit necesse est. 


M) sequuniur reperi in quatuor codicibus regiis ad calcem Dialectice S. Joannis Damasceni, 
miseratque Leo Allatius Auberto, cum aliis Damascenis. 


ΛΥΣΙΣ ΛΕΞΕΩΝ. 
ΑἈνάγχη ἐστὶ βίας αἰτία. 
[όν ἐστι, χοινῶς μὲν ἐξ οὗ τι γίνεται πρώ- 
εἰς αὐτὸ ἐπ ἐσχάτου ἀναλύεται' ἰδίως δὲ 
Katy, ἐξ οὗ γίνεται σῶμα, xot εἰς αὐτὸ 
& * olov, πΌρ, ὕδωρ, &hp, γη. Πῦρ ἐστι σῶὤὦμα 
Metatov, xal θερµότατον, καὶ ξηρότατον * 
Κύμα ξηρότατον xal βαρύτατον * ὕδωρ ἑστὶ 
piv xai φνχρότατον' ἀἡρ ἐστι σῶμα ὑγρό- 
| µαλαχόν. Γένεσίς ἐστι χίνησις χατ οὐσίαν, 
bh ὄντος εἰς τὸ εἶναι. Αὔξησίς ἐστι χίνησις Ev 
χατὰ μέγεθος. Φθίσις ἐστὶ κίνησις ἓν τῷ 
τὰ µείωσιν. Αλλοίωσίς ἐστι χίνησις ἓν τῷ 
pé µεταθολήν. Φορά ἐστι χίνησις Ex τόπου 
ϱ. Περιφορά ἐστι χίνησις Ev τῷ αὐτῷ τόπῳ. 
jeta ἐστὶν ἡ τῆς φυχῆς καὶ ἐν τοῖς ζώοις 
Ἀρόνος ἐστὶ µέτρον Χινήσεως, καὶ ἀριθμὸς 
ινήσει προτέρου χαὶ ὑστέρου. Ἡμέρα ἑστὶν 
dp γῆς φορά 7| χρόνος ἓν ip ὁ ἥλιος ὑπὲρ 


DICTIONUM SOLUTIO. 
Necessitas violentix causa est. 
Elementum communiter sumitur pro eo ex quo 
przestituto fit aliquid, et in quod resolvitur. Proprie 
vero eleinentum dicitur, id ex quo corpus consti- 
tuitur, et in quod resolvitur; qualia sunt, ignis, 
aqua, aer, terra. Ignis est corpus subtilissimum. 


. et calidissimum, ac siccissimum. Terra est corpus 


siccissimum et gravissimum. Aqua est corpus hu- 
midum ac frigidissimum. Aer est corpus humi- 
dissimum et molle. Ortus est motus secundum 
substantiam, a non esse ad esse. Interites et cor- 
ruptio, motus est ab esse ad non esse. Augmenta- 
tio est motus in re quanta secundum wagnitudi- 
nem. Decretio est motus in re quanta secundum 
minorationem , seu diminutionem. Alteratio cst 
motus in re qualitate affecta, secundum mu- 
tationem. Latio est motus e loco in locum 
Cireumactio motus est circa eumdem locum. 


ται. Νύξ ἐστι σώματος τῆς γῆς σχιά" ἡ C Motus spontaneus, est anim: motus, qui et in 


vé 6 fuo ὑπὸ γῆν oipesai. Noy0fjuspóv 
σµου αεριστροφἠ. Mfj ἐστι χρόνος ἀπὸ 
σελήνης πρὸς Ίλιον ἐπὶ τὴν ἑξῆς σύνοδον. 
ig στι χρόνος, ἓν ᾧ ὁ ἥλιος τὸν ζωδιαχὸν 
πύχλον. Καιρός ἐστι χρόνος χατορθώµατος. 
ε áo λεῖψις 7 χαιροῦ χατ) ἐπιτυχέαν προ- 
μου ζητουμένου. "Qoa ἑστὶ µέρος ἐνιαυτοῦ 
τον, ἡ τῆς ἡμέρας τὸ δωδέκατον, f) ἀχμὴ 
| σώματος ἄνθος. Ἔαρ ἑστὶ χρόνος, ἓν ᾧ 
)ἐπιχρατεῖ. θέρος ἐστὶ χρόνος Ev ᾧ τὸ θερμὸν 
Hl. Φθινόπωρόν ἐστι χρόνος kv ᾧ τὸ ξηρὸν 
εἴ » χειµών ἐστι χρόνος, Ev ᾧ τὸ φυχρὸν 
εἴ. Πωγονίας ἐστὶν ἀστροειδὲς πυρὸς ἄθροι- 
προσθεν ἔχον τὰς ἀχτῖνας. Κομήτης to 
€ ἄστρων ἄθροισμα, χόµης χεφαλῆς δίχην, 
y ἑχπέμπων ἀκτῖνας. Δοχίας ἑστὶν ἁστροει- 
κ, Ἴγουν δοχὸς, τὴν πυρώδη ἐπὶ τὰ ἄνω 
sv ἀχτῖνα. Λαμπάς ἐστιν ἄναψφις xal ἄθροι- 
póc. Ἶρις ἐσ-ὶν ἔμφασις ἡλίου σεμνοειδὴς 
. πολη xal δροσώδει, ἓν χύχλου τάξει φαι- 
περιρερὴς, ὡς iv χατόπτρῳ πρὸς αἴσθησιν 
ασιν ἄστρου, διὰ πύχνωσιν ἀέρος Υινοµένη. 
€ στι νέφος περιφερὲς, πυχνὸν, ὅμοιον 
| ἔμφασις ἡλίου iv. νέφει πυχνῷ xa λείῳ. 
ig ἐστιν ἑλικοειδὲς πνεῦμα κχίνησιν ποιοῦν 
v, xai ἄνωθεν χάτω διὰ πυρὸς φλογώδους 
ον χαὶ ἑμπυρίζον κύχλῳ. Τυφών ἔστι ἕλι- 


animantibus reperitur. Tempus est mensura motus, 
et numerus prioris et posterioris in motu. Dies est 
motus solis cirea terram » aut etiam, est tempus 
quo sol supra terram movetur. Nox est umbra 
corperis terrz?, seu tempus quo sol sub terra mo- 
vetur. Νυχθήμερον, id est diei noctisque spatium, 
est orbis circumvolutio. Mensis est tempus a con- 


junctione lunze cum sole, ad aliam proxime sequen- . 


tem conjunctionem. Annus est tempus quo sol zo- 
diacun orbem peragrat. Opportunitas tempus est 
rei prospere peragend:z. Intempestivitas: opportuni 
temporis omissio est, pre vehementiori in re optata 
prosequenda desiderio. Ὥρα sumitur, vel pro quarta 
anni parte, vel pro duodecima diei parte, vel pro 
animi vigore, vel pro corporis flore. Ver est tempus 
in quo dominatur humiditas. /Estas est tempus 
in quo dominatur calor. Autumnus tempus esl in 
quo viget siccitas. Hlems tempus est in quo frigus 
prevalet. Barbata stella est ignis in sideris speciem 
congeries, eminus radios vibrans. Cometa est stel- 
latum concursus ignis figuram referens, coma 
capitis instar, circumcirca radios emitlens. Trabes 
est contus, sideris speciem referens, seu tignum 
ignemm, radium sursum emittens. Lampas cst 
accensio et congeries ignis. Iris est insignis repra- 
sentatio solis in nube concava ef roscida, in orbis 
modum rotunda apparens, ad aspectum sideris velut 


VARI LECTIONES. 


I. duo, λῆψις. 


615 


S. JOANNIS DAMASCENI σι 


in speculo propter aeris condensationem expressa. A χοειδῆς χίνησις ἀέρος ζοφώδους , ἄνωθε» ἐπὶ τῆς τῆς 


Parelius est nubes rotunda, 7/& densa, soli non 
absimilis ; seu est representatio solis in nube 
densa, atque omni ex parte plana. Fulmen est 
flatus in. vorticis modum, flammeum imprimens 
motum, desursum deorsum ab accenso igne de- 
pulsus, cunctaque cireumcirca comburens. Typhon 
vorticosus motus est aeris caliginosi, desursum in 
terram emissus.  Prester est motus vorticosus 
splendidi aeris desursum delatus. Σκηπτός, sceptus 
est fulmen seorsim a nubibus. Grando est aqua 
penitus congelata, supra terram addensata. Glacies 
est aqua congelata in terra. Nix est aqua gelu 
semiconcreta, e nubibus in terram delata. Pruina 
est aqua gelu concreta, per materiam humidam 
alteram in terra addensata. Imber est aqua copiose 
e nubibus decidens. Pluvia est roris congeries. Ros 
est stillarum multarum humor: Nebula est opacitas 
nubi previa. Vapor est exhalationum circa terram 
copia. Lacus est aqua multa dulcis et conferta, 
concava decliviaque loca dense invadens. Mare, 
est aqua salsa et amara, concavos ac profundiores 


τεταγµένη. Ἡρηστήρ ἐστιν ἑλιχοειδῆς xlvnow; &u- 
χοῦς ἀέρος ἄνωθεν καταφεροµένη. Σχηπτός im 
χεραυνὸς ἄνευ νεφῶν. Χάλαζά ἐστιν ὁλοπαχὲς ὕδωρ 
ὑπὲρ γῆς πεπυχνωμἐνον. Παγετός ἔστιν ὕδωρ eup- 
πεπηγὸς ἐπὶ γῆς. Χιών ἐστιν ἡμιπαχὲς ὕδωρ Bd 
νεφῶν ἐπὶ γῆν χαταθαίνουσα. Πάχνη ἐστὶ ὁλοπαγὶς 
ὕδωρ, δι ἄλλης ὑγρᾶς Όλης ἐπὶ γῆς πεπηγυε, 
"Ou6poc ἐστὶν ἀθρόον Όδωρ ἐχ νεφῶν Exxpvópsver 
ὑετός ἐστι φεχάδων ἄθροισμα. Ψεχάς ἐστι νος | 
ἀθρόα σταγόνων. Ὁμίχλη ἐστὶ σύστασις πρὺ νέφους, | 
Ἁτμός ἐστι πλῆθος ἀναθυμιάσεων ἐπὶ γῆς. Λίμη 
ἐστὶν ὕδωρ πολὺ, γλυχὺ, xal ἀθροῦν, διὰ χοῖλου xi 
χατάντους χωροῦν ἓν συστάσει. θάλασσά ἔστιν δρ 
ἁλμυρὸν xa πικρὸν, τὰ χοῖλα τῶν χόλπων αληρήν 
τῆς χατωτάτης γῆς. Κρήνη ἐστὶν ἀπόῤῥυτος τη 
&pyh, f| ὕδωρ ix µεταθολῃης γῆς γεννώµενον xà 
ἐχχλινόμενον. Σεισμός ἐστι χίνησις πνεύματος ἀθρία 
ὑπὸ γῆν εἰσδύνουσα, xal ταύτην αχλονεῖσθαι ἀνεγ- 
Χάουσα. Πνυροκρατήρ ἐστι στόµιον κυρὸς ἐγγαίου, ! 
ἔξω δέοντος, χαὶ ἀνα πνοή. Λύρα ἐστὶν ἱστιὸὺς διὰ νεύ- ^ 
pov ἐσχευασμένη. | 


terre sinus implens. Scatebra est emergens fontis principium; sive etiam aqua ex eversione terme — 
quasi procreata ac emergens. Terre motus, est vehemens venti motus terram subiens, eamque 

concutiens. Pyrocrater est orificium, seu foramen, ac spiraculum per quod subterraneus ignis (ere | 

erumpit. Lyra est instrumentum fidibus instructum. | 

Ἐτε]ειώθησαν σὺν θεῷ τὰ éclócopa τοῦ ὀγω» | 

τάτου Ἰωάγγου τοῦ Δαμασκηνοῦ. | 


Finis , auspice Deo, philosophicorum sanctissimi 
Joannis Damasceni. 





IN LIBRUM DE H/ERESIBUS 


ADMONITIO. 


In Regio codice n. 2926, ad calcem Logices Joannis Damasceni, librarius rationem et cau 
sam aífert, cur post hujus sancti doctoris opus dialecticum, libro ipsius De heresibus omisso, 
statim capita theologica descripserit : El. xa ἓν ἐπιστολῇ ὁ παρὼν οὐτοσὶ "Άγιος εἴρηχεν, inquil, 
ὅτι μετὰ τὸ παραθεῖναι τὰ παρὰ τοῖς σοφοῖς τῶν Ἑλλήνων ἐχόμενα, τούτοις ἐχθήσομαι τὰ τῶν αἱρέσεων, 


εἶτα τῆς ἀληθείας, ἀλλ οὖν γε ἡμεῖς ἐναλλαγμένως πεποιῄχαμεν, μετὰ τὰ τῶν φιλοσόφων, τὰ τῆς 
προτιθέντες, εἶτα τὰ τῶν αἱρέσεων * οὐκ ἐναντιούμενοι τῷ ᾽Αγίῳ * ἄπαγχε, 
τὰ τῶν αἱρέσεων. Etsi sanctus hic 

in epistola sua ( ad Cosmam Majumensem ) pollicitus est, explicatis iis que p 


ἀληθείας ἁληθῶς xal ἀχριθῶς εἰδέναι, fep 


θείας 

ἀλλὰ μᾶλλον αἱρούμενο, d d 
(, Damascenus] 
ilosoph get- 


tiles tradiderunt, statim se enarraturum hereticorum placita, tum deinde dogmata veritatis 


( seu theologie Christiane ), nihilominus viam alteram inimus, 


doctrinam anteponentes illis 1 
videamur (absit), sed quoniam 


et studium altiores radi 


ΟΡ ces agat, ὡς ἂν τὸ ψεῦδος ἐπιγινώσκοντες πλέον τῆς ἀληθείας & 
dem olim consilii Theodoretus fuerat, eum universam Christiane fidei theologiam ad cer 


οἱ philosophica veritalit 


wt ad hereses spectant ; non quidem ut viro sancto adversari 
ibet magis.75 qua ad veritatis agnitionem pertinent, dili 

addiscere, quam novitates haereticorum. ld nimirum in causa fuit, ut 
theologica Joannis Damasceni sequioribus seculis descripserunt, ab ejus tractatu De M- 
resibus exarando abstinuerint. Nos vero ordinem, quem auctor ipse instituit, deserore teli- 
gioni duximus ; eo magis quod, ut ipse monet, detecto errore et mendacio, veritatis amo 


qui philosophica & . 


yo pats. Ejs- 


Po ew P - o "- 


quadam eapita revocare atque ordinare omnium primus aggressus est : quemadmodum |» : 


declarat in prefatione ad Sporacium, et in prologo ad Epitomen divinorum dogmatum. l 
cebat itaque ut Theodoreti propositum imitaturus Noster, et eadem, qua ille, serie res dif 
reclara, quam summus vir statuerat regula non declinaret, palam- 


μᾶ5 persecuturus, a 


que omnibus fieret, Joannem Damascenum in ipso etiam rerum quas tractavit ordine 


priscorum Patrum vestigiis inheesisse. 


Hujusce catalogi heresium Damascenum nostrum consarcinatorem fuisse nemo, ut arbi 
tror, inficiabitur, alioqui perierit tractatus De harcsibus, quem ipse contexuerat. Imo ver? 
Lambecius narrat in pervetusto cod. Cesareo Greco n. 251, qui Ascetica continet, libruP - 


£31 LIBER DE HJERESIBUS. ος 698 


lianc De Meresibus citari tanquam Joannis Damasceni, fierique in primis mentionem hmre- 
sam 88, 96, 97, 98, 100 et 103. Necdifficultatem facessit quod v. gr. haer. 75, quee est Aerii, 
de hoc heretico dicatur, ἔτι δεῦρο πειρασμός ἐστι ( vel περίεστι ) τῷ βίῳ οὗτος, Mic. etiamnum 
Wodie tentatio est vite hominum ; cum Aerius seculo quarto labente vixerit. Nam Damasce- 
Epitomen novam De heresibus non composuit, sed integram Synopsin, seu Anacepha- 
im Epiphanii, ut in libris ejus jacebat, transcripsit, adjecta viginti, seu viginti quatuor 
riorum sectarum enarratione ; quam non solum .ex Theodoreti, Timothei Constanti- 
Bopolitani presbyteri, et Sophronii libris concinnavit, ut codice altero Caesariano significari 
monet Lambecius; verum etiam ex Leontii Byzantini, veluti suo loco adnotabitur. Que vero 
de Mohammedanis habentur, nulli alteri preterquam auctori nostro tribuenda sunt. Multis 
in codicibus, atque in Latina translatione veteri, quam editio Coloniensis exhibet, centum 
-entaxat hereses recensentur, quarum ultima est Mohammedica ; sed tres alias quatuorve 
8 Joanne nostro postmodum additas nullus dubito : cujus rei fidem astruit pervetustus ille 
s0dex Asceticorum bibliothece Cessares&. Sed nec consentaneum erat, ut lconomachorum 
Mipresim ex toto omitteret, quam ipse expugnaverat et ipsius etate Orientis et Occidentis 
Meclesie proscripserant. Atqui Joannem Damascenum libros suos retractavisse multoties 
pun animadvertimus. 
. Preeter veterem translahonem Latinam, quam Burgundioni civi Pisano concedere nihil 
'wetat, aliam adornavit Perionius monachus Benedictinus, ad codicem sepe jam a me laudatum 
qui fuitolim Sancti-Hilarii Pictaviensis. Quia vero in hoc codice multa omis sa sunt quee ad Is- 
iaelitarum sectam pertinent, ea cum Greco, tum Latine Fronto Duceus supplevit ad cal- 
eem postremo editionis Parisiensis, ope codicis Augustani. Hoe idem opus Grece et Latine 
godrit, multipliciter auctum ex Regio cod. olim n. 2339, nunc2508, t. I Monument. Eccles. 
., interprete viro doctissimo Joanne Cotelerio. Tandem ad mss. codd. HRegios 3244 et 
: , cod. S. Hil. et Augustanum, quos Cotelerius non consuluit, castigatum magis, in hacce 
' sostra editione, prestitutum sibi ab auctore locum obtinebit, adjectis adnotationibus, qui- 
las de precipuarum heresum erroribus certius constabit, sive ex sinceris sectariorum ipso- 
fum, que supersunt, monumentis, sive ex probatis eorum evi scriptoribus. 









ΠΕΡΙ AIPEXEON 
EN ΣΥΝΤΟΜΙΑ 


O8EN HPEANTO ΚΑΙ ΠΟΘΕΝ TETONAZIN. 


DE H/ERESIBUS 


COMPENDIUM 
UNDE ORT/E SINT ET QUOMODO PRODIERUNT. 


.-Vacirv αἱρέσεων μητέρες χαὶ πρωτότυπονδ.α.Α 7G Heresum omnium, seu sectarum parentes ac 
sb» Βαρδαρισμός. β’. Σχυθισμός, Y'. Ἑλληνισμός. — primigenife quatnor sunt; nempe, 1. Barbarismus, 
8, Ἱουδαϊσμός. Ἐξ ὧν ἄλλαι πᾶσαι ἀνεφύησαν. 9, Scythismus ; 2. Hellenismus, 4. Judaismus : ex 
. quibus originem duxerunt alize omnes. 

: 9. Βαρδαρισμός ' Ἶτις * καθ) ἑαυτήν ἐστι διαρ- 4. Barbarisimus, qui solus a diebus Adami ad 
"enc ἀπὸ ἡμερῶν τοῦ ᾿Αδὰμ ἐπὶ δέχα Ὑενεὰς *o0— decimam usque generationem, seu Noe tempora, 
Bs (1). Βαρδαρισμὸς δὲ χέχληται ἀπὸ τοῦ, μῆ τοὺς perseveravit. Qui barbarismus propterea dictus 
les ἀνθρώπους ἀρχηγόν τινα ἔχειν, f) µίαν συµφω- — est, quod bujus statis homines, neque certum 


VARLE LECTIONES. 
e€Cotel. emend. ἕως τοῦ. Favet et Petav. 


NOTAE. 
(1) Epiphanius in Panario quatuor prioresliereses — varias potius eonditiones hominum, quam reli- 


ieri ait his Apostoli verbis, ad Coloss. iv : /n — giones innuunt : Ubi non est gentilis, inquit, circum- 


to Jesu non Barbarus, non Scytha, non Grecus, — císio et preputium, Barbarus aut Scytha, servus aut 
191 Judeus : qux 8i, ut jacent in textu, expendantur, — liber. 


019 


S. JOANNIS DAMASCENI 


quemdam ducem haberent, nec inter se conveni- A νίαν, ἀλλ' Ó τι πᾶς τις ἑαυτῷ ἑστοίχει, νόμος ἑανιῷ 


rent; sed unusquisque prout sibi visum esset, 
vitam institueret, ac pro lege suum quisque sibi 
nutum et arbitrium proponeret. 

9. Scyihismus, 4 Noe temporibus, deincepsque 
ad usque turris et Babylonis constructionem, 30 
paucià adhuc a turre condita annis obtinuit, hoc 
est, usque ad Phalec et Παραυ, qui ad Europe 
partes declinantes, a Thiras atate (3 quo Thraces 
ortum habuerunt) οἳ ultra, Scythis partibus, 
ejusque gentibus, attributi sunt. 


9. Hellenismus, a Serug 2tate idolorum cultum 
exorsus est. Cumque tune temporis falsa quisque 
superstitione duceretur, deinceps civiliorem in 


κατὰ «την προτίµησιν τοῦ Bou βουλήµατος iyi. 


yE'tO. 


f. Σκυθισµός * ἀπὸ τῶν fipepiov τοῦ Νῶε, mi 
μετέπειτα ἄχρι τῆς τοῦ πύργου οἰκοδομῆς Βαθυό. 
νος, καὶ μετὰ τὸν τοῦ πύργου ypóvov ἐπὶ ὀλίχας 
ἔτεσι' τουτέστι ἕως Φαλίκ xal Ῥαγαν" οἵτινες αὶ ὁ 
τῆς Εὐρώπης κλίμα ἀνανενευχότες, τῷ τῆς Σχυδίας 
μέρει, χαὶ τοῖς ἑαυτῶν ἔθνεσι b προσεκρίἰθησενε, 
ἀπὸ τῆς τοῦ Θεἰρας 4 ἡλιχίας, xal Ἐπέχεινα, ἐξ οὗτο 
οἱ θρᾶχες γεγόνασι. 

Y. Ἐληνισμός (3) ' ἀπὸ τῶν χρόνων Σερὴ] 
ἑναρξάμενος τῆς εἰδωλολατρείας, χαὶ ὡς ἑστοίχαυν 
ἕχαστος τὸ τηνιχαῦτα κατὰ τὴν δεισιδαιµονίαν, isl 


usum, et ad certas leges simulacrorumque ritus p τὸ μάλιστα πολιτικώτερον, xat ἐπὶ Έθνη xai θεσμὸς 


sese homines transferentes, quos quondam duces 
et auctores habuerant, deitate donabant. Ac pri- 
mum quidem eos, quos olim honoribus affece- 
rant, sive principes et tyrannos, sive prastigia- 
tores, tum eos ctiaui qui memorabile quidpiam, 
tum fortitudinis, tum roboris facinus edidissent, 
pictis coloribus depingere et adumbrare caepe- 
runt. Postea vero, Tharg patris Abrahami tetu- 
pore, simulacris ac statuis erectis, idololatriam 
invexerunt. Quippe majores suos, atque alios qui 
vivis jam exempti erant, simulacris honestantes, 
priuum arte figulina statuas effinxerunt, tum ad 
onmeim arlem imitandi pervenit industria. Nam 
οἱ architecti sectis lapidibus, et argentarii, 7*7 
et aurifices ; nec non et fabri sua quique materia, 
ac reliqui deinceps efligies moliti sunt. "Egyptii 
porro, moxque Babylonii, nec non Phryges, ac 
Phoenices cultus hujus, simulacrorumque, ac 
mysteriorum auctores primi exstiterunt. Α quibus 
pleraque ad Graecos translata, jam tum ab zetate 


εἰδώλων µέντοιχε ἑναρξάμενα τάττεσθαι τὰ τῶν 
ἀνθρώπων γένη, οἷς πότε ἑστοίχησαν, ἑθτοποίον, 
χαὶ διὰ μὲν τῶν χρωμάτων διαγράφοντες τὴν ἀρχὴν, 
xal ἀπεικάζοντες, τοὺς τότε παρ᾽ αὐτοῖς τετιμημέ- 
νους, ἢ τυράννους, ἢ Ὑόητας, fj τινᾶς τι δράσαντας 
ἐν Blp µνήµης δοχοῦν ἄξιον, δι ἀλκὴν, ἡ σωμάτων 
εὑρωστίαν. Ἔπειτα δὲ ἀπὺ τῶν χρόνων τοῦ θάῤῥε 
πατρὸς ᾿Αθραὰμ τῆς εἰδωλολατρείας εἰσηγησαμέ- 
νου €, τοὺς ἑαυτῶν τετελευτηχότας τεχνηάάµενα, 
ἐκ χεραμικῆς ἐπιστήμης τὸ πρώτον, ἔπειτα ἑχάστῃ 
τέχνη μιμτσάµενοι, οἰχοδόμοι μὲν λίθον ξέσαντις» 
ἀργυροχόποι δὲ, xal χρυσοχόοι, ἀπὸ τῆς ἰδίας ὕλης 
τεχτηνάµενοι, οὕτως τε xal τέχτονες, χαὶ οἱ χαῇ- 
εξής. Αἰγύπτιοι δὲ ὁμοῦ f, xat οἱ Βαθυλώνιοι, xil 


C ὀρύγες καὶ Φοινίχες 5, ταύτης τῆς θρησχείας πρώτα 


εἰσηγηταὶ γεγόνασιν, ἀγαλματοποιίαις τε xal µυστη- 
plot; * ἀφ' ὧν τὰ πρῶτα εἰς Ἑλλήνας µετηνέχθη τὸ 
τῆς Κέχροπος ἡλιχίας, xal χαθεξῖς ' μετέπειτα δὲ 
xal ὑστέρῳ πολὺ τοὺς περὶ Ἀρόνον καὶ "Apia b, Als 
τε καὶ ᾽Απόλλωνα, χαὶ τοὺς καθεξής θεοὺς ἀναίο 


VARIA LECTIONES. 


b Reg. 9214 ἔθεσι, idque verius videtur. 
Keg. 524 


* Ap. Epiph. et lt. cod. 2508 προσεκλίθ. 4 August. ed. & 
Ásic liabent, non θτρᾶ vel θάῤῥα, ut alii et apud Epiph. Favet et Reg. 9930, in quo θύρας, M hraees 
ex Tliras oriundos narrat Joseph. lib. t Ant. c. 6. e. 


* Cod. S. Hil. ex emendat. διὰ γραμμάτων eionrt: 


σάµενοι, Epiph. δι ἀγαλμάτων τὴν πλάνην εἰσηγησαμένου. Thare vero patrem Abraham idolorum fuisse 


auctorem putat Epiph. in Panario. 
"Pé£av. 


f R. 2 deest ópo». 


$R. 2508 xal "Αραδες xal. ἃ Epipb. ubique 


NOTE. 


(3) Hellenismum vocat Epiphanius simulacrorum, 
sivc idolorum cultum, cujus auetorem fuisse Nem- 
brod Judai tradunt : quia liujus ztate. Nachor et 
Thare parentes Abrahami diis alienis in Chaldza 
serviisse legimus Josue xviv, 2. Priscorum vero 
Chaldzorum eadem quie magorum consuetudo fuit, 
ut quemadmodum narrat llerodotug. lib. 11 : Neque 
statuas, neque templa. diis exstruerent, Jovi hostias 
immolarent, τὸν χύχλον πάντα τοῦ οὐρανοῦ omncm 
ου[ἰ orbem τοεαπίες «οθέπι; itemque soli et lung 
sacra facerent, igni quoque, telluri et ventis. ln libro 
Job. xxxi, 16, nulla idolorum mentio, sed unius 
nelandi cultis. solis, qui tamen jam idololatriam 
creverat iu Oriente, οἱ consecratis imagunculis , 
quas ars Theraphim Scriptura vocat, Geu. xxxi, 
19, 55; itemque lapidibus acuminatis, qui figuram 
gnis relerrent, quosque animatos ἐμγύχους esse 
dicerent, /Egyptiis enpremus Deus erat Phta, ignis 
et der (Giai "Ηφαιστον dicehaut) tum. etiam 


D Ammon, quem Greci Ata, Latini Jorem appellarus, 


ui idem esset ac universi natura. Quod inysteriam 

iversia simulacrorum monstris occultarunt, qs 
bus amplissimi Dei partes colere viderentur. Thet- 
logia istam Orpheus concessit Grxcis, variis eti 
symbolis obvelatam, ex quibus numinum multitude 
Imuensum crevit, et poetarum mythologia nata es 
Qua de re legendus Cicero, lib. it et 111 De nat. deat. 
ld agnovit libri Sapientize scriptor : addit vere, 
pictores οἱ sculptores idololatriz occasionem 
luisse, cxpressis regum et heroum inaginibus- 
Insuper vetus illa traditio, universi partibus ifitel 
ligentias przeesse, in causa quoque fuit, ut gentiles 
eas, veluti deos inferiores, colerent. 

Ceterum. Grzci,non ab IHleleno, neque ἀπὸ της 
ἑλαίας, ab olea, quam Minerva Athenis conseverit,— 
Ελληνες dicti sunt ; sed ab IHellenc filio Deucalie- 
nis, dc quo Ilerodot. lib. 1. 


DE H/ERÉSIBUS LIBER. (9 


ες. Ἕλληνες δὲ χἐκληνται ἀπὸ τοῦ Ἑλένου A Cecropis et deincsps. Postea vero longo demum 
sy ἓν Ελλάδι χατῳχηχότων ὡς δὲ ἕτερο — intervallo, Saturnum, Martem, Joven, Apollincm, 
πὺ τῆς ἑλαίας τῆς ᾿Αθήναις i βλαστησάσης. ac reliquos deos celebrare ceperunt. Ἕλληνες, id 
b τούτων &pyr Yol γεγένηνται:, ὡς ἔχει ἡ àxpt-— est Greeci, nomen ab Heleno quodam sortiti sunt, 
ὃ τοῦ ἸΙωῦὰν iv, &véph; τῶν τὸν πύργον quiin Grecia degens, regioni illi appellationem 
εάντων, ὅτε αἱ γλῶσσα: διηρέθησαν τῶν — indidit. Sunt qui ἀπὸ τῆς ἑλαίας, id est ab oliva 
1.» δι fv αἰτίαν χαὶ µέρωπες πάντες χέ- — qua Alhenis exorta est, nuncupatos esse velini. 
διὰ τὴν µεμερισμένην φωνήν. "}στερον ók— liujus generis conditores fuerunt lones, qui, ut 
"abe εἰς αἱρέσεις χαθέστη χατωτέρω τῶν ος accureiiore bistoria constet, 4 Jouan, seu 
φημὶ 6h Πωθαγορείων, xal Στωϊκῶν, καὶ — Javan quodam momen labuerunt, uno eorum qui 
xav, x3) Ἐπιχουρείων * xal λοιπὺν εὖσε- — Qurrim exstruxerunt, quaudo et universorum lin- 
pexihp üzüopysv ἅμα, καὶ ὁ κατὰ φύσιν — gumedivise sunt; quam ob causam Meropes om- 
λλινευύμενος, àxb τούτων τῶν ἐθνῶν ἑαυτὸν — nes, a linguarum divisione, dicti sunt, Postea 
v, ἀπὸ «fc τοῦ χόαµου χαταθολῆς xei Osope — vero recentiori devo Hellenismus in certas sectas 
Βαρθαρισμοῦ xai Ἑλληνισμοῦ, ἕως οὗ Suv- — abiit : at puta Pytbagoreorum, Stoicorum, Plato- 
τοῦ "A6pa. iy. Ososseía. B nicorum, Epicureorumque. Caterum vere pietatis 
enis characier una cum lege natura vigebat, ab his se nationibus, ab ipsa mundi origine 
que, segregans, Barbaricam — inter. Scytliicamque οἱ Grecanicam superstitionem — per- 
, donec cum Abrahaini pietate ac religione coaluit. 

δαϊσμὲς, ἀπὰ τῶν χρόνων ) ᾿Λλθραὰμ xbv 4. Tum vero Jndaismus a0 Abrahami tempori- 
ῥα τῆς " κερ,τομῆς elm, καὶ ἓν Mos?] bus characterem. circumcisionis aecipiens, et a 
kxb ᾿Α6ρᾳὰμ, διὰ vou δοθέντας νόµου ὑπὸ — Moyse, qui septimus ab Abrahamo fuit, per legem 
| Υραφεὶς ἀπὸ δὲ τοῦ Ἴούδα τετάρτου vloo — a Deo datam conscriptus; a Juda quarto Jacobi, 
€) ἐπιχληθέντος Ἱσραήλ. διὰ δὲ Δαθὶδ τοῦ — qui nominatus est Israel, fllio, per Davidem, qui 
» βασιλεύσαντος ἀπὸ τῆς τοῦ αὑτοῦ Ἰούδα primus e tribu Juda reguum obtinuit, ad extre- 
b τέλεον τοῦ Ἰουδαῖσμοῦ ὄνομα χεχληρω- mum Judaisul nomen sortitus est. De quatuor 
ιπτῶς δὲ περὶ τούτων τῶν τεσσάρων ὁ Από- — hisce sectis breviter ac aperte locutus est Aposto- 
ποτέµνων Eon: Ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, oo. lus, cum ait : In Christo enim Jesu non est Barba- 
X» οὗ ExóUnc, οὐχ "E.LÀqv, oUx "Iov- rus, nec Scytha, nec Grecus, nec Judaeus ; sed nora 
AAà xatr i] χτίσις. C creatura. 

'E..l]vwr. ο διαφοραἰ. Gfwcoram secte varie, 

θαγορεῖοι (2) ivot Hep:ratnzixol* τὴν pe- 5. Pythagorei, qui et Peripatetici. His Pythagoras 
πρόνοιαν, καὶ τὸ χωλύειν θύᾳσθαι P, «ol; — monadem, et providentiam sanxit, vetuitque sacri- 
οἷς, Πυθαγόρας ἑδογμάτισεν ' ἐμφύχων δὲ — ficare(diis scilicet). 76 vesci animatis, ac vino ti, 
θάνειν, ἀπὸ τοῦ οἴνου ἐγχρατεύεσθαι. Δι- Duas in classes res distribult : qux a luna et sur- 


VARLE LECTIONES. 


4008 της Αθήνας. ) |d. πᾶσαι. — X R. 5 μµεσὐτυγχάνων. — ! Cod. S. Hil. in marg. xol 
«. "bid. διὰ τῆς. 3 R.2 τοῦ προφήτου. * Sic per moddm tituli R. 2508 una serie apud 
Ελλήνων δὲ διαφοραὶ αἶδε. Desunt in aliis. P Cod. S. Hil; in marg. addit, ὕστερον δὲ τὴν τετρ)»- 
δὲ xai ὄρχον πεποίηται. 


νοτ/. 


Ihsgorei hic male confunduntur cum Feri- — derivata$, quinimo ὁμοουσίους τῷ Grip, ejusdem 
, Pythagoras ab /Egyptiis sacerdotibus di- p Deus ipse substantie esse, ceu. totidem ipsius. 
e Deo, de rerum universitate, et de ho- " portiones, et ἀποῤῥοίας effluxiones, perinde atque 
'eperat, numeris expromere, ab unitate αἱ deos inferiores, d:emonesque, δεί genios, vel, nt 
&» numerum procedendo. De denario Py- — Tullius loquitur, lares, solem, etsidera, quie omnia 
(simgulare opus Joannes Meursius edidit. — esse ἁγέννητα ingenita dieebat. Animam  uuiversi 
civilibus Socratem, ita speculabilibus Pv- — et astra fatali serie inferiorum vicissitudines iia 
a Plato secutus est, inquit Laertius lib. i1. regere, ut eorum motiones, οἳ rerum exitus a Dei 
primis principia, eaque zterna posuit, providentia pendeant. Singnlas tandem animas ad 
nateriam, et ideam seu speciem, ad instar — animum mundi remeare, postquam ex alio in aliud 
indus compositus a Deo sit ex materia in- — corpus, etiam  belluarum, si opus sit, purgationis 
£ esset animal quoddam eximium, et Deus — eausa. transmigrarint. loc amen  postremun: 
teriam porro οὐ γινοµένην, non fuctam, sed — doctrinis caput, quod Plato In Theo, et in Ρλα- 
Ψην, subjectam, aiebat conditori, qui malum — done tradidit, benigniori, quam vera, ezpositione 
jum in ordinem redegerit, adjecta diving — lenire tentat Ficinus in lib. iv Plotini Enu. 3. 
im anima. Malum hune et tenebricosum — Nihilo felicius Clemens Alex. lih. ii Strom. excusat 
necessitatem adversariam Deo nuneupabat, — Platonis effatum, quod lib. n1 De rep. legitur, con- 
em causan, nec proinde faetum esse 4 ducibilius fore instituendas reip. ut mulieres nullis 
ph τὸ θεῖον αἴτιοῦ χαχῶν νοµισθείη,ῃε — peculiaribus viris addicantur. Alia pudenda omitto, 
lorum excior censeretur, ut narrat Plutar-— qua divinus ille philosophus in Sgmposio, et iu 
De procreat. anim. ac lib. De plac. philos. — Charmide insinuavit. 

mnes autem. animas ex illa anima mutidi 


Paraot. Ga. XCIV, ΄ ^ £9 


68? 


S. JOANNIS DAMASCENI 


suin patent, immortales ssserens ; qua ipferio- A ώριζεν δὲ, -ὰ ἀπὸ σελήνης xal ἄνω, ἀθάνατα λέγων. 


res exsistunt, mortales. Animas e eorperibus in 
corpora transfundi voluit, etiam animalium ac be- 
stiarum. Silentium per annos quinque colere doeuit. 
Tandem interiit, cum Dei nomen sibi arrogaret. 

6. Platonici Deui, et inateriain, et formam sta- 
tuerunt, mundum item ortum quidem habuisse, ac 
interitui obnoxium esse : animam ingenitam, et im- 
mortalem, ac divinam arbitrati sunt. Hujus tres esse 
partes : rationalem scilicct, irascentem, et con- 
cupiscentem. Communes omnibus uxores esse vo- 
luerunt; ut nemo ugam aliquam haberet propriam; 
sed ut quilibet quarumcunque (dummodo illa 
idipsum — vellent ) copiam baberet. lidem etiam 


τὰ δὲ ὑποχάτω, θνητά ' μεταγγισμοὺς δὲ duyovim 
σωμάτων rl; σώματα, ἄχρι ζώων καὶ χνωδάῖων, 
Σιωπὶν δὲ ἅμα ἀσχεῖν ἐπὶ χρόνῳ πέντε ἑτῶν « 
ἐδίδασχεν ' τελευταῖαν δὲ ἑαυτὸν θεὺν ὀνόμαιεν t, 

ς’. Πλατωνικοὶ θεὸν , καὶ ὅΌλην, xal εἴδος, xdi 
τὸν κόσμον γενητὸν xai φθαρτὸν ὑπάρχειν ' sip 
Qoyhv, ἀγέννητον, χαὶ ἀθάνατον, xai θείαν. Εἶνι 
δὲ αὐτῆς τρία µέρη, λοχιστικὸν, θυμικὸν, ἔτιθυμη- 
τικόν τάς tz γυναῖχας χοινὰς τοῖς πᾶσι vivechu, 
καὶ µηδένα γαμετὴν ἔχειν May ' ἀλλάτοὺς ODor 
ταῖς βουλοµέναις συνεῖναι. δεταγγισμὸν δὲ desbun 
ψυχῶν εἰς σώματα ὄχρι χνωδάλων. Ὁμου ἃ wi 
θεοὺς πολλοὺς ix τοῦ ἑνὸς ἐδογμάτιοαν ». 


animarum in alia ex aliis corpora, etiam bestiarum, transitus affirmabant. Deos denique cemplere ὁ 


uno essc productos. 


7. Sioici, rerum universitatem corpus essc defl- Η Q. Ecwixol * σῶμα tb «dv δογµατίζοντες, xd 


niunt : mundum ipsum aspeclabilen, Deum esse 
statuunt. Nonnulli etiam ex Ίρις naturam illius econ- 
stare censuerunt, Deum quippe mentem esse asse- 
runt, ac vastissimae totius molis celi οἱ terrae volut 
animar. Cujus corpus, ut dixi, totum sit hoc uni- 
versutn; Oculi vero sidera. Omnium interire car- 
nem ; omuiunique animam in alia ex aliia transire 
corpora. 

δ. Epicurei, atomos partibusque carentia corpora, 
ejusdem generis, ac in(ünita, omnium principium 
esse docuerunt. Vita beatz finemin voluptate po- 
suerunt : a Deo et providentia res administrari ne- 
gabant. 

9. Samaritismus, οἱ qui ab eo Samaritz. Ilujus 


a Judais origo deducitur, sectarum apud Graecos C 


divortiis, earumque dogmatibus antiquior : cum 
tamen geniilium superstitio sit, atque inter eam ac 
Judaismum medium quid exsistens ; hac occasione 
exorsus est a Nabuchodonosoris tempore, ac Judaica 


αἰσθητὸν τοῦτον τὸν χόσµον Θεὸν νοµίδαντες. Tn, 
δὲ ἐχ τς τοῦ πυρὸς οὐσίας τὴν φύσεν ἔχειν ann 
ἀπεςήναντο. Καὶ τὸν μὲν θεὰν νοῦν ὀρίζουσι, ὡς καὶ 
Φυχην παντὸς τοῦ ὄντος χύτους οὐρανοῦ xe τῆς, 
σῶμα δὲ αὐτοῦ τὸ πᾶν, ὡς ἔφτν, καὶ ὀφθαλμοὺ; οὓς 
φωστΏῆρας' τὴν δὲ σάρχα ἀπόλλυσθαι, χα c 
Φωχῆν πάντων µεταγγίζεσθαι ἀτὸ σωμάτων ες 
σώματα (4). 

"'. Ἐπιχουρεῖοι " ἄτομα τε χαὶ ἁμερη cujut, 
ὁμοιωμερῇ χαὶ ἄπειρα, τὴν ἀργὴν εἶναι ὑπεστίσαντα, 
xai τέλος εἶναι εὐδαιμονίας την ἡδονὴν ἐδουμάτισαι, 
καὶ μήτε θ:ὸν, µέτε πρόνοιαν τὰ πράνµατα δ0ἱ» 
χεῖν. 

0. Σαμαρειτιαμὸς (5), χαὶ οἱ ἀπὸ τούτου Lip 
ρεῖται. ὐὗτός ἔστιν ἀπὸ Ἰουδαίων, πρὸ μὲ» χατε- 
στῆναι αἱρέσεις εἰς Ἕλληνας, καὶ πρὸ τοῦ συστηνι 
αὐτῶν τὰ δόγματα’ μετὰ δὲ νοῦ εἶναι Ἑλλήνων!» 
θρησκείαν, καὶ μέσον τοῦ Ἰουδαῖσμοῦ, πρόφασυ th 
ληφὼς ἀπὸ * τῶν χρόνων Ναθουκοδονόσορ, καὶ i 


VARLE£ LECTIONES, 
«R.92508 iz πέντε ἕτη. * Sic R. 9508 et S. Hil. alii ὀνομάζων. Vel. tr. nominans. Epiph. 


5 Alii, ἑδογμάτισεν, velus. interpres, dogmatisavit. 


sequuntur innuunt ? 


* Bic ubique. Quid vero si legatur πρὸ, wt qui 


NOTE. 


(4) Athenagoras eodem moao Stoicorum theolo- 
gian explicat, ac Cicero lib. n De nat. deor. quem 
exscripsisse videtur; nec ab utroque differt Epi- 
phauius. Ex eorum principiis infert. Athenagoras, 
consequi nnum esse Deum, qui. quidem ea parte qua 
fervet, Jupiter appelletur, in aere Juno, etc, Quibus 
plura addit Tullius, qui insuper narrat, juxta opi- 
nionem Stoicorum fore aliquando s omnis mundus 
ardore deflagret. Petavius neyat Stoicos Metempsy- 
cosim admisisse. Profecto Tertulliauus, lib. De απ. 
ο. 55, asserit eos animas sapientum, ab excessu e 
corporihus usque ad conflagrationem universitatis, 
jm supernis mansionibus collocasse. 

(5) Ου de Samaritanis scribit Epiphanius accu- 
rata non sunt. Nomen sacerdotis, qui ad erudien- 
dos Samariae colonos missus est, Scriptura si- 
luit, MI Reg. xu. Non erat ille de stirpe Aaron, 
sed Hieroboawmica institutionis. In Bethel maisit, 
non Siclíimis. Templum Garizitanum exstructum 
non est anle tempora Darii postremi Persarum re- 
gis. Tunc Mosaicam legem amplexi sunt, omissis 
aliis Scripture libris, quos schismati suo adver- 
sari intelligerent. Duobus pr:esertim in locis Pen- 
tateuchuni adultergrunt, Exod. xxiet Deut. xxvii, 


D 


quo persuauerent jussissc Deum in monte Garisis 
altare zdificari. Noster addit eos cum Judsgiseet 
venire, excepto quod gentes abomineniur, ei qi 
quam ez alieuigenis tangant. Hieronymus verelá 
cap. Lxv lsaie, superbiam illorum, qui vel co 
tactum aliorum fugerent , exagilans, subjumgii 
uemadmodum Samaritani et Judai nobis [acisa.. 
tesurrectionem fore negant ; at animos itumortals 
esse concedunt : unde et pro defunctis preces ur. 
dunt, ut videre eat ad calcem rauslationis Arte 
bicz librorum Mosis, quam Abusaidus Samar 
adornavit, quzqueexstat in legia bibliotheca, ubi 8. | 
angelos fatentur exsistere, non item daemogi 
Quocirca Abusaidus Saadiam Gaoneim Judzum B» 
jus vocat, quod Deut. xxxn, 17, Arabice trans 
rii, immolabant da moniis. Nam si daemones οκ” 
rent. inquit eorum mentio fieret in lectionibus cre 
lionis. . 
Gorthenorum, ut et Dositheanorum, lib. 1v Bist 
c. 21 Eusebius meminit ex Hegesippo. De Sebuae! 
legesis Annot. Scalig. in Euseb. lib. 1i. Dicii ο 
quod aliunde initium caperent Pentecostes ac ca» 
teri. De Gorthenis et Essenis Samaritanis nihil ces 
alliriuari potest. 


DE ILERESIBUS LIDER. 


638 


χίων αἰχμαλωσίας ' µέτο.κο: δὲ ὄντες &zb A captivitate. Primi nempe secte. auctores, cum ex 


v εἰς τῆν Ἰουδαίαν, xzt λαθόντες την 1ν- 
Μωῦσέως, τοῦ βασιλέως αὐτοῖς ἀποστεί- 
bb Βαθυλῶνος δι ἱερέως ἜἝσδρα xaXoupé- 
ἑάντα ἔχοντες ὡς Ἰουδαῖοι, ch» τοῦ βδε- 
ι τὰ ἔθνη, μήτε προσναύειν τινῶν, xal 
ἀρνεῖσθαι νεχρῶν ἀνάστασιν, xal τὰς ἅλ- 
Ιητείας, τὰς μετὰ Μωῦσέα. 


Σαμαρειτῶγ ἔθνη δ'. 
βηνοί uw * dt ἄλλοις χαιροῖς τὰς ἑορτὰς ἄγον- 
τοὺς Σεδουαίους. 
6ουαῖοι Y * οἱ διὰ τὴ» αἰτίαν τῶν ἑορτῶν πρὸς 
n vlou; διαφερόµενοι. 
ασηνοί * ol μηδοποτέἑροις Evavttoop.evot, τοῖς 
'Uygávoust συνεορτάζοντες ἁδιαφόρως. 


σθηνηί (8) * τοῖς αὐτοῖς ἔθεσιν, ofa δη Zapa- 
απολιτευόµενοι, περιτομῇ τε xal ἄλλοις χρώ- 
αἱ τῷ Πεντατεύχῳ ^ περ.σσότερον δὲ τῶν 
υλάσσοντες ἀπέχεσθαι ἑμφύχων, ὁμοίως xal 
δες, χαὶ ἓν νηστείαις συνεχέστατα βιοῦντες. 
x δὲ χαὶ παρθενίαν ' τιγὲς δὲ αὐτῶν ἔγκρα- 
* ἄλλοι πιστεύουσί τε νεχρῶν ἀνάστασινι 
ον ἐστὶ Σαμαρείταις. 
Ιουδαίων αἱρέσεις C. 

καμματεῖς (7): of τινες νομιχοὶ σαν, xai 
ταὶ, τῶν παραδόσεων τῶν παρ᾽ αὐτοῖς πρε- 
ν τῇ περισσοτέρᾷ ἐθελοθρησχείᾳ ἔθη φυλάσ- 
ἃ οὐ διὰ νόµου µεμαθήχασιν * ἀλλ' ἑαντοῖς 
1v σεθάσµατα xal δικαιώµατα Y ἑχτὸὺς τῆς 


lac. 


api alot, ἑρμηνέυόμενοι ἀφωρισμένοι * οἱ τὸ 
ον βιοῦντες, χαὶ δηθεν τῶν ἄλλων δοχιµώτε- 
p ol; xai νεχρῶν ἀνάστασις' Óxal * παρὰ 
apgatsust* xal ἡ περὶ ἀγγέλων xaX Πνεύ- 


Assyriis in Judam coloni deducti csseut, quinque 
duntaxat libros Moysis acceperuut, quos per Es- 
dram sacerdotem rex ad illos Babylone submiserat. 
ltaque cetera. cum Judaeis habent eommunia, sí 
hoc unum excipias, quod gentes abominentur, alic- 
nigenamque contingere refugiant : quodque mor. 
tuorum resurreciioneu, et ceteras post Moysew 
prophelias rejiciaut 
9J9 Samariturum factiones quatuor. 

10. Gortheni, qui dies festos aliis quam Se- 
buzi diebus agunt. 

414. Sebuxi, qui ob eamueni festorum dierum 
occasionem a Gorllienis dissentiunt, 

19. Esseni, qui neutri parti. repugnant, sed 


B cum iis, in quos inciderint, nullo delectu festa 


peragunt. 

15. Dositheni , qui iisdem, quibus Samaritani , 
institutis vivunt, cireumcisionem , Sabbatum , cc- 
leraque, necnou Pentateuchum adhibent : preci- 
pue vero, ac pri aliis sibi ab animatis temperant , 
ac perpetuo fere jejunant. Suntque inter illos qui 
virginitatem colant ; alii contiuentiam : non desunt 
tandem qui mortuorum resurrectionem  eredant , 
quod a Samaritanorum doctrina abhorret. 

Judaeorum horeses , seu secle , numero septem. 

44. Scribe, qui iidem ac legisperiti erant et 
traditionum , quas a majoribus acceperant δευτς- 
ρωταὶ (id est secundi legis ore traditz inter- 
pretes ). lli ritus omnes a majoribus iustitutos su- 
perstitiogius caeteris ac diligentius servabant ; quos 
quidem ex lege non didicerant, sed sibimelipsis 
cultus et ceremonias extra legis przscriptum san- 
xerant. 

45. Pharisei, quos segregatos interpretari pos- 
sis, qui perfectissimgm viles rationem professi , pro- 
bitate cseteros antecellere viderentur. Mortuorum 
resurrectionem affirmabant, quam etiam Seribe 


VARLE LECTIONES. 


» Γορθηναῖοι. Epiph. Τορθηνοί. * Male R. 2508, et cod. S. Hil. 'Ie&oucoto:. 


x Πιο locus sic 


P Epipli. ἔχουσι δὲ xal παρθενίαν εινὲς αὑτῶν, ἐγχρατεύονται δὲ ἄλλοι, πιστεύουσί τε νεχρῶν. 
nb ex emend. sup. lin. addit, xa: deest in aliis. R. 2 et Epiph. in. Synop. διχαιώαατος 


σίας. Sed in Naceph. δικαιότητι "is vop. 
. Reg. 


Mienes — legis positiones. Sequor cod 
we. 


00. Vetus interpres legit, διχαιώµατα, νοµοῦςσίας, 
) : Cod. S. Ilil. io marg. ex emend addit, 


T ΝΟΤΙΑΣ " 


Wieronymus, Dialog. cont. Lucifer. 
im appendieis ad librum Tertulliani De pra- 
vibus scribit, Dositheum | Samaritanorum 
nmm prophetas repudiasse. Verum recte. ob- 
Spiphanius hoc solemne fuisse Samaritauis, 
sn ex Aorophetis, qui Moysi successerunt, 
srent. Nihilo verius est quod Hieronymus 
" auctore addit, Sadducaos ος Dosithei 
lani radice natos esse. Na: Dositheus Si- 
lago :equalis fuit, ut colligitur ex Origeue, 
UL * Cont. Cels. ; ex Euseb. lac. cit.; Con- 
eposi. |. ΙΙ, c. 8; llecogn. Clem. 1. τι, et 
Jement. 9. Origenes tractatu 28. ín. Matth., 
& in Joann., et tract. 25 in. Lucan, scribit 
um sese pro Messia veudilasse. Suculo 
sexto labente contendebant. Samaritauni 
Jud:eos, Dositheum esse prophetam illum, 
it Moysen suscitandus dieitur Deut, xxvii. 


post D Cujus litis dirimendz judex consüitutus est a Mau- 


rio imperatore Eulogius Alexandr., ut narrat 
Photius cod. 250. ldem Eulogius contra Dosithea- 
uos de resurrectione scripsit : ex quo apparet 
Dositheum resurrectionem non docuisse. Hoc in 
volumine eos etiam exagitabat, quod dawiones 
alios non. agnoscerent pr:»tor quam idola , ol γὰρ 
Δο2θηνοῖ, τὰ μὲν εἴδωλα δαίµονας EAeyov* ἄλλο δέ 
τι δαιµόνιον φῦλον οὐκ ἑγίνωσχον. Addit eos. ne- 
64556 orbem interiturum, bene vero aniniam ratio- 
nalem. Aliam tamen esse Samaritano um de ani- 
norum perennitaie (idem diximus 

(7) Scribe, seu doctores legis, Pharissmorem 
magistri erant : unde Christus utrosque perinae 
arguit, ceu novellarum traditionum auetores et 
patronos. Josephus lib. xi Ant. c. 19, Pharisseo- 
rum , Sadducaorum et Essenorum initia slatuit 
circa tempora Jonathe Assamonzi. Sic Pharisei 


087 


S. JOANNIS DAMASCENI 


proütebanlur. Item angelos esse , ac Spiritum san- A µατος ἁγίου, ὅτι ἐστὶ , ευΥκχατᾶθεσις: πολιτείαα ü 


cium nun negabant: variis observantiis addicti 
erant ; continentiam certum ad tempus , virginita- 
tem quoque deflnierunt ; bis in hedomada jejunare, 
urceos, discos εἰ pocula sspius abluere, ac mun- 
dare, ut et Seribs, seliti. Ad haec decimas, et 
primitias, ei preces assiduas addebant ; supersti- 
μοδα vestimentorum genera, cujusmodi sunt psllia, 
calmatieze seu colobia, ac latiora qusdam phyla- 
cteria, hoc est segmenta purpurea, fimbriz , οἱ ma- 
logranala vestium oris appensa, qua temporaria 
illius continenti: signa przferebant. lidem postre 
mo genituram et fatum introducebant. 

&Q 16. Sadduczi , quibus ab exactissima justitia 
^Onen eret, e Samaritanorum genere, necnon 4 


διάφορος, xai µέχρι χρόνου ἐχγράτεια καὶ παρθενία’ 
νηστεία δὲ διὰ τοῦ σαθόθάτου, ξεστῶν χαθαρισμοὺς, 
xa πινάχων, xaY ποτηρίων, ὡς καὶ ob. Γραμματεζ, 
ἀποδεχατώσεις τε, x ἀπαρχαὶ, καὶ ἑνδελεχεῖς aj. 
χα], καὶ σχήµατα ἐθελοθρησχευτικὰ "tc Ἔἑνδυσίας, 
οἷά τε τῆς ἀμπεχόνης, καὶ τῶν δαλματικῶν, ye 
χολοδίων, χαὶ τοῦ ἸἈλατυσμόὃδ "tuv Φυλακττρίων, 
τοντέστι σηµάτων τῆς πορφύρας, xai χρασπέλων, 
xai ῥοΐσχων ἐπὶ τὰ πτερύγια τῆς ἀμπεχόνης, & τικ 
ταῦτα ἐτύγχανε σηµεία τῆς παρ) αὐτοῖς, ὡς χαιρῦ 
ἐγχρατείας * ol χαὶ παρεισέφερον γένεσιν b xal d. 
μαρμένην. 

tc'. Σαδδουκαῖοι (8), ἑρμηνευόμενοι διχαιότατα, d 
ix γένους μὲν σαν Σαμαρειτῶν, ὁμοῦ xal ἱερέως 


sacerdote quodam Sadoe nomiue exordium sum- B Σαδοὺυκ ὀνόματι, νεχρῶν ἀνάστασιν ἀρνούμεναι, xil 


:pseruut. Mortuorum resurrectionem negant. Neque 
angelum admittunt, neque Spiritum : in czeteris 
vero Judaeis consentiunt. 

11. Hemerobaptistze, per omnia Judei erant. 
Porro neminem sterna vitae comnotem fieri posse 
dicebant , nisi quetidie lavaret. 


18. Osseni, quorum nomen procacissimos viros 
significat, [li ex prascripio legis ouinia peragebant. 
Sed et alias lege posteriores scripturas adhibebant : 
plerisque tanien prophetarum rejectis. 

19. Nassargi , quos contumaces interpretari pos- 
$is. Non solum omnem esum carnium prohibebant , 
verum etiam animatis rebus omnino abstinebant. 


ph παραδεχόµενοι ἄγγελον, μήτε πνεῦμα ' τὰᾶ 
πάντα ὄντες Ἰουδαῖοι. 


ιζ. Ἡμεροοαπτισταί (9): ot μὲν χα-ὰ πάντα "lor. 
δαῖοι σαν. Ἔφασχον δὲ μηδὲνἁ ζωῆς αἰωνίου τυγ- 
χάνειν, εἰ pf) τις ἂν χαθ) ἑκάστην ἡμέραν pasti 
ζοιτο. 

v... ᾿Οσσηνοὶ (10), o? δὴ ἑαμώτατοι ἑρμηνεύονται, 
"Hoav δὲ οὗτοι χατὰ vópov τὰ πάντα τελοῦντες, 
Ἐχρῶντο δὲ γραραῖς ἑτέραις μετὰ bv νόμον οὓς 
δὲ πλείους τῶν μετέπειτα προφητῶν ἀπεθάλλονιο, 

(θ’. Νασσαραῖοι, ἑρμηνευόμενοι ἀφηνιασταί: di 
πᾶσαν σαρχοφαγίαν ἁπαγορεύουσιν * ἑμφύχων ἃ 
οὐδ' ὅλως µεταλαμθάνουσιν. Αχρι δὲ Μωῦσίω; κά 


VARLE LECTIONES. 


a*Cod. S. Hil. ex emend. πολιτείας δὲ διαφόρους. 


ἀπαρχὰς . . . εὐχὰς, et caetera in. aceusandi casu, ut cod. 


altera manu, quasi ex emend. ἡ τύχην. 


t eg rm xal παρθενίαν ὡρίσαντο' νηστείαν δὲ... 


$508.  * Cod. S. Hil. γέννησιν. Sep. li. 


NOTE. 
resurrectionem tuebantur, ut Josepho ipso teste, C ipso erant, que est haresis Sadducaorum, pret- 


sceleratorum animas perpetuo carceri detinendas, 
nec surrectura eorum corpora putarent. Legendus 
libellus cui titulus est row ο, Fides Judeorum. 
Quod Epiphanius ait Phariszos agnovisse exsisLen- 
tiam Spirkus sancti, non significat eos concessisse 
substantiam Dei spiritualem esse; sed, ut conjicio, 
eos vulgo meminisse Spiritas sancti, qui nihil aliud 
esset, nisi przicipuum proplietie donum, quo sensu 
Spiritus sancii nomeu frequens est in libris Judseo- 
rum. Colobia et dalmatice vocautur hic quadrata 
pallia, in quorum angulis, nedum fimbriz, seu fila 
hyacinthina assuta erant , ut et ῥοΐσχο., seu co- 
rymbi, quos nempe ostentationis ergo Βιρεῖς 
adjieerent. Sic Pnariszos fatum docuisse narrat 
Josephus, lib. xau, ο. 9; et xvi, ο, 2. Ut. multa 
im nostra petestate esse (aterentur. Homines quippe 
liberi arbitrii esse , deque actionibus Deum senten- 
iiam ferre. | 

(8) Rabbi Moses in cap. 1, ἃ 3 Pirke Avoth, 
narrat Sadocum, audito hec Antigoni Soclizi pr:e- 
ceptoris sui prenuntiato, serviendum esse Deo sine 
spe mercedis, exinde intulisse vitam alteram non 
fore, in qua bona opera muneranda sint. Que si 
ita sunt, "Badduczei gequaquam orium traxerint a 
Samaritanis : id quod alioqui peritus nemo defen- 
derit. Sunt qui negent eos alia Seripture volumina 
admisisse prseier libros Moysis : quod tamen 
neque Josephus, neque Thalmudiste, Phariszorum 
nepotes, tradunt. Apostoli Act. 1v, 1; et v, 17, ex 
l'salmis coram principe sacerdotum, et iis qui cum 


. ptistas censet, 


runt Jesum esse Christum. . 

(9) Horum Eusebius lib. v Hist., c. 38, memipl 
ex Hegesippo. Hi puri puti Phariszi erant, ut colli 
gere licet ex Marc. vii, 9, 4. Justinus martyr, Di 
cum Tryph. inter sectas Judaeorum Pharismos bet 
σβίων βαΆτιστῶν. Ex hae 
Tuiase Baunum ilium Φοφεροὶ iagistrum m 

ubito. - 

(10) Osseni dicti sint. opertet a radice £y, qas 
Arabibus et. Syris CON ium aCAM esae. significat, l9 
his quae narrat Epiphanius, apparet eos divereas 
fuisse ab Essenis, quorum instituta Josephus alii 
que laudant. Scribit, bees. 18, 19 ei 55, Gssenogi 
el Nassarseos ad Elcszos, seu Sampszeos, mig -- 
ubi innuit Nassarzos ab Ossenis parum aut ni 
discrepasse. Forte illi fuerunt quos Indiculus hg» 
resum, qui llieronymi nomen praefert, Merisias 
appellat; qui Scripturas separarent , non credentes 


D omnibus prophetis , dicentes aliis aique aliis epiritie 


bus prophetasse : id. quod forsau obtiorio seasy 
intellectum fuerit. R. Moses Majemon , in Merg 
Nevochim part. i1, cap. 45, de vario. prophytiss 
spiritu [use disputat. Epiphanius scribit ες Nabe- 
tea, Iturea, Moabitide, et ᾿Αριηλίτιδος, Arielitide, 
qua loca trans Jordanem siia sunt, prodiisse. Pela- 
vius Arielitiden se nescire ait. ΛΙ semel atque 
iterum legimus in Scripturis Banaiam filium Joiadsy 
percussisse utrumque Ariel Moab. Ubi procul dabie 
oppida duo Moabitarum significantur. 


DE ILERESIBUS LIBER. 


509 


U Navfj τοῖς tv Πεντατεύχῳ ἁγίοις ὀνόμασι A Patriarcharum quorum in Pentateucho ad Moysis 


ὢν κεχρηµένοι * xal πιστεύοντες " φημὶ 
&p, Ἰσαὰχ, χαὶ "laxi, xat τῶν ἀνωτάτω, 
U Μωῦσέως, xat ᾽᾿Λαρὼν xal Ἰησοῦ. Τὰς δὲ 
ατεύχου Γραφὰς οὐκ εἶναι Μωῦσέως δογµα- 
' ἅλλας δὲ παρ᾽ αὐτὰς διαθεθιιοῦνται. 


ὠδιανοὶ (11), Ἰουδαῖοι μὲν σαν τὰ πάντα, 
δὲ Χριστὸν προσεδόχων, χαὶ αὐτῷ τὸ τοῦ 
Γέρας ἀπεδίδουν xai ὄνομα. 

TÓC αρῶτος τόμος περιέχων κατὰ πασὼν 
ἴχοσι τούτων αἱρέσεων * àv αὐτῷ ξὲ καὶ 
Wc Χριστοῦ ἐπιδημίας. 

Wuovua vo! (12): οἱ ἀπὸ Σίμωνος τοῦ μάγου τοῦ 
κου «οῦ ᾽Αποστόλου, κώµης Γιττῶν d τῆς 
ας. Οὗτος ἀπὸ Σαμαρειτῶν ὡρμᾶτο, Χρι- 
besobuc ὄνομα µύνον. Ἐδίδασχεν δὲ αἰσχρο- 
ξιν μολυσμοῦ, ἁδιαφορίαν σωμάτων. ΆΑπο- 
«δὲ τὴν ἀνάστασιν, καὶ τὸν χόσµον μὴ εἶναι 
σχει. Eixóva δὲ αὐτοῦ ὡς Διὸς, χαὶ τῆς σὺν 
βνης ὄνομα ο. Ἑλένης, ᾿Αθηνᾶς. τύπον, τοῖς 
avais παρεδίδου εἰς προσχύνησιν. Ἔλε- 
215v, Σαμαρείταις μὲν τὸν Πατέρα, Ίου: 
(τὸν Χριστόν. 


ονανδριανοί * οἱ ἀπὸ Σίμωνος διὰ Μενάν- 
i ἑναρξάμενοι, διαφερόµενοι δὲ πρὸς Σιµω- 
κατά τι ' οἳ ὑπὸ ἀγγέλων ἔλεγον τὸν χόσμον 
δι. 

ατουρνιλιανοί (15) * οἱ χατὰ τὴν Συρἰαν τὴν 
ὑνιανῶν κρατύναντὲς aloypoupylav. Ἔτερα 
τοὺς Σιμων:ανοὺς εἰς ἔνπληξιν περισσοτέ- 
ὕσσοντες ^ ἀπὸ δὲ τοῦ Σατουρνἰλου τὴν &p- 
ἱχότες. Καὶ αὐτοὶ χατὰ τὸν Μένανδρον ὑπὸ 
! εὺν κόσμον γεγενῆσθαι φάσχοντες µόνων 
διὰ τὴν τοῦ πατρὸς γνώμην. 


βσιλειδιανοί (14) * τῆς αὑτῆς αἰσχρουργίας 


ct Josue tempora mentio flt, sacra nomina asci- 
scunt, ac iis fiduciam habent: cujusmodi sunt 
Abraham , [saac οἱ Jacob, iisque superiores , nec- 
non et Moyses ipse cum Aaron atqueJosue. Ceterum 
quinque illa volumina Moysis esse non putant, et 
alia ab iis diversa apud se servari jactitant. 

90. Herodiani , cum Jud:xos in omnibus sese prse- 
starent, Herodem Christum exspectabant ; eique, 
et Christi dignitatem , et nomen affingebant. 
Hactenus prior tomus , conijuens, adversug omnes 

istas. viginti hereses, in auo etiam de Christi, 

adventu. 

91. Simoniani , dicti a Simone Mago sunt, qui. 
Petri apostoli temporibus, Gltthis Samaria vico. 


B oriundus, ex Samarita Christianismum 1 nomine. 


tenus professus est : auctor nefanda obscenitatis, 
et jnquinatissim! omnium sine discrimine corpo- 
rum concubitus. Corporum resurrectionem reji- 
clebat , nec a Deo mundum fabricatum esse fate- 
batur. kmaginem porro suam, scorlique sui, no4 
mine Helens, sub Jovis ac Minerve specie disci- 
pulis adorandam obtrusM. Apud Samaoritas pro 
Deo Patre $e venditans, Judzis Christum se esse 
pradieabat. 

42. Menandriani, e Simonis primum schola Me- 
nandro quodam duce profecti, certis in rebus a 
Simonianis discrepabant. li mundum ab angelis 
productum fuissc asserebant. 

25. Saturniliani in Syria Simouianorum obsce- 
nitatem amplexi Sunt. Nonnulla vero ad majorem. 
conciliandum stuporem ad illorum dogmata adje- 
cerunt. Horum princeps Saturnilus fuit. Hi perinde 
atque Menander, mundum ab angelis conditum 
fuisse ajunt ; atque id duntaxat molitos septeno& 
ex eis, contra voluntatem ac sententiam supremi 
parentis. 

Q5. Basilidiani, ejusdem fqditatls actores , 


VARLE LECTIONES.. 


. 8. Hil. el B. 1 χεχριµένοι. Vetus interpr. judicatis credentes, 


4 Als, Γηττῶν. * Als. ὀνόματι. 


NOTAE. 


Berodiani sectarii quidam erant, non. milis 
D 


dis, qui tributa exigerent, ut voluerun 
mus. et Chrysostumus in ο xxi Matth. 
istus cavendum monebat, Marc. vini, 15, 
uto, Phariseorum , et a [ermento Herodis. 
wrBini effatum cum Matthaeus sic retulerit 
I, 11 : Cavetle a. fermento Pharismorum et 
Eorum, colligi potest Herodianos a Sadiu- 
wum discrepasse. Quidni vero Herodem 
itam esse Messiam dixerint, quamodo post- 
qu Vespasianum? 

on, Magus gnosticam impietatem prse- 
L Hic, ut narrant Justinus martyr, Apol. 
mus, |. 1, c, 19 et 20; Eusebius, lib. 1 De 
.. 9, sublimissimgm virtutem extra mundum 
quam βνθὸν xat ctyhv, abyssum et quietem, 
abest, ex qua proediisset ἕννοια, seu prima 
ϐ, qux» cum ezsiliisset a plenitudine divinl- 
ἱσίαγπο errore angelos οἱ potestates fecerit, 
88 orbis hic aspectabilis conditus sit. Na- 
πε, orat. 44, triginta cones excogilatos ail 


a Simone : seplem vel octo duntaxat Theodoretus- 
Docuit se Patrem esse ei Filium, illisque adeo pre 
lusit, qui Trinitatem in unam Personam. coarcta- . 
runt : dicendlia vero non est Patripassianus , qui 
Christo carnem ademerit, seu qua a Deo condita 
non esset. Resurrectionem carnjs subinde inflcia- 
batur, quam Menander discipulus ejus per bapti- 
smum fleri garriebat, ut refert Tertullianus l. De 


an..c. 50. ! 

(15) Saturnilus Antiochenus, Menandri discipu- 
lus, nedum orbem a septem angelis..effictum do- 
cuit, verum etiam hqminem ad imaginem.summa 
virtutis; in quem ble. vite scintilla indiderit, 

ue ipsum erigeret, Scintillam hanc in solis fide- 
libus reperiri aiebat, atque intereutte homine ad 
Deum recurrere. Unde falsus videtur Epipbanius, 
qui ipsam animam esse bominis putavit in Pana- 
rio. Hac scribit Irenzus, lib. 1, c. 22. 

(14) Basilides, ut refert Clemens Alex. l. vit, Stro- 
mat. cum Glaucja interprete Petri, tum Matthia 
apostolo magistris gloriabatur. Quodces Vxowege- 


a^i 


S. JOANNIS DAMASCENI 


04 


Pasilidem magistrum agnoscunt, qui cum Satur- A τελεσταὶ ἀπὸ Ἡασιλείξαυς, τοῦ ἅμα ZazovpyLot , vil 


rii, tum Simonianorum ac Menandrianorum au- 
ditor fuit ; et tametsi cadem fere sentiat, in qui- 
busdam tamen discrepa!, Nam coelestes orbes 365 
esse docet, quos angelicis nominibus nuncupat ; 
aique ideo annum totide:n diebus constare cen- 
6r; quen numerum cccuxvi nomine ᾽Αθράσαξ 
exprimi; illudoue sanctum esse nomen asse- 
rit, 

35. Nicolaite, a Nicolao illo nomen sumpsc- 
runt, cui ab apostolis necessarii ministerii cura 
commissa fuerat. Mic  zelotypia ob uxorem 
fsluans, cum aliis impurau quoque libidinem 
exercere. suos docuit, Sed et Caulacauch, οἱ Pru- 
nicum , aliaque nominum portenta in. mundum 
invexit. 

26. Gnostici harum hzresium sunt successores, 


Σιμωνιφνοῖς, καὶ Μενανδριανοῖς µαθητευοµένου, xil 
τὰ ὁμοῖα μὲν φρονοῦντος , κατά τι δὲ διαφεροµέ- 
νου. Λέγει yàp τᾷε’ οὐρανοὺς εἶναι, καὶ τούτας 
ὀνόματα ἀγγελιχὰ ἐπιτίθησι. Διὸ xal τὸν ἔναυ-ὲν 
τοσούτων ἡμερῶν εἶναι ΄ καὶ τὸ Ἀδράσαξ ὄνομε 
εἶναι, τξε’' καὶ εἶναι τοῦτό φησιν ἅγιον ὄνομα, 


χε’. Νικολαῖται (15) ' ἀπὸ Νιχολάου τοῦ ἐπὶ τει 
χρείαις ! ὑπὸ τῶν ἁποστόλων ταχθέντος, ὃς 6d 0 
low τῆς ἰδίας γαμετῆς thv αἰσχρουργίαν ἅμε wl; 
ἄλλοις ἐπιτελεῖν τοὺς ἑαντοῦ μαθητὰς ἑδίδεσχη, 
xai περὶ τοῦ Καυλαχαὺχ, xat Προννίχου, χαὶ ἄλλωι 
βαρθδαριχῶν ὀνομάτων εἰσαγαγὼν τῷ xóspup. 


xc". Γνωστικοί (16): οἱ τὰς αἱρέσεις διαδεξάμα: 


VARIJE LECTIONES, 


! Epiph. νήραις, viduis, 


NOT £. 


lium scripsit, quod viginti quatuor libris exposuit. 
Plures in Deo substantias admisit, quarum alise ex 
aliis manarent, atque a postrema sizygia angelos 
supremi celi fabricatores procreatos, qui rursum 
alios, eliderint, a quibus ccelum sccundum fac- 
tuin sit: ex istis ilerum alios donec celum tre- 
cenlesinnnn sexagesimum quintum conditum es- 
eei cum angelis qui inleriorem mundum  fabri- 
carint. Supersunt hodieque amuleta Basilidiano- 
rin in quibus vox ᾿Αήράσαξ, et alia Dei angelo- 
rumque nomina leguntur. Christum voce Ilebrza, 
accepta ex [ναί xxviii, 18, Caulacau nominabant, 
Huuc carnem non suscepisse. sel Simonem Cyre- 
nensem cjus loco suflixum cruci finxerunt, adeoque 
mortem pro Cru&ifivo nun toleraudam. Qninimo 
negabant palam quid essent, quidve sentirent: 
quamobrem Pythagoreorum more quinquennii si- 
lentio probabantnr. Hasilides, ut testatur Clemens 
Alex. 1l. 1! Stromat., uniuscujusque hominis ani- 
mam ex variis concretam esse substantiis, Pythago- 
rico proinde sensti, docuit, ex quibus affectus variis 
cieantur ; ac malis hominibus adulterinam inesse 
naturaw, puta vel leonis, vel simiz, cte. prout, in 
hoc vel illnd vitium proclives esseut : quod tamen 
dogma Isidorus Basilidis filius emendavit in libro 
Περὶ προσφυοὺς ψυχῆς, De cognata anima, ne 
male agendi necessitas obtenderetur. C:zeterum gre- 
gales suos, ob insitam a natura bonitatem, a qua- 
vis spurcitianihil labis contrahere uterque jactitabat; 
at nihilominus magni faciebant eos qui  continci- 
tite cauga seipsos abscinderent. Ánimorum trans- 
migrationem docuit veluti Pythagoras, ad expianda 
scelera. Voluntaria quippe peccata in hacce vita 
rou remitti. Hieronymus, fib..De script. eccl. c. 32, 
scribit Basilidem Alexandriam diem obiisse sub 
Adriano, qua tempestate Cochibus, seu Barcoche- 
bas, dux Judaiez factionis, Christianos in Svria 
variis suppliciis enecavit. 

15) Nicolailarum meminit Joannes in Apocaly- 
psi n, 15, adeoque Basilidlanis antiquiores suut, 
Ab hac lizresi Nicolaum diaconum purgant Cle- 
mens Alex. lib.u et ir. Stromat.. Eusebius lib. t1 
Hist., "Theodoretug οἱ alii, qui idcirco Nicolaitas 
φευδωνύμονς, falso nomine nuncupatos scribunt. 

ΦΙΟΓΙΙΠΙ concedunt ex quibusdam gestis dictisve 
Nicolai pretextum  haresis  cudendz — Nicolaitas 
sumpsisse. Promiscuam itaque libidinem a Platone 
potius quam a Nicolao, didicerunt. los multo prius, 
quam Cerinthiauos, docuisse Irenveus ait lib. 15, 
c, 143: Alium esse fabricatorem orbis, alium Patrem 


Domini, alium item fabricatoris Filium, alterum à 
superioribus Christum, qui in Jesum fabricatorh 
filium descenderit, et in pleroma revolaverit. s 
tium quidem esse monogenem (id est unigenitum) 
Logon autem verum filium Unigeniti, et eam «οπέ- 
tionem qua est secundum nos (seu. inferioris mundi 
res conditas) non a primo Deo factam, sed ab ali- 
qua virtute deorsum subjecta et abscissa ab ευ 
communicatione, qua sunt invisibilia et iunominel- 
lis. Hoc est ab Ennaa, seu Sophia, quam velut 
Simoniani, Barbelo appellabant, cujus filius est 
Jaldabaoth. Atqui hzc ipsa summa est. theologi 
Gnostica, quam varli varie interpretabantur. 

(16). Gnostici dicti sunt ἀπὸ της Trócsw ϐ 
cognitione, seu scientia, quam sihi pr:e caeteris 1t- 
rogarent. Hoa Paulus I ad Timotb. indigetat, εί 
cum monet ut devitet profanas tocum  norilalei 
et oppositiones. φευδωνύμου γνώσεως, falsi nomiri 
scientie. Irenseus scribit lib. ni ο. 4. Gnosticorss 
discessionem ab Ecclesia palam factam esse 3€ 
ctore Menandro. Horum spurcitias omilto, propi 
quas Christiani pessime apud gentiles ώς 
runt. 

A£onum syzygias, conjugationesve in Deitbu 

finserunt, quorum alii aliorum soboees estes, 

worunque postremus mundi aspectabilis opilet 
uerit. Platonicos nimirum imitabantur, ed, 
Marsilius Ficinus, observat in lib. ix Plot. be 
nead.3, c. 1, tres saliem substantias posweruat iat 
primum principium, id est ipsum bomwm, aw 
mundum, wt videlicet, quemadmodum Psellus e3pi- 
cat orat. cont, Mich. Cerular. przter Deum Ht 
tuerint, την Όὕλην ἁἀγέννητου xal τὰς παρ bubo 
ἰδέας, χα) τὸν δημιουργὺὸν μετὰ ταύτας, maleria 
ingenitam, celebratissimas ipsorum ideas, 
posterior sit universi opifex. Quod ut facilius ob 
tinerent, supremum numen corporale esse exhiiit 
runt. Theodotus Gnosticus infertex his Christi stf- 
bis, asserentis angelos faciem Patris videre. 
detur et videt, inquit, ἀσχημάτιστον εἶναι o) δύνατεί, 
οὐδὲ ἀσώματον, nec figura racarepotest, nec corp 
Igneze substantie Deum esse Simon Magus dista 
ul refert Theodoretus. Adbzc materiam, ejus 
tenebras, perpetuo fuisse aiebant, ez quibus 93 
proficiscerentur. Quamobrem alios houwinum nali? 
bonos esse, in quibus Spiritus, seu divina se 
filla esset, hosque πνευματικοὺς, spiritualut, Τὸ” 
cari : alios natura malos, ὑλιχοὺς, materialts; 
y^ixous, terrenos, qui cor pere materialique anim 
sine spiritu constarent. Valeminus medium ge" 


DE ILERESIBUS LIBER. 


694 


Qv δὲ τούτων πάντων ztv αἰσχρότιτα ἓμ- A S9 quilongeomnes turpitudinis et exeecrandz fedi- 


Υαζόμενοι: ἐν Αἰγύπτῳ δὲ Στρατιωτιχοὶ 
M, xai Φιθιωνῖται * ἐν δὲ τοῖς ἄνω µέἐρεσι 
21, παρ ἑτέροις Zaxyaiut. "Άλλοι δὲ Koó- 
τοὺς λέγουσιν. ἄλλοι δὲ Πορθορίτας αὐτοὺς 
Οὗτοι την ΒαρθέΊω καὶ Βερὼ αὐχοῦσι. 


ἰρποχρατιανοί (17): οἱ ἀπὸ Καρποκράτους 
! ἐν τῇ ᾿Ασίᾳ. Οὗτος ἑδίδασχε πᾶσαν αἱσ- 
Ρ ἐκτελεῖν, xal πᾶν ἐπιτίδευμα ἁμαρτίας. 

$723, διὰ πάντων παρέλθῃ, xat τὸ θέληµα 
ὧν δαιμόνων xal ἀγγέλων ἐχτελέσῃ, οὐ δύ- 
ερδῆναι τὸν ἀνώτατον οὑρανὸν, οὐδὲ τὰς 
καὶ τὰς Ἐξουσίας παρελθεῖν. Ἔλεγεν δὲ 
iv φυχὴν vospáv εἰληφέναι, εἰδότα δὲ τὰ ἄνω 
αταγγέλλειν" καὶ εἴτις πράξειεν ὅμοια τῷ 
ατ’ αὐτὸν εἶναι. Τόν τε νόµον σὺν τῇ τῶν 
µαστάσει ἀπηγόρευσεν, ὡς αἱ ἀπὸ Σίµωνος, 
Όρο αἱρέσεις. Τούτου γέγονεν ἡ bv Ῥώμῃ 
να  εἰχόνας δὲ ποιῄσας b Ev χρυφῇ Ἰησοῦ ', 
ου, χαὶ Ομήρου, xai Πυθαγόρα, ταύταις 
αἳ προσεχύνειι 


πρινθιανοί (18) * οὗ χαὶ Μερινθιανοί * οὗτοι 
νθου, xai Μηρίνθου, Ἰουδαῖοί τινες, τὴν 
ν αὐχοῦντες, τόν τε χόσμον ὑπ ἀγγέλων 
4t, Ἰησοῦν δὲ χατὰ προχοπὴν Χριστὸν xs- 
λεγον |. 


latis vesauia ac furore superarunt. Porro Siratiotici, 
seu Militares, in .Egypto dicuntur, et Phibionitz ; 
iu superioribus vero locis Socratitz ; in aliis par- 
tibus Zacclizei. Sunt qui eos Choddianos nominent, 
alii demum Borboritas appellant. Hi Barbelo et 
Bero jactitant. 

97. Carpocratiani, a Carpocrate quodam  Asia- 
tico dicti, qui ad omne turpitudinis ac flagitiorum 
genus discipulos inform&bat. Ac nisi quis, aiebat, 
omnia pereurrerit, omniumque daemonum et 
angelorum voluntati satisfecerit, supremum in 
celum evehi non potest, neque Principatus , 
Potestatesque — tramscendere. —Asserebat — idem 
Jesum animam mente prseeditam assumpsisse ; qui 
cum colestia noverit, ea bominibus annuntisret : 
ac si quis eadem, quz Jesus, faciat, illi parem 
fore. Demum legem una cum mortaorum resur- 
reclione rejiciebat, quemadmodum et Simoniani, 
ceterique omnes quos percensui. Ex hujus grege 
Marcellina ilia Romz fuit. Idem quoque Jesu, Pau- 
lique, necnon Homeri, et Pythagorze imagines 
clanculum fingens, suffitibus eas et adoratione pro- 
sequebatur. 


98. Gerinthiani, qui et Merinthiani, a Cerintho 
ct Merintho , Judaici generis homines  circumci- 
sione gloriantur. Mundum ab angelis fabricatum 
dicebant ; Jesum vero virtutis progressu ad Christi 


C nominis dignitatem evectum."; 


VARLE LECTIONES. 
S. Hil. in marg. ex emend. τῶν Νιχολαϊτῶν διαδ. Favet Epiph. in Penar. Ὁ R. 9508 δὲ ποι]- 


et in Panario. 


i Desunt liec in R. 9508. Cod. S. Hil. £6 


?» 


GaEsv σέθεσθαι ταύτας ; al ex emen- 


| Reg. 2508 χατὰ npoxorty δὲ Χριστὸν χεχλ. ἔλεγον. 


NOTE. 


υχικῶν, animalium, qui propria electione 
lerent vel mali, Fabricatorem orbis Dei 
ibi arrogasse, Judzeis dedisse legem, et 
| aspirasse : Patrem vero, ut ejus impe- 
rleret, misisse Jesum, Salvatorem, Chri- 
| testamentum aliud cum electis sancircet. 
& acoepisse veram carnem, quippe que 
portio esset, nec ad hominis naturam. per- 
86 proinde resurrectionem carnis non 
dinem ecclesiasticum sic eos perturbasse 
llianus lib. De prescripti. c. 41, Ut alius 
et apud eos episcopus cras alius : hodie 
, qui cras lecior.: hodie presbyter cras lai- 
ὁ est quod martyr lgnatius observantiam 
; baberi praesertim — inculcat. Baptismi 
arie adulteraverant, quod etiam facinus 
tarum plurimi :mulati sunt... Libros pene 
sub ementitis nominibus cuderunt, Evan- 
"P, Salomes, Petri, Jacobi, secundum Ilc- 
secundum  /Egyptios, conciones Petri, 
libros item de infantia Salvatoris, Norea 
Noe, Prophetias Parchor scu Barcoph , 
Droastris, llydaspis, Ostranis, Orphzi, et 
, de quibus Porphyrius queritur in Vita 


afanus Carpocrates non erat, sed Alexan- 
ut testatur Clemens lib. xxxi. Stromat. et 
heodoretus. Hune Celsus, teste Origene 
ntra ipsum, institutum esse aiebat a Sa- 
ijus scilicet. Evongelium, quod secundum 


AEgypiios dicebat, Carpocratianl multi faciebant. 
H:c hzresis sub Aniceto pontiflce et Adriano iuip. 
Marcelline; opera Roma innotuit ; a quo Marcel- 
liani quoque dicti sunt , ut narrat Origenes loc. 
cit. Clemens Alex. scribit, lib. i Strom., Epipba- 
nem Carpocratis filium, cum 17 anno zlatis in 
Cephalenia obiisset, divinos ibidem honores obti- 
nuisse. 

(18) Epiphanius in Panario, et Philaatrius scri- 
bunt Cerinthum variorum tumultuum, qui in 
Actis apost. leguntur, auctorem fuisse. Quod si 
verum est, ad summam aetatem ille vixerit opor- 
tet. Nam Joanni evangeliste superstes fuit : quan- 
doquidem Dionysius Alexand. apud Euseb. l. iu 
llis. c. 98, testatur eum ex libro Apocalypsis 
nillenarii regni Christi fabulam con(irmasse. Ex 
lren:eo tamen constat, Nicolaitas multo prins illo 
emersisse, et eadem ferme sensissc. Aiebat itaque 
Jesum fabricatoris orbis essefllium, hoc est, merum 
hominem, ex Joseph et Maria genitum, in. quem 
Christus ab ea principalitate, qua: est super omnia, 
in columba specie descenderit, manseritque usque 
ad passionem. Cbristus enim Gnosticis nihil a Spi- 
ritu sancto discrepabat. Evangelium Matthaei ea 
parte mutilavcrat, qua Jesus ex Virgine natus di- 
citur. Legem tametsi latam a Fabricatore, jubebat 
observare, totamque in terreno Christi regno ali- 
quando observandam dicebat. Hinc erga Paulum. 
apostolum semper infensus fuit. 


605 

99. Nazareni, 
Dei Filium esse ; at juxta legeut iun. omnibus vi- 
vunt. 

$83 50. ELionzi, ad Corinthianos quos modo nomi- 
navi, ac Nazarenos, proxime accedunt. Quibuscum 
eiiam. Sampsoorum ac Elceszorum lieresig aliqua 
ex parte convenit. Ili Christum in colo creatum 
allirmant, sanctumque Spiritum. Christum in Adam 
primum habitasse, eumque aliquandiu deseruisse, 
ac rursum in ipsum subiisse, atque idem fecisse 
in suo secundum carnem asdventa. Etsi Judaei sunt, 
Evangeliis taien utuntur. Carnium esum dete- 
stantur. Aquam pro Deo venerantur, Christum 
in illo ΑΜΟ in carne adventu, uti diximus, homis 
nem induisse aiunt. Aquig se identidem, tam hie- 


S. JOANNIS DAMASCENI 
Christum Jesum confitentur A 


63 
x0'. NaQwpatot* οἳ Χριστὸν ὁμολογοῦσιν "Ingo 
Yi)v θτοῦυ * πάντα δὲ κατὰ νόµον πολιτευάµενοι, 
A. Ἐθιωναῖο, ' παραπκλήσιοι τοῖς προειρηµένας 
Κηρινθιανοῖς καὶ Ναζωραίοις * συνήφθη δὲ χατά « 
ἡμῶν Σαμµφαίων χαὶ ᾿Ἑλκεσαίων αἴρεσις, ot Χριπόν 
φασιν ἐχτίσθαι ἓν τῷ οὑρανῷ, xal τὸ ἅγιον Πνεῦμα' 
ἐνδτμήσαντα Gk Χριστὸν ἓν τῷ Αδαὰμ, καὶ χατὰ χαι- 
(bv ἐχδυόμενον αὐτὸν τὸν ᾿Αδὰμ k, χαὶ πάλιν tll 
μενον, τὸ αὐτό φασιν ἁποτετελεχέναι αὐτὸν ἐν $i 
ἐνσάρχῳ αὐτοῦ παρουσία. Ἰουδαῖοι δὲ ὄντες, Ebay. 
γελίοις χέχρηνται. Σαρχοφαγίαν δὲ βδελύσσοονται. T 
ὕδωρ ἀντὶ θεοῦ ἔχουσι. Τὸν δὲ Χριστὸν, ἄνθρωκον ἐν 
οῇᾗ ὑνσάρχῳ αὐτοῦ παρουσίᾳ ἑνδεδύσθαι, ὡς ἔφην 
Σννεχῶς βαπτίζονται àv τοῖς Ὁδααι θέρους ce πὴ 


me, quam aesiate lavant, ad purificationem scilicet, B χειμῶνος, εἰς ἁγνισμὸν ἀῆθεν, ὥσπερ οἱ Σαµερή- 


veluti Samaritse. 
51. Valentiniani , carnis Fesurreclionom negant. 


ται. 
λα’. Οὑαλεντινιανοί (30). ol φαρχὸς piv ἀπαγν- 


ARTE LECTIONES. 


Sic lego ex Epiph. et cum vet. interp. qui posuit. e( rursus secundum. lempus exuentem ipsum Aden, 


NOT E 


εί ruraus induentem 


(19) Prisci de Judea Christiani Nazareni dieti 
sunt ; quia Dominus Jesos Nazarenus erat. lli cum 
ante excidium Hierosolymorum, concedentibus 
apostolis, c:eremonías legis sectati essent, nepotes 
ipaorum, qui trans Jordanem habitabant, pristinos 
mores, 36 praesertim circumcisionem, retinuerant ; 
quippe cum essent de semine Abraliz, et cognati 
Doniini secundum carnem. Traditiones vero Seri- 
barum eos respuisse, et erga Paulum apostolum, 


duabus domibus Israel. Hzc quie de supremo m? 
ImMCy, Domino exercituum pranuntiata sunt, de 
Domino Jesu Nazareni interpretabantur * Duas de- 
mus, inquit, Nazareni, qui Christum ita recipisu, 
ut observationes legis non. amittant ; duas familes 
interpretantur, Sammai et Hillel , ez. quibus orti 
sunt. Scribe el Pharisgi .. . . quorum prior dis- 
pator interpretatur, sequens profanus ; eo 

per traditiones et δευτερώσεις suas — legis precea 


gentiumque aliarum. Christianos hene affectos C dissipaverint et maculaeerint : et has. esse duai de- 


fnisse, docet nos lHigronymus in priora verba cap. ix 
Isaize, Nuazareni, inquit, hunc locum ita. explicare 
conantur. Adveniente Christo, et prwdicatione illius 
coruscante, prima terra Zabulon, ei terra Nephtalim, 
Scribarum el Phariscorum est erroribus liberata, et 
gravissimum traditionum Judaicarum jugum excus- 
sit. Postea autem per Evangelium apostoli Pauli, qui 
novissimus apostolorum ounium fnit, ingravata est, 
id est uultiplicata predicatio, et in terminos gentium 
et viam universi maris Christi Evangelium splendwif. 
Delnde omnis orbis, qui ante ambulabat, vel sedebat 
iu tenebris, et idololatric, et mortis vinculis tenebattr, 
clarum  Erangeliorum [umen aspezit. Epiphanius 
dubitabat, utrum Christum purum esse hominem, 
velut Ebionitze, putarent ; an etiam ex Virgine na- 
tum : lFieronymus vero nullum alium eis nevum 
inpinzit, nisi quod, cum crederent in Cliristum, 
legis tamen ceremonias tenebant. Usque hodie, in- 


mus, que Salvatorem non receperint, qui factus sit 
in ruinam et in scandalum. Ex his evincitur Theo- 
doretum errores Nazarenis imputasso Ebionilarum 
proprios. Sic subjungit illos Evangelinm Pe 
egere : id quod Epiphanius solis Ebionitis attribui. 
Unde nec Justinus, nec lrenszus, nec Ore 
Nazarenos refutasse censendi sunt, nisi ubi. Ebie- 
nitas propter ezremonias legis coarguerant. N 

reni Evangelium Matthzi Hebraicum vanpisirts 
integerrimum, legebant, inquil Epiphanius, hif. 

et 50, Ebionitze mutilum, demptis its quibus Cbr! 
proavorum series, et generatlo ex Virgme enuntiat" 
tar. Origenes, lib. n Cont. Cels., priores Christia 
ait vocitatos Ebionzos fuisse propter pau á 
studium ; itemque Ebionxos alios Christum d 
Virgine natum divisse ; alios, qui ex JosepP? 
Maria. Mysteria quotannis, in Paschate sci jc* 
pane azymo, et aqua nada peragebant. Dominic 9! 


quit, per totas Orientis synagogas heresis. est D vero diem preter Sabbatum colebant. 


Minmorum (hxreticos Rabbini vocant ὉὈ)Ό] et a 
Pharisqis nunc usque damnatur, quos vulgo Naza- 
reos appellant. Qut credunt in Christum Filium Dei, 
natum de Virgine Maria , et eum dicunt esse, qui 
sub Pontio l'ilato passus est, et resurrexit, in quem 
el nos credimus. Juxta simpliciorem veterum Chri- 
stianorum professionem ; quam illi apud se serva- 
rant, credere in Christum Dei Filium, idem erat, 
ac credere Christum esse verum Deum : unde sub- 
junxit, in quem et nos credimus. Idque eo maxime, 
quod ut modo recitabamus, Nazarenl fidem gen- 
tium a quibus Cbristus seu verus Deus coleretur, 
laudarent. Sed et lioc suadet magis altera eorum 
iuterpretatio, quam refert Hieronymus in hzc 
Isi: verba cap. vin, 12: Dominum exercituum in 
ipsum sanctificate, et eri! vobis in sanctificationem ; 
in lapidem autem. offensionis, εἰ in petram scandali 


(20) Clemens Alex. tradit lib. vii Strom., Τα 
tinum prodiisse tempore Adriani et usque ad. Age 
nini senioris etatem perseverasse, et sicut. Bagii$ “ 
Glaucie interpretis Petri magisterio gloriabst— 
ita et Valentinum, Theobadis, qui familiaris P 33 
fnerat. Romam venit sub Hygino, inquit lrenzz 
l. m c. 4, increvit sub Pio, et prorogavit usque 
Anicetum. Non ergo postquam Roma digressugaes 
Cyprum insulam appulerat, hzresim predic 
cepit, ut Epiphanius scripsit. TrigInta zsones igss 
divinitatis πλήρωμα, plenitudinem, finxit ; non 133 
ut totidem substantiz seu dii essent, ut multi gg 
Epiphanium dixere. Id observat Tertullianus « 
contra ipsum : Valentinus, inquit, teteris opini» 
semen nactus, Colorbago viam deliniavit. Kam por 
modum Ptolemaeus instravit, nominibus et unus. 4 
conum distinctis ἵν personales anbsiantias ,.— - 


ΡΕ H/ERESIDBUS LIBER. 


698 


ἑνάστασιν, Παλαιὰν δὲ ἀθετοῦσι Διαθήχην, A Vetus improbant Testamentum ; prophetas tamen 


ἧτας ἀναγινώσκοντες, χαὶ ὅσα ἄλλα εἰς 
δύναται τροπολογεῖσθαι τῆς αὐτῶν αἱρέ- 
Spevot. Ἑ -έρας τινὰς μυθολογίας παρεισ- 
τριάχοντα αἰώνων ὀνομασίας λέγοντες. 
&iac τε ὁμοῦ χα) ἐχ πατρὺὸς τῶν ὅλων Υεγε- 
1; οὓς χαὶ θεοὺς νοµίζουσι, xai αἰῶνας. 
διστὸν ἀπ᾿ οὑρανοῦ ἐνηνοχέναι τὴν σάρχα, 
ιόωλῆνος τῆς Μαρίας διαπεπεραχέναι. 
εουνδιανοί (21)* ol; συνάπτεται Ἐπιφα- 
Ἰσίδωρος, ταῖς αὐταῖς χεχρηµένοι συζυ- 
ἔμοια ? Οὐαλεντίνῳ πεφρονηχότες' ἕτερα δὲ 
Bw ποσῶς διηγούµενοι. ᾽Απαγορεύουτι δὲ 
τὴν cápxa. 


ολεμαῖοι ' μαθηταὶ χαὶ αὐτοὶ ὄντες Οὐαλεν- p 


legunt: czeteraque omnia, quz ad ipsorum hzre- 
sim per figuram et. tropum accommodari possunt, 
easuscipiunt. Quasdam autem alias fabulas addi- 
derunt, triginta z2eonum nomina commenmorantes, 
simulque mosiculo-feminas a Patre universorum 
productos, quos et deos, et zones esse existimant, 
Demum Christum e ccelo corpus detulisse, ac per 
Mariam velut per tubum transiisse. 

8A 52. Secundiani, eorumque socii Epipbanes et 
Isidorus, easdem sonum syzygias admittentes, eum 
Valentino consentiunt ; in eis tamen exponendis 
οἱ enarrandis obseenitates varias exercere docue- 
runt. Carnem etiam et ipsi improbant. 

39. Plolemaitz et ipsi discipuli Valentini, quibus- 


VARLE LECTIONES. 


tyevvrpivoug. 3 R. $508 Ἐπιφάνιος. 


Wa. 


2 |b. ταῖς ὁμοίαις. Cod. S. ΠΠ]. secunda. manu, τὰ ὅμοια 
ιφρονηκότες et in fine, τὴν σάρχα ph ἔχειν ἀνάστασιν. R. 2950 


ἁπαγορεῦσαι δὲ χαὶ αὐτοὶ τὴν 


NOT.£ 


um delerminatas, quas Valentimus in 1psa 
livinitatis , ut sensus et affectus et molus, 
I. Deduzit et Heracleon inde tramites quos- 
Secundus, et Marcus. Mox. subjungit : 
tam Valentinus, e! (amen Valentiniani, qui 
Miinum. Solus αά hodiernum — Antiochia 
y memoriam  Valeutini integra — custodia 
κ ejus cousolutur. Profecto ex Fpitome 
5 Orientalis, qua post opera Clementis 
gce exstat, apparet Valentinum πλέρωμα, 
1M, Sive conum collectionem ταυτότη- 
ilatis, nomine signific:sse. Quocirco Orige- 
. lin Joan. ait, juxta Valentinianos Ver- 
| esse pr:eler prolationem Patris, que nec 
tiam , nec substantiam. habeat, ὑτόστασιν 
hóastv, οὐδὲ οὐσίαν. Sie Allanas , epist. 
.» Valentinus de Patre ct Filio et Spiritu 
lem sensit, quod Noetus et. Sabellius. Ille 
ΤοΓἰ5 semen nactus, tricesimum | /Eonem, 
seu Sapientiam, extra pleroma deerrasse 
iur, et per ἐνθύμησιν, conceptionem quam- 
rmem, materiai composuisse, etl angelos, 
nque fabricalorem orbis edidisse, qui fue- 
| 960 μονογενοῦς, unigeniti, imo et Patris. 
wi φυχιχὸς, animalis, solummodo esset, 
TUralis, cum impervestigabilem Patrem 
sel. se pro Deo venditssse, legemque 
"adidisse. llominis wero formationem sie 
5 Orbis opifex, sumpto terre pulvere, hoc 


eeirusos fuisse, adjecta corporibus eorum carne, 
quam tunicis pelliceis Scriptura significarit. Quam- 
obrem resurrectionem carnis non fore, sed corpus 
duntaxat surrecturum. Duplicem subinde Jesum 
cum Nicolaitis et Cerintho posuit ; alium, qni mis- 
sus esset ab /Eonibus, ut. Sapientiam ad pleroma 
revocaret , quique idem esset, ac conjugatio se- 
cunda, vou; xai ἁἀλήθεια, intellectus et. veritas , 
spiritus item cognitionis et spiritus amoris, qui 
in pleromate μονογενῆς. umigenitms, appellatur ; 
imer res conditas πρωτότοχος. primogenitus ;. uli 
demum plenus zonibus prodierit Sophiz: conso- 
Jand:e et reducendz gratia, Π]αράχλπητος, Paracle- 
tus, consolator, et Ewtho, Saleator: alium rursum 
Jesum hominem ab opifice procreatum , in. quo 
supernus Jesus requieverit, quique cognominatus 
sit Christus ab inhabitante!in se Christo, loc est 
secunda ilia conjugatione, qu: λόγος χαὶ «tf, ter- 
bum et vita nuncupatur. lunc Jesum superiorem a 
Jesu homine secessisse, ut mors ejus corpori doui- 
paretur, quod rresente vilaet Salvatore neutiquam 
fleri poterat. Hzc dixisse Valentinianos tradunt 
Theodotus , Iren:eus, Tertullianus et alii. Insuper 
Jesu hominls corpus, cwm animalis substantize 
esset, utpote formatum in ccelis ab Opifice , per 
Mariam velut per canalem transiisse ; sit nihilomi- 
nus singulari modo passum esse. Fatum admitte- 
bant, cujus administr essent virtutes invisibiles, 
sibi mutuo contrarize, quibus fabricator astrorum 


aride quidem, aed mwultiformis materie j, motus commisisset : nulla vero fatum virtute valere 


imam terrestrem, materialem , rationis ex- 
ejusdemque ac brutorum. substantia ,.— ipsi 

ic porro ipse est homo factus «d ima- 
b Gb xa0' ὁμοίωσιν τοῦ αὐτοῦ δημιουργοῦ. 
! est ad similitudinem ἱρείκε Optficis, ille 
| dypsi insu(flatit el inseruit . .. . qua per 
$ quidpiam substantie qua injecit. "Ανθρω- 
, ἐστιν ἓν ἀνθρώπῳ, ψυχικὸς ἓν χοϊχῷ, οὐ 
loo;, ἀλλ᾽ Qj ὅλος συνών * Homo igitur est 
Ie, animalis in homine terreno, non ut pars 
Fíe, sed ut lotum cum toto. Ἔσχε δὲ ὁ 
δύλως αὐτῷ ὑπὸ τῆς σοφίας ἑνσπαρὲν τὸ 
πνευματιχὸν εἰς τὴν duyt,v. Adamus autem 
€ semen habuit, quod Sophia clam in ipso 
"8l. En Trinitatem illam generum, ut cum 
ino loquar, de quibus dictum est in Gno- 
'erro aiebat parentes primos e quarto in 
id erant, in tertium calum, hoc est in pa- 
» deductos ob peccatum, dehinc in terram 


in eos, qui baptisma susceperint. Hieronymus in 
cap. 18 Epist. ad Ephes. Valentinum duo baptismata 
coniendisse 2it, eL non explicat. —— . 

(21) Epiphanes Carpocrati, et Isidorus Basilidi, 
parentibus suis, non secundo Valentini discipulo, 
adhzsere. Epiphanes plane jam obierat, quando 
Secundus Valentini, seu Plolemsi placita noris 
commentis auxit. Tertullianus, lib. Cont. Valentin. 
ο. 4, Secundum post Heracleonem et Ptolemzum 
ponit. Ptolemeum autem ait totidem in Deo sub- 
siantias, quot Valentinus zones, finxisse. At, lIre- 
nsO Leste lib. », c. 6, primo zeoni βυθῷ, abysso, 
duas veluti conjuges adjunxit, σιγην, sive ἕν- 
νοιαν, perceptionem, et θέλησιν, voluntatem, ut Deus 
primum zones alios emittere ex se cogitarit tum id 

stea voluntate egerit, nec proinde , ut observat 
reueus, μονογενῆς, Unigenitus , cozvus Patri fue- 
rit. 


ο 


B. JOANNIS DAMASCENI 


100 


cum Flora conjungitur. Hi quoque cadem cum A τίνου, οἷς συνάπτεται ἡ Φλώρα ' τὰ αὐτὰ δὲ περὶ 


Valentino οἱ Secundianis de syzygiis, seu conjuga- 
tionibus astruunt : in quibusdam ab illis dis- 
crepant. 


Atque hec est tomi secundi. libri primi tredecim 
ha:resum recapitulatio. 


Qc vero sequuntur horeses 35, in. hoc tertio (omo 
reperiuntur. 

$1. Marcosei [ à Marco dieti. sunt. ]. Marcus 
cnim quidem Colorbasi condiscipulus fuit, qui et 
ipse duo principia invexit. ltesurrectionent mortuo- 
rum negavit. Utebatur ejusmodi prestigiis, ut certis 
carminibus poculorum liquorem in czruleum purpu- 
reumque colerem verteret, quibus sacris deceptas 
mulierculas initisbat. Idem ex viginti quatuor ele- 
mentis, perinde ac Valentinus, universa pendere vult. 

96. €olorbaszi. Colorbasus iste easdem pene opi- 
niones amplexus est; in quibusdam tamen dissidet 
sb aliis bsresibus, Marci videlicet et Valentini. 
Siquilem emissionea  zonum et ogdoadas alio 
modo tradidit. 

99. lleracleonitz. Ili quoque commentitiis og- 
doadibus explicandis a Marci, Ptolomzi, et Valen- 
tini, ceterorumque πιερίο recessisse videntur. 
Suos porro sub ipsum vitz:e exitum, codem quo 
Marcus ritu, oleo, opobalsamo, et aqua in caput 
infusis, redimunt ; in quo invocationes quasdam 
85 llebraicis verbis admurmurant super caput 
eju6 qui redimitur. 


$51. Ophita serpentem venerantur, eumque esse (z 


Christum putant. Porro naturalem serpentem, seu 
reptile quod colunt, in cista quadam servant. 


τῶν συζυγιῶν xal οὗτοι λέγουσι, xaüázzp Uoaltvi- 
νιανοὶ xat Ecxouvütavol * κατά τι δὲ xai οὗτοι διαρέ- 
ρονται. 


Αἴτη καὶ τοῦ δευτέρου τάµου τοῦ πρώτου Biblioy 
τῶν ur ἀνακερα.ἰ]αίωσις. 


Τὰ δὲ ἔνεστι καὶ ἐν τῷ 1’ τούτῳ τόμῳ, ἐν ᾧ εἰσὶν 
αἱρέσεις «T. 

18. Μαρκωσαῖοι (99). Μάρχος * τις Ὑεγέντι 
Κολορβάσου συμφοιτητῆς, δύο ἀρχὰς xoi οὗτος zap 
εισάγων. ᾿Αθετεῖ δὲ νεχρῶν ἀνάστασιν, Φαντασίας δὲ 
τινας δι ἐχπωμάτων ἐξ ἑπαοιδῆς εἰς χυάνεον χρῶμε 
καὶ πορφνραῖον µεταδάλλων, ἑμυσταγώγει τὰς àxe- 
τωµένας γυναῖκας. Καὶ αὐτὸς δὲ τῶν εἴχοσι τεσσέ- 


p ^" στοιχείων βούλεται τὰ πάντα ἡγεῖσθαι, ὁμοίως 


τῷ Οὑαλεντίνῳ. 

Ae. Κολορδασαῖοι P. Καὶ οὗτος ὁ Kolópfam, 
ὡσαύτως τὰ φὐτὰ διηγούµενος, χατά τι δὲ διαφερί- 
µενος πρὸς ἄλλας αἱρέσεις" φημὶ 5h πρὲς τὰς mal 
Μάρχον καὶ Οὔαλεντῖνον" τὰς προθολὰς xat érindie; 
ἑτέρως ἑδίδαξεν. 

Ac". Ἡραχλεωνῖται (25) * καὶ οὗτοι τῇ τῶν ὀγδά- 
δων φαίνονται µυθολογίᾳ ὁτοιχοῦντες, ἑτέρως capi 
τὸν Μάρχον, xa Πτολεμαῖου, χαὶ Οὔαλεντῖνου, vo 
τοὺς ἄλλους. ᾽Αλλὰ xal πρὸς τῇ τελευτῇ τοὺς πᾶβ 
αὐτῶν τελευτῶντας ὁμοίως τῷ Μάρχῳ λντροῦνται 
δυ ἐλαίου ὁποθαλσάμου 4, xal ὕδατος: ἐπιχλίσας 
τινὰς Εδθραϊκαϊῖς λέξεσιν ἐπιλέγοντες τῇ χεφα]ῇ sw 
δηθεν Ἀντρουμένου. 

Ay. Ὀφῖται (24)* οἱ τὸν ὄφιν δοξάζοντες, χαὶ πῦ- 
τον Χριστὸν ἡγούμενοι, ἔχοντες δὲ φὖσει ὄφι, ὁ 
ἑρπετὸν, Ev χίστῃ τινί. 


YARUE LECTIONES. 


2 Cod. s. nil 2 manu, ἆπὸ Mápxo. Map. Als. Κολοθαρσαῖοι vel Κολοθάρσιοι. 3 Mss. à βαλσάμν : 
a Epipli. in Panario scripsit: οἱ δὲ μῦρον τὸ λεγόμενον ὀποθάλσαμον, ctc. 


NOTE. 


(33) Wieronymus epist. 29, tanquam ex Irenzo 
scribit, Marcum quemdam de  Basilidis | Gnostici 
stirpe descendentem, primum in Gallias venisse, el 
eas paries, per quas. Rhodanus et Garumna. fluuni, 
doctrina sua maculasse. Inde Pyreneum cum trans- 
Ἠδψεί, Hispanias occupasse. d. repetit ad cap. xiv 
Isaize, ubi et /Egyptium eum fnisse addit. Marcum 
Basilii placita, eorumque tradendorum methodum, 
quam ille a Pythagoreis acceperat, pr:estigiasque,et 
perditos mores persecutum tradit lrenzeus, nusquam 
vero in Gallias autllispanias migrasse. Ejus solum- 
modo discipulos indicat (lib. 1, c. 19) mulieres muLas 
seduxisse in regionibus BRhodanensibus. Vestis hiec 
Hievonyuii atate, 40128. futra. Pyrencum (iuquit 
epist. 29, et Oceanum vasitabut. provincias, Priscil- 
liani nimirum opera, ut colligitnt ος ejusdem 
epistola ad Ctesiph. nec. non ex Severa. Sulpitio, 
qui Priscillianistarum primordia Marcum in. Hi- 
spanias. tntulisse, scvibit, Agypio profectum, Mem- 
phi ortum. Cujus auditorcs [uere Agape quedam non 
ignobilis muler, et Rhetor. Helpidus. Ab his  Pri- 
scillianus est institutus, etc. Ἐκ hoc. loco, ut ex 
Epiphanio, qui narrat parum abfnisse, quin, dum 
in Egypto ageret, muliercularum. quarumdam ar- 
tibus in eam haeresim iimpegerit, Baronius, ad 
ann. 381, intulit Marcum circa tempora Epiphanii 
in llesperias regiones migrasse; qua tamen osci- 


tantia ex Irenzo et Hieronymo satis cosnguist. 
Cl. Pagius ex Sulpitii, verbis collegit ah alie st 
tem, cui nomen qnoque Marco esset, 
Gnosticorum invectam in Hispanias fuisse. Qi 
vero hic auctor rationes teinporum haud sais ek 
assecutus, et pro more suo res ong Ini 
remotas composuerit? Epiphanius in Panarie Wet- 
cosmis attribuit diversarum sectarum pel 
qua lrenzus lib. 1 a cap. 15 ad 18, οποίο 9* 
ctorum nominibus consarcinavit. Sic quoque 
lorbaso alios errores affingit, quos idem lrengtt! 
diversis itidem hzereticis profectos tradit. Epi 
concinit Theodoretus, nihil eo accuratior in yt 
scis h:eresibus explicandis. A Marco Colorbass 
non separat lrenzus, at Colorbasum alteri 
ivisse innuit, ut et Tertullianus. 

(35) lleracleonem auctor Appendieis ad ps 
Tertulliani De prescript. Valentino paría se 
seribit, sed novitate pronmnliationis vult. videri — 
sentire. Marci scilicet methodum snidando, μη, 
τῷ Μάρνῳ., ut loquitur Epiphanius in Panario -" 
tamen ex Irenvo multa congerit, qua vel a Mz, 
vel ab Heracleone tradita esse nequidem insil— 
lren:eus. 

(31) De Ophitis varie varii scripserunt pres 
varius sensus quibus Gnostici historiam ser e 
a quu Ádamus deceptus est, exceperunt. 


DE HJERESIBUS LIBER. 


708 


d:avo[* ἅμα ταῖς ἅλλαις ὦσαύτως ταῖς τὸν A — 98. Caiani. Idem isti sentiunt ac sectae que loyem 


levoogat; αἱρέσεσιν, xai τὸν λαλήσαντα ἐν 
; αὐτὰ φρονοῦσι. Σαρχὸς μὲν ἀνάστασιν ἁρ- 
«ὺν δὲ Κάῑν δοξάνουσιν, λέγοντες αὐτὸν 
γοτέρας εἶναι δυνάµεως. "Άμα xal τὸν Ἰού- 
άδουσιν ὁμοῦ xal τοὺς περὶ Κωρὲ, xai 
αἱ ᾿Αδειρὼμ, καὶ τοὺς Σοδοµίτας. 
Ιθιανοί (25) * οὗτοι πάλιν τὸν Σὴθ δοξάσουσι 
ic αὐτὸν εἶναι ἐκ τῆς ἄνω μητρὸς, µεταµε- 
&g' οἷς τοὺς περὶ Κάῑν προεδάλετο. Elta 
οὖν Κάῑν ἀποθληθῆναι, xal τὸν 'A6b). ἆπο- 
m, ἄυνελθούσης τῷ ἄνω Πατρὶ, χαθαρὸν 
de Σὴθ ποιῆσαι, ἐξ οὗπερ λοιπὸν κατήχθη 
Ννθρώπινον γένος. Καὶ οὗτοι δὲ ἀρχὰς, καὶ 
, αἱ ὅσα ἄλλα δογµατίζουσιν. 


rgovetxol * οὗτοι πάλιν εἰς πολλοὺς ἄρχοντας D 


ψαφέρουσι͵, xal τὰ γενόµενα ἐχ τούτων γε- 
λἐγουσιν. ᾽Αλίσκονται δὲ xat ἐπ᾽ αἰσχρότητί 
οὓς δὲ ἀνάστασιν ἀθετοῦσι, xai Ἡαλαιὰν 
'ἀποδάλλουσι. Κέχρηνται δὲ Παλαιᾷ xa Νέᾳ 
ἑκάστην λέξιν πρὸς τὸν ἑαυτῶν vovv μµεθ- 


ερδωνιανοί (26) * οἱ ἀπὸ Κέρδωνος, τοῦ 
υνος διαδεξαµένου τὴν μετοχὴν τῆς πλόνης, 
ας δὲ τῇ ἁσάτῃ. "Uc ἀπὸ τῆς Συρίας εἰς τὴν 
μεταστὰς τὸ χήρυγµα ἑαυτοῦ ἑξέθετο ἐν 
ατερον ᾿Υγίνου ἐπισκόπου ’ δύο δὲ ἀρχὰς 
οὗτος ἑναντίας ἀλλήλαις, μὴ elvat τε τὸν 
[εννητόν ὁμοίως τε xal τὴν νεχρῶν ἀνά- 
ετεῖ, xai τὴν Παλαιὰν Διαθήχην. 


repudiant, legisque auctorem abnegant. Kesurre- 
ctionem carnis improbant. Cainum commendant ; 
quem prazstantioris cujusdam virtutis fuisse pre- 
dicant. Sed et Judam divinis honoribus afficiunt, 
necnon et Core, et Dathan, et Abirom, et Sodo- 
mitas. 

99. Sethiani. Hi rursus Sethum mirifice laudant, 
ipsum ex superna parentis penitentia, quod Cai- 
num edidissct, procrestum dicentes. Postea cum 
Caiu repudiatus, Abelque occisus fuisset, cum su- 
perno Patre congressam, purum semen Sethum 
produxisse, ex quo deinceps universuin hnominum 
genus propagatum sit. Postremo principatus, et 
potestates, czeteraque, ut alil, omnia statuunt. 

4D. Archontici. Ad plures principes universa 
revocant ac quicunque facta sunt ab illis orta 
predicant. Habent et feedissimse quoddam libidinis 
genus: carnis resurrectionem negant : Vetus Te- 
stamentum rejicfumt. Utuntur tamen et Veterl. et 
Novo Testamento, verba singula ad suam mentem 
faiso trahentes. 

44. Cerdoniani, & Cerdone qui ab Heracleone, 
quem errorem hauserat, novis inventis aurit. Hic 
Romam e Syria profectus, Hygini episcopi tempo- 
ribus sua dogmata disseminavit, Porro duo prin- 
cipia invicem contraria asserit : negat Ghristum 
esse vere natum. Mortuorum item resurrectionem 
ac Vetus Testamentum rejicit. 


[αρχιωνισταί (27): Μαρχίων ἀπὸ Πόντου C io, Marcionistze. Marcio oriundus ex Ponto, patre 
NOTAE. 


1:eus lib. 1, c. 54, ut in lib, IV Reg. c. xxvii, 
s nescio quis fabricatoris orbis filius, So- 
num postremi , instinctu, serpentis for- 
uias, pellexerit. hominem ad parentis sui 
iolandam, quo boni nialique scientiam 
verentur ; vel Sophia ipsa serpens 

, eontrariaque adeo ezstiterit facetori Adz, 
φ inditam hominibus cognitionem, dictum 
pentem omnibus sapientiorem, Auctor 
Appendicis de hzieres. alio modo horum 
renuntiat, At neuter indicat Ophilas ezi- 
Christum serpentem illum fuisse. E contra 
Wee legitur, eos serpentem pltris, quam 
y fecisse : Origenes, lib. νι Contr. Cels. 
i jn eorum sodalitium admissum esse ait, 
ς θῆται χατὰ τοῦ Ἰησοῦ, nisi Jesum ante 
inr. Att horum auctorem fuisse Euphratem: 
, pon videtur fuisse ab Euphrate Peratico, 
erat. Naasini quoque, et Neesteni dicli 
semine llebrzo crp Nahas, serpens, et 
Nehestan, quo Ezechias serpentem auceum 


t. 

aostici, qui tres hominum naturas ex 
motreatas dixerunt, ὁλικῶν,  materialium, 
ων, rationjs cxpertium, λογικῶν, rationa- 
e animalium, et πνευματ,κῶν spiritualium, 
binde generis fuisse aiebant Cain, secundi, 
til, Seth, qui spirituale semen a Sapientia 
lium conservasset. Alii, Carpocrate duce, 
'emeus, Cainum extulerant, aliosque ne- 
komines, quia divinam legem prafracte 
Fabricatori orbis adversos se przebulssent. 
ero alii , lrenzeo teste, predicabant, quod 
» Jesum in causa fuerit, ut virtutes muni 
ti hominum obsistebant, vincerentur ; vcl, 


ut in laudata appendice fertur, quod Jesum Fa- 
bricatoris filium necandum tradidisset. Ex Teriul- 
liano, De bapt. c. 1, et Hicronymo ep. 85, Caiani 
baptismum sustulerant. 

(26) Gnosticam impietatem quarto Ecclesise s:e- 
culo Eutactus quidam in Armeniam invexil, quam 
didicerat ab anachoreta Palatino, qui Petrus vo- 
cabatur : hique adeo Arcbontichorum principes fue- 
ruut. Epiphanius in Panario scribit eos baptismum 
et Eucbaristiam abominatos esee, ceuin nomine 
Sabaoth, eclorum tyranni, perficerentur : itemque 
apocryphos libros complures supposuisse, ut puta 
Syinphoniam magnam et ἀναδατιχὸν "Haatou, Ας- 
censionem 1saim. Hieronymus vero, in cap. Lxiv 
Isaizm subindicat postremum hunc librum, ut et 
Apocalypsim Elie, a Basilidianis οἱ Marcosseis con- 
fictos esse. 

ή Cerdo Saturnini discipulus Romam venit 
sub fiygino pontilice, ubi Marcioni heresim, quam 
sepius ejuraverat, iofudit. Marcion enim hzresiu 
suam ante non struxit, quam spe γεοιρογο 
comiuunionis amissa, cum ducentis sestertiis, quie 
idcirco Ecclesiz intulerat, in perpetuum dissidium 
relegatus esset, ui loquitur Tertullianus lib. De 
prasc. ο. 30. Utrique hoe caput erroris fuil, unum 
esse Deum bonum, incognitum, et Patrem Jesu 
Christi; alium item justum et severum, qui ex 
materia jam exsiante orbem fecerit, legem Judais 
sanxerit. Syneros Marcionis discipulus, ut magi - 
siri sensum explicatius traderet, preter. duo [νου 
principia efficientia, materiam cum nalo nescio quo 
spiritu posuit ; eo scilicel, quem Tatianus πνευμα 
ὑλικὸν, Spiritum | moterialem, vocavit ; Platonici, 
turbulentum materie animum. Qua de re prauer 
Eusebiuu) legendus Tert. 1. 1 Cont. Marc. Naziau- 


703 


S. JOANNIS DAMASCENI T 


&G quidem episcopo natue est ; a quo ob. virginis Α ὁρμώμενος, ἐπισχότωυ μὲν vidc" φθείρας δὲ zapli- 


stuprum Ecclesia ejectus, Romam aufugit. Ubi cum 
ab iis qui tum Ecclesie prserant penitentiam 
frustra postulasset, catholicam fidem oppugnare 
instituit. Quamebrem tria esse principia dixil, 
bonum, jusium et malum. Novum Testamentum à 
Vetere, ut et ejuslem auctore alienum esse docet. 
Carnis resurreetionem ipse eum &uis sustulit. Non 
unum duntaxat baptisma, sed et duo, et tria, 
post lapsum indulget. Pre mortuis catechumenis 
suis baptismum alii suscipiunt. Apud istos mulie- 
ribus libere baptismum conferre pernittitur, 


45. Lucianistz. Lucianus quidam, non ille qui 


nuper Constantino imperante vixit, sed antiquior B 


ile, in omnibus Marcionis doctrinis sdhzrescit. 
Nonnulla quoque adjecit, qua Marcion non tra- 
diderat. 

44. Apelleiani. Apelles hic eadem etiam atque 
Marcion et Lucianus przdicat. Quidquia conditum 
est, ipsumque conditorem vituperat. Non tamen 
tria, ut illi, principia, sed unum tantum invexit, 
Deumque unum supremum, ac qui nominari ne- 
queat, qui nihilominus Deum alium condiderit. 
Hunc vero sic conditum, cui malus evasisset, sua- 
pte improbitate mundum creasse. 

43. Severiani. Severus hic Apellis assecla, vi- 
num penitus damnat, fingitque ex Satana serpentis 


speciem habente, et terra simul coeuntibus vitem ᾳ πελον ἐχ τοῦ δρακοντοειδοῦς Σατὰν καὶ γῆς pube 


νον ἀπέδρα διὰ τὸ ἐξεῶσθαι ὑπὸ τοῦ ἰδίου πατς 
&nb τῆς Ἐχκλησίας. Οὗτος ἀνελθὼν v. Ῥώμῃ, ἵπει- 
τα αἰτήσας µετάνοιαν τοὺς χατ' ἐχεῖνο xa:pou Ίγου- 
µένους τῆς Ἐκχχλισίας, xal μὴ τυχὼν ἐπῄρθη καὶ 
τῆς πίστεως, xal ἑδογμάτισεν ερεῖς ἀρχᾶς, ἀγαθὸν, 
xai δίχα:ον, καὶ φαῦλον, εἶναί τε τὴν Καινὴν Δια. 
xr. ἀλλοτρίαν τῖς Παλαιᾶς, καὶ τοῦ ἐν αὐτῇ ni 
σαντος. Οὗτές τε xai οἱ ἁπ᾿ αὑτοῦ Μαρχιωνισ 
ἀνάστασιν σαρχὸς ἀθετοῦσι, βάπτισμα ὃς Gian, 
οὐ µένον ἓν, ἀλλὰ xat δύο, xal τρία, μετὰ τὸ τα» 
πεσεῖν.  πὲρ δὲ τῶν τεθνεώτων καὶ χατηχουµέων᾽ 
ἄλλοι παρ αὐτοῖς βαπτίξονται. ᾿Αδεῶς δὲ xim | 
αὐτοῖς γυναῖκες ἐπιτρέπονται λουτρὸν ὃ δόναι. 1 

ΜΥ’. Aouxuamcocal (28) Λουχιανός τις, οὐχ 6 va. 
kv χρόνοις Kuvatavtivou γενόμενος, ἀλλ &pymit- 
fos, πάντα κατὰ τὸν Μαρχίωνα ἑδογμάτισε. Hpicü 
τούτοις xal ἕτερά τινα παρὰ τὸν Μαρχίωνα (Slow. 
δογµατίζοναιν. 

μδ’. Απελλιανοί (29): καὶ οὗτος ὁ Απελλῆς τὰ 
ὅμοια λαρχίωνι xai Λουχιανῷ δογµατίζει. Καχίνι 
τὴν πᾶσαν χτίσιν xal τὸν πεποιηχότα. Oy ὁμάως 
δὲ τούτοις τρεῖς ἀρχὰς ὑφηγήῆσατο, ἀλλὰ μίαν μὲν 
ἀρχὴν ", xal ἕνα θεὸν, ὄντα ἀνώτατον, xai bet 
ονόµαστον * τοῦτον δὲ τὸν ἕνα πεπυιηχέναι ἄλλον. Καὶ | 
οὗτος, φησὶν, ὁ γεγονὼς, πονηρὸς εὑρεθεὶς, τῇ ev 
φανλότητι τὸν χόσμον ἐποίησεν. 

µε’. Σευηριανοί (00) ' Σεντ ρός τις πάλιν, τῷ Απλ; 
}ᾗ ἐποχούμενος, τὸν οἵνον ἆ ποθάλλεται, χαὶ τὴν ἔμ- 


VARLE LECTIONES. 


r f. 2508 £y à; 


NOT E. 


zenus, orat 23 οἱ 37, Marcionem et Cerdonem iis 
accenset, qui xxx. zeones invexere : at Tertullianus 
e contra ait cap. 5 : Marcione  liberaliorem Valen- 
tinum fuisse, qui ausus est duos concipere, Dythum 
et Sigen, cum usque ad zzx «conum [etus, tanquam 
JEonie scrof& examen divinitatis effudit. Caeterum 
orat. 27 Theologi, ubi legitur, Μαρχίωνος τὸν ix 
στοιχΣίων χαὶ ἀριθμῶν θεόν' Deum M arcioni sex ele- 
wentis conflatum, pro Magpxlovoc, scribendum puto 
Mápxoo, Marci, de quo supra actum est. Solam 
specienr carnis τῷ δοχεῖν, Christo concessit, nequi 
boni prineipil esset, a sevo. cosmecratore quid- 
quam. acceperit, Exinde resurrectionem carnis 
negabat ; quinimo nuptias juxia Saturnini disci- 
plinam improbat. UndeSeptimius, lib. : contra ipsum 
et lib. De exhori. castit., Castratorem carnis eum 
vocitat, ejusque discipulos alienos spadones. Uno 
verbo non novos errores et ritus cudit, sed veteres, 
refectis variis ineptiis, confirmavit. Adh»c  Evan- 
elium Lucz ettredecim Epistolas Pauli multis in 
ocis mutilavit et vitiavit: nec ullos preterea li- 
bros sacros agnovit. Simile facinus a Valentino 
admissum testatur Origenes lib. n Cont. Cels. 
Tertullianus tandem lib. De prescript. hoc de Mar- 
cione recitat: Postmodum penitentiam  con[essus 
est. Cum conditioni sibi dale mon occurrit, ita pa- 
cem recepturus, si caleros quoque, quos. perditioni 
erudiisset , Ecclesie restituere, morie proventus 
est. 

..(28) Quem Lucianum Epiphanius, Tertuliianus 
lib. u De resur. carn. Origenes, iib. t Cont. Cels. ct 
auctor Append. ad lib. De praescript. Lucanum 
nominant. Épiphanins in Panario ait cum a magi- 


tro dissensisse, docendo nem mmbcre, ne (ubricalar 
orbis locupletior fieret, quod tamen eliam [uiss 
Marcionis et aliorum Gnosticorum dogma ostenfi- 
mus. Auctor Appendicis ait, Lucanum immor 
tati anima delraxisse, quam Marcion fore salvis 
dixerat. Lucanus scilicet animam ὑλυχὴν, maitre 
lem et terrenam, docuit iuterituram, qualem onmes 
alii heretici hominis corpori assigznatanl ; M 
proinde dissensit a Marcione. . 

(29) Apelles Marcionis. auditor , sed laum 4 
femina, iuquit Tertullianus lib. De presc. c.9, 
desertor continentie  Marcionensis, ab oculis. um- 
clissimi magistri Alexandriam — secessit. Inde [8 
GNHOS Tegressus non melior, nisi tantum, qua 1489 
non Marcionites, in alieram feminam | impegil; i- 
lam virginem Philymenem, cujus. energemate 8t 
cumrentus, quas ab ea didicit, phaneroseis scripsit 
Origenes hom. 2 in Gen. pauciorihus verbis 3** 
Appelles, qui fuit Marcionis discipulus, sed. al 
heresis, quam ejus quam a magistro suscepit. pg 
don velustus auctor, Tetiani quondam audi * 
apud Eusebium (lib. v Hist. e. 15) ea. confiss η 
qua hic tradit. Epiphanius. Insuper Apelles 
cuit corpus Jesu ex siderum substantia et qua 99 
elementorum qualitatibus constisec , quibus — .— 
dei in ea unde accepta erant resolutis, [ Ai 
ejus.redditum calo: atque adeo nullam fores 
surrectionem. Caeterum cos, qui in Crucili— 
crederent, salvos futuros, si bonis operibus 
cumbant, 

(30) Severus Tatianum σμιχρῷ ὕστερο, 
multo [ost secutus, ejus haresi robur add — 
inquit Euscbius, lib. iv, c. 29. Vetus vero Τό 


DE ILERESIBUS LIBER. 


TU6 


nuvat, δννελθόντων ἀλλήλοις. Γυναῖκα δὲ A procreatam fuisse. Muliebrem queque sexum de- 


δι, φάσχιων ἀριστερᾶς δυνάµεως abchv 
, Ὀνομασίας 66 τινας ἁρχόντων, xat βίδλους 
ους παράγει. Ὁμοίως δὲ τοῖς ἄλλοις σαρχὸς 
y ἀθετεῖ xat Παλαιὰν Διαθήχην. 


ατιανοἰ' Τατιανὸς οὗτος συνήχµασεν "lou- 
ἁγιωτάτω μάρτνρι καὶ φιλοσόφῳ. Μετὰ δὲ 
ἐγίου Ἰουστίνου τελευτὴν προσεφθάρη τοῖς 
κίωνος δόγµασιν , χαὶ ἴσα αὐτῷ ἑδογμάτισεν, 
καὶ ἕτερα xap' ἐχεῖνον. Ἑλέγετο δὲ ἀπὸ 
εµίας ὁρμᾶσθαι. 

τοῦ πρώτου τόμου, τοῦ β’ Bi6ALov, αἱρέ- 

σεις iy. 
εστιν ἐν τῷ τρίτῳ τόμῳ, τοῦ δεντέρου 
ι6.ίου , αἱρέσεις (Π’. 

ὑνκρατιταὶ, οἱ ἀπόσπασμα τυγχάνοντες Ta- 
αἱ τὸν γάμµον ἀποθάλλονται , τοῦ Σατανᾶ 
€ εἶναι τοῦτον * πᾶσαν δὲ ἁπαγορεύουσιν " 
εγίαν. 

ἰ Καταρρυγαστῶν (51), καὶ Μοντανιστῶν, 


trectat, quam a sinistre potestatis esse dicat. 
Principum nomina quedam, ac librus quosdam 
apocryphos adhibet. In. mortuorum resurrectione, 
Veterique Testamento rejiciendis cum hzresibus 
aliis convenit. 

46. Tatiani. Tatianus hic cum sancto Justino 
martyre ac philosopho foruit. Post cujus obitu 
Marcionis dogmatum contagione corruptus, eadem 
ac ille docuit ; aliis tamen preterea adjectis. Ferunt 
e Mesopotamia oriundum hunc fuisse. 


flo suni tomi primi libri secundi haereses 
tredecim. 


Q7 In vero tomo tertio libri secundi hereses decem 
el octo continentur. 

41. Eneratit»e, Taiiani quadam derlvatio ct 
appendix, nuptias improbant, quas Φαίη tri- 
buunt. Ab animatorum esu abstinendum esse 
sentiunt. 

48. Cataphryges, qui et Montaniste et Asco- 


VARUE LECTIONES. 
Epiph. et Reg. 1; R. 2950 ἁπαγορεύουσιν ἔμφυχον φαγίαν. R. 2570 et S. Hil. ἀπαγορεύοντες. 


NOTAE. 


non rcjiciebat : sed cum legem, et pro- 
ique Evangelia admitteret, Pauli Epistolas, 
apostolorum repudiabat. Tatianus vero, 
sagisterii characterem — instituit, inquit 
lib. 1, cap. $1 et &ones quosdam similiter 
qui a Valentino sunt, velut fabulam enar- 
üi vero proprium doctrine characterem 
is nequaquam /otus secundum Valentinum 
ti auctori Appendicis de heres. placuit. 
Tatianus Saturninum et Marcionem zmu- 
» €um in damnandis nuptiis, tum in pro- 
vini οἱ carnium usu : unde Ἐγχρατιτῶν, 
Hinentium nomen sibi arrogarunt ; nempe 
iarninum et Marcionem antea ambiisse 
wnsus, lib. 1, cap. 930. Post martyrium 
aéiini Tatianus orationem ad Graecos scri- 
jua Encratie:e heresis semina liceat ob- 
Unum quidem Deum, bouum , qui mate- 
derit ex nihilo, agnoscit : Verbum autem 
méerno genitum, sed per ratiocinandi fa- 
οἳ voluntatem productum, Dci opus, ἔργον, 
bsiliisseque χατὰ μερ:σμὸν, οὗ χατὰ ἆπο- 
paratione, non. abscissione, veluti faces ab 
untur. Materiam esse malorum causam, 
icosus spiritus, a qua pervaditur, etgi 
kem manet, varius tamen sit ob variela- 
iorum. Quocirca daemones non carue qui- 
tenui materia, ὡς πυρὺς, ὡς ἀέρος, ignis 
Bf aeris, soloque illo maleriz spiritu con- 
aseque τῆς ὕλης, xal τῆς πονηρίας ἅπαυ- 
, materia εἰ nequitie radiatioues ; quaiob- 
iientise capaces non csse, ex quo Dei spi- 
ppuerunt. Hunc materiz spiritum animam 
e vocitari, et una cum corpore dissolvi : 
weetione vero, coalescentibus denuo iisdem 
partibus, excitanduim esae. Et certe Epi- 
fstetur, bzr. 47, Encratitas resurrectio- 
iis credidisse. Pergit Tatianus, Deum pri- 
imibus angelisque spiritum alium adjun- 
i jacentem. materiz spiritui erigeret, iu- 
anmortalitate, sursum transferret ; cujus, 
igo Dei et similitudo est, caeleste diverso- 
: sed et homineutr ex eo accipere ul vere 


C 


liomo sit. Quamobrem duo hominum genera distin- 
guil. φυχικῶν, animalium, quos non secernit ab iis 
qnos ὑλικοὺς appellat, et. spirituafium, Πνεύματι 

εοῦ φρουρουµένων. Ceterum penes utrosque esse 
virtutem vel vitium persequi , salvos fieri vel 
reprobari : illum qui demones vincere voluerit, ma- 
terie maledicere debere, hoc est a carnis illecebris 
aninum abstrahere. Atqui inter carnis illecebras, 
quarum demones esse abiles Pere risum et 
nuplias ponit : ὁ γαμῶν, xai πα Dv, xai µοι- 
yedtrv, γελῶν τε. Quocirca. Grecos sugillat, quod 
risui indulgerent, et animalia carnis edende gratia 
mactarent. Hoc in Uasetstu nihil eugeerts quo 
Adami saluti detrahat, quam tamen alias infere- 
bat, ex his Apostoli verbis ad Kom. v, 16, Quo- 
niam omnes in Adam morimur. Alumni Tatiani Ὑδρο- 
παρασταὶ, Aquarii, cognomiuatl sunt, quia aquam 
nudam ad Eucharistiam sdhiberent, Nedum in fin- 

ndis zonibus Valentinum semulotus est, sed et 
in altero preter supremum Deum conditore or- 
bis inducendo , qui legom promulgaverit : xata- 
λύων vópov, ὡς ἄλλου 0, inquit Clemens Alex. 
in Ecclog. prophet, Insuper ex quatuor Evangeliis 
unum composuerat, quod διἁ τεσσάρων appellata- 
tur, ex quo tum series avorum Domini, tum extera, 
quibus eum veram carnem gessisse declaratur, 
ademerat ; juxta nimirum sus hzresis et Gnosticee 
factionis principia. In commentario Hieronymi in 
cap. vi Epist. ad Galat. ubi legimus, Tatianus, 
qui pulativam Christi carnem introducens, in Regiis 
codicibus , et in perantiquo Cluniacensi reperitur 
Cassianus, es, eic., quam lectionem esse veram 
conjicio. Julius Cassianus siquidem Encratita fuit, 
Valentiniang secta alumnus, et. τῆς δοχήσεως ἑξ- 
άρχων, Docelarum princeps, seu eoruni qui putati- 
vam Domino carnem aflingebant, ut testatur (:le- 
mens Alex. lib. ui Strom. Oui si pensieulatius le- 
gatur, invenietur eumdem Cassiani librum citare, 
ex quo Hieronymus argumentum aecepit quod 
confulat. Sed et proclive fuit librariis Tatiani no- 
men, ubi de Encratitis agebatur, substituere , quia 
notius erat, quam Julii Cassiaui. . 

(24) Multi dixerunt Purvzes existimasse Spiri- 


"07 


S. JOANNIS DAMASCENI . ον 


drugeie, ucrumque Testamentum suscipiunt : sed A καὶ ᾿Ασκοδρουγητῶν * οἵτινες Παλαιὰν xai Kat; 


uovos quosdam prophetas adjiciunt, Montanum 
queindai, ac Priscillam celebrantes. 


$8 19. Pepuziani, qui et Quintiliani dicuntur, 
quibus accedunt Artotyrite; hareses du:ze, Supe- 
rloribus quidem ilis, hoc est Cataphrygibus, 
adnumerantur, sed ab eis tamen diversa nonnulla 
sentiunt : ac Pepuzam, desertum quoddam oppl- 
dum, Galatiam inter et Cappadociam, ac Phry- 
giam situm, dlvinis honoribus extollunt, eamque 
Hierosolymam esse dicunt. Est autem et alia Pe- 
puza. Mulieribus magistratus et sacetdotia. defe- 
runt. Sacra faciunt, puerum quidem acubus zreis 
compungentes, ut solent Cataphryges, ejusque 
sanguini farina  adwista, panem  conficientes, 
oblationis participes  flunt. Fingunt  Pepuzs 
Christum olim se Quintillse, seu etiam Priscilla, 


Διαθήπην δέχονται» ἑτέρους δὲ προςήτας cage; 
άγονται, Movvavóy τινα αὑχούντες , καὶ Πρισχί. 
λαν. 


μθ’. Πεπουζιανοὶ, ol. xo Κυντιλλιανλ, olg συν. 
άπτονται ᾽Αρτοτυρίται, αἱρέσεις δύο. "EG αὐτῶν μὲν 
glo! τῶν Καταφρυγαστῶν * ἕτερα δὲ παρ) ἐχείνο: 
δογµατίζουσι, Πέπουξαν πόλιν τινὰ ἀναμέτον Te- 
λατίας. xal Καππαδοχίας, καὶ Φρυγίας ἐχθκιάζυ- 
τες, xal δὴ {αύτην Ἱερουσαλὴμ ἠγούμενοι, Urn t 
δὲ καὶ ἄλλη Πέπονζα: γυναιξὶ δὲ ἀποδιδόντες τὸ y. 
χειν καὶ ἱερατεύειν. Μυοῦνται δέ τινα, χαταχεντοῦ» — 
τες νέον παΐδα ῥαφίσι yalxalc, ὥσπερ οἱ Κατεορ- 
γαστῶν, xat τῷ αἵματι αὐτοῦ ἄλευρονε φυράσενεῳ 4 
xai ἀἁρτοποιῆσαντες, προσφορὰν μετελαμόίνια. Ὦ 


B Καὶ δη τῇ Κυϊντίλλῃ, 4. Πρισχίλλῃ Χριστὸν tds 


ἐν Πεπούξῃ ἀποχεχαλύφθαι Y ἐν εἴδει θηλείας p 
θολογοῦσι. Κέχρηνται δὲ ὡσαύτως Παλαιᾷ xal Kan] 


É 
VARLE LECTIONES. 1 


* Desunt hec in Reg. 2. 


" R. 2508 καὶ αἷμα αὐτοῦ ἀλεύρῳ. — Y Ibid. ἀποχαλυφθῆναι. 


NOTAE. 


tum sanctum incarnatum esse in Montano. Verum 
Apollinaris Hierapolitanus, Meltiades, et Apollonius 
apud Euseb. lib. v Hist. c. 17 et seqq. hoc solum- 
modo nomine Montanum lacessunt, quod incondi- 
tis vocibus proplielam agendo, sibi, non apostolis, 
eximium Spirilus sancti donuin. arrogaret. Auctor 


qui alium a supremo eo conditorem rerum 6η. 
tuerat. Num iste Gnosticorum impietati Monlani 
deliria admiseuerit, incertum est. Montanisis ne- 
pias solvebant, secundas nempe, οἱ triplicem 
quadragesimam jejunabant. Novatianis prseluseraa, 
ut ad omne pene delictum Ecclesiz fores obser 


Append. de haeres. ail, commuuem eorum blasphe- c rent, inquit Hieron. epist. 53, ubi et bierarcham 


miam esse, qua in apostolis dicant Spiritum san- 
ctum fuisse, Paracletum non. fuisse. Quod. non sic 
accipiendum est, ut ad instar Gnosticorum Spi- 
ritum discreverint a Paracleto. Nam Tertullianus, 
lib. De velaud virg. in quo hazresim suam exponit, 
Paracleti nomine nihil aliud indicat, nisi vicarium 
Domini Spiritum sanctum. Insuper Montanistarum 
sensum sic explical : Justitia primo fuit in rudi- 
mentis, natura Deum metuens, deinde per legem et 
prophetas promovit in infantiam, dehinc per Evange- 
lium deferbuit in. jusentutem : nunc per Paraclotum 
componuur in maluritalem, lta ut, quemadmodum 
llieronymus interpretatur epist. δὲ, ad extrapium 
Spiritus sancius in Monanum, Priscam, εἰ Mazimil- 
lam descenderit, el plenitudinem , quam Paulus non 
habuerit, abscissus semivir habuerii. Montanus. Ubi 
nihil aliud significat, nisi insigne prophetiz IMUnus, 
propter quod in epistola ad Hebid. quzst. 9, hos 
omnes aboriivos prophetas vocat. Nec aliud usquam 
iunuunt Epiphauius el Eusebius. llieronyuus, 
rursum epist. 54, ait. Montanistas. Trinitatem in 
unius persona anguslias coarciasse. Nimiruui auctor 
laudatze &epius Appendicis , Cataphrggum , inquit, 
nom una doctrina est. Sunt qui κατὰ (secundum) 
Proclum dicuntur, et sunt qui secundum /Eschinem. 
Priratum autem blasphemiam illi qui su secundum 
4Eschinem , hanc habent, qua. adjiciant / Christum 
esse ipsum Pairem et. Filiun. Hoc utriusque s2cide 
diseriinen. novit Theodoretus : at lib. nt Haeret. 
fabul. cap. 2, non dubito quin pro Πατρύχλου, 
scripserit Πρόκλομ. Nam Eusebius quem passun 
sequitur, lib, vi. Hist., cap. 30, meminit disserta- 
tionis Caii Roinani adversus Proelum. Hic forsan 
ille esi de quo Tertullianus, lib. 1 Cont. Valent. 
ait : Proculus noster , virginis senectae. ei eloquentice 
dignitas, etc. De eodem l'roculo loquitur lib. Ad 
scapul. cap. 4. Alterius vero Procli mentionem 
facit lib. Contra Prax., a quo Procliani dicti sunt ; 


ipsorum recitat, in qua primum locum patriarca; 
secundum | Cenoues ; tertium, id est peue ultimas, 
episcopi tenerent. Orbis occasum in primis Mes- 
tanuin praecinebat, ac millenarium Christi , 
Hac canit pseudosibylla oclo libris, qui hodi 
supersunt, a Phrygibus subjecti. Phrygia seilicet 
fecunda semper vatum parens exstitit, et a gt- 
tiles taceam, non ita pridem sante Montapum preedt- 
prophetissa, quam 4oannes, Apoc. 11 98, δν 
appellat, Thyatirenos eorum vicinos demestt- - 
bat. ki itaque succeseerunt Montanus, | 
Alcibiades, Priscilla, Maximilia, nec nen Quin, : 
monsirosissima ilia (semina , adversus quam Te-— | 
tullianus. De baptismo scripsit, cui. mec integre e | 
dem docendi jws erat (utique quia femina) quept — — 
optime norat pisciculos necare, de agua aujerent. οὂ 
si baptismi aqua futilis foret. Theodereing ibit 
sertum scribit a Tascodrugis seu Tascodrsqiib: 
quo etiam nomine Quintillianos donatos fuisse V 
stalur hic et in Panario Epiphanius ; voce 
seu potius Galatica, composita ex τάσχος, digit 
et δρούγγος, naris; quia inter orandum aari d- 
tum inligebant : ex quo a Grzeis rursum Padusi* 
ryncite q. d. Paxillonassones dicti sunt. Hos Tie 
doretus, et Timotheus CP. et Antiochus Mareestt 
jungunt, cujus nempe prsestigias et. placita Qe 
tilla «&mulsta erat. Apud Antiochum, « litteraomistt, 
ut hic apud Damascenum, ᾿Ασκοδρονγηταὶ dicat 
Vur : sic etiain Philastrius et Augustinus Ascfrt- 
fias scripserunt. Ex quibus emendandus v9 
lieronymi locus in Prafatione lib. u Come. 
Epist. ad Galat. ubi legitur, Ancyrae in Galslit: 
Passaloryncitas, Ascodrobos et Artotgritas. reperit. 
et pro Ascodrobos, reponendum Ascodrogos , 
Tascodrogos. Quintilliani porro Ariotgritg etis 
appellati sunt, quia eucharistico pani caseum 
miscerent. 


DE H/ERESIDUS LIBER. 


110 


, Χατὰ τὸν νοῦν τὸν ἴδιον µετατο'ούμεά A videndum  prxbuisse muliebri specie. Vetus ac 


v 


µασαρεσχαιδεχατιταί (52)* οὗτοι µίαν ἡμέραν 
ιωτοῦ τὸ Πάσχα ἑχτελοῦντες, Ev ὁποίᾳ ἂν ἐμ- 
τῆς σελήνης τεσσαρεσχα!δεχαταία, Ίτοι Σ ἐν 
ip, ἢ £v Κυριαχῇ, ἐχείνην τε νηστεύοντες, καὶ 
ρυπνοῦντες ἑορτάζουσιν. 

Ἄλογοι (53)  à2' ἡμῶν χληθέντες, οἱ τὸ Eo- 
y τὸ χατὰ Ἰωάννην ἀθετοῦντες, xat thv Απο- 
ραὐτοῦ, διὰ τὸ τὸν ἑλθόντα ἐκ τοῦ Πατρὸς sbv 
ἕνεα ἀεὶ, μὴ δέχεαθαι 7. 

ἁδαμιανοί (54) * παρά τινος 'Αδὰμ νῶντος: 
We, χλεύης μᾶλλον, ἡ ἀληθείας δόγμα ἔχοναι. 
δέ τ. τοιοῦτον * γυμνοὶ συνάγονται, ὡς ix 
, ἄνδρες τε χαὶ γυναῖχες ἐπὶ τὸ αὐτὸ, xal 
&g ἀναγνώσεις, xal τὰς εὐχὰς, καὶ πᾶν ὃ τι 
Ἔλοῦσι  ὅτθεν μρνάζοντες τε xal ἔγχρα- 
ot, xat Yápov μὴ δεχόµενοι, τὴν ἑαυτῶν Ἐκχ- 
παράἀδε.σον ἡγοῦνται. 


ραμιαῖοι (94)), xat Ἑλκεσαῖοι' ἔτι δεῦρο τὴν 
ιν χατο!:χοῦν-ες, χαθύπερθεν cr. Νεχρᾶς θα- 
χειμένην * οἵτινες ἀπὸ τοῦ Ἐλξὰ, τινὺς φευδο- 
3) Ἱπατημένοι, οὗ ἔτι xal δεῦρο ἐκ τῆς 
lac ὑπτρχον Μαρθοῦς χαὶ Μαρθῖνα γυναῖχες, 
ούμεναι ὑπὸ τῆς αἱρέσεως ὡς θεαί. Παρατλη- 
v Ἐθιωναίων τὰ πάντα ἔχοντες. 

κφοδοτιανοὶ (33), οἱ ἁ πὸ Θεοδότον τοῦ σχυτέως 


Novum Testamentum adhibent, ità tamen ut om- 
nia pro animi libidine ad pravos semsus (rans- 
ferant. 

50. Tessarescedecatitsme, seu Quariodecimani, 
qui stato. anni die Pascha celebrant ; ut quam- 
eunque in diem decima quarta lune incurrerit, 
give Sabbatum, sive ['ouinica fuerit, ea die jeju- 
nent, ac festivas celebrent vigilias. 

δΙ. Alogi, a nubis ia nominati, qui Joannis 
Evangelium, ejusque Apocalypsim rejiciant : pro- 
pterea quod Verbum Deum, qui ex Patre progre- 
diendo semper exsisiil, non recipiunt. 

52. Adamiani. Ab Adamo quodam ea etate vi- 
venle denominati, ridiculum potius, quam veri- 
lati consentaneum dogma profitentur. Porro rem 
hujusmodi faetitant. Nudi, quales ex utero watris 
egressi sunl, viri perinde ac mulieres conveniunt, 
atque ita lectionibus, orationibus, ac csleris ve- 
ligionis offieiis vacant. Solitariam autem vitam 
agentes, ac continentium instituta sectantes, nu- 
pias damnant: Ecclesiamque suam paradisum 
esse existimant. 

55. Samps:ei, sive. Elcegzi, ad hunc usque diem 
in Arabia degunt, juxta mare Mortuum, Elxaz cu- 
jusdam falsi prophete discipuli. Ex cujus stirpe 
Martlius. et Marthina feminas dua late nostra 
prodierunt; quas dearum instar h:zresis ista co- 
luit. Eadem porro cum Ebionzis omnino sentiunt. 


54. Theodotiani, e Theodoto coriaric DBysan- 


VARLE LECTIONES. 


pL9508 tv 1 dv... 
spud Epipa. 


. τεσσαρεσχαιδεχάτη, εἶτε. 7 R. 2930 xazabég«s0ac. Totum hoc. caput aliter 
3 Cod. S. Hil. ex emend. οὕτως. 


NOTE 


Maietici, cum saeculo secundo ipsa die 14 
primi, qua Judsi, Pascha ageudum conten- 
more brevi posthac desciverunt, 

Í quarti initio nonnulli duntaxat Ciliceg, 
petaumii, ut memorat Athanasius lib. 

is, pristinam consuetudinem sibi viudica- 
wm paries, Epiphanio ieste in hzrevwi 
fum, Lrescentius nescio cujus civitatis 
i$, acriter defendit adversus Alexandrum 
i. Unde factum est ut Niczua synodus de- 
anxerit, ut Pascha eadem die ab omnibus, 
'à scilicet proxima post 14 diem luuz men- 
ij, celebraretur. Ceterum in Appendice ad 
prascr. legimus Dlastum queudan i aucto- 
96, ut Pascha [estum haud. aliter cusiodi- 
ecundum | legem Moysi 14 mensis. Theodo- 
larcionitis  Blastum | accenset. AU. Euse- 
« Y, cap. 13 ει 20, Bllastum ait diversam 
lenuisse ab ca quam invexit Flori- 
nanus quondaur presbyter, qui Marcionita 


duorum numinu n, boni et mali assertor. D 


'engus adversus ipsum περὶ μοναρχίας, de 
aininis epistolam scripsit : aliam) vero ejus- 
Blastum πέρὶ σχέσµατος, de schismate, citat 
s. Blastus naque. schismatis potius reus 
quam Lzresis, Asianorum celebrandi DPa- 
tum Hou propugoando. 

logos Philastrius indicat part. ut, cap. 13, 


C 


ubi eorum meminit, qui Evangelium et Apocaly- 
psin Joannis, ceu scripta essent a Cerintho repu- 
diabant, Ia Appendice ad lib. De prescr. legimus 
Theodotianos canonem Scripturarum mutilasse, 
ubi nempe Christi deitas enuntiabatur. 

($4) Theodoretus ex Clewente Alex. lib. 1n 
Siroim. bujus obscenitatis Prodicum auctorem fuisse 
tradit, et Carpocrati et Epiphani successisse. Hunc 
quoque "Tertullianus in Scorp. cap. 15, Gnosticz 
iunpietatis reum facit. Prodicus ejusque sectatores 
librum apocryphum laudabant, iuquit Clemens , iu 
quo conjugationeg alie οἱ emissiones ο enar- 
rabautur, qui& tamen ab uno ort essent. 

(91) Elcesaitarum Eusebius meminit, lib. vi, 
cap. 38. Elcesa Arabis, ut scrihit Theodoretus, n 
propheta se, veuditavit, et. librum quemdam ad se 
& culo delapsum (finxit , uti postea Mohammedes 
Alcoranum. Ad eos quidem  Ebionei feruntur 
transiisse. Placita vero :psorum ad Gnosticam im- 
pielatein proxime accedebant. Hos in. ccelum unum 
ab Alcebiade quodam Apaimeensi coactos relert 
Theodoretus. Undenam Sampssei nuncupali sint, 
uirum quod solem ritu quodam colereut , assequi 
Bon potui. 

(35) Ut Theodotiani a Theodoto coriario, sic Mel- 
chisedeciani a Theodoto trapesita ejus discipulo in- 
stituti sunt. Id trestaturopusculum de his haresibus 
quod ing. habco; ex quo pauca hzc deiibare juvat : 


entinianum potius Florinum fuisse ait in Praefatione (num. XX) Lequienus, bunc !nc'm reltractaus, 


T 


S. JOANNIS DAMASCENI "fb 


tino 89 dicti. llic Grecis artibus apprime insli- À ἀπὸ Βυζαντίου. Ὀὗτος iv παιδείᾳ Ἑλληνιχῇ it»; 


tutus, cum alils quibusdam in eà, que tum sevie- 
bat persecutione comprehensus, cwm socii ejus 
omnes propter Deum martyrium subissent, fidein 
solus ejuravit. Ob idque probris appetitas, id ex- 
cogitavit, ut Christum nudum esse hominem &5- 
serete ; ne crünini sibi verteretur quod Deum 
abnegasset. . 

55. Melchisedeciani, Melchisedecum ita. vene- 
rantur, nt virtutem quamdam eum esse jactent, 
'non purum hominem; et ad ejus no:wenm cuncla 
referre non dobitent. - 

56. Bardesianistsas. Bardesisnes iste e Mesopota- 
mia oriundus sinceram fidem initio amplexus 
esi, 4ο in philosophia excellu&. Sed a veritate 
postea recedens, eadem cum Valentine docuit , 
preter pauca quadam in quibus ab ilo dis- 
crepat. 

51. Noetiani. Noetus hic Sinyrnensis ex Asia 
fuit. Is cum aliis in currum [furoris] elatus vlo- 
πάτορα (id est, ut ita loquar, Filio-patrem, aut 
Palri-liliunm) asserere. Christum ausus est, eum- 
demque Patrem, ac Filium, et Spiritum sanctum 
profiteri : se vero, Moysen esse, fratremoue suum, 
Auarouem venditarc. 


γενόμενος, ἅμα δὲ ἄλλοις τῶν kv ἡμέραις sov τό:; V 
διωγμοῦ μόνος ἐχπεσὼν, μαρτυρησάντων Exiwwy 
διὰ G:óv, Ἐπειδὴ οὖν οὗτο; φυγὼν * ὠνειδίτν, 
ἐπενόησε qv ἄνθρωπον λέγειν τὸν Xpiachy Bi «) 
ἔγχλημα, ὅτι θεὺν Ἀρνήσατοι 


νε’. Μελχισεδεχιανοί ' οὗτοι «bv λδελχισέδες χι- 
βαίροντες, τινὰ δύναμιν αὐτὸν φάσχοντες, καὶ pi 
μόνον ἄνθρωπον φιλὸν, καὶ εἰς τὸ τούτου ὄνομε vit 
ἀνάχειν τετολµηχότες. 

νς’. Βαρδεσιανισταί (50) - Ῥαρδεσιανὴς οὗτες ia 
τῆς Μεσοποταμίας ὥρμητο. T& πρῶτα μὲν τῆς s 
θινῆς πίστεως ὑπάρχων, καὶ ἓν φιλοσοφίᾳ διμ. . 
Twv, bxxMvac δὲ τῆς ἀληθείας, παρατλησίως 07 
αλεντίνῳ ἑδογμάτισε , χωρὶς ἑνίων, ὧν Buagiprtu 
πρὸς Οὐαλεντῖνον. 

vz. Νοητιανοί " (51) * Νόητος 5 οὗτος ἀπὸ Σμύρ ; 
νης ὑπῆρχεν τῆς ᾿Ασίας. "Ey! ἅρματι δὲ kvryfil; σὺν 4 
ἄλλοις , φησὶν υἱοπάτορα τὸν Χριστόν * δεις τὸν 
αὐτὸν εἶναι Πατέρα , καὶ Yibv, xaX ἅγιον Ἠνεὺμε, 
Ἑαυτὸν δὲ ἕλσεγεν εἶναι Μωῦσέα , xai τὸν lave) 
ἁδελφὸὺν, ᾽Λαρών. 


VARLE LECTIONES. 


α M. 9008 φυγάς. ὁ Cod. S. Hil. ἀπὸ Νοῄτου τινός: sic apud Augustinum, Noetiemi, qui a Net 


cuodam. 


NOTE. 


Τούτου τοῦ αχυτέως Θερδότου μαθηταὶ Ttyóveciv C infleiatus sit. Infinita tamen seri 


Ἰλσχληπιάδης , καὶ Ἑρμόφυλος , χαὶ Απολλώνιος, 
xaX Θεόδοτος ὁ ἀργυράμοιθος , ὃς ἀρχηγὸς οἰχείας 
αἱρέσεω; ἀναῤῥηθηνα: φιλοτιμησάμενος, τὴν αἴρεσιν 
αυνεστήσατο ταύτην. Ka0b μὲν τοῦτον ἔσχον ἀρχη- 
νὸν, θεοδοτιανοὶ καλοῦνται * διότι δύναμίν τινα AN 
xal παμμεγίστην τὸν Μελχισέδεχ εἶναι ὑπολαμθά- 
νουσ:ν, Μελχισεδεχιανοὶ ὀνομάνονται. Διὰ δὲ τὸ μὴ 
προσφαύειν τενὶ βούλεσθαι τῶν μὴ ὁμοπίστων, μηδὲ 
παρά τινος προσφαύεσθαι τῶν μὴ τοιούτων, 'Att 

γανοι προσαγορεύθνται * Coriarii istius Theodoti di- 
scipuli (uerum Aeclepiades, Hermophylus, Apollonius, 
et Theodotus. trapeaita, qui cum. speciali secte au- 
ctor inaugurari gestiret, lurresim istam stutuminavit. 
Quatenus Theodotwum quidem. istum. auctorem. ha- 
buerunt, Theodotiaus vocaniur; qua vero. Melchise- 
dec viriutei quamdam divina.uque maximamque esse 
imaginantur, Melchesedeciani : ac tandem, appellan- 
tur Athingani, quia neminem qui de secia sua non 


it multa arte. * 
adversus onines sui xvi hzreticos. Dardesanuis fili 
ue ejus Harmonii errores S. Ephrzm Syrus 008” 
utavit. Diodorus Tarsensis , relatus a Ρίο, 
cod. 935, Bardesanem cap. 51 , redarguebal, quei 
eum prophetas admitteret, animasque 4 genitàri 
et fato liberas fateretur, his tameu corpus salji- 
ceret. 

91) Superest hodie postrema pars Hbri κ 
Hippo episcopi Ports Ronfani copia p» 
eaque ineipir ab his verbis qui ex F.afiha Geri 
Vossii translatione reciabo, donec Greca f 
foeni discipall cujusdam. Noti, qui gener 
acti disc 6 am . qi 
Smyrnous (nit, non multo ente. bici hic Chrütip 
esse eumdem Patrem, ipsumque Patrem watum ett, 
et passum. Deiude narrat quinaui Noetus cum tus 
asseclis doyma suum defeuderit : Sic aiunt se pt- 
bare unum esse Deum, et respondeut , «i Chris 


sit, tangere, nec a quoquam alterius religionis tangi p) confitemur Deun., igitur ipse est Pater, si est. Dets, 


toluni. 1dem auctor dixerat addicios illos fuisse 
Thesaalicis prsestigiis, Sabbatum  Judaico. more 
colere, posthabita tamen, ut baptismo, ita et cir- 
eumcisione. Subjungit analhemalismos recitandus 
ab illis, qui ab hac lueresi ad catholicam lidem re- 
dierint, De Theodoto utroque , deque Asclepiade 
seu. Asclepiadolo, Apollonio, et. llermophylo, legi 
possunt Euseb. lib. v Hist. cap. 93, Theodoretus 
quoque. e& Appendix ad lib. prescr. Varias 

e Melchisedec opiniones excussit. llieronymus, 
epist. 125. 

(36) Eusebius, lib. iv, cap. 50, et Hieronymus, 
De script. eccles. testantur. Bardesanem ad Valen- 
Unianos non defecisse, sed cum Valentini comwmen- 
is imbutus essel, ad sanam fidem redire propo- 
suisse, velusti tamen erroris sordes ex toto non 
eluisse : qui nimirum nonnullas adhuc προθολὰς, 
emtssionesee in Deo fluxerit, et resurrectionetu 


passus vero est. Christus Deus : passus. igitur Wi 
Pater. Pater enim. erat ipse. Eam ob rein Yioxite 
psc , et Patripassiani dicti sunt. Epiphanius si 
Noetum coram presbylerio. Smyrnensi errores 
suum prima vice celasse, quia nulíus ante eum Mt- 
rendam hanc el ezitiosam amarulentiam evomuetd. 
Sed Theodoretus docet nos, hujus impietatia 2 
etorein. fuisse Epigonum quemdam ; eam a Uk* 
mene corrobaratam , instauratam a Noeto, ac tit 
deii à Callisto novis additamentis auctam. Eamdett 
hac fere atate. Beryllus fostropum episcopus pre 
tnlit, quem Origenes in synodo ad sanitatem reds- 
xit, ut. refert Eusebius, lib. νι, Hist. , cap. 3$ 


Noetus Ante centum el triginta annos vivebat, inopi 
kpiphanius: hoc est cirea. annum 9245, adeoque 
ejus hzresis innotuit prius, quam Sabellius emet 
geret. T 


DE ILERESIBUS LIBER. 


ὑπειλήφαμεν, A — 58. Valesii. lli sunt, quantum suspicor, qui 


eMjno (58)' οὗτο', χαθὼς 
τὴν Ῥάκαθον χατοιχοῦντες , μητροχωμίαν 
δων Φιλαδελοίας, οἱ τοὺς παρεντυγχάνον- 
ἐπιξενουμένους παρ᾽ αὐτοῖς εὐνουχίποντες. 
ς δὲ καὶ αὐτοῖς εὔνουχοι ὑπάρχουσιν, ἀπο- 
et. Τινὰ δὲ ἕτερα διδάσχουσιν αἱρέσεως 
ἰφηνιάζοντες τοῦ νόµου, καὶ τῶν προφητῶν, 
€ τινὰς αἰσχρουργίας παρεισφέροντες. 
αθαροί (0) * οὗτοι ἅμα Ναυάτῳ αυναφθέν- 
Ῥωμαίῳ ο, χαὶ τοὺς διγάµους παντελῶς 
νται, xal µετάνοιαν οὐ δέχονται. 

Τελιχοί (40) * οὗτοι παντελῶς ἐξέλιπον, αὖ- 
ΥΥελιχὴν ἔχειν τάξιν, ἢ διὰ τὸ ᾽Αγγέλοις d 
ὥσθαι. 


ποστολιχοὶ, οἱ xal ᾽Αποτακτιχοί * xat οὗτοι 

Πισιδίαν µόνον ὁρμώμενοις, µόνον ἀπο- 
ς δεχόµενοι. Παραπλησιάκουσι ! ὃΣ 'Etxpa- 
λλα δὲ παρ) αὐτοὺς φρονοῦσι. 


ιθελλιανοίἰ (11). οἱ τὰ ὅμνια Nofjvou. δοξά- 
ταρὰ τὸ μὴ τὸν Πατέρα λέχειν πεπονθέ- 
Mte προφορικὸν, καὶ πάλιν ἀναχεόμενον 
hl. 

ριχεν,ανοί (42) οἱ ἀπό τινος Ὡριγένους. 


714 


Dacagii, quod Arabiz Philadelpblensis primarium 
oppidum est, habitant ; qui accedentes ad se, atque 
hospites castrare solent : ac plerique inter ipsos 
eunuchi sunt et exsecti. DJabent et alia quedam 
erruris referta dogmata ; atque in primis legem et 
prophetas abnegant, quasdamque obscenitates 
adjiciunt. 

58. Cathari, Novatum Romanum secuti , diga- 
mos penitus proscribunt, et paonilentiam non 
suscipiunt. 

60. Θ0 Angelici. Hi omnino non supersunt ho- 
die; ità vero dict sunt, vel quod se angelici or- 
dinis esse jactarent; vel quod angelos invoca- 
rent. 


B 61. Apostolici, qui et Apotactici (1d est. renun- 


tiantes] in Pisidia duntaxat eruperunt. Tllos solos 
admittuut, qui se bonis abdicaverint. Encratitis 
affines sunt, etsi quadam 4lia ah illis przeterea 
statuunt. 

62. Sabeitiani. Cum Noetianis in omnibus propc- 
modum isti consentiunt, nisi quod Patrem negant 
esse passum ; aiuntque Verbum esse ad instar illius 
quod ore profertur, atque iterum revocatur. 

65. Origeniani, a quodam Origene derivati. Tur- 


VARLE LECTIONES. 
S. Hil. in marg. 2 manu, καὶ Ναυᾶτοι, xal Μοντήσιο, ὡς ἐν Ῥώμῃ χαλοῦνται. Donatistz 


1 Novatiani, Montenses dicti sunt. 
lorum cultum inclinati, inquit. 
. emend. xa0' ἑαυτοὺς εὐχόμενοι παραπλ. 


d Epiph. gigni Augustinus legisse videtur, προσχεχλί- 
e Solus RH. 


2508, hanc vocem habet. — f Cod. S. Ilil. in 


NOTE. 
omen Οὐάλης Arabicum est, inquit Epi- C rent. Contractionem illam, συναλοιφὴν, vocabulo 


ο Latinum contendit Petavius. Quidni vero 
m sit a radice Uvala, cujus multiplex est 
; significatum ? Valesii e Gnosticis non 
ontüinentiam vero profltebantur, et resur- 
P. abant. 

6vatiani , non a Novato , qui presbyter 
mensis erat, sed a Novatiano, Romana 
diacono, nomen habent. ld Greci auctores 
Mlexerunt, licet accurate satis historia 
is Novatiani narretur apud Eusebium, 
tp. 45, in epistola Cornelii papze ad Fabium 
eum 


giplanius fatetur se nescire, qui fuerint 
ek uude id nominis habuerint. Theodore- 
in eap. n Epist. 4d Coloss.sua aetate super- 
| Phrygia et Pisidia ait, profani cultus 
σι reliquias. S:culo sexto. Monophysitae 
Angelici perinde dicli sunt ab Angelio 
Pee regione, quam incolerent. lstis accen- 
9m puto cultores illosidolorum, seu Angellio- 
matis, quos Gregorius M. lib. in, epist. 5, 
"JO Suo exstitisse in Sicilia. 
on idem fuit Sabellii sensus, atque Noeti, 
en uterque unicam in Trinitate personain 
vt. Sabellius sibi finxerat Verbum et Spi- 
metum efficientias quasdam Dei csse mi- 
bsistentes, sed quas Deus irradiationum in- 
ido opus esset, evibraret, rursumque ad se 
met. Unde Alexander Alexand. in Synodica 
Arium, apud Theodor. lib. v Hist. eccles., 
generari a Deo Verbum ait, non per exci- 
neque per effiuxionem , uti Sabellio videba- 
'alentino : ut. nempe Deus Verbum extra 
.ad condendum orbem et humanum genus 
lum; οἱ Spiritum, quo res create , per- 
i", sanctitatisque homines participes fie- 


Ριταοι. υπ. XCIY, 


Unionis Latini nostri εἱᾳηϊβεαγυμί, apud quos etiam 
Sabelliani Unionits audiebant. Jesum itaque cum 
sola efficientia illa, quz Verbum extimum dicere- 
tur, perfusus esset, purum hominem exstitisse cen- 
suit, non Deuin. incarnatum ; adeoque Paulo Sa. 
mosateno pradlusit. Nec alium fuisse Praxese sen- 
eum Tertullianus tandem indicat lib. contra ipsum, 
cap. 37, tametsi ab eo Patrem crucifixum clama- 
verit. Dixerant tandem Prazeani, inquit, Filium 
caruem esse , id est. hominem , id est Jesum. Pa- 
tren. autem. Spiritum, id est Deum, id est. Chri- 
stum : adeo. ut qui unum eumdemque. contendant 
Patrem et Filium, jam incipiant dividere illos po- 
tius quam unare. Si enim alius est Jesus, alius Chri- 
sius, alius erit Filius, alius Pater, quia Filius Jesus, 
Pater Christus. Talem monarchiam apud Valentinum 
fortasse didicerunt, duos (acere Jesum et Christum : 
imo apud Cerinthum pouus qui Spiritum, quem a 
Christo non distinguebat, in Jesum hominem in 
baptismate descendisse docebat. Praxeas itaque 
censuerit oportet. Dominum Jesum sola deitatis 
eilicientia imbutum esse, non auteni esse. personam 
Patris, quee in deitate et humanitate substitisset, 
ut Pater proprie passus et crucifisus diceretur. 
Philastrius Praxeanam | impietatem in Africanas 
regiones ab Hermogene jnvectam narrat, qui in- 
super materiam Deo esse cozvam affirmavit, Atqui 
conjicere libet Sahellium, quem idem Philastrius 
Noeti fuisse discipulum scribit, in alteram hanc 
impegisse blasphemiam ; quippe quam Dionysius 
Alexand. dedita opera refeilit in fragmentis libri 
contra Sabellium , quee leguntur apud Eusebium, 
lib. vn Prep. Evang. cap. 18 εἰ 19. 

(42) Origenes Adamantius, cum errores, quorum 
reus peragitur, in libris passim suis οπλο ηλ Nw 


praseriim in iis quos Ambeos 9t € ολα 


δν 


e. -ο- 


115 


S. JOANNIS DAMASCENI 


tu 


pissimi isti sunt, ac nefariam przposteramque li- A αἰσχροποιοὶ δὲ οὗτοί εἶσιν, ἀῤῥητοποιοῦντες, καὶ tz. 


bidinem exercent, suaque corpora corrunipynt. 

64. Origeniani alii, ab Origene Adamantio scri- 
ptore. Hi mortuerum resurrectionem negant. Tam 
Christum, quam Spiritum sanclum rebus creatis 
accensent. Paradisum, ac «6905, cacteraque omnia 
allegerice exponunt. Christi regnum quandoque 
cessare nugantur, itemque desituros angelos: 
Christum vero cum diabolo regno Dei subjicien- 
dum, ac pro dxmonibus Christum crucitizum 
portentose confingunt. 

Hactenus 1V. tomi, ac secundi libri haereses 18. 


9] jn quinto tomo secundo vero libri secundi , 
haereses quinque sunt. 


ἑαυτῶν σώματα φθορᾷ παραδιδόντες. 

£0. Ὡριγενιανοὶ ἄλλοι’ Ώριγένους τοῦ χαὶ 'Alca, 
µαντίου τοῦ συντάκτον, οἱ τὴν τῶν νεχρῶν ἀνάστ . 
σιν ἀποδαλλόμενοι. Ἀριστὸν δὲ χτίσµα, καὶ τὸ ἃγ ᾳ 
πνεῦμα εἰσηγούμενοιδ: παράδεισὀν τε, xal οὗ 
νοὺς, καὶ τὰ ἄλλα πάντα ἀλληγοροῦντες. Χριανες, 
δήποτε πεπαῦσθαι τὴν βασιλείαν ληροῦντες xy 
ὁμοῦ τοὺς ἀγγέλους παυθήσεσθαι. Χριστὸν δὲ οὐν 
διαδόλῳ βασιλευθησόμενον, καὶ δαίµοσι στανρωθένγια 
Ἀριστὸν τερατεύονται. 

Αὗται αἱ τοῦ δ' τόµου δευτέρου βιθ.ίου, αἰ- 
ρέσεις (η. 
Τὰ δὲ ἔνεστιν ἐν τῷ xéuxto τόµῳ τοῦ δευτέρου 

βιθ.1ίονυ, αἱρέσεις ε.. 


(5. Paulianiste , a Paulo Samosateno. Paulus p &c&'. Παυλιανισταὶ (45). ἀπὸ τοῦ Παύλου τοῦ Les. - 


VARI/E LECTIONES, 


ε Desunt h:ec in. Ἡ, 9508 et cod. S. Jil. et in vet, Frans. 


NOTAE. 


edidit Περὶ ἀρχὼν, θε principiis, omnes congessit. 
Delatus ad. Fabianum papam, depravatas lucubra- 
tiones suas primum causatus est : Fabiono ita 
scripsit, inquit. lHieronymus, ut panitentiam ageret, 
cur talia scripserit, et causam temeritatis in Ambro- 
ium retulit, quod secreto edita in publicum retule- 
rit. Theophilus Alex. hom. 1 Pasch. et Justinianus 
imp. epist. ad Mennam , Origenem in primis accu- 
sant, quod Verbum creatis rebus annumerarit, 
tum in libris De principiis, tum in psal. 1, in quo 
Christum γενητὸν Osbv, factum Deum, vocat. Alia 
quidem loca non desunt, in quibus Filium ἁγέντ- 


cov, tion factum, sed ex substantia Patris prodiisse C 


dixerit : attamen. negari. vix. possit Adamantium 
ceusuisse Filium esse dignitate, potentia οἱ scien- 
tia inferiorem Patri, et Spiritum sanctum, Filio. 
ld diserte abstruit libro De oratione, ubi contendit 
Patrem, non Christum aut Filium, orandum esse. 
lline Eusebius Casariensis, qui studiosissimus 
Origenis fuit, in libris Contr. Marcell., tametsi 
Verbuin ἐξ οὐχ ὄντων, ex nullis exstantibus, [actum 
negat, et ex Dei substantia genitum affirmat, totus 
est in subjectione Filii ad Patrem propugnanda. 
Quocirca Filium | esse ὁμοούσιον, consubstantialem 
Patri loc sensu duntaxat fassus est, quo Platonici 
danmonas ct animas divina substantia constare 
alebant. 1ου Origenes acceperat οχ Platone, qui 
ut multi, ac. prisertim Eusebius, lib. xn Prep. 
Evang., cap. 20, observaruntf, unum Deum posuit 
qui supereflluentia quadam de se mentem , sive 
ideam, emiserit, ceu δεύτερον αἴτιον, causam alie- 
ram, tum tertium aliud, puta animam mundi or- 
dine et natura iis inferiorem. Rursum juxta. Pla- 
tonicorum doetrinaw, angelos, dzeimones, et animas 
humanas ejusdeu) esse essentiae ducebat, tum sub- 
inde pro discrimine meritorum diversos status 
nactos esse, ut alii angeli essent, daemones alii ; 
alii coelestibus corporibus, atii humanis vegetandis 
destinarentur. Animas quippe corporibus, velut 
ergastulis alligari, nec tam discere qua religionis 
sunt, quam eorum reminisci. ll'ec tradit lib. De 
orulione ; qui quidem aliaque. plura IHlieronymus 
epist. 59, cap. 4, eruit ex lib. 1. De princ. Cumque 
omnia vario sermoue lractasset, inquil , assereus 
diabolum non incapacem esse viriutis, et tamen nec- 
dum velle capere virtutem ; ad. extremum sermone 
iulissimo disputavit , angelum , sive animum , aut 
cerle dwemonei, quos. unius asserit esse nature, sed 


- Athanasius et Hilarius in libris 


dirersarum voluntatum, pre magnitudine negligent 
jumentum. posse fieri.... ad extremum ne tenere" 
Pythagorici dogmatis reus, qui asserit μετεμψύγ « 
ctv, post tam. ne(andam disputationem, qua lecto am 
animum  vulneraverat ; hac, inquit, juxta. nosir emm 
sententiam. non sint dogmata, sed. quaisitla tantu am, 
ει projecta, ue penitus intractata. viderentur. Νικο - 
rum in prologo pramonueral se dicturum, de qui 
bus vel affirmari, vel negari salva fide, quam apo- 
stoli tradidere, ad libitum posset. Hoc jure in lib. η, 
mundos asserit innumerabiles, non juxta Epicursm 
uno lempore plurimos, inquit lHieron., sed poi e/- 
terius mundi finem, alterius esse principium : quod 
plane est materiam zternam ponere. ]taque ex prz- 
dietis inferebat dzemones εἰ impios meritis Christ 
ad meliorem frugem redituros, tuncque subjeelis 
universis Deo, regnum Christi desiturum. Sic dit 
putat lib. iv De. princ., et lib. De orat. $ 10, nibil 
desciscens a Platonicis suis. Insuper, postbabile 
nativo Scriptur: sensu, Gnosticorum nore, ac prt 
sertim Julii Cassiani , lib41v, cap. 5 , docuit parséi- 
sum, in tertio plantatum a Deo fuisse, pro arboribss 
angelos, pro fluminibus virtutes "intelligens, pro te 
nicis pelliceis quibus primi parentes post 

induti sunt, carnem quz? morti obnoxía esset : aaa 
siquidem Adamum sine carue, nervis , et ossibus 
xisse. Quapropter corporum quidem, non awe 
carnis , resurrectionem fore. Primigeniam ila 
humani corporis conditionem, interiorem homine 
appellitabat, cui soli conveniat esse imaginem Dt. 
Caterum sedula exercitatione posse hominem € 


D perfectionis pertingere , ut ne leviorem qui 


eriurbationem persentiscat , ulliuave peccali 9 
em, ac depulsa per ἀπάθειαν caligine, intell 
les substantias intueatur, In. hanc. opinionem, ή 
Gnosticorum etiam fuerat, posthac Pelagius !* 
pegit ; quem idcirco Hieronymus, enumeratis Ν΄ 
neni istius auctoribus, sic alloquebatur : Vis adire 
el alium nosse (ui erroris principem , heresis (M 
Origenis ramusculus est. 

(43) Idem Pauli Samosateni, qui Sabellii , d 
Trinitate, et de Christi persona sensus fuit ; quet 
Orientis episcopi eodem, quo Epiphanius, 
enuntiant. iu.tertia illa fidei professione q 
e synodis reci 
necnon Socrates, lib. n. Hist, ο. 15. Epiphans 
in Panario addit, hoc pacto Artemze dogma 
cium pridem, πρὸ πολλῶν ἑτῶν ἑσθεσμένον, optft 


DE ΠΕΒΕΡΙΒΟΣ LIBER. 


718 


ag. Οὗτος ὁ Παῦλος, ἀνύπαρχτον Ἆριστὸν A hic omni prope modum ezxsistentia Christum spo- 


βεῖν διαθεθαιοῦτχι, λόγον προφορικὸν αὐτὸν 
ἴσας. ἀπὸ Μαρίας δὲ, καὶ δεῦρο εἶναι προ- 
ἱλτικῶς τὰ περὶ αὑτοῦ ἓν ταῖς θείαις Τρα- 
»ημένα ἔχοντος μὲν, μὴ ὄντος δέ’ ἁλλ' ἀπὸ 
xai δεῦρο ἀπὺ τῆς ἐνσάρχου παρουσίας ἔχειν 
ερξιν. 


Μανιχαῖοι (41), οἱ καὶ ᾽Ακονῖται Ἀ: οὗτοι 
τοῦ Πέρσου μαθηταὶ, Χριστὸν μὲν σχήµατι 
€, Άλιον δὲ σέθοντες, xaX σελήνην, ἄστροις, 
άμεσι, xai δαχίµοσιν εὐχόμενοι, ἀρχὰς δ7ο 
qukvot , πονηράν τε xal ἀγαθὴν ἀεὶ οὔσας ᾽ 
ν δὲ δοχήσει πεφηνέναι, xal πεπονθέναι ᾽ 
y Διαθήχην βλασφημοῦντες, χαὶ τὸν ἐν αὐτῇ 
ντα 8cóv ' κόσμον οὗ τὸν πάντα, ἀλλὰ µέρος 
| γεγενησθαι ὀρίζομενοι i. 


Ἱεραχιταί (45) * οὗτοι ἀπὺ Ἱέρακος τοῦ Λεον- 
ου τῆς ΑΙ Υύπτου ἑξηγητου τινός' σαρχὸς μὲν 
σιν ἀθετοθντὲς, χρώμενοι δὲ Παλαιᾶ χαὶ 
At20fxn. Απαγορεύοντες γάμον παντελῶς, 
ντας δὲ, xaY παρθένους, xat ἐγκρατευομένονς 


liat, dum eum in prolatitium sermonem transfor- 
mat, eumdemque ante Mariam initium non habuisse 
praedicat. Quamobrem quz in sacris Litteris de eo 
referuntur, prophetico more prinuntiata docet , 
cum Christus nondum esset, atque a Maria dunta- 
xal, ex quo nimirum in carne apparuil, ac dein- 
ceps , exstiterit. 

66. Maniclimi, quos et Aconitas vocant, Manis 
Perse discipuli ; Chrislum specie tenus confiten- 
tes, solem lunamque colunt. Astra virlutes, ac 
daemones invocant. Duo principia sempiterna , bo- 
num et malum constituunt : Christum phantastico 
modo apparuisse, ac specie tenus passum esse : 
«etus Testamentum, et eum qui in eo locutus 


B est, blasphemiis onerant. Mundum, non unuiver- 


sum a Deo, sed ejus partem fabricatam esse de- 
finiunt. 

67. Hlieracit:e, ab Hierace quodam interprete 
et doctore, Leontopoli, quod JEgypti oppidum 
est, oriundo nuncupati ; carnis resurrectionem 
respuunt : Veteri Novoque Testamento utuntur : 
nuptiis penitus interdicunt : monachos autem , et 


VARI LECTIONES. 


iph. ᾽Αχουανῖται. Sic vetus interp. Acuanite. 


Ντίας εἶναι ἀρχῆς διαθεθαιοῦνται. 


i [n cod. S. Hil, secunda manu additur, τὸ λοιπὸν 


NOTE. 


evixisse. Verum Antiocheni Patres in epi- 
adversus Paulum synodica [ apud Euseb. 
|! Hist. c. 931 (unc temporis Artemam ipsum 
liter in vivis fuisse significare videntur his 
: τῷ Ἀρτεμᾶ οὗτος ἐπιστελλέτω, xal οἱ διὰ 
πρύτῳ κοινωνείτωσαν, hic (Paulus) ad 
im acribat, et Artema gregales cum ipso com- 
mt, Quocirca Alexander Alexandrinus in 
ad Alexandrum DBvyzant. circa annum 217, 
x»t, non ita pridem Artemam deitatem 
i| oppugnare coepisse. 
anes juxta veterem Persarum, necnon 
corum theologiam duo rerum omnium prin- 
'Oslerna et subsistentia pr:estituit, bonum 
t, quod Deum et lucem nuncupabat, et ma- 
iod tenebras, vel eliam materiam cum pravo 
nio, seu diabolo. Illud quidem bonorum esse 
I, a quo res superiores producte sint, alte- 
ero malorum. Ámbo quondam fuisse disgre- 
at malum, impatiens quietis, contra bonum 
ye, emissisque virtutibus suis, nequidqua:u 
tibus adversariis, Dei ipsius portionem 
se; quam corporibus animaudis illigarit. Deo 
em cum virtutes, tum αἰῶνας, dones suos per- 
ϱ Gnostici concedebat. Animas itaque liomi- 
tam hominum quam jumentorum, avium, pi- 
et arborum, uti virtutes celestes, solem, lu- 
M sidera divine substanli: segmenta esse. 
quippe corpore 2thereo constare; imo defe- 
mur aerem, seu ztherem esse : quamobrem 
i animal quodvis necari, aut ex arbore ramus- 
carpi, sed neque aerein. vel tantillum manu 
τοῦ»! : Ἐπειδὴ ὁ ἀῆρ Φυχἠ ἐστι τῶν ἀνθρώπων, 
iV ζώων, xal τῶν πετεινῶν, xal τῶν ἰχθύων, 
v» ἑρπετῶν ' Quia aer anima est hominum ei 
etium volatilium, piscium el reptilium. Porro 
w, post multas et corporibus in corpora mi- 
aes, a servitute tande:n tenebrarum solvi, et 
lum, Deumque ipsum, duodecim signorum, 
n planetarum, et. in primis solis el lunae, ceu 


navigiorum quorumdam, adminiculo, regredi fabu- 
labantur: eo fere modo, quem finxisse Platonem 
Porphyrius refert lib. De antro nymph. Nullam 
proinde resurrectionem fore carnis, quam celum 
non admittat. Quamobrem Ghristum, cum ex Deo 
decisione generatus esset (velut ex homine homo) 
solam speciem humanam obtulisse, nec proinde 
passum, subjecto in sui locum Jesi quodam nali 
principi (ilio, quem Judzi occiderint. Utriusque 

hristi mentio fit in. Mendaitarum libris, quos ex 
Colbertinis codicibus descriptos vir doctissimus 
D. Ludovicus Picques, doctor Sorbonicus, ὁ µαχα- 
ρίτης bibliothecz nostrx Pariensi San Honorianze 
testamento legavit. Nimirum Mendaite, μμ et 
Christiani S. Joannis appellantur, puri puti Mani- 
chzi sunt, qui et Sabaitarum nomen nuper assum- 
pserunt. ΑΡ aliis eorum blasphemiis quibus orbis 
conditorem et legis Mosaicze datorem, quem esse 
diabolum putant, onerarunt, necnon ab eorum 
$purcitiis recitandis abstineo; qua similes sint 
earum quas nequissimos Gnosticurum persecutos 


D tradunt. 


(45) Hieracite, non Manichsorum, uti scripsit 
Epiphanius, sed Encratitarum stolones erant. Áu- 
ctor orationis Contra hareses quse exstat inter opera 
Athanasii, docet noa, vetus duntaxat Instrumentum 
ab Hieracitis explosum : insuper nuptias quidem 
ante Domini adventum concessas fuisse, posthac 
autem vetitas. Arius in epistola ad Alexandrum 
Alex. causatur flieracam suum de Verbi genera- 
tione sensum enarrasse exemplo lucerng, quz ex 
alia lueerna acceudatur, et. proprium lumen, ab 
alterius lumine discretum habeat : Ὡς λύχνον ἀπὸ 
λύχνου, ὡς λαμπάδα εἰς δύο. Quod cum "Tritheita- 
rum hzresi convenit. Idem refert Hilarius, lib. vi 
De Trinit., necnon vitae Macarii /Egyptii scriptor. 
Addebat Melchisedecum Spiritum sanctum fuisse, 
qui humana specie assumpta obviam ierit Abra- 

amo. 


119 S. JOANNIS DAMASCENI 120 
virgines , continentes , ac viduas suscipiunt. Pue- A δεχόµενοι, xal χήρας λέγοντε τὰ µηδέπω iv 


ros immatura adhoc atate defunctos, regni coele- 
stis participes fleri negant, eo quod nondum cer- 
taverint, 

94 08. Meletiani. Schismaticei in Agypto po- 
Uus , quam hzretici habentur. Hi cum illis precum 
communione adjungi noluerunt, qui in persecu- 
tione lapsi essent. lidem tamen sese ad Arianos 
nunc aggregarunt. 

69. Ariani, qui et Ariomanite et Diatomite di- 
cti sunt. Hi Dei Filium creaturam , ac Spiritum 
sanetum creaturz creatgram przedicant. Christum 
carnem solam ex Maria assumpsisse affirmant, non 
item animam. 


Hactenus tomi quinti , secundique libri tomi secundi 
hereses quinque. 


At in priore tomo libri tertii septem horeses sunt. 


10. Audianorum proprie schisma ac defectio est, 
mon hzresis. llorum vivendi instituta ratio proba 
atque honesta est : neque quoad fidem attinet, ab 
Ecclesia catholica quidquam dissident. llahitant 
majori ex parte in monasteriis, nec omnes ad prc 
ces suas admittunt. Magna apud illos est librorum 
aprocryphorum copia. Episcopos nostros, qui di- 
vites sunt , aliosque aliis de causis condemnant. 


ἡλιχίᾳ γεγονότα παιδία, μὴ µετέχειν βασιλείας, διὰ 
τὸ μὴ ἠθληχέναι. 


£y. Μελετιανοί (46)* οἱ t&v Αἰγύπτῳ σχίσμα i 
ὄντες, οὐχ αἴρεσις, μὴ συνευχόµενοι τοῖς ἐν «ol; 
διωγμοῖς παραπεπτωχόσι Εξ. Nov δὲ ᾽Αρειανοῖς συν- 
αφθέντες Ἱ. 

£0. ᾿Αρειανοὶ (47), οἱ καὶ ᾿Αρειομανῖται, xal 
Διατομῖται πε. οἱ τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ χτίσµα λέγον- 
τες, xal τὸ Πνεῦμα «b ἅγιον, χτίσµα ατίσµατος; 
σάρχα µόνον τὸν Χριστὸὺν ἀπὸ Μαρίας εἰληφέναι 
διαθεδαιούµενοι, οὐχὶ δὲ καὶ ψυχήν. 


Abra τοῦ πέµπτου τόμου. δευτέρου δὲ βιᾶΛίου, 
σεις ε’. 


B 
1ὰ δὲ ἔγεστιν ἐν τῷ πρώτῳ τόμῳ Bi6Aov τρίτον, 
αἱρέσεις C. 


o'. Αὐδιανοί (48). σχίσμα καὶ ἀφηνιασμὸς α, οὐ 
μέντοι αἴρεσις. Οὗτοι διαγωγὴν μὲν xai βίαν εὖτε- 
ταγµένον χέκτηνται' ἴσην δὲ χατὰ πάντα πίστιν 
ἔχοντες, ὡς ἡ xaBoAuxt) "Exxinsla * ἓν µοναστηβίοις 
οἱ πλείους οἰχοῦντες, xal οὐ πᾶσι συνευχόµενοι. .. 
Καὶ μάλιστα τοῖς ἀποχρύφοις χέχρηνται, χαταχό---- 
Ρως φέγοντες τοὺς παρ) ἡμῖν ἐπ.σχόπους πλουσίους κα, 
xai ἄλλους εἰς ἄλλα. Τὸ Πάσχα δὲ ποιοῦσιν ἰδιά---- 


VARI/E LECTIONES. 


j Ref. 2 
εχροτήση δι᾽ 
velus int. extierminatio, Epiph. in Panario Audium 


σχημα. k Cod. S. Hil. xai μετανοοῦσι — ! Cod. S. Hil. hic babet, αἴρεσις Αρείου cuu 
αὐτὴν σύνοδος α’ οἰχουμενιχῇ * ἀφ᾿ ὧν Ευνομιανοί. πι Ibid, topisat.— ^ legii ἀφανισμός. Sic 


ait relegatuimn, διὰ τὸ ἀφηνιάζειν λαούς. 


NOTAE. 


(46) Athanasius in Apologia, p. 177 nove edit., 
contirmat Meletium multiplicis sceleris, et immo- 
lationis convictum, a Petro Alexandr. gradu epi- 
scopali dejeclum esse in synodo, in qua insuper 
definitum est (ut Sozomenus, lib. 1 Hist. c. 14, 
asserit) baptismum a Meletianis collatum nihili 
faciendum. Addit tamen Athanasius admissos Me- 
letianos ὁπωσδήποτε, quomodocunque, fuisse a Ni- 
ceno concilio, velut scilicet. episcopus Novatiano- 
rum perinde sehismaticus, Nihilominus in epistola 
synodica, quam Theodoretus refert lib. 1 Hist. 
c. 9, jusserunt Patres μυστιχωτέρᾳ χειροτονίᾳ, 
sanctiori manuum impositione iuitiari, quotquot ab 
eis essent ordinati. Atbanasius testis est in Apolo- 
gia ad monach. et epist. ad solit., Meletianos Chri- 
stiange doctrin:e rudes, accepta pecunia, ad sacer- 
dotium promovisse. Sed in primis graviter tule- 
runt Patres Niceni, quod Meletius Leontopolita- 
nus presul varios in /Egypto episcopos creasset, 
cum ex prisca consuetudine nullus alter in Agypto 
inetropolite juribus frueretur, preter Alexandri- 
num. Unde canone 6, sanxerunt, ut juxta pristinum 
morem $0olus Alexandrinus episcopus per JEgy- 
ptum, Libyam, et Pentapolim, metropolita habe- 
retur, eo. parili modo quo Romanus per regiones 
suburbicariss, Italiam scilicet omnem (preter Ci- 
salpinam), Siciliam, et Corsicam. Melelianos ve- 
niam lapsis denegasse apud Epiphaniunm solum 
reperi. Theodoretus illis semel, atque iterum im- 
pingit, quod purificationes Judaeorum et Samari- 
tanorum zinulareniur, et inter psallendum choreas 


sgereat. — 

(47) Alesander Alexand. in epistola encyclica 
apud Socratem lib. 1 Hist. c. 5, sic Arium sensum 
Suum de Verbo, seu Filio Dei, in Ecclesia Alexan- 


C drina enuntiasse narrat : ὅτι ἦν, ὅτι οὐχ fjv 6 YU, 
ἀχολονθεῖ τε ἐξ ἀνάγχης, ἐξ οὐκ ὄντων ἔχειν 0n- 
στασινι fuisse aliquando cum Filius nom erat, et ides 
exsistentiam eum habuisse ex mihilo. Ut scilicet 

rater verbum intus in mente divina latens, aliud 

eus condiderit, quo velut instrumento universum 
hoc fabricaret, quodque καταχρηστικῶς, abusione, 
non proprie, Verbum, Sapientia et Filius dicatur, 
cum capax virtutis ei vitii, haud secus ac diaho- 
lus, fuerit, suoque merito meruerit ut Filius Dei 
fieret. Unde non nisi subdole concedebant Ariani 
Verbum γνήσιον υἱὸν, genuiumm Dei Filium esse, 
et συναΐδιον, comiernum Patri; cum intelligerent 
Verbum ante factum fuisse, quam ullum tempus 
fluxisset. Cumque causati essent se Luciani, qui 
sub Maximino passus erat, fidem sequi, ejus tamen 

D postea formulam rejecerunt in synodo Seleuciensi, 
tametsi eam in Antiochena promulgarant. Ut porre 
Verbuin esse creatum et mutationi obnoxium evin- 
cereut, in ipsammetl ejus deitatem refundebapt 
dolores, quas ui homo pertulisse creditur ; illudque 
anim loco junctum esse carni : quod etiam caput 
erroris a Luciauo acceptum scribit Epiphanius. 
Sed et jejunius de Spiritu sancto sentiebant. Apud 
Hieronymum in cap. vit Osee, ubi castitatis οἱ 
pudicitize simulatores sic recensentur, Manichews 
εί Marcion, Arius et Tatianus, etc., legendum puto, 
Aerius et Tatianus. De Aerio dicetur infra. 

48) Audii, ejusque schismatis meminit 
Epiphanium, e Grzcis, Theodoretus, lib. iv Herr. 
[ab. cap. 15, et Hist. lib. v cap. 9, aique hoc 
solum addit, putasse eos tenebras aquam, et i 
à Deo facta non esse; quod tamen diligentius es- 
arent. 


721 


DE HLERESIBUS LIBER. 


122 


ζοντες μετὰ Ἰουδαίων. Ἔχουσι 6b xat ἰδιωτιχόν τι Α Quin. etiam Pascha privatim eodem quo Judzi 


λαὶ φιλόνειχον, τὸ κατ’ εἰκόνα ξηρότατα ἑρμηνεύ- 
οντες. 


oa'. Φωτεινιανοί (40). Φωτεινὸς οὗτος ἀπὸ Σιρ- 
poo ὁρμώμενος 9, τὰ ὅμοια Παύλῳ τῷ Σαμοσατεῖ 
ἐφρόνησεν' χατά τι δὲ πρὸς αὐτὸν διηνἐχθπ. Καὶ 
οὗτος δὲ ἀπὺ Μαρίας καὶ δεῦρο τὸν Χριστὸν διαδε- 
6αιοῦται. 
oB'. Μαρχελλιανοί (50). οἱ ἀπὸ Μαρχέλλου τοῦ 
ἀπὸ ᾿Αγχύρας τῆς Γαλατίας. Οὗτος àv ἀρχῇ παρα- 
πλησίως Σαθελλίῳ φρονῄσας διεφηµίσθη; εἰς ἀπό- 
λογίαν δὲ πολλάχις ἐλθὼν, xol ἐγγράφως ἀπολογη- 
σάµενος, παρ᾽ ἄλλων τοῖς αὐτοῖς ἐμμένειν χατηγο- 
ρήθη. Ἴσως δὲ μεταγνοὺς, τάχα ἑαυτὸν κατωρθώ- 
σατο, f οἱ αὐτοῦ µαθηταἰ. Ὑπὸρ γὰρ τῶν αὐτοῦ 
λόγων ὀρθόδοξοί τινες µέσοι ὑπεραπελογήσαντο. 


οΥ. Ἡμιαρεῖοι (51) * οἱ τὸν Χριστὸν μὲν χτἰσμα 
δα ελογοῦντες, εἰρωνείᾳ δὰ κτίσμα αὐτὸν φάσκχοντες, 
Oy ὡς ἓν τῶν χτισµάτων. ᾽Αλλὰ, φασὶν, τὸν αὐτὸν 
Ἀ 6 Ὕομεν ' διὰ δὲ τὸ μὴ πάθος προσάψαι τῷ Πατρὶ 
5ε3 τὸ γεγεννηχέναι, χτιστὸν αὐτὸν λέγομεν. Ὡσαύ- 
"E€xX, xal περὶ τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίου χτίσµα παν- 
τε Jue ὁρίζονται" παρεχδάλλοντες τοῦ Υἱοῦ τὸ όμο- 
€ 3 stv, ὁμοιούσιον δὲ θέλουσι λέγειν. "Αλλοι δὲ ἐξ aó- 
εαν χαὶ τὸ ὁμοιούσιον παρεξέδαλον P. 


tempore celebrant. Est et quiddam ipsis peculiare, 
quod acriter propugnant: nenipe hoc quod scri- 
ptum est, ad imaginem , durissime interpretantur. 

71. Photiniani a Photino nuncupati sunt. Pbo- 
tinus iste Sirmio oriundus erat, eademque a2 
Paulus Samosatenus sensit ; in quibusdam tamen 
dissentit. A Maria Christum initium omnino aece- 
pisse affirmat. 

79. Marcelliani. Horum Marcellus Ancyre 94 
in Galatia episcopus, auctor exstitit. Cum enim 
prius pro Sabelliano communi fama traductus 
esset, seque etiam scripto ssepe purgasset, a ple- 
risque tamen creditum est iisdem ipsum opinioni- 
bus adh:zrere. Fieri potest ut vel ipse, mutata 
sententia, meliorem ad mentem sese revocaverit, 
vel ejus discipuli. Nam pro ejus libris orthodoxi 
quidam sese defensores interposuerunt, 

15. Semiariani. Christum quidem ereataram esse 
illi confitentur, sed ironice prorsus et cavillando, 
creaturam eum vocantes , non velut e rebus erea- 
tis unam, Porro Filium, inquiunt , illum diciinus : 
verum ne Patri, eo quod genuerit passionem ali- 
quam tribuamus, eumdem eredtum  asserimus. 
lidem et Spiritum sanctum omnino creaturam esse 
definiunt : cumque ὁμοούσιον, id est consubstan- 
tialis, vocem in Filio repudient, ὁμοιούσιον eum, 
hoc est substantia similem , admittunt. Quod ipsum. 
tamen quidam ez illis respuunt. 


VARLE LECTIONES. 


* In codice S. Hil. seeunda manu emendatoris, qui omnes istas hwreses a Meletianis usque ad Mas- 
€ alianos restituit, hzc adduntur, qua in mss. aliis absunt, οἱ ἀπὸ Φωτεινοῦ, ὡς xai Πετριανοὶ, ἀπὸ Πέτρου, 
πὸ θεοδώρου, καὶ ἀπὸ Διοδώρου Διοδωριανοὶ, καὶ ἀπὸ Εὐσταθίου Βὐσταθιανοί. Ρ Cod. S. Hil. β’. σύνοδος. 


ΝΟΤΑ.. 
(49) Photinus a Paulo Samosateno dissensit, qua C carne in Deum refusum iri, nec perenne posthac 


Wersan nihil curaverit prolatitiun: Deo. Verbum 
*Aflingere, sed veluti Noetus Verbi nomine internum 
«luntarat Dei sermonei, in se non. consistentem, 
3 ntellexerit : adeoque sicut ille Deum Υἱοπάτορα, 
AFilio-Patrem, vocabat, sic Λογοπάτορα, Verbo- 
JPatrem, Photinus Marius Mercator in. Anathema- 
&ismos Nestorii, Photinum itidem taxat, quod Je- 
wum ex Joseph et Maria generatum diceret ; id quod 
e vetustioribus nemo observaverat. 

(50) Hic non disputo verene Marcellus fuerit 
haereticus, necne. Athanasius ea de re rogatus ab 
Epiphanio, διὰ προσώπου µειδιάσας, vuliw non- 
nihi subridens, respondit, non valde illum ab im- 
probitate alienum esse, µοχθηρίας uh uaxpiv elvat. 

usebius Caesariensis in quinque libris, quos ad- 

. versus. Marcelivm edidit, plurima e scriptis ejus 
excerpta recitat, ex quibus hanc ejus sententiain 
fuisse colligi potest, unica Deum ἳ lasi, seu 


persona, exsistere, que mmodo distendatur, modo D aute omnes. colles gignit me. 


contraliatur : ορηαία nd Dane efficientia dun- 
axat constare, ἐνεργείᾳ µόνῃ ὁ θεότης πλατύνεσθαι 
boat - ut ubi primum Deus dd hera exeruit suam, 
sive in opiílcio universi, sive in redemptione, ea 

r λόγου προφορισοῦ, verbi ore prelaii fuerit. 
Ubi vero ulteriori lifusione sanctitatem indidit, 
Spiritus sanctus. sit nominata. Verbum proinde 
gestum proprie non esse, sed ex Deo prodiisse, 
sive ut mundus conderetur, sive ut Christus bomo 
hntü speciali moveretur. Tandem 


I t judicium, 
uaiverso in aliam formam mutato, 


erbum relicta 


Christi regnum fore. Unde in secunda synodo hae 
Pio symbolo insert sunt, cujus regni non erit 
nts. 

(54) Propter hzxe verba Prov. vin, 20, ut legun- 
tur apud LXX. Dominus creavit me initium viarum. 
suarum, Ariani iutulerunt Verbum esse quid crea- 
tum. Basilius Áncyranus aliique episcopi in Ancy- 
rana synodo hanc eos cum Catholicis conciliandi 
rationem invenerunt, ut profilerentur Verbum in 
eternitate vere natum ex Patre, similisque prorsus. 
esse substantiz el naturz. Ne vero Pater. demuta- 


: tus putaretur, vel, uti Marcellus nuper dixerat, Ver- 


bum nihil esse πάχιον, solidum, et subsistens, illud 
creatum esse pronuntiarunt, quia Deus nulla sui 
mutatione res conderet, et quod ille eondiderit, 
hoc subsistentia sua potiretur, attamen Verbum 
reapse genitum agnoscebant , ob subsequentes has 
Scriplurg voces: πρὸ πάντων πουνῶν χεννᾷ µε, 

anc professionem 
Hilarius approbavit in libro De syn. Athanasius 
in epistola de synod. Basilinm Ancyranum, ejusque 
80cios, qui Semiariani audierunt, tanquam iIratres 
ab Ariana labe immunes, laudat, licet suppressa 
voce ὁμοουαίου , consubstantialis, Filium ὁμοι. 
οὗαιαν, similis substantie, dicendum contenderent. 
Theodoretus Semiarianorum non meminit : libro 
vero n Hist. c. 2, narrat Constantium, dum Ántio- 
chis ageret. in consecratione Meletii pracepisse 
episcopis, ut de superiug citato Scripture loco 
pro concione dicerent : Georgium Laodicenum Arii 


"A 


123 


S. JOANNIS DAMASCENI 


724 


74. Pneumatomachi, id est Spiritus sancti im- A — c. Πνευματομάχοι (52) 4. Οὗτοι μὲν περὶ Χρι- 


pugnatores. De Cheisto quidem haud male admo- 
dum loquuntur : de Spiritu sancto autem blasphe- 
ma enunliant, quem et creatum asseverent οἱ a 
divinitate alienum, imo vero abusione quadam 
vocis creatam dici propter actionem : qui nihil 
aliud praeter vim sanctificandi Spiritum sanctum 
esse doceant. 

15. Aeriani. Aerius iste e Ponto oriundus , ho- 
dieque magno hominum dispendio in vivis super- 
stes est. Fuerat autem Eustathii episcopi presby- 
ter, quem Ariani erroris insimulaverunt. $4 Ae- 
rius, eo quod episcopus creatus non esset , multa 
adversus Ecclesiam dogmata commentus est. Ac 
quod ad fidem attinet, germanus Arii sectator 


est : sed amplius quiddam profitetur : puta obla- B 


tiones pro mortuis non esse faciendas jejunia 
quarte et sext» ferie, quadragesimz, ilem et 
Paschatis prohibet : bonorum abdicationem pra: 
dicat. Carnium et ciborum genus omie ad vitam 
absque timore adhibet. Quod si quis sectatorum 
ejus jejunare velit, statutis hoc diebus vetat fleri, 
sed quando libuerit. Non enim , inquit, legi sub- 
jectus es. Episcopum docet nihilo prestantiorem 
esse presbytero. 


0109 χαλῶς * λέγουσι, παρά τι» τὸ δὲ Πνεῦμα. τὸ 
Ἅγιον βλασφημοῦσι, Χχτιστὸν αὐτὸ ὁριζόμενοι, xal 


'οὐχκ ὃν ix τῆς θεότητος, μᾶλλον δὲ χαταχρηστιχῶς 


δι ἑνέργειαν αὐτὸ ἑἐχτίσθαι' ἁγιαστιχὴν δύναμιν 
αὐτὸ φάσχοντες εἶναι µόνον ». 


δε’. 'Aeptavol (53). Οὗτος ὁ ᾿Αέριος ἀπὸ Ἡόντου 
ὡρμᾶτο ΄ ἔτι δὲ δεῦρο πειρασμὸς ἔστιν οὗτος τῷ 
βίῳ. Γέγονε δὲ πρεσθύτερος τοῦ ἐπισχόπου Εὐστα- 
θίου, τοῦ ἐν Αρειανοῖς διαθληθέντος: χαὶ ἐπειδὴ 
οὗτος ᾽Αέριος οὐ χατεστάθη ἐπίσχοπος, πολλὰ χατὰ 
τῆς Ἐχχλησίας .ἐδογμάτισε. τῇ μὲν πίστει ὧν 
Αρειανὸς τελεώτατος, περιττύτερον δὲ δογµατίζει 
ph δεῖν προσφέρειν ὑπὲρ τῶν χεχοιμηµένων νη- 
στεύειν τετράδα xal προσάθθατον xal Τεσσαραχο- 
στην xai Πάσχα κχιλύει' ἀποταξίαν κηρύττει !, 
σαρχοφαγίαις Ἠπαντοίαις χἐχρηται, xal τροφαῖς 
ἀδεῶς. El δέ τις τῶν αὐτοῦ βούλοιτο νηστεύειν, μή 
ἐν ἡμέραις τεταγµέναις φησὶν, ἀλλ' ὅτε βούλει 5. — 
Οὐ γὰρ cl, φησὶν, ὑπὸ vópov. Φάσχει δὲ μηδὲν δια----- 


φέρειν πρεσθυτέρους ἐπισχόπου. 


VARIE ΤΕΟΤΙΟΝΕΣ. 


4 Cod. S. Hil. οἱ ἀπὸ Μακεδονίου τοῦ Πνευματομάχου. 
dicunt de Christo juxta alium, Spiritum autem sanctum. Legit, τὸ δὲ Πνεῦρα, ut apud Epiph. 


r R. 9508 xaxix;. Vetus int. Isti quidem bene- 
5 [n co/f. 


S. lil, additur, ἀπὸ τούτου Μοντανισταί * οἱ ἀπὸ Μοντανοῦ ἐγράφησαν ὄπισῦεν. Quz librariorum oscitan- 


tiam produnt, cum ad caput de Cataplirggibus, pertineant. 
ἀποχγρύττει ut babent codices. Favet et Augustinus, 


* Sie legendum ex Epiphanio passim, Ron 
" Cod. E. lil. βούλεται. 


NOTA. 


opinionem propugnasse; Ácacium (4964/69 µέσην C genitum, omnino consequi, ut ei quise genuit ὁμουύ- " 


τινὰ, mediam quamdam protulisse : tandem Mele- 
tium rectam Theologiam  enuntiasse. Meletii ser- 
monem Epiphanius, in Panario scriptis consignavit, 
nec quidquam in eo reperire sit, quod ab Ancyrana 
definitione  discrepet, vel Nicenam fidei. diserte 
exprimat. Quam agendi rationem Meletium in sy- 
nodo Seleuciensi tenuisse testis est post. Athana- 
sium Socrates. Alque lec est pratensa illa 
simulatio Meletii εἰ Eusebii Samosateni, quam 
carpit auctor cujusdam lucubrationis, qua exstat 
inter opera Athanasii. Theodoreto igitur Semia- 
riani alii non fuerunt praeter Acacii sectatores, 
qui perzeque tacerent voces ὁμοουσίου ; et ὁμοιουσίου 
quia in scriptura nonleguntur, alios vero qui ὁμοιού- 
otov, admitterent tanquam Orthodoxos αυτ εἰ certe 
l'hilostorgius, cum Arianos suos quoscunque lau- 
dibus oneret, Acacium tamen pessime tractat. Ba- 
silius Ancyranus in Syrmiensi formula, ut Patrem 
et Filium unum esse Deum concludat, hoc subjun- 
pit : non enim Filium συντάσσοµεν τῷ Πατρὶ, eodem 
ac Patrem. locamus  qradu, sed subjectum. facimus 
Patri, cui subministrarit, ὑπουργῆσαντα, in uni- 
versi. productione. Nihilominus flilarius lib. De 
syR. L', liec ad Catholicum sensum traduxit. Enim - 
vero Theodoretus, /Jist., lib. ni, c. 27, narrat, 
Constantio, soluto Seleuciensi concilio, cum eis 
imperassel, ut ὁμοούσιον perinde ac Acaciani eju- 
rarent, Sylvanum "Tarsensem celerorum nomine 
respondisse , quandoquidem Dei Verbum ex mon 
exstantibus facium mon est, neque ex alia substantia 


(a) Vid, Prefauonem, pum. xx. 


σιος consubstantialis sit, Deus de Deo, lumen de la- 
mine, χαὶ τὴν αὐτὴν ἔχει i Yevvlxopt φύσιν, eam- 
demque ac genitor naturam habeat. 1d quod posthac 
professi sunt variis in locis. 

: (52) Ex Semiariauis Πνευματομάχοι, id est, Spi- 
ritus sancti. impugnatores prodierunt, auctore in 
primis Macedonio, qui CP. sedem arripuerat. Hos 
damnavit Athanasius in synodo Alexandrina ann. 
503, itemque Damasus papa in duplici synodo ro- 
n ) ac tandem concilium generale 11, annm. 

| (a). 

(53) Epiphanius simulatam Aerii continentiam 
pene omisit. lloc solummodo ait , àrotaxc 
ἑσχήχασιν οὗτοι τὸν τρόπον, qmod renuntiantium 
vivendi ralionem teneat. Philastrius vero , Aerii, 
ab Aerto. quodam sic appellati swnt, inquit, qui 
abstinentiis vacant, et in provincia Pamphylia quam- 
plurimi commorantur, qui et Encratite — dicuntur, 


p id est, abstinentes. Hi non possident. aliquid : escaá 


abominantur, quas Deus cum benedictione humane 
generi tribuit. Damnant etiam de lege nuptias, mon 
a Deoinstitutas asserentes. Locum  Philasirii inte- 
grum descripsi, ut planum flat Hieronymum in 
cap. vi! Osee apprime recte Aerium posuisse inter 
castitatis οἱ pudicitize simulatores : id quod illum 
ab episcopo, et amico quondam suo, Eustathio Se- 
basteno didicisse colligitur ex Socrate et Soromeno. 
Peregrina amborum dogmata synodus Gangrensis 
damnavit, inque Eustathii vafritiem magnus Basi- 
lius animadversit, epist. 74 et 199. 


195 


ος’. ᾿Αετιανοί (54) * οἱ ἀπὸ τοῦ ᾿Αετίου KÜuxos Y 
διαχόνου γενοµένου ὑπὸ Γεωργίου τοῦ τῶν Ἂρεια- 
νῶν ἐπισχόπου τῆς Αλεξανδρείας, οἱ xal ᾽Ανόμοιοι 
χαλούμενοι, παρά τισι δὲ Εὐνομιανοὶ, δι Εὐνόμιόν 
τινα, μαθητὴν ᾿Λετίου vevÓpevov* ol; συνῆν xal 
Εὐδόξ.ος, ἀλλὰ δήθεν διὰ τὸν πρὸς τὸν βασιλέα Κων- 
σταντῖνον x φόθον ἀφώρισεν ἑαυτὸν, xat μόνον ᾽Αέτιον 
ἑξώρισεν. Ἔμεινε μέντοι ὁ Εὐδόξιος ᾿Λρειανίζων, 
o) μέντοι ye χατὰ τὸν ᾿Αέτιον. Οὗτοι οἱ ᾿Ανόμοιοι 
χαὶ ol ᾿Αετιανοὶ παντάπασι Χριστὸν xal «b ἅγιον 
Πνεύμα ἁπαλλοτριοῦσι τοῦ θεοῦ Πατρὸς, χτιστὸν 
αὐτὸν διαθεθαιούµενοι, xal οὐδὲ ὁμοιότητά τινα 
ἔχειν λέγουσιν. Ἐκ συλλογισμῶν δὲ ᾿Αριστοτελικῶν 
xil γεωμετριχῶν τὸν θεὸν παριστᾷν βούλονται, xal 
Ἀριστὸν δῆθεν ph δύνασθαι εἶναι ἐχ Θεοῦ διὰ τοιοῦ- 


ων τρόπον. Οἱ δὲ ἀπ᾿ αὐτῶν Εὐνομιανοὶ ἀναδαπτ[- B 


ζουσι πάντας τοὺς πρὸς αὐτοὺς ἑρχομένους οὐ uó- 
νου, ἀλλὰ xai τοὺς ἀπ᾿ ᾿Αρειανῶν, χατὰ χεφαλῆς 
ἄνω τοὺς πόδας στρἐφοντες τῶν βαπτιζοµένων, ὡς 
πολὺς ἄδεται λόγος" τὸ δὲ σφαλῆναι ἕν τινι, πορ- 
vela,  ἑτέρᾳ ἁμαρτίᾳ, οὐδὲν δεινὸν εἶναί φασιν " 
ο δὲν γὰρ ζητεῖ ὁ θεὸς, ἀλλ $ τὸ εἶναί τινα ἐν 
ταύτῃ τῇ νομιζομένῃ αὐτῶν πίστει, 


4A. oral εἶἰσιν ὁμοίως καὶ αἱ τοῦ τρίτου βιθλίου, 
τοῦ πρὠτου τόμου,αἰρέσεις ὅ. 
'Er δὲ τῷ δευτέρῳ, colt δὲ βιδ1(ῳ, αἱρέ- 
σεις Ó. 
οὗ. Διμοιρῖται (55), οἱ καὶ ᾽Απολλινάριοι’ oi. μὴ 


ΡΕ HJERESIBUS LIBER. 


126 
A 76. Aetiani. Ab Aetio Cilice, qui a Georgio Aria- 
norum Alexandrie episcopo diaconus ordinatus 
est. Anomoai quoque vocitantur, et a quibusdam 
Eunomiani, ab Eunomio Aetii discipulo. Earum- 
dem partium erat et Eudoxius; sed imperatoris 
metu ab ilis se segregavit : quo factum est ut 
solus Aetius relegaretnr. Quanquam in Ariano 
dogmate perseveravit, sed Aetium minime secutus 
est. Porro Anomai, sive Aetiani Filium et Spiri- 
tum sanctum a Deo Patre penitus alienum esse 
praedicant, quos ereatos esse, nec quidquam simi- 
litudinis habere docent. Quippe syllogismis qui- 
busdam Aristotelicis et gcometricis Dei naturanr 
explicare student, atque adeo Christum ex Deo 
esse non posse. Eunomiani vero ex ipso profecti , 
omnes, qui ad partes suas transeunt, iterato 
baptizant , non Catholicos solum , sed et Arianos 
ipsos; idque hoc modo, uti percrebuit fama, 
pedibus in ccelum inversis, in caput illos intin- 
gunt , fornicationem , aut aliud quodvis peccatum, 
nihil esse dictitant: neque enim Deum aliquid 
quaerere, nisi ut in ea sola, quam ipsi praedicant » 
fide perseveretur. 


He quoque sunt  hareses septem primi tomi libri 
terii. 


]n secundo tomo libri tertii , harreses qualuor sunt.. 


11. Dimocritz , qui et Apollinariste ; qui perfe- 


VARLE LECTIONES. 


* Cod. S. Hil, "Aectavol, οἱ xax 'Avópotot, χαὶ Εὐνομιανοὶ, xa Εὐδοξιανοί. 


x [n cod. S. Hil. deest 


Ἀιπιρογαίοτίς nomen. Cotteler. monet legendum Kovozávttov, ut etiam habetur in Synopsi Epiphanii. 


NOT £. 
(54) Aetius ab Arianis discessit, quia Filium Pa- C circa incarnationem. Cum «zstimaret ex duabus 


tri similem per omnia dicerent, non crederent. 
Quocirca hoc prastituto, quod sibi eadem ac Ipsi 
Deo perspicuitate notum asscreret, essentiam Dei 
in hoc sitam esse, quod ἀγέννητος, ingenitus sit, 
inferebat Filium, quia genitum, dissimilis a paterna 
naturz esse. Hinc ᾿Ανόμοιοι, Anomaci, dicli sunt 
ejus sequaces ; quorum pr:ecipui fuerunt Eunomius ; 
a quo Eunomiani audierunt, ac Eutychius, qui post- 
hac alterius secl:e princeps fuit. Utriusque memi- 
gerunt Socrates, lib. v, c. 24 ; et Sozomenus, lib. vi, 
c. 26. Unde Hieronymus in cap. 1 Amos scripsit, 
Arianz haeresis vectes et firmissimas seras Eutyc- 
tum et Eunomium fuisse. Non enim. contra. codd, 
et editorum fidem legi debet, Aetiuset Eunomius, 
nec, uL apparet, ignotus Eutycius Arianus fuit. 
Eudomianos mersione una haptizasse Socrates, 
Sozomenus, Thecdoretus, aliique tradunt, imo et 

regrinas inter baptizandum ceremonias adhi- 

996: in solam vero Christi mortem, onissa 
formula quam Christus instituit, tingere solitos vix 
eoncessero. Socrates et Sozomenus Eutychium 
auctorem faciunt suppressa trinz rmersionis. Ano- 
meos reliquiis Martyrum et Virginitati detraxisse 
ex Basilio et Hieronymo constat. 

($5) Apollinarius diversos quidem in Trinitate 
£radus posuisse fertur, ut Spiritus sanctus magnus, 
inajor Filius, Pater maximus, dicerentur. Id narrat 
Nazianzenus epist. 1 ad Cledon. u ejusdem Apol- 
linarii taceam epistolam ad Basilium, quz exstat 
tom. Ill Monum. Eccl. Grece. Basilius vero non 


"wno in loco Sabellii dogma instauratum scribit . 


ab Apollinario. At magis constat de ejus errore 


rebus perfectis et integris unum aliquod non com- 
poni, humanitatem Domini, ut Christus unus 
agnosceretur, ea parte qua rationalis est, mutilavit, 
cujus munia in Verbum propter unionem cum 
carne transtulit. Hinc gregales illius Διμοιρίται 
vocati sunt, q. d. Partitores anime. Nimirum, 
uti Nemesius observat cap. 4 Denat. hom.  Apolli- 
narius juxta Platonicorum placita arbitrabatur vouv, 
mentem, seu Πνεῦμα, spiritum, esse quamdam sub- 
stantiam ab anima superabilem, idque in primis 
studebat inculeare. Appollinarium Laodicenum, in- 
quit Hieronymus, epist. 65, audivi Antiochie fre- 
quenter, εἰ colui, et cum me in. sanctis. Scripturis 
erudiret, nunquam illius contentiosum super. sensu 
(seu mente) dogma suscepi. Quod quidam aiunt, 
eum animam Cliristo, justa ac Arianos denegasse, 
de rationali concedendum est quz ex ejus doctrina 
mente sola constaret. Ex his inferebat, nedum 
D tnam esse Christi personam et hypostasim, verum 
et naturam unam. In Collectaneis adv. Sever, ha- 
betur segmentum epistolz& Apollinarii ad Diodorum, 
inquo µία σύγχρατος Φφύσις, wma contemperata 
Christi natura legitur. Atqui contemperationem 
hanc συνουσίωσιν, consubstantiationem, appellabat, 
mutuala voce a synodo Antiochena, qu» Paulum 
Samosatenum damnaverat. Unde Apollinaristze συν- 
ουσιασταὶ, Synusiaste quoque audierunt. Quocirca 
ferebatur confusionem admittere naturarum, aut 
unius in aliam. conversionem ; idque eo agis, 
quod ex ejus sententia in Deitatetm ipsam dolores 
ct perpessiones refunderentur. Ceeterum in epistola 
ad Serapionem apud Leontium adversus fraud. 


T] 


S. JOANNIS DAMASCENI 


138 


ctam Christi incarnationem minime confitentur : 4 τελείαν τὴν τοῦ Χριστοῦ «apouclav, Έχουν ivav- 


quorum alii consubstantiale divinilati esse corpus 
dicere ausi sunt : 95 alii vero negaruut animam 
eum assumpsisse. Quidam his innixi verbis, Ver- 
bum caro factum est * ex creata illum carne, hoc 
est ex Maria, carnem accepisse inficiantur ; solum 
vero Verbum carnem factum esse pertinaciter as- 
scverarunt. Postea vero, quam ob causam nescio, 
mentem illum non assumpsisse dixerunt. 


78. Antidicomarianitae. Hi beatam Mariam sem- 
per virginem post editum Salvatorem curn Jose- 
plio congressam fuisse aiunt. 

79. Collyridiani, in ejusdem Marie nomine 
stato anni die collyridas quasdam offerunt, quibus 
consentaneum ex eo ritu nomen indidimus Colly- 
ridianorum. 

80. Massaaliani, quos interpretando Euchetas 


! Joan. 1, 14. 


θρώπησιν, ὁμολοχγοῦντες, ὧν τινες ὁμοούσιων τὸ 
αὤμα τῇ θεότητι ἑτόλμησαν εἰπεῖν πητε * τινὲς δὲ 
ποτὲ, ὅτι καὶ Φυχὴν εἰληφέναι Y, xol τοῦτο hp- 
νοῦντο * τινὲς δὲ διὰ τοῦ ῥητοῦ, 0 Λόγος σὰρξ ἐγέ- 
γετο, ἑπερειδόμενοι, ἠρνοῦντο ἀπὸ χτιστῆς σαρχὸς, 
τουτέστιν ἀπὸ Μαρίας, σάρχα αὐτὸν ἀνειληφέναι 
µόνον δὲ φιλονείχως ἔλεγον τὸν Λόγον σάρχα veyt- 
νῆσθαι. Ὕστερον δὲ, διανοούμενοι τί οὖκ οἶδα cl. 
πεῖν, νοῦν αὑτόν φασι μὴ εἱληφέναι. 

ov. ᾽Αντιδικομαριανίται (56)* οἱ τὴν ἁγίαν Ma- 
píav, τὴν ᾿Αειπαρθένον, μετὰ τὸ τὸν Σωτῆρα vtv-; 
νῆσαι, τῷ Ἰωσὴφ συνῆφθαι λέγοντες. 

οῦ’. Κολλυριδιανοί οἱ εἰς ὄνομα τῆς αὐτῆς Μαρίας 
by ἡμέρᾳ τινὶ τοῦ ἔτους ἀποτεταγμένῃ, Χολλυρίόα 
τινὰ προσφέφοντεςιοῖς ἐπεθέμεθα ὄνομα Κολλυριδια- 
νοῖς. 


π’. Μασσαλιανοὶ (57), ol. ἑρμηνευόμενοι Εὐχηταί, 


VARIA LECTIONES. 


ΣΙ. 9508 ἀνειληφέναι. 


NOT.E. 


Apollinarist. insaniam condemnat illorum qui car- 
uem consubstantialem dicerent Deo. Unione siquidem 
divinam esse [actam carnem Verbi, non natura. Va- 
Jentinus Apollinarista hujus erroris parentes ΙΔοἰἰ 
Polemium, seu Polemonem, et Timotheum, qui 
magistri dicta non intellexissent : sed neque id 
jnficintur Theodoretus; qui tamen admonet Apol- 
Jinarium unius sententiz tenacem non fuisse. Sunt 
etiam qui arbitrantur Apollinarium Nesiorio pre- 
lusisse, ut Virginem esse θΘεοτόχον, Deiparam ne- 
paret , conjunctioni substantiali naturarum, ex 
quibus constat Christus, detrahendo ; eo quod 
Athanasius οἱ Nazianzenus impietatem hanc con- 
fodiant cum aliis ejusdem placitis. Verum ab utro- 
que doctore nedum errores Apollinarii confutaban- 
tur, sed et illi quos bzereticus ex Catholica doctrina 
eonsequi jactitabat. ld quod aperte salis ex An- 
Virrhetico Gregorii Nysseni adversus ipsum colli- 
gere liceat, nec non ex his Ilieronymi verbis in 
cap. m Epist. ad Tit. Neque vero alium Jesum Chri- 
stum, et alium Verbum dicimus, ut nova  haresis 
caiumniatur ;. sed eumdem. et ante secula et post 
«ccula, etc. Quini vo lioc Nyssenus adstruit magis 
epist. ad Theopliil, qua recitata est in concilio 
senerali, collat. 5. Unde ad Nestoriana tempora 
revocandi non sunt omnes libri, quibus de una 
Christi persona disputatum est. Apollinaristarum 
aliqui docuerunt Virginem beatam post. Christum 


Christianis erant cum Evangelii dicta insulse inter- 
pretarentur, facultatibus dimissis, et labore ma- 
nuum neglecto, soli orationi vacabant. Hinc 
Massalianorum nomen, a radice Syriaea ND, ora- 
rit. Diu me torsit Hieronymi locus in Prologo ad 
Dialog. cont. Pelag. qui in pristinis editionibus sic 
haberet : totius pene Syrie hereticos quos sermone 
gentili, Abin et Paanin, id est perversos et Massa- 
lianos, Grece Εὐχίτας, vocant. Non capiebam, Abin 
el Paanin idem «esse ac perversos et Massalianos. 
]n nupera vero editione hanc esse lectionem quam- 
plurium mss. monemur, quos sermoue gentili, DEIN- 
CTPAMNNI, id est perverse Massalianos, etlc.,ex ο” 
jus lectionis inspectione, lieronymi lecus sie 
emendari potuit: quos sermone gentili AJECTPAM- 
MENAQC, id est perverse, Massalianos, etc. Photius 
cod. 52, fuse narrat, quz a variis pontificibus, οἱ 
synodis coutra Massalianos gesta sunt. Cyrillum 
vero Alexandr. omisit, a quo hzresis hzc perinde 
profligata est. Scribit tamen Ephesinam synodum, 
cui Cyrillus praefuit, excerpta ex libro S1assaliauo- 
yum ascetico capita damnasse, cum eorum parenté 
Adelphio. Atqui hoc ipsum est quod Joannes Jeju- 
nator C P. Gregorio Magno scripserat, concilium 
Ephesinum inter alia pronuntiasse, de Adae anima, 
uia in peccato mortua non (uerit, eo quod diabolus 
n cor liominis noningrediatur : et si quis hoc dixisset, 
anathema essel. lloc delinitum ab Ephesinis Patri- 


natum, liberos alios procreasse. Duobus volumini- D bus negavit Gregorius, lib. v1, épist. 14, et Pelagia- 


bus Apollinarius Millenariorum errorem, Judaico 
sensu, contra Dionysium Alexandr. propugnavit. 
Nemesius et llieronymus, in praf. lib. xvii in [sa. 
in cap. xxxvi. Ezech. , et epist. 82 scribunt. eum 
existimasse animas hominum ex traduce procreari, 
ut quomodo corpus ex corpore, sic auima | nascatur 
ex anima, et simili cum brutis ratione subsistat. At 
animam sentientem | intelligebat, non rationalem, 
quam altioris esse originis fateretur. 

(56, Pruter Apo'linaristas illos, qui perpetuam 
Marie Virginitatem negavere, cjusdem erroris sec- 
tariosin Arabia pullulagse tradit Epiphanius. llunc 
Helvidius in Occidente excitavit, quem Bonosus 
Sardicensis, negata primum Christi Deitate, am- 
plexus est. 

(91) Messaliani, quos Epiphanius ait, Martyria- 
nos et Satanianos vocitari, hos in Punario gentiies 
potius, quam Christianos esse tradit. Qui vero ex 


nismi taxavit: sed ex iis qux subjungit, colligo 
synodum Massalianorum duntaxat sensum exclu- 
sisse. Ephesinam synodum perscrulantes, inquit, de 
Adelphio, et Saba, el ecteris, quiillic dicuntur dam- 
nali, omnino nihil invenimus. Adelphium vero, εἰ 
Sabosm antesignanos fuisse Massalianorum , te- 
stantur Theodoretus, quem noster exscripsit , Nilus, 
epist. ad Magnum aliique bene multi. Quamvis ca- 
tliolica sententia sil, animam Ada peccato mortuam 
esse, et diabolum in cor illius qui peecat ingredi; 
attamen hzc blasphema sunt, juxta Massalianorum 
sensum. Scilicet duag in quolibet homine animàs 
ponebant, communem unam, colestem alteram, 
qua per peccatum exclusa, mortuus homo censeretur, 
insuper diabolum cum homine peccatore οὐσιω" 
δῶς consubstantialiter conjungi, nec ulla baptismi, 
alwriusve sacramenti virtute abigi, nisi per oratio- 
nem. Hac Gregorium latuerant, cum lues ista ad 


ΡΕ H/ERESIBUS LIBER. 


190 


αι δὲ τούτοις xal τῶν ἀπὸ Ἑλλήνων ἐπι- Α dixeris. id est, orantes. His adjunguntur e gen- 


νων αἱρέσεων οὗτοι ol λεγόµρνοι Εὐφημί- 
Ιαρτυριανοὶ, χαὶ Σατανιανοἰ. 

ju ἁόδόμου εόµου ἡ ἀν ακεφα]αίωσις. 
tov τῶν Μασσααιανῶν δυσσεδοὺς δό- 
c ἀνα.Ἰηφθέντα éx βιδ.1ίου αὐτῶν. 
δυνοιχεῖ τῷ ἀνθρώπῳ ἑνυποστάτως ὁ Σα- 
b χατὰ πάντα χυριεύει αὐτοῦ. 

ὁ Σατανᾶς xai οἱ δαίμονες χατέχουσι τὸν 
βνθρώπων, καὶ ἡ quat; τῶν ἀνθρώπων 
ἰστι τῶν πνευμάτων τῆς πονηρίας. 
συνοιχοῦσιν ὁ Σατανᾶς καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ 
p ἀνθρώπῳ' xal ὅτι οὐδὲ οἱ ἀπόστολοι 
σαν τῆς ἑνεργουμένης ἑνεργείας. 

οὐδὲ τὸ βάπτισμα τελειοῖ τὸν ἄνθρωπον, 
ν θείων μυστηρίων µετάληψις χαθαρίζει 
, ἀλλὰ µόνη fj παρ) αὐτοῖς σπουδαζοµένη * 


συµπέφυρται α ὁ ἄνθρωπος τῇ ἁμαρτᾳ, 
ὁ βάπτισμα. 

ι οὐ διὰ τοῦ βαπτίσματος λαμθάνει «b 
καὶ θεῖον ἔἕνδυμα ὁ πιστὸς, ἀλλὰ δι) εὖ- 


δεῖ καὶ ἀπάθειαν λαθεῖν, xal µετουσίαν 
Πνεύματος £v αἰσθήσει πάσῃ, xai πλη- 
πεσθαι. 


tilium sectis, quos Euplemitas, εἰ Martyrianos, 
et Satanianos nominant. 
Hactenus summa tomi septimi. 


Capita impie Massalianorum doctrine, ex libris 
ipsorum collecta. 

1. Habitare cum homine personaliter Satanam, 
eique in omnibus doninari. 

9. Satanam et demones humanam mentem 
possidere, hominumque naturam communione 
jungi cum spiritibus nequitiz. 

9. Contubernales esse Satanam et Spiritum 
sanctum in homine; et non fuisse apostolos ab 
liac operatione qua corripiuntur homines, liberos. 


p 4.96Baptismate homines non perflci : nec 68- 


erorum mysteriorum perceptione animum expiari, 
sed solis, in quas se illi impendunt, precibus. 


5. Hominem post etiam baptisma susceptum in 
massa peccati esse. 

6. Fidelem per baptismum non accipere in- 
corruptibilem divinamque vestem, sed per ora- 
tionem. 

7. Etiam hnperturbationem, animique summam 
tranquillitatem captandam esse; debereque Spi- 
ritus sancti participationem ipsomet sensu ac 
omni certitudine percipi. 


VARLE LECTIONES 
8 νοµιζοµένη. Vetus interpr. exercitata. * Cod. S. Hil. οὐ συµπεφυρ. 
NOTAE. 
partes non penerasse Non ita pridem C et Enthusiaste quoque appellantur ; in qua quiet 


uduerat in Oriente sub Anastasio imp. 
ampetio, a quo Lampeltiani, tum deinde 
anum Trapezitam, a quo Marcianiste 
, Unde sanctus Pontifex tribus epistolis 
ibl esse ait. Marcianistarum sectam ( ita 
est lib. νι, epist. 15, 16, 17, non ut qui- 
Bt, MELIORI Gregorius canonem 
m assignare mavult Joanni Antiocheno, 
jmciliabulo. Nam permirum est viros 
wuditos non animadvertisse, ipsum lib. 
. 41, epist. 49, ad Anastasium Antioch. 
are, ubi ait : Quidam illam Ephesinam 
iynodum in ea urbe existimant que ab 
Iraditur esse composita ; episcopis utique 
i0 cum Joanne faverant. Addit : 1Πία 
us, quie sub ρτίπια Ερλεείπα (legitimz) 
mela es], quedam in se oblata capitula 

pbata, que sunt Celestii et Pelagii pre- 
PQuibus innuitur conciliabulum Joan- 
εί approbasse doctrinam Pelagii, 
Illum, qui Pelagiana Gregorio videbatur, 
Hecam tantummodo ezploderet. Nec ju- 
"foannew) ipsum epist. ad Rufum 
lumi aceusasse, qwod eadem sentien- 
pano et Pelagio (Euchete enim sunt et 
"communioni restituisset. Nam ex acus 
tonstab Joannem Pelagianog 
visse: quin nec dolo carebat ejus 
serm quia Ewchetz e regione Pe- 
igabant, εἰ ἀπάθειαν, immunitatemve 
nibus demas, quam utrique ostenta- 
nt Gregorii Tanmenta. Ceterum in 
εσας synodi Latine exstat. Def- 
pios Massalianilas, qui εἰ Euchet, 
























tur libellus synodicus CP. editua contra ipsos a 
Sisinnio, queque Alexandrize corum causa gesta 
essent, injunglturque Valeriano lconiensi, Am- 
philochio Sidensi, et omnibus Lycaonie et Pam- 
dies episcopis ut hzc decreta servari curent. 
d quod eo consultius Ephesini Patres sanxere, 
quod ab Orientalibus apud imperatorem etiam 
Massalianici erroris accusabantur, Quamobrem 
conjicio Euchetarum capita, quae Jejunator Ephesi 
damnata esse Gregorio scripsit, illa ipsa fuisse, 
que Sisinnius et Cyrillus anteliac prohibuerant. 
Ex quo vero auctore Noster acceperit omnes illos 
Massalianorum articulos, quos his retulit, haud 
salis mihi compertum est : nisi forsan eodem quo 
Timotheus presbyter usus est, codice; impii sci- 
licet illius Marciani, qui seculo vi prodiit. Atta- 
men Timotheus multos recitat, quos Damascenus 
non habet, ut vicissim plures Damascenus, quo- 


D rum nulla apud Timotheum mentio. Ex. g. apud 


Timotlieum non reperias, ignem esse opificem re- 
rum : malorum naturam 6656 quamdam : duas cui- 
libet homini animas esse, qu:x& mere Manichaica 
Sunt : Adamum itidem cum. Eva congressum nullo 
libidinis estu. Nec vice versa apud Damascenum, 
Tres SS. Trinitatis personas unam esse hypostasim: 
Corpus Christi circumscriptum non esse, et similia, 
ux non Timotheus modo, verum et Nicephorus 
P. et Éuthyinius ex Marciani scriptis eruerunt. 
Que subsequuntur lireses, ex variis auctoribus 
collegit Damascenus, quorum libri interiere. At 
pe chronismo peccat, ubi ait eas a Marciani et 
eonis temporibus et deinceps emersisse. Nam Ne- 
vrbis ct Eutyches sub Theodosio Juniore pro 
ierant, 


TÀ 


S. JOANNIS DAMASCENI T3 


8. Animam sic affici oportere sensu participa- À — v. Ὅτι δεῖ τὴν ψυχὴν τοιαύτης αἰσθέσθαι τῆς 


tionis ccelestis sponsi, ut. afficitur mulier ex con- 
gressu viri. ; 

9. Spiritales homines intus forisque peccatum 
videre: necnon gratiam «ua infunditur, et que 
operatur. 

10. Revelationem esse quz flat in sensu et di- 
vina persona, tanquam doctrina. 

41. lgnem conditorem esse. 

42. Animam non habentem Christum in sensu 
omnique aclione, serpentum esse ac venenata- 
rum bestiarum, hoc est adversarie omnis virtutis, 
domicilium. 

43. Mala, natura constare. 

14. Ante violatum praeceptum, Adamum cum 
Eva absque ullo libidinis Φδίι congressum esse. 

15. In Mariam semen et Verbum cecidisse. 

16. Hominem oportere duplici anima przditum 
esse; una quam hominibus coinmunem dicunt, 
altera, quam coelestem. 

17. Fieri posse, ut homo sensibiliter personam 
Spiritus sancti percipiat cum omni certitudine, 
plenitudine et operatione. e 

48. Posse his qui orant apparere Salvatorem 
in luce : ac quodam tempore inventum hominem 
astantem altari, cui sint oblati tres panes oleo 
perfusi. 


9"7 Λάλας, manuum operas rejiciunt, velut qua 


κοινωνίας τοῦ οὑρανίου νυµφίου, ofac αἰσθάνεται 1 
(ovt ἐν τῇ συνουσίᾳ τοῦ ἀνδρός. 

θ’. "Οτι οἱ πνευματιχοὶ ὁρῶσιν ἔσωθεν xat ἔξωθεν 
τὴν ἁμαρτίαν, xai τὴν χάριν ἑνεργουμένην, καὶ ἔνερ- 
γοῦσαν. 

C. "Oct ἐστὶν ἀποχάλυψις γινοµένη ἐν αἰσθῆσε 
χαὶ ὑποστάσει θεῖχῇ, ὡς δόγµατι. 

ια’. "Oct τὸ πῦρ δημιουργόν ἐστιν. . 

ιβ’. "Occ ἡ φυχἠ ἡ μὴ ἔχουσα τὸν Χριστὸν ἐν εἰ- 
σθήσει, xaX πάσῃ ἑνεργείᾳ, οἰχητήριόν ἐστυω ipu- 
τῶν, χαὶ ἰοδόλων θηρίων, τουτέστι πάσης ἀντικε» 
µένης δυνάµεως. 

ty: "Ott φύσει τὰ χαχά. 

ιδ. "Oct xai πρὸ τῆς παραθάσεως ἀπαθῶς ixo- 
νώνηχεν ὁ ᾿Αδὰμ τῇ Εὔα. 

κε’. "Oct σπέρµα χαὶ Λόγος ἔπεσεν εἰς Μαρίαν. 

ις’. "Oct δύο δεῖ χτῄσασθαι τὸν ἄνθρωπον ψυχάς, 
φασί μίαν τὴν χοινὴν ἀνθρώποις, xai μίαν τὴν 
ἐπουράνιον. 

wu. "Ότι δυνατόν Φφασι δέξασθαι αἰσθητῶς «τν 
ὑπόστασιν τοῦ ἁγίου Πνεύματος τὸν ἄνθρωπο lv 
πάσῃ πληροφορίᾳ χαὶ πάσῃ ἑνεργείᾳ. 

v]. "Oct τοῖς εὐχομένοις δύναται φανεροῦσθαι i 
Σωτὴρ ^ àv φωτὶ, xal χατά τινα χαιρὸν εὑρεθῆνει 
ἄνθρωπον παρεστῶτα τῷ θυσιαστηρίῳ, καὶ προς» . 
ηνέχθαι αὐτῷ τρεῖς ἄρτους δι ἑλαίου πεφυρμέ- 
νους. 

"Ett δὲ xai ἀποστρέφονται xal τὴν Ex τῶν χειρῶν 


Christianos dedeceat. Praesertim vero suam in C ἐργασίαν, ὡς οὗ πρέπουσαν Χριστιανοῖς. Κατὰ pip 


pauperes inbumanitatem proimunt. Aiunt. enim 
neque his qui stipem publice mendicant, aut qux 
vidus relictz:e sunt, iisve qui adversa fortuna 
utuntur, vel corpore mutili, vel morbis afflicti, 
vel acerbis creditoribus obnoxii, vel latronum aut 
barbarorum incursionibus attriti, aliisque calami- 
Latibus in vitz: angustias ac egestatem detrusi 
sunt, eleemosynarum ope laudquaquam subven- 
tum iri oportere per eos qui sese bonis abdicant, 
aut eliam per eos qui heneficenti: in primis stu- 
dent : sed sibi potius ipsis submiuistranda omnia. 
Se enim veros esse pauperes spiritu. 


llis addiderunt Ecclesiarum ac sacrorum alta- 
rium coutemptum. Non decere Monachos Eccle- 
siasticis interesse conventibus : satisque illis 
esse quas in suis oraloriis preces fundunt, tan- 
tain enim precum vim esse dicunt, ul ipsis atque 
ipsorum discipulis Spiritus sanctus sensibili modo 
visendum se praebeat. Quippe nugantur cos, qui 
salutem velint consequi, ea perseverantia, nihil 
prorsus aliud negotii agentes, orationi vacare de- 
bere, donec peccatum instar fumi alicujus, aut 
ignis, aut serpentis, aut cujuspiam ejusmodi bel- 


(& χαὶ τὴν εἰς πτωχοὺς ἀπανθρωπίαν εἰσάγουσι, p 
σχοντες, ὡς οὐχὶ τοῖς δηµοσίᾳ προσαιτοῦσι, f| ταῖς 
χαταλελειμμµέναις χήραις, οὐδὲ τοῖς περιστάσια 
χρησαμένοις d, 3| λώδῃ σωµάτων, f) νόσοις, 1 t» 
xpolg δανεισταῖς, 3| λῃστῶν , ἡ Βαρθάρων ἱπόρ 
μαῖς, fj τισι τοιαύταις συμφοραῖς περιπεπτωχόση 
ἀπαρχεῖν ἁρμόττον τοῖς ἀποταττομένοις 9, ἢ τὸ a 
ἀγαθοεργεῖν ἀρχομένοις, ἀλλ' αὐτοῖς ἅπαντα γρ 
γεῖν * ἑαυτοὺς γὰρ ἔφασκον εἶναι τοὺς ἀληθῶς πιω” 
χεύοντας τῷ πνεύματι. 


Τούτοις προσετίθεσαν τῶν Ἐχκλησιῶν xai sine 
σιαστηρίων ὑπεροψίαν, ὡς δἑον τοὺς ἀσχητὰς, bodie 
σιαστιχαῖς μὲν μὴ παραµένειν συνάξεσιν, ἀρχεῖσθει 
6: ταῖς ἐν τοῖς εὐχτηρίοις αὐτῶν εὐχαῖς. Τοσαύτ 
γὰρ ἔλεγον εἶναι τῆς προσευχῆς f τὴν δύναμιν, Gt 
αὑτοῖς τε xal τοῖς παρ᾽ αὐτῶν μαθητευθεῖσιν, αἰση" 
τῶς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐπιφαίνεσθαι. Τεραττύ» 
ται γὰρ, ὡς χρὴ τοὺς σωθῆναι βουλοµένους ἐπὶ tef 
οὕτον προσεύχεσθαι, οὐδὲν τὸ παράπαν ἕτερον M- 
πραιτοµένους, ἕως ἂν τῆς μὲν ἁμαρτίας αἴσθωντειν 
χαθάπερ χαπνοῦ τινος, f] πνρὸς , ἢ δράχοντος, f "t^ 


VARLE ΙΕΟΠΙΟΝΕΣ. 


o R. 1 et cod. S. Hil. ἔσεσθαι, sie vetus interpr. fore. 9 Sic Reg. 2508 alii, σταυρός. ! 
ο Sic Fronto Duc. edidit ex cod. Angust., alii vero τοὺς ἀποταττομένους, ἢ τοὺς... 


in K, 9508. 


µένους. f Reg. 2 εὐχῆς, 


d Deest, yt» 


DE H/ERESIBUS LIBER. 


194 


ου θηρίου, διὰ τής προσευχῆς ἐξελαυνομέ- A luz, orationis vi expellatur, ac per preces sensi- 


ἠσθητῶς διὰ τῶν προσευχῶν ἐξιούσης * τοῦ 
€ δὲ τοῦ ἁγίου πάλιν τὴν εἴσοδον αἱσθητῶς 
εαι, xat φανερὰν ἐν τῇ Ψυχῇ ἔχωσιν αἴσθη- 
ἰσόδου τοῦ Πνεύματος. Καὶ ταύτην εἶναι 
ινἠν τῶν Χριστιανῶν χοινωνίαν * οὐδὲ γὰρ 
ετίσµατι τῆς ἐχχλησίας, 7| ταῖς τῶν χλη ρι- 
τονίαι, ἁγίου Πνεύματος πάντως µεταλαμ- 
4€ βαπτιξομµένους, εἰ μὴ ταῖς αὐτῶν προσ- 
ἱλοπονώτερον χοινωνῄσοιεν, xai λαθεῖν ἄν 
δίχα τοῦ βαπτίσματος, τοῦ ἁγίου IIvsópa- 
νίαν, εἰ παραµένειν αὐτοῖς ἐθελήσειε, xal 
ων µαθητεύεσθαι δόγµασιν * ὡς xal πρεσ- 
εἰπόντων αὐτοῖς , ὅτι Ἑν πίστει τὸ Πνεῦμα 
ὑμολογοῦμεν ἔχειν, xat οὐχ αἰσθήσει, &zay- 
xal αὐτοῖς, διὰ τῆς σὺν αὐτοῖς προσευχῆς 
Σεσθαι τῆς αἰσθήσεως τοῦ Πνεύματος. Τοσ- 
ἐστιν αὐτῶν τῆς ἁλαζονείας ὁ τὂφος, ὡς 
χαχόντας παρ) αὐτοῖς δῆθεν τῆς τοῦ Πνεύ- 
Ἀήσεως µαχαρίξεσθαι ὑπ αὐτῶν, ὡς τε- 
b πάσης ἁμαρτίας ἐλευθέρους, xal χρείττο- 
περιέπειν, xal σέθεσθαι, ὡς ut] ὑποχειμέ- 
χινδύνοις ἁμαρτίας. ᾽Αλλὰ λοιπὸν ἄνεσιν, 
κτων ἄδειαν, xal πᾶσαν ὑπάρχειν αὐτοῖς 
w, xai τιμὴν, xal τρυφὴν, ὧν πολλοὶ καὶ 
τοιαύτην παρ᾽ αὐτοῖς μαρτυρἰαν τῆς τε- 
εἷς τοὺς ἐχτὸς ὄντας, xal οὔτε Χριστιανοὺς 
εὐεσθαι ἀξίους 5, αἰσχρουργίαις διαφόροις, 
ἄτων χλοπαῖς, xai πορνείαις περιπεσόντες 


δὲ χαὶ ἕτερα πρὸς τοῖς εἰρημένοις τερα- 
ὡς xai γάμους ἑνθέσμους ἁδιαφορώτατα 
ιὐτοὺς, xaX τοὺς τῶν γάμων ἀφισταμένους, 
ιὰς προσλαμθάνεσθαι xal µαχαρίδειν, xal 
καὶ μητέρας τεχνοτροφίας ἀμελεῖν πείθου- 
ς δὲ προσχοµίζειν πάντα κατεπάδουσι. Δού- 
σποτῶν ἁποδιδράσχοντας ἑτοίμως παραδέ- 
εν τοὺς ἁμαρτάνοντας, xat αὐτοῖς προσιόν- 
χαρποῦ τινος µετανοίας, ἄνευ ἱερέως αὖ- 
ἄνευ βαθμῶν τῶν τοῖς χανόσι τοῖς ἐκχλη- 
: διηγορευµένων, τάχιστα καθαἰρειν παντὸς 
ἔτος ἐπαγγέλλονται, µόνον εἴ τις τὴν πολυ- 
! αὐτῶν προσευχὴν παρ) αὐτοῖς µελετῄσας, 
(ἐδιος τῆς ἐχείνων xu6clag b γένοιτο. Ὡς 
ποιούτων πρὸ τῆς ἁπαλλαγῆς τῶν ἆἅμαρ- 
ἔχειν αὐτοὺς εἰς χληρικῶν χειροτονίας, δο- 
θοντες τοὺς ἐπισχόπους ἐπιτιθέναι χεῖρας 
À παρὰ τῶν νοµιζομένων παρ᾽ αὐτοῖς àoxn- 
υρίᾳ δελεαζοµένους. Τοῦτο δὲ σπουδάζου-. 
ς τοὺς τῶν χληρικῶν βαθμοὺς τιµίους κρί- 
γε xax αὐτῶν τῶν ἐπισχόπων καταφρονοῦν- 
)ἐθέλωσι ’ ἀλλὰ δυναστείαν τινὰ xat αὖθεν- 
Tolg πραγµατευόµενοι. "Ένιοι δὲ αὐτῶν 


bili modo discedat; ingressum vero Spiritus 
sancli sensu quoque ipso suscipientes, perspi- 
cuum animo ejusmodi ingressus sensum habeant; 
hancque veram esse Christianorum communio- 
nem. Nec enim per baptismum, nec per manuum 
clericorum impositionem, ullo modo Spiritus 
sancti participes fleri, qui baptismo tinguntur, 
nisí assiduitete majori orationibus incubuerint. 
Quin etiam sine baptismo quemlibet Spiritus 
sancli participem fieri posse, modo apud ipsos 
perseverare voluerit, suaque doctrina imbutus 
fuerit : ut cum presbyteri quidam dixissent eis : 
nos Spiritum sanctum per fidem haberi confite- 
mur, nou vero per sensum; ipsi polliceri minime 
dubitaverint, illis quoque Spiritus sensum datum 
iri, si cum ipsis orare velint. Tanta autem eo- 
rum est arrogantia, ut eos qui apud ipsos sensum 
illum Spiritus sancti perceperint, beatos pradi- 
cent, veluti perfectos, et ab omni culpa libervs, 
peccatoque superiores. Tumque adeo omni illos 
studio colunt, honoribusque prosequuntur, ceu 
nulli jain obnoxios peccati periculo, eoque per- 
fectionis progressos, ut jam omni relaxatione frui; 
exquisitis vesci cibis, splendido comitatu tume- 
scere, deliciisque omnibus tuto plane affici pos- 
sint. Horum autem multi, tali accepto apud eog 
perfectionis testimonio, cum extraneis (quos rec 
Christianorum nomine dignos censent ) aliquando 


c degentes, in varia obscena flagitia, pecuniarum 


furta, οἱ fornicationes incidere deprehensi sunt. 


998 Plura quoque portenta comminiscuntur : 
nam et legitimas nuptias nulla prorsus de causa 
dirimunt, et eos qui a conjugio recesserunt, ve- 
lut monachos recipiunt, ac beatos jactitant. Pa- 
rentibus auctores sunt, ut alendorum liberorum 
curam omittant ; eosque ut omnia sua ipsis affe- 
rant, dementare norunt. Servos a dominis profu- 
gos ultro excipiunt : illos item qui variis crimini- 
bus obnoxii ad se confugiunt, nullo penitentia 
edito fructu, nulla sacerdotum auctoritate mu- 
niti, nulla habita ratione graduum, quos ecclc- 
siostici canones penitentibus prascribunt, omui 
se statim peccati labe mundaturos pollicentur; 
modo quis jactatam toties orationem apud ipsos 
exercens, extemporaneus discipulus ipsorum ver- 
sutia ac [raudis accesserit. Adeo.plane ut et 
quosdam ejus geueris peccatorum vinculis non- 
dum exemptos, in clericos ordinandos offerant 
illorum; qui monastica observantie laude apud 
ipsos przstant, testimonio deceptis episcopis, ut 
illis manus imponant. Hoc autem illi satagunt, 
non quasi clericorum gradus multi faciant: quippe 
cuin ipsos etiam episcopos, quando libuerit, asper- 


YARLE LECTIONES. 


et cod. S. Hil. οὓς οὔτε Χριστιανοὺς προσαγορεύειν ἀξιοῦσιν. ὃ R. 2508 χαχίας. { Ibid. 1. 
Mppovou 


σιν, 


135 


S. JOANNIS DAMASCENI 


nentur : sed quod potestatem aliquam et auctori- A μήτε χοινωνῆσαι αὐτοὺς τῶν μυστηρίων λέγα 


tatem sucupentur. Quidam autem eorum nun- 
quam sacris mysteriis communicandum volunt, 
uisi Spiritus sancli adventus illa hora sensibilis 
ipsis fuerit. Nonnulli eiiam abscindi naturalia 
membra permittunt, iis qui voluerint. Excommu- 
nicationes autem facile contemnunt. Jurant etiam, 
ac pejerant absque ullo metu; et suam ipsorum 
heresim subdole ejurare non dubitant. 


Adhuc de dicta Massalianorum haeresi, qui mazime 
in monasteriis invenientur, ex Theodoreti Histo- 
ria, lib. 1v, cap. 11. 

Valentiniani, et Valentis temporibus orta est 
haeresis Massalianorum, quos Euchetas vocant, 
qui eorum nomen Greca lingua interpretantur. 
Habent et appellationem aliam ex ipea re imposi- 
tam. Enthusiast enim dicuntur, propterea quod 
d:monis cujusdam vim et operationem recipiant, 
quam Spiritus sancti presentiam esse putant. 
Qui extremo eo morbo affecti sunt, laborem ma- 
nuum aversantur ut malum : seque somno deden- 
tes somniorum imagines divinum afflatum vo- 
cant. Hazresis autem $9 hujus principes fuerunt 
Dadoes, et Sabas, et Adelphius, et Hermas, et 
Symeon, aliique preterea, qui ab ecclesiastica 
communione segregali sunt, quod dicerent nec 
prodesse, nec obesse divinam escam, de qua Do- 
minus ait :. Qui mandacat meam carnem et bibit 
meum sanguinem, vivet in &lernum*. Morbum porro 


suum celare studentes, etiam ubi convicti sunt, C 


przefracte negant, eosque ejurant, qui eadem sen- 
tiant, quz ipsi animis affüxa circumferunt. Le- 
toius Melitinensis Ecclesiz* antistes, divino vir 
ardens zelo, cum videret multa monasteria, vel 
speluncas potius latronum, pestem hanc hausisse, 
ϱ3 incendit, ac lupos a grege abegit. Eodem modo 
celebratissimus Amphbilochius, «qui — Lycaonum 
metropoli prepositus, gentem universam regebat, 
cum luem hanc illic grassari comperisset, insur- 
rexit itidem, el greges, quos pascebat ,: a labe 
liberavit. 


Flavianus quoque celeberrimus Antiochie pre- 
sul, cum hos Edessz versari, venenumque suum 


μὴ τῆς παρουαίας τοῦ Πνεύματος αἰσθητῶς ke 
ται, γενομένης κατ ἐχείνην τὴν ὥραν. Ἔπει 
δέ τινες αὐτῶν τοῖς βουλομένοις ἀποτέμνειν « 
τῶν φυσιχὰ µόρια. Καταφρονοῦσι δὲ ῥᾳδίως x 
ορισμῶν. "Όμννυσι δὲ ἀδεῶς xal ἐπιορχοῦσιν" 
µατίζουσί τε ὑπούλως τὴν αἴρεσιν αὐτῶν, 


"Et: περὶ εἱρημένης αἱρέσεως τῶν Μασσαλ 
τῶν ἐν µοναστηρίοις μά ιστα εὗρισνο 
ἐχ τῆς ἱστορίας θεοδωρήτου !. 


Κατὰ λρόνους Οὐαλεντίνου 5. xal θὐάλενα 


.στησεν ἡ τῶν Μασσαλιανῶν αἴρεσις * Εὐχητὰς 


προσαγορεύουσιν ol εἰς τὴν Ἑλλάδα τοὔνομι 
θάλλοντες. Ἔχουσι δὲ καὶ ἑτέραν προσηΐα 
τοῦ πράγματος Υινοµένην * ἑνθουσιασταὶ γὰρ; 
ται, δαἰμονός τινος ἑνέργειαν εἰαδεχόμενοι 
Πνεύματος ἁγίου ταύτην ὑπολαμθάνοντες. 6 
λευταῖον 3 «hv νόσον εἰσδεχόμενοι, ἀποσερὲ 
μὲν τὴν τῶν χειρῶν ἑργασίαν, ὡς πονηράν" Ὁ 
σφᾶς αὐτοὺς ἐχδιδόντες, ἐνθουαιασμὸν τὰς cli 
pov φαντασίας ἀποχαλοῦσι. Ταύτης ἑγένονα 
σεως ἀρχηγοὶ, Δαδόης τε, xal Záfac, xai AB 
χαὶ Ἑρμᾶς, xai Συμεὼν, χαὶ ἄλλοι πρὸς € 
ol τῆς ἐχχλησιαστιχῆς χοινωνίας ἀπέστησαν, 
οὔτε ὀνήνασθαι, οὔτε λωδθᾶσθαι φάσχοντες ely 
τροφὴν 9, περὶ c ὁ Χριστός φησιν’ 'O τρώγο 
τὴν σάρκα, xal πίνων µου τὸ αἷμα ζήσει 
τὸν αἰῶνα. Κρύπτειν μέντοι τὴν νόσον πειµί 
xai μετ’ ἑλέγχους ἀναιδῶς ἐξαρνοῦνται, xal i 
ρύττουσι τοὺς ταῦτα φρονοῦντας, ἅπερ ἓν € 
yalc περιφέρουαι. Αίτοιος P μέντοι τις, ὁ τμ] 
νῶν Ἐχχλησίαν ὶθύνων, ζήλῳ θείῳ xoepel 
πολλὰ τῆς νόσον ταύτης απάσαντα θεασάµεναι 
στήρ.α, μᾶλλον δὲ σπήλαια λῃστρικὰ, bwk 
παῦτα, xal τοὺς λύχους ix τῆς ποἰµνης Ml 
ἸΑμφϕιλόχιος δὲ ὁ πανεύφηµος ὡσαύτως καὶ i 
νων μητρόπολιν πεπιστευµένος, xai ἅπαν 
ἔθνος, ἐπισχήφασαν αὑτόθι τὴν λύμην cain 
θὼν, ἑξανέστη 4 πάλιν, χαὶ τὰ ὑπ' αὐτοῦ νε 
τῆς λώδης ἐχείνης Ἠλευθέρωσε ποίµνια. 
Φλαθιανὸς 55 ὁ πολυθρύλλητος τῆς ᾽Αντιοχό 
χιερεὺς, ἐν Ἐδέσσῃ τούτους διάχειν μαθὼν, . 


vicinia instillare didicisset, missa monachorum D χεῖον τοῖς πελάζουσιν ἐχχεῖν 5 προθµένους Bi 


turba, Antiochiam illos pertraxit ; morbumque quo 
laborabant inficiantes, hoe modo revicit. Calum- 
niari nempe accusatores et meniüiri testes dixit, 
Adelphiumque ztate longa provectum ad se beni- 
gne vocans, ac prope assidere jubens : « Nos, in- 
quit, o senex, qui vitam longius produximus, 
humanam naturam accuratius novimus, et adver- 


* Joan. vi, 19. 


µορίαν μοναχῶν ἁποστείλας, ἤγαγεν εἰς "Avm 
καὶ τὴν νόσον ἑξαρνουμένους τόνδε τὸν εράπον. 
ξεν. Τοὺς μὲν γὰρ χατηγόρους ἔφη cuxopave 
τοὺς μάρτυρας Φφεύδεσθαι. Τὸν δὲ ᾿Αδέλφϕα 
ὄντα πρεσθύτατον, Ἠπίως χελεύσας πλησίον χα 
ναι’ € Ἡμεῖς, ἔφη, à πρεσθῦτα, «bv πλείω 
κότες βίον, ἀχριθέστερον καὶ τὴν ἀνθρωπεία 


VARLE LECTIONES. 


κ Deest αἰσθητῶς, in R. 3 et v : Transl. R. 4 habet κατ ἐχείνην τὴν (pav. 


! Deest hic Tit. in R. 


in cod. S. 1]. - Sic codd. Regii et S. Hil., at legendum Οὐαλεντινιανου, ut apud Theodor. et Eutb 


Zyga3b. ^» Al. Theod. τελείαν. 


ο Codd. inss. γραφήν : at v. transl. divixum cibum. 


P Als, À 


3 Edit. ἐξανέστησε,  * Reg. 2508 οἱ cod. S, Hil. ex ctnend. ἀγχεὶ, lege ἀγχὶ, juxta. Edit. ἐγχριπνομάν 


DE IUERESIBUS LIBER. "38 


M, Χαὶ τὰ τῶν ἀντιπάλων δαιμόνων ἔγνωμεν A sarios daemonum conatus perspectos habentes, 
ατα. πείρᾳ δὲ xal τὴν τῆς χάριτος ἰδιδά- — ipso gratise usu dona edocti sumus : isti vero, ju- 
ορηγίαν. Οὗτοι δὲ νέοι ὄντες, xai τούτων — niores eum sint, et nihil horum exacte noscant, 
μθῶς ἐπιστάμενοι, πνευµατικωτέρων ἀχοῦ- — spiritualiores sermones audire non sustinent. Qua- 
Ρ οὗ φέρουσι. Τοιγάρτοι, εἰπέ pot, πῶς φατε — propter exponas velim mibi, qua ratione affirmetis, 
πῦμα τὸ ἑναντίον ὑποχωρεῖν, καὶ τοῦ παν- οἱ contrarium recedere spiritum, et Spiritus 
νεύματος τὴν χάριν ἐπιφοιτᾷν; » Τούτοις ὁ — sancti gratiam advenire. » 100 His verbis delini- 
kxslvo; χαταθελχθεὶς * kGépese πάντα τὸν — qug senex, latens venenum totum evomuit, dicens , 
ένον lv, xal φησι µηδεµίαν μὲν ἐκ τοῦβα- — sacrum baptismum nullam iis, qui eum conse- 
ς ὠφέλειαν τοῖς ἀξιουμένοις ἐγγίνεσθαι, — quuntur, utilitatem afferre, sed sola sedula ora- 
| Slv. σπουδαίαν εὐχὴν τὸν δαίµονα τὸν ἔνοι- — tjone da2emonem iuhabitantem expelli. Omnes enim 
εύνειν. Ἔλχειν γὰρ ἕχαστον τῶν τιχτοµένων — qui eduntur in lucem, ex primo parente trahere 
P €00 προπάτορος, ὥσπερ τὴν φύσιν, οὕτω — aiebat, quemadmodum naturam, sic et ddemonum 
by τῶν δαιμόνων δουλείαν ** τούτων δὲ ὑπὸ — servitutom. His autem per sedulam orationem fu- 
ig εὖχης ἑλαυνομένων , ἐπιφοιτᾷν λοιπὸν τὸ — gatis, advenire deinceps Spiritum sanctum, qui 
! Πνεῦμα, αἰσθητῶς καὶ ὁρατῶς τὴν οἰκείαν P prasentiam suam sensibus et oculis exhibeat, tum 
Εν σημαϊνον, xal τὸ σῶμα τῆς τῶν παθῶν — corpus a perturbationum motibus, tum animam 
; ἐλευθεροῦν, xal τὴν ψυχὴν τῆς ἐπὶ τὰ — ab omni ad deteriora propensione liberando; ita 
πῆς παντελῶς ἁπαλλάττον, ὡς μηδέ τι δεῖ- — ut nec jejunio jam opus sit quo corpus coercea- 
εὸν, µήτε νηστείας πιεζούσης τὸ σῶμα, µήτα — tur, nec doctrina refrenante, et ad rectum ordinem 
Í&g χαλινούσης, χαὶ βαΐνειν cÜsaxta παι- — instituente. Neque vero protervis solummodo cor- 
* Οὐ µόνον δὲ ὁ τούτου τετυχηχὼς, τῶν τοῦ poris motibus eximi, qui hunc adeptus sit, sed 
ἁπαλλάττεται σχιρτηµάτων ", ἀλλὰ xai — futura etiam aperte przvidere, et divinam Trini- 
à μέλλοντα προορᾷ, xal «iv Τριάδατὴν — tatem oculis contueri. Perfosso ad hunc modum 
ς ὀφθαλμοῖς θεωρεῖ. Οὕτως ὁ θεῖος Φλαθια- — fetido fonte, rivisque bac arte delectis, impium 
luguór, διαῤῥήδας πηγὴν, xol γυμνῶσαι πα- — senem sic divinus Flavianus affftus est : Inveterate 
WEG τὰ νοήµατα, πρὸς τὸν δυσσεθῆ πρεσδύ- — dierum malorum, arguit te os tuum, εἰ non ego : et 
' Πεπαλαιωμένε ἡμερῶν xaxov, flerté — labia tua contra te testimonium tulerunt *. ltaque 
br στόμα, καὶ οὐκ ἔγω * τὰ δὲ χείΊη σου huc patefacto morbo, Syria quidem sunt expulsi, in 
εύρησάν cov. Δήλης δὲ ταύτης τῆς νόσου — Pamphyliàm vero concesserunt, quam hac peste 
I6» τῆς μὲν Συρίας ἐξηλάσθησαν' εἰς δὲ C impleverunt. 
αν ἀνεχώρησαν, xal ταύτην τῆς λώδης ἑν- 


ἐν αἱρέσεις ἕως Mapxiavoo ' ἀπὸ δὲ Μαρ- — Hactenus hareses que ad. Marciani tempora. ezaii- 
y δεύρο μικρὸν xal πρὸς * καὶ ἀπὶ Λέογ- terunt. A Marciani vero atate ac deinceps paulo 


νεφύησαν oi αἱρέσεις αὗται. post, sub Leonis imperio, exori& sunt ista. 
εατοριανοἰ (58) ' οἱ x ἰδίως xal χεχωριαµέ- 80. Nestoriani,. Hi Deum Verbum secundum se ac 
XH, $2. 


VARLE LECTIONES. 


l'heodor. cod. S. Hilar. et R. 3 ἐλεχθείς. Vetus interpr. redarguutus. — * Π. 1 πολιτείαν. " Cod. - 
&.marg. allera manu, παθῶν αἰσχίστων. — Y Deest in R. 2508 οἱ 2244 Deupo ru καὶ πρός. 
Deczeus legendum putat : xai μιχρῷ πρότερον ἐπὶ, vel μιχρῷ πρόσω. — * Cod. S. Hil. in marg. 


φορίον, ot. 
NOTE. 


& Nestorii, sic Nestorianorum quoque se- p cavebat ne duos Filios et Deos efferre videretur : 
Malis sensum Eutlychius Alexandrinus ex- quod quidem ex variis ejus ac fautorum ipsius que 
M Annalium quos Arabice scripsit. Asse- — supersunt monumentis constat. Eutychius deinde 
Btorius, inquit, Marium Virginem revera — tradit Nestorianos posteriores opinionem diversam 
& mon (misse, esseque duos Filios, quorum — tenuisse, ae si, omissa unione illa secundum amo- 
Deus εἰ ex Patre genitus, alter homo quiez — rem , affectionem, et honorem, proflterentur, Chri- 
Mus sil : atque istum hominem, qui se Chri- — stum unum duas esse substantias, duasque personas, 
prit, amore unilun esse cum. Filio, Deum- — Deum perfecium in persona et substantia sua, atqie 
, non revera, sed per concessionem εἰ — hominem per[ectum in persona et substantia sua, ac 

; communionem, nec non honoris causa, et — Mariam peperisse Christum | ex parte humanitatis, 
ex prophetis. lta quidem Nestorius sen- — non ez parie divinitatis; wt Pater genuerit Deum, et 
liar in fragmentis homiliarum cjus, quie — non hominem; Maria autem hominem, et non Deum 
Alerzaudrinus refert libro presertim mn — pepererit. lta. quidem priscos etiam Nestorianos 
m: "Ὄσπερ λέγομεν Θεὸν τὸν πάντων — esse locutos constat ex variis monumentis quie 

» xai θεὺν Μωῦσέα, οὕτω λέγομεν xal — exstabant in Tragoedia lrenzi, quaque Lupus Au- 
Χριστὸν, xai θΞὸν, χαὶ Yibv, καὶ Άγιον βμει]ηίαρυφ primum, ac deinde Cl. Baluzius secun- 

num dicimus universi conditorem, ac Deum — dum vetustam translationem Latinam edidere. At 
men; ita et Dominum Christum, et Deum, — vero non alio nexu ambss substantias atque perso- 
j et Sanctum. Quanquam diligentissime — nas unitas censebant illi, nisi κατ’ εὐδοχίαν, secun- 


139 


S. JOANNIS DAMASCENI 


seorsim exsistere docent, ac secundum se et seur- A νως τὸν Θεὸν Aóyov ὑπάρχειν δογµατίζοντε 


eim ejus hominem : atque humiliora quidem eorum 
qua: Dominus in carne gessit, soli tribuunt homini 
ipsius; sublimiora vero, quzeque Deum deceant, 
soli Deo Verbo, ac non utraque uni eidemque per- 
sona ascribunt. 


82. Eutychianistz, ab Eutyche nomen secte mu- 
tuati sunt. lli negant Dominum nostrum Jesum 
Christum ex sancta Virgine Maria carnem assum- 
psisse, sed diviniori quadam ratione incarnatum 
esse affirmant : nec intelligunt Deum Verbum, eum 
sibi hominem ex Virgine Maria univisse, qui Ada- 
mi primi parentis peccato erat obnoxius; quo 
factum sil, ut principatus et potestates cum exspo- 
liasset, traduxerit confidenter, palam, sicut scriptum 
cst *, triumphans in cruce, quas per peccatum 
primi hominis induerat. 


* Coloss. ut, 13. 


ἰδίως τὸν ἄνθρωπον αὐτοῦ 7 * xai τὰ μὲν eae 
τῶν πραχθέντων ὑπὸ τοῦ Κυρίου ἐν τῇ πρὸ 
ἐπιδημίᾳ αὐτοῦ µόνῳ τῷ ἀνθρώπῳ αὐτοῦ Tipos 
τες, τὰ δὲ ὑφηλότερα xal θεοπρεπή µόνφε 
Λόγῳ, xal gh τὰ συναµφότερα EX xal τῷ 
προσώπῳ προσάχγοντες. 

πβ’. Εὐτυχιανίσται (59), οἱ ἀπὸ Εὐτυχέως 5 
τῆς αἱρέσεως ἑσχηχότες' οἱ μὴ λέγοντες ἱ 
ἁγίας Ιαρθένου Μαρίας εἰληφέναι την cáp: 
Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν, ἀλλὰ θειότερί 
σεσαρχῶσθαι ἀποφαινόμενοι» μὴ εἰληφότες 
νοῦν, ὅτι τὸν τῇ ἁμαρτίᾳ τοῦ προπάτορος 
Αδὰμ ὑπεύθυνον τυγχάνοντάἀ τὸν ἄνθρωπον, 
Ένωσεν ἑαυτῷ ὁ Geb; Λόγος tx τῆς Παρθένι 


B ρίας, ἐξ οὗ xal tác ἀρχὰς καὶ τὰς ἐξουσί 


εχδυσάµεγος ἑδειγμάτισεν ἐν παῤῥησίᾳ,' 
γραπται, θριαμδεύσας ἐπὶ τοῦ σταυροῦ, Bci 


παβαθάσεως τοῦ πρωτοπλάστου ἣν ἑνδεδυνώς 


VARLE LECTIONES. 
Y Sic vetus interpr. hominem ipsius : deest αὐτοῦ in R. 9508: edit. et cod. S. Hil. αὐτῷ. 


NOTE. 


dum complacitum, quemadniodum a Theodoro Mo- 
suesteno praesertim didicerant. Sic dudum post 
vestorium Paulus Persa, Nestorianze sect:e diaco- 
uu$ (quem illum esse putaverim, qui a Junilio 
Africano initio.lib. 1 De partibus divina legis, com- 
mendatur tanquam Nisibensis schola magister) ez 
duplici natura Christi, personas duas inferebat, que 
nisi per complacitum non copularentur. Οὐχοῦν 
κατ εὐδοχίαν Ἡ ἕνωσις, βουλῆς xal γνώμης ταυτό- 
tt χρατουµένη * Ergo secundum complacitum unio 
conflata est unitate voluntatis et consilii roborata. 
Vide apud Maximum lib. De duabus voluntatibus. 
Alioqui vero Anastasius Sinaita ᾿Οδηγοῦ, cap. 4, 
monel eos, seu quiesius, seu vanz glorie causa, 
per simulationem &epe, οἱ Christum appellare 
μου, el sanctam Virginem Dei Genitricem, ac 
Nestorium, et. quisquis duas personas in Christo 
dixerit, exsecrari. Vix Eutychio concesserim Bar- 
sumam Nisibensem sub Justinol imp. exstincitam 
Nestorii hzresim instaurasse. Nain llistorie eccle- 
siastic:e alios media state vixisse tradunt, puta 
Joannein et Cyrum ZEgeotas, Dasilium item Cili- 
cem; necnon suppress a Zenonc Augusto schole 
Edessena Nisibensem s$uccessisse, unde Nestoria- 
num virus Orientem pervaserit, Sed et Barsunie 
Nisibensis metropolite nomen Nestorianis ipsis 


invisum fuit, quia Persarum regis favore fretus, D 


instituerat, ut nemo, etsi sacerdos esset, μηδὲ τῶν 
ἱεραρχουμένων τινὰ, a nuptiis abstineret. Cujus 
sanctionis Leontius meminit lib. Contr. Nestor. c. 4. 
Quamobrem eo defuncto statutum est, ne quis 
in posterum ex metropolita Nisibense ini Seleucien- 
sem Catholicum assumeretur. In Scholiis in libros 
Dionysii de Eccl. hier., De divin. nom. Nestoriani 
appellantur Bastiiani, Βασιλειανοὶ , fto Νεστορια- 
vot, propter Basilium Cilicem, qui, omisso Nestorii 
nomine, bxresiin illius auctoritate Diodori Tarsen- 
sis et Theodori Mopsuesteni tuebatur. lloruni schio- 
liorum esse aucloreim alibi dicemus Joannem Scy- 
thopolitanum acerrimum Basilii adversarium. 

9) Eutyches ex uale intellectis quibusdam Cy- 
rilli vocibus uuam in Christo naturam intulit, nec 
ipsum ejusdem ac nos esse subsiantiz: secundum 
humanitatem. Hisce multi scripserunt eum existi- 
masse lapsam e ccelo Domini carnem, per Mariam 


velut per tubum transiisse : a quibus noa di 
Noster. Verum Eutyches semper protestatus 
credere Christum esse τέλειον θεὸν, xal: 
ἄνθρωπον, tbv. γεννηθέντα Ex τῆς Παρθένου, 
cium Deum esse, et per[ectum hominem, qui i 
gine genitus esset. loc ad Flavianum ejusqut 
dum retulere, qui missi ad Eutychem fuerm 
cum advenisset, palam dixit : Stc credo... & 
factam ejus pra'seutiam secundum carnem € 
sancim Virginis, et perfecte [actum homim 
confiteor coram. Patre et. Filio et Spiritu sa 
coram vestra. sanctitate. Cum Patres insta 
Christum, Matri consubstantialem fateretur: 
nus non dixi, inquit. Nam quia corpus Dei il 
confiteor, ideo non dizi ipsum Dei corpus & 
pus hominis, sed potius humanum corpus ; 
ex ipsa Virgine incarnatus est. Dominus. Ve 
scilicet, ne dicendo corpus hominis, errori 
eret Nestorii, qui hominem in se su 
erbo consociaverat. At diceudo corpus hw 
Dominumque ex ipsa Virgine incarnatum, 4 
bat Christi carnem non ccelo delapsam, sed 
ginis substantia procreatam. Nibilominus 
Christi carnem esse. consubstantialem tam 
quam nobis. Tandein sic mentem suam enul 
Confiteor ex duabus naturis (uisse Dominum 
ante adunationem : post. adunationem were 
φύσι) naturam unam confiteor. Quz varie Ἱ 
terpretati sunt. Miselli senis sensum 409 
Combefisius in Przfat. ad lhomil. Basilii Be 
in Adnotationibus non editis ad Expositiom 
χατὰ µέρος, quz Gregorio Thaumaturgo & 
est. « Eutychianos ait naturam unam dizk 
ut caro sive humanitas Christo defuerit, 
inutationem, vel per abaorptionem, aut def 
nem : sed ut illa propria natura sit, aut 
qua primas partes obtineat, non secundas! 
illa, iuquam, que aliam habeat, non que h 
et superioris habentis sit. » Sic plane Eutyt 
cipiebat hoc dictum, unam Dei Verbi mals 
carnatam ; quod Cyrillus ex professione fidt 
Athanasii esse putabat, licet Apollinarii est 
tuatus erat, Confer hec omnia cum act. 1 
Chalced. p. 193, 228, 239, $58, 257, etc. 


DE HJERESIBUS LIBER. 


742 


Ὑύπτ.οι, οἱ xai Zynuatixol?*, xai Movo- Α 101 85. JEgyptiaci, qui et Scehematici et ho- 


ol προφάσει τοῦ iy Χαλκτδόνι συντάγµα- 
ὅπου ἁποσχίσαντες τῆς ὀρθοδόξου Ἐκκλη- 
»πτιαχοὶ δὲ προσεἰίρηνται:, διὰ τὸ πρώτους 
X χατάρξασθαι τούτου τοῦ σχήματος ἐπὶ 
ὦ xal Οὐαλεντινιανοῦ τῶν βασιλέων τὰ 
µάντα ὀρθόδοξοι ὑπάρχοντες. Οὗτοι δὲ προσ- 


nophysitze, przetextu tomi qui Chalcedone conditus 
erat, ab Ecclesia orthodoxa defecerunt. Agyptiaci 
autem appellati sunt, quod JEgyptii schematis 
hujus auctores exstiterunt, Marciano et Valenti- 
niano imperatoribus. In reliquis autem omnibus 
orthodoxi sunt. Hi ob studium suum erga Diosco- 


VARIJE. LECTIONES. 


8 cywpazixol ; infra, τούτου τοῦ σχίσματος. 


NOTAE. 


4avius t. IV Theolog. dogm. lib. 1, ο. 17, 85, 
r &gyptios a Damasceno dictos esse Σχη- 
, Schematicos, forsitan quod carnem Chri. 
figura, et oyfipazt, constantem, nec veram, 
v similem mentiti sunt. At. vero Noster 
1, €0s ceteroqui orthodoxos prorsus esse, τὰ 
πᾶντα ὀρθόδοξοι ὑπάρχοντες' excepto quod 
sia se separaverint, Quamobrem νοὶ ex 
^ 2508 legendum est σχισµατικοὶ, vel, 
em recidit, σχήματος nomine intellexerit 
α aut catum quemdam; velut. Epipha- 
lianorum sectam, σχημα, nominarat, et 
lizeratque Collyridianorum placita ἀΦπιο- 
e doctrinam, el σχημα, instituti genus : 
am Athanasius in Vita sancti Antonii Me- 

ssim Σχηµατιχους nuncupavit. Vel deni- 

salis arridet, Σχηματιχοὺς, dixit Noster, 
ulatores, quos in Parallelis. Σχηµατα- 
pellat. AEgyptii et quotquot Chalcedonensi 
refragati sunt, διαχρινόµενοι perinde, au- 
q. d. hasilantes, segregatos ; itemque ἀπο- 
A&gyptii itaque, qui et Cophtz dicuntur, 
sia avulsi sunt, propter Dioscorum Ale- 
uem synodus illa abdicavit. In Dioscori 
Proterio necato, Timotheum /Elurum ele- 
jui, etsi synodum detestabatur, anathema 
dixit, quia, uti narratur a Leontio De 
ι. 9 : Corpus Christi: ejusdem ac nostrum 
€ esse non diceret. ld quod Evagrius, lib. 
e. 15, confirmat ex Zacharia rhetore τῷ 
μένω, qui scripserat Monachos quibus 
s prefuerat , a Timotheo confutatos esse, 
pareut , Dei Verbum factum esse consub - 
i& nobis secundum carnem. Unde Severiani 
ione quam CP. habuerunt sub Justiniano, 
i& abs se Eutvchem anathemati devoveri : 
causa fuit. ut Facundus eos Seni-Euty- 
vocaverit. Scilicet, ut scribit Evagrius, 
satbolici Christum ος duabus, et in duabus 
'$se aiebant : illi ex duabus duntaxat, per- 
men, οἱ sine coufusione vel conversione; 
ut non dux nalura diei deberent, ne di- 
ibsequeretur, sed una Dei Verbi natura 
4. Ex quo commune cum Eutychianis Movo- 
nomen habuerunt. Cum vero Petrus Mongus, 
FO successerat, Zenonis consultum ἕνωτι- 
| unionis, admisisset, quod nihil explicate 
synodum , et Leonis Magni ad Flavianum 
tolam ferebatur, quidam ejus οοπ 10” 
sali , cum nulli episcopo parerent, 'Axé- 
cephuli, dicti sunt. Horum se ducem Seve- 
| Sedem Antiochenam postmodum invasit, 
pe narrant preter. Nicephorum — Callist. 
ndrite in libello quem act, v concilii sub 
obtulerunt : Prusidebat sue — Acephalice 
uod ἑνωτιχὸν, Unitivum dicitur, non adnit- 
d Notativum ipsum (interpres legit, xatvto- 
fO χενωτιχὸ», ut. apud Sopliron. epist. ad 
pet. divisivum appellans, et in suis. propriis 
snathemaltizans. Cumque tempus habuit sub- 
venerabilem. sedem Theopolitanam, rursus 


cavillatur, hoc ex adverso se recipere fingens et fal- 
lens, praesulem Alexandrinum Petrum, quem Mongum 
vocant, quique tempore ipso unionis Alexandrinorum 


B sedem subripuerat, in sacris tabulis Theopolitane 


Ecclesie ponit, derelinquens eos, qui a se decepti 
erant , et edocti propter Petrum (διὰ Πέτρον; sic 
emendo pro ótà Πέτρου, per Petrum) oportere se- 
jungi ab. Ecclesia Alexandrina. Ex synodica So- 
phronii ad Serg. colligitur Petrum lberum Gazen- 
sem antistitem, qui Timotlieo ZEluro manus impo- 
suerat, auctorem fuisse Severo, qui apud se 
monachum induerat , ut in "Egyptum profectus, 
discessionem a Petro Mongo suaderet. Severus 
porro novis argumentis probare ccepit unam esse 
Christi naturam ex duabus concretam, sine alter- 
utrius permutatione vel.confusione, velut hominis 
ex corpore el anima. Sic nempe mentem illius 
edisserit Abulfarajius Jacobita, dyn. 7, p. 148, 
quod ut conficeret Severus, in Christo actione 
et voluntatem unan astruebat, divinam scilicet : 
ita tamen ut affectiones humanas vitii expertes, 
et dolores non excluderet. Severi alumnus fuit 
Jacobus monachus, quem Zanzalum, et Baradeum 
cognominarunt, quique Syros plerosque deinenta- 
vit : unde Monophysite deinceps Jacobitzx audie- 
runt. Hic nequaquam Ármenos corrupit, sed, ut 
legitur in narratione de reb. Armen. quidam ex 
Juliani Halicarnassensis discipulis, quorum pra- 
cipuus Echanius οἱ Mandacunes appellatur ab Eu- 
thymio, a Photio Petrus, a quo tum virus erroris 
tuin novos ritus acceperunt , quibus una Christ 
nalura, ejusque carnis incorruptibilitas significa- 
relur. Ex Severi quoque discipulis fuit Joannes 
Philoponus, qui cum in libris Patrum legeret οὐ- 
σίαν, essentiam et naturam, dici id quo res subsi- 
slens cum aliis suz speciei conveniat, et hypo- 
stasibus ac individuis, qua πρῶται οὐσίαι, essentia 
prime, vocantur a Philosopho, commune sit, tres 
subinde substantias essentiasve partiarias posuit 
in Trinitate. Quam impietatem Conon et Eugenius 
JEgvptii novis commentis auxere : sed a Seve- 
rianis ipsis rejecti sunt. Hos Damianus dum nimio 
studio confutat, Sabellianus audit : de quibus 
legendi Supliron, et Timotheus CP. Porro Philo- 
ponus ob unam Christi hypostasin, unam quoque 
naturam inferebat, multiplici cavillo, quorum spc- 
cimen habemus in fragmentis, quz in multis Da- 
masceni codicibus hic inserta reperi. Docuit insuper 
mundum hune secundum materiam εἰ formam 
corruptum iri, condenda corpora alia expertia 
corruptienis , οἱ animas hominum cum ejusmodi 
corporibus in resurrectione copulandas. Quapro- 
pter Theodosius, cujus Photius meminit cod. 22, 
adversus illum de resurrectione scripsit. Vivebat 
Philoponus sub Justiniano, centum fere annis ante 
Mohammedem , nec proinde ad Kslamismum de- 
fecit, ut sibi finxit Abulfarajius. Philoponi librum, 
qui διαιτητὴς iuscribebatur, Anastasius iu primis 
Antiochenus confutavit, ut ex multis ipsius qua 
supersunt (ragmentis constat. 


143 


S. JOANNIS DAMASCENI x (LS 


rum Alexandrinum, ja concilio Chalcedonensi, A παθείᾳ τῇ πρὸς τὸν iv Ἀλεξανδρείᾳ Διόσχορο, 


quod Ευιγομίφ placitorum defensor esset, deposi- 
tuin, sese synodo opposuerunt, innumerasqne ad- 
versus illam criminationes confinxerunt : quas jam 
supra hoc in libro abunde refutavimus, ubi et ipsos 
vanos et dementes esse ostendimus. Horum prin- 
cipes Theodosius Alexandrinus, a quo Theodo- 
siani; et Jacobus Syrus, a quo Jacobite sunt 
nominati. Quorum doctrinz consortes, asserto- 
resque et patroni fuerunt Severus Antiochenorum 
corruptor, et qui vana commentus est ac elabora- 
vit, Joannes Tritheita. Hi generis humani salutis 
mysterium negantes, adversus a Deo afflatze synodi 
Chalcedonensis sexcentorum triginta Patrum do- 
ctrinam multa conscripserunt : multaque in suam 


τὸν ὑπὸ τῆς bv Χαλχηδόνι συνόδου χαθαιρεθέντε 
ὡς τῶν Εὐτυχοῦς δογμάτων συνῄᾖγορον ἀντετάθη- 
σαν α τῇ συνόδῳ, καὶ µυρίας τόγε ἐπ᾽ αὐτοῖς b pls. 
Ψεις xas' αὐτῆς ἀνεπλάσαντο, ἃς προλαθόντες ἐν 
τῇ παρούσῃ βίδλῳ ἰΓκανῶς διελύσαµεν, αχαιοὺς — 
αὐτοὺς xal µαταιόφρονας ἀποδείξαντες ' ὧν üpys- 
Υοὶ Θεοδόσιος ὁ ᾿Αλεξανδρεὺς , ἐξ οὗ Θεοδοσιαναλ͵ 
Ἰάχωδος ὁ Σύρος, ἐξ οὗ Ἰαχωθῖται, Τούτων 
συνίστορες, καὶ βεδαιωταὶ, καὶ ὑπέρμαχοι, ὁ Σενῆ- 
ρος ὁ τῆς ᾿Αντιοχέων «φθορεὺς, xal ὁ τὰ µάταιε 
πονῄσας Ἰωάννης ὁ Τριθείτης, τὸ τῆς χοινῆς ἀρνού- 
µενοι σωτηρίας µυστῄήριον. Πολλὰ μὲν τῆς ἐν Σα]. 
χηδόνι θεοπνεύστου τῶν ἐξαχοσίων τριάχοντα Πατί- 
pov διδασχαλίας χατέγραφαν. πολλὰ ὅδ ας 


ipsi perniciem, illis qui pereunt, juzta iter scandala B ἀπολλυμένοις πρὸς τῇ ὀλεθρίᾳ αὐτῶν αἱρέσει, zd 


posuerunt. Quin et particulares substantias docen- 
tes, universum incarnationis mysterium confun- 
dunt : quorum impietatem compendiose colligere 
operae pretium fore putavimus, brevibus insertis 
scholiig, ad refutationem impie ac nefandissimse 
eorum hzresis. lllorum porro propugnatoris ante- 
signani Joannis, quibus vel maxime gloriantur, 
dogmata, seu potius deliramenta, ob oculos reprs&- 
sentabo. 


De natura εἰ hypostasi quid. sentiant. Severiani, et 
quomodo parliculares substantias doceant : Joam- 
nis Grammatici Tritheite , qui εἰ Philoponus 
dicitur, ex sermone quarto operis, cwi litulus, 
« Arbiter.» 


Communis enim et universalis nature ratio, etsl C 


ipsa per se una est, attamen in multis subjectis 
exsistens, fil multa, ita ut integre in unoquoque et 
non ex parte consistat ; quemadmodum etiam na- 
vigii ratio, quz in navis fabricatore est, sponte 
multiplicatur, cum exsistat in multis subjectis. 
Consimili quoque modo 109 pr»ceptoris consi- 
deratio, cum sit una, suapte ratione propria, 
quando a discipulis percipitur, simul cum illis 
tota in unoquoque exsistens. Preterea annuli 
typus, et unus est, et in pluribus expressionibus 
totus iu. unaquaque exsistens, jam mulia est, et 
dicitur. Itaque multa navigia, multi liomines, ex- 
pressiones multz, et qui inultis discipulis commu- 
nicantur conceptus, numero quidem in individuis 
plura sunt, alque divisa, non unita ; specie vero 
communi, multi homines unum constituunt, et 
πι naves, unam; pariterque conceptus atque 
etiam expressiones identitate imaginis unitatem 
babent : adeo ut illa secundum aliud multa 
sint et divisa, secundum aliud vero, unita et 
unum, 

Adhac quamvis continuis sepe numerum attri- 


θήρατρα, τὰ bh λεγόμενα, xal ἑχόμενα cpifov! 
τεθείχασι σχάνδαλα. Οὐ μὴν ἀλλὰ xd μερικὰς 
δογµατίζοντες οὐσίας, τὸ τῆς οἰκονομίας συγχέουσι 
μυστήριον d, "Qv διαλαθεῖν ky ἐπιτομῇ τὴν ἀρίδειαν 
ἑλογισάμεθα δεῖν, παρενθέντες xal μικρὰ χι — 
πρὸς ἑλεγμὸν τῆς ἀθέου αὐτῶν καὶ παμμιαρᾶς 
αἱρέσεως. Tou προασπιστοῦ δὲ αὐτῶν Ἰωάννου, ly 
οἷς μάλιστα ἑναθρύνονται, τὰ δόγµατα, μᾶλλον ἃ 
ληρήµατα, παραθήσοµαι. 
Περὶ φύσεως, καὶ ὑποστάσεως, ὅπως οἱ ἐκ Σευή- 


pov δοξάζουσι, καὶ πῶς τὰς μερικὰς ὃ 


ζουσι οὐσίας, | 

θείτου, τοῦ de ομένους FL ni το 

Aóyov τοῦ « Διαι τοῦ ο. » 

Ὁ γὰρ χοινὸς xai καθόλου τῆς τοῦ ἀνθρώτα 
φύσεως λόγος, εἰ xal αὐτὸς καθ) ἑαυτὸν εἷς ἔστν, 
ἀλλ’ οὖν kv πολλοῖς ὑποχειμένοις γινόµενος , πολλὲ 
γίνεται, ὁλοχλήρως kv ἑχάστῳ, xa οὐχ &nb μέρους 
ὑπάρχων. Ὥσπερ xal 6 £v τῷ ναυπηγῷ τοῦ sala 
λόγος, εἷς ὢν πληθύνεται, ἓν πολλοῖς ὑποκειμένας 
Ὑινόµενος. Οὕτως δὲ χαὶ τὸ ἓν τῷ διδασχάλῳ Δεώ- 
ρηµα, ἓν ὃν τῷ ἰδίῳ λόγῳ, ὅταν ἓν τοῖς διδεσκομί- 
νοις γίνεται, συμπληθύνεται αὐτοῖς, ὅλον ἐν Enárry 
Υινόµενον. Προσέτι δὲ καὶ 6 ἓν τῷ δαχτυλίῳ εὖπες 
εἷς ὧν, tv πλείοσιν ἐχμαγείοις ὅλος ἐν ἑχάστῳ Te 
ενος, πολλὰ λοιπόν ὲστί τε xal λέγεται. "oce ei 
πολλὰ πλοῖα, xa οἱ πολλοὶ ἄνθρωποι, καὶ τὰ ἐν» 
μαγεῖα τὰ πολλὰ, xal τὰ bv τοῖς πλείοσι μαθητεῖς 
νοῆματα, τοῖς μὲν ἀτόμοις πλείονα τυγχάνει κατὰ 
τὸν ἀριθμὸν, xal ταῦτα δι]ρημένα koci, χαὶ οὐχ 
ἠνωμένα. Τῷ xotwp δὲ εἴδει οἱ πολλοὶ ἄνθρωπ 
εἷς τυγχάνουσι, xai τὰ πολλὰ πλοῖα Bv, καὶ τὰ wir 
µατα δὲ ὡσαύτως, xal τὰ ἐχμαγεῖα ἐν τῇ ταυτόττα, 
τοῦ ἐχτυπώματος tb. ἓν ἔχουσιν. "(oce ταῦτα, κας 
ἄλλο μὲν πολλά ἐστι xal διῃρηµένα, χατ᾽ ἄλλο ἃ 
ἠνωμένα xal Ev. | 


'AXMk xBy ἐπὶ τῶν συνεχῶν πολλάχις φέρωμε 


VARLE LECTIONES. 1 


*? Cod. S. Hil. ἀντεπέλεσαν. ὃ Aug. οἱ R. 2 τότε En αὐτῆς, Veius interpr. in i ς 9508, 
quo Cotteler. usus est sequor : alii, ἐπ' ὀλέθρῳ ἑαυτῶν ἐχόμενα τρίδον. « Dua sequunter üsqui ad bercon 
Aphthartodoceturum cod. R. 2508, exhibet, ut et Vaticanus 189, nec non Áugustanus, ut narrat Posse 
vinus in Apparatu. * Sic emendo ex Possevino, qui posuit, ex sermone quarto. Profecto nibil in his 
occurrit quod Dialogum referat : sed intercideruut parva scholia, qui auctor passim apposuerat. 


DE HERESIBUS LIBER. 


TAG 


o φέρε πήχεων εἶναι τὸ ξύλον λέγον- Α buamus; v. gr. dum dicimus, duorum cubitorum 


ut δύο φαμὲν εἶναι τὸ Ev, οὐκ &vep- 
qs E» ἐστιν ἑνεργείᾷ, καὶ οὗ δύο * τὸ 
μὴν ὑπ'μένον δύο γενέσθαι, ταύτῃ 
yy εἶναι. 


ΚΕΦΑΛ. 7’. 

Ἑκ τοῦ διαιτητου. 

τε f λόνος, ὁ, ἐξ ὧν οἱ τἀναντία πρε- 
γτίθενται, τὴν ἰδίαν ἐπισφραγίζων 

γὰρ εἶναι τὰς τοῦ Χριστοῦ φύσεις 
µίαν αὐτοῦ καὶ µόνην ἀξιοῦσιν εἶναι 
, Ἴγουν πρόσωπον ὁμοίως ἀποσχενχ- 
| µίαν εἶναι την τοῦ Χριστοῦ φύσιν 
ιν, 1| δύο τούτου τὰς ὑποστάσεις πρᾶ- 
λλὰ πρὶν εἰς τοὺς ἑλέγχους ἡμᾶς 
ης τῆς ὑποθέσεως, εὔλογον οἶμαι πρή- 
ισθαι, τί μὲν τὸ τῆς φύσεως Ἡ τῶν 
δασχαλία σηµαίἰνειν βούλεται ὄνομα * 
ροσώπου χαὶ τῆς ὑποστάσεως. Φύσιν 
οζεται, τὸν χοινὸν τοῦ εἶναι λόγον τῶν 
εχόντων οὐσίας, ὡς ἀνθρώπου παντὺς, 
jy, θνητὸν, νοῦ xal ἐπιστήμης δεκτι- 
p οὖδεὶς ἀνθρώπων δ.ενήνοχεν. Οὐσίαν 
l; ταυτὸν ἄγει ' ὑπόστασιν δὲ, ἤγουν 
hw» ἰδιοσύστατον τῆς ἑχάστης φύσεως 
ἵν) οὕτως εἴπω, περιγραφὴν, ἐξ ἰἴδιο- 
πυγχειμένην, καθ ἃς ἀλλήλων οἱ τῆς 
Ιγηχότες φύσεως διαφέἐρουσι’ χαὶ συν- 
, ἅπερ ἄτομα προσαγορεύειν τοῖς ἐκ 
) φίλον  ἓν οἷς fj τῶν χοινῶν γενῶν τε 
εελευτᾷ διαίρεσις. 


f Ἐχχλησίας διδάσχαλοι ὑποστάσεις, 
t πρόσωπα προσηγόρευσαν. Τοῦ γὰρ 
Γικὸν διαιρουµένου xal τὸ ἄλογον, xal 
ἁλιν εἰς ἄνθρωπον , xal ἄγγελον, καὶ 
εἰς & λοιπὸν ἐπιτέμνετα! ἑσχάτων τῶν 
ἔχαστον, oiov ἄνθρωπος μὲν εἰς Πέτρον 
ἄγγελος δὲ εἰς Ta6Q:hÀ, φέρε τε, xoi 
aY τῶν λο, τῶν ἀγγέλων ἕκαστον, ἄτομα 
σι, δ.ότ' μὴ οἷόν τε τούτων ἕχκαστον 
λοιπὸν εἰς ἕτερα, τὴν μίαν αὐτῶν µεῖ 
σιν διασώνοντα. Ἡ μὲν Υὰρ εἰς duyty 
|i ἀνθρώπου διαίρεσις, τοῦ παντὸς ζώου 
-εται. Ἔνθεν ἄτομα ταῦτα χαλεϊῖν ἑχεί- 
ποστάσεις δὲ τὰ τοιαῦτα ὁ ἐχκχλησια- 
αε λόγος, διότ, Ev τούτοις τὰ γένη καὶ 
βάνε, την ὕπαρξιν. Ei γὰρ χαὶ ἴδιον 
εἶναι λόγον, τὸ ζῶον, Qípz , καὶ ὁ ἄν- 
pb μέν ἐστι γένος, τὸ δὲ εἶδος, ἀλλ ἐν 
τὴν ὕπαρξω ἔχουσιν, olov Πέτρῳ καὶ 
€ τούτων οὐκ ὑφιστάμενα. Τί μὲν οὖν 
πε, καὶ ví φύσις, κατὰ τὴν ἐκχλησια- 

Ί5ιν εἴπομεν. 


lignum esse; attamen quod. unum cst, duo esse 
pronuntiamus virtute, non actu : quandoquideu 
unum est actu, non. duo. Quia vero per sectio- 
nem duo fieri potest, ideo dieimus esse duarum 
mensurarum. 

CAP, VII. 

Ex arbitro. 

Septimus sermo erit, quo ex iis quxe supponunt 
illi qui contraria sentiunt, veritas muniatur. Cum 
enun duas esse Christi naturas supponant, unam 
et solam ipsius esse concedunt hypostasim seu per- 
sonam : consimili ratione, et perzque rejicientes 
eos, qui unam Christi naturam post unionem, tum 
etiam illos qui duas in eo hypostases confitentur. 
Verum priusquam hypothesim istam refellamus, 
oper: pretium existimo prius definire quid Eccle- 
siarum doctrina per naturz nomen, quid per persons 
et hypostasis indicari velit. Itaque naturam esse 
censet, corumunem rationem qua suntb ea quie 
eamdem participant essentiam ; v. gr. ,cujusque 
hominis natura est, animal rationale, mortale, iutel- 
ligentiz ac disciplina capax. ln hoc enim nullus 
hominum ab alio distinguitur. Essentiam auteni et 
haturam pro codem sumit: at hypostasiin, seu 
personam, esse docet nature cujusque exsisten- 
tiam singulariter consistentem, atque, ut ita dicam, 
circumscriptionem ex quibusdam proprietatibus 
constitutam, secundum quas illi a se invicem dif- 


C feruut, qui communem obtinent naturam, uuo 


verbo , qua individua vocare solent Peripatetici, 
in quibus communium generum et specierum de- 
sinit divisio. 

103 Hzc Ecclesi» doctores lypostases, inter- 
dumque personas vocaverunt. Nam cum anima! 
dividatur in rationale et irrationale, et rationale in 
hominem, angelum, et. dzemoneimn, ea in que sin- 
gul: ex istis specicbus infimis secantur, ut liomo, 
in Petrum et Paulum, angelus, in Gabrielem et 
Michaelem czterosque singulos angelos, individua 
appellant; quoniam fleri non potest ut bhorun 
quodque jam subdividatur in alia, qua naturam 
suam post divisionem servent. Elenim hominis 
divisio in corpus et animam totius animalis inte- 


p rituin efficit. llinc ea dicere individua placuit illis. 


Hzc autem eadem ab ecclesiastica disciplina nomi- 
nantur bypostases; qui in ipsis genera et species 
exsistentiam habent, Quamvis enim ex. gr. pro- 
priam essentize rationein habeant animal et liomo, 
quorum illud genus sit, loc species; attamen in 
individuis exsistunt, Petro inquam , et Paulo, sine 
quibus non subsistunt. Quid ergo sit hypostasis 
quidve natura, juxta Ecclesie expositionom, disi- 
mus. 


VARLE LECTIONES. 


Isto. 
|TROL, GR. XCIV. 


?A 


— 


111 


S. JOANNIS DAMASCENI 


? "48 


Itaque illa hominis natura communis, secundum A Λὕτη δὴ οὖν fj xotvh) φύσις, ἡ ἀνθρώπου, καθ ἣν 


quam quivis homo ab alio homine non differt , 
dum in unoquoque individuorum exsistit, propria 
deinceps ipsi fit, nullique alteri communis; quem- 
adinodum eap. 4 statuimus. Nam quod in me est 
animal rationale, mortale, nemini alteri est com- 
mune. Certe impossibile non est, ut homine aliquo, 
sive bove, sive equo patiente, nihil patiantur 
ejusdem speciei individua. Siquidem, moriente 
Paulo, fieri potest ut czeterorum hominum nullus 
moriatur ; atque, nascente Petro, etin rerum na- 
turam edito, futuri post illum homines nonduin 
exsistunt. Igitur unaquieque natura non uno dun- 
laxat modo dicitur id quod est, sed duplici. Alio 
quidem, si consideremus communem cujusque 
nature rationem, ipsam in se speclatam; puta 
naturam hominis, aut equi, in nullo individuo 
ezsistentem ; altero autein modo, cum eamdem 
naturam communem in individuis exsistentem 
perspexerimus , c quatenus in unoquoque eorum 
particularem sumit exsistentiam, quz nulli alteri, 
praeterquam illi ac soli, conveniat. Quippe quod in 
me est animal rationale, mortale, nulli hominum 
aliorum conimune est, neque animalis natura que 
est in isto equo, in alio quopiam reperietur, ut 
modo ostendimus. Porro 10/4 quod hunc sensum 
habeat Ecclesie de naturis et hypostasibus doctri- 
na, ex co manifestum flt, quod unam Patris, Filii, 
et Spiritus sancti naturam confiteamur ; tres vero 
horum doceamus hypostases, sive personas, juxta 
quas unumquodque proprietate quadam a reliquis 
discern«tur. Quid enim esset una divinitatis natu- 
ra, nisi divinze nature communis ratio in 6 spe- 
ctata, ac per mentem ab liypostasis cujusque pro- 
prietate sejuncta? quod etiam specialius natura 
nomen intelligamus, dum in singulis individuis, 
seu hypostasibus, communem nature rationem 
propriam effectam contemplamur, ut nulli posthac 
alteri eorum qux: communi speciei subjacent, con- 
venire valeat; ex eo adhuc clarum est, quod in 
Christo duarum naturarum, humane et divin:z, 
unitionem profitemur. Non enim dicimus commu- 
nem divinitatis naturam, que in sancta Trinitate 
intelligitur, fuisse incarnatam : nam sic etiam Spi- 
ritus sancti predicaremus incarnationem. Sed ne- 
que communem humane nature rationem Deo 
Verbo unitam fuisse censemus : quia hoc iterum 
pacto hominibus, qui ante Verbi adventum vixe- 
runt, quique post illum victuri sunt, unitum om- 
nibus esse Dei Verbum merito pronuntiaretur. 
Verum patet quod hic naturam divinitatis dica- 
mus, naturam divinitatis communis, qua est ín 
hypostasi Verbi. Unde cum smam naturam — Dei 
Verbi incarnatam confitemur, per hoc quod addi- 
mus, Dei Verbi, aperte secernimus illam a Patre 
et Spiritu sancto. lta ut hic quoque communen 
divine naturz rationem, modo Verbi Dei propriam 
intelligentes, asseramus incarnatam fuisse Dei 
Verbi naturam. Rursus humanitatis naturam Verbo 


οὖδεὶς ἄνθρωπος οὐδενὸς διενήνοχεν, ἓν ἑχάστῳ τῶν 
ἀτόμων γινοµένη, ἰδία λοιπὸν ἐχείνου, xal οὐδεὺς 
ἑτέρου χοινὴ γίνεται, χαθὼς kv τῷ τετάρτῳ χεφα- 
Aaip ὡρισάμεθα. Τὸ γὰρ iv ἐμοὶ ζῶον λογιὸν, 
θνητὸν , οὐδενὸς ἄλλου ζώου κοινὀν ἑστιν. ᾽Αμέλει 
παθόντος ἀνθρώπου τινὸς, ἡ βοὺς, 7) ἵππου, ἀπαθὴ 
µένειν τὰ ὁμοειδῃ τῶν ἀτόμων οὐχ ἀδύνατον. Καὶ 
γὰρ Παύλου τεθνεῶτος, µηδένα τεθνάναι τῶν λοιπῶν 
ἀνθρώπων ἑνδέχετα:᾽ xat γενοµένου Πέτρου, χαὶ εἰς 
τὸ εἶναι παραχθέντος, οἱ μετ αὐτὸν ἄνθρωποι, οὕτω 
τῶν ὄντων εἰσίν. Οὐχοῦν ἑχάστη φύσις οὗ μοναχᾶς 
λέγεται τοῦθ) ὅπερ ἐστὶν, ἀλλὰ διχῶς. Ka0' ἕνα μὲν 
τρόπον , ὅταν τὸν χοινὸν ἑχάστης φύσεως λόγοι 
αὐτὸν ἐφ᾽ ἑαυτοῦ θεωρούμενον, olov τὴν ἀνθρώκῳ 


B φύσιν, 1| τὴν ἵππου, Ev οὐδενὶ τῶν ἁτόπων γινοµί- 


νην * καθ) ἅτερον δὲ, ὅταν αὐτὴν 6t ταύτην τὴν χα» 
νὴν φύσιν iv τοῖς ἀτόμοις γινοµένην κατίδωμεν, xal 
µεριχωτάτην ἐν ἑχάστῳ αὐτῶν λαμθάνουσαν ὕπαρξιν 
οὐδενὶ ἄλλῳ πλὴν ἐχείνῳ χαὶ µόνῳ λοιπὺν ἑφαρμ- 
ζουσαν. Τὸ γὰρ ἐν ἐμοὶ ζῶον, λογικὸν, θνητὸν, εὐ- 
δενὶ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων ἑστὶ χοινόν "οὐδὲ ἡ iv 
τῷδε τῷ ἵππῳ τοῦ ζώου φύσις, Ev ἄλλῳ τινὶ viu 
ἂν, ὡς ἁρτίως δεδείχαµεν. "Ότι δὲ ταύτας τὰς ἓν- 
νοίας περὶ τε φύσεων ἔχει xal ὑποστάσεων ἡ τῆς 
Ἐχχλησίας διδασχαλία, δῆλον ἐξ ὧν µίαν μὲν qiew] 
Πκτρός τε, xai Υἱοῦ, καὶ ἁγίου Πνεύματος ὁμνι 
γοῦμεν, τρεῖς δὲ τὰς τούτων ὑποστάσεις, fryon si 
πρόσωπα, δογµατίζομεν , χαθ᾽ ἃς Έχαστον titer | 
τινι Ex τῶν λοιπῶν διακρίνεται. TU γὰρ ἂν εἴη μέ 
φύσις θεότητος, f, ὁ xowbz τῆς θείας φύσεως 1όγ9. 
αὐτὸς χαθ᾽ ἑαυτὸν θεωρούµενος, xal τῇ ἐπινοίᾳ sf" 
ἑχάστης ὑποστάσεως ἰδ'ότητος χεχωρισµένος; "Ort 

ἑ χα) ἰδιχώτερον πἀλιν τὸ τῆς φύσεως Υινώσχθμον 
ὄνομα, τὸν κοινὸν λόγον τῆς φύσεως ig ἑχάστα 
τῶν ἁτόμων, Έχουν τῶν ὑποστάσεων ἐἑχάσήν - 
ἴδιον γενόμενον θεωροῦντες, καὶ οὐδενὶ λο: πὸν dp 
τῶν ὑπὸ ^b χοινὸν εἶδης ἐφαρμόζειν δυναµένων, B 
λον πάλιν ἐξ ὧν ἐπὶ Χριστοῦ δύο φύσεων Pw 
τῆς θείας φημὶ xal τῆς ἀθρωπότητος, πρεσθεύοµε.. 
Οὐ γὰρ δη τὴν χοινἠν ἐπὶ τῆς ἁγίας Τριάδος we 
µένην τῆς θεότητος σεσαρχῶσθαί φαμεν' on 
yàp ἂν χαὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος κατηγοροῦμεν ti 
ἐνανθρώπησιν * ἀλλ᾽ οὐδὲ τὸν κοινὸν τῆς ἀνθρωπίίε 


aos last. 


D φύσεως λόγον ἡνῶσθαι τῷ cQ Λόγῳ mpsabtüopt". 


Οὕτω γὰρ πάλιν xal τοῖς πρὸ τῆς τοῦ Λόγω ἔτι 
δηµίας Ὑενομένοις ἀνθρώποις , καὶ τοῖς μετ αὐτν 
ἐτομένοις ἅπασιν, ἠνῶσθαι ἂν ὁ τοῦ Θεοῦ MtS 
δικαίως ἑλέγετο. ᾽Αλλὰ δῆλον ὅτι φύσιν Butts 
ἐνταῦθά gapev, τὴν ἐν τῇ ὑποστάσει τοῦ Λόπν s 
χοινῆς θεότητος φύσιν. "O0sv καὶ µίαν φύσυ' τοῦ 
θεοῦ Λόγου σεσαρχωµένη» ὁμολογοῦμειν ' εῷ 
τὸ προσθεῖναι, τοῦ θεοῦ Λόγου, σαφῶς &noxplutit 
αὐτὴν, τοῦ τε Πατρὸς καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύμετν. 
Ὥστε χἀνταῦθα τὸν χοινὸν τῆς θείας φύσεως MTU^ 
ἴδιον λοιπὸν τοῦ θείου Λόγου νενοηχότες, σεσαρκό” 
σθαί φαµεν τοῦ Θεοῦ Λόγου thv φύσιν. Καὶ QUO 
πάλιν ἀνθρωπότητος λέγομεν ἡνῶσθαι τῷ AÓ[* 
τὴν µερικωτάτην ἑχείνην ὕπαρξιν, ἂν μόνη U 


ΡΕ ILEREÉSIBUS LIBER. 750 


ὃ Λόγος προσείληφεν, Ὥστε σχεδν χατὰ A unitam esse alffirinamus, nempe singularissimaun 


le Φύσεως τὸ σημαινόμενον , ταυτὺν ἂν εἴη 
ἡ ὑπόστασις, πλὴν ὅτι τὸ τῆς ὑποστάσεως 
νεπινοουµένας ἔχει xal τὰς ἐπιχινομένας 
]v xo:vhv φύσιν ἑχάστων ἰδιότητας, xa0' ἃς 
χεχώρισται. Ἔνθεν τῶν ἡμετέρων πολλοὺς 
ςὔ εὐρεῖν ἔστι λέγοντας, «ύσεων, fiycur 
σεων, ἕνωσιν γεγονέναι. Ἡ γὰρ ὑπόστασις, 
αμεν, τὴν ἰδιχὴν ἑκάστου xal ἄτομον σηµαί- 
αξιν, ἐχ παραλλήλου δὲ πολλάχις τούτοις 
2t τοῖς ὀνόμασι, δηλον ὡς καὶ τὴν ἰδιχωτά- 
ιν σηµαίνειν ἡμῖν δ.ὰ τούτων ἐθέλουσιν ᾿ 
; &v τῇ ἀνὰ χεῖρα ὁμιλίᾳ, καὶ Ev τῇ χρήσει 
τοιαῦτα πτεφυσιολογηχότων , ἔθος ἅπασι xal 
ὃν τῆς φύσεως λόγον ἄνθρωπον προσαγο- 
ὡς ὅταν λέγωσιν εἶδος εἶναι τοῦ ζώου τὸν 
ον. εἴπερ μηδὲν τῶν ἁτόμων μήτε ἑστὶν 
) ὑπὺ τὸ γένος, μήτε λέγεταιδ. ᾽Αλλὰ xal 
3v, ἵππου διαφέρειν λέγοµεν, αὐτὰς δηλονότι 
όλον λέγοντες φύσεις. Καὶ πάλιν Πέτρον 
ον εἶναί φαμεν , χαὶ Παῦὶον , χαὶ Ἰωάννην, 
γνέναι ἄνθρωπον xa τεθνάναι, τὸν χαθέχαστα 
&, xai τοῦ χοινοῦ λόγου τῆς τοῦ ἀνθρώπου 
ὡσαύτως ἔχοντος. Καὶ τοῦτο δὲ πάλιν ε- 
Ῥοδιαστείλασθαι, ὡς τὸ τοῦ προσώπου xal 
Ἱστάσεως ὄνομα, πολλάχις μὲν τῆς αὑτῆς 
ϱ ἡμῖν σημασίας δηλωτιχὸν, ὡσεὶ xat ξίφος 
αὐτὸ χαλεῖ xal páya:pav. Οὕτως γοῦν ἐπὶ 
ας Τριάδος ἁδιαφόρως πρόσωπα τε τρία, xal 


Σεις τρεῖς προσαγορεύοµεν, τῷ £x παραλλή- C 


mp δι ἑχατέρου ταυτὸν σηµαίνοντες. Πολ- 
b τὸ πρόσωπον τῆς ὑποστάσεως διαχρίνουσιε, 
Ὃν χαλοῦντες τὴν τινων σχἑσιν πρὸς ἄλληλα, 
κούσης οὐδὲ τῆς συνήθους χρῄσεως τοῦτο τοῦ 
mu τὸ αημµαινόµενον. Φαμὲν γὰρ, τὸ ἐμὸν 
«vat πρόσωπον τὸν δεῖνα, xal εἰς πρόσωπον 
ἣν δίχην εἰσαγαγεῖν τὸν δεῖνα᾽ χαὶ τὸν ὕπ- 
δὲ πρόσωπον ἔχειν τοῦ βασιλέως λέγομεν. 
xat οἱ τῶν Νεστορίου δογμάτων χατήκοι, 
«wv µίαν ἐπὶ Χριστοῦ, οὔτε ὑπόστασιν λέχειν 
ἴνοι, ἐπεὶ µήτε τῶν ὑποστάσεων χαθ᾽ αὑτὰς 
ῥονσιν ἕνωσιν, ἄνθρωπον δὲ εἶναι τὸν ἓκ 
φιλὸν ὑποτίθενται, ὅλην Ev ἑαυτῷ xlv θείαν 
ντα ἔλλαμψφιν. Καὶ ταύτῃ τῶν ἄλλων δια- 
E, µερικωτέρας Ev ἑχείνων ἑχάστῳ τῆς θείας 
rac ἐλλάμφεως, ὅμως θαῤῥοῦντες Ev εἶναι τὸ 
ww τοῦ Χριστοῦ δ,ισχυρίζονται, τὸν σχέσιν 
ῦ Λόγου πρὸς τὸν ἓχ Μαρίας ἄνθρωπον πρόσ- 
y λέγοντες, ἐπεὶ πᾶσαν ἐχεῖνος τὴν θείαν 
αν εἰς πρόσωπον ἐποιεῖτο τῆς τοῦ Θεοῦ 
θεότητος ' ὅθεν διχαίως xaX τὴν εἰς τὸν ἄν- 
'Όξριν, εἰς θεὸν ἀναφρέρεσθαι, ἐπεὶ xat ἡ 
εηχόων εἰς τὸν Όπαρχον γινοµένη τιµή τε 
ες, εἰς αὐτὸν ἀναφέρεται τὸν βασιλέα. Ταύ. 
y τῆς σχέσεως καὶ τὴν Χριστοῦ προσηχορίἰαν 


illam exsistentiam, quam solam ex omnibus Ver- 
bum assumpsit : ut juxta hanc nature significatio- 
nem fcre idem sint natura et lypostasis, nisi quod 
hypostasis nomen simul comprehensas habet pro- 
prietates, quze singulis prater communem naturan 
insitae sunt, secundum quas a se invicem secernun- 
tur. Quocirca enostris multos varie invenias dicen- 
tes, naturarum, sive hypostasium unitionem factam 
fuisse. Nam si hypostasis, ut ostensum est, singu- 
larem et individuam cujusque significat exsisten- 
tiam, et ex zquo his nominibus sspe usi sunt, 
liquet eos per hxc velle indicare nobis naturam 
maxime singularem ; quandoquidem loquendo ἆἀ9 
his que modo versamus, et secundum usum qui 
obtinuii apud illos, qui de iisdem disputarunt, 
apud omnes consuetudo invaluit, communem na- 
ture rationem appellare hominem: ut cum aiunt 
hominem esse speciem animalis; qua nempe nul- 
lum ex individuis species est generi subjecta, nec 
dicitur. Adhzec 105 hominem dicimus differre ab 
equo; ipsas videlicet universales intelligendo na- 
iuras. Ac rursus Petrum hominem esse dicimus, 
iiem Paulum, et Joannem; necnon natun) esso 
hominem, singularem utique, et communi naturze 
humans ratione eodem inodo se habente. lllud 
eliam premonere operz pretium est, persona et 
hypostasis nomen spe quidem apud nos eamdem 
habere significationem ; velut quis idem appellave- 
rit ensem οἱ gladium. Sic ergo in sancta Trinitate 
tres personas οἱ tres hypostases indiscriminatim 
pronuntiamus, ex figura paralleli dicta per utrum- 
que idem declarantes. Sepe tamen personam ab 
lypostasi distinguunt, personam vocantes, mutuam 
inter quasdam relationem : quam personz signif- 
cationem non ignorat consuetus usus. Dicimus 
enim : llle meam perionam assumysit ; el : [n illius 
persona vadinionium stitit. Item praefectum dicimus 
personam gerere imperatoris. Exinde qui Nestorii 
placitis adharent, cum unam in Christo naturam, 
unamque hypostasim admittere refugiant; quia 
neque naturarum, neque hyposasium secundum 
ipsas profitentur unionem, sed Marie Filium me- 
rum esse bominem, qui divina luce perfusus fue- 
rit, ideoque reliquis omnibus Deiferis viris antecel- 
luerit, in quorum unoquoque particularis duntaxat 
fuit illustratio : at. nihilominus summa fiducia 
unam esse Cliristi personam affirmare non dubi- 
tant, habitudinem Dei Verbi versus hominem ex 
Maria genitum, unain personam nuncupantes ; 
quoniam omnet ille divinam cconomiam, dis- 
pensationemve, in persona divinitatis Dei Verbi 
operabatur, ac propterea contumeliam homini 
illatam in Deum jure referri ; quia qus a subjectis 
erga praefectum eihibetur veneratio, aut contu- 
melia, in ipsum refertur imperatorem. Hanc porro 


VARLE LECTIONES. 
ΙΟ ἁδιαφόρως, ut infra. — ^ Sic R, cod. 2951, R. 2508 ὧν τέ ἐστιν εἶδος ὑπὸ τὸ γένος, pite 


τοι 


S. JOANNIS DAMASCENI ' 


relationem, Christi denominatione declarari con- A δηλωτιχὴν elvat φασιν * ὅθεν xal Χριστὸὺν ἓν 


tendunt : unde et Christum unum vocare non du- 
bitant; quandequidem, ut diximus, relatio una 
est, etsi multa sunt, quie illam participent. Clacum 
itaque esse reor iis, qui de incarnatione Salvatoris 
religiosesentiunt,nos, cum unam Christi personam 
profitemur, non juxta Nestorianorum mentem 
personz nomen ad simplicem Dei erga hominem 
affectum, aut habitudinem referre; sed ad eum- 
dem sensum hypostasis et person: appellationem 


ἀξιοῦσιν, ἐπεὶ xat dj σχέσις, ὡς εἴρηται, | 
πλείονα εἴη τὰ ταύτης µετέχοντα. Δηλοῦνς 
τοῖς εὐσεθοῦσι περὶ τὴν τοῦ Σωτῆρος ἆνανθι 
ὡς ἓν εἶναι τοῦ Χριστοῦ τὸ πρόσωπον ἡμε] 
τες, οὐχ ὡς τοῖς Νεστορίου φίλοις ἔδοξεν, & 
τῆς ψιλῆς σχέσεως τοῦ θεοῦ πρὸς τὸν ἄνθρ 
τοῦ προσώπου προσηγορίᾳ χρώμµεθα * οὕτως 
τὸ εἶναι τὸ Χριστοῦ πρόσωπον, ὡς ἀνθρώ 
ὑπόστασιν, Πέτρου τνχὸν, 3) Παύλου. 


usurpare. Quamobrem unam Christi personam esse dicimus, velut unam hominis hypostasit 


puta, vel Pauli. 

Jam vero illud quoque cum aliis premonendum 
nobis est : humanitatem Chrisli ne vel quam bre- 
vissimo tempore substitisse non unitam Verbo; 
sed simul ac in rerum naturam prodire ccepit, una 
accepisse unionem cum Verbo. At naturam illam 
omni subsistentia destitutam neutiquam diximus ; 
quippe qua peculiarem pre csteris hominibus 
subsistendi modum habuerit, exsistentiamque suis 
eircumscriptam terminis, ac proprietatibus qui- 
busdam a communi coterorum natura discretam. 
Id quippe significare hypostasis nomen superius 
ostendimus, Quapropter , sicut in divinitate 
Christi naturam et hypostasim confitemur ; 106 
consimiliter in ejus humanitate ipsius, ut natu- 
ram, ità et singularem hanc hypostasim con- 
fiteri necessum est; ne, ut dixi, naturam illam 
subsistenti:a. expertem esse pronuntiare cogamur. 
])d enim constat, quod inter individua nature 
communi subjacentia exstiterit Salvatoris huma- 
nitas. 

His ex ordine et clare explicatis, atque ab 
omnibus, ut reor, admissis, dicant nobis, qui 
naturas duas in Christo, ac unam hypostasim 
statuunt , quando ambo illa que unita sunt, na- 
turam simul et hypostasim, necessario habuit, ut 
demonstratum est, an sequaliter naturarum et 
hypostasium confiteantur factam fuisse unionem ; 
vel existiment magis unitas bypostases fuisse, 
cum ex duabus una substiterit; minus autem 
naturas; unde et duz post unitionem remanse- 
rint. 

Post alía in quibus exponit qua ratione substan- 
tia magis et minus non recipiat, subjungit : 

Unam quidem naturam esse, qua multas hypo- 


stases constituat, apud omnes esse compertum D 


arbitror. Ita igitur unam esse divinitatis naturam 
confltentes, tres ipsius esse bypostases pronun- 
tiamus. Sed et hominum quoque una est natura ; 
qua ipsi subsunt hypostasibus, in inflnitam fere 
multitudinem protensis : et sic in alils. Náture 
dug, que dualitatem secundum numerum reti- 
neant unam efficere hypostasim non possunt : idque 
non iaduetione solum singularium probare licet 
(quo enim pacto una foret lapidis, ac ligni, aut 


Προδιηχείσθω δὲ ἡμῖν μετὰ τῶν ἄλλων x 
ὡσεὶ χαὶ τὰ μάλιστα μηδὲ τὸν τυχόντα χρόν 
τη: πρὸς τὸν Λόγον ἑνώσεως τὸ ἀνθρώπανι 
τοῦ Χριστοῦ, ἀλλ᾽ ἅμα τε τὴν ἀρχὴν τῆς εἰ 


B παρόδου, χαὶ τὴν πρὸς τὺν Λόγον ἀνείληφε 


ἁλλ᾽ οὐχ ἑνυπόστατον elval φαμεν τὴν φύσιι 
ἧπερ ἰδιοσύστατον εἶχεν πρὸς τοὺς λοιποὺ 
πους xat ἱδιοπερίγραφον τὴν ὕπαρξιν, ἰδιώ 
καρὰ τὴν χοινὴν φύσιν τῶν λοιπῶν ἁπάντα 
νοµένην. Τοῦτο γὰρ σημµαίνειν ἁρτίως τὸ τὴ 
σεως ἑδείξαμεν ὄνομα. Οὐκ οὖν ὡς ἐπὶ i 
τος τοῦ Χριστοῦ, xal φύσιν αὐτῆς xal ὁ 
ὁμολογοῦμεν, οὕτως δήπου xal ἐπὶ τῆς d 
τητος αὐτοῦ, ὥσπερ φύσιν, οὕτως xal «i 
ταύτην ὁμολογεῖν ὑπόστασιν ἀνάγχη, ἵνα µ 
στατον, ὥσπερ εἴρηχα, τὴν φύσιν ἑχείνι 
ἀναγχαζώμεθα. "Ev γὰρ δῆλον, ὅτι «tv 
xotvhv φύσιν τελούντων ἀτόμων, τὸ τοῦ 


ὑπΏρχεν ἀνθρώπινον. 
C 


Τούτων οὕτω διευχρινουµένων σαφῶς, 
πάντων, οἶμαι, συμφωνουµένων, λεγέτωφα 
δύο εἶναι τὰς τοῦ Χριστοῦ φύσεις, µίαν δὲ 
ew ὑποτιθέμενοι, ἐπειδὴ τῶν ἑνωθέντων d 
φύσιν τε ἅμα xal ὑπόστασιν ἐξ ἀνάγχης i 
ὁ λόγος ἔδειξεν, πότερον ὁμοτίμως τῶν 5 
xai ὑποστάσεων ὁμολογοῦσι Υεγονέναι τὴ 
ἡ μᾶλλον ἠνῶσθαι τὰς ὑποστάσεις οἴονταε, 
µία ἐξ ἀμφοῖν ὑπόστασις véyovev* fiw 
φύσεις, ὅθεν xal δύο μετὰ τὴν ἕνωσιν 
χασι. 

Καὶ μεθ) ἕτερα ἓν ofc. γυµνάξει, ὅτι αἱ 
καὶ ἵττον dj οὐσία οὑχ ἐπιδέχεται, πάλιν 1 

Μίαν μὲν γὰρ φύσιν πλειόνων ὑποστάσε 
γητιχην ὀναργὲς οἶμαι τυγχάνειν ἅπασι 
γοῦν μίαν εἶναι φύσιν τῆς θξότιτος ἁμολι 
τρεῖς εἶναι τὰς ὑποατάσεις αὐτης πρεσθεύο 
ἀνθρώπων» δὲ µία ἐστὶν dj φύσις, τῶν ' 
ὑποστάσεων ἐπ᾽ ἄπειρον σχεδὸν ἔκτεινομ 
πλήθει, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὡσαύτως * δύ 
σωζούσας χατ’ ἀριθμὸν τὴν δυάδα, µίαν às 
ὑπόστασιν ἀδύνατον. Καὶ τοῦτο οὐ pow 
τῶν χατὰ µέρος ἑχάστων ἐπαγωγῆς ἔστι : 
σθοι (πῶς γὰρ ἂν εἴη λίθου xal ξύλου µία 


VARLE LECTIONES, 


! KR. 9951 ἐν τῷ (C χεφαλ. 


DE ILERESIDBUS LIDER. 


Το 


έστιν ἄτομον Ev, ἢ βοὺς, καὶ ἵππου :), ἀλλὰ A bovis, et equi hypostasis, hoe est individuum 


ιὐτῆς τῆς τοῦ λόγου ἑνεργείας. El γὰρ ἐν 
Στάσεσι (ταυτὸν δὲ εἰπεῖν ἐν τοῖς ἀτόμοις), 
ύσις λαμδάνει ὕπαρξιν, ἀνάγχη πᾶσα τῶν 
ων οὐσῶν, δύο τοὐλάχιστον xal τὰς ὑποστά- 
$, tv af; τὴν ὕπαρξιν αἱ φύσεις ἔλαδον, 
y γὰρ ὑποστῆναι καθ’ αὑτὴν, μὴ ἓν ἀτόμῳ 
ρουµένην. "Ατομον δὲ ταντὸν εἶναι xal 
v, ἁρτίως δεδείχαµεν. Ὥστε ὅσοι μὲν μὴ 
y» ὑπόστασιν µίαν, ἀλλὰ xal τὴν φύσιν διά 
tw γεγονένὰι φασὶν, σύμφωνοι xaX ἑαντοῖς, 
sla φαίνονται. Όσοι δὲ τὴν μὲν ὑπόστα- 
τὰς δὲ φύσεις δύο φασὶν εἶναι, xaX ἑαυτοῖς 
ἰηθείᾳ φαίνονται ἀσύμφωνοι, "AX ἐπειδὴ 
θρώπινον Χριστοῦ, φασὶν, ἓν τῷ λόγῳ τὴν 
ν εἶχεν, xal οὗ προὐπέστη τῆς τοῦ Λόχου 
διὰ τοῦτο µίαν φαμὲν εἶναι τὴν τοῦ Χρι- 
στασιν. Πότερον οὖν φαίηµεν χαὶ ἡμεῖς, ἓν 
ὃν ἡγεῖσθε σηµαίνειν τὴν φύσιν xot τὴν 
v, ὣς ὀνόματα μόνον εἶναι διάφορα χαθ᾽ ἑνὸς 
Μένου πίπτοντα, ὡς µάχαιρα xaX ξίφος. fi ἔτε- 
τέρον; El μὲν οὖν ταυτὺν, μιᾶς τῆς ὑποστά- 
ης, μίαν εἶναι xax τὴν φύσιν ἀνάγχη, ὡς εἰ τὸ 
εἴη, xaX τὴν µάχαιραν µίαν εἶναι ἀνάγχη. 
φύσεις δύο, καὶ ὑποστάσεις ἐξ ἀνάγχης δύο 
εἰ δὲ ἄλλο μὲν σηµαίνει τὸ τῆς φύσεως 
λλο δὲ τὸ τῆς ὑποστάσεως, αἴτιον δὲ τοῦ 
Ww τοῦ Χριστοῦ τὴν ὑπόστασιν ἡγοῦνται, τὸ 
πάρξαι τὴν τοῦ ἀνθρώπου ὑπόατασιν, Ίγουν 


unum), veruin etiam ex ipsa rationis vi. Si enim in 
hypostasibus (idem autem dicere est, atque in in- 
dividuls) natura quaeque accipit exsistentiam, ne- 
cesse prorsus est, ubi dua sunt nature, ibi ad 
minimum duas hypostases esse, in quibus exsisten- 
tiam es nature susceperint. Non potest quippo 
natura secundum se subsistere in nullo individuo 
spectata, Individuum autem idem esse ac hyposta- 
sim antehac demonstravimus. Quocircá qui non 
modo hypostasim unam, sed et naturam propter 
unitionem exstitisse volunt, secum, ac cum veritate 
consentire reperiuntur. Qui vero hypostasim 
unam, ac naturas duas ponunt, tam 4 se, quam 4 
veritate videntur dissentire. Sed aiunt: Eo quod 
humanitas Christi in Verbo hypostasim babuerit. 
nec ante unitionem cum Verbo substiterit ; idcirco 
unam affirmamus esse Christi hypostasiu, Quibus 
quidem nos quoque dixerimus : Annon igitur 
unum idemque significari censetis per naturam et 
hypostasim, adeo ut diversa duntaxat sint. nomina 
in unum atque idem significatum cadentia, ut 
gladius et ensis, aut aliud et aliud. Si porro idem; 
cum una hypostasis sit, unam quoque naturam 
esse necessum esi; velut si unus ensis fuerit, 
eliam unum gladium fore necesse; aut si dum 
nature, hypostascs quoque duse eadem necessitate 
erunt. Quod si aliud signiflcat nature nomen, 
aliud hypostasis; causam autem cur una sit 


Ν, τῆς πρὸς τὸν Aóyov ἑνώσεως. Οὐκ οὖν C Christi hypostasis, eam esse arbitrentur, 107 


δύο τοῦ Χριστοῦ φύσεις εἶναι, αἴτιον ἂν εἴη 
δαι την τοῦ ἀνθρώπου φύσιν τῆς πρὸς τὸν 
Ενώσεως. 'AXM εἰ προὐπέστη ἡ ἑνωθεῖσα 
μεριχἡ φύσις, ἀνάγχη πᾶσα, χαὶ τὴν ταύ - 
ποστῖτναι ὑπόστασιν. Τούτων γὰρ οὐχ ἐἑνδέ- 
τερον εἶναι, τοῦ λοιποῦ μὴ ὄντος * τὴν µερι- 
) φύσιν, ἄνευ τῆς ἰδίας αὑτῆς φύσεως Κ. 
ἐστιν ἄμφω τῷ ὑποκειμένῳ, εἰ χαὶ εἰς ταυ- 
ἄχις συντρἐχουσι παρὰ τοῖς χρησαµένοις, 
p πρόσθεν ἑδείξαμεν. El τοίνυν ὥσπερ fj 
€, οὕτω χαὶ ἡ φύσις fj τῷ Λόγῳ ἑνωθεῖσα 
£c» τῆς πρὸς αὐτὸν ἑνώσεως: διόπερ Ἆρα 
τοῦ Χριστοῦ ἀξιοῦσιν ὑπόστασιν, διὰ τοῦτο 
y αὐτοῦ µίαν ἀξιούτωσαν εἶναι ' μὴ διαφέ- 


àp xazà τὸ ἠνῶσθαι, οὐδὶ χατὰ τοῦτο ἂν D 


v. 
ιφθαρτοδοχῖται (61), οἱ ἀπὺ Ἰουλιανοῦ, 


quod hominis hypostasis, seu persona, ante uni- 
tionem cum Verbo non exstiterit. Verum si ante 
substitit unita Verbo particularis natura, necesse 
prorsus est, ut ante substiterit ejusdem quoque 
nature hypostasis. Horum enim alterutrum esse 
nequit, quin reliquum eliam exsistat: particula- 
rem dico naturam absque propria sua hypostasi. 
Ambo unum quippe sunt subjecto, etsi eodem sape 
concurrunt apud eos qui iis vocibus utuntur, sicut 
paulo ante ostendimus. Itaque si quemadmodum 
hypostasis, ita et natura Verbo unita, non substi- 
tit ante unitionem cum illo; eo ipso utique 
quod unam Christi hypostasim concedunt, propter 
idem continuo unam ejus esse naturam fateantur. 
Etenim quandoquidem non differunt in unione, 
nec ín hoc etiam differentes fuerint. 

84. Aphthartodocet», a Juliano Halicarnasseno 


VARI/E£ LECTIONES. 


eodd. 2951 τοῦ Λόγου. k Leg. ὑποστάσεως. 


NOTE. . 


ilianus Halicarnassensis, et Gaianus Timo- 
K&andr. diaconus a Severo discesserunt, 
;» eorruptibile Christi corpus diceret ; ne 
'earnem et. Verbum discrimen poneretur, 
duse naturz essent. ο porro acceperant 
tiet Timotheo, qui contra Severum conten- 
inione. facta differentias nullas naturarum 
856; quod sane in Eutychianorum illorum 
recidebat, qui negabant ambarum natura- 
u saltem humane, proprietates mansisse. 


Severi partes Theodosius tuitus cst, cum de pa- 
triarchatu contra. Gaianum litigaret. Nicephorus 
Callist. lib. xvii, cap. 19, quzedain. recitat ex illo- 
rum disceptationibus, quas similia sunt eorum quas 
hic habet Damascenus. Nos quidem, aicbant, neces- 
sitate nature affectiones ejus, puta (amem, sitimque 
ferimus : αἱ Christus, qui sponte passus. sit, mon 
perinde legibus nature servit. Quos Grseci 'Agbap- 
toboxfsac, Latini, !ncorrspticolus, dixere; ia quo- 
rum etiam errorem Justianus imp. ineurrit. 


19h 


S. JOANNIS DAMASCENI 


196 


ct Gaiano Alexandrino, qui iidem Gaianitze vocati A τοῦ ᾽Αλικαρνασσέως, xat Γαϊανοῦ τοῦ ᾽Αλεξανδρέως, 


sunt, originem ducunt. Hi, cum in aliis omnibus 
Severianis consentiant, hoc solum ab eis dissident, 
quod Severiani in Christi unione distinctionem 
specie tenus admittunt, Julianiste vero et Gaiani- 
tz: [non solum duarum in Christo naturarum distin- 
ctionem negant ; verum etiam] Domini corpus jam 
inde ab ipsa formatione incorruptibile fuisse do- 
cent. Αο quidem fatentur sustinuisse Dominum 
passiones, puta famem, et sitim, et lassitudinem ; 
sed non eo quo nos sustinemus modo, ipsum hzc 
sustinuisse volunt. Nos enim naturali necessitate ; 
legibus naturse serviisse. 

85. Agnoetz, qui et Themistiani. Hi impie do- 
eent Christum nescire diem judicii; eique timorem 
ascribunt, Sunt porro isti secta quzdam Theodo- 
sianorum : nam bzresis ipsorum auctor Themi- 
sius, unam in Christo naturam compositam 
docebat. 

86. Barsanuphitz, qui et Semidalite, cum omnia 
Gaianitarum ae Theodosianorum placita defendant, 
aliquid insuper invehunt. Similam enim addunt 
iis, quae a Dioscoro olim oblata fuerunt, extremoque 
digito contingentes, farinam leviter degustant; 
hocque mysterii loco accipiunt, cum nullam ipsi 
prorsus oblationem faciant : verum, ut dicium est, 
108 sdhibitis Dioscori symbolis, additaque si- 
mila, qua paulatim insuimantur, id illis in commus- 
nionis parte cedit, . 

87. Πεδία, monachi sunt, czteroqui plane or- 
tliodoxi : id vero proprium factilaut , ut una cum 
sanctimomialibus in monasteriis coetus agentes, 


οἱ καὶ Γαϊανῖται λεγόμενοι, ἓν τοῖς ἄλλοις μὲν ἅπασι 
τοῖς ἓχ Σευήρου συμφερόμενοι' kv τούτῳ δὲ διαφερόµε- 
vot, ἓν τῷ τοὺς μὲν διαφορὰν 1. ἐπὶ τῆς ἑνώσεως τοῦ 
Χριστοῦ δοχεῖν λέγειν, τούτους δὲ ἄφθαρτον ἐξ αὐτῆς 
διαπλάσεως τοῦ σώματος τοῦ Κυρίου πρεσδεύειν, xal 
τὰ μὲν πάθη ὑπομεῖναι τὸν Κύριον ὁμολογοῦσι: πεϊνάν 
φηµι, χαὶ δίφαν, χαὶ χόπον ' οὐ τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον 
ἡμῖν ταῦτα ὑπομεμενηχέναιφασίν. Ἡμᾶς γὰρὲξ ἀνάγ- 
χης φυσιχῆς' τὸν δὲ Χριστὸν ἐχουσίως ὑπομεῖναι 
λέγουσι, xai τοῖς τῆς φύσεως νόµοις μὴ δουλεῦσαι. 


at Christum sponte aiunt hec passum esse, nec 


πε’. ᾽Αγνοῆται (62), οἱ xal θεµιστιανοί * ol ἀγνοεῖν 


B ἀσεδῶς κχαταγγέλλοντες τὸν Χριστὸν τὴν ἡμέραν 


τῆς χρίσεως, χαὶ δειλίαν αὐτοῦ χαταγράφοντες. Οὗτα 


δὲ ἁπόσγισμα τῶν θεοδοσιανῶν εἰσιν. 'O γὰρ sul -— 


στιος, ὃς ἐγένετο αὐτῶν αἱρεσιάρχης μίαν ἐπὶ Xpuoroumm 
φύσιν σύνθετον ἑπρέσδευεν. 

πς’. Βαρσανουφῖται (65), ol. χαὶ Σεμαλται’-- 
σύμφρονες μὲν τῶν Γαϊανιτῶν χαὶ Θεοδοσιανῶν"'-- 
ἔχουσι δέ «t xal πλέον. Σεμίδαλιν γὰρ προστιθέααα.. 
τοῖς ἁπὺ Διοσκόρου δῆθεν προσκομισθεῖσι, xai τ---.. 
ἄχρῳ δαχτύλῳ ἑφαπτόμενοι Ὑεύονται τοῦ ἀλεύρο".... 
xai τοῦτ' ἀντὶ μυστηρίου δέχονται, προσχοµ 
καθόλου μὴ ποιούμενοι. Ἐλάσαντες 3 γὰρ, ὡς SI. 
ται, τὰ Διοσχόρου κοινωνίας, προστιθέασι τἼνσε κ. 
δαλιν, χαθότε δαπανηθείη χατὰ 3 βραχύ ^ καὶ t» 4 
αὐτοῖς ἀντὶ χοινωνίας λελόγισται. 

πζ’. Ἱχέται (64) : οἵτινες ἀσχηταὶ μὲν ὑπάρχουσσιν 
ὀρθόδοξοι ἐν τοῖς ἄλλοις ἅπασιν ὄντες, συναγόµι.ανα 
δὲ ἅμα γυναιξὶν ἀσχητνρίαις, ὕμνους τῷ θεῷ προς 


VARLE LECTIONES. 


! Codd. August. et S. ΠΗ]. δ.αφθοράν, adversus auctoris mentem, qui hec desumpsit ex Scholiig 
Leontii, ut comperio ex Collect. cont. Sever. cap. 17, habentur et apud. Euthym. in Panop., tit. 2, 


c. 17. Alii 
gust. et S. Hil. παρά. 


λλ' ἑάσαντες, sic vet. interpr. Sed dimittentes. Mendosa lectio est. 


* Reg. 2 Αι- 


ΝΟΤΑΕ. 


(09) Theodosio Alexandrino Monophysita Justi- 
niani jussu Constantinopolim deportato, contingit 
ul ipse cum suis disputaret de lis Christi verbis 
(Matth. xxiv, $6), Dedie illo vel hora, nee angeli 
meque Filius scit. Negante Theodosio Christum, 
quà homo erat, ignorasse diem judicii, affirmabant 
alii, unde ᾿Αγνοῆται, dicti sunt. Horum princeps 
Themistius diaconus fuit, non gentilis ille philoso- 
phus qui &eculo iv. vixerat, uti. Nicephorus, lib. 
xvii, cap. 49, oscitanter. scripsit. Theodosii illius 

atriarchi, a. quo Theodosiani nomen habuere, 

oster meminit in /Egyptiacis. Photius cod. 230, 
ex Eulogio Alexandr. narrat monachos quosdam 
llierosolymitanos quistionem | eamdem — agitasse, 
propter Christi dictum, ad sorores Lazari, ubi po- 
suistis eum, eoque processisse, ul ipsi ignorantiam 
affingerent, o! ἄγνοιαν τῷ Κυρίῳ ἡμῶν Ἰησοῦ Χρι- 
στῷ περιάττειν ὑπήχθησαν. Sed vereor ut non Pho- 
tius Palzestinos monachos, qui Gregorium Magnum 
per Ánatolium consuluerant, hujus erroris patronos 
censuerit : quando Gregorius ipse contrarium in- 
nuat lib. x, epist. 35 et 39, ad Eulogium. Sed et 

tremnm lioc Domini verbum, ad Lazari sorores 
heodosio Themistius objecerat, ut tradit Liberatus 
cap. 19. Monachi itaque illi Aguoetarum momenta 
ad y» detulerint potius, quan: propugnarint. 
Leontius narrat nonnullos ex Aceplialis, 


qui a Petro Mongo defecerant, oblationes in Col- 
lecti$ non fecisse, sed ex symbolis, quae Dioscorus 
olim sacraverat, erasas particulas semel in anno 
die Paschatis sumere consuesse. Admistam partl- 
culis istis similam, a qua Semidalitze audierint, 
apud unum Damascenum reperi. Semidalitarum 
meminit Anastasius Sinaita in ᾿Οδηγῷ, cap. 10. 
Barsanuphiani vero dicti sunt a Barsanuphio quo 
dam, quem per sunimum nefas episcopum crearon, 
consimili, ut reor, rita, quo Acephalorum alii 
leaiam nescio, quem, imposita Epiphanii (vel, t 
aliqui volunt, Eusebii) episcopi cujusdam de Palz- 
stina manu, ceu legitime ordinatum habuerunt : à 
quo et Isaianitze vocati sunt. Hzc memorat Timo- 
(heus CP. Circa szceuli noni initimn Barsanuphiani 
cum duobus episcopis suis Marco Alexandrine 
Jacobitarum patriarcha se dediderunt, quemadmo- 
dum refert auctor. Chronici patriarcharum Alexan- 
driz et Elmakinus, lib. 1 Hist. Sarac, p. 122. Mulü 
scriptores alij Barsanuphitarum meminere. 

(64) Hicetas, nisi e:eteroqui orthodoszi dicerentur, 
Massalianos illos esse statuerem, quoa Χορευτάς, 
vocitatus refert Timotheus CP. Nomina quippe 
Hicetarum et Euchetarum idem Grsecis sonant. 
Meletianos etiam in synaxibus choreas agere se- 
litos, ex Theodoreto diximus. 


DE HERESIBUS LIBER. 


199 


| μετὰ χορείας τινὸς xat ὀρχήσεως, μιμούμε- A hymnos Deo cum clorea et tripudiis offerant; 


νεὶ τὸν χορὸν ἐχείνων ἐπὶ Μωῦσέως συνανα- 


ἐπὶ «fj ἁπωλείᾳ τῶν Αἰγυπτίων, τῇ lv τῇ 
& θαλάσσῃ Υεχονυίᾳ. 

Γνωσιμάχοι ' oi πάσῃ γνώσει τοῦ Χριστια. 
ἀντιπίπτοντες, Ev τῷ λέγειν αὐτοὺς, ὅτι πε- 
τι ποιοῦσιν οἱ γνώσεις τινὰς ἐχζητοῦντες ἓν 
ίαις Γραφαῖς. 0Οὐδὲν γὰρ ἄλλο ζητεῖ ὁ θεὺς 
ριστιανοῦ, εἰ μὴ πράξεις χαλάς ' ἀγαθὸν οὖν 
ἄλλον ἁπλουστέρως τινὰ πορεύεσθαι, xol 
vua γνωστιχῆς πραγµατείας πολυπραγµο- 


Ἠλιοτροπῖται ' οἱ τὰς λεγομένας ἡλιοτρύ- 
γεάνας ταῖς ἀκτῖσι τοῦ ἡλίου συμπεριφεροµέ- 
ἔγοντες δύναμἰίν τινα θείαν ἔχειν, τὴν τὰς 
€ περιφορὰς ἑργαζομένην ἐν αὐταῖς ' χαὶ ὡς 
το τιμᾷν αὐτοὺς ἑθέλοντες, μὴ συνιέντες τὴν 
[cav χίνησιν αὐτῶν φυσιχἠν τινα ὑπάρχειν. 
νητοψυχῖται (65)* οἱ τὴν ἀνθρωπείαν φυχὴν 
πες ὁμοίαν τῆς τῶν κτηνῶν, xal τῷ σώματι 
€ συναπόλλυσθαι αὐτὴν. 

Ἁγονυχλῖται, οἱ ἓν παντὶ χαιρῷ τῶν προσ- 
γόνυ μὴ θέλοντες χκλίνειν ἀλλ᾽ ἑστῶτες del 
σευχὰς ποιούµενοι, 

Βεοχαταγνῶσται, οἱ xal βλάσφημοι ' οἱ Év 
ἵοις xat πράγματι, τῶν τε ἀναχειμένων αὐτῷ 
κροσώπων, xal τῶν θείων Γραφῶν χαταγχι- 
y πειρώμενοι, τολμηροί τινες xat βλάσφημοι 
ντιες. 


Χριστολύται (66): οἱ λέγοντες τὸν Κύριον ἡμῶν 
! Χριστὸν μετὰ τὴν Ex. νεχρῶν ἀνάστασιν τὸ 
ν αῶμα αὑτοῦ χάτω λελοιπέναι, xal γυμνῇ 
Ὥτι ἀνεληλυθέναι εἰς τοὺς οὐρανούς. 


Ἐθνόφρονες ' οἱ ταῖς συνηθείαις τῶν ἐθνῶν 
ουθοῦντες, Χριστιανοὶ τἆλλα ὑπάρχοντες * 
παρεισάγονσι γένεσιν, χαὶ τύχην, καὶ εἶμαρ- 
πᾶσάντε τὴν ἀστρυνομίαν χαὶ ἀστρολογίαν 
χόμενο:, xal πᾶσαν µαντείαν, xaX ὀρνιθοσχο- 
καὶ οἰωνισμοῖς, χαὶ ἁποτροπιασμοῖς, xat κλη- 
Xe, xaX τερατοσχοπίαις, xat ἑπαοιδαῖς, xal 
οίοις μύθοις ἀσεθῶν, «fj τε λοιπῇ συνηθεἰᾳ 
cv προσανέχοντες, xaX ἑορτάς τινας Ἑλληνι- 


chorum illum imitantes, qui Moyse duce con- 
flatus est, cum /Egyptii in mari Rubro submersi 
periere. 

88. Gnosimachi sunt, qui omni Christians reli- 
gionis cognitioni ac scientie ita adversantur, ut 
supervacaneum eorum laborem esse dicant, qui ex 
Scripturis divinis cognitiones aliquas exquirunt; 
nempe cum Deus preter bona opera a Christianis 
nihil aliud exigat. Przstare itaque ut quis simpli- 
cius incedat, nullumque dogma ad scientiam atti- 
nens curiosius scrutetur. 

89. Heliotropita sunt, qui iis in herbis, qua 
solem ejusque radios sequuntur, inesse vin quam- 
dam divinam dicunt, qua ejusmodi conversiones in 
illis efficiantur : quamobrem cultum eis adhiberi 
volunt ; nec intelligunt motum qui in his animad- 
vertitur, naturalem esse. 

' 90. Thnetopsychite, animam humanam similem 
anime pecudum inducunt, eamque aiunt cum cor- 
pore perire. 

91. Agonyclitz sunt, qui nullo tempore orantes 
genuflectere volunt ac provolvi, sed semper orant 
stantes. | 

92. Theocatagnoste, id est Dei reprehensores. 
qui et blasphemi; ii sunt qui in verbis quibusdam 
gestisque Domini nostri Dei, ipsique dicatarum 
personarum  sanctarum., necnon Scripturarum 
sacrarum audent inferre crimen , temerarii liomi- 
nes ac maledici. 

95. Christolyte, seu Christum solventes, . sunt. 
qui Dominum nostrum Jesum Christum aiunt, 
posteaquam surrexit a mortuis, relicto in terra 
animato corpore, nuda solaque deitate ad coelos 
ascendisse. 

94. Ethnophrones, qui, cum gentium institutg 
ac mores sequantur, cateroqui Christiani exsistunt. 
Hi genesim inducunt, fortunamque et fatum: 
omnem astronomiam astrologiamque suscipiunt ; 
omnei etiam divinationem et auguria: auspiciis 
attendunt, expiamentis, ominibus, portentis, vene- 
ficiis, et similibus allis impiorum fabulis, ac si 
quid gentilium moribus inolevit. Quin et Genti- 
lium festa aliqua venerationi 109 habent, 


εῶντες, ημέρας τε αὖθις, χαὶ µῆνας, xo D diesque rursus et menses observant, et tempora et 


6, xal ἐνιαυτοὺς παρατηρούμενοι, 
Δονατιχοί 9 (67): οἱ ἀπὸ Δονάτου τινὸς ἐν 


annos. 
95. Donatistsee, à Donato quodam in bírica ortum 


VARLE LECTIONES. 


$508 Δονατιανοί. Theodoretus vero Δονατιστα[. 


NOT E. 


De Thnetopsychitis nihil diserte auctores tra- 
fusebius |. v1 Hist., cap. 38, in Arabia hare- 
Izslitisse narrat, qui agsererent animam una 
wporibus interire, resurrectionis vero tem- 
st» corpore denuo excitandam : quos in fre- 
synodo confutavit Origenes, et ad sanitatem 
I. Arabicos illos vocant Augustinus, Pre- 
Mianus et Isodorus. 
De Christolytis Noster iisdem verbis scribit, 
Constantinus Copronymus, cujus textum 
rus CP. recitat Anihirr. 1, cap. 94. Videntur 


ambo hec hausisse ex vetustiore auctore. Chri- 
stolyta fuit Stephanus Gobarus, qui Christum non 
venturum ín carne ut homines judicet, scd nuda 
divinitate, docuisse fertur apud. Phot. cod. 2352. 
Christolyts erant Eutychiani illi, qui apud Theo- 
doretum, dial. 2, Christum, nosita humanitate, in 
collum abiisse faterentur. 

(67) Donatistz: Nestorio longe vetustiores sunt. 
Solemne ipsis non erat anie perceptionem Eucha- 
ristie 0s martyris cujuspiam osculari. Hoc sola 
Lucilla femina factitavit ; quae cum a Caecilio dia- 


79 S. JOANNIS DAMASCENI πρὸ 
habuerunt. is wadebat illis os quoddam, quod A Αφρικῇ ἑναρξάμενο, τοῦ παραδεδωχότος abi; 


nianu tenentes prius oscularentur, quam sacrorum 
mysteriorum et donorum participes essent, quo- 
tiescunque illa offerenda forent. 


96. Ethicoproscopte sunt, qui circa mores, seu 
rerum agendarum scientiam errant; ac. moralia 
quedam laude digna criminantur : quaedam vero 
digna vituperio sectantur ut bona. 

97. Parermeneut:e sunt, qui nonnulla divinarum 
Scripturarum tam Veteris, quam Novi Testamenti 
capita perperam interpretantur, inque suum scopum 
detorquent ; ita affecti ut plerasque accuralas, ae 
quibus nihil insit quod quis jure criminetur, in- 
terpretationes contentionis studio rejiciant, pra 
nimia quadam imperitia, judiciique deficientia : 
quare nee intelligunt hac ratione nounulla se hz- 
reticorum dogmata confirmare. 

98. Lampetiani, sic appellati a Lampetio quo- 
dam. Hi volentihus in societate et ecnobiis vitam 
agere, quod cuique libitum fuerit, prob»veritque, 
colere ccncedunt ; quemque arriserit habitum in- 
duere, Neque enim deceat, inquiunt, ut Christianus 
vi quidquam facere cogatur, quando scriptum est : 
Voluntarie sacrificabo tibi *. EL rursum, quia ez vo- 
luntate mea confitebor illi *. Quinimo nonnulli as- 
serunt eos permittere naturalibus affectionibus 
indulgeri, nec velle eis repuguari, tanquam natura 


* Psal. ti, δ. * Psal. xxvn, 7, 


ὁστοῦν τι ἐπὶ χειρὸς αὐτῶν χρατοῦντας, τοῦτο npé- 
τερον ἁσπάζεσθαι, xal τηνικαῦτα τῆς κροσφορᾶς 
τῶν ἁγιασμάτων µετέχειν, ἠνίχα μέλλει ταῦτα προς. 
χοµίνεσθαι. 

ες’. Ἡθιχοπροσχόπται. οἱ ἐν τῇ ἠθιχῇ., fvoo 
πραχτιχῇζ, προσχόπτοντες, xal ἔνια μὲν δόγματα 
αὐτῆς ἑἐπαινετὰ ὑπάρχοντα διαθάλλοντες, τινὰ ἃ 
Ψεχτὰ ὄντα ὡς χρηστὰ µετιόντες. 

HU. Παρερμηνενταί οἱ τινὰ χεφάλαια τῶν θείων 
Γραφῶν, τῆς τε Παλαιᾶς χαὶ Νέας Διαθήχης, παρερ- 
μηνεύοντες, καὶ πρὸς τὸν οἰκεῖον σχοπὸν αὐτὰ μεθ- 
οδεύοντες ' ἐμοριλονείχως δὲ παρὰ τὰς τολλὰς τῶν 
ἀχριθῶν xal ἀνεπιλήπτων ἑρμηνειῶν διαχείµενοι, ἐξ 
ἰδιωτείας τινὸς xal ἁδιαχρισίας τοῦτο πάσχουσιν P, 


Β βεθαιοῦν δὲ ἐντεῦθεν αὐτοὺς xa) ἔνια τῶν αἱρετιχῶν 


δογμάτων μὴ ἐπιστάμενοι, 


ΓΗ’. Λαμπετιανοί - οἱ ἀπὸ Λαμπετίου τινὸς οὕτω 
προσαγὀρενόµενοι α (68), οἵτινες τοῖς βουλοµένοις ἐπὶ 
«b αὐτὸ ζήν, καὶ Ev χοινοξίοις διάγειν, ἑπιτρέπουσιν 
ἑχάστω οἵαν ἂν ἐθέλῃ καὶ δοχιµάζῃ * πολιτείαν ταύ- 
την µετιέναι, xal ὃ προαιρεῖτα. σχΏμα ἀμφιέννν- 
σθαι. Οὐδὲν γάρ quot, ἠναγχασμένως ποιεῖν τὸν 
Χριστιανόν * ὅτι γέγραπται΄ ᾿Εχουσίως θύσω σοι. 
Καὶ πάλιν: "Ex θε. ἡματός µου ὁμο.ογήσομαι ei- 
τῷ. Ἐπιτρέπουσι δὲ, ὥς φασί τινες, καὶ φυτιχας 
πάθεσι χώραν διδόναι, xal μὴ ἀνθίατασθαι αὑταῖ, 


VARLE LECTIONES 


PSic NW. 2508, alii πάσχοντες. Omnes habent βεθαιοῦν, prwter S. Hil. in quo ex emend. legitur 


εβαιοῦντες Sie vetus interp firmantes autem. 
οχιµάνοι. Π. 2 ἐθέλει, χα) δοκ'μάζει. 


ᾳ Π, 9508 χαλουµένον. 


τ August. S. Hil. ἑἐθέλοι, xol 


NOT. K. 
cono, qui posthac Carthaginensis episcopus fuit, C Ifier. Sophronius, epist. al Serg. Lampetium τῶν 


ideirco reprehensa esset, Donati schisma adversus 
ipsum fovit. Theodore1us Donatistis omnibus attri- 
buit, quod soli Circumcelliones, sive Circuitores, 
amenti furore patrarent, se martyrii przetextu pr:e- 
cipites dando. Melius Epiphanius , h:eres. 59, scri- 
bit Donatistas, ut et. Cztharos, ab Ecclesia segre- 
gatos esse, quod lapsos communione ex toto arce- 
rent. Theodorctus sddit eos Ariano errori consen- 
sisse. Verum, licet Hilarius in Fragm. narret, Do- 
natistas cum Euscbianis Philippopolim convenisse, 
nonnullaque Donatus, llieronymo teste, scripserit 
in lib. De Spiritu sancto, Arii doctrinze consenta- 
nea : attamen. Augustinus lib. De ha'res. fatetur, 
Donatistarum | multitudinem in. ejusmodi errorem 
intentam non esse, ncc quemquai ex eis reperiri, 
qui Donatum hoc sensisse noverit. (οἱ vulgo 
cespitant, ubi res Latinorum tradunt, ut. Latini, 
cum res Grecorin. Sic Timotheus Pelagianos Ma- 
nicliajismi reos facit; cum , si ἀπάθειαν demas, 
quam ulrique ostentarent, nihif inter ipsos com- 
mune fuerit. Sed. eodem modo Joannes Antioch. 
cum suis Cyrillum accusarat, quod faveret Ῥεία- 
gianis, qui et. Euchetee, et Enthusiaste nominantur, 
niqniunt : quam vero Eucliet:e a. Pelagianis discre- 
parent, exepta. rursu:u ἀπαθείᾳ, compertum est 
eruditis, Ad Maniclieos propius accessisse Massa- 
lianos ostendimus. 

(68) Timotheus semel iterumque  Lampetianis 
jungit, ut ex Maximo in c. 6 Dionys. De eccl. 


Μαρχιωνιστῶν (leg. Mapxiavtsvov ) ἔξαρχον, Mar- 
cianistarum antesignanum facit Photius itidem cod. 
523, ubi alia tradit, quie hic recitare non refert. Ad- 
dit eum scripsisse librum, cujus titulus esset Δια- 
0fx», Testamentum, quod Severus presbyter, qui 
postea Antiochenam sedem invasit, confutarit, at- 
que Alphium lthinocorure episcopum a. Timothee 
Alexandri:x episcopo (Monophysita) depositum esse, 
quia defensionem illius susceperat. Lampetius its- 
que Marciano, qui sub Justiniano J innotuit, anli- 
quior est, οἱ quinto seculo vixit. Noster ait, Lam- 
petianos quedam sentire que affinia sunt eorum, qui — 
Aeriani nominantur. Emendo, τῶν ᾿Αεριανῶν, qui 
Acriani, quorum nores Lampetius mulatus sit. 
Nam Aerius et Eustathius Sebastenus a Massalianis 
non valde dissidebant. Quinimo, juxta Philastrium, 
Acriani in Pamphylia prognati sunt, in. qua Massa- 
liani invaluere. Q)uocirea ad hoc caput dixi perti- 


p nere, quz emendator cod. S. ΤΗ]. capiti De Monc- 


thelelis per oscitantiam adjecit de Kustathianis.. 
Nam quzsst. Anastas. 80, Eustatliani Lampetianis 
et Massalianis accensentur : Quidam jejsnant , in- 
quit, iu Sabbato οἱ Dominica secundwin doctrinam 
Γὐσταθιανῶν καὶ Μαρχιωνιστῶν ( emend. ex mss. 
Μαρχιανιστῶν), Λαμπετιανῶν, xai ἩΜασσαλιανῶν, 
Eustathianorum, Marcianistarum, Lampetianorum el 
M assalianorum. Eustathium Aerio recentiorem non» 
dum reperi. 


DE HJERESIBUS LIBER. 


762 


ύσεως οὕτως ἀπαιτούσης ' xal ἕτερά τινα A hoc exigat. Feruntur quedam alia sentire, quae 


lex; τῶν ὀνομαζομένων Αρειανῶν * λέγον- 
v. [ Απὸ τούτων Βὐστάθιός τις ἀνεφάνη, 
εαθιανοί t.] 

26 µέχρι τῶν Ἡραχλείου χρόνων» v. 


Πρακ.1είου καὶ δεῦρο ἀνεφύησαν αἱ ὑπο- 
χείµεγαι. 


νοθελῆται (09) ' οἱ ἀπὸ τοῦ ᾽Αλεξανδρείας 
! ἀρχὴν εἱλτφότες ΄ ἀπὸ δὲ τοῦ Κωνσταντι- 
' Zepylou βεδαιωθέντες. Οὗτοι μὲν δύο ἐπὶ 
ὖσεις πρεσθεύουσι, xal µίαν ὑπόστασιν : 
ημα xai µίαν ἑνέργειαν δογµατίζουσιν, 
tg διὰ τούτου τῶν φύσεων τὴν δυάδα, xal 
ἱεναρίου δόγµασιν ἰσχυρῶς ἀντιποιούμενοι. 
Ὀπροσχόπται Y* πάντα μὲν ὀρθόδοξοι ὑπ- 
ἀδεῶς δὲ τῆς καθολιχῆς Ἐκκλησίας καὶ 
σφᾶς αὐτοὺς προφάσεως εὐτελοῦς ἕνεχα 
τες. Κανονικοὺς δὲ θεσμοὺς δῇ0εν ἐπιζη- 
ὕτε ἐπίσχοποι, οὔθ) ὅλως λαοῦ προεστῶτες" 
ἀγελαῖοι ὄντες, ὅμως αὗτοὶ προσχόπτου- 
ἐγχαληῦσι. Συνοικοῦσι γὰρ γυναιξὶ προφα- 
ιαρεισάκτους συνάγουσι’ πραγµατείαις τε 
εξίαις, xal τοῖς ἄλλοις ἐντρίδονται βιωτι- 
ἑασιν * ἁλόγως τε βιωτεύουσιν, ἐχεῖνα ἔργῳ 
ες, ἅπερ λόγῳ συνιστᾷν ἰσχυρίζονται, πα- 
6&4, χατὰ τὴν ἀποστολιχὴν ἁπόφασιν. Λόγῳ 
πες, ἔργῳ τὸν θεὸν ἀτιμάζουσι, μοναχοὶ 
ἰῆρον ταττόµενοι. Ἔπονται δὲ αὐτοῖς, ὡς 
ωμένοι, καὶ τῇ ἑαυτῶν ἁπλότητι πορευόµε- 
ti, 93. 


affinia sint placitis eorum, qui dicuntur Aeriani 

[ex his Eustathius quidam prodiit, a quo Eusta- 

thiani!. 

Hactenus hareses, quo usque ad. Heraclii. tempora 
exstiterunt. 


110 Ab Heraclii etate, et deinceps exortee sunt, 
qua hic subjiciuntur, 


99. Monotheletz:, a Cyro Alexandrino originem 
duxerunt; a Sergio autem Constantinopolitano 
robur acceperunt. lili duas naturas ac personam 
unam in Christo agnoscunt ; at unam voluntatem, 
unamque operationem in eo ponunt : qua ratione 
duplicem naturam tollunt, ac Apollinarii dogmata 
valide confirmant. 


B [100. Autoproscoptas. Hi per omnia quidem 


orthodoxi sunt, sed temere, levissimaque de causa 
ab Ecclesi: catholice communione sese abscide- 
runt, canonicarum observationum gr3tia. Cumque 
nec episcopi, nec omnino plebis przsides sint, sed 
gregarii quidam homines, in ea ipsi impingunt, 
quz aliis objectant. Palam siquidem cum feminis 
habitant, introductitias mulieres apud se retinen- 
tes; mercatibus, lucris, aliisque secularibus nego- 
tiis vacant, et vitam agunt a ratione prorsus dis- 
sentaneam, ut ea opere destruant, quz sermoni- 
bus nituntur astruere ; adeoque prevaricatores 
fiunt secundum sententiam Apostoli *. Nam, ta- 
melsi sunt monachi, et sub clero constituti, voce 
quidem Deum honorant, opere autem contem- 


YARLE LECTIONES. 


do Αεριανῶν, 


' Hzc habentur in solo ced. 8. Hil. 
tarum : sed ad Lampetianos et. Aerianos pertinent. 


emendatoris manu adjecta hires 
u Tituluni hunc solus habct cod. R. 2508. 


gresim habent codd. Regg. 2508, et Vatic. 1182; in aliis abest. 


NOT £. 
Botheletarum parentes fnerunt Eutychia- C Christo adimerent, sed humanam, ob penitissimam 


e Monophysita, qui hac presertim de 
mis M. ad Flavianum epistolam insimu- 
od duas in Christo operationes astrueret, 
» Ágit utraque forma cum alterius conmu- 
. Aiebant enim, admissis utriusque na- 
rationibus, duas fore personas, propter 
eluntatum, que subsequeretur. Sic Timo- 
Brus arguimentatir, in fragmento. Operis 
um quod alibi dabimus. Sic Severus epist. 
wn. qua lecta est act. 10 sexte synodi. 
Anastasius Jacobitarum Antiochenorum 
. precursor ille, ut Antioclius monachus 
hristi, Heraclio imp. sugyessit, facili ne- 
bitas cuim Catholicis uniendos, si, vel 
Mas et operatio Christo tribueretur, vel 
ΙπΥο taceretur. Suppressa siquidem dupli- 
is coufessione, naluram utramque suüp- 
m noverat. Postremuim hoc adnuentibus 
*. et Cyro Alexandrino Éctliesi, seu Expo- 
ei, sancivit imperator ; firmavitque, insti- 
Fho Sergii successore, Constans Heraclii 
la formula fidei, quam Τύπον, Typum, vo- 
(hunc etiam scopulum incautus impegit 
papa, repelitis ad Sergium litteris; nec 
i, qui proditam. fidem querebatur, legatos 
nisi pollicitos unius ac duarum actionum 
gm, Nihilominus Sergius, Pyrrhusque, et 
iem ct voluntatem unam . incunctanter di- 
uorum sensum Combefisius sic edisseruit, 
vigam volendi facultatem, nec. humanaan 


unionem cuui divina dicendam proprie voluntatem 
non esse censerent, quie divine instrumentum fue- 
rit, ac divina ὑποστατιχὴ, persona roluntas, οἱ f;ve- 
pov:xf), principalis, et quemadmodum caus: prin- 
cipis et instrumenti una est actio, ita divinitatis et 
humanitatis. Sic plane Sergius ad llonorium scri- 
bebat : sic Theodorus. Pharanita, et alii quorum 
dicta recitantur in sexta synodo. Cum Combelisio 
doctiss. Petavius convenit t. IV T/ieol. dogm. lib. 
), ο. 20, n. 4; et lib. vui, c. 6, n. 5. ilicerror eum 
sub Philippico imp. recruduisset iterum, mox exo- 
levit, preterquam apud. Jacobitàs. Eutychius qui- 
dem Alexandr. t. li Ann. pag. 190, crroris hujus 
auctorem fuisse narrat Maronem quemdam mona- 
chum, alumnum monasterii urbis /Jama, a quo Mo- 
notheletz: deinceps in Oriente appellati sint Maro- 
nite. Quod nonnihil ditlicultatis liabet, quippe cum 
ex Damasceni epistola de hymno Trisagio certum 


D sit, ipsius zefate Maronitas puros putos Monoj:hy- 


sitas fuisse, imo et Theopastliitas, ut suo loco ad- 
notabitur. Insuper in opusculo Je recip. heret,, 
quod sub Timothei CP. nomine Combefisius vulga- 
vit, t. Il Auct., Maronitze dicuntur quartam, quintam 
et sextam synodos abnegare, cum sextam duntaxat 
Monotlieletae repudiarent. Ceterum. fabulosum non 
esse Athanasii Jacobitie. cuni Heraclio congressum 
alibi adversus elariss. Pagium probabimus, addu- 
cto prolixo fragmento operis. Eubuli Lystrorum 
episcopi adversus. libellum, quem Atbanasius isto 
imperatori porrexerat. 


163 


S. JOANNIS DAMASCENI 


nunt. Porro homines quidam illos sequuntur, Α vot. Ot δὲ γε τρόφιμοι της "ExxAnolac, coc i 


velut stupore autóniti, ambulantes in simplicitate 
sua. Ceterum genuini Ecclesie alumni, sacros 
quidem canones colunt, ut tamen qu: ad eos spe- 
clant, episcoporum przpositorumque judicio per- 
mittant ; atque ita illos opere observant, quos ordi- 
nis conservandi gratia impense venerantur.] 

101. Sed et hactenus viget populorum seductrix, 
Ismaelitarum superstitio qux Antichristi adventum 
antevertit. Ducere originem fertur ab [smaele, quem 
Abralam ex Agar suscepit : quamobrem [smae- 
lite vulgo Agareni 111 cognominantur. Saracenos 
aulem eos vocitant, quasi τῆς Σάῤῥας χενούς , id 
est a Sarra vacuos, propterea quod Agar angelo 
responderit, Sarra vacuam me dimisit. Hi idolola- 
trie addicti cum essent, stellam matutinam adora- 
bant, ac Venerem, quam et Chabar, quod Magnam 
sonat, lingua sua appellant. Usque ad Heraclii 
tempora palam est eos idola coluisse : inde autem 
ad nostram usque ΦίΦίοπι falsus illis exortus est 


ροὺς σέδουσι xavóvac* τὰ δὲ τούτοις συντεί 
ἐπισχόποις xal προεστῶσι παραχωροῦντες, 
μάλα περιέπουσιν ἔργῳ, τούτους δι εὐταξίας 
τιμῶντες.] 


ρα’. Ἔστι δὲ xa ἡ µέχρι τοῦ νῦν χρατοῦα 
πλάνος σχεία τῶν Ἰσμαηλιτῶν (70), πρόδροµι 
τοῦ Αντιχρίστου. Κατάγεται δὲ ἀπὸ Ἰαμαὶ 
Ex τῆς ᾽Αγὰρ τεχθέντος τῷ ᾿Αθραάμ * διόπερ 
ρηνοὶ xaX Ἰσμαηλῖται προσαγορεύονται. Zapa 
δὲ αὐτοὺς χαλοῦσιν, ὡς Ex τῆς Σάῤῥας χενοὺς 
εἱρῆσθαι ὑπὸ τῆς ᾽Αγὰρ τῷ ἀγγέλῳ' Σάῤῥα 
µε ἀπέλυσεν. Οὗτοι μὲν οὖν εἰδωλολατρήσαν 
προσχυνήῄσαντες τῷ ἑωσφόρῳ ἄστρῳ. καὶ τῇ 
δίτῃ, fiv δη καὶ Xa6àp x τῇ ἑαυτῶν ἔπων 
γλώσσῃ. ὅπερ cnualvet µεγάλη" ἕως μὲν οἱ 
Ἡραχλείου χρόνων προφανῶς εἰδωλολάτρουν 
οὗ χρόνου xaX δεῦρο ψευδοπροφήτης αὗτοῖς ἂν 


VARULE ΙΕΟΤΙΟΝΕΣ. 


x Á!s. Xa6ip. 


NOTAE. 


10) De Mohammedanis accuratius Noster scri- 
psit, quam alii Greci. Attamen concedendum non 
est Σαραχκηνοὺς ita dictos esse, quasi £x τῆς Σάῤῥας 
χενοὺς, ceu Agar [smaelis parens cum ab Abralaino 
pelleretur, sic locuta fuerit, Sara me vacuam emi- 
sit. Που enim Scriptura non tradit: Hieronymus 
quoque in ο. xxv Ezech. et Sozoinenus, lib. vi, c. 


18, illos a Sara nuncupatos dixerunt. Verum Sarace- C 


noruxt nomen Arabicum est, non a voce Arabica Sa- 
rac, (uratusest ; quia Arabes latrociniis vivunt, sed a 
Sharac , orius est, eo quod Orientis partes in- 
colant : quo seusu Hebr;eis vocabantur στρ 53, 


Orientales. Stephanus De urb., eos ab urbe Naraca 
nominatos ait, cui favet Ptolemzus, lib. v, cap. 17. 
l'ocokius , in Specim. list. Arab. p. 111 et seqq. 
ostquam ostendit contra Gr:eculos, Veneris stel: 
sm a Mohamnmiedanis non coli, quam Chaber, id 
est magnam, appellent, sic concludit : « Rectius 
ergo Joannes Damascenus, qui usque ad Heraclium 
cultum ab illis Luciferi, scu Veneris sidus, et Cha- 
bar, id est. magnum dictum, et a Mohammede cul. 
tus priores abolitos asserit. Venerem Uraniaim, seu 
celestem, priscorum Arabium numen fuisse tradit 
Herodotus lib. 1 et u1, atque Alittam, vel Alilat vo- 
citatum. Πυ]υς cultus meminit Mohammedes sur. 
55 : Annon vidistis Alatam, et Huzzam, et. Me- 
nuam, (ria falsa numina. De lae aliisque Arabum 
diis inultis erudite Pocokius agit loc. cit. Moliam- 
medes iu nova religione struenda consortes habuit 
Judeum, et monachum, quem Noster Arianum 
fuisse scribit, Nestorianum alii, Ricoldus, ex Sara- 
cenorum utique scriniis, Jacobitam. At potiores in 
cudendo AÁlcorano partes Judeus habuit, Nam prz- 
ter pauca, quà ex spuriis Gnosticorum Evange- 
liis transumpta sunt, totus hic liber Thalmudista- 
rum et Medrashitarum nugis constat. Christia- 
nos haud seeus ac gentiles, Sociatores, passim vo- 
cat, ac si Trinitatis fide Deo consortes attribuant. 
At egregius vates Mariam Domini matrem inter 
personas Trinitatis censeri scribit, sur. 5. 1d quod 
forsan ex Evangelio secundum Hebreos acceperat, 
ubi legebatur : Modo arripuit me mater mea Spiri- 
(318 sanctus. Cieterum, sur. 3 et alibi, Jesum nunicu- 
pat, Verbum Dei , Spiritum Dei, prophetarum exi- 
nnum, ex Maria Virgine, Aaronis Moysisque sorore, 


D 


natum, qui miracula a tenera state edideri 
utique quz in libro De infantia Salvatoris lege 
quique minime sit passus, sed altero in m 
subjecto, illzesusad carlos evaserit. (Sur. 341) 1 
Mecchanum (Caabam dicunt), ad quod Arabes 
quequotannis conveniebant, ab exordio rerum 
exstructum finxit, unique Deo O. M. consec 
instauratum vero ab Abrahamo et pine 
luvium, posthac idolorum superstitione 
lapidem illum quadratum, quem uti numen 
nus coluerant ( id quod nec Clementem Ales 
in Protreptico), ccelo demissum esse; in al 
pide, qui in Caabz atrio jacet, vestigia ΔΝ 
impressa esse divinitus, quando ex Agare lu 
genuit. Hac in x*de in supremi rerum auci 
norem priscas solemnitates habendas, satt 
peragendum camele femina. Se porre ΔΙ 
»»c annuntiare, qui ex ipsorum gente electi 

stremus prophetarum. Fidelibus suis AsmoN 
oca destinari post communem resurrecties 
quibus omnigenis deliciis corporalibus { 
( sur. 2, 44, 56, 76, et alibi) haud secus 86 
thus in millenario Christi regno fore polliciti 
Sunt qui voluptates istas ad sensum 4868 
wahant. At prophete sui voces nativo seme 
pere commentatores illius quos Ma 
Adnot, ad sur. 2 et in Prodromis, citat. Osea 
Noster refert de portentosa illa cacek 
exstant in Alcorano, sed expositores ejus 6 
runt, ut colligitur ex Maraccio in sur. 7, t 
iv, Prodr. p. 93. [n illo quoque libro nibH 
eumcidendis feminis prascribit Moha 
priscum hunc Arabum worem commenda 
verbis, qux? Pocokius recitat, p. 519 : Cire 
viris lege pracipitur, [eminis est honorabili 
potu suos. interdixit, eadem fere mente alqt 
slici. Discrimen ciborum mundoruwm ab imt 
sola porcina et morticina carne velita, $t 
conira ac consuesse elim Arabes testatur ipt 
6; et Sozomenus, lib. vt, c. 38. Ad instat! 
corum paradisum Eden in coelis locavit. Ph 
addo, qux passim obvia sint. Obiit. anne ! 
humi sepultus jacet Yatrebi, seu. Medins; ! 
Meceana peregrinatione peracta, sepulcm 
Musulinani invisunt. 


DE HJERESIBUS LTBER. "65 


πονομαζόμενος, ὃς τῇ τε Παλαιᾷ xai Νέᾳ A vates, Mamed nomine ; qui cum in libros Veteris 
περιτυχὼν, ὁμοίως δῆθεν ᾿Αρειανῷ προσ- — Novique Testamenti incidisset, habitis cum Ariano 
:μοναχῷ 7, ἰδίαν συνεστήσατο αἴρεσιν. Καὶ — quodam monacho colloquiis, propriam sectam con- 
t τὸ δοχεῖν θεοσεθείας τὸ ἔθνος εἰσποιησάμε- — didit. Tum conciliato sibi gentis favore per reli- 
ὑρανοῦ γραφὴν χατενεχθῆναι ἐπ᾽ αὐτὸν δια- gionis et pietatis larvam, scripta sibi delata esse 
Τινὰ οὖν συντάγµατα Ev τῷ παρ᾽ αὑτοῦ βι- — de coelo, missaque a Deo predicavit. Quocirca, 
άξας γέλωτος ἄξια, τὸ σέθας αὑτοῖς παρα- exaratis in libro suo lucubratiunculis quibusdam 
risu dignissimis, hunc illis colendi Dei ritum 
tradit. 

ἕνα θεὸν εἶναι ποιητὴν τῶν ὅλων, µήτεγεν- — Unum Deum ponit universi auctorem, qui nec 
.gafiee γεγεννηχότα. Λέγει τὸν Χριστὸν Λόγον — genitus sit, nec genuerit (Sur. 2-4). Christum au- 
d Θεοῦ, xai πνεῦμα αὐτοῦ, κτιστὸν δὲ καὶ — tem Dei Verbum esse dicit, ejusque spiritum, sed 
καὶ ὅτι ix Μαρίας τῆς ἀδελφῆς Μωῦσέως — creatum et servum, ex Maria sorore Moysis et 
güv ἄνευ σπορᾶς ἑτέχθη, Ὅ Y&p Λόγος Aaron sine semine natum. Verbum quippe Dei, 
W) 8co0, xai τὸ Πνεῦμα εἰσῆλθεν εἰς την — inquit, cum in Mariam introiisset, Jesum genuit, 
καὶ ἐγέννησε τὸν "Incouy προφήτην ὄντα, 7 qui propheta οἱ Dei servus fuit. Hunc cum Judzi 
υν τοῦ θεού. Καὶ ὅτι οἱ Ἰουδαῖοι παρανοµή- — per summum nefas in crucem agere voluissent, 
θέλησαν αὐτὸν σταυρῶσαι, xal χρατήῄσαντες — apprehendissentque, ipsius quidem umbram af- 
σαν τὴν cxiàv abzoU* αὐτὸς δὲ ὁ Χριστὸς — fxerunteruci (Sur. 5-4) : Christus vero nec crucem 
ευρώθη, φησὶν, οὔτε ἀπέθανεν * 6 γὰρ Θεὸς — nec mortem subiit. Eum quippe Deus, quia sihi cha- 
εὐτὸν πρὸς ἑαυτὸν εἰς τὸν οὐρανὸν διὰ τὸ qi-— pissimus erat, transtulerat in coelum. lllud etiam 
όν. Καὶ τοῦτο λέγει, ὅτι, τοῦ Χριστοῦ ἀνελ- — parrat (Sur. 4), Christum, cum in celum ascen- 
lg τοὺς οὐρανοὺς, ἑπηρώτησεν αὐτὸν ὁ Θεὸς — disset, interrogatum a Deo fuisse, num se Dei Fi- 
"D Ἰησοῦ, σὺ εἶπας, ὅτι Σε Yióc εἰμι τοῦ |ium esse dixisset : Jesum vero hoc modo respon- 
di θεός, » Καὶ ἀπεκρίθη, qnslv, ὁ "Insoüg* — disse : « Propitius mihi sis, Domine. Scis me nun- 
. μοι, Κύριε" σὺ οἶδας ὅτι οὐκ εἴπον, οὐδὲ — quam id locutum esse, neque tuam me fastidire 
tw εἶναι δοῦλός σου * ἀλλ ἄνθρωποι οἱ πα- — servitutem. Yerum homines improbi hoc me dixisse 
ἔγραφαν, ὅτι εἶπον τὸν λόγον τοῦτον, καὶ — mendaciter scripserunt contra me, magnoque ín 
το χατ᾽ ἐμοῦ, χαὶ εἰσὶ πεπλανηµένοι. » Καὶ — errore versantur. » Tum Deum illi respondisse : 
η, xal φησιν αὐτῷ ὁ θεός ' « Οἶδα ὅτι σὺ οὐκ (c, « Novi te sermonem bunc minime protulisse. » 
ὃν λόγον τοῦτον. » Καὶ ἄλλα πολλὰ τερατο- — Alia insuper mulia porlento similia in hoc libro 
(sf] τοιαύτῃ συγγραφῇ γέλωτος ἄξια, ταύτην — comminiscitur, ac plane ridicula. Hoc quidem vo- 
νοῦ ἐπ αὐτὸν ^ χατενεχθῆναι φρυάττεται. — jumen a Deo sibi demissum gloriatur. Nos vere si 
K& Aeyóvcov* Καὶ τίς ἐστιν ὁ μαρτυρῶν, ὅτι — sciscitemur, quo teste librum ille a Dco acceperit, 
αὐτῷ δέδωχεν ὁ θεός; xal τὶς τῶν προφητῶν — quisve prophetarum ejusmodi prophetam exsurre- 
y ὅτι τοιοῦτος ἀνίσταται προφήτης ; xai δια- — cturum prenuntiarit; hzsitantibus illis, 112 - 

ων αὐτῶν, ὡς ὁ Μωῦσῆς τοῦ θεοῦ κατὰ τὸ reponimus, Moysen tune accepisse legem in monte 
ος ἐπ᾿ ὄψεως παντὸς τοῦ λαοῦ, [ b ἐν νεφέλῃ, — Sina, cum Deus, universo populo conspiciente [in 
pl, xai γνόφῳ, καὶ θυέλλῃ φανέντος ἐδέξατο — pube, igne, caligine, et procella se manifestum 
ον. Καὶ ὅτι πάντες ol προφῆται, ἀπὸ Μωῦ- — prberet, atque omnes prophetas, a Moyse et deín- 
Ἰ καθεξῆς ἀρξάμενοι, περὶ τῆς τοῦ Χριστοῦ — ceps adventum Christi diu ante przedixisse, itemque 
ae προηγόρευσαν, xal ὅτι θΘεὸς ὁ Χριστὸς, — Christum Deum, Deique Filium assumpta carne 
ὕ YU σαρχούμενος Ίξει, xat σταυρωθησό- — venturum, in crucem actum iri, moriturum esse, 
καὶ Üvisxov 5, xal &vacvnsóptvo;: καὶ ὅτι — et α mortuis resurrecturum, eumdemque futurum 
οὗτος ζώντων xal vexpüv* xat λεγόντων D vivorum et mortuorum judicem. Ab his ergo si 
Ιῶς οὐχ οὕτως ἦλθεν ὁ προφήτης ὑμῶν, ἄλλων — quxramus, Cur non hoc modo venerit propheta 
βύντων περὶ αὐτοῦ, οὐδὲ παρόντων ὑμῶν, ὁ — vester, aliis ipsi testimonium perhibentibus ; quin 
ς τῷ Μωῦσεῖ βλέποντος τοῦ λαοῦ, χΧαπνιζο- που vobis quidem cernentibus, Deus veluti Moysi, 
pouc δέδωχε τὸν νόµον, κἀχείνῳ τὴν γραφὴν, — spectante populo οἱ monte fumigante, legem de- 
, παρέσχεν, ἵνα xal ὑμεῖς τὸ βέδαιον ἔχητε; — derat, sic illi scripta, quae commemoratis, tradi- 
evtat, ὅτι ὁ θεὸς ὅσα θέλει motel. Τοῦτο xai — derit, ut vos rei gesta certiores essetis ? respon- 


VARLE LECTIONES. 


Ι. R. 29508 ὃς περιτυχὼν Ἑθραίοις, xaX Χριστιανοῖς δῆθεν, χαὶ "Apetavolz, xat Νεστοριανοῖς, παν-- 
| ἓν ἆ σάμενος, ἐξ ουδαίων μὲν μοναρχίαν, ἐξ ἀρειανῶν δὲ Λόγον χαὶ Πνεῦμα xttoza* ἀπὸ δὲ 
ιανῶν ἀνθρωπολατρείαν. xat ἑαυτῷ θρησχείαν περιποιεῖται. Καὶ προφάσει δῃθεν θεοσεθείας τὸ ἔθνος 
πάµενος τῇ τε παλαιᾶ, qua adscititia esse lector sagax persentiscet. 5 HR. 2508 τὸν λόγον toutov, 
Aug. ἑαυτοῦ. R. 2508. ἑαυτῷ. Alii ἐπ᾽ αὐτόν. Sic vetus Interpres Hauc scilicet. scripturam, quam 
leoran, a Deo super ipsum descendisse jactat, ^ Hxc qu» uncinis clauduntur desunt in 2 Reg. 
transl. * R. 2508 τεθνηξύμενής τε. 


161 


S. JOANNIS DAMASCENI 


dent Deum facere quz ipsi allubuerit. id quod nos A ἡμεῖς, φαμὲν, οἴδαμεν ' ἀλλ ὅπως ἡ γραφὴ: 


quoque profiteri dicimus : sed qua tandem ratione 
scriptura ista ad prophetam vestrum demissa sit, 
hoc rogauus. Respondent eam super illum som- 
no quiescentem delapsam esee. Tum nos jocosum 
hoc eis objicinius : Quandoquidem scripturam ex- 
eepit dormiens, nec divini illius quidquam affla- 
tus sensit, in ipsuin recte cadit tritum illud ada- 
gium ***.] 

Rursun dum quarimus, Curnam, cum ipse in 
scriptura vestra (Sur. 4-5) vetuerit, ne quid remotis 
arbitris ageretis aut acciperetis, ab ipso tamen non 
petiistis, ut primum testes produceret, qui ipsum 
et prophetam esse pronunitiarent, atque a Deo ve- 
nisse ; utque demum doceret, quzenam Scriptura de 
se testimonium tulerit ? tunc pre pudore silent. 
Quibus merito subjungimus : Quoniam nec uxorem 
ducere vobis absque testibus licet, nec emere, nec 
acquirere, ita ut ne asinum quidem, neque jumen- 
tuin. fieri vestrum sine testibus sustinealis : cum- 
que uxores, possessiones et reliqua testibus adhi- 
bitis comparetis, solam fidem nihilominus et scri- 
pturam nulío teste suscipitis ? Nam qui vobis eam 
tradidit, nulla parte certitudinem habet. nec quis- 
quam qui ante sit testificatus exsistit: quinimo cum 
ille oppressus somno jaceret, eam accepit. Sed et 
nos ἑταιριστὰς, idest, Sociatores, appellant, quia 
socium inquiunt nos Deo adjungere, dicendo Chri- 
stum esse Dei Filium, ac Deum. Quibus nos respon- 
Jemus, hoc a prophetis et sacra. Scriptura tradi- 
Qum esse. Atqui vos prophetas recipere assevera- 
tis. Si. itaque Christum Dei Filium perperam con- 
filemur, id ipsi nos docuerunt, nobisque tradide- 


εἰς τὸν προφήτην ὑμῶν, ἐρωτῶμεν. Καὶ ài 
ται, ὅτι kv ὅσῳ χοιμᾶται, κατέδη f) Ύραφ 
αὐτοῦ. Καὶ τὸ γελοιῶδες πρὸς αὐτοὺς λέγοµ 
ὅτι λοιπὸν ἐπειδὴ κοιμώμενος ἑδέξατο τὴν 
καὶ οὐχ ᾖσθετο τῆς ἑνεργείας, εἰς αὐτὸν d 
«b τῆς δημώδους παροιµίας 4... .] 


Πάλιν ἡμῶν ἐρωτώντων * Toc αὐτοῦ ἑντ 
ἡμῖν ἐν τῇ γραφῇ ὑμῶν, μηδὲν ποιεῖν, f 
ἄνευ μαρτύρων, οὐκ ἹἩρωτήσατε αὐτὸν, 5t 
αὐτὸς ἁπόδειξον διὰ μαρτύρων, ὅτι προφήτ 
ὅτι ἀπὺ θεοῦ ἐξήλθες, xal vola γραφὴ µαρι 
σοῦ: σιωπῶσιν αἰἱδούμενοι, Ἐπειδὴ γυναὶ 


Β οὐχ ἔξεστιν ὑμῖν ἄνευ μαρτύρων, οὐδὲ d 


οὐδὲ χτᾶσθαι, οὔτε δὲ ὑμεῖς αὑτοὶ χαταδέχι 
3) χτῆνος ἀἁμάρτυρον ἔχειν. ἔχετε μὲν xal 
xa κτήματα, xal ὄνους, xal τὰ λοιπὰ διὰ µι 
µόνην δὲ πίστιν, καὶ γραςἣν ἁμάρτυρο 

γὰρ ταύτην ὑμῖν παραδοὺς οὐδαμόθεν ἔχει e 
οὐδέ τις προμάρτυρ 9 ἐχείνου γνωρίζεται, 

χοιμώμενος ἑδέξατο ταύτην. Καλοῦσι δὲ ἡμὶ 
ριαστὰς f, ὅτι, φῃησὶ, ἕταῖρον τῷ θιῷ α 
μεν, λέγοντες εἶναι τὸν Χριστὸν Υἱὸν θεοῦ 
Πρὸς οὓς φαµεν., ὅτι τοῦτο οἱ προφῆται xal 
παραδέδωχεν ' ὑμεῖς δὲ ὡς ἰσχυρίζεσθε «ol 
τας δέχεσθε. El οὖν χαχῶς λέγομεν τὸν Xp 
Υἱὸν, χἀχεῖνοι ἐδίδαξαν xal παρέδωκαν ' 


C Τινες μὲν αὐτῶν φασιν, ὅτι ἡμεῖς τοὺς προι 


ληγορήσαντες τοιαῦτα προστεθεἰχαµεν. "Ai 
ὅτι ol Ἑθραῖοι μισοῦντες ἡμᾶς ἐπλάνησα 
τῶν προφητῶν γράψαντες, ἵνα ἡμεῖς ἆπολ 


runt, Porro nonnulli quidem ex eis, nos h»e prophetis adjecisse alunt, eos alio sensu et 
gorias exponendo. Alii inductos in errorem dicunt ab llebrzis, quo adversum nos odio perc 
ut hzc prophetarum nomine scripserint, quibus in interitum traheremur. 


1193 Rursus autem nos eis objicimus : Cur nos 
tanquam Sociatores probris insectamini, vos qui 
Christum. Dei Verbum οἱ Spiritum esse dicitis? 
Verbum siquidem et Spiritus sejungi nequeunt ab 
eo cui naturaliter insint. Si igitur est in Deo tan- 
quam Verbu:n ipsius, manifestum est et Deum 
esse. Sin vero est extra Deum, er vestra opinione 
sequitur Deum sine Verbo et Spiritu esse. Deum 
itaque mutilatis, dum ei socium cavetis adhiberc. 
Nam satius fuisset vobis dicere, eum habere so- 
cium, quam ipsum mulilare, et lapidem esse, 
lignumve, aut rem quamlibet sensus expertem 
astruere. Non ergo citra mendacium nos ἑταιριστάς, 
id est, Socíatores vocitatis : nos vero viciasim Dci 
mutilatores vos appellamus. 

Insuper nos tanquam idololatras criminantur, 
quia erucem adoramus, quam et ipsi abominantur. 


Πάλιν δὲ φαμεν πρὸς αὑτούς' Ὑμῶν « 
τι Χρβιστὸς Λόγος basi τοῦ θεοῦ xal νε 
ληιδορεῖτε ἡμᾶς ὡς Ἑταιριστάς;, 'O TÀp 
τὸ Πνεῦμα ἀχώρισίόν ἐστι τοῦ ἓν ᾧ mq 
οὖν tv Θεῷ ἐστιν 6 Λόγος αὐτοῦ, δηλον ὅτ 
ἐστιν. El δὲ ἑκτός ἐστι τοῦ θεοῦ, ἅλογός 
ὑμᾶς ὁ θεὺς, χαὶ ἄπνους. Οὐχοῦν φεύγοντε 
ζειν τὸν θεὺν ἑχόγατε αὐτόν. Κρεῖσσον γὰρ 
ὑμᾶς, ὅτι ἑταῖρον ἔχει, f| κόπτειν abl 
λίθον, f$ ξύλον, fj τι τῶν ἀἁναισθήτων παι 
Ὥστε ὑμεῖς ἡμᾶς φευδηγοροῦντες, "Es 
χαλεῖτε * ἡμεῖς δὲ Κόπτας ὑμᾶς προσαγορε 
θεοὺ. 


Διαδάλλουσι δὲ ἡμᾶς ὡς εἰδωλολάτρας πρ 
τας τὸν σταυρὸν, ὃν καὶ βδελύασονται * » 


VARLE LECTIONES. 


4 Deest illnd proverhium in omnibus cod. quod alind esse nan videtur nisi istud Platonis, 
pot λέγεις. Vel, ὀνειροπολεῖ καθεύδων. In cod, S. Hil. hoc solummodo additur, σχόλιον àsm 
* Wegii codd. µάροὺς. vet. transl. pratestificans. ! Sic R. 2508 a. verbo ἑταιριάζειν, quod iut 
auctor. Alii ἑτεριστάς * leg. ἑτχιριστὰς αι pro. ε. Vetus interpres Heterastas posuit. 


DE HJERESIBUS LIBER. 


110 


ὑπούς Πῶς οὖν ὑμεῖς λίθῳ προστρίδεσθε A Ad quos dicimus, Qui fit. igitur ut lapidi, eui iu 


ὁ Χαδαθὰν 5 ὑμῶν, xal φιλεῖτε τὸν λίθον 
μνοι; Καὶ τινες αὐτῶν φασιν ἑπάνω αὐτοῦ 
πκἀμ συνουσιάσαι τῇ ᾿Αγάρ ' ἄλλοι δὲ ὅτι 
v προσέδησε τὴν χάμηλον, µέλλων θύειν τὸν 
Καὶ πρὸς αὐτοὺς ἀποχρινόμεθα, Tz; Γρα- 
σης, ὅτι ὄρος ἣν ἀλσῶδες, xa: ξύλα, ἀφ ὧν 
ἣν ὁλοχάρπωσιν σχίσας ὁ ᾿Αθραὰμ ἐπέθηχε 
Ex * xal ὅτι μετὰ τῶν παἰδων τὰς ὄνους xaz- 
«sv οὖν ὑμῖν τὸ ληρεῖν; οὐ γὰρ ἑχεῖσε 
Ιμώδη χεῖται, οὔτε ὄνοι διοδεύουσιν. Αἱδοῦν- 
Ὅμως φασὶν εἶναι τὸν λίθον τοῦ ᾿Αθραάμ. 
μεν Ἔστω τοῦ ᾽Δθραὰμ, ὡς ἡμεῖς ληρεῖτε" 
οὖν ἁσπαζόμενοι, ὅτι µόνον ὁ ᾿Αδραὰμ ἐπ 
ἑνουσίασε γυναιχὶ, Ἡ ὅτι χάµηλον προσέδη- 
αἰδεῖσθε, ἁλλ᾽ ἡμᾶς εὐθύνετε ὅτι πρὸς σταν- 
Χριστοῦ προσχυνοῦμεν, δι οὗ δαιμόνων 
αἱ διαδόλου χαταλέλύται πλάνη; Οὗτος δὲ, 
λέθον, χεφαλὴ τῆς Αφροδίτης ἐστὶν ἣν προσ- 
ἣν Χαθὲρ Ὦ προσηγόρευον, ἐφ᾽ ὃν καὶ µέχρι 
υφίδος i ἀποσχίασμα τοῖς ἀχριθῶς xata- 
αίνεται. 


ὁ Μάμεδ πολλὰς, ὡς εἴρηται, ληρῳδίας 
5, ἑχάστῃ τούτων προσηγορίαν ἐπέθηκεν ' 
ραφὴ τῆς γυναιχὺς, xai ἐν αὑτῇ τέσσαρας 
 προφανῶς λαμθάνειν νομοθετεῖ, καὶ παλ- 
ἂν δύνηται, χιλίας, ὅσας ἡ χεὶρ αὑτοῦ χατά- 


Chabatha vestra est, vos adíricetis, eumque com- 
plexantes deosculemini ? Quidam illorum respon- 
deut super illo Abraliamum cuin Agare coivisse : 
alii camelum illic alligasse cum Isaac immolaturus 
esset. Ad qu:e nos rcponinus : Cum dicat Scriptura, 
montem fuisse nemorosum et ligna habuisse, ex 
quibus segmentorum fascem Abrahamus Isaaco ad 
holocaustum  imposuerit , illumque asinas cum 
pueris reliquisse, unde vobis tot ineptix ? Haud- 
quaquam enim illic dumosa ligna sunt, quin nec 
illac transitus asinis patet. Hinc illi quidem rubore 
suffunduntur : nihilominus Abrahami lapidem esse 
asserunt, Nos vero : Sit sane Abrahami, aimus, uti 
vos nugamini : non vos pudet eum idcirco duntaxat 
osculari, quia super eum Abraham sit cum mu- 
liere congressus, aut quia eidem camelum alligarit ; 
cum nos interim emendatione dignos habeatis, quod 
Christi crucem adoremus, per quam potes!ates dze- 
monum, et diaboli fraudes profligate sunt? Caeterum 
lapis ille quem aiunt, caput est Veneris quam 
adorabant, quamque Chaber nuncupabant , iu quo 
eliam hodieque sculpti capitis eflgies diligenter 
inspicientibus apparet. 

Mamed ille cum multa dcliramenta, ut dictum 
est, conscripserit, eoruin singulis nomina indidit. 
Cujusmodi est scriptura (Sur. 4), seu caput mulieris, 
in qua propalam lege sancil quaternas uxores 
accipere, ei concubinas,, si fleri possit, mille, 


χειµένας bx τῶν τεσσάρων γυναιχῶν fjv C quotque manus ejus subditas contineat, przeter 


ληθῇ ἀπολύειν, ἡ θελήσειε, καὶ χοµίζεσθαι 
κ) τοιαύτης αἰτίας νοµοθετήσας. Σύμπονον 
Ιάμεὸ Ζεἵδ προσαγορευόµενον. Οὗτος γυναῖχα 
alav, f; Ἰράσθη ὁ Μάμεδ. Καθηµένων αὐτῶν, 

ἩΜάμεδ" « Ὁ δεῖνα, ὁ θεὸς ἑνετείλατό pot 
εἰχά σου λαθεῖν. » Ὁ δὲ ἀπεκρίθη» « Από- 
[* molnsov ὥς σοι ὁ θεὸς εἶπε * λάθὲε τὴν 
µου.» λΜᾶλλον δὲ, ἵνα ἄνωθεν εἴπωμεν, ἔφη 
tóy* « Ὁ θεὺς ἐνετείλατό pot, ἵνα ἀπολύσῃς 
χα σου. » Ὁ δὲ ἀπέλυσε. Καὶ μεθ᾽ ἡμέρας 
€ ΑΆλλὰ, onov, ἵνα κἀγὼ αὑτην λάθω 
to 6 θ:ός. » Εἶτα λαθὼν, xal μοιχεύσας 
μοῦτον ἔθηχε νόμον * « Ὁ ῥουλόμενος ἀπο- 
ἣν γυναῖχα αὐτοῦ. Ἐὰν δὲ μετὰ τὸ ἀπολῦσαι 
Jv ἀναστρέφῃ, γαμείτω αὑτὴν ἄλλος. O0 γὰρ 
αδεῖν, εἰ μὴ γαμηθῇ ὑφ' ἑτέρου. Ἐάν δὲ 
φὺς ἀπολύσῃ, γαμείτω αὐτὴν ἀδελφὸς αὐτοῦ 
νος.) Ἐν αὐτῇ τῇ γραφῇ τοιαῦτα παραγγέλλεε’ 
σαι τὴν yv, ἂν ὁ Θεὸὺς ἔδωχέ σοι, xal φιλο- 
αὐτίν * xaY τόδε ποίησον, xal τοιῶσδε * » 
πάντα λέγω, ὣς Exstvoz, aloypá. 


19295 τῆς xapüAov τοῦ Θεοῦ, περὶ f 
ει dv χάμη.Ίος ἐκ τοῦ Θεοῦ, ἔπινεν ὅλον τὸν 
€ χαὶ οὐ διήρχετο μεταξὺ δύο ὀρέων διὰ τὸ 


quatuor illas uxores : quam item voluerit, dimittere, 
aliamque, si allubescat, ducere, ob ejusinodi cau- 
sam statuit. Socium liabebat Mamed, Zeidum no- 
mine (Sur. $5), cui formosa uxor erat, quam Mamed 
deperiret. Cum itaque una sederent, ait Maimned : 
ε [ους tu, preceptum mili à Deo est, ut uxorem 
tuam accipiam, » Cui ille respondet : « Apostolus 
es, fae sicut dixit tibi Deus : uxorem meam accipe. » 
Imo, ut rem a capite repetamus, ait illi : « Mandavit 
mihi Deus ut uxorem tuam dimittas. » Elapsisque 
diebus aliquot, dixit : « Przcepit Deus ut eam quo- 
que mihi sumerem. » Deinde cum acceptam illam 
114 adulterio stuprasset, legem hanc tulit : « Uxo- 
rem suam, qui voluerit dimittat : quod si postquam 


D dimiserit, ad eam revertatur, ducat illam alter. 


Non enim licet cam accipere, nisi ante ductam ab 
alio : ita ut si frater etiam illam dimiserit, ducatur 
2 fratre ejus, si libuerit. » Porro in scriptura sua 
ejusinodi quedam pronuntiat : « Operare terram 
quam tibi dedit Deus, et studiose illam cole : atque 
hoc facito, et ad hunc modum; » ne omnia ut ille 
obscena proferam. 

Rursum scripturam edidit Cameli Dei, de qua 
narrat (Sur. 7, n, et alibi) : camelum cx Deo pro- 
diisse, qua totum fluvium ebiberet, neque inter 


VARLE LECTIONES. 


1588, Ῥαχθάν ' alii 2, Xa6o0áv- est, caaba, seu fanum Meccanum 
| R. 9508 fv ἐθέλοι, ix. 


ἴδο». Vetus interpr. insulptionis. 


* 


h Als. Χαδέρ. { Π. 0508 


Til 


S. JOANNIS DAMASCENI m 


duos montes transiret , quia ipsi satis spatii non A μὴ χωρεῖσθαι. Aab; οὖν, Φησὶν, fjv Ev τῷ τόπω, 1 


esset. Populus igitur, inquit, illius loci, uno die 
' fluminis aquam potabat, altero carelus. Quee cum 
aquam ebiberet, ipsa potabat illos, aqua loco lac 
subministrans. [mprobi vero cum essent illi homi- 
nes, impetu facto camelum occiderunt. llc par- 
vam camelum genuerat, qua interfecta matre cla- 
mavit ad Deum, qui eam ad se assumpsit. Quocirca 
nos quzrimus ab eis : Undenam erat camelus illa? 
Ex Deo, inquiunt. Cum nos rursus : Coivit cum ea 
camelus altera? hoc ipsi negant. Quonam pacto 
igitur genuit? Nam camelum vestram videmus sine 
patre, sine matre, sine genealogia. Quaque ipsam 
genuit, male periit. Quin nec apparet quis admis- 
sarius ejus fuerit. Insuper et parva camelus as- 
sumpta est. Cur vero propheta vester, quocum, 
ut fertis, locutus est Deus, de camelo non didicit, 
ubi pascalur, et a quibus mulgeatur? An forte ipsa 
quoque malis oppressa, perinde ac mater interiit ? 
An pracursoris instar paradisum ante vos petiit, 
ex qua fluvius ille lactis, de quo nugamini, vobis 
manaturus sit? Tres quippe fluvios vobis in para- 
diso manare narratis, aqua, vini, et lactis. Si vestra 
camelus, qui» vos anteverlerit, extra paradisum 
degit, eau plane fame et siti exaruisse liquet ; aut 
alii lacte ejus fruuntur : adeoque propheta vester 
frustra se cum Deo collocutum gloriatur, cui myste- 
rium cameli revelatum non fuerit. Sin autem est in 
paradiso, aquam rursum ebibit, subindeque in 


medio paradisi deliciarum ob aquas penuriam c 


arescelis, ità ut vinum  desiderelis aqua non sup- 
petente, quam totam camelus epotarit. Tum meri 
potu exardescetis, pra ebrietate  cespitabitis, 
dormietisque : gravedine vero capitis per somnum 
etiam laborantes ex vini crapula, voluptatum qui- 
bus paradisus affluit obliviscemini. Curnam igitur 
hzc in mentem prophet vestri non venerunt, ne 
forte vobis in horto deliciarum acciderent? cur 
sollicitus de camelo non fuit, ubi nunc degat? 
neque vos ex illo sciscitati estis, uti neque de 
fluviis illis tribus, quos venditator ille somniorum 
edisseruit? Nos autem palam denuntiamus vobis, 
prodigiosam illam camelum vestram vos przecessisse 
in animas asinorum in quibus et vos, ceu jumentis 
nihil absimiles, versaturi estis. lllic porro exte- 
riores tenebre sunt, et poena immortalis, ignis 
personans, vermis pervig!l, et tartarci demones. 

115 Rursus Mamced in scriptura Mense ait 
(Sur. 1) : Christum a Deo mensam petiisse, 
qua concessa ipsi fuerit. Dcus enim, inquit, illi 
dixit: « Dedi tibi, tuisque mensam nulli corru- 
Ρίο] obnoxiam. » 

Praeterea scripturam Vacca, aliaque delira- 
menta risu digna condidit (Sur. 2), qux propter 


τὴν μὲν µίαν ἡμέραν αὐτὸς ἔπινε τὸ ὕδωρ, ἡ δὲ χὰ. 
prog τῇ ἑξῆς. Πίνουσα δὲ τὸ ὕδωρ ἔτρεφεν αὐτὸς 
τὸ γάλα παρεχοµένη ἀντὶ τοῦ Όδατος. ᾿Ανέστισιν 
οὖν οἱ ἄνδρες ἐχεῖνοι πονηροὶ ὄντες, qnot, xl 
ἀπέχτειναν τὴν χἀμηλον ' τῆς δὲ γέννημα One 
μικρὰ xdpm.Aoc, Ἆτις, qnot, τῆς μητρὺς ἀναιρολή- 
σης ἀνεθόησε πρὸς τὸν θεὸν, καὶ ἔλαδεν αὑτὴν ας 
ἑαυτόν. Πρὸς οὓς φαμεν * Πόθεν fj χάµηλος tslw; 
Καὶ λέγουσιν, ὅτι ἐκ Θεοῦ. Kal φαµεν * Συνεθι- 
αθη ταύτῃ χάμηλος ἄλλη; Καὶ λέγουσιν» Οὐχί — 
Πόθεν οὖν, Φφαμὲν, ἐγέννησεν; ᾿Ορῶμεν γὰρ ἡν 
χάμτλον ὑμῶν ἁπάτορα xal ἀμήτορα xai ἀγενεαὶό. 
γητον” Ὑεννήσασα δὲ, χαχὸν ἔπαθεν. Αλλ' οὐδό 
βιθάσας φαίνεται, xal fj μιχρὰ χάμηλος ἀνσλήφῆ, 
'O οὖν προφήτης ὑμῶν, ᾧ χαθὼς λέγετε, ἑλάληση 
6 θεὸς, διὰ τί περὶ τῆς χαμῄήλου οὐκ ἔμαθε, οὐ 
βόσχεται, καὶ τίνες Υαλεύονται, ταύτην ἀμέλγονες 
"H xaX αὐτὴ µή ποτε χακοξς, ὡς fj µήτηρ, περιτυ- 
χοῦσα ἀνῃρέθη, 3| ἓν τῷ παραδείσῳ πρόδρομος ὑμῶν 
εἰσῆλθεν, ἀφ jc ὁ ποταμὸς ὑμῖν ἔσται, ὃν ληρεῖτε, 
τοῦ γάλακτος; Τρεϊῖς γάρ «ase ποταμοὺς ὑμῖν ἐν τῷ 
παραδείσῳ ῥέειν, Ὁδατος, οἴνου, xaX γάλαχτος. En 
ἑχτός ἐστιν f; πρόδροµος ὑμῶν χκάµηλος τοῦ παρ.» 
δείσου, δζλον ὅτι ἀπεξηράνθη πείνῃ καὶ δίψη, 1 D. 
λοι τοῦ γάλαχτος αὐτῆς ἀπολαύσουσι’ χαὶ µότῃ ἡ 
προφήτης ὑμῶν φρυάττεται, ὡς ὁμιλίσας 8s ' ὁ 
γὰρ τὸ μυστήριον αὑτῷ ἀπεχαλύφθη τῆς xapflo. 
El ὃξ ἓν τῷ παραδείσῳ ἐστὶ, πάλιν πίνει τὸ ἵδωρ, 
xai ἀνυδρίᾳ ξηραίνεσθε ἐν µέσῳ τῆς τρυφῆς t 
παραδείσου. Κὰν X olvov ἐχ τοῦ παροδεύοντος ἐπήν» 
µήσητε ποταμοῦ, μὴ παρόντος ὕδατος (ἀπέπιε vip 
ὅλον ἡ χάμηλος) ἄχρατον πίνοντες ἐχκαίεσθε, x 
μέθῃ παραπτα[ετε, xal χαθεύδετε" χαρηθαρονας 
δὲ καὶ µεβ᾽ Όπνον, χαὶ χεκραιπαληχότες ἐξ own, 
τῶν ἡδέων ἐπιλανθάνεσθε τοῦ παραδείσου. Πῶς οὖν 
ὁ προφήτης ὑμῶν oüx ἐνενοήθη ταῦτα, yim 
συμθῇ ὑμῖν Ev τῷ παραδείσῳ tfc τρυφῆς : Οὐδέποα 
περὶ τῆς χαµῄήλου πεφρόντικεν, ὅπου νῦν iyu. 
AX οὐδὲ ὑμεῖς ἐρωτήσατε αὑτὸν, ὡς ὑμῖν περὶ 
τῶν τριῶν διηγόρευσεν ὀνειροπολούμενος ποταμῶν. 
Ἁλλ' ἡμεῖς σαφῶς τὴν θαυμαστὴν ὑμῶν χάμνλο 
εἰς φψυχὰς ὄνων, ὅπου xal ὑμεῖς µέλλετε διάχειν͵ ὡς 
χτηνώδεις, προδραμοῦσαν ὑμῖν " ἐπαγγελλόμεβα, 
Ἐκχεῖσε δὲ σκότορ ἐστὶ «5 ἑξώτερον, xai χόλχασις ἀτε- 
λεύτητος * πὸρ ἡχοῦν, σχώληξ ἀχοίμητος, χαὶ ταρτὰ- 
ριοι δαίμονες. 

Πάλιν φησὶν ὁ Μάμεδ’ ἡ pag τῆς τραπέζης 
λέγει δὲ ὅτι ὁ Χριστὸς ἠτήσατο παρὰ τοῦ θεοῦ τρά- 
πεζαν, καὶ ἐδόθη αὐτῷ. 'O γὰρ θιὸς, φησὶν, εἶπεν 
αὐτῷ, ὅτι « Δέδωκά σοι xal τοῖς σοῖς τράπεζαν 
ἄφθαρτον. 

3 Πάλιν Υραφὴν Βοϊδίου ?, xai ἄλλα τινὰ Xnph- 
µατα λέγει γέλωτος ἅξια, ἃ 0:à τὸ πλῆθος παραδρα- 


VARLE 1 ΕΟΤΙΟΝΕΣ. 


X Sic Reg. 2508. Sic et vetus inte 
vetus interpres vobis : alii, ὑμῶν. Ἡ 


res etsi vinum » alii xat. 
ucusque codd. Regii 2950 et 5241, ac vetus interpr. 9 Cod. Aug. 


!R. $508 διά, *" Sic R. 9508. Sic 


χυνιδίου. Nullum ejusmodi titulo caput inscriptum exstat in Alcorano : sed secundum est caput eacce. 


DE H/ERESIBUS LIBER. 


TA 


ει δεῖν. Τούτους περιτέµνεσθαι σὺν γυναιξὶ A multitudinem pretermittenda censeo. Suos cum 


σας, xal μήτε σαθδατίζειν, μήτε βαπτίζεσθαι 
ες, τὰ μὲν τῶν Ev τῷ νόµῳ ἀπηγορευμένων 
Silv δὲ ἀπέχεσθαι παραδούς ' οἱνοποσίαν δὲ 
ς ἁπηγόρευσεν P. 


λιστιανοχατήγοροι (74), καὶ εἰσὶ χαὶ λέγονται, 
Κριστιανῶν λατρευόντων Ev θεῷ ζῶντι, xal 
ἐν Τριάδι ἀνυμνουμένῳ κατηγόρησαν, ὅτι 
ταῖς εἰχόσι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησου Χρι- 
€ *& ἀχράντου δεσποΐνης ἡμῶν καὶ ἁγίας 
^ τῶν ἁγίων ἀγγέλων, χαὶ ἁγίων αὐτοῦ 
αν, ὡς θεοῖς, Χαθάπερ Ἕλληνες. Elxovo- 
δὲ, ὅτι τὰς αὐτὰς ἁγίας χαὶ σεπτὰς εἰχόνας, 
τιμον προαίρεσιν ἑνδειξάμενοι, συντριθῇ, 


mulieribus circumcidi praecipit; utque Sabbatum 
nou observarent, neque baptizarentur injunzxit. 
Ex cibis in lege prohibitis quosdam sumere, et ab 
aliquibus abstinere tradidit : at. vini potu illos iu 
totum interdixit. ) 
[101. Christianocathegori, sunt et dicuntur 11 G 
qui Christianos uni, vivo, et vero Deo servientes 
criminantur, ac si venerandas Domini Jesu Chri- 
sti, el immaculata domine nostre sancte Dei 
Genitricis, sanctorumque angelorum, nec non 
beatorum imagines, veluti deos more gentilium 
colant. Iconoclaste vero vocantur, quod contu- 
meliosam prorsus mentem pr:eferentes, sacras et 
venerabiles imagines comminuerint, ignique tra- 


, παραδεδώχασιν. Ὡσαύτως δὲ καὶ τὰς iv E diderint, et eos qua depict in muris erant, qua 


ίοις, τὰς μὲν ἀπέξεσαν, τὰς δὲ ἀσθέστῳ xal 
χρε[ωσαν. θυμµολέοντες δὲ, ὅτι χαιρὺν ἑξουσίας 
ϱ την αἴρεσιν τῷ θυμῷ χαθοπλίσαντες, τοὺς 
ποδεχομένους αἰχισμοῖς xaX βασάνοις ἁμέ- 
μωρήσαντο. Πλὴν xal ἐκ τοῦ αἱρεσιάρχου 
ἂν ἐπωνυμίαν. 


abraserint, qua calce et atramento obliverint. 
Thymoleontes denique, quia polestatis qua pollent, 
arrepta opportunitate, furore sectam armantes , 
illos qui venerantur imagines, verberibus tormen- 
tisque supra modum excruciant. Quin et ab hare- 
sis principe id nominis acceperunt. 


VARLE LECTIONES, 
usque cod. Aug. Quis vero lconoclastarum laresim ex toto omissam a Damasceno conce- 


NOTE. 


Nicephorus CP. Antirrh. 5, cap. 88, fra- 
n satis amplum ex libro quodam De here- 
fert, utostendat hzresim hanc a Christia - 


| 'ExxAnsiq παρὰ τοῦ ἐχθροῦ ἑνσπαρεῖσαι 

εαρεφύησαν, xal αὕτη ἢ πιχρὰ δυσσεθῶς 

κλάσττσεν ἄχανθα. Ἐκείναις γοῦν συν- 

Iv παρέπεται, ἑκατοστὴῆ δευτέρα ταῖς προ- 

γμέναις ἑπαριθμουμένη. Ἔχει δὲ ὧξε' 

" PB' Χριστιανοκατή]οροι, εἴτουν Elxo- 
vox Aáctat. 


τιανοχατήγοροι ἐχλήθησαν, Enelnsp τῶν Ἆρι- 
ῥ λατρευόντων EX Oz ζῶντι xal ἀλτθινῳ, 


νυν τοῦ τηνιχάδε τοῦ φύλου τῶν Σαραχηνῶν χρα- 
Ἡέζιδος δὲ ἣν ὄνομα. θἰχειοῦ- 


χρόδιον ἕξει ky τῇ δν παὶ τὸν 


τριαχοντούτην ἓν αὑτῇ διανύσέιε χρόνον. 
ἀναπτερωθεὶς τῇ v ἀχόλαστον 


τοῦ θεοµάχου τὸ χαχούργημα, τὸν δόλον ἐγκρ- 
ψαντος, ὡς δη xal λανθανόντως, διὰ τοῦ τὸ ἂν 
µοίωµα καθαιρεῖσθαι συγχαταθληθῆναι καὶ τῆς 
καθ᾽ ἡμᾶς ἱερογραφίας τὴν εὐχοσμίαν. Καὶ ἐπεὶ τὸ 
ἀνόσιον τοῦτο ὄψγμα παρῄγγελτο, συγχαθῃρεῖτο 
εὐθὺς τοῖς ἄλλοις ὁμοιώμασι xal ἀγάλμασι, χαὶ ὁ 
κατὰ τῆς Χριστοῦ Ἐγκλησίας τῶν Ἱερῶν εἰχονισμά- 
των διάχοσµος. Τούτων γὰρ τὸ μὲν ἀπέξεον, τὸ δὲ 


δι προσχυνουµένῳ, κατηγόρησαν φάσκχοντες, D χονίζντες ἐξεφάνιζον, Ἔστι δὲ ἃ xai σὺν αὐτοῖς 


ς σιεπταῖς εἰχόσι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἴησου 
9 p τό ἀχράντου δεσποίνης ἡμῶν xat 
ας sopficopos xai τῶν ἁγίων, ὡς θεοῖς 

Ἕλληνες λελατρεύχασι, xat ὡς εἰδώλοις 
πεχθανόµενοι, τὴν τοῦ Χριστοῦ Ἐχχλησίαν 
€ χαθύθρισαν, ταύτας τε χαταστρεφάµενοι, 
ig σέδοντας, χατὰ τὸ παραδοθὲν ἀρχῆθεν Ἆρι- 
€ ἔθος, πικρῶς αἰἱχ.ζόμενο.. Ἰουδαϊκὺν δὲ xal 
fic τὸ φρόνημα. Οὕτω γάρ φασι τῶν πρξ- 
ων τινὲς βλαστήσαι τὴν aipsatv. Ὡς χατὰ την 
iba τῶν Ἰουδαίων τῆς θρησκείας ὑπΏῆρχέ τις 
όμινος, προὔχων τε ἐν τῷ xav' αὐτὸν ἔθνει. 
Ψυμον Τεσσαραχοντάπηχο». (Alias Σαραντά- 
| Ὄργανον δὲ τοῦ πονηροῦ τυγχάνων δαίµο- 
A ὅλον αὐτὸν εἱἰσδεδεγμένος, qappaxsia; xal 
ες ola τέχνην τινὰ µετήρχετο. Oboe δυσμενῆς 
ανοῖς καθἰστατο, xai τῇ Χριστοῦ "ExxAnclg 
νε. Καὶ Oh καὶ ἐπετήρει χαιρὸν, καθ ὃν 


ἱεροῖς οἴχοις τε xal σχεύεσι, xal ἐσθήμασι τῷ πυρὶ 
παρεδίδοσαν, xai ταῦτα χερσὶ βεθήλοις καὶ ἀνοσίοις 
ἐτολμᾶτο. Οἱ γὰρ εἰς τουτο πεμφθέντες Χριστομά- 
χους Ἰουδαίους xat Σαραχηνοὺς τὰ δεδογµένα πράτ- 
τειν συνηνάγκαζον. Χριστιανοὶ δὲ χαίτοι συνωθού- 
ενοι xai βιαζόµενοι τοῦ τηλικούτου βιάσµατος 
φάψασθαι οὐχ ἐπείθοντο. Ἐντεῦθεν φυὲν xaX αὖξη- 
θὰν τῇ Ῥωμαίων ἀρχῇ τὸ xaxbv ἐπεχκώμαζεν. OU. τὴν 
λώθην οὐ τῶν τυχόντων τινὲς, ἀλλ pis enia 
τῆς ἱερωσύνης οἱ EGapyov* ποιμένες μὲν Óvo 
μενοι, λύκοι δὲ τὸν Ὁ όπον xai τὴν mpoalptGty 
χαθιστάµενοι. Ὃν ἐτύγχανε xal Ó τηνιχαῦτα τῆς 
Ναχολείας ἐπίσχοπος. Tà αὐτὰ yàp τοῖς θεοµάχοις 
χαὶ Ἡβονήσαντες xai διαπραξάµενοι, τὴν του θεοῦ 
χαθύθρισαν» Ἐκχλησίαν. Ofov τέλος ὁ Vig rixae 
ταύτης el ς, 6 παµµίαρος οὗτος ' 
ἑδέξατο, ΜΑ, μεῖν οὐ ἰχαιον. 'Q γὰρ Ἰέζίδος 
ἐχεῖνος οὐ πλείονας ἣ δύο ἐνιαντοὺς πρὸς μησὶν ἓν 


TI 


( Centesima tertia hzresis Aposchist:e qui et A 


Doxarii. Hi gloriam suam quzrentes legi Dei non 
subjiciuntur, nec sacerdotibus ejus, hzresisque 
Autoproscoptarum alumni sunt: canonicas san- 
ctiones requirere gestiunt : cumque nec sint epi- 
scopi nec plebis przesides, sed homines gregarii, 
ab Ecclesia catholica sejunguntur. Euchitarum 
seu Massalianorum more, Ascetas docent eccle- 
siasticis synaxibus non interesse, sed precibus 
quas in monasteriis fundunt esse contentos. Cum 
permistim eti sine ordine mutuo dissideant ( quia 


S. JOANNIS DAMASCENI Tib 


4 Τρίτη καὶ ἑχατοστὴ αἴρεσις, ᾿Αποσχίσται (13) 
οἱ xai Δοξάριοι * ol τὴν ἰδίαν δόξαν ζητοῦντες, d 
διχαιοσύνη τοῦ Θεοῦ οὐχ ὑποτάσσονται, οὔτε vi, 
ἱερεῦσιν αὐτοῦ * καὶ τὴν αἴρεσιν τῶν Αὐτοπροπι. 
πτῶν ἐπιστάμενοι, χανονιχοὺς θεσμοὺς ἐπιζητοῦσιν 
μὴ ὄντες μήτε ἑἐπίσχοποι, µήτε λαοῦ προεστῶτε, 
ἁλλ᾽ ἁγελαῖοί τινες, χωρίζονται τῆς χαθολιχῆς Ἐκ- 
χλησίας. Τοὺς δὲ Εὐχίτας, ἤγουν Μασσαλιανοὺς, ζη. 
λώσαντες, τοῖς ἀσχηταῖς Atvouct ph παραμίαν 
ἐχχλησιαστικαῖς συνάξεσιν, ἀρχεῖσθαι δὲ ταῖς ἐν 
ἀσχητηρίοις αὐτῶν εὐχαῖς. Φύρδην δὲ xat εἰς Df. 


VARIJE LECTIONES. 
4 Hiec habentur in cod. K. 2508, Vaic. 1182, et Cosar. 44. 


NOTE. 


ἐπιβιοὺς., τοῦ ζᾖν κακῶς ἀποῤῥήηγνυται, Ὁ δὲ τούτου B set, veneficiis incantationibusque , ceu arti cuipiam, 


υἱὸς Οὔλιδος την προσηγορίαν thv ἀρχὴν τὴν τοῦ 
πατρὸς διαδεξάµενας, αἱ τὸν αν ο η Voll 
παντα, πικροτάτῳ xaX &Eatslu θανάτῳ ἀναιρεθῆνα, 
τὸν γόητα ἐπέτρεφεν, ἄξια τῆς Χαχίας τὰ ἐπίχειρα 
κομισάµενον. Εὐθὺς δὲ dj ἀνὰ τὴν £u Ἐκχληαία τὸν 
ἑαυτῆς ἑστολίζετο χόσμον, xai τὸν χαινισμὺὸν τῶν 
ἱερῶν εἰχόνων ἑδέξατο. "Απαξ δὲ τῆς πικρίας ἐχείνης 
ἡ ῥίζα τῇ ᾿Ρωμαϊκῇ ἐμφνεῖσα πολιτεία, φβάνει xal 
µέχρι τοῦ τότε κρατοῦντος' Λέων δὲ ἣν, χαὶ τὴν 
προσηγορίαν, xai «hv δ.άθεσιν' ὃς τοῖς ἴσοις τῷ 
Βαρδάρῳ τῆς ἀχολασίας καὶ φιλοσαρχίας χέντροις 
νυττόµενος, ἐπιμανεὶς χατὰ εὐσεθείας, τῶν θείων 
ναῶν τὴν ἱερογραφίαν ἑξορύττειν ἑσπούδαζεν. OO xal 
τὴν ἀξίαν, καὶ τὴν δ»σσέδειαν ὁ υἱὸς Κωνσταντῖνος 
διαδεξάµενος, ἄσπονδον ἀνεῤῥίπισε χἀτὰ τῶν εὖσε- 
θούντων τὸν πύλεμον. Σώνοδόν τε ἱερέων ἀνοσίων 


συνεχρότησξ, xal τὸ ἁσεθὲς ἑαυτοῦ ἀθεῖας δόγµα C 


ἐξέθετο. Τέλεον μὲν τὰς ἱερὰς εἰχόνας ἑξαφανίζεσθαι, 
τοὺς δὲ προσχυνοῦντας, 7| τὸν ὑπὲρ αὐτῶν λόγον mpe- 
σθεύοντας, βασάνοις πικραῖς xai αἰχίαις παραδίδο- 
σθαι, ἔγχλημα τούτοις εἰδωλολατρείας ἑπάγων, ὅτι 
ὡς θεοῖς ταύταις τὴν προσκύνησιν νέµουσι’ τὸ δὲ 
ἱερὸν τοῦ μοναστιχοῦ βίου σχῆμα τέλεον ἀπελαύνε- 
σθαι, καὶ χαθυθρίζεσθαι, καὶ ἡ µεταμφιέννυσθαι 
τὴν στολὴν τοὺς µονάζοντας, ἡ ποιχίλαις τιµωρίαις 
κχθυποθάἀλλεσθαι. Ut quod tibi utile sit, et quo bene 
habeas, accidat, penes te est audire , undenam et 
quo pacto ha'resis hac, seu potius apostasis et disces- 
sio , originem et progressum αεεερετὶ; quo perspi« 
cuum fiat, accusalionem istam, non regie, sed Ju- 
daicw indolis esse. Num post ceteras hereses omnes, 
qu& in Ecclesia ab inimico per summam ejus nequi- 
tam seminat? pullularunt, istmgc quoque acerba 
spina simili impietate una prodiit. Quamobrem illa- 
rum que ante recensita erant, adjecta catologo sub- 
sequilur, numero centesima secunda, inque hunc mo- 
dum habet : 
Haresis C11. Christianocategori sive Iconoclaste. 
« Christianocategori appellati sunt, qui Christianos 
uni Deo εἰ vero, qui in Trinitate adoratur, servientes, 
calumniati sunt, quasi venerandas Domini nostri 
Jesu Christi, nec 1ΟΝ immaculate Domina nostra 
sanctissima que Dei Genitricis et sanctorum imagines, 
lanquam deos, gentilium more, servili observantia 
colant. Cumque eas velut idola abomiuentur, Éccle- 
sia Dei contumeliam irrogarunt, cum illas evertendo, 
ium qui eas juxia. traditum. a principio Christianis 
morem venerarentur, diris suppiiciis excruciando. Id 
quod plaue Judaismum ac Dei odium sapit. In hunc 
quippe modum e senioribus nonnulli exortam lwre- 
Στη: ferunt. Tiberiade vir quidam haud. obscurus Ju- 
deorum supperstitioni addictus, qui primas apud 
gentiles suos obtineret, cujus cognomen Tessaracon- 
tapechus. (ΑΙ. Sarantapechus) cum improbi demonis 
msiruinentum esset, eumque in ipso totum excepis- 


operam navabat. Hic iufenso erga Christianos animo 
erat, et invidi livore in Ecclesiam Christi estuans, 
Quocirca tempus obsertabat, rem quam animo con- 
ceperat aggrediendi, ac pietati religioxique [εκ 
inferendi. (Quocirca nimiam illius qui Saracems ux 
imperitabat (acilitatem cum perspectam — habuisiel 
Jesidus ille vocabatur), conciliata sibi illius [ani- 
iaritate, studium erga ipsum, uti par erat, obun- 
dens, quedam ei grata εί jucunda vaticinabetur, 
Tumque pollicitus est, si suggestionibus suis morem 
gereret, imperii diuturnitatem, ita ut triginta. enne 
regni integros ageret. lic pro levitate mentis in spem 
elatus, quippe qui luxuriose vite indulgeret, et li- 
benter amplecteretur qu& ad. libidinem prorogand:m 
conferrent, impiis sermonibus assensum prabuit. lll 
subinde suadere, uti subditis suis juberet quamcun- 
que erectam imaginem, et cujusvis animalis erpres- 
sam similitudinem dejicere et destruere. Diabolicum 
hoc Dei hostis consilium erat, qui dolum celaret, 
quatenus omni eversa effigie, omne perinde pictura- 
rum sacrarum ornamentum, nemine animadrvertente, 
pessumdaret. Ubi profanum hocce decretwm promul- 
gatum fuit, una cum similitudinibus aliis et statis 
mor per Ecclesias Christi, sacrarum quoque imagi- 
num decor auferebatur, quarum alias eraderent, 
alius calce et pulvere oblinendo delerent, quin etiam 
cu.n ipsis sacratis dibus, vasibus, et indumentis 
igni traderent : atque hec pro[anis et impuris mani- 
bus impune perpetrabantur. Nam qui ad. id missi 
erant, inimicos Christi Judaeos, Sarracenosque ad jussa 
perficienda urgebant : Christiani vero quantum vis 
impellereniur, 


(72) Iconoclastis Aposchist:?, seu Doxarii subji- 
tiuntur in quibusdam codd. quos alio nomine 
auctor non indicat, Paulicianos eum significasse 
pene allirmaverim ; qui nempe Damasceni ztate 
Maniehzoruim heresim. exeitarunt, a Paulo quo- 
dam et Joanne Syris ltoc noinine donati. De qui- 
bus legendus Eutlivmius in Panoplia, qui de verbo 
ad verbum exscripsit qua leguntur initio libri t 
Photii contra Manicheos, qui cum tribus aliis 
manu exaratus extat in bibliotheca Colbertina 
cum ejusdem auctoris Ampiilocbiis. 

Ut Epiphanius in epilogo Panari? contra Λα- 
reses, sic Damascenus fidei professionem  tracta- 
tui de bzresibus ad modum appendicis subjecit. 
Hanc Lambecius Grece ediditin gratiam Cl. Co- 
telerii, tom. ult. Biblioth. Casar. Ait auctor com- 
pendio deseriptas ἃ se h:reses numero centum : 
sic quoque centum duntaxat recensentur in indi- 
culis manu exaratis baresium, de quibus egit 
Damascenus : ut. nempe hzreses Autoproscopta- 
rum, Iconoclastarum, et Aposchistarum, caeteris 
tandem post absolutum opus adjectz sint. 


ρωσ 


΄ ΡΕ ΠΕΠΕΟΙΡΟΣ LIDER. 


719 


δερόµενοι ' πολυσχιδὲς γὰρ τὸ ψεῦδος ' "τῆς A multifidum mendacium est), ecclesiastica coninu- 


ιατιχῆς χοινωνίας ἀποστάντες τὴν ἀχρίθειαν 
wtat, ἄλλος ἄλλου κρείττων δείχνυσθαι 
* ol μὲν θεῖον βάπτισμα οὗ δέχονται, οὔτε 
€ Χοινωνίας µετέχουσιν ' ἕτεροι δὲ οὐδὲ τύ- 
ειµίου σταυροῦ νεωστὶ χατασχευασθέντα, ἢ 
εἰχόνα ἀσπάζονται, xal ὑπερανέχειν πάντων 
4v οἰόμενοι, τὸ ἔσχατον τῶν xaxov, χαθόλου 
| δέχονται, ἁλλ᾽ ἐν ὑποχρίσει φευδολόγων, 
ριασµένην τὴν ἰδίαν συνείδησιν ἔχοντες, λο- 
σιν εἰς οὐδὲν χρήσιµον, ξύλον, Κόρτον, xa- 
Mk τοῦ αἰωνίου πυρὸς ὑπερεκχαύματα Eav- 
αυρίζοντες. Καὶ ἀπέστω ἓξ ἴσου καὶ ἡ τῶν 
αστῶν παροινία, καὶ ἡ τῶν ᾿Αποσχιστῶν 
ισύνη, τὰ Ex διαμέτρου xaxà xai ὁμότιμα 
XIV. 
αὖται μὲν αἱρέσεις αἱ προγραφεῖσαι Ev 0d 2n- 
' ἐπιτομὴν δ.ὰ τὸ εἶναι ταύτας τῶν λοιπῶν 
ιὰς, Excel πᾶσαί clot τὸν ἁρ.θμὸν p/, τούτων 
M, ὥσπερ τῶν ῥόθρων, fj ἁγία χαὶ καθολικὴ 
ία ἐχ- εὐγουσα, xal ὑπὸ τῖς ἁγίας Τριάδος 
μένη, ἐχδιδάσχει ὀρθῶς τε χαὶ εὐσεθῶς, χαὶ 
ατεύομεν εἰς Πατέρα xai Υἱὸν xai ἅγιον 
, kv. τρισὶν ὑποστάσεσι μίαν θεότητα, μίαν 
εἑνέρχειαν μίαν, xal ὁμοίως Ev τρισὶ προσ” 
ἀσώματον σοφίαν, ἄχτιστον, ἀθάνατον, ἄχα- 
Ww, ἄναρχον, ἀχίνητον, ἁπαθῃη, ἄποσον, 
ἄῤῥητον, ἄτρεπτον, ἀναλλοίωτον, ἀπερί- 
Ι ὁμόδοξον, ὁμοδύναμον, ὁμόθρονον, ἱσοσθενῆ, 


nione relicta, exactam disciplinam οἱα]απίος, 
alius alio melior apparere satagit. Quidam eorum 
sacrum baptisma non admittunt, nec divine com- 
munionis participes fiunt. Alii ncque figuram prc- 
tiose 11'7 crucis recens expressam, aut venc- 
randam quamlibet imaginem salutant: et quod 
extremum malorum esi, cum cunctis se putent 
antecellere, sacerdotem nequidem recipiunt, sed 
mendacium more, per simulatam virtutis speciem 
eauteriatam conscientiam habentes, ad nihil utile 
verbis contendunt ; sed lignum, fenum, stipulam, 
eterni ignis fomitem sibi thesaurizant. Ceterum 
ex cquo absit, cum lconoclastarum furor, tum 
Aposchistarum amentia; qux: quidem e diametro 
opposita sunt, at impietate paria. 

Epilogus. — Alque hz quas hactenus delineavi- 
mus hzreses, compendio descript fuerunt, ex 
quibus reliquie. sunt progenite. Sunt porro nu- 
mero centum, a quibus, veluti foveis οἱ prxcip:- 
tiis, sancta ct catholica Ecclesia fugiens, juxta 
ac a sanctissima Trinitate erudita est, recte pic- 
que docet et clamat : Credimus in Patrem, et Fi- 
lium, et Spiritum sanctum, unam in tribus hy- 
postasibus Deitatem , voluntatem unam , actionem 
unam, unam et in tribus ex $quo personis sa- 
pientiam incorporalem, increatam, immortalera, 
incomprehensibilem, sine principio immobilem, 
pati nesciam, sine quantitate, sine qualitate, inef- 


ὑπερούσιον, ὑπεράγαῦον, τρισανγη, τρισή- C fabilem, immutabilem, invariabilem, incircun- 


ἑλαμπῆ. Φῶς 6 Πατὴρ, φῶς ὁ Υἱὸς, φῶς τὸ 

qb ἅγιον σοφία ὁ Πατῆρ, σοφία ὁ Υἱὸς, 
b Πνεῦμα τὸ ἅγιον εἷς θεὸς, καὶ οὗ «pel; 
ς Κύριος à ἁγία Τριὰς ἓν τρισὶν ὑποστάσεσι 


scriptam , σης] glori», potentlx, majestatis , 
virtutis, nature, substantia et bonitate lonre 
majorem, triplici splendore, triplici sole, triplici 
fulgore radiantem. Lumen est Pater, iumen Fi- 


NOTAE. 


entur, cogerenturque, tam violentum facinus 
renuebant, Malum istud. cum inde natum 
! dnerevisset, in Romanum subinde imperium 
"M esl; cujus labem, non de vulgo quidam, 
imet sacerdotii principes exceperunt , qui 
| quidem audirent, lupi vero cum moribus, 
tmi induciione essent. E, quorum numero Na- 
piscopus exstitit. Nam cum eadem qua Dci 
wntirent et agerent, Ecclesiam Dci probris 
"uat. Quem vero finem I[lebraus ille scelestus 
$ auctor [uerat, nactus. sit, silentio nequa- 
1S est pretermittere.. Enimvero Jezidus ille, 
Ira bienniwm et menses sex supcersies. non 
male periit. [lujus vero. fiis, cui. nomen 
ral, in paternum regnum succedens, presti- 
B lanquam patris seductorem | acerbisstma et 
simxa morie muliari pra'cepit, quo nequitic 
a premia τερογίαιεἰ. Moz per Orientem Ec- 
rnaium resumpstt. suum, et sacrarum inagit- 
Mfaurationem accepit. Cum autem. hujusce 
dinis radix in republica Romana jam insita 
sm subinde occupavit, qui tunc temporis im- 
tenebat. Hic erat Leo nomine et moribus, 
niam consimilibus ac barbarus ille luxurie et 
& stimulis pungebatur , quo erga Ecclesiam 
percitus erat, divinorum templorum destruere 
p studuit. Cujus. principatum | Constantiuus 
Wecessionis jure captans, in[estum adversus 


PATROL. Gg. XCIV. 


pietatis alumnos bellum excitavit. Synodum nefario- 
rwn sacerdotum coegit, et impium irreligiositatis sua 
decretum edixit, ut imagines sacre ex toto auferren- 
tur, quique eas adorarent, vel pro earum de[ensione 
verba facerent, diris cruciatibus et plagis vezaren- 
tur, ac si illis veluti diis adorationem  adhiberent. 
]nsuper ei sacrum  monastice vite institutum pro- 
cul abigi, haberique ludibrio, atque monachos, aut 


D testem mutare, aut variis suppliciis addici. » 


ll:ec prorsus conformia sunt narrationi quam 
Joannes Hierosolymitanus monachus, actione 5 
synodi septima, coraw Patribus recitavit, quam- 
que seorsin ediderunt, cum continuatoribus £list. 
Diganting post Theophanem. Quia vero Catholici 
contenderant iinime nefas esse Christi corporis 
effigiem, ut et alterius cujuslibet hominis expri- 
mere, Copronymus cum suis Domini corpus in- 
circumscriptum exstitisse aflirmavit, adductisque 
in hanc rem Eusebii Cassariensis, Epiphanii, Tlico- 
doti Aneyrani, Macarii Magnetis et aliorum pri- 
scorum libris, e quibus id eruere conabatur. Has 
auctoritates cum profano dogmate septima syn- 
odus nihili habuit ; tum. deiude variis in Antirrhe - 
ticis Nicephorus CP. excussit : eujus egregi» opera 
vir pereruditus R. P. D. Auselmus Bandurius or- 
dinis Benedictini monachus, mihique conjunctis- 
simus. publici juris facturus est. 


n 


πὸ 


sapientia Filius, sapientia Spiritus sanctus : unus 
Deus, et non tres dii : unus Deus, Trinitas san- 
(1a qus in tribus personis exstat. Pater est Pater, 
el ingenitus : Filius est Filius, genitus, et non 
ingenitus: est enim cx Ραΐτο. Spiritus sanctus 
genitus non est, sed procedens; quia est ex Pa- 
tre, Nibil .ereatum, | nihil primo-secundum, nihil 
domino-servum : sed Unitas Trinitasque est; 
imo et erat, et est, et erit in secula; intellecta 
per fidem et adorata : per Ποπ, inquam, non 
inquisitione, non investigatione, non demonstra- 
tione. Quanto magis euim invesligatur, tanto ma- 
gis ignoratur, et quo curiosius indagatur, eo am. 
plius absconditur. Incuriosa igitur ratione adore- 
tur et eredatur a fidelibus Deus. Et quidem eum 
in tribus esse subsistentiis crede. Quinam autem 
ipse sit, non inquiras. Ne intra teipsum dixeris : 
Ubinam est Deus; ubique siquidem Deus est. Ne 
dicas : Quonam niodo est ? quoniam excedit omnem 
modum. Deus enim comprehendi nequit, Nc dicas, 
Quomodo Trinitas est? Nam Trinitas pervestiga- 
Lilis non est. Si vero Deum studiosius scrutcris, 
teipsum mihi primum edisseras velim, et quz 
cirea te sunt. Quis anima tus exsistendi modus? 
quo pacto mens tua movetur? quinam verbum 
generas? qua ratione mortalis simul atque immor- 
talis es? Quod si bxc qu: intra te sunt, ignoras, 
quomodo ea qux celis sublimiora sunt. anquirens 


non horrescis ? Vitae fontem Patrem cogita, qui, 


Filium ceu fluvium gignat ; et. maris instar, Spi- 
ritum sanctum. Etenim fons, fluvius, οἱ mare 
una natura sunt, Patrem radicem reputa, ramum 
Filium, fructum 118 Spiritum sanctum. Nam in 
tribus istis una substantia est. Sol est Pater, qui 
radium habet Filium, calorem Spiritum sanctum. 
Imaginem figuramque omnem Trinitas sancta 
longe superat. Cum partum audis ex Patre, cor- 
poralem cavesis ne intelligas : Verbum audiens, 
corporale verbum ne suspiceris: nec audito Spi- 
ritus f)ei vocabulo ventum aut. spiramen tibi üin- 
eas; scd sola lide nibil curiosus gloriam dicito. 
Ex rebus namque creatis conditor et opifex intel- 
ligitur. Credo insuper Dei Filii in carne dispen- 


S. JOANNIS DAMASCENI | "M 
hus, lumen Spiritüs sanetus. Sapientia est Pater, A γνωρικοµένη * Πατηρ ὁ Πατὴρ xal ἀἁγέννητος: Y 


ὁ Υἱὸς, Υεννητὸς xal οὐχ ἁγέννητης - Ex Πατρὶς 
Υάρ᾽ Πνεῦμα ἅγιον οὗ γεννητὸν, ἀλλ᾽ ἐχπορευτὸ 
£x τοῦ Πατρὸς γάρ’ οὐδὲν χτιστὸν, οὐδὲν πρωτοδεύ- 
τερον, οὐδὲν χυριόδουλον * ἀλλά Μονὰς χαὶ Τριάς Est 
καὶ fjv xai ἔστι xal ἔσται el; τοὺς αἰῶνας» πίστει 
νοουμένη xal προσχυνουµένη * πίστει, οὗ ζητήσει, 
οὐδὲ ἐξερανήσει ", οὗ φανερώσει. Ὅσῳ γὰρ ἐρανᾷ. 
ται, τοσούτῳ πλέον ἀγνοεῖται, χαὶ ὅσῳ πολυπραγµε- 
νεῖται, ἐπιπλέον χρύπτοται. ᾿Απεριέργῳ τοίνυν λόγφ 
προσχυνείσθω θεὺς ὑπὸ τῶν πιστῶν. Καὶ ὅτι μὲν 
ἐστι cb, Ev τρισὶν ὑποστάσεσι πίστευε. πῶς δέ Loto, 
ὑπὲρ τὸ πῶς ἐστι. ᾽Αχατάληπτος yàp ὁ θεός. M8 
εἴπῃς ' Πῶς d; Τριὰς ὑπάρχει Τριάς; ᾿Ανεξεράνη- 
τος” γάρ ἐστιν ἡ Τριάς. El δὲ θεὺὸν πολυπραγµονί;», 
πρῶτον ε͵πέ µοι σανυτὸν xal τὰ περὶ σαυτόν. I; 
ὑπάρχει σου ἡ ψυχἠ; ποῦ κχινεῖταί σου ὁ νοῦς; πῶς 
γεννᾷς τὸν λόγον; πῶς θνητὸς xal ἀθάνατος ὑπάρ- 
χεις ; EL δὲ ταύτα ἑντὸς σεαντοῦ ὄντα ἀγνοεῖς, mik; 
τὰ ὑπεράνω τῶν οὐρανῶν οὐ φρίττεις ἐχζητῶν; 
Πηγὴν ζωῆς νόησον τὸν Πατέρα, ὣς ποταμὸν Tt 
νῶντα τὸν Yióv * θάλασσαν τὸ Πνεῦμα τὸ Bytov: ααὶ 
γὰρ ἡ πηγη xai ὁ ποταμὸς καὶ ἡ θάλασαα pla gir; 
ἐστί. ᾿Ῥίζαν νόησον τὸν Πατέρα, χλάδον τὸν Yiby, 
καρπὺν τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον. Μία γὰρ ἓν τοῖς τριοὶν ἡ 
οὐσία. "Ἠλιος ὁ Πατὴρ, ἀχτῖνα ἔχων τὸν Yibv, Spp 
τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον. Πολὺ ὑπὲρ πᾶσαν εἰχόνα x5 
τύπον f ἁγία Τριάς ' μὴ τόχον ἀχούων ἐκ Πατρὰ, 
σωματιχὸν τόχον νοῄσῃς' μηδ ὅτι Λόγον ἀχούων, 
λόγον σωματικὸν ὑπολάδῃς μηδὲ Ηνεῦμα 8n 
ἀχούων, ἄνομον xal ἀναπνοὴν νοῄσῃς * ἀλλά πίστει 
µόνῃ ἀπεριέργῳ δόξαζε. Ἐκ γὰρ τῶν κτισμάτων 
αὐτοῦ ἀναλόγως ὁ δημιουργὸς νοεῖται. Thy δὲ ἕναιρ- 
xov οἰχονομίαν τοῦ Υἱοῦ τοῦ θεοῦ Ex Παρθένου ἁγίε 
ἀσπόρως, ἀφράστως γεγενῆσθαι, τὸν αὐτὸν ἀσυγχί- 
τως καὶ ἀτρέπτως θΘεὸν xai ἄνθρωπον πιστεύων ὃέ- 
δαζε, τὸν διὰ σὲ πάντα οἰχονομέσαντα, καὶ abe) 
προσχύνησιν xal λατρείαν δι ἔργων ἀγαθῶν ἀπί- 
νεµε. Την ὑπεραγίαν θΘεοτόχον xal ᾿Αειπαρθέη 
Μαρίαν, ὡς ἀληθῆ Μητέρα Θεοῦ προσχυνῶν xal ot- 
θόµενος, xal πάντας τοὺς ἁγίους, ὡς αὐτοῦ θερά- 
ποντας. Οὕτως ποιῶν ὑπάρχεις ὀρθότομος λάτρη 
τῆς ἁγίας xal ἀσυγχύτου Τριάδος, Πατρὸς χαὶ γιῷ 
καὶ ἁγίου Πνεύματος, τῆς μιᾶς θεότητος, f] ἡ δές, 


salionem ex Virgine inenarrabili modo sine se- p) xat ἡ «dh, xal προσχύνησις εἰς τοὺς αἰῶνας v 
miue factam esse, ut. idem ipse sine confusione αἰώνων. ᾽Αμήν. 

οἱ conversione Deus et homo fuerit. Credendo gloriam ejus celebra, illius, inquam, qui ccm 
propter to certo consilio disponit, eique per bona opera adorationem οἱ cultum qui servum  deceil, 
imnpende, Sanctissimam Dei Genitricem semperque Virginem — Mariam, tanquam veram Dei Maire 
adora et venerare; omnes sanctos, uli servos illius. Il:c si facis, rectus cultor exsistis sand? 
et inconfusze Trinitatis, Patris et Filii et Spiritus sancti, unius numinis et Deitatis, cui gloria, d 
bonor, et adoratio in s:cula s:eculorum. Amen, 


. VARILE LECTIONES. 
" ἐξερευνήσσε» ex paulo post ἐρευνᾶται. 3 Leg. ἀνεξερεύνητος. 


DE FIDE ORTiIODOXA. 739 
SEIEN AM Cp NIE A A———————MÓ———M———ÓÉÉÁÉÁÉÁÉÁÉÓÁS 


IN LIBRUM DE FIDE ORTHODOXA 
PROLOGUS. 


jristianee dialecticee regulis, recensitisque priscarum heresum erroribus, succedit tan- 
! liber De fide orthodoxa : in quo eumdem quem Theodoretus in divinorum dogmatum 
tome instituerat, ordinem tenuit Damascenus ;at non item methodum. Ille enim ex proprii 
mii molimine, adductis sacre pagine testimoniis, adversus hereticos varia componens 
gnentorum genere, compendiariam theologie digessit tractationem : Noster vero non ex 
ptura solum, verum etiam ex conglobatis sanctorum Patrum sententiis, ea qua par erat 
perspicuitate, tum brevitate, inexhaustum traditionis promptuarium protulit, in quo 
| reperire sit quod vel ab cecumenicis synodis sancitum non fuerit, vela probatis Eccle- 
magistris acceptum. 


| primis vero secutus est Gregorium Nazianzenum, qui ob accuratissimam in rebus di- 
s eruditionem Theologus audire meruit, quique vix ullum Christiane doctrine caput 
ctum reliquit in suis que supersunt operibus, absque ulla vel levissimi erroris nevo aut 
Wcione. Hujus libros ea legerat assiduitate, ut omnes fideli memoria complexus videatur. 
citca in hoc passim opere non tam Joannem Damascenum quam Gregorium Theologum 
iodoxe fidei mysteria edisserentem audieris. Ad heec Basilium Magnum  ascivit, Gregorium 
senum, atque 1n primis eorumdem amicissimum Nemesium, Emese in Syria episcopum, 
Mura itidem Alexandrinum, Leonem Magnum, Leontium Byzantinum, Maxinuum]1]19 
tyrem ; Athanasium quoque, Chrysostomum, Epiphanium, atque, ut alios taceam, seri- 
rem illum qui Dionysii Areopagitee nomen assumpsit. Horum omnium lectis hinc inde 
tentiarum floribus, saluberrimee doctrine suavissima mella confecit. Id enim proposuerat 
, ut sua nequaquam aut nova cuderet, sed veterum potius placita, variis in voluminibus 
[δα, in unum opus theologicum congereret. Quam quidem diligentissimi precepteris 

um, quo facilius percipiat lector, auctorum nomina et libros, ex quibus singulas sen- 
ias descripsit, in ora marginali adnotare curabimus. 


3 laudem igitur cedat Joannis Damasceni, quod ipse catholicorum doctoruin primus con- 
issimum sententiarum volumen digesserit. Quamobrem nedum in Oriente, verum etiam 
ccidente et apud Latinos magna semper fuit apud theologos ipsius auctoritas; ex quo 
wertim Eugenio tertio summo pontifice liber De fide ογίλοἆοκα Latine redditus est a 
gundione, cive Pisano. Hac porro translatione usi sunt Magister Sententiarum, S. Thomas, 
ue subinde theologi, donec decimo sexto seculo ineunte, quod vetus illa rudi prorsus 

raque dictione conscripta esset, castigatiorem aliam edere conatus est Jacobus Faber, 
yulensis. Verum cum h&c quoque in multis deficeret, elegantiorem eodem labente seculo 
iOoravit Jacobus Billius, neque ea tamen, qua par erat diligentia et brevitate accuratam. 
α, ut animadvertit Combefisius, Billius in vcertendo Damasceno tirocinium posuit. Billia- 
i tamen nihili non fecit Combefisius ipse, qui novam operum Joannis Damasceni molitus 
$onem, non novam rursus translationem cudere, sed posteriorem illam emendare setius 
erat. Etenim probe noverat in multis labi doctissimos quosque prolixorum voluminum 
rpretes ,sc longe facilius esse aliorum errata castigare quana vel sua deprehendere. Nostra 
ue translatio Billianam a suis expurgatam navis, atque ad breviorem orationem revoca- 
' ezhibebit. Ut autem accuratior ceeteris prodiret editio nostra, preter antiquiores trans- 
Ἴπος, editionesque varias, quas adhibui, ad viginti et amplius codices manu exaratos, nec 
ιδὰ Hla Grecorum Patrum loca que consarcinavit Damascenus, Grecam phrasim dictio- 
ive recensui. Quin etiam, pretermissis tum Fabri brevioribus, tum Judoci Clictovei, Neo- 
ltuensis, prolixioribus in singula capita commentariis, qui ad Patrum Grecorum intelli- 
tiam percipiendam nihil aut parum conferant, Orientalis theologie specimen, tam ex 
doctoribus quos Damascenus exscribebat, quam ex recentioribus Grecis, quos con- 
we mihi licuit, ob omnium oculos ponere in uberioribus adnotationibus aggressus sum. 
ritam apud Latinos libri De fide orthodoxa in quatuor itidem libros partitionem nullus 
xus codex exhibet, nec editio Greca Veronensis. Quin nec illa divisio in vetustis prisce 
islationis Latine manuscriptis occurrit ; nisi forte secunda recentiorique manu et atra- 
Xo in marginalibus quorumdam oris adnotata. Ex quo falsus videtur Marcus Hopperus, 
in epistola nuncupatoria editionis utriusque Basileensis Greco-Latine, distributionem 
libros quatuor tribuit Latino ínterpreti ; Fabro, ni fallor, cujus edebat translationem. 
us lamen vestzia exstant in libris sancti Thome Aquinatis. Quamobrem existimo ejus- 
li partitionem a Latinis excogitatam, introducta'nque fuisse, ad instar quatuor librorum 
tentiarun Petri Lombardi. Solus codex Regius n. 3445, isque admodum recens, librum 
fide orthodoxa :n duas partes scindere videtur, ut nempe prior περὶ τῆς θεολογίας, hoc est 
eo uno, trino, creatore et provisore disserat ; posterior vero περὶ τῆς οἰκονομίσς, Sive do 


"83 BE S. JOANNIS DAMASCENI "3 


Deo carne facto, redemptorc ct remuneratore. Verum huiece divisioni obsistit manifesta 
connexio capitis 43, in quo De divina economia sive de Incarnatione agitur, cum lis que in 
tinc cap. 42, cui titulus, De predestinatione, proxime preecedunt, ut unus sit prorsus capitis 
utriusque continuus semno : quem: novum in quadrifaria partitione altera nemo non depre- 
hendet. Caterum ne novitate niinia lectorem distributioni illi assuetum percellerem, Hoppe 
rum secutus, Graeca quidem capita lisdem 120 numeris obsignavi, qui in codicibus Grecis 
adnotantur ; Latinam vero translationem in libros quatuor partiri non dubitavi. 

'l'ranslationis Latine veteris editionem nullam reperi: Jacobi vero Fabri versionem Poeri- 
siis evulgavit Judocus Clictoveus ex. officina AIenrici Stephani, anno 1512 cum suis commen- 
tariis. Anno deinde 1535 Henricus Petrus typographus Basileensis, Latine edidit opera que 
exstabant S. Joannis Damasceni, unaque adeo libros quatugr De fide orthodoxa, Jacobo 
Fabro Stapulensi interprete ; sed absque. ullis commentariis. Post annos aliquot Henricus 
idein in altera editione commentarios Clictoveanis breviores adjecit, et in illa rursum, que 
anno 1537 prodiit ; in quarum inscriptione heec cum aliis apposita sunt : Nunc primum ad- 
notationes, impedita, difficiliora, sublimioraque omnia ezplicantes, accesserunt. Enimvero 
antiquiorem non novi in qua expositiones ist qualcscunque habeantur. Harum porro Ja- 
cobum Fabrum auctorem [fuisse asserit Ilenricus Gravius, ordinis Praedicatorum, in sua 
operum sancti Joannis Damasceni editione Latina, quam publici juris fecit Coloniae ex officina 
Petri Quentel, anno 1516. Ac profecto quidem quibusdam in locis, etin primis, ubi de san- 
ctissimo Eucharistia mysterio sermo est, frigidiora sunt quie adnotantur, nec satis catholi- 
cam fidem exprimentia. Quod non sine dolore dictum sit, propter virum quem alioqui, ceu 
genlilem pene meurn, venerabundus suspicerem, nisi se religionis avitie. desertorem, aut. no- 
vatoruimn saltem studiosiorem priebuisset. Ad Gravii nostri editionem quod spectat, ut erat 
Latine et Graece. doctus, Jacohi Fabri translationem cum textu Graeco contulit recensuitque, 
et perbrevibus scholiis illustravit, hereticorum c«usa, inquit in epistola nuncupatoria ad 
Osvaldum comitem Moatensem, potissimum ubi doctrinam Ecclesie per Damascenum asser- 
tam ipsi nequiter concellunt. 

Librum 2e fide orthodoxa primum Grece solum Veronw excudendum curavit Donatus 
Veronensis, anno 1531 οἱ Clementi septimo obtulit. Tandem anno 1548 Grace et Laline 
simul prodiit, atque iterum anno 1575. Anno deinde 1577 translationem suam Jacobus 
Billius Parisiis edidit absque Graco contextu : cademque rursum ibidem excusa est annis 
1603 et 1617. 

Hic monere supervacaneum non erit tom. VI Operum S. Cyrilli Alexandrini magnam par- 
tem exstare libri primi, ut aiunt, De fide orthodoxa, cjusdem doctoris nomine inscriptam, id 
quod librarii cujusdam oscitantia factum non dubito, qui cum Cyrillianis aliid Damascenict 
hoec repererit. 





CAPITA DOGMATICA. 


1. Deum comprehendi non posse, nec ea qua 
a SS. prophetis, apostolis, et cvangelistis 
tradit uon sunt, curiosius inquirenda esse. 


ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΔΟΓΜΑΤΙΚΑ. 


α’. Ὅτι ἀχατάληπτον τὸ θεῖον, xal ὅτι ob δεῖ yt; 
τεῖν xal περιεργάζεσθαι τὰ μὴ παραδῖ' 
μένα ἡμῖν ὑπὸ τῶν ἁγίων προφητῶν X 
ἁποστόλων καὶ εὐαγγελιστῶν. . 

B. Περὶ ῥητῶν, καὶ ἁποῤῥήτων, χαὶ (votu^ 
xai ἀγνώστων. 


9 De his qux sermone exprimi possunt, vel 
non possunt, deque his qua in cognitio- 
nem cadunt, vel qu:e cognitionem fugiunt. 


5. Demonstratio quod Deus sit. Υ.. Απόδειξις ὅτι ἐστὶ θεός. 

4. Quidnam sit Deus ; quodque comprehendi U. Περὶ τοῦ, τἰ ἐστὶ Θεός; ὅτι ἀχατάληστα, 
non possit. 

5. Demonstratio quod Deus unus sit, που e'. Απόδειξις ὅτι εἷς ἐστι θεὺς, xat οὐ πολλοί, 
multi. 

6. De Verbo Dei et Spiritu. c'. Περὶ Λόγου θεοῦ, χαὶ Πνεύματος. 

7. De Spiritu sancto. e'. Περι ἁγίου Πνεύματος. 

8. De δαπεία Trinitate. η’. Περὶ τῆς ἁγίας Τριάδος. 

9. De iis que de Dco dieuntur. 0'. Περὶ τῶν ἐπὶ θεοὺ λεγομένων. 

40. De divina unione et distinctione. v. Hsgx θείας ἑνώσεως xaX διαχρίσεως. 

11. De iia quz de Deo modo corporeo dicun- ια’. Περ) τῶν σωματικῶς ἐπὶ Θεοῦ λεγομένων 
tur. 


191 12. 2e iisdem rebus. 

19. De loco Dei, et quod solus Deus incircum- 
scriptus sit. 

14. Proprietates divin: natura. 

45. De s»culo. 

46. De rerum creatione. 

17. De angelis. 

18. De diabolo et d2monibus. 

19. De creatura visibili.) 

$0. De colo. 


va * Περὶ τῶν αὐτῶν. 

1Υ’. Περὶ τόπου Θεοῦ, καὶ ὅτι µόνον c θὲ3 
ἀπερίγραπτον. 

ιδ’. Τὰ ἰδιώματα τῆς θείας φὔσεως. 

ιε’. Περὶ αἰῶνος. 

ις’. Περὶ δημιουργίας. 

te. Περὶ ἀγγέλων. 

η’. Περὶ διαθόλου χαὶ δαιμόνων. 

(o, Περὶ κτίσεως ὁρατῖς. 

x'. ἹἹερὶ οὐρανο". 


-— Kop 


ΡΕ FIDE ORTIIODOXA. 786 


pi φωτὸς, πυρὸς, φωστήρων, fou τε 
σελήνης, xal ἁστέρων. 
e a po xai ἀνέμων. 
igi ὑδάτιυν. 
igi τῆς γῆς xal τῶν ἐξ αὐτῆς. 
ιρὶ παραδείσου. 
ιρὶ ἀνθρώπου. 
ερὶ ἡδονῶν. 
ερὶ λύπης. 
ph φόδον. 
pl θυμοὺ. 
pi τοῦ φανταστιχοῦ. 
pi αἰσθήσεως. 
Qi τοῦ διανοητιχοῦ. 
p τοῦ μνημονευτιχοῦ. 
pi τοῦ ἑνδιαθέτου λόγου xaX πρηφορικοῦ. 
pi πάθους καὶ ἑνερχείας. 
pt ἑνεργείας. 
pt ἐχουσίωυ χαὶ ἀχουσίου. 
X τοῦ ἐφ᾽ ἡμῖν, τουτέστι περὶ τοῦ αὖτ- 
pl τῶν Υινοµένων. 
ph τοῦ, διχ ποίαν αἰτίαν αὑτεξούσιοι 
μεν. 
ιρὶ τῶν οὐχ Eg' ἡμῖν. 
gi προνοίας. 
ip προγνώσεως χαὶ προορισμοῦ. 
i τῆς θείας οἰκονομίας, xat περὶ τῆς 
ἡμᾶς χηδεµονίας, xal τῆς ἡμῶν σωτη- 


ϱἱ τοῦ τρόπου τῆς συλλίφεως τοῦ AÓ- 
αἱ τῆς θε:-ας αὑτοῦ σαρχώσεως. 

pi τῶν δύο φύσεων. 

pi τοῦ τρόπου τῆς ἀντιδόσεως. 


pt ἀριθμοῦ τῶν φύσεων. 

πᾶσα ἡ θεία φύσ.ς iv pad τῶν αὐτῆς 
ιάσεων, Ἠνώθη πάσῃ ἀνθρωπίνῃ φύσει, 
) µέρος μέρει. 

pi τῆς μιᾶς τοῦ θΞοῦ Λόγου ὑποστά. 


κ τοὺς λέγοντας ' Ὑπὸ συνεχὲς ποσὸν 
atat αἱ τοῦ Κυρίου φύσεις, ἢ ὑπὸ τὸ 
Σμένον: 

ὃς τὸ, cl οὐχ ἔστι φύσις ἀνυπόστατος 
ὶ τοῦ To:ca lou. 

| τῆς ἐν εἴδε, καὶ ἐν ἁτόμῳ θεωρουµέ- 
Ίσεω:, χ1) διχερορᾶς ἑνώσεως καὶ σαρ- 
M * xil πῶς ἐχχληπτέον, τὴν μίαν qu- 
U 8:02 Λόγου σεσαρχωµένην. 


Θερτόχος ἡ ἁγία Παρθένος. 

' τῶν ἰδιωμάτω» τῶν δύο φύσεων, 
«θεληµάτων, καὶ αὑτεξουσίων τοῦ Κυ- 
μῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. 

b τῶν ἐνεργειῶν τῶν ἐν Κυρίῳ ἡμῶν 
Χριστοῦ. 

; τοὺς λέγοντας ' El δύο φύσεων xal 
τῶν ὁ ἄνθρωπος, ἀνάγχη ἐπὶ Χριστοῦ 
βύσεις xal τοσαύτας λέγειν ἑνεργείας 


τοῦ τεθεῶσθαι τήν τε φύσιν τῆς τοῦ 
) σαρχὸς, χαὶ τὸ θέλημα. 
περὶ θεληµάτων xaX αὐτεξκουσίων, νοῶν 
X γνώσεων. xal σοφιῶν. 


| tlie θξανδρικῆς ἑνεργείας. ) 
. των φυσιχῶν xai ἁδιαθλήτων πα- 


ἕ ἁγνυίας καὶ δουλείας. 

προχοπῆς. 

[δεελίας 

V τῆς τοῦ Κυρίου προσευχῆς. 

Y οἰκειώσεως. 

| τοῦ πάθους τοῦ σώματος καὶ τῆς ἁπα- 
τῆς αὐτοῦ 0:ὐπητος. 


21. Ρο lucc, igne, luminaribus, sole, luna οἱ 
stellis. 

99. De aere et ventis. 

25. De aqua. 

94- De terra, et iis qua. de ea producuntur. 

25. De paradise. 

96. De bomine. 

27. De voluptatibus. 

98. De tristitia. 

29. De timore; 

40. Do ira. 

31. De phantasit 

52. De sensu. 

$9. De cogitatione. 

$4. De memoria. 

33. De sermone intraneo, εἰ prolatitio, 

$8. De passione et actione. 

91. De actu. 

38. De voluntario οἱ involuntario, 

99. Deeo quod in nostra voluntate situm, lioc 
est delibero arbitrio. 

40. De illis quz fiunt; 

A1. Quam ob causam libero. arbitrio praediti 
sintus, 

12. De iis qua in nostra potestate posita non 
sunt. 

43. De providentia. 

41. De prascientia et przedestinatione. 

45. De Dei erga nos dispensatione et cura, de- 
que nostra salute. 

46. Quomodo conceptum sit Verbum, et de di- 
vina ejus incarnatione. 

41. De duabus naturis. 

48. De modo mutuz communicationis proprie - 
tatum. 

49. De numero naturarum. 

50. Quod tota divina natura in una suarum 
personarum toti humanae natura unita sit, 
et non pars parti. 

51. De una Dei Verbi persona. | 

52. Ad eos qui sciscitantur, an ad eontinuam 
quantitatem, an. ad discretam Domini na- 
ture reducantur. 


55. Ad illud quod qu:ritur, sitne ulla oatura 

qua subsistentia careat, responsio. 

94. De hymno Trisagio. 

95. De natura quz in specie, et αυ in índi- 
viduo consideratur, deque differentia uni- 
tionis et incarnationis: et quomodo illud 
accipiendum sit, unam Dei Verbi naturam in- 
carnatam. 

29 56. Quod Virgo sancta sit Dei Genitrix. 
1. Ue proprietatibus duarum naturarum. 

98. De Domini nostri Jesu Christi duplici vo- 
luntate et arbitrii libertate. 

99. De operationibus, qux in Domino nostro 
Jesu Christo sunt. 

60. Adversus eos qui dicunt, Si du: natare 
et actiones sunt in homine, necesse est tres 
esse in Christo naturas, ac totidem dicerc 
actiones. 

61. De eo quod carnis Domini natura et vo- 
luntas deificata sit. 

62. erum de voluntate. duplici, arbitriique 
libertate; itemque de mente duplici, scien- 
lia, οἱ sapientia, 

65. De theandrica, seu. Deivirili, actione. 

61. Denaturalibus, nec reprehensione dignis 
passionibus. 

65. De ignorantia et servitute. 

66. De profectu. 

61. De timore. 

68. De Domini oratione. 

69. De appropriatione. 

10. De corporis Domini passione, ipsiusque 
divinitatis impassibililtate. 


S. JOANNIS DAMASCENI 188 


74. Quod Τα divinitas ab anima et corpore 
inseparabilis manserit, etiam im Doinini 
monte: et quod una interim persona persti- 
terit. 

79. De corruptione et corruptela. 

79. De descensu ad inferos. 

74. Deiis quse resurrectionem setuta sunt. 

15. De sessicne ad dexteram Patris. 

76. Adversus eos qui ita objiciunt: Si duse na- 
turs&e Christus est, aut creaturam colitis, 
naturam creatam adorando, aut alteram 
naturam dicitis adorandam , alteram non 
adorandam. 

T1. Cur Dei Filius, non Paler, aut Spiritus 
sanctus, homo factus sit; et quid factus 
bomo prisstiterit. 

78. Ad eos qui quserunt, Christi persona. sitne 
creata, an increata. 

19. Quando Christus est appellatus. 

89. Ad eos qui sciscitantur, an sancta. Dei Ge- 
nitrix duas naturas genuerit, et. an dug 
naturz in Christo pependerint. 

$1. Quomodo primogenitus dicatur unigeni- 
tus Dei Filius. 

82. De fide ei baptismo. 

85. De fide. 

84. De cruce : ubi rursum de fide. 

85. De adoratione ad orientem. 

V6. De sacrosanctis ei divinis mysteriis. 


8. De genere Domini, deque sancta Dei Geni- 
rice. 


88. Quis sanctis, ipsorumque reliquiis honos 
habendus sit. 

89. De sanctis imaginibus. 

90. De Scriptura. 

91. De his quz de Christo dicuntur. 

92. Deum uon esse auctorem malorum. 

- Non esse duo prineipia. 

94. Cur Deus eos condiderit, qui peccaturi 
essent, nec poenitentiam acturi. 


95. De lege Dei, et lege peccati. 
96. Adversus Judzos, de Sabbato. 
9]. De virginitate. 

98. De circumcisione. 

99. De Antichristo. 

£00. De resurrectione. 


οα’. Περὶ τοῦ ἀχώριατον διαμεῖναι τὴν τοῦ M- 
you θεότητα τῆς €, X τοῦ σώματος χαὶ ἓν 
τῷ θανάτφ τε νρίον, xei pav διαμεῖναι 
ὑπόστασιν. 


op. Περὶ τῆς xat $. 
or'. περὶ sj ν EY hari ^i m 
ob. Περὶ τῶν μετὰ νάστατιν. 
ος. Περὶ τῆς ἐχ δεξιων τοῦ Πατρὸς χαθὲέρε.. 
ος’. Πρὸς τοὺς λέγοντας * El δύο φύσει; ἑ Xo- 
atc, ἢ xoi χτίσει λατοεύετε, φύσιν xt 
στὴν προσχυνοῦντες, f| μίαν φύσιν προσχυη- 
τὴν λέχετε, ἢ ulav ἀπροσχύνητον. 


ος. Διὰ «L6 Υἱὸς τοῦ θεοῦ ἑ 

οὐχ ὁ Πατὴρ. οὐδὲ τὸ Ἠνεῦμα * xoV τί bw» 
ωπήῄήσας καθώρθωσεν. 

M pis τοὺς ἑρωτῶντας, εἰ ὑπόστασις vw 

Χρίστου χτιστὴ, 4 ἄκτιστος. 

οῦ. Περὶ τοῦ πότε ἐχλήθη Χριστός. 

Tr. lI τοὺς ἐρωτῶντας, εἰ δύο φύσεις Lb 
νησεν 1j ἁγία θεοτόχος, xai εἰ δύο φύσεις ie 
σταυρου ἐχρέμαντο. 

πα’. Πὼς πρωτότοχος λέγεται ὁ μονογενὴς ΤΑ. 
τοῦ θεοῦ. 

T.D. Περὶ πίστεως χαὶ βαπτίσματος. 

Tl. Περὶ τῆς πίστεως. 

v5. Περὶ σταυροῦ, àv ᾧ καὶ περὶ πίστιως. 

πε. Περὶ τοῦ προσκυνεῖν κατὰ ἀνατολάς. 

πς’. Περὶ τῶν ἁγίων καὶ ἀχράντων τοῦ Kv- 

lou µνστηρίων. . 

TQ. Περὶ τῆς γενεαλογίας τοῦ Κυρίου, xol 7& 
ἁγίας θεοτόχου. . 

πη’. Περὶ τῶν ἁγίων xai τῶν λειψάνων αὐτῶν 


τιμῆς. 
«0. πι ἡ εκόνων. 
ιν’. Πε αφῆς. 
μα’. Dept τῶν ἐπὶ Χριστοῦ λεγομένων. 
&8'. Ὅτι οὐκ ἔστι τῶν χαχῶν αἴτιος ὁ Odk. 
kf. "Ot: οὐ δύο &pyal. 
KU. Τίνος ἔνεχεν προγινώσχων 6 8e vi: 
ἁμαρτάνειν χαὶ μὴ μετανοεῖν µέλλον, Ur 


εισεν. 
Κε’. Περὶ νόµου Θεοῦ xal vpn ἁμαρτία, 
ες». Κατὰ Ἰουδαίων, περὶ 

NC. Περὶ παρθενίας. 

η. Περὶ περιτομῆς. 

46’. Περὶ τοῦ ᾿Αντιχρίστου. 

ϱ. Περὶ ἀναστάσεως. 


ρώκησεν, xii 


| 
i 
1 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. . 


790 





EKAOXIX AKPIDHZ 


THX 


ΟΡΟΟΔΟΞΘΥ HIXTEOX 


L mmd 


EXPOSITIO ACCURATA 


. FIDEI. ORTHODOX E. 


LIBER PRIMUS. 


KEOAA. A'. 


Anacor τὸ Getov, καὶ ὅτι οὐ δεῖ ζητεῖν 
βργάζεσύαι τὰ μὴ παρωδεδυµένα ἡμῖν 
ἁγίω» προφητών, καὶ ἁποστόλων, xal 
στῶγ. 


δεὶς ἑώρακε πώποτε (1). 'O (ιο)ονενἠς 
év τοῖς κό.ποις" τοῦ Πατρὸς, αὐτὸς 
- "Ἀῤῥητον οὖν τὸ θεῖον xal ἀχατάλη- 
le Τὰρ ἐπιγινώσχει τὺν Πατέρα, εἰ μὴ 
M τὸν Υἱὸν, εἰ uh ὁ Πατήρ. Καὶ τὸ 
τὸ ἅγιον οὕτως olóz τὰ τοῦ θεοῦ, ὡς τὸ 
ἀνθρώπνυ οἶδε xà £v αὐτῷ. Μετὰ δὲ τὴν 
| µαχαρίαν φύσιν, οὖὐδεὶς ἔγνω ποτὸ τὸν 
ᾧ αὐτὸς ἀπεχάλυψεν, οὐκ ἀνθρώπων µό- 
δὲ τῶν ὑπερχοσμίων δυνάµεων * χαὶ αὖ- 
τῶν Χερουθὶμ xal Σεραφίμ. 


t£ μέντοι ἡμᾶς ὁ θεὺς ἓν παντελεῖ ἀγνω- 
γὰρ fj γνῶσις τοῦ εἶναι θεὸν ὑπ αὐτοῦ 
(χατέσπαρται. Καὶ αὐτὴ δὲ ἡ χτίσις, xal 
Πονοχἠή τε xaX κυθέρνησις τὸ μεγαλεῖον 
ἀναχηρύττὲι φύσεως. Καὶ διὰ νόµου δὲ, 
Gv πρότερον, ἔπειτα δὲ xal διὰ τοῦ µο- 
γτοῦ Υἱοῦ, Κυρίου δὲ, καὶ θεοῦ, χαὶ Σω- 

Ἰησοῦ Χριστοῦ , κατὰ τὸ ἐφικτὸν ἡμῖν 
, 18. 


* Matth. xt, επ. ? E Cor. iit, 11. 


A 


* Sap. xui, 5. 


CAP. |. 


Deum comprehendi non posse ; nec ea qua a sanctis 
prophetis 6ἱ apostolis et evangelisis minime tra- 
dita sunt, curiosius inquirenda esse. 


Deum nemo vidit unquam. | Unigenitus Filius, qui 
est. in sinu Patris, ipse enarravit !'. Deus ergo nec 
oratione ulla explicari, nec ullo modo compre- 
hendi potest. Nemo enim Patrem novit, nisi Filius ; 
nec Filium, nisi Pater *. Quin etiam Spiritus san- 
ctus perinde novit ca qus Dei sunt, atque Spiritus 
hominis novit ea qua in ipso sunt *. At vero, post 
primam illam beatamque naturam nemo unquam 
Deum coguovit, nisi cui ipse revelaverit. Neque 
de hominibus tantum mihi sermo est ; sed de Vir- 
tutibus etiam illis mundo sublimioribus, de Mpsis 
quoque Cherubim ac Seraphim. 

Non nos tamen in omuigena prorsus ignorantia 
versari passus est Deus. Nemo quippe mortalium 
est, cui. non hoc ab eo naturaliter insitum sit, ut 
Deum esse cognoscat. Quin ipszx res conditz, ea- 
rumque conservatio atque gubernatio, divina na- 
turz praslicant majestatem *. Ad hxc tum ante per 
legem et prophetas ὃς tum postea per Unigenitum 
Filium suum, Dominum, Deum, et Salvatorem no- 


5 Greg. Naz. orat. 54. 


VARIA: LECTIONES., 


(750 οἱ N. εἰς τὸν χόλπον. 
idit. Post divinam itaque. 


b Colb. 1150. Reg. 2950 μετὰ οὖν : sic Faber, post divinam igitur. 


NOT.E. 


οὐδεὶς éopaxe πώποτε, Deum nemo υἱ- 
. Hic Judocus Clictoveus in prolixissimo 
io perperam pugnat Deum nemini visum 
tà mortali. Nihil istzec ad Damascenim, 
asserit divina mysteria Deo soli, divinis- 
initalis personis cognita esse tum iis 
bus Deus pro summa gratia, et quantum 
; Deum tamen nobis concessisse ut na- 


turali lumine nossemus ipsius exsistentiam, polen. 
tiam, οἳ providentiam qua universum condidit, 
conservat, et adininistrat. Sumnmatim euarrat. quie 
a Dionysastro, cap. 1 De div. nom. nec non a Grego- 
rio Tlieologo, orat. 54 De rerum divinarum celsilu- 
dine, tractantur, adversus Eunomianos. utique, qui 
divinam essentiam  peifectissime sibi compertam 
aiebant. 


7)1 


S. JOANNIS DAMASCENI 9 


19 


strum Jesum Christum, pro captu ac modulo no- A τὴν ἑαυτοῦ ἐφανέρωσε γνῶσιν * πάντα τοίνυν τὰ 


»wro notitiam sui patefecit. Quocirca omnia qux 
nobis, tam per legem et prophetas, quam per apo- 
stolos ct cvangelistas tradita sunt, amplectimur 
agnoscimus, et veneramur*; 124, nec ultra ca 
quidquam inquirimus. Nam cum Deus bonus sit, 
omnis profecto boni auctor et largitor est, ut qui 
nec invidia, nec ullis passionibus  affectibusve 
Jaboret *. Invidentia siquidem procul abest a divi- 
na natura ; quippe qux» omnis perturbationis ex- 
pers, solaque bona est. Proinde, cum cuncta per- 
specta habeat, et quod cuique conducibile sit 
administret, id quod nostra scire intererat, aperuit : 
quodque vires nostras et captum excederet, tacuit. 


παραδεδυωµένα ἡμῖν διά τὲ νόµου, καὶ προρητων, 
xaY ἀποστόλων, καὶ εὐαγγελιστῶν δεχόµεθα, καὶ γι. 
νώσκοµεν, xal σέδοµεν , οὐδὲν περαιτέρω τούτων 
ἐπιξητοῦντες" ἀγαθὸς γὰρ iv ὁ θεὸς, παντὸς ἀγαθώ 
παρξχτιχός ἐστιν, οὗ φθόνῳ, οὐδὲ πᾶἆθει co ὑπο- 
χείµενος. Μαχρὰν γὰρ τῆς θείας φύσεως φθόνς, 
τῆς ye ἁπαβοῦς xal µόνης ἀγαθῆς. Ὡς οὖν πἀν-ε 
εἰδὼς, xai τὸ συμφέρον ἑχάστῳ προμηθούμενος, ὕπερ 
συνέφερεν ἡμῖν γνῶναι ἀπεχάλυψεν * ὅπερ ὃξ e» 
ἐδυνάμεθα € φέρειν ἀπεσιώπησε. Ταῦτα ἡμεῖς στρ- 
ξωμεν, χαὶ ἐν αὐτοῖς µείνωµμεν, ph µεταίροντες 
ὅρια αἰώνια, μηδὲ ὑπερθαίνοντες τὴν θείαν παρά- 
δοσιν. 


llis itaque contenti simus: in his hzreamus, nec terminos antiquos, traditionemque divinam  trans- 


erediamnur?. 


CAP. 1l. 


De iis qua sermone exprimi possunt, vel non possunt; 
item de lis qug in cognitionem cadunt, el qua co- 
gnitionem fugiunt. 

Quedam de Deo intelligere possumus, non loqui. 
—- Plane itaque noscat necesse est, qui de Deo |ο- 
qui vel audire studet, ea qua ad doctrinam, tum 
de divinitate, tum de incarnatione spectant, eam 
rationem habere, ut. nec omnia vim omnem ora- 
lonis superent, nec omnia sermone explicari 
queant ; itemque nec cognitionem nostram penitus 
fugiant, nec penitus in eam cadant *. Aliud porro 
cst quod cognosci potest, aliud quod dici : quem- 
admodum videlicet aliud est loqui, atque aliud 
cognoscere. Multa igitur ex iis quae obscure de 


D ΚΕΦΛΛ. D' 


Περὶ ῥητῶν, καὶ ἀποῤῥήτω», καὶ }γωσζών, xal 
ἀγνώστζω». 


Χρὴ οὖν τὸν περὶ θεοῦ λέγειν ἡ ἀχούειν βουλόµε- 
vov, σαφῶς εἰδέναι, ὡς οὐδὲ πάντα ἅῤῥητα, οὐδὲ 
πάντα ῥητλ, τἆ τε τῆς θεολογίας, τά τε τῆς oixovo- 
plag* οὔτε πάντα ἄγνωστα, οὔτε πάντα Ὑνωστά 
τερον δέ ἔστι τὸ γνωστὸν, καὶ ἕτερον τὸ ῥητόν ' 
ὥσπερ ἄλλο τὸ λαλεῖν, xaX ἄλλο τὸ γινώσχειν. Πολὲ 
τοίνυν τῶν περὶ θεοῦ ἁμυδρῶς νοουµένων οὐ xatpx 
ἐκφρασθῆναι Δύναται ' ἀλλὰ τὰ καθ ἡμᾶς , ἀνα]- 
καζόμεθα ἐπὶ τῶν ὑπὲρ ἡμᾶς λέγειν * ὥσπερ i5. 
θεοῦ λέγομεν ὕπνον, xaX ὀργὴν, xax ἀμέλειαν, yeu 
τε, xal πόδας, xai τὰ τοιαῦτα. 


Deco intelliguntur, non satis commode proprieque efferri possunt ; cogimurque, cum de rebus supr 


nos positis sermo nobis est, more lhumano loqui ; 


ut cum de Deo verba facientes somnum, iraw, 


incuriam, manusque, ac pedes, aliaque id genus vocabula usurpamus. 


Que et. intelligere et loqui possumus. — Et qui- C 


dem quod Deus initio ac fine. careat, quod. atcr- 
nus, sempiternusque sit, quod increatus, immu- 
tabilis, ab omni alteratione liber, simplex, com- 
positionis expers, incorporeus, invisibilis, tangi 
nescius, incircumseriptus, οἱ infinitus sit; quod 
cognitionem omnem fugiat ; quod cogitatu major, 
incomprehensus, bonus, justus, creatorum  om- 
nium opifex, omnia potens, omnia continens, 
omnium inspector, omnium provisor, potestate 
decernens, ac denique judex sit; hzc, inquam, 
omnia et scimus, et confitemur : illudque item, 
quod unus slt Deus, hoc est una substantia: 
quodque in tribus agnoscatur et exsistat perso- 
nis, nimirum in Patre οἱ Filio cC Spiritu sancto : 
tum quod Pater οἱ Filius οἱ Spiritus sanctus 
unum omnino sint, excepta ingeniti, generatio- 
Jisque, et processionis proprietate ; insuper quod 
unigenitus Filius et Verbum Dei, ae Deus, per 


"Or. μὲν οὖν ἐστι Ocbg ἄναρχος, ἀτελεύτητος, 
αἰώνιός τε xal ἀῑδιος , ἄκτιστος , ἄτρεπτος, àva- 
λοίωτας, ἁπλοῦς , ἀσύνθετος , ἀσώματος , ἀόρατο», 
ἀναφὴς, ἀπερίγραπτος, ἄπειρος, ἀπερινόητος, ἀπερὶ' 
ληπτος, ἀχατάληπτος, ἀγαθὸς, δίχαιος, πάντων xt 
σµάτων δημιουργὸς , παντοδύναµος , παντοχράσω/ 
παντεπόπτης, πάντων προνοητὴῆς, ἑξουσιαστῆς, xpi 
της, καὶ γινώσχοµεν, xai ὁμολογοῦμεν * xai ὅτι 6*5 
ἐστι θεὸς, ἤγουν µία οὐσία * xaX ὅτι kv τρισὶν το 
στάσεσι γνωρίζεταί τε xal ἐστιν ^ Πατρί qnut xal 
Yi , καὶ ἁγίῳ Ilveópazt* xai ὅτι ὁ Πατὴρ 
Υἱὸς καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον κατὰ πάντα ἓν εἶσι 
πλὴν τῆς ἀγεννησίας, καὶ τῆς γεννήσεως, xai Πέ 
ἐχπορεύσεως' xal ὅτι ὁ povoyevhe }ἱὸς xa M 
qos τοῦ Θεοῦ xal θεὺς, διὰ σπλάγχνα ἑλέους 07 


D τοῦ, διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν, εὐδοχίᾳ τοῦ 


τρὸς, xal συνεργίἰᾳ τοῦ παναγίου Πνεύματος, ἀπό: 
pts συλληφθεὶς, ἀφθόρως ἐκ τῆς ἁγίας Παρόν 
καὶ Θεοτόχου Μαρίας γεγέννηται διὰ :Πνκύμαῖά 


* Dionys. c. 1 De div. nom." Greg. Naz. orat. 94. " Prov. xxn, 28. * Dionys. cap. 1 De dis, 2t» 


Greg. Naz. orat. οἱ et 57. 


VARLE LECTIONES, 


€ [;dit. οὐχ δυνάμ. R. 2219, καὶ 0 οὗ δννἀμ. 


ο ο calme n metn 


DE FIDE ORTHODOXA LID. I. 


79$ 


xai ἄνθρωπος τέλειος ἐξ αὐτῆς γέγονς * A viscera misericordi sus, ob salutem nostram, 


;6 αὑτὸς θεὸς τέἐλειός ἐστιν ὁμοῦ xal &v- 
τέλειος, Ex δύο φύσεων, θεότητός τε χαὶ àv- 
ητος , χαὶ iv. δύο φύσεσι νοεραῖς, θελητιχαῖς 
ἐνεργητιχαῖς, xat αὐτεξουσίοις, xal ἁπλῶς 
τελείως ἐχούσαις χατὰ τὸν ἑχάστῃ πρέποντα 
p xai λόγον ' θεότητί τε xoi ἀνθρωπότητί 
μιᾷ δὲ συνθέτῳ ὑποστάσει ὅτι τε ἐπείνησε 
(86, χαὶ ἑχοπίασε, xai ἑσταυρώθη, χαὶ θα- 
αἱ ταφης πεῖραν ἐδέξατο τριήµερος , xat elc 
 ἀνεφοίτισεν, ὅθεν xal πρὸς ἡμᾶς παρα- 
χαὶ παραγενῄσεται πάλιν εἰς ὕστερον * καὶ 
Γραφὴ μάρτυς, xoi πᾶς ὁ τῶν ἁγίων χο- 


benigna Patris voluntate, ac sanctissimi Spiritus 
cooperatione, absque semine conceptus, citra ul- 
lam corruptionem ex sancta Virgine Deique Ge- 
ni(rice Maria per Spiritum sanctum natus. sit, 
alque ex ea homo perfectus exstiterit : quodque 
idem simul et perfectus Dcus et perfectus homo 
sit, ex duabus naturis, intelligentia, voluntate, 
agendi facultate, atque arbitrii potestate praditis; 
atque, ut verbo dicam, in quibus secundum ἀθθηὶ- 
tionem 195 ac rationem utrique, hoc est divini- 
tati et humanitati, atque uni persons congruen- 
tem, nihil omnino desit; quod insuper esurierit, 
sitierit, fueritque fatigatus et suffixus cruci, mortis- 


sepulture periculum fecerit, triduoque post resurrexerit, οἱ in colos, unde ad nos vene- 
rersus sit, ac denuo tandem venturus sit, tum divina Seriptura testatur, tum universus 


um chorus. 


ἐστι θεοῦ οὐσία, ἡ πῶς ἐστιν ἓν πᾶσιν, $8 Ὦ Que nec. intelligere possumus nee loqui. —At 


στὸν χενώσας ὁ μονοχενῆς Yibc καὶ θεὺς, ἄν- 

γέγονεν ix. παρθενικῶν αἱμάτων , ἑτέρῳ 
ἣν φύσιν θεσμῷ πλαστουργηθεὶς, ἣ πῶς ἀθρό- 
XA τοῖς ὕδασιν ἑπεπόρευτο, xal ἀγνοοῦμεν, 
ειν οὐ δυνάµεθα. Οὐ δυνατὸν οὖν τι παρὰ τὰ 
;: ὑπὸ τῶν θείων λογίων οῆς τε Παλαιᾶς xal 
Διαθήχκτς ἡμῖν ἐχπεφασμένα, εἴτοι εἰρημένα, 
ιανερωμένα, εἰπεῖν τι περὶ θεοῦ, ἡ ὅλως Ev- 


vero, quid Dei substantia sit, aut quo pacto om- 
nibus rebus insit, vel quomodo Deus ex Deo ge- 
nitus 'sit, vel processerit; aut qua ratione unige- 
nitus Filius ac Deus sese exinaniens, ex virgineis 
sanguinibus homo factus sit, aliter videlicet quam 
naturz lex ferat, eífictus ; aut quomodo siccis 
pedibus super aquas incesserit: hxc sane nec 
scimus, nec dicere possumus '*. Fieri crgo ne- 
quit, uL prreter illa quz divinitus nobis a sacro- 


Veteris ac Novi Testamenti oraculis enuntiata sunt, aut dicta, aut patefacta, de Deo quid- 


oquamur, aut omnino cogitatu assequamur '*. 


ΚΕΦΑΛ. I". 
'Απόδειξις ὅτι ἑστὶ θεός. 

μὲν οὖν ἐστι θεὸς, τοῖς μὲν τὰς ἁγίας Γρα- 
οµένοις, τήν τε Παλαιὰν καὶ Καινἣν Διαθή- 
|i, οὐχ ἀμφιθάλλεται, οὔτε δὲ τοῖς τῶν 
Jy πλείστοις. Ὡς γὰρ ἔφημεν (2), ἡ γνῶσις 
it8eby. φυσικῶς ἡμῖν ἐγχατέσπαρται. Ἐπειδὴ 
Ίτον ἴσχωσεν ἡ τοῦ πονηροῦ xaxía κατὰ τῆς 
Ιρώπων φύσεως, ὥστε xal τινας εἰς τὸ ἆλο- 
) χαὶ πάντων τῶν χαχῶν χάχιστον χαταγα- 
: ἁπωλείας βάραθρον, τὸ λέχειν μὴ εἶναι Θεόν" 

ἁφροτύνην ἐμφαίνων ὁ ἱεροφάντης ἔφη Δα- 
[κεν ἄνρων ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ ' Οὐκ 
ός" ol μὲν οὖν τοῦ Κυρίου μαθηταὶ καὶ ἀπό- 
τῷ παναγίῳ σοφισθέντες Πνεύματι, καὶ τῇ 
υνάµει xal χάριτι τὰς θεοσηµείας ἑργαζόμε- 
τῶν θαυμάτων σαγήνη πρὸς τὸ qi τῆς θεο- 
ix τοῦ βύθου τῆς ἀγνωσίας d αὐτοὺς ζω- 
ς &vfjya ov. Ὁμοίως καὶ οἱ τούτων τῆς χάρι- 


ia, cap. 2 De div. nom. ** Ibid. cap. 1. 


Supr. cap. 4. 


CAP. ΠΠ. 7 
Demonstratio quod Deus sit. 

Deum esse agnoverunt plerique. gentilium. — — 
Quod ergo Deus sit, ab illis qui sacras Litteras, 
Vetus, inquam, et. Novum Testamentum, recipiunt, 
non ambigitur, ut nec a plerisque gentilium. Velut 
enim jam diximus !*, insitum nobis a natura est, 
ut Deum esse noscomus. Quoniam vero Satanc 
improbitas tantum adversus hominum naturam 
valuit, ut et quosdam in stolidissimam, et quovis 
malo pejorem exitii voragioem detruserit, ita ut 
Deum esse negarent ( quorum insipientiam divino- 
rum verborum interpres David palam faciens ait: 
Dixit insipiens in corde suo : Non est Deus '?), eam ob 
causam discipuli Domini et apostoli, a Spiritu san- 
cto eruditi, divinis ejus potentia et gratia editis 
prodigiis, miraculorum sagena eos ex ignorantiz 
gurgite extractos, ad agnitionis Dei lumen prove- 
xerunt. Eodem quoque modo illorum tum grati 


13 Psal. xi, 1. 


VARIJ/E LECTIONES, 
ἱ. et multi cod. Regii ἀγνοίας, ct statim in editis et nonnullis Regiis codic. ἀνῆγον. At. 


NOTAE. 


dc γὰρ ἔφημεν. Ut enim diximus. Hoe dixe- 
. A, quod in utrogue loco non ita fuerit 
induin, ut congenita nobis sit cognitio Dei : 
1uniana inens ex universi hujus inspectione 
oris notitiam de facili deveniat. Nam quod 
ib, εί Theologus , orat. $1, quodque. sit 
TW'ceps, quae res omnes. procreavit et conser- 


vet, cum aspectus ipse, tum lez. naturalis docet. Hac 
enim inductione eorum que sub aspecium cadunt el 
recto ordine disponuntur , auctor colligitur. Porro 
prima illa ratiocinatio qua Noster Deum exsistere 
demonstrat, firmissima et explicatissima est, qua 
ires priores Augelici doctoris demonstrationes con - 
'inentur. 


πρ 


S. JOANNIS DAMASCENT 


196 


tum dignitatis munerisquo successores, pastores Α τον xal τῆς ἀξίας διάδοχοι, ποιμένες τε xal διδάσκα- 


nimirum atque doctores, illuminanteu Spiritus gra- 
ἴἶαια consecuti, tum miraculorum virtute, tuin ser- 
monibus gratie obcecatos illuminabant, errantes- 
que in via reducebant. '* At nos, qui nec miraculo- 
rum, nec doctrins donum accepimus (ut qui nimia 
erga voluptates propensione, nos co indignos red- 
diderimus), age pauca eorum qus gratis inter- 
pretes nobis tradiderunt, de hoc argumento disse- 
ramus ; implorata tamen prius Patris et Filii et 
Spiritus sancti ope. 

Prima ralio Deum esse, ex rerum mulabilitate. — 
196 Omuia qua sunt, aut creata sunt aut jncreata. 
Si creata, utique et mutabilia sunt. Quorum enim 
esse a mutatione incepit, ea mutationi quoque sub- 
sint necesse est, sive intereant, sive per voluntatis 
actus alia atque alia flant. Sin autem increata, se- 
quitur profecto ut. et mutari omnino nequeant. 
Quorum enim esse contrarium est, borum etiam 
modus quo sunt, proprietatesve contrarie sunt. 
Ecquis ergo hoc nobis non assentiatur, omnia qu» 
sunt mutabilia esse, nec ea tantum quz sub sensum 
nostrum cadunt, sed et angelos mutari, alios ex 
aliis fleri, multiplici modo moveri, ac transmutari : 
sic nimirum, ut intelligibilia, angelos dico, animas, 
et demones, ratione voluntatis, sive progredientis 
in bono, sive rursus ab eo rccedentis, seque το] 
intendentis, vel remittentis ; reliqua vero secundum 
generationem et corruptionem, augmentum et de- 
crementum, aut secundum qualitatem, et secundum 
motum de loco in locum immutentur ? Cun ergo 
mutabilia sint, sane etiam creata esse oportet. Si 
vero. creata, haud dubium quin. ab aliquo opifice 
siut condita. Atqui creatorem incrcatum esse ne- 


Aot, τὴν φωτιστιχὴν τοῦ Πνεύματος χάριν δεξάµενοι, 
τῇ τε τῶν θαυμάτων δυνάμει, τῷ τε λόγῳ τῆς χάριτος 
τοὺς ἑσχοτισμένους ἐφώτιζον, καὶ τοὺς πεπλανηµέ- 
νους ἐπέστρεφον. Ἡμεῖς δὲ οἱ μηδὲ τὸ τῶν θαυμά- 
των, μηδὲ τὸ τῆς διδασχαλίας δεξάµενοι χἀριαμα; 
ἀναξίους γὰρ ἑαυτοὺς τῇ πρὸς τὰς ἡδονὰς xpo 
παθείᾳ πεποιήχαµεν ' φέρε ὀλίγχα τῶν παραδεδομὲ- 
νων ἡμῖν ὑπὸ τῶν ὑποφητῶν τῆς χάριτος περὶ τούτου 
διαλεξώµεθα, τὸν Πατέρα καὶ τὸν Ylov χαὶ τὸ Πνεύμα 
τὸ ἅγιον ἐπιχαλεσάμενοι. 

Πάντα τὰ ὄντα, ἡ χτιστά ἐστιν , f] ἄχτιστα. El 
μὲν οὖν χτιστὰ, πάντως xai τρεπτά;, ὧν γὰρ v 
εἶναι ἀπὸ τροπῆς Πρξατο, ταῦτα τῇ τροπῇ ὑποχείσι- 
ται πάντως, 7| φθειρόµενα, 3) χατὰ πρραἰρεσινο 
ἀλλοιούμενα. El δὲ ἄχτιστα, κατὰ τὸν τῆς ἀχολον- 
θίας λόγον, πᾶντως xaX ἄτρεπτα. "Qv γὰρ τὸ εἶναι 
ἑναντίον, τούτων χαὶ ὁ τοῦ πῶς εἶναι λόγος ἑναντίος, 
ἤγουν αἱ ἰδιότητες. Τίς οὖν οὗ συνθήἠσεται, πάντα 
τὰ ὄντα, ὅσα ὑπὸ τὴν ἡμετέραν αἴσθησιν, ἀλλὰ μὴν 
xal ἀγγέλους τρέπεσθαι, χαὶ ἀλλοιοῦσθαι, χαὶ πολυ- 
τρόπως χινεῖσθαι; Τὰ μὲν νοητὰ ἀγγέλους φημὶ, xal 
Φυχὰς, xai δαίµονας χατὰ προαίρετιν, τήν τε iv vy 
χαλῷ προχοπὴν χαὶ kx τοῦ χαλοῦ ἀποφοίτησι», in- 
τεινοµένην τε xal ὑφιεμένην * τὰ δὲ λοιπὰ f, κατά 
τε γένεσιν xaX φθορὰν, αὐξησίν τε χαὶ µείωσιν, xoi 
τὴν χατὰ ποιότητα μεταθολὴν, xal τὴν τοπικὴν xl- 
νησιν; Τ ρεπτὰ τοίνυν ὄντα, πάντως xai κτιστά. Κτι- 
στὰ δὲ ὄντα, πάντως ὑπό τινος ἐδημιουργήθησαν. 
Ast δὲ τὸν δημιουργὸν ἄχτιστον εἶναι. El yàp x&xil- 
vo; ἐχτίσθη , πάντως ὑπό τινος ἐκτίσθη, ἕως à» 
ἔλθωμεν efc τι ἄχτιστον. "Αχτιστος οὖν ὧν 66 δη- 
μιουργὸς, πάντως xal ἄτρεπτός ἐστι. Touto δὲ τί ἂν 
ἄλλο εἴη, ἢ θεός; 


cessum est. Nam si ipsequoque creatus est, a quodam profecto creatus erit, sicque doncc ad aliquod 
Increalum venerimus. Increatus igitur cum sit ille conditor, omnino nec mutabilis est. lloc  outem 


quid aliud, nisi Deus fuerit? 

Secunda ex earum conservatione et gubernatione, — 
Porro ipsa quoque rerum creatarum compages, con- 
servatio, atque gubernatio, nos docent Deum csse, 
qui universum hoc coagmentarit, sustentet, et con- 
scrvet, eique provideat. !* Qui enim fieri potuisset, 
uL inter se. pugnantes. natura, ignis, inquam, οἱ 
aqua, aeriset terr», ad unius inundi constitutionem 
coirent, tenacique adeo nexu cohzrerent, ut nulla 
ratione solví possint ; nisi omnipotens vis aliqua ea 
compaginasset, ac perpetuo a dissolutione servaret. 

Tertia, ex rerum ordinato situ. — Mundus non 
casu ct sponte coagmenialus, contra Epicureos, — 
Quid est quod ea quie in colo, et qua interra ex- 
sistunt, queque aerem pervagantur, et quie in 
aquis degunt ; imo ctiam quse bis anteriora sunt, 


!! Greg. Naz. orat. 54. '* Atlian. Cont. geut. 


Καὶ αὑτὴ δὲ ἡ τῆς κτίσεως auvoyh, καὶ auvetpr 
σις, xal χυδέρνησις, διδάσχει ἡμᾶς ὅτι Esel θεὺς, 
ὁ τόδε τὸ πᾶν συστησάµενος, xal συγέχων, xal συν’ 
τηρῶν, xai ἀξὶ προνοούμενος. Πῶς yàp ἂν αἱ tva 
τίαι φύσεις, πυρὸς λέγω xai ὕδατος , ἀέρος xal yt 
εἰς ἑνὰς χόσµου συμπλήρωσιν ἀλλήλοις συνεληλύθασι, 

p χαὶ ἁδιάλυτοι µένουσιν, εἰ μὴ τις παντοξύναιιος δὺ: 
ναμις ταῦτα xai συνεθἰθασε. xal ἀεὶ τηρεῖ diui 
λντα. 

e 

Τί τὸ τάξαν τὰ obpávia καὶ ἐπίγεια, ὅσα τε xol 
δι’ ἀέρος, xal ὅσα καθ) Ὁδατος, μᾶλλον ὃξ τὰ τρ 
τούτων, οὐρανὸν, καὶ γῆν, xaX ἀέρα, xal quat) αν’ 
ρός τε xal ὕδατος; τί b ταῦτα ἔμιςε, καὶ ἐμέρισε΄ 
τί τὺ ταῦτα κινῆσαν καὶ &(ov τὴν ἄληκτον φορὰν χαὶ 


VARLE LECTIONIS. 


e τροπῃν. f In B. 5579. Schol. hoc legitur, 
3923, eadem eum textu serie descriptum reperi. 
uiss. CL auctoris sensu..— b. fidita, τὶς. 


τη πρὸς τὸ vxaxxhe σχέσει wo παγιότητι Quod io Reg. 
F Iu editis quie sequitur Dulius deest, ov, reclamantibus 


DE FIDE ORTHODOXA LID. I. 


T98 


w; "Ap' οὐχ ὁ τεχνίτης τούτων, χαὶ λόγον A celum, terram et aerem, ignis quoque et aquae 


Ke, χαθ᾽ ὃν τὸ πᾶν φέρεταί τε, xa διεξάγε- 
& ὃ τεχνίτης τούτων ; "Ap! οὐχ ὁ πεποιη- 
ἃ, καὶ εἰς «b εἶναι παραγαχών; Οὐ γὰρ τῷ 
 δώσομεν τὴν τοιαύτην δύναμιν. Ἔστω 
γόνεσθαι τοῦ αὐτομάτου:. τίνος τὸ τάξαι; 
το, εἰ δοχεῖ , δῶμεν. Tívo; τὸ τηρῆσαι xol 

καθ’ οὓς πρῶτον ὑπέστη λόγους; ἑτέρου 
papá τὸ αὑτόματον. Τοῦτο δὲ τί ἄλλο ἐστὶ εἰ 


p 
juod exstiterint : 


naturam certis disposuit locis ? a quonam commi- 
sta hzec sunt , et distributa ? quid est quod motum 
his impressit, perennique nec ulla re cohibito cursu 
ea versat ? '* Annon eoruin artifex, qui rebus ou» 
nibus rationem modumque, quo universum hoc 
agalur et regatur, indiderit ? At quis horum 
artifex ?* Annon is qui ea condidit, inque rerum na- 
turam produxit ? Nec enim τῷ αὐτομάτῳ, seu casui 
eam vim facultatemque tribuerimus. Sit enim sane 


at cujus tandem erit ea disposuisse? verum illud quoque, si libet, conceda- 


jus vero erit, eadem juxta illos quibus primum condita sunt leges conservare οἱ custodire ? 
profecto quam casus : atque hoc quidnam aliud sit, nisi Deus !). 


ΚΕΦΑΛ. A' 

τοῦ, cl ἐστι θεός ; ὅτι áxard Anacor. 

dv οὖν ἰστι θΘεὺς , δῆλον. TL δέ ἐστι xa 
Wi φύσιν, ἀχατάληπτον τοῦτο παντελῶς χαὶ 
I. "Ott μὲν γὰρ ἁσώματον i, δηλον. Πῶς γὰρ 
) ἄπειρον, xaX ἀόριστον, xal ἀσχημάτιστον, 
ἃς, xal ἁόρατον, χαὶ ἁπλοῦν, xal ἀσύνθε- 
5 yàp ἄτρεπτονἡ, εἰ περίγραπτον xat πα- 
αἱ πῶς ἀπαθὲς, τὸ Ex στοιχείων συγχείµε- 
εἰς αὐτὰ πάλιν ἀναλυόμενον; Σύνθεσις γὰρ 
Γης μάχη δὲ, διαστάσεως * διάστασις δὲ, 
λύσις δὲ ἀλλότριον θεοῦ παντελῶς. 


127 CAP. IV. 

Quidnam Deus sit, quodque comprehendi uon possit. 

Deum incorporeum esse sez rationibus probatur. 
— Quod itaque sit Deus, liquido constat : quid 
autem secundum essentiam et naturam sit, nullo 
prorsus modo comprehendi, vel etiam cognosci 
potest. Nam quod incorporeus sit, perspicuum 
est. Quo enim modo corpus esse queat, quod in- 
finitum οἱ interminatum est, quod figura caret, 
quodque nec langi, nec oculis cerni potest, 
quod deuique simplex est nec compositum ? quo- 
modo quippe immutabile erit, si circumscriptum 


ial obnoxium sit? quinam expers passionis erit, quod ex elementis conflatur, atque in ea- 


τας dilabitur? compositio siquidem pugne origo est; pugna, dissidii; dissidium, 


iolutio autem a Deo prorsus aliena est '*, 


solu- 


ἐκαὶ σωθήσεταιὰ τὸ, διὰ πάντων fixev χα. 6 Qua. ratione sutem et illud stabit certunique 


τὰ πάντα θεὸν, ὥς φησιν ἡ Γραφή; Οὐχὶ 
rr καὶ τὴν γην ἐγὼ xJAnpo, «έχει Κύ- 
Βύνατον γὰρ σῶμα διὰ σωμάτων διἠχειν, 
v xai τεµνόµενον, χαὶ πλεχόμενον xal ávtte 
p&vov, ὥσπερ ὅσα τῶν ὑγρῶν µίγνυται xal 
ται. 


ual τινές (3) φησιν ἄύλον σῶμα, ὡς τὸ παρὰ 
Ἑλλήνων σοφοῖς πέµπτον σῶμα λεγόµενον, 
ἵνατον  χινούμενον ἔσται πάντως, ὥσπερ ὁ 
Τοῦτο yàp πέµμπτον σῶμά φασι. Τίς οὖν ὁ 
pov ; Πᾶν γὰρ χινούμενον ὑφ) ἑτέρου χινεῖ- 
εἶνο, τίς; Καὶ τοῦτο εἰς ἄπειρον, ἕως ἂν 


p. Naz. orat. 34. 
L. 53, 91. '* Jerem. xxni, 24. 


erit, quod Deus omnia pervadat et impleat, sicut 
ait Scriptura : Nonne celum et terram ego impleo, 
dicit Dominus '* ? Neque enim fleri possit ** ut cor- 
pus corpora permeet, quin simul et dividat, et 
dividatur, compliceturque, et opponatur per juxta 
oppositionem, ut loquuntur ; quemadmodum li- 
quida omnia cum inter se miscentur ac tem- 
perantur. 

Corpus &0lov et quinta substantia Peripatetico- 
rum. — Quod si quidam contendunt, hoc corpus 
immateriale esse, non secus atque corpus illud, 
quod Grecorum sapientes quintum appellant (quod. 
quidem esse ncquit) movebitur certe uti caelum. 
Hoc enim est, quod quintum corpus vocant *', 


" Atban. De incarn. Verbi, post init.; Creg. Naz. orat.54. '* Greg. 
10 Greg. Naz. loc. cit. 


3! ]d. ibid. 


VARTIJE LECTIONES. 


5519, τὸ θεῖον ἀσώματόν ἐστι. 


) Edita, et omnes fere codices, σεπτόν. Ita Gregorius Nazianz. 


ex qua hzc sumpta sunt. Vetus interpr. venerabile est. Sed vitiosum esse Gregorii textum 
Combefisius, legendumque hoc in capite apud Damascenum cuim Fabro et cod, S. Hil. ἄτρεπτον. 
egli tres, Colb. et liber De Trinit. ap. Cyrill. k Edita, συνθήσεται. 


NOT E. 


δέ τες. Quod si quidam contendunt. Hzc 
em feriunt, qui ccelum veluti Dei corpus 
jit ; quod quia incorruptum sit, et a qua- 
mentis diversum, idcirco quintum corpus 
bat ex Pythagora. Caterum philosophi de 
lione ccelorum doctrina, seclusis iis que 
motore tradidit, jam pridem in Chrístia- 
Mholis, etiam Grzeorum, adinissa cst. Nam 


Scheliastes Regii cod. 2929, ait : Αριστοτέλης τοῦτ 
εἰσάγει ἐν τῇ περὶ χόσµου πραγµατείᾳ πέµπτον στο- 
χεῖον * καὶ ἔτι παρὰ τὰ 0, τὸ στερέωµα τοῦτο εἶναι 
ἀποφαινόμενος, bx λογιιμῶν εἰχότων χατασχευάζων 
αὐτά. Aristoteles quiutlum hoc clementum. introducit 
in libro De mundo ;. et ubi firmamentum illud esso 
as-erit. a quatuor elementis diversum, verisimilibus 
id astruit argumentis, 


199 


S. JOANNIS DAMASCENI 9 


Ecquis igitur el motum affert ? Quidquid cnim mo- A χαταντήσωμεν εἴς τι ἀχίνητον. Τὸ γὰρ πρῶτον v 


vetur, ab alio moveri necesse cst. À quonam 
item illud movetur ? Atque ita in infinitum pro- 
grediar, quousque ad aliquod tandem pervenia- 
mus quod omni motu careat. Nam primum mo- 


νουν, ἀχίνητον , ὅπερ ἐστὶ 7b. θεῖον. Πῶς δὲ οὐχ tv 
τόπῳ περίγραπτον, τὸ χινούµενον ; Μόνον οὖν à 
θεῖον ἀχίνητον , δι ἀχινησίας τὰ πάντα xeu. 
Ασώματον τοίνυν ὑποληπτέον τὸ θεῖον. 


vens aliunde non movetur: et hoc quidem Deus cst. Iluc accedit, quod loco  cireumscribi oportet 
illud quod movetur : ac proinde solus Deus motu caret, sua immobilitate omnia movens **. Ex qui- 


bus efficitur, ut Deus incorporeus statuendus sit. 

Incorporcum essentia Dei non est. — Deus aptius 
negatione declaratur quam positione. — At ne hoc 
quidein essentiam ejus declarat : quemadmodum 
nec cum ingenitum, principiique ac mutationis 
οἱ corruptionis expertem cum dicimus et cxetera 
que de Deo, vel circa ipsum esse dicuntur **. 


Αλλ' οὐδὲ τοῦτο τῆς οὐσίας αὐτοῦ παβαστατιχόν. 
ἐστιν, ὥσπερ οὐδὲ τὸ ἀγέννητον , xal τὸ ἄναρχον, 
xai τὸ ἀναλλοίωτον, καὶ τὸ ἄφθαρτον , xal ὅσα περὶ 
θεοῦ, Ἰ περὶ θεὺν εἶναι λέγεται ' ταῦτα Υὰρ οὐ τὸ, 
τί ἐστι, σηµαίνει, ἀλλὰ τὸ, τὶ οὐχ ἔστι. Χρὴ δὲ τὸν 
βουλόμενον τὴν τινος οὐσίαν εἰπεῖν, τί ἔστι, φράσαι, 


Il:ec enim non quid sit, sed quid non sit indicant. B οὐ τὸ, τἰ οὐχ ἔστι * ὅμως ἐπὶ Θεοῦ, τί ἐστιν, εἰπεῖν 


Atqui oportet eum, qui rei alicujus naturam ex- 
ponere in animo liabet, quid ea sit dicere, non 
quid non sit. De Dco autem impossibile est, quid- 
nam essentia sua ac natura sit enuntiare : ap- 
tiusque est ex omnium remotione et negatione 
sermonem de eo facere 1. Neque οπ aliquid 
est eorum qu:xe sunt : non ut nullatenus sit **; 


sed quia super omnia quie sunt, atque. 128 ctiam 


ἀδύνατον xav' οὐσίαν * olxetóze pov. δὲ μᾶλλον ix 
τῆς ἁπάντων ἀφαιρέσεως ποιεῖσθαι τὸν λόγον. 0ὐδὲν 
γὰρ τῶν ὄντων ἑστίν" oby ὡς μὴ ὧν, ἀλλ’ ὡς ὑπὲρ 
πάντα τὰ ὄντα, xal ὑπὲρ αὑτὸ τὸ εἶναι ὤν. El γὰρ 
τῶν ὄντων χαὶ γνώσεις, τὸ ὑπὲρ γνῶσιν , πάντως 
χαὶ ὑπὲρ οὐσίαν ἔσται' xal τὸ ἀνάπαλιν τὸ ὑπὶρ 
οὐσίαν, xaX γνῶσιν ἔσται. 

supra ipsummet essc ipse sit. Etenim sl 


cognitiones circa res quie sunt versantur; profeeto quod cognitionem superat, supra essentiam 
quoque erit: vicissimque quod est supra essentiam, cognitionem superabit. 


Affirmatio vim habens precellentis negationis in 
Dco. — Infinitus igitur est Deus, et incomprehen- 
sibilis : atque hoc unum est, quod de co percipi 
possit et comprehendi. Qua:cunque autem de Deo 
per affirmationem dicimus, non Dci naturam, sed 
quie circa naturam illius sunt, ostendunt. [ta 
Bive bonum, sive justum, sive sapientem , sivc 
quodcunque tandem aliud dixeris, non Dei na- 
turam, sel quas circa naturam sunt, exponis. 
Sunt porro nonnulla qui tametsi per affirmatio- 
nem de Deo dicantur, przcellentis tainen negatio- 


nis vim habent, v. gr. cum de Deo verba facientes, 
ipsas intelligimus, sed quod lux mon sit, verum luce prastantior. 


"Aztipoy οὖν τὸ Θεῖον xol ἀχατάληπτον * m) 
τοῦτο µόνον αὐτοῦ χατάληπτον, ἡ ἀπειρία καὶ àxat- 
ληφία. "Oca δὲ λέγομεν ἐπὶ Θεοῦ χαταςατιχῶς ,oi 
τὴν φύσιν, ἀλλὰ τὰ περὶ τὴν φύσιν δηλοϊ. Κῑν àqpe- 
05v, κἂν δίχαιον, χᾶν σοφὸν, κἂν 6 ! τι ἂν ἆλλο εἷ- 
πῃς, οὗ φύσιν λέγει; θεοῦ, ἀλλὰ τὰ περὶ τὴν φύση, 
Eia δὲ xal τινα χαταφατικῶς λεγόμενα ἐπὶ θε, 
δύναμιν ὑπεροχικῆς ἀποράσεως ἔχοντα * olov, ax 
τος λέγοντες ἐπὶ θεοῦ, o) σχότος νοοῦμεν, ἀλλ’ ἔτι 
οὐχ ἔστι φῶς, ἁλλ᾽ ὑπὲρ τὸ φῶς * καὶ φῶς, ὅτι οὐκ 
ἔστι σχότος. 

tenebrarum vocem usurpamus, non tenebras 
Eodem modo, cum lucem 


eum dicimus, hoc significamus, quod tenebra non sit. 


CAP. Y. 

Dcmonstratio quod unus sit Deus et non plures. 

lgitur quod Deus sit, quodque ejus essentia 
comprehendi nequeat, abunde. demonstratum est. 
Quod autem unns sit, et non plures, apud eos 
quidem, qui Scripturz divinz fidem adhibent, extra 
controversiam est. Dominus enim quam legem 
Israeli tulit, verbis iis auspicatur : Ego Dominus 
Deus, qui eduxi te de terra /Egypti. Non erunt tibi dii 
alii preter ine **. Et rursus ait : Audi, Israel : Do- 
winus Deus tuus, Deus unus est 11. Et. per Isaiam 
prophetam : Ego enim, inquit, sum Deus primus, 
el ego postluc; et. praeter me non est. Deus. Aute 
μις non fuit alius Deus, et post me non crit, οἱ 
prater me non est **. Quin et Dominus in Evange- 


*! Greg. Naz. orat. 32, 54. 
?! Deut.vi, 4, ?* [sa. τι, 10. 


*! 14. ibid. ** Id, ibid. 


ΚΕΦΑΛ. E' 

Απέδειξις ὅτι εἷς ἐστι θεὸς καὶ ob noci. 

"Οτι μέν ἔστι θεὸς, ἰχγανῶς ἀποδέδειχτα:, χαὶ ὅτι 
ἀχατάληπτος αὐτοῦ f] οὐσία. "Οτι δὲ cT; ἐστι 8:5", 
καὶ οὗ πολλοὶ, τοῖς μὲν τῇ θείᾳ πειθοµένοις pel 
οὐχ ἀμφιθάλλεται. ᾧΦγοὶ γὰρ ὁ Κύριος ἓν τῇ τῆς Ve 
μοθεσίας ἀρχῇ"'Εγὼ Νύριος ὁ θεός σου, ὁ E 
1αγών σε Éx γῆς Αἰγύπτου. Οὐκ ἔσονταί 08 
0εοὶ ἕτεροι π.ὴν ἐμοῦ. Καὶ πάλιν 'Axout: 
σραή.ὶ ' Ἱέύριος ὁ θεός σου, Κύριος clc. ἐστι 
Καὶ διὰ Ἡσαίου τοῦ προφήτου * Εγὼ γὰρ, qth 
θεὺς πρῶτος. καὶ ἐγὼ μετὰ ταῦτα, καὶ αν 
ἐμοῦ οὐκ ἔστι θεός' ἔμπροσθέν µου οὐκ ἐγέγδὸ 
ᾱ.1.Ίος θεὸς, καὶ μετ ἐμὲ ovx ἔσται, xal 1, 
ἐμοῦ οὑκ ἔστι. Καὶ ὁ Κύριος δὲ £v τοῖς ἱεροῖς 3 EP 


αν Dionys. De myst. theolog. 3 Exod, xx, 9l. 


VARIUE LECTIONES. 
Nonuulli codd. zàv ὁτιοῦν. m Deest θεὸς inedit. Ἡἃ In editis abest, ἱεροῖς. Iu. mss. legitur. 


DE FIDE ORTIIODOXA LI. I. 


ς οὕτω φησὶ πρὸς tbv Πατέρα Αὕτη ἐστὶν A liis in. live. verba. alloquitur Patrem : ec est 


25 ζωὴ, ἵνα γιυὠώσχουσί σε ucro. ἀ.λη0ι- 
*. Τοῖς δὲ τῇ θείᾳ Γραρῇ μὴ πειθομένοις 
ἱλεξόμεθα. ^ 

loy» τέλειόν (4) ἐστι xal ἀνελλιπὲς xatá τε 
τα, κατά τε σορίαν, κατά τε δύναμιν, ἄναρ- 
λεύτητον , ἀῑδιον, ἀπερίγραπτον, xai ἁπλῶς 
ἁτὰ πάντα τέἐλειον. El οὖν πολλοὺς ἐροῦμεν 
My διαφορὰν ἐν τοῖς πολλοῖς θεωρεῖσθαι. 
ιηδεμία διαφορὰ By αὐτοῖς, €, μᾶλ)ό, Est 
ϱλλο). Ei δὲ διαφορὰ Ey. αὐτοῖς, ποὺ f) τε- 
Εἴτε γὰρ χατὰ ἀγαθότητα, εἴτε χατὰ δύνα- 
:χατὰ σοφίαν, εἴτε χατὰ χρόνον, eive. xazá 
πτερήσει τοῦ τελείου , οὐκ ἂν εἴη θ5ὀ.. Ἡ 
tuv ταυτότης, ἕνα μᾶλλον δείχνυσι, xal οὗ 


vila eterna, ul cognoscant (e solum verum Deum 19. 
Cum illis avtem, qui nullam Scripturz sacra fi- 
dem arrogant, ad hunc modum disputabimus. 
Demonstratio syllogistica, quod uuus Deus sit.— 
Deus perfectus est, et absque defectu, sive boni- 
tatem, sive sapientiam, sive potentiam spectes ; 
principii ac finis expers, sempiternus, incircum- 
scriptus, ac denique, ul reu uno verbo complo- 
ctàar, omnibus modis cst perfectus. Quocirca si 
plures deos esse asscruerimus, inter plures dis- 
crimen animadvertere necesse crit. Nam si nihil 
discriminis inter eos reperiatur, unus potius est, 
quam multi : si autem discrimen aliquod inter 
eos exsistit, ubi tandem cerit illa perfectio? f t- 
cnim si, vel bonitatis, vel polentiz, vel sapientia, 


remo temporis ratione, aliquid in eo ad perfectionem desideretur, Deus ccrte non erit, 
identitas «ibi per omnia constans, unum potius, quam multos ostendit ?*. 


k xai πολλοῖς οὖσι τὸ ἀπερίγραπτον φυλα- 
; Ἔνθα γὰρ εἴη ὁ εἷς, οὐχ ἂν εἴη ὁ ἔτε- 


b ὑπὸ πολλῶν χυθερνηθῄσεται ὁ χόσµος, 
καλυθῄσεται, xai διαφθαρήσεται ^, μάχης 
κυθερνῶσι θεωρουµένης: Ἡ γὰρ ὃ-αφ.οὰ 
ιν εἰσάχει. El δὲ εἴποι τις, ὅτι ἕκαστος 
ρχει ^ τί τὸ τάξαν, xaX τὴν διανομὴν αὐτ.ῖς 
wo» ; Ἐχεῖνο γὰρ μᾶλλον ἂν εἴη θεός. Εἰς 
εἰ θεὸς, τέλειος, ἁπερίγραπτος, τοῦ παντὺς 
συνοχεύς τε xal χυθερνήτης, ὑπερτελῆς, 
ἔλειος. 


is expers, mundi architectus οἱ conditor, conservator, et gubernator, 


δὲ anterior. 


Jam vero si multi sunt, quomodo salva οἱ in- 
columis 199 ipsis manebit | incircumscriptio? 
ubi enim unus fucrit, illinc alter aberit ?!. 

Quid insuper afferri potest, quin si mundus a 
multis gubernetur, non dilabatur, corrumpatur- 
que, et intereat : quippe cum inter gubernatores 
pugna vulgo perspiciatur ? discrimen siquidem pu. 
gn: οἱ contentioni aditum faeit ?*. Sin autem quis 
dicat singulos parti privesse ;. quaeram cx co quis 
liujus ordinis auctor fuerit, impcriumque inter 
ipsos partitus sit? Hic enim potius Deus unus 
erit. Unus proinde est Deus, perfectus, cirrumi- 
perfectione omni su- 


&(5), xaX φυσιχὴ ἀνάγχη µονάδα εἶναι Adhzec a natura. quoque. necessitate omui com- 


»yhv. 
KE9AA. G. 


! Λόγου xal Υἱοῦ Θεοῦ, cvA.topuxi] ἁπό- 
δειξις. 

τοίνυν ὁ εἷς (6) χαὶ µόνος θεὸς οὐχ ἅλογός 

ον δὲ ἔχων, οὐχ ἀνυπόστατον ἔξες, οὐχ 


ο XVII, 9. 
. De div. nom. cap. 5, 43. 


? Greg. Nyss. Prol. lib. Catech. 


paratum est, ut unitas binarii origo sit ?*. 
CAP. VI. 


De Verbo ac. Dci Filio, probatio ducia a ralione. 


Verbi divini ab humano discrimen, et anologia. — 
llic ergo ille unus ac solus Deus, Verbo destitu- 


3! inf. lib. iv, c. 9t ?* Greg. Naz. orat. 55. 


VARLE LECTIONES. 


φθαρήῄσεται. 


NOT/E. 


Beto» τἐ.Ίειόν ἐστι. Deus. perfectus est, etc. 
banc demonstrationem, qua unitas numi- 
eitur, apud S. Thomam reperias, 1 part., 
» art. 4. Secunda familiaris est Patribus, 
πας Marcionitas et Manichzos disputant, 
igis explicatur infra lib. iv, cap. 21. "lura 
ipud Athenagoram, qui et. tertiam. fuse 
ur. 

ὃς 06. Adhec a natura, etc. Quartum hoc 
xum ex Theologo sumptum putat Scho- 
»g. cod. 5109, Ὁ δὲ θεολόγος Γρηγόριος 
πέρῳ λόγῳ τοῦ εἱἰρηνιχοῦ, οὕτω φησί’ 
piv χινηθείσης διὰ τὸ πλούσιον . δυάδος δὲ 
σης ὑπὲρ Υὰρ τὴν ὕλην xal τὸ εἶδος, ἓδ 
ἥκατα * Τριάδος δὲ ὁρισθείσης διὰ τὸ τέ- 
'egorius Theologus oratione de Pace aic ail, 
tidem propter divitias sese exerente, binario 
Vperato (materiam eniin et formam quibus 


corpora constant excedit), ternario vero definito oh 
perfectionem suam. At vero Nazianzerus co loci 
rationem affert. duntazat, cur non una sit in Tri- 
nitate persona , sed tres. Ast Damascenus aliud 
evincere contendit, puta ex pluribus, seu principia 
dicantur, seu nomina, unum saltem agnoscenduim 
quod primas tencat, sitque adco supremus colc- 
rorum Deus. 

(6) Οὗτος τοίνυν ὁ εἷς ' Hic ergo. ille unus est, 
elc. Etsi probatio h*c συλλογιστιχὴ, a ratione 
ducta, efficax non est in theologicis, nec demon- 
strat Dei Verbi exsistentiam, eam tamen declarat 
et fide dignam ostendit. Ejusmodi sunt convenien- 
tix ill; praeclare, quibus sanctus Thomas abundat, 
exque non contemnenda, nisi ceu demonstrationes 
mysteriorum fidei importunius oggerantur. In boc 
porro capite varii vapulant hxretici; non Arius 
modo ubi ex Niceni Symboli appendice de Verbo 


810 


S. JOANNIS DAMASCENI 


FA 


ius non cst. Verbum porro si habeat, non cjus- A ἀρξάμενον τοῦ εἶναι, οὐδὲ mavoópevov. Ob T3 ἓν 


modi illud habiturus est, quod non suhsistat, aut 
quod esse ceperit, aut sit desiturum. Neque enim 
fuit unquam, cum Deus sine Verbo esset. Quin 
potius Verbum suum ex se genitum semper ba- 
bet, non quod ad instar nostri non subsistat, et 
in aerem diffluat; sed in se consistens, vivumque, 
et perfectum, atque ejusmodi, ut extra ipsum non 
progrediatur, sed in ipso semper exsistat **. Quo 
enim, quxso, loco essct, si extra ipsuni excedat? 
Nam quia natura nostra caduca est, et fragilis, 
ob eam quoque causain sermo noster subsistentia 
caret. At. Deus, cum sempiternus perfectusque 
sit, perfectt!m quoque eL subsistens, vereque ex- 
sistens Verbum suum habet; et quod semper sit, 
et vivat, et omnia habcat, quz Pater hahet. Sicut 
enim sermo noster ex mente progrediens , nec 
prorsus cum mente idem est, nec rursum om- 
nino ab ea diversus (quatenus enim ex mente, 
hactenus alius est à mente; quatenus vero men- 
tem ipsam palam profert, non jam prorsus a 
mente diversus est, verum natura quidem est 
unum cum ea, subjecto autem ab illa diversum) : 
ad eumdem modum Dei quoque Verbum, qua:c- 
nus per se subsistit, ab eo distinguitur, a quo 


ὅτε οὐχ fjv ὁ Osbc Λόγος. "Ast δὲ ἔχει «by bano; 
Λόγον ἐξ αὑτοῦ γεννώμενον , οὗ κατὰ τὸν ἡμέτερον 
λόγον ἀνυπόστατον, xal εἰς ἀέρα χεόµενον, ἁλλ' ἐν. 
υπόστατον, ζῶντα, τέλειον' οὐκ ἔξω αὐτοῦ χωροῦντε 
ἀλλ ἓν αὐτῷ ἀεὶ ὄντα. Ποῦ γὰρ ἔσιαι, ἔξω αὐτοῦ 
Υινόμενος; Ἐπειδὴ Ὑὰρ ἡ ἡμετέρα φύσις ὁπίκηρίς 
ἐστι , χαὶ εὐδιάλυτος, διὰ τοῦτο xal ὁ λόγος ἡμῶν 
ἐστιν ἀνυπόστατος. 'O δὲ θεὺς ἀεὶ ὧν, xal τλενς 
ὃν, xai τέλειον χαὶ ἑν,πόστατον ἕξει τὸν lavo, 
Λόχον, xai ἀεὶ ὄντα, xal ζῶντα, χαὶ πάντα ἔχονε 
ὅσα ὁ γεννήτωρ ἔχει. Ὥσπερ γὰρ 6 ἡμέτερος λόγος 
ix τοῦ νοῦ προερχόμενος, οὔτε δι’ ὅλου 6 αὑτός ben 
τῷ vp, οὔτε παντάπασιν ἕτερος * Ex τοῦ νοῦ μὲν γὰρ 
Qv, ἄλλος ἐστὶ παρ αὐτόν αὑτὸν δὲ τὸν νοὺν εἰ; 
τοὐμφανὲς ἄγων, οὐχέτι παντάἁπασιν ἕτερός ion 
παρὰ τὸν νοῦν, ἀλλὰ κατὰ την φύσιν Ev ὧν, ἕτερόν 
ἐστι τῷ ὑποχειμένῳ * οὕτως xat ὁ toU Θεοῦ Αόγος ), 
τῷ μὲν ὑφεστάναι xa0' ἑαυτὸν , δεῄλρηται (7) wp; 

ἐχεῖνον παρ᾽ οὗ τὴν ὑπόστασιν 4 ἔχει ' Τὸ δὲ cava 

δειχνύειν ἓν ἑαυτῷ, ἃ περὶ τὸν θεὸν χαθορᾶται, d 

αὐτός ἐστι χατὰ τὴν Φύσιν ἑχε[νφ. Ὥσπερ ràp ὁ 

ἐν ἅπασι τέλειον ἐπὶ τοῦ Πατρὸς θεωρεῖται, obw 

xal ἐπὶ τοῦ ἐξ αὐτοῦ γεγεννηµένου Λόγου hw. 


ρεῖται T. 


libet ut per se subsistat : αὐαίομης 130 autew eadem in ipso ostendit, qua in Deo conspiciuntur, ide 
natura cum ipso est. Quemadmodum enim omuimodJa undique perfectio in Patre perspicitur, e» 


dem ctiam in Verbo ex ipso genito spectotur. 
CAP. VII. 
De Spiritu sancto, probatio ducta ex ratione. 


Divini Spiritus ab humano discrimen. — Suus 
quoque Verbo Spiritus sit oportet. Nam ne tmnoster 
quidem sermo spiritus est expers. Hoc autem in- 
ter utrumque interest, quod in nobis spiritus a 


* Greg. Nys. Catech. c. 1. 


ΚΕΦΛΛ. Z'. 


Περὶ τοῦ Ilvevjazoc τοῦ ἁγίου, cvLopotud 
ἀπόδειξις. 


Asi δὲ τὸν Λόγον xai ΠΗνεῦμα ἔχειν (8). Καὶ vio 
χαὶ ὁ ἡμέτερος λόγος οὐχ ἅμοιρός ἐστι τοῦ πνεύµ» 
τος ΄ ἀλλ᾽ ἐφ᾽ ἡμῶν μὲν τὸ πνεῦμα ἁλλότριόν LS 
τῆς ἡμετέρας οὐσίας. Τοῦ ἀέρος γάρ ἐστιν ὀλχὴ xl 


VARL/E LECTIONES., 


P [n R. 9127 additur ὃς ἔστιν ὁ v14;. 


«Cod. S. Hil. ὕπαρξιν. Sie Reg. duo, et T. exsistenren. 
Edita, την γένεσιν ὑπόστασιν ἔχει. Absurde prorsus. 


r Edita θεωρεῖται. * Desunt hiec in 159. 


NOTAE. 


dicitur, O9 γὰρ ἣν ὅτε οὐχ ἣν. Neque enim erat ali- 
uando, cum ille non esset ; sed etiam Sabellius, 
Samosatenus, et quicunque alii veram consisten- 
tiam eidem Veibo ademerunt. 

(1) Διῄρηται. Ab eo distinguitur ; Patre. scilicet. 
Nonnullis verbum δ,ήρηται displicuit, quia divisio- 
nem annueret. At Theologus illud frequenter usur- 
pat, ad discrimen duntaxat personarum enuntian- 
dum: v. gr. dum ait : "Ev ὄντα διηρηµένως , xat 
διαιρούµενα συνηµµένως, que discretim unum sunt, 
et discrela conjunctim. Et 0r21.54 : Fulgorem unum, 
ab una Deilate coruscantem , ἑνικῶς διαιρουµένην, 
xai συναπτομένην ἁδιαιρέτως , qui conjunctim dis - 
crelus sit, εἰ discretim  conjuncius : id. quod plaue 
mentis aciem (fugit. Sexceunta. sunt. tam theologi, 
quam reliquorum Patrum loca, quibus διαιρέ- 
σεως nomine nonnisi diserimen rei unius ab alia 
enuntiatur : atque hoe. sensu cum contractioni 
Sabellian:e, tum. Ariaum divisioni adversatur. Le- 
gesis denuo Naz. orat. 2*, p. 439. 

(8) Δεῖ τὺν Λόγον xal τὺ Πνεῦμια ἔχειν. Suus 
quoque Verbo sit Spiritus oportet. Greci, tum pro- 
per. nativam notionem quam. Spiritus nomen in- 


gerit, tnm ob hoc Scripturz | effatum, et Spirits 
oris ejus omnis virtus eorum, Spiritum sanum 
docent a Patre procedere flatus instar quem Dett 
proferendo Yerbum emittat. Ait quippe Noster, infr. 
c. 49, Nullum sine Spiritu impulsum esse, 

Xp ὁρμὴ ἄνευ πνεύματος. Ádco tamen ut iM 
S ritus Dei non evanescat, sed divina substssii 
sit οἱ ipse Deus. 1ta Gregorius Nyssenus dispauk; 
ita Nazianzenus, orat. 1, 9 ; Cyrillus Alex., Ti» 
assert. 51, dial. 2 De Trin. p. 435 ; et 7, p. 63i d 
640. Ita demum, ut alios tacesm, Basilius, lib.! 
Cont. Kunom. οἱ lib. De Spiritu sancto, cap. 1 
decet Spiritum esse ex Deo, non quomodo 6 
sunt omnia, sed ut ab ipso procedit, mom get 
ratione veluti Filius, ἁλλ ὡς Πνεῦμα otóyr* 
αὐτοῦ, sed tanquam Spiriuus oris ejus. Etsi nequ t 
illud membrum est, nec Spiritus est anhelitus, dt 
vapor evanesceus, sed os dicitur, quod Deum decobii 
el Spiritus. ext substantia. virens ,. sanctifcationd 
domina, ul tum veritas nature manifesta ait, (κα ϐ 
exsistendi modus ine[fabilis conservetur. Gregorwd 
Scholarius, lib. 1 Cont. Latin., de process. Spiri 
sancii sect. 4, Spiritum sanctum ὁρμὴν essc coi 


*. 9 wo 


DE FIDE ORTHODOXA 115. T 


806 


lagixopé£vou, xal προχεοµένου Ἆρὸς τὴν τοῦ A substantia nostra alienus est. Acris quippe at- 


: σὐστασιν. Ὅπερ ἓν τῷ χαιρῷ τῆς ἐχφωνή- 
ων) λόγου γίνεται, τὴν τοῦ λόγου δύναμιν 
lj φανεροῦσα ἱ. Ἐπὶ δὲ τῆς θείας φύσεως 
fic xa ἀσυνθέτου, τὸ μὲν εἶναι Πνεῦμα θεοῦ 

ὁμολογητέον, διὰ τὸ μὴ εἶναι τὸν Λόγον 
µερον τοῦ ἡμετέρου λόγου. Οὑκ ἔστι δὲ εὖ- 
ἱλότριόν τι ἔξωθεν ἐπεισερχόμενον τῷ θεῷ 
lav τὸ Πνεῦμα, ὡς καὶ ἐφ᾽ ἡμῶν τῶν συν- 
Ἁλλ) ὥσπερ θεοῦ Λόγον ἀκούσαντες ", οὐχ 
ατον, οὐδὲ ἐκ µαθήσεως προσγωόµενον, οὐδὲ 
ης προφερόμενον, οὐδὲ εἰς ἀέρα χεόμενον, 
μενον, ᾠίθημεν, ἁλλ' οὐσιωδῶς ὑφεστῶτα, 
τιχόν τε, χαὶ ἑνεργὸν, xai παντοδύναμον * 
i Πνεῦμα µεμαθηχότες θεοῦ, τὸ συµπαρο- 
/ τῷ Λόγῳ, χαὶ φανεροῦν αὑτοῦ τὴν ἑνέρ- 
οὐ πνοὴν ἀνυπόστατον ἐννοοῦμεν. Οὕτω γὰρ 
ερεῖται πρὸς ταπεινότητα τὸ μεγαλεῖον τῆς 
ύσεως, εἰ χαθ) ὁμοιότητα τοῦ uec pov πνεύ- 
xai τὺ ἐν αὑτῷ Πνεῦμα ὑπονοοῖτο' ἀλλὰ 
) οὐσιώδη, αὐτὴν ἑαυτῆς ἓν ἰἱδιαζούσῃ ὑπο- 
βεωρου»ένην, xal τοῦ Πατρὸς προερχοµένην, 
Mp Λόγῳ ἀναπανομένην (9), xat αὐτοῦ οὖσαν 
κὴν , οὔτε χωρισθῆναι τοῦ Θεοῦ Ev ᾧ ἐστι, 
λόγου, (p συμπαρομαρτεῖ , δυναµένην , οὔτε 
) ἀνύπαρχτον ἀνα χεοµένην, ἀλλὰ καθ’ ὁμοιό- 
Ιῦ λόγου xa10' ὑπόστασιν οὖσαν, ζῶσαν, προ- 
ἣν, αὐτοχίνητον, ἐνεργὸν, πάντοτε τὸ ἀγαθὸν 
(9, xa πρὸς πᾶσαν πρόθεσιντ, σύνδρομον 


^ τῇ βουλήσει τὴν δύναμιν, µῆτε ἀρχὴν € 


n μήτε τέλος. OO γὰρ ἑνέλειφέ ποτετῷ Πατρὶ 
οὔτε τῷ Λόγῳ Πνεῦμα. 


tractio et emissio est, qui tuendi corporis causa 
vicissim attrahitur et profunditur; ac locutionis 
tempore sermonis vo3 efficitur, sermonis vim in 
se ipsa promens **. At in divina natura, quz sim- 
plex est, nec ullatenus composita, quod quidem 
Dei Spiritus sit, pie confitendum est ( neque »nim 
Dei Verbum minus quid nostro sermone ad per- 
fectionem habet). Ceterum existimare Spiritum 
alienum quiddam esse, quod Deo extrinsecus 'ad- 
veniat, uL in nobis qui compositae nature sumus , 
hoc a pietate abhorret. Quin potius, ut, cum Dei 
Verbum audimus, non ejusmodi verbum esse 
arbitramur quod subsistentia carcat, vel doctriva 
comparetur, vel voce proferatur, vel in aerem 
dilabatur et evanescat ; sed quod substantialiter 
consistat, sitque libera voluntate praeditum, et 
efficax, atque omnipotens : eodem modo cum Dei 
Spiritum Dei Verbi comitem, ipsiusque vim decla- 
rantem docemur, non flatum quemdam subsisten- 
tia destitutum animo concipimus (sic enim divinz 
nature majestas in humilitatem deprimeretur, si 
Spiritum, qui in ea est, spiritus nostri similem 
esse conjiceremus), sed vim substantialem, qua- 
que ipsa per se in propria ac distincta persona 
consideretur, atque a Patre procedat, et in Verbo 
conquiescat, ipsumque declaret et exprimat : quz 
praeterea, nec a Deo in quo est, uec a Verbo cu- 
jus comes est, disjungi queat: nec denique ita 
dilabatur, ut omnino esse desinat 5. verum 131 
aeque ac Verbum, per se, inque persona propria 
consistat, vivat, libere velit, suapte vi moveatur, 


sit, bonum semper velit, atque ad id omne, quod decreverit, concurrenten cum volun- 
teutiam habeat, ejusque nature sit, ut nec principium habuerit, nec finem habitura sit. Ne- 
im Patri Verbum unquam defuit, nec Verbo Spiritus. 


κ διὰ μὲν τῆς χατὰ φύσιν ἑνότητος, ἡ πολύ- 


TrinitateGentilismuset Judaismus explosi. — Αἰ-- 


'eg. Nyss. Calech.c. 3. ?* Greg. Naz. orat. 57 et 44. 
VARLE LECTIONES. 


it. Regg., et lib. De Trinit. apud S. Cyrill. φέρουσα. '" Cod. et Regii 6 ἀχούοντες. Sic apud Cyrill. 


es pene codd. θέλησιν. 


NOTE. 


ὑὕτω καὶ τὺ ἆγιον Πνεῦμα, ὥσπερ ὁρμὴ καὶ 
;, ἑνδοτέρα τῆς ὑπερφυοῦς ἐχείνης οὐσίας 
i* Sic Spiritus sanctus ad instar est impulsus 
isgne intima supernaturalis illius substantie. 
vel Tullio teste ὁρμὴ voluntatis motio est, 
qua appelitionem ut et conatum significat. 
lum Clementem Alexandr. lib wi Strom. 
|, ἄμφω δυνάμεις Ψυχῆς Ὑνῶσίς t£ xol 
ambe virtutes. animi cognitio et impulsus, 
litio. Quamobrem non mále docuit Augt- 
Spiritum sanctum amorem esse Patris εἰ 


[αἱ ἐν τῷ λόγω ἐν αναπαυόμενο.", Et in Verbo 
καὶ, cic. Sic maguus. Cyrillus multis in 
M Spiritum sanctum ex Patre procedere et 
D esse, εἶνα:, el µένειν, manere, tum etiain 
' Filio , et in. ipsu natura luerere , ἐξ αὐτοῦ 
πεφυχὸς αὐτῷ. Nec aliud vero sibi voluere, 
Mritum sanctum ad res conditas amandan- 
0n esse, sed cognatione, ut ita dicam, na- 
"ilio conjungi, ut quemadinoduim Filius est 


in sinu Patris, ita Spiritus in sinu Filii quiescat- 
Tanquam ejus virtus et operatio naturalis, e' 
virens, ἑνέργεια φυσιχὴ xal ζῶσα * τὸ ἐνεργὲς τοῦ 
Yioo, inquit idem doctor, Dial. 7 ad Hermiam. 


D Neque enim, inquit Theologus, orat. 44 , iia com- 


aratum est, ἑλλιπεῖν ποτε, 


^ 


Yibv Πατρὶ, ἡ Πνεὺμα 
up, wt vel Pater. Filio, vel Spiritu sancto Filius 
careat. Quin potius Spiritui sancto convenit ut sit 
pra τῆς dpync, wna cum principio , id est cum 

ilio, quem alibi vocat ἀρχὴν ἐξ ἀρχῆς, principium 
e principio, et &pyhv τῶν ὅλων, principtum rerum 
omuium, quia nempe omnia per ipsum facta sunt. 
Quod sequitur, xa! αὑτοῦ οὗσαν ἐχφαντιχὴν, eam- 
que manifestum faciat , hoc Christi dictum signi- 
ficat, lle me clarificabit, quia de meo aceipiet , et 
aununtiabit vobis : itemque, [lle testimonium per- 
hibebit de me, sic infra Noster Patrem esse ait, πρι- 
ύολέα ἐχφαντορ:.κοῦ Πνεύματος, mamn[estantis Spi- 
ritus emissorem. Alias nomen ἔχφανσις, ut ct 
ἕλλαμψις, wlernam persone unius ex alja, ceu 
luminis de lumine processionem enuntiat. 


501 


S. JOANNIS DAMASCENI 


que hac ratione, per nature quidem unitatem, A θεος τῶν Ἑλλήνων ἑξαφανίξεται πλάνη * διὰ δὲ τῆς 


gentilium multos deos asserentium error adimitur ; 
varsusque admissis Verbo οἱ Spiritu, Judworum 
dogma evertitur, remanetque quod in utraque secta 
commodi est ?? : exJudaica nimirum sententia uni- 
tas naturae; ex gentilismo autem personarum sola 
distinctio **, 

Quod si contradicat Judaeus, ne Verbum admit- 
tatur ct Spiritus divinze Seriprurze testimonie con- 
futetur, osque illi obstruatur. De Verbo cnim ait 
divinus David : In a'teruum, Domino, Verbum tuum 
permanet in calo 19. F& rursus : MisitVerbum suum, 
et sanatit eos 39. Atqui verbum illud quod ore pro- 
feriur, nec mittitur, nee in aternuip. inanet.. De 
Spiritu rursus ait idem David : Emitte Spiritum 
luum, et creabuntur ". Et alio loco : Verbo Domini 
calli firmati sunt, et Spiritu oris ejus omuis virtus 
corum *. Job item : Spiritus Domini qui fecit me. 
eat flatus omnipotens, qui mc tuetur atque conservat*?. 
Spiritus porro. qui mittitur, facit, firmat, tuetur, 
atque conservat, non evauidus quidam lialitus cst, 
quemadmodum nec Dei os, membrum corporeum ; 
utrumque enim horum consentanea. Dei ratione 
intelligi debet ** 


CAP. Vill. 
De sancta Trinitate. 


Credimus igitur in unum Ώου, — principium 
unum, principio carentem, increatum, ingenitum, 
interitus ac mortis nescium, zeternum, immensum, 
incircumscriptum, nullis terminis definitum, iufi- 
nie potentiz, simplex, incompositum, incorpo- 
reum , a fluxu, passione, omuique mutatione et 
altératione liberum, invisibilem, omnis bonitatis 
ac justitiae fontem, lucem. intellectualem οἱ inac- 
cessam, potentiam nulla mensura comprehensam, 
quamque sola. voluntas sua imetiatur ( potest enim 
quidquid. vult *5), refum omnium conditricem, tam 
visibilium, quod invisibilium effectricem ; omniwn 
conservatricein, omnibus providentem, omnia con- 
linentlem ac regentem, perpetuumque ac immortale 
regnum in omnia obtünentem ; nibil contrarium 
habentem, omnia implentem, a nulla re compre- 
liensam, imo vero ipsam universa complectentem 
et continentem ac praehiabentem, substantias omnes 
sine pollutione penetrantem, ultra res. oiines οἱ 
essentias 132 longe provectiorem, ut qu;e super- 
substantialis est, omnibusque entibus sublimior ; 
divinitate, bonitate, plenitudine superiorem; prin- 
cipatus omnes aique ordines statuentem, super 
omnem principatum atque ordinem positum ; es- 
sertia, vita, sermone, ct cogitatu altiorem ; qu.e lux 
ipsa est, bonitas ipsa, ipsamet vita, ipsaniet essen- 


? (reg. orat. 58, et alibi. 
cu, 99. — "* l'sal, xxxi, 4. 


€ Job assi, 4. 
CXA NIV, 0. 


99 Gres. Nvss. Catech. 
* asit, De. Spir. sancto, αά Amnphil. eap. 18. 


τοῦ Λόγου παραδοχΏς xaX τοῦ Πνεύματος, τῶν Ἰω- 
δαίων χαθα,ρεῖται τὸ δόγµα , ἑκατέρας τε αἱρέσιως 
παραμένει τὸ 4pf,otpoy * x μὲν τῆς Ἰουδαῖϊχκτς 9m- 
λέψεως, ἡ τῆς φύσεως ἑνότης * Ex δὲ τοῦ Ἕλην- 
σμοῦ, ἡ κατὰ τὰς ὑποστάσεε; διάχρισις μόνη. 


El δὲ ἀντιλέγοι ὁ Ἰουδαῖος πρὸς tbv τοῦ Λόγω 
παραδοχῖν, xai τοῦ Πνεύματος, ὑπὸ τῆς θείας Tpa- 
cs ἐλεγχέσθω τε xat ἐπιστομιςέσθω. Περὶ μὲν τὰρ 
τοῦ Λόγου φησιν ὁ θεῖος χ Aa6ió- Eic τὸν αἰώνα, 
Κύριε, ὁ Λόγος σου διαμένει ἐν τῷ οὗρανφ. Kel 
πάλιν" Ἀπέστει.ε τὺν Λόγον αὐτοῦ, xal idceto 
αὐτούς. Λόγος 0X προφοριχὸς οὑχ ἁποστέλλειει, 
οὐδὲ εἰς τὸν αἰῶνα διαμένει 7. Περὶ δὲ τοῦ Πνεύ- 

Bj µατος ὁ αὑτὸς Δαθίδ' ᾿Εξαποστεῖλεῖς τὸ Irsvyd 
σου, xal κτισθήσονται. Καὶ πἀλιν * To Αόγῳ Κι» 
ρίου οἱ obparol ἑστερεώθησαν , xal tg Πεὐ- 
ματι τοῦ στόλατες αὑτοῦ πᾶσα ἡ δύναμις aix 
τῶν. Καὶ ὁ "Io6* Ηγνεῦμα θεῖον τὸ κοιῇσάν µε" 
avoi| δὲ ταντοκ(άτορες ἡ cvréxovcá gas. [νεύμα 
δὲ ἁποστελλόμενον, xal ποιοῦν, χαὶ στερεοῦν, Xi 
συνέχον, oux ἄσθμα ἑἐστὶ τὸ λνόμενον , ὥσπερ odi 
σωματ.χὶν µέλος τὸ τοῦ θεοῦ στόµα * ἁμφότερα vio 
θεοπρεπῶς νοητέον. 
ΝΕΦΑΛ. H'. 
Περὶ τῆς ἁγίας Τριάδος. 
Π.στεύοµεν τοιγαροῦν εἰς ἕνα Θεὸν, µίαν ἀρχὴν 
ἄναρχον , ἄχτιστον , ἀγέννητον, ἀνόλεθρόν τε xX 
ἀθάνατυν, αἰώνιον, ἄπειρον, ἁπερίγραπτον, ántp- 
όριστον, ἀπε;ροδύναμον, ἁπλοῦν, ἀσύνθετον, ἀσώμα 
τον, ἄῤῥευστον, ἀπαθη , ἄτρεπτον, ἀναλλοίωτη, 
ἀόματον, πηγὴν ἀγαθότητος xaX δικαιοσύνης , 99; 
νοξρὸν, ἁπβρόαιτον * δύναμιν οὐδενὶ psp γνωρζν 
µένην, µόνῳ τῷ οἰχείῳ βουλήµατι μετρουμέν!' 
πάντα γὰρ ὅσα θέλει, δύναται ' πάντων χτισμά 
ὁρατῶν τε χαὶ ἁοράτων ποιητιχὴν, πάντων ον’ 
εκτικΏν xal συντηρητικὴν, πάντων mpovontudis 
πάντων κρατοῦσαν, xal ἄρχουσαν, xal βασιλεύουσανι 
ἀτελευτήτῳ χαὶ ἀθανάτῳ Φασιλείᾳ, μηδὲν bvaviitt 
ἔχουσαν, πάντα τληροῦσαν, ὑπ οὐδενὸς περιεχοµέ- 
νην ' αὐτὴν δὲ μᾶλλον περιέχουσαν τὰ σύμπαναι 
xa συνέχουσαν, xal προέχουσαν ἀχράντως τς 
ὅλαις οὐσίαις ἐπιθατεύουσαν, καὶ πάντων ἐπέχειν, 
xai πάσης οὐσίας ἑξηρημέντν, ὡς ὑπερούσιον, x 
ὑπὲρ τὰ πάντα οὖσαν, ὑπέρθεον, ὑπεράγαθον, ὑτερ 
πλέρη ' τὰς ὅλας ἀρχὰς καὶ τάξεις ἀφερίζωδ», 
καὶ πάσης ἀρχῖς xai τάξεως ὑπεριδρυμένην, ὑπῖβ 
οὐσίαν, καὶ ζωὴνι καὶ λόγον, καὶ ἔννοιαν * aso] 
αὑτοαγαθότητα, αὑτοζωὴν, αὑτοουσίαν, ὡς μὴ πα 
τἐρο» τὸ εἶναι ἔχουσαν, fzot τῶν ὅσα ἐστίν ' αὐτῖν 
 πηγἣν οὖσαν τοῦ εἶναι τοῖς οὖσι ' τοῖς ζῶσι ff 
ζωῆς * τοῖς λόγου µετέχουσε, τοῦ λόγου, tol; πάσι 
** Psal. cvi, 90. 


M pss. 


4 Pal. 


c. 9. 9 Psal, cxvini, 89. 


ΣΑΙ LECTIONES, 


* in edit, deest, θεῖος. * Edit. p£vet. 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. 


810 


ἀγαθών αἰτίαν ' πάντα εἰδυῖαν πρὶν vev£- A tia ; utpote qua nec esse suum, nec quidquam eo- 


τῶν" µίαν οὐσίαν, µίαν θεότητα, μίαν δύ- 
Ιαν έλησιν, µίαν ἑνέργειαν, μίαν ἀρχὴν, 
ισίαν, μίαν κυριότητα , μίαν βασιλείαν, ἓν 
είαις ὑποστάσεσι γνωριζοµένην τε καὶ προσ- 
ην pid προσχυνήσει, πιστευοµένην τε xal 
ένην ὑπὸ πάσης λογιχῆς Χτίσεως, ἀσυγχύ- 
μένα.ς xai ἁδιαστάτως διαιρουµέναις * ὃ 
ων. El; Πατέρα xoi YUv καὶ ἅγιον 
εἰς ἃ xai βεβαπτίσμεθα (10). Οὕτω γὰρ 
; tol; ἁἀποστόληις βαπτίζειν ἐνετείλατο * 
ῥέες αὐτοὺς, φάσχων, elc τὸ ὄνομα τοῦ 
καὶ τοῦ Υἱοῦ, καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύ- 


rum qux» est, ab alio habeat; verum ipsa iis quse 
sunt, essentiz ; illis qu:e vivunt, vit:e; et illis quaé 
ratione utuntur, rationis fons exsistat : bonórum 
omnium cunctis parentem, intuentem omnia prius- 
quam fiant; unam substantiam, unam divinitatem, 
unam virtutem, unam voiuntatem, unam operatio- 
nem, unum principatum, unam potestatem, unam 
dominationem, unum regnum ; ut tamen in tribus 
perfectis personis noscatur, οἱ adoratione una ad- 
oretur, credatürque, et colatur ab omni rationali 
creatura *; quippe quod ille citra permistiohem et 
confusioném unii sint, et sine disiantia ( quod 
cogitationem omnem δυροταί ) discrete : in Pa- 


Filium et Spiritum sanctum, in quorum etiam nomine baptizati sumus "7. Sic enim Dominus 
bápüzare jussit : Baptizantes eos, inquit, in nomine Putris et Filii et Spiritus sancti 95, 
z Πατέρα, τὴν πάντων ἀρχὴν xal αἰτία»' Β Quid de Patre credendum. Quid de Filio. — In 


ivog Υεννηθέντα * ἀναίτιον 6E xal ἀγέννητον 
tápyovza * πάντων μὲν motntfjv* ἑνὸς δὲ 
ατέρα φύσει τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ αὐτοῦ, 
&, xat cou, zal Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ 
xai προδολέα (11) τοῦ παναγίου Πνεύμα- 
εἰς ἕνα Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, τὸν μονογενῆ, τὸν 
μῶν Ἰησοῦν Χριστόν * τὸν ἐκ τοῦ Πατρὸς 
τα pb πάντων τῶν αἰώνων ' φῶς ἐκ φωτὸς, 
Ιθινὸν Ex Gro) ἀληθινοῦ' γεννηθέντα, οὐ 
ᾱ, ὁμοούσιρν (12) τῷ Πατρὶ, δι οὗ τὰ πάντα 
ὃν: πρὸ πάντων αἰώνων Ἀλέγοντες, δείχνυ - 


unum Patrem (credimus) principium omnium οἱ 
causam, ex nullo genitum, qui solus causz et ge- 
nerationis expers est : omnium quidem condito- 
rem ; calterum unius duntaxat natura Patrem 
unigeniti Filii sui Domini nostri Jesu Christi, san- 
ctissimique Spiritus productorem 95. Et in unum Fi- 
lium Dei unigenitum Dominum nostrum, ex Patre 
natüm ante omnia secula ; lumen de lumine, Deum 
verum de Deo vero; genitum, non factum, con- 
substahtialem Patri, per quem omnia facta suni. 
Quem cum ante omnia szcula dicimus, ipsius ξο- 


. Naz. oràt. 15, n; 58. " Idem. orat, 12, n, 57, 40. 35 Matth. xxv, 19. ** Greg. Naz. orat. 55; 
VARUE LECTIONES. 
if ὃν in cod. S. Hil. et multis Regiis, nec legit Faber. 


NOT E. 
lc d xai βεδαπτίσµεθα. In qua et bapti- C ei productorem, seu prolatorem ; Spiritum vero π 


us. Hoc argumento, ceu omnium validis- 
mira Arianos Macedonianosque οἱ Sabel- 
ares pugnarunt ; Athanasius, epist. 1 et 3 
p. ; Basilius, lib. 111 Cont. Eunom. et lib. De 
cto cap. 10 ct 12; Nazianzenus, orat. 54: Ob 
Iquil, ἀφώτιστος εἶναι μετὰ τὸ φώτισμα, 
άσσων τι τῶν τριῶν εἰς ἃ βεθάπτισµαι. 
(Νεο post illuminatiotem etpers esse lu- 
quidpiam trium, in qug baptizalus sum, 
βετο.... οὗ πείθομαι τῷ ὁμοτίμῳ σώ- 
Non credo per eum qui aqualis πιεις sit, 
mihi conciliari. Si Spiritus sanctus Deus 
prius evadat Deus, atque ita demum equa- 
κ me deum faciat. 

(ad προδο.έα, productorem. Nomen προ” 
iod prolationem Latine reddunt Tertullia- 
Hilarius (emissionem ego dixero) ubi de 
processionibus agitur, veteres reproba- 
Banasius in Expositione fidei, negat Verbum 
ῥῥοιαν, efflucium, aut τμῆσιν, segmen, aut 
(, emissionem prolationemve. Hieronymus, 
Ade. Riuf. de Candido Valentiniano ait : 
ilium de Patris esse substantia, errans, in 
προδολὴν asserit : quia scilicet Gnostici 
ones /Eonum liac voce corporuin more ex- 
t. Tertullianus, vero lib. Count. Valentin. 
Praxeam, cap. 8, asserit eos vocabulum 
writate accepisse, quod ad mendaciüàm suum 
'. Ilio tamen Theologus saniori seustu Spi- 
Patre processionem enuntiat : ac Patrein 
wOCat γεννήτορα xal προθολέα, genitorcim 


PATROL. GR. XCIV. 


6ληµα, quod idem est ac προθολὴ, emissio sive 
prolatio: Vid. orat. 45 et 355. 

(12) Ὁμοούσιον, consubstantialem. Dictum alibi 
est quos sensus ingenerarel vox ὁμοούσιος, con- 
substantialis : eamque Patres Antiochenos ad de- 
clinandos Pauli Samosateni caviilles ad tempus 
dimisisse. Ex iis qutem qua Dionysium inter Ale- 
xandrinum, et Dionvsium HKomanuim gesta suut, 
occasione Sabellianze hzeresis, perspicua res est 
familiare priscis Christianis fuisse, Filium Patri 
consubstantialem profiteri Alexandriuum, siquidem 
apud Romanum detulerant, ceu conusubsiantialis 
fidem labefactasset in scriptis suis contra Sabel- 
lianos. lpse vero sic se purgat apud Athanas. lib. 
De decret. syn. Nic. et lib. De sent. Dionys. Alex. 
In alia epistola scripsi, qua demonstravi, χαὶ ὃ προ- 
φέρουσιν ἔγχλημα xav ἐμοῦ φεῦδος ὃν, ὡς οὐ έ- 
γούτος τὸν Χριστὸν ὁμοούσιον εἶναι τῷ θεῷ, falsum 


D esse crimen quod mihi objiciunt , ut dixerim Chri- 


sium non esse consubstantialem Deo. Subjungit : 
Nam quamvis dixero vocem hanc nusquam inveniri 
in sacris Litleris ; tamen. argumenia. mea qua ipsi 
silentio pretermiserunt, a re et vocabuli significato 
non abludunt, Nam humanam procrealionem in 
exemplum adduxi, ut congenerem ; eoque solo paren- 
tes diversos a teris esse, quod ipsi sui liberi non 
sint, nec vicissim liberi ipsorum parentes. Hzc alia- 
que plura, que Athanasius e Dionysii lucubratio- 
nibus recitat, Basilius non legerat, quando eum, 
epist. 41, erroris Áriano similis reum habuit. Huc 
Dionvsii testimonio nihil disertius afferri potcst, 


26 


811 


S. JOANNIS DAMASCENI 8i? 


nerationem, nec tempus, nec initium pati ostendi- A µεν ὅτι ἄχρονος xa* ἄναρχος ἀὐτοῦ f) γέννησις: ὧι 


mus. Non enim Dei F'ilius ex nihilo in ortum pro- 
ductus est**; ille, inquam, glorie splendor, paternz 
figura substantiz *!, viva sapientia, οἱ virtus**, sub- 
sistens Verbum, substantialis ipsa, perfecta, atque 
vivens imago Dei ** invisibilis, sed semper cum Pa- 
tre, et in Patre erat, sempiterne et absque ullo initio 
ex ipso genitus. Neque enim Pater unquam fuit, 
quando Filius non esset : verum simul Pater, simul 
Filius, qui ex ipso genitus est. Neque enim Pater 
vocari possit, qui Filio careat. Nam si Filio aliquan- 
do caruit, Pater certe non erat **. Et si postca Fi- 
lium habuit; postea quoque factus est Pater, cum ante 
Pater non esset, 133 atque ex co quod Pater uon 
erat, mutatus est, eoque progressus ut Pater esset : 


γὰρ tx τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παρήχθη 6 YÀ; 
τοῦ Θεοῦ, τὸ ἁπαύγασμα τῆς δόξης, ὁ yapaxthp cic 
τοῦ Πατρὸς ὑποστάσεως, f) ζῶσα σοφία, xai δύνα- 
µις, ὁ Λόγος ὁ ἑνυπόστατος, fj οὐσιώδης xal τελεία, 
xai Qc εἰκὼν τοῦ ἀοράτου Θεοῦ * ἀλλ᾽ ác ἣν (10) 
σὺν τῷ Πατρὶ , καὶ ἐν αὐτῷ, ἀῑδίως xal ἀνάρχως 
ἐξ αὐτοῦ γεγεννηµένος. O0 γὰρ fiv ποτε 6 Πατὴρ, 
ὅτε οὐχ ἣν ὁ Υἱός' ἁλλ' ἅμα Πατὴρ, Spa Yib;, 6 
ἐξ αὐτοῦ γεγεννηµένος * Πατὴρ γὰρ ἑχτὸς Yloy οὐχ 
ἂν κληθείη. EL δὲ ὃν μὴ ἔχων Yibv, οὐκ ἣν Πατήρ" 
xai εἰ μετὰ ταῦτα ἔαχεν Ylbu, μετὰ ταῦτα ἐγένετο 
Πατὴρ, μη ὧν πρὸ τούτου Πατὴρ, xal ἑτράτη ix 


τοῦ μὴ εἶναι Ἡατὴρ εἰς τὸ γενέσθαι Πατήρ * ὅπερ 
πάσης βλασφημίας ἐστὶ χαλεπώτερον. ᾿Αδύνατον 


id quod omni blasphemia gravius foret **. Nefas B γὰρ τὸν θεὸν εἰπεῖν, ἔρημον τῆς φυσικῆς Tow- 


enim est dicere, Deum fecunditate naturali caruisse. 
Fecunditas porro in hoc posita est, ut quis ex se- 
ipso, id est ex propria substantia, prolem natura 
similem sui edat'*, 

Generationis divinm a creatione discrimina. — 
Proinde cum de Filii generatione agitur, tempus 
intercessisse dicere impium est 27: aut Filii exsi- 
stentiam Patre posteriorem constituere 51. Ex ipso 
enim, hoc est ex Patris natura, esse profitemur 
Filii generationem. Ac nisi Filium a principio si- 
mul eum Patre a quo genitus est , fuisse conceda- 
mus , Patern:z substantie mutationem inducemus : 
quoniam, cum Pater non esset, posthac evasit 
Pater. Res enim creat, etsi postmodum conditze 
sunt, non tamen ex Dei substantia exstiterunt ; 
sed ipsius voluntate οἱ potentia fuerunt product:e 
ut essent. Nec propterea in Dei naturam cadit 
mutatio : etenim generatio quidem in hoc consi- 
$lit, υἱ ex gignentis substantia proles ejusdem 
cum gignente substantit producatur : at creatio et 
effectio hoc tantum requirit, ul extra, et non ος 


µότητος. Ἡ δὲ γονιµότης, τὸ ἐξ αὐτοῦ, Ίχουν ἐκ | 
τῆς ἰδίας οὐσίας, ὅμοιον χατὰ φύσιν γεννᾷν. 


.Ἐπὶ μὲν οὖν τῆς τοῦ Υἱοῦ γεννήσεως ἀσιδὶς 
λέγειν χρόνον μεσιτεῦσαι, xat μετὰ τὸν Πατέρα τὴν 
τοῦ Ylou γενέσθαι Ὁπαρξιν. Ἐξ αὐτοῦ γὰρ, hyww 
τῖς τοῦ Πατρὸς φύσεως, φαμὲν τὴν τοῦ Yo) v6 
νησιν. Καὶ εἰ μὴ ἐξ ἀρχῆς δῶμεν τὸν Υἱὸν συνυπάρ 
χειν τῷ Πατρὶ ἐξ αὐτοῦ γεγεννηµένον, τροπὴν t4 
τοῦ Πατρὸς ὑποστάσεως παρεισάγοµεν * ὅτι μὴ ὃν 
Πατὴρ ὕστερον ἐγένετο Πατήρ. ἡ γὰρ xslaw, d 
χαὶ μετὰ ταῦτα γέγχονεν, ἀλλ᾽ οὖν ix τῆς τοῦ θιῦ 
οὐσίας ' ix δὲ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι Bovitet 
xal δυνάµει αὐτοῦ παρἠχθη, χαὶ οὐχ ἅπτεται τροσὴ 
τᾶς τοῦ Θεοῦ φύσεως. Γέννησις μὲν Yáp ἐστι bx 
τῆς οὐσίας τοῦ γεννῶντος προάγεσθαι τὸ γεννώμ. ! 
vov ὅμοιον κατ οὐσίαν. Ἑτίσις δὲ καὶ ποίησις i 
ἔξωθεν, xal οὐκ kx εἲς οὐσίας τοῦ κτίζοντας xt 
ποιοῦντος, γενέσθαι τὸ χτιζόµενον xal ποιούμσα 
ἀνόμοιον παντελῶς 9. 


creantis aut efficientis substantia flat illud quod creatur aut efficitur, omninoque quantum ad 6” 


sentiam dissimile sit. 


* Greg. Naz. orat. 66. *! Hebr. 1, 5. 


5.1 Cor. t, 24. 


33 Coloss. 1, 15. ** Greg. Naz. orst. ὃν 


9 Cyril. in Thesauro, assert. & et 5. ** Ibid. assert. 6." Ibid. assert, δ. 5 Greg. Naz. orat. 29. 
VARLE LECTIONES., 
α Reg. duo παντελῶς κατ᾽ οὐσίαν, sic etiam apud Cyrillum. 


NOTAE. 
ad eviucendam sinceram temporum Ante- Nicenorum D τὰς προθέσεις, τὴν cbr, χαὶ «hv ἐν, at τὸ &ypwt 


fidem de Verbi consubstantialitate. Hic solum ad- 
dam brevissimum Clementis Alexandri locum, 
quem omisisse videnturilli qui Catholicam causam 
nuper propugnarunt. Festinemmws, inquit in Protre- 
ptico, «t multi in. dilectionem unam coeamus, χατὰ 
την τῆς μοναδικής οὐσίας Ένωσιν, qua referamus 
'anius illius nature unionem. Ubi nempe explicat 
illud dictum, Joan. xvii, 92, Ut sint unum sicut 
el nos unum sumus. 

(15) Αα) ἀεὶ ἦν. Sed semper cum. Patre , etc. 
Filium esse in Patre concedebant Ariaui, eo modo 
quo res create in Deo sunt : eumdem vero . esse 
cum Patre idem est ac cum ipso penitissime con- 
jungi. Nam juxta Basiliam De Spir. sancto cap. 95, 
el orat. in princ. Evang. Joan. priepositio σύν, 
cum, significat συνάφειαν , conjunctionem. Unde 
&choliastes Reg. cod. 2929 ad hunc locum ait : Ὅρα 


τοῦ Υἱοῦ, xaX συνηνωμένον τῷ Πατρὶ δηλοῦσι, καλοί 
ἔλλαμψις σύνεστι τῷ φωτ]. xal ἀχωρίστως nphunt 
Ἐνταῦθα παροδιχῶς τὸν ἄθεον στηλιτεύων Ut 
΄Αρειον. Observa prepositiones istas, cum, el, Βν 
wibus ostenditmr Filium extra tempus. esse, «| 
atri conjungi ; haud secus atque. cormscatio 
comitatur , et ex ipsa εἶπε intercapedine prectd- 
Hic autem. impium Arium obiter. traducendo cout" 
guit. C:ererum Basil. cap. 29 De Spiritu sancte Ν΄ 
tius esse ait dicere, Spiritum συνεῖναι, usa e 
cum Patre et Filio, quam ἐνεῖναι, ineese , Ipet! 
quippe proprie simul non esse cum justis, sed 9 
eis esse, in quibus sanctimoniam ur. Trà 
subinde momenta ex variis Patribus depromph 
ucioribus quidem verbis, sed vehementiori 
oster urget contra Arianos et Anomeses. 


2: !. δα. 7 ai ΕΔΑ amm S. —— 


κ he -ᾱ- ιο ᾱα asln Aa Solo aa v2: 


— —--—— m. amm. m 


DE FIDE ORTHODOXA LIB 1. 


814 


μὲν οὖν τοῦ μόνου ἁπαθοὺς, xat ἀναλλοιώτου, Α — Quamobrem in Deo, qui solus a perpessione 


Mztou, xa! ἆτὶ ὡσαύτως ἔχοντος θεοῦ , xal 
ἅν, xai τὸ χτίζειν, ἁπαθές ' φύσει γὰρ ὢν 
xai ἄῤῥευστος, ὡς ἁπλοῦς x&t ἀσύνθετος, 
[πεν, ὑπομένειν πάθος, 7| ῥεῶῦσιν, οὔτε ἓν τῷ 
οὔτε iv τῷ χτίζειν, οὐδέ τινος συνεργίας 
QU' ἡ μὲν γέννησις ἄναρχος xa ἀῑδιος, 
ἔργον οὖσα, xaX ἐχ τῆς οὐσίας αὐτοῦ προ- 
, ἵνα τροπὴν ὁ γεννῶν uh ὑπομείνῃ, xa ἵνα 
πρῶτος, xai θεὺς ὕστερος cf, xai προσθἠ- 
qui. Ἡ δὲ χτίσις ἐπὶ Θεοῦ (14), θελἠσεως 
σα, οὗ συναῖδιός ἐστι τῷ θεῷ. Ἐπειδὴ οὐ 
τὸ ix τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παραγόµε- 
ἤδιον εἶναι τῷ ἀνάρχῳ χαὶ ἀεὶ ὄντι. Ὥσπερ 
ΙΧ ὅμοίως ποιεῖ ἄνθρωπος καὶ θεός. ὁ μὲν 
perros οὐδὲν ἐχ τοῦ μὴ ὄντος εἰς [τὸ] etvat 
ἰ ἀλλ ὅπερ ποιεῖ ix προὔποχειμένης ὕλης 
οὐ θελίσας µόνον, ἀλλὰ xai προεπινοῄσας, 
rip wp ἀνατυπώσας τὸ γενησόµεν»ν, εἴτα xal 
Ιργασάµενος, xaX χόπον ὑπομείνας καὶ xá- 
πολλάχις δὲ χαὶ ἀστοχήσας, μὴ ἁποδάντος, 
λεται, τοῦ ἐπιτηδεύματος: ὁ δὲ θεὸς θελἠ- 
ον, Ex τοῦ μὴ ὄντος elc τὸ εἶναι πάντα παρ- 
Οὕτως οὐδὲ ὁμοίως γεννᾷ θεὸς χαὶ ἄνθρω- 
μὲν vàp θεὺς, ἄχρονος Gv, καὶ ἄναρχος, 
αθὴς , xal ἄῤῥευστος, xal ἀσώματος , καὶ 
i ἀτελεύτητος, ἀχρόνως, καὶ ἀνάρχως, xat 
» χαὶ ἀῤῥεύστως γεννᾷ, xai ἐχτὸς συν- 
(15) - xa οὔτε ἀρχὴν ἔχει fj ἀχατάληπτος 


omni, alteratione ac 1inutatione liber est, semper- 
que eodem modo se habet, tum generatio, tum 
creatio , passionis expers est '*. Nam cum nec pa- 
tibilis, nec flux:e natur» sit; quippe simplex 
est, ne€ compositus : certe nec passionem nee 
fluzum, vel in generando, vel in creando subire 
potest, nec cujusquam opem atque adjumen- 
tum desiderat. At generatio quidem initium non 
habet sempiternaque est, ut quae nature sit 
opus , exque ipsius substantia prodeat ; ne alíoqui 
ile qui gignit, mutationem subeat, ac preterea 
ne Deus prior sit, Deusque posterior, neve acces- 
sionem recipiat : creatio autem in Deo, cum sit 
voluntatis opus , Deo profecto comterna non est. 
Haud enim natura comparatum est, ut quod ex 
nihilo producitur, 1908, eamdem cum eo quod iní- 
tío caret, et sempiternum est, zternitatem aut 
perpetuitatem habeat. Quemadmodum igitur ho- 
minis et Dei non eadem est efficiendi ratio; quia 
homo nihil ex nihilo prodocit ** ; sed quod efficit 
ex preeexsistente et subjecta materia facit *! ; nec 
voluntatem duntaxat adhibet , sed prius etiam co- 
gitat , illudque quod facturus est , animo effingit, 
ac posthac manuum quoque addita opera , laborem 
et molestiam sustinet ** : nec raro etiam spe sua 
labitur, ut cui propositum ex animi voluntate non 
succedat : Deus autem sola voluntate omnia ex ni- 
hilo ut essent produxit : ita nec eodem modo gi- 


έννησις, οὐδὲ τέλος. Kal ἀνάρχως μὲν διὰ ϱ gnunt Deus et homo. Deus enim, ut qui tempori 


K'voV * ἁῤῥεύστως δὲ διὰ τὸ ἁπαθὲς xol ἁσώ- 
ἐἑχτὸς συνδυασμοῦ, διά τε τὸ ἀσώματον πά- 
A ἕνα µόνον εἶναι Θεὺν ἀπροσδεῆ ἑτέρου - 
fret, δὲ, xat ἁκαταπαύστως, διά τε τὸ ἄναρ. 
; ἄχρονον, καὶ ἀτελεύτητον, xai ἀεὶ ὡσαύτως 
τὸ Υὰρ ἄναρχον, ἀτελεύτητον * τὸ δὲ χά- 
Ἐλεύτητον, οὗ πάντως ἄναρχον , ὥσπερ ol 


non subsit, et principio, passione ac fluxione 
omni vacet , sitque incorporeus, ac solus ab in- 
teritu liber ** ; ita citra tempus quoque, et prin- 
cipium , et passionem , et fluxum, et sine ullo con- 
gressu gignit, ac nec initium, nec finem habet 
incomprehensibilis ipsius generatio. Atqui citra 
tempus quidem idcirco gignit, quia ab omni mu- 
tatione alienus est : citra fluxionem autem, quia 


ills οἱ incorporeus : citra congressum vero, tum rursus quia incorporeus, tum quis unus tan- 
. Deus, alterius opera minime indigens : citra finem denique, et ut nunquam a gignendo 
|, quod initii, et temporis, et flnis expers sit, semperque eodem modo se habeat. Nam quod 
0 caret, nec finem unquam habiturum est. Quod autem Dei munere atque gratia sine fine est 
»rtale, hoc prorsus principio non caret. Id quod ex angelis perspici possit **. 


με. Naz. orat. 29et 55. ** Id. orat. 399. *! Cyrill. Thes. assert 7 et 18. ** Greg. Naz. orat. 39. 
» Thes. assert. 5, 6et 16; Greg. orat. 55. ὃν Infra, lib. 11, ο. 5. 


VARLE LECTIONES, 
d. S. Hil. τοίνυν. 
NOTAE. 

H δὲ χτίσις ἐπὶ θερῦ. Creatio autem. in D (15) ᾽Αῤῥεύστως Terra , xal ἑκτὸς cvróüva- 
banasius, orat, 3 et 5 Cont. Arian. Basi- σμοῦ. Citra fluxionem, etc. ld. supe repetit, tum 
Ι IY Cont. Eunom. Nazianzenus, orat. 29 — adversum Gnosticos, qui Verbum ad instar pro- 
P Mii Thes. agsert. 3, aliique, discrimen — fluvii emanasse, atque ex congressu /Eonis ma- 

aHonem ínter et creationem agnoscunt,  sculi. eum émina pregnatum füngeban : 


ratjo sit a natura, qus, dum ejus fecundi- 
Whjl moratur, cozvum sibi fetum edat, 
ἐ9ρ ac sol simul atque factus foit, lumen 
rofndit : sin generatio voluntate fieri con- 
« voluntatem hanc σύνδρομον, comitantem 
| aBleriorem; e contra voluntatem creandi 
em prscedere. 


tum etiam ut Arianos refutet, qui catholicam de 
generatione Verbi fldem, ad Valentiniapum Gno- 
sticuinque sepsum detorquebant. Hoe Arius insu- 
surrat epistola ad Alexandrum Alexandr. quam 
Athanasius recitat lib. De synodis ; » a riposo 
hzr. 09; Hilarius, lib. n1 et v De Trin. Legesis 
Naziaonz. orat. 56, p. 667 


δισ 


S. JOANNIS DAMASCENI n 


Ac proinde sempiternus Deus Verbum suum sine A ᾖΓεννᾷ τοίνυν ὁ ἀεὶ ὢν θΘεὸς τὸν ἑαυτοῦ Λόχο, 


principio ac fine gignit ; ne alioqui Deus, cujus 
natura ac exsistentia tempus omne superat, in 
empore gignat. Αἱ vero perspicuum est hominem 

* dispari modo gignere, ut qui generationi et corru- 
. ptioni, fluxioni item et multiplicationi subjectus 
^! sit, ac corpore vestitus *^; maremque et feminam 
in natura habeat : mas quippe feminz opem dcesi- 
derat. Verum propitius nobis sit ille qui omnia 
excedit, atque omnem mentis aciem et compre- 
hensionem transceudit. 

De Patre et Filio. — Sancta igitur et catholica 
et apostolica Ecclesia simul et Patrem, simulque 
unigenitum ipsius Filium docet, ex eo citra tem- 
pus, fluxum, et passionem, incomprehensibili 
quadam ralione ac soli universorum Deo perspe- 
ela, genitum : non secus atque una cum igne lu- 
men est quod ex eo oritur; nec prior est ignis, 
posterius lumen, sed utrumque simul : et quem- 
admoduin lumen quod ex igne seinper gignitur, 
semper in eo est , nec ab eo quoquo modo disjun- 
gitur; ita et Filius gignitur ex Patre, ut nullo 
modo ab illo separetur, sed semper in eo sit **. 
Verum hoc interest, quod lumen quod ex igne 
sine separatione gignitur, semperque in eo manet , 
aliam ab igne propriamque subsistentiam 135 non 
liabet (est enim naturalis iguis qualitas) ; at vero 
unigenitus Dei Filius ex Patre inseparabiliter ac 


τέλειον ὄντα, ἀνάρχως, καὶ ἀτελευτήτως, ἵνα μὴ ἐν 
χρόνῳ τίχτῃ θεὸς, ὁ χρόνου ἀνωτέραν ἔχων tiva 
φύσιν, xal τὴν Ὅπαρξιν. Ὁ δὲ ἄνθρωπος, ὅτλον ὡς 
ἐναντίως Ὑεννᾷ ὑπὸ γένεσιν τελῶν. xal φθορᾷν, xdi 
ῥεῦσιν, xal πληθυσμὺν, καὶ σῶμα περιχείμενος, 
xai τὸ ἄῤῥεν καὶ «b θῆλυ Ev τῇ φύσει χεχτηµένος, 
Ἐνδεὲς γὰρ τὸ ἄῤῥεν τῆς τοῦ θήλεος βοπθείας. 
c ἸΑλλ) ἴλεως εἴη ὁ πάντων ἐπέχεινα χαὶ πᾶσαν vórow 
xal χατάληψιν ὑπερχέίμενος. 


Διδάσκει οὖν ἡ ἁγία χαθολικὴ καὶ ἀποστλιχὴ 
Ἐκκλησία, ἅμα Πατέρα, καὶ ἅμα τὸν μονογενῆ 
αὐτοῦ Yiby ἐξ αὐτοῦ γεγεννηµένον, ἀχρόνως, xd 
ἁῤῥεύστως, xai ἁπαθῶς , καὶ ἀκαταλήπτως, à; 


B póvog ὁ τῶν ὅλων οἶδε Beóc* ὥσπερ ἅμα τὸ mp, καὶ 


ἅμα τὸ ἐξ αὐτοῦ φῶς' xol οὗ πρῶτον τὸ κῦρ, αεὶ 
μετὰ ταῦτα τὸ φῶς * ἁλλ' ἅμα ᾿ χαὶ ὥσπερ 5b qui 
ix τοῦ πυρὸς del γεννώµενον, ἀεὶ ἓν αὐτῷ ἐστι 
μηδαμῶς αὐτοῦ χωριζόμενον” οὕτω xaló Yi ix 
τοῦ Πατρὸς γεννᾶται μηδ ὅλως d αὐτοῦ χωριζόμε 
vog, ἁλλ᾽ ἀεὶ ἐν αὐτῷ ὤν. ᾿Αλλὰ τὸ μὲν φῶς ἐκ τοῦ 
πυρὸς γεννώμενον ἀχωρίστως, xai iv αὐτῷ d 
p£vov , οὐκ ἔχει ἰδίαν ὑπόστατιν παρὰ τὸ rp 
ποιότης áp ἐστι φυσιχὶ τοῦ πυρός. Ὁ ἃ YN 
τοῦ θεοῦ ὁ μονογενὴς, ἐκ Πατρὸς Υεννηθεὶς up" 
στως, xal ἁδιαστάτως, xal iv αὐτῷ µένων às, pd 
ἰδίαν ὑπόστασιν παρὰ τὴν τοῦ Πατρός. 


sine diremptione genitus, semperque in ipso manens, peculiarem atque a Patre distinctam subti- 


stentiam habet. 


Quare Verbum, splendor, figura, Filius dicitur. ϱ Λόγος μὲν οὖν, xal ἁἀπαύγασμα λέχετα", δὰ d 


Cur Unigenitus. — lpse porro et Verbum, et splen- 
dor idcirco dicitur, quia citra alterius congressum 
οἱ passionem et tempus, et fluxum ullum, ac se- 
parationeu a Patre genitus est 7. Filius aulem, 
ac Paterne subsintie figura, quia perfectus est 
ac subsistens, exceptaque ingenili proprictate per 
omnia patrem refert atque exprimit **. Unigenitus 
item , quia solus ex solo Patre unice natus est. 
Neque enim alia generatio est , qux eum Filii Dei 
generatione conferri possit : quandoquidem nec 
alius quoque Dei Filius est. Quamvis enim etiam 
Spiritus sanctus ex Patre procedat, nou tamen 


8! Greg. Naz. orat. 45. 
** |. orat. 23, 37 et 39. 


** Id. lib. t Cont. Eun. p. 66; Cyrill. Thes. assert. 5. 


ἄνευ συνδυασμοῦ, xal ἁπαθῶς, xal ἀχρόνως, χαὶ 
ἀῤῥεύστως, xal ἀχωρίστως γεγεννῆσθαι ἐκ τοῦ e 
τρός. Ἡ ἰὸς δὲ, καὶ χαρακτὴηρ τῆς πατρικῆς ὑποστό- 
σεως, διὰ τὸ τέλειον, xal ἑνυπόστατον, καὶ asd 
πάντα ὅμοιον τῷ Πατρὶ εἶναι, πλὴν τῆς ἁγεννησία» ! 
Μονογενὴς δὲ, ὅτι µόνος (16) ἐκ µόνου τοῦ Πατ 
µόνως ἐγεννήθη. Οὐδὲ Υὰρ ὁμοιοῦται ἑτέρα γέννηση 
τῇ τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ γεννήσει. 0ὐδὲ váp ἐστιν ds 
Υἱὸς τοῦ Θεοῦ. El γὰρ xai τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐκ τοῦ 
Πατρὺς ἐχπορεύεται, ἀλλ᾽ οὐ γεννητῶς, ἁλλ' Exo 
ρευτῶς. "Αλλος τρόπος ὑπάρξεως οὗτος, ἄληπιός 3 
xai ἄγνωστος, ὥσπερ xai fj τοῦ Υἱοῦ γέννησε, δὲ 


*' Greg. Naz. orat. 9* 


VARLE LECTIONES 


* Hac verba alterius capitis principium sunt in Dasileensibus editionibus et in translatione d 
bri; at nulla in editione Veronensi et in mss. hic capitum distinctio, preterquam in veteris transiat s 


codicibus. 4 Multi cod. μηδαμῶς, ut supra. 


NOT £.. 
(16) Μονογενὴς δὲ, ὅτι µόνος. Unigenitus, quia D voz, ium quia solus. Non enim ez conjugio. Καὶ * 


solus ex solo, etc. Sic Theologus, orat. 56, qui 
addit, ἁλλ᾽ ὅτι xal µονοτρόπως. Quin eiiam singu- 
lari modo, non eelwt corpora; ut indicet Verbi gene- 
ralionem ab omnibus esse liberam imperfectioni- 
bus, qua corporum ygenituram coiitantur. Quod 
orat. 25, eleganter declarat : Patrem vere patrem, 
inquit, et mulio verius, quam qui apud nos id nomi- 
nis obtinéni, ὅτι uóvuc * Quia uno solo modo. Ἰδιο- 
τρόπως yàp xal οὐχ ὡς τὰ σώματα. Nam proprio et 
stugulari modo. Pater esi, non uti corpora. Καὶ µό- 


νου, lum quia solius : wnigenili siquidem. Ka , 
vov, lum quia solum. Non enim ipse prius 
Pater | evaderel. iva fait. Quamebrem ài 

Yibv τὸν Υἱὸν, ὅτι μόνος, χαὶ µόνον, xal µόνως “” 
µόνον, Filium vere Filium, quio solus eu elc 
et uno solo modo, et solum. Hanc fidem integz n 
objiciv Eunomio, qui teste Basilio lib. n e 
cont. ipsum, in hoc przrogativam Unigeniti g»** 
tam aiebat, quod μόνος παρὰ póvou, wwws ab — 9" 
sil. 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. TI. 


818 


τὰ ὅσα ἔχει ὁ Πατὴρ, αὐτοῦ εἰσι, πλην τῆς Α generationis modo , sed processionis. Alius autetn 


πας (17), Ἶτις οὗ σηµαίνει οὐσίας διαφορὰν, 
ἵωμα (18), ἀλλὰ τρόπον ὑπάρξεως: ὥσπερ 
δὰμ ἁγέννητος ὤν' πλάσμα yáp ἐστι τοῦ 
καὶ ὁ Zh8 γεννητός * υἱὸς γάρ ἐστιν Αδάμ" 
Oa kx τῆς τοῦ 'Αδὰµ πλευρᾶς ἐχπορευθεῖσα * 
ἐγεννήθη αὕτη * οὐ φύσει διαφέρουσιν ἀλλή- 
Άρωπαι γάρ εἶσιν' ἀλλὰ τῷ τῆς ὑπάρξεως 


est hic exsistentize modus perinde incomprehensus 
et ignotus , quemadmodum et Filii generatio. Quo- 


cirea omnia qux Pater babet, Filii sunt , hoc uno — 
excepto , quod ingenitus non est : quz quidem vox : 


neo nature discrímen, nec dignitatem , sed sub- 
sistendi modum indicat **. llaud secus atque 
Adam , qui genitus non est ( figmentum enim Dei 
est ) et Seth qui genitus ( fllius enim est Adami) et 


3 ex Adami cosla prodiit (neque enim ipsa genila esl), natura inter se minime differunt ( ho— 


nim sunt), sed exsisiendi modo 19. 

yàp εἰδέναι, ὅτι τὸ ἀγένητον διὰ ἑνὸς v ypa- 
» τὸ ἄχτιστον, fixot τὸ μὴ γενόµενον σηµαί- 
δὲ ἀγέννητον διὰ τῶν δύο vv γραφόµενον, 
! μὴ γεννηθέν. Κατὰ μὲν οὖν τὸ πρῶτον ση- 
νον διαφέοει οὐσία οὐσίας * ἄλλη γὰρ οὐσία 
6, ἦτοι ἀγένητος δι ἑνὸς v, καὶ ἄλλη γενητὴ, 
(ax). Κατὰ δὲ τὸ δεύτερον σηµαινόµενον, οὐ 
t οὐσία οὐσίας παντὸς γὰρ εἴδους ζώων ἡ 
ὑπόστασις ἁγέννητός ἐστιν, ἀλλ᾽ οὐκ ἁγένη- 
ετίσθησαν μὲν γὰρ ὑπὸ τοῦ Δημιουργοῦ, τῷ 
γτοῦ παραχθέντα elc Υένεσιν. OO μὴν ἑἐγεννή- 
μὴ προὔπάρχοντος ἑ-έρου ὁμοξιδοῦς, ἐξ οὗ 
Xn. 


Aliud ἀγέννητον, et aliud ἀγένητον. --- Sciendum 
enim vocem ἀγένητον, cum scribitur cum unico v, 
increatum signiflcare; seu quod minime factum 
est : ἀγέννητον autem, cum scribitur cum duplici vv, 
id indicare quod non est genitum. Priore ergo 
significato essentia ab essentia differt. Alia enim 
est essentia increata; quam vox ἀγένητος, cum 
unico v, sonat ; alia creata, quam vox γενητὴ de- 
nolat. Secundo autem significandi genere nullum 
essentig ab essentía discrimen inducitur. Primum 
enim cujusque animantium speciei individuum 
ἀγέννητον, seu ingenitum est ; non item ἀγένητον, 
hoc est minime conditum et factum. A Conditore 


rerum , per ipsius Verbum in ortum producta sunt. At non genita; cum ante nullum aliud 
1! speciei singulare exstaret, ex quo gignerentur. 


μὲν οὖν τὸ πρῶτον σηµαινόμενον κοινω- 
2b τρεῖς τῆς ἁγίας θεότητος ὑπέρθεοι ὑπο- 
* ὁμοούσιοι γὰρ καὶ ἄχτιστοι ὑπάρχουσι. 
| τὸ δεύτερον αηµαινόµενον, οὐδαμῶς * μόνος 
Πατῆρ ἁγέννητος ' oà γὰρ i£ ἑτέρας ἑατὶν 
εοστάσεὼς τὸ εἶναι. Καὶ µόνος ὁ Υἱὸς γεννη- 

τῆς τοῦ Πατρὸς γὰρ οὐσίας ἀνάρχως xal 
; Ὑεγέννηται. Καὶ µόνον τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον 
αὺν, Ex τῆς τοῦ Πατρὸς οὐσίας, οὗ γεννώµε- 


η]. lib. i, et ιν. Greg. Naz. orat. 56, 
; p. 13. '* Greg. Naz. orat. 55. 


91. 


136 Quantum igitur ad primam significationem 
attinet , singulis tribus sanct: Deitatis divinissimis 
personis vox ἀγένητος convenit 13, Ejusdem enim 
substantiz sunt οἱ increatze "*. Quantum autem ad 
secundam , non item : solus enim Pater ingenitus 
est."*, Nec enim ab alia persona habet ut sit. Solus 
etiam Filius genitus est : ex Patris enim subslantia 
absque initio ullo ac tempore genitus est. Solus de- 
nique Spiritus sanctus ex Patris quidem substantia 


"' Max. Dialog. eon. Arian. — '* Cyrill. Thes. 


NOTE. 


Π1]ν τῆς dyexrnc(ac. Uno excepto, quod 
is ROR est. Vox ἀγέννητον, gentilibus philo- 
significabat, tum id qued genitum non est, 
infectum, ex quo Eunomiani ob nominis 
mbiguitatem fallere Catliolicos conabantur. 
npertissimam 6586 Dei essentiam aiebant, et 
sitàm esse quod Deus ἀγέννητος, ingenitus 
quamobrem Verbum non esse Deum sicut 
; quia genitum. Catholici vero vocabulum, 
ος, improbare, quia a Scripturis exsularet ; 
atonem illo exprimi, nec eo proinde 
quid sit Deus. Sin hoc signillcetur quod 
8 non est, ἀγέννητον, ingenitum, seu ut Hlila. 
"lit, innascibile, eL γεννητὸν. genitum, naturas 
$ non annuere, sed personarum duntaxat 
4ates. Sic pugnant Athanasius, orat. 2 Cont. 
Basilius, lib. ιν Cont. Eun.; Nazianzenus, 
5. Sequioris vero Graci: scriptores obser- 
roce Jévuses , ingenitum  iunascibilemwve , 
Wi; ἀγέννητος, vero increutum non factum : 
suapte natura ἁἀγέννῃητον, increatum esse, 
' wibus personis ex aquo convenire ; soli 
atri, ut sit ἀγέννητος, ingenitus, veluti Filio, 
myvóe, genitus, sit. QuoJ discrimen reperies 


in secundo Dialogorum ads». Ariían qui Athanasio 
assignati sunt. Imo przluserat Theologus, orat. 25, 
ubi ait, commune esse Patri εἰ Filio et Spiritui 
sancto, τὸ uh γεγονένα:, ut facti mon sint; hoc cst 
ut sint. ἀγέννητοι. Subjungit, ἀγεννησίαν , innasci- 
bilitatem , et yévrnow , nativitatem, personarum 
roprietates esse, non discrimina naturarum. Sic 
piphanius haeresi 64, diserte observat, omnino 
differre γενητόν, et γεννητόν, ut hoc genitum, illud 
creatum οἱ conditum signilicet. Enimvero prima vox 
a γίνομαι, fio, derivatur, secunda a γεννάω, gigno. 
(5) 0008 ἀξίωμα. Nec dignitatem. Rursum va. 
pulat Eunomius, qui, ut refert Basilius, lib. u cont. 
Ipsum, ἀγεννησίας, innascibilitatis, vocabulo ἀξίω- 
μα, dignitatem quamdam exprimi aiebat ; qux non 
esset in Filio. Basilius, lib. m, permittit, Patrem 
Filio dignitate majorem dici, et Filium Spiritui 
sancto, tv' ὅλως xal συγχωρῄσωμεν ΄ discriinen vero 
naturarum exinde consequi negat: Sicut diversi 
sunt ordines angelorum, inquit, omnes tamen. ex 
equo natura angeli. sunt, esique. dignilas differens. 
natura vero communis. At lib. iv expendens hoc 
Domini dictum. Pater major me est, negat Patrem 
csse Filio majorem dignitate, à) οὐδὲ ἀξιώματ:. 


vh 


S. JOANNIS DAMASCENI 


progreditur, non generatione, sed processione "*. A vov, ἁλλ᾽ Exzoptuóp&vov* οὕτω μὲν ο τῆς θείας ὃλε. 


ita enia a divina Scriptura edocemur : tametsi 
alioqui generalionis ac processionis modus nulla 
ingenii vi comprehendi possit. 

Quin illud quoque nosse interest , paternitatis, fi- 
lietatis, et processionis vocabula non a nobis ad 
beatam Deitatem esse translata, veruiun contra il- 
linc nobis communicata , quemadmodum Apostolus 
ait : l'ropterea flecio genua mea ad Patrem , ex quo 
omnis paternitas in celo et in terra est **. 


Quomodo Pater major Filio. Verbum non est in- 
sirumentum Patris. — Quod si Patrem Filii prin- 
cipium el majorem esse dicimus , haudquaquam his 
verbis eum Filio vel tempore priorem vel natura 


σχούσης l'paqgnc, τοῦ δὲ τρόπου τὴς γεννήσεως xe) 
τῆς ἐχπορεύσεως ἁκαταλήπτου ὑπάρχοντος. 


Καὶ τοῦτο δὲ ἱστέον (19), ὡς οὐχ ἐξ ἡμῶν uut 
ηνέχθη ἐπὶ τὴν µαχαρίαν θεότητα τὸ τὴς Κατρύτη 
τος, καὶ υἱότητος, χαὶ ἐχπορεύσεως ὄνομα ᾽ τούπνα 
τίον δὲ ἐχεῖθεν ἡμῖν µεταδέδοται, ὥς φησιν ὁ θεῖ 
ἹἈπόστολος * Διὰ τοῦτο χἆμαπτω τὰ γόνατά «με 
πρὸς τὸν Πατέρα, ἐξ o0 πᾶσα πατριὼ ἐν' οὗὖραν 
xal ἑπὶ γῆς. 

Ei δὲ λέγομεν (20) τὸν Ἡατέρα ἀρχὴν εἶναι τ 
Υἱοῦ xai μείζονα, οὐ προτερεύειν αὐτὸν τοῦ Yl 
χρόνῳ, ἡ φύσει ὑποφαίνομεν ΄ δι αὐτοῦ γὰρ το 
αἰῶνας ἐποίησεν ' οὐδὲ xa0' ἕτερόν τι, εἰ μὴ χατὰ 


prastautiorem esse indicamus 15 ( per ipsum enhn B αἴτιον' τουτέστιν, ὅτι ὁ ΥὈὸς ἐκ τοῦ Ώστρὸς iy 


fecit ssecula 11), nec denique alia re quam sola cau- 
88 ; lioc est quia ex Patre genitus est, nou autem 
Pater ex Filio ; et quia pater naturaliter filii causa 
est : quemadmodum nec ignem ex luce prodire di- 
cimus , verum lucem ex igne. Quocirca cuim Patrem 
Filii principium ac Filii majorem audierimus, id 
causas ratione intelligamus. Et ignem sicut non al- 
terius substantie esse dicimus, ac rursus lucein 
alterius ; eodem modo nec alterius substantie Pa- 
ter, alterius Filius dici potest ; sed unius ejusdem- 
que '*. Praeterea, sicut ignem per lucem ex eo 
progredientem lucere dicimus : nec proiude tamen 
lucem illamex eo mananteni organum quoddam esse 


** Joan. xv, 26. 


Q9.  '"' Πευγ. 1, 26. 


1 Ephes v, 14 ; Cyrill. Thes. assert. 52, Dionys. cap. 1 De div. nom. 
'* Greg. Naz. orat. 37 ; Athan. lib. 1 Conira ÁArian. 


νήθη, xxi οὐχ 6 Ilacho &x τοῦ Ylou* xai ὅτι ὁ Ἡ 
ttp αἴτιός ἐστι τοῦ Ylou φυσιχῶς ὥσπερ οὐκ 
τοῦ φωτὸς τὸ nup Φαμεν προέρχεσθαι, ἀλλὰ «b gi 
μᾶλλον &x τοῦ πυρός. "Ov οὖν ἀχούσωμεν ἀρχῖν x 
µείσονα τοῦ Yioo τὸν Πατέρα, τῷ αἰτίῳ velmopa 
Καὶ ὥσπερ οὐ λέγομεν ἑτέρας οὐσίας τὸ πρ, 3 
ἑτέρας τὸ «ὥς, οὕτως οὐχ οἷόν τε φάναι ἑτέρ 
οὐσίας τὸν Πατέρα, xat τὸν Υἱὸν ἑτέρας ᾿ ἀλλά µι 
καὶ τῆς αὐτῆς. Καὶ χαθάπερ φαμὲν 6X τοῦ ἐξ αὖτ 
προερχοµένου φωτὺς φαίνειν τὸ πῦρ, καὶ οὗ τιθέµε 
ὄργανον ὑπουργικὸν εἶναι τοῦ πυρὺς τὸ ἐξ αὖτ 
φῶς, δύναμιν δὲ μᾶλλον φυσικἠν ' οὕτω λέχοµεν ^ 
Πατέρα πάντα ὅσα ποιεῖ, διὰ τοῦ μονογενοῦς αὖ 
19 Joan. x 


VARLE LECTIONES. 


* Quidam mss, μὲν οὖν. 


NOT X. 


(19) Kal τοῦτο δὲ ἰστέον. Quin illud quoque C esse. Τὸ ὄντως 0v, ᾧ καὶ zb εἶναι χυριώτατον 


nosse interest. Basilius, lib. v Cont. Eunom. uegat 
nomina Spiritus, Filii, generationis proprie conve- 
nite Divinitati, sed ἐξ ἀνθρωπίνης ὁμοιώσεως, ex 
humanarum rerum similitudiue sunt. Verum Atha- 
nasius, lib. 11 Gont. Arian. ex iisdem Apostoli ver- 
bis, qu:e Noster laudat, infert homines liberorum 
suorum Patres dici inritatione divina paternitatis. 
Ei pro suo more conformis est Cyrillus in The- 
sauro, assert. 52. Favet et νους Ancyrana apud 
Epiph. hares. 75, nec non Dionysiaster, cap. 1 et 
9 De div. nom., quamvis Joannes Scytlopolitanus 
in Commentario, his verbis «daa πατριά, non pa- 
Lernitatem omnem, sed omnem ordinem et societa- 
tem. angelorum et hominum intelligat : sed non 
salis juxta auctoris sui mentem qui eap. 92, diserte 
accipit πατριάν pro paternitate, ut υἱότητα pro fi- 
liatione, seu filietate, ὅτι πᾶσα θεία πατριὰ xal 
υἱότης Ex τῆς πάντων ἑξηρημένης πατριαρχίας xat 
νἱαρχίας δεδώρηται, χαὶ ἡμῖν, xat ταῖς ὑπερουρα- 
νίαις δυνάµεσιν, ἐξ ἧς xai θεοὶ, χαὶ θεῶν πατέρες 
οἱ θεαειδεῖς γίγνονται, χαὶ ὀνομάνονται νόες, x. τ. 6. 
Apprime etiam notanda sunt hic Atlianasii verba, 
loco mox citato. ᾽Αλλὰ μᾶλλον οἱ ἄνθρωποι διὰ τὸν 
Θεὸν χυρίως χαὶ µόνον ἀληθῶς ὄντα Πατέρα τοῦ 
ἑαυτοῦ Ἰ]οῦ, καὶ αὐτοὶ “πατέρες ὠνομάσθησαν τῶν 
ἰδίων τέχνων  δεά magis homines filiorum suorum 
patres nominali sunt, ad imitationem Dei qui pro- 
prie et solus vere est sui Filii Pater. Illi enim, ait 
Cyrillus, assert. 15, proprie contenit essentia. sua 
g'guere, cujus propric est, et proprium | omen est 


(20) El δὲ Aéropev. Quod si Patrem. Athanaget, 
lib. 1 Cont. Arian, observat Christuim, Joan. nt, 
non dixisse, Pater melior me est xpelocuv p9. 
ἑστὶ, ne inferret. aliquis eum aequalem Patri 20 
esse divina natura, aique adeo alterius naut 
esse ; sed dixit Major est, inquit, non quadam 9 
gnitudine aut etate, ἀλλὰ διδ την ἓξ αὐτοῦ τοῦ n 
πρὸς Ὑέννησιν, sed quia ex ipso Paire 
essct. Vruinimo dicendo, Major est, esseniia p 

ietatein monstravit, Eóztze πάλιν -ῆς οὐσίας ' 
διότητα. Eodem modo Dotnini effatum intelle 
runt Basilius, Nazianzenus. CyriHas aliiqueGras 
quibus couforiis est Hilar?as, lib. ix et 31 De ^ 
nitate, ubi Patrem ait. dici, Majorétn, propter. — 
ctoritatem. Ubi auctoritatis noitiue, non potestas 
Patris in. Filium innuit, sed rationem princi 
quam Greci dicunt αἰτιότητα. Quo μου dixes 
lih. i, Spiritum sanctum de Patre εἰ Filio aus 
ribus confitendum esse. Ünde So»badius ejus seu 
lis et popularis ait : Merito major quia solus 
sine auctore est. Plura in eumdetn sensum Hilars 
congessit libro De synod. Cueteri vero Lativi vul 
docent Patrem Filio majorem esse, in quia Pss 
est, sed quia Filius homo factus est. Hoc appre- 
Athanasius lib. De hum. carne suscepta : ex 4 
mürari subit, id Nazlanzeno non placuisse. AN» 
Patrem propter. humanitatem esse. Filio majore 
verum quidem est, inquit orat. 36, sed non perkes 
rificum. Quid enim mirum Deum homine mejor 
€55c, εἰς. 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. I 


 €0y ὡς δι ὀργάνου (21) λειτουργικοῦ, A ipsi inserviens, sed vim quamdam nativam statui- 


$c xat ἑνυποστάτου δυνάμεως. Καὶ ὥσπερ 
πὈρ φωτίζειν, xal πάλιν φαμὲν 25 φῶς 
φωτίζειν, οὕτω πάντα ὅσα ποιεῖ ὁ Πα- 
ως καὶ ó Ylóc ποιδῖ. ᾽Αλλὰ τὸ μὲν φῶς 
µοόστασιν παρὰ τὸ πῦρ χέχτηται. ὁ δὲ 
| ὑπόστασίς ἔστι, τῆς πατριχῆς ἀχώριστος 
(6, ὥς ἀνωτέρω παρεστήχαµεν. ᾽Αδύνατον 
ἥναι ἐν τῇ χτίσει εἰχόνα ἁπαραλλάχκτως 
τὸν τρόπον τῆς ἁγίας Τριάδος παραδει- 
Τὸ γὰρ κτιστὸν καὶ σύνθετον, xal ῥευ- 
τρεπτὸν, xal περίγραπτον, xal σχΏμα 
Ρθαρτὸν, πῶς σαφῶς δηλώσει τὴν πάντων 
Κηλλαγμένην ὑπερούσιον θείαν οὐσίαν ; 
Χτίσις, δἡλον ὡς τοῖς πλείοσι τούτων ἓν- 


mus : pari modo Patrem omnia quz facit, per 
Unigenitum suum facere dicimus, nom tanquam 
per servile quoddam organuin, sed ut per vim 197 
naturalem et subsistentem ?*. [Insuper quemad- 
modum ignem illuminare dicimus , idemque rursue 
ipsius luci tribuimus ; sic omnia que Pater facit , 
Filius eiiam similiter facit **. At vero in hoc dis- 
crimen situm est , quod lux propriam et distinctam 
ab igne aubsistentiam non babet, Filius autem per- 
fecta hypostasis est, a palerna hvpostasi insepa- 
rabilis, ut superius a nobis ostensuin eat. Neque 
enim fieri potest ut in rebus creatis imago ulla aut 
similitudo reperiatur, qu& sanctze Trinitatis modum 
in seipsa citra ullum dissimilitudinis notam reprae- 


| πᾶσα χατὰ τὴν» ἑαυτῆς φύσιν τῇ φθορᾷ B sentet. Quod enim creatum, et conpositum , et 


caducum, et mutabile, et circeumscriptum , et {- 


litum , et corruptibile est, quo tandem modo superessentialem essentiam divinam, ab his 
iberam , aperte declarabit? Perspicuum autem. est res omnes creatas plerisque ejusmodi 
us obnoxias esse, sicque a natura comparatas, ut corruptioni subjaceant. 


; πιστεύομεν xal εἰς ἓν Πνεῦμα ἅγιον, τὸ 
αἱ ζωοποιόν * τὸ ἐχ τοῦ Πατρὸς ἐχπορευόμε- 
! Ylip ἀναπαυόμενον τὸ τῷ Πατρὶ καὶ Υἱῷ 
νούμενον καὶ συνδοξαζόμενον, ὡς ὁμοού- 
| συναῖδιον * τὸ &x θεοῦ Πνεῦμα, τὸ εὐθὲς, 
κὸν, την πηγΏν τῆς συφίας, χαὶ ζωῆς, xat 
408 * θεὺν σὺν Πατρὶ καὶ Υἱῷ ὑπάρχον xal 
υόμενον * ἄχτιστον, ΌλΏρες, δημιουργὸν f, 
Ἀριχὸν, παντουργὸν, παντοδύναμον, ἀπει- 


De Spiritu sancto. Ignoium nobis εί distinguantur 
tn. Deo generatio et processio. — Eodew etiain inodo 
credimus in Spiritum sanctum, Dominum, et vivi- 
ficantem, qui ex Patre procedit, et in Filio con- 
quiescit ; qui cum Patre et Filio simul adoratur et 
conglori&icatur, uipote consubstantialis εἰ co- 
eeternus ** ; Dei Spiritum, rectum, principalem; sa- 
pientis, vitae et sanctitatis fontem ; Dei cum Patre 
et Filio cum rem habentem, tum nuncupationem ; 


, Ota iov πάσης χτίσεως, οὐ δεσποζόµενον’ C increatum, plenum, conditorem, coutinentem om- 


εούμενον * πληροῦν, οὗ T mpoóuevov* µετ- 
οὗ µετέχον ἁγιάζον, οὐχ ἁγιαζόμενον, πα- 
ὡς τὰς τῶν ὅλων παρακλήσεις δεχόµενον * 
ᾱ ὅμοιον τῷ Πατρὶ xa Yli* &x τοῦ Πατρὸς 
vov, xat δι’ Υἱοῦ µεταδιδόµενον, χαὶ µετα- 
ινον ὑπὸ πάσης κτίσεως, xal δι ἑαυτοῦ 
ὶ οὐσιοῦν τὰ σύμπαντα, xai ἁγιάζον, xat 
ἑνυπόστατον, ἐν ἰδίᾳ ὑποστάσει ὑπάρχον, 
! καὶ ἀνεχφοίτητον Πατρὸς xai Yioo, xai 
ry ὅσα ἔχει ὁ ITIatho xal ὁ Υἱὸς, πλὴν &yev- 
ἡ τῆς γεννήσεως. Ὁ μὲν γὰρ Πατὴρ ἀναί- 
(έννητος) οὐ γὰρ Éx τινος ἐξ ἑαυτοῦ γὰρ τὸ 
5, οὐδέ τι τῶν ὅσαπερ ἔχει EG ἑτέρου ἔχει 
μᾶλλόν ἐστιν ἀρχὴ χαὶ αἰτία τοῦ πῶς εἶναι 
wig πᾶσιν. 'O δὲ Υἱὸς ἐκ τοῦ Πατρὺὸς γεν» 


. Naz. orat. 10, 51 et 57 


9? Joan. v, 19. 


nia ac moderantem, omnium effectorem, omnipo- 
tentem, infinitz potenti», creatis omnibus impc- 
rantem , nulliusque imperio subjacentem **; qui 
deos facit, non deus flt ; qui implet, nec impletur; 
qui participatur, nec participat; sanctificat, nec 
sanctificatur; Paracletum, loc est, consolatorem, 
ut qui universorum adwittat obsecrationes : Patri 
et Filio per omnia similem ; ex Patre procedentem; 
qui per Filium conceditur, et ab omni creatura 
percipitur; qui per seipsum creat, et rebus οι - 
nibus subsistentiam tribuit οἱ sanctitatem, qui in 
propria subsistit, sive exsistit, hypostasi ; qui a 
Patre et Filio nec separatur nec digreditur; qui 
omuia habel quz Pater et Filius, excepta ingeniti εἰ 
geniti proprietate. Pater quippe causam non agno- 


^! Greg. Naz. orat. ο]. ** Id. orat. 49. 


VARLE LECTIONES. 


Regii et Colb. δημ.ουργικόν. 


€ Reg. 2934 οὐ γὰρ Ex τινος τὸ εἶναι ἔχει, οὐδέ τι τῶν ὅσα ἔχει, 


ΝρτΑ. 


bx ὡς δὲ ópyárov. Νοκ. tanquam per in- 
Ww. Verbum propter res condendas fa- 
8 aiebant Ariani, quibus opponit Cyrillus, 

Herm. exemplum artificis, qui opus 
ad aliter exsequatur, nisi manu et indu- 
, Bic Deus εἰ Pater, inquit, que propo- 
eenditrice [acere, hec ὡς διὰ δυνάµεως 
ἵται τοῦ Yiou, per Filium, cen per pro- 
riaitei (acit, vt nempe Filius sit. virtus 
i$ Patris. veluti docet Noster iu. Dial. cunt. 


Manich. et alibi. Per manus, inquit Irenzeus, lib. v, 
c. 6, id est per Filium et Spiritum sanctum fit homo 
secundum similitudinem Dei. Per has virtutes Pater 
cum invisibilis sit se aspectabilem prsebet. Nam ut 
ait idem doctor lib. iv, cap. 14 : Agnitio Patris ext 
Filii manifestatio. Per ipsum Verbwn eisibilem εἰ 
palpabilem facium Pater osiendebatur, etiam si nou 
omnes similiter credebant ei : sed omnes viderunt in 
Filio Patrem. Invisibile etenim Filii Pater ; visibile 
autem Patris Filius, 


8. JOANNIS DAMASCENI 8 


scit, estque ingenitus. Non enim ex quoquam est A νητῶς «b δὲ Πνεῦμα τὸ ἅχγιον, xai αὐτὸ plv ἐκ ej 


(a seipso enim habet ut sit), nec quidquam eorum 
que habet, ab alio liabet; quin potius ipse prin- 
cipium omnibus est et causa, tum quod sint, tum 
quod naturaliter certo modo sint. Filius autem ex 
l'atre est generationis modo. Spiritus vero sanctus 
el ipse quoque ex Patre est, 


Πατρὸς, à13* οὗ γεννητῶς, ἀλλ’ ἐχπορευτῶς. Καὶ ὅτι 
μὲν ἔστι διαφορὰ (32) γεννήσεως xoX ἑχπορεύσεως 
μεμαθήχαμεν" τίς δὲ ὁ τρόπος τῆς διαφορᾶς, eila- 
μῶς. "Αμα δὶ χαὶ ἡ τοῦ Υἱοῦ Ex τοῦ Πατρὸς γένη. 
σις, xat fj τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐχπόρευσις. 


non gignendi tamen modo, sed procedendi. Et quidem generationem 


inter et processionem discrimen intercedere edocti sumus : caterum quis sit hujus distinctionis wo- 
dus, prorsus nescimus. Simul porro et Filii ex Patre generatio, et Spiritus sancli processio est. 


138Personarum proprietates seu notiones.—Om- 
nia igitur quz Filius habet, Spiritus etiam a Patre 
liabet ; atque adeo hoc. ipsum quod cst 53, Quod si 
Pater non est, sane nec Filius est, nec Spiritus. 
Jtidem nisi Pater aliquid habet, ne Filius quidem 


Πάντα οὖν ὅσα ἔχει 6 Υἱὸς, καὶ «b Πνεῦμα, Ex τοῦ 
Πατρὺς ἔχει, χαὶ αὐτὸ εἶναι, καὶ εἰ μῇ ὁ Πατέρ 


"ἐστιν, οὐδὲ ὁ Υἱός ἐστιν, οὐδὲ τὸ Πνεῦμα” xal εἰ μ 


ὅ Πατ]ρ ἔχειτι, οὐδὲ ὁ YU ἔχει, οὐδὲ τὸ Πνεῦμα: 
καὶ διὰ τὸν Πατέρα (25), τουτέστι διὰ τὸ εἶναι τὸν 


iMud habeat, nec Spiritus : e! propter Patrem, id pg Πατέρα ^, ἔστιν ὁ Υἱὸς χαὶ τὸ Πνεῦμα * xay διὰ 


est, quia Dater est, tum Filius, tum Spirilus 
sanctus est **. Rursusque propter Patrem habet 
Filius quidquid habet, et Spiritus, hoc est, pro- 
pterea quod Paler hasc habet; modo tamen, in- 
geniti, geniti, et processionis proprietates exci- 
pias 55. In his enim duntaxat personalibus proprie- 
tatibus tres sancte Trinitatis persone inter se 
distinguuntur ; non essentia, sed peculiari cujusque 
persons nota indivisim discreta. 

Trinitas sine compositione. Porro unumquemque 
ex bis tribus perfectam atque integram subsisten- 
tiam habere dicimus, ne alioqui compositam unam 
ex tribus imperfectis naturam perfectam intelliga- 
mus; sed uaam simplicem substantiam et esscen- 


9 Greg. Naz. orat. 25. **]d. orat. 25. 


τὸν Πατέρα ἔχει ὁ Ybo xa τὸ Πνεῦμα πάντα ἃ ἔχει, 

τουτέστι, διὰ τὸ τὸν Πατέρα ἔχειν αὐτὰ, τλὴν τῆς 

ἁγεννησίας, χαὶ τῆς γεννήσεως, xal ἑχπορεύσεως. 
Ἐν ταύταις γὰρ µόναις ταῖς ὑποστατιχαῖς ἰδιότησι 

διαφέρουσ.ν ἀλλήλων αἱ ἁγίαι τρεῖς ὑποστάσεις * 
οὐχ οὐσίᾳ, τῷ δὲ χαρακτηριστικῷ τῆς ἰδίας 1 ὑπο- 
τάσεως ἁδιαιρέτως διαιρούμεναι. 


Φαμὲν δὲ ἕχαστον (24) τῶν τριῶν τελείαν Eystu, 
ὑπόστασιν, ἵνα uh ix τριῶν ἀτελῶν μίαν σύνθετου, 
φύσιν τελείαν γνωρίσωµεν' ἀλλ' ἓν τριοὶ τελεία. , 
ὑποστάσεσι µίαν ἁπλῆν οὐσίαν, ὑπερτελη, καὶ riu, 
τέλειον i. Πᾶν γὰρ ἐξ ἁτελῶν συγχείµενον, σύνελε, 


55 |d. orat. 25. 


VARI ΓΕΟΤΙΟΝΕ». 
h R. 3109. Et apud Cyrillum ib. De Trinitate διὰ τὸ εἶναι αὐτὸν Πατέρα. — 1 Mss. ἡ οἰκείας. Edita veg 


et apud Cyrillüm, τῆς ἰδίας. 


| Mss. omnes, excepto Reg. 2927, προτέλειον. 


NOT £. 
(93) Kal ὅτι μὲν ἔστι διαφορά. Et quidem gene- C enim Dei causa sit : ἀλλ ὕστερον γέγονε δι aic? 
ρ 


rationem inter, etc. Hlauc regulam Patres sanxerunt, 
quam secundo repelit. Damascenus, propter hzre- 
ticas, quorum alii effluxione, aut dilatatione diving 
substauntiz, prodiisse Filium et Spiritum sanctuut, 
alii voluntate sola, uti czeteras res creatas, editos 
asserereut. Insuper Anomori Verbi et Spiritus sancti 

roductionum modos. sibi comperlissimos jaetita- 

ant. De. quibus legendi sunt Athanasius, orat. ὅ 
Cont. Arian. Nazianzenus, orat. 55; Augustinus, 
lib. ni Cont. Maxim. c. 14. AL vetitum non est ejus- 
modi inysterium conjectationibus quibusdam aut 
cxemplis exponere, dummodo nihil catholicae do- 
ctrinze detrimenti. accedat. Sic. Nostrum ex Nys- 
seno illud enarrantem audivimus. Sic Verbum ge- 
neratum esse Patres aiunt, quia Verbum intellectu 
divino producitur, et quia est imago Dei qui ipsum 
producit. Sic Epiphanius in Anchor. Sic Nyssenus 
rursum, Epist. ad Ablab., sic Augustinus, lib. xv 
De Trinitate Spiritum procedere, non gigni docent, 
quia ex Patre simul et Filio est ; Filius vero ex solo 
l'atre. 

(23) Καὶ διὰ τὸν Πατέρα. Rursumque propter 
Patrem. Alioqui caveret ne Filius aut Spiritus 
&anctus esse propter Deum putaretur, ceu propter 
caugam, quam nostri finalem appellant, ut propter 
ejus gloriam ambo procreati sint, uli res caeteras 
Deus propter semetipsum est operatus. Nam ut 
observat Theologus orat. 55, Verbum ἓν ἀρχῇ $v 
ἀναιτίως, in principio erat citra causam. Eoque 


) δὲ fiv, τὸ σὲ σωθῆναι τὸν ὑδριστήν. Posthec wma 
πι propter causam; ut tu. contumeliosus salen 
fieres. Ubi negat Patrem, nec quidquam aliod esie 
Filii causam finalem ; alias quippe passim agme- 
scit Patrem, tum ἀρχὴν , principium, tum als 

el αἴτιον causam sive auctorem ejus esse. Imo àgy 
YioU Πατὴρ, inquit orat. 99, ὡς αἴτιος, principia? 
Filii Pater, tanquam auctor. Qus voces, ubi & 
divinis processionibus agitur, Grecis familiar * 
sunt. Latini vero de schola theologi cause vocal» 
lum eliminarum , propter rationes quas $anc 
Thomas explicat part. t, quaest. 35, art. 1. 

(24) Φαμὲν δὲ Exac tor. Porro unymquemque, e? 
Ne quisquam putet propter Filii et Spiritus same» 
conjunctionem cum Patre consequi divinam sc X 
stantiam ex his tribus compositam esse, Nosie9 
post. Nazianzenum, docet tres personas perfec 
confitendas esse. lloc momertum persequitur AU 
nasius orat. 5 Contra Arianos, ubi Dei Verbum ges 
se &ubstare probat : Si Filius esset duntaxat 
simpliciter sapientia, et Verbum, ei Filius in Pair" 
el non polius sapientia substantialis, Verbum su» 
stantivum et Filius exsistens, c ἂν αὐτὸς σύνθετο 
&x σοφίας xal λόγου, Deus ipse compositus foret et 
&gpientía et verbo, ut nempe contingit in nobis. | 
quo subinde infert. eumdem emnino fore Patres 
οἱ Verbum sui ipsius Patrem, qui gigneret. se£* 
ipsum, aut inania esse nomina Filii Verbi et ο” 
pientiz. Eadem ratio valet de Spirity sancto. 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. 


ως ἐστίν. Ἐκ δὲ τελείων ὑποστάσεων ἁδύ- A tiam omni perfectione superiorem et anteriorem, 


νθεσιν γενέσθαι. "0θεν οὐδὲ λέγομεν τὸ εἶδος 
ἄσεων, ἁλλ' ἐν ὑποστάσεσιν. ᾽Ατελῶν δὶ εἴπο- 
! pj σωζόντων τὸ εἶδος τοῦ ἐξ αὐτῶν ἆπο- 
ου πράγματος. Λίθος μὲν γὰρ, καὶ ξύλον, 
pos, ἕχαστον xaÜ' ἑαυτὸ τἐλειόν ἐστι χατὰ 
? φύσιν * πρὸς δὲ τὸ ἐξ αὐτῶν ἀποτελούμενον 
ἐτελὲς ἕχαστον ὑπάρχει: οὐδὲ γάρ ἐστιν 
αὐτῶν χαθ᾽ ἑαυτὸ οἶχος. 

usque naturam specles, perfecta sunt : at 
21a sunt. Neque enim quidquam horum, si 


ες μὲν οὖν τὰς ὑποστάσεις Φαμὲν, ἵνα μὴ 
| ἐπὶ τῆς θείας νοήσωμεν φύσεως. Σύνθεσις 
Ἡ διαστάσεως. Καὶ πάλιν, ἐν ἀλλλαις (25) 
Ig ὑποστάσεις λέγομεν, ἵνα μὴ πλῆθος xal 
εῶν εἰσαγάγωμεν. Διὰ μὲν τῶν τριῶν ὑπο- 


| τὸ ἀσύνθετον xol ἀσύγχυτον" διὰ Ok τοῦ D 


yu, καὶ τοῦ tv ἀλλήλαις εἶναι τὰς ὑποστάτεις, 
ταυτότητος τοῦ θελ{ µατός τε, χαὶ τῆς ἑνερ- 
αἱ τῆς δυνάµέεως, xal τῆς ἑξουσίας, καὶ τῆς 
5, ἵνα οὕτως εἴπω, τὸ ἁδιαίρετον, καὶ τὸ 


. Naz. orat. 135 et 99; 
, Naz. orat. 29, 24 et 40. 


Athan. orat cont. Arian. 


in tribus perfectis personis noscamus **. Quidquid 
enim ex imperfectis conflatur, necessario compo- 
situm est. At ex perfectis hypostasibus compositio 
fieri non potest. Quo Πί ut nec speciem ex hypo- 
Slasibus singulis, sed in hypostasibus singulis di- 
camus 57, Iinperfecta vero. diximus, qua speciem 
non servant ejus rci quz? ex ipsis efficitur. Lapis 
enim, lignum, ferrum per se quidem, si peculia- 


respectu domus qua ex ipsis exstructa est, singula 
privatim consideretur, domnus est. 


Tres persone, cur Deus unus. — Quocirca per- 
fectas quidem personas profitemur, ne in divina 
natura compositionem intelligamus. Compositio 
enim dissilii mater est. AL rursus tres personas in 
se invicem esse dicimus, ne deorum copiam et 
turbam inducamus **. Tta per tres personas hoc 
intelligimus, quod nullus hic compositioni et con- 
fusioni locus sit : per id autem quod tres personz 
ejusdem substantie sunt, el ali: in aliis; quod 
etiam eadem voluntas, eadem operatio, eadem vig 


** Basil. orat, Cont. Sabell., Ar. et Eumon. 


NOTAE. 


(a) πάλιν ἐν ἀ.1λ1ή.αις. Et rursus tres per- 
elc. Primum aperit, cur una lei essentia 
isve. Deus, cum tres sint. persone. idque 
y explicat ex Dasilio et Tlieologo. Nyssenus 
ist. Quod non sint (res dii, ad Ablab. no- 
nc solvere ἰοπίαί, ea rationc quo discipuli 
Ί4Π naturam universalem, seu communem 
| rel esse. pugnant. Φαμὲν τοίνυν πρῶτον, 
χατάχρησίν τινα συνηθείας, dicimus. itaque 
em esse consuetudinis, ut eos qui natura 
m sunt, per ipsummei nature nomen pluraliter 
κε, εἰ dicamus quod ulti homines sinl. Cui 
ἰστι, simile fuerit, 3i quis dicat, multe na- 
manc. Post pauca subjungit : Personarum 
ratio propter proprie:ates que in unoquoque 
rantur, divisionem recipil, el secundum com- 
em in nunero conspicitur. Ἡ δὲ φύσις µία 
th πρὸς ἑαυτὴν ἠνωμένη, xal ἀδιατμήτως 
s; µονάς. Natura autem una est, secum. ipsa 
| indivisa, el exacte unilas, que nec acces- 
escat, nec substractione minuatur. Sed illud 
pRod est, cum sit unum, etsi. in. multitudine 
, indivulsa, continuata el integra perseverat, 
reum singularibus, qui ejus sunt parlieipes, 
£. Ceterum nullum subesse periculum ait, 
iquala nondum veteri consuejudine, et in- 
0 nominum usu, multos homines dicamus; 
€- vero si multos deos. ldem propugnat 
commtun. notionibus. In hanc sententiam 
illectus ex variis Catholicorum lueubra- 
s, in. quibus Verbum esse consubstantiale 
jusmodi exemplis declarabant, ut sicut 
B humanis cjusdem  essentic est ac. suus 
dc in divinis; ut quia Petrus, loannes, Phi- 
*onsubstantisles sunt, quia ejusdem nature, 
er, Filius et Spiritus sanctus : quanquam 
pbant similitudines istas non adzquare res 
tponere conabantur. Attamen iis sancti do- 
iequalitatem saltem Verbi cum Patre demon- 
M, etsi non item divinc substantie indi- 
uhitatem, quie citra mentis operam realis 
m in humanis natura quzvis intellectu solo 


ercipiatur et fiat una, quemadmodum docet Theo« 
ogus orat. 37, Apud mos, inquit, una est humani- 
tas. Αλλ' ἐχεῖ μὲν ἡ κοινότης τὸ ἓν ἔχει µόνον ἔπι- 
vola * Sed ibi natur& communilas cogilatione solum 
habet unitatem, per intellectum scilicet. oh conve- 
nientiam individuorum abstracta el concepta. 
Eodem modo naturze creatz discrimen Noster. hic 
explicat, ut nemini non perspicuum sit. quin pro- 
cul a Nysseni gententia discesserit, Hanc etiam 
olim carpsisse videtur Nazianzenus, orat. 1, ubi 
non Arium modo, sed et quosdam e nostris nimium 
Orthodoxos, τινὲς τῶν παρ ἡμῖν ἄγαν ὀρθοδόξων, 
Polytheiam siruxisse ait. Theodorus Abucaras ad 
sensum Theologi et Damasceni revocari debet, 
cum docet, opnsc. 2, naturam humanam reapse 
unam esse. Nihil enim sibi vult aliud, nisi singu- 
los liomines totidem non esse naturas communes, 
seu species: ut puta Petrus non est species hu- 
mana, seu matura universalis. Non juxta istius 
auctoris dialecticam essentia, natura, et forma 
idem sunt ac communis species. Ex quo infert vo- 
cem /omo, si pro specie, et essentia seu natura 
comninni sumatur, de Petro, Paulo et Joanne non 
ehuntiari, Ad quem sensum subtiliorem Nysseni 
verba transferri posse non puto : qui hac forsan 
scripserit, quando neglecto parumper theologiae 
βίο, rhetorum flosculis legendis potius vacabat. 
Qua de re auiice queritur. Nazianzenus epistola ad 
ipsum Gregor. Ceterum ex alio capite eaden in 
epi«tola ad. Ablab. perfectam ο νέα natura uni- 
tatein perinde petit ac Theologus et alii Patres, ex 
eo quod nimirum tres persouze, nulla seciione aut 
intercapedine ab invicem disjungantur, sed una sit 
earum substantia, unus voluntatis motus µία τοῦ 
ἀγαθοῦ θελήµατος χίνησις, qui quidem, ἀπὸ Πατρὸς 
παρορμᾶται, καὶ διὰ τοῦ Υἱοῦ πρόεισι, xai ἓν τῷ 
Ἡνεύματι τελειοῦται, a. Patre. proficisciur, perque 
Filium progreditur, et in. Spiritu completur, id re 
petit de vi θεατικῇ, spectatrice, unde nomen θεὺς, 
Deus, quz cum una sit in tribus personis, idcivco 
Deus unus est et dicitur. 


e21 S. JOANNIS DAMASCENI e 


ac potentia, ac denique idem, ut ita loquar, in 
illis motus est, hoc agnoscimus ; quod nimirum in 
illis nulla divisio locum habeat, et quod unus sit 
et Spiritus ejus. 

139 De trium personarum distinctione; aeque 
re, et ratione, el cogitalione, mentis prascissione.— 
Hoc autem uosse interest, quod aliud sit quoad 
reum et aliud ratione ac coyitatione considerari. 
Enimvero in omnibus creaturis discretio quidem 
personaruin. quoad rem consideratur. Re quippe 
ipsa Petrum a Paulo separatum consideramus ; 
communitas autein et conjunctio atque unitas, 
ratione atque cogitatione perspicitur. Per mentem 
enim concipimus Petrum et Paulum ejusdem esse 
nature, naturamque unam commune habere **. 
Nam uterque eorum animal rationale et mortale 
est : οἱ uterque caro est, anima rationali et intelli- 
gente pradita **, Hiec itaque commuuois natura 
ratione consideratur. Neque enim hypostases alie 
n aliis sunt, verum qualibet privatim et sigilla- 
tim, lioc. est sejunctim consistit; habetque per- 
multa quibus ab alia persona dirimatur. Nam et 
loco disjuuguntur, et tempore discrepant, sententia 
quoque dividuntur, et forma sive figura, et habitu, 
el temperdmento, et dignitate, et instituto vitze 
genere, ac denique omnibus aliis proprietatibus, 
quibus tanquain certis quibusdam notis digno- 
scuntur. In primis autem inter se dissident, quod 
non alia in alia, sed quaque separatim exsistunt. 
homines dicantur. 

Unde unitas nature divine. Persone Trinitatis 
indivism. Filius εἰ Spiritus sanctus ad unum prin- 
cipiwim referuntur. — ld quod in omnibus quoque 
conditis rebus animadvertere liceat. In saerosan- 
cta vero, et substantiam omnem exsuperante, 
alque ultra res omnes evecta et incomprehensibili 
Trinitate, contrario modo se res habet. Illic enim 
communitas quidem et unitas reipsa consideratur, 
ium quia persone costerna sunt, tum quia illa- 
rum eadem est essentia, facultas, voluntas, sen- 
tenti conspiratio , eadem quoque auctoritas , 
potentia, bonitas. Non dixi, similitudinem, sed 
identitatem, atque unam motionis prssultatio- 
nem *'. Una enim est essentia, una bonitas, una 
potestas, una voluntas, una facultas, una auctori- 
tas8; una, inquam, et. eadem, non tres inter se 
similes, sed una plane eademque trium persona- 
rum motio. Unaquaque enim ipsarum non minus 
unitatem habet cum alia, quam ipsa secum. Unum 
quippe idemque omnino sunt Pater et Filius et 
Spiritus sauctus; nisi quod Pater ingenitus est, 
Filius genitus, et Spiritus sanctus processit. Quod 
autem in ea discretum est, cogitatione percipi- 


Α εἶναι ἕνα Θοὺν γνωρίζοµεν, Εἷς ykp. ὄντως θὰς, d 
θεὸς, xat ὁ Λόγος, xai «b Πνεῦμα αὐτοῦ. 
Deus. Unus quippe vere Deus est, Deus, σα 


Marg. ms. Περὶ τῆς εῶν τριῶν' ὑποστάσεων 
διαιρέσεως ' καὶ περὶ τοῦ πράγματος καὶ Aóyov 
xal ἐπινοίας. — Χρὴ δὲ εἰδέναι, ὅτι Ἑτερόν ἐστι τὸ 
πράγματι θεωρεῖσθαι, xai ἄλλο «b λόγῳ καὶ ἑπινοίᾳ. 
Ἐπὶ μὲν οὖν πάντων τῶν κτισμάτων, ἡ μὲν τῶν ὑπο- 
στάσεων διαίρεσις, πράγματι θεωρεῖται. Ἡράγμαιι 
τὰρ ὁ Πέτρος τοῦ Παύλου χεχωρισµένος θεωρεῖται. 
Ἡ δὲ χοινότης, xal f) συνάφεια, καὶ τὸ Ev, αόγψ xai 
ἐπινοίᾳ θεωρεῖται. Νοοῦμεν γὰρ τῷ vip, ὅτι ὁ Πέτρς 
χαὶ ὃ Παῦλος τῆς αὐτῆς εἶσι φύσεως, xal xowhw 
µίαν ἔχουσι φύσιν. Ἔχαστος Υὰρ αὐτῶν ζῶόν ἐστι! 
λογικὸν θνητόν' xal ἕχαστος σάρξ ἐστιν ἑμψυχω- 
pév  ψυχῆ λογιχῇ τε xat νοερᾷ. Αὕτη οὖν ἡ xowh 
φύσις τῷ λόγῳ Est θεωρητή. 0Οὐδὲ γὰρ αἱ ὑποστά- 
σεις ἐν ἀλλήλαις εἰαίν. Ἰδία δὲ ἑχάστη xal ἀναμέ- 
poc, Ίγουν καθ) ἑαυτὴν χεχώρισται, πλεῖστα τὰ διαι- 
ροῦντα αὐτὴν ἐκ τῆς ἑτέρας ἔχουσα. Ka γὰρ xaY 
τόπῳ διεστήχασι, xaX χρόνῳ διαφέρουσι, καὶ γνώμημ 
µερίζονται, xaX ἰσχύῖ, χαὶ μορφῇ Ίγουν ^ σχήµατι. 
xai ἕξει, χαὶ χράσει, καὶ ἀξίχ, χαὶ ἐπιτηδεύματι.. 
χαὶ πᾶσι τοῖς χαρακτηριστιχοῖς ἰδιώμασι ’ πλέον RN 
«πάντων, τῷ μὴ ἓν ἀλλήλαις, ἀλλὰ χεχωρισµένωως 
εἶναι. Ὅθεν xat δύο, xal τρεῖς ἄνθρωποι λέγονταν ͵ 
χαὶ πολλοί. 

Ex quo etiam eflicitur, ut duo, εἰ tres, εἰ mtejy 


6  To3:o δὲ ἐπὶ τάσης ἔστιν ἰδεῖν τῆς κτίσεως. Κε 
δὲ τῆς ἁγίας xax ὑπερουσίου, χαὶ πάντων ἐπέχευς, 
xai ἁλήπτου Τριάδος, τὸ ἀνάπαλιν. Ἐχεῖ γὰρ ὁ 
μὲν χοινὸν xai ἓν, πράγματι θεωρεῖται, διὰ τὸ en- 
αἴδιον, xal τὸ ταυτὸν trc οὐσίας, xal τῆς ἑνεργέες, 
καὶ τοῦ θελήµατος, χαὶ τὴν τῆς γνώμης σύμπνανι, 
τὴν τε τῆς ἑἐξουσίας, xai τῆς δυνάµεως, xal ης 
ἀγαθότητος ταυτότητα. Οὐχ εἶπον ὁμοιότητα, Di 
ταυτότητα * xai τὸ Ev ἔξαλμα τῆς χινῄσεως. Mis áp 
οὐσία, μία ἀγαθότης, µία δύναμις, µία θέλτσις, μα 
ἑνέργεια, µία ἑξουσία, µία xal ἡ αὐτὴ, οὗ «ptis 
ὅμοιαι ἀλλήλαις * ἀλλὰ µία καὶ ἡ αὐτὴ χίνησι ον 
τριῶν ὑποστάσεων. "Ey γὰρ ἕκαστον αὑτῶν ἔχει 
πρὸς τὸ ἕτερον, οὐχ ἧττον ἡ πρὺς ἑαυτόν ' τουτέσιν 
ὅτι κατὰ πάντα ἓν εἰσιν ὁ Πατὴρ, xai ὁ Υἱὸς, xel 

D τὸ ἅγιον Πνεῦμα, πλὴν τῆς ἀγεννησίας, xat τῆς Τεν- 
νήσεως, xal τῆς ἐχπορεύσεως * ἐπινοίᾳ δὲ τὸ Ünfto 
µένον. "Eva vàp Orb» γινώσχομεν; ἐν µόνει ἃ 
ταῖς ἰδιότησι τῆς ze πατρότητος, χαὶ τῆς υἱόττηι 
xai τῆς ἐχπορεύσεως  χατὰᾷ τε τὸ αἴτιον, xn 9 
αἰτιατὸν, xal τὸ τέλειον τῆς ὑποστάσεως, foot dy 
τῆς ὑπάρξεως τρόπον, τὴν διαφομὰν ἑνκοῦμὶ. 
Οὔτε γὰρ tom:xhv διάστασιν, ὡς ig ἡμῶν, ον, 


* Greg. Naz. orat. 37. "^ Id. orat. 32. *! Md. orat, 40. 


VARLE LECTIONES. 
* Deest. ἐστι in editis. ! Multi codices, et apud Cyrillum lib. De Trinit. ἑφνχωμένη. — "Bic wi. 


5. Hil. ct alii multi ; nonnulli et apud Cyrillum εἴτουν. 


LI 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. 1. 


830 


"τῆς ἀπεριγράπτου λέγειν θεότητος ἐν ἀλλή- A Lur ". Unum quippe Deum cognoscimus ; in solis 


al ὑποστάσεις εἰσίν' οὐχ ὥστε συγχεῖσθαι, 
τε ἔχεσθαι, χατὰ τὸν τοῦ Κυρίου λόγον, Ἐγὼ 
εερὶ, καὶ ὁ Πατὴρ ἐν ἐμοὶ, φῄσαντος - οὔτε 
9$ διαφορὰν, 1| γνώμης, T] ἑνεργείας, ἡ δυνά- 
τινος ἑτέρου, ἅτινα τὴν πραγματιχὴν, xal 
V ἡμῖν γεννῶσι διαίρεσιν. Διὸ οὐδὲ τρεῖς 
(ομεν, τὸν Πατέρα, xal τὸν Yibv, χαὶ τὸ 
MUpa* ἕνα δὲ μᾶλλον O:by, τὴν ἁγίαν 
εἰς ἓν αἴτιον (26) Υἱοῦ καὶ Πνεύματος &va- 
υν, οὗ συντιθεµένων, οὐδὲ συναλειφομένων, 
/ Σαδελλίου συναἰρεσιν: ἑνοῦνται γὰρ, ὡς 
οὐχ ὥστε συγχεῖσθαι, ἁλλ᾽ ὥστε ἔχεσθαι 
* xaX τὴν bv ἀλλήλαις περιχώρησιν (37) 
χα πάσης συναλοιφΏς xal συμφύρσεως 
Ραµένων, 7| κατ οὐσίαν τεμνοµένων κατὰ 
εἴου διαἰρεσιν. ᾿Ἀμέριστος γὰρ ἐν µεµε- 
€» εἰ δεῖ συντόμως εἰπεῖν, ἡ Θεότης, xal 
|λίοις τρισὶν ἐχομένοις ἀλλήλων, καὶ ἁδια- 
οὖαι, µία τοῦ φωτὸς σύγχρασίς τε καὶ συν- 
Ὅταν μὲν οὖν πρὸς τὴν θεότητα θλέψωμεν, 
πρώτην αἰτίαν, καὶ τὴν µοναρχίαν, xai τὸ 
ιαυτὸν τῆς θεότητος, (v' οὕτως εἴπω, χίνηµά 
βούλτμα, καὶ τὴν τῆς οὐσίας, καὶ δυνά- 
εἰ ἑνεργείας, xaX χυριότητος ταυτότητα, ἓν 

φαντανόμενον. "Οταν δὲ πρὸς τὰ ἐν ol; ἡ 
j. τό ve ἀχριθέστερον εἰπεῖν, ἃ fj Θεότης, 
X τῆς πρώτης αἰτίας ἀχρόνως ἐχεῖθεν ὄντα, 
ὄξως, xaX ἁδιαστάτως :τουτέστι τὰς ὑποστά- 
) Υἱοῦ καὶ τοῦ Πνεύματος, τρία τὰ προσ- 
μα. Ες Ηατὶρ ὁ Πατὴρ, xat ἄναρχος, τουτ- 
κεέτιος * οὐ γὰρ ἔχ τινος. Εἷς Yibz 6 ΥΌς, 
ἄναρχος, τουτέστιν οὐκ ἀναίτιος. ix τοῦ 
[4ρ. El δὶ «hv ἀπὸ τοῦ χρόνου λάδοις ἀρχὴν, 
Ἴχος " ποιητῆς γὰρ χρόνων, οὐχ ὑπὸ χρόνον. 
ipa, ἅγιον τὸ Πνεύμα, προϊὸν μὲν Ex τοῦ 
' οὐχυϊϊχῶς δὲ, à) ἐχπορευτῶς, οὔτε τοῦ 
ἱκστάντος τῆς ἁγεννησίας, δ.ότι γεγέννηχεν, 
'ΤΊοῦ τῆς γεννήσεως, ὅτι ἐγεννήθη t£ &vev- 
ta γάρ; οὔτετοῦ Πνεύματος, f| εἰς Πατέρα 
θοντος, 7) εἰς Υὸν, ὅτι ἐχπεπόρενται, xal 
* f) Υὰρ ἰδιότης ἀχίνητος, ἡ πῶς ἂν ἰδιότης 


proprietatibus, 146 nimirum paternitatis, fllia- 
tionis, et processionis ; atque quantum ad causam 
et causatum, ac hypostasis perfectionem, hoc est 
exsistendi modum, distinctionem intelligimus **. 
Neque enim distantiam secundum locum, ut apud 
nos, in Deitate qua circumscriptionem omnem 
excludit, admittere licet. (sunt enim personz alia 
in aliis; non ut inter se confundantur, sed ut co- 
hireant, juxta eam Domini sententiain : Ego. in 
Paire et. Pater in. me est **) nec voluntatis, aut 
sententize ; aut efficacitatis, aut potentix ; aut 
alterius cujusdam rei, quae realem ac omnimodam 
in nobis distinctionem gignat, discrimen ullum. 
Quapropter nec tres deos Patrem et Filium et Spi- 
ritum sanctum dicimus ; quin potius sanctam Tri- 
nitatem unum Deum asserimus : sic videlicet ut 
Filius et Spiritus sanctus ad unum auctorem refe- 
rantur, non aulem componantur, aut juxta Sa- 
bellii contractionem una coalescant ac permi- 
sceantur (uniuntur enim, ut diximus, non ita ut 
confundantur, sed ut cohzreant ; atque sese invi- 
cem citra omnem contradictionem ac commistio- 
nem pervadant), nec εσίτα 6ο invicem sistantur, 
aut quantum ad essentiam juxta Arii divisionen 
scindantur **. indivisa euim in divisrs, ut rem 
breviter enuntiem, Divinitas est ; ac velut in tribus 
solibus sibi invicem coh:erentibus, nulla loci ínter- 
capedine disjunctis, una eademque lucis tempera- 
tio atque conjunctio. Quare cum Deitatem, pri- 
mamque iliam causam, et monarchiam , atque 
unam eamdemque divinitatis (ut ita dicam) πιο” 
tionem, et voluntatem, eamdem essentiam ac po- 
tentiam, efficacitatemque, et dominationem intue- 
mur, unum duntaxat sensui nostro observatur **, 
At vero, cum ea, in quibus Deitas est, vel, si ac- 
curatius loquendum est, quz Deitas est, atque ea 
qua ex principe illa causa citra omne temporis 
spatium , glorieque discrimen, ac separationem 
exsistunt ; hoc est personas, consideramus, tria 
sunt qua a nobis adorantur**. Unus pater, Pater; 
idemque principii, hoc est. causx expers (neque 


xg. Nar. orat. 57; Greg. Nyss.. Epist. ad Ablab. et orat. 52. — ** Basil. epist 40. ** Juau. xv, 11. 
orat. 99; Dionys. c. 2. De div nom. ** Greg. Naz. orat. 57. 0) fd, orat. 19 et 29. 


NOT £. 
dc 8v αἴτιον. Sicvidelicet wt Filius, ec. D mini Jesu naturarum conjunctionem eam esse ail, 


£a ralio est, ex variis Theologi locis pe- 
pler quam tres. personz unus Deus sunt, 
Mem scilicet principii, ex quo Filius et 
sanctus individue procedunt. Nam, ut iste 
ait, una in tribus natura, Deus : Ἕνω: 
Πατὴρ, ἐξ οὗ xai πρὸς ὃν ἀνάγεται τὰ 
{αμ rero esi Pater, ex quo et ad quem re- 
| est Filius et Spiritus sanctus, non at con- 
w,sed ut cohereunt ; utpote quos nec tempus 
', nec voluntas, nec potentia, etc., plures si- 
dii loreut, si duplex personarum principium 
ied ὥσπερ µία ápyh, inquit, κατά τοῦτο εἷς 
m οὐ rem unus est Deus. 

ual chr ἐν dAAnJaic a6pryopncww. Atque 
m, cic. Theologus iutimam anibarum Do- 


ut in sese mnutuo immeent εἰ pervadant, vtpva- 
µένων τῶν φύσεων, xal περιχωρουσῶν εἰς ἀλλήκας 
τῷ λόγῳ τῆς συμφνῖας, commistis naturis εί arctís- 
sima econjunctionis ratione iu. se invicem commean- 
tibus. Vocem περιχωρήσεως, quam Latine nostri 
circumincessionem  veriunt, ex eodem doctore Da- 
mascenus mutuatus e&t, qua Trinitatis person: in 
se invicem mauere perinde significaret : in cujus 
circumincessionis exemplum Nazianzenus profert 
unionem mentis, cogitationis, el anima, «uie sine 
ulla divisione sese mutuo, ut ita dicàm, penetrant, 
Simile aliud adducit triplicis solis, quorum. radii 
conuniscerentur, Qua de re legendus BPiunySiazicr. 
cap. 3 De div. nou. 


n 


e 


8M 


S. JOANNIS DAMASCENI 


δν 


enim est ex aliquo); unus filius, Filius; et ipse non A µένοι, αινουµένη xal μεταπίπτονσα’ εἰ γ.ρ Yici 


sine principio, hoc est non sine causa est (ex Pa- 
tre enim est) ; si tamen a tempore principium su- 
mas, principii quoque expers est (neque enim 


Hiz:ho. οὗ Ilazhp κυρίως" εἷς γὰρ χνρίως Παήρ. 
Καὶ εἰ Πατὸὲρ 6 Υἱὸς, οὐ χυρίως vióc* εἷς γὰρ κ.- 
plug Ytbc, καὶ £y Πνεῦμα ἅγιον. 


tempori subest temporum effector), unus deuique spiritus; Spiritus sanctus, ex Patre quidem pro- 
cedens, non tamen filiationis modo, sed processionis; ut neque Pater ab ingeniti proprietate desci- 
verit, quia genuit; neque Filius, a generatione, eo quod ex ingenito natus sit (qui enim hoc fieri 
posset) nec postremo Spiritus, aut in Patrem, aut in Filium transierit, co quod processerit, et quia 
Deus sit : immobilis siquidem est proprietas. Quonam 141 enim alioqui modo constaret sibi proprietas, 
si moveretur atque in aliam transirct? Nam si Filius Pater est, Pater sane proprie non est (unus enim 
proprie est Pater) ac si Pater Filius est, proprie Filius non est : unus enim proprie Filius cst, οἱ unus 


Spiritus sanctus. 
Πως porro scire oper: pretium est, nos Patrem 
ex aliquo esse non dicere ; sed ipsum Filii Patrem 


Χρὴ δὲ γινώσχειν, ὅτι τὸν Πατέρα oU. λέγομεν hk 
τινος’ λέγομεν δὲ αὖ τὸν του Υἱοῦ Πατέρα. Τὸν Yt 


appellamus. Filium item nec causam, nec Patrem p οὐ λέγομεν αἴτιον ? οὐδὲ Πατέρα. λέγομεν δὲ abt 


dicimus; verum potius eum ex Patre esse, ac 
Patris Filium essc. Denique Spiritum sanctum, et 
ex Patre esse, el Patris Spiritum nominamus. At 
vero eum ex Filio esse non dicimus **, Filii tamen 


** Maxim. Epist. ad Marin. 


xai ἑχ, τοῦ Πατρὸς, xai Yibv τοῦ Πατρός. Τὸ ἃ 
Πνεῦμα τὸ ἅγιον, χαὶ ἐχ τοῦ Πατρὸς λέγομεν, καὶ 
Πνευμα Πατρὸς ὀνομάζομεν. Ἐκ τοῦ Υιῶῦ 0b wi 
Πνεῦμα οὐ λέγοµεν (38) * Πνεῦμα δὲ Υἱου, ὀνομάςι- 


VARIJE LECTIONES 


» Mss. undecim Regii et Colb. liabent ἀναίτιον. Vetus interpres non dicimus sine causa esse ; cui ci 


cinit Faber. 


NOTE. 


(28) Ἐκ τοῦ Υἱοῦ δὲ τὸ Πνεῦμα οὗ Aéyo- 
ΜΕΝ. At vero. Spiritum. ez. Filio non dicimus. Hoc 
membrum nonnulli insititium putant ; cum tamen 


nis more. Ac rursum Dialogo cout. Manicheoi id 
Tv ἔχων ἐξ ἑαυτοῦ τὸν αὑτοῦ Λόγον, xal διὰ Λόγω 
αὗτου ἐξ αὑτοῦ τὸ Πνεῦμα αὑτοῦ ἑχπορενόμενν" 


in aliis Damasceni operum locis idem legatur, sic C Semper Deus erat. habens. ex seipso Verbum summ 


infra post, c. 12, ait : Καὶ Υἱοῦ Ηνεῦμα, οὐχ ὡς 
ἐξ αὐτοῦ ' Et Spiritus Filii, non. tanquam ex ipso. 
kt in fine epistole ad Jordanem de hymno Trisa- 
Εἱο,Πνεῦμα Yloo, xoi μὴ ἐξ You, Spiritus Filii et non 
er Filio. Sanctus Thomas, ubi dictum hoc expen- 
dit, sic respondet : Dicendum, inquit, quod Spiri- 
Ium sanctum. non. procedere a Filio primo fuit a 
Nes:orianis introductum, ut patet in. quodam sym- 
bolo Nestorianorum damnatio ab Ephesina synodo. 
Κι hunc errorem secutus est Theodorilus Nestoria- 
nus el plures post ipsum, inter quos. fuit etiam Da- 
mascenus :. unde in hoc hujus sententie non est 
standum. lec responsio bilem movit schismaticis 
Grzcis, qui subinde doctorem Angelicum sexcentis 
conviciis insectati sunt. Sincerus dicam : nequa- 
quam cum Nestorianis et Theodoreto Damasce- 
pum hac in parte consensisse. In illo Nestoriano- 
rum symbolo, quod ab Ephesina synodo damua- 
tum est, negabatur Spiritus sanctus a Patre. per 
Filium exsistentiam habuisse, οὔτε δι Υἱοῦ «civ 
ὕπαρξιν εἱληφός. Jemque Theodoretus, in confuta- 
tione Anathematismi Cyrilliani 9, blasphemiae 
Cyrillum accusavit, ac si doceret Spiritum san- 
etum, seu ex Filio, seu per Filium exstare, ££ Υἱοῦ, 

δι υἱοῦ «hv ὕπαρξιν ἔχει. Noster vero, tametsi 

piritum ex Filio non esse dicit, eum tamen ab 
selerno οἱ substantialiter procedere per Filium con- 
fitetur multis in locis, puta capite De divinis nox.i- 
nibus Pater dicitur διὰ λόγου προθολεὺς ἐκφαντο- 
ριχοῦ Πνεύματος : per Filium producens mani[estan- 
lem Spiritum. Et rursum : Καὶ 1ου δὲ Ilveüpa, οὐχ 
ὡς ἐξ αὐτοῦ, ἁλλ᾽ ὡς δι αὐτοῦ Ex τοῦ Πατρὺς ἔκπο - 
ρευόµενον * Spiritus autem. Filii, non tauquam ex 
ipso, sed tanquam per ipsum ex Paire procedens. 
E: i1 fine Epistolz ad Jordanem, zeternam persons 
"piritus sancti processionem diserte enuntiat his 
verbis : Spiritus sanctus est : ex Patre siquidem per 
Filium procedit : οὐχ υἱϊκῶς δέ, non tamen filiatio- 


el Spirilum suum ex seipso per Verbum smm 
procedentem. Alia consimilia loca omitto, ne inb. 
nitus fiam. Porro ut Damascenus. hoc scriberet, 
Spiritum vero ex Filio non dicimus, sancium. 
Maximum auctorem habuit, qui in epistola ad Me 
rinum Cypri presbyterum Latinos Patres, ubi Sgi- 
ritum sauctum ος Filio. procedere asserunt, si 
scrihit interpretandos, ut non. Filium esse Spiri 
sancti causam senserint, οὐκ αἰτίαν τὸν Yiby ποιο” 
τας τοῦ Πνεύματος. Unam enim noverunt, cum 
Filii, tum Spiritu sancti causam, Patrem scilicel ; 
sed wt significent eum. δι αὐτοῦ προϊέναι, per ipum 
prodire, atque hoc pacto. substantia cognationem d 
indifferentiam exprimant. Wesponsionem aliam ο)” 
jungit S. Thomas : Quamvis a quibusdam dicati, 
inquit, quod Damascenus, sicut non confiletur Sp- 
ritum sanctum esse α Filio, ila etiam Ron neget t$ 
tí illorum verborum. Sic plane llugo Thuscus, set 
Etherianus, lib. i!, cap. 21, ante centum anMé, 
Damasceni Joannis locum, de quo disputamus, et-. 
ceperat. Verumtamen et scriptura sic se habente (id. 
est, modo integer sit auctoris contexlus) mon dir- 
cordat hic sancius α Latina veritate, hoc ad cout: 
tudinem. Ecc'esie Grecorum referendo, que non 6808 
Spiritum ex Filio confitetur usque in hodierntB. 
Sic quoque Joannes Beccus, sic Emmanuel Οἱ, 
et alii e Grxcis qui Latinorum partes defenderul,, 
Damascenum intelligunt. Verum nonnihil negoti 
facessit aller auctoris nostri locus, Homilia d& 
Sabbato sancto, in qua sie legimus : Spiriiwm μα: 
cun colimus, tanquam — Dei ei Patris Spiritum, t$ 
ipso nempe procedentem; qui tamen etiam Filiidi- 
citur, quod per ipsum mavwifestatus, rebusque cett- 
ditis imperlitus, ἀλλ' οὐχ ἐξ αὐτοῦ ἔχον τὴν ὕκ- 
αρξιν. Non autem ex ipso habens «ut exsistat. Hugo 
Eiherianus hzc postrema verba spuria esse clami- 
tat, Postquam enim ostendere conatus est. Dama- 
scenum procul non abfuisse, quin Spiritum sanctus 


DE FIDE ORTHODOXA LID. I. 


834 


τις γὰρ τὸ Πνεῦμα Χριστοῦ οὐκ ἔχει, A Spiritum £49 vocitamus. Si quis enim. Spiritum 


θεῖος Απόστολος, οὗτος οὐκ ἔστιν αὑτοῦ. 
flou πεφανερῶσθα: xai µεταδίδοσθαι ἡμῖν 
μεν ' Ἐγεφύσησε γὰρ, φη, xal εἶπε τοῖς 
€ αὑτοῦ * Λάδετε Πνεῦμα ἅγιον * ὥσπερ ἐκ 
) μὲν, ἡ τε ἀχτὶς χαὶ ἡ ἕλλαμψις ' αὐτὸς γάρ 
τηγὴ τῆς ἀχτῖνος χαὶ τῆς ἑλλάμφεως * διά 
χτῖνος ἡ ἕλλαμψις ἡμῖν µεταδίδοται, xal 
ἂν ἡ φωτίζουσα ἡμᾶς, xal µετεχοµένη ὑφ) 
ὃν δὲ Υὸν οὔτε τοῦ Πνεύματος λέγομεν, οὔτε 
tou Πνεύματος. 
ΚΕΦΑΛ.6Θ, 


Περὶ τῶν ἐπὶ Θεοῦ .1ε]ομένωγ.. 
To? ἁπλοῦν ἐστι χα) ἀσύνθετον. Τὸ δὲ ix 
αἱ ὅ,αρόρων συγκείµενον, σὐνθετόν ἐστιν. 


Dn. viu, 0. ! Joan. xx. 39. 


Christi uon habet, ait divinus Apostolus **, liic non 
esl ejus. Quin et cum nobis per Filium manifesta- 
tui esse et impertiri. profitemur et agnoscimus : 
]nsufflavit enim, inquit, et dixit discipulis suis : 
Accipile Spiritum sanclum '. Periude ut ex. sole 
quidem est cum radius, tum splendori (ipse enim 
fons est et radii et splendoris), per radium autem 
nobis splendor communicatur, et ipse est qui nos 
collustrat, atque a nobis participatur. At Filium de- 
nique nec Spiritus esse, nec ex Spiritu dicimus *. 


CAP. ΙΧ. 
De iis que de Deo dicuntur. 


Deus simplex est, nec compositus. Quod autein 
ex multis et. divgrsis conflatur compositum cst. 


* Greg. Naz. oiat. 37. 


NOTJE. 


: Filioque procedere crederet, sic. conclu- 
his ergo raliocinationibus, viri nuper me- 
nani(este, ut superius exposita intentio pan- 
quod ab eo magni Sabbati editus sermo vio- 
torruptionemque per. instabilem ne[(ariamque 
mem paliatur.. Quippe ubi principuliter de 
ty (rium reminiscendo personarum proprieta- 
ruit, nihil talium peperit ; verba tantum 
erius leguntur ad posleros transmittendo , 
cundum se, sed. secundum  consuetudi- 
Teniolis | Ecclesie. Sel neque. orthodoxe 
piam aute illum simile in chartis inaraverat. 
Ho autein sermon? (de Sabbato sancto) con- 
| contra majorum contraditionem, Spiritum 
ex Filio exsistentiam non habere, a qui- 
mendacii magis perquirentibus solatium , 
milas investigantibus veritatis insertum est. 
P esseipsa verborum series et styli allerilas, 
dhil ad rem pertinet, erronea clausula: inser- 
1gis autem quod apud sanciorum aliquos 
| scriptum reperiatur, aptissime declarat, 
lani x€qua samnaque critica sit, judicent 
Damascenum quidem religioni duxisse ali- 
ütire quod a probatis doctoribus pronun- 
won esset, contestata res est. Atqui. Epi- 
, ei processionem Spiritus ex Patre et 
yrillusque Alexandr. plus una vice seripse- 
€ igitur tantum monuero nihil eo loci co- 
anuscriptos quos legi ab editis discrepare; 
nen Colbertinus :etatem Hugonis Thusci 
In. antiquiorem alium noh incidi, ex quo 
wem quam iste auctor. subodoratus est, de- 
ere licuerit. Quo porro sensu Damascenus 


vel unigeniti. Ex quo fit. ut, juxta. Basilium, libro 
Ρε Spiritu. sancto. cap. 18, Spiritus sanctus per 
Filium Patri copuletur ἓν τὸ Ηνεῦμα ἅγιον δι’ ἑνὸς 
Yios τῷ Πατρὶ συναπτόµενον. Cavebant enim ne 
Ariano more Spiritus sancti productio in Filium 
pr:esertim refunderetur. Átqui nec ufla ratione co- 
pulari Filio Spiritus sanctus possit, ttbi nec ab eo 
distingui, nisi per ipsuim, ut cum f[lilario loquar, 
egrediendo consistat; queinadmodum — Georgius 
Scholarius, ipse schisinaticus, argumentatur. Quo- 
circa Cyrillus Alexandrinus in Thesauro, assert. 54, 
Spiritum sanctum ait Spiritum Dei appellari, quia 
conjungitur Filio, qui brachium est Patris; adeo- 


C que veluti mens per brachium digitum uwovet, ita 


piritum a Patre in Filium substantialiter οι 
na:uraliter. pervadere : "Ev δὲ τῷ Yüp φυσιχῶς 
xa: οὐσιωδῶ:ς διτκον παρὰ Πατρὸς τὸ Πνεῦμα. Quo- 
modo nimirum Basilius, loco mox citato dixerat, 
bonitatem, sanctitatem naturalem, Begiam illam di- 
gnitatem, que Dei solius propria est, α Patre per 
Filium in Spiritum Iransire, £x τοῦ Πατρὸς διὰ τοῦ 
Μονογενοῦς ἐπὶ τὸ Πνεῦμα διῄγει. Doctores. itaque 
Graci negant quidem Spiritum sanctum ex Filio 
procedere vel exsistere, ue speciali quadam actione 

uz a paterna distineta sit, putetur a Filio produci : 
ocent vero per Filium proyredi, ut illius actionis 
naturalis qua Pater. profundit Spiritum, nequa- 
quam exsors sit Filius; quamlibet Pater solus, 
fons, oculus, scatebra, principium et auctor Spi. 
ritus habeatur : quiuin;o divina natura, ut inielli- 
gitur a Patre communicari prius, secundum ordi- 
nem originis, Filio quam Spiritui sancto, suam 
illam servet in Filio quoque fecunditatem quz in- 


nedia ztatis doctores Graci, cum ex Filio D cepit in Patre. Id quod eleganter sihi videtur sigui- 


n negarent exsistere, solumque Patrem di- 
9se Spiritus causam, auctoremve οἱ prin- 
afirmarint nihilomirus Spiritum sanctum 
iitate ex Patre per Filiuui procedere, e re 
st enarrare. Vox illa, per, quando de per- 
ivinis agitur, cum omnei instrumenti 
rel speciem eliminet, rationem. quamdam 
mediaui, ut Filius gigni prius censeatur, 
piritus procedere. Sie Gregorius Nvsseuus 
! ad Ablab. personam Filii a persona Spiri- 
rti differre ait, qua Fillus proxime el sine 
Wa Patre, Spiritus. vero, per illum est qui 
est a Patre, τὸ δὲ διὰ τοῦ προσεχῶς, ul el 
i proprietas sine ambiguitate maneat in Filio, 
(re Spiritum. esse. minime dubium sit, τῆς 
ὃ µεσιτείας xa) αὐτῷ τὸ μονογενὲς φυλατ- 
eum Filii interpositio proprietatem ipsi ser- 


ficari hoc Gregorii Theologi effato : Movà; ἀπ 
ἀρχῖς εἰς δυάδα χινηθεῖσα µέχρι Τριάδος ἕστη. Uni- 
las a principio in dyada, seu binarium, progressa, 
in (riade, sive Trinitate, cogstitit : itemque — illo 
Nysseni, una Deitatis substantia, unus voluntatis 
optiuze motus, ἀπὸ Πατρὸς παρορμᾶται, xai διὰ 
τοῦ Υἱοῦ πρόεισι, xai iv τῷ [ἱνευματι τελειοῦ- 
ται’ a. Patre proficiscitur, perque Filium progredi- 
tur, εἰ ín. Spiriiu. completur. limo id Damascenus 
ipse in exposiiione fidei, quam ex Arabica transla- 
tione Latinam dabimus, sic rursus Spiritum esse 
negat ex Filio, ut tamen ipsum a Patre per eum, 
εἰ ez eo emanare subjungat : ὅτι προχεῖται ὃ αὐτοῦ 
καὶ ἐξ αὐτοῦ, ui apud Cyrillum legitur. liec. si 
recte intelligantur baud zgre conciliabuntur Crze- 
corum doctorum et Latinorum de Spiritus sancti 
processione sententig, atque in unam fidem con- 
senlire reperientur. 


835 


S. JOANNIS DAMASCENI 


*- "Des uod Ww cages "au m 


8&5 


Quocirca si increatum ac principii expertetn esse, A El οὖν τὸ ἄχτιστον (29), xat ἄναρχον, xal ἀσύματον, 


si incorporeum, immortale, :zternum, bonum, re- 
rum omniam opificem, creteraque id genus, sub- 
stantiales Dci differentias dixerimus ; profecto 
quod ex tam multis conflabitur, non simplex, sed 
compositum erit; quod extremas impietatis fuerit 
asserere. Sic itaque existimandum est ea omnia 
quz de Deo dicuntur, non quid ratione substanti 
sit, significare, sed, aut quid non sit explicare 
aut relationem quamdam ad aliquid eorum, quz ab 
ipso distinguuntur, aut. quidpiam eorum quz na- 
turam aut operationem sequuntur. 

Qui Ε5τ, Dei nomen maxime proprium. — Ex 
omnibus porro nominibus qux Deo tribuuntur, 
nullum aque proprium videtur, atque ὁ ὧν (id 
est, Qui est : quemadmodum ipsemet cum Moysi 
in monte responderet, ait : Dic Filiis Isruel : Qui 
est, misit me *. Nam totum esse, velut immensum 
quoddam ac nullis terminis definitum essentiz 
pelagus complexu suo ipse continet * : ut. autem 
Dionysio placet *, primarium ipsius nomen est ; 
prius esse, tum bonum esse. 

143 Secundum nomen est, θεὸς * (id est 


* Exod. v, 14. * Greg 


bonus : 


xai ἀθάνατον, καὶ αἰώνιν, καὶ ἀγαθὸν, xaX δηµιωρ. 

γιχὸν, xal τὰ τοιαῦται οὐσιώδεις. διαφορὰς εἴποιμεν y 
ἐπὶ Θεοῦ, Ex τοσούτων συγχείµενον, οὐχ know 

ἔσται, ἀλλὰ σύνθετον * ὅπερ ἑσχάτης ἀσεθείας ἐστίν, 

Xph τοίνυν ἕκαστον τῶν ἐπὶ θεοῦ λεγομένων, ob τὶ 

γατ᾽ οὐσίαν Eos σηµαίνειν οἴεσθαι, ἁλλ᾽ Y τί οὐκ 

ἔστι δηλοῦν, f| σχέσιν τινὰ πρός τι τῶν ἀντιδιαστι)- 
λομένων, Ἡ τί τῶν παρεποµένων τῇ φύσει, & bv 

έρχειαν. 


Δοχεῖ μὲν οὖν (30) χυριώτερον πάντων τῶν isi 
θεοῦ λεγομένων ὀνόμάτων εἶναι ὁ ὧν, χαθὼς abt 
χρηµατίζων τῷ Μωῦσεϊ ἐπὶ τοῦ ὄρους φησίν' Σἶχο 


B τοῖς υἱοῖς ᾿Ισραή. * 'O àv áxéccaxé µε. "0 


γὰρ àv ἑαυτῷ συλλαθὼν ἔχει τὸ εἶναι, olóv τι κέλε- 
os ὀὐσίας ἄπειρον xal ἀόριστον. Ὡς δὲ 9 ὁ ἅγικ 
Διονύσιός φησιν, ὁ ἀγαθός. 09 γὰρ ἔστιν ἐπὶ θεῦ 
εἰπεῖν, πρῶτον τὸ εἶναι, χαὶ τότε τὸ ἁγαθόν. 

neque enim de Deo dicere lieet ipsum 


Δεύτερον δὲ (51) 6 θεὸς ὄνομα , ὃ λέγεται bx οὐ 


. Naz. orat. 26. Dionys cap. 2, 5 οἱ 4. De div. nom. 3 Τὸ θεὺς nomenetip- 
sum Gregorio relativuip, ut et Cyrillo, Thes. assert. 5 


VARU/E LECTIONES., 
ο [lec usque ad δεύτερον δὲ, desunt in. R. 2950, 5109, εἰ in N. ac subobscuriue enunmtiata videpht, 


NOTE. 
29) El οὖν τὸ ἄκτιστον. Quocirca si increatum C doctor tradit Opüsculo de qualitate et differenti 


cuam consuescat Damasceni dictio. 


esse, ctc. Hic recitare uvat scholium lteg. cod. 
9939, tametsi mutilum. Σηµείωσαι ἐπὶ θεοῦ οὐ τολ- 
μητέον εἰπεῖν εἶναι, f| ἐννοῆσα! διχφορὰν, ἃ οὐσιώδεις 

ιαφορὰς, ἁλλ' ix τῶν περὶ αὐτοῦ θεωρουµένων * 
Observa cavendum esse, ne dicatur in Deo esse vel 
intelligi differentiam, differentiasve | essentiales : sed 
lec. concipiuntur ex his φις circa ipsum conside- 
rantur. Ubi declaratur Damascenum nullam com- 
positioneu in Deo posuisse, ne quidem, ex genere 
et differentiis. Sic teste Socrate Evagrius mona- 
chus, in libro qui Monachius inscribebatur, divinum 
numen prohibuit definire : definitiones quippe esse 
rerum compositarum : Πᾶτα πρύτασις eroi, ἢ Υένος 
ἔχει χατηγορούµενον, f| εἶδος, Ἡ δ.αφορὰν, f| ἴδιον, 
1 συµδεθηκ ς, 7] τὸ &x τούτων συγχείµενον * Onnis 
propositio, inquit, aut. genus. habet, φιιοά pradica- 
tur, aut speciem, aut differentiam, aut. proprium , 
aut accidens, aut quod compositum esl ex istis : ve- 
rum in sancta Trinitate nihil horum accipiendum 
est. Quia vero hic auctor tanquam Origenista no- 
tatus fuit in quinta synodo, Maximum juvat citare, 
ex quo scholiastes videtur accepisse, quie ante re- 
tulimus. Ἐπὶ μὲν zou τὸ ὢν, inquit. sanctus con- 
fessor, xal τὸ ἀγαθὸς, χαὶ τὸ θεὺς, χαὶ τὸ δη- 
µιουργὸς, xat τὸ ἀθάνατος, xaX τὰ τοιαῦτα οὐ λέγο- 
μεν οὐσιώδεις διαφορὰς, ἵνα μὲν σύνθετον αὐτὸν ix 
τούτων δογµατίσωµεν, ἀλλὰ προσηγορίας, τινῶν 
μὲν ἐμφατιχὰς τῶν θεωρουµένων περὶ αὑτόν * οὐδε- 
vhs δὲ τῶν xat' οὐσίαν αὐτοῦ χαὶ φύσιν δηλωτικάς * 
In Deo, qui est, et bonus. οἱ Deus, et conditor, et 
immortalis, el similia, non dicimus ese differentias 
essentiales, ne eum ez iis concretum definiamus ; 
sed appellationes quasdam, quibus aliqua eorum que 
circa ipsum spectaniwr, innolescant , cum tamen 
nulla ex ipsis declarentur illa que ad ejus essentiam 
ei naiuram pertinent. Hxc Maximus apud Euthy- 
mium, quise totidem verbis non habentur in editione 
Combefisii. Proxime tamen accedunt qua idem 


(50) Aoxs? οὖν. Ex omnibus porro nomii- 
bus. Moysi (Exod. τι, 34) Deum roganti quod 
nomen ejus esset, hoc responsum accepit : Tw 
TUN "MN. Quod LXX reddiderunt : — "Ero cli 
ὁ ὤν. Hieronymus : Ego sum qui sum. Moxque ἱ- 
ditum est, * mw 6 ὢν ἀπέσταλχέ µοι, qui e 
misit me. Prisci vero philosophi Deum neutro w- 
mine ὃν nuucupabant, quz vox ad ipsum ens ia 
communi significandum 2atheo sensu delorqueri 
posset. At masculinum Qv solum Deum verum et- 
pritit, cujus essentia sit ipsumimet esse puriasisum 
ac substantivum, conditis rebus neutiquam eon. 
cretum, autex ipsis intellectus opera abstractum 3 
ὤν, inquit Nazianzenus, ἴδιον ὄντως τοῦ Θεοῦ, xal 
ἃλον * dni est, Proprium prorsus est Dei noma d 
ut totum, nec. priore aliquo, nec posteriore (sal/s 
quippe res eral aut eril) terminatum aut circum 
cisum. 

(94) Δεύτερον 06. Secundum nomen est θιός, M 
est, Deus. Plato in Cratylo, quem Eusebius οὐ 
lib. 1 Prep. εὔαπᾳ. nominis θεὸς, deducit origaem 
a Verbo θέω curro. Nam veteres Graci, et barbui 
plerique alia numina colebant preter solem, (αλα, 
terram, astra, celumque, que perpetuo moi [ert 
tur, ἅτε ἀεὶ ἰόντα ὃ xaX θέοντα. ld quoque Ce 
mens Alex. agnoscit in Protreptico. Sidera, inquit, 
θεοὺς Ex τοῦ θέειν, deos a currendo mominarus. 
Quod rursum tradit, lib. iv Strom. Sin etiam t 
nomen derivatum est a verbo αἴθειν, ardere, hujss 
originis ratio alia nog fuerit, preter eumdem cli 
astrorumque cultum, quz veteres ex puris 
isne constare existimabant. Quocirca conum ei 
Al0fjp, /Eiher, synonyma supt. Damascenes vere 
ex Nazianzeno etymon utrumque ad Chbristiamum 
sensum traduxit. Tertium à verbo θεάοµαι, wides. 
petitum magis probarunt Theologus, Nyssenus, e 
alii ductores. 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. 


838 


À περιέπειν τὰ σύμπαντα" 1| ἐκ τοῦ αἴθειν, A Deus) quae vox vei a verbo θέειν docta est, quia 


πίειν. Ὁ γὰρ cb, πῦρ χαταναλίσκον πᾶσαν 
ἐστίν * ἢ ἀπὸ τοῦ θεᾶσθα: τὰ πάντα. ᾿Αλάθη- 
ἐστι, xal πάντων ἑπόπτης. r Ἐθεάσατο γὰρ 
8 πρὶν Υενέσεως αὐτῶν, ἀχρόνως ἑννοῄσας, 
στον χατὰ τὴν θελητικἡν (32) αὐτοῦ ἄχρονον 
Ἆτις Cosi προορισμὸς , χαὶ εἰκὼν, xol πα- 
α, kv τῷ προορισθέντι χαιρῷ γίνεται. 
prefinito tempore efficiuntur, pro illius, 
juncta, quz quidem prefinitio el imago 
iv οὖν πρότερον», αὐτοῦ τοῦ εἶναι παραστατι- 
» Χαὶ τοῦ τί εἶναι * τὸ δὲ δεύτερον, ἑνεργείας' 
MRpyov, xal ἄφθαρτον, καὶ ἁγένητον, fot 
^ Χαὶ ἀσώματον, xal ἀόρατον, xai τὰ τοιαῦ- 
Üx ἔστι δηλοῖ, τουτέστιν, ὅτι οὐκ ἤρξατο τοῦ 
f φθείρεται, οὐδὲ ἔχτισται, οὐδέ ἔστι σῶμα, 
ται. Τὸ δὲ ἀγαθὸν, χαὶ δίχαιον, xaX ὅσιον, 
εοιαῦτα , παρέἐπονται τῇ φύσει, οὐχ αὐτὴν δὲ 
αν δηλοϊ * τὸ δὲ Κύριος, βασιλεύς τε, xal τὰ 

σχἑσιν πρὸς τὰ ἀντιδιαστελλόμενα δηλοῖ. 
χυριευοµένων΄ λέγεται Κύριος, xal τῶν ῥασι- 
wy βασιλεὺς, xai τῶν δημιουργουµένων δη” 
6, xai τῶν ποιµαινοµένων ποιμήν. 


currat, et. omnia circumobeat : vel ab αἴθω, id 
est urere : Deus enim ignis consumens est ?: vel 
denique ἀπὸ τοῦ θεᾶσθαι, boc est, quia omnia 
conspicit *. Nihil enim: oculos ejus fallere po- 
test, 40 rerum omnium inspector est. Omnia 
enim priusquam  fierem« contuitus est *, ante 
omne tempus ea cogitatu complectens; resque 


qua tempori non subest, cogílatione cum volun- 
et exemplar est. 


Ac prius quidem vocahulum, hoc demum nobis 
declarat, quod sit; at non item quid sit, alterum 
autem operationem indicat, ἄναρχον porro, hoc est 
principii expers, incorruptibile, et increatum, οἱ 
incorporeum, et invisibile, aliaque ejusmodi, quid 
non sit ostendunt ; nempe quod non coeperit esse, 
non intereat, non sit creatus, nec sit corpus, nec 
videri oculis possit 9. Jam vero bonum, et ju- 
stum, ei sanctum, aliaque ejusmodi, naturam 
quidem comitantur; czlterum essentiam non de- 
clarant. Denique Dominus, rex, et similia, rela- 
tionem ad ea quae ex adverso distinguuntur, li- 
quido explicant. Nam et eorum quibus dominatur, 


5 dicitur; eorumque in quos regiam obtinet potestatem, rex nuncupatur; eorum item qui 
pex audit et conditor; eorum denique quos pascit, pastor. 


ΚΕΦΑΛ. T. 

epi θείας ἑνώσεως xal διακρίσεως. 

t plv οὖν ταῦτα χοινῶς ἐπὶ πάσης Οεότητος 
ον, xdi ταυτῶς, xal ἁπλῶς, xai ἀμερῶς, 
µένως * διαχεχριµένως δὲ, τὸ Πατὴρ, καὶ τὸ 
à Πνεῦμα, xal τὸ ἀναίτιον , χαὶ τὸ αἰτιατὸν, 
Ὑέννητον, xai τὸ γεννητὸν καὶ ἐχπορευτόν : 
n οὐσίας εἰσὶ δηλωτιχκὰ, ἀλλὰ τῆς πρὸς ἅλ- 
ἔσεως (55), xaY τοῦ τῆς ὑπάρξεως τρόπον. 


ον v, 25. 


CAP. X. 
De divina unione et distinctione. 

lec igilur omnia communiter in tota divinitate 
accipienda sunt, atque eodem medo, et simplici- 
ter, et individue, omninoque conjunctim : distin- 
ctim. autem Pater et Filius et Spiritus. sanctus ; 
item quod causa caret, et quod a causa est , ac 
postremo ingenitum, genitum, et procedens ; quie 
quidem non ejusmodi sunt ut naturam denctent, 
sed mutuam inter se personarum relationem ac 
exsistendi modum '*'*, 


* |i Mach. x. 5. * Dan. xin, 42. !* Dionys. cap. 5 De div nom.; maxim. in hunc 


' Dionys. cap. 2. De div. nom. Greg. Naz. orat. 57 et 45 ; Nyss. Epist ad Ablab., 
ΥΑΠΙΑ LECTIONES. 


μοὶ hzc usque ad τὸ μὲν οὖν πρὀτ. in tribus cod. Reg. et in N. in quo ad calcem capitis 
Blur cum preíxa lac nota σχόλ ceu lota hac περιχοπὴ, merum scholium esset 


NOT.E. 


iatà ti θελητιχήν. Pro illius que tempori 


invicem propter relationes concors est Latinorum 


sí cogitatione cum voluntate conjuncta. Hoc D Grecorumque Patrum doctrina. Qu:erenti Anomao 


Milius. imperio οἱ decreto. Nam imperare, 
inctus Thomas 1-2, quest. 17, art. 14, est 
Henis, presupposito lamen. actu voluntatis. 
imus pro eodem habet imperium seu przfi- 
ο 9c imagines et exeinplaria. rerum efli- 
imm, Dionysiasiro dicente lib. Dediv. nom. 
ἰγματά φαμεν, exemplaria appellamus, 
arum effectrices singularesque rationes exsi- 
& Deo, quas theologia prc finitienes, el divi- 
aeque voluntates vocal, οὓς ἡ θεολογία προ: 
ς παλεῖ, xai θεῖα xat ἀγαθὰ θελήµατα. Qui- 
οὐοίωγ illa de divinis ideis opinio, quam 
imtoni attribuerunt, puta. Deum esas exira 
μέρος, ad quas respiciat, cum aliquid agen- 
ponit. lias etiam rejicit Theologus in fiue 
8 55, ut et Cyrillus Alexandrinus, lib. τι et 
àalian. 
Mà eric xpóc dna σχόσεως. Sed ma- 
lationem. Personas. divinas discrepare ab 


quid Spiritui desit ad hoc ut sit Filius ; nisi enim 
eesaet aliquid utique Filius foret : Theologus nibil 
deesse àit ; quippe Deo nihil quidquam defuerit : 
Τὸ δὲ τῆς ἐχφάνσεως, tv' οὕτως εἶπω, ἣ τῆς πρὸς 
ἄλληλα αχέσεως διάφορον, διάφορον αὐτῶν καὶ τὴν 
χλησιν πεπηίηχε. Verum radiationis, n ita loquar, 
sive mutwe ipsorum relationis diversitas, dicersam 
quoque ipsorum fecit appellationem. Ven legas, 
orat. 45, seu Epist. ad Ενρβγιυιη. Quod si persouz 
divinze relationibus solum discrepant, uon aliunde 
habent, ut perfecte liypostases sint. Unde in La- 
tina. translatione confessionis Acacii Berrhasensis 
(pag. 496 Collect. P. Lupi in concil. Ephes.) legi- 
mus, modus subsistentim, seu momen, est habilus; 
ΝΟΝ autem. substantie simpliciter significatio. Ubi 
procul dubio pro habitu vetus ille interpres σχέσιν 
legebat, quam nos habitudinem, relationem, re 
cium, dicimus, Ad hzc. Nyssenus docet nos, Epist. 
ad Ablab., quz sit isizec relatio, quodve illius 


t99- 


S. JOANNIS DAMASCENI 


δὲ) 


1446 Dei operatio una simplez.—Vac igitur cum Α Tzoza οὖν εἰδότες, καὶ ἐχ τούτων ἐπὶ τὴν Ocloy 


µὀγροεία habemus, atque ex his ad divinam 
esscntiam veluti porrecta manu  ducimur, non 
essentiam ipsam, sed quis suf circa essen- 
tiam, percipimus : quemadmodum nec si nobis 
exploratum sit animam incorpoream esse, at- 
que quantitate ac figura vacare, protinus ipsius 
quoque essentiam cognitam ac comprehensam 
labuerimus : cousimiliter, nec quamvis corpus 
aliquod, vel candidum, vel atrum esse nobis 
constet, proinde quoque ipsius essentia comperta 
nobis est. Porro vera doctrina Deum simplicem 
esse tradit, atque unam simplicem operationem 
habere, eanque bonam, et omnia in omnibus ope- 


ρὐσίαν χειραγωγούμενοι, o)x αὐτὴν thv οὐσίαν χατα-ι 
λαμθάνοµεν, ἀλλὰ τὰ περὶ τὴν οὐσίαν ' ὥσπερ οὐδ 
ἐὰν γνῶμεν, ὅτι ἡ φυχἠ ἀσώματός ἐστι, καὶ ἅπλους, 
xai ἀσχημάτιστος, Ίδη xaX τὴν οὐσίαν αὐτῆς κατε- 
λήφαμεν * οὐδὲ τοῦ σώματος, εἴπερ Ὑνῶμεν ὅτι λεν- 
xby ἡ μέλαν ἐστὶν, ἀλλὰ τὰ περὶ τὴν οὐσίαν. Ὁ ὃ 
ἀληθῆὴς λόγος (34) διδάσκει ἁπλοῦν εἶναι τὸ Btles, 
χαὶ µίαν ἁπλῆν ἔχειν ἑνέργειαν, ἀγαθὴν, χαὶ vio 
τὰ πάντα ἐνεργοῦσαν, κατὰ τὴν τοῦ ἡλίου ἀχτῖνα, 
ficte πάντα θάλπει, καὶ &v ἑχάστῳ χατὰ τὴν φυσιχὴ 
ἐπιτηδειότητα, xal δεχτικἣν δυναμιν ἐνεργεῖ, ἐκ 
δηµμιουργήσαντος θεοῦ τὴν τοιαύτην εἰληφὼς 4 ἓνέρ 
γειαν. 


rautem ; instar solaris radii, qui omnia fovet, atque in singulis, prout quodque naturali aputudip 
praeditum est, et ita comparatum , ut ipsum excipere possit, vim suam exerit, ab opifice videlicd 


Deo vim hujusmodi consecutus. 


YARLE LECTIONES. 
q Melius legeris, εἰληφυία, ut in nonnullis codd. Regiis. 


ποτ. 
damentum : Quod si quis nostram doctrinam calum- B Dei potiori jure quam οββρη!] convetire, ol θε. 


nielur, inquil, ac st eo quod nullum discrimen se- 
eundum naturam admittat, permistionem el εοπ[ι- 
sionem hypostasium | introducat : hoc contra crimi- 
natores respondebimsus, nos sic naturam. diversitatis 
experiem con[iteri, ut non ncgemus differentiam, τὴν 
χατὰ τὸ αἰτίαν xal αἰτιατόν, qua unus causa est, alius 
a causu; quippe qua solummodo alterum ab altero 
differre coucipinus. Ti τὸ μὲν αἶτιον πιστεύειν 
εἶναι, τὸ δὲ ἐχ τοῦ αἰτίου, xai τοῦ ἐξ αἰτίας ὄντος 
πάλιν ἄλλην διαφρορὰν ἐννοοῦμεν. Cum videlicet αἰίε- 
rum esse cuusam principiumve. credimus, alterum 
vero ex principio, ac laudem discrimen aliud iutelli- 
gimus, pula. ejus qui est a principio. Ad hunc, ut 
reor, locum Damascenus alludebat, quando hic et 
cap. 12, de jersonarum discrimine scripsit. Sic 
Dionys. cap. 2 De div. nom. : Ti; διαχρίσεις, in- 
quit, τὰς ἀγαθοπρεπεῖς τῆς Üszbygiag Ἱρούδους καὶ 
ἐχφάνσεις ᾿ Distinctiones vocant, epiimas divini prin- 


cipalus processiones el radiationes. linc apparet C 


quam reete doceant theologi relationes persouarutimn 

ivinarum fundari in origine unius ab alia, qua 
negata nullum iuter eas diserimen occurrat. Porro 
divina persona non sic relatione coustituitur, ut 
ipsa nihi! sit aliud nisi relatio subsistens, sed est 

ivina substantia, ul tali respectu. veluti sigillatur. 
Nam, ut ait Basilius, epist. 43 ad Gregor. fratr. hiy- 
postasis est. natura ut per certam notam determi- 
natur. Caeterum hzc relatio non est ulla perfectio, 
qua persona una prz altera ornetur. 0205. γὰρ τῷ 
ΥἸῷ λείπει τι πρὸς τὸ εἶναι Πατέρα, inquit Theolo- 
gus, orat. 34, non. enim Filio deest aliquid, quo 
fiat Pater. Siquidem [ilietes defectus non est, adeo- 
que processio. defectum nou indicat, sed merum 
respectum. Ex quibus omnibus elucescit magis 
hujus adagii veritas, quo post Anselmum aiunt : 
Omnia iu divinis sunt idem ubi non occurrit relatio- 
nis oppositio. 

(51)'0 δὲ ἀ.ληθῆς Aóyoc. Porro vera docirina,etc. 
Hac Palamitarum errorem expugnant, qui Dei lu- 
men operationemque ab ejus substantia discreve- 
runt; hoc presertim innixi argumento, quod Joan- 
nes Cyparissiota, et Emmanuel Calecas referunt, 
imo Symeon Thessalonicensis, ipse Palamita, opere 
Contra hereses : « Sacris eloquiis edocemur, divi- 
na nos effici consortes naturis : sed fieri nequit. ut 
natura divina creatz rei communicelur ; quin nec 
hypostases divine creaturis communicautur. Sola 
igitur operatio communicatur, puta vita, amor, sà- 
pientia, potentia, » etc., unde inferebant actioni 


της Deitas nuncupetur. Novellum degma boe in 
primis Damasceni effato communiebant, quodipfra 
abetur, lib. n, cap. 15; et lib. xii, c. is : Aliud 
esse operundi vim, aliud operari, aliud operantes, 
et. aliud id quod operatione perficitur. Dionysiagri 
etiam auctoritate admodum gloriabantur, qui tamen 
cap. ὃ De div. nom. ipsorum errorem przfocarit, 
ubi docct. non modo vitam, potentiam, sepientiam, 
et alia, quibus actio Dei significatur, creatis remi 
communicari , verum et ipsum esse Dei : Ὁ ὧν 
ὅλου τοῦ εἶναι xa xà δύναμιν ὑπερούδιός ἔστιν ὑποστὰ- 
της καὶ δημιουργὸς ὄντος, ὑπάρξεως, οὐσίας, φύσεως, 
Qnin nec in Deo aliud esse τὸ ἀγαθὸν, bonum, xs 
ἄλλο τὸ ὃν, xaX ἄλλο τὴν ζωὴν, 1] τὴν σοφίαν, et aliw 
ens, et aliud vilam, aut sapientiam : neque rursut 
πολλὰ αἴτια εἶναι, plures esse causas, pluresve 8e 
τητας, deitatés. Quo nihil expressius contra Pals. 
mitas, qui eum operationem unam profiterentu, 
mente plures tenebant, ut ostendit Calecas. Si 
quamlibet negarent Deum essentia et operatiopf 
compositum iri; οὗ νοεῖται σύνθεσις ἐπὶ θτοῦ δὲ 
τὴν τῆς θείας οὐσίας xat ἑνεργείας διαφοράν, inquil 
Palamas in excerplis qux apud me rss. babes: 
illud tamen ex ipsorum principiis deducebatur, qsi 
hoe statuerent, essentia habet, operatio Δανία 
unde consequitur Dei essentiam subjectum opert- 
tionis fore. Enimvero paralogismus erat quo nil* 
bantur, $Cilicel neminem dicturum, homivem ent 
compostium, qua naturam cet efficientiam habet, cil 
qua naluram habet, et. grammaticam, rel agrorsm 
colendorum arlem. Quasi vero compositio mon fia 
ex substantia ct accidentibus. Verum Damaseeme 
non solum prohibuit; ne qualitas Deo attribuerett!, 
sed nec compositionem ex genere et dilfereniiis d- 
misit, Deum quippe simplieissimam οἱ absoletisfe 
nam esse unitatem noverat, iu qua unum ins 
in inferioribus rebus dispersa percipiuntur, ut Di 
nysius explicat. Quamobrem Nicephorus CP. Jos 
nostro fere aequalis in Antirrhetico 1, nondum edib 
contra Ieonomachos , sincera religione tenendum 
docet; Dei «dlernam actionem, imo consistenum 
actionem, nullo pacto secerni ab ejus aubstantia ; sl 
ejusdem rationis essc propter simplicis illius et incet- 
poralis nuture proprietatem : Οὕτω γὰρ ἂν εὐσεδῶς 
0st». 'H μὲν Octa ἑνέργεια ἀῑδιος, μᾶλλον δ eit 


ενέρχεια, τὸ μὴ διωρίσόα: τῆς οὐσίας τὴν ἑνέργειεν, 
ἀλλὰ τὸν αὐτὸν λόγον ἐπιδέχεσθαι, διὰ τὴν τῆς áxitc 


xal ἀσωμάτου φύσεως ἱδιότητα. Quocirca Calor 
expendens illum Damasceni locum quo ait, alied 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. 


ρεται δὲ ὅσα τῆς θείας xal φιλανθρώπου A — Que ad Incarnationem | pertinent discreta Sunt, 


"Λόγου σαρχώσεως. Ἑν τούτοις γὰρ οὔτε 
οὔτε τὸ Πνεῦμα, xac' οὐδένα λόγον χεχοι- 
, &l μὴ xav εὐδοχίαν, καὶ χατὰ τὴν ἄῤῥητον 
)ργίαν, ἣν xai xa0' ἡμᾶς ἄνθρωπος * ὁ θεὸς 
ενόμενος εἰργάζετο, ὡς ἀναλλοίωτος θεὸς 
Yi. 
niracula, quie Deus Verbum nobis similis 
ebat '*. 
ΚΕΦΑΛ. ΙΛ’. 

tü* σωματιχῶς ἐπὶ θεοῦ Aeyopéroy. 
Üb πλεΐῖστα περὶ θεοῦ σωµατιχώτερον ἐν τῇ 
ed συμδολιχῶς εἰρημένα εὑρίσχομεν, εἰδέ- 
ὡς ἀνθρώπους ὄντας ἡμᾶς, xal τὸ παχὺ 
2χίον περιχειµένους, τὰς θείας, καὶ ὑψηλὰς, 
ug τῆς θεότητος ἑνεργείας νοεῖν ἡ λέγειν 
, εἰ μὴ εἰχόσι xal τύποις xal φυμθόλοις τοῖς 
6 χρησαίµεθα *. Όσα τοίνυν περὶ θεοῦ σω- 
ιρον εἴρηται, συμθολικῶς ἐστι λελεγµένα * 
φηλοτέραν διάνοιαν * ἁπλοῦν γὰρ τὸ θεῖον 
ἱμάτιστον. Ὀφθαλμοὺς μὲν οὖν θεοῦ, xal 

καὶ ὅρασιν, xai την ἁπάντων ἐποπτιχὴν 
αμιν, καὶ τὸ ἁλάθητον τῆς αὐτοῦ Υνώσεως 
uv, ἀπὸ τοῦ παρ᾽ ἡμῖν διὰ ταύτης τῆς al- 
ἐντελεστέραν γνῶσίν τε καὶ πληροφορίαν 
ει, Ὥτα δὲ xal ἀχοην, τὸ ἐξιλεωτιχὸν αὐ- 
τῆς ἡμετέρας δεχτιχὸν δεήσεως. Καὶ γὰρ 
€ τὰς ἱχεσίας ποιουµένοις, διὰ ταύτης τῆς 
€ εὐμενεῖς Υ,νόµεθα, γνησιώτερον αὐτοῖς 


ac solius Filii. — Distincta autem sunt atque dis- 
creta ea. omnia que ad divinam benignissimam- 
que erga homines Dei Verbi incarnationem per- 
tinent. In bis enim nulle omnino Patris et Spiri- 
tus sancti partes exstiterunt, nisi quoad bene- 
placitum attinet, atque ad ea omni sermone δι- 
homo factus, ut incommutabilis Deus, Deique 


CAP. XI. 
De his qug modo corporeo de Deo dicuntur. 
Quoniam aulem plurima de Deo, corporibus 
affini quadam ratione in sacris Litteris symbolice 
3c per figuram dicta reperimus; illud noscamus 


p oportet, fieri non posse, nt nos qui homines su- 


mus, erassaque carne involvimur, divinas illas, 
et excelsa8; immaterialesque Divinitatis actiones 
intelligamus ac sermone complectamur, nisi figu- 
ris et imaginibus, signisque nature nostre con- 
sentaneis utamur !?, Quocirca ea omnia qua cor- 
porea vel paululum ratione de Deo enuntiata 
sunt, figurate dicta sunt, altioremque sensum in- 
cludunt: quippe cui Deus simplex omnisque 
figura expers exsistat. [gitur per oculos, et pal- 
pebras, visumque Dei, vim ipsius rerum omnium 
inspectricem, atque ejusmodi cognitionem intelli- 
gamus, quam res nulla fugiat : ut nimirum sensus 
ministerio perfectior nobis atque certior cognitio 
accedat. Per aures et auditum ipsius ad ignoscen- 


μχλίνοντες. Στόµα δὲ xal λαλιὰν, τὸ ἑνδει- C. dum. propensionem 145 atque in excipiendis 


1e βουλήσεως αὐτοῦ, &x τοῦ παρ) ἡμῖν διὰ 
καὶ λαλιᾶς σηµαίνεσθαι τὰ ἐγχάρδια νοή- 
ρῶσιν δὲ χαὶ πόσιν, τὴν ἡμετέραν πρὸς τὸ 
λημα συνδροµήν. Καὶ γὰρ ἡμεῖς, διὰ τῆς 
€ αἰσθίσεως, τὴν τῆς φύσεως ἀναπληροῦμεν 
ν ὄρεξιν. Ὄσφρησιν δὲ, τὸ ἀποδειχτικὸν τῆς 
ὃν ἑννοίας, xat ἐννοίας, Ex τοῦ παρ ἡμῖν 
1e εῆς αἰσθήσεως,τὴν τῆς εὐωδίας ἀποδογὴν 
ει. Ἡρόσωπον δὲ, τὴν δι’ ἔργων αὑτοῦ ἔνδει- 
VA ἐμφάνεια»,ὲχ τοῦ τὴν ἡμετέραν ἑμφά- 
προσώπου Υίνεσθαι. Χεῖρας δὲ, «b ἆνυστι- 


precibus nostris benignitatem. Solemus enim per 
hunc sensum ijs qui nobis supplices sunt, mites 
nos facilesque praebere; benignius videlicet au- 
rem ipsis admoventes. Per os ac locutionem, vo- 
luntatis ipsius declarationem accipimus. Quippe 
Ώ08 quoque abdita cordis sensa per os et sermo- 
nem promimus. Per cibum et potum, promptum 
nostrum ad voluntatem accessum. Etenim nos 
quoque necessarium nature appetitum explemus 
per gustus sensum. Per olfactum, vim eam, qua 
cogitationem ac benevolentiam gratam acce- 


p. Naz. orat. 21; Dionys. c. 2 De div. nom. "32 Dionys. c. 1 De div. nom. e cap. l5. De col. hier. 


VARIJE LECTIONES. 


am codices non Labent ἄνθρωπος, nec legitur apud Dionys. lib. De div. nom., ex quo hsc 


& 5 Multi cod. KR. χρησώµεθα. 


NOTE. 


ationem, aliud id quod operatur, et aliud D corpus ornabatur. Sic divina charismata, quorum 


titur, observat τὸ ἑνέργημα, sive electum, 
ione divina producitur, necnon relationem 
efertur ad Deum, rebus creatis accenseri, 
it extra. Deum : αἱ virtutem ipsam qua 
t et ejus actionem idem esse prorsus, nec 
essentia dirimi, licet in nobis discrepent. 
quam objiciat Damascenum in sermone De 
ratione, lumen quo Domini corpus resplen- 
ellare φῶς ἄκτιστον, lumen increatum. INam 
geh non signifcat preter ipsuminet Ver- 
Md est lux, vera illuminans omnem hominem, 
'wjus presentiam, ingenti lumine Christi 


Ῥατποι, Ga. XCIV. 


Spiritus sanctus auctor est, Spiritus sanctus nun- 
eupantur. Palamiticus error, cujus auctor olim 
fuerat Simeon ille, quem Junitorem theologum voci- 
tarunt, proscriptus primum fuit multis in aynodis : 
posthac vero approbatus est, presertim in synodo 
quam ectaeam generalem nuncupant, propter qua- 
tuor patriarchas, qui adfuerunt. In concilio Floren- 
tino Latini de essentia et operatione disputare γη» 
luerunt cum Gracis, qui id facere detrectarunt, τὸ 
δὲ περὶ οὐσίας καὶ ἑνερχείας οὐδ' ὅλως ἀπολογου» 
μεθα. 


21 


gta 


S. JOANNIS DAMASCENI: WM 


piamque habet. Siquidem et nos odorum fragran- A χὸν τῆς ἑνεργείας αὐτοῦ. Καὶ γὰρ ἡμεῖς τὰ χρειώὀν; 


tiam per hunc sensum ezxcipimus. Per faciem, 
ipsius per opera demonstrationem ac ostensionem. 
Quando quidem nos quoque ex vultu oreque pa- 
lam dignoscimur. Per manus, actionem illam, 
qua opera sua absolvit. Nam nos ctiam utilissima 
quaque et praestantissima opera nostris manibus 
efficinus. Per dexteram, ipsius in tebus secundis 
opem et auxilium ; ex eo nempe quod nos in re- 
bus insignioribus, quxque plurimum — roboris 
requirunt, dextra potius utimur manu. Per ta- 
cium, certissimam ipsius minutissimarum ac oc- 
cultissimarum rerum explorationem οἱ exactio- 
nem : ob id scilicet, quod illi quoque, quos 
contrectamus, nihil in se occultare queant. Per 


χα) μάλιστα τιμιώτερα διὰ τῶν οἰχείων κατορθοῦ- 
μεν χειρῶν. Δεξιὰν δὲ, τὴν ἐπὶ τοῖς αἰἶδίοις αὐτον 
βοήθειαν, Ex τοῦ xal ἡμᾶς μᾶλλον Eri τῶν εὐσχημο. 
τέρω»ν, Καὶ τιµιωτέρων, xai πλείστης Ισχύος δεοµἰ- 
νων τῇ δεξιᾷ χεχρῆσθαι. Ἑηλάφησιν δὲ, τὴν ἀχριθν 
στέραν αὐτοῦ, χαὶ τὴν λίαν λεπτῶν τε, χαὶ χρυττῶ 
διάγνωσίν τε, χαὶ εἴσπραξιν, kx. τοῦ παρ᾽ ἡμῖν μὴ 
δύνασθαι τοὺς Φηλαφωμένους kv ἑαυτοῖς τι χρύκτεν, 
Πόδας δὲ καὶ βάδισιν, τὴν πρὸς ἐπικουρίαν τῶν διν- 
µένων, Ἡ ἐχθρῶν ἄμυναν, 3) ἄλλην τινὰ πρᾶξι, 
ἔλευσίν τε, χαὶ παρουσίαν, Ex τοῦ παρ) ἡμῖν διὰ τς 
τῶν ποδῶν χρήσεως ἀποτελεῖσθαι τὴν ἄφιξιν. "Opm 
δὲ, τὸ ἀμετάθετον τῆς βουλῆς αὐτοῦ, ix τοῦ παρ 
ἡμῖν δι) ὄρχου τὰς πρὸς ἀλλήλους βεθαιοῦσθαι ev 


pedes οἱ incessionem, adventum ipsius et przsen- hn 0fxac. "Opyhv δὲ καὶ θυμὸν, τὴν πρὸς τὴν χαχίαν 


tiam, vel ad opem egentibus ferendam, vel ad 
hostes ulciscendos, vel ad rem aliam gerendam : 
quod nimirum nobis quoque hoc: pedes praestent, 
ut ad Iccum aliquem perveniamus. Per jusjuran- 
dum, consilii ejus immutabilitatem : quod apud 
nos interposito jurejurando mutua pacta firmen- 
tur. Per iram et furorem, infensam cjus erga 
malitiam voluntatem ac odium, Nam et nos ea 
qua cum voluntate et sententía nostra pugnant 
odio habentes, in iram prorumpimus '*. Per obli- 
vionem, somnum et dormitationem, animadver- 
sionis in hostes dilationem, temporisque moras in 
auxilio consueto ferendo iis, quos charos ac ne- 


ἀπέχθειάν τε" xaX ἁποστροφὴν. Καὶ γὰρ ἡμεῖς cà 
ἑναντία τῆς γνώμης μισοῦντες ὀργιζόμεθα. Atüry 
δὲ, καὶ ὕπνον, xal νυσταγμὸν, τὴν ὑπέρθεσιν τῆς 
τῶν ἐχθρῶν ἁμύνης, xaX thv τῆς συνῄθους πρὸς 
τοὺς οἰχείους βοηθείας ἀναθολήν * xa ἁτλὼς εἰπεῖν 
πάντα τὰ σωματικῶς εἰρημένα ἐπὶ Θεοῦ, χεχρυμμέ- 
νην ἔχει τινὰ ἔννοιαν, Ex τῶν καθ) ἡμᾶς τὰ ὑπὲρ 
ἡμᾶς ἐχδιδάσχουσαν, εἰ μή τι περὶ τῆς σωματιχῖς 
τοῦ Θεοῦ Λόγου ἐπιδημίας εἴρηται. Αὐτὺς γὰρ πάν 
τὸν ἄνθρωπον 9 διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν ἀνεδέ- 
ξατο, φυχὴν νοερὰν, xal σῶμα, xaX τὰ τῆς ἄνθρι- 
«ivre φύσεως ἰδιώματα, τά τε φυσιχὰ, xai ἀδιάθλη- 
τα πάθη. 


cessarios habet. Denique, ut uno verbo dicam, in iis omnibus qux de Deo corporeo modo επι» 
tuv, abstrusus quidam sensus inest, quo per illa qua nobis congruunt, ea qua supra mos sub! 
edoceimur : nisi forte quidpiam de corporeo Dei adventu dictum est. Nam ipse totum hominem 
salutis nostra causa suscepit; hoc est animam intelligentem, οἱ corpus, atque απλο natu 


proprietates, necnon naturales, nullique reprehensioni obnoxias passiones. 


CAP. ΣΙ. 
146 De iisdem rebus. 

Dei nomina ez creatis. — Enimvero πο ex sa- 
cris, ut divinus ait Dionysius Arcopagita !'*, do- 
cemur oraculis; quod nempe Deus omnium causa 
ac origo si; eorum qua sunt, essentia; viventium 
vita; rationalium ratio; intelligentium, intelle- 
ctus; ac eorum quidem qui ab eo labuntur, re- 
vocatio e& erectio; eorum autem qui id quod na- 
turg consentaneum cest, corrumpunt ct vitiant, 
renovatio et instauratio ; eorum qui profanis qui- 
busdam fluctibus jactantur, sacra stabilitas ; stan- 
tium tutum prazsidium; assurgentium ad ipsum 
νία et manuductio, qua in altum subvehuntur. 
Addam etiam, eorum qui ab ipso facti sunt, Pa- 


ΚΕΦΑΛ. IB'. 
Περὶ τῶν αὐτῶν. 

Ταῦτα μὲν οὖν ἐκ τῶν ἱερῶν μεμυήμεθα λογίω, 
ὡς Oslo; ἔφη Διονύσιος ὁ Αρεοπαγίτης * ὅτι à θὲς 
πάντων ἐστὶν αἱτία xa ἀρχὴ ' τῶν ὄντων οὐσία' tw 
ζώντων ζωή” τῶν λογιχῶς ὄντων λόγος * τῶν νιερῶς 
ὄντων νοῦς: χαὶ τῶν μὲν ἁποπιπτόντων αὐτῆς, ἀψ' 
χληαίς τε xal ἀνάστασις ' τῶν tz χατα»θειρόντων i 
κατὰ φύσιν, ἀναχαινισμὸς xal µεταμύρφωσις set 
δὲ κινουμένων κατά τινα ἁν[ερον σάλον, ἵδρυσις ἱερά' 
xaX τῶν ἑστηχότων ἀσφάλεια": καὶ τῶν ἐπ αὐθι 
ἀναγομένων ὁδὺς, xaX ἀνατατικὴ χειραγωγία. Πρού” 
θήσω δξ ὅτι xal τῶν ὑπ αὐτοῦ πεποιηµένον, 
τρ. Κυριώτερον γὰρ ὁ Geb; ἡμῶν ἐστι Πατὴρ, 08 
ph ὄντων εἰς τὸ εἶναι παραγαγὼν, ἡ οἱ γεννήσαντα, 


ter. Etenim, si proprie loquamur, Deus Pater no- Ὦ οἱ ἐξ αὐτοῦ, xaX τὸ εἶναι, χαὶ τὸ γεννᾶν εἰληφότη' 


eter verius est, qui ex nihilo nos produxerit, 
quam qui nos gcDuerpnt; utpote qui tum ut sint, 


'* Greg. Nas. orat. 37. 


τῶν ἑπομένων, καὶ ὑπ αὐτοῦ ποιµα,νοµένων ποιμή 
τῶν φωτιζοµένων, ἕλλαμφις * τῶν τελουµένων τελεί’ 


15 Dionys. cap. 1 De div. nom. 


VARLE LECTIONES. 


ο’ Regii quatuor ἅπαντα τὸν ἄνθρωπον, Sic legisse videtur vetusinterpres αι 


anri 


. Ta a i, 
hominem, posuit. In cod. S. Ilil. supra vocem πάντα scriptum est ἡ ὅλον; quod vocis πάντα, interpretati 


est. Non enim omnem hominem, $ed totum, hoc est naturam perfectam, 


totus toti unilus est, ut ait Theol. 


assumpsit Chrisius, * 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. 


846 


ειν θεουμένων Ocapyía* τῶν διεστώτων A tum ut gignerent, ipsius munere sunt consecuti '*. 


* καὶ τῶν ἁπλουμένων ἁπλότης ᾽ xai τῶν Évi- 
v ἑνότης ^ ἀρχῆς ἁπάσης ὑπεροῦσιος, ὡς ὑπ- 
ἀρχή ' xal τοῦ χρυφίου, τοι τῆς αὑτοῦ γνώ- 
xvà τὸ θεμιτὸν xai ἐφικτὸὺν ἑχάστῳ, ἀγαθὴ 


Est insuper οἱ eorum qui ipsum sequuntur, et eo 
pastore reguntur, pastor; eorum qui illuminan- 
(ur, coruscatio : eorum qui sacris mysteriis im- 
buuntur, initiationis auspex ; eorum qui deitate 


Je. donantur, deitatis largitor; dissidentium, pax; 
dati studentium, simplicitas; colentium unitatem, unitas; principii omnis, principium, 
4 omni principio sublimius : ac "denique occulti sui, id est sux cognitionis, quantum fas" 
? pro cujusque captu, benigna communicatio. 


—— 


caput quod proxime sequilur, adjectitium | esl, nec reperitur in codicibus vetustioribus, sed in paucis 
lam recentissime note. In Regio 3109 habeiur post cap. 9. [1b. wv, et in Regio altero n. 34351, post 
Q (ib. n. Lambecius monet adjuucium | illud fuisse in cod. Ca'sariano n. 200 ad. calcem libri De 
thodoxa. Jilud vero Joanni Damasceno. tribuendum esse, Joannes Beccus, patriarcha quondam Con- 
opolitanus, ejusque socii evicerunt in. solemni conventu episcoporum, cujus acta Georgius Pachyme- 
Andronico, lib. vit refert. Quinimo Georjius Scholarius in utroque opere quod de Spiritus sancii 
ione adversus Latinos edidit, nostri auctoris fetum esse indubius agnoscit. 


"σι περὶ θείων ὀνομάτων ἀκριθέστερογν. B Adhuc de divinis nominibus accuratius. 


M&lov ἀχατάληπτον ὃν, πάντως xal ἀνώνυμον 
Ἁγνοοῦντες οὖν τὴν οὐσίαν αὐτοῦ, τῆς οὐσίας 
μὴ ἐχεητήσωμεν ὄνομα. δηλωτιχὰ γὰρ τῶν 
ἅτων ἐστὶ τὰ ὀνόματα ' ἀλλ) ἀγαθὸς ὧν ὁ θεὺὸς, 
| µεθέξει τῆς ἀγαθότττος παραγαγὼν ἡμᾶς ἐκ 
 ὄντος εἰς τὸ εἶναι, χαὶ γνωστιχοὺς ποιῄσας 
ὥσπερ o) τῆς οὐσίας αὐτοῦ µετέδωχεν ἡμῖν, 
οὐδὲ τῆς Υνώσεως τῆς οὐσίας αὐτοῦ. ᾿Αδύνα- 
p φύσιν τελείως γνῶναι τὴν ὑπερχειμένην 
Ei δὲ xol τῶν ὄντων αἱ γνώτεις *, τὸ ὑπερού- 
ὣς Ὑνωσθήσεται; Αι ἄφατον οὖν ἀγαθότητα 
σεν ix 50v χατ ἡμᾶς ὀνομάζεσθαι, ἵνα μὴ 
οι παντελῶς ὤμεν τῆς αὐτοῦ ἐπιγνώσεως, 
μεν χὰν ἀμυδρὰν αὐτοῦ ἔννοιαν. Ka0b μὲν 


Dei essentia in se nobis ignota, mec mominabilis. 
Dei nomina ez creatis, ipso innominabili. — Deus, 
incomprehensibilis cum sit, ΟΠΕΠΙΠΟ quoque no- 
minari non potest, Cum itaque ipsius essentiam 
ignoremus, essentie ipsius nomen ne inquiramus. 
Nomina quippe rerum manifestantia sunt !". At 
Deus qui bonus est, nosque idcirco ex 147 ni- 
hilo produxit, ut ipsius bonitatis participes simus, 
quique cognoscendi vim nobis indidit, sicut cs- 
sentiam suam nobis non impertivit, sic ne essen- 
tie quidem sux cognitionem tribuit. Neque enim 
fleri potest. ut natura superiorem se maturam 
plene cognoscat !*. At si cognitiones sunt earum 
rerum qua sunt, quod essentia oimnni sublimius 


ατἀληπτός ἐστι, καὶ ἀκατονόμαστος. Ὡς δὲ C est, quonam vwelim modo cognoscatur? Quare 


) αἴτιος, xal πάντων τῶν ὄντων τοὺς λόγους 
; αἶτίας ἐν ἑαυτῷ προέχων, Ex πάντων τῶν 
χατονοµάνεται, καὶ ἐχ τῶν ἑναντίων  οἷον 
χαὶ σχότους, ὕδατος xal πυρός ἵνα γνῶμεν 
ταύτα κατ) οὐσίαν ἐστίν' ἀλλ ἔστι μὲν ὑπερ- 
xai ἀχατονόμαστος * ὡς δὲ πάντων τῶν ὄντων 
ix. πάντων τῶν αἱτιατῶν ὀνομάζεται. 


rumque omnium causas et rationes in se continet, ex omnibus rebus, etiam inter 
nominatur, velut a luce tenebris, ab igne et 


am non esse, sed polius supra essentiam 


inenarrabili ipsius bonitate factum est, ut ex his 
quae nobis familiaria sunt, nominari voluerit ; 
no alioqui ejus cognitionis prorsus expertes es- 
semus, sed notionem ipsius, quamlihet obscuram, 
haberemus. Et quidem, quatenus omnem animi 
comprehensionem superat, nullum ei nomen as- 
signari potest : quatenus aulem omnium auctor 
se con- 
aqua; ut intelligamus, hec illum secundum 
esse, nec ullo nomine appellari quidem posse, 


m ut omnium causam, a cunctis cíffectis nominari. 


ὤν θείων ὀνομάτων, τὰ μὲν ἀποφατικῶς λέ- 
δηλοῦντα τὸ ὑπερούσιον"' otov ἀνούσιος, ἄχρο- 
ἄρχος, ἀόρατος ᾽ οὐχ ὅτι τινὸς ἧττων ἐστὶν, f 
στέρηται ' αὐτοῦ γάρ ἐστι τὰ πάντα, val ἐξ 
αἱ δι) ἀυτοῦ γέγονε, καὶ ἓν αὐτῷ συνέστηκεν ᾿ 
πάντων ὑπεροχικῶς τῶν ὄντων ἐξήρηται.0ὐδὲν 
νδντων, ἀλλ ὑπὲρ πάντα ἐστι. Τὰ δὲ χαταφατι- 
Yóptva, ὡς αἰτίου τῶν πάντων κατηγορεῖται. 


Dei nomina megantia, affiirmanlia. Que | aptius 
de Deo dicantur nomina. Malum, nihil ; bonum, ex- 
sistentia, ac res. Mista Dei nomina. Affirmatio pra- 
cellentis negationis vim habens. — Quocirca ex divi- 
nis nominibus quedam per negationem dicuntur, 
quibus essentiam omnem eum superare declaratur ; 
velut cum essenti2 expers, sine tempore, sine 
principio, invisibilis dicitur : non quod re ulla in- 


ban. orat. 2 Cont. Arian.; Cyril. Thes. assert. 15. '' Greg. Naz. orat. 56. '* Dionys. cap. 1 De 


VARLE LECTIONES. 
5109 αἱ ούσεις ἄγνωστοι, αὑτὸ ὑπερούσιον πῶς γνωσθῄήσεται, 


817 


S. JOANNIS DAMASCENT 


ferior sit, aut illi quidquam desit ( ipsius enim A Ὡς γὰρ αἴτιος πάντων τῶν ὄντων χαὶ πάσης οὐσίας, 


sunt omaia, atque ex ipso, οἱ per ipsum sunt, et 
in ipso constant '^), sed quia eminenti modo rebus 
omuibus ezcelsior est. Non enim quidquam est eo- 
rum qux sunt, sed super omnia. Sunt autem alia 
quse per aBirmationem efferuntur ; ea nimirum quz 
de eo dicuntur, ut est omnium rerum causa. Nam 
velut omnium omnisque essenüie auctor, et Ens 
dicitur οἱ essentia : utque omnis rationis et sa- 
pientizz, rationalis et sapientis causa ; el ratio dici- 
tur, et rationalis ; sapientia itein, et sapiens. Eodem 
inodo, et mens dicitur, et intelligens ; vita et vivens; 
potentia et potens ; itemque in omnibus aliis rebus. 
Quinimo ex prestantioribus, queque propius ad 
eum accedunt, aptius nuncupabitur. Prestantiora 
autem sunt, eique propinquiora, quz» materia ca- 
rent, quam quz materialia sunt ; qua pura, quam 
qua impura ; et quee sancta, quam quz profana ; ut- 
pote que ejus aliquid uberius habeant. ltaque affi- 
niori longe ratione sol et lumen appellabitur, quam 
tenebre ; et dies, quam nox ; vitaque, quam mors ; 
itemque ignis, et spiritus, et aqua, ut quz vivifica 
sunt, quam terra; ac pre his omnibus, bonitas, 
quam malitia : quod perinde est ac si dicerem, res 


καὶ "Qv λέγεται, χαὶ οὐσία χαὶ ὡς αἴτιος λόγο 
παντὸς καὶ σοφίας, λογιχοῦ τε xai σοφοῦ, Avete: 
λόγος, xal λογιχὸς, χαὶ σοφία καὶ σοφός  ὁμοίως 
νοῦς xai νοερὸς, ζωὴ xal ζῶν, δύναµις xaX δυνατός" 
καὶ ἐπὶ πάντων τῶν λοιπῶν ὁμοίως, μᾶλλον δὲ ἐκ τῶν 
τιµιωτέρων xal πλησιαζόντων αὐτῷ οἰχειοτέρως óve- 
µασθῄσεται. Τιμιώτερα τὰ ἄθλα τῶν ὑλικῶν, xal τὰ 
χαθαρὰ τῶν ῥυπαρῶν, xal τὰ ἅγια τῶν ἐναγῶν, xal 
μᾶλλον αὐτῷ πλησιάζοντα * ἐπεὶ χαὶ πλέον µετέχου- 
civ αὐτοῦ. Οἰχειότερον οὖν μᾶλλον ὀνομασθήσεται 
ἥλιος xal φῶς, Ίπερ oxóxoc* xaX ἡμέρα, Ίπερ νύξ' 
xai ζωὴ, Ώπερ θάνατος ' xal mop, xal πνεῦμα, χαὶ 
ὕδωρ, ὡς ζωτιχά, fep γή’ καὶ πρὺ πάντων, καὶ 
πλέον ἀγαθότης, Ίπερ xaxía* ταυτὸν δὲ εἰπεῖν, ὃν, 


B {περ μὴ ὃν. Τὸ γὰρ ἀγαθὸν, ὕπαρξις, καὶ ὑπάρξεως 


αἴτιον ΄ τὸ δὲ χαχὸν, ἀγαθοῦ, τοι ὑπάρξεως, στέρι. 
Gt. Καὶ αὗται μὲν αἱ ἀποφάσεις χαὶ χαταφάσει;' 
γλυχυτάτη δὲ xal ἡ ἐξ ἀμφοῖν συνάφεια * olov, d 
ὑπερούσιος οὐσία, dj ὑπέρθεος θεότης, ὑπεράρχιος 
ἀρχὴ, καὶ τὰ τοιαῦτα. Els δὲ xal τινα χαταφατιχὼς 
ἐπὶ θεοῦ λεγόμενα, δύναμιν ὑπεροχιχῆς ἁποφάσιως 
Éyovta* olov σχότος , oby ὅτι ὁ θεὺς σχότος bas, 
ἀλλ' ὅτι οὐκ ἔστι φῶς, ἀλλ᾽ ὑπὲρ τὸ φῶς. 


potius quam nihil. Bonum enim exsistentia est, οἱ exsistentize/ causa ; malum autem boni sive exi- 
stentize privatio est. Átque hzecsunt vocabula aflirmantia et negantia. Ex utrisque porro suavissima 
connexio fit : v. gr. superessentialis essentia, superdivina Deitas, principium omni principio superius, 
aliaque similia. Sunt etiam quzedam, quis tametsi de Deo affirmando dicuntur, przcellentis tamea 
negationis vim habent. Quo in genere illud est, cum Deum tenebras appellamus ; non quod Deu 
tenebrz sit, sed quod non sit lux, sed omni luce sublimior exsistat. 

Nomina communia; cuique persome propria. — C Λέγεται μὲν οὖν 6 θεὺς νοῦς, χαὶ λόγος, xal twi 


Deus itaque, et mens, et ratio, et spiritus, et 148 
sapientia, et polentia dicitur, ut horum auctor, ut 
materiz expers, ul omniuin artifex et omnipotens 39, 
Atque hec tum communiter de tota Deitate di- 
cuntur ( tam qui af(irmando, quam qu: negando 
efferuntur), tum singillatim de qualibet sancte Tri- 
nitatis persona, a:squaliter, eodemque modo, et nullo 
defectu. Nam, cum ex ribus personis unam considero, 
perfectum illam Deutn, perfectamque substantiam 
agnosco, Neque enim coinpositum quoddam est divi- 
nitas ; sed in tribus perfectis perfectum unum, indivi- 
sum,nec coinpositum. Cum denique mutuum respe- 
ctum personarum animo verso, illud compertum ha- 
heo, Patrem superessentialem solem esse, bonitatis 
fontem, essentiz, rationis, sapientize, potentie, lumi- 
nis, divinitatisabyssum; occulti in se boni genitricem 
productricemque scaturiginem. Ipse quippe mens 


μα, σοφία ve xai δύναμις, ὡς τούτων αἴτιος, χαὶ ὡς 
ἄθλος, xat ὡς παντουργὺς xat παντοδύναμος. Ed 
ταῦτα κοινῶς ἐπὶ πάσης λέγεται τῆς θεότητος, τά € 
ἀποφατιχῶς, xal τὰ καταφατικῶς λεγόμενα. Καὶ ἐν 
ἑχάστης τῶν τῆς ἁγίας Τριάδος ὑποστάσεων, ὀμοσν, 
xaX ὡσαύτως, xat ἁπαραλείπτως v. "Όταν yàp iv 
νοῄσω µίαν τῶν ὑποστάσεων , τέλειον αὐτὴν Gd" 
οἴδα, τελείαν οὐσίαν ὅταν δὲ συνάψω xal συνερ” 
θµήσω τὰ τρία, ἕνα θΘεὸν οἶδα τέλειον. OO γὰρ qi 
θετόν ἔστιν ἡ θεότης, ἀλλ ἐν τρισὶ .τελείοις, bel- 
λειον ἀμερὲς xal ἀσύνθετον. "Όταν δὲ τὴν vp 
ἄλληλα σχέσιν τῶν ὑποστάσεων ἐννοῄσω, οἴδα ὅτι 
ἐστὶν ὁ Πατὶὲρ ὑπερούσιος Ίλιος, πηγἡ ἀγαθότητςν 
ἄθυσσος οὐσίας, λόγου, σοφίας, δυνάµεως, φωτός 
θεότητος: «yh γεννητικἡὴ xal προδλητιχὴ οὗ ἓν 
αὐτῇ κρυφίου ἀγαθοῦ. Αὐτὸς μὲν οὖν ἐστι νοῦς, M 
Υου ἄδυσσος, Λόγου γεννήτωρ, xai διὰ λόγου epi 


est, rationis abyssus, Verbi genitor, ac per Verbum — Aeüc (55) ἐκφαντορικοῦ Πνεύματος * καὶ ἵνα μὴ πολλὰ 


19 Coloss. 1, 17. ** Dionys. De div. nom. cap. 5. 


VARI AE LECTIONES. 
*" Sie edit. et mss. Billius legit. ἀἁπαραλλάκτως; quia adverbio ἁπαραλλάκτως, utuntur Graeci, ubi ὁὲ 


NOTAE. 


personarum divinarum equalitute serino est, 


($5) Διὰ Λόγου προδολεύς. Per Verbum produ- 
clor, etc. Graeci, auctore Photio, dicta Patrum qui- 
bus Spiritus sanctus ex Filio, aut per Filium pro- 
cedere enuntiatur, de donorum largitione olim in- 
terpretabantur. Tandem sub Andronico seniore, in 


patriarcharum Constantinopolitani et Alexandrial, 
aliorumque episcoporum consessu, Joannes Beceus 
ex hoc Damasceni loco demonstravit eternam Spi« 
ritus per Filium processionem. Sed de his albi 
usius. 


| DE FIDE ORTHODOXA LIB. T. 


a» 


X)x ἔστι τῷ Hazpt λόγος (56), σοφία, δύναµις, Α manifestantis Spirltes productor. Ac, ne multa 


e (SI), εἰ μὴ 6 Υἱὸς, ὃς ἐστιν ἡ µόνη δύναμις 
εερὸς, fj προχαταρχτικὴ (58) τῆς τῶν πάντων 
ως. Οὕτως ὡς τελεία ὑπόστασις ix τελείας 
ἴψεως Υεννωµένη., tog οἶδεν αὐτὸς, ὃς Ylbc ἔστι 
λέγεται. Τὸ δὲ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, ἑχφαντοριχὴ 
uolo) τῆς θεότητος δύναμις τοῦ Πατρός - ἓχ 
; μὲν 8C Υἱοῦ ἑκπορευομένη, ὡς οἶδεν αὐτὸς, 
µητῶς. Ad xal τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, τελεσιουρ» 
τῶν ἁπάντων ποιῄσεως. "Όσα οὖν &ppósst 
Πατρὶ, 713, γεννήτορι, τῷ Πατρὶ µόνῳ προσ- 
εέον. "Όσα δὲ αἰτιατῷ, γεννητῷ Υἱῷ, Λόγῳ, 
 προχαταρχτιχῇᾷ, θελήσει, σοφἰᾳ, τῷ Ylo. 
Bb αἰτιατῷ, ἐχπορευτῷ, ἐκφαντορικῷ, τελε- 
ιχῷ δυνάμει, τῷ ἁγίῳ Πνεύματι. Ὁ Πατὴρ, 
καὶ αἰτία Υἱοῦ xai ἁγίου Πνεύματος * Πατὴρ 
U μόνου, xaX προθολεὺς τοῦ ἁγίου Πνεύματος. 
i$» Y ihe, Λόγος, σοφία, δύναμις, εἰχὼν, ἁπαύ- 
» χαρακτὴρ τοῦ Πατρὸς, καὶ ἐκ τοῦ Πατρός. 
[ὸς δὲ τοῦ Πατρὸς, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον: Πνεῦ- 
 Πατρὺς, ὡς £x Πατρὸς ἑχπορευόμενον. Ο0ὐδε- 
ip ὁρμὴ ἄνευ Πνεύματος" χαὶ Υἱοῦ δὲ Πνεῦμα, 
; 4& αὐτοῦ, ἀλλ ὡς δι’ αὐτοῦ Ex τοῦ Πατρὸς 
ευόµενον. Μόνος γὰρ αἴτιος 5 Πατήρ. 


dicam, non est alia Patri ratio, sapientia, potentia, 
voluntas, prxter Filium, qui sola est Patris poten- 
tia, rerum omnium creationis primordialis virtus ; 
velut perfecta persona ex perfecta persona genila, 
quo modo ipsenovit, qui Filius est, diciturque, 
Ac postremo Spiritus sanctus Patris potentia est, 
divinitatis reeondita declarans, ex Patre per Fi- 
lium procedens, qua ipse novit ratione ; non tamen 
generationis : quo fit. etiam ut. Spiritus sanctus 
omnium creationis éconsummator exsistat. Quo- 
cirea omnia quz causa, Patri, fonti, genitori con- 
veniunt, ca Patri soli ascribi debent : qua: autem 
producto, genito, Filio, Verbo, primordiali potentizx, 
voluntati, sapientie quadrant, ea Filio tribuenda 


B sunt : qu:& denique producto per processionem, 


manifestanti, ac perficienti potentim, hzc Spiritui 
sancto. Pater fons est, et auctor, tum Filii, tum 
Spiritus sancti : solius tamen Filii Pater, ac Spiri- 
tus sancti productor. Filius autem, Filius est, Ver- 
bum, sapientia, potentia, imago, splendor, Patris 
figura, et ex Patre. At Spiritus sanctus non Patris 
Filius ; sed Spiritus Patris, ut qui ex Patre pro- 
cedat, Nullus enim impulsus est sine Spiritu. Quin 


uoque Spiritus dicitur, non velut ex ipso, sed per ipsum ex Patre procedens. Solus enim Pater 


' est. 
ΚΦΑΛ. II". 
[όπου θεοῦ, καὶ ὅτι µόνον τὸ θεῖον ἁπερί- 
γραπτον. 


CAP. XIII. 


149 De loco Dei et quod solus Deus ineircumsers 
ptus sit, 


ος ἐστὶ σωματιχὸς, πέρας τοῦ περιέχοντο, G — Locus corporeus. — Locuscorporeus est terminus 


περιέχεται τὸ περιεχόµενον * olov ὁ áfjp περι- 
b δὲ σῶμα περιέχεται * οὐχ ὅλος Y δὰ ὁ περιέχων 


ιηϊεέ. lib. 1v Physic. cap. 4. 


continentis, quo continetur id quod continetur *! : 
v. gr. aer continet ; corpus continetur. Nec tamen 


VARLE LECTIONES. 
Md. S. Hil. Colbertini et Regii 8 6 ἀἡρ περιέχει τόδε σῶμα, οὐχ ὅλος. 


NOTE. 


| Obx ἔστι Πατρὶ Λόγος. Alia. non. est Patri 
elc. Λόγος verbum, sermonemve et rationem 
eat, Patres adversus Arium ostendunt tbv Λόγον 
atri coevum esse, ne Deus aliquando ἄλογος 
, tütionis et sapientig expers fuerit: non 
Pater sapientiam et rationem a Fifio acci- 
sed quia ratio, sapientia, intelligentia actum 
nt, qui terminum producat suum, quem ver- 


ter cuneta condiderit. Cyril. Th. assert. 7, p. δὲ et 
57; Athan. orat. 4 Cont. Ar.; Greg. Nyss. Orat. 
Cont. Eun., p. 543. 

(58) 'H προκαταρκειχἠή, primordialis virtus ; non 
causa, ut transtulit Dillius. Nam juxta Basilium 
Jib. De Spiritu sancto, Pater. in opiflcio universi 
uit T 


xasapxeudh αἰτία, primordialis causa.Filium 
vero 


oster haud absurde appellavit primordialem 


mentis appellamus. Deus itaque Pater ea sa- D virtutem; eo utique sensu quo Theologus, orat. 352, 


aet ratione, qua sapiens et rationalis est, 
m quo secum eminenti modo ratiocinetur et 
gat, in zternitate concipit et gignit, sine quo 
tionalis nec sapiens foret. Quo sensu Dama- 
6 paulo ante dixerat Deum esso λόγον xo λο- 
rationem et rationalem : ac Filius itidem dici 
:Λόγος Ex λόγου, Verbum de verbo, ut loquitur 
osius lib. De Fil. divin., vel fortasse melius 
πι de ratione, propter utrumque sensum vocis 


| θέ1ησις. Voluntas. Nostri theologi ex Augu- 
docent Spiritum sanctum mutuum amorem 
'auis et Filii, et per eternum divine volun- 
ictum ex utroque procedere. Grzci vero do- 
, Filium appellare non dubitant ; non solum 
ιβουλήν, vivum Patris consilium, quo nomine 
ctus actus simul exprimitur ; sed etiam θέλη- 
Βημα, βρύλησιν, hoc est voluntatem qua Pa- 


Trinitatis sanctissimz personas indigitat : "Avap- 
χον καὶ &pyh, καὶ τὸ μετὰ τῆς ἀρχῆς, Principii ex- 
Ure rincipium, et id quod una cum principio est. 
bi Filium nominat ἀρχὴν, principium, per quem 
scilicet omnia facta sint. Orat, 94, naturam divinam 
in tribus consistere istis docet, αἰτίῳ, δημιουργᾷ 
xat teer, auctore, conditore et per[ectore. - 
simili modo Basilius loco quem citavl, postquam 
Patrem esse dixit προχαταρκτιχὴν αἰτίὰν, primor- 
dialem causam, subjungit Filium esse causam δη- 
paooppuxtiv, conditricem , et Spiritum sanctum «£- 
uottxty, perfectricem. Quocirca quando de proces- 
sionibus divinis agitur, aptius Pater dicendus vide- 
tur, πηγἡ, ῥίζα, αἰτία, αἴτιος, ἀρχὴ, fons, radix, 
causa, auctor, principium, quam προχαταρκτικἡ al- 
τία, primordialis causa, quara vocem adhibuerit 
solum Basilius, ut explicaret, quid unaqu:que per- 
sona in universi opiticio contulisse censeatuc. 


81 


S. JOANNIS DAMASCENI 


ed 


t»ius aer locus est corporis contenti, sed extre- À &Xhp τόπος ἐστὶ τοῦ περιεχοµένου σώματος , ἀλλὰ ὁ 


tnitas duntaxat ambientis, qua» totum corpus attin- 
git. Sic plane, quia id quod continet, non est in eo 
quod continetur. 

Locus spiritualis. Deus inloco non est. Dei locus 
metaphorice. — Est autem. etiam spiritualis locus, 
ubi intelligitur et exsistit intellectualis natura et 
incorporea ; ubi nimirum prxebens est οἱ agit ; nec 
corporeo modo continetur, sed spirituali. Non 
enim figuram habet, qua corporum more continea- 
tur, Et quidem Deus, ut qui-materiz expers sit, et 
uncircumscriptus, in loco nom est. Ipse enim sui 
ipsius locus est, omnia implens, ac super omnia 
exsistens, omniaque ipse complectens **. Attamen 
in loco esse dicitur, Deique appellatur locus, ubi 
ejus virtus et operatio manifesta sunt. lpse enim 


citra ullam permistionem omnia permeat, rebus- 


que omnibus operationem suam impertit, pro unius- 
cujusque aptitudine ac suscipiendi facultate ; hoc 
est tum naturali, tum voluntaria puritate. Puriora 
siquidem sunt, quz& materiz immersa non sunt, 
quam materialia ; et proba atque honesta, quam 
prava et cuim malitia conjuncta. Ergo Dei locus is 
dicitur, qui uberioris ipsius operationis et gratize 
particeps est. Idcirco cacdlum sedes ejus est ( illic 
cnim sunt angeli, qui faciunt ipsius voluntatem, 
eumque semper laudibus celebrant? ); Ίο quippe 
ipsi est requies : terra autem scabellum pedum 
ejus ** ; in qua per carnem cum hominibus con- 


τέλος τοῦ περιέχοντος ἀέρος, τὸ ἑφαπτόμενον τοῦ 
περιεχοµένου σώματος ' πάντος δὲ, ὅτι τὸ περιέχον, 
οὐχ ἔστιν ἓν τῷ περιεχοµένῳ. 

Ἔστι δὲ χαὶ νοητὸς τόπος, ἔνθα νοεῖται, xai ἔστιν 
ἡ νοητὴ xal ἀσώματος φύσις ^ ἔνθαπερ πάρεστι, 
xal ἐνεργεῖ, xal οὐ σωματιχκῶς περιέχεται, ἀλλὰ 
νοητῶς. Uo γὰρ ἔχει σχΏμα, ἵνα σωματικώς περι" 
Gys03. Ὁ μὲν οὖν θεὸς (39), ἄθλος ὧν, xà ἀπερί- 
γραπτυς, Év τόπῳ οὐχ ἔστιν. Αὐτὸς γὰρ ἑαυτοῦ τό- 
πος ἐστὶ, τὰ πάντα πληρῶν, xai ὑπὲρ τὰ πάντα iy, 
καὶ αὐτὸς συνέχων τὰ πάντα. Λέγεται δὲ καὶ iv 
τόπῳ εἶναι, χαὶ λέγεται τόπος θεοῦ, ἔνθα ἔχδηλος ἡ 
ἑνεργεία αὐτοῦ γίνεται. Αὐτὸς μὲν γὰρ διὰ πάντων 
ἁμιγῶς διήχει, καὶ πᾶσι µεταδίδωσι τῆς ἑαυτοῦ ἕνερ- 
γείας, χατὰ τὴν ἑχάστου ἐπιτηδειότητα, xai δεχτι» 
χὴν δύναμιν ΄ φιμὶ δὲ τήν τε φυσικῖν xal προαιρῖ- 
τιχὴν χαθαρότητα. Καθαρώτερα γὰρ τὰ ἅνθλα τῶν 
ὑλιχῶν, xai τὰ ἐνάρξτα, τῶν xaxíq συνεζευγµένων. 
Λέγεται τοιγαροῦν θεοῦ τόπος, ὁ πλέον µετέχων τες 
ἐνεργείας xal τῆς χάριτος αὐτοῦ. Διὰ τοῦτο ὁ οὗρα- 
νὸς αὐτοῦ θρόνος. Ἐν αὐτῷ γὰρ εἰσὶν οἱ ποιοῦνςες 5) 
θέληµα αὐτοῦ ἄγγελοι, χαὶ ἀεὶ δοξάφοντες αὐτόν, 
Αὕτη vip αὐτῷ ἀνάπαυσις, καὶ ἡ Yr, ὑποπόδιον τῶν 
ποδῶν αὐτοῦ. Ἑν αὐτῇ γὰρ διὰ σαρχὸς τοῖς ἀνθρώ- 
ποις συνανεστράφη. Ποὺς δὲ τοῦ θεοὺ tj ἁγία αὐτοῦ 
σὰρξ ὠνόμαστα:. Λέγεται δὲ καὶ ἡ Ἐχχλησία τόπος 
θεοῦ : τοῦτον γὰρ εἰς δοξολογίαν αὐτοῦ , ὥσπερ τι 
τέµενος ἀφωρίσαμεν, ἐν ᾧ xal τὰς πρὸς αὐτὸν iv 


versatus sit **, Pes porro Dei sancta ipsius caro { τεύξεις ποιούµεθα. 'Ὁμοίως xal οἱ τόποι, Ev οἷς &x- 


variis locis nominata est. Quin Ecclesia quoque 
Dei locus dicitur; quia eam ad ipsius canendas 


6rAoz ἡμῖν ἡ αὐτοῦ ἑνέργεια, εἴτε διὰ σαρχὸς, citt 
ἄνευ σώματος Υέγονε, τόποι Θεοῦ λέγονται. 


laudes, ceu templum quoddam, secrevimus, in quo eum exoremus. Αά cumdem modum loca in qui* 
bus perspicua fit nobis ipsius operatio, sive per carnem, sive absque corpore, Dei loca dicuntur. 


Sciendum autem est Deum partibus carere ; ut 
totus omnino ubique sit, et non pars in parte, 
more corporum distrahatur, sed totus in omnibus, 
οἱ totus supra omnia exsistat. 


De loco angeli, et anima ; deque rerum circum- 


scriptione. — 150 Angelus autem, etsi noa ad 
modum corporis ita in loco continetur, ut formam 


** Greg. Naz. orat. 94. ** Ίδα. vi, 1 seqq. 


** Isa. Lxvi, 14. 


Ἱστέον δὲ ὅτι τὸ θεῖον ἁμερές ἐστιν, ὅλον ὁλιχῶς 
πανταχοῦ ὃν, xal οὐ µέρος iv μέρει πωματικῶς 
διαιρούµενον * ἀλλ᾽ ὅλον ἐν πᾶσι, καὶ ὅλον ὑπὲρ τὸ 
πᾶν. 

Marg. ms. Περὶ τόπου ἀγγέ.ου καὶ τῆς νυχῆς, 
xal περὶ τοῦ ἀπεριγράπτου. — '0 δὶ ἄγγελος, σω- 
ματιχῶς μὲν bv τόπῳ περιέχεται, ὥστε τυποῦσθαι 


*5 Baruch. in, 38. 


NOT £. 
(39) 'O μὲν οὖν θεός. Deus igitur, ctc. Ex loci D locis adesse per operationem fatebantur , at non 


delinitione quam Damascenus tradit ex Aristotele, 
colligitur nullo loco Deum contineri, quippe qui 
nulla corporis illius superficie circeumseribi possit. 
Unde cum Nazianzeno orat. 34, et Nysseno lib. 
De anim. et resurr. dixerim verius, nusquam esse 
Deum, et ubique adesse, atque omnium locum esse. 
Porro S. Thomas 1 p. q. 8, a. 1, docet Deum esse 
wbique, sicut agens ades ei in quod agit, ut Deus 
locis omnibus adesse non censeatur, nisi per ope- 
ralionem. Hoc Noster confirmat ubi ait, Deum dici 
in loco esse, οἱ Dei locum id appellari, in quo cjus 
actio exseritur ; eum. quippe omnia  pervadere et in 
omnibus agere, secundum uniuscujusque dispositio- 
nem. lloc argumentum persequitur Anastasius 
Antiochenus orat. De incircumscripto, in qua dis- 
putat adversus quosdam qui Deum in omnibus 


secundum essentiam, propter locorum przsertim 
foeditatem. Hos refellit, tum quia incireumseriptus 
immensusque est, tum etiam quia cst infinite sim- 
plex, cujus operatio idem sit prorsus ac sua es- 
senti : eam ob rem necessum esse ut. Deus illie 
adsit secundum essentiam, ubi intelligitur operari. 
Enimvero, ut observat Nemesius, cap. ὅ, res spi- 
ritualis nulli loco presens esse potest, cique, ul 
humano more loquar , applicari, nisi circa illum 
operando. Quocirca Epiphanius , heres. 77 , ait 
Deum ubique adesse δυνάμει, per virtutem, quo 
significatur, neduin Dei substantia, verum ct ope- 
ratio , Deus immensitale sua rerum omnium [locus 
est (inquit Maximus in cap. 1 De div. nom.) οὗ ow- 
ματιχῶς, ἁλλὰ δημιουργικῶς, non ad modum. corpo- 
rum, sed in eis tanquam earum opifex. agendo. 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. 


ἱματίζεαθαι' ὅμως λέγεται εἶναι ἓν τόπῳ A et figuram recipiat ; in loco tamen esse 'dicitur, 


πρεῖναι νοητῶς xal ἐνεργεῖν κατὰ «hv ab- 
tv, χαὶ μὴ εἶναι ἀλλαχοῦ, ἀλλ' ἐχεῖσε νοητῶς 
φεσθαι, ἕνθα xaX ἐνεργεῖ. Οὐ γὰρ δύναται 
ευτὺν ἓν διαφόροις τόποις ἐνεργεῖν. Móvou 
XQ ἐστι τὸ πανταχοῦ κατὰ ταυτὸν ἐνεργεῖν. 
γὰρ ἄγγελος τάχει φύσεως, καὶ τῷ ἑτοίμως, 
εχέως, µεταδαίνειν, ἐνεργεῖ ἓν διαφόροις τό- 
| δὲ θεῖον πανταχῆ ὃν , χαὶ ὑπὲρ τὸ πάντα 
υτὸν X διαφόρως Evepyel μιᾷ xal ἁπλῆ Evep- 


Φνχ] συνδέδεται τῷ σώματι ὅλη ὄλῳ, xa 
€ μέρει’ xal οὗ περιέχεται ὑπ αὐτοῦ, ἀλλὰ 
αὐτὸ, ὥσπερ πῦρ σίδηρον, καὶ ἓν αὐτῷ οὖσα, 
la; ἑνεργείας Evepret. 


quia spirituali modo adest et agit, prout natura suae 
consentuneum est ; nec alibi est, sed ibi intelligi- 
bili modo circumscribitur, ubi et operatur. Neque 
enim in diversis locis eolem tempore operari potest. 
Dei namque solius est ubique simul operari. Nam 
angelus quidem ob natura pernicitatem, ac quia 
prompte ac celeriter pertransit, in diversis locis 
operatur ; at Deus, ut qui ubivis, ac supra omnia 
sit, eodem temporis momento, una et simplici ope- 
yatione varie ubique agit. 

Porro anima, tota toti corpori devincta est, et 
non pars parti : nec eo continetur, sed ipsum con- 
tinet, haud secus ac ignis ferrum ; inque illo ex- 
sistens suas ipsa functiones obit. 


ραπτὸν μέν ἐστι, τὸ τόπῳ, 1) χρόνῳ, f) xaza- D Solus Deus incircumscriptus. — Circumscriptum 


περιλαμθανόμενον ' ἀπερίγραπτον δὲ, τὸ µη- 
των περιεχόµενον. Απερίγραπτον μὲν οὖν, 
yt τὸ θεῖον, ἄναρχον ὃν, χαὶ ἀτελεύτητον, 
τα περ,έχον, xat μηδεμιᾷ καταλήψει περι- 
). Μόνον γάρ ἔστιν ἀχατάληπτον, χαὶ ἀόρι- 
v οὐδενὸς Υινωσχόμενον , αὑτὸ δὲ μόνον ἑαυ- 
ρητικόν. Ὁ δὲ ἄγγελος, χαὶ χρόνῳ περιγρᾶ- 
ἤρξατο γὰρ τοῦ εἶναι: xal τόπῳ * el. xal 
ὡς πραείποµεν’' καὶ xara sr Y. Καὶ ἆλ- 
&p τὴν φύσιν ἴσασίΥ πως, xal ὑπὸ τοῦ χτί- 
Ρίζονται τέλεον ' τὰ δὲ σώματα, καὶ ἀργῇ, 
t, xai τόπῳ σωματιγῷ, xal χαταλήψει, 


hoc est, quod loco vel tempore vel animi perce- 
ptione comprehenditur : incireumscriptum autem 
quod nullo horum continetur. Quamobrem solus 
Deus incircumscriptus est, qui principio et fine 
careat, atque omnia complectatur, nullatenus ipse 
comprehensus **, Solus enim incomprehensus ipse 
est, nullis definitus terminis, et a nemine cognitus, 
qui solus ea vi polleat qua se plene contempletur. 
Ac angelus et tempore^circumscrihitur (incepit 
enim esse ) et loco ( tametsi spirituali, ut przedi- 
ximus, ratione ) et comprehensione, Nam et alii 
aliorum naturam quodam modo exploratam habent, 


que ab opi(ice definiuntur. Corpora denique et principio circumscribuntur, et fine, locoque cor- 


et comprehensione. 


ms. ZvAAoyuipaia περὶ τοῦ 860v, καὶ C — Collectanea de Deo Patreet Filio et Spiritu sancto; 


, καὶ τοῦ Ylov xal τοῦ ἁγίου Πνεύματος. 
! Αόγου καὶ Πνεύματος. — "Ατρεπτον οὖν 
e τὸ θεῖον, χαὶ ἀναλλοίωτον. Πάντα γὰρ τῇ 
τει, τὰ οὐχ ἐφ ἡμῖν προώρισεν, ἕχαστον 
y ἴδιον χαὶ πρέποντα χαιρὸν χαὶ τόπον. Καὶ 
Ότο Ὁ Πατᾗρ οὐδέγα κρίνει, τὴν δὲ xpi— 
αν δέδωχκε τῷ Yi. Ἔκρινε γὰρ, ὁ Πατ]ρ 
xai ὁ Yibz, ὡς θεὸς, χαὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον * 
. ὁ Υἱὸς, ὡς ἄνθρωπος σωματιχῶς κατα- 
, χαὶ καθιεῖται ἐπὶ θρόνου δόξης * σώματος 
ιγραπτοῦ dj χατάδασις, xal ἡ χαθέδρα * χαὶ 
ἃσαν τὴν οἰκουμένην. ἓν δικαιοσύνῃ. 


; ἀπέχει θεοῦ, οὗ τόπῳ, ἀλλὰ φύσει. Ἐπὶ 
ῥόνησ.ς, xai σοφία, καὶ βουλὴ, ὡς ἕξις συµ- 
αἱ ἀποχωρεῖ ' οὗ μὴν ἐπὶ θεοῦ * ἐπὶ αὐτοῦ 
ιν Υίνετα. καὶ ἀπογίνεται ' ἀναλλοίωτος γάρ 
νἄτρεπτος χαὶ οὐ χρὴ συμθεθηχὸς ἐπὶ ao- 
ιν. Τὸ γὰρ" ἀγαθὸν σύνδρομον ἔχει τῇ o5- 


ig. Naz. orat. 44. *" Joan. v, 22. 


deque Verbo et Spiritu. Solus Filius judicaturus ; 
c&lerna cum Patre judex praedestinatione. — Deus 
igitur omnino immutabilis et invariabilis est. Om- 
nia enim, qux in arbitrie ac potestate nostra posita 
non sunt, praesciendo prafinivit ; singula videlicet 
$uo et convenienti tempore et loco futura. Quocirca 
Pater non judicabit quemquam ; sed omne judicium 
dedit Filio **. Jadicavit siquidem Pater et Filius, 
ut Deus , necnon Spiritus sanctus ; at Filius ipse 
corporaliter ut homo descendet, inque sede maje- 
statis sedebit ( descensus enim atque sessio corporis 
circumscripti sunt )et universum orbem in justitia 
judicabit. 

Omnia a Deo distant ; non loco, sed natura. In 
nobis prudentia, sapientia, consilium, ut habitus, 
accedunt et recedunt : non item in Deo : nam in eo 
nibil accidit aut excidit : quippe cum mutationis 
et alterationis expers sit, atque in eo accidens 
aliquod admiuere nefas sit. Bonum enim, Dei 


VARLE LECTIONES 


iu nde χατὰ ταὐτὸ. 7 Hic variant codices. R. 5579 el xai νοητῇ ὡς προείποµεν xal χαταλήψει. 


) von 


leetio textui nostro anteponenda. In RN. 2925 legitur ὥσπερ 
. τὸ δὲ. Regii item octo, Colb. et Noster τὸ ἀγαθόν. Vetus interpres bonum Deus. Bic 


x tres Reg 


ὥσπερ εἴπομεν καταλήψει. BR. 3451 νοηιὸς ὥσπερ εἴπομεν καταλήψει. Nulla vero 


εἴπομεν. 5 Edita ποσῶς, 


novem Regiis, Colb. et S. Hil. àv πᾶσίν ἐστι, omissa particula γάρ. 


853 


S. JOANNIS DAMASCENI 89 


esgentiam comitatur. Qui Deum semper desiderat, A σίᾳ. 'O ἐπιθυμῶν del τοῦ θεοῦ, οὗτος ópl αὐτόν 


hic ipsum videt: in omnibus enim Deus est. Ab 
eo siquideiu qui est, ea qua sunt dependent : 
nec esse aliquid possit, quod esse non habeat in eo 
qui est. Rebus quidem omnibus immistus Deus 
est, ut continens et conservans naturam : at Deus 
Verbum saerse su: carni personaliter unitus, ae 
mostra nature citra confusionem admistus est. 

151 Nemo videt Patrem, nisi Filius et Spiritus 
sanctus **, 

Patris consilium el volumtas, sapientia et virtus 
est Filius. Non enim qualitatem Deo fas est ascri- 
bere; ne alioqui compositum asseramus ex sub- 
stantia et qualitate. 

Filius ex Patre est, et cuncta qua habet, ab ipso 
babet : nec proinde a se potest quidquam fa- 
cere *. Neque enim distinctam a Patre operatio- 
nem habet **, 

Quod Deus, qui natura invisibilis est, per ope- 
rationes tamen visibilis flat, ex mundi nobis siru- 
ctura et gubernatione clarum est *!, 

Imago Patris est Filius, ac Filii, Spiritus 5 
per quem ille in homine habitans, ad imaginem 
Dei esse eidem impertit **. 

Deus est Spiritus sanctus, inter ingenitum et 
genitum medius, et qui per Filium Patri connecti- 
tur. Spiritus Dei dicitur, Spiritus Christi, mens 
Christi, Spiritus Domini, Dominus ipse, Spiritus 
adoptionis, veritatis, libertatis, sapientiz (horum 


ἐν πᾶσι γάρ ἐστιν ὁ θεός. τοῦ γὰρ ὄντος ἑξήπτει 
τὰ ὄντα * χαὶ οὐκ ἔστιν εἶναί τι, εἰ μὴ àv τῷ ὄντι à 
εἶναι ἔχει’ ὅτι πᾶσι μὲν ἐγχέχραται ὁ θεὺς, ὡς ov» 
έχων τὴν φύσιν ' τῇ δὲ ἁγίᾳ αὐτοῦ σαρχὶ ὁ θεὺς Ac 
Υος xa0' ὑπόστασιν ἠνώθη, xai χατεµίχθη ἁσυγχύ- 
τως πρὸς τὸ ἡμέτερον. 


Οὐδεὶς ὁρᾷ τὸν Πατέρα, εἰ μὴ à. Υϊὸς xo τὸ 
Πνεῦμα. 

Βούλησις, xal σοφία, χαὶ δύναμµις ὃ Υἱός ἐστι τῷ 

Πατρός. O0. γὰρ χρὴ Χέγειν ἐπὶ Θεοῦ 
ἵνα μὴ σύνθετον εἴπωμεν αὐτὸν EE οὐσίας xal ποιό- 
τητος. 
'O Yibg £x τοῦ Πατρός ἐστι, xai πάντα ὅσα ἔχει, 
ἐξ αὐτοῦ ἔχει ' διὸ οὐδὲ δύναται ποιεῖν ἀφ᾽ ἑαυτοῦ 
οὐδέν. Οὐ γὰρ ἔχει ἰδιάζουσαν ἑνέργειαν παρὰ τὸν 
Πατέρα. 

"Ὅτι δὲ φύσει ἁόρατος ὢν ὁ Osbc , ὁρατὸς ταῖς 
ἑνεργείαις Ὕ/νεται, Ex τῆς τοῦ Χχόσµον συστάσεως 
καὶ χυθερνἠῄσεως γινώσχομεν. 

Εἰχὼν τοῦ Πατρὸς (40) ὁ Yibc, χαὶ τοῦ Υἱοῦ, τὸ 
Πνεῦμα, δι οὗ ὁ Ἀριστὺς ἐνοιχῶν ἀνθρώπῳ δίδωσιν 
αὑτῷ τὸ χατ᾽ εἰχόνα. 

θεὺς, τὸ Πνεῦμα (41) τὸ ἅγιον , μέσον τοῦ ἆγεν- 
νήτου xal τοῦ γεννητοῦ, xal δι) Υἱοῦ τῷ Πατρὶ ανν- 
απτόμενον * Πνεῦμα θεοῦ λέγεται, Πνεῦμα Χριστοῦ, 
νοὺς Χριστοῦ, Πνεῦμα Κνυρίον, Αὐτοχύριος, Πνεῦμα 
νἰοθεσίας, ἀληθείας, ἑλευθερίας , σοφίας (καὶ Υὰρ 


enim omnium efficiens est), omnia essentia re- C ποιητικὸν τούτων ἁπάντων) * πάντα τῇ οὐσίᾳ πλη- 


plens, omnia conservans : mundum implens per 


essentiam ; cujus tamen potentiam mundus capere 
non possit, 


Deus est :terna substantia et incommutabilis, 
rerum creatrix, religiosaque adoranda conscientia 
est. 

Deus et Pater sempiternus est, ingenitus; ut 
qui ex nullo genitus sit, Filiumque pariter sempi- 
ternum genuerit. Deus ctiam Filius, qui cum Patre 
semper exsistens sine tempore , ac scmpiterne, 
absque fluxione et passione, et individue ex eo 
genitus sit. Deus quoque .Spiritus sanctus, vis 


*5 Joan. vi, 46. ** Joan. v, 20. 
? Greg. Naz. orat. 37. 


** Greg. orat. 56. 


ροῦν, πάντα συνέχον, πληρωτιχὸν χόσµου χατὰ tiv 
οὐσίαν, ἀχώρητον χόσµῳ χατὰ τὴν δύναμιν. 


Θεός ἔστιν ἀϊδιος οὐσία χαὶ ἁπαράλλακτος , δη- 
μιωυργικὴ τῶν ὄντων, εὐσεθεῖ λογισμῷ προσχυνου- 
μένη. 

θεὺς xa Πατ]ρ, ὁ ὢν ἀεὶ ἁγέννητος , ὡς μὴ ἔκ 
τινος γεννηθεὶς , Υεννῄσας δὲ Yibv συναῖδιον - θεό; 
ἐστι καὶ ὁ Υἱὸς, 6 ὧν ἀξὶ σὺν τῷ Πατρὶ , ἀχρόνως, 
χαὶ ἀῑδίως, xal ἀῤῥεύστως , xal ἁπαθῶς, καὶ ἆδ-ῖ- 
στάτως ἐξ αὐτοῦ γεγεννηµένος. θεὺς xa τὸ Πνευμε 
τὸ ἅγιόν ἐστι , δύναµις ἁγιαστιχὴ, ἑνυπόστατος, i 


δι Sap. xn, 5. ?* Basil. lib. v Coni, Ems 


ΝΟΤΑ. 


(4) Εἰκὼν τοῦ Πατρός. Imago Patris est Filius, D medias , ete. Noster hic Theologum exscribit, qc 


ει Filii Spiritus sanctus. ldem ait auctor , orat. 5 
De imaginibus, eique preiverant Athanasius epist. 1 
ad Serap.; Basilius,lib. v Contra Eunom.; Cyrillus, 
dial. 7, et. in Thesauro , assert. 33. Quod si ratio 
propria imagiuis naturalis est, ut derivata sit abar- 
chetypo, quidni Spiritus processerit ex Filio ? Quo- 
circa Thanmaturgus in professione fidei, postquam 
dixit. Spiritum sanctum per Filium e[fulgere , δι’ 
Ylou πεφηνός, ipsum μη imaginem 'ilii ap- 

llat, perfectam perfecti. Greci quidam post par- 
cipium. Jai has voces inseruerunt δηλαδὴ 
τοῖς ἀνθρώποις, videlicet hominibus ; quod glossema 
epurium esse alio in loco ostendermus, 

(M) θεὺς τὸ lirevja. Deus et Spiritus sanctus, 


orat. 59, Anomoo aflirmanti nullum esse medium 
inter ingenitum et genitum, regerit. medium lecum 
obtinere tb ἐχπορευτόν , procedens : quippe qued 
inyenitum non est, sive principii expers, neque 
genitum. Ceterum ratione originis Filius medius 
est inter Patrem et Spiritum. Nam Grcorum Pa. 
trum theologia est, Spiritum sarctum Patri. cope 
lari per. Filium, quia procedit a Patre per Filium. 
Sub alia rursum consideratione Pater medius esi 
inter Filium et Spiritum sanctum, quorum, Nazian- 
Zeno ἰωβδίθ, ἕνωσις, nexus et copsla sit. Ambe 
rum siquidem auctor οἱ principium est, cui cob 
rent. 


DE FIDE ORTIHODOXA LIB. I. 


858 


ερὸς ἁδιαστάτως ἐχπορευμένη, xal ἐν Yi A sanctificans, subsistens; qui ex Patre absque se- 


»évij, ὁμοούσιος Πατρὶ καὶ Yl. . 


; kay 6 οὐσιωδῶς τῷ Πατρὶ ἀεὶ συμπαρών. 
πάλιν ἑατὶ χαὶ ἡ φυσικὴ τοῦ vou χίνησις, 
κινεῖται, χαὶ vost, xai λογίζεται, οἱονεὶ φῶς 
)y χαὶ ἁπαύγασμα. Λόγος πάλιν ἐστὶν ὁ ἐν- 
; àv {ᾗ χαρδἰᾳ λαλούμενος. Καὶ πάλιν λόγος 
τικός b| ἐστιν ἄγγελος νοήματος, 'O μὲν οὖν 
Bj) Λόγος οὐσιώδης cé ἐστι xol ἑνυπόστατος * 
κποὶ τρεῖς λόγοι, δυνάμεις clot τῆς φνχῆς, 
Mg ὑποστάσει θεωραύμενοι' ὧν ὁ μὲν πρῶτος 
Φυσιχόν ἔστι γέννημα, ἐξ αὐτοῦ ἀεὶ φυσικῶς 
μενον * ὁ δεύτερος δὲ λέγεται ἑνδιάθετος * ὁ 


€» προφορικός. 


νεῦμα νοεῖται πολλαχῶς. Τὸ ἅγιον Πνεῦμαο, 
ει δὲ xal αἱ δυνάµεις τοῦ Πνεύματος τοῦ 


junctioue procedens, ac in Filio quiescens, ejusdem 
et ipse cum Patre et Filio substantiz sit. 

Verbi ac sermonis accepliones varie. — Verbum 
est, quod cum Patre substantialiter semper est. 
Rursus verbum est naturalis mentis agitatio, qua 
movetur, et intelligit, et cogitat ; veluti lux ipsius 
et splendor exsistens. Est preterea verbum inti- 
mum, quod in corde tantum eloquimur. Est deni- 
que verbum intelligentiz nuntius, quod scilicet ore 
profertur. Deus itaque Verbum substantivum est 
et subsistens : tria. vero reliqua animi sunt facul- 
tates, nec considerantur in propria subsistentia. 
Quorum primum, naturalis est mentis fetus , 
naturaliter ex ipsa semper ut ex fonte manans: 


D secundum, internum dicitur : tertium,  prolati- 


tium. 
159 Item nominis Spiritus acceptiones varie. — 


Eodem modo spiritus variis modis corsideratur. 
Nam hoc nomine aprellatur et Spiritus sanctus : 
sed et Spiritus sancti viriutes, dieuntur spiritus. 


Ννεύματα. Πνεῦμα xai ὁ ἄγγελος 6 ἀγαθός : 
καὶ ὁ δαίµων * πνεῦμα χαὶ ἡ ψυχή’ ἔστι δὲ 


VARLE LECTIONES, 


X ista in editis et mss. abest, addita vero fuit secunda manu in cod. S. Hil. ο In cod. S. Ilil. ex 
ione, Πνεῦμα λέγεται τὸ ἆγιον. Et in. fine capitis post xai ὁ áf;p, idem emendator addidit πνεῦμα 


mh, xal ἀχάθαρτος πρᾶξις, καὶ ἡ διδασχαλἰα πνεῦμα καὶ ὁ θυμός. Qux quidem nec edita habent, 
| E058. 


NOTAE. 


Ὁ μὲν οὖν θεός. Deus itaque substantieum — nisirum, qui assumpta Patris persona. in paradisum 
plodit errorem Sabellii, necnon Pauli Sa- (C venerit, et cum Adamo collocutus sit. Ex. Initio 


Di, quorum una hzc assertio fuit, ab aeter- 
Verbum in Deo fuisse ἐνδιάθετον, intestinum, 
ínime subsistens ; hoc posthac factum esse 
ιχόν, prolatum, quo, velut operatione quadam 
inte, Deus cuncta condiderit, et quo Christum 
erit ad humani generis instaurationem. 
' Ecclesie secundo labente "l'heophilus, ut 
» Antiochenus , lib. 11. ad Autolycum, sic 
ium Trinitatis enarrabat : Ἔχων 0 θεὸς τὸν 
Λόγον ἑνδιάθετον ἐν τοῖς ἰδίοις σπλάγχνοις, 
εν αὐτὸν μετὰ τῆς ἑαυτοῦ σοφίας, ἑξερευξά- 
gà τῶν ὅλων. Deus, in visceribus suis Verbum 
€m habens, ipsum cum sua sapienlia genuit 
ec universa. Hoc Verbum ὑπουργὸν admini- 
habuit operum suorum. Subdit : Verbum esse 
ντὰς ἑνδιάθετον perpetuo. intestinum in corde 
iod antequam quidquam faceret , consiliarium 
ἑαυτοῦ νοῦν xal φρόνησιν ὄντα, ut qui mens 

»rudentiaque sit. Cum autem quacunque pro- 
st, condere voluisset, τοῦτον τὸν Λόγον ἑἐγέν- 
ῥοφοριχόν, lioc ipsummet Verbum genuil pro- 
primogenitum omnis creature, non ut Verbo 
pers (actus [uerit, sed giguendo Verbum cum 
(uo conversaius est. llc plane accurata 

iSt. At sufliciebant, ui bomini gentili rudiori 
'x Platonicorum placitis mysterium hoc de- 
€ ,verique similitudinem ei conciliaret. Ve- 
rocul abest, tum ab Arii, tum a Sabellii im- 
. Non enim duplex Verbum posuit, ut pu- 
'elavius, sed unum idemque, quod intimwn 
€ prolatuin, τοῦτον τὸν Λόγον , hoc ipsummet 
m, inquit, sic prolatitium genuit , μι illud 
perpetuo conversans habeal. Àrius e contra 

per Verbum interius, sapientiamque Dei, 

m e nihilo esse Verbum aliud, quo velut in- 
3o universum hoc conderetur. Sed et Sa- 
D ferit dicendo, Verbum istod ex Deo esse 
in, primogenitum. omnis creature, Dei admi- 


Evangelii secundum Joannem concludit, Verbum, 
cum sit Deus, ortumque sit ex. Deo, quandocunque 
vull universorum Paler , ab εο mitti. ad quemvis 
lecum, eoque cum venerit, εἰ audiri, et videri, eic. 
Ejusmodi profecto locutiones gigni , ortum habere, 
mitti, venire, videri, audiri , in. loco reperiri , non 
nudam ivépyetav operationem, sed rem in se sub- 
&istentem indicant. Quamobrem si quis error ex 
hoc Theopliili loco inferatur, ille saltem nec Sabel 
lianicus, nec Arianicus fuerit. Graviorem vero ad- 
misit Tertullianus, qui cum feracioris esset ingenii 
in opere dogmatico contra Praxeam , consimilem 
doctrinam novis commentis auxit : quee Genna- 
dius in egregio libello De Eccles. dogm. paucis his 
verbis configere non dubitavit: Nihtl ex Trinitatis 
essentia ad creaturarum naturam. deductum , ut 
Plato et Tertullianus. Philastrius Brixiensis, ca- 
pite 76, haereticos censet, qui dicunt Salvatorem 


p Primum apud Patrem fuisse, tum posthac natum 


esse. Nam esse ante, et postea. nasci, inquit, con- 
trarium. est. omnibus modis. Quamvis auteni Ver- 
bum ἑνδιάθετον, interius, dici possit, ut est in sinu 
Patris, et προφορ)χόν, prolatitium, prout potentiam 
ostendit, qua omnia per ipsum facia sunt, attamen 
lren:eus, lib. 11, cap. 49, venenum sub distinctione 
Verbi interioris et prolati lateus agnovit, quippe 
qua Gnosticorum inventum erat. In synodo Autio- 
chena priore definitum est, feum Patrem per Ver- 
bum Deum cuncta condidisse, οὐχ ὣς δι ὀργάνου, 
οὐδ ὡς δι ἐπιστήμης ἀνυποστάτου, non lanquam 
per instrumentum , neque per scientiam per se. non 
consistentem , sed ipsum esse genitum a Patre Fi- 
lium , ὡς ζῶσαν ἑνέρχειαν , καὶ ἑνυπόστατον , ut 
acium vivenlem el per se exsistentem. Quamobrem 
Athanasius in Expositione fidei Verbum  megat 
esse προφοριχόν, prolatitium, et ἑνδιάθετον , intesti- 
nin. Ita deinceps Ecclesia catholica. 


»Ó 


859 


S. JOANNIS DAMASCENI 


δή 


Spiritus item est angelus bonus ; spiritus dzemon; A ὅτε xol νοῦς πνεῦμα λέγεται ' πνεῦμα καὶ ὁ ἄνεμος 


spiritus anima : ac interdum mens quoque spiritus 
vocatur. Postremo et ventus et aer, spiritus nun- 


cupantur. 


CAP. XIV. 
Proprietates seu attributa diving natura. 


Increatum, et sine principio, inunortale, infini- 


tum, aternum, materia vacans, bonum, opifex, 


justum, illuminans, immutabile, impatibile, incir- 
cumscriptum, incomprehensum, indefinitum, in- 


corporeum, non limitatum, invisibile, cogitatu 


majus, nullius egens, merum jus sui et liberum 


arbitrium, omnium dominans, vivificans, omni- 


potens, infiuit: potentiz, sanctificare, ac commu- 


nicatu esse, omnia continere el conservare, 
omnibusque providere. Ha:c omnia similia suapte 
natura habet, non aliunde sumpta ; sed ipsa rebus 


a se conditis pro cujusque capacitate bonum omne 


impertit. 


Personarum in se invicem mansio el insessio 
(11 enim divelli nequeunt, in se invicem circum- 
insessionem confusionis expertem servantes ; non 
ut contrahantur et permisceantur, sed ut simul 
coh:zreant); Filius enim in Patre et Spiritu sancto 
est : Spiritus item in Patre et Filio : ac denique 
Pater in Filio οἱ Spiritu sancto : sic tamen ut 
nulla permistio sit, aut confusio **. Unus item et 
idem motus. Una enim et eadem trium personarum 


prosuliatio, unaque motio est : quod quidem in 
creata natura perspici nequit. 


Πιο accedit quod divina coruscatio el operatio, 
qus una, simplex, ct indivisa est, cum pro boni 
alia aliave ratione in dividuis varia fiat, ac univer- 
sis ea qux cujusque propriam naturam consti- 
wuunt, 1593 countinentque, distribuat, simplex 
nililominus maneat, sicque in rebus divisis mul- 
tiplicetur, ut interim ea in qua divisio cadit, ad 
suam simplicitatem colligat et convertat **. Eam 
enim omnia appetunt, inque ea exsistunt ; ipsaque 
omnibus rebus pro cujusque natura esse tribuit. 
Hxc esse est eorum qus sunt, viventium vita, 
rationalium ratio, intelligentium intelligentia ; 
cum tamen ipsa, et supra mentem, et supra ra- 


Lionem, et supra vitam, el supra essentiam p 


exsistat. 

Omnia presentia Deo. — Adde quod sine com- 
mistione ulla omnia pervadat; cum contra nihil 
eam possit penetrare : illudque item quod simplici 
cognitione omnia cognoscat, ac divino suo, onmni- 
busque modis perspicaci οἱ sine materia oculo, 
simplicissime tam praesentia, quam praeterita, et 
(utura prius quam fiant, contueatur ** : tuin etiam 


** Greg. Naz. orat. 14, 13 et 40. ** Dionys. cap. 9 De div. nom. 


πνεῦμα χαὶ ὁ àfjo. 


ΚΕΦΑΛ. ΙΑ’. 
Tà ἰδιώματα θεἰας φύσεως. 


Τὸ ἄχτιστον, τὸ ἄναρχον, τὸ ἀθάνατον, xaX ἁτέρεν- 
τον, xai αἰώνιον, τὸ 4 ἄῦλον, τὸ ἀγαθὸν, τὸ de 
μιουργιχὸν, τὸ δίχαιον, τὸ φωτιστιχὸν, τὸ ἄτρεπτοι, 
τὸ ἁπαθὲς, τὸ ἀπερίγραπτον, τὸ ἀχώρητον, τὸ ἆπερι. 
όριστον, τὸ ἀόριστον, τὸ ἀόρατον, τὸ ἁπερ:νόητον, d 
ἀνενδεὲς, τὸ αὐτοχρατὲς xal αὐτεξούσιον, τὸ παντη- 
κρατοριχὸν , τὸ ζωοδοτιχὸν, τὸ παντοδύναμον, $ 
ἀπειροδύναμον , τὸ ἁγιαστιχὸν καὶ μεταδοτικὸν, ἡ 
περιέχειν xal συνέχειν τὰ σύμπαντα, xal πάντων 
προνοεῖσθαι ' πάντα ταῦτα, xal τὰ τοιαῦτα φύσει 
ἔχει, οὐχ ἄλλοθεν εἰληφυῖα, ἁλλ᾽ αὐτῃ μεταδιδοῦσᾳ 
παντὺς ἀγαθοῦ τοῖς οἰκείοις ποιηµασι , κατὰ τὴν 
ἑκάστο δεχτιχὴν δύναμιν. 

Ἡ ἐν ἀλλήλοις τῶν ὑποστάσεων μον «t xd 
ἵδρυσις * ἁδιάστατοι γὰρ αὗται, xal ἀνεκφαώτητα 
ἀλλήλων εἰσὶν, ἀσύγχυτον ἔχουσαι τὴν Ev ἀλλήλεις 
περιχώρησιν ' οὐχ ὥστε συναλείφεσθαι, fj συγμῖ- 
σθα:, ἀλλ ὥστε ἔχεσθαι ἀλλήλων * Υἱὸς γὰρ iv Tle- , 
τρὶ καὶ Πνεύματι' καὶ Πνεῦμα ἓν Πατρὶ καὶ Yi 
xai Πατὴρ ἐν Υἱῷ xai Πνεύματι, μηδεμιᾶς Tt 
µένης συναλοιφῆς, ἡ συμφύρσεως 3] συγχύσεως. Kd 
τὸ ἓν χαὶ ταοτὸν τῆς χινήσεως Bv γὰρ ἕξαλμαι xd 
µία κἰνησις τῶν τριῶν ὑποστάσεων ' ὅπερ ἐπὶ τῆς 
κτιστῆς φύσεως θεωρηθῆναι ἁδύνατον. 

Καὶ ὅτι ἡ θεία ἕλλαμψις καὶ ἑνέργεια, µία ojos 
καὶ ἁπλῆ, xal ἁμερὴῆς, xat ἀγαθοειδῶς ἓν «ot; με» 
ριστοῖς ποικιλλοµένη xal τοῖς πᾶσι τὰ τῆς οἰχείας 
ᾠύσεως συστατιχὰ νέµουσα, μένει ἁπλῆ᾽ πληθυνν” 
µένη μὲν Ev τοῖς μεριστοῖς ἁμερίστως, xal τὰ μ’ 
ριστὰ πρὸς τὴν ἑαυτῆς ἁπλότητα συνάγουσα xd 
ἐπιστρέφουσα. Πάντα γὰρ αὐτῆς ἐφίεται, χαὶ ἓν air] 
ἔχει τὴν Όπαρξιν. Καὶ αὐτὴ μὲν τοῖς πᾶσι τοῦ d- 
ναι, χκαθὼς ἔχει * φύσεως µεταδίδωσι * καὶ αὐτὴ leu 
τῶν ὄντων τὸ εἶναι, καὶ τῶν ζώντων dj (o, zd 
τῶν λογικῶς ὄντων ὁ λόχος, xal τῶν νοερῶς Uv 
ἡ νόησις. Αὐτὴ ὑπὲρ νοῦν οὖσα, xai ὑπὲρ λόγον, xii 
ὑπὲρ ζωήν, xai ὑπὲρ οὐσίαν. 


Ἔτι δὲ χαὶ τὸ διὰ πάντων διΊχειν ἁμιγῶς, ἃὶ 
αὐτῆς δὲ οὐδέν. "Ext xaX τὸ ἁπλῇ γνώσει γινώσαη 
7X πάντα. Καὶ πάντα τῷ θείῳ, καὶ παντεποκτα 
xai ἀθλῳ αὑτῆς ὄμματι ἁπλῶς χαθορᾷν, τά τε b» 
εστῶτα, τά τε παρεληλυθότα, καὶ τὰ μέλλοντα mpl 
γενέσεως αὐτῶν * τὸ ἀναμάρτητον, xal τὸ ἀφιέπαι 
ἁμαρτίας, xai σώζειν " καὶ ὅτι πάντα μᾶν ὅσα 00m 


**Dan. xit, 42. 


VARLE LECTIONES. 


4 In cod. S. Hil. ex emendatione additur, τὸ ἁπλοῦν, τὸ ἀσύνθετον. 


ἔχηυσι. 


e R, 29027; in margine ὡς 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. 1I. 


802 


οὐχ ὅσα δὲ δύναται, θέλει. Δύναται γὰρ A quod nullum in eum peccatum cadat, quodqve 


τὸν xócpov * οὗ θέλει δέ. 


peccata dimittat. et salutem afferat : ac denique 


«d possit quidquid vult : non tamen velit quidquid potest. Potest enim mundum perdere, et 


g. orat. 40. 


————————— M — MÀ; 


LIBER SECUNDUS. 


ΚΕΦΑΛ. A' [TE']. 
Περὶ alovoc. 

οὓς αἰῶνας ἐποίησεν, ὁ ὑπάρχων πρὸ τῶν 
πρὸς ὂν φησιν ὁ θεῖος Δαθίδ' ᾽Απὸ τοῦ 
καὶ ἕως τοῦ αἰῶγος σὺ sl. Καὶ ὁ θεῖος 
X;* Δι οὗ καὶ τοὺς αἰῶνας ἑποίησε. 
νυν Υγινώσχειν, ὅτι τὸ τοῦ αἰῶνος ὄνομα 
wie: πλεῖστα γὰρ σηµαίνει. Αἰὼν γὰρ 
αἱ dj ἑχάστου τῶν ἀνθρώπων ζωή. Λέγεται 
v» (45) , xai ὁ χιλίων ἐτῶν χρόνος. Πάλιν 
Ἰὼν, ὅλος ὁ παρὼν Ρῥίος ' xal αἰὼν ὁ μέλ- 
μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἀτελεύτητος. Λέγεται 
V, οὗ χρόνος, οὐδὲ χρόνου τι µέρος, ἡλίου 
δρόμῳ μετρούμενον, ἤγουν δι’ ἡμερῶν xat 
υνιστάμενον, ἀλλὰ τὸ συμπαρεχτεινόµενον 
ις, οἷόν τι χρονικὸν χίνηµα, xat διάστηµα. 
p τοῖς ὑπὸ χρόνον ὁ χρόνος, τοῦτο τοῖς 
τὶν αἰών. 


X& μὲν οὖν ἑπτὰ αἰῶνες (44) τοῦ χόσµου 
Ύουν ἀπὸ τῆς oüpavoo xal γῆς κτίσεως, 
' ποινῆς τῶν ἀνθρώπων συντελείας τε xal 


CAP. 1. 
De seculo seu evo. 

Ipse szecula fecit, qui ante szxcula erat : quem 
divinus David his verbis affatur : A seculo οἱ 
usque in scculum (u es 3. De quo item divinus 
Apostolus, per quem fecit et secula ??. 

Quid seculum, Grecis ἀιών. — Sciendum itaque, 
nomen $2culi, seu zevi, multipliciter accipi : com- 
plura enim significat. Nam et hominis cujusvis 
vita seculum dicitur. Szeculum item, teinpus mille 
annorum appellatur **. Ad hzc seculum nomina- 
tur, totum praesentis vite curriculum, et futura 
jlla ac post resurrectionem immortalis vita **. 
Quin seculum quoque dicitur, non tempus, nec 
temporis pars ulla solis motu ac cursu definita, 
sive ex dierum noctiumque serie conflata : sed 
ille velut temporalis motus, ac spatium, quod una 
cum iis qu: terna sunt protenditur **. Quod 
enim iis quz tempori subsunt tempus est, hec 
perpetuis est saeculum. 

Septem secula vite hujus, et octavum future. -— 
Jam vero septem hujusmodi szcula dicuntur; hoc 
est, a celi terrzque creatione usque ad communem 


Lxxxixv, 2. 3 lTebr. 1, 8. *? Arist. lib. 1 De calo, text. 100. ' Mattb. xit, 22; Luc. xxix, 54. 


laz. orat. 35,38 οἱ 49. 


NOTAE. 


Tetac zá.lv αἰών. Quin. seculum quoque 
Νο. lta Gregorius Theologus multis in 
etici αἰώνων nomine , quod frequens est 
iris, quodque Latine in seculum vertitur, 
arias ex Deo emissas significari finxerunt, 


jrco Deum dici ante secula, exstare, et p 


seculorum, Horum deliria post lIrenzeum 
ι Theodoretus in Epitome divinorum 
|, Αὼν Grazcis idem est, quod evum et 
4atinis : quo sensu dicitur Deus esse πρὸ 
| προαιώνιος, ante cvum omne et seculum. 
Merniia!e accipiatur, definitur et Boetio, 
bilis vite tota simul et perfecta possessio. 
Initionem agnovit Philo, lib. De mundo, 
Ev αἰῶνι οὔτε παρξλήλυθεν οὐδὲν, οὔτε 
λλὰ µόνον ὑφέστηχεν. In aeternitate nihil 
tec futurum est, sed solummodo consistit. 
ieythop. in eap. 5 De div. nom. proprium 
bit, ut sit αἰὼν , quia semper est ἀεὶ &v* 
μήτε ἦν, inquit, μήτε ἔσται, ἀλλ ἔστι 
rto ἑστὼς ἔχον τὸ εἴναι. Nam quod. neque 
ο erit, sed tantummodo est, hoc, cum ha- 
'onsistens, ila ut non mutetur in. [uturum, 

erat, in id quod est, τοὺτό ἔστιν 
[ certe. est αἰών. Ex quo infert vitam 


illam, qus fine earitura non est, queque tota 
simul exsistit, cujus nihil consumattr, nec ργ- 
tereat, neque futurum sit, non esse ex toto alova, 
seJ ejus effectum : quia Deus ipse αἰὼν est, ipsa- 
met zternitas, xal αἰῶνας ποιῶν eternitatum effe- 
etor ; quia rebus qua intelligentia percipiuntur 
concedit, ut sint zeternz. 

(44) λέγονται μὲν οὗὖν ἑπτὰ alórec* Jam vero 
septem secula. dicuntur. SS. l'atres plerique tra- 
dunt universum hoc sex annorum millibus per- 
mansurum, quemadmodum diebus sex conditum 
fuit: Scriptura dicente psal. uxxxix : Quoniam 
mille anni ante oculos tuos sicut dies una. Lonsimi- 
lem traditionem Judai habent in Thalmu«e tract. 
De ατοάα zara. Basilius, lib. De struct. hom. 2, et 
Nazianzenus, orat. 44, septimam creationis diem 
aiunt consummationis hujus szculi figuram esse. 
Latini, ut Severus Sulpitius, Isidorus , Julianus 
Toletanus, Romanum Martyrologium, ct a!ii qui- 
bus favet Anastasius ll, Autiochenus, lib. vnu in 
Hexacmeron, tempora mundi in septem tates dis- 
tribuerunt. Germanus CP. szeulo xu, ex aucto- 
ritate llippolyti, Cyrilli et Chrysostomi, in Expo- 
sitione liturgiz probare nititur Antichristum post 
sex millia et quingentos annos appariturum. 


£63 


S. JOANNIS DAMASCENI 


δὴ 


hominum consummationem et resurrectionem. A ἀναστάσεως. "Ἔστι μὲν γὰρ συντέλεια μεριχὴ, à 


Etenint privata quidem est consummatio, mors 
cujusque; communis autem, et integra, 154 
cum communis omnium resurrectio continget. 
Octavum porro s$xculum, zvum futurum est. 

Czterum ante mundi productionem, cum ne sol 
quidem esset, qui diem a nocte distingueret , 
ejusmodi seculum non erat quod mensurari pos- 
set **; sed ille veluti temporalis motus quidam, et 
intervallum, quod una cum zeternis rebus exporri- 
gerelur. Atque hac quidem ratione unum est sa- 
culum, secundum quam Deus etiam αἰώνιος **, 
quasi diceret secularis, nuncupatur ; imo et saeculo 
antiquior, utpote qui ipsum szculum ipse fecerit, 
Deus enim, cum solus principio careat, universo- 
rum ipse est, tum szculoruin, tum rerum omnium 
parens. Deum porro dicens, procul dubio et Pa- 
trem dico, Filiumque cjus unigenitum Dominum 
Spiritum, unum Deum nostrum. 

Secula seculorum. Origenis instauratio damnata. 
— Qnod autem seculorum szcula dicuntur, ideo 
fit quod septem hujus mundi s$scula, multa s2- 
cula, seu vitas hominum, complectuntur. Atque 
unum illud &eculum saecula omnia complexu suo 
tenet: scculumque saeculi dicitur presens hoc et 
futurum. Porro αἰώνιος, seu s:cularis, ac perpe- 
tua vita et poena, futuri szeculi nullo (ine limitata 
spatia declarant. Neque enim post resurrectionem 
suus tempori dierum noctiumque numerus consta- 
bit: sed unus potius vesper:w expers dies erit 
(Sole nempe justiti:e probis hominibus splendide et 
hilariter illucescente); peccatoribus contra, nox 
densa et sempiterna. Quonam pacto igitur cohere- 
bit illud mille annorum curriculum, quo exacto, ut 


ἑχάστου θάνατος ’ ἔστι δὲ xaX xotvh , xaX παντελὶς 
συντέλεια, ὅτε μέλλει ἡ κοιν] γίνεσθαι τῶν ἀνθρύ- 
Tt) ἀνάστασις. "Όγδοος δὲ, αἱὼν ὁ µέλλων. 


Πρὸ δὲ τῆς τοῦ χόσµου συστάσεως, ὕτε οὐδὲ ὁ 
ζλιος ἣν διαιρῶν ἡμέραν ἀπὸ νυκτὸς , οὐχ ἂν αἰὼν 
μετρητὸς, ἀλλὰ τὸ συμπαρεχτεινόµενον τοῖς ἀῑδίοις, 
οἷέν τι χρονικὺν χίνηµα xol διάστηµα: χαὶ χατὰ 
μὲν τοῦτο, εἷς αἰών ἐστι χαθὸ xal λέγεται ὁ θεὺς 
αἰώνιος, ἀλλὰ xai προαιώνιος * xal αὐτὸν γὰρ 
αἰῶνα ἑποίησε ' µόνος γὰρ ἄναρχος ὧν ὁ Osbc, κἀν- 
τω» αὑτός ἐστι ποιητῆς, τῶν τε αἰώνων, καὶ πάντων 
τῶν ὄντων. θεὺν δὲ εἰπὼν, δῆλον ὅτι τὸν Πατέρα 
λέγω, καὶ «by μονογενη αὐτοῦ Υἱὸν, τὸν Κύριο 

B ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν , xal τὸ Πνεῦμα αὗτοῦ τὸ 
πανάχγιον τὸν ἕνα 8eby ἡμῶν. 
nostrum Jesum Christum, et sanctissimum ejus 


Λέγονται δὲ χαὶ αἰῶνες alc vov, καθότι xal el 
τοῦ παρόντος χόσµου ἑπτὰ αἰῶνες, πολλοὺς αἰῶνας, 
Άγουν ζωὰς ἀνθρώπων περιέχουσι, xat ὁ αἰὼν ὁ εἷς, 
πάντων τῶν αἰώνων ἔστὶ περιεχτιχὺς, xal alin 
αἰῶνος λέγεται, ὁ vov, καὶ ὁ µέλλων ' alis 8 
ζωὴ, xal αἰώνιος κόλατις, τὸ ἀτελεύτητον τοῦ μέλ- 
λοντος αἱῶνος δηλοῖ f. Οὐδὲ γὰρ μετὰ τὴν ἀνάστασν 
ἡμέραις xaX νυξὶν à χρόνος ἀριθμήσεται. Ἔσσαι 8 
μᾶλλον µία ἡμέρα ἀνέσπερος * τοῦ ἡλίου τῆς διχαιθ» 
αύνης τοῖς δ.χαίοις φαιδρῶς ἐπιλάμποντος * τοῖς B 
ἁμαρτωλοῖς νὺξ βαθεῖα ἀπέραντος. Πῶς τοίνυν (19) 
ὁ τῶν χιλίων ἑτῶν Ὡριγενιαστιχῆς ἁποχαταστάσεω, 
ἀριθμηθήσεται χρόνος ; Πάντων οὖν τῶν αἰώνων ες 
ποιητής ἐστιν ὁ θεὸς, ὁ xaX τὰ σύμπαντα Ungu 
γήσαςι ὁ ὑπάρχων πρὸ τῶν αἰώνων». 


Origenes censuit, in integrum omuia restituentur ? Proinde sxculorum omnium unus parens et e& 
ctor est Deus, qui ctiam cuncta fabricatus est, ac szculis antiquior exsistit. 


CAP. 1l. 
De rerum creatione. 

Dei bonitas ratio creationis. Creatio Dei cogitatio. 
— Quoniam igitur bonus, omnique bonitate pra- 
stautior Deus, non satis habuit sua jpsius con- 
templatione frui; sed pro nimia bonitate sua qug- 


*3 Greg. Naz. orat. 44. 9) αἰώνιος nobis. clernus : 


ΚΕΦΑΛ. Β΄ [IE]. 
Περὶ δημιουργίας. 

Ἐπεὶ οὖν ὁ ἀγαθὺς καὶ ὑπεράγαθος θεὺς oix ἑρ- 
κέσθη τῇ ἑαυτοῦ θεωρίᾳ, ἁλλ' ὑπερθολῇ ἁγαθέηαν 
εὑδόχησε Ὑενέσθαι τινὰ τὰ εὐεργετηθησόμενα, và 
µεθέξοντα «T; αὐτοῦ ἀγαθότητος , Ex τοῦ μὴ i 


aliud significante voce secalaris. 


VARLE LECTIONES. 
! Noster/xaY ἀπέραντον δηλοϊ. In ltegg. 12 abest vox αἰῶνος, 


NOTE. 
(45) Πῶς τοίνυν. Quonam igitur pacto. cohere- D angelis alios peccando in dzemones mutandes, slit 


bit, elc, Origenes quidem ipse instaurationem rerum 
et universi, quam Celsus a P'latonicis acceperat, 
hoc convellit argumento, ut, si idem ab integro 
seculorum rerumque ordo renascatur, nulla super- 
esset libertas, et res luinanz ineluctabili neces- 
sitate obstringerentur. Omnino siquidem fore ut 
Socrates denuo plilosophetur, deferaturque ad 
Areopagum , ut Phalaris tyrannidem iterum exer- 
ceat, ul. Moses lsraelitas rursus transferat in Pa- 
Ixstinam, etc. Hc persequitur lib. v Cont. Cels. 
Origenes, cujus commentum ejusmodi ad amussim 
non fuit, Putavit mundum hunc sic expiatum iri, 
ui d»mones et impii in gwatiam redeant, οἱ ex 


ad animanda corpora humana detrudendos : μα 
tamen eosdem, aut similes eorum qui ante exit 
terint, eventus futuros. Hunc errorem proseripse 
rat Justinus Martyr. apolog. 1, ubi docet, nen milit 
annos duntaxat, ut voluit Plato, impios excrucitte 
dos, sed. in perpetuas eternitates. Platonem legesls 
in Timeo. Licet Dasilius, hom. 3 in Hez. inetae- 
rationem banc Origenis exploserit : eam tame 
Nyssenus ejus frater asseruisse visus cst Orst. 
catechetica, cap. 260, et homilia De anima et re 
surr. ejusque verba non satis condita ad sanum 
sensum revocare tentarunt Maximus οἱ Germa- 
nus CP. 


ο. am a REA A S στ . Ala 99 or nu. i.a 


DE FIDE ORTHODOXA 119. II. 


800 


εἶναι παράχει χαὶ δημιουργεῖ τὰ σύμπαντα, A dam esse voluit, quae ipsius affücerentur beneti- 


«τε xal ópatá- χαὶ τὸν ἐξ ὁρατοῦ xai ἀορά- 
ϱχείµενον ἄνθρωπον. Κτίζει δὲ ἐννοῶν, xal 
ημα ἔργον ὑφίσταται, λόγῳ συμπληρούμενον, 
εὖματι τελειούµενον. 

. Porro cogitando creat; cogitatioque 
, 


ΚΕΦΑΛ.Γ ΠΩ]. 

Περὶ ἀγγέ.ων. 
ις τῶν ἀγγέλων ἐστὶ ποιητῆς χαὶ δημιουργὸς, 
pl ὄντος εἰς τὸ εἶναι παραγαχὼν αὐτοὺς, 
χείαν εἰχόνα χτίσας αὐτοὺς, φύσιν ἀσώματον, 
πνεῦμα , xal πῦρ ἄθλον, ὣς φπσιν ὁ θεῖος 

ὍὉ ποιῶν τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ απγεύ- 

καὶ τοὺς .Ίειτουργοὺς αὐτοῦ πυρὸς gAóra* 
pov, χαὶ διάπυρον, xai θερμὸν, xal τοµώ- 
καὶ ὁξὺ , περὶ τὴν θείαν ἔφεσίν τε χαὶ λει- 
iv διαγράφων, χαὶ τὸ ἀνωφερὲς αὐτῶν, καὶ 
ὑλιχῆς ἐννοίας ἀππλλαγμένον. 


(ελος τοίνυν (40) ἐστιν οὐσία νοερὰ, ἀειχίνη: 
εὐτεξούσιος, ἀσώματος, θεῷ λειτουργοῦσα, 
(άριν &v τῇ φύσει xb ἀθάνατον εἰληφυῖα * ἧς 
4b εἶδος , xal τὸν ὅρον, μόνος ὁ Κτίστης ἐπί- 


τεσ. Theol. orat. 38, 42; Dionys. cap. 4 De Eccl. hier. "* Psal. cin, 4. 


illa, Verbo complente et Spiritu consummante, 


ciis, ejuaque bonitatis partieipes forent : eam ob 
causam ex nihilo producit conditque universa, 
tam invisibilia, quam visibilia ; atque euam homie 
nem ex aspectabili el non aspectabili natura cou- 
con- 


155 CAP. Ill. 
De angelis. 

Angelorum creatio et natura, — lpse angelorum 
opifex et conditor est, ut qui eos ex nihilo pro- 
duxerit, atque ad imaginem suam creaverit, na- 
turam incorpoream, velut spiritum quemdam aut 
ignem materia vacuum, quemadmodum divinus 
David ait : Qui facit angelos suos spiritus et mini- 
stros suos flammam ignis **. quibus eorum levi- 
Latein, ardorem, fervorem, penetrabilitatem, et 
acrimoniam qua Deum desiderant, eique inser- 
viunt, describit, atque indicat eos ad superna 
ferri, et ab omni materiali cogitatione exemptos 
esse 9]. 

Angelus incorporeus. — Angelus itaque est &ub- 
stantia intelligens, perpetuo motu, necnon arbitrii 
libertate prz:dita, corporis expers, Deo serviens, 
immortalitatem in natura Dei munere consecuta : 


* Greg. Naz. orat. 98. 


NOT &£. 
A"ATye Aoc τοίνυν». Angelus itaque, etc. Com- ϱ angelum definit esse incorporeum, wu vel purum 


e veteribus post Josephum Judzxum sic an- 
eorpora affinxerunt, ut quosdam eorum in 
ves mutatos esse pularent, quod ante dilu- 
Kuprum admisissent cum filiabus hominum. 
srrorem egregie confutant Chrysostomus et 
oretus, in cap. vi Gen. Joannes Thliessaloni- 
in septima synodo act. 5, auctoritate Basilii, 
asii et Methodii pronuntiavit angelos cor 

tonstare, adeoque depiugi posse. Ubi Atha- 
8 arbitratus est auctorem esse quiestionum 
Μοεβιπι. Sed neque Basilius loco quem cita- 
annes, afürnando loquitur, sed dubHando, 
mia eorun, inquit, spirilus aereus forsitaa 
τνχὸν, 7] xup ἆθλον, aut ignis materie expers. 
men addi possit et Macarius JEgyptius liom. 
' quidem ait, angelum, si nobiscum compare- 
nCcorporeum prorsus haberi, sin autem cum 
densum εί materig concretum: at post- 
B docet eos, quia purw mentes sunt, Νόες 
in locis que intellectu solo percipiantur, 
» 00 σωματικῶς (γραφόμενοι, non αἱ ad 
corporum circumseribantur , οὐ Υὰρ σωµατι- 
κατὰ φύσιν σχηματίζονται. Non enim a natura 
ratum est, ut figure alicujus sint. capaces : 
"um igilur conditionibus vacant. Nimirum 
venus hoc didicerat a Nazianzeuo, qui non 
angelos nudas menles, νόες, esse dixit, sed, 
iam ostendit Deum eo quoque corporis ge- 
WA constare quod quigtum Peripatetici νο- 
l, sic argumentando pergit : sin vero Dei 
y angelicum esse effutiant, πόθεν, ὅτι ἄγγελοι 
pata; xai τίνα ταῦτα; undenam acceperunt, 
8 corpora esse? cujusve generis ea sunt? 
Dbrem orat. 28 et 42, angelos esse ait secun- 
Deo splendores, vel vospà πνεύματα, spirilus 
Stuales, vel «op ἅθλον xal ἀσώματον, ignem 
Ww et corporis expertem. Quanquam ne alio- 
Minionem ex toto proscribere videatur, sic 


absit, ἢ ὅτι ἐγγύτατα. Joannes Scythop. in cap. 2 
De cel. hierarchia scripsit, angelos a Dionysio 
deiformes substantias nominari, quio, cum matería 
vacent, omni quoque cotupositione carent , &ülot 
γὰρ οὗσαι, xal ἀσύνθετοι πάντως clolv* wt que non 
sint temperamentum vel compositio elementorum, Ex 
his enim corpora : ἐκεῖναι δὲ ἀσώματοι, at ille 
sunt incorporee. His addam sincerum mei auctoris 
interpretem | Nicephorum  Constantinopolitanum, 
qui libro de inculpata Christianorum tide contra 
Iconomachos cap. 70, docet jussisse Deum ut 
Cherubinorum formae fingerentur, cum tamen 
omni forma et specie careant : Δυνάμεις δὲ ὅμως 
εἰσὶν ἀφώματοι χαὶ πανάγιαι περὶ Θεόν τε ἱδρυμέ- 
ναι, xal τὰ πρῶτα Ex θεοῦ ἐχλαμπόμενα, xat λει- 
τουργοὶ τῆς πρώτης λαµπρότητος, νοερὰ πνεύματα, 
f| πυρ olov ἄθλον xaX ἀδώματον * Verum incorporee 
quoque Viriutes sunt. sanclissimeque, qug Deo 
circumadsietunt, cumque primis a Deo splendoribus 
illustrentur , primi illius splendoris ministratores 
suni : spiritus. intellectuales , et velut. ignis nulla 
maleria vel corpore constans. Ait enim , « Qui facit 
angelos suos spiritue, et minisiros suos ignem γε” 
tem. » Et rursum Migcon δὲ vite xai ἀνείδεοι, 
μορφῆς κα Ἱματός εἰσιν ὑπερέχεινα, χα - 
GAL οἷα δὴ ἆθλοι xal ἀόρατοι  οούμενοι, τὸ ἁδιά- 
στατον ἔχουσι, xa ἀναφὲς, ἄποσόν τε, xal ἀμέγεθες, 
xai ἀπήλιχον, χαὶ διἁ ταῦτα διαφθορᾶς εἶσιν λ- 
λαγµένοι, καὶ τοῦ ἠλλοιῶσθαι κατά τι γοῦν χαθα- 
εύοντες» Cum autem simplices sint, nec. epeciem 
abeant, a forma et figura procul immunes sunt : 
walenus inmaleriales et invinctibiles intelliquntue, 
imensione carent, langi nequeunt, nec quantitatem, 
mec molem, nec qualitatem habent, alique. idcirco 
exempti sunt a corruptione, ejusque puriiatis αἱ vel 
minimam alterationem subeant. Legendus | idem 
Nicephorus disput. cum Leone Armeno. 


861 


S. JOANNIS DAMASCENI Mu 


cujas formam substantie ac definitionem Creator A σταται. ᾽Ασώματος δὲ λέγεται, χαὶ ἄθλος, ὅσον τῷ: 


solus novit. Quod autem corpore ac materia va- 
care dicilur, hoc nostri ratione intelligendum est: 
Alioqui enim quidquid cum Deo confertur, qui 
solus nulli comparari potest, crassum et materiale 
invenitur. Sola quippe divina natura vere materia 
et corpore vacat. 

Angelus libertate arbitrii preditus. — Est igitur 
angelus natura rationalis, intelligens, libera, ver- 
tibilis secundum sententiam, sive voluntate muta- 
bilis. Quidquid enim creatum est, mutationi subsit 
necesse est : solum autem extra mutationis 
aleam illud est, quod increatum est. Rursusque 
id omne quod rationale est, arbitrii quoque li- 
bertate praeditum est. Angelus itaque ut natura 


fudog* πᾶν yàp συγχρινόµενον πρὸς θὲὸν, dy 
μόνον ἀσύγχριτον, παχύ τε xaX ὑλιχὸν εὑρίσκεται - 
µόνον γὰρ ὄντως ἄῦλον τὸ θεῖόν ἐστι xal ἁσώ- | 
µατον. | 


Ἔστι τοίνυν φύσις Aoyuxh, νοερά τε, xai αὐτεξοῦ- 
σιος, τρεπτὴ κατὰ γνώµην, xot ἐθελότρεπτος. Iliy 
γὰρ χτιστὸν, xal τρεπτόν * µόνον δὲ τὸ ἄχτιστο, 
ἄτρεπτον. Καὶ πᾶν λογιχὸν, αὐτεξούσιον. Ὡς μὲν 
οὖν λογικὴ χαὶ vospk, αὐτεξούσιός στιν ' ὡς ἃ 
χτιστὴ, τρεπτῃ, ἔχουσα ἑἐξουσίαν , χαὶ µένειν, xal 
προχόπτειν ἓν τῷ ἀγαθῷ, xal ἐπὶ τὸ χεῖρον ερί- 
πεσθαι. 


est rationis particeps, et intelligens, liberi est arbitrii; ut creata, mutabilis est, cui liberum s& | 
vel manere in bono. et in eo proficere, vel in malum inflecti. | 


Angelus incapax panitentie, — Ponitentiz porro B 


ea ratione minime capax est ^; 156 quia incor- 
poreus est. Nam quod homo poenitentiam conse- 
cutus sit, id corporis imbecillitati fuerit ascri- 
bendum. 

Dei munere immortalis est angelus, non natura.— 
Immortalis est, non quidem natura, sed Dei mu- 
nere et gratia. Quidquid enim ortum habuit, finem 
quoque suapte natura habiturum est. Solus siqui- 
dem Deus semper est ; imo et sempiterno superior. 
Non enim sub tempore, sed supra tempus est, qui 
fecit tempora. 

Secunda lumina. — Secunda lumina spiritualia, 
ex primaria illa luce omnisque principii experte, 
splendorem habentia; quibus nec lingua opus 


45 Nemes. €. 14. 


Ἀνεπίδεχτος µετανοίας (47) , ὅτι xal ἀσώματος. | 
'O γὰρ ἄνθρωπος διὰ τὴν τοῦ σώματος ἀσθένειαν 
µετανοίας ἔτυχεν. 


'Aüávatoc, οὗ φύσει (48), ἀλλὰ χάριτι 5. Πᾶν vip 
τὸ ἀρξάμενον, χαὶ τελευτᾷ χατὰ φύσιν. Μόνος ἃ 
ὁ θεὸς ἀεὶ àv, μᾶλλον δὲ χαὶ ὑπὲρ τὸ dcl * οὐχ ὑὶ 
χρόνον γὰρ, ἀλλ ὑπὲρ χρόνον , ὁ τῶν χρόνων mur 
τής. 


Φῶτα δεύτερα νοερὰ, ix τοῦ πρώτου χαὶ ἀνάρω 
φωτὸς, τὸν Φφωτισμὸν ἔχοντα ^ οὐ Ὑλώσστς xd 
ἀχοῆς δεόµενα, ἁλλ' ἄνευ λόγου προφοριχοῦ (M) 


VARLE LECTIONES. 


€ fx. 2930 κατὰ χάριν. 


b [n eodem ὁ τῶν χρόνων ποιητῆς, ἀλλ ὑπὲρ χρόνον. 


NOTE. 
(47) Ἁγεπίδεκτος uecavoluc. Ponitentie minime C interi(ui esse, ad planiorem sensum revocat, Timei 


capax, qua incorporeus. Idem sanctus Thomas do- 
cet aliisque rursum mormeceutis probat, Hinc Noster 
alibi sparsim ait, hoc esse imortem hominibus, 
quod angelis peccatum, quia sicut. post. mortem 
nullus hominibus superest poenitentiz locus, sic 
neque angelis post peccatum. 

(48) 'A0dracoc, οὐ φύσει. Immortalis est, non 
natura. Solemne est Patribus sic asserere Deo 
immortalitatem, ut cetera ex natura sua, subsint 
interitui, nisi Dei munere immortalitatis participes 
efficiantur. ld nt astruant, hoc utuntur adagio, Ec 
qug initium habuere, necessario finem habitura. 
loe docent Irenzeus, lib. i, cap. 655; Epiphanius, 
hiresi 76, p. 940 ; Cyrillus in Thesauro, assert. 
20, aliique complures, ac [requeuter Damascenus 
inculcat, ubi de natura angeli, anima rationalis, 
οἱ coelorum disputat. In Dialogo contra Manichaos 
exeinplum affert corporis, quod ex se non nmove- 


apud Platonem, ex quo sumptum est, verba hat 
afferendo, quibus supremus Deus inferiores deos 
alloquitur : Θεοὶ θεῶν, ὧν ἐγὼ Πατήρ τε xai. 
μιουργὸς, ἀθάνατοι μὲ πάµπαν οὐχ ἑἐστὲ, ἐπείπιρ 
ἐγένεσθε * οὔτε μὴν λυθἠσεσθε, τῆς ἐμῆς βουλίσως 
κρείττονος θανάτου λαχόντες' Dii deorum, quere 
et Paler ego. sum, et procreator, immortales quiim 
omnino non estis, quia procreati. laud tamen die 
solvemini, hoc ex mea voluntate, que morte pole 
Hor est, consecuti, Exinde Gazazus ostendit animas 
rationalem (idem de angelis dicendum) suapte as 
ture morituram non esse. lile enim, qui ut ene 
largitus est, inquit, animis nostris concessit quequ 
ut semper essent. Jliudque donum ipsa jam nanm 
est. llabent igitur angeli in seipsis, ut et anim 
rationalis, quo immortales sint, quippe cum eje 
modi naturam a rerum auctore sortiti sint, M 
quod paucis verbis enuntiat Nicephorus CP. lee 


tur, sed extraneo et orbico impellitur motu. Istud p antehac citato : Tfj φύσει τῇ ἑαυτῶν τὸ ἀνά 


porro corpus moveri tandem desinit, nisi novus 
inotus addatur : Eo perinde modo angeli vitali motu 
instructi, cum ad. nuturalem exsistentie sue termi- 
um pertingunt, rursum opificis jussu, vitalem illum 
molum inchoant, subindeque πάλιν ἄρχονται εἶναι, 
xai ἀναχαινίζονται, iterato esse incipiunt, εἰ reno- 
vantur. /Eneas Gazeus, veritus ne hac doctrina 
iumortalitati auimorum  nonnibil detraheretur, 
Wlud principium, omne quod esse incepit, obnoxium 


xal ἀθάνατον τῇ τοῦ δηµιουργήσαντος κέχτηνια 
χάριτι᾽ Ut natura sua nec interitui nec morti εαν» 
sent, conditoris rerum gratia nacti sunt. Natars 
voluntate et arbitrio Dei delinitas esse, Damasc 
nus iníra, cap. 12, declarat, ex communi Patres 
sententia. 

(49) 'AAJ ἄγευ Aóyov. προφορικοῦ. Sed sina alls 
prolati sermonis ope. Nicephorus Constanti 
tanus Jocutiones angelorum sic edisserit cap. mox 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. iT. 


810 


Myra ἀλλήλοις τὰ ἴδια νοήματα καὶ βουλεύ- Α sit, nec auribus; sed sine ulla prolati sermonis 


Λόγου τοίνυν ἑχτίσθησαν πάντες ol ἄγγελοι, 
ὁ τοῦ ἁγίου Πνεύματος διὰ τοῦ ἁγιασμοῦ 
"βησαν , xaT ἀναλογίαν τῆς ἀξίας, xa 
ίξεως, τοῦ φωτισμοῦ xal τῆς χάριτος µετ- 
ὃ. 

[γραττοί εἶσιν ΄ ὅτε γάρ εἶσιν ἓν τῷ οὐρανῷ, 
Ww ἐν τῇ γῇ: xal εἰς τὴν ynv ὑπὸ τοῦ θεοῦ 
ἑλλόμενοι, οὐχ ἑναπομένουσιν ἓν τῷ οὐρανῷ * 
πορίζονται δὲ ὑπὸ τειχῶν, xal θυρῶν , xal 
ων, xat σφμαγίδων * ἀόριστοι γάρ εἰσιν. ᾿Αορί- 
Bb λέγω * οὗ γὰρ χαθό εἰσιν, ἐπιφαίνονται τοῖς 
À, of; ὁ θεὺς φαίνεσθαι αὐτοὺς θελήσει, ἀλλ) 
ιασχηματισμῷ, χαθὼς δύνανται οἱ ὁρῶντες, 
Αόριστον γάρ ἔστι φύσει καὶ χυρίως, µόνον 
toov, Πᾶν γὰρ χτίσµα ὑπὸ τοῦ κτίσαντος 
jeu ὀρίζεται. 


ωθεν τῆς οὐσίας τὸν ἁγιασμὺν ἐκ τοῦ Πνεύ- 

ἔχοντες διὰ τῆς θείας χάριτος προφη- 
ες ph Ὑάμου χρῄκοντες, ἐπειδήπερ μὴ εἰσὶ 
ς δὲ ὄντες, iv νοητοῖς xa τόποις (DO). εἰσὶν, 
ματιχῶς περιγραφόµενοι’ o) Υὰρ σωματιχῶς 
φύσιν σχηματίζονται, οὐδὲ τριχῆ εἰσι διαστα- 
λλἁ τῷ νοητῶς παρεῖναι , καὶ ἐνεργεῖν , ἔνθα 


υσταχθῶσι, xal ij δύνασθαι κατὰ ταυτὸν ὧδε ο 


98 εἶναι, χαὶ ἐνεργεῖν. 


t ἴσοι χατ᾽ οὐσίαν, εἴτε διαφἑροντες ἀλλήλων, 
μεν. Μόνος δὲ ὁ ποιήσας αὐτοὺς cb; ἐπίστα- 
Ó xal τὰ πάντα εἰδώς. Διαφέροντες δὲ (51) 


sreg. orat. 28. 59 Greg. orat. 54. 


ope mutuo sibi sensa sua conimunicant et con- 
silia *5. 

Per Verbum omnes angeli creati sunt, et sancto 
Spiritu sanctificante consummationem acceperunt, 
υἱ pro sua quisque dignitate et ordine splendoris 
grotieque parlicipes essent *^, 


Circumscripti angeli. — Cireumscripti sunt; nec 
enim cum in colo sunt, in terra versantur; nec 
cum 4 Deo in terram mittuntur, remanent in ccelo. 
Caterum nec monibus, nec foribus, nec repagulis, 
nec sigillis cohibentur. Non enim certis ullis ter- 
minis definiti aut coerciti sunt. Nullis terminis 
definitos dico; eo quod probis et dignis, quibus 
eos Deus visendos exhiberi voluerit, non quales 
exsistunt appareant, sed in aliam mutati formam, 
prout videntium obtutus ferre queat. Nam alioqui id 
solum natura ac proprie nullis definitur terminis, 
quod increatum est. Quidquid enim est creatum, 
intra terminos suos a Deo creatore finitur. 

Porro aliunde quam a natura sua sanctitatem 
habent, nimirum a Spiritu sancto. Dei illustranto 
gratia, futura predicunt 51, Conjugio minime indi- 
gent, cum immortales sint. 

Angeli locus. — Jam vero cum mentes sint, in 
hujusmodi quoque locis sunt, qu: mente intelli- 
guntur : non quod corporeo modo circumscriban- 
tur (neque enim more corporun, quoad naturam 
attinet, flgurantur, aut trina dimensione distenti 
sunt), sed 157 quod ubi se conferant, illic spirita- 
liter adsint et operantur ; nec eodem tempore hic 
otque illic esse et operari possint. 

Incertum απ &quales substantia, — Ac quoad 
essentiam quidem zqualesne sint inter se, an 
dispares, compertum non est: solus hoc scit 


À'heodoret. Epit. div. decr. cap. 8. 


VARLE LECTIONES. 


, 9950 ἁγίοις, 


NOTE 


lo libri de inculpata Christianorum fide : 
ijv xa λόγος ἐν ἐπείνοις ἐστὴν, ἐπείπερ λογ:- 
σιν * οὐχ οἴόσπερ ὁ ἡμέτερος, ἐκ τοῦ ἐν ἡμῖν 
DU, xai ζωτιχου πνεύματος διὰ τῶν φωνητι- 
ρΥάνων προϊὼν, διαρθρούµενος, τῇ πληγῇ τοῦ 
«πυπούμενος , χαὶ διαθιθαζόµενος πρὸς ἀντί- 
€ τῶν ἀχουόντων αἰσθῆσεως ^ ἀλλὰ τὸ ἀθ- 
ναι χαὶ ἀσυνθέτους, ἁπλοὺς τε χαὶ ἀσωμάτους, 
ωρεῖν ἐν ἀλλίλοις, καὶ τὰς ἀλλήλων χατ- 
κιν νοῄσεις, xal χοινωνεῖν τῷ λόγῳ διὰ σιγῆς 
ἔστερον, xai ἐχτυπώτερον, f) ὁ mà; προϊὼν 
* Ας quidem sermo quoque in illis est, quando- 
m ratione predili sunt : non tamen est similis 
l qui naturali titalique spiritu vocalium orga- 
B epe progreditur, et articulatur , percussione 
formatus, transiensque ut. audientium. sensu 
Natur : sed quia materia ac compositione va- 
süimplicesque et incorporei sunt , invicem cir- 
méeduni , suasque mutuo percepliones specu- 
w, ui silendo clarius expressiusque sermones 
nt, quam alia quavis prolatioue verborum. 
Ἑν ventoic xal τόποις, in ejusmodi quoque 
BInRI, elc. Lib. 1, cap. 17, explicavit quisnam 


ille locus. sit qui mente intelligitur. Est autem 
mente perceptus, seu spiritualis locus, ubi intelligi- 
tur : et exsistit intellectualis natura et incorporea ; 
ubi nimirum πάρεστι xal ἐνεργεῖ, presens. adest 
εἰ operalur , neque corporum more conlinetur, sed 
spiritum. Plura de loco angeli ibidem subiicit. 
(01) Aragéporcec δέ. Illusirationis modo €t gradu 
differunt. Diversos ordines angelorum "'heologus 
agnoscit, orat. $4 , cum ait, aliorum aliorumque 
alias atque alias collustrationes, ampliores, aut 
minores, esse, χατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς φύσεως xal 
τῆς τάσεως, secundum cujusque nature. et ordinis 
proporlionem. Sed et Cyrillus in Thesauro, assert. 
91, p. 266, tantum luminis creaturz rationali ím- 
perttum esse a Deo ait, quantum unaquzque pro 
sui generis discrimine capax foret, adeoque ἑτέραν 
εἶναι ἐν ἀγγέλοις, μείζονα δὲ ἓν ἀρχαγγέλοις, xat 
ἔτι ταύτης ὑπεράχουσαν Ey ταῖς ἀνωτέρω δυνάµεσιν; 
Aliam. in angelis cognitionem esse, majorem in 
archangelis, et. rursum excellentiorem in superion- 
bus virtutibus. Ubi plane inuuitur angelorum ordi- 
nes aut specie aut genere inter ae differre. Lege-is 
Epiphan. haeres. 64, n. $5. Pergit. Nazianzenus. 


811 


S. JOANNIS DAMASCENI 


8n 


crea!or illorum Deus, qui universa explorate no- A ἀλλήλων τῷ φωτισμῷ καὶ τῇ στάσει, etes. αρὺς d 


vit. Splendoris modo et gradu differunt ; sive pro 

*splendoris proportione gradum sint consecuti; 
sive contra pro sedis discrimine splendorem 
perceperint. Alii alios illustrant, ob ordinis vel 
nature praestantiam *'*. Liquet autem eos qui 
subliniiores sunt, inferioribus lumen ac scientiam 
affundere. 

Angeli rerum humanarum prasides. — Àd. ex- 
plendam porro Dei votuntatem fortes et prompti 
sunt, eaque celeritate prediti, ut ubi Dei nutus 
jusserit, statim inveniantur. Certas etiam quisque 
terrz: partes custodiunt, nationibus οἱ regionibus 
prasident, prout a summo opilice praefecti sunt : 
res nostra gubernant, ac nobis opem ferunt; ea 


φωτισμὸν τὴν στάσιν ἔχοντες, f) πρὸς τὴν aia 
τοῦ φωτισμοῦ µετέχαντες, καὶ ἀλλήλους φωτίζοντες, 
διὰ τὸ ὑπερέχον τῆς τάςεως ἢ φύσεως. ΔΏλον ἃ, 
ὡς οἱ ὑπερέχοντες τοῖς ὑποθδεθηχόσι µεταδιδύαα 
τοῦ τε φωτισμοῦ, xal τῆς γνώσεως. 


Ἰσχυροὶ xai ἔτοιμοι πρὸς τὴν τοῦ θείου θελήµε 
τος ἐκπλήρωσιν, καὶ πανταχοῦ εὐθέως εὑρισχόμενοι 
ἔνθα ἂν ἡ θεία χελεύσῃ ἑπίνευσις, τάχει φύσεως ' 
xal Φφυλάττοντες τὰ µέρη τῆς γῆς, καὶ ἐθνὸν, 
χαὶ τόπων προϊστάμενοι, χαθὼς ὑπὸ τοῦ δηµιουρ- 
γοῦ ἐτάχθησαν ' xai τὰ καθ ἡμᾶς οἰχονομοῦντες 
xa βοηθοῦντες ἡμῖν. Πάντως δὲ ὅτι) χατὶ € 


plane ratione, ul ex divina voluntate οἱ prz- D θεῖον θέληµά τε xat πρόσταγμα ὑπὲρ ἡμᾶς ὄντες, 


Scripto supra nos positi, Deumque semper cir- 
cumsient **, 

Ad malum difficile morentur. — Sunt quidem ad 
malum zgre mobiles, non tamen immobiles pror- 
$us : nunc vero omnino ad illud moveri non pos- 
sunt, non suapte natura, sed gratia, eaque con- 
stantia, qua unico illi bono adhxrent **. 

Angelorum cibus. — Deum porro intuentur, ut 
fert captus ipsorum eoque cibo aluntur. 

Nobis superiores exsistunt, ut incorporei, at- 
que a corporea passione immunes ; non tamen ab 
omni prorsus passione liberi sunt, quippe quod 
uni Dec zroprium sit. 

Apparitiones augelice. — Transformantur autem 
in quodeunque Dominus Deus prazceperit, atque 
ita se hominibus conspicuos przbent, eisque di- 
vina mysteria aperiunt. 

ln eco degunt, unumque hoc munus habent, 
ut Deum laudent, divinamque voluntatem ejus 
exsequantur. 

Angelorum ordines. — Ut autem sanctissimus, 


^ Dionys. De cel. hier. c. 5 ; Greg. Naz. orat. 34. 


5» Greg. orat. 58. 


YARLE LECTIONES. 
: habent codd. omnes. . i 
Dionysiastrum  exseribit, qui ait, cap. 7 De cal. hierarch. : Καὶ τῆς θείας τροθης ἀνατλτ ρουμέβ᾽ 
μιᾶς δὲ τῇ 
ἑνότητι * c Et diviua esca. exsaturati, eaque multiplici quidem , ob emissi luminis affuxionem, ΚΟ 


j Abest ὅτι in editis 


πολλης μὲν τῇ πρωτοδότῳ χύσει" 


ἁξί τε περὶ θεὸν ὑπάρχοντὲς. 


Δυσχίνητοι πρὸς τὸ χαχὺν, xaX oüx ἀχίνητοι * νῦν 
δὲ xal ἀχίνητοι, οὐ φύσει, ἀλλὰ χάριτι, xal τῇ τοῦ 
μόνου ἀγαθοῦ προσεδρείχ. 


Ορῶντες θεὸν χατὰ τὸ ἐφιχτὸν αὗτοῖς , χαὶ ταύ-- 
την τροφὴν ἕ ἔχοντες. 

Ὑπὲρ ἡμᾶς ὄντες, ὡς ἀσώματοι, xal παντὸς qw- 
ματιχοῦ πάθους ἀπηλλαγμένοι, οὗ μὴν ἀπαθεῖς - 
µόνον γὰρ τὸ θεῖον ἁπαθές ἐστι. 


Μετασχηματίζονται δὲ πρὸς ὅπερ ἂν ὁ Assmé. 
της κελεύσῃ θεὺὸς, xal οὕτω τοῖς ἀνθρώποις im- 
φαίΐνοντα:, xai τὰ θεῖα αὐτοῖς ἀποχαλύπτουπ 
Uf, pta. 

Ἐν οὐρανῶ διατρίθουσι, xal Ev ἔργον ἔχουσι 
ὑμνεῖν tbv. Θεὸν, καὶ λειτουργεῖν τῷ θείῳ αὖτά 
θελήματι. 

Καθὼς δὲ ὁ ἁγιώτατος (52), καὶ ἱερώτατος !, xil 


9 Dionys. De εαἰ. hier. c. 9 ; Greg. orat. 5i. 


k Edita et R. 9924 τρυφἠν. Verum Not 


ἀποιχίλτῳ xal ἑνοποιῷ τῆς 


- ϱ οὃ ον "P "5 VF 9 


μή ἑστιάσν 


tero, propter unitatem illam divini convivii, que nedum varietatem admitiit, quinimo intime εκ] 


! Deest xoi lego. in editis. 


NOTE. 
et cum Dionysiastro docet, sic à suprema pulchri- D esse affirmant, eo quod Scriptura passim nare, 


tudine augelos sublimiores informari, «t alia quo- 
que lumina officiantur, xaX ἄλλους φωτίζειν δύνα- 
σθαι ταῖς τοῦ πρώτου φωτὺς ἐπιῤῥοαϊς τε καὶ δ.α- 
δόσεσι, aliosque possint illuminare per primi luminis 
influxiones et communicaliones. 

(52) Καθὼς δὲ ὁ ἁγιώτατος. Ut autem. sanctis- 
simus, elc. Augustinus in Enchiridio, cap. 8, con- 
fitetur se ignorare, an qui Virtutes dicuntur ii Ar- 
changeli siut, et quid distent quatuor illa vocabula, 
sive Principatus, sive Potestates. Gregorius Nazian- 
zenus, orat. o5, praetermissis Cherubim et Seraphim, 
alias recenset. Nyssenus, orat. 1 Cont. Eunom. et 
Chrysostomus, hom. 5 De incomprehens. et in cap. ! 
Epist. ad Coloss., Thronos eosdem ac Cherubim 


Deum super Cherubim insidere. Ex quo vero 
Dionysiani adinissi sunt; concors tlhicologors 
fuit sententia, novem esse angelorum ordime, 
quos cum Damasceno nostro sic recensent, 907 
him, Cherubim, Thronos, Dominationes, Virtus 
etestates, Printiparus, Archangelos, Angeks 
Quanquam auctor Qusstionum ad  Antiochsd 
Turonos et Cherubinos ante Seraphim ponit. Νε 
abnuit Dionysiaster, cap. 6 et 7 Cal. hier. Chr 
sostomus etiam Cherubinos superiores esse 
phinis dixerat : Cur ergo alis suis se qun Sert- 
phim? inquit, non selum autem illi, à καὶ dl 
τούτων ἀνώτεραι Δυνάμεις, τὰ Χερου Ln sen d 
sublimiores ipsis Virtutes, Cherubim? Nicepbors 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. IT. 


δι 


ὑτατός φησι Διονύσιος ὁ ᾿Λρεοπαγίτης, A et in theologia przstantissimus vir Βἰθυσδίως 


θεολογία, ἤγουν ἡ θεία Γραςἢ, τὰς obpa- 
leg ἑννέα χέχληχε ' ταύτας ὁ θεῖος ἱεροτε- 
lg τρεῖς ἀφορίξει τριαδικὰς διαχοσµήῆσεις. 
την μὲν εἶναί φησι τὴν περὶ θεὸν οὔσαν 
προσεχῶς, xai ἀμέσως ἡνῶσθαι παραδεδο- 
thw τῶν ἑξαπτερύγων Σεραφὶμ, xai τῶν 
ἆτων Χερουθιμ, χαὶ τῶν ἁγιωτάτων Gpó- 
ὁτέραν δὲ, τὴν τῶν Κνριοτήτων , xaX τῶν 
ν, xai τῶν Ἐξουσιῶν ' τρἰτην δὲ xol 
39, thv τῶν ᾿Αρχῶν, καὶ ᾿Αρχαγγέλων, xal 
v. 

μὲν οὖν (55) φασιν, ὅτι πρὸ πάσης χτίσεως 
, ὡς ὁ θεολόγος λέχει Γρηγόριος * « Πρῶτον 
gU τὰς ἀγγελιχὰς δυνάµεις xal οὐρανίους, 


Areopagita ait 55, theologia omnis, hoc est Scri- 
ptura sacra, coelestes. substantias novem recen- 
suit. ας divinus ille sacrorum magister in tres 
ordines distinxit, quorum primum illum esse di- 
cit, qui Deum semper circumstat, quemque pro: 
xime, nulloque medio οἱ coharere traditum est : 
nempe senis alis iustructorum Seraphim, oculis 
plenorum Cherubim, ac sanctissimorum Throno- 
rum; secundum, Dominationum, Vhtutum, et 
Potestatum ; tertium denique ae postremum, Prin- 
cipatuum, Arclangelorum, ac Angelorum. 

158 Angeli quando creati. — Et quidem non- 
nulli eos ante alias res conditas factos esse di- 
cunt; quemadmodum his verbis testatur Grego- 


νόημα ἔργον fjv. » Ἔτεροι δὲ, ὅτι μετὰ D rius Theologus: « Primum angelicas et coelestes vir- 


Φαι τὸν πρῶτον οὐρανόν. "Οτι δὲ πρὸ τῆς 
w πλάσεως, πάντες ὁμολογοῦσιν. Ἐγὼ 
Ἱεολόγῳ συντίθεµαι. "Έπρεπε γὰρ πρῶ- 
νοερὰν οὐσίαν χτισθῆναι , xal οὕτω τὴν 
's xai τότε ἐξ ἀμφοτέρων τὸν αὐτὸν ἄν- 


δέ φασι τοὺς ἀγγέλους δημιουρχοὺς τῆς 
τε οὐσίας, οὗτοι στόµα εἰσὶ τοῦ πατρὸς 
εοῦ δ.αθόλου. Κτίσµατα γὰρ ὄντες, οὐχ εἰσὶ 
rot. Πάντων δὲ πλιητῆς, καὶ προνοητὴς , 
χεὺς ὁ θεός ἐστιν, 6 µόνος ἄχτιστος, Ó &v 
αἱ Υἱῷ, xa ἁγίῳ ΠΗνεύματι ὑμνούμενός τε 
ζόμενος. 


ΚΕΦΑΛ. A' [IIT]. 
Περὶ £ia60Aov. καὶ Óanuvor. 
ούτων τῶν ἀγγελικῶν δυνάµεων πρωτοστά- 
τῆς περιγείου τάξεως, χαὶ τῆς γῆς, τὴν 


tutes cogitat, ac cogitatio illa opus exstitit 6, » 
Alii post primum ccelum conditum eos creatos 
malunt. Quod enim ante hominis formationem, 
apud omnes constat. Ego vero in Gregorii Theo- 
logi sententiam manibus ac pedibus eo. Decebat 
enim primum creari intelligentem naturam, dcinde 
sensibilem, atque iia demum hominem ex utra- 
que constantem. 

Creatores angeli non sunt, contra Gnosticos. — 
Quotquot autem sunt, qui substantiam ullam, quz- 
cunque tandem illa sit, ab angelis creatam esse 
contendunt, horum ore diabolus loquitur. Cum 
enim creature sint, rerum minime conditores 
sunt. Universorum vero opifex, provisorque, ac 


C conservator Deus est; qui solus iincreatus exsi- 


stens, in Patre, οἱ Filio et Spiritu sancto laudatur 
ac gloriflcatur. 
CAP. IV. 
De diabolo et daemonibus. 
Daemones ex ordine angelorum infimo. Malum ct 
tenebre privationes, contra Maniclhgos. — Ex his 


ia. Cap. 6 De cal. hier. 3 Greg. Theol. orat. 2. 
NOTA. 


ste, dc Cherubim, scribit, ἃ τὴν πρωτίστην 
ροσεχῆ Θεῷ, τῶν µακαρίων xal ὕπερουρα- 
ικόσµων διέλαχε παρὰ Θεοῦ τάξιν τε, xol 
ωσιν ^ Que omnium primum, Deoque pro- 
eX beatis celestibus. 4e ordinibus gradum et 
iacta sunt. 
l'eéc μὲν οὖν. Et quidem nonnulli eos, etc. 
verba scholium istud reperi in Reg. cod. 
Ἱστέον δὲ ὅτι 6 ἅγιος Ἐπιφάνιος ἓν τῷ β’ 
v Παν ασρίων ταῦτά φησι περὶ τῆς δηµιουρ- 
y ἀγγέλων , ὅτι ἐν τῇ a' ἡμέρα, xai οὗτοι 
αν, ὅταν ὁ οὐρανὸς, xal dj γή. xai τὸ φῶς. 
b λέγει, φέρων ἀπόδειξιν τὸ παρὰ θεοῦ πρὸς 
Σεἱρημένον, Ὅτι ὅτε ἐποίησας τὸ φῶς, πάν- 
ἔγγελοι ἡνεσάν µε " xal ὅτι εἰ πρὸ οὐρανοῦ 
γῆς ἐχτίσθησαν, χαθώς τινες εἶπον, οὐχ ἂν 
τὸν οὐρανὺν xai τὴν γῆν ποιῆσαι τὸν θεὸν 
o* Hoc autem nosse oportet, sancitum 
m libro 1l Panariorum , hec de angelo- 
S8ione asserere, ipsos prima die creatos esse, 
Bm el trerra et lumen couderentur. Istoc vero 
RE his verbis Dei Jobum sic alloquentis : 
lo lumen edebam , omnes. angeli me lauda- 
Si ante, celum. terramque [acti essent , ut 


PaTROL. Gn. XCIV., 


D tum etiam Joaunes 


quidam dixerunt, nunquam Scriptura testaretur. in 
principio Deum fecisse celum et terram. |ta quidem 
Epiphanius disputat hor. 65, n. 4 et 5, cui Theo- 
doretus astipulatur, quest. 5 in Gen. Basilius vero 
hom. 4 Hex. et Clirysostomus, hom. 9 in Gen.; 
yth. in cap. 5 De div. nom. 
pro altera militant, quam propter Nazianzeni sui 
auctoritatem Noster amplexus est. (Quanquam 
Gennadius CP. in catenis mss. in Genesim, hanc 
ex Platonis commentis derivatam asserit. Πλ 

ἐμοὶ δοχεῖ τοῖς µύθοις ἐξακολουθήσαντες, ὃς πρε- 
σθύτερα τῶν αἰσθητῶν εἶναί φησι τὰ νοητὰ xat ào- 
γιχὰ, τοσοῦτον ὅσον ἐστὶν αὑτών τιμιώτερα, ut vide- 
tur fabulas Platonis secuti sunt, qui intelligibilia ct 
rationulia antiquiora sensibilibus esse ait, quanto 
iisdem prestantiora sunt. Nonnulla subdit auctor 
adversus priscos haereticos, qui mundum ab ange- 
lis factum fuisse effutierunt. 

(94) fipococcárnc. Terrestris. ordinis. princeps. 
Nyssenum Noster exscribit, jn Catechesi docen- 
tem, diabolum ejusque socios ex illis angelis 
fuissc, quibus inferioris orbis cura maudata erat. 
lizc veterum conjectatio fuit, puta Athenagorz, 
Methodii, quibus Chrysostomus, hom. 4 in Épist. 


28 


85 


S. JOANNIS DAMASCENI 


8 


angelicis virtutibus, terrestris ordinis princeps, A φυλαχὴν ἐγχειρισθεὶς παρὰ θεοῦ, οὗ φύσει πονηρὶς 


cui custodiendie terre cura a. Deo. commissa 
fuerat, non natura malus conditus, sed cuim bo- 
nus esset, bonique causa factus esset, atque ejus- 
modi, αἱ ne minimum malit: vestigium ex GCrea- 
tore in eo exstarct, splendorem illum ac honorein, 
quem Creatoris benelicio consecutus erat, non 
ferens, libera voluntate, ex eu quod nature cou- 
sentaneum οί, in id quod est conira maturam, 
immutatus est, alque adversus 159 opificem 
suum Deum rebellationis ergo se extulit, ac pri- 
mus a bono discedens, malus evasit ". Neque 
enim quidquam aliud malum est, nisi boni pri- 
vatio; haud secus ac tenebra nihil aliud sunt nisi 
luminis absentia. Donum quippe, spirituale lu- 
uen est : velut. econtra imalunm, spirituales tene- 
be. Lux ergo a Creatore conditus, bonusque 
faclus. ( vidit enim Deus cuncta que fecerat, el 
erant vulde bona **), libera voluntate tenebrae fa- 
ctus est. Una porro cum ipso avulsa est, seque 
ruina: eju3 comitem adjunxit, innumerabilis sub- 


γεγονὼς, ἀλλὰ ἀγαθὸς ὢν, καὶ &v' ἀγαθῳ γονόµενος, 

χαὶ µηδόλως Ev ἑαυτῷ παρὰ τοῦ Δημιουρχοῦ καχίας 

ἐσχηχὼς ἴχνος, μὴ ἑνέγχας τόν τ6 φωτισμὸν, τὴν τι 

τιμῖν, ἣν αὐτῷ ὁ Δημιουργὸς ἐδωρῆσατο ", αὖτεζ- 

ουσίῳ προαιρέσει ἑτράπη Ex τοῦ χατὰ φύσιν εἰς cb 
παρὰ φύσιν, xal ἐπήρθη (53) χατὰ τοῦ πεποιτχότος 
αὐτὸ Θεοῦ, ἀντᾶραι αὐτῷ βουληθείς - xal πρῶώτς 
ἀποστὰς τοῦ ἀγαθοῦ ἓν τῷ χαχῷ ἐγένετο. Οὐδὲ yàp 
ἕτερόν ἐστι τὸ χαχὸν , εἰ pt τοῦ ἀγαθοῦ στέργαις' 
ὥσπερ xal τὸ σχότος φωτὸς ἐστι στέρησις ^ tb γὰρ 
ἀγαθὸν φῶς ἐστι νοητόν * ὁμοίως xav τὸ χαχὸν, axé- 
τος ἐστὶ νοητόν. Φῶς οὖν χτισθεὶς ὑπὸ τοῦ Δημιν;- 
γοῦ, xal ἀγαθὸς γεγονώς  χαὶ γὰρ εἶδεν ὁ θεὸς 
πάντα ὅσα ἐποίησε, καὶ ἰδοὺ xaAà Aíav * αὗτεξ- 
ουσίῳ θελήµατι σχότος ἐγένετο. Συναπεστάσθη δὲ, 
xai ἠχολούθησεν αὐτῷ, xal συνέπεσε πλΏηθος ἄπει- 
pov τῶν ὑπ' αὐτῷ τεταγµένων ἀγγέλων. Της αὐτῆς 
τοιγαροῦν (56) φύσεως τοῖς ἀγγέλοις ὑπάρχοντες, 
χαχοὶ γεγόνασι' τὴν προαίρεσιν ἐχουσίως ix τοῦ 
ἀγαθοῦ πρὸς τὸ xaxby ἐχχλίναντες. 


jectorum ipsi angelorum multitudo. Cum itaque ejusdem ac reliqui angeli naturz& essent, electione 
propria mali faeti sunt, suapte sponte a bono ad malum inflesi 5. 


V Greg. Nyss. Orat. catech. cap. 6. 


55 Gen. 1, 31. 


9? Quest. ad Antioch. quest. 10. 


VARL£E LECTIONES. 


2 1 1960 ἐχαρίσατο. 


NOT &. 


a| Eplres. assentitur quinimo addit ilum, 
eliam. posl. rebellionem, y µεταπεπτωκένα. τῆς 
ἀρχης, principatu eorum qua sub colo sunt, mon 
excidisse, Paulum quippe eum vocare Principem 
potestatis deris hujus. Sic censet Theodoretus in 
hunc Apostoli locum, et in. Épitome divin. dogm.; 
itemque Scytliopol. in cap. 2 De cel. hier. Cyrillus 
llieros. archangelum euim fuisse putat. Athana- 
sius, epist. ad Serap. quem Cvrillus alter secutus 
est lib. 1 Glaphyr. ex sumino Cherubinorum gradu 
lapsum asserit, propter Ezechielis prophetiam, 
qua juxta omnium fere Patrum. consensum , sub 
nomine regis Tyrii diaboli casus enarratur. lllie 
siquidem semel. iterumque appellatur Cherub. ex- 
tentus. Muc spectasse Nazianzenus videtur in car- 
minibus, ubi eum vocat πρώτιστον ἑωσφόρον. Pri- 
mum omnium Luciferum in sublime elutum. Ab his 
non valde discrepat sanctus Thomas, ubi docet 
illum apostatam e supremo ordine, Seraphinorum 
nempe, cecidisse, plures vero ex aliis ordinibus 
secum traxisse. 


(29) Kal ἐπήρθη. Atque adversus opificem suum. D 


Ycteres illos omitto qui stupri crimen d:emonibus 
ipsis impegerunt, lrenzus, lib. 1v, cap. 48, diabo- 
lum a Deo defecisse ait, ex quo zelavit plasma Dei 
(hominem puta), et inimicum illum facere aggressus 
est. Hoc ipsum Gregorius Nyssenus approbat iu 
Üratione catechetica, Auctor (Quaestionum ad An- 
tiochum, quiest. 10, commentum exsufflat quorum - 
dam, qui diabolum lapsum e coelis garriebant, quod 
adorare Adamum noluerat. Alterum scilicet paulo 
vetustiorem exseribebat, qui vulgo Anastasius 
nuncupatur, Quastione porro 126 editionis Grelser. 
hujus fabul:: auctores fuisse dicuntur cum Grai, 
tum. Arabes. Enimvero Mohammedes, surat. 2, 
idem scribit; quod eum a Jud:eis accepisse Ludo- 
vieus Maraccius probat in suis ad huuc Alcoram 
locum adnotationibus, Noster docet diabolum in- 
surrexisse contra Deum, quod ex coumuniori 
Patrum sententia intelligendum venit, ut ille vo- 


luerit esse similis Altissimo. Nam in hunc sensum 
cap. xiv. [saiz allegorice interpretantur. Quocirca 
Cyrillus Alex. : Ἐφαντάσθη , inquit, δύνασθαι τὸ 
ποιτθὲν εἰς τὴν τοῦ Hotf,aavtog ἀναθῆναι φὖσιν ' fa 
animum induxit rem creatam ad Conditoris naiuram 
erehi posse. Speravit (inquit Theologus carm. /X 
substaniia) μεγάλοιο coo. βασιληΐδα τιμήν, magsi 
Dei regios honores; sed cum: Deus fleri vellet, 
totus est in tenebras conversus, Όλον σχό-ος àvi 
θέοιο. Sic quoque Damascenus Dialogo contra δα 
uicheos, Libere diabolus immutatus est, inquil, 
quippe qui ret magnam concupivit : at non recte; 
μέγα γὰρ τὸ εἶναι Osáv*. ram magna res esl 

esse : mala vero illi qui Deus non sit, ingratum eis 
Condilori, οἱ ullra nature sug terminos extolli, χαὶ 
θέλειν εἶναι Ó. γενέσθαι ἀδύνατον , velleque id est, 
quod fieri possibile non sit. Ceterum sanctus The 
mas negat diaboluni omnigenam similitudinem Dé 
allectasse, quam certo nosset obtineri non pose: 
noluit igitur supremo rerum Doinino obedi 
suljjici. 

Qui subjungit. auctor de daemonum natur» 
Manichaeos recta feriunt, affirmantes diabolum etsi 
pessimum materize genium, summum malum, ut 
lorum omnium causam, tenebras subsislentes & 
:lernas, qui ex sese daemones, ceu virtutes prt 
prias, emiseril, quibus Deum, sive summum he 
num, lacesseret. Hos Dionysiaster egregie confuts 
cap. 4 De divin. nom., ex quo haec omnia mutuatus 
esse Üamascenuin arbitror, quibua plura reperid 
in Dialogo contra Manichaos. 

(96) Tic αὐτῆς τοιγαροῦν. Cum. itaque. επ’ 
dem nature sint. ac. angeli. Hoc οκ moz dicil 
consequitur , asseriturque a probatioribus Ec 
clesie magistris. Justinus vero Martyr. Atbenr- 
goras, aliique vetustiores , ut eraut Platonic£ 
secte placitis imbuti, delinierunt dicmones, nedus 
angelos illos esse, quos cum fi'iabus hominum cor 
sueludinem stupri habuisse arbitrabautur, 
etiam animas gigantum illorum qui ex eis procresu 


DE FIDE ORTHODOXA LID. IT. 


ἔχουσιν τοίνυν ἑξουσίαν xazá τινος, οὐδὲ Α 


εἰ μὴ £x τοῦ θεοῦ οἰχονομιχῶς συγχωροῦ- 
ὃς ἐπὶ τοῦ Ἰὼ6, xal χαθάπερ ἐπὶ τῶν χοίρων 
ἑὐαγγελίῳ γέγραπται. Παραχωρήσεως δὲ Θεοῦ 
re, xai ἰαχύουσι, xal μξταθάλλονται, xa 
Ἡματίζονται, εἰς olov θέλουσι cynpa xat 
tav. 


τὰ μὲν μέλλοντα, οὐδὲ οἱ ἄγγελοι τοῦ θεοῦ, 
δαίμονες οἴδασιν * ὅμως προλέχουσιν᾿ οἱ μὲν 
t, τοῦ θεοῦ αὐτοῖς ἁποχαλύπτοντος, xal προ- 
χελεύοντος * ὅθεν ὅσα λέγουσ:, γίνονται. Προ- 
v δὲ xal ol δαίµονες, ποτὲ μὲν τὰ μαχρὰν 
να βλέποντες, ποτὸ δὲ στοχαζόµενοι * ὄθεν xal 
λὰ ψεύδουται, οἷς οὐ δεῖ πιστεύει», χᾶν ἆλη- 
. πολλάκις, ol τρόπῳφ εἰρήχαμεν. Οἴδασι δὲ 
ς Γραφάς. 


α οὖν χαχία ἐξ αὐτῶν ἐπενοήθη, xai τὰ &xá- 
πάθη * xal προσθάλλειν μὲν τῷ ἀνθρώπῳ συν- 
Üncav, ῥιάνεσθαι δὲ τινα οὐχ ἰσχύουσιν ᾿ ἐν 
áp ἐστι δένασθαι τὴν προσθολὴν, xal μὴ δέ- 
,* διὸ τῷ διαθόλῳ, καὶ τοῖς δαίµοσιν αὐτοῦ 
ισται (97) τὸ πὺρ τὸ ἄσέεστον, xat ἡ χόλασις 
€, xai τοῖς ὀἀπομένοις αὐτοῦ. 


878 

Nihil demones possunt. nisi Deo permittente. — 
Quocirca nullam adversus quemquam potestatem 
habent, nisi quie ipsis à Deo certis de causis 
concedatur; quemadmodum 2aceidit in Job *$, ct 
porcis illis de quibus in Evangelio lit mentio 81. Po- 
testate autem sibi a Deo facta, viribus valent, im- 
mutanturque, el Lransformando 56 quamlibet vo- 
luerint speciem objiciunt. 

Quo pacto angeli predicunt futura. — Ac quidem 
futura, nec angeli Dei noverunt, nec daemones; 
tamen predicunt: angeli nempe, Deo ipsis dete- 
gente ae. prenuntiare mandante. Quo fit ut. quie 
ab ipsis predicuntur, omnia eveniant. Quin et 
dzx:mones quoque predicunt ; interdum scilicet, 
quia ea quz procul geruntur, cernunt ; interdum 
sola conjectatione : unde et sspe mentiuntur, 
nec fides illis est adhibenda, ctiamsi, eo quo dixi- 
mus modo, ssepe veta dicant. Quin Scripturas quo- 
que intelligunt. 

Homini vim inferre non possunt. — Nulia porro 
malitia, nullus impurus affectus est, qui ab ipsis 
excogitatus uon sit. Quamvis autem hominum 
suggestionibus pulsare ipsis permissum sit, mne- 
mini tamen vim inferre possunt (in nobis enim 
situm est suggestionem, aut admittere, aut non 
admittere ** ), ob idque diabolo et angelis 160 ejus 


inguibilis iguis paratus est, ac supplicium zternum *5; illisque item qui ipsum ducem se- 


ur. 


| δὲ γινώσχειν, ὅτι ὅπερ ἐστὶ τοῖς ἀνθρώποις 6 Quod mors homini, hoc angelo lapsus. — Sclen- 


τος, τοῦτο τοῖς ἀγγέλοις dj ἔχπτωσις. Μετὰ 
Jy) ἔχπτωσιν, οὐχ ἔστιν αὐτοῖς μετάνοια, ὥσπερ 
el; ἀνθρώποις μετὰ τὸν θάνατον. 


lob :, 19. 
De nat. hom, c. 1. 


dum autem illud hominibus mortem przstare, 
quod lapsus angelis. Post lapsum enim nulla 
ipsis poenitentia est, uti nec hominibus post 
mortem **. 


ο. Marc, v, 15. ** Vide Jambl. De myst. sect. 4, cap. 11. Ὁ Matth. xxv, 41. 9 Νο. 


NOTE. . 


; utrosque vero sordidis corporibus aereis 
» €esseque ad omnigenas sensuum voluptates 
ves. Homilias quasdam Chrysostomus habuit 
jus eos, qui, ut ante Tertullianus, ex genti- 
»pinione tenebant, animas eorum qui crudeli 
perierant, in daemones evadere. Sed et Pa- 
díiquando asserunt da mones nidores victi- 
m qua sibi offerebautur ligurire, ac si iis 
rentur, necnon impuris affectionibus dele- 
Sic Theologus, orat. 19 et 58; sic Clryso- 
i$, orat. 2 in S. Βουγίαπις sic Basilius in 
| 1saize : Δαίμοσ, μὲν γὰρ διὰ τὸ φιλήδονον καὶ 
Jic, inquit, αἱ θυσία, φέρουσί τινα ἡδονὴν xal 
v* Damonibus enin, quod appeteutes. sint vo- 
"WIN, pessimisque tangantur affectibus, istius- 
gictime nonnihil afferunt voluptatis et utili- 
harum dum incenduntur suffitu, necnon exha- 
e adusti sanguinis, qui subtili ejusmodi exte- 
Ρε, εἰς σύστασιν αὐτῶν ἀναλαμθανομένου, ad 
| «οπεἰείεπίίαμι absumitur. "Ολοι γὰρ δι ὅλων 
ivtat τοῖς ἀτμοῖς  Τοιἳ enim per totum  vapo- 
aluntur. idem repetit in cap. 10. Quocirca 
| recentiores daemones corporibus, tenuibus 
πι, sed obscenis sordidieque obsitos propter 
Bm peccatum tenent, ut viin. iguis ceternum 
lantur. Hoc Ecclesie sux veluti noinine te- 
pest Marcus Ephesius in oratione 2, quam 
iz ad concilium habuit: Τοὺς óaípova; δὲ 
| sunt Éugenici) ἡμεῖς οὐκ ἀπολήφεσθαι µέλ. 


λειν σώματά τιν1, ἀέριά φαμεν, 7) πύρινα, ty' Emt- 
τηδειότεροι ὧσιν εἰς τὰς βασάνους, ἁλλ᾽ ἔχειν αὐτὰ 
μετὰ τὴν πτῶσιν ἑκείνην, καὶ τὴν εἰς τὸν σωματιχὸν 
τοῦτον κόσμον προσπάθειαν' χαθάπερ xal ὁ ᾿Αδὰμ 
ετὰ τὴν παράθασιν τοὺς δερματικοὺς χιτῶνας ἑν- 
δῦσθαι λέγεταε, την παχυτέραν σάρχα, καὶ θνητὲν, 
xaX ἀντίτυπον * καὶ τοὔτόγε οὐκ &z' ἑαυτῶν εἴπημεν, 
ἀλλὰ τοῦ μεγάλου Πατρὸς ἡ κῶν Βασιλείου λέξεσιν 
αὑταῖς εἰπό,τος ἐν τοῖς εἰς τὺν "Haatav ἐξηγητικοῖς 
ἀχούσαντες ' ΓΙΙΟΙΕΦ porro corpora quedam, «εν 
aerea, seu iqnea non aimus recepluros, uL. cruciaii- 
bus tolerandis evadant aptiores, quin potius, ea ha- 
bere ex quo ceciderunt, atque adeo. affeciionem im- 
modicam erga corporalem hunc muudum. Quemad- 
modum scilicet Adamus quoque post defectionem 
pellinas tunicas induisse dicitur, crassiore wtique 
caruem, mortalem, et solidam. Atqui hec a nobis 
uon diximus, sed cum verbis expressis ea acceperi- 
mus a magno Patre nostro Dasilio in ejus Commen- 
lariis in. liaiam. Hic quem Mareus citat Basilii 
locus, non occurrit in editis. Quinimo in cap. iu 
Isaiae, lieet eos rerum materialium desideriis affizos 
el intabescenles esse pergat dicere, corporibus eos 
vacare ibidem diserte asserit, ἀσώματοι μέν εἰσιν. 
(57) Ἡτοίμασται. Inexsiinguibibs. ignis paratus 
est. Quz fuerit mens Damasceni de hujus ignis 
natura dicemus in alio loco. Quidque Patres ea de 
r docueriut, exculiemus ad caput postremum 
1D. 1V, 


8,9 
CAP. V. 
De visibili creatura. 
Ipse Deus noster, qui trinus unusque celebra- 
tur, celum. fecit. εἰ terram εἰ omuta. que im. eis 
gunt - cuncta nimirum ex nibilo producens ; par- 
tim quidem ex non suijecta maleria, uL caelum, 
terram, acrem, ignem, aquam ; partim ex hisce 
ab co creatis elementis, velut animantia, stirpes, 
semina. Hic enim ex terra οἱ aqua, aere el igne 
Creatoris jussu condita sunt. 


CAP. VI. 
De colo. 

Coelum est visibiliu:z | invisibiliumque rerum 
ambitus. lilius cnim amplexu, tum intellectuales 
virtutes, tum omnia sensibilia clauduntur et cir- 
cumscribuntur. Solum autem supremum Numen 
circumscriptionis expers est, omnia implens, 
omnia complectens, omnia circumscribens, ut- 
pote omnia exsuperans, omniumque auctor exsi- 
siens. 

De natara coli opiniones. — Quoniam igitur ce- 
lum Scriptura dicit, et coelum celi 5, et coelos 
colorum *', seque Paulus ait esse raptum usque 
ad tertium ccelum **-**; dicimus, nos in universi 
creatione coelurá illud fuisse conditum accepisse, 
quod externi philosophi, Moysis sibi placita vin- 
dicantes, orbem non stcellatum vocant. Practerca 
firmamentum Deus colum appellavit **, quod in 
medio aquarum fleri jussit; atque ita collocavit, 
Ut aquas quz sunt supra firmamentum, ab iis que 
sunt sub firmamento, divideret. Hujus porro na- 
turam divinus Dasilius 11, instar fumi tenuem ac 
sublilem esse ait, ex Scriptura divina edoctus '*. 
Alii autem aqueum, ut, quod in medio aquarum 
posita sit: alii ex quatuor elementis conflatum 
docent : alii denique quintum quoddam corpus, 
diversum ab his quatuor **, 

Culum figure epherice. — Porro quidam colum 


* Psal, οχιν. 6. **Paal. exui, 16. 
in Hexaeincron. ?* Ίσα, x1, 22. '? Basil. loc. cit. 


S. JOANNIS DAMASCENI 


*! Psal. ctLvii, 4. 


δν) 
ΚΕΦΛΛ. Ε’[1Θ’. 
Περὶ κτίσεως ὁρατης. 

Λὐτὸς ὁ θεὺς ἡμῶν, ὁ ἐν τριάδι xaX μονάδι Gut. 
λογούμενος, ἐποίησε τὸν οὑρανὸν, καὶ τὴν «ir 
xai πάντα τὰ ér αὐτοῖς, ix τοῦ μὴ ὄντος εἰς x 
εἶναι παραγανὼν τὰ σύμπαντα τὰ μὲν, οὐχ ix 
προποχξιμένης Όλτς' οἷον οὐρανὸν, ΥΏν, ἀέραι 
Tp, ὕδωρ ' τὰ δὲ, ἐκ τούτων τῶν ὑπ αὐτοῦ γεγον- 
των ΄ olov, ζῶα, φυτὰ, σπἑέρµατα. Ταύτα γὰρ ἐκ 
γῆς, xal ὕδατος, ἀέρος τε, xai πυρὸς, τῷ τοῦ Δη- 
μιονργοῦ προστάγµατι γεόνασιν. 

ΚΕΦΑΛ. Q' [K']. 
Περὶ ovparov. 

Οὑρανός Estt περιοχἣ ὁρατῶν τε καὶ ἁοράτων xti- 
σµάτων. Ἐντὸς γὰρ αὐτοῦ al τε νοεραὶ τῶν ἀγγθων 
ὀννάμεις, καὶ πάντα τὰ αἰσθητὰ περικλείονται xol 
π:ριορίσοντα:. Μόνον δὲ τὸ θεῖον à περἰγραπτὀν ἐστι, 
πάντα πληροῦν, χαὶ πάντα περιἐχον, xal πάντα 
περιορίζον, ὡς ὑπὲρ πάντα ὃν, χα’ πάντα ὅπμιουρ- 
γῆσαν. 


Ἐπεὶ τοίνυν (58) οὐρανὺν ἡ Γραφή φῃσι, xaX oà- 
ῥανὸν τοῦ οὐρανοῦ, xal οὐρμανοὺς οὐρανῶν, καὶ ἕως 
τρίτου οὐρανοῦ ὁ µακάριος Παῦλος ἡρπάχθαι ono, 
λέγομεν, ὅτι kv τῇ τοῦ παντὸς χοσµργενείχ, οὐρανοῦ 
ποίησιν παρελάθοµεν, ὃν ol ἕξω σοφτὶ ἄναστρον 
σφαῖράν φασ., τὰ Μωῦσέως σφετερισάµενοι δόγµε- 
τα. "Exc δὲ χαὶ τὸ στερέωµά ἐχάλεσεν 6 θεὸς οὖρα- 
viv, ὃν ἐν µέσῳ τοῦ ὕδατος γενέσθαι προσέταξεν, 
τάξας αὐτὸν διαχωρίζειν ἀναμέσον τοῦ ὕδατος, τοῦ 
ἑπάνω τοῦ ατερεώµατος, xal ἀναμέσον τοῦ ὕδατος 
τοῦ ὑποχάτω τοῦ στερεώµατος. Τούτου τὴν φύσιν ὁ 
θᾳῖος Βασίλειος λεπτήν φησιν, ὡσεὶ χαπνὸν, Ex «f; 
θείας μεμνημένος ΓραφΏς. "Ectpot δὲ ὑδατώδη, ὡς 
ἐν μέσῳ ὑδάτων γενομένην * ἄλλοι Ex. τῶν τεσσάρνν 
στοιχείων ' ἄλλοι πέµπτον σῶμα (59), xat Ferr 
παρὰ τὰ τἐσσαρα. 


Τινὲς μὲν οὖν ἁδόξασαν (00) ἓν χύχλῳ τὸ πᾶν περ; 


9-9 Τ Cor. xv, 2.  **Gcn.1, 8. ᾖ Hom! 


NOTE. 


(58) '᾿Επεὶ τοίνυν. Quoniam igitur. celum, etc. 
Tres tantum coelos esse, aerem scilicet, tirinamen- 
tum, etsphieram in qua. nulla sunt astra, hic. iu- 
culcat Dainascenus. Nam cavebant Patres ne coelo- 
rum numerum augendo, quoquo modo Gnosticis 
faverent, quorum aiii septem coelos a totidem vir- 
tutibus conditos, ali! plures, alil 565 numerabant. 
Quamobrem Chrysostomus hom. 4 in Genesim, 
unum tantum coelum ponit; duos Theodoretus, 
quorum alterum ab initio cum terra productum 
[uerit, alterum post divisionem aquarum ab aquis, 
quod firmamentum appellatur. Basilius vero tres 
esse probat liom. ὁ in Hexaeim. oh raptum Pauli in 
tertium coelum. , 

(59) "AAA4o. δὲ zxépxvov copa. Alii denique 
quintum corpus. li sunt. Peripatetici, qui ccelestes 
orbes à corruptione immunes censuerunt, nihilque 
&deo commune habere cum quatuor elementis, 
Aristoteles, inquit Nemesius, cap. 5, quintum cor- 
pus inducit, celeste et volubile, quod celum e qua- 
tuor elementis conflatum esse nolit, Appellat autem 


volubile quintum illum corpus, quod in orbem ciram 


p 'erram feratur, τοῦ Πλάτωνος διαῤῥήδην oásxom 


ἐκ πυρὸς xai Ync αὑτὸν συνεστάναι, cum Píato di 
cai ex igne εἰ terra celum constare. Paucis explicat 
Emesz episcopus quid philosophum moverit, υἱ 
quintum hoc corporis genus induceret; eo que 
nempe elementa sursum deorsumque moveri 1j. 
nata sint, caelum vero et sidera orbico motu cie! 
tur. Arístotelis sententia eatenus Patribus disp! 
cuit, quatenus quintum istud elementum loco ci 
oris esse Deo censeret : verum semoto errot 
3. Thomas contendit coelestia corpora alterius es 
naturz ab iis qua ex quatuor elementis concreti 
sunt. Neutri parti favere setestatur Nyssenus lib 

in lHlexaem., uti nec Damascenus. 
quiét$ 





(60) Τινὲς οὖν ἑδόξασαν. Porro 
εαίαπι, etc. Systema mundi, ut ab Aristotele d 
Ptolemzo traditum fuit, Noster primum explicl, 
tum deinde opinionem gravissimorum auciorié 
illud explodentium. In bis prirnas apud Grac? 
tenet. Clirysostomus, qui mundum  hemisphberi 


$5 X αλλο da, 


DE FIDE ORTHODOXA 115. IT. 


! οὗ ραν»δ», 523120:107, τε ὑπάρχειν, καὶ παν- A mundum. universum. cingere, 1G rotundaque 


«b ἀνώτατον µέρης αὐτὸν εἶναι τὸ) δὲ uz- 

τοῦ περ)Ξχωµένου ὑπ' αὐτοῦ τόπου εἶναι 
ον µέρος xaY τὰ μὲν xouga καὶ ἑλαρρὰ τῶν 
^ την ἄνω τάξιν Ἰαχεῖν παρὰ τοῦ Δημ/ουρ- 
δξ βαρέα xoi κατωρεση, τν χατωτέραν 
Mets ἐστὶν f; µέἐσν. “Ἔστι μὲν οὖν χουφότερον 
Φερέστερον στοιχεῖον xb πῦρο, ὅπερ δη μετὰ 
νὸν εὐθέως τετάχθαι φασ[- τοῦτο δὲ λέγονσι 
93, µε) ὃν χατώὠτερον τὸν ἀέρα. Την δὲ mv 
Bp, ὡς ῥαρύτερα xaY χατωφξρέστερα, ἐν 
Act κχρεμᾶσθαι ' ὡς εἶναι ἐξ ἑναντίας, 
ν, τὸν γην χα) τὸ ὕδωρ". τὸ δὲ ὕδωρ χουφό- 
$ ne. ὅθεν εὐχινητότερον αὐτῆς ὑπάρχει) 
ὰ πανταγύθεν, ὡς περιθόλαιον, χύχλῳ τὸν 


figurz esse, ac supremam unpdique mundi partem 
ebtinere censuerunt : centrum autem totius illius 
quod complectitur spatii infimam mundi partem 
esse ; 3c levia quidem m:oluique facilia corpora 
sublimem a Createre sedem accepisse ; gravia au- 
tem ac deorsum vergentia, ipferiorem regionem, 
qua mcdia est. Ignis porro levissimum est elemen- 
tum, quem proinde post colum locatum esse 
aiunt, zetheremque appellant ; post hunc, in infe. 


riori loco aerem. Terram autem et aquam, ut 


graviora οἱ depressiora corpora, in meditullio 
pendere; ita ut e contra, deorsum terra sit ct 
aqua (aqua porro terram levitate euperat, ob 
idque facilius quam illa movetur), sursum autein 


ἡ περὶ τὸν àipa πανταχόθεν, τὸν αἱθέρα' B in orbem, velut. integumentum quoddam, aer, ac 


lk πάντων χύχλῳ, τὸν οὐρχνόν. 


χῶς δὲ oat χινεῖσθαι τὸν οὐρανὸν, xa av- 
) τὰ ἐντὸς, xaX οὕτω µένειν πάγια γαὶ ἁδ'ά- 


; Ub ζώνας «ασοὶ τοῦ οὐρανοῦ, µίαν τῆς ἑτέρας 
αν λέγουσι δὲ αὐτὸν λεπτοτάτης φύσεως 
τνὸν, xal χαθ) ἑχάστην ζώνην εἶναι ἕνα τῶν 
Ww. ἙΕπτὰ γὰρ πλανήτας εἶναι ἔφησαν 5, 
Εελήνην, Δία, Ἐρμῖν, Ἄρεα, Ἄφροδιτην, xai 
᾿Αϕροδίτην δέ φασι τὺν ποτὲ μὲν Ἑωσφόρον, 
Ἕσπερον γινόµενον. Πλανήτας δὲ τούτους 
M Ότιπερ ἑναντίως τοῦ οὐρανοῦ ποιοῦνται 
πσιν' τοῦ γὰρ οὐρανοῦ, xai τῶν λοιπῶν 
ἐξ ἀνατολῶν ἐπὶ δυσμὰς χινουµένων, οὗτοι 
5 δυσμῶν ἐπὶ ἀνατολὰς τὴν χίνησιν ἔχουσι. 
0 Υνωτόμεθα Ex τῆς σελήνης, μικρὺν καθ) 
ἀναποδιζούσης, 


τοίνυν ἔφησαν σφαιροειδῆ εἶναι τὸν οὐρανὸν, 
ουσιν ἀφίστασθαι αὑτὸν χα) ἀπέχειν τῆς γῆς, 
c£, χαὶ Ex πλαγίων, xal χάτωθεν. ΚάτωῦΣν 
x Τλχγίων φημὶ, ὅσον πρὸς τὶν ἡμετέραν 


sil. hom. 5 in Hexacm. 


undecumque circa aerem, :ether, tumque. cxtra 
bxc omnia, coelum expansum in orbem. 

Coli molus orbicus. — Orbico autem motu ο)» 
lum volvi docent, et ea. qu: intra sunt amplecti, 
ut firma, nec decidua mancant. 

Ρἰωιεία seplem, eorumque orbes. — Ad h»c "** 
soplem celi orbes esse dicunt, quorum alius alio 
sublimior sit. Quin etiam subtilissimze cujusdani 
substantiz, fumi instar, illos esso astruunt ; sin- 
gulosque in singulis orbibus planetas sedem ha- 
bere. Septem siquidem planetas cesso dixerunt, 
Solem, Lunam, Jovem, Mercurium, Martem, Vc- 
nerem, Saturnum. Venerem aulem illum, moo 
Luciferum, modo Vesperum vocant. Eos vcro 


C planetas ob eam causam appellant, quod contra 


86 colum moveantur. Nam, cum coelum et stella 
rcliqua: ab ortu ad occasum motum habeant, hi 
soli ab occasu ad ortum feruntur. Id quod co fa- 
cile dignoscitur, quia luna singulo quoque ve- 
spere aliquantam retrograditur. 

Mundi partes. superiores εἰ infima. — Omnes ita- 
que qui rotundum coelum csse censuerunt, Φ ΙΙ 
intervallo ipsum, tam a superioribus, quam ab 
obliquis et inferioribus partibus terra abesse ac 


ΥΔΗΙ LECTiGNES, 


jo Veron. et 5 cod. ἕρασαν. 


NOT E. 
Dnstare affirmavit, ut coelum oirbico motu D alia psalmi xvii, subjungit, a summo calo egret- 


weatur, et adinodum fornicis terram opc- 
inquam in infima. parte rerum. sita. sit, 
PX aul subsedimentuim., Atqui hec. infert 
loco Épistole ad Hebrios, eap. vti, 9., 
um vocatur tabernaculum quod. fecit Doni. 
gunt illi qui volvi coium asserunt ? inquit : 
ν οἱ cya:pa:tbi; εἶναι αὐτὸν ἀποφαινόμε- 
ili qui ipsum rotundee figure esse pronun- 
traque ἰοία hic sublata. sunt. auc. senten- 
rocopius Gazieus iisdem verbis propugnat 
1Genes., sed et imitatur Severianum Gaba- 
.. Qui orat. 5. De orit mundi, ubi [δα 
rba lee secundum LXX Interpretes affert : 
ας οὗρανὸν ὡσεὶ xapápav. xal διατείνας 
€ σκηνην" Qui statuit colum ut. farnicem, 
lit ipsum velut tubernaculum. Quibus hac 


sio ejus ; quorum sinilia sunt, quibus Christus ait 
Matth. xxiv: Et congregabunt electos ejus a summo 
celorum ueque ad. terminos eorum. Unde 8ic. assu- 
mil : El σφαῖράἁ ἔστιν, dxpa οὐχ ἔχει. Τὸ γὰρ mav- 
ταχόθεν περιφερὲς οὖχκ ἔχει ἄχρον. Quod εἰ erbis 
est, extrema non. habet. Nam quod undique rotuw- 
dum est, id nullum terminum habuerit. His Cosmas 
Indicopleusta succenturiatur, cujus opus nuper 
evulgsvit vir eximize eruditionis R. P. D. Bernar- 
dus Montefaleonius , cum variis figuris, quibus 
priscum illud universi systema reprzsentatar. Hoc 
iamen deriserat Ilieronynnus, in cap. xv Isaiz. Ba- 
siiius quoque, liom. 35 in. Hexaem. ultro concedit 
terram caelumque rotunda. esse, et ccelum. orbico 
motu volvi. Hunc et Maxinus in tabulis scquitur ; 
quibus Noster dissensus non est. 


" 
83 


$53 


S. JOANNIS DAMASCENI δή 


distare astruunt. Ab inferioribus autem obli- A αἴσθησιν' ἐπεὶ xac τὸν της ἀχολουθίας λόγον, παν» 


quisque partibus dico, quantum ad sensus nostri 
judicium attinet. Nam alioqui, ut ex dictis sequi- 
tur, calum undique superiorem locum, terra in- 
feriorem obtinet. Aiunt insuper ccelum orbicula- 
tini terram cingere, secumque rapidissimo motu 
solem, ac lunam, et stellas cireumferre; cumque 
$0l supra terram cst, illic diem esse; cum vero 
gub terra, noctem. fursusque, cum subtus terram 
$0l subierit, hic noctem, illic diem essc. 

Coelum quibus probari videntur non esse uude- 
quaque rotundum, — Alii dimidia tantum parte 
sphzriez figure colum esse sibi finxerunt, his 
diviniloqui Davidis verhis F9. in eam opinionem 
adducti : Extendens celum sicut pellem ?*; quo qui- 
dem vocabulo tentorium significatur ; beati item 
]saiz : Qui statuit celum velut foruic.m "* 'Tum 
etiam quia, cum sol et luna et stellae occidunt, 
terram ab occasu aquilonem versus in orbem per- 
agrant, atque ita rursus ad ortum. veniunt Τὸ. 
Clerum quoquo. modo hic se habeant, omnia 
divino jussu facta et stabilita sunt, divinamque 
voluntatem et consilium pro (irmissimo funda- 
mento habent. Nam ípse dixit, et facta sunt : ipse 
mandavit elcreata sunt. Statuit ea in eternum et inse- 
culum seculi, preceptum posuit, et non pra'teribit ", 

Cali tres. —ltaque. coelum. cceli, primum illud 
colum est firmamento superius "5. fia duos jam 
celos habes : nam firmamentum quoque cceli uo- 
mine. Deus appellavit 1. Dcinde familiare est 
Scripturz: aerem etiam coelum muneupare; quod 
videlicet. sursum cernatur. Ait eniin, Benedicite, 
onnes volucres coli *^, hoc est aeris. Aer quippe 
avium regio est, non colum. En colos tres, quos 
divinus dixit Apostolus *!'. Quod si septem illos 
orbes septem esse caos interpretari libeat, nihil 
hoc veram doctrinam labefactabit. Quin ex usu 
quoque est Ilebraice linguz, celum plurali nu- 
mero calos vocare. Kc proinde coelum coeli dicere 
volens, celos celorum dixit ; quo caelum cali si- 
gnificatur 5*, quod firmamento superius est, aquae 
item quà super coelos sunt, sive aerem et firma- 
mentum; vel septem firinamenti orbes, vel doni- 
que ipsum firmamentum, quod de more llebraicz 
linguz ccelorum nomine plurali voce nuncupatur, 
intelligit, 

Coli natura. corruptibiles. — Jam vero, cum om- 


ταχόθεν τὸν ἄνω τόπον ὁ οὑρανὸς ἐπέχει, χαὶ d Τη 
τὸν χάτω. Kal φασι τὸν οὑὐρανὸν σφαιροειδῶς xv- 
χλοῦν τὴν γῆν, xaX συμπεριφέἑρειν τῇ ὀξυτάτῃ χι- 
νήσει αὐτοῦ, fjÀtóv τε xal σελήνην, xol τοὺς ἁστί- 
ρας, καὶ ὑπὲρ γην ὕντος ἡλίου, ἡμέραν Υίνεσθαι 
ἐνταῦθα”. ὑπὸ δὲ τὴν γῆν, νύχτα.  πὸ δὲ γῆν 
χατιόντος ἡλίου, ἐνταῦθα μὲν νύχτα, ἐχεῖ δὲ μέ» 
ραν. 


Ἕτεροι δὲ ἡμισφαίριον τὸν obpavbv ἐφαντάσθη- 
σαν, Ex τοῦ τὸν θεηχόρον Δαθὶδ λέγειν ' 'O ἑκτείνων 
τὸν οὐρανὸν ὡσεὶ δἐῤῥιν, ὅπερ δηλοῖ τὴν axo 
xai τὸν µαχάριον Ἡσαῖαν 'Ὁ στήσας τὸν obparcr 
ὡς χαμάραν. Καὶ ὅτι δύνων, 6 τε Ἆλιαος, χαὶ ἡ σε- 


D λήνη, xai τὰ ἄστρα, κυχλοῖ τὴν qv ἀπὸ δύσεως 


ἐπὶ βοῤῥᾶν, χαὶ οὕτω πάλιν ἐπὶ τὴν ἀνατοιὴν ἀφ- 
ιχνεῖται. Ὅμως, εἴτε οὕτως, εἴτε ἑχείνως, ἅπαντα 
τῷ θείῳ προστάγµατι γέἐχονέ τε, xal Ἱδρασται ο, 
xal τὸ θεῖον θέλημά τε xai βούλημα θεμέλιον 
ἁσάλευτον χέχτηται. Αὐτὸς γὰρ εἶπε, καὶ ἑγενή- 
0ncav: αὐτὸς évste(Aqro , xal ἑκτίσθησαγ. 
Ἔστησε» αὐτὰ εἰς τὸν αἰῶνα, καὶ εἰς τὸν 
αἰώνα τοῦ αἰῶγος πρόσταγμα ἔθετο, καὶ οὐ 
παραε.ιεὐσεται. 


Ἔστι μὲν οὖν οὖρανὸς τοῦ οὗρανοῦ. ὁ πρῶτος ob- 
ρανὸς, ἑπάνω ὑπάρχων τοῦ στερεύµατος. Ἰδοὺ δύ9 
οὐρανοί. xaX τὸ στερέωµα Υὰρ ἐχάλεσεν ὁ Occ 
οὐρανόν. Σύνηθες δὲ τῇ θείᾳ Γραφῇ, xai τὸν ἀέρα 
οὐρανὸν χαλεῖν, διὰ τὸ ὁρᾶσθαι ἄνω. Εὐάογεῖτε yip, 
qnoi, πάντα τὰ πετειὰ τοῦ οὐρανοῦ, τοῦ ἀέρος 
λέγων. 'O ἀ]ρ γὰρ τῶν πετεινῶν ἔστι πορεία, xal 
οὐχ ὁ οὗρανός. Ἰδοὺ τρεῖς οὐρανοὶ, οὓς ὁ θεῖος ἔφη 
Απόστολος. El δὲ xal τὰς ἑπτὰεζώνας, ἑττὰ οὗ- 
ῥανοὺς ἐχλαθεῖν θελήσειας, οὐδὲν τῷ λόγῳ τς 
ἀληθείας λυμµαἰνεται. Σύνηθες δὲ xai τῇ Ἑδρι 
φωνῇ τὸν οὐρανὸν πλτθυντικῶς χαλεῖν οὐρανού. 
Οὑρανὸν οὖν οὐρανοῦ βουλοµένη εἰπεῖν, οὐρακὺ 
οὐρανῶν ἔφησεν P* ὅπερ δηλοῖ obpavbv οὐρανοῦ, τν 
ἑπάνω τοῦ στερεώµατος, xal τὰ ὕδατα δὲ τὰ ἐπῶν 
τῶν οὐρανῶν, fj τοῦ ἀέρος xa τοῦ στερεώµατα 1 
τῶν ἑπτὰ ζωνῶν τοῦ στερεώµατος, T) τοῦ στερώ- 
µατος, τῇ αυνηθείᾳ «fc Ἑθραΐδος σπληθυντιχῦ», 


D οὐρανῶν, ὀνομαζομένου. 


Πάντα μὲν οὖν (61) τὰ χατὰ γένεσιν oux 


"* Psal. cim, 5. "5 [sa. τε, 939. "* Chrysost. hom. 14 οἱ 17, ad Hebr. ἵτ Psal. cvivin, 5, 6, "t Orefe 


Nyss. De opif. hom. — ?* Gen. v, 8. 


589 Dan. µ!, $9. 


5! |] Cor. xu, 2. ** Psal. cxrvin, 14. 


VARLE LECTIONES. 


* R. 2127 ἵδρυται. P R. Ézgm. 


NOTA. 


(61) Πάντα μὲν οὗν. Jam vero omnia que ortum 
habuerunt, etc. Coslum corruptioni obnoxium esse 
negant Aristotelic» secte patroni ; quia. qualitates 
ias nou admittit, quibus cum elementa inter se 
pugnant. lrenzus vero, lib. 1v, cap. 6, aliique Pa- 
tres celos esae corrumpendos asserunt, propter 
Scripturam dicentem, fore ut, celi transeant, ut 
sicul testimcntum vetrerascant, ac. pereant. Basilius, 


lom. in [lexaem. eamdem ac Noster ratione? 
addit, cur cceli sint interituri. Τὰ ἀπὸ XE 
ἀρξάμενα, πᾶσα ἀνάγχη χαὶ ἐν χρόνω συντελεσθή’ 
ναι, inquit: Que a tempore initium habent, fine 
quoque habeant prorsus necessum est. Nam si tet 
porale principium habent, de fine neutiquam dab- 
laveris. Quocirca deridet mathematicos, quod post 
assiduas speculationes suas nihil de immutatioot 


DE FIDE ORTIIODOXA LAD. IT. . 


geb 


τὰ τὴν τῆς φύσεως ἀχολουθίαν, xai ol A nia: queo. ortum. habuerunt, juxta. nalurce &eriem 


χάριτι δὲ 8262 συνέχονταί τε xaX συντη- 
Móvoy δὲ τὸ θεῖον, ἄναρχήν τε φύσει, xai 
tov* διὸ χαὶ εἴρηται’ Αὐτοὶ ἁπολοῦνται, 
αγιένεις ^ ὅμως οὐκ εἰς τὸ παντελὲς ἀφανι- 
οἱ οὐρανοί: Πα.Ἰαιωλήσογνται μὲν γὰρ, 
περιθό.Ίαιον εἰ λιήσονται, xal d AAaq)- 
ᾳὶ ἔσεαι οὐρανὸς καινὸς, καὶ yn xoi]. 


δὲ τῷ µέτρῳ ὁ οὐρανὸς μείζων ὑπάρχει 
Έὴν μέντοι οὐσίαν τοῦ οὐρανοῦ οὗ δεῖ ζη- 
ὥστον ἡμῖν οὗσαν. 
: δὲ ἐμ/γυχωμένους (63) τοὺς οὐ ρανοὺς,ἢ τοὺς 
€ ὑπολαμθανέτω * ἄφυχοι γάρ εἶσι, xal ἀναξ- 
"Date εἰ xal φπσιν ἡ θεία Γραφή. Εὐφραι- 


m οἱ οὐρανοὶ, καὶ ἆγα.] λιάσθω- Tfj, τοὺς B 


P ἀγτέλους, xal τοὺς ἐν Υῇ ἀνθρώπους πρὸς 
my καλεῖ. Οἶδε δὲ ἡ Γραφὴ προσωποποιεῖν, 
π᾿ ἐμφύχων περὶ τῶν ἀγύχων διαλέγεσθαι " 
Ἡ θάλασσα εἶδε xal ἔφυγεν ὁ Ἰορδά- 
ράφη sic τὰ ὁπίσω. Kol* ΤΙ col ἐστι, 
z, ὅτι ἔφυγες, xal c'ol, ἸἹορδάνη, ὅτι 
Ic εἰς τὰ ὀπίσω; Καὶ ὄρη, καὶ βουνοὶ ἔρω- 
ὄγους σχιρτήσεως, ὥσπερ xat ἡμῖν σύνηθες 
g0vfy0n f) πόλις, o) τὰς olxoóouxe σπα! - 
οµένοις, ἀλλὰ τοὺς τῆς πόλεως οἰκήτορας, Kal 
ol διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ οὐ φωνἣν esty 
s ἀχουομένην ἀφιέντες, ἀλλ᾽ ἐκ τοῦ οἰχσίου 
; την τοῦ Δημιουργοῦ δύναμιν ἡμῖν παρ: 


t£ * Qv τὸ χάλλος χατανοοῦντες, τὸν Ποιητὴν, σ 


οτέχνην δοξάζοµεν. 
ν 
ΚΕΦΑΛ. 7’ [ΚΛ’. 
tÓg, πυρὸς, φΦωστήρω», ἡ.ίου τε, καὶ 
σε.1ήνης., καὶ ἀστέρω». 

Q ἓν τῶν τεσσάρων στοιχείων ἐστὶ, κοῦφόν 
ἴνωφερέστερον τῶν λοιπῶν, χα»στιχόν τε 
»φωτιστικὸν, τῇ πρώτη ἡμέρᾳ ὑπὸ τοῦ Δη- 
| χτισθέν. Φησὶ γὰρ ἡ θεία Γραφή" Kai εἶπεν 
Γενγηθήτω φῶς καὶ ἐγένετο φῶς. 09,4 


^in Tim. 
οὐ Basil. hom 15 in llerx. 
hoin. 4 et 3 in IHexacin. 


** Basil. hom. 1 οἱ 3. in Hex, " Must. quaest. 95. 
89 Psal. Acv, 9. 


corruptioni obnoxia sint 35, tum ipsi quoque cali, 
tametsi diviuo munere et gratia contincantur et 
conserventur ?*. Solus autem Dcus. suapte natura 
principio et (ine caret 5: quamobrem ctiam di- 
ctum est : 7psi peribunt, tu autem. permanebis 39, 
Quanquam mon prorsus interibunt cceli. Vetera- 
scent. enim, et sicut operloriwn contolventur, εί 
mutabuntur : eritque caeli novi, et terra nova *!. 

Caterum multis partibus colum terra majus 
est. Nec. vero. coli essentia investiganda est, 
quippe quam cognitione assequi nequeaniis, 

Celi inanimati. — Nullus porro coelos, aut lumi- 
naria animata esse arbitretur : 163 anima quippe 
et sensu. carent ^^. Quare cum ait Seriptura, La- 
tentur cceli, et exsultet terra 5, his verbis angelos 
qui in ccelo, et homines qui in terra sunt, ad Iz- 
titiam invitst. Quin prosopoporie flgura uti, et de 
inanimis perinde ac de animatis loqui solet Scri- 
ptura: quo in genere illud est : Mare vidit, et 
fugit : Jordanis conversus est retrorsum ὃν. Et : 
Quid est tibi, mare, quod fugisti, et tu, Jordanis, 
quia conversus es. reltroreum *! ? Rursusque montes 
et colles rogantar, quse subsultationis causa sit: 
nen. secus ac nos dicere solemus : (οποία est ont- 
nis civitas , non ut xes, sed ut cives significemus. 
luc etiam attinet. illud, Celi enarrant glori .m 
Dei **; non qnod ejusmodi vocem mittant, qux 
corporeis auribus percipiatur : sed quod amplitu- 
dine sua Opificis potentiam  declarent, quorum 
inspecta pulchiritudine, Couditorem, tanquam opti- 
mum ortificem laudibus celebramus 9*; 

CAP. VII. 
De (πο, igne, luminaribus, sole, luna et stellis. 


Ignis elementun, Luz, ipse ignis, seu ether. Te - 
nebre lucis privatio, contra Manicheos. — gnis 
unum est ex quatuor elementis, leve et cateris 
altius tendens, urendi simul et. illuminandi vim 
babens, die primo a Creatore conditum. Ait. enim 


^* Psal. ci, 21. 5 Apoc. 


* Όσοι. cxi, 9, 9! dbid,. 5. 9* Psal. xvui, {, 


yARLE LECTIONES., 


tai τὸ ἀν ἁπαλιν. 


Lj 


NOT.T. 


bisque perceperint, sed vana tanium tra- D tenuerunt non.solum Manichzi ex magorum su 


περὶ παλιγγενεσίας τοῦ αἰῶνος. de aliera 
JRe, seu instauratione, sgeuli in. statum 
m. Chrysostomus vero mutationem solam 
». qU2 sit penes formam etl figuram, quan- 
0 µετασχημάτισιν q. d.. transfigurationenm, 
» sumpto vocabulo ex Epistola ad ltoma- 
us verha ad huue modum citat, µετασχη- 
τὸν χόσμον, transfigurabit, seu reformabit 
ndum. 

Κηδεὶς δὲ ἐμνψυχωμένους. Nullus porro 
^c. Gentilium hie priecipuus. error fuit, 
| sidera animata esse, qux idcirco ceu to- 
imina colebant. Id Plajo docuit in Timeo, 


yrum Latine Ciccro interpretatus est. ldem. 


f- 
slilione, verum cl Origenes, inter cujus prolana 
dogmata. hoc quoque recensent flieronymus epist. 
δι! Avitam, et Justinianus Augustus in Anathema- 
Hisimis, quos quinta: synodus approbavit. Exhinc 
apparet ratio cur Damascenus hoc destrictim pro- 
scripserit. Quod ut prrstaret, nonnulla Scripturae 
loea, similia eorum quibis Origenes abusus erat 
hom. 4 in Ezech. per figuram prosopopaeam scripta 
esse admonet; eo prorsus modo quo. Augustinus 
ipse, lib. 11 Rettaci. c. 2 eadem interpretatus fue- 
rat; etsi lib. i1 De gen. ad lit. cap. 17; et in Enchi- 
ridio, cap. 58, pene concesserat. solem, lunaim.et 
giellas, animis pradita esse, ei ad angelorum so- 
cicLutcin pertinere. 


687 


S. JOANNIS DAMASCENI . 


divlua Scriptara : Et dixit Deus : Fiat tux ; εἰ [acia A ἕτερόν ἐστι 5b. 702, el μὴ τὸ φῶς, ὥς τινὲς φασιν. 


est luz **. Neque enim, ut quidam existimant, aliud 
quidquam est ignis, quam luz. Alii autem elemen- 
tarem hunc ignem aere superiorem esse aiunt, quem 
vocant sethera. In principio igitur, boc οδί dic primo, 
creavit Deus lucem, quz visibilium omnium crea- 
turarum decus et ornamentum est. Etenim si lucem 


sustuleris, omnia in tenebris jacebunt ignota, ut - 


qua: pulchritudinem suam conspicuam reddere nou 
possint : Vocatit autem Deus lucem diem : tenebras 
autem vocavit noctem **. Porro tenebrz substantia 
ulla nou sunt, sed accidens. Neque enim aliud sunt 
quam lucis absentia. Aer quippe in sua substantia 
lucem non habet *. Quare ipsum hoc quod aer 
luec carcat, Deus vocavit tenebras. Quin ne ipsa 
quidem aeris substantia tenebrae sunt, sed lucis 
privatio : quod accidens potius quam substantiam 
indicat. Nec vero nox prius vocata est, sed dies : 
ας proinde antiquior dies est, nox posterior. Diem 
ergo nox sequitur; atque ab unius diei ortu usque 


Ἔτεροι δὲ τὸ χοσμιχὸν πῦρ ὑπὲρ : τὸν ἀέρα qal», 

ὃ χαλοῦσιν αἱθέρα. "Ev ἀρχῇ μὲν οὖν ἐποίησεν ὁ 

θεὸς τὸ ςῶς, Ίγουν τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ, χαλλωπισμλν, 

καὶ χόσµον πάσης τῆς ὁρατῆς κτίσεως. "Άφελε γὰρ 

τὸ φῶς, χαὶ πάντα kv τῷ σχότει ἁδιάγνωστα µένουσι, 

τὴν οἰχείαν μὴ δυνάµενα εὐπρέπειαν ἐπιδείφασθαι. 

Ἑκά,ιεσε δὲ ὁ θεὸς, τὸ μὲν oc, ἡμέραν ' τὸ δὲ 
σκότος ἑκά.εσε νύκτα. Σκότος δέ ἐστιν, οὐχ οὐσία 
τις, ἀλλὰ συµθεθηχός ' φωτὸς γάρ ἐστι στέρηεις. 
'O γὰρ &hp, o)x Ev «fj οὐσίᾳ αὐτοῦ ἔχει τὸ qu;. 
Αὐτὸ οὖν τὸ ἑστερῃσθαι sí) ἀέρα φωτὸς, σχότος 
ἐχάλεσεν ὁ θεός. καὶ οὐχὶ ἡ οὐσία τοῦ ἀέρος ic 
σχότος, λλ᾽ ἡ τοῦ φωτὸς ατέρησες, ὅπερ συμθεθηχὸς 
μᾶλλον δηλοῖ, fjmsp οὐσίαν. Οὐχ ἐχλήθη δὲ πρώτη d 
νὺξ, ἀλλ ἡ ἡμέρα ὥστε πρώτη ἑἐστὶν ἡμέρα χαὶ 
ἑσχάτη fj νύξ. Ακολουθεῖ οὖν ἡ νὺξ τῇ ἡμέρᾳ΄ xal 
ἀπ᾿ ἀρχῖς τῆς ἡμέρας ἕως τῆς ἄλλης ἠμέρας, iv 
νυχθἡμερόν ἐστιν ἔφη γὰρ ἡ Γραφή Kal éyéreco 
ἑσπέρα, καὶ ἐγένετο apot, ἡμέρα ula. 


Ad alium diem, dies unus est cum nocte conjunctus. Ait enim Scriptura : Et (actum est vespere, εἰ [actum 


est mane dies unus *". 

l'rimi tree dies, cum eol non esset. Lune et stella- 
ru&i munus in. nocte. — Et quidem tribus primis 
diebus, luce Dei jussu, tum sese diffundente, tum 
rursus contrahente, dies et nox exstitere **. At die 
quarta fecit Deus luminare majus, nempe solem, 
ut diei praeesset (per ipsum enim dies efficitur ; 
dies quippe est cum sol supra terram exstat, diei- 
que spatium, cursus ille quem ab ortu ad occasum 


Ἐν μὲν οὖν ταῖς τριαὶν ἡμέραις ἀναχεομένου, καὶ 
σνστελλομένου τοῦ φωτὸς τῷ θείῳ προστάγµατι, $ 
τε ἡμέρα, χαὶ ἡ νὺς ἐγένετο. Tfj δὲ τετάρτῃ ἐποίησεν 
ὁ θεὺς τὸν φωστῆρα τὸν µέγαν, for τὸν ἤλιον, εἰς 
ἀρχὰς xal ἐξουσίαν τῆς ἡμέρας ** δι αὑτου γὰρ ἡ 
ἡμέρα συνίσταται ἡμέρα γἀρ ἔστιν, kv τῷ dw 
Ίλιον ὑπὲρ γῆν εἶναι" xal διάστηµα μέρας ἐστὶν, 
ὁ ἀπὺ ἀνατολῆς µέχρι δύσεως ὑπὲρ γῆν τοῦ fiiov 


usque sol supra terram peragit), 164 atque item C δρόμος ᾿ xat τὸν φωστῆρα τὸν ἑλάσσω, τοι τὴν σε. 


luminare minus, lioc est lunam, et stellas, ut nocti 
praessent, eique lucem ferrent. Nox porro est cum 
0l infra terram est : noctisque spatium est cursus 
ille, quem sol ab occasu ad ortum sub terra con- 
ficit. Luna igitur, et stelle constitutze sunt, ut 
noctem illustrarent ; non quod interdiu sub terra 
penitus delitescant (nam tunc quoque stell: in caelo 
super terram sunt), sed quia sol eas, lunamque 
splendoris sui nimia amplitudine operiens, elucere 
non sinit. 

Primigenia [ux luminaribus indita, — Ἠϊδερ lu- 
minaribus primigeniam lucem summus ille rerum 
Opifex indidit, non quod alterius luminis penuria 
laboraret ; sed ne lux illa supervacanea maneret. 
Luminare siquidem lux ipsa non est, sed lucis 
conceptaculum **. 


Planete septem. — Inter liec. autem. luminaria 
planetas septem recensent, quos contrario ac cce- 
lum motu volvi dicunt; quocirca planetas, erran- 
teste stellas, eos appellarunt. Caelum enim ab ortu 
3d occasum volvi inquiunt; planctas autem ab 


* Gen. 1, 3. ** Ibid. 5. 


55 id. hom. 6 in Hexaem. 


** Basil. liom. 2 in llexaem. 


λήνην, xai τοὺς ἀστέρας, εἰς ἀρχὰς xai ἑξουσίαν 
τῆς νυχτὸ», τοῦ φωτίζειν αὐτήν. Νὺξ δὲ ἐστιν, ἓν Sj 
εὺν fov ὑπὸ γῆν εἶναι ' xal διάστηµα νυκτός loto, 
ἀπὸ δύσεως μέχρις ἀνατολῆς ὑπὸ γην τοῦ ἡλίου bp-- 
poc. Ἡ σελήνη τοίνυν χαὶ οἱ ἁστέρες ἐτάχθησε 
τὴν νύχτα φωτίζειν, οὐχ ὡς τῇ ἡμέρᾳ πάντοτε os 

τῆν ὄντες ΄ elo yàp xai àv. ἡμίρᾳ ἁστέρες iv 9) 

οὐρανῷ ὑπὲρ Υῖν ᾿ ἁλλ᾽ 6 ἡλιος τούτους ἅμα, wi 

την σελήνην τῇ Φφαιδροτέρᾷ αἴγλῃ ἁποχρύπτω, 

οὐκ E3 φαίνεσθαι. 

Τοῖς φωστῖρσι τούτοις τὸ πρωτόκτιστον φῶς ὁ 
Δτμιουργὸς ἑναπέθετο, οὐχ ὡς ἁπορῶν ἄλλον qur; 
ἀλλ ἵνα μὴ ἀργὸν ἐχεῖνο µείνῃ τὸ φῶς. duri 
γάρ ἔστιν, οὐκ αὐτὸ τὸ φῶς, ἀλλὰ φωτὸς δοχεῖον. 


Ἐκ τούτων τῶν φωστέρων ἑπτὰ πλατήτας φαί!’ 
xal λέγουσιν αὐτοὺς ἑναντίαν τοῦ οὐρανοῦ χινεῖσθι 
χίνησιν * διὸ πλανήτας αὐτοὺς ἐχάλεσαν  τὺν μὲ 
γὰρ οὐρανόν φησιν, ἐξ ἀνατολῶν πρὸς δυσμὰς xw 
σθαι ’ τοὺς δὲ πλανήτας Ex δυσμῶν ἐπὶ ἀνατολός 


1 Gen. 1, 5. ** Basil. hom, 9. in Hexaes. 


VARI/E LECTIONES, 


" Edita. et legii ὑπό, contra. auctoris veterumque sententiam, qui ignem. supra aerem statuerusM 
€ Cod. S. Ilil., ltegii octo, Colb. οἱ N. hic et infra ἐξουσίας, 


ΡΕ ΕΡΕ ORTIIODOXA 115. IT. 


ῥέρειν δὲ τὸν οὐρανὸν τῇ ἑαυτοῦ κινήσει ὡς A occasu ad ortum : quos etiam coelum rapidiori suo 


φοὺς ἑπτὰ πλανήτας. Tov δὲ ἑπτὰ πλανη- 
νόματά ciat ταῦτα" Σελήνη, Ἑρμῆς, Ἄφρο- 
hog, Ἂρης, Zeug, Κρόνος !. Εΐναι δὰ 
στην ζώνην τοῦ οὐρανοῦ, ἕνα τῶν ἑπτὰ πλα 


ντῇ πρώςῃ, ᾖτοι τῇ ἀνωτέρᾳ, τὸν Κρόνον. Β 
τῇ δευτέρᾳ, τὸν Δία. aL 
; τῇ τρίτῃ, τὸν "Apsa. ο 

τῇ τετάρτῃ, τὸν Πλιον. 
τῇ πέµπτῃ, τὴν Αφροδίτην. 


; τῇ ἔχτῃ, τὸν Ἑρμῆν. 
τῇ ἑδδόμῃη, καὶ κατωτέρᾳ, τὴν Σελήνην. « 
υσι δὲ δρόµον ἄληχτον, ὃν ὁ Δημιουργὸς n 


{οσο 


motu secum circumferat. Septem porro planetarum 
hzc sunt nomina : Luna, Mercurius, Venus, Sol, 
Mars, Jupiter, Saturnus. Tradunt insuper, in uno- 
quoque coli circulo unum ex. septem planetis 
esse. 

In primo nempe, id est sublimiori, Saturnum. 

In secundo, Jovem. 

In tertio, Martem. 

in quarto, Solem. 

In quinto, Venerem. 


' [n sexto, Mercurium. 


In septimo denique et infimo, Lunam. 
Anni quatuor tempora et conversiones. Mundus 


εὐτοῖς, xal καθὼς ἐθεμελίωσεν αὐτὰ, Oc p verno tempore conditus. — Cursum autem eum 


θεῖος Aa6:6* Σε.ήνην xal ἀστέρας, d σὺ 
σας. Mk γὰρ τοῦ εἰπεῖν , ἐθεμε.]ίωσας, 
4b πάγιον xol ἁμετάθλητον τῆς ὑπὸ θεοῦ 
αὐτοῖς τάξεώς τε xal εἱρμοῦ. Ἔταξε γὰρ 
tlg χαιροὺς, χαὶ εἰς σημεῖα, xal εἰς ἡμέρας, 
ἱνιαυτούς. Διὰ μὲν Υὸρ τοῦ ἡλίου αἱ τέσσα- 
καὶ συνίστανται ' xal πρώτη μὲν, ἡ ἑαρινή 
γὰρ ἐποίπσεν ὁ zb; τὰ σύµπαντα * χαὶ δη- 
aX µέχρι τοῦ νῦν, ἐν αὐτῇ τῶν ἀνθέων τὴν 
τν γίνεσθαι, Ἶτις xal ἱἰσημερινῆ τροπή ἐστιν’ 
γὰρ ὡρῶν τὴν τε ἡμέραν χαὶ τὴν νύχτα 
mw. Αὕτη ix τῆς µέσης ἀνατολῖς τοῦ ἡλίου 
:at, εὐχραὶς οὖσα, αἵματος αὐξητιχὴ, θερμὴ, 
Mk ümápyousa* xai δ. ἑαυτῆς µεσιτεύουσα 


sine intermissione tenent, quem eis Conditor in- 
dixit, et sicut ea fundavit ; juxta illud divini Dàa- 
vidis : Lunam et stellas, qug tu fundasti *. Nam 
verbo, fundasti, ordinis tenorisque ipsis a Dco 
concessi firmitatem et constantiam significavit ; 
cum ea statucrit in tempora, el signa, et annos. 
Per solem enim quatuor tempestates, conversio- 
ncsve constituuntur : quarum prima verna est; 
qua nimirum Deus condidit universa * : idque dc- 
clarant etiamnum flores vere pullulantes, Mac 
autem conversio, vquinoctialis dieitur : quippe 
cum diem duodecim horarum, totidemque, noctem 
efficiant. Porro illa ex medio solis ortu constituitur, 
optimaque temperie est, sanguinem ougens, cali- 


Bw[ τε xai τῷ θέρει * «oU μὲν χειμῶνος Osp- C daque et humida atque inter hiemem et cstatem ; 


καὶ ξηροτέρα, τοῦ δὲ θέρους Φυχροτέρα xal 
&* διατείνέι δὲ αὑτὴ ἡ ὥρα, ἀπὸ Μαρτίου xal 
Ἰουνίου χδ’. Εΐτα ὑψουμένης τῆς τοῦ ἡλίου 
€ ἐπὶ τὰ βορειότερα µέρη, ἡ 0ερινῆ τροπὴ 
αι, μεσιτεύουσα τῷ τε ἔαρι καὶ τῷ µετο- 
ix μὲν τοῦ ἔαρος τὸ θερμὸν ἔχουσα, ix δὲ 
υπώρου τὸ Enpóv: θερμὴ γἀρξστι, καὶ ξηρὰ, 


ξανθὴν αὔξει χολὴν,. Λὕτη δὲ µεγίστην μὲν. 


pav ἔχει, ὡρῶν τε την 6b νύχτα πάνυ 
ἆτην, ὡρῶν ἑννέα διάστηµα ἔχουσαν. Καὶ 
P διατεΐνει ἀπὸ Ἰουνίου χδ’ µέχρι μηνὺς 
βρίου κε’. Εἶτα πάλιν εἰς τὴν µέστην &vato- 
ἡλίου ἐπανιόντος, ἡ μετοπωρινὴ τροπὴ τὴν 
ἀμείδει, µέσως πως ἔχουσα φύξεώς τε, xat 


hiemem calore et siccitate, «δίαίθηι frigedifie οἱ 
humiditate superansque. ll: pars a vicesimo primo 
Martii ad. vicesimum quartum Junii exporrigitur. 
Deinde vero solis ortu ad scptentrionales partes 
alius assurgente, solstitium astivum succedit, 
quod inter ver et autumnum locum medium tenet, 
α vcre calorem, ab autumno siccitatem halens. | 
Calida namque, et sicca est cestas , el flavie bilis 
incrementum 165 facit. Hujus porro maximus 
dies quindecim horas complectitur : nox quam 
brevissima novem horarum spatio definitur. Atque 
hxc quoque 4 quarto et vicesimo Junii die, ad 
quintum et vicesimum Septembris pertinet. Postca 
sole rursus ad medium ortum regrediente, autum- 


, ξηρότητός τε, xal ὑγρότητος, καὶ µεσι-. D nalis conversio zestivam excipit, media quodammo 


| €f ve θερινῇ, xai τῇ yeupeptvr] τροπῇ, Ex 
᾿θερινῆς τὸ ξηρὸν, ἐκ δὲ τῆς χειμερινῆς τὸ 
ἔχουσα. Ψυχρὰ γάρ ἐστι χαὶ ξηρά, χολης τε 
ig αὑξητιχὴ πέφυχεν. Αὕτη πάλιν ἰσημερινῇ 
πἀρχει, δώδεκα ὡρῶν τὴν vs ἡμέραν, xal 
τα ἔχουσαν ' διατείνει δὲ αὕτη ἀπὸ Σεπτεµ- 
6, μέχρι Δεχεμθρίου χε’. Tou δὲ ἡλίου ἐπὶ 


d viu, 4. * Dasil. hom. 6 in Hlexaem. 


do inter frigus et calorem, siccitatemque et hu- 
morem, atque inter zstivam et hibernam teinpesla- 
tes interjecia; ab sstiva videlicel siccitatem, ab 
hiberna frigedinem habens. Frigida euim et sicca 
est, atramque bilem augere solet. Atque haec rur- 
sus zequinoctialis conversio dicitur, ut que duode- 


eim horarum, tum diem, tum noctem habeat. Pro- 


VARIAE LECTIONES. 


| Colb. 4750, et S. Hil. planetas eodem ac edita ordine recenset, scd aingulis metalla singula, 
rumdem influxu generari dicuntur, assignant : Toe χρυσός * σελήνη, ἄργνυρος ' ᾷεὺς. gibupos 
; Regii 


, xa03ivepoz* "Apri, ὑδράργυρος, Αφροδίτη, χαλκός' Κρόνος, µόλυδδος. 


Ἁ. δη ιιουργήσας. 


" Cod. Colb. 478 


687 


S. JOANNIS DAMASGENI ΄ 


dirlua Scriptara  Εί dixii Deus : Fiat tux; εἰ [acta A ἕτερόν ἐστι b πῦο, εἰ μὴ τὸ φῶς, ὣς τινὲς 


est luz **. Νεα ο enim, ut quidam existimant, aliud 
quidquam est ignis, quam lux. Alii autem elemen- 
tarem hunc ignemaere superiorem esse aiunt, quem 
vocant zthera. In principio igitur, boc cast dic primo, 
creavit Deus lucem, quz visibilium omnium crea- 
turarum decus et ornamentum est. Etenim si lucem 
austuleris, omnia in tenebris jacebunt ignota, ut 
quae pulchritudinem suam conspicuani reddere non 
possint : Vocarit autem Deus lucem diem : tenebras 
aulem vocavit noctem **. Porro tenebre substantia 
ulla nou sunt, sed accidens. Neque enim aliud sunt 
quam lucis absentia. Aer quippe in sua substantia 
lucem non habet *. Quare ipsum hoc quod aer 
luee careat, Deus vocavit tenebras. Quin ne ipsa 
quidem aeris substantia tenebra sunt, sed lucis 
privatio : quod aecidens potius quam substantiam 
indicat. Nec vero nox prius vocata est, sed dies : 
ac proinde antiquior dies eat, nox posterior. Diem 
ergo nox sequitur; atque ab unius diei ortu usque 


Ἔτεροι δὲ τὸ χοσμιχὸν πῦρ ὑπὲρ * τὸν ἀέρε 
ὃ χαλοῦσιν αἱθέρα. "Ey ἀρχῇ μὲν οὖν bm 
θεὸς τὸ φῶς, Ίχουν τῇ πρώτῃ ἡμέρᾷ, χαλλω 
καὶ χόσµον πάσης τῆς ὁρατῆς χτίσεως. "Αφ 
τὸ φῶς, καὶ πάντα Ey τῷ σχότει ἁδιάγνωστα | 
την οἰχείαν μὴ δυνάµενα εὐπρέπειαν ἔπιδει 
Ἑκά.ιεσε δὲ d θεὸς, τὸ μὲν φῶς, ἡμέραν 
σκότος ἑκά.Ίεσε νύκτα. Σχότος δέ ἐστιν, οἱ 
τις, ἀλλὰ συµθεθηχός ' φωτὸς γάρ ἔστι σἳ 
'O γὰρ &tp, οὐχ ἓν τῇ οὐσίᾳ αὐτοῦ ἔχει 
Λὐτὸ οὖν τὸ ἑστερῆσθαι τὸν ἀέρα φωτὰς, 
ἐχάλεσεν ὁ θεός’ χαὶ οὐχὶ fj οὐσία τοῦ dd 
σχότος, ἀλλ᾽ fj τοῦ φωτὸς στέρησις, ὅπερ cup 
μᾶλλον δηλοῖ, ἥπερ οὐσίαν. Οὐκ ἐχλήθη δὲ ΄ 
νὺξ, ἀλλ᾽ dj ἡμέρα * ὥστε πρώτη ἑστὶν bp 
ἑσχάτη ἡ νύξ. ᾿Αχολουθεῖ οὖν ἡ νὺξ τῇ ἡμέ 
ἀπ᾿ ἀρχῆς τῆς ἡμέρας ἕως τῆς ἄλλης fad 
νυχθἡμερόν ἐστιν ' ἔφη γὰρ dj Γραφή’ Και 
ἑσπέρα, καὶ ὀγέγετο apot, ἡμέρα ula. 


ad alium diem, dies unus est cum nocte conjunctus, Ait enim Scriptura : Et factum est vespere, e 


est mane dies unus *. 

l'rimi tres dies, cum sol non esset. Lune et stella- 
ru&) munus in. nocte. — Et quidem tribus primis 
diebus, luce Dei jussu, tum sese diffundente, tum 
rursus contrahente, dies et nox exstitere *5, At die 
quarta fecit Deus luminare majus, nempe solem, 
ut diei praeesset (per ipsum enim dies efficitur ; 
dies quippe est cum sol supra terram exstat, diei- 
que spatium, cursus ille quem ab ortu ad occasum 


Ἐν μὲν οὖν ταῖς τριαὶν ἡμέραις ávaysopd 
συστελλοµένου τοῦ φωτὸς τῷ θείῳ προστά] 
τε ἡμέρα, χα) ἡ νὺξ ἐγένετο, Tfj δὲ τετάρτῃ i 
ὁ θεὺς τὺν φωστῆρα τὸν µέγαν, xoc τὸν f 
ἀρχὰς καὶ ἐξουσίαν τῆς ἡμέρας ** δι) abe 
ἡμέρα συνίσταται’ ἡμέρα váp ἐστιν, kv 
Ίλιον ὑπὲρ γῆν εἶναι ' xal διάστηµα ἡμέρι 
ὁ ἀπὸ ἀνατολῆς μέχρι δύσεως ὑπὲρ γῆν τ 


usque sol supra terram peragit), 1644 atque item C δρόμος ᾿ καὶ τὸν φωστῆρα τὸν ἑλάσσω, ficos 


luminare minus, hoc est lunam, et stellas, ut nocti 
pra:essent, eique lucem ferrent. Nox porro est cum 
sol infra terram est : noctisque spatium est cursus 
ille, quem sol ab occasu ad ortum sub terra con- 
ficit. Luna igitur, et stelle constitut: sunt, ut 
noctem illustrarent ; non quod interdiu sub terra 
penitus delitescant (nam tunc quoque stellze in ccelo 
super lerram sunt), sed quia sol eas, lunamque 
splendoris sui nimia amplitudine operiens, elucere 
non sinit. 

Primigenia [ux luminaribus indita. — Ἠϊφεο lu- 
minaribus primigeniam lucem summus ille rerum 
Opifex indidit, non quod alterius luminis penuria 
laboraret ; sed ne lux illa supervacanea maneret. 
Luminare siquidem lux ipsa non est, sed lucis 
conceptaculum **. 


Planete septem. — Inter hxc autem Iuminaria 
planetas septem recensent, quos contrario ac ce- 
lum motu volvi dicunt; quocirca planetas, erran- 
tesve stellas, eos appellarunt. Coelum enim ab ortu 
ad occasum volvi inquiunt; planctas autem ab 


λήνην, xai τοὺς ἁστέρας, εἰς ἀρχὰς xa 
τῆς νυχτὸς, τοῦ φωτίδειν αὐτὴν. Νὺξ δέ στ 
sov Ίλιον ὑπὸ γῆν eivat* καὶ διάστηµα νυχτι 
ἀπὸ δύσεως μέχρις ἀνατολῆς ὑπὸ γην τοῦ ty 
poc. Ἡ σελήνη τοίνυν xai οἱ ἁστέρες ix 
τὴν νύχτα φωτίζειν, οὐχ ὡς τῇ ἡμέρᾳ πᾶν 
γῆν ὄντες * εἰσὶ γὰρ xai ἐν ἡμίρᾳ ἀστέρι 
οὐρανῷ ὑπὲρ γην  ἁλλ ὁ Ίλιος τούτους i 
την σελήνην τῇ φαιδροτέρᾷ αἴγλῃ ἀποχ 
οὐχ Ed φαίνεσθαι. 

Tof; φωστΏρσι τούτοις τὸ πρωτόχτιστο 
Δημιουργὺς ἐναπέθετο, οὐχ ὡς ἁπορῶν ἄλλο 
ἀλλ᾽ ἵνα μὴ ἀργὺν ἐχεῖνο μείνῃ τὸ Qux. 
γάρ ἔστιν, οὐχ αὐτὸ τὸ φῶς, ἀλλά φωτὸς δοχι 


Ἐκ τούτων τῶν φωστέρων ἑπτὰ nave 
καὶ λέγουσιν αὐτοὺς ἑναντίαν τοῦ οὐρανοῦ 3 
Χίνησιν  διὸ πλανήτας αὐτοὺς ἐχάλεσαν ᾿ 
γὰρ οὐρανόν φησιν, ἐξ ἀνατολῶν πρὸς δυσμµι 
σθαι ' τοὺς δὲ πλανήτας ix δυσμῶν ἐπὶ & 


ον Gen. t, 5. ** Ibid. δ. ** Basil. hom. 2 in Hexaem, *' Gen. 1, 5. *" Dasil. hom, 2. in | 


*! id. hom. 6 in Hexaem. 


VARLE LECTIONES, 


* Edita. et legii ὑπό, contra auctoris veterumque sententiam, qui ignem supra aerem sa 
€ Cod. S. Ilil., legii octo, Colb. et N. hic et infra &£oucta,. 


DE FIDE ORTIIODOXA LIB. IT. 


80e 


θυμπεριφέρειν δὲ τὸν οὐρανὸν τῇ ἑαυτοῦ κινήσει ὡς A occasu ad ortum: quos etiam ccelum rapidiori suo 


&vtípa, τοὺς ἑπτὰ πλανήτας. Τῶν δὲ ἑπτὰ πλανη- 
φῶν τὰ ὀνόματά clot ταῦτα" Σελήνη, Ἑρμῆς, 'Aepo- 
τη, Ἡλιος, Ἂρης, Ζεὺς, Kpóvo; '. Εἶναι δὲ 
καθ ἑχάστην ζώνην τοῦ οὐρανοῦ, ἕνα τῶν ἑπτὰ πλα 
Πτῶν. 
Ἐν μὲν τῇ πρώτῃ, fjcot τῇ ἀνωσέρᾳ, vóv Κρόνον. Β 
Ἐν δὲ τῇ δευτέρᾳ, τὸν Δία. ^q 
'Ev δὲ τῇ τρίτῃ, τὸν "Αρεα. o? 
"Ev δὲ τῇ τετάρτῃ, τὸν Ηλιον. Cr 
'Ev δὲ τῇ πέµπτῃ, τὴν ᾽Αφροδίτην. Φφ 
Ἑν δὲ τῇ ἔχτη, τὸν Ἑρμῆν. $ 
"Ev δὲ τῇ ἑδδόμῃ, xaX χατωτέρᾳ, «hv Σελήνην. « 
Τρέχουσι δὲ δρόµμον ἄληχτον, ὃν ὁ Δημιουργὸς π 


inotu secum circumferat. Septem porro planetarum 
hac sunt. nomina : Luna, Mercurius, Veuus, Sol, 
Mars, Jupiter, Saturnus. Tradunt insuper, in uno- 
quoque cceli circulo unum ex septem planetis 
esse. 

In primo nempe, id est sublimiori, Saturnum. 

In secundo, Jovem. 

In tertio, Martem. 

In quarto, Solem. 

In quinto, Venerem. 


In sexto, Mercurium. 


In septimo denique et infimo, Luna. 
Anni quatuor tempora et conversiones. Mundus 


ἔαξεν αὐτοῖς, καὶ χαθὼς ἐθεμελίωσεν αὐτὰ, ὥς p verno tempore conditus. — Cursum autem eum 


φησιν ὁ θεῖος Aa6i6* Σε.Ἰήγην xal ἀστέρας, d σὺ 
δεμε]ίωσας. Διὰ γὰρ τοῦ εἰπεῖν, ἐθεμε.ίωσας, 
ἱσήμανε τὸ πάχιον xal ἀμετάθλητον τῆς ὑπὸ θεοῦ 
Ὀδείσης αὐτοῖς τἀξεώς τε xal εἰρμοῦ. Ἔταξε γὰρ 
αὐτοὺς εἲς καιροὺς, xat εἰς σημεῖα, xal εἰς ἡμέρας, 
12 el; ἐνιαντούς. Διὰ μὲν γὸρ τοῦ ἡλίου αἱ τέτσα- 
pes τροπαὶ συνίστανται * καὶ πρώτη μὲν, fj ἑαρινή " 
lv αὐτῇ γὰρ ἐποίησεν ὁ Geb; τὰ σύμπαντα * καὶ δη- 
lel τὸ xat μέχρι τοῦ νῦν, ἐν αὑτῃ τῶν ἀνθέων τὴν 
Εάστησιν γἰίνεσθαι, Ἶτις καὶ ἱσημερινῆτροπή ἐστιν 
Ἰώδεχα γὰρ ὡρῶν τήν τε ἡμέραν χαὶ τὴν νύχτα 
χαθίστησιν. Αὕτη ἐκ τῆς µέσης ἀνατολῖΏς τοῦ ἡλίου 
συνίσταται, εὐχραὶς οὖσα, αἵματος αὐξητιχὴ, θερμῇ, 
πὶ ὑγρὰ ὑπάρχουσα ' xai δ.᾽ ἑαυτῆς μεσιτεύουσα 


sinc intermissione tenent, quem eis Conditor in- 
dixit, et sicut ea fundavit ; juxta illud divini Da- 
vidis : Lunam et stellas, qug tu fundasti *. Noam 
verbo, (wndasti, ordinis tenorisque ipsis a Dco 
concessi firmitatem ct constantiam significavit ; 
cum ea statucril in tempora, et signa, et annos. 
Per solem enim quatuor tempestates, conversio- 
ncsve constituuntur : quarum prima verna est; 
qua nimirum Deus condidit universa f : idque dc- 
elarant etiamnum flores vere pullulantes. ας 
autem conversio, mquinoctialis dieitur : quippe 
cum diem duodecim horarum, totidemque, noctem 
efficiant. Porro illa ex medio solis ortu constituitur, 
optimaque temperie est, sanguinem 2ugens, cali- 


9 χειμῶνί τε xal τῷ θέρει "τοῦ μὲν χειμῶνος 0ερ- C daque et humida atque inter hiemem et cstatem ; 


Ripa χαὶ ξηροτέρα, τοῦ δὲ θέρους φυχροτέρα xal 
ὑγροτέρα * διατείνέι δὲ αὑτὴ ἡ ὥρα, ἀπὸ Μαρτίου xal 
μέχρις Ἰουνίου χδ’. Εἶτα ὑψουμένης τῆς τοῦ ἡλίου 
ἀνατολῆς ἐπὶ τὰ βορειότερα µέρη, dj 0ερινὴ τροπὴ 
ἀαδέχεται, μεσιτεύουσα τῷ τε ἔαρι xal τῷ µετο- 
Opp: ix μὲν τοῦ ἔαρος τὸ θερμὸν ἔχουσα, ἐκ δὲ 
τοῦ µετοπώρου τὸ ξηρόν' θερμὴ γάρξστι, καὶ ξτρὰ, 
χαὶ thv ξανθὴν αὖξει χολήν, Αὕτη δὲ µεγίστην μὲν 
τὴν ἡμέραν ἔχει, ὡρῶν τε’. την δὲ νύχτα πάνυ 
σµιχροτάτην, ὡρῶν ἑννέα διάστηµα ἔχουσαν. Καὶ 
αὕτη δὲ διατείνει ἀπὸ Ἰουνίου κδ µέχρι μηνὸς 
Σεπτεμθρίου χε’. Εἶτα πάλιν εἰς τὴν µέσην &vato- 
λ]ν τοῦ ἡλίου ἑπανιόντος, ἡ µετοπωρινὴ τροπὴ τὴν 
θερινην ἀμείδει, µέσως πως ἔχουσα ψύξεώς ss, xat 


hiemem calore οἱ siccitate, Φδίαίθμι frigedific ct 
humiditate superansque. ο pars a vicesimo prinio 
Martii ad. vicesimum quartum Junii exporrigitur. 
Deinde vero solls ortu ad septentrionales partes 
alius assurgente, solstitium zstivum succedit, 
quod inter ver et autumnum locum medium tenet, 
a vcre calorem, ab autumno s8iccitatem hal ens. 
Calida namque, el sicca est cestas , οἱ flavae. bilis 
incrementum 165 facit. Hujus porro maximus 
dies quindecim horas complectitur : nox. quam 
brevissima novem horarum spatio definitur. Atque 
hec quoque a quarto οἱ vicesimo Junii die, ad 
quintum el vicesimum Septembris pertinet. Postca 
sole rursus ad medium ortum regrediente, autun:- 


θέρµης, ξηρότητός vs, xal ὐγρότητος, xaX µεσι-. D nalis conversio zestivam excipit, media quodamn:o 


τεύουσα τῇ τε θερινῇ, xai τῇ χειμερινῇ τροπῇ, ἐκ 
μὲν τῆς θερινῆς τὸ ξηρὸν, ix. δὲ τῆς χειμερινῆς τὸ 
φυχρὸν ἔχουσα. Ψυχρὰ γάρ ἐστι καὶ ξηρὰ, χολῆς τα 
µελαίνης αὐξητιχὴ πέφυχεν. Αὕτη πάλιν ἰσημερινὴ 
αροπὴ ὑπάρχει, δώδεχα ὡρῶν τήν τε ἡμέραν, xal 
τὴν νύχτα ἔχουσαν, διατείνει δὲ αὕτη ἀπὸ Σεπτεµ- 
δρίου χε, μέχρι Δεχεμθρίου κε’. Tou δὲ ἡλίου ἐπὶ 


* Pea]. virt, 4. * Dasil. hom. 6in Ilexaem. 


do inter frigus et calorem, siccitatemque οἱ lwu- 
morem, atque inter :stivam et hibernam tempesta- 
tes interjecta; ab sstiva videlicel siccitatem, ab 
hiberna frigedinem habens. Frigida enim et sicca 
est, atramque bilem augere solet. Atque liec rur- 
sus :equinoctialis conversio dicitur, ut quie duode- 


eim horarum, tum diem, tum noctem habeat. Pro- 


VARIE LECTIONES. 


t Cod Colb. 4750, et S. Hil. planetas eodem ac edita ordine recenset, sed aingulis metalla singula, 


e eorumdem influxu generari dicuntur, assignant : 
ρμῆς, χασσιτερος’ “Αρης, ὑδράργνρος, Αφροδίτη, χαλκός" Kpóvoc, µόλυθδος, 


tres, οἱ N. δη, ιουργήσας. 


Atog , χρυσός * σελήνη, ἄργνρος ' Zzuz. σίδηρος ᾿ 
' wCod. Colb. 4190: legii 


801 


S. JOANNIS DAMASCENI 


892 


tenditur autem ea a vicesimo quinto Septembris Α τὴν μιχροτέραν xal χθαμαλωτέραν, ficov τὴν µεσημ- 


ad vicesimum quintum Decembris. Tum sole ad 
inferiorem demissioremque, hoc est meridionalem 
ortum, labente, hiemale solstitium ac tempestas 
subit; quz frigida et humida est, media inter 
autumnalem et vernam qualitate. Ilzc porro bre- 
vissimum diem, novem horarum, longissimam 
noctem, quindecim habet, ac pituitam auget : atque 
a Deceinbris quinto et vicesimo die ad primam οἱ 
vicesimum usque Martii se porrigit. Sapieuter euim 
a reruui Conditore provisum est : πο alioqui a sumi- 
mo frigore, aut calore, aut humiditate, aut. Sicci- 
tate, ad extreme contrariam qualitatem trans- 
eunies, in graves morbos incidamus. Periculosas 
enim esse repentinas. mutatjoned ratione ipsa do- 
cemur. 

Αά hunc itaque modum sol quatuor. conversio- 
nes, perque eas annum efficit; dies item et noctes 
constituit : dies, iaquam, cum exoritur, et supra 
terram exsistit; noctes, cuin terre subit et occidit, 
sideribusque aliis, lun: nimirum et stellis ut illu- 
ceant, concedit. 

Signa duodecim zodiaci.— Aiunt etiam duodecim 
in ccelo signa ex astris esse, animalium nominibus 
nuncupata, qux? contra, ac sol, et luna ceterique 
errantes moveantur; per eaque signa seplem pla- 
netas transire. Atqui sol quidem in unoquoque 
signo mensem unitm perficit, duodecim sigua toti- 
dem mensibus peragrat. llorum porro signorum 
nomina hzc sunt, hique eorum menses. 

Aries, mense Martio, die 21 solem excipit. 

Taurus, mense Aprili, die 23. 

Gemini, mense Maio, die 94. 

Cancer, mense Junio, die 94. 

Leo, mense Julio, dic 95. 

Virgo, mense Augusto, die 95. 

Libra, mense Septembri, die 25. 

Scorpius, mense Octobri, die 25. 

Sagitarius, mense Novembri, die 25. 


Capricornus, mense Decembri, dic 25. 


Aquarius, mense Januario, die 25. 
Pisces, mense Februario, die 24. 
Lune cursus brevior. — Αἱ vero luna, ut. que 


6 Κρὺὸς, 


θρινὴην ἀνατολὴν κατιόντος, dj χειμερινὴ ἐπιλαμβά- 
νεται τροπή, φυχρά τε Y χαὶ ὑγρὰ τυγχάνουσα. xai 
µεσιτεύουσα τῇ τε μετοπωρινῇῃ, χαὶ τῇ ἑαρινῇ * Ue 
μὲν τῆς μετοπωρινῆς τὸ duyphv ἔχονυσα,. Ex δὲ τῆς 
ἑαρινῆς τὸ ὑγρὺν χεχτηµένη. Αὕτη δὲ σμιχροτάτην 
μὲν τὴν ἡμέραν ἔχει, ὡρῶν ἑννέα ὑπάρχουσαν, «by 
δὲ νύχτα µεγίστην, ὡρῶν ὑπάρχουσαν πεντεχαίδεχα" 
φλέγμµατος 6b αὕτη ὑπάρχει αὐξητική * διατείνει δὲ 
xal αὕτη ἀπὸ Δεχεμθρίου κε’ μέχρις χα Μαρτίου, 
Σοφῶς yàp ὁ Δημιουργὸς προενοῄσατο, ὡς ἂν μὴ t£ 
ἄχρας Ψυχρότητος, 3 θερµότητος, ἢ ὑγρότητος, ἡ ᾿ 
ξηρότητος, ἐπὶ τὴν ἄκραν ἑναντίαν ἑρχόμενοι ποιό- 
τητα, χαλεποῖς περιπέσωµεν ἀῤῥωστήμασι * σφαλι- 


" ρὰς γὰρ τὰς αἰφνιδίους μεταξολὰς οἶδεν ὁ λόγος. 


Οὕτω μὲν οὖν ὁ ἤλιος τὰς εροτὰς, καὶ δι αὐτῶν 
τὸν ἐνιαντὸν ἀπεργάζεται, xal τὰς ἡμέρας δὲ, xat 
τὰς νύχτας τὰς μὲν ἀνατέλλων, xat ὑπὲρ γῆν γινός 
µενος, τὰς δὲ ὑπὸ γῆν δύνων * καὶ τοῖς ἄλλοις φω- 
στῆρσι, σελἠνῃ, τε, xal ἀστράσι τὴν. φαῦαιν καρα- 
χωρῶν συνίατησι. 

Φασὶ δὲ xal δώδεχα ζώδια ἐξ ἀστέρων εἶναι Ev 
τῷ οὑρανῷ, ἑναντίαν χκίνησιν ἔχοντα τῷ τε ἡλίῳ, xal 
τῇ σελήνῃ. χαὶ τοῖς ἄλλοις πέντε πλανήταις, xai διὰ 
τῶν δώδεκα ζωδίων παρέρχεσθαι τοὺς ἑπτά. 'O μὲν 
οὖν Άλιος καθ ἕκαστον ζώδιον ἀποτελεῖ μῆνα ἕνα, 
καὶ διὰ τῶν δώδεκα μηνῶν τὰ δώδεχα ζώδια δ:έρχε» 
ται "τῶν δὲ δώδεχα ζωδίων τὰ ὀνόματά ἐστι ταῦτα, 
xa οἱ τούτων μηνες. 
^v^ μηνὶ Μαρτίῳ, χα’, δέχεται τὸν Ίλιον, 
Ταῦρο Xj μην) Ἀπριλλίῳ, xy". 


Δίδυμοι, TT μηνὶ Μΐῳι xb. 
Καρχῖνος, σ- Ἑ μηνὶ Ἰουνῳ, — x$'. 
Λέων, — d] μηνὶ Tou, — x. 


Παρθένος, vro μηνὶ Αὐγούστῳ, κε’. 

Ζνγὸς,  τ- pm Σεπτερδρίῳ, κε’. 

Σχορπίος, rA, μηνὶ Ὀχτωθρίῳ, κε’. 

Τοξότης, ^ pn Nospóplo, χε’. 

Λἱγόχερως, Ζ pr," Δεχεμθρίῳ, χξ’. 

Ὑδροχόος, 2 μηνὶ Ἰανουαρίῳ, χε’. 

Ἰχθύες, Ὑ΄ μηνὶφΦευρουαρίῳ, χδ’. 

Ἡ δὲ σελήνη € xa0' ἕχαστον μῆνα τὰ δώδεχα ζώ- 


inferiore loco sit, celeriusque zodiacum orbem D δια διέρχεται. χατωτἐρα οὖσα, xaX ταχύτερον ταῦτε 
ex e Xxtt po 


peragret, in singulos menses tota duodecim signa 
percurrit. 166 Quemadmodum enim, 5i intra 
erbem, aliu quemdam orbem facias, interior or- 
bis illo minor invenietur : eodem modo cum luna 
tuferiorem sedem nacta sit, brevius quoque ipsius 
cst. 

Sidera quorum signa eint. Nihil libertati officiunt, 


διοδεύουσα * ὡς γὰρ ἐὰν ποιἠσῃς πόλον ἔνδον ἄλλαν 
πόλου, 6 ἕνδον πόλος µιχρότερος εὑρεθήσεται ' οὕτωί 
χαὶ ὁ ἂρόμος τῆς σελήνης χατωτέρας οὔσης, ὁλιγώ» 
τερός ἐστι, xaX ἀνύεται τάχιον. 

curriculum sit, citiusque conficiatur necessum 


Οἱ μὲν οὖν Ἕλληνες (05) διὰ τῆς τῶν ἄστρων τού- 


VARLE LECTIONES. 


Y R. 5 Colb. unus, cod. S. Ilil. φυχροτέρα τε. 


NOTE. 


(65) Οἱ μὲν οὗν ἐθγικοί. Jam vero gentiles, ctc. 
Gentiles qui res humanas ineluctabili fato regt 
parabant, eleganter Nemesius confutat, cap. 35 εἰ 

; quem Noster hic sequitur. Id argumenti frequen- 
ter tsactarunt doctores alii : unde pessime, apud 


Christianos audierunt astrologi, qui ex siderum. 
inspectione futurorum cognilionem sibi arrogarunt, 
Origenes, in Philocalia, cap. 22, quod ex tomel 
Commentariorum ejus in Genesim sumptum est, 
demonstrat fieri non posse, ut astra rorum εἰ 


Y 


DE FIDE. ORTHODOXA LIB. IT. 


80$ 


υ τε, xal σελήνης, ἀνατολῆς, xal δύσεως, A contra fatum. — Jam vero gentiles, per horum si- 


ρούσεως Σ, φασὶ πάντα διοιχεῖσθαι τὰ χαθ' 
pi ταῦτα γὰρ ἡ ἀστρολογία καταγίνεται" 
Φαμεν, ὅτι σημεῖα μὲν ἐξ αὐτῶν γίνονται, 
αἱ ἀνομδρίας, ψυξεώςτε xai θέρµης, ὑγρύ- 
xaX ξηρότητος, xal ἀνέμων, xal τῶν τοιού- 
y δὲ ἡμετέρων πράξεων». οὐδαμῶς. Ἡμεῖς 
ξούσιοι ὑπὸ τοῦ Δημιουργοῦ vevóp.evot, χύ- 
ἡμετέρων. ὑπάρχομεν πράξεων. Ei γὰρ ix 
ἁστέρων φορᾶς πάντα πράττοµεν, xaz' 
πράττοµεν, ἃ πράττομεν τὸ δὲ xav! ἀνάχγ- 
αενον͵ οὔτε ἀρετὴ, οὔτε xaxa ἑστίν' εἰ δὲ μήτε 
fits χαχίαν χεχτήµεθα, οὔτε ἑπαίνων, οὔτε 
Ιὑπάρχομεν ἄξιοι' εὑρεθήσετᾶι δὲ χαὶ ὁ θεὸς 
τοῖς μὲν, ἀγαθὰ, τοῖς δὲ, θλίψεις διδούς. 
& χυθέρνησιν, οὐδὲ τῶν ἑαυτοῇ κτισμάτων 
υεῄσεται πρόνοιαν, εἰ κατ ἀνάγχην ἄγοντα! 
i, Καὶ φέρονται. Καὶ τὸ λογικὸν. δὲ περιττὸν 
σσαι΄ μηδεμιᾶς γὰρ ὄντες πράξευς χύριοι, 
'βουλευόµεθα” τὸ δὲ λογιχὸν, πάντως τῆς 
μῖν Ένεχεν δέδοται ' ὅθεν πᾶν λογιχὸν, xal 
tov. , 


D supplicio digni sumus : 


derum, solis nimirum et lunz, ortum et occasum, 
concursumque, res omnes gubernari asserunt. ( in 
his enim astrologia versatur) ; nos contra imbrem 
quidem. ac serenitatem, frigus item οἱ oalorem, 
humorem et siecitatem, ventos denique, atque alia 
ejusmodi perea significari non imus inficias * : quo: 
vero actionibus nostris omen. ullum importent, id 
pernegamus. Nam cum liberi arbiteii a-Conditore 
prediti simus, linc effieitur ut actiones nostre 
juris nostri sint. Alioqui, si ex siderum motu cuneta 
facimus, sequitur ut ea qua facimus necessitate 
faciamus *. ld porro quod necessitate fit, neque 
virtus, neque vitium est. Quod si nec virtutem, 
nec vitium habemus, profecto nec laudibus, nec 
atque ila iniquus Deus. 
reperietur, dum aliis res secundas, aliis calamitosas ' 
tribuit, Imo vero nec gubernabit Deus res conditas, 
nec eis providebit, si quidem omnia necessitate 
agantur ac ferantur; supervacaneaque in nobis 
erit pars rationalis. Nam si nulla aetio e nostro- 
arbitrio pendet, frustra consultamus : vis quippe: 


utique consultandi causa nobis concessa est: unde etiam quidquid ratione utitur, arbitrii 


ibertate praditum est. 

- δὲ qa psv, ὅτι σὐχ αὐτὰ αἴτιά τινός εἰσι τῶν 
ν, οὔτε γενέσεως τῶν Υινοµένων, οὔτε τῶν 
I, οὔτε τῶν φθειρομένων φθορᾶς' σημεῖα 
,ὄμθρωντε, xaX τῆς τοῦ ἀέρος μεταθολῆς. 
ἂν τις εἴποι, ὅτι xal πολέμων οὐκ αἴτια, 
εεῖα συνίστανται * xal fj ποιότης 65 τοῦ ἀέρος 
m Y ὑπὸ flou, xal σελήνης, xaX τῶν ἁστέ- 
μως καὶ ἄλλως διαφόρους χράσεις, χαὶ ἔσεις, 
ίσεις συνἰστησιν. Ai δὲ ἕξεις τῶν Eg ἡμὶν ' 
ται γὰρ τῷ λόγῳφ, xal ἄγονται πρεπόµεναι. 
otestate consistunt, referuntur. li quippe 
tantur. 

(ανται δὲ πολλάκις xal χομῆται, σηµεῖά τινα 
δηλοῦντα βασιλέων *, ἄτινα οὐκ εἰσὶ τῶν i$. 
γενηµένων ἄστρων, ἀλλὰ τῷ Oslo προστά- 


lj. bom, 6 in Hexaem. 


* Nemes. Denat. how. c. 94. 


Sidera prognostica. — Quamobrem hoc dicimus, 
sidera nec eorum qux contingunt, nec ortus eoruur 
qua nascuntur, nec eorum quz pereunt, interitus 
causas esse : verum signa potius pluviarum, 
aerisque mutationis, Quanquam nec defuturus 
fortasse est, qui bellorum ea quoque signa esso 
dicat, tametsi non causas. Quin aer quoque a sole, 
et luna, et astris alia subinde atque. alia qualitate 
affectus , diversa temperamenta, habitusque, et 
affectiones gignit *. Ilabitus porro inter ea quz in 


sub rationis imperio sunt, ab eaque gubernantur, 


Comet. Christo nascente, sidus norwn.—Plerum- 
que insuper exsurgunt cometa, reguni mortem 
portendentes : qui tamen nou ex illis sideribus 


* Dasil. hom. 6 in Hexaem. 


VARI LECTIONES. 
. 9 συγχράσεως. Sic Faber, commistionis : in cod. S. Hil., sed supra lineam a recagnitore ou pro a, 


im fuit. Colb. unus labet cvyxpícsoc* Noster To xeu stes A συνόδου. 
3 Cod. S. Hil. Regii 9 θανάτων 


od. S. Hil. habent ποιουµένου. 


Y Colb. 1 ct legii 
ασιλέων" sic Faber, signa 


| interituum. regum, Weg. 2127 θάνατον, ἡ ἀνάδειξιν σηµαίνουσι βασιλέων. 


NOT X&.. 
m. qua exlibera hominum voluntate pen- D ejusmodi signorum perceptionem attingere posse; 


aus sint effecirices; concedit tamen ea 
ju» apud nos geruntur, a sideribus signi- 
juia in libro qui Testamentum duodecim pa- 
TN inscribitur, legerat dixisse Jacob 
| Joseph; Legi in tabulis celi omnia que 
vobis. Unde contendit coelum instar volu- 
se, in quo exaraverit Deus qu: apud ho- 
'erenda essent : quod rursum firmare nititur 
ptura, ubi dicitur coelum esse convolven- 
: βιθλίον, sicut librum. Opinionem hanc ceu 
πο indignam Procopius Gaz:eus idcirco 
,quod a futurorum inquisitione abstinere 
i$. Ceterum Origenes negat hominem ad 


nisi ab angelis celorum | incolis edoceatur.. Vali- 
dius ergo hoc commentum Basilius Magnus, 
homil. 7 in Hexaem., et Augustinus lib. v De civ. 
Dei, convellunt exemplo gemellorum, qui, cum 
eadem lemporis parte concepti sint, proximeqne 
alius post alium in lucem prodierit, nihilominus di- 
verse indolis sunt, et diversas vite conditiones 
subeunt. Fieri siquidem non posse, ut idem sidus, 
in eadem coeli statione positum, lam contrarios 
eventus portendat. Attamen Basilius concedit va- 
rias anni tempestates, variasque aeris iminutatio- 
nes a sole et astris effici et significari; quod et 
eleganter explicat. 


S05 


S. JOANNIS DAMASCENI 


89 


sunt, quz in primo rerum oitu procreata fuere : A Υµατι κατ αὐτὸν χαιρὸν συνέστανται, xal πᾶλιν δια: 


verum Dei jussu sub ipsum tempus conflantur, 
rursusque dissolvuntur 5. Quandoquidem ne sidus 
quidem illud, wuod tum, cum Dominus nostri causa 
167 pro sua erga l'omines elementia, ipsorumque 
* salute in carue natus est Magis apparuit, non ex 
illis stellis erat, αι mundi initio condit:e fuerunt. 
Quod quidem perspicuum est, eo quod illa, nune 
ab ortu ad occasum, munc a septentrione ad 


λύουται. Ἐπεὶ xal ὁ χατὰ τὴν τοῦ Κυρίου δι fud; 
κατὰ σάρχα φιλάνθρωπον xal σωτήριον Υένντσυ 
ὀφθεὶς τοῖς µάγοις ἀστὶρ, οὗ τῶν ἐν ἀρχῇ Υενομέ- 
νων ἄστρων ἣν ' xal δΏλον, Ex τοῦ ποτὲ μὲν ἐξ ἀνατο- 
λῆς ἐπὶ δύσιν ποιεῖσθαι τὸ δρόμον, ποτὲ δὲ Ex pea 
ἐπὶ νότον * xal ποτὲ μὲν χρύπτεσθα:, moii δὲ gaivt 
σθαι. Τοῦ-ο γὰρ οὖχ ἔστιν ἄστρων τάξεως 7| φύσεως, 
austrum progrediebatur; nunc delitescebat , nune 


se rursua3 prodebat : quod quidem a siderum erdine ct natura dissentaneum est. 


Cur Deus lunam a sole mutuari lucem voluerit ς 
contra Mohamimedem. — Seiendum aulem est lu- 
nam a sole lumen suum mutuari : non quod Deus 
jn ea inopia versaretur, ut proprium ipsi lumen 
dare non posset : verum ut concinnitas el ordo 
rebus conditis imponeretur, aliis videlicet imperans 
tibus, obsequentibus aliis; hincque nos mutuo 
communicare disceremus, ac subesse; primum 
quidem Deo rerum opifici ct Domino, deinde prin- 
cipibus ab eo constitutis : nec sciscitari, cur hic 
praesit, ego non; verum omnia qua Deo ordinante 
contingunt, grato et :equo animo accipere, 

Causa deliquii solis et lune. — Quod. antem sol 
et luna defectum quandoque patiuntur, hinc eorum, 
qui res creatas, neglecto Creatore, adorant", amen- 
tiam arguunt, seque mutationi ac variationi obnoxia 
esse docent, Quidquid enim mutabile est, natura 
Bua inleritui obnoxium est. 


Solis magnitudo. — Tum autem solis defectus 


accidit, cum luna: corpus parietis instar cujusdam c 


interpositi, umbram facit, nec lucem diffundi sinit. 
Ac proinde quanta lunaris corporis, quo sol obdu- 
citur, inventa magnitudo fuerit, tantum quoque 
deliquium efficitur. Lune autem corpus inferioris 
maguitudinis esse, minime mirum tibi videatur: 
nam et solem nonnulli multis partibus terra majo- 
rem esse contendunt : sancti Patres vcro, terra 
«equalem. Et tamen sxpenumero accidit, ut nube- 
cula, vel colle exiguo, aut pariete occultetur. 


At vero lune defectus ex umbra quam terra 
offundit, efficitur, cum decimam quintam diem aiti- 
gil cumque ex adverso, in summo utique centro, 
sol quidem infra terram, juna autem supra terram 
invenitur. Tunc enim terra umbram obducit, nec 


Χρὴ δὲ γινώσχειν, ὡς £x τοῦ ἡλίου φωτίζεται L| 
σελήνη, οὐχ ὡς ἀπορήσαντος τοῦ Θεοῦ δοῦναι αὐτὴ 
ἴδιον φῶς, ἀλλ' ἵνα ῥυθμὸς χαὶ τάξις ἑντεθῇ τῇ xdl- 
σει, ἄρχοντος xal ἀρχομένου, χαὶ πα:δευθῶμεν xal 


B ἡμεῖς χοινωνεῖν ἀλλήλοις, καὶ µεταδιδόναι, xal ὑπι- 


τάσσεσθαι " πρῶτον μὲν τῷ ποιητῇ καὶ δτμιουργῷ 


θεῷ χαὶ Δεσπότη! ἔπειτα 05 χαὶ τοῖ; ὑπ' αὐτοῦ xaü. — 


ισταµένοις ἄρχονσι * χαὶ μὴ ἀναχρίνειν, τίνος Ev:- 
xtv οὗτος ἄρχει, ἐγὼ δὲ οὔ * δέχεσθαι δὲ πάντα τὰ ἐχ 
8:90 εὐχαρίστως xal εὐγνωμάνως. 


* 


Ἐχλείπει δὲ 6 ἥλιος xa ἡ σελήνη, τῶν τῇ xil 
προσχυνούντων παρὰ τὸν Κτίσαντα τὴν ἄνοιαν ὃι;- 
λέγχοντα, xai παιδεύοντα ὡς τρεπτά εἶσι xolài 
λοιωτά. Ηᾶν δὲ τρεπτὸν, οὗ Ocóc χατὰ τὴν δαν 
γὰρ φύσιν, φθαρτὸν ἅπαν τρεπτόν. 


Ἐνλείπει δὲ ὁ Ίλιος, τοῦ σώματος τῆς σελήνης, 
ὥσπερ τινὸς µεσοτοίχου γινομένου, xal ἁποσκχιάζο- 
τος, xaX μὴ ἑῶντος διαναδοθῆναι α ἡμῖν τὸ ex 
ὅσον οὖν εὑρεθῇ τὸ σῶμα τῆς σελήνης ἀπυχρύσιν 
τὸν "vow, τοσοῦτον xaX ἡ ἔχλειφις Ὑίνεται «dii 
μικρότερὀν ἐστι τὸ τῆς σελήνης σῶμα, μὴ Oavph 
σης * xat ὁ ἥλιος γὰρ ὑπό τινων μὲν λέγεται πολύ» 
πλασίων τῆς Υῆς' ὑπὸ δὲ τῶν ἁγίων 5 Πατέρων ἴσι 
^ γῇ ' καὶ πολλάκις μιχρὸν νέφος καλύπτα aid, 
ἡ xaX μικρὸς βουνὸς, 3) τοῖχος. 


Ἡ δὲ τῆς σελήνης ἔχλειφις, Ex τοῦ ἁ ποσχιάσῳ 
τος τῆς Υῆς γίνεται, ὅταν γένηται πεντεχαιδεχατοἰα 
ἡ σελήνη, χαὶ εὑρεθῇ ἐξ ἑναντίας χατὰ τὸ ἄχρῦ 
χέντρον, ὁ μὲν Tutos ὑπὸ γῆν, ἡ δὲ σελήνη ὑπὲρ 1" 
Αποσκίασμα γὰρ ποιεῖ ἡ γη, καὶ οὐ «θάνει τὸ du» 


solis lumen afferre lunz» splendorem potest; unde D xbv φῶς φωτίσαι τὴν σελήνην, χἀχεῖθεν ὀχλείπει, 


fit ut illa deficiat. 


Menses lunares et solares. Luna a Deo creata 
plena, — lllud advertendum, lunam a summo re- 
rum Auctore plenam fuisse conditam, sivc qualis 
est decima quinta die. Decebat enim ut perfecta 
crearetur *. Quarta autem die, ut diximus, sol con- 
ditus est; atque ita luna undeciin diebus solem 


Χρὴ δὲ γινώσχειν, ὅτι τελεία Ezz!a0n f osi 
ὑπὸ τοῦ Δημιουργοῦ, τοι παντεχα!δεχαταία * Ege 
πε γὰρ ἁἀπηρτισμένην γενέσθαι * τῇ δὲ τετὰρῃ 
ἡμέρᾳα, ὡς ἔφημεν, ἕἔχτισται ὁ ἥλιος ' π(οέλαδι 
οὖν τὺν ἥλιον ἕνδεχα ἡμέρας. 'Amb γὰρ τετάρτη 
ἡμέρας ἕως τε’, ἔνδεχά clot * 0tb xal χατὰ χρν) 


* Basil. in Christi Nativit, " Rom. 1, 95. * Sever. Gabal. orat. ὁ De opific. mundi. 


VARLE LECTIONKS. 
α leg. 15, Colb. duo et Noster διαδοθῆναι * sic in cod. S. Ilil. membrana corrasa. Vetus | interpr. posul 


pertransiri, Faber trans(undat. R. 9950 ὀοθΏνα.. 
reddideve, 


ν Deest ἁγίων, in 1155. pluribus, nec priores interpres 


— m———— ian. ΜΑ Ba, s.d a a diam... 


"a 


DE FIDE ORTHODOXA LID. II 


x güvec τῆς σελένες, ἔνδεχα ἡμέρας λεί- A praecessit. Α quarta enim die ad usque decimam 


t τῶν δώδεχα μηνῶν τοῦ ἡλίου. Ol μὲν Υὰρ 
e τριακοσίας ἑξῆκοντα πέντε, τέἐταοτον, 
χουσι. Ac τοῦ τετάρτου συντ'θεµένου xat 
ἔτη, µία ἀποτελεῖται ἡμέρα, τις λέγεται 
, Kat ὁ ἐνιαυτὸς ἐχεῖνος £c" ἡμέρας Ey: 
' σελήνης ἐνιαυτοὶ τνδ εἰσὶν ἡμερῶν * ἡ γὰρ 
&p' οὗ γεννηθῇ, Ίγουν ἀναχαινισθῇ, αὔξει, 
ἔνηται ἡμερῶν δεχατεσσάρων ἡμίσεος τὲ- 
xai ἄρχεται λήγειν, ἕως Σμερῶν κθ' ἡμί- 
XA τελείως vivera ἀφώτιστος * xal πάλιν 
µένη τῷ flt, ἀναγεννᾶται xa ἀναχαινίψε- 
όμνητμα φέρουσα τῆς ἡμῶν ἁναστάσεως. 
στον οὖν ἐνιαυτὸν τὰς ἕνδσχα ἡμέρας ἆπο- 
pfi  χατὰ οὖν τρεῖς χρόνους, ὁ ἑμθόλι- 
γίνεται τοῖς Εθραίοις, χαὶ ὁ ἔνια υτὸς ἐκεῖ- 
τριῶν μηνῶν εὑρίσχεται, Ex τῆς προσθήκης 
χα ἡμερῶν. 
gulis annis undecim dies soli reddit : unde 
ui ob hanc dierum undecim additioneui 
δὶ ὡς σύνθετός ἔστιν, ὅτε Toc, καὶ 1). σε- 
X τὰ ἄστρα, χαὶ φθορᾷ κατὰ τὴν ἰδίαν φύσιν 
αι. Tiv δὲ τούτων φύσιν οὐχ ἴσμεν. Τινὲς 
vac: τὸ «Up, ἑκτός τινος ὕλης ἀφανὰς εἶναι" 
αδεννύμεγον ἀφανίζεται. Ἔτεροι δὲ, τοῦτο 
voy, εἰς ἀέρα φασὶ μεταθάλλεσθαι. 


διαχὸὺς xóxAo; λοξῶς χινεῖται, διῃρηµένος - 


ατα ῥώδεχα, ἄτινα χαλεῖται ζώδια" τὸ δὲ 
(ει Φεχανοὺς τρεῖς, μοίρας τριάχοντα * ἡ δὲ 
ει λεπτὰ ἑξήγοντα. Ἔχει οὖν ὁοὐρανὸς µοί- 
(χοσίας ἑξίχοντα τὸ ὑπὲρ γΏν ἡμισφαίριον, 
Im^, καὶ ὑπὸ γῆν, px. 


Οἶκοι π.1αγητῶ»ν. 
xai Ῥχορπίος, "Apo; * Ταῦρος καὶ Ζυγὸς, 
ης * Δίδυμοι χαὶ Παρθένος, Ἑρμοῦ * Kaoxi- 
fvnz* Λέων, Ἡλίου. Τοξότης xal Ίχθνες, 
ΙΥόχξρως xat Ὑδροχόος, Κρόνου. 
᾿'Υψώματα. 
, Πλίου. Ταῦρος, Σελήνης ' Kapxlvoz, Διός * 
€» Apso;" Ζυγὸδς, Κρόνου ' Αἱγόχερως, 
Ἴχθυες, Λϕροδίτης. 
Τά σχήματα τῆς cec. 

ὧς, ὅταν γέντται ἓν τῇ µοίρᾳ, ἓν ᾖᾗ ἐστιν ὁ 
εννᾷ, ὅταν ἀποστῆῃ τοῦ Πλίου µηίρας te' * &va- 
1v φανῇ μηνοειδῆς δὶς 9,ὅταν ἀπέχῃη µλίρας 
όμοι $20, ὅταν ἀπέχῃ μοίρας ἑννενήχοντα * 
ποι δύο, ὅταν ἀπέχῃ μοίρας px * πλησισέ- 
| χαὶ πλησιφαεῖς, δύο, ὅταν ἀπέχῃ μοίρας 
ψαέληνος, ὅταν ἀπέχρ pr'. Δὶς d δὲ εἴπο- 
αν αὐξούσης, xal píav ληγούσης. At δύο 


quintam, dies undecim intersunt. Quo etiam fit, ut 
iu singulos annos, duodeciin lunz menses unde- 
cim diebus minores sint, quam duodecim solis 
menses. Solis quippe menses dies trecentos sexa- 
ginta quinque cum unius quadrante continent, ob 
idque quarto quoque anno, composito hoc qua- 
drante, dies unus conficitur, qui bissestilis nun- 
cupatur ; sicque annus ille trecentos sexaginta sex 
dics liabet : contra lunares anni trecentorum quin- 
quaginta quatuor dierum spatio finiuntur. Ex quo 
enim nata, seu innovata luna est, augescil ad de- 
cimam quartam usque diem cum unius semisse et 
quadrante. llinc minui incipit usque ad nonam et 
vicesimam diem cum unius semisse, quo splendo- 


B ris 168 onnis expers evadit. Àc tum rursus cum 


sole copulata renascitur ct renovatur; atque in 
hoc, monimentum fert resurrectionis nostra». Quo- 


post tres annos intercalaris mensis ab Ilebreis inve- 
tredecim mensibus constat *. 


Perspicuum autem est solem, et lunam, omnia- 
que sidera composita essc, et mutationi obnoxia : 
qui tamen eorum natura sit, prorsus ignoramus. 
Λο nonnulli ignem ab omni materia, sive pabulo, 
semotum penitus desinere asserunt, idque mani- 
festum esse, eo quod exstinctus cvanescat. Éunt 
rursus alij qui exstinctum illum in aerem verti 
dicunt '*. 

Zodiaci motus. — Zodiacus orbis obliquo motu 
volvitur, inque partes duodecim secatur, quz si- 
gna dicuntur; quodlibet vero signum tres decanos 
habet, gradus triginta : quilibet autem gradus 
minutis sexaginta constat. ]ta celum trecentos 
sexaginta gradus habet : hemispharium quod su- 
per terram est, centuin et. octoginta gradus con- 
tinet, totidemque illud, quod subtus terram. 

Domus planetarum. 

Aries et Scorpius, Martis : Taurus ct Libra, Ve- 
neris !! : Gemini ct Virgo, Mercurii : Cancer, 
Lun: : Leo, Solis : Sagittarius et Pisces, Jovis : 
Capricornus et Aquarius, Saturni. 

Altitudines. 

Aries, Solis; Taurus, Luns; Cancer, Jovis ; 
Virgo , Martis; Libra, Saturni; Capricornus, 
Mercurii. 

Figuraiiones. lunas. 

In conjunctione luna esse dicitur, cum eodem 
quo sol est gradu : nascens, cum quindecim a sole 
gradibus distat : oriens, dui corniculata apparet ; 
quod quidein bis contigit, ac tum sexaginta gradi- 
busa sole distat : semiplena bis conspicitur, cum 
nonaginta gradibus recessit : his etiam gibbosa, 
cum centum et viginü gradibus : lucem vero 
plenam habens, cum gradibus centum et quinqua- 


er. Gabal. lib. 11 De opif. mundi. *:* Nemes. cap. 5. !! Vid. Porph. De antro. Nymph. 


VARI/E LECTIONES. 
. ἆ δεύτερον. Vetus interpr. secundo, οἱ Faber b/s; unde legendum puto δίς. — 4 Edita et 


ginta : plena omnino ac perfecta, cum centum οἱ 
octoginta gradibus a sole rewota est. Bis idcirco 


S. JOANNIS DAMASCENI 


Α ημισυ ἡμερῶν παρέρχεται ἡ σελήνη ἔχσστον ζώ. 
διον. 


dicimus, quia crescente, ac. rursus decrescente id accidit. Porro duobus diebus cum dimidio uuum. 


quodque signum luna emetitur. 
CAP. VIII. 
De aere εἰ ventis. 

Aeris descriptio. — Aer sublilissirnum elemen- 
tuin est, humidumque et calidum; igne quidem 
gravius, terra lamen et aquis levius; respirationisg 
el vocis causa, coloris expers, hoc est, nullo a 
natura colore imbutum; nitidum ac pellucidum 
(lumen enim excipere potest) tribus sensibus 
nostris inserviens (ipsius enim beneficio cernimus, 
audimus, odoramur) : caloris item et frigoiis, 
siccitalia οἱ humidilatis capax. Illujus locales mo- 
tus hi sunt, sursum, 169 deorsum, introrsum, 
extrorsum, dextrorsum, sinistrorsum, ac postremo 
inotus orbicus. 


Aer ez se lumen non habet. — Ex se autem lu- 
menu non habei, verum a sole, luna, sideribus, et 
igne collustratur. Atque hoc est quod ait Scriptura: 
Et (tenebra erant super faciem abyssi '*. Ubi indi- 
care vult aerem minime a se lumen habere, sed 
diversam esse luminis substantiam. 

Quid ventus. — At ventus est agitatio acris. Vel, 
ventus est aeris fluxus, pro varia locorum ex qui- 
bus manat ratione, alia atque alia subinde nomina 
accipiens 15. 


Aeris locus, ventorum numerus, — Quin locus 
quoque aeris est. [ιά enim cujusvis vorporis lo- 
cus est, quo unumquodque includitur. Quid autem 
aliud corpora continet οἱ ambit, nisi aer? Varie 
porro multiplicesque regiones sunt, unde aer agi- 
tatur; ex quibus etiam duodecim venti (totidem 
enim omnes sunt) nomen trahunt. Sunt qui acrem 
nihil aliud esse contendant, nisi ignem exstinctum, 
aut calefactze aquie. vaporem. Quamobrem natura 
quidem sua calidus est ; verum ex aquz et terr:e 


ΚΕΦΑΛ. H' [KD]. 
Περὶ ἀέρος xal dvépor. 
᾽Λήρ ἐστι στοιχεῖον λεπτότατον, ὑγρόν τε xal δερ. 
μὸν, τοῦ μὲν πυρὸς βαρύτερον, τῆς δὲ Υτς xal τῶν 
ὑδάτων χουφότερον, ἀναπνοῖς xal Exquvf aiu, αἷ- 
τιον, ἀχρωμάτιστον, fiot Ex φύσεως χρῶμα μὴ α- 
χτηµένον, διε'δὲς, διαφανές * φωτὸς váp ἐστι δεχτι- 
χόν * καὶ ταῖς τρισὶν αἰσθίσεσιν ἡμῶν διαχονοὺν 
δι αὑτοῦ γὰρ ὁρῶμεν , ἀχούομεν, ὀσφραινόμεθα” 
δεκτιχὸν θάλψεώς τε καὶ Φύξεως, ζπρότητός τε xol 
ὑγρότητος * οὗ πᾶσαι αἱ χατὰ τόπον χινῄῆσεις coh, 
D ἄνω; κάτω, Eco, ἔξω, δεξιὰ, ἀριστερὰ, καὶ i; xe 
χλοφοριχὴ xivnow. 


Οἴχοθεν μὴ χεχτηµένος τὸ φῶς, ἀλλ ὑπὸ ἡλίω, 
xai σελήνης, καὶ ἄστρων, καὶ πυρὺὸς φωτιζόμενος. 
Καὶ τοῦτό ἐστιν, ὃ εἶπεν dj Γραφὴ, ὅτι Σκότος dr 
ἑπάνω ες ἀδύσσου, θέλουσα δεῖξαι, ὡς οὐχ o[xt- 
0εν ὁ ἀΏρ τὸ φῶς χέχτηται, ἀλλ᾽ ἄλλη τίς ἐστιν οὐσίᾳ 
ἡ τοῦ φωτός. 

"Ανεμος δέ ἐστι χίνησις ἀέρος. "11 ἄνεμός ἐστι 

εὔμα ἀέρος τῆς τῶν τόπων ἐξαλλαγῖς, ὅθεν ῥεῖ, τὰς 
ἐπωνυμίας ἀμείθων. 


Καὶ ὁ τόπος δὲ τοῦ ἀέρος ἑστί. Τόπος Υὰρ ἔτι 

C ἑκάστου σώματος ἡ τούτου περιοχή. Τί δὲ map 

τὰ σώματα, εἰ μὴ ἀἡρ; Εἰσὶ δὲ τόποι διάφοροι, Y 

dj τοῦ ἀέρος γίνεται χίνησις, && ὧν xal οἱ ἄνεμοι τὲτ 

ἐπωνυμίας ἔχουσι. Δώδεχα δὲ πάντες slot * φαιὶ & 

τὸν ἀέρα σθέἑσιν πυρὸς, ἢ ἀτμὸν Όδατος θερμανΜ» 

τος. Ἔ,στι γοῦν ὁ àhp, χατὰ μὲν τὴν οἰκείαν φὐσῶν 

θερμός ψύχεται δὲ τῇ γειτνιάσει τῇ πρὸς τὸ Up 

καὶ τὴν γῆν, ὡς τὰ μὲν χάτω µέρη αὐτοῦ qug 
εἶναι, τὰ δὲ ἄνω, θερμἀ. 


vicinitate frigus contrahit. Ex quo [fit ut inferiores ipsius partes frigida sint, superiores &* 


lida !*, 

Ventorum. nomina. — Quod autem ad ventes 
attinet, ab zstivo ortu flant cacias, qui εἰ meses. 
Àb ortu :quinoctiali, subsolauus : ab ortu hiberno, 
eurus. Ab hiberno occasu, africus : ab :equinoctiali oc- 
casu, favonius : ab zstivo occasu, corus, qui οἱ olym- 
pias, et iapyx dicitur. Tum auster et aquilo, qui 
oppositis inter sese flatibus spirant. Est. autein 
inter aquilonem οἱ cxciam interjectus  boreas; 
inter eurum et austrum, plienix, qui etiam liba 
notus appellatur : inter austrum rursus et afri- 
cum, libonotus, qui el leuconotus : demum inter 
aquilonem et corum, thrascias, seu cercius, ab 
his qui versus regionem hanc incolunt, ita nun- 
cupatus. 


1? Gen. 1, 5. 


33 Sever, Gabal, hom. 1 in fTIexaen. 


e "Λνεμοι πνέουσιν, ἀπὸ ἀνατολῆς θερινῖς, 1’ 
χίας, à xai µέσης. 'Amb ἀνατολῆς ἰσημερινῖς, ἐτ' 
ηλιώτης. 'Anb ἀνατολῆς χειμερινῆς, εὗρος. Απὸ Ue 
σεως χειμερινῆς, Alp" ἀπὸ δύσεως ἰσημερινᾶς, Ve ᾿ 

p Φυρος * ἁπὸ δύσεως θερινΏς, ἀργέστης, fjtow ὀλ)β’ 
πίας, ὁ χαὶ ἰάπυξ. Εἶτα νότος xal ἁπαρχτίας ἀνι 
πνέοντες ἀλλήλοις. Ἔστι δὲ µέσος ἀπαρχτίου x8 
καιχίου, βορέας. Εὔρου δὲ xa νότου µέσος, oli, 
καλούμενος εὑρόνοτος. Μέσος νότου xax λιθὸς, 300 
τος, Ó xal λευκόνοτος. Μέσος 63 ἁπαρχτίου καὶ àgt*- 
στου, θρασχίας, τοι χέρχιυς ὑπὸ τῶν msptolaM 
ὀνομανόμενος. 


1* Nemes. De nal. liom. 1, cap. δι 


VARLE LECTIONES, 


* Desunt lixc in edit. Veron. 


- — — atl 


DE FIDE ORTHODOXA L1B. IT. 


θνη δὲ οἰχεῖ «X πέρατα, xav! ἁπηλιώτην, Ba- A 


[* χατ εὗρον, "Ivóvxot * χατὰ Φοίνιχα, 'Epo- 
αασα xoi Αἰθιοπία * κατὰ λιθόνοτον, οἱ ὑπὲρ 
Γαράμαντες ' κατὰ Ἀίθα., Αἰθίοπες, xa οἱ 
A 'Ynéppaupot* xat& ζέφυρον, Στῆλαι, xal 
μθύης καὶ Εὐρώπης * κατὰ ἀργέστην, 'I6y cia, 
Ἱσπανία ΄ χατὰ δὲ θρασχίαν, Κελτοὶ, xaX τὰ 
χατὰ ἁπαρχτίαν, οἱ ὑπὲρ τὴν θρῴάχην Σχύθαι’ 
ῤῥᾶν, Πόντος, Μαιῶτις, xaX Σαρμάται ' χατὰ 
, Κασπία θάλασσα, καὶ Záxa:.] 


ΚΕΦΑΛ. θ’ [KT]. 
Περὶ ὑδάτων. 
rb ὕδωρ δὲ ἓν τῶν στοιχείων τῶν τεσσάρων 


[Gentes autem. qux» in orbis finibus sedes ha- 
bent, ho sunt. Ad subsolanum , Dactriami : ad 
eurum, lndi : ad Phenicem, mare Rubrum οἱ 
/Ethiopia ; ad libonotum, Garamantes, qui supra 
Syrtim suBL ad. Africum, /Ethiopes et occiden- 
tales. Mauri : ad favonium, llerculis Columnz, 
et Libye ac Europae initia: ad corum, Iberia, 
qui hodie Hispania vocatur : ad thrasciam , Galli 
ac finitimz nationes : ad aquilonem, Scytha, qui 
supra Thraciam sunt : ad boream, Pontus, Mao- 
tis εἰ Sarmatae : ad czciam, iare Caspium et 
Sacee. ] 

CAP. IX. 
De aquis. 
Aque descriptio. Aquarum supra firmamentum 


jeg Θεοῦ χάλλιστον” ὕδωρ ἐστὶ στοιχεῖον B ratio. — Aqua etiam unum est, ex quatuor elc- 


€ xai φυχρὸν, βαρύ τε xai κατωφερὲς, εὐδιά- 
Τούτου δὲ μνημονεύει fj θεία Γραφὴ λέγουσα" 
ύτος ἦν ἑπάνω τῆς ἀθύσσου" xal Πνεῦμα 
κεφέρετο ἐπάνω τοῦ ὕδατος. "Αθυσοος γὰρ 
εερόν ἐστιν, εἰ μὴ ὕδωρ πολὺ, οὗ τὸ τέλος 
ηπτον ἀνθρώποις  ἓν ἀρχῇ μὲν οὖν τὸ ὕδωρ 
σαν τὴν γην ἐπεπόλαξε. Καὶ πρῶτον, μὲν 
iv ὁ Geb; τὸ στερέωμα, διαχωρἰζον ἀναμέσον 
τος τοῦ ἑπάνω τοῦ στερεώµατος, xal τοῦ ὕδα- 
j ὑποχάτω τοῦ στερεώματος. Ἐν µέσῳ γὰρ 
σου τῶν ὑδάτων ἑστερεώθη τῷ Δεσποτικῷ 
Ύματι. "O0:v xal στερέωμα εἶπεν ὁ θεὸς γε- 
, Χαὶ ἐγένετο. ΈΤίνος δὲ χάριν ἁπάνω τοῦ 
pato; ὕδωρ ὁ θεὸς ἀπέθετο, Διὰ τὴν τοῦ 
64) xai τοῦ αἰθέρος θερµοτάτην ἔχχαυσιν. 
| yàp μετὰ τὸ στερέωµα ὁ αἰθὴρ ὑφήπλωται 5, 
ἵλιος δὲ σὺν τῇ σελήνῃ xal τοῖς ἄστροις ἐν τῷ 
past εἰσι * καὶ εἰ μὴ ἐπέχειτο ὕδωρ, ἐφλέχθη 
τῆς θέρµης τὸ στερέωμα. 
posita sunt. Quare nisi 
set !*. 

προσέταπεν ὁ cb; συναχθΏναι τὰ ὕδατα εἰς 
Wh» gíav* τὸ δὲ µίαν συναγωγὴν λέγειν, οὗ 
εὐ àv ἑνὶ τόπῳ συναχθῆναι αὐτά ' ἰδοὺ γὰρ 
αυτά φτσι ' Καὶ τὰ συστήµατα τῶν ὑδάτων 
Ρα Qu Ado cac * ἀλλὰ τὸ ὁμοῦ καθ ἑαυτὰ χεχω- 
3 τῆς γῆς γενέσθαι τὰ ὕδατα, ὁ λόγος ἑδήλωσς. 
/ησαν τοίνυν τὰ ὕδατα εἰς τὰς συναγωγὰς αἳ- 


en. 1, 2. 


mentis excellentissimum Bei opus. Est autem 
aqua elementum humidum et frigidum ; grave ac 
deursum vergens, quod facile diflfluit. Hujus me- 
minit Scriptura divina, cum ait : Et tenebra eraut 
super faciem abyssi - εἰ Spiritus Domini [ferebatur 
super aquas '".-Abyssus quippe nihil aliud est 
quam ingens quzedam aqua copia, cujus finis ad- 
iri nequit. Et quidem in mundi primordiis, aqua 
170 super universam superficiem terre emine- 
bat. Ác priino fecit Deus firmamentum quod aquas, 
quie sunt supra firmamentum, ab iis qua sub fir- 
mamento sunt, medias divideret. Etenim in abyssi 
aquarum medio Dei jussu lirmamentum slatutum 
est, Unde etiam dicente Deo, ut flerel firmamen- 
tum, hoc factum est. Verum quid tandem causa 
fuit, cur Deus aquam supra lirmamentum colloca- 
rit? Plane vehementiseimus solis εἰ zetheris ar- 
dor. Proxime enim sub firmamento expansus est 
Φι]ιοτ : sol quoque, et luna, et stelle in (irma- 


aqua superne collocata essel, pra calore utique (firmamentum 


Mure. — Tum jussit Deus ut cogerentur aqua 
in congeriem unam ". Quod autem congerieui 
unam dicit Scriptura, non hoc signilicat, in unum 
eumdemque locum eas confluxisse; statim enim 
subdit, et collectiones aquarum appellavit maria '* : 
sed potius aquas simul eodem momento a terra 
secretas fuisse, oratio ostendil. Λας ergo in suas 


'* Basil. hom, 2 in Hexaem ; Sever. Gabal. orat. De opific. mundi '! Gen. 1, 9. 


VARIA LECTIONES. 


Jiqua hxc omnia desunt in. omnibus fere codd. 


& Cod. multi ἐφήπλωτα:. Vetus. interpr. posuit 


us est. Faber vero subducitur ; adeoque cum editis consensit et aliis mss. et maxime cod. 5. Hil. 


legitur à 27,2402. 


NOTE. 
Διὰ τὴν τοῦ iov. Nimirum vehementissi- D scripserat. Nonnullis fortasse mirum videbitur, 


&c. Sancti Patres, cum colum et sidera de- 
isimo igne conslare arbitrarentur, idcirco 
supra lirinamentum positas dixerunt, ut pe- 
succo nimius ardor temperaretur. Sic DBasi- 
iom. 9 in llexaem., ubi quasdam phi:osopho- 
piniones, aera ceelunique caida esse infician- 
explodit, tum deinde refellit Origenem, qui 
wis qux super caelos sunt, angelicas Virtu- 
. inferioribus priucipes tencbrarum siguilicari 


Gregorium Nyssenum, sapientissimo fratre postha- 
bito, Adamantii delirium admisisse in lib. in Hex. 
Verum in praefatione Petrum fratrem commonuerat 
se multa hoc in opere dicturuin, non affirmando, 
sed exercitationis causa. C:eterum Basilius supe- 
riores illas aquas nihil aliud esse ait, nisi vapores, 
qui ες mari fluviisque trahuntur, inque pluvias 
vertuntur... Eodem modo Severianus Gabalitanus, 
aliique disputant, quos Noster secutus est, 


903 


S. JOANNIS DAMASCENI 


congeries coactz sunt, cl appiruit arida. Atque Α τῶν, xat Gcr, f, $rpi* ἐντεῦθεν (65) ol 80 


hinc duo illa maria facta sunt, quibus /Egyptus 
utrinque alluitur (media enim hzc inter duo maria 
gita est) quibus multa, οἱ diversa aequora consti- 
tuuntur, montesque, et insulz, et promontorià, 
οἱ portus, variique sinus, et littora, et ripae con- 
tinentur. Littus enim dicitur quod arenosum est : 
ripa, quod saxosum, ac jam inde a continente pro- 
fundum ést. Consimilem in modum ad ortum si- 
tum est illud mare quod Indicum dicitur, necnon 
boreale, quod Caspium appellatur. Quin paludes 
quoque binc collectze sunt. 

Oceanus terram undique cingens. Salsilatis ejus 
causa. — Est autem occanus velut amnis quidam 
terram universam cingeus (de quo mihi Scriptura 
divina locuta videtur, cum ait: Fluvius. egredie- 
batur e paradiso !?) dulcem οἱ potabilem aquam 
habens. llic cuique mari aquam subministrat, que 
quidem diuturniorem in eis moram trahens, im- 
motaque consistens , amara efficitur; sole niui- 
rum, ac siphonibus id quod in ea subtilissimum 
est semper elicientibus : unde etiam conflantur 
nubes, et imbres formantur, dulcescente per exco- 
lationem aqua. 

Paradisi qualuor flumina. Fontium aqua e mari. 
Therme. — Hic insuper in quatuor principia, sive 
quatuor flumina dividitur, quorum uni nomen est 
Phison (hic est Ganges Indis fluvius) ; alteri Gcon 
(Nilus hic est, qui ab "Ethiopia in ZEgyptum dila- 


bitur); tertio, Tigris: quarto, Euphrates. Sunt au- € 


tem οἱ quamplurimi alii fluvii, qui partim in 171 
mare sese effundunt, partim in terra absumun- 
tur. Quo fit ut terra undique pertusa et cunicu- 
losa sit, ac velut venas quasdam habeat, per 
quas, exceptis-a mari aquis, fontes emittit. Ita fit 
ut, pro terrz qualitate fontium aqua, alia atque 
alia exsistat. Per terram enim aqua marina trans- 
colatur et defzcatur, sicque dulcis evadit. Quod 
si locus unde fons emanat, amarus aut salsus ex- 
stiterit, talis utique et aqua prorumpet **. Plerum- 
que autem accidit, ut aqua angustis quibusdam 
locis interclusa atque compressa, vi erumpens in- 
calescat ; hincque suapte sponte calentes aquz 
emergunt. 


σαι. al τὸν Αἴγυπτον reptéyoosat* µέση 1 
τῶν δύο χεῖται θαλασσῶν. Συνήχθησαν ἃ 
πελάγη, χαὶ ὄρη, xai νήσους, xai ἀγχῶνας 
µένας ἔχουσαι, χαὶ χόλπους διαφόρους περ 
αἰγιαλούς τε, xal ἀχτάς" αἱἰγιαλὸς μὲν và 
μώδης λέ-εται ' ἀκτὴ δὲ Ἡ πετρώδης xal d 
εὐθέως ἐν τῇ ἀρχῇ βάθος ἔχουσα. Ὁμοί 
χατὰ την ἀνατολὴν, fete λέγεται Ἰνδιχή * 1 
pev, ficte λέγεται Κασπία". xal αἱ λίμναι 
θεν συνήχθησαν. 


Ἔστιν οὖν ὁ μὲν ὠχεανὸς, οἷόν τις ποτ. 
χλῶν πᾶσαν τὴν γῆν, περὶ οὗ εἰρηχέναι uo 
θεία T'pach , ὅτι Ποταμιὸς ἐχπορεύεται ἐκ 
ραδείσου, πότιμον i xal γλυχκὺ ὕδωρ Eye 
χορηγεῖ τὸ ὕδωρ ταῖς θαλάσσαις , ὅπερ iv 
λάσσαις χρονίζον, καὶ ἑστὼς ἀχίνητον, sui 
ται, τοῦ ἡλίου ἀεὶ «b λεπτότερον ἀνιμωμέ 
τῶν σιφώνων» ὅθεν xal τὰ νέφη συνίστενα 
ὕμθρδι γίνονται, διὰ τῆς διηθήσεως hu 
νου τοῦ Ὁδατος. 


Όὗτος xal εἰς τέσσαρας ἀρχὰς, fiot elg 

ταμοὺς διαιρεῖται. "Ovoua τῷ Ev Φεια 
τουτέστι Γάγγης ὁ Ἰνδιχός’ καὶ ὄνομα τῷ 
Ttov * οὗτός ἐστιν ὁ Νεῖλος, ὁ ἀπὸ Αἰθιοπία 
γυπτον κατερχόµενος * xal ὄνομα τῷ v ple 
καὶ ὄνομα τῷ τετάρτῳ Εὐφράτης. Εἰσὶ δὲ) 
πλεῖστοι, xal µέγιστοι ποταμοὶ, ὧν ol μὲ 
θάλασσαν κενοῦνται, οἱ δὲ ἐν τῇ yf ἄναλ 
Ὄθεν πᾶσα ἡ 1T, διάτρητός ἐστι καὶ ὑπόνοι 
περ τινὰς Φφλέδας ἔχουσα, δι ὧν Ex τῆς | 
δεχοµένη τὰ ὕδατα, τὰς πηγὰς ἀνίτηαι. Dol 
ποιότητα τῆς γῆς, xal τὸ τῶν πηγῶν ὕδωι 
Διτθεῖται μὲν γὰρ, καὶ διολίσεται διὰ τῆ 
θαλάττιον ὕδωρ, καὶ οὕτω Ὑλυκαίνεται. El 
πος, ὅθεν ἡ πηγη ἀναδίδοται, τύχοι πιχρὸς 
ρὺς, πρὸς τὴν γῆν xax τὸ ὕδωρ ἀνάγεται * 
νου 6b πολλάχις τὸ ὕδωρ, xal Bla ῥηγνύμε' 
μαίνεται. χἀντεῦθεν τὰ αὑτοφνῃ θερμὰ i 
ὕδατα. 


Pisces ei aves. — Divino itaque jussu excavata p ἍΤῷ οὖν θείῳ προστάγµατι κοιλώματα ἓν' 


15 Gen. 1, 10. !* Gen. it, 10. 


*? D3sil. hoin. 4 in Hexaem. 


VARLE LECTIONES. 
h R. 2327 διέστησαν. Sic vetus interpr. sunt divisi. Edit. Veron. Reg. 3569 ὅθεν σνν 


Colb. 1, ὅθεν συνέστη. 


: Noster : ποταμὸς δὲ ὁ γλυχὺ ὕδωρ ἔχων Eozl- nec absono seusu. 


NOT.E. 


(65) 'Evrev0sv. Atque hinc duo maria. /gyptus 
nimirum Mediterraneo mari versus septentrionem 
pertinet, et Erythirzo versus meridiem. 

(o5) bd τῷ ἑνὶ Φεισών. Quorum uni nomen 
est Phison. Phison et Geou Gangem esse et Nilum 
vetustus error est, quem transla:íio Greca quie 
LXX Interpretum nuncupatur, approbavit Jeremi;e 
ir, 18, ubi pro aquus Sihhor, seu «quas Nili, Go 


Γεών, aquas Geon, posuerunt. Terra Παν] 
Pliison alluit, regio est Arabie, Gen. xz: 
Chus, sive Ethiopia, quam Geon circuin 
Asiatica erat, sinui Persico vicina, cujus 
dieque Chusistan. appellatur, non. Africa 
pervadit Nilus. Permirum est Theodoret 
nis nomine Jerem. i5, idolum quoddam int 


DE FIDE ORTHODOXA LIn. II. 


χαὶ οὕτως εἰς τὰς συναγωγὰς αὐτῶν cuvf;yOr.- A terra, in congeries aqux collect». sunt; hineque 


Mata ἐντεῦθεν xal τὰ ὄρη ysyóvaat. Πρώ- 
υν τῷ Όδατι προσέταξεν ὁ θεὺς ἐξαγαγεῖν 
ὥσαν, ἐπειδὴ ἤμελλε Dv ὕδατος, xal τοῦ ἐν 
|) ἐπιφερομένου τοῖς ὕδασ.ν ἁγίου Πνεύμα- 
χαινίζειν «by ἄνθρωπον. Τοῦτο γὰρ ὁ Octo; 
Jo; Ἐξήγαγε δὲ Qoa, μικρά τε xal με- 
ftn, ὁράκοντας ἐν ἰχθύας kv τοῖς ὕδασιν Eo- 
χαὶ τιετεινὰ πτερωτά. Διὰ τῶν πετεινῶν οὖν 
tat, τὁ τε ὕδωρ, καὶ ἡ γη, xató ἀἡρ' EG 
iky Υὰρ (08) ταῦτα γἐγονὲν * ἐν τῇ yf] δὲ δια- 
μαἱ ἐν ἀέρι ἵπταται. Κάλλιατον ὃξ στοιχεῖον 
xai πολύχρηστον, xal ῥύπου καθάρσιον, o5 
ν σωματιχοῦ, xai Ψυχικοῦ 65, εἰ προσλάδοι 
v Πνεύματος. 


Περὶ πε.λαγῶν κ. 
ἴχεται τὸ Λἰγαϊον πέλαγος, Ἑλλήσποντος, 
5 ᾿Αόυδον xai Σηστόν' εἶτα ἡ Προποντὶς, 
εἰς Χαλχηδύνα xaX Βυνάντιον * ἔνθα τὰ στε- 
») ὁ Πόντος ἄρχσται. Εἶτα ἢ Μαιῶτις λίμνη. 
ἀπ᾿ ἀρχῆς Εὐρώπης xai Λιθύης, Ἱθτριχὸν, 
τηλῶν εἰς Πυρήνην τὸ bpoz* Λιγυστικὸν δὲ, 
ὢν τῆς Τυῤῥηνίας περάτιιν. Σαρδόνιον δὲ, 
τὸν Σαρδὼ, νεῦον πρὸς τὴν Λιθύην xázo* 
tby δὲ, τὸ µέχρι Σικελίας λῆγον, ἀρχόμενον 
τῆς Λιγυστιχῆς ἄχρων ^ εἴτα Λιθυχόν ' εἶτα 
V, xaY Σικελικὸν, χαὶ Ἰώνιον, χαὶ "Αδριον, 
χυμένον Ex τοῦ Σ.χελικοῦ πελάγους, ὃν xa- 


montes exstiterunt. Primigenix itaque aqu: prz- 
cepit. Deus amimam viventem educere : qnando- 
quidem futurum erat ut per aquam et Spiritum 
sanctum, qui in prineipio ferebatur super aquas ?', 
hominem instauraret. Hanc enim causam affert 
Dasilius **. Eduxit igilur tam parva quam ingentia 
animantia ; cete et dracones , pisces per undas la- 
bentes, avesque pennatae. Per aves porro, cum 
aqua, tum ierra, aerque veluti quodam nexu co- 
pulantur. Nam ex aquis ortz illa sunt, et in lerra 
versaatur, et volant in aere. Optimum autem elc- 
mentum est aqua et ad multos usus commodum ; 
camque vim liabet, ut non corporum modo, sed el 
animarum, dummodo Spiritus sancli accesserit 
gratia, spurcitiem eluat 35. 
De maribus, sive equoribus. 

AEgeum mare liellespontus excipit, ad Abydum 
et Sestum desinens. Deinde Propontis, qns ad 
Cbalcedonem et Byzantium terminatur; ubi an- 
gusti. transitus seu fauces sunt, a quibus Pontus 
sumit initium. Mox M:otis palus. Rursus ab Eu- 
rope et Libya initio, lbericum mare est, ab Her- 
caleis Columnis ad Pyreneum montem excurrens. 
Post Ligusticum, quod usque ad Etrurie (nes 
protenditur. Mox Sardonium, quod supra Sardi- 
niam, ad Libvam Africamve deorsum vergit. Tum 
Etruscum, quod ab extremis Liguriz (inipus inci- 
piens ad Siciliam finem babet. Postea Libycum, 


puyOtax5v κόλπου, fz0t ᾽Αλχυηνίδα θάλας- c deinde Greticum, Sienlum, Ionicum, et Adriaticum, 


Ub Σρυνίῳ xaX Σκυλλαίῳ περιεχόµενον πἐλᾶ- 
Μνιχόν. Εἶτα Μυρτῷον, καὶ Ἰχάριον, &y ᾧ 
υχλάδες ' εἶτα Καρπάθιον, καὶ Παμφύλιον, 
πτον * ὑπὲρ δΣ τὸ Ἰκάριον ἑξῆς ἀναχεῖται τὸ 
Ἔστι δὲ χα) ὁ τῆς Εὐρώπης παράπλους ἀπὸ 
ποταμοῦ ἐκφολῶν, ἕως Ἡραχλέους στηλῶ»ν, 
"θΦ0’: τῆς δὲ Λιδύης ἀπὸ Τίγγχεως μέχρι 
'Κανωριχοῦ, στάδια B,0cvp' - τῆς δὲ Ασίας 
0602, ἕως Τανάϊῖδος ποταμοῦ μετὰ τῶν χόλ- 


, 1, 9. Ἡ Basil. hom. 9 in Ποχασπ. 


- eulis. Columnos, 


quod e Siculo inari effanditur, quem Corinthiacum 
sinum, sive Alcyonium ssquor appellant. Quod au- 
tem Sunio et 179. Seyllieo mari continetur, Sa- 
ronieum dicitur. Ab ee Myrtoum, et ]carium, in 
quo et Cyelades sunt. Tum Carpathium, et Pam- 
piwlium, et Agyptium. Demum supra learium, 
seso AEgsum proxime effundit. Est autem Europe 
trajectes a Tanais fluminis ostiis usque ad ller- 
stadiorum 609700; Afriem, a 


33 Sever. Gabal. arat. 4 De opif. mundi; Basil. hom. 8. 


VARI LECTIONES, 


. ei Reg. { χήτη xai δράκοντας. * Hoc caput in Reg. 7, Colb. 1, et in. Nostro deest. Aberat in 
9950 ; sed in sejuncta memhrana ab altero scriptore adjecetam fuit. In cod. 5. Hil. reperitur 
mt De creatione. Adjecttm ab. ipso auetore putavero, instar appendicis, vel íÍragmentum esse 
is cujusdam operis geographici, quod Damascenus ipse, alterve scriptor ediderit. In cod. Colb. 1, 
imo iitulus περὶ πελάγων, margini duntaxat appositus est, absque nota numerali. 


NOTE. 
al τοῦ ἐν ἀρχῇ. Et Spiritum sanctum, etc. D — (08) Εξ ὑδάτων μὲν» γάρ. Nam ex. aquis. orte 


Spiritu. Dei. qui ferebatur super aquas, 
m a majoribus se accepisse Basilius testa- 
ram ceu probabilem recitat, Spiritus Dei, 
tommolionem acris, seu ventum validuin 
ài: quam posthac amplexi sunt Severus 
im et Theodoretus. Chrysostomo Scriptura 
€ videtur, vitalem quamdam actionem indi- 
5 fuisse, w! non esset aqua consistens et im- 
(à χινούµενον, xal ζωτικὴν τινα δύναμιν 
que agitarctur, vitalemque vim quamdam 


PaThaOL. Gn. XCIV. 


tlle sunt. Communis hx € est. Patrum sententia, 
volucres, uli el pisces, nalas esse ex aquis, idque 
canit Ecclesia in hymno vesperarum v leri. Nec 
audiendi sunt qui ex Hebraeo inferunt solos pisces 
ex aquis 4 Deo productos esse, atque ita legunt : 
Producant aque reptile animqm viventis, εί volatile 
volet, etc. Perperam enim omittunt grononten 
quod, necessario subaudiendum juxta Hebrz»orum 
idioma ; atque sie vertendum erat, et volatile qucd 
volet. 


22 


907 


S. JOANNIS DAMASCENI 


Tinge ad Cauobicum ostium, stadiorum 209252 ; A πων, ὁ παράπλους στᾶδια ῥδρια’. ᾿Ομοῦ παράλιος 


Asi» denique, a Canobo usque ad Tanaim una 
cum sinibus, stadiorum 4111. Atque ita habitati 
tur ?* 
CAP. X. 
De terra, εἰ iisque ex ea producuntur. 
Ignotum terre fundamentum. — "Terra unum est 
ex quatuor elementis, siccum, frigidum, grave el 
immotum : primo die ex nihilo productum. 7m 
principio, inquit, creavit Deus colum εί terram **, 
Cainam autem rei insideat, ac quo fundamento 
nitatur, nullus mortalium dicere potuit. Sunt au- 
tem qui cam super aquas collocatam, et stabilitam 
esse aiunt, his videlicet verbis Davidis adducti : 
Qui firmavit terram. super. aquas **. Alii super ac- 
rem. Alius autem sie ait : Qui appendit terram 
super nihilum *'. E& rursus. diviniloquus David ex 
persona Creatoris, Ego, inquit, confirmavi columnas 
ejus **, columnarum nomine vim illam signifi- 
cans, quie eam continet, Nam quod idem alio 
loco ait, exper maria (undavit eam **, nihil aliud 
indicat, nisi quod aque natura terre undique 
affusa sit. Proinde sive cam seipsa, sive aere, 
sive aquis, sive denique nihilo fulciri conceda- 
mus, a pia sententia recedere conveniens non 
est : quin potius confitendum, omnia in univer- 
sum Conditoris virtute contineri el conservari. 
Terre status cum primum creata. Animantia atir- 


pesque hominis causa. — Et quidem in principio, C 


quemadmodum ait Seriptura divina **, terra aquis 
obducebatur, atque indigesta, boc est, ornatus 
omnis expers erat. Quamprimum autem precepit 
Deus, confestim aquarum conceptacula exstite- 
runt: ac Lum inontes esse covperunt, divinoque 
jussu terra suum ornatum accepit, berbis videli- 
cet omnis generis et stirpibus decorata; quibus 
divino imperio vis ea insita est, qua augescerent, 
alerenturque, et semen ad sui simile generandum 
producere possint. Quin ad Opilicis jussum omnis 
quoque generis animantia, reptilia, feras, et pe- 
cora, jumentaque protalit : omnia quidem illa ad 
tempestivum hominis usum, cxterum alia ad ci- 
bum, ut cervos, pecudes, capreas, et reliqua id 


«πτηνῶν. Πάντα piv πρὸς τὴν τοῦ ἀνθρώπω dist 


γύλποις τῆς xa0' ἡμᾶς οἰχουμένης στάδια cr o" 
orbis nostri mare ad stadia 1209072, por agr 


ΚΕΦΑΛ. l' [KA]. 
Περὶ γῆς, xal τῶν ἐξ αὐτῆς. 

Ἡ γη £y. τῶν τεσσάρων στοιχείων ἐστὶ, ξηρόα 
χαὶ φυχρὸν, xoi βαρὺ, xaX ἀχίνητον, ὑπὸ τοῦ θιῷ 
ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι τῇ πρώτῃ ἡμέρα τε 
ἠγμένον. Ἐν ἀρχῇ Υὰρ, φησὶν, ἐποίησεν d θεὺς 
τὸν οὐρανὸν xal τὴν jw: fo τὴν ἔδραν xal sh 
βάσιν οὐδεὶς τῶν ἀνθρώπων εἰπεῖν δεδύνηται. Ot ply 
γὰρ ἐπὶ ὑδάτων φασὶν Ἱδρᾶσθαι, καὶ πεπῆχθαι αὖ- 
τὴν, ὥς φησιν ὁ θεῖος Aa6i65* Tip στερεώσαντι ty 


p Tür ἐπὶ ὁδάτων. Οἱ δὲ, ἐπὶ τοῦ ἀέρος. "Άλλος 


φησιν’ Ὁ ἑδράσας τὴν γῆν ἐπ᾽ οὐδενός. Καὶ πὰ- 
λιν ὁ θεηγόρος Δαθὶδ, ὡς Ex προσώπου τοῦ Δημινρ- 
γοῦ, Εγὼ, Φησὶν, ἑστερέωσα τοὺς στύ.Ίους αὐ- 
τῆς, τὴν συνεχτιχὴν αὑτῆς δύναμιν στύλους ὀνομά» 
σας. T6 δὲ, ἐπὶ 0aJaccov ἐθεμε.ίωσε αὐτὴ», 
δηλοὶ τὸ πάντοθεν περιχεχῦσθαι τῇ ΥΠ τὴν τοῦ ὕδετις 
φύσιν. Κὰν οὖν ἐφ᾽ ἑαυτῆς, χἂν ἐπὶ ἀέρος, xiv Ei 
ὑδάτων, χᾶν ἐπ᾽ οὐδενὸς δῶμεν ἠδρᾶσθαι αὐτὴν, χρὴ 
μὴ ἀφίστασθαι τῆς εὐσεθοῦςἑννοίας, ἀλλὰ πάντα üpeo 
συγχρατείσθαι’' ὁμολογεῖν, χαὶ συνέχεσθαι τῇ buv- 
pst τοῦ Κτίσαντος. 


Ἐν ἀρχῇ μὲν οὖν, χαθώς φησιν fj θεία Γραφὶ, ὑὺ | 
ὑδάτων ἐκαλύπτετο, καὶ ἀχατασκεύαστος, (ro ἐκ. 
σµητος ἦν. Τοῦ δὲ Θεοῦ προστάξαντος , τὰ «uv ὑδέ- 
«wv δοχεῖα γεγόνασι, xai τότε τὰ ὄρη ὑπῆβξε, ui 
τῷ θείῳ προστάγµατι τὸν οἰχεῖον ἀνείληφε κόσµο, 
παντοδαπαῖς χλόαις xal φυτοῖς ὡραῖσθεῖσα - ol; ὁ 
θεῖον ἑνέθηχε πρόσταγμα, δύναμιν αὑξητιχήν τε, xol 
θρεπτιχἣν, xal σπερματικὴν, ἧτοι ὁμοίου revu 
xiv. Ἐξήγαγε δὲ τοῦ Δημιουργοῦ χελεύσαντας, s9 
παντοῖα Ὑένη ζώων, ἑρπετῶν τε, καὶ θηρίων, wil 


Ro δρα. ε GÀ -.- » 


pov χρῆσιν * ἁλλὰ τούτων, τὰ μὲν πρὸς βρῶσῳ, ών 
ἐἑλάφους, πρόδατα, δορχάδας, xoi τὰ τοιαῦτα δὲ | 
πρὸς διαχονίαν, οἷον χαµήλους, βόας, ἵππηυς, Wt 
xal τὰ τοιαῦτα * τὰ δὲ πρὸς τέρφιν, οἷον iode" 
xai τῶν ὀρνέων, χίσσας τε, xai ψιτταχοὺς, καὶ τὰ 


ο armor 


genus; alia ad ministerium, ut camelos, boves, D τοιαῦτα * xal τῶν φυτῶν δὲ, xal τῶν βοτανῶν, i 


equos, asinos, cxleraque ejusmodi ; alia ad oble- 
ctationem, ut simias, et ex avibus, psittacos, et 
similia : stirpes item et herbas, partim fructiferas 
et esculentas, partim olfactu suaves et floribus 
decoras, exhilarandi animi causa concessas, velut 
rosam, aliasque similes; partim ad morborum 
medelam. Neque enim aut anüunal ullum, aut 
planta ulla est, cui non vis aliqua hominibus 
utilis, asummo rerum Parente indita sit. Nam cum 
ile, cui omnia antequam fiant explorata suni, 
perspectum haberet fore uti bomo libera volun- 


μὲν χάρπιµα, τὰ δὲ ἐδώδιµα, τὰ δὲ εὐώδη, καὶ b 
pk πρὸς τέρφιν ἡμῖν δεδωρηµένα ᾿ οἷον τὸ (Abr. 
xal τὰ τοιαῦτα. τὰ δὲ πρὸς νοσημάτων ἴασιν, 071 
ἔστι γὰρ οὐδὲν ζῶον, οὐδὲ φυτὸν, ἐν ᾧ οὐκ ἑνέριαν 
τινα τῇ τῶν ἀνθρώπων χρείᾳ χρησιμεύουσαν Mr 
μιουργὸς ἐναπέθετο. Ὁ γὰρ τὰ πάντα πρὶν γενέσκ 
αὐτῶν ἐπιστάμενος, εἰδὼς ὡς μέλλει Ev αὐτεζνον 
προθάσει ὁ ἄνθρωπος Υίνεσθαι, xat τῇ φθορᾷ qr 
δίδοσθαι, πάντα πρὸς εὔκαιρον χρῆσιν αὐτοῦ, 1 5 
ἐν τῷ στερεώµατι, τά τε ἐν τῇ vf, xal τὰ ἓν 0p" 
ἔχτισε. 


tate a divino mandato recederet, 173 corruptionique addiceretur, ideireo ad commodum ipie 
usum, cuncta quz (um in celo, tum in terra et in aquis sunt, procreavit. 


** Vid, Strab. lib. i1. 


15 Gen. 1, 1. 
xxii 9. ** Gen.), 2. 


** Psal, cxxxv, 6. 


" Job xxvi, Ἱ. ** Psal αχιν, &, Pul. — 


DE FIDE ORTIIODOXA LIB. IT 
ν οὖν τῆς παραθάσεως, πάντα ὑποχείρια A 


πψ ἣν. "Αρχοντα γὰρ αὐτὸν χατέστησεν ὁ 
των τῶν Ly τῇ ΥΠ xai ἐν τοῖς 05aot* xal 
) δὲ συνήθης τῷ ἀνθρώπῳ fv, μᾶλλον τῶν 
"p προσερχόµενος , xa τερπνοῖς προσοικι- 
χινημασιν, "00cv δι’ αὑτοῦ τὴν χαχίστην ὁ 
6 διάδολος ὑποθήχην τοῖς προπἀτορσιν εἰσ- 
Καὶ ἡ y? δὲ αὑτομάτη τοὺς χαρποὺς 
ὃς χρείαν τῶν ὑποχειρίων αὐτῷ ζώων * καὶ 
ος qv τῇ vf, οὔτε χειµών. Μετὰ δὲ τὴν παρά- 
(na παραόυνεθ.ήθη τοῖς χτήνοσι τοῖς 
, tal ὠμοιώθη αὐτοῖς, ἄρχειν kv. ξαυτῷ τὴν 
ειθυµίαν τοῦ λοχιχοῦ νοῦ παρασχευάσας, 
ες τοῦ Δεσπότου ἐντολῆς γενόμενος, ἐπ- 
) ὑπὺ τοῦ Δημιουργοῦ χειροτονηθέντι ἄρ- 


910 

llomini quondam parebant. omnia. — Et quldem 
ante prevaricationem, nihit erat quod hominis 
Imperio subditum non esset. Princeps quippe con- 
stitutus a Deo fuerat, omnium tam qua in terra, 
quam qua in aquis degunt. Quin serpens quoque 
homini familiaris erat, ut prz coteris animantibus 
ad eum accederet , blandisque motibus cum illo 
quasi converssretur *'. Hine factum est ut mali 
auctor diabolus ipsius opera pessimam primigenis 
parentibus strvem necteret **. Terra insuper fru- 
ctus, quibus animantia, qus illi parebant, aleren- 
tur, sponte proferebat. Neque tum imber, neque 
hiems aut tempestas erat. At post transgressio- 
Bem, quando comparatus est jumentis insipientibus, 
et similis factus est eis 3: cum herili violato pre- 


Ἰποχείριος χτίσις' xal ἐτάγη ἐν ἱδρῶτι ἑρ- D cepto, ita se comparaaset, ut bruta cupiditas ratione 


τὴν γῆν, ἓξ fe ἐλήφθη. 


predite menti sum dominsretur, tum subdit 


ab ipso defecerunt, qui princeps ipsarum creatus a Deo fuerat; atque co redactus, ut ter- 
[πα sumptus erat, cum sudoribus colere jussus sit. 


δὲ νῦν ἄχρηστος dj τῶν θηρίων χρῖαις, 
Σ, παὶ πρὺς ἐπίγνωσιν , χαὶ ἐπίχλησιν τοῦ 
teg φέρουσα θεοῦ. Καὶ ἡ ἄχανθα δὲ μετὰ 
ἄασιν ἑξέφυ τῆς γῆς κατὰ τὴν τοῦ Κυρίου 
ν, μεθ) fjv συνεζεύχθη, καὶ τῇ ἀπολαύσει 
fj ἄχανθα, εἰς ὑπόμνησιν τῆς παραθάσεως 
Ίσα, δι ἣν ἀχάνθας καὶ τριδόλους ἡ τῆ 
ν ἡμῖν χατεδιχάσθη. 


Deficiente illo rebellarunt. Fere quit ϱοπκοάἱ 
afferant. — (Quanquam, ne nuuc quidem ejusmodi 
fere sunt, ut nulla ex eis utilitas capi queat: 
quippe quz: terrorem bomini incutiendo, eum ad 
Dei conditoris agnitionem, ejusque opem Implo- 
randam adducunt. lusuper post spretum manda- 
(um, spina quoque, juxta Domini sententiam e 
terra prodiens, ameenitati rosse cónjuneta fuit, qu» 


| nobis memoriam transgressionis, propter quam terra multata fuit, ut spinas et tribulos 


erret 3». 
dv ταῦτα οὕτως ἔχει πιστεντέον , ἐκ. τοῦ 
ὃν τὴν τούτων διαμονὴν ἐνεργεῖν τὸν τοῦ 


Dei verbo ενα cuique rei vis. indita. — Quod au- 
tem hec ita se habeant, hinc fides astruitur, 


ἔγον, ὃν ἔφη: Ἀυξάνεσθε, καὶ π.ληθύνε- Ὁ quod ea, perseverare prastet Domini sermo, quem 


zx4npocats chr vr». 


Mibi] δέ τινές φασι τὴν γῆν, ἕτεροι ὃΣ xvo- 
ἅττων δὲ xoi πάνυ ἐστὶ τοῦ οὐρανοῦ σµι- 
ὥσπερ τις στιγμὴ iv µέσῳ τούτου χρε- 
Καὶ αὐτὴ δὲ παρελεύσεται, χαὶ ἀλλαγή- 
ἰαχάριος δέ ἔστιν ὁ τὴν τῶν πραέων γῆν 
dw Ἡ yàp μέλλουσα τοὺς ἁγίους ὑπο- 
15, ἀθάνατός ἐστι * τίς οὖν ἀξίως τὴν 
r& xal ἀχατάληπτον τοῦ Δημιουργοῦ σοφίαν 
εν ;"H τίς τῆς πρεπούσης εὐχαριστίας 
φοῦ δοτῆρος τῶν τοσούτων ἀγαθῶν. 


Ric δὲ αἱ γνωσθεῖσαι ἐπαρχίαι τῆς Υῆς 
ραπίαι. Ἑδρώπης μὲν λδ' * Ασίας δὲ Ἠπεί- 
Eine ἐπαρχίαι µη’ κανόνες ιβ’.] 


KE&AA. ΙΑ’ [KE]. 
Περὶ παραδείσου. 
b δὲ ἔμελλεν ὁ θεὸς, ἐξ ὁρατῆς τε xol ἀορά- 


(t bom. de pa .. Gen. im, 1. 
Matth. v, 4, 


rad. 


55 Psal, xr viri, 14. 
* Method. Cont. Orig. apud Epiph. hares. 64. 


propuntiawit, Crescite, et multiplicamini, et replete 
terram 3. 

Terre figura molesque. — Nonnullis porro ter- 
ram esse rotundam placet: aliis cono similen. 
Multum eerte colo minor est, in ipsius centro 
instar puncti appensa. Caeterum ipsa quoque prte- 
teribit, οἱ immutabitur. Beatus autem ille est, qui 
possidebit terram, que mitibus premittitur **. Que 
enim terra sanctos susceplura 6st, nunquam in- 
teribit. Quis ergo infinitam etincomprehensam Crea- 
toris sapientiam digne miretur? Quis bonorum auctori 
pares ipsius beneficiis grates rependere queat *'? 

| Sunt porro quas novimus, terrarum orbis 
provincie, sive prefecture, Europe quidem tri- 
ginta et quatuor; Asiw continentis amplissimo , 
provinci2 quadraginta octo, canones, quos Yocant, 
duodecim.) 

CAP. XI. 
De paradiso. 
Paradisus hominis regia. — Quoniam autem 


* [jasil. hom. de parad. 3 Gen. 1, 23 


NOT &. 


αἱ ὁ , Quin. serpens. quoque. Etsi Da- 
8 eun" lioc caput scriberet - Basilii homi- 
paradiso, prz: oculis habuit, eum tamen 
aon est, ubi dixerat, serpentem, antequam 


r eum primi parentes deciperentur, supra pedes 
Pinbulasse, ipsique propter boc nefas evulsos pc- 
des fuisse, Basilio Josephus prziverat. 

(10) Ilec solus habet Reg. 3451. 


11 


S. JOANNIS DAMASCENT 


9i? 


Deus ex visibili οἱ invisibili natura. hominem ad A του κτίσεως πλαστουργεῖϊν τὸν ἄνθρωπον κατ εἰχύνα 


imaginem ac similitudinem suam velut regem ali- 
quem, Lotiusque terra principem, el. earum rerum 
quie in illa sunt, formaturus crat, regiam ei quam- 
dam prius exstruit, in qua suam sedem colloeando, 
beata 1744 et omni felicitate affluenti vita fruere- 
tur ?*. Atque hic ille est divinus paradisus , qui 


5’ Gregor. Nyss. De opif. hom. cap. 2. 


τε καὶ ὁμοίωσιν, ὥσπερ τινὰ βασιλέα καὶ ἄρχοι: 
πάσης τῆς γῆς , καὶ τῶν ἐν αὐτῇ, τροκαθίστησιν 
αὐτῷ οἷόν τι βασίλειον, καὶ ἓν ᾧ διαιτώµενος µαχε- 
piav χαὶ πανυλθίαν ἕξει ζωήν. Καὶ οὗτος (11) ἐ 
θεῖος παράδεισος, Θεοῦ χερσὶν ἓν Ἐδἐμ πεφυτευµὲ. 
vog, εὐφροσύνης xal θυµηδίας ἁπάσης ταμεῖῳ, 


NOT &. 


(714) Καὶ οὗτος. Atque sic ille est divinus para- 


disus. Cum multa variaque de paradiso Eden vote- 
res scripserint, paucis auctores eorum perstrin- 
gam ex libro vir Anastasii I1 Antiocheni in Hexae- 
meron, Cujus et Gri:cum contextum afferam, quia 
nondum oditus fuit Οἱ μὲν οὖν ἀργαιότεροι τῶν 
Ἐκχχλτσιῶν ' λέγω 65 Φίλων ὁ φιλόσοφος xai τῶν 
ἁποστόλων ὁμόχρονος, χαὶ Ηατίας ὁ πολὺς, ὁ Ἰωάν- 
νου τοῦ εὐαγγελιστοῦ φοιτητὶς ὁ Ἱεραπολίτης. El- 
ρηναϊός τε, ὁ Λουγδουνεὺς, xal Ἰουστῖνος ὁ µάρτυς 
xai Φιλόσοφος, Πανταίνετος (lege ἨἩάνταινός) τε Ó 
᾽λλεξανδρεὺς , καὶ Κλήμης ὁ Στρωματεὺς , καὶ οἱ 
ἁμο) αὐτοὺς , πνευματικὼς τὰ περὶ παρλδείτου 
ἑθεωρήθησαν (Torte ἐθεώρησαν) εἰς την Ἀριστου 
Ἐκκλησίαν ἀναφερόμενα. Ἐς ὧν εἶσιν xa οἱ περὶ 
πάντα πάνσοφο! δύο Καππαδόχαι ΤΓρηγόριοι, "ÀAzav- 
τες οὗτοι ἐξ αἰτιῶν τοιῶνδε φάσχοντες εἶναι xal 
πνευµατικόν τινα παράδεισον * Veteres ergo Eccle- 
siarum interpretes , Philo, iuquam , philosophus, ct 
tempore equalis apostolis et celebris Papias Hiera- 
politanus, Joannis evangeliste discipulus, et lreneus 
Lugdunensis, et. Justinus martyr et. philosophus, 
Punianusque Alexandrinus, εἰ Clemens Stromateus, 
ac eorum assecla, spiritualiter intellexerunt de Ghri- 
sti. Ecclesia ea que scripta sunt de paradiso. Ex 


n 


uibus sunl duo per omnia doctissimi Cappadoces C 


(;regorii. li ox.nes quibusdam de causis dicebant 
esse eliam aliquem paradisum spiritualem. Post- 
quam nonnullas rationes attulit, propter quas hi 
aueteres ad hunc modum interpretati crant quz 
de paradiso scripta sunt, bas rursum alias sub- 
jungit : "Όθεν διὰ πάντας τὰς ἀχαταλήπτους αἰτίας 
πνευματικῶς νοῄσαντες πάντα τὰ περὶ παραδείσου 
o! μνημονευθέντες ἐξηγητα)ν, pirist ὅτι δ,άφοροι 
αἰμέάεις ἐτέχθησαν ὑπό τινων ἀνθρώπων σαρχικῶς 
ἁἀκουσάντων τὰ περὶ θεοῦ xai παραδείσου ἐν τῇ Εε- 
vicc λεγόμενα * ob μὲν σωματόμορφον τὸν θεῶν, 
χατ᾽ εἰχόνα χαὶ ὁμοίωσιν ὑλιχὴν τοῦ ἀνθρώπου δο- 
γματίσαντες οἱ δὲ µεγίστας εὐχαριστίας τῷ ὄφει 
τροσάξαντες, ὡς διὰ τῆς αὐτοῦ σῳμθουλῆς χαὶ τῆς 
πχραθάσεως τῆς Ὑενομένης γεννηθέντος ὅλου τοῦ 
ἀνθρώπων Yévoug, οἵτινες καὶ ᾿Ὀφῖται δικαίως προσ- 
αγορξύονται, Μανιγαῖοι δὲ, ὁμοῦ τε χαὶ ἄνδρες, καὶ 
γυναῖχες, Τυμνοὶ ἐν ταῖς ἐκκληνίαις σννάγονται 


χατὰ μέμησιν τοῦ ᾿Αδὰμ xai τῆς Εὔας ' Uude pro- 
pter has εάµεας incomprehensibiles , omnia que de 


paradiso dicta sunt, spiritualiter intelligentes, inter- 
pretes quorum. meminimaus , dizermu, quod. diverse 
nata sunt lereses, quibusdam hominibus, qui car- 
naliter. audierunt que de / Deo et paradiso dicuntur 
in. Genesi; aliis quidem statuentibus Deum habere 
[oram corporis secundum imaginem similitudinem- 
que materialem hominis ; aliis serpenti magnas o[- 
jerentes gratiarum. acliones , utpote quod per ejus 
consilium patratamque prevaricationem ex muliere 
sit generatum. totum genus. l'umanum ; qui quidem 
merito etiam. appellantur Ophitg, id est. serpentini. 
M anicheei autem. simul et viri et mulieres nudi conu- 
gregantur in suis ecclesiis ad. imitationem Adam et 
Ew. Quibusdam interjectis, narrat ob quemdam 
Ezechielis locut, in quo de diabolo sub figura re- 
gis Tyri sermo est, priscos interpretes occasionem 
sumpsisse, per allegorias edisserendi qux Genesis 


D 


liber de paradiso compleetiuir : "Opa yàp ὅτι dj 
ἁπλῶς παράδεισος λέγεται οὗτος ὁ παρὰ -ᾧ πρι- 
οτη, ἀλλὰ παράδεισος Θεοῦ. 'O δὲ Mocatx^; id 
Econ. οὐ θεώνυµος, ἀλλ' ἁπλῶς παράδεισος, " 
xaló χατὰ πάντα θεῖος ᾽Αμθρόσιος, χαὶ ἸΙοωυστίνς 
ὁ θεόληπτος μάρτυς, ἓν τοῖς εἰς «hv Ἑξαίμερον ai- 
τῶν ὑπομν pae τὰ περὶ παραδείσωυ διεξιόντς, 
μετὰ τὸ εἰπεῖν περὶ τῶν αἰσθητῶν δένδρων xai ὑἱὰ- 
των, καὶ γηγενοῦς παραδείσου παρήῄγαγον ἐν uit 
τὰ προχείµενα τοῦ θείου Ἰεσεχιζλ περὶ παραδείσω 
οὐρανί[ου ῥῆματα, xaX πολλή» ἑξέτασιν xal θεωρίαν 
λεπτῆν Ev αὐτοῖς δ,εξελθόντες , ἐπήῆγαγον λέχοντες, 
ὡς αἴσχιστόν τε καὶ θεοστυογὲς τὸ φάσχειν, 8 τὺ 
ὅλως εἰς ἔννοιαν λαθεῖν τὴν µακασίαν τε wd po- 
χυνητὴην τοῦ θεοῦ Λόγου θεύτητα σὺν τῷ διχαῳ 
ληστῇ εἰς ῥενστόν τὲ xal ὑλικὸν παράδεισον εἰελ- 
0εἴν * Vide enim quod non absolute dicitur paradi- 
sus is de quo apud prophelam | mentio est, sed pera- 
disus Dei. Mosaicus awtem paradisus, Dei adjecto 
nomine diclus. non est,sed absolute paradisus. Unde 
divinus per oninia Ambrosius ; et Justinus martra 
Deo inspiratus, in swis in llexaemeron commesn- 
riis, ca persequentes que dicta sunt de paradis, 
posiquam dixerunt de sensilibus arboribus, et aqui, 
el fructibus, et paradiso de terra genito , in πιει. 
adduxerunt proposita divini Ezechielis verba de pa- 
radiso celesti, iisque multo examine et. subtili cor 
lemplatione explicatis , subjunxcrunt dicentes , quol 
sit (urpissimum et Deo invisum, dicere, aut omnino 
cogitare , beatam  adorandamque Dei Verbi diriri- 
latem cum justo. latrone ingredi in fluxum εἰ mait- 
rialem paradisum , etc. Addit, Origenem, cum ant- 
gogiis nimium indulsisset , omnes creaturas qu2 
sex diebus fact:e sunt, ad fabulosas tragoedias tra- 
ducendo, ut neque ccelum qued sensu percipilar, 
neque terram, neque aquas, Reque plantas, ae 
aliud quidpiam secundum litteram — intelligeret, 
justo synodi judicio damnatum esse, ne c 

tur Dcus visibilis hujusce mundi conditor non es 
et tota historia: sacfz series pessumdaretur. 
circa ol νεώτεροι τῶν Πατέρων * λέγω δὲ. ὁ sif 
τὸν θεῖον Βασίλειον, καὶ τὸν Χριστοῦ ποταμὸν Ἰωάν- 
νην τὸν Χρυσόστομον, θεύδωρόν τε τὸν ἑλεεινὸν ὄντως 
Αντιοχέα, καὶ Σεθηρον τὸν Γαδαλεωτὴν, Εὐσίδών 
τε τὸν Ἐμεσηνὸν, xal τὸν λόγοις xai ἔργοις ερ” 
µακάριστον Ἐπιφάνιον, Κὐριλλόν τε τὸν θεοφἀντορᾶ, 
καλθεόφιλον’ μᾶλλον οὗτοι πάντες κατὰ tb γρὰ s. 
συγγβάµµατα ἑαυτῶν περὶ τῆς Ἑξαημέρου idt ; 
τὰς ἀλληγορίας καὶ ἀναγωγὰς ἀφέμενοι ' Περ”. 
res Patres, divinus, inquam, ljasilius , et Christi t- 
vius Joannes Chrysostomus, et Theodorus vere $ut- 
rabilis Antiochenus , et. Severus (sive Severian) 
Gabalcotes, et Eusebius Emissenus, necnon verla & 
[uctis beatissimus. Epiphanius, Cyrillus. quoque, t 
Theophilus, hi omnes sua scripta de sex dierumef 
ribus, missis et allegoriis et anagogiis juxta litem 
exposuerunt. llic non disputo , genuinzeue fi 
singula ille veterum Patrum lucubrationes, qiii 
Anastasius antehac laudavit, Papiam scilicet, Jt 
stini , Irenzxi , Clementis, Pantzni. Hoc enim 4” 
notatiuncule brevitas, cui studere debeo, non pr 
Ütur. Hieronymus testis est. Irenzum £e Ocum 
scripsisse (a) ; Eusebius, Clemcntein. Alezandrisen 


4n) Vide Pra(3tionis num. XX, ubi iterum Lcequienus de voce Octava. 


DE FIDE ORTHODOXA μη. I!. 


914 


Ῥυφὴ (12) ἑρμηνεύεται. Ἑν τῇ ἀναιολῇ A Dei manibus in Eden consitus est, voluptatis om- 


τῆς γῆς ὑψηλότερος xslusvo; εὐχραῆς 
'λεκτοτάτῳ, xal χαθαρωτάτω περιλαμ- 
τοῖς ἀειθαλέσι χομῶν, εὐωδίας πλέρης, 
£t, ὥρας ἁπάσης αἰσθητῖς xoi χἀλ- 
ανω» ἐπίνοιαν * θεῖον ὄντως χωρίον, 
) xat' εἰχόνα θεοῦ ἑνδιαίτημα ' ἓν d οὔ- 
(ων πὐλίκετο, μόνος δὲ ὁ ἄνθρωπος, τῶν 
! τὸ πλαστούργημα. 


nis ac Jucunditatis promptuazriam (Eden enim, αἱ 
interpreteríis, delicias sonat *^). In Oriente. omni 
terra sublimior positus fuit, probeque temperatus, 
ac subtilissimo purissimoque aere undique collu- 
Stratus, plantis nunquam non floridis vernans, 
suavissimo odore ct lumine plenus, eleganti» om- 
nis, qux: quidem in sensum cadat, et pulchritudinis 
cogitatum superans, divina plane rcgio, dignum- 


ui ad Dei imaginem conditus erat, domicilium : in. quo nullum rationis expers ani- 
itur; sed solus homo, opus manuum Dei. 


δὲ (73) τούτου ξύλον ζωῆς 6 8:5; ἑφύ- 
ξύλον τῆς γνώσεως. Τὸ μὲν ξύλον τῆς 
τόπειράν τινα, xai δοχιμὴ», χαὶ γόμνά- 
ἀνθρώπου ὑπακοῆς κά) παρακοῆς. A: 
JU γινώσχειν χαλὸν καὶ πονηρὸν χἐκλη- 
ὀναμιν ἐδίδου γνωστιχἣν τοῖς µεταλαμ- 
| Οἰχείας φύσεως ' ὅπερ χαλὸν μὲν τοῖς 
by δὲ τοῖς ἀτελεστέροις, χα) τὸν ἔφεσιν 
, ὥσπερ στερεὰ vpnoh τοῖς ἁπαλοῖς ἔτι 
€ Υάλαχτος. Οὐκ ἐδούλετο γὰρ, ὁ χτίσας 
εεριμνᾷν, xal περὶ πολλὰ τυρδάζεσθα:, 
τὰς, xal προνοητὰς τῆς ἰδίας ζωῆς γε- 
Q δη xal πέπονθεν ὁ Αδάμ. Γευσάμε- 
ω ὅτι γυμνὸς ἣν, xat περίζωµα ἑαυτῷ 
' Φύλλα γὰρ συχῆς λαθὼν περιεζώσατο. 
γεύσεως Ίυμνοἱ ἧσαν ápgócepot, ὃ τε 
, EU2, καὶ cóx ἡἠσχύνγοντο. Τοιούτους 
δούλετο εἶναι ἡμᾶς ὁ θεός * ἁπαθείας 
ουτό ἐστιν ' ἔτι δὲ xal ἀμερίμνους, ἓν 


B 


Cur scientie arbor plantata. — 1n medio porro 
hujus, tum vit:e, tum scientie arbores Deus plan- 
Laverat ?* : scieutize quidem, ut eo obedientiz et. in-. 
obedientia hominis periculum fleret, et utraque 
explorari et exerceri posset. Unde etiam arbor 
scientize boni et mali nuncupata est; vel quia iis 
qui ex illa edebant, hanc vim afferebat, 175 ut 
naturam suam perspectam haberent. Quod qui- 
dem ut adultis et perfectis bonum erat ; ita minus 
perfectis, ajidiorique, quam par esset, appetitu 
praeditis, grave incommodum accersebat; haud 
secus ac solidus cibus iis qui adhuc: tenera aate 
sunt, lacteque opus habent "ο. Nee enim Deus ge- 
neris nostri auctor, nos sollicitos, et circa multa 
turbatos, vit: nostr anxie prospicere atque cou- 
sulere volebat ; id quod tandem Adamo accidit. 1s 
enim degustalo arboris fructu, nudum se esse in- 
tellexit, eaque de causa subligaculum sibi concin- 
navit. Sumptis enim flculnex foliis, corpus suum. 


hom. de parad. 55 Gen. n, 9. ** Greg. Naz. orat. 58 et 42; Method. ap. Epipli. hzres. 64. 
VARLE LECTIONES. 
el Colb. duo τὴν. αἴσθησιν. λιχν. Aliam. sequor leciionem, qus orat. 58 et 42 Greg. Na2. ba- 


NOTE. 
'"arrationem ín sex dies creationis : C sitione Chrysostomi satis colizrent. Insuper et 


omnes norunt Scripturas Alexandrie 
m esse. Philonis libri, in quibus de 
monem habuit, una cum aliis ejusdem 
tí sunt. 

ε }ὰρ τρυφή. Edem enim. Sic vulgo 
ui. "Eóozp, non. Ἐδὲν, quod tamen. so- 
platem οἱ delicias vertitur. Eden regio 
iud procul a Mesopotamia οἱ Assyria. 
Reg. xix, 12; lsaize xxxvis, 12; Eze- 


9 93. H 

µέσῳ δὲ. In medio porro ejus. Qui lit- 
Mure sequuntur , agnoscunt ligno vit;e 
sje vim. humores moderandi , et conci- 
rialitatis. Ita. Chrysostomus, Sceveria- 
iretus, Procopius οἱ alii, qui addunt 
concessum homini fuisse, ut obedien- 
remium. foret. Ex quo confutatur ve- 
P, qui asseruit primos parentes solis 
gpecatun viclitasse : futuros enin fuisse 
10xios, si sensibilem cibum edissent. 
mesius ex llebrzorum, ut ait, senten- 
minem ita eonditum esse a Deo, s mnec 
is, nec. etiam. immortalis esset , οὔτε 
γουµένως, οὔτε ἀθάνατον, sed in ulrius- 
'onfinio, ut si affectionibus corporis et 
lisset, corporum mulationes experiretur ; 
timi bona coleret , traduceretur ad im- 
; per lignum vitze scilicet, in. quo hie 
am ejusmodi virtutem exstiLisse agno- 
aque «fert Nemesius, qvx cum expo- 


D 


ligno scientie congenitam ejusmodi fuisse pro- 
prietatem concedit, ut qui ejus fructu vescerentur 
perfectam boni malique perfectionem obtinerent : 
eam vero Adamo non. obvenisse, qui contra prg- 
ceptum Dei ante statum tempus cibum bunc co- 
mederat. Hanc tameu conjectationem Methodius 
improbaverat in libris adversus Origenem, ut videre 
est apud Epiphanium , lieres. 64. Chrysostomus 
itaque, hom. 16 in Gen. ; Theodoretus, quaest. 27, 
οἱ alii vulgo docent hoc. nomen inditum esse ar- 
bori, non quod boni et mali scientiam posset inge- 
nerare, sed quia futurum erat, ut qui fructu. illins 
vesceretur, cognoscerel tandem, quam distaret fe- 
lix innocenti? status a miscriis nature in pecca- 
tum lapsze. Disputarunt olim cujus geueris esset 
Hla arbor, Theodoretus, Theodorus Antiochenus, 
seu Mopsuestenus, et auclor. quaestionum. ad An- 
tiochum, quaest. 49, ficum fuisse deliniunt. Opinio - 
nem hanc sic explodit Nyssenus in Profatioue In 
Cam. cantic. ut sensum allegoricum obtrudat, ac si 
verisimile non sit lhowinem propter illius esum 
fuisse adjudicatum morti , eum Dominus. dicat, 
omne quod intrat. in 0s, non. coinquinat hominem, 
atque universa qu:e Deus fecit, fuisse valde boua : 
Maximus utrumque lignum figurato sensu iutelli- 
git, propter difficultates que ex. Scripture littera 
consequi videntur. Noster vero, ut diversas Patruiu 
sententias conciliet, tam paradisum, quam ligna 
paradisi, secundum litteram, et secuudinn. allego- 
riam iuterpretatur. 


gis 


S. JOANNIS DAMASCENI 


contexit. Nam, illo necdum degustato, 150 (Adam A ἔργον ἔχοντας, τὸ τῶν ἀγγέλων, ὑμνεῖν ἁλή: 


scilicet οἱ Eva) nudi eran!, nec (tamen erubesce- 
bant **. Tales autem nos Deus esse volebat, omni- 
que perturbatione vacare : quippe quod animi ab 
omni libidinis affectu remotissimi argumentum est ; 
acpresterea, ut sollicitudine omni carentes, in aliud 
opus mon incumberemus, nisi quod angelorum est; 
nempe ut creatorem perpetuis laudibus celebrare- 
mus, inque ejus contemplatione oblectaremur, cura 
omni super eum jactata; velut per prophetam 
David his verbis declaravit : Jacta super Dominum 
curam iuam, el ipse te enutriet ^. In. Evangeliis 
quoque discipulos suos docens, ait : Ne solliciti 
sitis anime vestre quid manducetis. neque corpori 
vesiro quid induamini . Àc rursus : Querite pri- 
mum regnum Dei, et justitiam. ejus, et hec omnia 
adjiclentur vobis *. Et 3d Martham verba faciens : 


ἁδιαλείπτως τὸν χτίσαντα, xai τῆς αὐτοῦ 3 
φᾶν θεωρίας, καὶ αὐτῷ ἐπιῤῥίπτειν τὴν im 
ριµναν * ὅπερ xal διὰ προφήτου Δαθιὸ we 
ἀπεφθέγξατο * ᾿Επίῤῥιγον ἐπὶ Κύριον εἰ 
µγάν σου, λέγων, καὶ αὐτός σε διαθρένψε 
τοῖς Εὐαγγελίοις τοὺς οἰχείους μαθητὰς i 
φησί: Mà µεριμνήσητε τῇ ψυχῇ ὑμῶν, εἰ 
μηδὲ τῷ σώματι ὑμῶν, τί ἐνδύσησθε. Ka 
ΑἹτεῖτε τὴν βασιἁείαν τοῦ θεοῦ, καὶ εν 
σύνην αὐτοῦ, καὶ ταῦτα πάντα προστε 
ὑμῖν. Καὶ πρὸς τὴν Μάρθαν ' Μάρθα, Md 
ριμνᾷς, καὶ τυρδάζῃ περὶ zoA4d * ἑνὸς 
γρεἷα. Μαρία γὰρ τὴν ἀγαθὴν μερίδα ἑξι 
fic οὐκ ἀφαιρεθήσεται ἀπ' αὑτῆς ᾽ «b: 
δηλονότι παρὰ Tug πόδας αὐτοῦ, καὶ àwm 
λόγων αὐτοῦ. 


Martha, Martha, sollicita es, εί turbaris erga plurima: porro unum est. necessarium. María | 
partem elegit, qua non aufereiur ab ea 5; hoc est, ut Domini pedibus assideat, ipsiusque 8s 


audiat. 

Arbor vitg , unde dicta. Paradisus sensibilis , et 
spiritalis. Ligaum vitg ac lignum omne. — At vero 
arbor vitz , aut ejusmodi erat, ut vitam confer- 
ret, aut qua illi qui digni essent , nec morti ob- 
noxii, vesci possent. Nonnulli porro paradisum 
sensibilem fuisse epimali sunt ** ; alii contra spiri- 
talem , ei qui sola mente perciperetur : mea qui- 
dem hsec sententia est, quod sicut homo sensibili 
et spirituali natura constans conditus erat, sic et 


Τὸ 83 τῆς ζωῆς ξύλον, fjv ξύλον ἔχον 
ζωῆς παρεχτιχὴν, f| τοῖς τῆς ζωῆς ἀξίοις 
θανάτῳ οὐχ ὑποχειμένοις µόνοις ἑδώδιμον. Ἰ 
οὖν αἰσθητὸν τὸν παράδεισον ἐφαντάσθησδα 
δὲ, νοητόὀν. Ἡλὴν ἔμοιγε δοχεῖ, ὅτι ὥσπερ | 
πος αἰσθητὸς ἅμα καὶ νοητὸς δεδημιούρτη! 
xal τὸ τούτου ἱερώτατον τέμενος, αἰσθητὸν 
νοητὸν, καὶ διπλΏν ἔχον τὴν ἔμφασινα» 
σώματι ἓν τῷ θειοτάτῳ χώρῳ xol ὑπερχαλ 


ejus sacratissimum templum sensibile simul et ϱ θὼς ἱστορήσαμεν, αὐλιζόμενος ^ τῇ δὲ quy ἱ 


spiritale erat, duplicemqne exhibebat speciem. 
Corpore siquidem in divinissima et pulcherriwa 
regione, uti retulimus, habitabat : animo autem 
in sublimiori , omnique coniparatione przstantiori 
ac pulchriori loco morabatur, hospitem suum 
Deum habens pro domo , imo et pro illustri vesti- 
mento , cujus gratia circumvestitus esset , et cujus 
contemplatione, quae $0la dulcissimus fructus est, 
velut alius quiapiam angelus, multa cum voluptate 
frueretur, eaque pasceretur : id quod quidem li- 
gnum vit» merito appellatum est. Divine enim 
participationis suavitas vitam nulla morte inter- 


τέρῳ χαὶ περικαλλεστέρῳ P τόπῳ διἑτρί 
ἔχων οἶχον τὸν Évotxov, xal αὐτὸν ἔχων εὖχλε 
60Xatov , xaX τὴν αὐτοῦ περιθεθληµένος χά 
τοῦ µόνου γλυχυτάτου καρπουῦ τῆς αὐτοῦ 
χατατρυφῶν, οἷά τις ἄγγελος ἄλλος, χαὶ τα! 
φόμενος: ὅπερ δὴ καὶ ξύλον ζωῆς ἀξίως dw 
Zw, γἀὰρθανάτῳ μὴ διαχοπτοµένης, ἡ yum 
θείας µεθέξεως τοῖς µεταλαμβάνουσι μετα 
65 καὶ xdv ξύλον 9 ὁ θεὺς ἐχάλεσεν , ᾽Απὸ 
ξύ.ου, φήσας, τοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ fipá 
Ίεσθε. Αὐτὸς γάρ ἐστι τὸ πᾶν, ἐν ᾧ xe. 
πᾶν συνέστηχε. 


ruptam iis, a quibus percipitur, impertit. Atque 176 illud est quod Deus omne lignum ap 
Ez omsi , inquiens, ligno, quod est in paradiso , vescentes comedetis "7. Ipse enim omne illud : 


quo , et per quem omnia constant. 


Lignum scientie. — Atqui lignum scientist? boni D — Tb δὲ τῆς τοῦ καλοῦ τε xal χαχοῦ Yvugse 


et mali multiplicis est speculationis dignotio , id 
est proprim nature agnitio: qui, cum Opificis 
magnificentiam ex sese przdicet , adultis quidem , 
et in divina contemplatione provectis bona est, 
quod ipsis verendum non sit, ne in deterius la- 


** Gen. m, 7. '* Psal. Liv, 95. 
De nat. hom. ** Gen. n, 16. 


«Matth. vi, 25. 


ἡ τῆς πολυσχιδοὺς θεωρίας διάγνωσις, αὕτη 
ἡ τῆς οἰχείας ἑπίγνωσις φύσεως, ficto χαλὴ 
τελείοις, xai iv τὴ θείᾷ θεωρίᾳ βεθηχόσιν, Ἡ 
την τοῦ Δημιουργοῦ µεγαλουργίαν δημοαι 
τοῖς μὴ δεδιόσι µετάπτωσιν, διὰ τὸ Ex. τοῦ 


* [pid. 33. ** Nemer 


55 Luc, x, 14, 15. 


VARLE LECTIONES, 


- In Colb. 4750, vox ἔμφασιν exponitur per évvóncw, quod considerationem significat. 
8, Colb. unus et Noster, àv ὑπερτέρῳ xal ἀσυγχρίτως περικαλ. ita legerunt vetus interpr. et F 
margine cod. Colb, exponitur adverbium ἀσυγχρίτως, per ὑπερεχόντως. Quod quidem scholion . 
Peu rebuit E uhr cod. S. Hil. ut legendum putaret ἀσυγέρίτῳ χαὶ ὑπερεχόντως περικαλ) 


DE FIDE ORTHODOXA LID. II. 


918 


M τῆς τοιαύτης ἑληλαχέναι θεωρίας ' οὗ A bantur **; quippe cum ex diuturna exercitatione 


€ Vfotg ἔτι, xal τὴν ἔφεσιν λιχνοτέροις, 

Κόέδαιο, τῆς tv τῷ χρείττονι διαμονῆς, 

παγίως ἑνεδρασθῆναι τῇ τοῦ μόνου χαλοῦ 

ἡ τοῦ οἰχείου χηδεµονία σώματος πρὸς 

ἔλχειν, χαὶ περισπᾷν πέφυχεν. 

niei boni contemplatione defixi sunt, 
i 


tÀoüv οἶμαι τὸν θεῖον παράδεισον, xoi 
θεοφόροι Πατέρες παρέδωχαν, ot τε οὔ- 
Ἐχείνως διδάξαντες. Δυνατὸν δὲ νοῆσαι 
ἐν ἐκ τῶν Χτισμάτων τῆς Ὀείας δυνά- 
άνην ἐπίγνωσιν, ὥς φησιν ὁ θεῖος Από: 
|fàp ἁόρατα αὐτοῦ ἀπὺ κτίσεως xó- 


ad liujusce contemplationis habitum quemdam per- 
venerint : haudquaquam vero bona est junioribus 
adhuc, et avidiori, quam par sit, appetitu prx- 
ditis ; quos nimirum , quia non firmiter satis hze- 
rent in eo quod prastantius egt, nec constanter, 


corporis sui cura ad se retorquere et distrahere 


Omne lignum , Deí ex creatis cognitio. — Ad hunc 
modum , duplicem fuisse paradisum opinor, vcre- 
que Patres divinitus afflati tradiderunt ; 1àm qui 
lioc, quam qui illo modo docuerufit. Quanquam sic 
etiam intelligi potest omne lignum, diving utique 
potentiz€ ex rebus conditis parta cognitio , quein- 


ποιήµασι γοούµενα καθορᾶται. Πασῶν B 3dmodum ait Apostolus: Invisibilia enim ejus a 


ῥθιῶν xai τῶν θεωριῶν τούτων, ἡ καθ) 
οτέρα πέφυχεν, fj τῆς ἡμετέρας φημὶ 
; Ge qnow ὁ θεῖος Δαβίδ. ἘΕθαυμα- 
γνῶσίς σου ἐξ ἐμοῦ, τουτέστιν, "Ex 
μῆς χατασχευῆς. Ἐπισφαλῆς δὲ αὕτη 
ὑπῆρχε νεοπαχεῖ ὄντι, δι’ ἃς εἴπομεν αἱ- 


μὲν ξωῆς, τὴν ἐκ πάντων τῶν αἰσθη- 
µένην θειοτέραν ἔννοιαν, xal τὴν δὲ αὖ- 
! πάντων γενεσιουργόν «e , χαὶ δηµιουρ- 
Δναγωγήν * ὅπερ xaX πᾶν ξύλον ὠνόμασε, 
eal ἁδιαίρετον, µονήν τε τοῦ καλοῦ φέρων 
» ξύλον δὲ γνώσεως καλοῦ xal πονηροῦ, 
ην xai ἐνήδονον βρῶσιν, τὴν , τῷ δοχεῖν 
νουσαν, τῷ ὄντι δὲ Ev µετουσία xaxov 
τα χαθιστῶσαν. Φησὶ γὰρ d θεός. Ἀπὸ 
Mev τοῦ év τῷ παραδείσῳ βρὠώσει. 
πάντωγ, οἶμαι, τῶν κτισμάτων ἐπ᾽ ἐμὲ 
! ἀναθιθάσθητι, λέγων, χαὶ ἕνα χαρπὺν 
χάρπωσαι, ἐμὲ τὴν ὄντως ζωήν * πάντα 
αρποφορείτωσαν, χαὶ τὴν ἐμὴῆν µέθεξιν, 
οἰχείας ὑπάρξεως σὐστασιν. Οὕτω γὰρ 
X» ᾽Απὸ δὲ τοῦ ξύ.Ίου τοῦ γώσκειυ 
πονηρὸν, οὐ φἀγεσθε ἀπ᾿ αὐτοῦ. "H 
P φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, Qavdt ἁποθα- 
σιχῶς γὰρ ἡ αἰσθητὴ βρῶσις τοῦ ὑπ- 
; ἐστιν ἀναπλήρωσις, xal εἰς ἀφεδρῶνα 
φθορά» * καὶ ἀμήχανον ἄφθαρτον Σια- 
φῆς αἰσθητῆς βρώσεως iv µετουσίᾳ Υι- 


95 


creatura mundi, per ea quee facta sunt, intellecta 
conspiciuntur **, Omnium porro cogitatiónum ha- 
rum atque contemplationum przstantier illa est, 
qua in nostri , sive compositionis nostre, censi- 
deratione versatur, ut divinus David ait : Mirabilis 
facta est. scientia tma ex me **, hoc est, ex mei 
structura. Cseterum ejusmodi cognitio Adamo, 
recens condito ac tenero, ob has quas diximus 
rationes, periculo non carebat 5. 

Lignum vite iterum , ac sententie boni. Srnsibilis 
cibus morti affinis. — Quin per lignum vitz intelli - 
gere etiam licet, diviniorem illam specalatiotém , 
qui ex rebus sensibilibus nascitur, atque ascem- 
sum illum, quo per eas ad omnium parentem , 


C conditorem et auctorem assurgimus : quod qui- 


dem etiam omne lignum nuncupavit , hoc est , ple- 
num ac indivisum , solamque boni participationem 
ferens. Per lignum autem scienti: boni et mali, 
cibum sensibilem et delectabilem , qui , quamvis 
suavitatis speciem prx» se ferat, revera tawen 
eum a quo percipitur, in mala conjicit. Dizit 
namque Deus : Ex omni liguo, quod est in paradiso, 
vescendo comedes "* : quasi dicat , ni fallor, fae ut 
per creaturas omnes ad me conditorem assurgas, 
unumque ex omnibus fruetum decerpas, me scilicet, 
qui vera vita sum. Da operam, ut omnia vite tibi 
fructum ferant : atque id age, ut mei participa- 
tione in rerum natura consistas. Hac enim ratione 
immortalis eris: De ἰίφκο autem scientie bomi et 
mali ne comedatis ex eo. Qvacunque enim die com- 
ederitisexz eo, morle moriemini 13. Ea enim est sen- 
sibilis cibi natura , ut id quod subeffluxit repleat , 


jiecessum et corruptionem abeat. Nec fleri potest, ut incorruptus maneat, qui sensibili 


ut. 

ΚΕΦΑΑ. IB' [KG]. 

Περὶ ἀγθρωπου. 
ιοὖν τὴν νοητὴν οὐσίαν ὑπεστήσατο ὁ 
ίους φημὶ, xal πάντα τὰ κατ οὐρανὸν 


απ. orat. 58 et 423. 9 Rom. 1, 10, 
ὃν Gen. 1r, 17. 


[ἐστι ἓκ τῆς. Hoc est ex mea structura. 
» Theologus, Anastasius II Antiochenus, 
Lic psalmicxxxvim, 6 : Mirabilis facta 


59 Ώρα], cxxxviri, 6. 


NOTAE. 

est scientia tua ex me, accipiunt : at potior est sen- 
áus ex llebrzo: Mirabilis fucta est écientia tua prc 
me: id est, ingenii mei acumcu longe excedit. 


177 CAPUT XII. 
De homine. - 
Hoc pacto itaque Deus intelligentem substen- 
tjam , puta angelos, cclestesque omnes ordines 


5 Maximi in Script. pag. 10. 


919 


S. JOANNIS DAMASCENI 


ereavit , qui intelligents procul dubio atque in- Α τάγματα. Ταῦτα γὰρ ἀριδέλως νοερᾶς Eo 


corporee nature sunt (incorporee, inquam, si 
cum materix crassitie comparentur. Nam alioqui 
solus Deus revera materiz et corporis expers est ). 
lloc item pacto naturam sensibilem condidit, 
nempe celun terramque, et. qux medium obti- 
nent locum : atque illam quidem , familiarem sibi 
( familiaris quippe et affinis Deo est rationalis , 
intellectualisque natura ), alteram autem longis- 
simo prorsus intervallo distantem, ut qui sub 
sensum cadat. «Verum quo majoris , ut divinaruin 
rerum interpres Gregorius ait, sapienti», muni- 
ficenti:eque circa rerum naturas specimen edere- 
tur, ex utraque quoddam concretum , quod visi- 
bilis et invisibilis naturx tanquam vinculum ali- 


quod esset , conflari decebat **. » lloe porro verbo B 


decebat , nihil aliud indicatur, nisi voluntas opi- 
ficis. Ilaec quippe lex et sanctio est : congruentis- 


pásou φύσεως) ἀσωμάτου δὲ, φημὶ, συγ 
πρὸς thv τῆς ὕλης παχύτητα " µόνον γι 
θεῖον ἄθλον καὶ ἀσώματον * ἔτι δὲ xal τὴ 
οὐρμανόν τε, xal γῆν, καὶ τὰ τούτων ἓν µέα 
xal τὴν μὲν οἰχείαν (οἰκεία γὰρ θεῷ fj λο 
καὶ νῷ µόνῳ Xni), τὴν δὲ πάντη ποῦ 
χειμένην, ὡς ὑπὸ τὴν αἴσθησιν δηλαδὴ 

« "Ἔδει δὲ χαὶ ἐξ ἀμφοτέρων uw γενέα 
Ὑνώρισμα μείζονος, xal τῆς περὶ τὰς φ 
τελέίας, ὥς φησιν ὁ θεηγόρος Γρηγόριο 
σύνδεσμον τῆς ὁρατῆς τ xaY &opátou 
Τὸ δὲ, ἔδει, φημὶ, τὸν τοῦ Δημιουρχοῦ ἑ 
βούλησιν * αὕτη γὰρ θεσμὸς καὶ νόμος k 
δέστατος ' xal οὐδεὶς ἐρεῖ τῷ πλαστουί 
ἐποίησας οὕτως; Ἑξουσαίαν γὰρ ἔχει Ó a 
τοῦ ἰδίου πηλοῦ διάφορα χατασχευάζειν ϱ 
ἔνδειξιν τῆς ἑαυτοῦ σορίας, 


sina, nec quisquam fictori ἀϊσίιτας est : Cur 100 fecisti sic? Potest enim pro suo jure 
luto suo varii generis vasa conficere 33, quo industriz suz argumentum przbeat. 


He ergo cnm ita $e haberent, hoininem ex 
visibili et invisibili natura suis Deum manibus ad 
imaginem el similitudinem suam condit : sic nerm- 
pe, ut efficto de terra corpore, animam ralione 
ct intelligentia przditam insuffatione sua ei tri- 
buerit: id quod divinam imaginem appellamus. 
Quod enim dicitur, ad imagiwem , hoc vis intelli- 
gendi , arbitriique libertas significatur : quod au- 
tem ad similitudinem , virtutis, quantum fieri po- 
test, expressa similitudo notatur 


** Greg. arat. 38 et 42. "* tom. is, 21. 


'Ens δὲ ταῦτα οὕτως εἴχεν, ἐξ ὁρ 
ἀοράτου φύσεως δημιουργεῖ τὸν ἄνθρω} 
χερσ], xaz' οἰχείαν εἰχόνα τε, xai ὁμοίωι 
μὲν τὸ copa διαπλάσας, φυχἣν 05 λογιχ 
νοξρὰν δ.ὰ τοῦ olx:iou ἐμφυσήματος δοὺς 
δη θείαν εἰχόνα φαμέν' τὸ μὲνγὰρκας) ε 
τὸ νοερὸνδηλοϊ χα. αὑτεςούσιον * τὸ δὲ xa 
την τῆς agir χατὰ τὸ ἂννατὸν ὁμοίωσιὶ 


NOTAE. 


45) Vuxihr δὲ «Ἰογικήν. Animam autem ratione C rationis praerogativam ,. sicque. pranint 


preditam, ete. Chrysostomus inspirationem hanc 
vitaàa ζωτιχὴν ἑνέργειαν vocat, vitalem actionem, in 
qua consistat. substantia. anima, xal τοῦτο ἐγένετο 
σύστασις τῇ οὐσίᾳ τῆς Φυχης. Non ul ipsa sit Dci 
substantie poriio quedam, inquit Theodoretus in 
Epitome, quemadmodum , Cerdo εἰ Marcion [uri- 
bundo animo e[futierunt : sed ea. inspiratione natu - 
ram anime significari dicimus, ὅτι πνεὺμά ἔστιν f 
Ψυχη λογική. Spiritus siquidem est anima rationa- 
lis. Idem docuerat adversus istos lizireticos quzest. 
95, lu Genesim. Magnus vero Cyrillus tib. ! Gla- 
phyr. ΕΟΑΙΓΑ eosdein contendit, Deum flatu suo ani- 
manm in hominis corpus inspirasse; at nou hunc 
Dei flatum ipsimmel animam esse. ld quod 
ante ipsum Diodorus  Tarsensis observarat, wl 
Catenme 0:88. testantur : 'O τοίνυν ἄνθρωπος, 
inquit, ἐγένετο εἰς quytv ζῶσαν, οὐ τὸ ἐμφύσημα. 
Δημιουργὸν ἄρα ἀΦνχῆς τὸ ἐμφύσημα i Homo itaque 
factus est in animam viventem, non ille flatus. Flu- 
tus ilaque anime opifez fuit. 

(76) TO μὲν γὰρ xnat' εἰκόνα. Nam esse ad imagi- 
uem, etc. Chrysostomus, ut Anthropomorplitarum 
deliria longius propulsaret, nequidem ad hominis 
substantiam pertinere dixit, uL sit imago Dei, sed 
hoc eum obtinuisse, quia praefectus luit. cunctis 
animantibus : ὅτι οὐχ οὐσίας ἐστὶν ἀξία, QAI ἀρχης 
ὀμλιώτης, inquit hom. 9 in Genesim et alibi. Hanc 
vero auctoritatem exercere. hominem Dasilius do- 
Cuerat. propter rationeumr qua priditus est. Sic 
enim Dei vocem interpretatur, δώσωμεν αὐτῷ 
λόγον περιουσίᾳν, καὶ οὕτως ὀρχέτωσαν. Denus ci 


mascenus lib. De duabus  voluntat. sci 
«que ac homini convenire ut sit imaj 
pter rationem, intelligentiam, et liberun 
necnon qua uterque verbum gignit, 

emittit; denique qua rebus ctiam condi 
sunt. Hominem vero singulari modo 3 
Dei factum esse, quia ex Adamo, qui 
erat, natus est Abel, et Eva producta; « 
quia amma ejus corpori dominatur, 
mundo : quo fit. ut homo res diversissi 
colligat, naturam scilicet spiritualem 

lem. Hzc sumpsisse videlur ex Anas! 
tiocheno, qui ex alio rursum capite h 
imaginem appellari ait, quia Verbun 
imago Patris, factum cst homo. Hzc tr: 
sius homilia 7 in llexam. et iu duobus : 
lis, quze de l'oc argumento edidit, qua 
sunt post P'hilocaliaim Origenis. Horum 


D habetur iuter opera Gregorii Nysseni, . 


ipso scriptum, eum vere sit Anastasii Αι 

Graci quoque. Patres. ex Piatonis 
vulgo docent, in liomine imaginem. quit 
primi qua rationalis est; similitudü 
quod, cum divina ope, tum suo. laboi 
ornalus sil; ία. ul, pcr peccatum rei 
imago, similitudo evauescat. Ita. Ck 
Jib. n Strom.; Basilius hom. 1 Deltom. 
senus, De epif. hom. cap. 16; Isidorv 
et alii, qui. νους illas synonymas { 
Cyrillus vero Alexandrinus in fragme 
Catenis 1epcii, discrimen hoc non. prc 


wm DE FIDE ORTIIODOXA 110. II. 


922 


*Apga 0$ τὸ σῶμα (77), καὶ ἡ doy πἐπλασται 378 Error Origenis ex Timeo haustus. — Porro 


ey ὁ μὲν πρότερον, τὸ δὲ ὕστερον, χατὰ τὰ ὩΏριγέ- 
vox ληρήµατα. 

Ἐποίησεν οὖν ὁ θεὸς τὸν ἄνθρωπον ἄκαχον, εὐθῆ, 
ἱνάρετον, ἄλυπον, ἀμέριμνον, πάσῃ ἀρετῇ κατηγλαῖ- 
σµένο, πᾶσιν ἀγαθοῖς χκομῶντα, οἷόν τινα χόσμον 
δύτερον, ἓν µεγάλῳ μιχκρὸν P, ἄγγελον ἄλλον προτ- 
χυγητὴν, μιχτὸν, ἑπόπτην τῆς ὁρατῆς κτίσεως, μὺ- 
στην τῆς νοουµένης, βασιλέα τῶν ἐπὶ γῆς, βασ.λευό- 
µενον ἄνωθεν , ἐπίγειον χαὶ οὑράνιον, πρόσκαιρον 
χαὶ ἀθάνατον, ὁρατὸν καὶ νουύµενον, μέσον μἐγέθους 
χαὶ ταπεινότητος, τὸν αὑτὸν πνεῦμα xa! σάρχα 
sw3ya, διὰ χάριν, σάρχα, διὰ τὴν ἔπαρσιν ^ τὸ μὲν 
ἵνα µένῃ, καὶ δοξάἀς η τὸν Εὐεργέτην, τὸ δὲ, ἵνα πάσχη, 
καὶ πάσχων ὑπομιμνήσχηται, xal παιδεύηται τῷ 


corpus et anima simul creata sunt ; non autem , uti 
deliravit Origenes , hee prius, illud posterius. 
Hominis receus creati dotes.—Creavit itaque Deus 
hominem innocentem , rectum , probum, tristiti:e 
et sollicitudinis expertem , omni virtutum genere 
decoratum , omnibus florentem bonis, velut alle- 
rum quemdam mundum in magno parvum, alium 
angelum adoratorem, mistum, visibilis ereaturz 
spectatorem, ejus qua intelligentia percipitur di- 
scipulum, regem eorum qua in terra sunt, su- 
perno regi subjectum ; terrennm simul et coele- 
stem , temporarium et iminortalem, qui visu el 
menle capi potest, medium inter celsitudinem ct 
humilitatem ; spiritum et carnem ; qui per gra- 


μαγέθει φιλοτιμούμενον 4’ ζῶον ἐνταῦθα οἰχονομού- B tiam spiritus sit, οἱ propter superbiam caro ; il- 


? Apud Nazianz. hom. 38 et 42, legitur, ἐν p:xp g£yav.. fta. quoque legit Nicetas, qui ait : Partus 
enim est lic mundus, si cum homine, cujus causa omnia facta sunt, conferatur. Nihilominus hune 
Theslogi locum ex Damasceno emendat Combelisius tom. I. Dibl. concion. p. 140, et. tom. III, p. 38, 
bomo utique dicitur microcosmos, e! non. macrocosmos, ipse magni voluti compendium, 4 Edita τῷ µε- 
Ts φιλοτιμούμενος * τὸ δὲ ἵνα πάσχων ὑπομιμ. xal παιδ. ζῶον. Locum hunc restitui ex Nazianzeno 


& omnibus inss. qui consulere potu'. 


NOTAE. 


ἵτερον xal ἕτερόν φασιν εἶναι τὸ xav! εἰχόνα xai 
ὁμοίωσιν, διδασχέτωσαν τὴν διαφορὰν, iuquit, Si qui- 
alind et aliud esse contendant esse ad imaginem, 

e eie. ad. similitudinem, doceant nos quorsum ista 
dicrepent. Nos enim asserimus vocem hanc, ad ima- 
finem, nihil praterea significare, quam quod ad si- 
milidineim ; el vicissim quod ad similitudinem, id 
ΗΝ quod. ad imaginem, elc. Enimvero fauliliare 
eit Hebrzis voces synonymas siinul. attexere. llic 
subjungam singularem hac de re priscorum Patrum 
vepinionem, quam lrenzus lib. v, cap. 8, sic edis- 
serit : Cum spiritus hic commistus anime unitur pla- 
5mati (14 est carni) propter effusionem spiritus spiri- 
Iualis et perfectus homo [actus est; οἱ hic est qui 
lecandum. imaginem et similitudinem [actus est Dei. 
aulem defuerit anime spiritus, animalis vere est 

| est Lalis, et carnalis derclictus, imper[ectus eril ; 
inem quidem habens in plasmate, similitudinem 

Wro non ussumens per spiritum. ldque totuu  colli- 
gi ex bis verbis Apostoli, Deüs pacis sanctificet, 
4i cuslodiat vos perfectos, ut integer. vester spiritus 
i anima et corpus servelur, οἱο., annuit(que spiritum 

m tertiam. quamdam substantiant esse, «qua 
anim» et corpori adjuncta. perfectus hoo consti- 
. Watur. Idein legere est in fragmentis Justini Mar- 
Vyris De resurrectione, apud Halloixium. Mac do. 
etrina Tatianus Justini discipulus, aliique Gnostici 
multipliciter abusi sunt. 

a "Aua δὲ τὺσῶμα. Porro corpus et anima 
ficia sunt. Origenis proscribit errorem, affirinantis 
animas cjusdem ac angelos esse naturz, quas ab 
initio rerun in colo conditas, detrudat Deus ad 
habitanda corpora. Hunc errorem damnavit multo- 
Mes Ecclesia: aute vero Gregorius uterque, Na- 
, Sanzenus οἱ Nyssenus, tametsi in Adamantium 
propensiores feruntur fuisse, eumdem expugnavt- 
rant. Vereor(inquit Theologus, orat. 51) ne absurda 
preposteraque cogitatio cuiquam obrepal, ὡς της 
Wuyfis ἀλλαχοῦ πολιτευσαµένης, εἶτα τῷ σώματι 
toute) ἔνδεθεισης, tanquam. anima alibi versata sil, 
deinde corpori copulata, ac prout illic se gesserit, 
elii prophetiam (donumve quodlibet aliud) accipiant, 
alii qvi improbe vixerint. condemnentur, Atqui hoc 
ab Ecclesie doctrina alienum declarat, οὐκ ἐχχκλη: 
θιαστιχόν. Át. illi quilem. circa talia dogmata lu- 
dant : ἡμῖν δὲ τὰ zo:22xa παἰ»τ.) οὐκ ἀσφαλές, nobis 


auem (utum. non (uerit ejusmodi ludis oblectari. 
lloc profecto sibi proposuerat Origenes, ut de 
mysteriis fidei in libris De principiis, ludendo dis- 
putaret; quemadmodum ipse testatur in przíatione. 
/arius Origenem Nyssenus indieat, cap. 28 De 
opificio hominis, wbi ait: Tot; μὲν γὰρ πρὸ po» 
δοχεῖ, οἷς ΠΕΡΙ APXQN ἑπραγματεύθη λόγος. iNon- 
nulli eorum qui ante nos fuerunt, in commenlartis 
quos DE PRINCIPIIS edidere, animas hominum, 
ceu quemdam populum legibus utentem — suis, seor- 
sim ante corpora exstitisse dicunt, ita ut, si virtuti 
studeant et honestati, plane corporibus non copulen- 
tur; sin autem boni conjunctione ercidant, in hau 
viiam | prolabantur, xaX οὕτως ἐν σώματι vlvz- 
σθαι, atque ita in corporibus versentur. Mox senten. 
tiam subjungit aliorum, qui ex historia creationis 
Adamianimam corpore posteriorem esse conclude- 
bant. Utramque opinionem reprehensione dignam 
censet, ἐν ἁμφοτέραις 9moMy piat ὑπαίτιος ὁλόγος.ΡΓῖ- 
mam autem ex Pythagoricis fabulisconflatam : quidni 
etiam Gnosticis ac przsertim | Basilidianis ? Iliero- 
nyimnus Epist. 82, stultiti:e notat ecclesiasticorum 
uorumdam persuasionem, qui animas in thesauro 
Dei olim conditas esse confiderent. Deinde investi- 
gandum ait, annon quotidie a Deo fiant, οἱ mittan- 
(ur in corpora secundum {αι Evangelii, Pater 
meus usque modo operalur, cie. Àn certe ex. Lra- 
duce, ut Tertullianus, Apollinarius et maxima pars 
Occidentalium autumant, ut. quomodo. corpus ex 
corpore, sic anima nascatur ex ania, el simili 
cum brutis conditione subsistat, lta quidem Ter- 
tullianus sensit ; Apollinarius vero, cum mentem 
ab anima, sentiente videlicet, secerneret, nemini 
mirum videri debet, illum eodem modo de anime 
humani 2€ de belluin:e ortu. disputasse. Errorem 
hunc omuisdeinceps Orientalis Ecclesia. semper 
exhorruit, a qua nec Occidentalis. disseusit, lieet 
Augustinus, lib. x De Gen. ad. litt. ο. 28, seripsc- 
rit, sententiam. earum. qui animas. de parentibus 
creari pulant, debaptismo parvulorum pra'pouderare, 
ulique propter peccati originalis propagationem, 
quam adversus Pelagianos a$seruerab ; ac. 81 ea 
lieri non possit, nisi anima ex traduce generetur : 
quo de capite in cod. Π. 2958 exstat elegans oratio 
Gregorii Scholarii, seu Gennadii CP. ad Tlicopha- 
neum Medii antistitem. 


995 ΄ 


ΡΕ FIDE ORTHODOXA LID. II. 


996 


κατὰ «ρύσιν (80) ἐχ τῆς τοῦ δηµιουργήσαντος χάρι- A przdita : mutabilis, hoc est cjusmodi, qua vo- 


τος εἰληφυῖα, ἐξ jc, καὶ τὸ εἶναι, καὶ φύσει οὕτως 
εἶναι εἴληφεν. 


Marg. ᾿ὀσαχῶς τὸ ἀσώματον. — ᾿Ασώματα δὲ, 
χαὶ ἑἁόρατα, xal ἀσχημάτιστα, xatà δύο τρόπους 
wee v. Τὰ μὲν, xdv' οὐσίαν, τὰ δὲ, χατὰ χάριν * 
χαὶ τὰ μὲν φύσει ὄντα, τὰ δὲ, πρὸς τὴν τῆς ὕλης 
παχύτητα * ἐπὶ Θεοῦ μὲν οὖν φύσει ' ἐπὶ δὲ ἀγγέλων, 
καὶ ἑαιμόνων, xal φυχῶν, χάριτι, xal ὡς πρὸς τὴν 
εἲς Όλης παχύτητα, λέγεται ἀσώματον. 


Σώμα δέ ἐστι, τὸ τριχῇ .διαστατὸν, Ίγουν τὸ ἔχον 
κἦχος, xal πλάτος, καὶ βάθος, τοι πάχος. Πᾶν δὲ 
σώμα ix τῶν τεσσάρων στοιχείων συνίσταται» τὰ δὲ 
τῶν ζώων σώματα, Ex τῶν τεσσάρων χυμῶν. 


Χρ] δὲ εἰδέναι ὅτι τέσσαρά ἐστι" γη, ξηρὰ xal 
ψυχρά ὕδωρ, φυχρὸν xal óypóv: àhp, ὑγρὸς xal 
ῥερµές, πῦρ, θερμὸν καὶ ξηρόν. 'Οµοίως καὶ χυμοὶ 
εέσεαρες, ἀναλογοῦντες τοῖς τἐσσαρσι στοιχείοις - 
µέλεινα χολὴ, ἀναλογοῦσα τῇ ΥΠ. ξηρὰ γάρ ἐστι xol 
ψυχρά: φλέγμα, ἀναλογοῦν [τῷ ὕδατι, φυχρὸν γάρ 
SG: xal ὑγρόν. αἷμα, ἀναλογοῦν] (803) τῷ ἀέρι, 
ὑγρὸν γάρ ἐστι xai θερµόν : ξανθὴ χολὴ, ἀναλο- 
Τοῦσα τῷ πυρὶ, θερμὴ γάρ ἐστι χαὶ ξηρά. Οἱ μὲν 
οὖν χαρποὶ, ix τῶν στοιχείων συνίστανται, οἱ δὲ 


Χυμοὶ, ix τῶν χαρπῶν, τὰ δὲ τῶν ζώων σώματα, c 


kx τῶν χυμῶν, xai εἰς αὐτὰ ἀναλύεται. Πᾶν γὰρ 
αυνεθέμενον, εἰς αὐτὰ ἀναλύεται. 


Marg. "Οτι à ἄγθρωπος χοιγωγεῖκαὶ ἀνψιύχοιςν 
*EcG) ἁ ]όγοις, καὶ «Ἰογικοῖς. --- Xph γινώσχειν, ὅτι 
€ ἄνθρωπος, xal τοῖς ἀφύχοις χοινωνεῖ, xal τῆς τῶν 
ἁ λόγων μετέχει ζωῆς, καὶ τῆς τῶν λογικῶν µετεί- 
πηρε νοῄήσεως. Κοινωνεϊῖ γὰρ, τοῖς μὲν ἀφύχοις, χατὰ 
"à σῶμα xa τὴν ἀπὸ τῶν τεσσάρων στοιχείων κρᾶ- 
€Wiy * τοῖς δὲ φυτοῖς χατά τε ταῦτα, χαὶ τὴν θρεπτι-. 
3elv, xai αὐξητιχὴν, xal σπερματιχὴν, Ίγουν γεννη- 
τιχὴν δύναμιν ' τοῖς δὲ ἁλόγοις xal iv τούτοις μὲν, 
ἃξ ἐπιμέτρου δὲ χατὰ τὴν ὄρεξιν, Ίγουν θυμὸν xat 
ἀπιθυμίαν, χαὶ χατὰ τὴν αἴσθησιν, xal χατὰ τὴν xa0' 


ἁρμὴν χίνησιν. 


Αἰσθήσεις μὲν οὖν εἶσι πέντε, ὅρασις, ἀχοὴ, - 


ὄσφρησις, γεῦσις, ἀφή ^ τῆς δὲ xa0' ὁρμὴν χινῄσεώς 


luntatis mutationem subire queat , propterca quod 
crcata sit. Atqui liec omnib Creatoris beneficio se- 
cundum naturam consecuta est, a quo nimirum 
accepit, et ut esset, et ut hujus natura essct. 
Incorporeum quot modis dicitur.—Incorporca porro 
et invisibilia, et figurz expertia duobus modis iri- 
telligimus. Alia enim suamet essentia ejusmodi 
sunt, alia gratia. Itemque alia. suapte natura, alia, 
si cum materiz erassitie comparentur. Incorporeum 
igitur esse, Deo convenit secundum naturam ; an- 
gelis autem, et damonibus, οἱ animis, secundum 
gratiam, habitaque ratlone ad materiz crassitiem. 
De corpore. — At vero corpus est, id quod tri- 
plici dimensione constat, hoe est, quod, οἱ longi- 


B tudinem, et latitudinem, et profunditatem, sive crás- 


sitiem habet. Corpus autem omne ex quatuor 
elementis compactum est : animantium vero corpora 
ex quatuor humoribus. 

Humores quatuor. elementis. affines suis qualitati- 
bus. — Et quidem sciendum est, quatuor elementa 
esse; terram nimirum, qui sicca et [rigida est; 
aquam, qua frigida et humida ; aerem, qui humi- 
dus et calidus; ignem, qui calidus et siccus. Ad 
eumdem modum, quatuor humores exsistere, qui 
elementis quatuor nativa qualitate respondent. Atra 
quippe bilis, utpote sicca et frigida, terrz respon- 
det : pituita, aquze; est cnim frigida et humida : 
sanguis, aeri ; calidus enim et humidus est : flava 
denique bilis, igni, ut quz calida sit et sicca. Jam 
fructus ex elementis conflantur : humores, ex fru- 
cibus : animantium vero corpora, ex humoribus : 
atque in eadem ipsa relabuntur. Quidquid enim ex 
aliquibus concretum est, hoc in eadem resolvitur. 

Communicare hominem cum rebus inanimis cum- 
que brulis animantibus, et cum ratione preditis. — 
lllud insuper nosse oportet hominem, et cum ina- 
nimis communicare, et brutorum animantium vitx 
participem esse, et cum illis denique, quiz ratione 
praedita sunt, intelligere. Nam cum rebus inanimis, 
tum ratione corporis communicat, 180 tum quia 
ex quatuor elementis concretus est : cum plantis, 
tum propter ista, tum propter eam vim qua alun- 
tur, augescunt, et seminant, sive gignunt : cum 


D brutis, tum quantum ad hxc omnia, tum przeter. 


ea quantum ad appetitum, hoc est, iram et cu- 
piditatem ; itemque sensum et motum impulsio- 
nis. 

Sensus porro sunt quinque, visus, auditus, ol- 
faclus, gustus, tactus. Ad motum inmpulsionis vis 


NOTAE. 


(80) Πάντα ταῦτα κατὰ φύσιν. Atque hecomnia 
Creatoris beneficio. llic tandem docet omnia qui- 
bus naturz create constant, Dei dono et grati: 


ascribi debere; quippe cum Deus in przfinitioni- 


bus :zternis essentias singulas sapientia et volun- 


iate sua concinnaverit : unde subjungit, Jucorporea 


e invisibilia alia esse xax' οὐσίαν, suaple natura, 
* alia χατὰ χάριν, per gratiam. Incorporeum Deo se- 
cundum naturam. convenire; angelis autem, damo- 


nibus, et animis per gratiam. Quod si augelus et 
anima nonnisi a Dei voluntate hoc obtinuere ut 
minime corporei essent, non aliunde profecto im- 
mortalitatein habuerint, quam subinde Dei dono ct 
grati» Patres ascribere non dubitant. Trita hae 
veterum doctrina Pelagius abutebatur, u!, pro ea 
qua pollebat astutia, solas natura dotes intelligc- 
ret, quando Dei gratiam confiteri jussus est. 

^ (80^) Uncinis inclusa supplentur. Epi. 


921 


S. JOANNIS DAMASCENT 


ca speetat, qua e loco ad locum migramus, totum- Α ἐστι τὸ ἀπὸ τόπου tk τόπον μεταθατικὸν, 


que corpus movemus, qua itein vocem emittimns, 
el qua respiramus. llc enim, vel facere, vel non 
facere in nobis situm est. 

Postremo per rationem, incorporeis naturis οἱ 
rationalibus copulatur, ratiocinando videlicet, atque 
intelligendo, deque singulis judicando, et virtutes, 
adeoque pietatem, quz omnium virtutum fastigium 
est, conscciando : quo fit. ut homo mundus mi- 
nor appelletur. 

Corporis animueque propria. — Sciendum quoque 
est, sectionem, fluxionem et mutationem solius 
corporis propria esse: mutationem autem illam 
intelligo, qua secundum qualitatem contingi!, 
cujusmodi est calefaetio et frigefactio, ali:&que id 


generis : pari modo fluxionem eam qux evacuando D 


fit **. Evacuantur enim sicca et humida, ac spiri- 
tus, et suppletione opus habent : unde fames οἱ 
sitis naturales affectiones sunt. Sectio est secrelio 
humorum ab invicem, et divisio in formam et na- 
teriam 99, 

Rursus ad animam proprie spectant pictas et 
consideratio. Ánimae vero et corpori communes 
suut virtules : cum tamen ad. animam referantur, 
utpote anima corporis operam asciscente. 

Ratio per naluram | domina partis | irrationalis. 
Anima vires rationi obsequentes et non obsequentes. 
lllud preterea notandum, quod ratio ex suapte 
natura irrationabilis partis domina sit. Dividuntur 
quippe anima facultates in eam quz rationis par- 
liceps,eteam qus rationis expers est. Ác rursus 
illa qux rationis est expers, duas partes habet, 
quarum altera rationem non audit, id est ei non 
obsequitur; altera ei paret et obtemperat. Ratio- 
nis dictamen et imperium spernit vitalis facultas 
quae pulsatrix appellatur, itemque — seminatrix, 
$eu generans; vegetans quoque, qu:e οἱ vis altrix 
dicitur, ad quam augescendi facultas spectat, qux 
οἱ corpora format, et concinnat. Neque enim hz 
ratione, sed natura reguniur. Pars autem illa quee 


χινητιχὸν ὅλου τοῦ σώματος, τὸ φωνητιχὲ 
ἀναπνευστιχόν * ταῦτα γὰρ ἐν ἡμῖν ἐστι πον 
μὴ ποιεῖν. 

Συνάπτεται διὰ τοῦ λογικοῦ ταῖς ἆσωμάτν 
νοεραῖς φύσεσι, λογιζόµενος, xal νοῶν, xa 
ἕχαστα, xai τὰς ἀρετὰς µεταδιώκων, xat τῶν 
τὸν χολοφῶνα τὴν εὐσέδειαν ἁἀσπαξόμενος * 
μιχρὸς κόσμος ἐστὶν ὁ ἄνθρωπος. 


Xph δὲ εἰδέναι, ὡς ἴδια μὲν τοῦ σώματα 
toj], χα) ῥεῦσις, xal µεταδολή. Μεταθδολὴ 
κατὰ ποιότητα, Ίγουν θἐρμανσιν, xai φύξιν, 
τοιαῦτα. Ῥεῦσις δὲ, f) χατὰ κχένωσιν’ we 
γὰρ χα) ξηρὰ, xal ὑγρὰ, καὶ πνεῦμα, ὧν 
τῆς ἀναπληρώσεως , ὥστε φυσιχά εἰσι πάθ 
πεῖνα, χα) fj δίψα. Tops δὲ, fj τῶν χυμῶν ἂν 
λων διαχώρησις, xai ὁ ci; εἴδος καὶ ὕλην 
σμός. 


Ἴδια δὲ τῆς wy? dj εὐσέδεια, χαὶ ἢ 
Κοινὰ δὲ φυχῆς καὶ σώματος al ἀρεταὶ, d 
xaX τούτων ἐπὶ τὴν φυχὴν ἀναφορὰν, οἵ Οἱ 
προσχρωµένης σώματι. 

Χρὴ γινώσχειν, ὅτι τὸ λογιχὸν φύσει χατάι 
ἁλόγου. Δια,ροῦνται γὰρ αἱ δυνάµεις τῆς dp 
λογιγνὸν καὶ ἄλογον. Tou δὲ ἀλόγου µέρη el 
τὸ μὲν ἀνηκοόν ἐστι λόγω, Ίγουν οὐ πείθετα 


σ τὸ δὲ χατἡκοόν ἐστι, χαὶ ἔτιπε θὲς λόγῳ. *. 


μὲν οὖν, καὶ μὴ πειθόµενον λόγῳ, ἐστὶ τὸ Q 
ὃ καὶ σφυγμιχὸν χαλεῖται,. καὶ τὸ σπερι 
f You γεννητικὸν, καὶ τὸ φυτιχὸν, ὃ xal Og 
χαλεῖται ' τούτου δέ ἔστι καὶ τὺ αὐξητιχὸν, 
διαπλάσσον τὰ σύµατα. Taota γὰρ οὗ Mou 
νῶνται, ἁλλὰ τῇ φύσει’ τὸ δὲ κατήχοον χαὶ ἓ] 
λόγῳ, διαιρεῖται εἰς θυμὸν χαὶ ἐπιθυμίαν. T 
δὲ κοινῶς τὸ ἄλογον µέρος τῆς Φυχῖς, παι 
καὶ ὀρεγτιχόν. Χρὴ δὲ γινώσχειν, ὅτι τοῦ ix 
λόγῳ ἐστὶ, καὶ dj xa0' ὁρμὴν χίνησις. 


rationem audit, eique obscquitur, in iram et cupiditatem distribuitur. Communi autem ποπ]! 


irrationabilis vocatur illa, in qua passiones et. appetitus exsistunt. 


ad eam parten quie ratiohi subest pertinere. 


At vero facultas altrix, generaus, arterie pul- D 


satrix, ad illam attinet qu:& rationis imperiunt 
respuit. Vegetans autem facultas, dicitur illa qua 
crescimus, et gignimus : vitalis tandem, ea qua 
arterixe moventur. 

Porro facultas nutriendi quadripartitas vires 
habet, nimirum attrahendi, qua cibus attrahitur ; 
retinendi, qua retinetur, nec coufestim excerni 
sinitur; immutandi, qua alimentum in humores 


5 Nemes. c. 1 De nat. hom. — * Nemes. | ibid. 


Scire interest. vim img 
! Too δὲ yd πειθοµένου λόγῳ £o τὸ 6p 
xai γεννητικὸν, xal aouypaxóy * χαλεῖται 8 
xbv "] piv τὸ αὐξητικὸν καὶ τὸ θρεπτικὸν 
γεννητιχόν * ζωτιχὸν δὲ, τὸ σφυγµικόν. 


Τοῦ μὲν οὖν θρεπτικοῦ δυνάμεις εἰαὶ cl 
ἑλχτιχὴ, dj ἕλκουσα τὴν τροφήν * χαθεχτιχ} 
έχουσα τὴν τροφὴν xal μὴ ἑῶσα αὐτὴν el 
χριθῆναι" ἀλλοιωτικὴ, fj ἀλλοιοῦσα τὴν «p 


61 Nemes. cap. 23. 


ΥΛΗΙ 5 LECTIONES. 


* Quse sequuntur usque ad. Δεῖ δὲ γινώσχειν, etc.,in mss. et veteri translatione reperiuntur ad 


cap. $3 περὶ θυμοῦ, de ira, scd componi non possunt cum iis qua de ira pramittuntur. 


pleuda ex Nemesio cap. 22. 


" Vc 


929 DE TTDE ORTIIODOXA LIR. II. 920 


τοὺς χυμούς ἀποχριτιχὴ, fj τὸ περίττωµα διὰ τοῦ A vertitur : exeernendi, qua ciborum superflua per 
ἁφεδρῶνος ἐχχρίνουσα, xaX ἐχθάλλουσα. secessum egeruntur οἱ expelluntur. 

Xph εἶδέναι, ὅτι τῶν χατὰ τὸ quoy δυνάμεων, al 181 Facultarum animantium varia (ΕΠΟΤα.---Νοο 
priv εἰσὶ φυχιχαὶ, αἱ δὲ φυτικαὶ, αἱ δὲ ζωτιχαί. Καὶ — illud quidem praetereundum est**, vires cas qux 
«υχικαὶ μὲν, al χατὰ τὴν προαἰρεσιν, fivouv ἡ καθ — animanti insunt, partim animales, partim vegetan- 
ἑρμῆν χίνησις xai ἡ αἴσθησις. Τῆς δὲ xa0' ὁρμὴν — tes, partim. vitales esse. Animales quidem, quz a 
sc:vfjaen ἐστι, τό τε χατὰ τόπον μεταθατιχὸν, χαὶ — voluntate proficiscuntur, ut totus impulsionis el 
actvT/cuxby ὅλου τοῦ σώματος, xai φωνητιχὸὺν, xal — sensus. Ad motum vero impulsionis pertinel transitio 
éaTeEugtiuxÓy * ἐν ἡμῖν γάρ ἐστι τὸ ποιῆσαι, καὶ ο loco in locum, et illa motio, qua totum corpus 
τὸ μὴ «ossi ταῦτα. Putixal δὲ, xal ζωτικαὶ, αἱ — movelur, ea item qua vocem emittimus, οἱ qua 
ἃ “ροαίρετοι. Καὶ φυτικαὶ μὲν, ἡ θρεπτιχἩ, xal αὐ- respiramus. Ut enim πο faciamus, aut non fa- 
Erud, xat σκερµματικῇ  ζωτικὴ δὲ, ἡ σφυγµιχή. — ciamus, in nostra potestate silum egt. Vegotautas 
Αὗται γὰρ, xal θελόντων ἡμῶν, xal μὴ θελόντων, — autem. et vitales, bz sunt, quiz a voluntate non 
& ve pYoU3t. pendent. Αο vegetantes quidem sunt, nutriendi, 
2ugescendi, el seminandi facultates : vitalis autem est pulsuum nmotrix. Hi» namque, velimus nolimus, 
munus suum exscquuntur. 

Δεῖ δὲ γινώσχειν, ὅτι τῶν πραγμάτων, τὰ μὲν gp — Donum et malum quosacius causent. — Postremo 
ἔστιν ἁγαθὰ, τὰ 6k. φαῦλα, Προσδοχώμενον μὲν οὖν advertendum est, rerum alias bonas esse, alias 
ἀγαθὸν, ἐπιθυμίαν σωνιατᾷ. παρὸν Ob, ἡδονήν' malas ; et quidem bonum exspeclatum; cupidita- 
ὁ μοίως δὲ πάλιν Ἱ προαδοχώµενον καχὺν, φόθον — eim gignere; praesens autem, voluptatem : eodem 
σςαρὺν δὲ, λύπην. Δεῖ δὲ εἰδέναι, ὅτι ἀγαθὸν ἐνταῦθα — rursus modo malum, dum exspectatur, timorem 
εἰπιόντες, Ἡ τὸ ὕντως ἀγαθὸν, i) τὸ δοχοῦν ἀγαθὸν — allerre; cum adest, merorem. In quo illud etiam 
εἴπομεν  ὁμοίως δΣ xax xaxóv. sciendum, per bonum, hoc leco tam id quod rc- 
vera bonum est, a nobis intelligi, quam illud quod boni duntaxat speciem habet: perindeque de malo 
censendum est. 

KEQAA. IT" [KZ']. 
Περὶ ἡδονῶν. 

Τῶν ἡδονῶν, αἱ μὲν εἰσὶ ψυχιχαὶ, αἱ 6k σωµατι- 
λεακ[. Καὶ ὀνχιχαὶ μὲν, ὅσαι µόνης εἱσὶ τῆς φΦυχῆς 
Gre χαθ) ἑαυτὴν, ὡς αἱ περὶ τὰ µαθήµατα, xal 
hy θεωρίαν. Σωματικαὶ δὲ, αἱ μετὰ χοινωνίας τῆς ἴπῖ : quales sunl quae ex. diciplinis et contempla- 
«νωχῆς καὶ τοῦ σώματος Ὑινόμεναι, xai διὰ τοῦτο tione sentiuntur. Voluptates corporis sunt ille, 
C'e3yast xal χαλούµεναι, ὅσαι περὶ τροφὰς, xal συν- C quarum corpus una cum anima particeps est, ob 
ωραίας, xal τὰ τοιαῦτα. Μόνου δὲ τοῦ σώματος οὐκ idque corporales dicuntur : cujusmodi sunt, qua 
etu εὗροι τις ἰδίας x ἡδονάς. ex cibis et venereis rebus, aliisque id genus capi 
solent. Nam qua solius corporis sint, nulla om- 
nino voluptatcs reperiri queunt **, 

Voluptatum | alia. genera. Quas voluptates vir 
pius consectari debeat. — Rursus voluptatum 
alie vere sunt, alie false. Atque es quie animi 
tantummodo sunt, in rerum cognitione ct con- 
templatione consistunt : quie autem ος corporis 
eoninercio, h:: sensibus hauriuntur. Jam earum 
voluptatum, ad quas corpus asciscitur, alix: natu- 


CAP. NI. 
De voluptatibus. 
Voluptatum distinctio. — — Voluptatum, alia 
animi, ali? eorporis sunt. Voluptates animi sunt 
ez: omnes, quibus animus scorsim a corpore frui- 


Πάλιν τῶν ἡδονῶν, αἱ μὲν εἰσὶν ἀληθεῖς, αἱ δὲ 
«ξ-ευδεῖς ' xal αἱ μὲν τῆς διανοίας µόνης, κατ ἐπι- 
«ο τήμην, xal θεωρίαν ' αἱ δὲ μετὰ σώματος, xas' αἷ- 
««ῆησιν. Καὶ τῶν μετὰ σώματος (81) ἡδονῶν, al μὲν 
* ἱοὶ φυσιχαὶ, ἅμα χαὶ ἀναγχαῖαι, ὧν χωρὶς Cf 
«ἀιδύνατον, ὡς αἱ τροφαὶ, αἱ τῆς ἐνδείας ἀναπληρωτι- 

καὶ, xal τὰ ἑνδύματα τὰ ἀναγχαῖα' αἱ δὲ, φυαικαὶ μὲν, 


6 Νριπος. cap. 25.  Nemes. cap. 18; Clirys.hom. 71, in Joan. 


VARLE LECTIONES. 


" Deest πάλιν in multis codd. Legitur. apud Nemesium in cod. Reg. 2879. 
Cobefisius post recognitorem cod. 5. Hil. et Nemesium cap. 18. 
ΝΟΤΗ. 


(81) Καὶ τῶν μετὰ σώματος. Et voluptatem D nem ceu minus. accuratam Tullius carpit; lib. m : 
que, etc. Divisionem hanc voluptatum tradiderat — Quomodo autem. Philosophus loquitur tria genera 


X Vocem ἰδίας, adjecit 


Chrysostomus, hom. 74 in Joan. ; atque hujus 
primum auctorem fuisse Epicurum Cicero narrat, 
ib. 1. De fin. bon. et mal. ubi ''orquatus sic lo- 
quens inducitur : Que enim ulilior, aut ad bene 
eirendum aptior partitio, quam. illa qua ης est 
Epicnrus ? qui unum. genus posuit earum cupidita- 
Inm, qua essent el naturales et necessarie ; alterum 
que naturales essent, nec tamen mccessariw ; tertium 
qua non naturales, nec. necessaria, Quam  divisio- 


cupiditatum, inquit, naturales εί necessarias ; naiu- 
rales, non necessarias ; nec naturales, nec necessa- 
rias? primum divisit ineleganter. Duo enim genera 
quc erant, fecit tria. lloc est won dividere, sed 
[rangere rem. Qui si diceret cupiditatum esse duo ge- 
mera, naturales et. inanes : naturalium. quoque item 
duo, necessarias e( mom mecessarias, con(ecta fes 
essct. 


931 


S. JOANNIS DAMASCENI 


rales simul et necessarie sunt, sinequibus vita A οὐχ ἀναγχαῖαι δὲ, ὡς al χατὰ φύσιν, καὶ xa 


duci non possit; quo in genere sunt illa quz ex 
cibis quibus quod exliaustum est, repletur, et qux 
ex necessariis indumentis percipiuntur. Ali: item 
naturales, sed non necessari», ut venereorum 
naturalis et legitimus usus. Etsi enim venerez 
voluptates ad generis Lotius conservationem  spc- 
clant, non tamen ejusmodi sunt, ut iis sub- 
motis in virginitate vita transigi nequeat. Alis 
postremo nec necessarie, nec nalurales, ut ebrie- 
tas, petulantia libidinis, ciborum nimia Ingurgi- 
tatio. Neque enim ejusmodi voluptates ad vite 
1849 nostre conservationem, nec ad generis pro- 


μίξεις. Αὖὗται γὰρ elc μὲν τὴν διαμονὴν «oi 
γένους συντελοῦσ., δυνατὸν δὲ χωρὶς αὐτῶν 
θενἰᾳ ζῇν ' αἱ δὲ οὔτε ἀναγχαῖαι, οὔτε qui 
µέθη, χαὶ λαγνεία, xal πλησμοναὶ τὴν χρεί 
θαΐνουσαι. Οὔτε γὰρ εἰς σύστασιν τῆς Ceo 
συντελοῦσιν, οὔτε εἰς διαδοχἠν τοῦ γένους. 
τίον δὲ μᾶλλον χαὶ βλάπτουσι»Σ. Τὸν «olv 

εν ζῶντα δεῖ µετέρχεσθαι τὰς ἀναγχαῖας 
φυσιχάς  ἓν δευτέρᾳ δὲ τάξει τὰς φυσικὰς 
ἀναγχαίας τίθεσθαι, μετὰ τοῦ προσήῄχοντος 
χαὶ τρόπου, xai μέτρου γινοµένας. Τὰς δὲ & 
πάντως παραιτεῖσθαι, 


pagationem — conducunt; quin officiunt, Quamobrem ille, qui Deo acceptam vivendi ratiome 
filetur, eas tantum qus simul necessariz sunt et. naturales, conscctari debet : illas vero qu 
rales, non tamen necessariz sunt, posteriori loco habere, nec nisi congruenti tempore, loco, | 


sura adhibere. Reliquas demum oportet penitus rejicere. 
(κα honeste voluptates censeri debeant. — Hone- B. Καλὰς δὲ ἡδονὰς yph ἡγεῖσθαι, τὰς pi) 


sz porro voluptates 68 prorsus censende sunt, 
que nec eum tristitia junct:e sunt, nec ponitendi 
causam afferunt, nec aliud incommodum pariunt, 
nee modum excedunt, nec denique nos a seriis 
negotiis admodum abstrahunt, aut servituti man- 
cipant. 
CAP. XIV. 
De tristitia. 

Tristitie quatmor species. —  Tristitis quatuor 
species : moror, molestia, invidentia, misericor- 
dia. Merror est tristitia vocem adimens : molestia 
tristitia premens : invidentia, tristitia ob alterius 
bon? : misericordia denique, tristitia ob res alio- 
rum adversas. 

CAP. XV. 
De timere. 

Timoris genera. — Sed et metus sex sunt genera : 
segnities, pudor, verecundia, stupor, terror, an- 
gor. Segnities cst metus impendentis actionis. Pudor, 
metus ex vituperationis exspectatione : optimusquo 
est hic affectus, Verecundia, metus ob admissum 
turpe facinus : at ne hic quidem affectus extra 
spem salulis est. Stupor, metus ex immani aliqua 
re animo objecta. Terror, meius ex insuetm rei 
specie contractus. Áugor denique, metus ne vota 
nostra infeliciter cedant. Tunc enim angore alli- 
cimur, cum metLuimus ne quod aggressi sumus, 
bene non succedat. 

CAP. XVI. 
De ira. 

Ira est sanguinis qui cordi affusus est, ebullitio, 
ex exhalatione, seu fuligine bilis proveniens : 
unde et xyoXh Grace appellatur, et χόλος **. Est 
eliam interdum ira, ulciscendi libido. Nam cum 

** Nemes. De nat. hom. c. 20. ** Nemes. c. 21. 


πλεγμένας λύπῃ, μηδὲ μµεταµέλειαν dpa 
μηδὲ ἑτέρας βλάθης γεννητικἁς, μηδὲ τοῦ 
πέραν χωρούσας *, µήτε τῶν σπουδαίων ἔργ 
ἀφελχούσας ἐπὶ πολὺ, ἡ χαταδουλούσας. 


ΚΕΦΑΛ. 19 ΙκΗ’. 
Περὶ Avznc. 

Tr δὲ λύπης εἴδη τέἐσσαρα, ἄχος, ἄχθος, 
ἔλεος. "Ayoc μὲν οὖν ἔστι, λύπη ἀφωνίαν kp. 
ἄχθος δὲ, λύπη βαρύνουσα * φθόνος δὲ, à 
ἁλλοτρίοις ἀγαθοῖς» ἔλεος δὲ, λύπη ἐπὶ & 
χαχοῖς. 


κΕΦΛλΛ. ΙΕ’ [Ke]. 
Περὶ φόδον. 

Διαιρεῖται δὲ xal ὁ φόδος εἰς EE- εἰς δα 
αἰδὼ, εἰς αἰσχύνην, εἰς χατάπληξιν, εἰς ἔχπλι 
ἀγωνίαν. Ὄχνος * μὲν οὖν ἔστι φόδος µε 
ἑνεργείας. Αἰδὼς δὲ, φόδος ἐπὶ προσδοχἰᾳ 
χάλλιστον δὲ τοῦτο τὸ πάθος. Αἰσχύνη δὲ, 9 
αἰσχρῷ πεπραγμένῳ * οὐδὲ τοῦτο δὲ ἀνέλπιι 
σωτηρίαν. Κατάπληξις δὲ, φόθος ἐκ μεγάλι 
τασίας. Ἔκπληξις δὲ, Φόδος ἐξ ἀσυνήθονς 
σίας. ᾽Αγωνία δὲ, φόθος διαπτώσεως, L rial 
τυχίας  φοδούμενοι γὰρ ἀποτυχεῖν τῆς sm 
ἀγωνιῶμεν. 


ΚΕΦΑΛ. 1G' [ΛΊ. 
Περὶ θδυμοῦ. 
θυμὸς δέ ἐστι ξέσις τοῦ περὶ χαρδίαν alg 
ἀναθυμιάσεως τῆς χολῆς, ἡ ἀναθολώσεως 1" 


διὸ χαὶ yo)t λέγεται, χαὶ χόλος. Ἔστι δὲ δε. ι 
xai δρεξίς ἐστιν ἀντιτιμωρήσεως. ᾿Αδιχούμε 


VARLE LECTIONES. 


Y Codd. mss. οἱ Nemesius ἀλλὰ xai προσθλάπτουσι. 


sed εἰ offciunt. 
isa. ἃ 
omnes ferme codd. liegii, Colb. 4 et cod. S. 
xavánm&v, 

verecun 


Hil. ac 4 statuunt ὄχνον, 


ιν, siiporem, 5, ἔκπληδιν, terrorem. 4, ἀγωνίαν, angorem. 5, albo, pudorem. ó al 
iam. Cum editis vero aliisque codicibus consentiunt interpretes. . 


Sic vetus interpres, sed οἱ nocent. 


* Reg. 8, Colb. 4, cod. S. Hil. et Nemesius παραχωρούσας. Vetus interpr. 4 
ariarum timoris specierum definitiones diverso ordine 


prosequitur Nemesius, eui eo 
id est, 


DE FIDE ORTHODOXA LID. 1I. 


934 


ντες ἀδιχεῖσθαι, λυπούµεθα - καὶ γίνεται A ob aliquo lzedimur, aut l:di nos existimanus, ira 


bv τὸ πάθος ἐξ ἐπιθυμίας xal θυμοῦ. 


t τοῦ θυμοῦ «pla * ὀργὴ, Ἆτις χαλεῖται χολὴ, 
 χαὶ µῆνις, xal χότος. θυμὸς μὲν γὰρ 
X χίνησιν ἔχων, ὀργὴ, χαὶ χολὴ, xal χόλος 
Μῆνις δὲ, χολὴ ἐπιμένουσα, γουν µνησι- 
ἴρηται δὲ παρὰ τὸ µένειν, xat τῇ uvfum 
αθαι. Κότος δὲ, ὀργὴ ἐπιτηροῦσα κχαιρὸν εἰς 
!* εἴρηται δὲ οὗτος παρὰ τὸ χεῖσθαι. 


δὲ ὁ θυμὸς τὸ δορυφοριχὸν τοῦ λογισμοῦ, 
τῆς ἐπιθυμίας. Ὅταν γὰρ ἐπιθυμήσωμεν 


Ὡς, xai χωλυθῶμεν ὑπό τινος, θυμούμεθα B 


ιοῦ, ὡς ἁδιχηθέντες ΄ τοῦ λογισμοῦ δηλονότι 
€ ἄξιον ἀγαναχτήσεως τὸ γενόµενον, ἐπὶ 
αττόντων χατὰ φύσιν τν οἰχείαν τάξιν. 


ΚΕΦΑΛ. 17’ [AA']. 
Περὶ φανταστικοῦ. 
στιχόν ἐστι δύναµις τῆς ἀλόγου ψυχῆς, διὰ 
λητηρίων ἐνεργοῦσα, Ἶτις λέγεται αἴσθησις. 
ὃν δὲ, xa αἰσθητὸν, τὸ τῇ φαντασίᾳ, xat τῇ 
,ὑποπίπτον * ὡς ὅρασις μὲν, αὐτὴ ἡ ὁπτιχὴ 
* ὁρατὸν δὲ, τὸ ὑποπῖπτον τῇ ὁράσει, λίθος 
«ι τῶν ᾿τοιούτων. Φαντασία o£ ἐστι πάθος 
ου ψυχῆς, ὑπὸ φανταστοῦ τινος γινόμενον. 
κα (82) δὲ, πάθος διάχενον ἓν τοῖς ἁλόγοις 
ῆς ἀἁπ᾿ οὐδενὸς φανταστοῦ γινόμενον. Ὄργα- 
FoU Φανταστιχοῦ, ἡ ἐμπρόσθιος χοιλία τοῦ 
ου. 


ΚΕΦΑΛ. IH' [AB']. 

Περὶ αἱσθήσεως. 
jafc ἐστι δύναμις τὴς φυχῆς ἀντιληπτιχὴ τῶν 
qeoy διαγνωστική. Αἱσθητήρια δὲ, τὰ ὄργα- 
ον τὰ µέλη δι ὧν αἰσθανόμεθα ' αἰσθητὰ δὲ, 
Ισθήσει ὑποπίπτοντα * αἱσθητικὸν δὲ, τὸ ζῶον 
| τὴν αἴσθησιν. Εἱἰσὶ δὲ αἰσθήσεις πέντε, 
xai αἰσθητήρια πέντε. | 


comnniovemur : ac tunc. mistus fit hic affectus ex 
cupiditate et ira. 

Tres ἵνα species.— Tres porro irx sunt species: 
Excandescentia, quà et χολὴ, et χολος dicitur ; 
μῖνις, item, et χότος. Nam cumi ira exoritur, move- 
rique ine]pit, bilis nuncupatur. μῆνις autem cst 
bilis diuturnior, sive accepta injuria memoria. 
Unde etiam hoc nomen nacta est ἀπὸ τοῦ µένειν, 
id est quod maneat et memorie tradatur. Κὸτος de- 
nique eat ira ulciscendi occasionem 183 captans, 
unde et nomen traxitàzb τοῦ χεῖσθαι, id est, eo quod 
anima reposita sil. 

]ra, rationis satelles, vindex concupiscentie.— Est 
porro ira rationis satelles, vindex cupiditatis. Nam 
cum mei alicujus desiderio tenemur, atque ab ali- 
quo cohibemur, tuhc quasi injuria accepta, adver- 
$us illum excandescimus ; ratione videlicel eam 
rem iracundia dignam judicanie, in illis utique qui 
ordinem suum tuentur, ut naturse ratio postulat. 

] CAP. XVII. 
De vi imaginatrice. 

Quid sitimaginatio.—Y is imaginandi,irrationabilis 
anime partis facultas est, per sensuum organa ope- 
rans ; que et sensus dicitur. Φανταστὸν autem, et 
sensibile illud appellatur, quod sub vim illam et 
sensum eadit, v. gr. visus ipsa vis est cernendi ; 
visibile, quod visui subjicitur ; puta, lapis, aut ali- 
quid hujusmodi. Imaginatio porro est affectio irra- 
tionabilis animae ex aliqua re, qux in imaginandi 
vim cadat, exorta. Phantasma denique, seu visum, 
est inanis affectio in parte anims irrationabili, 
quam nulla res, quse imaginationi subjiciatur, effi- 
ciat. Sedes porro virtutis imaginandi est amterior 
cerebri ventrieulus. 


CAP. XVII. 
De sensu. 

Sensus estea animee vis, quse res materiales per- 
cipit, seu dijudicat. Sensoria autem, organa sunt, 
sive membra quorum beneficio et opera sentimus. 
Sensibilia vero, eaquse sub sensum cadunt. Sen- 
tiendi capax, denique, animal est sensu prieditum. 
Sensus autem quinque sunt, totidemque sensuum 
organa. 


m Οἴσθησις, ὅρασις. Ἀἰσθητήρια δὲ, xai D — Primus sensus est visus. Sensoria ejus, seu or- 


εῆς ὁράσεως, τὰ EEG ἐγχεφάλου νεῦρα, καὶ 
Ἀμοί, αἰσθάνεται δὲ f) Όψις, κατὰ πρῶτον 
ον, τοῦ χρώματος συνδιαγινώσχει δὲ τῷ 
, xal τὸ χεχρωσμένον σῶμα, καὶ τὸ péys- 


mes. cap. 6 


gana sentiendi, nervi sunt e cerebro derivati, ei 
oculi. Ac visus quidem primarie colorem percipit, 
6ἱ una cum colore corpus coloratum dignoseit 
ipsiusque magnitudinem, figuram, locum in quo 


NOT.E. 


Φάντασμα. Phantasma, etc. Accurata. non 
yositio eaque duntaxat exponil phantasmata, 
nentibus, et melancholicis dormientibusque 
unt, ut explicat Nemesius. Alia vero phan- 
a dicuntur, quxe rerum a sensibus percc- 
| imagines sunt, uti dum quispiam res, 
fim vidit quantumcunque dissitas, imagina- 
ersat. lec autem ab objectis, quz imagi- 


natione percipí possunt, sumi certissimum est : 
iuo absque ejusmodi phantasmatibus nullam fieri 
intellectionem et cogitationem docet Philosophus 
lib. it De anima, cap. 7, th. 20 et seqq. Aliquod 
igitur phantasma est, quod res ut ,surt exhibet, 
neque semper est vacuum quoddam et inane, quod 
objectum aliter ac est repraesentet, 


975 


S. JOANNIS DAMASCENI1 


est, interjectum spatium, et numerum *' ; inotum A Όος αὐτοῦ, καὶ τὸ σχΏῆμα, καὶ τὸν τόπο» E 


quoque et quietem ; asperumne, an lave ; planum, 
an ingquale ; acutum , an. obtusum ; ac. denique 
ipsius compagem el consistentiam, num aquea sit, 
an terrea, hoc est humida, aut sicca. 


Solus homo et simia aures non movent, — Secun- 
dus sensus est auditus, quo voces ac soni perci- 
piuntur. Ilic autem sensus diguoscit eorum acumen, 
et gravitatem, levitatem, et asperitatem, et altitu- 
dinem. Ipsius organa sunt nervi molles e cerebro 
ducti, atque aurium structura. Porro ex omnibus 
animantibus, solus homo, ct simia aures non me- 
vent. 

Tertius sensus est olfactus ; qui quidem naribus 
194 vapores ad cerebrum deferentibus efficitur, 
οἱ ad extremas anteriorum cerebri ventriculorum 
nietas terminatur. Vapores autem sentit, οἱ perci- 
pit olfactus. Vaporum porro lioe generalissimum 
discrimen est, ut alios suaves, alios fetidos, alios 
denique nec suaves, nec insuaves esse intelligamus. 
Fit autem odor suavis, cum humorcs qui corporibus 
insunt, probe fuerint excocti. Quod si mediocriter 
duntaxat cocti sint, media quoque erit corum dis- 
positio. Sin autem infra mediocritatem, aut ulla 
omnino coctio exstiterit, fetidus odor afflabitur. 

Quartus sensus est gustus, quo sapores perci- 
piuntur, sive sentiuntur. Ifujus organa sunt, lin- 
gua, el presertim extrema ipsius pars sive cuspis, 


«t palatuni (quod nonnulli Grace vocant οὐράνέσκον, C 


veluti eceliculum ) in. quibus nervi illi exporrecti 
Sunt, qui a cerebro deferuntur, partique illi ani- 
ma, qua principatumtenet, quid perceptum fuerit, 
quisve sensus exstiterit, referunt **, Jam vero sa- 
lorum qualitates, qua gustabiles appellantur, h:e 
sunt dulcedo, acrimonia, aciditas, acerbitas, au- 
steritas, amaritudo, salsedo, pinguedo, viscositas. 
Istae siquidem qualitates gustu dignoscuntur. Ast 
aqua, quantum 'ad illas qualitates, saporis omnis ex- 
pers est : nullam enim qualitatum liabet. Acerbitas 
autem nihil aliud est, nisi intensior quidam οἱ 
redundans acerbitas. 

Quintus sensus tactus cst, qui eliam cunctis ani- 
 mautibus communis est 5. Exsistit autem ille, 


καὶ διάστηµα τὸ μεταξὺ, xal τὸν ἀριθμὸν 
τε, χαὶ στάσιν, καὶ τὸ τραχὺ, xal λεῖον, χα 
καὶ ἀνώμαλον, xaX τὸ ὁςὺ, καὶ τὸ ἀμθλὺ, 
σύστασιν, εἴτε ὑδατώδης ἐστὶν, 3| γεώδῃ: 
ὑγρὰ, f; δηρά. 

Δευτέρα αἴσθησίς ἐστιν ἀχρὴ. τῶν σω 
τῶν ψόφων οὖσα αἰσθητιχή. Διαγινώσχει d 
τὴν ὀξύτητα, χαὶ τὴν βαρύτττα, λειότητἆ 
μέγεθος. "Opyava δὲ αὐτῆς, τὰ νεῦρα τοῦ E 
τὰ μαλανὰ, xai τῶν ὥτων dj κατασχενή; 
ἄνθρωπος xat πίθηχος οὗ χινοῦσι τὰ ita. 


Τρίτη αἴσθτοις, ὃστρησις' Ἆτις γίνττα 
τῶν ῥινῶν ἀναπεμπουσῶν τοὺς ἀτμοὺς ἐπὶ ’ 
φαλον  περαίνεται δὲ εἰς τὰ πέρατα τῶν ip 
κοιλιῶν τοῦ ἐγχκεφάλου. Ἔστι δὲ αἰσθητιχὴ, 
πτιχὴ τῶν ἀτμῶν * τῶν δὲ ἀτμῶν ἡ γενιχωι 
φορά ἔστιν εὐωδία xal δυσωδία, χαὶ τὸ µέσοι 
ὃ μήτε εὐῶδές ἐστι, μέτὲ δυσῶδες. Γίνεται ἱ 
τῶν ὑγρῶν τῶν ἐν τοῖς σώµασιν ἀκριθῶς 
των. Μέσως δὲ μέση διάθεσις. Καταδεέστε 
μηδὲ ὅλως πεφθέντω», fj δυσωδία γίνεται, 


Τετάρτη αἴσθησις, ἡ γεῦσις' ἔστι δὲ τῶ 
ἀντιληπτικὴ, ἤγουν αἱσθητική. "Οργανα ὃ 
ἡ γλῶσσα, καὶ ταύτις τλέον τὸ ἄχρον 
ὑπερφα, ἣν καλοῦσί τινες οὑρανίσκον" Ev 
τὰ ἓξ ἐγχεφάλου Φερόμενα νεῦρα, mima 
χαὶ ἁπαγγέλλοντα τῷ ἡγεμονιχῷ τὴν Y 
ἀντίληψιν, Ἄγουν αἴσθησιν. AL δὲ καλούμε 
στιχαὶ ποιότητες τῶν χυμῶν, εἰσὶν αὗται" Υ) 
δρ.μύτης, ὀξύτης, στρυρνότης, αὐστηρότης 
της, ἁλμυρότης, λιπαρότης, Υλισχρότης. To. 
ἐστιν ἡ γεῦσις διαγνωστική" τὸ δὲ ὕδωρ Em 
χατὰ ταύτας τὰς ποιότητας ' οὐδεμίαν γὰ 
ἔχει. Ἡ δὲ στρυφνότης, ἐπίτασις xal vo 
ὅστι τῆς αὑστγρότητος. 


Πέμπτη αἴσθησίς ἔστιν ἡ &yh, Ἆτις xax 
πάντων τῶν ζώων  ἠτις γίνεται ἐκ τοῦ by 


opera nervorum e cerebro in universum corpus 1) πεμπομένων τῶν νεύρων eig ὅλον τὸ ch 


effusorum. Ex quo fit ut totum corpus, atque adeo 
reliqua sentiendi organa, sensum tactus labeant. 
Taciui porro subsunt calidum et frigidum, inolle 
ct durum, tenax, rigidum, grave οἱ leve, Hac 
enim solo tactu cognoscuntur. Sunt autem taetui 
el visui communia, asperum et lzve ; siccum οἱ hu- 
midum ; crassum οἱ tenue, sursum ae deorsum; 
locus quoque ac magnitudo ( si quidem tanta sil, 


" Nemes. cap. 71. *^ Nemes. cap. 9. 


*9 Nemes. 


xai ὅλον τὸ σῶμα, ἀλλά ᾖχαὶ ἑτὰ ἄλλα 
τήρια, τὴν τῆς ἀφΏς ἔχουσιν αἴσθηαιν * ὑπό 
δὲ τῇ ἀφῇ τὸ θερμὸν xal Φυχρόν τό τε pau 
σχλτρὺν, xal γλισχρὸν καὶ χραυρὸν e, Bapi 
κοῦρον διὰ µόνης γὰρ ἄφης ταῦτα Ύνω 
xotwà δὲ ἀφΏς καὶ ὄψεως, τό τε τραχὺ, xal; 
τε ξτρὸν xaX ὑγρὸν, X40 τε καὶ λεπτὸν, ἄνι 
χάτω, xal ὁ τόπος, καὶ τὸ μέγεθος, ὅταν al 


cap. 8. 


YARLE LECTIONES. 


» Reg 


δ, Colb. 3 ὑπύχειται. ὁ Edita xa ξηρὸν xaX κραῦρον. Ita Regii multi ct Colbert. abesi 


in cod. S. liil. et Regiis aliis; itemque apud Nemesium : et recte. llic enim sermo est de qual 
js, qu: solo tactu percipiuntur : ait siccum visu quoque cognoscitur, ut infra notatur. 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. II. 


933 


wi, ὡς χατὰ ulav προσθολὴν τῆς ἀφῆς περιλαµ- A ut uno tactus appulsu compreheudi possit ) densum 


Giwoüe xai τὸ xuxvóv «c: xal τὸ μανὸν, Syouv 
ἀραὸν, xai τὸ στρόγγυλον, ὅταν εἴη μικρὸν, xal 
ἁλ)ατινὰ σχήματα. Ομοίως δὲ xal τοῦ πλησιάσον- 
ex σώματος αἰσθάνεται, οὖν τῇ μνήμη δὲ, χαὶ τῇ 
kavola * ὡσαύτως δὲ χαὶ ἀριθμον µέχρι δύο ἣ τριῶν, 
καὶ τούτων μιχρῶν, xal ῥᾳδίως περιλαμδανοµένωγ. 
Τώτων δὲ μᾶλλον τῆς ἀφῆς ἡ ὅρασις ἀντιλαμθάνε- 
7. 

Xph γινώσχειν, ὡς ἕκαστον τῶν ἄλλων αἴσθητη- 
ρίων διπλοῦν ὁ Δημιουργὸς χατεσχεύασεν, ἵνα τοῦ 
ἑνὸς βλαπτοµένου, τὸ ἕτερον ἀναπληροὶ τὴν χρείαν. 
Δύο γὰρ ὀφθαλμοὺς, xal δύο ὥτα, xai δύο πόρους 
ῆς joe, xal δύο γλώσσας ' ἀλλ kv τοῖς μὲν τῶν 
ζώων διηρηµένας, ὡς ἐν τοῖς ὄφεσιν kv τοῖς δὲ, 
ἠνωμένας, ὡς ἐν ἀνθρώπῳ » καὶ τὴν δὲ ἀφὴν, ἐν 
Sup τῷ σώματι, πλὴν ὁστέων, xal νεύρων, ὀνύχων 
τε x90 χεράτων, xal τριχῶν, xai συνδέσμων, xot 
ἄλλων τινῶν τοιούτων. 


Xph Υινώσχειν, ὅτι dj pic xat εὐθείας γραμμᾶς 
ὁρᾷ' fj δὶ ὄσφρησις, xal ἀχοὴ, οὐ xaz' εὐθεῖαν µό- 
vov, ἀλλὰ πανταχόθεν. Ἡ δὲ ἀφῃ, καὶ ἡ γεῦσις, οὐδὲ 
xat εὐθεῖαν, οὐδὲ πανταχόθεν γνώρίξουσιν, ἀλλὰ 
Ἀότε µόνον, ὅταν αὐτοῖς πλησιάζωσι τοῖς ἰδίοις αἱ- 
σθητοῖς. 


KESAA. I8 [ΑΡ]. 
Περὶ τοῦ Ówvontixov. 


Τοῦ δὲ διανοητικοῦ «law af τε χρίδεις, tat dl συγ-ς 


ἁαταθέσεις, χαὶ αἱ ὁρμαὶ αἱ πρὸς τὴν πρᾶξιν, καὶ αἱ 
ἀφορμα], xaX al ἀποφυγαὶ τῆς πράξεως * ἰδικῶς δὲ, 
€ εενοῄσεις τῶν νοητῶν, xai αἱ ἀρεταὶ, xat ἐπιστῆ- 
μαι, χαὶ τῶν τεχνῶν οἱ λόγοι, παὶ τὸ βουλεντιχὸν, 
Χαλ οὐ προαιρετιχόν. Τοῦτο δέ ἐστι τὸ xal διὰ τῶν 
ὀνείρων θεσπίζον ἡμῖν τὸ µέλλον, Svp µόνην ἆλη- 
Vf µαντείαν οἱ Ἡυθαγόρειοι λέγουσιν εἶναι, τοῖς 
Ἔδραίοις ἀχολουθήσαντες. "Όργανον δὲ xal τούτου, 
ἡ μέση χοιλία τοῦ ἐγχεφάλου, xat τὸ ψυχικὸν πνεῦμα 
τὸ ἐν αὐνῇ. 


ΚΚΦΑΛ. K' (ΛΑ. 
Περὶ τοῦ μνημονευεικοῦ. . 
Τὸ δὲ μνημµονευτιχόν ἐστι µνήµης xat ἀναμνήσεως 


item, et rarum, seu fungosum, atque rotundum, 
si modo illud exiguum sit ; alizeque ilidem nonnul: 
figur:e. Quin memoris quoque et cogitationis ad- 
jumento, corpus prepinquum sentit. Sic numerum 
quoque persentiscit, dummodo binarium, aut ter- 
narium non excedat, parvosque hujusmodi nume- 
ros, qui manu fácile comprebendi possint. Quan- 
quam hos magis visus apprehendit, quam tactus. 

Gemina sensuum organa cur nobis indita. — lilud 
seiendum est, Deum idcirco estera omnia sensuum 
organa gemina struxisse, ut, si unum labefactari 
contigerit, alterum ipsius munus expleat. Duplices 
enim oculos condidit; duplices aure$ , duplices 
narium meatus, et linguas duplices ; que in qui- 
busdam animantibus divise sunt, ut ih anguibus, 
n aliis autem tonjuneta, ut in. homine. Tactun 
autem toto corpore diffudit, exceptis ossibus, nervis, 
unguibus, eotnibus, pilis, juncturis e&t aliis qui- 
basdam hujusmodi. 

Sensus. ut objecta percipiant. — 185 Illud quo- 
que scire alienum non fuerit, visum recta linea 
cernere, auditum οἱ ólfaetüm non recta duntaxat, 
sed undecunque objecta seniélbilian percipere: 
(actum vero οἱ gusiatum nequaquam recta linea, 
nec undecunque sentire, sed tum denique; quando 
sehsilibus suis proxime admoventur. 

CAP. XIX. 
De cogitatione. 

Cogitandi vls. Divinatio tn somnis. — Ad eam 
partem, in qua cogitatio est, generatim pertinent 
judicis, assensas, impetus ad agenduim, οἱ declina- 
tienes, 48 fug ali actione, Speciatim autem con- 
siderationes earum rerum quz intelliguntur, virtu- 
tesque et disciplinse, artium rationes, deliberatio et 
electio"*. Quin hxc quoque pars dormitintibus no- 
bis eventus futuros vatieinatur ; quam quidem unam 
Pythagorici, in hoe Hebrzos secuti, veram divina. 


tionem esse censent, Hujus porro orgamtm est me- 


dius cerebri ventriculus, spiritusqwe animalis qui 
in eo est ''. 
CAP. XX. 
De memorie. 
Memorie definitio. —Vis illa qua meminimus, 


α[τιόν ο τε xal ταμεῖον. Μνήμη γάρ ἐστι φαντααία D est. memorie et recordationis eausa et promptua- 


ἁγκαταλελειμμένη ἀπό τινος αἰσθήσεώς τε καὶ 'νοή- 
εως ! χατ ἑνέργειαν φαινόµένης, ?) σωτηρία 5 αἱ- 
αὐῄσεώς τε xat νοῄσεως. Ἡ γὰρ φυχἠ τῶν μὲν αἰσθη- 
"wey διὰ τῶν αἰσθητηρίων ἀντιλαμδάνεται, Ίγουν 
«οἰσθάνεται, xal ἠίνεται δόξα" τῶν δὲ νσητῶν, διὰ 


rium. Est enim memoria, species et imago ab ali- 
quo serisu, mentisque actione, que actü. apparwe- 
rit, relicta. Vel, rei sensu et cogitatiowe pereeptie 
censervatio **. Eteniin cum anima sensibilia pere 
sensuum organa percipit, seu sentit, fit opinio : 


** Nemes. cap. 441. 7" Vide Greg. Nyss. De Opi[. hom. c. 15. "* Nemes. cap. 43. 


VARIA LECTIONES. 


4 Multi Cod, εἴη, τοιοῦτος. Nostet οἱ apud Flemesiith 
e 9 
ec est. apud Nemesium, qui descriptionem hane ab Οτί- 


ils $, necnon aped Nemesium ὅταν ᾗ box pev. 
Coib. 2 et S. Hil. nec legit. Vetus interpr. 


gene mutuatus est, ut testatur Reg. cod. 2109, in quo Nemesii liber habetur. 


τοιοῦτον. Sic irifra in dodem, In cod. 5, Hil. 
930 ἀγγεῖον. f Deest καὶ νοῄσευς, in 7 Keg. 


5 Edita et multi codi» 


ces habent σωρεία : sic velus interpr. posuit, coaécervatio. Faber vero, confirmatio; quod magis accedii 


&d vocem σωτηρία, conserzatio. quam apud Nemesium reperi, in cod. 8. Hil. et aliis. 


PATROL, Gh. XCÍV. ον 


Ww 


939 


S. JOANNIS DAMASCENI 


sin vero, quz in irtelligentiam cadunt, menie ϱ0- Α τοῦ νοῦ, xal γίνεται vóratz* ὅταν οὖν τοὺς 1 


gnoscit, fit intelleetio. Quocirca, cum earuim re- 
rum, quas vel opinione, vel intellectione complexa 
est, üguras servat, meminisse dicitur. 

Memoria quomodo fiat. — lud porro sciendum 
est, ea quae. sub intelligentiam cadunt, non aliter 
quam per disciplinam, aut naturalem intelligeuiis 
animi netionem percipi posse. Non euim ex sen- 
su: Ram sensibilia per sese inemoria teneatur : 
quie autem intelliguntur, eorum quidem memini- 
mus, οἱ quid eorum didicimus : cxterum illorum 
substantiie memoriam nullam habemus. 

Quid sit. reminisci. — Àt vere reminisei tum 
quispiam dieitur, cum memoriam per oblivionem 
oblitteratam recuperat. Oblivio enim est memoria 


ὧν τε ἑδόξασεν, Gv τε bvónas, διααώζῃ, nva 
λέγεται. 


Asi δὲ Υινώσχειν, ὅτι f) τῶν νοητῶν ὁὀντίλη 
γίνετα:, εἰ μὴ ix. µαθῄσεως, f| φυσικῆς Evvol 
γὰρ ἐξ αἰσθήπεως τὰ μὲν γὰρ αἰσθητά, καθ) 
μνημονεύεται ' τὰ δὲ vortà, εἴ τι μὲν ἐμά 
μνημονεύομεν ' τῆς δὲ οὐσίας αὐτῶν μνήμη 
ἔχομεν. 


Ἀνάμντσις δὲ λέγεται µνήµης ἀπολομένι 
λήθης ἀνάκτησις. Λήθη δέ ἐστι µνήµης ἁποδο 
μὲν οὖν φανταστιχὸν, διὰ τῶν αἰσθήσεων dm 


jactura. Ergo imaginatio materias sensibus perce- B θαγόμενον τῶν ὑλῶν, παραδίδωσι τῷ διανοβτι 


ptas, cogitationi vel rationi tradit (eadem enim 
utriusque vocabuli vis est ) quas illa acceptas alque 
perpensas ad memoriam trangmiuit. Meuorise porro 
organum et sedes est posterior cerebri venyriculus, 
quem etiam eccipitiun veocaul, οἱ spiritus aniga- 
lis, qui ia eo includitur, 
CAP. XXI. 
De verbo, seu sermone interno el prolatitio. 

Ratio οἱ oretio, sive internus animi orisque sermo. 
--Mursus, anime pare raüeuabilis, in internum 
atque in prolatitium sermonem dividitur. Est 186 
autem internus animi motus, qui in parle qua ra- 
tiocinatur, absque ulla elecutione efficitur. Ex quo 
plerumque fit ut integram oOralionem nobiscum 
taciti pereurramus, necnen in somnis colloqua- 
mur. Propter hoc potissimum λογικοὶ, id est ratio- 
nales sumus. Nam qui surdi nati sunt, aut. morbo 
aliquo, aut injuria illata, vocis usum amiserunt, ni- 
bilominus rationis compotes. suni. At sermo prola- 
dülius in voce el dicendi modis vim suam prodit ; 
ile, inquam, qui lingue et oris ope profertur : 
unde prolatitjus vocatur, estque cogilatiogis animi 
nuntius. Per hunc autem λαλητικοὶ, id est, loquen- 
di facultate preediti, dicimur. 

CAP. XXII. 
De passione, et actione. 

Passio, voz &quisoca. — Passio mulüplicis si- 
gnilicadionis vocabulum est. Nam et corporis passio 
dicitur, ut morbi et vulnera; ei rursus animi, ul 
cupiditas οἱ ire. Est. autem, ut communiter οἱ in 
genere dicam, animalis passio, quam sequitur vo- 
juptas-aut tristitia. Nam paseionem dolor sequitur, 
non auiem ipsa passio dolor est. Insensibilia enim 
patiantur, nec tamen dolent. Non igitur paseio ipsa, 
sed passionis sensus, est dolor. Hanc porro non 
contemnendam, hoc est magnam esse oportet, quee 
sensum feriat. 

Quid animi passio.—Passionum autem enim hac 
delinitio est, Passio est sensibilis motus virtutis ap- 
petentis ex boni aut mali cujuspiam imaginatione. 


διαλογιστικῷ ' ταυτὸν γὰρ ἀμφότεμα” ὃ mapa 
xai χρίναν, παρασέµπει τῷ μνημονευτωῷ. ,Ἱ 
vov δὲ τοῦ μντμονευτικοῦ, ἡ ὄπισθεν xquía, v 
κεφάλου, fiv xat παρεγχεγραλίδα καλοῦσι, wel 
αὐτῇ Φυχιχὸν πνεῦμα. 


ΚΕΦΛΛ ΚΑ’ [ΑΚ]. . 
Περὶ ἐγδιαθέτον Adqpov, xal zpogzopesoá 
Πάλιν δὲ διαιρεῖται «b λογιχὺν τῆς Φυχῆς 4 
τὸν ἑνδιάθςτον λόγον, xaX εἰς τὸν προφοριχόν. 
δὲ ἑηδιάθετος μὲν λόγος b, χίνηµα τῆς Ψυχτς 
διαλογιστιχῷ Υινόµενον ἄνευ τινὰς ἐχφωνίσεως 
πολλάχις xal σιωπῶντες, λόγον ὅλον àv Eautol 
εξερχόµεθα, χαὶ àv τοῖς ὀνείρεις διαλεγόμεθα» 
«οῦτο δὲ μάλιστα λογιχοὶ πάντες ἑσμέν. Καὶ Ἱ 
ἐχ γενετής χωφοὶ, 7] οἱ διά τι ψόσηµα, ἃ πάθαι 
φωνὴν ἀποθαλόντες, οὐδὲν ἧττον λογωκοί elo, 
προφοριχὸς λόγος ἐν τῇ φωνῇ xal ἐν ταῖς Gta 
«hv ἑνέργειαν ἔχει Άγουν ὁ διὰ γλώσσης καλσ 
τος προφερόµενος λόγος διὸ καὶ προφορικὸς Mi 
ἔστι δὲ ἄγγελος νοήματος. Κατὰ τοῦτο δὲ xal 
τικοὶ λε]όμεθα. 


ΚΕΦΑΛ. KB' [AG]. 
Περὶ πάθους xul ἑνεργείας. 

Th πάθος ὁμωνύμως λέγεται. Λέγεται γὰρ m 
καὶ τὸ σωματιχὸν, ὡς τὰ νοσήµατα καὶ τὰ Elan 
γεται πάλιν πάθος, xal τὸ Φνχιχὸν, fj τε km 
καὶ ὁ θυμός. Ἔσνι δὲ χοινῶς μὲν xai γενικῶς! 
ζώου, (p ἔπεται ἡδονὴ καὶ λύπη. Ἔπεται γὰρ € 
θει λύπη * xe οὐκ αὐτὸ cb πάθος lov) λύπη - m 
ἀναίσθητα πάσχοντα, οὐκ ἀλγεῖ ' οὐχ doa οὐ": 
ἐστὶν ἄλγημα, ἀλλ d τοῦ πάθους αἴσθησις. 1 
τοῦτο ἀξιόλογον εἶναι, Ίγουν μέγα, ἵνα τῇ als 
ὑποπέσῃ. 


Τῶν δὲ φυχιχῶν παθῶν ὄρος ἐστὶν οὗτος» ! 
ἐἑστὶ χίνησις τῆς ὀρεχτιχῆς δινάµεως αἰσθητὶ 
φαντασίᾳ ἀγαθοῦ f) xaxou. Καὶ ἄλλως ' πόθος 


ΤΑΠΙ4 LECTIONES. 


h Edita, xa! ἐστιν ἑνδιάθετος μὲν λόχος. 


si 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. II. 


942 


χίνητις ἄλογος τῆς ψυχῆς, δι’ ὑπόληψιν καλοῦ ἢ xaxoU. A Vel alio modo : Passio est irrationabilis motus ani- 


Ἡ μὲν οὖν ὑπόληψις τοῦ χαλοῦ τὴν ἐπιθυμίαν xwst 
à & τοῦ καχοῦ ὑπόληψις τὸν θυµόν. Τὸ δὲ γενιχὸν, 
ἤγουν χοινὸν πάθος, ὀὕτως ὀρίζεται' πάθος ἐστὶ κί- 
νῆαις ἐν ἑτέρῳ ἐξ ἑτέρου. Ἐνέργεια δέ ἐστι χίνησις 
ἑρεστιχή. Δραστιχὸν δὲ λέγεται τὸ ἐξ ἑαυτοῦ χινού- 
µενον " οὕτως xai ὁ θυμῦς ἑνέργεια μέν ἐστι τοῦ 
θυμοειδοῦς, πάθος δὲ, τῶν δύ9 μερῶν τῆς φυχῆς, xal 
προσέτι παντὸς τοῦ σώματος, ὅταν ὑπὸ θυμοῦ βιαίως 
ἔγηται πρὸς τὰς πράξεις. "EG ἱτέρου γὰρ iy ἑτέρῳ 
Τέγονεν t) Χίνησις, ὅπερ λέγεται πάθος. 

Καὶ καθ) ἔταρον δὲ τρόπον dj ἑνέργεια πάθος λέ- 
Tita. Ἐνέργεια μὲν γάρ ἐστι xax φύσιν χίνησις, 
«άθος δὲ, παρὰ φύσιν * κατὰ τοῦτον μὲν οὖν τὸν λό- 
qw ἡ ἑνέργεια πάθος λέγαται, ὅταν μὴ κατὰ φύσιν 


πι ob boni vel mali opinionem. Enimvero boni 
opinio cupiditatem movet ; mali autem opinio, iram. 
At vero in genere et communiter passio sic defini- 
tur : Passio est motus ex alio in alio. Actio autem 
est motus efficax. Efficax porro dicitur, quod ex sc- 
jpso movetur. Sic nimirum ira, actio quxdam est 
partis Irascentis, passio autem est, utriusque ani- 
m: partis, totiusque corporis, cum ad agendum 
ab ira per vim trahitur. Tunc enim ex alio in alio 
motus fit ; id quod passio nuncupatur. 

Idem motus ut passio et actio. — Quin alio quo- 
que modo actio dicitur passio. Actio enim motus est 
nature consentaneus ; passio, motus preter natu- 
ram. Hsc igitur ratione actio passionis nomen ob- 


ανῆται, εἴτε ἐξ ἑαυτοῦ, ese ἐξ ἑτέρου. Tfj; οὖν xap- B tinet, cum motu nature repugnantis' cietur, sive 


Mac ἡ μὲν χατὰ σφυγμδὺς Χίνησις φυσιχὴ οὖσα, 
ἱήργειά ἐστιν * dj δὲ χατὰ τοὺς παλμοὺς, ἅμετρος 
diee, xal οὐ χατὰ φύσιν πάθος ἐστὶ, καὶ οὖχ ἑνέρ- 
qus. 


00 κᾶσα δὲ χίνησις τοῦ παθητικοῦ, πάθος χαλεῖ- 
πι, ἀλλ αἱ αφοδρότεραι, xal εἰς αἴσθησιν προδαί(- 
woen* αἱ γὰρ μιχραὶ, xaX ἀνεπαίσθητοι, οὐδέπω 
πάφη εἰσί - δεῖ γὰρ ἔχειν τὸ πάθος, xal τὸ μέγεθος 
ἐξιώογον' διὸ πρόσχειται τῷ ὅρῳ τοῦ πάθους, χίνη- 
εις αἱμθητή αἱ γὰρ μικραὶ κινήσεις, λανθάνουσαι 
τὴν αἴσθησιν, οὗ ποιοῦσι τὸ πάθος. 


Χρ γινώσχειν, ὅτι d ἡμετέρα φυχἠ δ.ετὰς ἔχει . 


τὰς δυνάµεις, τὰς μὲν γνωστικᾶς, τὰς δὲ ζωτιχάς. 
Kal γνωστικαὶ μέν εἰσι νοῦς, διάνοια, 06a, φαντα- 
els, αἴαθησις * ζωτικαὶ δὲ, Άγουν ὀρεχτιχαὶ, βούλτ- 
G4 xil πρφαίρεσις. "Iva δὲ σαφέστερον γένηται τὸ 
λεγόμενον, λεπτολογήσωµεν τὰ περὶ τούτων * xal 
πρώτον περὶ τῶν γνωστιχῶν εἴπωμεν. 


Περὶ μὲν οὖν φαντασίας καὶ αἰσθήσεως ἱκανῶς 
Va ἐν τοῖς προλελεγµένοις εἴρηται. Διὰ τῆς αἰσθὴ- 
δεως τοίνυν Ev τῇ duy] συνίσταται πάθος, ὃ καλεῖται 
qaviacía* ix. δὲ φαντασίας γίνεῖαι δόξα. Elta ἡ 
δάνοια ἀναχρίνασα τὴν δόξαν, εἴτε ἀληθής ἐστιν, 
tfi φευδἠς, χρίνει τὸ ἀληθές * ὅθεν χαὶ διάνοια λέ- 
ἵεται ἀπὸ τοῦ διανοεῖν χαὶ διαχρίνειν. Τὸ οὖν χρι- 
δὲν (85), xal ὁρισθὲν ἀληθὲς, νοῦς λέγεται. 


"Άλλως δέ 1* Χρὴ γινώσκειν, ὅτι ἡ μὲν πρώτη τοῦ 


? Max. epist. 1 ad Marin. 


quis ex seipso moveatur, sive motu impresso ab 
alio. At proinde cordis motus, quo arterix pulsan- 
tur, naturalis cum sit, actio etiam est : qui vero ex 
palpitationibus oritur, quia moduin excedit, nec est 
nature cousentaneus, passio utique est, mon 
actio. 

Nee vero motus omnes, qui in patibili anima parte 
excitantur, passiones vocantur: verumii duntaxat,qui 
veliementiores sunt, stque ad sensum usque perve-. |) 
niunt. Leves enim motus, et qui sensu non perci- 
piuntur, passiones non sunt. Alicujus enim momen- 
ti magnitudinem habere passio debet. Unde in pas- 
sionis definitione additum est, motus sensibilis : 
quia parvi motus nec sensibiles passionem non fa- 
ciunt. | 

187 Duplices anime facultates, cognoscendi et 
appetendi. — lllud porro notandum duplices esse 
anima nostre vires , alias in cognitione positas, 
alteras vitales. Vires in cognitione posit, sunt 
jnens, cogitatio, opinio, imaginatio, sensus. Vila- 
les, seu appetentes, voluntas οἱ electio. Ut autem 
dilucidius flat quod dicimus, age de his facultati- 
bus accuratius disseramus : ac primo loco de iis 
quas in cognitione versantur, sermo sil, 

Et quidem de imaginatione et sensu satis jam 
superius dictum est. Per sensum itaque in animo 
conflatur ea passio, que imaginatio noininatur. Ex 
imaginatione oritur opinio : tum cogitatio, opi- 
nionem expendens, verane,sit, an falsa : tum 
demum quod verum est judicat, ob idque etiau 
Grzce διάνοια, dicitur, ἀπὸ τοῦ διανοεῖν, id est, 
ab eo quod considerat et discernit. Demum quod 
decretum, verumque definitum est, intellectus no- 
minatur **, 

Vel alio modo. Sciendum est quod prima mepn- 


YARLE LECTIONES. 
1 Deest δὲ ineditis. Faber vertit : Sed et id nessc oportet. Sic videlur legisse ut in RN. 54154, ἀλλά 


NOTE. 


) Τὸ οὖν κριθάν. Denique id quod decretum, 
ctc. Altera haec est νοὺς, mentis, acceptio, qua uti- 
tur Paulus Lad Coriutli. 1, ubieos adhortatur ut 


sint perfecti, iy τῷ αὐτῷ vot, ἐπ eodem sensu et ea 
dem sententia. 


945 


S. JOANNIS DAMASCENI 


tis agitatio, cogitatio simplex dicilur. Qu:e autem Α νου χίνησις, νύησις λέγεται’ ἡ δὲ περί τι] 


rei alicui affixa est, ἔννοια seu mentis notio, appel- 
Jatur. Hzc porro si diutius perstiterit, atque in 
animo, id quod cogitatum est impresserit, conside- 
ratio nuncupatur. Consideralio in eadem re rursus 
harens, ac sese probans et explorans, prudentia 
nominatur. Hxc denique si latius progreditur, ra- 
tiocinationem facit, qux internus sermo est, et de- 
finitur, plenissimus animi motus, qui in rationis 
facultate sine ulla vocis emissione gignitur ; ex quo 
prolatitium aiunt prodire sermonem , «qui lingua 
pronuntiatur. Hactenus de anim:e viribus quie in 
cognitione sitze sunt: nunc de vitalibus, sive appe- 
teutibus dicamus. 

De appetendi facultatibus. Definitio voluntatis. 
θἐλησις, innata vis volendi. — Sciendum itaque 
est, insitam a natura vim eam esse, qua id quod 
natura consentaneum est, appetat, et omnia quz 
nalura essentialiter insunt, tueatur et conservet : 
qua quidem voluntas dicitur. Substantia enim, et 
esse, et. vivere, el mente pariter, ac sensu moveri 
appelit; quod nempe naturalem entitatem suam 
plenam et perfectam conenupiscat. Unde voluntatem 
hanc naturalem sic definiunt : Voluntas ?* est 
rationalis et vitalis appetitus, ex iis duntaxat quz 
naturalia sunt, pendens. Quocirca θέληῃησις quidem 
nihil aliud est, quam ipsemet naturalis, vitalis, ac 
rationalis appetitus eorum omnium quibus natura 


constituitur, 


ἕννοια χαλεῖται, Ἶτις ἐπιμείνασα, xaX τοπώκ 
Quyhv πρὸς τὸ νουύμενον, ἐνθύμησις προσι 
ται. Ἡ δὲ ἐνθύμησις ἓν ταυτῷ µείνασα, xa 
βασανίσασα, καὶ ἀναχρίνασα τὴν voyhv πρὸς 
µενον, φρόνησις ὀνομάζεται. Ἡ δὲ φρόνηι 
τυνθεῖσα, ποιεῖ τὸν διαλογισμὸν, ἑνδιάθετι 
ὀνομαζόμενον ' ὃν ὁριξόμενοί φασι χίνηµι 
πληρέστατον iv τῷ διαλογιστιχῷ γενόµεν 
τινὸς ἐχφωνήσεως , ἐξ οὗ τὸν προφοριχὸν λό' 
προέρχεσθαι, τὸν διὰ γλὠσσης λαλούμενον. | 
τοίνυν περὶ τῶν γνωστιχῶν δυνάµεων, εἶπι 
περὶ ζωτικῶν, ἤγουν ὀρεχτιχῶν. 


Χρὴ γινώσχειν, ὅτι τῇ Ψυχῇ ἑνέσπαρται 


B δύναµις ὀρεχτιχὴ τοῦ χατὰ φύσιν ὄντος, καὶ 


τῶν. οὐσιωδῶς τῇ φύσει προσόντων συνεστι 
λέγεται θέλησις. Ἡ μὲν γὰρ οὐσία, eso 4 
xaX ζῆν, xal χινεῖσθαι χατὰ νοῦν τα καὶ ( 
ὀρέγεται, τῆς οἰχείας ἑφι.εµένη φυσιχῆς, xal 
ὀντότητος. Διόπερ xal οὕτως ὀρίζονται τοῦτ 
σιχὸν θέληµα ' θἐληµά ἑστιν ὄρεξις λοχική 
ζωτιχὴ, µόνων Ἱρτημένη τῶν φυσικών. Ὡς 
θάλησίς (84) ἐστιν ἡ αὐτὴ, ἡ φυσικὴ, ζι 
καὶ λογιχὴ ὄρεξις πάντων τῶν τῆς φύσεως : 
κῶν, à ἁπλή δύναμις. Ἡ γὰρ τῶν ἁλόγων 
μὴ οὖσα λογικὴ, οὐ λέγεται θέληῃσις. 

et simplex facultas. Etenim 


rum appetitus, cum irrationabilis sit, voluntas nequit dici. 
BovAncic, Voluntas naiuralis rei alicujus. — AL CQ ἍᾖἈΒούλησις δέ ἐστι ποιὰ φυσικὴ θέλησις, fy 


vero βούλησις, est talis quzedam voluntas natura- 


lis; hoc est, naturalis et rationalis cujuspiam , 


rei appetitio. [ηδίία enim est bominis anime 
vis secundum rationem appetendi : proinde cum 
"hec naturalis appetitio ad rem aliquam excita- 


cux xal λογιχὴ δρεξίς τινος πράγµατος. "E 
μὲν γὰρ τῇ ἀνθρώπων ψυχῇ δύναμις τοῦ ; 
ὀρέγεσθαι. "Οτε οὖν φυσικῶς χινηθῇ αὕτη ἡ 
ὄρεξις πρός τι πρᾶγμα, λέγεται βούλησις" f 
γάρ ἐστιν ὄρεξις καὶ ἔφεσίς τινος πράγµατος 


tur, voliio dicitur. Volitio enim, seu voluntatis actus, est rei cujusdam appetitio rationalis el 


derium. 

188 Dicitur autem βούλῃσις, tum de iis qus in 
nostra potestate sunt, tum de illis qua in ea non 
sita sunt : hoc est, de iis quz fieri possunt, οἱ de 
illis qui non possunt, Etenim libidini indulgere, 
aut pudicitiam colere, aut dormire, aut hujusmodi 


"^ Max. ad. Marin. et Αά incert. p. 98. 


Λέγεται δὲ βούλησις, xal ἐπὶ τῶν i3" fp 
ἐπὶ τῶν οὐχ ἐφ᾽ ἡμῖν' τουτέστι, καὶ ἐπὶ τῶν ὃν 
xai ἐπὶ τῶν ἀδυνάτων. Βουλόμεθα γὰρ πολλάχ 
νεῦσα:, T] σωφρονῆσαι, ἢ ὑπνῶσαι, f) τι τῶν 
των * xal ταῦτα τῶν ἐφ᾽ ἡμῖν εἰσι, xai ὄννατί 


VARI LECTIONES. 
) Multi codd. περί τινος. Sic Faber de aliquo; vetus interpr. legit περί τι: veru enim cirea à 


NOTA. 


(M) Ὥστε ἡ μὲν θἐλησις. Quocirea. θἔλη 
quidem, elc. Sic Maximus, epist. ad Marin. ait : 

ἐλημά φασιν εἶναι φυσικὸν, Ίγουν θέλησιν, δύναμιν 
τοῦ χατὰ φύσιν ὄντος ὀρεχτιχὴν, καὶ τῶν οὑσιωδῶς 
7 φύσει προσόντων συνεχτιχὴν τῶν ἰδιωμάτων : 

oluntatem naturalem, seu θἐέλησιν, aiunt esse (aeul- 
talem, qua id appeli:ur, quod est secundum naturam, 
quaque proprietates omnes nature. continet. εἰ con- 
servat ; ita ut videlicet. substantia ratione pradita 
naturali voluntate, esse, vivere, sensu, menteque 
moveri appetat, naturalemque suam et integran 
entitatem, τῆς οἰχείας ἐφιέμενον φυσικῆς καὶ πλή- 
Ρους ὀντότητος βούλησιν, perinde ac Noster definit, 
wt sit ποία queuh θέλησις, talis quedam voluntas 
mariuralis, seu rei cujusdam particularis appetitio 


σις D naturalis., Quamobrem 644504, proprie n 


actus appetitus naturalis, sed facultas, qua 
quisque fertur in bonum sibi naturale. B 
vero esl. operatio prima voluntatis liujus q 
vel illud expetitur. Ea vocatur a scholasti 
trentio et volitio finis. Nam ut Damascenus e 
mo subjungit, ἔστι δὲ βούλησις τοῦ τέλους, 
fnis s0lius est, quam sequantur, ῥουλὴ five 
Ὠσις , consilium, seu consultatio, et π 
electio corun quse ducunt ad flnem. Nou er 
lisis, Damasceno nostro est actus volunt 
naturale bonum substantia rationalis appeti 
boulisis, merus liheri arbitrii actua, οἱ quid 
terpretati sunt, — ^ 


9i5 


DE FIDE ORTHODOXA 118. II. 


916 


iópus0a δὲ xai βασιλεῦσαι, xai τοῦτο οὐκ ἔστι τῶν À quidpiam plerumque volumus. Volumus item οὗ 


ἐν) ἡμῖν. Βουλόμεθα δὲ τυχὸν καὶ µηδέποτε ἀποθα- 
νεῖν * τοῦτο τῶν ἀδννάτων ἑστίν. 


Ἔστι δὲ $4 βούλησις τοῦ τέλους, οὗ τῶν πρὸς τὸ τέ- 
Ἆος. Τέλος μὲν οὖν ἐστι τὸ βουλητὸν, ὡς τὸ βασιλεῦ- 
σαι, ὡς τὸ ὐγιᾶναι ' πρὸς τὸ τέλος δὲ, τὸ βουλευτὸν, 
ἤγουν ὁ τρόπος, δι’ οὗ ὀφείλομεν ὑγιᾶναι, ἡ βασιλεῦ- 
σαι " εἶτα μετὰ τὴν βούλησιν, ζήτησις, χαὶ σχέγις" 
xaX μετὰ ταῦτα, εἰ τῶν ἐφ᾽ ἡμῖν ἐστι, γίνεται βουλὴη, 
ἤγουν βούλευτις. Βουλὴ δέ ἐστιν ὄρεξιςζητητιχὴ, περὶ 
τῶν ἐφ᾽ ἡμῖν πρακτῶν Υινοµένη  βουλεύεται vàp, 
gl ὀφείλει μετελθεῖν τὸ πρᾶγμα, f) οὔ * εἶτα χρίνει τὸ 
πρεῖττον , xal λέγεται χρίσις * εἶτα διατίθεται, xal 
ἀγαπᾷ τὸ ix τῆς βουλῆς χριθὲν, xaX χαλεῖται γνώµη. 


Κὰν γὰρ κρίνῃ, xai μὴ διατεθὴ πρὸς τὸ χριθὲν, B 


Ἔγονν ἀγαπήσῃ αὐτὸ, οὐ λέγεται γνώµη. Elsa. μετὰ 
ἂν διάθεσιν, Ὑίνεται προαίρεσις, Ίγουν Emory: 
περοαίρεσις Υάρ ἔστι, δύο προχειµένων, τὸ μὲν αἱ- 
φεῖσθαι, xal ἐχλέγεσθαι τοῦτο πρὸ τοῦ ἑτέρου. Εἶτα 
Apud πρὺς τὴν πρᾶξιν, χαὶ λέγεται ὁρμή ’ εἶτα χέ- 
χρῆται, xal λέγεται χρῆΏσις * εἶτα παύεται τῆς ὁρέ- 
Έξυς μετὰ τὴν χρῆσιν. 


reges essc; quod tamen in nobis situm non cst. 
Volumus quoque fortasse nunquam mori, quod qui- 
dem fleri nequit. 

Volendi actus est finis , voluntatis subjectum. — 
Voluntas "*, seu. volendi actus flnem spectat, non 
ea quz sunt ad finem. Ac finis quidem est, id quod 
actus voluntatis subjectum est, v. gr. regnare, bona 
valetudine esse : ad finem autem, id de quo con- 
sultatur, puta modus consequend» sanitatis, vel - 
regis? dignitatis 79. Voluntatis actum sequitur in- 
quisitio et consideratio. Deinde si de rebus quz in 
potestate nostra sunt, agitur, consilium exsistit, 
seu deliberatio. Est autem consilium appetitus in- 
quirens de rebus agendis, quarum potestas penes 
nos est. Deliberat enim quispiam, num rem aliquam 
aggredi debeat, neene : tum id quod idoneum ma- 
gis sit judicat, et judicium dicitur. Postea erga 
illud afficitur, ct amplectitur quod consilium cen- 
suit; et tunc γνώµη, idest, sententia vocatur. Nam 
αἱ ita judicet, ut tamen erga illud quod judicatum 
est, non afficiatur; hoc est, illud minime ample- 
ctatur, sententia non dicitur. Jam vero affectionem 


sequitur electio, quippe qua nihil est aliud nisi e duabus rebus qus proponuntur, alterius pre altera 
sasceplio. Dein ad actionem progreditur, et hoc dicitur impulsus. Tum subiade adepto flne utitur, 
65 tunc usus appellatur. Post usum denique appetitus quiescit. 


Ἐκὶ μὲν οὖν τῶν ἀλόγων, δρεξις Ὑίνεταί τινος, 
οεαὶ εὐθέως ὁρμὴ πρὸς τὴν πρᾶξιν. "Άλογος γάρ 
& στιν ἡ ὄρεξις τῶν ἁλόγων, xat ἄγονται ὑπὸ τῆς φυ- 
σεχῆς ὀρέξεως * διὸ οὐδὲ θέλησις λέγεται ἡ τῶν ἁλό- 
Ὑων ὄρεξις, οὐδὲ βούλησις. θέλησις γάρ ἐστι λοχιχὴ 
χεαὶ αὐτεξούσιος φυσιχἠὴ ὄρεξις ἐπὶ δὲ τῶν ἀνθρώ- 
S-wy λογιχῶν ὄντων, ἄγεται μᾶλλον ἡ φυσιχὴ ὄρεξις, 
Ὥτερ ἄγει. Αὐτεξουσίως γὰρ, xai μετὰ λόχου χινεῖ- 
ται, ἐπειδὴ συνεζευγµέναι εἰσὶν αἱ γνυωστικαὶ xol 
δωτικαὶ δυνάμεις ἐν αὐτῷ; αὐτεξουσίως οὖν ὀρέγεται 
Xd) αὐτεξουσίως βούλεται, xal αὐτεξουσίως ζητεῖ, 
Ξαἱ σχέπτεται , xal αὐτεξουσίως βουλεύεται, xo 
αὐὑτεξουσίως χρίνει, xat αὐτεξουσίως διατίθεται, xat 
αὐτεξουσίως προαιρεῖται, χαὶ αὐτεξουσίως ὁρμᾷ, 
3tàl αὑτεξουσίως πράττει ἐπὶ τῶν χατὰ φύσιν ὄντων. 


Χρὴ δὲ γινώσχειν (85), ὅτι ἐπὶ Θεοῦ βούλησιν μὲν 
λέγοµεν, προα!ρεσιν δὲ χυρίως οὐ λέγομεν. Οὐ γὰρ 
βουλεύεται θεός. ἀγνοίας áp ἔστι τὸ βουλεύεσθαι. 
Περὶ γὰρ τοῦ ινωσχοµένου οὐδεὶς βουλεύεται. El 
δὶ βουλὴ ἀγνοίας, πάντως xal ἡ προαἰρεσις. Ὁ δὲ 
Θεὸς πάντα εἰδὼς ἁπλῶς, οὐ βουλεύεται k, 


Voluntas in brutis mulla. — Porro quidem in 
brutis, protinus ut rei alicujus appetitus nascitur, 
impulsus quoque ad actionem exsistit. Eorum si- 
quidem appetitus irrationabilis est, soloque natu- 
rali appetitu aguntur. Quo fit ut brutorum appe- 
titus, nec voluntas (q. d. volitio), nec voluntatis 
actus dici possit, Nam voluntas est appetitus na- 
turalis, rationabilis et liber. At in hominibus, ut- 
pote ratione przeditis, naturalis appetitus, non tam 
ducit, quam ducitur; quippe qui libere et cum 
ratione movetur , quia facultates cognoscendi et 
vivendi in homine conjuncte sunt; ac proinde 
libere appetit, vult, inquirit, considerat, delibe- 
rat, judicat, afficitur, eligit, ad agendum prorum- 
pit, agitque in illis rebus quz natura: consentanec 
sunt. 

De voluntate Dei. ἵν Deo voluntas, non delibe- 
ratio. — lllud vero ignoranduim non est, quod in 
Deo volendi quidem actum dicimus , non autem 


p electionem 189 proprie sumptam. Deus quippe 


non deliberat : quia ignorantis est consilium inire. 
Nemo enim de eo deliberaverit, quod exploratum 


habet. Quod si deliberatio non nisi ignorantis est, procul " dubio nec electio. Quare cum Deus 
simpliciter omnia norit, in eum non cadit deliberatio. 


18 [n tentationem vocat S. Thomas. 
d Marin. 


τε Max. Dial. cum Pyrrh. et epist. 1, Ad Marin. ?" Max. epist. 1, 


VARILE LECTIONEs. 


k Cod. S. Ilil. et. alii multi, ó δὲ θεὸς πάντα εἰδὼς ἁ πλῶς βούλεται. Elegans enim. sensus ille est : Deus 
qu omnia prospicit, simplicites et absolute vult, id est, sine consultatione. 


NOTE. 


(S3) Χρὴ δὲ ure ew. Nosse oportet in. Deo, 
etc. Negat προαἰρεσιν, quod eloctioneu dixeris, in 
Dco locum habere, non eam qua sccundum arbi- 


trium voluntatis sux& omnia suaviter disponendo, 
unuim pra alio amplectitur, sed qus ex inquisitione 
et deliberatione consequatur, ne Dcus in. ambiguo 


941 


S. JOANNIS DAMASCENI 


Νεο in Christi anima. — Quin ne in Christi qui- 4 Οὕὔτε δὲ ἐπὶ τῆς τοῦ Κυρίου φυχῆς φαµεν βουλην 


dem ἁπίπια deliberationem aut electionem poni- 
"mns: neque enim ignorantia laborabat, Nau etsi 
ejusmodi naturam habebat, quam futurorum co- 
gnitio fugeret : tamen ob personalem eum Deo 
Verbo unionem, rerum omnium cognitione polle- 
bat : quod quidem non gratie, sed personali, ut 
dictum est, unioni tribuendum est 75, ldem enim 
ipse, et Deus, et homo erat, ac proinde volunta- 
tem, qux ex sententia est, non habebat. Naturalis 
quidem et simplex voluntas , quz in omnibus ho- 
minum personis perazque consideratur, ipsi inerat : 
cmterum sententiam, id est, rem quam vellet, di- 
vine voluntati contrariam , et a divina sua volun- 
tate alienam, sancta ipsius anima non admisit. 
Sententia quippe una cum personis discrepat, 
preterquam in sancta et simplici, compositionisque 
ac divisionis experte deitate??. lllic enim, quia 
personz nulla ratione dirimuntur, nec illud quod 
in voluntatem cadit, distinguitur. Atque illic qui- 
dem, quoniam una eademque est natura, una 
quoque est naturalis voluntas. Ας rutsus, quia nec 
persona divelli possunt, unum quoque voluntatis 
subjectum est, et una eademque trium personarum 
motio. In hominibus vero, quoniam una natura est, 
una etiam est voluntas naturalis. Quoniam rursus 
disjunct:e persona sunt, ac loco, et tempore, nec- 
non circa res affectione, aliisque plurimis inter se 
discrepant, eam ob causam diverse quoque volun- 
tates sunt, et sententie. Verum in Domino nostro 
Jesu Christo, quoniam diverse nature sunt, di- 
vers: quoque sunt voluntates naturales divinitatis 
et humanitatis, sive volendi facultates. Sed quia 
uiia est persona, unus volens, unum quoque cst 
voluntatis subjectum, unave sententi$ voluntas 
ipsius voluntati obtemperante, et ca. volente, qua 

Sciendum autem est, aliud esse θέλησιν , aliud 
βούλησιν, aliud τὸ θελητὸν, aliud τὸ τελητιχὸν, et 
aliud «bv θέλοντα; siquidem θέλῃσις, est ipsa sim. 
plex volendi facultas; βούλησις, est defixa alicui 
yei voluntas; θελητὸν, est voluntatis subjectum, seu 
illud quod volumus, Exempli gr. movetur appeti- 
tus, ad cibum : simplex iste naturalis appetitus , 
est θέλησις : cibi autem appetitio, βούλησις : 
ipse cibus, tb θελητόν’ θελητιχὸν vero illud quod 
facultate volendi praeditum est, u& homo : 
denique, seu volens, is qui voluntate utitur. 

Ad hzc observandum est, θελήµατος vocabulo, 


** Max. Dial. cum Pyrrh. 


et arbitraria ; 
divina ipsius voluntas ipsum volebat velle. 


f προαἰρεσιν * οὗ γὰρ εἶχεν ἄγνοιαν. El γὰρ καὶ τῆς 
ἀγνοούσης τὰ μέλλοντα φύσεως ἂν, ἀλλ ὅμως καθ 
ὑπόστασιν ἑνωθεῖσα θεῷ Λόγῳ, πάντων τὴν γνῶσιν 
εἶχεν, οὐ χάριτι, ἁλλ', ὡς εἴρηται, διὰ τὴν xat 
ὑπόστασιν ἕνωσιν. Ὁ αὐτὸς γὰρ ἓν καὶ Geb, καὶ 
ἄνθρωπος * διὸ οὐδὲ γνωμιχὸν εἶχε θέλημα * θέλησιν : 
μὲν γὰρ εἶχε τὴν φυσιχὴν, τὴν ἁπλῆν, «hv kv ná- 
σαις ταῖς ὑποστάσεσι τῶν ἀνθρώπων ὁμοίως θεωρου- 
µένην τὴν δὲ γνώµην, Ίγουν τὸ θελητὸν, οὐκ εἶχεν 
1 ἁγία αὐτοῦ φυχἠ, ἑναντίον τοῦ θείου αὐτοῦ θελᾖ- 
µατος , οὐδὲ ἄλλο παρὰ «b θεῖον αὐτοῦ θέληµα. Ἡ 
γὰρ γνώµη συνδιαιρεῖται ταῖς ὑποστάσεσι, πλὴν 
τῆς áylac, xal ἁπλης, χαὶ ἀσννθέτου, xai ἁδιαιρέ- 
του θεότητος. Ἐχεῖ γὰρ τῶν ὑποστάσεων μὴ εἰς 
ἅπαν διαιρουµένων xaX δι.σταµένων, οὐδὲ τὸ θελητὸν 
διαιρεῖται. Κάχεῖ μὲν, ἐπειδὴ µία φύσις, µία xa 
ἡ φυσιχὴ θέλησις. Ἐπειδὴ δὲ xai αἱ ὑποστάσεις 
ἁδιάστατοί εἰσιν, ἓν xal 7b θελητὸν , καὶ µία f$ χί- 
νησις τῶν τριῶν ὑποστάσεων. Ἐπὶ δὲ εῶν ἀνθρώ- 
πων , ἐπειδὴ ἡ μὲν φύσις µία, µία χαὶ fj φυσιχὴ 
θέλησις * ἐπειδὴ δὲ ai ὑποστάσεις χεχωρισμένα: 
εἰσὶ, xai διεστἠχασιν ἀλλήλων, xav& τε τόπον, xa 
χβόνον , xai τὴν πρὸς τὰ πράγματα διάθεσιν, xol 
ἕτερα πλεΐστα, τούτου ἕνεχεν διάφορα τὰ θελήµατα, 
xai αἱ γνῶμαι. "Ent δὲ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ 
Χριστοῦ, ἐπειδὴ μὲν διάφοροι αἱ φύσεις, διάφοροι 
καὶ al θελἠήσεις αἱ φυσιχαὶ τῆς αὐτοῦ θεότητος, xal 
τῆς αὑτοῦ ἀνθρωπότητος, ἤγουν αἱ θελητικαὶ δυνά- 
μεις. Ἐπειδὴ δὲ µία ἡ ὑπόστασις, xal etc 6 θέλων, 
àv xal τὸ θελητὸν 1, ἤγουν τὸ γνωμιχὸν θέληµα, 
τῆς ἀνθρωπίνης αὐτοῦ θελίσεως, ἑπομένης δηλαδη 
τῇ θείχ αὐτοῦ θελήσει, xal ταῦτα θελούσης, ἃ ἡ 
θεία ἤθελε θέλησις θέλειν αὐτὴν. 

humana scilicet voluntate divine 


Χρὴ δὲ γινώσχειν, ὡς ἕτερον μέν ἔστιν fj θέλησις, 
ἕτερον δὲ ἡ βούλησις  ἕτερον δὲ τὸ θελητὸν, xal 
ἕτερον τὸ θελητιχὸν, xal ἕτερον 6 θέλων. θέλησις 
μὲν γάρ ἐστιν αὐτὴ ἡ ἁπλῃῆ δύναμις τοῦ θέλει. 
Βούλητις δὲ, ἡ περί τι θέλησις. θελητὸν δδ, τὸ ὑπσ- 
χείµενον τῇ θελήσει πρᾶγμα, Ίγουν ὃ θέλοµεν * olov 
χινεῖται ἡ ὄρεξις πρὸς βρῶσιν * ἡ μὲν ἁπλῶς ὄρεζις, 
λογικὴ θέλπαίς ἐστι. θελητιχὸν δὲ τὸ ἔχον τὴν θελη- 
τιχὴν δύναμιν, οἷον ὁ ἄνθρωπος. θέλων δὲ, αὑτὸς 6 


θέλων D χεχρηµένος τῇ θελήσει. 


Act δὲ εἰδέναι (80), ὡς τὸ θέληµα, morb μὲν εν 


* Vig. inf. lib. ut, eap. 14. 


VARLE LECTIONES. 


! Edit. θελητικὸν :sed ex mss.cum Fabro lego θελητὸν, quod Maximus ait. esse γνωμικὸν θέληµα, 
voluxnialem ex sententia : est enlm id quod volumus ; θελητικὸν, est natura qua volumus. 


NOLE. 


versari censeatur, Fave& sanctius Thomas, 1-2, 
quisi. 14, a 1 ad 2, ubi ες Damasceno consilium 
non esse in Deo asserit, quatenus est appetitus tin- 
quisitivus ; adesse vero quantum ad certitudinem 
judicii. Nam hoc posteriori sensu veteres philoso- 
phos Dasiliws, hom. 4 in Hexaem. coarguit, qui 
orbem ἁπροαιρέτως, site. voluntatis electione pr«- 


vertente factum | aiebant. Priori vero, Noster cum 
Maximo negat in humana Christi nstura προαίρε» 
ew, electionem, fuisse. Sed de lioc alibi suo loco. 
(86) Δεῖ δὲ εἰδέναι. Observandum. quoque. 6st. 
Maximo non placet , θέλημα , voluntatem , pre ea- 
dcm aliquando accipi ac θελητὸν, id quod voluntas 
objectum est, quodque barbara voce. nostri rolitum 


sb DE FIDE ORTHODOXA LIB. II.' . 950 
θἔλησιν δηλοῖ, flyouv την θελητιχἠν δύναμιν, xax A 190 quandoque voluntatem, seu volendi faeut- 


J 


λέγεται θέλημα φυσιχόν. ποτὲ δὲ τὸ θελητὸν, xal 
λέγεται θέληµα γνωμικόν. 


ΚΕΦΑΛ. KI" [λ2Ί. 
Περὶ ἐγεργείας. 

Χρὴ γινώσχειν(8δ7), ὡς αἱ πᾶσαι δυνάμεις al 
προειρηµέναι, at τε γνωστικαὶ, αἵ τε ζωτιχαὶ, at 
πε guaual, χαὶ al. τεχνικαὶ, ἑνέρχειαι λέγονται. 
Ἑγέργεια γάρ ἔστιν ἡ φυσικὴ ἑχάστης οὐσίας δύνα- 
pfc τε xal χίνησις, Καὶ πάλιν  ἑνέργειά ἐστι ϱν- 
φιχὴ, fj πάσης οὐσίας ἔμφυτος χίνησις * ὅθεν δΏλον, 
ὅτι ὧν fj οὐσία ἡ αὐτὴ, τούτων xal jj ἑνέργεια 1) 
αὐτή - ὧν δὲ αἱ φύσεις διάφοροι, τούτων xal αἱ ἑνέρ- 
Ύειαι διάφοροι. ἀἁμήχανον γὰρ οὐσίαν ἅμοιρον εἶναι 
quain ἑνεργείας. 

Ἐνέργεια πάλιν ἐστὶ φυσιχὴ, ἡ δηλωτιχὴ ἑχά- 
στης οὐσίας δύναμις. Καὶ πάλιν ' ἑνέρχειά ἐστι 
qucorh, xa πρώτη ἀειχίνητος δύναμις τῆς νοερᾶς 
φυχῆς ' τουτέστιν, 6 ἀειχίνητος αὑτῆς λόγος, φυσι- 
χὠς ἓξ αὐτῆς à πηγαζόµενος. Καὶ πάλιν m». ἑνὲρ- 
γειά ἔστι φυσιχὴ (88), ἡ Ἑχάστης οὐσίας δύναμίς τε 
χαὶ χίνησις, fic χωρὶς µόνον τὸ μὴ bv. 


λέγονται δὲ ἑνέργειαι 2 χαὶ al πράξεις, ὡς τὸ 
λαλεῖν, τὸ περιπατεῖν, τὸ ἐσθίειν, τὸ mlvew καὶ τὰ 


tatem : significari, ac tom dici voluntatem παίπτα- 
lem; quandoque etiam illud quod volumus, tunc- 
que senlenti:, seu arbitrariam voluntatem ap- 
pellari. 
CAP. XXIII. 
De actu. | 
Nosse oportet **, eas omnes facultates de quihus 
locut! sumus, tam ille qux in. eognitjone posite . 
sunt, quam qua vitales et naturales, et quz arti- 
ficiosze, ἑνεργείας, id est, actus, aut operationes 
appellari. Actus quippe est naturalis cujusque sub- 
stantize vis et motus. Et rursum, actus naturalis 
est innatus uniuscujusque substantie motus. Ex 
quo patet, quarum rerum eadem natura sit, earum 


B actus quoque cosdem esse : quarum vero nature 


diversz, discrepantes actus esse. 

Fieri quidem non potest, ut substantia ulla acti, 
seu operatione naturali careat. Iterumque actus 
naturalis est illa vis qua cujusque natura declara- 
tur. Λο rursus : actus est naturalis, primaque 
perenni motu przdita intelligentis animse facultas: 
hoc est perennis ipsius ratio, naturaliter ex ipsa 
sine intermissione scaturiens. Vel, actus est vis 
motloque cujusque substantia, qua caret illud so- 
lum quod non est ' 

Quin actus etiam actiones. dicuntur, ut loqui, 
ambulare, comedere, bibere e* alia ejusmodi. 


* Anast. Sin. in Ὁδηγ. ex Greg. Nyss. p. 44; Clem. Alex. ap. Max. p. 151. 


VARLE LECTIONES. 
» Deest. xai πάλι», in editis; habent mss. 3 Ἐνέργεια, seu actus, vox anceps. 


| NOTE. 
dicunt, Id agnitum Patribus negat. Quinam enim, C Intelligentia enim est. intelligentia,  sentientium 


Inquit, desiderium et rea desideraia idem sint : πῶς 
Ἱὰρ ταυτὸν ἔφεσις xal ἐφετόν; At Paulus, 1 Thess. 
Ἡ, 5, ait hec est voluntas Dei sanctificatio vestra. 
Doctiseimi viri, cum ferventius errores convelluut, 
quandoque non satis attendunt ad ea qux alioquin 
τὰ sunt. 

e Xph Tiro xsw. Nosse oportet omnes eas, 
ec, Nomen Graecum ἑνέρχεια, cum sit anceps, a 


Boslris exprimitur vocibus operationis, actionis et 
adus, uL si motum innuat, operatio nominetur, 
&ctio autem, quando proficiscitur, aut imperatur 

am ul ait Nemesius , πρᾶξίς ἐστιν 
ἱνέρχεια λογιχή. Aetio est operatio rationalis. 
Ácius denique dieitur quatenus est perfectio po- 


lenti. - 
(88) Ἔνόργειά ἐστιφυσική. Actus naturalis, etc. 
Qui duas in Christo operationes defenderunt, hoc 


ἃ voluntate. 


sensus, volatilium volatus, etc. Uno verbo , τὸ ση- 
μαντιχὸν ἑχάστης φύσεως ἐἑνέρχειαν λέγομεν quot- 
χὴν, fc µόνον ἑστέρηται τὸ pd ὕν. Proprietatem 
qua natura queque. designalur, operationem nalu- 
ralem vocamus, cujus id unum careat quod non cst. 
Nam id quod est, uti essentim, ita el virtutis est 
parliceps qua illa naturaliter | declaratur. Vera 
quippe ratio ποθὶέ ὅρους τῶν οὐσιῶν, τὰς φυσιχὰς 
αὐτῶν ἑνεριείαςν operalionibus naturalibus essentias 
definiri. Hoc argumentum prosequuntur Sophro- 
nius, epist. ad Sergium, Agatho papa epistola 
ad sextam synodum, ei Maximus multis in 
locis : exempli frada in colloquio cum Theodoro 
Cxsariensi hzc laudat. Dionysii verba : Τὸ µηδε- 
μίαν δύναμιν ἔχον, οὔτε ἔστιν, οὔτε εί ἐστιν, οὔτε 
ἐστί τις αὐτοῦ παντελῶς θέσις * Quod nullam virtu- 
tem. habet ; id neque. est, neque est aliquid , neque 


]n primis przstituere, nullam esse substantiam, qua: ejus aliqua affirmatio omnino est. Ex quo princi- 
pe- D 


operationeur qualemeunque non exerat suam. 


ratio, ut Nyssenus docet. (inquit Sinaita in Ὁδηγῷ, 
p. €5), est, ἡ φυσιχἣ ἑχάστης οὐσίας δύναμίς τε xal 
ἧς µόνον ἑστέρηται τὸ μὴ Ov. Naturalis 
cujusque eubsiantig vis et motio, qua care solum id 
quod. R0R αεί. Sed Nyssenum, quem Noster exscri- 

L, juvat audire, ut citatur apud Maximum, t. II, 
155 : Operatio, inquit, motio est actuosa. Áctuo- 
sum porro vocatur, quod a seipso movelur; opera- 


χίνῃσις, 


Pp. 
lionem enim appellamus, τὴν φυσιχὴν ἑχάστης οὐ - 
σίας δύναμίν τε χαὶ χἰνησιν, f; χωρὶς οὔτε ἔστιν, 
οὔτε γινώσχετα: φύσις, naturalem cujusque virtutem 
et motionem , sine qua natura, nec est, nec nescitur. 


pium hoc aliud nascitur eorum que unius nature 
sunt, unam. el eamdem esae operationem. Unde l'a- 
Lres adversus Arianos concludunt, unam esse 
naturam Trinitatis, Bropter .rium personarum ope- 
rationem unam : adversus Apollinaristas et Eut y- 
chianos, duabus Christum naturis constare, quia 
duplicis generis operationes gerat : demum contra 
Monotheletas, eo quod dus nature sint, duas 
itidem esse operationes. Eo spectat tritum illud 
adagium : naturam esse propter auam operationem ; 
nec non illa naturz definitio, est principum motus et 
quietis ejus in quo est. De quo legendus Damascenus, 
Dialect. c. 30. 


' 
Y 


951 


S. JOANNIS DAMASCENI- 


Afleciones quoque naturales plerumque aetus A τοιαῦτα. Καὶ τὰ πάθη (S9) δὲ τὰ φυσιχὰ, 1 


nuncupantur, ut fames, sitis, aliaque similia *'. 
Dicigur insuper actus, perfectio potentie. 


Aclus est polentia. varie dicta. — Vorro duplici 
modo aliquid esse dicitur, potentia, et actu. Nam 
puerum adhuc lactentem potentia granimaticum 
dicimus, quia sic comparatus est, ut addiscendo 
grammatice artis peritus evadat, Rursus, gramma- 
ticum dicimus osse tam potentia, quam actu gram- 
maticum. Actu nimirum, quia grammatices artem 
callet : potentia vero, quia cuin docere eam 
possit, non tamen profitetur : tandem actu gram- 
maticum dicimus, cum eam docet et exponit. 

191 Quarirca animadvertendum est, secundum 


ἐνέργειαι λέγονται, οἷαν πεἶνα, δίφα, xat τὰ . 
Λέγεται δὲ πάλιν ἑνέργεια χαὶ τὸ ἁποτάλει 
δυνάµεως. 

Διττῶς δὲ λέγεται, xal τὸ δυνάμει, xal: 
Yea. Λέγομεν γὰρ τὺν malla, τὸν θηλάζοντ, 
pst γραμμµατιχόν' ἔχει γὰρ ἐπιτηδειότι 
µαθῄσεως γενέσθαι γραμματικός ' λέχομε 
τὸν γραμματικὸν, xal δυνάµει γραµµατω 
ivepyelg * ἑνεργείᾳ μὲν, ὅτι ἔχει τὴν γνῶ 
γραμματιχῆς * δυνάµει δὲ, ὅτι δύναται EE 
οὐχ ἑνερχεῖ δὲ τὴν ἐξήγησιν λέγομεν κι 
εργείᾳ γραμματικὺν, ὅτε ἐἑνερχεῖ, ἅχι 
ηγεῖται. 

Χρὴ οὖν γινώσχειν , ὅτι ὁ δεύτερος τρόπο 


]iunc mqdum, esse tum potentiz, tum actui commu- D ἐστι τοῦ ἀννάμει, χαὶ τοῦ &vspysia *. δεύτει 


nem : ac secundo quidem potentiam , priore vero 
3ctum importari. 

Vita prima nalura operatio. — Prima, solaque ct 
yera nature operatio, scu actus, est vita quam 
sponte volumus, sive rationalis et libera, quaque 
species humana constituitur. Ilanc qui Christo eri- 
piunt, haud assequor quonam pacto illum Deurm 
hominem factum dicanj **. 

Acjus demum est effipax naturz motio. Efficax 
porro dicitur illud quod ex seipso moyetur. 
| CAP. XXIV. 

De volugtario et non voluntario. 

Quoniam 55 id quod sponte fit, in actione qua- 


* Max. Dial. cum. Pyrrh. ** Greg. Nyss. ap. Max, p. 155. 


τοῦ δυνάµει, πρῶτος δὲ, τοῦ ἑνεργείᾳ. 


Ἐνέργειᾳ φύσεώς (90) ἐστι πρώτη, xal pi 
ἀληθὴς, ἡ αὐθαίρετος, Ίτοι λογιχἡ, xa αὖτι 
ζωὴ, καὶ τοῦ χαθ) ἡμᾶς εἴδους συστατικἡ 
ἀποστεροῦντες τὸν Κύριον, οὐχ οἵδ' ὅπως ai 
ἑνανθρωπήσαντα λέγουσιν. 


Ἐνέργειά ἔστι φύσεως Χίΐνησις ὅραστωή 
στιχὸν δὲ λέγεται τὸ ἐξ ἑαυτοῦ χινούμενον. 
ΚΕΦΑΛ. ΚΔ [ΛΗΊ. 
Περὶ ἐχουσίου καὶ ἀχουσίου. 
Ἐπειδὴ τὸ ἑχούσιον Ev πράξει τινί ἐστι, 


* Nemes. c. 29. 


NOTA. 


ecripserat cap. 9 Institutionis elementaris. Quod 
firmatur ex Dialogo Maximi cum Pyrrho. Dicendo 
enim, inquit, Agit utraque forma cum alterius com- 
munione, quid aliud egit (Leo M.) quam qui ait : 
« Cim jejunasse( quadraginta dies, posteq esuriit : » 
Ἔδωχε Tap τῇ φύσει, ὅτε ἐθέλησε , τὰ ἴδια ἓν- 
ἐργῆσαι. Natyra quippe dedit, quando libuit, κ e 
propria essent. ageret. Hoc terius dictum Gre- 
gorio quoque Nysseno , et Cyrillo Combeflsius as- 
signat. Verba Cyrilli obvia non sunt. Nyéseni in- 
signis exstat locus, lib. v Cont. Esnom. p. 170, 
quo copiose explicatur, quid πάθος, proprie sit, et 
cuid proprie non ait, 0Οὐδὲν xarà ἀλήθειαν πάθος 
ἔστὶν, ὃ pb εἰς &paptlav φὲρει. 008k κυρίως ἄν τις 
τὸν ἀναγχαίως φύσεως εἰρμὸν πάθος λέγοι ὁ Revera 


passio nulla est, que non ferat in. peccatum : nec 


proprie quisquam necessariam natura seriem πάθος, 
id est, passionem , dixerit, si compositam naturam 


(89) Καὶ τὰ πάθη. Affectus quoque, etc. ldem C προαιρἐσεώς ἔστι νόαος, que quidem woe 


worbus est, particeps non (wit. Nam « peccat 
fecit, ncque dolus inventus est in ore ejus. » 

vero proprietatum, qua ez consuetudine et al 
ὁμωνύμως, equivoce , πάθη, passiones. di 
harum participem [wisse Dominum fatemu 
generationis, nulri(us , accretionis , somni 
tudinis, et aliorum, quibus naturaliter am 
molestias corporis affici solet, ete. Hae Nyt 
ad quz profecto Noster respiciebat, cum « 
tarem institutionem scriberet. Modo vero! 
Latini ex Hieronymo (ín cap. xxv Matth. ' 
affectus illos, quos Christus admisit, puta t 
εἰ siniles, propassiones potius esse dicem 
passio in eum dominata censeatur. 

(90) Ἐνέργεια Φύσεως. Porro prima et s 
Sic Nyssenus apud Maximum, animz 
mentis operatio est , inquil, ἡ χατὰ φύστ 
ζωὴ, naturalis ejus vlia. Quocirca AÁnastas 


ordine quodam el consecutione progredientem. in- D tiochenus, libro contra Monophysitas 1 


spiciat. Nam elementorum diversi generis. mutua 
conversio, ex qua nostrum corpus construilur, com- 
positio quedam est ex pluribus dissimilibus concin- 
nala. Resoluta autem. suo tempore harmonia, qua 
concursus elementorum — colligabatur , compositum 
quoque in ed, quibus constabat , solvitur. Aiqui hoc 
polius fuerit opus, quam passio nature : Móvo) γὰρ 
ἐναντίον τῇ κατ’ ἀρετην ἀπαθείᾳ νουύμενον, xvplu 
προσαγορεύοµεν πᾶθος. Illud enim quod immunitati 
ub affectibus adversari intelligitur, passionem proprie 
vocamus. Cujus etiam expertem mansisse cedimus 
eum, qui salutem gratificatus est nobis, « tentatus per 
omnia sccundum similitudinem | absque peccato. » 


Quamobrem ejus quod cst passio, sve perturbatio, à 


cdito, περὶ ἐνεργειῶν, de operationibus, ser 
ἀνθρωπείας δὲ τὴν ζωὴν αὐτὴν λέγω χατ' 
πον, χαθ) fiv χινούµεθα πρὸς δρεξιν τ 
αὔξησιν. Ἐνέργεια γὰρ dj ζωὴ, xal fj πρι 
ζώου ἐνέργεια. εἰ δὲ μὴ ἐγέρχεία τυχὸν, ὡς 
οἰήθειεν, πάντως πάθος, ὅπερ ἄτοπον. 
έργεια πάντως Humanas astem operatione 
illam dico, que convenit homini , qua mow 
expetendum. alimentum | accretioni idoneum 
vile operatio est, quin est prima animalis c 
Sin autem non. esl. actio , ut quidem forte 
nantur, omnino passio fuerit, quod absurd 
lgitur est operatio. 


DE FIDE ORTIIODOXA LIB. IT. 


-— 9 ο 


954 


wpiéne sev. δὶ ἀχούσιον, ἓν πράδει τινί ἐστι, πολλοὶ A dam positum. est, οἱ illud quod voluntarium non 


M τινες, xol «b ὄντως ἀκούσιον, οὗ µόνον ἓν τῷ 
φὐέχειν, ἀλλὰ xal ἐν τῷ πράττειν τίθενται, δεῖ 
ἃ εἰδέναι, ὅτι πρᾶξίς ἐστιν ἐνέργεια λογική. Tat; 
ἃ εράξεσιν ἔπεται ἔπαινος , 7] ψόγος' χαὶ αἱ μὲν 
εὐτῶν μεθ) ἡδονῆς, αἱ δὲ μετὰ λύπης πράττονται * 
αἱ αἱ μὲν 9 αὐτῶν εἶσιν αἱρεταὶ τῷ πράττοντι, al 
ἃ φευχταί * τῶν δὲ αἰρετῶν, αἱ μὲν ἀεὶ αἱρεταὶ, αἱ 
& χατά τινα χρόνον, 'Ὁμοίως καὶ τῶν φευχκτῶν. 
Kd mtv, al μὲν τῶν πράξεων ἑλεοῦνται, xal 
αὐγώµης ἀξιοῦνται, αἱ δὲ μισοῦνται, xal χολά- 
(wat. TQ μὲν οὖν ἐχουσίῳ πάντως ἐπαχολουθεῖ 
. iznvoc, ἢ φόγος, xol τὸ μεθ) ἡδονῆς πράττεσθαι, 
seb αἱρετὰς εἶναι τὰς πράξεις τοῖς πράττουσιν, 
ἡ isi, f| τότε, ὅτε πράττονται. Tip δὲ ἀκουσίῳ, τὸ 


esse censetnr, in quadam etíam actione conslstit ; 
multi vero illud quoque quod reapse non est 10- 
luntarium, non in patiendo solum, sed etiam in 
agendo constituunt : omnino scire oportet, actio- 
nem esse operationem cum ratione editam. Actio- 
nes porro laus sequitur aul vituperium ; atque 
actiones ipsa, partim cum voluptate, partim cum 
morrore flunt; partimque item agenti accepta, 
partim invise sunt : quinimo ex lis que accepte 
sunt, alis semper arrident, ali: quandoque dun- 
taxat : id quod de illis ctiam quz» sunt. fugiendz, 
debet intelligi. Hursus actionum alix ejusmodi 
&unt, in quibus veniz et miserlcordiz locus sit ; 
alim odio sunt, et supplicio vindicantur. Et qui- 


ουγνώµης, ἢ ῥἑλέους ἀξιοῦσθαι, καὶ τὸ μετὰ B dem quod voluntarium est, omnino vel laudem, 


lime πράττεσθαι, xal τὸ μὴ εἶναι αἱρετὰς, μηδὲ 
& ἑαυτοῦ εελεῖν τὸ πραττόµενον, εἰ χαὶ βιά- 
(are. 


vel vituperium "neretur, agiturque cum voluptate : 
insuper actiones, illis qui agunt, vel semper ac- 
cepte sunt, vel tum saltem quando fiunt. Contra 


id quod voluntarium non est, aut venia, aut miseratione dignum est, nec sine moerore patratur; 
preterea agenti accepta non est actio, utpote quam non a seipso perficiat, tametsi per vim ab co ος- 


lorqueatur. 
Τοῦ δὲ ἀχουσίου *b µέν ἐστι χατὰ βίαν, τὸ δὲ δι) 
«ἔγνιαν. χατὰ βίαν μὲν, ὅταν dj ποιητιχὴ ἀρχὴ, 
Mov αἰτία, ἔξωθέν ἐστιν, Ίγουν ὅταν ὑφ) ἑτέρου 
Κεζώµεθα, μηδ ὅλως πειθόµενοι, μηδὲ συµθαλλώ- 
pila xas' οἰχείαν ὁρμὴν, μηδὲ ὅλως συµπράττωµεν, 
i ἑαυτῶν τὸ βιασθὲν ποιῶμεν * ὃ xal ὁριξόμενοί 
ἔεμιν: ἀχούσιόν ἔστιν, οὗ jj ἀρχὴ ἔξωθεν, μηδὲν 
ευμθαλλοµένου χατ᾽ οἰχείαν ὁρμὴν τοῦ βιασθέντος. 
Άρχὴν δὲ φαμὲν, τὴν ποιητιχὴν αἰτίαν. Τὸ δὲ δι᾽ 


Μαν τῆς ἀγνοίας, ἀλλ οὕτω συµόῇ. El γὰρ µε- 
luy τις φόνον ποιῄσει, ἀγνοῶν μὲν ἐφόνευσεν, οὗ 
piv ἀχουσίως ΄ τὴν γὰρ αἰτίαν τῆς ἀγνοίας, Ίγουν 
ely µέθην , αὐτὸς ἔπραξεν. El δέ τις iv τῷ σνν- 
Ku τόπῳ τοξεύων, τὸν Πατέρα παριόντα ἁπ- 
έπεινε, δι ἄγνοιαν λέγεται ἀχονσίως τοῦτο πεποιη- 
είναι. 


Non voluntarium per vim, per ignorantiam.—Porro 
non voluntarium, vcl per vim fit, vel per ignorantiam. 
Per vim quidem, dum principium operans, extraneum 
est ; ut cum ab alio, nihil ejus suasionibus illeeti, 
per vim adiginwr: nec nos conatum ullum, aut 
quidpiam adjumenti afferimus, ut per nosipsos, id 
quod vi exprimitur, faciamus δν, Hoc autem genus 
sic definimus : non voluntarium illud est, cujus 
principium extrinsecus est, nihil suopte motu ad 


- lpwuay ἀχούσιον ἐφτὶν, ὅταν μὴ αὑτοὶ παρέχωμεν C aclionem conferente illo, 193 cui vis affertur. 


Per principium autem, causam efficientem signi- 
ficamus. At vero non voluntarium fit per ignoran- 
tiam, cum nos ignorantiz€ causam non prebemus, 
sed casu res ita contingit. Etenim sj quisplam 
ebrius czedem perpetrarit, inscius quidem eam ad- 
misit, at non prorsus invite **. Ignorantie quippe 
causam, ebrietatem scilicet, ipse accersivit. Sin 


mispiam in eum quem consueverat locum sagittas mittens, pretereuntem patrem  peremerit, ob insci- 


Aya facinus hoc invite patrasse dicitur. 

. τοῦ οὖν ἀκουσίου διττοῦ ὄντος, τοῦ μὲν χατὰ 
Κεν, τοῦ δὲ δι ἄγνοιαν, τὸ ἐχούσιον ἀμφοτέροις 
ἀητίχειται. Ἔστι γὰρ ἑχούσιον, τὸ μήτε χατὰ βίαν, 
pite δι ἄγνοιαν ινόμενον. Ἑκούσιον τοίνυν ἐστὶν, 
eb ἡ ἀρχὴ, τουτέστιν ἡ αἰτία, ἓν ἑαυτῷ εἰδότι τὰ 
χαθ ἕχαστα , 5 ὧν, xai tv οἷς ἡ πρᾶξις, Καθ’ 
ἕκαστα δέ ἐστιν, ἃ χαλεῖται παρὰ τοῖς ῥήτορσιν 
περιστατικὰ μόρια" olov, τίς, fiyouv ὁ πράξας * 
εἶνα, fjyouv τὸν παθόντα᾿ τί, ἤχουν αὐτὸ τὸ πραχθὲν, 
φυχὸν ἐφόνευσε  τίνι, Ίγουν ὀργάνῳ' ποὺ, Ίγουν 
φύπφ πότε, ήγουν ἐν ποἰφ ypówp * πῶς, à τρόπος 
εἲς πράξεως’ διὰ τί, Ίγουν διὰ ποίαν αἰτίαν. 


0 Nenges. c. 50. ** Nemes. c. 5I. 


Voluntarium.—Non voluntarium igitur duplex cum 
sit, alterum propter vim, alterum propter ignoran- 
tiam, utrique voluntarium opponitur. lllud enim vo- 
luntarium est, quod nec per vim, nec perignorantiam 
efficitur **, Quamobrem voluntarium dicitur, cujus 
principium, sive causa, in ipso est qui agit, ut ipse 
noscat omnia singulatim, per qua actio geritur, 
etin quibus versatur: qux quidem εἰπρκία, rhe- 
tores circumstantias appellant ; puta, quis, hoc est, 
ille qui fecit : quem, seu cum qui perpessus est ; 
quid, id est, hoc quod factum est, utputa inter- 
fecit; quo, scilicet instrumento; ubi, sive quo 


$e ioco; quando, id est quo tempore; quomodo, quove paco illud egit; quare, seu qua  illectus 


δ6 Nemes. c. 92. 


VARLE LECTIONES. 


* Edit. γὰρ, in utroque Joco. Mas. et Nemes. μέν. 


355 


S. JOANNIS DAMASCENTI 


Mista voluntario et invito.—Scire attinet quzedam A 


esse qua inter voluntaria, et non voluntaria, me- 
dium locum obtinent. Quz quidem, etsi injucunda 
et molesta sunt, vitandi gravioris mali causa sus- 
cipinus; ut cum naufragii metu nierces navis in 
mare projicimus *', 

Pueri et bruta sponte agunt ; at non ex electioue.— 
Sed illud quoque notandum est, quod pueri et bruta 
animantia sponte quidem faciunt, sed non ex ele- 
ctione. Quin ea quoque qua ira commoti absque 
pravia deliberatione facimus, voluntarie quidem 
facimus, czeterum non ex electione **, Et cum ani« 
cus repenie occurrit, libentibus quidem nobis 
adest , non item eligentibus. Ac denique qui 
preter spem in thesaurnm incidit, sponte quidem 
incidit, sed non ex electione. llec. enim omnia, 
hoc quidem nomine voluntaria sunt, quod ex 
jis voluptatem capiamus : at non item 


966 
Ἱστέον, ὡς εἰσί τινα µέσα ἑκουσίων xal ἀχονσίων 
τινα ἀηδῆ χαὶ λυπηρὰ ὄντα, διὰ μεῖζον xaxbv xete- 
δεχόµεθα * ὡς διὰ ναυᾶχιον ἀποθάλλομεν τὰ ἐν τῷ 


πλοίῳ, 


Ἱστέον ὡς τὰ παιδία xai τὰ ἄλογα, ἑχουσίως αν 
voti, οὐ μὴν δὲ xal προαιρούµενα, xal ὅσα δὲ | 
θυμὸν προάττοµεν , μὴ προθουλευσάµενοι , ἐκουσίως | 
ποιοῦμεν, οὐ μὴν xai χατὰ προαἰρεσιν. Kel ὁ φΏος | 
αἰφνιδίως ἐπέστη, ἐχουσίως μὲν ἡμῖν , οὗ μὴν xol 
προαιρουµένοις. Καὶ ὁ θησαυρῷ ἀνελπίστως ete 
τυχὼν, ἐχονσίως περιέτυχεν, οὗ μὴν χαὶ προπριύ- 
µενος. Πάντα ταῦτα ἐκούσια μὲν, διὰ τὸ ks αὐτῆς 
ἤδεσθαι, οὐ μὴν xal χατὰ προαίρεσιν, διότι dis 


B à βουλῆς. Ast δὲ πάντως βουλὴν προηγεῖσᾶαι εἲς 


προαιρέσεως, χαθὼς εἴρηται. 


$ecundum electionem, quia non deliberamdo σι. 


Deliberatio porro electionem |. omnino antecedat necessum est, quemadmodum superius dictum 


est. 
CAP. XXV. 


De eo quod in nostra potestate situm est, sive. de 
libero arbitrio. 


! Questiones de libero arbitrio. — 1n disputatione 


de libero arbitrio, id est, de eo quod in potestate 


nostra situm est, haec prima occurrit quzstio, sitne 
aliquid in nostra potestate **, 193 multi enim id 
negant. Altera, quzxnam sint ea quz arbitrii nostri 
Sint, et quorumnam penes nos sit potestas. Tertia, 
quidnam cause sit, cur nos Deus liberos crearit. A 


ΚΕΦΛΑ. ΚΕ [A8]. 


τοῦ ég' ἡμῖν, τουτέσει, τοῦ abretev 

Περὶ τοῦ ἐφ᾽ ἡμ n εξ 
*O περὶ τοῦ αὑτεξουσίου λόγος, τουτέστι, τοῦ ly 
ἡμῖν, πρώτην μὲν ἔχει ζἠτησιν, εἰ Eom εἰ dg" gl, 
Πολλοὶ γὰρ οἱ πρὸς τοῦτο ἀντιδαίνοντες. Δευτέρεν 
δὲ, τίνα kai τὰ ἐφ᾽ ἡμῖν, χαὶ τίνων ἑξουσίαν ἴχνν 
μεν. Τρίτην, τὴν αἰτίαν ἐξετάσαι, ὃ:᾽ fjv ὁ ποήσες 
ἡμᾶς θεὺς αὐτεξουσίους ἐποίησεν. ἸΑναλαθόντες οὖν 
περὶ τοῦ πρώτου, πρῶτον P εἴπωμεν ἀποδειχνύνας, 


primo itaque resumentes, prius ex iis ipsis quie Q ὅτι ἔστι τινὰ ἐφ᾽ ἡμῖν, Ex viv παρ) Exelvorz ógole- 


apud illos pro indubitatis habentur, demonstremus 
quzdam in nostra potestate essc, atque hunc ín 
modum agamus. 

*' Nemes. €. 30. 


8! ibid, 35. ** ibid. 59 


γουµένων, καὶ εἴπωμεν οὕτως. 


VARLE LECTIONES, 


P Ed. τὸ πρῶτ. 


NOTE. 


(91) Τουτέστι τοῦ αὐτεξουσίου. Sive de libero 
arbitrio. Displicuit Calvino Greca voce αὐτεξ- 
03300» , liberum hominis arbitrium exprimi, ac si 
potestas sui, inquit, penes hominem esset. Ratum 
quippe erat hanc fuisse Orlentalium Patrum do- 
cirinam contra Gnosticos et Manichzos, hominem 
actionum suarum poltestatein. habere, ut penes 
ipsum sit agere vel non agere, ut libuerit. Àt 
novelli quidam theologi liberum arbitrium sic 
intellifunt, ut quocunque modo voluntas trahatur 
ad unum aliquod appetendum, nihilosecius liber- 
rima sit sponte volendo : hancque esse aiunt Joan- 
nis Damasceni sententiam , quippe qui lib. ui, 
cap. 94, scripsit, definitum esse, a Patribus liber- 
latem nihil aliud esse preter quam soluntatem : Τὸ 
γὰρ αὐτεξούσιον θέλησιν ὡρίσαντο οἱ Πατέρες. Ut 
de Damasceni aliorumque (ΓγΦφουγύπι sensu con- 
tet, satis fuerit legere qus tribus hisce capiti- 
bus 25, 96 et 27, de facultatibus hominis ex Ne- 
mesio et Maximo complexus est. lbi liberos quidem 
acus a voluntate proficisci ait, sed liberos esse 
alio modo non probat, nisi quia electione fiunt. 
At Damascenus, inquiunt, docct hominem esse 
liberum, qua rationalis cst : boc est, quia motum 


D 


omnem voluntatis ejus : quantameunque ποσα» 

rius sit, consideratio rationis eomitatur. ἵστα 

ne illi integrum legerunt contextum Δεξί. 

Quorsum enim probat hominem esse liberum, q& 
rationalis est, nisi quia utendo ratione con 
homo, cumque deliberaverit, id tandem eligit ew 
sibi melius esse judicavit ? Quisquis consuitat , tic 

uit, cap. 27, perinde consuliat, ceu rerum age 
darum in. ipso potestas sit : ut. quod consulienht 
visum melius fuerit, hoc eligat, e cum elegerit, e9- 
sequalur. Quod cum ita se habeat, ἰξ prin 
παρυφίσταται τῷ λογικχῷ τὸ αὐτεξούσιον, a 
libertas rationi adnexa sit oportet. Aut enim Rom 
rationis compos non erit, aut si ea preeditus 0d, 
penes ipsum quoque actionum suarum polestas eov 
stabit et arbitrium. Ut ergo homo liber sit, nou suf- 
ficit attentio soia in id quod vult, sed necesse es 
ut sui compos ; et eligendo, unum ampleetatur, 
altero posthabito. Quocirca, c. 10, Instit. ele. 
docet bominem eatenus esse liberum, quod 
γνώμῃ, arbitrio proprio , ad ea feratur , quae sant 
ἐφ᾽ ἡμῖν, in nostra. potestate, & xaX δυνάµεθα, χεὶ 
τὰ ἀντιχείμενα αὑτοῖς, que possumus asciscere, si 
et eorum coniraria. 


DE FIDE ORTHODOXA 115. IT. 


Πνοµένων ἁπάντων, ἢ θεόν φασιν αἴτιον εἴ-Α Hominem liberi arbitrii esse suarumque actionem 


νάγκην, ἡ εἰμαρμένην, 1j φύσιν, ἢ τύχην, 1 
na tov. ᾽Αλλὰ τοῦ μὲν θεοῦ ἔργον, οὐσία καὶ 
τῆς δὲ ἀνάγχης, τῶν ἀεὶ ὡσαύτως ἐχόν- 
ἔνησις * τῆς 6b εἱμαρμένης, τὸ ἕξ ἀνάγχης 
εὐτῆς ἐπιτελεῖσθαι. Καὶ γὰρ χαὶ αὕτη τῆς 
; ἐστί * τῆς δὲ φύσεως, Ὑένεσις, αὕξησις, 
φυτὰ, καὶ ζῶα" τῆς δὲ τύχης, τὰ σπάνια xal 
arva. Ορίζονται γὰρ τὴν τύχην, σύμπτωσι» 
δρομὴν δύο αἰτιῶν, ἀπὸ προαιρέσεως τὴν 
χονσῶν, ἄλλο τι παρ) ὃ πέφυχεν, ἆποτελον- 
€ τάφρον 4 ὁρύσσοντα, θησαυρὸν cópsiv* 
p ó θεὶς τὸν θησαυρὺὸν, οὕτως ἔθηχεν, ὥστε 
τον εὑρεῖν, οὔτε ὁ εὑρὼν οὕτως ὤρυξεν, ὡς 
Μησαυρόν' ἁλλ᾽ ὁ μὲν, ἵνα ὅταν ἐθέλῃ * ἀν- 
ὁδὲ, ἵνα τάφρον ὀρύξη ^ συνέπεσε δὲ ἄλλο «t, 
προῃροῦντο ἀμφότεροι. Too. δὲ αὐτομάτου, 
ἀφύχων, ἡ ἁλόγων συμπτώματα, ἄνευ φύ- 
ἡ τέχνης ' οὕτως αὐτοί φασι. Tiv τοίνυν τού- 
πγάγωµεν τὰ διὰ τῶν ἀνθρώπων, εἵπερ ὁ 
sg οὐχ ἔστιν αἴτιος χαὶ ἀρχὴ πράξεως 5: 
ϱ θεῷ θεμιτὸν ἐπιγράφειν αἰσχρὰς ἑσθότε 
καὶ ἀδίχονυς * οὐδὲ οὐ ἀνάγχη ' οὗ γὰρ τῶν 
ύτως ἑχόντων ἐστίν - οὐδὲ εἰμαρμένῃ " οὐ γὰρ 
κχοµένων , ἀλλὰ τῶν ἀναγχαίων τὰ τῆς εἷ- 
ης λέγουσιν * οὔτε φύσει’ φύσεως γὰρ ἔργα, 
ἢ φυτά. οὐδὲ τύχη’ οὐ γὰρ σπάνιοι xa 
hewtot τῶν ἀνθρώπιον αἱ πράξεις » οὔτε τῷ 
mp ἀφύχων γὰρ λέγουσιν εἶναι * 4 ἀλόγων, 


Ρεώματα τοῦ αὐτομάτου. Λείπεται bh, αὐτὸν (. 


ἄντοντα καὶ µποιοῦντα ἄνθρωπον, ἀρχὴν 
yy ἰδίων ἔργων, χαὶ αὐτεξούσιον, 


causam. Foriuna: definitio. — Eorum omnium quie 
fiunt, aut Deum auctorem esse dicunt, aut. neces- 
s$ilatem, aut fatum, aut naturam, aut. fortunam, 
aut casum. Caterum Dci opus est essentia et pro- 
videntia; necessitatis, motus illorum que eodem 
semper modo se habent : fati, ut ea qua per ipsum 
flunt, necessario contingant ; nam et fatum ipsum 
necessitatem importat : nature "vero, ortus seu 
generatio, aceretio, corruptio, stirpes, et animan- 
tia : flortunze, ea quie rara sunt, ac przeter exspecta- 
tionem eveniunt. Fortunam quippe definiunt, dua- 
rum una incidentium causarum concursus, qua 
ab eleetione principium babentes, aliud quiddam 
quam quod natura eomparatum sit, efficiant : ut 
cum quis foveam fodiens thesaurum invenit. Neque 
enim is qui thesaurum condiderat, hoc animo con- 
diderat ut alius inveniret : nec rursus is qui in- 
venit, ea mente fodit, ut thesaurum reperiret : sed 
ille quidem, ut, cum vellet, thesaurum tolleret; hiec 
autem, ut foveam foderet. Ceterum aliud quidpiai 
accidit, preter id quod uterque sibi proposuerat. 
Casui denique ea assignant , quze inanimis rebus, 
aut brutis animantibus citra naturam et artem ob- 
veniunt. Hiec illorum doctrina est. Cuinam igitar 
horum ea qua per homines fiunt, subjiciemus, si- 
quidem homo auctor et principium actionis non 
sit? Neque Deo turpes 8ο sceleratas actiones pror- 
sus ascribere fas est, neque necessitati : non enim 
actio ex genere eorum est, qu: eodem semper 
modo se habent. Neque item fato: nequaquam 
enim contingentium rerum, sed necessario 616” 


a fatum esse dicunt. At nec mature quidem : quia nature opera sunt stirpes εἰ animantia. 
'Sus fortunz : non enim rare et inopinat:e sunt hominum actiones. Non denique casui : ina- 
€ quippe duntaxat, aut brutorum eventus ad casum pertinere censent. Relinquitur itaque 
|! ἵρειια hominem, qui agit et operatur, operum suorum auctorem esse, przeditumque adeo 


libertate. 

sb μηδεμιᾶς ἐστιν ἀρχὴ πράξεως 6 ἄνθρω- 
ριττῶς ἔχει τὸ βουλεύεσθαι * εἰς τί γὰρ xpf- 
B βουλῇ, μηδεμιᾶς ὧν κύριος πράξεως; 
&p βουλὴ, πράξεως ἕνεχα * τὸ δὲ χάλλιστον 
ώτατον τῶν ἐν ἀνθρώπῳ, περιττὸν ἀποφαί- 
y ἁτοπωτάτων ἂν εἴη. El τοίνυν βουλεύεται, 
6 ἕνεχα βουλεύεται ' πᾶσα γὰρ βουλὴ πρά- 
χα, χαὶ διὰ πρᾶξιν. 


ΚΕΦΑΛΛ. κα’ [M]. 
Περὶ τῶν γινοµένων. 
Κινοµένων, τὰ μέν ciat ἐφ᾽ ἡμῖν, τὰ δὲ οὖκ 
^ Ἐφ ἡμῖν μὲν οὖν εἰσιν, ὧν ἡμεῖς ἑσμεν 
σιο; ποιεῖν τε χαὶ μὴ ποιεῖν’ τουτέστι, πάντα 
μῶν ἑχουσίως πραττόµενα * οὐ γὰρ ἑχόυσίως 
emes. 40. 


Πιο accedit, quod si nullius actionis auctor sit 
homo, frustra ei deliberandi facultas data est. 
Quorsum enim deliberatione utatur, si nullius 
actionis arbitrium penes ipsum sit? Omnis euim 
deliberatio actionis causa initur. Porro id quo ncc 
praclarius quidquam, nec praestantius in homine 


' est, supervacaneum esse afficrmare, extremz absur- 
p ditatis est. Ac proinde cum deliberet, actionis 


causa deliberat. Nulla enim deliberatio est, nisi 
propter actionem. 


194 CAP. XXVI. 


Ρε íis que fiunt. 

Quamam sinl arbitrii nostri. Contingentia qwe sint. 
Agendorsm electio semper in nobis est, non ipsa 
aciio. — Ea qui fiunt **, partim petestatis nostrse 
sunt, partim illius non sunt. In nostra potestato 


VARI/E LECTIONES. 


ua Damasceni et Nemesii τάφρον. Mss. vero τάφον. * Multi cod. 0m. * Mss. πράξεων, ut apud 


* Dees. εἶναι in mss. Nemesius ἀψύχων γάρ ἐστιν, f] ἁλόγων τὰ συµπτ. 


959 


S. JOANNIS DAMASCENI 


-- 


sita sunt, qux liberum nobis est facere, vel non Α ἐλέγετο πράττεσθαι, τῆς πράξεως οὐκ οὔσης is" 


facere ; boc est, ea omnia qua ultro et sponte agi- 
mus (neque enim ea sponte a nobis fleri diceren- 
tur, si actio in nostro arbitrio minime posita esset): 
uno verbo, ea omnia qua, vel laudem, vel vitupe- 
rationem afferunt, et ob qua leges et consilia 
dantur. Proprie autem in nostra potestate sunt, 
quecunque ad animam perlüinent, et de quibus 
consultamus. Consilium porro circa ea versatur, 
qua pereque in utramque partem contingere pos- 
sunt. Pereque autem contingens illud est, quod 
et ipsum possumus, οἱ quod οἱ opponitur : ejas 
vero electio penes mentem nostram est ; hsec enim 
actionis principium est. In nobis igitar hzc sita 
sunt, qux alterutro modo possunt evenire, velut, 


ἡμῖν, καὶ ἁπλῶς, οἷς ἔπεται φόγος ἢ ἔπαινος, wel 
ἐφ᾽ ol; ἐστι προτροπὴ καὶ νόμος. Κυρίως δὲ bg' ἡμῖν 
ἐστι τὰ ψυχικὰ. πάντα, xal περὶ ὧν βουλευόμεβα, 
ἡ δὲ βουλὴ τῶν ἑπίσης ἑνδεχομένων kaviv. Ἐπίακ 
δὲ ἐνδεχόμενόν ἐστιν, ὃ αὐτό τε δυνάµεθα, xà d 
ἀντιχείμενον αὑτῷ * ποιεῖται δὲ τούτου τὴν alpes — 
ὁ νοῦς ὁ ἡμέτερος' καὶ οὗτός ἐστιν ἀρχὴ πράξεως, | 
Ταὔτα τοίνυν ko:V τὰ ἐφ᾽ ἡμῖν, τὰ ἐπίσης bie. | 
μενα” otov τὸ κινεῖσθαι καὶ τὸ μὴ χινεῖσθαι, ὀρμβ 
xaY μὴ óppdv, ὀρέγεσθαι τῶν μὴ ἀναγκαίων καὶ pi 
ὀρέγεσθαι, φεύδεσθαι χαὶ μὴ φεύδεσθαι, διδόναι mi 
μὴ διδόναι, χαίρειν ἐφ᾽ οἷς δεῖ καὶ μὴ χαίρεν 
ὁμοίως, xai ἐφ᾽ οἷς οὐ δεῖ, xaX ὅσα τοιαῦτα, ἐν ek; 
ἐστι τὰ τῆς ἀρετῆς, χαὶ τὰ τῆς χαχίας ἔργα. Tel- 


moveri, et non moveri ; incitari, et non incitati; p των γάρ ἑσμεν αὑτεξούσιοι. Τῶν δὲ ἐπίσης irte 


3ppetere qua! necessaria non sunt, et non appe- 
tere ; mentiri, et non mentiri ; tribuere, et non tri- 


µένων εἰσὶ χαὶ αἱ τέχναι * ἐφ᾽ ἡμῖν γάρ ἐστι μειὰ. 
θεῖν fjv ἂν θελήσωµεν, καὶ μὴ μετελθεῖν, . 


buere ; gaudere dum convenit, et similiter non gaudere, et ubi non convenit, cztersque ejusmodi, à . 
quibus virtutis et vitii munera versantur. Horum enim penes nos libera est potestas. Inter es qua 
pereque in utramque partem contingere possunt, artes numerantur. Penes nos enim. esi eas colere, 


et non colere. 

Observandum autem est, eorum qua sub actio- 
nem cadunt, electionem quidem semper in nostra 
potestale esse: cterum actionem sspe impediri 
certa quadam Providentiz ratione **. 

CAP. XXVIL 
Quam ob causam libero arbitrio prediti simus. 


Creata, suapte natura mutabilia. Libertas arbitrii 
rationi annexa. Nulla in brutis arbitrii libertas. — 
Qnamobrem una cum ratione, arbitrii quoque li- 
bertatem accedere dicimus [ac creatis rebus muta- 
tionem omnino congenitam esse]. Quidquid enim 
creatum est, mulationi quoque subjicitur *!, Si- 
quidem quurum generatio a mutatione initium 
duxit, ea quoque inutabilia esse necessarium est. 
Est autem mutatio, cum quid ex nihilo producitur, 
atque ex subjecta materia quidpiam aliud efficitur. 
Et quidem ea que anima carent, itemque bruta 
animantia juxta corporeos illos, quos memoravi- 
mus, modos immutantur : rationabilia autem, ra- 
tione electionis : nam facultas rationalis partim in 


contemplatione, partim in actione versatur. Quz. 


in contemplatione consistit, res ut se babent, con- 
siderat. Illa vero in actione posita est, quae consul- 
tat, et rebus agendis rectam rationem prescribit. 


Atqui partem illam qux contemplationi vacat, D 


inentem nuncupant; quz? vero actioni, rationem. 
Ac rursus, illam sapientiam, istam prudentiam 
appellant. Quocirca quisquis consultat, perinde 
consultat, tanquam rerum agendarum penes ipsum 
potestas sit, ut 195 quod ex consultatione me- 
lius visum fuerit, hoc eligat; et. eum elegerit, 


** Nemes. c. 27. *! Nemes. c. Al. 


Xph δὲ γινώσχειν, ὡς ἡ μὲν αἴρεσις τῶν s. 
χτῶν Y ἀεὶ ἐφ᾽ ἡμῖν ἐστιν. ἡ δὲ πρᾶξις ολλάας 
χωλύεται, κατά τινα τρὀπον τῆς θείας προνοίας. 


ΚΕΦΛΛ. KZ' [ΜΛ]. 
Περὶ tov, διὰ ποίαν αἰείαν αὐτεξούσιοι γεγόν. 
μεν. 
Φαμὲν τοἰνυν εὐθέως τῷ λογιχῷ συνεισέρχωει : 
τὸ αὐτεξούσιον x, xal τοῖς Υεννητοῖς συμπεφυκέμι..- 
μεταδολὴν xal τροπἠν. Πᾶν γὰρ γεννητὸν, má 


C τρεπτόν ἐστιν, "y γὰρ fj &pyh τῆς Ὑενέσεως ἀπὸ 


τροπῆς ἤρξατα, ἀνάγχη ταῦτα τρεπτὰ εἶναι. Tpesi) 
δὲ ἐστι, τὸ ix μὴ ὄντων εἰς τὸ εἶναι παραχθήναι 
xaY τὸ ἐξ ὑποχειμένης ὕλης ἕτερόν τι γενέσθει, ΤΑ 
μὲν ov ἄψυχα καὶ ἄλογα τρέπονται χατὰ τὰς spo .. 
ειρηµένας σωματικὰς ἀλλοιώσεις, τὰ b λογικά, 
κατὰ προαίρεσιν. Τοῦ γὰρ λογικοῦ τὸ μὲν m 
θεωρητικὸν, τὸ δὲ πρακτιχόν. Θεωρητικὸν μὲν, 9 
χατανοοῦν ὡς ἔχει τὰ ὄντα' πρακχτιχὸν δὲ, 5b βο. 
λευτικχὸν, τὸ ὁρίζον τοῖς πρακτοῖς Y τὸν ὀρθὸν Mye' 
xai χαλοῦσι τὸ μὲν θεωρητιχὸν, νοῦν, τὸ δὲ xpert- 
xbv, λόγον’ xal τὸ μὲν θεωρητιχὸν, σοφίαν͵ ἡ B 
πραχτιχὸν, φρόνησιν. Πᾶς οὖν ὁ βουλευόμενς, & 
ἐπ αὐτῷ τῆς αἱρέσεως οὔσης τῶν πρακτέων, kt 
λεύεται, ἵνα τὸ προχριθὲν Ex τῆς Bourg Ditto 
xa ἑλόμενος πράξῃ΄ εἰ δὲ τοῦτο, ἐξ ἀνάγχης tih 
υφίσταται τῷ λογικῷ τὸ αὐὑτεξούσιον * ἡ yàp εκ 
ἔσται λογιχὸν, ἢ λογιχὸν ὃν, χύριον ἔσται πράξω, ' 
καὶ αὐτεξούσιον. Ὅθεν xal τὰ ἄλογα οὐκ eletvelt- | 
εξούσια * ἄγονται γὰρ μᾶλλον ὑπὸ τῆς φύσεως, VIP | 
ἄγουσι» διὸ οὐδὲ ἀντιλέγουσι τῇ φυσικῇ GEM: 
ἀλλ) ἅμα ὀρεχθῶσί τινος, ὁρμῶσι πρὸς τὴν mpl ! 


VARLE LECTIONES. 
v R. ὅ τὰ τῆς Φυχῆς. Melius ψυχικά, que contra φυσικὰ, antea distinxit. "* Nemes. πραχτέων. 


supptevit Combelisius ex Nemesio, ut ratio assignetur cur creatura 


Y Multi codd. πρακτέοις. 


2 ee 
ratione prdita [1ου sit arbi) 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. IF. 


x»fOe, λογιχὸς ὧν, ἄγει μᾶλλον τὴν φύσιν, A exsequatlur, Quod cum ita sit, arbitrii libertas ra- 


1t * διὸ xal ὀρεγόμενος, cmep ἐθέλοι, EC- 
t ἀναχαιτίσαι τὴν ἄρεξιν, ἡ ἀχολουθῆσαι 
ν τὰ μὲν ἄλογα, οὐδὲ ἐπαινεῖταε, οὐδὲ 
| |& ἄνθρωπος, xal ἐπαινεῖται, xat φέγε- 


tioni adnexa sil necesse est. Aut enim rationalis 
non erit homo, aut si rationalis, actionum suarum 
dominus erit. Unde etiam bruta arbitrii libertate 
carent. À natura enim aguntur magis, quam agant: 
ac proinde nec naturali quidem appetitui repugnant, 


rimum aliquid appetiverint, in actionem ruunt. Homo contra, cum sit rationis particeps, 
olius ducit, quam ab ea ducatur. Quo fit, ut etiam cum aliquid appetit, vel appetitum 
'€ queat, si velit, velilli obsequi. Quod etiam in eausa est cur bruta animantia nec lauden- 


Muperentur ; homo contra et laude afficiatur, et vituperio. 


BGxstv, ὅτι οἱ ἄγγελοι, λογικοὶ ὄντες, αὖτ- 
εάρχουσι, xai ὡς κχτιστοὶ, καὶ τρεπτο[. 
v ὁ μὲν δώῶδολας, ἀγαθὸς ὑπὸ τοῦ Δη- 
Υενόµενος, αὑτεξουσίως δὲ τῆς xaxíac 
γονὼς, xal αἱ σὺν αὐτῷ (93) ἁποστατή- 
νάµεις, Άγουν οἱ δαίµονες, τὰ δὲ λοιπὰ 
iv ἀγγέλων, ἐν τῷ ἀγαθῷ διαµείναντα. 


ΚΕΦΑΛ. KH' [MB]. 
Περὶ τῶν οὐκ ἐφ᾽ ἡμῖν. 

οὖχ ἐφ᾽ ἡμῖν, τὰ μὲν ix τῶν ἐφ᾽ ἡμῖν 
ρχὰς, ἦτοι τὰς αἰτίας, τουτέστιν αἱ ἆμοι- 
Μάξεων ἡμῶν, ἓν τε €«Q παρόντι, xal tv 
µε αἰῶνι, τὰ δὶ λοιπὰ πάντα τῆς θείας 
|ρτηται. Ἡ μὲν γὰρ γένεσις πάντων, ix 
ἡ δὲ φθορὰ, διὰ τὴν ἡμετέραν xaxíav 
αρὺς τιµωρίαν xal ὀφέλειαν θεὸς γὰρ 
X ἐποίησεν, οὐδὲ τέρπεται ἐπ ἁπωλείᾳ 
V ἀνθρώπου δὲ μᾶλλον ὁ θάνατος, τουτ- 
ἱδὰμ παραθάσεως, ὁμοίως xaX αἱ λοιπαὶ 
['& δὲ λοιπὰ πάντα τῷ θεῷ ἀναθετέον. "H 
εσις ἡμῶν τῆς δημιουργιχῆς αὐτοῦ δν- 
"t* xai fj διαμονὴ, τῆς συνεχτικῆς δυνᾶ- 
)* xai fj χνδέρνησις, χαὶ σωτηρία, τῆς 
jg αὐτοῦ δυνάµεως * xal ἡ τῶν ἀγαθῶν 
λαυσις, τῆς ἀγαθότητος αὐτοῦ, τοῖς Qu- 
P χατὰ φύσιν, ἐφ᾽ ᾧ χαὶ ἐπλάσθημεν. 
τινες ἀντιλέγουσι τῇ προνοίᾳ, εἴπωμεν 
α 5 xai περὶ προνοίας. 


Angeli liberi, et mutabiles, qua creati. — Scien- 
dum est, angelos, utpote ratione przxditos, liberi 
arbitrii esse, ac qua ratione creati sont, muta- 
tioni quoque obnoxios esse. Idque liquido mon- 
stravit diabolus, qui, cum a Creatore bonus con- 
ditus esset, libera potestate mali inventor exstitit, 
virtutesque insuper ille, quz una cum ipso a Deo 
defecerunt, puta daemones, cum reliqua angelo- 
rum agmina in bono perstiterint. 


CAP. XXVII. 
De iis qua in. nostra potestate posita non sunt. 


A Deo solo pendent qua potestatis nostre non 
sunt.— Eorum autem, quse in nostro arbitrio 
minime sita sunt, alia ex iis quz arbitrii nostri 
sunt, originem seu causam habent, quales sunt 
aetionum nostrarum retributiones, tum in prz- 
senti, tum in futuro :vo : alia vero omnia ex Dei 
voluntate pendent. Étenim rerum omnium ortus 
a Deo est; at corruptio ob nostram malitiam ad 
nostram pomam simuletutilitateminvectafuit. Dews 
quippe mortem won fecit, nec delectatur ín perdi- 
lione viventium ** : quin potius per hominem, id 
est per Adami transgressionem, mors, et reliqua 
item supplieia inflieta sunt. Csetera autem omnia 
in Deum referri debent. Nam et ortus noster ad 
creatricem ejus potentiam spectat ; incolumilas, 
ad conservatricem ; gubernatio et salus, ad virtu- 
tem omnibus providendi ; ipsa denique sempiterno- 
rum ipsa bonorum possessio, quz iilos manet, 
qui id quod matura consenianeum est (cujus 


SA conditi sumus) sartum tectumque custodierint, ipsius bonitati ascribenda est. Quo- 
nonnulli Providentiam negant, age nune de ea disseramus paucis. 


1, 15 


VARI/E LECTIONES. 


in Basil. et quibusdam mss. omissa sunt. 


, &. Hil. et Nem. εἴπω ὀλίχα. 


* Basil. ἁποστήσασαι, Mss. ἁποστατικαί, b Regii 


NOTAE. 
'αἱ οὖν αὐτῷ. Virtutesque il(e, etc. De D subducendo, contemplationi Deoque se dedidere, he 


que 4 Deo defecerunt, intelligendum 
wmesium, quem hic Noster passim ex- 
bi ait: Rursum naturarum que materia 
f que circa terram versantur, cum ob 
guam habent cum. hominibus, rebus agen- 
Bigr, μᾶλλόν ἐστι τῶν ἄλλων τρεπταί, 
4 mutabiliores. Nam de sanctis angelis 
(um vero nature suam excellentia, ad 
Ν.Ο siudio propius accedunt, ejusque con- 
? felices sunt, ac. in seipsas, imo in Deum 
τος, a rebus agendis e£ & maleria se 


immutabiles manent, Libere quidem voluntatis sunt, 
qua ralione wiuntur, οὗ μὲν τρεπόµεναι διὰ τὰς 
προειρηµένας αἰτίας, mon. tamen mutantur ob. cau- 
sas quas adduximus. Denique utrorumque angelo- 
rum discrimen consimili modo explicat, dicendo 
non omnes angelos mutabilis esse voluntatis, sed 
eos solum, qui τῆς πρὸς τὰ ἄνω xal τὸν Θεὸν σχέ. 
Gto, ἀποχωρήσαντες, cum propensum erga res su- 
pernas Deumque studium abjecerint, ῥέψαντες πρὸς 
τὰ xávo, ad inferiora vergendo rerum terrenarum 
cupidine arserunt, 


963 S. JOANNIS DAMASCENI 904 


196 CAP. XXIX. A ΚΕΦΑΛλ. K6& [MT]. 
De Providentia. Περὶ xporolac. 
Quid sit providentia. Deum rebus creatis consulere. Πρόνοια τοίνυν ἐστὶν fj £x Θεοῦ εἰς τὰ ὄντα γινο- 


— Providentia itaqueest procuratio, qua Deus lungi- µένη ἐπιμέλεια. Καὶ πάλιν’ πρόνοιά ἐστι βούληοις 
tur erga. res qua sunt. Ác rursus : Providentia θεοῦ, δι’ fly πάντα τὰ ὄντα τὴν πρόσφορον ἕιξ- 


est voluntas Dei, per quam res omnes convenienti αγωγὴν λαμάάνει. El δὲ θεοῦ βούὐλησίς kavw ἡ πρό. ^ 


ratione reguntur **. Si autein Dei voluntas Provi- — voua, πᾶσα ἀνάγχη, πάντα τὰ τῇ προνοίᾳ γινόμενα, 
dentia est, omnia procul dubio qua Providentiafiunt, — xacX τὸν ὁρθὸν λόγον, χἀλλιατά τε καὶ Ocorgeni- 
pulcherrime, diversissimeque fleri necesse est, atque στατα γίνεσθαι, xal ὡς οὐκ Évt χρείττω * γενέσθει. 
ita ut meliori modo prorsus exsistere non possint. Ἅ᾿Ανάγχη γὰρ τὺν αὐτὸν εἶναι zotnthv τῶν ὄνων 
Eumdem enim, et rerum effectorem, et proviso- — xai προνοητήν. οὔτε γὰρ πρέπον, οὔτε ἀχόλουθοι, 
rem esse oportet : quia non convenit, nec consen- ἍὮἆἄλλον μὲν ποιητὶν εἶναι τῶν ὄντων, xal ἄλλον δὲ zge- 
taneum cst, alterum rerum opificem esse, alle- µγοητήν’ οὕτω γὰρ ἐν ἀσθενείᾳ πάντως clotv ἀκφίοι- 
rum qui bis prospiciat. Sic quippe in imbecilli- — po, - ὁ μὲν τοῦ ποιεῖν, ὁ δὲ τοῦ προνοεῖν. 'O Ob; τοίνυν 
tate uterque omnino versaretur : ille nimirum  ἐστὴν, ὅ τε ποιητὴς, xat mpovonthc: xai ἡ τοητχὴ 
efficiendi, hic procurandi **. Quodcirca Deus est, " δὲ αὐτοῦ δύναμις, xat ἡ συνεχτικἡ, xa: fj προνοητωὴ, 
οἱ qui procreavit, et qui procurat : ejusque pro- ἡ ἀγαθὴ αὐτοῦ θέλησίς ἐστι: Πάντα γὰρ ὅσα ἠθέ- 
creandi, et conservandi, et providendi potentia Ίησεν, ὁ Νύριος ἐποίησεν ἐν τῷ οὐρανῷ, zal ἐν 
nihil aliud est, nisi bona ipsius voluntas : Omnia τῇ T: καὶ τῷ θελήµατι αὐτοῦ οὐδεὶς ἀνθέστηκεν, 
enim quecunque voluit Dominus fecit in colo et in Ἠθέλησε γενέσθαι τὰ πάντα, xai γέγονε" 8c gov. 


terra **; necqui voluntati ejus resistat, ullus est 05. [στασθαι τὸν xócpov, καὶ συνίσταται, xal πάντα 
Fieri omnia voluit, et facta sunt. Vult mundum 


consistere, et consistit, ac quidquid vult, effi- 
citur. 

Provideniia astruitur. — Quod autem Deus re- "Qr δὲ προνοεῖ, xai ὅτι χαλῶς προνοεῖ, ὀρθύτεια 
Lus provideat, idque perquam praclare ad hunc Ἁσχοπήσειεν ἄν τις οὕτως. Móvo; ὁ θεός ἐστι qua 
modum reclissime quispiam expenderit". Solu& ἀγαθὸς xal σαφός.: ὡς οὖν ἀγαθὸς, προνοεῖ * à và 
Deus natura bonus ei sapiens cst ; qua igilur bO-.— μὴ προνοῶν οὐκ ἀγαθός. Καὶ γὰρ καὶ ol ἄνθρωκα, 
Du$, providel ( neque enim bonus fueril, qui non xg τὰ ἄλογα, τῶν olxsiuv τέχνων προνοοῦνται gue 
provideat. Nam et homines et bruta filiis suis na- C σικῶς, καὶ ὁ μὴ προνοῶν ψέγεται" ὡς δὲ ου. 
turali αδθεία prospiciunt; ac viuperalur, qui  ἄριστα τῶν ὄντων ἐπιμελεῖται. | 


ὅσα θέλει, γίνεται. 


. 4l ο παντα ut 


non prospicit );qua vero sapiens, optime res pro- TN 


curat. 


Que penes nos suni, libero arbitrio ascribi de- Xph tolvov τούτοις προσέχοντας πάντα θαυμά. - 


bent. — Quamobrem hzc attente considerantes, ᾖζειν, πάντα ἐπαινεῖν d, πάντα ἀνεξετάστως ἀκοῦ-, 
omnia noe admirari oportet, omnia laudare, Om- Ἅἆχεσθαι τὰ τῆς προνοίας ἔργα, xiv φαίΐνηται uk. 


nia citra curiosam inquisitionem comprobare, µπολλοῖς &btxa, διὰ τὸ ἄγνωστον εἶναι, καὶ ἀκατά- 
quamlibet plerisque iniqua videantur ; eo quod — Asmxov τοῦ Θεοῦ τὴν πρόνοιαν, xal τοὺς λοχιαμοὺς 
videlicet, Dei providentia nec cognosci, nec com- ἡμῶν, καὶ τὰς πράξεις, καὶ τὰ μέλλοντα αὑτῷ pvp. 
prehendi possit, quiu cogitationes et actiones no- γνωάτά. Πάντα δὲ λέγω, τὰ οὑκ ἐφ᾽ ἡμῖν τὰ 


sire, futura quoque, ipsi soli nota sint. Omnia ἐφ ἡμῖν (95), οὐ τῆς προνοίας ἐσην. ἀλλὰ τοῦ e, — 


porro cum dico, de illis loquor quz in nostra µτέρου αὑτεξουσίου, 


, x 
potestate non consistunt : mau) qua polestalis mosua suni, neu Providentie, sed libero aul 


debent ascribi. 
* Nemes. c. 45. ** Nemes. c. 42. **Psal cxxxiv.. 6. ** Rom. ix, 19. *' Nem. c. 44. 


VARUE LECTIONES. 
e Mss. pleraque, χρεΐττον. ἆ In R.2, liec verba. desunt, πάντα ἐπαινεῖν; et apud. Nemesium, cap. δὲ 


NOTAE. 


(95) Τὰ γὰρ ἐφ᾽ ἡμῖν. Nam que penes nos sunt, D S. Thomas, lib. i1 Cont. Gent. cap. 90, ut et alium 
etc. rovidentiam intelligit absolutam futurorum, ex Damasceno, quo Deus dieitur actiones 

qua seorsum a voluntate nostrs Deus decernit pum liberas precognoscere, non prodnire, respesi* 
quod justum esse judicaverit. Quocirca Neimesius, ^ qgetque iis signiflcari, ea ques sumt in. nobée, divini 
uem Noster hic imitatur, Cum dicimus per Provi- determinationi non esse subjecia, quasi ab ea meogee: 
entiam omnia recte agi (inquit), δῆλον ὡς o) mt l  ailatem. accipientia, Observare non pigevit 

τῆς χαχίας τῶν ἀνθρώπων, οὐδὲ περὶ τῶν Eq ἡμῖν cum doctorem Nemesii verba, ac si Gregori 
rd 3| παρ᾽ ἡμῶν γινοµένων τὸν λόγον ποιοὐμεῦα, — soni essent, laudasse, et librum De homine 





περὶ τῶν τῆς προνοίας, τῶν οὐκ ἐφ ἡμῖν seno passim assignare, non Nemesie. Nimirem 


4 
i 

" 

ὄντων, perspicuum est. nos non de vitiis hominum — utebatur. Richardi Burgundionis tramel ο; 

loqui, neque de operibus que in nostra polestale $ut!, — qua hoc opus Gregorii ysseni nomen I 

εἰ fiunt a nobis, sed de Providentie effectis, que κο q( etiam conspicimus in editione Latina, Cele-' 

sunt ποείτα potestatis. Hunc locum sibi objicit — jjensi, ann. πω quam Joannes Noviomagus ex 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. II. 


966 


δὶ προνοίας τὰ μὲν xav! εὐδοχίαν ἑστὶ,τὰ Α — 197 Qum Providentio sunt, alia ex complacito, 


συγχώρησιν. Kas' εὐδοχίαυ μὲν, ὅσα ἄναν- 
xg εἰσὶν ἀγαθά * κατὰ συγχώρτσιν δὲ,..... 9 
gU γὰρ πολλάχις, xai τὸν δίκαιον περιπεσεῖν 
ας, ἵνα «hv ἐν αὐτῷ λανθάνουσαν ἀρετὴν 
Xe ἄλλοις, ὡς ἐπὶ τοῦ Ἰώ6δ. "Άλλοτε συγχω- 
ἁτόπων τι πραχθῆναι, ἵνα διὰ τῆς πράξεως 
€ ἁτόπου, µέγα v! xal θαυμαστὸν χατορ- 
ὡς διὰ τοῦ σταυροῦ τὴν σωττρίαν τῶν àv- 
^ Κατ ἄλλον τρόπον, συγχωρεῖ τὸν ὅσιον 
' παχῶς, ἵνα μὴ ix τοῦ ὁρθοῦ συνειδότος 
, $8 χαὶ ix τῆς δοθείσης αὐτῷ δυνἀμεώς τε 
ενος εἰς ἁλαδονείαν ἐμπέτῃ, ὡς ἐπὶ Παύ- 


potestatem gratiamque divinitus sibi concessam in superbiam prolabatur : 


alia ex permissione. — Enimvero qus Providentize 
subsunt, partim ex beneplacito Dei sunt, partim 
ex permissione. Beneplacito fiunt ea omnia, qus» 
citra controversiam hona sunt : permissionis vero 
multae species sunt. Sxpe etenim justum  lomi- 
nem in chlamitates sinit incidere, ut latentem in 
eo virtutem aliis prodat **, uti Job accidit **. 
Nonnunquam aliquid iniqui fleri permiltit, ut per 
eam actionem, qua iniquitatis speciem babet, 
magnum aliquid et mirandum patretur : sic per 
erucem hominibus salutem procuravit. Quin alio 
quoque modo virum pium gravibus inconimodis 
affici patitur; ne 8 recta conscientia excidat, 
velut in Paulo 


εναλείπεταί τις πρὸς καιρὸν πρὸς διόρθωσιν B Cur Deus alios, aique alios deserat. — Quin. ad 


ναι τὸ χατ αὐτὸν σχοποῦντες οἱ ἄλλοι πα!- 
Wt, ὡς ἐπὶ τοῦ Λαξ ρου xal τοῦ πλουσ[ου. ὢν- 
p ὀρῶντές τινας πάσχοντας, συστελλόµεθα. 
ελιµπάνεταί δ τις xal εἰς ἄλλου δόξαν, o5 5v 
Ὢ Τονέων ἁμαρτίας, ὡς ὁ kx γενετῆς τυφλὸς, 
ιν τοῦ Yioo τοῦ ἀνθρώπου b. Πάλιν συγχω- 
"€ παθεῖν εἰς ἄλλου ζῆλον, ἵνα τῆς δόξης τοῦ 
κ µεγαλυνθείσης, ἄοχνον τὸ πάθος τοῖς ἄλλοις 
»ἐλπίδι τῆς μελλούσης δόξης, xat ἐπ'θυμίᾳ 
λλόντων ἀγαθῶν, ὡς ἐπὶ τῶν μαρτύρων. 
μεῖταί τις, xal εἰς αἰσχρὰν ἐμπεσεῖν πρᾶξιν 
εἰς διόρθωσιν ἑτέρου χείρονος πάθους’ olov, 
ἑπαιρόμενος ἐπὶ ταῖς ἀρεταῖς, χαὶ τοῖς xat- 
ειν αὐτοῦ, παραχωρεῖ τοῦτον ὁ θεὸς εἰς πορ- 


alios erudiendos aliquantum quispiam deseritur, 
ut alii, calamitosum ipsius statum intuentes, do- 
cumentum inde capiant * : quemadmodum in La- 
zaro et divite *. Sic enim natura comparati sumus, 
ut, cum aliquos afflictos cernimus, animum ipsi 
conirahamus. Ad alterius etiam gloriam, et non 
ob sua vel parentum delicta aliquis deseritur : ut 
ille cecus a nativitate *, ad gloriam Filii hominis. 
Sinitur insuper quispiam ad emulationis studium 
in aliorum animis excitandum, grave aliquid per- 
péti; quo nimirum aucta ejus, qui perpessus est, 
gloria, alacriter alii adversa  perferant, future 
glorie spe, et futurorum bonorum desiderio ad- 
dueii, ut in martyribus evenit. Sinitur denique 


ιπεσεῖν i, ὅπως διὰ τοῦ πτώματος εἰς συν- C aliquis in obscenum facinus interdum proruere, 


y τῆς οἰχείας ἀσθενείας ἐλθὼν, ταπεινωθῇ, 
σελθὼν ἐξομολυγήσηται τῷ Κυρίφῳ. 


ut hac ratione gravius aliquod vitiutu depellater. 
Exempli gratia : Sit aliquis, cui virtuleg sux et 


eta animos attollant : sinit hunc Deus in fornicationem incidere, ut per hujusmodi lapsum 
litatem suam agnoscens, deprimatur, accedensque conf(iteatur Domino. 


mes. c. 44. Ὁ Job 1, 19. 


b. €. 91. 


! Jl Cor. x1, 7. 


* Nemes. ibid. ^ *Luc. xvi, 19. *Joan. vii, 3. 


VARLE LECTIONES. 


st aliquid : in editione Veron., et in cod. R. 2927 vacuum spatium apparet. In IV Reg. et in N. 
κατὰ συγχώρησιν δὲ οὕτως. In. R. 2426 χατὰ συγχώ ιν δέ ἐστι, sed nullo sensu. R. 3362 χατὰ 


σιν δὲ τὰ ἑναντία, ὅσα πρὸς δοχιμ]ν γίνεται. Β. 2 
, ὅσα εἶσὶ πονηρἀ. Quas omnia a librariis videntur excogitata. 
Nemesio , cap. 44 : Τῆς δὲ συγχωρήσεως πολλὰ ε 
f Cod. S. Hil. et apud Nemesiunm κατορθώση. 
! Cod. S. Hil. et ali 


vsxac. R. 2929 χατὰ συγχώρησιν 5 
restitui potest ex 
sodi sunl. 


εἶπεται. ἃ Quadam τοῦ θεου. 


et 2109 κατὰ συγχώρησιν δὲ, ὅσα πρὸς δο- 
n: Permissionis autem 

5 Mss. fermeomnia, et apud Neinesium 
πεσεῖν. 


NOTE. 
tatione Joannis Cononis Norimbergensis, D et styli, tum phitosophice eruditionis consonantia, 


Predicatorum , curavit. Consimili modo 
im hujus libri caput περὶ φυχῆς, de anima, 
µας Nysseno, t. 1 Operum hujus doctoris. 
one Cononis, fol. 1111, hzc verba reperi, 
ad librum, Περὶ τῆς τοῦ ἀνθρώπου ]εγέ- 
dest, De productione hominis, hanc expo- 
| reservemus. Unde suspicari quispiam pos- 
sedem auctore, Gregorio utique Nysseno, 
m De hominis natura, qui in editione item 
psi ex translatione Dionysli exigui, De crea- 


esinis nuncupatur, sic et alium Illum, Περὶ" 


&vijc, aut. γεγέσεως ὀνθρώπου, De opificio 
ectara hominis, qui inter ejusdem Nysseni 
abejur, conscriptum esse. Eximia siquidem 
[we luceubratione visitur, cum sententiarum 


Αι in editione Grzco-Latina Nemesii, et in codi- 
cibus mss. hzc voces non oecurrunt, περὶ τῆς τοῦ 
ἀνθρώπου Ὑενέσεως, de hominis productione, sed 
locus integer sic enuntiatur cap. 42 : 'A2X' εἰς τὸν 
τῆς δημιουργίας λόγον ἀναθαλώμεθα τὴν τούτων 
ἔχθεσιν * Sed harum rerum expositionem in disser- 
tationem de creatione rejiciamus. Quanquam Gre- 
orius librum, qui Περὶ χατασκευῆς ἀγθρώπου, 
b. structura hominis inscribitur, edidit, ut instar 
appendicis et complementi esset ad eos quos san- 
ctus Basilius ipsius frater De operibus sex dierum 
creationis vulgaverat ; quemadmodum ipse testatur 
in epistola nuncupatoria ad Petrum fratrem alte- 
rum. Hunc porro nodum sagacioribus criticis sol- 
vendum relinquo. 


961 S. JOANNIS DAMASCENI 

Boni malique eleciio in nobis sita : ad effeuio- A Χρὴ δὲ γινώσχειν (94), ὅτι ἡ μὲν αἴρεσις τί 
uem necessaria Providentia. — Mud autem nosse — xtétov | ἐφ᾽ ἡμῖν ἐστι ' τὸ δὲ τέλος, τῶν pkvi 
oportet *, rerum agendarum electionem quidem τῆς τοῦ θεοῦ συνεργίας, δικαίως συνεργοῦν 
nobis sitam esse, probarum vero actionum finem  προαιρουµένοις τὸ ἀγαθὸν ὀρθῷ συνειδότι, x 
Dei auxilio ascribendum, secundum prascientiam πρύγνωσιν αὐτοῦ ^ τῶν ὃξ πονηρῶν, τῆς iva 
suam opem juste ferentis illis, qui recta conscien- εως, τοῦ θεοῦ πάλιν κατὰ thv πρόγνωσιν α' 
tia bonum amplectuntur : malarum contra Dei— xaío; ἑγκαταλιμπάνοντος. 
derclictioni, malum homiuem secundum przscien - 
tian suam juste deserentis *. 

Descriio ex cerlo consilio, exque omnimoda τέ- Ί ης δὲ ἑγχαταλείφεώς tiotv εἴδη δύο” E 
probatione. — Desertionia porro du: species sunt. ἐγχατάλειφις οἰχονομιχὴ, xal παιδευτιχἡ, x. 
Est enim desertio ex certa. dispensatioue, quae ad ἐγχατάλειψις τελεία ἀπογνωστική. Οἰχονομι 
eruditionem nostram vergit, Est rursus aljaex xal παιδευτιχὴ, ἡ πρὺς διόρθωσιν, xal σα 
omnimoda reprobatione proficiscens. Quae certa — xai δόξαν τοῦ πάσχοντος v:vopévr, ἢ καὶ πρὸ 
dispensatione fit, ca est qux» ad ejus qui patitur ζήλον, καὶ µίµησιν, 1| χαὶ πρὸς δόδαν θΘεοῖ 
einendationem, salutemque, οἱ gloriam, aut etiam D τελεία ἐγχατάλευψις, ὅτε τοῦ θεοὺ πάντα | 
4d alios :emulationis studio excitandos, aut deni- σωτηρίαν πεποιηχότος, ἀνεπαίσθητος καὶ ἂν 
que ad gloriam Dei confert, Omnimoda autem de- τος, μᾶλλον δὲ ἀνίατος, ἐξ οἰχείας προθέσε 
sertio accidit, cum, nullo remedii genere przter- µμµείνῃ ὁ ἄνθρωπος. τότε παραδίδοται εἰς - 
misso 198 a Deo, stupidus tamen et incuratus ἀπώλειαν, ὡς ὁ Ἰούδας. Φείσοιτο ἡμῶν ὁ Ge 
propria animi destinatione remanet liomo, vel, ut ῥἑξέλοιτο τῆς τοιαύτης ἐγχαταλείψεως. 
melius loquar, insanabilis: tuneque extremo exitio traditur, veluti Judas Ἱ. Propitius sit 
Deus, et ab ejusmodi nos desertione custodiat. 


Sciendum autem est, complures esse divinse Χρὴ δὲ εἰδέναι, ὡς πολλοί εἶσιν οἱ τρόποι ' 
providentiz: modos, qui nec verbis explicari, nec Θεοῦ προνοίας, xal μήτε λόγῳ ἑρμηνευθῆνα 
mente comprehendi possunt. wp xata)ngOnvat δυνάµενοι. 

Ne illud quidem ignorandum, omnes rerum Aet γινώσχειν, ὡς πᾶσαι al σχ»θρωπαὶ ix 


acerbarum impetus, ad salutem eorum qui cum — tol; μετ εὐχαριστίας δεχοµένοις, πρὸς ou 
gratiarum actione ipsos excipiunt invehi, ingen- C ἑπάγονται, xal πάντως ὠφελείας Ὑίνοντα 
temque ipsis utilitatem afferre. ξενοι. 

Voluntas Dei antecedens, εἰ voluntas consequens. Xph δὲ εἰδέναι (95), ὡς 6 θεὸς προηγουμέν 


* De his vide p. 199 in adnot.  " Matth. xxvi 27. 


VARLE LECTIONES. 
j Edita et quidam eodd. τῶν πρακτῶν. Nemesius πραχτέων. Vetus interpr. operationum. 


NOTA. 


(94) Χρὴ δὲ γινώσκειν. 1d autem. nosse oportet, θέλημα προηγούµενον, eoluntas antecedess. B 
ete. Ad Christiane doctrinz: normam traducit hoc olia voluntas, olov θέληµα πρῶτον, veluti pri 
Platonicorum effatum, cujus meminit Nemesius — wt qui peccant, ΜΟΝ pereami; ilemque volum 
(seu foraan Nyssenus), cap. 27 : Optionem rerum — cunda, θέλημα δεύτερον, ut qui malis addiel 
agendarum in nobis esse, sed eorum qua elegimus, — tandem pereant. Non enim eos necessitate con 
eventum a (ato pendere. Quod ita corrigit Nemesius, punit, sed suapte voluntate. Locus alter 
et ex eo Damascenus, ut pro fato Providentiam po- — hom. 18 in Epist. ad Hchr. in qua dopliees 
nant. Christianis Tullius przeiverat lib. Acad, quast., — voluritatem indicst, exponendo, qui factum 
tibi sic Peripateticorum veterisque academiz sen- ,, Deus sacrificia offerri sibi jusserit, quae tay 
tentiam de Providentia Dei explicat : Nihil valen- D noluisse Scriptura testatur. Dudum ante | 
tius esse a quo intereat, quam vim animum esse di- — erat. liec. utriusque voluntatis divine dis 
cunt mundi, eumdemque esse mentem sapientiamque — Hierocles enim apud Photium, cod. 951,6 
pet[ectam, quam Deum appellant ; omniumque rerum — Platonem lib. De legibus doculssé Deum, 9 
que sunt ei subjectm, quasi prudentiam quamdam — quidem antecedente. bona. cóntenientia loi 
procurantem  ctelestia. maxime, deinde im terris ea.— impertiri, eaque conservare : Ἔστι γὰρ $i 

ue perlinent ad homines, quam interdum mecessi- ἀγαθῶν προηχουµένη δόσις, xal ἡ τῶν xeu 
atem appellant ; quia nihil aliter possit, atque ab ea — *pocióvcuv τήρησις ἴδιον ἔργον τῆς χα 
constitutum sit, interdum quasi fatalem etimmtulabi- νοίας ' altera ἐς ὑποθέσεως τῆς τῶν m 
lem ordinis sempiterni. Nonnunquam quidem eamdem ἀξίας, seu consequente, admissorum scelere 
[ertunam, quod. efficiat multa. improvisa haec, nec — nas infligere, et bonos ad beatam vitam traj 
opinata nobis propter obscuritatem ignorationemque — Damasceni sensum approbat sanctus Th 
causarum. part. quzst. 19, art. 6, ac neuter innocesd 

(95) Χρὴ δὲ εἰδέγαι. Observanlum enam est, elc.— Laxat siatum ad voluntatem antecedentem $4 
Voluntats antecedentis a consequente discrimen — innuiL vel cogitavit, uti nec alii Grzci. Jas 
idem ante Chrysostomus assignaverat duobus in plerique Petrum, ac presertim Orientsh 
locis, quoruin prior habetur hom. 1 in Epist. ad consensu docent Deum, quippe qui summe 
Ephes. ubi haec verba secundum propositum, volun- — est et φιλόφυχος, amans animas, propenso 
talis sue, ita. edisserit: Ubique bemeplocitum, ^st, — velle, ut omnes prorsus homines salvi sin 


a $ 4A. ad - 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. II. 


910 


µας σωθῆναι, xal τῆς βασιλείας αὐτοῦ τυχεῖν. A — Hoc itidem nosse oportet, Deum primaria οἳ 


ἐπὶ τὸ χολάσαι ἔπλασεν ἡμᾶς, ἀλλὰ πρὸς τὸ 
ilv τῆς ἀγαθότητος αὐτοῦ, ὡς ἀγαθός. 'Apap- 
ς δὶ θέλει χολάζεσθαι, ὡς δίχαιος. 


MEE οὖν, τὸ μὲν πρῶτον, προηγούµενον θέλη- 
εὐδοχία, ἐξ αὐτοῦ ὃν, τὸ δὲ δεύτερον ἐπό- 
(nga, xaX παραχώρησις, ἓξ ἡμετέρας αἱ- 
3X abcr διττή dj μὲν οἰχονομιχὴ, xol παι- 
αρὺς σωτηρίαν, Ἡ δὲ ἀπογνωστιχὴ πρὸς 
πόλασιν, ὡς εἰρήχαμεν. Ταῦτα δὲ ἐπὶ τῶν 


ἡμῖν *. 


autecelente voluntate velle omnes salvos esse, οἱ 
regni sui compotes fleri *. Non enim nos ut pu- 
niret, condidit; sed quia bonus est, ad bor ut 
bonitatis suce participes esseinus. Peccantes porro 
puniri vult, quia justus est. 

Permissio duplez. — ltaque prima illa voluntas, 
antecedens dicitur et beneplacitum, cujus ipse 
causa sit : secunda autem, consequens voluntas et 
permissio, ex nostra causa ortum babens; eaque 
duplex : altera dispensatione quadam fit et ad sa- 
lutem erudit, altera a reprobalione proficiscitur, 
ad absolutam, ut diximus, ponam pertinens. At- 
que hae in illis que in nostra potestate non 
sunt. 


δὲ ἐφ᾽ ἡμῖν, τὰ μὲν ἀγαθὰ προηγουμένως Β — Deus nullo modo mala vult, sed fieri permittit. — 


ai εὐδοχεῖ. Τὰ δὲ πονηρὰ, xai ὄντως χαχὰ, 
οηρουμένως, οὔτε ἑπομένως θέλει’ παρα- 
τῷ αὐτεξουσίῳ. Τὸ γὰρ χατὰ βίαν Ὑινό- 
ὁλογικὸν, οὐδὰ ἀρετή. ! Προνοεῖ ὁ θεὸὺς πά- 
Χτίσεως, xal διὰ πάσης τῆς κτίσεως εὖερ- 
χαὶ παιδεύων, χαὶ δι αὐτῶν πολλάχις τῶν 
M, ὡς ἐπὶ τοῦ "106, xal τῶν χοίρων. 


Eorum vero qus in uobis sita sunt, bona quidem 
primario Deus vult, et secundum beneplacitum ; 
mala autem qua revera mala sunt, neque prima- 
rio, neque consequenter vult, sed libero arbitrio 
permittit. Nan quod vi efficitur, nec rationi con- 
venit, nec virtutis nomen obtinere potest. Deus 
creatis omnibus providet, et per omnia creata, 


να plerumque d:emonuin opera (velut in Jub et porcis * liquet) beneficiis afficiat el eru- 


ΚΕΦΑΛ. A' [MA]. 


Περ) προγγώσεως xal προορισμοῦ. 
Πινώσχειν (96), ὡς πάντα μὲν προχινώσχει ὁ 


lim. u, ἐ. * Matth. viii, 30 seqq. 


CAP. XXX. 
De praescientia et pradestinatione. 
Deus omnia prascit, sed non omnia prafuit, — 


VARLE LECTIONES. 


punt hsec in N. et R. 2920. 


! Hzec desuut in nostro cod. usque ad (inem capitis. 


NOTE. 
5B Alexandr. lib. De adoratione in spiritu. C tatis forsitan usurpare, wt uostro loquatur affectu, 


' ne Augusliniane de divina gratia do- 
systema boc capite niancum quibusdam vi- 
s sanctus Prosper et auctor libri De voca- 
mium, bonam hanc Dei voluntatem defen- 
| susceperunt. 
χρὴ Υινώσχει». Scire oportet. Eodem modo 
| Maximinus in collatione cuin Theodosio Ca- 
Í n. 2, et in Vita sua, n. 8, legitur pro- 
86, prescientiam esse rerum qua pote- 
ιοφίγω sunt , sermonum puta, οἱ operum : 
donem vero, earum qux Deo disponente 
660 accidunt, scilicet casuum, praemiorum, 
lerum, eic., quz quidem explicatius Noster 
n Dialogo conir. Manich. fuseque tractantur 
Bla in Chanangam εἰ publicanum, quam Sa- 
didit, t. V Operum Chrysostomi et. placitia 
Memicis relertain agnoscit. Uno verbo Pa- 
wei, eum caverent ne divina futurorum 
» hnmarnz libertati nociva putaretur, juxta 
stici et bianichzi asserebant, hoc frequen- 
slearunt, actiones bominum liberas non 
Fl, quia noverit Deus, sed esse a Deo co- 
quia future erant. Deum quippe malarum 
& Causam Πο esse. Sic olim disputabaut 
& Martyr, Apolog. 1; Tatiauus, Orat. ad 
Origenes, Jib. 1 in Epist. ad Rom. cujus 
iasiljus οἱ Nazianzenus in Philocalia sua 
iabere voluerunt, cap. 26. Omitto Theodo- 
lm cap. xxiv Ezech. llieronymus in. hoc 
& prophete caput, juxta Grecorum Patrum 
Mationem observat, Deum vocem ambigui- 


PaTROL. GR. XCIV. 


ul liberum hominis servelur arbitrium, ne ez pra- 
scientia ejus, quasi necessitate, vel facere quid, vel 
nom facere cogatur. Non ez eo qmod Deus sciant 
idcirco futurum est, sed quia futurum est, Deus 
novit, quasi sciws futurorum. 1d quod ante dixerat 
in eap. xxvii Jeremniz. Legenda vero in primis est 
ejusdem ea de re epistola ad Paulinum. Hoc prz- 
stituto principio, ipsorum de pradestinatione sen- 
tentia alia non erat ab ea quam Prosper sincere 
refert epistola ad Augustinum: Retractatis priorum 
doctorum hac de re opinionibus, inquit, pene om- 
nium par invenitur, unaque sententia, qua proposi- 
(um et predesiinationei Dei secundum prascientiam 
receperunt, ut ob hoc Deus vasa honoris et vasa con- 
lumelim fecerit, quia finem mnius cujusque previ- 
derit, et sub ipso gratie adjutorio, in qua futurus 
essel, voluntale εἰ actione. previderit. lta. quidem 
veteres illi pro libertate hominis3 vindicanda dispu- 
tabant. Ex quo vero tlicologicis ejusmodi placitis 
Pelagiani abusi sunt, ut concluderent gratiam ob 
merita, etiam precognita dari, Latini doctores 


satius duxerunt, bona opera divine pretinitioni 


ascribere, mala vero presciri duntaxat concedere. 
Sententiam hanc, dimissa priore, amplexus est 
Augustinus, lioc Apostoli testimonio victus : e Quis 
l& discernit ? » Cum hac de re aliter saperem, inquit, 
quam mihi Deus in hac quastione solvenda, cum ad 
episcopum Simplicianum scriberem, revelavit. Inte- 
rim veius opinio in Oriente perseveravit, eum 
nullas illic radices egisset Pelagianus error, eujus 
de divina gratia capita Grxci non noverunt, tam- 


Jl 


9*1. 


S. JOANNIS DAMASCENI 


9r? 


Hilud scire interest !*, Deum omnia quidem przm- A θεὸς, οὗ πάντα δὲ προορίζει. Ἡρογινώσχει γὰρ τὰ 


scire, sed non omnia prefinire. Przscit enim ea 


qu: in nostra polestale sunt: at non item ca. 


praefinit. Nec etiam malitiam patrari vult; nec 
rursus virtuti vim affert. Quocirca divina jussio 
cum przscientia conjuncta przfinitionem efficit '*. 
199 Deus porro ea qux nostri arbitrii non sunt, 
pro sua przscientia prefinit. Etenim juxta ipsam, 
omnia jam pro eo atque bonitatem et justitiam 
suam decet, ante definivit. 

Virtus a Deo nature indita, id est consentanea, et 
stilla ejus. sit capaz. — lllud quoque sciendum, 
virtutem nature nostre divinitus inditam esse; 
Deumque ipsum omnis boni fontem οἳ auctorem 


1 Chrys. hom. 12in Epist. ad Ephes. 


ἐφ᾽ ἡμῖν, οὗ προηρίξει δὲ αὐτά. O5 γὰρ θέλει τὸν 
xaxlav Ὑγίνεσθαι, οὐδὲ βιάζεται τὴν ἀρετήν. "Doct 
τῆς θείας προγνωστιχῆς κελεύσεως ἔργον ἑστὶν 6 
προορισμός. Προορίζει δὲ τὰ οὐκ ἐφ᾽ ἡμῖν χαιὰ «by 
πρόγνωσιν αὐτοῦ. "Hór γὰρ χατὰ τὴν πρόγνωσιν 
αὐτοῦ προέχρινε πάντα ὁ θεὸς χατὰ τὴν ἁγαθότητε 
xaY τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ. 


Χρὴ δὲ γινώσχειν (97), ὅτι ἡ μὲν ἀρετὴ, Ex τοῦ 
θεοῦ ἑδόθη Ev τῇ φύσει, χαὶ αὐτός ἐστι παντὸς ἆγα- 
θοῦ ἀρχὴ καὶ αἰτία, καὶ ἐχτὸς τῆς αὐτοῦ συνερ- 
γίας (98), χαὶ βοηθείας, ἀδύνατον ἀγαθὸν θελῆσαι ἢ 


5! Act, S, Max. 


NOT &. 
etsi ejus de peccato originali doctrinam Atticus, B rium erat, seu vitium, corruit, inquit Damascenus: 


Nestoriusque patriarche CP. et synodus Ephesina 
proscripserant. Theodoretus et Damascenus Pela- 
gianos, dum hzreticos recensent, nequidem indi- 
cant. Timotheus CP. Manichaorum iimpietates eis 
affingit. Solus Photius in Bibliotheca, cod. 55 et 
54, de Pelagiana hieresi explicatius scribit : quin 
et Massilienses dure perstringit, quod Augustini 
doctrinam, seu libero arbitrio infensam lacerarint : 
Kaxüg δὲ λέγειν Αὐγουστῖνον , xal δ.ασύρειν, ὡς 
ἀναίρεσιν τοῦ αὑτεξουσίου εἰσηγησάμενον. Meminit 
litterarum Coelestini εἰ Leonis Magni, qui apud 
episcopos Gallix sancti doctoris patrocinium sus- 
ceperunt ; itemque librorum Prosperi hominis Dei, 
ἄνθρωπος ὡς ἀληθῶς τοῦ θεοῦ, cujus opera Pela- 
gianismi reliquiz exstincta fuerint, ἀφανεῖς αὐτοὺς 
ἀπειργάσατο. Sed nec a Pelagianis secernil eos 
qui Semipelagiani audierant. In epistola Justiniani 
ad quintam synodum, et collat. 5 ejusdem concilii 
generalis. Augustinus censetur inter salubris do- 
etrin;e magistros. Synodi locum Grace recitavit 
Calecas, cum Graeum | actorum contextum usquam 
exstare negel Marcus Ephesius in sermonibus de 
purgatorio. Verum quando Leontius Byzantinus, 
actione 3, de sectis, Augustinum czsteris doctori- 
bus annumeravit , quinta synodi decretum ex- 
scripsisse omnino censeudus est. Ceterum Grzci 
Patres pradealinationis voce non intellexerunt , 
quemadinodum Augustinus, preparationem bene - 
ficiorum, quibus certissime liberuntur, quicunque 
liberantur : sed voluntatem iliam consequentem, 
seu decretum, quo Deus premia vel supplicia sin- 
gulis destinavit, prout quisque vel odio, vel amore 
dignus erit. Chrysostomus siquidem hom. 19 in 
Epist. ad Rom. ubi querit, cur antequam Jacob 
et Esau nati essent, ὁ μὲν ἑτιμᾶτο, ὁ δὲ κατεδικά- 
ζετο, ille honore a[[iciebalur, hic supplicio ; ad hunc 
modu respondet : llle cui aperta sunt arcana co- 
gitationum, perspicue novit, τίνες μὲν στεφάνων 
ἄξιοι, τίνες δὲ χολάσεως, quinam coronarum digni 
sunt, quive suppliciorum. Et rursum : Πε qui ani- 
mw inspicit, eum quoque probare novit, el quis 
salute dignus sit. Καὶ γὰρ μόνος αὐτὸς οἶδεν ἀχριδῶς 
στεφανοὺν, solus quippe perfecle novit coronas ut 
justum est impertiri. Alia complura quie idem canunt 
omitio, qua ad longum relerrem, nisi brevitati 
studendum essel. 

(97) Xoh rure o xsw. Illud porro sciendum. Lo- 
quitur illo statu quo homo ante peecatum, 
propter inditas sibi virtutes, divinum exemplar 
referebat. [ρθρο erant bonorum semina, quibus co- 
lendis prefectus erat, juxta Tuüeologum. Verum ix 
του xatà φύσιν, €x sialu natura consentaneo delle. 
clens, εἰς τὺ παρὰ φύσιν, in id quod nature contra- 


nimirum, ut observat Clemens Alex. lib. νι Strom. 
contra Gnosticos : Natura quidem capaces virimtis 
sumus ; Οὗ μὴν ὥστε ἔχειν αὐτὴν ix γενετής, ἀλλὰ 
πρὸς τὸ χτήσασθαι ἐπιτήδειοε, non ut eam α nativi- 
tate habeamus, sed ejus comparanda simus idonei. 
Nam quia vir(ulis studium rationi conforme est, ovy- 
γενές τι ἔχόμεν πρὸς αὐτὴν, quamdam. cum es co- 
gnationem habemus. Hoc autem. habilitas propensio 
est ad virlutem ; &pezh δὲ o0, non ipsa virtus. Caete- 
rum hic auctor audiendus non est, ubi negat Adame 
inditas a Deo virtutes ipsas fuisse. Hieronymus, in 
cap. 1 Epist. ad Galat. Grecig tractatores, ut. lo- 
quitur, secutus, liominem ait: sine Christo mon na- 
sci, nec non habere semina in se sapientie et justi- 

tie, reliqaarumque viriutum. Qua tamen dociris 

Pelagius po-thac abusus est, ut gratiz Dei neces- 

sitatem excluderet. Melius Nazianzenus, in Carmise 

de virtut. hum., docet homini concessum a Deo uw 

ad bonum esset idoneus, tum virtutem adjici ; 


Κεῖνος 6exzbv ἔθηχε καλοῦ, xal χάρτος ὁπάζει. 


(98) Καὶ ἐκτὸς τῆς αὐτοῦ συ»νεργίας. Et. eit 
ejus opem. Dixit Deum esse causam omnis bomi: 
subjungit non solum ad agendum, sed etiam si 
volendum ejus nos auxilio egere , adeoque ante 
riuris gratie necessitatem agnoscit. Quia vere 
Graci Patres ita vulgo loquuntur , ac οἱ penes nes 
essent primordia fidei et boni operis , tum quande 
volumus, Deus addat gratiam ; difficultatem bant 
Combefisius noster amolitur observat. 10 in ser 
nonem Clementis Alex. cui titulus, Quis dives sal- 
vandus sit ? Dixerat Clemens : Homo swa επί 
operam ponens, ut compressis affectibus tranquil 
animi fial, nihil inde prestat. Sin ejus desideri 
vehementius | inardescat, diligentiamque omnem οὐ» 
hibeat ; τῇ προσθήκῃ τῆς παρὰ Θεοῦ δυνάµεως, et 
juncta illi divina virtute votorum evadit compet. 
Deus namque voleutibus animis aspirat. Sim vero 
cepta promptiludine desciscat, xai «à δοθὲν ανεῦ 
συνεστάλη, etiam datus spiritus contrahitur. Ineiti 
namque viriutem largiri, ejus fuerit, qui vim 
ret. llec cum in Pelsgianisui suspicionem qui 
traxerint , Combefisius : Mihi potius alia grelis 
commendatio, inquit, nostri ad eam conatus e$ 
plicatio ; ut primum sit velle, ipsum nobis imutib, 
ac ne velle quidem, nisi gratia excitante, qua est $ 
δοθὲν πνεῦμα, concessus. spiritus , ipsum velie 
είαπε, ei qui conirahitur non volentibus, ut 
τῆς παρὰ Θεοῦ δυνάµεως, novo auzilio virtulis com 
potes fant. Similia Ambrosio, Chrysostomo, eli 
que Patribus eodem  collineant, quibus mon gratin 
eliminant ; sed (quod Paulus) adhortantur ne in s 
cuum eam recipiamus. Valdeque injustus est, qui & 


^73 


μας 


ΡΕ FIDE ORTIIODOXA LID. II. 


914 


zodSa. ἡμᾶς. Ἐφ ἡμῖν δέ ἔστιν, Λἐμμεῖναι τῇ ἀρᾶ- A esse ; ul citra ipsiusopem et auxilium bonum velle 


τῇ, xal ἀχολουθῆσαι τῷ θεῷ πρὸς ταύτην χαλοῦντι, 
ἢ ἀποφοιτῆσαι τῆς ἀρετῆς , ὅπερ ἐστὶν ἐν τῇ xaxía 
γενέσθαι, χαὶ ἀχολουθῆσαι τῷ διαθόλῳ, πρὸς ταύτην 
χαλοῦντι ἀθιάρτως. Ἡ Υὰρ xaz!2 οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, 
εἰ μὴ ἀναχώρησις τοῦ ἀγαθοῦ * ὥσπερ xal τὸ " axó- 


19 Cf. infra. lib. ni, c. 14. 


nec facere possimus ; ceterum nobis liberum esse 
in virtute perstare, Deumque ad eam vocanteui 
sequi, vel a virtute abscedere, hoc est, in vitio ha:- 
rere, ac diabolum, qui nulla vi injecta ad illud nos 
vocat, ducem sequi. Neque enim vitium aliud quid- 


YARLE LECTIONES. 


-» N, ὡς χαὶ τὸ. 


NOTAE. 


illustria Patrum , Auguslino prasertim superiorum, 
loca. quod non Calvinigna, astruantque liberum ar- 
bitriun, Pelagianismum sapere dicat, etc. Recle vir 
doctus. adnotavit, τὸ δοθὲν πυεῦμα, concessum spi- 
ritum, Clementi esse. gratiam prsevenientem , qua 
pulsante volumus , ut. potentior vis alia addatur. 
Quocirea Theelogus , orat. 31, hoc Domini effato 
Non omnes capiunt verbum istud, sed quibus datum 
est, totum. Deo tribu definivit : τὸ πᾶν ἀνέθηχε τῷ 
βεῷ. Nam τὸ βούλεσθαι καλῶς, δεἶται τῆς παρὰ θεοῦ 
ῥηθείας. wt quis. recte. velit, Dei auzilio opus est. 
Quinimo αὐτὸ τὸ προαιρεῖσθα: τὰ δέοντα, ΟΞῖόν τι 
xi ἐχ Θεοῦ, χα) δῶρον φιλανθρωπίας, eligere que 
secessaria sunt, hoc divinum quiddam est, εἰ ex Deo 
profecium | ejusque humanitatis donum. Chrysosto- 
mus, hom. 15 in Joan. Credere in Christum, inquit, 
lumane cogitationis non. est , sed τῆς ἄνωθεν &mo- 
χαλύφσως δεῖ , superna opus est revelatione, atque 
animo qui revelationem suscipiat. Mic quidem sin- 
eerug fidei. doctor, alicubi negavit voluntatem ho- 
minis, Dei gratia anteverli , no liberum l:edatur 
arbitrium. Οὔτε γὰρ ὁ Oz, inquit, homil. 55, t. V 
edit. Savil, οὔτε ἡ τοῦ Πνεύματος χάρις vh ἡμετέραν 
προφθάνει προαΐρεσιν * sed de ea gratia loquitur, 
qua fides perfectionis apicem obtineat, ὥστε µένειν 
αὐτὴν διηνεκώ; ἄσχιστον, χα) ἀπερίτρεπτον, ul. tn- 
teucussa et ἱπιπιοία maneat ; non. de priori illa 
motione , cui si interius pulsanti animum auende- 
rimus, omne (landem genus armamenti. auxiliique 
adjiciatur. Εἶτα ἐπειδῃ προσέλθωμν, τότε τὴν παρ 
ἡαυτοῦ παρέχει συμµαχίαν ἅπασαν. llanc vocantis 
Spiritus gratiam interiorem esse confirmat hom. 
jn cap. xvi, Act.v, 14, ubi Dominus dicitur aperuisse 
cor mulieris Lydi, ut P'aulum 2useultaret. Τὸ. μὲν 
οὖν ἀνοῖέαι, τοῦ Θεοῦ, inquit, τὸ δὲ πρησέχειν, αὖ- 
εὓς ' Itaque Dei erat aperire ; mulieris vero, animum 
aHeudere. Wursum hom. in Epist. ad Hcbr. ad hzc 
verba c. xii, 3 2: Aspicientes in auctorem fidei υεεἰγα, 
imitia fidei in Christum refundit. Αὐτὸς iv ἡμῖν 

πίστιν ἐνέθηκεν , inquit, αὐτὸς τὴν ἀρχὴν ἑω- 
xtv* Ípse nobis fidem indidit ; ipse primordia lar- 
gitus est, juxia ac. Christus discipulis aiebat : « Non 
ves me elegisiis , sed ego elegi vos. » Ei δὲ xai ao- 
sh, ἀρχὴν ἡμῖν ἐνέθηχεν, αὐτὸς καὶ τὸ τόλος ἔπι- 


θέσει Quod si initiwm ipse indidit, finem ipse quo- D 


que imponet. Ecquis enim credidisset, inquit, hom. 7 
iu Ep. | ad. Cor. yh θείας δυνάµεως προηγουµέ- 
νης, misi divina vis precessisset. Quando ergo docet 
nosrum esse (idem adhibere, cui Dei auxilium 
succedat, fidem esse opus liberi arbitrii , solum 
volnntatis inuuit. motum, quo revelanti Deo assen- 
sum dainus, nec anteriorem gratiam excludit, sine 

a leri nequeat ut fidei doctrinam excipiamus. 
Bac gratia qui bene utitur, altera donatur, qui 
Dec sit mera motio moralis, ut recentiores loquun- 
tur, qua bonum voluntati amandum proponatur, 
sed voluntas ipsa efficaciter moveatur , obfir- 
meturque ad illu persequendum. Ἐὰν θελήτη:, 
inquit, hom. 8 in Epist, ad Philip. τότε ἑνεργὴσαν 
$5 θέλειν, quod si volueris , tum operabitur ut velis 
xat προθυµίαν αὐτὸς δίδωσι καὶ ἐργασία», ac prom- 
ptum desiderium | ipse. dat , et aciionem. Nam, ut 
idem ait in cap. v Epist. ad Galat, Gratia non modo, 


ut:lez olim, a. cupiditatibus abstinere suadet, sed et 
marcescere eas (acit, ad sublimioremque vitam pro- 
vehit, οὗ χελευούσης µόνον αὐτῶν ἀπέχεσθαι, ἀλλὰ 
καὶ μαραινούστς αὐτὰς , καὶ πρὸς μείζονα πρλιτείαν 
ἀναγούσης. Id quo.1 bom. 15 in Epist. ad Rom. fieri 
docet , permistione divine efficacitatis cum proba 
voluntate ἑνέργειαν προαιρέσει χιρναμένην τῇ χοη- 
esi. Quam ei gratize vin seriemque magnus Cy- 
rillus edisserit lib. De ador. in spir. et. ver. p. 35, 
ubi angelos tenendo manum Lot. significasse ait : 
Non nos nudis serinonibus exstimulari, xaX ταῖς εἰς 
νουν παρακλήσεσιν, ἀποφοιτᾶν ἁμαρτίας, nec. sua- 
siguibus, qua mentem percellant, ut a peccato rece- 
damus : sed omniwmn Salvatorem Deum eo benigni. 
talis descendere , ὧν ἐνεργὸν mousla0at τὴν ἔπικου- 
ρίαν, ut esse efficax auxilium suum prestet , juxta 
tllud, « Tenuisti manum dexleram meam, et in volun- 
tale (να deduxisii me.» Nam quia natura hominis 
infirma est, nec satis. virium. habet, «4. emergere a 
vitiis queat, opem illi fert Deus, adeoque διττὴν ἆπο- 
víuto» ὁρᾶται χάριν, νουθεσίαις ἀναπείθων . xal 
ἐπιχουρίαν εὑρὼν, xal ἁμείνω τιθεὶς τοῦ παρὰ πόδας 
xai τυραννοῦντος xaxov, duplicem gratiam impertiri 
cernitur, cum monitis suadendo, (uit. ejusmodi auzi- 
lium. reperiendo, quo valentior reddaiur. presente 
silio, cujus tyrannide vexatur. En preter gratiam, 
qua suasionibus mens intus afficitur , efficacem 
alteram, qua totus liomo roboratur, et divino operi, 
sedatis affectionibus et. vitiis, applicatur. Quinimo 
Clirysostomus eam esse viu viclricis gratia astruit, 
ut nec momenta, nec circumstantias rerum aucu- 
pari egeat. Paulum furentem adhuc. (inquit hom. 43. 
t. 1) ferocientemn. adhuc, in cedes [eroentem, atira- 
xit Christus. 0ὐδὲ γὰρ ἀνέμεινε ληξαι «b. νόσημα, 
xai σθεσθΏναι «b πάθος, xat πραότερον γενέσθαι τὸν 
ἄγριον, xa οὕτως εἴλχυσεν * Non enim ezrspeciawit 
ut morbus cessaret, vitiosus affectus exstinguerelur, 
efferutusque tandem. auimus. mansuesceret, ac lunc 
traheret : sed in ipso furore eum capit, ἵνα δείζῃ τὴν 
αὑτοῦ δύναμιν», ut potentiam  osteudat. suam , qua 
fereescentis actutum. irgg insaniam domat, el perse- 
cultorem vincit. Consinilia legesis de Matthaeo 
homil. 81 in. Mattli. Nemo igitur. Chrysostomum 
aliosve Patres Pelagianismi invidia aspergat, quod 
Deum dixerint ccelesti inotione illis aspirare, quos 
consensuros sibi praviderit. Nam , ut doctissimus 
Petavius, t. | Dogm. lib. ix , cap. á, ex Sixto Se- 
nensi observat, non. divine gratiae meritoriam, ut 
dicitur, causam annuunt, sed gratuitas largitionis 
opportunitatem. Non enim inanimorum more 
homines moventur a Deo : sed cuin liberi arbitrii 
sint, atque ita. comparati, uL pro variis rertuu et 
temporum circumstantiis modo unum aliquod am- 
plectantur, erga quod alioqui nullatenus afficeren- 
tur; quis inficietur Deum universi rectorem , eas 
etiam adhibere, uL couverlal illos, quos salvare 
studuerit ? Nam «diligeutibus Deum omnia cooperan- 
tur in bonum , iis qui secundum propositum vocati 
sunt sancti.» Sic absque gratuil:e vocationis dispen- 
dio Chrysostomus bom. 6 in Epist. ad Rom. affir- 
mat, Mattheum publicanum ob ingeuuitateim suam 
accersilum esse, et Paulus, tainetsi in fldeles sse- 
vierat , miscricordiam se consecutum — ait , quia 


Lit 


S. JOANNIS DAMASCENI 


wb 


quam est, nisi recessus a bono, veluti tenebre, Α τος τοῦ φωτός ἐστιν ἀναχώρῆσις. Μένοντες οὖν lv εῷ 


recessus a luce. Àc proinde in statu naturze consen- 
taneo manentes, in virtute sumus : ab eo autem 
statu, boc est a virtute deflectentes, in id quod na- 
ture repugnat vitiumque labimur. 


900 Ponitentia est ab eo quod naturz adver- 
salur, ad id quod ipsi conveniens est, atque a 
diabulo ad Deum, per piz vite studium, laboresque 
regressio. 

Homo masculus conditus. — lunc itaque homi- 
nem summus ille Opifex masculum condidit, divi- 
nam ei gratiam suam impertiens, seque per eam 
ipsi communicans : quo factum est, ut in morem 
prophetz, animantibus, veluti mancipiis sibi datis, 


χατὰ φύσιν, bv xfj ἀρετῇ ἔσμεν * ἐχχλίνοντες δὲ τοῦ 
κατὰ φύσιν, ἤγουν Ex τῆς ἀρετῆς, εἰς τὸ παρὰ φύσιν 
ἐρχόμεθα, καὶ ἓν τῇ χκαχίᾳ Τινόμεθα. 


Μετάνοιά ἐστιν Ex τοῦ παρὰ φύαιν εἰς τὸ χατὰ φύ. 
σιν, xat £x τοῦ διαθόλρυ πρὸς τὸν θεὸν ἀπάνοδος, δὺ 
ἁἀσχήσεως xal πόνων. 


Τοῦτον τοίνυν τὸν ἄνθρωπον ὁ Δημιουργὸς ἄῤῥενσ 
χατεσχεύασε, μεταδοὺς αὐτῷ τῆς ἑαυτοῦ θείας χά- 
ρ'τος, χαὶ ἓν χοινωνίᾳ ἑαυτοῦ διὰ ταύτης αὐτὸν 
ποιησάµενος * ὅθεν xal τὴν τῶν ζώων ὀνομασίαν 
προφητικῶς, ὡς δούλων αὐτῷ δοθέντων, δεσποτικὼς 


herili quadam auctoritate nomina imposuerit. Nam p ἐποιῄσατο. Κατ εἰχόνα γὰρ θεοῦ λογιχός τε, χαὶ 


cum ad imaginem Dei conditus esset, ut ratione, 
intelligentia, et arbitrii libertate polleret, merito 
proinde ipsi rerum omnium terrenarum principatus 
a communi omnium Opifice et Domino concreditus 
est. 

Creata [emina ad humani generis morte damnati 
(uttram. propagationem. — Quoniam autem Deus 
praescientia sua noverat, fore, ut ille impositam 
sibi legem violaret, atque in corruptionem laberetur, 
idcirco feminam ipsi similem, adjutricemque ex 
ipso procreavit: adjutricem, inquam, ut genus 
humanum per generationem 401 ex successione 
conservaretur. Etenim prima formatio factura di- 


νοεβὸς, xal αὐτεξούσιος γενόμενος, εἰχότως τν τῶν 
ἐπιγείων ἀρχὴν ἑνεχειρίζετο ὑπὸ τοῦ xotvou ἁπάν- 
των Δημιουργοῦ τε xal Δεσπότου. 


Εἰδὼς δὲ ὁ προγνώστης (99) θεὸς , ὡς iv. παρᾶ- 
θάσει γενήσεται, χαὶ τῇ φθορᾷ ὑποχείσεται, ἑποίησεν 
ἐξ αὐτοῦ 07v, βοηθὸν αὐτῷ xav' αὐτόν * βοηθὸν 8b, 
πρὸς τὴν διὰ γεννήσεως μετὰ τὴν παράδασιν τοῦ 
γένους ix. διαδοχῆς σύστασιν. Ἡ γὰρ πρώτη κλά- 
σις, Ὑένεσις λέγεται, xal οὗ Ὑέννησις. Γένεσις μὲν 
γάρ ἐστιν, ἡ ix Θεοῦ πρώτη πλάσις ^ Ὑέννησις δὲ, d 
ἐχ χαταδίχης τοῦ θανάτου, διὰ τὴν παράδασιν ἐξ 


citur, non generatio. Factura enim est prima es, C ἀλλήλων διαδοχή. 
qua Deo auctore exstitit, bominis formatio. Generatio autem, successio est, qua ob mortis sententiam 


Alii ex aliis propagamur. 
Hunc porro Deus 15 in paradiso tam spiritali, 


15 Nyss. De opif. cap. 20. 


Τοῦτον ἔθετο kv τῷ παραδείσῳ, τῷ τε νοητῷ χαὶ 


νοτα. 


ignorans. [ecerat. Ὁπάο Petavius, lib. ix, cap. 3, 
postquam Vasquesium et alios, qui homines ad 
pfrimam gratiam ob assensum fnturum eligi ex 
Chrysostomo intulerant, ideo confutavit, quia sau- 
ctus doctor in cap. ΙΧ ad Rom. adnotet, vasa. ele- 
ctionis constitui, eo quod Deus tam illud provideat 
quod ipsorum voluntate confertur , quam suam 
gratiam qua illos adjuvat, ut perpusillum ipsorum 
voluntati et consensioni, totum gratix ascribatur , 


ctione viri cum uxore propsgaretur. [ta cessemt 
inter alios Athanasius in psal. L ; 

hom. 18 in Gen. ; Nyss. De opif. hom. Quia vero 
Deus hominem nonnisi muliere suadente defecte- 
rum przscivit, inquirat lector, quinam isthaec ee- 
hereant. Plane doctores antiqui, cum a novis de- 
ctrinis caverent, majorumque placita venerabunadi 
colligerent, ἀσύστατα, el secum pugnantia quande- 
que scripserunt. Ut vero de conjunctione viri οἱ 


subjungiL: Sed nec ad eam, quam vocant conditiona- p uxoris ita sentirent, in primis adducti sunt, qued 


tam, scientiam licet confugere, tanquam haud ab- 
solute futurum affectum hunc animi meritaque pra- 
viderit Deus, sed ita demum , si necessariam ad id 
opem conferre decreverit. Elenim Chrysostomus πρό- 
γνωσιν, prascientiam ejusmodi, ex qua oritur electio, 
absolutam esse significat, ac rei haud aliter quam 
prasentis exsistentisque notitiam, etc. Tandem con- 
cludit : Jgittr absoluta est ista cognitio, cui res ab- 
selute (utura, et veluti jam prasens objicitur. Haec 
conürmat Damascenus infra lib. τν, c. 22, et Dial. 
cont. Manich. Canones Africanorum contra Pela- 
gianos amplectuntur Orientales , ut videre cst 
can. 2 synodi Trullanz, nec non apud Balsamo- 
nem, Zonaram, Blaxtarei, et alios. 

(99) Εἰδὼς δὲ 6 προγκώστης. Quoniam autem 
Deus, etc. Commune hoc est Graecorum assertum, 
Deum idcirco mulierem condidisse, quia genus 
humanum, inflicta propter Adami peccatum morte, 
quamprimum deletum iri prxviderat, nisi conjun- 


citra libidinem, cujus Adam immunis erat, eam 
non posse fleri putarent : quinimo ratum baberegt 
nonnisi peccato eam exarsisse. Unde inter Massa- 
lianorum errores hic recitatur, quod Ademum in 
paradiso nuwllo libidinis astu congressum dicerem. 
Ceterum Nyssenus οἱ Noster concedunt modes 
alios Deo non defuisse huinanze speciei multipli 
candse, si innocentiz status mansisset ; velut nempe 
angelorum multitudinem produxit. Ba futerem 
fuisse Athanasius Minor censet, quaest, 50 ad As- 
Liochum : subjungit tamen quosdam sestimare, qued 
cum Deus marem ([eminamque condiderit , hinc li 


queal eum voluisse διὰ σπερµατοποιῖας, humanen 
ης, is 
nore. Hoc 


geuus constitui , neque id j διὰ πα 
peccatum , seu cum libidine, sed cum 

approbat sanctus Tbomas 1 part. qusest. 93, art. 1; 
imo Marius Mercator in subnotationibus ad Ju- 
liani capitula, et Augustinus, lib. De nupt. et con- 
cup. cap. 15, et alibi. 


977 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. H. 


978 


wp αἰσθητῷ * ἐν μὲν γὰρ τῷ αἰσθητῷ ἐπὶ γῆς 5 σω- À quam corporeo eollocarat : siquidem in corporeo, qui 


ματιχῶς διαιτώµενος, φυχιχῶς τοῖς ἀγγέλοις συν- 
ανεστρέφετο, θείας Υεωργῶν ἑννοίας, xal ταύταις 
τρεφόµενος * γυμνὸς τῇ ἁπλότητι, xal ζωῇ τῇ ἀτέχνῳ 
πρὺς µόνον τὸν Δημιουργὸν διὰ τῶν χτισµάτων &va- 
γόµενος, xal τῇ αὐτοῦ θεωρίᾳ ἑνηδυνόμενός τε, καὶ 
εὐφραινόμενος ». 

Ἐπειδὴ τοίνυν αὐτὸν αὐτεξουσίῳ θελήµατι φυσι- 
χῶς χατεχόσµησε, δίδωσι νόµον αὐτῷ, μὴ γεύσασθαι 
«eu ξύλου τῆς Υνώσεως. Περὶ οὗ ξύλου αὐταρχῶς 
ἐντῷ περὶ παραδείσου χεφαλαίῳ, χατά ye τὴν ἡμε- 
πέραν εἰρήχαμεν δύναμιν. Ταύτην τὴν ἐντολὴν αὐτῷ 
δδωσιν, ἐπαγγειλάμενος, ὣς εἰ μὲν φυλάξοι τὸ τῆς 
φυχῆς ἀξίωμα, τῷ λόγῳ τὴν νίχην διδοὺς, ἔπι- 
γινώσχων τὸν χτίσαντα, xal τούτου φυλάττων τὸ 


in terra erat, quantum ad corpus degens, spirita- 
liter eum angelis versabatur, divinas cogitationes 
excolens, quibus alebatur : nudus ob simplicitatem, 
vitamque minime fucatam, atque ad solum crea« 
torem per res ab eo conditas assurgens, ipsius eon- 
templationis voluptate jucundissime fruebatur. 
Hominis in paradiso status et ruina, — Quoniam 
itaque Deus eum, quantura ad naturam ita exorna- 
verat, ut libera voluntate przditus esset, hanc ei 
legem sanxit, ne de scientiz ligno gustaret : de quo 
quidem ligno in eapite de paradiso pre modulo 
nostro satis diximus: hoc porro mandatum ei pre- 
scribendo pollicitus est fore, ut si anlmze dignitatem 
ita custodisset, ut victoriam rationi conciliaret, et 


πρόσταγμα, τῆς ἀῑδίου µεθέξει µακχαριότητος, xal B agnito Creatore, preceptum ejus observaret, seterna 


(estat εἰς τὸν αἰῶνα, κρείττων θανάτου γενόμενος" 
εἰ δέ γε χαὶ τὴν φυχὴν ὑποτάξει τῷ σώματι, χαὶ τὰ 
οὗ σώματος προτιμήσει τερπνὰ, τὴν οἰχείαν τιμὴν 
ἀγνοῆσας, xai τοῖς ἀνοῆτοις παρειχασθεὶς χτήνεσι, 
οὗ πεκοιηχότος τὴν ζεύγλην ἀποσεισάμενος, xal τὸ 
εεῖον αὐτοῦ παριδὼν ἐπίταγμα, θανάτῳ ἔσται ὑπεύ- 
έννος, καὶ φθορᾷ, xal πόνῳ καθυποθληθήσεται τὸν 
ταλαίπωρον ἕλχων βίον. Οὐ γὰρ ἣν λυσιτελὲς ἀπεί- 
µαστον ἔτι τυγχάνοντα, xal ἁδόχιμον P, τῆς ἀφθαρ- 
ας τυχεῖν, ἵνα μὴ εἰς τῦφον ἐμπέσῃ xal χρῖμα 
πὺ διαδόλου. ἐχεῖνος γὰρ διὰ τὸ ἄφθαρτον, μετὰ 
vb» ix προαιρέσεως ἔχπτωσιν, τὴν ἐν τῷ xaxip 
ἐμεταμέλητον ἔσχε, καὶ ἄτρεπτον παγιότητα * ὥσπερ 
εὖ κάλιν καὶ οἱ ἄγγελοι, μετὰ τὴν ἐχ προαιρέσεως 


beatitudine frueretur, morteque superior evadens,. 
in omne zvum viveret : sin autem honorem suum. 
minus intelligens, ac jumentis insipientibus com- 
paratus !*, excusso Conditoris jugo, sanctissimoque 
ipsiusedicto neglecto, animum corpori subderct, 
corporisque voluptates potiores haberet, morti et 
corruptioni fleret obnoxius, miseramque vitam 
trahens, laborandi necessitati subjicerelur **. Neque 
enim illi tentato nondum, nec explorato immorta- 
litatem adipisci cenducebat, ne in superbiam, in- 
que diaboli judicium inelderet. Nam immortalitas, : 
qua ille praeditus erat, effecit, ut. postquam tibera, 
voluntate lapsus est, immutabilem deinceps. et 
poenitentize expertem iu malo firmitatem habuerit ; 


εἷς ἀρετῆς ἐκλογὴν, τὴν Ev τῷ χαλῷ διὰ τῆς χάρι- C quemadmodum rursus angeli post voluntariam. 


1$; ἀμεταχίνητον ἵδρυσιν. 


Ἔδει τοίνυν πρότερον δοχιµααθέντα τὸν ἄνθρω- 
«ον * &vhp γὰρ ἀπείραστος, ἀδόχιμος, οὐδενὸς λόγου 
log 4- χαὶ τῇ πεἰρᾳ διὰ τῆς τηρῄσεως τῆς ἔντο- 
Mc τελειωθέντα, οὕτω τὴν ἀφθαρσίαν, ἀρετῆς xo- 
ploncóa: ἔπαθλον. Μέσος γὰρ Θεοῦ χαὶ ὕλης Υενό- 
µενος, διὰ μὲν τῆς τηρήσεως τῆς ἐντολῆς, μετὰ τὴν 
ἀπαλλαγὴν τῆς πρὸς τὰ ὄντα φυσιχῆς σχέσεως, ἕνω- 
μες τῷ Oei χαθ᾽ ἔξιν, τὴν περὶ τὸ χαλὸν παγιότητα 
λαμθδάνειν ἀἁμετακχίνητον ἔμελλε * διὰ δὲ τῆς παρα- 
ϐΘάδεως pb; τὴν Όλην μᾶλλον χινηθεὶς, xat τῆς 
αὐτοῦ αἰτίας, τοῦ θεοῦ φημὶ, ἀποσπάσας τὸν νοῦν, 
18 φθορᾷ κροσοιχειοῦσθαι, καὶ παθητὸς ἀντὶ ἆπα- 
θοὺς, χαὶ θνητὸς ἀντὶ ἀθανάτου γίνεσθαι, xat συν- 
δυασμοῦ, xal ῥευστῆς γεννήσεως ἐπιδέεσθαι, xal 
«lj ἐφέσει τῆς ζωῆς, τῶν μὲν ἡδέων, ὡς δῆθεν ταύ- 
την συνιστώντων, ἀντέχεσθαι' πρὸς δὲ τοὺς τούτων 
προμηθουµένους τὴν στέρησιν ἁδεῶς ἀπεχθάνεσθαι - 
xai τὴν μὲν ἔφεσιν ἐκ θεοῦ πρὸς τὴν ὕλην, τὸν δὲ 
θυμὸν, Ex. τοῦ τῆς σωτηρίας ὄντως ἐχθροῦ µεταφέ- 


** Psal. Σεντ, 1. 5 c Tim, πῃ, 8. 


virtutis electionem divina grstia in bono ita fixi 
stabilitique sunt, ut ab eo nullatenus jam dimoveri 
queant. 

Injuncti Adamo praecepti causa. — Opus eratigitus 
ut homo primum exploraretur, quia vir non probatus 
nec tentatus, nullius pretii est !'*; suoque experi- 
mento per praecepti observationem perfectus eva- 
dens, sic demum pro virtutis premio immortalita- 
tem consequeretur. Nam cum Deum inter, mate- 
riamque media quadam ratione constitutus esset,. 
ita comparatus erat, ut, si quidem mandato paruisset. 
relicta naturali sua erga res creatas necessitudine, 
Deo arctissima affectione copulatus, immobilem. in. 
bono firmitatem accepturus esset : sin. autem, di- 
vina lege violata, in res materie immersas prola- 
psus, mentem a Deo auctore suo abstraxisset, 2049, 
corruptionem sibi accerseret, factusque pro im- 
passibili passibilis, et pro immortali mortalis, con- 
jugio fluxaque generatione opus haberet ; quo fieret, 
υἱ ob vitae desiderium, delectabilia quidem, velut 
eam tuentía amplexaretur, eos vero qui bzc sibi 
eripere studerent, pertinaci odio haberet ; atque 


ο Eccle. xxxiv, 11. 


VARIA LECTIONES. 


» Edit. Veron. ὃς ἐπὶ γῆς. ο Noster σεµνυνόµενος. 5 R. 2 ἁδοκίμαστου. 1 Parenthesis ista abest in 
omnibus ferme codicibus, et in translationibus Burgundii et Fabri. 


979 


S. JOANNIS DAMASCENI 


980 


ita desiderium 4 Deo ad materiam, et iram 3b eo A ρειν πρὸς τὸ ὁμόφυλον, Φθόνῳ τοῖνυν διαβόλου (1) 


qui salutis nostra» hostis est, ad congeneres suos 
transferret. Victus itaque homo est invidentia dia- 
boli, qui, quo livore atque erga bonum odio percitus 
erat, nos supernis bonis frui non ferebat ; eum 
ipse ad ima proptersuperbiam corruisset. Quapre- 
pter injecta spe divinitatis, miserum Adamum men- 
dax illexit, subvectumque ad arroganti: cacumen, 
jin eamdem rvinz voroginem deturbavit. 


ἠττήθη 6 ἄνθρωπος * οὐ γὰρ ἔφερεν 6 φθονερὸς xai 
µισόχαλος δαίµων, αὐτὸς διὰ τὴν ἔπαρσιν χάτω }γι- 
νόµενος, ἡμᾶς τῶν ἄνω τυχεῖν, ὅθεν χαὶ θεότητος 
ἐλπίδι ὀφεύστης δελεάζει τὸν ἅθλιον , καὶ πρὸς τὸ 
ἴδιον τῆς ἑπάρσεως Ὀψφος ἀναγαγὼν, πρὸς τὸ ὅμοιον 
χαταφέρει τῆς πτώσεως βἀάραθρον. 


NOTE. 


(4) Φθόνῳφ τοίνυν» διαθὀ.ου. Victus — itaque 
homo, etc. Bonorum quibus homo insons affluebat, 
jacturam refert ex trita traditione, przsertimque 
ex Nazianzeno ; cujus tamen nonnullas voces omi- 
sit, quibes de originali feeeato doctrina enuntia- 
tur. losiquam (inquit Theologus orat. 38 ct 42) 
invidía diaboli εἰ mulieris impressione, quam velut 
idoneam magis ad persuadendum adhibuit, Φεῦ τῆς 
ἐμῆς ἁσθενείας ! ἐμῆ γὰρ fj τοῦ προπάτορος * Heu 
meam infirmitailem ! mea quippe, que primi parentis. 
Oratione 5 ait : Πάντες τοῦ αὐτοῦ ξύλου τῆς καχίας 
γεγεύμµεθα. Omnes eamdem nequitig arborem gusta- 
vimus. Et orat. 48: Nequaquam me affecerint, ὅσα 
τῆς πρώτης Ὑεύσεως ἡμῶν, EE fc ἀπολώλαμεν, 
ἔχγονα, quecunque. ez prima illa gustatione nostra, 
per quam inlertimus, originem trahunt. Quocirca 
A pollinarium sic perstringit, ac si Christus, humana 
mente omissa, me totum non. servaverit, ὅλον πταί(- 
σαντα, xai καταχριθέντα &x τῆς τοῦ πρωτοπλάστου 
παραχοῆς, qui Lotus corrui damnatusque sum ob 
primi inobsequentiam. De peccati Adami in ejus 
posteros translatione, inque eos etlam quornm 
parentes per baptismum regenerati sunt, legendus 
jn primis est (Cyrillus Alexandrinus, lib. 1 Cont. 
Aniropomorph. c.8. Plura Grecorum loca non con- 
gero, eodem collineantia. Addam solum Anasta- 
sii 1 Antiocheni testimonium lib. τι in Hexaem., 
ubi οἱ Olympioderum citat Alexandrine Ecclesie 
interpretem et. diaconum : 'Avaveuet δὲ πολλάχις 
ας φιλόσοφος, inquit, ὁ τὴν ᾿Αλεξανδρέων 
τοῖς λόγοις παταφωτίσας, ὡς ταύτης διάχονος, πρὸς 
τὸ φάναι kv παντελεῖ ἀθανασίᾳ τς χαὶ ἀφθαρσίᾳ Υε- 
γονέναι τὸν ἄνθρωπον, τήντε εὐλογίαν, xai τὸ ἄρσεν 
xai θ]λυ, xai σύὐγχτηνον τῶν θηρίων, καὶ αὐτοῦ 
βρῶσιν.εἰς ἁπόδειξιν φθορᾶς προθαλλόμενος. Καὶ 
γὰρ τὸ να ντρον, qnot, τῶν ἐν Χριστῷ βαπτιζοµένων, 
ἀπόῤῥυψιν ἀληθη τε xal παντελῆ ἔχει τῆς προπατο- 
ριχῆς τοῦ 'Ably. εἰς ἡμᾶς χαταλαθούσης ἀποφάσεως 
xaX ἁμαρτίας * Sepe inficiatur predictus philoso- 
phus, qui Alexandrinorum Ecclesiam, tanquam ejus 
diaconus, doctrinis suis illustravit, cum omnigena 
incorruptione et immortalitate hominem  couditum 
esse, adductis in. argumentum corruptionis, bene- 
diciione, nec non mare et [emina, communique ipsi 
wt bestiis esca. Enimvero lavacrum, inquit, eorum 
qui in Christo sunt baptizati, abstersionem veram et 
perfectam habet culpe primigenie Adami, que nos 


occupavit, etc. Genuinam hanc Orientalium fidem 
confiteri Pelagius jussus est, in synodo Diespoli- 
tana, puta Adamum, nisi peccasset, non. [wisse mo- 
rilurum : peccatum ejus non ipsum solum  lasisse, 
sed eliam omne genus hümanum : infantes. recem 
natos in illo stai non esse, in quo Adnm ante pee- 
catum fuit : ad ipsos etiam pertinere quod ait Αρο- 
stolus, « per unum hominem mors, el per unum homi- 
nem resurrectio moriuorum ; » et « sicut in Adam 
omnes moriuntur, ila et in Christo omnes vivifica- 
buntur :» infantes non baptizatos, nec vitam eternam, 
nec reqnum calorum habere posse. Quibus concor- 
dant Milevitana decreta, imo et Chrysostomus, 
hom. 10 in Epist. ad Rom., hom. 5 in Epist. ad 
Ephes. et hom. 76 in Joan. nec non in cap. 1! δὲ 
Galat. Sicubi vero non accurate adeo de hoc e 
cipuo nostrz fidei capite locutus visus est, cavebat 
non solum a Manichzis, quos nominat hom. 59 
in Epist. | ad. Cor., verum, utconjicio, a Massalis- 
nis, quos Flavianus Antioch. boc zvo deprehendi 
ejusmodi errores spargere, quos ex Ecclesie do- 
ctrina de peccato originali malesana mente tntole- 
runt. Ceterum culps» hujus S ppendices pulchre de- 
scribit hom. 43 in Epist. ad Rom., et in peal. 1 ad 
hzec verba : Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum. 
Ttv ἄνωθεν, Inquit, ὑπὸ τῶν προγόνων τολμηθεῖσαν 
παρανομµἰαν εἰς μέσον προφέρει, κἀχείνην λέγει γε- 
γενῆσθαι τῶν ῥευμάτων τούτων mr, vf,» * Iniquitatem 
illam profert, quam primi parentes per summum ne[as 
admiserunt, eamque factam esse. dicit horum εβα- 
viorum scaturiginem. Nisi enim illi peccassent,morte 
non essent multati : dempta morie, corruptelam eva- 
sissenl ; incorrupiionis socia foret immunitas a pere 
lurbationibus ; nullus superesset peccato locus. 

quo autem peccavere, corruptioni addicti sunt : cer- 
ruplibiles facti, consimiles filiosprocrearunt, in quee 
subinde timores, cupiditales, libidines dorisanteur., 
Veteres quidem illi, ubi deprimigenia culpa loqsun. 
tur, solam ut plurimum inflictionem corporalis 
necis memorant; quia nempe, ut Theodoretus, 
dial. ὅ, Eranistam docet, corpus quod veliti ligni 
tactu. gustuque infectum fuit, inde traxit ut ipter- 
iret : anima vero, quia peccali causa exstitit, 
eterno supplicio obnoxia faeta est, quod una cem 


corpore pateretur, μετὰ τοῦ σώματος τῇ veivvg 
παραδοθῄσεται. ^ 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. III. 


482 


m—A—P (MD UEROERED ^ — À— HÓ— Wn μμ μμ μμ I QM — 


LIBER TERTIUS. 


ΚΕΦΑΛ. À' [ME]. 


Ὢς θείας οἰκογομίας, καὶ περὶ τῆς xpóc 
c xnósporíac, xal τῆς ἡμῶν σωτηρίας *. 

εῃ τοίνυν τῇ προσθολῇ «ou. ἀρχεχάχου δαίµο- 
λεασθέντα τὸν ἄνθρωπον, καὶ τὴν τοῦ An- 
ο ἀντολὴν ph φυλάξαντα, xal γυµνωθέντα 
Ριτος, xal τὴν πρὸς θεὸν παῤῥησίαν ἀπεχδὸν- 
ww, xal σχεπασθέντα τ τοῦ μοχθηροῦ βίου 
ην ' τοῦτο γὰρ τὰ φύλλα (2) τῆς συχῆς' xai 
ηθέντα τὴν νέχρωσιν, ἤτοι τὴν θνητότητα xal 
ἕνα τῆς σαρχός * τοῦτο γὰρ ἡ τῶν δερμάτων 
396^ χαὶ τοῦ παραδείσου κατὰ τὴν τοῦ Θεοῦ 
ερισίαν γεγονότα ἑξόριστον, xat θανάτῳ χατά- 
 παὶ φθορᾷ ὑποχείριον, οὗ παρεῖδεν * ὁ συµ- 
νὰ «b εἶναι δοὺς, χαὶ τὸ εὖ εἶναι χαρισάµενος, 


Λ 


CAP. 1. 


De divina dispensatione nostrique sollicitudine, et de 
nosira salule. 

Violati prevaricatione Ade divini mandati αμα. 
Dei in homine revocandu aconomia. — Hoe itaque 
daemonis malorum auctoris assultu deceptum 
hominem, violatique Conditoris praecepti reum, 
δὲ gratia nudatum, qui exuta qua pollebat apud 
Deum &ducia, erumnose vits asperitate, quain 
folia ficus *" signiücant, obvolutus fuerat, et mor- 
calitatis carnisque crassitie $09 coopertus, ut mor- 
tuarum pellium vestitu designatum feit : qui demum 
justo Dei judicio e paradiso exterminatus, inflicta 
morte €orruptioni factus fuerat obnoxius, hunc ne- 
quaquam aspernatus est, misericors ille, qui ei, 


φολλοῖς πρότερον παιδαγωγήσας, xal πρὸς D tam ut esset, tum ut bene esset largitus erat : veruin 


egi χαλέσας, στόνῳ χαὶ «pópap, ὕδατος χατα- 
i, καὶ παντὺς τοῦ γένους μικροῦ δεῖν πανωλε- 
συγχόσει χαὶ διαιρέσει τῶν γλωσσῶν, ἀγγέλων 
dig, πόλεων ἐμπρησμῷ, τυπιχαῖς θεοφανείαις͵, 
|, νίχαις, Ἆτταις, σηµείοις xal τέρασι, ποι- 
δυνάµεσι, νόµῳ, προφήταις, δι ὧν τὸ σπου» 
ενον ἣν, ἡ τῆς ἁμαρτίας ἀναίρεσις, πολυσχδ- 
χεθείσης, χαὶ καταδουλωσαμένης τὸν ἄνθρω- 
ial xdv εἶδος χαχίας ἐπισωρευσάσης τῷ pl, 
αρὺς τὸ εὖ εἶναι τοῦ ἀνθρώπου ἐπάνοδος * 
| δι) ἁμαρτίας ὁ θάνατος εἰς τὸν xócpov clo- 
, ὥσπερ τι θηρίον ἄγριον καὶ ἀνήμερον, τὸν 
Ππνον λυµαινόµενος βίον ᾿ ἔδει δὲ τὸν λυτροῦ- 


εἄλλοντα ἀναμάρτητον εἶναι, xal μὴ τῷθανάτῳ ο 


lc ἁμαρτίας ὑπεύθυνον, ἔτι δὲ νευρωθῆναι, 
πεχαινιοθΏναι τὴν φύσιν, xal ἔργω παιδαγω- 
Κι, xai διδαχθῆναι ἀρετῆς ὁδὸν, τῆς μὲν φθορᾶς 
σαν, πρὸς δὲ τὴν ζωὴν τὴν αἰώνιον ποδη- 
w* τέλος, τὸ µέγα περὶ αὐτὸν τῆς φιλαν- 
lac ἑνδείχννται πέλαγος. Αὐτὸς γὰρ ὁ δηµιουρ- 
επαὶ Κύριος τὴν ὑπὲρ τοῦ οἰχείου πλάσματος 
Χεται πάλην *, xat ἔργῳ διδάσχαλος γίνεται * 
εειδ] θεότητος ἐλπίδι ὁ ἐχθρὸς δελεάδει τὸν ἄν- 


»en. m,7. !*Gen. vi, 15. !* Gen. 1), 7. 
. 95 Greg. Naz. orat. 19 et 28. 


10 Gen. xvii, 1 seqq. 


eum multis ante modis castigatum ad meliorem 
frugem vocasset ; per gemitum scilicet, et tremo- 
rem, per aquarum illuviem, ac totius ferme generis 
humani interitum 19. per linguarum confusionem 
ac divisionem '*, per angelorum praefecturam **, 
per civitatum conflagrationem *', per typicos appa- 
rentis Dei prospectus, per bella, victorias, clades, 
signa, et portenta, variasque virtutes ; per legem 
et prophetas ; per qua omnia id agebatur, ut pec- 
cato, quod varie serpendo, hominem mancipaverat, 
nullumque non mali genus mundo invexerat, c 
medio sublato, homini ad bestam vitam reditus 
pateret : quoniam mors per peccatum introierat in 
mundum ?*, ferz» cujusdam instar immanisque bel- 
luz, hominis vitam infestans, oportebat vero eum, 
qui Redemptoris munere functurus erat, a peecato 
prorsus alienum esse, nec peccati causa obnoxium 
morli ; insuper roborari iastaurarique naturam, et 
opere ipso erudiri, edocerique virtutis viam, qua 
eum ab interitu revocando, ad zeternam vitam du- 
ceret: sic itaque tandem ingens sut erga ipsum 
benevolentiz pelagus ostendit **. lpse enim condi- 
tor ac Dominus pro figmento suo luctam suscipit, 
*!Gen.xix, seqq. ** Sap. 


VARIA; LECTIONES. 


n Regio cod. 5445, satis recenti, quz sequuntur Damasceni capita, ab his. quas praecedunt, sie οὐ” 
tur, ut librarius totum librum De fide orihodoza, in duas saltem partes dividendum esse etisti- 
rit, quarum prior de Deo uno, trino, creatore, et provisore agat; posterior, de Verbo incarnalo, 


lore, et judice. 


5 Cod. S. Hil. et alii nonnulli πκεριεῖδεν. ἢἵ 


. 1, Colb. 1 πολυσχεδῶς τε. «" R 


ex emendat. πλάσιν, quam lectionem expressit Faber plasmationem suscepit, Verbi tamen carne 


i cum diabolo lucta describitur. 


NOTAE. 


Τοῦτο γὰρ tà φύ..]α. Quam folia, ctc. Sic 

orat. 38 et 42, ait : Pelliceas tunicas 
x thv παχυτέραν σάρχα, xaX θνητὴν, xal 
υπον, carnem [or(assis crassiorem, mortalem- 


que εἰ solidam ; scil. u& aliquid Origeni indulgeat, 
veluti Nyssenus Orat. catech. cap. 8. Methodius 
apud EpIphan. pellium nomine νεχρότητα, merta- 
litatem carnis, non carnem ipsam intelligit. 


"- 
. à 


983 


S. JOANNIS DAMASCENI 


93l 


spsoque magistrum agit opere. Ác quoniam hostis A θρωπον, σαρχὸς προθλήµατι δελεάζεται, καὶ belxvo- 


spe divinitatis hominem pellexerat, ipse vicissim 
objecta carne velut esca capitur : simulque divinz, 
cum bonitatis et sapientiz, (um justitize οἱ potentize 
specimen editur. Nam bonitas quidem hinc elucet, 
quod figmenti sui imbecillitatem non despexit, sed 
lapsi vicem doluit, eique manum porrexit : justitia 
item, quod victo homine, non per alium tyranno 
victoriam extorquet, nec vi hominem a morte 
eripit ; sed quem inors olim propter peccatum ser- 
vituli $u» addixerat, hunc bonus ille justusque 
victorem rursum fecit ; quodque nulla arte fleri 
posse videbatur, simile similis opera liberavit : 
sapientia denique, quod rei perquam difücili con- 
gruentissimum exitum invenit **, Etenim Dei ac 
Patris benevolentia, unigenitus Filius ac Deus, qui 
in Dei ac Patris sinu erat ** ; ille, inquam, ejus- 
dem ac Pater sanctusque Spiritus substantiz ; ille 
omni evo antiquior, ille principio carens ; quique 
in principio erat, et apud Deum et Patrem, ac 
Deus erat ; ille demum, qui in forma Dei erat **, 
inclinans celos descendit ; hoc est, sublimitatem 
suam, in qua nulla cadat abjectio, nulla depres- 
sione deprimens, in servorum suorum usum se in- 
clinat, ejusmodi plane inclinatione, quse nec verbis 
exprimi, nec mente comprehendi queat ( id enim 
descensus vocabulo significatur), quique Deus per- 
fectus erat, perfectus homo Πέ, novorum omnium 
maxime novum ?', imo quod unum 904 sub sole 


ται ἅμα τὸ ἀγαθὸν xal «b σοφὸν, τὸ δίχαιόν τε xal 
τὸ δυνατὸν τοῦ θεοῦ * τὸ μὲν ἀγαθὸν, ὅτι οὗ παρεῖδε" 
τοῦ οἰκείου πλάσματος τὴν ἀσθένειαν, ἀλλ᾽ ἑστλαγ- 
χνίσθη ἐπ αὐτῷ πεσόντι, xal χεῖρα ὥρεξε᾽ τὸ δὲ5 
δίχαιον, ὅτι ἀνθρώπου ἠτττθέντος, οὐχ ἕτερον oui 
νιχῆσαι τὸν τύραννον, οὐδὲ Big ἑξαρπάξει τοῦ θανά. 
του τὸν ἄνθρωπον, ἀλλ) ὃν πάλαι διὰ τὰς ἁμαρτίας 
καταξουλοῦται ὁ θάνατος, τοῦτον ὁ ἀγαθὸς, καὶ δί- 
χαιος, νικητην πάλιν πεποίηχε, καὶ τῷ ὁμοίῳ τὸν 
ὅμοιον ἀνεσώσατο, ὅπερ ἄπορον fjv, τὸ δὲ Φοφὸν. ὅτι 
εὗρε τοῦ ἁπόρου λύσιν εὐπρεπεστάτην. Ἑδδοκίᾳ yào 
τοῦ Θεοῦ χαὶ Πατρὸς, ὁ μονογενὴς Υἱὸς, xai Λόγος 
τοῦ Θεοῦ, χαὶ Geb, ὁ (ov εἰς τὸν χόλπον τοῦ θεοῦ xal 
Πατρὺς, ὁ ὁμοούσιος τῷ Πατρὶ, χαὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύ- 


B pat, 6 προαιώνιος, ὁ ἄναρχος, ὃ kv ἀρχῇ &v, xai 


πρὸς τὸν θεὸν xaX Πατέρα (v, xal θεὸὺς ὢν, ὁ ἐν 
μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχων, χλίνας οὐρανοὺς κατέρχεται ' 
τουτέστι, τὸ ἁταπείνωτον αὐτοῦ Όψος ἁταπεινώτως 
ταπεινώσας, συγχαταθαίνει τοῖς ἑαυτοῦ δούλοις Y 
συγχατάθασιν ἄφραστόν τε χαὶ ἀχατάληπτον  τουτο 
Υὰρ δηλοῖ ἡ χατάδασις καὶ Θεὺὸς ὢν τέλειος, ἄν- 
θρωπος τέλειος γίνεται, xol ἐπιτελεῖται τὸ πάντων 
καινῶν χαινότατον, τὸ µόνον καινὺν ὑπὸ τὸ ἥλιον, 
δύ οὗ ἡ ἄπειρος τοῦ θεοῦ ἑμφανίζεται δύναμις. Τί 
γὰρ μεῖζον τοῦ γενέσθαι τὸν θεὸν ἄνθρωπον; Καὶ ὁ 
Λόγος σὰρξ ἀτρέπτως ἐγένετο, bx Πνεύματος ἁγίου 
xai Μαρίας τῆς ἁγίας ᾿Αειπαρθένου xal Θεοτόκου" 
xal μεσίτης θεοῦ καὶ ἀνθρώπων χρηµατίζει, ὁ μόνος 


novum est, infünitamque Dei potentiam declarat. C φιλάνθρωπος, οὖκ Ex θελήµατος (3), f ἐπιθυμίας. 


Quid enim majus, quam Deum hominem fieri ? 
Quocirca Verbum caro absque ulla mutatione de 
Spiritu sancto, et sancta Maria semper Virgine 
Deique Genitrice factum est ; Deique οἱ hominum 
wediator exsistit, solus ille in homines benignis- 
simus, non ex voluntate, aut ex concupiscentia, 
aui congressu viri, aut generatione eum voluptate 


$ συναφείας ἀνδρὺς, 1| Ὑεννήσεως ἑνηδόνου, bv τῇ 
ἀχράντψ µήτρᾳ τῆς Ἡαρθένω σνλληφθεὶς, ἁλλ' ἐκ 
Πνεύματος ἁγίου, καὶ τῆς πρώτης τοῦ ᾿Αδὰμ γενέ- 
σεως * xol γίνεται ὑπήκοος τῷ Πατρὶ, τῷ xa9' ἡμᾶς, 
καὶ ἐξ ἡμῶν προσλήµµατι τὴν ἡμετέραν παραχοὴν 
Ιώμενος, xa ὑπόγραμμος ἡμῖν ὑπακοῆς Υινόμενος, 
ἧς ἐἰχτὸς οὑχ ἔστι σωτηρίας τυχεῖν. 


conjuncta, in intemerato Virginis utero conceptus, sed de Spiritu sancto ac prima illa Adami produ- 
ctione, fitque Patri ebediens, ut per id quod simile nobis ex nobis assumpsit, inobedientis mostre 
medicinam, nobisque obedientise, sine qua obtineri salus non potest, exemplar sese przbeat*, 


CAP. IJ. 


Qwemedo conceptum sit. Verbum, ei de. divina ejus 
incarnatione. 


Missus est enim angelus Domini ad Mariam Vir- 


ΚΕΦΑΛ. B' (MG*.| 
Περὶ τοῦ τρόπου της συ λήγεως τοῦ Λό 5, 
xal τῆς θείας αὑτοῦ σαρκώσεως. που 
΄Αγγελος γὰρ Κυρίου ἀπεστάλη πρὸς τὴν ἁγίαυ 


ginem, ex Davidico genere oriundam **. Manifestum |. Παρθένον, ἐχ Δαθιτιχῆς φυλῆς α καταγομένην" 

est enim quod ex Juda οτί sit Dominus noster, ex ' IIpóónAor γὰρ ὡς ἐξ Ιούδα ávacétaAxsy ὁ Κύριος 

qua tribu nullus altari presto fuit, quemadmodum ἡμῶν, ἐξ ἧς pvc οὐδεὶς xpocécynxs τῷ 6v- 

divinus Apostolus tradidit 56: de qua re aceura- σιαστηρἰῳ, ὡς 6 θεῖος ἔφη Απόστολος» περὶ οὗ 

tius postea disseremus. Cui etiam letum ferens Ὦὕστερον ἐροῦμεν ἀκριδέστερον. H b xal εὐαγγελιζό- 
** Greg. Nvss. Orat. cathec. cap. 90 et seqq. — ** Joan. 1, 48. ?* Philipp. n, 6. *" Ecele. 1, 16. 

? Athan. De salut. adv. Christi. [^ Luc. 1, 28. 99 Hebr. vii, 14. 

VARLE LECTIONES. 


* Quidam codices περιεῖδευ, — x Deest δὲ in edit, 7 Deest in editis συγκαταθαΐνει τοῖς αὐτοῦ Boule. 
* R. 5461 et cod. 5. [lil. τοῦ Θεοῦ Λόχου. Sic Faber Dei Verbi. & Cod. S. Hil. et alit multi &x Δαυϊτικοῦ 
φύλου. b Multi codd, fv. 


NOTE. 


(3)0óx ἐχ OsAüpacoc. Nonex voluntate. Re- 
den ptorem a peccato immunem fuisse docet, quia 
ex mare et femina genitus non cst, sed de Spiritu 
$ancto; co fere modo quo primus Adam cffictus 


fuerat. Nyssenus, Catech. cap. 16. bominum pro- 
crealioni vitium adwisceri ait, quia non fit sine 
libidine, quz proprie πάθος, passio dicitur, 62x? 
χαχία ἐστὶν, que nihil sit preterquam ο απο, 


985 DE FIDE ORTHODOXA LIB. III, 986 
μενος ἔλεγε ' Xaipe, χεχαριτωµένη, ὁ Κύριος μετὰ A nuntium dixit : Ave, gratia plena, Dominus tecum "t, 
cov. Ἡ δὲ διεταράχθη ἐπὶ τῷ λόγῳ, xal φησι πρὸς Οι cum audisset, turbata est in sermone ; aitque 


αὐτὴν 6 ἄγγελος * MÀ) φοθοῦ, Μαριάμ' εὗρες γὰρ 
χάριν παρὰ τῷ Κυρίῳ, καὶ τέξῃ * υἱὸν, καὶ xa- 
λέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν. Αὐτὸς γὰρ σώσει 
τὸν Aaóv αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν. '0θεν 
xai τὸ, Ἰησοῦς, σωεὴρ ἑρμηνεύεται. Της δὲ διαπο- 
ῥούσης  Πῶς ἔσται µοι τοῦτο, ἐπεὶ ἄγδρα οὐ 
15 ώσχω: πάλιν φησὶ πρὸς αὐτὴν ὁ ἄγγελος * Πνεῦμα 
ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπὶ σὲ, καὶ δύναμις ᾿Υγίστου 
ἐπισπιάσει σοι. Διὸ "xal τὸ γεγγώμενον ἐκ coU d 
ἅγιον, κ.ληθήσεται Υἱὸς Θεοῦ. Ἡ δὲ πρὸς αὐτόν' 
"Iob ἡ δού.ἲη Κυρίου, γέγοιτό poi κατὰ τὸ ῥῆμά 
σου. 

Μετὰ οὖν τὴν συγχατάθεσιν τῆς ἁγίας Παρθένου, 
Πνεῦμα ἅγιον ἐπηλθεν ἐπ᾽ αὐτὴν χατὰ τὸν Κυρίου 
λόγον, ὃν εἶπεν ὁ ἄγγελος, καθαῖρον αὐτὴν (4), καὶ 
ὑύναμιν δεχτιχἠν τῆς τοῦ Λόγου θεότητος παρέχον, 
ἃμα δὲ χαὶ γεννητιχήν. Καὶ τότε ἐπεσχίασεν (5) 
ix' αὐτὴν ἡ τοῦ θεοῦ τοῦ Ὑφίστου ἑνυπόστατος σοφία 
χαὶ δύναμις, ὁ Υἱὸς τοῦ θεοῦ, ὁ τῷ Πατρὶ ὁμοούσιος 
οἰονεὶ θεῖος σπόρος, xai συνέπτξεν ἑαυτῷ ix τῶν 
ἀγνῶν xaX χαθαρωτάτων αὑτῆς αἱμάτων cápxa ἑφυ- 
χωµένην 9 φυχῇ λογικῇ τε χαὶ νοερᾷ, ἀπαρχὴν τοῦ 
ἡμετέρου φυράµατος * οὗ σπερματικῶς, ἀλλὰ δηµιουρ- 
χικῶς, διὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος. οὐ ταῖς χατὰ µι- 
χρὺν προσθήχαις ἁπαρτιζομένου τοῦ σχήματος, ἀλλ 
ὑφ᾽ ἓν τελειωθέντος ’ αὐτὸς ὁ τοῦ θεοῦ Λόγος ypn- 
βατίσας τῇ σαρχὶ ὑπόστασις * o0 γὰρ προποστάτῃ 
καθ) ἑαυτὴν σαρχὶ ἠνώθη ὁ Oslo; Λόγος, ἀλλ) ἑνοι. 
χῆσας τῇ γαστρὶ τῆς ἁγίας Παρθένου. ἀπεριγρά- 
ατως ἐν τῇ ἑαυτοῦ f ὑποστάσει ix τῶν ἁγνῶν τῆς 
λεικαρθένου αἱμάτων, σάρχα ἑφυχωμένην Φυχῇ 
λογιχῇ τε xal νοερᾷ ὑπεστήσατο, ἁπαρχὴν προσ- 
λαδόµενος τοῦ ἀνθρωπείου φυράµατος, αὐτὸς ὁ Λό- 
ος γενόμενος τῇ σαρχὶ ὑπόστασις. Ὥστε ἅμα 
σὰλρξ (6), ἅμα θεοῦ Λόχου σὰρξ, ἅμα σὰρξ ἔμφν- 


95 Luc. 1, 98. ** Ibid. 20, 31. 


Naz. orat. 38 οἱ 42. '* Basil. in Christi Nativ. 


33 Matth. 1, 21. 
** Cyrill. apolog. 5 et 8 Anathem. 


angelus ei : Ne timeas, Maria, invenisti gratiam apud 
Dominum ; pariesque filium, et vocabis nomen ejus 
Jesum ?*, Ipse enim salvum (aciet populum suum «a 
peccatis eorum **, Ünde etiam Jesus Salvatorem so- 
nat. Hxc porro cum anxie quzreret : Quomodo fiet 
mihi istud, quoniam virum non cognosco '*? rursum 
his eam verbis allocutus est : Spiritue sanctus. su- 
perveniet in te et virtus Altissimi obumbrabit tibi. 
ldeoque εἰ quod nascetur ex (e sanctum, vocabitur 
Filius Dei ". Ac tum ipsa ad eum: Ecce ancilla 
Domini : fiat mihi secundum verbum tuum "*, 


Quocirca ubi primum sancta Virgo assensa est 
in eam juxta Domini sermonem, cujus nuntius 
angelus fuerat, Spiritus sanctus supervenit, qui 
purgavit eam, vimque ei, tum ad suscipiendam 
Verbi deitatem, tum ad gignendum suppeditavit *". 
Tunc porro in eam obumbravit subsistens vere 
Dei Altissimi sapientia et virtus ; Dei Filius, inquam 
ille consubstantialis Patri, divini seminis instar, 
exque castis purissimisque illius sanguinibus carnem 
anima rationali et intelligente animatam, consper- 
sionis scilicet nostrz primitias, ipse sibi compegit ; 
non id quidem seminali procreatione, 308 sed 
conditoris more, per Spiritum sanctum ; nom ut 
paulatim per additamenta figura corporis absolve- 
retur, sed uno eodemque momento perficeretur ab 


6 ipso Dei Verbo, quod carni factum fuit hypostasis 


et persona. Neque enim Verbum carni in propria 
persona jam seorsim exstanti, unitum est^ ; sed in 
sancte Virginis utero, nulla circumscriptione in 
sua ipse persona immorans, ex castis ipsius per- 
petuz Virginis sanguinibus, carnem anima ratio- 
nali et intelligente przeditam substare fecit, humane 
conspersionis primitias assumens, Verbum ipsum 
55 Jbid. 55. 3 Ibid. 28. *' Greg. 


δν Luc. 1, 94. 


VARLE LECTIONES. 
e Edita τέξεις. ἆ Deest ix coo, in edit. Veron. et multis codd.; babet cod. S. Hil. ο Quidam 


eodd. hic et alibi ἑμφυχωμένην. in Colb. 41539 emendatum fuit. &poyop. 


orat. 4 De dormit. Deip. ex Nazianzeno, cujus hzc 
verba sunt orat. 38 : Κυηθεὶς μὲν Ex τῆς Παρθένου, 
καὶ φυχὴν, xal σάρχα προκαθαρθείσης τῷ Πνεύ- 
ματι. Conceptus quidem de Virgine, animo et cor- 
pore amte purgata. Παρθένος ἁγία λαμθάνεται (in- 
uit Sophronius, epist. ad Serg.), xal σῶμα, καὶ 
ἁγιάζεται, Virgo sancta accipitur, et corpore, 
et animo sanciificatur. Sic Leo Magnus, serm. 2 De 
Nativ. : Cum omnibus matribus non fiat sine peccati 
sorde conceptio, heec inde purgationem accepit, unde 
concepit : suppresso nempe fomite , ut censet 
S. Thomas, ui part. quzst. 27, art. 3. 

(5) Καὶ τότε ἐπεσκίασεν, et tunc in eam obum- 
bravit. Veteres hoc angeli responsum, « Spiritus 
sanctus superveniet in te, εἰ virtus Altissimi obum- 
brabit tibi, » eodem modo quo Noster interpretan- 


f R. Aet Ν. ἐν τῇ αὐτοῦ. 


NOT £. 
(4) Ka0a:por αὐτήν. Purgaus eam. ldem dicit D 


tur, ut Spiritus sanctus sit tertia Deitatis persona: 
virtus autem Altissimi, secunda, seu 1pse Filius. 
Ita Athanasius, Epist. ad Serap. De Spiritu sancto ; 
Nyssenus in Christi Nativ. et lib. Cont. Apollin. 
n.6 et 95; Rufinus in Expos. Symb. Quinimo 
Tertullianus, lib. De carn. Christi, ei Cont. Prez. 
Spiritum Dei et virtutem. Altissimi, pro eodem ac- 
cipit, ac Deum ipsum, Deique Filium; quem o. 


prianus, lib. De vanit. idol. et Hilarius, lib. u 
a σἀρξ. Ac proinde simul ac caro, 


rin. n. 96, imitati sunt. 
etc. Sic olim Nazianzenus ep. { ad Cledon. adver- 
sus Apollinarii criminationes definierat : E! τις 
διαπεπλάσθαι τὸν ἄνθρωπον, εἶθ᾽ ὑποδεδυχέναι λέχοι 
8:bv, κατάχριτος * Si quis hominem formaium esse, 
deinde Deum subiisse dicat, damnatus esto. Hoe 
enim generatio Dei neutiquam. (serit, Unde Cyrillus, 


(6) "Doce à 


- 


931 


S. JOANNIS DAMASCENI 


carni factum hypostasis. Quamobrem simul atque A χος, λογιχή τα xal νοερά. Ad οὖχ ἄνθρωπον ἆπο- 


caro exstitit, simul quoque Dei Verbi exstitit caro, 
simul caro animata, rationis particeps et intelli- 
genti *^, Quo fil, ut non hominem deitate donatum, 
sed Deum hominem factum dicamus **. Nam cum 
natura Deus perfectus esset, idem ipse natura per- 
fectus homo füit : et quidem ita ut, nec mutatus 
natura fuerit, nec imaginariam incarnationis spe- 
ciem objecerit ; sed carni, quam ex sancta Virgine 
accepit, anima rationali intelligenteque animata, 
inque ipso exsistentiam nacte, personali modo 
absque confusione, aut mutatione, aut divisione 
unitus sit ; quin nec deitatis sux: naturam in car- 


θεωθέντα λέγομεν, ἀλλὰ Bebv ἑνανθρωπήσαντα Ὃν 
γὰρ φύσει τέλειος Gebc, Υέγονε φύσει τέλειος ἄνθρω- 
moe ὁ αὑτός : οὐ τραπεὶς τὴν φύσιν, οὐδὲ φαντάσας 
τὴν οἰχονομίαν, ἀλλὰ τῇ ἐκ τῆς ἁγίας Παρθένου 
λἠφθείση, λογικῶς τε xaX νοερῶς ἑφυχωμένῃ σαρχ!, 
καὶ ἓν αὐτῷ τὸ εἶναι λαχούαῃ, ἑνωθεὶς καθ᾽ ὑπόστα- 
σιν ἀσυγχύτως xal ἀναλλοιώτως, xal ἁδιαιρέτως, μὴ 
μεταδαλὼν τὴν τῆς θεότητος αὐτοῦ φύσιν εἰς τν 
τῆς σαρχὸς οὐσίαν, μήτε τὴν οὐσίαν τῆς σαρχὸς αὖ- 
τοῦ εἰς τὴν φύσιν τῆς αὑτοῦ θεότητος, οὐδὲ ἓκ τῆς 
θείας αὑτοῦ φύσεως, xaX fic προσελάδετο ἀνθρωπίνης 
φύσεως, μίαν φύσιν ἁποτελέσας σύὐνθετον 5. 


nis su: substantiam, nec rursus carnis sux substantiam in deitatis naturam converterit, nec deni- 
que ex divina sua natura, et. humana quam assumpsit, naturam unam compositam effecerit. 


CAPUT lil. 
De duabus naturis , adversus Monophysitas. 

Nature dua in una Christi persona. — Enimvero 
sine conversione ac mutatione unitz:e mutuo na- 
(1199 sunt, sic videlicet ut nec a sua simplicitate 
divina natura desciverit; nec rursus humana ; aut 
iu Deitatis naturam conversa, aut in nihilum re- 
dacta , aut denique una ex duabus naturis compo- 
sita natura effecta sit. Siquidem composita natura, 
cum neutra illarum naiurarum , ex quibus conflata 
est , consubstantialis esse potest ; ut qua ex aliis 
aliud facta sit. Exempli gratia: corpus, quod ex 
quatuor elementis constat, nec ejusdem esse cum 
igne substantie dicitur ; nec ignis appellatur, nec 
ser vocatur, nec aqua, nec terrà, nec eamdem 


ΚΕΦΛΛ. Γ [MZ]. 

Περὶ τῶν δύο φύσεών, κατὰ Μον οφυσιτῶν b. 

Ατρέπτως γὰρ, καὶ ἀναλλοιώτως Ἠνώθησαν ἀλλή- 
λαις αἱ φύσεις, μήτε τῆς θείας φύσεως ἑκστᾶσης τῆς 
οἰκείας ἁπλότητος, µήτε μὴν τῆς ἀνθρωπίνης, d 
Ίραπείσης εἰς θεότητος φύσιν, f] εἰς ἀνυπαρξίαν χω- 
ῥησάσης, µήτε ἐκ τῶν δύο μιᾶς γεγενηµένης σαυνθέ» 
του φύσεως. Ἡ γὰρ σύνθετος φύσις (7), οὐδ' ὁποτέρᾳ 
τῶν ἐξ ὧν συνετέθη φύσεων ὁμοούσιος ὑπάρχειν δύ- 
ναται, ἐξ ἑτέρων ἁποτελεσθεῖσα ἕτερον * oTov τὸ σῶ» 
pa τὸ ix τῶν τεσσάρων στοιχείων συντεθείµενον, 
οὔτε τῷ πυρὶ λέγεται ὁμοούσιον, οὔτε πὺρ ὀνομάζε- 
ται, οὔτε ἀ]ρ λέγεται, οὔτε Όδωρ, οὔτε ΥΠ, οὐδέ «tw 
τούτων ἐστὶν ὁμοούσιον. El τοίνυν κατὰ τοὺς αἱρετι» 
χοὺς, μιᾶς φύσεως συνθέτου ὁ Χριστὸς μετὰ τὴν 


cum ullo horum 906 substantiam habet. Quo- C ἔνωσιν ἐχρημάτισεν, ἐξ ἁπλῆς φύσεως ἑτράπη εἰς 


circa, si pest unionem Christus, ut haereticis pla- 
cet , unius composite natur:ze exsistit, ex simplici 


0 Cyril. Epist. «d Monach. 


σύνθετον, xal οὔτε τῷ Πατρὶ ἁπλῆς φύσεως ὄντι 
ἑστὶν ὁμοούσιος, οὔτε τῇ Μητρί. Οὐ γὰρ Ex θεότητος 


*! Procl. epist. 2, Ad Arm. 


VARLE LECTIONES, . 
In R. cod. 2128, quzdam subjunguntur ex dissertatione nostri auctoris contra Nestorianos. 5 Desuol 


hec in mss. 


NOTE. 


ep. 1 ad Nestorium ait : Οὐ γὰρ πρῶτον ἄνθρωπος 
ἐγεννήθη χοινὸς Ex τῆς ἁγίας Παρθένου, εἶθ' οὕτω 
χαταπεφοίτηχεν ὁ Λόγος * Non enim primum ez san- 
eta Virgine homo communis genitus est, iu quem 
postea. Verbum descenderit : sed ab ipsamet vulva 
snitione facta, carnalem generationem admisisse di- 
£itur. Quod quidem adversus Nestorium inculcat 
passim in defens. 5 et 8 anathem. cont. Theodor. 
in epist. ad Joan. Antioch. et in 4 ad Success. 
Theodoretus etiam, dial. 2, agnoscit, μηδὲ τὸ áxa- 
Qalov, ne momeniulum interpositum (uwisse iuter 
assumplionem carnis, et ejus unitionem cum Verbo. 
Caterum Leontius in $olut. argum. Severi, tametsi 
concedit corpus Christi in conceptione sua Verbo 
Íuisse. copulatum, non negat Verbum adjungere 
sibi potuisse naturam qua per se prius substaret : 
Οὔτε γὰρ ὁ χρόνος τῆς ἑνώσεως, 7] ὁ τόπος, 1) τὸ áve- 
λὶς τοῦ σώματος, ἀλλ᾽ αὐτὸς ὁ τῆς ἑνώσεως τρόπος 
τὸν ἕνα Χριστὸν πεποίηκεν ' Non enim tempus uni- 
tionis, locusve, aut imperfectio corporis, sed ipse mo- 
dus wnionis unum. Christum fecit. Sed hoc pacto 
Dei Genitrix virgo non esset. 

(1) Ἡ σύνθετος φύσις. Siquidem composita 
maiara. Euloglus citatus in Coll. cont. Severianos 
Sic disputat : Ἱστέον γὰρ ὅτι τότε τὸ σύνθετον μίαν 


ἀπολύτως λέγομεν φύσιν, ὅτε µηχέτι δυνάµεθα Ex 
αὐτοῦ τὰ τῶν ἁπλῶν λέγειν ὀνόματα. Οἷόν τι λέγω" 
τὸ ix τεσσάρων στοιχείων σῶμα συγκχείµενον , ἐξ 
ὕδατος φαμὲν, γῆς, ἀέρος τς xal πυρός. &,. 
καὶ γῆν, xat ἀέρα, xai πῦρ οὐκ ἂν εἴπο:ιμεν χυρίως' 
xaX ἀπὸ τούτου µίαν σώματος φύσιν ἑπονομάζομεν, 
ὡς µηχέτι αὑτὸ τοῖς ὀνόμασι τῶν ἁπλῶν ἔπονο v 
ἴσχυοντες * Scire oportet tunc compositum quodpiaem 
absolute naturam unam dici, quando simplicium no-. 
mina enuniiari de ea non possunt : exempli gr., cot- 
pus quod ex quatuor elementis conflatum est, es 
aqua, terra, aere et. igne constare dicimus. Ν. 

quam vero proprie afirmaverimus illud aquam, ei 
terram, et aerem, et ignem esse. Quamobrem wunem 
corporis natura nuncupamus, quam simplicium 
nominibus non possemus appellare. Subjungit exem- 
pla domus et hominis, quorum partes nee domes 
dicantur, neque homo, nec vicissim. Polemen 
Apollinarista citatus in Collect. eont. Severiaaos 
non probat quosdam e suis σύνθετον φύσιν, οσπι- 
positam naturam dixisse, cum ab Apollinario ipse 
edocli essent, σύγχρατον φύσιν, cogtemperalam na- 
turam profiteri, que divina simul ei humana es- 
Set. ; 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. III. 


990 


χαὶ ἀνθρωπότητος αὕτη συντέθειται’ οὔτε μὴν ἐν A natura in compositam versus est **. Ita nec Patri, 


θεότητί ἐστι καὶ ávüpunótnti- οὔτε δὲ Θεὸς ὀνομα- 
σθήσεται, οὐδὲ ἄνθρωπος, ἀλλὰ Χριστὸς póvov * xat 
ἔσται τὸ, Χριστὸς, οὐ τῆς ὑποστάσεως ὄνομα, ἀλλὰ 
τῆς μιᾶς χατ ἀὐτοὺς φύσεως. 

Christus duntaxat : eritque Christi vocabulum, non 
Balurse. 

Ἡμεῖς δὲ, συνθέτου φύσεως τὸν Χριστὸν δογματί- 
ζομεν, οὐδὲ ἐξ ἑτέρων ἕτερον i, ὥσπερ Ex φυχῆς xat 
σώματος ἄνθρωπον, 1] ὡς Ex τεσσάρων στοιχείων ao» 
μα, ἀλλ ἐξ ἑτέρων (8) τὰ αὐτά i * ἐκ θεότητος yàp 
καὶ ἀνθρωπότητος θεὸν τέλειον, τὸν αὐτὸν, xal εἷ- 
vat, xai λέγεσθαι, £x δύο τε, xa ἓν δυσὶ φύσεσιν (9) 
ὁμολογοῦμεν. Τὸ δὲ, Χριστός, ὄνομα τῆς ὑποστάσεως 
λέχομεν, οὗ µονοτρόπως λεγόμενον, ἀλλὰ τῶν δύο 
φύσεων ὑπάρχον σηµαντιχόν. Αὐτὸς γὰρ ἑαυτὸν 


cujus simplex natura est, consubstantialis erit, 
nec matri, quippe qua ex deitate et humanitate 
composita non est ; nec item iu deitate et humani- 
tate erit, nec Deus nuncupabitur, nec homo, sed 


persone ipsius nomen, sed unius, ut illi censent, 


Nos vero Christum haudquaquam unius compo- 
sitze natur: esse pra dicamus, neque ex aliis aliud , 
quemadmodum ex anima et corpore hominem , aut 
ex quatuor elementis, corpus; verum ex diversis 
eadem 05. Siquidem ex deitate et humanitate ουπι- 
dem Deum perfectum, et hominem perfectum , et 
esse , et dici, atque ex duabus, et in duabus na- 
turis esse confitemur. Christi porro vocabulum 
persone esse dicimus , quod non unimode dicitur, 


ἔχρισε * χρίων μὲν ὡς θεὺς τὸ σῶμα τῇ θεότητι αὐ- D sed duplicem naturam significat. Ipse siquidem se- 


τοῦ, χριόµενος δὲ, ὡς ἄνθρωπος: αὐτὸς γάρ ἐστι 
τοῦτο χἀκεῖνο. Ἆρίσις δὲ ἡ θεότης τῆς ἀνθρωπότη- 
τος. El γὰρ μιᾶς φύσεως συνθέτου ὢν ὁ Χριστὸς, 
ὁμοούσιός ἐστι τῷ Πατρὶ, ἔσται ἄρα xai ὁ Πατὴρ 
σύνθετος, xal τῇ σαρχὶ ὁμοούσιος , ὅπερ ἄτοπον, xat 
κάσης βλασφηµίας ἀνάπλεον. 


Πὼς δὲ xal µία φύσις τῶν ἑναντίων οὐσιωδῶν δια- 
φορῶν δεχτιχἡὴ γενῄήσεται; Ilo; γὰρ δυνατὸν τὴν 
αὐτὴν φύσιν xatà ταὐτὸν χτιστὴν εἶναι καὶ ἄχκτιστον, 
θνητην χαὶ ἀθάνατον, περιγραπτὴν χαὶ ἀπερίγρα- 
στου, 

El δὲ μιᾶς λέγοντες τὸν Χριστὸν φύσεως, ἁπλῆν 
ταύτην εἴποιεν, ἡ γυμνὸν αὐτὸν Θεὸν ὁμολογήσουσι, 
xài φαντασίαν εἰσάξουσιν, οὐχ ἐνανθρώπησιν, 1) ψι- 


^ Max. Epist. ad Joan. cubic. p. 319. 


ο Wd. ibid. p. 986. 


ipsum unxit, corpus videlicet suum divinitate sua 
ungendo, tanquam l'eus, unctus autem, ut ho- 
mo ; quandoquidem ipse, et hoc, et illud est. Un- 
ctio porro humanitatis est divinitas. Enimvero si 
Christus una tantum composita natura preditus, 
Patri consubstantialis est, erit et Pater composi- 
tus , et carni consubstantialis ; quod dictu absur- 
dum est , et omni impietate plenum **. 

Ad hec, quonam pacto una eademque natura 
substantialium differentiarum mutuo pugnantium 
capax erit ? Qui enim fieri potest, ut eadem natura 
simul, et creata sit , et increata ; mortalis, et im- 
mortalis ; cireumscripta , et incircumscripta ? 

Monophysite Christum wiraque. natura perfectum 
fatentur. — Quod si etiam Christum naturz unius 
esse dicentes, simplicem hanc esse asserant, aut 


* Eulog. apud Max. t. 1I, p. 145. 


VARLE LECTIONES. 


! Reg. 5 et Colb. 2 M τι, Sic vetus interpr. aliud quid. 


j Reg. 3 ταῦτα. Faber illa; eic Maxi- 


mos, lib. De vocibus in Ecclesia receptis, ait Christum esse δύο φύσεις , ὅτι μὴ Ex τούτων µόνον ἀλλὰ 


xdi ταῦτα. 


NOTA. 


(8) 'AAA' ἐξ ἑτέρων τὰ αὐτά. Sed. ex diversis ea- 

. ]ta S. Maximus dixerat : Duas naturas confi- 
temur, Deum el hominem. illum, esse credendo, qui 
gen solum ez islis sit, ἀλλὰ xaY ταῦτα, sed et hac 
ipee ld quod ante propugnaverat Eulogius ex his 
ru verbis epist. 2, Ad Success. "Eva xal τὸν 
τοῦτο xáxeivo ὑπάρχοντα' Qui unus idemque 

hoc illudque est. Καὶ σχόπησον, inquit, ὡς οὐχ 
εἶπεν &x τούέου χἀχείνου ὑπάρχοντα * τὸ γὰρ, τοῦτο 
χἀχεϊῖνο, δύο πάντως ἐστὶ, xy αὐτὸς ph βουληθείης. 
Πάλιν δὲ ὁ αὐτὸς πρὸς Οὐαλεριανὸν τὸν Ἰκονίου ἑπί- 
σχοπον οὕτω γράφει’ Οὐκοῦν ὁμολογουμένως μὲν τὸ 


ἀπὺ σαρχὸς σἀρξ ἐστι, τὸ δὲ ix θεού, θεός * ἔστι δὲ 
καθ’ αὐτὸν ἀμφότερα Χριστὸς, sc ὧν Υἱὸς, καὶ εἷς 


κύ μετὰ τῆς ἰδίας αὐτοῦ σαρχός. Τὸ δὲ τὸν Χρι- 
στὸν εἶναι ἀμφότερα, τί ice pov ἐστιν, 7] δύο εἶναι 
φύσεις τὸν Χριστόν. o0 γὰρ εἶπεν ἐνταῦθα, ἐξ ἁμ- 
εἶναι, ἀλλ' ὅτι ἀμφότερά ἐστιν ὁ Χριστὺς, 

£e (ov * Observa etiam illum non dixisse, ex hoc at- 
illo exstantem (quod quidem verum erat), sed qui 
loe et illud exsistit. Nam hoc et illud prorsus duo 
sunt, quamlibet noluerit. .Bed et sic ipse rursus ad 
Valerianum Iconii episcopum scribit : Igitur in con- 
fesso est, illud quod ex carne cst, esse carnem, et 


quod ex Deo, Deum. Est autem simul utraque Chri- 
stus, qui Filius unus sit, et Dominus unus cum pro- 
pria sua carne. Porro Christum utraque esse, quid 
aliud sit, nisi Christum naturas duas esse. Non eniin 
hic dixit, ex ambobus esse, sed utraque, seu ambo 
Christus est, cum tamen unus sit. 

(9) Καὶ ἐν δυσὶ φύσεσιν. Et in duabus naturis. 
Dixerat Eutyches ex duabus naturis unam esse fa- 
ctum : at Leo M. Flaviano CP. rescripsit, in dua- 
bus etiam. naturis, exstare Christum : quod Patres 
Chalcedonenses profitendum sanxere. [n editioni- 
hus actorum hujus synodi pro ἐν δύο φύσεσι, legi- 
tur &x δύο φύσεων, quod mendum corrigi debet ex 
Evagrio et aliis, qui testantur Monophysitas vocem 
illam exhorruisse, ceu Cyrillo et anteactis szeculis. 
inauditam. Quasi vero Cyrillus scribendo ad Suc- 
cessum , Christum esse perfectum, ἓν θεότητι, in 
deitate, et per(ectum in humanitate, non siguificas- 
set eum, in duabus naturis per[ectis exstare, Nice- 
phorus Call. lib. xvin Hist. ο. 46, Nazianzenum 
pronuntiasse ait, Christum ií/a servare in. quibus, 
ει ex quibus, et qug est, τὰ ἓξ ὧν, xaX kv οἷς, καὶ 
ἅπερ ἐστὶ σώζοντα. Quod tamen in cjus operibus 
non reperi. 


991 S. »UvAINA1S ελλ κ 


nudum illum Deum confitebuntur, proque incar- A λὸν ἄνθρωπον χατὰ Νεστόριον. Καὶ ποῦ τὸ, kv θεό” 


natione meram speciem inducent , aut certe veluti 
Nestorius, hominem purum. ÜUbinam ergo illud 
erit, « in deitate perfectum, et in humanitate perfe- 
cium ? » Ecquando Christum duarum esse natura- 
rum dicent, quem post unitionem unius tantum- 


τητι τέλειον, xat τὸ Ev ἀνθρωπότητι τέλειον ; Πότε δὲ 


. xal δύο τὸν Χριστὸν λέξουσι φύσεων, μιᾶς συνθέτου 


φύσεως αὐτὸν μετὰ τὴν ἕνωσιν λέγοντες ; "Ότι Υὰρ 
μιᾶς ὁ Χριστὺὸς φύσεως πρὺ τῆς ἑνώσεως, παντί που 
δῆλον. 


modo composite nature esse pronuntiant? Nam quod unius ante unitionem fuerit, cuivis profecto 


perspicuum est. 

207 Monophysitarum error, quod naturam a 
persona non distinguant. — Verum hoc demum est 
quod hzreticis errandi causa est, quod naturam 
el hypostasim esse idem statuant **. Etsi vero 
unam hominum esse dictitamus , at non anima et 
corpore spectatis; cum fleri non possit, ut corpus 


Αλλὰ τοῦτό ἐστι (10) τὸ ποιοῦν τοῖς αἱρετιχοῖς 
εν πλάνηνν τὸ ταὐτὸ λέγειν τὴν φύσιν, χαὶ τὴν ὑπό- 
σίασιν. Ἐπειδὴ δὲ µίαν (11) τῶν ἀνθρώπων φύσω 
φαμὲν, ἱστέον ὡς οὐχ ἀφορῶντες εἰς τὸν τῆς Φυχῆς 
xai τοῦ σώματος λόγον, τοῦτο λέγομεν ' ἀδύνατον 
γὰρ μιᾶς φύσεως λέχειν τὴν φυχὴν xal τὸ σῶμα πρὸς 


et animam simul comparando unius ea esse nature p ἄλληλα συγχρινόµενα. Αλλ' ἐπειδὴ πλεῖσται ὑπο- 


affirmemus : sed quia plurimz hominum hyposta- 
ses et persone sunt, eamdem omnea rationem 
natura: recipiunt. Omnes quippe corpore et anima 
constant , omnesque, cum anime naturam parti- 
cipant, tum corporis substantiam habent, com- 
munemque speciem. Quo fit ut plurimarum diver- 
sarumque personarum unam naturam dicamus, 
cum videlicet singulae persone duplicem naturam 
babeant, et in duabus naturis, corporis scilicet 
et anime, exstare censeantur. 


στάσεις τῶν ἀνθρώπων εἰσὶ, πάντες δὲ τὸν αὐτὸν 
ἐπιδέχονται λόγον τῆς φύσεως πάντες γὰρ Ex φυχῆς 
εἰσι συντεθειµένοι, χαὶ σώματος, χαὶ πάντες τῆς 
φύσεως τῆς ψυχῆς µετειλήφασι , καὶ τὴν οὐσίαν τοῦ 
σώματος χέχτηνται, xa τὸ χοινὸν εἶδος ' τῶν αλεί- 
στων xai διαφόρων ὑποστάσεων μίαν φύσιν ea aiv? 
ἑχάστης δηλαδὴ ὑποστάσεως δύο φύσεις ἐχούσης, 
xaX ἓν δυσὶ τελούσης ταῖς φύσεσι, φυχῆς λέγω, καὶ 
σώματος. 


* Anast. Sinaita in Ὁδηγ, c. 9; Leontius, contra Nest. et Eutych. 


NOTE. 
(10) 'AJJà τοῦτό ἐστι. Verum hoc demum, etc. C juslibet naturam unam esse ex. corpore et anima 


De variis vocum φύσεως et ὑποστάσεως, acceptatio- 
nibus dictum est in Dialecticis. Monophysitse, cum 
ipsis objiceretur sanctos Patres, qui de Trinitate 
scripserant , personam et hypostasim a natura dis- 
screvisse, Nazianzeni in primis hoc dicto 'abuteban- 
tur, iu incarnatione novas factas esse naturas pro- 
nunliantis, χαινοτομοῦνται αἱ φύσεις, ut conclude- 
rent, aliud sive nature, sive hypostasis, nominibus 
efferri, quando de Trinitate sermo esset, et aliud 
uando de incarnatione. Severus epistola 2, ad 
oannem, τὸν ἠγούμενον, ubi ex  Dionysiastro de 
operatione una Christi disputat, sic ait: Καὶ τὸν 
ἀνδρωθέντα θεὸν, τὸν ταύτην καινοπρεπῶς πεπολι- 
τευµένον, µίαν ὁμολογοῦμεν φύσιν τε xal ὑπόστασιν 
θεανδριχἠν, ὥσπερ xal µίαν φύσιν τοῦ Θεοῦ Λόγου 
σεσαρχωµένην. 'Ὁ γὰρ τῆς οἰχονομίας λόγος xatvo- 
τοµῄσας τὰς φύσεις, συνεχαινοτόµησεν αὐταῖς xai 
τὰς προσηγορίας * Quinimo confitemur Deum factum 
hominem, nota quadam ratione, naturam unam et 
hypostasim Dei-virilem in vita expressisse, uL et unam 
Dei Verbi naturam incarnatam. Nam et dispensa- 
tionis ratio, dum novas naturas fecit, novas subinde 
fecit et appellationes. Η9δο Severus, cujus hoc ar- 
gumentum Leontius refellit libro contra ipsum. 
(41) ἸΕπειδὴ δὲ µία». Etsi vero, eic. Natura; 
essentia, et species communis idem sunt PatriLus, 
illisque prassertim qui post synodum Chalcedonen- 
sem floruerunt: persona quoque et hypostasis idem 
significant, quod individuum et singulare. Hic 
porro precipuo Monophysitarum momento occur- 
ritur, quod acceperant ex epist. 1 Nazianzeni ad 
Cledon. ubi ait : Φύσεις μὲν γὰρ δύο, Geb, xal ἄν- 
θρωπος, ἐπεὶ xal joy xai σώμα’ Duc quippe na- 
ture sunt, Deus et homo, juxia ac corpus ei anima. 
Cyrillus et alii, qui ante Eutycbem scripsere, idem 
exemplum hominis corpore et anima constantis 
adducunt. Noster autem cum Leontio, Eulogio Ale- 
xandrino, et Anastasio Sinaita negat hominis cu- 


compositam : cztterum humanam naturam dici pro- 
pter multitudinem individuorum, quz duabus ns- 
turis, corporis scilicet et animas, constituuntar. 
Hoc idem statuerat in Dialectica, eap. 66. Fava 
Maximus in Epist. ad Joannem Cubicul. ubí et scbo- 
lium quoddam addit Cyrilli, quo dixisse fertur : 
Ὅτι τὸ Χριστός ὄνομα, οὔτε ὅρον, οὔτε ὅρου δύναμιν 
ἔχει, οὔτε μὴν τήν τινος οὐσίαν δηλοῖ *. Christi θ- 
men, nec definitionem, nec definitionis sim habet, nec 
alicujus essentiam exprimit, sed personam Verbi, 
qw& carnem anima intelligente preditam. assum- 
psisse concipitur. Etlib. De duab. volunt. ex eodem 
$cholio infert, compositam Christi personam, οὐδὲ 
ἄτομον χυρίως, individuum proprie mon esse, que 
nec genus, nec speciem habeat. Verum scholium 
hoc Cyrillo recentius mihi videtur. Quidquid id est, 
solutio altera affertur ex 8. Maximo in Collectaneis 
mox a me laudatis : πάσης συνθέτου φύσεως, in. 


p quit, λόγος οὗτος χαθέστηχεν, τὰ ὁμόχ 


pova ἔχευ 
µέρη, χαὶ ἐχ ph ὄντων εἰς τὸ εἶναι παρ μαι, uà 
φυσικὴν πρὸς ἄλληλα ἔχειν zh σχέσιν τὰ , 9 
παθητιχὰς κατὰ φύσιν, xaX ἀλλήλων δεχτιχὰς κεχτῆ- 
σθαι δυνάμεις, καὶ ἁπροαιρέτως ἔχειν τὴν πρὸς ἅλ- 
ληλα ἕνωσιν * ὡς ἐπὶ ψυχῆς χαὶ σώματος ' E retiote 
omnis composite naturg est, ut partes comtaneas ha- 
beat, ut cum ante non (uerit, exsistat, ut partes ad 
se invicem naturali respectu referantur, sutsque qua 
nature sua conveniant virtutibus pradite sint, qui- 
bus se mutuo excipiant, demum ut. sine alterutrius 
electione conjungantut, ut fii in. corpore e£. enima. 
Atqui ejusmodi non sunt divinitas et humanitas 
Christi. Discrimen aliud Eulogius apud Photium 

et Leontius, art. De sect. suggerunt, puta nos did 
hominem esse corpus, aut animam, quia corpus ei 
anima partes nature sunt: bene vero Christum 
esse hominem, Christum esse Deum; et hominon 
esse Deum, οἱ Deum esse hominem. 


$33 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. III. 


994 


"Exi δὲ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ οὐκ ἔστι A At vero * in Domino nostro Jesu Christo non 


χηινὸν εἶδος λαθεῖν. Οὔτε γὰρ ἐγένετο, οὐδέ ἐστιν, 
οὔτε ποτὲ γενῄήσεται ἄλλος Χριστὸς ἐχ θεότητός τε 
xai ἀνθρωπότητος, iv θεότητι xal ἀνθρωπότητι, 
Geb; τέλειος ὁ αὐτὸς, xai ἄνθρωπος τέλειος. Ἐντεῦ- 
θεν οὖχ ἔστιν εἰπεῖν μίαν φύσιν ἐπὶ τοῦ Κυρίου 
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ ἀτόμου k ἐκ 
ψυχῆς χαὶ σώματος συγχειµένου, οὕτω xal ἐπὶ τοῦ 
Χριστοῦ £x θεότητος xal ἀνθρωπότητος. Ἐχεῖ μὲν 
γὰρ ἄτομον, ὁ δὲ Χριστὸς οὐχ ἄτομον * οὐδὲ γὰρ ἔχει 
κατηγορούµενον εἶδος Χριστότητος. Διὸ δὴ ἐχ δύο 
φύσεων τελείων, θείας τε χαὶ ἀνθρωπίνης, φαμὲν 
γεγενῆσθαι τὴν ἕνωσιν' οὗ χατὰ φυρμὸν, f) σύγχυ- 
σιν, f| σύγχρασιν !, ἡ ἀνάχρασιν, ὡς ὁ θεήλατος ἔφη 
Διόσχορος, Εὐτυχῆς ῶ τε, xal Σευῆρος, χαὶ ἡ τού- 


potest accipi communis spe.ies. Neque enim fuit, 
nec est , nec unquam erit alius Christus ex deitato 
et humanitate, inque deitate et humanitate idem 
perfectus Deus , et perfectus homo. Hinc fit, ut in 
Domino nostro Jesu Christo natura una dicenda 
non Sit, ut eodem modo de Christo qui ex deitate 
et humanitate compositus est , loquamur, veluti de 
individuo quod corpore et anima constat. Illic si- 
quidem individuum est; at Christus nequaquam 
est individuum : neque enim Christitatis, ut ita 
dicam, speciem ejusmodi habet, de qua pradice- 
tur. Ac proinde ex duabus paturis perfectis , hoc 
est , divina et humana, unionem esse factam dici- 
mus , non ad modum conspersionis , nec per con- 


των ἑναγὴς συμμορία * οὐδὲ προσωπιχὴν, ἡ σχετι- B fusionem , vel commistionem , aut temperationem , 


xbv, f| χατ᾽ ἀξίαν, ἡ ταυτοθουλίαν, 1] ὁμοτιμίαν, fi 
ὁμωνυμίαν, f) εὐδοχίαν, ὡς ὁ θεοστυγἠὴς ἔφη Νεστό» 
ριος, Διόδωρός τε, καὶ ὁ Μοψουεστίας θεόδωρος, 
xai ἡ τούτων δαιμονιώδης ὁμήγχυρις, ἀλλὰ κατὰ σύν- 
θεσιν, Ίγουν χαθ᾽ ὑπόστασιν, ἀτρέπτως, xal ἁσυγ- 
χύτως, xal ἀναλλοιώτως, xal ἁδιαιρέτως, xat ἁδια- 
στάτως, χαὶ iv δυσὶ φύσεσι τελείως ἐχούσαις, µίαν 
ὑκόστασιν ὁμολογοῦμεν τοῦ Υἱοῦ τοῦ θεοῦ, xat σε- 
σαρχωμένου, τὴν αὐτὴν ὑπόστασιν λέγοντες τῆς θεό- 
τητος xal τῆς ἀνθρωπότητος αὑτοῦ, xal τὰς δύο 
φύσεις ὁμολογοῦντες σώζεσθαι ἐν αὐτῷ μετὰ τὴν 
ἔνωσιν ΄ οὑχ ἰδίᾳ xal ἀναμέρος τιθέντες ἑχάστην, 
ἀλλ ἠνωμένας ἀλλήλαις ἓν τῇ μιᾷ συνθέτῳ ὑποστά- 
σει. Οὐσιώδη γάρ φαμεν τὴν ἕνωσιν, τουτέστιν ἁλη- 
05, xai οὗ χατὰ φαντασίαν. 0ὐσιώδη δὲ, οὐχ ὡς τῶν 
$00 φύσεων ἀἁἀποτελεσασῶν μίαν σύνθετον φύσιν, 
ἀλλ) ἐνωθεισῶν ἀλλήλαις xac! ἀλήθειαν εἰς µίαν ὑπό- 
6τασιν σύνθετον τοῦ Yloo τοῦ θεοῦ, xai σώζεσθαι 
αὐτῶν «εν οὐσιώδη διαφορὰν ὁριζόμεθα. Τὸ γὰρ 
χτιστὸν, µεμένηχε χτιστὸν, xal τὸ ἄχτιστον, ἄχτι- 
6τον. Τὸ θνητὸν ἔμεινε θνητὸν, καὶ τὸ ἀθάνατον, 
ἀθάνατον * τὸ περιγραπτὸν, περιγραπτὀν τὸ &mepl- 
γραπτον, ἀπερίγραπτον ' τὸ ὁρατὸν , ὁρατὸν, καὶ τὸ 
ἁόρατον, ἀόρατον « Τὸ μὲν διαλάµπει τοῖς θαύμασι, 
«b δὲ ταῖς ὕΌδρεσιν ὑποπέπτωκχεν. » 


quemadmodum ille Numinis ira immissus Diosco- 
rus, Eutyches item, et Severus, quique impiz 
eorum classis sunt, asseruerunt : nec personalem , 
aut secundum relationem , aut in ratione dignita- 
tis, aut in una voluntatis conspiratione, aut ho- 
noris qualitate, aut eadem ac promiscua nuncupa- 
tione, aut benevolentia positam, ut Deo invisus 
Nestorius , Diodorusque , et Mopsuestiensis Theo- 
dorus, cum diabolica sua caterva censuerunt : sed 
per compositionem , hoc est secundum hypostasim , 
sine ulla conversione , nec confusione, nec muta- 
tione , nec divisione , nec distantia, inque duabus 
perfectis naturis unam Filii Dei et incarnati per- 
sonam confitemur " ; unam dicentes divinitatis 
ipsius et bumanitatis hypostasim , 308 duas au- 
tem post unitionem naturas in ipso incolumes ser- 
vari confitentes : non ita tamen ut utramque ha- 
Tum seorsim ponamus, verum in una composita 
persona inter se copulatas. Subsiantialem enim 
esse hanc unioaem dicimus, hoc est, veram et 
non imaginariam. Substantialem autem **, non 
quod duz natura unam compositam naturam effe- 
cerint ; sed quod in unam Filii Dei compositam hy- 
postasim inter se unitze sint. Quinimo substantia- 
lem earum differentiam integram et incolumem ser- 


vari statuimus. Nam creatum mansit quod creatum est, et increatum , quod increatum ; quod mortale 
est, mortalem permansit, et immortale quod immortale; circumscriptum, quod cireumscriptum , 
incircumscriptum , quod incircumscriptum ; visibile, quod visibile; et invisibile , quod invisibile: 
« Unum quidem borum coruscat miraculis , aliud succumbit injuriis **. » 

Οἐχειοῦται δὲ τὰ ἀνθρώπινα ὁ Λόγος, αὐτοῦ γάρ D — Communicatio idiomatum, — Verbum porro, quia 
bot: τὰ τῆς ἁγίας αὐτοῦ σαρχὸς ὄντα * καὶ µεταδί- — ipsius sunt , quz sancte ejus carnis sunt, ea quse 
ἕωσι ? «jj σαρχὶ τῶν ἰδίων, κατὰ τὸν ἀντιδόσεως spó- — humanitati conveniunt, sibi vindicat, et vicissim 
πον, διὰ τὴν εἰς ἄλληλα (12) τῶν μερῶν περιχώρη- — carni, qua sua sunt, impertit ; illo nimirum al- 

** Leontius, contr. Sev. et Eutych. Max. loc. cit. p. 271. ' Procl. epist. 2 Ad Arm. 3 Greg. Naz. 
hom. 5. Videsis ad c. 65 Dialect. supra. '* Leo papa, epist. 10, cap. 4. 

VARIAE LECTIONES. 


k [n cod. S. Hil. Reg. 10, Colb. 5, et N. omissis ὥσπερ ἐπὶ ἁτόμου, etc. sequitur διὸ δὴ ἓχ δύο φύσεων 
θείας τε, etc. ! Deest in mss. ?| σύγχρασιν, nec legit. Vetus interpr. nec Faber. Vocem hanc admittit 
Theologus. 3 Εὐτυχῆς omittunt omnes ferme et melioris notz codices, vetusque translatio. 5 Cod. 
S. Hil. et alii quidam µετεδίδου. In Colb. 1530 emendatum fuit µετεδίδοι, Regii tres. µετεδίδει, corrupte 


. prorsus. 
NOTE. 


. (49) Διὰ τὴν εἰς ἄλληήα. Ob. mutuam partium, — mus vocat, epist. ad Joan. Cubic. : Dicimus factam 
etc. Deitatem et bumanitatem partes perinde Maxi- — su.onem esse ex duabus naturis; inquit, wnamque ox 


995 


S. JOANNIS DAMASCENI 


996 


terne communicationis modo , ob mutuam inter se A otv, χαὶ τὴν καθ) ὑπόστασιν ἔνωσιν, xal ὅτι εἷς ἣν, 


partium commeationem , unionemve  hypostati- 
cam ; οἱ qua unus idemque erat , qui et divina et hu- 
niana, cin utraque forma cum alterius communione 
ageret 56,» Eo porro nomine Dominus ipse glorise 
crucifixus dicitur **, quamvis alioqui divina ipsius 
natura minime passa sit : et rursum, Filius liomi- 
nis ante passionem in coelo esse dictus esL, veluti 
Dominus ipse asseruit 53, Erat enim ille idem Do- 
minus gloriz, qui etiam natura et vere Filius ho- 
minis , hoc est, homo exsistebat. Atqni ipsius tum 
miracula , tum supplicia esse agnoscimus, etsi ra- 
tione alterius natura; miracula edebat, et alterius 
rationc idem ipse supplicia perferebat. Scimus 
enim ,ut unam ipsius hypostasim , ita substantia- 
lem harum differentiam incolumem servari. Quo 
autem pacto salva erit differentia, nou servatis il- 
lis qux» mutuo discrepant. Differentia siquidem est 
earum rerum quz diverse sunt. Qua igitur ratione 
Christi naturz inter se differunt , hoe est esseutize 
ratione , lac cum extremis conjungi dicimus , puta 
quantum ad deitatem quidem attinet, cum Patre 
el Spiritu sancto, quantum vero ad humanitatem, 
cum matre , et nobis. ldem quippe quoad divinita- 
tem Patri et Spiritui sancto consubstantialis est ; 
quoad vero humanitatem, tum matri, tum ezteris 
hominibus. Qua ratione vero ejus naturz mutuo 


xaX 6 αὐτὸς, ὁ καὶ τὰ θεῖα χαὶ τὰ ἀνθρώπινα «tvrp- 
γῶν Ev ἑχατέρα μορφῇ μετὰ τῆς θατέρου κοινωνίας 1 
Aib δὴ χαὶ ὁ Κύριος τῆς δόξης ἑσταυρῶσθαι λέγετα:, 
χαίτοι τῆς θείας αὐτοῦ ph παθούσης φύσεως, καὶ ὁ 
Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου, πρὸ τοῦ πάθους Ev τῷ οὑρανῶ 
εἶναι ὡμολόγηται, ὡς αὐτὸς ὁ Κύριος ἔφτσεν. Εἰς 
γὰρ t», xoi ὁ αὐτὸς ὁ Κύριος τῆς δόξης, ὁ φὗτει xal 
ἀληθείᾳ αὸς ἀνθρώπου, τοι ἄνθρωτος γενόμενος, 
καὶ αὐτοῦ τά τε θαύματα xal τὰ πάθη Υινώσχομεν, 
εἰ xal xaz' ἄλλο ἐθαυματούργχει, xal xav' ἄλλο τὰ τά- 
0v, ὁ αὐτὸς ὑπέμενεν (15). Ἴσμεν γὰρ ὥσπερ μίαν αὖ- 
τοῦ τὴν ὑπόστασιν, οὕτω thv τῶν φύσεων οὐσιώδη 
διαφορὰν σώςεσθαι. Πῶς δὲ σωθείη διαφορὰ, uh σω- 
ζομένων τῶν τὴν διαφορὰν ἑχόντων πρὸς Era; 


D Λιαφορὰ Υὰρ τῶν διαφερόντων ἐστὶ διαφορά ' τῷ μὲν 


οὖν λόγῳ, ᾧ διαφέρουσιν ἀλλήλων αἱ φύσεις τοῦ Χρι- 
στοῦ, τουτέστι τῷ λόγῳ τῖς οὐσίας, φαμὲν συνάπτε- 
σθαι αὑτὸν τοῖς ἄχροις * χατὰ μὲν τὴν θεότττα, τῷ τε 
Πατρὶ χαὶ τῷ Πνεύματι, χατὰ δὲ τὴν ἀνθρωτότητα, 
tf τε Μητρὶ, xal πᾶαι τοῖς ἀνθρώποις. Ὢ δὲ λόγῳ 
συνάπτονται αἱ φύσεις αὐτοῦ, διαφἑρειν αὐτὸν φαμὲν 
τοῦ τε Πατρὸς xai τοῦ Πνεύματος, τῆς τε Μητρὸς 
καὶ τῶν λοιπῶν ἀνθρώπων ' συνάπτονται γὰρ αἱ qU- 
σεις αὐτοῦ τῇ ὑποστάσει, µίαν ὑπέστασιν σύνθετον 
ἔχουσαι, καθ) ἣν διαφέρει τοῦ τε Πατρὸς xal τοῦ 
Πνεύματος, τῆς τε Μητρὺς χαὶ ἡμῶν. 


copulantur, eum, tum 8 Patre et Spiritu 909 sancto, tum a watre et reliquis hominibus differre 


9? Leo papa, ep. 10, c. 4. " I Cor. 11, 8. 


*! Joan. iu, 15. 


NOTAE. 


iis constare personam compositam, que naturas ex 
quibus composita est, ὡς 91ov τὰ ἴδια μέρη; velut 
lotum suas partes incolumes conservet. Ex. duabus 
naturis, non duas personas, sed unam compositam 
Christum dicimus, τούτων, ὡς ἰδίων μερῶν περιεχτι- 
xhv τῶν φύσεων, que naturas istas, ceu proprias par- 
tes contineat, elc. Lefendus Leontius, act. 7 De 
sect. qui lib. 1 Cont. Nestor. et. Eutych. admonet 
duos naturas non idcirco partes nominari quia im- 
perfect? sint, sed quia Verbum seorsim, etsi perfe- 
ctus Deus est, non est perfectus Christus, seclusa 
liumanitate : Ἁλλ' οὐδὲ ὁ Λόγος τέλειος Χριστὸς, 
κἂν τέλειος εἴη θεὸς, μὴ τῆς ἀνθρωπότητος αὐτῷ 
αυντεταγµένης. Ad περιχώρησινι, circumincessionem 
quod spectat. naturarum, alibi observatum est, 

lieologum, orat. 51, hac voce significasse penitis- 
Simam naturarum Chrisii conjunctionem, commi- 
stis naturis ac appellationibus, xaX περιχωρουσῶν εἰς 
ἀλλήλας τῷ λόγῳ τῆς συµφυῖας, οί in se mutuo cir- 


cumincedentibus ratione conjunciionis; quo fit ut D 


qui bominis sunt, Deo ascribantur, et qu: Dei, 
homini. Hinc enim repetit mutuam proprietatum 
eeminunicationem, uli Dauascenus. Sic. Maximus, 
Dial. cum Pyrrho, cap. 191, mutuam divinarum 
humanarumque actionum Christi complicationem, 
qua juxta Leonis M. dictum, agit utraque forma 
cum alterius communione, arcano illi modo mutuae 
περιχωρῄσεως, circumincessionis naturarum  auri- 
buit. Ceterum Noster, cap. 7, admonet, ab huma- 
nitate non pervadi divinitatem : solius quippe esse 
defzecatioris et infinite nature, crassiorem finitam- 
que penetrare : idque eo magis quod absurdus fo- 
ret, qui animam a corpore penetrari , continerique 
contenderet. Unde ait, cap. 19 : Divinam naturam 
dedisse carni, wu inexplicabili modo in sc immearel, 


C Noctu esse quod anilionem vocamus. 
(15) 


Περὶ τοῦ τρόπου τῆς ἀντιδόσεως. De mode 
mutug communicationis. Mutuam vocant proprieta- 
tem communicationem, qua homini, quz? Dei sumi, 
assignantur, et Deo, quse sunt hominis. Verbo 
quippe carne facto, τὸ τοῦ θεοῦ ἀξίωμα, ἀνθρώπω 
ἀξίωμα γέγχονε, Dei ρτῶγοφαἶνα hominis prarogaties 
facia est, ait Athanasius, lib. De salut. adv. Chri- 
sti. Nazianzenus, orat. 38: Hoc est, inquit, quod 
hereticis errandi occasio, t) τῶν ὀνομάτων ἐπίζενξις, 
ἑπαλλαττομένων τῶν ὀνομάτων διὰ τὴν σύγχρα- 
σιν, conjunctio nominum ; permutalis mutuo nunce 
pationibus ob commislionem. O novam mistionem! 
ο notam temperationem ! ὁ ὧν γίνεται, xaX ὁ ἅπτι- 
στος κτίζεται, xai ὁ ἀχώρητος χωρεῖΐται. Qui esl, 
fi^ ; qui creatus non est, creatur; qui nusquam polest 
contineri, continetur. Sic Nyssenus, lib. Cont. Apol- 
lin. Propter exactum | assumpta carnis, assumen- 
lisque divinitatis unitatem, ἀντιμεθίστανται τὰ évi- 

ατα, ὥστε xal τὸ ἀνθρώπινου τῷ θείῳ, xai τὸ 

εἷον τῷ ἀνθρωπίνῳ κατονοµάζεται’ nomina multe 
permutaniur, ut quod. humanum est, divino, quod 
divinum, humano nuucupelur. lec aliaque sexcenta 
evincunt Cyrillum auctorem non fuisse communi- 
cationis hujus profitendz. Neminem vero Leontie 
superiorem offendi, qui eam voce ἀντιδόσεως, Si- 

nificarit. Locus ejus exstat, lib 1 Cont. Nest. el 

utych. Οὐ gi ἀντιδόσει τῶν ἰδ.ωμάτων, inquil, 
ἀναιροῦμεν τὸν ἴδιον λόγον τῆς θατέρου Ev αὑτῷ ἴδιό- 
τητος * Communicatione proprielalum neutiquam tol- 
limus rationem propriam ejusquod alterutri proprium 
sit. S. Thomas ii part. quast. 16, art. 4 et 5, de 
communicalione idiomaium erudite disputat, sicque 
cum Nostro convenit, vt aliis duntaxat terminis 
rein eamdem explicet. 


997 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. III. 


993 


dicimus. ipsius enim naturse per hypostasim copulantur, ut quz? unam compositam — bypostasiun hs- 
beant, cujus ratione tum a Patre et Spiritu sancto, tum a matre et nobis differt. 


ΚΕΦΑΛ. Δ'[ΜΗΊ. 
Περὶ τοῦ ερὀπουτῆς ἀντιδόσεως (13). 

"Ou μὲν οὖν ἕτερόν ἐστιν οὐσία, ἕτερον ὑπόστα- 
ew, πλειστάχις εἰρήχαμεν, xal ὅτι ἡ μὲν οὐσία, τὸ 
χοινὸν xal περιεχτιχὸν εἶδος τῶν ὁμοειδῶν ὑποστά- 
θεών σηµαίνει, olov, θεός, ἄνθρωπος, ἡ δὲ ὑπόστα- 
σις, ἄτομον δηλοϊ, τοι Πατέρα, Υἱὸν, Πνεῦμα ἅγιον, 
Πέτρον, Παῦλον. Ἱστέον τοίνυν, ὅτι τὸ μὲν τῆς θεό- 
σητος καὶ τῆς ἀνθρωπότητος ὄνομα τῶν οὐσιῶν, τοι 
τῶν φύσεών ἐστι παραστατικόν * τὸ δὲ θεός xal 
ἄνθρωπος, xal ἐπὶ τῆς φύσεως τάττεται, ὥσπερ 
ὅταν P λέγωμεν, θεός ἔστιν ἀκαιάληπτος οὐσία, xai 
ὅτι εἷς θεός ' λαµθάνεται δὲ, χαὶ ἐπὶ τῶν ὑποστά- 
σεων, ὡς τοῦ µερικωτέρου δεχοµένου τὸ τοῦ καθολι- 
χωτέρου ὄνομα, ὡς ὅταν φησὶν fj Γραφή ' Aut τοῦτο 
ἔχρισέ σε à θεὸς, ὁ Θεός σου. Ἰδοὺ γὰρ τὸν Πα- 
τέρα χαὶ τὸν Yibv ἑδήλωσε * καὶ ὡς ὅταν λέχει '"Α;- 
θρωπός τις ἦν ἐν χώρᾳ τῇ Αὐσίτιδι' τὸν γὰρ 
Ἰὼ6 µόνον ἑδήλωσεν. 


Ἐπὶ οὖν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐπειδὴ 
δύο μὲν τὰς φύσεις γινώσχομεν, µίαν δὲ τὴν ὑπόστα- 
σιν ἐξ ἀμφωτέρων σύνθετον, ὅτε μὲν τὰς φύσεις ἆνα- 


θεωροῦμεν , θεότητα xal ἀνθρωπότητα κχαλοῦμεν, . 


ὅτε δὲ τὴν ἐκ τῶν φύσεων συντεθεῖσα» ὑπόστασιν, 
ποτὲ μὲν ἐχ τοῦ συναµφοτέρου Χριστὸν ὀνομάζομεν, 
χαὶ θεὸν, xai ἄνθρωπον χατὰ ταυτὸν 4, xai θεὸν 
θεσαρχωµένον, ποτὲ os ἐξ ἑνὸς τῶν μερῶν, Θεὸν µό- 
γον, καὶ Yibvy τοῦ Θεοῦ, καὶ ἄνθρωπον µόνον, xal 
Yiby ἀνθρώπου ' καὶ ποτὲ μὲν àx τῶν ὑφηλῶν µό- 
νον, ποτὲ δὲ ix τῶν ταπεινῶν µόνον * εἷς Υάρ ἐστιν ὁ 
αῤοιεῖνρ xal τοῦτο ὁμοίως ὑπάρχων * «b μὲν àv ἀεὶ 
ἀναιτίως ἐχ Πατρὸς, «b δὲ γενόμενος ὕστερον διὰ φι- 
λανθρωπίαν. 

θεότητα μὲν οὖν λέγοντες, οὐ χατονοµάζοµεν αὖ- 
ες τὰ τῆς ἀνθρωπότητος ἰδιώματα. Οὐ γὰρ φαμὲν 
θεότητα παθητὴν, 7 χτιστήν ' οὔτε δὲ τῆς σαρχὸς, 
fv τῆς ἀνθρωπότητος χατηγοροῦμεν τὰ τῆς θεό- 
τητος ἱδιώματα * οὐ γὰρ φαμὲν σάρχα, τοι ἀνθρω- 
πότητα ἄχτιστον. Ἐπὶ δὲ τῆς ὑποστάσεως, xàv ix 
φοῦ συναµφοτέρου, χᾶν EE ἑνὸς τῶν μερῶν ταύτην 


CAP. IV. 
,. De modo mutue communicationis proprietatum. 

Nomina communia et propria, — Quod porro 
aliud sit substantia, et aliud hypostasis, multoties 
a nobis dictum est : quodque, substantia sive es- 
sentia, communem speciem, ejusdemque speciei 
personas compleclentem — significet, ut Deus, 
homo; persona autem ac hypostasis individuum 
denotet, puta Patrem, Filium, et Spiritum san- 
cium, Petrum, Paulum. Quamobrem observan- 
dum est, quod divinitatis et humanitatis nomen, 
substantias sive naturas signiflcat : at nomen 
Deus ac homo, tum de natura usurpatur, ut cum 
dicimus, Deus est substantia incomprehensa, et, 
unus est Deus; tum etiam de personis, quatenus 
illud quod particularius est, ejus nomen suscipit 
quod est generalius, ut cum Scriptura dicit ; 
Propterea unzit te. Deus, Deus tuus **. Vides enim 
hic Patrem et Filium designari. Et rursus cum 
ait : Homo quidam erat in terra Awsitide ** : solum 
enim Job indicare voluit. 

Eorum in Christo usus. — Ergo in Domino no- 
etro Jesu Christo, quoniam duas quidem naturas, 
at unam duntaxat personam ex utraque composi- 
tam agnoscimus, cum naturas consideramus, 
divinitatem et bumanitatem appellamus; cum 
vero personam ex naturis compositam, interdum 
ab utroque Christum nominamus, Deumque si- 
mul et hominem, et Deum incarnatum ; interdum 
rursus ab una parte Deum solum, et Dei Filium, 
bominemque solum, atque hominis Filium ; ac 
rursus aliquando, a sublimibus duntaxat, ali- 
quando item ab humilibus tantum. Unus enim 
est, qui et hoc et illud perzeque est, quorum al- 
terum ex Patre nullius causa semper exstitit, al- 
terum autem postea pro sua erga homines bene- 
volentia factus est **. 

Nullus allerue communicationis locus in his qua 
naluras significant, sed in iis qua personam, — bi- 
vinitatem itaque nominantes, ea qux humanitati 
propria sunt, ipsi minime assiguamus. Non enim 
passibilem aul ereatam deitatem dicimus. Nec rur- 
sus carni, sive humanitati, ea tribuimus qus dei- 
tali proprie conveniunt. Neque enim carnem, sive 


ὀνομάσωμεν, ἀμφοτέρων τῶν φύσεων τὰ ἰδιώματα p bumanitatem, increatam dicimus. AL vero eum 


αὐτῇ ἐπιτίθεμεν. Καὶ γὰρ ὁ Χριστὸς, ὅπερ ἑστὶ τὸ 
συναµφότερον, καὶ θεὸς, xal ἄνθρωπος λέγεται, xal 
ατιστὸς xai ἄχτιστος, χαὶ παθητὸς xai ἀπαθής xal 
ὅταν ἐξ ἑνὸς τῶν μερῶν, Ylbc Θεοῦ, χαὶ Θεὺς óvo- 
µάζηται, δέχεται τὰ τῆς συνυφεστηχυίας φύσεως 
ἰδιώματα, vot τῆς σαρχὸς, θεὸς παθητὸς ὀνομαζό- 


9 Psal. Σων, 8. ** Job 1, 4. 


de persona sermo est, sive ab utraque parte si- 
mul, sive ab altera tantum eam oppellemus, utrius- 
que nature proprietates ipsi imponimus. Etenim 
Christus (qux vox utrumque 910 complectitur ) 
et Deus et homo dicitur, et creatus et increatus, 
et passibilis et impassibilis. Cum jam ab una parte 


9 Greg. Naz. orat. 35. 


VARLE LECTIONES. 


ο Edit. ὑπέμεινεν. 
αὐτόν, ncn 


P Cod. S. lil, et alii quidam ὁπόταν. 


4 Cod. S. ΠΠ]. xav' αὐτὸν. BR. 1 χατάὰ τὸν 


099 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1000 


Filius Del, et Deus nuncupatur, conjunctz ac una A µενος, xat Κύριος τῆς δόξης ἑοταυρωμένος * οὗ xat 


subsistentis naturae, hoc est carnis, proprietates 
recipit, ut et Deus passibilis nominetur, et Domi- 
nus glorie crucifixus dicatur **: non qua Deus 
est, sed qua idem ipse simul est homo. Eodemque 
modo, cum homo et filius hominis appellatur, di- 
vinze essentiz proprietates et ornamenta suscipit. 
Puer enim omni zxvo antiquior dicitur, et homo 
jnitii expers : non id quidem qua ratione puer et 
hoino est, sed qua Deus szculis anterior cum es- 
set, ad extremum factus est puer. Atque hic est 
jam alterne communicationis modus , dum una- 
queque natura, ea quz sibi propria sunt, alteri 
communicat, propterea quod eadem est hyposta- 


θεὺς, ἀλλὰ χαθὸ χαὶ ἄνθρωπος ὁ αὗτός  χαὶ ὅταν 
ἄνθρωπος , xaX Υἱὸς ἀνθρώπου ὀνομάζηται, δέχε- 
ται τὰ τῆς θείας φύσεως ἰδιώματα, xal αὑχήματα, 
παιδίον προαιώνιον, ἄνθρωπος ἄναρχος * οὗ χαθὸ 
παιδίον, καὶ ἄνθρωπος, ἁλλὰ χαθὸ Θθεὸς Qv προαιώ- 
νιος, Υέγονεν ἐπ᾿ ἑσχάτων παιδίον. Καὶ οὗτός ἐστιν 
ὁ τρόπος τῆς ἀντιδόσεως, ἑχατέρας φύσεως àvrdk- 
δούσης τῇ ἑτέρᾳ τὰ ἴδια διὰ τὴν τῆς ὑποστάσεως 
ταυτότητα, xal τὴν εἰς ἄλληλα αὐτῶν περιχώρησυ. 
Κατὰ τοῦτο δυνάµεθα εἰπεῖν περὶ Χριστοῦ * Οὗτος 
à θεὸς ἡμῶν, ἐπὶ τῆς γῆς ὤφθη, καὶ τοις ἀγθρώ- 
ποις συναγεστράφη τ’ χαὶ, 0 ἄνθρωπος οὗτος ἄχτι- 
στός ἐστι, xal ἁπαθὴς, xal ἀπερίγραπτος. 


sis, et ob mutuam earum immeationem. Qua ratione de Christo dicere nobis licet: Hic Dews πο 
ster in terra visus est, et cum hominibus conversatus est ". Et, hic homo inereatus est, οἱ impassibilis, 


et incircumscriptus. 
CAP. V. 
De numero naturarum. 

Personarum in Deo, naturarum in Christo nume- 
rus. Unio numerum non tollit, — Catterum **, veluti 
unam in Divinitate naturam confitemur, tres au- 
tem personas vere exsistentes dicimus ; atque ea 
quidem omnia qua naturalia essentialiaque gunt, 
esse simplicia pronuntiamus, personarum vero 
discrímen in solis tribus proprietatibus, scilicet 
quod unus sine causa sit et Pater, alter a causa 
οἱ Filius, alter item à causa et procedens, esse 
positum agnoscimus, ut ab invicem nec excedere, 
nec disjungi queaut ; quinimo inter se unita sint, 
alieque alias citra confusionem pervadant : ut, 
inquam, eas quidem nulla confusione unitas, 
quoniam tres sunt, tametsi unit:2 ; verum et abs- 
que sejunctione discretas (quanquam enim quz- 
libet illarum per se subsistit, sive perfecta hvpo- 
stasis est, suamque proprietatem, hoc est exsi- 
Stentie modum disparem habet ; at essentia ta- 
men, naturaliumque proprietatum ratione conjun- 
guntur, et eo quod a persona Patris non divel- 
luutur, nec excedunt, idcirco Deus unus, et sunt, 
et dicuntur) : consimili modo in divina et arcana, 
omnemque mentis aciem et captum exsuperante 
Dei Verbi et Domini nostri Jesu Christi, unius 
sancim Trinitatis. hypostasis incarnatione, duas 
quidem naturas, divinam scilicet et humanam, 
una coivisse, et secundum hypostasim unitas esse 
confitemur *, ut una hypostasis et persona ex 
naturis duabus composita 911 facta fuerit. Inte- 
gras porro, etiam post unitionem, naturas ambas 
jn una composita persona, hoc est in uno Christo, 


σε] Cor. 1,8. 57 Baruch. iu, 58. 


ΚΕΦΑΛ. E. [M8]. - 
Περὶ ἀριθμοῦ τῶν φύσεω». 

Ὥσπερ δὲ ἐπὶ τῆς θεότητος, µίαν μὲν φύσιν ὅμο- 
λογοῦμεν, τρεῖς δὲ ὑποστάσεις χατ ἀλήθειαν οὔσας 
φαμὲν, χαὶ πάντα μὲν τὰ φυσιχὰ χαὶ οὐσιώδη, ἁπλᾶ 
φαµεν, τὴν δὲ διαφορὰν τῶν ὑποστάσεων kv. µόναις 
ταῖς τρισὶν ἰδιότησι, τῇ ἀναιτίῳ xal πατριχῇ καὶ τῇ 
αἰτιατῇ χαὶ vlixf, καὶ τῇ αἰτιατῃ xal ἐχπορεντ] ο 
ἐπιγινώσχομεν ' ἀνεκφοιτήτους δὲ αὑτὰς, xa ἆδια- 
στάτους ἀλλήλων, καὶ ἠνωμένας, xal ἐν ἀλλήλαις 
ἀσνγχύτως περιχωρούσας ἐπιστάμεθα * xal ἠνωμέ-! 
νας μὲν ἀσυγχύτως * τρεῖς váp εἶἰσιν, εἰ καὶ ἥνων- 
ται διαιρουµένας δὲ ἁδιαστάτως. El γὰρ καὶ ἐκά- 
στη xa0' ἑαυτὴν ὑφέστηχεν, Ίγουν «εελεία &oxly 
ὑπόστασις, xal τὴν οἰχείαν ἰδιότητα, τοι «bv τῆς 
ὑπάρξεως τρόπον διάφορον χέχτηται, ἀλλ Ίνωνται 
τῇ τε οὐσίᾳ xai τοῖς φυσιχοῖς ἱδιώμασι, χαὶ τῷ pl 
διίστασθαι, μηδὲ ἐχφοιτᾷν τῆς πατριχῆς ὁποστάσεως, 
καὶ εἷς θεός εἰσί τε, καὶ λέγονται 'οτὸν αὗτὸν τρόπον 
xaX ἐπὶ τῆς θείας xal ἀποῤῥήτου, xal πᾶντα νοῦν, 
xa χατάληψιν ὑπερεχούσης οἰχονομίας, τοῦ ἑνὸς τῆς 
ἁγίας Τριάδος Θεοῦ Λόγου, Κυρίου τε ἡμῶν Ἰησοῦ 
Χριστοῦ, δύο μὲν φύσεις ὁμολογοῦμεν, θείαν τε xal 
ἀνθρωπίνην , σννεληλυθυίας ἀλλήλαις, καὶ καθ 
ὑπόστασιν ἑνωθείσας, µία δὲ τὴν ὑπόστᾶσιν ἐκ τῶν 
φύσεων ἀποτελεσθεῖσαν σύνθετον  σώζεσθαι δέ φα- 
μεν τὰς δύο φύσεις, xal μετὰ τὴν ἕνωσιν, ἐν τῇ 
μιᾷ σννθέτφῳ ὑποστάσει, ἤγουν ἐν τῷ ἑνὶ Χριστῷ, 
χαὶ χατ ἀλήθειαν αὑτὰς εἶναι, xal τὰ τούτων φν- 


p διχὰ Ιδιώματα" ἠνωμένας µέντοι ἀσυγχότως, xs 


ἁδιαιρέτως διαφερούσας τε, xal ἀριθμουμένας. 
Καὶ ὥσπερ αἱ τρεῖς ὑποστάσεις τῆς ἁγίας Τριάδος 
ἀσυγχύτως τε Ίνωνται, xat ἁδιαιρέτως (14) διῄρην- 


** Leont. in resp. ad argum. Sever. Ἡ 4, ibid, 


VARIE LECTIONES. 


* Hzc verba desunt in mss. preter 
Regg. 5 xai τῇ αἰτιατικῇ, xat υἱχῇ, xa 
scimus. 


uam in RR. 2925 et. 2427. Non legit vetus interpr. 
τῇ ἐχπορευτῇ. lta. Faber et causali,et filiali , et processiva agno- 


* Colb. ! et 


NOTE. 


(14) Kal ἁδιαιρέτως. Et rursus citra divisionem. 
currit argumento quod a Nestorianis Severianos 
suffurstos esse observat Leontius, act. 7 De sect. ἀπὸ 


τῶν MNectoptavüv κλέψαντες ἀποροῦσιν ἡμῖν aj- 
τάς. Subdit hic Auctor, conjunctionem ο ανα 
numero non tolli, quippe cum materia et forma, 


DE FIDE OHTIIODOXA LIB. III. 


1002 


à ἀριυμοῦνται, καὶ ὁ ἁἀριθμὸς διαίρεσιν, ἡ A servari dicimus, easque vere esse cum naturalibus 


gt,  ἀλλοτρίωσ:ν, xai διατομὴν Ev αὐταῖς 
yz[ó4stat* ἕνα γὰρ Ocby ἐπιγινώσχομεν τὸν 
t, χαὶ τὸν Υἱὸν, xat τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον * τὸν 
τρόπον, xal αἱ τοῦ Χριστοῦ φύσεις, εἰ xal 
ut, ἀλλ ἀσυγχύτως ἥνωνται  χαὶ εἰ ἐν ἀλλή- 
ιριχωροῦσιν, ἀλλὰ τὴν εἰς ἀλλήλας τροπἠν τε, 
(αθολὴν οὐ προσίενται. Φυλάττει γὰρ ἑχατέρα 
rene φυσιχἠν ἰδιότητα ἀμετάθλττον. Διὸ καὶ 
Όνται, καὶ ὁ ἀρ.θμὸς οὐκ εἰσάχγει διαίρεσιν. 
p ἐστιν ὁ Χριστὸς, Ev. sz Ὀξότττι καὶ ἀνθρω- 
τέλειος ὁ γὰρ ἀοιθμὸς, οὗ διαιρέσεως, f) 
€ aluo; πέφυχεν, ἀλλὰ τῆς ποσότητος τῶν 
ὀμένων σημαντιχὸς, εἴτε ἠνωμένων, εἴτε διῃρι- 
ἠνωμένων μὲν, ὡς ὅτι πεντίχοντα λίθους 
Οἶχος οὗτος * ὃ.Πρημένων δΣ, ὡς ὅτι πεντή- 
ἶθοι χεῖντα: ἓν τῷ πεδίῳ τούτῳ» καὶ ἠνωμέ- 
y, ὅτι δύο φῦσεις εἰσὶν ἐν τῷ ἄνθραχι, πυρὸς 
X ξύλου: δ.ηρηµένων δὲ, ὅτι ἡ φύσις τοῦ 
τέρα ἐστὶ, καὶ 1; τοῦ ξύλου ἑτέρα * ἄλλου τρό- 
οὔντος, xal διχιροῦντος αὐτὰ, xal οὐ τοῦ 
2. "Ώσπεο τοίνυν ἁἀδύνατον τὰς τρεῖς ὑποστά- 
ἱς θξότητος, εἰ xai ἥνωνται ἀλλήλαις, µίαν 
σιν εἰπεῖν διὰ τὸ μὴ σύγχνσιν καὶ ἆφαν.σμὸν 
y ὑποστάσεων διαφορᾶς ἑργάσασθαι t, οὕτω 
; 600 φύσεις τοῦ Χριστοῦ, τὰς xa0' ὑπόστασιυν 
ας, ἀδύνατον μίαν φύσιν εἰπεῖν, ἵνα μὴ ἆἀφα- 
xai σύγχυσιν, καὶ ἀνυπαρείαν τῆς αὐτῶν 
lg ἑργασώμεθα. 
imodum igitur (ieri nequit, 


ipsarum proprietatibus : quia nimirum citra con- 
fusionem unilz: sunt, ct rursus eitra divisionem 
distinguuntur et. numerantur. Et quemadmodum 
tres sancte Trinitatis personze ita sine confusione 
unit sunt, ut tamen sine divisione distinguan- 
tur et numerentur ; quia nempe numerus nec di- 
visionem, nec disjunctionem, nec alienationem, 
nec sectionem in ipsis facit (unum quippe Deum, 
Pauem, et Filium, et Spiritum sanctum novimus): 
ita quoque Christi naturz, quamvis invicem unite 
sint, caeterum nulla confusione, et quamlibet 
alia alias permeent, non tamen conversionem et 
transmutalionem alterius in alteram admittunt 68. 
Utraque cnim naturalem proprietatem suam im- 
motam tuetur. Ilinc quoque fit ut numerentur, 
nec tamen numerus divisionem inducat. Unus 
siquidem Christus est, tam in divinitate, quam in 
humanitate perfectus. Neque enim numeri ca 
natura est, ut divisionem aut unionem afferat, 
sed quautitatem duntaxat earum rerum qua in 
numerum cadunt, significat, sivc ille unitz sint, 
sive divisze : uniti: quidem, ut quod quinquaginta 
lapidibus hic paries constet; divise autem, ut 
quod quinquaginta lapides in campo jaceant : ac 
rursum unite, ut quod in carbone duz natur: 
sint, ignis nimirum οἳ ligni; discrete vero, quod 
alia ignis natura sit, alia ligni; alio nempe modo 
hzc copulante et dividente, non autem numero. 


ut tres divinitatis personas, tametsi inter se juncte sunt, 


lersonam dicamus, ne alioqui personarum discrimen confundamus et e medio tollamus, ita 
ri potest, uL duas Christi naturas secundum hypostasin unitas unam  nàturam dicamus, 
rimon earum tollamus et confundanius, atque ad nihilum redigamus. 


ΚΕΦΑΛ. G [N'.] 
ἴσα ἡ θείᾳ φύσις ἐν μιᾷ τῶν αὐτῆς ὑποστά- 
' ἡνώθη πάσῃ τῇ ἀνθρωπίγῃ φύσει, καὶ 
Ἶρος μέρει. 


Xvà xai χαθολιχἁ χατηγοροῦνται τῶν αὐτοῖς 
ιένων μερικῶν. Κοινὸν τοίνυν dj οὐσία, ὡς 
αριχὺν 62, ἡ ὑπόστασις. Μεριχὸν δὲ, οὐχ ὅτι 
τῆς φύσεως ἔχει, µέρος δὲ οὖν ἔχει, ἀλλὰ 
| τῷ ἀριθμῷ, ὡς ἄτομον ' ἀριθμῷ γὰρ, καὶ 
Φ διαφἑρειν λέγονται αἱ ὑποστάσεις. Κατ- 
ει δὲ ἡ οὐσία τῆς ὑποστάσεως, διότι ἓν ἑκάστῃ 
οειδῶν ὑποστάσεων τελεία ἡ οὐσία ἐστ[. 
b διαφέρουσιν ἀλλήλων αἱ ὑποστάσεις κατ᾽ 
ἀλλὰ χατὰ τὰ συµθεθηνκότα, ἅτινά clot τὰ 
ηριστιχκὰ ἰἱδιώματα. χαρακτηριστικἁ oi 


σεως, καὶ 0) φύσεως. Καὶ yàp τὴν ὑπόστασιν p 


χι, οὐσίαν μετὰ συµθεθηχότων. "(ote τὸ 
αετὰ τοῦ ἱδιάκοντος ἔχει ἡ ὑπόστασις, χαὶ τὸ 


CAP. VI. 

Quod (ota diviua natura in. una suarum persona- 
rum toti humane naturg unila sit, eL. non pars 
parii. 

Essentia et natura. eadem in. personis tota. — Quse 
communia et universalia sunt, de particularibus 
sibi subjectis praedicantur. Commune porro quod- 
dam est essentia, ut species; particulare, persona. 
Particulare, inquam, non quod nature partem 
quamdam sibi vindicet, sed quia numero parlicu- 
lare est, ut individuum. Persone siquidem non 
natura, sed numero inter se distingui dicuntur. 
Predicatur itaque essentia de persona, quoniam 
in singulis speciei ejusdem personis perfecla est 
essentia. Quo fit ut persone inter se non diffe- 
rant ratione essentie, sed accidentium, quz qui- 
dem sunt proprie et cerie 91949 not» quibus 
sigillatur hypostasis, non natura. liypostasis enim 


T. Càp. 1; Basil. epist. 45, et lib. De Spir. sunct. cap. 17. 


Τα sola àp(35:60a«. 


NOTE 


ΓΟΓΦ4 sunt, res una constituatur : ideo 
101, orat. 36 De Christi naturis dixisse ; Τὸ 
ἕτερον ἓν, οὐ τῇ φύαξι, ἀλλὰ τῇ συνόδῳ, 
ΜΑΚΗ fit, non natura, sed coitione. In so- 
primi argumenti Severi, hane esse osten- 
iram numeri, ut nec uniat, nec dividat : Αὕτη 


PATROL. Gn. XCIY. 


tolvuv 1 φύσις τοῦ ἀριθμοῦ, καθ) ἑαυτῖν οὔτε συν- 
άπτει οὔτα διαιρεῖ. Nibil. quippe numero exprimi, 
nisi quanlitateia : unde tres Divinitalis persona: 
sine divisione numerantur. Ita quoque Maximus, 
epist. 1 ed Joan. Cubic. 


32 


1003 


S. JOANNIS DAMASCENI 


jul 


. " 4 « η . ϱ 9 OM 
definitur, essentia cum accidentibus. Quocirca A xa0' ἑαυτην ὑπάρδαι "* fj οὐσία δὲ, xa0' ἑαυτῖν 


hypostasis est illud quod habet id quod commune 
est cum propria sua nota, ct insuper ut per scse 
exsistat. Essentia quippe per se nu; subsislit, 
sed in personis consideratur. Tdcircó cum una ex 
peraonis patitur, toia essentia, ratione cujus hy- 
postasis hzec patitur, passa quoque dicitur in una 


οὐχ ὑφίσταται, ἀλλ’ ἓν ταῖς ὑποστάσεσι θεωρεῖται. 
Πασχούσης τοίνυν μιᾶς τῶν ὑποστάσεων, πᾶσα i| 
οὐσία παθητὴ Y οὖσα, χαθ᾽ fjv tj ὑπόστασις πέπονθε, 
πεπονθέναι λέγεται ἐν μιᾶ τῶν αὐτῆς ὑποστάσεων ᾿ 
oU µέντοιγε ἀνάγχη xai πάσας τὰς ὁμοειδεῖς 
ὑποστάσεις συµτάσχειν τῇ πασχούσῃ ὑποστάσει. 


suarum bypostasium : ul tamen non sequatur personas omnes, qua ejusdem speciei sunt, una 


cum persona paliente pati. 

Tota in Christo divinitas tdti unita humanitati. 
Assumpta nalura qualis (uit primo creata. — Ad 
bunc itaque modum divinitatis naturam totam in 
quavis personarum suarum perfecte esse, totam 
in Patre, totam in Filio, totam in Spiritu sancto 
con(itemur : ob idque et Pater. perfectus Deus est, 
οι Filius perfectus Deus, et Spiritus sanctus per- 
fectus Deus. Consimili etiam ratione in incarna- 
tione unius ex sancte Trinitatis personis Dei 
Verbi, iotam οἱ integram divinitatis naturam in 
una $uarum personarum, cum tota natura hu- 


Οὕτω τοίνυν ὁμολογοῦμεν τὴν τῆς θεότητος φύσιν, 
πᾶσαν τελείως εἶναι ἐν ἑχάστῃ τῶν αὑτῆς ὑποστά- 
σεων, πᾶσαν ἐν Πατρὶ, πᾶσαν tv Υἱῷ, πᾶσαν tv 
ἁγίῳ Πνεύματι" δ.ὸ χαὶ τέλειος θεὺς ὁ Πατὴο, τὲ- 
λειος zb; 6 Ylbg, τέλειος θεὸὺς τὸ Πνςῦμα τὸ Άγιον. 


p Οὕτω καὶ ἓν τῇ ἑνανθρωπήσει τοῦ ἑνὸς τής ἁγίας 


Τριάδος θεοῦ Λόγου, φαμὲν πᾶσαν χαὶ τελείαν τὴν 
φύσιν τῆς θεότητος Ev μιᾷ τῶν αὑτῃς ὑποστάσεων 
ἑνωθῖναι πάση τῇ ἀνθρωπίνῃ φύσει, xat οὗ µέρος (15) 
μέρει. 5x γοῦν ὁ θεῖος Απόστολος, ὅτι Ἑν abro 
χατοιχεῖ πᾶν τὸ π.ήρωμα τῆς θεότητος σωµαςι" 


VARLE LECTIONES. 


u Ilzc verba in solo Reg. 2927 reperi. 
dum cx uiss. 


* liec duo verba desunt in editis. Abcst et πέπονθε, supplen- 


NOTAE. 


(15) Οὐ µέρος μέρει. Non partem cum parte. Iec 
spectant ad illus Severianos, qui cum  statuerent 
singulas cujusvis natur; personas totidem esse οὗ- 
σίας µερικὰς, parliarias essentias unius essentia 
communis, unam veluti naturz divinx partem, 
cum una parte humana, non totam cum tota, con- 
junctam videbantur inferre, quo natura unà coa- 
lesceret. llos expugnat Eutugius Alex. eujus. verba, 
quia ediia non sunt, recilabo, £x των συνηγο- 
ριῶν, ex defensionibus (harum meminft Pliotius, 
«odd, 225, 926) : Ταῦτα τῶν ἑναντίων ὑπαρχει Tpo- 
θλήµατα. Οἴονται γὰρ ἴσως μεριστῆν εἶναι τὴν τῆς 
0Ξότητος οὐσίαν, xat τὸ µέρος αὐτῆς ἐν Πατρὶ θεω- 

εἶσθαι, τὸ δὲ ἓν 1ῷ, τὸ δὲ ἐν ἁγίῳ Πνεύματι, ὡς 

χείνης ὑποστάσεως ἐχ μέρους, ἀλλ οὐχ ἐν πᾶσι 
τοῖς τῆς θεότητος er i γνωριζοµένης. Ἡμεῖς 
δὲ οὐχ εἰς τοσοῦτον ἀσεθείας Ἱλάσαμεν, ὡς μερισμὸν 
ἡγεῖσθαι, καὶ χατατομὴν περὶ τὴν θείαν ὑπάρχειν 
οὐσίαν ἁἆλλά ςσμεν ἑχάστην χαρακτηρ!στικην 
ὑπόστασιν ἀνελλιπὼς τὰ S T6 θεότητος ἔχειν γνωρί- 
σµατα, τὸ δημιουργιχὸν, xat ὅσα περὶ N^ ἄχτιστον 
φύσιν ὑπάρχει. Οὕτω γὰρ, χσὶ ὁμοούσιον την Τριάδα 

αμὲν, ὡς τῆς αὐτῆς υὐσίας ὁλοτελῶς ἐν τρισὶ προσ- 
toot, Ὑνυριζομένης. Ko* Υὰρ ὁ lache τελείως ἔχει 
τὴν τῆς θεύτητος οὐσίαν ὁμοίως ὁ Yibc, ὁμοίως τὸ 
Ἱ]νεῦμα τὸ ἅγιον. Ἰούτοις, xa! ὁ τῆς ἀληθείας 
χἠρυξ Παῦλος συνηγόρει φάσχων' Ἐ» abt γὰρ 
κατοικεῖ πᾶν τὸ π.]ήρωμα τῆς θεότητος σωµατι- 
κῶς. 05 γὰρ τὸν Πατέρα φησὶ σεσαρκώσθαι. ἀλλ᾽ 
ὅτι πᾶσα d θεότης ἐν ταῖς ὑποστάσεσιν ἀνελλιπῆς 
ὑπάρχει, iv Πατρὶ, ἐν Ylo, v ἁγίῳ Πνεύματι, &v 
ἑχάστῃ ὑποστάσει τελείως ἐνυπάρχουσα, κατὰ την 
φωνὴν τοῦ Σωτῆρος λέγουσαν ' Πάντα τὰ τοῦ ἴα- 
τρὸς ἐμά ἐστιν" τουτέστιν, ὅσα τῆς τοῦ Πατρὸς 
οὐσίας ὑπάρχει γνωρίσματα, ταῦτα τοῦ Θεοῦ Λόχου, 
«ci σαρχωθέντος ἑστίν ' οὐχ ὡς τοῦ Πατρὸς ὄντος 
Υἱοῦ, ἡ τοῦ Υἱοῦ ὄντος Πατρός. Taota γὰρ ὀνόματα 
αημαντικὰ τῆς πρὺς ἀλλήλους σχέσεως ὑπάρχει. 
Jo: οὖν μὴ εἴπωμεν τὴν οὐσίαν τῆς θεότητος ἀνελλι- 
πῶς Ev τῷ Χριστῷ εἶναι, ὁπότε τέλειον Bsbv αὐτὸν 
εἶναί φαµεν; Hog δὲ, xat τέλειον αὐτὸν ἄνθρωπον 
ὁμολογοῦσιν, οὐ πᾶσαν ἀνθρωπότητος οὐσίαν iv 
υπάρχειν αὐτῷ προσομολογήσοµεν ; Οὐ γὰρ µέρον 
αὑτῆς προσείληφεν, ὡς ᾽Απολινάριός φησι, σάρχα 


δίχα λογιχῆς φυχῆς, ἀλλὰ πᾶσαν τὴν οὐσίαν, 6 Em 
σὰρξ ἐμφυχομένη ψυχῇ λογιχῇ τε καὶ νοερᾶ. [lec 
sunt qug ab adversariis objectantur. Forsan enim 
pulant. divinitatis essentiam divisibilem esse, cujui 
una pars in Patre. cernatur, altera. in Filio, et al. 
tera in Spiritu sancto, ceu quelibet persona. ex paru 
solum, ei non ex toto deitatis proprietates. referat. 
Nos vero nequaquam eo impieiutis. venimus, ut ir 
divina essentia divisionem aut sectionem imaginem. 
Quin dicimus, quamvis personam certis notis obri- 
gnatam deilalis insignia possidere, ut nullum ei 
desit ; puta. bonitatem, creandi vim , εἰ quacunque 
tncreatge nature. conveniunt. Ideo eniin. Trinitatem 
esse consubstantialem profitemur ; quia. substantia 
eadem in iribus personis integerrime cognoscitur. 
Pater enim integram deitatis essentiam habet, εεἰκιὶ 
Filius, et Spiritus sanctus. Que Paulus veritalis 
preco confirmat, ubi ait : « 1n. ipso inhabitat om- 
nis plenitudo divinitatis corporaliter. » Non emim 
incarnatum Patrem esse annuit, sed totam divinis 
tem. nullo defectu in tribus personis exstare : quippe 
qug in Patre,et Filio, et Spiritu sancto, et in una- 
quaque persona per[ecte exsistat, secundum | Salrato- 
ris vocem ; « Omnia qua Patris mei sunt, mea sunt; 
hoc est, quecunque essentie Patris insignia, eadem et 


D Verbi Dei sunt, etiam incarnati ; non ut Pater Fi- 


lius sit, aut Filius Pater. Hec namque nomina rela- 
tionem solummodo significant. EÉccur ergo non dice- 
mus divinitatis essentiam absque ullo defectu, inic- 
gram esse in Filio; quandoquidem ipsum esse per- 
fectum Deum  pronuntiamus? Qui vero cum his qui 
per[ectum hominem illum esse fatentur, totam quoque 
humanitatis substantiam in eo esse non confiteamur? 
Non enim 'partem duntaxat ejus. accepit, s docet 
Apollinarius, sed substantium integram. s ve carnem 
anima rationali εἰ 1ntelligente animatam. Hec. Eulo- 
gius. Noster vero insuper expuguat Arium, qui 
anima, et Apollinarium, qui humana mente, Chri- 
stum exuerant, ac siunio vera non forct, alterutra 
natura exsiante integra. Utrainque haeresim confa- 
tat tam ex Dionysiastro, quam ex Athanasio, Nys- 
seno, οἱ Nazianzeno, quorum sententias vocesque 
una contexuit. 


1005 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. LI. 


1006 


κῶς, τουτέστιν, ἓν τῇ σαρχὶ αὐτοῦ" xal ὁ τούτου A mana unitam fuisse dicimus, ac non partem cum 


φοιτητὴς ὁ θεοφόρος, xal τὰ θεῖα πολὺς Διονύσιος, 
ὅτι ὁλιχῶς ἡμῖν iv. μιᾷ τῶν ἑαυτῆς ἐχοινώνησεν 
ὑποστάσεων. Οὐ μὲν δὲ λέγειν ἀναγχασβησόμεθα, 
πἀάσας τὰς ὑποστάσεις τῆς ἁγίας θεότητος, xo: τὰς 
τρεῖς πάσαις ταῖς ἀνθρωπότητος ὑποστάσεσι καθ) 
ὑπόστασιν ἠνῶσθαι. Κατ᾽ οὐδένα γὰρ χεχοινώνηχε 
λόγον ὁ Πατὴρ xai τὸ Ινευμα τὸ ἅγιον τῇ σαρχώσει 
τοῦ Θεοῦ Λόγου, εἰ μὴ xacv' εὐδοχίαν xaX βούλησιν. 
Πάση δὲ τῇ ἀνθρωπίνῃ φύσει φαμὲν ἑνωθῆναι πᾶσαν 
εν τῆς θεότητοι οὐσίαν. 0ὐδὲν γὰρ ὧν ἐνεφύτευσε * 
«Ἡ ἡμετέραᾳ φύσει ὁ θεὺς Λόγος, ἀρχῆθεν πλάσας 
ἡμᾶς, ἐνέλιπεν, ἀλλὰ πάντα ἀνέλαδε, σῶμα, φυχἣν 
νοερὰν xal λογιχὴν, xai τὰ τούτων ἰἱδιώματα. Τὸ 
γὰρ ἑνὸς τούτων ἁμοιροῦν ζῶον, οὐχ ἄνθρωπος. 


"Ulov γὰρ ὅλος ἀνέλαδξ µε, χαὶ ὅλος ὅλῳ ἠνώθη, B 


ἵνα ὅλῳ τὴν σωτηρίαν χαρίσηται. Τὸ γὰρ ἁἀπρόσλη- 
«tov, ἀθεράπευτον. 
pus et animam  intelligentem 


parte. Ait quippe divinus Apostolus : 7n ipso in- 
habitat omnis plenitudo divinitalis corporaliter **, 
lioc est in ipsius carne; el deifer ejus discipulus 
Dionysius **, ingenti divinarum rerum cognitione 
insiguis, eam totam in una suarum personarum 
nobiscum commercium habuisse ait. Nec propter- 
ea tamen eo adducemur, ut fateamur omnes san- 
cte Trinitatis personas, sivo tres, cum omnibus 
humans nature personis secundum hvpostasim 
unitas fuisse. Nam nec Pater, nec Spiritus san- 
ctus ulla omnino ratione incarnationi Dei Verbi 
communicarunt, nisi benignissima voluntate. Ve- 
rum toti humana nature totam deitatis substan- 
tiam unitam fuisse asserimus. Neque cniin. Deus 
Verbum quidquam eorum, quie, cum nos initio 
rerum fingeret, nature nosiriz inseruit, non as- 
sumptum omisit : sed omnia assumpsit, puta cor- 


rationabilemque, cum eorum proprietatibus. Animal enim, quod 


alterutrius est expers, ne quidem homo est. Totum quippe me totus assumpsit, ac totus toti uni- 
tus est, ut toti salutem afferret. Nam alioqui non potuit sanari, quod assumptum non fuit **. 


"Hwwotat τοίνυν σαρχὶ διὰ µέσου vou ὁ Λόγος τοῦ 
θεοῦ μεσιτεύοντος Θεοῦ καθαρότητι, xal σαρχὸς 
παχύτητι΄ ἠγεμον,κὸν μὲν γὰρ ψυχῆς τε χα) σαο- 
XM ὁ νοῦς» vou, δὲ, τῆς φυχῆς τὸ χκαθαρώτατον, 
ἁλλὰ xal vou, θεός ' xal ὅτε μὲν παραχωρεῖται (17) 
ὑπὸ τοῦ χρείττονος, τὴν οἰχείαν ὁ νοῦς τοῦ Χριστοῦ 
ἡγεμονίαν ἑνδείχνυται. Ἐχνικᾶται δὲ, xol ἔπεται 
τῷ κρεἰστονι, xal ταῦτα ἐνεργεῖ, ἃ 3j θεἰα βούλεται 
Q0s5«, 


χωρίον δὲ, ὁ νοὺς Ὑέγονε τῆς καθ) ὑπόστασιν 
αὐτῷ ἠνωμένης θεότητος, ὥσπερ δηλαδη καὶ ἡ σὰρξ, 
οὐ σύνοικος 7, ὡς 1, τῶν αἱρετικῶν ἑναγῆς πλανᾶται 
εἶησις, οὐ γὰρ ἂν μεδιμναῖον, λέγουσα , χωρήσει ᾿ 
διµέδιμνον, σωματιιῶς τὰ ἆθλα xplvousa. Πῶς δὲ 
ὁ θεὺς τέλειος xal ἄνθρωπος τέλειος, xai ὁμοού- 
σιος τῷ τε Πατρὶ xoi ἡμῖν ὁ Χριστὸς λεχθήσεται, 


*! Coloss. 11, 9. ** Dion. Dediv. nom. cap. 9. 
1ad Cled. εἰ orat. 1; Cyrill. in cap. vii Joan. 


9139 Mens in homine principatum habet. — Ergo 
Dei Verbum per intermediam mentem carni unitum 
est, interjectam scilicet inter Dei puritatem et carnis 
crassitiem **. Mens etenim corporis et anima prin- 
cipatum gerit, quin ipsa pars est anims purissima : 
at mentis quoque principatum tenet Deus; caeterum 
Christi mens, ubi a przstantiori finitur, principa - 
tus sui przebet. argumenta **. Verum superatur 


C obsequiturque illi quod przstantius est, ca agens, 


qua divina voluntas concedit ut agat. 

Porro mens unite sibi secundum hypostasim 
deitatis sedes' facta est, velut nimirum et caro, 
non contubernalis, quemadmodum impie fingitur ab 
liiereticis, cum aiunt : Unus modius non capit duos; 
de rebus a materia remotis ad instar corporuni ju- 
dicantes. Quonam autem pacto Christus dicatur 
Deus perfectus, et homo perfectus, Patrique et 


** Athan. ο salut. adv. Christ. ; Greg. Naz. epist. 
ὃν Greg. orat. 1, 28 et 51. 


85 Inf. cap. 18. 


VARIE LECTIONES. 


3 Edita ἐφύτευσε. 5 Quidsi legas αὐτοῦ σύνοιχος, vel ὡς σύνοικος, veluti contubernqlis, ut infra cap. 18 : ex 
Nazianzeno, quem auctor exscribit ? Quamobrem sequitur emendandum οὐχ ὡς 5) τῶν αἱρετικῶν, x. t. €. 


NOTAE. 
(16) "Hrwocat τοίνυν. Ergo Dei Verbum , etc. D ἐγγυτέρῳ , καὶ οἰκειοτέρῳ , xat διὰ τούτου Gapx*, 


Hoc Damasceni dictum quidam :nterpretantur, ut 
caro a Verbo accepta sit, quia anim rationalis 
ergo bumana caro condita (uit. Verum aliud 
quidpiam innuit : nimirum tantum abesse, ut juxta 
ac sentiebat Apollinarius, rationalis anima Cliristo 
defuerit; quin potius interposita essel, instan 
medii el vinculi, quo extrema ista , Deus οἱ caro, 
eopularentur. ld accepit ex Theologo, qui orat. 4 
et alibi hor inculcat : Deus carni , διὰ µέσης qu- 
χῆς rine E interventu animo mislus est, χαὶ 
θυνεδέθη τὰ διεστῶτα τῇ πρὸς ἄμφω τοῦ μεσιτεύον- 
«ος οἰχειότητι, resque. Ciscrepantes per interposita 
re$ cum utraque affinitatem copulata sunt. Orat. 51, 
mentem esse µεσότοιχον, ait, medium parietem in- 
ter Deum ct carnem : Ὁ vo); τῷ vot pivvutat ὡς 


µεσιτευοντος θεότητι, xol παχύτητι * Mens cum 
mente miscetur, velut propinquiori, magisque affini, 
et per eam carni, ut quo medium deitatem. inter et 
molem locum tenet. ldem subinde Patres alii Grzci 
Laiinique tradiderunt. 

(17) Kul ὅτε παραχωρεῖται, el cum a prastan- 
liori finitur. Apollinariste negabant fieri posse, ut 
duo fjyspovixà, facultates dua principales, actio- 
num moderatrices , iu una eademque persona ex- 
starent. Inficiatur quidem Theologus , orat. 51, 
duas in Christo virtutes fuisse, qux actiones cjus 
ex &quo moderarentur : mentem quippe humanam 
persone Verbi subesse : ceterum eam principa- 
tum exercere docet, ubi a divina eo (ti sib! 
conceditur. 


C-e- 7 


1007 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1008 


nobis consubstantialis, si divinz nature pars, hu- A el µέρος τῆς θείας φύσεως µέρει τῆς ἀνθρωπῖίνης ἐν 


inanze natur parti in eo unita est *e, 


Natura humana. singularis in Christo, non com- 


munis.—Dicimus autem naturam nostram a mortuis 
excitatam esse, et in coelum ascendisse, atque ad 
Patris dexteram sedisse; non quod omnes homi- 
num personz una resurrexerint, et ad dexteram Pa- 
wis consederint, sed quod toti nature nostre in 
Christi persona hoe contigerit *'. Ait enim divinus 
Apostolus : Conresuscitavit nos et consedere fecit in 
Christo **. 

Quomodo «na Dei Verbi natura incarnata, non 
passa. — Quin lioc dicimus, unionem ex commnu- 
nibus essentiis esse factam. Omnis enim essentia 
personis, quz sub ipsa conünentur, communis est : 
nec inveniri possit ulla singularis ac propria na- 
tura, sive. essentia. Nam alioqui easdem personas 
simul ejusdem esse, ac diverse essentie dicere 
oporteret, ac sanctam Trinitatem, ratione deitatis, 
simul οἱ consubstantialem esse, et disparis sub- 
stantiz:. Ex quo perspicuum est eamdem naturam 
in quavis personarum considerari. Et cum, juxta 
beatos viros Athanasium οἱ Cyrillum, Yerbi natue 
ram incarnatam esse pronuntiamus, divinitatem 
carni unitam esse dicimus. Quam ob causam non 
possumus dicere Verbi naturam passam esse. Non 
enim in co divinitas passa est. ΑΙ naturam huma- 
nam, personas hominum haudquaquam innuendo, 
in Christo passam esse dicimus, itemque 914 
Christum ia humana natura passum esse confite- 
mur. Quamobrem, cum Verbi naturam dicimus, 


αὑτῷ Ίνωται φύσεως: 

Λέγομεν δὲ τὴν φύσιν ἡμῶν ἐγηγέρθαι Ek νεχρῶν, 
xaY ἀνεληλνθέναι, χαὶ κεχαθιχέναι ἐκ δεξιῶν τοῦ 
Πατρὸς, οὐ καθὸ κπᾶσαι αἱ τῶν ἀνθρώπων ὑποστά- 
σεις ἀνέστησαν , xol ἐχάθισαν ἐκ δεξιῶν τοῦ Ἡα- 
τρὸς, ἀλλὰ χαθὺὸΣ πᾶσα d φύσις ἡμῶν ἐν τῇ τοῦ 
Χριστοῦ ὑποστάσει, Prol γοῦν ὁ θεῖος )Απόστο- 
λος ' Συγέγειρε, καὶ συγεκόθισεν ἡμᾶς ἐν τῷ 
Ἀριστῷ. 


Καὶ τοῦτο δέ φαμεν, ὅτι Ex χοινῶν οὐσιῶν ἡ ἕνω- 
σις γέγονε. Πᾶσα γὰρ οὐὑσία χοινἠ ἐστι τῶν ὑς' 
αὑτῃς περιεχομένων ὑποστάσεων, καὶ οὐχ ἔστιν 
εὑρεῖν μεριχὴν καὶ ἰδιάνουσαν φύσιν, Ὠτοι οὐσίαν, 
ἐπεὶ ἀνάγχη τὰς αὐτὰς ὑποστάσεις χαὶ ὁμοουσίους, 
καὶ ἑτεροουσίους λέγειν, xal τὴν ἁγίαν Τριάδα, xol 
ὁμοούσιον, καὶ ἑτεροούσιον κατὰ τὴν θεότητα λέγειν. 
Ἡ αὑτὴ τοίνυν φύσις ἓν ἑχάστῃ τῶν ὑποστάσεων 
θεωρεῖται. Καὶ ὅτε εἴπωμεν (18) τὴν «φύσιν τοῦ 
Λόγου σεσαρχῶσθαι, χατὰ τοὺς µαχαρίους ᾿Αθανά- 
gió» τε xal Κύριλλον, thv θεότητά φαμεν ἠνῶσθσι 
σαρχἰ. Διὸ οὐδὲ δυνάµεθα εἰπεῖν. Ἡ φύσις τοῦ 
Λόγου ἔπαθεν ' οὗ Υὰρ ἔπαθεν ἡ θεότης Ev αὐτῷ; 
λέγομεν δὲ τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν πεπονθέναι Ev τῷ 
Χριστῷ, οὐ μὴν πάσας τὰς τῶν ἀνθρώπων ὑποστά- 
σεις ὑπεμφαίνοντες 8, ἁλλὰ χαὶ τῇ ἀνθρωπίνῃ φύσει 
ὁμολογοῦμεν τὸν Χριστὸν πεπονθέναι. Ὥστε goo 
τοῦ Λόγου λέγοντες , αὗτὸν τὸν Λόγον σηµαίνομεν. 
'0 δὲ Λόγος χαὶ τὸ χοινὸν τῆς οὐσίας χέχτηται, xal 
τὸ ἰδιάζον τῆς ὑποστάσεως. 


Verbum ipsum significamus. Verbum porro ct substanti: communitatem habet, et. persons pro- 


prietatem. 
CAP. VII. 
De una Dei Verbi composita persona. 


Verbi persona ante ei post incarnationem. Verbi 
persona simplex incarnatione facta composita. — 
Divinam i!aque Dei Verbi hypostasim dicimus ante 
omnia exstare, extra tempus omne et sempiterne, 
simplicem nec compositam, increatam, incorpo- 
ream, invisibilem, a contactu alienam, et incir- 
cumscriptam, omnia habentem, qus Pater habet, 
quia ejusdem cum eo substantie est, et sola ge- 
nerationis ralione el relatiene a Patris hypostasi 
discreta ; perfectam item, nec unquam a persona 
Patis sejunctam : caeterum in. novissimis diebus 


ΚΕΦΑΛ. Z' [NA]. 
Περὶ τῆς μιᾶς τοῦ θεοῦ Λόγου συνθέἐτου 
ὑποστάσεως. 

Προεῖναι μὲν οὖν ἀχρόνως xai ἀῑδίως φαμὲν «hy 
᾿θείαν τοῦ Θεοῦ Λόγου ὑπόστασιν, ἁπλην, χαὶ ἀσύν» 
θετον , ἄχτιστον, xai ἀσώματον, ἀέρατον, ἀναφῃ, 
ἀπερίγραπτον, πάντα ἔχουσαν ὅσα ἔχει ὁ Πατὴρ, ὡς 
αὐτῷ ὁμοούσιον, τῷ τῆς Υεννήσεως ερόπῳ, καὶ σχἰ- 
cet τῆς πατριχῆς ὑποστάσεως διαφέρουσαν, τελείως 
ἔχουσαν b, οὐδέποτε τῆς πατριχῆς ἐχφοιτῶσαν ὑτο- 
στάσεως ^. ἐπ ἑσχάτων δὲ τῶν mat xov κπῶπων 


p οὐχ ἀποστάντα Aóyov, ἀπεριγράπτως ἐνῳκηχένει 


τῇ Υαστρὶ τῆς ἁγίας Παρθένου, ἀσπόρως, xai ἄπερι- 
λήπτως, ὡς οἶδεν αὐτὸς, xai ἓν αὑτῇ τῇ προαωνίῳ 


** Greg. epist. 1, AdCleJ. *' Athan. Desalut. adv. ** Ephes. 11, 0. 


YARLE LECTIONES. 


* Deest xa05, in cod. S. Hil. in R. 12, et Colb. et ir N. Vetus interpr. et Faber omiserunt. «Edit. 
ἑμφαίνομεν. ὃ Cod.S. Ilil. ex emendatione καὶ τελείως ἔχουσαν; in alio additur, τὴν οὐσίαν τῆς θεότητο.. 


NOTAE. 


(18) Kal ὅτε εἴπ . Et cum secundum , eic. 
Hoc Monophysitze objectabant, non Cvrilluin modo, 
verum et Athanasium , unam Dei Verbi naturam 
incarnatam dixisse in quadam professione de in- 
carnatione. Libellum hunc , aliosque, quos laudarat 


Eutyches , Athanasii aon esse, sed Apollinarii, 
fideles multoties probaverunt ; a quibus Noeter 
dissentit, utique propter auctoritatem Cyrilli 
Magni. Sed de istis. füsius singulari dissertatiene 
ixiius. U 


1009 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. III. 


1010 


ὑποστάσει ὑποστήσασθαι ἑαυτῷ σάρχα ἐκ τῆς ἁγίας A Verbum, paternosinu non relicto, sine circumsceri- 


Παρθένου. 


ptione iu sancte Virginis utero habitasse absque 


semine, et incomprehensa, qua ipse novit ratione, fecisseque, ut caro, ex sancta Virgine assumpta, 


in sua saeculis antiquiore hvpostasi subsisteret. 

Ἐν πᾶσι μὲν οὖν, xal ὑπὲρ τὰ πάντα ἣν, xai àv 
τῇ γαστρὶ ὑπάρχων τῆς ἁγίας θεοτόχου, ἀλλ ἐν 
αὑτῇ, ἕνει,γείᾳ σαρχώσεως ᾽ ἑσάρχωται τοίνυν, ἐξ 
αὑτῆς προσλαύόμενος τὴν ἀπαρχὴν τοῦ ἡμετέρου 
φυράµατος, σάρχα ἑφυχωμένην dug λογιχῇ τε xal 
νοερᾷ, ὥστε αὐτὴν χρηµατίσαι τῇ σαρχὶ ὑπόστασιν, 
τὴν τοῦ Θεοῦ Λόγου ὑπόστασιν , xal σύνθετον (19) 
γενέσθαι τὴν πρότερον ἁπ)ῆν οὖσαν τοῦ Λόγου 
ὑπόστασιν ^ σύνθετον δὲ Ex δύο τελείων φύσεων, 
θεύτητός τε xal ἀνθρωπότητος ' καὶ φἑρειν αὑτὴν 
τῆς θείας τοῦ θ:οῦ Λόγου υἱότητος τὸ χαρακτῆριστι- 
x)v xai ἀφαοριστιχὸν ἰδίωμα, καθ) ὃ διαχέχριται τοῦ 
Πατρὸς , xai τοῦ Πνεύματος, τά τε τῆς σαρχὺς 
χαραχτηριστιχἁὰ xal ἀφοριστικὰ ἰδιώματα, καθ) ἃ 
διαφέρει τῆς τε µητρὸς, xal τῶν λοιπῶν ἀνθρώπων ' 
φέρειν δὲ, xal τὰ τῆς θείας φύσεως ἰδιώματα, χαθ᾽ 
ἃ ἥνωται τῷ Πατρὶ, xoi τῷ Πνεύματι, χαὶ τὰ τῆς 
ἀνθρωπίνης φύσεως γνωρίσματα, xa0' ἃ ἥνωται τῇ 
τε Μητρὶ χαὶ ἡμῖν. "Exc δὲ διαφέρει τοῦ τε Πατρὸς 
καὶ τοῦ Πνεύματος, τῆς τε Μητρὸς xat ἡμῶν, χατὰ 
τὸ ὑπάρχειν θεόν τε ὁμοῦ xal ἄνθρωπον τὸν αὑτόν. 
Τῶτο γὰρ τῆς τοῦ Χριστοῦ ὑποστάσεως ἰδιαίτατον 
ἰδωμα γινώσχοµε». 

Τοιγαροῦν ὁμολογοῦμεν αὐτὸν, ἕνα Υἱὸν τοῦ θεοῦ 
xal μετὰ τὴν ἐνανθρώπησιν, xal }ἱὸν τοῦ ἀνθρώπου 
οὖν αὐτὸν , ἕνα Χριστὸν , ἕνα Κύριον, τὸν µόνον 
povoyevi, Υἱὸν χαὶ Λόγον τοῦ θεοῦ, Ἰησοῦν τὸν 
Κύριον ἡμῶν. Δύο αὐτοῦ τὰς γεννήσεις σέθοντες, 
μίαν τὴν Ex Πατρὸς προαιώνιον, ὑπὲρ αἰτίαν, xol 
λόγον, xai χρόνον, xol φύσιν, xal µίαν τὴν ἐπὶ 
ἑσχάτων δι᾽ ἡμᾶς, χαθ) ἡμᾶς, καὶ ὑπὲρ ἡμᾶς * δι 
ἡμᾶς, ὅτι διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν ' xa0' ἡμᾶς, 
ὅτι γέγονεν ἄνθρωπος ἐκ Ὑγυναιχὺς, καὶ χρόνφ 
χυήσεως ε (20). ὑπὲρ ἡμᾶς , ὅτι οὐχ ix σπορᾶς, 
ἀλλ ἐξ ἁγίου Πνεύματος, καὶ τῆς ἁγίας Παρθένου 
Μαρίας 4, ὑπὶρ νόµμον κυῄήσεως ' οὗ θεὸν αὐτν 


Et tum quidem in ominibus ét snper omnia erat, 
cum in sancte Dei Genitricis utero agebat, at in 
eo specialius incarnationem operaindo, Incarnatus 
itaque est, assumens conspersionis nostr:e priwi- 
tias, carneni scilicet anima rationali et intelligente 
animatam, ita ut ipsa Verbi hypostasis, hyposta- 
Sis cliam carnis faeta fuerit, et Verbi persona, que 
ante simplex erat, composita evaserit : composita, 
inquam, ex duabus naturis perfectis, divinitate 
nimirum et humanitate; feratque certam illam 


D discriminantemque divine Verbi fHiationis pro- 


prietatem, qua a Patre et Spiritu sancto secerni- 
tor, tum certas discriminantesque proprietates 
carnis, quibus a Matre et reliquis hominibus discrc- 
pat : imo divinze nature proprietates gerat, quarum 
ratione Patri et Spiritui saneto unitas est, itemque 
humans naturx proprias notas, quarum ratione 
et Matri et nobis unitus est. Quin etiam hoc no- 
mine, tum a Patre et Spiritu, tum a Matre ct 
nobis differt, quod idem simu] Deus et homo est. 
Hanc enim maxime peculiarem Christi person: 
proprietatem esse agnoscimus. 


Christi ex Matre generatio nobis et supra nos. — 
Quocirca, etiam post humanitatem assumptam, 
unum Dei Filium ipsum confitemur, eumdemque 
Filium hominis, unum Christum, unum Dominum, 
unum unigenitum Filium, ac Dei Verbum, Jesuur 
Dominum nostrum, duplicem ipsius generationem 
venerantes ; alteram ex Patre. ante &xcula, causa 
emni, et tempore, et natura sublimiorem ; alteram 
extremis temporibus, nostri causa, nostri instar, 
ac supra nos ; nostri causa, Q5 inquam, ut no- 
bis salutem afferret : nostri justar, quia homo 
ex muliere, ac consueto portus tempore editus 
est : supra nos denique, quia non ex semine, sed 


VAIU/E LECTIONES, 


5. 5189. καὶ τρόπῳ xvlfiaceg. N. χα) χρύνῳ καὶ χυήσει. Ἡ. vero 2, alii καὶ νόμῳ χνῄσεως. ἃ Deest 
Μαρίας, in editis Οἱ 1155. praeterquam in. R. 2924, et cod. S. 1]. in quo a reeognitore supra lineam 


NOTAE. 
(19) Ka! σύνθετον. Sitque. Verbi persona , etc. D Verho, ut in ipso suhstaret : ita ut scilicet prater 


additum fuit. 


Maximo epist. ad Ferr. illustr. persona coniosita 
censetur , quando ejusniodi natura constat, quae 
ex se composita sit, seu cujus partes simul pro- 
duct sint, nec alterutrius electione coierint, sed 
se mutuo afficiant : At tale non. est Domini nostri 
mysterium , inquil, sed cum suapte natura. Deus, 
Deique Filius esset, simplex, incorporeus, coaternus 
Patri, φιλανθρώπῳ βουλῄσει,  humanissima colun- 
tate, assumpia carne factus est. homo ; nostrique 
gratia, qui natura simplex et incorporeus erat, ἐξ 
ἡμῶν Υέγονεν οἰχονομικῶς καθ) ὑπόστασιν σύνθετος, 
καὶ ἑνσώματος , εέγία dispensatione secundum hy- 
postasim compositus ez nobis, corporalisque factus 
est. Diouysium citat, qui simplicem Jesum arcano 
sodo compositum fuisse, ait, ex humana vilitate, ἓξ 
ὃς ἀποῤῥήτως ὁ ἁπλοῦς Ἰησοῦς συνετέθη. Ad hzc, 
Éumanitas deilatem non aflecit, sed accepit a 


compositionem interiorem, qua partes 5056 tnuluo 
exigunt et afficiunt, uti corpus et anima, exterior 
altera sit, qua unum aliud assumit sibi, perficit, 
copulat el terminat. 

(30) Kal ypóv«q xviüctoec, εἰ consueto partus 
tempore. Quod quidam codd. habent, xal νόμῳ 
χυῄσεως, et juxia parlus legem, non pugnat cum 
eo quod paulo post sequitur, ont vópoy. χυῆσεως. 
supra partus legem. Nam ὑπὲρ àv βώπους μὲν, δίὰ 
τὸ ἐκ Παρθένου, inquit Joannes Scythopol. in 4 
epist. Dionys. χατ᾽ ἀνθρώπους δὲ, διὰ τὸν ἐν µήτρᾳ 
χρόνον, xai ὡς νόµους κυλσεως” Supra quam ho- 
mines nalus est, quia ex Virgine : ceterum humano 
more, propter tempus quod egit in utero, el velut 
leges partys. Vid. Rufliu. in Expos. Symb., et Epi- 
plian. iu Epilogo librorum De heres. 


1011 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1012 


de Spiritu sancto, sanctaque Virgine Maria, quod Α µόνον κηρύττοντες, γυμνὸν τῆς καθ ἡμᾶς ἄνθρω- 


quidein pariendi lege eminentius est. Non ut eum 
Deum przdicemus nostra nudum humanitate, aut 
rursus solum hominem, divinitate spoliatum, aut 
denique alium et alium; sed unum eumdemque 
Deum simul et hominem, Deum perfectum, ct ho- 
minem perfectum, totum Deum, et totum hominem : 
totum Deum, una cum ipsius carne, et totum ho- 
minem , etiam adjuncta ipsius preecelsissima dei- 
tate, Porro cum Deum perfectum, et perfectum 
hominem dicimus, naturarum plenitudinem, ut 
nihil in eis desideretur, declaramus : cum vero 
totum Deum, et totum hominem, individuam per- 
son: singularitatem ostendimus. 

Una Dei Verbi natura et incarnata. — Quinimo 
unam Dei Verbi naturam incarnatam copfitemur ; 
pet id quod incarnatam dicimus,carnis substantiam 
significantes, secundum beatum Cyrillum Τὸ, Àc 
proinde incarnatum est. Verbum, nec tamen a na- 
tura sua materie experte descivit; totumque 
inearnatum est, et totum incircumscriptum manet. 
Suscepto corpore minuitur, et contrahitur ; divi- 
nitate vero circumscriptionem respuit. Neque enim 
jpsiws caro una cum divinitate, qui circumseribi 
nequit, Deus se porrigitet extendit. 

Porro totus est perfectus Deus, at non in totum 
Deus ( neque eniin solum Deus, sed etiam homo), 
totusque item liomo perfectus, verum non in 
totum homo. Non enim duntaxat homo, sed etiam 
Deus. Totum quippe naturam declaral ; totus au- 
tem personam : non secus atque a/iud naturam in- 
dicat, alius personam '!. 

Naturarum in eo commeatio ez divinitate. — 
Sciendum est autem 1 quod, quamvis Domini no- 
stri naturas se mutuo permeare dicamus, attamen 
hujusmodi permeationem a natura divina fleri con- 
stat; quippe qua pro libitu suo omnia pervadit, 
nihil ipsam pervadente. Quin suas quidem dotes 
carni impertit, cum ipsa interim impassibilis, et 
carnis affectionum exsors maneat. Cum enim οἱ 
multiplicis virtutis suz nos participes faciat, ut 
tamen in rerum nostrarum partem minime veniat, 
quanto minus solis opifex et Dominus ! 

CAP. VIII. 


Ad eos qui sciscitantur : An ad. continuam quantita- 
tem, vel ad discretam Domini nature reducantur. 


Aliud solvit argumentum Severi. — Quod si quis 


5 Expositio fidei a Patribus Nicznis contra Paul, Samos. it conc. Ephes 
ad Eulog. et epist. 2 ad Success. Cf. supra c. 6, et infra cap. ul " Greg. Naz. orat. 51. 


cap. 9. " Leontius De sectis, act. 3. 


πότητος, οὐδὲ μὴν ἄνθρωπον µόνον, Φελοῦντες αὐτὸν 
τῆς θεότητας ΄ οὐχ ἄλλον xoa ἄλλον , ἁλλ᾽ ἕνα xol 
τὸν αὑτὸν, ὁμοῦ Θεόν τε χαὶ ἄνθρωπον, Θεὸν τέλειον 
χαὶ ἄνθρωπον τέλειον * ὅλον θεὸν, χαὶ ὅλον ἄνθρω- 
πον. τὸν αὑτὸν ὅλον θεὺν, xal μετὰ τῆς σαρχὺς 
αὐτοῦ, χαὶ ὅλον ἄνθρωπον, xal μετὰ τῆς ὑπερθέου 
αὐτοῦ θεότητος. Διὰ τοῦ εἰπεῖν, τέλειον θεὸν , xal 
τέλειον ἄνθρωπον, τὸ πλῆρες καὶ ἀνελλιπὲς δτλοῦν- 
τες τῶν φύσεων * διὰ δὲ τοῦ εἰπεῖν, ὅλον θεὸν, xal 
ὅλον ἄνθρωπον, τὸ μοναδιχὸν xal ἄτμητον δειχνύντες 
τῆς ὑποστάσεως. 


Καὶ µίαν δὲ φύσιν τοῦ θεοῦ Λόγου σεσαρχωμέντν 
ὁμολογοῦμεν, διὰ τοῦ εἰπεῖν σεσαρχωµένην, τὴν 
τῆς σαρχὸς οὐσίαν σηµαίνοντες , κατὰ τὸν μαχάριον 
Γύριλλον: xal σεσάρχωται τοίνυν ὁ Λόγος, xat τῆς 
οἰχείας ἀθλότητος οὐχ ἐξέστηχε, xai ὅλος σεσἀρ- 
χωται, καὶ ὅλος ἐστὶν ἀπερίγραπτος. Σμιχρύνεται 
σωματιχῶς καὶ συστέλλεται, xai θεϊχῶς ἐστιν 
ἀπερίγραπτος , οὐ συμπαρεκτεινοµένης τῆς σαρχὺς 
αὐτοῦ τῇ ἀπεριγράπτῳ αὐτοῦ θεότητε. 


Ὅλος μὲν οὖν ἐστι θεὸς τέλειος» οὐχ ὅδλον ὃξ 
Θεός * οὗ γὰρ µόνον θεὸς, ἀλλὰ χαὶ ἄνθρωπος * xa 
ὅλος ἄνθρωπος τέλειος, οὐχ ὅλον δὲ ἄνθρωπος * οὗ 
γὰρ µόνον ἄνθρωπος, ἀλλὰ καὶ θεός. Τὸ μὲν γὰρ 
ὅλον, φύσεώς ἐστι παραστατικόν * τὸ χαὶ ὅλος, 0z0- 
στάσεως, ὥσπερ τὸ μὲν ἄλλο, φύσεως, τὸ δὲ ἄλλος, 
ὑπηστάσεως *. 

Ἱστέον δὲ, ὡς εἰ xal περιχωρεῖν ἓν ἀλλήλαις τὰς 
ποῦ Κυρίου φύσεις φαμὲν, ἀλλ οἵδαμεν, ὡς ix τῆς 
θείας φύσεως tj περιχώρησις γέγονεν. Αὕτη μὲν Υὰρ 
διὰ πάντων διήχει, καθὼς βούλεται, χαὶ περιχωρεῖ, 
bv αὑτῆς δὲ οὐδέν" xai αὕτη μὲν τῶν οἰκείων ab- 
χηµάτων τῇ σαρχὶ µεταδίδωσ:, µένουσα αὐτὴ ἆπα» 
θὴς, xol τῶν τῆς σαρχὸς παθῶν ἀμέτοχος. EL γὰρ 
ἦλιος ἡμῖν τῶν οἰχείων ἐνεργειῶν μεταδιδοὺς, μένει 
t&v ἡμετέρων ἀμέτοχος, πόσῳ μᾶλλον ὁ τοῦ ἡλίου 
ποιητής τε xai Κύριος. 


ΚΕΦΑΛ. H' [NB]. 


D Πρὸς τοὺς Aéporvrac 5 *. 'Υπὸ (21) τὸ συγεχὲς 


πόσον ἀνάγονται αἱ τοῦ Κυρίου φύσεις, qj 9 
τὸ διωρισµένον, 


Ei δέ τις ἐρωτᾷ περὶ τῶν τοῦ Κυρίου φύσεων, 


7* 1η commonit. 
1* Supr. 


VARLE LECTIONES. 


ο Additur in editis et R. 2927 : "Ev πᾶσι μὲν fv, καὶ ὑπὲρ τὰ πάντα, xai ἓν αστρὶ της θεοµήτορος 
ἀλλ ἐν ταύτῃ τε, ἑνεργείᾳ τῆς σαρχώσεως" In omnibus quidem erat, εί super omnia. "ec non in matris aiere, 
sed ita ul in ea incarnationem operaretur. Quz profecto sunt insititia. f Edit. fj ὑπὸ. R. 2995 εἰ ὑπὸ. 


NOTE. 


(31) Πρὸς τοὺς JAéyorcac. Ad eos qui, etc. 
Cavillus hic erat Severianorum, quem refert Leon- 


tius, act. 7. De sect, ubi respondet tam ea que 


continue, quam qu: discretx (quantitatis sunt, 
nuinerari : ἀλλὰ xat τὸ, ἠνωμένον, πλὴν τὸν οἰκεῖον 
λόγον διακρινόµενον ἁποσῶζον, quin οἱ illud quod 


3013 


DE FIDE ORTHODOXA LID. III. 


1914 


εἰ 5 ὑπὸ τὸ συνεχὲς ποσὸν ἀνάγονται hb, 7j ὑπὸ «b A de Domini uaturis pertentelur, ad continuamne 


διωρισµένον, ἐροῦμεν , ὅτι αἱ τοῦ Κιρίου φύσεις, 
οὔτε ἓν σῶμά claw , οὔτε µία ἐπιφάνεια, obts. µία 
γραμμ], οὗ χρόνος, οὗ τόπος, ἵνα ὑπὸ τὸ συνεχὲς 
ἀναχθῶσι ποσόν ' ταῦτα γάρ ciat τὰ συνεχῶς ápi- 
θμούμενα. 


Ἱστέον δὲ ὡς ὁ ἀριθμὸς, τῶν διαφερόντων ἐστί * 
xai ἀδύνατον ἀριθμεῖσθαι, τὰ κατὰ μηδὲν διαφέ- 
povia* χαθ᾽ ὃ δὲ διαφέρουσι, χατὰ τοῦτο xal ἁἀρι- 
Ομοῦνται ' οἷον ὁ Πέτρος xal ὁ Παῦλος, xa0' ὃ μὲν 
Ένωνται, οὐχ ἀριθμοῦνται. Ti λόγῳ Xp τῆς οὐσίας 
ἐνούμενοι, δύο φύσεις ο) δύνανται λέγεσθαι’ καθ) 
ὑπόστασιν δὲ διαφέροντες, δύο ὑποστάσεις λέγονται. 
"fasst ὁ ἀριθμὸς τῶν διαφερόντων ἐστὶ, καὶ ᾧ τρόπω 
διαφέρουσι τὰ διαφέρηντα, τούτῳ τῷ τρόπῳ xal 
ἀριθμοῦνται. 

"Ἠνωνται μὲν οὖν αἱ τοῦ Κυρίου φύσεις ἀσυγχύ- 
τως xaÜ' ὑπόστασιν, διῄρηνται δὲ ἁδιαιρέτως λόγῳ 
xaX τρόπῳ τῆς διαφορᾶς. Καὶ ᾧ μὲν τρόπῳ ἥνωντας, 
οὐχ ἀριθμοῦνται' οὗ γὰρ χαθ) ὑπόστασιν δύο slvat 
Φαμεν τὰς φύσεις τοῦ Χριστοῦ * ᾧ δὲ τρόπῳ ἁδιαιρέ- 
τως διῄρηνται, ἀριθμοῦνται ’ δύο γὰρ εἰσὶν αἱ φύσεις 
τοῦ Χριστοῦ, λόγῳ χαὶ τρόπῳ τῆς διαφορᾶς. νω- 
Ἠέναι γὰρ χαθ) ὑπόστασιν, καὶ τὴν ἐν ἀλλήλαις 
περιχώρησιν ἔχουσαι, ἀσυγχύτως Ίνωνται, τὴν οἱ- 
χείαν ἑχάστη φυσιχὴν διαφορὰν διασώζουσα. Τῷ 
τρόπῳ τοιγαροῦν τῆς διαφορᾶς, xai µόνῳ ἁἀρι- 
θμούμεναι, ὑπὸ τὸ διωρισαένον ποσὺν ἀναχθή- 
ἄονται. 


Εἰς τοίνυν ἑἐστὶν ὁ Χριστὸς, θεὺς τέλειος καὶ ἄν- 
θρωπος τέλειος ὃν προσχυνοῦμεν σὺν Πατρὶ xai 
Πνεύματι. p:d προσκυνήσει μετὰ τῆς ἀγράντου 
σαρχὸς αὑτοῦ, οὐκ ἁἀπροσχύνητον τὴν cápxa λέ- 
ἵοντες ^ προσχυνεῖται γὰρ bv τῇ μιᾷ τοῦ Λόχου 
ὑποστάσει, Ἶτις αὐτῇ ὑπόστασις qéyovsv- οὐ τῇ 
χτίσει λατρεύοντες. Οὐ γὰρ ὡς ψιλὴν σάρχα ! προσ. 
χυνοῦμεν, ἀλλ' ὡς ἠνωμένην θεότητι, xol εἰς Ev 
πρόσωπον xai μίαν ὑπόστασιν τοῦ θεοῦ Λόγου, τῶν 
620 αὐτοῦ ἀναγομένων φύσεων. Δέδοικα τοῦ ἄνθρα- 
xo; ἄφασθαι διὰ τὸ τῷ ξύλῳ συνημμένον mop. Tlpos- 
χυνω τοῦ Χριστοῦ τὸ συναµφότερον, διὰ τὴν τῇ 
ααρχὶ Ἠνωμένην θεότητα. 0Οὐ γὰρ τέταρτον { (22) 


7 Cyrill. in def. Anath. 8 cont. Theod. 


quantitatem, an ad discretam referontur, sic. re- 
sponde5imus : Domini 916 naturas neque corpus 
unum csse, neque lineam unam, neque tempus, 
neque locum, ut. ad continuam quantitatem redu- 
cantur. lec enim sunt, qua continue quanta cen- 
sentur. 


Sciendum porro est ea in numerum cadere qua 
inler se distinguuntur , nec numerari ea posse in- 
ter 41199 nulla distinctio est : sed quatenus distin- 
guuntur, eatenus numerari ; ex. gr., Petrus et Pau- 
lus, qua ratione uniti sunt, non numerantur ; nam, 
cum secundum essentiam copulentur, dici non 
possunt duz natura : at vero, cum ratione persona 
differunt,duze proinde persouz dicuntur, Ex quo patet 
numerum iis convenire, qua inter se differunt ; et 
quatenus differunt, hactenus quoque ea numerari. 

Dua Christi nature discrete. — Quocirca Domini 
nature, quantum ad personam attinet, absque 
cenfusione unite sunt ; quantum autem ad diffc- 
renti*& rationem, absque divisione distinguuntur. 
Ac quidem qua ratione unit: sunt, minime nume- 
rantur (neque enim duas quantum ad personam 
dicimus esse Christi naturas), qua autem citra 
divisionem distincte sunt , numerantur. Dus 
enin Christi naturz sunt, distinclionis ratione ct 
modo : nam quia ratione persons unite sunt, et 
invicem se pervadunt, citra confusionem uniuntur, 
suam naturalem differentiam amb: retinentes, 


* Quare, cum distinctionis modo, ejusque sola ra- 


tione numerentur, ad discretam quantitatem re- 
digentur. 

Quomodo Christi caro adoretur. — Quapropter '* 
unus est Christus, Deus perfectus, et homo per- 
fectus, cui unam eamdemque adorationem cum 
Patre et Spiritu, non exclusa immaculata cjus car- 
ne, adhibemus. Neque cnim adorandam esse car- 
nem ejus negamus : quippe quz adoratur in una 
Verbi persona, quz quidem ipsi persona el hypo- 
stasis facta est. Qua in re non creatur» servimus; 
non enim illam, ceu nudam carnem adoramus, 
sed velut divinitati unitam : et quia dus ipsius 
naturz: ad unam Dei Verbi personam reducuntur, 
unamque : subsistentiam. Carbonem tangere ob 
ignem cuim ligno conjunctum vereor. Ambas Chri- 


VARLE LECTIONES. 


8 Edit. Ἱ. 
omues φιλῇ σαρχ/. .. . Ἠνωμένῃ. 


^ Cod. S. Hil. R. 7, Colb. 5 οἱ Euthym. ἀναφέροιντο, Colb. alter διαφέροιντο. 
) Mss. οὗ τέταρτον. 


i Cod. fero 


NOTE. 


unitum est, modo propriam rationem suam, qua D 


distiuguitur, incolumem servet. Eadei responsione 
Theologus, olim orat. 57, similem solverat Euno- 
mii argulationem contra trium divine essentiz 
personarum consubstantialitatem : cui Nyssenus, 
aliique ejusdem evi adjungi possunt. 

(22) Οὔτε γὰρ τέταρτο». Non enim quartam per- 
senam. Apollinarist:e, ut ante. dicebamus, Catlio- 
licos lacessebant ceu &v0ponoldtpzs, hominicolas, 


qui duas naturas integras Christo tribuendo, qua. 
ternitatem pro Trinitate inveherent. Hoc. refert 
Nazianzenus, epist. 4, ad Cled.,ut Athanasii ad 
Epictetum epistolam taceam, innuitque Apollina- 
rius ipse in Professione fidei ad Jovianum, et in 
libello Quod unus sit Christus. Anastasius Antio- 
chenus criminationem hane in libro Περὶ ἐγερ- 
Τειῶν, De operationibus, confutavit hoc. exemplo : 

Υπόθου τρεῖς εἶναι στήλας χαλχᾶς, καὶ τὴν μίαν 


1015 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1016 


sti naturas ob unitam carni divinitatem adoro. A παρεντίθηµι πρόσωπον ἓν τῇ Τριάδ:’ μὴ γένοιτο" 


Non quartam Trinitati personam infero : absit! 
sed unam Dei Verbi, carnisque ipsius personam 
confitcor. Trinitas quippe etiam post Verbi inear- 


ἀλλ' ἓν πρόσωπων ὁμολογῶ τοῦ Θεοῦ Λόγου xai 
τῆς σαρχὸς αὐτοῦ. Τριὰς γὰρ ἔμεινεν ἡ Τριάς, xat 
μετὰ τὴν τοῦ Aóvou σάρχωσιν. 


nationem Trinitas mansit. 


Post caput 80, seu 9 libri τν, in edi'is et compluribus mss.denuo de eademquestione disputat&r, cum eadem 
inscriptione iisdemque pene verbis. Que, quia desunt in codd. S. Hil. et Reg. 2197 et in 9498, super[fua de- 
clarantur, addita in ora libri voce περισσὺ», ad illum locum pertinere. non debent, sed insititia esse prorsus 
apparent ; idcirco $17 huicce capiti 52, seu octavo libri wi, subjicienda censui, secundum tritam  metho- 
dum quam tenui in. Dialecticis, et ne prater auctoris propositum, quod veteres. indices aliaque monumenta 


significant, liber De fide orthodoxa ultra centesimum caput exporrigatur. 


Ad eos qui sciscitantur, utrum ad continuam. quan- 
titatem, vel ad discretan , due nature re[e- 
rantur. 


Domini naturz, nec unum corpus sunt, nec su- 
perficies una, nec linea, nec locus, nec tempus, ut 


ad continuam quantitatem reducantur. ἰδίωο enim C 


sunt, qux numerantur. At Domini nature citra 
confusionem ullam secundum liypostasim inter se 
unitze sunt, ac citra divisionem discrete, ratione 
nimirum et modo diseriminis utriusque. Et qui- 
dem, qua ratione unit:e sunt, non numerantur, 
neque duas esse personas Christi naturas dicinius, 
aut duo sccundum hypostasim. Qua vero ratione 
indivisim: distinguuntur, hae numerantur. Duce 
siquidem nature sunt, ratione et. modo discrimi- 
nis. Cum enim inter se secundum hypostasim 
uniantur, seseque mutuo pervadant, citra confu- 
sionem copulantur ; ita ut altera in alteram non 
mutetur, $ed suum utraque discrimen naturale 
etiam post unitionem conservet, Nam quod crea- 
tum est, creatum mansit, et quod inereatum, in- 
crestum. Quare, cum di(ferenii:? modo, eoque solo 
numerentury, ad discretam quantitatem reducend:e 
sunt. Neque enim fieri possit, ut qua nullatenus 
inter se discrepant, numerentur :? scd qua ratione 
quadam differunt, ea quoque numerari solent. Ex. 
gr., Petrus οἱ Paulus, quateuus simul uniuntur, 
numerum respuunt; quia, cum essentiz ratione 


Πρὸς τοὺς ἑρωτῶντας, el ὑπὸ τὸ συνεχὲς xocór 


dráyorczat, ἢ ὑπὸ τὸ διωρισμέγον , αἱ δύο φύ- 
Cels 


Al τοῦ Koplou φύσεις, οὔτε Bv σῶμά εἶσιν, οὔτε 
ἐπιφάνεια µία, οὔτε γραμμῆ, ob τόπος, οὗ χρόνος, 
ἵνα ὑπὸ τὸ συνεχὲς ποσὸν ἀναχθῶσι ' ταῦτα γάρ elm, 
τὰ συνεχῶς ἀριθμούμενα. Ἠνωνται δὲ al. τοῦ Κυ: 
ρίου φύσεις ἀσυγχύτως καθ) ὑπόστασιν, xal διῄρην- 
ται ἁδιαιρέτως, λόγῳ xal τρόπῳ τῆς διαφορᾶς. Καὶ 
ᾧ μὲν τρόπῳ fvtovcat, o9x ἀριθμοῦνται. Οὐ γὰρ λὲ- 
γοµεν δύο ὑποστάσεις εἶναι τὰς φύτεις τοῦ Χριστοῦ, 
f| δύο xazà τὴν ὑπόστασιν * (p δὲ τρόπῳ ἁδιαιρέτως 
δ.ἤρηνται, ἀριθμηῦνται. Δύο γάρ εἰσι φύσεις, λόγῳ 
χαὶ τρόπῳ τΏς διαφορᾶς. 'Ἠνωμέναι γὰρ καθ) ὑπό. 
στασιν, xal &y ἀλλήλαις περιχωροῦσαι., ἀσνγχύτως 
ἔνωνται., την εἰς ἀλλίλας µεταθολὴν οὗ δεξάµεναι, 
τὴν οἰχείαν ἑχάστῃ φυτιχὴν διαφορὰν, xal μετὰ ctv 
ἔνωσιν διασώζουσα,. Τὸ γὰρ χτιστὸν διέμεινε xv 
στὸν, χαὶ τὸ ἄκτιστον, ἄχτιστον. Τῷ τρόπῳ τοΐνυν 
τῆς διαφορᾶς, καὶ μόνῳ ἀριθμούμεναι, ὑπὸ τὸ ὅιω- 
ρ.αμένον ποσὺν ἀναχθήσονται. ᾿Αδύνατον γὰρ τὰ 
χατὰ μηδὲν διαφέροντα ἀριθμεῖσθαι * χαθὸ δὲ δια- 
φέρουσι , κατὰ τοῦτο ἀριθμοῦνται * otov ὁ Πέτρος, 
xai ὁ Παῦλος. γαθὸ μὲν Ίνωνται, οὐχ ἀριθμοῦνται * 
τῷ λόγῳ Υὸρ τῖς οὐσίας ἐνούμενοι, δύο φύσεις οὔτε 
εἰσὶν, οὔτε λέγονται ' xa0* ὑπόστασιν δὲ διαφέροντες, 
δύο ὑποστάσεις λέγονται. "sce ἡ διαφορὰ, αἰτία τοῦ 
ἀριθμοῦ. 


wniantur, dua nature nec sunt, nec dicuntur: quatenus vero personaliter inter se discrepant, 
dux personz dicuntur. Ex quo perspicuum fit differentiam esse causam numeri. 


CAP. IX. 


Ad illud quod queritur, sitne ulla natura qua subsi- 
stentia careat, responsio. 


Quanivis enim nulla sit natura, qux subsisten- 


ΚΕΦΛΛ. 9 [NI?]. 


Πρὺς τὸ, εἰ [οὐκ] ἔστι φύσις ἁνυπόστατος, 
ἀπάντησις. 


El γὰρ χα) μὴ ἐστι φύσις (25) ἀνυπόστατος, 0 


NOT X. 
ἐχπυρωθεῖσαν ἄκρως , xaX $á66ovy &v τῇ yep αὑττς D quam Leontio teste, act. 7 De sect. hoc modo strue- 


προτεθεῖσαν * εἶτα ἐπειδη αἱ ἄλλαι δύο ἀθλαθεῖς τοῖς 
προσαπτοµένοις εἰσὶν, αὕτη δὲ ἀνέπαφος διὰ τὴν 
λαμπρότητα τῆς ἐχπνυρώσεως, ἄρα τέσσαρες στηλαί 
£ict, καὶ οὗ τρεῖς» Pone (res esse statuas. eeneas, 
quarum una admodum sit candens, que manu vir- 
gam teneat : jam ex eo quod. duabus. illis non (α- 
duntur qui ipsas leligerint ,. istec autem. propter 
eximium ardorem minime tangi queat, num idcirco 
quatuor erunt staiug, οἱ non tres ? Nestorium, qui 
orthodoxos ἀνθρωπολάτρας appellitabat , Cyrillus, 
lib. 1 contra ipsum, ostendit criminis hujus csse 
reum, qui Cliristuin, quem merum esse hominem 
sentiret, adorandum tamen non negabat : Propter 
eum qui latet, aiebat ille, eum qui apparet adoro. 
(22) El γὰρ καὶ μὴ ἐστὶ gécic. Etsi enim nulla 
έοί natura, Alicram. diluit. cavillationem — Severi, 


hat : Si duas naturas dicitis, vel illa: subsistentiam 
habent, vel ea carent, Si subsisicntiam habent, per- 
sonas duas introducitis, Christos duos, filios duos. 
Sin subsistentia carent, jam in rerum natura π08 
exsistunt. Lcontius vero, Nisi Christus, inquit, es 
naturis duabus constet, ut. dicitis, aut illa: subsisten- 
tiam habent, aut ea carent. Si subsistentiam habent, 
duc proinde personc sunt : sin ea carent, jam am- 
plius nonexsiant. Quocirca. in Defensionibus osten- 
dit Severianos pro Nestorianis pugnare : "Ἠχουσᾶ 
τινος, inquit, γενναίως οἱομένου διαλέγεσθαι, ocv οὐκ 
ἔστι φύσις ἁπρόσωπος ἁ)λὰ παρέπεται τῇ φύσει xal 
τὸ πρὀσωπον. El οὖν δύο φύσεις, πάντως καὶ δύο 
πρόσωπα. Πῶς οὐκ ἂν τοὺς τὰ τοιαῦτᾳ προδαλλοµέ- 
νους ἑλείσειεν ; Ot σαρῶς οὕτω προσπταίουσι, xel 
Νεστορίῳ προσποιούµενοι πολεμεῖν, τοῖς αὐτοῦ προ" 


fo17 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. III. 


1018 


οὐσία ἀτρόσωπος ἓν ὑποστάσεσι γὰρ xal προσώποις A tia careat, nec ulla substantia, qux person:ze ex pers 


fj «s οὐσία xal fj φύσις θεωρεῖται * ἁλλ᾽ οὐχ ἀνάγχη 
τὰς ἀλλήλαις ἑνωθείσας φύσεις καθ) ὑπόστασιν, 
ἑχάστην ἰδίαν χεχτῆσθαι ὑπόστασιν' δύνανται γὰρ εἰς 
.µίαν ἀυννδραμοῦσαι ὑπόστασιν , µῆτε ἀνυπόστατοι 


yilvat, μήτε ἰδιάζουσαν ἑχάστῃ ἔχειν ὑπόστασιν, ἀλλὰ 


μίαν xai thv αὐτὴν ἀμφότεραι. Ἡ αὐτὴ γὰρ τοῦ 


Λόγου ὑπόστασις, ἁμφοτέρων τῶν φύσεων ὑπόστασις 
χρὴματίσασα, οὔτε ἀνυπόστατον αὐτῶν μίαν elvat 


“συγχωρεῖ, οὔνε μὴν ἑτεροῦποστάτους ἀλλέλων εἶναι 


T πη-. 


καραχχωρεῖ , οὐδὲ [εἶναί Χ] ποτε μὲν τῆσδε, ποτὲ δὲ 
ἐκείνης, ἀλλ ἀεὶ ἁμφοτέρων ἁδιαιρέτως, καὶ &yo- 
ῥίστως ὑπάρχει ὑπόστασις' οὗ μµεριζωμένη xal 
Καιρουμένη, xaX µέρος μὲν ἑαυτῆς τῇδε, µέρος 
& τῇδε διανέµουσα, ἀλλὰ πᾶσα ταύτης xai πᾶσα 
ἐχείνης, ἁμερῶς χαὶ ὁλοσχερῶς ὑπάρχουσα. Οὐ γὰρ 
Βιοσυστάτως ὑπέστη ἡ τοῦ θεοῦ Λόγου σὰρξ , οὐδὲ 
ἱτέρα ὑπόστασις Υέγονε παρὰ τὴν τοῦ θεοῦ Aó- 
Ίου ὑπόστασιν, ἀλλ’ iv. αὐτῇ ὑποστᾶσα, ἑνυπόστα- 
τος μᾶλλον, καὶ οὗ χαθ᾽ ἑαυτὴν ἰἱδιοσύστατος ὑπό- 
ατασις Υέχονε. Διὸ οὐδὲ ἀνυπόστατός ἐστιν , οὐδὲ 
ἱτέραν ἓν τῇ Τριάδι παρεισφἑρει ὑπόστασιν. 


exsistat (quippe eum et substantia, οἱ natura in 
subsistentiis considerentur et personis), at non 
idcirco necesse est. ut naturz ille, qua secundum 
hypostasim inter se unite sunt, 916 suam sin- 
gulae hypostasim habcant. Fieri enim potest, ut in 
unam personam convenientes, nec substantia ca- 
reant, nec rursus separatam ac propriam subsi- 
stentiam habeant, sed amb: unam et. eamdem 15. 
Nam, cum una et eadem Verbi persona ambarum 
naturarum persona exstiterit, nec utramvis harum 
subsistentia carere sinit, nec rursus cas diversam 
inter se subsistentiam habere concedit, nec  de- 
mum ut nunc hujus, nunc illius, persona sit, sed 
utriusque semper citra divisionen et separationem 


D hypostasis exsistit : sic nimirum ut non in partes 


secetur ac dividatur, suique partem huic, partem- 
que illi tribuat, sed tola hujus, ac tota illius indi- 
vise, atque in totum sit. Neque enim ut seorsim 
subsisteret, Dei Verbi caro condita cest, aut prater 
Dei Verbi personam alia facta fuit persona: sed 
cum in ea subsisteret, facta est. potius ἑνυπόστα- 


τος, id est, in alio substans, quam seorsim in seipsa substans hypostasis. Quamobrem nec caret 
sübsistentia, nec alteram in "Trinitate personam inducit. 


ΚΕΦΑΛ. I' [NA']. 
Περὶ τοῦ Τρισαγίου. — 
Ἐντεῦβεν (24) xa τὴν ἓν τῷ Τρισαγίῳ προσθήχην 


3 Leont. De sect. act. 7. 


CAP. X. 
De hymno trisagio. 
Divina nomina communia. — Qui cum ita sint "f, 


Τε Dam. epist. ad Jord. archim. 


VARLE LECTIONES. 
* Deest εἶναι, in editis et mes., et in cod. S. Hil. additum est a recoguitore. 


NOTA. 
ὄλἡμασι χέχρηνται, χαὶ τὴν ἐχείνου νόσον τότε ἀφ C tus sit. Ecquis enim ignorat id quod wniversale est, 


ἑαυτῶν ἁσφαλίζοντα, * Quemdam audivi qui generose 
dispulare sibi videbatur, asserentem nullam exstare 
maturam sine persona propria. sed personam nature 
tonsectariam esse. liaque si due nature , duc quo- 
que personat sunt. Quem non misercat. eorum qui 
lalia objectant, quos quidem sic offendere perspicuum 
sif, wt, cum. se fingant contra Nestorium pugnare 
ἐρείκοπιείι argumeniationibus utantur, inque. semet- 
fpsis morbum ejus corroborent ? Pari modo Leon- 
tius, lib. 1 Cont. Nestor. et Eutych. argumentationis 
bujus ut Eutychianos, sic et. Nestorianos auctores 
e'nset, respondetque, ut in libro De sectis , aliud 
«460 ὑπόστασιν, aliud. ἑνυπόστατον : unam porro 
Christi personam et hypostasim esse, duo vero ἓν- 
υπήστατα, duasve naturas in persona eadem sub- 
sistentes. Videsis quz dixi ad eap. 99 Dialect. Eo- 
dem sensu pergit Eulogius : El μὲν ὅτ, οὗ δυνατὸν 
τὰς φύσεις ἄλλως, f| E» προσώποις θεωρεῖσθαι, τού- 
τοις πᾶς ὅστις καὶ τών μιχρὰ εἰδύτων συνοµολογή- 
σειεν. Τίς γὰρ ἀγνοεῖ, ὅτι τὸ καθόλου ἐν τοῖς χατὰ 
ρος προσώποις , ὥσπερ ταῖς χαρακτηριστικαῖς 
ποστάσεσι θεωρεῖται " olov fj τῆς θεότητος φύσις Ev 
Πατρὶ, v. Υιῷ, καὶ ἐν ἁγίῳ Πνεύματι * ὁμοίως f, 
ἀγχελιχὴ φύσις, £v. Μιχαἡλ, ἐν l'a6pità, χαὶ τοῖς 
λοιποῖς.... εἰ δὲ τοῦτο ούλονται κατασχευᾶζειν, ὅτι 
πάση φύσει ἰἱδ.άξον παρέπεται πρόσωπον ἐπὶ τῶν 
μὴ xa0' ὑπόστασιν Πνωμένων  ὃ ἐστιν οὐσιῶν, xal 
τούτον ὀρθῶς ἔχειν ἡγοῦμα: τὸν λόγον. Ἐπὶ δὲ τῶν 
ἐν συνθέσει, xat ἑνυποστάτως ἠνωμένων πὀῤῥω τῆς 
ἀληθείας χαθέστηχεν * Si quidem non posse [icri di- 
cant, κά naiure cognoscantur, nisi in. personis, hoc 
profecto illis concesserit quisquis vel modicum peri- 


in singulis personis , ceu. subsistentiis sigillantibus 
iuspici; puta. deitatis naturam in. Patre et Filio et 
Spiritu sancto, angelicam in. Michaele, Gabriele , et 
reliquis.... sin autem contendunt unamquamque na- 
turam propriam personam comitari ; lioc equidem 
65506 verum censuerim in naturis, sive substantiis quae 
secundum hiypostasim unite non. sunt : ast. procul 
abest a vero, si sermo est de naturis que per compo- 
sitionem et hypostatice copulantur. 

. (834) Ἐντευθεν 06. Que cum ita sint, ctc. Nimi- 
rum Petrus Fullo, occupata sede Antiochena , sub 
colore Nestoriani erroris eliminandi, celebratissi- 
mum hymnum hune sic adauxisse fertur : Sanctus 
Deus , sanctus. fortis, sanctus immortalis, qui cruci- 
[fixus es pro nobis, miserere nostri. Quam interpola- 
tionem Jacobitze. Svri, Armcnique admisere , pro- 
pter quam, quia Ch isti deitati perpessionem aflin- 
gere videbantur, Theopaschite etiam audierunt. 


p Iusuper quia communis fidelium sensus crat, ejus- 


modi Trisagiis singulas Trinitatis personas compel- 
lari, multi arbitrati sunt a Fullone, vel Trinitatem 
ipsam, ceu alfixam cruci, przdicari, aut quemdam 
alium 3 Filio, qui crucifixus esset, ut. Noster ex- 
plicat. Feruntur pod Zonaram epistole Felicis I! 
pape, et Acacii CP. aliorumque episcoporum πο” 
minibus inscripta, quibus Petrus Fullo multipli-is 
lieresis rens habetur ob lianc mutationem. Has 
vero doctissimus Valesius adulterinas putat ; e con- 
tra Guillelmus Cave sinceras esse probat in Histor. 
litterar. in Felice; quin etiam Cl. Franciscus Pagi, 
ad annum 483. l'lura. scripsit Noster de hymno 
Trisagie in epistola ad Jordanem. Ceterum Ephree- 


1019 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1099 


appendicem iHam, quam Petrus Cnapheus, seu A ὑπὸ τοῦ µαταιόφρονος Πέτρου toU χναφέως γεγεντ- 


Fullo, Trisagio bymno adjecit, impiam esse statui- 
mus, ut qux quartam inducal personam, ac Dei 
Filium, vim illam nimirum Patris vere subsisten- 
tem, seorsim collocet, et seorsim rursus eum, qui 
cruci affixus est, ac si ab illo forti diversus esset, 
vel Trinitatem sanctam passioni obnoxiam opine- 
tur, Patremque ac Spiritum sanctum in crucem 
agat. Procul sit blasphema hic et adulterina nu- 
gacitas. Nos quippe Illud, sanctus Deus de Patre 
accipimus : non quod ipsi soli divinitatis assigne- 
mus nomen. Nam οἱ Filium, et Spiritum sanctum 
Deum agnoscimus. Itidem illud, sanctus fortis, Fi- 
lio tribuimus : non quod Patrem et Spiritum san- 
ctum virtute spoliemus. Λο denique illud , sanctus 


µένην, βλάσφημον ὁριζόμεθα, ὡς τέταρτον παρεισ- 
άγουσαν πρόσωπον, xal ἀναμέρος τιθεῖσαν tbv τοῦ 
θεοῦ ΥἼὸν, τὴν τοῦ Πατρὸς ἓνν πόστατον δύναμιν, xal 
ἀναμέρος τὸν ἑσταυρωμένον ὡς ἄλλον ὄντα παρὰ 
τὸν ἱσχυρὸν, fj παδητὴν τὴν ἁγίαν Τριάδα δοξάζου- 
σαν, xal συσταυροῦσαν τῷ Υἱῷ τὸν Πατέρα χαὶ τὸ 
Πνεῦμα τὸ ἅγιον. ΄Απαγε ταύτην τὴν βλάσφημονι 
xa παρέγγραπτον φλυαρίαν. Ἡμεῖς γὰρ τὸ, ἅγιος 
ὁ θεὸς, ἐπὶ τοῦ Πατρὸς ἐχλαμθάνομεν , οὗχ αὐτῷ 
póvtp τὸ τῆς θεότητος ἀφορίξοντες ὄνομα, ἀλλὰ xal 
τὸν Yiby Θεὸν εἱδότες, xax τὸ Ἠνεῦμα τὸ ἅγιον * xal 
τὸ, ἅγιος ἰσχυρὸς, ἐπὶ τοῦ Υἱοῦ τίθεµεν , οὐχ ἆἁκ- 
αμφιεννύντες τῆς ἰσχύος τὸν Πατέρα καὶ τὸ Πνεύμα 
τὸ ἅγιον * xaX τὸ, ἅγιος ἀθάνατος, bri τοῦ ἁγίω 


inmortalis , Spiritui sancto ascribimus: non ut B Πνεύματος τάττοµεν, οὐκ ἔξω τῆς ἀθανασίας τιθἐν- 


Patrem et Filium ab immortalitate excludamus, 
sc ut in unaquaque persona omnia divina nomina 
simpliciter et absolute sumamus, divinum scilicet 
Apostolum imitantes, cujus h:ec verba sunt: Nobis 
aulem. unus Deus Pater, ex quo omnia, el nos ex 
ipso ; el unus Dominus Jesus Christus, per quem 
omnia, el nos per ipsum : 919 et unus Spiritus 
sanctus, iu quo omnia, εἰ nos in. ipso". Itemque 
Gregorium "^ iilum Theologum ad hunc modum 
loquentem : Nobis autem unus Deus Pater, ex quo 
omnia ; et unus Dominus Jesus Christus, per quem 
omnia ; el unus Spiritus sanctus, in quo omnia : 
his voculis, ex quo, per quem, et in quo, non scin- 
dentibus naturas (neque enim alioqui praepositiones 
ille, aut nominum ordines unquam mutarentur), 
verum unius ac inconfusm nature proprietates 
exprimentibus. Idque liqnet ex eo. quod rursus in 
unum colliguntur, si modo quispiam illud αμ 
Apostolum haud negligenter legat: Ez ipso, et 
per ipsum, et in ipso sunt omnia, ipsi gloria in se- 
cula seculorum. Amen "*. 

Nam quod non de Filio duntaxat **, scd de san- 
cla Trinitate dictus sit ter sanctus hymnus, tc- 
stantur divinus sacerque Athanasius , Basilius, et 
Gregorius, ac totus Patruin a Deo afflatorum cho- 
rus ; nempe quod sancta illa Seraphim per trinam 


"I Cor. vii, δ. "* Orat. 59. 1 Rom. xi, 36. 


τες τὸν Πατέρα xal τὸν Υἱὸν, ἁλλ᾽ ἐφ᾽ ἑχάστης τῶν 
ὑποστάσεων πάσας τὰς θεωνυµίας ἁπλὼῶς xal ἆπο- 
λύτως ἐχλαμθάνοντες, xaX τὸν θεῖον ᾿Απόστολον ἐχ- 
μιμούμενοι , φάσχοντα * 'Ημῖν δὲ slc θεὸς ὁ Πά- 
cp, ἐξ οὗ τὰ πάντα, xal ἡμεῖς ἐξ αὐτοῦ" xal ele 
Κύριος Ιησοῦς Χριστὸς, δι οὗ τὰ zárca , καὶ 
ἡμεῖς δι αὐτοῦ * καὶ ἓν Πνεῦμα ἅγιον., ἐν ᾧ τὰ 
πάντα καὶ ἡμεῖς ἐν αὑτῳφ m. Οὐ μὴν ἁλλά xal τὸν 
Θεολόγον Γρηγόριον, ὧδέ πη λέγοντα' ᾿Ημὶν δὲ elc 
θεὸς ὁ Πατήρ, ἐξ οὗ τὰ πάντα, καὶ elc Κύριος 
Ιησοῦς Χριστὸς, δὲ οὗ τὰ πάντα, καὶ ἓν Πνεύμα 
ἅγιον, ày ᾧ τὰ πάντα, τοῦ, ἐξ οὔ, xat, δι) οὗ, xat, 
ἐν ᾧ, μὴ φύσεις τεµνόντων” οὐδὲ γὰρ ἂν μµετέςι- 
πτον αἱ προθέσεις, Tj αἱ τάξεις τῶν ὀνομάτων' ἀλλὰ 
χαρακτηριζόντων μιᾶς xal ἀσυγχύτου φύσεως ἰἱδιότη- 
τας’ xai τοῦτο δῆλον ἐξ ὧν εἰς Ev συνἀγονται πάλιν, 
εἰ τῷ μὴ παρέργως ἐχεῖνο ἀναγινώσχεται παρὰ τῷ 
αὐτῷ ᾿Αποστόλῳ, τὸ , ἐξ αὐτοῦ , xat δι) αὑτοῦ χαὶ 
ἐν αὐτῷ τὰ πάντα. αὐτῷ δόξα elc τοὺς aiarae 
τῶν alorwr. Αμήν. 


"Oct γὰρ οὖκ εἰς τὸν 1 ὃν µόνον λέλεχται τὸ τρ:5» 
ἀνιον, ἀλλ᾽ εἰς τὴν ἁγίαν Τριάδα, μάρτυς ὁ Ocio; xal 
ἱερὸς ᾿Αθανάσιος, Βασίλειός τε, καὶ Γρηγόριος, xal 
πᾶς ὁ τῶν θεοφόρων Πατέρων χορός ὅτιπερ διὰ τῆς 
ερισσῆς ἁγιότητος, τὰς τρεῖς τῆς ὑπερουσίου θεότη» 


** Vid. epist. ad Jordan. 


VARLE LECTIONES. 


| Regg. 4 τὸν τοια.την βλασφημίαν. R. 9924 habet 


BAacgnuíav , sic vetus interpr. & 


Faber blasphemiam posuerunt. n Ilxc quz ad Spiritum sanctum spectant, desunt in Reg. 2950 et apud 


Plautum E Cor. vit ; leguntur in aliis codd. et a 


orat, 09, nec non apud ipsummet Damascenum in 


ud Basilium, 
arallelis, et alibi. Neque hic erant omittenda. 


e Spirit. sancto et apud Nazians. 


NOTE. 
mius Antiochenus apud Photium, cod. 226, canti- D Syriaco Alexandrini nomen non legatur. Dubiem 


cum. istud ab Orientalibus totum rcferri ad Filium 
tradit; hoc. est ab Ecclesiis Antiocheno prasuli 
suhjectis. Quin nec ita pridem Calendio, qui Ful- 
loni subrogatus fuerat, ut additamentum illud in 
bonam partem traheretur, hzc alia verba inte- 
texuit : Χριστὲ βασιλεῦ , Christe Rex, qui crucifi- 
£us,etc. Guido Fabricius Boderianus Antverpize 
edidit Syriace et Latine quzdam ad Baptismi et 
Sactae synaxis ritus pertinentia , ceu Severi pa- 
ériarche Alexandrini essent, cum tamen in. textu 


non est quin Severus iste Antiochenus sit, Severia- 
norum princeps. Enimvero ad calcem T'risagius 
hymnus cum additione sic habetur : Glorificatio en- 
gelorum, dum crucifigeretur Dominus noster : sascTOS 
DEUS. SANCTUS FORTIS, SANCTUS IMMORTALIS. Joseph 
et Nicodemus dixerunt : QUI CRUCIFIXUS £S PRO NOBIS 
MISERERE NOBIS. Unde colligas liturgiam hanc Jace- 
bitaruin. Severianorumve fuissc, non Caibolice 
rui. 


1091 


ΡΕ FIDE ORTHODOXA LIB. III. 


1192 


τος ὑποστάσεις, τὰ ἅγια Σεραφὶμ ἡμῖν ὑπεμφαί- À sanctitatem, tres superessentialis divinitatis per- 


νουσι. Διὰ δὲ τῆς μιᾶς χυριότητος, τὴν μίαν τῆς 
θεαρχιχῆς Τριάδος οὐσίαν τε xa βατσιλείαν γνωρί- 
ζουσι. Φησὶ γοῦν ὁ θεολόγος Γρηγόριος ᾽ Οὕτω μὲν 
οὖν τὰ "Άγια τῶν ἁγίων, ἃ xal τοῖς Σεραφὶμ συγ- 
χαλύπτεται, xal δοξάξεται τρισὶν ἁγιασμοϊῖς , εἰς 
μίαν συνιοῦσι χυριότητα xal θεότητα. "O χαὶ ἅἄλλῳ 
€ τῶν πρὸ ἡμῶν πεφιλοσόφηται χάλλιστά ts xal 
ὀφηλότατα. 


Φασὶ μὲν οὖν (25) xal οἱ τὴν ἐχχλησιαστικὴν 
ἱστορίαν συντάξαντες, ὅτι λιτανεύοντος τοῦ ἐν Κων- 
σταντ'νουπόλει λαοῦ, διά τινα θεῄλατον ἀπειλὴν, ἐπὶ 
Ἡρόχλου τοῦ ἀρχιεπισχόπου γεγενηµένην , συνέόέη 
ἁρπαγῆναι παιδίον Ex τοῦ λαοῦ, καὶ οὕτω µυηθηναι 
ὁκ ἀγγελιχῆς τινος διδασκαλίας τὸν Τρισάγιον ὕμνον, 
"Ἅγιος ὁ θεὸς, "Αγιος Ἰσχυρὸς, "Αγιος ἀθάνατος 
ἐιέησον ἡμᾶς' χαὶ αὖθις ἐπιστραφέντος τοῦ παιδίου, 
xal τὸ μυηθὲν ἀπαγγείλαντος, σαι τὸν ὕμνον ἅπαν τὸ 
αλᾖθος, χαὶ οὕτω χοπάσαι τὴν ἀπειλήν. Καὶ ἐν τῇ 
&yig δὲ, χαὶ µεγάλῃ, χαὶ οἰκουμενιχῇ τετάρτῃ σὺν- 
€x, τῇ v Χαλχηδόνι φημὶ, οὕτως ὑμνηθῖναι ὁ τρισ- 
ἆγιος-οὗτος ὕμνος παραδέδοται' οὕτω Υ2ρ τοῖς πε- 
πραγµένοις P τῆς αὐτῆς ἁγίας συνόδου ἐμφέρεται * 
Ἱέλως οὖν ὄντως χαὶ παίγνιον, τὴν δι ἀγγέλων µυη- 

θεῖσαν, xai τῇ τῆς ἐπαγωγῆης λήξει πιστωθεῖσαν ο, 
καὶ τῇ τοσῶνδε τῶν ἁγίων Πατέρων συωνόδῳ χυρω- 
θεῖσάν τε xal βεθαιωθεῖσαν , xaX πρότερον ὑπὸ τῶν 

Σεραφὶμ ὑμνηθεῖσαν τρισάγιον ᾠδὴν, ὡς τῆς τρ!σ- 

υποστάτου θεότητος ἐμφαντικὴν, τῇ τοῦ χναφέως 
οἷον χαταπατηθΏναι ἁλόγῳ οἰήσει, καὶ δῇθεν δ.ορθω- 

Vivat, ὡς τῶν Σεραφὶμ ὑπερθάλλοντος. λλλ’ ὦ τῆς 

αὐθαδείας, ἵνα p λέγω τῆς ἀνοίας ! Ἡμεῖς δὲ xal 

οὕτω φαμὲν , xiv δαίμονες διαῤῥήγνυνται, "Αγιος 
é θεός, Άγιος lexvp?c, Άγιος ἀθάνατος, ἑ.Ἱέησον' 


ΚΕΦΑΛ. ΙΑ’ [NE]. 


Περὶ της ἐν εἶδει καὶ év ἁτόμφ θεωρουµένης 
φύσεως, καὶ Cwoopac, ἑγώσεώς τε xal σαρκώ- 
σεως ᾿ xal πως ἐκ ληπτέον, « Tiv μίαν φύσιν 
του θεού Λόγου σεσαρκωµέγην. h 


Ἡ φύσις (26) 5j φιλῇ θεωρίᾳ κατανοεῖται * xa0' D 


*! Orat. 42 a principio. 
Chal. act. 4, in fine. 


*! Felix III et alii epist. ad Petrum Fulluuem ; Theoph. ad an. 5950. 


sonas nobis indicent ; per unam autem domina- 
tionem, unam divinzx Trinitatis substantiam , in- 
periumque declarent. Ait quippe Gregorius Theo- 
logus *' : Sic porro Sancta sanctorum, quie eliam 
a Seraphim obteguntur, ac tribus sanctificationibus 
celebrantur, in unam dominationem οἱ divinitatem 
conveniunt ; id quod et alius quispiam majorum 
nostrorum pulcherrime ac sublimissime edisse- 
ruit. 

Trisagii traditio, sub Proclo pontifice. — Jam vero 
narrant ecclesiastice historie scriptores **, cum 
plebs Constantinopolitana, Proclo archiepiscopum 
agente, minaci quadam immissa divinitus tempe- 
state conterrito, supplex Deo preces adhiberet, 


B puerum quemdam e plebe in sublime raptum, an- 


gelis quibusdam magistris Trisagium linnc hymnum 
didicisse: Sanctus Deus, Sanctus fortis , Sanctus 
immortalis, miserere nobis. Cumque loco suo puer 
redditus id quod didicerat, retulisset, multitudi- 
nem universam hymnur hunc cecinisse, atque hoc 
pacto imminentem calamitatem quievisse. Quin in 
sancto maguoque, et universali quarto illo conci- 
lio, quod Chalcedone coactum est, ita cantatug 
fuisse hic hymnus traditur ; quemadmodum in 
sancta hujus syuodi actis recitatur *. Quamobrem 
ridiculum prorsus et ludicrum fuerit , canticum 
istud Trisagium ab angelis acceptum, ingruen- 
tiumque malorum depulsione firmatum, quod con- 


C ferta sanctorum Patrum synodus comprobavit, 


quiu et Seraphim pridem 990 cecinerant, velut 
quo tres deitatis personz exprimerentur, Cnaphiei 
iniqua opinatione, quasi ille Seraphim antecelle- 
ret, pedibus proculcari, aut saltem emendari. Proh 
insignem arrogantiam, ne dicam amentiam ! Nos 
vero (rumpantur licet. ctiam d:mones) ita dici- 
mus : Sanctus Deus, Sancius fortis, Sanctus im- 
mortalis, miserere nobis. 
CAP. XI. 


De natura qua in specie, et qua in individuo consi- 
deratur, deque. differentia unionis et incarnatio- 
nis: et quomodo illud accipiendum sit, « Unam Dei 
Verbi nuturam incarnataim. » 


Nature triplez status: utque assumpta a Verlo 


83 Conc. 


YARLE LECTIONES. 


2 R. 2927 πραχτιχοῖς. * In cod. S. Hil. hec supra lineam scripta sunt : ἡ 0:5Aàzoo ὀργῆς παύσει, quibus 


auctoris mens explicatur. 


NOTA. 


(45) Φασὶ μὲν οὖν. Jam vero qui ecclesiasti- 
cam, etc. Nicephorus Callist. lib. xvi Hist. c. 51, 
hymnum hunc, ut οἱ preclarum. alterum , quem 
Greci vespertinis horis canunt ; quique incipit, φῶς 
ἱλαρὸν, jucundum lumen, etc. , ab ipsis apostolis 
acceptum refert. Scriptor Vite Basilii Magni, qui 
Amphilochius [coniensis esse dicitur , narrat , 


eap. 14, sanctum doctorem hymnum eumdem Tri-. 


sagium Niezz aliquando recitasse. Profecto hic 
auctor vetustissimus est, qui iu Deitate tres quidem 
personas, unam vero hypostasim confiteatur. Jobius 


monachus apud Phot. cod. 222 , Damasceno prz- 
iverat, uL asscrerct Trisagium hunc hymnum csse 
dcsumptum ex his verbis psalmi xrvi : Sutivit anima 
mea ad Deum fortem, vivum, adjuncto. cantico Se- 
raphico Isa. vi. 

(26) 'H φύσις. Natura, etc. Hic explicatur di- 
ctum Cyrilli, unam Dei Verbi naturam incarnatam, 
cui simile est hoc aliud ejusdem doctoris epist. ad 
Acac. Melit. Post unitionem, velut sublata jam in duo 
partitione, µίαν εἶναι πιστεύομεν τὴν τοῦ }ἱοῦ φύ- 
σιν, ὡς ἑνὸς, πλὴν ἐνανθρωπήσαντος, xal σεσαρχω” 


1023 


S. JOANNIS DAMASCENT 


109 


humana nalura. Verbi natura, quid proprie. — Na- A ἑαυτὴν γὰρ οὐχ ὑφέστηκεν' ἢ χοινῶς Ev πᾶσι ταῖς 


tura, vel sola cogitatione consideratur (neque enim 
per se subsistit), vel communiter in omnibus ejus- 
dem speciei personis, ut videlicet eas conjungit ; 
ac tum dicitur in specie considerata natura : aut 
in totum eadem ipsa cum assumptis accidentibus, 
in unà persona ; diciturque in individuo conside- 
rata natura, quae tamen eadem est ac ea quie in 
specie consideratur. Itaque Deus Verbum, carnem 
assumens, nec naturam quz sola cogitatione con- 
spicitur, accepit (neque enim hoc incarnatio fuerit, 
sed impostura et incarnationis larva), neque eam 
que in specie conspicitur (non enim personas om- 
nes assumpsit), verum illam demum quz in indivi- 
duo est, eamdenimet ac ea qua est in specie (pri- 
mitias enim nostra carnis assumpsit), non quz 
seorsim in se et individuum prius fuerit, postea- 
que ab eo assumpta sit, sed quz in ipsius persona 
exstiterit. Hac porro ratione, Verbum caro factum 
est "*, sine ulla conversione ; caroque item, Ver- 
bum citra mutationem, et Deus, homo. Deus enim 
est Verbum, et homo, Deus, ob hypostaticam unio- 
nem. ldem igitur est Verbi naturam dicere, atque 
naturam illam qux in individuo est. Neque enim 
individuum, id est hypostasim, proprie et solitarie 
declarat, nec personarum communitatem : verum 
sideratam, et inquisitione facta cognitam 

Unio et incarnatio in quo. differant. Una Verbi 
natura incarnata ab ipso Cyrillo exposita. — Jam 
vero aliud est unio, et aliud incarnatio. Unio 
enim solam conjunctionem indicat ; cuim quo au- 
tem lizc conjunctio facta sit, non item. At incar- 
natio ( quod perinde est, ac si humanationem di- 
cas) eum carne, sivo homine, conjunctionem 
221 ostendit, veluti et ferri ignitio, unionem 
cum igne. Sane beatus ipse Cyrillus in secunda 
ad Sucensum epistola illud exponens, sam natu- 


δν Joan. 1, 14, 


ὁμοειδέσιν ὑποστάσεσι ταύτας συνάπτονσα, xol M. 
γεται Ey. τῷ εἴδει θεωρουµένὴ φύσις * 7) ὁλιχῶς 8$ 
αὐτὴ Ev προσλήψει συµθεδηχότων, Ev μιᾷ ὑποστάσει, 
xai λέγεται ἓν ἁτόμῳ θεωρουµένη φύσις, ἡ αὐτὴ 
οὖσα τῇ Ev τῷ εἴδει θεωρουµένῃ P * ὁ οὖν θεὸς Λόγος 
σαρχωθεὶς, οὔτε τὴν Ev τῇ Of θεωρίᾳ κατανουυ- 
µένην φύσιν ἀνέλαδεν ' οὐ γὰρ σάρχωσις τοῦτο, ἆλλ 
ἁπάτη χα) πλάσμα σαρχώσεως * οὔτε τὴν bv τῷ εἷ- 
δει θεωρουµένην΄ οὗ γὰρ πάσας τὰς ὑποστάσειι 
ἀνέλαδεν , ἀλλὰ την ἐν ἀτόμῳ, τὴν αὐτὴν οὖσαν τῇ. 
tv τῷ εἴδει' ἁπαρχὴν yàp ἀνέλαθε τοῦ ἡμετέρο. 
φυράματος, οὗ χαθ᾽ ἑαυτὴν ὑποστᾶσαν , xaX drops 
χρηµατίσασαν πρότερον, χαὶ obit ὑπ᾿ αὐτοῦ πρου- 
ληφθεῖσαν, ἀλλ᾽ Ev τῇ αὐτοῦ ὑποστάσει ὑπάρξασαν. 


D AU: γὰρ fj ὑπόστασις τοῦ Θεοῦ Λόγου ἐγένετο ci 


σαρχὶ ὑπόστασις, χαὶ χατὰ τοῦτο, ὁ Λόγος σὰρξ 
ἐγένετο, ἀτρέπτως δηλαδὴ, xaX f; σὰρξ, Λόγος ἆμετα- 
θλήτως, καὶ ὁ θεὸς , ἄνθρωπος. Θεὸς γὰρ ὁ Λόγος, 
χαὶ ὁ ἄνθρωπος θεὺς , διὰ τὴν χαθ) ὑπόστασιν ἕνω- 
ctv. Ταὐτὸν οὖν ἔστιν εἰπεῖν φύσιν τοῦ Λόχου, xal 
τὴν ἐν ἁτόμῳ φύσιν. Οὔτε γὰρ xb ἄτομον, fivouv τὴν 
ὑπόστασιν, χυρίως xat µόνως δηλοῖ, οὔτε τὸ χοινὺν 
τῶν ὑποστάσεων, ἀλλὰ τῆν κοινὴν φύσιν Ev pid τῶν 
ὑποστάσεων θεωρουµένην xaX ἐξεταζομένην. 


communem naturam in una ex suis personis com 


"Λλλο μὲν οὖν ἐστιν ἔνωσις, καὶ ἕτερον σάρχωσις. 
Ἡ μὲν γὰρ Ένωσις µόνην δηλοῖ τὴν συνάφειαν : 
πρὸς τί δὲ véyovev ἡ συνάφεια, οὐχέτι. Ἡ δὶ σάρ- 
χωσις , ταὐτὸν δ᾽ ἔστιν εἰπεῖν χαὶ ἐνανθρώπησις. 
τὴν πρὸς σάρχα, τοι πρὸς ἄνθρωπον συνάφειαν 
δηλοῖ : χαθάπερ xai?) πύρωσις τοῦ αιδήρουα την 
πρὸς τὸ πῦρ ἕνωσιν. Αὐτὸς μὲν οὖν ὁ µαχάρ:ος Ko- 
θιλλος bv τῇ πρὸς Σούχενσον δευτἐρᾳ ἐπιστολῇ ἓρ- 
μηνεύων τὸ, µία» φύσιν τοῦ θεοῦ Λόγου σεσαρ- 
κωµένγη», οὕτω qrolv* « El μὲν γὰρ μίαν εἰπόντες 


VARUJE LECTIONES. 


P Deest. membrum hoc in cod. S. flil., R. 9, Colb. 1 et in N., nec reddidit vetus interpr. nec tamen 
superfluum est. 4 Nulla τοῦ σιδήρου ferri mentio in cod. S. Hil., Regg. 15, Colb. 3 et N., ncc apod 


veterem interpretem, 


NOT &. 


μένου, unam esse credimus naturam , quia. unius, 
sed inhumanati et incarnati, Quse sic vulgo intelli- 
gunt Catholici, ut. φύσιν naturam, acceperit. pro 
persona vel hypostasi, eo qaod /iypostases disjungi 
neget in. Christo, ££ τις ἐπὶ τοῦ ἑνὸς Χ ριστοῦ διαιρεΐ 
τὰς ὑποστάπεις, X, 7. €. itemque factam esse ὑποστά- 
σεων, Auypostasium. conjunclionem , asserat, id. est 
naturarum : οἱ rursum in. Defens. Anat. 2, adv. 
Theod. liis vocibus utatur, ἡ τοῦ Λόγου φύσις ἤγουν 
ὑπόστασις, ὅ ἐστιν αὐτὸς ὁ Λόγος" Nalura seu ltypo- 
$tasis Verbi, quod est ipsununet Verbum. lta deces- 
sorem sunm interpretatur Eulogius apud Phot, 
cod. 250; Ephrzemius quoque, ibid. cod. 229 ; Ju- 
stinianus in Professione fidei , quihus suffragatur 
Leontius in solutionibus argum. Severi, Sed act. 8 
De sect. eo quo Damascenus niodo respondet, Cyril- 
lum voceu φύσεως, non pronatura qux communis 
sit, scd ut in hypostasi exsistit, aecepissc. Legenda 
»unt qua diximus de sensu Cyrilli, ad caput 30 


Dialectices. Ille quem Noster post Leontium affert 
Cyrilli locus, ex ejus ad Sucensum epist. 2, ambas 
naturas , integrasque astruit; et cxplosa Nestorii 
blasphemia Orientalium fidem laudat, qui ea ex 
quibus Christus intelligitur, sola simplicique cogita- 
tione percipientes , φύσεων μὲν εἱρήχασι 6racopiy, 
ὅτι pf) ταὐτὸν, ὡς ἔφην, Ey ποιότητι φυσιχῇ θεότης, 
xaX ἀνθρωπότης, naturarum. discrimen enuntiarunt, 
quia, ul aiebam, non. sunt idem divinitas et kumani- 
tas quoad qualitatem naturalem ; sed. tamen unum 
Filium , et Christum, et Dominum , etc. Plura Cy- 
rilli loca in idem conspirant, ita ut Chalcedonensis 
formula solis ejus fere sententiis constet. Athana- 
sius, lib. De salut. adwent. Christi, nomen φύσεως 
codem quo Cyrillus sensu sumpscrat , dicendo 
φύσις ὅλη τοῦ Λόγου, tota natura Verbi ed(uit 
exhibendam [ormam humanam visibilis Adam oix 
&v διαιρέσει προσώπων, mon divisione personarum, 
sed exsistentia deitatis et humanitatis. 


1025 


DE FIDE ORTIIODOXA LI. III. 


' 1026 


τοῦ Λόγου φύσιν, σεσιγἠχαµεν, οὐκ ἐπενεγκόντες τὸ, A ram. Dei Verbi incarnatam, ait: « Etenim si, 


σεσαρκωµένην, ἀλλ οἷον ἔξω τιθέντες τὴν olxovo- 
μίαν, fjv αὐτοῖς τάχα που xaX οὑκ ἀπίθανος λόγος, 
προσποιουµένοις ἑρωτᾷν εἰ µία φύσις τὸ ὅλον, ποῦ 
τὸ τέλειον kv ἀνθρωπότητιε; f| πῶς ὑφέστηκεν ἡ καθ 
ἡμᾶς οὐσία; Ἐπειδὴ δὲ, καὶ ἡ ἐν ἀνθρωπότητι τε- 
λειότης, χαὶ τὶς xa0' ἡμᾶς οὐσίας ἡ δήλωσις εἶσχε- 
χόµισται διὰ τοῦ λέγειν, σεσαρχωµένη» , παυσά- 
σθωσαν χαλαμίνην ῥάέ6δον ἑαυτοῖς ὑποστήσαντες. » 
Ἐνταῦθα μὲν οὖν τὴν φύσιν τοῦ Λόγου ἐπὶ τῆς φύ- 
σεως ἔταξεν. El γὰρ ἀντὶ ὑποστάσεως τὴν φύσιν 
παρείληφεν, οὐχ ἄτοπον ἦν, xat δίχα τοῦ, σεσαρκω- 
µένην , τοῦτο εἰπεῖν ' μίαν γὰρ ὑπόστασιν τοῦ θεοῦ 
Λόγου ἀπολύτως λέγοντες οὗ σφαλλόμεθα - ὁμοίως 
δὲ καὶ Λεόντιος ὁ Βυζάντιος, ἐπὶ τῖς φύσεως τὸ 


ῥητὸν ἑνόησεν, οὐκ ἀντὶ τῆς ὑποστάσεως. Ἐν δὲ τῇ D 


πρὸς τὰς θιοδωρήτου " µέμψεις τοῦ δευτέρου ἆνα- 
θεματισμοῦ ἀπολογίαν, οὕτω φησὶν ὁ µαχάριος Κύ- 
ριλλος” « Ἡ φύσις τοῦ Λόγου , ἤγουν ἡ ὑπόστασις, ó 
ἐστιν αὐτὸς ὁ Λόγος. » Ὥστε τὸ εἰπεῖν, φύσιν τοῦ 
Λόγου, οὔτε τὴν ὑπόστασιν µόνην σηµαίνει, οὔτε τὸ 
χοινὺν τῶν ὑποστάσεων, ἀλλὰ τὴν χοινὴν φύσιν ἐν 
τἢ τοῦ Λόγου ὑποστάσει ὁλιχῶς θεωρουµένην. 


est Verbum ipsum. » Quare Verbi naturam dicere, nec personam solam, nec personarum 
tatem. significat, Sed communem naturam in Verbi persona hypostasi integre et perfecte 


sideratam. 

"θτι μὲν οὖν ἡ φύσις τοῦ Λόγου σεσαρχώθη, τοι 
ἠνώθη capxi, εἴρηται’ φύσιν δὲ τοῦ Λόγου παθοῦσαν 
εαρχὶ, οὐδέπω xai νῦν ἀχηχόαμεν, Χριστὺν δὲ πα- 
θόντα σαρχὶ ἑδ.δάχθηµεν ΄ ὥστε o) τῆν ὑπόστασιν 
δηλοῖ τὸ εἰπεῖν, φύσιν τοῦ Λόγου, Λείπεται τοίνυν 
εἰπεῖν, ὅτι τὸ σεσαρχῶσθαι μὲν, ἠνῶσθαί ἐστι σαρχὶ, 
4 δὲ σάρχα Ὑενέσθαι τὸν Λόγον, αὑτὴν τὴν τοῦ 
Λόχου ὑπόστασιν ἀτρέπτως γενέσθαι τῆς σαρχὸς 
ὑπήστασιν. Καὶ ὅτι μὲν ὁ θεὸς ἄνθρωπος Υέγονξ, 
xat ὁ ἄνθρωπος θεὺὸς, εἴρηται. θεὸς yàp iv ὁ Λόγος, 
γέχονεν ἀμεταδλήτως * ἄνθρωπος. Ὅτι δὲ ἡ θεότης 
ἄνθρωπος γέγονεν " f| ἑσαρχώθη, f) ἑνηνθρώπησεν, 
οὐὑδαμῶς ἀκηχόαμεν. "Ότι δὲ dj θεότης divo" τῇ 
ἀνθρωπότητι ἓν μιᾷ τῶν αὑτῆς ὑποστάσεων, µεμα- 
|" Ofxapsv: καὶ ὅτι ὁ θεὸς μορφοῦται, ἤτοι οὖσιον - 
ται (27) τὸ ἀλλότριον, ᾖτοι τὸ καθ ἡμᾶς, εἴρηται. 


ο Sup. c. 6et 7. ** Leont. De sect, act. 8. 


cum unam Verbi naturam diximus, protinus ta- 
cuissemus, nec incarnalam subjunxissemus, sed 
humanitatis assumptionem, veluti foras exclusis- 
semus, probabilitate forsitan aliqua non caruisset 
eorum oratio, cum dissimulanter ita rogaraut: 
Si una natura to!um est, eccubi tandem illa in 
humanitate perfectio est, aut quo pacto consistit 
nostre oqualis essentia? Quoniam autem et. in 
humanitate perfectio, οἱ substantie nostrz decla- 
ratio invecta est per id quod dixi, incarnatam, 
desinant tandem scipione arundineo niti. » llic 
igilur Verbi naturam pro natura ipsa collocavit. 
Nam si pro persona naturam accepisset, haud ab- 
surdum fuisset, id etiam citra hoc vocabulum, 
incarnatam, enuntiare. Unam enim hypostasim ὃν 
Dei Verbi absolute dicentes, nequaquam aberra- 
mus. Consimilem etiam in modum Leontius By- 
zantinus ** de natura hunc locum intellexit, non 
de pérsona. At vero D. Cyrillus in ea Apologia, 
qua Theodoreli adversus secundum anathemati- 
smum suum criminationes refellit, ita loqui- 
tur 9 :« Natura Verbi, id est, persona, quod 
communi - 
con- 


Propositionum delectus. ἵπ materia subjecta. — 
Quanquam autein Verbi naturam incarnatam, lioc 
est carni unitam esse dictum sit: tamen Verbi 
naturam carne passam ad hunc usque diem non 
audivimus : verum Christum carne passum didi- 
cimus. Ex quo colligitur non significari personam 
cum Verbi naturam dicimus. ltelinquitur itaque, 
ut dicamus idem esse incarnatum, quod carni 
unitum; at Verbum carnem factum esse, idein 
quod ipsam Verbi personam absque ulla conver- 
sione carnis personam factam fuisse. Eodem 
modo illud quoque dictum est, quod Deus factus sit 
homo, et homo Deus (Verbum enim, Deus exsistens, 
sine ulla mutatione factus est homo), sed quod 
divinitas hono facta sit, aut incarnata, vel hu- 
manam naturam induerit, hoc nusquamaudivimus. 


*! Cyrill. Defenf. 2 Anath. cont. Theod. 


VARLUE LECTIONES. 
t Edita et nonnulli codd. Θεολωρίτου, ita sepe scribunt Graci. * Cod. S. Hil. Reg. Colb. 2 θεὸς γὰρ 


ὁ Δόγος, γέγονε δὲ ἀμεταθλ. 


NOTAE. 


τοι οὑσιοῦται Hoc est alienam. substau- 

tiam, eic, Post Antiochenz synodi Patres, Verbum 
assumpta humanitate, οὐσιῶσθαι, q. d. substantia- 
tum fuisse, dixerat Nazianzenus in Carmine de vita 
sua. Dixerat vero et Dionysiaster, cap. 2 De div. 
mow. Ulingin aque sincero sensu : 'AXà xal τὸ 
ς θεολογίας ἐκφανέστατον, 1j χαθ᾽ ἡμᾶς Ἴησου 
θεοπλαστία, sed et quod totius (Πεοἰοφϊα ianifestis- 
simum est, humanitatis Jesu in Deum formatio nullo 
sermone ezxplicabilis, nec cuivis intellectui pervia, 
etsi. prastantiorum angelorum primario. Atqui eum 
quidem ἀνδοιχῶς οὐσιωθῆναι, umano modo sub - 
sian'iam. [actum esse, arcana traditione accepimus : 


D nescimus vero quinam ez Virginis sanguinibus, alia 
quam na(ura [erat lege. e[fictus sit; qua ratione 


siccis pedibus, qui corporea mole, et. materie pon- 
dere graves essent, per luunidam instabilemqne sub- 
stantia graderetur, καὶ ἄλλα ὅσα τῆς ὑπερφυους 
ἐστιν Ἰησοῦ φυσιολογίας, et quecunque olia ad pra- 
cellentissimam Jesu pliysiologiam spectant, Similia 
expressius scripsit epist. 4 ad Caium ; quibus mihi 
quidem videtur innui, miranda illa omnia, unius 
Jesu nature et substantize divino-human:e opera 
fuisse, et Leonis M. ad Flavianum epistolz refra- 
gari, ubi S. Pontifex utrique nature Christi qua 
sua sunt ascribit, eademmet exempla allegando. 


131 


S. JOANNIS DAMASCENI 


10628 


lllud quidem edocti sumus divinitatem 1n una A 'Eg' ἑχάστης γὰρ τῶν ὑποστάσεων τὸ Gecc ὄνομα 


suarum personarum humanitati unitam esse : ilem 
traditum est quod Deus formam, hoc est alienam 
substantiam, nostram nimirum, induerit (cuilibet 
enim persone vox Deus Vribuitur), at divinitatis 
vocabulum de persona usurpare non possumus. 
Nam quod divinitas Pater solus sit, aut solus Fi- 
lius, aut solus Spiritus sanctus, nusquam a nobis 
auditum est. Divinitas enim naturam declarat, 
Pater autem personam, quemadmodum et huma- 
nitas naturam, 999 Petrus vero personam. At 


τάττεται θεότητα δὲ ἐπὶ ὑποστάσεως * εἰπεῖν oj 
δυνάµεθα. θεότητα γὰρ τὸν Πατέρα µόνον, «& €» 
Yiov µόνον, ἢ µόνον τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, οὐχ ἀχτ- 
χόαµεν ' θεότης μὲν γὰρ τὴν φὖσιν δηλοῖ» τὸ & 
Πατὴρ, τὴν ὑπόστασιν, ὥσπερ xai ἀνθρωπότης, τὸν 
φύσιν, Πέτρος δὲ, την ὑπόστασιν  Θεὸς δὲ χαὶ τὸ 
χοινὸν τῆς φύσεως σηµαίνει, xal ἑἐφ᾽ ἑχάστης τῶν 
ὑποστάσεων τάττεται παρωνύµως, ὥσπερ xay ἄν θρω- 
πος * θεὸς γάρ ἐστιν b θείαν ἔχων φύσιν, xal ἄνθρω- 
πος, ὁ ἀνθρωπίνην. 


vox Deus, οἱ naturze communitatem significat, el in unaquaque µῥρεΓεοηᾶ ἆπιθ locum habet, velat 
οἱ homo, Deus enim is est, qui divinam habet naturam ; et Ἀοιπο, qui humanam. 


Preter hec omnia sciendum est **, Patrem et B 


Spiritum sanctum nulla ratione carni Verbi com- 
municare, nisi quantum ad miracula attinet, et 
quantum ad beneplacitum et voluntatem. 

CAP. XII. 


Quod sancta Virgo Dei Genitrix sit, adversus 
Nestorianos. 


Sancta Maria Dei Mater proprie. Contra Valenti- 
num el alios : oriam ex Maria Christi carnem. — 
Sanctam porro Virginem Dei proprie et vere gc- 
uitricem  predicamus δν. Sicut enim verus est 
Deus, qui ex ipsa natus est ; ita perinde Dei Ma- 
ter est, qu». verum Deum ex se incarnatum ge- 
nuit. Deum porro ex ea natum esse dicimus, non 
quod Verbi divinitas exsistendi principium ex ipsa 


traxerit; sed quia Verbum ipsum, quod ante sz- C 


cula citra ullum tempus genitum est, ac sine 
exordio et sempiterne uua cum Patre et. Spiritu 
sancto cst, in extremis diebus salutis nostra causa, 
in utero ipsius habitavit, et assumpta carne ex ea 
genitum est sine sui demutatione. Non enim ho- 
minem purum sancta Virgo genuit, sed Deum ve- 
rum; non nudum, sed carne vestitum ; nec ita ut 
corpore de ccelis allato, per eam velut per cana- 
lem transierit, sed ex ipsa carnem ejusdem ac nos 
substantie acceperit, quae in seipso subsisteret 20. 
Nam si corpus e culo devectum est, ac non ex 
natura nostra acceptum, quid tandem inhumana- 
tione opus erat ? Etenim Dei Verbum humauita- 


35 Dion. De div. nom. cap. 8. 


Ἐπὶ πᾶσι τούτοις ἱστέον, ὡς 6 llathp xai τὸ 
Πνεῦμα τὸ ἅγιον χατ᾽ οὐδένα λόγον τῇ σαρχώσεις 
τοῦ Λόγου χεχοινώνηχεν, εἰ ph χατὰ τὰς 0:005- 
µείας, xal κατ᾽ εὐδοχίαν xaX βούλησιν. 

ΚΕΦΑΛ. IB' [να]. 
"Οτι θεοτόκος 1) ἁγία Παρθένος κατὰ Ψεστορια- 
yy v. 


Θεοτόχον δὲ χυρίως (28) xaX ἀληθῶς τὴν ἁγίαν 
Παρθένον χηρύττομεν * ὡς γὰρ θεὸς ἀληθὴς 6 ἐξ 
αὐτῆς γεννηθεὶς, ἆληθὴς Θεοτόκος ἡ τὸν ἀλτθινὸν 
Gcbv ἐξ αὐτῆς σεσαρχωμένον γεννῄσασα θεὸν γάρ 
φαμεν ἓξ αὐτῆς Υεγεννῆσθαι, οὐχ ὡς τῆς θεότητος 
τοῦ Λόγου ἀρχὴν τοῦ εἶναι λαθούσης ἐξ αὐτῆς, ἀλλ' 
ὡς αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ Λόγου, τὸ πρὸ αἰώνων ἀχρόνως 
àx Πατρὸς γεννηθέντος, xaX ἀνάρχως xoa ἀῑδίως, 
ὑπάργχοντος σὺν τῷ Πατρὶ χαὶ τῷ Πνεύματι, iz' 
ἑσχάτων τῶν ἡμερῶν διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν, 
ἐν τῇ γαστρὶ αὐτῆς ἑνοιχήσαντος, xai ἐξ αὐτῆς 
ἀμεταθλήτως σαρχωθέντος καὶ γεννηθέντος. OU γὰρ 
ἄνθρωπον φιλὸν ἐγέννησεν dj ἁγία Παρθένος, ἀλλὰ 
Θεὸν ἁληθινόν ' οὗ γυμνὸν, ἀλλὰ σεσαρχωμένον; οὐκ 
οὐρανόθεν τὸ σῶμα καταγαγόντα, χαὶ ὡς διὰ σωλῆ- 
vo; δι αὐτῆς παρελθόντα, ἀλλ’ ἐξ αὐτῆς ὁμορύσιον 
ἡμῖν σάρχα ἀναλαθόντα, χαὶ Ev ἑαντῷ ὑποστέσαντα. 
Ei γὰρ οὐρανόθεν τὸ σῶμα χεχόµισται, καὶ οὐ τῖς 
χαθ) ἡμᾶς φύσεως εἴληπται, τίς χρεία τῆς ἔνανθρω- 
πῄσεως; Ἡ γὰρ ἑνανθρώπησις τοῦ θεοῦ Λόγου ὁμ 
τοῦτο γέγονεν, ἵνα αὐτὴ ἡ ἁμαρτήσασα, καὶ πεσοῦσα, 
xaX φθαρεῖσα φύσις, νιχήσῃ τὺν ἁπατήσαντα τύραν- 


5 Greg. Naz. epist. 1 ad Cledon. ** Greg. Naz. ibid. 


VARLE LECTIONES. 


* Regg. 4, Colb. 1 et Ν. θεόητα 


x Vegel. συνυπἀρχοντοςο 


δὲ τὴν ὑπόστασιν. 
habent edita quae. nusquam reperi. Nec apud Vegelinuim, 


" Edita et quidam codices τῇ 


capxl. vHac 
qui caput istud seorsim edidit 


in Collectan. 


NOTAE. 


(28) Gsozóxor δὲ κυρίως. Dei autem Genitricem. D Genitricis praerogativam 


Πως omnia quibus non Nestorius modo, Samosa- 
tenus, aut Photinus, sed et Basilides, Valentinus, 
aliique ejusdem furfuris perstringuntur , Noster 
desumpsit ex epist. 1 Nazianzeni ad Cledonium, in 
qua Theologus singula capita, quibus vel Christo, 
vel Deiparg detractum erat, totidem anathema- 
tisinis proscripsit, ut Apollinarii obtrectationes 
relunderet, Nam prier. Nestorium Gnostici, qui 
Ponini corpus, vel e coelo delapsum, vel ex ele- 
mentis compactum, per Mariam, ceu per tubum 
wansnieasse, nec ex ipsa generatum finxere, Dei 


impugnarant. Quoeirca 

Theodoretus Deipara cognomen, ex apostolica tra- 
ditione susceptum ait, lib. v Her. fab. c. 18, χατὰ 
τὴν ἀποστολικὴν παράδοσιν. lllud adhibuit,ante Na- 
zianzenum et Chrysostomum Athanasius, epist. ad 
Epict., ut Origenem , aliosque taceam. Quinimo 
Alexander Hierapolitanus, vir Nestorio perquam 
addictus, epistola ad Theodoretum (synod. Irepsi, 
«C. 914) fatebatar vocem θεοτόχος catholicam esse, el 
in festivitatibus, sive praconiis, incircumspecte sine 
adjectione usurpatam ab. orihodozis. 


———— — - 


ντο -- 


1029 


DE FIDE ORTIIODOXA LID III 


1030 


voy, χαὶ οὕτω τῆς φθορᾶς ἐλευὑερωθῇ, χαθώς φησιν A tem idcirco induit *', ut ipsamet natura quas pec- 


ὀθεῖος Απόστολος. Επειδὴ δι ἀνθρώπου ó 0dvatoc, 


καὶ δι ἀνθρώπου ἀνάστασις »εκρῶν' εἰ τὸ πρῶτον 


ἀληθὲς 7, xat τὸ δεύτερον. 


per hominem mors, et per hominem resurrectio mortuorum **. Si primum illud vere exstitit, 


secandum. 

El δὲ «oV λέγει’ 'O πρῶτος * Αδὰμ (29) ἐκ γῆς 
χοῖκὸς, ὁ δὲ δεύτερος ἈΑδὰμ, ὁ Κύριος ἐξ obpa- 
fOU, οὗ τὸ σῶμά φησιν ἐξ οὐρανοῦ, ἀλλὰ δῄλον ὡς 
οὐ Ψιλὸς ἄνθρωπός ἐστιν. Ἰδοὺ γὰρ χαὶ ᾿Αδὰμ αὐτὸν 
ὠνόμασε, xal Μύριον, τὸ συναμφότερον σηµαίνων. 
Ἀδὰμ μὲν γὰρ ἑρμηνεύεται γηγενής ' γηγενῆς δὲ 
δηλον ὅτι ἑστὶν dj τοῦ ἀνθρώπου φύσις, ἡ Ex yos; 
αλασθεῖσα ' τὸ Κύριος δὲ, τῆς θείας οὐσίας ἑστὶ πα- 
ραστατιχόν. 


Πάλιν δὲ φησιν ὁ ᾿Απόστολος ' ἐξαπέστει.1εν ὁ 
θεὺς τὸν Yióx αὐτοῦ τὸν uovorern, γΕΥόµεγον àx 
γυναικός. Οὐκ εἶπε, διὰ γυναικός, ἀλλ &x γυναι- 
&óc. Ἐσήμανεν οὖν ὁ Ocio; ᾽Απόστολος, ὡς αὐτός 
ἐστιν ὁ μονογενῆς Υἱὸς τοῦ θεοῦ χαὶ θεὸς, ὁ £x τῆς 
Παρθένου γενόμενος ἄνθρωπος, xaX αὐτός ἐστιν ὁ ἐκ 
τῆς Παρθένου γεννηθεὶς, ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ χαὶ Θεός” 
γεννηθεὶς δὲ σωματικῶς, χαθὸ γέγονεν ἄνθρωπος, 
€) κροδιαπλασθέντι ἀνθρώπῳ ἑνοιχήσας, ὡς £v προ- 
gi, ἀλλ᾽ αὐτὸς οὐσιωδῶς xal ἀληθῶς γενόμενος 
ἄνθρωπος, τοι Ev. τῇ ὑποστάσει αὐτοῦ ἑφυχωμέ- 

γην * σάρχα ψφυχῇ λογιχῇ τε xal νοερᾷ ὑποστήσας, 
χαὶ αὐτὸς γεγονὼς αὐτῃ ὑπόστασις, Τοῦτο γὰρ ση- 
μαίνει τὸ, γεγόµεγον ἐκ ἤυγαικός ' πῶς γὰρ ἂν 


caverat, cecideratque, et corrupta erat, tyrannum 
qui se deceperat, superaret, sicque a corruptione 
vindicaretur, ut divinus Apostolus ait : Quoniam 
sane ct 


* Etsi autem his verbis utitur, Primus Adam 
de lerra, terrenus, secundus Adam, Dominus de 
calo **, non innuit, corpus ejus de coelo fluxisse, 
sed eum nudum hominem non esse ostendit, Nau, 
ut vides, et Adamum, ei Dominum, 223 cum 
appellavit, utrumque simul indicans. Alamus 
quippe terrigenam sonat. Liquet autem terrigenam 
esse hominis naturam, ut qua ex terra efficta 
sit. Domini autem vocabulum, divinam naturam 
declarat. 


B  Acrursus ita loquitur Apostolus *': Misit Deus 


Filium suum unigenitum factum ex muliere. Non 
dixit, per mulierem, sed, ex muliere. Quocirca 
significavit eum ipsum esse unigenitum Dei Fi- 
lium ac Deum, qui ex Virgine factus est homo : 
atque item eum ipsum ex Virgine genitum esse, 
qui Dei Filius ac Deus est. Genitum porro cor- 
poreo modo, qua scilicet ratione homo factus est : 
ita nimirum, ul non in bomine prius condito, 
tanquam in propheta habitaverit, verum ipse sub- 
stantialiter ac vere factus sit homo ; hoc est, in 
sua hypostasi carnem anima rationali et intelli- 
gente animatam substare fecerit, seipsum illius 
prebens hvpostasim. Hanc enim significationem 


Gi; ὁ τοῦ Θεοῦ Λόγος ὑπὸ vópov γέχονεν, εἰ μὴ c habet illud, factum ex muliere. Nam quo tan- 


ἄνθρωπος ἡμῖν ὁμοούσιος Ὑέγονεν. 


"Ὅθεν διχαίως χαὶ ἀληθῶς θεοτόχον τὴν ἁγίαν b 
Μαρίαν ὀνομάζομεν ' τοῦτο γὰρ τὸ ὄνομα ἅπαν τὸ 
μυστ{ριον τῆς οἰχονομίας συνίστησι. El γὰρ θεοτό- 
χος ἡ Υεννῄσασα, πάντως θεὸς ὁ ἐξ αὐτῆς Ύεννη- 
Ks, πάντως δὲ xal ἄνθρωπος. Πῶς γὰρ ἂν Ex γυ- 
Ἠαιχὸς Ὑεννηθείη Θεὸς, ὁ mpb αἰώνων ἔχων τὴν 
ὕσαρξιν, ci μῇ ἄνθρωπος γέγονεν; 'O γὰρ Υἱὸς àv- 
pu zov, ἄνθρωπος δηλονότι. EL δὲ αὐτὸς ὁ γεννηθεὶς 
ix γυναιχὺς θεός ἔστιν, εἷς tovt δηλονότι ὁ x. θεοῦ 
Πατρὸς γεννηθεὶς χατὰ τὴν θεἰαν xal ἄναρχον οὐ- 
σίαν, καὶ àx' ἑσχάτων τῶν χρόνων ἐκ τῆς Παρθένου 


dem pacto ipsummet Dei Verbum sub lege fa- 
ctum esset, nisi homo ejusdem ac nos substantia 
exstitisset ? 

Dei Genitricis nomen, totum mysterium declarat. 
— Merito igilur et vere sanctam Mariam Deipa- 
ram appellainus. lloc enim nomen totum incar- 
nationis mysterium astruit. Nam, si Dei Mater 
est quae genuit, profecto Deus est qui ex ipsa 
genitus est : profecto etiam liomo. Nam qui fieri 
potuisset, ut Deus, qui ante ssecula exstabat, ex 
muliere nasceretur, nisi homo factus csset ? Qui 
enim filius est hominis, homo etiam ipse sit ne- 
cessum est. Quod si ille ipse qui ex muliere na- 
tus est, Deus est, unus procul dubio atque idem 


τεχθεὶς xazà τὴν fipyuévnv xal ὑπὸ χρόνον οὐσίαν, p est, qui ex Deo Patre genitus est, quod ad divi- 


fiot τὴν ἀνθρωπίνην. Τοῦτο δὲ µίαν ὑπόστασιν, xal 


*! Ἰπ[. cap. 18. ** I Cor. xv, 21. 


*! Greg. Naz. ibid. 


nam οἱ initii expertem substantiam attinet, qui- 


ον [ Cor. xv, 47. ** Galat. iv, 4. 


VARLE LECTIONES. 


Y Edita ἀλτθῶς., * Vegel. hic et infra ἄνθρωπος, utl ad Cor. xv, 47, legimus. 


b Vegel. παναγίαν. 


α Al. ἐμφυχομέντν, 


NOTAE. 


(29) 'O πρῶτος Ἀδάμ. Primus Adam, etc. In 
Bibliis Grecis legimus l ad Cor. xv, 7: Ὁ πρῶτος 
ἄνθρωπος éx γῆς, χοϊκός ᾽ ὁ δεύτερος ἄνθρωπος 
ἐξ οὐραν οὔ, οὐράνιος. In vulgatis Latinis : Primus 
homo de terra, terrenus ; secundus homo de colo, 
caelestis. Ex hoc loco inferebat Apolliuarius Chri- 
sium non eamdem atque Adamum naturam ha- 
buisse, quem Nyssenus, n. 11, nullo negotio ex 


subsequentibus istis verbis confutat, qualis cele- 
slis, lales εἰ celestes, ut quandoquidem coelestes 
homines alterius generis mentem et naturam a 
c:etleris hominibus non habent, sic quoque Chri- 
stus. Plura videri possunt apud Athanasium in 
libris contra hune lizreticum, et apud Theologum, 
epist. 1 ad Cledon. 


1931 


S. JOANNIS DAMASCENI 


10: 


que extremis temporibus ea substaulia quz ini- A δύο Φύσεις, καὶ δύο γεννήσεις σηµαίνει τοῦ Κυρίου 


tium habuit, temporique subjecta est, hoc est, 
humana, ex Virgine natus est. Hoc vero unam 
et duas generationes significat. 

Christiparam Patres dicere detrectarunt.. Nestorii 
vox, ul dicatur Christus Θεοφόρος , recle sentien- 
lium, ut Deus incarnatus. Natura humana in ipsa 
conceptione Verbo unita. — At vero sanctam Vir- 
ginem neutiquam Christiparam nuncupamus, quia 
ad abolendum Deipare vocabulum Nestorius ?*, 
impurus ille et exsecrandus, animoque Judzus, 
illud ignominix vas, in contemptum ejus qua su- 
per creaturam omnem $80la vere colenda est, Dei 
Genitricis ( disrumpatur licet ille cum patre suo 
Satana), hoc nominis excogitavit, quod obtruderet. 
Enimvero rex David christus quoque dicitur, et 
poutifex Aaron, quippe cum: reges et sacerdotes 
ungi solerent : quinimo quivis homo pius, et cui 
Deus aspiraverit, Cliristus dici possit, at non per- 
inde natura. Deus ; juxta ac exitiabilis ille Nesto- 
rius eum qui de Virgine natus est, Deiferum ore 
[remebundo pronuntiavit. Verum hoc absit a 994A 
nobis, ut eum afflatum a Deo, Deiferumve dica- 
mus, vel cogitemus ?'; imo potius incarnatum 
Deum. lpsummet enimVerbum factum est caro, 
ut conceptum quidem de Virgine fuerit, Deus 
vero prodierit cum assumpta natura quam deifi- 
carat siuiul atque producta est. Exinde tria pari- 


ter una contigerunt, nimirum quod assumpta sit, ᾳ 


quod exstiterit, quod deificata a Verbo fuerit. 
Minc fit ut. Virgo sancta, Dei Genitrix tum intelli- 
gatur, tum appelletur, non modo propter naturam 
Verbi, sed etiam ob humanitatem deitate donatam, 
stupendo miraculo patratis simul horum et con- 
ceptione el exsistentia, verbi quidem conceptione, 
cárnis vero exsistentia in ipso Verbo. [psa namque 
Dei Genitrix supra nature leges rerum omnium 
fictori subministrabat, unde ipse quoque fingere- 
tur, universorumque conditori Deo, ut assumptam 
humanitatem deitate donans, homo ipse fieret, 
cum interim unio, quz unita sunt, talia servaret, 
qualia unita essent, hoc est, non divinitatem so- 
lum, sed etiam Christi humanitatem; nec illud 


Domini nostri Jesu personam, 


ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. 
duasque naturas, 


Χριστοτόχον δὲ (50) οὐδαμῶς φαμεν « τὴν ἁγίαν 
Παρθένον, διότι ἐπ᾽ ἀναιρέσει τῆς Θεοτόκος φωνῆς 
ὁ μιαρὸς, χαὶ βδελυρὸς, xat Ἰουδαιόφρων Neatópux 
τὸ αχεῦος τῆς ἀτιμίας, χαὶ ἐπὶ ἁτιμίᾳ τῆς µόνης 
ὄντως τετιµηµένης ὑπὲρ πᾶσαν χτίσιν θΘερτόχον, 
xàv οὗτος διαῤῥήηγνυται d σὺν τῷ πατρὶ αὐτοῦ τῷ 
Σατανᾷ, ταύτην τὴν προσηγορίαν ἐξηύρατο, ὡς ἑἐπ- 
πηρεαζομένην * χριστὸς γὰρ xat ó Δαθὶδ ὁ βασιλεὺς, 
xa ὁ ᾿Λαρὼν ὁ ἀρχιερεύς * ταῦτα γὰρ τὰ f χριόμενα, 
βασιλεία τε xax ἱερωσύνη' xaX πᾶς θεοφύρος ἄνθρω- 
πος Ἆριστὸς λέγεσθαι δύναται, ἀλλ οὗ θεὸς φύσει, 
ὡς xaV ἹΝεστόριος ὁ θεβλατος, τὸν Ex Παρθένω 
τεχθέντα θεοφόρον (51) εἰπεῖν ἐφρυάξατο. 'Hud; ὃὶ 
ph γένοιτο θεοφόρον αὑτὸν ὅ εἰπεῖν  ναῆσαι, ἁλιὰ 
θεὺν σεσαρχωμµένον. Αὐτὸς γὰρ ὁ Λόγος σὰρξ ἐγέ- 
νετο, χυηθεὶς μὲν ix τῆς Παρθένου, προελθὼν 5t 
θεὸς μετὰ τῆς προσλήφεως, ἤδη χαὶ αὑτῆς ὑπ' αὖ- 
τοῦ θεωθείσης, ἅμα τῇ εἰς τὸ εἶναι ταύτης παρ- 
αγωγῇ, ὡς ὁμοῦ γενέσθαι τὰ τρία, τὴν πρόσληψιν, 
τὴν Όπαρξιν, την θέωσιν αὐτῆς ὑπὸ τοῦ Λόγου: xot 
οὕτω νοεῖσθαι, xal λέγεσθαι 8cotóxoy τὴν ἁγίαν Παρ- 
θένον, οὐ µόνον διὰ τὴν φύσιν τοῦ Λόγου, ἀλλὰ χαὶ 
διὰ ijv θέωσιν τοῦ ἀνθρωπίνου, ὧν &pa, xal ἡ σύλ- 
ληψις, xai ἡ Όπαρξις τεθαυματούργηται’ dj plv 
σύλληγις. τοῦ Λόγου, τῆς δὲ σαρχὸς, ἡ Ev αὐτῷ τῷ 
Λόγῳ Όπαρξις, αὐτῆς τῖς θεοµήτορος ὑπερφνῶς 
χορηγούτης τὸ πλασθῆναι τῷ πλάστῃ, χαὶ τὺ àv. 
θρωπισθῆναι τῷ θεῷ xaX ποιητή τοῦ παντὸς, θεοῦντι 
τὸ πρόσληµµα, σωζούσης τῆς ἑνώσεως τὰ ἑνωθέντα 
τοιαῦτα, ofa. xa ἥνωνται * οὐ τὸ θεῖον λέγω µόνον, 
ἀλλὰ χαὶ τὸ ἀνθρώπινον τοῦ Χριστοῦ, τὸ ὑπὲρ ἡμᾶς, 
καὶ καθ' ἡμᾶς. Οὔτε γὰρ Υενόμενον πρότερον xal 
ἡμᾶς, ὕστερον γέἐγονεν ὑπὲρ ἡμᾶς ' ἁλλὰ del h ἐκ 
πρώτης ὑπάρξεως ἄμφω ὑπῆρξε i, διὰ τὸ ἐξ ἄχρας 
σνλλήψεως ἐν αὐτῷ τῷ Λόγῳ τὴν ὕπαρξιν Σσχηκχέ- 
ναι’ ἀνθρώπινον μὲν οὖν ἔστι κατὰ τὴν οἰχείαν 
φύσιν, Θεοῦ δὲ xai θεῖον, ὑπερφνῶς. Ἔτι δὲ καὶ 
τῆς ἐμφύχου σαρχὸς τὰ ἰδιώματα ἔσχε * χατεδέξατο 
γὰρ αὐτὰ ὁ Λόγος, οἰἱχονομίας λόγῳ, φυσικῆς χινἠ- 


solum quod supra nos, sed et id quod nostrum D σεως τάξει κατὰ ἀλήθειαν φυσιχῶς γινόμενα i. 
est. Non enim cum anle nostri similis exstitisset, postea superior nobis evasit: sed sempera 


** Cyril. ad monachos epist. 1. 


?' Cyril. lib, 1 Cont. Nest. 


VARLE LECTIONES, 


c Vegel. et mss. alii o6. φαμεν. 
ζομ. ἵ Vegel. ταῦτα yàp |3yv]. 


εἰ Colb. 1. ^ Deest ἀεὶ, apud Vegel. 


3 Vegel, διαῤῥηγνύηται, 
6 Vegelinus non legit αὐτὸν, 
i R; 2950 ὑπῆρχον. 


5 Apud Vegel. deest ὡς ἕπτρεα- 
el pro νοῆται, posuit ἐννοῖσαι, ut Reg. 1 


NOT £. 


(30) Χριστοτόκον δὲ. At Christiparam. Πας vox, 
qua ambas naturas significari Nestorius przetexe- 
bat, exsufljata est, velut ad przstantiorem aliam, 
et antiquiorem suppriinendam excogitata. 

(51) θεορόρον. Deigerum. Nazianzenus testatur 
epist. 2 ad Cledon. Apollinarium vocem θεοφό- 
pov Deigerum exclusisse, ut Deum σαρχοφόρον car- 
mgerum aswueret, Basilius Magnus, lib. De Spir. 
sanct. c. 5, Hom. de nativ. et in psal. Lv, Christi 
carnem θεοφόρον dicit. Cyrillus, cum Nestorius 


Basilii auctoritatem obtendens, Christum csse ho- 
minem Meigerum inclamaret, nequidquam refra- 
gante Theodoreto, anath. 2, et in Defens. negavit 
Christum debere diei θεοφόρον ἄνθρωπον, hominem 
Deigerum. Profecto aliud est Christi carnem θεο- 
φόρον, et aliud Christum hominem θεοφόρον pro- 
nuntiare. Primo modo unio substantiva carnis eum 
deitate non. excluditur; at secundo persons des 


statuuntur, nec Dei Filius a sanctorum homieum 
conditione secernitur. 


1052 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IIT. 1024 


primo ortu utrumque exstitit : quoniam a primordiis conceptionis in ipso Verbo exsistentiam 
babuit. Quocirca, quod assumptum fuit suapte quidem natura humanum est, Dei autem οἱ divinum 
supernaturali quodam modo. Quin animate quidem carnis proprietates habuit: eas enim dispensa- 
tionis suz ratione Verbum suscepit, que secundum naturalis inotus ordinem vere naturales sunt. 


ΚΚΦΑΛ. II" [NZ |. 
Περὶ ἱδιωμάτων τῶν δύο φύσεων. 

Τέλειον δὲ Θεὸν ὁμολογοῦντες τὸν αὑτὸν Κύριον 
ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὺν, χαὶ τέλειον ἄνθρωπον, φα- 
μὲν τὸν αὐτὸν πάντα ἔχειν ὅσα ὁ Πατῆρ. πλὴν τῆς 
Ἀγεννησίας: xa πάντα ἔχειν ὅσα ὁ Αδὰμ ὁ πρῶτος, 
δίχα µόνης τῆς ἁμαρτίας)' ἅτινά ἐσιω σῶμα xal 
Φυχἠ λογική τε χαὶ νοερά ἔχειν δὲ αὐτὸν χα-αλλή- 
λως ταῖς δύο φύσεσι, διπλᾶ τὰ τῶν δύο φύσεων φυ- 
σιχά * δύο θελήσεις φυσιχὰς, τὴν τε θείαν καὶ τὴν 
ἀνθρωπίνην, xai ἐνεργείας δύο φυσιχὰς, θείαν τε 
xai ἀνθρωπίνην, xa αὐτεξούσια δύο φυσιχὰ, θεῖὀν 
ve χαὶ ἀνθρώπινον, xai σοφίαν τε χαὶ γνῶσιν, θείαν 
τε xal ἀνθρωπίνην. Ὁμοούσιος γὰρ ὧν τῷ θεῷ xal 
Πατρὶ, αὐτεξουσίως θέλει καὶ ἐνεργεῖ ὡς θεός. 
Ὁμοούσιος δὲ ivy xal ἡμῖν, αὐτεξουσίως θέλει καὶ 
ἐνεργεῖ ὡς ἄνθρωπος ὁ αὐτός. Λὐτοῦ (Xp τὰ θαὐ- 
µατα, αὐτοῦ χαὶ τὰ παθήματα. 


CAP. XIII. 
De ambarum naturarum proprietatibus. 

Dua in Christo voluntates et operationes. — Eum- 
dem porro Dominum nostrum Jesum Christum, et 
perfectum Deum, et. perfectum hominem przdi- 
cantes, hoc profitemur, eumdem et omnia liabere, 
qus Pater habet, excepta ingeniti proprietate ; et 
omnia item, qux primus Adam, excepto solum 
peccato, hoc εδ, corpus et animam ratione et 
intelligentia preditam: quiu habere etiam eum, 
uti duabus naturis consentaneum est, duplices 
naturarum duarum naturales proprietates; lioc 
est, duas naturales operationes, divinam et huma- 
nam; duas naturales arbitrii libertates, divinam 
εἰ humanam : ac denique sapientiam et scientiam 
duplicem, divinam et humanam. Nam cum ejus- 
dem ac Pater substantie sit, libere vult et agit 
ut Deus : rursus cum consubstantialis sit nobis, 


libere item vult et agit, ut homo. Ipsius enim miracula sunt, ipsius quoque passiones. 


ΚΕΦΑΛ. 14 (NIT]. 
) o» tov Kv 

Περὶ Map vk xa Er Ἀριστοῦ. τοῦ Κυρίου 

Ἐπειδὴ μὲν οὖν δύο φύσεις τοῦ Χριστοῦ, δύο αὖ- 
φοῦ xdi τὰ φυσιχὰ θελήματα, xol τὰς φυσιχὰς évsp- 
Ἱείας φαμέν. Ἐπειδὴ δὲ µία τῶν δύο φύσεων αὐτοῦ 
à ὑπόστασις, ἕνα xal τὸν αὐτόν φαμεν θέλοντά τε 
xai ἐνεργοῦντα φυσικῶς xat' ἄμφω τὰς φύσεις, ἐξ 
Qv, xai ἐν αἷς, καὶ ἅπερ ἐστὶ Χριστὸς ὁ θεὸς ἡμῶν' 
θέλειν δὲ xal ἐνεργεῖν, οὐ διῃρηµένως, ἁλλ᾽ ἠνωμέ- 


νως * θέλει γὰρ xal ἐνεργεῖ ἐν ἑκατέρᾳ μορφῇ μετὰ 6 


τῆς θατέρου χοινωνίας. "Qv γὰρ fj οὐσία fj αὐτὴ, τού- 
των xal 1j θέλησις καὶ ἡ ἑνέρχεια ἡ aoc): ὧν δὲ διά- 
φορος ἡ οὐσία, τούτων διάρορος xal 1j θέλησις xal ἡ 
ἑνέργεια΄ xal τὸ ἀνάπαλιν, ὧν ἡ θέλησις xai fj ἑνέρ- 
γεια ἡ αὐτὴ, τούτων xal ἡ οὐσία fj αὐτή ' ὧν δὲ διά- 
φορος ἡ θέλησις xal ἡ ἑνέρχεια, τούτων xal ἡ οὐσία 
διάφορος. 


Διὸ δὴ ἐπὶ μὲν Πατρὸς χαὶ Υἱοῦ καὶ ἁγίου Πνεύ- 
paces, ix τῆς ταυτότητος τῆς τε ἐνεργείας χαὶ τοῦ 
θελήµατος, thv ταυτότητα τῆς φύσεως ἐπιγινώσχο- 
pev. Ἐπὶ δὲ τῆς θείας οἰκονομίας, &x τῆς διαφορᾶς 
τῶν ἐνερχειῶν, xai τῶν θεληµάτων, xal τὴν τῶν φύ- 
οἵων διαφορὰν ἐπιγινώσχομεν, καὶ τὴν τῶν φύσεων 
δ.αφορὰν εἶδότες συνομολογοῦμεν, xai τὸ τῶν θελη- 
µάτων καὶ ἑνεργειῶν διάφορον. "ὭἌσπερ vàp τῶν τοῦ 
αὐτοῦ χαὶ ἑνὸς Χριστοῦ φύσεων ὁ ἀριθμὸς, εὐσεθῶς 
νοούμενός τε xat λεγόμενος, οὗ διαιρεῖ τὸν ἕνα Χρι- 


*5 Leo, epist. 10, ad Flavian. *? Max. Disp. 
c. 22. 


'um Pyrrho post Basil. epist. 80. 


995 CAP. XIV 


De Domini nostri Jesu Christi duplici voluntate, 
arbitriique libertate. 


Totuplex voluntas et actus, quotuplex substantia. 
— Quoniam igitur duz Christi natur? sunt, duas 
proinde ejus naturales voluntates et duas naturales 
operationes dicimus. Quia vero una duarum natu- 
rarum ipsius est hypostasis, unum οἱ eu . dein 
esse dicimus qui, juxta eas naturas, ex quibus, 
et in quibus, et qux est Christus Deus noster, 
naturaliter velit et agat ; eum autem insuper vella 
el agere, non divise, sed conjuncte dicimus. « Vult 
enim et agit in utraque forma, cum alterins com- 
munione **. » Quorum enim eadem substantia ost, 
eorum quoque eadem voluntas et actio sit necesse 
est :quorum autem diversa est, horum etiam diversa 
voluntas et actio sit, oportet **. Et contra quorum 
voluntas et actio eadem est, eorum eadem quoqiie 
substantia, est: quorum autem dispar voluntas et 
actio, horum etiam dispar est substantia. 

Quocirca * in Patre quidem et Filio, et Spiritu 
sancto, quia eadein voluntas atque actio est, cain- 
dem quoque naturam esse aguoscimus. At in di- 
vina incarnatione ex actionum et voluntatum dis- 
crimine naturarum quoque discrimen agnosciinus, 
ac naturarum discrimen exploratum habentes, vo- 
luntatum etiam et actionum discrimen confitemur. 
Quemadmodum enim unius οἱ ejusdem Christi na- 
turarum numerus, si pie intelligatur el praedicetur, 
uuum Christum nequaquam dividit; verum inco- 


! Supra lib. i, 


VARIA LECTIONES. 


1 Cod. S. Hil. φυσιχὰ, ita R. 1986 et N. Post γινόμενα additur in Reg. 2123 longa περικοπή quoe 
desumpta est ex cap. 91, ab his verbis, γεγέννηται τοίνυν usque ad μὴ παραθλάταν σήμαντρα. Ejusmodi 


interpolationibus scatet iste codex Regius. 
PaTROL. Gn. XCIV. 


33 


1035 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1036 


lumem etiam in unione differentiam ostendit : ila A στὸν, ἀλλὰ σωνομένην, καὶ iv τῇ ἑνώσει παρίστησι 


earum voluntatum εἰ actionum nunierus, quz sub- 
stantialiter ipsis naturis conveniunt ( etenim se- 
cundum utramque naturam ita comparatus erat 
ut vellet et operaretur ), divisionem non inducit 
( absit ), sed earum dantaxat etiam in unione 
conservationem et incolumitatem prodit. Naturales 
siquidem esse, ac non personales, voluntates et 
actiones dicimus ; hoc est vim ipsam volendi et 
agendi, per quam volnnt el agunt. Si enim perso- 
nales esse concesserimus, tres sancta Trinitatis 
personas diverse inter se voluntatis atque actionis 
necessario dicemus. 

Ut voluntas et actie, nature ; sic talis voluntas 
atque actio, persone. — Sciendum enim est*, non 
idem essevelle, atque hoc vel illo modo velle. Velle 
siquidem naturz est, ut οἱ videre. Omnibus enim 
liominibus hoc convenit. At certo modo velle. non 
natur: est, sed nostri consilii et sententice: quem- 
admodum ct certo modo videre, hoc est. bene vel 
male. Non enim omnes homines eodem modo vo- 
lunt, neque eodem modo vident. lloc autem etiam 
in actionibus concedemus. Nam certo modo velle, 
certo modo videre, certo modo agere, modus est 


τῶν φύσεων τῆν διαφορὰν, οὕτω χαὶ ὁ ἀριθμὸς τῶν 


οὐσιωδῶς προσόντων ταῖς αὐτοῦ φύσεσι θεληµάτων 
καὶ ἐνεργειῶν ' xav' ἄμφω γὰρ τὰς φύσεις θελητιχὸς 
Tv, χαὶ ἐνεργητιχὸς τῆς ἡμῶν σωτηρίας ' οὗ διαἰρε- 
σιν εἰσάγει' pit] Yévotzo* ἀλλὰ τὴν αὐτῶν δηλοϊῖ, xal 
µόνον, x&v τῇ ἑνώσει, φυλαχὴν καὶ σωτηρίαν. Φυσι- 
χὰ γὰρ, καὶ οὐχ ὑποστατιχά φαµεν τὰ θελήµατα xal 
τὰς ἑνεργείας. Λέγω δὲ αὐτὴν τὴν θελητιχὴν xal 
ἐνεργητιχὴν δύναμιν, καθ) ἣν θέλει χαὶ ἐνεργεῖ τά τε 
θέλοντα χαναἐνεργοῦντα. El. Υὰρ ὑποστατιχὰ δῶμεν 
αὑτὰ, ἑτεροθελεῖς καὶ ἑτεροενεργεῖς τὰς τρεῖς ὑπο- 
στάσεις τῆς ἁγίας Τριάδος εἰπεῖν ἀναγχασθησόμεθα, 

Ἱστέον γὰρ ὡς οὐ ταὐτόν ἐστι, θέλειν, καὶ πῶς 
θέλειν. τὸ μὲν γὰρ θέλειν, φύσεως, ὥσπερ xal 


B ὁρᾷν ' πᾶσι γὰρ ἀνθρώποις mpóseatt* τὸ δὲ πῶς θέ- 


λειν, οὐ φύσεως, ἀλλά τῆς ἡμετέρας γνώμης, ὥσπερ 
xal τὸ πῶς ὁρᾶν, καλῶς 3) κακῶς. Ob γὰρ πάντες 
ἄνθρωποι ὁμοίως θέλουσιν, οὐδ' ὁμοίως ὁρῶσι. Τοῦτο 
δὲ χαὶ ἐπὶ τῶν ἐνεργειῶν δώσοµεν. Τὸ γὰρ πῶς θέ- 
λειν. πῶς ὁρᾷν, ἡ k πῶς ἑἐνερχεῖν, τρόπος ἐστὶ τῆς 
τοῦ θέλειν, xai ὁρᾷν, xal ἐνεργεῖν χρήσεως, μόνφ 
τῷ χεχρηµένῳ προσὼν, καὶ τῶν ἄλλων αὐτὸν χατὰ 
τὴν χοινῶς λεγομένην διαφορὰν χωρίζων. 


quo quis voluntate utitur, necnon videndi atque agendi facultate, quz soli utenti adest, eumque secundum 
rationem differentiz communiter dictze ab aliis secernit. 


996 θέλησις, θελητὸν, θΘελητικὸν, Θέλων. — 
Itaque velle sinpliciter, voluntas dicitur, sive 
facultas volendi qua est appetitus rationabilis, el 


Λέγεται οὖν τὸ μὲν ἁπλῶς θέλειν, θέλησις, fivor ἡ 
θελητικἡ δύναμις, λογιχὴ οὖσα ὄρεξις χαὶ θέληµα 
φυσιχόν ᾿ τὸ δὲ πῶς θέλειν, ἤτοι τὸ τῇ θελήσει ὑπο- 


voluntas naturalis : at certo talique modo velle, c Χείµενον, θελητὸν, xal θέληµα Ὑνωμικόν * θελητικὸν 


sive quod est voluntati subjectum, res illa est quam 
volumus, et voluntas arbitrii. θελητικὸν * autem 
illud est, cui a natura inest vis volendi : ut. puta 
natura divina vim habet volendi, itemque humana. 
Voleus denique est, qui voluntate ulitur, sive 
| persona, ut Petrus. 

Voluntas in Christo duplex, γνωμιχὸν unum. — 
Quoniam igitur *unus Christus, unaqueitidem ejus 
persona est, unus etiam proinde est volens, tam 
divina quam humana ratione. Rursus, quia duas 
naturas volendi facultate preditas habet, utpote 
rationales ( quidquid enim rationale est, illud quo- 
que ad volendum habile est, ac liberum) idcirco 
duas etiam in eo naturales voluntates dicemus. 
Idein enim ipse propter utramque naturam volendi 
facultate pollet ; quippe qui eam assumpsit vim 
volendi quz nobis a natura est. Et quoniam unus 
idemque Christus est, qui utriusque nature ra- 
lione vult, idem proinde voluntatis subjectum in 


* Max. Dial. cum Pyrrho; Anast. in ᾿Οδηγῷ, cap. 6, p. 40 


* Max. ibid. 


δέ ἐστι, τὸ πεφυχὸς θέλειν * οἷον Oei zoxf) ἐστιν d 
θεία φύσις, ὡσαύτως xal dj ἀνθρωπίνη * θέλων δέ 
ἐστιν ὁ χεχρηµένος τῇ θελήσει, τοι dj ὑπόστασις, 
olov ὁ Πέτρος. 


Ἐπειδὴ τοίνυν εἷς μὲν ὁ Χριστὸς, καὶ µία πὑτοῦ ἡ 
ὑπόστασις, εἷς xal ὁ αὐτός ἐστιν ὁ θέλων θε]αῶς τε 
καὶ ἀνθρωπίνως. Ἐπειδὴ δὲ δύο φύσεις ἔχει θελητι- 
κὰς, ὡς Àloytxág* πᾶν γὰρ λογιχὸν θελητικὀν τε xal 
αὑτεξούσιον ' δύο θελἠσεις, ἤτοι θελήµατα φυσιχὰ 
ἐπ᾽ αὐτοῦ ἑροῦμεν, θελητιχὸς γάρ ἐστιν ὁ αὐτὸς κατ 
ἄμφω τὰς αὐτοῦ φύσεις. Τὴν γὰρ φυσιχῶς ἑνυπάρ- 
χουσαν ἡμῖν θελητιχὴν δύναμιν ἀνέλαδε. Καὶ ἐπειδὴ 
εἷς ἐστιν ὁ Χριστὸς, χαὶ ὁ αὐτὸς 6 θέλων xa0* ἑχατέ- 
pav φύσιν, τὸ αὐτὸ θελητὸν λέξοµεν bm" αὐτοῦ, οὗχ 
ὡς µόνα θέλοντος, ἃ φυσικῶς ὡς Θεὸς Έθελεν ' οὗ 
γὰρ θεότητος τὸ θέλειν φαγεῖν, xaX πιεῖν, xal τὰ 
τοιαῦτα * ἀλλὰ xol τὰ συστατικὰ (29) τῆς ἀνθρωκί- 


* Volitivum in. scholis dicitur. 


VARIA LECTIONES. 
κ Particulam hanc addidi post recognitorem cod. S. Iilarii. 


NOTA. 


(52) Α.1.1ἀ, καὶ τὰ cvocatixá. Sed ea etiam quee 
natura, etc. Duplicem volendi facultatem in Chri- 
810 agnoscil, qua naturales et proprios actus exer- 
cuerit : ut divina voluntate, divinoque modo vo- 
luerit quxe divina sunt, οἱ bumana voluntate, et hu- 


manitus quxe€ humana. C:eteruni ex Maximi Diel. 
cum Pyrrh. concedit unum θέλημα γνωμιχὸν, sivo 
arbitrariam voluntatem unam in Christo. fuisse, 
quia elsi voluntate humana volebat quae humans 
erant, haud tamen nisi divina annuente; in ean 


1037 


«ftt τῶν φύσεων * τότε γὰρ ταῦτα φυσιχῶς Ἠθελεν, 
ὅτε fj θεία αὑτοῦ θέληῃσις ἤθελε, xat παρεχώρει τῇ 
σαρχὶ πάαχειν xal πράττειν τὰ ἴδια. 

stituunt : istud vero non sententiz contrarietate, 
turaliter hzc volebat, cum divina voluntas ipsius 
pati et agere permittebat. 

"Ότι δὲ φυσικῶς πρόσεστι τῷ ἀνθρώπῳ ἡ θέλησις. 
ἐντεῦθεν δῆλον. Ὑπεξαιρουμένης τῆς θξίας, τρἰα 
εἴδη ζωῆς εἰσιν, f] φυτιχὴ, ἡ αἰσθητικὴ, f) νοερά. 
Τῆς μὲν οὖν φυτιχῆς ἴδιον, ἡ θρεπτιχὴ, ἡ αὐξητιχὴ, 
ἡ γεννητιχὴ χίνησις ’ τῆς δὲ αἰσθητικῆς, sj χαθ᾽ ὁρ- 
μὴν χένησις' τῆς δὲ λογικῆς xal νοερᾶς, fj αὐτεξού- 
σιος. El οὖν χατὰ φύσιν πρόσεστι τῇ φυτιχῇ fj τρε- 


ΡΕ FIDE ORTHODOXA LID. III. 
vr|c φύσεως, οὐκ àv ἑναντιότητι γνώμης, ἀλλ’ ἐν ἰδιό- A eo dicemus : 


1038 
non quod ea sola vellet, quae natu- 
raliter uti Dens volebat ( neque enim divinitati 
convenit, ut edere velit, et bibere, aliaque id ge- 
nus ) , sed etiam ea quz? naturam humanam con- 


sed naturaruu proprietate. Tum demum enim na- 
ita volebat, et carnem ea qua sibi propria erant; 


Inest. homini a natura. voluntas. — Quod autem 
voluntas homini insit a natura *, hinc perspicuum 
est. Nam prater divinam tres sunt vil:e species, 
vegetans, sentiens, ac intelligens. Vegetantis vero 
peculiaris est motus ille nutriendi, augescendi et 
generandi ; sentientis, motus impulsionis ; ratio- 
nalis et intelligentis, motus liber. Quare si vege- 


κτιχὴ, χαὶ τῇ αἰσθητικῇ ἡ xa0' ὁρμὴν χίνησις, κατὰ D tanti naturaliter inest motus. nutriendi ; sentienti 


φύτιν ἄρα πρόσεστι τῇ Aoyuxf) xai νηερᾶ ἡ αὐτεζού- 
σιος αὑτεξουσιότης δὲ οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, εἰ μὴ ἡ 
θέλησις ' γεγονὼς τοίνυν ὁ Λόγος σὰρξ ἔμψυχος, xat 
νερὰ, xaX αὑτεξούτιος, Υέγονε xaY θελητικός, 


"Ext ἀδίδαχκτά siot τὰ φυσιχά * οὐδεὶς Υὰρ λογίζε- 
σθαι, ἡ ζήν, 3) πεινῆν, ἢ διψῇν, ἢ ὑπνοῦν µανθάνει. 
Οὗτε δὲ θέλειν µανθάνομεν ' ὥστε φυσικὸν τὸ θέλειν. 


Καὶ πάλιν * εἰ ἐν ἀλόγοις, ἄγει μὲν ἡ φύσις, ἄγε- 
ται δὲ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ, ἐξουσιαστικῶς κατὰ θέλησιν 
xwoupévtp, ἄρα φύσει θελητιχὸς ὁ ἄνθρωπος. 


Καὶ πάλιν * εἰ κατ’ εἰκόνα τῆς µαχαρίας xat ύπερ- 
ὁυδίου θεότητος ὁ ἄνθρωπης γεγένηται ' αὐτεξούσιος 
& φύσει xal θελητικὴ ἡ θεία φύσις, ἄρα xal ὁ &v- 
θρωπος, ὡς αὐτῆς εἰκὼν, αὐτεξούσιος φύσει xa 
θελητιχός. Τὸ γὰρ αὐτεξούσιον, θέλησιν ὡρίσαντο οἱ 
Πατέρες. 


* Max. Dial. cum Pyrrho. 


vero, motus impulsionis ; naturaliter proinde ratio- 
nali et intelligenti adest motus liberi arbitrii. Ar- 
bitrii porro libertas nihil aliud est, quam voluntas. 
Unde cum Verbum caro animata, et intelligentia 
arbitriique libertate praedita factum sit, volendi 
quoque facultate instructum exstitit. 

Deinde, ea quas naturalia sunt disciplina non 
comparantur. Neque enim quisquam est, qui cogi- 
tare discat, aut vivere, aut fame, vel siti laborare, 
aut dormire. Atqui nec etiam velle discimus : igi- 
tur naturale est quod velimus. 

Et rursus, si in brutis natura ducit ac regit, 
ducitur autem in homine, ut qui libera potestate 
per voluntatem inoveatur ; sequitur, ut homo vo- 
lendi facultate suapte natura instructus sit. 

Liberum arbitrium ipsa voluntas. — Et rursum, 
si ad beat» el superessentialis divinitatis 997 
imaginem conditus est bomo, profceto cum natura 
divina libera sit, et virtute volendi suapte natura 
polleat, homo quoque qui ejus imago est, iisdem 
a natura przditus erit. Etenim Patres liberum ar- 
bitrium voluntatem esse delinierunt. 


NOTE. 


dem quippe sententiam naturas conspirasse: alio- 
qui enim dux jam persons exstitissent, propter 
diversitatem sententiarum. Quamobrem Epist. de 
duab. volunt. observat idcireo Monotheletas in er- 
rorem impegisse, quod, velut olim Nestorius et Eu- 
tyches naturam a persona non distinxerant, illi quo- 
que voluntatem γνωμιχὴν, arbitrariam. (quam el 
ὑποστατιχὴν appellat) a naturali non secernereut, 
Οὕτω, καὶ τοῖς Μονοθελήταις, τὸ μὴ᾽εἰδέναι τὴν δια- 
φορὰν τοῦ φυσιχοῦ, xal τοῦ ὑποστατικο θελήματος, 
τουτέστι τοῦ γνωμικοῦ. ΑΙ quia istaec una voluntas 
arbitraria nihil est. aliud nisi mutua voluntatum, 
divin: et humanz, consensio, hine. sequitur. non 
uno eodeinque actu eam exereeri, sed duobus, quo- 
rum unus divine sit imperantis el regentis, alter 
human:e libere obsequentis. Quinimo, hoc unum 
θέλημα γνωμιχὸν, voluntas ex arbitratu, idem pro- 
prie est, ac OzAnsóv unum, res una quam utraque 
voluntas velit, seu, ut nostri loquuntur, una res vo- 
lita. Ita Maximus, dial. cit. interpretatur dictum 
simile Patrum, unam esse Dei et sanctorum volunta- 
tem. Sic Noster infra ait : Οµοπίαια unus idemque 
Christus est, qui utraque natura vult, idem proinde 
toluntalis ejus esse subjectum dicemus. Photius, in 
iraciatu Περὶ τῶν γνωμιχῶν θεληµάτων ἐπὶ Χρι- 


στοῦ, De voluntatibus arbiirariis in. Christo, dum 
Maximi sensum conatur explicare, difficultatem au. 
get; ac si sanctus confessor voluntatem duntaxat 
naturalem, puta comedendi, bibendi, fugiendl mor- 
tein. Christo concesserit, non loc vel illud edendi, 


p bibendi, loquendi, ete. Nec inale. Gretserus eum 


refellit, apud Stewart. in Collectan. 'Turrianus loc 
incerli auctoris scholium affert, quo Pliotius sibi 
non consjare ostenditur : IItg λέγεται ἐνταῦθα ἓν 
γνωμιχὸν ἐπὶ Χριστοῦ Od) aa, πολλαχοῦ διχθολην 
ἔχοντος τοῦ παρεισάγοντος τὴν δόξαν ταύτην; (Quo- 
nam paclo liic dicitur una. esse arbitraria voluntos 
in Christo, quando sepe in crimen venit (utique h:e- 
resis Monotheletica:) ille qui opinionem hanc intro- 
ducit? Profecto Maximus Damascenusque his hzre- 
ticis locum istum objectarint, Marc. vu, 24 : Sur- 
gens Jesus abiit in fines Tyri εἰ Sidonis; et ingres- 
$us in domum, neminem voluit scire, et non potuit 
latere. Ex quo. iuferebant certa quondam voluisse 
Christum Lhumana voluntate, quie divina voluntas 
prestare nollet. Quocirca Maximus, lib.. De duab. 


vol. p. 105, concedit Christo voluntates γνωμικάς, 


arbitrarias duas, si censcantur essentialiter diverse, 
eL μὲν ὡς xav' οὐσίαν διάφορα, κἀγὼ Déyopav* ne- 
quaquam vero, si contrarie et adverse. 


1039 


Ad hzc insuper *, si cunctis hominibus velle A 


inest, ac non ut quibusdam insit, quibusdam non 
insit ; procul dubio, cum id quod communiter in 
omnibus consideratur, nature notam in subjectis 
ei Individuis exprimat, homo volendi facultatem 
habet. 

Ας rursus, si natura nec magis, nec minus re- 
cipit, sane cum omnibus perxque velle insit, ac non 
aliis uberius, aliis parcius, ex natura sua proinde 
volendi facultatem preditus est homo : ex quo 
efficitur, ut cum homo virtute volendi polleat, 
ea itidem naturaliter polleat Dominus, non modo 
qua Deus est, sed etiam qua factus homo. Sicut 
enim naturam nostram assumpsit, sic οἱ volunta- 
tem nostram ex ordine naturx assumpsit. Atque 
hac ratione Patres eum voluntatem nostram in se 
, €xpressisse aiunt. 

Si naturalis voluntas non est, certe vel persona- 
lis erit contra naturam. Si personalis, ergo Filii 
voluntas hac ratione a paterna discrepabit, alia- 
que abea erit. Etenim quod personale est, per- 
sone solius exprimende vim habet. Sin autem 
contra naturam est, defectio a natura voluntas 
erit. Qux enim naturse adversa sunt, destruunt ea 
qua naturz conveniunt. 

Rerum omnium Deus et Pater vult, vel quatenus 
Pater, vel quatenus Deus. Si quatenus Pater, alia 
erit ejus voluntas, alia Filii; neque enim Pater 
Filius est. Sin antem quatenus Deis, certe cum 
Filius quoque Deus sit, itemque Spiritus sanctus 


Deus, voluntatem naturas esse, naturalemve, faten- C 


dum est. 

Insuper," si quorum voluntas una est, horum 
etíam, ut Patres senserunt, una est essentia : sane, 
αἱ una divinitatis Christi atque humanitatis volun- 
tag sil, una quoque et eadem earum substantia 
erit. 

Ac rursus, si de Patrum sententia, nature dis- 
crimen in una voluntate non elucet, necesse est, 
ut vel unam dicendo voluntatem, naturale discri- 
men non dicamus, vel naturarum distinctionem 
praedicantes, voluntatem unam non statuamus. 

Ac rursus, * si ut in divino. Evangelio habetur, 
profectus Dominus in partes Tyri et Sidonis, εἰ 
ingressus domum, neminem scire voluit, nec tamen 
latere potuit *, profecto cum divina ipsius voluntas 
omnia possit, volens vero latere nom potuerit, 
sequitur, ul. quatenus homo id voluerit, nec po- 
tuerit, atque adeo, ut quatenus homo volendi facul- 
latem habuerit. 

228 Ac rursus '?,Cum venisset, inquit, ad locum, 
dizii : Sitio. Et dederunt ei vinum felle mistum : el cum 
gustasset, noluit bikese !!. Porro si, quatenus Deus, 


* Max. Dial. cum Pyrrho, ex Diadocho. 
* Max. ibid Agatho pa 


epist. syn. in vi syn., 
311, 28 Matth. xzvr,954. P d (5 


S. JOANNIS DAMASCENI 


' Greg. Nyss. Cont. Apollin. et alii, act. 


1010 

Ἔτι δὲ εἰ πᾶσιν ἀνθρώποις ἐνυπάρχει τὸ θέλειν, 
χαὶ οὐ τοῖς μὲν ἐνυπάρχει, τοῖς δὲ οὐκ ἑνυπάρχει ' 
τὸ δὲ χοινῶς πᾶσιν ἐνθεωρούμενον, φύσιν χαρακτη- 
ρίζει Ev τοῖς ὑπ) αὐτὸ ἀτόμοις * ἄρα φύσει θελη-ικὸς 
ὁ ἄνθρωπος. 

Καὶ αὖθις ' εἰ tb μᾶλλον χαὶ ἧττον ἡ φύσις οὐχ 
ἐπιδέχεται, ἐπίσης 6$ πᾶσιν ἐνυπάρχει τὸ θέλειν, xal 
οὐ τοῖς μὲν πλέον, τοῖς δὲ ἔλαττον  ἄρα φύσει θελη- 
τικὸς ὁ ἄνθρωπος: ὥστε εἰ φύσει θελητιχὸς ὁ ἄν- 
θρωπος, χαὶ ὁ Κύριος, οὗ µόνον χαθὸ θεὸς, ἀλλὰ xal 
καθὸ ἄνθρωπος Ὑέγονς, φύσει θελητιχός ἐστιν. "Do- 
περ γὰρ ! ctv. ἡμετέραν φύσιν ἀνέλαδεν, οὕτω xal 
τὸ ἡμέτερον θέληµα φύσει m ἀνείληφεν ' χαὶ χατὰ 
τοῦτο οἱ Πατέρες τὸ ἡμέτερον ἓν ἑαυτῷ τυκῶσαι ab- 
B τὸν ἔφησαν θέλημα. 


El φυσιχὸν οὐχ ἔστι τὸ θέληµα, Ἡ ὑποστατιχὸν 
ἔσται, ἢ παρὰ φύσιν’ ἀλλ εἰ μὲν ὑποστατιχὸν, ἔτε- 
ῥόδουλος οὕτως yc ἔσται ὁ Υἱὸς τῷ Ilavpl* µόνης 
γὰρ ὑποστάσεως χαρακτηριστιχὸν, τὸ ὑποστατιχόν' 
el δὲ παρὰ φύσιν, ἕκπτωσις τῆς φύσεως ἔσται τὸ 
θέλημα φθαρτιχὰ γὰρ τῶν χατὰ φύσιν, τὰ παρὰ 
φύσιν. 


'O τῶν ὅλων γὰρ } θεὸς χαὶ Πατὴρ, ἣ χαθὸ Πα- 
τὴρ θέλει, ἡ χαθὸ θεός. "AXX' εἰ μὲν χαθὸ Πατὲρ, 
ἄλλο αὑτοῦ ἔσται τὸ θέληµα παρὰ τὸ τοῦ Ylou. 00 
γὰρ Πατὴρ ὁ Υἱός. El δὲ καθὸ θεὺς, θεὸς δὲ 6 Yl, 
θεὸς xal τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ' ἄρα τὸ θέληµα qU- 
σεως, χουν φυσιχόν. 


Ἔτι, εἰ κατὰ τοὺς Πατέρας, ὧν τὸ θέληµα Ev, τού- 
των xat ἡ οὐσία µία, ἓν καὶ θέληµα τῆς θεότητος qoi 
Χριστοῦ, xai τῆς ἀνθρωπότητος αὑτοῦ * ἄρα μία 
xa fj αὐτὴ τούτων ἔσται xal ἡ οὐσία. 


Καὶ πάλυ εἰ, χατὰ τοὺς Πατέρας, 1) τῆς φύσεως 
διαφορὰ τῷ ἑνὶ θελήµατι οὐ διαφαίνεται, ἀνάγχη, ἃ 
ἓν θέλημα λέγοντας φυσιχὴν ἐν Χριστῷ μὴ λέγε 
διαφορὰν, ἡ φυσιχὴν λέγοντας διαφορὰν, ἓν θέλημα 
μὴ λέγειν. 

Καὶ αὖθις' εἰ καθώς φησι τὸ θεῖον Εὐαγγέλιον, 
ἐλθὼν ὁ Κύριος εἰς τὰ µέρη Τύρου xaX Σιδῶνος, καὶ 
εἰσεθὼν εἰς olxor, οὐδένα ἠθέλησε γνῶναι, καὶ 
οὐκ ἠδυνήθῃ Aa0eiv * εἰ τὸ θεῖον αὐτοῦ θέληµα παν- 
τοδύναμον, θελἠσας δὲ λαθεῖν οὗ δεδύνηται’ ἄρα καθὸ 
ἄνθρωπος θελήσας οὐκ ἠδυνήθη, καὶ θελητικὸς v 
xaY χαθὸ ἄνθρωπος. 


Καὶ πάλιν ^ Ἐ.1θὼν, φηοὶν, εἰς τὸν τόπον, εἶπε 
Au. Καὶ ἔδωκαν αὑτῷ οἶνον μετὰ χολῆς µεμ- 
γµένον, καὶ γευσάµενος οὐκ ᾖθε λε σιαῖν. El μὲν 


40 sext. sy». 


act * Marc. vri, 34. '* Max. ibid. — '! Joan. 


VARIE LECTIONES. 


! Edita xaí. » Edit. φύσιν. ^ Deest γὰρ in mss. pluribus; qua tamen partieula oratio urgentior est. 
r 


104 


ΡΕ FIDE ORTHODOXA , LIB. ΠΠ. 


1042 


οὖν χαθὸ θεὸς ἑδίφησε, xol γευσάµενος οὐκ Ίθελε A siti correptus est, et cum gustasset, noluit bibere ; 


πιεῖν, urat hc Ἆρα xal 9 χαθὸ θεός ' πάθος vp, f 
φε δίψα, xal ἡ γεῦσις. El δὲ οὗ χαθὸ θεὸς, πάντως 
xa05 ἄνθρωπος ἑδίφησε, καὶ θελητιχὸς ἣν χαὶ χαθὸ 
ἄνθρωπος Ρ. 

Καὶ ὁ µαχάριος δὲ Παῦλος ὁ ἀπόστολος, Γεγόμε- 
ος, φησὶν, ὑτήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ 
σταυροῦ. Ἡ ὑπαχοὴ τοῦ ὄντως θελἠματός ἐστιν ὑπο- 
ταγὴ, ἢ τοῦ μὴ ὄντως * οὗ γὰρ τὸ ἆλογον ὑπήκοον, 1i 
παρήκοον λέξομεν * ὑπήχοος δὲ τῷ Πατρὶ γενόμενος 
ὁ Κύριος, οὐ xa0b θεὸς γέγονεν, ἀλλὰ χαθὸ ἄνθρω- 
Φος. Καθὸ γὰρ θεὸς, οὔτε ὑπήχοος, οὔτε παρῄκοος * 
τῶν ὑπὸ χεῖρα yàp ταῦτα, χαθὼς ὁ θεοφόρος ἔφη 


ergo etiam quatenus Deus passionibus obnoxius 
erat : sunt enim, tum sitis, tum gustatio, passio- 
nes. Sin autem quatenus homo sitivit, utique 
quatenus homo voluntate instructus erat, 
Obedientia ejus qui velit, et. subditus sit. — Quin 
beatus quoque Paulus apostolus : Factus, inquit, 
obediens usque ad morlem, mortem autem crtcis !*. 
Atqui obedientia ejus voluntatis quz revera est, 
subjectio est, non ejus qu: non est : non enim bru- 
tum animal obediens dicemus, aut inobediens !5, 
Porro Dominus Patri facetus est obediens, non qua- 
tenus Deus, sed quatenus homo. Nam quatenus 


Γρηγόριος. θελητιχὸς ἄρα xal χαθὸ ἄνθρωπος ὁ Ἆρι. p Deus, nec obediens est, nec inobediens. Hec enim, 


στός. 


Φυσ'.χὸν δὲ τὸ θέλημα λέγοντες, οὐχ ἠναγχασμένον 
τοὔτό φαμεν, ἀλλ᾽ αὐτεξούσιον ΄ εἰ γὰρ λογιχὸν, πάν- 
τως xat αὐτεξούσιον. Οὐ µόνον γὰρ ἡ θεία χαὶ ἄχτι- 
στος Φύσις οὐδὲν Ἱναγχασμένον ἔχει, ἀλλ οὐδὲ ἡ 
νερὰ xai χτιστή' τοῦτο δὲ δηλον’ φύσει γὰρ ὢν 
ἀγαθὸς ὁ θεὸς, χαὶ φύσει δημιουργὸς, καὶ φύσει 
ex, οὖκ ἀνάγχῃ ταῦτά ἐστι ' τίς γὰρ ὁ τὴν ἀνάγ- 
χην ἑπάγων; 


Aet δὲ εἰδέναι, ὡς ἡ αὑὐτεξουσιότης, ὁμονύμως μὲν 


ut divinus Gregorius ait !'*, illis conveniunt, que 
potestati subjiciuntur. Igitur Christus qua homo 
voluntate przeditus fuit. 

Voluntas cum naturalis, tum libera. — Enimvero 
cum voluntatem naturalem pronuntianius, non eam 
necessitate obstrictam, sed liberam dicinius. Nam 
quia rationem comitatur, utique et libera cst. Neque 
enim divina solum el increata coactionem ΠΟΠ 
admittit, sed ne intelligens quidem et creata. Idque 
perspicuum est : quia Deus, cum natura bonus sit, 
el natura conditor rerum, et natura Deus, nequa- 
quam lizc omnía necessitate est. Ecquis enim hanc 
ei necessitatem indurit ? 

Liberum arbitrium Deo aliter, aliter angelis , alio 


λέγείαι * ἄλλως δὲ ἐπὶ Θεοῦ, καὶ ἄλλως ἐπὶ ἀγγέλων, C modo hominibus convenit. — Sciendum autem est !*, 


καὶ ἄλλως ἐπὶ ἀνθρώπων. Ἐπὶ θεοῦ μὲν γὰρ, ὑπερ- 
ὡσίως ' ἐπὶ δὲ ἀγγέλων, ὡς συντρεχούσης τῇ ἕξει 
τῆς προχειρίσεως, xal παρενθήχην ὅλως χρόνου μὴ 
παρλδεχοµένης * ἔχων γὰρ φυσικῶς τὸ αὐτεξούσιον, 
ἑκαρεμποδίστως τούτῳ χέχρηται, μηδὲ τὴν ἐκ σώ- 
µατος 4 ἀντιπάθειαν ἔχων, μηδὲ τὸν προσθάλλοντα. 
Ἐπὶ δὲ ἀνθρώπων, ὡς χρονιχῶς τῆς ἔξεως προεπι- 
Μουµένης τῆς ἐγχειρήσεως. Λὐτεξούσιος μὲν γάρ 
ἐστιν ὁ ἄνθρωπος, xal φυσιχῶς ἔχει τὸ αὐτεξούσιον" 
ἔχει δὲ xal τὴν Ex τοῦ διαθόλου προσθολὴν, xa τὴν 
τοῦ σώματος χίνησιν ΄ διὰ οὖν τὴν προσθολὴν, xal 
τὺ βάρος τοῦ σώματος ἐφυστερίζει προχείρησις τῆς 
ἔξεως. 


El οὖν θέλων ὁ ᾿Αδὰμ ὑπήχουσε, χαὶ θελήσας ἔφα- 
εν, ἄρα πρωτοπαθὴς ἐν ἡμῖν fj θέλησις * εἰ δὲ πρω- 
τοπαθὴς dj θέλησις, ταύτην δὲ μετὰ τῆς φύσεως ὁ 
Λόγος σαρχωθεὶς οὑκ ἀνέλαδεν ' οὐχ ἄρα ἔξω τῆς 
ἁμαρτίας γεγόναµεν. 


Ἔτι δὲ εἰ ἔργον αὐτοῦ ἡ αὐτεξούσιος τῖς φύσεως 


!* Philipp. i, 8. 
1* Max. ibid. 


15 Mas, '* orat. 36, aliquautuni α principio. 


arbitrii libertatem zquivoce dici, aliter Deo cove- 
nire, aliter angelis οἱ aliter hominibus. In Deo enim 
superessentiali niodo bzeé vox accipienda est: in an- 
gelis, ita ut aggressio habitum comitetur, nec ullam 
temporis intercapedinem admittat. Nam cum ange- 
lus arbitrii libertatem suapte natura habeat, libere 
ac sine ullo impedimento ea utitur, ut qui nec ullam 
ex corpore sentiat repugnantiam, nec quemquam 
habeat a quo impetatur. In hominibus denique ita, 
ut habitus tempore anterior aggressione intelliga - 
tur. Quamvis enim liberi arbitrii homo sit, eoque 
ex sua natura polleat, habet tameu etiam diaboli 
impressionem , et corporis motum. Quare cum 
propter vim illam diaboli, tum propter corporis 
pondus, aggressio habitu posterior est. 

Ratio ut debuerit voluntas humana libera α Verbo 
assumi. — ltaque 18, si volens Adamus suggerenti 
scelus assensum przstitit, volensque comedit : 
ergo prima in nobis voluntas morbum contraxit. 
Quod si voluntas prima morbo subjacuit , neque 
hanc Verbum incarnatum una cum natura assump- 
sit; sequitur nos a peccato liberatos nou fuisse. 

Praeterea , si nature libertatem ipse condidit, 


15 Maxim. ibid. Disp. cum Pyrrho. 


VARIZE LECTIONES. 
* Deest xat, in mss. P Additur in N. : Καὶ el ἐν τῇ ἡμέρᾳ τοῦ πάθους λέγει’ Πάτερ, εἰ δυνατὸν, παρελθέ- 


τω τὸ ποτήριον τούτο ἀπ' d 


ἀνθρωπίνη’ Atque si ea die qua passus. est. dicit : 


αωμάτων. 


poo. Πλὴν οὐγ ὡς ἐγὼ θέλω,ἀλλ ὡς σύ. Ἰδου δύο θελήσεις, θεϊχὴ ἅμα καὶ 
c later. si fieri potest, transeat a me caliz iste : verum 
tamen non sicut ego volo, sed sicut tu. ». Eu dug toluntates. divina simul ct humana. 


q Nonnulli codd. 


1043 


S. JOANNIS DAMASCENI 


UT 


nauc autem non assumpsit; aul igitur opificium Α ὑπάρχει δύναµις, ταύτην δὲ οὖκ ἀνέλαθεν, 3) xaza- 


suum velut non bonum reprobavit , aut ejus sana- 
tionem nobis invidit, sicque nos plena perfectaque 
curatione privavit, ac seipsum passioni subjacen- 
ten ostendit, qui perfectam salutem afferre nolue- 
rit, vel certe nequiverit. 


Non potuisse ex divina et lumana unam componi.— 
Jam vero fas non est, ut unum aliquid ex duabus con- 
999 flatum voluntatibus dicamus , quemadimodum 
ex uaturis duabus compositam personam. Primum, 
quia compositiones eoruin sunt qua subsistunt , 
non quz alia, et non propria ratione consideran- 
tur. Deinde, si voluntatum et actionum composi- 
tionem dicamus, aliarum quoque naturalium pro- 
prietatum compositionem necessario fatebimur; 
hoc est, increati et creati , invisibilis et visibilis, 
aliorumque id genus. Át quonam tandem modo vo- 
luntas ex duabus voluntatibus conflata nuncupa- 
bitur? Neque enim fieri possit, ut quod compositum 
est, earum rerum quibus constat , nominibus 
appelletur. Nara alioqui , illud etiam quod ex na- 
turis composilum est , naturam vocabimus, non 
personam. Huc accedit, quod si in Christo volun- 
latem unam compositam dixerimus, voluntate eum 
a Patre disjungemus. Non enim voluntas Patris 


γνοὺς τῆς οἰχείας δημιουργίας, ὣς οὗ χαλῆς, 1] φθο- 
νήσας ἡμῖν τῆς xav' αὐτὴν θεραπείας, ἡμᾶς μὲν τη; 
παντελοῦς ἀποστερῶν θεραπείας͵, ἑαυτὸν δὲ ὑπὸ πά- 
θος ὄντα δειχνὺς, τῷ μὴ θέλειν, ἡ τῷ μὴ δύνασθαι 
τελείως σώζειν. 


ἸΑδύνατον δὲ Ev τι σύνθετον Ex δύο θεληµάτων λέ- 
ειν, ὥσπερ ix τῶν φύσεων σύνθετον ὑπόσταση, 
Πρῶτον μὲν, ὅτι αἱ συνθέσεις τῶν Ev. ὑποστάσει 
ὄντων, xal οὗ τῶν ἑτέρῳ λόγῳ, χαὶ οὐχ ἱδίῳ θευ- 
ρουµένων εἰσί * δεύτερον δὲ, ὅτι εἰ τῶν θεληµόάτω 
xat ἐνεργειῶν σύνθεσιν λέξομεν, καὶ τῶν ἄλλων 
φυσικῶν ἰδιωμάτων σύνθεσιν εἰπεῖν ἀναγκασθησό» 
µεθα , τοῦ ἀχτίστου xal τοῦ χτιστοῦ, τοῦ ἀοράτου 
xai ὁρατοῦ , xal τῶν τοιούτων. Πῶς δὲ xal «b ix 
τῶν θεληµάτων σύνθετον θέληµα προσαγορευθήςσς- 
ται; ᾿Αδύνατον γὰρ τὸ σύνθετον τὴν τῶν συντεθέν» 
των ὀνομάζεσθαι προσηγορίαν". Ἐπεὶ xal τὸ ἐκ 
τῶν φύσεων σύνθετον *, φύσιν προσαγορεύσοµεν, 
xal οὐχ ὑπόστασιν. Ἔτι δὲ εἰ £v σύνθετον θέλημα 
ἐπὶ Χριστοῦ λέξομεν, θελήµατι ἵ τοῦ Πατρὸς αὐτὸν 
χωρίζοµεν * οὐ γὰρ σύνθετον τὸ τοῦ Πατρὸς θέλημα. 
Λείπεται τοίνυν εἰπεῖν µόνην τὴν θπόστασιν τοῦ 
Χριστοῦ σύνθετον xal xowhv, ὥσπερ τῶν φύσεων, 
οὕτω καὶ τῶν φυσιχῶν αὐτοῦ. 


composita est. Superest igitur, ul solam Christi personam compositam dicamus, communemque, ui 


naturis, ita etiam naturalibus proprietatibus. 


Sententia εἰ electio vroprie non sunt in Christo. 


Γνώμην δὲ xai προαίρεσιν (23) ἐπὶ τοῦ Κυρίου 


— At vero "7 sententiam οἱ electionem in Domino c λέγειν ἀδύνατον, εἴπερ χνριολεχτεῖν βουλοίµεθα. Ἡ 


dicere non possumus, si quidem proprie loqui stu- 
deauius. Sententia enim post ignota rei investiga- 
tionem et deliberationem, consiliumve et judicium, 
affectio et dispositio e«t in id quod decretum fuit. 
Quam quidem affectionem sequitur electio, quae 
alterum prz altero eligit et amplectitur. Atqui Do- 
minus, cum purus homo non esset, verum etiam 
Deus, omniaque perspecta haberet, nec considera- 
tione, nec inquisitione, nec deliberatione egebat, 
neque etiam judicio ; quamobrem natura compa- 
ratus erat, nt necessitudine quadam bono adliz- 
reret, ac rursus a malo averteretur!*, Sic enim et 
Jsaias propheta ait : Antequam | sciat puer prceli- 
gere malu, eliget bonum : quoniam antequam co- 


γνώµη γὰρ μετὰ τὴν περὶ τοῦ ἀγνοουμένου ζᾖτησιν 
χαὶ βούλευσιν, "tot βουλὴν xai κρίσιν, «pb; τὸ 
κριθἐν ἐστι διάθεσις. Μεθ᾽ Tv ἡ προαίρεσις, ἐχ- 
λεγοµένη, xal αἱρουμένη πρὸ τοῦ ἑτέρου τὸ ἕτερον, 
'O δὲ Κύριος οὐ Φιλὸς ὢν ἄνθρωπος, ἀλλὰ καὶ θεὸ», 
xal πάντα εἰδὼς, ἀνενδςῆς σχέφεως., xat ζττῆσεως, 
xai βουλῆς ὑπΏηρχε, καὶ κρίσεως, xat φυσιχῶς τὴν 
τε πρὸς τὸ χαλὸν εἶχεν οἰχεέωσιν, xai τὴν τρὺς τὸ 
xaxhy ἀλλοτρίωσιν. Οὕτω γὰρ xoi Ἡσαῖας προφὴ- 
τις φησὶν v, ὅτι Πρὶν ἢ γγῶναι τὸ παιδίον zpo- 
ε.λέσθαι πονηρὰ, ἐχ.έξεται τὸ ἀγαθόν' : διότι αρὶν 
Trova, τὸ παιδἰον ἁγαθὺν f) xaxóv , ἁ τειθεῖ 40: 
νηρίᾳ τοῦ ἐκχ.1έξασθαι τὸ ἀγαθόν * Τὸ γὰρ, xplr. 
δηλοὶ ὅτι οὐ xa0' ἡμᾶς ζητήσας xaX βουλευσάμενος, 


gnoscal puer bonum et malum, malitiam reproba- D ἀλλὰ θεὺς ὧν, χαὶ θεϊχῶς χατὰ σάρχα ὑποστὰς, 


*' Max. Dial. cum Pyrrho, "9 Basil. in psal. αν, vel potius in. cap. vii lsaise. 


VARLE LECTIONES. 


* Multi codd. £3... 


. tpo2nyoo!a. 
ut in Reg. 1986. 


x. 3 Reg. 5, Colb. 1 σύνθετον, σύνθετον φύσιν. 
v Cod. S. Hil. et Reg. 7, Colb. 3 οὕτω γοῦν καὶ ᾿Ησαΐας φησὶν, ὃτι πρίν. 


'* Alias θελήµατος, 


NOTE. 


(33) Γ)ώμην δὲ καὶ προαίἰρεσι». Al vero. sen- 
tentiam εἰ electionem. Sic Maximus Dial. cum Pyrr. 
et epist. 14, ad Marin., ubi ostendit admissa sen- 
tentia et. electione. humana. consequi Christum 
merum liominem exstitisse, qui arbitratu suo affe- 
ctus cohibuerit, et in bonum et malum perzque 
eouverti potuerit, Quamobrem si quis Patrum 
Christ humanitati electionem tribuerit, nihil aliud 


eum significasse prater ὀρεχτιχὴν δύναμιν, nata- 
ralem vim appetendi , seu naturalem animi volus- 
tatem. Cieterum se Thalassio quondam respondisse 
προαίρεσιν electionem Cliristo convenire , ul pro 
voluntate libera sumitur, qua careat omni dele- 
ctionis et mutabilitatis labe, quz libertatis nosire 
comes est, non autem ut consultando conuari 
dispicit, deque illis decernit. 


1015 


DE FIDE ORTIIODOXA LID. III 


1016 


τουτέστι χαθ᾽ ὑπόστασιν ἠνωμένος τῇ σαρχὶ, αὐτῷ A bit, eligendo bonum *. Πο vox, aniequam, hoc 


τῷ εἶναι, xal πάντα εἰδέναι, τὸ ix φύσεως εἶχεν 
ἀγαθόν * φυσιχαὶ Ὑάρ (54) εἰσιν αἱ ἀρεταὶ, χαὶ ϱν- 
σικὼς xai ἐπίσης πᾶσιν ἐνυπάρχουσιν », εἰ xal Ut 
πάντες ἐπίσης ἐνεργοῦμεν τὰ τῆς φύσεως. Ἐκ 
τοῦ χατὰ φύσιν γὰρ εἰς τὸ παρὰ φύσιν διὰ τῆς 
παραθάσεως ἠλάσαμεν. Ὁ δὲ Κύριος ἐκ τοῦ παρὰ 
φύσιν εἰς τὸ κατὰ φύσιν ἡμᾶς ἐπανήγαγε" τοῦτο 
qp ἐστι τὸ xac! εἰκένα καὶ χαθ' ὁμοίωσιν. Καὶ 
ἡ ἄσχτσις δὲ xaY οἱ ταύτης πόνο, ob πρὸς τὸ ἐπι- 
Χτήσασθαι τὴν ἀρετὴν, ἔξωθεν ἐπείσαχτον οὖσαν, 
ἐπενοήθησαν, ἀλλὰ πρὸς τὸ τὴν ἐπείσαχτον xal παρὰ 
φύσιν χαχίαν ἀποδαλέσθαι: ὥσπερ xal τὸν τοῦ 
σιδήρου ἰὸν, οὗ φυσιχὸν ὄντα, ἁλλ᾽ ἐξ ἀμελείας ἐπι- 
Υενόµενον X διὰ μόχθου ἀποθάλλοντες, τὴν φυσικὴν 
του σιδήρου λαμπρότητα ἐμφανίζομεν. 


indicat, quod non more nostro ex investigatione 
et deliberatione previa, sed, ut qui Deus esset, 
divinoque modo subsistentiam carni tribueret, cui 
secundum hypostasim erat unitus, eo ipso quod 
erat, omniaque norat, suapte natura bonum habe- 
bat. Naturales enim virtutes sunt, ac naturaliter ct 
pereque omnibus insunt, etiam si nou omnes zqua- 
liter ea qux natura consentanea sunt, operemur. 
Ex eo siquidem quod secundum naturau erat, in 
quod contra naturam est, divini mandati transgres- 
sione prolapsi sumus **. At Dominus ex eo quod 
est contra naturam, in id quod nature consenta- 
neum est, nos revocavit *!. Hoc enim est, quod 
his verbis significatur, ad imaginem et similitudi- 


D nem ?*. Quin pi: vitzeexercitia et labores non ex- 


cogitata sunt , ut virtutem extrinsecus adscititiam adipiscamur, 930 sed ut adventitium et natur:e ini- 
micum vitium abjiciamus; non secus ac, ferri rubigine, que minime naturalis est, sed ex incuria 
contrahítur, non sine labore submota, naturalem ferri splendorem perspicuum reddimus. 


Ἱστέον δὲ, ὡς τὸ τῆς γνώμης ὄνομα πολύτροπον 
καὶ πολυσημαντόν ἐστι. Ποτὲ μὲν γὰρ δηλοῖ τὴν 
παραΐνεσιν, ὥς φησιν ὁ Ocio; Απόστολος: Περὶ δὲ 
τῶν παρθένγων ἐπιταγὴν Κυρίου οὐκ Exo, yvà- 
µην δὲ δίδωµι * ποτὲ δὲ βουλὴν, ὡς ὅταν φησὶν ὁ 
προφήτης Aa6l5 * 'Exl τὸν .αόν σου κατεπανγουρ- 
Τήσαντο γγώμην' ποτὲ δὲ φῆφον, ὡς 6 Δανιήλ : 
Περὶ «(voc ἐξῆ-θεν ἡ γνώµη ἡ ἀναιδὴς αὕτη: 
ποτὶ δὲ ἐπὶ πίστεως, f| δόξης, fj φρονήµατος, xal 
ἁπιῶς εἰπεῖν, χατὰ εἴκοσιΣ ὀχτὼ σηµαινόµενα λαµ- 
θάνεται τὸ τῆς γγώµης ὕνομα. 


ΚΕΦΑΛ. 1Ε’ |Νθ]Ί: 


Περὶ ἐγεργειῶν τῶν ἐν τῷ Κυρίῳ ἡμῶν Ἱησοῦ 
Χριστῷ. 


Δύο Bk xai τὰς ἑνεργείας (25) φαμὲν ἐπὶ 
Κωρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Εἶχε γὰρ, ὡς 


!? [sa. vii, 15. sec. LXX. 
9 Max. Dial. cum Pyrrh. 


τοῦ 
μὲν 


ο Supra lib ui, 
" ] Cor. vii, 95. 


c. 90. 
15 ['sal, rxxxi, 4. 


Vocis γνώµη varia significata. — ** Sciendum au- 
tem, γνώμης, hoc est, sententie. nomen variam et 
multiplicem significationem habere. Interdum enim 
adhortationem significat, ut cum ait divinus Ápo- 
stolus : De virginibus preceptum Domini non habeo, 
γνώμην autem. do**; interdum autem consilium, 
ut cum dixit propheta David : Super populum tuum 
malignaverunt consilium **. Quandoque vero decre- 
tum, judicialemve sententiam, ut apud Dianielem : 
A quo exiit impudens hoc decretum **. Nonnunquam 
denique pro fide aut opinione, aut animi sensu 
sumitur. Atque, ut paucis dicam, γνώμης vocabu- 
lum viginti et octo modis accipitur. 

CAP. XV. 


De operationibus que in Domino nostro Jesu 
Christo sunt. 


Duplex in Christo operatio, ut natura. — Porro 


duas etiam in Domino nostro Jesu Christo opera- : 


3! Max. Dial. cum Pyrrho.  ** Gen. 1, 206. 


*6 Dan. HN, 5. 


VARLE LECTIONES. 


Y Edita ὑπάρχουσιν. ΣΧ Edita ἐπιγινόμενον, 


7 Noster χατὰ xotyou, R. 9924 χατὰ πολὺ» vetus 


interpr. secundum mulia; Faber secundum plurima. Maximus ex quo hzc desumpta sunt, vocis 


NOTE. 


γνώμης 28 significata posuit. 


(94) Φυσικαὶ μὲν γάρ. Naturales enim. Hec D sententiis duas voluntates et actiones evincebat 


accepit ex Dial. Maximi cum Pyrrho. Diximus 
antehac quo sensu Patres tradunt virtutes homini 
naturales esse. Modo juvat insignem Tullii locum 
afferre, ex lib. 1 De legib. Jam vero , ait, virtus 
eadem in homine, ac in Deo est. ... est autem 
wirius nihil aliud quam in se perfecta, et ad sum- 
mum perducia nalura, Est. igitur homini cum Deo 
similitudo. Concludit, plane intelligi nos ad justi- 
liam esse natos , neque opinione , sed natura consti- 
Intum esse jus. 

(55) Δύο δὲ xal τὰς ἑνεργείας. Porro duas, etc. 
Monothelete duas volendi facultates Christo non 
denegabant, sed unam actionem ponebant. Id quod 
acceperant ab Eutychianis οἱ Severianis, contra 
quos ab orthodoxis pro duabus actionibus, divina 
et humana, statuendis diu pugnatum erat. Ephra- 
mius Antioch. (teste Phot. cod. 226) epistolam 
scripsit ad monachos, in qua congestis Pauwum 


contra Severianos. ]dem prestitit Anastasius 1, 
ejus successor libro Περὶ ἐνεργειῶν, De operationi- 
bus, cujus pauca fragmenta supersunt; itemque in 
defensione epistole Leonis ad Flavianum , qu:e 
citatur act. 10 sext: synodi, ut et Joannis Scythio- 
olitani liber vin, de eodem argumento contra 
Severum. In Collectaneis mss. contra Monoply- 


sitas, cap. 36, Seveti, sociorumque ejus varia loca, 


afferuntur de una Christi operatione : 'H σύνοδος 
Χαλκηδόνος, inquit ille, epist. ad Prosdocium Me- 
dicum, xaX ὁ Λέων, ὁ τῆς Ῥώμης ἡγούμενος 020 
φύσεις, xal δύο τούτων ἑνεργείας διορισήµενοι μετὰ 
τὴν ἄφραστον ἕνωσιν, δικαίως ἀναθεματιζέσθωσαν, 
ὡς τὸν ἕνα Χριστὸν εἰς 520 πρόσωπα χαταμερίσαν- 
τες. Οὐ γὰρ ἐνεργεῖ φύσις οὐχ ὑφεστᾶσα" Synodus 
Chalcedonensis, et Leo, Romana: Ecclesie antistes, 
qui naturas duas in. Christo , duasque harum opera- 
tiones definierunt post inenarrabilem | wnitionem, 


"- 


l 


1047 


stantialis, divinau perzque operationem habebat; 
et ut factus homo el consubstantialis nobis, hu- 
manz quoque natura operationem 17, 

Atqui sciendum est aliud esse actum, sive ope- 
rationem, aliud esse id quod actuosum est, aliud 
effectum, aliud denique operantem. Actus enim est 
effüicax et substantivus anima motus. Actuosuin 
est ipsa nalura, ex qua operatio proficiscitur. Effe- 
ctum est illud quod actu efficitur. Tandem operans 
ille est qui actu utitur, sive persona. Porro non- 
nunquam actus ipse effectum dicitur, et vicissim 
eff.ctum, actus, sicut xz(apa, dicitur χτίσις. Di- 
cimus enim 13 πᾶσα 1j χτίσις, quod est omnis crea- 
lio, ut res creatas significemus. 

Vocis ἑνέρχεια multiplex acceptio. — Observan- 
dum etiam est, actum sive actionem, esse motio- 
nem, agique potius, quam agere, juxta atque Gre- 
gorius ait in oratione de Spiritu sancto ?** : « Si au- 
tem est actio, agetur ulique, non vero aget; et 
simul atque acta. fuerit, desinct, » 

lllud etiam est advertendum, vitam quoque 
actum esse, imo primarium animalis actum ; quin 
et totam animalis functionem, sive nutriendi et 
crescendi virtutem, hoc est vegetatricem, sive mo- 
tum, qui fit per impulsum, id est sentientem, 931 
sive tandem motum intellectus et liberi arbitrii. 
Actus autem est potentix perfectio. Cum itaque 
hzc in Christo perspiciamus, fateamur ergo liuma- 
nam quoque in eo operationem esse. 

Alia actuum genera. Ut nuturarum, sic operatio - 
nu"n cum unione distinctio in Christo. — Actus 
etiam dicitur ** ea cogitatio, quz primum in nobis 
consurgit, estque simplex, nullamque habitudinem 
jwplicans operatio, mente secum ipsa οἱ occulte 
sensa sua producente, quibus sublatis ne mens 
quidem merito dici possit. Dicitur ctiam rursus 
acius, earum rerum qua animo cogitantur per 
serinonis prolationem patefactio et explicatio. Hic 
porro non jam simplex est et omni relatione so- 
lutus, quin potius in relatione consideratur, quia 


* Sup. lib. u; Max. Dial. cum Pyrrho. 
** Anast. Antioch. 


S. JOANNIS DAMASCENI 
tiones. dicimut. Nam uti Deus Patrique consub- A 8:5; καὶ τῷ ἩΠατρὶ ὁμοούσιος, 


16 Greci, non Latini. 


1043 
ὁμοίως» τὴν 
Oclav ἐνέργειαν , xal ὡς ἄνθρωπος γενόμενος xal 
ἡμῖν ὁμοούσιος, τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως τήν ἓν- 
έρχειαν. 

Ἰστέον δὲ ὡς ἄλλο ἐστὶν ἑνέργεια, xal ἄλλο ἓν- 
εργητ)χὸν, xal ἄλλο ἑνέργημα, xaX ἄλλο ὁ ἐνεργῶν b. 
Ἐνέργεια μὲν οὖν ἐστιν dj δραστικὴ καὶ οὐσιώδης 
τῆς φύσεως χίνησις * ἐνεργητικὸν δὲ, ἡ φύσις ἐξ ὃς 
ἑνέργεια πρόεισιν΄ ἑνέργημα δὲ, τὸ τῆς ἑνεργείας 
ἀποτέλεσμα * ἑνεργῶν δὲ, ὁ χεχρηµένος τῇ ἑνεργείφ, 
ἔτοι fj ὑπόστασις. Λέγεται δὲ xal ἡ ἐνέργεια, ἑνέρ- 
γηµα, χαὶ τὸ ἑνέργημα, ἑνέργεια, ὡς καὶ τὸ χτίσµα, 
κτίσις. Οὕτω γάρ φαµεν , πᾶσα ἡ κεἰσις , τὰ κτί» 
ὅµατα δηλοῦντες. 


Ἰστέον ὡς fj ἑνέργεια κἰνησίς ἐστι , xai ἐνεργεῖ- 
ται μᾶλλον ἢ ἐνεργεῖ, καθώς φησιν ὁ Θεολόγος T'pr- 
Ἱόριος ἓν τῷ περὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος Mr 
« El δὲ ἑνέργειά ἐστιν, ἑνεργηθήσεται δηλονότι, 
καὶ οὐχ ἐνεργήσει, xat ὁμοῦ τῷ ἑνεργηθῆναι, παύ- 
σεται. » 

Ast δὲ γινώσχειν, ὅτι καὶ αὑτὴ fj ζωὴ ἑνέργειά 
ἐστιν, καὶ fj πρώτη τοῦ ζώου ἑνέργεια) xai πᾶσα 
jj τοῦ ζώου οἰχονομία, fj τε θρεπτιχὴ xat αὐξητιχὴ, 
ἔγουν φυσικὴ, καὶ dj καθ ὁρμὴν Χίνησις, Ώτουν 
αἰσθητικὴ, χαὶ ἡ νοερὰ, xat ἡ αὐτεξούσιος χίνησι». 
Δυνάμεως δὲ ἀποτέλεσμα, fj ἑνέργεια. El οὖν πάνια 
ταῦτα θεωροῦμεν ἓν τῷ Χριστῷ, ἄρα xai ἀνθρω- 
πίνην ἑνέργειαν &m' αὐτοῦ φῄσομεν. 


Ἐνέργεια λέγεται, τὸ πρῶτον ἓν ἡμῖν συνιστά» 
µενον νόηµα * καὶ ἔστιν ἁπλῆ xal ἄσχετος ἑνέργσια, 
τοῦ νοῦ καθ) αὑτὸν ἁ ρανῶς τὰ ἴδια νοῄµατα προθαλ- 
λομένου, ὧν χωρὶς οὐδὲ νοῦς ἂν χληθείη δικαίως. 
Λέγεται δὲ πάλιν ἑνέργεια, χαὶ ἡ διὰ τῆς προφορᾶς 
τοῦ λόγου φανέρωσις xa ἑξάπλωσις τῶν νενοηµένων. 
Abc δὲ οὐχέτι ἄσχετός ἐστι χαὶ ἁπλῆ, ἁλλ kv σχέσει 
θεωρουµένη ix νοήματος xal λόχου συἈτεθειμένη. 
Καὶ αὐτὴ δὲ ἡ σχέσις, Άν ἔχει ὁ ποιῶν πρὺς sb Υινό- 
µενον, ἑνέργειά ἐστι καὶ αὑτὸ τὸ ἁποτελθύμε- 
vov (36) ἑνέρχεια λέχεται' xal τὸ μέν ἐστι ὀνχῆς 


** Orat. 37, aliquantum a principio. 


VARI LECTIONES, 


* Deest ὁμοίως in Regg. 6, et expunctum est in Colb. 5. 


a N. οὐσίας. 


b Deest articulus in Regg. 


6. et Colb. 1, in KR. 2127 et Colb. nomine, hic et infra legitur in neutro τὸ ἐνεργοῦν. 


NOTAE. 


jure subjiciantur anathemati ,| ut qui Christum in D nihil aliud eum definiisse, nisi naturalium operatie- 


duas personas secuerint. Non enim natura que mi- 
nime operatur , prorsus snbstiterit. Nünirum in 
primis Eutychianis displicebat Leouem naturam 
duplicem intulisse ex actione duplici : Agit utra- 
que [orma cum alterius communione quod proprium 


est. 

(36) Kal αὐτὸ τὸ àxocsA. Iusaque res effecta. Ad 
hanc ἑνεργείας acceptiouem Maximus, iu t. Il, ad 
Marin. revocat Anastasii Antioch. dictum, unam 
Christi ἑνέργειαν statuentis, tametsi φυσιχκὰς ἕνερ: 
γείας, naturales. actiones. plures doceret , aitque 


num indivulsam unionem οἱ effectum, τὸ Épyov 

καὶ τὴν πρᾶξιν, opus, inquam, et actionem, qua illa 
innotescunt. Operationem quippe habere rationes 
universalis, effectum. εἰ opus, particularis. Partica- 
lare autem, universalis nomine donari. Sed Anaste- 
sium ipsum audiamus ex fragmento, quod eap. t5 
Collect. reperi et quod Noster hic excripsit. "'Ava- 
cxaclou "Avttoyelac ix τοῦ περὶ ἐνεργειῶν . 
Anastasii Antiocheni, ex libro Be operationibus. 'Ài 
ἐπειδὴ πολύσηµός bati τῆς ἑνερχείας tj φωνὴ, wal 
τὸ ὁμώνυμον πλάνης πολλάκις αἴτιον γίνεται sol; 


1049 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. III 


1050 


µόνης, τὸ δὲ φυχῆς σώματι χεχρηµένης, τὸ δὲ, σώ- A ex cogitatione et sermone constat. Habitudo etiam 


µατος νοερῶς ἑφυχωμένου €, τὸ δὲ ἀποτέλεσμα. Ὁ 
νοῦς Υὰρ προθεωρήσας τὸ ἑσόμενον, οὕτω διὰ τοῦ 
σώματος ἑργάζεται. Τῆς ψυχῆς τοίνυν ἐστὶν f] ἠγε- 
µονία * κέχρηται γὰρ xal ὡς ὀργάνῳ τῷ σώματι, 
ἄγουσα τοῦτο καὶ ἰθύνουσα. Ἑτέρα δέ ἐστιν ἡ τοῦ 
σώματος ἑνέργεια, ἀγομένου ὑπὸ τῆς φΦυχῆς xal 
χινουμένου. Τὸ δὲ ἁποτέλεσμα, τοῦ μὲν σώματος, ἡ 
ἀφὴ. xal ἡ χράτησις, xal ἡ τοῦ ποιουµένου olovel 
περιένεξις΄ τῆς δὲ ψυχῆς, ἡ τοῦ γινομένου olovel 
µόρφωσις xal σχηματισμός’ οὕτω καὶ περὶ τοῦ 
Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, fj μὲν τῶν θαυμάτων 
δύναµις τῆς θεότητος αὐτοῦ ὑπᾶρχεν ἑνέργεια" f 
δὲ χειρουργία, xal τὸ θελῆσαι, xat τὸ εἰπεῖν, Θό.λω, 
παθαρίσθητε, τῆς ἀνθρωπότητος αὐτοῦ ὑπῆρχεν 


ja quam habet ille qui aliquid agit, ad id quo4 
efficitur, actus est ; ipsaque res quz fit, actus di- 
citur. Atque illud quidem auimz solius cst, hoc 
vero anima corpore utentis ; aliud corporis anima 
intelligente animati ; aliud denique ipsum effectum. 
Mens siquidem, cum prius id quod futurum est 
considerarit, ita demum per corpüs operatur : ae 
proinde anima principatum tenet. Utitur eniin 
corpore tanquam instrumento, ipsum agens ac 
moderans. Altera autem est corporis actio ab ani- 
ma gubernati et impulsi. Jam vero effectum, quod 
ad corpus attinet, tactus est, et in manus acceptio, 
atque ejus quod efficitur, veluti complexus ; quod 
autem ad animam, ejus quod efficitur veluti figu- 


ἑνέργεια. Αποτέλεσμα δὲ, τῆς μὲν ἀνθρωπίνης, ἡ B ratio et informatio. Ad hunc modum in Domino 


* Max. Tom. {1 Dogmat. ad Marin., p. 124. 


^ VARLE LECTIONES. 


ε Quidam codd. dvyop£vov. 


NOT &. 


πολλοῖς, ἀναγχαῖον διευχρινῆσαι ποσαχῶς ἡ ἑνέργεια 
γίνεται, χαὶ μὴ ἀπατώμεθα. ᾽Αχούσαντες μὲν óvó- 
µατος, παρελχόµενοι δὲ χατὰ τὸ εἰχὸς πρὸς σηµα- 
clay ἑτέραν, παρ᾽ ἣν ὁ λόγος. Λέγεται γὰρ ἑνέργεια 
τὸ πρῶτον Ev ἡμῖν συνιστάµενον κίνημα * χαὶ ἔστιν 
ἁπλη, xa ἄσχετος ἑνέργεια, τοῦ νοῦ xat' αὐτὸν 
ἀφανῶς ἴδια νοηµατα προδαλλοµένου, ὧν χωρὶς οὐδὲ 
νὺς ἂν χληθείη δικαίως. Λέγεται δὲ πάλιν ἐνέργεια, 
ἡ διὰ προφορᾶς τοῦ λόγου φανέρωσις, xat ἐξάτλω- 
οις τῶν νενοηµένων ' αὕτη δὲ οὐχέτ, ἄσχετος, xal 


ἁπλῆ, ἀλλ᾽ v σχέσειθεωρουµένη * xai γὰρ καὶ αὐτὴ (c 


ἠσχέσις, ἣν ἔχει πρὸς τὸ γινόµενον ὁ ποιῶν, ἑνέρ- 
γειά τἰς ἐστι. Καὶ αὐτὸ πάλιν τὸ ἀποτελούμενον 
ὑμοίως  οἷον ὡς ἐπὶ τῆς ἀρχιτεκτονιχκῆς, xal ναυ- 
πηγιχῆς ἔστιν ἰδεῖν. Ἡροεθεώρησαν γὰρ τὸ ἑσόμενον 
lv αὐτοῖς, τὴν οἰχίαν μὲν ὁ ἀρχιτέχτων, xal τὸ 
σοχάφος ὁ ναυπηγός ' εἶτα προῄγαγον εἰς qug τὸ 
γεγοηµένον * ἐχειρούργησαν πάλιν, xai ἀπετέλεσαν 

οὗ δοχεῖ σοι τούτων Έχαστον ἑνέργεια τοῦ ποι- 
ντος εἶναι. Καὶ τὸ µέν ἐστι φυχῆς ἁπλῶς, τὸ δὲ 
ψυχῆς σώματι χεχρημένης'ι τὸ δὲ σώματος νοερῶς 
ἐμφυχομένου" πλὴν τῆς ἑνεργείας ἀποτέλεσμα ὅ 
ἐστι του ἀνθρώπου. Τοιοῦτόν pot νόει, xal ἐπὶ τῶν 
προκειµένων ἡμῖν ζήτησιν ἐνεργειῶν τοῦ Σωτῆρος 
ἡμῶν ' ἐπεὶ χαὶ οἱ ἅγιοι ἡμῶν Πατέρες πολλάκις τῷ 
χατὰ τὸν χοινὸν ἄνθρωπον ἐχρήσαντο παραδείγματι, 
διασχοπούµενοι τῶν φύσξέων τὴν ἕνωσιν. "Ωσπερ 
οὖν ἄλλη μὲν ψυχῆς ἑνέργεια νοερᾶς, άλλη δδ 
εώματος, τὸ δὲ Ex τούτων xotvby, τοῦ ἐξ ἑχατέ- 
ρου ἐστὶ συνεστῶτος ἀνθρώπου, τὸν αὐτὸν τρή- 
πον χα) ἐπὶ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν τοῦ ἑνανθρωτή- 
σαντος Θεοῦ Λόγου νοουµεν. θείας μὲν ἑἐνεργείας, 
εὰς θείας ὁρῶντες olov τὸ πλᾶσαι τὸ ἴδιον σῶμα, 
χωρὶς ἀνδρὸς χοινωνίας &x παρθένου χόρης πᾶσαν φυ- 
σιχὴν ἀγνοούσης ἡδονὴν, τὸ µεταθάλλειν τὸ ὕδωρ εἰς 
οἶνον, ὁρμῆ μόνῃ θελήµατος, xat ὅσα τοιαῦτα. Αν- 
θρωπείας δὲ, τὴν ζωὴν αὐτὴν λέγω xaz' ἄνθρωπον, 
χαθ) f|v χινούµεθα πρὸς ὄρεξιν τροφῆς πρὸς a Ὄξησιν. 
Ἐνέρχεια γὰρ καὶ fj ζωὴ, xal ἡ πρώτη τοῦ ζώου 
ἑνέργεια εἰ δὲ μὴ ἑνέργεια τυχὸν, ὡς ἄν τινες 
ἴσως νοηθεῖεν, πάντως πάθος ' ὅπερ ἄτοπον. θὐκ- 
οὔν ἐνέργεια πάντως. ᾽ἁλλὰ ταῦτα θεωρήσαντες, 
ὥσπερ xai τὰς φύσεις ὅθεν πρόεισιν αἱ ἑνέργειαι, 
xai ἑνώσαντες αὐτὰς ἀλλήλαις, ὥσπερ Ex τῶν συν- 
ελθουσῶν φύσεων píav ἐθεωρήσαμεν ὑπόστασιν, 
ἁδιαίρετόν τε χαὶ ἀσύγχυτον, οὕτω xal ἐκ τῶν δια- 
doo" ἐνεργχειῶν τὸ ἁποτέλεσμα Év ἑνὸς Χριστοῦ 

9 θεωρούμεν. At quandoquidem actus operatio- 
ispe vocabulum multiplicis significationis est, ut ob 


ambiguitatem multi sepe fallantur, opere pretium 
est examinare quot modis actus dicitur; ne audito 
nomine decipiamur, et in significationem aliam ab 
ea quam sermo ferat, disirahamur. Operatio quippe 
dicitur primus ille motus, qui surgit in nobis, esique 
si: plez, nullam relationem importans, actus ; mente 
secum ipsa, introrsumque sensa sua producente, sine 
quibus ne mens quidem jure dici queat. Rursum ope- 
ralio dicitur, manifestatio et explicatio eorum que 
animo concipiuntur, per sermonis prolationem. Hac 
autem non jam immunis a relatione est, nec simpler, 
quin potius in relatione percipitur. Nam ipsa quoque 
relatio quam ille qui agit, habet ad id quod agitur, 
operalio seu actus quidam est, ut etiam. illud quod 
efficitur ; sicut videre licet in architectonica arte, el 
fabrili navium. Ante enim in semetipsis inspexere 
quod faciendum erat, puta architectus, domum, na- 
vium opifex, navem; tum id quod cogitarunt, adhi- 
bita manuum opera perfecerunt. ΑΠ non censes ho- 
rum quodlibet operationem esse. agentis? omnino 
plane. Atqui illud quidem anime solius; hoc vero 
animae corpore utenlis; istud demum corporis intel- 
ligente anima praediti, ac insuper actionis effectum, 
quod est hominis ipsius. Tale quid animo coniuere in 
actionibus Salvatoris nostri, de quibus nobisquastio 
proponitur. Nam et sancti Patres perspecta natura- 
rum unitione exemplum a communi hominum essentia 
sumpsere. ()uemad modum igitur alia est intelli- 
gentis animi operatio, alia corporis, atque id quod 
his efficitur, toti homini ex utroque constanti coi 
mune est: ejusmodi quidpiam in Salvatore nostro, 
Deo Verbo, qui nostri causa carnem assumpsit, anim- 
advertimus. Diviue quidem natura, dieinas opera- 
tiones videmus, ut cum ex puella Virgine, quo natu- 
ralem omnem libidinem ignorabat, proprium sibi 
corpus citra viri commercium effinxit ; cum solo vo- 
luntatis nutu aquam in. vinum transmutavit, et alia 
id genus: humane autem, ipsammet, inquam, qua 
propria hominis est, vitam, qua ad cibos appetendos 
accretionis ergo movemur. Vita quippe est operatio, 
et prima animalis operatio. Sin autem operutio non 
essel (quod quidam forsan animo fingerent) plane 
passio non foret ; quod absurdum est. Omnino tgitus 
operalio est; sed et.cum ista, u et naturas ex qai- 
bus operationes proficiscuntur, consideramus, simul- 
que conjungimus ; sicul ez una coeuntibus naturis 
personam unam sine dirisione et con(usione agnos- 
cimus, ita ex diversis etiam actionibus unius Christi 
effectum perspicimus. 


1017 


stantialis, divinam perzque operationem habebat; 
οἱ ut factus homo el cousubstantialis nobis, hu- 
manae quoque natura operationem 27. 

Atqui sciendum est aliud esse actum, sive ope- 
rationem, aliud esse id quod actuosum est, aliud 
effectum, aliud denique operantem. Actus enim est 
effüicax et substantivus auima motus, Actuosum 
est ipsa natura, ex qua operatio proficiscitur. Effe- 
ctum est illud quod actu efficitur. Tandem operans 
ille est qui actu utitur, sive persona. Porro non- 
nunquam actus ipse effectum dicitur, et vicissim 
eff:.ctum, actus, sicut κτίσμα, dicitur κτίσις. Di- 
cimus enim 3 πᾶσα ἡ χτίσις, quod est omnis crea- 
tio, ut res creatas significemus. 

Vocis ivé£pysta | multiplex acceptio. — Observan- 
dum etiam est, actum sive actionem, esse motito- 
nem, agique potius, quam agere, juxta atque Gre- 
gorius ait in oratione de Spiritu sancto *? : « Si au- 
tem est actio, agetur utique, non vero aget; et 
simul atque acta fuerit, desinct, » 

lllud etiam est advertendum, vitam quoque 
actum esse, imo primarium animalis actum ; quin 
el totam animalis functionem, sive nutriendi et 
crescendi virtutem, hoc est vegelatricem, sive mo- 
tun, qui fit per impulsum, id est sentientem, 931 
sive tandem motum intellectus ct liberi arbitrii. 
Actus autem est potentia perfectio. Cum itaque 
hzc in Christo perspiciamus, fateamur ergo huma- 
nam quoque in eo operationem esse. 

Alia actuum genera. Ut nuturarum, sic operatio - 
num cum unione distinctio in Christo. — Actus 
eliam dicitur ** ea cogitatio, qua primum in nobis 
consurgit, estque simplex, nullamque habitudinem 
jmplicans operatio, mente secum ipsa et occulte 
sensa sua producente, quibus sublatis ne mens 
quidem merito dici possit. Dicitur etiam rursus 
actus, earum rerum qua animo cogitantur per 
serinonis prolationem patefactio et explicatio. Hic 
porro non jam simplex est et omni relatione δο-- 
lutus, quin potius in relatione consideratur, quia 


*' Sup. lib. 11; Max. Dial. cum Pyrrho. ** Greci, non Latini. 


3* Anast. Antioch. 


S. JOANNIS DAMASCENI 
tiones. dicimus. Nam uti Deus Patrique consub- A 8:5; καὶ τῷ Ἡατρὶ ὁμοούσιος, 


1043 
ópolto * τὴν 
θείαν ἑνέργειαν , xal ὡς ἄνθρωπος γενόμενος xal 
ἡμῖν ὁμοούσιος, τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως * τῶν ἐν- 
έργειαν. 

Ἰστέον δὲ ὡς ἄλλο ἐστὶν ἑνέρχγεια, καὶ ἄλλο ἑν- 
εργητικὸν, xal ἄλλο ἐνέργημα, xal ἄλλο ὁ ἐνεργῶν 5. 
Ἐνέργεια μὲν οὖν ἐστιν ἡ δραστικὴ καὶ οὐσιώδης 
τῆς φύσεως χίνησις * ἑνεργητικὸν δὲ, ἡ φύσις ἐξ ἧς 
ἑνέργεια πρόεισιν΄ ἑνέργημα δὲ, τὸ τῆς ἑνεργείας 
ἀποτέλεσμα * ἑναργῶν δὲ, ὁ χεχρηµένος τῇ ἑνεργείφ, 
ἔτοι ἡ ὑπόστασις. Λέγεται δὲ xal ἡ ἑνέργεια, ἑνέρ- 
γηµα, xal τὸ ἐνέργημα, ἑνέργεια, ὡς καὶ τὸ χτίσμα, 
χτίσις. Οὕτω γάρ qapev , πᾶσα ἡ κτίσις, τὰ χτί. 
σµατα δηλοῦντες. 


Ἰστέον ὡς fj ἑνέργεια χἰνησίς ἔστι, xax ἐνεργεῖ- 
ται μᾶλλον f| ἐνεργεῖ, καθώς φησιν ὁ Θεολόγος Ερη" 
Ἱόριος ἓν τῷ περὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος Me: 
« Ei δὲ ἑνέργειά ἐστιν, ἑνεργηθήσεται δηλονότι, 
xai οὐκ ἑνεργήσει, xat ὁμοῦ τῷ ἑἐνεργηθῆναι, παύ- 
σεται. ) 

Asl 6k γιώσχειν, ὅτι xal αὑτὴ fj Qoh ὀνέργειά 
ἐστιν, xal dj πρώτη τοῦ ζώου ἑνέργεια" xoi πᾶσα 
fj τοῦ ζώου οἰκονομία, fj τε θρεπτικἡ xal αὐξητιχὴ, 
Έγουν φυσικὴ, καὶ d καθ ὁρμὴν Χίνησις, fy ouv 
αἰσθητικὴ, xat ἡ νοερὰ, xal fj, αὐτεξούσιος χίνησις. 
Δυνάμεως δὲ ἀποτέλεσμα, fj ἐνέργεια. El οὖν πάντα 
ταῦτα θεωροῦμεν ἐν τῷ Χριστῷ, ἄρα xai ἀνθρω» 
πίνην ἑνέργειαν ἐπ᾽ αὐτοῦ φἠσομεν. 


Ἐνέργεια λέγεται, τὸ πρῶτον ἐν ἡμῖν συνιστά” 
µενον νόημα’ καὶ ἔστιν ἁπλῆ xal ἄσχετος ἑνέργτια, 
τοῦ νοῦ καθ) αὐτὸν ἀρανῶς τὰ ἴδια νοήματα προδαλ- 
λομένου, ὧν χωρὶς οὐδὲ νοῦς ἂν χληθείη δικαίως. 
Λέγεται δὲ πάλιν ἑνέργεια, xal fj διὰ τῖς προφορᾶς 
τοῦ λόγου φανέρωσις xax ἑξάπλωσις τῶν νενοηµένων. 
Αὕτη δὲ οὐχέτι ἄσχετός ἐστι xat ἁπλῆ, ἀλλ’ kv σχέσει 
θεωρουµένη ἐκ νοήµατος καὶ λόγου συἈτεθειμένη. 
Καὶ αὐτὴ δὲ ἡ σχέσις, ἣν ἔχει ὁ ποιῶν πρὺς τὸ γινό- 
µενον, ἑνέργειά ἐστι" καὶ αὐτὸ τὸ ἀποτελούμι- 
voy (20) ἐνέργεια λέγεται’ xal τὸ µέν ἐστι qiie 


** Orat. 37, aliquantum a principio. 


VARIE LECTIONES. 


* Deest ὁμοίως in Regg. 6, οἱ expunetum est in Colb. 4. 


α N. οὐσίας. b Deest articulus in Regg. 


6, et Colb. 1, in &.. 2127 et Colb. nomine, hic et infra legitur in neutro τὸ ἐνεργοῦν. 


NOTAE. 


jure. subjiciantur anathemati ,| ut qui Christum in D nihil aliud eum deflniisse, nisi naturalium operatie- 


duas personas secuerint. Non enim nalura qua mi- 
nime operatur, prorsus substiterit. Nünirum in 
primis Eutychianis displicebat Leonem naturam 
duplicem intulisse ex actione duplici : Agit utra- 
que [orma cum alterius communione quod propriwun 


est. 
(36) Καὶ αὐτὸ τὸ ἁποτε.. βραφνο res effecta. Ad 
hanc ἑνεργείας acceptionem Maximus, inu t. Hl, ad 
Marin. revocat Anastasit Antioch. diclum, unam 
Christi ἑνέργειαν statuentis, tametsi φυσικὰς ἑνερ- 
γείας, naturales. actiones. plures docerct , aitque 


num indivulsam unionem et effectum, τὸ ἔργον 

καὶ τὴν πρᾶξιν, opus, inquam, et actionem, qua illa 
innotescunt. Operationem quippe habere rationem 
universalis, effectum et opus, particularis. Particu- 
lare autem, universalia nomine donari. Sed Anaste- 
sium ipsum audiamus ex fragmento, quod eap. 13 
Collect. reperi et quod Noster hic excripsit. Ἄνα- 
στασίου Αντιοχείας kx τοῦ περὶ ἐνεργειῶν 
Anastasii Antiocheni, ex libro Be operationibus. " 
ἐπειδὴ πολ)άημός bat: τῆς ἑνερχείας ἡ φωνὴ, v 
τὸ ὁμώνυμον πλᾶνης πολλάκις αἴτιον γίνεται τοῖς 


DE FIDE ORTIIODOXA LIB. III 


1050 


, Ξὸ δὲ φυχῆς σώματι xeypnpévrc, τὸ δὲ, σώ- A ex cogitatione et sermone constat. Habitudo etiam 


νοερῶς ἑφυχωμένου *, τὸ δὲ ἀποτέλεσμα. Ὁ 
ἂρ προθεωρήσας τὸ ἑσόμενον, οὕτω διὰ τοῦ 
τος ἐρτάζεται. Τῆς φυχῆς τοίνυν ἐστὶν f) ἡγε- 
κέχρηται Υὰρ xal ὡς ὀργάνῳ τῷ σώματι, 
X τοῦτο xat ἰθύνουσα. Ἑτέρα δὲ ἐστιν ἡ τοῦ 
ος ἑνέργεια, ἀγομένου ὑπὸ τῆς φυχῆς xal 
vou. Τὸ δὲ ἁποτέλεσμα, τοῦ μὲν σώματος, ἡ 
eai dj χράτησις, xal ἡ τοῦ ποιουµένου οἱονεὶ 
εξις ^ τῆς δὲ ψυχῆς, ἡ τοῦ γινομένου olovet 
Mig xai σχηματισμός: οὕτω xal περὶ τοῦ 
υ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἡ μὲν τῶν θαυμάτων 
u$ τῆς θεότητος αὐτοῦ ὑπΏῆρχεν ἑνέρχεια' f 
ῥρουργία, xat τὸ θελῆσαι, xai τὸ εἰπεῖν, θέλω, 
έσθητι, τῆς ἀνθρωπότητος αὐτοῦ ὑπηρχεν 


illa quam habet ille qui aliquid agit, ad id quod 
efficitur, aclus est ; ipsaque res quz ftt, actus di- 
citur. Atque illul quidem auimz solius cst, hoc 
vero anime corpore utentlis ; aliud corporis anima 
intelligente animati ; aliud denique ipsum effectum. 
Mens siquidem, cum prius id quod futurum est 
considerarit, ita demum per corpüs operatur : ae 
proinde anima principatum tenet. Utitur eniin 
corpore tanquam instrumento, ipsum agens ac 
moderans. Altera autem est corporis actio ab ani- 
ma gubernati et impulsi. Jam vero effectum, quod 
ad corpus attinet, tactus est, et in manus acceptio, 
atque ejus quod efficitur, veluti complexus ; quod 
aulem ad animam, ejus quod efficitur veluti. figu- 


42. ᾽Αποτέλεσμα δὲ, τῆς μὲν ἀνθρωπίνης, ἡ B ratio et informatio. Ad hunc modum in Domino 


lax. Tom. [1 Dogmat. ad Marin., p. 124. 


^ VARLE LECTIONES. 


aidam codd. φυχοµένου. 


NOT &. 


€» ἀναγχαῖον διευχρινῆσαι ποσαχῶς fj ἑνέργεια 
:, xaX μὴ ἁπατώμεθα. ᾿Αχούσαντες μὲν ὁνό- 
» παρελχόμενοι δὲ κατὰ τὸ εἰχὸς πρὸς σηµα- 
ἱτέραν, παρ᾽ ἣν ὁ λόγος. Λέγεται γὰρ ἑνέργεια 
xtov ἐν ἡμῖν αυνιστάµενον χίνηµα ^ xal ἔστιν 
xai ἄσχετος ἑνέργεια, τοῦ νοῦ χατ’ αὐτὸν 
€ ἴδια νοῄµατα προδαλλοµένου, ὧν χωρὶς οὐδὲ 
Iv κληθείη διχαίως. Λέγεται δὲ πάλιν ἑνέργεια, 
προφορᾶς τοῦ λόγου φανέρωσις, xat ἑξάπλω- 
M νενοηµένων ΄ αὕτη δὲ οὐχέτι ἄσχετος, xal 


ἀλλ kv σχἐσειθεωρουµένη ’ καὶ γὰρ καὶ αὐτὴ (c 


πς, ἣν ἔχει πρὸς τὸ γινόμενον ὁ ποιῶν, ἑνέρ- 
εἰς ἐστι. Καὶ αὐτὸ πάλιν τὸ ἀποτελούμενον 
$* οἷον ὡς ἐπὶ τῆς ἀρχιτεκτον,κῆς, xal ναυ- 
fc ἔστιν ἰδεῖν. Προεθεώρησαν γὰρ τὸ ἑσόμενον 
ποῖς, τὴν οἰχίαν μὲν ὁ ἀρχιτέχτων, xal τὸ 
€ ὁ ναυπηγός εἶτα προήγαγον εἰς φῶς τὸ 
αένον * ἐχειρούργησαν πάλιν, xat ἀπετέλεσαν 
Ü δοχεῖ σοι τούτων ἔχαστον ἑνέργεια τοῦ ποι- 
; εἶναι. Καὶ τὸ µέν ἐστι φυχῆς ἁπλῶς, τὸ δὲ 
: δώματι κχεχρηµένης | τὸ δὲ σώματος νοερῶς 
rtogévou* πλην τῆς ἑνεργείας ἀποτέλεσμα ὅ 
ου ἀνθρώπου. Τοιοῦτόν pot νόει, xal ἐπὶ τῶν 
εμένων ἡμῖν ζήτησιν ἑνεργειῶν τοῦ Σωτῆρος 
* ἐπεὶ χαὶ οἱ ἅγιοι ἡμῶν Πατέρες πολλάκις τῷ 
τὸν χοινὸν ἄνθρωτον ἐχρήσαντο παραδείγματι, 
ρπούμενοι τῶν φύσέων τὴν ἕνωσιν. "one 

Άλλη μὲν ψυχῆς ὀἑνέργεια νοερᾶς , ἄλλη ὃ 

τος, tb δὲ ix τούτων κχοινὸν, τοῦ ἐξ ἑχατέ- 
ἰστὶ συνεστῶτος ἀνθρώπου, τὸν αὐτὸν τρύ- 
καὶ ἐπὶ τοῦ Σωτήρος ἡμῶν τοῦ ἑνανθρωπή- 
κ θεοῦ Λόγου νοουµεν. Θείας μὲν ἑνεργείας, 
εἴας ὁρῶντες  οἷον τὸ πλᾶσαι τὸ ἴδιον σῶμα, 
,ἀνδρὸς χοινων/ας Ex παρθένου χόρης πᾶσαν qu- 
'ἀγνοούσης ἡδονὴν, τὸ µεταθάλλειν τὸ ὕδωρ εἰς 
, ὁρμὴ μόνη θελήµατος, xaX ὅσα τοιαῦτα. Ἂν- 
είας δὲ, τὴν ζωὴν αὐτὴν λέγω xax! ἄνθρωπον, 
fjv χινούμεθα πρὸς ὄρεξιν τροφῆς πρὸς αὐδησιν. 
"yeu γὰρ xal 3j Qo? xal fj πρώτη τοῦ ζώου 
εια” εἰ Ob μὴ ἑνέρχεια τυχὸν, ὡς ἄν τινες 
νοηθεῖεν, πάντως πάθος ' ὅπερ ἄτοπον. Οὐκ- 
νέργεια πάντως. ᾽Αλλὰ ταῦτα θεωρήσαντες, 
p xoi τὰς φύσεις ὅθεν πρόεισιν αἱ νέργειαι, 
νώσαντες αὐτὰς ἀλλήλαις, ὥσπερ Ex τῶν συν- 
ισῶν φύσεων µίαν ἐθεωρήσαμεν ὑπόστασιν, 
ῥετόν τε xal ἀσύγχντον, οὕτω xal ἐκ τῶν δια: 
Ν ἐνερχειῶν τὸ ἀποτέλεσμα ἓν ἑἓνὸς Χριστοῦ 
θεωροῦύμεν. Af quandoquidem actus operatio- 
vocabulum multiplicis significationis est, ut ob 


ambiguitatem multi sepe fallantur, opere pretium 
est examinare quot modis actus dicitur ; ne audito 
nomine decipiamur, et in significationem aliai ab 
ea quam sermo ferat, distrahamur. Operatio quippe 
dicitur primus ille motus, qui surgit in nobis, estque 
si plez, nullam relationem importans, actus ; mente 
secum ipsa, introrsumque sensa sua producente, sine 
quibus ne mens quidem jure dici queat. Rursum ope- 
ratio dicitur, manifestatio et explicatio eorum que 
animo concipiuntur, per sermonis prolationem. Hac 
autem non jam immunis a relatione est, nec simplex, 
quin potius in relatione percipitur. Nam ipsa quoque 
relatio quam ille qui agit, habet ad id quod agitur, 
operalio seu aclus quidam est, ut eiiam illud quod 
efficitur ; sicut videre licet in architectonica arte, et 
fabrili navium. Ante enim in semetipsis inspexera 
quod (aciendum erat, puta architectus, domum, na- 
tium opifex, navem; tum id quod cogitarunt, adhi- 
bita inanuum opera perfecerunt. ΑΠ non censes ho- 
rum quodlibet operationem esse agentis? omnino 
plane. Atqui illud quidem anime solius; hoc vero 
anime corpore utenlis; istud demum corporis intel- 
ligente anima praditi, ac insuper actionis effectum, 
quod est hominis ipsius. Tale quid animo con(uere in 
actionibus Salvatoris nostri, de quibus nobisquestio 
proponitur. Nam el sancti. Patres perspecta natura- 
rum unitione exemplum a communi hominum essentia 
sumpsere.. ()uemad modum igitur alia est. intelli- 
gentis animi operatio, alia corporis, atque id quod 
his e(ficitur, toti homini ex utroque constanti com- 
mune est: ejusmodi quidpiam in Salvatore nostro, 
Deo Verbo, qui nostri causa carnem assumpsit, anim- 
advertimus. Divine quidem nature, divinas opera- 
tiones videmus, ut cum ez puella Virgine, qua natw- 
ralem omnem libidinem ignorabal, proprium sibi 
corpus citra viri commercium effinzit; cum solo vo- 
luntatis nutu aquam in vinum transmutavit, et alia 
id genus: humane autem, ipsammet, inquam, qua 
propria hominis est, vitam, qua ad cibos appetendos 
accretionis ergo movemur. Vita quippe est operatio, 
et prima animalis operatío. Sin autem operatio non 
esset (quod quidam [orsan animo fingerent) plane 
passio non foret ; quod absurdum est. Omnino igitur 
operatio est; sed et.cum ista, ut et naturas ez qai- 
bus operationes proficiscuntur, consideramus, simul- 
que comjungimus ; sicut ex una coeuwntibus naturis 
personam unam sine divisione et con[usione aguos- 
cimus, ita ex diversis etiam actionibus unius Christi 
effecium perspicimus. 


1051 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1005 


quoque nostro Jesu Christo, virtus miraculorum A τῶν ἄρτων χλάσις, τὸ ἀχοῦσαι τὸν λεπρὺν τὸ, Θέλω 


divinitatis ipsius actus erat; αἱ manuum opera, el 
velle, et dicere, Volo, mundare **, humanitatis ip- 
sius erat actio : opus autem, siquidem humanam 
naturam spectes, panum fractio **, quodque lepro- 
sus audierit, Volo; si autem divinam, panum multi- 
plicatio, leprosi mundatio. Utraqueenim actione, hoc 
est anime et corporis, unam el eamdem, cognatam, 
et qualem, divinam operationem ostendebat. Sicut 
enim ipsius naturas inter seunilas sequeinvicem per- 
vadentes agnoscimus, rec tamen propterea distinc- 
tionem earum inficiamur, qnin eas numeramus, licet 
divisionis expertes noscamus; sic et voluntatum 
et actionum; 939 tum conjunctionein, tum etiam 
distinctionem agnoscimus, sicque eas numeramus, 
ut tamen divisionem non inducamus. Ut enim caro, 
quamvis deitate donata, non tamen natura su 
proinde mutationem subiit ; eodem modo, licet 
voluntas οἱ actio divinitate affectis sint, nou tamen 
a finibus suis excesserunt. Unus enim, idemque 
hoc est, divino et humano, vult et agit. 

Cum itaque dux in Christo naturz sint, duas 
quoque in eo actiones dicere necesse est. Quoruimm 
enim diversa natura est, horum quoque dispar est 
actio ; et contra, quorum natura eadem est, liorum 
et actio eadem : quorum autem una est actio, lio- 
rum etiam, secundum Patres divinorum sermonum 
interpretes, una est essentia **, ltaque duorum 


alterum sit oportet, aut unam actionem in Christo 


dicentes, unam quoque essentiam dicamus ; aut, 


τῆς δὲ θείας, ὁ τῶν ἅρτων πληθυσμὸς, xaX ἡ τοῦ 
λεπροῦ χάθαρσις. Δι’ ἀμφοτέρων γὰρ. διά τε τῆς 
ΨυχιχΏς ἑνεργείας xal τοῦ σώματος, μίαν καὶ «ty 
αὐτὴν συγγενη καὶ ἴσην ἐνεδείχνυτο αὗτου τὴν 
θείαν ivépystav. Ὥσπερ γὰρ τὰς φύσεις ἠνωμέ- 
va; Ὑινώσχομεν, xal τὴν ἐν ἀλλήλαις ἐχούσας 
περιχώρησιν, xat τὴν τούτων διαφορὰν οὐχ ἀρνού- 
µεθα, ἀλλὰ xal ἀριθμοῦμεν, xal ἁδιαιρέτους ταύ- 
τας γινώσχοµεν, οὕτω καὶ τῶν θεληµάτων, χααὶ 
τῶν ἐνεργειῶν, xat τὸ συναφὲς γινώσχοµεν, xal τὸ 
διάφορον ἐπιγινώσχομεν, xat ἀρ:θμοῦμεν, xat δια(- 
ρεσιν οὐχ εἰσάγομεν. "Ov τρόπον γὰρ dj σὰρᾶ xo 
τεθέωται, χαὶ μεταθολὴν τῆς οἰχείας οὗ πἐπονθε 
φύσεως, τὸν αὐτὸν τρόπον xat τὸ θέλημα x3 id 


B ἑνέργεια καὶ τεθέωνται xol τῶν οἰχείων οὐχ ἐξ- 


ἰστανται ὄρων: εἷς γάρ ἐστιν, ὁ τοῦτο χἀκεῖνο ὧν, 
καὶ οὕτως χἀχείνως, fizot θεϊχῶς τς xal ἀνθρωπί- 
νως, θέλων xal ἐνεργῶν. 


est, qui et hoc, et illud est ; et hoc εἰ illo modo, 


Δύο τοίνυν τὰς ivepyelaz ἐπὶ Χοιστοῦ λέχειν àve- 
γχαῖον διὰ τὸ διττὸν τῆς φύσεως. "v γὰρ t φύσις 
ταρηλλαγμένη, τούτων διάφορος d 1j ἑνέργεια, xai 
ὧν fj ἑνέργεια παρηλλαγμένη, τούτων ἡ φύσις διά- 
φορος. Καὶ τὸ ἀνάπαλιν, ὧν ἡ φύσις fj αὑτὴ, τούτων 
καὶ ἡ ἑνέργεια dj αὑτὴ, καὶ ὧν ἡ ἑνέργεια µία, τού- 
των xai fj οὐσία µία, κατὰ τοὺς θεηγόρους * Πατέ- 
ρας. 'Av&vxm τοίνυν δυοῖν θάτερον, ἢ µίαν ἑγέργειαν 
ἐπὶ Χριστοῦ λέγοντας, µίαν λέγειν καὶ τὴν οὐσίαν, 


$i veritatis studiosi sumus, duasque essentias ex C ?|, εἴπερ τΏς ἀληθείας ἐχόμεθα, xat δύο τὰς οὐσίας 


Evangelii et Patrum doctrina confitemur, duas iti- 
dem actiones consentanee 638 comitantes fateamur. 
'Nam cum divinitatis ratione Patri consubstantialis 
sit, »qualis quoque quantum ad actionem erit. Λο 
pursus, cum idein ratione humanitatis nobis sit con- 
substantialis, par eliam quantum ad operationein 
erit. Ait. quippe beatus Gregorius episcopus Nysse- 
nus ** :« Quorum actio una est, horum prorsus et vis 
eadem. » Omnis enim actus et operatio est potentiae 
perfectio. Fieri porro nequit, ut increat2 el creatze 
naturz una sit natura, vis et operatio. Quod siunam 
jn Chiristo actionem dixerimus, nihil afferri poterit, 
quin Verbi divinitali animz intelligentis affectio- 
nes, puta metum, moerorem, et mortis angores 
attribuamus. 

Adversariorum  evasio. Auctoris instantia. — Si 
dixerint 55, equidem sanctos Patres, cuin de Trini- 
tate disputarent, lioc adstruxisse, « quoruni una sit 
essentia, eorum et unam actionem esse : el quorum 
dispar sit essentia, horum quoque disparem esse 
actionem ; » sed non z::quum esse, ut ea qua de di- 
vinitate dicuntur, ad incarnationem delorqueamus ; 


33 Matth. vit, ὂ. ?* Joan. vi, 11. 
hyp. Est etiam inter Dasil. 43. 


» Videsis PP. loca act. 10 sext, synodi 
* Max. Dial. cum Pyrrho. 


εὐαγγελικῶς τε xal πατρικῶς ὁμολοχοῦμεν, 020 xaX 
τὰς ἑνεργείας χαταλλ]λως αὐτοῖς ἐπομένους συν- 
ομολογεῖν, Ὁ μοούσιος γὰρ ὧν τῷ θεῷ χαὶ Πατρὶ κατὰ 
τὴν θεότητα, ἴσος ἔσται xol κατὰ τὴν ἑνέρχειαν f. 
Ὁμοούσιος δὲ (v ἡμῖν ὁ αὐτὸς χατὰ τὴν ἀνθρωπό- 
τητα, ἴσος ἔσται καὶ κατὰ τὴν ἑνέργειαν. Φησὶ γὰρ 
ὁ µαχάριος Γρηγόριος, ὁ Νυσσαέων ἐπίσκοπος * «Ὡν 
ἡ ἑνέργεια µία, τούτων πάντως xat dj δύναμις ἡ 
αὐτὴ.» Πᾶσα γὰρ ἑνέργεια δυνάμεώς ἔστιν ἁποτέ- 
λεσμα. ᾽Αδύνατον δὲ ἀχτίστου xal χτιστῆς φύσεως 
µίαν φύσιν, f| δύναμιν, ἡ ἐνέργειαν εἶναι. Et δὲ μίαν 
Χριστοῦ τὴν ἑνέργειαν εἴποιμεν, τῇ τοῦ. Λόγου θεό- 
τητι προσάψοµεν τῆς νοερᾶς ψυχῆς τὰ πάθη, φόδο 
φημὶ, καὶ λύπην, xaX ἀγωνίαν. 


El δὲ λέγοιεν, ὡς περὶ τῆς ἁγίας Τριάδος διαλεγό- 
µενοι οἱ Πατέρες οἱ ἅγιοι ἔφασαν 8 * «Ὡν fj οὐσία pia, 
τούτων χαὶ ἡ ἐνέργεια µία, xal ὧν διάφορος ἡ οὐσία, 
τούτων διάφορος xai dj ἐνέργεια, » καὶ ὡς οὗ χρὴ 
τὰ τῆς θεολογίας ἐπὶ τὴν οἰχονομίαν μετάχειν» 
ἐροῦμεν, εἰ ἐπὶ τῆς θεολογίας µόνον εἴρηται: τοῖς 
Πατράσι, xai οὐκ ἔστι καὶ μετὰ τὴν σάρχωσιν τῆς 


33 Orat. denatura e& 


VAlU AS LECTIONES. 
4 Cod, S. Hil. ex emend. χαὶ διάφορος. «Πορ. 2, Colb. 1 θεοφόρους. N. ἁγίας. f Edit. hic οἱ infra ; 


κατ᾽ ἑνέργειαν. 6 ἔρησαν. R. 1 ἔφθασαν. 


1053 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. III. 


1054 


ἑνεργείας ὁ Υἱὸς τῷ Πατρὶ τῆς αὐτῆς , οὐδὲ τῆς A his ita respondebimus : Si de divinitate solum hoe 


αὐτῆς ἔσται οὐσίας. Τίνι δὲ ἀπονεμοῦμεν τό 'O 
Πατήρ µου ἕως ἄρτι ἑργάζεται, κἀγὼ ἐργάζομαι, 
xal* "A ἂν β.Ιέπει τὸν Πατέρα ποιοῦντα, ταῦτα 
. xal ὁ Yiéc ὁμοίως ποιεῖ, xal* El ἐμοὶ οὐ πι- 
στεύετε , τοῖς ἔργοις µου πιστεύσατδ, xal* Τὰ 
ἔρια, d à&yo ποιῶ, μαρτυρεῖ περὶ ἐμοῦ, xal* 
Ὥσπερ ὁ Πατὴρ ἑγείρει τοὺς γεχροὺς καὶ ζωο- 
χοιεῖ, οὕτω xal ὁ Υἱὸς, οὓς θέ.Ίει ζωοποιεῖ, Ταῦτα 
γὰρ πάντα οὗ µόνον ὁμοούσιον xal μετὰ σάρχωσιν 
τῷ Πατρὶ δείχνυσιν αὐτὸν, ἀλλὰ χαὶ τής αὐτῆς ἕνερ- 
γείας. 


Καὶ πάλιν εἰ ἡ περὶ τὰ ὄντα πρόνοια οὐ µόνον 
Πατρὸς xai ἁγίου Πνεύματος, ἀλλὰ xal τοῦ  Yloo 
ἐστὶ xat μετὰ τὴν σάρχωσιν, ἑνέργεια δὲ τοῦτό 
ἐστιν ἄρα χαὶ μετὰ τὴν σάρχωσιν τῆς αὑτῆς ἐστιν 
ἑνεργείας τῷ Πατρἰ. 

El δὲ £x τῶν θαυμάτων τῆς αὐτῆς οὐσίας ὄντα τῷ 
Πατρὶ τὸν Χριστὸν ἔγνωμεν, ἐνέργεια δὲ θεού τυγχά- 
νει τὰ θαύματα, ἄρα μετὰ σάρχωσ.ν τῆς αὐτῆς Evep- 
χείας ἐστὶ τῷ Πατρἰ. 


Εἰ δὲ µία ἑνέρχεια τῆς Οεότητος αὐτοῦ xa τῆς. 


σαρχὸς αὐτοῦ, σύνθετος ἔσται, xal ἔσται, 7| ἑ-έρας bh 
ἑνεργείας παρὰ τὸν Πατέρα, f) xot ὁ Πατὴῆρ συν- 
θέτου ἐνεργείας ἔσται. El δὲ συνθέτου ἑνεργείας, 
δῆλον ὅτι xaY φύσεως. 

El δὲ εἴποιεν, ὅτι τῇ ἑνεργείᾳ πρόσωπον συνεισ- 
άγεται, ἐροῦμεν, ὅτι el τῇ ἐνεργεία πρόσωπον συνεισ- 


a Patribus dictum est, ac non etiam post incarna» 
tionem Filius eamdem quam Pater actionem habet *!, 
profecto nec ejusdem cum eo substanti:x erit. At cui 
tandem illud assignabimus : Pater meus usque modo 
operatur, et ego operor 33, et : Que videt Patrem [α- 
cientem, hec et Filius similiter facit **, ev: Si mi- 
hi non creditis, operibus 9339 meis credite *, et: 
Opera que ego facio ipsa testimonium perhibent de 
me *', et : Sicut Pater suscitat mortuos el vivificat : 
ita et Filius quos vult, vivificat **? Hzc enim omnia 
non modo eum, etiam posl incarnationem, Patri 
consubstantialem esse ostendunt, sed et. eamdem 
cun illo actionem servare. 

Àc rursus, si providentia totius universi, uon 


B solum ad Patrem et Spiritum sanctum, sed etiam 


ad Filium, necnon post incarnationem spectat, 
profecto cum ipsa sit actio, sequitur eum eamdem 
cum Patre actionera habere. 

Quod si ex editis miraculis Christum ejusdem 
cum Patre essentie esse comperimus, Dei vero 
actiones miracula sunt; oporlet ul etiam post in- 
carnationen) ejusdem cum Patre actionis sit. 

Quod si una divinitatis et carnis ipsius actio est, 
h»c composita erit, atque ita, aut diversaim ille 
a Patre actionem habebit, aut etiam Patris actio 
composita erit. Si composita ipsius aclio fuerit, 
sane et natura. 

Non inferri ex actione personam, vel vicissim. — 
Quod si contendant una cum actione personam in- 


ἀγεται͵, χατὰ τὴν εὔλογον ἀντιστροφὴν xaX τῷ προσ- C duci, tum subjungamus *^ : Si una cum actione 


ώπῳ ἑνέργεια συνεισαχθήσεται΄ xal ἔσονται ὥσπερ 
ερία πρόσωπα, ftot ὑποστάσεις, τῆς ἁγίας Τρ:άδος, 
οὕτω xal «pet; ἑνέργειαι, 7) ὥσπερ µία ἑνέργεια, 
οὕτω ἓν πρόσωπον xal µία ὑπόστασις. Οἱ ck ἅγιοι 
ΙΠατέρες συμφώνως εἰρήχασι, τὰ τῆς αὐτῆς οὐσίας, 
χαὶ τῆς αὐτῆς εἶναι ἐνεργείας. - 


persona inducitur, consentaneum vicissim est, ut 
el una eum persona actio inferatur. Atque ita fiet, 
ut sicut tres sunt personz, sive tres sancte Trini- 
tatis hypostases, sic Lres quoque actiones sint : aut 
conira, quemadmodum una est actio, ita una quo- 
que persona, et liypostasis. Atqui sancti Patres hoc 


una voce docuerunt, ea qua ejusdem substantiz sunt, ejusdem quoque actionis esse. 


Ἔτι δὲ, εἰ τῇ ἑνεργείᾳ πρόσωπον συνεισάγεται, 
οἱ µήτε ulav, µήτε δύο Χριστοῦ τὰς ἑνεργείας λέγειν 
θεσπίσαντες, οὔτε ἓν πρόσωπον αὐτοῦ λέγειν, οὔτε 
δύο προσέταξαν. 

Καὶ ἐπὶ τῆς πεπυρακτωμέντς δὲ µαχαίρας, ὥσπερ 
el φύσεις σώζονται τοῦ τε πυρὸς xal τοῦ σιδήρου, 
οὕτω xa δύο ἑνέρχειαι, καὶ τὰ τούτων ἀποτελέσματα. 
Ἔχει μὲν γὰρ, ὁ μὲν σίδηρος τὸ τμητιχὸν, τὸ δὲ 
πὈρ, τὸ χαυστικὸν, xai ἡ τομὴ μὲν, τῆς τοῦ σι- 
δίρου ἑνεργείας ἐστὶν ἀποτέλεσμα, fj δδ χαῦσις, 
τῆς τοῦ πυρός’ xal σώζεται τὸ τούτων διάφορον Ev 
4f χεχαυμένῃ τομῇ, xal ἐν τῇ τετμημένῃ χκαύσει, 
εἰ χαὶ µήτε ἡ χαῦσις τῆς τομῆς δίχα γίγνοιτο μετά 
«hv Ἑνωσιν, μήτε dj topi δίχα τῆς χαὔσεως᾽ xai 
ob:s διὰ τὸ διττὸν τῆς φυσιχῆς ἑνεργείας 020 πε- 


9 Mar. Dial. cum Pyrrho ibid. 


35 Joan. v,17. 
v,91. ** Max. ibid. 


Deinde vero, si persona una cum actione infer- 
tur, qui nec unam, nec duas Christi actiones di- 
cendas prascripserunt, proinde neque personam 
unam, neque duas dicere praz:ceperunt, 

Exemplum Basilio aliisque familiare, — Sed 
ei in candenti gladio, uti tum ignis, lum ferri 
nature servantur **, ila et dua actiones, et 
earum effecta. Nam et ferrum secandi, el ignis 
urendi vim habent; ut sectio quidem actionis 
ferri opus sit, ustio autem ignis : ac discri- 
men, tum in ferri ardenti sectione, tum in secta 
ustione servatur ; tametsi post hujusmodi unionem, 
nec ustio citra sectionem sil, nec sectio sine ustione : 
nec quia duplex est naturalis actio, duos proinde 
candentes gladios dicimus ; nec rursus, quia unvs 
M jpid. 25.  ** Joan, 


9? jbid. 19. 9 Joan. v, 21. 


^ Maxim. lib. De duab. vol. et Dial. cum Pyrrho. 


YARIE LECTIONES. 


b Cod. S. Hil. R. 1 et M. xai ἑτέρας. 


1051 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1059 


quoque nostro Jesu Christo, virtus miraculorum A τῶν &pttov χλάσις, τὸ ἀχοῦσαι τὸν λεπρὸν τὸ, θέλω 


divinitatis ipsius actus erat ; at. manuum opera, οἱ 
velle, et dicere, Volo, mundare **, humanitatis ip- 
sius eral actio : opus autem, siquidem humanam 
naturam spectes, panum fractio 33, quodque lepro- 
sus audierit, Volo; si autem divinam, panum multi- 
plicatio, leprosi niundatio. Utraqueenim actione, hoc 
est anim: et corporis, unam el eamdem, cognatam, 
et z:equalem, divinam operationem ostendebat. Sicut 
enim ipsius naturas inter seunitas sequeinvicem per- 
vadentes agnoscimus, rec tamen propterea distinc- 
tionem earum inliciamur, qnin eas numeramus, licet 
divisionis expertes noscamms; sic et voluntatum 
et actionum; 939 tum conjunctionein, tum etiam 
distinctionem agnoscimus, sicque eas numeramus, 
ul tamen divisionem non inducamus. Ut enim caro, 
quamvis deitate donata, non tamen nature sua 
proinde mutationem subiit ; eodem modo, licet 
voluntas οἱ actio divinitate affect: sint, non tamen 
a linibus suis excesserunt. Unus enim, idemque 
hoc est, divino et humano, vult et agit. 

Cum itaque dux in Cliristo naturz sint, duas 
quoque in eo actiones dicere necesse est. Quoruin 
enim diversa natura est, borum quoque dispar est 
aclio ; et contra, quorum nalura eadem est, horum 
et actio eadem : quorum autem una est actio, ho- 
rum etiam, secundum Patres divinoruni sermonun 
interpretes, una est essentia ?* ltaque duorua 


alterum sit oportet, aut unam actionem in Christo : 


dicentes, unam quoque essentiam dicamus ; aut, 


τῆς δὲ θείας, ὁ τῶν ἅρτων πληθυσμὸς, χαὶ td τοῦ 
λεπροῦ κάθαρσις. Δι ἀμφοτέρων Ὑὰρ, διά τε τῆς 
ψυχιχΏς ἑνεργείας χαὶ τοῦ σώματος, µίαν xal τὴν 
aóthv συγγενη xoY ἴσην ἐνεδείχνυτο αὐτοῦ τὴν 
θείαν ἑνέργειαν. ΄Ὥσπερ γὰρ τὰς φύσεις ἠνωμέ- 
va; Ὑινώσχομεν, xal τὴν ἐν ἀλλήλαις ἑἐχούσας 
περιχώρησιν, xaX τὴν τούτων διαφορὰν οὐχ ἀρνού- 
µεθα, ἀλλὰ καὶ ἀριθμοῦμεν, xaX ἁδιαιρέτους ταύ- 
τας γινώσχομεν, οὕτω καὶ τῶν θεληµάτων, xe 
τῶν ἐνεργειῶν, xat τὸ συναφὲς γινώσχοµεν, xal τὸ 
διάφορον ἐπιγινώσχομεν, xal ἀριθμοῦμεν, xat δια[- 
ρέσιν οὐκ εἰσάγομεν. "Ov τρόπον γὰρ dj σὰρξ καὶ 
τεθέωται, xal μεταθολὴν τῆς οἰχείας οὗ πέπονθε 
φύσεως, τὸν αὐτὸν τρόπον χαὶ τὸ θέλημα xai d$ 


B ἑνέργεια xal τεθέωνται xai τῶν οἰκείων οὐχ ἐξ- 


ἰστανται ὄρων" εἷς γάρ ἐστιν, ὁ τοῦτο κἀχεῖνο ὢν, 
καὶ οὕτως χἀχείνως, τοι θεϊχῶς τε xal ἀνθρῳπί- 
νως, θέλων χαὶ ἐνεργῶν. 


est, qui et hoc, et illud est; et hoc et illo modo, 


Δύο τοίνυν τὰς ἐνεργείας ἐπὶ Χοιστοῦ λέγειν àva- 
γχαῖον διὰ τὸ διττὸν τῆς φύσεως. "Qv γὰρ ἡ φύσις 
παρηλλαγμένη, τούτων διάφορος d ἡ ἑνέργχεια, xal 
ὧν ἡ ἑνέργεια παρηλλαγμένη, τούτων ἡ φύσις διά- 
φορος. Καὶ τὸ ἀνάπαλιν, ὧν ἡ φύσις fj αὐτὴ, τούτων 
xaX ἡ ἑνέργεια dj αὑτὴ, xal ὧν ἡ ἑνέργεια µία, τοῦ- 
των xa ἡ οὐσία µία, χατὰ τοὺς θεηγόρους ο Πατέ- 
pac. ᾿Λνάγχη τοίνυν δυοῖν θάτερον, Ἡ µίαν Σγέργειαν 
ἐπὶ Χριστοῦ λέγοντας, µίαν λέγειν xal την οὐσίαν, 


si veritalis studiosi sumus, duasque essen!ias ex C Ἡ, εἴπερ τῆς ἀληθείας ἐχόμεθα, χαὶ δύο τὰς οὐσίας 


Evangelii et Patrum doctrina confitemur, duas iti- 
dem actiones consentanee eas comitantes fateamur. 
'Nam cum divinitatis ratione Patri consubstantialis 
sit, »qualis quoque quantum ad actionem erit. Ac 
pursus, cum idem ratione liumanitatis nobis sit con- 
substantialis, par etiam quantum ad operationein 
erit. Ait. quippe beatus Gregorius episcopus Nysse- 
nus?! :« Quorum actio una est, horum prorsus et vis 
eadem. » Omnis enim actus et operatio est polentiz 
perfectio. Fieri porro nequit, ut increatz et creatae 
naturz una sit natura, vis et operatio. Quod siunam 
in Chiristo actionem dixerimus, nihil afferri poterit, 
quin Verbi divinitati animz intelligentis affectio- 
nes, puta metum, m«ororem, et mortis angores 
attribuamus. 

Adversariorum εὐαείο. Auctoris instantia. — Si 
dixerint **, equidem sanctos Patres, cuim de Trini- 
tate disputarent, lioc adstruxisse, « quorum una sit 
essentia, eorum et unam actionem esse : el quorum 
dispar sit essentia, horum quoque disparein esse 
actionem ; » sed non z:quum esse, ut ea qux de di- 
vinitate dicuntur, ad incarnationem detorqueamus ; 


33 Matth. vri, 5. 9? Joan. νι, 11. 
hyp. Est etiam inter Dasil. 45. 


» Videsis PP. loca act. 10 sext, synodi 
** Max. Dial. cum Pyrrho. 


εὐαγγελικῶς τε xal πατρικῶς ὁμολοχοῦμεν, δύο xaX 
τὰς ἑνεργείας χαταλλ]λως αὐτοῖς ἐπομένους συν- 
ομολογεῖν. Ὁμοούσιως γὰρ ὧν τῷ θεῷ xaY Πατρὶ κατὰ 
τὴν θεότητα, ἴσος ἔσται χαὶ χατὰ τὴν ἑνέργειαν f. 
Ὁμοούσιος δὲ (v ἡμῖν ὁ αὐτὸς χατὰ τὴν ἀνθρωπό- 
τητα, ἴσος ἔσται xai κατὰ τὴν ἐνέργειαν. Oral γὰρ 
ὁ µαχάριος Γρηγόριος, ὁ Νυσσαέων ἐπίσχοπος * «Qv 
ἡ ἑνέργεια µία, τούτων πάντως xal fj δύναμις ἡ 
αὐτῇ.» Πᾶσα γὰρ ἑνέργεια δννάμεώς ἔστιν ἀποτέ- 
λεσμα. ᾿Αδύνατον δὲ ἀκτίστου xal χτιστῆς φύσεως 
µίαν φύσιν, f] δύναμιν, 7] ἑνέργειαν εἶναι. Et δὲ µίαν 
Χριστοῦ τὴν ἑνέργειαν εἴποιμεν, τῇ τοῦ. Λόγου θεό- 
τητι προσάψοµεν τῆς νθερᾶς Ψυχης τὰ πάθη, φόθον 
φημὶ, καὶ λύπην, xa ἀγωνίαν. 


El δὲ λέγοιεν, ὡς περὶ τῆς ἁγίας Τριάδος διαλεγό- 
μενοι οἱ Πατέρες οἱ ἅγιοι ἔφασαν 5 « Qv ἡ οὐσία pla, 
τούτων χαὶ ἡ ἐνέργεια µία, xal ὧν διάφορος ἡ οὐσία, 
τούτων διάφορος xai ἡ ἑνέργεια, » xal ὡς οὗ χρὴ 
τὰ τῆς θεολογίας ἐπὶ τὴν οἰχονομίαν µετάχεινν 
ἐροῦμεν, εἰ ἐπὶ τῆς θεολογίας µόνον εἴρηται τοῖς 
Πατράσι, χαὶ οὐκ ἔστι xai μετὰ τὴν σάρχωσιν τῆς 


3» Orat. de natura ei 


VARIA LECTIONES. 
4 Cod, S. Hil. ex emend. χαὶ διάφορος. *Reg. 2, Colb. 1 θεοφόρους. N. ἁγίας. f Edit. hic et infra: 


κατ ἑνέργειαν. & ἔρησαν. R. 1 ἔφθασαν. 


1053 


DE FIDE ORTIIODOXA LTB. Ill. 


1056 


ἑνερχείας ὁ Υἱὸς τῷ Πατρὶ τῆς αὐτῆς , οὐδὲ τῆς A his ita respondebimus : Si de divinitate solum hoe 


αὐτῆς ἔσται οὐσίας. Τίνι δὲ ἀπονεμοῦμεν τό: 'O 
Πατήρ µου ἕως ἄρτι ἑργάξεται, κἀγὼ ἑργάζομαι, 
xal* "A ἂν β.έπει τὸν Πατέρα ποιοῦντα, ταῦτα 
xal ὁ Yiéc ὁμοίως ποιεῖ, xal* Eli ἐἑμοὶ οὗ πι- 
στεύεζτε , τοῖς ὅρ]οις µου πιστεύσατεα., xal* Τὰ 
ἔρια, d ἔγω ποιῶ, μαρτυρεί περὶ ἐμοῦ, καὶ 
΄Ώσπερ ὁ Πατὴρ ἐγείρει τοὺς γεχροὺς καὶ ζωο- 
ποιεῖ, οὕτω καὶ ὁ Υἱὸς, οὓς θέ.ει ζωοποιεῖ. Ταῦτα 
γὰρ Τάντα o) µόνον ὁμοούσιον χαὶ μετὰ σάρχωσιν 
τῷ Πατρὶ δείχνυσιν αὐτὸν, ἀλλὰ xal τῆς αὑτῆς Evep- 
γείας. 


Καὶ πάλιν. εἰ Ἡ περὶ τὰ ὄντα πρόνοια οὐ µόνον 
Πατρὸς xal ἁγίου Πνεύματος, ἀλλὰ xal τοῦ Υοῦ 
ἐστὶ xai μετὰ τὴν σάρχωσιν, ἑνέρχεια δὲ τοῦτό 
ἐστιν’ ἄρα xal μετὰ τὴν σάρχωσιν τῆς aote ἔστιν 
ἑνεργείας τῷ Πατρ!. 

Ei δὲ ix τῶν θαυμάτων τῆς αὐτῆς οὐσίας ὄντα τῷ 
Πατρὶ τὸν Χριστὸν ἔγνωμεν, ἐνέργεια δὲ θεοῦ τυγχά- 
νει τὰ θαύματα, ἄρα μετὰ σάρχωτιν τῆς αὑτῆς Evep- 
γείας ἐστὶ τῷ Πατρἰ. 


Ei δὲ µία ἑνέργεια τῆς Οδότητος αὐτοῦ xal τῆς. 


σαρχὺὸς αὐτοῦ, σύνθετος ἔσται, xal ἔσται, ἡ ἑτέρας b 
ἑνεργείας παρὰ τὸν Ἱ]ατέρα, ἢ χαὶ ὁ Πατῆρ συν- 
θέτου ἐνερχείας ἔσται. El δὲ συνθέτου ἑνεργείας, 
ὅῆλον ὅτι χαὶ φύσεως. 

Ei δὲ εἴποιεν, ὅτι τῇ ἑνεργείᾳ πρόσωπον συνεισ- 
&yszat, ἐροῦμεν, ὅτι εἰ τῇ ἐνεργεία πρόσωπον συνεισ- 


a Patribus dictum est, ac non etiam post incarna» 
tionem Filius eamdem quam Pater actionem habet 11, 
profecto nec ejusdem cum eo substantie erit. At cui 
tandem illud assignabimus : Pater meus usque modo 
operatur, et ego operor 9, et : Qua videt Patrem [α- 
cientem, hec et Filius similiter (acit **, ev: Si mi- 
hi non creditis, operibus 933 meis credite 39, et : 
Opera qua ego facio ipsa testimonium perhibent de 
me *', et : Sicut Pater suscitat mortuos et vivificat : 
ita et Filius quos vult, vivificat ** * Hzc enim omnia 
non modo eum, etiam posl incarnationem, Patri 
consubstantialem esse ostendunt, sed et eamdem 
cun illo actionem servare. 

Àc rursus, si providentia totius universi, non 


DB solum ad Patrem et Spiritum sanctum, sed etiam 


ad Filium, necnon post incarnationem spectat, 
profecto cum ipsa sit actio, sequitur eum eamdem 
cum Patre actionem habere. 

Quod si ex editis miraculis Christum ejusdem 
cum Patre essentie esse comperimus, Dei vero 
actiones miracula sunt; oportet ut eliam post in- 
carnationenm ejusdem cum Patre actionis sit, 

Quod si una divinitatis et carnis ipsius actio est, 
ο composita erit, atque ita, aut diversaw ille 
a Patre actionem habebit, aut etiam Patris actio 
composita erit. Si composita ipsius aclio fuerit, 
Sane el nalura. 

Non inferri ex actione personam, vel vicissim. — 
Quod si contendant una cum actione personam in- 


ἀγεται, χατὰ τὴν εὔλογον &vviospogty xaX τῷ προσ- C duci, tum subjungamus ** : Si una cum actione 


ώπῳ ἑνέργεια συνεισαχθήσεται’ xal ἔσοντα, ὥσπερ 
ερία πρόσωπα, ftot ὑποστάσεις, τῆς ἁγίας Τριάδος, 
οὕτω xal τρεῖς ἑνέργειαι, ἢ ὥσπερ µία ἑνέργεια, 
οὕτω ἓν πρόσωπον xal µία ὑπόστασις. Οἱ ξΣὲ ἅγιοι 
[Πατέρες συμφώνως εἰρήχασι, τὰ τῆς αὐτῆς οὐσίας, 
καὶ τῆς αὐτῆς εἶναι ἐνεργείας. 


persona inducitur, consentaneum vicissim est, ut 
et una cum persona actio inferatur. Atque ita fiet, 
ut sicut tres sunt persons, sive tres sanctae Triüi- 
tatis liypostases, sic tres quoque actiones sint : aut 
contra, quemadmodum una est actio, ita una quo- 
que persona, et hypostasis. Atqui sancli Patres hoc 


una voce docuerunt, ea qua ejusdem substanti: sunt, ejusdem quoque actionis esse. 


"Es: δὲ, el τῇ ἑνεργείᾳ πρόσωπον συνεισάγεται, 
οἱ μήτε µία», μήτε δύο Χριστοῦ τὰς ἑνεργείας λέγειν 
θεσπίσαντες, οὔτε ἓν πρόσωπον αὐτοῦ λέγειν, οὔτε 
δύο προσέταξαν. 

Καὶ ἐπὶ τῆς πεπυρακτωµέντς δὲ µαχαίρας, ὥσπερ 
el φύσεις σώζονται τοῦ τε πυρὸς xal τοῦ σιδήρου, 
οὕτω xal δύο ἑνέργειαι, xal τὰ τούτων ἀποτελέσματα. 
Ἔχει μὲν yàp, ὁ μὲν σίδηρος τὸ τμητιχὸν, τὸ δὲ 
πὈρ, τὸ καυστιχὸὺν, χαὶ [dj τομὴ μὲν, τῆς τοῦ σι- 
δέρου ἑνεργείας ἐστὶν ἁποτέλεσμα, ἡ 85 καῦσις, 
τῆς τοῦ πυρός’ χαὶ σώζεται τὸ τούτων διάφορον Ev 
4f χεχαυμένῃ τοµῇ, xat ἐν τῇ τετμηµένῃ χαύσει, 
ei xai µῆτε ἡ χαῦσις τῆς τομῆς δίχα γίγνοιτο μετὰ 
«hy fuso, μήτε fj toph δίχα τῆς χαύσεως” xal 
οὔτε διὰ τὸ διττὸν τῆς φυσιχῆς ἑνεργείας δύο πε- 


9! Max. Dial. cum Pyrrho ibid. 


35 Joan. v, 17. 
v,91. ** Max. ibid. 


Deinde vero, si persona una cum actione infer- 
tur, qui nec unam, nec duas Christi actiones di- 
cendas prascripserunt, proinde neque personan 
unam, neque duas dicere praceperunt. 

Exemplum Basilio aliisque familiare, — Sed 
el in candenti gladio, uti tum ignis, tum ferri 
nature servantur ", ita et dus actiones, et 
earum eífecia. Nam et ferrum secandi, et ignis 
urendi vim habent; ut sectio quidem actionis 
ferri opus sit, ustio autem ignis : ac discri- 
men, tum in ferri ardenti sectione, tum in secta 
ustione servatur ; tametsi post hujusmodi unionem, 
nec ustio citra sectionem sit, nec seclio sine vstione: 
nec quia duplex est naturalis actio, duos proinde 
candentes gladios dicimus ; nec rursus, quia unvs 
M jbid. 95. Joan, 


3? ibid. 19. *^Joan. v, 21. 


^ Maxim. lib. De duab. vol. et Dial. cum Pyrrho. 


YARIE LECTIONES. 


b Cod. S. Hil, R. 4 et M. xa ἑτέρας. 


1051 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. III. 


1058 


στοµος ἐν τῇ ἑρμηνείᾳ τῶν Πράξεων, δευτέρῳ λόγῳ, A simus et magnus ille vir sanctusJoannes Chrysosto- 


οὕτω φησίν' « Οὐχ ἄν τις ἁμάρτοι, xal τὸ πάθος 
αὐτοῦ πρᾶξιν χαλέσας. Ἐν τῷ γὰρ τὰ { πάντα πα- 
θεῖν. ἐποίησε τὸ µέγα xol θαυμαστὸν ἐχεῖνο ἔργον, 
τὸν θάνατον χαταλύσας, καὶ τὰ ἄλλα πάντα Epyacá- 
μενο:. » 


E! πᾶσα ἑνέργεια, φύσεώς τινος οὐσιώδης ὁρίζε- 
ται Χίνησις, ὡς οἱ περὶ ταῦτα δεινοὶ διειλφασι, ποῦ 
φύσιν τις οἶδεν ἀχίνητον, ἡ παντελῶς ἀνενέργητον, 
3| ἐνέργειαν εὕρηχεν k οὗ φυσιχῆς δυνάµεως ὑπάρ- 
χουσαν χίνησιν; Μίαν δὲ φυσιχὴν (57) τὴν ἐνέργειαν 
Θεοῦ χαὶ ποιήµατος οὐχ ἄντις εὖ φρονῶν δ2ίη, χατὰ 
τὸν µαχάριον Κύριλλον' οὐδὲ ζωοποιεῖ τὸν Λάζαρον 
ἡ ἀνθρωπίνη φύσις, οὔτε δἀχρύει ἡ θεῖχὴ ἑξουσία 
τὸ μὲν γὰρ δάχρυον, τῆς ἀνθρωπότητος ἴδιον, ἡ δὲ 
ζωὴ, τῆς ἐνυποστάτου ζωῆς. 'AXA' ὅμως κοινῶς 
ἐμφοτέρων ἑχάτερα, διὰ τὸ ταὐτὸν τῆς ὑποστάσεως. 
Εἷς μὲν γάρ ἐστιν ὁ Χριστὸς, χαὶ ἓν αὑτοῦ τὸ πρόσ- 
wxov, ᾖτοι fj ὑπόστασις ' ἀλλ ὅμως ἔχει δύο φύσεις, 
τῆς θεύτητος χαὶ τῆς ἀνθρωπότητος αὐτοῦ, Ἐκ μὲν 
ὧν τῆς θεότητος ἡ δόξα φυσιχῶς προιοῦσα, ἑχατέ- 
poo xotyh διὰ τὴν τῆς ὑποστάσεως ἐγένετο ταντότητα, 
ἐκ δὲ τῆς σαρχὸς, τὰ ταπεινὰ ἑχατέρῳ ! χοινά. Εἰς 
(ép ἐστι xaX αὑτὸς ὁ τοῦτό τε κἀχεῖνο ὧν, fixo: θεὸς 
καὶ ἄνθρωπος, xal τοῦ αὐτοῦ, τά τε τῆς θεότητος 

χαὶ τὰ τῆς ἀνθρωπότητος ' τὰς μὲν γὰρ θεοσηµείας 
ἡ θεότης εἰργάζετο, ἁλλ᾽ οὗ δίχα τῆς σαρχός ' τὰ δὲ 
«xev dj σὰρξ, ἁλλ οὐ χωρὶς τῆς θεότητος. Καὶ 


πασχούσῃ Υὰρ τῇ σαρχὶ συνηµµένη fv ἡ θεότηςι (c 


ἁπαθὴς διαµένουσα, χαὶ τὰ πάθη Ἐχτελοῦσα τὰ σω- 
εήρια, καὶ ἐνεργούσῃ τῇ τοῦ Λόγου θεότητι συν- 
ἠμμένος ἣν ὁ ἅγιος νοῦς, νοῶν χαὶ εἰδὼς τὰ τελού- 
μενα. 

passionesque salutares reddens et perficiens : 


ac rursus operanti 


mus, in Áctiorum explanatione *5, homilia secunda 
sic loquitur : « Haud quispiam aberraverit , si 
jpsius quoque passionem actionem appellarit. In eo 
enim quod omnia perpessus est, ingens illud atque 
mirandum opus patravit, mortem destruens, alia- 
que omnia operans. » 

Christi actiones utriusque forme communiter. — 
Jam si omnis operatio ita definitur, ut sit natura 
cujuspiam substantialis motus, sicut harum penti 
tradiderunt, ubinam tandem aliquis naturam immo- 
bilem, aut operationis expertem novit, aut ejts- 
modi operationem invenit, qux» potentie naturalis 
motus non esset? Unam porro naturalem 235 
actionem Dei el creature, nemo prudens concesse- 
rit, auctore beato Cyrillo **, Nec enim liumana na- 
tura Lazarum a mortuis excitat *; nec rursus 
lacrymatur divina potentia (lacrymz siquidem hu- 
manitatis propri: sunt; vita autem, vers illius ac 
subsistentis vítz) : sunt tamen utraque his comntu- 
nia **, quia una eademque persona est. Nam unus 
quidem Christus est , atque una ejus persona, seu 
hypostasis : ceterum duas naturas habet, deitatis 
nimirum et humanitatis suz. Et quidein claritas 
naturaliter ex divinitate prodiens, utrique substan- 
tie communis effecta est ob person:e identitatem ; 
et rursus ob carnem, quz humilia erant, utrique 
naturz communia fuere, Unus enim et idem est, 
qui et hoc et illud est, nempe Deus et homo; 
ejusdemque sunt, tum quz divinitati, tum qua 
humanitati conveniunt, Etenim divina signa edebat, 
at non sine carne: caro rursus humilia , at non 
seorsim a divinitate. Nam et patienti carni con- 
juncta erat divinitas, impassibilis perseverans, 
Verbi divinitati mens sancta 


copulata erat, cogitans et intelligens ea quz peragebantur. 


Τῶν μὲν οὖν οἰχείων αὐχημάτων f θεότης τῷ σώ- 
ματι µεταδίδωσιν ' αὕτη δὲ τῶν τῆς σαρχὸς παθῶν 


* Hom. 4. 50 Lib. xxxi Thes., c. 2. Citatur act. 10 sext synodi. 


At divinitas quidem corpori prerogativas suas 


impertiebat, cum interim ipsa corporis dolorum 


*! Joan. xi, 1. ** Leo, epist. 10, 


VARLE LECTIONES. 


| Cod. S. Hil. et aliis deest τά. apud Chrysost. legitur, £v γὰρ d 
| R. Ιἑχατέρων χοινά. Sic vetus interpr. alterutrorum communia. Reg. alter éxaxépa 


παθεῖν, Exoínse. — k Quidam εὗρεν. 


NOTAE. 
($7) Μίαν δὲ φυσικήν. Unam porro, ctc. Mono- D deret. unam. esse operationem divinitatis , sive 


theletz post. Severum hoc Cyrilli loco (in Joan. 
p.354) nitebantur : Cum archisynagogi filiam susci- 
tavit, dicende, « Puella, surge, » tenuit manum ejus; 
jussu quidem vitai reddens, quo omnia condidit, tan- 
quam Deus, itemque proprie carnis, μίαν τε xal 
αυγγενη 6: ἀμφοῖν δειχκνὺς τὴν ἐνέργειαν, unam et 
congenerem per utramque operalionem edens. Maxi- 
mus, Dial. cum Pyrrh. wecnon. epistolis ad. Ni- 
candr. et ad monachos Sicil. reponit sanctum do- 
etorem alio loco, (Thes. lib. xxxu.assert. 2) dixisse, 
ὅτι ποιητοῦ xai ποιηµατος μίαν ἑγέργειαν οὐχ ἄν τις 
δοίη σωφρόνως) Unam factoris εἰ facture opera- 
lionem esse prudens memo concesserit ; el rursum, 
eorum qua diversa nalurg sunt, diversam esse ope- 
Talionem : nec non, qug suut ejusdem operationis, 
ejusdem substantie. Quamobrem Cyrillum, ut osten- 


cuim caruye, sive extra carnem, upam dixisse quae 
per utramque edita sit, quando Verbum assumpta 
carne, non solo jussu, miracula patravit, sed οἳ 
Ccentactu, corporum more, ut palam faceret car- 
nem suam vivificam esse, quz suiipsius, non alte- 
rius esset ; eo fere modo quo ignis unitus cum ferra 
efficit, ut ferrum comburat, adeo ut adustio ferri, 
ipsius, nedum ignis, propria sit. Basilius ante Cy- 
rillum, omnium forsan primus, exemplum hoec 
adhibuerat in hom. in Chr. Nat. Scholiastes in 
Collectan. cont. Sever. c. 90, ad hunc Cyrilli locum 
observat, συγγενῆ ἑνέργειαν, nihil esse aliud, nisi 
unuin ἀποτέλεσμα, effecium, quod a Verbo contactu 
carnis editum sit; quinimo addendo xal δι àp.- 
qolv,duas naturas propter diversas actiones in- 
ΗΗΙΒΡ6Θ. 


1059 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1060 


immunis maneret. Non enim, quemadmodum Verbi Α διαμένει ἀμέτοχος. Οὐ γὰρ, ὥσπερ διὰ τῆς ga poss d 


divinitas per carnem operatur, ita etiam per divi- 
nitatem caro ipsius perpetiebatur. Divinitatis enim 
organum caro fuit. Quanquam igitur a prima con- 
ceptione nullum omnino inter utramque formam 
divisio locum invenit, verum unius personz actio- 
nes, quovis tempore editx sint, utriusque for- 
ma exstiterunt; nos tamen ca quz cilra separa- 
tionem gesta sunt, nullo modo confundimus, sed 
quid cujusque forma esset ex operum qualitate 
cognoscimus. 

Verbi nutu humanitas sua exsequebatur. — Quo- 
cirea 5 Christus secundum utramque naturam 
suam operatur, ac in eo utraque nalura cum al- 
terius communione operatur : Verbo nimirum quae 
Verbi sunt, cum auctoritate et potentia deitatis 
efficiente; hoc est regia omnia et qu:xe principatum 
decent : corpore autem, qu:e sunt. corporis exse- 
quente, ad Verbi sibi uniti, cujus etiam propriura 
factum est, arbitrium. Neque enim suopte nutu ad 
naturales affectus prosiliebat, nec rursus inolesta 
refugiebat, ac detrectabat, aut eà qux externe in- 
gruebant, patiebatur ; sed secundum naturze con- 
ditionem 1novebatur, Verbo volente , certoque 
consilio permittente ipsum pati et agere quod 
proprium erat, ut per opera veritati natura fides 
astruerelur. 

Humana Christus diviuo modo agebat, et e con- 
tra, — Quemadmodum 5* autem. supra quam sub- 
stantia ferat, virgineo partu substantiam induit, 
ita etiam supra quam ferat bumana conditio, ea 
qua hominum sunt agebat; ut cum in fluxa mini- 
meque stabili aqua terrenis pedibus gradiebatur, 
non ut terrz instar aqua obdurescerct, sed ut. su- 
perexcellenti divinitatis potentia ita compararetur, 
ut nequaquam difflueretl, nec corporeorum pedum 
gravitati cederet. Non enim humano more humana 
factitabat, qui non homo solum, verum et Deus 
esset (unde passiones quoque ipsius vivifice fue- 


θεότης ἐνήργει, οὕτω xal διὰ τῆς θεότητος ἡ σὰρξ 
αὐτοῦ ἔπασχεν. "Opyavov γὰρ ἡ σὰρᾶ τῆς θεότητος 
ἐχρημάτισεν. Ei. καὶ τοίνυν ἓς ἄχρας συλλήψεως οὐδ' 
ὁτιοῦν διηρηµένον ἣν τῆς ἑχατέρας μορφῆς, ἀλλ' 
ἑνὸς προσώπου αἱ τοῦ παντὸς χρόνου πράξεις Exazi- 
pas μορρῆς Υεγόνασιν, ὅμως αὐτὰ ἅπερ ἀχωρίστω: 
γεγένηνται, xav' οὐδένα τρόπον συγχέοµεν, ἀλλὰ sl, 
ποίας e μορφῆς £x τῆς τῶν ἔργων ποιότητος αἰσθα- 
νόµεθα. 


Ἐνεργεῖ τοϊνυν ὁ Χριστὺς xa0' ἑχατέραν αὐτοῦ 
τῶν φύσεων, xal ἐνεργεῖ ἑχατέρα φύσις Ev αὐτῷ μετὰ 
τῆς θατέρου κοινωνίας * τοῦ μὲν Λόγου χατεργανι- 
µένου ἅπερ bati τοῦ Λόγου, διὰ τὴν αὐθεντίαν xai 


B εξαυσίαν τῆς θεότητος, ὅσα ἐστὶν ἀρχιχά xai βασι- 


λιχά ΄ τοῦ δὲ σώματος, mph; τὸ βούλημα -οῦ ἑνωθέν- 
τος αὐτῷ Λόγου, οὗ καὶ ^ éyovev ἴδιον. OO γὰρ ἀφ' 
ἑαυτοῦ πρὸς τὰ φυσιχὰ πάθη τὴν ὁρμὶν ἐποιεῖτον 
οὐδ' αὐτῆν &x τῶν λυπτρῶν ἀφορμὴν καὶ παραίτη- 
σιν, 7] τὰ ἔξωθεν προσπίπτοντα ἕπασχεν, ἀλλ ἔχι- 
νεῖτο χατὰ την ἀκολουθίαν τῆς φύσεως, τοῦ Λόχου 
θέλοντος, xal παραχωροῦντος οἰχονομιχῶς πάσχειν 
αὐτὸ xai πράττειν τὰ ἴδια, ἵνα διὰ τῶν ἔργων τὶς 
φύσεως πιστωθῇ ἡ ἀλίθεια. 


Ὥσπερ δὲ ὑπὲρ οὐσίαν οὐσιώθη Ex παρθένου χνη- 
θεὶς, οὕτω xal ὑπὲρ ἄνθρωπον τὰ τῶν ἀνθρώπων 


p ἐν ργει, ἐπὶ ἀστάτου ὕδατος Υτῖνοις ποαὶ πορευόµε- 


vog, οὐ γεωθέντος τοῦ ὕδατος, ἀλλὰ τῇ της θεότητος 
ὑπερφυεῖ δυνάµει συνισταµένου πρὸς τὸ ἁδιάχυτο, 
χαὶ βάρει ὑλικῶν ποδῶν μὴ ὑπείχοντης. Οὐχ ἀνθρω- 
πίνως γὰρ ἔπραττε τὰ ἀνθρῶπινα * οὐ γὰρ ἄνθρωπος 
µόνον, ἀλλὰ xal θεός * ὅθεν xal τὰ τούτου πάθη ζωο» 
ποιὰ xal σωτήρια * οὐδὲ θεῖχῶς ἑνήργει τὰ θεῖα ' οὗ 
γὰρ θεὸς µόνον, ἀλλὰ xal ἄνθρωπος * ὅθεν δι) ἀφῆς, 
xai λόγου, χαὶ τῶν τοιούτων τὰς θεοσηµείας elpyá- 
ζετο. 


runt et salutares) uec divina rursum divino modo agebat; 236 quippe qui non Deus tautum, sd 
insuper homo erat: quamobrem tactu, et sermone, aliisque ejusmodi adminiculis, divina signa 


patrabat. 

Monotheletarum. responsio. Nullius rei status ex 
comparatione cognoscitur. — Sin autem 55 quis 
dicat: Non subinovende humanz actionis gratia 
unam in Christo actionem dicimus ; sed quia hu- 


El δὲ λέγοι 7 τις ὡς Οὐκ ἐπ᾽ ἀναιρέσει τῆς ἀὶ- 
θρωπίνης ἑνερχείας, µίαν ἑνέργειαν ἐπὶ Χριστοῦ M- 
Υομεν, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ (58) ἀντιδιαστελλομένη τῇ θΣίᾳ 
ἑνεργείᾳ πάθος λέγεται ἡ ἀνθρωπίνη ἑνέρχεια, χατὰ 


55 Leo, epist. cit. '*Dion. cap. 2. Dediv. ποπι. et epist. 4. .*! Max. Dial. cum Pyrrko. 


VARI/& LECTIONES. 


2 Edita λέχει. 


NOTAE. 


(98) 'A.LU ἐπειδή. Sed quia actio humana, etc. D lit : 


Nimirum ex Dial. Maximi cum Pyrrho discimus h:e- 
reticorum hunc fuisse sensum, naturam humanam 
instrumenti loco deitati fuisse, passiveque, nt no- 
ski aiunt, se habuisse in actionibus Christi, sive 
naturales essent, sive naturz vires excederent: et 
sicut instrumenti ei moventis una est actio, sic una 
quoque fuerit deitatis et humanitatis. Quod Maxi- 
mus in Opusculis Polemicis, p. 51 et 32, ita. τοίο]- 


9 


t : « Instrumentum aut naturale est, aut. artifl- 
ciale ; at humanitas instrumentum naturale nou 
est deitatis, cui cozva non sit, ut corpus anima. 
Instrumentum ftem artificiale inanimum est, et 4 
movente sejunctum : humanitas vero nec inanioun 
quidpiam est, nec a deitate Verbi dirempta. Cztc- 
rum instrumentum conjunctum divinitatis erat hu- 
nianias, quando Christus miracula edebat, nec 
tamen naturale erat, nec artificiale. » 


1061 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. III 


1062 


τοῦτο μίαν Evépyeuay ἐπὶ Χριστῷ λέγομεν * ἐροῦμεν, A mana actio, ut coritra divinam actionem distingui- 


ὅτι ? χατὰ τοῦτον τὸν λόγον, xaX οἱ µίαν φύσιν λέ- 
Ὕοντες, οὐχ Em' ἀναιρέσει τῆς ἀνθρωπίνης ταύτην 
λέγουσιν, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἀντιδιαστελλομένη ἡ ἀνθρωπίνη 
Φύσις πρὸς τὴν θείαν φύσιν, παθητιχὴ λέγεται. 
Ἡμᾶς 6*5 μὴ γένοιτο τῇ πρὸς τὴν θείαν ἑνέργειαν δια- 
στολῇ πάθος τὴν ἀνθρωπίνην προσαγορεῦσαι χίνη- 
σιν. Οὐδενὸς Υὰρ, χαθόλου φάναι, ὕπαρξις Ex παρα- 
θέσεως, ἡ £x συγχρίσεως Ὑινώσχεται f) ὀρίζεται. 
ὠὕτως ὑπαλληλαίτια εὑρηθήσεται τὰ ὄντα πράγματα. 
Ei γὰρ διὰ τὸ ἐνέργειαν εἶναι τὴν θείαν κχίνησιν ἡ 
ἀνθρωπίνη πάθος ἐστὶ, πάντως xa διὰ τὸ ἀγαθην ο 
εἶναι τὴν θξείαν φύσιν πονηρὰ ἔσται fj ἀνθρωπίνη * 
xal xazà τὴν σὺν ἀντιθέσει ἀντιστροφὴν, διὰ τὸ πά- 
θος λέγεσθαι τὴν ἀνθρωπίνην χίνησιν, ἡ θεία χίνησις 
ἱνέργεια λέγεται, xal διὰ τὸ πονηρὰν εἶναι τὴν &v- 
θρωπίνην φύσιν, ἀγαθὴ ἔσται fj θεία’ καὶ πάντα δὲ 
τὰ χτίσµατα οὕτως ἔσται πονηρὰ, xal φεύσεται ὁ 
επών. Kal εἶδεν ὁ θεὺς πάγτ ὅσα ἐποίησε, xal 
ἰδοὺ χα.λὰ «Ίαν. 


Ἡμεῖς δέ φαμεν, ὅτι οἱ ἅγιοι Πατέρες πολυτρόπως 

τὴν ἀνθρωπίνην ὠνόμασαν χἰνησιν πρὸς τὰς ὑποχει- 
µένας ἑννοίας. Προσηγόρευσαν γὰρ αὐτὴν xai 02va- 
jv, xat ἑνέργειαν, χαὶ διαφορὰν, xa χίνησιν, καὶ 
ἰδότητα, xaX ποιότητα, xal πάθος, οὐ κατὰ ἀντιδια- 
στλὴν τῆς θείας, ἀλλ’ ὡς συνεχτιχὴν μὲν xal ἀναλ- 
λοίωτον δύναμιν " ἐνέργειαν δὲ, ὡς χαραχτηριστικὴν, 
χαὶ τὴν ἐν πᾶσι τοῖς ὁμοξιδέσιν ἁπαραλλαξίαν ἐμ- 
φαίνουσαν * ὃ,αφορὰν δὲ, ὡς ἀφοριστιχήν' χἶνησιν 
δὲ, ὡς ἐνδειχτιχήν ' ἰδ,ότητα δὲ, ὡς συστατιχκἣν, xal 
μόνη αὐτῇ, xaX οὐχ ἄλλῃ προσοῦσαν ΄ ποιότητα D, 
ὡς εἰδοποιόν * πάθος δὲ, ὡς χινουµένην. Πάντα γὰρ 
τὰ ix τοῦ θεοῦ P, xal μετὰ θεὺν, πάσχει τῷ χινεῖ- 
eat, ὡς μὴ ὄντα αὐτοχίνησις, f] αὐτοδύναμις * χατά 
ἐντιδιαστολὴν οὖν, ὡς εἴρηται, ἀλλὰ κατὰ τὸν δη- 
μιουργικῶς αὐτῇ 4 ἑντεθέντα παρὰ τῆς τὸ πᾶν σὺ- 
στησαµένης αἰτίας λόγον * ὅθεν χαὶ μετὰ τῆς θείας 
συνεχφωνοῦντες αὑτὴν , ἐνέργειαν προσηγόρευσαν. 
0 γὰρ εἰπών' « Ἐνεργεῖ γὰρ ἑκατέρα μορφῇ μετὰ 
vic θατέρου χοινωνίας, » τί ἕτερον πεποίηχεν, 116 
εἰπών' Καὶ γὰρ τεσσαράκοντα ἡμέρας ἀπόσιτος 
µείνας, ὕστερον ἐπείνασεν' ἔδωχς γὰρ τῇ φύσε;, 
ὅτε ἤθελε τὰ ἴδια ἐνεργεῖν: f| οἱ διάφορον ἐν αὐτῷ 
φήσαντες ἑνέργειαν, f| οἱ διπλῆν, ἢ οἱ ἄλλην xaX ἅλ- 
λην; Ταῦτα γὰρ δι ἀντωνυμίας δύο τὰς ἑνεργείας 
σηµαίνουσι. Καὶ δι ἀντωνυμίας γὰρ πολλάκις ὁ ἀρι- 
θμὸς ἐνδείχνυται, χαὶ διὰ τοῦ εἰπεῖν, θεῖον 5 xal 
ἀνθρώπινον. Ἡ γὰρ διαφορὰ διαφερόντων ἑἐστὶ δια- 
φορά τὰ μῆ ὄντα, πῶς διοίσουσιν ; 


tur, dicitur passio, hacque ratione unam in Christo 
actionem. docemus ; reponemus cadem quoquo 
ratione illi qui naturam unam asserunt, non toi- 
lende humanae causa hanc astruere; sed quia 
humana natura, cum ex adverso divina natura 
distinguitur, patibilis dicitur. Absit autem hoc a 
nobis, ut ad humanam actionem a3 divina distin- 
guendam, humanum motum passionem appellemus. 
Nullius enim rei, ut universe dicam, exstantia aut 
status ex comparatione et collatione cognoscitur, 
aut definitur. lloc enim pacto res qui sunt, sibi 
mutuo causae esse invenirentur. Nam si, quia divi- 
nus motus aclio est, idcirco efficitur ut. humans 
passio sit, procul dubio etiam mala erit natura 
humana, quia divina bona est. Et. vicissim e con- 
trário, si quia humanus motus passio dicitur, di- 
vinus proinde motus actio censetur, ita eliam 
divina natura bona erit, quia humana mala est: - 
atque ita creaturze omnes male erunt, mentitusque 
reperietur ille qui dixit : Et vidit Deus cuncta quee 


. fecerat, et erant valde bona **., 


C 


Varia nomina humanam actionem declarantia, — 
Dicimus itaque 37 sanctos Patres pro subjectis 
sibi considerationibus humanum motum variis 
modis appellasse. Eum siquidem et potentiam, ct 
operationem, et differentiam, et. motum, el pro» 
prietatem, et. qualitatem, οἱ passionem nomina- 
ruunt; non ideo tamen ut illum contra divinum mo- 
tum distinguereut; verum potentiam quidem, ut 
vis est conservatrix οἱ invariabilis; operationem 
autem, ut qu: certa nota rem exprimit , et undique 
absolutam in omnibus qua ejusdem speciei sunt, 
similitudinem declarat ; differentiam vero, ut dis- 
criminantem; motum, ut manifestantem ; pro- 
prietatem, ut constitucntem, et quia illi soli, et non 
alii insit; qualitatem rursus, ut informantem ; 
passionem denique, quia movendo Δι. Omnia 
enim, quie ex Deo, et post Deum sunt, ea ralione 
patiuntur, qua moventur : utpote que non ipsa 
motio, nec ipsa virtus sunt. Quare, sicut dictum 
est, non ut ex adverso distinguerent, ita nuncupa- 
runt, sed secundum rationem quz illi ab universo- 
rum effectrice causa conditoris more indita fuit. 


D Nam qui dixit: Agit enim ** utraque forma cum 


alterius communione, quid aliud fecit, quan qui 
dixit : Et cum jejunasset quadraginta diebus, posiea 
esuriit ** (dedit enim naturz quando voluit. uL quae 
Sua erant ageret *?) aut qui diversam in ipso actio- 
nem przdicarunt, aut qui duplicem, aut qui aliam 
atque aliam *!? 937 Hzc quippe, mutatis nomini- 


bus actiones duas significant. Nam et numerus, haud raro permutatione nominum indicatur; quem- 


* Gen. 1, 94. 
Ad». Apoll. ** Chrysost. Hom. in S. Thom. 


5' Maximi responsio in citato Dialogo. 


** Leo, epist. 40. ** Matth. 1v, 2. ** Nyss. 


VARLE LECTIONES, 


» Deest. ὅτι in omuibus mss. 9 Edita et nonnulli cod. ἀγαθόν. » Edita àx τοῦ 8 coo. 4 Edita ct 
mss. αὐτοῖς. At Combefisius legendum αὐτῇ monui. 3 Edita, θεῖον δέ. 


1063 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1061 


admodum et dicendo, quod divinum et liumanum est **, Differentia cnim rerum earum est differen- 
tia, qua inter se differnnt; quo autem pacto differant, qua non sunt? 


CP. XVI. 
Adversus eos qui dicunt ; Si duplicis natura et actionis 
est homo, necesse est (res esse in Christo naturas, 
totidemque. actiones dicere. 


Quivis homo duplicis nature. — Quivis homo, 
cum ex naturis duabus, puta anima et corpore, 
compositus sit, eaque in seipso invaribilia habeat, 
due subinde nature dicetur. Amborum enim pro- 
prietates, etiam post uuitionem retinet, Neque 
enim corpus immortale est, sed interitui.obnoxium; 
nec ania mortalis, sed iinmortalis : nec rursum 
corpus invisibile est, nec anima oculis corporeis 
conspici potest : sed hzc quidem rationalis, in- 
telligeus, et incorporea est; illud autem crassum, 
aspectabile, et ratione carens. Non unius autem 
nature sunt ea, qux esscnti:e ratione ex opposito 
sunt essenti:z., 

Àe rursus, si animal rationale, mortale, homo 
est ; omnis autem definitio subjectas naturas ex- 
plicat : profecto cum non idem natura sit ra- 
tionale atque mortale, sequitur ergo ut secun- 
dum definitionis sux normam, homo non sit unius 
nature. 

Unius nature omnes homines sunt. sumpta nalura 
pro specie. Quin et omnes res create. Neutro modo 
in Christo una natura. est. — Quod si quandoque 
unius natura homo esse dicatur, tunc speciei loco 
nature nomen usurpatur ; ut duin. dicimus, nulla 
nature differentia hominem ab homine discrepare; 
imo cum eodem modo omnes homines coagmentati 
Sint, ex anima et corpore compositi, singulique 
due sint nature, sub unam proinde definitionem 


redigi. Neque id a ratione alienum videtur; quippe € 


cum sacer Athanasius, in ca oratione, quam scri- 
psit adversus illos, qui Spiritum sanctum impie 
deprimebant, unam omnium rerum conditarum, qua 
sunt conditx»e, naturam esse dixerit, ad hunc mo- 
dum loquens : Quod autem Spiritus sanctus 
SUpra res creatas emineat, aliudque sit preter 
creaturarum naturam, ac proprius divinitatis, hinc 


*! Cyrill. in Joan. lib. vir. 


ΚΕΦΑΛ. I3' [27]. 

Πρὸς τοὺς «Ἰέγορτας (59) * El. δύο φύσεων καὶ 
ἐνεργειῶν ὁ ἄνθρωπος, ἀνάγκη ἐπὶ Χριστοῦ 
τρεῖς φύσεις. καὶ τοσαύτας «ἐγειν τὰς ἑγερ- 
γείας. 

'O μὲν καθ᾽ ἕχαστα ἄνθρωπος, Ex δύο συγχείµενος 
φύσεων, Φυχῆς τε xai σώματος, xai ταύτας ἀμετα- 
ὀλήτους ἔχων ἐν ἐαχυτῷ, δύο φύσεις εἰκότως * λεχθη- 
σεται' σώσει Υὰρ ἑχατέρων, xal μετὰ τὴν Eve, 
τὴν φυσιχὴν ἰδιότητα. Οὔτε γὰρ τὸ σῶμα ἀθάνατον, 
ἀλλὰ φθαρτόν * οὔτε ἡ ψυχἣ θνητὴ, ἀλλ ἀθάνατος ' 
οὔτε τὸ σῶμα ἁόρατον, οὔτε ἡ yoyh σωματικά; 
ὀφθαλμοῖς ὁρατή ' ἀλλὰ fj μὲν, λογιχὴ , xaX νοερὰ, 
xai ἀσώματος, τὸ δὲ, παχύ τε, xai ὁρατὸν, xai ἅλο- 
yov. Οὐ μιᾶς δὲ φύσεως. τὰ χατ' οὐσίαν ἀντιδιαιρού» 
μενα * οὗ μιᾶς ἄρα οὐσίας Φυχή τα καὶ σῶμα. 


dividuutur : non ergo anima et corpus ejusdem 


B Καὶ πάλιν ' εἰ ζῶον λογιχὸν θνητὸν ὁ ἄνθρωπος, 


πᾶς δὲ ὄρος τῶν ὑποχειμένων φύὐσεών ἐστιν ὅτλω- 
τιχὸς, 00 ταυτὸν δὲ χατὰ τὸν τῆς φύσεως λόγον τὸ 
λογικὸν τῷ θνητῷφ. Οὐχ ἄρα μιᾶς φύσεως εἴη ὁ ἄν- 
θρωπος χατὰ τὸν τοῦ οἰχείου ὁρισμοῦ χανόνα. 


E! δὲ λἐγοιτό ποτε μιᾶς φύσεως ὁ ἄγθρωπος, vtl 
τοῦ εἴδους τὸ τῆς φύσεως παρᾶλαμθάνεται ὄνομα, 
λεγόντων ἡμῶν , ὅτι οὐ διαλλάττει ἄνθρωτος üv- 
θρώπου χατά τινα φύσεως διαφοράν’ ἀλλά τὴν αὖ- 
την σύστασιν ἔχοντες πάντες οἱ ἄνβρωποι, *al ix 
Φυχῆς συντεθειµένοι χαὶ σώματος , xa δύο ἕχαστο, 
φύσεις τελοῦντες, ὑφ ἕνα πάντες ὁρισμὸν ἀνάγονται. 
Καὶ οὗ παράλογον τοῦτο , ὁπότε χαὶ πάντων τῶν 

τιστῶν, ὡς γενητῶν , µίαν φύσιν ὁ ἱερὺς ᾿Αθανά- 
σιος ἔφησεν, Ev τῷ χατὰ τῶν βλασφημούντων tà 
Πνεῦμα τὸ ἅγιον λόγῳ οὑτωσὶ λέγων "ὅτι δὲ ἄνω τῆς 
χτ[σεὼς ἐστι *à Πνεῦμα τὸ ἅγιον !, xal ἄλλο μὲν 
παρὰ τὴν τῶν γενητῶν φύσιν, ἴδιον δὲ τῆς θεότητο, 
ἔξεστι πάλιν συνιδεῖν. Πᾶν γὰρ ὃ κοινῶς xal ἓν t9 
λοῖς θεωρεῖται , οὔ τινι μὲν πλέον, ctv δὲ Ear 
ὑπάρχον, οὐσία ὀνομάζεται. Ἐπεὶ οὖν πᾶς ἄνθρυ- 
πος ἐκ ψυχῆς ἔστι συντεθειµένος xal σώματος, xtd 


VAREE LECTIONES. 


.* R. 2926 ἔχειν εἰκότως, ita emendatum in cod. S. Hil. 
hic verbis totidem non legitur apud Athanasium. 


* Deest τὸ ἅγιον in. quibusdam mss. Loci 


NOTE. 
(59) Πρὸς τοὺς «Ἰέγογτας. Adversus eos, etc. D non. acceperit , vel non custodierit incolumem. 


Alteram solvit Severianorum argumentationem, ut, 
quamvis hoo ex rebus diverse nature, anima 
scilicet et corpore, constet, una tamen humana na- 
tura sit, idque ob rationes easdem quas , cap. 3, 
attulit ; adeoque proprie loquendo duas tantummodo 
naturas habere Christum. Favet Leontius, lib. De 
sect. act. T, εἰ lib. 1 Cont. Nest. et Eutych., ubi 
Observat hzreticos haec objecisse, non ut duas na- 
turas astruerent (nam et nos, inquit, xal τοῦτο στἐρ- 
Sopsv, hoc ampleciemur), sed. ut evincerent, unam 
esse Christi naturam, non duas, Dominumque alie- 
num facerent a nostra natura, quam vel ab initio 


Subjungit : 'H δὲ τῶν μερῶν εἰς τὰ µέρη ὑποδιεί- 
ρέσις, οὐ δογματικῆς ἐστι συντοµἰας, eom τοῦ συ’ 
τετµηµένου, χατὰ τὸ Εὐαγγέλιον λόγου, ἀλλὰ χε 
πτιχῆς θεωρίας ' Altera vero partium in partes ssk- 
divisio non est. ejus brevitatis qua fidei doctrind 
conveniat , Reque sermonis  eecundum i 
abbreviati, sed scepticm speculationis υχἒ xd 
σώμα οὐ µέρη Χριστοῦ, ἀλλὰ µέρη τοῦ µέρους, axi- 
ma et corpus non sunt Christi partes , sed ; 
partes : alioqui non tres solum, sed plures naiuras ia 
Ghristo confiteri oporteat, Leontio Noster suffraga- 
tur. 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. III. 


1066 


µία φύσις τῶν ἀνθρώπων λέγεται. Ἐπὶ δὲ A rursum perspicere licet. Quidquid enim communi- 


ιοστάσεως τοῦ Κυρίου οὐ δυνάµεθα λέγειν 
etw" αἵ τε γὰρ σώζουσι xal μετὰ τὴν 
ἑχάστη τὴν φνσιχὴν ἰἱδιότητα, xal εἶδος Χρι- 
YR ἔστι εὑρεῖν. Οὐ γὰρ ἐγένετο ἄλλος Χριστὸς 
κητός τε xal ἀνθρωπότητος, θεός τε καὶ 
ec ὁ αὑτός, 


ter, et in multis consideratur, nec alicui uberius, 
alicui parcius inest, essentia nominatur **. Quia 
igitur omnis homo ex anima et corpore compositus 
est, ob eam causam una omnium natura dicitur, 
In Domini autem persona $938 naturam unam 
dicere non possumus. Nam et utraque natura pro- 


(m naturalem, eti$m post unitionem, retinet; nec Christorum speciem reperire sit. Neque 
dius ex divinitate et humanitate Christus exstitit, qui ldem Deus esset et homo. 


πάλιν ^ οὗ ταὐτόν ἐδτι t5. xax! εἶδος τοῦ ἀν- 
) Ev, χαὶ τὸ xav υὐσίαν ψυχῆς * τε xal σώμα- 
Τὸ μὲν 430 xas' εἶδος τοῦ ἀνθρώπου ἓν, τὴν 
| τοῖς ἀνθρώποις ἁπαραλλαξίαν ἑνδείχννται ' 
tut' οὐσίαν, ψυχῆς τε xaX σώματος ἓν, αὐτὸ 
ει αὐτῶν λυµαίνεται, εἰς ἀνυπαρξίαν αὐτὰ 
ἢ ἄγον f] γὰρ τὸ ἓν εἰς τὴν τοῦ ἑτέρου µετα- 
πεται οὐσίαν, Ἡ ἐξ ἑτέρων ἕτερον γενῄσεται, 
μβότερα τραπἰσονῖαι, f| ἐπὶ τῶν ἰδίων ὅρων 
t, δύο φύσεις ἔσονται. Οὐ γὰρ ταὐτὸν κατ οὗ- 
yev τὸ σῶμα τῷ ἀσωμάτῳ. Οὐχ ἀνάγχη τοίνυν 
j ἀνθρώπου μίαν φύσ.ν λέγοντας, οὐ διὰ τὸ 
τῆς οὐσιώδους ποιότητος ΨυχΏς τε xal σύ- 
ἁλλὰ διὰ τὸ ἁπαράλλακτον τῶν ὑπὸ τὸ εἶδος 
ένων ἁτόμων, µίαν χαὶ ἐπὶ Χριστοῦ φύσιν 
ἔνθα εἶδος περιεκτιχὸν πολλῶν ὑποστάσεων 
τν. 


δὲ πΆσα αύνθεσις (40) ἐχ τῶν προτεχῶς συν- 


δέ. 2, ad Serap., versus finem. 


Άο rursus: Non idem est secundum speciem 
unum esse, aique unum esse secundum corporis 
οἱ anim: substantiam, Siquidem unum secundum 
hominis speciein, exaetissimam in omnibus homi- 
nibus similitudinem ostendit: at unum secundum 
animae et corporis essentiam, ipsum illorum esse 
interimit, eaque prorsus in nihilum redigit. Aut 
enim alterum in alterius essentiam migrabit, aut 
ex aliis aliud effleietur, ac sie ambo mutabuntur, 
aut intra metas suas consistentia duas naturas con. 
stituent, Non enim quantum ad essentiam attinet, 
idem sunt corpus et res incorporea. Quocirca ne- 
cesse non est ut, qui unam in homine essentiam 
dicimus, non propterea quod eadem qualitas sit 
anim: et corporis, sed propter exactissimam indi- 
viduorum ου ad eauxdem speciem referuntur 
cqualitatem, unam quoque in Christo, ubi specics 
ejusmodi nulla est, qua multze persons continean - 
tur, dicamus naturam. 

Huc accedit quod omnis compositio ex his qu:$ 


VARLE LECTIONES. 


ilti codd. hic et infra Φυχης. 


NOTA. 
"δει δὲ xaca σύνθεσις. Huc. accedit, elc. C lígua, et lapides, εἰ ferrwm, εἰ uno. verbo, quodlibet 


lia sunt αυ reperi in Colleetan. s:zpe lau- 
ap. 19: Ἐκ τῶν Ἡρακλείου (forte legendum 
&tavoo, Heracliani Ghalcedonensis, cujus ad 
hum fragmentum habetur in iisdem Collect. 
» quemque Sophronius in Epist. ad Hono- 
Aarat, ut οἱ Maximus epistola ad monachos 
): Πᾶν σύνθετον ἐξ ἑχείνων λέγεταί Guvse- 
» inquit, ἐχ τῶν προσεχῶς εἰς τὴν αὐτοῦ σὐν- 
ιαµδανοµένων, ἁπλών τινων, xai στοιχείων 
ἐπεχόντων ἐν τῇ συνθέσει τοῦ ὅλου , xat τῇ 
) πᾶν συγχράσει, X3v τύχοι αὐτὰ ἐφ᾽ ἑαυτῶν 
µενα σύνθετα εἶναι. Οἷόν τί qut * προχείσθω 
iti παραδείγµατος µέρει οἶκος' ἀλλ οὗτος πε- 
t δηλονότι Ex λίθων τα xal ξύλου xal σιδήρου, 
λης τινὺς ὕλης  ἀλλ᾽ οὐδεὶς, οἶμα: , τῶν νοῦν 
v εἴποι ποτὲ συγχεῖσθαι τὴν οἰχίαν ἐξ ὕλης 
ους, xaítot ol τε λίθοι, καὶ τὰ ξύλα. χαὶ ὁ 
; δήπου, καὶ ἵνα συνελὼν εἴπω, πᾶν ἕτερον 


àx τεσσάρων σύγκειται στοιχείων, χἀχεῖνα p) οὖμεθα ἐπεὶ xai 
E ὕλης χαὶ εἴδου;. 


Ὥστε πρῶτα στοιχεῖα τῶν 
ων εἶιαι τὸ εἶδος καὶ τὴν ὕλην ' Omne quod 
ditum est, ex iis componi dicitur, que ad ejus 
ionem prorimé assumumulur ; qua simplicia 
, sunl, €( i. compositione (olius, a€ contem- 
xe cwm (oto, rationem habent elementorum, 
γε in seipsis spectata composila aunt, v. gr. 
in exemplum prasiituatur : ea. porro ex lapi- 
liguo, [erro, εἰ alia qualicuuque natura con- 
Η : at prudens nemo, ui rcor, dizerit wuquam, 
eria εἰ forma constare domum , quamvis et 


PATROz. Ga. XCIV. 


alrwd corpus ex quaiwor elemeniis coaluerit ; rursum- 
que isla ex materia et forma, adeo ut maleria et 
forma prima corporum elemenia sint : Καὶ μεθ) ἕτερα 
Et quibusdam interjectis , ait : Ἠνίχα πὲρὶ v 
πρώτων, καὶ ἁπλῶς σωμάτων τν λόγον ποιούµεθα, 
τηνιχαῦτα, ὡς ὅλον ἐκεῖνα παραλαμδάνοντες, τὴν 
ὕλην, καὶ 45 εἶδος συμπληρωτιχὰ τούτων εὑρίσχο- 
pev. Ὁπήότε μέντοι πὰ μετὰ τὰ πρῶτα, xoi ἁπλᾶ 
σώματα, ἃ ἁπλᾶ καλοῦμαν, σκοποῦμεν τηνιχαῦτα 
αὐτὰ ταῦτα. ἅπερ ἔφαμεν, πρῶτα χαὶ ἁπλᾶ στοιχεῖα 
λαμθάνοµεν, xai συμπληρωτιχὰ τῶν σωμάτων τού. 
των εἶναί φαµενι Ὅτε δὲ πάλιν kx σώματος xal τινος 
ἱτέρον, olov ἐκ doti, καὶ σώματος συγχείµενόν t, 
εἰς διάσχεψιν ἡμῖν πρόκειται, τότε οὔτε «ῶν στοιχείων, 
οὔτε πολλῷ μᾶλλον τῆς ὅλης, xal τοῦ εἴδους λόγον 
ποιούµεθα, ἀλλ) αὐτῶν δὲ τῶν προσεχῶς συντεθέν- 
των σύγκριμα, τουτέστι ψυχῆς xat σώματος λέγο- 
μεν, xal οὐδενὸς τῶν ἑχατέρων συνθέτων ποι- 
v ψυχῆν πολυμερῇ φασιν εἶναι, 
χαὶ οὐδενὸς iv p. τοῦ ἀνθρώπον συνθέσει «oítuv 

νημονεύομεν * Quando igitur de primis et simplici- 

us corporibus loquimur, twm ea, ceu lotum a'squod 
accipientes, materia. εἰ forma constitui reperimus. 
Sin ila spectamus, que post prima eimplici m» 
quuniwv, (unc prima hec et simplicia, que diceba- 
mus elementa, assumimus, ex quibus absolvi corpora 
dicimus. Rursum vero, ubi considerandum objicitur 
nobis aliquid quod ex corpore et alio quopiam coale- 
scat, 44 pula ez anima et corpore, tunc noque elemen. 
torum, neque a fortiori maleria ei forme respectum 


EIN 


1061 


S. JOANNIS DAMASCENI 


proxime componuntur, constare dicitur. Non enim A 7:6évto) συντεθεῖσθα, λέγεται. οὗ Υὰρ Kd 


domum ex aqua et terra, sed ex lateribus et lignis 
construetam esse dicimus. Alias dicendum foret 
hominem ex quinque ut minimum natvris coní(la- 
tum esse; nempe ex quatuor elementis εἰ anima. 
Sic et in Domino nostro Jesu Christo, non partium 
partes spectamus, sed quae proxime composita sunl ; 
boc est divinitatem et humanitatem. 

Deinde vero, si, quia hominem duabus naturis 
constare dicimus, tres proinde in Cliristo naturas 
dicere cogemur, vos quoque qui ex duabus naturis 
hominem csse dicatis, Christum ex tribus naturis 
compositum esse itidem asserctis.. Quod etiam de 
actionibus dicendum erit: consentanea enim na- 
turze actio sit oportet. Quod autem liomo duplicis 
natura dicatur et sit, testis est Gregorius Theo- 
logus : « Duz enim, inquit, natura sunt, Deus et 
liomo : quandoquidem dux quoque aniina et cor- 
pus **. » Ac rursus in Oratione de baptismo hac 
ail : « Cum autem duplici natura constemus, anima 
nimirum et corpore, altera quidem visibili, allera 
autem invisibili, duplex quoquo est baptismus, 
Rcipe per aquam et spiritum **. » 

CAP. XVII. 
239 De eo quod carnis Domini natura et voluntas 
, deificata sit. 

Carnis. Christi deificatio, ut intelligenda. — lud 

autem scire oper: pretium est, quod Domini caro 


" Epist. 1, ad. Cledon. 


9:xov ix (Cn; xal Ὁδατος συντεθεῖσθαι, ἀλλ᾽ 
wv" xal ξύλων. Ἐπεὶ ἀνάγχη xoi τὸν i 
A&£YEtV EX πέντε τοὐλάχιστον συγχεῖσθαι «i 
τε τῶν τεσσάρων στοιχείων, xai φυχῆς. 

ἐτὶ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, οὗ 

τῶν μερῶν σχοποῦμεν , ἀλλὰ τὰ προσεχᾶ 
θέντα, θεότττά τε xal ἀνθρωπότητα. 

Ἔτι δὲ εἰ δύο φύσεις τὸν ἄνθρωπον λέγον' 
φύσεις ἐπὶ τοῦ Χριστοῦ λέχειν ἀναγχασθ 
καὶ ὑυμεῖς Ex δύο φύσεων τὸν ἄνθρωπον 244 
τριῶὼν τὸν Ἀριστὸν δογµατίσετε φύσεων 'ὁι 
περὶ ἐερχειῶν. Κατάλληλον γὰρ ἀνάγχη 
την ἑνέργειαν εἶναι, ὅτι 8b « Δύο φύσεων ὅ 4 
λέγεταί τε χα) ἔστι, μάρτυς ὁ θεολόγος Γι 
Φύσεις μὲν γὰρ δύο, φάσχων, θ:ὸς χαὶ Un 
ἐπεὶ χαὶ quyl χαὶ σῶμα ^ » xat Ev τῷ περ 
σµατος δὲ λόγῳ τοιάδε φησί’ « Διττῶν | 
ἡμῶν ix φυχῆς xal σώματος, xai τῆς μὲ 
τῆς δὲ ἀοράτου φύσεως , διττὴ xal ἡ κάθε 
ὕδατος xai πνεύματος. 


ΚΕΦΑΛ. IZ |ZA'). 
Περὶ τοῦ tedeccüat τὴν cóc τῆς τοῦ 
σαρχὲς xal τὸ 9é.lnyiaa. 
Xph εἰδένα: (41), ὡς οὐ χατὰ μεταθολὴν 
$ τροοπὴν, ἣ ἀλλοίωσιν, ἢ σύγχντιν, dac 


*5 Orat. 4, non longe a prircipio. 


VARLE LECTIONES. 


Y Edit. πλἰνθου. 


NOT.E. 


hubemus, sed eorum que proxime in compositionem 0) οχνῆσα. τὴν qiatv* εἰ καὶ ἐπὶ τοσοῦτον àv 


venerant, hoc est corporis εἰ anime, compagem enun- 
tíamus, nec rationem habemus utriusque illius com- 
posili (nam εἰ ipsamimel amiinam multarum esee par - 
tium ferunt), nec. in. ominis compositione, ulle εο- 
rum mentio fit. 

(*) Xp εἰδέγαι. Hlud scireopere pretium est. Theo- 
logus orat. 98, 59, 42 et 51, propter substantia- 
lem, ut loquitur, unionem, quà humanitas a divi- 
nitate pervaditur, carnem Christi τεθεῶσθαι, deifi- 
catam esse, ul episeopi Orientis epist. ad Paul. 
Samosat, θεοποιηθῆναι dixerant. Hane vocem, qua 
Eutychiani abutebantur, sincero sensu, ortbodosxi 
explicarunt, quem Nosier hic edisserit, et θέώσιν 
variis exemplis declararunt. Cyrillus iu scholiis, 
carbonem affert ; Theodotus Ancyranus, ferrum, «e, 
argentum candens ; Nicephorus CP. adv. epist. 
Eusebii, c. 50 : Solare corpus, ἡλιαχὺν σῶμα, ὕχημα 
τῷ πρωτογόνῳ φωτὶ παρὰ του Ánp:oupyoü xata- 
σχευασθέἐν. Anastasius 1 Antioch. epist. ad Sergium 
grammat. Oox ἔστι μὲν οὖν, inquit, εὑρεῖν εἰχόνα 
παραστατικὴν τῆς ἑνώσεως ταύτης' πλὴν πειρώμεθά 
τινα παραχαχεῖν, µετρίαν μὲν, ὡς πρὸς τὸ μέγεθος 
τοῦ μυστηρίου’ τῶν δὲ λοιπῶν ἀληθεστέραν ἑμφέ- 
ρειαν * olov γὰρ ἄν τις εἰχάσαι πάντα τὺν ἑκτὸς οὐ- 
ρανοῦ aipa πεπυρακτῶαθαι, μᾶλλον Ok πῦρ εἶναι, 
xóxxov δὲ σινάπεως, !| χέγχρου ἑμθαθλήσθαι τῷ 
τοσούτῳ πυρί  ἀνάγχη χἀκεῖνον πρὸς τὸ ἐπικρατοὺυν 

ποιῶσθαι, ὡς μὴ δοκεῖν ἕτερον εἶναι παρ» τὸ πὺρ, 
εἰ χαὶ τῆς οὐσίας ὁ λόγος ὑφέστηκεν. Οὕτως lj áv- 
θρωπεία φύαις ἑνωθεῖσα τῷ Bap Λόγῳ, κατεχρατήθη 
τοσοῦτον, ὡς μὴ δοχεῖν ἔτι φύσιν ἀνθρώπου εἶναι, 
ταύτῃ τε λέχειν τοὺς Πατέρας τεθεῶσθαι μὴ ἁκ- 


τον λόγον ἐξ αὐτῆς ἐξέστη. Καὶ γὰρ fj θε 
μεμένηχεν ἀναλλοίωτος ἐν τῇ τοῦ Qu μαι 
προσλήψει, ὅπερ πᾶσα παρίστησιν ἡ θεύε 
l'oa«qf, * Porro non. imaginem aliquam inveni 
uniosem hanc perfecte referat. Nihilominus: 
afferre teniabimus, que, elsi exilitate sug | 
magnitudinem non assequitur; de certcro tame 
similitudinem magis accedit. Ex. gr. sibi fa 
quis universum qui sub colo est, aerem inet 
polius ignem esse : granum vero sinapis (8 
tym. ferri ) aut milii in ingentem hunc ign 
δεί» necesse erit ut ejus quod valentius est 
(atem accipiat, nihilque «esse videatur. mis 
quamlibet substaniig ratio subsistat. Pari m 
manua natura, Deo verbo unita, tam ercie, 
est, ut. ne hominis natura esse amplius vi 
hocque sensu Patres dicere non dubitarunt,n 
humanam esse. deificatam ; quanquam ea & 
tione, ul substantialem differentiam servavet 
lumem. Non enim secundum primariam oui n 
a seipsa descivil, quia εἰ ipsa divina met 
alteraiioue permansit in. susceptione massa | 
id quod omnis Scriptura divinitus inspirata 
tmt, Hzc Anastasius in. Collect. ciiatug, 
Ewutybm. lib. Ἡ. Panopl. tit. 7. Nicephot 
deilicationem lianc plene peractam docet is 
rectione : Ἐπειδὴ τὴν μὲν φθορὰν xal μι 
τητα ἁπημφίασται, µετεστοιχείωται δὲ ἑ 
πιον, quando eruta corrupitone et moriah 
melius caro trans(ormata est. 


τὴν οὐσιώδη γε σώςει διχφοράν ' οὗ $i xat 


DE FIDE ORTHODOXA LIB." III. 


1070 


τθαι λέγεται, xai ὁμόθεος, xal θὲὸς A deificata sit, ejusdemque deitatis consors, quin et 


φησιν ὁ θεολόγος Γρηγόριος * ὧν τὸ 
ὁ δὲ ἐθεώθη, χαὶ θαῤῥῶώ λέγειν, ὁμή- 
Άρωπον γενέσθαι τὸ χρίσαν, xai θεὸν 
Γαῦτα γὰρ οὐ χατὰ μεταθολὴν φύσεως, 
y οἰχονομιχὴν ἕνωσιν, τᾶν χαθ) ὑπό- 
ιαθ᾽ ἣν ἁδιασπάστως τῷ Oc Λόγῳ 
thv àv. ἀλλήλαις τῶν φύσεων περιχώ- 
μεν xai τὴν τηῦ σιδήρου πύρωσιν " 
V ἐνανθρώπησιν χωρὶς µεταθολῆς xal 
psy, οὕτω xaX τὴν θέωσιν τῆς σαρ- 
βοξάζομεν ΄ οὔτε Υὰρ διότι ὁ Λόγος 
y τῶν ὅρων ἑξέστη τῆς οἰκείας θεότη- 
προσόντων αὐτῇ θεοπρεπῶν αὐχημά- 
fj σὰρξ θεωθεῖσα τῆς οἰχείας ἑτράπη 


Deus esse dicitur (sic enim Gregorius Theologus 
loquitur ** : «Quorum alterum deitate donavit, alte- 
rum deitate donatum est, et, audacter dicam, ejus- 
dem deitatis consors. Quodque et id quod unxit, 
homo factum sit, et Deus, id quod unctum est οἱ. » 
Non ob nature immutationem, aut conversionem, 
aut alterationem, aut confusionem ista dicuntur. 
Nec enim hac verba nalure mutationem ullam 
significant, sed potius dispensationis unionem, seu 
secundum hypostasim, quatenus ita Deo conjuneja 
est, ut ab eo divelli non possit: atque ob id etiam 
quod nature intor se vicissim imnmeent, veluti ferri 
quoque dicimus ignitionem. Velut enim humana- 
tienem eitra mutationem et eonversionem confite- 


/ αὑτῆς φυσιχῶν ἰδιωμάτων. Μεμενή- B mur;sic item carnis deilicationem factam esse 


μετὰ τὶν ἔνωσιν, at τὲ φύσεις ἀσύμ- 
4 τούτων ἱδιότητες ἁλώδητοι' d) δὲ 
ἃρς τὰς θείας ἑνεργείας ἐπλούτηας, 
πὺν Λήγον ἀκραιφνεστάτην ἕνωσιν, 
ὑπόστασιν, οὐδαμῶς τῶν χατὰ φύσιν 
α ἔχπτωσιν ' οὗ γὰρ κατ οἰχείᾳαν ἓν- 
διὰ τὸν ἠνωμένον adt) Λόγον τὰ Octa 
λόγου δ,᾽ aov τὴν οἰχείαν ἔνδειχνυ- 
1v* χα!ει γὰρ ὁ πεπυρακτωµένος ct- 
ικῷ λόγψ τὴν χαυστιχἣν χεχτηµένος Y 
vOEx τῆς πρὸς τὸ rop ἑνώσεως τοῦτο 


censemus, Neque enim quia Verbum caro factum 
est, propterea e divinitatis sux gradibus, divinisque 
illi competentibus dotibus excessit : nec rursus caro 
deifleata, a natura sua vel naturalibus suis pro- 
prietatibus descivit, Nam post unitionem, tum na- 
αγ Inconfuse, tum earum [σα proprietates 
sunt. Caro autem Domini divinarum aetionum opi- 
bus affluxit, ob sincerissimam illam cum Verbo 
unionem, qu;e est secundum liypostasim : sie ta- 
men ut proprietatum naturalium jacturam nullam 
pertulerit. Non enim propria vi, sed ob unitum sibi 
Verbum divina patrabat ; Verbo nimirum vim suam 


'ente. Nam et candens ferrum eo non urit, quod urendi vi a natura polleat, sed quod ex 


eum igne vim ean contrarerit *^, 


Υαροῦν θνητὴ ἦν δι’ ἑαυτὴν, καὶ Quo- C.— Ut item deificata voluntas humana, — Itaque ea- 


πρὸς τὸν Λόγον xaÜ' ὑπόστασιν ἕνω- 
xaX τὴν (43) τοῦ θελήματος θέωσιν, 
ληθείσης τῆς φυσιχῆς κινήσεως, λἐγο- 
ἠνωμένης τῷ θείῳ αὐτοῦ χαὶ παντο- 
κατι, xai γεγονότος θεοῦ ἑνανθρωπή- 
z* ὅθεν θέλων λαθεῖν οὐκ ἠδυνήθη δι) 
6αντο; τοῦ θεοῦ Λόγου δειχθῆναι ἐν 


it. 42. 
orat. 35, p. 595. 


VARLE LECTIONES. 


οἱ fd. orat. 59 ; Max. lib. De duabus velintatibus . 


dem caro suapte natura mortalis erat, et ob hypo- 
statieam cum Verbo unionem, vitam 2&0 confe- 
rebat. Consimili modo voluntatis quoque deiflcatio- 
nem docemus, non quod naturalis motio immutata 
fuerit, sed quod divin: ipsius ac przpotenti volun- 
tati unita sit, Deique facti hominis voluntas eva- 
serit **. Quo otiam factum est, ut cum latere vellet, 


* Max. Epist. ad  Nicandr. 


Cod. ὁμόθεον. Alteri lectioni favent edita οἱ mss.Nazianzeni. Colb. 1539 χκτησάµενος. Sic 
in eodem cod. et duobus aliis Colb. et Regiis pene omnibus, mec non in cod. S. Hil, 


NOTAE. 


ic xal τήν. Consimilis modo, etc. Na- 


rat, 56. Domini verba lic : Non de- 
» wt faciam voluntatem meam, ita ex- 
ib illo qui descendit, sermo hic haberetur 
ws verba ista. velut ab homine efferri, 
igatur esse. Salvator. Τὸ γὰρ ἐχείνου 
* ὀπεναντίον θεῷ, θεωθὲν ὅλον * IHlius 
18 Deo non adversatur, qua $0ta dei- 
axinus ep. ad mon. Sicil. observat 
in&ioch., ne voluntas una inferretur, 
ὅλον tota a Deo ; verum participio θεω- 
Btate importare, quod deificetur, si- 
guod accendit, el aliud quod acceudi- 
od üluminat, et aliud quod luminatur; 


D quamobrem illud, quod per summam unionem 


eilicatur, ab essentiali sua differentia non 
desciscere. Caeterum negant Patres debere dici 
humanam Cliristi naturam ἁποτεθεῶσθαι, ne Chri- 
stus, veluti numina gentium, consecratus in Deum 
censeretur, veluti fideles sentire Nestorius garric- 
bat, teste Cyrillo, lib. n contra ipsum, pag. 48, 
cum ipse potius buic erreri impegisset : Oóx ἄνθρυ- 
πυν ἀποθεωθέντα κηρύττοµεν, ait Proclus, orat. de 
beata Virg., ἀλλὰ θεὸν σαρχωθέντα ὁμολοχοῦμεν. Non 
hominem in Deum consecratum. praedicamus, 
Deum carnem facium confitemur, Quod dictum Ne- 
ster excepit cap. 2. 


1971 


S. JOANNIS DAMASCENI 


197? 


id ex se non potuerit" : quia nempe Deo Verbo Α é£avtq ἁλιθὼς ὑπάρχον τὸ ἁσθενὲς τοῦ &kvUpe- 


placebat, ut. vere sibi imesse humana voluntatis 
infirmitatem ostenderet. fRursumque volendo le- 
prosi mundationem patravit "*, propter unionem 
cum divina voluntate. 

Sciendum autem est, naturz et voluntatis deifl- 
catione, perquam liquido et expresse duas naturas 
οἱ voluntates declarari. Sicut enim ignitio non rei 
ignite naturam in ignis naturam mutat, veruin et 
id quod ignitum est eL id quodignitum fecit, ostendit : 
sic etiam deificatio non unam compositam naturam 
facit, sed duas, unionemque secundum hypostasim., 
Ait quippe Theologus Gregorius : « Quorum alterum 
deificavit, alterum deificatum est'*.» Dicendo enim, 
quorum et altertm, atque alterum duas profecto res 
indicavit. 

CAP. XVIII. 


Iterum de duplici voluntate, arbitriique libertate ; 
menle ilem, scientiaque, el sapientia duplici. 


Assumpta nalura humana, ut ipsa in Christo vi- 
clriz fierel/ diuboli. — Quandoquidem Christum 
perfectum Deum ac perfectum hominem dicimus, 
plaue oinnia quae tum Patri, tum Matri. naturalia 
sunt, ei tribuamus. Ποσο quippe factus est, ut 
quod victum fuerat vinceret. llaud enim ejus im- 
becillitatis erat ille, qui omnia potest, quin omni- 
potenti sua virtute hominem ex tyranni dominatu 
eripere voleret. Verum tyrannus querelze occasio- 
nem habuisset, si postquam hominem ipse vicerat, 
illata vi a Deo spoliatus esset. Quocirca Deus pre 
sua misericordia, et erga homines benevolentia , 
homo fit, quo simile sinilis opera inatauret. 

Assumpila anima aique mens humana , contra 
Apollinaristas. — Quod autem homo sit animal ra- 
tione et intelligentia przditum, nemo ierit inficias. 
Quinam igitur factus est homo, si carnem inani- 
matam, aut expertem mentis animam suscepit ? 
Hoc enim nequaquam homo est. Quid vero rursum 
ex assumpta ah eo humanitate emolumenti ad nos 
rediit, si illi qui primario contraxit labem, salus 
allata non est ; neque id actum fuit, ut per con- 
junctioneim eum divinitate innovaretur, et robur 
obtineret ? Nain curatum non fuit, quod assumptum 

-hon est; quapropter totum hominem  assu:psit, 


πίνουν θελήματος. Θέλων δὲ τὴν τοῦ 2επροῦ idv- 
ἠργησε κάθαρσιν, διὰ τν πρὸς x5 Oslo» θέλτμε 
ἕνωσιν. 


Ἱστέον 63 ὡς fj θέωσις τῆς τε φύσεως χαὶ τοῦ 
θελήµατος ἐμφατιχώτατον xa δεικτιχώὠτατόν iem 
τῶν τε δύο φύσεων, xal τῶν δύο θεληµάτων ’ ὥσεερ 
γὰρ ἡ πύρωσις o0 µεταθάλλει τὴν τοῦ πυρωθέντος 
φύσιν εἰς τὴν τοῦ πυρὸς, ἀλλὰ δηλοῖ τό τε πυρωθὲν, 
xai τὸ πυρῶσαν, xai οὐχ ἑνὸς, ἀλλὰ δύο ἐστὶ bias 
τιχόν * οὕτω xal fj θέωσις οὗ µίαν φύσιν ἀποτελεῖ 
σύνθετον, ἀλλὰ τὰς δύο, xal τὴν χαθ᾽ ὑπόστιασο 
ἔνωσιν * φησὶ γοῦν ὁ θεολόγος Γρηγόριος * « "Qv οὐ 
μὲν ἐθέωσε, τὸ δὲ ἐθεώθη: » ὧν γὰρ εἰπὼν, xdi, 


B co μέν, xai vo δὲ, δύο ἔδειξεν. 


ΚΕΦΑΛ. IH' [EB]. 


Ἔτι περὶ 0sAnuádtaor. xal αὐτεξουσίων, voor τα, 
xal Ίνώσεων, xal σοριῶ». 


Θςὸν τέλειον (405) xaX ἄνθρωπον τέλειον λέγοντες 
τὸν ΧἈριστὸν, πάντως πάντα δώσομεν, τά τε τοῦ 
Πατρὸς φυσιχὰ, τά τε τῆς Μητρός, γέχονε γὰρ Ev- 
θρωπος, ἵνα τὸ νικηθὲν νιχήσῃ. Οὐκ ἀδύνατος γὰρ 
Tv ὁ τὰ πάντα δυνάµενος, καὶ τῇ παντοδυνάµῳ αὖ- 
τοῦ ἑξουσίᾳ χαὶ δυνάμει ἐξελέσθαι τοῦ τυρανναῦντοι 
τὸν ἄνθρωπον * ἀλλ᾽ ἣν ἐγχλήματος τῷ τυραννοῦνα 
ὑπύθεσις, ἄνθρωπον νικῄσαντι, xal ὑπὸ θεοῦ Pie 
σθέντι. Λὐτὶν οὖν τὸν πε2όντα νιχητὴν ἀναδεῖξει 
βουληθεὶς à συμπαθὴς Θεὸὺὸς xai φιλάνθρωπος 
ἄνθρωπος γίνεται τῷ ὁμοίῳ τὸ ὅμοιον ἀναχαλον. 
μεγος. 


"Οτι δὲ Ἀογικὸν xal νοερὸν ζῶον ὁ ἄνθρωπα, 
οὐδεὶς ἀντερεῖ ^ πῶς οὖν ἄνθρωπος γέγονεν, d 
σάρχα ἄφυχον ἢ Φυχὴν ὄνουν ἔλαδεν; Οὐ τοῦτο yàg 
ἄνθρωπος. Τί δὲ xal τῆς ἐνανθρωπίσεως ἁπωνά- 
µεθα, τοῦ πρωτοπαθήσαντος uh σεσωσµένου, μᾶ 
τῇ συναφείᾳ τῆς Οεότητος ἀνακεκαινισμένου τε αἱ 
νενευρωµένου ; Τὸ γὰρ ἀπρόσληπτον, ἀθεράπενιν. 
Ἀναλαμθάνει τοίνυν ὅλον τὸν ἄνθρωπον, καὶ ὃ 
τούτου χάλλιστον, ὑπὸ ἁῤῥω» εἰαν πεσὸν, ἵνα ὃν 
τὴν σωτηρίαν χαρίσηται ' νοῦς δὲ ἄσοτος, ἑστερη 
μένος γνώσεως, οὐκ ἂν εἴη ποτέ. El vxo ἀνενέριη 
τος xai ἀχίνητος, xal ἀνύπαρχτος πάντως. 


illamque adeo ipsius partem qua obnoxia morbo fuerat, ut toti salutem  largiretur "*. Nulla porre 
mens usquam fuerit, quz sapientia et cognitione destituta sit. Nam si iners et sine motu, nulla prot 


eus ratione exsistit. 


91 Meus in homine có. xac εἰκόνα Verbi et Ὁ Th. οὖν * xav' εἰχόνα ἀναχαινίσαι βουλόμενος d 


carnis media. — Mtaque Deus Verbum "*, id. quod 


7! Marc. vii, δὲ 7* Matth, νι, 5. 


" Greg. Naz. 
Naz. carin. senar.. adv. Apollin., epist. ad. Cled. et alibi. 


935; Λόγος, Υέγονεν ἄνθρωπος. Τί δὲ τὸ χατ’ εἰχόνα, 


orat. 42. 7 Greg. Naz. Ad Οεάον.  ** Greg. 


VARLE LECTIONES. 
ΝνΟΤΑ.. 


: Abest illatio οὖν in mss. 


(45) Kal θεὸν τἐἼειο». Quandoquidem  Chri- 
stum, etc. Pugnat hoc toto capite contra Apeltina- 
ristas et Monotheletas. Nam sicut illi Christum ani- 
m3 rationali spoliando, divinam voluntatem solam 
agnoscebant : sic isti dempta humana voluntate et 


΄ 


aclione, uno ieta anim: ejus substantiam perime- 
bant: Nulla quippe natura oxetat operationis espers, 
et ubi nulla est operatio , nulla ibidem natura cii 
oportet, inqniunt prisci theologi, quorum testime- 
nia, t. Il Operum S, Maximi habentur, p. 464. ^ 


"μα σπιν - να - - 


1073 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. IIT. 


1074 


εἰ uh ὁ νους; Τὸ χρεῖττου οὖν παρεὶς, τὸ χεῖρον ἀν- A ad sui imaginem erat instaurare volens, factus est, 


£Aa6s; Nou; yàp (44) ἐν pezatqulo ἐστὶ θεοῦ xai 
σαρχὸς, τῆς μὲν ὡς σύνοιχος, τοῦ Θεοῦ δὲ, ὡς εἰχών. 
Νοῦς οὖν vot µἰίγνυται, xai µεσιτεύει ὁ νοῦς Θεοῦ 
καθαρότητι xai σαρχὸς παχύτητι: εἰ γὰρ ψυχὴν 
ἄνουν 6 Κύριος ἀνέλαδεν, ἀλόγου ζώου ψυχὴν ἀνέλα- 
δεν. 


homo. Quid vero illud fuit quod esset ad imaginem, 
preterquam mens ? Itane omisso potiori, quod de- 
terius erat assumpsit ! Mens siquidem in Dei οἱ 
carnis meditullio est : carnis nimirum, uL contu- 
bernalis ; Dei autem, ut imago. Mens itaque menti 
jungitur, atque inter Dei puritatem et carnis cras- 


sitem intercedit, Nam si Dominus amimam menie vacuam assumpsit, bruti utiqu6 animam ag- 


sampsit, 

Ei δὲ σάρκα γενέσθαι α 6 εὐαγγελιστὴς ἔφη τὸν 
Λόγον, ἱστέον ὡς παρὰ τῇ ἁγίᾳ Γραφῇ, ποτὲ μὲν 
ψυχἠ λέγεται ὁ ἄνθρωπος, ὡς τό: Ἐν ἑδδομήκχοντα 
πέντε yrvyaic εἰσῆ.1θεν Iuxà6 εἰς Αἴγυπτον * ποτὲ 
δὲ σὰρξ. ὡς τό: "Ὄψεται πᾶσα σὰρξ τὸ σωτήβιον 
τοῦ Θεοῦ. Οὐ σὰμξ τοίνυν ἄφυχας, οὐδὲ ἄνους, ἀλλ' 
ἄνθρωσος γέγονεν ὁ Κύριος. Φησὶ γοῦν αὐτός ' Τί µε 
δέρεις ὄνθρωπον, ὃς τὴν ἀλήθειιν ὑμῖν .1ελά.1η- 
κα; ᾿Ανέλαδε τοίνυν σάρχα ἑφυχωμένην φυχῆ Xoyt- 
XÀ τε χαὶ νοερᾷ, ἡγεμονιχῇ μὲν τῆς σαρχὸς, ἡγεμο- 
πυοµένῃ δὲ ὑπὸ τῆς τοῦ Λόγου θεότητος. 


Apollinaristarum objectio solvitur. Anima et caro 
pro homine in. Scriptura. — Quod si evangelista 
Verbum carnem factum fuisse dixit, sciendum est 
in sacra Scriptura animam nonnunquam liominem 
appellari, ut in iHo loco : [n septuaginta quinque 
animabus ingressus esi Jacob in /Egyptum 15. Non- 


B nunquam item carnem, ut est illud : Videlit omnis 


caro salutare Dei "9. Ac proinde Dominus, non caro 
inanima, nec mente vacua, sed homo factus est. 
Ait quippe ipse : Quid me cadis, hominem qui veri- 
tatem locutus sum vobis"! *? Assumpsit igitur car- 


aem anima rationali et intelligente animatam, queque, sicut carnis principatum enebat, ita rur$ug 


Givinitati parebat, ab eaque regebatur. 

Elys μὲν οὖν φυσικῶς, xol ὡς θεὸς, xal ὡς ἄνθρω- 
Toc, τὸ θέλειν. εἴπετο δὲ xal ὑπετάσσετο τῷ αὐτοῦ 
Δλήµατι τὸ ἀνθρώπινον, μὴ χινούμενον γνώμη ἰδίᾳ, 
ἀλλὰ ταῦτα θέλων, & τὸ θεῖον αὐτοῦ ἤθελε θέληµα. 
Παραχωρούσης γὰρ τῆς θείας θελήσεως, ἕπασχε τὰ 
δια φυσιχῶς. "Orc μὲν γὰρ παρητεῖτο xbv θάνατον, 
Πησιχῶς τῆς θείας αὐτοῦ θελησάσης θελήσευς xal 
παραχωρησάσης, παρῃτήσατο τὸν θάνατον, Ἰγωνίασέ 


Voluntas humana Christi divine subdita. — Λι 
qui ille quidem naturaliter, et ut Deus, et ut liomo, 
habebat ut vellet : czeterum divinam ipsius volun- 
tatem humana sequebatur, eique subdita erat, ut 
quae propria sententia non moveretur, verum ea 
demum vellet, qua divina cjus voluntas ipse 
volebat velie. Perimittente siquidem divina volun- 
tate , naturaliter ea quz sibi propria erant patie- 


*t xat ἐδειλίασε * καὶ ὅτε Έθελεν fj θεία αὐτοῦ θέλη- C batur 15. Etenim cum mortem detrectaret, hanc 


δις αἱρεῖσθαι τὴν ἀνθρωπίνην αὐτοῦ θέλησιν τὸν θά- 
ito», ἐχούσιον αὐτῇ (45) τὸ πἆθος ἐγένετο" οὐ γὰρ 
1305 θεὺς µόνον ἑχουσίως ἑαυτὸν παρέδωχεν εἰς θά- 
Ἠτον, ἀλλὰ xal χαθὺ ἄνθρωπος. "O0sv κατὰ θανάτου 
Ἕλμαν xat ἡμῖν ἐχαρίσατο, οὕτω γοῦν πρὸ τοῦ σω- 
Tos πάθους φησ!' Πάτερ, εἰ δυνατὲν xapsA0E- 
tu dz' ἐμοῦ τὸ ποτήριον τοῦτο ’ δχλονότι ὡς ἄνθρω- 


" Gen, xLvi, 97, ap. LXX ; Act. vii, 14. 
€pisl. syuod. 


Τ6 ]s3. 3L, 9; 


divina ipsius voluntate ita ferente et concedente; 
naturaliter detrectsbat, atque in mortis agonia 
erat. Rursus divina ipsius voluntate volente, ut 
humana voluntas mortem amplecteretur, volunta- 
ria ipsi passio fuit. Non enim qua Deus duntaxat 
morti se sponte tradidit, sed eliam quatenus homo. 
Unde nobis etiam animi audaciam adversus mor- 
" Joan. vini, 40. 


Luc. 11, 6. 7? Sophiron, 


VARIA: LECTIONES. 


* Nonnulli codd. γεγενῆσθαι, 


NOTAE. 
(M). Νοῦς γὰρ. Mens enim. Repetit illud quod D Aabeo iterum sumendi eam, Hoc mandatum accepi a. 


eap. 6, dixerat, aliaque Theologi verba usurpat 
ει ejus senariis contra Apollinaristas : 


Ἐπκεὶ 0 ἅμικτός ἐστι σαρκίῳ θεός 

ψυχἠ δὲ xal vov οἷον ἐν μεταιχμίφῳ, . 
Σαρχὸς μὲν, ὡς σύγοικος, ὡς Ó εἰκὼν cci: 
T συ}γεγεἴ μιγεῖσα ἡ θεοῦ φύσις, 

Ἐχεῖθεν ἔσχε καὶ πάχους χοινωνίαγ. 

Quia vero misceri cum carne nequit. Deus ; 
Anima autem et mens, velut. in meditullio suut; 
Carnis quidem, ceu contubernalis, utque imago Dei, 
Cum aftni commista Dei natura, 

Mline habuit et crasse molis societatem. 


(45). ᾿Εκχούσιον αὐτῃ. Voluntaria ipsi passio. 
Imo libera. Nam Christus ait : Nemo tollit animam 
mean a me : sed ego pono eam a me ipso. Et potesta- 
(ew habeo ponendi animam meam, et. potestatem 


Patre meo. Ex Clirysostomo, dicendo se preceptum 
accepisse a. Patre, nihil aliud ostendit, * ὃ τι ἐχεί 
δοχεῖ,τοῦτο ἐγὼ ποιῶ, nisi, hoc ego facio quod illi 
placet. Inde πε audiendo mandatum eum accepisse 
à Patre, preclarum hoc opus alienum ab ipso existi- 
mares, pergit: « Bonus pastor animum suam ponit 
pro ovibus suis: » hinc suas oves, et quidquid recie 
facium sil, suum opus esse, xat o) δεόµενον αὑτὸν 
ἐντολῆς, nec se pracepto egere. Eodem Cyrillus col- 
lineat lib. x in Joan : Paterna βουλεύματα consilia, 
inquit, ἐν τάξει ἐντολῶν, loco mandatorum Christo 
fuerunt. Cum enim, utpote qui Verbum erat, cousi- 
lia Patris pernoscat, Geuitorisque profunda scrutc- 
(ur, hoc quod ei visum est, exsequitur, et instar 
precepti habet. Ubi repetit quod initio lib. vit do- 
cuerat, Christi dictum ubique accipiendo eudetu 
quo Chrysostomus sensu. 


1015 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1076 


tem comparavit. lta quippe ante salutiferam pas- A πος τὸ ποτήριον πίνειν ἔμελλεν" οὗ γὰρ ὡς Gr. 


sionem suam loquitur : Pater, si feri potest, trans- 
eat a me caliz iste?*. lllud porro constat, quod ut 
homo ealicem bibitarus erat: non enim ut Deus. 
Quare tanquam homo calicem transire vult. Hzc 
autem verba a naturali metu, et imbecillitate pro- 
fecta sunt. Verumtamen, inquit, nommea voluntas 
fiat*?, hoc est, qua ratione diversz a te sum sub- 
stantia ; sed (ua, hoc est mea, quatenus eadem 
mihi ac tibi substantia est. Quz quidem iterum for- 
dis animi verba. sunt. 9/49 Etenim anima Domini, 
qui benigna sua voluntate bomo vere factus erat, 
cum naturalem infirmitatem ante experta esset, 
percepto doloris sensu ex corporis disjunctione, 
divina rursum voluntate corroborata, adversus 
mortem audaciam concipit. Nam quia et totus 
Deus erat cum sua humanitate, et totus homo cum 
&ua divinitate, ipse tanquam bomo in se οἱ per se 


Ὡς ἄνθρωπος toivuv θέλει τὸ motf piov παρελθεὶν» 
ταῦτα τῆς Φυσιχῆς δειλίας τὰ ῥήματα: Hir pi 
τὸ ἐμὸν γεγέσθω θέλημα, xov χαθ) à aou ἑτεροιύ- 
σιός εἰμι, ἀλλὰ τ) σὺν, ἔτοι τὸ ἐμὸν xal σὺν b, xol 
ὃ goi πέφνχα ὁμοούσιος ’ ταῦτα τῖτς εὐτολμίας πόλ.ν 
ῥήματα ' πρότερον γὰρ τῆς φυσιχῖς ἁἀσθενείας χει- 
βαθεῖσα, κατ αἴσθησιν τὴν ἐπὶ τῷ χωρισμῷ xai τοῦ 
σώματος xal φυσικὴν συµπάθειαν παθοῦσα { τῷ 
Κυρίου duyh, ὡς ἀληθῶς ἀνθρώπου γενοµένου χατ 
εὐδοχίαν αὐτοῦ * αὖθις τῷ θείῳ νευνρωθεῖσα θελ{µατι, 
τοῦ θανάτου χαταθαβῤῥύνεται. Ἐπειδῃ γὰρ ὁ αὐτὶς 
ὅλοφἡν θεὺς μετὰ τῆς ἀνθρωπότητος αὐτοῦ, xal ὅλος 
ἄνθβωπος μετὰ τῆς αὐτοῦ θεότητος, αὐτὸς ὡς ἄν- 
θρωπος ἐν ἑαυτῷ xal δι’ ἑαυτοῦ ὑπέταξε τὸ ἀνθρώ- 


B πινον τῷ θεῷ xa Πατρὶ, τύπον ἡμῖν ἑαντὸν ἄριστον 


xai ὑπόγραμμον διδοὺς, xat ὑπήχοος τῷ Πατρὶ χὲ- 
γονεν. 


d quod humanum erat, Deo et Patri. subjecit, et Patri factus obediens, przstantissimam sese nobis 


formam et exemplum przbuit. 

Frustra. ratio in homine, si desit illi libertas. — 
Libere porro volebat tum divinae, tum humanz 
voluntatis ratione. Omni quippe natura rationall 
libera voluntas a natura insita est. Quorsum enim 
alioqui partem rationalem habebit, si non libere 
ratiocinatur ? Nam naturalem quidem appetitum 
summus Opifex brutis etiam indidit, quo ad suz 
nature conservationem necessitate ducuntur. Cum 
enim ratione careant, ducere non possunt, verum 
naturali ducuntur appetitu. Ex quo fit, ut simul 


Λὐτεξουσίως δὲ Ίθελε τῷ θείῳ xoY ἀνδρωπίνῳ 
θελήµατι. Πάσῃη γὰρ λογιχῇ φύσει πάντως ἐμπέφυχε 
τὸ αὐτεξούσιον θέληµα. Elg τί γὰρ ἕξει τὸ λογιχὸν, 
ph αὐτεξουσίως λογιςοµένη; τὴν μὲν γὰρ φυσιχὴν 
ὄρεξιν καὶ τοῖς ἀλόγοις ζώοις ὁ Δημιουργὸς ἑνέσπειρε 
πρὸς σύστασιν τῆς οἰχκείας φύσεως ἠναγχασμένως 
αὐτὰ ἄγουσαν. Λόγου vào ἁμοιροῦντα € οὗ δύναται 
ἄγειν, ἁλλ᾽ ἄγεται ὑπὸ τῆς φυσικῆς ὀρέξεως. δεν 
ἃμα d ὄρεξις γένηται, εὐθέως xal fj πρὺς τὴν πρᾶ- 
διν ὁρμή * οὐ γὰρ λόγῳ, ἢ βουλῆ, ἡ σχέψει, f χρίσει 


atque appetitus oritur, statim ad agendum Ργυεὶ- C χέχρηται. Όθεν οὔτε ὡς ἀρετὴν µετιόντα ἐπαινεῖται, 


liant. Neque enim ratione aut consilio, aut consi- 
deralione, aut judicio utuntwr. Ac proinde nec 
velut virtuti studentia laudantur, ace beata censen- 
tur ; nee tanquam malum ageutia plectuntur. Na- 
tura vero rationalis habet quidem naturalem ap- 
petitum, qui moveatur ; ejusmodi tamen, ut in iis 
quae nature consentaneam rectitudinem servant, 
a ratione gubernetur ac componatur. Rationis enim 


xai µαχαρίξεται, οὔτε ὡς xaxlav πράττοντα xolá- 
ζεται. Ἡ δὲ λογικὴ φύσις ἔχει μὲν τὴν φνσιχὴν ὄρν 
ξιν χινουμέντν, ὑπὸ δὲ τοῦ Λόγου ἀγομέντν τε xal 
ῥνθμιζομένην ἐπὶ τῶν φυλασσόντων τὸ κατὰ σύσιν' 
τοῦ γὰρ Λόγου προτέρηµα τοῦτό ἐστιν, ἡ abre 

σιος θέλησις, Ἠντινα φνσικὴν Ev τῷ λογικῷ gap 

κπίνησιν ' διὸ καὶ ὡς ἀρετὴν μετιοῦσα ἐπαινεῖται xal 

µαχαρίνεται, χαὶ ὡς xax(av µετιοῦσα χολάζεται, 


przcellentia h:ec est, libere potestatis voluntas : quam quidem naturalem motum in substantia 7- 
tionali dicimus. Eaque de causa οἱ cum virtutem colit, laudem obtinet, ac beata przdicatur; et 68 


se vitio dedit, punitur. 

Divine et humane: voluntatis discrimen in  Chri- 
54ο. — Ergo*' volebat quidem Domini anüna libere 
excitata, sed ca libere demum volebat, qux divina 
ipsius voluntas velle cam volebat. Non enim Verbi 
nutu caro movebatur, juxta ac Moses et sancti 
omnes divino nutu movebantur : verum idem ipse, 
cum et Deus οἱ homo essct, tum divina, tum hu- 
mana voluntate volebat. Ob eam causam non con- 
silio ac sententia, sed naturalis potius facultatis 
ratione, dux Domini voluntates inter se disside- 
bant. Etenim divina ejus voluntas principii ex- 


Ἔστε ᾖθελε μὲν αὑτεξουσίως χινουµένη ἡ τοῦ Ke 
plóo dug, ἀλλ᾽ ἐχεῖνα αὑτεξουσίως ἤθελεν, ἃ fj is 
αὐτοῦ θέλησις Ἴθελε θέλειν αὐτὴν. Οὐ γὰρ νεύμει 
τοῦ Λόγου fj c&p£ ἐχινεῖτο * xaX Μωῦσῆς d γὰρ μὴ 
πάντες οἱ ἅγιοι νεύµατι θείῳ ἐχινοῦντο: ἀλλ ὁ elk 
εἷς ὢν θεός τε xal ἄνθρωπος, χατά τε τὴν θείσν 3 
τὴν ἀνθρωπίνην ἤθελε θέλησιν * διὸ οὗ γνώμη, qi 
xf δὲ μᾶλλον δυνάµει, αἱ δύο τοῦ Kupíou θείας 
διέφερον ἀλλήλων. Ἡ μὲν γὰρ θεία αὐτοῦ θέ 
ἄναρχός τε καὶ παντουργὸς fiv, ἑπομένην ἔχουσε ti! 
δύναμιν, χαὶ ἁπαθής * fj δὲ ἀνθρωτίένη αὐτοῦ 0039 


τν Matth. xxvi, 39; Luc. xxii, 49. Locus spe ab Athanasio, Nazianz. et Clhrysostomo ετών 


ει cit. acl. 10 sextx synodi. ** ibid. 


" Max. Dial cum Pyrrho. Greg. Naz. ep. 1, ad 


VARLE LECTIONES. 


* in editis deest καὶ τόν. Multi codices ἆ μο,ροῦσα . 


μετιοῦσα, conira oralionis seriem, qua bj 


€um rationalibus substantiis comparat. Editis favent interpretes et Colb. 1559. 4 Als. Μωσῆς. 


aZ Cy MI 


9 * ade. 


- 


DE FIDE ORTHODOXA LID. III. 


1018 


ρόνου Πρξατο, χαὶ αὐτὴ τὰ φυσικὰ καὶ ἁδιά- A pers, omnisque rei effectrix erat , ut pote comitem 


πάθη ὑπέμεινε, χαὶ φυσικῶς μὲν οὐ παντοδύ- 
fjv, ὡς δὲ «οῦ Θεοῦ Λόγου ἀληθῶς xal χατὰ 
[ενοµένη, καὶ παντοδύναμος. 

Λο natura quidem omnipotens non erat, ut 
* ipsa nou poterat. 

ΚΕΦΑΛ. 16’ |5T"]. 
Περὶ τῆς θεανδριχῆς ἑνεργείας. 

ιιχἀρ.ος Διονύσιος (46) καινήν τινα θεανδριχἣν 
tav φῄσας τὸν Χριστὸν ἡμῖν πεπολιτευµένον, 
χιρῶν τὰς φυσιχκὰς ἑνεργείας, μίαν ἐνέργειαν 
ῆς ἀνθρωπίνης καὶ θείας γαγενημένην φησαίν * 
ἂρ ἂν xai μίαν φύσιν εἴποιμεν χαινὴν, ἐκ 
τε xai ἀνθρωπίνης γεγενηµένην * ὧν TÀp 
ια µία, τούτων xai ἡ οὐσία µία, χατὰ τοὺς 
* Πατέρας * ἁλλὰ θέλων δεῖσαι τὸν γαινὸν xai 
τον τρόπον τῆς τῶν φυσικῶν τοῦ Χριστοῦ 
ιῶν ἐχφάνσεως, τῷ ἀποῤῥήτῳ τρότῳ τῆς εἰς 
“τῶν τοῦ Χριστοῦ φύσεων περιχωρίῄσεως προσ- 
, καὶ τὶν χατὰ ἄνθρωπον αὐτοῦ πολιτείαν 
xaX  παράδοξον, xai τῇ φύσει τῶν ὄντων 
Foy, τόν τε τρόπον τῆς χατὰ τὴν ἀπόῤῥητον 


potentiam habens, εί pati nescia. At humana ipsius 
voluntas, tum ipsa in tempore initium habuit, tum 
ea8 passiones sustinuit, qua naturales et innocuse 


autem Dei Verbi vere ac naturalis facta erat, nihil 


CAP. XIX. 
De theandrica , seu Deivirili actione. 

^' Cum beatus DionysiusChristum novam quamdam 
theandricam, scu Dei simul et viri , actionem no- 
biscum obiisse dicit, non ut naturales 9449 actio- 
nes tollat, unam ex humana et divina actionem 
conflatam docet ( ad hunc enim modum unam quo- 
que novam naturam ex divina οἱ liumana effeciam 
diceremus ; quia quorum actio una e&t, horuin 
etiam, uL sentiunt Patres, una est essentia ), ve- 
rum ita loquitur, ut novum illud et arcanum mo- 
dum , quo naturales Christi actiones se explicant, 
arcano illi nutue naturarum ipsius immeationis 
modo congruentem, humanum item vite geuts 
novum et admirabile, inque rerum natura inco- 
gnitum ** ; ac denique alterna illius comimuniea- 


onys. epist. 4, quie est ad Caium. ** Max. Dialog. cum Pyrrho. 


VARLE LECTIONES. 
od. S. flil. et alii multi θεοφόρους. KR. 1 θείους. 


NOT &. 


» 'Q µαχάριος Διονύσιος. Cum beatus. Dio- 
. Dionysiaster, epist. ad Caium IV, post- 
&tatuit Christum, etsi ho:no erat, divino 
modo et supra naturam humana gessisse, 
Etenim, ut summatim dicamus : 0006 ἄνθρω- 
* οὐχ ὡς οὐχ ἄνθρωπος, ἀλλ᾽ ὡς ἓξ ἀνθρώπων, 
πων ἐπέχεινα, χαὶ ὑπὲρ ἄνθρωπον ἄνθρωπος 
ς εγονώς * xaX τὸ λοιπὸν o0 χατὰ Geby τὰ θεῖα 
 Ὦ τὰ ἀνθρώπινα χατὰ ἄνθρωπον, ἀλλ àv- 
τος θεοῦ χαινἠν τινα τὴν ἐνέργειαν ἡμῖν πε- 
upévoc, Ne homo quidem erat, non. quasi non 
0m0 ; sed quod ex hominibus altiore ratione, 
pro hominum sorte, et supra hominem (actus 
emo, deincepsque non Dei more divina agebat, 
mano humana, sed cum Deus vir esset factus, 
. quamdam deivirilem actionem nobiscum ex- 
| Ex hoc loco Severiani jampridem unam 
hristi actionem intulerant, et subinde natu- 
nam. Sic Severus ipse, epist. 5, ad Joannem 
aenum : Ἡμεῖς χαθὼς Ίδη φθάσαντες ἓν ἅλ- 
tà πλάτους Ὑεγραφήχαμεν, τὴν φωνὴν του 
ες Διονυσίου τοῦ Αρεοπαγίτου, τὴν λέγου- 

 ἀνδρωθέντος θεοῦ χαινἠν τινα τὴν θεανδρι- 
Ιέρχειαν ἡμῖν πεπολιτευµένης, µίαν ἑνοήσαμεν 
τον, xdi νοοῦμεν, ἑτέρως ἡμῖν νοηθῆναι μὴ 
ένην, ὡς πάσης ἔχουσαν δυάδος ἀπέμφασιν 
y ἀνδρωθέντα θεὸν, τὸν αὐτὴν Χχαινοπρεπὼς 
ετευµένον, µίαν ὁμολογοῦμεν φύσιν τε xal 
ασιν θεανδριχὴν, ὥσπερ xaX μίαν φύσιν τοῦ 
Λόγου σεσαρχωµένην. Ὁ γὰρ τῆς οἰχονομίας 
καινοτοµήσας τὰς φύσεις, συνεχαινοτόμησεν 
; χαὶ τὰς προσηγορίας. Ἔως ἂν οὖν εἷς ἐστιν ὁ 
ὃς, μίαν ὡς ἑνὸς αὐτοῦ τήν τε φύσιν, καὶ τὴν 
ασιν, χαὶ τὴν ὀνέργειαν σύνθετον, Ex ὅρους 
9, 15 6h λεγόµενον, ἀναθάντες κρύστοµεν. 
µατίζοντες xal πάντας τοὺς ἐπ αὗτου μετὰ 
Νωσιν δυάδα φύσεων χαὶ ἐνεργειῶν δογµατί- 
;* Nos, sicul Jam alias copiose scripsimus, hac 
Missimi Diomysii Areopagite voce, qua ait: 
Deus vir esset. (uctus, novam quamdam deisi- 
actionem nobiscum ferebat, compositam unam 


intelleximus et intelligimus, quee alio modo non queat 
intelligi, quippe qua binarius omnis numerus exclu- 
datur : quinimo. Deum, qui cum vir (actus sit, hanc 


C novo modo gessit et expressit, naturam unam hypo- 


stasimque deivirilem esse confitemur, sicut et xnam 
Dei Verbi naiuram incarnailam. Cum enim Verbi 
incarnati dispensationis ratio naturas innovarit, una 
quoque cum. eis nuncmpationes. innovavit. Quando 
igitur Christus unus est, excelsum , ui dicitur, in 
montem ascendentes, unam inde unius ipsius, cum 
natwram et hyposiasim, tum operationem composi- 
tam praedicamus, illis. omnibus dicentes. anathema, 
qui post unitionem naturas duas et operationes do- 
cuerint. lec Severus eum suis. At Dionysii emen- 
titi locum Anastasius Sinaita in Ὁδηγῷ, p. 240, 
perinde interpretatus est ac Maximus, aliique Mo- 
notheletarum expugnatores οὐ φιλάνθρωπα eTye, 
inquit, τὰ ἀνθρώπινα,, ἀλλὰ θεάνθρωπα * θεανδρικώς 
μὲν χαὶ ἁδιαστάντως τυγχάνοντα ἐν τῷ μοναδικῷ 
προσώπῳ Χριστοῦ: Humana nude non admisit hu- 
mano more, sed ut decebat eum, qui Deus et homo 
simul esset ; que quidem deivirili modo et indivulse 


D in una singwiari persona gererentur, servata tamen 


ulriusque naturc proprietate incon[usa, ut compertum 
fieret, Christum incarnatione sua supra hominem ea 
gessisse qua naturalia sunt et inculpata. Expositio- 
nem non addo Joannis Scythopolite, quse licet 
eodem recidat, ejusmodi vocibus contexta est, ut 
ex hoc etiam loco inferri possit, ipsum potius quam 
Maximum horum Scholiorum in Dionys. parentem 
esse. Sophronius, epist. ad Sergium, postquam 
Cyrum Alexandr. reprehendit; quod anathema- 
tisimo suo 7, non χα!νἠν τινα novam quamdam dei- 
virilem »ctionem posuisset, sed µίαν τινὰ unam 
uamdam. Docet insuper alias [fuisse actiones 
johristi mere divinas, alias mere humanas, θεαν - 
6p:xàg vero medii cujusdam generis fuisse, ὡς 
ἔχουσαι τὸ θεοπρεπὶς bv ταὐτῷ xal ἀνθρώπινον, 
» qua divinum quid et humanupa conjunctim ha- 
erent. 


1079 S. JOANNIS DAMASCENI 1080 
tiónis , qu:e ex ineffabili unitione oritur, rationem A £vtcty ἀντιδόσεως * οὗ γὰρ διηρηµένας φαμὲν τὰς 


indicaret. Non enim aut scjunctas actlones, aut 
naturas divisim operari dicinius , sed conjunctim 
witramque cum allerius communione illud quod 
quaque proprium habet agere **. Neque enim hu- 
mana humanitus efficiebat , cum purus homo non 
esset ; nec rursus divina divino duntaxat modo, 
quandoquidem non solum Deus erat , sed Deus si- 
mul et homo. Nam oti naturarum ium unionem, 
tum naturalem distinctionem habemus, ita etiam 
naturalium voluntatum οἱ operationum. 

Actionum Christi alterna communicatio. — ltaque 
sciendum est , in Domino nostro Jesu Christo nos 
interdum , tanquam de duabus naturis sermonem 
habere, interdum tanquam de una persona : at- 
que hoc et illud ad eumdem sensum refertur. Nam 
et dux nature unus Christus est; οἱ unus Chri- 
$tus, due nature. ltaque dicere : Agit Christus 
secundum utramque naturam; periude est, ac 
cum dicimus : Agit utraque natura in Christo 
cum alterius communione. Quare divina quidem 
natura eo nomine cum carne operante communi- 
cat , quod caro divin: voluntatis beneplacito, quae 
ipsi propria sunt, pati et agere sinatur, quodque 
carnis actio prorsus salutifera sit ; id quod non 
humane, sed divine potius actionis est. At caro 
vicissim cum operante Verbi divinitate communi- 
cabat , ttm quia per corpus veluti per instrumen- 
tum quoddam, divinas actiones efflciebat ; tum 


quia unus idemque erat, qui et divino simul, et C 


humane modo operabatur. 

Mens humana, ut Verbo communicet, — Scire au- 
tem attinet , sanctam quoque ipsius mentem 944 
naturales suas actiones exsequi. Nam et se Dei 
mentem esse, atque ab omnibus rebus conditis 
adorari cogitat et agnoscit, ac eorum quie in terra 
gessit e& pertulit, recordatur. Caeterum eum ope- 
rante Verbi deit&te, qua cuncta reguntur et gu- 
bernantur, cemmunicat, oninia intelligens , co- 
gnescens, el adwminislrans, non ut simplex et 
nuda mens luminis, sed ut quze Deo secundum hy- 
postasim unita sit, Deique mens exsistat. 

Thenudrica Christi actio. —Nibil igitur aliud the- 
andrica aetio declarat , quam quod Deo facto viro, 


ἑνεργείας, οὐδὲ διηρηµένως ἐνεργούσας τὰς φύσεις, 
ἀλλ ἠνωμένως ἑχάστην μετὰ τῆς θατέρου χοινωνίας 
ἐνεργοῦσαν τοῦθ) ὅπερ ἴδιον ἔσχηχεν. Οὔτε γὰρ τὰ 
ἀνθρώπ.να ἀνθρωπίνως ἑνβργησεν οὗ γὰρ φιλὸς 
fv ἄνθρωπος ΄ οὔτε τὰ θεῖα κατὰ Ocbv µόνον ' οὐ 
Υὰρ ἣν γυμνὸς θεὸς, ἀλλὰ θεὸς ὁμοῦ ὑπάρχων ! 
χαὶ ἄνθρωπος. Ὥσπερ γὰρ τῶν φύσεων, xal «hv 
ἕνωσιν, χαὶ τὴν φυσιχὴν διαφορὰν ἐπιστάμεθα, 
οὕτω xal τῶν φυσιχῶν θεληµάτων τε καὶ ἕνερ- 
γειῶν. 

Ἱστέον τοιγαροῦν, ὡς ἐπὶ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἱτ- 
σοῦ Χριστοῦ, ποτὸ μὲν ὡς ἐπὶ δύο 6 φύσεων τὸν 
λόγον πο.ούµεθα, ποτὲ δὲ ὡς ἐφ᾽ ἑνὸς προσώσου, 
xaX τοῦτο δὲ χἀχεῖνο εἰς µίαν ἀνα φέρεται ἕννοιαν' al 
γὰρ δύο φύσεις εἷς ἐστι Χριστὸς, καὶ ὁ cfc Χριστὶς 
δύο φύσεις ἐστί ' ταὐτὸν οὖν ἔστιν εἰπεῖν * ἑνεργεῖ ὁ 
Χριστὺς καθ) ἑκατέραν τῶν αὐτοῦ φύσεων, καὶ 
ἐἑνεργεῖ ἑχατέρα φύτις ἓν τῷ Χριστῷ μετὰ τῆς Oa- 
τέρου χοινωνίας. Κοινωνεῖ τοίνων fj μὲν θεία quat 
τῇ σαρχὶ ἐνεργούσῃ διὰ τὸ εὐδοχίᾳ τῆς θείας θελῇ- 
σεως παραχωρεῖσθαι πᾶσχειν xat πράττειν τὰ ἴδια, 
xai διὰ τὸ τὴν ἑνέργειαν τῆς σαρχὸς πάντως b εἶναι 
σωτήριον΄ ὅπερ οὗ τῆς ἀνθρωπίνης ἑνεργείας ἐστὶν, 
ἀλλὰ τῆς θείας. Ἡ δὲ σὰρξ τῇ θεότητι τοῦ Λόγου 
ἑνεργούση, διά τε τὸ ὡς δι’ ὀργάνου tov σώματος τὰς 
θείας ἐχτελεῖσθαι ἑνερχγείας, xal διὰ τὸ ἕνα εἷ- 
ναι τὸν ἐνεργοῦντα θεῖχῶς τε ἅμα, xal dv0pe- 
πίνως. 


Εἰδέναι δὲ yph (41) ὡς ὁ ἅγιος φὑτοῦ νοὺς x1 
τὰς Φυσιχὰς αὐτοῦ ἐνεργεῖ ἑνερχείας, νοῶν τε Ἡὶ 
γινώσχων ὅτι ἔστι θεοῦ νοῦς, xal ὅτι ὑπὸ πάσης 
προαχυνεῖται τῆς χτίσεως, χαὶ μεανημένος τῶν iv 
τῆς γῆς αὐτοῦ διατριδῶν τε xal παθῶν, χοινωνεῖ δὲ 
ἑνεργούση τῇ τοῦ .Αόγον θεότητι, xat διςπούσῃ xe 
κυθερνώσῃ τὸ πᾶν, νοῶν, xal γινώσχων, χαὶ bri ness 
οὐχ ὡς We ἀνθρώπου νοῦς, ἁλλ' ὡς θεῷ 
ὑπόατασιν ἠνωμένος, xat sou νοῦς χρηΏµατίσας. 


Τοῦτο οὖν δηλοῖ ἡ θεανδριχἡ ἑνέργεια, ὅτι ἀνδρ--- 
θέντος Θεοῦ, ἤγουν ἑμανθρωπήσαντος, xal ἡ ἀνθ 


hoc est , incarnato, humana queque ipsius actio B πίνη αὐτοῦ ἑγέργεια θεία ἣν, Ίγουν τεθεωµένη, sut 


divina erat, sive deiflcata, nec divinz ipsius ope- 
rationis expers: rursumque divina ipsius actio 
bumanss ipsius actionis exsors non erat ; verum 
uiraque 8114 cum altera considergabauir. Porro 


* Leo cpist. 1 ad Flav. 


οὐκ ἅμοιρος τῆς θείας αὐτοῦ ἑνεργείας, xa ἡ (ami 
αὐτοῦ ἑνέργεια οὐχ ἅμοιρος τῆς ἀνθρωπίνης αμα. 
ἑνεργείας, ἀλλ᾽ ἑχατέρα οὖν τῇ ἑτέρᾳ θεωρουµέ-- 
Λέγεται δὲ ὁ τράπος οὗτος περίφρασις, ὅταν τις 88 


VARIA  LECTIONES, 
{ Deest ὑπάρχων, in editis. 5 Edit. τῶν δύο. 5 R. 1 Colb. 1 πάντων. 


NOT E. 


(47) Εἰδέναι δὲ χρή. Scire autem attivet, ctc. 
Vise t ransumpta. puto ex lib. vim Joannis Scytho- 
volte, cujus fragmentum lectum est act. 10 sextze 
$ynodi : fysiusque ca prosequitur Nicephotus CP. 


Antirrh. 1, c. 59, cujus locusa. hlc recie red 
satis refert. Dixisse sufficiat, inductione ista evi 
limanam Christi animam , ncc iente, uec 


tione propria caruisse. 


108! 


DE FIDE ORTHODOXA ΙΡ. III. 


1095 


τινὰ διὰ μιᾶς περιλάθῃ΄ λέξεως. "amp yip μίαν A modus hic loquendi περίφρασις dieitur, quando 


τὴν τετμηµένην καῦσιν λέγομεν, χαὶ τὴν χεχαυµέ- 
νην τομὴν τῆς πεπυραχτωµένης µαχαίρας, ἄλλην 
δὲ ἐνέργειάν φαμεν τὴν τομὴν, χαὶ ἄλλην τὴν καῦσιν, 
xai ἄλλης xal ἄλλης φύσεως, τοῦ μὲν πυρὸς τὴν 
Χαῦσιν, τοῦ δὲ σιδήρου τὴν τομὴν, οὕτω xal µίαν 
τοῦ Χριστοῦ θεανδριχἣν ἑνέργειαν λέχοντες, δύο τὰς 
ἐνεργείας νοοῦμεν τῶν 60o φύσεων αὐτοῦ, «T μὲν 
θεότητος αὐτοῦ, τὴν θείαν, τῆς δὲ ἀνθρωπότητος 
αὐτοῦ, τὴν ἀνθρωπίνην ἑνέργειαν. 


ΚΕΦΑΛ. K'. [zx] 

Περὶ τῶν φυσικῶν xal ἁδιαδ.ήτων παθῶν. 

Ὁμολογοῦμεν (48) δὲ, ὅτι πᾶντα τὰ quaixi xol 
ἁδιάόλητα πάθη i τοῦ ἀνθρώπου ἀνέλαθεν. "Ὅλον 
Υὰρ τὸν ἄνθρωπον, χαὶ πάντα τὰ τοῦ ἀνθρώπου 
ἀνέλαθε, πλὴν τῆς ἁμαρτίας. Αὕτη γὰρ οὐ φυσιχή 
ἔστιν, οὐδὲ ὑπὸ τοῦ Δημιουργοῦ ἡμῖν ἑνσπαρεῖσα, 
à))' kx τῆς τοῦ διαδόλου ἐπισπορᾶς ἐν τῇ ἡμετέρᾳ 
προαιρἑσει ἑχουσίως συνισταμένη, οὐ Bla ἡμῶν χρα- 
τοῦσα. Φυσιχὰ δὲ xal ἁδιάθλητα πάθη siat, τὰ οὐχ 
ig ἡμῖν, ὅσα ix τῆς ἐπὶ τῇ παραθάσει χαταχρἰ- 


σεως εἰς τὸν ἀνθρώπινον εἰσῆλθε βίον" οἷον πεῖνα, : 
δίψα, χόπος, πόνος, τὸ δάχρυον, ἡ φθορὰ, 1) τοῦ θανά- 


του παραἰτησις, ἡ δειλία, ἡ ἀγωνία, ἐξ $; οἱ ἱδρῶ- 
τες, ol θρόµδοι τοῦ αἵματος, $j δ.ὰ τὸ ἀσθενὲς τῆς 
φύσεως ὑπὸ τῶν ἀγγέλων βοήθεια, χαὶ τὰ τοι- 
ατα, ἅτινα πᾶσι τοῖς ἀνθρώποις φυσιχῶς ἐνυπάρ- 
χουσι. 


Πάντα τοίνυν ἀνέλαδον, ἵνα πάντα ἁγιάσῃ. Ἔπει- 
pho xot ἑνίχησεν, ἵνα ἡμῖν τὴν νίκην πραγµατεύ- 
δηται, xal δῷ τῇ φύσει δύναμιν νικᾷν τὸν ἀντίπα- 
Àov, ὅπως fj φύσις f) πάλα: νικηθεῖσα, δι ὧν προσ- 
6GoX/ov ἐνιχήθη, διὰ τούτων χινήσῃ τὸν πάλαι νιχή- 
6αντα. 

Ὅ μὲν οὖν πονηρὺς (49) ἔξωθεν προσέδαλεν, οὐ 
διὰ λογισμῶν, ὥσπερ xal τῷ ᾿Αδάμ. χἀχείνῳ γὰρ, 
οὐ διά λογισμῶν, ἀλλὰ διὰ τοῦ ὄφεως' 6 δὲ Κύριος 
τὸν προσθολὴν ἀπεχρούσατο, χαὶ ὡς xamvby διέλυ- 
σεν, ἵνα προσδαλόντα αὐτῷ τὰ πάθη, xal νιχηθέναα, 


*9 Max. Dogm. ad Marin. p. 45. 


quis duo quzdam una dictione complectitur ΑΒ”. 
Quemadmodum enim igniti gladii incisam unam 
ustionem, atque inustam sectionem dicimus , el 
tamen sectionem distinctam ab ustione esse, nec- 
non alius aliusque naturz asserimus ; ignis nempe 
ustionem , ac ferri sectionem : ad eumdem modum 
theandricam unam Christi actionem dicentes, duas 
ambarum ipsius naturarum actiones intelligimus ; . 
divinitatis videlicet ipsius, divinam , humanitalis 
autem , humanam actionem. 
CAP. XX. 
De naturalibus et inculpatis passionibus. 

]nnoxie passiones a Christo assumpte. Quaenam 
naturales ei inculpatg passiones humane, — Chri- 
stum porro naturales, minimeque reprehendendas 
hominis passiones assumpsisse confitemur. Nam 
suscepit totum hominem, el quzcunque hominis 
sunt , excepto peccato, Neque cnim istud naturale 
est, neque a Creatore nobis insitum ; verum super- 
serente diabolo in libera nostra voluntate ex- 
surgit, non tamen ut per vin nobis dominetur. 
Naturales porro et inculpate passiones ha sunt, 
qua in arbitrio nostro stade non sunt ; qua nimi- 
rum in violati precepti prenam humanz vitz ir- 
repserunt ; velut fames, sitis, defatigatio, labor, 
lacrymze, interitus, mortis fuga, metus et agonia, 
ex qua sudores et sanguinis gult» ; auxilium ob 
naturz infirmitatem ab angelis allatum , aliaque id 


C generis, que quidem natura universo hominum 


genori eonveniunt. 

Umnia igitur assumpsit , ut omnibus sanctitatein 
coneiliaret. Tentatus est, vicitque, ut victoriam 
nobis pararet , adversariique vincendi vim naturz 
conferret : quo videlicet natura jampridem victa , 
per quos insultus superata fuerat, suo tandem vi- 
ctori victoriam extorqueret. 

Christus tentatus absque. interna. suggestione. — 
Ceterum malus ille, extrinsecus, non suggests 
945 cogitationibus Christum adortus est, quem- 
adinodum et Adamum. Nam nc illum quidem p:r 
immissas cogitationes, sed per serpentem impe- 


VARLE LECTIONES. 
i R.2 93 5 πάθη ἡμῶν. In nonnullis additur ἀνέλαδεν ὁ Ἀριστός, 


NOT &. 
(48) Ομολοιοῦμεν. Christum. porro, etc. Qui D rem, famem, sitim, plagas et mortem. Árgumen- 


sigt illi naturales et inculpati affectus Noster satis 
explicat. Ea de re disputaverat Nyssenus lib. Contra 
Ápollinarem ; eamdem vero cramben rccoxeruut 
Patres sz:culo vi, adversus Aphthartodocetas, seu 
Incorrupticolas; ex quibus cum quzreretur, an 
Christi caro obnoxia esset perpessiouibus, qua na- 
turae nostrse peccati causa. infliclze sunt. responde- 
bant Dominum eas, nescio qua dispeusatione, non 
necessitate naturg admisisse. Quam responsionem 
Leontius exsufflat act. 10 De sectis, ubi allegata 
insuper auctoritate Athanasii, Nazianzeni, et Cyrilli 
ostendit Christum sponte, non invile, suscepisse 
motus quosdam οἱ affectus inculpatos, puta. du!o- 


tuin hoc prolixius exsequitur in Dial. contr. Aph- 
thartodoceies , velut εἰ Anastasius in. Ὁδηχῳ, 
cap. 13. 

(9) 'O μὲν οὖν πονηρός. Ceterum malus | ille. 
Athanasius, lib. De salut. adventu Christi, perinde 
respondet Apollinaristis, suscepisse Christum na- 
turam humanam, a.pravis cogitationibus aut con- 
eupiscentie suggestionibus immunem, qualis erat 
Adami natura, quando nondum praecepto violato in 
vitiosss cogitationes lapsus erat: eas quippe ΠΟΠ 
inditas naturse nostr», sed a diabolo superse 
minatas. 


1083 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1084 


tivit. Dominus autem adversarii conatum propul- A χαὶ ἡμῖν εὐχαταγώνιστα γένηται, καὶ ὁ νέος ᾿Αδὰμ 


savit, et instar fumi discussit : ut qux ipsum in- 


τὸν παλαιὸν ἀνασώσηται. 


vaserunt passiones , atqae ab eo superatz sunt, a nobis etiam facile vinci possent, sicque adeo πο- 


vus Adam veterem salvaret. 

]n eo naturaliter et supra naturam nostre pas- 
siones. — Denique naturales passiones nostr», οἱ 
secundum naturam in Christo erant, et supra na- 
turam. Etenim secundum naturam in illo cieban- 
iur, cum naturam pati sincrcet qu: carni. erant 
propria : supra naturam autem, quia in Domino, 
quae naturalia erant, voluntatem minime praver- 
tebant, Neque enim coactum quid in eo conspici- 
tur, sed omnia voluntaria, Volens enim fame, vo- 
lens siti, volem metu, volens morte affectus est. 

CAP. XXI. 
De ignorantia εἰ servitute. 

Christi anima ex unione ab omni ignoratione li- 
bera. — Nosse oportet ** Christum ignorantem et 
servam naturam assumpsisse. ITominis quippe na- 
tura Dei conditoris sui serva est, nec futurorum 
pollet scientia. Quare si de Gregorii Theologi sen- 
tentia, id quod videtur ab eo quod mente percipi- 
Aur, distraxeris, serva et ignorans caro dicitur. Ve- 
rum ob persone identitatem atque indivulsam unio- 
nem , Domini anima futurorum cognitione, ut οἱ 
reliquis mirabilibus locupletata est. Velut enim 
hominum caro suapte natura secundum hypostasim 


*5 Greg. Naz. orat. 56. 


Ἀμέλει τὰ quoixà ἡμῶν πάθη χατὰ φύσιν, καὶ 
ὑπὲρ φύσιν σαν tv τῷ Χριστῷ. Κατὰ φύσιν μὲν 
γὰρ ἐχινεῖτο ἐν αὐτῷ, ὅτε παρεχώρει τῇ σαρχὶ πα- 
θεῖν τὰ ἴδια * ὑπὲρ φύσιν δὲ, ὅτι οὐ i προηγεῖτο ἐν 
τῷ Κνρίῳ τῆς θελήσεως τὰ quotxá* οὐδὲν γὰρ tway- 
χασμένυν ἐπ᾽ αὐτοῦ θεωρεῖται, ἀλλὰ πάντα ἐχηύσ'α. 
Θέλων γὰρ ἐπείνησε, θέλων ἑδίφησε, θΟέλων ἐδει- 
λίασε, θέλων ἀπέθανεν. 


ΚΕΦΑΑ, ΚΛ’ [5Ε]. 
Περὶ áyvolac καὶ δου.λείας. 

Act γινώσχειν (50) ὅτι τὴν μὲν ἀγνοοῦσαν xat δού- 
λην ἀνέλαθεν φύσιν * χαὶ γὰρ δούλη ἐστὶν ἡ ἀνθρώπου 
φύσις τοῦ ποἰήσαντος αὐτὴν θεοῦ, καὶ οὐχ ἔχει τὴν 
τῶν μελλόντων γνῶσιν. Ἐὰν οὖν, κατὰ τὸν θεολόγον 
Γρηγόριον, χωρίσῃς τὸ ὀρώμενον τοῦ νοουµένου, 
δούλη τε λέγεται xal ἀγνουῦσα dj σὰρξ, διὰ δὲ «hv 
τῆς ὑποστάσεως ταυτότητα, xal τὴν ἁδιάαπαστον 
ἕνωσιν γατεπλούτησεν fj τοῦ Κυρίου ψυχἠ τὴν τῶν 
µελλόντων γνῶσιν, ὡς xal τὰς λοιπὰς θεοσηµείας. 
Ὥσπερ yàp ἡ σὰρξ τῶν ἀνθρώπων κατὰ τὴν οἰχείαν 
φύσιν οὖκ ἔστι ζωοποιὸς, ἡ δὲ τοῦ Κυρίου σὰρς 


ΥΛΗΙΑ LECTIONES. 
) Cod. S. Hil. Regii omnes przter unum, οὗ γὰρ. lta Colb. 4, οἱ Ν. 8. 24217 οὐδὲ γὰρ. Vetus. interpr. 


N)n eniu. 


NOTAE. 
(50) Ast γινώσχειν. Nosse oportet, etc. Ariani ob C res occultas ignorare, nom quod sibi abstrusum 


illa verha Marci xmi, 52. De. illa hora nemo sit, 
meque Filius, nisi Pater, Intulerant Filium alterius 
esse nalura a paterna. Catholici ignorasse Chri- 
stum, non qua Dei, sed qua hominis Filius esset. 
Tleodorus Mopsuestenus Christum | addiscendo 
profecisse asseruit, Posthx»c Themistius Severi a«- 
secla cum magistro contendere ausus est, mulla 
Christum huuiano more nesciisse; ut, cum Laza- 
rum suscitaturus astantes rogavit : Ubi posuistis 
ein ? dixitque, neque ΕΠ scirediem judicii. De 
lioc. errore cum — monachi Palastini Gregorium 
papam sciscitati essent, Eulogio Alexandrino mu- 
nus eis respondendi creditum fuit, Isque, ut. refert 
Photius, cod. 250, incunctanter docuit nibi) pror- 
sus Domino, etiam ut homo crat, latuisse, hocque 
ju dubinm vocare, θράτους ἐπισφαλοὺς, periculosa 
lemeritatis esse. Eorum quie de Christo dicuntur, 
quedam illi κατ ἀλήθειαν, secundum veritatem 


convenire, puta famem, sitim, etc., quaedam χατὰ p 


ἀναφορὰν, per relationem, ut ad ipsum proprie nou 
pertineant, sed ad. eos quorum ipse caput est, ut 
eum peccatum οἱ maledictio nostri causa factus 
dicitur ; hujusque generis esse ignorationem, quat 
psalmus Lxxvir exprimit, Tu scis insipientiam 
meam. Ceterum sciscitatione nescientiam continuo 
non indicari , cum Deus ipse ab Adamo quazesierit, 
Ubi es? Censere quosdam Christum, propter certas 
raliones, xa*' οἰχονομίαν, negasse se scire diei 
judicii, ut a curiosiori quzsitatione discipulos 
gvocaret. Ad hc, cum inscientiam professum esse 
propter naturam quam gerebat, eujus proprium sit 


quidquam fuerit. Posterjorem bunc sensum, qui 
Cyrilli et Nazianzeni est, approbat Noster, mulüs- 
que verior judicatur. Subjungit Eulogius, si qui- 
piam eorum humanitatis ergo ignorantiam in Sal- 
vatore concesserunt, οὐχ ὡς δύγµα τοῦτο προσήνεγ- 
xav, non uli dogma fidei id protulisse, sed ut [urort 
obsisterent Arianorum, humana omnia qua in Chri— 
ste erant, in Unigeniti deitatem transferentium, que 
increatum Dei Verbum esse creaturam  evincerent, 
Quamobrem οἰχονομικώτερον habita temporis, et^ 
personarum ralione, censuisse, wt de humanitate-— 
potis, quam de deitate dicerentur. Haec. Eulogius 
cujus librum utriusque Ecclesie Patrum traditiont — 
consentaneum esse Gregorius declaravit, lib. x, 
epist. 55. Sophronius, epist. ad Serg. eo maxinte— 
in Themistium invehitur, quod cuni unam Ci.ristosse 
naturam concederet, hune. mere homineun, nones 
Deum fuisse innueret. Nihilominus Leontius 
act. 10 De sect. non adeo de his subtiliter inquireu— 
dum, ait, quando nec ipsa synodus (Cha!cedonensis 
utique) de isto dogmate sollicita (wit. Πλην ἱστέον, 
ὅτι οἱ πολλοὶ τῶν Πατέρων, σχἑδὺν δὲ πάντες φα:νον- 
ται λέγοντες αὐτὸν ἀγνοςῖν. Sciendum est. Patres 
complures, imo pene omnes dicere quod. ignoraverit. 
Nam quia ejusdem ac nos substantie est, atque iia 
comparatum est, wt ignorantes simus, ὃηλον ὅτι val 
αὐτὸς ἡγνόει, plane ipse quoque ignorabat. Quin etiem 
Scriptura dicit ewm profecisse, tum. statur , ium 
sapientia, discendo utique quod nesciebat. Sed de hot 
ilerum ad. cap. ?3, 


1085 


DE FIDE ORTIIODOXA LIB. Iii. 


1086 


ἐνωθεῖσα xal ὑπόστασιν αὐτῷ τῷ θεῷ Λόγῳ, τῆς A vivifica non est; Domini autem caro Deo Verbo 


μὲν χατὰ φύσιν θνητότητος οὐχ ἀπέστη, ζωρποιὸς δὲ 
Υέγονε, διὰ τὴν πρὸς τὸν Λόγον καθ ὑπόστασιν 
Ένωσιν, χαὶ οὗ δυνάµεθα λέγειν ὅτι οὐκ ἣν χαὶ ἔστιν 
&sY ζωοποιός ' οὕτως dj μὲν ἀνθρωπίνη φύσις οὐ- 
σιωδῶς οὐ χέχτηται τὴν τῶν μµελλόντων Ὑνῶσιν ' ἡ 
δὲ τοῦ Κυρίου duy?) διὰ τὴν πρὸς αὑτὸν τὸν θ5)ν 
Λόγον ἔνωσιν, χαὶ τὴν ὑποστατικὴν ταυτότητα χατ- 
επλούτησεν, ὡς ἔφην, μετὰ τῶν otov Όεοση- 
μειῶν, χαὶ τὴν τῶν µελλόντων γνῶσιν., 

Ἱστέον δὲ (51) ὅτι οὐδὲ δοῦλον αὐτὸν λέγειν ὃν» 
νάµεθα * τὸ γὰρ τῆς δουλείας xaX τῆς δεσποτείας 
ὄνομα οὗ φύσεώς εἶσι γνωρίσματα, ἀλλὰ τῶν πρός 
τι, ὥσπερ τὸ τῆς πατρότητος xai τὸ τῆς υἱότητος. 
Ταῦτα γὰρ δὐχ οὐσίας, ἀλλὰ σχἐσεώς ἐστι δηλωτικά. 


unita , non quidem a naturali mortalitate exempta 
fuit, sed tamen ob hypostaticam cum Verbo unio- 
nem vivifica facta est, ncc dicere fas est eam, 
vel non vivificam fuisse , vel non semper esse : sic 
humana natura , suapte quidem essentia futurorum 
notitiam non habet ; at Domini anima ob unionem 
cum ipso Deo Verbo et hypostasis identitatem , ut 
reliquorum miraculorum potestate, sic etiam fu- 
turarum rerum , ut dixi, cognitione ditata fuit. 
9G Christus servus dici non potest: licet na- 
lura quam assmmpsit ez semet serva sit. Nestoriang 
ha'resis dicere quod Christus servus sit. — Mlud quo- 
que sciendum est, eum ne servum quidem dicere 
nos posse: servitutis enim et dominationis voca- 


ὝὪσπερ οὖν xal ἐπὶ τῆς ἀγνοίας εἴπομεν, ὅτι ἐὰν B bula non naturas , sed quz ad aliquid referuntur, 


ἰσχναῖς ἐπινοίαις, fiot νοῦ λεπταῖς φαντασίαις, δι- 
έλῃς τὸ χτιστὸν ἐκ τοῦ ἀκτίστου, δούλη ἐστὶν fj σὰρξ, 
εἰ ph Ίνωτο i τῷ θεῷ Λόγῳ' ἅπαξ δὲ ἑνωθεῖσα xaO" 
ὑπόστασιν, πῶς ἔσται δούλη; Εἷς Υὰρ ὢν ὁ Χριστὸς, 
90 δύναται δοῦλος ἑαυτοῦ εἶναι xai Κύριος ' ταῦτα 
γὰρ οὐ τῶν ἁπλῶς λεγομένων εἰσὶν, ἀλλὰ τῶν πρὸς 


ἕτερον. Tívo; οὖν ἔσται δοῦλος; Τοῦ Πατρός; Οὐν»' 


οὖν οὐ πάντα ὅσα ἔχει ὁ Πατὴρ xai τοῦ Υἱου eloty, 
εἴπερ τοῦ Πατρός ἐστι δοῦλος, ἑαυτοῦ δὲ οὐδαμῶς. 
Hox δὲ περὶ ἡμῶν λέγει ὁ ᾿Απόστολος "Ὥστε οὐκ- 
έτι el δοῦ.Ίος, à AA! υἱὸς, δι αὐτοῦ υἱοτεθέντων, εἴ- 
περ αὐτὸς δοῦλός ἐστι; Προσηγοριχῶς οὖν λέγεται 
δοῦλος, οὖχ αὐτὸς ὢν τοῦτο, δι ἡμᾶς δὲ δούλου µορ- 
φὴν εἰληρὼς, xai δοῦλος μεθ) ἡμῶν χεχλημµένος. 


Ἁπαθίς yàp ὧν, δι ἡμᾶς ἐδούλευσε πάθεαι͵ καὶ C 


ἑάκονος τῆς ἡμῶν σωτηρίας Υέγονεν. Οἱ δὲ λέγον- 
τες αὐτὸν δοῦλον δ.ιστῶσι τὸν ἕνα Χριστὸν εἰς $50, 
καθάπερ Νεστόριος. Ημεῖς δὲ Αξσπότην αὐτόν φα- 
μεν χαὶ Κύριον πάσης τῆς χτίσευς, τὸν ἕνα Χριστὸν, 
τὸν αὐτὸν ὁμοῦ Θεόν τε xal ἄνθρωπον, xaX πάντα 
εἰδέναι' Ἐν αὐτῷ γάρ εἰσι πάντες οἱ θησαυροὶ 
ες σοφίας καὶ τῆς γ}ώσεως, οἱ ἁπόχρυφοι. 


indicant , ut paternitatis et filiationis voces. πο 
enim non essentiam, sed relationem declarant. 
Sicut ergo de ignorantia a nobis dictum est, si 
exilibus cogitationibus, hoc est subtilibus animi 
considerationibus, id quod creatum est, ab in- 
creato sejunxeris, servilis est caro, nisi Dco 
Verbo copulata esset. At cum semel secundum hy- 
posiasun unita sit, quonam pacto serva erit? Cum 
enim Christus unus sit, suiipsius profecto el ser- 
vus et Dominus esse non polest. Hzc cmim non 
ex iis sunt qux absolute dicuutur, sed quis rela- 
tione ad alterum. Cujusnam igitur servus erit? Pa- 
trisne ? Ergo non omnia qua habet Pater, Filii quo- 
que sunt. Siquidem Patris servus est, sui autem 
ipsius minime. Quonam autem modo de nobis , qui 
per eum adoptati sumus , Apostolus ait : Jtaque 
jam non est servus, sed filius **, siquidem ipse 
&ervus exsistat? Ex quo patet eum appellatione 
sola dici servum, cum lioc ninime sit, verum 
nostri causa servi formam susceperit, servusque 
nobiscum sit vocatus. Nam cum ab Gmni passions 
immunis esset, nostri causa passionibus servivit, 


salutisque nostre ministerio perfunctus cst. llli autem qui servum eum dicunt, unum Christum ad 
instar Nestorii in duos dividunt. At nos lierum ipsum dicimus , omniumque creaturarum Doninum, 
unum Christum , eumdem simul Deum atque hominem , ct qui sciat omnia ; In ipso enim sunt omnes 


fhesawri. sapientie et scientie absconditi **., 
ΚΕΦΑΛ. KB' [247]. 
Περὶ προκοπῆς. 
Προχόπτειν δὲ λέγεται σοφίᾳ, καὶ ἡλιχίᾳ, καὶ χά- 


CAP. XXII. 
De profectu, 
Christi pro[cctus sapientia οἱ gratia. Gratia Chri- 


*' Greg. Naz. orat. 94. ** Galat. iv, 7. ** Coloss. n, 5. 
| VARLE LECTIONES. 


& Nonnulli eodd. δούλην. ! Duo ced. ἥνωται. 


NOTE. 
(M) Ἰστέον δὲ. ilud quoque sciendum, etc. D λιανῶν, Dulianorum meminit, qui forsan Ma sunt 


Quamvis Patres Arianis concexserint Christum ob 
assum ptam naturam servum in Scriptura vocitari ; 
atia jen ad Nestorianam fraudem declinandam, ob 
ea nuncupatione Noster censet. abstinendum. Quo 
vero auctore, assequi non potui. Multa Patrum 
quinti, sexti, septimique' sseculi volumina perie- 
ruBt, quorum aliqua dum hzc scriberet, ob oeulos 
habebat. Sophronius, epist. ad Serg. post Mar- 
ciauistas hacticos qui seculo νι prodierunt, Δου- 


appellati, quia Christuni in servorum ordinem r»- 
dizerent, Ejusdem sententias fuerunt Felix et Eli- 
pirdus quos. Adrianus et synodus Francofordien- 
sis damnavere, At vero S. Thomas i! part. 
qu:est. 20, art. 4, docet. nihil. prohibere Ghristum 
dicere Patri subjectum, vel servum propter naturam 
humanam : convenientius tamen esse hanc determina- 
tionem apponere ; quemadmodum dicendus mon est 
creatura ad. evilandum errorem Arii, etc. 


1081 


| S. JOANNIS DAMASCENI 


1088 


εἰ anime ex nione et ul in capitc el fonte, — Pro- A ριτι,τῇ μὲν ἡλικίά αὔξων, διὰ δὲ της αὑξίσεως (52) 


ficere autem sapientia et state et gratia idcirco 
dicitur **, quod aetate quidem cresceret ; per zetatís 
autem awgmenlum , sapientiam qua in se erat, 
ia lucem proferret ; ac propterea quod hominum 
in sapientia et gratia progressum , paternieque vo- 
luntatis expletionem , hoc est, hominum in Deum 
fidem atque Salutem, profectum suum dueeret, 
ubique quod nostrum erat sibi vindicans **. Qui 
autem sic eum sapientia et gratia profecisse aiunt, 
tanquam horum incrementum acciperet, non a 
primo carnis ortu factam esse Q7 unionem as- 
serunt, nec unionem secundum hvpostasin tuen- 
tur ; verum vanissimo Nestorio potius auscultan- 
tes, unionem quamdam secundum affectionem et 


respectum, ac nudam inhabitationem prodiziose B 


fingunt, mescientes nec que dicunt, nec de quibus 
affirmant ?*. Nam οἱ caro a primo statim orta vere 
Deo unita est ; imo potius in ipso exstitit, et iden- 
itatem secundum hypostasim cum eo habuit ; qui 
fieri poluit, ut non omnibus prorsus sapientie 
gratie que dotibus affluxerit? Non quidem ut gra- 
tiam participaret , nec per gratiam in communio- 
nem corum qua Verbi erant veniret ; quin potius 


τῆς fjuxla, thv ἑνυπάρχουσαν αὐτῷ σοφίαν εἷς φα- ; 
νέρωσιν ἅἄγων * ἔτι δὲ τὴν τῶν ἀνθρώπων ἓν σοφ 
χαὶ χάριτι προχοπὴν, xat τὴν τελεέωσιν τῆς του Πατ 
εὐδοχίας, ἤγουν τὴν τῶν ἀνθρώπων θεογνωσίαν τε xal 
σωτηρίαν, οἰκείαν προχοπὴν ποιούµενος, χαὶ οἰχειού. 
µενος πανταχοῦ τὸ ἡμέτερον. Οἱ δὲ προχόπτειν ab- 
τὸν λέγοντες σοφἰᾳ χαὶ χάριτι, ὡς προσθῆχην — toJ- 
των δεχόµενον , οὐχ ἓξ ἄχρας ὑπάρξεως τῆς σαρχὸς 
γεγενῆσθαι sr,» Ένωσιν λέγουσιν, οὐδὲ τὴν καθ) ὑπό- 
στασιν, ἔνωσιν πρεσθεύουσι, Νεττορίῳ δὲ τῷ µαταιό- 
Φρονι πείθοµαι, σχετιχὴν ἕνωσιν, xal φιλὴν ἑνοίχτσιν 
τερατεύονται, μὴ Υινώσχοντες μήτε d. Aépovot, 
pce περὶ τίνων διαθεδαιοῦνται. El γὰρ ài ox! 
ἠνώθη τῷ Θεῷ Λόγῳ fj σὰρξ ἓξ ἄχρας ὑπάρξεως, 
μᾶλλον δὲ Ev αὐτῷ ὑπῆρξε xai τὴν ὑπυστατιχὴν πρὸς 
αὐτὴν ἔσχε ταυτότητα, πῶς οὗ τελείως χατεπλού- 
τησε πᾶσαν σοφίαν χαὶ χάριν; Οὐκ αὐτὴ τῆς χάριτος 
µεταλαμθάνουσα, οὐδὲ χατὰ χάριν τῶν τοῦ Λόχου 
µετέχουσα, ἀλλὰ μᾶλλον διὰ τὴν χαθ) ὑπόστασιν Ένω- 
σιν τῶν τε ἀνθρωπίνων, τῶν τε θείων τοῦ ἑνὸς Ἆρι: 
στοῦ ΥΞΥ»"ότων ἐπειδὴ ὁ αὑτὸς fiv. Θεός τε ὁμοῦ χαὶ 
ἄνθρωπος τὴν χάριν, xaX τὴν σοφίαν, xai πάντων 
τῶν ἁγαθῶν τὴν πληρότητα τῷ χόσμῳ πηγάκουσα. 


ob unionem illam secundum hypostasim, cum bumana divinaque απίυς Christi propria facta es- 
sent, quippe qui Deus simul homoque erat, gratiam , et sapientiam, et bonorum omnium  pleni- 


tudinem fontis iustar mundo profuderit, 
CAP. XXIII. 
De timore. 


ΚΕΦΑΛ. ΚΓ’ |Ξ7]. 
Περὶ δει.Σίας. 


Timor duplex. Quis timor naturalis, etui in Chri- q«.— Tb τᾶς δειλία ὄνομα διπλην ἔχει την ἔννοιαν, 


810. — Timoris nomen duplicem babet intellectum. 
Est enim timor naturalis, quando anima sejungi 
non vult a corpore ob naturalem affectionem et 
necessitudinem, «qui ex ipsomet ortu ab opifice ei 
insita cst, qua fit ut pertimescat, angatur, et 
mortem reeuset. Cujus timoris hzc definitio est : 
Timor naturalis est vis sibi esse vindicandi cum 
contractione ?*. Nam quia cuncta ex nihilo a Con- 
ditore rerum producta sunt, idcirco naturaliter 
esse appetunt, haudquaquam vero pon esse. llig 
autem 4 natura proprium est, ut in ea ferantur, 
quorum ope consistunt, Quocirca Dci quoque Fi- 
lius, cum factus esset homo, hunc appetitum ha- 


Ἔστι γὰρ δειλία φυσιχὴ, ph θελούσης τῆς ψυχῆς 
δια! ρεθΏῆναι τοῦ σώματος, διὰ τὴν ἐξ ἀρχῆς ὑπ) τοῦ 
Δημιουργοῦ ἑντεθεῖσαν αὐτῇ ᾳυσικὴν συμπάθειἀν τε 
χαὶ οἰκειότητα, 6v ἣν φυσιχῶς φο/εἶτα, xal ἀγωνιᾶ 
xai παραιτεῖται τὸν θάνατον, fj; ὄρος ^ χατὰ φύσν 
δειλία ἐστὶ δύναµις χατὰ συστολὴν τοῦ ὄντος ἀνθ- 
εχτιχἠ. El. γὰρ Ex τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παρέχθη 
ὑπὸ τοῦ Δημιουργοῦ τὰ πάντα, τοῦ εἶνσι, χαὶ οὗ 
τοῦ μὴ εἶναι τὴν ἔφεσιν ἔχει φυσιχῶς. Τούτων δὲ 
χατὰ φύσιν ἴδιον, ἡ πρὸς τὰ συατατικὰ ὁρμή. χαὶ ὁ 
Θεὸς Λόγος τοίνυν ἄνθρωπος γενόμενος ἔσχε ταύττν 
τὶν ἔφεσιν, Ev μὲν τοῖς συστατιχοῖς τῆς φύσεως τὴν 
ὁρμῆν ἑνδειξάμενος βρώσεώς τε xal πόσεως, ὕπνου 


** Luc. it, 59. *'! Greg. Naz. orat. 20 οἱ 00. ΑΙ ΤΑ. 1, 7. 3 Max. Dial. cum Pyrrho. 


NOTAE. 
(92) Διὰ δὲ τίς αὐξήσεως. Per etatis autem, etc. D enarrat; tum alium addit ex Theologi orat. 56. 


Athanasius, lib. 1v Cont. Arianos, haud alio modo 
Christum profecisse sapientia censet, quam am- 
pliori deitatis su:e ostensione, συνεπιδέδοται Ey αὐτῷ 
ἡ τῆς θεότητος Φφανέρωσις. Nec abludit Theologus, 
cpist. 4, ad Cledon. in qua Apollinarii eriminatio- 
nes propulsat. At orat. 20, humanitati quoque ac- 
crelionem $2pientiz2 accessisse negat. Proficiebat 
ul etate, inquit, sic εἰ sapientia ; 03 τῷ λαμθάνειν 
ταῦτα αὔξησιν, ΛΟΝ ul harcincremcntum caperent (nam 
illo qui ab inilio perfectus (uit, quid esse per[ectius 
queat), ἀλλὰ τῷ χατὰ μικρὸν ταῦτα παραγυμνοῦ- 
σύα., xai παρξχφαΐνεσθαι, sed cum sensim ea dete- 
acrentür, et iu. lucem. prodirent. Concinit Cyrillus, 
l5. m Cont, Nestor., quorum sensum Noster. hic 


S. Maximus, Dial. cum μάς ad Nestorianam labem 
accedere ait, quisquis Dominum addiscendo pro- 
fecisse dicat ; nec dissentit auctor Quaestionum ad 
orthodoxos inter opera Justini M. Quocirca mirari 
subit, Leontium Agnoetis concessisse Christum ; 
qua homo erat, multa nescivi-se, quae proficieado 
sapientia et :elale didicerit. Legerat utique librum 
Ambrosii De incarnatione, qui à temporibus Ephe- 
sini concilii in liuguam Graecam conversus fuerat, 
et in quo dicitur Ghristus profecisse, eate homi- 
nis, ita ei sapientia hominis : uude concluditur com- 
tra Apollinarem in eo fuisse sensum, scu mentem 
lowinis. Idem repererat in libro Nysseni adversus 
hunc harceticum, u. Z8. 


1959 


DE FIDE ORTHODOXA 115. IIT. 


1090 


τε igi£uevoz, xal φυσικὼς Ev πεἰρᾷ τούτων yz νόµε- A buit, suam quidem erga illa αι naturam consti« 


vog* Ey δὲ τοῖς φθαρτικοῖς τὴν ἀφορμῆν, ὡς fv τῷ 
xai πάθους ἐκουσίως τὴν πρὸς τὸν θάνατον cu- 
στολὴν ποιῄσασθα!. Ei γὰρ xal νόµῳ φύσεως ἑἐγίνετο 
τὰ χινόμενα, ἀλλ οὐ χαθ ἡμᾶς ἠναγχασμένως. 
Ἑκουσίως γὰρ τὰ φυσικὰ θέλων χατεδέξατο. Ὥστε 
αὐτὴ ἡ δειλία, xal ὁ φόδος, xoi fj ἀγωνία, τῶν qQu- 
σιχῶν ἐστι καὶ ἁδιαδλήτων παθών, xal μὴ ὑποχει- 
µένων ἁμαρτίᾳ. 


tuunt propensionem ostendens, tum cibi potus- 
que el somni cupiditate, tum facto horum ex 
nature legibus periculo ; in iis autem que inte- 
ritum pariunt, fugam pratendens, ut passionis 
tempore mortis timore volunmtarie compressionem 
admiserit, Quanquam emim mature lege fiebant, 
qua fiebant; αἱ nou ut in nobis vi ei necessario, 
Ea siquidem qua matura erant, sponte οἱ libeng 


suscepit. Λο proinde metus hic, et trepidatio, pavorque, naturalis οἱ inculpata, nec subjecta  pee- 


cato affectio est. 

*Eatt πάλιν δειλία, ἡ £x προδοσίας λογισμῶν συν- 
ισταµένη, xol ἀπιστίας, xal τοῦ ἀγνοεῖν τὴν τοῦ 
θανάτου (pav, ὣς ὅταν νυχτὸς ξειλιῶμεν Φόφου 


τινὸς γινομένου. ἥτις παρὰ φύσιν ἑἐστὶν, fiv xai B quis. mortis horam ignoret, exsurgit : 


ἑριξόμενοι λέγομεν * παρὰ φύσιν δειλία ἐστὶ mapá- 
λογος συστολή. Ταύτην ὁ Κύριος οὐ προσῄχατο * διὸ 
pubs ἑδειλίασέ ποτε, εἰ μὴ ἐν τῷ τοῦ πάθους χαιρῷ, 
εἰ χαὶ οἰχονομικῶς ἑαυτὸν συνέστελλε πολλάχις ᾿ οὗ 
γαρ Ίγνάςι τὸν χαιρύν. 


"Οτι δὲ ἀληθῶς ἑδειλίασε, φησὶν ὁ ἵερὺς ᾿Αθανά- 
σος Ev τῷ χατὰ τοῦ ᾽Απολιναρίου λόγῳ' ιτ Διὰ τοῦτο 
6 Κύριος ἔλεχεν, Nov ἡ νυχή µου τετάρακται. Τὸ 
δὲ, vvv, τοῦτό ἐστι», ὅτε ἠθέλησεν, ὅμως μέντοι τὸ 
ὃν ἐπιδείχνυται' οὗ γὰρ τὸ μὴ ὃν ὡς παρὸν ὠνό- 
µαζεν, ὡς δοχἠσει γινοµένων τῶν λεγομένων ' φύ- 
cet γὰρ xal ἁληθείᾳ τὰ πάντα ἐγίνετο. » Καὶ μεθ) 


ἕτερα * «Οὐδαμῶς δὲ θεότης πάθος προσίεται, δίχα C 


πάσχοντος σώματος, οὐδὲ ταραχΏν xal λύπην ἐπι- 
δείχννται, δίχα φυχῆς λυπουµένης xat ταρασσοµένης' 
οὔτε ἁδημονεῖ χαὶ προσεύχεται, δίχα νοῄσεως ἁδη- 
µονούσης xal προσευχοµένης ' ἁλλὰ γὰρ χᾶν μὴ 
ἠττήματι φύσεως συνέθαινε τὰ γινόμενα, ἀλλ ἔπι- 
δείξει ὑπάρξεως ἐγίνετο m. » Τὸ δὲ, ἠττήματι φύ- 
σεως μὴ συµέαίνει» τὰ γινόμενα, τὸ yt ἀχουσίως 
ταῦτα ὑπομένειν, δηλοῖ, 
Quod autem non nature succumboentis 
invitus ea sustinuerit. 
ΚΕΦΛΛ. KA' [ZH]. 
Περὶ τῆς τοῦ Κυρίου προσευχῆς. 

Προσευχή ἐστιν ἀνάθασις νοῦ πρὸς zb», 1] αἵτη- 
δις τῶν προσηχόντων παρὰ θευῦ. Πῶς τοίνυν ὁ Κύ- 
ριος ἐπὶ Λαζάρου, xaX bv τῷ χαιρῷ τοῦ πάθους 
τροσπύχετο; Οὔτε γὰρ ἀναθάσεως τῆς mph; τὺν 
θεὸν ἐδεῖτο ὁ ἅγιος αὐτοῦ νοῦς, ἅπαξ καθ) ὑπόστασιν 
τῷ Θεῷ Λόγῳ ἠνωμένος, οὔτε «nc παρὰ θειῦ αἱ- 
τήσεως * eic γάρ ἐστιν ὁ Χριστός: ἀλλὰ τὸ ἡμέτερον 
οἰχειούμενος P πρόσωπον, xal τυπῶν ἐν ἑαυτῷ τὸ 
ἡμέτερον, xai ὑπογραμμὸς ἡμῖν γενόμενος, καὶ δι- 
ῥάσχων ἡμᾶς παρὰ Θεοῦ αἰτεῖν, καὶ πρὸς αὐτὸν 
ἀνατείνεσθαι, xat διὰ τοῦ ἁγίου αὐτοῦ νοῦ ὁδοποιῶν 


ignavia 


** Joan. xut, 27. 


D est ascensus mentis in Deum: 


*" S. Athanas. De salitiri. adeentu. Christi, contra Apolinarem, 


Quis non natwralis. [lunc Christus non. admisit- 
—Et rursum aliud timoris genus, quod ex cogi- 
tationum defectione et dilfidentia, exque eo quod 
ut cum 
noctu, oborto aliquo slirepitu, timore afficimur : 
qui quidem timor non naturalis est, sicque defi- 
nitur: Timor non uaturalis, est improvisa con- 
tractio, llunc porro timorem Dominus non as- 
sumpsit. Quapropter nunquam timuit, nisi passio- 
nis tempore : etsi alioqui cerlo consilio szepe se 
subduxit. Non enim tempus ignorabat. 

Quod autem vere timuerit, testis cst sanctus 
Albanasius in Oratione adversus JApollimarium 
his verbis: « Ob eam causam dicebat Dominus : 
Nunc anima mea lurbata esi **. Quod autem ait, 
nunc, idem est ac, cum voluit. Attamen id quod 
erat ostendit. Non enim illud quod non erat, ac 
si {8 adesset, nominavit : perinde scilicet ac 
si in speciem duntaxat flerent ea quz dicebantur. 
Natura enim ac vere omnia (iebant. » Ac post alia : 
Nullo autem modo divinitas passioncin recipit sine 
corpore quod patiatur, nec sine anima quz triste- 
tur ac turbetur, turbationem meroremque osten- 
dit : neque anxia est, el exorat nente nequaquam 
anxia et exorante. Etenim quamvis non victa na- 
turx: consternatione ista contingerent, attamen 
facta sunt ut quis esset palam innotesceret **, » 


contingerent, quz fiebant, hinc liquet quod haud 


CAP. XXIV. 
De Domini oraticne. 
Quid eraiio, atque ut Christus oraverit. — Oratio 
aut eorum. qua 
consentanea sunt postulatio a Deo. Qui ergo fic- 
bat ut Dominus in Lazari suscilatione ac paseio- 
pis tempore oraret? neque enim sancta ipsius 
mens elevatione in Deum egebat, quippe quse se- 
mel Deo secundum hypostasim unita esset ; nec 
rursum ei opus erat, ut quidquam a Deo postularet 
(unus enim est Christus), verum quia personam 
nostram sustinebat, id quod nostrum erat in 
seipso exprimens, sese nobis exemplum praebuit, 


versus 


VARLE LECTIONES. 
3 Reg. &, Colb. 4 ἑπράττετο. Vetas interpr. agebantur. R. 2021 Σγίνετο τὰ τελούµενα. 3 Cod. S, Ifi, 


A. 5, Colb. 4 οἰκχειωσάμενος. 


1031 
docendo nos 4 Deo postulare et mentes ad. illum 
erigere, perque sanctam mentem suam ascensum 
nobis ad Deum muniendo. Quemadmodum ** enim 
passiones tolerabat, ut nobis, sicut dicebam, ascen- 
sum ad Deum sterneret, οἱ pro nobis, velut 
juanni aiebat, justitiam omnem impleret *', nos- 
que cum Patre reconciliaret : sic etiam ut eum 
ceu principium et causam sui Honore afficeret, 
seque Deo minime adversari commonstraret, Nam 
quando Lazari causa dicebat : Pater, gratias ago 
tibi, quoniam audisti me. Eyo autem sciebam quia 
sentper me adis; sed propter. populum qui circum- 
stat, dixi, wt credant quia tu πιο misisti **; annon 
cuivis perspicuum est eum non alia de causa his 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1092 


Α ἡμῖν την nrpb; θεὺν ἀνάδασιν ^. Ὥσπερ vào τὰ 


πάθη ὑπέμεινεν, ἡμῖν τὴν xav' αὐτῶν νίχην Bpa- 
θξύων, οὕτω χαὶ προσεύχετα:, ἡμῖν ὁδοτοιῶν, ὡς 
ἔφην, τὴν πρὸς θεὸν ἀνάθασιν, χαὶ ὑπὲρ ἡμῶν πᾶ- 
σαν διχαιοσύνην πληρῶν, ὡς ἔφη πρὸς Ἰωάννην, χαὶ 
καταλλάττων fiiv τὸν ἑαυτοῦ Πατέρα, xai ὡς ἀρχὴν 
χαὶ αἰτίαν τοῦτον τιμῶν, xal δειχνὺς, ὡς οὐχ ἔστιν 
ἀντίθεος. "Ote μὲν γὰρ Ελεχεν ἐπὶ Λαζάρου. Πά- 
τερ, εὐχαριστῶ σοι, ὅτι ἠκουσάς µου. ᾿Εγὼ Cà 
ᾖδειν, ὅτι πάἀνγτοτέ µου ἁἀχούεις, ἆ.1.1ὰ Pi τὸν 
παρεστηκότα Óy.ov εἶπον, ἵνα γνῶσι, ὅτι σύ 
µε ἀπέστει.ας, οὗ πᾶσι σαφέστατον πέφυχεν, ὅτι 
ὡς ἔαυ- οὗ καὶ αἰτίαν τιμῶν τὸν ἑαυτοῦυ Πατέρα, xal 
δειχνὺς ὡς οὐχ ἔστιν ἀντίθεος, ταῦτα ἔφησεν P ; 


verbis usum esse, nisi ut. Patrem, tanquam sui principium οἱ causam honoraret, seque Deo ne- 


quaquam adversari ostenderet **, 


ltursus cum ita loquebatur : Pater, si. possibile Ὦ 


est, transeat a me calix iste. Verumtamen non sic- 
wi ego volo, sed sictt. t&* ; annon quisvis liquido 
perspicit *, eum idcirco sic esse locutum, ut nos 
Dei solius opem in tentationibus implorare, di- 
vinamque voluntatem nostra anteponere doceret : 
insuper ut ostenderet, ea quas nóstre nature 
erant, vere sua fecisse, duasque voluntates, na- 
tirales quideu illas, naturísque ipsius congruen- 
tes, ceterum nequaquam contrarias vere habuisse. 
Pater, inquit. tanquam ejusdem €um ipso sub- 
stantiz, si possibile est ; non velut ignoraret ita 
loquens ( ecquid enim Deo Impossibile esse queat ?), 
verum ut nos exinde voluntati nostre divinam ante- 
. ferre disceremus. Hoc enim solummodo impossi- 


bile est, quod Deus non vult, nec permittit ?: c 


Verumtamen non sicut ego volo, sed sicul tu. Tan- 
quam 9/9 Deus, eamdem cum Patre voluntatem 


"Qze δὲ ἔλεγε' Πάτερ, εἰ δυνατὸν, παρε.θέτω 
ἀπ' ἐμοῦ τὸ ποτήριο» τοῦτο. πἀᾗἣν οὐχ ὡς ἑγὼ 
θέ.Ίω, ἀ-ὶ.1 ὡς σὺ, οὗ παντί που δτλόν ἐστιν, ὡς 
διδάσκων ἡμᾶς £v τοῖς πειρασμοῖς παρὰ µόνου τοῦ 
θεου αἱτεῖν thv βοίθειαν, καὶ τὸ θεῖον τοῦ ἡμε-έρου 
προχρἰνειν θελήµατος, χαὶ δειχνὺς, ὡς ἀλτθῶς τὰ 
τῆς ἡμετέρας ᾠχειώσατο φύσεως, ὅτι τε χατὰ ἁλή- 
θειαν δύο θελήµατα, φυσιχὰ μὲν, καὶ τῶν αὐτοῦ 
γατἆλληλα φύσεων, ἁλλ' οὐχ ὑπεναντία χέχτηται; 
Πάτερ, φησὶν, ὡς ὁμοούσιος, εἰ Cvrarór, oix 
ἀγνοῶν ' τί δὲ χαὶ τῷ θεῷ ἀδύνατον; ἀλλὰ ταιδ- 
α ωγὼν ἡμᾶς τὸ θεῖον τοῦ Ἱμετέρου προχρίνειν θε- 
λῆματος. Τοῦτο γὰρ µόνον ἀδύνατον, ὃ θεὸς « o) 
βούλεταν, οὐδὲ παραχωρεῖ. IAqy οὐχ ὡς ἐγὼ θέ1ω, 
ἆ..1 ὡς σύ’ ὡς μὲν θεὺς, τανυτοτελῆς ὢν τῷ Πατρί' 
ὡς δὲ ἄνθρωπος, τὸ τῆς ἀνθρωπότητος φυσιχῶς iv 
δείχνυται θέλημα. τοῦτο γὰρ φυσιχῶς παραιτεῖτν 
τὸν θάνατον. 


habet : et velut. autem homo, humanitatis voluntatem naturaliter ostendit. H»c emim naLuralief 


mortem refugit. 

At vero illud, Deus meus, Deus meus, ut quid 
dereliquisti me *? quia personam nostram gerebat, 
pronuntiavit, Neque enim Deum suum Piatrein 
dixisset, nisi id quod sub aspectum cadit, ab eo 
quod intellectu capiebatur, subtili mentis imagi- 


Τὸ δέ’ Θεέ µου (55), 0&6 µου, tra τί µε ἔγκαι» 
élutec ; τὸ ἡμέτερον οἰχειούμενος ἔφτισε πρέσ 
ωπον. Οὔτε γὰρ θεὺὸς αὐτοῦ ὁ Πατὶρ, εἰ μὴ «Gu 
ρεθέντος ἰσχναῖς τοῦ νοῦ φαντασίαις τοῦ ὁριωμένὴ 
Ex τοῦ νοουµένου, τάσσοιτὀ μεθ᾽ ἡμῶν, οὔτε Gb κα-- 


56 Mauh. Greg. Naz. orat. 56... *' Matth. ii, 45. 8 Joan. it, 42... *? Greg. Naz. orat. 42; Clirvs. hom. δὸ 
in Joan. * Mattb. xvi, 59. * Chrys. in Cat, in Matti. axvi.. ? Greg. orat. 96. * Matti, Χαν, 46. 


VARLE LECTIONES. 
ο fieg. 1 ἀνάδασιν, καὶ χαταλλάττων, etc. e:wteris omissis, perinde ac in Colb. 1559, in cujus  maryiae 


νο librarius supplevit. 
θ:ὸς. 1. alier ὅπερ ὁθεός. 


P Absunt in cod. S. Hil. aliisque multis. *.Cod. S. Hil. R. 5 οι Ν. 94 


NOT X. 
(55) Τὸ δὲ, θέ µου. lMlud vero, Deus meus. lec D ἡμέτερον, sed quod aiebam, in seipso quod nostri 


Noster aeeepit ex orat. 36 Nazianzeni, qui, cuin 4 
Paulo, I Cor. xv, Filium dici subjiciendum Patri 
intelligeret, quia. futurum. est ut homines. qui 
membra illiess sunt, Dco subjiclantur , Christo 
$uuiv faciente id quod nostrum est, ἑαυτοῦ moto- 

νος vb ἡμέτερου, subjungit, ejusdem generis esse, 

eus meus, Deus meus, ut qui.| me dereliquisti ? οὗ 
ne αὑτὸς ἐγχαταλέλειπται, ἣ ὑπὸ τοῦ Πατρὸς, 7) 
ὑπὸ τῆς ἑαυτοῦ θεότητος, ὃ δοχεῖ τισι"' Nom euim, 
od quidem putant, ipse vel a Patre, vel & deitate, 
que passionem ertimuerit, seque adeo. sublraxerit, 
dereticius. est: ἓν αὐτῷ δὲ, ὅπερ εἶπον, vuoi τὸ 


est exprimit. Nos enim eramus illi quondam dere 
licti et contempli : nunc vero per illius impassibila 
passionem sumus assumpti et salvati ς eo mtique me 
do quo την ἀφροσύνην ἡμῶν xaX τὸ πλημμελὲς di- 
x:t09p.:vos, insipientia:!n. nostram. e& delictum εἰθὶ 
arrogaudo, qua sequuntur in psalmo pronimtiot, eic. 
Succinit Cyrillus, lib. De recia fide, ad regfame 
Athanasius vero, lib. iv Cont. Arianos, et alii 
Christum eatenus a Patre relictum censent, qui 
tenug ejus humanitas, substracs auxiliis quibus 
ante fovebatur, poenarum mortisque dolores actr- 
bissimos experta est 


DE FIDE ORTHODOXA 1.18. IIT. 


1094 


τὸ ὑπὸ τῆς οἰκείας θξύτητος, ἁλλ᾽ ἡμεῖς A natione discretum fuisset. Nec rursum 4 sua 


καταλελειμμένοι, xal παρεωραμένοι ΄ ὥστε 
yov. οἰχειούμενος πρόσωπον ταῦτα προσ- 


ΚΕΦΑΛ. ΚΑ [ze]. 

Περὶ οἰκειώσεως. 
εἰδέναι (54) ὡς δύο οἰχειώσεις εἰσί: µία 
ἡ οὐσιώδης, xal µία προσωπικἩ xat σχε- 
txh μὲν οὖν xal οὐσιώδης, χαθ) fv διὰ 
κίαν ὁ Κύριος τὲν τε φύσιν ἡμῶν xal τὰ 
ἵντα ὀνέλαδε, «oae χαὶ ἁληθείᾳ γενόµε- 
ιπος, χαὶ τῶν φυτιχῶν ἓν πεἰρᾷ γενόμενος" 
b δὲ xa σχετιχὴ 7, ὅτε τις τὸ ἑτέρου ὑπο- 
όσωπον διὰ σχέσιν, οχτόν φημι, 7] ἀγά- 
ἀντ αὐτοῦ τοὺς ὑπὲρ αὑτοῦ ποιεῖται Ἀό- 
y αὐτῷ προσῄχοντας ' καθ’ ἣν τήν τε χατ- 
τὴν ἑγχατάλειφιν ἡμῶν, χαὶ τὰ τοιαῦτα 
ρυσιχὰ, οὐκ αὐτὸς ταῦτα ὧν ἢ γενόμενος, 
0, ἀλλὰ τὸ ἡμέτερον ἀν2δεχόμενος πρόσ- 
| μεθ) ἡμῶν τασσόµενος. Τοιοῦτον δὲ ἔστι, 
ῥόμεγος ὑπὲρ ἡμῶν κατάρα. 


unquam divinitate desertus fuit; sed nos erzmus 
derelicti illi et contempti. Quamobrem persoram 
DOstram assumens haec deprecatus cst *. 
CAP. XXV. 
De appropriationa seu vindicatione 

Duobus modis sibi aliquis quidpiam suum favit. 
— Seire oporte( * duplicem esse vindicationeim, 
unam naturalem et substantialem alteram perso- 
nalem et seeundum respectum. At naturalis qui- 
dem et substantialis est, qua Deus pro sua erga 
homines benevolentia, tum naturam nostram, un 
omnia naturalia suscepit, natura el vere factus 
homo ei ea expertus, qua in naturam nostram ca- 
dunt: qua vero personalis est et. secundum re- 
spectum,tunc locum babet, cum quis affectione qua- 
dam, miseratione pula, vel dilectione alterius per- 
sonam gerit, pró eo sermones nihil ad &e attiuen- 
tes illius vice proferens. Quo quidem vindicationis 
genere Dominus, tum maledictionem, tum dereli- 
clionem nostram, aliaque ejusmodi quie naturalia 


, $ua ipse fecit : non ut ipse hoc essel, aut. unquam exstiterit; sed quia personam nostram 
ín nostrum ordinem sc ascriberet. Quo sensu sumitur illud ; Factus est. pre nobis maledi- 


ΚΕΦΑΛ. Κα’ [O']. 

) πάθους τοῦ σώματος τοῦ Κυρίου, xal 
c ἁπαθείας τὴς αὐτοῦ θεόζητος. 

οὖν ὁ τοῦ θεοῦ Λόγος πάντα ὑπέμεινε 
(6 θείας xal µόνης ἀπαθοῦς αὐτοῦ φύσεως 
µενούσης. Too γὰρ ἑνὸς Χριστοῦ, τοῦ ἐκ 
τε χαὶ ἀνθρωπότητος συντεθειµένου, ἓν 
& xal ἀνθρωπότητι ὄντος, πάσχοντος, τὸ 
tbv, ὡς πεφυχὸς πάσχειν, ἔπασχεν, οὐ συν- 
, S ἀπαθές. Ἡ μὲν γὰρ ψυχἠ παθητὴ oca, 


CAP. XXVI. 

De corporis Domini passione, ipsiusque divinitatis 

impassibilitate. 

Ipsum igitur Dei Verbum omnia carne pertulit, 
divina interim aec sola impassibili ipsius natura ab 
omni perpessione immuni persistente, Nam cum 
unus idemque Christus, qui ex divinitate et huma- 
nitale cemposilus est, inque divinitate οἱ himani- 
late exsistit, vere pateretur, pars quidem illa, que 
naturali sua. conditione hoe habebat, ut pati pos- 


ec τεμνοµένου, αὐτὴ uh τεµνοµένη, συν- — set, patiebatur ; ceterum ea, quae impassibilis erat, 
, Φυμπάσχει τῷ aupate* ἡ δὲ θεότης ἆπα- — haud simul patiebatur. Nam anima quidem, passi- 
, 00 συνέπασχε τῷ σώματι. bilis eum sit, tametsi ineiso corpore Ipsa minime 
». una tamen cum Q50 corpore dolorem persensit: at deitas quia Impassibilis est, nihil 


r commerci. 
δὲ (55) ὅτι θεὸν μὲν σαρχὶ παθόντα φαμὲν, 
ὰ σαρχὶ παθοῦσαν, 3| θεὸν διὰ σαρχὸς πα- 


Deus carne passus non per carnem : non passa dei- 
tas. — lllud porro sciendum, quod Deum quidem 


Nyss., or. 56. * Max. ad Marin. in solut, 1 dubi, Theod.; Greg. Naz. orat. 56. " Galat. in. 105. 


VARLE LECTIONES., 
| παὶ σχετιχὴ in omnibus ferme codicibus ; nec reddidit vetus interpr. 
ΝΟΤΑ. 
ρὴ δὲ εἰδέναι. Sciendum | est duplicem, ctc. D aapxixá, que carnis sunt propria faciens, ut et pati 


onem utramque Maximus distinguil solu- 
uhitat. Theod. Priorem, quam φυσιχὴν 
Bn, naturalem εἰ substantiale vocant, 
Ide celebrant. Sua quippe fecit Deus quie 
tis sunt, ᾠχξίωται τὰ τοῦ σώματος, inquit 
18, lib. De sal. adv. Christi. Quo fit, ut 
ας], animam Verbi, passionem Dei aliaque 
licamus, haud secus atqueanimam οἱ car- 
«Ἀαπι ἀντίδοσις, sive communicatio proprie- 
hac vindicatione nascitur. Oixetouzat τοῦ 
ίατο; τὰ πάθη ὁ 8:5; Λόγος, aiebat Ale- 
| Paulus Emesenus, xai πρὶς ἑαυτὸ áva- 
πε Verbum proprii sui corporis, passiones 
rat, et ad seipsum refert. Cyrillo omitto 

ad monachos dixerat olxstojusvo; τὰ 


ipsius propriwm pronuntieiur. Vcrum vindicationeur 
liane pretendere, inconsiderationis εἰ impie cogi- 
lationis laxat auctor epistole ad Caesarium mona- 
chum, que Chrysostowi nomen praefert ; ut vel 
inde colligas eum  Nestorii erroribus. imbutum 
fuisse. Alterum geuus. οἰχειώσεως, Theologus in- 
dicat in ee loco, quem mode a cap. reci- 
Lavi. 

(53) Ἱστέον δὲ. lllud porro sciendum, etc, Non 
Nestorius modo, sed et Joannes Antiochenus cum 
suis Orientalibus ideo prasertiui Cyrillum Apolli- 
parismi insimulabant, quod, anath. 19, Dewm carne 
passum esse delinivisset, Adversus eum editi sun 
compluros illi articuli, qui Athanasii inscripti no- 
miue inter sancti. hujus doctoris opera prodiere; 


1035 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1096 


rarne passum —dicin:us ; divinitatem autem carne A θόντα, οὐδαμῶς., Ei γὰρ ἡλίου * δένδρῳ ἐπ. ἆμπον. 


passam, aut Deum per carnem Ρὰ6ΦΙΙΩ, non item, 
Sicut enim, si sole arbori illucente securis arbo- 
rem inciderit, sol tamen nibil 1z2sus manet ; a for- 
tiori, impassibilis Verbi divinitas carni secundum 
hypostasim unita, patiente carne incolumis man- 
sit *. Et quemadmodum, sí quis aquam ignito ferro 
infundat, id quod ita couparatum est, ut ab aqua 
afficiatur, hoc est ignis, ab aqua exstinguitur; 
ferrum autem omnis injurie expers manet ( non 
enim a nalura id habet. ut ab aqua labefactetur ), 
multo magis certe divinitas quze sola ab omni per- 
pessione remota est, patiente carne nullam ipse 
passionem admisit : quamvis alioqui ab illa inse- 
parabilis esset. Non enim necesse est exempla 
esse rebus prorsus similia, ae hujusmodi, ut nihil 
omnino desideretur; quandoquidem in exemplis, 
tum id quod simile est, tum id quod diversum est, 


τος, fj ἀξίνη t£pvot τὸ δένδρον, ἄτμητος xai &rati; 
διαμένει ὁ Άλιος, πολλῷ μᾶλλον ἡ ἀπαθῆς τοῦ Αόγου 
θεότης καθ ὑπόστασιν ἠνωμένη σαρχὶ, τῆς σαρχὺς 
πασχούσης ἀπαθὴς διαμένει. Καὶ ὥσπερ eU τις πεπν- 
ρακτωμένῳ σιδήρῳ ἐπιχέοι * ὕδωρ, ὃ μὲν πέφυχε 
πάσχειν ὑπὺ τοῦ ὕδατος, τὸ πῦρ λέγω, σδέννντα:, 
ἁθλαθὴς δὲ διαμένει ὁ σίδηρος οὗ πέφυχε γὰρ ὑπὸ 
«oU ὕδατος διαφθείρεσθαι ᾽ πολλῷ μᾶλλον τῆς σαρ- 
xb; πασχούσης, ἢ μόνη ἀπαθὴς θεότης τὸ πάθος οὗ 
mposfxato, xal ἀχώριστος αὐτῆς διαµένουσα΄ οὐχ 
ἀνάγχη yàp παντελῶ; xal ἀνελλιπῶς ἑοιχένα: τὰ 
παραδείγματα. ᾽Ανάγχη Υὰρ ἓν τοῖς παραδείγμασι, 
xai τὸ ὅμοιον θεωρεῖσθαι χαὶ τὸ παρτλλαγμένον, 
ἐπεὶ οὐ Y παράδειγµα; τὸ yàp iv πᾶσιν ὅμοιον, 


B αὐτὸν ἂν εἴη, xal οὗ παράδειγµα, χαὶ μάλιστα ἐπὶ 


τῶνθείων. ᾽Αδύνατον γὰρ by πᾶσιν ὅμοιον εὑρεῖν παρά- 
δειγµα, ἐπί τε τῆς θεολογίας, ἐπί τε τῆς οἰχονομίας, 


perspicere oportet, co quod exempla sint. Nam quod omni ex parte simile est, ea ipsa res cst, gon 
exemplum, idque potissimun in Deo. Neque enim fieri potest, ut. exemplum omnino simile reperia- 
tur, sive cum de Deo, sive cum de incarnatione sermo babetur, 


CAP. XXVII. 


Quod Verbi divinitas ab anima et corpore insepara- 
bilis manserit, etiam in Domini morte : ct quod 
una interim persona perstiterit. 


Cum Doininus noster Jesus Christus ab omni 
peccati labe purus essct : Non enim peccatum fecit, 
qui peccatum tollit muudi ; nec dolus inventus. est 
in ore ejus?, morli nequaquam | subjectus erat : si- 
quidem per peccatum imors introivit in mundum !*. 
Moritur itaque, mortem salutis nostrae causa &ts- 
cipiens, ac scipsum Patri pro nobis liostian offe- 
rens. ln eum enim deliqueramus, cique proinde 
redemptionis nostra pretium pcudendum erat, ut 
lioc pacte acondeumnatione liberaremwr. Absit enim, 
ut Domini sanguis oblatas tyranao fuerit !!. Accedit 
ilaque mors, corporisqyc escam avide deglutiens di- 

vinitatis liamo transfigitur: atque degustato insonte 
^ 


* Athan, lib. De salut. advent. Cluisti. 


* [sa. Liit, 9; Joan, i. 29. 


ΚΕΦΑΛ. KZ' [0A]. 

Περὶ τοῦ ἀχώριστον διαμεῖγαι τὴν τοῦ Λόγου 
θεότητα τῆς y'vxnc xal τεῦ σώματις, καὶ ἐν 
τῷ θανάτῳ τοῦ Κυρίου, xal µίαν διαµείαι 
ὑπόστασιν. 

Αναμάρτητος ὧν 6 Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός᾽ 
Ἁμαρείαν yàp οὐκ ἐποίησεν, ὁ alpur. τὴν μαρ- 
tíax τοῦ κόσμου, οὐδὲ εὐρέθη δόλος ἐν τῷ στό 
pacc αὐτοῦ" οὐχ ὑπέχειτο θανάτῳφ, εἴπερ διὰ τς 
ἁμαρτίας eig τὸν χόσμον εἰσῆλθεν 6 θάνατος. Ovt- 
σχει τοίνυν, τὸν ὑπὲρ ἡμῶν θάνατον ἀναδεχόμενος, 
καὶ ἑαυτὸν τῷ Πατρὶ προσφέρει θυσίαν ὑπὲρ ἡμῶν 
αὐτῷ γὰρ πεπληµμμελήχαμεν, χαὶ αὐτὸν ἔδει τὸ ὑπὲρ 
ἡμῶν λύτρον δέξασθαι, χαὶ οὕτως ἡμᾶς λνθῆναι της 
χαταχρίσεως μὴ Υὰρ Ὑένοιτο τῷ τυράννῳ τὸ «9s 
Δεσπότου προσενεχθῆναι αἷμα. Ἡρόσεις: ποιγαροῦν 
ὁ θάνατος, χαὶ χαταπιὼν τὸ σώματος drap, 9) 


τῆς θεότητος ἁγχίστρῳ περιπείρεται, καὶ ἂναμαρ. 
! Rom. v, 12. !! Greg. or. 4S. 


YARLE LECTIONES. 


* Cod, S, ΠΠ], multique alii ὥσπερ Y&p ἡλίου. 
S. Hil. Πορ . quidam et Colb. 9 πολλῷ Plor 


Et paulo past τέμνει vel τέµνῃ. 
Y Cod. S. Hil. ἐπεὶ οὖν. Kei muli et Colb. οὐ. Sic 


! Edita ἐπιχέει. * Cod. 


velus interp. posuil quia non est exemplum. Faber melius alioqui nom esset exemplum. 


NOTE. 
quosque Photius, cod. 66, Theodoreto assignat, D accidisse, καὶ οὐχὶ Θεὸς διὰ ααρχὸς ἔπαθεν, mon ul 


Marius vero Merc*tor rerum gestarum aequalis, 
Etherio Tyanensi. Quin post Clialcedonense con- 
cilium pessime audierint monachi. Seythze, quod 
propositionem hane, Unus de Trinitate passus est, 
defenderent, quam Petrus Fullo primus invexisse 
fvrebatur. Hac tamen pos: modum a quinta synodo 
admissa est, sublata omni Apollinarii aut Eutychis 
Theopoaschitarumvo hzresis suspicione. [lorum 
autein causa Noster subjungit : Dettatem vero carne 
passam, aut Deum per carnem passum, mom. ilem. 
Cui praiverat. Athanasius, lib. De sawt. αάοενία 
Christi, ubi postremam hauc propositionem bla- 
Spheimiwe nolat : Φεῦ τῆς βλασφηµίας, Scriptura do- 
cente, per Dei voluntatem in carne ejus. passionem 


Deus per carnem sit. passus. Attainen. Fulgentius, 
ad B quzst. Ferrand! respondit, absque fidei dis- 
pendio dici posse, divinitatem carne vel car. 
nem passam esae, quia deitas a persona Verbi non 
distinguitur : et subinde Ferrandus, epist ad Ane 
tol., ait: Si respondeamus quod respondere debe- 
πμ; passa est, sed secwudum carmem, ipsa lamen 
in hoe quod est. impassibilis permanens. Quz 
monachis Scythis amho scripserunt. Sed eastigaligt 
est Grecorum theologia, si quosdam excipias, pata 
Acacium Melitinensem, Saturninum, et ailes, qui 
in deitatem ipsam dolores et mortem incaulé re» 
funderent. 


191 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. III. 


1098 


τητου χαὶ ζωοποιοῦ γευσάµενος σώματος, διαφθεί- A ac vivifico corpore, ipsa interit, omnes quos olitu 


getat, xal πάντας ἀνάχει, οὓς πάλαι χατέπιεν. 
ἝὭσπερ Yàp τὸ σχότος τῇ τοῦ φωτὸς ἐπεισαγωγῇ 
ἐξαφανίζεται, οὕτως ἡ φθορὰ τῇ τῆς ζωῆς προσ- 
θολῇ ἀπελαύνετα:, xaX γίνεται πᾶαι ζωὴ, φθορὰ δὲ 
τῷ φθείραντι. 

El xoi τέθνηχε (00) τοιγαροῦν ὡς ἄνθρωπος, χαὶ 
ἡ ἁγία αὐτοῦ ψυχἠὴ τοῦ ἀχράντου διῃρέθη σώματος, 
ἁλλ' ἡ θεότης ἀχώριστος ἁμφοτέρων διέμεινε, τῆς 
τε φυχῆς φηµι xal τοῦ σώματος , χαὶ οὐδὲ οὕτως ἡ 
µία ὑπόστασις εἰς δύο ὑποστάσεις διῄρηται" τό «s 
Υὰρ σῶμα χαὶ ἡ φυχὴ χατὰ ταυτὸν ἐξ ἀρχῆς ἐν τῇ 
τοῦ Λόγου ὑποστάσει ἔσχον τὴν ὕπαρξιν, xat ἐν τῷ 
θανάτῳ ἀλλήλων διαιρεθέντα, ἕχαστον αὐτῶν ἔμεινε, 
τὴν µίαν τοῦ Λόγου ὑπόστασιν ἔχοντα. Ὥστε ἡ µία 
κοῦ Λόγου ὑπόστασις, τοῦ τε Λόγου, xal τῆς φυχῆς, 
xai τοῦ σώματος ὑπῆρχεν ὑπόστασις * οὐδέποτε γὰρ 
οὔτε f) φυχἠ, οὔτε τὸ σῶμα ἰδίαν ἔσχον ὑπόστασιν 
παρὰ τὴν τοῦ Λόγου ὑπόστασιν, µία δὲ ἀεὶ ἡ τοῦ 
Λόγου ὑπόστασις, xa οὐδέποτε δύο. Ὥστε µία ἀεὶ 
ἡ τοῦ Χριστοῦ ὑπόστασις. El γὰρ xalx τοπικῶς τοῦ 
σώματος ἡ φυχἠ χεχώριστο, ἀλλ᾽ ὑποστατικῶς διά 
τοῦ Λόχου ἥνωτο 7. 


absorpscrat cvomens. Velut enim tenebra iuducia 
luce submoventur, ita corruptio vitzz appulsu de- 
pellitur, omnibusque accidit vita, corruptori au- 
tem interitus. 


Christi persona una, nusquam a se, etsi paitibus 
distractis, divisa. — 95) Quamvis igitur Christus 
ul homo morte! obierit, sanctaque ipsius anima ab 
immaculato corpore distracta sit, divinitas tamen 
a neutro, hoc est, nec ab anima, nec a corpore 
quoquo modo sejuncta est : neque propterea per- 
$0na una in duas divisa fuit. Siquidem et corpus 
et anima simul ab initio in Verbi persona exsisten- 
tiam habuerunt ; ac licet in morte divulsa sint, 
utrumque tamen eorum unam Verbi personant 
qua subsisteret, semper habuit. Quamobrem wna 
eademque Verbi liypostasis, tum verbi, tum cor- 
poris erat hypostasis. Neque enim unquam 
aut anima, aut corpus peculiarem, atque a Ver- 
bi subsistentia distinctam subsistentiam habuit ; 
verum unà semper fuit Verbi hypostasis οἱ subsi- 
stentia, nec unquam duplex. ldeirco una quoque 


semper Christi persona fuit. Tametsi enim quoad locum anima a corpore sejuncta crat ; lypostatice 


nihitominus per Verbum uniebatur. 
ΚΕΦΑΛ. KR' [OB]. 
Περὶ φθορᾶς xal διαφθορᾶς. 
Τὸ τῆς φθορᾶς (57) ὄνομα δύο σηµαίνει. Σημαίνει 


CAP. XXVIII. 
De corruptione et corruptela. 
Corruptio duplex : prioti genere corruptibile Chri- 


VARLE LECTIONES, 


* Cod. S. Hil. et alii multi ὥστε εἰ καὶ. Quidam διὸ εἰ καὶ, R. 1 καὶ εἰ xai. » R. 2 et Colb. 1 ὄνωντο. 


NOTE. 


(56) EL καὶ té0rnxs. Quamvis igitur Christus, 
eic. Epiphanius, ντος. 69, ait Christum, cum di- 
ceret, Deus meus, Deus meus, utquid me dereliquisti? 
iignificasse τὴν θεότητα σὺν τῇ ψυχῆ xwoupévny 
ἐπὶ τὸ χαταλεῖφόαι τὸ ἅγιον σῶμα, deitatem cum 
anima in procinctu fuisse, ut sanctum corpus dese- 
reret. Hic solus est e Graecis quem ita censuisse 
noverim, si Apollinarium excipias, qui animam 
rationalem aliam a deitate in Christo non agno- 
sceret, ac Domini mortem separatione deitatis a 
corpore pularei accidisse , cum e contrario, ut 
docet Athanasius, lib. De incarnatione Christi, et 
De salutari adventu ejus, incarnatio ostensa sit 
in cruce, et per effluzxionem sanguinis ex carne 
confirmata. Emissam vocem οὗ χωρισμὸν Osó- 
«ητος, Non sejunctionem deitatis , sed mor ificatio- 
mem -orporis declarasse, μήτε τῆς θεότητος τοῦ 
σώματος bv τῷ τάφῳ ἀπολιμπανομένης, µῆτε τῆς 
φυχῆς ἓν τῷ ἅδῃ χωριζοµένης, quando divinttas nec 

s in sepulcro , nec animam in inferno. desti- 
tuerit. Plura addit qux legenda sunt. Nec negotiuin 
feceasunt hzc verba prolixe alteriua orationis 
ejusdem de incarnatione Verbi, El μὲν οὗν Tv πάλιν 
νοσῆσαν σῶμα, xai bm ὄψει πάντων διαλνθεὶς ἀπ' 
αὐτοῦ ὁ Λόγος * Jam si corpus egritudine laborasset, 
et ín omnium oculis ab eo Verbum soluto nexu dis- 
cessisset , non sine dedecore habitum fuisset , etc. 
Quz dicta solummodo sunt ad eos revincendos, 
«qui sibi finxissent, satius fuisse Christum mortem 
aliam ab ignominiosa illa quam pertulit per cru- 
cem, obire. Gregorius vero Nyssenus, lib. 1 Cont. 
Euaom. t. Hl, p. 55, Verbum a corpore quod sus- 
ceperat, sejunctum in morte non fuisse confirmat 


PaTROL. GR. XCIV, 


D adimniserat. 


C hioc effato, quod hodieque perseverat, quod Verbum 


semel assumpsit, nunquam dimisit : χωρισθεῖσα 6t 
οὐδετέρου ᾧ ἅπαξ συνανεχράθη * Α neutro separata 
deitas est, quicum semel contemperata fuit. Epist. 
ad Eustath. enarrat , veluti Damascenus, qui fa- 
ctum sit, ut sejunctis per mortem corpore et anima, 
unà duntaxat hypostasis exstiterit, scilicet à:à 
τὴν ἐγχειμένην θεότητα , propter. insertam. utrique 
Verbi deitatem. Per corpus enim, quod erat in corde 
terre superatum fuisse illum, cujus erat mortis im- 
erium. 

(57) Τὸ δὲ τῆς φθορᾶς. Corruptionis vero vocc- 
bulum. [ncorrupticole duplici presertim  argu- 
mento contendebant, Domini corpus ab omni lz- 
sione vel corruptione semper fuisse liberum ; 
nimirum quia non fleri posset ut corruptionem 
non deponeret, quod Verbo unitum erat : ad hzc, 
novum ccolestemque Adamum eximi debuisse a 
corruptione, quam vetustus ante peccatum non 
Momentum prius Sinaita convellit, 
p. 295 :τῆς Ὁδηγοῦ. Non attendunt , inquit , non 
alia de causa divinum Verbum, quod colestis ignis est 
et consumens, humanam naturam assumpsisse, εἰ 
μὴ διὰ τὰ τοιαῦτα ἡμῶν πάθη, nisi propter uostras 
ejusmodi affecliones , ὅπως ἑνώσας ταῦτα τῇ loin 
τοῦ υοεροῦ πυρὸς φύσει τῆς θεότητος, ὥσπερ Ev 
χωνευτηρίῳ ἀποχαθάρῃ «bv ἄνθρωπον , ul iis pro- 
prie intellectualis ignis nature, divinitatis scilicet, 
unitis, hominem velut in fornace purgaret, restituc- 
retque illi impassibilitatis, soliditatis, immortalitatis 
et [ragrantie statui, quo sub primum ortum ornatus 
erat. Àd secundum quod attinet, Leontius, in diz- 
logo contra illos, respondet, Dominum sumpsisse 


35 


100) 


S. JOANNIS DAMASCEN] 


1100 


sti corpus anle resurrectionem ; posteriori, incor- A y&p τὰ ἀνθρώπινα ταῦτα πάθη, πεῖναν, δίφΦαν, χό- 


ruptibile. — Corruptionis !* vocabuli duplex est 
significatio. Nam et pro humanis hisce perpessio- 
' nibus usurpatur, nempe fame, siti, lassitudine, 
clavorum perforatione, morte, scu animas a cor- 
pore separatione, aliisque id genus : quo quidem 
sensu corruptioni obnoxium fuisse Domini corpus 
. dicimus : heec enim omnia sponte suscepit. Ac 
" rursus corruptionis vox perfectam corporis in 
elementa ex quibus compositum est, dissolutio- 
nem exstinctionemque significat ; qua etiam a ple- 
risque διαφθορὰ appellatur. Quod quidem corru- 
ptionis genus Domini corpus expertum non fuit, 
animam meam in. inferno, nec dabis sanctum. tuum 


959 Juliani εἰ Gaiani heresis. — Quocirca de B 


priore corruptionis significatione, incorruptibile 
ante resurrectionem fuisse Domini corpus, ad in- 
star vesani illius Juliani et Gaiani, asserere im- 
pium est. Nam si incorruptibile erat, non certe 
ejusdem nobiscum substantiz fuit : quin et homi- 
num lantum opinione, ac non vere ea contigerint, 
quie contigisse evangelista memorant, fames, 
sitis, clavi, lateris vulnus, mors. Qu: si opina- 
tione duntaxat exstiterunt, illusio igitur ac mera 
larva erat humanitatis assumptee mysterium, at- 
que adeo opinione ac non verc factus erit homo ; 
et opinione ac non vere salus nobis allata erit : 
quod absit! et qui talia affirmant, a salute 
prorsus excidant !*. Nos vero salutem veram 


consecuti sumus et consequemur. Caeterum se- C 


cunda corruptionis significatione, incorruptibile 
corpus Domini confitemur, quemadmodum sancti 
Patres nobis tradiderunt. Quin secundum priorem 
liunc quoque sensum post Salvatoris resurrectio- 
nem incorruptibile item corpus ipsius dicimus. 


Nam et corpori nostro Dominus resurrectionem, 


ac subinde incorruptionem per corpus suum do- 
navit, ut qui et resurrectionis et impassibilitatis 
primitiz nobis factus sit !*, Oportet, δι divinus 
Apostolus, corruptibile hoc induere incorruptionem !*. 


!! Leont. De sect. act. 10, et Dial. cont. Aphihartodoc. 


p. 295. '*I Cor. xv, 20. 


. ibid. 


ποὺ, την τῶν fv διάτρησιν, θάνατον, fiot χωρι- 
σμὸν φυχῆς Ex τοῦ σώματος, xal τὰ τοιαῦτα. Κατὰ 
τοῦτο τὸ σηµαινόµενον φθαρτὸν τὸ τοῦ Κυρ 
σῶμά φαμεν. Πάντα γὰρ ταῦτα ἑχουσίως ἀνέλαδε. 
Σημαίνει δὲ ἡ φθορὰ καὶ τὴν τελείαν τοῦ σώματος 
εἰς τὰ ἐξ ὧν συνετέθη στοιχεῖα, διάλνοιν xal ἀφα- 
ν.,σµόν * ἥτις μᾶλλον ὑπὸ πολλῶν διαφθορὰ ὀνομά- 
ζεται. Ταύτης πεῖραν τὸ τοῦ Κυρίου cupa oix 
ἔσχεν, ὥς φησιν ὁ προφήτης Δαθίδ. "Orc οὐκ ἐγκα- 
ta Aere τὴν ψυχή» µου εἰς δη», οὐδὲ δώσεις 
τὸν ὅσιόν σου ἰδεῖν διαφθορά». 


ut ait David propheta : Quoniam non derelinquas 
videre corruptionem **. 


"λφθσαρτον μὲν οὖν τὸ τοῦ Κυρίου σῶμα λέγειν 
κατὰ τὸν παράφρονα Ἰουλιανὸν xaY Γαἴανὺν, κατὰ 
τὸ * πρῶτον τῆς φθορᾶς σηµαινόµενον, πρὸ τῆς ἀνα- 
σιάσεως , ἀσεδές. El γὰρ ἁδιάφθαρτον , οὐχ ὁμοοῦ- 
σιον ἡμῖν, ἀλλὰ xal δοχήσει, χαὶ οὐχ ἀληθείᾳ v£vo- 
νεν, ἃ γεγονένχι φησὶ τὸ Εὐαγγέλιον, τὴν πεῖναν, 
τὴν δίψαν, τοὺς ἤλους, την τῆς πλευρᾶς volts, τὸν 
θάνατον. Ei δὲ δοχήσει Υέγονε, φξναχισμὸς xa 
σχηνη τὸ τῆς οἰχονομίας µνστήριον, xal δοχῄσει, 
καὶ ojx ἀληθείᾳ Ὑγἐγόνεν ἄνθρωπος, xal δοχήσε, 
καὶ οὑχ ἀληθείᾳ σεσώσµεθα ΄ ἀλλ ἄπαχε, xai d 
ταῦτα λέγοντες τῆς σωτηρίας ἁμοιρείτωσαν. 'ἨΗμεὶῖς 
δὲ τῆς ἀληθοῦς σωτηρίας ἐτύχομεν xal τευξόμεθα. 
Κατὰ δὲ «à δεύτερον τῆς φθορᾶς σημαινόμενω, 
ἄφθαρτον, τοι ἁδιάφθορον ὁμολογοῦμεν τὸ τοῦ 
Κυρίου σῶμα, καθὼς ἡμῖν οἱ θεοφόροι Πατέρες 
παραδεδώχασι ' μετὰ μέντοι τὴν Ex νεκρῶν τοῦ 
Σωτῆρος ἀνάστασιν, xal κατὰ τὸ πρῶτον σηµαινύ- 
µενον, ἄφθαρτον τὸ τοῦ Κυρίου σῶμά φαμεν ΄ χαὶ 
τῷ ἡμετέρῳ γὰρ σώματι τήν τε ἀνάστασιν καὶ cii 
μετὰ ταῦτα ἀφθαρσίαν ὁ Κύριος διὰ τοῦ ἰδίου ἐδω" 
ρἡσατο σώματος, αὐτὸς ἀπαρχὴ τῆς τε ἀναστάσεως, 
xai τῆς ἀφθαρσίας, xai τῆς ἁπαθείας * ἡμῖν Ὑενό- 
µενος. Δεῖ γὰρ τὸ φθαρτὸν τοῦτο ἐνδύσασθαι 
ἀφθαρσίαν, φησὶν ὁ θεῖος ᾿Απόστολος. 


33 Psal, xv, 10, '* Anast. Sinait. in 'O&nrej 


ΥΑΒΙΑ: LECTIONES. 


x Cod. S. Ilil. et alii plurimi "Αφθα 
xai Γαϊανὸν λέγειν, χατὰ τό, α Regg. 


v μὲν οὖν χατὰ τὸν παράφρονα (Colb. 1. ἄφρονα) Ἰουλιανν 
ἀθανασίας : sic Faber immorlalitatem posuit. poa) 


ΝΟΤΑ. 
corpus, ὁποῖον, οὐχὶ τοῦ πρωτοπλάστου µόνον, ἀλλὰ D Patres dicunt, Sed de his non est. nunc disputas 


χαὶ τὸ Ἠμέτερον * ob γὰρ δι αὐτὸν ἐχεῖνον Άλθεν 
µόνον, ἀλλὰ καὶ δι’ ἡμᾶς, quale erat, non solum 
Adami corpus , sed etiam nostrum : utpote qui non 
illius duntaxat causa venerit, verum etiam nostri. 
Cum enim communis esset morbus, valde absurdum 
[uisset, unius quidem esse similem, ceterorum vero 
dissimilem : quinimo Adamum in prima constitu- 
lione sua non habuisse ut in totum esset immorta- 
lis, µητιδήχε, xal τὸ ἄφθαρτον , quanto minus ut 
ucorrupiibilis : elioqui οὐκ ἂν οἶμαι τοῦ ξύλου τῆς 
Qus προσεδέησεν, opus. ei mon [misset ligno vite, 
cujus párticipatione privatus per peccatum fuit , nt 


tempus , ὅτι μηδὲ δόγµα «b χατὰ τὸν "Abg. τυγ- 
χάνει. degma quippe fidei non est id quod ad Ademi 
statum spectat. Non venit Dominus salvum facturus 
Adamum insontem, εί similis ei fieret , sed magis 
peccati reum el jam lapsum, ἵνα δὴ συμπεπονθὼς 
αὐτῷ , ut una cum illo patiens , una quoque secum 
eum suscitaret. Quia. vero hzretici ex Patrum que- 
rumdam auctoritatibus inferebant Christi corpus 
fuisse a corruptione liberum, duplex illud corre- 
piele distinguit genus, quod Noster initio capiti 
edisserit. 


1iul DE FIDE ORTIIODOXA LIB. lY. . 1132 
ΚΕΦΑΛ. Κθ’ [0ΓΊ. A CAP. XXIX, 
Περὶ τῆς ἐν τῷ ᾷδῃ καθόδου. De descensu ad inferos. 
Κάτεισιν εἰς &5nv(58) quyh τεθεωµένη, ἵνα ὥσπερ Ob id porro deiticata anima ad inferos desccen- 


τοῖς by γῇ ὁ τῆς δικαιοσύνης ἀνέτειλεν fiuoc, οὕτω — dit, ut quemadmodum his qui in terra versaban- 
xai τοῖς ὑπὸ γῆν bv σχότει xal σχιᾷ θανάτου b xa0- — tur justitize Sol ortus erat 17, ita etiam illis qui 
ηµένοις ἐπιλάμφῃ τὸ φῶς' ἵν ὥσπερ τοῖς ἓν vf subtus terram, in tenebris et umbra mortis sede- 
εὐηγγελίσατο εἰρήνην, αἰχμαλώτοις ἄφεσιν, xal — bant, illuceret !* : ac sicut iis qui in terra erant, 
τυφλοῖς ἀνάθλεψιν, xal τοῖς μὲν πιστεύσασ. Ὑέγονεν — pacem, captivis remissionem, czecis visum evange- 
αἴτιος σωτηρίας αἰωνίου, τοῖς δὲ ἀπειθήσασιν, —lizaverat*, atque illis quidem qui crediderant 
ἀπιστίας ἔλεγχος, οὕτω xal τοῖς ἐν ἄδου (59): "Ira — salutis auctor exstiterat, incredulos autem infide- 
αὑτῷ πᾶν γόνυ xápym ἐπουρανίων καὶ ἐπιγείων — litatis arguerat : sic etiam eis, qui in inferno 
xal xarayOoviov , καὶ οὕτω τοὺς ἀπ alovov* — erant ** : Ut. ipsi omne genu flecteretur, celestium, 
λύσας πεπεδηµένους, αὖθις Ex νεκρῶν ἀναφοίτησεν, — lerrestrium. et infernorum *!'. Hoc pacto, solutis 
ὁδοποιήσας ἡμῖν τὴν ἀνάστασιν. illis, qui ab omni «νο vincti tenebantur, ipse 

rursus a morte ad vitam rediit, viam nobis ad re- 

B surrectionem sternens. 


1 Malach. iv, 9. 5 Isa. 1x, 2. !*[sa. Lxi, 1; Luc. 1v, 19. ** I Petr. πι, 19. *! Philipp. wu, 10. 


VARIA LECTIONES, 


b Deerat θανάτου in editis. * Codices fere omnes &nr' αἰῶνος. Vetus interpr. a seculo. 


NOT A:. 


53) Κάτεισιν εἰς δη». Ob id porro, etc. Chri- — diebus Noe, ete. Propter quem lrenzus, lib. iv, 
δι anima ad inferna loca descendisse tradunt uni- — c. 45, ait, Christum descendisse in ea que sunt sub 
versim Patres. Tametsi Rufinus in Expos. Symb. — terra, et. evangelizasse remissam peccatorum ezsi- 
voces istas descendit ad inferos, apostolico Syim- — stentem. iis qui. credunt in eum. Crediderunt autem 
bolo adjectas dicat, atque idem sonare, atque, — im eum omnes qui sperabant in eum, id est qui ad- 
sepultus. est. lpse tamen, quibusdam jnterjectis, — ventum ejus prenuntiaverunt, et dispositionibus ejus 
eatholicam traditionem confirmat : llediit victor — servierunt, justi, et patriarche, et prophete, quibus 
a morisis, inquit, inferni spolia secum trahens. De- — similiter ut nobis remisit peccata. De qua reinissione 
erant quoque in prisco Orientalium symbolo, quod |. iterum legi debet, cap. 50. Theologus, orat. 42 : 
Cyrillus Hieros. in Catechesibus explicabat, et C Si in infernum descendat, inquit, simal descende : 

arcellas Ancyranus Julio pape obtulit in epi- — ea mysteria cognosce qug Christus illic gessit : an 
stolo, quam refert Epiphanius : descensum tamen — onmes prorsus suo adventu salvos fecerit , 3) x&xz! 
ad inferos eleganter describit idem Cyrillus, catech, τοὺς πιστεύοντας, an ees duntaxat qui illic quoque 
44. Vetus porro illud symbolum in Oriente obso- — crediderunt. In eumdem sensum respondetur quic- 
levit, velut etiam symbolum aliud Ecclesi* Antio- — stioni inter Ánastasianas; atque ex nescio qua vi- 
chenz, quod semel atque iterum profertur a Cas- — sione narratur, Platonem primum fuisse eorum 
siano , lib. νι Cont. Nestor. laudatumque est, et — qui Christo apud iuferos credideruut. Consimilia 
ab Eusebio et clericis CP. in Contestat. cont. — habet auctor orationis De illis qui in Christo dor- 
Nestor. postquam ab EKphesina et Cbalcedonensi — mierunt, quem a Joanne nostro diversum esse 
synodis vetitum est ne alia formula adhiberetur — ostendemus. Philastrius vero Brixiensis hzreticos 
preter Nicznam, qua integra a Graecis inter ipsas — censet illos, qui dicunt Dominum in infernum de- 

ptismi caeremonias recitatur. scendisse, et omnibus etiam ibidem aunmuntiasse, wt 

(39) Οὕτω καὶ τοῖς ἐν dóov. lia etiam illis qui — confitentes ibidem salvarentur. C:eterum | J£cume- 
im inferno erant. Alludit ad hunc Epist. l Petri; — nius ad locum Petri quein attuli, docet eos dun- 
c. ij, locum : fn quo et his qui in carcere erant taxat ad Christum in inferis conversos esse, qui 
spiritibus veniens praedicavit , qui increduli fuerant — ità comparati erant, quando in vivis agebant, ut 
uliquando, quando exspectabant Dei patieutiam ἐπ si tunc illis preedicasset, in eum credidissent. 





LIBER  QUARTUS. 


ΚΕΦΑΛ. Α΄ [047]. D CAP. |]. 
Περὶ τῶν μετὰ τὴν ávdecactv. 2353 De iis qua resurrectionem. secuta sunt. 
Mecà δὲ τὴν ix νεχρῶν ἀνάστασιν, πάντα μὲν τὰ Christus poat. resurreelionem — impassibilis. Cur 
πάθη ἀπέθετο ^, φθορὰν λέγω, πεϊνάν τε xal óljav, — post eam cibum. sumpserit. Humana omnia in eo 
Όπνον καὶ χάµατον, xal τὰ τοιαῦτα. El yàp χαὶ — integra.— Postquam autem Christus a morte resur- 
ἐγεύσατο βρώσεως μετὰ τὴν ἀνάστασιν, ἀλλ οὗ — rexit, omues quidem :egritudines exuit, puta cor- 


1!2 


. aliaque id generis. Nam etsi post. resurrectionem 
cibum gustavil **, non tamen id naturz lege couti- 
git: neque euim fame laboravit; sed cerla dispen- 
satione, ut fidem facerct,se verc ad vitam rediisse, 
eamdemque esse carnem qua cum mortua fuis- 
sel, revixerat. Ceterum nullam nature partem 
. abjecit, non corpus , non animam. Quin potius ct 
corpus et animam ratione el intellectu, volendique 
et agendi facultate pr:editam babuit, sicque in 
ca:lum ascendit, atque ad Patris dexteram sedet, 
divino bumanoque modo salutem nostram volens : 
divino quidem qua rebus omnibus providet , eas 
consérvans et gubernans; liuimnano autem conver- 
sationem suam, quam in terris gessit, mente reco- 


S. JOANNIS DAMASCENI 


ruptionem, famem, sitim , somnum, lassitudinem, A νόμῳ φύσεως " 


11M 
οὗ γὰρ ἐπείνασεν᾽ ο]κονομίας Ct 
τρόπῳ, τὸ ἀληθὲς πιστούµενος τῆς ἁναστάσεως, 
ὡς αὐτὴ ἐστιν, dj σὰρξ(θ9) ἡ παθοῦσα καὶ &va- 
στᾶσα " οὐδὲν δὲ τῶν τῆς φύσεως μερῶν ἀπέθέτο, 
o9 σῶμα, οὗ φυχῆν , ἀλλὰ xal τὸ copa, xal τὴν 
ψΦυχἣν λογιχἠν τε xaX νοερὰν, θελητιχἠν τε χαὶ £v- 
εργητιχὴν χέχτηται, καὶ οὕτως ἓν δεξιᾷ τοῦ Πατρὸς 
χαθέδεται, θέλων θεῖχῶς τε χαὶ ἀνθρωπίνως thv 
ἡμῶν σωτηρίαν, xaX ἑνεργῶν, θεῖχῶς μὲν, τὴν τῶν 
ὅλων πρόνοιάν τε χαὶ συντἠρησιν, χαὶ χυθέρνησι», 
ἀνθρωπίνως δὲ, μεμνημένος τῶν ἐπὶ γῆς αὐτοῦ d 
διατριθὼν, ὁρῶν τε xal γινώσχων, ὡς ὑπὸ πάσης 
προσχυνεῖται τῆς λογιχῆς κτίσεως. Γινώσχει γὰρ 
ἡ ἁγία αὑτοῦ duyh, ὅτι τε χαθ) ὑπόστασιν τῷ θεῷ 
Λόγῳ Ίνωται, καὶ συμπροσχυνεῖται, ὡς θεοῦ doy, 


lens, vidensque et sciens se ab omni creatura B xal οὐχ ὡς ἁπλῶς ψυχή. Καὶ τὸ ἀναξῆναι δὲ Ex γῆς 


rationali adorari. Sancte etenim ipsius animae 
conipertum est, tum quod Deo Verbo secundum 
hypostasim unita sit, tum quod una cum eo ad- 
oretur, uti Dei anima, ac uon ut simpliciter anima. 
Quin hoc quoque ipsum quod e terra in coelum 
corporis circumscripli : Sic enim , inquit, rursus 
calum 35. 


CAP. Il. 
De sessione ad dexteram Patris. 


Porro Christum ad dexteram Dei et Patris sedere 
corporaliter dicimus: nec proinde loci instar esse 
Patris dexteram aflfirmainus. Qui enim fieri possit, 
ut qui circumscriptionis est expers, loco definitam 
dexteram habeat? Dextra enitn el sinistra iis de- 
mum conveniunt, quz loco circuniscribuntur. Quo- 
cirea per paterne dexire vocabulum significamus 
divinitatis honorem et gloriam, in qua cum Dei 
Filius, tanquam Deus P'atrique consubstantialis, 
ante &xcula esset, ad extremum caro factus corpo- 
reo quoque modo considet, in eamdem nimirum 


εἰς οὐρανὸν, χαὶ τὸ χαταθΏναι δὲ πάλιν, ἑνέργειαί 
siet περιγραφοµένου σώματος Οὕτω γὰρ πά.1υ 
ἑάεύσεται , qnoi, πρὸς ὑμᾶς, ὃν τρόπον ἐθεάσα: 
σθε αὐτὸν πορευόµενον &lc τὸν οὐρανόν. 


ascendit, ac denuo descensurus est, actiones sun 
veniet ad vos, quemadmodum vidistis eum euntem in 


ΚΕΦΑΛ. Β’ [ΟΕ]. 

Περὶ τῆς ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρὸς καθέδρας. 

Ἐχ δεξιῶν δὲ τοῦ θεοῦ xaX Πατρὸς χεχαθιχέναι 
φαμὲν τὸν Χριστὸν σωματιχῶς, οὗ τοπιχὴν δὲ ὃι- 
ξιὰν τοῦ Πατρὸς λέγομεν. Πῶς γὰρ 6 ἀπερίγραττν 
τοπιχὴν σχοίη δεξιάν ; Δεξιὰ γὰρ xal ἀριστερὰ τῶν 
περιγεγραµµένων εἰσί ' δεξιὰν δὲ τοῦ Ἡατρὸς λέγο- 
μεν τὴν δόξαν xal τὴν τιμὴν τῆς 6εότητος, ἐν ὁ ὁ 
τοῦ Θεοῦ Υἱὸς πρὸ αἰώνων ὑπάρχων, ὡς Oebe, xà 
τῷ Πατρὶ ὁμοούσιος , ἐπ᾽ ἑσχάτων σαρχωθεὶς, xe 
σωματιχῶς κάθηται, συνδοξασθείσης τῖς σαρχὺς 
αὐτοῦ: προσχυνεῖται γὰρ μιᾷ προσκυνήσει μετὰ τῆς 
σαρχὸς αὐτοῦ ὑπὸ πάσης τῆς χτίσεως. | 


gloriam ascita ipsius carne. Una enim eademque.cum sua carne adoratione ab omnibus creatis re- 


bus colitur 29. 


313 Luc, xxiv, 15. !* Act, t, 11. ** Atlian. Jun. p. 45 ad Ant; Pasil. lib. De Spiritu sancto, cap. 6. 


VARLE LECTIONES. 


d Deerat αὐτοῦ, in editis. 


NOT. £. 
(00) Ὡς αὐτή ἐστι σἀρξ. Eamdemque carnem D jam terrenisque affectionibus Christi caro obnosia 


esse. Huic doctrinz Origenes, ut erat Gnosticorum 
placitis imbutus , repugnavit. Marcellum Ancyra- 
num oinitto. In dial. 2 Theodoreti, Eranistes ha- 
reticus, rogatus, quo tempore humanitas Christi 
exstare desierit, respondet saltem µετὰ τὴν ix 
νεχρῶν ἀνάστασιν ἡ σὰρξ ἑδέξατο τὴν εἰς θεότητος 
φύσιν µεταθολήν, caro in divinam naluram mwua- 
tionem admisit, Neminem terreat hic Theologi locus 
orat. 49, ubi Christum venturum esse dicit, οὐχέτι 
piv gápxa* οὐχ ἀσώματον δέ ' οἷς δὲ αὐτὸς οἶδε 
λόγοις θεοειδεστέρου σώματος. Non jam quidem 
illum carnem : ceterum non incorporeum, diviniori 
exsistente corpore, quomodo ipse novit, ut ab illis 
qui se cenfixerunt aspiciatur, xaX µείνῃ Geb; ἔξω 
παχύτητος, Deusque omnis crassitiei exsors maneat. 
Nicetas siquidem liec interpretatur, ut naturalibus 
pe 


non sit, puta fami, siti, aliisve infirmitatibus : nen 
tamen ut incorporeus sil , qui nativas corporis pre- 
prietates. non abjecerit , nimirum trinam dimensio- 
nem , formam, et celera id genus. Foreque illud 
corpus divinius, quod et cerni queat, et interim cras- 
sitiei expers maneat, utpote non jam caro, sed inier 
carnem, el id quod incorporeum est, mediam quam- 
dam rationem habens. Nicet:e expositionem firmat 
Naziauzenus ipse, epist. 1 ad Cledon., ubi adversus 
Apollinarium defiriit ansthemati subesse qui ἀϊχε- 
rit Christum ἀποτεθεῖσθαι vov τὴν σάρκα, carmem 
deposuisse. Et certe Athenagoras, quo nullius alter 
fortius carnis resurrectionem defendit, eodem modo 
dixerat, nos post resurrectionem futaros , οὐχ 

ὡς σάρχες , xÀv ἔχωμεν , nom. velut carnea. simt, 

tainetsi habeamus. 20. 


1105 DE FIDE ORTHODOXA LIB. 1V. 1106 


ΚΕΦΑΛ. I? [0G]. A 95/4 CAP. Ill. 

Πρὸς τοὺς τας (01)* El δύο φύσεις ὁ Ἆρι- Αάνετεις eos qui ita objiciunt: Si ἆκα nature Chri- 
στὸς, 4) xal τῇ κτίσει «ατρεύετε, φύσιν κτι- sius est, aut creaturam colitis, naturam creatam 
στὴν προσκυγοῦντες, ἡ µίαν φύσιν προσκυ- adorando, aut alteram naturam dicitis adorandam, 
νητὴν Aérece, ἡ µίαν ἁπροσκύνητον 9. alteram non adorandam. 

Τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ σὺν τῷ Πατρὶ χαὶ τῷ ἁγίῳ Christi caro, ut Verbi caro adoranda , non 7atione 


Mveópatt προσχυνοῦμεν" ἀσώματον μὲν πρὸ τῆς — sui.—Dei Filium simul eum Patre εἰ Spiritu sancto 
ἀνθρωπήσεως, xal νῦν τὸν αὐτὸν σεσαρχωμµένον χαὶ — adoramus, corpore quidem nudum antequam hu- 
γενόµενον ἄνθρωπον, μετὰ τοῦ εἶναι Θεόν. Ἡ xol- — manitateimn assumpsisset, nunc aulem eumdem in- 
νυν σὰρξ αὐτοῦ, κατὰ piv τὴν ἑαυτῆς φύσιν, ἂν  carnatum hominemque factum, cum eo quod Deus 
διέλῃς ἰσχναῖς ἐπινοίαις τὸ δρώμενον Ex τοῦ vooupé- — est. Δο proinde ipsius caro suapte quidem natura ?^, 
vou, ἀπροσχύνητός ἐστιν, ὡς xvtatí)* ἑνωθεῖσα δὲ si subtili quadam consideratione id quod visi- 
τῷ Θεῷ Λόγῳ, δι αὐτὸν καὶ bv αὐτῷ προσχυνεῖται. — bile est, ab eo quod rationetanwm | intelligitur, 
Ὅνπερ γὰρ τρόπον ὁ βασιλεὺς xal γυμνὸς προσ- —distinxeris, nequaquam adoranda est, utpote creata, 
χυνεῖται xal ἑνδεδυμένος, xal fj ἁλουργὶς, ὡς μὲν οἱ cum Deo Verbo unita sit, propter ipsum et 
φιλη ἁλουργ]ὶς, πατεῖται χαὶ περιῤῥίπτεται, βασιλι- p in ipso adoratur. Quemadmodum enim rex, et nu- 
xbv δὲ γενοµένη ἔνδυμα, τιμᾷται xal δοξάζεται, xat — dus, et. vestibus indutus adoratur; ac purpura 
εἴ τις αὐτὴν παροιχτρώσειε, θάνατον, ὡς τὰ πολλὰ, quidem velut simplex purpura calcatur et projici- 
καταχρίνεται' ὡς δὲ xal ξύλον ψιλὸν οὐχ ἔστι τῇ — tur; postquam autem in regium indumentuin adhi- 
ἀφῦ ἀπρόσιτον, πυρὶ δὲ προσομιλῆσαν καὶ ἄνθραξ — bita est, tum honore et gloria afficitur, eaque con- 
Ἱενόμενον, οὐ δι’ ἑαυτὸ, διὰ δὲ τὸ συνηµµένον mop, — ditione est, ut qui eam indecore tractarit, morte 
ἁπρόσιτον γίνεται, xal οὐχ ἡ τοῦ ξύλου φύσις ὑπ- — plerumque multetur: velut etiam simplex lignum **, 
άρχει ἀπρόσιτος, ἀλλ᾽ ὁ ἄνθραξ, fixor τὸ πεπυραχτω- lion sic comparatum est ut tangi non possit , 
μένον ξύλον, οὕτω xal ἡ σὰρξ, κατὰ μὲν τὴν — COlerum ubi admoto igne carbo evasit, non αυἱάθιι 
ἑαυτῆς φύσιν, οὐχ ἔστι προσχυνητὴ, προσκυνεῖται — suapte vi, sed ob adjunctum ignem , nec propius 
δὲ tv τῷ σεσαρχωμένῳ Θεῷ Λόγῳ, οὐ δι ἑαυτὴν, — adiri, nec tangi omnino potest: non quod ea ligni 
ἀλλὰ διὰ τὸν djvopévoy αὐτῇ καθ ὑπόστασιν Datura sit, ut propiorem ad se accessum non ferat, 
θεὺν Aóyov* xai ob φαµεν, ὅτι σάρχα προσχυ- sed quod jain carbo sit, seu lignum accensum : ad 
νοῦμεν φιλὴν, ἀλλὰ σάρχα θεοῦ, ἤτοι σεσαρκωµένον eumdem quoque modum caro suapte quidem na- 
8cóv. tura nequaquam est adoranda: sed cum incarnato 
Verbo adoratur , non quidem propter seipsam, sed propter Deum Verbum, quod secundum hypostasim 


ipsi copulatum est. Neque enim fatemur nudam simplicem carnem adorari, verum Dei carnem, sive 
Deum incarnatum. 


ΚΕΦΑΛ. A' [ο7]. α CAP. IV. 
Διὰ {εἰ ὁ Ylàc τοῦ Θεοῦ ἐνηγθρώπησεα, καὶ οὐχ — Cur Dei Filius, non Pater, aut Spiritus sauctus, homo 
ó Πατὴρ , οὐδὲ τὸ Πγεῦμα' καὶ τ ἐναγθρω- factus sit: quidque (actus homo prastiterit. 


πήσας χατώρθωσεγ. 
Πατὴρ ὁ Πατὴρ (62), χαὶ οὐχ Yló; * Υἱὸς ὁ Υἱὸς, 17 Pater, Pater est, et non Filius: Filius, Filius 


»* Athan. lib. 1, Cont. Apoll. Epist. ad Adelph.; Epiphan. Ancor., $ οἱ. ** Simile familiare Patribus. 
Sup. lib. nr, c. 8. *'* Greg. orat. 59. 


VARLAE LECTIONES, 


ο R. 5443 τῇ χτιστῇ λατρεύετεα φύσει, ἡ προσχυνητὴν λέγετε, xaX play ἀπροσκ... quidam alii ρα τῇ 
χτίσει. R. alter ἄρα κτίσει. 


ΝΟΤΑ». 


(61) Πρὸς τοὺς «έχοντας. Adversus eos qui di- χρύνομµεν αὐτὸν ἀπὸ τῆς σαρχός. Idem tradit in 
cunt, etc. Apollinaristze sic olim argumentati erant, n. lib. 1 Cont. Apollin., ut et Epiphanius, a quo 
Catholicosque adeo ἀνθρωπολάτρας appellabant, . Noster purpure exemplum mutuatus est. Quocirca 
sive ominicolas : Nazianzenus vero, epist. 2 ad D Cyrillus contra Nestorium definit, anath. 8 : Si 
Cledon., vicissim eos σαρχολάτρας, carnicolas, vocat; — quis dixerit, τὸν ἀναληφθέντα ἄνθρωπον συµπροσ- 

uia nempe, ut docet nos Nyssenus in Antirrhetico, Ἅµκυνεῖσθαι τῷ Θεῷ Λόγῳ, hominem assunplum una 

pollinarius aiebat nihil tam adorandum esse cum Deo Verbo adorari, etc., anathema esse. Ei 
quam carnem Christi : Οὐδὲν οὕτως προσχυνητέον, concinunt Theodoretus et Orientales, ubi ipsius 
ὡς ἡ σὰρᾶ τοῦ Χριστοῦ. Et rursum : Ἡ σὰρῦ τοῦ Anathematismos impugnant. 
Κνρίου προσχυνεῖται, χαθὸ ἓν ἐστι πρόσωπον, xal (53) Πατὴρ ὁ Πατήρ. Pater est Pater, et non 
ἓν ζῶον μετ) αὐτοῦ Caro Domini adoratur, qua- — Filius. Noster hzc accepit ex Nazianzeno, orat. 37, 
tenus una est persona, el animal unum cum ipso. | eodemque modo Fulgentius disputat lib. De fid. 
Gregorio vero non placet ut Christi caro, qux: ad Peirum. Cxterum sanctus Thomas, mi part., 
creata est, adoratione digna censeatur. Jd quod uzst. 5, art. 6, absolute fieri posse docet, ut 
Athanasius sic explicat, epist. ad Adelph. : Etsi Pater absque ulla personarum conversione filius 
caro per se ex conditis rebus est, ἀλλὰ Θεοῦ γέ- — hominis sit : quia filiatio temporalis, qua Christus 
Υονε σώµα, Dei nihilominus corpus facia est, nec — Filius hominis dicitur , non constitu personam 
tale corpus seorsim a Verbo adoramus, ut Verbum — ipsius , sicut. filiatio eterna, 
edoraturi , ipsum. a carne procul seponamus : 05. 


1109 


DE FIDE ORTIHIODOXA LIB. IV. 


1110 


Üavárou χἀτώρθωται) εἰς πᾶσαν τὴν γῆν τὸ Εὐαγγέ- A spes per Christi resurrectionem donata est : homi- 


λιον τῆς θεογνωσίας χεχήρυχται, οὗ πολέμῳ, xal 
ὄτιλαις, xol στρατοπέδοις τοὺς ἑναντίους τροπούµε- 
voy !, ἀλλ ὀλίγοι γυμνοὶ, πτωχοὶ, καὶ ἀγράμματοι, 
δ.ωχόμενοι, αἰχιζόμενοι, θανατούµενοι, σταυρωθέντα 
σαρχὶ, xal θανόντα χηρύττοντες, τῶν σοφῶν xal 
δυνατῶν χατεχράτησαν ᾿ εἴπετο γὰρ αὐτοῖς τοῦ σταυ- 
βωθέντος ἡ παντοδύναµος δύναμις. 'O θάνατος ὁ πά- 
λαι φοθερώτατος ὕττηται, xal τῆς ζωῆς νῦν ὁ πα- 
λαιστύγητος 5 xal μισητὸς προχρίνεται. Ταῦτα τῆς 
τοῦ Χριστοῦ παρουσίας τὰ κατορθώματα” ταῦτα τῆς 
αὐτοῦ δυνάμεως τὰ γνωρίσματα. Οὐ γὰρ ὡς διὰ Μωῦ- 
σέως, ἕνα λαὺν ἐξ Αἰγύπτου xal τῆς Φαραὼ δουλείας, 
θάλασσαν διαστήσας διέσωσε. Πᾶσαν δὲ μᾶλλον τὴν 
ἀνθρωπότητα ἐκ φθορᾶς θανάτου xal τοῦ πικροῦ 


τυράννου, τῆς ἁμαρτίάς ἑῤῥύσατο" οὐ βίᾳ ἄγων B 


πρὺς ἀρετὴν, οὐ vf] χαταχωννὺς (06), xaX πυρὶ φλέ- 
, Yow, καὶ λιθοθολεῖσθαι προστάσσων τοὺς ἁμαρτάνον- 
τας, ἀλλὰ πραότητι xai µαχροθυµίᾳ πείθων τοὺς 
ἀνθρώπους αἱρεῖσθαι τὴν ἀρετὴν, χαὶ τοῖς ὑπὲρ 
ταύτης ἐναμιλλᾶσθαι πόνοις, καὶ ἐνηδύνεσθαι’ πάλαι 
μὲν γὰρ ἁμαρτάνοντες ἠχίζοντο, καὶ ἔτι τῆς ἆμαρ- 
τίας ἀντείχοντο, xal θεὸς αὐτοῖς ἡ ἁμαρτία λελόγι- 
στο” νῦν δὲ ὑπὲρ εὐσεθείας καὶ ἀρετῆς αἰχισμοὺς 
αἱροῦνται, xal στρεθλώσεις, χα) θάνατον. 


nes quos mancipio constrictos tenebant, demones 
perhorrescunt : quodque mirificum est, bec om- 
nia per crucem cruciatusque ac morlem gesta 
sunt: Evangelium quo Dei cognitio patuit, toto 
orbe promulgatum est,; non bello armisque, et 
exercitibus adversarios fundens : verum homines 
pauci, nudi, pauperes, aclitterarum rudes, insecta- 
tionibus ac verberibus afflicti, neci dati, eum qui 
in crucem actus mortuusque fucrat, predicantes, 
doctos et potentes superarunt. Eorum enim comes 
aderat omnipotens virtus ac potestas Crucifixi. 
Quin mors ipsa, quz terrorem maximum olim in- 
ferebat, prostrata fuit; et quz quondam odio et 
horrori erat, vita jam potior habetur, 956 H»c 
Christi adventus preclara facinora : hec ipsius 
potenti: indicia luculenta. Non enim, ut per 
Moysem, populum unum ex 4ZEgypto ac servili 
Pharaonis jugo dissectis maris undis liberavit *!, 
verum omne potius humanum genus ex mortis 
interitu et acerba peccati tyrannide vindicavit :- 
non quidem ad virtutem vi adigeus; non terra 
obruens, non flammis exurens, non peti saxis 
peccatores jubens, verum mansuetudine ac leni- 
tate bomines ad virtutem amplexandam ailiciens, 


$tque ita comparans, wut pro ea adipiscenda labore et certamina leti susciperent. Etenim olim 
quidem licet cum peccabant penas luerent, adhuc tameu peccato mordicus adherebant, quod instar 


mominis haberent. At nunc contra pietatis viriutisque causa verbera el cruciatus, 


amplectuntur. 


mortemque 


Εὖχγε, & Χριστὲ Θεοῦ Λόχε, καὶ σοφία, xal δύνα- 6 — Euge, Christe, Dei Verbum, sapientia, et poten- 


µες, καὶ θεὲ παντοκράτωρ τί σοι τούτων ἁπάντων 
el ἅποροι ἡμεῖς ἀντιδοίημεν; Σὰ γὰρ ἅπαντα, xai 
αἱτεῖς παρ) ἡμῶν οὐδὲν, 7) τὸ σώζεσθαι, αὐτὸς καὶ 
τοῦτο διδοὺς, καὶ λαμθάνουσι 9. χάριν εἰδὼς, à ἄφα- 
τον ἀγαθότητα ' σοὶ χάρις, τῷ τὸ εἶναι δεδωκχότι, 
xal τὸ εὖ εἶναι χαρισαµένῳ, xàx τούτου παραπεσόν- 
τας ἑπαναγαγόντι πρὸς τοῦτο, διὰ τῆς ἀφάτου 9 συγ- 
Χχταθάσεως, 


ΚΕΦΑΛ. E' [OH]. 


Πρὸς τοὺς ἐρωτῶντας, el P ὑπόστασις τοῦ Χρι- 
στου κτιστή ἐστιν, ἡ ἄκτιστος. 


Ἡ ὑπόστασις τοῦ θεοῦ Λόγου πρὸ τῆς σαρκώσεως, 
ἁπλη ἣν, xai ἀσύνθετος, xal ἀσώματος, xai ἄκτι- 


tia, atque omnipotens Deus, quid tibi nos inopes 
et egeni pro istis omnibus rependemus? Tua enim 
sunt omnia. Quin nihil quidquam a nobis exposcis, 
nisi salutem nostram : cujus cum tu ipse largitor 
sis, nihilominus pro inenarrabili tua bonitate illis 
gratiam habes, qui eam consequuntur. Gratias 
tibi, qui et esse et beme esse nobis concessisli ; 
cumque hinc excidissemus, ioexplicabili demissione 
et indulgentia eodem nos reduxisti. 
CAP. V. 


Ad eos aui querunt : Sitne. Christi persona. creata, 
an increata ? 


Monophysitarum cavillationem aliam diluit. Chri- 
sti persona increala et creata. — Dei Verbi per- 


στος, σαρχωθεῖσα δὲ αὕτη, γέγονε καὶ τῇ σαρχὶ ὑπό- D sona, ante carnem assuimptam simplex erat, nec 


τασις, xai Ὑέγονε σύνθετος ἐκ θεότητος, T. del 
εἶχε, χαὶ ἐξ ἧς προσείληφε σαρχός' χαὶ φέρει τῶν 
570 φύσεων τὰ ἰδιώματα, Ev δυσὶ γνωριζοµένη φύ- 
σεσιν ὥστε ἡ αὐτὴ µία ὑπόστασις, ἄχτιστός cé ἐστι 
τῇ θεότητι, xal κτιστὴ τῇ ἀνθρωπότητι, ὁρατὴ καὶ 
&ópatog* ἔπεὶ ἀναγχαζόμεθα, Ἡ διαιρεῖν τὸν ἕνα 


" Exod. xiv, 16. 


composita, corporis expers el increata. Ex quo 
autem carnem suscepit, carni quoque persona 
facta est, compositaque evasit ex divinitate, quam 
nunquam non habuit, et ex carne quam assum- 
psit, geritque adeo duplicis naturae proprietates, 
ut que in duabus naturis noscatur. Quo fit ut 


VARLE LECTIONES. 
! Colb. 4 τροπούµενος. S. Hil, et Noster τροπούµενοι. "* Edita στυγητὺς xal μισητὸς πάλαι. 3 Edit. 


xai λαμθάνεις. 9 Colb. 4 et alii ἀφράστου. 


P Mss. 1 


NOTAE. 


(65) Ob γῇ καταχωνγύς. Non terru obruens. 
Theologi denuo verbis significat deglutiisse terram 


Dathan et Abiron, et immissum ignem, quo du- 
centi ct quinquaginta viri cum Core perierunt, 


1109 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 


1110 


ανάτου xàtopÜotar εἰς πᾶσαν τὴν γῆν τὸ Εὐαγγέ- Α spes per Christi resurrectionem donata est : homi- 


7 τῆς θεογνωσίας χεχήρυκται, οὐ πολέμῳ, καὶ 
ts, καὶ στρατοπέδοις τοὺς ἑναντίους τροπούμε- 
ἀλλ᾽ ὀλίγοι γυμνοὶ, πτωχοὶ, καὶ ἀγράμματοι, 
άξνοι, αἰκιζόμενοι, θανατούµενοι, σταυρωθέντα 
αρχ}, xal θανόντα κηρύττοντες, τῶν σοφῶν xal 
δυνατῶν χατεχράτησαν ᾿ εἴπετο γὰρ αὐτοῖς τοῦ σταυ- 
Ρρωθέντος fj παντοδύναµος δύναμις. Ὁ θάνατος ὁ πἀ- 
λαι φοθερώτατος ἵττηται, xal τῆς ζωῆς νῦν ὁ πα- 
λαιστύγητος 5 xal μισητὸς προχρίνεται, Ταῦτα τῆς 
τοῦ Χριστοῦ παρουσίας τὰ κατορθώματα” ταῦτα τῆς 
αὗτου δυνάμεως τὰ γνωρίσματα. Οὐ γὰρ ὡς διὰ Μωῦ- 
σέως, ἕνα λαὺν ἐξ Αἰγύπτου xal τῆς Φαραὼ δουλείας, 
θάλασσαν διαστήσας διέσωσε. Πᾶσαν δὺ μᾶλλον τὴν 
ἀνθρωπότητα ἐκ φθορᾶς θανάτου xal τοῦ πικροῦ 


τυράννου, τῆς ἁμαρτίάς ἑῤῥύσατο, οὗ Blg ἄγων B 


πρὸς ἀρετὴν, οὐ vf] χαταχωννὺς (65), καὶ πυρὶ φλέ- 
, Yorv, καὶ λιθοθολεῖσθαι προστάσσων τοὺς ἁμαρτάνον- 
τας, ἀλλὰ πραότητι xal µαχροθυµίᾳ πείθων τοὺς 
ἀνθρώπους αἱρεῖσθαι τὴν ἀρετῆν, xal τοῖς ὑπὲρ 
ταύτης ἐναμιλλᾶσθαι πόνοις, xat ἐνηδύνεσθαι ' πάλαι 
μὲν γὰρ ἁμαρτάνοντες Πχίζοντο, καὶ ἔτι τῆς ἆμαρ- 
τίας ἀντείχοντο, xal θεὸς αὐτοῖς ἡ ἁμαρτία λελόγι- 
οτο” νῦν δὲ ὑπὲρ εὐσεθείας xal ἀρετῆς αἰχισμοὺς 
αἱροῦνται, χαὶ στρεθλώσεις, κα) θάνατον. 


nes quos maucipio constrictos tenebant, 4φπιορυφ 
perhorrescunt : quodque mirificum est, bec om- 
nia per crucem cruciatusque ac anorlem gesta 
sunt: Evangelium quo Dei cognitio patuit, toto 
orbe promulgatum est,; non bello armisque, et 
exercitibus adversarios fundens : verum homines 
pauci, nudi, pauperes, aclitterarum rudes, insecta- 
tionibus ae verberibus afflicti, neci dati, eum qui 
in crucem actus mortuusque fucrat, przedicantes, 
doctos οἱ potentes superarunt. Eorum enim eomes 
aderat omnipotens virtus ac potestas Crucifixi. 
Quin mors ipsa, qux: terrorem maximum olim in- 
ferebat, prostrata fuit; et quz quondam odio et 
horrori erat, vita jam potior habetur, 956 lic 
Christi adventus preclara facinora : hec ipsius 
potenti:€ indicia luculenta. Non enim, ut per 
Moysem, populum unum ex JEgypto ac servili 
Pharaonis jugo dissectis maris undis liberavit ?!, 
verum omne potius humanum genus ex mortis 
interitu et acerba peccali tyrannide vindicavit : 
non quidem ad virtutem vi adigeus; non lerra 
obruens, non flammis exurens, non peti saxis 
peccatores jubens, verum mansuetudine ac leni- 
tate bomines ad virtutem amplexandam ailiciens, 


atque ita comparans, ut pro ea adipiscenda labore et certamina leti susciperent. Etenim olim 
qnidem licet cum peccabant poenas luerent, adhuc tamen peccato mordicus adhasrebant, quod instar 


Buminis haberent. At nunc contra pietatis virtutisque causa verbera et cruciatus, 


amplectuntur. 


mortemque 


Εὖγε, ὦ Χριστὲ θεοῦ Λόγε, χαὶ σοφία, xa δύνα- 6 — Euge, Christe, Dei Verbum, sapientia, et poten- 


μις, χαὶ Ock xavvoxpátop* τί σοι τούτων ἁπάντων 
e ἄποροι ἡμεῖς ἀντιδοίημεν; Σὰ γὰρ ἅπαντα, xal 
αἰτεῖς παρ) ἡμῶν οὐδὲν, 3) τὸ σώζεσθαι, αὐτὸς καὶ 
τοῦτο διδοὺς, xat λαμθάνουσι P. χάριν εἰδὼς, δι ἄφα- 
to» ἀγαθότητα col χάρις, τῷ τὸ εἶναι δεδωκότι, 
χαὶ τὸ εὖ εἶναι χαρισαµένῳ, xàx τούτου παραπεσόν- 
τας ἑπαναγαγόντι πρὸς τοῦτο, διὰ τῆς ἀφάτου ? συγ- 
χαταθάσεως. 


ὤντας, el P ὑπόστασις τοῦ Χρι- 
στου ατιστή ἑστυ", 7) ἄκτιστος. 


Ἡ ὑπόστασις τοῦ θεοῦ Λόγου πρὸ τῆς σαρχώσεως, 
ἁπλη ἣν, xal ἀσύνθετος, xal ἀσώματος, xal ἄκτι- 
στος, σαρχωθεῖσα δὲ αὕτη, γέγονε xaX τῇ σαρχὶ ὑπό- 
στασις, xai Ὑέγονε σύνθετος Ex θεότητος, fig ἀεὶ 
εἶχε, xai ἐξ ἧς προσείληφε σαρχός ' xai φἐρει τῶν 
δύο φύσεων τὰ ἱδιώματα, ἓν δυσὶ γνωριζοµένη φύ- 
σεσιν΄ ὥστε ἡ αὐτὴ µία ὑπόστασις, ἄχτιστός τέ ἐστι 
τῇ θεότητι, xal κτιστὴ τῇ ἀνθρωπότητι, ὁρατὴ xai 
ἀόρατος» imei ἀναγχαζόμαθα, Ἱ διαιρεῖν τὸν ἕνα 


$5! Exod. xiv, 10. 


ΚΕΦΑΛ. E' [OH]. 
Πρὸς τοὺς έρως 


tia, atque omnipotens Deus, quid tibi nos inopes 
et egeni pro istis omnibus rependemus? Tua enim 
sunt omnia. Quin nihil quidquam a nobis exposcis, 
nisi salutem nostram : cujus cum tu | ipse largitor 
sis, nihilominus pro inenarrabili tua bonitate illis 
gratiam habes, qui eam consequuntur. Gratias 
tibi, qui et esse et beme esse nobis concessisti ; 
cumque hinc excidissemus, inexplicabili demissione 
et indulgentia eodem nos reduzisti. 
CAP. V. 


Ad eos aui querunt : Sine Christi persona. creata, 
an increata ? 


Monophysitarum cavillationem aliam diluit. Chri- 
sti persona increala el creata. — Dei Verbi per- 


D sona, ante carnem assuinptam simplex erat, nec 


composita, corporis expers et increata. Ex quo 
autem carnem suscepit, carni quoque persona 
facta est, compositaque evasit ex divinitate, quam 
nunquam non habuit, et ex carne quam assum- 
psit, geritque adeo duplicis naturae proprietates, 
ut que in duabus naturis noscatur. Quo fit ut 


VARLE LECTIONES. 
! Colb. 1 τροπούµενος. S. Hil. et Noster τροπούµενοι. "* Edita στυγητὸς xal μισητὸς πάλαι. 3 Edit. 


xat λαµδάνεις. 9 Colb. 1 et alii ἀφράστου. 5 Mss. ἡ 


NOI. 


(63) Ob) vü καταχωνγύς. Non terra obraens, 
Theologi denuo verbis significat deglutiisse terram 


Dathan ct Abiron, et immissum ignem, quo du- 
centi ct quinquaginta viri cum Core perierunt. 


1111 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1112 


una eademque persona et divinitatis ratione in- A Xptoxbv, δύο τὰς ὑποστάσεις λέγοντες, την τῶν 


creata sit, et creata ratione humanitatis; visibilis 
simul et invisibilis. Nam alioqui in eas angustias 


adducemur, ut vel unum eumdemque Christum dividamus, duas personas asserendo, vel 


φύσεων ἀρνεῖσθαι διαφορὰν. xal τροπὴν eliaiyew, 
xai σὐγχνσιν. 
natura- 


rum distinctionem inficiantes, conversionem vel confusionem inducamus. 


CAP. VI. 
Quando Christus est appellatus. 


Non, quemadmedum quidam falso praedicant ?*, 
mens anie carnem ex Virgine assumnptam, Deo 
Verbo copulata est, et jam tum Christi nomen 
accepit. Commentum enim hoc inter Origenis de- 
liramenta recensetur, qui animas corporibus esse 
vetustiores docuerit. Nos vero Filium, 257 Dei- 
que Verbum, tum demum fuisse Christum voca- 


tumque esse dicimus, eum sancte semperque B 


Virginis uterum inhabitando, caro citra mutatio- 
nem ullam factus est, unctaque caro fuit divini- 
tate. Hzc namque humanitatis unctio exstitit, ut 
ait Gregorius Theologus **. Sanctissimus item 
Alexandriz presul Cyrillus imperatori Theodosio 
scribens **, in hunc inodum loquitur : « Equidem 
necessarium esse arbitror, ut nec Verbum quod 
ex Deo sine humanitate natum est, nec rursus 
templum, quod ex muliere partu editum est, si 
Verbo unitum mon sit, Jesum Christum nuncupe- 
mus. Etenim Verbum qued ex Deo est, non aliter 
Christus censetur, nisi quatenus per dispensatio- 
nis unionem arcano modo cum humanitate con- 
junctum fuit, » Rursumque ad imperatrices ita 
scribit : « Quidam Christi nomen, Verbo soli, 
singulatlimque in se considerato et exsistenti, ut 
a Patre genitum est, convenire asserunt. Nos vero 
ita sentire et loqui nequaquam edocti sumus. Nam 
quando Verbum factum est caro, tum primum 
etiam Christum Jesum nominatum fuisse dicimus. 
Nam quia exsultationis oleo, sive Spiritu, a Deo 
et Patre unctus est, eatenus Christus appellatur **. 
Quod autem unctie in bumanitate facta sit, in du- 


ΚΕΦΛΛ. G' [06€]. 
Περὶ τοῦ, πὀτε ἐκ.λήθη Χριστός. 

Οὐχ ὥς τινες (64) ψευδηγοροῦσι, πρὸ τῆς Ex Παρ- 
θένου σαρχώσεως ὁ νοῦς ἡνώθη τῷ sip Λόγῳψ, xai Ex 
τότε ἐχλήθη Χριστός: τοῦτο τῶν Ὠριγένους ληρη” 
µάτων τὸ ἁτόπημα, προῦπαρξιν ψυχῶν δογµατίσαν- 
τος. 'Hpet; δὲ Χρ.στὸν γεγενῆσθαί 4 φαμεν τὸν 
Υἱὸν xai Λόγον τοῦ θεοῦ, ἀφ᾽ οὗ ἐν γαστρὶ τῆς ἁγίας 
Αειπαρθένου ἑσχήνωσε, xat σὰρξ ἀτρέπτως ἐγένετο, 
καὶ ἐχρίσθη ἡ σὰρξ τῇ θεότητι. Χρίσις γὰρ abcr τῆς 
ἀνθρωπότητος, ὥς φησιν ὁ θεολόγος Γρηγόριος. Καὶ 
ὁ ἱερώτατος δὲ ὁ τῆς ᾽Αλεξανδρέων Κύριλλος πρὸς 
τὸν βασιλέα Θεοδόσιον γράφων, τάδε ἔφησεν r* « Ἁρῆ- 
ναι γὰρ ἔγωγέ φηµι, μήτε τὸν kx Θεοῦ Λόγον &v- 
θρωπότητος δίχα, µήτε μὴν τὸν Ex γυναιχὸς ἁποτι- 
χθέντα ναὺν, οὐχ ἑνωθέντα τῷ Λόγῳ, Χριστὸν Ἰησοῦν 
ὀνομάζεσθαι. ᾿Ανθρωπότητι γὰρ καθ ἕνωσιν olxovo- 
μιχὴν ἀποῤῥήτως συνενηναγµένος ὁ Ex θεοῦ Λόγος, 
νοεῖται Χριστός. » Καὶ πρὸς τὰς βασιλίδας οὕτως ' 
« Τινές φασιν, ὅτι τὸ Χριστὸς ὄνομα πρέπει xal 
µόνῳ καὶ ἰδίᾳ καθ᾽ αὑτὸν νοουµένῳ, καὶ ὑπάρχοντ, 
τῷ &x θεοῦ Πατρὸς γεννηθέντι Λόγῳ. 'Ημεῖς δὲ οὐχ 
οὕτω δεδιδάγµεθα φρονεῖν, T] λέγειν ’ ὅτε γὰρ γέγονε 
σὰρξ ὁ Λόγος, τότε xal ὠνομάσθαι λέγομεν αὐτὺν 
Χριστὺν Ἰησοῦν. Ἐπειδὴ γὰρ χἐχρισται τῷ ἑλεφ 
τῆς ἀγαλλιάσεως, τοι τῷ Πνεύματι 9, παρὰ τοῦ 
Θεοῦ χαὶ Πατρὸς, ταύτῃτοι Χριστὸς ὀνομάξετα". 
"Οτι δὲ περὶ τὸ ἀνθρώπινον f) χρίσις, οὐκ ἂν ἑνδοιά- 
σειέ τις τῶν ὀρθὰ φρονεῖν εἰωθότων. » Καὶ ᾿Αθανάσιος 
δὲ ὁ παναοίδιµος kv. τῷ περὶ τῆς σωτηριώδους Ext- 
φανείας λόγῳ, ὧδέ πη λέγει’ « Ὁ προὐπάρχων θεὸς 
πρὸ τῆς ἐν σαρχὶ ἐπιδημίας, οὐχ ἣν ἄνθρωσος, 
ἀλλὰ θεὺς ἣν πρὸς τὸν θεὸν, ἀόρατος xaX ἀπᾳθῆς 


13 Error Origenis lib.i Περὶ ἀρχῶν, cap. 6. 35 Orat. 356, non longe a fine. **' Edit. Paris.p. 135. 
r 


»5 lbid. p. 54. ?* Hebr. 1, 9 


VARLE LECTIONES. 
4 Edita γεγεννῆσθαι. — * Mss. τάδε φησί. " Mss. τῷ ἁγίῳ Ilveopazt. 


NOTE. 
64) Οὐγ ὥς σινες. Non quemadmodum quidam, D dissociabiliter inheerens, utpote sapientie, et Verbo 


etc. Sic Sophronius, epist. ad Serg. : Incarnatur 
Verbum Deus, non e[ficte prius carni copulatus, pra- 
formatove et jam in se subsistenii corpore. implexus. 
οὐ xpoümoacácy ψυχᾗ συντιθέµενος, aut cum exstante 
prius anima compositus, sed cum utrumque ad sub- 
sistendum venirent. Origenes animam Christi per- 
inde Christum fuisse antequam nasceretur, tenuit, 
lib. Περὶ ἀρχῶν , cap. 6; insinuatque. beatam 
hanc animam meritam esse ut cum Verbo jungere- 
tur : Cum liberi arbitrii facultate, unumquemque va- 
rielas animorum et diversitas habuisset, ut alius ar- 
dentiore, alius tenuiore el exiliore erga auctorem 
suum amore teneretur, illa anima, de qua dixit Je 
sus, quia « Nemo auferet a me animam. meam, » ab 
initio creature, et deinceps inscparabiliter ei et in- 


Dei, et veritati, et [uci vera, et tota totum recipiens, 
alque in ejus Incem splendoremque ipsa cadens, facta 
est cum ipso unus spiritus, eic. Non enim possibile 
erat, Dei naturam corpori sine mediatore misceri. 
Nascitur, ut diximus, Deus homo, illa substantia 
exsistente, cui utique contra naturam non erat corpus 
assupere : sed neque rursus anima illa, wtpote sub- 
stantia rationabilis, contra natwram habuit eeperc 
Deum, in quem, ut superius diximus, velut in Ver- 
bum et sapientiam tola jam cesserat. Hoc Adamantu 
dictum, Verbum media anima esse unitum carni, 
meliori sensu usurpavit Nazianzenus, quem utinam 
potius 'spectaverit Rulinus in Exposit. Symboli, 
quam Origenis sui. 


1113 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 


1114 


ὧν ὅτε δὲ Υέγονεν ἄνθρωπος, τὸ Χριστὸς ὄνομα A bium nemo revocabit illorum qui recte sentire 


διὰ τῆς σαρχὸς προσάχεται 5, ἐπειδὴ ἀκολουθεῖ 
τῷ ὀνόματι τὸ πάθος xal ὁ θάνατος. » 


consueverunt. » Quin et Athanasius in orat one De 
salutari adventu Christi, sic loquitur : « Deus qui 


ante exstabat, quam in carne adveniret, nequaquam homo erat, sed Deus apud Deum, invisibilis 


et impassibilis. Postquam autem factus est homo, Christi nomen propter carnem accivit sibi ; quando- 
quidem passio est mors nominis hujus consectaria sunt. » | 


El δὲ xai ἡ θεία Γραφή φησι’ Διὰ τοῦτο ἔχρισέ 
σε ὁ θεὸς, ὁ θεός σου, ἔλαιον ἀγα.].ιάσεως v, 
Ιστέον ὡς πολλάχις χἐχρηται fj θεία Γραφὴ τῷ παρ- 
Ψχηχότι χρόνῳ ἀντὶ τοῦ μέλλοντος, ὡς τό’ Μετὰ 
ταῦτα ἐπὶ τῆς γῆς ὤφθη, καὶ τοῖς ἀνθρώποις 
συγανεσζεράφη. Οὕπω γὰρ ὤφθη , οὐδὲ συνανεστρά- 
$n θεὺς ἀνθρώποις, ὅτε ταῦτα ἑλέγετο. Καὶ τό’ 
Επὶ τῶν ποταμῶν Y Βαδυ.ῶνος, éxst ἑχαθίσα- 


Quod si in divinis quoque Scripturis dicitur : 
Propterea unzit te Deus, Deus tuus, oleo letitie ?', 
scire attinet Scripturam sacram preterito tempore 
pro futuro szpe uli. Quo in genere illud est : Post- 
hec in terra visus est, et cum hominibus conversa- 
tus est 39. Necdum enim visus fuerat Deus, nec cum 
hominibus versatus fuerat, cum bzc dicebantur : 
ltemque illud : Super flumina Babylonis illic se- 


psv, xal ἐκλαύσαμεν. Οὐδέπω γὰρ ταῦτα ἐγεγό- B dimus et. flevimus 3. Nondum enim hzc contige- 


VEL. 


KE&AA. Z' [IT]. 


Περὶ τοὺς ἐπερωτῶντας, el δύο φύσεις ἐγένγησεν 
ἡ ἁγία θεοτόχος, καὶ εἰ δύο φύσεις ἐπὶ σταυ- 
pov ἐκχρέμαντο. 


Φύσεως μέν ἔστι τὸ ἀγένητον xal γενητὸν, διὰ τοῦ 
be * Ὑραφόμενον, ὅπερ δηλοῖ τὸ ἄκτιστον xat τὸ 
χτιστόν ' τὸ δὲ ἀγέννητον καὶ γεννητὸν, οὗ φύσεως, 
ἀλλ ὑποστάσεως * ftot τὸ γεννηθῆναι xaX μὴ γεννη- 
Vivat * ὅπερ διὰ τῶν δύο vy ἐχφέρεται κ. Ἔστι μὲν 
ὧν fj μὲν θεία φύσις ἀγένητος, fjrot ἄχτιστος, πάντα 
ἃ τὰ μετὰ τὴν θείαν φύσιν γενητὰ, Ἆτοι χτιστά. 
θεωρεῖται τοίνυν ἐν μὲν τῇ θείᾳ χαὶ ἀχτίστῳ φύσει, 
*b μὲν ἀγέννητον ἐν τῷ Πατρί΄ οὐ γὰρ ἐγεννήθη’ 


rant. 
CAP. VII. 


Ad eos qui sciscitantur, an sancta Dei Genitriz. duas 


naluras genuerii; οἱ an. dug natur? in cruce 
pependerint. 


Severianorum δο.σιί objectionem. Prima a Deo 
creala, ingenita, id est non naia επ aliis. Gigni 
persong est, non natur&. — Ἄγενητον et. Υενητὸν, 
cum unico v scribuntur *5, nature conveniunt, si- 
gniflcantque increatum et creatum : αἱ ἁγέννητον 
et γεννητὸν, id est, ingenitum et genitum, ubi du- 
plici vv efferuntur, non naturz, sed personz conve- 
niunt. Porro divina quidem natura, ἀγένητος est, 
sive increata: czelera vero preter 9568 ipsam, 


$$ δὲ γεννητὸν ἐν τῷ Ylp* ἐκ Πατρὸς 7 γὰρ ἀῑδίως C γενητὰ, sive. facta. Consideratur itaque in divina 


«Τεγέννηται * τὸ δὲ ἐχπορευτὸν ἐν τῷ ἁγίῳ Πνεύματι. 
Ἑχάστου δὲ εἴδους ζώων, τὰ μὲν πρῶτα, ἀγέννητα, 
ἀλλ obx ἁγένητα * γεγόνασι γὰρ ὑπὸ τοῦ Δημιουργοῦ, 
οὐκ ἐγεννήθησαν δὲ ἐξ ὁμοίων. Γένεσις μὲν γὰρ κτί- 
εις ἐστι. γέννησις δὲ, ἐπὶ μὲν θεοῦ, Ex µόνου Πα- 
ερὸς, ὁμορυσίου Yloo πρόοδος. ἐπὶ δὲ τῶν σωµά- 
των 7, fj àx συνναφείας ἄῤῥενός τε χαὶ θηλείας, ὁμο- 
ουσίου ὑποστάσεως πρόοδος. "O0ev γινώσκοµεν (65), 
ὡς οὐχ ἔστι φύσεως τὸ γεννᾶσθαι, ἁλλ᾽ ὑποστάσεως. 
El γὰρ φύσεως f», οὐχ ἂν kv τῇ φύσει τὸ γεννητὸν 
ἐθεωρεῖτο xaX τὸ ἀγέννητον. Ὑπόστασιν τοίνυν ἐγέν- 
Υησεν ἡ ἁγία θεοτόχος ἓν δυσὶ γνωριζομένην ταῖς 
Φύσεσι, θεότητι μὲν, ix Πατρὸς γεννηθεῖσαν ἀχρό- 


quidem et increata natura, ingeniti proprietas in 
Patre (neque enim ille genitus est), generatio autem 
in Filio (siquidem ex Patre sempiterne natus est); 
processio denique in Spiritu sancto. In qualibet 
autem animantium specie, ea quz sunt primo pro- 
ducta ἀγέννητα quidem, sive ingenita sunt ; ai non 
item ἁγένητα, vel increata. Etenim à summo Opi- 
fice creata sunt; non autem ex similibus nata. 
Nam γένησις, quidem creatio est. At Υέννησις, id 
est, generatio, cum de Deo agitur, est consubstan- 
tialis Filii ex solo Patre ortus: cum autem de 
corporibus, consubstantialis personze ex maris et 
femine complexu processus. Ex quo perspicimus, 


νως, ἐπὶ ἑσχάτων δὲ, kv χρόνῳ ἐξ αὐτῆς σαρχωθεῖ- D gigui non ad naturam, sed ad personam pertinere. 


σαν, xal σαρχὶ τικτοµένην. 


Nam si ad naturam spectaret, haudquaquam in una 


eademque natura genitum et ingenitum cerneretur. Eam ob rem sancta Dei Genitrix personam genuit 


Y Psal. xLiv, δ. ** Baruch. rit, 28. 


0 Psal. cxxxvi, 4. 


* Sup. lib. 1, c. 9. 


VARLE LECTIONES. 
* Ίη multis eodd. et apud Albanasium ὅτε οὖν «b Χριστὺς ὄνομα δίχα τῆς σαρχὸς προσάγεται. 


* Desunt hz dus voces in cod. S. Hil. aliisque Regiis, in Colb. et in N. Y Edit. 


πὶ τὸν ποταµόν. 


z |n R. 2427 supra lineam λέγεται. 7 R. 2 et Ν. éx τοῦ Πατρός. * Mss. plurima κτισμάτων. 
NOTE. . 


ev quaoecxousv. Ez quo perspicimus. 

od Latinorum Patrum aliqui dixerant, essentiam 

vinam gignere et gigni, hoc tandem usurpari ve- 
tait synodus 1v Lateranensis. Generatio quippe ad 
essentiam naturamve non terminatur, nisi ut ea 
gubeistit in persona. Sic vulgo Grzci contra Apol- 
linaristas et Eutychianos disputarant. Nam ul Ano- 


nymus apud Euthymium, p. 2, tit. 8 ait : Beat^ 
Virgo Deum quidem genuit, non autem deitatem ; se' 
deitatis persona natwram humanam assumpsit. Ilic 
est Dei Filius, ut, qui in colis est, Filius itidem sil 
in terris, et proprietas immota permaneat. Gigni enim 
non nalure fuit, sed persona. 


᾿ϱ«ϱυυυςς :/; 
— 


1117 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 1118 
αὐτοῦ υἱοὶ Θεοῦ, υἱοθετηθέντες διὰ τοῦ βαπτἰσµατος᾽ A niam zque ac nos parlicipavit carni et sanguini *^, 
αὐτὸς ὁ φύσει Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, πρωτότοχος bv ἡμῖν  homoque factus est ; nosque ctiam per eum filii 
τοῖς θέσει χαὶ χάριτι υἱοῖς Θεοῦ γενοµένοις καὶ ἆδελ- — Dei facli sumus, per baptismum scilicet adoptat;) 
gel; αὑτοῦ χρηµατίσασι d, y£yovev. "Οθεν ἔλεγεν' — ipse natura Dei Filius, inter nos, qui adoptione et 
Araóalre πρὸς τὸν Πατέρα µου καὶ Πατέρα gratia in Dei filios cooptati sumus , fratresque 
ὑμῶν. Οὐκ εἶπε, Πατέρα ἡμῶν, ἀλλὰ Πατέρα µου, — ipsius exstitlimus, primogenitus factus est. Eo ita- 
φύσε; δηλονότι, xat Πατέρα ὑμῶν, χάρ:τι. Καὶ, θεό’ -αυο nomine dicebat : Ascendo ad. Patrem meum et 
µου, xul θεὸν ὑμῶν. Καὶ οὐχ εἶπε, Θεὸν ἡμῶν, — Patrem vestrum ". Non dixit, Patrem nostrum, 
&x)X, Θεόν nov: ἂν διέλῃς λεπταῖς 9 ταῖς ἐπινοίαις — sed. Patrem. meum, natura videlidet ; εἰ Patrem 
τὸ ὀρώμενον Éx τοῦ νοουµένου, xal θεὸν opor, ὡς sestrum, gratia. Et: Deum meum et Deum ve- 
ἑτμιουργὸν χαὶ Κύριον. sirum "'. Non dixit, Deum nostrum, sed Deum 
meum ; ut subtiliori consideratione id quod visibile est, ab eo quod mente intelligitur, prascindas , et 
Deum. vestrum, tanquam rerum omnium opificem et Dominum. 
ΚΕΦΑΛ. &' |TIB'] . B CAP. IX. 
Περὶ πἰστεως xal βαπτίσματος. De fide et baptismo. 

Ομολογοῦμεν δὲ ἓν βάπτισμα εἰς ἄφεσιν ἆμαρ- Bapliismi vis. Baptismus unus.'Necessaria ad. ba- 
τιῶν xal εἰς ζωὴν αἰώνιον. Τὸ γὰρ βάπτισμα τὸν τοῦ — ptismum invocatio Trinitatis. Quid trina immersio. 
Κυρίου θάνατον δηλοῖ. Συνθαπτόμεῦα γοῦν τῷ Κυρίῳ — Quid in Christum baptizari. Eucharistia οἱ bapti- 
δὰ τοῦ βαπτίσματος, ὥς φησιν ὁ θεῖος ᾿Απόστολος. — smus e Dominico latere fluxerunt. Baptismusduplex 
Ὥσπερ οὖν ἅπαξ ἑτελέσθη ὁ τοῦ Κυρίου θάνατος, — ut et liomo. — Jam vero unum baptismum in re- 
ὥτως xat ἅπαξ δεῖ βαπτἰζεσθαι ' βαπτίζεσθαι δὲ — mnissionem peccatorum et in vitam seternam confi- 
χατὰ τὸν τοῦ Κυρίου Λόγον, εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς — temur. Baptismus quippe mortem Domini signifi- 
ααὶ τοῦ Υἱοῦ, xal τοῦ ἁγίου Πνεύματος, διδασχοµέ- — cat **. Per baptismum enim cum Domino sepeli- 
wuc τὴν εἰς Πατέρα xai Ylóv xal ἅγιον Πνεῦμα ópo-— mur, ut ait divinus Apostolus **. Quemadmodum 
lylav. "Όσοι τοίνυν (07) εἰς Πατέρα xai Υἱὸν — igitur Doninus mortuus est, sic nos etiam semil 


8 Hebr. if, 14. ** Joan. xx, 17. "ibid. — '* Rom. vr, 4. "* Coloss. 11, 12. 


VARLE LECTIONES. 


4 Regii quidam, Colb. 2 viov θεοῦ γενοµένων καὶ ἁδελφῶν αὐτοῦ χρηµατισάντων. Ita olim. in cod. 
S. Hil. sed corrasa menibrana emendatur fuit, ut in textu. reliquimus. ο Regg. 6 et N. φιλαῖς.. cod. 
8. Hil. λεπταῖς. φιλαῖς : que vox in textum irrepsit, cum explicationis gratia. margini vel supra lineam 


seripta. esset. NOTA. 


Ὅσοι τοίνυν. Qui in. Patrem , etc. Vetus C dit de hereticis, qui cum baptismo, et qui sine 
Orientalium | disciplina fuit, ut. heretici, qui Deo — baptismo cum sola chrismatis sacri unctione reci- 
vel Trinitati. detraherent, denuo tingerentur, dum — perentur. Horum Catalogum amplum digessit Ti- 
redibant ad Ecclesiam : Τὸ βάπτισμα «b αἱρετικὸν — motheus CP. presbyter, szeculi sexti scriptor. C:ze- 
οὐχ οἰχεῖον ὕδωρ λογιζόµενον * Herreticum baptisma — terum Basilius, epist. 2 ad Amphiloch., cavendum 
sen suam genuinamque aquam censet Ecclesia, in- — ait, ne asperior ille usus impedimento sit Ecclesiae 
quit Clemens Alex. lib. 1 Strom. Neque certum — bono, aut hzereticorum saluti,ne ob nimium rigorem 
adeo est, a Stephani papse , Firmilianique Czesa- — segniores reddantur ad. accedendum αά Ecclesiam, 
riensis temporibus, ad antiquam consueludinem eos — ut Zonaras interpretatur, dixeratque ante ipsum 
revolutosfuisse. Ne ita censeamus, obsistunt Basilii — Anastasius in resp. ad quist. 86. Non ita pridem 
magni canones ad Amphilocbium. Epiphanius Ec- — ante tempora Damasceni, Trullano canone 95 fe- 
elesie universe judicium exspectandum duxit, — rebatur, ut qui ex Manichzis, Valentinianis, Mar- 
aum qui ος Arianis venerint, secundo lavacro  cionistis, aliisque ejusmodi sectis converterentur, 
egeant ; cum interim Athanasius denuobaptizandos — absque altero baptismo errores suos ejurarent. 
renseret , orat. contra ipsos. Non enim, inquit, εἰς — llaretici, inquit Justinus Junior ad qu:st. 14, ad. 
Πατέρα καὶ Υἱὸν διδόασιν οἱ 'Apetavot, in Patrem εί — rectam. doctrinam — venientis erratum. emendatur , 
Filium dant Ariani, sed in Creatorem et creaturam ;— prave quidem opinionis, mutata sententia ; baptismi. 
xiv τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ ξιὰ τὸ γε- — divino unguento ; ordinationis , appositione manus, 
χραμμένον ὀνομάζειν προσποιῶνται, ἰαπιείδὶ nomina uo fit «t. nihil insolutum maneat. Cur vero prisci 
Patris et Filii, quia sic Scriptura sancitum est, p Patres baptismum h:ereticorum reprobarent, has 
simalent se pronuntiare. Non enim qui simpliciter — fuisse causas puto. Preeter pravos forum recitando 
ait, Domine, ille dat ; ἁλλ᾽ 6 μετὰ «ou ὀνόματος καὶ — sensus quos prremittebant, Gnosticos variis modis 
φίοτιν ἔχων ὀρθήν, qui nomen exprimendo, rectam — baptismi ritus et verba adulterasse narrat Irenzus 
quoque fidem habet. Dominum siquidem. apostolis — toto eap. 8, lib. 1. Cujus sceleris rei quoque sunt 
precepisse, primum ut docerent, tuin. deinde ba ο Montanistis Tascodrugetze apud Theodpr., lib. s 
ptizarent. Quocirca hareses non paucus, quia no — Her. fab. cap. 12, et Quintilliani apud Tertullia- 
mima tantum pronuntiant, λἐγουσαι τὰ ὀνόματα µό- — num, lib. De bapt. cap. 1. Diony ius Alex. Epist. ad 
vov, nec reciam fidem (enent, inutilem aquam possi- — Xistum papam apud Euseb. lib. vit Hist. cap. 9, 
dere : et quemadmodum Manichei, et. Pliryges, καὶ — narrat. senem quemdam qui in ecclesia baptismi 
ol τοῦ Σαµοσατέως µαθητα(, et discipuli Samosatensis — ceremoniis interfuerat, ad suos pedes corruisse, 
(id est Paulianistz») τὰ ὀνόματα λέγοντες, cum mo- — dejerando baptismum quo tinctus erat ab bazreti- 
mina ipsa recitent, mihilominus censentur heretici ; — cis, alterius. [uisse generis, plenumque impietatis et 
ita et Arianos, etc. Secunda synodus canonem edi-— blasphemia, nec ullam cum nostro habere similitu- 


1119 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1120 


baptizari necessarium est ; baptizari, inquam, sicut A καὶ ἅγιον Πνεῦμα βαπτισθέντες, µίαν φύσιν τὶς 


a Domino dictuin est : In nomine Patris et Filii et 
Spiritus sancti 39. Quibus scilicet verbis, Patris et 
Filii et Spiritus sancti confessionem edocemur. 
Quocirca qui in Patrem et Filium et Spiritum 
sanctum baptizati , unamque in tribus Deitatis 
personis naturam edocti, baptismum repetunt, ii, 
secundum divinum Apostolum, Christum rursus 
crucifigunt : Impossibile enim est , inquit, eos qui 
semel illuminati sunt, etc., rursus ad ponilentiam 
renovare, crucifigentes iterum 90 sibi ipsis Chri- 
stum, el ostentui habentes . AL qui in. sanctam 
Trinitatem baptizati non sunt, hi denuo baptizen- 
tur necesse est. Etsi enim Apostolus dicit : In 
Christum et in mortem | ipsius baplizali sumus "* ; 
non tamen hoe vult, baptismi invocationem ex his 
verbis constare debere, verum hoc demum, bapti- 
smum inortis Christi figuram przferre. Baptismus 
siquidem qui trina immersione peragitur, tres dies 
significat, quibus Dominus tumulo conditus ja- 
cuit *, Quare in Christum baptizatum esse nihil 
aliud indicat, quam in illüm credendo salutifera 
aqua tingi. Fieri non potest ut in Christum creda- 
mus, nisi Patris et Filii et Spiritus sancti confes- 
sione imbuti simus **. Christus enim est Filius 
Dei vivi 55, quem Pater unxit Spiritu sancto **, 
quemadmodum ait divinus David : Propterea unxit 
te Deus, Deus tuus, oleo letitie pra consortibus 
tuis ". ]saias quoque ex Domini persona loquens : 
Spiritus Domini super me, propler quod wnzit 
me **, Enimvero quenam verborum forma adhi- 
benda esset, Dominus discipulis suis exposuit : 
Baptizantes eos, inquiens, in nomine Patris et Filii 
el Spiritus sancti 5. Quoniam enim immortalitatis 


5ο Matth, xxvii, 19. ! Hebr. iv, 6. 
bapt. 1, cap. 12. 55 Matth. xvi, 10. 


" Rom. vi, 3. 
9 Act, x, 908. 57 Psal. xLiv, 5. 


Ocótntoc ! ἓν τρισὶν ὑποστάσεσι διδαχθέντες, αὖθις 
ἀναθδαπτίζονται, οὗτοι ἀνασταυροῦσι τὸν Χριστὸν, 
ὥς φησιν à θεῖος Απόστολος. ᾽Αδύνατον γὰρ τοὺς 
ἅπαξ φωτισθέντας, xaX τὰ ἑξῆς, αὖθις ἀνακανί- 
ζειν εἰς µετάνοιαν, ἁνασταυροῦντας ἑανυτοῖς τὸ» 
Χριστὸν, καὶ παραδειγµατίζοντας. Ὅσοι δὲ μὴ εἰς 
τὴν ἁγίαν Τριάδα ἑθαττίσθησαν, τούτους δεῖ ἀνα- 
θαπτἰζεσθαι. El. γὰρ xal φησιν 6 θεῖος ᾿Απόστολος, 
ὅτι Εἰς Χριστὸν xal εἰς τὸν θάνατον αὐτοῦ ἑέα- 
πτίσθηµε», οὑχ οὕτω δεῖν γένεσθαί φησι τοῦ βαστί- 
σµατος τὴν ἐπίχλησιν, ἁλλ᾽ ὅτι τύπος τοῦ θανά- 
του τοῦ Χριστοῦ ἐστι τὸ βάπτισμα. Auk yap τῶν 
τριῶν (68) καταδύσεων, τὰς τρεῖς ἡμέρας τῆς τοῦ 
Κυρίου ταφῆς σηµαίνει τὸ βάπτισμα. Τὸ οὖν εἰς 
Χριστὸν βαπτισθῆναι δηλοῖ, τὸ πιστεύοντας elc αὐτὸν 
βαπτίζεσθαι. ᾿Αδύνατον δὲ εἰς Χριστὸν πιστεύσαι, 
μὴ διδαχθέντας τὴν εἰς Πατέρα χαὶ Ylbv xai ἅγιον 
Πνεῦμα ὁμολοχίαν. Χριστὸς Υάρ ἐστιν ὁ Υἱὸς τοῦ 
θεοῦ τοῦ ζῶντος, ὃν ἔχρισεν ὁ Πατὴρ τῷ ἁγίῳ Πνεύ- 
µατι, ὥς φησιν ὁ θεῖος Δαδίδ’ Διὰ τοῦτο ἔχρισέ σε 
ὁ θεὸς, ὁ Θεός σου ἔάαιον ἆγα..1ιάσεως παρὰ 
τοὺς µετόχους σου. Καὶ Ἡσαῖας &x προσώπου τοῦ 
Κυρίου: Πνεῦμα Κυρίου &x' ἐμὲ, οὗ ἕνεκεν ἔχρωέ 
µε. Τὴν μέντοι ἐπίχλησιν τοὺς οἰχείους μαθητὰς ὁ 
Κύριος διδάσχων ἔλεγε * Βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς 
τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου 
Πγεύματος. Ἐπειδὴ γὰρ Ez' ἀφθαρσίαν 8 πεποίηχεν 
ἡμᾶς ὁ cbe, παραθάντας δὲ τὴν σωτήριον αὐτοῦ bv- 
τολὴν, φθορᾷ θανάτου χατεδίχασεν, ἵνα μὴ ἀθάνατον 
ᾗ τὸ xaxbv, συγχαταθὰς δὲ τοῖς δούλοις, ὡς εὔσκλατ- 
χνος, καὶ xa0' ἡμᾶς δὲ ἃ γεγονὼς, τῆς φθορᾶς bà 
τοῦ ἰδίου πάθους ἑλυτρώσατο * ἐπήγασεν ἡμῖν Ex τῆς 
ἁγίας χαὶ ἀχράντου αὐτοῦ πλευρᾶς vr yl ἀφέσεως' 


53 Auct. Quast. ad. Antioch. 
55 1s3, Lxi, 1. 


5* Dasil. lib. De 
* Matth. xxvi, 19. 


VARLE LECTIONES. 
{ Vox θεότητος, deest in editis et R. 1. 8 Cod. S. Hil. ct alii mulli àz' ἀφθαρσίᾳ. Vetus interpr. im 


incorruptione. h^ Edit. Basil. χατ ἡμᾶς δὲ. 


" NOTE. 


dinem. Propter has itaque rationes szculo secundo, 
in duplici Phrygiz synodo, et apud ZEgyptios sta- 
tutum est, ut heretici denuo baptizarentur. Quam- 
obrem si forte quidam ex eis sincero ritu tincti 
essent, baptismus ille secundus, tanquam sub con- 
ditione collatus zsstimandus erat. Verum Latini 
meliori lege hi:»reticum non recipiebaut, nisi quz- 
situm qua verborum fornia baptizatus esset. Horum 
morem non paucos ex Asiatieis amplexos esse Ba- 
silius ipse testatur, epist. 1 canon. 

8) Διὰ γὰρ τῶν τριῶν. Baptismus siquidem, etc. 
Dasilius lib. De Spiritu sancto, cap. 28, et epist. 39; 
lieronymus, Cont. Lucif. et alii ab apostolica tra- 
ditum ferunt, ut terna mersitatione baptismus 
fieret, non solum propter nomina triuni persona- 
rum saunctissim:e Trinitatis, sed ctiam quia Dominus 
diehus tribus mortuus fuit. Can. 7 secunde syn- 
odi jussum est Eunomianos denuo baptizari, qui 
unica mersione, seu eliam perfusione, tingerentur. 
Mac enim  czremonia, qua hactenus usitata non 
erat , Filius et Spiritus sauctus a deitate excludi 
significabantur. Ιδία hxeresi profecto recentior est 


canon 46 ex illis qui Apostolici vocantur, quo je- 
betur, ut si quis episcopus aut presbyter non tres 
initiando mersiones [ecerit, à0' £v βάπτισμα, εἰς elo 
θάνατον τοῦ Κυρίου διδόµενον, sed tinclionem unen 
qua delur in mortem Domini, deponatur, Nam Tbee- 
doretus, lib. ιν Heres. cap. 5; Socrates, lib. τι Hist. 


D c. 25, et Sozomenus, lib. vi, c. 26, seribunt Eunomar- 


nos, non in Trinitatem, sed in mortem Domini bapli- 
zasse ; imo "Theodoretus addit, omisisse invocalie- 
nem Trinitatis, μηδὲ ποιεῖσθαι τὴν της Τριάδας 
ἐπίχλησιν. Quod facile non concesserim, quande- 
quidein Epiphanius hunc esse contendit verborem 
qua baptizando proferrent , sensum : 7n. nemiat 

ei increati, in. nomine Filii creati, et in. womint 
Spiritus sanctificantis, qui α Filio creatus est ; vel- 
uii nempe Athanasius dixerat Arianos in Create- 
rem et crealuram baptizare. Latini terna vulgo 
infusione tingunt, quem morem Cyprianus olus 
tuitus est, epist. 76. Commendat Gennadius, lib. 
De Eccl. dogm. et jam a s$culo saltem setie 
Romx observatum didicimus a doctiss. Mabillowo, 


tom. |I Musei lial. 


1121 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV 


1122 


ὕδωρ μὲν sl; ἀναγέννησιν χαὶ ἐπίχλυσιν τῆς τς A consequendz causa nos Deus condiderat **; violato 


ἁμαρτίας xai τῆς φθορᾶς. αἷμα δὲ, πότον ζωῆς 
ἀῑδίου πρὀόξενον. Ἐντολὰς δὲ ἡμῖν δέδωχε δι) ὕδατος 
ἀναγεννᾶτσθαι χαὶ Πνεύματος, δι’ ἐντεύξεως xal ἔπι- 
χλήσεως, τῷ ὕδατι ἐπιφοιτῶντος τοῦ ἁγίου Πνεύ- 
µατος. Ἐπειδὴ γὰρ διπλοῦς ὁ ἄνθρωπος, ἐκ ψυχῆς 
τε xal σώματος, διπλῆν ἡμῖν ἔδωχε χαὶ τὴν χάθαρ- 
σιν, δι Ὁδατός τε xal Πνεύματος ' τοῦ μὲν Πνεύ- 
µατος, τὸ xat' εἰχόνα xal xa0' ὁμοίωσιν ἓν ἡμῖν 
ἀνακαινίζοντος, τοῦ δὲ ὕδατος, διὰ τῆς τοῦ Πνεύμα- 
τος χάριτος χαθαίροντος τὸ σῶμα τῆς ἁμαρτίας, καὶ 
τῆς φθορᾶς ἁπαλλάττοντος , καὶ τὴν τοῦ θανάτου 
εἰχόνα ἐκπληροῦντος τοῦ ὕδατος, τὸν δὲ τῆς ζωῆς 
ἁῤῥαθῶνα παρεχοµένου τοῦ Πνεύματος. 


autem ejus precepto, mortis labe, ne perpetuum et 
immortale malum esset, nos item multaverat ; id- 
circo pro sua indulgentia sese ;servis inclinans, 
nostrique similis effectus, passione sua nos a cor- 
ruptione vindicavit, et ex sancto et immaculato 
suo latere venie fontem nobis emisit ** : aquam 
scilicet ad regenerationem, necnon peccati el cor- 
rupielze abstersionem ; sanguinem vero in potum 
qui vitam zternam procuraret. Quin hoc quoque 
mandavit nobis, ut per aquam et Spiritum rege- 
neraremur **, Spiritu sancto ad aquam acceeute, 
per verbum et orationem **. Nam quoniam homo 
duplici natura constat, anima scilicet et corpore, 


duplicem proinde nobis purgationem dedit, per aquam nimirum et Spiritum : sic nempe ut Spi. 
ritus divinz imaginis similitudinisque decus in nobis instauraret, aqua vero per Spiritus gratiam a 


peccato corpus mundaret, atque a. corruptione liberum redderet, 


aqua quidem mortis simulacrum 


ezxprimente, Spiritu autem vitze pignus et arrhabonem largiente. 
Ἀπ' ἀρχῆς γὰρ Πγεῦμα 8500 τοῖς ὕδασιν ἐπεφέ- B.— Aque vis purgatoria. — Etenim a principio δρ” 


peto * xaX ἄνωθεν ἡ l'oagh μαρτυρεῖ τῷ ὕδατι, ὥς 
ἐστι χαθαρτέριον. Ἐπὶ Nos δι ὕδατος ὁ θεὸς τὴν 
χοσμιχὴν ἁμαρτίαν χατέχλυσε. Δι ὕδατος πᾶς ἀκά- 
ἑαρτος χατὰ τὸν νόµον χαθαίρεται i, xaX αὐτῶν τῶν 
ἱματίων πλυνοµένων τῷ ὕδατι, ἔδειξεν Ἠλίας τὴν 
χάριν τοῦ Πνεύματος συμμεμιγμένην τῷ ὕδατι, ὕδατι 
φλέξας τὴν ὁλοχαύτωσιν, Καὶ σχεδὸν ἅπαντα xat 
οὖν νόµον ὕδατι καθαρίζεται’ τὰ γὰρ ὁρατὰ, σύμ- 
60a τῶν νρουµένων εἰσίν * ἡ μέντοι ἀναγέννησις 
πατὰ ἀνχὴν γίνεται ' πίστις γὰρ υἱοθετεῖν olbs, 
χαίτοι ὄντας Χτίσματα διὰ τοῦ Πνεύματος, xat εἰς 


tbv ἀρχαίαν ἄγειν µακχαριότητα. 


ritus Domini ferebatur super aquas **: quin et 
lustrandi virtute prz ditam esse aquam Scriptura 
jam olim contestatur **. Noe temporibus Deus 
mundi peccatum per 961 aquam eluit **. Pcr 
aquam quisquis immundus erat, lege przxcipieute, 
mundabatur, et ita quidem ut et ipse vestes aqua 
essent abluendz. Elias Spiritus gratiam admistamn 
aquis ostendit, tum nimirum cum holocaustum ad- 
hibita.aqua cremavit *'. Peneque omnia secundum 
legem aqua mundantur. Res enim visibiles carum 
qui mente percipiuntur signa sunt. Regenerat/o 
porro in animo perficitur. Fides quippe vim eam 


habet, ut quamvis e rebus creatis simus, per Spiritum nos in Dei filios adoptet, atque ad pristi- | 


mam felicitatem velut postliminio revocet. 


Ἡ μὲν οὖν τῶν ἁμαρτιῶν ἄφεσις , πᾶσιν ὁμοίως α Baptismi gratia pro. suscipientium fide et mun- 


bà «o0 βαπτίσματος δίδοται’ fj δὲ χάρις τοῦ Πνεύ- 
βατος χατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως xai τῆς προ- 
χάθάρσεως. Νῦν μὲν οὖν διὰ τοῦ βαπτίσµατας τὴν 
ἀπαρχὴν τοῦ ἁγίου Πνεύματος λαμθάνοµεν, καὶ ἀρχὴ 
ἑτέρου βίου γίνεται ἡμῖν ἡ παλιγγενεσία , καὶ σρρα- 
y, xai φυλαχτήριον, χαὶ φωτισμός L. 


Xgh δὲ πἀσῃ δυνάµει ἁσφαλῶς τηρεῖν ἑαυτοὺς — 


χαθαροὺς ἀπὺ ῥυπαρῶν ἔργων, ἵνα μη πάλιν ὥσπερ 
χύων ἐπὶ τὸν ἴδιον ἔμετον ἐπιστρέφαντες, δούλους 
πάλιν ἑαυτοὺς τῆς ἁμαρτίας ποιήῄσωµεν. Πίστις γὰρ 
χωρὶς ἔργων νεχρά ἔστιν , ὁμοίως xat ἔργα χωρὶς 
πίστεω»ς. Ἡ γὰρ ἀληθὴς πίστις διὰ τῶν ἔργων δοχι- 


μάξεῖαι. 


ditia, — Quamvis autem peccatorum reinissio oui- 
nibus per aqu:e baptismum detur : Spiritus tamen 
gratia pro fidei ac pravi purgationis modo conce- 
ditur. Et nunc quidem Spiritus sancti primitias per 
baptismum accipimus, et regeneratio, alterius µο-- 
bis vitze initium, et signaculum, et presidium, et 
illuminatio efficitur. 

Ceterum in id nobis totis viribus est enitendum, 
ne canis instar ad vomitum redeuntes *5, peccati 
nosmetipsos denuo servituti mancipemus. Fides 
siquidem sine operibus mortua est, itemque opera, 
sublata (ide **. Vera quippe fides per opera co:u- 
probatur. 


Βαπτιζόµεθα δὲ εἰς τὴν ἁγίαν Τριάδα, ὅτι αὐτὰ Ὁ Cur in Trinitatem baptizemur. — Ob id vero Τὸ in 


τὰ βαπτιζόμενα χρήζει τῆς ἁγίας Τριάδος εἰς τὴν 
αὐτῶν σύστασίν τε xal διαμονὴν , xal ἀδύνατον μὴ 
6 Method. 


lib. De resurr. *' Joan. xix, 54, 


* Levit. xv, 10. ** Gen. vi, 17. *' Ill Reg. xvii, 
Naz. orat. £0; Athan. ad Serap. De Spir. sancto. 


sanctam Trinitatem baptizamur, quia qua bapti- 
zantur, ad sui, tum constitutionem, tum conserva- 


*3 Greg. orat. 48. — **Gen. 1, 2. 


6 
1 Joan. Il, 9. ϱ Jac. I, 96. 19 Greg. 


92.  *'* II Petr. n, 22. 


VARLE LECTIONES. 


| Multi codices ἑχαθαίρετο. cod. S. Hil. in marg. ?) ἐχεχάθαρτο. 


i ln R. 2696 additur xat 


ἁγιασμός. Sic Faber, qui transtulit. et illuminatio et. sanctificatio. |n R, 2924, pro φωτισμὸς, habetur 


évwacpbe, sie vetus interpr. sanctificatio. 


« 


1123 


S. JOANNIS DAMASCENI 


tionem, Trinitatis opera indigent : nec fleri potest, A συμπαρεῖναι ἀλλήλαις τὰς τρεῖς ὑποστάσεις' 


quin tres personz sibi invicem adsint; quoniam 
Trinitas nullatenus separabilis est. 

Varia baptismata. Joannis baptisma a baptismate 
Christi diversum. Penitentie baptismus; mortyrii, 
et iste nobilissimus; baptismus sempitlerni crucia- 
(us. — Primum *!* baptisma diluvium fuit, quod 
exscindendi peccati causa contigit. Secundum 
illud fuit, quod per mare et nubem factum est ?*. 
Siquidem nubes, Spiritus; mare, aquse figuram 
gerebat ?. Tertium legale erat. Quisquis enim im- 
mundus esset, aqua abluebatur, vestes lavabat, 
atque ita in castra ingrediebatur ". Quartum '* 
Joannis fuit, quod illos qui baptizabantur, ad po- 
nitentiam adducebat, ut crederent in Christum : 


ριστος γὰρ ἡ ἁγία Tp:à;. 


Πρῶτον βάπτ:σµα, τοῦ χαταχλυσμοῦ, εἰς &x 
ἁμαρτίας. Δεύτερον, τὸ διὰ τῆς θαλάσσης κι 
νεφέλης * αύμδολον γὰρ, ἡ μὲν νεφέλη τοῦ Tiv 
τος, ἡ θάλασσα δὲ, τοῦ ὕδατος. Τρίτον τὸ ver 
πᾶς γὰρ ἀχάθαρτος ἀπελούετο ὕδατι, ἔπλυνέ 
ἱμάτια, καὶ οὕτως εἶσῇει εἰς την παρεμδολή 
ταρτον τὸ Ἰωάννου (69) , εἰσαγωγιχὸν ὑπάρχα 
εἰς ,µετάνοιαν ἄγον τοὺς βαπτιζοµένους, ἵνα εἰ 
στὸν πιστεύσωσιν. Ἐγὼ γὰρ ὑμᾶς, qn7., Ba 
ὕδατι ' ὁ δὲ ὁπίσω µου ἐρχόμεγος, αὐτὸς 
φησὶ, βαπτίσει ἐν Πγεύματι ἁγίῳ καὶ πυρ. 
καθαίρει οὖν ὁ Ἰωάννης ἐπὶ τὸ Πνεῦμα 8 


Ego enim, inquit, baptizo vos aqua : qui autem post B ὕδατος. Πέμπτον, τὸ τοῦ Κυρίου βάπτιαμα, ὃ 


me veniet, ipse vos baptiizabit Spirit sancto et 
igne 19, Itaque Joannes ad Spiritum suscipiendum 
ante per aquam purgabat. Quintum, Domini ba- 
ptisma, quo ipse baptizatus fuit. Baptizatus est 
autem, non quod ipse purgatione indigeret; sed 
meam sibi purgàtionem asciscens, ut capita dra- 
conum in aquis contereret "*; ut peccatum obrue- 
rel, ac totum veterem Adamum in aqua sopeliret ; 
uL baptismum sanctificaret ; ut legem 9642 imple- 
ret; ut Trinitatis mysterium aperiret; ut semet 
tandem suscipiendi baptismi formam et exemplum 
praeberet. Daptizamur autem et nos quoque per- 
fecto Domini baptismo, per aquam videlicet et 
Spiritum. Porro ** Christus idcirco igne baptizare 
dicitur, quia Spiritus gratiam in sanctos apostolos 
effudit, quemadmodum Dominus ipse dixerat : 
Joannes quidem baptizavit aqua, vos autem baptiza- 
bimini Spiritu sancto et igne, non post multos hos 
dies 15: vel etiam ob castigatorium ignis futuri 
baptismum. Sextum ** baptisma, in poenitentia et 
laerymis versatur : estque sane grave et molestum. 


Septimum 81, est quod sanguinis profusione ac 
"^ Greg. Theol. orat. 59. — "* Gen. vu, 17. 


orat. 40. Τὸ Act. 1, 5. *^ Greg. orat. 40. 


15 [ Cor. 
Dasil. lom. de bapt. ; Chrys. in Matth. hom. 10, et alii. 
5. 14. ibid. 


ἑδαπτίσατο. Βαπτίζεται δὲ, οὐχ ὡς αὐτὸς Y 
καθάρσεως, ἀλλὰ τὴν ἐμὴν οἰχειούμενος χάθι 
ἵνα συντρἰφῃ τὰς χεφαλὰς τῶν δραχόντων à 
ὕδατος, ἵνα χλύσῃ τὴν ἁμαρτίαν, καὶ πάντο 
παλαιὸὺν ᾿Αδὰμ ἐνθάφῃ τῷ ὕδατι,' ἵνα ἁγιᾶσ] 
βαπτιστὴ», ἵνα πλτρώσῃ τὸν νόµον, ἵνα τὸ τῆς 
δος ἁποχαλύφόῃ µυστήριον, ἵνα τύπος xal ὑπο 
μὶὺς ἡμῖν πρὺς τὸ βαπτίζεσθαι γένηται. Ba: 
µεθα δὲ xal ἡμεῖς τὸ τέλειον τοῦ Κυρίου βάπι 
τὸ δι ὑδατός τε καὶ Πνεύματος. Πυρὶ δὲ Xi 
Βαπτίζειν ὁ Χριστός: ἐν εἴδει yàp. πυρίνων 
σῶν ἐπὶ τοὺς ἁγίους ἁποστόλους τὴν τοῦ Πνεύ 
χάριν ἐξέχεεν, ὥς φησιν αὐτὸς ὁ Κύριος, ὅτι * 


c nc μὲν ἑδάαπτισεν ὕδατι, ὑμεῖς δὲ βαπεισ 


C0s ἐν Πγεύματι ἁγίῳ καὶ πυρὶ, oo μετὰ x 
ταύτας ἡμέρας᾽ 7| διὰ «b τοῦ μέλλοντος up 
λαστικὸν βάπτισμα. ἝἜκτον, τὸ διὰ µετανοία 
δαχρύων, ὄντως ἐπίπονον. 'Ἔδδυμον, τὸ δι’ αἱ 
xol μαρτυρίου, ὃ xal αὐτὸς ὁ Χριστὸς ὑπὲρ 
ἐθαπτίσατο, ὡς λίαν αἰδέσιμον xa µαχάριο, 
δευτέροις οὐ μολύνεται ῥύποις. "ΌὌγδοον , τὸ 

ταῖον (70), οὗ σωτήριον, ἀλλὰ τῆς μὲν καχίας ἃ 


x. l. "?"*Lev. 


Xiv, 15. ᾖ7 Greg. or 
Τε Mattb. ini, 11. 


TU Psal.Lxxiunip15.. 


VARLE LECTIONES. 
k Cod. S. Hil. Colb. et multi Regii et N. ὅσων. R. 1 ὃ zat. 


NOT £. 


(09) Tévaprov τὸ "Iudrrov. Quartum Joannis. D 


In ora cod, R. 5541, legitur locus Cvrilli Hieroso- 
lymitani ex catechesi mystag. 2 sumptus, quo 
dicitur non remissionem modo peccatorum, verum 
ct adoptionem flliorum baptismo concedi : non 
eniin ejusdem rationis esse , ac baptismum Joau- 
nis; cum &abstersionem peccatorum illum esse 
sviamus οἱ donum Spiritus sancti dare, Similia 
Basilius habet lib. 1 De bapt., cap. 2. Chrysostomus 
vero observat Lucam scripsisse Joanuen preadicasse 
baptismum panitentie in remissionem peccatorum, εἰς 
ἄφεσιν ἁμαρτημάτων, non ἀφέσεως, remissionis pec 
catorum : quia. remissionis desiderium | inspirando, 
ad Medemptorem quarendum praparabat. Basilius 
in Exhort. ad bapt. perinde ac Noster docct, Joan- 
nis baptisma εἰσαγωγικόν, introductorium fuisse, 
Christi vero, τελειωτιχόν , perficiens. IHlud recessus 
erat a peccato, inquit; hoc conjunctio cum Deo. 


(10) *OyOoor , τὸ εελευταῖον. Octavram 
que, ele. In cod. R. 5541 hoc aliud scholii 
peri, quod Nazianzeni et nostri dictum firm: 
ἁγίου Βασιλείου , ix τῶν κατὰ Εὐνομίου. 
ἡμᾶς, φησὶ, βαπτίσει ἓν Πνεύματι ἁγίῳ xal 
τ» τοῦ πυρὸς βάπτισμα τὴν kv τᾗ χρίσει δοκι 
λέγει’ ὥς φησιν ὁ ᾿Απόστολος' ε Ἡ γὰρ ἡμέρο 
σει, ὅτι ἓν πυρὶ ἀποχαλύπτετα:, καὶ Ex 
ὁποῖόν ἐστι τὸ mop δοχιµάζει.» Sancti Dasitii 4 
Contra. Eunomium : « Ille vos baptizabit in 
sancto εἰ igne. » Daptismum ignis probatioses 
vocat , que in. judicio facienda est ; quemad, 
dicit Apostolus : « Dies enim declarabit, quia 
revelabitur, οἱ uniuscujusque opus quale esi 
declarabit. » Desumpta hzee sunt ex lib. De. 
sancto ad Amphil. cap, 15. lilum vero e 
Mattliei. locum eodem inodo llieronymus edi 
Gracos Patres secutus. 


—o——-———ÓT--—- t." — € 
* 


1195 : DE FIDE ORTHODOXA LID. IV. 1126 
«uxóv* οὐχ ἔτι yàp xaxía καὶ ἁμαρτία πολιτεύεται' A martyrio perficitur, quo et Christes ipse nostri 
χολάζον δὲ ἀτελεύτητα. causa defunctus est 5. Estque illud perquam au- 
gustum ac beatum, quod nullis posthac sordibus inquinetur. Ociavum** denique et postremum | illud 
est, non jam salutiferum, verum ita malitiam auferens, quando suus jam maliti: et peccato |ο- 
eus non erit, ut tamen sempiternum excruciet ac puniat. 

Σωματικῷ δὲ εἶδει 1, ὡσεὶ περιστερὰ, ἑπεφοίτησε Spiritus sanctus columbae specle εἰ ignis. — 
4b Πνεῦμα τὸ ἅγιον, τὴν ἀπαρχὴν τοῦ ἡμετέρου ύπο- — Porro ** Spiritus sanctus eorporali specie, sicut 
δειχνύον βαπτίσματος, xal τιμῶν τὸ σῶμα * ἐπεὶ χαὶ — columba ad Dominum descendit, sicque tum ba- 
τοῦτο, firouv τὸ σῶμα, τῇ θεώσει θεὸς, xat ἅμα που plisimi nostri primitias subindicabat, tum corpus 
ἄνωθεν εἴθισται περιστερὰ λύσιν χατακλυσμοῦ εὐαγ- — cohonestabat : quoniam et hoc quoque per deifica- 
γελίζεσθαι. Ἐπὶ δὲ τοὺς ἁγίους ἁποστόλους πνροει- — tionem Deus erat. Adde, quod columba cessasse 
δῶς χάτεισι. θεὺς Υάρ ἐστιν * ὃ δὲ θεὸς nop xav- diluvium olim nuntiaverit. Jgnis vero specie in 
αναλίσχον kot. sanctos apostolos descendit **, eo quod Deus essct. 

Deus enim ignis consumens est 88, 

Τὸ ἔλαιον (71) βαπτίσµατι παραλαµθάνεται, µη- D. — Olei unctio. — At vero oleum idcirco ad bapti- 
νύον τὴν χρίσιν fuv, καὶ χριστοὺς ἡμᾶς épya- — smum adhibetur, quia unetionem nostram signifi- 
ζόμενον, xai τὸν τοῦ θεοῦ ἡμῖν ἑπαγγελλόμενον διὰ — cat, nosque christos facit, insuper Dei misericor- 
τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἔλεον, ἐπεὶ χαὶ xápoog ἑλαίας — diam per Spiritum sanctum nobis pollicetur. Nam 
«ol, Ex τοῦ κατακλυσμοῦ περισωθεῖσιν ἡ περιστερὰ οἱ columba illis qui incolumes e diluvio evaserant, 


χεχόμικεν. ole& ramum preter omnem spem olim attulit 57, 
Ἐδαττίσθη Ἰωάννης , τὴν χεῖρα ἐπιθεὶς ἐπὶ τὴν Joannes, ut baptizatus. — Joannes imposita di- 
θείαν τοῦ.Δεσπότου χορυφὴν , χαὶ τῷ ἰδίῳ αἴματι. vino Domini capiti manu, et cruore proprio bapti- 
zatus fuit. 
00 yph ὑπερτίθεσθαι » τὸ βάπτισμα, ὅτε δι) ἔργων Caterum 5*5 baptismum diutius prorogare non 


à πίστις τῶν προσιόντων μαρτυρηθῇῃ. 'O γὰρ οἓν — oportet dum accedentium fidem contestantur actio- 
Ug προσιὼν τῷ βαπτίσµατι, χαταχριθἠσεται μᾶλ- nes. Si quis dolo ad baptisinum accesserit, tantum 


how 3$ ὠφεληθήσεται, abest ut hinc utilitatis quidpiam capiat, ut con- 
demnationem potius accers:t sibi. 
ΚΕΦΑΛ. T' [rit]. C 263 CAP. X. 


Περὶ πίστεως. De fide. 
"B μέντοι πὶστις διπλῃη ἐστιν Ἔστι γὰρ πίστις Fides virtus. Infidelis est, qui non credit Ecclesie 
ἑξάχοης. ᾽Αχούοντες γὰρ τῶν θείων Γραφῶν, πι- — traditioni, uut male vivit. — Fides porro duplex 


9? Lue. 19. 50. ** Greg. orat. 40. — **Id. orat. 29. ** Ib. orat. 44; Act, im, 3. ** Deut, iv, 94. 
"V Gen. vin, 11. 5! Greg. orat. 40. 


VARLE LECTIONES. 


! Deest δὲ, in editis et Colb. 1. 3 Reg. { et N. zi χάριν. " In cod. S. Ilil. ex emend. additur οὖν. 
* Deest γὰρ in eodd. restituit emendator cod. S. Hil. 


NOTAE. 


(71) Τὸ EJatov. At vero oleum,etc. Apud Grzcos — unguentum, nec, ut ita dicam, commune, sed Chrisii 
flle qui baptizandus venit, oleo simplici primum — donum , sanctique Spiritus , cujus divinitatis pre- 
inungitur a sacerdote. Unctio altera baptismum — sentia efficacitatem habet. Deinde explicat cur frons 
sübsequitur, fitque oleo pignientis condito, quod a — aliique sensus secundum Ecclesi: Orientalis mo- 
pontifice consecratur, feria v in Coena Domini, hoc rem ungantur. Apud Orientales, ut olim apud La- 
μέγα μῦρον, magnum unguentum nuncupatur, vel tinos plerosque , quilibet presbyter absoluto ba- 

Iona. Nos quoque sanctum. chrisma diciinus. — ptismo sacram chrismatis unctionem facit. Pachy- 

nctio lizsc ipsum est sacramentum Confirmationis, — meres vero in cap. 5 Dionys. De eccl. hier. observ:t 
de quo legesis Allat. lib. ri De consene. cap. 16. priscum morem in Oriente fuisse, ut solus poutifex 
Oleum prius Cyrillo Hierosol. catech. myst. 2:£&r- D neophytos chrismate ungerel : Χρεία γὰρ του ἆρ- 
ὀρχιστον, exorcisatum, dicitur, quo (tm. ardentia — y«epéog ἔσται el; τὸ χρίσαι τῷ μύρῳ τὸν ῥαπτι- 
peccatorum vestigia purgentur , tum íinvisibiles de- σθέντα. Αὕτη γὰρ ἡ ἀρχαία συνήθεια * Opus erit 
mones pellantur : eoque catechumenos a vertice ad — pontifice, qui baptizatum unguento liniat. Hic enim 
infimas usque parles perungi ait. Alterum vero — mos antiquus (uit: dicente scilicet Dionysio, per- 
Spiritus sancti esse imaginem docet, ut quemad- ficiendi potestatem non esse presbytero, nec pro- 
modum in Christum cum ascendisset de aqua, inde perfectum baptismum dandi, qui nonnisi 
Spiritus sanctus venit, sic Christi alumni Spi- chrismate perficiatur. Cum vero episcopi, secundi 
ritus sancti chrismatis insigniantur, postquam ordinis sacerdotibus baptizandi munus detulissen!, 
baptismi aquis abluti sunt. Caterum velut panis — eis subinde jus confirmandi neoplytos permise- 
Eucharistie, inquit cat. 5, μετὰ τὴν ἐπίχλησιν τοῦ runt. At consecrandi unguenti potestatem reti- 
ἁγίου Πνεύματος, οὐχ ἔστιν ἄρτος λιτὺς, ἀλλὰ otüpa — nuere, ut palam esset, ex solo pontifice perfectio 
Χριστοῦ, post invocalionem Spiritus sancti non ἐ6 nem in fideles derivari. Usitata Graecis in confir- 
simplez panis, sed corpus Christi : sic sanctum un- — mationo formula, vetusta illa est quam refert Ca- 
guenium, οὐχ ἔστι φιλὸν, οὐδ' ὡς εἴποι τις, κοινὸν — non 7 secunde synodi : Σφραγὶς δωρεᾶς Πνευμα». 
μετ) ἐπίχλησιν, invocalione facla non. est. amplius τος ἁγίου, Signaculum doni Spiritus sancti. 


1127 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1123 


est : Est. ehim fides ex auditu "*. Scripturas nam- A στεύοµεν τῇ διδασκαλίᾳ τοῦ &ylou Πνεύματος. Aor, 


que sacras audiendo, Spiritus sancti doctrinz cre- 
dimus. Atque hec fides per omnia illa, qus a 
Christo statuta sunt, perficitur : opere videlicet cre- 
dens, pietatem colens, et cjus qui nos instauravit, 
preceptis obsequens. Nam qui secundum Ecclesiz 
catholice traditionem non credit, vel per flagitiosa 
opera cum diabolo communicat, bic infidelis est. 

Fides donum Spiritus. — Rursus : Fides est spe- 
randarum substantia. rerum, argumentum ποπ ap- 
parentium, ** vel est spes minime dubia nec ambi- 
gua, qua confidimus fore, ut qux nobis divinitus 
promissa sunt, et qua postulamus, adipiscamur. 
Ac prior quidem, nostra voluntatis est ; altera au- 
tem inter Spiritus dona censenda est. . 

Spiritalis circumcisio. — Sciendum est autem, 
integumentum omne quod a nativitate contraximus, 
peccatum scilicet, per baptismum circumcidi, nos- 
que spiritales Israelitas ac Dei populum fleri. 

CAP. XI. 
De cruce, ubi rursum de fide. 

Rerum ipsa creatio humanis rationibus compre- 
hendi non potest. Fides universa necessaria. Quid 
fides. — Verbum | crucis pereuntibus quidem stul- 
titia est : iis autem qui salvi fiunt, id est nobis, Dei 
virtus est**. Nam spiritualis quidem judicat omnia : 
animalis autem homo non percipit ea que Dei suni 33. 
Stultitia enim illis est, qui ea suscipiunt, nec Dei 
bonitatem et omnipotentiam considerant; verum res 
divinas humanis naturalibusque rationibus investi- 
gant. Etenim quz Dei sunt, naturam et Sernionerm et 
cogitationem superant. Nam si quis animo volvat 
quonam pacto, et cur Deus omnia ex nihilo pro- 
duxerit, naturalibusque rationibus id 2ssequi 
contendat, nequaquam hoc comprehendet. Animalis 
enim et diabolica est hujusmodi scientia. Qui vero 
lide veluti manu ductus, Deum bonum, et omnipo- 
tentem, et. verum, εἰ sapientem, et justuni cogitat, 
onmia plana et zquabilia, viamque rectam inve- 
niet. Nam fleri non potest ut quis sine fide salutem 
consequatur **. Fide siquidem tum humana omnia, 
tum spiritualia constant. Neque enim agricola ** 
sine flde arvum proscindit, nec mercator exiguo 
ligno vectus aniinam suam furentibus maris undis 
committit, nec matrimonia contrahuntur, nec de- 
nique aliud quidquam eorum qus vita fert, susci- 
pitur. Fide intelligimus Dei potentia cuncta ex 
nihilo producta esse. Fide omnia recte gerimus, 
tum humana, tum divina. Fides porro est assensus 
onni curiosa inquisitione vacans 28, 

Christi rerum nulla mirabilior cruce. Ejus benefi - 
cia. — Quanquam autem omnis Christi actio et mi- 
raculorum editio, przclara, divina ac mirabilis est : 
nibil tamen est ex omnibus quod admiratione di- 


** Rom. 20. 17. ** Hebr. τι, 4. 


*! [ Cor. 1, 30. 
psal. cxv. ** Basil. cit. loc. 


δὲ τελειοῦται πᾶσι τοῖς νομοθετηθεῖσιν ὑπὸ τοῦ Χρι- 
στοῦ, ἔργῳ πιστεύουσα, εὐσεθοῦσα, xal τὰς ἐντο)ὰ, 
πράττουσα «τοῦ ἀνακαινίσαντος ἡμᾶς. Ὁ γὰρ yr, 
χατὰ τὴν παράδοσιν τῆς καθολιχῆς Ἐκκλησίας «- 
στεύων, Ἡ χοινωνῶν διὰ τῶν ἁτόπων ἔργων τῷ 
διαθόλῳ, ἄπιστός ἐστιν. 


στι δὲ πάλιν πίστις ἑἈπιζομένων ὑπόστασις, 
πραγμάτων ἔλεγχος οὐ β.επομένων, ἢ ἀδίστακτος 
xaX ἁδιάχριτος ἐἑλπὶς τῶν τε ὑπὸ θεοῦ ἡμῖν ἔπην- 
γελµένων, xai τῆς τῶν αἱτήσεων ἡμῶν ἐπιτυχίας. 
Ἡ μὲν οὖν πρώτη, τῆς ἡμετέρας γνώμης bot ἡ δὲ 
δευτέρα, τῶν χαρισµάτων τοῦ Πνεύματος. 


Ἱστέον δὲ ὅτι διὰ τοῦ βαπτίσματος περιτεμνόμεῦς 
ἅπαν «b. ἀπὸ γενέσεως χάλυµµα, ᾖτοι τὴν ἁμαρτίαν, 
χαὶ Ἰσραηλίται πνευματιχοὶ, χαὶ Θεοῦ λαὸς χρτµα- 
τίζοµεν. 

ΚΕΦΑΛ. ΙΑ’ [IIA']. 
Περὶ σταυροῦ, ἐν dp ἔτι καὶ περὶ πίστεως. 

'0 Aóroc ὁ τοῦ σταυροῦ, τοῖς μὲν ἁπο. λυμέ- 
νοις µωρία éctl, τοῖς δὲ σωζοµένοις ἡμῖν, δύγα- 
[uc θεοῦ ἐστι». 0 μὲν γὰρ αγευματικὸς πάντα 
ἀναχρίνει, Ψυχικὸς δὲ ἄνθρωπος οὗ δέχεται τὰ 
τοῦ Πνεύματος. Μωρία γάρ ἐστι τοῖς μὴ πίστει 
δεχοµένοις, xal τὸ ἀγαθὸν xoi παντοδύναμον τοῦ 
Θεοῦ λογιζοµένοις, ἁλλ' ἀνθρωπίνοις xaX φυσιχοῖς 
λογισμοῖς ἑξερευνῶσι P τὰ Octa ^ πάντα vàp τὰ τοῦ 
θεοῦ ὑπὲρ φύσιν clot, χαὶ λόγον, χαὶ Évvotav. E! 
γάρ τις λογίσηται ὅπως Ex τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι, 
τίνος τε ἕνεχεν παρήγαγεν ὁ θεὸς τὰ πάντα, xai 
φυσικχοῖς λογισμοῖΐς φθάσαι ἐδουλήθη, οὗ χαταλαµ- 
θάνει. Ῥυχιχὴ γάρ ἐστιν ἡ γνῶσις αὕτη xa δαιµο- 
νιώδης. El δέ τις πίστει χειραγωγούμενος, ἀγαθὸν, 
xai παντοδύναµον, xal ἀληθὲς, καὶ σοφὸν, xai ὅ-- 
xatov τὸ Θεῖον λογίσηται, εὑρήσει πάντα λεῖα xal 
ὁμαλὰ, χαὶ ὁδὺν εὐθεῖαν. Ἑχτὸς γὰρ πίστεως ἁδ'- 
νατον σωθῆναι ' πίστει γὰρ πάντα, τά τε ἀνθρώ- 
Tiva, τά τε πνευματιχὰ αννίστανται. Οὔτε γὰρ 
γεωργὸς ἑχτὸς πίστεως τέμνει γῆς αὔλαχα ' oux 
ἔμπορος μιχρῷ ξύλῳ τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν τῷ µαι- 
νομένῳ τῆς θαλάσσης πελάχει παραδίδωσιν ' οὗ Τά, 
pot συνίστανται, οὐχ ἄλλο τι τῶν Ev τῷ Blu. Hist: 
νοοῦμεν ἐχ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι τὰ πάντα τῇ 
τοῦ Θεοῦ δυνάµει παρΏηχθαι * πάντα τά τε θεῖα vel 
τὰ ἀνθρώπινα πἰστει χατορθοῦμεν. Πίστις δέ ἐστιν 
ἀπολυπραγμόνητος συγχατάθεσις. 


Πᾶσα piv οὖν πρᾶξις καὶ θαυµατουργία οὗ 
Χριστοῦ μεγίστη, xal θεία, χαὶ θαυμαστή ' ἀλλὰ 
πάντων ἐστὶ θαυμαστότερον ó τίμιος αὐτοῦ σταυρές. 
Av' οὐδενὸς γὰρ ἑτέρου ὁ θάνᾶτος χατήργηται, ἡ 9e 


5.1 6ος. n, 10. * Hebr. χι, 0. ο Dasil. ia 


VARLE LECTIONES. 


P Codd. fere omnes ἐρευνῶσι. 


1123 


ΡΕ FIDE ORTIIODOXA LIB IV. 


1190 


φροπάτορος ἁμαρτία 4 λέλυται, ὁ ἅδης ἐσχύλενται, Α gnius sit, quam vencranda ipsius crux. Neqne 


ἡ ἀνάστασις δεδώρηται, δύναµις ἡμῖν τοῦ χαταφρο- 
velv τῶν παρόντων xal αὐτοῦ τοῦ θανάτου δέδοται, 
3j πρὸς τὴν ἀρχαίαν µαχαριότητα ἐπάνοδος χατώρ- 
θωται, πύλαι παραδείσου ἠνοίχθησανς, ἡφύσις ἡμῶν 
kx δεξιῶν τοῦ Θεοῦ χεχάθιχε, τέχνα Θεοῦ xal χλη- 
povópot γξγόναµεν, εἰ μὴ διὰ τοῦ σταυροὺῦ τοῦ Ku- 
ρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Διὰ σταυροῦ * γὰρ πάντα 
χατώρθωται' "Οσοι γὰρ ἐδαπτίσθημεν εἰς Χρι- 
σεὺν, φῃσὶν ὁ Απόστολος, εἰς τὸν θάνατον αὐτοῦ 
ἐδαπτίσθημεν * ὅσοι δὲ εἰς Χριστὸν ἐδαπτίσθη- 
per, Χριστὸν ἐγεδυσάμεθα. Χριστὸς δέ ὲστι 8600 
δύναμις καὶ θεοῦ σοφία. Ἰδοὺ ὁ θάνατος τοῦ Xpt- 
στοῦ, fiot à σταυρὺς, τὴν ἑνυπόστατον τοῦ Θεοῦ 
eoglav καὶ δύναμιν ἡμᾶς περιέθαλε. Δύναμις δὲ 


θεοῦ ἐστιν ὁ Λόγος ὁ τοῦ σταυροῦ, f| ὅτι τὸ δυνατὸν D 


τοῦ Θεοῦ, Πτοι fj χατὰ τοῦ θανάτου νίχη, δι’ αὑτοῦ 
ἡμῖν πεφανέρωται, ἡ ὅτι, ὥσπερ τὰ τέσσαρα ἄχρα 
φοῦ σταυροῦ διά τοῦ μέσου κέντρου χρατοῦνται xal 
συσφἰίγγονται *, οὕτως διὰ τῆς τοῦ θεοῦ δυνάµεως, 
«6 τε Uoc xal τὸ βάθος, µηχός τε xal πλάτος, 
fto πᾶσα ὁρατή τε καὶ ἁόρατος Χτίσις συν- 
έχεται. 

Οὗτος ἡμῖν σημεῖον (72) δέδοται ἐπὶ τοῦ μετώπου, 
ὃν τρόπον τῷ Ἱσρᾳ]λ fj περιτομή δι) αὐτοῦ γὰρ οἱ πι- 
ετοὶ τῶν ἀπίστων ἁἀποδιιστάμεθα xat γνωριζόµεθα. 
θὗτος θυρεὸς χαὶ ὅπλον xal τρόπαιον χατὰ τοῦ δια- 
δόλου. Οὗτος σφραχγὶς, ἵνα μὴ θίγῃ ἡμῶν ὁ ὁλοθρεύων, 
ὡς ἡ Γραφή φησιν. Οὗτος τῶν χειµένων ἀνάστασις, 
τῶν ἑστώτων στήριγμα, ἀσθενῶν βαχτηρία, ποιµαι- 
νµένων ῥάδδος, ἐπιστρεφόντων χειραγωγία, προ- 
χοπτόντων τελείωσις, φυχῆς σωτηρία xal σώματος, 
πάντων τῶν χαχῶν ἁποτρόπαιον, πάντων τῶν ἀγα- 
θῶν πρόξενος, ἁμαρτίας ἀναίρεσις, φυτὸν ἀναστά- 
έως, ξύλον ζωῆς αἰωνίου, 


Αὐτὸ μὲν οὖν τὸ τίμιον ξύλον (73) ώς ἀληθῶς 
xa σεδάσµιον, Ev ᾧ ἑαυτὸν εἰς θυσἰαν ὑπὲρ ἡμῶν ὁ 
χριστὸς προσενήνοχεν, ὡς ἁγιασθὲν τῇ ἀφῃ τοῦ 


* Cyrill. Hier. catech. 1, 14. 
Σι [saim.  * Exod. ix, 19. 


26A cnim alia ulla re destructa mors fuit, primi 
parentis peccatum exstinctum, infernus spoliatus, 
resurrectio donata, vis tum praesentia, tum mor- 
tem ipsam contemnendi nobis concessa, reditus ad 
antiquam beatitudinem paratus, paradisi patefacta 
janus, natura nostra ad Dei dexteram collocata, 
nos denique filii Dei atque hzredes facti, nisi per 
crucem Domini nostri Jesu Christi *. Siquidem hzc 
omnia crux praestitit : Quicunque enim, inquit Apo- 


stolus, in Christum baptizuli sumus, in mortem ipsius 


bapiisati sumus *'. Quicungue autem in Christum ba- 
ptixatisumus, Christum induimus 5, Christus porroest 
Dei virtus et sapientia**.En quo pacto Christi mors, 
sive crux subsistenti Dei sapientia nos vestivit. Dei 
autem virtus verbuni crucis dicitur, vel quia Dei 
vis ae potentia, hoc est, victoria adversus mortem, 
per eam nobis manifestata ost; vel quia, sicut qua- 
tuor extrema crucis partes per medium centrum 
inter se coharent et constringuntyur, ita per Dei 
potentiam sublimitas οἱ profunditas, longitudo et 
latitudo, hoc est, omnis tam visibilis quam in- 
visibilis creatura, continetur!. 

Crucis signum fideles inter et infideles discernit. — 
Hec nobis signi loco in fronte data est, baud se- 
cus ac circumcisio Israeli. Per hanc nos fideles ab 
infidelibus distinguimur atque agnoscimur. lec 
clypeus, armatura, af£que tropeum 6st adversus 
diabolum. lizc signaculum est, ne nos extermina- 
tor angelus tangat, ut Beriptura loquitur *. H:ec 
jacentium erectio est, stantium (fulcimentum, in- 
lirmorum baculus, ovium virga, resipiscentium 
adminiculum, proficientium perfectio, anims οἱ 
corporis salus, malorum omnium depulsio, bono- 
rum omuium causa, poccati exsltinctio, resurrectio- 
nis planta, vitze zelern:e lignum. 

Ligni crucis adoratio, ac aliorum que Christus 
contaciu suo sanctificavit, — Hoc itaque pretiosum 
sane ac venerabile lignum, in quo se Christus pro 


" Rom. vi, 9. * Gal. 15, 27. ** 1 Cor. 1», 24. ! Basil. in cap. 


VARLE LECTIONES. 
4 legii 4, Colb. 4 "Aóxp ἆμαρτ, 7 Als. Ἠνοίγησαν. * Cod, S. Ilil. et alii δι αὐτοῦ * sic. Faber per 


ipsam enim, — * Als. χρατεΐσαι xa συσφίγγεται. 


NOTAE. 
(13) Οὗτος ἡμῖν σηµεῖογ. Ilec nobis siqui. loco. p Hierosolymis prostratam ante crucem, quasi penden - 


Apostolica traditio est, inquiunt Tertullianus , 
Basilius, et alii, ut ad singula sua opera crucis si- 
nam Christiani in fronte premant. Loca non af- 
ero, ne actum agam. Profecto crucis signum 
deposuisse, Christianismum pene ejurasse est. 
(75) Αὐτὸ τὸ τίµιον ξύ.ον. Hocitaque, etc. 
Ut gentiles olim, Minutio Felice et Tertulliano te- 
stibus, sic Julianus, apud Cyrillum lib. vi, cont. 
ips., Gbhristianis exprobrabat, τὸ τοῦ σταυροῦ ξύλον 
προσχυνεῖτε, εἰχόνας αὐτοῦ σχιαγραφοῦντες bv τῷ 
μετώπῳ, xaX πρὸ τῶν οἰχημάτων ἐγγράφοντες: Cru- 
cis signum adoratis, ejusque effigies in fronte expri- 
mitis, et ante vestras edes pingitis. Hieronymus in 
Epitaph. Pauie, narrat sanctam lnc feminam 


ΡΑΤΑΡΗ, Gn. XCIV. 


tem Dominum cerneret adorasse ; cullu nempe, quein 
nostri relativum dicunt. Subjungit alia quibus textus 
Datmasceni illustratur. Ingressa sepulcrum, resurre- 
ctionis osculabatur lapidem, quem ab ostio monumenti 
amoverat angelus, et ipsum locum, in quo Dominus 
facuerat, quasi sitiens desideratas aquas, fideli ore 
lambebat. Venerabantur olim Judei Sancia sancto- 
rum (inquit epist. 17), quia ibi erant. Cherubim, et 
propitiadorium, e& arca. Testamenti, manna, virga 
Aaron, et allare aureum : nonne tibi venerabilius 
sepulcrum. videtur ? Et epist. 154, ad Desiderium, 
hoc pronuntiat : Adorasse ubi steterunt Dominipedes, 
pars fidei est, et quasi recentia nativitatis, el crucis 
ac passionis vidisse vestigia. | 


30 


1111 


S. JOANNIS DAMASCENI 


119 


nobis hestiam obtulit, uti sanctissimi corporis at- A ἁγίου σώματύς τε xal αἵματος προσχκυνητέον, i6. 


que sanguinis tactu. sanctifleatum, jure. debet ado- 
rari : elavique item, et lancea, οἱ indumenta, et sa- 
οἱ ejus mansiones, hoc est, prasepoe, specus, sa- 
lutaris Go!gotha, vivificum scpulerum, Sion Eccle- 
siarum arx, ac similia, quemadinodum Dei parens 
David aiebat: Introibimus in tabernacula ejus : ado- 
rabimus in loco, ubi stelerunt pedes ejus ?. Quod au- 
1em bic crucem intelligat, argumento est, id quod 
sequitur : Surge, Domine, in requiem tuam *. Comes 
enim crucis est resurrectio. Nam si eorum quos di- 
liginus, οἱ domus, el leetus, et vestis, chara nobis 
sunt, quanto 965 magis ea qux Dei οἱ Salvatoris 
nostri supt, per quze etiam parta nobis est salus! 

Adorauda crucis figura ul signum Christi. Materia 
crucis non adoranda—Quin figuram quoque preticsze 
ac vivificte crucis adoramus, quamlibet ex alia 
materia constructa sil: non quod materiam cola- 
mus (hoc avertat Deus), sed figuram, velut qua 
Christus desiguatur. Etenim ipse discipulos suos 
premonens: Ταπε, inquit, apparebit signum Filii 
hominis in. celo *, crucem nimirum significans. Ac 
proinde resurrectionis Christi nuntius mulieribus 
dicebat: Jesum quarritis. Nazarenum. crucifixum 8, 
Et Apostolus : Nos. autem. praedicamus | Christum 
cracifixzum *. Multi enim Chiisti el Jesus sunt ; at 
unus duntaxat crucifixus. Non dicit, lancea trans- 
fixum, sed, eracifixum. Quocirca crucis signum 
alorandum nobis est : ubi enim signum fuerit, ibi 


fXoug €", thv λόγχην, τὰ ἐνδύματα, xaX τὸ ἱερὰ αὖ- 
τοῦ σχηνώµατα * ἅτινά clotv d) φάτνη, t5 avia, 
6 Γοργοθᾶς, 6 σωτέριος *, ὁ ζωοποιὸς τάφος, Ti ων 
τῶν Ἐχκλησιῶν ἀχρόπολις, xai τὰ ὅμοια  ὣς φτσ.ν 
ὁ θεοπάτωρ Δαθίδ (14): Εἰσελευσόμεθα elc τὰ σχη- 
γώματα αὑτοῦ, προσχυνήσοµε»ν εἷς τὺν τόπο 
οὗ ἔστησαν οἱ πόδες αὐτοῦ. "Ότι δὲ σταυρὺν λέγει, 
δηλοῖ τὸ ἑπόμενον * Αγάστηθι, Κύριε, elc τὴν ἁλά- 
παυσίν σου. Ἔπεται γὰρ τῷ σταυρῷ 1j ἀνάστατι». 
El γὰρ τῶν ἑρωμένων ποθητὸν, οἶχος, xal χλίνη, 
καὶ περιβόλαιον, πόσῳ μᾶλλον τὰ θεοῦ xai Xwtr. 
pos x, bU ὧν xal σεσώσμεθα;: 


Προσχυνοῦμεν δὲ xal τὸν τύπον τοῦ τιµ/ου χαὶ 
ζωοτοιοῦ σταυροῦ, εἰ καὶ ἐξ ἑτέρας ὕλης |νε]γένηται, 
οὗ τὴν Όλην τιμῶντες (μὴ Υένοιτο), ἀλλὰ τὸν τύτον, 
ὡς Χριστοῦ σύμθδολον. Ἔφη Υὰρ τοῖς ἑαυτοῦ μαῦτ- 
«al; διατιθέµενος:' Τότε φαντήσεται τὸ σημεῖον τοῦ 
ΥἸοῦ τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῷ οὕρανῷ, τὸν σταυρ»ν 
λέγων. A xaY ταῖς γυναιξὶν ἔλεγεν ὁ τῆς ἀναστά- 
σεως ἄγγελος' "Incoor ζητεῖτε τὲν Natupnriv, 
τὸν ἑσταυρωμένον. Καὶ ὁ Απόστολος  Ἡμεῖς δὲ 
α«ηρύσσομε» Χριστὸν ἑσταυρωμιέγον. Πολλοὶ μὲν 
Κριστοὶ xaX ἱησοῖ, ἀλλ εἷς ὁ ἑσταυρωμένος. Οὐχ 
eire, λελογχευµένον, ἀλλ ἑσταυρωμένον. Ἡροσ- 
χυνητέον τοίνυν τὸ σημεῖον τοῦ Χριστοῦ 7. "Eva 
γὰρ ἂν ᾗ τὸ σημεῖον, Excel xal αὐτὸς ἔσται. Trv δὲ 
ὕλην ἐξ fig ὁ τύπος τοῦ σταυροῦ συνίσταται, εἰ xal 


quoque et ipse erit, Ceterum materia ex quà con- c χρυσὸς f] λίθοι εἶεν τἰμιο:, μετὰ τὴν τοῦ τύπο», tl 


$121 figura crucis, destructa forte figura, nequaquam 
adoranda est. Cuncta igitur qui Deo dicata con- 
Secratlaque sunt, ita adoramus, ut cultum illorum 
ad cum referamus. 

Lignum vit? crucis figura. — Lignum vite, quod 
a Deo in. paradiso cousitum est, venerand: crucis 
figuram gessit. Quia enim per lignum morti ad- 
Mus patucrat 5, decebat ut per lignum quoque vita 
et resurrectio donaretur. Primus Jacob adorans 
fastigium virg: Joseph*, crucem designavit : can- 
cellatisque manibus benedicens filios '?, crucis 
imaginem perquam aperte delincavit. ldem etiam 


* Psal. cxxxit, 7. * ibid. 8..." Matth, xxiv, 0. 
* Gen. xvvit, 31 sec. ΣΧ. Hebr. xi, 21. 


* Marc. xvi, 6. 
'* Gen. xLviu, 14. 


τύχοι, διάλυσιν, ob. προσχυνητέον. Πάντα τοίνυν -ὰ 
θεῷ ἀναχείμενα προσχνυνοῦμεν, αὐτῷ τὸ σέδας προΣ- 
άγοντε-. 


Τοῦτον τὸν τίμιον σταυρὸν προετύπωσε τὸ ξύλην 
τῆς ζωῆς, τὸ Ev τῷ παραδείσῳ ὑπὸ Θεοῦ πεφυτευ- 
µένον. Ἐπειδὴ γὰρ διὰ ξύλου ὁ θάνατος, ἔδει 0:3 
ξύλου δωρηθηναι τὴν ζωὴν xal τὴν ἁνάστασιν. 
Ἰαχὼδ πρῶτος προσχυνἠσας τὸ ἄχρον τῆς ῥᾷδδω 
"woo. τὸν σταυρὸν εἰχόνισε, χαὶ ἐντλλαγμένσις 
ταῖς χερσὶ τοὺς υἱοὺς αὐτοῦ εὐλογήσας, τὸ στμεῖον 
τοῦ σταυροῦ διέγραψε σαφέστατα *. ᾿Ράέδος Mo- 


* | Cor. 1, 295. " Gen. u et i 


VARLE LECTIONES. 


v Cod. S. [lil. ex recognitione ὁμοίως χαὶ τούς. 


Y Edita οἱ cod. S. Tlil, aliique non pauci 6 etz»- 


ρός, Faber | Golgotha, cruz, contra auctoris mentem, qui modo crucem adorandam ostenderat, * Multi 


codd. σταυρός, et edita librariorum errore, qui pro - 
locum restituo post recognitorem cod. S. Hil. et ex 


»ἐνηλλαγμέναις ταῖς χεροὶ τοὺς υἱοὺς Ἰωσὴφ εὐλογῇσας «b σημεῖον τοῦ αταυ pou διαγρά- 


τὸ ἄκρον τῆς ῥά 
φει σαφέστατα. 


epe , legerant ap;. 
egi 


Y Edit. Bas. σταυροῦ. * Hunc 
o 2436. Edita el alii codd. Ἰαχκὼθ προσχυνίσας 


NOTAE. . 
(74) 'O θεοπάτωρ Δαθίδ.  Deiparens David. Pri- D tis, quamlibet in titulo addatur ἐῤῥέθη δὲ pA 


mus qui Davidem θεοπάτορα, dixerit, oceurrit 
Dionysiaster, epist. 8, ait, mansuetudine Da- 
vilem hoc esse consecutum, ut Dei amicitia di- 
Wuus fieret : Tí δὲ τὸν θεοπάτορα Aa615 ἐποίει θεο- 
e; χαὶ γὰρ ἁγαθὸν ὄντα, cic. Omnes. norunt 
Airysostomi non esse. ουν De pseudoprophc- 


lov- 
τος αύτου ἑκδημεῖν ἀπὸ τοῦ σώματος * Pronimtista 
[uit paulo antequam. e eita migraret, Nam praster 
diclionem, qui& Chrysostomica non est, Nestorii 
meminit, inro et Dionysiastri ipsius, quem, sequio- 
rum sseculornm more, 4evcecvov τοῦ οὗρανοῦ, τοίπ- 
crem calli appellat. 


1153 


ΡΕ FIDE ORTHODOXA LID IV. 


1134 


σαϊκὴ. σταυροτύπως thv θάλασσαν πλήξασα, xai A indicarunt!', tum virga Mosaica, qua veluti cruce 


αώσασα μὲν τὸν Ἰσραὴἡλ, Φαραὼ δὲ βυθίσασα 'χεῖρες 
σταυροειδῶς ἐχτεινόμεναι, xal τὸν ᾽Αμαλὶκ τροπού- 
µεναι’ ξύλῳ τὸ πικρ)ν ὕδωρ γλυχαινόμενον, xat 
πέτρα ῥηγνυμένη xal προχέουσα νάµατα ΄ ῥάθδος 
τῷ ᾽Ααρὼν τὸ τῆς ἱεραρχίας ἀξίωμα χρηµατίφουσα ? 
δις ἐπὶ ξύλου θριαµθευόµενος, ὡς νενέχρωται, τοῦ 
ξύλου τοὺς vexpby ὁρῶντας τὸν ἐχθρὸν διασώζοντος 
τοὺς πιστεύοντας, ὡς Χριστὺς ἓν σαρχὶ ἁμαρτίας 
ἁμαρτίαν οὐχ εἰδυίᾳ  προσῄλωται. Μωῦσῆς ὁ µέ- 
γας, "Ογεσθε, βοῶν (75), τὴν ζωὴν ὑμῶν ἐπὶ 
£ólov καρεµαμένη» ἀπέναντι τῶν ἐφθαλμῶν 
ὑμῶν, 'Hsatag^ "OAqwv τὴ» ἡμέραν» διετέτασα 
τὰς χε]ράς µου πρὸς Aaóv ἀπειθοῦγτα καὶ ἀἁντι- 
JAéyorra. Οἱ τοῦτο ὁ προσχυνοῦντες, τῆς µερίδος 
τύχοιµεν Χριστοῦ τοῦ ἑσταυρωμένον. ᾽Αμήν. 


ΚΕΦΑΛ. IB' [ΠΕ]. 
Περὶ τοῦ προσχυγεἴν a(óc ἀγατο.άς. 

Οὐχ ἁπλῶς, οὐδ' ὡς ἔτυχε, χατὰ ἀνατολὰς προσ- 
χυνοῦμεν. 'AAX ἐπειδὴ ἐξ ὁρατῆς τε χαὶ ἀοράτου, 
fiot νοητης xat αἰσθητῆς συντεθείµεθα φύσεως, 
διπλην xai τὴν προσκύνησιν τῷ Δημιουργῷ προσ- 
άγοµεν ᾽ ὥσπερ χαὶ τῷ νῷ Φάλλοµεν xal τοῖς σωµα- 
τιχοῖς χείλεσι, xat βαπτιζόμεθα ὕδατί τε χαὶ Πνεύ- 
past, xal διπλῶς τῷ Κυρίῳ ἑνούμεθα, τῶν µυστη- 
ρίων µετέχοντες, xal τῆς τοῦ Πνεύματος χάριτο». 


Ἐπεὶ τοίνυν (76) ὁ Θεὸς φῶς ἐστι νοητὸν, xoY 
ἡλιος δικαιοσύνης, χαὶ ᾽Ανατολὴ ἐν ταῖς Γραφαῖς ὠνό- 
µατται ὁΧριστὸς, ἀναθετέον αὐτῷ τὴν ἀνατολὴν εἰς 
προσχύνησιν. Πᾶν γὰρ καλὸν τῷ θεῷ ἀναθετέον, ἐξ οὗ 
&dy ἀγαθὸν ἀγαθωνεται. Φησὶ δὲ xal ὁ θεῖος Δαθίδ - 
Al βασιαεῖαι τῆς γῆς, ἄσατα τῷ θεῷ, γά.ϊατε 
τῷ Κυρίῳ, τῷ ἐπιέεθηκότι ἐπὶ τὺν obparór τοῦ 
οὗρανοῦ κατὰ ávacoAác. "Ext δὲ xal φησιν ἡ 


Auct. Quizest. ad. Antioch. q. 65. 
'5 Exod. xvii, 6. !'*? Num. xvii, 8et 9, 
1,5. *! Malach. tv, 2. 


! Exod. xiv, 10 seqq. 
7 Num. xxi, 9. 
13 Zach. 11, 8 ; Luc. 1, 78. 


percussum est mare, ct quz Israeli salutem fer.n«, 
Pharaonem aquis mersit!*, tum manus in crucis for- 
mam expansa, atque Amalecitas in fugam verten- 
tes !? : aqua item amara ligno edulcata !*, rupcs- 
que virge ope dirupta latices fundens '* : virga 
Aaroni sacerdotii dignitatem propter divinum rc- 
sponsum sancieus '* : erectus tropzi more in ligno 
serpens, veluti mortuus 17, ligno salutem iis affe- 
rente, qui cum fide niortuum hostem cernerent ; 
sicut Christus, in carne peccati nescia, ligno confi- 
xus fuit. Magnus Moyses inclamat : Videbitis vitam 
vestram in ligno pendentem ob oculos vestros 18. 15aias 
jtem : Tota die expandi manus meas ad populum 
non credentem et. contradicentem ?. Nos qui crucem 


B adoramus, ad Christi, qui cruci affixus est, parti- 


cipationem utinam perveniamus. Amen. 
CAP. XII. 
De adoratione ad orientem. 

Cur Ecclesia ad orientem ezteriusque adoret, Tra- 
ditio non scripta. — Non temere, nec sine causa, 
ad orientem conversi adoramus. Nam, quia ex vi- 
sibili simul et invisibili natura, hoc est spirituali 
et sensibili constamus, 266 «duplicem quoque 
adorationem Creatori adhibemus, quemadmodum 
et mente, corporisque labiis canimus, necnon aqua 
simul οἱ spiritu baptizamur ; duplicique modo Do- 
mino copulainur, dum sacramenta, οἱ dum Spiritus 
graliam percipimus. 

Quoniam igitur Deus spirituale lumen est **, ac 
Christus sol justitize*!* et Oriens ** ineacris Litteris 
appellatur ; idcirco pars illa, qua sol oritur, ipsi ado- 


rationis ergo assignanda est. Etsiquidein id omne 


quod bonum fuerit conseerare par est, a quo quid- 
quid bonum cst, bonum efficitur. Quin divinus quo- 
que David his verbis utitur : Πεσπα terre, cantate 
Deo, psallite Domino, qui ascendit super colum colli ad 


'3 Exod. xvii, 11. 


' Exod. xv, 95. 
19 Deut. xxvut, 66. 


'* Jsa. Lxv, 2. *^ 1 Joan. 


VARI/E. LECTIONES. 


* Edit. χρηματίσει. 5. Muiti codd. εἰδώς. Vetus interpr. ton cognoscens. ο Quidam τοῦτον, alii. τούτῳ. 
NOTE. 


(15) "0ψεσθε, βοῶν. Videbitis vitam vestram, ctc. D non alter ille auctor, qui Justini martyris nomine 


Hunc Deuteronomii locum Judzisobjectant Patres, 
ac si Christus quem affixerunt cruci, vite pendentis 
nomine significetur. Coteris przivisse lrenzeum 
puto, lib. v, c. 18, ubi ait : Caro factum est (Ver- 
bum) et pependit super lignum, ut universa in semet- 
ipsum recapitularet , quemadmodum Moyses Ίος 
ipsum manifestavit in populo : « Et erit viia tua pen- 


dens anle oculos (uos, el non credes vitg tuae.» (Quia, 


igitur ποπ receperunt. illum, mon receperunt illan 
vilam. Scripture sensus est, Judzos patria extor- 
τος factos, perpetuo pavori obnoxios fore. 

US) "Eael τοίνυν. Quoniam igitur Deus, etc. Alte- 
yahzctraditio est, qham ab apostoli acceptam re- 
fert Basil. lib. De Spiritu sancto c, ΣΤ, ut ad ofien- 
tem versi Christiani Deum adorent : eamque tem- 
plorum situs signilicat. De hoc ritu disputat Atha- 
nasius Junior in rcsp. ad «quast. 57 Antiochi, nec- 


prodiit,quzst. 108. Alcuinus, lib. n DeTrin. cap. 5 : 
Cum ad oratiunem stamus, inquit, ad orientem conver- 
tius nos. Quem etiam morem Walafridus Strabo 
magis approbat, lib. Derebus eccles. cap. 4, ut 110- 
norius Augustodunensis in. Gemma anime, cap. 95 
De antiq. ritib. Miss., qui tamen variis exemplis 
ostendit illos non errasse qui (lemplis, vel noviter 
Deo consiructis, vel ab idolorum squalore mundatis, 
propter aliquam locorum opportunitatem in. diversas 
plagas altaria statwerunt : quia non. est. locus ubi 
non sit Deus. Quinimo Leo M. serm. deNativ. uon 
sine stomacho notat superstitionem eorum, qui in 
basilica beati Pelri superatis gradibus quibus a 
suggestum are superioris ascendil'ur, converso corpore 
ad nascentem | solem se reflezermni, etc... Atqui hos 
fuisse Manich:eos ex. aliis ejus sermonibus conjici 
potest. 


1135 


$. JOANNIS DAMASCENI 


1136 


vrientem 12. €criptura. dicit : Plantaverat Deus pa- A Γραφή: Ἐφύτευσε» ὁ θεὺς παράδεισον ἐν Εδέμ 


radisum in Eden ad orientem ; in quo posuit homi- 
nem, quem formavcrat** ; eumque violato precepto 
expulit, aique e regione paradisi voluptatis habitare 
fecit **, hoc est, ad occasum. Quo fit ut, veteris pa- 
trix desiderio, deflxis ad cam oculis, Deum adore- 
mus. Sed et Moysis tabernaculum ad orientem velum 
habebat οἱ propitiatorium?** : tribus quoque Juda, 
ul przestantior c:zeteris, ad ortum solis castrametaba- 
tur 31. In celeberrimo illo Salomonis templo porta 
Domini ad orientem sita erat. Quinimo Dominus, 
cum in cruce penderet, verso ad occasum vultu 
erat; eaque de causa ita adoramus, ut in eum 
oculos intendamus. Rursus cum in coelum recipe- 
retur, versus orientem ferebatur, sicque a discipu- 
lis adoratus fuit, atque ita venturus est, sicut eum 
in coelum euntem conspexerunt *?. Quemadmodum 
ipse quoque Dominus dixit : Sicut. fulgur exit ab 
oriente, el paret usque in. occidentem, ita erit ct ad- 
ventus. Filii hominis **. Quocirca, quia ejus adven- 
tum exspectamus, ad "orientem adoramus. Est au- 
tem apostolorum hzc traditio, in sacras Litteras 
minime relata. Complura enim illi nobis tradide- 
runt, quie scriptis consignata non fuere 19. 
CAP. XIII. 
De sacrosanciis et immaculatis Domini mysteriis. 


Ilunane salutis economia. — Deus ** qul bonus, 
qui undequaque bonus, qui plusquam bonus, imo 
qui totus bonitas est, propter eximias bonitatis sua 


divitias, minime passus est, se solum esse bonum, € 


Suamve maturam, cujus nulla res particeps esset, 
verum et eam ob causam primum intelligentes 
cclestesque virtutes, 967 tum deinde mundum 
hunc qui sub aspectum et sensum cadit, postremo 
ex intelligente sensibilique substantia hominem 
creavit. Ac res quidem omnes quas condidit, qua- 
tenus sunt, bonitatem ipsius participant, cum ipse 
universis esse sit, quoniam im ipso sunt omnia ?*, 
non solum quia ex nibilo ea ipse produxit, verum 
ob id etiam quod ejus actio res a se conditas tue- 
tur et conservat ; uberius autem animantia. Nam 

3 Psal. xxvn, 33. 


*? Matth. xxiv, 97. 
noi. 5? Rom. xi, 96. 


κατὰ dvatoAác* ἔνθα τὸν ἄνθρωπον, ὃν ἕπλα- 
σεν, ἔθετο" ὃν παραθάντα ἑξώρισεν, ἀπέναντί τε 
τοῦ παραδείσου τῆς τρυφῆς καϊφκισεν 3, ix 
δυσμῶν δηλαδή. Τὴν οὖν ἀρχαίαν πατρίδα ἔπιζη- 
τοῦντες, xal πρὸς αὐτὴν ἀτενίζοντες, τῷ Θεῷ mpos- 
χυνοῦμεν. Καὶ fj σκηνὴ (77) δὲ ἡ Μωσαϊκὴ χατὰ 
ἀνατολὰς εἶχε tb χαταπέτασµα, χαὶ ἱλαστήριον. Καὶ 
3j quA τοῦ Ἰούδα, ὡς τιµιωτέρα, ἐξ ἀνατολῶν παρ- 
ενέδαλε. Καὶ ἓν τῷ περιωνύμῳ δὲ τοῦ Σολομῶντος 
vatp 1; τοῦ Κυρίου πύλη χατὰ ἀνατολὰς διέχειτο, 
Αλλά μὴν xa ὁ Κύριος σταυρούµενος ἐπὶ δυσμὰς 
ἑώρα, καὶ οὕτω προσχυνοῦμεν, πρὸς αὐτὸν ἁτενί- 
ζοντες. Καὶ ἀναλαμθανόμενος, πρὸς ἀνατολὰς ἀνεςέ- 
ρετο, xa οὕτως αὐτῷ οἱ ἁπόστολοι προσεχύντσαν, 


B xai οὕτως ἑἐλεύσεται, ὃν τρόπον ἐθεάσαντο αὐτὸν 


πορευόµενον tl; τὸν οὗρανόν * ὡς αὐτὸς ὁ Κύριος 
ἔφησεν ** "Ωσπερ ἡ ἀστραπὴ ἐξέρχεται ἆπὸ ára- 
tolo, xal Φαίνεται ἵ ἕως δυσμῶν, οὕτως ἔσται 
xal ἡ παρουσία τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπον. Λὐτὸν 
οὖν ἐχδεχόµενοι, ἐπὶ ἀνατολὰς προσχυνοῦμεν.΄Άγρα- 
φος δέ ἐστιν [d| παράδοσις αὕτη τῶν ἁποστόλων, 
Πολλὰ γὰρ ἀγράφως ἡμῖν παρέδωχαν. 


ΚΕΦΑΛ.ΙΓ’ [πο]. 


Περὶ τῶν ἁγίων καὶ ἀχράγτων τοῦ Κυρίου µυ- 
στηρίω» 8. 


Αγαῦθὸς, καὶ πανάἀάγαθος, xal ὑπεράγαθος θὲεὸ», 
ὁ ὅλος ὧν ἀγαθότης, διὰ τὸν ὑπερθάλλοντα πλοῦτον 
τῆς αὑτοῦ ἀγαθότητος, οὐχ Ἰνέσχετο µόνον εἶναι 
τὸ ἀγαθὸν, τοι τὴν ἑαυτοῦ φύσιν, ὑπὸ μηδενὸς 
µετεχόμµενον, ἀλλὰ xal τούτου χάρ.ν ἐποίησε, πρῶ- 
τον μὲν τὰς νοερὰς χαὶ οὑρανίους δυνάµεις * εἶτα τὸν 
ὁρατὸν xal αἰσθητὸν χόσμον ' εἶτα Ex ναεροῦ xal 
αἰσθητοῦ τὸν ἄνθρωπον ' πάντα μὲν οὖν τὰ ὑπ αὐ- 
τοῦ γενόµενα χοινωνοῦσι τῆς αὐτοῦ ἀγαθότητος χατὰ 
τὸ εἶναι. Αὐτὸς Υάρ ἐστι τοῖς πᾶσι τὸ εἶναι, ἐπειδὴ 
ἐν αὑτῷ εἰσι τὰ ὄντα, οὐ µόνον ὅτι αὐτὸς Ex «o3 μὴ 
ὄντος εἰς τὸ εἶναι αὐτὰ παρήγαγεν, ἀλλ᾽ ὅτι ἡ αὐτοῦ 
ἐνέργεια τὰ ὑπ αὑτοῦ γενόµενα συντηρεῖ xaX συν- 
έχει" ἐκ περισσοῦ δὲ τὰ ζῶα ' χατά τε γὰρ «b εἶναι, 
καὶ χατὰ τὸ ζωῆς µετέχειν, χοινωνοῦσι τοῦ ἀγαθοῦ. 


** Gen. 1, 8. *' Gen. in, 20. ** Levit. xvi, 14. * Num. n, 3. ** Act. n, 1, 
" Dasil. De Spiritu sancto, cap, 91. 3 Greg. Naz. orat. 42; Dion. cap. 5 De dir. 


VARLE LECTIONES. 


d Reg. 1 ὃν παραδάντα, τῆς τρυφῆς ἑνώρισεν. Alii multi ὃν παραδάντα, τοῦ παραδείσου τῆς τρυφῆς 


ἐξώρισεν, ἀπέναντί τε τοῦ παραδείσου χατῴχκισεν. 


ο Addunt. multi codices φασὶν οἱ ἅγιοι ἄγγελο: r.p; 


τοὺς ἀποστόλους. Sic vetus interpr. dixerunt angeli ad apostolos : Ut ipse Dominus, etc. ; 


dixere ad apostolos, et ut ipse 


| Faber : Ut "kn 
ominus, etc. f Codd. multi φθάνει, sic. vetus interpr. occupat. F 


prevenit. €8 Hoc caput seorsim exstat in multis mss. ut editum est a Guill. Morellio post Liturgiss 


Gr:ecas, cum hoc titulo : "Oct ὁ ἱερουργού 
ἀλλ absb ἐχεῖνο ἁληθῶς τὸ ἴδιον σῶμα τοῦ 


ενος ἄρτος xol olvoz, οὐχ ἔστι τύπος τοῦ Κυριαχοῦ σώματος, 
υρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ * Quod panis et vimum εοπεειτείς, 


non sunt figura Dominici corporis, sed ipsummet vere proprium corpus Domini nostri Jesu Christi. 
NOTE. 
(77) Καὶ ἡ σκηνή. Sed οἱ tabernaculum. Quia D cortum est propitiatorli et arce locum quem Φορείς 


Levit. xvi, 14, legitur pontificem in die expiatio- 
nuw debuisse de sanguine vituli aspergere digito 
septies contra propitiatorium ad orientem, existi- 
mavit Noster velum propitiatoriumque in orientali 
parte tabernaculi vel. templi posita fuisse. Verum 


-— —— — "— - ——— —— 


sanclorum vocabant, situm fuisse ad occidesialen 
plagam. Sed pontifex, gyrando circa propitiatorium, 
in media parte consistebat, ubi verso ad propi- 
tiatorium et ad orientem vultu, de sanguine digito 
aspergebat. 


1137 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV: 


1138 


Τὰ δὲ λογιχὰ, καὶ χατὰ τὰ προειρηµένα μὲν, οὐ μὴν A bonum cuim eis communicat, tum quatenus sunt, 


ἀλλὰ χατὰ τὸ λογιχὸν, xat ταῦτα μᾶλλον * οἰχειότερα 


γάρ πώς εἶσι πρὸς αὐτὸν, εἰ xol πάντως οὗτος 
ὑπέρχειται ἀσυγχρίτως. 


tum quatenue vitam acceperunt, Át vero quz ra- 
tione utuntur, tum ob ea qua modo diximus, tum 
ob rationem etiam qua pollent, boni participa- 


tione copiosius fruuntur. Árctiori etenim quodammodo necessitudine cum eo cunjuncta sunt : tam - 
etsi alíoqui ille incomparabili sublimitate omnia superet. 


Ὅ μέντοι ἄνθρωπος, λογικὸς καὶ αὐτεξούσιος 
γενόμενος, ἑξουσίαν εἴληφεν ἁδιαλείπτως διὰ τῆς 
οἰχείας προαιρέσεως ἐνοῦσθαι τῷ θεῷ, «t γε διαµένῃ 
ἐν τῷ ἀγαθῷ, τουτέστι τῇ τοῦ Κτίταντος ὑπαχοῇ. 
Ἐπειδὴ τοίνυν ἓν παραθάσει τῆς τοῦ πεποιηκότος 
αὑτὸν ἐντολῆς Yéyove, xai θανάτῳ καὶ φθορᾷ ὑπο- 
πέκτωκεν, ὁ Ποιητὴς καὶ Δημιουργὸς τοῦ γένους 
ἡμῶν διὰ σπλάγχνα ἑλέους αὐτοῦ ὠμοιώθη ἡμῖν, 
χατὰ πάντα Ὑενόμενος ἄνθρωπος χωρὶς ἁμαρτίας, 
xai ἠνώθη τῇ ἡμετέρᾳ φύσει. Ἐπειδὴ γὰρ µετέδω- 
x£v ἡμῖν τῆς ἰδίας ἐἰχόνος, xaX τοῦ ἰδίου πνεύματος, 
xal οὖκ ἐφνλάξαμεν, µεταλαμθάνει αὐτὸς τῆς πτω- 
χᾶς xal ἀσθενοῦς ἡμῶν φύσεως, ἵνα ἡμᾶς χαθάρῃ, 
xat ἀφθαρτίσῃ, xat μετόχους πάλιν τῆς αὑτοῦ χατα- 
στήσῃ θεότητος. 

Ἔδει δὲ μὴ µόνον τὴν ἀπαρχὴν τῆς ἡμετέρας φύ- 
σεως Ev μετοχῇ γενέσθαι τοῦ χρείττονος, ἀλλὰ xal 
ςάντα τὸν βονλόμενον ἄνθρωπον, xat δευτέραν γἐν- 
γησιν γεννηθῆναι, χαὶ εραφῆναι τροφὴν ξένην, καὶ 
τῇ Υεννήσει πρόσφορον, καὶ οὕτω φθάσαι τὸ µέτρον 
τῆς τελειότητος. Διὰ μὲν οὖν τῆς αὐτοῦ γεννήσεως 
Ἶτοι φαρχώσεως, xal τοῦ βαπτίσματος, xal τοῦ má- 
ἔονς, xal τῆς ἀναστάσεως, ἠλευθέρωσε τὴν φύσιν 


τῆς ἁμαρτίας τοῦ προπάτορος, τοῦ θανάτου xal τῆς C 


φθορᾶς, xai τῆς ἁναστάσεως ἀπαρχὴ Yvéyove, xal 
(v xal τύπον ἑαυτὸν καὶ ὑπογραμμὸν τέθειχεν͵ 
(v xai ἡμεῖς τοῖς αὐτοῦ ἀγχολουθήσαντες ἴχνεσι, 
Ἱεώμεθα θέσει, ὅπερ αὗτός ἐστι φύσει, υἱοὶ καὶ 
χληρονόμοι θεοῦ, xaX αὑτοῦ συγχληρονόµοι hb * ἔδω- 
χεν οὖν ἡμῖν, ὡς ἔφην, γέννησιν δευτέραν, ἵν ὥσπερ 
Ἱεννηθέντες ἐκ τοῦ ᾿ΛΑδὰμ, ὡμοιώθημεν αὐτῷ, κλη- 
ῥουμήσαντες τὴν χατάραν χαὶ τὴν φθορὰν, οὕτω 
καὶ ἐξ αὐτοῦ Τεννηθέντες, ὁμοιωθῶμεν αὐτῷ, xal 
χληρονοµήσωμεν i. τήν τε ἀφθαρσίαν, καὶ τὴν εὖλο- 
Τίαν, καὶ τὴν δόξαν αὑτοῦ 


Atqui homo ratione liberaque voluntate przdi- 
tus cum esset, hanc acceperat potestatem, ut per 
suam electionem indesinenter cum Deo conjunge- 
retur, siquidem in bono, hoc est in obedientia 
Creatoris perstitisset. Quoniam vero Crcatoris sui 
violato pracepto, morti et corruptioni obnoxius 
fuit, idcirco generis nostri Productor et Opifex, 
ob imisericordiz sux viscera, assimilatus est nobis, 


p homo factus sine peccato, nostrzque nature uni- 


tus fuit 23, Nam, quia imaginem ipsius, et spiri- 
tum qucin nobis dederat, minime servavimus, ipse 
cuim paupere infiraque nature nostra cominer- 
cium iniit, quo nos expiaret, atque ad iucoerruptio- 
nis statum translatos, sux rursum divinitatis red- 
deret participes. 

[ncarnationis vis in reliquis a. Ghrislo homini- 
bus. — Oportebat enim ut non solum generis no- 
stri prünitiz, sed et quisquis hominum vellet, in 
illius summi boni participationem veniens denuo 
Rasceretur, noveque subinde cibo, qui hujusmodi 
Bativitati consentaneus esset, enutritus, perfectio- 
nis modum attingeret. Quamobrem per suam pati- 
vitatem, sive incarnationem, besptismum item, 
passionem, et resurrectionem, humanum genus a 
primi parentis peccato, morte quoque ac corru- 
ptione liberavit; resurrectionisque factus primi- 
tixz, seipsum viam normamque εἰ exemplar con- 
stituit, ut nos quoque vestigiis ejus adherentes, 
quod ipse natura est, hoc adoptione essemus, lilii 
nimirum, et hzredes Dei, ipsiusque cohseredes **, 
Nobis itaque secundam, ut dixi, nativitatem dedit; 
ut quemadinodum) ex Adamo procreati, similitu- 
dinem ejus contraximus, maledictionemque, et 
corruptionem hereditarie veluti jure nacti sumus: 
sic ex ipso geniti, similes ei efliciamur, atque im- 
mortalitatis ipsius, benediclionisque, ac gloriz 
b:ereditatem consequamur. 


—CEmubh δὲ πνευματικός ἐστιν οὗτος { 6 'Abàg, p — Nativitas per Christum, cibusque duplex. Eucha- 


ἴδει χαὶ τὴν γέννησ.ν πνευματιχὴν εἶναι, ὁμοίως χα) 
τὴν βρῶσιν. ἀλλ᾽ ἐπειδὴ διπλοῖ τινές ἐσμεν χαὶ σύν- 
θετοι, δεῖ xal τὴν γέννησιν διπλῆν εἶναι, ὁμοίως xat 
εὖν βρῶσιν σύνθετον. Ἡ μὲν οὖν γέννησις ἡμῖν 5c 
ὕδατος χαὶ Πνεύματος δέδοται. φημὶ δὲ τοῦ ἁγίου 
βακτίσµατος * fj δὲ βρῶσις αὐτὸς ὁ ἄρτος τῆς ζωῆς, 
ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς, ὁ ix τοῦ οὗρανου 
χαταθάς. Μέλλων γὰρ τὸν ἐχούσιον ὑπὲρ ἡμῶν χατα- 


95 μοῦς. n, 17. ^ Rom. νε, 17. 


ristig institutio. Vetus Pascha comedu Christus. — 
Ceterum quoniam hic Adam spiritualis est, par 
erat, ut tum nativitas spiritualis esset, tum pari- 
ter alimonia. Verum quia duplicis natura: suus, 
et cemposiU, duplicem quoque nativitatem, at- 
que item compositum cibum esse oportebat. Quo- 
circa 98S nativitas quidem mobis per aquam et 
Spiritum, hoc est, per sanctum baptisma data 


VARIA LECTIONES. 


b ῃ, 9000 φύσει xai κληρονόμοι τῆς αὐτοῦ γενώμεθα χάριτος, καὶ αὐτοῦ υἱοὶ, xal sur /igpovégeos 
! Regii quidam κλτρονομήσαντεο. Sic vetus iuterpr. ha'reditantes. 


quitur, u! in multis aliis 


Hin cod. S. Hil. deest. οὗτος. Se- 


1139 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1140 


est 35: cibus autem, ipse est panis vitze, Dominus A δέχεσθαι θάνατον, ἐν τῇ νυχτὶ, ἓν ᾗ ἑαυτὸν παρεδί- 


noster Jesus Christus, qui de ccelo descendit 5. 
Nam eum voluntariam mortem nostri causa sus- 
cepturus esset, ea nocte qua seipsum tradebat, 
testamentum novum sanctis suis discipulis et apo- 
stolis, atque per eos universis qui in ipsum cre- 
derent, cendidit. Itaque in sanctse et illustris Sion 
cc*naculo, cum velus Pascha eum discipulis suis 
manducasset, testamento veteri expleto, discipu- 
lorum pedes lavit *'; hoc suo utique facto sym- 
bolum praebens sancti baptismatis : tum deinde 
frangens panem, porrexit eis, dicens: Accipite et 
comedite, hoc est corpus meum, quod pro vobis 
frangitur in remissionem peccatorum 35. Simili quo- 
que modo calieem vino et aqua temperatum ac- 
cipiens, impertivit eis, dicens : Dibite ex lioc om- 
nes : hicest sanguis meus novi lestamenti, qui pro 
vobis effunditur in remissionem peccatorum ; hoec 
facite in meam commemorationem. Quotiescunque 
enim manducatis panem hunc, εἰ calicem bibitis, 
mor:em Domini annuntiatis, et resurreclionem ejus 
confitemini, donec veniat 3. 

Asserta | Evucharistie veritas. Verborum Domini 
els in. Eucharistia. Spiritus sancti. virtutis, quod et 
pane fial caro Christi. — Quamobrem si sermo Dei 
vivus est et efficax *5; et. omnia qu&cunque voluit 
Dominus fecit*' ; si dixit : Fiat luz, facta fuit : Fiat 
irmamentum, εἰ [actum est  , si. verbo Doniini 
ecli firmati sunt et. spiritu oris ejus omnis virlus 


bou, διαθῄχην χαινὴν διέθετο τοῖς ἁγίοις αὑτοῦ µα- 
θηταῖς xaX ἁποστόλοις, χαὶ δι’ αὐτῶν πᾶσι τοῖς εἲς 
αὑτὸν πιστεύουσιν. Ἐν τῷ ὑπερῴῳ τοΐνυν τῆς ἁγίας 
καὶ ἑνδόξου Σιὼν, τὸ παλαιὸν Πάσχα (78) μετὰ τῶν 
μαθητῶν αὐτοῦ φαγὼν, xaY πληρώσας τὴν παλαιὰν 
διαθήχην. νίπτει τῶν μαθητῶν τοὺς πόδας, σύμθολον 
τοῦ ἁγίου βαπτίσματος παρεχόµενος. Elsa χλάσας 
ἄρτον, ἔπεδίδου αὐτοῖς λέγων Λάδετε, φάγετε, 
τοῦτό μού ἐστι τὸ σῶμα, τὸ ὑπὲρ ὑμῶν κ.λώμενον 
εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν. Ομοίως δὲ λαδὼν, χαὶ τὸ 
ποτῄήριον ἓξ οἵνου χαὶ ὕδατος, µετέδωχεν αὐτοῖς λέ- 
γων  Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες ' τοῦτό μού ἐστι τὸ 
αἷμα, τὸ τῆς xao ῆς διαθήκης, τὸ ὑπὲρ ὑμῶν ἐκ- 
χυγόµεγον, εἰς ἄφεσι' ἁμαρτιῶν. τοῦτο ποιαῖτε 
elc τὴν ἐμὴν ἀν άμνησι. Ὁσόάκις γὰρ ἂν ἐσθίητε 
τὸν ἄρτον τοῦτον, καὶ τὸ ποτήριον τοῦτο πίνητε, 
τὸν θάνατον τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου κατατγέ]- 
Aere, καὶ τὴν ἀνάστασι' αὐτοῦ ὁμο.ξογεῖτε, ἕως 
ἂν δ.10ῃ. 


El τοίνυν ὁ Aóyoc τοῦ Θεοῦ (ov ἐστι, καὶ &vep- 
Tc, καὶ πάντα ὅσα ἠθέ.ησεν d Κύριος, ἐποίησεν 
εἰ εἶπε. Γενηθήτω φῶς, καὶ ἐγένετο. Γενηθήτω 
στερέωμα, καὶ éyéreco* εἰ τῷ «Ἰόγῳ Κυρίου οἱ 
οὐραν οἱ ἑστερεώθησα», καὶ τῷ πνεὐματιτοῦ στό- 
µατος αὐτοῦ πᾶσα ἡ δύναμις αὐτῶν » εἰ ὁ οὖρα- 
woe, xai dj yr, ὕδωρ τε xai πῦρ, καὶ &hp, xai τὰς 


eorum "* : si ecelum et terra, aqua et ignis el aer, C ὁ χόσµος αὐτῶν τῷ λόγῳ τοῦ Κυρίου συνετελέσθη- 


omnisque eorum ornatus verbo Domini perfecta 
Sunt; quin et nobilissimum hoc animal, quod 
homo nuncupatur : si denique ipse Deus Verbum 
pro sua voluntate homo factus est, atque ex san- 
ctz semperque Virginis purissimis et intaminalis 
sanguinibus ipse sibi nullo semine carnem cora- 
pegit, cur demum panem corpus, vinum item et 
aquam, sanguinem suum efficiendi potens non 
sit? [n principio dixit ; Producat terra herbam vi- 
rentem **, ei ad hanc usque diem, accedente imbre, 
divino przcepto impulsa οἱ roborata, fetus suos 
profert : dixit perinde Deus: Hoc est corpus 
meum ; eb: llic est sanguis meus ; eA : Hoc facite 


σαν, xai τοῦτο δὴ τὸ πολυθρύλλητον ζῶον 6 ἄνθρω- 
πος * εἰ θελήσας αὐτὸς ὁ θεὸς Λόγος ἐγένετο ἄνθρω- 
πος, χαὶ τὰ τῆς ἁγίας ᾿Αειπαρθένου χαθαρὰ xol 
ἀμώμητα αἵματα ἑαυτῷ Χ ἁἀσπόρως σάρχα ὑπεστὴ- 
cato, οὗ δύναται τὸν ἄρτον ἑαυτοῦ σῶμα ποιῆσαι, 
καὶ τὸν olvoy xal τὸ ὕδωρ, αἷμα; Ἐἶπεν ἐν dpyi: 
ἘΕξαγαγέζω ἡ yr Borávnv χόρτου, καὶ µέχρι τοῦ 
νῦν τοῦ ὑετοῦ γενοµένου, ἐξάγει τὰ ἴδια βλαστήµατα, 
τῷ θείῳ συνελαυνοµένη καὶ δυνναµμουµένη mpot- 
τάγµατι. Εἶπεν ὁ θεός’ Τοῦτό μού ἐστι τὸ copa: 
xai* Τοῦτό μού ἐστι τὸ αἷμα' xaí* Τοῦτο xouits 
elc cv ἐμὴν ἀνάμνησιν 1" καὶ τῷ παντοδυνάμν 
αὐτοῦ προστάγµατι, ἕως ἂν ἕλθη, γίνεται " οὕτω yàp 


in meam eommemorationem : idque omnipotenti p εἶπεν, ἕως ἂν £10g* καὶ Ὑίνεται ὑετὸς (79) τῇ 


55 Chrys. hom. 85 in Matth. Joan. m, 5. 
96. Liturg. 8, Jacobi. 
*? Hebr. v, 12. *! Psal. cxxxiv, 6. ** Gen. 1, 3. 


9^ Joan. vi, 48. 
? Matth. xxvi, 27; Marc. xiv, 21; Luc, xxi, 17; 1 Cor. x, 31-90. 
*3 Psal. xxxtt, 6, 


3! Joan. xut, 4. seqq. 35 Matth. vvv, 


* Gen. 1, 11., 


VARLE LECTIONES. 


κ Elegantior est lectio cod. 2428, eui concinit Faher, καὶ ἐκ τῶν τῖς ἁγίας χαὶ ᾿Αειπαρθένου xa0apor xel 
ἁμωμήτων αἰμάτων ἑαυτῷ. Et ez sancta Virginis purissimis et illibatis sanguinibus in seipso, εἰο. la 


cod. S. Hil., 


egiis multis οἱ Colb. desunt hac, εἰς την ἐμὴν ἀνάμν. 


NOTA. 


(78) Τὸ πα.]αιὸν Πάσχα. Cum vetus Pascha, etc. 
Quam Noster de supremo Domini Paschate sen- 
tentiam tenet, hane proinde ex Grecorum com- 
jentariis, ut ex Scriptura Hieronymus acceperat. 
l'hotius quoque cod. 106, ubi de libro cujusdam 
anonymi, qui forsan Joannes Philoponus Tritheita 
fuit, hac contra illum ait: Ὁ γὰρ Χρυσόστομος, 
xai fj Ἐχκλησία τότε φησὶν αὐτὸν ἐπιτελέσαι τὸ 


νομιχὸν πρὸ τοῦ μυστιχοῦ δείπνου : Chrysostomus εἰ 
Ecclesia Christum docent cenam legalem egisse an 
riysticam. Sed de his plura in dissertatione Pt 
azymis. 

(79) Καὶ γίνεται ὑετός. Et huic nove seacti, etc. 
Irenzus invocatione Spiritus sancti consecrari 
Eucharistiam ait, lib. iv, cap. 35: Panis percipiess 
invocationem Dei, jam non communis panis cst, scd 


141 


DE FIDE ORTHODOXA LID. IV. 


1142 


xawij ταύτῃ γέωργίᾳ διὰ τῆς ἐπιχλήτεως, ἡ τοῦ A cjus precepto, donec veniat, efflcitur (ita- quippe 


ἁγίου Hveüpatoc ἐπισχιάξουσα δύναμις. Ὥσπερ γὰρ 
πάντα ὅσα ἐποίησεν ὁ θεὸς, τῇ τοῦ ἁγίου Πνεύματος 
ἑνεργείᾳ ἐποίησεν, οὕτω xal νῦν fj τοῦ Πνεύματος 
ἑνέργεια τὰ ὑπὲρ φύσιν ἑργάζεται, ἃ οὐ δύναται 
χωρῆσαι, εἰ μὴ µόνη fj πίστις. Hoc ἔσται μοιτοῦτο, 
qnoi ἡ ἁγία Παρθένος, ἐπεὶ ἄγδρα οὐ γιγνώσχω; 
Ἀποχρίνεται Γαθρι]λ ὁ ἀρχάγγελος * Πγνεῦμα ἅγιον 
ἐπελεύσεται ἐπὶ cà, καὶ δύγαμις Ὑνίστου ἐπι- 
σχιάσει σοι. Καὶ vov ἑρωτᾷς, πῶς ὁ ἄρτος Ὑίνεται 
cia Χριστυῦ, χαὶ ὁ olvoz xai τὸ ὕδωρ, αἷμα Ἆρι- 
στοῦ. Δέγω σοι x&qo* Πνεῦμα ἅγιον ἐπιφοιτᾷ, xai 
ταῦτα ποιεῖ τὰ ὑπὲρ λόγον χαὶ Évvotav. 


dictum est, donec veniat) per tnvocationem liuicce 
nove segcti imbre 969 superventente; Spiritus 
sancti nimirum obumbrante virtute. Velut enim 
quidquiu fecit Dcus, id Spiritus sancti fecit 
opera, ita nunc quoque Spiritus sancti operatione 
facia sunt, qux natur: moduin excedunt, quzque 
nisi fide sola, nec cap! queunt, nec intelligi. Qtto- 
modo mihi accidet istud, aiebat Virgo sancta, 
quoniam virum non cognosco δὲ ? Cui. Gabricl. ar- 
changelus : Spiritus sanctus. superveniet in te, el 
virius Áltissimi obumbrabit tibi **. Tu quoque nunc 
quieris, qni panis (iat corpus Christi, ac vinurn 


et aqua, sanguis illius. Ego vero tibi repono Spiritum sanctum supervehire, οἱ ea facere, quiae 
seru)onem conceptumque omnem procul exsuperaut., 


"Apto; δὲ xal olvog παραλαμθάνεται’ olót γὰρό Β Cur. panis el vimum ad. Eucharistiam adhibean- 


O:b; τὴν ἀνθρωπίνην ἀσθένειαν ' ὡς τὰ πολλὰ γὰρ 
τὰ ph χατὰ τὴν συνῄἠθειαν τετριµµένα, ἀποστρέ- 
φξται δυσχεραίνουσα * τῇ οὖν συγχαταθάσει συνήθει 
χεχρηµένος, διὰ τῶν συνήθων τῆς φύσεως ποιεῖ τὰ 
ὑπὲρ φύσιν xal ὥσπερ ἐπὶ τοῦ µαπτίσματος, 
ἐπειὸῃ ἔθος ἀνθρώποις ὕδατι λούεσθαι, xol ἑλαίῳ 
χρίεσθαι, συνέζευξε τῷ ἑλαίῳ καὶ ὕδατι «hv χάριν 
τοῦ Πνεύματος, xal ἐποίησεν αὐτὸ λουτρὸν ἀναγεν- 
νόσεω, ᾿ οὕτως, ἐπειδὴ ἔθος τοῖς ἀνθρώποις ἄρτον 


S ]Luc.1, 55. '*ibiJ. 59. 


Iur. — Panis porro " vinumque adhil entur, quia, 
cum Deo explorata sit. imbecillitas humana, qua, 
ul plurimum, ea aversetur ου usu miuime trita 
sunt; hinc fit ut pro solita sua erga nos indui- 
gentia, per ea quie natura familiaria sunl, res na- 
tira. sublimiores efficiat. Et sicut in. baptismo, 
quoniam in more hominum positum est, ut aqua 
laventur, et, ungantur oleo, Spiritus gratiam 
cum oleo οἱ aqua. copulavit, ut lavacrumu vegene- 


* Nyss. Orat. catech. cap... 57. 


NOTAE. 
Eucharistia. Basilius, lib. De Spir. sancto, cap. 27, C compleri, cum Christi verbis, tum invocatione. Ei 


invocationem hanc a Christo et apostolis traditam 
asserit. llajus vim Cyrillus ITieros. Catech. 4 Myst. 
sic enarrat , ubi de chrismate loquitur : Ne putetis 
unguentum hoc nudum et. commune quidpiam esse. 
Nam velut panis Eucharistie μετὰ τὴν ἐπίκλησιν 
τοῦ ἁγίου Πνεύματος, post invocationem sancti Spi- 
ritus non est simplex panis, sed Christi corpus; sic 
sacrum istud unguentum μετὰ τὴν ἐπίχλησιν, invo- 
catione facta, uon est exile aliquid, ctc. Chrysostomus 
hom. in Cometerii nomen ait : Quando sacerdos 
astat sacre mensa expansis in celum. manibus χαλῶὼν 
τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον τοῦ παραγἰνεσθαι καὶ ἄγασθαι 
τῶν Tpoxetuévov , invocans Spiritum sanctum ut 
adveniat et proposita dona contingat, magnum silen- 
tium. est. "Όταν διδῷ τὴν χάριν τὸ πνεύμα, ὅταν 
χατέλθη, ὅταν ἄφηται τῶν προχειµένων, ὅταν ἴδῃς 
τὸ πρόδατον ἑσφαγιασμένον xal ἀπηρτισμένον. 
Quando Spiritus gratiam impertiit, quando descendit, 
quando dona contigit, quando agnum mactatum et pa- 
ratum cernis, tunc tumultum, tunc turbas. excitas. 
Sexcenta sunt testimonia veterum quibus idem 
astruitur. Nostro quoque succinunt Theodorus 
Abucaras, seu etiam Samonas Gazensis in Dial. 
cum Achmed Mohammedano, Theodorus Graptus, 
Nicephorusve CP., et alii quos omitto. Loquuutur 
nimirum de invocatione illa qux in priscis Ürien- 
talium quorumcunque liturgiis recitatur post Cliristi 
verba, Hoc est corpus meum; Hic est sanguis meus, 
etc. Quibuscum conseutiunt. Gothorum liturgi:e , 
quas viri cl. Thomasius et Mabillonius edidere. 

"m9 eadem oratione Africanos postulasse, wuitti 
Spiritum sanctum ad dona sanclificanda, testis est 
Fulgentius, lib. n, Ad Monim. cap. 6 et seqq. Porro 
cum Damascenus in liturgiis invocationem Christi 
verba subsequi viderct, eaque Patres consecra- 
tionem perlici docuisse, tum alioqui Chrysosto- 
mum, hom. De prodit. Jude dixigse, dona propo- 
sita per Domini verba sacrari, mysterium docuit 


— —-— 


D 


vero Nyssenus in Catech. preiverat, ὁ &pzoz, in- 
quiens, χαθώς φησιν ὁ Απόστολος, ἁγιάζεται διὰ 
Λόγου θεοῦ xal ἐντεύξεως Panis, sicut Apostolus 
ait, sanclificatur per Vecbum Dei et orationem. Sic 
Graci recentiores, Marco Ephesio teste, Cliristi 
verba in liturgiis recitari censent, «t nos ad rerum 
estarum memoriam revocent : sed insuper δύναμιν 
ὥσπερ ἑνιέντα τοῖς προχειµένοις εἰς τὴν uetafio- 
λήν, virtutem propositis donis indere ad conversio- 
nem, quc postea fiat per orationem et benedictionem 
sacerdotis. Eodein Russorum archiepiscopi respon- 
sio collineabat in concilio Florentino, quam Euge- 
nius papa approbavit. Combefisius in margine ho- 
mil. Damasceni de Sabb. sanet. ad hiec verba, ἆλη- 
θῶς τῇ ἐπιχλήσει, vere per invocationem (rausmu- 
tatum: « Pantinus hic auctori iniquior, inquit. 
Malim benigne exponere, ut et Basilii ac reliquas 
Grxcorum liturgias, non fleri scilicet transmuta- 
tionem sine invocatione; qux» vel antecedat ( uti 
Latinis) vel consequatur (uti Grzcis) verba Do- 
mini : in quibus tamen sit ipsa vis, id ipsum sem- 
per nobis operantibus, quod semel Chr:sto dicta : 
sed tamen sic religiose, et pro tanti mysterii ma- 
jestate. Nec forte a. Domino concessum  Eucha- 
ristiam conficere, ut quivis etiam sacerdos teme- 
re, nullo religioso cultu ac ordine, Dominica verba 
effutiat, nec Lam rem sacram, quam histriopnicam 
ac exsecrationem peragat. » [ο non benigna, sed 
verissima est. Damasceni Lextus expositio. Dessa- 
rion et Arcudius aliam suggerunt, puta sacerdotes 
Grzxcos, dum orant ut Spiritus sanctus virtute pa- 
nis cfficiatur corpus Christi, hoc solum postulare, 
ut qui Eucharistiam sumunt unum corpus Christi 
sint, istisque vocibus µεταθαλών, traasmuaus Spi- 
riu sancto, metaphoricam mutationem iunui. Quod 
si concedatur, vereor ne Patrum loca, quibus panis 
vinumque dieuntur µεταθάλλεσθαι:, pari jure tor- 
qucantur contra sensum auctorum. 


€ 000m 0 0 0707-7 


LN, 


S. JORXNNIS DAMASCENI 


- 


1114 


rationis illum faceret. Consimili modo, quia ho- A ἐσθίειν, ὕδωρ τε xot οἶνον (80) πίνειν, συνέζενβεν 


Ininum consuetudo fert ut panem edant, vinumnque 
et aquam bibant; idcirco-conjuncta cum illis sua 
divinitate, hzc corpus οἱ sanguinem suum fecit, 
uti per usitata et naturz consentanea, assurgamus 
ad ea qux supra naturam sunt. 

Corpus Christi in^ Eucharistia nom. adductione, 
sed elementorum conversione. — Corpus est divi- 
uitati vere unitum, quod ex sancta Virgine ortum 


αὐτοῖς τὴν αὐτοῦ θεότητα, xal πεποίηχεν αὐτὰ σῶμα 
xal αἷμα αὐτοῦ, ἵνα διὰ τῶν συνήθων καὶ χατὰ 
φύσιν, ἐν τοῖς ὑπὲρ φύσιν γενώµεθα. 


Σὠμά ἐστιν ἀληθῶς ἠνωμένον θεότητι, τὸ Ex τῆς 
ἁγίας Παρθένου σῶμα, οὐχ ὅτι τὸ ἀναληφθὲν σῶμα 
ἐξ οὐρανοῦ κατέρχεται, ἀλλ᾽ ὅτι αὐτὸς ὁ ἄρτος (81) 


νοτΤΑ. 


(80) Ὕδωρ τε καὶ οἶνον. Aquam et viuum. Apo- 
sLolica traditio est, non nudam aquam, ut Eucra- 
tiiz:z, non vinum merum, ut Armeni et Jacobitze 
quidam, sed vinum aqua temperatum debere offerri. 
Sic liturgie veteres, Jacobi, seu Hierosolymitana, 
et Marci, sive Alexandrina, quam Cophtitz etiam 
recitant, xaX χεράσας && olvou χαὶ ὕδατος, factaque 
er vino et aqua místione ; Basilii λαθὼν, χεράσας, 
aceipiens, temperans ; Clementis, lib. vii Constit., 
ὡσαύτως xat τὸ ποτήριον ἐξ olvou xaX ὕδατος, sini- 
liter el calicem ex vino et aqua. Justinus Martyr., 
apol. 1, vinum cuin aqua offerri tradit; ἄρτος προ- 
φέρεται, xat οἶνος, xal ὕδωρ. lIrenzus, lib. v, cap. 2, 
calix Eucharistize calix mistus est. Audiendus non 
est Auselmus llavelbergensis, qui Dial. 5, narrat 
Grzxcos vinum nulla delibutum aqua offerre, sibi- 
que Nechitem, seu Nicetam Nicomediensem ita 
tespondisse : Christus in magna illa sua cena non 
legitur aquam cum vino mistiam in calice conse- 
crasse, ideoque similiter facimus. loc alii Grecis 
allinxere, forsan ob aquam calidam quam illi in 
calicem injiciunt post consecrationem, ac si aliam 


ειἰώσας τῶν φαινομένων «hv. φύσιν. Doctissimus 
. Joannes Ernestus Grabe, vir multis titulis mihi 
impense colendus, in adnotatiunibus ad cap. 2 lib.v 


D Irenzi, S. Cyrilli Hierosol. cujus consimilia loca, 


quia trita sunt omitto, Nysseni, Damasceni et alio- 
ftum forie plurium mentem sic enarrat: Hi per- 
suasi erant Spiritum sanclum coelitus descendentem, 
pani, non modo vir(ulem corporis Christi εοπεπικκί- 
care, sicque eumdem ratione qualitatum mutare, sed 
εἰ divina potentia ipsam ejus substantiam in carnem 
trans[ormare, que Christi caro sit, et cum illa que ez 
beate Virginis utero prodiit, et cruci suf(fiza, inque 
colum sublata [uit endem fiat per. ἑπαύξησιν, quod- 
que eumdem Spiritum vitat in se habeat ; sicuti panis 

uem Servalor in terris comedit, vi naturalis caloris 
in carnem ejus vertebulur, εἰ nosler panis quotidia- 
nus in substantiam corporis nostri transit. Quod 
corpus hodie nobis gestatum, idem dicitur cum illo, 
in quo amte plures. aunos versati. sumus, quoniam 
eadem anima vegelatur, licet particule ejus prorsus 
sint. diverse, εἰ nulla forte ex prioribus superstes 
exaistat. (Lege, post Cyrilli catech. & mystagogicam, 


ante non admiscerent. Ios liturgi:e mendacii satis C Gregorii Nyssent orat. catecheticam magnam, cap. 51, 


arguunt. 

(81) 'AAA4* ὅτι αὐτὸς ὁ ἄρτος. Sed quía ipse pa- 
nis. Noster hic et hom. de Sabb. sancto post Nys- 
senuim, converslonem panis et vini in Christi cor- 
pus µετάποίησιν, nominat; Chrysostomus µεταῤ- 
ῥύθμισιν, Nyssenus rursum µέταστοιχείὼσιν, Cy- 
rillus Hierosol., Abucaras, Samonas, Asraptus, et 
alii µεταθὀλἠν , quibus conversio, transmulatio, 
transelementatio, significatur, Singulas voces usur- 
pat Theophylactus in cap. £xvi Matth. et. in xiv 
Marci. Recentioribus conimunius µἐταδολή conver- 
sio dicitur. Noster hic compendio refert, qus 
Nyssenus orat. catech. cap. 57, edisserit his fere 
verbis: «Quemadmodum quodvis corpus humanum 
cibo potuque nutritur, et panis cibus est, et aqua 
cum vino potus, binc flt ut panis δυνάμει, potestate, 
sit corpus bümanum : cumque Deus Verbum cor- 
pus suum cibo potuque ali permiserit, panis quem 


edebat, ratione quadam Dei corpus erat, τῆς 1£o- D 


φῆς πρὺς τὴν τοῦ δώματος quotw µεθισταµένης, 
alimento in. cotporis naturam ἰΓγαμδουπίο. Nunc 
perinde panem Dei sermone sacratum, εἰς σῶμα 
τοῦ θεοῦ Λόγου µεταποιεῖσθαι πιστεύοµαι, certa fide 
persuadeor in. Dei Verbi corpus transinutari. INam 
potestate illud ípstm corpus erat ; illic gratia Verbi 
sanctum effecit corpus quod pane sustentabatur, 
ipsumque quadantenus erat panis. Istic ctiam pa- 
nis, sicut Apostolus dixit, sanctificatur per verbuin 
et orationem; Οὐ διὰ βρώσεως xal πύσεως προϊὼν 
εἰς τὸ σῶμα γενέσθαι, ἀλλ᾽ εὐθὺς πρὸς τὸ σῶμα διὰ 
«οῦ Λόγου μεταποιούµενυς, καθὰ εἴρηται ὑπὸ τοῦ 
Λόγου, ὅτι v Τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά pov. » IVon ut come- 
είἱοιο et potu in Verbi corpus transeat, sed ut sta- 
tim. per verbum ἐπ corpus transmutatur, uti dictum 
n Verbo est : « Hoc est corpus meum. » Concludit, 
Christum haec /argiri virtute. benedictionis, trans- 
elementata corum. que apparent natura, µεταστοι- 


4 


εἰ Damasceni lib. 1v De fide orthodoxa, cap. 1, ejus- 
que epistolam ad Zachariam Doarorum episcopum.) 
ubjungit loca Damasceni , cujus, ut e& aliorum 
Grxcorum , meliorem interpretem frustra quesie- 
ro. Theologi Wirtembergenses cum cap. 10 Resp. 
Jeremiz CP. patriarche legissent , consecratione 
panem in ipsummel Christi corpus; et. vinum in 
ipsummet sanguinem ejus transmutari : 'O μὲν ἄρτος 
µεταθάλλεται el; αὐτὸ τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ, ὁ δὲ 
οἶνος εἰς αὐτὸ τὸ αἷμα, reposuerunt, in coena Do- 
minica corpus Christi ec sanguirném vere adesse ; non 
item τὸν ἄρτον μεταθάλλεσδᾶι εἰς τὸ τοῦ Χριστοῦ 
σῶμα, panem in Christi corpus transmutari, Nove- 
rant scilicet, nihil Gracis μεταθολὴν aliud sigai- 
ficare, nisi substantia: unius in alteram couversio- 
nein. Unde Noster in opusc. cont. Accphalos, wni- 
tionem naturarum Domini, non µεταβολὴν, factam 
esse declarat, exemplo corporis igne candentis : Τὸ 
πυρούµενον, inquit, οὗ μεταθδολὴν δηλοῖ tou Wu- 
ρουµένου, ἀλλ ἕνωσιν πρὸς τὸ πὺρ' vox, can- 
dens, non ejus rei qua ignescit conversionem si- 
gnificat, sed. unionem cum igne. Quocirca Geot- 
gius Seholarius, qui schismaticus alter patriarcbá 
fuit, in sermone in Parasceven Lazari, cujus ex 
authentico codice suo magna parte descri 
perhumáne copiam fecit clarissimus doctissimus- 
que D. abbas Renaudot, postquam asseruit, 
ejusmodi µετουσίωσιν (a), transsubstantiationem 
fieri, ut accidentia destructo subjecto maneant: 
Τουτὶ τὸ μυστήριον µεταθολἠν τινά περιέχον οὐσίας 
ἐν ἀχάρεῖ γενοµένην, τῶν συµθεθηχότων ἄμετα- 
6λήτων µενόντων, addit aliam esse incarnamenis, 
et aliam. Eucharistiz rationem :. Ἐχεῖ μὲν γὰρ οὐ- 
δέτερον πρὸς τὴν ἑτέραν µεταθέθληται φύσιν, ἀλλ 
ἐν τῷ τοῦ Χρ,στοῦ προσώὠπῳφ, καὶ d θεότης, καὶ 
ἀνθρωπίνη φἀσις ἀσυγχύτως ἐστίν ' ἐνταῦθα δὲ τὸ 
Χτίσμα πρὸς τὸν κτ/στην μεταποιεῖταιδιὰ μέσο v9 


(a) Vide Przefationem, num. XX, ubi de hac voce di: seiitur. 


DB FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 


1146 


Weg μεταποιοῦνται 9 εἰς σῶμα xat αἷμα θεοῦ. El A habuit, non ut illud quod in eclos receptum est, 


)ερόπον ἐπιζητεῖς, πῶς γίνεται, ἀρχεῖ σοι ἀχοῦ- 
ἔτι διὰ Πνεύματος ἁγίου, ὥσπερ xai ἐκ τῆς 
᾿Θεοτόχου διὰ Πνεύματος ἁγίου ἑαυτῷ, xal ἓν 
ῥό Κύριος σάρχα ὑπεστήσατο" καὶ πλέον οὐδὲν 
πομεν, ἀλλ᾽ ὅτι ὁ λόγος τοῦ θεοῦ ἀληθής ἐστι, 
νεργὴς, χαὶ παντοδύναμος, ὁ 8k τρόπος ἀνεξ- 
ητος. Οὐ χεῖρον δὲ καὶ τοῦτο εἰπεῖν, ὅτι, ὥσπερ 
ὣς διὰ τῆς βρώσεως ὁ ἄρτος, xat ὁ οἵνος xal 
ep διὰ τῆς πόσεως εἰς σῶμα xal αἷμα τοῦ 
Ίτος xai πίνοντος µεταθάλλονται, xa οὐ γί- 
t9 ἕτερον σῶμα παρὰ τὸ πρότερον αὑτοῦ σῶ- 
ὥτως ὁ τῆς προθέσεως (82) ἄρτος, οἵνός τε, 
lp διὰ τῆς ἐπικλήσεως καὶ ἐπιφοιτήσεως τοῦ 
Πνεύματος, ὑπερρυῶς μεταποιοῦνται εἰς τὸ 
τοῦ Χριστοῦ χαὶ τὸ αἷμα, καὶ οὐχ εἰσὶ δύο, 
v (85) xaX τὸ αὐτὸ. 


corpus descendat ; sed quia panis ipse et vinum 
in corpus et sanguinem Dei transmutantr. Si 
requiras, quonam pacto istud 9'70 fiat, sat tibi 
sit audire, hoc fieri per Spiritum sanctum ; quem- 
admodum et ex sancta Dei Genitrice Dominus 
sibiipsi carnem assumpsit, que in scipso subsi- 
steret : nec amplius quidquam nobis perspectum 
est et exploratum, quam quod Dei sermo verax 
efficaxque est, atque omnia. potest; modus vero 
investigari prorsus nequit *. Illud vero dicere 
alienum non est, quemadmodum naturaliter panis 
per comestionem, vinumque et aqua per potio- 
nem, in corpus et sanguinem comedentis et bi- 
bentis transinutantur, ut nec corpus fiant aliud a 
corpore ejus quod prius exstabat : sic panem qui 
in prothesi praparatus fuit, vinum item et aquai 


Wpiritus sancli invocationem et adventum, modo qui nature viribus et conditione sublimior 
1 Christi corpus et sanguinem converti, ut nequaquam duo sint, sed unum et idem. 


Wmile Nyss. loc. cit. 


* 


| VARLE LECTIONES. | 
lg. μεταποιεῖται. 3 Deest οὐ in editis Ver. et Basil. Quidam codd. o γίνετα:, 


NOTE. 


p96, Xal προὐφεστηχυῖα tou ἄρτου οὐσία σῶμα 
ἵένεται, τοῦ Χριστοῦ γινοµένη σῶμα ᾽ μεῖδον 
πάντων τῶν θείων θαυμάτων, ὡς ἀληθῶς διὰ 
» 1j τοῦ ἄρτου πρὸς τὸ copa τὸ Δεσποτιχὸν 
ες, ἀλλ οὐχ ἀδύνατος τῷ πρὸς τὴν θείἰαν 

ντι δύναμιν ' Tllic enim. neutrum ἐπ alterius 
EN mulatum fuit, sed in Christi persona et 
fas et humanitas exsistunt : hic vero creatura 
tetorem medio corpore trans(ormatur, et que 
i$£8tabat substantia panis, Dei corpus fit, ubi 
t corpus efficitur. Majus equidem ob rationes 
adduxi, omnibus que patraverit Deus. mira- 
t6 transsubstantiatio panis in corpus Domini- 
sed que inpossibilis non censeatur ab illo, cui 
κία potentia. Dei fuerit. Nectarius nuperus 
weha fierosolym. in libro, Περὶ ἀρχῆς τοῦ 
, De principatu pape, qui anno 1682 Giasii in 
via editus est contra Latinos, p. 205, narrat 
im quamdam qua nigrorem ex mucore con- 
rá&t, cum in sacro disco acerre imposita 
£, insolito odore templum omne perfudisse. 
concludit : Τοῦτο τὸ θαῦμα, ὡς FvQpat, γέ- 
εἰς δεῖγμα σαφέστατον του μεγάλου καὶ ὑπερ- 
τούτθυ μυστηρίου, τοῦ τὰ αυµθεθηκότα μόνα 
gos ἄρτου φθείρεσθαι, fj δέ γε οὐσία τοῦ ὅρτου 
θληθεῖσα., xaX τοῦ πάναγίου Πνεύματος 

t μετουσιωθεῖσα εἰς ἁληθινὸν σῶμα Xpi- 


C 


cerdotum ad altare una offerentium munus obeaut. 
Caeterum quando sacerdotes aut. diaconi przpara- 
tum panem cum calice ad aram ferunt, προσπί- 
πτουσι πάντες τοῖς ἱερεῦσιν ol πιστοί, inquit Simeou 
Thessalonic., omnes fideles sacerdotibus procidunt, 
et jure, tum ut eorum 56 precibus commendeut, ab 
eisque postulent, ut sxi recordeniur. in. sacrificio ; 
tum ut divina munera venerentur. El γὰρ xal µήπω 
ἱερούργήθη, ἀλλ ἐν τῇ προθέσει ἀνετέθησαν τῷ 
θεῷ, xal ὁ ἱερεὺς ἐχεῖσε εὐχὴν ἀνέφερε, xai προσ- 
δέξασθαι ταῦτα εἶπεν Ev τῷ o θνσιαστηρίῳ' Nam 
etsi luec nondum consecrata sunt, attamen. Deo nun- 
cupata ἵπ prothesi (uere, illicque sacerdos preces 
[udit, rogans ut in sublime altari suscipiantur. OO 
YXp εἰδωλολατροῦμεν ἡμεῖς tol; δώροις προσπί- 
τοντες, ἄκαγε Non. enim idololaire sumus coram 
donis procidendo : absit ! sed dona Deo per oblatio- 
nem dicala , necdum tamen perfecta, reveremur, ceu 
per oblationem sanctificata. Sacrata siquidem [uere 
per divinas preces, suntque antitgpa corporis el san- 
guinis Christi. Adeoque pari honore liabenda esse 
ait, quo Christi imaginem. Eodem modo Gabriel 
Philadelphiensis disputat in Apologia Eccl. Orient, 
Simile quidpiam honoris pontifex olim, ejusque 
diaconus apud Latinos oblatis exhibebant, cuin ad 
aram asportabantur, ut ex multiplici Ordine Πο: 
mano, et ex Amalario discimus. 1nclinato capite 


φθορὰν οὐδεμίαν ὑφίσταται, ἀλλ ἄφθαρτον p pontifex vel diaconus saltat sancta, hoc est oblata 


νει, ὡς ἴδιον Χριστοῦ * Hoc miraculum factum 
pinor ad evidentissimam magi illius et im- 
mysterii demonstrationem, nempe quod. acci- 
1 solummodo panis corrumpantur : substantia 
wnis semel mutata οἱ invocatione sancti Spi- 
in veram corporis substantiam conversa, nullam 
t8 sustineat. corruptionem, sed incorrupta per- 
W, tanquam verum propriumque Christi corpus. 
) Οὕτως ὁ τῆς προθέσεως. Sic panis qui in 
'sij, etc. Verterunt alii, panis propositionis. 
| πρόθεσις, prothesis, Graecis est inensa minor 
Xxirum altaris latus seorsim posita, in qua 
dotes consecrandum panem οἱ calicem pa- 

cxremonia 003v, sacrificatio, el προσ- 
η, προσφορὰ, oblatio nuncupatur; eamquo 
seuntur presbyteri qui sacerdoti digniori ce- 
üfrp assistunt, nunquam vero diaconi, quos 
1us Canon prohibet ne offerant, ullumve sa- 


in capsis condita, nou sanctam, hostiam , nempe 
consecratam : inclinato capite ad altare primo ado- 
rat sancta. Ubi proinde adoratio salutatio est, non 
cultus latriz, qui Eucliaristie consecratze soli de« 
betur, ut multis explicant Simeon et Gabriel modo , 
laudati. 

85) Kal οὐκ εἰσὶ δύο, dAA' Ev. Nec duo sunt, 
sed unum. Sic in epist. ad Cesarium, qua Chrys 
sostomo attributa est. Sicut enim antequam sancti- 
ficetur panis, panem nominamus ; divina autem illum 
sanclificante gratia, mediante sacerdote, liberatus 
esi quidem. appellatione panis, dignus aulem habi- 
(us est Dominici corporis appellatione, etiamsi na« 
tura panis. in ipso permansit ? el non duo corpora , 
sed unum corpus Filii nuncupatur. Ex. his poste- 
rioribus verbis, qu:e ex epistola ista Noster mu- 
tuatus. est, sat intelligitur. nature nomine non 
substantiam panis sighificari, sed structuram par» 


1147 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1148 


47] Quocirca illis qui cum fide digne susci- A — l'ivezo: τοίνυν τοῖς πίστει ἀξίως μεταλαμβάνου- 


piunt, in remissionem peccatorum, et vitam αίευ- 
nam cedit, neenon animz corporisque 'prasidium; 
illis contra qui in incredulitate indigne sumunt, 
in poenam et supplicium : haud secus atque Do- 
mini mors, credentibus. quidem vita et incorru- 
piio est, ad zlernz felicitatis consecutionem; in- 
credulis vero et iis qui Dominum interfecerunt, 
ad paenam et vindictam sempilernam., 

Christi verum corpus, non figura. — Nec vero 
panis et vinum, Christi corporis et sanguinis fi- 
gura sunt (absit 1), sed ipsum Domini corpus dei- 
tate dotatum ; cum ipse Dominus dixerit : Hoc est, 


σιν, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, xal εἰς ζωὴν αἰώνιον, xal 
eig Φυλαχκτήριον ψυχῆς τε xat σώματος "τοῖς ὃΣ ἐν 
ἀπιστίχ ἀναξίως µετέχουσιν, εἰς Χόλασιν xol τιμω- 
ρίαν, χαθάπερ xal ὁ τοῦ Κυρίου θάνατος, τοῖς μὲν 
πιστεύουσι γέγονε ζωὴ καὶ ἀφθαρσία εἰς ἁπόλαυσιν 
τῖς αἰωνίου µακαριότητος * τοῖς δὲ ἀπειθοῦσι, xal 
τοῖς χυριοκτόνοις, εἰς χόλασιν xal τιμωρίαν αἰώ- 
νιων. 

Oóx ἔστι ο τύπος (84) 6 ἄρτος xai ὁ οἵνος τοῦ 
σώματος xal αἵματος τοῦ Χριστοῦ (μὴ Υένοιτο), 
ἀλλ᾽ αὐτὸ τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου τεθεωµένον, αὐτοῦ 
τοῦ Κυρίου εἰπόντος * Τοῦτό μού ἐστι, οὗ τύποι 


VARLE LECTIONES. 
ο Cod, S. Hil. cx emendatione οὐκ ἔστιν οὖν: mon inutili prorsus illatione. 


NOTE. 
lium, naturalesque panis proprietates. Nam si B ticis. Inter. presules qui io synodo ad Quercum 


natura seu substantia proprie dieta panis perseve- 
raret, jam. duo corpora forent, panis scilicet et 
Christi, που unum duntaxat. Post. Damascenum 
eodem mudo locutua est Theodorus Graptus, seu 
potius Nicephorus ΟΡ. lib. De inculpata Christian. 
fide, sive Autirrh. i, cap. 5: Quemadmodum panis 
et vinum et aqua naturaliter in corpus et sanguinem 
edentis converluntur, ut nequaquam dixerimus, ex 


iis fieri corpus aliud ab illo quod ante erat : sic etiam. 


i5(G, ralione naturam exsuperante, per invocationem 
sacerdotis, et adventum Spiritus sancti, in corpus el 
sanguinem Christi convertuntur, juxta ac sacerdos 
fieri petit, καὶ δύο ταῦτα νουῦμεν, ἀλλ Bv xal τὸ 
αὐτὸ πιστεύοµεν, eL non duo ita esse intelligimus, 
sed unum et idem exsistere credimus. Consimiliter 
in epistola ad Zachariam Doarorum, et in homilia 
brevi, quas non esse Joannis Damasceni suo loco 
ostendam, hoc in primis probatur, unum et idem 
corpus esse Christi, quod de Virgine eonceptum na- 


timique est et mortuum, et quod ad aram immola- C 


mus, adhibito etiam exemplo alimenti quod in par- 
vuli corpus vertitur; ita ut. licet augescat ille, non 
duo corpora fiant, sed unum, xaX εἰ αὐξάνει, οὗ γί- 
γονται δύο σώματα, ἀλλ) Év. Quiu potiori jure Spi- 
rilus sancli operatione, panem el vinum εἰς ἑπαύ- 
ξησιν τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ γίνεται ἓν σῶμα, καὶ 
οὐ δύο, in accrelionem corporis Christi corpus unum 
fiunt, et non. duo, Ubi accretione corporis Christi, 
hoc innuitur, Christi corpus, etsi mole non au- 
gescit amplius, conversis tamen pane et vino, 
accrementi quoddam genus eximium adipisci, ut 
omnibus singulisque fidelibus unum et idem 1a- 
nens, nulla divisione commisceatur. 

(84) Obx ἔστι τύπος. Neque panis et vinum, ctc. 
In catenis in Mattlieum fragmenta quadam vete- 
rum leguntur, quax idem enuntiant, Eucharisticum 
pauem lizsuram corpus Domini non esse, scd ipsum- 
met corpus. Tritum est quod, lib. v De Vit. PP., 


adversus Clirysostomum convenere, Photius nar. 
rat adfuisse Macarium Magnetum episcopum, qui 
litem moverit contra lleraclidem Epliesi. Iguatius 
martyr, epist. ad Smyrn. ait bzreticos avi sui 
ab Eucharistia et oratione secedere, διὰ τὸ μὴ óyo- 
λογεῖσθαι τὴν Εὐχαριστίαν σάρχα εἶναι τοῦ Σωτῇ 

ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, quod non confiteantur. Eucha- 
ristiam carnem esse Salvaleris nostri Jesu Chrisli, 
Coniradiceutes ergo huic dono Dei, συξητοῦντες. per- 
scrutantes, moriuntur. Enimvero, quemadmodum, 
lIrenzo teste, lib. nr, c. 11, in nulla hxreticorum 
istorum sententia Verbum caro factum est, sic nec 
verum Christi corpus et sanguis Eucharistia conti- 
petur, sed ad summuni simplex figura. Contra vere 
Cyrilus Mieros. cat. 4: Ín figura panis, inquil, 
corpus suum prabet Christus, et in. figura vini san- 


. guinem ilem. suum, ἓν τύπῳ ἄρτου δίδοταί σοι τὸ 


σῶμα, καὶ bv. τύπῳ οἴνου δίδοταί σοι τὸ αἷμα: wt 
nempe nuda panis vinique species supersint. Nam 
postea docet, certa (ide tenendum esse, ὡς φαινό- 
µενος ἄρτος, οὐκ ἄρτος ἐστὶν, εἰ xa τῇ γεύσει ἀναί- 
σθητος, ἀλλὰ copa Χριστοῦ ' Panem qui hujusmodi 
esse nobis videtur, reapse panem non esae, licet id 
gustalus referat, sed ipsum Christi corpus; et vinum 
quod cernitur a nobis, vinum non esse, lametsi gustui 
esse vinum appareat, sed sanguinem Christi. Eumdeim 
sensui offerunt Graci, qui, de azymis contra Lati- 
nos disputando, fatentur panem , sive ζυμίτης fer- 
mentalus sit, sive ἄξυμος, fermenti expers, post con- 
secrationem nec fermentatum, nec azyuium esse. 
Sic Joannes Mieros. patriarcha, apud  Allatium, 
exere, 22 cont. Creygt. Sic vicissim Theorianus 
apud eumd, exerc. 25 epist. ad sacerdotes et mo- 
nachos pro Latinis argwinentatur : 'O θεῖος ἄρτος 
πρὸ τοῦ ἁγιασθῆναι, cive ἄζυμος, εἴτε ἕνζυμος Ev, 
ἁδιαφόρως ἄρτος ἐστὶ xal λέγεται πρὸς τῶν θείων 
Λογίων, ὡς ὕστερον δείξοµεν. Μετὰ δὲ τὸ ἁγιασθῆναι, 
οὔτε ἔνζυμος, οὖτε ἄξυμος, ἀλλὰ σώμα xal αλρξ τοῦ 


libello 18, et in Apophthegm. PP. t. | Monum. p Κυρίου, * αὐτὴ, χαὶ o9x ἄλλη ἀντ ἄλλης" Dirinus 


Eccl. Grec. p. 241, abbas Daniel refert ex abbate 
Arsenio, de monacho sene, qui in liune errorem 
iueiderat, eucharisticum panem et vinum corporis 
et sanguinis Domini esse duntaxat figuras. Dama- 
sceui νο notissima erant libri Macarii Magnetis 
contra Theosthenem Ethnicum, qui Venetiis asser- 
vantur in bibliotheca S. Marci, et ex quibus Tur- 
rianus, in lib. v Clem. hzc edidit : 02x ἔστιν Εὺ- 
Χαριστία τύπος τοῦ σώματος χαὶ τοῦ αἵματος, ὅπερ 
πινὲς ἑῤῥαφῳδησαν, πεπηρωμένοι τὸν νοῦν, μᾶλλον 
δὲ σώμα χαὶ αἷμα * Eucheristta non est figura corporis 
et sanguinis, ut quidam stupida mente nugati sunt, 
sed corpus et sanguis. Locum hunc prolixius Latiue 
dedit Coceius, t. ll, p. 607. Nicephorus ampla satis 
iraguienta Macarii Magucetis expendit. in. Antirrhe- 


panis, antequam | consecratur, sive. azymus sit, siee 
[ermentatus, indifferenter panis est et dicitur a ἀῑτίπα 
Scriptura, ut ostendemus : postquam vero cousecre- 
(us esl, nec azymus, nec [ermeniatus est, sed Domini 
corpus et caro eadem ipsamet, nec alia. pro alia. Uxa 
siquidem est et ipsa, qu& ex incorrupta Virgine sus- 
cepta est, inque Patris dextera sedet, εἰ a mobis 
orihodozis mystice accipitur. Unde: mysterium  dici- 
lur, ceu secretum quod multi non percipiaw. Si ita- 
que divinum numen commutat proposita doma in cor- 
pus et sanguinem | Christi, frustra [uerit contendere, 
an id ex azymo vel fermeniato fiat, aus albe, aw 
rubro vino, et ejusmodi stullas curiositates de trc- 
mendis mysteriis agitare. lec Theorianus sub Ma- 
nucle Commeno, sxculo xi, scribebat. 


1149 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. 1V. 


1150 


τοῦ σώματος, ἀλλὰ τὺ σῶμα * val οὐ τύπος τοῦ αἲ- A non figura corporis, sed corpus meum, neque li- 


µατος, ἀλλὰ τὸ αἷμα. Καὶ πρὸ τούτου τοῖς Ἰουδαίοις, 
Ust Κάν μὴ cgdpnte τὴν σάρκα τοῦ Υἱοῦ τοῦ áv- 
θρώπον, καὶ πίητε αὐτοῦ τὸ αἷμα, οὓκ ἔχετε ζωὴν 
iv ἑαυτοῖς. Ἡ γὰρ cápt µου ἁ-ληθής ἐστι βρῶσις, 
καὶ τὸ αἷμά µον d An0ic ἐστι πόσις. Καὶ πάλιν. Ὁ 
τρώγων µε, ζήσεται P. 


Διὸ μετὰ παντὺς φόδου χαὶ συνειδήσεως χαθαρᾶς, 
χαὶ ἁδιστάχτου πίστεως προσέλθωµεν, xal πάντως 
ἔσται ἡμῖν, χαθὼς πιστεύοµεν, μὴ διστάζοντες. Τι- 
µήσωμεν δὲ αὐτὸ πάσῃ χαθαρότητι, ψυχικῇ τε xat 
σωματιχῇ ΄ διπλοῦν γάρ ἐστι. Προσέλθωμεν αὐτῷ 
πόθῳ διακαεῖ, xal σταυροειδῶς τὰς παλάμας τυπὠ- 
σαντες, τοῦ ἑσταυρωμένου τὸ σῶμα ὑποδεξώμεθα * 
xai ἐπιθέντες ὀφθαλμοὺς., xal χείλη, χαὶ μέτωπα, 
τοῦ θείου ἄνθραχος µεταλάθωμεν, ἵνα τὸ rop τοῦ ἓν 
ἡμῖν πόθου προσλαθὸν τὴν ἐκ τοῦ ἄνθραχος πύρωσιν, 
χαταφλἐξῃ ἡμῶν τὰς ἁμαρτίας, xal φωτίσῃ ἡμῶν 
τὰς xapbla;, xai τῇ µετουσίᾳ τοῦ θείου πυρὸς πυ- 
ρωθῶμεν xa θεωθῶμεν. ΄Ανθρακα εἶδεν 'Hoatag * 
ἄνθραξ δὲ ξόλον λιτὸν οὖχ ἔστιν, ἀλλ᾽ ἠνωμένον πν- 
pi "οὕτω xal ὁ ἄρτος τῆς χοινωνἰας (85), οὐκ ἄρ- 
τος λιτός ἐστιν, ἁλλ᾽ ἠνωμένος θεότητι ' σῶμα δὲ 
ἠνωμένον θεότητι͵ o) µία φύσις ἐστὶν, ἀλλὰ µία 
μὲν τοῦ σώματος, τῆς δὲ ἠνωμένης αὐτῷ θεότητος, 
ἑτέρα". ὥστε τὸ συναµφότερον, οὐ µία φύσις, ἀλλὰ 
δύο. 


“Αρτῳχαὶ οἵνῳ ἐδεξιοῦτο Μελχισέδεχ τὸν ᾿Αθραὰμ, 


ix τῆς τῶν ἀλλοφύλων κοπῆς ὑποστρέφοντα, ὁ le- (c 


ῥεὺς τοῦ θεοῦ τοῦ Ὑψίστου: ἐχείνη fj τράπεζα, ταύ- 
την τὴν μυστιχὴν προειχόνιζε τράπεζαν, ὃν τρόπον 
ἐχεῖνος ὁ ἱερεὺς, τοῦ ἀληθινοῦ ἀρχιερέως Χρισίοῦ 
τύπος fv xal εἰχόνισμα ^ Σὺ γὰρ, φησὶν», εἶ ἱερεὺς 
slc τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξι ΜεΛχισέδεκ. Τοῦ- 
τον τὸν ἄρτον ol ἄρτοι εἰχόνιζον 4 τῆς προθέσεως. 
Αὕτη ἐστὶν fj χαθαρὰ θυσία, δηλαδῆ καὶ ἀναίμα- 


gura sanguinis, sed sangu's meus. Et antea Judzis 
dixerat : Nisi manducaveritis carnem Filii hominis, 
et biberitis ejus sanguinem, non habebilis vitam in 
vobis. Caro enim mea verus est cibus, el sanguis 
meus, verus est polus. Et rursum : Qui manducat 
me, vivet *9. 


Ritus dandi Eucharistiam in manibus, — Qua- 
propter cum omni timore et conscientia pura, 
fideque non dubia accedamus : et. erit omnino Πο” 
bis sicut credimus, nihil hzsitantes. Ipsum porro 
omni animi et corporis puritate veneremur : du- 
plex enim est. Accedamus ad eum ardenti deside- 
rio, compositisque in crucis formam manibus 59, 


B crucifixi corpus suscipiamus, oculos, labia, fron- 


tem adhibentes, divinum carbonem sumamus, ut 
desiderii nostri ignis, accepto carbonis ardore, 
peccata nostra comburat, et corda illuminet, di- 
vinique adeo ignis commercio inardescamus, ct 
in deos evadamus. Carbonem vidit Isaias "' : 
carbo non est simplex lignum, sed igni unitum; 
sic quoque 979. panis communionis, non sim- 
plex est panis, sed divinitati unitus. Corpus au- 
tein "* quod divinitati conjunctum. est, non una 
uatura est; sed una quidem est corporis, altera, 
conjunctze cum ipso divinitatis. Quo flt ut utrum- 
que non sit una natura, sed du:e. 


Eucharistie figura. — Abrahamum ex alienige- 
narum strage revertentem, Altissimi Dei sacer- 
dos Melchisedech excepit **. Mensa illa mensam 
hanc mysticam przsignabat; quemadmodum $a- 
cerdos ille veri. sacerdotis Christi figuram οἱ ima- 
ginem gerebat **, Ait enim : Tu es sacerdos in eter- 
num secundum ordinem Melchisedech **'. Panem 
hunc, propositionis panes adumbrabant. Hoc pu- 
rum illud et incruentum sacrificium est, quod ab 


* Joan, vi, 54-58. '* Cyrill. Ilierosol. cat. Mystag. 5; Chrys. hom. S in Epist. ad Ephes ; Trull. 


«an. 101.  *! 153. v1, 2. "* Vige Basil. ibid. 


9 Gen, xiv. 5. 


ὃν Levit, xiv, 5. **' Psal. cix, 4. 


VARLE LECTIONES. 


? In multis additur Gov αἰώνιον * sic. vetus interp. et Faber vitam aternam | posuerunt, lloc autem 
Jectio, eo genuina inihi videtur, quod inconsueta sit. Sape enim prout memoria suggerebat, Seriptur:e 


loca passim, non verbum e verbo allegabat Damascenus. 


q Edita εἰκονίζουσι, 


NOTE. 


(85) Οὕτω καὶ ὁ ἄρτος τῆς κοινωνίας. Sic panis D dem corporis est, alia conjunciw cum ipso divinitatis. 


quoque, etc. De pane illo coelesti lequitur, qui car- 
bone quem vidit Isaias, prasignabatur. Nam No- 
ster hic imitatur Cyrillum Alex. qui in cap. νι lsai:e, 
jn scholiis et alibi, carbonem illum figuram fuisse 
incarnati Verbi observaverat : Sicut ignis ad lignum 
accedens, inquit, χαταδοάττεται μὲν αὐτοῦ, iilud 
widem comprehendit pervadüque ; idem intellige de 
/hristo. Ineffabili quippe ratione unitus est humani- 
tati Deus. Rursus panem illum, quem Damascenus 
innuit, ipsum esse Domini corpus, cui conjuneta 
divinitas est, ea quain textu ad modum assumptio- 
. nis subjungit, astruunt : Σῶμα δὲ Ἠνωμένον θεύ- 
τητι, οὐ µία φύσις ἑατίν' Corpus autem, quod divi- 
hitali unitum est, non ung est natura, scd alia qui- 


e 


Quin ipse sui interpres erit, qui, orat. 9 De imag., 
hoc dixerit : Homines participes divine nature sunt, 
quicunque sanctum Christi corpus sumunt, et preio- 
sum ejus sanguinem bibunt ; quippe que θεύτητι xa" 
ὑπόστασιν Άνωται, deitati secundum hypostasim unita 
sunt, xai δύο φύσεις -ἓν τῷ μεταλαμθανομένῳ ὑφ' 
ἡμῶν σώματι τοῦ Χριστοῦ χαθ᾽ ὑπήστασίν εἰσιν δια -- 
σπάστως, adeoque dug nalure in Christi corpore 
quod sumilur a nobis, secundum hypostasim indi- 
vulse unite sunt. Unde naturarum duarum partici- 
pes sumus, corporis quidem corporis ratione, dei- 
tatis vero spirituali : imo utriusque secundum 
ulraimue naturam. 


di5l 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1132 


ortu solis usque ad occasum sibi oblatum iri Do- A χτος, fjv ἀπὸ ἀνατολῶν ἡλίου µέχρι δυσμῶν αὐτῷ 


ininus per prophetam dixit 55. 

Eucharistie (ructus. — Corpus el sanguis Chri- 
sti est, in nostri, tum animi, tum corporis vege- 
tationem cedens, quod nec consumatür, nec cor- 
rumpatur, nec in secessum vadat (absit !), sed in 
substantiam nostram et conservationem, omni. 
gene labis propulsationem, omnisque spurcitiei 
detersionem, ut si adulteratam aurum deprchlen- 
dat, per explorantem judicii iuflammationem illud 
purget, ne in futuro seculo cum hoc mundo 
damnemur. Morbis enim, omnifariisque immissis 
calamitatibus expurgat, juxta ac Apostolusait'*: 
Si enim nosmetipsos dijudicaremus, non wlique ju- 
dicaremur. Cum judicamur autem α Domino corri- 
pimur, ut nou cum lioc mundo damnemur. Atque hoc 
est quod dicit : Qui enim sumit indigue corpus etl 
sanguinem. Domiui, judicium sibi manducat et bi- 
bit 5. Per illud vero purgati, cum Domini corpore 
spiritu ipsius unimur, ct Christi corpus efficimur. 

Panis ἐπιούσιος vel futurus, vel. substantialis. 
Caro Domini ut spirilus dicta. — Panis iste deli- 
batio est '* et primitize futuri panis, qui ἐπιούσιος 
est? Qua vox vel futurum, seu qui futuro zvo re- 
servatur, significat, vel quo ad tuendam vitam 
nostram vescimur. Quamobrem sive hoc, sive illo 
modo accipiatur, is esse Domini corpus baud ab- 
gurde dicetur. Caro quippe Domini 979 spiritus 
vivificus est, utpote qux ex vivifico Spiritu con- 
cepta sit. Qux tamen non a me Uicuntur, ut cor- 
poris naturam sübmoveam, sed ut illius esse vi- 
víficam divinamque virtutem ostendam. 

Quo sensu Basilius Eucharistiam  vocarit. ávcí- 


προσφέρεσθαι διὰ τοῦ προφήτου ὁ Κύριος Égnes ". 

Σῶμά ἐστι χαὶ αἷμα (86) Χριστοῦ εἰς σύστασιν τῆς 
ἡμετέρας Ψυχῆς τε χαὶ σώματος χωροῦν, οὐ δαπανώ- 
μενον, οὗ φθειρόµενον, οὐκ εἰς ἀφεδρῶνα χωροῦν (uf 
γένοιτο), ἀλλ᾽ εἰς «hv ἡμῶν οὐσίαν παὶ συντἠρησινι 
βλάθης παντοδαποῦς ἁμυντήριον, ῥύπου παντὸς 
καθαρτήριον * ἂν μὲν χρυσὸν λάδῃ χἰθδηλον, διὰ 
τῆς κχριτικῆς πυρώσεως καθαίρει, ἵνα μὴ Ev τῷ 
μέλλοντι σὺν τῷ χόσμῳ χαταχριθῶμεν. Καθαίρει 
γὰρ νόσοις.χαὶ παντοίαις ἐπιφοραῖς 5, καθώς φησιν 
ὁ θεῖος Απόστολος. El γὰρ &uvtobc ἑκρίνομξν, οὓκ 
ἂν ἐκρινόμεθα. Κριόµεγοι δὲ, ὑπὸ Κυρίου zar 
δευόµεθα, tva μὴ σὺν τῷ κύύμῳφ xacaxpitoper. 
Καὶ τοῦτό ἐστιν ὃ λέγει "Ὥστε ὁ µετέχων τοῦ σὀ- 


ῦ µατος xal tov αἵματος τοῦ Κυρίου ἀναξίως κρῖμα 


ἑαυτῷ ἐσθίει καὶ πίνει. Δι αὐτοῦ χαθαιρόµενοι, ἐνού- 
µε]α τῷ σώματι Κυρίου xal τῷ πνεύματι αὐτοῦ, 
καὶ γινόµεθα sopa Χριστοῦ. 


Obto; ὁ ἄρτος ἐδτ]ν ἢ ἀπαρχὴ τοῦ μέλλοντος ἄρ. 
του, ὃς ἐστιν ὁ ἐπιούσιος. Τὸ γὰρ ἑπιούσιον δηλοῖ, 
3| τὸν μέλλοντα, τουτέστι τὸν τοῦ μέλλοντος αἱῶνος, 
ἡ τὸν πρὸς συντήρησιν τῆς οὐσίας ἡμῶν λαμθδανί- 
µενον. Εἴτε οὖν οὕτως, εἴτε οὕτως, τὸ τοῦ Κυρίου 
σῶμα προσφυῶς λεχθήσεται * πνεῦμα γὰρ ζωοποιοῦν 
ἐστιν ἡ σὰρξ τοῦ Κυρίω, διότι Ex τοῦ ζωοπουῦ 
Πνεύματος συνελήφθη * τὸ γὰρ Ὑγεγεννηµένον ἐκ 
τοῦ Πνεύματος, πνεῦμά ἐστι. Τοῦτο δὲ λέγω, οὖχ 
ἀναιρῶν τὴν τοῦ σώματος φύσιν, ἀλλὰ τὸ ζωοτοιὸν 
xaX θεῖον τούτου δηλῶσαι βουλόμενος. 


Ei ἓὲ xal τινες ἀντίτυπα (87) τοῦ σώματος xol 


5 Malacb. 1, 10... "* 1 Cor. x1, 51, 52. "" ibid. 99. 3 Cyrill. loc. cit. ** Joan. νι, 63. 


VARLE LECTIONES. 


Y f. 2498 "Ecgny «00x ἔστι pot θέληµα Ev ὑμῖν, λέγει Κύριος παντοκράτωρ, xay θυσίαν οὗ προσδέξοµαι Ex 
τῶν χειρῶν ὑμῶν. Διότι ἀπὸ ἀνατολῶν ἡλίου, χαὶ ἕως δυσμῶν τὸ ὄνομά μου, δεδόξασται ἓν τοῖς ipii 
kv παντὶ τόπῳ θυμίαμα προσάγεται τῷ ὀνόματί µου, xaX θυσία χαθαρά * » Dixit: « Non est mihi voluntas 
in vobis ; dicit Dominus omnipotens : et sacrificium sltra non suscipiam de manibus vestris. (Quia ab orta 
solis et usque ad occasum nomen meum glorificatum est in gentibus, et in omni loco incensum offertur. νπο- 
mini meo, et oblatio munda. » υπο Malachie locum Damasceni textui inseruit Combefisius, t. IV Bi- 
blioth. concionatorize ad festum Corporis Christi, sola nixus codicis Regii 2428 auctoritate ; qui tamen 
codex varie passim interpolatus fuit. * Regios codd. 2935, 5109; Colb. 1539 sequor propter Apostoli 
sehtentiam ad quam auctor alludit : Cum judicamur α Domino corripimur, ut non cum hoc mundo dam- 
nemur. Ideo infirmi et imbecilles, et dormiunt multi. Edita habent νόσους xal παντοίας ἐπιφοράς. . 


νοτα. 


(86) Σῶμά ἐστι καὶ αἷμα. Corpus et sanguis Chri- D quod Leo Allatius contra Creygtonum »ffert, p. 563: 


sii, etc. Cyrillus Hieros, cat. 5 Myst., Ρας iste su- 
persubstantialis est, inquit, quo anima nostre sub- 
stantia nutritur : hic panis non in ventrem vadit, nec 
in secessum millitur, ἀλλ᾽ εἰς πᾶσάν σου τὴν αύστα- 
διν ἀναδίδοται, εἰς ὠφέλειαν σώματος xa φυχῆς, in 
tei consistentiam cedit, ad profectum corporis et ani- 
mo. lac Cyrilus docebat absque transsubstantia- 
tionis quam asseruerat dispendio. Sic lreneus, 
lib. v, c. 2,ait: Sanguine Christi sanguinem nostrum 
uugeri et consistere carnis nostro substantiam, quo 
beate resurrectionis compos fiat. ldem docent Nys- 
menus, orat. cat. c. 37; Cyrillus Alex. lib. 1v in 
Joan. p. 563 et seq. et lib. x, p. 862, aliique Grz- 
ci. Quod Noster subdit, corpus eucharisticum nec 
corrumpi, nec consumi, nec tn secessum ire, colligi- 
tur ex Cyrilli Hieros. verhis laudatis, diserteque 
eanuntiatur a Macario Magnete in fragmento lib. r1, 


τε σὰρξ τοῦ Σωτῆρος τρωχοµένη φθείρεται͵ οὔτε 
ἀναλίσχεται τὸ αἷμα. ινόμεναν E ἀλλ. ὁ τρά 
εἰς αὔξησιν θείων δυνάµεων αἴρεται. Τὸ δὲ τρωγόµε» 
vov, ἐστὶν ἁδαπάνητον, ἐπειδὴ τῆς ἄδα {ου qe 
σεως λόγῳ τινὶ συγγενὲς ὑπάρχει, xal ἀχώριστον' 
Caro salutaris manducala non corrumpitur, nec atm 
guis potatus consumitur : sed qui edit, divinis virtt- 
tibus augescil, nec consumi potest quod editur, que- 
miam minime consumplibili nature cognaiam φαν” 
dammodo est, nec ab ea separabile. Legesis hom. 
Chrysostomi, De penit. et de illis qus & collects 
discedunt. 

(87) El δὲ καὶ τινες ἀγτίτνπα. Quod si καικα[- 
li, eic. Sunt qui liec νοθείας arguant, et adjecti- 
tia putent : verum ante Damascenum  Ánastasius, 
cap. 25 τῆς "Obnvoo, Christi corpus eucharisticum 
ἀντίτυπον essc negaverat. ÜUnume duobus di 


1153 


DE FIDE ORTHODOXA LID. IV 


1154 


αἵματος τοῦ Κυρίου τὸν ἄρτον χαὶ τὸν οἶνον ἐχάλε- Α τυτα corporis οἱ sanguinis Christi. — Quo οἱ non- 


σαν, ὡς ὁ θεοφόρος ἔφη Βασίλειος, οὗ μετὰ τὸ &y:a- 
σθῆναι εἶπον, ἀλλὰ πρὶν ἁγιασθῆναι, αὑτὴν τὴν 
προσφορὰν οὕτω χαλέσαντες. 


Μετάληψις δὲ λέγεται * δι αὑτῆς γὰρ, τῆς Ἰησοῦ 
θεότητος μεταλαμθάνοµεν. Κοι;ωνία δὲ λέγεταί τε 
xai ἔστιν ἀληθῶς, διὰ τὸ κοινωνεῖν ἡμᾶς δι αὐτῆς 
τῷ Χριστῷ, xal µετέχειν αὐτοῦ τῆς σαρχός τε xal 
τῆς θεότήτος ΄ χοινωνεῖν δὲ, xal ἑνοῦσθαι ἀλλήλοις 
δι αὑτῆς ΄ ἐπεὶ γὰρ ἐξ ἑνὸς ἄρτου µεταλαμδάνοµεν, 
οἱ πάντες ἓν σῶμα Χριστοῦ, χαὶ ἓν αἷμα, xal ἀλλή- 
λων µέλη Ὑινόμεθα, σύσσωμοι Χριστοῦ χρηµατ|- 
ζοντες. 

Πάοῃ δυνάµει τοίνυν φυλαξώμεθα, μὴ λαμβάνειν 
μετάληψιν αἱρετιχκῶν, µήτε διδόναι. Mi] δώτε yàp 
τὰ ἅγια τοῖς κυσὶν, ὁ Κύριός φησι, μηδὲ ῥίπτετε 
τοὺς µαργαρίτας ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν χοίρων», 
ἵνα μὴ μέτοχοι τῆς χαχοδοξίας xal τῆς αὐτῶν γενώ- 
μ:θα χαταχρίσεως. El γὰρ πάντως ἕνωσίς ἐστι πρὸς 
Χριστὸν, xal πρὸς ἀλλήλους, πάντως xai πᾶσι τοῖς 
συμμεταλαμθάνουσιν ἡμῖν κατὰ προαἰρεσιν ἑνούμεθα. 
"Ex προαιρέσεως γὰρ Ἡ ἕνωσις αὕτη Ὑίνεται, οὐ 
χωρὶς τῆς ἡμῶν γνώμης. Πάντες γὰρ ἓν σῶμά 
ἑσμεν, ὅτι ἐκ τοῦ ἑνὸς ἄρτου μετα.αιιθάνομεν, κα- 
θώς φῆσιν ὁ Ocio; ᾿Απόστολος. 


Αγείτυπα δὲ τῶν µελλόντων λέγονται, οὐχ ὡς μὴ 
ὄντα ἀληθῶς σῶμα χαὶ αἷμα Χριστοῦ, àAX ὅτι vuv 
μὲν δι) αὐτῶν µετέχοµεν τῆς Χριστοῦ θεότητος, τότε 
& νοητῶς { διὰ µόνης τῆς θέας. 


ΚΕΦΑΛ. IA' [Π7]. 


Περὶ τῆς γενεαλογίας τοῦ Κυρίον, xal περὶ τῆς 
ἁγίας θεοτόκου v. 


Περὶ τῆς ἁγίας xal ὑπερυμνῆτου ᾿Αειπαρθένου 


€ Mattb. vii, 6.. 5 H Cor. x, 17, 


nulli panem vinumque, corporis ct sanguinis Do- 
mini ἀντίτυπα, seu imagines figurasve vocaverunt, 
velut divinus Basilius, non hoc post consecratio- 
nem diyerunt, sed antequam oblatio ipsa conse- 
craretur, voeeu hanc usurparunt, 

Nuncupatur participatio, quia per ipsom divini- 
tatis Jesu reddimur participes. Coibmunio item 
appellatur, εἰ revera est, quia per eam Christo 
communicamus, ejusque carnem ac divinitatem 
percipimus, quin etiam aliis alii conmunicamus 
ac copulamur. Nam quia ex uno pane participa- 
mus, omnes unum Christi corpus, et unus san- 
guis, aliique aliorum membra efficimur, dum unius 
corporis sumus. 


B Ceterum illud pro viribus cavere nos oportet, 


ne vel ab hereticis communionem accipiamus, vel 
illis tribuamus. Dominus siquidem ait: Nolite 
dare sanctum canibus, el nolite projicere margaritas 
vesiras ante porcos ^ ; ne eorum et errorem ct 
damnationem contrahamus. Nam si omnino lioc 
prastat, ut tum Cliristo, tum aliis alii uniamur, 
extra dubium est omnibus qui nobiscum perci- 
piunt, animo οἱ voluntate nos copulari. Voluntate 
siquidem, ac non citra sententiam nostram copula 
liec patratur : Omnes enim. unum corpus sumus, 
quoniam ex uno pane participamus** , ul divinus 
effatur Apostolus. 

Αντίτυπα porro, hoc est exemplaria, futurorum 
dicuntur, non quod vere Christi corpus et sanguis 
non sint ; sed quod nunc quidem divinitatis Christi 
per ea participes efficiamur, tunc autem intelligen- 
tia per solum aspectum. 

CAP. XIV. 
De genere Domini, deque sancta Dei (οι τος. 


Quoniam de sancta, nec digne satis laudanda 


VARI/E LECTIONES. 


t Colb. 4750 et R. 2497 deest vox, νοητῶς, et paulo post in. Regio 2928 legitur διὰ µόνης τῆς θείας 
ἑνώσεως. κ ln leg. 2428 additur καὶ Ἰωσὴφ τοῦ µνῄστορος, qua in cod, S. Hil. a recognitore addita sunt. 


NOTA. 


erit, inquit, aut id quod sumitis, non esse verum 
Christi corpus, ἀλλ᾽ ἀντίτυπον xal ψιλόν, sed nudam 
figuram, etc. Nostri auctoris ztate septima syno- 


dus, Nicephorus subinde CP. cxterique deinceps : 


baptisma, Plane Greci veleres. ἀντίτυπα -corporis 
et sanguinis Christi eodem sensu dixerunt, quo 
Latini symbola. Elias Cretensis iu orat. : Theologi 
iisdem fere verbis quibus Noster, subjungit : El δὲ 


Grzci affirmarunt panem et vinum a Basilio in li- D πρὸς τὰ μέλλοντα μυστήρια, inquit, (εἰσὶ γὰρ οἵτι- 


turgia nominari ἀντίτυπα, quando nondum invo- 
calo Spiritu saneto sacrata sunt, non item post 
invocationem. Quia vero Eustathius Antiochenus 
i» septima synodo citatus, Cyrillus Ilieroa. cat. 
Myst. 5, ac. praesertim Theologus multis in locis 
Eucharistiam vocant ἀντίτυπα Dominici corporis ; 
Elias Cretensis in orat. 1 Nazianzeni, n. 165 ἀντί- 
φυπον esse iden docel, quod ἰσάτυπον, equale ejus- 
dem generis ; et in orat. 11, sibi favere tam eztra- 
meos, quam ecclesiasticos scriptores asserit, Sic 
ue Suidas, Nonnus et alii. Quinimo vox ea- 

eim ipsimet rei que fignris adumbratur, attribui- 
tur. d Petr. 11, ubi baptismum appellat. ávsixuzov 
arem. el aquarum diluvii. Qu locus in vulgata sic 
redditus est : Quod nos simitis forme salvos. [acit 


veg χαὶ οὕτω τὸ ῥητὸν ἐδέξαντο) τὴν ἀναφορὰν ἔχει, 
οὐχ ὡς μὴ ὄντα ἀληθῶς σῶμα καὶ αἷμα Χριστοῦ, àv» 
τίτυπα λέγεται * ἁλλ' ὅτι vuv μὲν δι αὐτῶν µετέχο- 
μεν τῆς Χριστοῦ θεότητος συναναιρουµένου ὥσπερ 
τοῖς ἡμετέροις σώμασι "τότε δὲ νοητώς διὰ µάνης 
τῆς θεωρίας. Sin ad futura mysteria hec referantur 
(suntenim qui verbum hoc ita accepere) non tanquam 
Cliristi corpus et sanguis non vere sint, dicuntur an- 
litypa : sed quia nunc per ea divinitatem Christi 
participamus, qui nostris corporibus velut. commi- 
scetur. Tunc autem intellectu, per solam. contempla- 
tionem. Theologus orat. 17, Eucharistiam vocat τοὺς 
τύπους τῆς σωτηρίας, signa et figuras salulis. Vix 
antem reperias doctorem. Grzecum simplici vote 
prouuntiasse eam esse τύπον corporis Doinini. 


1155 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1196 


«emper Virgiae et Dei Genitrice Maria pauea. jam A καὶ Θεοτόκου Μαρίας ἐν τοῖς προλαθοῦσι µετρίως 


in anlecessum  disputavimus, .ca exponendo qux 
praecipua magis erant, quemadmodum scilicet vere 
et proprie Dei Genitrix sit et. appelletur: modo 
superest ut qu:e. residua. sunt. 974 expleamus. 
Ipsa enim qu:& ante omne ;evum  priescientiae. Dei 
consilio pr:sdestinata erat, variisque prophetarum 
imaginibus et sermonibus a Spirit sancto adum- 
prata οἱ pranuntiata, przfinito tandem tempore 
ex r.dice Davidis, juxta ac illi promissum erat, 
orta est. Dictum quippe est : Juravit Dominus David 
veritatem, et uon frustrabitur eam ; de (ructu. ven- 
tris tui ponam super sedent iuam **, Ac rursus : Se- 
mel juravi in sancto meo, si David mentiar : Semen 
ejus in elernum manebit. Et thronus ejus. sicut sol 


δ-αλαθόντες, καὶ xb χαιριώτατον παραστίσαντες, ὡς 
χυρίως xaX ἀληθῶς Θεοτόχος ἔστι τε xal ὀνομάζεται, 
νῦν τὰ λείποντα προσαναπληρὠώσωμεν. Αὕτη γὰρ 
^f προαιωνίῳ προγυωστιχῇ βουλῇ τοῦ Θεοῦ Tpo- 
ορισθεῖσα, χαὶ διαφόροις εἰκόσι, xai λόγοις προφητῶν 
δ.ὰ Πνεύματος ἁγίου εἰχονισθεῖσά 4 xai προχηρ»- 
χθεῖσα, ἐν τῷ προωρισµένῳ χαιρῷ Ex Δαυϊτικῆς ῥ/- 
ζης ἐθλάστησε, διὰ τὰς πρὸς αὐτὸν γενοµένας ἕἔπαγ- 
γελίας. ”΄Ώμοσε γὰρ Κύριος, φησὶ, τῷ AaCió ἁλή- 
θειαν, xal ob µη ἀθετήσει αὐτόν * * ἐκ καρποὺ 
τῆς χυιλίας σου θήσομαι ἐπὶ τοῦ θρόνου cov. 
Καὶ πάλιν. "Aza£& ὤμοσα ἐν τῷ ἁγίῳ µου, εἰ τῷ 
Δαθὶδ γεύσομαι' Τὸ σπέρμα αὐτοῦ εἰς τὸν aloya 
[iret καὶ ὁ θρόνος αὐτοῦ, ὡς ἤ.ιος ἐναντίω 


in conspectu meo ; et sicul luna perfecia in eternum, D µου, καὶ ὡς σελήνη κατηρτισµένη, εἰς τὸν alova, 


el Leslis in celo fidelis **, Et Isaias: Orietur virga 
ex Jesse, et flos de ruaice ejus ascendet **. 


Evangelistarum apparens differentia, in texeudo 
Josephi genere. — Cxterum quod Josepli ex. Davi- 
dica tribu originem duxerit, sacratissimi evange- 
lista Matth»us οἱ Lucas liquido demonstrarunt. 
Verum Matthzeus ex Davide per Salomonem Jose- 
phum deducit ; Lucas autem, per Nathan. At vero 
sancte Virginis genus uterque siluit. 

Quocirca sciendum est, ncc apud lfebra;os, nee 
in Scriptura sacra, hunc morem fuisse ut inulie- 
rum genus recenseretur. Atqui hoc lege cautum 
erat, ne tribus ulla ex aliena tribu conjuges ac- 
cersceret *! : ac proinde Joseph, qui ex stirpe Da- 
vidica oriundus, justusque erat (hanc enim ei 
laudem tribuit divinum Evangelium), sanctam Vir- 
gi»em preter legis praescriptum haudquaquam 
despondisset , nisi ex codem sceplro aut tribu 
Iraxissel genus : unde satis habuit evangclista Jo- 
scphi genus demonstrare. 

Quin illud quoque sciendum est, lcge sancitum 
esse, ut, si. quispiam sine liberis obiisset, ipsius 
frater uxorem mortui in matrimonium acciperet, 
fratri semen suscitaturus **, Atque ita quod pa- 
riebatur, natura quidem secundi erat, hoc est, 
ejus qui genuerat : secundum legem vcro, defuncti 
censebatur. 


καὶ ὁ μάρτυς ἐν τῷ οὐρανῷ πιστός. Καὶ 'Hoatac: 
᾿ἘΕξανατε.εῖ ῥάόδος ἐξ "Isccaol, xal ἄνθος ἐκ της 
ῥίζης ἀναθδήσεται. 

Ότι μὲν οὖν ὁ Ἰωσὴφ ἐχ Δαυϊτιχῆς φυλΏς * χατ- 
άγεται, Ματθαϊῖος xai Λουχᾶς, ol ἱερώτατοι eoa 
γελισταὶ διαῤῥήδην ὑπέδειξαν * ἁλλ’ ὁ μὲν Ματθαῖος 
Ex Δαθὶδ διὰ τοῦ Σολομῶντος χατάχει τὸν Ἰωσὴς, ὁ 
δὲ Λουκᾶς, διὰ Νάθαν. Της δὲ ἁγίας Παρθένου ct» 
γέννησιν ἀμφότεροι Y παρεσιώπησαν. 


Χρὴ οὖν εἰδέναι, ὡς οὐκ ἣν ἔθος ᾿ Εδραίοις, o)! 
τῇ θείᾳ Ἱραφῦ, γενεαλογεῖσθαι γυναῖχας νόμος G 
ἣν μὴ μνηστεύεσθαι φυλὴν ἐξ ἑτέρας φυλῆς: 68 


C Ἰωσὴφ ix Δαυϊτιχοῦ xatayópevog φύλου, xal b- 


χαιος ὑπάρχων (τοῦτο γὰρ αὐτῷ μαρτνρεῖ τὸ Ur 
Εὐαγγέλιον), οὐκ ἂν παρανόμως τὴν ἁγίαν Παρί 
voy εἰς µνηστείαν 1 Ἰγάγετο, εἰ μὴ ἓχ τοῦ αὐτῷ 
σχήπτρου κατήγετο. Δείξας τοίνυν τὸ τοῦ "lust; 
χαταγώγιον, Ἱρχέσθη. 


Χρὴ δὲ χαὶ τοῦτο εἰδέναι (88) ὡς νόμος fv, àv? 
ἀνδρὸς τελευτῶντος, τὸν τούτου ἁδελφὸν, εἴν 1 
τετελευτηχότος Ὑαμετὴν πρὸς γἆμον ἄγεσθαι, x: 
ἐγείρειν σπέρµα τῷ ἁδελφῷ. Τὸ οὖν τικτόμεννι 
κατὰ φύσιν μὲν, τοῦ δευτέρου, τοι τοῦ Υεγεννηή' 
τος ἣν, χατὰ δὲ νόµον, τοῦ τετελευτηχότος α. 


Christi generis ratio. — lgitur ex stirpe Nathan p 'Ἐκτῆςσειρᾶς τοίνυν τοῦ Νάθαν τοῦ υἱοῦ Δαθιδ, Y!* 


filii David, nascitur Levi. Levi genuit Melchi et 
** Psal, cxxit, 11. * Psal. Lxxxvin, 56. 


ντθεὶς Λευῖ ἑγέννησε τὸν Μελχὶ (89) xa τὸν Báviopr 


ἐν [ga, x1, 4... 9 Num. xxxvi, 6 seqq. ** Deut. xxv, 5. 


VARI/E LECTIONES. 


Y Multi codd. et biblia Sixtina αὐτὴν. 
tur in lA. 2050 ; sic et infra loquitur Damascenus. 
dam legii οὐδεὶς, ἀλλὰ xaY ἁμφότεροι. 
Colb. 2 τελευτῄήσαντος. 


* Reg. 9, Colb. 2 et N. Δαυϊτιχοῦ φύλου. Ita emendatum leg 
Y Edita οἱ nounulli codices liabent. xaX ἁμφότ. qui 
* Multi codd. πρὸς µνηστείαν. α Cod. S. Ifil. Regii pleriqee € 


NOTAE. 


(88) Χρὴ δὲ xal τοῦτο εἰδέναι. Quin illud. quo- 
que sciendum, etc. Sic vulgo Patres dissonantiam 
evangelistarum seriem avorum Domini enarran- 
tium explicant, ut alter Josephi naturalem. patrem 
indieaverit ; alter legalem. Ita pridem Julius. pr:c- 
sertim Africanus epist. ad Aristidem, quam citat 
Evusebius, lib. 1 ist. ο. 7 


(89) Λευῖ ἐγέννησε τὸν MeAyl. Levi gensit Md- 
chi. Nec Levi, nec Panther, nec Barpanther agae- 
scuntur ab A/rícano, quem rursum erseripsit ΑΛ: 
dreas Cretensis in sermone 6 de Nativit. Vhy. 
quem Joannis Damasceni nomine inscriptum pt 
peram ediderunt. Quin Africanus, ubi verba £9 
c2 recitat, nec Levi, nec Matibat imeminit, uti a« 


1157. 


DE FIDE ΟΠΤΠΟΡΟΣΑ LIB. IV. 1153 


6 Vxv0vo ἐγέννησε τὸν Παρπανῆτρα, οὕτως ἔπιχλη- A Pantherem, Pantlicr autem genuit. Darpanthicrem 


θέντα. Οὗτος 6 Βαρπάνθηρ ἐγέννητε τὸν Ἰωαχείμ : 
ὁ Ἰωαχεὶμ ἐγέννησε τὴν ἁγίαν θεοτόχον. "Ex δὲ τῆς 
σειρᾶς Σολομῶντος b τοῦ υἱοῦ Δαθὶδ, Ματθὰν ἔσχε 
Yovaixa, € EE fic ἐγέννησε τὸν "Iaxo6. Τελευτήσαν- 
τος δὲ τοῦ Ματθὰν, Μελχἰ ὁ ἐκ τῆς φυλῆς τοῦ Ινάθαν, 
ὁ υἱὸς μὲν Λευῖ, ἀδελφὸς δὲ τοῦ Πάνθηρος, ἔγημε 
εν γυναῖχα τοῦ Ματθὸς, μητέρα δὲ τοῦ Ἰαχὼδ, 
καὶ ἓξ αὐτῆς ἐγέννησε «^v Ἠλείἁ, Ἐγένοντο οὖν 
ἀδελφοὶ ὁμομήτριοι Ἰαχὼθ καὶ "Het * 6 μὲν Ἰαχὼθ, 
ἐχ φυλῆς Σολομῶντος, ὁ δὲ 'Ἠλεὶ, ἐχ φυλῆς Náfav. 
Ἐτελεύτησε δὲ ὁ Ἠλεὶ, ὁ ἐχ τῆς τοῦ Νάθαν φυλῆς, 
ἅπαις ' χαὶ ἔλαθεν Ἰαχὼθ ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ, ὁ &x τῖς 
φυλῆς τοῦ Σολομῶντος, τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, xai ἀν- 
έστησε σπέρμα τῷ ἀδελφῷ αὐτοῦ, χαὶ ἐγέννησε τὸν 
Ἰωσήφ. Ὁ οὖν Ἱωσὶφ, φύσει μέν ἔστιν υἱὸς Ἰα- 
x96, Ex τοῦ χαταγωγίονυ Σολομῶντος, κατὰ δὲ vó- 
pov, ᾿Ηλεὶ τοῦ £x Νάθαν. 

Ἰωαχεὶμ τοίνυν (90) τὴν σεµνήν τε xa* ἀξιέπαι- 
vov "Άνναν πρὺς Ὑάμον dráyevo. Αλλ ὥσπερ d 
πάλαι "Άννα στειρεύουσα, δι εὐχῆς xaY ἐπαγγελίας 
τὸν Σαμουἡλ ἐγέννησεν 5, οὕτω καὶ abcr] διὰ λιτῆς 
καὶ ἐπαγγελίας πρὸς Θεοῦ τὴν θεοτόχον χοµίζεται, 
ἵνα χὰν τούτῳ μηδενὸς τῶν περιφανῶν χαθυστερἰ- 
ζοιτο * τίχτει τοιγαροῦν ἡ χάρις (τοῦτο γὰρ ἡ "Άννα 
ἑρμηνεύσται) τὴν Κυρίαν ' τοῦτο γὰρ τῆς Μαρίας 
σηµαίνει τὸ ὄνομα * Κυρία γὰρ ὄντως véyove πάν- 
των τῶν ποιημάτων, τοῦ Δημιυργοῦ χρηµατίσασα 
Μήτηρ. Τίκτεται δὲ (91) £v τῷ τῆς προθατιχῆς τοῦ 


*"Luc.11,94 seqq. — **^ E Reg. 1, 10. 


(nam ita vocabatur). Barpanther genuit. Joachim ; 
Joachim genuit sanctam Dei Genitricem *', Rursus 
ex süirpe Salomonis, filii David, Mathan uxorem 
habuit, ex 278 qua genuit. Jacob patrem Joseph. 
Mortuo autem Mathan, Melchi ex tribu. Nathan, 
filius Levi ac frater Pantheris, uxorem ipsius Ma- 
than, quz etiam Jacob mater erat, duxit, ex qu.t 
genuit Heli. Quamobrem uterini fratres erant Ja- 
cob et lleli : ille nimirum ex tribu Salomonis, hic 
ex tribu Nathan. Porro Ileli, qui ex tribu Nathan 
erat, nullis liberis susceptis mortuus. est : qua de 
causa ipsius frater, qui ex tribu Salomonis erat, 
uxorem ejus accepit, suscitansque fratri semen, 
Josephum progenuit. Joseph itaque, natura quidem 


) erat filius Jacob, ex Salomonis domo. prognatus ; 


secundum legem vero, filius erat Πε], ex Nathan 
oriundi. 

Joachim ergo lectissimam illam et summis lau- 
dibus dignam mulierem Annam, matrimonio sibi 
copulavit 95. Verum quemadmodum prisca illa An- 
na, cum sterilitatis niorbo laboraret, facto voto, 
per promissionem Samuelem genuit, eodem modo 
hzc etiam per obsecrationem et promissionem Dei 
Genitricem a Deo accepit, ut ne in hoc quoque 
cuiquam ex illustribus matronis cederet 5?, Itaque 
gratia (nam hoc sonat Ánnz vocabulum) Domi- 
nam parit (id enim Marix nominc significatur, quae 
vere omnis erecatura Domina facta sit, cum Cre: - 


*» Greg. Nyss. orat. in nativ. Dom. ; Eustath. in llexaem. 


VARLE LECTIONFERS. 


b Colb. 2765 τὴν ἁγίαν "Avyav * ix δὲ τῆς σειρᾶς Σολομῶντος, etc. 
4 Multi codd. hic οἳ infra 


«0v Σαμουἡλ ἔτεχεν. N. τέτοχεν. Colb. et Reg. 1 ἔσχεν. ltegii duo alii ἔλαδε τὸν 


mulieris nomen ex Julio Africano sumptum est. 


dam, nullum verbum legitur, uti nec in Colb. 2. 


e R. 2926 addit Ἔθαν, *quo 
assin, Ηλί. ο R. 2423 
povrjA* in aliis quibus- 


NOTA. 
Nazianzenus in Carmine de Christi genere. Ἰίοπι- C scripsere, hzc aceeperunt ex libris spuriis , qui 


que Irenceus eos non novit lib. 11, c. 35, ubi ab 
Adamo ad Cliristum 72. generationes a Luca re- 
censeri ail, cum vulgo septuaginta quinque nune- 
reutur. Áfricani expositionem Eusebius ex since- 
rioribus monumentis. acceptam asserit. Ceeteruim 
' Epiphanius, αγ. 78, Josephum et Cleopam narrat 
procreatos a Jacob, qui Pantlier cognominaretur; ἑτί- 
πλην δὲ Πάνθηρ χαλούμενος. Quo vero auctore 
Noster scripserit ex Levi genitos esse Melchi et 
Pantherem, ex  Panthere Barpantherem, ex. Bar- 
pautlere Joachim Dei Genitricis patrem, hoc me 
fugit, Celsus, ut scribit Origenes, lib. 1, cont. ipsum, 
e£ Judzorum relatione beatam Mariam Ponthere 
eujusdam prostibulum fuisse dicere ausus fuerat. 
Horresco referens. Quod videtur indicare inter 
Christi consanguineos fuisse quemdam Pantheram. 
Judxi Jesum nostrum Pandirz et Marix capillo. 
rum mulierum crispatricis (x71323, forsan. Magda- 
lena) lium faciunt; cum tamen Thalmud  Baby- 
lonicum in tract. Sanhedrin, fol. 67, 4, Jesum 
Pandirz lapidatum et suspensum tradat, non Ilie- 
rosolymis, ubi Dominus noster passus esl, sed 
Lydda, quando scilicet magnum Syüedrium | illic 
consistebat, 

(90) "Ioaxelpg colvvv. Joachim itaque, etc. Qua 
Graeci de Ματίς conceptu, nativitate , przesenta- 
tone in templo, necnon de Joachim οἳ Anna 


primo et secundo saeculo prodiere, et prxssertiimn ex 
rotevangelio ilo Jacobi ; quod hodieque superest, 
vocaturque ab Epiphanio, heres. 79, Historia beato: 
Marie :ex qua narrat eam ex Joachim et Anna. 
sterilibus esse procreatam. Auclor orationis de 
Nativitate Cliristi , qui Gregorius Nyssenus esse 

utatur, librum eumdem compendio recitat, uL et 

seudo- Eustathius in Hexaeimneron; ubi eum a 
Jacobo quodum exaratum 4icit, Ἰάκωδός τις. Ori- 
genes quoque in Matth. meminit τοῦ ἐπιγεγραμμέ- 
vou χατὰ Πέτρον Εὐαγγελίου, ) τῆς βίθλου Ἰα- 
χώθου, Evangelii quod secundum Peirum inscriptum 
esl, vel libri Jacobi. Editi vero et mss. codices Ja- 
cobum fratrem Domini nominant. Damasceni ztate 
Germanus CP. de Przsentatione Virginis sermo- 
nem habuerat. Imo Mohanimedes ex | falso illo Evan- 
gelio multa contulit iu suram ὅ Alcorani. 

(91) Τίκτεται δέ. Nascitur autem in domo proba- 


^ tico. Hoc est in dibus pecuariis. Probaticze nomen 


Graecum servavi, propter celebre templum sancte 
civitatis, quod Probatice nuncupant, in quo Da- 
mascenus scrinoues babuit in Natali beatze Virginis. 
lbidem aiunt Probaticam illam piscinam fuisse. 
At nullam prorsus domum  Hierosolvmíis post 
excidium stetisse locupletissimus testis est Josc- 
phis, ut et Plinius, lib. v, cap. 10. Cyrillus Hic- 
tosol. in Cateehesibus, inter loca qux in urbe 


1159 


S. JOANN!S DAMASCENI 


116) 


toris fnater exstitit) ; nascitur autem in domo pro- A Ἰωαχεὶμ ofxo , xal τῷ ἱερῷ προσάγεται. Εἶτο 


baticz Joachim, atque ad templum adducitur. Tum 
dcinde in domo Dei plantata, et per Spiritum sa- 
ginata, instar oliva fructifer:e virtutum omnium 
domicilium instruitur ; ut quz, abstracta mente ab 
omni seculi carnisque cupiditate, animum una 
cum corpore virginem conservasset, veluti dece- 
bat illam, qua sinu suo conceptura Deum erat, 
qui, cum ipse sauctus sit, in sanctis requiescit 75. 
Unde sanctimoniam consectando, teinplum evadit 
sanctum et adinirabile, Deique altissimi hospitio 
dignum. 

Quoniam autem salutis nostra: hostis virgines 
observabat, propter Isaiz vaticinium, quo dixerat : 
Ecce virgo in utero habebit, et pariet filium, εἰ vo- 


Ev τῷ οἴχῳ Θεοῦ φυτευθεῖσά τε xal πιανθεῖσα τῷ 
Πνεύματι , ὡσεὶ ἑλαίᾳ χατάχαρπος, πάσης ἀρετῖς 
χαξαγώγιον γέγονε, πάσης βιωτικῆς καὶ σαρχιχῆς 
ἐπιθυμίας τὸν νοῦν ἁποστήσασα, xaX οὕτω παρθένον 
τἣν φυχἣν συντηρῄσασα σὺν τῷ σώματι, d; ἔπ,επε, 
τὴν Θεὸν ἐγχόλπιον ὑποδέχεσθαι μἔλλουσαν * ἅγιος 
γὰρ ὧν, iv ἁγίοις ἀναπαύεται ' οὕτω τοίνυν ἁγιω- 
σύνην µετέρχεται, χαὶ ναὺς ἅγιος χαὶ θαυμαστὸς to 
ὑφίστου Θεοῦ ἀναδείχννται ἄξιος. 


Ἐπειδὴ δὲ ἑπετήρει τὰς παρθένους ὁ τῆς ἡμῶν 
σωτηρίας ἐχθρὸς, διὰ τὴν Ἡσαῖου πρόῤῥησιν - δοῦ. 
ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει, φῄήσαντος, καὶ τέξε- 


cabunt nomen ejus. Emmanuel (quod. interpreteris , B ται υἱὸν, καὶ καλάέσουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ "Ep- 


nobiscum Deus *!) ; idcirco, ut illequi sapientes com- 
prehendit in astutia ipsorum ?*, eum falleret qui 
sapientiz: nomine semper gloriatur, puella Josepho 
desponsatur, novus scilicet tomus scienti 276) lit- 
teras 13. Hac porro desponsatio, et Virgini custodia, 
et ei qui virgines observabat, deceptio fuit. At ubi 
venit plenitudo temporis, angelus Domini missus 
ad eam fuit, Domini conceptionem annuntiaturus. 
Quamobrem Dei Filium, veram illam subsisten- 
temque Patris virtutem, non ex voluntate carnis, 
nec ἐπ voluntate viri **, hoc est non ex congressu et 
semine, scd ex benigna Patris voluntate, Spiritu 
sancto simul operante concepit. lloc pacto et 
Creatori uL crearetur, et fictori ut effingeretur, 
Deique Filio ac Deo ut ex puris et immaculatis 
ejus carnibus et sanguinibus incarnarctur homoque 
fieret, subministravit, primae parentis partes per- 
solvens. Quemadmodum enim illa citra coitum ex 
Adamo formata est : hzc etiam novum Adam pe 
perit: sic vero, ut hic consueto more partu ede- 
retur, et supra quam rotio nascendi ferat. Editur 
enim sine patre ex muliere, qui e Patre sine ma- 
tre natus exstabat. Et quidem quatenus ex muliere, 
secundum pariendi leges editus est : quatenus au- 
tem sine patre, supra generationis naturam. Ac 
rursus quatenus consuelo tempore, novem expletis 
metusibus, et inchoato decimo, sua partui lex con- 
stitit : quatenus autem sine ullo sensus dolore ge- 
nerationis legem superavit. Quam enim voluptas 
non anteivit, ne dolor sane in partu secutus est. 
Quo spectat illud prophete : Antequam par turiret, 
peperit **, et. illud rursus : Antequam venisset tem- 
pus parturiendi, [ugit, ac peperit masculum "*. 

Ex ea itaque Dei .Filius assumpta carne natus 
est; non homo deifer, Deoque afflatus, sed Deus 


T€ Psal. Li, 10. 7"! Isa. vri, 14 ;. Mattb, 1, 25. 
Y^ joan. 1, 12. '* Isa. Lxvi, 7. "*. ibid. 


pavoviA*: ó ἐστι μεθερμηνευόµενον, Μεθ ἡμῶν 
ὁ θεός ὡς ἂν δελεάσῃ τὸν ἐν σοφίᾳ ἀεὶ ἀδρυνόμε» 
vov, ὁ δρασσόµενος τοὺς σοφοὺς Ev τῇ πανουργίᾳ 
αὐτῶν, πρὸς µνηστείαν fj νεᾶνις τῷ Ἰωσὴφ ὑπὸ τῶν 
ἱερέων ἐχδίδοται ὁ χαινὸς τόµος, τῷ γράμματα ci- 
δότι ' ἡ δὲ µνηστεία, φυλαχή τε τῆς Παρθένου ὑπ- 
ἤρχε, καὶ τοῦ τὰς παρθένους ἐπιτηροῦντος ἆπο- 
θουχόληµα. "Ore δὲ ἦλθε τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου, 
ἀπεστάλη ἄγγελος Κυρίου πρὸς αὐτὴν, τὴν τοῦ Ku- 
βίου εὐαγγελιξόμενος σύλληψιν * οὕτως τε συνείλτφε 
τὸν Yibv τοῦ Θεοῦ, τὴν τοῦ Πατρὸς ἑνυπόστατον 
δύναμιν, οὐκ Ex θελήµατος σαρχὸς, οὐδὲ Ex θελέµα- 
τος ἀνδρὸς, τοι συναφείας xal σπορᾶς , ἀλλ) ix τῆς 
τοῦ Πατρὸς εὐδοχίας χαὶ συνεργίας τοῦ ἁγίου Πνεύ- 
µατος * ἐχορῆγησε τῷ Κτίστῃ τὸ χτισθῆναι, καὶ τῷ 
πλάστῃ τὸ πλασθῆναι, καὶ τῷ Yl τοῦ Θεοῦ xal Θθεῷ 
τὸ φαρχωθῆναι καὶ ἀνθρωπισθῆναι kx τῶν ἁγνῶν xal 
ἁμολύντων αὐτῆς σαρχῶν τε xal αἱμάτων, τὸ τῆς 
προµήτορος ἀποπληροῦσα χρέος ' ὥσπερ γὰρ ἑχείνη 
συναφείας ἑχτὺς ἐξ 'Αδὰμ πεπλαστούργηται, οὕτω 
xal αὕτη τὸν νέον ᾿Αδὰμ ἀπεχύησε , νόµῳ χυήσεως 
εικτόµενον , xal ὑπὲρ φύσιν γεννήσεως. Τίχτεται 
Y&p ἁπάτωρ Ex Τυναιχὸς, ὁ ix Πατρὺὸς ἁμήτωρ' καὶ 
ὅτι μὲν Ex. γυναιχὸς , νόμῳ κυῄσεως , ὅτι δὲ Bev 
πατρλς, ὑπὲρ φύσιν γεννήσεως ' χαὶ ὅτι μὲν τῷ cl- 
θισμένῳ χρόνῳ (τὸν γὰρ ἐννεαμηνιαῖον τελέσας, καὶ 
τῷ δεχάτῳ ἐπιβὰς γεννᾶται), νόµῳ χνῄσεως : ὅτι 
δὲ ἀνωδίνως, ὑπὲρ θεσμὸν γεννήσεως, fic γὰρ ἡδονὴ 


p οὐ προηγήσατο, οὐδὲ ὡδὶν ἐπηχολούθησε, κατὰ εὖν 


προφήτην τὸγ λέγοντα Πρὶν ὠρίνησεν, ἔτεχε. Καὶ 
πάλιν ' Πρὶν ἐ.λθεῖν τὸν καιρὸν τῶν ὠδίνων ἑξ- 
έρυγε, xal ἔτεχεν ἄρσεν. 


Γεγέννηται τοίγυν ££ αὑτῆς ὁ Υἱὸς «oU Θεοῦ στ- 
σαρχωμένος f, οὗ θεοφόρας ἄνθρωπος, ἀλλὰ Oc 


* Job v, 15; I Cor. ut, 19. Τὸ Isa. χεις, di. 


VARLE LECTIONES. 


f Regii multi Colb. 2, S. Hil. et N. θεὺς σεσαρχ. Sic vetus interpr. et Faber * Filius Dei et Dess, 
M. 9428 xai θεὸς, οὗ θεοφόρος, in. illo assumento quod ex hoc capite in 19, lib. 11, fuisse transtatum 


NOTE. 


monuimus. 


sancta visebantur Problaticam mon recensuit , uli 
nec Hieronymus, alterve. superior Juvenali , quem 


ejusmodi traditionum fuisse parentem dicemus in 
alio loco, 


1161 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 


M 


1162 


σεσαρχωµένος * οὐχ ὡς προφήτης ἑνεργείᾳ χριόµε- A incarnatus; non in prophetze. morem efficientia in- 


νος, παρουσία δὲ ὅλου τοῦ χρίοντος ὥστε ἄνθρω- 
πον μὲν γενέσθαι τὸ χρίσαν , χαὶ Gebv τὸ χριόµενον * 
οὗ μεταθολῇ φύσεως, ἁλλ᾽ ἑνώσει τῇ xa ὑπόστασιν. 
Ὁ αὐτὸς γὰρ ἦν 6, ὅτε χρίων χαὶ ὁ χρ:όµενος" χρίων 
ὡς θεὸς ἑαυτὸν ὡς ἄνθρωπον. Πῶς οὖν οὐ θεοτόκος, f 
Θεὸν σεσαρκωμένον ἐξ αὑτῆς γεννήσασα ; Ὄντως χυ- 
plex xaX ἀληθῶς θΘεοτόχος, xal Κυρία, xai πάντων 
χτισμάτων δεσπόξουσα, δούλη xal μήτηρ τοῦ Δη- 
μιουργοῦ χρηµατίσασα. Ὥσπερ δὲ συλληφθεὶς παρθέ- 
voy τὴν συλλαθοῦσαν ἐτήρησεν, οὕτω xal τεχθεὶς, τὴν 
αὐτῆς παρθενίαν ἐφύλαξεν ἄτρωτον, μόνος διελθὼν δι’ 
"αὐτῆς, xal χεχλεισµένην τηρήσας αὐτὴν δι’ ἀχοῆς 
μὲν ἡ σύλληψις, ἡ δὲ γἐννῆσις διὰ τῆς συνήθους τῶν 
τιχτοµένων ἐξόδου, εἰ xai τινες μυθολογοῦσι διὰ 
τῆς πλευρᾶς αὐτὸν τεχθῆναι τῆς θεοµήτορος. O0 
Υὰρ ἀδύνατος à» χαὶ διὰ τῆς πύλης διελθεῖν, xal 
ταύτης gh παραθλάφαι σήµαντρα. 


unctus, verum totius ungentis przsentia, ut et illud 
quod unxit, factum sit homo, et hoc quod unctum 
est, Deus ; non immutatione nature, sed unione se- 
cundum hypostasim. ldem enim erat et ungens et 
unctus, ungens ut Deus seipsum ut bominem. Ee- 
cur ergo Dei Genitrix non erit, quis Deum incarna- 
tum ex se genuit? Profecto vere et proprie Dei Ge- 
nitrix est et Domina , omnibusque creatis imperat, 
quz ancilla materque simul exstitit Creatoris. Quein- 
admodum autem ille qui conceptus fuit, eam quz 
conceperat, Virginem servavit; sic nascendo virgini- 
tatem. illius incolumem custodivit , solus per eam 
transiens, clausamque conservaus ?*, Ac conceptio 
quidein per auditum facta est : ortus vero per eam 


B partem, per quam exire fetus consuescit ; quamlibet 


aliqui fabulentur illum per Genitricis Dei latus 
editum esse. Neque enim hoc ei impossibile erat, 


ut per portam transiret, sigillis ejus nulla parte labefactatis. 


Μένει τοίνυν xoi μετὰ τόχον παρθένος fj ἀει- 
πάρθενος, οὐδαμῶς ἀνδρὶ µέχρι θανάτου προσοµιλ!- 
σασα. El γὰρ χαὶ γέγραπτα:" Καὶ οὐκ ἔγγω αὐτὴν, 
ἕως οὗ ἔτεχε τὸν υἱὸν αὐτῆς τὸν πρωτότοκον, ἱστέον 
ὅτι πρωτότοχός ἐστιν ὁ πρῶτος γεννηθεὶς, εἰ καὶ 
μονογενὴς εἴη. Τὸ μὲν γὰρ πρωτότοχος, πρῶτον 
γεννηθῆναι δηλοῖ, οὗ πάντως δὲ xal ἑτέρων συν- 
εμφαίνει γέννησιν. Τὸ δὲ, ἕως, τὴν μὲν τοῦ ὡρισμέ- 
νου χρόνου προθεσµἰίαν σηµαίνει, οὐχ ἀποφάσχει δὲ 
«b μετὰ ταῦτα φησὶ γὰρ ὁ Κύριος ' Καὶ ἰδοὺ ἐγὼ 
μεθ) ὑμῶν εἰμὶ πάσας τὰς ἡμέρας, ἕως τῆς evr- 
tsAslac τοῦ αἰῶνος ' οὐχ ὡς μετὰ τὴν τοῦ αἰῶνος 
συντέλειαν χωρισθησόµενος. Prol γοῦν ὁ θεῖος ᾽Από- 
στολος' Καὶ οὕτως πάντοτε σὺν Κυρίῳ ἐσόμεθα, 
μετὰ τὴν χοινὴν ἀνάστασιν λέγων. 
consummationem seculi *^; non veluti consummato 
Et sic semper cum. Domino erimus **, scilicet post 

Πῶς yàp ἂν θεὸν γεννήσασα , χαὶ ix τῆς τῶν 
παρηχολουθηχότων πείρας τὸ θαῦμα γνωρίσασα, &v- 
ὄρὺς συνάφειαν χατεδέξατο; ἅπαχε ' οὐ σωφρονοῦν- 
τος λογισμοῦ τὰ τοιαῦτα νοεῖν, μὴ ὅτι xal πράτ- 
τειν. 


Αλλ' αὕτη fj µαχαρία, χαὶ tv ὑπὲρ φύσιν δω- 


ρεῶν ἀξιωθεῖσα , τὰς ὠδῖνας, ἃς διέφυγε τίχτουσα, D 


ταύτας ἓν τῷ τοῦ πάθους χαιρῷ ὑπέμεινε, ὑπὸ τῆς 
μητριχῆς συµπαθείας τῶν σπλάγχνων τὸν σπαραγ- 
μὸν ἀνατλἄᾶσα, xal ὃν ἔγνω θεὸν διὰ γεννήσεως, 
τοῦτον ὡς χαχοῦργον ἀναιρούμενον βλέπουσα , ὡς 
ῥομφαίᾳ τοῖς λογισμοῖς ἑσπαράττετο * χαὶ τοῦτό 
ἐστι’ Καὶ οοῦ δὲ αὐτῆς τὴν γυχὴν διε.λ1εύσεται 
ῥομφαίαλ. ᾽Αλλὰ µεταθάλλει τὴν λύπην f) χαρὰ τῆς 
ἀναστάσεως, 8cbv τὸν σαρχὶ θανόντα χηρύττουσα. 


'*^ Exech. Χαν, 29... '* Mattb. ι, 25. 


** Matth. xxviii, 20. 


Adversus Antidicomarianitas. Primogeniti vox, cum 
eliam unicus geniius est. Vox Ρονέο quid significat.— 
Mausit ergo post partum virgo , duz semper virgo 
mansit, nulla ad obitum usque suum admissa cum 
viro consuetudine. Quamvis enim scriptum sit ; 
Et non cognovit eam, donec peperit filium suum pri- 
mogenitum "*, attamen scire interest, promogeni- 
tum illum esse qui primus sit procreatus, etiamsi 
alioqui unigenitus sit. Etenim primogeniti vox de- 
clarat quidem primum esse genitum aliquem ; non 
perinde tamen alios posthac esse genitos indicat. 
Atqui hzc particula, donec , ita prescripti tempo- 
ris terminum significat, ut 977 sequens tempus 
continuo non excludat. Dominus siquidem dixit : 
Et ecce ego vobiscum sum omnibus diebus, usque ad 


seculo sese sit abstracturus. Ait quippe Apostolus : : 
communem resurrectionem. 


Enimvero qui fleri potuisset, ut. quz Deum ge- 
nuerat, et ex eorum qua secuta sunt experimento, 
miraculum noverat, viri complexum admisisset ? 
absit hac opinig. Nequaquam casti animi fuerit 
talia cogitare, nedum perpetrare. 


Verum beata hzc, atque beneficiis ejusmodi, qua 
nature modum excedant, cumulata, quos in partu 
dolores effugerat, passionis tempore sustinuit, ma- 
terno affectu lacerari sibi viscera sentiens, intimis- 
que cogitationibus veluti gladio discerpta, eum illum 
quem gignendo Deum esse cognoverat, tanquam 
sceleratum aliquem morte aflici cerneret. Sic 
porro intelligendum illud est : Es tuam ipsius ani- 
mam doloris gladius pertransibit **. Ceterum mo 
rorem excepit resurrectionis lztilia, que Deum 
esse illum personabat, qui carne mortem obierat. 


5! [| Thess. iv, 16. ** Luc. m, 55. 


VARLE LECTIONES. 


€ Deest ἣν in codicibus quibusdam Regiis et Colb. 4. 
υμεὼν, τὸν Κύριον ἐναγκαλισάμενος ' Quod. quidem pradizit ei Dei suscepto 


ἑ θερδόχος 
miu unis suis complezans. 


PaTROL. Gn. XCIV, 


h Additur in R. 9926 ὅπερ αὐτῃ προείρηχεν 
Amnis 


31 


1165 
CAP. XV. 

Quis sanctis, ipsorumque reliquiis honos haben- 
dus sil. 


Sanctis, ceu Christi amicis, ceu Dei filiis ac h:- 
redibus, suus habendus est honos, Joanue theo- 
logo et evangelista dicente : Quotquot autem re- 
ceperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri **. 
Quocirca jam mon sunt servi, sed filii. Quod εἰ 
filii, εἰ heredes. Heredes quidem Dei; coharedes 
autem Christi δν. Dominus quoque in sacris Evan- 
geliis ad apostolos ita loquitur : Vos amici mei 
estis **. Et: Jam non dicam vos servos. Servus enim 
nescit quid faciat dominus ejus **. Ad hzc cum Rex 
regum, et Dominus dominantium *!, et Deus deco- 
rum **, summus ille omnium conditor ac Dominus 
dicatur, profecto sancti quoque tum dii, tum do- 
mini, tum reges sint necesse est. [lorum Deus, 
Deus est, qui tum Dominus, tum Rex est, et ap- 
pellatur. Ego enim, inquit ad Mosen, sum Deus 
Abraham, ei Deus 1saac, ei Deus Jacob **. Quin 
Moyses deus Pharaonis a Deo constitutus fuit ?*. 
Deos porro οἱ reges, et dominos dico, non natura, 
sed quia affectibus suis imperando dominandoque, 
diving imaginis similitudinem, secundum quam 
conditi erant, nullatenus adulteratam servaverunt 
(ipsa quippe regis imago, rex quoque dicilur), ve- 
lut etiam qui libera voluntatis inductione Deo co- 
pulati fuerint, eumque hospitio cordis excipientes, 
id quod ille suapte natura est, hoc ipsi per gra- 
tiam evaserint. Quid igilur causam esse possit, 
quominus honore illos prosequamur, qui famuli, 
umicique, ος Dei filii sunt? Etenim is honor, qui 
conservis optimis habetur, propensi erga comunu- 
nem Dominum animi argumentum est *!, 

278 lli promptuaria et munda Dei domicilia 
facta sunt, quia Dominus dicit : Iuhabitabo in illis, 
οἱ inambulabo, et ero illorum Deus **. Quod item 
justorum anime in manu Dei sint, nec mors eos αἰ- 
tingat, Litteris sacris proditum est **. Mors enim 
sanctorum somnus potius est quam mors. Labo- 
raverunt enim, in hoc seculo, et vivent in finem **. 
Et : Pretiosa in conspectu. Domini, mors sanctorum 
ejus **. Quid certe pretiosum magis, quam in manu 
Dei esse? Deus quippe vita et lux est. lta fit, 
ut qui in manu Dei sunt, in vita quoque et luce 
sint. 

Quod autem et per mentem in ipsorum quoque 
corporibus Deus habitaverit, testatur Apostolus : 
Nescitis quod corpora vestra templum sunt Spiritus 
sancli, qui habitat in vobis **? Dominus autem Spi- 
vitus est *. EL : Si quis templum Dei violaverit, 
. disperdet eum Deus **. Cur ergo animatis Dei tem- 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1164 
KE9AA. ΙΕ’ [ΠΠΊ. 
Περὶ τῆς τῶν ἁγίων καὶ τῶν «Ίειψάνων αὐτῶν 
τιμῆς. 

Τιμητέον τοὺς ἁγίους ὡς φίλους Χριατοῦ, ὡς 
τέχνα xal χληρονόµους θεοῦ, ὥς φησιν Ἰωάννης ἱ 
ὁ θεολόγος xa εὐαγγελιστής ' Ὅσοι δὲ ÉAaCor ab- 
τὸν , ἔδωκεν αὐτοῖς ἐξουσίαν τέκνα Θεοῦ γενέ- 
σθαι.-- Ώστε οὐκ εἰσὶν ὅτι δοῦ.οι, dA υἱοί εἰ δὲ 
viol, καὶ κ.Ίηρονόμοι, κ.Ἰηρογόμοι (ἐν θεοῦ, συγ- 
χ.Ἰηρογόμοι δὲ Χριστοῦ. Καὶ ὁ Κύρ.ος ἓν τοῖς ἱεροῖς 
Εὐαγγελίοις τοῖς ἀποστόλοις φησίν’ ᾿Υμεῖς glAo 
μού ἐστε. Οὐκ ἔτι κα.ῶ ὑμᾶς δού.Ίους ' ὁ γὰρ 
δοῦ.Ίος οὐκ οἶδε cl ποιεῖ αὐτοῦ ὁ κύριος. Εἰ δὲ xai 
Βασιλεὺς βασιλευόντων, xal Κύριος Χχυριευόντων, 
χαὶ θεὸς θεῶν, ὁ Δυμιουργὸς τῶν ἁπάντων xal Ko- 


B ριος λέγεται, πάντως xai οἱ ἅγιοι, θεοί τε χαὶ χύ- 


ριοι, καὶ βασιλεῖς. Τούτων θεὺς ὁ θεὸς, καὶ Κύριος, 
xai Οασιλεύς ἐστί τε xal λέγεται. ᾿Εγὼ γάρ εἰμι 
qno! τῷ Μωῦσῇ, θεὸς ᾿Α6δραὰμ, καὶ Θεὸς Ἴσαλα, 
xal Θεὸς ᾿]αχώδ. Καὶ 0cbv Φαραὼ τὸν Μωῦσην ὁ 
θεὸς ἐποίησεν. cou; δὲ λέγω, xai βασιλεῖς , xal 
κυρίους, οὐ φύσει, ἀλλὡς τῶν παθῶν βασιλεύσαντας 
xai χυριεύσαντας, xai τὴν τῆς θείας εἰχόνος ὁμοίω- 
atv, καθ) fjv xal γεγένηνται, ἁπαραχάραχτον qui- 
ἔαντας ' βασι)εὺς γὰρ λέγεται, καὶ dj τοῦ βασιλέως 
εἰχών * xai ὡς { ἑνωθέντας cip χατὰ προαἰρεσιν, 
καὶ τοῦτον δεξαµένους ἔνοιχον, xal τῇ τούτου μεῦ- 
έξει γεγονότας χάριτι, ὅπερ αὐτός ἐστι φύσει. Dux 
οὖν οὐ τιμητέον τοὺς θεράποντας . xal φίλους , xal 
νἱοὺς τοῦ Θεοῦ χρηµατίσαντας; Ἡ Ὑὰρ πρὸς τοὺς 
εὐγνώμονας τῶν ὁμοδούλων τιμὴ ἀπόδειπιν ἔχει τῆς 
πρὸς τὸν χοινὸν Δεσπότην εὐνοίας. 


Οὗτοι ταμεῖα Θεοῦ, xai χκαθαρὰ Υεγόνασι xat- 
αγώγια ' Ἐ»οιχήσω Ὑὰρ ἐν αὑτοῖς καὶ ἐμπερι- 
πατήσω, qnoi ὁ θεὺς, xal ἔσομαι αὐτῶν θεός. 
τι μὲν οὖν ψυχαὶ δικαίων ἐγ χειρὶ θεοῦ, καὶ οὗ 
μὴ ἄψηται αὐτῶν ὁ θάνατος, qnoi 1) θεία Γραφή. 
'0 θάνατος yàp τῶν ἁγίων ὕπνος μᾶλλόν ἐστιν d 
θάνατος. Ἐκοπίασαν γὰρ εἰς τὸν αἰῶνα, καὶ ζή- 
σονται εἰς cé.loc. Καὶ * Τίμιος évavcíov Κυρίον ὁ 
θάνατος τῶν ὁσίων αὐτοῦ. Tl οὖν τιμιώτερον τοῦ 
by. χειρὶ εἶναι θεοῦ; Zw γάρ ἐστ'ν ὁ θεὸς, καὶ φώς, 
καὶ οἱ ἐν χειρὶ θεοῦ ὕντες ἓν ζωῇ xat φωτὶ ὑπ- 
ἀβχονσιν. 

Ὅτι δὲ xal διὰ τοῦ VoU καὶ τοῖς σώμασιν αὐτῶν 
ἑνῴχησεν ὁ θεὸς , φησὶν ὁ Απόστολος * Οὐκ οἴδατα 
ὅτι τὰ σώματα ὑμῶν vaóc τοῦ ἐνοικοῦντος ἓν 
ὑμῖν ἁγίου Πνεύματός ἐστιν; 'O δὲ Κύριος τὸ 
Πνεῦμά ἐστι. Kal* Εἴ τις τὸν γαὸν τοῦ θεσῦ 
φθείρει, φθερεῖ τοῦτον ὁ θεός. Πῶς οὖν οὐ sum; 


*: Joan. 1, 43, * Galat, iv, 7; Rom, vin, 11. * Joan. xv, 14. ** ibid. 15. Apoc. xix, 16. Ρα. 


xiix, 4. 5* Exod. uit, ϐ, 9" Exod. vis, 1. *! Basil. 
M Cor, vi, 10. ** Sap. ur, 4. ** Psal. xtvini, 9, 00. 
31, 7. ** I Cor. uu, 17. 


orat. 


in 40 martyr. * Levit. xxvt, 12.; 
* Psal. cxv, 45. " ^" [i Cor. 


Ι Cor. ii, 6. 


VARLE LECTIONES. 
3 Ῥοεει Ἰωάννης in multis codd. ; additum est in marg. cod. S. Hil. ? Deest ὡς in cod. S. Hu. 


, 


1165 

«£oy (92) τοὺς ἐμφύχους ναοὺς 
«63 Θεοῦ αχηνώµατα ; Οὗτοι 
τῷ θεῷ a psa: fixaot. 

Πηγὰς ἡμῖν σωτηρίους ὁ Δεσπότης Χριστὸς τὰ 
τῶν ἁγίων πἀρέσχετο λείψανα, πολυτρόπως τὰς εὖ- 
εργεσίας πηγάζοντα , μύρον εὐωδίας βρύοντα ' xal 
μηδεὶς ἀπιστείτω. Eb γὰρ ἐξ ἀχροτόμου xai στε- 
ρεᾶς πέτρας ὕδωρ ἐν ἑρήμῳ ἐπήγασε, βουλοµένου 
θεοῦ, χαὶ £x σιχγόνος ὄνου (93) τῷ Σαμφὼν διφῶντι, 
àx μαρτυριχῶν λειψάνων μύρον εὐῶδες ἀναθλύτειν 
ἄπιστον;» Οὐδαμῶς, τοῖς ve εἰδόσι τὴν τοῦ Θεοῦ δύ- 
ναµιν, καὶ τν τῶν ἁγίων παρ) αὐτοῦ τιμήν . 


ζῶντες Ev mapóncía 


Ἐν 5i νόμῳ πᾶς ὁ ἁπτόμενος νεχροῦ àxáÜap- 


τος ἐχρημάτιζεν, dXX οὐχ οὗτοι νεκροί. Αφ’ οὗ γὰρ D 


ἡ αὐτοζωὴ, ὁ τῆς ζωῆς αἴτιος, ἐν νεχροῖς ἑλογίσθη, 
τοὺς ἐπ᾽ ἐλπίδι ἀναστάσεως xal τῇ εἰς αὐτὸν πίστει 
χοιµηθέντας , οὐ νεχροὺς προσαγορεύοµεν. Νεκρὸν 
γὰρ σῶμα πῶς θαυματουργεῖν δύναται; HO; οὖν δι 
αὐτῶν δαίµονες ἀπελαύνρνται, νόσοι φυγαδεύονται, 
ἀσθενεῖς θεραπεύονται , τυφλοὶ ἀναθλέπουσι, λεπροὶ 
χαθαίρονται, πειρασμοὶ xal ἁνίαι λύονται, πᾶσα δό- 
σις ἀγαθὴ Ex τοῦ Πατρὸς τῶν φώτων δι αὐτῶν τοῖς 
ἀδιστάχτῳ πίστει αἰτοῦσι χάτεισι; Πόσα ἄν ἔχαμες, 
ἵνα προστάτην εὕρης θνητῷ σε βασιλεῖ προσάγοντα, 
xai ὑπὲρ σοῦ πρὸς αὑτὸν τοὺς λόγους ποιούμενον; 
Τοὺς οὖν προστάτας τοῦ Ὑένους παντὸς, τοὺς τῷ 
θεῷ ὑπὲρ ἡμῶν τὰς ἐντεύξεις ποιουµένους, οὐ τιµη- 


τέον; NaY μὴν τιµητέον !, ναοὺς ἐγείροντας τῷθιῷρ 


ἐπὶ τῷ τούτων ὀνόματι, χαρποφορίας προσάγοντας, 
τκς τούτων µνήμας Ἱεραίροντας , xal ἐν αὐταῖς εὖ- 
φραινομένους πνευματικῶς, ἵνα οἰχεία τῶν συγ- 
χλλούντων fj εὑφροσύνη γένηται, ἵνα μὴ θεραπεύειν 
πειρώµενοι, τοὔμπαλιν αὐτοὺς παροργίσωµεν. Οἷς 
μὲν γὰρ θεὸς θεραπεύξται, χαὶ οἱ τούτου θεράπον- 
τες εὐφρανθήσονται * οἷς 653 προσοχθίζει θεὸς, xai 
οἱ τούτου προσοχθιοῦσιν ὑπασπισταί. Ἐν φΦαλμοῖς, 


*? Aster, Που, in SS, mart. ! xod. xvii, 6. 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 
τοῦ θεοῦ, τὰ ἔμφνχα A plis, vivisque ejus tabernaculis honor non sit ad* 


* Judic. xv, 17. 


1166 


hibendus? lli dum viverent cum fiducia Deo asti- 
terunt *?, | 

Christus Doininus sanctorum reliquias velut sa- 
lutares fontes pribuit, ex quibus plurima ad nos 
beneficia manant, suavissimumque unguentum 
profluit. Nec quisquam his fidem detrahat. Nam 
si aqua in deserto ex aspera et dura rupe !, atque 
ex asini maxilla, ad sedandam  Samsoni sitim *, 
Deo ita volente, prosiliit, cur incredihile videatur 
ex martyrum reliquiis suave unguentum scaturire? 
Minime certe, iis quidem quibus Dei potentia, 
οἱ honor quo sanctos suos oflicit, explorata 
sunt. 

Sancti mortuis non annumerandi. Totius huma:i 
generis patroni. -- 1n lege quisquis mortuum teii- 
gerat, inimundus censebatur*. Verum hi in mortuo- 
rum numero habendi non sunt. Ex quo enim ille 
qui ipsa vita est, εἰ vitae auctor inter mortuos de- 
putatus est : eos qui cum spe resurrectionis, fice- 
que in ipsum, obdormierunt, nequaquam mortuos 
appellamus. Qui enim corpus iniracula edere 
queat * Quanam igitur ratione horum opera damo- 
nes expelluntur, morbi profligantur, :egroti sanan- 
Lur, czeci visum recipiunt, leprosi mundantur, ten- 
tationes ac. maerores, omne datum optimum, iis 
qui fide non dubia postulant, per eos descendit 
a Patre luminum *. Quid laboris non suscipias, ut 
patronum nanciscaris, qui te mortali "egi offerat, 
et pro te ad eum verba faciat? Annon igitur ii ho- 
norandi, qui totius generis humani patroni sunt, 
Deoque pro nobis supplices preces adhibent? Ho- 
norandi, certe; et quidem ita ut in eorum nomine 
templa Deo exstruamus, dona offeramus, memorias 
eorum colamus, atque in iis spiritualiter oblecte- 
mur : ea utique letitia, qu:P illis arrideat 8979 a 
quibus invitamur ne, dum demereri illos studemus» 
offendamus potius et irritemus. Quibus eniin rebus 


? Num, xix, dl. Ὁ Jac. i, 17. 


VARIZE LECTIONES. 


& EJita zai &v τῷ. ! Ilec vox in editis deerat. 


NOT A. 


(92) Πῶς οὖν οὐ τιµητέον. Cur ergo. animatis D necnon. uua voce *r? Lechi, id est maxilla. Unde 


Dei templis, etc. Solemnis semper fuit honos, quem 
fideles sauctorum reliquiis et memoriis adhibent, 
nequidquam refragantibus Maniclieis et Kunoinia- 
nis, quos S. Asterius Amasentis orat. in SS. mart. 
erudite vellicat; ut et. Vigilantium horum xmula- 
torem llieronymus lib. cont. ips. et epist. ad Ripar. 
Damasceni :etace Constantinus Copronymus, ut ia 
sanctorum imagines, ita οἱ in eorum reliquias sce- 
viebat. Vide Tlieoph. ad ann. 26 illius imper. De 
honore qui corporibus sanctorum debetur , legen- 
dus est doctissimus Petavius t. IV Theolug. dogm. 
lib. xiv, cap. 10 et seqq. 

(92) καὶ ἐκ σιαγόνος ὅὄνου. Atque ex asini ma- 
tzilla, etc. llic monendi occasionem sumo , locum 
in quo Samson mille Philistheos asini maxilla 
prostravit, Hebraice dictum est Judic. xv, 17 : *nn 


va« Ramath Lechi , q. d. projectionem mazilla 


Noster aliique opinati sunt, ex ipsamet maxilla 
aquas in os Samsonis sitientis fluxisse; cum Scri- 
ptura diserte significet fontem qui in Lechi manavit, 
ad hodiernum usque diem perseverare, appellatum- 
que esse NYp Ty fontem invocantis. Unde Josephus 


lib. v Aut. cap. 10, sic rem gestam refert. : Deus 
itaque precibus ejus exoratus , πηγἣν χατά τινος 
πέτρας ἀνίησιν ἡδείαν xaX πολλὴν, ὅθεν ὁ Σαμφώνης 
ἐχάλει τ) χωρίον, σιαγόνα, ex petru quadam suavem 
largumque fontem eduxit, unde Samson locum hunc 
nuncupavit, Maxillam. Josephus, pro Hehrzo Un», 
petram posuit : Vulg. interpr. molarem dentem. 
LXX sit verterunt : Καὶ EbórEsv 6 θεὸς τὸν λάχχον 
τὸν ἐν τῇ σιαγόνι. Deus erumpere fecit lacum qui est 


in maxilla; id est in luco qui dictus est *r (εί, 
mazilía, 


1161 


S. JOANNIS DAMASCENI 


114 


Ώοιις colitur, iisdem servi quoque ipsius oblectan- A xat ὄμνοις, xai ᾠδαῖς πνευματικαῖς, xat κατανύξει, 


tur. Quibus autem Deus offenditur, iisdem etiam 
milites offenduntur. Quocirca in psalmis et hymnis 
et canticis spiritualibus *, in compunctione quo- 
que, et egenorum miseratione, quibus et Deus po- 
tissimum colitur, nos qui fideles sumus , colere 
sanctos oportet. Statuas eis, et imagines quz vi- 
deantur, erigamus : imo virtutes eorum imitando 
hoc consequamur, ut vivaeipsorum statue imagi- 
nesque evadamus. Deiparam ceu vere et proprie 
Dei Genitricem honoremus : prophetam Joannem, 
uti precursorem et baptistam, apostolumque et 
uartyrem, quandoquidem Dominus dixit, inter na- 
tos mulierum non. surrexisse majorem Joanne Ba- 
ptista * : quin et ipse regni primus praedicator ex- 
stitit. Apostolos item, velut Domini fratres, qui 
eum oculis conspexerunt, ipsiusque perpessionum 
ministri fuerunt, quos, inquam, et Pater, prescivit 
ac predestinavit, conformes fieri imaginis Filii 
sui "*, primum apostolos, secundo prophetas, tertio 
pastores atque doctores ^. Martyres quoque ex omni 
classe electos *, ut Christi milites, quique ipsius 
biberint calicem, vivifleze mortis ipsius baptismo 
haptizati, tanquam passionum ipsius et gloriz so- 
cios (quorum antesignanus, et apostolus, et primus 
wíartyr Stephanus ) tum etiam sanctos patres 
nostros, deigerosque monaclios, qui diuturniore ac 
molestiore conscienti: martyrio perfuncti sunt; 
qui circuierunt in melotis, in pellibus caprinis, egen- 


xal τῶν δεοµένων ἑλέῳ , τοὺς ἁγίους πιστοὶ 3 θερα- 
πεύσωμεν, οἷς μάλιστα χαὶ θεὺς θεραπεύεται. Στή- 
λας αὑτοῖς ἐγείρωμεν , ὁρωμένας τε εἰχόνας, xal 
αὐτοὶ ἔμψυχοι στῆλαι αὐτῶν χαὶ εἰχόνες , τῇ τῶν 
ἀρετῶν µιµήσει γενώµεθα. Τὴν θεοτόχον , ὡς χυ- 
plo; καὶ ἀληθῶς Θεοῦ Μητέρα, τιµήσωμεν. Tov 
προφήτην Ἰωάννην, Gc πρόδροµον χαὶ 5 βαπτιστὴν, 
ἀπόστολόν τε χαὶ μάρτυρα * Οὔτε γὰρ ἐν γενγητοῖς 
γυναικῶν μείζων Ἰωάννου ἑγήγερται, ὡς ὁ Κύ- 
ploc ἔφησε, xa τῆς βασιλείας αὐτὸς πρῶτος χἠρυξ 
γεγένηται. Τοὺς ο ἁποστόλονς, ὡς ἀδελφοὺς τοῦ Κυ- 
plou, xat αὑτόπτας, xal ὑπηρέτας τῶν αὐτοῦ παθτ- 
µάτων, οὓς καὶ προγγοὺς προὠρισεΡ συµµόρφους 
τῆς εἰκόνος τοῦ Ylov αὐτοῦ ὁ θεὸς χαὶ Πατήρ" 


B πρῶτον ἁποστόλους, δεύτερον προφήτας, τρίτον 


ποιμένας καὶ διδασκάἀΆους' τούς τε Κυρίου µάρτυ- 
pac ix. παντὸς τάγματος ἐχλελεγμένους, ὡς στρα- 
τιώτας Χριστοῦ, καὶ τὸ αὑτοῦ πεπωχότας ποτήριο», 
τότε ζωοποιοῦ αὐτοῦ θανάτου βαπτισθέντας βά- 
πτισµα, ὡς χοινωνοὺς τῶν παθηµάτων αὑτοῦ χαὶ zc 
δόξης ὧν ταξίαρχος ὁ πρωτοδιάχονος Χριστοῦ xal 
ἁπόστολος , xai πρωτοµάρτυς Στέφανος ' χαὶ τοὺς 
ὁσίους πατέρας ἡμῶν, τοὺς θεοφόρους ἀσχητὰς, τοὺς 
τὸ χρονιώτερον xai ἐπιπονώτερον μαρτύριον τῆς 
συνειδήσεως διαθλήσαντας * οἳ περιη.θον ἐν upJe- 
ταῖς , ἓν αἰγείοις δέρµασιν, ὑστερούμενοι, θ11- 
6όμεγνοι, καπουχούμεγοι, ἐν ἑρημίαις π.ϊαγώμεγοι, 
καὶ ὄδρεσι, xal σπη.λαίΐοις, καὶ ταῖς ὁπαῖς τῆς 


tes, afficti, angustiati, iu. solitudinibus errantes, C γῆς, ὧν οὐκ ἦν ἄξιος ὁ κόσμος. Τοὺς πρὸ τῆς 


in montibus εἰ speluncis οἱ cavernis terre, quibus 
dignus non erat. mundus "9. [ον denique, qui ante 
gratian) exstiterunt, prophetas, pawriarchas, justos, 
qui Christi adventum pranuntiarunt. Horum om- 
nium intuentes conversationem, imitemur fidem '*, 
dilectionem, spem, zelum, vitam, passionum tole- 
rantiam, patientiam ad sanguinem usque, ut ea- 
rumden ac illi glori: coronarum consortes el par- 
tcipes efficiamur. 
CAP. XVI. 
De sanctorum imaginibus. 
Hominis adoratio ex. Dei in eo imagine. — Quo- 


5 Ephes, v, 19. *Math. x1, 11. Ἱ Rom. νι, 29. 


1! Hebr. xiu, 7. 


χάριτος προφήτας, πατριάρχας, διχαίους, τοὺς προ- 
χατηγγελχότας τὴν τοῦ Κυρίου παρουσίαν "τούτων 
πάντων ἀναθεωροῦντες τὴν πολιτείαν, ζτλώσωμµεν 
τὴν πίστιν, τὴν ἀγάπην, τὴν ἐλπίδα, τὸν ζηλον, τὸν 
βίον, τὴν xapteplav τῶν παθηµάτων, τὴν ὑπομονὴν 
μέχρις αἵματος, ἵνα xaX τῶν τῆς δόξης στεφάνων αὖ- 
τοῖς χοινωνήσωμεν. 


ΚΕΦΑΛ. IG" [ΠθΊ. 
Περὶ εἰκόγων 4. 
Ἐπειδὴ δέ τινες ἡμῖν (95) καταμέμφονται mpos- 


* [ Cor. xii, 98... * Ephes. 1v, 1. !* Hebr. σι, 97. 


VARLE LECTIONES. , 


m Reg. 4 πίστει : Faber fide veneremur." Cod. S. Hil. et alii ferme omnes τὸν πρόδροµον Ἰωάννην . 
ὡς προφήτην xal. Editis favet vetus interpr. prophetam Joannem, ut pracursorem et bapistam. 9 Edita 
xai τούς. P Edita οὓς προγνοὺς xai προώρισε : ita mss. preter duos Regíos, et cod. S. Hil. « Regi 


quidam περὶ π σκυνῄσεως τῶν σεπτῶν xal ἁγίων εἰχόνων. Faber de adoratione imagi 
xóvov, Aller περὶ ἁγίων εἰχόνων. Vetus interpr. De sacris imaginibus. 


τῶν ἁγίων xai ἱερῶν ε 


. R. 9930 περ 


NOTE. 


95 
4o, MN In hoc capite contraxit auctor qua tribus 
libris pro tuendis imaginibus disseruerat. Ante 
ipsum szculo vt, aut vit, Leontius Neapolis in Cypro 
episcopus, sacrarum imaginum cultum contra 
Judaos iisdem argumentis propugnaverat. De hac 
quzstione consulendi sunt viri eruditissimi Peta- 
vius, t. IV Theol. dogm. lib. xv, c. 12 et seqq., et 
noster Alexander in Panoyplia contra haeres. viti $2e- 
culi. Cum Gracis quoad imaginum reverentiam 


Ἐπειδή τινες ἡμῖν. Quoniam autem. qui- D conveniunt alize Christianorum Orientis societates, 


Ceterum nulle apud eos in templis status suni, 
sed Ρίο duntaxat effigies, vel ad sum mum pro- 
stipa. Quanquam iisdem momentis quibus Leoa- 
tius, Germanus CP., Noster, aliique imaginum cau- 
sam egerunt, statuarum perinde structura defea- 
ditur. Nam statuario opere effieta erant. Cherubim, 
serpens :sneus, duodecim boves quibus seneum 
mare fulciebatur, Paneade erecta Christi image, 


de qua Eusebius et alii loguuntur. 


M e 


1109 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 


H'T0 


xuvoucl τε xai τιμῶσι τήν τὲ τοῦ Σωτῆρος xai τῆς A niam autem quidam nos culpant,. quod Salvatoris, 


Δεσποΐνης ἡμῶν elxóva, ἔτι δὲ xol τῶν λοιπῶν 
ἁγίων καὶ θεραπόντων Χριστοῦ, ἀχουέτωσαν ὡς EG 
ἀρχΏς ὁ θεὸς τὸν ἄνθρωπον χατ οἰχείαν εἰκόνα 
ἐποίησε. Τίνος οὖν ἕνεχεν ἀλλήλοις Σ προσχυνοῦμεν, 
εἰ μὴ ὡς χατ εἰχόνα Θεοῦ πεποιηµένοις; Ὡς γάο 
φησιν à θεηγόρος» χαὶ πολὺς τὰ θεῖα Βασίλειος, f 
της εἰχόνος τιμ] ἐπὶ τὸν πρωτότυπον διαθδαίνει * 
πρωτότυπον δέ ἐστι τὸ εἰχονιζόμενον, ἐξ οὗ τὸ 
παράγωχγον γίνεται. Τίνος ἕνεχεν ὁ Μωσαϊχὸς λαὺς 
τῇ αχηνῃ χύχκλωθεν προσεχύνει, εἰχόνα xai τύπον 
φερούσῃ τῶν οὐρανίων, μᾶλλον δὲ τῆς ὅλης κτίσεως; 
Φτοὶ Υοῦν 6 845; τῷ Μωῦσῇ ᾽ "Opa, ποιήσεις ἳ 
πάντα κατὰ tóv τύπον τὸν δειχθέντα σοι ἐν τῷ 
δρει. Καὶ τὰ Χερονδὶµ δὲ τὰ σχιάζοντα τὸ ἱλαστή- 


et Domin: nostre, reliquerumque sanctorum ac 
Christi servorum imagines adoramus et venera- 
mur; audiant velim quod Deus ab initio hoininem 
ad imaginem suam fecerit '*. 280 Qui fit igitur 
ut alii alios adoremus, nisi quia ad Dei imaginem 
facti sumus ? Nam, ut ille rerum divinarum doctis- 
simus interpres Basilius ait : « imaginis honor ad 
exemplar transit !*, » Exemplar porro est, id cujus 
effigies exprimitur, ex quo forma derivatur. Quam- 
obrem Mosaicus populus tabernaculum, quod 
celestium rerum, imo universe creatur: imaginem 
οἱ figuram gerebat, undique pronus adorabat !», 
Ait quippe Deus Moysi : Vide omnia facito secun- 
dum exemplar, quod tibi in monte ostensum est '*. 


ριον, οὐχὶ ἔργα χειρῶν ἀνθρώπων ἣν; Τί δὲ ὁ ἐν B Quid Cherubim illa, quz propitiatorium obumbra- 


Ἱεροσολύμοις περιώνυµος ναός: Οὐχὶ χειροποίητος, 
xai ἀνθρώπων τἐχνῃ κατεσχευασµένος ; 


Ἡ δὲ θεἰα Γραφῇ χκατηγορεῖ τῶν προσχυνούντων 
τοῖς γλυπτοῖς, ἀλλὰ xal θυόντων τοῖς δαιµονίοις. 
Ἔθνυον μὲν Ἕλληνες , ἔθυον δὲ χαὶ οἱ Ἰουδαῖοι 
ἀλλ Ἕλληνες μὲν δαιµονίοιςΣ, Ἰουδαῖοι δὲ τῷ ci. 
Καὶ ἀπόδλητος μὲν ἡ τῶν Ἑλλήνων θυσία ἣν καὶ 
χατάχριτος, fj δὲ τῶν διχαίων τῷ θεῷ εὐαπόδεχτος. 
Ἔθνσε γὰρ Nos, xal ὠὡσφράνθη à θεὸς ὀσμὴν εὖὐ- 
ὡδίας τῆς ἀγαθῆς προαιρέσεως, xaX τῆς πρὸς αὐτὸν 
εὐνοίας «b εὐῶδες ἀποδεχόμενος. Οὕτω τὰ μὲν τῶν 
Ἑλλήνων γλυπτὰ, ἐπεὶ δαιμόνων σαν ἑξειχονί- 


σµατα, ἁπόθληίά τε xal ἀπηγορευμένα τυγ- C 


χάνουαι. 


Πρὸς δὲ τούτοις τοῦ ἀοράτου, χαὶ ἁσωμάτου, xal 
ἀπεριγράπτου, xa ἀσχηματίστου θεοῦ tlc δύναται 
πριήσασθαι µίμημα; Παραφροσύνηςτοϊνυν ἄχρας (95) 


'" Gen. 1, 96. 
vin, ο. '* Exog. xxv, 18. 


"Wl Reg. vi, 1. 


15 Basil. lib. De Spir. sancto, cap. 18. 


bant, nonne bumanarum manuum opera erant !*? 
Quid autem celebratissimum illud delubrum Hiero- 
solymitanum? annon manu alque hominum arte 
constructum erat !!? 

Sculptilium adoratio gentilium vetita solum, ut 
et sacrificia. — Divina autem Scriptura eos insi- : 
mulat qui adorant sculptilia; sed et eos qui dz- 
moniis saerificant. Atqui gentiles quidem sacrifica- 
bant, sacrificabant vero et Judzi : verum gentiles 
dzmoniis , Judzi autem Deo. Αο proinde gentilium 
quidem victima rejiciebatur ac damnabatur : justo- 
rum autem sacrificium Deo acceptum erat. Obtulit 
enim Noe sacrificium : et odoratus est Deus odorem 
suavitalis 185, ut qui probz ipsius voluntatis, atque . 
erga se amoris et studii suavitatem comprobaret. 
[ta, gentilium quidem sculptilla quia daemonum 
simulacra erant, improbata atque interdicta sunt. 

Imaginum usus non tritus in veleri testamento, 
invisibili hactenus Deo. Cur in novo inductus. Ado- 
ratio imaginum ex traditione, — Prieterea quisnam 


τν Exod, xxxii, 10. '5 Exod. xxv, 40 ; Hebr. 


15 Gen. viii, 21. 


VARLE LECTIONES. 


* Mss. multi : ἀλλήλους.,. nem mpidvou. * Mss. θεοφόρος, sic vetus interpr. ei Faber Deiferum. 


*othonc. 3 Cod. S. Hil. et alii δα 


oct. 


* Mss. 


NOTAE. 
(95') Παραφροσύγης τοίνυν dxpac. Extreme D Antiquo dierum habetur, a quo deta potestas est, 


igitur dementie, etc. Id jami professus erat in libris 
de imag. quod septima synodus ceterique ima- 
ginum patroni approbavere. Vide epist. episcopo- 
rum Orientis ad synodum, epistolam item Germani 
CP. Nicephorus quoque in disputatione cum Leone 
Armeno inculcat a Moyse vetitum esse Deitatis 
omne simulacrum ; atque adeo Israelitas non sine 
idololatrie culpa Deum sub forma vituli adorasse. 
Ad quem locuin Coinbefisius bxc observat : « Se- 
verior lic Nicephori sententia in eos qui Dei ullo 
modo imagines fabricant, quos gentilium dogmati 
$0cio8, extremi dignos supplieii pronuntiat. Nec 
facile adimissurum putem, quod rudi pictura Tri- 
nitatis arcanum nonnullis delineatur , ut senioris 
viri specie Patrem desiguent ; Filium, qua carnem 
assumpsit, hominem reprasentent ; Spiritum san-- 
ctum , qua apparuit columba specie. Ac quidem 


de Patre favere existimant, quod Daniel. vit de 


et honor, et regnum Filio hominis. At certe, non 
bic Pater zeternus, prima scilicet deitatis persona, 
magis, quam vel Filius, vel Spiritus sanctus : sed 
beata ipsa Trinitas, ac unus ipse Deus, cujus in- 
carnatio effectus est, ac Filius hominis, qua Filius 
hominis est, qui ipse qua Filius Dei, eadem qua 
a Patre accepit, sibi contulit : ut de Spiritu sibi 
illum donasse Cyrillus ait. Sicque istud Danielis, 
non Patris aliquid proprium, sed appropriatuur 
fuerit. ... ]psa vere senior, nullo detrita senio- 
Trinitas, unus Deus, cujus essentia esse sit, ipsum- 
que a se et necessarium , ipsa sternitate creatu-- 
ram omnem antecedens , etc. » Pergit : « optandum. 
sane castigaliorem esse qu: nobis familiaris sacra: 
iconugraphia est, et qualis tanto calore fidei san- 
ctis pridem confessoribus adversus bzreticos pro« 
pugnata est, vigetque etiamnum apud Orientales. 
et Gracos, quibus picture ipsa prototypa , quoad. 


LI 


1171 


que ac figura vacantis Dei simulacrum effingere 
queat? Unde extrem: dementis ac impietatis fuc- 
rit Deum figurare. Atque hinc est, quod in veteri 
testamento minime tritus erat imaginum usus. 
Postquam autem Deus per misericordi» suz vi- 
scera, nostra salutis causa, vere factus est homo, 
neque jam, uti Abrahae, humana specie, neque, uti 
prophetis, se conspicandum praebuit, sed cum re- 
vera homo secundum substantiam exsisteret, in 
terris agens cum hominibus est conversatus '*, mi- 
racula edidit, passionem crucemmque sustinuit, re- 
surrexit, eLassumplus est : ex quo hzc omnia gesta 
sunt, visaque ab hominibus fuere, litteris subinde 
tum memoriae alend: gratia, tum eoruni qui lis 
presentes non 2&1 fuerant, edocendorum, man- 
data sunt ; ut qui ea. non viderimus, audiendo at- 
que credendo digni simus qui beati a Domino prze- 
dicemur. Verum quia non omnes lilteras norunt, 
nec legendis libris vacant, inde Patribus visum est, 
ut hiec in imagines, tanquam in commentarium 
brevius, velut przclara facinora, referrentur. Spe 
sane contingit, ut cum de passione Dominl minime 
cogitamus, conspecta crucifixionis Christi imagine, 
in salutiferze passionis memoriam revocemur, et 
cernui, non materiam, sed eum cujus est imago, 
adoremus: quemadmodum scilicet nec evangelici 
codicis, nec crucis materiam adoramus, verum id 
quod per hsc exprimitur. Quid enim alioqui 
discriininis est. inter illam crucem qux Dominum 
hon exprimit, et illam quz etr reprzesentat ? Quod 
ctiam de Dei Matre sentiendum erit. Etenim is ho- 
nor, quem ei adhibemus, ad illum refertur, qui ex 
jpsa carnem sumpsit. Itemque per egregia sanctorum 


15 Baruch ii, 38. 


$. JOANNIS DAMASCENI 


est, qui invisibilis et incorporei, incircumscripti- A xat ὀσεθείας 


1i72 

τὺ σχηµατίζειν τὸ θεῖον. Ἐντεῦθεν 
ἐν τῇ Παλαιᾷ οὐχ Tw» τετριμµένη f) τῶν tixóven 
χρῆαις. Ἐπεὶ δὲ ὁ θεὸς (24) διὰ σπλάνχνα ἑλέους 
αὑτοῦ κατὰ ἀλῆθειαν Ὑέγονεν ἄνθρωπος διὰ τὴν 
Ἠμετέραν σωτηρίαν, οὐχ ὡς τῷ ᾿Αόραὰμ ὤφθη 
ἐν εἴδει ἀνθρώπου , οὐδὲ ὡς τηῖς προφῄταις, à») 
χατ οὐσίαν γέἐγονεν ἀλπθῶς ἄνθρωπος, διξτοιδἑ 
τε ἐπὶ τῆς γῆς, χαὶ τοῖς ἀνθρώποις αυνανεστράς», 
ἐθαυματούργησεν, ἔπαθεν , ἑσταυρώθη , ἀνέστη, 
ἀνελίφθη, xal πάντα ταῦτα κατὰ ἀλέθειαν viyovt, 
χαὶ ὡράθη ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων , ἐγράφη μὲν εἰς 
ὑπόμνησιν Y ἡμῶν xal διδαχὴν τῶν τηνικαῦτα μὴ 
παρόντων , ἵνα phi] ἑωραχότες , ἀχούσαντες δὲ, χαὶ 
πιστεύσαντες, τύχωµεν τοῦ μαχαρισμοῦὺ τοῦ Kuplov. 
Ἐπεὶ δὲ οὐ πάντες ἴσασι γράμματα, οὐδὲ τῇ ἀνα- 
γνώσει σχολάζουσιν, ol. Πατέρες συνεῖδον , ὥσπερ 
τινὰς ἀριστείας, ἓν εἰκόσι ταῦτα γράφεσθαι , εἰς 
ὑπόμνησιν σύντομον * ἀμέλει πολλάχις ph χατὰ 
νοῦν ἔχοντες τὸ τοῦ Κυρίου πάθος , τὴν εἰχόνα τῆς 
Χοιστοῦ σταυρώσεως ἰδόντες, τοῦ σωτηρίου Τάθους 
εἰς ὑπόμνησιν ἑλθόντες, πεσόντες προσχυνοῦμεν, 
οὗ τῇ Όλη, ὀλλὰ τῷ εἰκονιζομένῳ * ὥσπερ οὐδὲ τῇ 
Όλη τοῦ Εὐαγγελίου, οὐδὲ τῇ τοῦ σταυροῦ Όλη προ”- 
χυνοῦμεν, ἀλλὰ τῷ ἐκτυπώματι. Τί γὰρ διαςἑρ:ι 
ταυρὸς μὴ ἔχων τὸ τοῦ Κυρίου ἑχτύπωμα, του 

ἔχοντος; ὡσαύτως xai ἐπὶ τῆς θεοµήτορος. Ἡ γὰρ 
εἰς αὐτὴν τιμῆ, εἷς τὸν ἐξ αὑτῆς σαρχωθέντα ἆν- 
άγεται ' ὁμοίως δὲ χαὶ τὰ τῶν ἁγίων ἀνδρῶν àv- 
δραγαθήµατα, ἐπαλείφοντα ἡμᾶς πρὸς ἀνδρείαν, xal 


PESE xai µίµησιν τὶς αὐτῶν ἀρετῆς , xai δόξαν 


Θεοῦ. Ὡς γὰρ ἔφημεν, ἡ πρὺς τοὺς εὐγνώμονας 
τῶν ὁμοδούλων τιμὴ ἀπέδειξιν ἔχει τῆς πρὸς τὸν 
xowby Δεσπότην εὑνοίας, καὶ d τῆς εἰχόνος τιμὴ 
πρὸς τὸ ποωτότυπον διαθαίνει ’ἔστι δὲ ἄγραφος (94) 


VARLE LECTIONES. 


* Alii πρὸς ὑπόμ. 


NOT X. 


licet, gravi specie, οἱ qu:xe venerationem suo aspe- 
etu incutiat, intentis oculis, sublato digito manu- 
que representent, nec quod in pictoris cerebrum 
venerit, sepe non salis sanum aut pudicum, ut 
profanum Christianum atque gentilem ἱστρίαν 
(proh dolor!) vix aliquid intersit. » Nicephorus 
Calixtus lib. xvii, c. 53, Armenos culpat, quod 
imagines Patris et Spirilus sancti fingerent : ex 
variis vero scriptoribus, qui Armenorum errores 
recensuerunt , discimus 
Trinitatis imagines fieri, quam tres ligneas cruces 
simul jungendo : quod potiori jure grave fuit 
Griecis, quia sanctam Trinitatem crucifixam videan- 
tur lioc pacto signilicare. — 

(94) ἸἘπεὶ δὲ ὁ θεός. Ex quo autem Deus, etc, 
Eodem modo disputabaut Orientales, Germanus CP. 
el septima synodus. Iconomachi contra. obtendere 
Kusebium Cegsariensem in quadam epistola ad 
Constantiam Licinii uxorem scripsisse, Christum, 
ntpote Deum, nec proinde circumscriptum, neuti- 
quam pingi debere. Eusebii auctoritatem, uL et 
nescio cujus Epiphanide, nihili fecerunt Patres, 
quorum primus Arianicz factionis fuerit, alter 
Manicheorum, aut Docetarum, quive Christum 
humana carne spoliabant. liaec pererudite Nice- 


aud alio mo4o ab cis . 


phorus CP. perscquitur in Antirrheticis, ex quibus, 
ul et ex actis septimi synodi, apparet, lconoma- 
chos ad eorum sensum accessisse, qui naturàm 
unicam Christo tribuerent. llinc est quod sanctis- 
siuius hic patriarcha, instructa ex sexcentis Patrum 


p locis hoplotheca, operam ponit ad evincendam car- 


nis Domini veritatem. : 

(94) "Εστι δὲ ἄνραφος. Est autem hec traditio, 
elc. Apostolicam traditionem sic describit Augn- 
stinus Cont. Donatist. lib. ww, quod universa tenel 
Ecclesia, nec conciliis instilutum, sed semper reten- 
tum eit, Hujus esse. generis sacrarum imaginum 
usum, septimi, octavi, et noni seculorum doclorei 
affirmaruut. Petavius, qui priscos mores diligenter 
scrutatus erat, fatetur tribus primis szculis Chri- 
stianos ab imaginibus Christi et sauctorum deli- 
neandis, aut saltem  venerandis abstinuisse : al 
quinto demum samculo, postquam lacertos esplica- 
vit Ecclesia, cum nullum offensionis jam pert- 
culum esset, uti templa Deo consecrata erant, 
institutique ritus, qui ab iis qui ab ethnicis cele- 
brabantur, lhaud:3dmodum absimiles essent, sk 

lerisque in locis, oratoriis, et templis imagines 
haberi ceptas. Hinc concludit imaginum usum 
atque honorem inter ἁδιάφορα censeri, quiae pru 


1119 ΡΕ FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 114 


ἡ παράδοσις, ὥσπερ χαὶ τὸ κατὰ ἀνατολὰς προσ- A virorum facinora, ad fortitudinem, et virtutis ipso- 
χυνεῖν , xai τὸ προσχυνεῖν τὸν σταυρὀν, xai ἕτερα τΤΙΠΙ cemulationeni et. imitationem, necnon in Dei 
πλεῖστα τούτοις ὅμοια. laudes excitamur. Nam, sicut dictum est, ille honor 
quem conservis optimis prz»sstamus, nostri erga communein Dominum propensi studii argumentum 
est: quin et imagini habitus honos ad exemplar transfertur **. Est autem hzc traditio ος illis quae 
in Scripturis minime express: sunt: ut ea. qua ad orientein versi adoramus; necnon illa qua crucem 


veneramur, alizque complures larum similes. 
Φέοεται δὲ xal τις Ἱστορία (05) , ὡς ὁ Κύριος, 
Ἀὐγάρου τοῦ τῆς Ἐδεσσηνῶν πόλεως βασιλεύοντος, 
ζωγράφον ἀποστείλαντος x τὴν τοῦ Κυρίου ὅμοιο- 
Υραφῆσαι εἰχόνα, καὶ μὴ δυνηθέντος τοῦ ζωγράφου 
δ.ὰ τὴν ἁποστίλβουσαν τοῦ προσώπου λαμπρότητα, 
αὐτὸς ἰμάτιον τῷ οἰχείῳ προσώπῳ τῷ θείῳ xal 
ζωοποιῷ ἐπιθεὶς Y ἐναπεμάξατο τῷ ἱματίῳ τὸ ἑαυτοῦ 
ἀπειχόνισμα , χαὶ οὕτως ἀπέστειλε τοῦτο ποθοῦντι 
τῷ Αὐγάρῳ. | 
"Ost δὲ καὶ πλεῖστα oi ἁπόστολοι ἀγράφως παρα- 
δεδώκασι, γράφει Παῦλος ὁ τῶν ἐθνῶν ἁπόστολος" 
"Apa οὗν , ἀδε.φοὶ, στήκετε καὶ κρατεῖτε τὰς 
παραδόσεις ἡμῶν ' ác ἐδιδάχθητε, εἴτε διὰ 


Jlórov , εἴτε δι) ἐπιστολῆς ἡμῶν. Καὶ πρὸς Κο- 


Fertur 11:35 atem etiam ejusmodi bistoria qua- 
dam ; puta cum Ábgarus Edessenorum rex pictorem 
misisset, qui Domini exprimeret effigiem, neque id 
pictor ob splendorem ex ejus vultu emicantem 
assequi posset, Dominum ipsum, admoto divin: 
vivifíczequ:z faclei sux pallio, imaginem suam in eo 
depinxisse, quam ad Abgarum misit, ut hoc pacto 


p desiderio ejus faceret satis. 


989 Quod autem apostoli plurima nobis sine 
scriptis tradiderint, testatur ipse gentium apostolus 
Paulus : State igitur, fratres, inquit, et tenete tradi- 
tiones nosiras, quas didicistis, sive per sermonem, 
sive per epistolam nostram **, Et a3. Corinthios 


* Basil. in 40. Mart. ldem De spir. Sancto. cap.27. *"*Evazr. lib. flist. cap. 21. ** Ἡ Thess. τι, 14. 


VARIZE LECTIONES. 


x Mss. uno Regio 2927 excepto Αὐγά 


-.. βασιλεύοντι... ἁποστείλαντι. Lectionem lianc sequuntur vetus 


interpr. et Faber. 7 Reg. 2925 περιθείς. Sequitur in eodem cod. et aliis, preterquam in R. 2927 ἑἐν- 


NOTAE. 


temporum et rerum conditione, cum prohiberi, C imagines quas osculamur , et coram quibus caput 


αποµάξασθαι.  Y' Deest ἡμῶν in R. 2950. 


tum approbari possint. Ac sane quidem, imagines 
quinto saltem szculo ineunte in ecclesiis pingi 
cepisse colligitur ex epistola Nili monachi ad Olym- 
piodorum exarchum. Hic a Nilo quzsierat, annon 
satius foret in basilice quam exstruxerat parieti- 
bus, imagines Christi et sanctorum pingere, quam 
auimantium venatus aut piscalus. Respondet Nilus, 
postreinum hioc puerile esse ; sanioris vero iugenii 
fore, in sacrario orientem versus unam et solam 
crucem formare; totum vero templum historiis 
utriusque Testamenti pictoris optimi manu erx- 
ornare : "Ort ἂν οἱ pi εἰδότες γράμματα, μηδὲ 
δυνάµενοι τὰς θείας ἀναγινώσχειν D ραφὰς, τῇ θεω- 
ρίᾳ τῆς ζωγραφίας, μνήμην τε λαµθάνωσιν τῆς των 
γνησίως τῷ ἀληθινῷ Θεῷ δεδουλευχότων ἀνδρα- 
χαῦίας, ut litterarum. rudes, qui divinas Scripturas 
nesciunt, picture aspectu. res. bene gestas ab illis 
qui sincere Deo servierunt , memoria teneant, ezci- 
tenturque ad praeclara [acinora cerlatim amulanda, 
etc. Ex interrogatione Olympiodori deduxeris 
imagines sanctorum antehac in. basilicis depingi 
won consuesse. Hune vero morem, cum passiin 
receptus esset, eodem szculo labeute Xenaias, seu 
Phitoxenus, Hierapolis profanus antistes, qui nec 
sacro baptismate tinctus esset, Maniclizorum im- 
pietati studens, priuuus omnium capit impugnare. 
Caeterum Tridentina synodus, sess. 20, Wecr. 2, 


sapientissime sanxit, Imagines Christi et Deipara" 


virginis εἰ aliorum sanclorum in templis prasertim 
habendas et retinendas , eisque debitum honorem et 
generationem] impertiendam ; won. quod credatur 
inesse in. iis divinitas et virtus propler quas sint 
colende, vel quod ab eis sil aliquid petendum, vel 
qxod fiducia sit in imaginibus figenda, velut olim 
fiebat α gentibus, qua in idolis spem suam colloca- 
6unt, sed quoniam honos qui eis exhibetur, refertur 
«d protolypa , que illa. representant, iia ud. per 


aperimus et procumbimus , Christum adoremus , et 
sanctos, quorum ille similitudinem germnt, venere- 
mur. 14 quod conciliorum, presertim secunde Ni- 
cena synodi decretis, contra imaginum oppugnato- 
res est sancitum. 

(95) Φέρεται xal εις Ἱστορία. Fertur autem hi- 
storia, elc. Primus scriptorum ecclesiasticorum 
qui exstant, imaginis Elessene meminit Eva- 
grius, lib. iv Hist. c. 27, ubi Procopium citat, 

ui epistolarum duntaxat Abgari ad Christum, οἱ 
Ahristi ad Abgarum mentionem facit, lib. 11 De 
bellis , c. 12. Damasceni narrationem novis com- 
mentis sequiores Grxci auxerunt. 

In fine capitis nonnulla denuo subjungit auctor 
de Lraditionum auctoritate, quie Basilii M., Epi- 
phanii, Chrysostomi , et aliorum PP. calculis ltir- 
mantur. In secunda professione fidei quam Grzcus 
pontifex consecrandus recitat , sensus hujus arti- 


D culi, et unam sanctam catholicam et apostolicam 


Ecclesiam , sie redditur : Ἡιστεύω xal τὰς περὶ 
Θεοῦ καὶ τῶν θείων παραδόσεις τε χαὶ ἑξηγήσεις 
τῆς μιᾶς χαθολιχῆς xai ἁποστολιγῆς Ἐχχλησίας. 
Credo traditiones εἰ expositiones unius οὐ ([οίῖεις et 
apostolice Ecclesie de Deo rebusque aivinis. Tradi- 
Uones sacras .nuper ultus est junior Graecus, 
diaconus, nomine Franciscus Prossalentes, Corcy- 
reus, erudito libello, quem Anglia egressus, Am- 
stelodami edidit anno 1706, adversus suum quon- 
dam, cum Oxonii moraretur, magistrum, qui ad 
waditiones spurias amandarel, crucis cultum, 
eucharisticze Christi praesentiz realis, transsub- 
stantiationis , et perpelu:z virginitatis beatz Dei 
Genitricis fidem, invocationem sanctorum, aliaque 
ejusmodi , quz utraque Ecclesia mordicus hujus- 
que tenuit. Decreta synodorum adversus Cyrillum 
Lucarim oinitto. 


1175 


S. JOANNIS DAMASCENI 


H6 


scribens : Laudo vos, fratres, quod per omnia mei Α ρινθίους Ἐπαινῶ δὲ ὑμᾶς, ἁδελφοὶ, δει πάντα 


memores estis : et sicut tradidi vobis, traditiones 


. tenetis 1. 


CAP. XVII. 
De Scriptura. 

Deus wnus Veteris et Novi Testamenti auctor; 
contra Gnosticos. — Unus atque idem Deus est, 
quem tum Vetus, tum Novum Testamentum przdi- 
cant, quique in Trinitate laudatur et celebratur; 
cum Domimus dixerit : Non veni solvere legem, sed 
adimplere "5. Ipse enim salutem nostram operatus 
est, propter quam omnis Scriptura εἰ mysterium 
omne revelata sunt. Ác rursus : Scrutamini Scri- 
pluras : ipse enim testimonium perhibent de me **. 
Itemque dicente Apostolo : Multifariam | multisque 
modis olim Deus loquens patribus nostris in prophe- 
lis : novissime diebus istis locutus est nobis in Fi- 
lio **. Quocirca per Spiritum sanctum, et ler, et 
prophete, et evangelist», et apostoli, et pastores, 
et doctores locuti sunt. 

Omnis igitur. Scriptura divinitus inspirata esl, 
nc prorsus utilis **. Quapropter optimum est, sum- 
meque animarum saluti conducibile, divinas Scri- 
pturas scrutari. Velut enim lignum plantatum secus 
decursus aquarum **, sic et anima divinis Scriptu- 
ris irrigata saginatur, fructumque maturum, hoc 
est rectam fidem, profert, ac perpetuo virentibus 
foliis, id est, Deo acceptis actionibus, exornatur. 
lloc siquidem afferunt Scripture sancte, ut et ad 
bonas actiones, et ad puram contemplationem nos 
componant. [n eis namque, tum cohortationem ad 
omnem virtutem, tum ab omni vitio dissuasionem 
mvenire est. Quamobrem si discendi studiosi fue- 
rimus, multam nobis eruditionem comparabimus : 
diligentia siquidem, et labore, largientisque Dei 
beneficio, quidvis conficitur. Nam qui petit, αεεί- 
pit ; et qui quarit, invenit : el pulsanti aperietur **. 
Pulsemus igitur ad pulcherrimum illud pomarium 
Scripturarum ; illud, inquam, 983 mire (ragrans, 
suave, elegantissimum, quod spiritualium divina- 
rumque avium omnigenis garritibus aures nostras 
circumsonet, cor nostrum tangat, ac tum moerore 


** ] Cor. 11, 9. 


*! Matth. v, 17. 
5 Lue. τι, 10. 


** jbid. 39. 


µου µέμνησθε. καὶ καθὼς παρέδωκα ὑμῖν, εὰς 
παραδόσεις κατέχετε *. 

ΚΕΦΑΛ. 17’ [t]. 

Περὶ Γραφῆς». 

El; ἐστιν ὁ θεὸς b, ὑπό τε Παλαῖας Διαθήχης xai 
Καινῆς χηρυττόμενος, ὁ Ev Τριάδι ὑμνούμενός τε 
xat δοξαζόµενος, τοῦ Κυρίου φῄσαντος  Οὐκ ᾖθθον 
κατα λῦσαι τὸν νόµον, ἆ.1λὰ π.ληρῶσαι. Λὐτὺς 
γὰρ τὴν ἡμῶν σωτηρίαν εἰργάσατο , ὑπὲρ fic πᾶσα 
Γραφὴ xai ἅπαν µυστήριον. Καὶ πάλιν» Ἐρευνᾶτε 
τὰς l'pagác: αὗται γὰρ μαρτυροῦσι περὶ ἐμοῦ. 
Καὶ τοῦ ᾽Αποστόλου εἰπόντος ' Πο.υμερῶς καὶ απο. 
Άυτρόπως πἀ.Ίαι ὁ θεὸς «Ἰαλήσας τοῖς πατράσιφ 
ἡμῶν ἐν τοῖς προφήταις, ἐπ᾽ ἑσχάτων τῶν ἡμε- 


B por τούτων ἐλά-ησεν ἡμῖν ἐν Yi. Διὰ Πνεύ- 


ορ 


µατος τοίνυν ἁγίου, 6 τε νόµος χαὶ οἱ προφῆται, 
εὐαγγελισταὶ, xal ἁπόστολοι, xal ποιμένες ἑλάλησαν 
xat διδάσχαλοι. 


Πᾶσα τοίνυνε Γραφὴ θεόπνευστος, Τάντως xad 
ὠφό.ιμος. "Dose Χχάλλιστον xal ψυχωφελέστατον 
ἐρευνᾷν τὰς θείας Τραφάς. Ὥσπερ γὰρ δένδρον παρὰ 
τὰς διεξόδους τῶν ὑδάτων--πεφυτευμένον, οὕτω xal 
ἡ doy τῇ θεἰᾳ ἁρδευομένη Γραφῇῃ, πιαίνεται , xal 
χαρπὸν ὥριμον δίδωσι, πίστιν ὀρθόδοξον, xal ἀει- 
θαλέσι τοῖς φύλλοις, ταῖς θεαρέστοις qu, ὥραῖζεται 
πράξεσι ' πρός τε γὰρ πρᾶξιν ἑνάρετον, xa θεωρίαν 
ἀθόλωτον, Ex τῶν ἁγίων Γραφῶν ῥυθμιζόμεθα. 
Πάσης γὰρ ἀρετῆς παράκλησιν, xai xaxlaz ἁπάσης 
ἀποτροπὴν kv ταύταις εὑρίσχομεν. Ἐὰν οὖν ὤμεν 
Φιλομαθεῖς, ἑσόμεθα xal πολυμαθεῖς ^ ἐπιμελείᾳ 
γὰρ, xoi πόνῳ, χαὶ τῇ τοῦ διδόντος Θεοῦ χάριτι 
κατορθοῦνται ἅπαντα. 'O γὰρ αἰτῶν «ἑαμόθάνει, xal 
ὁ ζητῶν εὑρίσχει, xal κρούοντι ἁνοιγήσεται. 
Κροὐσωμέν τοίνυν εἷς τὸν χάλλιστον παράδεισον 
τῶν Γραφῶν, τὸν εὐώδη, τὸν γλυχύτατον, τὸν ὡραιό- 
τατον, τὸν παντοίοις τῶν νοερῶν θεοφόρων ὀρνέων 
χελαδήµασι περιηχοῦντα ἡμῶν τὰ (ta, τὸν ἁπτό- 
µενον ἡμῶν τῆς χαρδίας. xaX λυπουµένην μὲν κα- 
ρακαλοῦντα, θυμουμένην δὲ χατευνάζοντα, χαὶ χαρᾶς 
&iblou ἐμπιπλῶντα ' τὸν ἐπιδιδάξοντα ἡμῶν τὴν 
1 Πουγ.ι, 1. 


3* [T Tim. 1t, 16. ** Peal. 1$. 


VARUE LECTIONES. 


: [n Regiis codd. 1986 et 2928, necnon in veteri translatione, quadam in (πο capitis hujus subji- 
ciuntur, qu» omittenda non censui, tametsi Damasceni non sint, sed Andrec Cretensis, "Avbpéoo 
Κρητέως, ut. fidem facit R. cod. 1968 : ᾿Ανελάδομεν (R. 2028 mapeA&Óousv) Λουκᾶν «bv ἁπόστο» 
)ov xaX εὐαγγελιστὴν ἐξωγραφηχέναι τὸν Κύριον xai τὴν αὐτοῦ µητέρα, ὧν τὰς εἰχόνας ἔχειν τὴν 
Ῥωμαίων διαφηµίζουσί πόλιν. Ἐν δὲ τοῖς Ἱεροσολύμοις ἐπ᾽ ἀκριθείας χεῖνται’ ἐπεὶ καὶ Ἰώσηππος ὁ "lov- 
δαῖος, ὥς τινές act, xav? ἐχείνην τὴν ἰδέαν ἣν ἐν Ἱεροσολύμοις ἔχουσιν, ἣν χαὶ Ῥωμαίαν καλοῦσς, τν 
αὐτὸν ἱστορεῖ τρόπον ὁραθῆναι τὸν Κύριον, σύνοφρυν, εὐόφθαλμον, µάχροψιν, ἐπιχυφῃ, καὶ εὐήλικα" ὅτε & 
δηλαδη φαινόµενος ἄνθρωπος, ἀνθρώποις συνανεστρέφετο. Vetus hujus assumenti translatio haec est : Ae- 
cepimus Lucam apostolum et evangelistam pinzisse Dominum et matrem ejus, quorum ferunt imagines habere 
Romanorum civitatem famosam. In Hierosolgmis autem cum diligentia exsistunt, quia et Josephus Judew, 
ut quidam aiunt, secundum illam speciem, quam in Hierosolymis habebat, quam. et Romanam vocant, eo- 
dem modo historia tradit, Dominum syno(ryn, id est juncta supercilia &abeniem ; evofthalamon, id est bene 
oculatum ; macropsin, id est longum vultum habentem ; epicyphea, id est adclivem ; evilica, id est 
stature, cum scilicet apparens Romo, cum hominibus conversatus est. * Abest hoc caput in Reg. 5587. 
^ Reg. 4, Colb. 4 E'c ἐστι Θεός. * Multi. codd. τοιγαροῦν. 4 Deest xat in cod. S. Hil. Colbertinis ei 
Regiis multis : nec reddidit vetus interpr. ] 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 


819 


ἐπὶ τὰ χρυσαυγῆ µετάφρενα τῆς θείας περι- À confectum demulceat, tum ira percitam obleniat 


xai ὑπέρλαμπρα, xal ταῖς φανωτάταις αὐτῆς 
πρὺς τὸν μονογενῆ Υἱὸν καὶ κληρονόμον τοῦ 
οὗ τοῦ νοητοῦ ἀμπελῶνος ἀνάγοντα , xal 
ῦ τῷ Πατρὶ τῶν φώτων προσάγοντα:. ἀλλὰ 
έργως χρούσωμεν, προθύμως δὲ μᾶλλον, 
µόνως μὴ ἐχχαχήσωμεν χρούοντες. Οὕτω 
V ἀνοιγήσεται. Ἐὰν ἀναγνῶμεν ἅπαξ, xal 
; μὴ διαγνῶμεν & ἀναγινώσχομεν, μὴ Ex- 
μεν ἀλλ ἐπιμείνωμεν, ἁδολεσχήσωμεν, 
μεν Επερώτησον yàp, φησὶ, τὸν xa- 
ρυ, xal dvarryeAsi σοι" τοὺς πρεσθυτέ- 
OV *, xal ἑροῦσί σοι. Ob γὰρ πάντων f) 
"Αρυσώμεθα Ex τῆς τοῦ παραδείσου πηγῆς 
καὶ χαθαβώτατα νάµατα, ἀλλόμενα εἰς ζωὴν 


eeterna illud letitia implens ; quod mentem nostram 
in dorsum auro rutilans lucidissimumque columbze 
imponat ?*, cujus fulgentissimis pennis ad unigeni- 
tum Filium hzredemque agricolz vinez illius in- 


- telligibilis subvebatur **, et ad Patrem luminum 35 


ejus opera adducatur. Caeterum haud negligenter 
pulsandum nobis est, sed alacri constantique animo, 
ne pulsando tandem fatigemur. Sic enim demum 
nobis aperietur. Si semel atque iterum legerimus, 
nec qu:& & nobis lecta erunt, intelligamus, ne ani- 
mis concidamus : sed persistamus, meditemur, et 
interrogemus. Áit enim : Interroga patrem tuum, 
et annuntiabit tibi ; majores tuos, et dicent tibi ". 
Non enim omnium esl scientia 9. Ex hujus horti 


Ἐντρυφήσωμεν, ἁπλήστως χατατρυφῄσω- D fonte perennes ac purissimos latices salientes in 


JV γὰρ χάριν ἁδάπανον χἐκτηνται. El δέ τι 
& τῶν ἔξωθεν χρήσ'μον καρπώσασθαι δννη- 
ν 00 τῶν ἀπηγορευμένων ἐστί * γενώµεθα 


τραπεξῖται, τὸ μὲν γνήσιον xol χαθαρὸν 


σωρεύοντες, τὸ δὲ χίόδηλον παραιτούμενοι. 
ν λόγους χαλλίστους, θεοὺς δὲ γελοίους, xal 
ἁλλοτρίους τοῖς χυσὶν ἀποῤῥίφωμεν ' πλεί- 
ip 15 αὐτῶν κατ’ αὐτῶν ἰσχὺν κτήσασθαι 
μεν. 


- 


ν δὲ (96) ὡς εἴχοσι χαὶ δύο βίθλοι εἰσὶ τῆς 
᾿Διαθήχης, χατὰ τὰ στοιχεῖα τῆς Ἑδθραῖδος 
Εἴχοσι δύο γὰρ στοιχεῖα ἔχουσιν, EE ὧν πέντε 
πι, ὡς γὔεσθαι αὐτὰ εἴχοσι ἑπτά * διπλοῦν 
| τὸ Χάῳ, xat τὸ Μὲμ, χαὶ «b Νοῦ», xo τὸ 


d. Lxvi, 14. ?* Matth. xxr, 58. 


33 Jac. t, 17. 


vitam sternam hauriamus **. Hic, in inexplebili 
quadam voluptate ac oblectatione versemur. Ejus- 
modi enim est Scripturarum gratia, ut exhauriri 
nequeat. Quinimo si quid utilitatis ex externis 
auctoribus decerpere possimus, quominus id facia- 
mus nihil vetat; dummodo probi nummularii si- 
mus, verum ac purum aurum aggerantes, adulte- 
rinum vero repudiantes. Qua bene ornateque dicta 
sunt, sic suscipiamus, ut ridicula numina, absur- 
dasque fabulas, canibus projiciamus : ex ipsis enim 
adversus ipsos roboris plurimum licebit adipisci. 

Librorum Veteris Teslamenti numerus. — Scien- 
dum 37 porro est, viginti duos libros esse Veteris 
Testamenti, totidem nempe quot Hebraicz lingux 
elementa sunt. Hebrzis enim duo et viginti ele- 
menta sunt; ex quibus quinque duplicantur : 


* Deut, xxxi, 7.. 9 I Cor. vin, 7... ** Joan. 


*' Cyrill. Hieros. cat. 4. Epiphan. De pond. et mens. 


VARLE LECTIONES. 
4, Colb. 1 et cod. S. Hil. σου γνώσει. Regius alter σου xai γνώσει. Vetus interpr. im cognitio- 


i 
u alter xai ἐροῦσί σοι ἐν γνώσει, 


NOTE. 


Ἱστόον δέ. Sciendum porro est. viginti 
€. Canonem hunc veteris instrumenti No- 
ipit ex Epiphanii libro De pond, et mens. 
Je discrepat ab eo quem Melito Sardensis 
yeeundo Ecclesiz ex ore Christianorum quo- 
! Palzstinorum scripsit, quique adeo solis 
libus constat, quxe Hebrzorum canon com- 
r. Hinc est, quod veteres nonnulli, preser- 
odus Laodicena, libros Tobiee, Judith, Sa- 
ei Ecclesisstici, primumque et secundum 
porum omiserunt, tametsi Patribus solemne 
his, ut ex aliis, testimonia legere ad fideni 
&m adversus hzreticos. Quamobrem syno- 
nisexta, omnisque deinceps Orientalis Ec- 
»arthaginensem admisit, quo omnes isti 
'u Scripture sacrz, nullo discrimine recipi 
Y. Unde synodus Bethleenitica libros istos 
"none Laodiceno, cujus auctoritatem Cy- 
Ucaris prztexuerat, desiderantur, czteris 
)8 Censet, pag. 589, et inscite εἰ maligne, t0c- 
ργως, a nefando Cyrillo ἀποχρύφους, apo- 
, Bominatos declarat. Cui sanctioni Diony- 


sius CP. cum aliis episcopis bene multis et presby- 
teris suffragatus est in responsione ad articulos 
Calvinistarum anno 1619 (a). Nec certe auctor 
synopsis Scripturz, quz Athanasii nomen przfert, 
nec Nicephorus CP. libros istos ad apocryphos re- 
legarunt, sed ad eos, quorum auctoritati ; aliqui 
detraberent, xà ἀντιλεγόμενα. Ad Epiphanium quod 
attinet, hoc unum ille sibi proposuerat, ut Hebrzo- 
rum canonem, non Christianorum, daret. Unde 
suhjungit, Sapientiam Salomonis, et Ecclesiasti- 
cum, tametsi alioqui eximii sunt οἱ uliles, cum 
czleris non numerari, et idcirco neque in Aron, 
seu arca testamenti repositos esse, οὐδὲ &v τῷ ἀρὼν 
ἀνετέθησαν, τουτέστιν ἐν τῇ τῆς διαθήκης xi- 
6ωτῷ. Ubi voce Aron. armarium significatur quod 
est in synagogis Judzorum, et hodieque ΤΝ Aron 


appellatur, ipso vocabulo quo arca foederis olim 
designabatur. llujus armarii Tertullianus meminit 
lib. De cult. femin. inquo librum Enoch non esse 
sacrum probat, quod sec is armarism  Judaicum 
adinitatur. 


x iterum ad examen revocavit Lequienus in Prefatiope generali, num. XX. 


1119 


S. JOANNIS DAMASCENI 


180 


adeoque septem et viginti sunt. Duplex enim est A Πὲ f, xaX τὸ Σαδί. Aib. xaY al βίθλοι κατὰ τοῦτον 


littera Caph, et Mem, οἱ Nun, et Pe, et Sade. Quo 
αι ut libri quoque eodem modo, duo quidem 
et viginti uu:nerentur, caoterum septem et vi- 


ginti reperiantur; quopgiam scilicet quinque du-, 


plices sunt. Nam liber Ruth cum libro Judicum 
jungitur, unusque lHebrzis liher censetur. Primus 
item et secundus Regnorum, unus liber est. Ter- 
tius itidem et quartus Regnorum, unus liber. Pri- 
jus quoque οἱ secundus Paralipomenon, unus 
liber : ac denique yrimus et secundus Esdrz, liber 
unus. Ad hunc modum libri omnes in quatuor 
pentateuchos, quinquernionesve 98/4, compingun- 
tur; cumque alii duo supersint, sic proinde se 
habent libri in cauone recepti. Legales, quinque 
sunt, Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri, Deute- 
ronomium. Hic primus quinquernio est, qui lex 
etiam appellatur. Sequitur alter quinquernio, eorum 
qui γραφεῖα nuncupantur, a quibusdam vero Aha- 
giographa. Est autem hujusmodi : Jesus Nave, Ju- 
dices una cum Ruth, liber unus, Regnorum primus 
cum secundo, liber unus; tertius itein cum quarto, 
: liber unus. labes secundum quinquernionem. Ter- 
tius porro librorum quinquernio versibus constat, 
nempe liber Job, Psalterium, Proverbia Salomonis, 
ejusdem Ecclesiastes, et Cantica canticorum. 
Quartus quinquernio prophetarum libros com- 
plectitur. Duodeeim prophetz, liber unus; tum 
Isaias, Jeremias, Ezechiel, et Daniel. Ilis accedunt 


τὸν τρόπον εἴχοσι δύο μὲν ἀριθμοῦντας, εἴχοσι Ezzí 
δὲ εὐρίσχονται, διὰ τὸ πέντε ἔξ αὐτῶν διπλοῦσθαι. 
Συνάπτεται γὰρ 'Ροὺθ τοῖς Κριταῖς, xai ἀρ:θ- 
μεῖται παρ) Ἑδθραίοις µία βίθλος: ἡ πρώτη καὶ 
ἡ δευτέρα τῶν Βασιλειῶν, µία βίθλος” Ἡ τρίτη 
καὶ ἡ τετάρτη τῶν Βασιλειῶν, µία βίθλος * ἡ πρώτη 
xai ἡ δευτἐρα τῶν Παραλειπομένων, µία ῥίθλος" ἡ 
πρώτη χαὶ ἡ δευτέρα τοῦ Ἑσδρὰ, µία βίδλος. Οὕτως 
οὖν σύγχεινται αἱ βίθλοι Ev πεντατεύχοις τέτρασι, 
xai µένουσιν ἄλλαι δύο, ὡς εἶναι τὰς ἑνδιαθέτους 
βίθλους οὕτως ' πέντε νομικὰς, Γένεσιν, ᾿"Εξοδον, 
Λενιτίκὸν, Αριθμοὶ, Δευτερονόμιον. Αὕτη πρώτη 
πεντάτευχος, ἡ καὶ νοµοθεσία. Εἶτα ἄλλη πεντάτευ- 
χος, τὰ χαλούμενα Τραφεῖα, παρά τισι δὲ 'Apié- 
Υραφα, ἅτινά ἔστιν οὕτως" Ἰηγσοῦς ὁ τοῦ Nast, 
Κριταὶ μετὰ τὶς Ῥοῦὺθ, Βασιλειῶν πρώτη μετὰ τῆς 
δευτέρας, βίθλος µία, dj τρίτη μετὰ τῆς τετάρτη, 
βίόλος µία, καὶ αἱ δύο τῶν Παραλειπομένων, 9!6)0; 
µία. ΛΌτη δευτέρα πεντάτευχος. Τρίτη πεντάτευχος, 
αἱ στιχἠρεις βίθλοι, τοῦ "I6, τὸ Ῥαλτήριον, Παροι- 
µίαι Σολομῶντος, Ἐκκλησιαστῆς τοῦ αὑτου, τὰ 
"λσματα τῶν ἀσμάτων τοῦ αὐτοῦ. Τετάρτη τεντά- 
τευχος, ἡ προφητική τὸ δωδεκαπρόφητον, pibe 
µία, Ἡσαῖας, Ἱερεμίας, Ἰεζεκιὴλ, Δανιῤλ: εἶτα 
τοῦ "Ecópi, αἱ δύο εἰς µίαν συναπτόµεναι βίδλον, 
καὶ ἡ 'Eo0fjp s. Ἡ δὲ Πανάρετος, τουτέστιν ἡ Lo- 
φία τοῦ Σολομῶντος, xai ἡ Σοφία τοῦ Ἰησοῦ, ἣν ὁ 
πατῆρ μὲν τοῦ Σ.ρὰχ ἐξέθετο Ἑδθραϊστὶ, Ἑλληνισή 


uterque Esdre, qui libro uno continentur, et; δὲ ἠρμήνευσεν ὁ τούτου μὲν ἔγγονος Ἰησοῦς, τοῦ 


Esther. Panaretus autem (q. d. omnium virtutum 
promptuarium) id est Sapientia Salomonis, et Sa- 
pientia Jesu, quam a Sirach patre 


δὲ Σιρὰχ υἱός ἑνάρετοι μὲν καὶ χαλαὶ, ἀλλ oux 
ἀριθμοῦνται, οὐδὲ ἔχειντο Ev. τῇ χ.δωτῷ. 


Hebraice editam, ipsius nepos Jesus, ac Sirach (ilius, "Gre 


postea transtulit. Hi quamvis alioqui. praeclari e£. elegantes libri sint, non tamen illis aliis annume- 


Fantur, neque in arca positi erant. 

Libi Novi Testamenti. — Jam vero Novi Testa- 
menti libri isti sunt : quatuor Evangelia, nempe 
secundum Matthaeum, Marcum, Lucain, Joannem ; 
Acta apostolorum, auctore Luca evangelista ; 
septem catholice Epistole, uua Jacobi, du: Petri, 
tres Joannis, Jude una; Pauli apostoli Epistolae 
quatuordecim ; Joannis evangeliste Apocalypsis ; 
Canones denique sanctorum apostolorum per Cle- 
mentem concinnati. 


Τής δὲ Νέας Διαθήχης, Εὐαγγέλια τἐσσαρα 9 
χατὰ Ματθαῖον, τὸ xaxà Mápxov, τὸ κατὰ Aouxi 
τὸ xazà Ἰωάννην ' Πράξεις τῶν ἁγίων ἁποστόλω 
διὰ Aouxd τοῦ εὐαγγελιστοῦ * χαθολιχαὶ ἐπιστοὶ 
ἑπτά' Ἰαχώθδου µία , Πέτρου δύο, Ἱωάννου τρεῖ, 
Ἰούδα µία. Παύλου ἁποστόλου Ἐπιστολαὶ δεχατέδ' 
σαρες' Αποχάλυψις Ἰωάννου εὐαγγελιστοῦ * Kavéva 
τῶν ἁγίων ἁποστόλων (97) διὰ Κλήμεντος 5. 


VARI LECTIONES. 


f Multi codices Regii ac Colb, φί. 


5 In Reg. 2438 xaX ἡ Ἰουδίθ, χαὶ fj Ἐσθήρ. Sic quoque in on 
cod. S. Hil. sed libri Judith, non-meminit Epiphanius, nec textus Auctoris eum exigit. 


στολαὶ δύο διὰ Κλήµεντος, sed interpolatum varie huncce codicem esse monuimus. 


b Rt. 9198 xal ize 


NOTA. 


(917) Κανόνες τῶν dxoctóAwy. Canones denique D 


apostolorum. Illorum canonum auctoritas adstructa 
Tuerat can. 2 Trullano. At viris criticze artis in- 
curiosis satis erat preefixum canonibus , qui magni 
dudum 'in Oriente ponderis erant, apostolorum 
nomen : cum tamen nihil aliud essent nisi priscz 
Orientalium discipline pracipua capita, quorum 
auctores genuini ignorabantur. Jam dixi, eorum 
quosdam conditos esse post exortam lizresim Ano- 
meorum. Beveregius Collectiunem primam isto- 


rum cononum a Clemente , non Romano, sed 
Alexandrino "factam, quem Eusebius, lib. v1 Hist. 
c. 295; De script. eccl. et Photius, cod. 111 : Περ 
κανόνων ἐχχλησιαστικῶν, De canonibus ecclesiasticis, 
voluuien edidisse testentur. Sed ex liorum auclo- 
rum inspectione manifestum fit, eos non de ha 
Collectione canonum loqui, sed de libro, in qw 
adductis canonibus, seu regulis ecclesiasticis, 
illos impugnabat, qui Judaicis legibus et institui 
adhxerescerent. 


1181 
ΚΕΦΑΛ.ΠΓ [1A']. 
Περὶ τῶν ἐπὶ Χριστοῦ Agyopévoy. 

Ἰῶν ἐπὶ Χριστοῦ λεγομένων ερόποι γενιχοί clot 
τέσααρες ' τὰ μὲν γὰρ καὶ πρὸ τῆς ἐνα.θρωπῄσεως 
ἁρμόσει αὐτῷ, τὰ δὲ ἐν τῇ ἑνώσει, τὰ δὲ μετὰ τὴν 
ἔνωσιν, τὰ δὲ μετὰ τὴν ἀνάστασιν. Καὶ τῶν πρὸ τῆς 
ἐνανθρωπήσεως μὲν τρόποι εἰσὶν ἔξ τὰ μὲν γὰρ αὖ- 
τῶν, τὸ συναφὲς τῆς φύσεως, χαὶ τὸ πρὸς τὸν Πατέρα 
ὁμοούσιον δηλοῖ ὡς τό' Ἐγὼ καὶ ὁ Πατὴρ ἕν ἑἐσμεν" 
xai τό. Ὁ ἑωρακὼς ἐμὲ Éopaxs τὸν Πατέρα * καὶ 
*ó * "Oc ἐν µορφῇ θεοῦ ὑπάρχων, καὶ τὰ τοιαῦτα 
τὰ 6i, τὸ τέλειον τῆς ὑποστάσεως, ὡς τό: Yióc τοῦ 
Θεοῦ, xal χαρακτὴρ τῆς ὑποστάσεως αὐτοῦ : xal 
τό * Με]άλης BovAijc "Αγγελυς, θαυμαστὸς, σύμ- 
60vAoc, xaY τὰ ὅμοια. 


1 ὰ δὲ τὴν kv ἀλλήλαις τῶν ὑποστάσεων περιχώρη- 
σιν, ὡς 56 * Εγὼ ἐν τῷ Πατρὶ, καὶ ὁ Πατὴρ ἐν 
ἐμοί " καὶ τὴν ἀνεχφοίτητον ἵδρυσιν, ὡς ὁ Λόγος, 
xai σοφία, xat δύναµις, χαὶ ἁπαύγασμα. "O τε γὰρ 
Λόγος kv τῷ vip* Λόγον δέ φημµι τὸν οὐσιώδη * xal 
Ἡ σοφία ὁμοίως, καὶ ἐν τῷ δυναµένῳ ἡ δύναμις, 
£v τῷ φωτὶ τὸ ἀπαύγασμα, ἀνεκφοιτήτως ἵδρυται, 
ἐς αὐτῶν πηγαζόµενα. 


Τὰ δὲ, ὡς ἐξ αἰτίου τοῦ Πατρὸς, ὡς τό' Ὁ Πατήρ 
gov μείζων μού ἐστιν * ἐξ αὐτοῦ γὰρ ἔχει τό τε 
εἶναι xai πάντα ὅσα ἔχει’ τὸ μὲν εἶναι γεννητῶς, 


καὶ οὗ δημιουργητικῶς * ὡς 56* "Ey ἐκ τοῦ Πα- C 


τρὸς ἐξη.ϊθον καὶ ἤχω. Κἀγὼ ζῶ διὰ τὺν Πατέρα. 
Πάντα δὲ ὅσα ἔχει, οὗ μεταδοτιχῶς, οὔτε διδαχτικῶς, 
ἀλλ᾽ ὡς ἐξ αἰτίου * ὡς τό ' OD δύναται ὁγιὸς ποιεῖν 
dg' ἑαυτοῦ οὐδὲν, ἑὰν' µή τι β.1έπῃ τὸν Πατέρα 
οὕτως ποιοῦντα. El μὴ γὰρ ὁ Πατήρ ἔστιν, οὐδὲ ὁ 
Yi&;. Ἐκ τοῦ Πατρὸς γὰρ ὁ Υἱὸς, χαὶ ἐν τῷ Πατρὶ, 
χαὶ ἅμα τῷ Πατρὶ, xai οὐ μετὰ i τὸν Πατέρα. 
Ὁμοίως xai & ποιεῖ, ἐξ αὐτοῦ xal σὺν αὐτῷ ' µία 
Tip χαὶ 1j αὑτή * οὐχ ὁμοία, ἀλλ᾽ ἡ αὐτὴ τοῦ Πατρὸς, 
xai τοῦ Υἱοῦ, χαὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος θέλησις, iv- 
έργειἀ τε χαὶ δύναμις. 


Τὰ 6i, ὡς τῆς πατριχῖις εὐδοχίας, διὰ τῆς αὐτοῦ 


ἑνεργείας πληρούμενα 1, xal οὐχ ὡς δι ὀργάνου, 1) D 


δούλου, ἀλλ) (0; δι οὑσιώδους xal ἑνυποστάτου αὐτοῦ 
Λόγου, χαὶ σοφίας, xal δυνάµεως, διὰ τὸ pav kv 
Πατρὶ xai Yo Οξεωρεῖσθαι χένησιν' ὡς τό: Πάντα 
δι αὑτοῦ ἐγένετο * χαὶ τό Απέστει.ε τὸν λόγον 
αὑτοῦ. καὶ ἱάσατο αὐτούς * καὶ τό. "Ira. Tvocur 
ὅτι σύ µε ἀπέστειας. 


* Joan.x, 60. ?? Joan. xiv, 9. 
* Joan. xiv, 10. " Cyrill. lib. xxxiv, Thes. 
Graeci. **Joan. xvi, 98. 9 Joan. vi, 58. 
Σι, 42. 


ΡΕ FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 


*9 Philipp. τι, 6. 
p. 94. 
δ Joan. v, 19. 


1!82 
CAP. XVIII. 
De his que de Christo dicuntur, 


Quadruplex praedicationis de Christo genus. Aute 
Incarnationem septuplez. — Eorum quz de Christo 
dicuptur, quadruplex, ut in genere dicam, est 
modus. Quodam enim ei aute lunanitatem assum- 
ptam conveniunt ; quadam in ipsa unione; quzdam 
post unionem ; qu:edam postremo post resurrectio- 
nen. Atque eorum qyx humanitatis assumptione 
anteriora sunt, sex sunt modi. Alia enim natura 
conjunctionem ei consubstantialitatem cum Patre 
declarant, ut : Ego εἰ Pater. unum sumus ?*; et 
illud : Qui videt me, videt et Patrem ** ; necnon : 
Cum in forma Dei esset "^; cwteraque id genus. 
Alia perfectionem | indicant, veluti, Filius Dei *'; 
el figura substantie ejus " ; et illud, Magni consilii 
Angelus, admirabilis, consiliarius 9, et similia. 

Alia mutuam personarum circumincessionem, ut 
illud : Ego in Patre, et Pater in me est * ; uec non 
285 (xamnque et insolubilem alterius in altera 
hasionem , v. g., Verbum, οἱ sapientia, et poten- 
tia, et splendor. Nam et verbum in mente (ver- 
bum autem substantivum intelligo) iteuque sapien- 
tia in sapiente, potentia quoque in potente, et in 
luce splendor, citra ullum excessum fixa sunt, cx 
illis profluentia **. 

Alia ita efferuntur, tanquam de eo qui Patrem 
auctorem agnoscat, ut illud : Pater major me est V*. 
Àb ipso quippe habet tum quod est, tum ea otg- 
nja qux: habet "'- Quod est , inquam, per genera- 
tionem , non per creationem ( cujus generis iliud 
est : Ego ex Patre exivi, εἰ venio ** ; et : Ego vivo 
propter Patrem ". Omnia 2autent ea quz habe!, 
non per concessionem , aut documentum , sed ut 
ex causa , velut cum ait : Non potest Filius a se [a- 
cere quidquam, nisi viderit Patrem iia facientem ^, 
Nam si Pater non est, certe nec Filius. Ex Patre 
enim est Filius, et in Patre, et una cum l'atre , et 
non post Patrem. Consimili modo, ea qux facit, 
ex ipso, et cum ipso facit. Una enim et eadem est; 
ea lei, inquam , et non similis, Patris et Filii et 
Spiritus sancti voluntas , operatio, et virtus. 

Alia insupet dicuntur, tanquam Patris voluntas 
opera illius impleatur, non ut per instrumentum 
aut servum , sed ut per substantivum et subsistens 
ipsius Verbum , sapientiam , et potentiam : propte- 
rea quod unus in Patre et Filio motus considera- 
tur. Sic illud : Omnia per ipsum facta sunt "*. Et 
illud: Misit Verbum suum, el sanavit eos "*. Ac 
rursus istud : Ut cognoscant quia ἐν me misisti "*. 


vé iebr. τς, 9... 5 Isa. ΙΧ, 6. 
V Greg. Naz. orat. 36. "et al. 
93 Psal. cvi, 20. 55 Joan. 


^ Joan, 1, 2. 
*5joan. viv, 28. 
5! Joan. 19. 


VARLE LECTIONES. 


i Edita χατά. 


j Cod. S. ΠΠ. et alii πληρουµένης : sic. vetus interpr. completi, Faber impleti, bene- 


pl«ciii. scilicet. In. editis deerat ?opula sequens, quam ass. quidam non habent. 


118) S. JOANNIS DAMASCERI 184 
Alia denique prophetico modo ; quorum etiam A Τὰ δὲ προφητικῶς: χαὶ τούτων τὰ μὲν ὡς μᾶ- 
duplex genus est. Quzdam enim uti futura dicun- — Aovta, olov: Ἐμφανῶς ἥῆξει ' χαὶ τὸ τοῦ Ζαχαρίου: 
tur , velut : Manifeste veniet 39. Et illud Zacharie : ἍἹδοὺ ὁ Βασιλεύς σου ὄρχεταί σοι. Καὶ 55 ὑπὸ ι 
Ecce Rex tuus veniet tibi *. Et quod a Michza di- — Miyaloo elpnpévov* ᾿]Ιδοὺ Κύριος ἑχπορεύεται ix 
ctum est : Ecce Dominus egredietur de loco suo, εἰ τοῦ τόπου αὐτοῦ, καὶ καταδήσεται, καὶ ἐπιδήσε- 
descendet , et. ascendet super excelsa lerra "*. Quz- ται ἐπὶ τὰ óyrmAà τῆς γῆς: τὰ δὲ, τὰ μέλλοντα, 
dam autem , licet futura, dicuntur tamen uti prz- ὡς παρφχηκύτα, ὡς τό. Οὗτος ὁ 8s0c ἡμῶν. Μετὰ 
terita, ut : Hic Deus noster : posthac in terra visus ταῦτα ἐπὶ τῆς Τῆς ὤφθη, καὶ τοῖς ἀνθρώποις 
est, et cum hominibus conversatus est ". llluditem: | cvravsccpágmn* xaX τὸ» Κύριος Éxtioé µε ἀρχὴν 
Dominus creavit me initium viarum suarum ad opera τῶν ὁδῶν αὐτοῦ εἰς ἔργα abcov* καὶ τό’ Aud 
sua 55. Et illud : Propterea unzit te Deus, Deus tuw, τοῦτο ἔχρισέ σε ὁ θεὸς, ὁ θεός σου, EAavoy dra. 


oleo latitie pre consortibus (uis "* : οἱ similia. Judcéuc παρὰ τοὺς μετόχους σου, xai τὰ τοι- 
αὔτα. 
In unione triplex praedicationis genus. — Et qui- Τὰ μὲν οὖν πρὺ τῆς ἑνώσεως, xal μετὰ τὴν ἕνωσιν 


dem ea quz unionem antecedunt, de ipso quoque ἐπ αὐτῷ λεχθήσεται * τὰ δὲ μετὰ τὴν ἕνωσιν, πρὸ 
post unionem dicuntur : quz autem unionem se- B τῆς ἑνώσεως οὐδαμῶς, εἰ µήτιχε προφητικῶς, ὡς 
quuntur, ante unionem non item, nisi secundum ἔφημεν. Τῶν δὲ ἐν τῇ ἑνώσει τρόποι εἰσὶ τρεῖς. Ὅτε 
prophetiam , ut prediximus. At vero eorum, que μὲν γὰρ ix. τοῦ χρείττονος τὸν λόγον ποιούµεθα t, 
in unione sunt, triplex est modus. Nam cum a θέωσιν τῆς σαρχὸς, xal λόγωσι, xa ὑπερύφωσιν 
prestantiori parle verba facimus, carnis deifica- —Jé£yopev, xai τὰ τοιαῦτα, τὸν προσγενόµενον τῇ 
tionem, et in Verbum assumptionem, et super- σαρχὶ πλοῦτον ix τῆς πρὺς τὸν Όψιστον θεὺν Λόγον 
exaltationem, czteraque id generis dicimus, quo ὀἑνώσεώς τε χαὶ συμφυῖας ἐμφαίνοντες,. "Ove δὲ ἀπὸ 
opes illas declaremus, qu: carni ex sua cum — *oU ἑλάττονος, σάρχωσιν τοῦ θεοῦ Λόγου, ἐνανθρώ- 
sublimissimo Deo Verbo unione, arctissimaque —*7T3tv, Χένωσιν, πτωχείαν, ταπείνωσιν, φαμµέν. 
conjunctione aécesserunt. Cum autem ab inferiori Ταῦτα γὰρ, xal τὰ τοιαῦτα, Ex τῆς πρὸς τὸ ἀνθρώ- 
: parte , incarnationem Dei Verbi, humanitatis as- — vtvov χράσεως ἐπιλέγεται τῷ Λόγῳ xal eg. Ὅταν 
sumptionem , exinauitionem , paupertatem, et hu- δὲ ἐξ ἀμφοῖν ἅμα, ἕνωσιν, χοινωνίαν, χρίσιν, συµ- 
miliationem dicimus. Hac enim et similia, ob suam — qutav, συµμµόρφωσιν, xal τὰ τοιαῦτα φάσχοµεν. Ai 
cum humanitate mistionem, Verbo ac Deo tri- τοῦτον οὖν τὸν τρίτον τρόπον ol προλελεγμµένοι 6do 
buuntur. Denique cum de utrisque 986 simul nobis C τρόποι λέγονται. Διὰ γὰρ τῆς ἑνώσεως δηλοῦται, τί 
est sermo , unionem , communionem , unctionem ,  ἔσχεν ἑχάτερον kx τῆς τοῦ συνυφεστῶτος αὐτῷ &p- 
naturalem intimamque cohzrentiam, conformatio- µμογῆς xal περιχωρῄσεως. Auk γὰρ τὴν xa0' ὑπόστα- 
nem, czteraque id generis vocabula usurpantur. σιν ἕνωσιν fj σὰρξ τεθεῶσθαι λέγεται, xal θεὺς Τι- 
Ob hunc igitur tertium modum przedicti duo modi νέσθαι, xal ὁμόθεος τῷ Aóyp* xal ὁ θεὺς Λόγος 
dicuntur. Per unionem enim indicatur, quod utrum- σαρχωθῆναι, xaX ἄνθρωπος γενέσθαι, xal χτίσμα 
que ex sua cum eo quod una secum exsistit, com- λέγεσθαι. xal ἔσχατος χαλεῖσθαι, οὐχ ὡς τῶν δύο 
paginatione et cireumincessione adeptum sit. Ete- φύσεων μεταθληθεισῶν εἰς µίαν φύσιν aovOttov* 
nim ** ob unionem secundum hypostasim, et caro ἀδύνατον γὰρ ἓν μιᾷ φύσει ἅμα τὰ ἑναντία φυσικὰ 
deificata ac Deus esse facta, divinitatisque eum ᾖΥενέσθαι * ἀλλ ὡς τῶν δύο φύσεων χαθ) ὑπόστασιν 
Verbo socia dicitur: et rursus Deus Verbum car- ἑνωθεισῶν, xal τὴν εἰς ἀλλήλας περιχώρήσιν ἀσύγ- 
nem assumpsisse, et lomo factus esse dicitur, crea- Άντον xal ἁμετάθλητον ἐχουσῶν. Ἡ δὲ περιχώρησι 
tura itidem , et novissimus appellatur *!: non quod οὐχ &x τῆς σαρχὸς, ἀλλ᾽ ἑχ τῆς θεότητος Υέγονεν 
due nature in unam naturam compositam con- ἀμήχανον γὰρ τὴν cápxa περιχωρῆσαι διὰ τῆς θεό- 
versz sint ( fleri enim nequit **, in una eademque Ἅτητος” ἀλλ ἡ θεία φύσις ἅπαξ περιχωροῦσα διὰ τῆς 
natura proprietates naturales inter se contirariz p σαρχὸς, ἔδωχε xal τῇ σαρχὶ τὴν πρὸς ταύτην ἄῥῥη- 
simul exsistant ), sed quia duz naturze secundum τον περιχώρησιν, ἣν δὴ ἕνωσιν λέγοµεν. 
hypostasim unitz: sunt, mutuamqne inter se citra confusionem et immutationem, circumincessionem 
babent. Circumincessio autem non a carne, sed a divinitate profecta est. Neque enim fleri possit, 
ut caro divinitatem circumyadat, verum divina natura semel carnem permeando, carni quoque cor 
tilit, ut ad se modo quodam ineffabili commearet : quod quidem nos unionem dieimus. - 

Que cum reciprocatione dicantur. — Sciendum Ἱστέον δὲ, ὣς ἐπὶ τοῦ πρώτου xal δευτέρου τρόπου 
autem est, in primo et secundo genere eorum (υῶ τῶν ἐν τῇ ἑνώσει, τὸ ἀνάπαλιν θεωρεῖται - ὅτε γὰρ 


» ^ Psal. xtix, 2. "Zach. ix, 9. ** Mich. ;,3. ΣΙ Barucli 01,58. :** Prov. viu, 22. 50 Psal. xxxxiv, ὃ, 
Greg. Naz. orat. 29. *'1sa. Lxu:, δ. *' Supra. lib. ii, cap. 9. 


, NARUE LECTIONES. 


» 


! Heg. 5447, et Colb. Graco-Latino 7| γὰρ ἐκ μείζονος, ἢ ἀπὸ τοῦ ἑλάττονος, ἢ ἐξ ἀμφοῖν εὺν Mw 
πωιούμεθα. Eadem supra lineam leguntur in Colb. 1959, et in ora Regii 2427. 1 6$ ἀμφοῖν si Mr 


1185 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 


1186 


περὶ τῆς σαρχὺὸς τὸν λόγον ποιούµεθα, θέωσιν, xai A in unione fiunt , reciprocationem considerati, Nam 


λόγωσιν, xat ὑπερύψωσιν, xal χρίσιν φαµέν. Απὸ μὲν 
γὰρ τῆς θεότητος ταῦτα, περὶ δὲ τὴν σάρχα θεωρεῖται. 
"Ore | δὲ περὶ τοῦ Λόχου, χένωσιν, σάρχωσιν, kvev- 
θρώπησιν, ταπείνωαιν, xal τὰ τοιαῦτα ' ἅτινα ὡς 
ἔφημεν, ix τῆς σαρχὺς ἐπιλέγεται τῷ Λόγῳ τε xal 
Θεῷ * αὐτὸς γὰρ ταῦτα ὑπέμεινεν ἑχών. 


cum de carne sermonem habemus, deificationem , 
οἱ assumptionem ad Verbum , superexaltationem- 
que et unctionem dicimus. llc enim a divinitate 
prociliscuntur, et circa carnem considerantur. 
Rursus, cum de Verbo loquimur, exinanitionem, 
inearnationem , humanationem, humiliationem, 


et similia vocabula adhibemus : quz quidem, ut diximus, carne ad Verbum ac Deum transferuntur. 


lpse enim istzec sponte sustinuit. 

Tov δὲ μετὰ τὴν ἕνωσιν τρόποι εἰσὶ τρεῖς * πρῶτος 
ὁ τῆς θείας φύσεως δηλωτιχὸς, ὡς τό. ᾿Εγὼ ἐν τῷ 
Παερὶ, καὶ à Πατὴρ ἐν ἐμοί * xai* Εγὼ καὶ à Πα- 
τἡρ ἕν ἐσμεν xai πάντα ὅσα πρὸ τῆς ἀνθρωπή- 
σεως αὐτῷ ἐπιλέγεται, ταῦτα xal μετὰ τὴν ἕναν- 
θρώπησιν αὑτῷ ἐπιλεχθήσεται, πλὴν τοῦ μὴ εἰληφέ- 
ναι σάρχα, καὶ τὰ αὐτῆς φυσιχἀ. 


Δεύτερος, ὁ τῆς ἀνθρωπίνης, ὡς τό ' Τί μεζητεῖτε 
ἀἁποκτεῖναι, ἄνθρωπον, ὃς τὴν ἀ.ήθειαν ὑμῖν m 
4sAdAnxa: καὶ τό Οὕὔσω δεῖ ὑγψωθῆναι τὸν Ylóy 
τοῦ ἀνθρώπου, xai τὰ τοιαῦτα. 


Τούτων δὲ τῶν ἀνθρωποπρεπῶς ἐπὶ τοῦ Σωτῆρος 
Χριστοῦ λεγομένων χαὶ γεγραμµένων, εἴτε ἓν ῥήῆμα- 
σιν, εἴτε £v πράγµασιν, τρόποι εἰσὶ EC. Τὰ μὲν γὰρ 
αὐτῶν χατὰ φύσιν οἰχονομιχῶς πέπραχταί τε xal 
λέλεχται’ οἷον ὁ ἓχ Παρθένου τόχος, ἡ καθ) ἡλιχίαν 
αὐξησίς τε χαὶ προχοπὴ, ἡ πεῖνα, fj δίψα, ὁ χόπος, 
τὸ δάχρνον, ὁ ὕπνος, ἡ τῶν Ίλων τρῆσις, ὁ θάνατος, 
xal τὰ τοιαῦτα, ὅσα φιυσικὰ xal ἁδιάδλητα πάθη 


ὑπάρχουσιν. Ἐν τούτοις γὰρ ἅπασι µίξις μὲν ἐστι C 


«00 θείου πρὸς τὸ ἀνθρώπινον, πλὴν τοῦ σώματος 
ἀληθῶς εἶναι πιστεύεται, οὐδὲν τούτων τοῦ θείου 
πάσχοντος, δι αὐτῶν δὲ την ἡμῶν οἰχονομοῦντος σω- 
τηρίἰαν. 


Τὰ δὲ κατὰ προσποίπαιν, οἷον τὸ ἐρωτᾷν' Ποῦ 
τεθείχκατε Λάζαρον; ὁ ἐπὶ τὴν συχῆν δρόμος, τὸ 
ὑποδύεσθαι, ἤγουν ὑπαναχωρεῖν' fj προσευχὴ, «6 * 
Προσεποιήσαωτο ποῤῥωτέρω πορεύεσθαι ’ τούτων 
γὰρ xai τῶν παραπλησίων, οὔτε ὡς Gsbc, οὔτε ὡς 
ἄνθρωπος ἔχρῃζε, πλὴν ἀνθρωποπρεπῶς ἑσχηματί- 
ζετο, πρὸς ὅπερ ἡ χρεία, καὶ τὸ λυσιτελὲς ἀπῄτει ’ 
οἷον «hv προσευχὴν, διὰ τὸ δεῖξαι, ὡς οὐχ ἔστιν áv- 
τίθεος, ὡς xai alziav ἑανυτοῦ τιμῶν τὸν Πατέρα ' τὸ 
ἑρωτᾷν, οὐχ ἀγνοῶν, ἁλλ᾽ ἵνα δείξῃ, ὡς κατὰ ἁλή- 
θειάν ἐστιν ἄνθρωπος, μετὰ τοῦ εἶναι ^ θεός * τὸ 
ὑπαναχωρεῖν, ἵνα διδάξῃ μὴ προπετεύεσθαι μηδ' 
ἑαυτοὺς προδ!δόναι. 


Τὰ ὃξ xat' οἰχείωσιν χαὶ ἀναφορὰν, ὡς τό θεέ 
ου, Θεέ µου, ἵνα τὲ µε ἐγκατέῖιπες; καὶ τό: 


5 Joan. xiv, 10. ** Joan. x, 90. 
93, 23. **Joan. xi, 34. ** Matth. xxi, 19. 
53 Greg. Naz. orat. 26. '* Sup. lib, in, c, 24. 


*5 Joan. vut, 09i M0. ü 
Uh. xi, "n 


Post unionem triplex genus. — Jam vero eorum 
qua unionein secuta sunt, tres sunt modi. Primus, 
quo divina natura declaratur, cujusmodi est illud : 
Ego in Paire, et Pater in me est **. Et illud : Ego εἰ 
Pater unum sumus **. Ac denique omnia qu:e ante 
humanitatis assumptionem de eo dicuntur, etiam 
post assumptam humanitatem dicentur ; uno hoc 


B excepto, quod nondum assumpserat carnem et 


carnis naturales proprietates? 

Secundus , quo natura humana insinuatur ; ut 
in illo loco : Quid me quaritis interficere, hominem 
qui veritatem locutus sum vobis *' * Et in isto : Ita 
exaltari oportet Filium hominis **, et alia hujus- 
modi. 

Sexiuplez modus eorum qua de Cliristo hwmnaui- 
(us post unionem dicuntur. — Horum porro, que 
huwuano more de Salvatore Christo praedicantur, ac 
scripta sunt, sive dicta, sive gesta fuerint, sex- 
tuplex est modus. Quzdan enim ex illis naturaliter 


ratione carnis assumptz facta dictaque sunt : velut 


partus ex Virgine, atque :etatis incrementum , et 
profectus ; fames item , el sitis, defatigatio, lacry- 
ma, somnus, clavorum fixura , mors, aliaque si- 
milia, qui naturales et inculpatz passiones sunt *. 
In his enim omnibus est divinz nature cum hu- 
mana conjunctio ; etsi corporis ea vere esse cre- 
duntur : quippe cum divinitas nihil horum per- 
tulerit, sed per ea salutem nobis procurarit. 
987 Quedam finugendi modo, ut cum Christus 
de Lazaro quarit : Ubi posuistis eum ** ? Cum ad 
ficulneam pergit ** ; cum se subducit Τὸ. et cum 
orat "* : item cum fingit se longius ire "*. His enim 
ac similibus, neque ut Deus, neque ut homo, opus 
habebat: verum humano more hoc prztexebat, 
qnod necessitas atque utilitas exposcebat. Ex gr., 
idcirco precabatur, ut se minime Dco adversari 
ostenderet '*; utque Patrem?*, velutsui causam, 
honore afficeret. interrogabat, non quod. ignarus 
esset, sed u£ se, cum eo quod Deus manebat , homi- 
nem quoque vere esse demonstraret. Hzc denique 
Ipsi causa secedendi erat, ut nos doceret pericula 
temere non adire, nec nos ipsos vltro prodere. 
Quasedam rursus dicuntur, per vindicationem , et 
relationem, ut illud : Deus meus, Deus meus , ul 


** Joan. n1, 14. *' Supra. lib. uti, c. 21, 


" Joan. xu, 15. "* Luc. xxiv. 27. 


VARLE LECTIONES. 
! Reg. 1 ὅταν. Alter ὅτι, * R. 2950, ex emendatione,AeAdAgxa ὑμῖν. ^ Edita μεῖναι. 


1137 S. JOANNIS DAMASCENI - 1138 


quid me dereliquisti '* ? Et: Eum qui non norerat A Τὸν μὴ γνόντα ἁμαρείαν, ὑπὲρ ἡμῶν ἁμαρτίαν 
peccatum , pro nobis peccalum fecit 15. Et illud: Fa- ἐποίησε (98)* xal τό. Γεγόμεγος ὑπὲρ ἡμῶν xar- 
clus pro nobis maledictum ". Που: Ip:e Filius ἁρα" xal τό. Αὐτὸς ὁ Yléc ὑποταγήσεται τῷ 
subjicietur ei, qui subjecit ipsi omnia 15. Nec enim ὑποτάξαντι αὐτῷ τὰ πάντα. Οὔτε γὰρ ὡς Gc^, 
quatenus Deus, nec quatenus homo ?*, a Patre un-— οὔτε ὡς ἄνθρωπος, ἐγχατελείφθη ποτὲ ὑπὸ τοῦ Πα- 
quam derelictus fuit : nec peccatum , nec maledi- — toó4* οὔτε ἁμαρτία, οὔτε χατάρα véyovev, οὔτε ὑπ.- 
clum factus est, nec Patri subjici opus habet.  *ay/jvat? χρΊδει τῷ Πατρ!. Καθὸ μὲν γὰρ 0:M, 
Etenim qua ratione Deus est, :zequalis est Patri, ᾖἴσος ὁστὶ τῷ Πατρὶ, καὶ οὐδὲ ἑναντίος, οὐδὲ ὕτοτ:- 
non autem adversarius, nec subjectus : qua autem ταγμένος" xa0b δὲ ἄνθρωπος, οὑδέποτε ἀνήχους γέ- 
homo, nunquam Patri contumax fuit, ut ei demum — yove τοῦ γεννήτορος, ἵνα ὑποταγτις δεηθῆῃ. Τὸ *u£- 
subjici necesse sit. Ex quo sequitur eum, nostri — *epov τοίνυν οἰχειούμενος πρόσωπον, xa* μεθ᾽ ἡμῶν 
assumpta persona , partes nostras suscipiendo, his τάσσων ἑαυτὸν, ταῦτα ἔλεγεν. Ἠμεῖς γὰρ μεν οἱ 
verbis uum esse. Nos siquidem illi eramus pec- ἁμαρτίας xaY χατάρας ἔνοχο:, ὡς ἀπειθεῖς xal παρ. 
cato et. maledieto obnoxii, contumaces οἱ refra- —fxoot, xal διὰ. τοῦτο ἐγκαταλελειμμένοι. 

ctarii, eoque nomine derelicti. 

Quaedam autem, per excogitatam mente przci- B τὰ δὲ, διὰ τὴν κατ’ Enlvotav. διαἰρεσιν. Ἐὰν γὰρ 
sionem. Nam si ea qua revera disjungi nequeunt, τῇ ἐπινοίᾳ διέλῃς τὰ τῇ ἁληθείᾳ ἀχώριστα, fot τὴ» 
lioc est, carnem a Verbo, sejunxeris, servus di- σάρκα Ex τοῦ Λόγου, λέγεται xal δοῦλος, καὶ ἀγνοῶν' 
citur, et iguarus *^, quia serv; et ignorantis na-— xai yàp τῆς δούλης xai ἀγνοούσης φύσεως fv, xai 
turz erat : ac nisi caro Deo Verbo fuiaset copu- εἰ pi fjvovo τῷ Θεῷ Λόγῳ ἡ σὰρξ, δούλη fiv, xai 
lata, serva procul dubio et ignorans exstitisset **: ἀγνοοῦσα" ἀλλά διὰ τὴν πρὸς τὸν Θεὸν Ρ Λόγον καθ) 
verum ob hypostaticam cum Deo Verbo unionem ὑπόστασιν ἔνωσιν, οὔτε δούλη ἣν, οὔτε ἡγνόει. 0ὕτω 
id habuit, αἱ nec serva esset, nec ignara. Eadem — xai θεὸν ἑαυτου 4 τὸν Πατέρα ἐχάλεσεν. 
de causa Patrem Deum suum vocavit. 

Quadam vero, ut se nobis manifestaret no- Τὰ δὲ, διὰ «hv πρὸς ἡμᾶς φανέρωσίν τε xal πί- 
stramque firmaret fidem. Velut cum ait: Pater, στωσιν, ὡς τό. Πάτερ, δόξασόν µετῇ δόξῃ, ᾗ εἶχον 
clar [ica me apud temetipsum , claritate quam habui, Δἄρὸ τοῦ κόσμον εἶναι, παρά σοι. Αὐτὸς μὲν γὰρ 
priusquam mundus esset , apud te 33. Etenim ipse δεξοξασµένος ἣν τε xal ὲστιν, ἀλλ᾽ ἡμῖν obx ἦν qa- 
quidem ei tunc clarificatus erat, et nunc clarifi- νερωθεῖσα, καὶ πιστωθεῖσας fj δόξα αὐτῷ. Kal ὁ 
eatur : nequaquam vero nobis claritas ejus pate- (, ὑπὸ τοῦ Αποστόλου εἰρημένον ' ToU ὁρισθέντος (39) 
facta comprobataque erat. Huc enim facit quod ab  }ἱοῦ θεοῦ ἐν δυγἆμει, κατὰ Πγεῦμα ἁγιωσύγης, 
Apostolo dictum est : Qui definitus est. Filius Dei ἐξ ἀναστάσεως vexpor* διὰ γὰρ τῶν θαυμάτων, 
in. virtute, secundum Spiritum sanclificationis , ex καὶ τῆς ἀναστάσεώς, καὶ τῆς ἐπιφοιτήσεως τοῦ ἁγίου 


" Matth. xxvii, 46. 7* IE Cor. v. 9ἱ. 7 Galat. i, 15. 7* | Cor. xv, 56. '* Greg. Naz. orat. 
56. *' Greg. Naz.ibid. *' Supra lib. 3 cap. 21. — ** Joau.. xvhi, 5. 


VARIA; LECTIONES, 


9 teg. 2 Colb. 4 ὑποταγῆς. 5 Multi cod. πρὸς Θεόν. 4 Edita 8chv τὸν Πατέρα αὐτοῦ. kt legendum ut 
, in textu posuimus, ex cod. S. Hil. et egiis sex. 7 Edita non habent xal πιστωθεῖσα. 


NOTE. 


(98) 'Yxép ἡμῶν ἁμαρτίαν ἐποίησε. Pro nobis — tum declaratumque fuisse, tum per copiosam effu-. 
peccatum fecit. id est, ὡς ἁμαρτωλὸν xazaxpiüTvat D sionem Spiritus sancti in nos, tum per virtutem 
&Qnxsv, inquit Chrisostomus, véluli peccatorem " miraculorum. Nam sicut ópo; orationem significat, 
condemnari sivit. At lebra»sa vox wur peccatum et — que. rei cujusvis natura declaratur, ita et ópi- 
hostiam pro peccato significat, sicut DQUN delicium ζειν, idem erit et. declarare ct definire. Hieron*- 
et hostiam. pro delicto, Deus itaque Filium suum — inus in hzc verba epist. ad Ephes. 1, 5: Qui pre- 
peccatum fecit, quatenus eum sibi pro peccatis — destinavit nos, etc. ait. : Differeniiam Greci sermoni 
nostris offerri voluit. Alludebat, ut reor, Apostolus προορίσας οἱ ὀρισθέντος, Latinus sermonem erplicat. 
ad illud psal. xix, 7: llolocaustum et ΠΝΩΠΊ pec- — Superior quippe sermo ad eos refertur, qui antea 
catum, seu hostiam pro peccato, uon postulasti, tunc — non fuerunt, el. priusquam fierent, de his cogitatum 
diri: Ecce venio. Cui loco similis et hic alter — est, et postea substiterunt ; inferior vcro, de eo quem 
lsai:e xxxv, 10: Si posuerit DN. delictum animhm — nulla cogitatio, voluntas nulla praecessit, sed sem- 
suam, sive seipsum ; ubi Vulgata habet : Si posuerit — per. fuit, εἰ nunquam. «t. esset. accepit. exordium. 
pro peccato animam suan. Unde recte nunc d» his qui cum ante non essent, po- 

(99) Tcv ὁρισυέντος. Qui de[initus est Filius Dei. — stea substiterunt, dicitur προορ!σθέντες. De Filie 
Sic auctoris sensum reddo, cum Vulgata habeat, — vero, hoc est de Domino nostro Jesu Christo in olie 
Qui predestinatus est. Filius. Dei. Noster. porro — loco scriptum est ὁρισθέντος, quia semper cum Patrt 
Chrysostomum οἱ alios Patres Griecos sequitur a.— fuit, el nunquam eum ut esset, voluntas Patfem pre- 
quibusez toto non disseutit S. Thomas. Hi voceópy-— cessit. Ex quo colligitur semper Patrem, semperque 
σθέντος, non intellexerunt pradestinatum esse — fuisse Εμ, εἰ in quibus cternitas cogqualis ei, 
Christum ut Filius Dei fieret, sed ccrto monstra- — eamdem esse naturam. 


11290 


ΡΕ FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 


1190 


Πνεύματος ἐφανερώθη, καὶ ἐπιστώδη τῷ xó3pt, A resurrectione mortuorum **. Siquidem per miracu- 


ὅτι Υἱός ἐστι τοῦ Θεοῦ. Καὶ xó * Προέκοπτε σοφίᾳ 
xal χάριτι. 


Τὰ δὲ, χατὰ τὴν τοῦ Ἰουδαίων προσώπου οἰχείω- 
σιν, μετὰ τῶν Ἰουδαίων ἀριθμῶν ἑαυτὸν, ὡς πρὸς 
τὴν Σαμαρεῖτίν φησιν’ 'Yyuetc πρεσκυνεῖτε ὃ οὐκ 
οἴδατε, ἡμεῖς προσκυγοὔῦμεν ὃ οἵἴξαμεν, ὅτι ἡ σω- 
τηρία ἐκ τῶν Ἱουδαίων ἐστίν. 

Τρίτος τρόπος, ὁ τῆς μιᾶς ὑποστάσεως δηλωτι- 
κὸς, xai τοῦ συναμφοτέρου παραστατικός oiov τό" 
Ἐ γὼ ζῶ διὰ τὸν Πατέρα, καὶ à τρώγων µε, κἀκεῖ- 
voc ζήσεται δι ἐμέ' καὶ τὸ ᾿Υπάγω πρὸς τὸν 
Πατέρα, xal οὐκέτι θεωρεῖτέ µε" xaX τό: Οὐκ àr 
τὸν Κύριον τῆς δόξης ἑστωύρωσαν * xal *ó* Οὗ- 
δεὶς ἀναδέδηκεν εἰς τὸν οὗρανὸόν, εἰ μὴ ὁ ἐκ τοῦ 
οὐρανοῦ καταδθὰς, ó Ylóc τοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὢν ἐν 
τῷ οὗρανῷ, καὶ τὰ τοιαῦτα. 

Καὶ τῶν μετὰ τὴν ἀνάστασιν, τὰ μὲν εἰσὶ θεοπρε- 
T1, ὡς τό Βαπτίζογτες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ 
Πατρὸς, xal τοῦ Υἱοῦ, xal τοῦ ἁγίου Πνεύματος ** 
ὡς θεοῦ τοῦ Υἱοῦ δηλόνοτι ΄ xal τό’ Ιδοὺ ἐγὼ μεθ) 
ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας. ἕως τῆς συ»τε.λείας 
τοῦ αἰώνος, χαὶ τὰ τοιαῦτα” ὡς γὰρ Ocb; ἑἐστὶ 
μεθ) ἡμῶν" τὰ δὲ ἀνθρωποπρεπῆ, ὡς τό' Ἐκράτη- 
σαν αὐτοῦ τοὺς πόδας ' χαὶ τό’ Káxet µε ὄψου- 
ται, χαὶ τὰ τοιαῦτα. 

Tov δὲ μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἀνθρωποπρεπῶν τρό- 
-οι εἷσὶ διάφοροι. Τὰ μὲν γὰρ ἁληθῶς μὲν, ἀλλ οὗ 
γατὰ φύσιν (1), ἀλλὰ χατ᾽ οἰκονομίαν πρὸς τὸ πι- 
στώσασθαι, ὅτι αὐτὸ τὸ παθὸν σῶμα ἀνέστη, ὡς οἱ 
pepe, fj βρῶσις, χαὶ dj πόσις fj μετὰ τὴν ἀνά- 
στασιν. Τὰ δὲ ἁληθῶς καὶ χατὰ φύσιν, ὡς τὸ µετα- 
ςαΐνειν τόπους Ex τόπων ἁμόχθως, xaY τὸ διὰ τῶν 
θυρῶγ χεχλεισμένων εἰσελθεῖν. Τὰ δὲ χατὰ mpos- 
ποίησιν, ὡς τό' Προσεποιήσατο ποῤῥωτέρω πο- 
{εύὐεσθαι. Τὰ δὲ τοῦ συναµφοτέρου, ὡς τό’ 'Ara- 
6aíro πρὸς τὸν Πατέρα µου, καὶ Πατέρα ὑμῶν, καὶ 
θεό’ µου, xal Gsóv ἑμῶν ' χαὶ τὸ: Εἰσεεύσεται 
. ὁ βασιλεὺς τῆς δόξης ' καὶ τό Ἑκάθισεν ἐν δε- 
ξιᾷ τῆς μεγα.-ἱωσύγης ἐν τοῖς ὑψη.οῖς ' τὰ δὲ, ὡς 
150 ἡμῶν ἑαυτὸν τάττοντος, τῷ τρόπῳ τῆς κατὰ 
Ψιλὴν ἐπίνοιαν διχιρέσεως, ὡς 16* Θεό» µου, καὶ 
Ρεὸν ὑμῶν. 

Ast οὖν τὰ μὲν ὑφηλὰ προσνἐμείν τῇ elg xaY 
χρείττονι φύσει παθὼν χαὶ σώματος ' τὰ δὲ ταπειν, 


la, resurrectionemque, οἱ sancti Spiritus adven- 
tum , mundo declaratum est, atque, per-uasum , 
eum Dei Filium esse δν, Ac illud quoque, Proficie- 
bat sapientia el gratia 9^. 

288 Nonnulla postremo ita de co dicuntur tan- 
quam Judazorum personam acciverit, se in eorum 
numerum ascribeudo, ut dum Samaritan; ait: -— 
Vos adoratis quod nescitis : nos adoramus quod scie 
mus , guia salus ex Juda'is est **, 

Tertius modus ille est, quo una hypostasis de- 
claratur, atque amba simul naturze ostenduntur, 
Cujus generis illud est : Ego vivo propter Patrem , 
et qui manducat me , et ipse vivet propter ime 9'. Et 
illud : Vado ad Patrem, et jum non vibeb.tis me 85, 
Item : Dominum glorie nunquam crucifixissent *9. 
llludque tandem : Nemo ascendit. in. colum , nisi 
qui descendit de celo , Filius hominis qui est iu ca- 
lo *? ; aliaque similia. 

Eorum demum qua resurrectionem sequuntur, 
quadau divinitati conveniunt, ut : Dapiizantes eos 
in nomine Patris, ct Filii, et Spiritus sancii *. Nani 
hic Filius uti Deus adhibetur. Et illud: Ecce ego 
vobiscum sum omuibus diebus usque ad consumma- 
tionem seculi ** ; aliaque hujus generis. Etenim ut 
Deus nobiscum est. Alia humanitati conveninn!, 
ut illud. Tenuerunt pedes ejus ** οἱ illud : Illic me 
tidebunt ?* ; et similia. 

Eorum porro qui post resurrectionem humani- 
tati conveniunt, varii moii sunt. Nonnulla. enim 
vere quidem, non tamen naturali modo, sed certa 
dispensatione contigerunt, ut cicatrices, mandu- 
catio ac potio postquam revixit, Quadain autem 
vere et pro eo ac natura consentaneum est ; v. g. 
de locis in loca citra laborem migrare, ac per ja- 
nuas clausas ingredi. Qyzedam per simulationem , 
uti, Finzit se longius ire **. Quadam rursus utri- 
que natur: congruunt ; ut, Ascendo ad. Patrem 
meum et Patrem vestrum : et Deum meum. el Deum 
vestrum ?*. Et illud : Introibit Bex glurie ?. ltem ; 
Sedet in dextera majestatis in excelsis *^. Quadam 
denique sic accipienda, tanquam in ordinem no- 
strum se ascribat, per mentis precisiouem scili- 
cet , ut illud : Deum meum , et Deum vestrum. 


Cuique nature congrua illi tribuenda. — Quam- 
obrem ea qua sublimia sunt, divinz natura , om- 


*? Rom.1, 4... ** Chrysost. hom. 1 in Epist. ad Rom. et alii. ** Luc. i. 52, *5Joan. v, 22. *' Juan, 


w,b8.  '* Joan. xv, 10. 
" jbid. 10. **"Luc. axv, 27. 


** | Cor. τι, 8. 
6 Joan. xx, 18. 


** Joan. 13. 
57 Psal, xx. 7. 


*! Matth. xxv, 19. ** ibid. 90. **ibid, 9. 


55 |lebr. 1, 3. 


VARIE LECTIONES. 


* Reg. 1 συνέθει. * Desunthzc in Regiis quibusdam, nec reddidit vetus. interpr. in cod. S? lil. In 
aiiis Reg. et in Colb. ita legitur εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς, xaX τοῦ Yiou, ὡς Θεοῦ δηλονότ:, xal τοῦ ἁγίου 


NOT X. 


Πνεύματο;. 


(4) Ἀ.11 οὐ κατὰ φύσε». Non tamen naturali 
modo. Naturam vocat corporis beati conditioneim, 


qua Πο ut nec cibo, nec potu, quibus alatur, 
cgeat. 


1191 


S. JOANNIS DAMASCENI 


nique passione superiori , ac incorporeze tribui ne- A τῇ ἀνθρωπίνῃ * τὰ δὲ χοινὰ, τῷ συνθέτῳ, Ίγουν τῷ 


cessum est; qua autem humilia, humana : quz 
vero communia , composito ; hoc est , uni Christo, 
qui Deus et bomo est. Itemque compertum babere 
oportet, utraque unius εἰ ejusdem Domini nostri 
Jesu Christi esse. Nam quod utriusque proprium est 
agnoscentes , atque utraque ab uno et eodem geri 
perspicientes , rectam tenebimus fldem , nec erra- 
bimus. Ex quibus omnibus unitarum naturarum 
discrimen dignoscitur, quodque (ut sacratissimi 
Cyrilli verbis utar *? ) licet in naturali 289 qua- 
litate non iden sint divinitas et humanitas, unus 
tamen sit Filius, et Christus, et Dominus: et 


unus cum sit, una quoque sit ipsius — persona ; 


ἑνὶ Χριστῷ, ὃς ἐστι θεὸς xaX ἄνθρωπος, xal εἰδέναι 
ἀμφότερα ἑνὸς χαὶ τοῦ αὐτοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ 
Χριστοῦ. Ἑκάστου yàp «b ἴδιον γινώσχοντες, xal 
ἀμφότερα ἓξ ἑνὸς πραττόµενα βλέποντες, ὀρθῶς πι- 
στεύσοµεν, xal οὐ πλανηθησόµεθα. Ἐξ ὧν ἁπάντων, 
τῶν μὲν ἐνωθεισῶν φύσεων fj διαφορὰ γινώσχεταις͵ 
καὶ ὅτι μὴ ταὐτὸν, ὥς qnot ὁ θειότατος Κύριλλο:, 
ἐν ποιότητι φυσιχῇ θεότης τε xal ἀνθρωπότης. E*; 
γε μὴν Υὶὸς, xal Χριστὸς, xai Κύριος * καὶ ὡς ἑς 
ὄντος, ἓν αὐτοῦ xal τὸ πρόσωπον, χατ᾽ οὐδένα τρό- 
πον διὰ τὴν ἐπίγνωσιν τῆς φυσιχῆς διαφορᾶς µερι- 
ῥομένης τῆς χαθ) ὑπόστασιν ἑνώσεως. 

quippe cum ex eo quod naturarum distinctio 


agnoscatur, nullam tamen partitionem unio secundum hypostasim admittat. 


CAP. XIX. 
Deum auctorem malorum non esse. 

Actionis nomine in Scriptura dicta permissio. — 
Scire illud attinet *, moris esse Scripturz, ut Dei 
permissionem actionem ipsius appellet, velut cum 
ait Apostolus in Epistola ad Romanos : Annon 
habet potestatem figulus luti ex eadem massa (acere 
aliud quidem vas in honorem, aliud autem in con- 
tumeliam * ? Idcirco nimirum, quod ipse et hzec et 
illa facit. Solus eniin ipse universorum opifex est. 
Haud tamen ipse vel nobilia, vel ignobilia vasa 
efficit, verum sua cujusque voluntas ac electio *. 
Atque id liquet ex his verbis, quibus idem Aposto- 
.]us utitur Epistola ad Timotheum secunda : In 
magna domo non solum sunt vasa aurea et argen- 
tea, sed οἱ lignea et fictilia : et quedam quidem in 
honorem, quaedam autem in contumeliam. Si quis 
ergo emundaverit se ab istis, erit vas in honorem 
sanctificatum, et utile Domino ad omne opus bonum 
paratum*. Constat autem purgationem voluntate 
fieri. Si quis enim, inquit, emundaverit se. Atqui 
consectaria conversio ex adverso respondet, quod, 
οἱ non emundaverit, erit vas iu contumeliam, inu- 
tile Domino, ac dignum quod confringatur. Quo- 
circa tum locus hic quem adduximus, tum ille : 


Conclusit. Deus omnes incredulitate * ; et iste : De- 


dit eis Deus spiritum compunctionis, oculos ut non 
videant, et aures ut won. audiant *; hzc, inquam, 
omnia non jta accipienda sunt, quasi Deus hxc 
ipse effecerit, sed quod permiserit, tum ob arbitrii 


libertatem, tum quia bonum ejusmodi naturz est, p 


ut a vi et coactione liberum sit. 


ΚΕΦΑΛ. I8' |LB']. 

"Ott οὐκ ἔθτι (2) τῶν xaxov αἵτιος ὁ θεός. 

Χρὴ εἰδέναι, ὅτι ἔθος τῇ θείᾳ Γραφῇ, τὴν παρα- 
χώρησιν τοῦ θεοῦ, ἑνέργειαν αὐτοῦ xa)slv, ὣς ὅταν 
λέγῃ ὁ Απόστολος ἐν τῇ πρὸς Ῥωμαίους Ἔπιστο- 
λή» Ἡ οὐκ ἔχει ἐξουσίαν ὁ κεραμεὺς τοῦ snJAov 
x τοῦ αὐτοῦ φυράματος ποιησαι, ὃ μὲν εἰς τι- 
μὴν σχεῦος, ὃ δὲ slc ἀτιμίαν;, Ὅτι μὲν γὰρ αὐτὸς 
ποιεῖ καὶ ταῦτα κἀκεῖνα μόνος γὰρ αὑτός ἐστι τῶν 
ἁπάντων Δημιουργὸς, ἀἁλλ᾽ οὐχ αὐτὸς τίµια κχατα- 
σχευάζει, ἣ ἄτιμα, ἀλλ ἡ οἰχεία ἑκάστου προαίρ:- 
ctc. Καὶ τοῦτο δῆλον, ἐξ ὧν ὁ αὐτὸς ᾽Απόστολος iv 
τῇ πρὸς Τιμόθεον δευτέρᾳ Ἐπιστολῇ φησιν’ Ἐν» 
μεγά1ῃ οἶχίᾳ obx ἔστι µόγον σκεύη χρυσᾶ xal 
ἀργυρᾶ, dÀAà καὶ ξύλα καὶ ὀστράχινα, καὶ d 
μὲν εἰς τιμὴν, d δὲ εἰς ἀτιμίαν. Εὰν οὖν τις ἐκ- 
χαθάρῃ ἑαυτὸν ἀπὸ τούτων, ἔσται σκαῦος sic te 
μὴν», ἡγιασμένον καὶ εὔχρηστον τῷ Δεσπότῃ. εἰς 
πᾶν ἔργον ἀγαθὸν ἠτοιμασμένον. Δτλον δὲ ὡς 
ἐχουσίως fj κάθαρσις γίνεται *. "Ei γάρ τις, quoi, 
ἐκκαθάρῃ ἑαυτέν ' ἡ δὲ ἀχόλουθος ἄντιστρος f) ἄντι- 
φωνεῖ ΄ Ἐὰν δὲ μὴ ἐχχαθάρη, ἔσται σχεῦος εἰς ἁτι- 
µίαν, ἄχρηστον τῷ Δεσπότῃ, συντριθῆς ἄξιον. Τὸ 
οὖν προχείµενον ῥητὸν, xal τό Συνέκ.ἐεισεν ὁ 
θεὸς πάντας εἰς ἀπείθειαν * xaX τό' Ἔδωκεν αὐ- 
τοῖς ὁ θεὸς πγεῦμα κατανύξεως, ὁςθα.ὶμοὺς τοῦ 
μὴ β.έπει», καὶ dra. τοῦ μὴ ἀκούει ταῦτα 
πάντα, οὐχ ὡς τοῦ θεοῦ ἐνεργήσαντος ἑἐχληπτέον, 
ἁλλ᾽ ὡς τοῦ Θεοῦ παραχωρήσαντος, διὰ τὸ αὐτεξού- 
σιον χαὶ τὸ ἀθίαστον εἶναι τὸ χαλόν. 


** Epist. apologetica ad Acacium Melitinz episcopum, longe a medio. * Damasc. Dial. cont. Manic. 


* Rom. ix, 94. 
92. * |sa. vi, 10; Rom. xt, 10 


* Basil. homil. Quod Deus non $8it auct. malor. 


^ H Tim. u, 90, 91. * Rom. v, 


VARLE LECTIONES. 


* Col. S. Hil. et Reg. 2 δείχννται. 


NOTE. 


(2) "Οτι οὐκ ἔστι. Deun auctorem malorum non 
esse. Hoc. posverunt Platonici, Guostici, et Mani- 
chai, qui idcirco materiam Deo cozvam finxerunt, 
cujus nescio quis genius, malorum omnium esset 
auctor. Quorum sceleratum dogma SS. Patres ut 
exhorruerunt, sic Dei quoque sanctitatem propu- 


gnarunt. lrenzeus, Eusebio et Hieronymo testibas,' 
librum De monarchia scripsit, in quo adversus 
Florinum demonstrabat Deum non esse ορίδιοα 
mali. De lioc argumento exstat Basilii honilis 
quam in epitomen coegisse Noster videtur. Plur 
in libris Patrum occurrunt eodem recidentia. 


114 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 


1191 


Thv οὖν napayuopnztw αὐτοῦ, ὡς ἑνέργειαν xal Α Scripturz ergo consueludo est, ut Dei permis- 


qulno:y αὐτοῦ λέγειν σύνηθες τῇ Ocla T'oaof* ἀλλὰ 
μὴν xai ὅτε φησὶ τόν θεὺν κτίζειν καχὰ, καὶ μὴ 
αἶγαι àv xóJs. καχίαν ἣν ὁ Αύριο; οὐκ ἐποίησεν, 
οὗ χαχῶν αἴτιον τὸν θεὸν δείκυυσιν, ἀλλ ἐπειδὴ 0:c- 
ἆμφατον ἵ τὸ τῆς χαχίας ὄνομα, δύο σημαϊνον ' καὶ 
ποτὰ μὲν γὰρ τὸ τῇ φύσει χαχὺν Ónoi, ὅπερ ἐν- 
ανυτίον ἐστι τῇ ἀρετῇ, xat τῇ vou Θεοῦ θελήσει * ποτὲ 
δὲ τὸ πρὸς thv ἡμετέραν αἴσθησιν καχὸν χαὶ ἑπίπο- 
vov, Άγουν τὰς θλίψεις καὶ ἐπαγωγάς. Λὗται δὲ, τῷ 
μὲν δοχεῖν xaxaí celat, ἀλγειναὶ τυγχάνουσαε, τῇ δὲ 
ἀληθείᾳ, ἀγαθαί[' ἐπιστροφῆς γὰρ χαὶ σωτηρίας Υ|- 
νονται τοῖς συνιοῦσι πρόξενοι ’ ταύτας διὰ θεοῦ γί- 
νεσθαί φησιν f, Γραφ/{. 

Ἱστέον δὲ ὡς xoi τούτων ἡμεῖς ἑσμεν αἴτιοι. Tov 
γὰρ ἐχουσίων καχῶν τὰ ἀχούσιάξσ slaty ἔχγονα. 


Καὶ τοῦτο δὲ ἱστέον, ὅτι ἔθος τῇ Γραφῇ, τινὰ ix- 
θατιχῶς ὀφείλοντα λέγεσθαι, αἰτιολογικῶς λέχειν ᾿ 
ὡς τό Σοὶ µόνῳ ἤμαρτον, καὶ τὸ xornpór ἑν- 
ὠπιόν σου ἐποίησα, ὅπως ἂν δικαιωθῃς ἐν τοῖς 
«εόγοις σου, καὶ νικήσῃς ἐν τῷ κρἰνεσθαί σε. 00 
γὰρ ὁ ἁμαρτήσας, ἵνα νιχήσῃ ὁ θεὺὸς, ἤμαρτεν, οὔτε 
δὲ ὁ θεὺς ἑδεῖτο τῆς ἡμῶν ἁμαρτίας, ἵνα Ex ταύτης 
νιχητὴς ἀναφανῇῃ. Φέρει γὰρ ἀσυγκρίτως χατὰ 
πάντων χαὶ μὴ ἁμαρτανόντων τὰ νιχητήρια, δη- 
μιουργὸς ὧν, καὶ ἀχατάληπτος, καὶ ἄχτιστος, xal 
φυσιχὴν ἔχων τὴν δόξαν, xal οὐχ ἐπίκτητον. ἀλλ᾽ 
ὅτι ἡμῶν ἁμαρτανόντων, οὐκ ἅδιχός ἐστιν ἐπιφέρων 
th ὀργήν ' καὶ μετανοοῦσι συγχωρῶν, νιχητῆς τῆς 
Ίμετέρας καχίας ἀναδείχνυται ' οὐχ ἐπὶ τούτῳ δὲ 
ἡμεῖς ἁμαρτάνομεν, à) ὅτι οὕτως ἀποδαίνει τὸ πρᾶ- 
Ίμα. Ὥσπερ, ἐὰν χάθηταί τις ἑργαζόμενος, φίλος δέ 
τις ἐπιστῇ, φηοὶν ὅτι Ἵνα μηδὲ σήμερον ἑργόσωμαι, 
παρεγένετο ὁ φίλος. Ὁ μὲν οὖν φίλος οὐχ ἵνα μὴ 
ἑργάσηται παρεγένετο, οὕτω δὲ ἀπέδη ' ἀσχολούμε- 
νος γὰρ περὶ τὴν τοῦ φίλου ἀποδοχὴν, οὖκ ἑργάζε- 
ται. Λέγεται xal ταῦτα ἐχδατιχὰ, ὅτι οὕτως ἆπο- 
6αίνουσι τὰ πράγµατα. Οὐ θέλει δὲ ὁ θεὸς μόνος εἷ- 
ναι δίχαιος, ἀλλλ πάντας ὁμοιοῦσθαι αὐτῷ χατὰ δύ- 
v2uty. 


ΚΕΦΑΛ. κ’ [tr]. 
"Οτι οὗ δύο ἀρχαι. 

"Utt οὗ δύο ἀρχαὶ, µία ἀγαθὴ, xal µία πονηρὰ, 
ἐντεῦθεν εἰσόμεθα. Ἐναντία γὰρ ἀλλήλοις τὸ ἀγαθὸν 
x3Y τὸ πονηρὺὸν, xai ἀλλήλων φθαρτιχὰ, xoi ἐν ἀλ- 
λ{λοις, fj σὺν ἀλλήλοις οὐχ ὑφιστάμενα ' ἐν µέρει 
τοίνυν τούτων ἕχαστον ἔσται τοῦ παντός, Καὶ πρῶ- 
«ον μὲν περιγραφῄσονται, οὐχ ὑπὸ τοῦ παντὺὸς uó- 
νον, ἀλλὰ χαὶ ὑπὸ µέρους τοῦ παντὸς τούτων ἔχα- 
στ». 


sionein vocet, ac si ejus aclio et opus esset. Quin 
ctiam cum a Deo mala creari ail?, nec esse malum 
in. civitate quod non fecerit. Dominus", his verbis * 
Deum malorum auctorem esse minime ostendit : 
sed quia mali vocabulum anceps est, duplicemque 
significationem habet. Interdum enim id quod sua- 
pte natura malum est indicat, quod. quidem cum 
virtute ac Dei voluntate pugnat : interdum quod 
sensui nostro malum ac molestum est, velut affli- 
cliones et. immisse calamitates ; at revera bona. 
lis enim qui sagacis animi sunt, ad conversionem 
et salutem conferunt. Atque harum demum Scri- 
ptira Deum auctorem esse commeinorat. 
Sciendum autem est, harum etiam causam in 


B nobis esse. Etenim ex voluntariis malis oriuntur 


involuntaria. . 

Que sunt eventus, camsaliter. dicuntur. — lllud 
item advertendum est hoc Scripture 490 familiare 
esse, ut nonhulla, quz ex eventu dici debebant, 
ita exprimat, tanquam causam significent'*. Cu- 
jus generis illud est : Tibi soli peccavi et malum 
coram te feci ς 4 justificeris in sermonibus tuis, et 
vincas cum judicaris *, Non enim qui peccavit, eo 
peccavit, ut. Deus victoriam obtineret : nec vero 
Deus peccato nostro opus habebat, ut ex illo victor 
appareret. Deus enim citra comparationem ullam, 
omnes prorsus, atque illos etiam qui non peccant, 
vincit ac superat, ut qui rerum conditor sit, incom- 
prehensibilis, et increatus, naturaleimque ac non ad- 
ventiliam gloriam babeat; sed quia nobis peccan- 
libus, nihil injuste agit, cum infert iram; cumque 
poenitentibus ignoscit, vitii nostri ac nequitiz victor 
ostenditur ; non tamen ut nos  ideirco peccemus, 
sed quia ita contingit. Perinde ac si quis, dum ad 
opus sedet, super«eniente amico dicat : Idcirco 
amicus venit, ut nibil hodie operis faciam. Atqui 
amicus non eo venit, ut nihil ille operis faciat, sed 


ita eventus tulit. Nam dum in suscipiendo hospite: 


distrahitur, ab opere abstinet. Dicuntur autem hzc 
eventilia, quoniam res ita eveniunt. Deus porro 
non solus ipse justus esse vult, sed et omnes quan- 
tum fleri potest, ad sui similitudinem accedere. 
CAP. XX. 
Non esse duo principia. 

Adversus Manichaos, non esse duo principia. — 
Quod non sint duo principia '*, allerum bouum, 
et alterum malum, hinc nobis perspectum flet. Pu- 
gnant enim inter se bonum et malum, seque mu- 
tuo destruunt : neque alterum in altero, aut cum 
altero possunt exsistere. Itaque in sua quodque 
parte universi erunt. Ας primum quidem '? non 
modo ab ipsa universitate, sed et ab universi parte 
utrumque horum circumscribetur. 


Isa. xtv. 7. 8 Amos, 6. * [lc enarrat. Chrysost. peculiari traetatu, et quorum Deus malorum 


c2usa sit. | Basil. loc. cit. — ** Psal. 1, 6. 


15 Athan. Cont. gentes. 


15 ibid. Cont. omnes heret. 


VARI LECTIONES. 
Y Edita δνσέμφατον.  * Emendatum legitur in. W. 2950. cv ἀχουσίων τὰ ἑχούσια. 7 leest. νιχητὴς in 
edit. ' ! 


PATROL. GR. XCIV, 


38 


. - 


1193 


assignarit * Neque enim ea amice ivter se colisse 
aut foedus sanxisse inquient; quandoquidem malum 
mali nomen amittet, si pacem colat, el cum bono 
conveniat : nec rursus. bonum boni nomen retine- 
bit, si cum malo necessitudinem habeat. Quod si 
alius quispiam est, qui utrique sedem attribuerit, 
ille Deus potius erit. 

Quin et. duorum alterum necesse erit, nempe ut 
vel se invicem tangant atque destruant : vel me- 
dius quispiam locus sit, ubi nec honum, nec ma- 
lum versetur, velut septum quoddam ab altero 
alterum. dirimens. La jam non duo, sed tria fu- 
tura sunt. 

Horum iteut alterum: $it oportet, nempe ut vel 
paeem inter se. colant ; quod quidem a imalo alic- 
num est (non enim malum est, quod facem servat), 
vel inter se pugnent, quod itidem a boni natura 
abhorret ( naim quod. pugnat, bonum perfecte non 
est), vel n:alum quidem pugnet, bonum autem non 
repugnet, verum a malo corrumpatur, velin perpetuo 
moerore et molestia versetur quod sane a bono alic- 
nun est, Perspicuum igitur 99] est unum duntaxat 
esse principium ab oni malo liberum et immunc. 

MH alum boni privatio, non substantia aliqua. — At, 
inquiunt, si res ità se habet, quznam mali origo 
est '5? Neque enim fleri potest, «t malum a bono 
originem traxerit. Respondemus malum nihil aliud 
esse quau privationem boni, atque ab eo quod na- 
iur: cousentaneum est, in id quod nature repu- 
gnat, deflexionem. Nulla res enim suapte natura 
mala est. Omnia quippe que fecit Deus, quatenus 
exstant, valde bona sunt'*. Quo fit ut, dum ita 
manent, sicut eondita fuere, valde bono sint. Λι 
dum sponte ab eo quod naturx consentaneum est, 
sese conferunt, in malum labuntur. 

Atqui sic comparatum est, ut cuncta Conditori 
serviant, illique obediant. Quare cum creaturarum 
aliqua frenum excutit, contumaxque fit creatori 
suo, tum denique sul ipsa vitii auctor est. Malum 
enim non substantia aliqua, neque substantix pro- 
prietas est, sed accidens; hoc est, ex eo quod 
natur;:e. aptissimum est, in id quod nature repu- 
gnat, voluntaria deflexio, sive peccatum. 

Peccati pareus diabolus, voluntate, nou natura.— 
Undenam igitur pcccatum"! ? Liber nimirum dia- 
boli voluntatis inventum est. Ergo diabolus malus ? 
Certe quatenus eonditus est, non est malus, sed 
bonus. Angelus enim lucidus, ac eximie splendi- 
àus ab Opillce conditus fuit, arbitriique libertate 
przditus, utpote ratienalis. Ceeterum a virtute quz 
natur:e consentanea est, sponte desciscens, in ma- 


!*^ Damasc. dial, Cont. Manich. δαν]. 


** [^3sil. ibid. 


S. JOANNIS DAMASCENI 


15 Deinde quxro, quisnam euam utrique regionem A 


hom. Deum non esse caus. 


E 


1196 

Ἔπειτα τίς 4 ttv χώ-αν ἑχάστῳ ἁποτεμνόμενος , 
Οὐ γὰρ ἀλλήλοις συνενεχθῆναι xal συμθιθασῦτνα: 
φήσουσιν ' ἐπεὶ τὸ xaxbv οὗ γακὺν, εἰρήνην ἄνου, 
πρὸς τὸ ἀγαθόν τε συμθ!θαςόµενον, οὐδ ἀγαθὸν, τὸ 
ἀγαθὸν, φιλικῶς πρὺς τὸ χαχὸν διαχείµενον. Ei δὲ 
ἅτερος, ὁ τούτων ἐχάστῳ τὴν οἰχείαν ἁγορίσας ὅὃ-α- 
τριθην, ἐχεῖνος 8 μάλλον ἔσται θεός. 


Ἰλνάγχη δὲ γαὶ δυοῖν θάτερον, fj ἄτ-εσθαι xil 
φθείρειν ἀλλέλους, f] εἶναί τι μέσον, ἓν ᾧ οὐδὲ ἀγα- 
0ὸν, οὐδὲ xaxbv ἔσται, ὥσπερ τι δ.ἀφραΥµ1, διεῖρ- 
yov ἐξ ἀλλήλων ἀμφότερι. Καὶ οὖχ ἔτι $5o, ἀλλὰ 
τρεῖς ἀρχαὶ ἔσονται. 

Ανάγκη δὲ xal τούτων τὸ ἕτερον, Y, εἰρηνεύξιν, 
ὅπερ τὸ xaxbv οὗ δύναται ΄ τὸ yàp εἰρτνεῦον οὐ xa- 
κόν * f µάχεσθαι, ὅπερ τὸ ἀγαθὸν οὗ δύναται ' sb yàp 
µαχόμενον οὗ τελείως ἀγαθόν' 3| τὸ μὲν xaxbv µά- 
χεσθαι, τὸ δὲ ἀγαθὸν μὴ ἀντιμάχεσθαι, ἁλλ᾽ ὑπὸ τοῦ 
καχοῦ φθείρεσθαι : f| ἀεὶ λυπεῖσθαε, καὶ χαχοῦσθαι», 
ὅπερ οὗ τοῦ ἀγαθοῦ γνώρισμα" µία τοίνυν ἀρχὴ, 
πάσης xaxíag ἀπηλλαγμένη 


Αλλ’ el τοῦτο, qaot t, πόθεν τὸ xaxóv ; ᾽Αμήχα- 
voy γὰρ Ex τοῦ ἀγαθοῦ τὸ χκαχὸν ἔχειν τὴν γένεσιν. 
Φαμὲν οὖν, ὅτι tb χαχὸν οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, εἰ μὴ 
στέρησις τοῦ ἀγαθοῦ, xal ix τοῦ χατὰ φύσιν εἰς τὸ 
παρὰ φὖσιν παραδροµή 4". οὐδὲν γὰρ χαχὸν κατὰ 
φύσιν. Πάντα yàp ὅσα ἐποίησεν ὁ θεὸς, χαλὰ λίαν, 
χαθὸ γέγονεν ' οὕτω τοίνυν µένοντα, χαθὼς ἔχτι- 
σται, χαλὰ λίαν εἰσίν ' ἐχονσίως δὲ ἀνεχφοιτῶντα Ex 
τοῦ κατὰ φύσιν, xal εἰς τὸ παρὰ φνσιν Epyóusva, iv 
τῷ χαχῷ Υίνονται. 


abscedunt, atque ad id quod naturae adversatur, 


Κατὰ φύσιν μὲν οὖν πάντα δοῦλα xai ὑπήχοα τοῦ” 
Δημιουργοῦ. "Όταν οὖν ἐχουσίως τι τῶν Χτισμάτων 
ἀφηνιάσῃ. xai παρῄχοον τοῦ ποιῄσαντος ε αὐτὸ γέ- 
ὕπται, Ev ἑαυτῷ συνεστήσατο ttv xax(av. Ναχία vào 
οὐχ οὐσία τίς ἐστιν, οὐδὲ οὐσίας ἰδίωμα, ἀλλὰ συ- 
θεθηχὺς, Ίτοι ἐκ τοῦ χατὰ φύσιν εἰς τὸ παρὰ φύσ'ν 
ἐχούσιος παρατροπῇ, ὅπερ ἐστὶν ἁμαρτία. 


Πόῦεν οὖν ἡ ἁμαρτία; Της αὑτεξουσίου γνώμες 


D τοῦ διαδόλου εὕρημα. Καχὸς οὖν ὁ διάδολος; Καὶ 


μὲν γέγονεν, o9 χαχὸς, ἁλλ᾽ ἀγαθός' ἄγγελο: γὰρ 
Φωτεινὸς xal λαμπρότατος ὑπὸ τοῦ Δπμιοιργοῦ 
ἕχτισται, αὐτεξούσιος ὡς λογικός ^ ἑχουσίως ts τῆς 
κατὰ φύσιν ἀρετῆς ἀπεφοίτησε, xat ἓν τῷ ζόφῳ τὴς 
καχίας Ὑέγονε, θεοῦ μαχρυνθεὶς τοῦ µόνου ἀγαθοῦ, 
χαὶ ζωοποιου , xal φωτοποιοῦ: ἐξ αὑτοῦ γὰρ τᾶν 


mal. ᾖ Gen. i, 51. 


VARLE LECTIONES. 
3 Cod. S. lil. ct alii quidam ἀποτεμόμενος, melius in aliis ἀπονεμόμενος * sic. vetus interpr. disri- 


ὀμεκίεπι, α Weg. 1, Colb. 4. δ.ατοιθὴν δ.δυὺς, Exslyo;. b 
«not, undc in veteri translationc lcgitur ait hereticus. ἆ Mas. quadam παρατροπὴ, ut infra. 


ἁτίσαντος 


Colb. 1 καχουχεῖσθαι. ε Quidam codices 


ο Colb. 1 


1197 


DE FIDE ORTIIODOXA LIB. IY. 


1198 


ἀγαθὸν ἀγαθύνεται. καὶ καθόσον ἐξ αὐτοῦ μαχρύνε- A Πε] caliginem provolutus est, discedens procul a 


cat f γνώµη οὗ γὰρ τόπῳ * ἓν τῷ xaxip Υέγονεν. 


ex ipso enim bonitatem trahit, quidquid est bonum, ct quatenus ab ipso voluntate. ( non 


abscedit, in malo hieret. 
ΚΕΦΑΑΛ. ΑΛΑ’ 1.9. 
1ΐνος ἔνεχει (0) προγιώσκων ὁ θεὺς τοὺς ἁμαρ- 
τάνε, xal ju guecarceir μιέ.].]οι τας, ἔκτισεγ.. 
0 θεὺς δι’ à (αθότητα ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι 
παράγει τὰ γινόμενα, καὶ τῶν ἐσομένων προγνώ- 
στης ἐστίν. Ei μὲν οὖν pit] ἔμελλον ἔσεσθαι, οὐδ) ἂν 
xaxov ἔμελλον ἔἕσεσθα:, οὐδ' ἂν προεύινώσχοντο. Tov 
Υὰρ ὄντων αἱ γνώσεις, χαὶ τῶν πάντως ἐσομένω», al 
προ:νώσεις. Πρῶτον γὰρ τὸ εἶναι, χαὶ τότε τὸ xa- 
λὸν, f χαχὸν εἶναι. El δὲ μέλλοντας ἔσεσθαι διὰ τῶν 
τοῦ 0:00 ἀγαθότητα, τὸ Χαχοὺς ἐξ οἰχείας προαιρέ- 


Deo, qui solus bonus cst, ac vitze et lucis parens : 
enim loco) 


CAP. XXI. 


Cur Deus eos condiderit, qui peccaturi essent, nec 
penitentiam acturi. 


Malos privcscitos creat Deus, ne sua bonitas vinci 
videatur a malo. — Deus pro sua bonitate ο, ca 
qua fiunt, cx nihilo producit, przssciusquc est fu- 
turorum. Itaque nisi exstituri essent, ne mali qui- 
dem futuri essent, nec prenoscerentur. Eorum 
enim qui sunt, cognitiones sunt. codemque medo, 
eorum quae omnino futura sunt, prznotieues, Prius 
enim est, ut aliquid sit : ac tum ut bonum sit, 


σεώς μέλλς.ν EgcaÓa:, Σχώλυσεν αὐτοὺς γενέσθαι, τὸ Bg vel malum. Qued si, cum propter Dei bonitatem 


κακὸν ἑνίκα ἂν τὴν τοῦ 0:02 ἀγαθότητα. Ποιεῖ τοι- 
γαροῦν ὁ 8:5; ἀγαθὰ ἅπαντα ἃ ποιεῖ: ἕχαστος δὲ ἐξ 
οἰχείας προχιρέσεως xaAó; τε καὶ χαχὸς Ὑΐνεται. El 
καὶ τοίνυν ἔφη ὁ Κύριος 5^ Συγέφερε τῷ ἀνθρώπῳ 
ἐχείνῳ, εἰ οὖκ ἐγεννήθη, οὐ τὴν οἰκείαν χτίσιν 
χαχίζων, ἔλεγεν, ἀλλὰ τὴν ἐξ οἰχείσς προαιρέσεως 
χα) ῥᾳθυμίας ἐπιγενομένην τῷ χτίσματι αὐτοῦ xa- 
«iav. 'H vip -ῆς οἰχείας γνύµης ῥᾳθυμία ἄχρηστον 
αὐτῷ τὴν τοῦ Δημιουργοῦ εὐεργεσίαν ἐποίησεν: 
ὥσπερ ἂν εἶ τις πλοῦτον καὶ &pyT παρὰ βασιλέως 
ἔγχειρ:σθεὶς, τυραννήσει τὸν εὐεργέτην, ὃν ἀξίως 
χξ'ρωσάμενος τιµωρήσεται, εἰ µέχρι τέλους τῇ τυ- 
ραυνίδι κατίδοι τοῦτον ἐναπομένοντα. 


quem rez, in potestatein. redactum, merito fena afficiet 


proposito abduci non posse conspezerit. 
KESAA. KD' [LE']. 
. Περὶ νόμου 8600 καὶ »όμου ἁμαρτίας. 

Ἀγαθὸν τὸ θεῖον, xai ὑπεράγαθον, καὶ τὸ τούτου 
Ὀέλημα ' τοῦτο γὰρ ἀγαθὸν, ὅπερ ὁ θεὺς βοὐλεται. 
Nópog δέ ἐστιν dj τοῦτο ὃ,δάσχουσα ἐντολῆ. ἵνα &v 
αὐτῷ µένοντες, ἐν φωτὶ ὤμεν ' ἧς ἐντολῆς dj παρά- 
θχσις ἁμαρτία ἐστίν. Αὕτη δὲ διὰ της τοῦ διαθόλου 


55 Damasc. Dialog. coutra. Manizh. 


exstituri essent, idcirco corum ortus impe:litus 
fuisset, quo:l propria voluntate mali futuri eraut, 
maluin certe 999. Dci bonitatem vinceret. Quo- 
circa Deus omnia qua facit, bona facit : at propris 
cujusque voluntate accidit, ut bonus vel malus sit. 
Ergo cum diceret Dominus : Melius erat homini. 
illi, si natus non (uisset'*, nequaquam opus suum 
improbabat, sed malitiam illam, quau res a $e con- 
dita ex propria voluntate οἱ socordia contraxerat. 
Nam per voluntatis ignaviam inutile sibi cendito- 
ris beneficium reddiderat. Ilaud secus ac 8i quis, 
cum opes et. imperium a rege acceperit, euin qui 
de se tau beue meritus sit, tyranni more opprimat : 
siguidem illum à tiyronnidis occupandas 


CAP. X Xll 
De lege Dei et lege peccati. 

Bonum esi quidquid Deus vult.—Bonus est Dcus, 
et omni bonitate sublimior; bonaque item est ipsius 
voluntas. Id demum enim est bonum, quod vult 
Deus. Lex aulem illud preceptum est, quo loc 
edocemur; ut in ipso manentes, in luce versc- 


*? Marc. xiv, 21. 


VARLE LECTIONES. 


ΕΠ d μαχρυνδῇ τις. 3 eg. d διὰ τὸν Ἰσύδαν. 


NOT £. 


(5) Tíivoc &rexev. Cur Deus eos condiderit, etc. p e£ praescientia , quem. noverit lalem fore, qui sibi 


Altera hiec est Maniclzeorum et Gnostieorum argu- 
titio, quam Hieronymus, lib. n1 Cont. Pelag. tan- 
quam ex Marcione, sibi proponit in hune modum : 
Aut scivit Deus hominem in paradiso positum, pra - 
taricaturum esse mandatum illius , aut nescivit. Si 
scivit, non est in culpa is qui prascientiam Dei υἱ- 
lare nom potuit ; sed. ille qui talem condidit, ut Dei 
Hon posset scientiam. devitare. Si nescivit, cui pra- 
scientiam tollis, aufers et divinitatem. Ita profecto 
Marcion apud Tertullifdnum lib. n cont. ipsum, 
rap. 5. Respondet llieronymus: Hoc genere in culpa 
ent, qui elegit Saul, futurum postea regen ampttsst- 
ΜΙΝΑ; εἰ Salvator, aut ignoranti, «ut injustitice 
iznebitur teus, cum in Evangelio sit locutus : « Nonne 


vos duodecim ego elegi apostolos, εἰ unus de vobis . 


diubolus est ? » [nterroga eum, cur Judam elegerit 
proditcrem ; cui ει loculos. comniiserit, quem. (trem 
futuru.n esse non. ignorabat. Vis audire rationem? 
D.us praientia judicat, non futura; nec condemnat 


poslea displiceret : sed tantw bonitatis est et ineffabi- 
lis clementim, ut. eligat cum, quem interim bonum 
cernit, et scit malum futurum, dams ei potestatem 
conversionis et paenilentic... Nou. enim ideo peccarit 
Adam, quia Deus hoc futurtm noverat, sed prascivit 
Deus quasi Deus, quod. ille erat. propria voluntate 
facturus. Consimiles questiones simili modo Dasi- 
lius solvit, ho:il. Quod Deus non sit malorum εαιι- 
sa, Chrysostomus quoque et alii, quibus pene adjun- 
xerim Moysen illum Barcepha, cujus libri duo in 
llexaemero: 3b Andrea Masio primum e Syriaco iu 
Latinum versi editique sunt, tuu deinde in. Diblio- 
thecis PP. relati. Ást hic auctor plane Jacobita 
fuit, ut colligitur ex variis locis in quibus non sine 
laude nequissimos viros citat, Severum Antioclie- 
ninm, Xenaiam seu Pliilosenum Mabugensem sive 
Hierapolitanum, Jacobum Sarugensem, et alios 
svno:di Chalcedonensis liostes, 


1199 3 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1200) 


mur**, Cujus prazcepu transgressio peccatum. est, A προσβολῆς, xai τῆς ἡμετέρὰς ἀθιάστου χαὶ ἐχουσίωυ 


Hoc porro suggerente diabolo, nobisque nulla 
vi impressa libere suscipieutibus conflatur. Atqui 
ipsum quoque peccatum lex. appellatur ?'. 

Dei lex ac mentis nostre. Peccati iex. et qua est 
in carnis nostr membris. — Dei itaque lex mcnmem 
nostram inscendens, eam ad se trahit, conscien- 
tiam nostram exstimulando, qus et ipsa mentis 
nostra lex dicitur : quinimo nialigui suggestio, 
hoc est lez peccati, membra carnis inscendens, 
per eam nos aggreditur. Nam, quia sponte semel 
lei legem infregimus, admissa nequissimi sugge- 
slionc, ei deinceps ad nos aditum aperuimus, qui 
mos ipsi peccato vendiderimus. Quo fit ut corpus 
nostrum prompte et facile ad illud impellatur. 
Quocirca ille peccati odor sensusque, qui in corpore 
«residet, sive coucupiscentia et voluptas, lex in 
membris carnis nostra appellatur. 

: Scripuure: lecus de liarum. legum pugna expositus. 
— Ac proinde lex quidem mentis meas, id est 
conscientia, condelectatur legi Dei, sive precepto, 
Hludque vult. At lex peccati **, hoc est suggestio, 
per eam legem, quae est in membris meis, sive 
per corporis, atque illius auima partis qu:e ratio- 
nis est expers, cupiditatem, propensionemque, ac 
motum, repuguat legi mentis me:e, hoc est con- 
scienlizx, et captivat me (tametsi Dei legem velim 
et ameift, nolimque|peccatum, atque illud averser), 
ob commistionem nimirum, ac tum per lzvorenm 
inollitiemque voluptatis, tum per corporis, et brutze 
illius, ut dixi, anima partis concupiscentiam, me 
ludificatur , adducitque 493 ut peccato serviau: 
Δι Deus id quod impossibile erat legi, in quo infir- 
mabatur (lex ) per carnem, mittens Filium suum in si- 
militudinem carnis peccati (carnem enim ille as- 
sumpsit, peccatum non Hem ), damnavit peccatum 
in carne, ut justificalio legis implereiur, in iis qui 
non secundum carnem ambulant, sed secundum Spi- 
vitum*?, Nam Syiritus adjuvat infirmitatem nostram*, 
Jegique mentis nostre, adversus ean quae est in 
membris nostris, vires przstat. lllud siquidem : 
Quid oremus sicut oportet, nescimus : sed ipse Spi- 


παραδοχΏς συνίσταται. Λέγεται δὲ xal αὕτη νή- 
po; (4). 


Ἐπιθαίνων οὖν ὁ τοῦ θΞοῦ νόµος τῷ wp ἡμῶν, 
ἐφέλχεται αρὸς ἑαυτὸν, xal νύττει τὴν ἡμετέραν 
συνείδησιν. Λέγεται δὲ xal dj ἡμετέρα συνείδησις 
νόμος τού vob; ἡμῶν. Καὶ fj προσθολὴ δὲ τοῦ ποντ- 
poo, τουτὲστιν ὁ νόμος τῆς ἁμαρτίας, ἐπ.θαΐνων τοῖς 
μέλεσ, τῆς σαρχὸς ἡμῶν, 6c αὐτῆς ἡμῖν προσδάλλει. 
"Ana& γὰρ παραθάντες ἑχουσίως τὸν νόµον τοῦ θεοῦ, 
χαὶ τὴν προσθολὴν τοῦ πονηροῦ παραδεξάµενοι, 
ἑδώκαμεν αὐτῇ εἴσοδον, πραθέντες ὑφ' ἑαυτῶν τῇ 
ἁμαρτίᾳ. Όθεν ἑτοίμως ἄγεται τὸ σῶμα ἡμῶν πρὺς 
αὐτήν. Λέγεται οὖν xay fj ἐναποχειμένη τῷ σώµατι 


6 vov ὁσμὴ χαὶ αἴσθησις τῆς ἁμαρτίας, Ἠτοι ἐπιθυ- 


µία xat ἡδονὴ] τοῦ σώματος, νόμος ἐν τοῖς µέλεσι τῆς 
σαρχὸς ἡμῶν. 

Ὁ μὲν οὖν νόμος τοῦ νοός µου, ftot ἡ συνείδησις, 
συνῄδεται τῷ νόµῳ τοῦ θεοῦ, ἤτοι τῇ ἑντολῇ, xol 
ταύτην θέλει. 'O δὲ νόμος τῆς ἁμαρτίας, τοι dj προσ- 
θολὴ διά τοῦ νόµου τοῦ ἐν τοῖς µέλεσιν, fivot τῆς τοῦ 
σώματος ἐπιθυμίας, xal ῥοπῆς, xal χινῄσέως, xat 
ἁλόγου µέρους τῆς ψυχῆς, ἀντιστρατεύσται τῷ vÓjup 
τοῦ νούς µου, τουτέστι τῇ συνειδήσει, xat αἰχμαλωτί- 
ζει µε, χαὶ θέλοντα τὸν τοῦ θεοῦ νόµον, xal ἀγαπῶν- 
τα, xa μἣ θέλοντα τὴν ἁμαρτίαν, χατὰ ἀνάχρασιν 8. 
διά τε τοῦ λείου τῆς ἡδονῆς, xai τῆς τοῦ σώματος 
ἐπιθυμίας, xal τοῦ ἁλόγου μέρους τῆς ψυχῖς, ὡς 
ἔφην, πλανᾷ, xai πείθει δουλεῦσαι tfj ἁμαρτίᾳ ' ἀλλ' 
ὁ θεὺς τὸ ἀδύνατον τοῦ νόµου, ἐν dp ἠσθένει ὁ 
νόμος διὰ τῆς σαρκὸς, πέµνγας τὸν Υἱὸν αὑτοῦ ἐν 
ἁμοιώματι σαρκὸς ἁμαρείας ' σάρχα μὲν γὰρ &v- 
έλαδεν, ἁμαρτίαν δὲ οὐδαμῶς * κατέχρινε τὴν ἆμορ- 
t(avr ἐν τῇ σαραὶ, ἵνα τὸ δικαίωµα τοῦ νόµου 
π.Ίηρωθῇ ἐν τοῖς μὴ κατὰ σἀάρχα περιπατοῦσο, 
ἁ ὶ.1ὰ χατὰ Πγεῦμα. Τὸ γὰρ Πγευμα cvrarcilap- 
θάνεται τῇ ἀσθεγείᾳ ἡμῶν, xaX παρέχει δύναμιν 
τῷ νόμῳ τοῦ vob; ἡμῶν, xavà τοῦ νόµου τοῦ ἓν τοῖς 
μέλεσιν ἡμῶν. Τὸ Υὸρ, Τί προσευξόµεθα καθὸ δεῖ, 
οὐκ οἵδαμεν, ἀλ. αὐτὸ τὸ Πγεῦμα ἐντυγχάγει 
ὑπὲρ ἡμῶν στεναγμοῖς ἀ.α.]ήτοις, τουτέστι διδά- 


ritus postulat pro nobis gemitibus inenarrabilibus *9, p σχει ἡμᾶς τί προσευξόμεθα i. Ὥστε ἀδύνατον, cl 


19] Joan. 1, 7. *' Ποπ. νι. 95... ** ibid. 22. 


93 ο, vin, 5, 4. 


** ibid. 320 


13 ipid, 


VARLE LECTIONES. 


^ Cod. S. Hil. et alii plerique ἀνάχρισιν, {. 5451 ἀνάχλισιν. Vetus interpr. secundum. enacrasin, id est, 


caniractionem, refusionem | per. «ἰαυϊίαιεπι | voluptatis 


; Faber secundwm contradictionem per. suadelam 


voluptatis. Mens auctoris hzc est, ex eonjunctione animz cum corpore, peccati legew per omuia 


imenbra permistam esse. 


i Cod. S. lil. multique alii προσεύξασθαι. 


NOT &. 


(4) Λέγαται δὲ xal αὑτὴ vópoc. Atqui ipsum quo- 
que lex, etc. Aliud Manichaeorum commentum con- 
vellit, affirmantium, carnem a malo principio pre- 
«reatam, οἱ idcireo vocatam ad Rom. vir, 25, legem 
peccati. Noster vero docet legem peccati esse iui - 
pulsum diaboli cupiditate carnis utentis, ut nos in 
peccatum inducat. Chrysostomus monet Apostolum 
Don dixisse, captivantem me impetui carnis, aut 


naturz carnis, sed legi peccati, hoc cst tyramnidi 
peccati, Subjungit euim &ecernere peccati legem a 
membris caruis, et legem, sive naturalem, sive 
Masaicam, peccalo periude adversari, non carni : 
Nou enim carnem esse peccatun , ἀλλ ἔργον θεοῦ, 
σφόδρα πρὸς ἀρξτὴν ἐπιτήδειον, sed opus Dei «d vir- 
tutem valde idoneum. l'lura requiras in. howil. 13 

Chrysost. in Epist. ad ltomanos. ) 


1901 


SE: FIDE ORTHODOXA 118. IV 


μὴ δι ὑπομωνῆς xat προσευχῆς, τὰς ἐντολὰς τοῦ Ku- Α idem cst ac si dicerel, ipsc nos.docet quid orandum 


ῥίου χατεργάσασθαι. 


ΚΕΦΑΛ. KT" [fL G']. 
Κατὰ Ιουδαίων i, περὶ τοῦ Xa66drov. 

Σάδδατον ἡ ἑδδόμη ἡμέρα χέχληται’ δηλοῖ δὲ τὴν 
χατάπαυσιν. "Ev αὑτῇ γὰρ κατέπαυσεν ὁ θεὸς 
ἀπὸ πάντων τῶν ἔργων αὐτοῦ, ὥς φησι ἡ θεία 
Γραφή * διὸ xai μέχρις ἑπτὰ ὁ τῶν ἡμερῶν ἀριθμὸς 
προθαίνων , πάλιν ἀναχυχλοῦται, xal ἁπὸ τῆς πρώ- 
της ἄρχεται. Οὗτος ὁ ἀριθμὸς τίμιος παρὰ Ἰουδαίοις, 
τοῦ Θεοῦ προστάξαντος τιμᾶσθαι αὐτὸν, οὐχ ὡς ἔτυ- 
χεν, ἀλλὰ xal μετὰ βαρυτάτων ἐπὶ τῇ παραδάσει 
ἐπιτιμίων. Οὐχ ἁπλῶς δὲ τοῦτο πρυσέταξεν, ἀλλὰ 
διά τινας μυστικῶς τοῖς πνευματιχοὶς τε xat διορα- 
τιχοῖς χατανοουµένας αἰτίας. 


"D; ἐμὲ γοῦν γνῶναι τον ἁμαθῆ  ἵν Ex τῶν κα- 
φωτέρων xal παχυτέρων ἄρξωμαι ' εἰδὼς ὁ θεὸς τὸ 
παχύ τε xal φιλόσαρκχον, xal πρὸς τὴν ὕλην ὅλως 
ἀποῤῥεπὶς τοῦ Ἱσραηλίτου λαοῦ, ἅμα δὲ xai τὸ 
ἁδιάχριτον ' πρῶτον μὲν, ἵνα d δοῦ.ος καὶ τὸ ὑπο- 
ζύγιον ἀγαπαύσηται, ὡς γέγραπται΄ ἐπειδὴ ἀν ἡρ 
δίκαιος οἰκτείρει τὰς ψυχὰς κτηνῶν αὐτοῦ, ἅμα 
ἵνα δὲ χαὶ σχολὴν ἄγοντες ἐχ τοῦ περὶ τὴν Όλην περι- 
σπασμοῦ, πρὸς τὸν θεὸν συνάγωνται, ἐν ψαλμοζῖς, 
χαὶ ὄμνοις, xal ᾠδαῖς πνευματικαῖς, xat µελέτῃ 
τῶν θείων Γραφῶν ἅπασαν τὴν ἑθδόμην ἀναλίσχοντες, 
"καὶ tv θεῷ χαταπαύοντες. Ὅτε μὲν γὰρ (5) οὐκ ἣν 
νόμος, 00 Γραφὴ θεόπνευστος, οὔτε «b Zá66asov τῷ 


Θεῷ ἀφιέρωτο. Ὅτε δὲ ἡ θεόπνευστος ΕΓραφὴ διὰ Ὁ 


λωῦσέως E5605, ἀφιερώθη τῷ cip τὸ Σάθόατον, ὡς 
ἂν περὶ τὴν ταύτης µελέτην iv αὐτῷ ἁδολεσχήσω- 
ew, ol μὴ πάντα τὸν βίον τῷ θεῷ ἀφιεροῦντες, οἱ 
μὴ πόθῳ τῷ Δεσπότῃ ὡς Πατρὶ δουλεύοντες, ἀλλ) ὡς 
δοῦλοι ἀγνώμονες, χὰἂν μικρὸν xal ἑλάχιστον µέρος 
τῆς ἑαυτῶν ζωῆς τῷ Os ἀποτέμωντσι, xai τοῦτο 
φόδῳ τῶν ἐπὶ τῇ παραθάσει εὐθυνῶν xal ἐπιτιμή- 
σέων * Δικαίῳ yàp νόμος οὐ χεῖται, d.L4à ἀδίκῳ κ. 
Ἔπεὶ πρῶτος Μωῦσῆς τεσσαράκοντα ἡμερῶν, xal 
αὖθις ἑτέρων τεσσαράχοντα νηστείχ ! προσεδρεύσας 


** Gen. it, 2. ?' Exod. xui, 6; Num. xv, 35. 


15 Greg. Naz. orat. 44. 


sit. Ex quo fit, ut Dei priecepta nisi per patientiam 
et orationem impleri non possint. 
CAP. XXIII 
Adversus Judeos, de Sabbato. 

Diei septimi religio. — Sabbatum dies septimus 
vocatus est, et requiem significat. Deus enim co 
die, sicut ait Scriptura, requievil ab operibus suis **, 
ut numerus dierum ad septimunr usque progres- 
sus, rursus in orbem redeat, atquea primo ini- 
tium sumat. Hic porro numerus apud Judzos in 
honore est : quippe quem Deus coli prxceperit, 
idque non defunctorie, sed gravissimis etiam pae- 
nis slatutis in eos, qui illud transgressi essent t. 
Nec vero temere id ille imperavit : sed certis qui- 


B busdam rationibus adductus, quas viri spirituales, 


mentisque perspicacitate praediti intelligunt **. 
Conjectatio auctoris, cur precepta Judaris requies 
Sabbati. — Quantum autem ego, alioquin imperi- 
tus, assequi possum (ut ab inferioribus ac crasssio- 
ribus incipiam), cum sciret Deus Israeliticum po- 
pulum pinguem esse, et carni addictum, inque res 
terrenas impense pronum, nec discretionis ullius, 
hanc legem sanxit * primum, «t sereus et. jumen- 
(um requiescerent, sicut scriptum est ο. Etenim 
justus. miseralur animas jumentorum suorum ** :- 
deinde vero, ut ipsi terrenis occupationibus feriati; 
ad Deum se colligerent ; septimum nempe diem in 
psalmis et hymnis et canticis spiritealibus, divi« 
narumque Scripturarum lectione totum expenden- 
tes, atque in. Deo conquiescentes. Nam, quando 
lex non erat, nec Scriptura divinitus inspirata, ne 
Sabbatum quidem Deo consecratum erat. Àt post 
quam Scriptura divina per Moysen data est; Sab- 
batum quoque Deo dicatum fuit, ut ejus medita- 
tioni vacarent, qui totum vite. tempus Deo non 
impendunt, nec Domino tanquam patri toto desi- 
derio serviunt: sed velut ingrati servi, parvam 
saltem ac perexiguam vitge particulam illi imper- 
tirent, 994 idque penarum et objurgationum, 
qua pravaricatores manent, timore: Non enim lex 


** Deut. v, 14. ** Prov. σι, 10. 


VARLE LECTIONES. 


' Al. περ; σαθδἀτου, χατὰ Ἱουδαίων. 
ρῶν. 


κ Μος, ἀδίχοις. 


! [n quibusdam hic repetitur γος fjpe- 


NOTE. 


(5) Ὅτε μὲν ydp. Nain cum lex RON essel, etc. D 


rs concinit auctor Synopsis *cripturz inter opera 
Athanasii, in Exodum. At Sabbati feriandi jussio- 
nem non Moyses instituit, sed a mundi exordio 
latam (Gen. n, 5), et peneobliiteratam instauravit. 
Quod argumentum longa inductione prosequi libe- 
ret, quippe qnod validum sit ad firmandam fldem 
creationis universi. At consulere brcvitati jubeor. 
Preter Dominicam diem, Sabbatum ctiam solemne 
Orientalibus fuit, imo et Latinis plerisque, ut nen» 
pe Mosaicew legi non nihil concederetur, nec Judi 
ob veteres ritus penitus abolitos a. Christiana reli- 
gione deterrerentur : quamobrem can. 66. Apost. 
ana2llicma dicitur illi, qui jcjunaverit die Dominica 


et Sabbato, preterquam S»0oato sancto, quod Ma- 
gnum vocant. Idem sancitur, lib. vii. Const. Apost. 
eap. 25. Constantinus M. edidit, ne Christiani Sabe 
bato et die Dominica in vádimonium venirent. Quan- 

uam Laodicenus, canone 90, fideles admonet ih 

abbatia omnino vacandum non esse, sed operen- 
dum : si libuerit vacent, sed non more Judaico, 
Roma vero certis de causis jejunabatur : quem 
etiam morem in Cypro viguisse colligo. ex Epipha- 
nio, qui in Expositioue fidei, n. 22, hos potissimum 
synaxibus hábendis przestitutos.dies referat, feriam 
secuudam , quartam, sextam οἱ Dominicam; at 
Dominica sola jejunio inverdici 


e 


120 S. 


JOANNIS DAMASCENE 


194 


fusto posita es:, sed injusto ?!, Argumento.est, quod Α τῷ ci, πάντως xal τοῖς Σά6δασι διὰ νηστείας ἑκά, 


primus ipse Moyses totos quadraginta dies, rur- 
aumque totidem alios jejunus assistens Deo 53, 
procul dubio ipsis quoque Sabbatis sese  macera- 
φαί, cum tamcn lex juberct, ne quis se die Sab- 
bati affligeret. Quod si hoc. ante datam legem ge- 
δή fuisse aiunt, quid de Elia Thesbite sunt di- 
curi, qui quadraginta dierum iter, semel duntaxat 
sumpto cibo confecit ** Etenim ipse non jejunio 
solum, sed etiam itinere, in. horum quadraginta 
dierum sabbatis sese affligens, Sabbatum solvit : 
neque propterea Deus qui leget tulerat, οἱ suc- 
censuit ; quin potius iu virtulis pramium, illi se 
in Horeb conspiciendum praebuit. Quid item de 
Daniele dicent ? Annon tres hebdomadas. integras 


jejunus egit ** ? Quid vero ? Nunquid non lsraelitze B 


omnes infantem Sabbato circumcidunt, si. quidem 
tunc octavum vite. diem attigerit ^? Nonne ina- 
gnum illud jejunium, quod lege praescriptum est, 
si in Sabbato oecurrerit, obeunt **? Aunon itidein 
sacerdotes et Levit in tabernaculi operis Sabba- 
tuin violant, nec ob id in culpa sunt ?' ? Quin, si 
jumentum die Sabbati in. foveam prolabitur, qui 


xou ἑαυτὸν, τοῦ νόµου pd xaxouv ἑαντοὺς ἓν τῇ τοῦ 
Σαθθάτου ἡμέρα προστάσσοντος. El δὲ φαῖεν, ὅτι 
πρὸ τοῦ νόµου τοῦτο, τί φήσουσι περὶ τοῦ Graficos 
Ἡλιοῦ, τεσσαράχοντα ἡμερῶν ὁδὸν ἀνύσαντος i» 
βρώσει pid ; Οὗτος γὰρ οὐ µόνον διὰ τῆς νηστείας, 
ἁλλὰ καὶ διὰ τῆς ὁδοιπορίας ἐν τοῖς Σά6δασι τῶν 
τεσσαράχοντα ἡμερῶν ἑαυτὸν χαχώσας, ἕλυσε τὸ 
Σάέθατον ' xal οὐχ ὠργίσθη τούτῳ ὁ Gab; 6 τὸν 
νόµον δεδωχὼς, ἁλλὰ καὶ ὡς ἀρετῆς ἔπαθλον, iv 
Χωρῇθ ἑαυτὸν ἐνεφάνισε. Ti 65 περὶ Δανιῆλ φῄσου- 
σιν; ΟὺΥὶ τρεῖς ἑθδομάδας διετέλεσεν ἄσιτος; Τ U 
πᾶς Ἱσραὴλ, o) περιτέµνει τὸ παιδίον £v Σαθέάτῳ, 
εἰ τύχοι ὀκταίμερον; Οὐχὶ δὲ καὶ τὴν μεγάλην νη- 
στείαν, 1» νενοµοθέτηνται, εἰ ἐν Σαθθάτῳφ χαταντί- 
σο: ^, νγστεύονσ.; Οὐχὶ δὲ χαὶ οἱ ἱερεῖς xai οἱ Λευῖ- 
ται Ev τοῖς τῆς σχηνῖς ἔργοις βεθτλοῦσι τὸ Σάθύα- 
τον, χαὶ ἀναίτ.οί cisty ; ᾽Αλλὰ xal χτηνος ἂν εἰς βό- 
θρον ἐμπέσοι £v. Σαθθάτῳ, ὁ μὲν ἀνασπάσας, ἀνα[- 
τίος, ὁ δὲ παριδὼν 9, χατάχριτος. TL δὲ «d; Ἴσ- 
ραἡ)λ, οὐχὶ Enti ἡμέρας viv τοῦ θεοῦ κιδωτὸν περι- 
φέροντες, τὰ Ἱεριχούντινα 9 τείχτ περιᾖεσαν, ἓν ες 
πάντως ἂν χαὶ τὸ Σἀ6δατον; 


illud extraxerit, criminis est insons; reus vero, qui hoc faccre neglexerit 35, Num cuncti Israelite per 


septiduum aream Dei ferentes, Jerichuntina monia mon circuicre, 


erat !?? 

Qui Sabbatum rite peragendum. Commutata Sab- 
Lati religio in melius. — Maque ** quemadinodum 
Jixi, ut Deo vacaretur, et vel minima saltem vite 
particula ei tribueretur, nec non ut servus jumen- 
*umque requiescerent, Sabbati observatio con- 
sulto invecta illis fuit, qui cum parvuli adhuc et 
carnales essent, sub elementis mundi servientes **, 
niliil supra corpus et litteram valerent cogitare. 
Cum autem venit plenitudo temporis, misit Deus Fi- 
Jium suum unigenitum, liominem factum ex mu- 
Jliere, factum sub lege, ut eos qui sub lege erant 
redimeret ; wt. adoptionem filiorum. reciperemus **. 
Quotquot enim recepimus eum, dedit nobis pote- 
slatem filios Dei fleri **, qui in ipsum credimus. 
Quare non jam sumus servi, sed liberi**: non 
jam sub lege, sed sub gratia : non jam ex parte 
solum prz metu Domino servimus ; sed ad totum 
tempus ei consecrandum sumus obligati, adco ut 


inter quos dies plane Sabbatum 


Ὡς οὖν ἔφην, σχολῆς ἕνεχα τῆς πρὸς θεὸν, ἵνα xiv 
σμιχροτάτην ἁπόμοιραν αὐτῷ ἀπονέμωσι , xat àva- 
παύσωνται, ὅ τε δοῦλος xal τὸ ὑποζύγιον, fj τοῦ Zat- 
θάτου τἠρησις ἐπινενόητο, τοῖς νηπἰοις ἔτι, χαὶ ὑπὸ 
τὰ στοιχεῖα τοῦ χόσµου δεδουλωµένοις, tol; σαρα:" 
χοῖς, xai μηδὲν ὑπὲρ τὸ σῶμα, καὶ τὸ γράμμα b- 
νοῆσαι δυναµένοις. "Ocs δὲ ἦχθε τὸ π.ξήρωμα τοῦ 
χρόνου, ἐξαπέστει.1εγ ὁ θεὸς τὸν Υἱὸν αὐτοῦ τν 
/ιονογενή, yerópsvor ἐκ γυγαικὸς ἄνθρωπον, ri 
νόµενον ὑπὸ νόµον, ἵνα τοὺς ὑπὸ vóyor ἑξαιο- 
ῥράσῃ, ἵνα τὴν υἱοθεσίαν ἁἀπο.]άδωμεν. "Όσοι Τρ 
ἑλάδομεν αὐτὸν, ἔδωχεν ἡμῖν ἐξουσίαν τέχνα θεῦ 
γενέσθαι, τοῖς πιστεύουσιν εἰς αὐτόν ὥστε οὗχίτι 
ἐσμὲν δοῦλοι, ἀλλ᾽ υἱοί ' οὐχέτι ὑπὸ νόµον, ἀλλ ὑὸ ' 
χάριν’ 
ᾠόδου, ἀλλὰ πάντα τὸν χρόνον τῆς ζωῆς αὐτῷ be 
τιθέναι ὀφείλοντες, καὶ ἀεὶ τὸν δοῦλον, τὸν θν μὸν λέγω 
xaX τὴν ἐπιθυμίαν, ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας e am 


servo illi, ire, inquam, et cupiditati, quiesccre a D τες, καὶ τῷ θεῷ σχολάζειν ἐπιτρέποντες 


peccato, Deoque feriatum esse jubeamus ; crecta 
quidem perpetuo versus Deum cupiditate, armata. 
vero contra Dei hostes iracumdia : ac jumentum 
item, corpus nimirum, a peccati servitute dato otio 
recreemus, et ad. inserviendum divinis prxceptis 
compellamus. 

Hzc sunt qua spiritualis Christi lex nolis indi- 


xxxiv. 28. 
xxi, 5. 
5 Josue 11, seqq. 


*! [ Timoth. 1, 9. ** Exod. xxiv, 18, 
xxi, 9. "5 Levit. xxm, 27. *! Matth, 
Athan. hom. circumc. et Sabb. 
*9 Joan. 1, 18. ** Galat, iv, 7. 


ἐπιθυμίαν ἅπαααν ἀεὶ πρὸς θεὸν Μα, à 
θυμὸν χατὰ τῶν τοῦ Θεοῦ δυσμενῶν χαθοπλἰζοντε᾽ 
xai τὸ ὑποζύγιον, Άτοι τὸ σῶμα, ὁμοίως, τὴν μὲν 
δουλείαν τῆς ἁμαρτίας ἀναπαύοντες, ταῖς δὲ θεία 
ἐντολαῖς ἐξυπηρετεῖσθαι προτρέποντες. 


Ταῦτα 6 πνευματιχὸς ἡμῖν ἐντέλλεται τοῦ Xputo» 


3 |I Reg. xix, 8. "* Dan. x, 9. — ** [ο 
? Epiph. haeres. 90, n. 52. εἰ her. n. 89 seq. 
9 Ath. loc. cit η Galat. i, 9. "dbi. 4 


ΥΛΗΙΑ LECTIONES, 


» (οἱ. S. lil. 


οἱ alii xazavxfisn. 
Ἡριχούντεια, ^om 


η Cod. S. Mil. ὑπερ:δών : alii multi περιιδών. 


ο Mss. fere ουδ 


οὐχέτι μεριχῶς τῷ Κυρίῳ δουλεύοντε Ut 


1905 DE FIDE ORTIIODOXA LID. iV 1206 
v^pos, xal ol τοῦτον φυλάσσοντες, ὑπέρτεροι τοῦ Μω- Α cit, quam, qui custodiunt, Mosaica lége superiores 
σαϊκοῦ νόµου Υεγόνασιν. Ἑλθόντος Υὰρ τοῦ τελείου, — exsistunt. Nam, ex quo venit quod perfectum est, 
τὸ Ex µέρους xatfp[r:at, xal τοῦ χαλύμματος τοῦ — evacuatum est quod ex parte erat 5 ; ac scisso per 
νόµου, ftot τοῦ χαταπετάσµατης διὰ τῆς τοῦ Σωτῆ- — Salvatoris crücem tegumento 995 sive velo |ο- 
pos διαῤῥαχέντος σταυρώσεως;, xaX τοῦ Πνεύματος — gis, sanctoque Spiritu igneis linguis illucescente, 
*tuplvac; γλώασαις ἐκλάμφαντος, τὸ γράμμα χατήργη- — littera obsolevit, corporalia cessarunt, et impleta 
tat, τὰ σωματιχὰ πέπανται, xal ὁ της δουλείας νόμος — lege servitutis, lex libertatis nobis donata est. At- 
πεπλήρωται, xal νόµος ἑλευθερίας ἡμῖν δεδώρηται. — que ** perfectam humanze nature requiem celebza- 
Kat ἑορτάζομεν τὴν τελείαν τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως — mus, hoc est resurrcctionis diem, in qua Dominus 
χατάπαυσιν ' φημὶ δὲ την τῆς ἀναστάσεως ἡμέραν, Jesus, vilze auctor et Salvator, nos ad promissam 
&v ᾗ ἡμᾶς 6 Κύριος "152007, 6 τῆς ζωῆς ἀρχηγὸς xat — illis qui spirituali cultu Deo serviunt, beereditatem 
Σωτὴρ, εἰς την ἐπηγγελμένην τοῖς πνευματικῶς τῷ — introduxit ; in quam nimirum ipse precursor noster 
θεῷ λατρεύουσι χληρουχίαν εἰσήγαγεν, εἰς ἣν αὐτὺς — ingressus cst, postquam a morte ad vitam rediit, 
πρόδρομος ἡμῶν εἰσῆλθεν, ἀναστὰς Ex νεχρῶν, xal οἱ reseratis patefactisque sibi coeli januis, In Pa- 
ἀνοιγέντων αὐτῷ τῶν οὑρανίων πυλῶν, Ev δεξιᾷ τοῦ tris dextera secundum corpus consedit, quo illi 
Πατρὺς κεχάθιχε σωματιχῶς, ἔνθα xaY οἱ τὸν πνευ- B etiam qui legi Spiritus morem gerunt, deinceps 
ματιχὸν τηροῦντες νόμον εἰσελεύσονται. sunt introituri. 

Ἡμῖν τοίνυν τοῖς τῷ πνεύµατι στοιχοῦσε, xal οὐ Circumcisio ας Sabbatum unum quíd sensu mg- 
τῷ Yoáupatt, πᾶσα fj τῶν capxixiy ἐστιν ἀπόθε- — stíco, — Quocirca ad nos", qui spiritu, ac non 
σις, xa ἡ πνευματικὴ λατρεία, χαὶ ἡ πρὺς θεὸν συν- — littera incedimus, omnis carnalium rerum abjectio 
άφξια. Περιτομῆ μὲν γάρ ἐστιν f| τῆς σωματιχῆς — spectat, cultusque spiritualis, et cum Deo conjun- 
ἑδονῆς, xal τῶν περιττῶν, xal οὖκ ἀναγχαίων ἀπό- — ctio. Circumceisio quippe, corporese voluptatis 
θεσις. ᾿Ακροδθυστία γὰρ P οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, εἰ μη rerumque superfluarum ac 10inime necessariarum 
δ-ρµα, ἡδονιχοῦ μορίου περίττωµα. Misa δὲ ἡδονὴ — estabjectio. Przeputium vero nihil aliud est, nisi 
μὴ ix θεοῦ καὶ ἓν Oc γινοµένη περίττωµα ἡδονῆς * superflua cutis membri illius in quo libido cietur. 
ἐστιν ἧς τύπος ἡ ἀχρεθυατία. Zá66azov δὲ, ἡ ἑκτῆς — Omnis porro voluptas, quz nec ex Deo, nec in Deo 
ἁμαρτίας χατάπαυσις. Ὥστε ἁμφότερα ἓν τυγχά- — capitur, voluptatis est superflua portio, cujus figura 
νουσι d, χαὶ οὕτως ἁμφότερα ἅμα ὑπὸ τῶν πνευµα- — preputium est: Sabbatum autem est requies a 
τιχῶν τελούμενα, οὐδὲ τὴν τυχοῦσαν παρανοµίαν peccato. Quamobrem duo hzc unum prorsus suut, 


levázovta:. (C atque ita àmbo simul, si ab iis qui spiritu agunt, 
observentur, ne minimam quidem flagitii notam 

) creant. 
"Est δὲ ἱστέον ὅτι ὁ ἑπτὰ ἁἀριθμὸς πάντα τὸν Numeri septenarii commendatio. — Quin. illud 


παρόντα χρόνον ὁπλοϊ, ὥς φησιν ὁ σορώτατος Σολο- quoque notandum est *5, septenario numero przseus 
piov, δοῦναι μερίδα τοῖς ἑπτὰ, καὶ γε τοῖς ὀκτώ. — omne tempus designari, juxta atque sapieutissi- 
Καὶ ὁ Ὀεηγόρος Δαθὶδ περὶ τῆς ὀγδόης Φάλλων, περὶ mus Salomon dixit, dare partem septem, atque 
*fí; µελλούσης μετὰ τὴν ix νεχρῶν ἀνάστασιν κατα- — eliam octo 9. Et diviniloquus David 59, cum de 
στάσεως ἔφαλλε. Thv ἑθδόμην οὖν ἡμέραν, &pylav — octava psalmum ederet, dc futura post resurrc- 
μὲν ἄγειν Ex τῶν σωματικῶν, τοῖς δὲ πνευματιχοῖς | ctionem instauralione rerum canebat. Quocirca, 
ἑνασγολεῖσθαι προστάσσων ὁ νόμος, μυστικῶς πάντα — quandoquidem lex die septimo a corporeis rebus 
. bv χρόνον τῷ ἀληθινῷ Ἰσραὴλ, καὶ νοῦν ὁρῶντα — cessare pramcipiebat, οἱ Spiritualibus vacare, vero 
Gzbv ἔχοντι, ὑπέφηνε, τῷ Ge ἑαυτὸν προσάγειν, —dsraclitz, eaque mente przdito quz Ώουπι videat, 
xul ὑπεράνω τῶν σωματικῶν viveafa: ». arcana ratione hoc subindicabat, nunquam id non 

agendum esse, ut sese Deo offerat, et supra res 


D corporeas assuregat. 
KEPAA. KA [CZ]. CAP. XXIV. 


Περὶ παρθενίας. De virginitate. - 

Καχίζουσιν οἱ σαρχιχοὶ τὴν παρθενίαν, καὶ εἰς Virginitatis defensio. Virginitas nomini coeva ac 
pxgropíav προθάλλονται οἱ φιλῆδονοι τό) Ἔπικα- — vigens in paradiso. Matrimonium occasione peccati 
vápatoc πᾶς ὃς ovx ἐγείρει σπέρµα ἐν τῷ Ἱσραή.. — inductum. — Virginitatem *!* carnales homines cul- 
Ἡμεῖς δέ Φαµεν, τῷ ix Παρθένου ααρχωθέντι θεῷ — pant, ct qui. voluptati indulgent, testimonii loco 
Λόγῳ θαῤῥήσαντες, ὡς ἡ παρθενία ἄνωθεν, xal ἐς — dictum hoc obtendunt : Maledictus omnis qui non 
ἀρχῆς ἐνεφυτεύθη * τῇ φύσει τῶν ἀνθρώπων, "Ex — suscitat semen in 15rael ** ; nos vero Dei Verbi. qui 


** 1 Cor. xi, 10. ** Athan. loc. οἱ. *"Athan. cit. 38 Greg. Naz. orat. 42. " Eccle xi, 2. 
?* Psal. vi, 14... Vide lib. n, c. 50. "* Deut. xxv, 9. 


— VARLE LECTIONES. 


P Edita et R. δὲ. «4 Quidam codices τυγχάνει. 7 R. 9498 γενέσθαι, additur in Colb. 4780 et S. Hil. 
x:Y νόμος ἡμῖν ἐλενθερίας δεδώρητα:. 3 ια ct S. Hil. ἐρυτεύθη. 


e 


1901 


S. JOANNIS DAMASCENI 


ex Virgine earncm assumpsit, prisidio freu hoc A παρθένου γὰρ Ἱῆς ὁ ἄνθρωπος πεπιαστούργηται, 


dicimus virginitatem ab initio in hominum natura 
consitam fuisse. Etenim homo cx terra. virgine 
effictus fuit. Ex sole item Adamo Eva eoudita est. 
Virginitas etiam in paradiso vigebat. Ait quippe 
divina Scriptura : Nudi erant (Adamus seilicet. «t 
Eva) et non erubescebant **. Übi primuma divino 
mandato recesserunt, nudos se esse coguoverunt, ct 
pra pudore perisomata sibi consuerunt δν. Ac postea 
quam violato prz:ecepto Adamus audivit : Terra es, 
εἰ in terram recerteris 35, morsque per transgres- 
sionem in mundum introivit, tum. demum 2960 
Cognovit. dam. urorem suam, et concepit, genuit- 
que**, liaque ne mors hominum genus  obtereret 


Ἐκ μόνου ᾽Αξὰμ ἡ Εὔα ἔχτισται. Ἐν παραδείσῳ 
παρθενία ἐπολιτεύετο. Φτοὶ γοῦν ἡ θεία Γραφὴ,δτι 
γυμνοὶ σαν, ὅ τε ᾿Αδὰμ xal fj Εὔα, χαὶ οὖκ sp» 
νοντο. 'Hvixa δὲ παρέθησαν, ἔγνωσαν ὅτι γυμνοὶ 
ἔσαν, χαὶ αἰσχυνθέντες ἕῤῥαναν ἑανυτοῖς περιζώµατ.. 
Καὶ μετὰ τὸν παράδασιν, ὅτε "ixouce * Γη el *, καὶ 
εἰς γῆν ἀπελεύσῃ, ὅτε διὰ παραδάσεως θάνατος 
εἰς χόσµον εἰσῃλθε, τότε "Erw ᾽Αδὰμ Εὔαν τὴν - 
γυναῖκα αὐτοῦ, καὶ cvrélate, xal ἐγένγησεν. 
"Dots διὰ τὸ μὴ ἐχτριδῆναι xol ἀναλωθῆναι τὸ έ- 
vo; ὑπὸ τοῦ θανάνου, ὁ γάμος ἐπινενόηται, ὥς ἂν 
διὰ τῇ; παιδοποιίας τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων διασώ- 
ζηται. 


et absumeret, matrimonium invectum est : ut per liberorum procreationem | genus humanum incolu- 


me starct ο, 


AL fortasse dicent : Quia igitur sibi vult, Mascu- B 


lu: et. (eminam "*, ctc., illudque : Crescite et mul- 


tiplicamini ** ? Cui quastioni respondebimus, per 


hzc verba, Crescite et. multiplicamimi, non cain 
oinnino propagationem significari, que per conju- 


galem complexum efficitur. Deus enim alio quo- 


que modo genus nostrum propagare poterat, si in- 
tegrum ipsius mandatum ad extremum servas. 
sent ^*. At cum pro sua przscientia (ut cui oinnia 
antequam fiant nota sunt) perspectum haberet , 
fore, ut illi contra quam iwperatum erat, facerent, 
ac morte multarentur; loc ipseantevertens, mascu- 
lum et feminam creavit, et crescere ac multiplicari 
jussit. Ergo via cepta pergamus, ac virginitatis, 
sive etiam castitatis, dotes videamus. 

Castitas presidium α diluvio. — Noe, cuu arcam 
ingredi juberetur, atque lioc ei munus imponere- 
tur, ut mundi semen couservaret ; hujusmodi 
mondatum accepit : Ingredere, inquit, tu, et filii 
(ui, et uxor (ua, et uxores filiorum tuorum ΑΙ, Eos 
itaque ab uxoribus distraxit , ut castitatis admini- 
culo pelagus, atquí universi illud orbis naufra- 
gium effugereut. At vero sedato diluvio, Egredere, 
inquit, tu, et uxor (tua et filii, et uxores filiorum 
tuorum **. En rursus quo pacto propagationis causa 
matrimonium peymissum est. Elias deinde, auriga 
ille ignem spirans et codipeta **, nonne czlibatum 
amplexus est, ejusque virlutem evectio humana 
conditione praestantior comprobavit ** ? Quis ceelos 


Αλλ) ἐροῦσι τυχόν. Τί οὖν τὸ differ καὶ τὸ 0nJv 
βούλεται; xol «6* Αὐξάνεσθε καὶ π.ηθύνεσθε; 
Iph; ὅ λέξοµεν, ὅτι τὸ μὲν, Αὐξάνεσθε xal zxAn00- 
γεσθε, οὗ πάντως τὸν διὰ γαμιχῆς συναφείας πλη- 
θυσμὸν δηλοῖ. Ἠδύνατο γὰρ ὁ θεὸς xaX ἑτέρῳ τρόπψ 
τὸ γένος πληθύναι, εἰ τὴν ἐντολὴν µέχρι: τέλους ἑτῆ- 
ρῄσαν ἀπαραχάρακτον vw. Αλλ᾽ εἰδὼς ὁ θεὺς, τῇ 
προγνώσει αὐτοῦ, ὁ πάντα εἰδὼς «piv γενέσεως αὖ- 
τῶν, ὡς µέλλουσιν ἓν παραθάσει Ὑγίνεσθαι, xal Ga- 
νάτῳ χατακρίνεσθαι, προλαδὼν, ἐποίησε τὸ ἄβῥιν 
xai τὸ θῆλ», xat αὐξάνεσθαι xaX πληθύνεσθαι προσ- 
έταξεν. ᾿Ὁδῷ τοίνυν κατέλθωµεν, xai ἴδωμεν τὰ τῆς 
παρθενίας αὐὑξήματα ' ταυτὸν δὲ καὶ περὶ ἵ τῆς 
ἁγνείας εἰπεῖν. 


Νῶε εἰς τὴν χιδωτὸν εἰσελθεῖν προστασσόµενος, 
xai χόσµου σπέρµα φυλάττειν ἐγχειρικόμενος, οὕτω 
προστάττεται * Εἶσε.θε σὺ, φηοὶ, καὶ οἱ υἱοί σον, 
xal ἡ γυνή σου, καὶ αἱ γυναῖκες τῶν υἱῶν σου. 
Διεῖλεν αὐτοὺς (6) ἐχ τῶν γνναιχῶν, ὡς ἂν μετὰ 
ςῆς ἀγνείας τὸ πέλαγος, xaX τὸ παγχόσµιον ἐχεῖνο 
ναυάγιον διαδράσαιεν. Μετὰ μέντοι τὴν τοῦ χαταχλυ- 
σμοῦ κατάπαυσύν , Ἔξε.θε σὺ, φησὶ, καὶ ἡ vri 
σου, καὶ οἱ viol σου, xal αἱ yvraixec τῶν υἱῶν cov. 
Ἰδοὺ πάλιν διὰ τὸν πληθυσμὸν ὁ γάμος συγχεχώρηται, 
Εἶτα Ἠλίας ὁ πυρίπνους ἁρματηλάτης xa οὗρανο' 
φοίτης οὐκ ἀγαμίαν ἠσπάσατο, xaX τῷ ὑπὲρ ἀνθρά- 
πους ἑμαρτυρήθη µετεωρίσματι; Τίς οὐρανοὺς Εχλεισε; 
Τίς νεχροὺς γειρε; Tiz Ἱορδάνην ἔτεμοεν; ()ὐχ ὁ παρ” 


clausit? Quis mortuos suscitavit 5” ? Quis Jordanem y θένος Ἠλίας; Ἑλισσαϊος δὲ, ὁ τούτου φοιτητὴς , οὗ τὶν 


9 Gen. n, 25. ** Gen. uit, 7. 
198. "?ibid. 28. 
** IH Reg. xvii, 10. 


55 ibid. 19. 
*' ibid. 19. 


** Gen. 1v, 1. 
$ Vide sup. lib. «s, cap. δ0. 


ρα, 


" Greg. Nyss. De opif. hom. 16. 
* [V Πορ. n, 1l. 


*! Gen. vtr, 1. ** Gen. vin, 16. 


ΥΑΒΙΑ LECTIONES. 
t Regii quidam ὅτι eU γῆ. Regii duo ὅτε fjxousav, ὅτι. " Reg. 4 οἱ Colb. ἀπαρεγχάρακτον, velus 


'nterpr. in ntrunsmutationem. 


* Desunt. lizc. in. R.. $579. la cod. S. ]lil. velut in pluribus alis 


deest περί. Sic vetus interpr. idem autem est dicére εἰ castitalis. 
NOTE. 


(6) Διεῖ1εν αὑτούς. Eos ab uxoribus distraxit. 
Sic viilyo censent Patres, Noachi filios a re uxoria 
temperasse quandiu diluvium duravit, quia Sem 
WOn nisi secundo post anno Arphaxad primogeni- 
tum habuerit. Chrysostomus vero hom. 28 in Gen. 


scribit Chamum Clanaam filium procrcasse, dumin 
arca ageret; quod ex cap. ix, 18, colligit, ubi dic 
tur : Erant filii Noe qui egressi sunt de arca Sem, 
Cham, et Japheth, Porro Cham iste pater Chanaan : 36 
si Scriptura innmeret Chanaan una cxiisse de arcá 


1209 


DE FIDE ORTHODOXA I IB. 1V 


^ 


110. 


ἴσην ἀρετὴν ἐπιδειξάμενος Ev διαπλασίῳ τὴν χάριν A divisit **? Nonne virgo Elias? Annon Eliszus di- 


τοῦ Πνεύματος αἰτῄσας, ἐχληρονόμησε ; Τ[δὲ οἱ τρεῖς 
παΐδες ; Οὗ παρθενίαν ἀσχήσαντες πυρὸς χρείττους 
γεγόνασδι, διὰ τῆς πα,θενίας τῶν σωμάτων ἀναλώ- 
των τῷ πυρὶ γεγονότων; Οὐ Λανι]λ, οὗ τῷ σώματις 
«fj παρθενἰᾳ στοµωθέντι θηρῶν ὁδόντες ἐμπαρῆναι 
οὐχ ἴσχυσαν»; Q3 µέλλων τοῖς Ἰσραηλίταις ὁ θεὸς 
ὁπτάνεσλαι, Ἁγνίζειν τὸ copa προσέταττεν; Οὐχὶ 
ἱερεῖς σῇ ἑαυτοὺς ἁγνίζοντες, οὕτω τῶν ἁδύτων ἑπ- 
&6atvov, χαὶ τὰς θυσίας προσΏγον; Οὐχ 6 νόμος µε- 
Τάλην εὐχὴν τὴν ἀγνείαν ἀνηγόρευσε; 


scipulus ejus, cum paris virtutis specimen dedis- 
get, Spiritus gratiam, quam duplicem petierat, 
consecutus fuit 7 ? Quid tres pueri? Nonne, eum 
virginitatem coluissent, ignem superarunt, Ώου per 
virginitatem adepti, ut ipsorum corpora igne 
consumi non possent 5 ? Quid Danieleni taceam ? 
Cujus corpus virginitate sic obduratum fuerat, ut. 
ferarum dentes ei iufigi nequiverint *. Annon 
Deus ab Israelitis conspiciendus, hoc eis przecepe- 
rat, ut a libidine purum corpus servarent ** ? Non- 


ne sacerdotes seipsos castos servabant, quo templi adyta ingrederentur, ac victimas offerrent? An- 
non denique lex magnum votum castitatem nuncupavit ? 


Xph τοίνυν 5 ἐπὶ τὸ πνευματιχώτερον λαμθάνειν Β Explicata Scripture loca. — Legis itaque przcc- 


«b νομιχὸν πρόσταγμα. "στι γὰρ σαπέρµα πνευµα- 
«by δι ἀγάπης xai φόδου θεοῦ συλλαμδανόμενον 
k» τῇ Φυχιχῇ γαστρὶ ὠδινούσῃ xal τικτούσῃ πνεῦμα 
σωτηρίας. Οὕτω δὲ ἐχληπτέον xal τό * Μακάριος, 
ὃς ἔχει σπέρµα ἐν Σιὼν, xol οἰχείους àv Ἱερου- 
σαΛήμ. Τί γὰρ, χἂν πόρνος ἡ, xiv µέθνσος, xiv 
εἰδωλολάτρης, µακάριός ἔστιν, εἰ µόνον ἔχει σπέρμα 
ἓν Σιὼν, χαὶ οἰχείους ἐν Ἱερουσαλήμ; Οὐδεὶς si 
φρονῶν τοῦτο ἐρεῖ. 


Παρθενία, τὸ τῶν * ἀγγέλων πολίτευμα, τὸ πάσης 
ἁρωμάτου φύσεως ἰδίωμα. ΤἸαῦτα λέγομεν, οὗ τὸν 
γάμον χαχίζοντες ' μὴ Ὑένοιτο" οἵδαμεν γὰρ «bv 
Κύριον àv τῇ αὐτοῦ παρουσίᾳ b τὸν γάμον εὐλογή- 


σαντα, xal τὸν εἰπόντα ' Τίμιος ὁ γάμος, καὶ ἡ C 


κοίτη ἀμίαντος * ἀλλὰ χαλοῦ κρείττονα την παρθε- 
νίαν Υινώσχοντες. "Ev τε γὰρ ταῖς ἀρεταὶς εἶσιν 
ἐπιτάσεις xal ὑφέσεις, ὁμοίως xaX àv ταῖς χαχίαις. 
Γινώσχοµεν ὅτι γάμου ἔχγονοι « πάντες βροτοὶ μετὰ 
τοὺς τοῦ Ὑένους ἀρχηγέτας. Ἐχεῖνοι yàp παρθενίας 
εἰσὶ, καὶ οὐ γἀμού πλαστούργημα: ἀλλ fj ἀγαμία 
ἀγγέλων ἐστὶν, ὡς ἔφημεν, µίµηµα. "Oct τοιγαροῦν 
ἄγγελος ἀνθρώπου ὑπέρτερος, τοσούτῳ παρθενία 
γάμου τιµιωτέρα, Tí δὲ λέγω, ἄγ]ελος; Αὐτὸς ὁ 
Χριστὸς, τῆς παρθενίας «b χλέος, οὐ µόνον ix. Πα- 
ερὸς ἀνάρχως, ἀῤῥεύστως, xal ἀσυνδυάστως γεγεν- 
νηµένος, ἀλλ ὅτι xat. ἄνθρωπος xa9' ἡμᾶς Υενόμε- 
voc, ὑπὲρ ἡμᾶ; ἓκ Παρθένου συναφείας ἄνευ σεσαρ- 
χωμένος, χαὶ αὐτὸς παρθενίαν τὴν ἀληθη xal παν- 
τελῆ ὃσιχνὺς ἐν ἑαυτῷ. "0θεν xaX ταύτην ἡμῖν οὐκ 
ἑνομοθέτησε µέν * OD γὰρ πάντες χωροῦσι τὸν AÓ- 
Tov, ὡς αὐτὸς ἔφησεν ' ἔργῳ δὲ ἡμᾶς ἐξεπαίδευσεν 
xai πρὸς ταύτην ἡμᾶς ἑνεδυνάμωσε. Τίνι γὰρ οὐκ 
ἔστι σαφὲς, ὅτι παρθενία ἐν ἀνθρώποις voy πολι- 
τεύσται; 


ptum sensu magis spirituali accipi debet. Est enim 
semen spirituale, quod per charitatem et timorent 
Dei concipitur in anima utero, parturiente eden- 
teque spiritum salutis. Sicque etiam intelligendum 
illud est : Beatus qui habel semen in Sion, et pro- 
pinquos in Jerusalem '*. Quid enim, 8i ganeo | sit, 
si temulentus, si idolorum 4977 cultor, num bea- 
tus erit, si modo semen in Sion, et »ffines in Jerusa- 
lem habeat ? Nemo certe sana mentis hoc eff 
tierit. 
Virginitas angelicum vite genus, el matrimonie 
prestantior. — Virginitas angelicum est vitze ge- 
nus, incorporee omnis nature peculiaris nota. 
Neque id dicimus, ut matrimonio detrahamus ; 
absit ! (nequaquam enim nos fugit Dominum prz- 
sentia sua nuptiis benedixisse "*, illumque novi- 
mus qui dixit, Honorabile connubium, et torus im- 
maculatus **;) sed quia nuptiis, quamvis alioqui 
bonis, prestare virginitatem agnoscimus. Etenim, 
cum in virtutibus, tum in vitiis altiores atque in- 
feriores gradus exsistunt. lllud scimus, mortales 
omnes ex conjugio natos esse, primis generis no- 
stri parentibus exceptis. Nam illi virginitatis so- 
boles sunt, non conjugii figmentum. At ezlibatus 
angelorum, ut diximus, vitam imitatur. Ex quo fit 
ut quantum angelus hominem antecellit, tantum 
virginitas matrimonium superet. ' 
Christus virginitatis decus, ex patre virgine, ma- 
treque natus, Virginitas nulla lege α Christo pre- 
scripta. — Quid vero angelum dico ? Christus ipse 
virgiuitatis decus est, ut qui non modo ex Paire 
sine fluxu atque congressu genitus sil, sed etiam 
nostri instar assumpta carne, ex Virgine sine ma- 
ritali copula veram absolulissimamqte virginita- 
tem in seipso ostenderit. Quapropter hanc quidein 


ille nulla nobis lege praescripsit ( Non enim, ut ipse ait, omnes capiunt verbum istud '* ), verum ipso 
opere nos illam docuit, nobisque ad eam robur conciliavit. Éccui enim non liquet, virginitatem 


nunc inter hoinines vigere? 


* |V. Reg. u, 8. *" ibid. 9. ** Dan. ut, 
'! Isa, xxvi, 9. 7* Joan. ui, 5, ? Hlebr. xui, 4. 


wr, 90. 
** Mátth. xix, 11. 


€ Dan. vt. 14. '* Ετου. xix, 15; Num. vi, 2. 


VARLE LECTIONES. 


x Cod. S. Hil. οἱ alii οὐ. Regii { οὐ Δαν.ἡλ, τῷ σώματι, sic t 
1 Cod. S. lil. ct alii totyapouv. 


* Cod. S. ΠΕΙ. et alii nonnulli οὐχ ci ἱερεῖς. 


sic velus. interpr. Nonne Daniel corporis. 
à Edit. yàp τὸ. b Aptius 


forsan τῇ παρουσία, ut in Reg. tribus. In multis deest αὐτοῦ, οἱ iii cod. S, Fil. mauu secunda additum 


fuit. * Quidam cod. Eyyov^:. 


- 


1211 


S. JOANNIS DAMASCENI 


t: 


Atqui bona quidem est liberorum procrcatio, A Καλὴ μὲν ἡ z:xvoyovía, ἣν ὁ γάμος διανίσττσι d- 


quie matrimonio suscitatur : bonum item matrimo- 
nium propter fornicationes, quas amputat "* ; ac 
libidinis rabiem, faeta legitima copula copia, in 
scelesta flagitia insano impetu ruere non sinit. 
Donum, inquam, est matrimonium iis quibus de- 
est continentia : at potior est virginitas qua ani- 
wi fecunditatem. auge!, Deoque orationem uti 
fructum tempestivum offert : Honorabile connubium 
et torus immaculatus : fornicatores autem et adul- 
teros judicabit Deus 19. | 
998 CAP. XNV. 


De circuumcistone. 


Cireumcisio Abraliae ante. legem, post. benedi- D 


15 [| Cor. vi, 9... 75 Hebr. xv, 4. 


xai χαλὸς ὁ γάμος (7) διὰ τὰς πορνείας, ταύτας 
περιχόπτων, xat τὸ λυσσῶδες τῆς ἐπιθυμίας διὰ «nc 
ἑννόμου µίζεως οὐκ ἑῶν πρὸς ἀνόμους ἐχμαίνεσθαι 
πράξεις. Καλὺς ὁ γάμος, οἷς o0 πάρεστιν Σγκράτεια: 
χρξίττων δὲ ἡ παρθενία, Φυχῆς τεχνογονίαν αὕξουσα 
χαὶ θεῷ χαρπὺν ὥρ'μον, τὴν προσευχἠν προσάγουσα., 
Tíquoc ὁ γάμος, καὶ ἡ χοἰτη ἁμίαντος ' πύρνους 
δὲ καὶ μοιχοὺς xpir&t ὁ θεός. 


ΚΕΦΑΛ. ΚΕ’ ΠΠ. 
Περὶ τῆς ε περιτοµῆς. 
Ἡ τερ'τομὴ (S) πρὸ τοῦ νόµου ἐδύθη τῷ Αθραὰμ, 


VARLE LUECTIONES. 


d Mss. συνίστησ.. Π. 2025. συνέστησε. 


e Deest τῆς in mss. priterquam τη cod. S. llil. ct R. 2433. 


NOTE. 


(1) Καὶ κα.ὸο ὁ γάμος. Donum. jam. connu- 
bium, ctc. Hic Noster. Gnosticos sugillat et Mani- 
clos, qui multipliciter nuptiis detraxeraut, | uti 
prinuntiatum 4 Paulo fuerat 1 Tim. iv, 1. Porro 
Graci, ut et Latini, virginitatem sic potiorem lia- 
bent, ut. nihilomiaus nuptias sacramentis accen- 
seant. Septem sunt. spiritus, ut dicit. 1saias, iuquit 
Simeon Thessalon. De initiat. cap. 53 : Καὶ ἑπτὰ τὰ 
po37f;pta c3); Ἐκχλησίας, διὰ τοῦ Πνεύματος ἐνεργοῦ- 
µενα ᾽ ταῦτα δὲ εἰσι' βάπτισμα, χρῖσμα., κοινωνία, 
Χξιροτονία, γάμος, µξτάνοιΣ, xaX ἕλαιον ἅγιον ’ 
Septem quoque sunt. Ecclesie. sacramenta, qua per 
Spiritum operantur ; videlicet, baptismus, unguentum, 
communio, ordinatio, nuptie, poniteniia, et sa"- 
ctum oleum, Eamdem esseJacobiiarum et Coptorum 
fidem testis est locupletissimus Joseph Abudacnus 
in opusculo de eorum institutis, quod Oxonii La- 
tine prostitit, anno. 1675. Hxc sacramenta, tuin 4 
Christo instituta, tum etiam quodamuiodo ab ipso 
suscepta Simeon asserit ;. nuptias vero, quando eis 
Cana henedixit; duimq:e ος deponsata natus est. 
llinc nuptiz sine sacerdote nunquam celebrantur 
apud Graecos. Joannes. Citri in ltesponsis ad Con- 
stantinum Cabasila:n, E 994 Juris Graco-Rom. 
qu:erenti, An qui despondit sibi puellam sine consuetis 
precibus sacris, sed per consensum,et instrumenta scri- 
pia, liceat illi qui cum germana puella que ante pre- 
»ortua sit, conjungi? an rursum, qui, sponsa perinde 
mortua, uxorem aliam duxit, is bigamus censendus sit? 
respondet, novellis. Leonis Sapientis et Alexii Com- 
neni imperatorum, quibus, tam sponsi, quam sponsa 
atas delinita est, itidem edici, sponsalia non aliter 
quam ἱεροτελεστίᾳ, sacro initialionis vitu firmitatem 
habere, et. qua» non sic processerint, irrita et tauquam 
ton facta censeri. Ubi ἱεροτολεστίχ, sacra initiatio 
esl, quam, sacramentum appellamus. Addit alterum 
non fore bigamum, quia *ponsaliorum consensum 
secuia non est ἱερωτελεστία Nuptias enim non. con- 
tractu constitui, o) λογογραρία σνυνἰστησιν, ἀλλ οὐδὲ 
φανερὰ | Ἀχθραίχ συνάφεια, sed mec aperto coucu- 
bitu, aul clandestino (hic enim scortalio esl) εὐχῶν 
0t ἱερὼν ἐπῳδαλ, xal τὰ τούτοις ἀχόλονθα, sed 
sacrarum precum recitatione οἱ iis que consectaria 
sunl. Ac certe Alexius Comnenus, in rescripto, per- 
fectum. ma:rimonium vocat, conjunctionem , qua 
racris. precibus. agitur, καὶ τὴν ἐξ ἱερολογίας συν- 
αρµοσι» τοῖς μνηστευομένοις, fiyoov τὸν τέλειον 
12:v. Clerum ex vetusta consuetu.line, si mulier 
marito fuerit infidelis, nuptias sie. dirimunt, ut vir 
aliam ducere queat. ld. quod :equissimis de causis 
lieri contestati sunt Graci in. Florentina. synodo; 


disciplinam hanc haud improbante Basilio, can. 9, 
uti nec. Nazianzeno, orat, 31 : etsi. iniquior.: i«ti 
visa est, ut :quale jus esse debeat, cum viri, tum 
mulieris. In concilio Tridentino nibil decretum est 
quod Gracorum usibus contrarium esset. 

(8) M περιτοιή. Et. circumcisio Abram, etc. 
Justinus Martyr in Dial. cum Tryph. p. 940 οἱ 
966, fuse probat cireumcisionem nudum — fuisse si- 
gnum, quo Israelitz ab aliis gentibus secerncren- 
tur. Abraham in signum accepit. circumcisionem, 
inquit, ἁλλ᾽ οὑχ εἰς διχαιοσύνην, non autem. ad 
justitiam ; ἀλλ οὐχ ὡς ἔργον δ.χαιοσύ»τς, non tan- 

uam opus justilie. οσο avgimnentum persequitur 
renzeus lib. iv, cap. 50 contra Ebionitas et Cerir- 
thianos, tum subinde etiam Epiphanius, haeres. 50, 
ubi nationes multas indicat qua circumcisionem 
non uti ritum sacrum. adniitterent. Gr;ecos alios 
omitto quorum unus, preter Damascenum, inter- 
pres mihi sufficiet. llieronymus, lib. n Comm. in 
cp. 3d Galat. Quia. enim ex semine ejus (Abraham 
scil.) erat Christus oriundus, inquit, in quo wniser- 
sarum gentium fuerat benedictiu. repromissa, et ab 
Abraham | usque ad. Christum multa erant. seeula 
transitura, providens Deus, ne soboles dilecti Abrahe 
ceteris nationibus mfsceretur, et paulatim famili 
ejus fieret incerta, gregem. ]sraeliticum quodam cir- 
cumcisionis cauterio denotatit , «t viventes. inler 
4Egyptios, iuter Assyrios, Babyloniesque, atque Clal- 
daos, hoc signaculo distinguerentur. Deutque. ye 
quadraginta annos in. eremo nullus. est circumcisus, 
soli quippe sine gentis alterius ad mistione vivebant. 
ια (πε ut Jordanis ripam. transgressus est populus, 
et in Palesine terrau Judwum se examen. in([udit, 
circumcisio necessaria (uturo ex commistione gentium 
providit errori. Estius ob lIrequentia. Patrum testi- 
monia fatetur (in. Epist. ad Rom. xiv, 41) : Nec 
facile quempiam reperiri Augustino priorem, qui in 
signaculo circumcisionis viriwtem agnoscat a pecceto 
nuudanudi, tametsi post Augustinum, eoque ul appa- 
ret. auclore, ΠΗΙΙΙΚΗΙ apud. Latinos. (uerit recepi. 
Quidui vero pro Augustino faciat Nazianzeuus, 
orat, ubi probat baptismum recte dari parvulis 
perielitantibus, quia octavo a nativitate die cit- 
cumcidi jubebantur. Kal τούτου λόγος ἡμῖν { ὀχτα- 
ημερος περιτομὴ Sus τις 0934 σφρανὶς, xd 
ἁλόγιστος ἔτι προσαγοµένη. Scilicet, cum ille qui 
cireumcidebatur, hoc signaculo Dei. cultui addice- 
retur, aduitteretque. venturi Salvatoris, in quo 
gentes benedicendo erant, testimonium, valde cee- 
Sentameuin est hoc ritu erigimis vilium vemissun 
uisse. ) 


12:3 


DE FIDE ORTHODOXA LIB. iv. 


1914 


ptX τὰς εὐλογίας, μετὰ τὴν ἐπαγγελίαν, σημεῖον A cliones οἱ promissiones data est, tanquam siguun. 


ἀποδιαστέλλον αὐτὸν xol τοὺς ἐξ αὐτοῦ, xa τοὺς 
αὐτοῦ οἰχογενεῖς bx τῶν ἐθνῶν, μεθ) ὧν συναν- 
εστρέφετο. Καὶ δΐλον' ὅτε γὰρ ἐν τῇ ἑρῆμῳ τεσσα- 
ράχοντα ὁ Ἴσραἳλ μόνος καθ ἑαυτὸν διέτριφεν, οὗ 
συναναμεμιγμένος ἑτέρῳ ἔθ,ει, ὅσοι ἐν tT] ἑρήμιρ 
ἐγεννίθησαν, οὗ τπεριετμέῦτσαν ' fvixa δὲ Ἰησοῦς 
66163529. αὑτοὺυς τὸν Ἱορδάνην, περιετµίθησαν, 
xai γέγονε δεύτερος νόμος περιτομῆς. Ἐπὶ ᾿Αθραὰμ 
γὰρ ἑδόθη νόµας περιτομῖς, εἶτα ἑπαύσατο &v ἐρήμῳ 


τεσσαράκηντα ἔτπ. Καὶ Γάλιν Ex δευτέρου ἔδωχεν ὀθεὸς : 


τῷ Ἰησοῦ νήμον περ,τομῆς, use τὸ διαθῆναι τὸν Ἱορ- 
δάνην, χαθὼς Ev τῇ 2ίθλῳ Ἴπσοῦ τοῦ Νανῆ γέγραπται; 
Ὑαὶ) δὲ τοῦτον τὸν xaipór εἶπεν ὁ Κύριος τῷ 
Ἰησοῦ * Ποίησον σεαυτῷ μαχαίρας πετρίγας éx 
sxétpac ἀχροτόμου, xal καθίσας περιἐτεμε τοὺς 
wiobc "lopatA ἐκ δευτέρου. Καὶ pez ὀλίγα” Ἐπὶ 
τεσσαράκονζα γάρ καὶ f δύοξτη ἀνέστραπται 5 
Ἱσραὴ.ἲ ἐν τῇ ἐρμῳ τῇ Βατταριτίδι ἃ, xal διὰ 
τοῦτο ἁπερίτμητοι αὐτῶν ἦσαν οἱ π.Ιεῖστοι τῶν 
pa xl piov, τῶν ἑξε.1η.1υθότων ἐκ τῆςΑἱγύπτου, οἱ 
ἀπειθήσαντες ταῖς ἐἑντο.αῖς τοῦ θεοῦ, οἷς καὶ 
διώρισε μὴ ἰδεῖν αὐτοὺς τὴν pr» civ ἁγαβὴν, 
fr ὤμοσε Κύριος τοῖς πατράσιν αὐτῶν δοῦναι 
αὑτοῖς, rriv ῥέουσαν yáAa καὶ µέ.ι. Αγτὶ δὲ τού- 
εων ἁντιχκατέστησε τοὺς υἱοὺς αὐτῶν, οὓς "In- 
σοὺς περιέτεµε, διὰ τὸ γεγενῆσθαι αὑτοὺς ἁπερι- 
εµήτους κατὰ τὴν ὁδόν. Ὥστε σημεῖον ἣν ἡ περι- 
«opi, ἀφορίζον 1 τὸν Ἱσραὴλ Ex τῶν ἐθνῶν, οἷς συν- 
ανεστρέφετο. 

Τύπος δὲ fv τοῦ βαπτίσματος. Καθάπερ γὰρ fj 
περιτομῆ οὗ χρειῶδες µέλος ἀποτέμνει τοῦ σώματος, 
ἀλλὰ περίττωµα ἄχρηστον, οὕτω διὰ τοῦ ἁγίου Ba- 
πτίσµατες τὴν ἁμαρτίαν περιτεµμνόµεθα΄ ἡ 63 ἆἅμαρ- 
4a, δηλον ὡς περίττωμα ἐπιθυμίας ioi, χαὶ οὐ 
χρ:"ώδης ἐπιθυμία. ᾿Αδύνατον γάρ τινα μηδ' ὅλως 
ἔπιθυμεῖν, f| τέλεον ἄγευστον ἡδονῆς εἶναι ' ἀλλὰ 
«b ἄχρηστον τῆς ἑδονης, τοι ἡ ἄχρηστος ἐπιθυμία 
τε xai ἡδονὴ, τοῦτό ἐστιν ἡ ἁμαρτία, ἣν περιτέµνει 
*b ἅγιον βάπτισμα, παρέχον ἡμῖν σημεῖον τὸν τί- 
piov σταυρὸν ἐπὶ τοῦ μετώπου, οὐχ ἐξ ἑθνῶν ἀφορί- 
ζον ἡμᾶς * πάντα γὰρ τὰ ἔθνη τοῦ βαπτίσματος 
ἔτυχον, χαὶ τῷ cr pelo τοῦ σταυροῦ ἑσφραγίσθησαν' 
ἁλλ᾽ bv ἑκάστῳ ἔθνει τὸν πιστὸν ἁποδιαστέλλον τοῦ 


quod eum liberosque ejus, ac vernas a gentibus, 
quibuscum morabatar, discerneret 7. Argumento: 
est **, quod eum Israeliti$. quadraginta annis iu 
deserto secum ipsi seorsim versarcentur, nec cuin 
ulla alia gente commercium haberent, ex. iis qui 
in deserto nati surt, nullus omnino. circumcisus 
fuit. At postquam Josue Jordauem trajecit, tum 
circumcisi sunt, constitutaque fuit secunda lex 
circumcisionis. Lex siquidem circun cisionis, qua 
lenipore Abraliae data fuerat, posthac totis quadra- 
ginta annis in deserto cessavit. Quocirca secundo 
rursum Deus cireumcisionis legem Josue post 
transmissum Jordanem dedit : quemadmodum 
scriptum est in libro ejusdem Josuc filij Nave : Ko 
tempore aii Dominus cd Jesum :. Fac. tibi. cultros 
lapideos ex petra durissima, et circumcide secundo 
filios Israel **. Et post pauca : Quadraain!a et duo- 
bus annis versatus est larael in solitudine Madbari- 
lide: ob eamque causam incircumcisi erant ex ipsis 
filii multi bellatorum, qui egressi [uerant de terra 
4Egypti, qui Dei mandatis non paruerant: quibus 


' etiam. affirmavit non visuros ipsos terram bonam 


quam juraverat patribus eorum daturum se eis, ter- 
ram lacte et melle manantem. In eorum autem locum 
flios ipsorum suffecit, quos Jesus circumcidit ; eo 
quod ifi. via circumcisi non essent **. Ex quo per- 
spicuum flt, circeumcistonem signum fuisse quod 
Israelem a gentibus quibuseum versabatur, se- 
cerneret. 

Circumcisio baptismi figura. — Ea porro hapti- 
smi figura erat *'. Sicut enim circumcisio non 
utile aliquod corporis membrum  abscindit, sed 
superfluum excrementum : ita per sanctum bapti- 
&ia peccatum nobis amputatur.. Liquet autem 
quod peccatum superfinum quoddam sit, et inutilis 
cupiditas. Neque enim fleri potest, ut quis omnino 
non concupiscat, aut nullum voluptatis sensu 
percipiat: verum illud quod in cupiditate et vo- 
]üptate nulli usui est, hoc cst inutilis cupiditas 
ac voluptas, hoc ipsum 999 peccatum cst ; quod 
quidem circumcidit sanclum baptisma, signi luco 
venerabilem cruceu in nobis fronte przbens, non 
qua a gentibus secernamur (omnes cnim gentes 


ἀπίστου. Τῆς i τοίνυν ἀληθείας ἑμφανισθείσης, ἀνό- D baptismum cousecutie sunt, ac crucis signo insi: 


νητος ὁ τύπο; xai Ἡ σχιἀ. Ὥστε περιττὸν νῦν τὸ 
περιτέµ»-σθαι, xaX ἑναντίον τοῦ ἁγίου βαπτίσματος. 
"0 qép περιτεμ}όμενγος χρεωστεῖ 0Aov νγόμον τη- 
£cauv ὁ δὲ Κύριος ἵνα πληρώσῃ τὸν vópov, περι- 
ετμήθη, xal πάντα δὲ τὸν νόμον, xai τὸ Σά6θατον 
ἑτέρησεν, ἵνα πλτρώσῃ χαὶ στήση tbv vóuov. ΑἉφὶ 


gnite );sed quo fidelis ab infideli in qualibet 
natione distinguatur. Quocirca circumcisio pate- 
facta veritate inutilis jam figura atque umbra est. 
Inutile igitur est circumcidi, ac baptismo coutra- 
rium. Nam qui. circeumciditur universa legis. ser- 
vande debitor est **. Dominus porro ut legem i:n. 


*' Gen. xi, 3 seqq. xv, 5 seqq. ; xv, 10 seqq. "* Chrys. hom. 59 in Gen. "* Josue v, 2. ** ibid. 


6, 1. 


*! Greg. Naz. orat. 40. Athan.. De Sab. εἰ circ. 


δὲ Galat, v, 3. 


" VARUE LECTIONES. 


f Alias non legi, Ilebrzos in deserto per 42 annos moratos esse. 


€ Ε.ῑια ἀνέστραπτε. ια quideur 


mss., at legendum ex Bibliis Sixt. µαδύαρείτιδι. l'esertum in. quo morati sunt. [sraelitie, per antonoma- 
siam. Madbara dicebatur, ab. Hobrieo 0200, desertum. à ΕΜ. | xpohow d Edita τοῖς, 


1215 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1216 


pleret, circumcisus fuit; atque adeo totam legem A οὗ δὲ ἑδαπτίσθη, καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον τοῖς ἀνθρώ- 


implevit, Sabbatum quoque servavit, ut legem im- 


pleret ac sisteret 33. Ex quo autem baptizatus est, 


et Spiritus sanctus bominibus apparuit, iu colum- 
να specie descendens super eun, ex eo tempore 
regnum praedicari coeperunt. 
CAP. XXVI 
De Autichristo. 

Auliclirisli acceptiones varie. Judei Antichristum 
recepturi tanquam sit eorum Messias. — Nosse au- 
lem operas pretium est, venturum omnino Anti- 
christum esse. Et quidem omnis qui non confite- 
tur Dei Filium ac Deum in carne venisse, et Deum 
perfectum esae, atque hominem perfectum, una 
cum eo quod Deus erat, eflectum esse, is Anti- 
christus est. **. Caterum peculiari ae praecipuo 
udo Antichristus ille dicitur **, qui sub szeuli 
finem venturus est. Primum itaque oportet. pr:edi- 
cari Evangelium apud omnes gentes, uti Dominus 
ait **- ac tum ille veniet, ut innotescat adversarius 
Deo Judieorum animus. Ait enim ad eos Dominus : 
Ego veni in nomine Patris mei, et non accipitis 
me : veniet alius. in nomine suo, et illum accipie- 
lis *. Itemque Apostolus: Pro eo quod charitatem 
veritatis non receperunt, ut salvi fierent. 1deo mit- 
tet illis Deus operationem erroris, ut credant men- 
dacio : ut judicentur omnes qui nom crediderunt 
veritali, sed consenserunt iniquitati 8. Ergo. Judai 
Dominum Jesum Christum, qui Dei Filius ac Deus 
erat, minime receperunt : impostorem contra, qui 
se Deum dicat, recepturi sunt **, Nam quod Dei 
nomen sibi ille sit arrogaturus, angelus Dauielein 
docens hisce vecbis ostendit ; Super deos enim pa- 
trum suorum non intelliget **. Εἰ Apostolus : Ne quis 
vos seducat ullo modo : quoniam nisi venerit disces- 
sio primum, et revelatus [uerit homo iniquitatis , β- 
lius perditionis, qui adversatur et extollitur supra 
omnem qui dicitur Deus, aut colitur, ita ut in (οι 
ple Dei sedeat, ostendens se 390 'anquan | sit 
Deus ?', 1n templo, inquit, Dei, non nostro, sed 
velere Judaico. Non enim nobis, sed Judiwis 


9 Matth. v, 17. ** Joan, 1v, 2. ** Iren. lib. v, ο. 395. Greg. Naz. orat. ΕΤ. 


*' Joan. v, 459. ** HE Thess. ut. 11. 
?! lI Thess. 11, 2, 4. 


^ Chrys. hom. 4 in Epist. J| ad Thess. 


mot; ἑνεφανίσθη, ἓν εἶδει περιστερᾶς xaxa6aivov iz 
αὐτὸν, Ex τότε ἡ πνευματικὴ λατρεία xai πολιτεία, 
xai ἡ τῶν οὐρανῶν βασιλεία κεχῆρυχται. 


spiritalis Dei eultus ac vite ratio, coelozumque 


ΚΕφαΑΛ. AG' ,49'J. 
. Περὶ τοῦ Ἀντιχρίστον (9). 

Χρὴ γινώσχειν ὅτι Bet. τὸν ᾿Αντίχριστον tels. 
Πᾶς μὲν οὖν ὁ μὴ ὁμολογῶν τὸν Yibv τοῦ θεοῦ tv 
σαρχὶ ἐληλυθέναι, καὶ εἶναι θεὺν τέλειον, καὶ γενέ- 
σθαι ἄνθρωπον τέλειον, μετὰ τοῦ εἶναι k θεὸν, "Av- 
τἰχριστός ἐστιν. Ὅμως ἰδιοτρόπως καὶ ἐξαιρέτως 


«Αντίχριστος λέγεται, ὁ ἐπὶ τῇ συντελείᾷ τοῦ αἱω- 


vog ἐρχόμενος. Xpi τοιγαροῦν πρῶτον χηρυχθῆναι 
τὸ Εὐαγγέλιον ἐν πᾶσι τοῖς ἔθνεσι, χαθὼς ἔφη ὁ 
Κύριος, xal τότε ἐλεύσεται, εἰς ἔλεγχον τῶν ἀντι- 
θέων Ἰουδαίων. Ἔφη yàp αὐτοῖς ὁ Κύριος. ἘΕτὼ 
fcr àv τῷ ὀνόματι τοῦ Πατρός pov, sal οὐ 
ἑωμδάνετέ p&* ἔρχεται d.tAoc ἐν τῷ ὀνόματι te 
ἰδίῳ, κἀχεῖνον «1ἠγεσθε. Καὶ ὁ 'Avóatolog ᾽ "Are 
ὦν τὴν ἀγάπην τῆς ἀ.ληθείας οὐκ ἑδέξαντο εἲς 
τὸ σωθῆναι αὐτοὺς, καὶ διὰ τοῦτο πέἐμγει αὗτοις 
ὁ θεὸὲς ἑνέργειαν π.]άνης, εἰς τὸ πιστεῦσαι ab- 
τοὺς τῷ ψεύδει, Iva κριθῶσι πάντες ol μὴ και» 
στεύσαντες τῇ ἀληθείᾳ, d. εὐδοχήσαντες ἐν tà 
ἁδικίᾳ. Οἱ οὖν Ἰουδαῖοι Υἱὸν Θεοῦ ὄντα, τὸν Κύριν 
Ἰησοῦν Χριστὸν xal θεὸν, οὐκ ἑδέξαντο, LUE 
πλάνον, Θεὸν ἑαυτὸν λέχοντα, δέξονται. Ὅτι Υὰρ 
Θεὸν ἑαυτὸν ἀποχαλέσει, ὁ ἄγγελος τὸν Δανιηλ διδά- 
σχων, οὕτω φησίν᾽ Ἐπὶ θεοὺς τῶν πατέρων αὖ- 
τοῦ οὐ συνήσει. Καὶ ὁ ᾿Απόστολος' Μή τις ὑμῖς 
ἐξαπατήσῃ κατὰ µηδένα τρόπον, ὅτι ἐὰν μὴ E10g 
ἀποστασία πρῶτον, καὶ ἀποκα.ἱυθ[ ὁ ἄνθρωπος 
τῆς ἀγομίας. ὁ υἱὸς τῆς ἁπωλείας, ὁ ἀἁγ τικείμε- 
γος, καὶ ὑπερωιρόμενος ἐπὶ πάντα JAsyópsror 
θεὸν, καὶ σέδασµα, ὥστε αὐτὸν εἰς τὸν ναὸν τοῦ 
θεοῦ (10) καθἰίσαι, ἀποδεικγύγτα ἑαυτὸν , ὅτι 
ἔστι θεός. Εἰς τὸν ναὺν δὲ τοῦ θεοῦ, o0 τὸν ἡμέτι- 
pov, ἀλλὰ τὸν παλαιὸν, τὸν Ἰουδαϊκόν. Oo γὰρ tinis, 
ἀλλὰ τοῖς Ἰουδαίοις ἑλεύσεται ' οὐχ ὑπὲρ Χριστοῦ !, 


** Matth. xxiv, 11. 


** Dan. n, 37. 


VARLE LECTIONES. 


k Mss. μεῖναι. 
Fabri. 


! ος postrema. veiba liabent mss. omuia : absunt. in editis, et ia 


translatione . 


NOT.E 
(9) Περὶ τοῦ Αντιχρίστου. De Auichristo. Post D quod instauraturus est. Mi γένοιτο γὰρ τοῦτον lY 


lrenzum llippolytus ejus discipulus, ae Antichristo 
librum edidit, in quo non pauca ex magistri lib. v 
transumpsit, onisso ejus nomine. Siculi sexti 
scriptor alter genuini libri Hippolyti metaphrasiut 
scripsit, quam Photius, ceu sincerum S. Martyris 
opus retulit in. Biblioth. cod. 202, et Joanne lico 
accurante, Parisiis illud excuderunt. anno. 12,66. 
Habetur eliam Grace οἱ Latine t: 0. Biblioth. PP. 

rec. 

(10) Elc τὸν vaóv δὲ τοῦ Θεοῦ. ln templo 
inquit. Dei, non. nostro. Hoc cst, non in Basilica 
Dominice resurrectionis, sed iu templo Judaico, 


ᾧ ἑσμέν. Absit enim ut illud in quo versamur siget- 
ficeiur, inquit Cyrillus Hierosol. cat. 45: Si enin 
lanquam Chrístus Judaeis adveniet, et α Jude 
adorari volet, «1 eos majori astu decipiat, templum 
illud celeberrimum excilare conabitur, etc. Ireazus 
quoque : Quoniam Hierosolymis templum per disgo- 
aitionem veri Dei factum. est, in. quo. adversari 
sedebit, tentaus. semelipsum Christum ostendere. 8 
subinde Hippolytus : Καὶ αὐτὸς &vastfaec ἐν "Iege- 
σολύμοις τὸν λίθινον vaóv. At Chrysostomus, hom.3 
in Epist. ad Thessal. τὰς πανταχοῦ Ἐκκλησίας, 
omnes wniverso orbe Ecclesias intelligit. 


DE FIDE ORTHODOXA LID. IV. 


1218 


90 Χριστοῦ ' Bib xai ᾿Αντίχοιστος λένξ- A veniet : nee pro Christo, scd a!versus Christum: 


νυν πρῶτον χηρυχθῆναι τὸ Εὐαγγέλιον £v 
; ἔθνεσι᾽ Καὶ τότε ἀποχαλυφθήσεται ὁ 
οὗ ἐστιν ἡ παρουσἰα κατ᾽ ἐνέργειαν τοῦ 
ἐν πἀάσῃ δυνάμει, καὶ σηµείοις. καὶ 
/εύδους, πάσῃ ἁπάτῃ τῆς ἁδιχίας àv 
1 1υμέλοις, ὃν ὁ Κύριος ἀνελεῖ τῷ ῥή- 
στόματος αὐτοῦ, καὶ καταργήσει τῇ 
1 τῆς ἐπιφαγείας αὐτοῦ. Οὐκ αὐτὸς τοί- 
6ολος (11) γίνεται ἄνθρωπος χατὰ τὴν τοῦ 
Ἰανθρώπησιν’ ph Υένοιτο: ἁλλ᾽ ἄνθρωπος 
lag τίχτεται, xal ὑποδέχεται πᾶσαν τὴν 
τοῦ Σατανᾶ. Προειδὼς γὰρ 6 θεὸς τὸ 
ἧς µελλούσης αὐτοῦ προαιρέσεως, παρα- 
νχῆσαι ἐν αὑτῷ τὸν διάθολον. 
αι τοίνυν ix πορνείας, ὡς ἔφημεν , xal 
ται λεληθότως, xal αἰφνίδιον ἐπανίστα- 
ἀνταίρει, χαὶ βασιλεύει. Καὶ ἓν τοῖς 
ς τῆς βασιλείας αὐτοῦ , μᾶλλον δὲ τν- 
ὑποχρίνεται ἁγιοσύνην ^ *. ἠνίχα δὲ ἔπι- 
ένηται, διώχει τὴν Ἐχχλησίαν τοῦ θεοῦ, 
[vet xoa v «hv πονηρίαν αὐτοῦ. Ἐλεύσεται 
κείοις xal τέρασι ψεύδους, πεπλασμένοις, 
ἀληθέσι, xal τοὺς σαθρὰν xal ἀστήριχτον 
ν τῆς διανοίας ἔχοντας ἑξαπατὴῆσει xal 
t τοῦ Θεοῦ ζῶντος, ὥστε σχανδαλισθΏναι, 
9, χαὶ τοὺς ἐχλεχτούς. 


αλῄσεται δὲ Ἐνὼχ xa Ἡλίας ὁ θεσθίτης, C 


ῥέφουσι τὰς χαρδίας πατέρων ἐπὶ v£xva, 
τὴν Συναγωγὴν ἐπὶ τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν 
χαὶ τὸ τῶν ἁποστόλων χέρυγµα, χαὶ ὑπ 
αιρεθῄσονται. Καὶ ἑἐλεύσεται ὁ Κύριος ἐξ 
ὃν τρόπον οἱ ἅγιοι ἀπόστολοι ἐθεάσαντο 
peuópevov εἰς τὸν οὑρανόν ΄ θεὸς τέλειος 
ωπος τέλειος, μετὰ δόξης χαὶ δυνάµεως, 
iP 96v ἄνθρωπον τῆς ἀνομίας, τὸν υἱὸν τῆς 
» τῷ πνεύματι τοῦ στόματος αὐτοῦ. Μτδεὶς 
P γῆς ἐχδεχέσθω τὸν Κύριον, ἁλλ᾽ ἐξ οὗ - 
6 αὐτὸς ἠσφαλίσατο. 


. Cyrill. Hieros. catech. 15. Greg. rp" cit. 9 
ess. It, 9. 


ad Thess. 


hom. Sin ll epist. 
! [i Thess. i1, 8. 


Il, 9. ?* Act. 1, 11. 


qua etiam de causa Antichristus dicitur v*, 
Antichristus verus homo futurus. — Primum ergo 
Evangelium apud omnes gentes przedicari necesse 
est *! : Ac tum revelabitur ille iniquus, cujus. est 
advenius. secundum. operationem | Satanm, in omni 
virtute, et. signis, et. prodigiis mendacibus; εἰ in 
omni seductione iniquitatis, iis qui pereunt ; quem 
Dominus interficiet verbo oris sui, et destruet illu- 
stratione adventus sui **. Non ipse ergo diabolus 
homo fiet, qua Dominus ratione homo factus est 
(absit enim istui), verum houwo ος fornicatione 
nascetur, qui oninem. Satanze vim atque afflatum 
suscipiet. Deus enim future ipsius voluntatis per- 
versitatem prxnoscens, diabolum in co doinicilium 


D sibi constituere sinet 25. 


Antichristi primerdia, atque progressus. — Ex 
fornicatione itaque, ut diximus, nascetur, et clam 
cducabitur; tum repente insurget, arreptaque 
tyrannide regnabit. Atque in regni quidem sui, scu 
tyrannidis potius, primordiis specimen przferet 
sanctitatis. Cum autem potitus rerum erit, tum 
Dei Ecclesiam perscequetur, suamque omnem ma- 
ltiam promet. Veniet autem in signis e! prodigiis 
mendacibus **; ficiis utique, et non veris; et eos 
quorum imbecillo parumque firino. fundamento 
nixa mens erit, seducet, abstralhetque a Deo 
vivo; ita ut scandalizentur, si fieri potest, etiam 
electi 57. 

Enoch et Elias cum Autichristo pugnaturi. — 
Mittentur. autein. Enoch. et. Elios. Thesbites, qui 
Patrum corda in filios **, hoc est, Synagogam ad 
Dominum nostrum Jesum Cliristum, atque apo- 
stolorum doctrinam convertent : ab eoque . truci- 
dabuntur. Ác tum Dominus veniet de ccelo, quem- 
admodum sancti apostoli ín colum euntem vi- 
derunt **; nempe, Deus perfectus, et perfectus 
homo, cum gloria et potestate, et hominem  ini- 
quitatis, filium perditionis, interficiet spiritu oris 
sui *. Quapropter nihil est, cur quisquam Dominum 
e terra exspectel, verum e colo, ut ipse nobis 
certo declaravit. 


*3 Matth, xxv, 14. 
9? Matth. xxiv, 34. 


** || Thess. it, 8. 
*^ Malach. iv, 5. 


VARLE LECTIONES. 


i multi, Colb. duo vetustiores, et «od. S. Hil. ἀγαθωσύνην. alii δικαιοσύνην. In R. 5451 legitur 
D textu ἀγαθωσύ»ην, supra lineau vero δικαιοσύνην. Sic vetus interpr. posuit justitiam : at Faber 


NOTE. 
ὑπ αὐτὸς ὁ διάδο.Ίος. Non ergo diabolus D ὑποδύς. Cyrillus llieros. Diabolum per Antichristum, 


ι reddidit. 


Chrysostomus loc. cit. Nunquid Satanas 
uit, o5óapoz* ἁλλ' ἄνθρωπός τις, πᾶσαν 
χόμενος την ἑἐνέργειαν. Nequaquam, sed 
Gi, omnem ejus operalioneim excepturus. 
us contra censet Antichristum ipsummet 
ουν qui seduxit Evam et Adamum. ld 
us meiaplirastes sic explicat, ut. diabolus 
ῥαντσστικὴν et ἐν 6oxfjss:, imaginariam et 
eunus exhiuiturus sit, quo se de Virgine 
actitet. Theodoretus vero. /tunanam nuatu- 
liabolo subeuidam ait, q05t9 ἀνθρωπείαν 


αὐτοπροσῶπως, in propria sua persona operaturum 
Forsan nihil aliud significant, nisi quod Hierony. 
mus in cap. vii Daniel. Ne putemus, inquit, juzia 
quorumdam opinionem, Antichristun, vel diabolum 
esse, vel demonem, sed unum de hominibus, in quo 
totus Satanas habitaturus sit. corporaliter, velut 
scilicet in energumenis, Cxterum islh.ec omnia, 
quibus genus, nomen, :las, aliaque ad. Antichri- 
stum spectantia, pia conjectatiome dicta sint, 
eventu nondum probata, et quomodo novit Deus 
implenda. 


1319 
CAP. NN VII. 
Dec resurrectione. 
Cuprum. futura. resurrectio immortalibus. ani- 
auis. — Porro mortuorum etiam resurrectionem 
credimus. Erit enim profecto; erit, inquam, nior- 
tuorum resurrectio. Resurrectionem | autem di- 
centes, corporum 'tesurrectionem intelligimus. 
2301 Resurrectio enim est secunca ejus quod ce- 
cidit, erectio. Etenim anima, cum immortales 
sint, quo tandem pacto resurgant? Nam cum mor- 
tem definiant, anima 4 corpore separationem, re- 
surrectio proinde est iterata anima el corporis 
conjunctio, secundaque dissoluti et collapsi ani- 
malis excitatio *. Ipsum itaque corpus quod cor- 
rumpitur ac dissolvitur, idemmct resurget incor 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1220 
KEPAA. KZ |P']. 
Περὶ àáraccác&oc. 

Πιστεύομεν δὲ xol ἀνάστασιν νεκρῶν. Ἔσται vào 
ὄντως, ἔσται νεκρῶν ἀνάστασις. Ανάστασιν δὲ ἃξ- 
Ύοντες, σωμάτων φαμὲν ἀνάστατὶν (12). λνάστασις 
yáp ἐστι δευτέρα τοῦ πεπτωχότος στάσεις" al 39 
Φυχαὶ ἀθάνατοι οὔσαι, πῶς ἀναστήσονται; Ei yàp * 
θάνατον ὁρίζονται χωρισμὸν ἀυχῆς ἀπὸ σώματο;, 
ἀνάττασίς ἐστι πάντως συνάφεια πάλιν oy fe τε xal 
σώματος, xat δευτέρα τοῦ διαλυέντος χαὶ πεσόντος 
ζώου στάσις. Αὐτὸ οὖν τὸ σῶμα τὸ φθειρόμενον xz 
διαλυόµενον, αὐτὸ ἀναστήσεται ἄφθαρτον. Oox ἀδν- 
νατεῖ yàp ὁ iv ἀρχῇ ἐκ τοῦ χοὺς τῆς Yn αὐνὺ 
συοσττσάµενος, πάλιν ἀναλνθὲν xal ἁποατραφλὲν ti; 
τὴν γῆν ἐξ f. ἐλῆφθη, χατὰ τὴν τοῦ Άημιουργου 


ruptum. Non enim ea imbecillitate est is, qui e B ἀπόφρασιν, πάλιν ἀναστῆσχι αὐτὸ. 
terre pulvere. primum. illud. condidit, ul quod posthac dissolutum erit, alque in terram ex qua 
sumptum fuerat, secundum Opificis sententiam reversum, rursus ad vitam revocare nequeat. 


Probatur resurrectio. ratione, a Dei providentia et 
justitia, — Enimvero si non est resurreclio, co- 
medamus et bibamus *; voluptuosaim delicrisque 
omnibus diffluuentem vitam  sectemur. Si non est 
resurrectio, quid tandem est, quo bruta animantia 
antecellamus ? Si non est. resurrectio, feras agre- 
stes, qua» vitam morore vacsam ducunt, beatas 
pridicemus. Si non est resurrectio, nec Deus est, 
nec providentia : sed omuia casu tenereque agun- 
tur et feruntur. Ecce epim justos plurimos videmus 
egentes, οἱ injuria affectos, omnique ope hoc ia 
sxeulo destitutos ; peecatores contra et flag:tiogos, 
divitiis et omni deliciarum genere circumfluentes. 
Sequis autem sana mente. przditus, hoc :equi ju- 
dicii aut sapientis previdentiz esse existimet ? Erit 
igitur, erit plane resurrectio. Nam, quia Deus 
justus est, sustinentibus quoque ipsum mercedem 
persolvet.' Ac, siquidem anima sola in virtutis 
palaestra decertaverit, sola quoque coronam obti- 
nebit ; et si sola in voluptatibus sese volutarit, soia 
quoque merito punas luct. At cum. nec exsisten- 


El γὰρ μὴ ἔστιν ἀνάστασις, ράγωμἒν. xal πίωμεν 
τὸν ἑνᾖδονον xal ἀπολαυστιχὸν Blov µετέλθωμεν. Ei 
οὐχ ἔστιν ἀνάστασις, Ev τίνι τῶν ἁλόγων διαςέρ 
μεν; El οὐχ ἔστιν ἀνάστασις, µακαρίσωμεν τὰ θτρίς 
τοῦ ἀγροῦ, τὰ ἄλυπον ἔχουτα βίον. Ei οὐκ Est 
ἀνάστασις, οὐδὲ Θεός ἐστιν, οὐ δὃξ πρύνοια, αὐτομά- 
«€; δὲ πάντα ἄγονταί τε xal φέροντα: P. Ἰδου vip 
ὁρῶμεν πλείστους δικαΐους μὲν πενοµένους xi 
ἁδικουμένους, καὶ μηδξεμιᾶς ἓν τῷ παβόντι Piu 
τυγχάνοντας ἀντιλήφεως, ἁμαρτωλοὺς δὲ xal ἁδί- 
κους ἐν πλούτῳ καὶ πάση τρυφῇ εὐθηνοῦντας. Κ.ὶ 
τίς ἂν τοῦτο διχαιοχρισίας ἢ σοφῆς προνοίας ἔργον 
εὖ φρονῶν ὑπο)άβο:; Ἔσται οὖν, ἔσται ανάστατις. 
Δίχαιος Υὰρ 6 θεὺὸς, xai τοῖς ὑπομένουσι» αὐτὸν µ.- 
σθαποδότης γίνεται. El μὲν οὖν d φυχῆ µένη τὰς 
τῆς ἀρετῃς ἀγῶσιν ἑνήθλησε, µόνη καὶ στεφανω»{- 
σεται. Καὶ εἰ μόνη ταῖς ἡδοναϊς ἐνεχυλίαθη, μήν 
δικαίως ἂν ἐχολάφετο * ἀλλ' ἐπεὶ μµύτε τὴν ἀρστὶν, 
µήτε τὴν xaxíav dj quyh μετΏλθε δίχα τὸ αυ: 
µατος, δικαίως ἄμφω ἅμα xxl τῶν ἁμοιδῶν τεύ- 
Eovza:. 


tiam inter se discretam habuerint, nec anima, vel virtutem, vel malitiam sine corpore gesserit, mee 
rio proinde ambo simul, aul. praemiis, aut. poenis afficientur. 


* Epist. in Ancor. n. 89; Method. Contra Orig. 


? Ίσα. xxii, 15; H1 Cor. xv, 52. 


VARLE LECTIONES. 


* Edita. εἰ μέν. WV. 99960 εἰ γὰρ θάνατον ὀρίτοντες 


vy 


λέγομεν. P Regii multi οἱ Co!b. ἄνεται xaY z£ozeat. 


NOTE. 
(12) Σωμάτων gouér ἀνάστασι. Corporum re- D hanc opinionem a Valentinianis acceperat, uteba- 


suriectionem innginus. Justinus lib. De resurrectio- 
ne contra. Platonicos et. liereticos, qui trauüsmi- 
grationem animarum ponerent. eodem modo argu- 
meutabalur ; Ανάστασίς &ot: τοῦ πεπτωχκότος σαρ- 
xíov. [νευμα γὰρ οὗ πίπτει ΄ [οειγγεειίυ est carnis 
quw cecidit. Nam spiritus non cadit : anima est ix 
curpore : uon vivit autem quod caret anima. Corpus 
anima discedente non. superest. Locum | integrin, 
adaque. ejusdem operis dabimus cum Parallelis 
Joannis Damasceni. Reliquos Patres omitto, qui 
hoe de capite scripserunt. Cieterum Origenes, ad- 
versus «quem nulti eam ob causam calaunum strin- 
Xere, nou resurrectionem corporum ex toto iuli- 
Ciabatur, sed carnis tautum, eeu. qua. vestita post 
peccatum corpora hominum fuissent. Male sanam 


turque his Apostoli verbis : Cero et εαπηκίε 
regnum Dei possidere non possuut : et, (ni in cerue 
sunt, Deo placere non vossunt, Quod. przejudicium 
sic convellit Irenzeus, carnem equidem sibi relictam 
ad regnum Dei venire non posse : eam tamen Dei 
plasma esse, εἰ divino vegetutum spiritu mundum Dci 
templum fieri. Adhac, uon carnis substantiam, sed 
roncupiscentias ejus que mortificant hominem, sigui- 
licari. Quo sensu Paulus ipse dicebat : Vos won 
estis in carne, sed in spiritu. Et rursum : In carne 
ambu'autes, non. secundum carnem militamus. Vade 
infert : Quemadmzdum corrupt.le capax est caro, 
sic et incorruptelee, et quemadmodum mortis, sic οἱ 
vitat. Plura. adig, qu: Noster persequitur, ut εἰ 
alii Patres. 


122! 


σωμάτων ἀνάστασις. Prol yovv ὁ θεὺς πρὸς Noe, 
μετὰ τὸν χαταχλυσμόν΄ Ὡς «Ἰάχανα χόρτου δέ- 
€wxa ὑμῖν τὰ zárca. Π.1ἡν κρέας ἐν αἵματι γυ- 
γῆς οὗ φάγεσθε' καὶ τὸ ὑμέτβρον alga τῶν 
Vxor ὑμῶν ἐκζιτήσω, ἐκ χειρὸς πάντων tor 
θπρίων ἐκζητήσω αὑτὸ, καὶ ἐκ χειρὸς παντὸς 
εἐνθρώπου dóe.12ov αὑτοῦ ἐκζητήσω τὴν νυχὴν 
avtov. 'O ἐχχέω» αἶμα dv0pozov, árrl τοῦ αἷ- 
/ιατος αὐτοῦ ἐκχυθήσεται, ὅτι ἐν εἰκόγι θεοῦ 
ἐποίησα τὺν ἄγθρωπον. llo; ἐκζητίσει τὸ αἷμα 
τοῦ ἀνθρώπο» ix χειρὸς πάντων τῶν θπηρίων, f) ὅτι 
ἀνασιίσει τὰ σώματα τῶν ἀνθρώπων τῶν ἀποθνη- 
σχόντων; Οὐ γὰρ ἀντὶ τοῦ ἀνθρώπου ἀποθανεῖτα: τὰ 
ὑηρία. 

Καὶ πάλιν τῷ Μωυσεῖ' Ἐγώ εἰμι à θεὸς Ἀέραὰμ. 
xal ὁ θεὺὲς Ἰσαὰκ, xal ó θεὺς Ιακώδ. Obx ἔστιν 
ὁ θεὸς vexpor θεὺς, τῶν ἁποθανόντων, ναὶ οὐχέτι 
ἑσομένων, ἀλλὰ ζώντων, ὧν αἱ φυχαὶ μὲν ἐν χειρὶ 
αὑτοῦ ζῶσι, τὰ δὲ σώματα πάλιν διὰ τῆς ἀναστά- 
σεως ζήσεται. Καὶ ὁ θέοπάτωρ Δαθίδ φησι πρὸς τὸν 
8:óv- 'AvrareAeic τὸ πιλεῦμα αὐτῶν, καὶ ἐχ.]εί- 
Ψουσι, καὶ εἰς τὸν yovv αὐτῶν ἐπιστρέύουσι. 
Ἰδου περι τῶν σωμάτων ὁ λόγος. Εἶτα ἐπάχει 
Εξαποστε.εῖς τὸ Πνεῦμά cov, xal κτισθήσο»- 
ται, xal ἆν αχαιγιεῖς τὸ πρόσωπον τῆς }ῆς. 


Καὶ Ἡσαῖας δὲ. Αγαστήσονται οἱ γεκροὶ, καὶ 
ἐγερθήσονται οἱ ἐν τοῖς µγηµείοις. Δῆλον δὲ ὡς 
οὐχ al φνχαὶ ἐν τοῖς μνημείοις τίθενται, ἀλλὰ τὰ 
σώματα. 

Καὶ ὁ µαχάριος δὲ Ἱεσεχιήλ ' Καὶ ἐγένετο, φησὶν, 
ἐν τῷ µε προφητεῦσαι, καὶ Ιδοὺ σεισμὸς , xal 
προσήγαγε τὰ cota, ἑστέον πρὸς ὁστέο», &xa- 
στον πρὸς τὴν ἁρμονίαν αὐτοῦ. Καὶ εἶδον, xal 
ἰδοὺ ἐλεγένετο αὐτοῖς γεῦρα, καὶ σάρκες ἀνγ- 
εφύογτο, xal ἀγέθαινον ἐπ᾽ αὐτὰ, xal περιετώθη 
αὐτυῖς δέρματα ἐπάνωθεν. Εἶτα διδάσχει πῶς χε- 
à&.o0£v:a ἐπανηλθε τὰ πνεύματα. 

Καὶ Ocio; δὲ Δανιέλ φησι" Rad ἐν τῷ καιρῷ 
ἐχείγῳ ἀναστήσεται Μιχα]- ὁ ἄρχων ὁ μέγας, ὁ 
ἑστηχὼς &zxl τοὺς υἱοὺς τοῦ .Ἰαοῦ σου ' xal ἔσται 
καιρὲς θ.ίψεως, 0.1ἵψις ola οὗ γέγογε». dp" οὗ 
1εγένηται ἔθνος ἐπὶ τῆς γῆς, ἕως τοῦ καιροῦ 
ἐχείνου. Kui £r τῷ χαιρῷ éxei*« σωθήσεται ὁ 
λαός σου, πᾶς ὁ εὑρεθεὶς }εηραμμένος ἐν τῷ 
Βιδ.1φ. Kal aoAA4ol τῶν κχαθευδόνζων» ἐν γῆς 
goat. ἐξεγερθήσονται' οὗτοι εἰς ζωὴν αἰώγιον., 
xal οὗτοι elc ὀνειδισμὸν καὶ αἰσχύνην αἰώνιογ,. 
Καὶ οἱ συγιέντες ἑχ.άμγουσιν ὡς ἡ «αμπρότης 
τοῦ στερεώµατος , καὶ ἁπὸ τῶν δικαίων τῶν 
αο λλῶν, ὡς οἱ ἀστέρες elc τοὺς aiorac, xal ἔτι 
ἐκ.άμφλουσι.--- IlcA40l τῶν καθευδόντων &r γῆς 
χώματι, λέγων, ἑἐξεγερθήσονται, 650v, ὡς ἀνά- 


DE FIDE ORTHODOXA LTB 1V. 


Μαρτυρεῖ δὲ xax ἡ θεία lTgagh, ὅτι ἔσται τὼν Α 


1923 

Auctoritate Scripture. — Quin. divina. quoque 
Striptura corporum resurrectionem fore testatur. 
Ait quippe Deus Noe post diluvium : Quasi clera 
virentia tradidi vobis omnia ; excepto quod carnci 
cum sanguine anime non. comedetis. Vestrum. enim 
sanguinem animarum vestrarum requiram de mauu 
cunctarum bestiurum, et de manu omnis hominis, 
[ratris ejus requiram animam ejus. Qui effuderit 
sanguinem hominis, pro illius sanguine sanguis ipsius 
effundeiur : ad. imaginem. quippe Dei hominem fe- 
ci *. Quonam autem modo sanguinem hominis de 
manu cunctarum bestiarum requiret, nisi quia 
corpora hominum, qui moriuntur, ad vitam 
excitabit? Non enim hominis loco bestite mo- 
rientur. 

Rursnsque ad Moysen : Ego sum Deus Abra: 
ham, εἰ Deus Isaac, et Deus Jacob *. Atqui non 
3092 esi Deus mortuorum Deus *, hoc est eorum 
qui moriuntur, nec amplius futuri sunt ; sed vívo- 
rum : quorum animx quidem in manu ejus vi- 
vunt * ; corpora autem post resurrectionem κον]- 
viscent. Dei quoque parens David Deum sic allo- 
quitur : Auferes spirilum eorum, et deficient, et in 
pulverem. suam reverlentur *. En quo pacto de cor- 
poribus ei sermo est. Deinde subjungit : Emittes 
Spiritum (tuum, et creabuntur , et. renovubis faciem 
terre ?. 

Isaias item : flesurgent mortui et expergiscentur 
qui in monumentis sunt !**. Atqui constat. nou. ani- 
mas, sed corpora in monumentis collocari. 


!! Beatus quoque Ezechiel : £t factum est, iaquit, 
cum ego propletarem, et ecce terre motus; el acce- 
debant ossa os ad os, unumquodque αά juncturam 
suam. Et vidi : et ecce rursus oborii sunt eis nervi, 
el carnes enascebantur, et ascendebant ad eos, εἰ 
circumfuse sunt. eis pelles desuper !'*. Ac. postca 
docel, quemadmodum spiritus, juxta atque illis 
imperatum erat, redierunt. 

Praeterea divinus Daniel ait : Et in. tempore. iilo 
consurget Michael princeps magnus, qui stat pro [i- 
liis populi tui : et erit. tempus tribulationis, tribu- 
laiio, qualis non fuit, ex quo [acta est gens in terra, 
usque ad tempus illud. Et iw temporc iilo salva! itur 


p Populus tuus, qui inventus fuerit. scriptus in. libro. 


Et mulii de his qui dormiunt in terre pulvere, eti. 
gilabunt, alii in. vitam. cternam, et alii in oppro- 
brium et confusionem eternam. Et intelligentes. [ul- 
gebuni quasi splendor firmamenti, et ex justis pluri- 
mis, quasi stetit in. secula et ultra fulgebunt **. Ex 
his autem verbis, Multi de his qui dormiunt in terra 
pulvere, evigilabunt, perspicuum est, cum corporum 
resurrectionem indicare. Neque enim quisquam 
dixerit, animas in terize pulvere dormire. 


στασιν ἐμφαίνει σωμάτων” οὐ γὰρ δήπου τις φήσειε τὰς duy; ἐν γῆς χώματι 4 καθεύδειν. 


* Gen. 1x. 5, 6. 
1*5 fsa, xxvi, 9. 


* Exod. nj 6. 


. * Matth. xxii, 59. 
" Ness. Deanim εί resur. post med, 


* Psal. cv, 29. — *ibid. 30. 


* Sap. uii, 5. 
!3 Dan. xin, 1-9. 


1. Ezcch. xxxviii, 7, 8. 


VARUE LECTIONES. 


« Regius 2551, οἱ Colb. duo σώματι. 


1233 


Quin etiam Dominus iu sacris Evangeliis cor- A 


porum resurrectionem aperte tradidit :  Audient 
enim , inquit, qui in monumentis sunt, vocem Filii 
Dei ; et procedent qui bona fecerunt, in resurrectio- 
nem vite : qui vero mala egerunt, in resurrectionem 
judicii **. Nemo autem mentis compos, animas in 
monumentis esse aut versari unquam dixerit. 


Non vero Dominus sermone tantum, sed et opere 
corporum resurrectionem — declaravit. Primum 
quando quatriduanum, jamque corruptum, et fe- 
tentem Lazarum suscitavit 15. Neque euim animam 
corpore orbatam, sed corpus cum anima ; nec al- 
«erum, sed ipsummet quod corruptum erat, exci- 
tavit., Quonam etenim alioqui nodo agnita fuis- 
set, aut fidem invenisset mortui resurrectio, nisi 
ex cerlissimis persons notis ac proprietatibus ea 
compróbata esset ! Verum Lazarum quidem, ut di- 
vinitatem suam demonstraret, ac ium sus, tum 
aostre resurreclionis fidem aslrueret, ad vitam 
ita revocavit, ut eidem rursus essct moriendum. 
At ipse Dominus perfect:e, nec jam morti subject» 
resurrectionis auspex exslilil ac primitiz : eamque 
ob rem aiebat apostolus Paulus : 903 Si mortui 
non resurgunt, neque Christus resurrexit. Si autem 
Christus non resurrexit , inanis est ergo fides 
nostra : adhuc ergo sumus in peccatis nosiris !*. Et, 
Quia Christus resurrexit. primitie dormientium *', 
Et : Primogenitus ex mortuis '*. Ac rursus : Sicre- 
dimus quod Jesus moriuus est, et resurrexit : ila et 


Deus eos qui dormierunt per Jesum, adducet cum '* 


eo **. ]ia, inquit; quemaJmoduu nempe Christus 
resurrexit. 

Quod autem Domini resurrectio, corporis jum 
incorrupti et anima conjunctio esset. (nam hiec 
erant qua fuerant divisa), hinc liquet. Ait enim : 
Solvite templum hoc, et in tribus diebus cdificabo 
illud **. Quod autem de corpore suo loqueretur, 
evangelista testis locuples est : Palpate me οἱ vi- 
dete (aiebat discipulis suis Dominus, dum existi- 
mabaut se spiritum videre) quia ego ipse sum, et 
non sum multatus : quia spiritus carnem el ossa non 
habet, sicut me videtis habere *!. Et cum hoc di- 
xisset, ostendit eis manus et latus; eaque Thoma 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1221 

Ἁλλὰ μὴν xa ὁ Κύριος iv. τοῖς ἱεροῖς Ebayvs- 
λίοις τὴν τῶν σωμάτων ἀριδίλως ἀνάστασιν παρ- 
έδωχεν᾽ ᾿᾽Ακούσονται γὰρ, φησὶν, οἱ ἓν μνηµείοις 
τῆς φωγῆς τοῦ ΥΙοῦ τοῦ θεοῦ, καὶ ἑξελεύσονται 
οἱ τὰ áya6à. ποιήσαντες, slc ἀγάστασιν ζωῆς, ol 
€à τὰ φαῦ.α πράξαντες, eic ἀν ἀστασιο κρίσεως. 
Ἐν τοῖς µνημείοις δὲ τὰς φυχάς ποτε τῶν εὖ opo- 
νούντων οὐχ ἂν εἶποι τις. 

Οὐ λόγῳ δὲ µόνον r, ἀλλὰ καὶ ἔργῳ τὴν τῶν σω- 
µάτων ἀνάστααιν ἐφανέρωσε. Πρῶτον μὲν, τεταρ- 
ταῖον, καὶ Ίδη φθαρέντα, xoi ὁδωδότα ἐγείρας ey 
Λάξαρον. Οὐ φυχὴν γὰρ ἑστερημένην σώματος, ἀλλὰ 
xai σῶμα σὺν τῇ Quyf]* xot οὐχ ἕτερον, ἀλλ᾽ αὐτὸ τὸ 
φθαρὲν Ίγειρε. Πῶς γὰρ ἂν ἐγινώσχετο, f| ἐλι- 
στεύετο ἡ τοῦ τεθνεῶτος ἀνάστασις, μὴ τῶν yapz- 
χτηριστικῶν ἰδιωμάτων ταύτην συνιστώντων; Ἁλλὰ 
xai Λάζαρον μὲν πρὸς ἔνδειξιν τῆς οἰχείας θεότητος, 
xai Τίστωαιν τῆς αὐτοῦ τε xal ἡμῶν ἁναστάσεως 
ἤγειρε, πάλιν ὑποστρέφειν μέλλοντα tlg θάνατον, 
Αὐτὸς δὲ ὁ Κύριος ἀπαρχὴ τῆς τελείας, xal µηχέτι 
θανάτῳ ὑποπιπτούσης ἀναοτάσεως γέγονε. Ad δὴ 
xai ὁ θεῖος ἀπόστολος Παῦλος * ἔλεγεν ' E? νεχροὶ 
οὐκ ἐγείρονται, οὐδὲ Χριστὸς ἐγήγερται. El δὲ 
Χριστὸς obx ἐγήγερται, ἄρα οὖν µαταία 1 αἰ- 
στις ἡμῶν". ἄρα ἔτι ἑσμὲν ἐν ταῖς ἁμαρτίαις 
ἡμῶν. Kal* "Οτι Χριστὸς ἐήγερται, dxapyh τῶν 
κδκοιµηµένων. Kal: Πρωτότοκος ἐκ νεκρών. Καὶ 
πάλιν * El γὰρ πιστεύοµεν ὅτι "Incovc ἁπέθανε, 
xal ἀνέστη, οὕτω καὶ ὁ θεὸς τοὺς κοιµηθέντας 
διὰ τοῦ Ἰησοῦ ἄξει σὺν αὐτῷ. Οὕτως, Ezv, ὡς ὁ 
Κύρ.ος ἀνέστη. 


"Os: 65 d τοῦ Κυρίου ἀνάστασις σώματος àgllap- 
τισθέντος, xal φυχῆς ἕνωσις ἦν (ταῦτα Υὰρ τὰ 
διαιρεθέντα), δῃΏλον * ἔφη Yáp* Λύσατε τὸν raiv 
τοῦτον, καὶ ἐν τρισὶν ἡμέραις οἱκοδομήσω αὐτόν, 
Μάρτυς δὲ ἀξιόπιστοςἳ τὸ ἱερὸν Εὐαγγέλιον, ὡς 
περὶ τοῦ ἰδίου ἔλεγε σώματος. YTnJa;rjcaré µε καὶ 
ἴδετε, φησὶ τοῖς οἰχείοις μαθηταῖς ὁ Κύριος πνεῦμε 
δοκοῦσιν ὁρᾷν ὅτι ἐγώ εἰμε, καὶ οὔκ ἡ.ἰλοίω- 
μαι (15) ' ὅτι πνεῦμα σάρκα καὶ ὁστέα οὐκ ἔχει, 
καθὼς ἐμὲ θεωρεῖτε ἔχοντα. Καὶ τοῦτο εἰπὼν, 
ἔδειξεν αὐτοῖς τὰς χεῖρας xal τὴν πλευρὰν, καὶ 


palpanda porrexit **. Annon hzc ad fidem resur- p τῷ Θωμᾷ προτείνει πρὸς Φφηλάφησιν. "Apa οὐχ 


reclioni corporum conciliandam sufficiunt? 


1v, 10. ** Juau. n, 19. *! Luc, xxiv, 59. 


ixavà ταῦτα τὴν τῶν Gtpátov πιστὠσατσθαι àvá- 
στασιν; 


"Joan. v, 28,29. "Joan. x1 59-44. "1 Cor, xg 16, 11. t ibid, 30. '* Coloss. 1,18. 1 Thess. 
* joan. xx, 37. 


VALE LECTIONES. 


* R. 2928 οὗ λόγῳ δὲ φιλῷ µόνον. 
S. Mil. adjectum fuit. eil 


3 Pauli nomen deest in edit. et in R. 9, atque i i , 
* deyit nonnulli οἱ Colb. 1 ἀξιοπιστότατος, Vetus interpr. testis ην” 


NOTE. 


(10) Ὅτι ἐγώ elpi,. xal oix ?4Aoiopai. Quia 
ego sum , nec sum mutatus. Sic Patrum nonnulli 
Cliristi verba recitant. Unus mihi modo occurrit 
Atlianasius, epist, a4 Epict. et alibi, ubi Christum 


discipulos ita compellasse scrihit, ἴδετε, ἴδετε, ἔτι 
ἑγω εἰμι, καὶ οὐκ ἀλλοίωμαι. Nihil tale in. Bibiiis 
nostris exstat. Sepe labuntur auctores, dum Scri- 
pture loca ineimoriter recitant. 


1225 


DE FIDE ORTHODOXA LIB, IV. 


1226 


Πάλιν qnolv ὁ θεῖος 'Amóstolo;* Δεὶ γὰρ τὸ A  lursus autem divinus Apostolus ait: Oportet 


ᾠθαρτὸν τοῦτο ἑνδύσασθαι ἀφθαρσίαν, καὶ τὸ 
θνηςὸν εοῦτο ἐν δύσασθαι ἀθανασίαν. Καὶ πάλιν " 
Σκείρεται ἐν φθορᾷ, ἑγείρεται ἐν ἀφθαρσίᾳ᾽ σπεί- 
ρεται ἓν ἀσθεγείᾳ, ἐγείρεται ἐν Óvrápsiv: στεἰρε- 
ται ἐν ἀτιμίᾳ, ἐγείρεται àr δόξῃ * σπείρεται σῶμα 
Ψυχικὸν, fiot παχύ τε xal θνητὸν, ὀγείρεται σῶμα 
ανευματικόν (14) * olov τὸ τοῦ Κυρίου σῶμα μετὰ 
«ἣν ἀνάστασιν χεχλεισµένων τῶν θυρῶν διερχόµε- 
vov, ἁχοπίαστον ", τροφῆς, ὕπνου, xal πόσεως ἀν- 
ενδεές. Ἔσονται γὰρ, qnoi ὁ Κύριος, ὡς οἱ ἄγγε- 
Jo« τοῦ θεοῦ * οὗ γάμος ἔτι, οὗ τεχνογονία. Φησὶ 
χοῦν ὁ θεῖος ᾿Απόστολος ' Ἡμῶν γὰρ τὸ ποιξτευµα 
ἐν οὐραγοῖς ὑπάρχει, ἐξ οὗ καὶ Σωτῆρα ἀπεκδε- 
χόµεθα Κύριον 'Incobv , ὃς µετασχηµατίσει có 


enim corruptibile hoc induere incorruptionem : et 
mortale hoc induere immortalitatem **. Ac rursus :- 
Seminatur in corruptione, surget in incorruptione , 
seminatur. in. infirmitate, surget in virtute; semi- 
matur in ignobilitatle, surget in gloria. Semina- 
tur corpus animale, hoc est, crassum et mortale, 
surget corpus spirituale δν, immultabile, impassibile, 
subtile (hoc enim significat, spirituale, quale nimi- 
rum post resurrectionem Domini corpus erat, cum 
januis clausis transiret), infatigabile, nec cibo aut 
somno aut potu indigens. Erunt enim, inquit Do- 
minus, sicut angeli Dei **. Nec jam nuptiis aut li- 
berorum procreationi locus erit. Ait quippe divi- 
nus Apostolus : Nostra conversatio in colis est : 


σῶμα τῆς ταπεινώσεως ἡμῶν, εἰς τὸ γενέσθαι B wndeetiam Salvatorem exspectamus Dominum Jesum, 


αὐτὸ σύμμορφον tQ σώματι τῆς δόξης αὐτου * 
οὗ chv εἰς ἑτέραν μορφὴν µεταποίησιν λέγων ᾿ 
ἅπαγε ΄ τὴν ix φθορᾶς δὲ μᾶλλον εἰς ἀφθαρσίαν 
ἐναλλαγήν. . 

'AAA" àpsi τις Πῶς ἐγείρογται οἱ vexpol ; Ὢ 
τῆς ἀπιστίας | ὢ τῆς ἀφροσύνης ! 'O χοῦν εἰς copa 
βουλήσει µόνῃ μεταθαλὼν , ὁ μικρὰν ῥανίδα τοῦ 
σκέρµατος by τῇ μήτρα αὔξειν προστάδας, xal τὸ 
πολυειδὲς τοῦτο, xal πολύμορφον ἀποτελεῖν τοῦ 
σώματος ὄργανον, οὐχὶ μᾶλλον τὸ γεγονὸς, xaX διαῤ- 
ῥυὲν, ἀναστήσει πάλιν, µόνον βονληθείς» Ποίῳ δὲ 
σώματι ἔρχονται; "Αφρον, εἰ τοῖς τοῦ θεοῦ λό- 
γοις πιστεύειν ἡ πώρωσις οὗ συγχωρεῖ Y , xÀy τοῖς 
ἔργοις πἰστενε. Σὺ γὰρ ὃ σπεἰρεις οὐ ζωοποιεῖται, 
ἐὰν μὴ ἀποθάνῃ' καὶ ὃ σπείἰρεις, οὐ τὸ copa τὸ 
γενησόµενον σπείρεις, àAAÀ γυμν ὀγ' xóxxov , el 
εύχοι, σίτου, f| τινος τῶν Aoutov. 'O δὲ θεὺὸς 
αὐτῷ δίδωσι copa, καθὼς ἠθέλησε, καὶ ἑκάστῳ 
τῶν σπερµάτων τὸ ἴδιον σῶμα. θέασαι τοίνυν, ὡς 
ἐν τάφοις ταῖς αὔλαξι τὰ σπέρματα χαταχωννύ- 
μενα. Tí; ὁ τούτοις ῥίζας ἐντιθεὶς, καλάμην, xal 
φύλλα, xal ἁστάχυς, χα) τοὺς λεπτοτάτους ἀνθέρι- 
χας *; Οὐχ ὁ τῶν ὅλων Δημιουργός; οὐ 7 τοῦ τὰ 
πάντα τεχτηναµένου τὸ πρόσταγµα; Οὕτω τοίνυν 
φίστευε, xal τῶν νεχρῶν τὴν ἀνάστασιν ἔσεσθαι 
δείᾳ βουλήσει καὶ νεύματι. Σύνδρομον γὰρ ἔχει τῇ 
βουλήσει τὴν δύναμιν. 

9 | Cor. xv, 55. 
heres. 6, 4. **1 Cor. xv, 35. 


qui re[ormabit corpus huwilitatis mostre, wt con- 
forme fiat corpori claritatis «κα **. Quo loco, non 
mutationem in alteram formam intelligit (absit hoc) 
verum immutationem potius ex corruptela ad in- 
corruptionis statum 37. - 

Simile ab humani corporis productione. — At (li- 
cet aliquis : Quomodo mortui resurgent **? Proh in- 
credulitatem! Proh dementiam ! Qui pulverem in 
corpus sola voluntate mutavit : qui exiguam 1na- 
terie guttam in utero amplificari, variumque ac 
multiples corporis organum cfficere jussit , annon 
multo magis id quod (uit ae defluxit, cum voluerit, 
rursum excitabit **? Qualive corpore venient ? In- 
sipiens, si ea est obduratio tua, ul te Dei verbis 
fidem adhibere non sinat, operibus saltem ejus 
crede : Nam tu quod seminas, non vivificatur, nisi 
prius moriatur. Et quod seminas, non corpus, quod fu. 
turum est, seminas, 90$ sed nudum granum, ut puta 
tritici, aut alicujus ceterorum. Deus. autem dat illi 
corpus, sicut. vult ; et unicuique seminum propriuin 
corpus 39. Contemplare itaque semina in sulcis, 
non secus atque in sepulcris, defossa. Quisnam 
igitur radices, et calamum, et folia, et spicas, οἱ 
subtilissimas aristas inserit? Annon ille universo- 
rum opifex? Annon ejus qui omnia fabricatus est 
jussio? Ad hunc itaque modum, etiam Dei voluntateac 
nutu, mortuorum resurrectionem fore credito. Ete- 
nim potentia ipsius voluntatem :quo gradu comitatur. 


** jbid. 49-44. ** Marc. χι, 39.  ** Philipp. ni, 90, 21. 3 Nyss. citat. ; Epiphan. 
.» Epiph. Amxcor. n. 95. Ὁ . 


{ Cor. xv, 35-58. 


VARIA, LECTIONES. 


κ Edita ἀχοπίατον, et paulo post, ἐπὶ πόσεως. 
Regii 4 ἀνθερίσχοῦς. Abest οὐ, in editis. 


Y Edit. οὗ πιστεύειν ἡ πώρωσις συγχωρεῖ. 


X Colb. οἱ 


NOTE. 


(14) Ἐγείρεται σῶμα zvsvpatixóv. Surgit cor- D 


pus spirituale. Resurrectio Domini exemplum fuit 
mostra; ut, quemadmodum januis clausis ceenacu- 
jum est ingressus, seque nihilominus palpandum 
discipulis prebuit, hinc, ut censent Patres, novo 
miraculo futurum sit, ut beatorum corpora cum 
manibus tractari queant, tum subtilitate donentur, 
qua solida corpora penetrent. Veluti Dominus no- 
ster non aliud corpus suscitavit , inquit Epiplan. 
barcs. 64, n. 62, sed ipsum quod erat, εἷς λεπτό- 


PaTROL. G&. XCIV. 


τα μεταδαλὼν πνευµατιχήν, in. spiritualem. sub- 
tilitatem transmutando , εἰ spirituale totum coyu- 
lando, ingressus est per fores clausas; quod quidem 
hic fieri nequit in corporibus propter crassitiem εί 
molem, et quia nondum ín spiritualem coaluerunt. 
Videsis in Ancor. n. 93. At sanctus Thomas, in 
Supplem. quast. 85, art. 6, docet, ut corpus glorio- 
sum, corpus aliud pervadat, altero opus esse mira- 
culo, quod tamen ad nutum hominis beati Deus 
sit concessurus. 

39 


1221 


Judicium post resurrectionem ac merces operum.— A 


f'esurgemus ftaque, animis nostris videlicet con- 
junctis iterum cum corporibus a corruptione Jam 
exutis: atque tremendo Christi tribunali sistemur, 
ac tum diabolus, ipsiusque dzemones, et ejus homo, 
lioc est Antichristus, necnon impii flagitiosique ho- 
mines igni zterno tradentur; igni, inquam, non 
qui instar nostri materia constet, sed qualem Deus 
novit. Qui autem bona egerunt, fulgebunt sicut sol 
cum angelis in vita terna, cum Domino nostro 
Jesu Christo , ut videant semper ac videantur, in- 
defectibilique inde lztitia fruantur, laudantes eum 
cum Patre et sancto Spiritu per infinita secula 
seculorum. Amen. 


S. JOANNIS DAMASCENT 


1978 

ΙΑναστησύμεθα τοιγαροὺν, -ῶν φυχὼῶν πάλιν 
ἑνουμένων τοῖς σώμασιν, ἀφθαρτιζομένοις, καὶ 
ἁποδυομένοις τὴν φθορὰν , xal παραστησόµεθα τῷ 
φοθερῷ τοῦ Χριστοῦ βήµατι’ χαὶ παραδοθήσεται 
ὁ διάδολος χαὶ οἱ δαίµονες αὐτοῦ , χαὶ ὁ ἄνθρωπος 
αὐτοῦ, Ίγουν ὁ Αντίχριστος, χαὶ οἱ ἀσεθεῖς, xat οἱ 
ἁμαρτωλοὶ elg τὸ πῦρ αἰώνιον' οὐχ ὁλικὸν (15), 
οἷον τὸ παρ᾽ ἡμῖν. ἀλλ᾽ οἷον ἂν εἰδείη 6 Θεός. Οἱ δὲ 


υτὰ ἀγαθάὰ πράξαντες ἐχλάμφουσιν, ὡς 6 foc σὺν 


ἀγγέλοις el; ζωὴν αἰώνιον, aov τῷ Κυρίῳ ἡμῶν 
Ἰησοῦ Χριστῷ, ὁρῶντες αὐτὸν ἀεὶ, χαὶ ὀρώμενοι, 
xat ἄληχτων τὴν ἁπ᾿ αὐτοῦ εὐφροσύνην καρπούμενοις͵ 
αἰνοῦντες αὐτὸν σὺν Πατρὶ xai ἁγίῳ Πνεύματι, εἰς 
τοὺς ἀπείρους αἱῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμήν. 


VARI/E LECTIONES. 


* |n Π. 2934 legitur: Ἐν τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, ᾧ πρέπει πᾶσα δόξα. τιμὴ, xai προσχύνησις, νῦν xat dil, 
καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν. In 2928 ὅτι αὐτῷ πρέπει δόξα, τιµὴ, xat προσχύνησις, νῦν xal 
Gel, x. t. É, 


NOTAE. 


(15) Ovx oJuxór. Non materialem, cc. Quid de natura ignis inferni Noster senserit, dicemus in 
Prafatione ad Dialogum ipsius contra Manich:zeos. 





IN TRES ORATIONES 
S. JOANNIS DAMASCENI 


PRO SACRIS IMAGINIBUS. 


305 Quam egregiam proimaginibus operam Damascenus meus navaverit neminem latet. 
Vix Leonem Isaurum eas evertendas edictoconslituisse noverat, cum adversus illut classicum 
cecinit. Epistolares tractatus, iuquit ipsius Vite scriptor, ad recta fidei alumnos misit, qui- 
buscum amicitie εἰ familiaritatis vinculo junctus erat, ut et illi quoque eosdem accurate 
descriptos spargerent in fideles. En tres hac in causa editas ab eo dissertationes : ex qua- 
rum prioris exordio colligendum datur, nili! eum antehac adversus Leonem tentasse, quando 
illam ad urbis Regie fide!es confirmandos scripsit. Eamdem etiam post decimum Leonis 
Isauri ànnum, quo impium edictum promulgatum est, atque ante ejusdem decimum ter- 
tium, quo S. Germanus CP. throno dejectus est, editam fuisse planum fit ex ilis verbis que 
in exordii continuatione leguntür : Ἐκλιπαρῶ. . . ἅπαντα τὸν τοῦ Θεοῦ λαὺν ... σὺν τῷ xa 
ποιµένι τῆς λογικῆς Χριστοῦ ποίµνης τῷ τὴν Χριστοῦ ἑεραρχίαν Ev ἑαυτῷ ὑπογράφοντι. Precor universum 
populum Dei, una cum bono rationalis gregis Christi pastore, etc. Alterum vero tractatum 
emisit, cum Germanum patriarcham Leo furens detrusisset ; de quo facinore, ut de multis 
aliis conqueritur ibidem ( num. XII) Damascenus : Καὶ νῦν ὁ uaxáptoz Γερμανὸς, ὁ βίῳ καὶ λόγψ 
ἑναστράπτων, ἑῤῥαπίσθη, καὶ ἑξόριστος γέγονε, xaX ἕτεροι πλεῖστοι ἐπίσχοποι καὶ Πατέρες, ὧν οὐκ οἴδαμεν 
τὰ ὀνόματα. Nunc quoque B. Germanus, tum vita, tum doctrina refulgens, affectus piagis, 
in. exsilium pulsus estet cum eo plures: alii episcopi et. Patres quorum nomina nobis ignota 
sunt. Nihil tamen de Anastasii, quem quinto decimo ab abdicato Germano die suffecerat 
Isaurus, intrusione suggerit : ea nempe lardius in Oriente audita. Prieterea heb tres oratio- 
nes ea conscripte fuerunt etate, cum ab anathemate contra Leonem pronuntiando bactenus 
abstinerent Orientis episcopi. Nam circa utriusque orationis finem, allatis sanctorum Patrum 
testimoniis subjungit : « K&v ἄγγελος, 9791 Παῦλος ὁ ἁπόστολος, εὐαγγελίσηται ὑμᾶς παρ) ὃ παρελά- 
θετε * » xai τὸ ἕδης σιωπήσοµεν, φειδοῖ, τὴν ἐπιστροφὴν ἐχδεχόμενοι. "Av. δὲ ἴδωμεν τὴν διαστροφἠν ἀνεπί- 
στροφο» * ὅπερ μὴ δῷ Κύριος, τότε ἑπάξομεν τὸ λειπόµενον. « Licet. vos, inquit Paulus αροσίοἰκε, cel 
angelus evangelizet, preter id quod accepistis...» quod sequitur, tacebimus modo, parcentes 
illis quorum conversionem speramus. Sin autem, quod Deus. avertat { in. opinione perversa 
obstinatos. viderimus, tunc tllud pronuntiabimus quod sequitur, nimirum Amnathema sil. 
Quin et hoc quoque in ipsamet tractatus secundi ac tertii insinuat serie, ubi eamdem Apo- 
stoli sententiam sic emollit : Κἂν ἄγγελο;, x3» βασιλεὺς εὐαγγελίσηται ὑμᾶς παρ) ὃ παρελάδετε, 
χλείσατε τὰς ἀχοάς. Ὀχκνῶ γὰρ τέως εἰπεῖν, ὡς ἔφη ὁ θεῖος ἁπόστολος, « ἀνάθεμα Lo. » ἐχδεχ. ενος civ 
διόρθωσιν. Licet angelus, licet. imperator, evangelizet vobis, preter id quod accepistis, aures 


1929 ORATIONES PRO SACRIS IMAGINIBUS. — MONITUM. - 1930 


occludite. Eo quippe abstinuerim modo quod subdit Apostolus, «Anathema sit, » quando 
emendationis speranda locus est. Quibus conformia plane sunt qua» in utriusque orationis 
epilogo strenue audacterque pronuntiat :Οὐχ ἀνεξόμεθα νέαν πίστιν διδάσχεσθαι. « "Ex γὰρ Σιὼν 
ἑξ«λεύσεται νόμος, προφητικῶς ἔφη τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, καὶ ὁ λόγος τοῦ Κυρίου ἐξ Ἱερουσαλήμ.» Οὐν 
ἀνεξόμεθα,κ. τ. &. Novam fidem edoceri non patiemur. Nam «a ex Sion exibit lex, et verbum 
Domini de Jerusalem, » ut prophetico more pranuntiavit Spiritus sanctus. Nec committemu; 
«t, etc. Comminationem pona tandem secuta est, cum a sancte civilatis antistite primum, 
atque 8 eeeterfs deinceps Orientis episcopis frendens Leo anathematis fulmine perculsus est, 
quemacmodum testatur Theophanes ad tertium decimum ejusdem Leonis annum ; quando 
scilicet Germano exsulante, inque thronum ipsius intruso Anastasio, nulla jam Catholicis 
Leonini furoris compescendi spes affulgeret. 

308 Quid porro in causa fuerit eur tractatui priori secundum adderet, in ipscmet orationis 
secunda exordio aperit. Nimirum nonnihil difficultatis apud quosdam pepererat dissertatio 
prior : adeoque necessum habuit, momenta eadem aliaserie faciliorique methodo rursum 
prosequi. Quod ad tertiam vero spectat, hanc ex prioribus magna ex parte contexuit; non 
paucis tamen additis, quibus susceptam sacrarum imaginum causam explicatiori enarra- 
tione contra adversariorum criminationes melius defenderet. Humphredus Hody, Anglus, in 
suis prolegomenis ad Chronographiam Joannis Malale, in dubium vertit, num tertia hxc 
oratio auctori nostro tribuenda sit, ad cujus calcem inter veterum testimonia legatur ex- 
cerptum ex Historia ejusdem Joannis Malala, quein Damasceno fuisse recentiorem arbitra- 
tur. Suspicatur eam ab alio sequioris etatis seriptam esse et Joanni Damasceno assignatam, 
perinde ac varios alios de eodem argumento tractatu s ei falso ascriptos, propter nomen ma- 
gnum quod in imaginum defensione sibi compararat, Additque: De tractatibus istis variis 
et quid nobis suppetat argumenti, peculiaris contra librum predictum videatur nostra dia- 
triba de scriptoribus Grecis variis. Quanquam ultro concedit, in more cum lectorum, tum li- 
brariorum fuisse, cum in libris testimonia aliorum congesta reperirent, de suo siquid occur- 
reret, adjicere et inserere. De Joannis Malale etate, quem ante seculi VIII finem non scri- 
psisse Hody contendit, nihil certo definiri potest, quando posterior ejus Chronographie pars 
desideratur, et penitus interiit. Atqui nullus alius supererat alicojus momenti scrupulus, 
quo vir eruditus deterreri posset, quin hunece tractatum Damasceno nostro ceu genuino 
ejusdem auctori assignaret ; quem alioquin ipsi vindicant consarcinata ex utroque priore 
verba et argumenta : ubi eadem comminatio anathematis repetitur totidemque verbis atque 
in secundo tractatu : ex qua itidein planum fit et obvium, hoc opus perinde ac alia duo 
priora eo conscriptum tempore, quo nihil hactenus adversus Leonem Ἰδδυτυπ et lIcono- 
clastas decreverant Orientis episcopi. His adde, ir hujus quoque orationis serie hominem 
Syrum passim indicari auctorem, qui sacra Palestine locafrequens inviseret; quippe que 
in exemplum afferat quo Ecclesiam abimaginum cultu retroactis seculis non abhorruisse 
ostendat. 

Neque vero lres istas duntaxat in sacrarum imaginum defensionem dissertationes lucu- 
bravit Damascenus. Legimus quippe in Vita S. Stephani Junioris, qui Constantino Copro- 
nymo imperante martyrium obiit, sanctum Joannem Damascenum, hunece paterni erroris 
et sevitia, quemadmodum et imperii, her.dem epistolis aliis impugnasse, quibus eum 
νέον Μωαμὲθ, Χριστομάχον, µισάγιον, Mohamedem juniorem, Christi hostem, ac sanctorum osorem 
appellabat ; ejusque assentatores episcopos, ἐπισχότους, hoc est fenebricosos potius quam epi- 
$COpos, necnon κοιλιοδούλους id est ventri servientes, ἐπὶ τῇ γαστρὶ πάντα χαὶ λέγοντας χαὶ ποιοῦντας, 
ut qui ventris gratia nihil non dicerent, aut agerent. In tertia oratione nihil tale occurrit ; 
quam quidem alioqui sub Leone Isauro scriptam perinde atque ali: priores modo demon- 
stratum est. Propius accedunt que in tractatu alio adversus Constantinum Coprenymum, ejus- 
que conciliabulum, Damasceni nomine inscripto leguntur. Verum non constat dissertationem 
hanc a Joanne nostro editam esse, ut suo loto ostendetur. Alia igitur interierint oportet 
saneti Doctoris opuscula, quibus Iconomachos iterum atque iterum lacessiverit. 

In tribus porro orationibus istis habes, Catholice lector, puram et sinceram ecelesiasticte 
de Christi sanctorumque imaginibus venerandis discipline enarrationem, et firmissimum 
adversus earum impugnatores presidium, quo universa hereticorum tela nullo negotio 
elidas. Nonnulla quidem testimonia profert auctor ex iis operibus deprompta, qua veterum 
auctorum Patrumque nominibus falso inscribuntur, atque ab eruditis hodie tanquam supposi- 
titia exploduntur : verum summo viro condonandum, qui ea floreret etate, qua theologi 
critica artis studiosi non erant ; sed omnia admittebant et complectebantur, quibus tum 
sincera fides erudiretur, tum etiam Christianorum mores informarentur. Ad heec non spurios 
tantummodo libros 407 allegat Noster, sed longe plures alios a probatis auctoribus profectos, 
quibus sana de imaginibus sententia clare satis asseritur et inculcatur. 

Tres hasce dissertationes Grece primum edidit Rome Nicolaus Majoranus, et cardinali 
Joanni Petro Carafse nuncupavit anno 1553, in - 8. Ad eas recensendas, paucos inanuscriptos 
habuimus. Duos duntaxat recentissima exaratos manu asservat bibliotheca Regia, ex eodem 
prorsus exemplari descriptos, quibuscum in omnibus convenit codex alter qui non ita 
pridem ad meas pervenit manus. At ex illis parum aut ferme nihi! adjumenti percepi. Nam 
priorem duntaxat orationem mullis passim consulto pretermissiset immutatis in compen- 
dium redactam exhibent ; dimissisque sanctorum Patrum aliorumque auctorum testimoriiis, 
eorum loco assuta fuere, que de variis imaginis et adorationis generibus oratione tertia 


1231 S. JOANNIS DAMASCENI 1203 


edisserit Damascenus. Quo vero auctore synopsis illa prodierit, prorsus obscurum est. Gree- 
culis dudum in more fuit ejusmodi compendia texere, nonsine gravi Ecclesie et rei littera- 
rie dispendio. Orationis tertie nonnulla folia reperi in Colbertino codice Λ. 1539, optime 
: note, et qui septingentorum annorum etatem priefert ; atque ad illum orationem eamdem re- 

censui: Ceterum tres illi tractatus in editione Romana satis accurati sunt, paucisque mendis 
aborant. 

Latinam translationem primum adornavit Godefridus Tilpannus, Carthusie Parisiensis 
monachus, ac Parisiis edidit in- &, anno 1555, qua rursum Antuerpie prodiit anno 1556, in- 
16. Versionem aliam paulo post elaboravit Petrus Franciscus Zinus, Veronensis canonicus. 
Ac prior quidem prolixitate, imo et assumentis additionibusque redundat : posterior multis 
in locis brevitate deficit. A nova tamen cudenda supersedendum sibi duxit Jacobus Billius, 
ac Zini interpretationem pre alia probavit; paucis duntaxat exceptis, que jn annotatio- 
nibus suis emendavit. At quandoquidem, ut alibi monuit Combefisius, dum Billius minora 
castigaret, graviora pretermisit, ex utraque translatione novam (tertiam concinnare opere 
pretium duxi: non posthabitis tamen doctissimi viri emendationibus. 





TOY ATIOY 


IOANNOY TOY AAMAXKHNOY 
AOTOZ IIPOTOX AIIOAOTHTIKOZ 


ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ AIABAAAONTAZ ΤΑΣ ATIAZ ΕΙΚΟΝΑΣ. 


S. JOANNIS DAMASCENI 


ORATIO APOLOGETICA PRIOR 
ADVERSUS EOS'QUI SACRAS IMAGINES ABJICIUNT. 


4. Nos quidem decebat, indignitatis proprie con- A  a'. 'Exprjv μὲν ἡμᾶς ἀεὶ τῆς ἑαυτῶν cvvatetüavo- 
8cios, eternum tacere, Deoque potius peccata no- µένους ἀναξιότητος, σιγὴν ἄχειν, xal θεῷ «hv τῶν 
stra confiteri ; verum, quandoquidem omnia qux Ἅἁμαρτημένων ἡμῖν προσάχειν ἐξομολόγησιν. ἀλλ᾽ 
opportuno tempore geruntur, laudabilia sunt; ἐπειδὴ πάντα χαλὰ £v χαιρῷ αὑτῶν, ὁρῷ δὲ τὴν 'Ex- 
Ecclesiam autem, quam super fundamentum apo- — xXnsíav, ἣν ὁ θεὸς ᾠχοδόμησεν ἐπὶ τῷ θεμελίῳ τῶν 
stolorum οἱ prophetarum, ipso summo angulari ἀποστόλων xal προφητῶν, ὄντος ἀχρογωνιαίου Χρι- 
lapide Christo Filio suo !, Deus zdificavit, tan- στοῦ τοῦ Υοῦ αὐτοῦ, βαλλομένην ὥσπερ θαλαττὲψ 
quam in maris procella, fluctibus aliis super alios — x^üóuvt, χύµασιν ἀλλεπαλλήλοις χορυφουμένῳ, ἐξ 
assurgentibus intumescente, ab irruente improbo- ἐπαχθεστάτης φορᾶς τῶν πονηρῶν πνευμάτων xv- 
rum spirituum impetu valido misceri jactarique χκωμένην τε xal ταραττοµένην, xal τὸν χιτῶνα Xpr- 
videam ; contextam desuper Christi tunicam di- στοῦ τὸν ἄνωθεν ὑφαντὸν, διαιρούµενον, ὃν ἀσεδῶν 
vidi, quam per summam audaciam scindere conati διελεῖν ηὐθαδίσαντο malbsc, xal τὸ σῶμα αὐτοῦ εἰς 
sunt impii; ipsius demum corpus, quod sermo διαφόρους χατατομὰς τεµνόµενον, 6 ἐστιν ὁ τοῦ θεοῦ 
Dei est, ct antiquitus suscepta firmataque tradi- λόγος, xal ἡ τῆς Ἐχχλησίας ἄνωθεν xexpacqxvis 
tio, in varias distrahi sectiones; tacendum non παράδοσις, οὐκ εὔλογον ἡγησάμην σιγᾷν, xai δεσμὸν 
consui, nec linguam silentii vinculo coercendam , '* ἐπιθεῖναι τῇ γλὠσσῃ, τὴν Ἠπειλημένην ἁπόφασιν 
illam nimirum Dei sententiam veritus, iia commi- ὑφορώμενος, τὴν qpásxoucav* «'EXv ὑποαστείῃ, ox 
nantis : « Si tesubtraxeris, non 308 placebitanimz:  εὐδοχεῖ ἐν aoi ἡ Ψυχἠ µου.» Kat * « Ἐὰν ἵδῃς τὴν 
mez *. » Et : « Si videris gladium venientem, nec ῥομφαίαν ἑρχομένην, καὶ μὴ ἀναγγείλης τῷ ἁδελφφ 
fratri tuo denuntiaveris, sanguinem ejus de manu σου, ἐχ σοῦ ἐχζητήσω τὸ αἷμα αὐτοῦ. » Φόδῳ τοίνυν 
tua requiram *. » Hoc igitur gravi perculsus ἀφορήτῳ βαλλόμενος, ἐπὶ τὸ λέγειν ἐλήλυθα, οὐ 
metu, ad dicenduni appuli, nec veritati majesta- βασ.λέων ὕψος πρὸ τῆς ἁληθείας τιθείς. « Ἐλάλουν 
tem imperatoris anteposui. Ait quippe Dei parens γὰρ, » Ίχουσα τοῦ θεοπάτορος λέγοντος Δαθὶδ. 
David: « Loquebar de testimoniis tuis in con-  .« évavzloy βασιλέων, xal οὑκ ᾖσχυνόμην" » 023 


* Ephes. u, 19. * Hebr. x, 38. — * Ezech. xxxut, 8. 


1233 


DE IMAGINIBUS ORATIO I. 


123À 


μᾶλλον τούτῳ πρὸς τὸ λέγειν νυττόµενος. Δεινὸν γὰρ A spectu regum, et non confundebar *. » Quin etiam 


βασιλέως λόγος πρὸς ὑπαγωγὴν τῶν ὑπηχόων * ὁλί- 

γοι γὰρ ὅσοι τῶν ἀνέχαθεν, βασιλικῶν χατωλιγώρη- 
σαν θεσπισµάτων, ὅσοι τὸν ἐπὶ γῆς βασιλέα , βασι- 
λευόμενον οἴδασιν ἄνωθεν, xal ὡς χρατοῦσιν οἱ νόμοι 
τῶν βασιλέων. 


β’. Πρῶτον μὲν οὖν ἁπάντων, οἷόν τινα τρόπιν, fj 
θεμέλιον τῷ λογισμῷ καταπῄξας, τὴν τῆς ἔχχλη- 
σιαστιχῆς θεσµοθεσίας συντἠρησιν, δι Tic σωτηρία 
προσγίνεσθαι πέφυχε, τοῦ λόγου τὴν βαλδίδα Ἠνέφξα, 
χαὶ τοῦτον, ὥσπερ ἵππον εὐχάλινον, τῆς ἀφετηρίας 
καρώρμησα. Δεινὺν γὰρ ὄντως φήθην, xai πέρα 
δεινῶν, τοσούτοις τὴν Ἐκχλησίαν ἁμαρύσσουσαν 
προτερήµασι, xat ταῖς τῶν εὐσεδεστάτων ἀνδρῶν 


ἄνωθεν παραδόσεσιν ὡραϊσθεῖσαν, παλινοστεῖν ἐπὶ B 


τὰ πτωχὰ στοιχεῖα, φοθουµένην «φόδον, οὗ οὐκ ἔστι 
φόδος * xal ὥσπερ οὐχ ἑγνωχυῖαν τὸν ὄντως θεὸν, 
ὑφορᾶσθαι τὸν εἰς εἰδωλολατρείαν ὅλισθον, xal x&v 
γοῦν iv σμιχροτάτῳ τῆς τελειότητος λείπεσθαι, 
ὥσπερ τινὰ στιγμὴν ἐπίμονονα ἓν µέσῳ προσώπου 
λίαν ὡραϊσμένου φέρουσαν, τῷ ἀπόσῳ τοῦ παρα- 
γράμματος, τοῦ κάλλους τὸ πᾶν λυµαινοµένην. 00 
yàp μικρὸν τὸ μικρὸν, ὅταν εἰς μέγα ἐχφέρῃ, ὅπου 
Υ: οὐδὲ σμιχρὸν «b παρεγχάραγµα, Svo κχεχρατη- 
χνῖαν Ἐχκλησίας ἀνατραπῆναι παράδοσιν, ofa. xat- 
εγνωσµένων τῶν προκαθηγησαµένων ἡμᾶς, ὧν 
ἐγχρῆν ἀναθεωροῦντας τὴν ἀναστροφὴν, μιµεῖσθαι 
τὴν πίστιν. 

Υ. Ἐχλιπαρῶ τοίννν, πρῶτον μὲν τὸν παντοκρά- 
τορα Κύριον, ᾧ γυμνὰ πάντα xal τετραχηλισµένα * 
πρὸς ὑμᾶς ὁ λόγος ’ εἰδότα τῆς ταπεινῆς µου γνώμης 
kv τούτῳ τὸ ἀχραιφνὲς, χαὶ τοῦ σχοποῦ τὸ εἰλιχρι- 
νὲς, δοῦναί got λόγον ἐν ἀνοίξει στόµατός µου, xal 
τοῦ voU τὰς ἠνίας οἰχείαις χερσὶν ἀναδέξασθαι, xal 
τοῦτον πρὸς ἑαυτὸν ἐπισπάσασθαι, πρὸς ἑνώπιόν τε 
xai εὐθεῖαν τρίδον τὴν ῥύμην ποιούµενον, μὴ ἐγ- 
χλίνοντα πρὸς τὰ δοχοῦντα δεξιὰ, ἡ ἁριστερὰ Ύγνωρι- 
ζόμενα * μεθ) ὃν ἅπαντα τὸν τοῦ Θεοῦ Aabv, τὸ ἔθνος 
τὸ ἅγιον, τὸ βασίλειον ἱεράτευμα, σὺν τῷ χαλῷ ποι- 
µένι τῆς λογιχῆς Χριστοῦ ποίµνης, τῷ τὴν Χριστοῦ 
ἱεραρχίαν ἓν ἑαυτῷ ὑπογράφοντι, δέξασθαί µου τὸν 
λόγον, μετ) εὐμενείας μὴ τῷ ἑλαχίστῳ τῆς ἀξίας 
προσέχοντας, f) λόγων ἐπιζητοῦντας στροφάς ’ ἐπεὶ 
τούτων οὐ παντελῶς ἴδρις ὁ πένης ἐγώ ^ ἀλλὰ τῆς 
τῶν νοημάτων φροντίσαι δυνάµεως. Οὐ γὰρ Ev λόγφ 
ἡ βασιλεία τῶν αὐρανῶν, ἀλλ᾽ ἐν δυνάμει. Οὐ γὰρ 
νιχῆσαι σχοπὸς, ἀλλὰ τῇ ἀληθείᾳ πολεμουμένῃ χεῖρα 
ὀρέξαι, τῆς προαιρέσεως ὀρεγούσης χεῖρα δυνάµεως. 
Αρωγὺν τοίνυν τὴν ἀνυπόστατον ἐπιχεχλημένος ἁλή- 
θειαν, ἐντεῦθεν τοῦ λόγου τὰς ἀρχὰς ποιήσοµαι. 


&. Οἶδα τὸν ἀφευδῶς εἰπόντα": «Κύριος 6 θεός 
σου, Κύρωος εἷς ἐστι.» Κα. «Κύριον τὸν Θεόν σου 
προσχυνῄσεις, χαὶ αὐτῷ µόνῳ λατρεύσεις.2 Καί 


* Pgal. cxvirt, 46... * Galat. iv, 9. 
vi, 4. 


* Psal. Lit, 6. 


ob id vehementius sum incitatus. Enimvero ad 
subditos pelliciendos multum valet regis auctori- 
tas: quippe cum pauci hactenus fuerint illi, qui 
cum reges terre regis celestis imperio subesse, 
regesque legibus obnoxios esse noverint, iniqua 
ipsorum jussa contempsere. 

9. Hoc itaque ceu priocipio quodam, sive fun- 
damento, menti proposito, ut nimirum ecclesia- 
stica, per quam salus paritur, institutio tenenda 
sit, orationi campum aperui, quo veluti equus 
recte frenis obtemperans, e carceribus dimissus 
excurreret. Vere enim, ac ultra quam dici possit, 
grave calamitosumque existimavi, Ecclesiam tot 
fulgentem przrogativis, et sanctissimorum homi- 
num, majorum nostrorum sanctionibus ornatam, 
ad egena elementa converti *, illicque trepidare 
timore, ubi non est timor *; si tanquam Dei veri 
nescia, prolapsionem ad idolorum cultum subvc- 
reatur, sicque vel minimum a perfectione desei- 
scat, ac quasi. nevum quemdam durabilem, qui 
inconcinnitate sua venustatem omnem maculet, 
in formosissimi oris medio gestet. Neque vero 
erroris parva nota est, veterem Ecclesie discipli- 
nam, consuetudine roboratam, convellere, majo- 
resque nostros quocunque modo damnare; quo- 
rum convergationem intuentes, imitari fidem 
oportebat *. 


5. Primum igitur, ad vos verba facturus, om- 
nipotentem Dominum efflagito, cui nuda aperta- 
que sunt omnia; cui purum ac sincerum hac in 
parte humilis sensus mei propositum patet, ut 
mihí det sermonem ἵά apertione oris, et mentis 
mes habenas propriis manibus tenendo, eam 
ad seipsum trahat; quo jn conspectu ipsius recto 
tramite pergat, nec ad ea declinet, qua sibi in 
speciem vera videntur, aut esse sinistra noverit. 
Dehinc precor universam Dei plebem, gentem 
sanctam, regale sacerdotium, una cum bono ra- 
tionalis gregis Christi pastore, qui summum in 
semetipso Christi sacerdotium exprimit, ut libel- 
lum huncce meum benevolo excipiant animo : ne 
vel dignitatem que in mo perexigua est, respi- 
ciant, vel verborum artem, qua egenus ego haud 
satis polleo, sed sententiarum potius vim atten- 
dant. Non enim in sermone, sed in virtute consi- 
stit regnum colorum ". Non vincere, sed impu- 
gnate veritati opem ferre propositum mibi est, 
virtutis. manum subministrante bona voluntate. 
Quamobrem substantis veritatis implorata ope, 
binc orationis principium ducam, 

4. lium novi qui citra mendacium dixit : 309 
« Dominus Deus tuos, Dominus unus est *. » Et: 
» Dominum Deuin tuum adorabis, et illi soli ser- 


6 Hebr. xin, 7. *1 Cor. in, 5. * Deut. 


VARLE LECTIONES. 
« Billius legendum ἐπίμωμευ putat : et paulo post emendat ἁτόπῳ, pro ἁπόσῳ, nec istic male. 


123] | 
ῥονοµίῳ λέγων’ «Καὶ ἑἐλάλησε Κύριος πρὸς ὁμᾶς b 
kx µέσου τοῦ πυρός * φωνἣν ῥημάτων ὑμεῖς ἠχούσα- 
τε, xai ὁμοίωμα οὐκ εἴδετε, ἀλλ ἡ φωνήν. » Καὶ 
ματ) ὀλίγα" «Kot φυλάξασθε σφέδρα τὰς ψυχὰς 
ὑμῶν, ὅτι ὁμοίωμα οὐκ εἴδετε Ev τῇ ἡμέρᾳ fj ἑλάλησε 
Κύριος πρὸς ὑμᾶς ἓν Xoph6 ἓν τῷ δρει, ὲχ μέσου 
του πυρὸς, µήποτε ἀνομήσητε xai ποιῄσητε ὑμῖν 
ἑαυτοῖς γλυπτὸν ὁμοίωμα, πᾶσαν εἰχόνα, ὁμοίωμα 
ἀρσενικοῦ ἡ θηλυκοῦ, ὁμοίωμα παντὸς χτήνους τῶν 
ὄντων ἐπὶ τῆς Υῆς, ὁμοίωμα παντὸς ὀρβνέου πτερω- 
toU, » καὶ τὰ ἑξῆς. Καὶ μετὰ βραχέα: «Καὶ uf- 
ποτε ἀναθλέψας el; τὸν οὐρανὸν, χαὶ ἰδὼν τὸν ἤλιον, 
καὶ τὴν σελήνην, xal τοὺς ἁστέρας, xai πάντα τὸν 
Χόσμον τοῦ οὐρανοῦ, πλανηθεὶς, προσχυνῄήσῃς αὐτοῖς, 
χαὶ λατρεύσῃς αὐτοῖς. » 


ΡΕ IMAGINIBUS ORATIO I. 


1938 
nomio loquens : « Et locutus est Dominus ad vos 
de medio ignis. Voeem verborum vos audistis et 
similitudinem non vidistis, sed vocem tan- 
tum 17. Ac. paulo post : « Et servate valde animas 
vestras, quia similitudinem non vidistis, in die 
310 qua locatus est Dominus ad vos in Horeb, in 
monte de medio ignis: nequando contra legem 
agatis, faciatisque vebis sculptile simulacrum, 
emnem imaginem, similitudinem masculi et fe. 
minz, similitudinem omnis jumenti, quod est su- 
per terram, similitudinem omnis volucris pen- 
nata !5, » etc, Et paueis interjectis : « Et ne forte 
elevatis oculis ad ccelum, et solem et lunam in- 
tuitus, et astra, omnemque cceli ornatum, errore 
deceptus, adores ea, et servias ipsis !*. » 


€". 'Opd;, ὡς εἷς ἐστιν ὁ σχοπὺς, ὥστε pi λα- B - 6. Cernis hoc unum consilium esse, ne seilicet 


τρεῦσαι vij χτίσει παρὰ τὸν χτίσαντα, μηδὲ προσ- 
αγαγεῖν τὴν τῆς λατρείας προσχύνησιν, ἀλλ’ f| µόνῳ 
τῷ δημιουργῷ; Διὸ πανταχῆ αυνάπτει τῇ προσχυνἠ- 
€x τὴν λατρείαν. Πάλιν γάρ φησιν » «Οὐκ ἔσονταί 
σοι θεοὶ ἕτεροι, πλὴν ἐμοῦ. Οὁ ποιήσεις ἑαντῷ Υλυ- 
πτὸν, οὐδὲ πᾶν ὁμοίωμα, οὐδὲ προσχυνήσεις αὗὐτοῖς, 
οὐδ' οὗ μὴ λατρεύσῃς αὐτοῖς, ὅτι ἐγώ εἰμι Κύριος ὁ 
θεὸς ὑμῶν.» Καὶ πάλιν" «Τοὺς βωμοὺς αὐτῶν 
χαθελεῖτε, xal τὰς στήλας αὐτῶν συντρίφετε, χαὶ τὰ 
ἄλση αὐτῶν ἐχχόψετε, χα) τὰ γλυπτὰ τῶν θεῶν αὐ- 
τῶν καταχαύσετε πυρἰ. Ob γὰρ μὴ προσχυνῄήσητε 
Θεῷ ἑτέρῳ.» Καὶ μετ’ ὀλίγα" € Καὶ θεοὺς χωνευτοὺς 
οὗ ποιήσεις σεαυτῦ. » 

Q. Ὁρᾷς, ὡς τῆς εἰδωλολατρείας ἕνεχα, ἁπαγο- 
βεύει τὴν εἰχονογραφίαν, καὶ ὅτι ἀδύνατον εἰκονίζε- 
σθαι Ocbv, τὸν ἄποσον, xal ἀπερίγραπτον, xal ἀόρα- 
τον; « UO γὰρ εἶδος αὐτοῦ, φηαὶν, ἑωράχατε' » χαθὰ 
καὶ Παῦλος ἑστὼς àv µέσῳ τοῦ ᾿Λρείου πάγου, qol : 
€ Γένος οὖν ὑπάρχοντες τοῦ θεοῦ, οὐκ ὀφείλομεν vo- 
μίζειν, χρυσίῳ, 7| &pyoplo, f| λίθῳ, χαράγµατι τέ- 
χνης xai ἐνθυμήσεως ἀνθρώπου , τὸ θεῖον εἶναι 
ὅμοιον. » 


η’, Ιουδαίοις μὲν, διὰ τὸ πρὸς εἰδωλολατρείαν εὖ- 
όλισθον ταῦτα νενοµοθέτητο. ἡμεῖς δὲ, θεολογικῶς 
εἰπεῖν, οἷς ἐδόθη φυγοῦσι τὴν δεισιδαίµονα πλάνην 
μετὰ τοῦ θεοῦ γενέσθα:, ἑπεγνωχόσι τὴν ἀλήθειαν, 
xai Θεῷ µόνῳ λατρεύειν, χαὶ τῆς θεογνωσίας χατα- 


creature potius, quam Creatori serviamus, neve 
przter ipsum cuiquam servilem cultum offeramus? 
Ideireo enim ubique adorationi latriam jungit. 
Rursum quippe ait : « Nen erunt tibi dii aliqui 
preter me. Non facies tibi sculptile, neque ullam 
similitudinem : non adorabis ea, neqüe servies 
ipsis; quoniam ego Dominus Deus vester **. » Ft 
iterum : « Aras, inquit, eorum subvertetis, et sta- 
tuas eorum confringetis, οἱ lucos eorum succi- 
detis, et sculptilia deorum ipsorum igne comburc- 
tis. Deum enim alteram non adorabitis. *! » Et 
post pauca : « Et deos, inquit, conflatiles non 
facies tibi 13.) | 

7. Annon vides quod idololatri» fugiendo gratia 
imagines efformari prohibeat ; quippe cum in pri- 
mis fleri non possit, ut effigies Dei exprimatur, 
qui nec quantitatem habet, nec círcumscribi, nec 
perspici potest? « Neque enim formam, inquit, 
ipsius perspexistis **. » Quemadmodum etiam Pau- 
lus in medio stans Areopagi, ait : « Genus ergo 
cum simus Dei, ΠΟΛ debemus :estimare auro et 
argento, aut lapidi sculpturz artis, et cogitationis 
hominis divinum esse simile **. » 

8. Judxis quidem, quoniam ad idola colenda 
propensiores erant, hzec injuncta fuerunt. Nos au- 
tem, quibus, ut cum "'fheologo loquar ?*, datum 
est, ut, evitato superstilionis errore, et agnita 
veritate, cum Deo pure versemur, eique soli ser- 


πλουτῆσαι τῆν τελειότητα, χαὶ εἷς ἄνδρα χαταντΏσαι D vientes, perfectas divine scientiz divitias asse- 


τέλειον, παρελθοῦσι thv νηπιότητα, οὐχ ἔτι ὑπὸ παιδ- 
αγωγὺν ἑσμὲν, λαθόντες τὴν διαχριτιχὴν ἕξιν παρά 
θεοῦ, xal εἰδότες τί τὸ εἰκονιζόμενον, xai τί τὸ εἷ- 
χόνι μὴ περιγραφόμενον. « Οὐ γὰρ εἶδος αὐτοῦ, φη- 
σὶν, ἑωράχατε. » Βαθαὶ τῆς σοφίας τοῦ νοµοθέτου | 
Πῶς εἰκανισθήσεται τὸ ἁόρατον;, Πῶς εἰκασθήσεται 
«b ἀνείχαστον ; Πῶς Υραφήσεται τὸ ἄποσον, xav áp£- 
Τεθες, χαὶ ἀόριστον: Πῶς ποιωθήσεται τὸ ἀνείδεον ; 
Πῶς χρωματουργηθήσετα! τὸ ἀσώματον; Τί οὖν τὸ 


U Deut. iv, 12. '?ibid. 19-17. | ibid. 19. 
417. ** Deut. iw, 12... ** Act. xvii, 20. 


1*9 Deut, v, δε 
15 Greg. Naz. orat. $59. 


quamur, ac infantie :latle transacta in virum 
perfectum occurramus **, non sumus amplius sub 
pedagogo*', quippe qui discernendi facultatem 
et habitum consecuti, illud sciamus quid imagine 
exprimi possit, quidve delineare non liceat. Ait 
enim : « Nec formam ipsius vidistis. » Proh sa- 
pientiam legislatoris ! quod visibile non est, qua- 
nam effingatur imagine? Quinam ejus efformetur 
effigies, quod nec conjectari possit? Qua rationc 


*! Deut. xn, 3. 


** Exod. xxxiv, 
** Ephes. 1v, 12. 


*? Galat. ni, 25. 


VARLE LECTIONES. 


b Mss. Κύριος πρὸς ἡμᾶς. Sic Zinus Dominus ad nos. At in Deuteronomio legitur ad vos, πρὸς ὑμᾶς. 


Li 


1239 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1249 


dclineetur, quod quantitate, mole, et termino ca- À μνυστιχῶς µηνυόµενον; Δῆλον ὡς, ὅταν ἴδῃς διὰ ok 


ret? Quomodo illius, quod forma est expers, 
forma adumbrabitur? Quibusmam tandem, qui 
corporeus non est, coloribus describetur ? Quid 
igitur mysterii his in locis indicatur? Istud dubio 
procul, ut, cum eum qui incorporeus est, pro- 
pter te hominem factum conspexeris, tum humanz 
illius forma similitudinem exprimas : cum is qui 
cerni non potest, carne conspicuum se przbuerit, 
tum imaginem ipsius facias : cum ille qui in 
forma Dei exsistens **, propter nature su: excel- 
lentiam, et corpore, et figura, et quantitate, el 
qualitate, et magnitudine vacat, forma servi sus- 
cepta, ad quantitatem gualitatemque sese con- 
traxerit, ac eorporis figuram induerit **, tunc eum 
311 in uabellis exprime, et conspiciendum praebe, 
qui conspici voluit. Inexplicabilem ipsius demià- 
sionem exara, orium ex Virgine, baptismum in 
Jordane, transfigurationem in monte Tbabor; 
cruciatus et mortem, quae immortalitatem nobis 
conciliaruni ; res admirandas, carnis ministerio, 
sed divina virtute patratas, quz divinam ipsius 
naturam promebant ; crucem illam salutarem, se- 
pulturam, resurrectionem, in colos ascensum; 
hac omnia tum verbis, tum coloribus describe. 
Nihil prorsus vereare, nihil metuas, adorationum 
novi discrimina. Adoravit Abrabam filios Em- 
mor 59, homines impios, et ignorationis Dei 
morbo laborantes, cum in sepulcri possessio- 
nem speluncam duplicem emit. Adoravit Jacob 


fratrem suum Esau, et Pharaonem virum 4Egyptium : 


Yevópavoy ἄνθρωπον τὸν ἀσώματον, τότε δράσεις τῆς 
ἀνθρωπίνης μορφῆς τὸ ἑχτύπωμα ὅταν ὁρατὸς 
σαρχὶ ὁ ἁόρατος γένηται, τότε εἰχονίσεις τὸ τοῦ ὁρα- 
θέντος ὁμοίωμα” ὅτε ὁ ἀσώματος xat ἀσχημάτιστος, 
ἄποσός τε xai ἁπήλιχος, xal ἀμεγέθης τῇ ὑπεροχὴ 
τῆς ἑαυτοῦ φύσεως, ὁ Ev μορφῇ θεού ὑπάρχων, µορ- 
φἣν δούλου λαδὼν ταύτῃ συσταλῇ πρὸς ποσότητά τε 
xaX πηλιχότητα, xal χαραχτῆρα περιθῆται σώματος, 
τότε kv πίναξι χάραττε, xa ἀνατίθει πρὸς θεωρίαν 
τὸν ὁραθῆναι χαταδεξάµενον. Χάραττε τούτου τὴν 
ἄφατον συγχατάδασιν, τὴν kx Παρθένου γέννησιν, 
τὴν ἐν Ἱορδάνη βάπτισιν, τὴν ἓν θαθὼρ µεταμόρ- 
quat, τὰ πάθη τὰ τῆς ἀπαθείας πρόξενα, τὸν θάνα- 
τον, τὰ θαύματα, τὰ τῆς θείας αὐτοῦ cupo φύ- 


B σεως, δι) ἑνεργείας σαρχὸς ἑνεργείᾳ θείᾳ πραττόμε- 


να, τὸν σταυρὸν «τὸν σωτῄριον, τὴν ταφὴν, τὴν ἀνά- 
στασιν, τὴν εἰς οὐρανοὺς ἄνοδον πάντα Υγράφε, xal 
λόγῳ, xal χρώμασι. Mh φοδοῦ, uh δέδιθι  οἶδα διΔ- 
φορὰν προσκυνῄσεως. Προσεχύνησε ποτὰ ᾿Αθραὰμ 
τοῖς υἱοῖς Ἐμμὼρ, ὅτε τὸ απήλαιον τὸ διπλοῦν εἰς 
τάφου xArpov ὠνήσατο, ἀνδράσιν ἀσεδέσι, xal ἁγνω- 
Glav νοσοῦσι θεοῦ  προσεχύνησεν Ἰαχὼδθ ᾿Ἡσαῦ τῷ 
ἀδελφῷ, καὶ Φαραὼ ἀνδρὶ Αἱγυπτίῳ, ἀλλὰ μὴν xal 
ἐπὶ τὸ ἄχρον τῆς ῥά6δου  προσεχύνησε μὲν, ἀλλ᾽ 
οὐχ ἑλάτρευσε ' προσεχύνησαν Ἰησοῦς ὁ τοῦ Navr, 
xai Δανι]λ ἀγγέλῳ θεοῦ, ἀλλ᾽ οὐχ ἑλάτρευσαν. Ἔτε- 
pov γάρ ἐστιν ἡ τῆς λατρείας προσχύνησις, xat ἔτε- 
gov ἡ ix τιμῆς προσαγοµένη τοῖς χατά τι ἀξίωμα 
ὑπερέχουσιν. 

quin etiam fastigium virgze adoravit qui- 


dem, nec tamen latrie cultum eidem exhibuit. Adoraverunt Jesus Nave filius, et Daniel ange- 
lum Dei : at latrie cultum neutiquam illi impenderunt. Alia quippe adoratio est, qua latrim ser- 
vilisque cultus exbibetur, el alia, qua honoris gratia homines in dignitate quadam constitutos vene- 


ramur. 


9. Caeterum quando de imagine ac de adoratione C 


institutus est sermo, agedum, quidnam utraque sit 
diligentius expendamus. Imago itaque est simili- 
tudo exemplar ita exprimens, ut aliqua tamen 
ratione ab eo differat. Neque enim imago exem- 
plari in omnibus similis est. Viva igitur, naturalis, 
ac nulla re dissimilis imago Dei invisibilis est ipse 
Filius *!', qui in seipso Patrem gerit, ac per omnia 
idem cum illo est, prater id unum, quod ab illo 
tanquani sua causa sit. Naturalis enim causa Pater 
est : ex causa vero proficiscitur Filius. Nam ex 
Filio Pater non est, sed Filius ex Patre. Ex ipso 
siquidem (tametsi posterior illo non sit) babet ut 
sit id quod est Pater qui ipsum genuit. 

10. Sunt item in Deo imagines et exempla re- 
rum ab ipso producendarum, nempe consilium 
ipsius aternum, quod eodem semper sese habet 
modo. Immutabilis siquidem omnino Deus est, 
jin quo nulla est transmutatio, aut vicissitudinis 
obumbratio **. Has porro imagines, et hzc exem- 
pla, prefinitiones' sppellat sanctus Dionysius *5, 


** Philipp. 1,6. — ** ibid. 


θ’. Αλλ' ἐπειδὴ περὶ εἰχόνος ὁ λόγος , xal προσ- 
χυνῄσεως, φέρε τὸν περὶ τούτων λόγον διευχρινήσω- 
μεν. Εἰχὼν μὲν οὖν ἐστιν ὁμοίωμα χαραχτηρίζον τὸ 
πρωτότυπον, μετὰ τοῦ xal τινα διαφορὰν ἔχειν πρὺς 
αὑτό. Οὐ γὰρ χατὰ πάντα fj εἰκὼν ὁμοιοῦται πρὸς 
τὸ ἀρχέτυπον. Εἰχὼν τοίνυν ζῶσα, φυσιχὴ xa 
ἁπαράλλαχτος τοῦ ἀοράτου θεοῦ, ὁ Υἱὸς, ὅλον iv 
ἑαυτῷ φέρων τὸν Πατέρα, χατὰ πάντα ἔχων tiv 
πρὸς αὐτὺν ταυτότητα, µόνῳ δὲ διαφέρων τῷ αἰτια- 
τῷ. Αίτιον μὲν γὰρ φυσικὸν, ὁ Πατήρ ΄ αἰτιατὸν δὲ, ὁ 
γἱός. Οὐ γὰρ Πατὴρ ἐξ Υἱοῦ, ἀλλὰ Υἱὸς ἑἐχ τοῦ Πα- 
τρός. Ἐξ αὐτοῦ γὰρ, εἰ χαὶ μὴ μετ αὐτὸν ἔχει τὸ 
εἶναι ὅπερ ἑἐστὶν ὁ γεννήσας Πατήρ. 


v, Εἰσὶ 85 καὶ ἓν τῷ θεῷ εἰχόνες καὶ παραδείγματα 
τῶν ὑπ αὐτοῦ ἑσομένων, τουτέστιν, f) Bout, αὐτοῦ 
1j προαιώνιος, xal ἀεὶ ὡσαύτως ἔχουσα. ᾿Ατρεπτὸν 
γὰρ τὸ: θεῖον χατὰ πάντα, xal οὐχ ἔστιν bv. αὐτῷ 
µεταθολὴ, 3 «pori, ἀποσχίασμα. Ταύτας τὰς εἰχό- 
vac xai τὰ παραδείγµατα, προορισμοὺς qnolv ὁ 
ἅγιος Διονύσιας, ὁ πολὺς τὰ θεῖα , xal μετὰ θεοῦ τὰ 


59 Imo filios Heth. Gen. xxui, 7. Vid. Act. vit, 16 ?! Coloss. 1, 3. *! Jac. 


1, 17. Cap. 5 De div. nom. Dam. lib. 1 De fide orth. cap. 10. 


1241 


DE IMAGINIBUS ORATIO I. 


124 


περὶ Θεοῦ διασχεφάµενος. Ἐν γὰρ τῇ βουλῇ αὐτοῦ A rerum divinarum peritissimus, quique ea quie Dei 


ἐχαράχτηρίζετο πάντα τὰ ὑπ αὐτοῦ προωρισµένα, 
xai ἁπαραδάτως ἑσόμενα πρὶν Ὑενέσεως αὐτῶν * 
ὥσπερ εἴ τις βούλοιτο οἰχοδομῆσαι οἶχον , ἀνατυποῖ 
xai εἰχονίζει πρῶτον τὸ σχῆμα xatà διάνοιαν. 


τα’. Elsa. πάλιν εἰχόνες tici τὰ ὁρατὰ τῶν ἀορά- 
των, χαὶ ἀτυπώτων, σωμάτικῶς τυπουµένων πρὸς 
ἁμυδρὰν χατανόησιν. Καὶ γὰρ ἡ θεία Γραφὴ, τύ- 
πους θεῷ xaX ἀγγέλοις περιτίθησι , χαὶ τὴν αἰτίαν 
διδάσχει ὁ αὐτὸς θεῖος ἀνήρ. "Ότι μὲν γὰρ εἰχότως 
προθέθληνται τῶν ἀτυπώτων οἱ τύποι, xoi τὰ ayfj- 
µατα τῶν ἀσχηματίστων, οὐ µόνον αἰτίαν φαίη τις 
εἶναι τὴν καθ᾽ ἡμᾶς ἀναλογίαν, ἀδυνατοῦσαν ἀμέσως 


sunt, afflante juvanteque Deo, contemplatus est. 
Enimvero in Dei consilio omnia ab ipso prefinita, 
atque indeflcienter futura, priusquam fierent, haud 
aliter expressa erant, ac si quis domum «zdificare 
cupiens, mente prius imaginem flguramve ejus 
effingat. 

41. Rursum imagines sunt visibilia illa, quz res 
invisibiles atque expertes figure corporeis formis 
exprimunt, quo subobscure saltem  percipiantur. 
Nam divina Scriptura Deum et angelos circum- 
vestit figuris; hujusque rei causam docet divinus 
ille vir**. Enimvero quod merito attribute. sunt 
figura illis quze figura carent, quodque assignat 
forma iis qus& nullam formam admittunt, non 


ἐπὶ τὰς νοητὰς ἀνατείνεσθαι θεωρίας , xaX δεοµένην B modo hanc quispiam attulerit causam, quod ille 


οἰχείων xal συμφυῶν ἀναγωγῶν. El τοίνυν τῆς ἡμῶν 
προνοῶν ἀναλογίας ὁ θεῖος λόγος, πάντοθεν τὸ &va- 
τατικὸν ἡμῖν ποριζόμενος, xal τοῖς ἁπλοῖς xai ἆτυ- 
πώτοις τύπους τινὰς περιτίθησι, πῶς μὴ εἰχονίδει 
τὰ μεμορφωμένα χατὰ τὴν οἰχείαν φύσιν, καὶ πο- 
θούμενα μὲν, διὰ δὲ τὸ μὴ παρεΐναι, ὁρᾶσθαι μὴ 
δυνάµενα; Διὰ γὰρ τῆς αἰσθήσεως φαντασία τις 
συνίσταται àv τῇ ἔμπροάθεν χοιλίᾳ τοῦ ἐγχεφάλου, 
χαὶ οὕτω τῷ χριτιχῷ παραπέμπεται, xal τῇ μνὴμῇῄ 
ἐνθησαυρίξεται. Φησὶ γοῦν xal ὁ θεοῤῥήμων T'pn- 
χόριος, ὅτι πολλὰ χάµνων ὁ νοῦς ἐχθῆναι τὰ σωµα- 
τικὰ, πάντη ἀδυνατεῖ * ἀλλὰ xal τὰ ἀόρατα τοῦ θεοῦ 
ἀπὺ χτίσεως χόσµου τοῖς ποιἠµασι νοούμενα χαθ- 
ορᾶται. Ορῶμεν γὰρ εἰχόνας &v τοῖς κτίσµασι µη- 


νυούσας ἡμῖν ἀμυδρῶς τὰς θείας ἑμφάσεις' ὡς ὅτε C 


λέγομεν τὴν ἁγίαν Τριάδα, τὴν ὑπεράρχιον , εἰχονί- 
ζεσθαι δι ἡλίου , χαὶ φωτὸς, xal ἀχτῖνος' ἢ πηγῆς 
ἀναθλυζούσης, xal πηγαζοµένου νάµατος, χαὶ προ- 
Yone ^ f) νοῦ, χαὶ λόγου, χαὶ πνεύματος τοῦ καθ) 
ἡμᾶς ' 3) ῥόδου φυτοῦ, χαὶ ἄνθους, xal εὐωδίας. 


nes, qux» subobscure nobis revelationes divinas indicant, ut cum dicimus Trinitatem 
per solem, lucem et radium; aut per mentem, verbum et spiritum, qua in nobis sunt; 


rosze plantam, florem et odorem significari. 

β’. Πάλιν, εἰχὼν λέγεται ἡ τῶν ἑσομένων alvi- 
γματωδῶς σχιαγραφοῦσα τὰ μέλλοντα, ὡς f) χιδω- 
τὸς τὴν ἁγίαν Παρθένον καὶ θεοτόχον ο, xa ἡ ῥά; 


sese nobis accommiodaverit, qui sine medio quodam 
ad rerum intellectualium considerationem perve- 
nire non valémus, indigemusque, ut per ea qua 
nobis familiaria cognataque sunt, sursum attolla- 
mur. Si igitur capacitatis nostre $314 habita 
ratione, divinus sermo id omne confert nobis quo 
alius subvehamur, ac rebus simplicissimis et 
forma carentibus formas quasdam attribuit; cur 
eorum, qux suapte natura formis predita sunt, 
quorumque tenemur desiderio, verum quja prz- 
sentia non sunt, ea videre non possumus, non 
effingantur imagines? Per sensum enim species 
quadam in anteriori cerebri ventriculo formatur, — 
atque ad judicandi facultatem transmissa, in me- . 
morie tandem thesauro reconditur. Ait quippe 
Gregorius Theologus **, quod mens, tametsi mul- 
tum laboret ut res corporeas transiliat, id tamen 
assequi non valet : quin invisibilia Dei a creatura 
mundi per ea quz facta sunt intellecta conspiciun- 
tur ?*. Videmus siquidem in creatis rebus imagi- 
supremam, 
aut per 


19. Ad hac, imago dicitur futurorum, quz zni- 


gmatice ea qux futura sunt, adumbrat; ut arca, 
virga et urna, beatam Virginem ae Deiparam ; ut 


Glos, χαὶ ἡ στάµνος * xal ὡς ὁ ὄφις, τὸν τὸ ὄηγμα — serpens (zneus), eum qui serpentis malorum om- 


διὰ σταυροῦ χαταργήσαντα τοῦ ἀρχεχάχου ὄφεως . 
fj τε θάλασσα, χαὶ τὸ ὕδωρ, καὶ ἡ νεφέλη, τὸ τοῦ 
βαπτίσματος πνεῦμα. 

ΙΥ’. Πάλιν, εἰχὼν λέγεται τῶν γεγονότων, ἡ χατά 
τινος θαύματος μνήμην, Ἡ τιμῆς, f) αἰσχύνης, f] ἀρε- 
τῆς, f) χαχίας, πρὸς τὴν ὕστερον τῶν θεωµένων ὠφέ- 
λειαν, ὡς ἂν τὰ μὲν χαχὰ φεύγωμεν, τὰς δὲ ἀρετὰς 
ζηλώσωμεν. Διπλή δὲ αὕτη, διά τε λόγου ταῖς βίθλοις 
ἐγγραφομένου, ὡς ὁ θεὸς τὸν νόµο) ταῖς πλαξὶν Ev- 
εχόλαψε, xai τοὺς τῶν θεοφιλῶν ἀνδρῶν βίους àva- 
γράπτους Ὑενέσθαι προσέταξε , χαὶ διὰ θεωρίας 


** Dion. De col. hier. cap. 1. 


35 orat, 9 De theologia. 


nium auctoris morsum in cruce sanavit ; ut deni- 


que mare, aqua et nubes baptismi spiritum desi- 
gnabant **, 

45. Preterea, rerum gestarum imago dicitur 
illud quod vel in rei alicujus stupendz, vel in 
honoris, aut ignomini:z, aut virtutis recordationem 
constituitur, ad posterorum, qui id conspexerint, 
utilitatem; quo nempe tum mala fugiamus, tum 
virtutes emulemur οἱ prosequamur. Atque ejus- 
modi imago duplex est ; tum quz per sermonem in 
libris exaratur; quemadmodum Deus legem tabu- . 


3* Rom. 1, 20. *! I Cor. x, 1, 9. 


VARLE LECTIONES. 


* Mss. ἡ βάτος τῆς παρθένου xal θεοτάχου. 


1213 


S. JOANNIS DAMASCENI 


[24 


lis insculpsit 55, ac virorum, quos cbaros habuit, Α αἰσθητῆς, ὡς τὴν στάµνον χαὶ τὴν ῥάδδον ἓν τῇ κι- 


vitam litteris mandari precepit; tum quse per 
sensibilem considerationem preterita revocat * ut 
cum in perenne monimentum urnam, virgamque 
in arca reponi jussit. Sic nune etiam illorum 
qui ante exsliterupnt,, tum imagines, tum virtutes 
describimus. Aut igitur omne genus imaginum 
tolle, atque adversus eum, qui illas fieri praecepit, 


θωτῷ τεθῆναι προσέταξεν εἰς µνηµόσννον. Οὕτω 
καὶ vov τὰς elxóvag τῶν γεγονότων, xal τὰς ἀρετὰς 
διαγράφοµεν. "Ἡ τοίνυν πᾶσαν εἰχόνα ἄνελε, xa 
ἀντινομοθέτει τῷ ταύτας προστάξαντι γενέσθαι. Ἡ 
ἑχάστην δέχου , κατὰ τὸν ἑχάστῃ πρέποντα λόγον 
χαὶ τρόπον. Εἰπόντες τοίνυν τοὺς τῆς εἰχόνος τρό- 
πους, εἴπωμεν καὶ περὶ προσχυνῄσεως. 


leges statue, aut singulas juxta rationem ac modum unicuique convenientem suscipe. Cum itaque ima- 
ginum varia exposuerimus genera, reliquum est ut de adoratione verba faciamus. 


44. Adoratio est obsequii ac reverentiz signum : 
atque hujus varios modos novimus. Prior ea est, 
quam per latriam Deo soli suapte natura adorando 
exhibemus. Hanc sequitur altera, quam propter 
ipsummet Deum qui natura solus adorandus est, 
amicis ipsius ac famulis praestamus; ut cum Jesus 
Nave filius, et Daniel angelum adoraverunt : vel 
locis Dei prasentia sacris ; sicuti David ait: « Ado- 
remus in loco, ubi steterunt pedes ejus **; » vel 
rebus ipsi consecratis; ut omnis Israel tabernaculo 
procidebat, ac in circuitu Hierosolymitani templi 
stantes, vultibusque ad ipsum versis ad hunc usque 
diem adorant : vel principibus ab ipso creatis; ut 
Jacob, tum Esau fratrem suum **, Deo ita volente, 
primogenitum, tum Pharaonem constitutum a Deo 
principem adoravit; itemque $19 Josephum 
jpsiusmet fratres. Novi quoque honoris mutui 
gratia adorationem adhiberi *, qualem Abrabam 
filiis Emmor exhibuit **, Aut ergo omnem aufer ado- 


v. Ἡ προσκύνησις ὑποπτώσεως xai τιμὴῆς ἐστι 
σύμόολον * xal ταύτης διαφόρους ἔγνωμεν τρόπους" 
πρώτην, τὴν xasà λατρείαν, ἣν προσάγοµεν µόνω 
τῷ φύσει προσχυνητῷ cip. Ἔπειτα, τὴν διὰ τὸν 
φύσει προσχυνητὸν θεὸν προσαγοµένην τοῖς αὐτοῦ 
φίλοις xal θεράπουσιν, ὡς τῷ ἀγγέλῳ Ἰησοῦς ὁ τοῦ 
Νανῇ, xot Δανιῆλ προσεχύνησαν * f| τοῖς Θεοῦ τόποις, 
ὥς φησιν ὁ Δαθίδ' « Ἡροσχυνήσωμεν elc τὸν τόπον, 
οὗ ἕστησαν οἱ πόδες αὐτοῦ ' καὶ τοῖς αὐτοῦ ἀναθή- 
Μασιν, ὡς ἅπας ὁ Ἱσραὴλ τῇ σχηνη προσεχύνεε, καὶ 
τῷ ἐν Ἱερουσαλὴμ ναῷ χύχλῳ ἑστῶτες, καὶ πρὺς 
αὐτὸ ἁπανταχόθεν ὀρῶντες καὶ προσχυνοῦντες εἰσέτι 
xa νῦν f| τοῖς ὑπ αὐτοῦ χειροτονηθεῖσεν ἄρχονόιν, 
ὡς 'laxo6 τῷ τε Ἡσαῦ , ὡς προγενεστέρῳ ἁδελφῷ 
ὑπὸ Θεοῦ γενοµένῳ, χαὶ Φαραὼ ὑπὸ θεοῦ χειροτο- 
νηθέντι ἄρχοντι ᾿ xal τῷ Ἰωσὴφ, oi αὐτοῦ ἁδελφο[ί. 
Οἶδα xai κατὰ τιμὴν τὴν πρὸς ἀλλήλους προσχύντ- 
σιν, ὡς 'A6paà τοῖς υἱοῖς Ἐμμώρ. Ἡ τοίνυν πᾶ- 
σαν προσκύνησιν ἄνελε, 3) πάσας δέχου, μετὰ τοῦ 


. Talionem, aut omnem admilte cum debita tamen C ὀφείλοντας λόγου χαὶ τρόπου. 


ratione ac modo. 

1^. At vero mihi dicas velim : nonne Deus unug 
Deus est? Deus equidem, inquies, ut reor, unus 
est qui legem sanxit. Quid ? Contraria sanxit? Nam 
extra creatarum rerum nuimnerum non sunt Cheru- 
bim 9. Eccur ergo hominum manu fabrefactis 
Cherubim obumbrari propitiatorium jubet? Annon 
quia Dei, utpote qui nullatenus circumscribi nec 
reprasentari potest, imago ulla fieri nequit, nec 
cujuspiam quasi Deus sit, ne latriz cultus tanquam 
Deo creaturz attribuatur. Idcirco Cherubim, quia 
circumscripta sunt, divinoque solio ministrorum 
more assistunt, imagines confici mandat, quie fa- 
mulorum gerentes babitum propitiatorium obum- 
brent. Quid arcam, quid urnam, quidve propitiato- 
rium fuisse ais? Annon hominum manibus fabri- 
cata *? Nunquid non opera manuum hominum? 
Nonne ex vili, ut ipse loqui amas, materia con- 
structa sunt? Quid vero totum tabernaculum? 
nonne imago ? nonne umbra atque exemplum erat? 
Quocirca divinus Apostolus ait de legis antiqui sa- 
cerdotibus edisserens : « Qui exemplari et umbrae 
vleserviunt celestium ; sicut responsum est Moysi, 
dum consummaturus erat tabernaculum : Vide enim, 
inquit, omnia facito secundum exemplar quod tibi 
ostensum est ia monte 95. » Quanquam ne lex qui- 


? Exod. xxxiv, 28. ; Hebr. ix, 4. 39 Psal. cxxxi, 7. 


ΧΙ, 7. * Exod. xxv, 48. ** Psal, cxui, 


4: llebr. ix, 11. 


w'. Λέγε µοι Bpotüvtt * εἷς θεὺς 6 θεός; No, 
φῄήσεις, ὡς ἐμοὶ δοχεῖ, εἷς νομοθέτης. Tl οὖν νοµο- 
θετεῖ τὰ ἑναντία; OO γὰρ ἔξω τῆς χτίσεως τὰ Χε- 
ρουθίµ. Τί οὖν προστάττει Χερουθὶμ γλυπτὰ ἀνθρώ- 
πων χεροὶ τεχταινόµενα, σχιάζειν τὸ [λαστήριον; 
"H ὅδηλον, ὡς θεοῦ μὲν, ὡς ἀπεριγράπτου xal ἀἄνει- 
Χάστου ποιεῖν εἰχόνα ἆμ]χανον, fh τινος ὣς 8602, 
ἵνα μὴ ὡς Geb; λατρευομένη προσχυνῆται f) χτἰσις. 
Τῶν δὲ Χερουθὶμ, ὡς περιγραπτῶν., xal τῷ θείφ 
θρόνφ δουλοπρεπῶς παρεστώτων, τὴν εἰκόνα προσ- 
τάττει ποιεῖν , δουλοπρεπῶς σχιάζουσαν τὸ ἱλαστή- 
piov. Ἔπρεπε γὰρ τῇ εἰχόνι τῶν οὑρανίων Άλειτουρ- 
γῶν, τὴν εἰχόνα τῶν θείων μυστηρίων σχιάζεσθαι. 


D Τι δὲ oic τὴν χιθωτὸν, τὴν στάµνον, τὸ ἱλαστέριον, 


οὗ χειρότευχτα: oüx ἔργα χειρῶν ἀνθρώπων ; οὐκ 
ἐξ ἀτίμου, ὡς a0 qc, ὕλης κατεσκευασµένα- Τί ἃ 
ἡ σχηνἡ ἅπασα; οὐχὶ εἰκὼν $v; Οὐ σχιὰ χαὶ ὑπό- 
δειγµα” Φησὶ τοιγαροῦν ὁ θεῖος ᾿Απόστολος περὶ τῶν 
κατὰ τὸν vópov ἱερέων διεξιών * « Οἵτινες ὕπο- 
δείγµατι xaY σχιᾷ λατρεύουσι τῶν ἑπουρανίων' xa- 
θὼς κεχρηµάτισται Μωῦσῆς , µέλλων ἐπιτελεῖν τὴν 
σχηνἠν. "Opa γὰρ, qnot, ποιήσεις χατὰ τὸν τύπον 
τὸν δειχθέντα σοι ἓν τῷ δρει.ν "AXX οὐδὲ εἰχὼν ἓν 
ó νόμος, ἀλλ᾽ εἰχόνος προσχίασµα ᾽ croi γοῦν ὁ 20- 
τὸς Απόστολος * « Σχιὰν γὰρ ἔχων ὁ νόμος τῶν με]- 


* Gen. xxxi, ο. "Gen, xrvi, 7. — ** Gen. 


*5 Hebr. vii, 5. 


1245 


DE IMAGINIBUS ORATIO 1. 


1216 


λόντων ἀγαθῶν, οὐχ αὐτὴν τὴν εἰκόνα τῶν πραγµά- A dem imago erat, sed imaginis potius adumbratio, ut 


των. » El οὖν ὁ νόμος εἰχόνας ἁπαγορεύει, αὐτὸς δὲ 
εἰχόνος taxi προχάραγµα, τί φήσοµεν; El ἡ σχηνὴ 
σχιὰ, xal τύπου τύπος, πῶς μὴ εἰχονογραφεῖν ὁ νό- 
po; διαχελεύεται» "AX οὐχ ἔστιν οὕτω ταῦτα, οὐχ 
ἔστι' χαιρὸς δὲ μᾶλλον τῷ παντὶ πρἀγµαιτι. 


ες’. Πάλαι μὲν 6 θεὺς, Ó ἀσώματός τε χαὶ ἄσχη- 
µάτιστος, οὐδαμῶς εἰχονίζετο. Νῦν δὲ σαρχὶ ὀφθέντος 
Θεοῦ, καὶ τοῖς ἀνθρώποις συναναστραφέντος, elxo- 
νίζω Θεοῦ τὸ ὀρώμενον, O0 προσχυνῶ τῇ ὕλη, προσ- 
χυνῶ δὲ τὸν τῆς Όλης δημιουργὸν, τὸν ὕΌλην δι ἐμὲ 
Ysvópevoy, xal ἐν Όλῃ κατοιχῆσαι χαταδεξάµενον, 
καὶ δι ὅλης τὴν σωτηρίἰαν µου ἑργασάμενον , xal 


idem ait Apostolus : « Ümbram habens lex futuro- 
rum bonorum, non ipsam imaginem rerum M. » 
Quare si lex αυ imagines prohibet fieri, imaginis 
figura est ; quid jam dicemus? At si tabernaculum 
umbra est, et figura figure, cur lex imagines non 
pingi jubeat ? Verum hzc non ita se habent; non 
profecto : sed suum unicuique rei tempus est "7. 
10. Quapropter Deum olim, ut corporis ac figure 
expertem , imago nulla referebat **. Nunc vero 
posteaquam in carne visus est Deus, et cum homi- 
nibus conversatus est *, qua parte conspiciendum 
$e prebuit, Dei imaginem efformo. Non materiam, 
sed materi» auctorem adoro; qui propter me nia- 
teria factus est, et in materia habitare voluit, quo 


σέδων οὗ παύσομαι τὴν Όλην, OU ἧς ἡ σωτηρία µου p per materiam salutem meam operaretur : nec ma- 


εἴργασται σέδω δὲ οὐχ ὡς Oróv* &navc- πῶς γὰρ 
'πὸ ἐξ οὐχ ὄντων τὴν γένεσιν ἐσχηχὸς , θεός; El καὶ 
«& εοῦ Θεοῦ σῶμα θεὺς, διὰ τὴν καθ ὑπόστασιν 
ἔνωσιν γεγονὸς ἀμεταδλήτως ὅπερ τὸ χρίσαν, xal 


μεῖναν ὅπερ ἣν τῇ φύσει, σὰρξ ἑψυχωμένη φυχῄ. 


λογιχῇ τε xal νοερᾷ, ἠργμένη, οὐκ ἄκτιστος. Τὴν 
δὲ γε λοιπὴν ὕλην σέθω, καὶ δι αἰδοῦς ἄγω, δι ἃἷς 
ἡ σωτηρία µου γέγονεν, ὡς θείας ἐνεργείας χαὶ χά- 
ριτος ἔμπλεων. Ἡ οὐχ ὕλη τὸ τοῦ σταυροῦ ξύλον, τὸ 
τρισόλδιον καὶ τρισµαχάριστον ; Ἡ οὐχ ὕλη τὸ ὄρος 
τὸ σεπτὸν χαὶ ἅγιον;, Ὁ τοῦ Κρανίου τόπος; οὐχ 
ὕλη fj φερέσδιος πέτρα xai ζωηφόρος, 6 τάφος ὁ 
ἅχωος, ἡ πηγη τῆς ἡμῶν ἁναστάσεως; Ἡ οὐχ ὕλη 
τὸ µέλαν, χαὶ ἡ τῶν Εὐαγγελίων παναγἰα βίθλος ; 
"H οὐχ Όλη ἡ ζωηφόρος τράπεζα, ἡ τὸν ἄρτον ἡμῖν 
τῆς ζωῆς χορηγοῦσα; "H οὐχ ὕλη, ὁ χρυσός τε xal 
ὁ ἄργνρος, ἓξ ὧν σταυροὶ xai πίναχες χατασχευά- 
ζονται, χαὶ ποτήρια; "H οὐχ ὕλη πρὸ τούτων ἁπάν- 
των τὸ τοῦ Κυρίου ἡμῶν σῶμα χαὶ αἷμα; Ἡ πάν- 
των τούτων ἄνελε τὸ σέθας xal τὴν προσχύνησιν, 1) 
παραχώρει τῇ ἐχχλησιαστικῇ παραδόσει xal τὴν 
τῶν εἰχόνων προσχύνησιν, Θεοῦ xat φίλων θεοῦ óvó- 
ματι ἁγιαζομένων, καὶ διὰ τούτο θείου Πνεύματος 
ἐπισχιαζομένων χάριτι, Mi) χάχιζε τὴν Όλην ' οὐ γὰρ 
τιµος. Οὐδὲν γὰρ ἄτιμον, à παρὰ θεοῦ γεγένηται. 

Τῶν Μανιχαίων τοῦτο τὸ φρόνηµα ΄ µόνον δὲ ἅτι- 
μον, ὃ μὴ τὴν αἰτίαν ἔσχεν ἐκ θεοῦ, ἀλλ ἡμέτερόν 
ἑατιν εὕρεμα, τῇ Ex τοῦ κατὰ φύσιν εἰς τὸ παρὰ 
φύσιν αὐτεξουσίῳ ἐχχλίσει τε xal ῥοπῇ τοῦ θελήἠµα- 
τος, τουτέστιν ἡ ἁμαρτία. El διὰ τὸν νόμον τὰς εἰ- 
χόνας ἀτιμάζεις, xal ἁπαγορεύεις, ὡς ἐξ ὕλης χατ- 
εσχεὐασμµένας, ὅρα τί φῆσιν ἡ Γραφή ' Καὶ ἐλάλησε 
Κύριος πρὸς Μωῦσην, λέγων, ]Ιδοὺ ἀναχέχληχα ἑξ 
ὀνόματος Βεσαλεηλ τὸν τοῦ "Op, Ex quA; Ἰούδα. Kat 
Ἑ  έπλησα αὐτὸν πνεῦμα θεῖον, σοφίας, καὶ συνέσεως, 
xai ἐπιστήμης ἐν παντὶ Épyu διανοεῖσθαι, χαὶ ἀρχι- 
τεχτονεῖν, καὶ ἐργάζεσθαι τὸ χρυσίον, καὶ τὸ ἀργύ- 
piov, χαὶ τὸν χαλχὸν, χαὶ τὴν ὑάχινθον, καὶ τὴν 
πορφύραν, xat τὸ χόχχινον τὸ νηστὸν, χαὶ τὴν βύσ- 
σον τὴν χεχλωσμένην, χαὶ τὰ λιθουργιχὰ εἰς τὰ ἔργα, 
καὶ τὰ τεχτονιχὰ εἰς τὰ ξύλα, ἑργάζεσθαι γατὰ 
** ]lebr. x, 1. 


eI Eccli. Il, |. d [ Tim. 9, 16. 


teriam, per quam salus parta mihi est, colere desi- 
nam : non tamen ut ipsam tanquam Deum colam , 
quod Deus avertat. Quomodo enim Deus sit, id 
quod ex nihilo ortum est? Quanquam alioqui ipsum 
Dei corpus Deus est ob unionem secundum hy- 
postasim, cum sine demutatione illud factum sit, 
aque inunctum fult, idque permanserit, quod 
suapte natura erat; nempe caro animata anima 
mente rationeque praedita; qux» quidem initium 
habuit, ac neutiquam increata est. Residuam vero 
materiam, αυ ad salutem meam contulit, colo ac 
veneror; quippe quam efficacitate implevit et gra- 
tia. Annon materia erat, lignum crucis fortuna- 
tissimum illud beatissimumque a cunctis przdican- 
dum? Nonne materia, mons sanctus ac venerandus, 
ille Calvariz locus ? Nunquid materia non est alma 
vitalisque illa petra ; sanctum, inquam, 314 mo- 
numentum, nostre fons resurrectionis? Annon 
materia, tui atramentum, tum sanctissimus Evan- 
geliorum liber ? Annon quoque materia est, mensa 
vivifica, que panem vite nobis subministrat? 
Nonne materia, aurum et argentum,- et quibus 
cruces, et disci, calicesque conficiuntur? Quin 
eiiam, quod omnibus istis antecellit, nunquid ma- 
teria non sunt, corpus ac sanguis Christi? Horum 
omnium cultum adorationemque e medio tolle : 
aut ecclesiasticis institutis obtemperans, sine, ut 
Dei et eorum, qui amicorum Dei sanctissimo no- 
mine decorantur, atque adeo divini Spiritua gratia 
sunt obumbrati, imagines adorentur. Nihil materia 
detrabas ; neque enim contemptu digna est. Nihil 
siquidem, quod factum a Deo sit, aspernabile fuerit. 
Hoc Manichzorum opinionem sapit. lllud duntaxat 
eontemptibileest, quod Deum non habet auctorem, 
sed libero voluntatis motu ac propensione ab eo 
quod nature consentaneum est, in id quod est 
preter naturam, a nobis est excogitatum. Atqui 
id aliud non est prater peccatum ? Quod si propter 
legis prsceptum ignominia afficis imagines, atque 
eo quod materia constent, illas Geri prohibes, vide 
quid Seriptura dicat : « Et locutus est Dominus 


** Baruch iiu, 38. 


1247 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1215 


dicens : Vocavi ex nomine Beseleel filium Hor de Α πάντα τὰ ἔργα. χαὶ ἐγὼ δέδωκα αὐτὸν, καὶ τὸν 


tribu Juda, οἱ implevi eum Spiritu Dei, sapientia, 
et intelligentia, in omni opere ad excogitandum, 
ct fabrefaeiendum, et operandum aurum, et argen- 
tum, et zs, et hyacinthum, et purpuram, et cocci- 
num netum, byssumque rétortum, et lapidaria ad 
opera, et fabrilia in lignis, ad elaboranda opera 
omnia. Ego dedi eum, et Eliab filium Achisamach 
de tribu Dan : et omni intelligenti corde dedi iu- 
telligentiam, et facient omnia quz przecepi tibi 59, 
Et rursum : « Locutus est Moyses ad universam 
congregationem filiorum Israel : Audite hoc ver- 
bum, quod przcepit Dominus dicens : Sumite a 
vobis ipsis separatam oblationem Domino. Omnis 
qui corde susceperit, afferat primitias Domino; 
aurum, argentum, 2s, bhyacinthbum, purpuram, 
coccinum duplex tortum, et byssum retortum, et 
pilos caprarum, pellesque arietum rubricatas, et 
pelles hyacinthinas, et ligna imputribilia, et oleum 
unctionis, et thymiama compositionis, et lapides 
sardios, et lapides in celaturam, ad superhumerale, 
,elad tunicam talarem. Quisquis vestrum sapiens 
est corde, veniat, el faciat qux Dominus impera- 
vit; tabernaculum *!, » etc. En profecto materiam 
pretiosam, etiamsi vilis babeatur a vobis. Ecquid 
enim capraruu pilis ac coloribus contemptibilius 
sit? Nonne coccinum, et purpura, hyacinthusque 
colores sunt? Ecce demum, tum opera manuum 
hominum, tum Cherubim effigies. Quonam pacto 
sub legis obtentu ea fieri prohibeas, qu:e ut fierent 


Ἐλιάό τὸν τοῦ ᾽Αχισαμὰχ, £x φυλῆς Δάν * xal avi 
συνετῷ καρδίᾳ ἐγὼ δέδωχα σύνεσιν , xal ποιήσουσι 
πάντα ὅσα σοι συνέταξα. » Καὶ πάλιν * « Εἶπε Μωῦ- 
σῆς πρὸς πᾶσαν συναγωγὴν viov '"Iopafji- 'Axos 
σατε τοῦτο τὸ (ua, συνέταξε Κύριος λέγων’ 
Λάθετε παρ ὑμῶν αὐτῶν ἀφαίρεμα τῷ Κυρίφ. Id; 
ὁ χαταδεχόµενος τῇ χαρδίᾳ, οἴσουσι τὰς ἁ παρχὰ; τῷ 
Κυρίφ, χρὺσίον, ἀργύριον, χαλχὸν , ὑάκινθον, πορ. 
φύραν, χόχχινον διπλοῦν διανενησμένον , xal βύσσον 
χεχλωσμένην, xai τρίχας αἱγείας, xal δέρματα xQuiv 
ἠρυθροδανωμένα , xal δέρµατα ὑαχίνθινα, xal ξύλα 
ἄσηπτα , xaX ἔλαιον τῆς χρίσεως, xai τὸ θυμίαμα 
τῆς συνθέσεως, χαὶ λίθους σαρδίους , xat λίθους εἰς 
τὴν Ὑγλυφὴν, καὶ εἰς τὴν ἐπωμίδα, καὶ εἰς τὸν πο» 


B δήρη. Καὶ πᾶς σοφὺς χαρδίᾳ ἐν ὑμῖν, ἐλθὼν ἔργα- 


ζέσθω πάντα ὅσα συνέταξε Κύριος, τὴν σχηνὴν, » 
χαὶ τὰ ignc. Ἰδοὺ δη ἡ Ohr ειµία, χκἂν xa0' ὑμᾶς 
ἄτιμος. Τί γὰρ τριχῶν αἰγείων εὐτελέστερον, f, χρω: 
µάτων; "H οὗ χρῶμα τὸ xÓxxwov, xat ἡ πορφύρα, 
xaX fj ὑάκινθος; Ἰδοῦ δὴ xal τὰ ἔργα χειρῶν ἀνθρώ- 
πων, χαὶ ὁμοίωμα Χερουδίμ. IIoc οὖν διὰ τὸν νόµον 
ἀπαγορεύεις, ἃ ποιεῖν ὁ νόµος προσέταξεν; El διὰ 
τὸν νόµον τὰς εἰχόνας ἀπαγορεύεις, Copa σοι xal 
σαθθατίἰξειν , xal περιτέμνεσθαι. Αλλ' ἴσθι € ὡς, 
ἐὰν τὸν νόμον τηρεῖτε, Χριστὺς οὐδὲν ὑμᾶς ώφε- 
λήσει. Οἴἵτινες ἓν νόµῳ διχαιοῦσθε , τῆς χάριτος 
ἐξεπέσετε. » Οὐχ ἔωρα θεὸν ὁ πάλαι Ἱσραὴλ, ἡμεῖς 
δὲ ἀνακεχαλυμμένῳ προσώπῳ τὴν δήξαν Kupíoo 
κατοπτριζόµεθα. 


lex ipsa precepit? Si propter legem imaginibus interdicis, jam satage ut Sabbatum circumcisioque 
serventur. Ast illud scito « quod silegem observetis, Christus nibil vobis proderit. Qui in lege 
justificamini, a gratia excidistis **. » Deum olim Jsrael non videbat : nos autem revelata facie glo- 


riam Dei speculamur **. 


17. Ejus porro formam sensibili expressam 315 C 


modo omni in loco statuimus, ac per eam sensuum 
primum sanciificamus (inter sensus enim primas 
tenet visus), quemadmodum et per sermoncs audi- 
tum. Imago siquidem monimentum quoddam est : 
ac quidquid liber est iis qui litteras didicerunt, 
hoc imago est illitteratis et rudibus: et quod auditui 
prasstat oratio, hoc visui confert imago : per men- 
tem vero ipsi conjungimur. ldcirco jussit Deus, 
ul ex lignis qua non puirescunt, arca fleret, in- 
tusque et extra auro vestiretur, atque in ea tabulae 
ponerentur, virga quoque et urna, in qua, ad re- 
ruin gestarum memoriam, futurarumque adumbra- 
tionem, manna recondebatur. Hac porro imagines, 
preconesque sonoros fuisse quis inficias ierit ? Ne- 
que vero a lateribus tabernaculi, sed in totius po- 
puli conspectu proponebantur, quo eadem suspi- 
cientes, Deo qui per ipsa operabatur, adorationem 
ac latrie cultum offerrent. Quod autem latrie 
cultum his ipsis non exhiberent, perspicuum est ; 
sed per ea, prodigiorum memores, ipsorum aucto- 
rem Deum adorabant. Commonitionis quippe gra- 
lia propositze erant imagines, non tanquam dii, sed 
ut divinorum operutn adnionitrices casent. 


(". Καὶ αἰσθητῶς μὲν τὸν αὐτοῦ yapaxtrpa vpo- 
τίθεµεν ἁπανταχη , xal τὴν πρώτην ἁγιαζόμεθα " 
πρώτη Yàp αἰσθήσεων, ὅρασις ' ὥσπερ xat τοῖς M- 
γοις, τὴν ἀχοήν * ὑπόμνημα γάρ ἔστιν dj εἰχών ' xal 
ὅπερ τοῖς γράµµασι µεμνηµένοις ἡ βίόθλος, τοῦτο 
καὶ τοῖς ἀγραμμάτοις ἡ εἰχών * καὶ ὅπερ τῇ ἀχοῦ ὁ 
λόγος, τοῦτο τῇ ὁράσει ἡ εἰχών * νοητῶς δὲ abc 
ἑνούμεθα. Αιὰ τοῦτο προσέταξεν ὁ Orbe γενέσθαι 
κιθωτὸν kx ξύλων ἁσήπτων , xal χαταχρυσῶσαι αὖ- 
τὴν ἔσωθεν »aV ἔζωθεν, xal ἐνθεῖναι τὰς πλάκας, 
xaX τὴν ῥά6δον, καὶ τὴν στάµνον τὴν χρυσῆν, ἔχου- 
σαν τὸ μάννα πρὸς ὑπόμνησιν τῶν γεγονότων, xal 
προτύπωσιν τῶν μελλόντων. Καὶ τίς οὐχ ἐρεῖ ταῦτα 
εἰχόνας, διαπρυσίους τε χήρυχας; Καὶ ταῦτα οὐχ ix 
πλαγίων ἔχειτο τῆς σχηνῆς, ἀλλὰ χατενώπιον παν- 
tbe τοῦ λαοῦ , πρὸς ἃ ἁἀποθλέποντες, τῷ δι aote 
ἑνεργήσαντι Θεῷ προσέφερον «hv προσχύνησιν xal 
τὴν λατρείαν. Δῆλον ὡς οὐχ ὡς αὐτοῖς λατρεύοντες, 
ἀλλὰ δι’ αὑτῶν εἰς ὑπόμνησιν τῶν θαυμάτων ἀγόμε- 
vot, xai τῷ τερατουργῷ Oii τὴν προσχύνησιν wi- 
µοντες. Εἰχόνες γὰρ σαν πρὸς ὑπόμνησιν xslps- 
vot, οὐχ ὡς θεοὶ, ἀλλ᾽ ὡς θείας ἑνεργείας ὑπόμνησιν 
ἆ (ουσαι. 


50 Exod. xxxi, 1-6. 5 Exod. xxxv, 11. ** Galat. v, 2-4. ? ll Cor. ut, 18. 


1219 


vat ix τοῦ "lopbávou, xai τὴν αἰτίαν προστίθησι * 
φηοὶ Υάρ * « Ὅταν ἐρωτᾷ σε 6 υἱός σου, τί εἰσιν οἱ 
λίθοι οὗτοι, δτηγοῦ πῶς ἑξέλιπε τὸ ὕδωρ τοῦ Ἰορδά- 
νου 9elg προστάξει , xaX διέθη d) χιθωτὸς τοῦ Ku- 
plov, χαὶ πᾶς ὁ λαός. » Πῶς οὖν ἡμεῖς οὐχ εἰχονο- 
Ὑραφῄήσοµεν τὰ σωτήρια πάθη xal θαύματα Χριστοῦ 
τοῦ θεοῦ, ἵνα, ὅταν ἐρωτᾷ µε ὁ υἱός µου, τί τοῦτό 
ἔστιν, ἐρῶ ὅτι ὁ Θεὺς Λόγος ἄνθρωπος Υέγονε, xal 
δι αὐτοῦ, οὐχὶ Ἰσραὴλ µόνος τὸν Ἱορδάνην διῆλ- 
Osv, ἀλλ᾽ ἡ φύσις ἅπασα πρὸς τὴν ἀρχαίαν ἐπανῆηλθε 
µαχαριότητα. Δι οὗ dj φύσις Ex τῶν χατωτάτω τῆς 
γῆς ἀνῆλθεν ὑπεράνω πάσης ἀρχῆς, xol iv αὐτῷ 
τῷ πατρικῷ κχεχάθιχε θρόνῳ. 


v. ᾽Αλλὰ φησί, Ποίει Χριστοῦ εἰχόνα, xat ἀρχέ- B 


σθητι, ἢ τῆς τούτου Μητρὸς τῆς θεοτόχου. Ὢ τῆς 
ἀτοπίας ! ἐχθρὸν σεαυτὸν διαῤῥήδην τῶν ἁγίων χαθ- 
epolórnca;. Ei γὰρ Χριστοῦ μὲν εἰχόνα ποιεῖς, 
τῶν δὲ ἁγίων οὐδαμῶς, δῆλον ὡς οὐχὶ τὴν εἰχόνα 
ἁπαχορεύεις, ἀλλὰ τὴν τῶν ἁγίων τιμήν. Too Ἆρι- 
στοῦ γὰρ, ὡς δεδοξασµένου, ποιεῖς εἰχόνας, τῶν δὲ 
ἁγίων, ὡς ἁδοξάότων, ἁἀποποιεῖς τὸ ἀπειχόνισμα, 
xa φευδη τὴν ἀλήθειαν ἀποχαλεῖς. « Zo γὰρ ἐγὼ, 
λέγει Κύριος, ἁλλ' f| τοὺς δοξάζοντάς µε δοξάσω. » 
Καὶ ὁ θεῖος ᾿Απόστολος. « Ὥστε οὐχέτι el δοῦλος, 
ἀλλὰ υἱός. El δὲ νἱὸς, καὶ χληρονόμος θεοῦ διὰ 
Χριατοῦ. » Kal* « Εἴπερ συμπάσχοµεν, ἵνα xal 
συνδοξασθῶμεν. » Οὐ xavk τῶν εἰχόνων Ίρω τὸν 
πόλεμον, ἀλλὰ κατὰ τῶν ἁγίων. Φησὶ γὰρ Ἰωάννης 
à θεολόγος xal ἐπιστήθιος, « ὅτ, ὅμοιοι αὐτῷ ἐσό- 
μεθα. » "Ὥσπερ ὁ τῷ πυρὶ ἐνούμενος, οὗ τῇ φύσει, 
ἀλλὰ τῇ ἑνώσει, xal πυρώσει, xal µεθέξει mup 
γίνεται, οὕτω χαὶ τὴν σάρκα φημὶ τοῦ σαρχωθέντος 
χιώώ τοῦ θεοῦ. Ἐχείνη γὰρ, τῇ xa0' ὑπόστασιν 
µεθέξει τῆς θείας φύσεως, ἀτρέπτως θεὸς ἐχρηµά- 
εισεν * οὖχ ἑνερχείᾳ χρισθεῖσα Θεοῦ, ὥσπερ τῶν 
προφητῶν ἕχαστος, παρουσἰᾷ δὲ ὅλου τοῦ χρίοντος. 
Ὅτι 5à Geb; 4, χαὶ θεοὶ ol. ἅγιοι, « ὁ θεὸς, φησὶν, 
ἔστη à» συναγωγῇ θεῶν. » Καὶ ὅτι ἵσταται θεὸς ἐν 
μέσῳ θεῶν, τὰς ἀξίας διαιρῶν, ὡς ἑρμηνεύων φησὶν 
ὁ θεῖος Γρηγόριος. Οἱ γὰρ ἅγιοι xaX ζῶντες πεπλη- 
ῥρωμένοι σαν Πνεύματος ἁγίου, xat τελευτησάντων 
αὐτῶν, ἡ χάρις τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἀνεχφοιτήτως 


ΡΕ IMAGINIBUS ORATIO I. 
εη’. Καὶ δώδεχα λίθους προσέταξεν ὁ 8cbc ληφθῆ- A 


1250 

18. Jussit quoque Deus, ut duodecim e Jordane 
lapides sumerentur, rationemque subdit diccns : 
« Quando interrogaverit te filius tuus, quid sibi 
volunt isti lapides, narra, quomodo divino nutu 
defecerit aqua Jordanis, et transierit arca Domini, 
omnisque populus **. » Cur igitur salutares Christi 
Dei cruciatus et miraculaimaginibus non exprima- 
mus?utcum ex me quzsierit filius meus, respon- 
deam, Deum Verbum faetum esse hominem, atque 
per ipsum non Israelem modo Jordanem transiisse, 
sed et omnem prorsus naturam ad pristinam re- 
diisse felicitatem; per quem natura nostra ab infi- 
mis terre partibus, super omnem principatum 
evecta. est, el in jpsomel paterno solio οοιι- 
sedit. 

19. Ast, inquiunt, satis tibi fuerit Christi vel 
matris ejus Deipare imaginem conficere. O rem 
absurdam! Te ipse ergo sanctorum inimicum 
profiteris. Nam si Christi quidem imaginem pingis, 
nequaquam vero sanctorum, plane non imagines 
prorsus probhibes, sed sanctis potius suum denegas 
honorem. Christi siquidem, quia gloria ornatus 
est, imagines fieri concedis; sanctorum vero quasi 
alieni sint a gloria, effigiem respuis, mendacenque 
Veritatem declaras, ubi ait : « Vivo ego, dicit Do- 
minus, nisi g:orificautes me glorificem **. » Et di- 
vinus Apostolus : « Itaque jam non es servus, sed 
fllius. Si autem filius, et hzres Dei per Christum δὲ. 
Et : « Si compatimur, ut οἱ conglorificemur *". » 
Non adversus imagines, sed adversus sanctos bellum 
moves. Ait enini Joannes Theologus, qui supra pec- 
tus Domini recubuit, « quod similes ei erimus *. » 
Sicut enim id quod igni jungitur, non natura, sed 
conjunctione, et exustione, et communicatione flt 
ignis, idem quoque dico decarne incarnali Filii 
Dei. llla siquidem per hypostaticam communionem 
divinze naturz citra conversionem evasit Deus, non 
quod divina quadam efficacicate inuncta fuerit, 
velut unusquisque prophetarum, quin potius perun- 
gentis totius presentia, Quod porro sencti dii 
quoque sint, 916 docet Scriptura. « Deus, in- 
quit, stetit iu synagoga deorum **.» Deus in medio 
deorum stat unicuique pro meritis distribuens, 
quemadmodum locum hunc divinus Gregorius 


ἕνεστι χαὶ ταῖς qoyal;, xal τοῖς σώμασιν ἓν τοῖς D exposuit *', Sancti enim, dum viverent repleti 


τάφοις, xal τοῖς χαρακτῆρσι, xal ταῖς ἁγίαις εἰχό- 
σιν αὐτῶν, οὐ xaz' οὐσίαν, ἀλλά χάριτι καὶ ἕνερ- 


γείᾳ. 


erant Spiritu sancto, et postquam decesserunt, 
Spiritus sancti gratia illorum semper tum animis 
adest, tuin. corporibus in sepulcris, quin et ipso- 


rum figuris ac sanctis imaginibus, non quidem secundum substantiam suam, sed per gratiam et 


effjcientiam. 

x^; Ὃν δὲ τῷ Aa615 ἐπηγγείλατο ὁ θεὸς οἰχοδομῆσαι 
αὐτῷ vabv διὰ τοῦ ἰδίου υἱοῦ, καὶ κατασχευάσαι τόπον 
ἀναπαύτεως, τοῦτον Σολομὼν οἰχοδομῶν, ἑποίησε 


^ Josue iv, 8, 21. . 5 II Reg. v, 50. "* Galat. 1v, 7.. " Rom. vri, 11. I Joan. iu, 3. 


Lxxxi, 1. ** Greg. Naz. orat. 40. 


.90. Jam vero templum quod Deus Davidi per 
filium ejus zdificandum sibi fuerat pollicitus, pa. 
randumque sibi in locum quietis, id exsiruens 


v9 Psal. 


YARIAE LECTIONES. 
4 Superfiua est vox θεός, qua ablata sensus obvius est, quem reete Linus secutus est. 


1951 


S. JOANNIS DAMASCENI 


193 


Salomon Cherubim quoque fabricavit, ut refert Α Χερουδίμ, ὥς φησιν ἡ βίδλος τῶν Βαφιλειῶν. Καὶ 


Regnorum liber *! : Cherubim etiam vestivit auro, 
omnesque parietes in circuitu ; quibus et czlatos 
insculpsit Cherubim, et palmas intus οἱ foris (non 
dixit a lateribus, sed, in circuitu), boves praterea, 
leonesque et. malogranata. Annon igitur multo ho- 
norificentius fuerit sanctorum figuris omnes domus 
Dei parietes ornare, quam animantium et arborum? 
Ubinam est lex ita praecipiens : « Ne feceris omnem 
similitudinem **? » Attamen Salomon, qui sapien- 
tiz effluvium accepit, dum coeli conderet imaginer, 
Cherubim, et leonum, bhoumque imagines fecit, 
tametsi hoc fieri lex prohiberet. Quod si non modo 
Christi, verum etiam sanctorum pingimus 'imagi- 
nes, annon hoc per omnem modum religiosius est; 
quippe cuin ill:e Spiritus sancti donis affluant? Nam 
sicut tunc populus et templum sanguine et cinere 
vitulie mundabantur, ita et nunc sanguine Christi, 
qui testimonium reddidit sub Pontio Pilato, seque 
martyrum primitias obtulit : itemque sanctorum 
sanguine, supra quos zdificata est Ecclesia. Ac 
tunc quidem rerum ratione carentium formis et 
figuris Dei templum ornabatur; nunc vero sancto- 
rum imagiuibus, qui seipsos animata ac rationa- 
bilia Dei templa constituerunt. 

21. Quocirca Christum regem et Dominum oculis 
ita subjicimus, ut nec suo spoliemus ipsum exercitu. 
Nam exercitus Domini sunt sancti. Exercitum suum 
dimittat prius imperator terrenus, quam regem 
suum ac Dominum spoliare audeat. Purpuram de- 
ponat, tum eorum qui cum tyranno strenue conflixe- 
ruit, affectibusque suis imperarunt, venerationem 
adimat, Si enim hxredes Dei, cohxredes profecto 
Christi *, necnon Dei glorie ac regni consortes 
sunt futuri, utpote qui passionibus Christi comimu- 
nicaverunt. Quid vetat quominus amici Christi, 
ipsius in terra gloriz participes fiant ? « Non dicain 
vos servos, inquit Deus **, sed amicos. — Vos 
amici mei estis 9". » Hi$nc tandem suum negabimus 
honorem, quem concessit ipsis Ecclesia? Ο audacem 
manum! 0Ο temerariam mentem, qua cum Deo 
contendit, ejusque jussis adversatur! Tu qui imagi- 
nem adorare renuis, ne Dei quidem Filium colueris, 
qui vivens imago est Dei invisibilis **, invariabi- 
lisque character *'. linaginem Christi adoro, prout 
Deus est incarnatus : Deiparz item omnium Do- 
mins, ut quie incarnati Dei Mater est : sanctorum 
quoque qui amici Dei sunt, quique ad sanguinis 
effusionem usque peccato restilerunt, et sangui- 
nem pro Christo fundentes, ipsum imitati sunt, 
qui propriuin sanguinem ipsoruni causa prior effu- 
derat; 917 corum demum qui Christi prementes 
vestigia, ad ea vitam suam instituerunt. Horum 
praclare gesta cruciatusque picturis expressa, ob 
oculos meos pono, per qua sanctus evado, atque 


imitandi studio inardesco. Nam qui imagini ha- . 


*! e Reg. vi, 25, 29. 
loss. 1, 15; Hebr. 1, 5. 


περιέσχε τὰ XepouÓ gu. χρυσίῳ, καὶ πάντας τοὺς τοί- 
χους κύχλῳ xai κολαπτοὺς ἐνέγλυψε Χερουθὶμ, xat 
φοίνικας νῷ ἐσωτέρῳ χαὶ ἐξωτέρῳ * καὶ οὐκ εἶπο 
Ex πλαγίων, ἀλλὰ κύκΛφ' καὶ βόας, καὶ λέοντας, 
καὶ ῥοΐσχους. Οὐ πολλῷ οὖν τιμιώτερον πάντας τοὺς 
τοίχους οἴκου Κυρίου χοσμῆσαι ἁγίων μορφαῖς καὶ 
εἰχονίσμασιν, Ὥπερ ἁλόγων xal δένδρων; που 5 δί- 
αγορεύων νόμος * «€ OU. ποιήσεις πᾶν ὁμοίωμα;ι 
Αλλά σοφίας χύσιν δεξάµενος Σολομὼν, οὐρανὸν εἰ- 
χονίζων, ἐποίησε Χερουθὶμ, καὶ λεόντων, xai βοῶν 
ὁμοιώματα " τοῦτο δὲ ἀπαγορεύει ὁ νόμος. Εἰ δὲ 
ἡμεῖς Χριστὸν εἰκονίζοντες, καὶ ποιοῦμεν τὰ τῶν 
ἁγίων εἰχονίσματα, οὐκ ἄρα τοῦτο πάντως εὐσεθέ- 
στερον, ὅτι xal Πνεύματος ἁγίου εἰσὶ πεπληρω- 
péva ; Ὥσπερ yàp τότε αἵματι ἡγνίζετο ὁ λαός τε, 
καὶ ὁ ναὺς, xai σποδῷ δαµάλεως, οὕτω xal νὺν 
Χριστοῦ αἵματι, µαρτυρήσαντος ἐπὶ Ποντίου Πιλά- 
του, xal ἑαυτὸν ἁπαρχὴν τῶν μαρτύρων δείξαντος, 
ἔτι δὲ καὶ τῷ τῶν ἁγίων αἵματε, ἐφ᾽ ὧν fj Ἐχκχλησία 
οἰχοδομεῖται. Καὶ τότε μὲν, μορφαῖς τε xal ἔχτν- 
πώμασιν ἁλόγων ἐμφύχους, καὶ λογιχοὺς ναοὺς ἑαυ- 
τοὺς εἰς χατοικητήριον θεοῦ κατεσχευαχότων. 


κα’. Ἱστοροῦμεν οὖν Χριστὸν τὸν βασιλέα xal Kó- 
Ριον, οὐ γυμνοῦντες αὐτὸν τοῦ στρατεύματος. Σπρα- 
τὸς γὰρ τοῦ Κυρίου οἱ &ytot. Γυμνωσάτω ἑαντὺν 
τοῦ οἰχείου στρατεύµατυς ὁ ἐπίχειος βασιλεὺς, seal 


Q τότε τὸν ἑαυτοῦ βασιλέα xal Κύριον. ᾿Αποθέσθω chy 


ἁλουργίδα, xaX τότε τῶν κατὰ τοῦ τυράννου &ptattu- 
σάντων , χαὶ βασιλευσάντων τῶν παθῶν τὸ σέδας 
περιαιρεἰτω. El γὰρ χληρονόμοι θεοῦ, xax συγκλη- 
povóp.ot Χριστοῦ, xai τῆς θείας δόξης χαὶ βασιλείας 
κοινωνοὶ ἔσονται, τῶν παθηµάτων Χριστοῦ χοινω- 
νήσαντες' πῶς οὐχὶ καὶ τῆς ἐπὶ γῆς"δόξης συµµέ- 
τοχοι χρηµατίσουσιν οἱ φίλοι Χριστοῦ ; « Qo λέγω 
ὑμᾶς δούλους, φησὶν ὁ θεός * ὑμεῖς φίλοι µου ἑστέ. » 
τῆς οὖν δεδομένης αὐτοῖς παρὰ τῆς Ἐκκλησίας 
τιμῆς, ἀπαμφιοῦμεν αὐτοὺς; "OQ θρασείας χειρός ! 
ὢ τολμηρᾶς γνώμης, ἀντεριξούσης θεῷ , xal τοῖς 
αὐτοῦ ἀντιπραττούσης προστάγµασιν ! Οὐ προσχυ- 
νεῖς εἰχόνι, μηδὲ τῷ Υἱῷ τοῦ Θεοῦ προσχύνει, ὃς 
ἐστιν εἰχὼν τοῦ ἀοράτωυ θεοῦ ζῶσα, xal χαραχτὶρ 
ἁπαράλλαχτας. Προσχυνῶ Χριστοῦ εἰκόνι, ὡς σε- 
σαρχωμένου θεοῦ * τῆς Δεσποίνης τῶν ἁπάντων τῆς 
θεοτόχου , ola Μητρὸς τοῦ Υἱοῦ τοῦ Oeo): τῶν 
ἁγίων, ὡς φίλων Θεοῦ, τῶν µέχρι αἵματος ἁντι- 
χαταστάντων πρὸς τὴν ἁμαρτίαν , xal Χρισὺν 
µιμησαµένων τῇ ὑπὲρ αὑτοῦ ἐχχύσει τοῦ αἵματος, 
τοῦ τὸ οἰχεῖον αἷμα ὑπὲρ αὐτῶν προεχχέαντος 
xaX τῶν xaz' ἴχνος αὑτοῦ πολιτευσαµένων , τούτων 
τὰς ἀριστείας χαὶ τὰ πάθη ἀναγράττους χαθίστηµ:, 
ὡς δι αὑτῶν ἁγιαζόμενος, xal πρὸς ζηλον µιµή- 
σεως ἀλειφόμενος. Ἡ γὰρ τῆς εἰχόνος τιμὴ αρὺς 
τὸ πρωτότυπον διαθαἰνε;, φησὶν ὁ θεῖος Βασίλειος. 


* Deut. iv, 16. * Rom. vi, 1]. ** Joan, xv, 15. 5 ibid. 15. ** Ce- 


1250 


ΡΕ IMAGINTBUS ORATIO I. 


1254 


Ei ναοὺς ἐγείρεις ἁγίοις Θεοῦ, καὶ τὰ τούτων ἔγειρε A betur honor, ad eum refertur, cujus est imago» 


τρόπαια. Οὐκ ἡγείρετο πάλαι vab; bmx' ἀνθρώπων 
ὀνόματι, οὐχ ἑορτάζετο τῶν διχαίων ὁ θάνατος, ἁλλ᾽ 
ἐπενθεῖτο. 'O ἁπτόμενος νεκροῦ, ἀχάθαρτος ἑλογί- 
ζετο, xaX Μωῦσέως αὐτοῦ. Nuv δὲ τῶν ἁγίων ἑορ- 
πάξεται τὰ µνηµόσυνα. Ἐπενθήθη ὁ νεχρὸς τοῦ 
Ἰαχὼθ, ἀλλ ὁ Στεφάνου πανηγυρἰξεται θάνατος, 
*H τοίνυν xal τὰς πανηγυριχὰς µνήμας τῶν ἁγίων 
ἄνελε, παρὰ τὸν παλαιὸν vópoy ἀγομένας, Ἡ καὶ 
τὰς εἰχόναςφ παρὰ τὸν νόµον , ὡς φὴῆς, οὕσας, συγ- 
χώρησον. 'AXX ἀμήχανον μὴ ἑορτάξειν τὰ τῶν 
ἁγίων µνηµόσυνα. Ὁ γὰρ τῶν ἁγίων ἁποστόλων καὶ 
θεορόρων Πατέρων χορὸς, ταῦτα προστάττει γίνε- 
σθαι. ΑΦ οὗ γὰρ ὁ θεὸς Λόγος σὰρξ ἐγένετο, 
ὁμοιωθεὶς ἡμῖν χατὰ πάντα χωρὶς ἁμαρτίας, καὶ 


inquit Basilius *5, Si templa sanctis exstruis, eo- 
Tum quoque tropza erige. Nullum olim cujusvis 
hominum nomine templum erigebatur, neque mors 
justorum ulla festivitate celebrabatur: quin plange- 
batur potius. Qui mortuum tetigisset, is imtnun- 
dus habebatur, et si vel ipsum Moysem 55. Nunc 
autem sanctorum memorias festivis prosequimur 
honoribus. Jacob mortuum planxerunt "^ : obitus 
vero Stephani solemni apud nos concursu celebris 
est, Αι igitur solemnes sanctorum memorias 
praeter veteris legis praescriptum receptas tolle, 
aut illorum imagines, quas contra legis tenorem 
confectas asseris, haberi permitte. Verum fieri 
nequaquam polest, ut sanctorum memoriz cele- 


ἀσυγχύτως ἐκράθη πρὸς τὸ ἡμέτερον, xai ἀμετα- B pritate sua careant : quippe quas sanctus aposto- 


δλήτως τὴν σάρχα ἐθέωσε, διὰ τῆς ἐν ἀλλήλαις τῆς 
αὐτοῦ θεότητος, xal τῆς αὐτοῦ σαρχὸς ἀσυγχύτου 
παραχωρήσεως *, ὄντως ἡγιάσμεθα. Kal ἀφ' οὗ ὁ 
Yib; τοῦ θεοῦ, xal θεὸς, ὁ ἁπαθὴς iv τῇ θεότητι, 
τῷ προσλήµμµατι πέπονθε, xal τὸ ἡμέτερον ἀπέτι- 
σεν ὄφλημα, λύτρον ἑχχέας ὑπὲρ ἡμῶν ἀξιόχρεών τε 


xai ἀξιάγαστον ' δυτωπητιχὸν γὰρ Πατρὶ , xat al-- 


δέσιµον αἷμα Υἱοῦ: ὄντως ἠλευθερώμεθα * xal ἀφ' 
οὐ χατελθὼν εἰς ἆδην, ταῖς ἀπ᾿ αἰῶνος πεπεδηµέ- 
ναις φυχαῖς, ὡς αἰχμαλώτοις ἐχήρυξεν ἄφεσιν , ὡς 
τυφλοῖς ἀνάθλεφιν, xai δήσας τὸν ἰσχυρὸν, τῷ ὑπερ- 
έχοντι τῆς δυνάµεως ἀνέστη, τὸ ἐξ ἡμῶν αὐτῷ προσ- 
ληφθὲν ἀφθαρτίσας σαρχίον, ὄντω; Ἠφθάρτίσμεθα. 
Αφ' οὗ τε δι) ὕδατος xal πνεύματος γεγεννήµεθα, 
ὄντως υἱοθετήµεθα, καὶ κληρονόμοι θεοῦ γεγενἡηµεθα. 
Ἐντεῦθεν τοὺς πιστοὺς, ἁγίους ὁ Παῦλος καλεζ. 'Ev- 
τεῦθεν τὸν τῶν ἁγίων οὐ πενθοῦμεν, ἀλλ᾽ ἑορτάξομεν 
θάνατον. Ἐντεῦθεν οὐχ ὑπὸ νόµον, ἀλλ᾽ ὑπὸ χάριν 
ἐσμὲν, διχαιωθέντες διὰ τῆς πίστεως, xat Θςὺν µόνον 
.εἰδότες τὸν ἀληθινάν * διχαίῳ δὲ νόμος οὐ χεῖται, 
Οὐχ ὑπὸ τὰ στοιχεῖα τοῦ νόµου ἑσμὲν, δεδουλωµένοι 
ὡς νήπιοι, ἀλλ' εἰς ἄνδρα καταρτισθέντες τέλειον, 
στερεὰν τροφὴν τρεφόµεθα, οὐ τὴν πρὸς εἰδωλολα- 
τρείαν. Καλὺς ὁ νόμος, ὡς λύχνος φαίνων àv αὖ- 
χμηρῷ τόπῳ, ἀλλ ἕως οὗ fj ἡμέρα διαυγάζῃ * fon 
δὲ ἀνέτειλε φωσφόρος ἓν ταῖς χαρδίαις ἡμῶν, xal 
ὕδωρ ζῶν τῆς θεογνωσίας , θαλάσσας ἐθνῶν ἐπεχά- 
Aude, xal πάντες τὸν Κύριον ἕγνωμεν’ « Παρῆλθε 
τὰ παλαιὰ, ἰδοὺ γἐγονᾶ τὰ πάντα χαινά. » 650 γοῦν 
ὁ θεῖος ἁπόστολος Παῦλος πρὸς Πέτρον, τὴν χορυ- 
φαίαν ἀχρότητα τῶν ἀποστόλων * « El σὺ Ἰουδαῖος 
iy, ἐθνιχῶς ζῆς, καὶ οὐχ Ἰουδαϊκῶς, πῶς τὰ ἔθνη 
ἀναγχάχεις Ἰουδαῖζει); » Καὶ πρὸς Γαλάτας γρά- 
φει΄ « Μαρτύρομαι παντι ἀνθρώπῳ περιτεμνο- 
ψένῳ, ὅτι ὀφειλέτης ἑἐστὶν ὅλον τὸν vópov πλη- 
poca. » 


lorum divinorumque Patrum chorus «gi preci- 
piat. Nam ex quo Deus Verbum faetus est caro, 
assimilatus nobis per omnia, excepto peccato, et 
citra confusionem nature nostre conmistus est, 
propter mutuam utriusque, divinitatis scilicet 
humanitatisque, circumincessionem, assumptam 
carnem sine conversione Deum effecit, jam tum 
reipsa in sanctos evasimus. Ex quo item Dei Fi- 
lius et Deus, cum nulli secundum Deitatem per« 
pessioni obnoxius esset, assumpta carne passus 
est, nostrumque solvit debitum, condignum plaine 
ac vere mirandum redemptionis profundens pro 
nobis pretium (sanguis quippe Filii placando Pa- 
trí fuit idoneus, ac reverentia dignus), vcra liber- 
tate donati sumus. Ex quo rursum ad inferos 
descendens, vinctis pridem animabus, ceu capti- 
vis libertatem, atque visum caecis annuntiavit ?*, 
εἰ presiantissima virtute sua. fortem alligans "* 
resurrexit, carnemque nostram quam assunmpse- 
rat, incorruptione dotavit, jan! nos quoque inco- 
lumitatem à corruptione indepti sumus. Ex quo 
denique per aquam et spiritum sumus generati, 
adoptivi filii hzredesque Dei vere facti sumus. 
Quocirca fideles a Paulo dicuntur sancti 13, Unde 
non luctu, quin potius gaudio sanctorum exitum 
prosequimur. Hinc factum est, ut. non amplius 
sub lege, sed sub gratia simus ?*, justificati per 
fidem "*, solamque Deum verum cognoscentes. 


p Porro lex justo non est posita "*. Sub elementis 


legis, veluti infantes, non sumus servientes 17, 
sed in perfectum hominem coaptali, solido cibo 
nutrimur, non eo quo in idololatriam illieiamur. 
Bona est lex *'5, instar lacernse lucentis in calt- 
ginoso loco, donec dies elacescat 15. Atqui jam 
lucilcr ortus est in cordibus nostris : jam viva 
cognitionis Dei aqua gentium operuit mare, nos- 


que omnes Dominum novimus. « Vetera transierunt : ecce facta sunt omnia nova **, » Divinus 


5 Lib, Ρο Spir.sancto ad Amph. cap. 18. 
7: Matth. xu, 29, 


8. "* Rom. vu, 12. ?? ibid. HE Petr. r, 19. 


*? Num. xix, 11. 
73 | Cor. 1, 2, et alibi. ?* ltom. vi, 14. 
*9 [I Cor. v, 17. 


70 Gen, xv, 11. 
"5 Rom. v, 1. 


^! δα. Lx1, 2; Luc. iv, 19. 
δι Tim. 1, 9. ᾖἹ Galat. 1v, 


VARLE LECTIONES, 
* Recte Billius emendat περιχωρήσεως, quam circumincessionem theologi nostrates appellant, 


e 


1255 


9 JOANNIS DAMASCENI 


1256 


apostolus Paulus summo apostolorum vertici Petro aiebat : « Si tu, Judzus cum sis, gentiliter 


vivis, ac non Judaice, quomodo gentes cogis Judaizare *! ? » 


Itemque Galatis hzc scribit :« Te- 


slificor omni circumcidenti se, quoniam debitor est univers: legis implendze **. » 
9318 22. Quamobrem olim quidem Deum igno- A xf'. Πάλαι μὲν οὖν μὴ εἰδότες θεὺν , ἐδούλευον τοῖς 


rantes, iis qui natura non sunt dii, serviebant ** ; 
nunc autem cum cognoverimus Deum, imo eo- 
gniti simus a Deo, quomodo convertemur ad iu- 
firma et egena elementa **? llumanam Dei formam 
aspexi, et. salva facta est anima mea. Dei imagi- 
nem intueor, uti vidit eam Jacob 55, quanquam alio 
οἱ alio inodo, Nam ille mentis oculis a materia 
alienis. expertem materie vidit imaginem, qua 
futura prainoneret : ego id intueor, quod perfri- 
cat memoriam illius, qui visus est in carne. ΑΡΟ- 
stolorum umbra, sudaria quoque, ac semicinclia 
morbos pellebant, dzinones fugabant **: eccur 
umbra et imagini sanctorum suus pariter honos 


μὴ φύσει οὖσι θεοῖς * νῦν δὲ γνόντες θεὸν, μᾶλλον 
δὲ γνωσθέντες ὑπὸ θεοὺ , πῶς ἐπιστρέφομεν πάλιν 
ἐπὶ τὰ ἀσθενῆ xai πτωχὰ στοιχεῖα ; Ἐΐδον εἶδος θεοῦ 
τὸ ἀνθρώπινον, xal ἐσώθη µου dj φυχἠ. θεωρὸ ci- 
xóva θεοῦ, ὡς εἴδεν Ἰαχὼθ, εἰ xal ἄλλως, xai ἄλλως, 
Ἐχεῖνος μὲν γὰρ &0Xov, τὸ ἑσόμενον προμηνύουσαν, 
ἆθὈλοις ναὺς ὀφθαλμοῖς, ἐγὼ δὲ τοῦ σαρχὶ ὁραθέντο:, 
µνήµης ἐμπύρευμα. Ἡ τῶν ἁποστόλων σχιὰ, τὰ 
σουδάριά τε xal σιµιχίνθια, νόσους ἁπήλαυνε , Gat. 
µονας ἐφυγάδευε΄ xal πῶς dj Già χαὶ εἰχὼν τῶν 
ἁγίων οὗ δοξασθήσεται ; f πάσης ὕλης προσχύνησιν 
ἄνε)ε, ἡ uf] καινοτόµει, μηδὲ µέταιρε ὅρια αἰώνια, 
ἃ ἔθεντο οἱ πατέρες σου. 


non erit ? Aut illud omne quod materia constat, adorari prohibe, aut nihil obtrudas novi, neu ter- 
minos antiquos transferas, quos posuerunt patres tui 57. 


953. Non solum enim Ecclesie leges scriptis B 


Banxerunt, verum etiam citra Scripturam certa 
quedam tradiderunt. Unde Basilius, cap. 27 ex 
triginta illis capitibus que ad Amphilochium de 
Spiritu sancto scripsil, expressis verbis ait : « Ex 
illis dogmatibus et przdicationibus, quaé in Eccle- 
sia conservantur, alia ex scripta doctrina tene- 
mus, alia ex apostolica traditione secreto concessa 
sccepimus : que quidem utraque vim parem ha- 
bent ad pietatem. Nec quisquam iis contradixe- 
rit, qui vel minimum Ecclesie leges inquisierit. 
Nam si consuetudines illas, quz scriptae nun sunt, 
tanquam magni non sint momenti, rejicere ag- 
gressi fuerimus, imprudenter profecto, iis, quae 
in Evangelio potiora sunt, damnum inferemus. : 
liaec magnus Dasilius. Sed enim undenam novi- 
mus Calvarie locum, Vit»  sepulerum? Annon 
quia a parentibus filii nulla docente Scriptura id 
receperunt? Nam crucifixum quidem Dominum, et 
in monumento, quod Joseph exciderat in petra 
sepultum, Scriptura perhibet 5. Quod vero ca ipsa 
sint, quibus nunc procidimus, ex traditione non 
scripta novimus, pluraque his similia. Unde habe- 
mus, ut baptismus terna mersitatione fiat? Unde 
quod ad orientem conversi precemur ? Unde 82a- 
cramentorum institutio ? ldcirco divinus apostolus 
Paulus ait : « Itaque, fratres, state, et tenete tradi- 
tiones, quas didicistis, sive per sermonem, sive 
per epistolam nostram **, » Proinde cum tot tan- 
taque sint nobis sine scriptis tradita, quz ad hanc 
usque diem observata sunt, quid est cur erga 
Imagines vitilitiges? 

94. Quos profecto producis locos, ii non ima- 
ginum nostrarum cultum esse abominandum do- 
cent; sed illarum potius, quas sibi gentiles sta- 


ΧΥ’. Οὐ µόνον γράμμασι τὴν ἐχχλησιαστικὴν 0:0 
µοθεσίαν παρέδωχαν, ἀλλὰ xat ἀγράφοις τισὶ παρα- 
δόσεσι. Φησὶ γοῦν 6 θεῖος Βασίλειος ἐν εἰχοστῷ ἐδδό- 
pup τῶν πρὸς ᾽Αμριλόχιον περὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος 
τριάχοντα χεφαλαίων, ἐπὶ λέξεως οὕτως, « Τῶν ἐν 
τῇ Ἐχχλησίᾳ πεφυλαγμένων δογμάτων xai xnp»- 
γµάτων, τὰ μὲν Ex τῆς ἐγγράφου διδασχαλίας ἔχο- 
μεν * τὰ δὲ dx τῆς τῶν ἁποστόλων παραδόσεως δια: 
δοθέντα ἡμῖν, ἓν µυστηρίῳ παραδεξᾶµεθα ' ἅπερ 
ἀμφότερα τὴν αὐτὴν ἰσχὺν ἔχει πρὸς τὴν εὐσέδειαν. 
Καὶ τούτοις οὐδεὶς ἀντερεῖ, οὐχοῦν f ὅστις γε χᾶν 
μιχκρὸν γοῦν θεσμῶν Ἐχχλησίας πεπείραται * ei γὰρ 
ἐπιχειρήσαιμεν τὰ ἄγραφα τῶν ἐθῶν, ὡς μὴ µεγά- 
Arv ἔχοντα τὴν δύναμιν παραιτεῖσθαι, λάθοιµεν ἂν 
tl; αὐτὰ τὰ χαἰρια ζημιοῦντες τὸ Εὐαγγέλων.; 
Ἱαῦτα τοῦ μεγάλου Βασιλείου τὰ ῥήματα ^ πόθεν 
γὰρ ἴσμεν τὸν Κρανίου τόπον τὸν ἅγιον, «b. μνῆμι 
τῆς ζωῆς; Οὐ παῖδες παρὰ πατρὸς ἀγράφως παρει- 
ληφότες ; Τὸ μὲν γὰρ kv τόπῳ χρανίου ἑσταυρῶσθαι 
τὸν Κύριον, γέγραπται, xal τετάφθαι ἓν µνημείῳ, 
ὃ ἑλατόμησεν Ἰωσὴφ iv τῇ πἑτρᾳ' ὅτι δὲ ταῦτί 
ἐστι τὰ νῦν προσχυνούµενα, ἐξ ἀγράφου παραδόσεως 
ἴσμεν, xai πλεΐστα τούτοις παρόμοια. Πόθεν τὸ τρὶς 
βαπτίζειν; Πόθεν τὸ xaz' ἀνατολὰς εὔχεσθαι ; Πόθιν 
ἡ τῶν μυστηρίων παράδοσις; Διὸ xal ὁ θεῖος Από- 
στολος Παῦλος qnalv* « "Apa οὖν, ἀδελςοὶ, στήχετε 
xai κρατεῖτε τὰς παραδόσεις ἃς ἐδιδάχθητε, εἴτε διὰ 
λόχου, εἴτε δι’ ἐπιστολῆς ἡμῶν. » Πολλῶν τοιγαροῦν 
xai τοσούτων ἀγράφως τῇ ἐχκλησίᾳ παραδεδοµένων, | 


p χαὶ µέχρι τοῦ νῦν πεφυλαγμένων, τί περὶ τὰς εἰκό- 


vac σμικρολοχεῖς; 


Χδ’. "Ας μέντοι χρήσεις παράγεις, οὐ τῶν tap 
ἡμῖν εἰχόνων βδελύσσονται τὴν προσχύνησιν, ἀλλὰ 
τῶν ταύτας θεοποιούντων Ἑλλήνων. Οὐ δεῖ τοίνυν 


*! Galat, 1, 1. ** ibid. v, 6. δὲ (αἱαί. 1v, δ. **ibid. 9. **Gen. xxxt, 30, ** Act. xv,0. *' Prov. 


xxu, 28. ** Matth. xxvii,00. 


** [| Thess. 1, 14. 


VARLE LECTIONES. 
! Delenda vox οὐχοῦν quse abest in mss. et apud Basil. 


DE IMAGINIBUS ORATIO |. 


1258 


τῶν Ἑλλήνων ἄτηπον χρῆσιν, xal τὴν ἡμε- A tuebant. Quamobrem non eo quod imaginibus 


ὑσεθῶς γινοµένην , ἀναιρεῖν. Ἐφορχίζουσιν 
| *€ xal Ὑόητες, ἑφορχίζει καὶ τοὺς χατ- 
mue d Ἐχχλησία ' ἁλλ᾽ ἐχεῖνοι μὲν ἔπιχα- 
δαίμονας, αὕτη δὲ, θεὸν χατὰ δαιμόνων * 
τὰς εἰχόνας. ἀνατιθέασιν Ἕλληνες, xai 
ταύτας προσαγορεύουσιν, ἡμεῖς δὲ ἁληθεῖ 
ρχωθέντι, xal θεοῦ δούλοις καὶ φίλοις , Gat- 
ἐπελαύνουσι στίφη. 


ἓὶ δὲ rc, τὸν θεῖον xai θαυμαστὸν Ἐπιρά- 
αῤῥήδην ταύτας ἁπαγορεῦσαι, πρῶτον μὲν 
ταρεγγεγραμμµένος xal ἐπίπλαστος ὁ λόγος, 
kv ὧν πόνος, ἑτέρου δὲ τὴν ἐἑπωνυμίαν ἔχων, 


gentes prseter fas omne abutantur, religiosus mno- 
strarum cultus tollendus est. Adjurant incanta- 
tores et prsestigiatores : at eatechumenos quoque 
adjurat Ecelesia. Verum illl quidem daemones in- 
vocant; hac vero Deum eontra demones. Ὀφπιο - 
nibus imagines coneecrant gentiles, quas et deos 
appellitant : nos autem Deo vero qui carnem 
assumpsit, nccnon Dei famulis e£ amicis, a 
quibus daemonum caterve et eunei in fugam pel- 
luntur. 

319 25. Quod si dicas divinum adimirandum- 
que Epiphanium imaginibus palam interdixisse, 
primum quidem iHud responderim, libellum istum, 
supposititium fictitiumque esse, qui cum ab alio 


Ie εἴθισται δρᾷν. Δεύτερον, ἴσμεν τὸν µαχά- B elaboratus sit alterius nomine inscriptus fuerit : 


jayástov, ἀπηγορευχότα τὸ ἓν λάρναξι τι- 
k τῶν ἁγίων λείψανα, μᾶλλον δὲ προστάτ- 
85 Y» ταῦτα χαλύπτειν, τὸ ἄτοπον ἔθος τῶν 
tuv χαταργῆσαι βουλόμενον, ol τοὺς ἑαυτῶν 
ν οὐχ ὑπὸ γῆν ἔχρυπτον, ἀλλ) ἐπὶ χλινῶν 
αποδίων ἑτίθουν τάχα τοιοῦτό τι χαὶ ὁ µέ- 
Γεφάνιος ἐπιδιορθώσασθαι θέλων, τὸ μὴ χρῖ- 
Mv εἰκόνας ἑνομοθέτησεν, εἶ ys xal αὐτοῦ 
εἶναι τὸν λόγον. Ἐπεὶ, ὅτι γε ὁ τούτου axo- 
ιύτας οὐχ ἀπετίθετο, µάρτυς ἡ τοῦ αὐτοῦ 
ἐπιφανίου  'ExxAncía , εἰχόσι μέχρις ἡμῶν 
ωσμηµένη. Τρίτον, οὗ τὸ σπάν,ον νόµος τῇ 
olg, οὐδὲ µία χελιδὼν ἔαρ ποιεῖ, ὡς xai τῷ 
ϱΓρηγορίῳ χαὶ τῇ ἁληθείᾳ δοχεῖ * οὐδὲ λόγος 
ατὸς ὅλης Ἐκχλησίας, τῆς àmb γῆς περά- 
χρι τῶν αὐτῆς περάτων, ἀνατρέφαι παρά- 


quod quidem multi ut patrareut in more habuerunt. 
Secundo (1), quemadinedum beatum Athanasium 
probibuisse novimus, ne sanctorum corpora 
capsis reconderentur, quin potius humo tegi prz- 
cepisse, eo quod absonum morein JEgyptiorum, 
qui mortuos suos terra non humabant, sed in lc- 
ctulis et scimpodiis reclinabant, vellet. abrogare. 
Sic fortassis etiain magnus Epiphanius ( si qui- 


.dem libelli hujus genuinus auctor est) ut tale 


quid corrigeret, imagines faciendas non esse cen- 
suerit. Quod enim Epiphanius hujus sententiae 
non fuerit, ut illas penitus suferret, testis cst 
ipsamet Epiphanii Eccleaia, que ad hanc nostram 
usque setatem imaginibus undequaque decoratur. 
Tertio denique, quod a paucis et raro fit, vim le- 
gis in Ecclesia non habet. Nam, ut Gregorio 
Theologo placet **, una hirundo non facit ver: 


les sententia tanti roboris fuerit, ut universe Ecclesi, qux ab extremo terre ad aliud 
sm diffusa est, traditionem possit evertere. 


Λέχου τοίνυν τῶν Γραφικῶν καὶ πνευµατι- 

pfjosov τὸν ἐσμὸν, ὅτι εἰ xal λέχει d) Γραφή᾽ 

δωλα τῶν ἐθνῶν ἀργύριον xat χρυσίον, ἔργα 

ἀνθρώπων » ἀλλ οὖν οὐ τὸ μὴ προσχυνεῖν 

3 ἔργοις χειρῶν χωλύει, ἀλλὰ ταῖς δαιµὀ - 
ye 


"Ost μὲν οὖν ἀγγέλοις, καὶ ἀνθρώποις, xat Ba- 
)Χαὶ ἀσεθέσι, προσεχύνησαν οἱ προφῆται, xat 
εἴρηται ' λέγει δὲ χαὶ Δαθίδ' «Καὶ προσχυ- 


ip ὑποποδίῳ τῶν ποδῶν αὐτοῦ.» Βσαῖας δὲ D 


χώπου τοῦ Θεοῦ. « Ὁ oüpavóg µοι θρόνος, 
ἡδ γῆ, ὑποπόδιον τῶν ποδῶν µου. » Οὐρανὸς 
γη παντί που δήλον ὅτι χτίσµατα. Καὶ 


26. Hac itaque ratione depromptum ex Seri- 
ptura et Patribus locorum globum excipias : ita 
quod, etsi Scriptura dicit: « Simulaera gentium 
argentum et aurum, opera manuum hominum δὲ.) 
nequaquam tamen rebus inanimis, sut. manuum 
ope elaboratis adorationem adhiberi prohibeat, 
sed demonum duntaxat simulacris. 

21. Jam vero, quod angelos, homines et reges 
quantuinvis impios, prophete adoraverint, imo et 
virgam, hoc jam probatum fuit. David praterea 
dicit : « Adorate scabellum pedum ejus **. » Isaias 
autem ex persona Dei ait : « Colum mihi sedes 
esl, et terra scabellum pedum meorum **. » Porro 
eclum et terram creatàs res esse nemini dubium 


eg. Naz. orat. 58. *! Psal. cxin, 14. ** Psal. xcvi, 5. *? la. Lxvi, 4. 


VARLE LECTIONES. . 
id si legas cum Billio πατρικῶν, quemadinodum orat. 2 ubi hzc verba aliaque repetuntur. 


NOTA. 


[ale Tiimanus : Tum secundo loco si opponis : 
beatum Athanasium, et in. margine secunda 
» 80lutio. Ibi enim non objectionem novam, 
us allata responsionem secundam tradit 
quam rursum tertia sequitur. Nec aliud 


PaTROL. Gn. XCIV. 


vult, nisi quod pro locorum, temporum εἰ per- 

sonarum discrimine, alia et alia faerit Eecclesiz 

disciplina, atque semoto idolulatrie scandalo sa- 

terarum imaginum venerationem rite Ecclesia pro- 
verit. 


4U 


1259 


.. S. JOANNIS DAMASCENI . 


1» 


est. Quin ct Moyses ipse et Aaron res manibus A Μωῦσης δὲ, xal 'Aagiy σὺν παντι τῷ λαῷ yip 


formatas adoraverunt. Ait quippe Paulus, aurea 
Ecclesi cicada, ad Hebrzos scribens : « Christus 
assistens pontifex futurorum bonorum, per am- 
plius et perfectius tabernaculum non manufactum, 
hoc est, non hujus creationis **. ιν rursum : 
« Non enim in manufíacta saneta introivit Jesus, 
exemplaria verorum, sed in ipsum coelum **, » 
Priora igitur sancta, tum tabernaculum, tum ea 
etiam quicunque in illo continebantur, manufa- 
cta erant. Quod vero illa adorarentur, nullus in- 
ficias iverit. 


Priscorum probatorumque SS. Patrum testimenia 
pro imaginibus. 


S. Dionysii Areopagite, ez Epistola ad Tiium. 


« Operz pretium igitur fuerit, ut nos ipsi pre- 
termissa vulgi de his opinatione, intro ipsas simi- 
litudines sacra sancte et religiose penetremus, nec 
probri aliquid cis inferamus, ut que 320 ex for- 
mis divinis originem traliant, expresszque sint, 
et aperte arcanorum sublimiorumque spectacu- 
lorum imagines. » 

Commentarius. Vide, quomodo excellentium 
rerum imaginibus non esse detrahendum  asse- 
veret. 

Ljusdem, ex libro De divinis nominibus (cap. 1). 

«Ilac nos edocti sumus: dum nunc quidem 
pro captu nostro divinorum eloquiorum, tradi- 
tarumque a sacris antistitibus institutionum hu- 
mauitas, velaminibus sacris, sensibilibus intelligi- 
bilia, atque eis qua sunt, ea qu: essantiam on- 
nein superant, involvit, necnon ea qua specie et 
forma carent, formis et figuris circumvestit , at- 
que illam, qua supra naturam est, et omnis ex- 
pers figurz, simplicitatem, dividuorum varietate 
signorum multiplicat et elfingit. » 

Comment. Si humanitatis benignitatisque pro- 
prium est, rebus specie formaque carentibus at- 
qüe simplicibus, nec flguratis, species et formas 
congruenti nobis ratione accommodare; eccur 
non illa etiam, qux per formas et figuras conspi- 
cua facta sunt nobis, modo quoque qui nobis 
conveniens — sit, per imagines adumbremus, 
tum ad perfricandam memoriam, tum ut per eani 
ad ainulationis studium exciteniur ? 

De ccclesiastica hierarchia 
cap. 1). 

« Czelerum superiores quidem nobis substantia 
illa, carumque ordines, quorum sacram jam nien- 
tionem feci, incorporez sunt: quin el sacratum 
illorum magisterium spirituale mundoque prx- 
stantius exsistit. Nostrum vero pro cdptu nosiro, 


Ejusdem, ex libro 


ὃν flebr. 1x, 14. ?5 ibid. 24. 


ποιῄτοις προσεχύνησαν. Φησὶ γοῦν Παῦλος ὁ χρν- 
σοὺς τέττιξ τῆς Ἐκχλησίας, tv τῇ πρὸς ΕἙδραίοκ 
Ἐπιστολῇ * εΧριστὸς 68 παραγενόµενος ἀρχιερεὺς 
τῶν µελλόντων ἀγαθῶν, διὰ τῆς μείζονος xal s:- 
λειοτέρας σχηνῆς, οὐ χειροποιήτου, τουτέστιν, oj 
ταύτης τῆς κτίσεως. » Καὶ πάλιν’ « OO. γὰρ εἰς 
χειροποίητα εἰσῃλθεν ἅγια 6 Χριστὸς, ἀντίτυπα τῶν 
ἀληθινῶν, ἁλλ᾽ εἰς thv οὐρανόν. » "Doce τὰ πρότερα 
ἅγια, Ἡ τε σχηνη, καὶ πάντα τὰ iv αὐτῃ γειρ)- 
ποίητα ἣν καὶ ὅτι προσεχυνεῖτο, οὐδεὶς ἀντερίῖ. 


Μαρτυρίαι πα.Ἰσιῶν xal δοκίµων ἁγίων Πατέρων 
περὶ εἰχλόνων. 


Tov ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου, ἐκ τῆς 
πρὸς Τίτον Ἐπιστο.]ῆς. 

« Χρὴῆ τοιγαροῦν καὶ ἡμᾶς, ἀντὶ τῆς δηµώδου: 
περὶ αὐτῶν ὑπολήψεως, εἴσω τῶν ἱερῶν συµ- 
θόλων ἱεροπρεπῶς διαλαθεῖν b, καὶ μηδὲ ἀτιμάζειν 
αὐτὰ τῶν θείων ὄντα χαρακτήρων ἔκγονα xal ἆτο- 
τυπώὠµατα, xal εἰχόνας ἐμφανεῖς τῶν ἀποῤῥήτων 
καὶ ὑπερφνῶν θεαµάτων. » 


ο 
Σχό.Ίιο”. Ἴδε, ὡς ἔφη μὴ ἀτιμάδειν τὰς τῶν 
τιµίων εἰχόνας, 


Tov αὐτοῦ. éx τοῦ Περὶ θείων ὀνομάτων (χεφ. 2). 

«€ Ταύτῃ i χαὶ ἡμεῖς μεμυῆμεθα” νῦν μὲν, &va- 
λόγως ἡμῖν δ.ὰ τῶν ἱερῶν παραπετααµάτων, τῆς 
τῶν λογίων χαὶ ἱεραρχιχῶν παραδόσεων φιλανθρω- 
πίας, αἰσθητοῖς τὰ νοητὰ, xai τοῖς οὖσι τὰ ὑπερ- 
οὔσια χαλυπτούσης, xal μορφὰς χαὶ τύπους τοῖς 
ἀμορφώτοις τε xal ἀτυπώτοις περιτιθείσης, xii 
την ὑπερφυᾶ xal ἀσχημάτιστον ἁπλότητα τῇ ποιχι- 
λίᾳ τῶν μεριστῶν συµθόλων πληθυούσης τε, χαὶ 
διαπλαττούσης. ) 


Σχόλιον. El! φιλανθρωπίας ἐστὶ τὸ τοῖς ἀτυπό- 
τοις, χαὶ ἀμορφώτοις, xai τοῖς ἁπλοῖς, xal ἁσχημ:- 
τίστοις, μορφὰς xal τύπους περιτιθέναι,͵ πρὸς τὴν 
ἡμετέραν ἀναλογίαν, πῶς τὰ μορφαὶῖς xal σχήµατν 
ὁραθέντα, μὴ ἀναλόγως ἡμῖν εἰκονίσομεν , πρὺς 
μνήμην, xat τὴν Ex τῆς µνήµης πρὸς ζῆλον xó 
νησιν; 


Tov αὐτοῦ, éx τοῦ Περὶ ἐκκ.ησιαστικῆς ἱεραρ 
χίας (χεφ. a). 

c Ἁλλ' αἱ μὲν ὑπὲρ ἡμᾶς οὐσίαι xol τάξεις, ὧν 
Ίδη μνήμην Ἱερὰν ἑποιησάμην, ἀσώματοί c£ ci, 
xai vonth, xal ὑπερχόσμιός ἐστιν ἡ χατ ai5h 
ἱεραρχία. Την καθ ἡμᾶς δὲ ὁρῶμεν, ἀναλόγως ἡμῦ 
αὐτοῖς, τῇ τῶν αἱἰσθητῶν σνµθόλων ποιχιλἰᾳ Sit 


VARLE LECTIONES, 


à Apud Dionysium διαθαίνειν, atque hac in. causa eadem in epistola idem verbum repetitur. Unde me 


rito vocein hanc alterius loco restituendam censuit Billius. 


! Ex Dionysio cap. 1 emenda, :22:2. 


1361 


DE IMAGINiDUS ORATIO I. 


1202 


θυνοµένην, ὑφ᾽ ὧν ἱεβαρχικῶς (2). ἐπὶ vh» ἑνοειδῆ A sensibilium varietate signorum multiplicari cerni- 


θέωσιν Ev συμµετρίᾳ τῇ χαθ) ἡμᾶς ἀναγόμεθα, Ocóv 
τε χαὶ θείαν ἀρετὴν, αἱ μὲν ὡς νόες νοοῦσι χατὰ τὸ 
αὐτοῖς θεμιτὸν, ἡμεῖς δὲ αἱσθηταῖς εἰχόσιν ἐπὶ τὰς 
θείας, ὡς δυνατὸν, ἀναγόμεθα θεωρίας. » 


mus, quibus prout sacrum magisterium decet, aà 
uniformei concess pro nostro modulo divinita- 
tis gratiam necnon ad Deum divinamque virtu- 
tem evehimur. Iste quidem, utpote mentes, quan- 


tum illis fas est, intelligunt : nos autem sensibilibus imaginibus ad divinas, qua fieri potest, con- 


femplationes promovemur. » 

Σχό.Ίιον. El τοίνυν ἀναλόγως ἡμῖν αὑτοῖς αἱσθη- 
ταῖς εἰχόσιν ἐπὶ την θείἰαν καὶ ἄθλον ἀναγόμεθα 
θεωρίαν, καὶ φ'λανθρώπως ἡ θεία πρόνοια τοῖς 
ἀσχηματίστοις xal ἀτυπώτοις τύπους χαὶ σχηματα 
tfc ἡμῶν ἕνεχεν χξιραγωγίας περιτίθησι, τί ἀπρε- 
πὲς τὸν σχήµατι καὶ μορφῇ ὑποχύψαντα φιλανθρώ- 
πως δι᾽ ἡμᾶς, εἰχονίζειν ἀναλόγως ἡμῖν αὐτοῖς ; 


Λόγος ἄνωθεν εἰς ἡμᾶς παραδεδοµένος αχάτεισιν, 
Αὔγαρον, τὸν Ἐδέσσης ἄναχτά φηµι, τῇ τοῦ Κυρίου 
πρὸς θεῖον ἐκπυρσευθέντα ἔρωτα ἀχοῃ, ἀπεσταλ- 
κέναι πρέσθεις, τὴν αὐτοῦ ἐπίσκεψιν ἐξαιτοῦντας. 
E) δὲ ἀρνηθείη τοῦτο δράσειν, τὸ τούτου χελεύει 
ὁμοίωμα ζωγράφῳ ἐχμάξασθαι ' ὃ γνόντα τὸν πάντα 
εἰδότα, xaX πάντα δυνάµενον, τὸ ῥᾶκος εἱληφέναι, 
xal τῷ προσώὠπῳ προσενεγχάµενον», ἓν τούτῳ τὸν 
εἰχεῖον ἑναπομόρξασθαι χαραχτῆρα, ὃ καὶ µέχρι τοῦ 
νῦν σώζεται. 


Tov Βασιάείου, ἐκ τοῦ εἷς τὸν μακάριον Βαρ.]αὰμ 
téx μάρτυρα Aórov, οὗ ἡ ἀρχή ' Πρότερον» μὲν 
τῶν ἁγίων οἱ θάνατοι. 

« Ανάστητέ pot νῦν, ὦ λαμπροὶ τῶν ἀθλητιχῶν 


κατορθωµάτων ζωγράφοι, τὴν τοῦ στρατηχοῦ κολο- C 


ῥωθεῖσαν εἰχόνα ταῖς ὑμετέραις µεγαλύνατε τἐχναις. 
᾽Αμαυρότερον παρ᾽ ἐμοῦ τὸν στεφανίτην Υραφέντα, 
τοῖς τῆς ὑμετέρας σοφίας περιλάμψατε χρώμασιν. 
Απέλθω τῇ τῶν ἀριστευμάτων τοῦ μάρτυρος παρ) 
ὑμῶν νενιχηµένος γραφῇ ᾿ χαίρω τὴν τοιαύτην τῆς 
ὑμετέρας ἰσχύος σήμερον ἠττώμενος νίχην ᾿ ἴδω τῆς 
χειρὸς πρὸς τὸ πυρ ἀχριθέστερον παρ) ὑμῶν Ύραφο- 
µένην τὴν πάλην * ἴδω φαιδρότερον ἐπὶ τῆς ὑμετέρας 
«bv παλαιστὴν γεγραμμένον εἰχόνος. Κλαυσάτωσαν 
δαίμονες καὶ νῦν, ταῖς τοῦ μάρτυρος Ev ὑμῖν ἀρι- 
στείαις πληττόμενοι” φλεγομένη πάλιν αὐτοῖς d$ χεὶρ 
χαὶ νικῶσα δειχνύσθω. Ἐγγραφέσθω τῷ πίνακι xol 
κῶν παλαιαµάτων ἀγωνοθέτης Χριστὺς, ᾧ ἡ δόξα εἰς 
τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Αμήν. 


Comment. Quod si igitur, ut nostra fert intelli- 
gentia, per sensibiles imagines ad divinam atque 
maleriz exsorlem contemplationem sublevamur, 
divinaque providentia, res forma et figura caren- 
tes, formis et figuris, quibus veluti manu duca. 
mur, circumvestivit : quid incommodi fuerit, 
quin eum, qui pro sua erga nos humanitate, sese 
figurz formaeque subjecit, consentanea nobis ra- 


B tione iinaginibus exprimamus? 


Antiquitus tradita narratio ad nos usque perve- 
nit ; Abgarum scilicet Edesse regem, auditis quz: 
de Domino ferebantur, divino succensum ardore, 
legatos misisse, qui eum ad se invisendum invi- 
tarent; sin vero abnueret, mandat ut pictoris 
opera imaginem ejus exprimant: quod cum sciret 
ille cui nihil obscurum est, quique omnia potest, 
accepto pànno, suasque faciei admoto, propriam 
effigfm appinxisse, qua ad hzc usque tempora 
servatur incolumis. 


S. Basilii, επ sermone in S. Barlaam martyrem , 
cujus initium. est : Primum quidem sanctorum 
mors. 


« Surgite nunc, atlleticorui gestorum prastan- 
tissimi 391 pictores, imperfect: ducis imagini 
arlis vestrae ornamenta conferte, et obscurius a me 
designatum victorem laureatum, industrie vestra 
coloribus illustrate. Discedam victus a vobis pez- 
clarorum martyris facinorum pictura : tali bodie 
parta vobis per vestram dexteritatem vietoria su- 
peratus gaudeam : manum videam cum igne pu- 
guantem accuratius a vobis delineatam : in vestra 
tabella pugilem iuspiciam elegantius descriptum. 
Lucium agant damones, ezpressorum a vobis 
martyris strenue factorum formidine conterriti : 
ardens victrixque manus illis iterum ostendatur. 
Quinimo cadem in tabula certaminum praeses 
Christus appingatur, cui gloria in szcula szculo- 
rum. Amen. ) 


Tov αὐτοῦ, ἐκ τῶν πρὺς 'Augióxior τριάκοντα D Ejusdem, ex triginta capitibus de Spiritu sancto, 


χεφα]αίων, περὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἀπὸ 

κεφαλαίου (η. 

« Ὅτι βασιλεὺς λέγεται καὶ fj τοῦ βασιλέως εἰχὼν, 
xai οὐ δύο βααιλεῖς. Οὔτε γὰρ τὸ χράτος σχίζεται, 
εὔτε ἡ δόξα διαµερίζεται. Ὡς γὰρ t χρατοῦσα ἡμῶν 
ἀρχὴ xaX ἐξουσία µία, οὕτω xal ἡ παρ ἡμῶν δοςο- 
λοχία, µία καὶ οὐ πολλαὶ, διότι dj τῆς᾽ εἰκόνος vip 
ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαθαίνει. Ὁ οὖν ἐστιν ἐνταῦθα 
μιμητικῶς ἡ εἰκὼν, τοῦτο Excel φυσικῶς ὁ Υἱός᾽ 
καὶ ὥσπερ ἐπὶ τῶν τεχνητῶν, κατὰ τὴν μορφὴν i, 


ad Amphilochium ( cap. 18). 


« Quod ipsa quoque regis iinago rex appelletur, 
nequaquam propterea duo sunt reges. Neque enim 
scinditur imperium, neque gloria dividitur. Nam 
quemadmodum imperium illud, illave potestas, 
qui nobis dominatur, una est, sic etiam gloria, 
qua ipsam celebramus una est, non plures. Si- 
quidem bonor qui imagini habetur, ad exemplar 
transfertur : itaque quod illic est imitatrone imago, 


NOT E. 


9) Grece ἱεραρχία, quod magisterium sacrum, 
hic vertimus, uon pontificatum ; quia vox Ιδία 
.apud angelos locum non habet. Apud nos vero 


ἱεράρχης ille est qui non solum divina docet, sed 


et qui administrat ea, quibus eradimur ; adeoque 
summus aacerdos, pontifexque nominatur, 


15603 


S. JOANNIS DAMASCENI 


136 


lioc istic. natura Filius est : ae sicut in artefactis A ὁμοίωσις, οὕτω xal ἐπὶ τῆς θείας xal ἁσυνοέτου 


in isa forma consistit similitudo, sic iu divina 
incompositaque natura, in Deitatis communione 
conjunctio sita est. » 

Comment. Quod si regis imago rex est, imago 
quoque Christi , Christus erit, atque imago sancti 
sanctus erit. Nec scinditur imperium, nec gloria 
dividitur ; sed qui babetur imagini honor, in ho- 
norem illius cedit, quem refert imago. Formidant 
sanctos ipsi demones, eorumqeie fugiunt umbram. 
Atqui imago umbra est, eamque idcirco conficio, 
qua demones pellantur. Quod si dicas, sola mente 
nos Deo conjungi oportere ; res igitur omnes cor- 
poreas tolle, luminaria, suave fragrans suffimen- 
tum, precationes vocales, ipsamet sacramenta, 


qua ex materia perficiuntur, panem , vinum, un- B 


ctionis oleum , crucis signum. 9ο quippe oninia 
materia constant , quemadmodum crux et spongia, 
qui; Cliristo, dum cruci aífixus erat, porrecta fuit, 
arundo quoque, et lancea, qua latus, ex quo vita 
profecta est, perforavit. Aut horum omnium ve- 
nerationem aufer, quod fieri nequaquam possit , 
aut nequidem imaginum honorem respue. Divina 
gratia iis quz wateria constant, conceditur, quia 
eorum gerunt nomina , quos referunt. Velut nempe 
purpura et sericum , quodque ex iis praetextum esl 
indumentum , ex se vile quiddam et ignobile est : 
ex quo tamen id induerit imperator, ejusdem flt 
particeps honoris, quo prestat ille. [ta res quz 
materia constant, ex se quidem adorandze non 
gunt : at si gratia plenus sit is quem illze referunt, 
pro fidei ratione ipse quoque gratiam profundunt. 
Apostoli Dominum corporeis oculis conspexerunt ; 
apostolos alii sunt conspicati ; martyres viderunt 
alii : ergo quoque illos cum animo, tum corpore 
conspicere vellem , unde remedium consequar, quo 
malum omne propellatur. Ex duplici quippe na- 
tura sum conditus : sicque id quod visu 399 cer- 
nitur aspiciens, illud veneror, non tanquam Deum, 
sed tanquam venerandz rei venerabile simulacrum. 
Sed tu quidem fortasse sublimior es, atque a ma- 
teria remotior; ac supra corpus incedens, ceu 
nullo carnis pondere gravis, id omne despicis, 
quod in aspectum cadit. Ego vcro homo cum sim, 


φύσεως, Ev τῇ χοινωνίᾳ θεότητός ἐστιν f) ἕνωσις. » 


ExoAtov. Εἰ ἡ εἰχὼν τοῦ βασιλέως ἑστὶ βασιλεὺς, 
καὶ ἡ εἰχὼν τοῦ Χριστοῦ, Χριστὸς, xai dj εἰχὼν τοῦ 
ἁγίου ἅγιος. Καὶ οὔτε τὸ χράτος σχίζεται, οὔτε ἡ 
δόξα διαµερίζεται, ἀλλ) dj δόξα τῆς εἰχόνος, τοῦ εἰ - 
πονιςομένου γίνεται. Δεδοίχασι τοὺς ἁγίους ol δαί- 
µονες, xal τὴν σχιὰν αὐτῶν ὁραπετεύονσι, σχιὰ δὲ 
xa ἡ εἰχὼν, xal ταύτην ποιῶ, ὡς δαιμόνων ἑλάτειραν. 
El δὲ χρῆναι λέγοις νοερῶς µόνον θεῷ συνάπτεσθαι, 
ἄνελε πάντα τὰ σωματιχκὰ, τὰ φῶτα, τὸ εὐῶδεςθυμία- 
pa* αὐτὴν τὴν διὰ τῆς φωνῆς προσευχἠν αὑτὰ τὰ ἐξ 
ὕλης τελούμενα Octa μυστήρια, τὸν ἄρτον, τὸν οἴνον, 
τὸ τῆς χρίσεως ἔλαιον, τοῦ σεαυροῦ τὸ ἑχτύπωμα, 
ἹΊαυτα yàp πάντα Όλη: ὁ σταυρὸς, ὁ τῆς σταυ- 
ῥώσεως σπόγγος, xal χάλαµος, xal ἡ τὴν ζωηφόρον 
πλευρὰν νύξασα λόγχη. Ἡ τούτων ἁπάντων ἄνελε τὸ 
σέθας, ὅπερ ἀδύνατον, 3| μὴ ἁπαναίνου μηδὲ τὴν 
τῶν εἰχόνων τιμήν. Ἆάρις δίδοται Ocla ταῖς ὕλαις 
διὰ τῆς τῶν εἰκονιζομένων προσηγορίας. Ὥστερ 
λιτὸν dj χογχύλη xa0' ἑαυτὴν, καὶ f) µέταξα, χαὶ $ 
ἐξ ἀμφοῖν ἐξυφασμένον ἱμάτιον ' ἂν δὲ βασιλεὺς τοῦτο 
περίθηται, x τῆς προσούσης τῷ ἡμφιεσμένῳ τιμῆς, 
τῷ ἀμφιάσματι µεταδίδοται ' οὕτως χαὶ αἱ Ὅλαι, 
αὐταὶ μὲν καθ' ἑαυτὰς ἁπροσχύνητοι, ἂν δὲ χάριτος 
εἴη πλήρης ὁ εἰκονιζόμενος, μέτοχοι χάριτος γίνονται 
xat' ἀναλογίαν τῆς πίστεως. Elbov οἱ ἁπόστολοι τὸν 
Κύριον σωματιχοῖς ὀφθαλμοῖς, xal τοὺς ἁποστόλους 
ἕτεροι, xa τοὺς μάρτυρας ἕτεροι. Ποθῶ χἀγὼ τοῦ- 
τους ὁρᾷν φυχᾖ τε xal σώματι, χαὶ ἔχειν ἆλεξίκαχον 
φάρμαχον, ἐπεὶ διπλοῦς ἔχτισμαι * xal ὁρῶν «ροζ- 
χυνῶ τὸ ὀρώμενον, οὐχ ὡς tbv, ἀλλ᾽ ὡς cupio! 
εἰκόνισμα τίµιον. Σὺ μὲν, ὡς τυχὸν, ὑψηλός τε, καὶ 
ἄθλος, xal ὑπὲρ τὸ σῶμα γενόμενος, xal olov. ἅτιρ- 
χος, Χαταπτύεις πᾶν τὸ ὀρώμενον' ἀλλ ἐγὼ, ἐπὶ 
ἄνθρωπός εἰμι, xal σῶμα περίχειµαι, obo καὶ 
σωματικῶς ὁμιλεῖν, καὶ ὁρᾷν τὰ ἅγια. συγχατάδηθι 
τῷ ταπεινῷ μου φρονήματι ὁ ὑψηλὸς, ἕνα σου τηρέ- 
σῃς τὸ ὑψηλόν. ᾿Αποδέχεται Κύριος τὸν πρὸς αὐτόν 
μου πόθον, xal τοὺς οἰκείους αὐτοῦ. Χαίρει yàp ὁ 
δεσπότης, ἐγχωμιαζομένου δούλου εὐγνώμονος, ὁ 
μέγας ἔφη Βασίλειος ἐγχωμιάζων τοὺς τεσσαρά” 


et corpore vestitus, cum iis quzxe sancta sunt, cor- D χοντα μάρτυρας. "Αθρει δὲ ola xo Γόρδιον τὸν 


pore versari cupio, eaque oculis contueri. Tu qui 


ἀοίδιμον γεραίρων k φησίν, 


przcelsus es, humilis sensus mei rationem habe, ut tuam ipse serves celsitudinem. Meum adversum 
se amicosque suos studium complectitur Dominus. Gaudet enim dominus, cum addictissimum 
sibi famulum laudibus affici viderit : quemadmodum magnus Bosilius ait, in ea oratione, qua συ 
martyres przdicat. At videas velim quid illustrem Gordium celebrans dixerit. 


S. Basilii , ex sermone in sanctum martyrem 
Gordium. 


« Letantur populi lattitia spirituali , ex sola re- 
rum qua» a viris justis geste sunt recordatione, et 
audiendo, ad imitandum provocantur. Nam illo- 
rum qui probe sancteque vixerunt, historia illis 


Tov ἁγίου Βασιλείου, &x τοῦ εἰς Γόρδιον τὸν 
μάρτυρα «Ἰόγου. 

« Εὐφραίνονται λαοὶ εὐφροσύνην πνευματιχὴν E 
µόνῃ τῇ ὑπομνήσει τῶν τοῖς διχαίοις χατωρθωµένων, 
εἰς ζἦλον καὶ µίµησιν τῶν ἀγαθῶν, ἀφ' ὧν ἀχούου- 
cw, ἑναγόμενοι, 'H γὰρ τῶν εὐπολιτεύτων ἀνδρῶν 


VARLE LECTIONES. 


t Jbidem, τῷ λόγψ. 


{ Orat. 9, τιµίου. 


DE IMAGINIBUS ORATIO I. 


, Οἷόν τι φῶς τοῖς σωζοµένοις πρὸς τὴν τοῦ A qui compotes salutis fiunt, velut lumen quoddam 


ὃν ἐμποιεῖ.» Καὶ πάλιν. « Ὥστε ὅταν δι- 
a τοὺς βίους τῶν διαπρεψάντων ἐν εὐσεθείᾳ, 
αν πρῶτον τὸν Δεσπότην διὰ τῶν δούλων * 
ἂζομεν δὲ τοὺς διχαίους διὰ τῆς μαρτυρίας 
ν * εὐφραίνομεν δὲ τοὺς λαοὺς, διὰ τῆς ἀχοῆς 
λῶν. » 


ΜΟΥ. "Opa, ὡς θεοῦ μὲν δόξαν, τῶν δὲ ἁγίων 
^, τῶν δὲ λαῶν εὐφροσύνην xat σωτηρίαν, 
w) τῶν ἁγίων συνίστησι. Τί οὖν ταύτην 
65 Ὅτι δὲ διὰ λόγου καὶ εἰχόνων ἡ μνήμη 
, φησὶν ὁ αὐτὸς θεῖος Βασίλειος. 


τοῦ ἁγίου, elc τὸν ΓὁρδιοΥ τὸν μάρτυρα. 
περ Yàp τῷ πυρὶ αὑτομάτως ἔπεται τὸ φω- 
cal τῷ μύρῳ τὸ εὐωδεῖν, οὕτω καὶ ταῖς ἀγα- 
άξεσιν, ἀναγχαίως ἀχολουθεῖ τὸ ὠφέλιμον. 
οὐδὲ τοῦτο μικρὸν, ἀχριέῶς τυχεῖν τῆς ἆλη- 
ὧν τότε. ᾽Αμυδρὰ Ὑάρ τις µνήµη εἰς ἡμᾶς 
τὰς bx τῶν ἀγώνων ἀνδραγαθίας τοῦ ày- 
ισώζουσα, xxl πως δοχεῖ τὰ χαθ᾽ ἡμᾶς τοῖς 
Γράφων προσεοιχέναι. Καὶ γὰρ ἐχκεῖνοι, ἔπει- 
Ιιχόνων µεταγράφωσι τὰς εἰχόνας, πλεῖστον, 
ὃ τῶν ἀρχετύπων ἀπολιμπάνονται. Καὶ ἡμᾶς 
ἧς θέας τῶν πραγμάτων ἀπολειφθέντας, χἰν- 
| μιχρὸς τὴν ἀλήθειαν ἑλαττῶσαι. » 


Ἐπὶ τἐ1ει τοῦ αὐτοῦ .1όγου. 
γὰρ τὸν fiov. ἀεὶ ὀρῶντες, ἀεὶ θαυμάζοµεν, 
αἱ τοῦ ἀνδρὸς ἐχείνου ἀεὶ νεαρὰν τὴν μνήμην 
» 
μον. Δηλον, ὡς ἀεὶ χαθορῶντες, διά τε λόγου 
πισµάτων. 
τῷ .1όγῳ δὲ τῷ εἰς τοὺς ὑπερείμους τεσ- 
Γαράχοντα μάρτυρας, ταῦτά φησυ.. 
ρτύρων δὲ µνήµης, τίς ἂν γένοιτο χόρος τῷ 
Ἱτυρι; Διότι dj πρὸς τοὺς ἀγαθοὺς τῶν ὁμο- 
ttp, ἀπόδειξιν ἔχει τῆς πρὸς τὸν κοινὸν 
jJ» εὐνοίας. » Καὶ πάλιν' εΜακάρισον Ύνη- 
v µαρτυρήῄσαντα, ἵνα γένῃ µάρτυς τῇ προ- 
, Χαὶ ἐχθῇς χωρὶς διωγμοῦ, χωρὶς πυρὸς, 
αστίγων, τῶν αὐτῶν ἐχείνοις ἑπαίνων Ίξιω- 
, 


tov. Πῶς οὖν μὲ ἀπείρχγεις τῆς τῶν ἁγίων 
καὶ φθονεῖς µοι τῆς σωτηρίας; "Οτι δὲ συν- 
ivy οἶδε τῷ λόγῳ τὴν διὰ τῶν χρωμάτων 
, ἄχουε αὐτοῦ μετ᾽ ὀλίγα φάσχοντος. 


Βασιείου. 
po δ] οὖν, εἰς μέσον αὐτοὺς ἁγαγόντες διὰ 
οµνήσεως , χοινὴν τὴν ἁπ᾿ αὐτῶν ὠφέλειαν 
ροῦσι χαταστησώµεθα, προδείξαντες πᾶσιν, 
iy γραφῇ, τὰς τῶν ἀνδρῶν ἀριστείᾳς. » 


μον. 'Opdc, ὡς ἓν εἰκόνος xaY λόγου τὸ ἔργον ; 


ν γραφῇ γὰρ, φησι, προδείξωµεν τῷ λόγῳ. » 
χόμενα τοῦ λόχου * « Ἐπεὶ καὶ πολέμων ἆν- 


1206 


subministrat , quo ad vitam pergant. » Et rursum : 


«Quapropter, quando vitam eorum, qui pietate 


insignes fuerint, enarramus ; primum quidem Do- 
minum in servis honoramus : deinde justos o'tia- 
mus, ea testificando, quz» nobis comperta sunt : 
demum latificamus populos, dum res optiwas au- 
diunt. » 

Comment. Vide quomodo sanctorum commemo- 
ratio, tum Deo gloriam, tum ipsis laudem, tum 
denique laetitiam populis, salutemque conciliet. 
Cur igitur eam tollere conaris * Quod autem per 
sermonem ac per imagines sanctorum menioria 
agatur, divinus idem Basilius affirmat. 

Ejusdem , in Gordium martyrem. 

« Quemadmodum enim ignem sponte sequitur 
lumen , et unguentum suavis odor, ita recte facta 
necessario consequitur utilitas. Quanquam ne. id 
quidem parum est, eorum qua tunc gesta sunt, 
veritatem diligenter assequi. Obscura quippe venit 
ad nos memoria, qua przclara in certaminibus 
viri facinora servata sunt: idemque quodammodo 
nobis, quod pictoribus, accidere videtur. Cum 
enim ex imaginibus imagines depingunt illi, per- 
sepe fleri par est, ut a primigeniis exemplaribus 
aberrent. Nobis quoque , qui rebus gestis non ad- 
fuimus, minimum non subest periculum, ne veri- 
tati dampnum inferamus. » 

Sub ejusdem sermonis finem. 

« Sicut enim, etsi solem semper aspicimus , eum 
tamen semper admiramur, sic viri illius nobis sem- 
per recens est memoria. » ) 

Comment. Nec dubium, quin semper illum , cum 
per sermonem , tum per imaginum effigies iutuendo. 


In eratione vero de presiantissimorum quadraginta 
martyrum laudibus. 


« Martyrum porro recolendi memoriam, inquit, 
quenam satietas acciderit illi qui martyres diligit ? 
Honos quippe quem conservis optimis prestamus , 
argumentum est benevolentie, qua communem 
923 Dominum prosequuntur. » Et sursum: « Bea- 
tos illos sincere predica , qui martyrium obierunt , 
ut tu quoque voluntate martyr evadas, persequente 
nullo, absque igne , absque verberibus, iisdem ac 


p illi ornatus encomiis. » 


Comment, Cur ergo ab bonorandis sanctis me 
deterres ? Cur mihi salutem invides ? Quod autem 
expressam coloribus formam , affinem illi esse quz 
sermone pingitur, censeat, nonnullis interjectis 
affirmantem audias, 

Basilii. 

« Agedum ipsos in medium per qualemcunque 
commemorationem nostram adducentes , strenua- 
que virorum facta, velut in tabella cunctorum ex- 
bibentes oculis, cominunem astantibus proeure- 
mus utilitatem. » 

Comment, Vides , quod idem conferant tuin scr- 
mo , tum. imago ? Ait enim : « Tanquam in tabella 
sermonibus exhibeamus. » Quin et. mox. subdit. 


{91 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1208 


« Quse enin in bello fortiter gesta sunt, ea spenu- Α δραγαθ/µατα, xaX λογογράφοι πολλάκις, καὶ ζωγρά- 


mero, tum oratores explicant, tum pictores : illi 
quidem verbis exornantes', hi vero tabellis impri- 
mentes : quo quidem pacto multos utrique ad prz- 
elara facinora incenderunt. Nam qua auribus pro- 
ponit oratio , eadem silens figura per imitationem 
ostendit. » 

Comment. Quibus obsecro verbis clarius posset 
demonstrari, apud illitteratos librorum loco imagi- 
nes esse, et sanctorum glorie minime multos prz- 
cones ; quippe qux voce quadam tacita eus qui se 
intuentur docent , sanctitatemque visui conciliant ! 
Quando mihi non suppetunt libri, nec lectioni 
possum vacare, cogitationum aculeis perinde ac 
spinis compunctus , ad Ecclesiam , animarum me- 
dici oflicinam communem pergo: aspectum mo- 
vent picturz flores , atque ad instar prati visum 
oblectant meum , et Dei gloriam sensim instillant 
animo. Constantiam martyris considero, et coro- 
narum pramia ; humique procidens per martyrem 
Deum adoro, et salutis compos efficior. Nunquid 
non divinum illum Patrem auditis in oratione, quam 
in Psalmorum initium scripsit ?*, dicentem : « Spi- 
ritum sanctum , quoniam intractabile torpidumque 
est hominum genus, Psalmorum concentui earmi- 
num admiscuisse concinnitatem ? » Quid ais? ne- 
quaquam ego pinxero, nec verbis , nec coloribus 
sanctorum marlyria? Non illa qux angeli et uni- 
versa creatura admirantur; que, ut idem Ec- 


clesi:e astrum loquitur ?*, diabolo acerba sunt, € 


ejusque daemonibus terrorem  incutiunt, labris 
oculisque complectar ? Atqui similia horum pror- 
sus sunt, qux sub finem orationis in quadraginta 
martyres perorat. « O chorum sanctum ! o sacram 
coliortem ! o cuneum inexpugnabilem ! o commu- 
nes generis hominum custodes, optimi curarum 
socii, precum adjutores, oratores facundissimi, 
orbis astra, Ecclesiarum flores, flores, inquam, 
mentibus zque ac sensibus perjucundi. Vos terra 
uon condidit, sed celum excepit. Patuerunt vobis 
paradisi januz : spectaculum dignum anyelorum 
exereitui, patriarchts, prophetis, et justis facti 
estis. » 

Comment. Qua ratione intueri non desiderem , 
quod cernere cupiunt angeli ? His porro consona 
frater ipsius loquitur, eadem ac ipse sentiens. 
Nyssenorum antistes Gregorius. 


32 S. Gregorii Nysseni , in supplemento (5) , sive 
in libro De structura hominis (cap. 4). 


« Quemadmodum in hominum morc positum est, 
ut qui imperatorum fabricant imagines, forma in 
primis effigiem exprimant, purpureumque indu- 


16 Basil. Hom.in init. Psal. 4. 


qot διασημαίνουσι», οἱ μὲν τῷ λόγῳ κχοσμοῦντες, dl 
δὲ τοῖς πίναξιν ἐγχαράσσοντες, xal πολλοὺς ἑπήγει- 
pay εἰς ἀνδρείαν ἑκάτεροι. Α γὰρ ὁ λόγος τῆς lov. 
ῥίας διὰ τῆς ἀχοῖς παρίἰστησι, ταῦτα γραφιχὴ σ.ω- 
πῶσα διὰ µιµύσεως δεἰχνυδι. » 


Σχόλιο. Tl τούτων τηλαυγέστερον πρὸς obstet), 
ὅτι βίδλοι τοῖς ἀγραμμάτοις αἱ εἰκόνες, xaY τῆς τῶν 
ἁγίων τιμῆς ἁσίγητοι χήρυχες, ἐν ἀήχῳ qui) τοὺς 
ὁρῶντας διδάσχουσαι, xal τὴν ὅρασιν ἁγιάτουσαι» 
Οὐκ εὐπορῷ βίθλων, οὐ σχολὴν ἄγω πρὸς ἀνάγνω- 
σιν, εἴσειμι εἰς τὸ χοινὸν τῶν ψυχῶν ἰατρεῖον, τὴν 
Ἐχχλησίαν, ὥσπερ ἀχάνθαις τοῖς λογισμοῖς συµπνε- 
γόµενος * ἕλχει µε πρὸς θέαν τῆς Υραφῆς τὸ ἄνθος, 
xaX ὡς λειμὼν τέρπει τὴν ὅρασιν, xat λεληθότως ἓν- 
αφίησι τῇ φυχῇ δόξαν Θεοῦ. Τεθέαµαι τὴν χαρτερίαν 
τοῦ μάρτυρος, τῶν στεφάνων τὴν ἀνταπόδοσιν, xal 
ὡς πυρὶ πρὸς ζῆλον ἑξάπτομας τῇ προθυµίᾳ, xai 
πίπτων προσχυνῶ τῷ cQ διὰ τοῦ μάρτυρος, xal 
λαμθάνω τὴν σωτηρίαν. Οὐκ ἀχήχοας τοῦ αὐτοῦ θεο. 
φόρου Ἡατρὺς, λέγοντος iv τῷ εἰς τὸν ἀρχὴν τῶν 
ἩΨαλμῶν λόγῳ, ὅτι « Γινώσχων τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, 
ὅτι δυσάγωγον πρὸς ἀρετῆν, καὶ ῥάθυμον «b γένοη 
τῶν ἀνθρώπων, τὸ µέλος ταῖς Ῥαλμωῳδίαις ἐγχατέμι- 
ξε;» τί φἠς; Οὐ γράψω xaX λόγῳ xaX χρώμασι t 
τῶν μαρτύρων μαρτύριο»; χαὶ ὀφθαλμοῖς πὲριπτύ- 
ξημαι τὸ θαυμαστὸν xal ἀγγέλοις xaX πάση τῇ x:l- 
σει, ὁδυνηρὸν δὲ τῷ διαθόλῳ xaX φοθερὸν δαίµοσιν, 
ὡς αὑτὸς ὁ φωστὴρ τῆς Ἐχχλησίας ἔφησεν ; Οἷα δέ 
φησι πρὸς τῷ τέλει τοῦ λόχου, ἐγχωμιάζων tox 
τεσσαράχοντα μάρτυρας; « Ὢ χορὸς ἅγιος ! ὦ σύστη- 
μα ἱερόν | ὦ συνασπισμὸς ἁῤῥαγής c! ὦ χοινοὶ φύλᾶ- 
ες τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων, ἀγαθοὶ χοινωνοὶ φρον- 
τίδων, δεῄσεων συνεργοὶ, πρεσθύται δυνατώτατοι, 
ἀστέρες τῆς οἰκουμένης, ἄνθη τῶν Ἐχκλησιῶν' 
ἐγὼ δέ φηµι, νοητά τε χαὶ αἰσθητά. Ὑμᾶς οὐχ ἡ rf 
χατέχρυψεν, ἀλλ οὐρανὸς ὑπεδέξατο" ἠνοίγησεν 
ὑμῖν παραδείσου πύλαι, ἄξιον θέαµα τῇ ctpzuj 
τῶν ἁγγέλων, ἄξιον πατριάρχαις, προφήταις, ἃ- 
xalotg. ) 


Σχό.ιον. Πῶς οὐ pi ποθῄσω ἰδεῖν, ὃ ἰδεῖν ποθοώσου 
ἄγγελοι; Συνῳδὰ δὲ τούτοις xal ὁ τούτου ἁἀδελφὸς xd 
ὁμογνώμων Γρηγόριος, ὁ τῆς Νυσσαέων ἑπίσχοτός 
φησιν. 

Tov ἁγίου Γρηγορίου ἐπισκόπου Νύσσης. ἐκ τοῦ 


ἀναπ.ληρωματικοῦ, τουτέστι περὶ χατασχενης 

ἀνθρώπου (χεφ. δ’.). 

«Ὥσπερ χατὰ τὴν ἀνθρωπίνην συνῄθειαν οἱ τὰς 
εἰχόνας τῶν χρατούντων κατασχευάδοντες, τόν τε ft 


ρακτῆρα τῆς μορφῆς ἀναμάσσονται, xat τῇ «epióod 


*' Basil. in S. Gordium. 


NOTE. 


. (0) Sie vocem ΟΓΙΡΟΑΠΙ ἐκ ποῦ ἁἀποπληρωματι- 
ποῦ, Latine reddo, ργΦουπὲο Tilmano. llujus in- 
terpretationem. praetermisit Zinus. Opus nempe 
Hlud Gregorii Nysseni, jure appendicein supplc- 


mentumve dixeris ad Basilii fratris libros i 
llexaemeron, in quibus nihi! de hominis opifiio 
scripserat ille. Videsis quae notavimus ad cap. 


lib. n De fid. orthed. 


1269 - 


DE IMAGINIBUS ORATIO I. - 


1270 


τῆς πορφυρίδος τὴν βασιλικζν ἀξίαν συμπαραγρά- A mentum addant, quo regia dignitas significetur, 


φουσι, xaX λέγεται χατὰ τὴν συνήθειαν, xal εἰχὼν, 
xal βασιλεύς ' οὕτω χα) fj ἀνθρωπίνη quate, ἐπειδὴ 
πρὸς ἀρχὴν τῶν ἄλλων κατεσχευάνετο, οἷόν τις Ép- 
Φυχος εἰχὼν ἀνεστάθη, χοινωνοῦσα τῷ ἀρχετύπῳ, 
xai τῆς ἀξίας, xal τοῦ ὀνόματος. » 


ToU αὑτοῦ, ix τοῦ πέμπτου κχεφα.ἰαΐου τῆς αὖ- 
τῆς πραγµατείας. 

« Τὸ δὲ θεῖον χάλλος, οὐ σχἡματί τινι, χαὶ μορρΏς 
εὐμοιρίᾳ δ.ά τινος εὐχροίας ἐναγλαῖνεται, ἀλλ᾽ ἐν 
ἀφράστῳ µαχαριότητι xat! ἀρετὴν θεωρεῖται. Ὥσπερ 
τοίνυν τὰς ἀνθρωπίνας μορφὰς, διὰ χρωμάτων ttiv 
ἐπὶ τοὺς πίναχας οἱ γραφεῖς µεταφέρουσι, τὰς οἱ- 
χείας τε χαὶ καταλλήλους βαφὰς ἐπαλείφοντες τῷ 
µιμήματι, ὡς ἂν δι ἀκριβείας τὸ ἀρχέτυπον χάλλος 
μετενεχθείη πρὸς τὸ ὁμοίωμα. » 


Σχό.1ον. Ὄρα, ὡς τὸ μὲν θεῖον κάλλος, οὐ σχἡματί 
τινι διά τινος εὐχροίας ἐναγλαῖζεται, xaY διὰ τοῦτο 
οὐχ εἰχονίζεται' ἡ δὲ ἀνθρωπίνη μορφὴ διὰ χρωµά- 
των ἐπὶ τοὺς πίναχας μεταφέρεται. E! τοίνυν 6 Υἱὸς 
τοῦ θεοῦ ἓν ἀνθρώπου μορφῇ γέγονε, μορφὴν δούλου 
λαδὼν, καὶ ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπων γενόμενος, καὶ 
— σχἡµατι εὑρεθεὶς ὡς ἄνθρωπος, πῶς οὐκ εἰχονισθή- 
σεται; xai εἰ χατὰ συνήθειαν λέγεται, ἡ τοῦ βασι- 
λέως εἰχὼν, βασιλεὺς, καὶ ἡ τῆς εἰχόνος vip ἐπὶ 
τὸ πρωτότυπον διαθαίνει, ὥς φησιν ὁ θεῖος Βασ[- 
Àgtog, πῶς ἡ εἰκὼν οὗ τιµηθήσεται καὶ προσχυνη- 
θήσεται; οὐχ ὡς θεὸς, ἀλλ᾽ ὡς Θεοῦ αεσαρχωµένου 
εἰχών. 


Tov avrov, ἀπὸ .1όγου ῥηθένζεος àv Κωνσταντι- 
νουπό.ει. περὶ θεότητος Υἱοῦ καὶ Πνεύματος, 
xal εἰς τὸν Ἀόραάμ. 

Ἐντεῦθεν δεσμοῖς πρότερον διαλαμθάνει ὁ πατὴρ 
tbv παΐδα. Εἶδον πολλάχις ἐπὶ γραφῆς εἰχόνα τοῦ 
πάθους, xal οὖκ ἁδαχρυτὶ τὴν θέαν παρῆλθον, ἓν- 
σβγῦις τῆς τέχνης ὑπ ὄψιν ἀγούσης τὴν ἱστορίαν, 
Πρόχειται ὁ Ἰσαὰκ παρ) αὐτῷ τῷ θυσιαστηρῳ, 
ὀχλάσας ἐπὶ τὸ γόνυ, χαὶ περιηγµένας ἔχων εἰς τοὺ- 
πίσω τὰς χεῖρας ' ὁ δὲ ἐπιθεθηχὼς χατόπιν τῷ πόδε 
της ἀγχύλης, xal τῇ ἀριστερᾷ χειρὶ τὴν χόµην τοῦ 
«ai. πρὸς ἑαυτὸν ἀναχλάσας, ἐπιχύπτει τῷ προσ- 
ώπῳ, ἐλεεινῶς πρὸς αὐτὺν ἀναθλέποντι, χαὶ τὴν δε- 


atque ejusmodi imago rex quoque appellari con- 
Suevit : sic etiam liumana natura , cum eo consillo 
conderetur, ut rebus aliis imperaret , instar imagi- 
nis cujusdam animate erecta est, ac primigeuii 
exemplaris consors effecta , dignitatis quoque no- 
men obtinuit. » 


Ejusdem , ex capite quinto ejusdem libri. 


« Divina pulchritudo, non figura aliqua, aut 
formz venustate per ullam coloris elegantiam illu- 
stratur : verum in inexplicabili beatitudine, prz- 
stantissima quadam ratione conspicitur. Velut 
ergo pictores hominum formas coloribus quibus- 
dam in tabellis transeribunt , et imitàndi arte pro- 


B prios convenientesque superliniunt colores, ut 


per assimilationem exenpli archetypi similitudo 
accurate reprzsentetur. » 

Comment. Animadverte , non flgura aliqua , nec 
ulla colorum elegantia pulchritudinem divinam 
splendescere, atque id in causa esse, cur illius 
imago non possit exprimi : at vero humana forma 
coloribus in tabellis pingitur. Quapropter, quando 
Dei Filius, servi formam accipiens , hominis spe- 
ciem induit, et in similitudine hominum factus (4) 
habitu inventus est ut homo ; quid vetat quominus 
ejus imago conficiatur? Quin οἱ mos invaluit, ut 
imperatoris imago imperator appelletur, et secun- 
dum divini Basi!ii pronuntiatum, honor imaginis ad 
eum transit , cujus est imago , eccur non coletur , 
nec adorabitur imago : non quidem ceu Deus sit , 
sed tanquam imago Dei , qui carnem assumpsit. 
Ejusdem, ex orutione. Constantinopoli habita, de 

Filii et Spiritus sancti divinitate; ubi et de 

Abrahamo. 

« Dehinc vinculis ligatam prius assumit filium 
pater. IIujus acerbz rei imaginem depictam szpius 
vidi, nec a lacrymis temperare unquam potui ; 
cum ars perspicue rem gestam oculis explicaret. 
Isaac flexis genibus, manibusque a tergo revin- 
ctis, juxta altare jacens reprzsentatur. Pater vero 
pone filii poplites accedens, comamque illius sini- 
stra apprehensam manu , ad se trahens , oculos in 
vultum filii digno prorsus commiserationis modo 
ipsum respicientis, demittit, et dexteram arma- 


Ειὰν καθωπλισµένος τῷ £st, πρὸς τὴν aqaykv κατ- D tam gladio ad eedem dirigit. Jamque gladii acies 


ευθύνει. Καὶ ἅπτεται ἤδη τοῦ σώματος fj τοῦ ξίφους 
ἀχμὴ, χαὶ τότε αὑτῷ γίνεται θεόθεν φωνὴ, τὸ ἔργον 
χωλύουσα. 


Tov ἁγίου ᾿Ιωάνγγου τοῦ Χρυσοστόμου, éx τῆς 
ἑρμηνείας τῆς πρὸς ᾿Εδραίους Ἐπιστο.ῖῆς. 
εΚαίπως εἰχὼν τοῦ δευτέρου τὸ πρῶτον, ὁ Μελχι- 

σεδὲχ τοῦ Χριστοῦ, ὥσπερ ἄν τις εἴποι σχιὰν τῆς 


corpus attingit, cum vox , he rem perficiat, pro- 
hibens exauditur. » 


S. Joannis Chrysostomi (3. 64 enarratione 
in Epistolam ad Hebreo: . 


«Λο prius quidem posterioris imago quedam 
fuit, Melchisedech scilicet, Christi : baud secus 


NOT.E, 


(4) Ita Vulg. Int. ad Philippenses i1, 8. ín textu 
Graco legitur &v σχήµατι ΄ lioe est, in specie figura. 
(5) Locus hic mihi non occurrit apud Chrysosto- 
mum in Epistolam ad Hebrxos. Quanquam, hom. 


12, multa leguntur his prorsus non absimilia. Sen- 
tentias potius quam verba Chrysostomi conipactas 
hic putaverim, ut fit in catenis. Locum hune rur- 
sus profert Damascenus, orat. 2 οἱ 3. 


1211 7 


S. JOANNIS DAMASCENI 


[στὰ 


ac 4935 si quis adumbratam ante a. pictore desi- A Ἱραφῆς τῆς ἐν σώμασι 1, τὸ πρὸ ταύτης σχίασµα 


gnationeni , picturze ipsius, quz coloribus deinceps 
exprimitur, umbram nominet. Idcirco enim lex 
umbra vocatur, et gratia, veritas ; res autem, illa 
quz futura sunt. Lex quidem et Melchisedech in- 
star sunt adumbratz delineationis, quam pictura 
suis ornavit coloribus; gratia autem et veritas, 
coloribus aucta descriptio : res tandem ipse, ad 
futurum evum pertinent. ltaque Testamentum 
rerum figura. » 

Leontii Neapolis in Cypro episcopi, ex libro Contra 
Judeos ; quod Christi crucem el imagines, seseque 
mwíuo adorare liceat : necnon de sanctorum  reli- 
quiis. . 

« Quod si mihi rursum exprobraveris, o Judse, 
quod crucis lignum ceu Deum adorem ; eccur Ja- 
cob non arguis, qui virgz fastigium adoravit ? 
At planum est eum non lignum, sed Josephum 
adorasse; quemadmodum per crucem Christum 
adoramus, nequaquam vero lignum honore affi- 
cimus 59. ; 

Cemment. Quod si ex quacunque materia crucis 
imaginem facientes , crucis flguram adoramus, 
nunquid nefas erit Christi quoque crucifixi imagi- 
nem adorare? 

Rursum ex eodem Leontio. « Quandoquidem ipse- 
met etiam Abraham eos a quibus sepulcrum eme- 
bat, quamlibet impii homines essept, genibus in 
terram positis aderavit ; itemque Jacob benedixit 
Pharaoni, quamvis impius et idolorum cultor 
esset : nullatenus autem ipsi tanquam Deo henedi- 
xit. Fratrem quoque suum Esau, proeidens adora- 
vit, at non uti Deum. Praeterea, quomodo przcipit 


Vetus est figura figura, 


τοῦ Υραφέως. Διὰ τοῦτο γὰρ ὁ νόµος χαλεῖται σχιὰ, 
xai ἡ χάρις ἀλήθεια, πράγµατα δὲ τὰ μέλλοντα, 
Ὥστε, ὁ μὲν νόµος xaX 6 Μελχισεδὲχ, προσχίασμα 
τῆς ἓν χρώμασι γραφῆς ΄ ἡ δὲ χάρις xaX fj, ἀλήθεια 
ἡ ἐν σώμασι "ραφή ' τὰ δὲ πράγµατα, τοῦ μέλλοντος 
αἰῶνος ' ὡς εἶναι τὴν Παλαιὰν τύπου τύπον, xal τν 
N£av, τῶν πραγμάτων τύπον. » 

Novum vero, ipsarum 


Λεοντίου Νεαπόλεως τῆς Κύπρον, éx τοῦ Ματὰ 


Ἰουδαίων Aórov, περὶ τοῦ προσκυνεἴν τῷ σταυ- 
f τοῦ Χριστοῦ, καὶ ταῖς εἰκόσι τῶν ἁγίων, xal 
d. AA Aoic * καὶ περὶ τῶν «ειψάνων τῶν ἁγίων. 
« Ἐάν µοι ἐγχαλῆς πάλιν, ὢ Ἰουδαῖε, λέγων, ὅτι 
ὡς θεῷ προσχυνῶ τῷ ξύλῳ τοῦ σταυροῦ. Διά τί οὖχ 
ἐγχαλεῖς τῷ Ἰαχὼδ, προσχυνἠσαντι ἐπὶ τὸ ἄχρον τῆς 
ῥάδδου; ᾽Αλλὰ πρόδηλον, ὅτι οὗ τὸ ξύλον τιμῶν προσ- 


p εχύνησεν, ἀλλὰ διά τοῦ ξύλου τῷ Ἰωσὴφ προσεχύνη- 


σεν, ὥσπερ καὶ ἡμεῖς διὰ τοῦ σταυροῦ τὸν Χριστὸν, 
ἁλ)᾽ o0 τὸ ξύλον δοξἀζοµεν. » 

Σχόλιον. El οὖν τὸν τοῦ σταυροῦ τύπον προσκυνοῦ- 
μεν εἰχόνα τοῦ σταυροῦ ποιοῦντες EC οἰασοῦν Dire, 
πῶς τοῦ σταυρωθέντος εἰχόνι μὴ προσχυνῄσωµεν; 


Καὶ πἀ.ι τοῦ αὐτοῦ Λεοντίου. « Ἐτπεὶ χαὶ 
᾽Αθραὰμ τοῖς πωλήσασιν αὐτῷ τὸν τάφον ἀσεθέαιν 
ἀνθρώποις προσεχύνησε, xal Τόνυ ἔχαμψεν ἐπὶ τὴν 
γῆν, ἀλλ᾽ οὐχ ὡς θεοῖς αὐτοῖς προσεχύνηςσεν ΄ xd 
πάλιν, ὁ Ἰαχὼδ τὸν Φαραὼ ηὐλόγησεν ἀσεθὴ xai cl- 
δωλολάτρην ὄντα" ἁλλ᾽ οὐχ ὡς θεὸν αὐτὸν nO proc 
χαὶ πάλιν, τὸν Ἡσαῦ πεσὼν προσεχύνησεν, ἀλλ᾽ οὐχ 
ὡς θεὸν προσεχύνησεν. Καὶ πάλιν’ πῶς ἑντέλλεται 


nobis Deus, ut montes et terram adoremus? Ait C ἡμῖν ὁ θεὸς προσχυνεῖν xal τῇ Υῇ, xat τοῖς ὄρεσι; 


enim : Exaltate Dominum Deum vestrum, et adorate 
ad montem (6) sanctum ejus. Et adorate scabellum 
pedum ejus, quoniam sanctum est ** ; hoc est terram. 
Colum enim, inquit, mihi sedes est: terra autem 
scabellum pedum meorum , dicit Dominus !. Quo- 
modo autem Moyses adoravit Jothor, tametsi ido- 
lorum cultor esset, et Danielem Nabuchodonosor ? 
Cur mecum expostulas quod honore eos prosequar 
οἱ adorem, qui Deum coluerunt? Nunquid, obse- 
cero, non expedit magis sanctos adorare, quam 
eosdem, uL assoles, lapidibus impetere? Nonne sa- 
tius est eos adorare quam serris secare, atque illos, 
qui suis vos beneficiis cumularunt, in ceni lacum 
conjicere * ? Profecto si dilexisses Deum, famulos 
ejus utique veneratus esses. Quod si impura sunt 
ossa justorum , cur ossa Jacob et Joseph omni re- 
verentia ex Αργρίο asportata sunt 27 Quonam 
pacto liomo defunctus, contactis Eliszi ossibus, 


?* Hac fusius habentur, act. 4 synodi 7. 
! Gen. L, 15, 34. * IV Reg. xii. 22. 


** Psal, xcvin, 5. 


Λέγει Yáp* "Υψοῦτε Κύριον τὸν Θεὸν ἡμῶν, xal 
προσχυγεῖτε εἷς ὄρος ἅγιον) αὐτοῦ. Καὶ xpocxv- 
y&it8 tQ ὑποποδίῳ τῶν ποδῶν αὐτοῦ, ὅτι ἅγιός 
ἐστι, τουτέστι τῇ Υῇ. Ὁ οὐρανὸς γάρ µοι θρόνος, 
φησὶν, ἡ δὲ γή, ὑποπόδιον τῶν ποδῶν µου, «λέγει 
Κύριος. Πῶς δὲ Μωῦσῆς προσεχύνησεν Ἰοθὸρ εἰδω- 
λολάτρῃ ὄντι, καὶ ΔανιΏλ Ναθουχοδονοσόρ: Πῶς ἐμοὶ 
ἐγχαλεῖς, ὅτι τιμῶ τοὺς τὸν θεὸν τιµήσαντας, xal 
προσχυνῄααντας»; O0 συμφέρει, εἶπέ pot, προσχυ- 
νεῖν τοῖς ἁγίοις, χαὶ μὴ ὡς σὺ λιθοθολεῖν; Οὐ συµ- 
φέρει προσχυνεῖν, χαὶ μὴ τούτους χαταπρίζειν, χεὶ 
ἐν λάχχῳ βορθόρου τοὺς εὐεργέτας χαταφἑρειν; El 
τὰν θεὺν ἠγάπησας, πάντως ἂν χαὶ τοὺς αὐτοῦ δοὺ- 
λαυς τιμᾷν ἔμελλες. Καὶ εἰ ἀχάθαρτά εἰσι τῶν ὃι- 
χαΐίων τὰ óstd, πῶς μετὰ τιμῆς πάσης µετεχοµί- 
σθησαν τὰ ὁστᾶ τοῦ Ἰακὼδ xat Ἰωσὴφ ££ Αἰγύπτο, 
Πῶς νεχρὸς ἄνθρωπος ἀφάμενος τῶν ὁστέων Ἔλις. 
σαΐου εὐθὺς ἀνέστη» El δὲ δι ὁστέων θαυματουργεί 


!]sa. Lxvi, 1... * Jerem. xxxvi, 


VARIE LECTIONES. 


l lta etiam in secunda oratione de imag. edit. Rom. legitur hic et infra: at emendandam arbitror ο 
Orat. 5 ἐν χρώμασι. Favent et αυ mox iisdeia consimilia sequuntur, τῆς tv χρώμασι γραφῆς. 


NOTE. 


(6) Ad montem. Sic praepositionem Grzcam «ig 
cxprimo, juxta ac jllam accipiebat Leontius Vulg. 


Interpres posuit : in monte sancto ejus. 


1273 


DE IMAGINIBUS ORATIO I. . 


1274 


6 «bc, εὔδηλον, ὅτι δύναται xal δι’ εἰχόνων, xaX X- A statim revixit *? Quod si Deus per ossa res miran- 


θων, xa ἑτέρων πολλῶν, χαθὼς xaY ἐπὶ Ἐλισσαιὲ 
ἐγένετο, ὃς ἔδωχε τὴν ἰδίαν ῥά6δδον τῷ ἑαυτοῦ παιδὶ, 
χαὶ εἶπε, δι αὑτῆς πορευθέντα ἀναστῆσαι τὸν παῖδα 
τῆς Σουναµίτιδος. Καὶ Μωῦσῆς, ῥά6δῳ Φαραὼ ἐχό- 
λασε, xai θάλασσαν ἔσχισε, χαὶ ὕδωρ ἑγλύχανε, xai 
πέτραν ἕῤῥηξε, χαὶ ὕδωρ ἐξήγαγε. Καὶ Σολομών 
φησιν, Ηὐ.«όγηται ξύ.ον, δι οὗ γίνεται σωτηρία. 
ἜλισσαιΣ ξύλον ἓν Ἱορδάνῃ ἀποῤῥίφας, σἰδηρον 
ἀνῆγαγε ΄ xaX ξύλον ζωῆς, xal φυτὸν Σαθὲκ (7), 
ἤγουν συγχωρήσεως. Καὶ Μωῦσῆς ξύλῳ ὄφιν ὕψωσε, 
xai λαὸὺν ἐξωοποίησε * ξύλῳ βλαστήσαντι ἐν τῇ σχηνῇ 
τὴν ἱερατείαν ἐχύρωσεν. ᾽Αλλ’ ἴσως ἐρεῖς pot, ὁ Ἰου- 
δαῖος, ὅτι τὰ kv τῇ σχηνῇ τοῦ μαρτυρίου ἅπαντα, ὁ 
θεὸς γενέσθαι προσέταξε τῷ Μωῦσῇ * χἀγώ σοι λέγω, 
ὅτι πολλὰ χαὶ ποιχίλα πράγµατα ὁ Σολομὼν ἓν τῷ 
ναῷ, γλυπτὰ xal χωνευτὰ πεποίηχεν, ἅπερ οὐδὲ ὁ 
Geb, αὐτῷ ποιῆσαι προσέταξεν, οὔτε ἡ σχηνἡ τοῦ 
μαρτυρίου ταῦτα ἐχέχτητο, οὔτε ὁ vab;, ὃν ὁ θεὸς 
τῷ Ἰερεχι]λ ὑπέδειξε, χαὶ οὗ χατεγνώσθη ἐν τούτῳ 
ὁ Σολομών ' εἰς δόξαν yàp θεοῦ τὰς τοιαύτας μορφὰς 
χατεσχεύασεν, ὥσπερ δὴ xai ἡμεῖς. Εἶχες καὶ σὺ 
πολλὰς χαὶ διαφόρους πρὸς ἀνάμνησιν θεοῦ εἰχόνας 
xal σήμαντρα, πρὶν ἢ τούτων διὰ τὴν σὴν ἀγνωμο- 
αύνην ἑστερήθης ᾽ τουτέστι τὴν Μωσαϊχὴν ῥάδδον, 
τὰς θεοτύπους πλάχας, τὴν πυρένδροσον βάτον (8), 
th» ξηρένυδρον πέτραν, τὴν µαννοφόρον χιδωτὸν, τὸ 
πυρένθεον θυσιαστήριον, τὸ θεώνυµον πέταλον, τὸ 
θεόδηλον Ἐφοῦδ, τὴν θεόσχιον σχηνἠν' εἰ δὲ xal 
σὺ ἅπαντα ταῦτα νυχτὸς xat ἡμέρας κατεσχιάζου, ὁ 
λέγων’, Δόξα σοι ὁ μόνος παντοκράτωρ θεὸς, ὁ 
διὰ πάντων τούτων ἐν "IcpatA θαυματοποιήσας, 
εἰ δὲ διὰ πάντων τούτων τῶν νομιχῶν, ὧν εἶχες πο- 
«b, προσπίπτων τῷ θεῷ προσεχύνεις, ὁρᾷς ὅτι διὰ 
τῶν εἰχόνων προσάγεται τῷ Θεῷ ἡ προσχύνησις. » 


das exsequitur, hoc ipse dubio procul, tum per 
imagincs, tum per multa alia prestare poterit ; 
quemadmodum Eliszo contigit *, qui baculum suum 
servo tradens, ire prxcepit ut ejus opera in vitam 
Sunamitidis fllium revocaret. Jam vero Moyses 
virga Pharaonem castigavit; mare item divisit, 
aqu: dulcedinem conciliavit, peliram fregit, et 
aquas eduxit *. Quin etiam Salomon ait : Bene- 
dictum est lignum per quod fit. salus Ἱ. Eliszeus 
per lignum in Jordanem projectum, ferrum extra- 
xit *. 326 ltem lignum vite conimendatur * ; 
lignum Sabec, id est dimissionis. Moyses quoque 
ligno serpentem exaltavit, et vitam populo dedit !* : 
ligno in tabernaculo germinante sacerdotium Aa- 
roni firmavit **. At forsan inquies, 0 Judze, omnia 
illa que in tabernaculo testimonii erant a Deo 
Moysi fuisse mandata. Et ego tibi repono, Salomo- 
nem multa variaque sculptilia et conflatilia in tem- 
plo fabricasse, quz» nec Deus ipsi facere precepe- 
rat !*, nec in tabernaculo testimonii fuerant, nec 
in templo illo quod Ezechieli Deus ostendit 3): 
neque ob hanc rem cendemnatus Salomon fuit ; 
quippe qui in Dei gloriam ejusmodi formas fabricas- 
set, velut et nos quoque faeimus. Tu quoque multas 
habebas, variique generis imagines et signa, quse 
Dei memoriam perfricarent tibi, priusquam illis 
propter ingrati animi vitium spoliareris : nimirum 
virgam Moysis, tabulas a Deo insculptas, ardentem 
roridumque pariter rubum , petram aridam aquis 
manantem, arcam in qua mauna gestabatur, al- 
tare ignis divini conceptaculum, laminam Dei no- 
mine insculptam, Ephod in manifestationem nu- 
minis, obumbratum. item, a Deo tabernaculum. 
Quin etiam universa hec die noctuque adumbra- 


bas dicens: Gloria tibi sit, qui solus omnipotens es Deus, qui per hec omnia res admirabiles feceris. in 
Jsrael ** : si. vero. per omnia hzc, quae lege przcipiente quondam servabas, procidens Deum ado- 


Fabas, vides Deo per 

Kal μετ) ὀ1ΐγα. « El γὰρ ὁ ἀγαπῶν εἰλιχρινῶς 
φ[λον ἢ βασιλέα, xoi μάλιστα τὸν εὑεργέτην, xdv 
υἱὸν αὐτοῦ θεάσηται, xàv ῥάθδον, κἂν θρόνον, x&v 
στέφανον, xiv οἴκον, x&v δοῦλον, χρατεῖ, xal ἁσπάς 
ζεται, xai τιμᾷ τὸν εὐεργέτην βασιλέα, πολλῷ μᾶλ- 
λον τὸν Θεόν. Etc γὰρ, πάλιν λέγω, ἐποίησας xat σὺ 
εἰχόνας Μωσαϊχὰς, καὶ προφητικὰς, καὶ xa ἡμέραν 
πρησεχύνεις τῷ Δεσπότῃ αὐτῶν θεῷ. Ὅταν τοίνυν 
ἵδῃς Χριστιανῶν παῖδας προσκυνοῦντας τῷ σταυρῷ, 
γνῶθι, ὅτι τῷ σταυρωθέντι Χριστῷ προσχύνησιν 


imagines adorationem exhiberi. » 


Et post pauca. « Si quis enim affectu sincero 
amicum vel ipsummel imperatorem diligit , atque 
illum in primis, qui de se bene meritus est, hie 
plane, sive filium ejus, sive sceptrum vel virgam, 
sive coronam, sive domum , sive servum conspe- 


D xerit, amplexatur et osculatur; hacque ratione 


beneficum erga se veneratur imperatorem. Quanto 
igitur potiori jure Deum ipsum colueris? Utinam 
et tu quoque (hoc enim repetam) Mosaicss prophe- 
ticasque fecisses imagines, singulisque diebus 


3 [V Reg. iv, 99. *Exod. vii, 17... "Sap. xiv, Ἱ. 8 IV Reg. νι. 1-7. * Gen. 2, 9. !* Num. xxi, 9. 


1. Num. Χν 8. !* Il Paral. ii, 1 seqq. 


15 Ezech, xL, 47. 


!* [f Paral. vi, 4; Psal. Lxxi, 18. 


NOTE. 


(7) Lignum  Sabec desumpsit Leontius ex 
cap. xxii Gen., v, 25, ubi legimus, inter vepres, in 
liebrzo habetur im opacitate, arboris scili- 
cet aut. spinarum. Sepluaginta vero nomen ipsum 
Hebraum posuerunt, ἐν φυτῷ Σαδέκ, in plauta Sa- 
bech, quam singulare quoddam arboris genus esse 
arbitrati sunt Graeci, Λο quia paw Shabac Syria- 


cum idem est ac dimisit, dereliquit ; arbitrati sunt 
C demissionem, emissionemve significare cum ta- 
men literis aliis scribatur, scilicet per D, et Ὅ 
in fine. 
(8) Πυρένδροσυν βάτον, quod rubunm ardentem 
significat, nec tamen comburentem, quasi sore 
quodam perfusum. 


] 


c2) 


19 S. JOANNIS DAMASCENI 


Deum ipsorum Dominum adorasses. Cuin itaque À προσάγουσι, xat οὗ τῷ δὺλῳ. Ἐπτεὶ εἰ τὴν φύσιν τοῦ 


Christianos videris crucem adorantes, id pro certo 
teneas, adorationem istam Christo ab eis offerri 
crucifixo, non ligno. Nam si ligni materiam cole- 
rent, lucos prorsus et arbores adorare deberent, ut 
tu ipse quondam, Israel, ea adorabas ; dum arbo- 
rem et lapidem hisce verbis compellares : Deus 
sieus es (Qu, el tu me genuisti 35. Nos vero nec cru- 
cem, nec sanctorum imagines ejusmodi verbis allo- 
quiinur. Non enim dii nostri sunt, sed aperta po- 
tius volumina, qua in ecclesiis explicantur et 
adorantur, ut earum aspectu memores Dei simus, 
ipsumque veneremur. Qui enim martyrem honore 
persequitur, honorem quoque Deo exhibet, cui mar- 
Lyr testimonium reddidit. Qui Christi apostolum 


ξύλου ἔσεθον, πάντως ἂν χαὶ τὰ ἄλση, χα) τὰ δένδρα 
προσκυνεῖν εἶχον, ὥσπερ σὺ ὁ Ἱσραἡλ προσεχύνησας 
τούτοις ποτὲ, λέγων τῷ δένδρῳ xat τῷ λίθῳ, ὅτι XU 
µου εἶ θεὸς, καὶ σύ µε ἐγένγησας. Ἡμεῖς δὲ, οὐχ 
οὕτως λέγομεν τῷ σταυρῷ, οὐδὲ ταῖς μορφαῖς τῶν 
ἁγίων. Οὐ γὰρ θεό ἡμῶν εἶσιν, ἀλλά βίθλοι ἀνεφγμέ- 
ναι πρὸς ἀνάμνησιν coo xal τιμὴν αὗτοῦ, Ev. ταῖς 
ἐχχλησίαις προφανῶς κχείµεναι xal προσχυνούµεναι, 
'0 γὰρ τιμῶν τὸν μάρτυρα, θεὸν τιμᾶ, ᾧ ὁ μάρτυς 
ἐμαρτύρησεν  ὁ προαχυνῶν τὸν ἀπόστολον τοῦ Χρι- 
στοῦ, τὸν ἆ πηστείλαντα αὐτὸν προσχυνεῖ. Καὶ ὁ 
προσπίπτων τῇ Μητρὶ τοῦ Χριστοῦ, πρόδηλον ὅτι 
τῷ Ylhp αὐτῆς τὴῆν τιμὴν προσφέρει. Οὐὗδεὶς Υὰρ 
θεὺς, εἰ μὴ εἷς, ὁ ἓν Τριάδι γνωριζόµενός τε xal λα- 


adorat, Christum insimul, a quo ille missus est, D τρευόµενὸς. » 
adorat: et qui coram Christi matre venerabundus procidit, nemini dubium est, quin et id honoris 
offerat Filio. Nullus quippe Deus est preter unum, qui in Trinitate cognoscitur et colitur. » 


Comment, Annon beati Epiphanii dictorum 397 
fidelis interpres fuerit Leontius, qui sua quoque 
doctrina. Cyprum insulam exornavit? An illos po- 
tius auscultabimus, qui cordis sui sensa loquuntur? 


Sed audias velim, quid etiam Severianus Gabalo- 


rum episcopus docuerit. 


Severiani Gabalorum, ex sermone in dedicationem 
crucis. 


« Quonam pacto imago maledicti progenitori- 
bus nostris vitam conciliavit? » Et paucis inter- 
Jectis : Quomodo igitur imago maledicti populo la- 
boranti saluti fuit? Nonne verisimilius dixisset : Si 
quis vestrum morsus fuerit, coelum suspiciat, aut 
tabernaculum Dei, οἱ salutem adipiscetur. Veruin 


ZxóAtov. θὗτος πιστὸς ἐξηγητὴς τῶν τοῦ µακαρίω 
Ἐπιφανίου λόγων, ὁ τοῖς ἑαυτοῦ λόγοις τὴν Κυκρίων 
χαταχοσµῄῆσας νῆσον, f| οἱ ἀπὸ χαρδίας λαλοῦντες; 
"Axous δὲ xal Σευπριανοῦ τῶν Γαβάλων ἐπισχόπου, 
οἷά φησιν. 


Σευηριανοῦ ἐπισκύόπου 1 αθά-λων, ἁπὸ «Ἰόγου, τοῦ 
εἰς τὰ ἐγκαίγια τοῦ Σωτήρος Ὁ. 


« Πῶς ἡ εἰκὼν τοῦ ἐπικαταράτου, ζωἣν fep: 
τοῖς ἡμετέροις προγόνοις; » Kal uec λίγα: « Πῶς 
οὖν ἡ εἰχὼν τοῦ ἐπιχαταράτου ἤνεγκε λαῷ Ev συµ- 
φορᾷ χειμαζομένῳ σωτηρίαν; "Δρα οὐκ ἣν ἁδιοπι- 
στότερον εἰπεῖν: Ἑάν τις ὑμῶν δηχθῇ, βλέψει εἰς 
τὸν οὐρανὸν, ἄνω πρὸς τὸν θεὸν, χαὶ σωθῄσεται, ἡ 


his ille posthabitis, erucis tantum statuit imagi- C εἰς την σχηνην τοῦ θεοῦ; ᾽Αλλὰ ταῦτα παριδὼν, 


nem, Cur porro hzc egerit Moyses, qui paulo ante 
dixerat : JVen facias tibi sculptile, neque con flatile, 
neque similitudinem earum rerum, qua sunt in coo 
sursum, aut in terra deorsum, aut in aquis, locisve 
subterraneis !5? Sed quid ad ingratum populum 
hiec loquor ? Edissere, quaeso, fidelissime Dei mini- 
ster ; quod aliis vetas, cur ipse facias? Quod cver- 
tis, illud statuis? qui praecipis, Non facies tibi 
sculptile; qui conflatilem vitulum comminuisti, 
serpentem cx zre tu ipse conficis? Quin illum non 
clam, sed palam omnibus conspicienduim przbes ? 
Αι illa, inquit, mandavi, quo materiam impietatis 
exscindereu, et ab omni defectione ct idololatria 
populum avocarem. Nunc autem ad aliorum utili- 


µόνον τοῦ σταυροῦ τὴν εἰκόνα ἔπηξεν. Διατί οὖν 
ταῦτα ἐποίει Μωῦσης, ὁ εἰτὼν τῷ λαῷ, Οὐ ποιη- 
σεις ἑαυτῷ yTÀvatóy, οὐδὲ χωνευτόν, οὐδὲ xar 
ὁμοίωμα, ὅσα ἐν τῷ οὗρανῷ ἄνω, xal ὅσα ἐν τῇ 
ΥΠ κάτσω, xal ὅσα ἐν τοῖς ὕδασιν, ὑποκάτω τῆς 
γῆς; Αλλὰ τί ταῦτα πρὸς ἀγνώμονα φθέγγομαι; 
Εἰπὲ, Q πιστότατε Θεοῦ θερἀπον, ὃ ἁπαγορεύεις, 
ποιεῖς; ὃ ἀνατρέπεις, κατασχενάζεις; Ὁ λέγων, 
Οὐ ποιήσεις TAvatÓr, τὸν χωνευθέντα βοῦν χατελά- 
σας, σὺ ὄφιν χαλχουργεῖς; Καὶ τοῦτο οὐ λάθρᾳ, ἀλλὰ 
ἀναφανδὺν xal πᾶσι Ὑνωστόν; Άλλ᾽ ἐχεῖνα, qnt, 
ἑνομοθέτησα, ἵνα ἑχκόφω τὰς ὕλας τῆς ἀσεθείας, 
xai thy Àabv ἀπαγάγω πάσης τῆς ἁποστασίας xd 
εἰδωλολατρείας * νυνὶ δὲ, χωνεύω τὸν ὄφιν χρησίµως 


tatem serpentem conflo, ad przsignandam videlicet D εἰς προτύπωσιν τῆς ἀληθείας. Καὶ χαθάπερ oxnvhy 


veritatem. Et quemadinodum tabernaculum com- 
. pegi, et ea quz& in ipso sunt ; Cherubim quoque 
invisibilium rerum similitudinem referentia , ut 
sancta adumbrarent, expandi, in signum figuram- 


!^ Jerem. u, 27... ** Exod. xx, 4.. 


ἔπηξα, καὶ τὰ Ev αὐτῇ πάντα, xal Χερουθὶμ, ὁμοίω- 
pa τῶν ἀοράτων , διεπέτασα εἰς τὰ ἅγια, ὡς τόπον 
xaY σχιὰν τῶν µελλόντων, οὕτω xal ὄφιν ἑστέλωσα 
εἰς σωτηρίαν τῷ λαῷ, ἵνα διὰ τῆς πείρας τούτων 


VARLE LECTIONES. 


m * - ^ φας 9 . . . . * 
εἰς τὰ ἐγχαίνιχ τοῦ Σωτηρος, quod alii in. dedicationem Ecclesie Salvatoris, interpretati sunt. At pm 


6ωτΆρος, Dillius cx orat. 9 ct 3 9129050, crucis. Malim anniversarium potius, quam 


edica tionem. - 


1211 


DE IMAGINIBUS ORATIO I. 


1218 


προγυμνασθῶσαι τοῦ σηµείου τοῦ σταυροῦ τὴν εἰχόνα, A que futurorum : sic ct serpentem ad populi salutem 


xaX xbv ἓν αὐτῷ Σωτῆρα xal Λυτρωτήν. Καὶ ὅτι άφευ- 
δέστατος ὁ λόγος, ἀγαπητὲ, ἄχουε τοῦ Κυρίου τοῦτον 


βεθαιοῦντος, xal λἐγήντος  Καθὼς Μωῦσῆς Ὀψωσεα 


τὸν δριν ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὕτω δεῖ ὑψωθῆδαι cov 
Yiór τοῦ ἀνθρώπον, iva zac ὁ πιστεύω» ἐν ab- 
τῷ μὴ ἀπό.]ηται, àdAA ἔχῃ Cody αἰώνιογ. » 


erexi, ut ejusmodi signorum experientia aptiores 
fierent ad crucis imaginem, crucifizumque Salva- 
torem et Redemptorem excipiendum. Quod autem 
ut verissimum esse percipias, dilectissime, Chri- 
stum id asserentem, atque in hzc verba loquentem 
audi : Et sicut Moyses. exaltavit serpentem in deser- 


to, ita; exaltari oportet. Filium hominis : ut omnis qui credit in eum, non pereat, sed habeat vitam 


alernam !. » 

ZEyÓAtor. Eóveq, ὡς διὰ τὸ ἁπαγαγεῖν ἔφη τὸν λαὸν 
tfc εἰδωλολατρείας, εὐόλισθον xaX ἔτοιμον ὄντα πρὸς 
τοῦτο, μὴ ποιεῖν xdv ὁμοίωμα ἑνομοθέτησε * καὶ ὅτι 
εἰχὼν ἣν τοῦ πάθους τοῦ Κυρίου ὁ ὑγωθεὶς ὄφις. 


"Qc: δὲ, οὐ χαινὸν ἐφεύρεμα τὸ τῶν εἰχόνων, ἀλλὰ 
ἀρχαῖον, xat τοῖς ἁγίοις καὶ ἐχχρίτοις Πατράσιν 
ἑγνωσμένον τε xaX εἰθισμένον, ἄχουε- Γέγραπται ἓν 
Τῷ lo Βασιλείου τοῦ µάχαρος, τῷ δι’ Ἑλλαδίου τοῦ 
αὑτοῦ μαθητοῦ, xai διαδόχου τῆς αὐτοῦ ἱεραρχίας, 
US παρειστήχει ^ ὁ ὅσιοὸ τῇ τῆς Δεσποίνης εἰχόνι, 
ἐν f) χαὶ ὁ χαρακτὴρ ἐγέγραπτο Μερχουρίου τοῦ àot- 
δίµου μάρτυρος. Παρειστήχει δὲ ἐξαιτῶν Ἰουλιανοῦ 
τοῦ ἀθεωτάτου χαὶ ἀποστάτου τυράννου ἀναίρεσιν 
ἐξ fi; εἰκόνος ἐμνήθη ταύτην τῆν ἀποχάλυψιν. Ἑώρα 
γὰρ, πρὸς μὲν βραχὺ àgavr τὸν μάρτυρα, μετ οὗ 
πολὺ δὲ, τὸ δόρυ ἡμαγμένον κατέχοντα. 


Ἐκ τοῦ βίου τοῦ Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, 
οὕτως αὗὑτο.1εξεὶ γέγραπται. 


ι Ἠγάπα δὲ ὁ µαχάριος (9) Ἰωάννης τὰς Ἐπιστο- 
λὰς τοῦ σοφωτάτου Παύλου ἄγαν. » Kal μετ) cA(ya* 
« "Hv δὲ xal τὸ ἐχτύπωμα τοῦ αὐτοῦ ᾽Αποστόλου 
ἔχων Ey εἰκόνι, ἔνθα ἀνεπαύξτο διὰ τὴν τοῦ σώματος 
ἀοθένειαν, βραχύ τι. "Hv γὰρ πολυάγρυπνος τὴν 
φύσιν. Καὶ ἠνίκα διἠρχετο τὰς Ἐπιστολὰς αὑτοῦ, 
ἐνητένιζεν abf], καὶ ὡς ἐπὶ ζῶντος αὐτοῦ οὕτω 
προσεῖχεν αὐτῷ, µαχαρίζων αὐτὸν, xai ὅλον αὐτοῦ 
τὸν λογισμὸν πρὸς αὐτὸν εἶχε φανταζόµενος, xax διὰ 
τῆς θεωρίας αὐτῷ ὁμιλῶν. » Καὶ μεθ’ ἕτερα. « Ὡς 
ἑπαύσατο ὁ Πρόχλος λαλῶν, ἀτενίσας τῇ εἰκόνι τοῦ 
Αποστόλου, χαὶ θεασάµενος τὸν χαρακτῆρα ὅμοιον 
τοῦ ὀφθέντος αὐτῷ, βαλὼν µετάνοιαν (10) τῷ Ἰωάννη, 
εἶπε δακτυλοδεικτῶν τὴν εἰχόνα" Συγχώρησὀν pot, 


Comment. Advertis quid dixerit, ne fieret ulla si- 
militudo idcirco przeceptum fuisse, uti populus ab 
idolorum cultu, in quem propensissimus erat, avo- 
caretur, exaltatumque serpentem, Dominica pas- 
sionis imaginem exstitisse ? 

Quod autem nova non sit imaginum inventio, 
sed antiqua, et sanctis eximiisque Patribus nota et 
usitata, auscultes velim. Scriptum est in Vita beati 
Basilii ab Helladio ejus discipulo, atque in sede 
episcopali successore scripta : virum sanctum 
quondam astitisse coram Dominz nostra imagine, 
in qua etiam Mercurii martyris laudatissimi figura 
depicta erat. Astabat porro supplicans, ut Julianus 
apostata impius e medio tolleretur. Atque ex ea 
imagine, quid eventurum esset, didicit. Vidit 
quippe martyrem exiguum ad tempus ab oculis 
suis evanescentem, ac nec multo post cruentam 
liastam tenentem. 


928 Ex Vita sancii Joannis Chrysostomi, wbi hec 
ad verbum scripta sunt. 


« Beatus Joannes Epistolas sapientissimi Pauli 
summó studio legebat. » Ei aliquanto post : « Ila- 
bebat porro ejusdem apostoli Pauli in imagine 
descriptam effigiem eo in loco, ubi propter corporis 


imbecillitatem tantisper quiescebat. Nam supra 


quam natura patitur vigilias producebat. In hanc 
ille imaginem, cum Epistolas Pauli legeret, oculos 
intendens, ita defigebat, ut beatum eum przdicans, 
sibique reprzsentans, cogitationem omnem ad 
ipsum dirigeret, ac per contemplationem cum ipso 
conversaretur. » Nonnullis interjectis : « Cum au- 
tem Proclus loquendi finem fecisset, oculis in Pauli 
imaginem delixis, similensque, illius quem vide- 
rat, figuram conspicatus, exhibita Joanni saluta- 


Πάτερ, ὃν εἶδον λαλοῦὔντά σοι, ὅμοιός ἐστι τούτῳ; ὡς D tione, imaginem digito monstrans, ait : Jgnosce 


δὲ ὑπολαμθδάνω, καὶ αὐτός ἐστιν. » 


Ἐν τῷ τῆς ὁσίας Εὐπραξίας Bl, τὸν Δεσποτικὸὺν 
δεδείχθαι αὑτῇ yapaxvrpa ἀναγέγραπται, ὑπὺ τῆς 
προεστηχνίας τῆς ποίµνης. 


1Τ Joan. 11, 14. 


mihi, Pater; ille quem tecum loquentem vidi, 
huie prorsus similis est, atque, ut reor, ille 
ipse est. » - 

In Vita sanctze Eupraxiz scriptum est, illam que 
gregi przerat, Domini nostri imaginem ipsi osten. 
disse. 


VARLE LECTIONES. 


5 ὡς mapstovfxet. Simile visum legitur in Vita ejusdem Basilii, que Amphilochii nomen przfert : ubi 
tamen nulla imaginis facta mentio. De hac historia videsis Bollandi continuatores ad 14 Jun. p. 847. 


NOTA. 


(9) Ἠγάπα δὲ à µαχάριος. Wc narrant. Geor- 
gius Alexandr. et Anonymus nescio quis vità Cliry- 
&ustomi auctor, t. VIII edit. Savill. 

(10) BaJAor μετάνοια». Reddidit Tilmanus : 


Poenitentia. ductus. Zinus : desiderium — injiciens: 


Neuter locutionem Grecis faniiliarem agnovil, qua 
nibil aliud siguificatur, quam reterentiam exhibere, 


inclinato corpore salutare. 


1279 


imaginem Domine nostre supyplieasse, et efflagi- 

tasse, ut pro ipsa sponderet, atque lioc pacto ut 

templum ingrederetur, obtinuisse. 

Ex Prato (cap. 45) S. P. N. Sophronii Hieroso- 
lymorum archiepiscopi '*. 

« Narrabat Theodorus JÉliotes, in monte Oliva- 
rum quemdam inclusum mansisse, in spirituali 
militia exercitatum senem, quem libibinis daemon 
impetebat. Is cum die quadam vehementius illum 
urgeret, conqueritur senex, atque hunc in modum 
demonem alloquitur : Quousque tandem me ve- 
xare non desines? Discede jam a me': ad hanc 
zlatem consenuisti mecum. Cui damon sese con- 
spicuum przbeus : Jura, inquit, mihi te nemini id 
revelaturum, quod tibi dicturus sum. Juravit se- 
nex, per eum qui in altissimis habitat : Nemini 
prorsus aperiain, inquit, quod mihi dixeris. Statim 
d:emon : Ne ultra imaginem hanc adores, nec te 
jam in posterum impugnabo. lmago autem illa 
Dominz nostrz sancte Marie Dei Genitricis, Do- 
minum nostrum Jesum Christum gestantis effigiem 
referebat. Inclusus porro damoni inlit : Sine, 
dispiciam quid facto opus sit. Postridie igitur ab- 
batem Theodorum /£liotem, qui in laura Pbaron 
tunc temporis habitabat, accersit : cumque ille 
adesset, ei rem omnem aperuit. At ille seni incluso 
23it : Plane tu, abba, delusus es, qui te dzmoni 
ohstrinxeris juraniento. Quod tamen rem aperueris 


S. JOANNIS DAMASCENI 
In Vita sanct: Mariz /Egyptiacz legitur, eam ad A 


1230 
Ἑν τῷ τῆς ὁσίας Μαρίας βίῳ τῆς AProsla; γέ- 
γραπται, τῇ εἰχόνι τῆς Δεσποίνης αὐτὴν εὔδασθαι, 
xai ταύτην πρὸς ἐΥγύην ἐξαιτήσασθαι, χαὶ οὕτω τυ- 
χεῖν τῆς εἰς τὸν ναὸν εἰσόδου. 
Ἑκ τοῦ Λειμωναρίου (14) τοῦ ἁγίου Πατρὸς ἡμῶν 
Σωφρονίου ἀρχιεπισκόπου Ἱεροσούμων. 

« Ἔλεγεν ὁ ἀθθᾶς Θεόδωρος ὁ Αἱλιώτης, ὅτι ἣν 
τις ἔγχλειστος ἓν τῷ δρει τῶν' Ἐλαιῶν, ἀγωνιστῆς 
πάνυ * ἐπολέμει δὲ αὐτῷ ὁ δαίµων τῆς πορνείας. Ἐν 
μιᾷ οὖν, ὡς ἐπέχειτο αὐτῷ σφοδρῶς, Ίρξατο ὁ γέρων 
ἁποδύρεσθαι, xal λέγει τῷ δαίµονι ' Ἔως πότε oix 
ἑνδίδως pot; ἀπόστα λοιπὸν ἀπ᾿ ἐμοῦ. Συνεγἠρασάς 
pot. Φαίνεται αὐτῷ ὁ δαίµων ὀφθαλμοφανῶς, λέγων’ 
"0Όμοσόν µοι ὅτι οὐδενὶ λέγεις ὃ µέλλω λέχειν σοι, 
καὶ οὐχέτι σοι πολεμῶ. Καὶ ὤμοσεν αὑτῷ ὁ γέρων, 
ὅτι μὰ τὸν ἐνοικοῦντα Ev τοῖς ὑψίστοις. Οὖκ εἴπω tul, 
ὅπερ λέχεις µοι, Τότε λέγει αὐτῷ ὁ δαίµων᾽ Mi 
προσκυνῄσῃς ταύτῃ τῇ εἰχόνι, xal οὐχέτι σοι πολεμῶ. 
Εἶχε δὲ ἡ εἰχὼν ἐχτύπωμα τῆς Δεσποίνης ἡμῶν τῆς 
ἁγίας Μαρίας τῆς θεοτόχου, βασταζούσης τὸν Κύριον 
ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν. Λέγει ὁ ἔγχλειστος τῷ δα[- 
povt* Ἂφες, σχέψοµαι. Tfj οὖν ἐπαύριον δηλοῖ τῷ 
ἀθθᾷ θεοδώρῳ τῷ Αἱλιώτῃ, οἰκοῦντι τότε ἓν τῇ λαύρῃ 
Φαρὼν, xai ᾖλδε, χαὶ διηγεῖται αὐτοῦ ἅπαντα. Ὁ δὲ 
γέρων λέγει τῷ ἐγχλείστῳ ὄντως à66à- Ἐνεπαίχθης, 
ὅτι ὤμοσας τῷ δαίµονι’ πλὴν χαλῶς ἑποίησας ἑδει- 
πὠν' συµφέρε; δέ σοι, μὴ ἐᾶσαι εἰς τὴν πόλιν Sad 
την πόρνην εἰς ὃ μὴ εἰσέρχη, ἢ ἵνα ἀρνήσῃ τὸ προ.” 
χυνεῖν τῷ Κυρίῳ xal θεῷ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστῷ μετὰ 


mihi, consulto egisti. Verum satius foret tibi, si c τῆς ἰδίας αὐτοῦ Μητρός. Στηρίξας οὖν αὐτὸν, xal 


nullum in urbe prostibulum omitteres , ad quod 
non ingredereris, quam ut Dominum Deum nostrum, 
matremqueejus 399 adoraturum teneges. His illum 
pluribusque aliis sermonibus confirmans, ad pro- 
pria rediit. Tum daemon rursus incluso sese con- 
spiciendum pr:xbet : Ecquid est, inquit, scelestis- 
sime senex ? Noune jurasti mihi te id revelaturum 
nemini? Cur ergo omnia narrasti illi qui ad te ve- 


nil? Jain tibi, pessime monache, denuntio quidem te uti perjurum in die judicii damnatum 


ἑνδυναμώσας πλείοσι λόγοις, &mxmÀOEv εἷς «bv ἴδων 
αὐτοῦ τόπον. Φαίνεται οὖν πάλιν ὁ δαίµων τῷ ἐγχλεί- 
στῳ, xal λέγει αὑτῷ' Τί Evi, καχόγηρε; οὐκ ὤμοσάς 
pot, ὅτι οὐδενὶ λέγεις; χαὶ πῶς πάντα ἐξεῖπες τῷ 
ἑλθόντι πρὸς σὲ. Λέγω σοι, χακόγηρε, ὡς ὀπίορχος 
ἔχεις χριθῆναι £v τῇ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως. ᾽Απεχρίθη 
αὐτῷ ὁ ἔγχλειστος, λέγων ' "O τι μὲν ὤμοσα, ὤμο- 
ca* xat ó τι ἑπιώρχησα, οἶδα ' cou δὲ οὐχ ἀχούω. » 
iri. Àt 


inclusus : Me, inquit, jurasse fateor, et contra quam juravi fecisse non ignoro :tibi tamen noa 


auscultavero. » . 

Comment. Hinc. vides imagini exhibitam ado- 
rationem, ad id cujus est imago, referri, et quale 
quantumque sit malum ab illius adoratione cessa- 
re. Cernis qua ratione eo potius quam libidinis cri- 
mine obstrictum hominem voluerit. 

Cum itaque multi antehac sacerdotes, regesque 


1. Vid. act. 4et 5 septimz. synodi. 


Σχό.ιον. Ὁρᾶς, ὅτι τὴν τῆς εἰχόνος προσχύνησιν 
τοῦ εἰχονιζομένου εἶπε ; xal πόσον καχὺν τὸ ταύτῃ 
μὴ προσχυνεῖν ; καὶ πῶς αὐτὸ τῆς πορνείας προετί- 
µησεν ὁ δαίµων;, 


Πολλῶν τοίνυν ἀνέχαθεν ἱερέων τε xal βασιλέων 


ΝΟΤΑ. 


(11) 'Ex τοῦ Λειμωναρίου. Pratum spirituale 
scripsit Joannes Moschus, illudque nuncupavit So- 
phronio Sophiste discipulo suo, itinerumque, imo 
εἰ operis socio, qui posthac llierosolymorum anti- 
stes fuit. Nec com solum ob causam a multis So- 
phronio ipsi attributum est; sed insuper, quia So- 
phronius hoc opus publicum fecit, ut in prologo 
Graeco qui toti operi przfixus est, significatur. in 
editione Aloysii Lippomani, Joannes dicitur cogno- 
mento Eviraius ; insulse prorsus, illudque mendum 


corrigi debet ex titulo quem edidit Cotellerius, 
t. ll Monum. Eccles. Grec. p. 541 : Tou µακαρίου 
Ἰωάννου τοῦ Εὐχρατᾶ βίθλος, ἡ ἐπιγεγραμμένὴ 
Λειμὼν, διἁ τὸ πολνανθη βίων διήγησιν τῆς οὔρανο- 
πόρου ῥοδονιᾶς φέρειν * Beati Joannis Eucrata liber, 
qui inscribitur Pratum, quod floridam ferat viterum 
narrationem celestis roseti. Ex hac inscriptione 
Grzca Latinam sic emendari debere censeo : Joan- 
nis cognomento Eucrate, aut saltem. Eucrati. 


1981 


'DE IMAGINIBUS ORATIO I. 


1282 


Χριστιανοῖς δεδωρηµένων, σοφίᾳ τε xal θεοσεδείᾳ, A fucrint a Deo Christianis concessi, qui sapleutis, 


xat λόγῳ xaX βίῳ διαπρεφάντων , xaX συνόδων πλεί- 
στων γεγενηµένων ἁγίων καὶ θεοπνεύστων Πατέρων, 
τί μηδεὶς ταῦτα ὁδρᾷν ἐπεχείρησεν; οὐχ ἀνεξόμεθα 
ψέαν πίστιν διδάσχεσθαι, € Ἐκ γὰρ Σιὸν ἐξελεύσὲ- 
σαι ὁ νόµος, » προφητικῶς ἔφη τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, 
« xai λόγος Κυρίου ἐξ Ἱερουσαλήμ. » Οὐχ ἀνεξόμεθα 
ἄλλοτε ἄλλα φροῦὺεῖν, χαὶ χαιροῖς µεταθάλλεσθαι, xal 
τὴν πίστιν τοῖς ἔξωθεν γέλωτα xat παΐγνιον Υίνε- 
σθαι. Οὐχ ἀνεξόμεθα βασιλιχῷ ὑποχύπτειν θεσπί- 
σµατι τὴν ἓχ Πατέρων πειρωµένῳ ἀνατρέπειν σνν- 
{θειαν. Ob γὰρ εὐτεθῶν βασιλέων ἀνατρέπειν ἔχκλη- 
σιαστιχοὺς θεσμρύς. Οὐ πατρικὰ ταῦτα” λῃηστριχὰ 
γὰρ τὰ Bla καὶ οὗ πειθοῖ γινόμενα ᾿ xal µάρτυς ἡ &v 
Ἐωέπῳ τὸ δεύτερον γεγενηµένη σύνοδος, µέχρι ὅσυρο 


ΑΠστρικὴν δεδεγµένη τὴν ἐπωνυμίαν, βασιλικῇ Β 


χειρὶ ἐχθιασθεῖσα, ὅτε Φλαθιανὸς ὁ µαχάριος ἀπεχτέν- 
νυτο. Συνόδων ταῦτα, οὐ βασιλέων, ὡς ὁ Κύριος Egn- 
σεν « Ὅπου συναχθῶσι δύο f| τρεῖς ἐπὶ τῷ ὀνόματί 
µου, ἐχεῖ εἰμι ἓν µέσῳ αὐτῶν. » Ob βασιλεῦσι τοῦ 
δεσμεύειν xal λύειν τὴν ἐξουσίαν δέδωχεν ὁ Χριστὸς, 
ἁλλ᾽ ἁποστόλοις, καὶ τοῖς τούτων διαδόχοις, xal ποι- 
µέσι, xai διδασχάλοις. « Κἂν ἄγγελος, qno Παῦλος 
ὁ ἁπόστολος, εὐαγγελίσηται ὑμᾶς παρ) ὃ παρελάθε- 
4$ * ? xai τὸ ἑξῆς σιωπησόµεθα, φειδοῖ, τὴν ἔπιστρο- 
qv ἐχδεχόμενοι. "Αν δὲ ἴδωμεν τὴν διαστροφὴν 
ἀνεπίστροφον, ὅπερ uh δῷ ὁ Κύριος, τότε ἑπάξομεν 
xaX τὸ λειπόμενον ' ἀλλὰ ἀπηύχθω τοῦτο. 


religionis, doctrinze, sanctitatis laude claruerunt ; 
plura item concilia a sanctis divinoque Spiritu affia- 
tis Patribus celebrata sint, quidnam causz est, ut 
eorum nemo tale quid agere ausus sit? Novam 
doceri fidem neutiquam patiemur. « Ex Sion enim 
exibit lex, et verbum Domini de Jerusalem 15.) 
quemadmodum per prophetam ait Spiritus san- 
ctus. Non committegus υἱ aliud alias sentiendo, pro 
temporum ratione mutemur, neque ut fides nostra 
apud illos qui ab ea alieni sunt, ludibrio fiat ac 
derisioni. Imperatoris edicto obtemperari non per- 
mittemus, Patrum consuetudinem evertere conan- 
tis. Neque enim religiosorum fuerit imperatorum, 
ecclesiasticas convellere sanctiones. Hac paternam 
pietatem non sapiunt. Nam quas per vim et non 
libera suasione patrantur, praedatoria sunt. Hoc 
testatur celebrata secundo Ephesi eynodus, qux» 
ad hanc usque diem Latrocinii nomen obtinet ; 
quippe cui imperatoris manus vim intulit, cum 
beatus martyr Flavianus interfectus fuit. His de 
rebus aliquid statuere, non ad imperatores spe- 
ctat, sed ad coueilia : quemadinodum Dominus 
ait : « Ubi duo vel tres congregati fueriut in no- 
mine meo, ibi sum in medio illorum **. » Ligandi 
stque solvendi potestatem non regibus tradidit 
Christus, sed apostolis, eorumque successoribus, 
el pastoribus, atque doctoribus *'. « Licet vos, 


isquit Paulus apostolus, aut angelus evangelizet preter id quod accepistis 3: » quod sequitur modo 
tacebimus **, parcentes illis, quorum conversionem speramus. Sin autem, quod avertat Deus, in 
Opinione perversa obstinatos viderimus, tium reliqua pronuntiabimus. Verum -hoc ne contingat 


optamus. 


Et τις εἰσέλθοι εἰς οἶχον, ἓν ᾧ ζωγράφος ἐν τοί- C 


χοις ἱστορίαν Μωῦσέως xal Φα ραὼ ἔγραψε χρώμασιν, 
εἶτα ἐρωτήσει τυχὸν περὶ τῶν, ὡς ἐπὶ ξηρὰν, διοδευ- 
σάντων τὴν θάλασσαν, Τίνες οὗτοί εἰσιν; TI pct; 
ἐρωτώμενος; οὐχ, Υἱοὶ Ἰσραήλ; Τίς 6 ῥάδδῳ παίων 
τὴν θάλασσαν; θὐχὶ Μωῦσῆς ; Οὕτως εἴ τις τὸν Χρι- 
στὸν εἰχονίσει σταυρούμενον, καὶ ἐρωτηθῇ, Τίς οὗτός 
ἐστιν; Χριστὸς ὁ θεὸς, ἐρεῖ, ὁ δι’ ἡμᾶς σαρχωθείς. 
Nat, Δέσποτα, προσχυνοῦμεν πάντα τὰ gà, χαὶ πὀθῳ 
ἐχχαεῖ περιπτυσσόµεθα, τὴν θεότητα, τὴν δύναμιν, 
τὴν ἀγαθότητα, τὸν περὶ ἡμᾶς ἔλεον, τὴν συγχατά- 
6ασιν, τὴν σάρχωσιν ' xal ὥσπερ ἄψασθαι σιδήρου 
πεπυρακτωµένου δεδοίκαµεν, οὐ διὰ τὴν τοῦ σιδήρου 
φύσιν, ἀλλὰ διὰ τὸ ἠνωμένον αὐτῷ πῦρ', οὕτω τὴν 
σάρχα τὴν ahy προσκυνῶ, οὐ διὰ τὴν τῆς σαρχὸς 


φύσιν, ἀλλὰ διὰ τὴν καθ᾽ ὑπόστασιν ἠνωμένην aot] D 


Φ βεύτητα. Προσχυνοῦμέν σου τὰ πάθη. Tic εἶδε θά- 
νατον προσκυνούµενον ; τίς πάθη σεττά; ἀλλ' ὄντως 
προσχυνοῦμεν τὸν τοῦ θεοῦ µου σωματικὸν θάνατον, 
xat τὰ σωτήρια πάθη προσχυνοῦμέν σου τὴν eixóva* 
πάντα τὰ coU προσχυνοῦμεν * τοὺς θεράποντας, τοὺς 
φίλους, xal πρὸ τούτων τὴν Μητέρα τὴν θεοτόχον. 


Quod si quis domum ingressus, cujus in parie- 
tibus Moysis et Pharaonis ;historiam pictor de- 
scripserit, forte quzrat, quinam ii sint, qui per 
mare, 40 3j per aridam terram incederent, iter 
fecerunt. Quid ad hac respondebis ? Nonne hi filii 
sunt Israel ? Ecquis ille qui virga percutit mare? 
Nonne audiet, Moyses? Consimili modo, si quis 
Christum affixum cruci pinxerit, queraturque ab 
eo quisnam ille est? Nonne respondebit : Christus 
Deus nostri gratia incarmatus? Etiam, Domine, 
omnia qua tua sunt, adoramus, ardentique affectu 
Deitatem tuam, potentiam, bonitatem, misericor- 
diam erga nos, descensum, et incargationem com- 
plectimur : et quemadmodum ferrum ignitum 
contingere veremur, non propter 330 ferri natu- 
ram, sed propter ignem, qui ferro junctus est, 
eadem ratione carnem tuam adoro, non ob carnis 
naturam, sed propter divinitatem, quz cum illa 
secundum hypostasim juncta est. Passionem tuam 
adoramus. Quis unquam mortem vidit adorari? 
Quis cruciatus dignos cultu censuit? Nos tamen 
corporalem Dei mei mortem, salutaremque pas- 


sionem vere adoramus. Adoramus imaginem, adoramus omnia que tua sunt, ministros, amicos, ac 


pre caeteris divinam Matrem tuam. 


* [s2. u, 9. 3 Matt. κα, 20. ?! ibid. 18. 3) Galat 1,8, 9. 3 Videlicet. Anathema οί. 


1353 


S. JOANNIS DAMASCENI 


12:34 


Obsecramus itaque Dei plebem, gentem san- A Ανσιυποῦμεν δὲ καὶ τὸν τοῦ Θεοῦ Aabv, τὸ ἔθνος «^ 


clam, ut ecclesiasticis institutis pressius adhz- 
rescat, Priscarum enim abrogatio traditionum set- 
sim introducta, tanquam si ab zdificio paulatim 
subtrahantur lapides , structuram omnem ciLo 
diruit. Faxit Deus vut firmi, stabiles οἱ immoti 
maneamus, supra firmam petram fundati, qux 
Christus est : quem decet gloria, honor et ado- 
ratio cum Patre et. Spiritu s2acto, nunc, et per 
jnfinita szeeula szxculorum. Amen. 


E —————ÀM———————— 


ἅγιον, τῶν ἐκχλησιαστιχῶν ἀντέχεσθαι παραδόσεων. 
Ἡ γὰρ κατὰ σμικρὸν τῶν παραδεδοµένων ἀφαί- 
ρσις, ὡς ἐξ οἰχοδομῆς λίθων, θἄττον ἅπασαν tty 
οἰχοδομὴν καταῤῥήγνυσιν. Εἴη δὲ ἡμᾶς ἑδραίους, 
ἀχαμπεῖς, ἀχλονήτους διαµένειν, ἐπὶ πέτραν ὀχυρὰν 
ἑστηριγμένους, ficto ἐστὶν ὁ Χριστὸς, ᾧ πρέπει δός:, 
καὶ τιμὴ, καὶ προσχύνησις, σὺν τῷ Πατρὶ xax τν 
Πνεύματι, νῦν xai ἀεὶ, εἰς τοὺς ἀπεράντους αἰώνας 
τῶν αἰώνων. Αμήν. 





TOY ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ TOY ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ 


ΛΟΓΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ 


ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΔΙΑΒΑΛΛΟΝΤΑΣ ΑΓΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ. 


S. JOANNIS 


DAMASCENI 


ORATIO Ιι 
ADVEBSUS EOS QUI SACRAS IMAGINES ABJICIUNT. 


4. Poscenti. veniam ignoscite, domini mei, et a 
me inutili minimoque Dei famulo explicatioris ve- 
ritatis verba suscipite. Non enin. glorize captandae 
studio, vel, ut aliquid esse videar (Deus testis est), 
sed veritatis accensus zelo , ad dicenduin accessi. 
In hoc enim salutis mez spem collocavi, et cum co 
obviam me Christo Domino iturum spero, arden- 
tique prorsus studio desidero; meam hanc :xmu- 
lationem ipsi offerens iu expiationem eorum qua 
inique egi. Nam qui a Domino quinque talenta 
acceperat, alia quinque quz lucratus fuerat, ob- 
ο Lulit ** οἱ qui duo, totidem ; qui vero unum acce- 
perat, cum illud quod in terram foderat, sine emo- 
lumento protulisset, servus malus audiens, in ex- 
teriores tenebras detrusus est. Atqui id quidem, 
ne mihi contingeret veritus, Domini jussis obse- 
quor, et sermonis talentum quod mihi ab ipso 
commissum est, apud vos prudentes mensarios 
depono, ut cum Dominus meus advenerit, multo 
illud animarum fenore auctum , meque fidelem 
servum inveniat, et in optatissimum suavissimum- 
que gaudium suum introducat. Mihi itaque atten- 
tas aures prebete : expansis cordium mensis, ser- 
m»onem meum ezxcipite, verborumque immeorum vim 
cquo sinceroque animo pensate. Quin ut alteram 
hanc pro imaginibus dissertationem scriberem, 
mihi suggesserunt quidam Ecclesiz lilii et alumni ; 
quia intelligentiam prioris multi satis assecuti non 
essent. Quamobrem hoc item. mihi velim. condo- 
nate, obedientiz: munia obeunti. 


** Matth. xxv, 90. 


C 


α’. Δότε συγγνώµην αἱτοῦντι, δεσπόται uou, xil 
δέξασθε πληροφορίας λόγον, παρ᾽ ἐμοῦ τοῦ ἀχρείν 
xai ἑλαχίστου δούλου τῆς τοῦ Θεοῦ Ἐχχλησίας. Ui 
γὰρ δόξης ἕνεχεν, f] φανητιασμοῦ τρὸς τὸ λέγειν ὤρ 
µησα * θεὸς µάρτυς * ἀλλά ζήλῳ ἀληθείας. Αὐτὸν γὰρ 
μόνον ἑλπίδα σωτηρίας Χέχτηµαι, xal σὺν αὐτῷ 
ὑπαντῆσαι τῷ Δεσπότῃ Χριστῷ, ἑλπίζω χαὶ εὔχομαι, 
τοῦτον αὐτῷ προσφέρων, τῶν ἁτόπως µοι πετπληµ- 
µεληµένων γενέσθαι ἑδίλασμα * ὁ μὲν γὰρ τὰ πένα 
τάλαντα παρὰ τοῦ Δεσπότου λαδὼν, ἕτερα πέντε xsp- 
δήσας, προσήγαγε xaX ὁ τὰ δύο, ἰσάριθµα δύο. ὸ ἃ 
τὸ ἓν εἰληφὼς, χκατορύξας, xal ἄχαρπον τοὺτοντρος- 
αγαγὼν, πονηρὸς δοῦλος ἀχούσας, εἰς τὸ ἑξώτερον 
χαταχἐκριται σχότος. Ὅπερ ἐγὼ ph παθεῖν ὑφορῶ; 
µενος τῷ Δεσποτιχῷ ὑπείχω προστάγµατι, xal c 
δεδοµένον µοι παρ) αὐτοῦ τοῦ λόγου τάλαντον, ὑμῖν 
παρατίθηµι τοῖς φρονίµοις τραπεξίταις ὅπως ἐλθὼΥ 
ὁ Κύριός µου, εὗροι πολυπλασιαζόμενον , xal τόχον 
καρποφοροῦν φυχῶν, xaX δοῦλον πιστὸν εὑρὼν, εἶσ 
αγάγη µε εἰς τὴν πεποθηµένην pot γλυχντάτην χᾶ- 
pXv αὑτοῦ. ᾽Αλλὰ δότε uot οὓς ἀχροάσεως, xai τὰς 
τραπέζας τῶν καρδιῶν ἀναπετάσαντες, δἐξασθέ uo) 
τὸν λόγον, καὶ εἱλικρινῶς διαχρίνατε τῶν λεγομένων 
τὴν δύναμιν. Δεύτερον δὲ τοῦτον τὸν λόγον περὶ εἰχό- 
νων συνέταξα. Τινὲς γὰρ τῶν τέχνων της Ἐκκλησίας 
ὑπέθεντό pot τοῦτο ποιῆσαι, διὰ τὸ μὴ mávu εὖδ-ά- 
γνωστον τοῖς πολλοῖς τὸν πρῶτον εἶναι ' ἀλλά xai ἓν 
τούτῳ σὐγγνωτέ µοι, ὑπαχοὴν ἐχπληρώσαντι. 


1285 


DE IMAGINIBUS ORATIO II. 


12:0 


B'. Ἔθος ἐσὺν, ὦ ἀγαπητοὶ, τῷ φθονερῷ καὶ ἁρ- Α — 2. Invidi serpentis, omniumque malorum avcto- 


χεχάχῳ ὄρει, τῷ διαθόλῳ φημὶ, πολυτρόπως πολε- 
μεῖν τῷ xav εἰχόνα θεοῦ πλαστουργηθέντι ἀνθρώ- 
stp, καὶ διὰ τῶν ἑναντίων τὸν αὐτοῦ χατεργάζεσθαι 
θάνατον. Ἐὐθὺς μὲν γὰρ ἐν ἀρχῇ ἐλπίδα xal ἐπ'θν- 
µίαν θεώσεως αὐτῷ ἑνέσπειρε, xal δι’ αὐτῆς, εἰς τὸν 
τῶν ἁλόγων κατήγαγε θάνατον * οὗ μὴν, ἀλλὰ xol 
αἰσχραῖς xai ἀλόγοις ἡδοναῖς πολλάχις αὐτὸν ἔδε- 
λέασε. Πόσον δὲ τὸ μέσον θεώσεως, χαὶ ἀλόγου ἐπι- 
θυµίας! Καὶ ποτὲ μὲν, εἰς ἀθεότητα Ίγαγε, καθώς 
φησιν ὁ θεοπάτωρ Δαθίδ' « Εἶπεν ἄφρων ἐν xapbia 
αὐτοῦ. Οὐχ ἔστι θεός. » Ποτὲ δὲ εἰς πολυθεῖαν. xai 
ποτὲ μὲν, μτδὲ τὸν φύσει θεὸν προσχυνεῖν ἔπεισε" 
ποτὲ δὲ, δαίμοσιν * ἔτι δὲ, οὐρανῷ τε xaX vf]. ἡλίῳ 
τε χαὶ σελήνῃ, καὶ ἄστρασι, xai τῇ λοιπῇ χτίσει, 
μέχρι xaY χνωδάλων xal ἑρπετῶν προαχυνεῖν παρ- 
εσχεύασεν. Ομοίως γάρ ἐστι χαλεπὺν, καὶ τὸ τοῖς 
τιµίοις τὴν ὀφειλομένην μὴ προσάγειν τιμὴν, xat τὸ 
τοῖς ἀτίμοις τὴν μὴ προσῄχουσαν ὑπερθάλλουσαν 
προσάπτειν δόξαν. Πάλιν, τινὰς μὲν συνάναρχον τῷ 
θιῷ τὴν xaxlav λέγειν ἑδίδαξε. Τινὰς δὲ, αἴτιον τῆς 
χαχίας τὸν φύσει ἀγαθὸν θεὺν ὁμολογεῖν Een πάτησε’ 
χαὶ οὓς μὲν, µίαν φύσιν, xal pav ὑπόστασιν τῆς 
θεότητος ἀφρόνως λέγειν ἐπλάνησεν' οὓς δὲ, τρεῖς 
φύσεις καὶ τρεῖς ὑποστάσεις ἀθέσμως σέθειν ἑνόθεν- 
σε: xal τισὶ μὲν, µίαν ὑπόστασιν xal μίαν φύσιν 
τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἑνὸς τῆς ἁγίας 
Τριάδος, τισὶ δὲ δύο φύσεις, χαὶ δύο ὑποστάσεις τοῦ 
αὐτοῦ δοξάζειν ὑπέθετο. 


ris hic mos est, dilectissimi, ut ad imaginem Dei 
formatum hominem modis variis impugnet, mor- 
temque ipsi contrariis artibus inferat. In ipso 
siquidem rerum exordio spenmi illi οἱ cupiditatein 
affectandie divinitatis inspiravit, per quam eum 
331 in brutorum animantium mortem pertraxit : 
ipsum quoque impuris belluinisque voluptatibus 
deceptuimn s:pius illexit. Porro quam immanis illa 
distantia divinitatem inter et brutam libidinem ! 
Aliquando quidem ei persuasit, ut Deum abnega- 
ret. Ait enim Dei parens David : « Dixit insipiens 
in corde suo : Non est Deus **. » Tum etiam ho- 
minem, ut plures deos coleret, adduxit : quando- 
que autem, ut ne illi quidem qui natura Deus est, 
procideret, persuasit : interdum ut dzmones ip- 
sos adoraret, ac przterea ccelum et terram, solem 
et lunam, stellasque, omnem denique creaturam, 
nequidem animantibus ipsis ct reptilibus exceptis. 
Neque enim dissimilis est flagitii bonorem iis non 
exhibere, qui: ejus digna sunt, ac nullius pretii 
rebus, minime congruentem immodicamque glo- 
riam tribuere. Aliis Deuin, qui suapte natura bo- 
nus est, esse auctorem mali. Nonnullos in hunc 
errorem adduxit, ut personam unam in deitate, 


. perinde atque naturam unam insane pradicarent., 


Quosdam ita decepit, ut non tres personas modo, 
verum etiam tres naturas nefarie colerent. Sug- 
gessit aliis ut unam Jesu Christi Domini nostri, 


qui unus est ex sancla Trinitate, velut personam unam, sic unam naturam esse existimarent ; aliis 
denique uti duplicem in eo naturam, ita duplicem quoque personam esse arbitrarentur. 
T. He ἀλήθεια, µέσην 605v βαδίζουσα, πάντα 9. At veritas meia vía incedens; omnia isthzec 


ταῦτα ἀπαρνεῖται τὰ ἄτοπα, καὶ διδάσχει, ἕνα θεὸν 
ὁμολογεῖν, µίαν φύσιν ἓν τρισὶν ὑποστάσεσι, Πατρὶ 
xaX Yüp χαὶ ἁγίῳ Πνεύματι * τὴν δὲ χαχίαν, οὐχ 
οὑσίαν, ἁλλὰ συµθεθηχός φησιν, Evvotáv τινα, καὶ 
λόγον, xal πρᾶξιν παρὰ τὸν νόμον τοῦ θεοῦ, ἐν τῷ 
ἑννοεῖσθαι, xal λέγεσθαι, καὶ πράττεσθαι τὴν ὕπ- 
αρξιν ἔχουσαν, xal ἅμα τῷ παύσασθαι ἀφανιζομένη». 
Ἔτι δὲ χαὶ τὸν ἕνα τῆς ἁγίας Τριάδος τὸν Χριστὸν, 
δύο φύσεις κηρύττει, χαὶ μίαν ὑπόστασιν. 


δ. ἸΑλλ' 6 τῆς ἁληθείας ἐχθρὸς, χαὶ τῆς σωτηρίας 
τῶν ἀνθρώπων πολέμιος δαίµων, xaX φθαρτῶν ἀνθρώ- 
πων, χα) πετεινῶν, καὶ χνωδάλων, xat ἑρπετῶν el- 
χόνας ποιεῖν, xal ταὖταις ὡς θεοῖς προσχυνεῖν, οὗ 
µόνον τὰ ἔθνη, ἄλλα χαὶ τοὺς υἱοὺς Ἱσραὴλ πολλά- 
χις πλανῄσας, νῦν εἱρηνεύουσαν τὴν τοῦ Χριστοῦ 
Ἐχκχλησίαν συνταράξαι σπουδάζει, διὰ χειλέων ἁδί- 
χων, xal γλὠσσης δολίας, Ἀόγχοις θείοις τὴν xaxlav 
παραρτύων, xal ταύτης τὸ ἄσχημον xaY σκοτεινὸν 
εἶδος ἐπιχαλύπτειν) πειρώμενος, xai τὰς Χαρδίας 
€ ἀστηρίχτων σαλεύειν Ex τῆς ἀληθοὺς καὶ πα- 
τροπαραδότου συνηθείας. ᾿Ανέστησαν Ὑάρ τινες λέ- 
γοντες, ὡς οὗ δεῖ εἰχονίζειν xaY προτ!'θέναι εἰς θεω- 
play, xaX δόξαν, xaX θαῦμα, χαὶ ζῆλον, τὰ τοῦ Χρ:- 
στοῦ σωτήρια θαύματα, xal τὰς τῶν ἁγίων ἁνδραγα- 


Psal. xv, 1. 3 Rom. i, 25 ; Ezech. viri, 10, 


absurda et falsa reprobat; docetque nos, ut Deum 
unum cónfiteamur, naturam unam in tribus hypo. 
stasibus, Patre et Filio et Spiritu sancto : malum | 
vero substantiam non esse, sed accidens, sive 
quamdam cogitationem, serinonem et actionem a 
Dei lege recedentem ; cujus exsistentia in hoc po- 
sita sit, quod cogitetur, dicatur et agatur, ut 
simul hac cessatur, esse prorsus desinat. Ad hzc, 
Christum, unum de sancta Trinitate, duabus na- 
luris constare, unamque personam esse pr:edicat. 

&. Caeterum diabolus, veritatis inimicus, homi- 
numque salutis hostis, cum non gentes modo, sed 
et ipsosmet filios Israel sepe decepisset, ut cor- 
ruptibilium hominum , volucrum, belluarum et 
serpentium conderent imagines, quas tanquam deos 
adorarent ** ; nunc Ecclesiam Christi tranquilla 
pace fruentem his artibus perturbare nititur, ut 
labiis iniquis et lingua dolosa eloquiis divinis ma- 
litiam aspergens, deformi atque tenebricosa hujus 
obvelata faeie, infirmorum animos a vera quani 
Patres instituerunt, consuetudine abducat. Non- 
nulli siquidem surrexerunt, qui asserant ea, quie 
pro nostra salute a Christo mirabiliter, et a san- 
ctis fortiter adversus diabolum gesta sunt, imagi- 
nibus pingenda non esse, qux» contemplemur, vene- 


1781 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1283 


remur, adiniremur οἱ imitemur. Quis porro cogni- A θίας κατὰ τοῦ διαθόλου. Καὶ τίς ἔχων γνῶσιν θείαν 


tione divina οἱ spirituali intelligentia imbutus, id 
Suggerente diabolo non cognoscat inventum ? Ille 
enim cladem ignominiamque suam palam tra- 
duci quam zgerrime patitur, nec Dei sanctorumque 
gloriam picturis celebrari. 

5. In errore quidem versaremur, si vel invisibi- 
lis Dei conficeremus imaginem ; quoniam id quod 
corporeum non est, nec visibile, nec circumscri- 
ptum, nec figuratum; pingi omnino non potest. 
Impie rursum agereinus, si efformatas a 3342 no- 
bis hominum imagines deos esse arbitraremur, 
eisque tanquam diis divinos honores tribueremus. 
At nihil horum prorsus admittimus. Sed postea- 
quam Deus pro ineffabili bonitate sua, assumpta 


xal σύνεσιν πνευματιχὴν, οὐχ ἐπιγινώσχεε, ὅτι ὑπο- 
θολὴ τοῦ διαθόλου ἐστίν ; Οὐ θέλει γὰρ τὴν xav 
xai τὴν αἰσχύνην αὐτοῦ δηµοσιεύεσθαι, οὐδὲ τὴν τοῦ 
θεοῦ, χαὶ τῶν ἁγίων αὐτοῦ δόξαν ἀνάγραπτον yi- 
νεσθαι. 

ε’. Ei μὲν γὰρ τοῦ ἀοράτου θεοῦ εἰχόνα ἁποιοῦμεν, 
ὄντως ἡμαρτάνομεν. ᾿Αδύνατον γὰρ τὸ ἀσώματον, 
xal ἀόρατον, xai ἀπερίγραπτον, xal ἀσχημάτιστον 
εἰχονισθῆναι. Καὶ πάλιν * εἰ ἐποιοῦμεν εἰχόνας ἀν- 
θρώπων, xat ταύτας θεοὺς ἠγούμεθα, xal ὡς θεοῖς 
ἑλατρεύομεν, ὄντως Ἰσεθοῦμεν, Αλλ᾽ οὐδὲν τούτων 
ποιοῦμεν. θεοῦ γὰρ σαρχωθέντος, καὶ ὀφθέντος ἐπὶ 
γῆς σαρχὶ, καὶ ἀνθρώποις συναναστραφέντος, δε 
ἄφατον ἀγαθότητα xal φύσιν, xal πάχος, χαὶ σχΏμα, 


carne, in terris carne visus est, οἱ cum hominibus B xoi χρῶμα σαρχὸς ἀναλαθόντος, τούτου τὴν εἰχόνα 


conversatus esL*' ; ex quo naturam nostram, cor- 
| pulentamque crassitiem, figuram item, et eolorem 
carnis suscepit, nequaquam aberramus, cum ejus 
imaginem exprimimus. Formam enim ipsius videre 
desideramus. Nam ut ait Apostolus : « Videmus 
per speculum, et in znigmate?**. » Porro imago 


ποιοῦντες, οὗ σφαλλόμεθα. Ποθοῦμεν γὰρ αὐτοῦ 
ἰδεῖν τὸν χαρακτῆρα ΄ ὡς Yáp φησιν ὁ θεῖος ᾿Από- 
στολος, ε Ἐν ἑσόπτρῳ xal αἰνίγματι νῦν βλέπομεν.) 
Καὶ ἡ εἰχὼν δὲ, ἔσοπτρόν ἐστι xal αἴνιγμα, ἁρμόξον 
τῇ τοῦ σώματος ἡμῶν παχύτητι. Πολλὰ γὰρ χάµνων 
ὁ νοῦς, οὗ δύναται ἐχθηναι τὰ σωµατιχά. 


speculum est οἱ xnigma, corporis nostri spissitudini conveniens. Quantumlibet enim mens nostra 
laboret, ea tamen, quz corporea sunt, nequaquam valet transilire. 


6. Apage te, invide diabole. [Invides nobis quod 
Domini nostri contueamur eff'giem, per quam san- 
ctitatem adipiscamur ; quod salutiferos ipsius cru- 
ciatus inspiciamus, demissionem admiremur, mi- 
racula contemplemur, ejusque divinitatis poten- 
tiam laudemus. Sanctis invides quem Deus ipsis 
contulit honorem, descriptamque eorum fortitudi- 
sem et (idem zimulemur. At tibi non. obsequimur, 
invide demon, hominumque osor. Audite, populi, 
tribus, lingue, viri, mulieres, pueri, senes, ado- 
lescentes, infantes, gens sancta Christianorum : 
Si quis evangelizaverit vobis preter id quod Eccle- 
sia catholica a sanctis apostolis, Patribus et con- 
ciliis acceptum, ad hunc usque diem servavit, aures 
ne prebeatis ; neve serpentis suadelam excipiatis, 
quemadmodum olim excepit Eva, ex quo mortein 
Co^nsecula est 1. Licet angclus, licet imperator, 
evangelizet vobis, przter id quod accepistis, aures 
occludite. Eo quippe abstinuerim modo, quod sub- 


ς’. Ὢ ἀπὸ σοῦ, φθονερὰ διάδολε, φθονεῖς ἡμῖν ἰδεῖν 
τὸ τοῦ Δεσπότου ἡμῶν ὁμοίωμα,, χαὶ δι) αὑτοῦ &yu- 
σθΏναι, καὶ ἰδεῖν αὐτοῦ τὰ σωτήρια πάθη, καὶ θαυ- 
µάσαι αὐτοῦ τὴν συγχατάθασιν, xal θεωρεῖν αὐτοῦ 
τὰ θαύματα, xal δοξάζειν αὐτοῦ τὴν τῆς θεύτητο 


C δύναμιν. Φθονεῖς τοῖς ἁγίοις τῆς παρὰ «ou δεδοµί- 


νης αὐτοῖς τιμῆς. Οὐ θέλεις ὁρᾷν ἡμᾶς τὴν αὐτῶν 
δόξαν ἀνάγραπτον, xai ζηλωτὰς γίνεσθαι τῆς αὐτῶν 
ἀνδρείας χαὶ πίστεως. Οὐ πειθόμεθἀ σοι, δαῖμον 
φθονερὲ καὶ µισάνθρωπε. ᾿Αχούσατε λαοὶ, φυλαὶ, 
γλῶσσαι, ἄνδρες, γυναῖχες, καὶ παῖδες, πρεσθύται, 
νεανίσχοι τς xal νήπια, τὸ ἔθνος τῶν Χριστιανῶν τὸ 
ἅγιον * εἴτις εὐαγγελίζεται ὑμᾶς rap! ὃ παρέλαδεν 
ἡ χαθολικη Ἐχχλησία παρὰ τῶν ἁγίων ἁποστόλων, 
Πατέρων, xai συνόδων,, καὶ µέχρι τοῦ νῦν διεφύ- 
λαξε, μὴ ἀχούσητε αὐτοῦ, μηδὲ δέξησθε τὴν cup- 
θουλὴν τοῦ ὄφεως, ὡς ἐδέξατο Ἐὔα, xal ἐτρύγησε 
θάνατον. Κἄν ἄγγέλος, χἂν βασιλεὺς εὐαγγελίζεται 
ὑμᾶς παρ) à παρελάδετε, χλείσατε τὰς ἀχοάς - óxvo 


dit Apostolus, Anathema sit **, quando emendatio- p YÀ0 τέως εἰπεῖν, ὡς ἔφη ὁ θεῖος ᾿Απόστολος, 'Ard- 


nis exspectand: locus est. 

7. Ceterum hi qui Scripture sensa minime 
Scrutantur, objiciunt , per Moysen legislatorem 
precepisse Deum : « Ne feceris ullam similitudinem 
eorum, quz in celo, quzve in terra sunt 31.) Et per 
prophetam David : « Confundantur omnes qui 
adorant sculptilia; qui gloriantur in simulacris 
suis **» aliaque multa his similia. Quzcunque enim 
vel ex divina Scriptura, vel ex sanctis Patribus pro- 
tulerint, ad eumdem modum intelligenda veniunt. 

8. Quid ad hzc dicemus? Quid aliud, nisi id quod 
dictum a Domino est Judzis ? «.Scrutamini Scri- 


** Daruch. im, 38. ** HL Cor. xin, 12. 
ΧΟΥΙ. 7. 


θεµα ἔστω, ἐχδεχόμενος τὴν διόρθωσιν» 

Q. ᾽Αλλὰ λέγουσιν, οἱ μὴ ἐρευνῶντες τὸν νοῦν 
τῆς Γραφῆς, ὅτι εἶπεν ὁ θεὸς διὰ Μωῦσέως τοῦ νοµο- 
θέτον' «O0 ποιῄσεις xdv ὁμοίωμα, ὅσα ἐν τῷ οὐ- 
ῥανῷ, xaX ὅσα àv τῇ vf. » Καὶ διὰ Δαθὶδ τοῦ &po- 
φήτου * « Αἰσχυνθήτωσαν πάντες οἱ προσχυνοῦντες 
τοῖς γλυπτοῖς, οἱ ἐγχαυχώμενοι Ev τοῖς εἰδώλοις αὐ- 
τῶν, € xal τοιαῦτα πολλὰ ἕτερα. "Oda γὰρ Ex α 
τῆς θείας Γραφῆς xai ἐκ τῶν ἁγίων Πατέρων προ- 
ενέγχωσι, τῆς αὑτῆς ἑννοίας slot, 

η’. Tl οὖν ἡμεῖς φαμεν πρὸς ταῦτα» τί ἅλλο, εἰ 
ph τὺ ὑπὸ τοῦ Κυρίου τοῖς Ἰουδαίοις εἰρημένον 


ὃν Gen. ut, 1 5οᾳα. 3 Galat. 1, 5. ?! Exod. xx, 4. 3* Psal. 


1989 


DE IMAGINIDUS ORATIO II. 


1990 


c Ἐρευγᾶτε τὰς Γραφάς; » Καλὴ γὰρ fj τῶν Γραφῶν A pturas 11.» Laudabilis quippe est Scripturarum 


ἔρευνα. 'AJÀ' ἐνταῦθα νουνεχῶς προσέχετε. ᾿Αδύ- 
νατον, & ἀγακητοὶ, θεὸν φεύσασθαι. El; γάρ * ἐστι 
θεὸς, εἷς νομοθέτης Παλαιᾶς καὶ Καινῆς Διαθήκης, 
ὁ πᾶλαι λαλήσας πολυμερῶς xai πολυτρόπως τοῖς 
πατράσιν by τοῖς προφήταις, xal ἐπ ἑσχάτων τῶν 
χβόνων kv τῷ μονογενεὶ αὑτοῦ Υἱῷ. Ἡροσέχετε τὸν 
νοῦν μετὰ &xpiÓsia;* οὐκ ἑἐμὸς ὁ λόγος ἐστί ΄ τὸ 
Πνεῦμα τὸ ἅγιον διὰ Παύλου τοῦ ἁγίου ἀποστόλου 
ἀπεφήνατο, « Πολυμερῶς καὶ πολυτρόπως πάλαι ὁ 
θεὺς λαλήσας τοῖς πατράσιν àv τοῖς προφήταις. » 
Ὅρα ὅτι πολυμερῶς xai πολυτρόπως ἐλάλησεν ὁ 
θεός. “Ὅσπερ γὰρ ἐπιστήμων ἱατρὸς οὗ τὸ αὐτὸ εἷ- 
δος πᾶσι δίδωσιν, οὐδὲ πάντοτε, ἁλλ' ἑχάστῳ χατὰ 
τὴν ἔξιν παρέχει τὸ φάρµακον, διαχρίνων, xal χώἧ- 
ραν, xeX νόσον, xal χαιρὸν, καὶ ἡλιχίαν' xa τῷ 


μὲν νηκίῳ, ἕτερον, v δὲ τελείῳ χατὰ τὴν ἡλικίαν, 


ἕτερον * ἄλλο τῷ ἀσθενεῖ, xal ἄλλο τῷ ὀγιαίνοντι, 
xai ἑχάστῳ τῶν ἀσθενούντων, οὗ τὸ αὐτὸ, ἀλλὰ x pb; 
τὴν ἔδιν καὶ τὴν νόσον * xal ἄλλο τῷ θέρει, xaY χει- 
μῶνι ἕτερσν. μετοπώρῳ τε xal ἔαρι, καὶ iv ἑχάστῳ 
τόπῳ κατὰ τὴν τοῦ τόπου ἐπιτηδειότητα ^ οὕτω xal 
ὁ ἄριστος τῶν ψυχῶν ἰατρὸς, τοῖς ἔτι νηπίοις, καὶ 
ἁῤῥωστοῦσι τὴν πρὸς εἰδωλολατρείαν νόσον, χαὶ τὰ 
εἴδωλα θεοὺς ἡγουμένοις, xal ὡς θεοῖς αὐτοῖς πρυσ- 
κυνοῦσιν, καὶ ἀθετοῦσιν τὴν τοῦ Θεοῦ προσχύνησιν, 
καὶ τὴν αὐτοῦ δόξαν τῇ χτίσει προσάγουαιν, ἁπηγό- 
ρευσε τοῦτο ποιεῖν. θεοῦ μὲν γὰρ τοῦ ἀσωμάτου, χαὶ 
ἀοράτον, χαὶ ἆθλουν xal µήτε σχημα, pits περι» 


ραφὴν, µήτο κατάληψιν ἔχοντος, ἀδύνατον ποιεῖν ο bilis, a materia 


inóve. HG γὰρ τὸ μὲ ὁραθὲν εἰχονισθήσεται ; « θεὸν 
δὲ οὐδεὶς ἑώρωχε πώποτε’ ὁ μονογενὴς Yi, ὁ àv 
εἰς τὸν χόλπον τοῦ Πατρὸς, αὐτὸς ἐξηγήσατο. » Καὶ, 
εΟὖδεὶς ὄνεται τὸ πρόσωπόν pov, xal ζήσεται, » 


ἔφη ὁ θεός. 


wW. "Oct δὲ τοῖς εἰδώλοις ὡς θεοῖς προσεχύνουν, 
ἅχουε τί φησιν d Γραφὴ ἐν τῇ Ἐξόδῳφ τῶν νυἱῶν 
Ἱσραὴλ, ὅτε ἀνηλθε Μωῦσῆς εἰς τὸ ὄρος Σινᾶ, καὶ 
ἐχρόνισε προσεδρεύων τῷ Oei, λαθεῖν «bv νόµον, 
ὅτε ἑπανέστη ὁ ἀγνώμων λαὸς ᾿Δαρὼν τῷ vou Θεοῦ 
θεράπονςι, λέγοντες' « Ποίησον ἡμῖν θεοὺς, oi προ- 
πορεύσονται ἡμῶν. 'O γὰρ ἄνθρωπος οὗτος ὁ Μωῦ- 
ofc, οὐχ οἵδαμεν τί γέγονεν αὐτῷ. » Elsa ὅτε περι- 
εἴλον τὸν χόσμον τῶν γυναιχῶν αὐτῶν, καὶ ἐχώνευ- 
σαν, καὶ ἔφαγον, χαὶ ἔπιον, xal ἐμεθύσθησαν ὑπό 
τε τοῦ é[vou xat τῆς πλάνης, xal Ίρξαντο παίζειν, 
bv ἀφροσύνῃ λέγοντες * εὐὖτοι οἱ θεοί σου, Ἰσρα/λ.» 
Ὀρᾷς, ὅτι θεοὺς εἶχον τὰ εἴδωλα, ἅτινα δαιμόνων 
ἦσαν παποέχητήρια; xal ὅτι τῇ χτίσει ἑλάτρευον 
παρὰ εὺν Ἐτίσαντα; Καθώς φησι καὶ ὁ θεῖος "Axó- 
στολος " € Οἵτινες ἤλλαξαν τὴν δόξαν τοῦ ἀφθάρτου 
Θεοῦ, tv ὁμοιώματι φθαρτοῦ ἀνθρώπου, xal πετεινῶν, 
xai τετραπόδων, xai ἑρπετῶν, xal ἑλάτρευσαν τῇ 


*5 joan. v, 39. ?* ΗΠοῦν, vi, 18. 


.. flebr. 1, 4. 
4 seqq. "* ibid. 4. 


** Joan. 1, 18. 


perscrutatio. Sed hic diligenter animum attendite. 
Impossibile est, dilectissimi, mentiri Deum δν, Unus 
porro Deus est, unus Veteris et Novi Testamenti 
legislator, qui multifariam multisque modis olim 
locutus est patribus in prophetis, et in novissimis 
temporibus in Filio suo unigenito. Vestrum sensum 
adhibete. Non mea verba sunt, sed qux Spiritus 
sancius per sanctum Apostoluin effatus est : « Mul- 
tifariam multisque modis olim loquens Deus pa- 
uibus in prophetis **. » Considera Deum multifa- 
riam multisque modis locutum esse. Sicut enim 
poritus medicus non omnibus, nec semper idein 
remedii mipistrat gcnus, scd tum regionis, tum 
morbi, tum temporis, tum «elatis habita ratione 


B medicinam probet : atque alia quidem 333 ra- 


tione infantem curat, alia virum «tate provectum, 
vgreiantem alia, alia denique sanum, nec zgrotis 
omnibus eodem medetur modo, sed status ac va- 
letudinis rationem init, ut aliud quidem £staie 
medicamentum aíferat, aliud hieme, alterum verc, 
autumno alterum, aliud demum pro locis singulis 
secundum regionum discrimina : consiwiliter op- 
timus animorum medicus, infantibus adhuc et ido- 
lolatrie morbe laborantibus, qui, cum simulacra 
deos esse arbitrarentur, et tanquam deos adora- 
rent, debitam Deo reverentiam, gloria ipsius a 
creaturam translata, denegabant, imaginibus intei - 
dixit, Enimvero Dei qui est, incorporeus, invisi- 
remoltissimus , figure expers, 
incircumscriptus, et incomprebensibilis, imago 
pulla (eri possit. Nam quomodo illud quod in 
aspeetam non cadit, imago rcprazsentarit ? « Deum 
autem nemo vidit unquam : unigenitus Filius, qui 
est in sinu Patris, ipse enarravit **. » Et, « Nemo 
videbit faciem meam, οἱ vivet" , » ait Deus. 

8. Porro quod simulacra tanquam deos coluerint, 
audi quid narret Scriptura in Exodo (id est in 
exitu) flliorum lsrael, quando Moyses in montem 
Sinai ascendit, ibique sedens cum Deo commora- 
tus est, ut legem acciperet : quando, inquam, in. 
gratus populus adversus Aaron insurgens, dixit : 
«Fac nobis deos qui nos prxcedant. Moysi enitn 
huie viro ignoramus quid acciderit 34, » Deinde cumn 


D ablato mulierum suarum ornatu, conflatile confe- 


cissent, comederunt et biberunt, atque errore 
$uo perzque ac vino ebrii ceperunt ludere, et prz 
amentia dicere : « lli sunt dii tui, Israel **. » Plane 
vides quod simulacra, quee dumicilia daemonum 
erant, pro diis habuerint, quodque creature potius 
quan Creatori servierint, juxta atque divinus Apo- 
stolug ait : «Qui mutaverunt gloriam incorrup- 
tibilis Dei iu similitudinem corruptibilis bominis, 
et volucrum, et quadrupedum, οἱ serpentium, ct 


7 Ετος. xxxin, 90. ?* Exod, xxsit, 


VARLE LECTIONES. 


ο Forte legenduin δὲ. 
PaTRoL. Gn. XCIV. 


4 


1991 


S. JOANNIS DAMASCENI ᾽ 


129 


servierunt creatura potius quam Creatori *. » Quam- A χτίσει παρὰ τὸν Κτίσαντα. » Τούτον χάριν ἀπηγό- 


obrem Deus ne qua similitudo fleret. prohibuit , 
quemadmodum Moyses in Deuteronomio ail : « Et 
locutus est Dominus ad yos de medio ignis : vocem 
verborum vos audistis, et. similitudinem non vidi- 
stis, sed vocem tantum. » Et paulo post : « Et ser- 
vate valde animas vestras, quia similitudinem non 
vidistis in Jie, qua locutus est Dominus ad vos in 
lloreb, in monte de medio ignis ; neqnando contra 
legem agalis, et faciatis vobis sculptile simulacrum, 
omnem imaginem, similitudinem masculi aut fe- 
minz, similitudinem omnis Jumenti, eorum qus 
suut super terram, similitudinem omnis volucris 
pennate *, » etc. Et paucis interjectis: « Et ne forte 
elevatis oculis ad ccelum, οἱ solem et lunam in- 
tuens, et astra, omnemque ornatum coeli, deceptus 
errore adores ea, οἱ servias ipsis **. » Cernis, quo- 
inodo id unum sibi proposuerit, ne scilicet crca- 
ture potius quam Creatori serviatur, neve coi- 
quam latriz cultus, nisi soli rerum conditori Deo 
exhibeatur ? Idcirco enim cum adoratione latriam 
jungit. Rursumque ait : « Non. crunt tibi dii alie- 
ni prxter ine. Non facies tibi sculptile, neque om- 
nem similitudinem, » Et iterum : « Deos confla- 
tiles non. facies tibi **. » Annon 334 vides, quod 
idololatrix vitandz causa imagines efformari vetat, 
et quia fleri nom potest, ut Dei, qui nee corporess, 
nec visibilis, nec cireumscriptus est, effigies ex- 
primatur ? « Neque enim formam, inqnit, ipsius 
perspexistis **. » Velut etiam Paulus in medie stans 
Areopagi aiebat : « Genus ergo cum simus Dei, non 
debemus astimare auro et argento, ast lapidi, 
sculpture artis οἱ cogitationis hominis divinum 
csse simile "'. » 

9. Quod auteni hzec ita se habeant, audias velim : 
« Non facles tibi sculptile, inquit, neque omnem 
similitudinem ^. » Hzc cum precepisset Deus, 
attamen posthac legitur : « Fecerunt tentorium 
tabernaculi testimonii ος hyacintlio, et purpura, 
el coccino neto, et bysso retorta, contextum opus 
Cherubim '*. » Et : « Fecerunt. desuper arcam pro- 
pitiatorium ex auro puro, necnon duos Cherubim **. 
Quid agis, Moyses? dicis : « Non facies tibi scul- 
ptile, neque ontnem similitudinem *' ; » cur tu ni- 
hilominus tentorium facis, opas contextum figuris 
Cherubim, et duo Cherubim ex auro puro? Verum 
ausculta quid tibi respondeat Dei minister Moyses. 
O caeci et stulti, vim verborum percipite, vestris- 
que animis diligenti soHicitudine cavete. Dixi 
vos similitudinem nullam vidisse, in die qua locu- 
tus est Dominus ad vos in. Horeb, in monte de 
medio lgnis, nequando contra legem agstis, εἰ 
faciatis vobis ouine sculptile simulaerum : omnem 
imaginem, et deos conflatiles ne feceris tibi. Non 
dixi : Non facies tibi imagines Cherubim, insi!ar 
ministrorum propitiatorio assistentium; sed: « Non 

"* Rom. 1, 92, *! Deut. iv, 12. ** ibid. 14-17. 


*3 Deut, iv, 15, 
5 Exod, xx, 4 


ρευσεν 6 θεὸς ποιεῖν πᾶν ὁμοίωμα, καθὼς Μωῦσης 
ἓν τῷ Δευτερονομίῳ φησί * « Καὶ ἑλάλησε Κύριος 
πρὸς ὑμᾶς àx μέσου «ou πνρός’' φωνὴν ῥημάτων 
ὑμεῖς Ἰκούσατε, xaY ὁμοίωμα οὐκ εἴδετε, ἀλλὰ d 
6ωνήν. » Καὶ μετ ὀλίγα” « Kal φυλάξασθε σφόδρα 
τὰς ψυχὰς ὑμῶν, ὅτιόμοίωμα οὐκ εἴδετε, kv τῇ ἡμέρᾳ 
ᾗ ἐλάλησε Κύριος πρὸς ὑμᾶς tv Xopk6 ἐν ον ὄρει, 
Ex µέσου τοῦ πυρὺς, µήποτε ἀνομήάητε, wel ποιὴ- 
σητε ὑμῖν ἑαυτοῖς γλυπτὸν ὁμοίωμα, πᾶσαν εἰχόνα, 
ὁβοίωμα ἀρσενιχοῦ f| θηλυχοῦ, ὁμοίωμα παντὸς χτή- 
νους τῶν ὄντων ἐπὶ τῆς γῆς, ὁμοίωμα παντὸς ἁριέου 
πτερωτοῦ, » xal τὰ ἑξῆς. Καὶ μετὰ βραχέα” « Kal 
µήποτε ἀναθλέφας εἰς τὸν οὐρανὸν, xa ἰδὼν ον 
Ίλιον, xa τὴν σελήνην, xai τοὺς ἀστέρας, καὶ πάντα 
τὸν κόσμον τοῦ οὐρανοῦ , πλανηθεὶς προσχυνήσῃς 
αὐτοῖς, καὶ λατρεύσης αὐτοῖς. » "Opa. ὡς εἷς ἑστιν 
ὁ σχοπὸς, ὥστε μὴ λατρεῦσαι τῇ χτίσει παρὰ τὸν 
Κτίσαντα, μηδὲ προσαγαχεῖν τὴν «τῆς λατρείας 
προσχύνησιν, &XÀ' f) µόνῳ τῷ ἀΔτμιουργῷ. Aib av. 
ταχῆ συνάπτοι τῇ προσχυνῄήσει τὴν λατρείαν. Καὶ 
μετ) ὀλίγα" «Οὐκ ἔσονταί σοι θεοὶ ἕτεροι πλὴν ἑ μοῦ" οὐ 
ποιῄσεις σεαντῷ γλυπτὸν, οὐδὲ πᾶν ὁμοίωμα. » Καὶ 
πάλιν. « Καὶ θεοὺς χωνευτοὺς οὐ πιιῆσεις σεαντῷ. 1 
'Opd;, ὡς της εἰδωλολατρείας ἕνεκεν ἀπαγορεύει 
τὴν εἰκονογραφίαν, καὶ ὅτι ἀδύνατον εἰχονίζεσθει 
θεὸν, τὸν ἀσώματον, xal ἁόρατουν, καὶ ἀπερίγραπτον; 
ε Οὐ γὰρ εἶδος αὐτοῦ, φπαὶν, ἑωράκατε. » Καθὰ xd 
Παῦλος ἑστὼς ἐν µέσῳ τοῦ Αρείου. πάγον ore: 
ε Γένος οὖν ὑπάρχοντες τοῦ θεοῦ, οὐκ ὁςείλομεν 
νομίζειν χρυσίῳ, 3j ἀργυρίῳ, ἢ 1t, χαράγµατι 
τέχνης xai ἑνθνμήσεως ἀνθρώπου «b θεῖον εἶνα 


όμοιου. » 


θ’,. Καὶ ὅτι ταῦτα οὕτως ἔχει, ἄχουε' e Οὐ κο» 
σεις σεαυτῷ, φησὶ, Ὑλυπτὸν, οὐδὲ Tdv ὁμοίωρα. ) 
Ταῦτα τοῦ Θεοῦ προστάξαντος,ε Ἐποίησαν, qui. 
τὸ χαταπέτασµα τῆς σχηνῆς νοῦ μαρτυρίου, ὃξ ée- 
χίνθου, xai πορφύρας, καὶ χοχχίνον νενησµένου, xri 
βύσσου χεχλωσμµένης, ἔργον ὑφαντὸν Χερουδίμ.. Kat, 
« Ἐποίησαν τὸ ἱλαστήριον ἄνωθεν τῆς seiten ix 
χρυσίου χαθαροῦ, xal τὰ δύο Χερουδίμ.» Τί eeu, 
ὦ Μωῦση; σὺ λέχεις, « 00 ποιβσεις σεαυτῷ γλυπτὺν, 
οὐδὲ πᾶν ὁμοίωμα, » χαὶ có κατακέτασµα κατα- 


D σχενάζεις ἔργον ὀφαντὸν Χερουθίµ.; xat δύο Χερο- 


6ἱμ ἐκ χρυσίου χαθαροὺ; Αλλ' &xous εἰ πρὸς οἱ ὁ 
θεράπων τοῦ θεοῦ Μωῦσης ἀντιφθέγγαται. "Mà ευφλὸ 
xai µωροὶ, σύνετε τῶν λεγομένων τὴν δύναμιν, καὶ 
φυλάξασθε σφόδρα τὰς duy kc ὑμῶν. Εἴπον, bet épolu- 
ua οὐκ εἴδετε ἐν τῇ ἡμέρᾳ [| ἑλάλησε Κύριρς αρ 
ὑμᾶς kv Xeph6 ἐν τῷ pei, ix µέσου «vi πουρὸς, μή- 
ποτε ἀνομήσηιε, xal ποιήσητε ὑμῖν ἑαυςοῖς ν- 
πτὸν ὁμοίωμα πᾶσαν εἰκόνα, καὶ θοοὺς χωνκυνὺς 
οὐ ποιῄσεις σεαυτῷ. Οὐχ εἴκον, OD πδιήσεις εἶπία 
Χερουθὶμ, ὡς δούλων παρεστηχότων τῷ ἑλαστηρίῳ, 
ἁλλ᾽, « Οὐ ποιῄσεις σεαυτῷ θεοὺς χιονευτούς. » iml 


*3jbid. 19.  ** Deut. v, 7, 8. '"* Exod. xxxiv, {1. 


" Aet. xvi, 19. * Exod. axxvi, 97. '" Exod. xxxvi, 27... ** Exod. xxxvi. 6, 7. 


1393. 


DE IMAGINIBUS ORATIO IT. 


12^4- 


«02 ποιήσεις πᾶν ὁμοίωμα, » ὡς θεοῦ, οὐδ' οὐ μὴ A facies tibi deos conflatiles ** ; » eL: «Non facies 


λατρεύσῃς τῇ χτίσει παρὰ χὸν Κτίσαντα. 'ΟὉμοίωμα 
μὲν οὖν Θεοῦ οὐχ ἐποίησα, οὐδὲ μὴν ἑτέρου τινὸς 
ὡς Θεοῦ, οὐδὲ ἑλάτρευσα τῇ χτίσει παρὰ τὸν Κτί- 
σαντα. 


v. Εἶδες 70; ἀνεφάνη ὁ σχοτὺς τῆς Γραφῆς τοῖς 


συνετῶς ἐρευνῶσι; Δεῖ γὰρ Υινώσχειν, ἀγαπητοὶ, 


ὅτι ἐν παντὶ πράγματι fj ἀλήθεια ζητεῖται, καὶ τὸ 
ψεῦδος, xai ὁ σχαπὸς τοῦ ποιοῦντος, εἰ Χαλός ἐστιν, 
À κακός. Ἐν μὲν γὰρ τῷ Εὐαγγελίῳ, καὶ θεὺς, καὶ 
ἄγγελος, καὶ ἄνθρωπος, καὶ οὐρανὸς, xol Υῆ, xol 
ὕδωρ, xai πῦρ, xal ἀῆρ, xal ἥλιος, xal σελήνη, 
καὶ ἄστρα, καὶ φῶς, καὶ σχότος, xai Σατανᾶς, καὶ 
δα{μονἒς. xai ὄφεις, καὶ σχορπίοι, χαὶ θάνατος, xat 
ἅδης, καὶ ἀρεταὶ, xal χαχίαι, xal πάντα χαλά τε 
xai xax& slow ἐγγεγραμμένα. Αλλ' ὅμως, ἐπειδῆ 
πάντα τὰ περὶ αὑτῶν λεγόμενα ἀληθῃ εἰσι, καὶ ὁ 
σχοπὸς πρὸς δόξαν θεοῦ ἐστι, xal τῶν ὑπ αὑτοῦ 
δοξαζοµένων ἁγίων, xal πρὸς σωτηρίαν ἡμῶν, xal 
χαθαἰρεαιν, xai αἰσχύνην τοῦ διαδόλου xa τῶν 
δαιμόνων αὐτοῦ, προσχυνοῦμεν, καὶ περιπτυασόµεθα 
xai χαταφιλοῦμεν, xal ὀφθαλμοῖς, καὶ χείλεσ:, καὶ 
xapóla ἁσπαζόμεθα ΄ ὁμοίως καὶ πᾶσαν τὴν Πα- 
λαιὰν καὶ Καινὴν Διαθήχην, τοὺς τε λόγους τῶν 
ἁγίων καὶ ἐχχρίτων Πατέρων. Τὴν δὲ αἰσχρὰν, xai 
μυσαρὰν, καὶ ἀκάθαρτον Ὑραφην τὴν καταράτων 
Μανιχαίων τε καὶ Ἑλλήνων, xai τῶν λοιπῶν αἱρέ- 
σεων, ὡς φευδῆ xal µάταια περιέχουσαν, xa πρὸς 


tibi omnem similitudinem δν tanquam Dci, nec 
servies creaturse potius quam Creatori. Itaque si- 
militudinem Dei non feci, nee alterius tanquam 
Uci, neque creatur» potius quam Creatori servivi. 
Sic et vos queque facite. 


10. An vidisti quomodo Scriptura sensus, iis 
qui sagaci mente illam scrutantur, exploratus fiat? 
WMlud quippe nosse oportet, dilectissimi, in omni 
negotio id presertim quari, quid verum quidve 
falsum sit, et quo quisque consilio aliquid fecerit, 
bono an malo. Nam in Evangelio, et Deus, et 
angelus, et homo, colum et terra, et aqua, et 
ignis, et aer, et sol, et luna, et astra, et lumen, 
et tenebra, el Satanas, et daemones, οἱ serpentes, 
οἱ scorpii, et mors, et infernus, οἱ virtutes, et 
vitia, omniaque bona et mala descripta sunt. Vc- 
rum, quandoquidem omnia quz de illis feruntur, 
vera sunt, atque ad Dei gloriam et sanctorum, 
quos ad gloriam evexit, necnon et in nostram sa- 
lutem, et perniciem diaboli demonumque cjus 
conferunt, illa nos adoramus,, complectimur, et 
osculamur, atque oculis, labrisque et corde salu- 
tamus. Eodem honore omne tum Vetus, tum No- 
vum Testamentum, quin eliam sanctorum et pro- 
batorum Patrum sermones prosequimur. ΑΙ turpein 
et exsecrabilem atque impuram detestandorum Ma- 
nichzeorum et gentilium, aliorumque lizereticorum 
seripturam, uti falsis stultisque dogmatibus plenam, 


δόξαν τοῦ διαδόλου» καὶ τῶν δαιμόνων αὑτοῦ, καὶ C atque ad diaboli dadrmonumque ejus gloriam, ipso- 


χαρὰν αὐτῶν ἐφευρεθεῖσαν, ἀποπτύομεν xal ἆπο- 
θαλλόµμεθα, χαἰτοιγε χαὶ ὄνομα Θεοῦ περιέχουσαν. 
Οὕτω xal &v τῷ πράγματι τῶν εἰχόνων, χρὴ ἑρευνᾷν 
τὴν τε ἀλήθειαν, xal τὸν σχοπὸν τῶν ποιούντων. 
Καὶ εἰ μὲν ἀληθὴς xal ὀρθὸς, xaX πρὸς δόξαν 8:02 
καὶ τῶν ἁγίων αὐτοῦ, xal πρὸς ζηλον ἀρετῆς, xat 
ἀποφυγὴν καχίας, χαὶ σωτηρίἀν ψυχῶν Υίνονται, 
ἀποδέχεσθα:. xal τιμᾷν, ὡς εἰχόνας, χαὶ µιμῆματα, 
καὶ ὁμοιώματα, χαὶ βίθλους τῶν ἀγραμμάτων, χαὶ 
προσχυνεῖν, xal χαταφιλεῖν, xal ὀφθαλμοῖς, xol 
χείλεσι, καὶ χαρδίᾳ ἀσπάζξεσθαι, ὡς σεσαρχωµένου 
Θεοῦ ὁμοίωμα, ἡ τῆς τούτου μητρὸς, ἡ τῶν ἁγίων 
τῶν χοινωνῶν τῶν παθηµάτων xol τῆς δόξης τοῦ 
Χριστοῦ, xat νικητῶν, xai καθαιρετῶν τοῦ διαδόλου 
καὶ τῶν δαιμόνων xal τῆς πλάνης αὐτῶν. 


sa, Rb δὲ θεότητος τῆς ἆθλου, xal ἀσωμάτου, xai 
ἀοράτου, xol ἀσχηματίστου, xai ἀχρωματίστου, 
εἰκόνα τις τολμήσει ποιῆσαι, ὡς φευδῆ ἁποθαλλό- 
μεθα. Καὶ ἐάν τις ἐπὶ δόξῃ καὶ προσχυνήσει xal 
tul νοῦ διαδόλου, 7| τῶν δαιμόνων, χαταπτύοµεν, 
καὶ πυρὶ ἀ,αλίσχομεν * xal ἐάν τις ἀνθρώπων, 1j 
πετεινῶν, ἡ ἑρπετῶν, 1) ἕλλης κτίσεως ΟΜοποιἠσῃ 
&ix4va, ἠναθεματίζομεν τοῦτον. Ὥσπερ γὰρ τὰ ἱερὰ 
παὶ φοὺς ναοὺς τῶν δαιμόνων κχαθεῖλον ol ἅγιοι Ha- 
τέρες, χαὶ ἓν τοῖς αὐτῶν τόποις ναοὺς ἐπ ὀνόματι 


** Exod. xx, 4. "^ ibid. 


rumque commüne gaudium excogitatam reproba- 
mus ac rejicimus, quamlibet Dei nomen contineat. 
lta pariter, ubi de imaginibus agitur, veritas qua- 
renda 335 est, sensusque illorum quieas faciunt. 
Átque si quidem verus rectusque sit, et ad Dei 
gloriam sanctorumque ejus ille conducant, ad 
amplectendas item virtutes, et fugienda vitia, nec 
non in salutem vergant animarum; has tanquam 
imagines, exempla, et similitudines, ac veluti il- 
litteratorum hominum libros venerari nos oportet 
et osculari, oculisque et labiis et corde complecti; 
ut qu» Verbum carni copulatum  reprzsentent, 
genitricemve ipsius, aut eUam sanctos, qui tuu 
passionum, tum glori Christi socii, atque victores 
etexpulsores diaboli ac daamonum, eorumque frau- 
dis exstiterunt. 


41. Quod si quis imaginem Divinitalis, quae a 
materia est alienissima, incorporeaque et invisi- 
bilis, nec figuram, nec colorem habet, audeat ef- 
fingere, eam vli epuriam (sisamque repudiamus. 
Si quss etiam ad gleriam, eultum et lionorem dia- 
boli aut dsemonum eíformata sit, respuendam 
igRique consumendam censemus. Si quispiam 
imagimem homiaum, aut volucrum aet reptilium, 
alteriusve creaie rei ia Deum sibi fingat, hunc 
anathemati subjicimus. Sicut enim saneti Patres 


1295 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1296 


fana templaque dx:emonum everterupt, inque co- A ἁγίων fycetpav, xat τούτους σέθοµεν, οὕτω xai τὰς 


rum locis sanctorum nemini templa construxe- 
runt, quz nos colimus : sic οἱ simulaera daemo- 
num sustulerunt, atque illorum loco Christi et 
Deiparz et sanctorum imagines statuerunt. In Ve- 
teri quidem Testamerto, nec templa sanctorum 
nomini erigehant Israelit:, nec hominum comme- 
moratio festiva erat. Adhuc enim humana natura 
maledictioni erat obnoxia, et. mors pana et sup- 
plicium erat, unde lugebatur : et. mortui cadaver 
immundum babebatur, atque ille etiam quí illud 
tftigissel, Ex quo autem nature nostra, ceu me- 
dicamen quoddam vivificum et salubre, juncta est 
divinitas, illa deinceps facta est gloriosa, fuitque 
in incorruptionem transformata. Quapropter $an- 
ctorum mortem celebramus, in ipsorum honorem 
templa exstruimus, eorunique pingimus imagines. 
Noverint igitur universi illum, qui imaginem ad 
Christi, aut matris ejus Deipare, aut. sanctorum 
alicujus gloriam et recordationem, necnon in dia- 
holi et dtemonum ejus opprobrium et ruinam, 
divino studio et ardore formatam, aggrediatur 
evertere, οἱ ΠΟΠ potius eam cea dignam honore 
imaginem, non tamen ut Deum, adoret, colat et 
complectatur, iniinicum hunc esse Christi, et san- 
etit Dei Genitricis, atque sanctorum, diaboli Insu- 
per οἱ dznionum ipsius vindicem et patronum : 
quippe qui gre patiatur Deum sanctosque 
ejus debito honore οἱ gloria affici, diabolum vero 


εἰχόνας τῶν δαιμόνων καθεῖλον, xal ἀντ' ἐχείνων 
ἤγειραν εἰκύνας Χριστοῦ, καὶ τῆς Βεοτόχευ, xa τῶν 
ἁγίων. Καὶ ἐπὶ μὲν τῆς Παλαιᾶς, οὔτε ναοὺς ἐπ' 
ὀνόματι ἀνθρώπων Ίγειρεν ὁ Ἱσραλλ, οὔτε µνημό- 
συνον ἀνθρώπου ἑορτάζετο. "Ext γὰρ ὑπὸ χατάραν 
ἦν fj τῶν ἀνθρώπων φύσις, χαὶ ὁ θάνατος χατάχρι- 
σις ἦν, δι χαὶ ἐπενθεῖτο' καὶ τὸ σῶμα τοῦ τεθνη- 
xótog ἀκάθαρτον ἑλογίσετο, χαὶ ὃ ἁπτόμενας αὐτοῦ. 
Νῦν δὲ, &o' οὗ fj θεότης τῇ ἡμετέρᾳ φύσει συναν- 
εκράθη, οἷόν τι ζωοποιὸν xol σωτλριον φάρμαχον, 
ἐδρςάσθη ἡ φύσις ἡμῶν, xal πρὸς ἀφθαρσίαν µετ- 
εστοιχειώθη. Διὸ χαὶ ὁ τῶν ἁγίων θάνατος ἑορτάδεται, 
xai ναοὶ αὐτοῖς ἐγείρονται, xa εἰχόνες ἀναγράφον- 
ται. Γιωσχέτω οὖν πᾶς ἄνθρωπος, ὡς ὁ τὴν εἰχόνα 


B τὴν πρὸς δόξαν xai ὑπόμνησιν τοῦ Χριστοῦ, f «fc 


τούτου Μητρὸς τῆς ἁγίας θεοτόχου, fj τινος τῶν ἁγίων, 
xai πρὸς αἰσχύνην τοῦ διαθόλου xal Ἅτταν αὐτοῦ, 
xai τῶν δαιμόνων αὐτοῦ, ἐκ θείου πόθου xai (fiov 
γενοµένην, χαταλύειν ἐπιχειρῶν, xaX ph προσχυνῶν 
χαὶ τιμῶν καὶ ἁσπαζόμενος ὡς εἰχόνα τιμίαν, xul 
οὐχ ὡς θεὸν, ἐχθρός ἐστι τοῦ Χριστοῦ χαὶ τῆς ἁγίας 
θεοτόχου χαὶ τῶν ἁγίων, xaX ἑχδιχητ]ς τοῦ διαθόλου 
xaX τῶν δαιμόνων αὐτοῦ * ἔργῳ ἐπιδειχνύμενος τὸν 
λύπην, ὅτι ὁ θεὺς χαὶ οἱ ἅγιοι αὑτοῦ τιμῶνται χαὶ 
δοξάζονται ΄ ὁ δὲ δ.άδολος χαταισχύνεται. Ἡ vàp 
εἰκὼν θρίαμδός ἐστι, καὶ φανέρωσις, xai στηλογρα- 
φία εἰς μνημην τῆς νίχης τῶν ἀριστευσάντων xal 
διαπρεψάντων, χαὶ τῆς αἰσχύνης τῶν ἠττηθ έντων 


ignomiuia aspergi. lmago enim triumphus qui- C καὶ χαταθληθέντων δαιμόνων. 


dom est, 


et manifestatio, insculplumque monumentum, erecta in memoriam illorum, qui stfee 


nuo prestantissimoque animo sese gesserunt, aique in daemonum, qui devicti profligatique sunt, 


perenne dedecus. 

12. Penes imperatores potestas non cst, ut Ec- 
clesi: leges s:mciant. Attende quid dicat Aposto- 
lus. « Et quosdam quidem posuit Deus in Eccie- 
sia, primum apostolos, secundo prophetas, tertio 
pastores et doctores ad perfectionem Ecclesiz*. » 
Non adjecil, imperatores. Et rursum : « Obedite 
436 praepositis vestris et subjacete eis. Ipsi enim 
pervigilant, quasi rationem pro aninabus vestris 
reddituri*".» Idemque rursus : « Mementote przpo- 
sitorum vestrorum, qui vobis loculi sunt ver- 
bum Dei, quorum intuentes exitum conversatio- 
nis, imitamini fidem '*. » Verbum locuti non sunt 


tg'. 05 βασιλέων ἐστὶ νομοθετεῖν τῇ Ἐχχλησίᾳ 
Τί φησιν ὁ θεῖος Απόστολος; « Καὶ οὓς μὲν ἔθετο ὁ 
θεὺς ἐν τῇ Ἐκχλησίᾳ * πρῶτον, ἁποστολόνς ' δεὺ- 
τερον, προφήτας ' τρίτον, ποιμένας καὶ διδασχᾶλους, 
πρὸς τὸν χαταρτισμὸν τῆς Ἐκκλησίας, » Obx εἶπε, 
βασιᾶεῖς. Καὶ πάλιν * ε Πείθεσθε τοῖς ἡγουμένοις 
ὑμῶν, χαὶ ὑπείκετε. Αὐτοὶ γὰρ ἀγρυπνοῦσιν ὑπὲρ 
τῶν φυχῶν ὑμῶν, ὡς λόγον ἀποδώσοντες. » Kel 
αὖθις: « Μνημονεύετε τῶν» ἠγουμένων ὑμῶν, οἵ- 
τινες ἐλάλησαν ὑμῖν τὸν λόγον, ὧν ἀναθεωροῦντες 
τὴν ἀναστροφὴν, ζηλοῦτε τὴν πίστιν. » Οὖχ Dd 
σαν ἡμῖν τὸν λόγον οἱ βασιλεῖς, ἀλλὰ ἁπόστολοι xal 


vobis reges, sed apostoli οἱ prophetz,, pastoresque D προφῆπαι, ποιμένες τε xal διδάσχαλοι. Τῷ Aa64 


οἱ doctores. Cuin Deus Davidi de domo sibi zdi- 
ficanda injunxisset, sic posthac ewm allocutus 
est : « Non tu aedifüicabis mihi domum, quia vir 
sanguinum es".  —«Redditc omnibus debita, clama- 
bat Apostolus, cui tributum, tributum ; cni vecti- 
gal , vectigal; cui timorem, timorem; cui honorem, 
honorem **.» Àd imperatores spectat recta rei pu- 
blicse administratio : Ecclesise regimen, ad pastores 
οἱ doctores. Ejusmodi invasio lawoeinium est, fra- 
wes. Cum Samuels pallium scidisset Saul, quid 
ei contigit ? Regnum ipsius abscidit Deus, et ho- 


ἐντειλάμενος ὁ θεὺς οἰκοδομῆσαι αὑτῷ olxov, ἔφη 
πρὺς αὐτὸν, ὅτι « Obx οἰχοδομήσεις pot σὺ οἵνον, 
ἐπειδὴ àávhp αἱμάτων σὺ cl. » — « ᾿Απόδοτε win 
τὰς ὀφειλὰς, 6 Απόστολος ἀναχέχραγε Παῦλος, οῷ 
τὴν τιμὴν, τὴν τιμήν» τῷ τὸν φόδον, τὸν eie * 
τῷ τὸν φόρον, τὸν φόρον * τῷ τὸ τέλος, τὸ τέλος. ) 
Βασιλέων ἐστὶν Ἡ πολιτιχὴ εὐπραξία * ἡ δὲ brew 
οτικὴἡ χατάστασις, ποιμένων xat διδασχάλων, Λη: 
στρικὴ ἔφοδός ἐστιν αὕτη, ἀδελφοί. Ὁ Σανὺλ d 
ἱμάτιον ἔσχισε τοῦ Σαμουὴλ, καὶ εἰ πέπονθεν; 
Ἔσχισε τὴν βασιλείαν αὐτοῦ à θεὸς, xoi δέδωκεν οὗ- 


δν | Cor. xit, 38. " Hebr. xii, 17. " ibid. 7. "I Par. xxvi, 9. "* Rom. xii, 7. 


1997 


DE IMAGINIBUS ORATIO II. , 


1298. 


τὴν 43645 τῷ πραοτάτῳ. Τὸν Ἠλίαν Ἰεζάδελ ἐδίωξε, A. minum  mansuetissimo Davidi tradidit **, Eliam 


xai ἐξέλειξαν (12) al Uc καὶ οἱ xüvez τὸ αἷμα αὐτῆς, 
xai αἱ πόρναι ἑλούσαντο ἐν αὐτῷ. Ἠρώδης ἀνεῖλ: 
τὸν Ἰωάννην, xal σχωληχόθροτος. γενόμενος, ἑξ- 
y. Καὶ νῦν ὁ µαχάριος Γερμανὸς (13), ὁ βίῳ xal 
^ óvtp ἑξαστράπτων, ἐῤῥαπίσθη, καὶ ἑξόριστος γέγονε, 
ix ἕτεροι πλεῖστοι ἐπίσποποι xoi Πατέρες, ὧν οὐχ 
ioa pev τὰ ὀνόματα. Οὐ ληστρικὸν τοῦτο; '0 Κύριος, 
ὅτε κειραστικὠς αὐτῷ οἱ Γραμματεῖς καὶ oL Φαρι- 
σαῖοι πρασῄεσαν, ἵνα. παγιδεύσωσιν αὐτὸν λόγῳ, χαὶ 
ἑπηρώτησαν αὐτὸν, « El ἔξεστ, δοῦναι χῆνσον Kal- 
939i; » πρὸς αὐτοὺς ἀπεχρίνατο' « ᾽Αγάγετέ pot 
γάμισμα.» Τῶν δὲ ἀγαγόντων, ἔφη: « Τίΐνος ἔχει 
τὴν sixéva ; « Τῶν δὲ φησάντων, Καΐσαρος, λέγει " 
ε.Απόδοτε τὰ τοῦ Καίσαρος, Καίσαρι, καὶ τὰ τοῦ θεοῦ, 


τῷ θεῷ. » Ὑπείχομέν σοι, ὦ βασιλεῦ, ἐν τοῖς χατὰ B 


τὸν βίον πράγµασι, Φόροις, τέλεσι, δησιληψίαις, ἐν 
οἷς σοι τὰ χαθ᾽ ἡμᾶς ἐγχεχείρισται s ἐν δὲ τῇ ἐχκλη- 
σιαστιχῇ χαταστάσει, ἔχομεν τοὺς ποιμένας, τοὺς 
λαλήσαντας ἡμῖν τὸν λόγον, xal τυπώσαντας τὴν 
ἐχκλησιαστιχὴν θεσµοθεσίαν. Οὐ μµεταίρομεν ὅρια 
αἰώνια, ἃ ἔθεντο οἱ πατέρες ἡμῶν, ἀλλὰ κατέχοµεν τὰς 
παραδόσεις, χαθὼς παρελάθοµεν. Ei γὰρ ἀρξόμεθα 
τὴν οἰχοδομὴῆν τῆς Ἐκκλησίας χἂν tv μικρῷ xa0- 
αιρεῖν, χατὰ σμιχρὺν τὸ πᾶν χαταλυθῄσεται. 


Jesabel insectata est *^, sanguinemque ipaius lin- 
xerunt canes et sues ; quin et meretrices lote 
sunt ia eo *'. Joannem lIlerodes interfecjt, et a 
vermibus consumptus periit **. Nunc quoque bea- 
(u$ Germanus. tum vita, tum dicendi gratia re- 
splendens, plagis affectus, exsulat, cum pluribus 
aliis episcopis, quorum nomina ignota nobis suut : 
nonne hoc przdatorium est ? Quando ad Dominum 
accesserunt Scrib:e et Phariszi ut illum tentarent, 
atque ab eo quxsierunt : « Liceretue censum dare 
(416451, annon ? » dixit : « Ostendite mihi numi- ^ 
sma census.» Quod cum illi ostendissent, ait: 
« Cujus habet imaginem ? » Respondentibus illis, 
Cesaris, subdid:t : « Reddite ergo qu: sunt Caesa- 
rie, Caesari ; et qua sunt Dei, Deo **. » Tibi pa- 
rebimus, o imperator, in his qux ed hujus se-- 
culi negotia pertinent, in tributis solvendis ac 
vectigalibus, muneraque tua accipiendo, et in 
quibus rerum nostrarum administratio tibi credita 
est; verum ad res Ecclesie statuendas pastores 
habemus, qui nobis verbum loquuntur, atque 
ecclesiastica instituta tradiderunt. Non transferi- 
mus terminos antiquos, quos posuerunt patres 
nostri ** : quin polius traditiones, quemadmodum 


eas accepimus, retinemus et tuemur. Si euim Ecclesi» zdificium, vel parvis in rebus dewoliri in- 


ceperimus, totum paulatim dissolvetur. 
v. Κακίζεις τὴν ὕλην, xal ἅτιμον ἀποχαλεῖς ; 
xai οἱ Μανιχαῖοι' ἀλλ᾽ ἡ θεία Γραφὴ χαλὴν ταύτην 


ἀναχηρύττει. Φησὶ γάρ’ « Καὶ εἶδεν ὁ Geb; πάντα 


ὅσα ἐποίησε, χαὶ ἰδοὺ καλὰ λίαν. » Ἐγὼ μὲν οὖν 
xai θεοῦ ποίηµα τὴν ὕλην, καὶ χαλὴν ταύτην ópo- 
loy * σὺ δὲ, εἰ καχἠν ταύτην λέγεις, f| οὐχ Ex Θεοῦ 
ταύτην ὁμολογεῖς, ἣ τῶν xaxov αἶτιον ποιεῖς τὸν 
Θεόν. "Opa. οὖν τί φησιν ἡ θεία Γραφἢ περὶ τῆς ὕλης, 
ἣν ao ἄτιμον ἀποχαλεῖς. «Καὶ εἶπε Μωῦσῆς πρὸς 
πᾶσαν σνναγωγὴν vlov Ἱσραἡλ λέγων Τοῦτοτὸ ῥῆμα 
ὃ συνέταξε Κύριος λέγων * Λάθετε παρ’ ὑμῶν αὐτῶν 
ἀφαίρεμα τῷ Kuplo, πᾶς ὁ καταδεχόµενος τῇ χαρδίᾳ, 
οἴσουσι τὰς ἁπαρχὰς τῷ Κυρίῳ, χρυσίον, ἀργύριον, 
χαλχὸν, ὑάκινθον, πορρύραν κόχχκινον διτπλοῦν διανξ- 


9S | Reg. xv, 97. 


€ 1 Πορ. xix. 9. 
xx, 92-25. 


** Prov, xxi, 295. ** Gen. 1 531. 


* IV Rez. ix, 26. 


13. Materiam vituperas, et vilem appellas ; idem 
quoque faciunt Manichzi : verum divina Scriptura 
bonam hanc esse praedicat. Ait enim : « Viditque 


Deus cuncta qua fecerat ; et erant valde bona **. y 


Quamobrem tum materlam a Deo creatam, tum 
etiam bonam hanc esse confiteor. Tu vero si ma- 
lam asseris, aut non esse illam a Deo fotearis 
oportct, aut. Deum malorum auctorem facias. 
Pensa igitur quid Scriptura dlvina de materia 
pronuntiet, 937 quam tu vilem appellas. « Et 
locutus est Moyses ad universum coetum filiorum 
Israel, dicens : Hoc est verbum quod precepit 
Dominus : Sumite a vobis lpsis oblationem Domino, 
aurum, argentum, zs, hyacinthum, pmrpuram, 


*! Act. xr, 95. 5* Matth, xxi, 17-91 ; Lue. 


NOTAE. 
(12) Kal ἐξέ]ειξαν. Nihil tale de Jezabele seri- D hamersali, seu pallio, episcopatu sponte cessisse, 


ptum esse, recte adnotavit Billius : Damascenus. 
«que noster memoriz lapsum passus est, de regina 
narrans que de sponso illius ÀAchabo Scriptura tra- 


dit juxta LXX Inlerpretes, apud quos legimus 
Ill Reg. xxii, 58 : Καὶ ἐξέλειξαν αἱ χαὶ χύνες 


εὸ αἷμα., χαὶ αἱ πὀρναι ἑλούσαντο ἐν αὐτῷ. Nihilo 
accuratius est, quod de Herode Joannis interfectore 
subjungit. Non enim a vermibus corrosus periit 
Antipas, sed llerodes Ascalonita, ejusque nepos 
Agrippas. Vide Joseph. lib. xvi Aniliq. c. 8 εἰ 
lib. xix, c. 7, itemque Act. xir, 25. 

η) Καὶ vvv à μιχάριος Γερμανός. Qua de san- 
cto Germano CP. sequuntur, attentione digna sent, 
Nam Theophanes et alii historim Byzantine scri- 
ptores, Grecorumque Menza narrant, eximium 
patriarcham, eun Leonis pertinaciam frangere non 


posset, deposito in altari ὠμοφορείῳ, id est super- : 


3tque in monasterium $e recepisse. Damagceno ta- 
men favel scriptor Vitae sancti Stephani junioris mar- 
tyris, ubi testatur sanctum Germanum a Leonis sa- 
tellitibus πυγμαῖς xaV ὀνειδισμοῖς, pugnis ei convi- 
ciis throno [uisse deturbatum. lluic auctori jungunt 
Bollandi continuatores eruditi, Constantinum Pium 
Tii in Paphlagonia episcopum, qui inventionis reli- 
quiarum sancte Euphlemisx historiam texens, de san- 
eto Germano ait : Quamobrem sanctissimum Patrem 
nosirum vita et sermone coruscantem, sede ejecit. 
Grsea desunt ; at vale suspicor scriptorem hunc 
Damasceni nostri verba exscripsisse, ut vel obiter 
consideranti patebit. Verbum ἑῤῥαπίσθη, Tilmanus 
et Zinus ita verterunt, ut colapliis ceesum pontiflcet) 
sanctum signiflcet ; sed strictior hie sensus vide- 
tur : ampliorem exprimendum duxi, 


1298 


S. JOANNIS DAMASCENI 


13) 


coceinum duplex netum, et byssum retortam, et A νησµένον, xal βύσσον χεχκλωσμένην, xal τρίχας «i» 


pilus caprarum, et pelles arietum rubricatas, et 
pelles byacinthinas, et ligna imputribilia, et oleum 
unctionis, et thymiama compositionis, et lapides 
s3rdios, et lapides in seulpturam ad superhume- 
rale et poderem : et quisquis vestrum est sapiens 
corde, veniat, et faciat omnia qux prsecepit Deus, 
tabernaculum 68, » ete. 


14. En profecto materiam pretiosam, tametsi 
vilis a vobis zstimetur. Quid enim pilis caprarum, 
aut coloribus contemptibilius sit? Nonne cocci-. 
num, et purpura, et hyacinthus colores sunt? 
Ecce praterea, tum opus manuum hominum, tum 
Cherubim imagines : quinimo totum tabernaculum 
imago erat. « Vide enim, inquit Deus Moysen 


alloquens, omnia facias secundum exemplar quod B 


tibi ostensum est in monte *'. » Nihilominus tllud 
ab omni Israel in circuitu adorabatur. Ad hzc, 
nonne Cherubim in conspectu populi erant * Quin 
eliam arca, et lucerna, et mensa, et urna aurea, 
et virga, ad quz respiciens populus adorabat. Ma- 
teriam non adoro, sed materie conditorem, qui 
propter me materia factus est, et in materia do- 
micilium posuit, atque per materiam salutem 
mibi patravit. « Verbum enim caro factum est, et 
habitavit in nobis **. » Neminem porro pr:eterit, 
quod caro materia constet, creataque sit. Mate- 
riam igitur, per quam mihi parta est salus, vene- 
ror, adoro et colo : colo, inquam, non uli Deum, 


γείας, xa δέρµατα χριῶν ἠρυθρωλανωμένα, καὶ 
δέρματα ὑακίνθινα, xaX ξύλα ἄσηπτα, χαὶ ἔλαιον της 
χρίσεως, καὶ τὸ θυμίαμα τῆς συνθέσεως, xat λίθους 
σαρδίους, καὶ εἰς «hw γλυφῃν, εἰς τὴν ἑπωμίδα, 
xai εἰς τὸν ποδήρη * xat «à; σοφὸς χαρδίᾳ ἐν ὑμῖν, 
ἐλθὼν ἐρναζέσθω πάντα ὅσα συνέταξε Κύριος, civ 
σκην{ν.» 

ιδ’. Ἰδου δὴ καὶ ἡ Όλη τιμᾶται, ἡ καθ’ ὑμᾶς ἅτι- 
µος. Τί γὰρ τριχῶν αἰγείων εὐτελέστερον, καὶ χρω- 
µάτων; f| οὐ χρώματα τὸ χόχχινον, xai ἡ πορφύρα, 
xai ἡ ὑάχινθος; Ἰδοὺ δὴ xaX ἔργα χειρῶν ἀνθρώπων 
καὶ ὁμοίωμα Χερουδίμ * xaX αὑτὴ δὲ fj σχηνἡ ἅπασα 
εἰχὼν ἣν. « "Opa. γὰρ, qroty ὁ Geb; τῷ Μωῦτῇ, 
ποιἠσεις πάντα χατὰ τὸν τύπον τὸν δειχθέντα σοι tv 
τῷ ὄρει. » Καὶ ὅμως χυχλόθεν προσεχυνεῖτο ὑπὸ 
παντὸς τοῦ Ἱσραήλ. "Ext δὲ τὰ Χερουθὴμ, οὗ χατενώ- 
πιον ἦταν τοῦ λαοῦ ; Καὶ fj χιδωτὸς, xat ἡ Ἀνχνία, 
xai ij τράπεζα, xai dj στἆµνος fj χρυσῆ, xd 
ἡ ῥάδδος, πρὸς ἃ βλέπων ὁ λαδς τροσεχύνει; 
Οὐ προσχυνῶ τῇ Όλῃ, προσχυνῶ δὲ τὸν τῆς ὅλης 
Δημιουργὸν, tbv ὕλην δι᾽ ἐμὲ γενόµενον, καὶ bv 
ὕλῃ τὴν κατοίχησιν θέμενον. χαὶ δι’ Ong tfv σω- 
τηρίαν µου ἐργασάμενον. « Ὁ Υὰρ Λήγος σὰρξ ἐγέ- 
νετο, καὶ ἑσχήνωσεν Ev ἡμῖν. » Πᾶσι δὲ δήλον, ὅτι ἢ 
σὰρξ ὕλη xaX κτίαµα ἐστίν. Σέέω οὖν τὴν ὕλην xi 
δι αἰδοῦς ἄγω, xaX προσχυνῶ , δι’ ἧς f; σωτηρία µου 
γέγονε. Σέδω δὲ, οὐχ ὡς θεὸν, ἀλλ᾽ ὡς θεῖας ἕνερ- 
γείας xat χάριτος ἔμπλεων. "H οὐχ Όλη τὸ τοῦ σταν- 


sed ut divina plenam efficacilate et gratia. Annon, ς ροῦ Εύλον, τὸ τριαόλδιον xal τρισμακάρι στον; Ἡ 


4μ4860, materia est fortunatissimum illud felicissi-. 
uumque lignum crucis? Nonne materia est mons 
venerandus et sanctus , ille Calvariz locus ? Nonne 
maleria est, alma vitalisque petra, monumentum 
sancluum, resurrectionis nostra scaturigo? Nonne 
materia, atramentum, Evangeliorumque libri tnem- 
branze? Nonne materia illa meusa, quas vitae pa- 
mem nobis subministrat? Annon materia, aurum 
et argentum, ex quibus cruces, et disci sancti, cali- 
cesque conficiuntur? Nonne, quod quidem his 
omnibus longe excellentius est, materia est corpus 
et sanguis Domini mei? Aut horum omnium cul- 
tum adorationemque tolle, aut concede, ul secun- 
dum traditionem Ecclesiz, imagines Dei amico- 


rumque ejus nomini consecrata, atque propterea B 


divini Spiritus gratia obumbrate, adorentur. 
Quod si propter legis preceptum imagines censes 
abrogandas , jam debes et Sabbatum et circumci- 
sionem observare, qus districtissime a lege tibi 
sancita sunt, necnon totam legem custodire, nec 
Pasche Domini solemnitatem extra Iierosolymam 
agere. Verum illud scitote, quod si legem obser- 
vaveritis, Christus nihil vobis proderit *. Jam 
quoque incumbit tibi, uL fratris ducas uxorem, 


quo semen illi suscites '*; quin etiam a caatico Domiui iu 


οὐχ OX τὸ ὄρος τὸ σεπτὸν xal ἅγιον, ὁ τοῦ Κρανίω 
τόπας; Ἡ οὐχ ὕλη ἡ ζωηφόρος πέτρα. ὁ τᾶφος ὃ 
ἄχιος, d πηγἠ τῆς ἡμῶν ἀναστάσεως : Ἡ οὐχ Os 
τὸ µέλαν, τὰ τῶν Εὐαγγελίων δέρματα; "Η οὐχ ὕλη 
ἡ ζωοποιὸς τράπεζα, t) τὸν ἄρτον fuv τῆς ζωῆς χορ- 
ηγοῦσα; Ἡ οὐχ ὕλη ὁ χρυσός τε χαὶ ἄργυρος. t6 
ὧν σταυροί τε xal πίναχες ἅγιοι κατασκευάνοντα., 
xai ποτήρια; "H οὐχ ὕλη πρὸ τούτων ἁπάντων, 5 
τοῦ Κυρίου µου σῶμα xal αἷμα;: Ἡ πάντων τούτων. 
ἄνελε τὸ σέθας xai τὴν προσχύνησιν, fj παραχώρει 
τῇ ἐχχλησιαστικῇ παραδόσει xol τὴν τῶν εἰχόνων 
προσχύνησιν, Θεοῦ xal φίλων Θεοῦ ὀνόματι ἁγιαζο- 
µένων, καὶ διὰ νοῦτοθείου Πνεύματος ἐπισχιαξομένων 
χάριτι. Ei διὰ τὸν νόµον τὰς εἰχόνας ἁπαχορεύεις, 
ὥρα σοι καὶ σαθδατίζειν xal περιτέμνεσθαι ταύτα 
Y&p ἁπαραχωρήτως ὁ νόµος χελεύσι ᾿ wal πάντα τὸν 
νόµον τηρεῖν, καὶ μὴ ἑορτάδειν «b. Πάσχα Κυρῶν 
ἔξω Ἱερουσαλήμ.’ ἀλλὰ γνῶτει ὧν ἐὰν τὸν νόµον τη” 
ρεῖτε, Χριστὸς ὑμᾶς οὐδὲν ὠφέλησε. "Opa σοι xal 
τὴν τοῦ ἁδελφοῦ γυναῖκα πρὸς Υάμον ἄγεσθαι, xal 
ἐγείρειν σπέρµα τῷ ἁδελφῷ, xai μὴ ᾖδειν τὴν φδῖν 
Κυρίου ἐπὶ γῆς ἁλλοτρίας. Αλλ' ἅπαγε * ε Οἵτινες 
γὰρ tv vópup διχαιοῦσθε, τῆς χάριτος ἑξεπί- 
σετε. ) 

terra aliena concinemdo abstinesas '^ 


Sed apage hzec omnia: « Qui enim lege justificamini, a gratia excidistis "*. » 


"* Exad. xxxv, 4-10. 


*' Exod. xxv, 40. 
CXXxV1, b. "? Galat. v, 4. 


** Joan. 1, 1i. 


? Galat. v, 2. "* Deut. xxv, 7. Ἡ Pu. 


1301 DE IMAGINIBUS ORATIO II. 1302 

ws. Ἱσταροῦμεν Χριστὸν τὸν βασιλέα xai Κύριον Α. 15. Christum. porro regem οἱ Dominum 338 
οὗ γυμνοῦντες αὐτὸν τοῦ στρατεύματος. Στρατὸς yàp — sic spectandum pingimus, ut proprio ipgum exer- 
τοῦ Κυρίου, οἱ ἅγιοι. Γυμµνωσάτω ἑαυτὸν τοῦ οἱἰ- citu non privemus. Sancti quippe sunt exercitus 
xelou στρατεύματος ὁ ἐπίγειος βασιλεὺς, xai τότε — Dowini. Proprio se exercitu prius spoliel terrenus 
«5J ἑαυτοῦ βασιλέα χαὶ Κύριον. ᾽Αποθέσθω vhváXoup- — imperator, quam regem  Dominumque suum spo- 
γίδα xal τὸ διάδηµα, xal τότε τῶν χατὰ τοῦ vupáv-  liare audeat. Purpuram deponat et coronam, tum 
vou ἀριστευσάντων, xaX βασιλευσάντων τῶν παθῶν eorum qui contra tyrannum strenue pugnaverunt, 
τὸ αέδας περιαιρείτω. El γὰρ χληρονόμοι θεοῦ, καὶ — quippe affectionibus et perturbationibus suis impe- 
συγκληρονόµοι Χριστοῦ, xal τῆς θείας δόξης τε κα — rarunt, honorem, ad&nak. Etenim, si heredes Dei 
βασιλείας χοινωνοὶ ἔσονται, πῶς οὐχὶ καὶ τῆς ἐπὶ — sunt, et cohzeredes Christi 12, divinzque consor- 
T4s δόξης coppéroyot γένωνται οἱ φίλοι Χριστοῦ: — tes glorie "* et regni futuri sunt, eccur eliam non 
« 0$ λέγω ὑμᾶς δούλους, φησὶν ὁ θεός ' ὑμεῖς φίλοι — ejusdem cum ipso glorie participes in terris 
μού £o:e.» Τῆς οὖν δεδομένης αὐτοῖς παρὰ τῆς Ἐκ- — fient, qui amici Christi sunt? « Non dicam vos 
χλησίας τιμῆς στερήσοµεν αὐτοὺς; Ὢ θρασείας χε'- — servos, inquit Deus; vos amici mei estis "5. » 
góc! ὢ τολμηρᾶς γνώμης, ἀνταιρούσης θεοῦ, xai — Nunquid ergo honorem illis denegabimus, quem 
τοῖς αὐτοῦ ἀντιπραττούσης προστάγµασιν ! El οὐ D ipsis concessit Ecclesia? O manum audaceml10 — 
To3xuvelg εἰκόνι, μηδὲ τῷ Υἱῷ τοῦ θεοῦ mpocxo-  temerariam mentem, quie Deo contradicit, ejus- 
vtt, ὃς ἑστιν εἰχὼν τοῦ ἀοράτου θεοῦ ζῶσα, xat ya- — que jussis adversatur ! Quod si adorare imaginem 
pex:hp ἁπαράλλαχτος. 'O ναὸς ὃν ὁ Σολομὼν ᾠχο- — renuis, ne quidem Dci Filium adora : ipse enim est 
δόµησεν , ἀλόγων αἵμασιν ἐνεχαινίσθη, xal ἁλόγων — imago vivens Dei invisibilis '*, invariabilisque fti- 
εἰχόσιν ἑχαλλωπίσθη, λεόντων, καὶ βοῶν, xa φαινί — gura aubstantie ejus ". Templum a Salomone 
Xu, xa: ῥοῖσχων. Nuy δὲ Χριστοῦ αἵματι ἡ "Exxhn- — constructum, aniwalium sanguine consecratum 
σία ἐγχαινίζεται καὶ τῶν ἁγίων αὐτοῦ , xal τῇ Ἆρι- fuit; auinalium quoque, leonum videlicet, οἱ 
στοῦ εἰχόνι καὶ τῶν ἁγίων αὐτοῦ χαλλωπίζεται. Ἡ — boum, necnon palinarum, malorumque punicorum 
πάσης εἰχόνος προσκύνησιν ἄνελε, fj μὴ χαινοτόµει, — imaginibus ornatum. Nunc vero Christi sanetorum- 
c μηδὸ µέταιρε ὅρια αἰώνια , ἃ ἔθεντο οἱ πατέρες que ejus sanguine Ecclesia dedicatur, ac Christi 
σου ᾿ » οὐ τὰ πρὺ τῆς ἑνσάρχου. παρουσίας Χριστοῦ — sanctorumque ejus decoratur imaginibus. Aut 
τοῦ Ozou ἡμῶν λέγω, ἁλλὰ τὰ μετὰ τὴν ἐπιδημίαν — omnium imaginum adorationem tollas, aut nihil 
αὐτοῦ. Περὶ γὰρ τῶν ἐν τῇ Παλαιᾷ παβραλόσεων — statuas novi, « neve terminos autiquos Irans'eras, 
µεμφόμενος ὁ θεός φησιν « Ἔδωκα ajtoig προσ- . quos posuerunt patres tui : » non eos dico, qui 
τάγµατᾳ οὗ χαλὰ, » xac τὴν σχληροκαρδίαν αὐτῶν. " ante Christi Dei nostri in carne adventum positi 
"Qst:s µετατεθείσης τῆς ἱερωσύνης, ἐξ ἀνάγχης καὶ — sunt, sed qui post illius adventum fuerunt consti- 
νόµου µετάθεσις vévovzv. tuii. Nam de Testamenti Veteris sanctionibus 
conquestus Deus ait: « Dedi eis przcepta non bona 0, » propter duritiam cordis eorum. Quare 
wanslato sacerdotio necesse fuit uL legis translatio fleret ^. 

tc. 00 µόνον δὲ γράµµασι τὸν ἐχχλησιαστιχὸν 10. Caterum spectatores et ministri Verbi, non 
θεσμὸν παρέδωχαν οἱ αὐτόπται xai ὑπηρέται τοῦ — litteris modo, verum etiam traditionibus quibus- 
Λόχου, ἀλλὰ χαὶ ἀγράφοις τισὶ παραδόσεσι. Πόθεν dam haudquaquam scriptis, Ecclesiasticam. disci- 
Υὰρ οἵἴδαμεν τὸν Κρανίου τόπον τὸν ἅγιον; πόθεν τὸ plinam sanxerunt 5". Enimvero, undenaum, rogo, 
μνημα τῆς ζωῆς; οὐ παῖς παρὰ πατρὺς ἀγράφω; Sanctum Calvarize locum?*'; unde sepulcrum vite. 
παβαλαδόντες; 18 μὲν iv τόπῳ Κρανίου σταυρωθῆ- — notum habemus? Nonne quia. sine scripto a pa- 
ναι τὸν Κύριον γέγραπται, xal ταφῆναι ἐν µνημείῳ, rentibus filii id accepimus? Nam in.Calvariz loco 
b ἑλατόμησεν Ἰωσὲφ Bv τῇ πἐτρᾳ. Ὅτι δὲ ταῦτά — crueifüxum, et in. monumento, quod Joscph exci- 
ἐστι τὰ νῦν προσχυνούµενα, ἐξ ἀγράφου παραδόσεως — derat e petra. "*, sepultum. fuisse Dominum, scri- 
οἵἴδαμεν , xai πλεῖστα τούτοις παρόμοια. Πόθεν τὸ D ptum quidem est : quod autem illa ipsa sint, quae 
τρίτον βαπτίζειν, τουτέστι͵ διὰ τριῶν καταδύσεων; nunc adorantur, ex. traditione non scripta acce- 
Πόθεν τὸ προακυνεῖν σταυρόν; οὐχ ix τῆς ἀγράφου pimus, perinde atque multa alia hís consimilia. 
παραδόσεως ; Διὸ xal ὁ θεῖος ἀπόστολος Παῦλός φη-  Undenam iMud, ut tertio, hoc est, tribus mersa- 
9t * « "Apa οὖν, ἀδελφοὶ, avífpuxe χαὶ χρατεῖτε τὰς — tionibus, baptizemus? Unde ut ad orientem con- 
παραδόσεις, ἃς ἐδιδάχθητε, εἴτε διὰ λόγου , εἴτε δι versi precemur ? Unde ut crucem adoremus? 
ἐπιστολῆς ἡμῶν.  Πολλῶν τοιγαροῦν ἀγράφως τῃ — Nonne ex traditione minime scripta? Quamobrem 
Ἐκχλησίᾳ καραδεδοµένων, καὶ µέχρι τοῦ vov πεφ»- — divinus etiam apostolus Paulus ait: « Itaque, 
λαγμένων, τί περὶ τὰς εἰχόνας σμικρολογεῖτε; Ma- — fratres, state, et tenete traditiones quas didieistis, 
νιχαῖοι συνέγραψαν τὸ κατὰ θωμᾶν. Εὐαγγέλιον ' sive pet sermonem, sive per epistolam nostram δν.) 
γράφατε xaX ὑμεῖς τὸ κατὰ Αέοντα Κὐαγγέλιον. Οὐ Quando itaque multa áunt Ecclesia sine scriptis 
δέχοµαι βασιλέα τυραννικῶς τὴν ἱερωσύνην ἁρπά- — tradita, stique ad hune usque diem observata, 

15 Rom. vi, 47. 7 H Pete. i, 4. 1* Joan, xv, 44,45. 7* Coloss. 1, 49. 7 llcbr. 1, 9. * Prov. 


ασ, 98.  7* Ezech. xx, 24.  '* Hebr. v, 12. ** Luc. 1, 9. ** Jean. xix, 17. Matth. xivii, 00. 
** ll Thess. n, t. ' 


1303 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1301 


quid est quod contra imagines vitilitigetis? Evran- A Qov:a. Οὐ βασιλεῖς ἔλαδον ἐξοοσίαν δεσμεῖν xe 


gelium secundum Thomam scripserunt Manichai: 
vos perinde secandum Leonem Evangelium scribi- 
tote. Imperatoribus non assentior, qui sacerdo- 
tium sibi tyrannorum more vindicant. Valentem 
imperatorem novi, qui, cum Christianus audiret, 
orthodoxam fidem persequebatur : Zenonem quo- 
que, et Anastasium, Heraclium, et Constantinum 
illum, qui in Sicilia occubuit, 339 Bardaniscem- 
que, qui et Philippicus appellatus est. Nemo mihi 
persuaserit imperatoris edictis Ecclesiam admi- 
nistrari, sed Patrum institutis regitur, sive ea 
scripta sint, sive ron scripta. Quemadmodum 


λύειν. Οἶδα Οὐάλεντα βασιλέα, Χριστιανὸν ὀνομαζό- 
µενον, χαὶ τὴν ὀρθόδοξον πίστιν διώςαντα, Ζήνωνό 
τε xai ᾿Αναστάσιον, Ἡράκλειον, χαὶ Κωνσταντῖνον ? 
τὸν Ev Σιχελίᾳα, χαὶ Βαρδανίσχην , τὸν xaX Φιλιπα:- 
xóv. Οὐ πεἰθομαι βασιλιχοῖς χανόσι διατάττεσθαι 
τὴν Ἐχχλησίαν, ἀλλὰ πατριχαῖς παραδόσεσι, ΣΥΥρᾶ- 
φοις τε χαὶ ἀγράφοις. Ὥσπερ γὰρ ἓν ὅλῳ τῷ x^- 
σμῳ ἐγγράφως 4 ἐχηρύχθη τὸ Εὐαγγέλιον, οὕτως iv 
ὅλῳ τῷ xós[up ἀγράφως παρεδόθη τὸ εἰκονίζειν Ἆρι- 
στὸν τὸν. σεσαρχωμένον θεὸν, χαὶ τοὺς ἁγίους, ὥσπερ 
χαὶ προσχυνεῖν τὸν σταυρὸν, χαλ κατὰ ἀνατολὰς Egzu- 
τας προσεύχεσθαι. 


enim in universo orbe sine litterarum monumentis Evangelium promulgatum fuit, sic et in. wni- 
verso orbe sine scriptis institutum traditumque est, ut Christus Deus eare factus, ac. sancti ima 
ginibus representarentur : quemadmodum etiam ul crux odoraretur, atque ad orientem conversi 


preces funderemus. 


47. Quocirca, quz? tu in contrarium adducis p 


loca, probatam apud nos imaginum veneratio- 
nem non crimini vertunt, scd gentium, eas uti 
deos colentiam , mores arguunt. Quare propter 
nefariam gentium eonsuetudinem pium Ecclesise 
institutum auferre non oportet. Adjurant vene- 
Πο et prw»stigiatores : adjurat pariter catechu- 
menos Ecclesia. Αι illi quidem dxmones invo- 
cant : bec vero Deum contra daemones 35. Sacri- 
ficant daemonibus gentiles; sed et Israel Deo cum 
sanguinem, tum nldorem offerebat, Quin etiam 
Ecclesia incruentum Deo sacrificium offert. Dz- 
monibus imagines consecrabant gentes : sed et 
Israet imagines in deos sibi przstituerat. Dice- 
bant enim : « lli sunt dii tui, Israel, qui eduxe- 
runt te de terra gypti **. » Nos autem Deo vero 
carne facto, Deique servis et amicis, a quibus 
daemonum f[ugantur exercitus, imagines dedi- 
camus. 

13. Quod si dicas beatum Epiphanium imagines 


,», 


ty. "Ag μέντοι προσᾶχεις χρῆσεις, οὗ τῶν παρ) 
ἡμῖν εἰκόνων βδελύσσονται τὴν προσχύντσιν, ἀλλὰ 
τῶν ταύτας θεοποιούντων Ἑλλήνων. Οὐ δεῖ τοίνυν 
διὰ τὴν τῶν Ἑλλήνων ἄτοπον χρῆσιν , χαὶ τὴν "Ex- 
χλησίας εὐσεθῶς γενομένην ἀναιρεῖν. Ἐφορχίζονσιν 
ἐπαοιδοῖ τε χαὶ Ὑόητες, ἑφορχίζει τοὺς Χχατηχου- 
µένους ἡ Ἐκκχλησία * ἀλλ’ ἐχεῖνοι μὲν ἐπιχαλούμενοι 
δαΐµονας, αὕτη δὲ Geby χατὰ δαιμόνων. Ἔθνον δαί- 
μοσιν οἱ Ἕλληνες * ἀλλὰ χαὶ θεῷ à "Iaoat; xat αἷ- 
µατα xai χνίσσας προσέφερε. θάε. χαὶ fj Ἐκκλησία 
Θεῷ θνσίαν ἀναίμαχτον. Δαίμοσι τὰς εἰχόνας dy. 
ετ(θούν Ἕλληνες, ἁλλὰ xal ὁ Ἰσραὴἡλ ἐθεοποίτσε τὰς 
εἰχόνας. Ἔλεγον γάρ * « Οὗτοι οἱ θεοῖ σου, "apod, 
οἱ ἀναγαγόντες σε ix γῆς Αἰγύπτου. » Ἠρεῖς ὃ 
ἀληθεῖ Grip σαρχωθέντι, xol θεοῦ δούλοις xal φἱ- 
λοις, δαιμόνων ἀπελαύνουσι στίφη , εἰχόνας àve- 
τιθέαµεν. 


wj. El δὲ λέγεις τὸν µαχάριον Ἐπιφάνιον (14) 


- " Qreg. Nez. orat. 5, ad Greg. Nyss. 34 Exod. xxxii, 4. 


VARLE LECTIONES. 
» Κωνσταντῖνον. Constantinum. Theophanes et Nicephorus CP. in Chronicis Constantem Fleraclii fium, 


et Constantini Pogonati parentem perinde Constantinum nominant. 
Evangelium promulgaverunt apostoli : quos nonnisi fidelibus quibusdam, et ve 


nemo prudens negaverit. Vid. Iren. lib. ui, c. 4. 


4 Lege ἀγράφως. Nam sine scripiis 
ut ex accidenti scripsise 


NOTE. 
(M) EL δὲ «έχεις τὸν paxápiov. "Ezigdriov. ln D των ποιεῖν εἰδωλικῷ deci, εἰχόνας εἷς ἀφομοίωσιν 


ora editionis Romane pag. 80, hac leguntur: Ἐπι- 
φανίδου αἱρετικοῦ * Epiphanide heretici. Scilicet 
post Damasceni nostri :etatem, imo post septimam 
synodum, Nicephoro CP. aliisque metropolita Si- 
densis narrabat, se cum Nacoliz in Phrygia juve- 
nis ageret, citca nascentis illie Iconoclastice hzre- 
sis primordia incidisse in eodicem quemdam, in 
quo descripta erant fictitia ista Epiphanii opuscula, 
veperisseque in inscriptione erasam fuisse litteram 
6, ut pro Ἐπιφανίδον , legeretur Ἐπιφανίου, cum- 
que litterz vestigia superessent adhuc, fraudis te- 
stem fnisse Daucum, qui Ecelesiz, in qua volumen 
asservabatyr, preerat. llinc Nicephorus singularem 
χατὰ Ἐπιφανίδου, contra Epiphanidem, dissertatio- 
nem edidit, et alterius opusculorum illorum titu» 
lum Uunc fuissc ait : Λόγος χατὰ τῶν ἐπιτηδενόν. 


τοῦ Ἀριστοῦ, καὶ τῆς θεοτόχου, καὶ τῶν μαρτύρων " 
ἔτι δὲ xal τῶν ἀγγέλων xal προφητῶν * Advers 
illos qui idololatrico instituto imagines facere αἰν- 
dent, que Christi similitudinem exprimant , necnon 
Dei Genitricis, martyrumque ; quin etiam angelo 
rum et. prophetarum. Ex dissertationis serie appa- 
ret hoc opus fuisse pratensam illam Stepbanii ed 
Theodosium Augustum epistolam , cujus fragmen- 
tum in septima synodo lectum est. Quia vero au- 
clor hoc argumento pugnat : Πῶς «bv. ἀχατάλ 

πτον, xal ἀνεχδιήγητον , χαὶ ἀπερ v , ἅπε 

γραφόν τε xal Υράφειν λέγει τις, ὃν obx ἴσχυσε 
Mosis àsevicat* (Quo pacto dicat aliquis eum qu 
uec comprehendi, nec enarrari , nec intellectu. cap 
potest , incircumscriptusque est, delineari debere, 


quem nec Moses valuit intueri ? ac deinde Calbe 


DE IMAGINIBUS ORATIO II. 


1306 


ic τὰς παρ) ἡμῖν ἁπαγορεῦσαι εἰχόνας, γνῶθι A nostras palam improbasse; noveris librum illum 


wmiacto; ὁ λόγος, ἄλλου τινὸς τῷ τοῦ θείου 
ῥανίου χρησαµένου ὀνόματι, ofa πολλὰ συµδα(- 
νεσθαι, Οὐ γὰρ τοῖς συμπατράσιν ὁ Πατὴρ 
pat. Ἑνὸς γὰρ ἁγίου Πνεύματος µέτοχο: πάντες 
ασι ' xal µάρτυς ἡ τούτου ἐχκλησία , εἰκόσι 
ὑπιζομένη, ἕως οὗ τινες T χατ αὐτῆς ἀντ- 
[στησαν, xal τὴν Χριστοῦ διετάραξαν ποίµνην, 
αι τὸν Àaby θεοῦ ἐπιχειρήσαντες ἀνατροπὴν 
ἀν. 


El σταυρὸν, xal λόγχην, καὶ χάλαμον, xal 
(ον, δι΄ ὧν οἱ θεοκτόνοι Ἰουδαῖοι τὸν Κὐριόν µου 
εσαν xa ἀπέχτειναν, ὡς αἴτια σωτηρίας προσ- 
xai σέδω, τὰς ἐπὶ δόξῃ xol µνήµῃ τῶν τοῦ 
οὗ παθηµάτων ἀγαθῷ σχοπῷ ὑπὸ τῶν πιστῶν 
χευαζομένας εἰχόνας οὐ προσχυνἠσω; El σταυροῦ 
t ἐξ οἰασοῦν ὕλης χατασχευασθεῖσαν προαχυνῶ, 
αυρωθέντος, xal τὸν σταυρὸν σωτήριον δεί- 
5 την εἰχόνα οὗ προσκυνήσω; Ὢ ἀπανθρωπίας | 
ib οὐ «fj ὕλῃ προσχυνῶ , δΏλον * χαταλνθέντος 
99 ἐχτυπώματος τοῦ σταυροῦ, εἰ τύχοι ἐκ ξύ- 
ατεσχευασµένου , πυρὶ τὸ ξύλον παραδίζωµι, 
€ xai τῶν εἰχόνων. 


Ότι δὲ οὗ νέον τὸ τῶν εἰχόνων ἐφεύρημα, xal 
"ων προσχύνησις, ἀλλ᾽ ἀρχαία τῆς Ἐκκλησίας 
Ἅσις, δέχου τῶν Γραφικῶν καὶ Πατοικῶν ypf,- 
εὖν éspóv. Ὁ Κύρ.ος àv τῷ χατὰ Ματθαῖον 
Εὐαγγελίῳ τἀὸς cns, τοὺς ἑαωτοῦ μαθητὰς 


supposititium esse, et Epiphanio, quod quidem 
alias sepe contigit, falso ascriptum a quopiam 
fuisse. Neque enim ille Pater a collegarum sen- 
tentia desciverit: omnes quippe unius sancti. Spi- 
ritus participes fuerunt. Testimonio sit ipsius 
ecclesia imaginibus exornata ad hanc usque 
«latem, qua adversus illam insurrexerunt non- 
nulli, qui 34Q Christi gregem infestare, οἱ sor- 
didam perturbationem populo Dei propinare ag- 
gressi sunt. 

19. Si crucem , lanceam, arundinem, et spon- 
giam, quibus deicidze Judzi Dominum meum igno- 
minia affecerunt, et morti tradiderunt, tanquam 
salutis causas adoro et colo; eur non imagines, 


B que ad Christi gloriam passionisque ejus me- 


moriam recto consilio a Christianis institutze 
sunt, adoraverim? Si crucis efflgiem ex quali- 
cunque maleria fabricatam veneror, cur illiug 
qui ei affixus fuit, crucisque vim salutiferam 
ostendit, imaginem non adoravero ? Proh inhu- 
manitatem! Quod porro materiam ipsam non 
adorem, liquido constat. Soluta quippe crucis 
forma, ex ligno exempli gratia facte, lignum 
in ignem projicio: itidem et,imaginum mate- 
riam. 

20. Quod autem non recens sit inventum, sed 
prisca Ecclesi: traditio ut imagines fiant, et ado- 
rentur, ex Seripture Patrumque locis confertum 
examen numerosum accipe. Dominus in sacro- 
sancto secundum Matihzum Evangelio, tum di- 


VARLE LECTIONES. 


| margine edit. Rom. hc itidem apposita sunt, quz leetionem aliam indicant : Εὔρηται xat, ἕως οὗ 
ος xaY ἀνέμερος Λέων ἕθρυξε, xal τὴν Χριστοῦ ἑτάραξε ποίµνην  ΠΕΡΕΥΙΝΗΙ quoque est (in quodam 
» exeinplari) donec Leo ferus savusgue rugiit, et Christi gregem conturbavit. 


ΝΟΤΑ. 
is verbis illudit, Φασί τινες, ὅτι ἐπειδὴ τέλειος C pendens scidisse, Christi aat sancti cujusdam habens 


moc ἐγένετο Ex Μαρίας τῆς ἆξὶ Παρθένου, διὰ 
ἄνθρωπον αὐτὸν ποιοῦμεν» Quia nounulli di- 
eo quod homo perfectus ex Maria semper vir- 
exstitit, idcirco hominem ipsum facimus, xa 
ὤτο ἑνηνθρώπησεν, ἵνα τὸν ἀχατάληπτον , δι) 
πάντα ἐγένετο, διὰ χειρῶν σου γράφαἰ δυνη- 
et ideo lactus est homo, wt eum qui. incom- 
wibilis est, manibus tuis posses pingere : unde 
mius inferat : Οὐχοῦν οὐκ ἔστιν ὅμοιος τῷ Πα- 
δὲ ζωοποιεῖ τοὺς νεχρούς. Non ergo similis est 
, mec vivificat moriuos : ex his Nicephorus 
it Epipbanidem suum ex Docetarum, aut etiam 
inicheorum caterva fuisse, qui naturam aliam 
risto non agnosceret przter divinam, qua cun 
iprehensa sit, coloribus delineari nequit. Hec 
i& multis prosequitur Nicephorus , qua dun 
ius considero, opuseuli hujus auctorem alium 
mon suspicor preter Xenaiam, seu Philoxe- 
dmpurum ilum Hierapolitans ecclesire pre- 
|, Δι saltem quemdam alumnum ipsius ; 
6 quem gravissimi scriptores Manichaic:ze po- 
uam Monophysiticz factioni addictum ferunt, 

adversus inwgines sub Anastasio imp. 
sse. Quia vero in genuina Epiphanii, qux La- 
inter Hieronymianas superest, epistola ad 
iem Tierosolymitanum , fatetur se aliquando 
clesia quadam Palestine velum. in. foribus 


imaginem, contra religionis nostre leges ; seque 
custodibus ejusdem loci consilium dedisse, ut pau- 
perem mortuum eo obvolverent : hinc nebulo , 
quicunque tandem ille sit, occasionem sumpsit in 
spuria epistola sua scribendi, non debere pre fo- 
ribus appendi vela, &v βήλοις θυρῶν, in quibus ima- 
gines ullze Christi et sanctorum depietze essent, imo 
oportere iisdem mortuos pauperes obvolvere et se- 
lire. Elz& ὑποτίθεται τῷ βασιλεῖ, ὅπως τὰ βῆλα τὰ 
χοντα τοιαύτην γραφἣν συλλέγοντα, elg ταφὴν τῶν 
πτωχῶν προχωρήσειεν. Atqui Istec. gesserat Epi- 
phanius post mortem Theodosii Magni, nec pro- 
inde fingi posset eum epistolam ad hunc impera- 
torem $cripsisse , ut idem ab omnibus episcopis 
fieri preseiperet, quod ipse semel tantum, nec ante- 
hac factitarat. Alia in his quz supersunt fragmen- 
tis observare liceat, quibus auctor se Epipbanio 
recentiorem prodit : que omnia R. admodum Pa- 


D ttem D. Anselmum Bandurium me accuratius ex - 


secuturum spero, in sua quam przelo parat, Nice- 
hori operum omniua editione. Quia vero constat 
Epiphanium non probasse imagines in Ecclesiis 
poni, postrema Joamnis Damasceni responsio ín 
primis est tenenda, ubi ait, orat. 1, quod a ραν- 
cis et raro fit, vim legis in Ecclesiu non habere. 
Alia videsis aet. 6 synodi septimae col. 475 edit. 
Πα), 


1301 


S. JOANNIS DAMASCENI 


seipulos suos, tum eos quoque omnes, qui ad À µαχαρίζων, xal σὺν αὐτοῖς πάντας τοὺς τῷ seid 


preescriptam ab illis vivendi normam, vitam insti- 
tuerent, eorumque vestigla sequerentur, beatos 
praedicans, hec pronuntiavit : « Vestri autem 
beati oculi qui vident, et aures vestre qua au- 
diunt. Amen quippe dico vobis, quia multi pro- 
phete et justi cupierunt videre quz vos videtis, 
et non viderunt, et audire que vos auditis, et 
non audierunt 37. » Nos itaque quantuin per nos 
licet, videre cupimus. « Videmus enim tanquam 
in speculo et in enigmate *^, » atque in imagine, 
et beati dicimur. linaginem Deus ipse primus 
fecit, et imagines designavit. Nam hominem ad 
imaginem Dei eondidit ** ; quin etiam Abraham **, 
Moyses *' , et Isaias **, omnesque prophetas ima- 


αὐτῶν στοιχοῦντας, καὶ τοῖς ἴχνεσιν αὑτῶν ἔξαχο- 
λουθοῦντας' « ᾿Υμῶν δὲ µαχάριοι ol ὀφθαλμαλ, ὅτι . 
βλέπουσι, καὶ τὰ (ta. ὑμῶν, ὅτι ἀκούουσιν. "Auhby 
γὰρ λέγω ὑμῖν , ὅτι πολλοὶ προφΏται χαὶ δίχαιο 
ἐπεθύμησαν ἰδεῖν ἃ βλέπετε, xal οὐχ εἶδον , χαὶ 
ἀχοῦσαι ἃ ἀχούετε, xal οὖκ Ἰχουσαν. » Ἐπιποθοῦ- 
μεν οὖν χαὶ Ἀμεῖς ἰδεῖν , ὡς ἰδεῖν δυνατόν. « λέπο- 
μεν γὰρ, ὡς kv ἑσόπτρῳ, xal tv αν [γματι,  χαὶ ἓν 
τῇ εἰκόνι, xa μαχαριζόµεθα. Αὐτὸς 6 Gelbe πρῶτος 
ἐποίησεν εἰχόνα, χαὶ ἔδειξεν εἰχόνας. Τὸν μὲν γὰρ 
πρῶτον ἄνθρωπον χατ᾽ εἰχόνα Θεοῦ ἑτποίησε, x: 
Αόραὰμ, xaX Μωθσῆς , xaX Πσαΐῖας, xai πάντες d 
mpog,tat, εἰχόνας εἴδον θεοῦ, καὶ οὐκ αὐτην τὴν οὗ. 
σίαν τοῦ Θεοῦ. 'H βάτος εἰχὼν fjv τῆς θεοµήτορος, 


gines Dei conspexerunt, non autem ipsiusmet B xai μέλλοντι τῷ Μωῦσῃ ταύτῃ προῖέναι , εἶπεν ὁ 


essentiam. Rubus Genitricis Dei imago erat, ad 
quem dum Moyses accederet, dixit Deus : « Solve 
caleeamentum pedum tuorum; locus enim, in 
QUO $(as, terra sancta est 35. » Quod si locus, in 
quo Dei Genitricis imago perspecta a Moyse fuit , 
terra saneta est, quanto magis imago ipsa non 
modo sancta, sed dicere ausim, sancta sancto- 
rum fuerit? Dominus, Phariseis quaerentibus : 
« Quid ergo Moyses perinisit dare libellum repudii, 
et dimittere uxorem **? » respondit : « Quoniam 
ad duritiam cordis vestri permisit vobis dimittere 
uxores vestras. Ab initio autem non fuit sic 95, 
Ego perinde dico vobis Moysen ob duritiam cor- 
dis flliorum Israel, cum eos ad idolorum cul- 
tum propensiores cerneret, mandasse ne imagines 
facerent. Nunc autem res non ita se habet : di- 


vine siquidem lucis divitias assecuti, in petra, 


(οἱ firmi consistimus. 


21. Audite quid dicat Dominus : Stulti et. cxci , 
qui jurat in templo, jurat in illo, et in eo qui 
habitat in illo οἱ qui jurat in οσο, jurat in thro- 
20 Dei, et in eo qui sedet super eum **, » Con- 
simili ratione qui jurat in imagine, jurat utique 
in eo, quem ipsa repraesentat. 


22. Quocirca quod tabernaculum, velum , arca, 
mensa, et omnia qua in tabernaculo erant, 
imagines quoque, et forma, otquo opera manuum 


homibum fuerint, quz ab universo Israel adora- D 


bantur; quod item sculpta Cherubim , Deo praci- 
piente 8441 fabrefacta fuerint, satissuperquea nobis 
est demonstratum. Ait enim Deus Moysi : « Vide, 
omnia facito secundum exemplar quod tibi osten- 
sum est in monte ?'; » Paulum etiam apostolum 
testimonio comprobantem suo, jussissc Deum ut 
Israel manufacta imaginesque adoraret, audias ve- 
lim : « Si enim esset, inquit, super terram, nec es- 
set sacerdos, cum essent sacerdotes qui offerrent 
secundum legem muners, qui exemplari et umbra: 


θεός * « Ὑπόλυσαι τὸ ὑπόδημα τῶν ποδῶν σου’ ἡ 
γὰρ Τ tv fj ἕστηχας, vf, ἁγία ἑστίν.» El οὖν yi iv 
ᾗ εἰχὼν τῆς θεοτόχου ὤφθη τῷ Μωῦσῆ, 1*, ἁγία (ast, 
πόσῳ μᾶλλον αὕτη f) εἰκών ; 02 µόνον γὰρ ἁγία, 803, 
τολμῶ λέγειν, καὶ ἁγίων ἁγία. 'O Κύριος ἐρωτή- 
σασι τοῖς Φαρισαΐοις,ε Τί οὖν Μωῦσῆς ἑνετείλατο 
δοῦνα: βιθλίον ἀποστασίου , xaX ἄπολυσαι τὴν γυ- 
vaixa ;» ἀπεχρίνατο" « Οτι Μωῦσης πρὸς τὸν σχλη- 
poxapblav ὑμῶν ἐπέτρεφεν ὑμῖν ἀπολυσαι τὰς γυ- 
ναῖχας ὑμῶν * ἀπ ἀρχῆς δὲ οὗ γέἐγονεν οὕτως. » 
Κἀγὼ λέγω ὑμῖν, ὅτι Μωῦσῆς πρὸς τὴν σκληρο 
καρδίαν τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ, εἰδὼς αὐτῶν τὸ πρὸς εἷ- 
δωλολατρείαν εὐόλισθον, ἐπέτρεφεν αὐτοῖς μὴ ποιεῖν 
εἰκόνας. Νυνὶ δὲ οὐχ οὕτως ἑστίν - ἑστήχάμεν γὰρ 
βεθαίως ἓν τῇ πἐτρᾳ τῆς πίστεως, τὸ φῶς τῆς θευ- 
γνωσίας πλουτήσαντες. 


χα’. ᾿Ἀχούσατε τί φησιν ὁ Κύριος. « Μωροὶ xal 
τυφλοὶ, ὁ ὁμόσας ἐν τῷ ναῷ, ὀμνύει Ey αὐτῷ, χαὶ iv 
τῷ κατοιχήσαντι αὐτόν * χαὶ ὁ ὀμόσας ἐν τῷ οὐρωνῷ, 
ὀμνύει ἓν τῷ θρόνῳ τοῦ θεοῦ xal Ev. τῷ καθηµένῳ 
ἑπάνω αὐτοῦ. » Καὶ 6 ὁμνύων Ev τῇ εἰκόνι, ὀμνύει 
ἐν τῷ εἰχονιζομένῳ ὑπ' αὐτῆς. 


x9'. "Ότι μὲν οὖν ἡ σχηνὴ, xal τὸ χαταπέτασµα, 
χαὶ fj χιδωτὺς, χαὶ τράπεζα, xal πάντα τὰ ty i 
σχηνῃ, εἰχόνες σαν , καὶ τύποι, xal ἔργα χειρῶν 
ἀνθρώπων, ἅτινα προσεχυνεῖτο ὑπὸ παντὺς Ἱαραύλ' 
ἔτι δὲὶ χαὶ τὰ Χερουθὶμ τὰ γλυπτὰ, θεοῦ mpos- 
τάγµατι χατεσχευασµᾶνα, ἰχανῶς ἀποδέδειχται. end 
γὰρ 6 θεός τῷ Μωῦσῇ' « "Opa, ποιἠσεις πάντα χατὰ 
τὸν τύπον «by δειχθέντα σοιὲν τῷ ὄρει.» "Axous asl 
τοῦ ἁποστόλου Παύλου μαρτυροῦντος, ὅτι χειρ- 
ποίητα χαὶ εἰχόνας πρὀσεχύνει Ἱσραὴλ, τοῦ Θεοῦ 
τοῦτο προστάξαντος € Ei. μὲν γὰρ ἣν, φηθὶν, it 
γῆς, οὐδ) ἂν fv ἱερεὺς, ὄντων ἱερέων «iov προσφερύ.- 
των χατὰ τὺν νόµον τὰ δῶρα) οἵτινες ὑποδείγματι 
xai αχιᾷ λατρεύουσι τῶν ἑπουρανίων, καθὼς xr- 


" Matb. xin, 16, ΕΤ. ^ 1 Cor, xiu, 19. 9 Gen. 1,97. ?* Gen. xviii, 1. ! Exod. xs1i1, 6. 3 ha. 


v15eqq.. * Exod, ni 5. ** Matth. xiv, 7. 


** ibid, 8. 


** Matth. xxr, 17-22.. " Exod. xxv, 19. 


1309 i 


DE IMAGINIBUS OR&TIO 11. 


1919. 


χθημώδστκι Μωῦσής , µέλλων ἐπιτελεῖν τὴν σχη- A serviunt. (15) exelestium ; sicub responsum est. 


νἠν. ρα γὰρ, qnot, ποιήσεις χατὰ τὸν τύπον τὸν 
δειχθέντα σοι Ev τῷ ὄρει ' νῦν δὲ διαφορωτέρας τετύ- 
χηΧε λειτουργίας, ὅσῳ χρε[ττονός ἐστι διαθήχης µε- 


σίτης, Ἶτις ἐπὶ κρεἰττοσιν ἐπαγγελίαις νενοµοθέ-. 


τηται. El. Tàp ἡ πρώτη ἐχείνη ἣν ἄμεμπτος, οὐχ ἂν 


δευτέρας ἐξητεῖτο τόπος. Μεμφόμενος γὰρ αὐτοῖς, 


λέχει ' Ἰδοὺ ἡμέραι ἔρχονται, λέγει Κύριος, xal 
συντελέσω ἐπὶ τὸν. οἶχον Ἱσραὴλ, xa ἐπὶ τὸν οἵχον 
Ἰούδα διαθήχκην χαινἠν * οὗ χατὰ τὴν διαθήχην, ἣν 
δ.εθέµην τοῖς πατράσιν ὑμῶν, Ev f] ἡμέρᾳ ἐπιλαδο- 
µένου µου τῆς χε:ρὸς αὐτῶν, ἐξαγαγεῖν αὐτοὺς ἐκ 
γης Αἰγύπτου.» Καὶ μετ) ὀλίγα * « "Ev τῷ λέγειν 
χαινΏν, πεπαλαίωχε τὴν πρώτην ' τὸ 6k παλαιούμε- 
vos , Χαὶ Υηράσκον , ἐγγὺς ἀφανισμοῦ. ΣἙκηνὴ γὰρ 


κατεσχευάσθη ἡ πρώτη, ἐν fj fj τε λυχνία, χαὶ ἡ «pá- B 


πεζα , καὶ *4 πρόθεσις τῶν ἅρτων, Ἆτις λέγεται 
ἁγία ΄ μετὰ δὲ τὸ δεύτερον χαταπέτασµα , σκηνἡ ἡ 
Ἀεγομένη "Άγια ἁγίων, χροσοῦν ἔχουσα θυμιατήριον, 


καὶ τὴν χιδωτὸν τῆς διαθέχης περιχεχαλυμμένην. 
πάντοθεν χρυσίῳ, ἓν f| στάµνος χρυσῇ ἔχουσα τὸ. 


μάννα , xa fj ῥάδδος ᾽ΔΑαρὼν ἡ βλαστήσασα, χαὶ αἱ 
πλάχες τῆς διαθήχης ' ὑπεράνω δὲ αὐτῆς, Χερουθὶμ 
Vene χατασκιάζοντα τὸ ἱλαστήριον. Καὶ πάλιν. O0 
Ἱὰρ εἰς χειροποίητα ἅγια εἰσῆλθεν ὁ Χριστὸς, ἀντί- 
τυπα τῶν ἀληθινῶν , ἀλλ᾽ εἰς αὐτὸν τὸν οὐρανόν. » 
Καὶ μεθ᾽ ἕτερα * « Σχιὰν γὰρ ἔχων ὁ νόμος τῶν 
μελλόντων ἀγαθῶν, οὐχ αὐτὴν τὴν εἰκόνα τῶν πραγ- 
μάτων. 


xy'. "Opa ὅτι χαὶ ὁ νόµος χαὶ πάντα τὰ χατ αὖὐ- 
οὖν, πᾶσά τε fj χαθ) ἡμᾶς λατρεία, χειροπο/ητά εἶσιν 
ἅγια, δι ὕλης προσάγοντα ἡμᾶς τῷ ἁΌλῳ θεῷ. Καὶ 
ὁ μὲν νόμος, xal πάντα τὰ κατὰ τὸν νόµον, σχια- 
Τραφία τις ἣν τῆς µελλούσης εἰχόνος, τουτέστι τῆς 
xa0' ἡμᾶς λατρείας" ἡ δὲ καθ’ ἡμᾶς λατρεία, εἰχὼν 
των µελλόντων ἀγαθῶν  αὑτὰ δὲ τὰ πράγµατα, f 
ἄνω Ἱερουσαλὴμ, ἄθλος Καὶ ἀχειροποίητος, χαθώς 
φησιν ὁ αὐτὺς θεῖος ᾽Απόστολος" « O5 γὰρ ἔχομεν 
ὧδε µένουσαν πόλιν, ἀλλὰ τὴν µέλλουσαν ἐπιζητοῦ- 
μεν, » fixi, ἐστὶν fj ἄνω Ἱερουσαλὴμ, « ἧς τεχνίτης 
χαὶ δημιουργὺς ὁ θεός. » Πάντα γὰρ τά τε χατὰ τὸν 
νόμον, χαὶ τὰ χατὰ τὴν ἡμετέραν λατρείαν, ἐχείνης 
χάριν ἐγένοντο' αὐτῷ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας, 
Αμήν. 


" llebr. vii, 4-9. ο ibid. 15. ' Hebr. iz, 1-δ. *ibid, 9. — *Hebr. x, 1. 


* Hebr. xi, 10. 


Moysi, cum consummaret tabernaculum. Vide 
enim, inquit, facito secundum ezemplar quod tibi. 
ostensum est in monte. Nunc autem melius sorti- 
tus est ministerium, quanto et melioris testamenti. 
mediator est, quod: in melioribus. promissionibus 
sancitum est. Nam si illud prius culpa vacasset, 
non utique secundi locus inquireretur. Vituperans. 
enim eos dicit : Ecce dies venlunt, dicit Dominus, 
εἰ consummabo super domum Israel ct supcr do- 
mum Juda testamentum, quod pepigi (16) cum 
patribus eorum in die, qua apprehendi manum eo- 
run, ut educerem eos de terra Zgypti **.» 
Et post pauca : « Dicendo movam, vete- 
ravit prius. Quod autem antiquatur e£ senescit, 
prope interitum est **. Habuit quidem prius justi- 
licationes culturss et sanctum (17) seculare. 'Ta- 
bernaculum enim factum est primum, in quo erant 
candelabra, et mensa et propositio panum, qua 
dicitur, sancta. Post velamentum autem secundun;,. 
tabernaculum quod dicitur Sancta sanctorum , au- 
reum habens thuribulum, et arcam testamenti cir- 
cumtectam ex omni parte auro ; in qua urna au- 
rea habens manna, et virga. Aaron, quz [rondue- 
rat,et tabule testamenti. Super qua erant Ghe- 
rubim glori obumbrantia propitiatorium *. » Et 
rursum : « Non enim in manufacta sancta Jesus 
introivit, exemplaria verorum, sed in ipsum ϱ- 
lum?. » Et post alia : «Umbraim babens lex futuro- 
rum bonorum, non ipsam imaginem rerum ?.» 


G ο. Considera, tum legem , tum ea omnia quas 


lege precepta sunt, quin et universum cultum (18) 
nostrum manufacta sancta esse, quibus per mate- 
riam, ad Deum, qui a materia procul remotus est, 
ducimur : itemque legem et omnia que lege con- 
stituta sunt, adumbrationem quamdam fuisse 
imaginis, hoc est, nostri cultus : cultum vero 
nostrum, futurorum bonorum imaginem csse : 
ipsas denique res, eise supremam illam Jerusalem, 
quie a materia immunis est, nec manufacta; quem- 
admodum ipsemet Apostolus ait : « Non habemus 
hie manentem civitatem, sed futuram inquiri- 
mus *; » quz est celestis Jerusalem, « cujus ar- 
tifex et conditor Deus *. » Omnia euim quas velse- 


p eundum legem, vel secugudum cultum nostrum 


fiunt, illius gratia constituta sunt. lpsi Deo gloria 
in sxeula seculorum. Amen. 


* Hebr. xin, 061. 


NOTE. 


(15) Vulg. int. deserviunt, Grace λατρεύουσι, 
quod servilem quemdam cultum significat. 

(16) Vulg. int. feci, ut in Bibliis Graecis ἐποίησα 
at in textu Damasceni legitur διεθέµην. 

(17) Grece χοσμικχὸν, hioc est, mundanum, quod 
orbis imaginem exhiberet, ut tradunt Judi. 

(18) Grace λατρεία. Spectat Damascenus ad h:ec 


verba Pauli, δικαιώµατα λατρείας, quae noster int, 
transtulit, justificationes culture, et proprie signi- 
ficant ceremonias et ritus quibus Deo cultus exhi- 
betur. Vox quippe διχαίωµα, apud Hellenistas re- 
spondet Hebrzo 2D, adeoque ritus signiticat. 
Additumque λατρείας nomen cultum  adoratio- 
nemque insinuare auctori nostro visum est, 


1311 


S. JOANNIS DAMASCENT 


1314 


949, Priscorum probatorumque. Patrum. testimonia A Μαρευρίαι xa.lauov xal δοκίµων ἁγίων Herígur 


pro imaginibus. 
S. Dienysii Areopagita, ex. «pistola ad Titum. 


Opere pretium igitur, etc., cum Commentario 
sancti Joannis Damasceni, ut in prima oratione. 
Comment. Vide quomodo, etc. 
Ejusdem, ez libro De divinis nominibus. 
Hzc nos edocti sumus, etc., cum Comment. 


Ex ejusdem libro De Ecclesie hierarchia. 
Ceterum superiores, etc. 
Comment. Quod si igitur, etc. 


Sancti Basilii, ex sermone insanctum Barlaam marty- 


rem, cujus inltium est : « Primum quidem ancto- 
fum mors, » 


Exsurgite nunc, etc. 


Ejusdem, ex 50 capitibus ad Amphilochiuwm de Spi- 
rilu sancto (cap. 18). 


Quod ipsa quoque, etc. 
Comment. Quod si Regis, etc. 


Sancti Basilii, ex sermone in sanctum  Gordium 
martyrem. 


Lztantur populi letitia, ete. 
Comment. Vide quomodo. 
Ejusdem, ex eodem sermone fn. Gordium martyrem. 


Quemadmodum enim, etc. 
Et sub finem hujus orationis. 
Sicut enim solem, ete. 
Comment. Nec dubium. 
In oratione in prestautissimos XL martyres hec ai. 


Martyrum, etc. 
Comment. Cur ergo. 
Basilii, 

Agedum, etc. 
Comment. Vides, elc. 

lursum , mox subdit : 
Quz enim, etc. 
Comment. Quibus obsecro, etc. 
Comment. Qua porro rationc. 


Sancii Gregorii Nysseni, ex supplemento, sive ex 
libro de structura hominis (cap. 4). 


Quemadmodum in hominum more, etc. 
Ex ejusdem libr? capíte 5. 


Porro divina pulchritudo, ete. 
Comment. Animadverte. 


Ejusdem, ez oratione Constantinopoli habita de 
Filii et Spiritus sancti divinitate ; ubi et de Abra- 
hamo, orat. 41, cujus initium est : « Simile quid 
contingit iis, etc. 

Dehinc vinculis, etc. 
Ex expositione sancti Joannis Chrysostomi iu Episto- 
lam ad Hebreos. 
Ac prius quidem etc. 


T" 


περὶ εἰκόνων. 
Toü ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρθοπαγίτου, ἐκ {ης 
πρὸς Τίτον ἐπιστο.-ῖης. 


Xph τοιγαροῦν, x. τ. t. Vide ad calcem priorü 
orationis. 
Σχό... Ἴδε, ὡς ἔφη, x. τ. E. 
To) αὑτοῦ, ἐκ τοῦ περὶ θείων ὀνυμάτωγ. 
Ταύτης xa ἡμεῖς, x. c. E. 
Σχό.. El φιλανθρωπίας, x. t. ἕ. 
Tov αὐτοῦ, £x τοῦ περὶ ἐκχ.λησιαστικῆς ἱεραρχίας. 
Αλ)’ αἱ μὲν ὑπὲρ, x. τ. E. 
Σχό.1. El τοίνυν, κ. τ. &. 
Tov ἁγίου Βασι.είου *, àx τοῦ εἷς τόν µπκάριον 


BapJaóu τὸν μάρτυρα «Ἰόγου” οὗ ἡ ἀρχή: 
Πρότερον μὲν τῶν ἁγίων οἱ θάνατοι. 


ἸΑνάστττέ pot νῦν, x. s. E. 

Tov αὐτοῦ, àx τῶν zpóc Ἁμοι.ἱόχιον τριάκοντα 
χθφα.ἰαίων, περὶ τοῦ ἁγίου Πγεύμκιτος, dx) 
χεφα.]αίου wy. 

"Ότι βασιλεὺς λέγεται, x. t. E. 
Σχό.. El fj clxov. 
Tov ἁγίου BaciAe(ov, éx τοῦ &lc Γέρδιον τὸν 
μάρτυρα Aórov. 
Εὐφραίνοντα: λαοὶ, x. τ. E. 
ZxóA. Ὅρα, ὡς. 
Tov ἁγίου Βασι.είου, àx τοῦ αὑτοῦ «Σόου «9 
£lc Γόρδιον τὸν pdp. 
Ὥσπερ γὰρ τῷ πυρὶ αὐτομάτως, x. τ. É. 
Επὶ vé.lei τοῦ αὐτοῦ .ἰόγου. 
Ὡς YXp τὸν Ίλιον, x. τ. E. 
Σχό.Ι. Δηλον, ὡς. 
Kal ἐν τῷ .1ό)φ δὲ τῷ εἰς τοὺς ὑπερτίμους τισ- 
capáxoxca μάρτυρας, ταῦτά φησυ.. 
Μαρτύρων, x. t. ἐ. 
Zxó.l. Πῶς οὗν μετ) ὀλίγα caax. 
Βασιλείου. 
Azbpo δὴ οὖν, κ. τ. E. 
Σχό.. Ορᾶς, ὡς. 
IláAw ἑχόμενα τοῦ «Ἰόγου. 
Ἐπεὶ χαὶ πολέμων, x. τ. E. 
ZxóA. Tl τούτων, x. τ. É. 
ΣΧχό... Πῶς οὐ μὴ ποθἠσω. 

ToU ἁγίου Γρηγορίου ἐπισκόπου Νύσσης, ἐν τοῦ 
draz.inpoparixoD, τουζέστει περὶ κατασκευή 
ἀγθρώπου (κεφ. δ’.). 

"Ἄσπερ χατὰ τὴν ἀνθρωπίνην συνᾖθειαν, x. τ. L. 
Τοῦ αὑτοῦ, éx τοῦ πέμπτου xegaAalov τῆς αὐτῆς 
πραγμµατείας. 

Τὸ δὲ θεῖον χάλλος, x. τ. ἑ. 
2x04. Ὅρα, ὡς. 

Tov αὐτοῦ, dx9 .Ίόγου ῥηθέτος ἐν Κωνσταντιε 
γουπόλει, περὶ θεότητος Υἱοῦ καὶ Πνεύματος, 


καὶ εἰς σὺν ᾿Αδραάμ" Aóyoc µα’, οὗ ἡ ἀρχή' 
Olór τι πάσχουσι». 


Ἐντεῦθεν δεσμοῖς, x. τ. &. 

Tov ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ἐπ tik 
ἑρμηγείας τῆς πρὸς Εδραίους ᾽ἀπισταλὴς. 
Καὶ πῶς εἰχὼν τοῦ δευτέρου τὸ πρῶτον, x. t. E. 


VADE LECTIONES. 


" Omissa est narratio de Abgaro, quam tamen Zinus addit. 


1313 


DE IMAGINIBUS ORATIOII. 


1314 


Asorzicv NeazóJeoc τῆς Κύπρου, ἐκ τοῦ κατὰ Α Leontii Neapolis in Cypro, episcopi, e libro Contra 


Ἱονδαίων Aóqyov , περὶ τοῦ προσκυγεῖ tQ 
σταυρῷ τοῦ Χριστοῦ, xal ταῖς εἰκόσι τῶν ἁγίω»», 
καὶ ἀ.1.λή.Ἴοις καὶ περὶ τῶν «1ειψάνων τῶν ἁγίωγ. 

"Eàv ἐμοὶ ἐγχαλῆς, x. τ. E. 

Σχό.Ι. Οὗτος πιστὸς, x. τ. B. 

Καὶ πά-ιν ἓκ τοῦ αὐτοῦ. Ἐτεὶ καὶ x. τ. E. 

Σχό1. ὐὗτος. 

Σευηριανοῦ [ἐπισαόπου Γαξά-ωγ], dxó .Ἰόγου, 

τοῦ εἰς τὰ ἐγκαίγια cov σταυροῦ. 

flog $ εἰχών, x. τ. ἐ. 

X304. Σύνες, ὡς διά. 

"Qt δὲ o0 καινὸν ἐφεύρεμα τὸ τῶν, x. t. É. 

Ἓκ τοῦ βίου τοῦ Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστάμου, 

οὕζως αὗὑτο.]εξεὶ γέγρασπται. 

Ἠγάπα δὲ, ὁ µαχάριος Ἰωάννης, x. τ. E. 

Ἐν τῷ τῆς ὁσίας Εὐπραξίας Βίῳ, τὸν Δεσποτιχὸν, 
κ. t. ἐ. 

Ἐν τῷ τῆς ὁσίας Μαρίας Bio τῆς Αἰγυπτίας, 
x. t. i. 

"Ex τοῦ Aóyov τοῦ Χρυσοστόμου, ὅτι ΠαΛαιᾶς 
xal Καινῆς elc νομοθέτης, καὶ εἰς τὸ ὄνδυμα 
τοῦ ἱερέως. 

« Ἐγὼ xai τὴν κηρόχυτον ἠγάπησα γραφὴν, εὖ- 
σεθείας πεπληρωμένην  εἶδον γὰρ ἄγγελον ἐν εἰ- 
χόνι ἑλαύνοντα βαρδάρων στίφη. Elbov πατφύμενα 
βαρθάρων quia, καὶ τὸν Δαθὶδ ἀληθεύοντα: Κύριε, 
üv εῇ πό ει σου εἰχόνα αὐτῶν ἐξουδενώσεις. » 


Tov αὐτοῦ, ix εῆς ἑρμηνείας εῆς παραθοῆς ᾳ 


τοῦ σπόρου. 

« Ἔνδυμα βασιλιχὸν ἐὰν ὑδρίσῃς, οὗ τὸν ἑνδεδυ- 
ὑένον ὑδρίζεις; οὐκ οἶδας ὅτι, ἐὰν εἰχόνα βασιλέως 
ὑδρίσῃς, εἰς τὸ πρωτότυπον τῆς ἀξίας φἑρεις τὴν 
ὕδριν ; οὐκ οἶδας ὅτι, Edv τις εἰχόνα τὴν ἀπὸ ξύλου 
xai ἀνδριάντος χαλκοῦ χκατασύρῃ, οὐχ ὡς εἰς ἄψυχον 
Όλην τολµήῄήσας κρίνεται, ἁλλ᾽ ὡς κατὰ βασιλέως 
χεχρηµένος τῇ ὕδρει; Εἰχένα δὲ ὅλως βασιλέως φέ- 
pouca, τὴν taut; ὕθριν εἰς βασιλέα ἀνάχει. » 


de 


Tov αὐτοῦ Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ἐκ τοῦ 
εἰς Με.ἰέτιον ἐπίσχοπον Αντιοχείας xal udp- 
ευρα Aórov, καὶ εἰς τὴν σπουδὴν τῶν συν- 
α.1θόντωγ, οὗ ἡ dpyü: « Πανταχοῦ τῆς ἱερᾶς 
ταύτης ἀγέλης περιφρέρων τοὺς ὀφθαλμούς. » 
Kal μετὰ βραχέα" 


« Καὶ fjv εὐσεθείᾶς διδασχαλία τὸ Υινόμενον ' ουν- 
εχῶς γὰρ ἀναγχαζόμενοι τῆς προσηγορἰας ἑχείνης 
µεμνῆσθαι, χαὶ τὸν ἅγιον ἔχειν ἐπὶ ψυχῆς, παντὺς 
ἀλόγου πάθους καὶ λογισμοῦ φυγαδευτήριον εἶχον τὸ 
ὄνομα * xal οὕτω πολὺ Υέγὀνε τοῦτο, πανταχοῦ, καὶ 
ἐνάμφόδῳ, καὶ v &yopd, χαὶ ἓν ἀγροῖς τούτῳ πάν- 
τοῦεν περιηχεῖσθαι τῷ ὀνόματι, Οὐ πρὸς τὸ ὄνομα 
δὲ τοσοῦτον ἐπάθετε πόθον µόνον, ἀλλὰ xal πρὸς 
αὐτὸν τοῦ σώματος τὸν τύπον. Ὅπερ οὖν ἐν ὀνόμα- 
. €1v ἐποιήσατε, τοῦτο xal ἐπὶ τῆς εἰχόνος ἑπράξατε 
τῆς ἐχείνου. Καὶ γὰρ àv δαχτυλίων σφενδόναις, xal 


.. S5 sal. xxn, 20. 


Judmos; quod Christi crucem. et. imagines, ac 
sese ntuluo adorare liceal ; necuon de sanctorum 
religeuiis. . 
Quod si mihi, etc. 
Comment. Quod si ex, etc. 
Rursum ex eodem Leoniio. Quandoquidem, etc. 
Comment. Annon, etc. 

353 Sereriani [Gabalorum episcopi] ex sermone in 

dedicalionem crucis. 

Quonam paeto, eic. 
Commen. Àdvertis quid, etc. 
Quod autem nova noR sil, eic. 


Ex vita sancti Joannis Chrysostomi, in qua hac ad 
verbum scripta sunt. 


p Beatus Joannes epistolas, etc. 


In Vita sancta Eupraxis scriptum esf, etc. 


Ín Vita sancte Marie /gyptiacz , ete. 


Ez sermone sancti Joannis Chrysostomi : Quod Veteris 
ei Novi Testamenti unus auctor sit; el in sacerdo- 
tis indumentum. 

« Ego quidem pictura quoque delectatus sum, 
qu: fusili cera confecta sit, modo pietatem pr:e 
se ferat, In imagine siquidem angelum vidi bar- 
barorum agmina profligantem. Vidi proculcatas 
barbarorum nationes, et Davidem dicentem : 7n 
civilate iua imaginem eorum ad nihilum redi- 
gas *. » 

Ejusdem, ex enarratione in parabolam seminis. 

« Quod indigne imperatoris indumentum tracta- 
veris, nonne perinde imperatori injuriam irro- 
gas? Án ignoras te, si in imperatoris imaginem 
contumeliosus exsistas, in eummet quem ipsa 
representat, te injuriosum fieri? Nescis illum 
condemnari, qui ex lignea aut crea statua ima- 
ginem dejecerit? non velut in materiam inani- 
mem procax fuerit, sed quia ignominia asperserit 
imaginem. Quoniam imperatoris effigiem gerit, 
illatam sibi contumeliam ad imperatorem ipsummet 
transfert, » 


Ejusdem sancti Joannis Chrysostomi , ex sermone 
in. sanctum — Meletium | Antiochi episcopum οἱ 
martyrem ; εἰ de. animi promptitudine illorum qui 
convenerant : cujus initium est : » Quoquoversum 
in sancium huncce gregem oculos circum[erens. » 
Et post pauca : 


« Atqui ipsa res gesta pietatis documentum erat. 
Nam cum assidue cogerentur appellationis illius 
meminisse, sanctumque illum animo versare, ip- 
sum nomen, ceu quoddam omnis a ratione ab- 
horrentis affectus et cogitationis amuletum, tene- 
bant. Atque eo rea progressa est, ut passim in bi- 
viis, in foro, et in agris, hoc undique nomine 
cuneta personarent. Neque vero erga prasstantis- 
simum nomen solum, verum eliam erga ipsam 
corporis effigiem studium observantiamque vestram 
ostendebatis. Quod igitur in ejus nomen fecistis, 


1317 DE IMAGINIBUS ORATIO III 1318 


arliculi, « Οἶδα. Πλην τὲν ἐμὸν motnvhv ἐπιώρκη- A « Non ignoro. Czterum factorem meum pejeravi , 
Ga * cou δὲ οὐχ ἀχούω. » 'libi vero non ausculto. » 


Σχό1. Ὀρᾶς, δτι. 
Πολλῶν τοίνυν, x. τ. ἐ. 
Et τις εἰσέλθοι, x. τ. ἑ. 
AU δυσωποῦμεν, x. τ. É. 





Commenti. Vides quod, etc. , 
Cum itaque multi, etc. 

Quod si quis domum, etc. 

Obsecramus itaque, etc. 


TOY AFIOY IOANNOY TOY AAMAZKHNOY 


ΛΟΓΟΣ TPITOZ 


ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ AIABAAAONTAZ ΤΑΣ ΑΓΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ. 


S. JOANNIS 


DAMASCENI 


ORATIO Ill 
ADVERSUS EOS QUI SACRAS IMAGINES ABJICIUNT. 


α΄. Ἔθος ἐστὶ τῷ πονηρῷ xat ἀρχεχάχῳ ὄφει, «ip B.— Ea est serpentis improbi omniumque malorum 


διαθόλῳ φημὶ, πολυτρόπως πολεμεῖν τῷ xav' εἰχόνα 
θεοῦ πλαστουργηθέντι ἀνθρώπῳ xal διὰ τῶν ἑναν- 
«lov τὸν αὐτοῦ χατεργάζεσθαι θάνατον. Εὐθὺς μὲν 
γὰρ ἓν ἀρχῇ, ἑλείδα xaX ἐπιθυμίαν θεώσεως αὐτῷ 
ἔσπειρε, καὶ δι αὐτῆς εἰς τὸν τῶν ἁλόγων χατήγαγε 
θάνατον. Οὐ μὴν, ἀλλὰ χαὶ αἰσχραῖς xal ἁλόγοις 
ἡξδοναῖς πολλάχις αὐτὸν ἑδελέασε ' πόσον δὲ τὸ δ.ά- 
µετρον, θεώαεως xal ἁλόγου ἐπιθυμίας; Ποτὲ μὲν, 
εἰς ἀθεότητα Ίγαγε, χαθώς φησιν 6 Θεοπάτωρ 
Δαθίδ' «Ἠίἶπεν ἄφρων ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ, Οὐχ ἔστι 
θεάς ΄ » ποτὲ δὲ, εἰς πολυθεῖαν ΄ xat ποτὲ μὲν, μηδὲ 
τῷ φύσει προσκυνεῖν θεῷ ἔπεισε, ποτὲ δὲ δαίµασιν. 
"Est δὲ xat οὐρανῷ τε χαὶ y, ἡλίῳ χαὶ σελήνῃ xai 
ἁστράσι, καὶ τῇ λοιπῇ ατίσει, μέχρι χνωδάλων xal 
ἑρπετῶν προσχυνεῖν παρεσχεύασεν. Ομοίως γάρ 
ἐστι χαλεπὸν, xai τὸ τοῖς τιµίοις την ὀφειλομένην 
μὴ προσάγειν τιμὴν, xal τοῖς ἀτίμοις τὴν μὴ προσ- 
ἠκουσαν προσάπτειν δόξαν '. Ἡ δὲ ἀλήθεια µέσην 
ὁδὸν βαδίζουσα, πάντα ἀπαρνεῖται τὰ ἄτοπα' | v xal 
διδάσχει ἕνα 8sbv ὁμολογεῖν, µίαν φύσιν ἓν τρισὶν 
ὑποστάσεσι, Πατρὶ, χαὶ Υἱῷ, καὶ ἁγίῳ Πνεύματι 
τὴν δὲ χαχίαν, οὐχ οὐσίαν, ἀλλὰ συμθεθηχός φησιν, 
ἔνναιάν τινα, xal λόγον, xaX πρᾶξιν παρὰ τὸν vópov 
φοῦ θεοῦ. ἐν τῷ ἑννοεῖΐσθαι, xat λέγεσθαι, xat πράτ- 
τοοθαι, τὴν Όπαρξιν ἔχουσαν, xal ἅμα τῷ παύσα: 
σθαι ἁφανιζομένην. Ἔτι δὲ xai τὸν ἕνα τῆς ἁγίας 
Γριάδος τὸν Χριστὸν, δύο φύσεις χηρύττει, xal µίαν 
υπόστασιν.] Ἁλλ' ὁ τῆς ἀληθείας ἐχθρὸς, καὶ τῆς 
φωτηρίας τῶν ἀνθρώπων πολέμιος, ὁ ποτὲ δα:µόνων 


Σρουί. Li», 4. 


architecti, diaboli scilicet, consuetudo, ut ad íma- 
ginem Dei formatum hominem nullis non oppu- 
gnet modis, quo mortem ipsi contrariis artibus 
inferat. Statiin quippe in ipsomel rerum exordio 
spem illi cupiditatemque divinitatis comparanda 
iuspiravit, per quam in brutorum animantium 
mortem ipsum pertrasit : quin szpius etiam turpi- 
bus illum, belluinisque voluptatibus illexit. Proh 
immanem distantiam $4455 divinitalem inter, bel- 
luinamque libidinem ! Aliquando quidem eo illum 
adduxit, ut Deum abnegaret. Ait enim Dei parens 
David : Dixit insipiens in corde suo : Non est Deus". 
Tum vero, ut plures deos coleret; atque inter- 
dum, ut ne quidem illi, qui suapte natura Deus est 


6 procideret, persuasit ; interdum ut dzemones ipsos 


2doraret, tum etiam ut celum et terram, solem et 
lunam, et stellas, omnem denique creaturam, ne- 
quaquam exeeptis animantibus ac reptilibus. Ne- 
que enim dissimilis flagitii est, honorem illis, quz 
eo digna sunt, negare, atque nullius pretii rebus, 
minime cenvenientem immodicamque gloriam. At 
veritas, media incedens via, absurda quzque Γο- 
probat, [docetque, ut Deum unum confteamur; 
naturam unam in tribus personis, Patre et Filio ct 
Spiritu sancto : rhalum autem essentiam substan- 
liamve non esse, sed accidens merum, puta cogi- 
tationem quamdam, sermonemquce et actionem di- 
vine legi contrariam, nec nisi in eo quod cogita- 
tur, dicitur et agitur, habens ut exsistat, et simul 


VARLE LECTIONES. 
t Colb. τιµέν. " Hac adduntur in cod. Colb. forg»n necessaria non videbuntur. 


1319 

ac Ce$82L adio, in nmibilum 
Christum de Trinitate upum esse, duasque in co 
naturas e£ unam personam przdicat.] Sed cum 
veritatis adversarius, hominumque salutis inimi- 
cus, non gentes modo, sed οἱ ipsosmet filios Israel 
siepenumero delusisset, ut. dainonum et impiorum 
hominum, volucrum quoque ac belluarum, repti- 
liumque fabricarent imagines, quas tanquam deos 
adorarent, nunc Ecclesiam Christi tranquilla pace 
fruentem perturbare nititur : ita tamen ut labiis 


S. JOANNIS DAMASCENI  - 


abiens. Insuper A xal ἀσεζῶν ἀνθρώπων, xat πετεινῶν, xal χνωδάλων 


139 


xai ἑρπετῶν εἰχόνας ποιεῖν, χα ταῦταις ὣς θεοῖς 
προσχυνεῖν, οὐ µόνον τὰ ἔθνη, ἀλλὰ xal τοὺς υἱοὺς 
Ἰσραϊλ πολλάχις πλανῄσας, νῦν εἰρήνην ἔχουσαν 
τὴν τοῦ Χριστοῦ Ἐχκλησίαν συνταράσαι σπονυδάκει’ 
διὰ χειλέων ἀδίχων χαὶ γλώττης δολίας, λόγοι 
θείοις τὴν xaxlav παραρτύων, xal ταύτης τὸ ἄσχι- 
pov καὶ σκοτεινὸν εἴδος ἐπικαλύπτειν πειρώμενος, 
καὶ τὰς χαρδίας τῶν ἀστηρίχτων σαλεύειν Ex τῖς 
ἀληθοῦς χαὶ πατροπαραδότον σννηθείας. 


j;niquis οἱ ηρπα dolesa * malitiam divinis comdiat elequiis, illiusque deformem tenebricosamque 
faciem fuco illinere tentans, infirmorum animos a recta atque a Patribus accepta consuetudine di- 


moveat. 

2. Nounulli quippe surrexerunt, asserentes, ca 
qua pro nostra salute a Christo mirabiliter, quze- 
que a sanctis fortiter contra diabolum gesta sunt, 
exhibenda in imaginibus non esse, in quibus illa 
contemplemur, veneremar, admiromur et imite- 
mur. Quis autem cogitatione divina et spiritweli 
intelligentia imbutus, id suggerente diabolo non 
agnoscat inventum? Neque enim ille cladem igno- 
ininiamque suam in omnium ceuspectu Lraduci pati- 
tur, nec Dei sanctorumque ejus gloriam celebrari. 
In gravi quidem versaremur errore, si vel invisi- 
bilis Dei faceremus imaginem ; quoniam id quod 
incorporeum est, nec visibile, nec circumscriptum, 
nec figuratum, effingi prorsus nequit. Nec minor 
foret impietas, si delineatas a nobis hominum ima- 
gines arbitraremur esse deos, eisque tanquam diis 
divinos honores penderemus. At nihil tale admitti- 
mus : verum, quando Deus pro inenarrabili boni- 
tate sua factus est caro, et carne in terris visus 
est, et cum hominibus conversatus est *, naturam- 
que nostram, necnon spissitudinem, et figuram, 
et colorem carnis assumpsit, nequaquam aberra- 
nius, ejus imaginem exprimendo. Formam enim 
illius videre peroptamus. Nam, ut ait Apostolus : 
« Videmus nunc in speculo et in :enigmate "9. ) 
Porro imago est speculum οἱ senigma, corporis 


β. Ανέστῃσαν γάρ τινες λέγοντες, ὡς c) δεῖ 
εἰκονίνειν xai προτιθέναι εἰς θεωρίαν χαὶ δόξαν 
xai θαῦμα χαὶ ζῆλον τὰ τοῦ Χριστοῦ σωτἑριᾳ θαυ- 
µατά τε xal πάθη, xal τὰς τῶν ἁγίων ἀνδραγαθίας 
κατὰ τοῦ διαθόλου. Καὶ τίς ἔχων γνῶσιν θείαν xal 
σύνεσιν πνευματικην, οὐκ ἐπιγινώσχει, ὅτι ὑπο- 
60) τοῦ διαθόλου ἑἐστίν ; οὗ θέλει γὰρ τὴν ἵτταν 
καὶ τὴν αἰσχύνην αὐτοῦ δηµοσιεύεσθαε, οὐδὲ chv 
τοῦ Βεοῦ καὶ τῶν ἁγίων αὐτοῦ δόξαν ἀνάγραστω 
γἰνεσΏαι. El μὲν γὰρ τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου εἰχόνα 
ἐποιοῦμεν, ὄντως ἡμαρτάνομεν ' ἀδύνατον vip τὸ 
ἀσώματον xal ἀσχημάτιστον xal ἀόρατον xal ἀπερί 
Υραπτον, εἰχονιόθῆναι. Καὶ πάλιν , εἰ & ἐποιούμεν, 
θεοὺς ἡγούμεῦα , καὶ ὡς θεοῖς ἑλατρεύομεν , ὄντως 
Ισεθοῦμεν ' ἀλλ’ οὐδὲν τούτων ποιοῦμεν. θεοῦ Υὰρ 

1 
σαρχωθέντος xaX ὀφθέντος ἐπὶ τῆς γῆς capat, καὶ 


6 ἀνθρώποις συναναστραφέντος δι ἄφατον ἁγαθότητα, 


καὶ φύσιν, xal πάχος, xal σχῆμα, xal χρῶμα σαρ- 
xbc ἀναλαδόντος, τὴν εἰχόνα ποιοῦντες ο) σφαλλό- 
µεθα. Ποθοῦμεν γὰρ αὐτοῦ ἰδεῖν τὸν χαρακτήρα 
ὡς yáp φησιν 6 θεῖος Απόστολος, « "Ev ἑσόπτρῳ 
xa ἐν αἰνίγματι νῦν βλέπομεν. » Καὶ εἰχὼν δὲ Ez 
οπτρόν ἔστι xai αἴνιγμα, ἁρμόζον τῇῃ οοῦ σώματος 
ἡμῶν παχύτητι, πολλὰ γὰρ χάµνων ὁ νοῦς, οὐ K- 
ναται ἐχθῆναι τὰ σωματικὰ, φησὶν 6 (clo; Γρηγί- 
ριος. 


nostri crassitudini conveniens. Quantumvis enlm mens nostra enitatur, 368 ea que corporea sunt 
transilire neutiquam polest, ut divinus ait Gregorius *', 


9. Apage te, o invide diabole. Nobis invides 
quod Domini nostri contueamur effiglem, per quam 
sanctimoniz compotes efficiamur. Invides mobis, 
quod salutarem ipsius passionem contueamur, de- 
scensum ad nos miremur, miracula contemplemur, 
ejusque divinitatis potentiam agnoscamus, et col- 
laudemus. Sanctis invides collatum ipsis a Dco 
honorem, descriptam eorum gloriam a nobis per- 
spici non sinis, ne virtutem ipsorum ac fidem 
emulemur. Ferre non potes, nostram erga illos 
lidem, tum corpori, tum animo prodesse. At tibi 
non obsequeimnur, o demon Ínvide et osorhominum. 
Audite, populi, tribus, lingue, viri, mulieres, 
pueri, adolescentes, infantes, gens sancta Christia- 
norum ; Si quis vobis evangelizaverit, prater id 
quod Ecclesia sancta catholica, a sanctis apostolis, 


Y. Ὢ ἀπὸ coo, φθονερὲ διάδολε - φθονεῖς ἡμῖν 
ἰδεῖν τὸ τοῦ Δεσπότου ἡμῶν ὁμοίωμα, xaX & αὐτοῦ 
ἁγιασθῆναι * χαὶ ἰδεῖν αὐτοῦ τὰ σωτήρια πάθη, uà 
θαυμάδειν αὐτοῦ τὴν συγκατάδασιν, xa θεωρεῖν 
αὑτοῦ τὰ θαύματα, xa ἐπιγινώσχειν, xai δοξάγειν 
αὐτοῦ τὴν τῆς θεότητος δύναμιν. Φθονεῖς τοῖς ἁγίο.; 
τῆς παρὰ θεοῦ δεδομένης αὐτοῖς τιμῆς. Οὐ 00s 
ὁρᾷν ἡμᾶς «hv αὐτῶν δόξαν ἀνάγραπτον, xat ὃν- 
λωτὰς Ὑενέσθαι τῆς αὐτῶν ἀνδρείας καὶ αἰ- 
στεως. UU φέρεις τὴν ix τῆς εἰς αὐτοὺς πίστεως 
προσγενομένην fiplv σωμµατικήν τε καὶ Φφυχσὴν 
ὠφέλειαν. Οὐ πειθόµεθά σοι, δαῖμων φθονερὶ xai 
µισάνΊρωπε. ᾿Αχούσατε, λαοὶ, φυλαὶ, γλῶσσει. £v- 
δρες, γυναῖχες, παΐδες, πρεαδύται, νεανίσποι, wel 
νήπ.α, τὸ ἔθνος Χριστιανῶν τὸ ἅχιον - εἴ τις εὐα- 
γελίξεται ὑμᾶς παρ ὃ παρέλαδεν d ἁγία καθολ:χὴ 


* Psal. cxix, 9, 3 Baruch i1, 38. *! I Cor. xiu, 1. !! Greg. Naz. orat. 2 De Theolog. 


1321 


DE IMAGINIBUS ORATIO IIT. 


1322 


Ἐχχλησία παρὰ τῶν ἀποστόλων, Πατέρων τε, xai A Patribus et conciliis accepit, et ad hunc usque 


συνόδων, xal µέχρι τοῦ νῦν διεφύλαξε, μὴ ἀχούσητε 
αὐτοῦ: μὴ δἐξησθε τὴν συμθουλὴν τοῦ ὄφεως , ὡς 
ἐδέξατο Εὔα, xai ἐτρύγησε θάνατον. Kàv ἄγγελος, 
κἂν βασιλεὺς εὐαγγελίζηται ὑμᾶς παρ᾽ ὃ παρελἀ- 
ετε, Χλείσατε τὰς ἀχοάς ' ὀχνῶ γὰρ τέως εἰπεῖν, 
ὡς ἔφη ὁ θεῖος ᾿Απόστολος, Ανάθεμα ἔστω, ἐκδεχό- 
αεενος τὴν διόρθωσιν. 


΄ 


8. λλλὰ λέγουσιν οἱ μὴ ἐρευνῶντες τὸν νοῦν 
τῆς Γραφῆς, ὅτι εἶπεν ὁ Θεὸς διὰ Μωῦσέως τοῦ 
φοµοθέτου, « Ob ποιήσεις πᾶν ὁμοίωμα, ὅσα £v τῷ 
οὐρανῷ, xai ὅσα ἓν τῇ yj. » Καὶ διὰ Δαθὶδ τοῦ 
προφῄήτου * «Αἰσχυνθήτωσαν πάντες οἱ προσκυνοῦν- 
τες τοῖς γλυπτοῖς, οἱ ἐγκανχώμενοι Ev τοῖς εἰδώλοις 


αὐτῶν : » xai τοιαῦτα πολλὰ ἕτερα. "Oca γὰρ ἂν B 


Ax τῆς θείας Γραφῆς, καὶ ἐκ τῶν ἁγίων Πατέρων 
προσενέγχωσι, τῆς αὐτῆς ἐννοίας clot. 


Ti οὖν ἡμεῖς φαμεν πρὸς ταῦτα; Τί ἄλλο, εἰ μὴ 
«b ὑπὸ τοῦ Κυρίου εἰρημένον, « Ἐρευνᾶτε τὰς Γρα- 
φάς ' » χαλὴ yàp ἡ τῶν Γραφῶν ἔρευνα ' ἀλλ ἐἑν- 
«200a νουνεχῶς προσέχετε. ᾿Αδύνατον, ὦ ἀγαπητοὶ, 
Θεὸὺν φεύσασθαι * εἷς Υάρ ἐστι θεὸς, εἷς νοµοδότης Y 
Παλαιᾶς xai Kate Διαθήχης, ὁ πάλαι λαλῆσας 
πολυμερῶς καὶ πολυτρόπως τοῖς πατράσιν ἓν τοῖς 
αροφῄταις, xal Em' ἑσχάτων τῶν χρόνων , Ev τῷ 
μονοχενεῖ αὐτοῦ Υἱῷ. Προσέχετε τοίνυν μετὰ ἄχρι- 
ξείας͵ οὐχ ἐμὸς ὁ λόγος ὲστί * τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον 
διὰ Παύλου τοῦ ἁγίου ἆ ποστόλου ἀπεφῄῆνατο ' « [Io- 


λυμερῶς xal πολυτρόπως πάλαι à θεὸς λαλήσας τοῖς C 


πατρἆσιν ἓν τοῖς προφήταις. » "Opa ὅτι πολυµε- 
ρῶς xaX πολυτρόπως ἐλάλησεν ὁ θεός. Ὥσπερ γὰρ 
ἐπιστήμων ἰατρὸς οὐ τὸ αὐτὸ εἶδος πᾶσι δίδωσι 
πάντοτε, ἁλλ᾽ ἑκάστῳ τὸ ἐπιτήδειον παρέχει xal 
πρόαφορον φάρµαχον Σ, διαχρίνων καὶ χώραν xal 
νόσον xai ὥραν, τουτέστι, xatpby xal ἔξιν καὶ ἡλι- 
xlav* xai τῷ μὲν νηπίῳ, ἕτερον, τῷ δὲ τελείῳ 
χατὰ τὴν ἡλιχίαν, ἕτερον' ἄλλο τῷ ἀσθενεῖ, xal 
ἄλλο τῷ ὑγιαίνοντι' xal ἑχάστῳ τῶν ἀσθενούντων, 
οὗ τὸ αὐτὸ, ἀλλὰ πρὸς τὴν ἔξιν καὶ νόσον * καὶ ἄλλο 
τῷ θέρει, καὶ τῷ χειμῶνι ἕτερον, μετοπώρῳ τε xal 
ἔαρι, καὶ ἓν ἑχάστῳ τόπῳ, κατὰ τὴν τοῦ τόπου ἔπι- 
τηδειότητα * οὕτω xat ὁ ἄριστος τῶν Ψψυχῶν ἰατρὸς, 
τοῖς ἔτι νηπίοις καὶ ἀῤῥωστοῦσι τὴν πρὸς τὴν εἰδω- 
λολατρίαν νόσον, xal τὰ εἴδωλα θεοὺς ἠγουμένοις, 
χαὶ ὡς θεοῖς αὐτοῖς προσχυνοῦσι, xai ἀθετοῦσι τὴν 
τοῦ Θεοῦ προσκύνησιν, χαὶ τὴν αὐτοῦ δόδαν τῇ 
χτίσει προσάγουσιν, ἀπηγόρευσε τοῦ ποιεῖν εἰχόνας. 
Θεοῦ μὲν γὰρ, τοῦ ἀσωμάτου , xal ἀοράτου ** xal 
ἆθλου , χαὶ µήτε σχημα, μήτε περιγραφὴν , μήτε 
χατάληψιν ἔχοντος ἀδύνὰτον ποιεῖν εἰχόνα. Πῶς γὰρ 
«b μὴ ὁραθὲν εἰκονισθήσεται ; « θεὸν δὲ οὐδεὶς ἑώ- 
µαχε πώποτε * ὁ μονοχενῆς Υἱὸς, ὁ iv ἐν τοῖς χόλ- 


1* Gen. 1, 9. 


15 Galat. 1, 8. 
98 [lebr. 1, 4. 


' Exod. xx, 24. 


diem scrvavit, aures ne prabueritis, neve serpen- 
tis suadelam exceperitis, uti excepit Eva !*, unde 
et mortem. vindemiavit. Licet angelus, licet impe- 
rator evangelizel vobis praeter id quod accepistis, 
aures occludite : 6ο quippe nunc abstinebo, quod 
suljungit apostolus Paulus; nempe, Amnathema 
sit '*, quando emendationis exspectande locus 
esl. 

4. llli vero, nihil de Scripturz sensu perscru- 
tando solliciti, objiciunt, quod per Moysem legisla- 
torem preceperit Deus : « Non facies tibi omnem 
similitudinem eorum quae in colo sunt, quzve in 
terra 19.» Et per prophetam David : « Confundantur 
omnes qui adorant sculptilia, qui gloriantur in 
simulacris suis !'; » et alia multa his similia. 
Quacunmque enim, tum ex Scriptura divina, tum 
ex Patribus protulerint, eodem sensu intelligenda 
veniunt, 

Quid igitur ad haec dicemus? Quid aliud, in- 
quam, nisi quod Judxis a Domino dictum fuit. 
« Scrutamini Scripturas !'* ? » Laudabilis quippe est 
Scripturarum perscrutatio. Sed hic cum magna 
cautione animum attendite. Impossibile est, dile- 
ctissimi, mentiri Deum 17, Unus quippe Deus est, 
unus, inquam, a quo Vetus et Novum Testamentum 
sancitum fuit; qui multifariam multisque modis 
olim locutus est patribus in prophetis, atque in 
novissimis temporibus, in unigenito Filio suo. 
Animadvertite itaque diligenter ; verba hac non 
mea sunt : Spirilus sanctus per sanctum Aposto- 
lum pronuntiavit : « Multifariam, multisque modis 
olim Deus loquens patribus in prophetis !*. » Con- 
sidera Deum multifariam multisque modis esse 
locutum. Sicut enim peritus medicus non omni- 
bus, nec semper idem remedii genus ministrat , 
verum Llabita ratione tum regionis, tum πιοιδὶ, 
tum temporis, tum zetatis: atque aliud quidem 
infanti, aliud viro etatis mature, zgrotanti aliud, 
aliud sano, nec cunctis perinde zgrotantibus, sed 
singulis pro cujusque statu et morbo : rursumque 
aliud quidem zslate, aliud hieme, alterum vere, 
autumno alterum, alterum (tandem pro singulis 
347 locis, secundum varias regionum qualitates. 


D Sic optimus etiam animorum medicus, infantibus 


adhuc et idololatri:& morbo laborantibus, qui, cuin 
simulacra deos esse putarent, ac tanquam deos 
adorarent, debitum Deo cultum et adorationem 
denegabant, ipsiusque gloriam ad creaturam trans- 
ferebant, his imagines facere vetuit, Verumenim- 
vero Dei, qui incorporeus, invisibilis , a materia 
remotus, non figuratus, nec circumscriptus, nec 
comprehensibilis est, imago nulla confici potest. 
Quomodo enim id quod in aspectum non cadit, 
!* Joan. v, 99. 


55 l'sal. xcvi, 8. ' Hebr. vi, 18. 


VARLE LECTIONES. 
Y Colb. νομοθέτης, ut et in erat. 2. x Colb. et orat. 9 χατὰ τὴν ἕξιν παρέχει τὸ φάρµακον. — x* Deest ja 


Colb. xat ἀοράτου. 
PATROL. GR. XCIV. - 


42 


1323 


S. JOANNIS DAMASCENI 


(5! 


imagine effingatur * « Deum autem nemo vidit un- A ποις τοῦ Πατρὸς, αὐτὸς ἐξηγήσατο, » καί: « Οὐδὺς 


quam : unigenitus Filius, qui est in sinu Patris, 
ipse enarravit !* ; » aitque Deus : « Nemo videbit 


faciem meam, et vivet ?^, )» 


5. Quod autem simulacra tanquam deos adora- 
verint, audi quid narret Scriptura in Exodo (id 
est in exitu ) filiorum Israel, quando Moyses in 
montem Sinai conscendit, ibique cum Deo sedens, 
commoratus est, ut legem acciperet : quando, in- 
quam, ingratissimus populus adversus Áaronem 
insurgens, dixit : « Fac nobis deos, qui nos prz- 
cedant. Moysi enim huic viro ignoramus quid 
acciderit 31.» Deinde cum uxorum suarum mundo 
et ornatu adempto, conflatile fabricassent, come- 
derunt et. biberunt, atque errore suo periude ac 
vino inebriati, ludere coeperunt, et pre amentia 
dicere : « Hi sunt dii tui, Israel. » Annon vides, 
quod simulacra in deos sibi statuerunt ? Neque 
enim Jovis, aut illius alteriusve simulacrum fece- 
runt; sed ut fors tulit, aurum przbuerunt, ex 
quo idolum conflarent, quodcunque tandem illud 
foret, prodiitque bovini capitis effigies. Itaque 
ejusmodi conflatilia in deos habebant, ipsaque 
tanquam deos adorabant : quee quidem demonum 
domicilia erant. Quin et creature potius quam 
Creatori eos serviisse, divinus testatur Apostolus: 
« Qui mutaverunt, inquit, gloriam incorruptibilis 
Dei in similitudinem corruptibilis hominis et vo- 
lucrum, et quadrupedum, εἰ serpentium, et ser- 


ὄψεται τὸ πρόσωπὀν µου, καὶ ζήσεται, » ἔφη 6 
θεός, 


ε’. Ὅτι δὲ τοῖς εἰδώλοις ὡς θεοῖς προσεχύνο», 
ἄχουε τί fj Γραφὴ tv τῇ ἑξόδῳ τῶν viov Ἰσραὴλ, 
ὅτε ἀνῆλθε Μωῦσῆς elc τὸ ὄρος Σινᾶ , χαὶ kypóvtot 
προσεδρεύων τῷ θεῷ , λαθεῖν τὸν νόµον, ὅτε ἐκ- 
ανέστη ὁ ἀγνώμων λαὸς ᾿Λαρὼν τῷ τοῦ Θεοῦ θερά- 
ποντι, λέγοντες * « Ποίησον ἡμῖν θεοὺς, ot προπο- 
ρεύσονται ἡμῶν. 'O γὰρ ἄνθρωπος οὗτος 6 Μωῦσῆς, 
οὐ οἴδαμεν, τί γέγονεν αὐτῷ”  εἶτα , ὅτε περι- 
είλοντο τὸν χόσμον τῶν γυναιχῶν αὐτῶν , xal ἐχώ- 
νευσαν , xal ἔφαγον , χαὶ ἔπιον, xal ἐμεθύσθησαν 
υπό τε τοῦ οἵἴνου χαὶ τῆς πλάνης, xat ἤρξαντο πα(- 
ζειν, ἓν ἀφροσύνῃ λέγοντες ' « Οὗτοι ot. θεοί σου 
Ἱσραήλ. » Ορᾶς, ὅτι θεοὺς εἶχον τὰ εἴδωλα, ob 
γὰρ ἑἐποίησαν Διὸς εἴδωλον , ἡ τοῦδε, f) τοῦδε, ἀλλ 
ὡς ἔτυχεν ἔδωχαν τὸν χρυσὸν ἐπὶ τὸ ποιῆσαι εἴδωλον, 
ὅπερ ἂν τύχῃ, xal ἀνῆλθεν ἑχτύπωμα βουχράνου. 
Ὕστε αὐτὰ τὰ χωνευτὰ θεοὺς εἶχον, xal τούτοις ὡς 
θεοῖς προσεχύνουν, ἅτινα δαιμόνων σαν χατοιχη- 
τὴρια. Καὶ ὅτι τῇ χτίσει ἑλάτρευον παρὰ τὸν Κτί- 
σαντα, Φησὶν ὁ θεῖος ᾿Απόστολος» «Οἴτινες ἢλλαξαν 
τὴν δόξαν τοῦ ἀφθάρτου Θεοῦ àv ὁμοιώματι φθαρ- 
τοῦ ἀνθρώπου , xal πετεινῶν , καὶ τετραπόδων, καὶ 
ἑρπετῶν ' χαὶ ἑλάτρευσαν τῇ χτίσει παρὰ «bv Ks 
σαντα. » Τούτου χάριν ἀπηγόρευσεν ὁ θεὸς ποιεῖν 
πᾶν ὁμοίωμα. 


viebant creaturz potius quam Creatori **. » Quamobrem Deus, ne qua similitudo fleret, prohi- 


buit. 


6. lllum novi, qui citra mendacium dixit: « Do- C c'. Οἶδα «bv ἀφευδῶς elnóvta * « Κύριος 6 θεός 


minus Deus tuus, Deus unus est **. » Et : « Domi- 
num Deum tuum adorabis, et illi soli servies **. 
Non erunt tibi dii alieni **. » Itemque: « Non fa- 
cies tibi sculptile, omnem similitudinem eorum, 
qua in celo sunt sursum, et quz in terra deor- 
sum **, » Et rursum : « Confundantur omnes qui 
adorant sculptilia. » Et : « Pereant dii qui non 
fecerunt. ccelum et terram **: εί alia. denique 
ejusdem generis, quz locutus cum esset Deus pa- 
tribus in prophetis, in novissimis diebus locutus 
est nobis in unigenito Filio suo, per quem fecit 
et szcula **. Jllum novi, qui ait: « Hzc est vita 
&terna, ut cognoscant te solum Deum verum, et 
quem inisisti Jesum Christum *. » Quin etiam 
credo in unum Deum, unum rerum omnium prin- 
cipium, sine principio, increatum, interitus ne- 
scium, et immorlalem, sempiternum, et perpe- 
tuum, incomprehensibilem, incorporeum, invi- 
sibilem, incircumscriptum, figure expertem, sub- 
,Stantiam unam omni substantia eminentiorem, 
' Beitatem quavis divinitatis intelligentia sublimio- 
rem, in personis 948 tribus, Patre et Filio et 
Spiritu sancto, illique soli servio; ipsi soli latrize 


19 Joan. 1, 18. 
** ibid. 18; Matth. 1v, 10. 


x, 14. "Hebr. 1, 4, 2. ** Joan. xvii, ὅ. 


* Exod. xxxiu, 2, et 34. *! Exod. xxxi, 4 seqq... ** Rom. i, 23 
*5 Exod. xx, 5; Peut. v, 7. 


σου, Κύριος εἷς ἐστι. » Καὶ, «Κύριον τὸν Θεόν σου 
προσκυνῄσειςι xai αὐτῷ µόνῳ λατρεύσεις. » Καὶ, 
« 02x ἔσονταί σοι θεοὶ ἕτεροι. » Καὶ, « OO ποιῄσεις 
γλυπτὺν πᾶν ὁμοίωμα , ὅσα àv τῷ οὑρανῷ , xa ὅσα 
ἐν τῇ Υῇ. » Καὶ, « Αἰσχυνθήτωσαν πάντες οἱ προσ- 
κυνοῦντες τοῖς γλυπτοῖς. » Καὶ, « θεοὶ, ot τὸν οὗὐ- 
ρανὺν καὶ τὴν γῆν οὐχ ἑἐποίησαν, ἀπολέσθωσαν. » 
Καὶ ὅσα τοιούτῳ πηρόπῳ πάλαι ὁ θεὸς λαλῄσας τοῖς 
πατράσιν, ἐπ᾽ ἑσχάτων τῶν ἡμερῶν ἐλάλησεν ἡμῖν 
ἐν τῷ μονογενεῖ Υἱῷ αὐτοῦ, δι οὗ τοὺς αἰῶνας 
ἐποίησεν. Οἶδα τὸν εἰπόντα, « Αὕτη δέ ἔστιν ἡ αἰώ- 
νιος ζωὴ , ἵνα γινώσχωσί σε τὸν µόνον ζῶντα xal 
ἀληθινὸν θεὸν, xat ὃν ἀπέστειλας Ἰησοῦν Χριστόν.» 
Καὶ πιστεύω εἰς ἕνα θεὸν, µίαν τῶν πάντων ἀρχὶν, 
ἄναρχον, ἄχτιστον, ἀνώλεθρον χαὶ ἀθάνατον, αἰώνιον 
xaX ἀῑδιον, ἁκατάληπτον, ἀσώματον, ἁόρατον, ἀπερί- 
Ύραπτον, ἀσχημάτιστον : µίαν ὑπερούσιον οὐσίαν, 
ὑπέρθεον θεότητα, Ev τρισὶν ὑποστάσεσι, Πατρὶ xol 
Yip καὶ ἁγίῳ Πνεύματι’ xal τούτῳ µόνῳ λατοξύω, 
καὶ τούτῳ μόνῳ προσάγω τῆς λατρείας προσκύνησιν, 
Ἑνὶ θεῷ προσχυνῶ, pud θεότητι, ἀλλὰ xal Τριάδ 
λατρεύω ὑποστάσεων ' θεῷ Πατρὶ, καὶ θεῷ Yig 
σεσαρχωµένῳ, xai cp ἁγίῳ Πνεύματι ' οὗ τρισὶ 


33 Deut. vi, 4. 


** Exod, xx, 4... ?' Psal. xcvi, 7. ?'* Jerein. 


1395 


DE IMAGINIBUS ORATIO IÍI. 


1354 


«θεοῖς, ἀλλ’ ἓνί ' ob διῃρημέναις ὑποστάσεσιν, ἀλλ᾽ A cultum. exhibeo. Deum unum adoro, Deitatem 


ἠνωμέναις. Ob τρεῖς προσχυνήσεις mposáqo , ἀλλὰ 
píav* οὐχ ἑκάστῃ τῶν ὑποστάσεων ἀναμέρος, ἀλλ᾽ 
ἐνιαίως ταῖς τρισὶν ὑποστάσεσιν, ὡς ἑνὶ cip, µίαν 
προσάγω προσχύνησιν. Οὐ προσχυνῶ τὴν κτίσιν 
παρὰ τὸν Κτίσαντα, ἀλλὰ προσχυνῶ τὸν Κτίστην, 
χτιαθέντα τὸ χατ ἐμὲ , xav εἰς χτίσιν ἁταπεινώτως 
xal ἀχαθα.ρέτως χατεληλυθότα , ἵνα τὴν ἐμὴν δο- 
ξάσῃ φύσιν, xat θείας χοινωνὺν ἀπεργάσηται φ'- 
σεως. Συμπροσχυνῶ τῷ βασιλεῖ xai θεῷ, τὴν 
ἁλουργίδα τοῦ σώματος , οὐχ ὡς ἱμάτιον, οὐδ' ὡς 
κέταρτον πρόσωπον' ἄπαγε ἀλλ to; ὀμόθεον (20) 
χρηµατίσασαν, xal γινομένην ὅπερ τὸ χρίσαν ἆμε- 
καθλήτως. 09 γὰρ θεύτης 1) φύσις γέγονε τῆς σαρ- 
Xóc* ἀλλ ὥσπερ ὁ Λόγος σὰρξ ἀτρέπτως ἐγένετο, 
µείνας ὅπερ προῆν, οὕτω xal ἡ σὰρξ Λόγος γέγονεν, 
οὐχ ἀπολέσασα τοῦθ) ὅπερ ἑἐστὶ, ταυτιζοµένη ob 
μᾶλλον πρὸς τὸν Λόγον χαθ) ὑπόστασιν. Διὸ θαῤῥῶν 
εἰχονίζω θΘεὸν τὸν ἀόρατον, δι ἡμᾶς γενόμενον ἐν 
µεθέξει σαρχός τε xal αἵματος. Οὐ τὴν ἀόρατον 
εἰχονίζω θεότητα, ἀλλ᾽ εἰχονίζω θεοῦ τὴν ὁραθεῖσαν 
cápxa* εἰ γὰρ ψυχὴν εἰχονίσαι ἀμήχανον , πόσφ 
μᾶλλον τὸν xaX τῇ φυχῇ δόντα τὸ ἄθλον ; 


unam : sed et personarum "Trinitatem colo, Deum 
Patrem, et Deum Filium incarnatum, sanctumque 
Spiritum; non tres deos, sed unum; non divisas 
hypostases, sed unitas. Tres adorationes non ad- 
hibeo, sed unam duntaxat. Non cuilibet persons 
seorsim, sed tribus conjunctim personis, ut qug 
Deus unus sunt, adorationem unam tribuo. Non 
adoro creaturam potius quain Creatorem : verum 
Creatorem adoro, qui id quod sum factus est, 
aique ad creaturam sine sui depressione aut de- 
jectione descendit, quo naturam cohonestaret 
meam, divineque faceret consortem naturse 29, 
Una cum rege et Deo, corporis, ut ita dicam pur- 
puram adoro : non quidem tanquam indumentum, 


B neque ut quartam personam, sed ut qua pariter 


exsistat Deus, idemque cum eo qui ipsam inunxit, 
absque sui mutatione facta fuerit, Non enim Dei- 
tas in carnis naturam migravit, sed quemadmo 
dum Vcrbum, manens id quod erat, siné conver- 
sione factum est caro; sic etiam caro faeta est 
Verbum, id quod est non amittens; quinimo idem 
cum Verbo secundum hypostasiu facta. Quam- 


obrem invisibilis Dei efformare imaginem audeo, non ea ratione qua invisibilis est, sed qua pro- 
pter nos carni et sanguini perticipans ?*, visibilis factus est. Imagine non Deitatem, sed aspe- 


etabilem carnem exprimo. Si enim animx 4$imulacerum nequit effingi; quanto minus ipsius 


qui animae concessit ut materie expers foret. 

C. Αλλά φασιν * Εἶπεν ὁ θεὺς διὰ Μωῦσέως τοῦ 
νοµοθέτου, «Κύριον τὸν Θεόν σου προσχυνῄήσεις, 
xai αὐτῷ µόνῳ λατρεύσεις. » Καὶ, ε0ὐ ποιήἠ- 


Dei , 


7. Ast, inquiunt, Deus per Moysen legislato- 
rem praecepit : « Dominum Deum tuum adorabis, 
et ipsi soli servies **. » Et : « Non facies tibi om- 


σεις πᾶν ὁμοίωμα, ὅσα àv τῷ οὐρανῷ, xaX ὅσα iv C, nem similitudinem eorum quas in ccelo, et quz in 


τῇ ri 
ἸΑδελφοὶ, ὄντως πλανῶνται οἱ μὴ εἰδότες ὡς τὸ 


γράμμα ἀποχτείνει, τὸ δὲ πνεῦμα ζωοποιεῖ * οἱ uh 
ἐρευνῶντες τὸ ὑπὸ τῷ γράμµατι χεχρυομμένον 
πνεῦμα * πρὸς οὓς ἂν ἀξίως εἴποιμι᾽ Ὁ τοῦτο δι- 
δάξας ὑμᾶς, διδαξάτω xal τὸ ἑπόμενον. Μάθε, ὅπως 
ἑρμηνεύει αὐτὸ ὁ νομοθέτης, ὧδέ πω; ἓν τῷ Δευτε- 
ῥονομίῳ λέγων’ « Καὶ ἐλάλησε Κύριος πρὺς ὑμᾶς 
ix µέσου τοῦ πυρός * φωνὴν ῥημάτων ὑμεῖς ἡχού- 
cate, xai ὁμοίωμα οὐκ εἴδετε, ἁλλ᾽ T] φωνήν. » Καὶ 
μετ) ὀλίγα) «Καὶ φυλάξασθε σφόδρα τὰς ψυχὰς 
ὑμῶν, ὅτι ὁμοίωμα οὐκ εἴδετε &v τῇ ἡμέρα, ᾗ ἑλά- 
λησε Κύριος πρὺς ὑμᾶς ἐν Χωρ]θ ἐν τῷ ὄρει Ex 
µέσου τοῦ πυρὸς, μήτε ἀνομήσητε, μήτε ποιῄσητε 
ὑμῖν ἑαυτοῖς γλυπτὸν ὁμοίωμα, πᾶσαν εἰχόνα, 
ὑμοίωμα ἁρσενιχοῦ Y f) θηλυχοῦ, ὁμοίωμα παντὸς 
χτήνους τῶν ὄντων ἐπὶ τῆς γῆς, ὁμοίωμα παντὸς 
ὀρνέου πτερωτοῦ,  χαὶ τὰ ἑξῆς. Καὶ μετὰ βραχέα ' 
« Mf, ποτε ἀναθλέψας εἰς τὸν οὐρανὸν, xal ἰδὼν τὸν 
fov, xat τὴν σελήνην, xal τοὺς ἁστέρας, xal πάντα 
"bv κόσμον τοῦ οὐρανοῦ ,- πλανηθεὶς προσχυνῄήσῃς 


?* ῇ{ Petr. i, 14. 
Iw, 14. !* ibid. 


σι Hebr. n, 14. 
15-17. 


1* Exod. vi, 15. 


terra sunt 1.) 

Errant profecto illi, qui litteram occidere, spi- 
ritum vero vivificare ** nesciunt, nec sub littera 
latitantem spiritum | inquirunt. Quos sic jure 
possim alloqui : Qui vos hoc docuit, illud etiam 
quod sequitur, edoceat. Disce tandem quonam 
pacto boc legislator interpretetur, ad bunc fere 
modum in Deuteronomio dicens : « Et locutus est 
Dominus ad vos de medio ignis. Vocem verborum 
vos audistis, similitudinem non vidistis ?*. » Et : 
« Servate diligenter animas vestras, quia aimilitu- — 
dinem non vidistis in die qua locutus est Domi- 
nus ad vos in Horeb in monte de medio ignis, ne- 
quando contra legem  agatis, faciatisque vobis 


D sculptile simulacrum, omnem imaginem, simili- 


tudinem masculi et femine, similitudinem omnis 
jumenti quod est super terram; similitudinem 
omnis volucris pennate *', » etc. Et aliquanto 
post : « Et ne forte elevatis oculis ad ccelum, et 
solem et lunam intuitus, omnemque coli orna- 
tum, errore deceptus adores ea, el servias 
* Deut, 


5 Deut, xx, {. ?* Il Gor. itu, / 6. 


VARUE LECTIONES. 


7 Colb. πᾶσαν εἰχόνα àpat/ixo». 


NOT £. 
(20) Grace, ὁμόθεος, de quo videsis qua ad orat. 1 diximus. 


^ 


132! S. JOANNIS DAMASCENI 1984 
ipsis ". » Annon vides, hoc unum propositum Α αὐτοῖς, xal λατρεύσῃς αὐτοῖς. » Ὁρᾶς , ὅτι εἷς 
illum habere, ne scilicet creature serviamus po- ἔστι σχοπὸς, ὥστε pij λατρεῦσαι (21) τῇ κτίαι 
tius quam Creatori 1, neve cuiquam preterquam παρὰ τὸν Κτίσαντα; μηδὲ προσάχειν τὴν τῆς λα- 
ipsi latris cultum et honorem exhibeamus. Rur- — *peíaq προσχύνησιν, ἀλλ᾽ f µόνῳ τῷ Δημιουργῷ; 
sum enim ait: « Non. 9/9 erunt tibi dii alieni διὸ πανταχη συνάπτει τῇ προσχυνήσει τὴν λα- 
prater me. Non facies tibi sculptile, neque ullam — *esíav. » Πάλιν γάρ φησιν * « Oóx Écovtat. σοι θε 
similitudinem : non adorabis ea, neque servies ἕτεροι πλην ἐμοῦ ' οὗ ποιήσεις σεαυτῷ γλυπτὸν 
ipsis; quoniam ego Dominus Deus vester *?. » Et µπᾶν ὁμοίωμα * οὐ προσχυνήσεις αὐτοῖς, οὐδ' οὐ μὴ 
rursum : « Áras, inquit, eorum subvertelis, αἱ sta- λατρεύσῃς αὐτοῖς, ὅτι ἐγώ εἰμι Κύριος ὁ θεὸς ὑμῶν. 
tuas corum confringetis, et sculptilia deorum Καὶ πάλιν’ « Τοὺς βωμοὺς αὐτῶν καθελεῖτε, xal 
ipsorum igne comburetis. Non enim Deum alte- τὰς στήλας αὐτῶν αυντρίφετε, xal τὰ γλυπτά τῶν 
vum adorabitis ^, » Et paucis interjectis : « Deos θεῶν αὐτῶν χαλαχαύσετε πυρί οὐ γὰρ μὴ προπαν- 
conflatiles non facies tibi. » Viden' quod idololatrie ^ vfonxe θεῷ ἑτέρῳ.» Καὶ μετ ὀλίγα * « Kat θεοὺς 
vitand: causa imagines prohibeat, quodque fieri χωνευτοὺς οὐ ποιῄσεις ἑαυτῷ. » Ὁρᾷς, ὡς τῆς εἰ- 
non possit, ut ejus quod nec quantitatem habet, | δωλολατρείας ἕνεχα ἀπαγορεύει τὴν εἰκονογραφίαν: 
nec circumscriptus, nec conspicuus est, effigies " ὅτι ἀδύνατον εἰκονίζεσθαι Θεὸν , τὸν ἄποσον, xal 
exprimatur ? « Neque enim formam, inquit, ipsius, ἀπερίγραπτον, xal ἀόρατον ; « Οὐ γὰρ εἶδος αὐτοῦ, 
perspexistis "'. » Quemadmodum etiam Paulus φησὶν, ἑωράκατε. » Καθὰ xai Παῦλος ἓν μέσω 
sians in. medio Areopagi aiebat: « Genus ergo ἑστὼς τοῦ Αρείου πάγου φησί. « Γένος οὖν ὑπάρ- 
cum simus Dei, non debemus Φ5ίίπιατο auro, Ἅχοντες τοῦ θεοῦ, οὐχ ὀφείλομεν νοµίζειν, ypuolo 1j 
aut argento, aut lapidi sculpture artis et cogita- ἀργυρίῳ ἢ λίθῳ, χαράγµατι τέχνης καὶ ἐνθυμήσεως 
tionis hominis, divinum esse simile **. » ἀνθρώπου, τὸ θεῖον εἶναι ὅμοιον. » 


8. Hzc porro Judzis jussa fuerunt, eo quod ad η’. Ἰουδαίοις μὲν οὖν, διὰ τὸ πρὸς εἰδωλολατρείαν 
idola colenda propensissimi essent. Nos autem εὐόλισθον, ταῦτα νενοµοθέτητο *. "Ημεῖς δὲ, θεολο» 
quibus, ut Theologi verbis utar **, datum est; ut, — yuxüx εἰπεῖν, οἷς ἐδόθη φυγοῦσι τὴν δεισιδαίµονα 
relicto superstilionis errore, et aguita veritate, πλάνην, χαθαρῶς μετὰ Θεοῦ γενέσθαι, ᾽ ἑπεγνωχόσι 
cum Deo pure sancteque versantes, ipsi soli ser- τὴν ἀλήθειαν, χαὶ θεῷ µόνῳ λατρεύειν, xax τῆς θεο- 
viamus, necnon ut absolutissimis divine notitie — Yvtolag χαταπλουτῆσαι τὴν τελειότητα, xal εἰς ἄν- 
divitiis fruamur, atque infanti: transacta state, δρα χαταντῆσαι τέλειον, παρελθοῦσι τὴν νηπιότητε, 
in virum perfectum occurramus **, evadamusque, C οὐχέτι ὑπὸ παιδαγωγόν ἔσμεν, λαθόντες τὴν διαχρι- 
non sumus amplius sub pedagogo ** : quippe di- τικὴν E&tv παρὰ θεοῦ, xat εἰδότες τί τὸ εἰχονιζόμε- 
judicandi facultatem habitumque consecuti, illud — vov, xai τί τὸ εἰχόνι uh περιγραφόµενον. Ὁ μὲν γὰρ 
noyimus quid imagine effüngi possit, quidve ca νόμος παιδαγωγὸς ἡμῶν γέγονεν εἰς Χριστὸν, ἵνα ix 
effingere non liceat. Lex siquidem pzdagogus no- Ἠπίστεώς διχαιωθῶμεν ' xal ὑπὺ τὰ στοιχεῖα ἔμεν 
ster fuit in Christo, ut ex fide justificaremur **; δεδουλωμµένοι, ὅτε μεν νήπιοι. « Ελθούσης δὲ τῆς 
οἱ sub elementis eramus servientes, cum essemus — zloct&ux, οὐχέτι ὑπὸ παιδαγωγόν ἑσμεν. y —« Οὐ yàp 
parvuli ". — « Ast ubi fides venit, jam non sumus κεἶδος αὐτοῦ, φησὶν , Eopáxatc.  Βαθαὶ tfc σοφίας 
sub pzdagogo. » — « Neque enim, inquit, formam τοῦ νοµοθέτου ! πῶς εἰχονισθήσεται τὸ ἀόρατον; Πῶς 
ejus vidistis. » Proh sapientiamlegislatoris! Quod Υραφήσεται τὸ ἄποσον, xal ἀμέγεθες, xal ἀόριστον, 
visibile non est, quanam effingatur imagine? Quz- — xaláveiteov; Πῶς χρωµατουργηθήσεται τὸ ἀσώμα- 
nam ejus efformetur cffigies, quod nec conjici po- τον; Πῶς σχηµατισθήσεται τὸ ἀσχημάτιστον: τί οὖν 
test? Qua ratione delineetur, quod quantitate, ma- — «b μυστιχῶς µηνυόµενον; δηλονότι, νῦν μὲν θεὸν μὴ 
gnitudine, et termino caret? Quomodo illius quod εἰχονίσῃς τὸν ἀόρατον ' ὅταν δὲ ἴδῃς διὰ σὲ vevóps- 
forme est expers, forma adumbretur? Quibus  νον ἄνθρωπον τὸν ἀσώματον, τότε ποιῄσεις τῆς àv- 
coloribus describatur, quod figura vacat? Ecquid D θρωπίνης μορφῆς τὸ ἐχτύπωμα. Ὅταν ὁρατὸς σαρχὶ 
ergo mysterii his in locis indicatur? Istud nimi- — 6 ἀόρατος γένηται, τότε εἰχονίσεις τὸ τοῦ ὁραθέντο 
rum ut, dum illum, qui corporeus non est, pro- ὁμοίωμα. "Ove ὁ ἄποσος καὶ ἁπήλιχος χαὶ ἀμεγέθις 
pter te factum hominem videris, tum humane ὑπεροχῇ τῆς ἑαυτοῦ φύσεως, ὁ Ev [xoprpf] Θεοῦ ὑπάρ- 
illins form: similitudinem exprimas. Quando is — xwv, μορφῆν δούλου λαθὼν, ταύτῃ συσταλὴ xj 


57 Deut. iv, 19... ** Rom. i, 25. ?* Deut. v, 7-9. ** Exod. xxxiv, 15, 14. *! ibid. 17.  ** Deut. 
iv, 15. ο Act, xyu, 29. ** Greg. Naz. orat. 27. ** Ephes. iv, 15. '* Galat. 10, 9ο. ** Galat. 
ut, οἱ. "Galat. iv, 5. 


VARLE LECTIONES. 
* [liec in Colb., et orat. 2, omissa sunt; habentur vcro orat. 1 paucis variantibus. 


NOTAE. 


(24) Verbo nempe λατρεύειν, utuntur hic passim — eumque Deo soli exbibendum inculcat Dam 
LXX interpretes in locis allegatis, quod Hebraico — scenus. 
ων serwivit respondet, et ex quo latrie cultum, 


1729 


DE IMAGINIBUS ORATIO III. 


1330 


ποσότητά τὲ xal πηλικότητα, xai χαραχτῆρα περί- A qui cerni non potest, assumpta carne se conspi- 


θηται σώματος, τότε Ev πἰναξι χἀραττέ τε xal &va- 
σίθει πρὸς θεωρίαν τὸν ὁραθῆναι χαταδεξάµενον, χά: 
ραττε “ύτου τὴν ἄφατον συγκατάθασιν, τῆν Ex Παρ- 
θένον γέννησιν, ttv ἓν Ἰορδάνῃ βάπτισιν, τὴν Ev 
Θαδὼρ µεταµόρφωσιν, τὰ πάθη τὰ τῆς ἀπαθείας 
πρόξενα, τὰ θαύματα, τὰ τῆς θείας αὐτοῦ φύσεως 
καὶ ἑνεργείας σύμθολα, δι᾽ ἑνεργείας σαρχὸς ἁποτε- 
λούμενα, τοῦ Σωτῆρος τὴν σωτήριον ταφὴν, τὴν εἰς 


οὐ ρανὸν ἄνοδον * πάντα γράφε, χαὶ λόγῳ, xal χρώµα-' 


σιν, Ev τε βίδλοις χαὶ πίναξιν ^. 


cuum ρισυυοείί, tunc illius deformes imaginem. 
Cum ille qui in forma Dei exsistens, ob naturg 
sus excellentiam quantitatis et. qualitatis el. ma- 
gnitudinis est exsors, forma servi suscepta, ad 
quantitatem qualitatemque sese contrahens, cor- 
poris figuram induerit, tunc in tabellis eum ex- 
prime, palamque conspiciendum propone, qui con- 
spici voluit: ineffabilem ipsius demissionem de- 
signa, nativitatem ex Virgine, baptismum in Jor- 
dane, iransfigurationem in Thabor, cruciatus il- 


los, quia cruciatibus nos exemerunt; miracula, quz cum caruis ministerio patrarentur, divinam 

ipsius naturam et efficaciam promebant ; salutarem Salvatoris sepulturam, resurrectionem , ascen. 

sum in ccelum; hac omnia cum sermone, tum coloribus describe, tum in libris, tum in tabellis. 
0. « O2 ποιῄσεις σεαυτῷ, φησὶ, γλυπτὸν b, οὐδὲ B — 9. « Non facies, ait, tibi sculptile, neque om- 


πᾶν ὁμοίωμα. » Ταῦτα τοῦ Θεοῦ προστάξαντος, 
€. Ἐποίησαν, qnot, τὸ χαταπέτασµα τῆς σχηνῆς τοῦ 
μαρτυρίου, ἐξ ὑαχίνθου χαὶ πορφύρας, xaX κοχχίνου 
νενησµένου, xal βύσσου χεχλωσµένης, ἔργον ὑφαντὸν 
Χερουδίμ. » Kat, « Ἐποίησαν cb ἱλαστήριον ἄνωθεν τῆς 
χιθωτοῦ ix χρυσίου χαθαροῦ, xai τοὺς δύο Χερου- 
δίµ. » Τί ποιεῖς, ὦ Μωῦτῆ; σὺ λέχεις, « Οὐ ποιή- 
σεις σεαυτῷ γλυπτὸν, οὐδὲ πᾶν ὁμοίωμα, » χαὶ σὺ 
χαταπέτασµα χατασχευάσεις «ἔργον ὑφαντὸν Χερου- 
6p, xai δύο Χερουθὶμ ἐκ χρυσίου χαθαροῦ» 'AXX 
ἄχουε, τί πρὸς σὲ ὁ θεράπων τοῦ θεοῦ Μωῦσῆς τοῖς 
πράγµασιν ἀντιφθέγγεται. Ὦ τυφλοὶ xol µωροὶ, 
σύνετε τῶν λεγομένων τὴν δύναμιν, καὶ φυλάξασθε 
σφόδρα τὰς ψυχὰς ὑμῶν. Εἶπον, ὅτι « ᾿Οµοίωμα οὐχ 
εἴδετε £v τῇ ἡμέρᾳ, ᾗ ἐλάλητε Κύριος πρὺς ὑμᾶς 
ἐν Xoph6 t£v τῷ ὄρει ἐκ µέτου τοῦ πυρὸς, µήποτε 
ἀνομήσητε, xat ποιῄσητε ὑμῖν αὐτοῖς γλυπτὸν ὁμοίω- 
μα, πᾶσαν εἰχόνα ' xai θεοὺς χωνευτοὺς οὗ ποιῄσεις 
σεαυτῷ. » Οὐκ εἴπον, OO ποιῆσεις εἰχόνα Χερουθὶμ, 
ὡς δούλων παρεστηχότων τῷ ἱλαστηρίω, à, « Οὐ 
ποιῄσεις σεαυτῷ θεοὺς χωνευτοὺς, xal, « OD ποιήσεις 
πᾶν ὁμοίωμα, » ὡς θεοὺς, οὐδ' οὐ μὴ λατρεύσης τῇ 
χτίσει παρὰ τὸν Κτίσαντα. Ὁμοίωμα μὲν οὖν θεοῦ 


οὐχ ἑποίησα, οὐδὲ μὴν ἑτέρου τινὸς ὡς Θεοῦ, οὐδὲ. 


ἀνθρώπου * δεδούλωτο γὰρ τῇ ἁμαρτίᾳ tj φύσις τῆς 
ἀνθρωπύότητος * οὐδὲ ἑλάτρευσα τῇ χτίσει παρὰ τὸν 
Κτίσαντα, πάσης δὲ τῆς χτίσεως ὁμοίωμα τὴν αχη- 
vhv χατεσκεύασα, « χατὰ τὸν τύπον τὸν δειχθέντα 
μοι ἐν τῷ δρει,) χαὶ Χερουθὶμ σχιάκοντα τὸ ἑλαστή- 


ριον, ὡς θεῷ παρεστηχότα. Elós;, πῶς ἀνεφάνη ὁ D 


σχοπὸς τῆς Γραφῆς τοῖς συνετῶς ἐρευνῶσι ; δεῖ γὰρ 
γινώσχειν, ἀγαπητοὶ, ὅτι ἓν παντὶ πράγματι ἡ ἁλή- 
θεια ζητεῖται, xal τὸ φεῦδος, χα) ὁ σχοπὺς τοῦ ποιοῦν- 
τος, El χαλός ἐστιν, f) χαχός. Ἐν μὲν yàp τῷ Εὺ- 
αγγελίῳ, χαὶ θεὸς, xaX ἄγγελος, xai ἄνθρωπος, xai 
ΥΠ, xaX ὕδωρ, καὶ mop, καὶ &np, xal ἥλιος, xal σελἠ- 
νη, χαὶ φῶς, xol σχότος, xai Σατανᾶς, χαὶ δαίμονες, 
xal ὄφεις, χαὶ σχορπἰοι, xat ζωὴ, xai θάνατος, xal 


55 Exod. xx, 4. 


9 Exod. xxxvi, 57. 
9 Rom. i, 35. 


5 Exod. xxv. 40. 


5 Exod. xxxvii, 6, 7. 


nem similitudinem **, » Hzc cum pracepisset Deus : 
« Fecerunt, inquit, tentorium tabernaculi 350 te- 
siimonii ex hyacintho, et purpura, et coccino 
neto, et bysso retoria, opus contextum Cheru- 
bim **, » Et : « Fecerunt propitiatorium ex auro 
puro, et duo Cherubim super arcam **, » Quid agis, 
Moyses? tu prxcipis : « Non facies tibi sculptile, 
neque omnem imaginem; » ac nihilominus tento- 
rium, opus Cherubim contextum facis, quinetiam 
duo Cherubim ex auro puro? Verum auscultes ve- 
lim, quid tibi Dei minister Moyses respondeat. 
O caeci et stulti, vim verborum percipite, et aní- 
mas vestras diligentissime custodite. Dixi : « Vos 
similitudinem non vidistis in die qua locutus est 
ad vos Domiuus im Horeb in monte de medio 
ignis; nequando contra legem agatis, et faciatis 
vobis sculptam similitudinem, omnem  imagi- 
nem 51: et deos conflatiles non facies tibi **. » Non 
dixi : Ne feceris imagines Cherubim, quz ad in- 
star servorum propitiatorio assistant; sed: « Non 
facies tibi deos conflatiles ; » et : « Non facies 
tibi ullam similitudinem, » tanquam Dei, nec ser- 
vies creaturz» potius quam Creatori **. ltaque si- 
militudinem Dei non feci, neque alterius cujus- 
piam tanquam Dei, neque item hominis (tunc 
enim humanum genus servituti mancipabatur), ne- 
que rei creatae potius quam Creatori servivi : sed 
universe creaturz similitudinem, tabernaculum, 
jnquam, construxi, «secundum exemplar quod 
mihi ostensum est in monte **, » Cherubim quo- 
que, quz» propitiatorium obumbrarent, tanquant 
Deo assistentia. Vidisti quomodo Scripture in- 
tentio et sensus obviam illis fiat, qui prudenter 
illum investigant ? Hoc quippe nosse convenit, 
dilectissimi, in omni negotio, illud inquiri, quid 
veri sit aut falsi, quove consilio quispiam quid 
egerit; bonoue, an malo. Nam in Evangelio, et 
Deus, ct angelus, et homo, et terra, et aqua, et 


" Deut. iv, 1. '* Exod. xxxiv, 107. 


VARLE LECTIONES- 
* Hactenus qua in Colb. ut et orat. 2 0missa sunt. ὃ Colb. et 2, orat. Καὶ ὅτι ταῦτα οὕτως ἔχει, &xeue- 


Q) ποιήσεις σεαυτῷ γλυπτόν. 


* llucusque cod. Coib.; ezetera periere. 


1331 


S. IOANNIS DAMASCENI 


τν. 


ignis, et aer, et sol, et luna, el lux, et tenebrz, et A ἄδης, xai ἀρεταὶ, xal xaxíat, xai πάντα χαλά ttu 


Satanas, et daemones, el serpentes, et scorpii, et 
mors, et virtutes, el vitia, atque universa, cum 
bona, tum mala scripta sunt. Verum, quandoqui- 
dem omnia quz de his feruntur, vera sunt, atque 
in Dei gloriam, et salutem nostram, mecnon in 
sanctorum quos ille gloriosos effecit, honorem, 
et in diaboli damonumque ejus opprobrium, .on- 
ferunt, ea nos adoramus, complectimur, deoseu- 
lamur, atque oculis, labris e& corde salutamus. 
Consimiliter, Vetus omne, Novumque Testamen- 
tum, et sermones sanctorum probatorumque Pa- 
(υπ prosequimur : at turpem exsecrabilemque 
et impuram detestandorum Manichzorum scri- 
pturam, eademmet vocabula complectentem, at- 
que ad diaboli demonumque ejus gloriam et in 
animarum perniciem ercogilatam, respuimus et 
rejicimus. Sic quoque quando de imaginibus agi- 
tur, inquirenda veritos est, mensque eorum qui 
eas faciunt. Et siquidem vera rectaque sit, atque 
ad Dei sanctorumque ejus gloriam fiant, juvent- 
que ad virtutes persequendas et vilia fugienda, 
necnon ad animarum salutem, eas tanquam ima- 
gines, exempla, similitudines, illitteratorumque 
homipum libros et monumenta, veneremur, oscu- 
lemur, oculisque et labiis et corde complectamur; 
velut scilicet incarnati Dei 351 effügiem, aut ma- 
tris ejus, aut sanctorum, qui passionum Christi 
perinde atque glori: socii, victoresque et profli- 


gatores diaboli ac. d:emonum, eorumque fraudis c 


exstiterunt. Quod si quis Deitatis, qux a materia 
procul semota, et. incorporea est, imaginem ausit 
efüngere, tanquam falsam illam reprobamus. Si 
qua item in gloriam et honorem cultumque dia- 
boli vel demonum expressa sit, banc rejicimus 
prorsus, et. flammis concremamus. Si quis ima- 
ginem hominum, aut belluarum, aut volucrum, 
aut replilium, alteriusve rei creatas in Deum ha- 
buerit, hunc anathemati devovemus. Sicut enim 
sancti Patres. sacra demonum et fana subverte- 
rynt, atque in eorum locis templa Dei sanctorum- 
que nomini dicata conswuxerunt, que et nos ve- 
neramur ; eodem modo, daamonum quoque simu- 
lacris ablatis, Christi οἱ Deipare, sanctorumque 


χαχὰ, εἰσὶ γεγραμμένα. ᾽Αλλ' ὅμως, ἐπειδὴ τὰ τερ 
αὐτῶν λεγόμενα ἀληθῆ εἰσι, xat ὁ σχοπὸς πρὸς δύ- 
ξαν θεοῦ ἐστι xai σωτηρίαν ἡμῶν, καὶ δόξα € μὲν 
τῶν ὑπ αὐτοῦ δοξαζοµένων ἁγίων, αἰσχύνη δὲ τοῦ 
διαθέλου χαὶ τῶν δαιμόνων αὐτοῦ, προσχυνοῦµεν, καὶ 
περιπτυσσόµεθα, xal χαταφιλοῦμεν, xal ὀφθαλμοαῖς, 
χαὶ χείλεσι, καὶ χαρδίᾳ ἁἀσπαζόμεθα. ᾿Οµοίως xe 
κπᾶσαν τὴν Παλαιὰν xoi Katvhv Διαθήχην, τοὺς τε 
λόγους τῶν ἁγίων xai ἑκχρίτων Πατέρων ' τὴν δὲ 
αἰσχρὰν xai μυσαρὰν xai ἀχάθαρτον Ὑραφὶν τῶν 
χαταράτων Μανιχαίων, τὰ αὐτὰ ὀνόματα περιέχον- 
σαν, xal πρὸς δόξαν τοῦ διαδόλου xal τῶν δαιμόνων 
αὐτοῦ, xai ἀπώλειαν ψυχῶν ἐφευρεθεῖσαν, ὰ ποπτύο- 
μεν χαὶ ἀποθαλλόμεθα * οὕτω καὶ bv τῷ πράγματι 
τῶν εἰχόνων, χρὴ ἐρευνᾷν τήν τε ἀλήθειαν xol τὸν 
σχοπὺν τῶν ποιούντων * xal εἰ μὲν ἀληθὴς xal ὀρθὸς 
xa πρὸς δόξαν Θεοῦ xal τῶν ἁγίων αὐτοῦ, xol πρὸς 
ζῆλον ἀρετῖς, xai ἀποφυγὴν χακίας, xal σωτηρίαν 
Ψυχῶν γίνονται, ἀποδέχεσθαι, χαὶ τιμᾷν, ὡς εἰκόνα», 
χα) µιµήµατα, xol ὁμοιώματα, καὶ βίδλους τῶν 
ἀγραμμάτων xai ὑπόμνησιν, xal προσχυνεῖν, xal 
καταφιλεῖν, xal ὀφθαλμοῖς, xa χείλεσιν, xat xap- 
δίᾳ ἀσπάζεσθαι, ὡς σεσαρχωµένου θεοῦ ὁμοίωμα, 
4| τῆς τούτου μητρὸς, ἢ τῶν ἁγίων τῶν χοινωνῶν τῶν 
παθηµάτων αὐτοῦ, καὶ τῆς δόξης τοῦ Χριστοῦ, xal 
νιχητῶν xai χαθαιρετῶν τοῦ διαδόλου xal τῶν δαι- 
µόνων, καὶ τῆς πλάνης αὐτῶν. El & τῆς θεότητος 
«ες ἆθλου xa ἀσωμάτου εἰχόνα τις τολμήσει ποιῆσαι, 
ὡς ψευδῆ ἀποδαλλόμεθα * xal ἐάν τις ἐπὶ δόξῃ xal 
tipi] xal προσχυνήσει τοῦ διαδόλου 1) τῶν δαιμόνων, 
καταπτύοµεν xal πυρὶ ἀναλίσχομεν. Καὶ ἐάν τις 
ἀνθρώπων, J| κτηνῶν, f| πετεινῶν, fj ἑρπετῶν, f 
ἄλλης τινὸς κτίσεως θεοποιήσῃ εἰχόνα, ἀναθεματί- 
ζομεν τοῦτον. Ὥσπερ γὰρ τὰ ἱερὰ xal τοὺς ναοὺς 
τῶν δαιμόνων καθεῖλον ol ἅγιοι Πατέρες, xal ἓν τοῖς 
αὑτῶν τόποις ναοὺς bm ὀνόματι θεοῦ καὶ ἁγίων 
ἤγειραν, xa τούτους σέδοµεν, οὕτω xai τὰς εἰχόνας 
τῶν δαιμόνων χαθεῖλον, καὶ ἀντ ἐχείνων ἢγειραὺ 
εἰχόνας Χριστοῦ, xai οῆς τούτου Μητρὺς, xal τῶν 
ἁγίων, καὶ ταύτας σέδοµεν. Καὶ ἐπὶ μὲν τῆς Παλαιᾶς 
οὔτε ναοὺς Ex" ὀνόματι ἀνθρώπων Άγειρεν ὁ Ἰσραὶλ. 
οὔτε μνηµόσυνον ἑωρτάζετο * ἔτι γὰρ ὑπὸ χατάραν 
ἣν fj τῶν ἀνθρώπων φύσις, xat ὁ θάνατος χατόχρισις 


imagines horum loco statuerunt. Atqui in Veteri D ἦν, διὸ xa ἐπενθεῖτο, xal ὁ ἁπτόμενος τοῦ ctopato; 


quidem Testamento, nec templa sanctorum 110- 
mini construebant lsraelite, nec eorum comme- 
moratio festiva erat. Adbuc enim maledictioni 
subJiciebatur liominum genus, et mors supplicium 
. erat: quapropter hzc lugebatur, et qui mortui 
cadaver tetigisset, immundus habebatur. Nunc 


τοῦ τεθνηχότος, ἀχάθαρτος ἑλογίζετο. Nov δὲ, ày 
οὗ ἡ θεότης τῇ ἡμετέρᾳ φύσει ἀσυγχύτως σννεχκρἀθ», 
οἷόν τι ζωοποιὸν χαὶ σωτήριον φάρμαχον, ὄντως 
ἑδοξάσθη ἡ φύσις ἡμῶν, xal πρὸς ἀφθαρσίαν μετ 
εστοιχειώθη " διὸ καὶ vao αὐτοῖς ἑγείρονται, καὶ 
εἰχόνες ἀναγράφονται. 


aulem, ex quo nature nostre ceu medicamentum quoddam vivificum et salutare cenjuncta divinitss 
est, gloriosa illa evasit, atque in incorruptionem transformata fuit : unde templa quoque in sanctorum 


bonorem eriguntur, eorumque pinguntur imagines. 


10. Nulli igitur hominum lateat, eum qui ad 


v. Γινωσχέτω οὖν πᾶς ἄνθρωπος, ὡς 6 τὴν εἰχδνό 


VARLE LECTIONES. 


4 Lego δόξαν, et. paulo pest αἰσχύνην, ut sensus postulat, ac in orat. 2 habetur. 


135 


DE IMAGINIBUS ORATIO HII. , 


1934 


τὴν πρὸς δόξαν xo ὑπόμνησιν τοῦ Χριστοῦ xai τῆς Α Christi, vel matris ejus Genitricis Dei, vel sancti 


τούτου Μητρὸς τῆς ἁγίας Θεοτόχου, fy τινος «τῶν 
ἁγίων, ἔτι δὲ πρὸς αἰσχύνην τοῦ διαδόλου χαὶ τῆς 
Έττης αὐτοῦ χαὶ τῶν δαιμόνων αὐτοῦ, Ex θεἰου πόθου 
καὶ ζήλου γενοµένην, καταλύειν ἐπιχειρῶν, χα) μὴ 
τερρσκυνῶν xal τιμῶν xal ἁἀσπαζόμενος πόθῳ τοῦ 
εἰχονιζομένου, ὡς εἰχόνα τιµίαν, χαὶ οὐχ ὡς 8sbv, 
ἐχθρός ἐστι Χριστοῦ, xal τῆς ἁγίας θεοτόχου, xal 
«àv ἁγίων, ἐχδικητὴς δὲ τοῦ διαθόλου xaX τῶν δαιµό- 
νων αὐτοῦ, ἔργῳ ἐπιδειχνύμενος τὴν λύπην, ὅτι ὁ 
Θεὸς xaX οἱ ἅγιοι αὑτοῦ τιμῶνται καὶ δοξάζονται, ὁ 
δὲ διάθολος χαταισχύνεται. Ἡ γὰρ εἰχὼν θρίαµδός 
ἑστι, xal φανέρωσις, xat στηλογραφία, εἰς μνήμην 
τῆς νίχης τῶν ἀριστευσάντων xaX διαπρεφάντων, xal 
τῆς αἰσχύνης τῶν ἠττηθέντων χαὶ χαταθληθέντων, 
Εἶδον πολλάχις ποθοῦντας, ἱμάτιον τοῦ ποθουµένου 
θεασαµένους, ὡς αὐτὸν τὸν ποθούµενον ἀσπασαμένους 
τὸ ἱμάτιον, ὀφθαλμοῖς τε xal χείλεσι. Χρὴ ἀἁποδιδό- 
ναι πᾶσι τὰς ὀφειλὰς, χατὰ τὸν ἅγιον Ι]αῦλον τὸν 
ἀπόστολον, « τῷ τὴν τιμὴν, τὴν τιµή» xat βασιλεϊ 
μὲν, ὡς ὑπερέχοντι , τοῖς δὲ ἄρχουσιν, ὡς δι) αὐτῶν 
ἀποστελλομένοις" » ἑκάστῳ, χατὰ τὸ µέτρον τοῦ 
ἁτιώματος. 


ια’. Ποῦ εὗρες ἐν τῇ Παλαιᾷ, 1] £v τῷ Εὐαγγελίῳ 
ὄνομα Τριάδος, f| ὁμοούσιον, ἢ ulav φύσιν θεότητος 
τρανῶς, ἢ τρεῖς ὑποστάσεις αὐτολεξεὶ, ἢ µίαν ὑπό- 
στασιν τοῦ Χριστοῦ, f| δύο φύσεις αὐτολεξεί; ἸΑλλ' 
ὅμως, ἐπειδὴ, Ex τῶν ἰσοδυναμουσῶν λέξεων τῶν Ev 


. τῇ Γραφῇ χειµένων, ὥρισαν ταῦτα οἱ ἅγιοι Πατέρες, C 


δεχόµεθα, xal τοὺς μὴ δεχοµένους ἀναθεματίζομεν » 
ἐγὼ δὲ παριστῶ σοι ἓν τῇ Παλαιᾷ, ὅτι προσέταξεν ὁ 
θεὸς ποιεῖν εἰχόνας * πρῶτον μὲν αὐτὴν τὴν σχηνἡν, 
καὶ πάντα τὰ ὄντα ἓν αὐτῇῃ. Καὶ Ev τοῖς Εὐαγγελίοις 
αὐτὸς ὁ Κύριος, τοῖς πειραστικῶς ἑρωτήσασιν, « El 
ἔνεστι Καΐσαρι δοῦναι χῆνσον ; » εἶπεν" « ᾽Αγάχετέ 
pot τὸ νόμισμα. » Καὶ ὑπέδειξαν αὐτῷ δηνάριον, xal 
{ρώτησεν αὐτοὺς, « Τίνος εἰχόνα ἔχει; » Οἱ δὲ εἶπον, 
4 Καΐσαρος.» Καὶ εἶπεν, « ᾽Απόδοτε τὰ τοῦ Καΐσα- 
Ρος, Καίσαρι, xal τὰ τοῦ θεοῦ, τῷ θεῷ. » Ἐπειδὴ 
εἰχόνα Καίσαρος ἔχει, Καΐσαρός ἐστι, xal ἀπόδοτε 
Καΐσαρι ΄ καὶ τὴν εἰκόνα Χριστοῦ, ἀπόδοτε Χριστῷ' 
Ἀριστοῦ γάρ ἐστιν. 


cujuspiam bonorem et recordationem, necnon ad 
ignominiam diaboli, relatzque de illo et. demoni- 
bus ejus victorie memoriam, confectam divino 
quodam studio et ardore imaginem dejicere aggres- 
sus fuerit, neque eam potius ceu veneratione di- ᾿ 
gnam, non tamen uti Deum, adorat, colit et com- 
plectitur, inimicum Christi, sancte Deiparae san- 
ctorumque esse ; diaboli vero εἰ d:emonuin ejus 
vindicem : quippe qui palam zgre ferat, tam Deum, 
quam sanctos ejus gloria εἰ honore affici, diabo- 
lum vero ignominia aspergi. Nam imago triumphi 
genus, ostentatio, insculptumque monumentum 
est, in memoriam erectum illorum, qui generoso 
prastantique animo sese gesserunt, inque perenne 


B gedecus daemonum, qui victi profligatique sunt. 


Quosdam sape vidi, qui, cum amici desiderio te- 
nerentur, si vestem ejus conspicerent, haud aliter 
illam augue amicum ipsum oculis et labiis prose- 
querentur. Omnibus , secundum apostoli Pauli 
sententiam, reddere debitum oportet : « Cui ho- 
norem, honorem ; ac regi quidem quasi pracel- 
lenti; ducibus vero, tanquam ab eo missis,» 
unicuique pro dignitatis ejus ratione. 

41. Ubinam, obsecro, in Veteri Testamento, 
aut in Evangelio Trinitatis nomen, aut consub- 
stantiale, aut unam Deitatis naturam diserte scri- 
ptam repereris? Ubi tres hypostases ipsismet 
expressas verbis, aut unam Christi personam, aut 
duplicem naturam? Verum, quia sancti Patres 
ex verbis vim eamdem obtinentibus, quz in Scri- 
ptura leguntur, hec omnia definierunt, idcirco ea 
suscipimus, illosque qui non admittunt, anathe- 
mate ferimus. Ego vero tibi demonstro Deum 
354 in Veteri Testamento mandavisse, ut imagines 
fabricarentur. Nam primum quidem praecepit ut 
tabernaculum, et que in ipso erant, construeren- 
tur, li. Evangeliis vero Dominus ipse, illis qui 
tentandi causa ex se sciscitlati erant : « Num lice- 
ret censum dare Cesari, dixit : Afferte mihi nu- 
misma. » Cumque denarium ostendissent, ex eis 
quasivit cujusnam haberet imaginem. lllis vero 
respondentibus, « Cesaris, » ait : « Reddite ergo 


quz sunt Cesaris, Cesari : et quz sunt Dei, Deo **.» Quia Cesaris habet imaginem, Cesaris est, adeoque 
Cesari reddite : ita Christi quoque imaginem Christo reddite : Christi quippe est. 


('. Ὁ Κύριος µαχαρίζων τοὺς μαθητὰς, εἶπει D 


« Πολλοὶ βασιλεῖς χαὶ προφῆται ἐπεθύμησαν ἰδεῖν ἃ 
βλέπετε, xal οὐχ εἶδον, καὶ ἀχοῦσαι & ἀχούετε, καὶ 
οὖχ fjxoucav. Ὑμῶν δὲ µαχάριοί εἰσιν οἱ ὀφθαλμοὶ, 
ὅτι βλέπουσι, χαὶ τὰ ὧτα, ὅτι ἀκούουσιν. » Εἶδον οὖν 
οἱ ἀπόστολοι σωματικῶς τὸν Χριστὸν, xal τὰ πάθη, 
καὶ τὰ θαύματα αὐτοῦ, xal ἤχουσαν τῶν λόγων αὐ- 
τοῦ ἐπιθυμοῦμεν xal ἡμεῖς ἰδεῖν, καὶ ἀχοῦσαι, xal 
µαχαρισθΏναι. Εἶδον ἐχεῖνοι πρόσωπον πρὸς mpóc- 
ωπο», ἐπειδῃ παρῆν σωματικῶς' ἡμεῖς δὲ, ἐπειδὴ 
σωματ:κὼς οὐ πάρεστιν, ὥσπερ διὰ βίδλων ἀχούομεν 
τῶν λόγων αὐτοῦ, χα) ἁγιαζόμεθα την ἀχοὴν, xal δι) 


* Rom, xiu, 7 ; 1 Petr. u, 15, 14. 


* Maul. xxn, 16-21. 


12. Cbristus discipulos beatos appellans, aiebat : 
« Multi reges et prophetz cupierunt videre quae vos 
videtis, et non viderunt ; et audire quz auditis, 
et non audierunt. Vestri autem oculi beati, quia 
vident, et aures, quia audiunt **. » Apostoli igitur 
corporeis oculis Christum viderunt, ejusque labo- 
res et miracula, ac sermones audierunt : nos pa- 
riter et videre cupimus, et auscultare, tumque 
adeo beati audire. Cernebant illi facie ad faciein, -. 
quia corpore przsems erat : nos autem quia cor- 
pore prxsens non est, quemadmodum ex libris 
sermones ejus audimus, et tum quoad auditum, 


9 Matth. xiij, 16, 17, 


1335 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1335 


et ipso auditu quoad animam sancti eflicimur, A αὐτῆς τὴν ψυχῆν, καὶ µακαριζόµεθα, xal προσχυνοῦ- 


beatique dicimur; ita libros quoque ex quibns 
sermones illius percipimus, venerantes adorainus ; 
eodem modo per imaginum picturam corporece 
illius figure, miraculorum cruciatuumque descri- 
ptionem expressam conspicientes, sanctitatem adi- 
piscimur, lztitia cimnulamur, ac beati audimus, 
tum subinde corpoream ipsius figuram colimus, 
veneramur οἱ adoramus. Atqui corporalem ejus 
figuram contemplantes, ipsius quoque divinitatis 
gloriam, quoad fleri potest, mente complectimur. 
Nam, quia duplicis substantie sumus, ex anima 
nempe et corpore compositi, nec anima nostra 
nuda prorsus est, sed velut tegumento quodam 
obvelatur, idcirco fieri nequaquam potest, ut abs- 


μεν, τιμῶντες τὰς βίθλους, δι’ ὧν ἀχούομεν τῶν M- 
γων αὐτοῦ. οὕτως xal διὰ γραφΏς εἰχόνων θεωροῦ- 
μεν τὸ ἐχτύπωμα τοῦ σωματιχοῦ χαραχκτΏρος αὗτου, 
xai τῶν θαυμάτων xal τῶν παθηµάτων αὑτοῦ, xal 
ἁγιαζόμεθα, καὶ πληροφορούµεθα, xaX χαίροµεν, xal 
µακαριζόµεθα, xa σέδοµεν, καὶ τιμῶμεν, xal προσ- 
κυνοῦμεν τὸν χαραχκτῆρα αὐτοῦ τὸν σωματικόν. θεω- 
ροῦντες δὲ τὸν σωματιχὸν χαραχτῆρα αὐτοῦ, ἐννοοῦ- 
μεν ὡς δυνατὸν καὶ τὴν δόξαν τῆς θεότητος αὐτοῦ. 
Ἐπειδὴ γὰρ δικλοῖ ἑσμεν, ἐκ φυχξς xai σώματος 
κατεσχευασµένοι, καὶ οὗ γυμνὴ ἡμῶν ἐστιν fj quyh, 
à) ὡς ὑπὺ παραπετάσµατι χαλύπτεται, ἀδύνατον 
ἡμᾶς &xcbg τῶν σωματιχῶν ἐλθεῖν ἐπὶ τὰ vorsá. 
Ὥσπερ οὖν διὰ λόγων αἰσθητῶν ἀχούομεν ὡσὶ σωµα- 


que corporearum rerum opera, ad spiritualia per- B τιχοῖς, xai νοοῦμεν τὰ πνευματιχὰ, οὕτω διὰ σωµα- 


tingamus. Sicut ergo per sensibilia verba auribus 
corporis audimus, atque ea qua spiritualia sunt 
intelligimus ; sic per corporeum quoque intuitum 
1d spiritualem contemplationem progredimur.Quam- 
ebrem corpus et animam Christus assumpsit, 
quia homo corpore atque anima constat**. Unde 
duplex etiam est baptismus, ex aqua nimirum et 
spiritu : sie pariter communio, 


preces, et psalmorum cantus, duplicia 


τιχῆς θεωρίας ἐρχάμεθα ἐπὶ τὴν πνευματικὴν θευ- 
píav. Διὰ τοῦτο σῶμα xat ψυχὲν ἀνέλαθβεν ὁ Χριστὺς, 
ἐπειδῆ σῶμα xa ψυχὴν ἔχει ὁ ἄνθρωπος - διὰ τοῦτο 
καὶ τὸ βάπτισμα διπλοῦν, ἐξ ὕδατος χαὶ πνεύματος, 
καὶ ἡ κοινωνία, xai ἡ προσευχὴ, xat ἡ φαλμωῳδία, 
πάντα διπλᾶ, σωματικὰ xa πνενματικὰ, xal quta 
xaX θυµ.άµατα. 

quoque sunt, corporea 


simul el spiritualia; consimiliter luminaria et suffimenta. 


15. Ad hzc diabolus nihil de exteris sollicitus, 
in solas imagines insurrexit ; tantaque in illas ar- 
det invidia, ut in Prato sancti Sophronii llieroso- 
lymorum patriarchze hoc scriptum sit ο. « Narra— 
bat abbas Theodorus &liotes, in monte Olivarum 
reclusum quemdam mansisse, virum spirituali 
militia insignem, quem libidinis daemon modis 
omnibus oppugnabat. Cum is die quadem acrius 
solito ipsum urgeret, conqueri eapit senex : Quo- 
usque tandem me infestare non desines ? Kecede 
deinceps a me : en consenuisti mecum. Cui dz- 
mon se conspicuum prazbens : Jura, inquit, mihi, 
te nemini narraturum qua tibi dixero : nec in 353 
posterum molestus ero. Juravit senex : ita, Per 
eum qui in excelsis habitat, nulli patefaeiam quz 
dixeris mihi. Tum daemon, banc, inquit, imaginem 
ultra ne colueris, neque ego posthac bellum ad- 
versum te movebo. Porro imago illa sanct: Ma- 
rie Dei Genitricis Dominz nostre, Christum Je- 


εγ’. ᾽Αλλὰ πάντα ἑάσας, χατὰ µόνων τῶν εἰχόνων 
ὥρμησεν ὁ διάθολος * χαὶ τοσοῦτος αὑτῷ φθόνος ἐστὶ 
χατὰ τῶν εἰχόνων, ὡς xai ἓν τῷ Λειμωναρίῳ τοῦ 
ἁγίου Σῶφρονίου τοῦ πατριάρχου Ἱεροσολύμων, ε- 
γράφθαι οὕτως, « Ἔλεγεν 6 ἀθθᾶς θεόδωρος ὁ Αἱλιὼ- 
της, ὅτι ἣν τις ἔγχλειστος εἰς τὸ ὄρος τῶν Ἐλαιῶν, 
ἀγωνιστής * πανὶ 5" δὲ αὐτῷ ἐπολέμει ὁ δαίµων τῆς 
πορνείας. Ἐν μιᾷ οὖν ὡς ἐπέχειτο αὐτῷ σφοδρῶς, 
ἤρξατο ὁ γέρων ἀποδύρεσθαι, χαὶ λέγειν τῷ δα[μονι᾿ 
ἝἜως πότε οὐκ ἑνδίδως uot; Απόστα Aorzb) im 
ἐμοῦ, συνεγἠρασάς µοι. Φαίνεται αὐτῷ ὁ δαΐίµων 
ὀφθαλμορανῶς, λέγων ' "Ομοσόν µοι ὅτι οὐδενὶ λέ- 
γεις, ὃ μέλλω λέγειν σοι, χαὶ οὐχέτι σοι πολεμῶ. 
Καὶ ὤμοσεν αὐτῷ ὁ γέρων, ὅτι Mà τὸν χατοιχκοῦντα 
ἐν τοῖς ὑψίστοις, οὐχ εἴπω τινὶ ἅπερ εἴπῃς pot. Τότε 
λέγει αὐτῷ ὁ δαίµων Mh προσχυνήσῃς ταύττ «ᾗ 
εἰχόνι, xat οὐχέτι σοι πολεμήσω. Εἶχε δὲ d) εἰχὼν 
ἐχτύπωμα, τὴν Δέσποιναν ἡμῶν ἁγίαν Μαρίαν «ty 
θεοτόχον, βαστάξουσαν τὸν Κύριον ἡμῶν ΊἼτσουν 


sum Dominum nostrum gestantis, effigiem ferebat. p Χριστόν. Ἰδὲ τίνα μιμοῦνται οἱ προσχυνεῖσθαι τὰς 


Hinc videris, quemnam imitentur, cujusve instru- 
menta sint illi, qui imagines adorari prohibent. 
Dxmon quippe libidinis satius duxit ab adoranda 
Dominae nostre imagine cessare senenr, quam in 
libidinis immunditiem labi : cum non eum lateret, 
ejusmodi peccatum fornicatione longe gravius 
esse. » 


14. Ceterum quando nobis de imagine sermo 
est; agedum, hzc fusius el diligentius pertracte- 
mus ; itaque dicendum erit, 19 quidnam sit imago; 
2* cur facta sit; 3* quot sint. imaginum genera ; 


?* Greg. Naz. Orat. de bapt. 
τόπῳ} DIT, 


εἰχόνας χωλύοντες, xal τίνος εἰσὶν Bpyava- 6 vàp 
δαίµων τῆς πορνείας ἠρετίσατο pt]. προσχυνεῖσθαι 
ty εἰχόνα τῖς Δεσποίνης, fep εἰς τὴν tro πορνείας 
ἀχαθαρσίαν ἐμπεσεῖν τὸν γέροντα, ὡς μείζονα tfj 
πορνείας ἁμαρτίαν ταύτην ἐπιστάμενος. ) 


ιδ’, "AXX ἐπειδῇ περὶ εἰχόνος ὁ λόγος ἑστὶ χαὶ 
προσχυνήσεως, φέρε πλατύὺ-ερον περὶ τούτων τὸν 
λόγον διευκρινήσωμεν ^ xal εἴπωμεν πρῶτον, τί ἑετιν 
εἰχών * δεύτερον, τίνος χάριν γἐγὃνεν εἰχών * τρίτον 


" Pratum spirituale; de quo videsis orat. 4. — **" πάντη vel mavii 


1337 


DE IMAGINIBUS ORATIO HI. 


1395 


πόσαι διαφοραὶ εἰχόνων ᾿ τέταρτον, zL τὸ εἰχονιζόμε- A Á*. quanam possint, 41319 non possint imaginibus 


νον, καὶ τί τὸ ph εἰχονιζόμενον * πέµπτον, τίς πρῶ- 
τος ἐποίησεν εἰχόνας. 

(ε’. Εἶτα καὶ περὶ προσχυνήῄσεως ' πρῶτον, τί ἐστι 
προσκύνησις * δεύτερον, πύσοι τρόποι προσχυνήσεως; 
τρίτον, πόσα τὰ προσκυνούµενα εὑρίσχομεν ἓν τῇ 
Γραφῇ ᾿ τέταρτον , ὅτι πᾶσα προσχύνησις διὰ τὸν 
φύσει προσκυνητὸν Θεόν Esci ΄ πέµπτον, ὅτι ἡ τῆς 
εἰχόνος τιμὴ ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαθαίνει. 


Ilgotor, τί ἐστι εἰκών ο. 

tc^. Εἰχὼν μὲν οὖν ἐστιν ὁμοίωμα, χαὶ παράἀδειγ- 
μα, xal ἐγτύπωμά τινος, Ev ἑαυτῷ δειχνύον τὸ εἶχο- 
νιζόµεναι. Πάντως δὲ οὐ χατὰ πάντα ἔοιχεν ἡ εἰχὼν 
τῷ πρωτοτύπῳ, τουτέστι τῷ εἰκονιζομένῳ * ἄλλο γάρ 
ἐστιν ἡ εἰχκὼν, xai ἄλ)ο τὸ εἰχονιζόμενονυ, καὶ πάν- 
τως ὁρᾶται £y αὐτοῖς διαφορὰ, ἐπεὶ οὐχ ἄλλο τοῦτο, 
xaX ἄλλο ἐχεῖνο. Οἷόν τι λέγω ᾽ Ἡ εἰχὼν τοῦ ἀνθρώ- 
που, εἰ xal τὸν χαραχτῆρα ἑἐχτυποῖ τοῦ σώματος, 
ἀλλά τὰς ψυχιχὰς δυνάµεις οὐχ ἔχει ' οὔτε γὰρ Cf, 
οὔτε λογίζεται, οὔτε φθέγγεται, οὔτε αἰσθάνεται, 
οὔτε µέλος χινεῖ, xal ὁ υἱὸς, εἰχὼν φυσιχὴ Gv τοῦ 
κατρὸς, ἔχει τι παρηλλαγμένον πρὸς αὑτόν. Υἱὸς 
Υάρ ἐστι, χαὶ οὐ πατἠρ. 


Δεύτερο», τίνος χάριν ἑστὶν ἡ exo. 
ιζ'. Πᾶσα εἰκὼν ἐχφαντορικὴ τοῦ χρυφίου ἑστὶ 
xai δειχτιχή. Οἷόν τι λέγω’ Ἐπειδὴ ὁ ἄνθρωπος, οὔτε 
τοῦ ἀοράτου vo psv» ἔχει τὴν γνῶσιν, σώματι χαλυπτο- 
µένης τῆς ψυχῆς, οὔτε τῶν μετ) αὐτὸν ἐσομένων, 
οὔτε τῶν τόπῳ διεστηχότων xal ἀπεχόντων f, ὡς 
«όπῳ χαὶ χρόνῳ περιγραφόµενος, πρὸς ὁδηγίαν γνώ- 
σεως, xal φανέρωσιν, xaX δηµοσίευσιν τῶν χεχρυµ- 
µένων, ἐπενοήθη fj εἰχών πάντως δὲ πρὸς ὠφέλειαν 
x3X εὐεργεσίαν xay σωτηρίαν, ὅπως στηλιτευοµένων 
xai θριαµθευοµένων τῶν πραγμάτων, διαγνῶμεν τὰ 
χεχρυμμµένα, xaX τὰ μὲν xaX ποθήῄήσωμεν χαὶ ζηλώ- 
δυµεν, τὰ δὲ ἑναντία, τουτέστι τὰ χαχὰ, ἁποστρα- 

φῶμεν xal µισήσωμεν. | 

Τρίτον, πόσαι διαφοραὶ &lxóvov. 

trj. Διαφοραὶ δὲ εἰχόνων εἰσί» πρώτη μὲν οὖν ci- 
κών ἐστιν ἡ φυσική. Ἐν ἑχάστῳ δὲ 6 πράγματι δεῖ 
πρῶτον εἶναι τὸ χατὰ φύσιν, καὶ τότε τὸ χατὰ θέσιν 
xai µίµησιν (93): οἵἷον δεῖ πρῶτον εἶναι φύσει ἄν- 


exprimi ; 5* quis primus imaginum auctor. 
A 

15. Itidem de adoratione : 1? quid sit adoratio ; 
2* quot sint adorationum modi; 9? quot sinl ea 
quibus in Scriptura legimus adorationem exhibi- 
tam fuisse; 4^ quod adoratio omnis ad Deum, qui 
suapte natura adorandus est, referatur; 5* quod 
adoratio imagini adhibita, ad eum, quem illa re- 
presentat, reducatur. 

1* Quid sit imago. 

16. Imago itaque est similitudo, exemplum et 
effigies cujuspiam, in qua ille cujus est imago os- 
tenditur. Neque tamen imago exemplari; hoc est 
rei quam exhibet, per omnia similis est. Nam aliud 
est imago, et aliud, id quod imagine reprzsentatur : 
ac necesse est ut nonnihil inter. utrumque discri- 
minis aninadvertatur : siquidem nec istud alia 
res esset, nec illud alia. Exempli gratia, hominis 
imago, etsi corporis figuram exprimit, facultates 
tamen anims non complectitur. Non enim vivit, 
nec loquitur, nec sentil, nec membrum movet. 
Quin etiam filius, cum naturalis sit imago patris, 
nihilominus aliquantum ab ipso discrepat. Nam 
filius est, non pater. 

9* Cujus gratia instituta sit imago. 

17. Omnis imago rem latentem prodit et mani- 
festat. V. gr, quandoquidem homo, propterea quod 
animus a corpore obtegitur, invisibilis rei, οἱ eo- 
rum quas post ipsum futura sunt, quaeve longe di- 
stant et procul absunt, cognitionem non habet, 
utpote qui loco et tempore circumscribatur; id- 
circo, ut in rerum cognitione dirigeretur, necnon 
ut occulta declararentur et manifesta fierent, ex- 
cogitata est imago : quin etiam utilitatis, beneti- 
centi et salutis causa ; ut nempe ex rebus os- 
tentatis et propalatis, ea qu: latent dignoscamus, 
atque tum bona prosequamur et &mulemur, tum 
contraria, sive mala, vitemus et fugiamus. 

9? Quotuplez imaginum discrimen. 

18. Hx porro sunt imaginum differentiz. Prima 
quidem naturalis est. Nam in omni re in primis ne- 
cesse est ut ipsa sit in sua natura, 3544 dein vero 
institutione et imitatione. Sic homo secuudum suam 


θρωπον, xai τότε θέσει χατὰ µίµησιν. Πρώτη οὖν T) naturam exsistat prius necessum est. tum deinde 
VATUAZ LECTIONES. 


ο Hac 


uno Cod. ἔχει γνῶσιν. 8 Ferte γάρ. 


us sequuntur majori parti orationis 1 subnectuntur in cod. mss. Regiis duobus et in altero, 
usque ad PP. testimonia in quibus hic titulus przfigitur, Too αὐτοῦ Ἰωάννου ἁγίου. 


t Additur hic in 


NOTAE. 


(22) Grace χατὰ θέσιν et paulo post θέσει, quod 
tum per positionem institutionemve significat, tum 
per adoptionem et accommodationem ; atque oppo- 
nitur τῷ φύσει, et. τῷ χατὰ φύσιν, seu illi quod 
secundum sus nature condilionem el ordinem 
exsistit. Ceterum aliquid esse θέσει duntaxat, non 
ipsiusmet rei veritatem continuo excludit. [dque 
lestatus est Copronymus ipse Iconoclasta cum suo 
concilio, cujus verba hzc refert Nicephorus CP. 
Antirrh. 11 : Ἐκέλευσεν τοῖς ἁγίοις αὑτοῦ μαθηταϊῖς 
καὶ ἁποστόλοις παραδοῦναι, δι οὗ ἠράσθη πράγµα- 


τος, τύπον εἷς σῶμα αὐτοῦ ἵνα διὰ τῆς ἱερατιχῆς 
ἀναγωγῆς κἀνεὶ ἐκ μετοχῆς xaX θέσει γίντται, λάόω- 
μεν αὐτὸ, ὡς χυρίως καὶ ἀληθῶς σῶμα αὐτοῦ. Βτα- 
cepit sanctis discipulis et apostolis, in ea re quam 
voluit, tradere figuram in corpus suum, ul per sacer- 
dotalem oblationem ex participatione et positione 
vere el proprie corpus ipsius acciperemus. llc di- 
serte exponunt alia conciliabuli Copronymiani ver- 
ba, qu: leguntur act. 6 synodi septimz, et evincunt 
eos ab orthodoxis, quoad Eucbaristiz fidem non 
discrepasse. 


1339 


S. JOANNIS DAMASCENI 


155b 


institutione per imitationem. Quamobrem prima A φυσιχὴ xot ἁπαράλλαχτος elxüv τοῦ doodtrou Θεοῦ, 


naturalis nihiloque discrepans Dei invisibilis imago 
Patris est Filius, in seipso Patrem referens. « Nemo 
enim Deum vidit unquam**, » Et rursum : « Non 
quia Patrem vidil quisquam *'. » Filium autem 
Paris imaginem esse docet Apostolus : « Qui est 
imago Dei invisibilis **. » Et ad Hebrzos : « Qui 
cum sit splendor gloriz, et figura substantiae ejus **. » 
Aliqui quud in seipso Patrem ostendat, Joannis 
Evangelium testatur, ubi Dominus Philippo dicenti : 
«Ostende nobis Patrem, et sullicit nobis, » respon - 
det : « Tanto tempore vobiscum sum, et non co- 
gnovistis me? Philippe, qui videt me, videt et 
l'atrein**. 5». Quamobrem Filius est naturalis, ni- 
hilque differens Patris imago, Patri similis per om- 
nia, przter hoc unum, quod ipse nec ingenitus, 
nec Pater sit. Nam Pater est genitor ingenitus ; 
Filius autem genitus, et non Pater; Spiritus san- 
ctus vero est imago Filii : « Nemo enim potest di- 
cere Dominum Jesum, nisi in Spiritu sancto**. » 
Haque per Spiritum sanctum agnoscimus Christum 
Dei Filium et Deum, et in Filio Patrem intuemur. 
Serino quippe ex sua natura cogitationis est nun- 
tius, index autem sermonis spiritus est. Quapro- 
pter Spiritus est similis nihilque discrepans imago 
Filii, eo duntaxat differens, quod procedat : quin 
et uniuscujusque patris imago naturalis, est ip- 


sius filius. Atque primum istud imaginum genus, 
est imago naturalis. 


19. Alterum est genus, illa quz in Deo est, notio ϱ 


rerum ipso auctore futurarum ; hoc est consilium 
ejus :eternum, quod eodem semper modo se habet. 
Deus enim immutabilis est, et ejus consilium omni 
principio caret; per quod scilicet ea qua ab ipso 
delerminata sunt, prz(inito tempore fiunt, quem- 
admodum ipse in zternitate constituit. Imagi- 
nes enim et exempla futurarum rerum, quas ipse 
facturus est, nihil sunt aliud, quam cujusque notio, 
atque a sancto Dionysio przfinitiones nominantur**, 
In ejus namque consilio expressz erant formz et 
imagines eorum qua, priusquam fierent, ab ipso 
preíinita erant, et immulabilitee futura. 

20. Tertium genus imaginum est eorum quz per 
imitationem a Deo facta sunt ; puta homo. Qua 


ὁ Υἱὸς τοῦ Πατρὸς, tv ἑαυτῷ δεικνὺς τὸν Πατέρα. 
« 8chy μὲν γὰρ οὐδεὶς ἑώραχε πώποτε.; Καὶ πάλιν’ 
« Οὐχ ὅτι τὸν Πατέρα τις ξώρακεν. » "Ότι δὲ εἰχών 
ἐστιν ὁ Υἱὸς τοῦ Πατρὺς, φησὶν ὁ ᾿Απόστολος: «70; 
ἐστιν εἰχὼν τοῦ ἀοράτου θεοῦ. » Καὶ πρὸς Ἑδραίους" 
("Oz oy ἀπαύγασμα τῆς δόξης, xal yapaxthp τῆς 
ὑποστάσεως αὐτοῦ. » Kat ὅτι ἓν ἑαυτῷ δεικνύει τὸν 
Πατέρα, £v τῷ κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγελίῳ τοῦ Φιλίπ- 
που εἰπόντος, « Δεῖξον ἡμῖν τὸν Πατέρα, xaX ἀρχεῖ 
ἡμῖν,» φησὶν ὁ Κύριος’ « Τοσοῦτον χρόνον ἔχω μεθ' 
ὑμῶν, xat οὐχ ἔγνωκάς µε, Φίλιππε; ὁ ἑωραχώς µε, 
ἑώραχε τὸν Πατέρα. » Ἔστι μὲν ὁ Υἱὸς εἰχὼν τοῦ 
Πατρὸς φυσιχὴ, ἁπαράλλακτος, χατὰ πάντα ὁμοία 
τῷ Πατρὶ, πλὴν τῆς ἀγεννησίας, xal τῆς πατρότη- 
τος. Ὁ μὲν γὰρ Πατὴρ, γεννήτωρ ἁγέννητος * ὁ δ 
Yi, γεννητὸς xai οὐ Πατήρ ' χαὶ τὸ Πνεῦμα τὸ 
ἅγιον, εἰκὼν τοῦ Υἱοῦ * « Οὐδεὶς Υὰρ δύναται εἰπεῖν 
Κύριον Ἰησοῦν, εἰ μη ἓν Πνεύματι ἁγίῳ. » Διὰ Πνεύ- 
µατος οὖν ἁγίου γινώσχομεν τὸν Χριστὸν, Υἱὸν τοῦ 
Θεοῦ xai θεὸν, xai ἐν τῷ Υἱῷ καθορῶμεν τὸν Πατέ- 
ρα φύσει γὰρ νοούμενα b, λόγος ἄγγελος * λόγου δὲ 
μηνυτιχὸν, τὸ πνεῦμα. Ὁμοία δὲ xaX ἁπαράλλακτός 
ἐστιν εἰχὼν τοῦ Υἱοῦ, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, Ev µόνῳ 
τῷ ἐκπορευτῷ τὸ διάφορον ἔχον. Ὅ μὲν γὰρ Yi, 
γεννητὸς, ἁλλ' οὐκ ἐχπορευτός. Καὶ ἑχάστου δὲ κα- 
τρὸς ὁ υἱὸς φυσική ἐστιν εἰχών xai οὗτος μὲν ὁ 
πρῶτος τρόπος τῆς εἰχόνος, ὁ φυσικός. 


6’, Δεύτερος τρόπος εἰχόνος, fj bv τῷ Oei) τῶν 
ὑπ) αὐτοῦ ἑσομένων Évvota, τουτέστιν fj προαιώνιος 
αὐτοῦ βούλησις, 1j ἀεὶ ὠσαύτως ἔχουσα ' ἄτρεπτον 
γὰρ τὸ θεῖον, καὶ ἡ βούλησις αὐτοῦ, &vapyoc* T 
καθὼς προαιωνίως ἐθουλήθη, iv τῷ προορισθέντι 
ὑπ' αὐτοῦ xau Υίνεται τὰ ὁρισθέντα εἰχόνες Υὰρ 
xai παραδείγματα τῶν ὑπ' αὐτοῦ ἑσομένων, 1, περὶ 
ἑχάστου αὐτῶν ἕννοια, ol καὶ προορισμοὶ παρὰ τν 
ἁγίῳ Διονυσίῳ ὀνομάζονται. Ἐν γὰρ τῇ βουλῇ dad 
ἐχαρακτηρίζετο xat εἰχονίζετο πρὶν Υενέσεως αὐτῶν, 
τὰ ὑπ αὐτοῦ προωρισµένα, xat ἁπαραδάτως io 
μενα. 


x'. Τρίτος τρόπος εἰκόνος, ὁ χατὰ μίμησιν ὑπὸ 
θεοῦ Ὑενόμενος, τουτέστιν ὁ ἄνθρωπος. Πὼς γὰρ ὁ 


enim ratione ille qui creatus est, ejusdem naturz D χτιστὸς, τῆς αὐτῆς φύσεως ἔσται τῷ ἀκτίστῳ, ἀλλὰ] 


sit cum increato? id porro imitatione fecit. Nam 
veluti Pater, qui est mens, et Filius item Verbum, 
et Spiritus, sanctus, unus Deus sunt : sic mens, 
verbum et spiritus unus homo sunt. Tum etiam 
propter arbitrii libertatem et imperandi auctori- 
tatem Deum imitatur. Ait quippe Deus : « Facía- 
mus hominem ad imaginem et similitudinem 


50 Joan. 1, 18. *! Joan. vi. 46. ** Coloss. 1, 15. 
** De div. nominib. cap. 4. *' Gen. 1, 26 


κατὰ µίμησιν; Ὥσπερ γὰρ νοῦς ὁ Πατὴρ, xai Λόγος 
ὁ Υἱὸς, xai Πνεῦμα τὸ ἅγιον, εἷς θεὸς, οὕτω xii 
voug καὶ λόγος xal πνεῦμα, εἷς ἄνθρωπος. Καὶ κατὰ 
τὸ αὑὐτεξούσιον xal ἀρχικόν 1 *. λέγει γὰρ ὁ θεός) 
« Ποιῄσωμεν ἄνθρωπον κατ εἰχόνα ἡμετέραν, xo 
καθ ὁμοίωσιν. » Καὶ εὐθέως ἐπήγαγε᾽ « Καὶ ἀρχί- 
τωσαν τῶν ἰχθύων τῆς θαλάσσης, xal τῶν TESELVUY 


53 |Óebr. 1, 2. 9 Joan. xiv, 8, 9. 3 I Cor. x, 9. 


YARLE LECTIONES. 


Ν Mss. νοοῦμεν. Nonnihil hic deesse videtur, et cum Billio sic legendum opinor, φύσει γὰρ, vou μὲν 
λόγος, ἄγγελος. { Qui si, ἀλλ 1j, nisi? à Mss. κατὰ τὸ ἀρχ. 


1011 


ΡΕ IMAGINIBUS ORATIO III. 


1342 


φοῦ οὐρανοῦ.» Kat πάλιν * «Καὶ ἄρχετε τῶν ἰχθύων A nostram. » Subditque : « Et. dominamini 455 


τῆς θαλάσσης, καὶ τῶν πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ, xal 
πάσης τῆς γῆς, Χαλ χαταχυριεύσατε αὐτῆς. 1 

κα. Τέταρτος τρόπος εἰχόνος τῆς γραφῆς, σχή- 
υματα xal μορφὰς xal τύπους ἀναπλαττούσης τῶν 
ἁοράτων xai ἀσωμάτων, σωματιχῶς τυπουµένων, 
πρὸς ἀἁμυδρὰν κατανόησιν θεοῦ τε xa ἀγγέλων, διὰ 
τὸ μὴ δύνασθαι ἡμᾶς τὰ ἀσώματα ἄνευ σχημάτων 
ἀναλογούντων ἡμῖν θεωρεῖν, χαθώς φησιν ὁ πολὺς τὰ 
θεῖα Διονύσιος ὁ ᾿Αρεοπαγίτης. Ὅτι μὸν γὰρ εἰχότως 
προδέθληνται τῶν ἀτυπώτων οἱ τύποι, xal τὰ σχἠή- 
pata τῶν ἀσχηματίστων, οὗ k µόνην αἰτίαν φαίη τις 
εἶναι τὴν καθ) ἡμᾶς ἀναλογίαν, ἀδννατοῦσαν ἁμέσως 
ἐπὶ τὰς γοητὰς ἀνατείνεσθαι θεωρίας, xal δεομένην 
οἰχείων xal συμρυῶν ἀναγωγῶν. El τοίνυν τῆς ἡμῶν 


piscibus maria et volatilibus cceli et universas terrse, 
ct subjicite eam. » 

21. Quartum imaginis genus est ipsa scriptura, 
qua figuras et formas et exempla rerum invisibi- 
lium et incorporearum corporeo modo expressarum 
fingit et efformat, ut obscuram saltem Dei angelo- 
rumque notitiam percipiamus : eo quod sine spe- 
ciebus conditioni nostr: congruentibus res corpo- 
reas intueri neutiquam possiuus ; quemadmodum 
Dionvsius Áreopagita divinarum rerum peritissi- 
mus docet". Quod enim forma et figurz rerum 
forma et figura carentium consulto fuerint editz, 


hanc unam quis assigDaverit causam ; ut nimirum ^ 


conditionis nostre ratio haberetur : quippe cum 


προνοῶν ἀναλογίας ὁ θεῖος λόγος, πάντοθεν τὸ àva- B sine medio quodam ad rerum intelligibilium con- 


eattxby ἡμῖν ποριζόµενος, xal τοῖς ἁπλοῖς xat ἆμορ- 
φώτοις τύπους τινὰς περιτίθησι, πῶς μὴ εἰκονίζει 
τὰ σχήµασι μεμορφωμένα κατὰ -ἣν οἰχείαν φύσιγ, 
xaX ποθούμενα μὲν, διὰ δὲ τὸ μὴ παρεῖναι, ἀρᾶσθαι 
μὴ δυνάµενα; Φησὶ γοῦν ὁ θεοῤῥήμων Γρηγόριος, 
ὅτι πολλὰ κάµνων ὁ νοῦς ἐκθῆναι τὰ σωματιχὰ, 
πάντη ἀδυνατεῖ. « "AAA xaX τὰ ἁόρατα τοῦ θεοῦ ἀπὸ 
κτίσεως τοῦ χόσµου, τοῖς ποιἠµασι νουύµενα χαθ- 
ορᾶται. » Ορῶμεν δὲ χαὶ ἓν τοῖς χτίσµασιν εἰχόνας, 
μηνυούσας ἡμῖν ἁμυδρῶς τὰς θείας ἐμφάσεις' ὣς 
ὅτε λέγομεν τὴν ἁγίαν Τριάδα τὴν ὑπεράρχιον, εἰ- 
χονίζεσθαι δι’ fou καὶ φωτὸς xat ἀχτῖνος f| πη- 
γῆς ἀναθλυζούσης, χαὶ πηγαζοµένου νάµατος, xal 
προχοῆς ' fj νοῦ xal λόγου xai πνεύματος τοῦ χαθ ) 
ἡμᾶς; Ἰ ῥόδου φυτοῦ, καὶ ἄνθους, xal εὐωδίας. 


siderationem nemo possit assurgere; ac propriis 
sibique a natura concessis auxiliis, quibus attol- 
latur, indigeat. Quod si igitur Scriptura pro nostro 
captu, undequaque ea suggerit, quae nos sublimius 
provehant, atque iis quz simplicia sumt, nullius- 
que form: capacia, formas quasdam accommodat ; 
eur nec illa quoque per imagines exprimat, que 
&8u3ple natura figuris sunt informata ; quorum 
quidem ardemus desiderio, sed qux videri propter 
absentiam non possunt? Istuc spectant hzc Gre- 
gorii Theologi verba ** : Quantuinvis laboret mere 
nostra, res corporeas transilire nequaquam valet : 
sed cinvisibilia Dei per ea quz facta sunt, iutel- 
lecta conspiciuntur?*. » Ceruimus autem in rebus 


C creatis imagines, qua divinas manifestationes 


sübobscure nobis indicant, uti cum dicimus, sanctam et omni anteriorem principio Trinitatem, pee 
solem, et lucem, et radium designari ; aut per fontem, et rivum e fonte manantem, et fluenta; 
aut per inentem, et rationem, ei spiritum nostrum ; aut per rosz plantam, et florem, et odorem. 


xp'. Πέμπτος τρόπος εἰχόνος λέγεται, ὁ προειχο- 
νίνων xai προδιαγράφων τὰ μέλλοντα, ὡς ἡ βάτος 
χαὶ ὁ ἐπὶ πόχον ὑετὸς, τὴν Παρθένον xal 8eotóxov, 
καὶ Ἡ ῥάδδος, καὶ dj στάµνος" καὶ ὡς ὁ ὄφις τοὺς τὸ 
δῆγμα διὰ σταυροῦ χαταργήσαντας ! τοῦ ἀρχεχάχου 
ὄφεως * fj τε θάλασσα, τὸ ὕδωρ, xal ἡ νεφέλη, τὸ τοῦ 
βαπτίσματος Πνεῦμα. 


ΧΥ. Ἔχτος τρόπος clxóvoc, ἡ πρὸς μνήμην τῶν 
Υεχονότων, 3| θαύματος, 3 ἀρετῆς, πρὸς δόξαν καὶ 
τιμὴν χαὶ στηλογραφίαν τῶν ἀριστευσάντων, καὶ ἐν 


92. Quintum genus imaginum illud dicitur, quo 
futura preluduntur et presignantur ; cujusmodi 
fuit rubus Τί, pluviaque in vellus decidens "*, quibus 
Virgo et Deipara przmonstrabatur ; itemque virga 
et urna. Sic serpens zneus eum olim figurabat'*, 
qui serpentis malorum auctoris morsum postea 
sanavit. Sic demum mare, baptismi aquam et 
nubes ?* ejusdem Spiritum prssignabant. 

25. Sextum genus imaginum illud est, quod in 
Tei gest:te memoriam constitutum est, sive illa mi- 
raculum quoddam, sive etiam praeclarum facinus 


ἀρετῇ διαπρεφάντων, ἢ καχίας, πρὸς θρίαµδον καὶ p fuerit ; ad gloriam nimirum, et honorem, et mo- 


αἰσχύνην τῶν χακίστων ἀνδρῶν, πρὸς τὴν εἰς ὕστε- 
pov τῶν θεωµένων ὠφέλειαν' ὡς ἂν τὰ μὲν χαχὰ 
φύγωμεν, τὰς δὲ ἀρετὰς ζηλώσωμµεν. Διπλῆ δὲ αὕτη" 
διά τε λόγου ταῖς βίόλοις ἐγγραφομένου ’ εἰχονίζει 
γὰρ τὺ γράμμα τὸν λόγον, ὡς ὁ Θεὸς τὸν νόµον ταῖς 
πλαξὶν ἑνεχόλαφε, xaX τοὺς τῶν θεοφιλῶν ἀνδρῶν 
Φίους ἀναγράπτους Ὑενέσθαι προσέταξε᾽ xal διὰ 
θεωρίας αἰσθητῆς, ὡς τὴν στάµνον, καὶ τὴν ῥάδδον 


5 De divinis nom. cap. 1.  ** orat. 34. 


xxt, 0. Τὸ Exod. xiv, 20. 


* Rom. 1, 20. "! Exod. 1, 3. 


numentum illorum , qui tum animi magnitudine, 
tim in virtutibus excolendis precelluerunt : vel 
quod adversus nequitiam, instar triumphi, in ἵτη- 
proborum hominum ignominiam, et ad postero- 


- rum utilitatem spectandum proponitur ; quo nempo 


tum vitia fugiamus, tum virtutes persequamur. 
lstud porro duplex est. Aut enim per sermonem 
in libris conscriptum exhibetur (scriptura siquidem 


τα Judic. vi, 40. ** Num. 


VARLE LECTIONES. 
& Superflua negatio. ! Emend. τὸν καταργήσαντα, ut in orat. 1 ; nam Christum innuit. 


- 


1313 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1344 


sermonis quamdam imaginem refert) velut cum A ἓν τῇ χιδωτῷ τεθῆναι προσέταξεν, elc μνημόσυνον 


Deus tabulis legem insculpsit"*, οἱ virorum sibi 
charorum vitam litteris consignari jussit '* : aut 
oculis cernendum subjicitur, ut cum in perenne 
monimentum urnam ", 356 et virgam in arca 
reponi precepit "*, necnon ut nomina tribuum 
lapidibus superhumeralis inscriberentur 1, atque 
duodecim ex Jordane lapides tollerentur, qui sa- 
cerdotes arcam gestantes ^? (pape ! quàm sublime 
fidelibus revera mysterium) deficientemque aquai 
signiflcarent. Consimili modo nunc quoque viro. 
rum virtute prestantium imagines summo studio 
delineamus, quibus tum ad eos zenulandos excite- 


αἰώνιον * χαὶ ὡς τὰ ὀνόματα τῶν φυλῶν ἐγχολαφθη- 
ναι τοῖς λίθοις τῆς ἐπωμίδος ἐχέλευσεν, οὗ μὴν 
ἀλλὰ xal τους δώδεχα λίθους ἀρθῆναι Ex τοῦ Ἰορδά- 
νου εἰς τύπον τῶν ἱερέων (βαθαὶ τοῦ μυστηρίου! ὡς 
µέγιστον τοῖς π.στοῖς Bv ἀληθείᾳ !), τῶν αἱρόντων τὴν 
χιδωτὸν, xal τῆς τοῦ ὕδατος ἐχλείψεως. Οὕτω xai 
νῦν τὰς εἰχόνας τῶν γεγονότων ἑναρέτων ἀνδρὼν 
πρὸς ζτλον, καὶ μνήμην, xaX ζηλον ἡμῶν πόθῳ ἀἆνα- 
γράφοµεν' ἢ τοίνυν πᾶσαν εἰχόνα ἄνελε, xal ἀντι- 
νοµοθέτει τῷ ταῦτα προστάξαντι γίνεσθαι, 1] ἐχά- 
στην δέχου, κατὰ τὸν ἑχάστῃ πρέποντα λόγον xa 
τρόπον. 


mur, tum ut eorum perfricetur memoria. Aut igitur omnem prorsus aufer imaginem, aut leges ad- 


versus illum qui bac fleri jussit, statue, 
modum complecti non dubites. 


aut unamquamque secundum cujusque rationem et 


49 Quid imagine representelur : et quid. imago re- B Τέταρτον, cl τὸ εἰκογιζόμεγον, xal τἰ up sixove- 


presentare nequeat ; et quonam modo unumquod- 
que reprwseutetur. 


94. Corporum quidem, ut quz figuras, limites- 
que corporeos, et colorem habent, imagines haud 
incongruenter deformantur. Angelus vero, οἱ 
anima, οἱ dznones, licet corporeum crassumque 
nihil admittant, suapte tamen natura figurantur et 
eircumscribuntur. Nam quia intellectuales sunt, 
intellectuali molo in locis intelligibilibus adesse 
creduntur et agere. Ad instar itaque corporum 
effinguntur, uti Moyses Cherubim designavit, et 
ipsi se conspiciendos eo favore dignis hominibus 
prxbuerunt; ita ut imago corporea incorporcam 
quamdam, et quz intellectu solo percipiatur, con- 
templationem objiíciat. At vero Dei natura, sola 
circumscripta non est, nulliusque forme aut 
figur» capax, nec comprehensibilis; quamlibet 
divina Scriptura formas quasdam corporales, ut 
nobis videtur, Deo circumponat: adco ut figure 
quidem aspectabiles sint, cum forma ipsz corpore 
careant. Neque enim corporis oculis, sed mentis 
solummodo a prophetis videbantur, necnon ab iis 
quibus revelabantur ; omnibus quippe visibiles non 
erant. Atque, ut paucis absolvan,, omnium, quas 
videmus, figurarum imagines effingere possumus ; 
illas autem, prout vise fuerunt, mente intelligi- 
mus. Nam, elsi rationis opera ad figuras rerum 


ζόμενον, xal πῶς Éxac cor εἰκονίζεται. 


xP. Τὰ μὲν σώματα, ὡς xal σχήματα, xai περι- 
γραφὴν σωματιχὴν ἔχοντα, xai χρῶμα, εἰχότως εἰ- 
κονίζονται. "AyyeXog δὲ, καὶ ψυχἠ, xaX δαίµων, εἰ 
xai μὴ σωματικῶς χαὶ παχέως, ἀλλὰ κατὰ τὴν éav- 
τῶν φύσιν, xat σχηματίζονται, καὶ περιγράφονται. 
Νοητοὶ γὰρ ὄντες, bv νοητοῖς τόποις, νοητῶς map- 
εἶναι καὶ ἐνεργεῖν πιστεύονται. Εἰκονίσονται μὲν οὖν 
σωματικῶς, ὡς εἰχόνισε Μωῦσης τὰ Χερουθὶμ, καὶ 
ὡς ἑωράθησαν τοῖς ἀξίοις, ἀλλ᾽ ἀσώματον xat νοη- 
τὴν τινα θεωρίαν δηλούσης τῆς σωματικῆς εἰχόνος. 
Ἡ δὲ θεία φύσις, ἀπερίγραττός ἐστι µόνη, xax παν- 
τελῶς ἀνείδεος, καὶ ἀσχημάτιστος, xax ἀκατάληπτος 


QC εἰ καὶ ἡ θεία Γραφὴ τύπους θεῷ περιτίθησι, τῷ μὲν 


δοχεῖν, σωματιχοὺς , ὥστε σχήματα ὁρᾶσθαι, xal 
αὐτοὺς δὲ ἀσωμάτους. O0 γὰρ σωματικοῖς ὀφθαλ- 
μοῖς, ἀλλὰ νοεροῖς ἑωρῶντο τοῖς προφῄταις, xal οἷς 
ἀπεχαλύπτοντο : οὐ γὰρ πᾶσιν ἑωρῶνυτο. Απλῷ δὲ 
λόγῳ εἰπεῖν, δυνάµεθα ποιεῖν εἰκόνας πάντων τῶν 
σχημάτων, ὧν εἴδομεν ' νοοῦμεν δὲ ταῦτα, χαθὼς 
ὡράθηι» εἰ γὰρ καὶ ἀπὸ τῶν λόγων, ἔσθ' ὅτε χατα- 
νοοῦμεν σχήματα, ἀλλ᾽ ἐξ ὧν εἴδομεν, καὶ ἐπὶ την 
τούτων ἐρχόμεθα χατανόησιν. Οὕτω καὶ bg' ἑχάστη: 
αἰσθήσεως, ἐξ ὧν ὠσφράνθημεν, f| ἐγευσάμεθα, 1 
ἠψάμεθα, διὰ λόγων ἐπὶ τὴν τούτων ἐρχόμεθα χατα- 
νόησιν. 


excogitandas venimus ; nihil tamen prohibet, quin ad earumdem considerationem, ex iis qua vidi- 
mus, adducamur. Quod etiam in singulis sensibus locum babet, ut ex iis que vel olfactu, vel gustu, 
vel tactu percepimus, rationis opera ad eadem contemplanda evehamur. 

95. Novinus ergo fieri non posse, ut Dei, D χε’ Οἴδαμεν οὖν, ὅτι οὔτε θεοῦ, οὔτε (quje, 0075 
anime et daemonis naturam contueamur : ea δαίµονος δυνατὺν θεαθῆναι φύσιν, ἁλλ' ἐν µετασχη” 


tamen per quamdam 'transformationem contem- 
plamur; divina nimirum Providentia formas et 
fipuras rebus incorporeis, ac forma figuraque 
corporali carentibus tribuente,: quo nos ad cras- 
3am, et eam, qua ex parte est, ipsarum cognitio - 


" Deut. v, 29. 
8 Josue iv, 15. 


ματισμῷ τινι θεωροῦνται ταῦτα, τῆς θείας προνοίας 
τύπους xat σχήµατα περιτιθείσης τοῖς ἀσωμάτοις xal - 
ἀτυπώτοις, xal μὴ ἔχουσι σχηματισμὸν σωματικῶς, 
πρὸς τὸ χειραγωγηθῆναι ἡμᾶς, xat πρὸς παχυμερῇ 
καὶ μεριχὴν αὐτῶν γνῶσιν, ἵνα μὴ ἐν παντελιεῖ 


" Exod. χνις, 14. 7 Exod. xvi, 55, 54. 7* Num, xvii, 10. Ἡ Exod. xxvii, 41, 


VARLE LECTIONES. 


πι Lego ἑωράθη, 


1345 


DE IMAGINIBUS ORATIO III. 


1546 


ἀγνοίᾳ ὤμεν Θεοῦ, καὶ τῶν ἁσωμάτων κτισμάτων. A nem perducat, ne in omnimoda prorsus Dei crea- 


Ὅ μὲν γὰρ θεὺς φύσει καὶ παντελῶς ἀσώματος ' 
ἄγγελος δὲ, xai φυχῆ, xaX δαίµων, πρὸς μὲν θεὺν 
συγχρινόµεννι, τὸν µόνον ἀσύγχριτον, σώματά ciat * 
πρὸς δὲ τὰ ὑλιχὰ σώματα, ἀσώματοι. Mif) ϐθἕλων οὖν 
θ:ὸς παντελὼς ἀγνοεῖν ἡμᾶς τὰ ἀσώματα, περιέθη" 
χὲν αὐτοῖς τύπους, xal syf pasa, xal εἰχόνας κατὰ 
τὴν ἀναλογίαν τῆς φύσεως ἡμῶν, cyf pata σωµατι- 
xin £v ἁἆθλῳ ὁράσει vob; ὀρώμενα ' καὶ ταῦτα σχη- 
µατίςοµεν xai εἰκον[ζομεν. Ἐπε., πῶς ἐσχηματίσθη 
xài εἰχονίσθη τὰ Χερρυθίμ;, ἁλλά καὶ coU σχήματα 
καὶ εἰκόνας ἡ Γραφη ἔχει, 


turarumque incorporearum ignoratione versare- 
mur. Deus siquidem suapte natura, modisque 
omnibus incorporeus est : angelus vero, et anima, 
ei demon, si cum Deo, qui solus incomparabilis 
est, componantur, corporibus accenseri possunt : 
sin autem cum corporibus, res sunt incorporc:e. 
Cum itaque Deus ea nosignorare 3577 noluerit, 
qua corporea non sunt, natura habita ratione ϱὰ- 
dem formis, et figuris, necnon imaginibus cir- 
cumvestivit ; liguris, inquam, corporeis, quibus 
ea oculo mentis a materia remoto considerautur. 


Mic porro sunt qua figuris et imaginibus adumbramus. Οµοπιοάο cnim Cherubim cllingi imagi- 
nibus et exprimi unquam potuissent ? Quinimo Dei figuras et imagines Scriptura continet. 


Tic πρῶτος ἑποίησεν εἰχόνα. 
Χς’. Λὐτὸς ὁ θεὸς πρῶτος ἐγέννησε τὸν μονογενῆ 


9» Quisnam primus imagines fecerit. 
26. Deus ipse primus unigenitum Filium, et 


Ylàv xai Λόγον αὑτοῦ, εἰχόνα αὑτοῦ ζῶσαν, φυσι- D Verbum suum genuit, vivam sui imaginem, natu- 


xhv, ἁπαράλλαχτον χαρακτῆρα τῆς αὑτοῦ ἀῑδιότητος" 
ἑποίησέ τε τὸν ἄνθρωπον xav εἰκόνα αὐτοῦ 9 xal 
χαθ' ὁμοίωσιν. Καὶ ᾿Αδὰμ εἶδε θεὸν, χαι ἤχουσε τῖς 
φωνῆς τῶν ποδῶν αὐτοῦ περιπατοῦντος τὸ δειλινὸν, 
xai ἐκρύθη ἓν τῷ παραδείσῳ ' xa Ἰακὼδ εἶδε, xal 
ἑπάλαισε μετὰ θεοῦ. Δῆλον δὲ, ὅτι ὡς ἄνθρωπος 
ἑφόνη αὐτῷ ὁ θεός * xai Μωῦσῆης, ὡς ὀπίσθια ἀνθρώ- 
που εἶδε' xol 'Hoatag ὡς ἄνθρωπον εἶδε χαθήµενον 
ἐπὶ θρόνου. xai Δανιηλ ὁμοίωμα ἀνθρώπου εἶδε, 
xai ὡς vlóy ἀνθρώπου ἑλθόντα ἐπὶ τὸν Παλαιὸν τῶν 
ἡμερῶν * χαὶ οὐ φύσιν θεοῦ εἶδέ τις, ἀλλὰ τὸν τύπο», 
xa τὴν εἰχόνα τοῦ μέλλοντος ἔσεσθαι. Ἔμελλε γὰρ ὁ 
Y; xai Λόγος τοῦ Θεοῦ ὁ ἀόρατος, ἄνθρωπος Ὑίνε- 
σθαι iv ἀληθείᾳ, ἵνα ἑνωθῇ τῇ φύσει ἡμῶν, xat 


ὁραθῇ ἐπὶ γῆς προσεχύνησαν οὖν πάντες οἱ ἱδόντες C 


τὸν τύπον καὶ τὴν εἰχόνα τοῦ μέλλοντος, xa00; Παῦ- 
λός φησιν ὁ ἁπόστολος ἐν τῇ πρὸς Ἑθραίους ἐπι- 
στολῇ' « Κατὰ πίστιν ἀπέθανον οὗτοι πάντες, μὴ χο- 
µισάμενοι τὰς εὐαγγελίας, ἀλλὰ πόῤῥωθεν αὑτὰς 
ἱδόντες xal ἁσπασάμενοι. » Ἐγὼ οὖν o0 μὴ] ποιῄσω 
εἰχόνα τοῦ δι’ ἐμὲ ὀφθέντος σαρχὸς φύσει; xal προσ- 
χννῄσω xal τιμήσω αὐτὸν, διὰ τῆς εἰς την εἰχόνα 
αὑτοῦ τιμῆς xal προσχννίσεως; Εἶδεν ᾿Αθραὰμ, o0 
φύτιν θεοῦ * θεὸν γὰρ οὖὐδεὶς ἑώραχε πώποτε’ ἀλλ” 
εἰχόνα Θεοῦ, xai πε]ὼν προσεχύνησεν. Εἶδεν Ἰησοῦς 
ὁ Ναυῆ, οὗ φύσιν ἀγγέλου, ἀλλ᾽ elxóva* quoto γὰρ 
ἀγγέλου σωματικοῖς οὐχ ὁρᾶται ὀφθαλμοῖς ' xal πε- 
σὼν προσεχύνησεν. Ὁμοίως xax Δανιήλ.’ Αγγελος δὲ, 
οὗ θεὸς, ἀλλὰ χτίσµα xal δοῦλος Ocov, xal παρα- 
. G:áTrg" προσεχύνησε δὲ, οὐχ ὡς θεῷ, àÀÀ' ὡς Θεοῦ 
παραστάτῃ xai λειτουργῷ. Κἀγὼ μὴ ποιῄσω εἰχόνα 
τῶν φίλων τοῦ Χριστοῦ» xal μὴ προσχυνῄσω, οὐχ 
ὡς θεοῖς, ἀλλ᾽ ὡς εἰχόσι φίλων θεοῦ , Οὔτε γὰρ Ἰη- 
σοῦς, οὔτε Δανιὴλ, ὡς θεοῖς προσεχύνησαν τοῖς 
ὀφθεῖσιν ἀγγέλοις ' οὐδὲ ἐγὼ ὡς Θεῷ προσχννῶ τῇ 
εχόνι, ἀλλὰ διὰ τῆς εἰχόνος καὶ τῶν ἁγίων P, τῷ 8:0 


*! Gen. 1, 26. ** Gen. i10, 8. 


vin, 141. " Hebr. xi, 12. ** Gen. xvii, 8. 


53 Gen. xxxii, 24. 
** Joan. 1, 18. 


ralem, nulla ex parte discrepantem zeternitatis sux 
characterem. Insuper hominem fecit ad iniaginem 
et similitudinem suam *?!. Adam quoque vidit Deum, 
pedumque ejus post. meridiem deambulantis stre- 
pitum audivil, et abscondit se in. paradiso **. Jacob 
etiam vidit, et luciatus est cum Dco **. Perspicuuin 
autem est Deum se illi humana specie cernendum 
praebuisse. Moyses item, tanquam otinis poste- 
riora conspexit 5'; ]saias, hominis instar in solio 
sedentem *5 ; Daniel denique hominis similitudinem 
vidit, et quasi filium hominis, qui ad Antiquum 
dierum progressus est ?* : ncc quisquam est, qui 


Dei naturam contuitus sit, sed formam duntaxat et 


imaginem ejus, quod aliquando futurus erat. Futu- 
rum quippe erat, ut Filius ac Verbum Dei invisi- 
bile, vere fieret homo, quo nalura nostra copula- 
tus, in terris essel conspicuus. Figuram igitur el 
imaginem aspicientes, adoraverunt; quemadmo- 
dum Paulus apostolus in Epistola ad llebraos ait : 
c Juxta fidem defuncti sunt omnes isti, non acceptis 
repromissionibus, sed a longe eas aspicientes, ct 
salutantes *7. » Nunquid ergo imaginem ΠΟΠ 
faciam illius, qui in carnis natura mei causa vísug 
est? Ναι illum per adorationem et honorem, quem 
imagini ejus exhibeo, non adoravero nee coluero ? 
Vidit Abrahami**, non Dei naturam (nemo enim 
Deum vidit unquam 53), sed imaginem Dei, et pro- 
cidens adoravit. Vidit Jesus filius Nave ***, non 
nauuram angeli, sed imaginem (angeli quippe na- 
tura corporis oculo'aspectabilis non est), et pronus 
in terram adoravit. Idem fecit et Daniel. Porro an- 
gelus nequaquam Deus est, sed creatura, Deique 
servus et satelles: quare non uti Deum ilium 
adoravit, sed ut qui a latere Dei sit, eique mi- 
nistret. Eceur igitur amicorum Christi imagines 
nou fecero, quas colam et adorem, non tanquam 


δὲ Exod, xxxin, 18-25. 66 Dan, 


55 [sa, vi, 4. 
50” Josue v, 14. 


VARLE LECTIONES. 


9 Mss. cyfjuatt σωματιχῷ. — 9 Mss. ἑαυτοῦ. 
9100, xal τῆς ἁγίας soxóxou, xaX τῶν ἁγίων. 


Ρ Hic quzilam desunt, ut cum mss. legatur τοῦ Xpt- 


1317 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1548 


deos, sed ut decet imagines amicorum Dei? Nec A προσάγω «hy προσχύνησιν καὶ τὴν τιμὴν, δι) ὃν καὶ 


Jesus, nec Daniel, angelos quos viderunt, veluti 
deos adoraverunt : nec ego quoque veluti Deum 
imaginem adoro, sed tum per imaginem, tum per 
sanctos ipsos, adorationem Deo honoremque exhi- 
beo, atque propter ipsum amicos ejus veneror et 
colo. Non angelorum, sed hominum nature con- 
junctus est Deus. Deus non factus est angelus : 
sed Deus factus est natura et veritate homo. « Nun- 
quam enim angelos apprehendit, sed semen Abra- 
hz **. » Angeli divinz nature participes et socii 
facti non sunt, sed efficacitatis et gratize, Homines 
vero divinz naturz participes consortesque fiunt ; 
quicumque videlicet sanctum Christicorpussumunt, 
et pretiosum sanguinem bibunt. Divinitati quippe 
secundum 3568 hypostasim utrumque conjungitur: 
atque nature due in uno Christi corpore quod 
sumimus, sine distraetione in unitate personae ϱ0- 
pulantur ?*, Quocirca duplicis nature participes 
efficimur; corporis quidem, modo corporeo, divini- 
tatis. vero, spirituali; imo utriusque secundum 
utramque rationem : non quasi idem quoad perso- 
nam simus (prius enim subsistimus, et posthac 
conjungimur), sed per corporis et sanguinis con- 
temperationem. Quid non igitur majores angelis 
sint illi, qui per mandatorum observationem, pu- 
ram inviolatamque copulam hanc custodiunt ? Na- 
tura quidem nostra, sive quia mortalis est, sive 
propter crassam corporis constitutionem, angelis 
est inferior : at Dei benignitas et conjunctio supe- 
riorem illam angelis effecere. Humane nature in 
solio glori: per Christum sedenti 53, cum timore 
et tremore assistunt angeli, εἰ in judicio pavore 
perculsi aderunt. Nunquam considere, nec diving 
consortes gloriz ** esse a Scriptura dieti sunt, 
« omnes enim sunt administratorii apiritus, in mi- 
nisterium missi propter eos qui haereditatem ca- 
piunt salutis **; » nec quod una regnaturi sint, et 
una glorificandi **, nec demum quod super mensain 
Patris sint sessuri. Atqui homines sancti sunt. Dei 
filii : sunt (ilii regni, hzeredes Dei, et cohzredes 


τοὺς αὐτοῦ φίλους σέδω, χαὶ δι) αἰδοῦς ἄγω. Ούχ 
ἠνώθη φύσει ἀγγέλων ὁ θεὸς, ἠνώθη δὲ φύσει ἀνθρώ- 
πων. ÜOox ἐγένετο ὁ θεὺς ἄγγελος, ἐγένετο δὲ ὁ θεὸς 
φύσει xaX ἁληθείᾳ ἄνθρωπος. « O9 γὰρ δήπου ἁγγέ- 
λων ἐπιλαμθάνεται, ἀλλὰ σπέρματος ᾿Αθραὰμ ἔπι- 
λαμθάνεται.» Οὐχ ἐγένετο φύδις ἀγγέλων. Ylbc θεοῦ 
καθ) ὑπόστασιν, ἐγένετο δὲ φύσις ἀνθρώπου. Υἱὸς 
θεοῦ καθ) ὑπόστασιν. Οὐ µετέσχον ἄγγελοι, οὐδὲ 
ἐγένοντο θείας χοινωνοὶ φύσεως, ἀλλ᾽ ἑνεργείας xax 
χάριτος, ἄνθρωποι δὲ µετέχουσι, xat χοινωνοὶ θείας 
φύσεως Ὑίνονται, ὅσοι µεϊαλαμθάνουσι τὸ σῶμα τοῦ 
Χριστοῦ τὸ ἅγιον, xal ttívouct τὸ αἷμα * θεότητι γὰρ 
χαθ) ὑπόστασιν Ίνωται, χαὶ δύο φύσεις ἓν τῷ µετα- 
λαμδανομένῳ ὑφ᾽ ἡμῶν σώματι τοῦ Χριατοῦ, ἠνωμέ- 
ναι χαθ)᾽ ὑπόστασίν εἰσιν ἁδιασπάστως. Καὶ τῶν δύ9 
φύσεων µετέχωµεν, τοῦ σώματος σωματιχῶς, τῆς 
θεότητος πνευματικῶς ' μᾶλλον δὲ ἀμφοῖν κατ ἅμ- 
qu' οὗ xa0' ὑπόστασιν ταυτιζόμενοι, ὑφιστάμεθὰ 
γὰρ πρῶτον, καὶ τότε ἐνούμεθα * ἁλλὰ χατὰ συνανά- 
χρασιν τοῦ σώματος xai αἵματος. Καὶ πῶς οὐ µεί- 
ζονες ἀγγέλων, οἱ φυλάττοντες διὰ τῆς τηρήῄήσεως 
τῶν ἐντολῶν τὴν εἰλικρινῆ ἔνωσιν; Ἡ μὲν φύσις ἡμῶν 
βραχύ τι παρ ἀγγέλους ἠλαττωμένη διὰ τὸν θάνατον 
χαὶ τὴν τοῦ σώματος παχύτητα, ἀλλ) εὐδοχίᾳ καὶ 
συναφείᾳ θεοῦ, Υέγονεν ἀγγέλων μείζων. Παρίσταν. 
ται γὰρ αὐτῇ μετὰ φόδου χαὶ ερόµου ἄγγελοι, xa- 
ημένῃ ἐπὶ θρόνου τῆς δόξης Ev Χριστῷ, xal παρα- 
στήσονται ἔντρομοι ἐν τῇ χρίσει’ οὗ συγχαθεύδον- 
τεςα, οὐδὲ χοινωνοὶ τῆς θείας δόξης ὑπὸ Γραφῆς ἑῤ- 
ῥήθησαν. « Εἰσὶ γὰρ πάντες λειτουργιχκὰ πνεύματα, 
εἰς διαχονίαν ἆ ποστελλόμενα διὰ τοὺς µέλλοντας χλη: 
ῥονομεῖν σωτηρἰαν.» οὐδ' ὅτι συμθασιλεύσουαιν, 
οὐδ) ὅτι συνδοξασθῄσονται, οὐδ' ὅτι ἐπὶ τῆς τραπέ- 
ζης τοῦ Πατρὸς χαθίσουσιν, Οἱ δὲ ἅγιοι, υἱοὶ θεοῦ, 
υἱοὶ τῆς βασιλείας, xal χληρονόμοι Θεοῦ, xat συγ. 
χληρονόμοι Χριστοῦ. Τιμῶ οὖν τοὺς ἁγίους, καὶ συν» 
δοξάζω τοὺς δούλους, καὶ φῖλους, xa συγκληρονόµους 
Χριστοῦ". τοὺς δούλους ix φύσεως, xal φίλους ix 
προαιρέσεως * xal υἱοὺς xai κληρονόμους ἐχ θείας - 
χάριτος, ὥς φησιν ὁ Κύριος πρὺς τὸν Πατέρα. 


Christi **. Quamobrein sanctos veneror, servosque, et amicos, et cohsredes Christi perinde laudibus 


extollo; servos, inquam, natura; amicos vero, propter liberz voluntatis propositum : 


filios quo- 


que εἰ haeredes, propter divinam gratiam : quemadmodum Dominus Patrem alloquens aiebat 97. 
Postquam igitur de imagine locuti sumus, jam D ἍµἈΕἰπόντες τοίνυν περὶ εἰχόνος, εἴπωμεν xal περὶ 


de adoratione nobis est digendum; ac primum 
quid sit adoratio. 
De adoratione. Quidnam sit adoratio. 

9'. Adoratio itaque subjectionis argumentum 
est, hoc est, demissionis et humiliationis. Adora- 
tionts autem modi multi sunt. 

Quot sint adorationis modi. 
98. Primus adorationis modus ille est, qui per 


55 [lebr. i, 16. *! Vid. Aunot, in cap. 45 lib. De fide orth. p. 279. 


^ fHebr, i, 14. 


*5 ]] Tim. i, 12. 
? Joan, xvii, 99. 


προσχυνῄσεως, xat πρῶτον cl στι πρὀσχύνησις. 


Περὶ προσκυγήσεῳς; εἰ ἐστι προσκύνησις; 
xC. ΠἩροσχύνησις τοίνυν ἐστὶ σημεῖον ὑποπτώ- 
σεως, τουτέστιν, ὑποδάσεως xal ταπεινώσεως * τρό- 


ποι δὲ προσχυνήἠσεως εἶσι πλεΐστοι. 


Πόσοι τρόποι προσκυνήσεως. 
xq". Πρῶτος τρόπος προσχυνῄσεως, ὁ χατὰ λα- 


** Ephes. 11, 6. ** I] Petr. 5, 4. 


** Rom. vit, 17; Luc. xxi, 30 ; Μαι. xii, 38; 7] Joan. i, 1. 


VARIA? LECTIONES. 
4 Mss. συγκαθήµενοι. Quze lectio longe melior est. Quid vero si legas συγχαθεδρεύοντες Ἰ 


1349 


DE IMAGIN(BUS ORATIO III. 


1350 


ερείαν, fjv προσάγομεν póv τῷ φύσει προσχυνητῷ A latriam exhibetur soli pro sua natura adorando 


Ocip* xai οὗτος χατὰ διαφόρους τρόπους. Πρῶτον 
μὲν κατὰ τὸν τῆς δουλείας (25)* προσχυνοῦσι γὰρ 
αὐτῷ πάντα τὰ κτίσματα, ὡς δοῦλοι Δεσπότῃ΄ ὅτι 
« Τὰ σύμπαντα γὰρ, φησὶ, δοῦλα σά᾿ » xal οἱ μὲν 
ἑχουσίως, οἱ δὲ ἀχουσίως, οἱ μὲν γνώσει ἐχουσίως 
προσκυνοῦσιν, ὅσοι εὐσεθεῖς. οἱ δὲ ἐπιχινώσχοντες, 
xa μὴ θέλοντες, ἀκουσίως προσκυνοῦσιν, ὡς οἱ δαί- 
µονες' ἄλλοι tri] εἰδότες τὸν φύσει Θεὺν, προσχυνοῦσιν 
ἀχουσίως ὃν ἀγνοοῦσιν. 


x0'. Δεύτερος τρόπος, ὁ χατὰ θαῦμα καὶ πόθον, 
καθ ὃν προσκυνοῦμεν τῷ Bed διὰ τὴν φυσιχἣν δύξαν 
αὐτοῦ: póvo; Y&p ἐστι δεδυξασµένος, οὐχ Ex τινος 


ἔχων τὴν δόξαν, ἀλλ᾽ αὑτὸς ὢν πάσης δόξης αἴτιος B 


xal παντὸς ἀγαθοῦ φῶς ἀχατάληπτον, γλυχασμὸς 
ἀνείχαστος, κάλλος ἀμήχανον, ἀγαθότητος ἄθνστος, 
σοφία ἀνεξιχνίαστος, ἀπειροδύναμος δύναμις, μόνος 
ἄξιος δι ἑαυτὸν θαυµάζεσθαι, προσχυνεῖσθαί τε xal 
δοξάζεσθαι, χαὶ ποθεἶσθαι. 


Y. Τρίτος τρόπος, ἆ τῆς εὐχαριστίας, ὑπὲρ τῶν Ye- 
γονότων εἰς ἡμᾶς ἀγαθῶν. Πάντα γὰρ τὰ ὄντα χρεω- 
στεῖ εὐχαριστεῖν τῷ Θεῷ, xal προσφέρειν ἀένναον 
προσχύνησιν, ὅτι τε EG αὐτοῦ ἔχει τὸ εἶναι τὰ πἀν- 
τα, xal ἓν αὐτῷ συνίσταται, xal πᾶσι µεταδίδωσιν 
ἀφθόνως τῶν ἑαυτοῦ δωρεῶν, χαὶ δίχα αἰτήσεως" 
xai θέλει πάντας σωθῆναι, χαὶ µετέχειν τῆς ἑαυτοῦ 
ἁἀγαθότητος ’ χαὶ µακροθυμεῖ Eg' ἡμῖν &paptávouct: 
καὶ ἀνατέλλει τὸν Ίλιον ἐπὶ διχαίους, xat βρέχει 
ἐπὶ πονηροὺς xai ἀγαθούς ' χαὶ ὅτι ὁ Υἱὸς τοῦ θεοῦ 
δ ἡμᾶς καθ) ἡμᾶς vévove, xal θείας χοινωνοὺς 
φύσεως ἐποίησεν ἡμᾶς, ὅτι «"Όμοιοι αὐτῷ ἐσό- 
µεθα, » ὥς φησιν Ἰωάννης 6 θεολόγος àv τῇ χαθ- 
ολιχῇ Ἐπιστολῇ. 

λα’. Τέταρτος τρόπος, ὁ χατ ἔνδειαν καὶ ἑλπίδα 
τῶν εὐεργεσιῶν ' xaü' ἃς ἐπιγινώσκοντες, ὡς οὐ 
δυνάµεθα ἐχτὸς αὐτοῦ ποιεῖν οὐδὲν, ἢ ἔχειν ἀγαθὸν, 
προσχυνοῦμεν, αἰτοῦντες παρ) αὑτοῦ Éxactoc, οὗ 
αἰσθάνεται ἑἐνδεῶς ἔχειν, xaX ὃ ποθεῖ, ῥυσθῆναί τε 
χαχὼν, xai τυχεῖν ἀγαθῶν. 


Deo. Atque hujus varii rursus modi sunt. Nam 
primo ratione famulatus offertur. Hes quippe 
crealze Deum adorant, perinde ac servi dominum ; 
ait enim Scriptura : « Quoniam omnia serviunt 
tibi **^; » ast alii quidem sponte, alii vero invito 
animo. Alii siquidem, cum Deum cognoscant , 
libenter ipsum adorant, ut homines religiosi : alii 
autem, cum Deum agnoverint, attamen nolentes et 
inviti adorant, ut daemones : alii denique eum, 
qui natura Deus est, ignorantes, przeter voluntatem 
adorant. 

29. Secundus modus est, quem per admirationem 
et affectum przstamus : quo quidem modo Deum 
adoramus ob naturalem ipsius gloriam. llle enm 
solus gloriam possidet, quam a nullo habeat, cum 
jpse potius omnis glorie, omnisque boni auctor 
sit; ul qui lumen est incomprehensibile, 359 sua- 
vitas incomparabilis, immensa pulchritudo, boni- 
tatis abyssus, impervestigabilis sapientia, virtus 
infinita; solus proinde qui per sese dignus est, 
quem admiremur, adoremus, laudemus, et deside- 
remus. 

50. Tertius modus est, grati animi ob collata 
nobis beneficia significatio. Nam omnia qua suut, 
Deo gratias debent, perennemque adorationem ; 
quippe cum a Deo universa, ut sint, utque in ipso 
constent **, habeant, nec non omnibus, nec postu- 
lantibus, copiose dona sua largiatur; velit quoque 
omnes salvos fleri ', ac suz participes bonitatis 
esse, nos peccantes patienti sustineat animo , ori- 
rique faciat solem suum super justos et injustos, 
et pluat super bonos et malos *. Ad hzc, quia ipse 
Dei Filius instar nostri propter nos factus est, 
nosque divine naturz consortes fecit *: ac tandem 
quia, ut Joannes Theologus in epistola Catholica 
ait : « Similes ei erimus *. » 

54. Quartus modus est, quo nostram inopiam et 
obtinendorum bonorum spem protestamur ; quate- 
nus, cum nihil prorsus boni sine illo facere nos 
posse, aut habere sciamus, ipsum adoramus, id 
efflagitantes, quo se quisque egere novit, quodque 
desiderat, sive ut a malis eximatur, sive ut bonorum 
evadat compos. 


Ag'. Πέμπτος τρότος, ὁ τῆς µετανοίας καὶ τῆς D — 52. Quintus modus est, poenitentiz et confessio- 


&&opoXo(íjseuc  ἁμαρτάνοντες ὙΥὰρ προσχυνοῦμεν 
xai προσπίπτοµεν τῷ Bip, δεόµενοι συγχωρηθῆναι 
τὰ πταΐσµατα, ὡς δοῦλοι εὐγνώνομες. Καὶ οὗτος ὁ 
τρόπος τρισσός ἐστιν. "H γὰρ κατὰ ἀγάπην λυπεῖ- 


nis; admisso quippe peccato, Deum adoramus, 
eique procidimus, uti bonos benevolosque servos 
decet, delictorum veniam exorantes. Atque lic 
modus triplex item est. Áut enim ex claritate 


** Psal. cxviti, 91. ** Colos. 1, 11. * f Tim. n, δ. * Matth, v, 45. * il Petr. t, 4. * I Joan.ur, 9. 


NOTE. 


(83) Greece δουλείας, quod servitutem famulatum- 
ve significat, esique proprie obsequentia quam 
servi sponte vel inviti dominis pras!:ant. Cseterum 
Fulgentius in fragm. 15, lib. wv Contra Fabianum : 
λατρείαν, inquit, sola sibi vere divinitas vindicet : 
δούλενσις vero εἰ Deo est, quantum oportet redden- 
da, et hominibus quuntum concedit exhibenda. Prop- 


ter λατρείαν ergo dicitur : « Sacrificate Deo sacri- 
ficium justitig, » etc. « Sacrificans diis eradica- 
bitur, nisi Domino soli. » Propter δούλευσιν vero di- 
cit Apcstolus : « Domino Christo servite; » et ite- 
rum : servite invicem in charitate. » Leyesis  Au- 
gust. lib. xx Cont. Fausi., cap. 21. 


- DE IMAGINIBUS ORATIO 1II. 


1354 


ιχῶς, ὑπερηφάνῳ φρονήματι μὴ προσ- A apostolorum winbra, sudaria, et semicinctia sana- 


Θεοῦ θεράπουσιν, ὡς ἁλανόνες χαὶ 
εἰς Θεὸν ἀσξθοῦντες χαταδιχάζοντα,. 
48ty οἱ παῖδες οἱ Ελισσαίου καταφρονητι- 
ἤσαντες, χαὶ βορὰ τοῖς ἄρχτοις γενόµενοι. 


tiones profundebant !*. li vero qui seditioso rebel- 
lique animo adorari volunt tanquam dii, non soltum 
adorandi non sunt, verum eliam sempiternum 
ignem merentur. Illi autem qui fastidioso elatoque 


famulos non adorant, tanquam arrogantes et superbi, necnon erga Deum ipsum impii 
tur. Testes appello pueros illos, qui adversus Eliseum per contemptum clamantes, ab 


rpti sunt !5. 

ερος τρόπος, xa0' ὃν προσκυνοῦμεν xsl- 
ὧν xai ἐν οἷς ἐνήργησεν ὁ θεὺς τὴν σω- 
ον, εἴἶτε πρὸ τῆς τοῦ Κυρίου παρουσίας, 
τὴν ἔνσαρχον αὐτοῦ οἰχονομίαν, ὡς τὸ 
4, καὶ τὴν Ναζαρὲτ, τὴν φάτνην τὴν ἓν 
αἱ τὸ σπήλαιον, τὸν Γοργοθᾶν τὸν ἅγιον, 
0 τὸ ξύλον, τοὺς ἤλους, τὸν σπόγγον, τὸν 
ἣν λόγχην τὴν ἱερὰν χαὶ σωτίέριον, τὴν 
y χιτῶνα, τὰς σινδόνας, τὰ σπάργανα, 


Pv ἅγιον την πηγἡν τῆς ἡμῶν ἀναστά- 


[00v τοῦ µνήματος, τὴν Σιὼν τὸ ὄρος τὸ 
&v Ἐλαιῶν αὖθις ὄρος, τὴν προδατιχὴν, 
ιανῆς vb ὅλθιον τέμενος ταῦτα χαὶ τὰ 
δω, καὶ προσχυνῶ, xal πάντα ναὺν Θεοῦ 
πᾶν ἓφ᾽ ᾧ θεὺς ὀνομάνεται ' οὗ διὰ τὴν 
ιν, ἀλλ) ὅτι θείας ἐνεργείας εἰσὶ δοχεῖα, 
ὧν, καὶ kv αὐτοῖς ηὐδόχησεν ὁ θεὸς τὴν 
ἡμῶν χατεργάσασθαι. Καὶ ἀγγέλους γὰρ, 
κους, xai πᾶσαν ὕλην τῆς θείας ἑνερχείας 
aV διαχονησαμένην τὴν σωτηρίαν µου, 
προσχυνῶ διὰ τὴν θείαν ἑνέργειαν * οὗ 


Ἱουδαίοις. οὐ γὰρ θείας εἰσὶν ἑνεργείας C 


δὲ σκοπῷ τῆς Epic σωτηρίας, τὸν Κύριον 

τὸν Θεόν µου, ἑσταύρωσαν , φθόνῳ δὲ 
tài µίσει πρὸς τὸν θεὸν xal εὑεργέτην 
» «Κύριε, Ἱγάπησα εὐπρέπειαν οἴχου 
! 6 Δαθὶδ, xaX τόπον σχηνώµατος δόξης 
* « Προσχυνῄσατε εἰς τὸν τόπον, οὗ ἔστη- 
ic αὐτοῦ.» Καὶ * εΠροσχυνεῖτε εἰς ὄρος (34) 
39, » ὍὌρος ἅγιον ἔμψυχον θεοῦ, ἡ ἁγία 
ὄρη θεοῦ λογικὰ, οἱ ἁπόστολοι  ε Τὰ ὄρη 
y ὡσεὶ xpto*, xat οἱ βουνοὶ ὡς ἀρνία προ- 


τος τρόπος, xa0' ὃν προσχυνοῦμεν τὰ τῷ 
εμενα, τὰ ἱερά «nic Εὐαγγέλια καὶ τὰς 
Due. € Ἐγράρησαν yàp πρὸς νουθεσίαν 
οὓς τὰ τέλη τῶν αἰώνων -κατήντησαν » 
xai ποτήρια, θυµιατοὶ, λυχνίαι, xal τρά- 
loy yàp ὡς πάντα ταῦτα σεδάσµια Opa 
αλτάσαρ ἐποίησεν ὑπηρετηλῆναι τὸν Aabv 
σιν τοῖς ἱερατιχοῖς, πῶς καθεῖλεν ὁ θεὺς 
εαν αὐτοῦ. 


(αρτος τρόπος, xaÜ' ὃν προσχυνοῦνται αἱ 
ὀφθεῖσαι τοῖς προφήταις (Ev εἰχονικῇ Υὰρ 


34. Secundus modus est ille, quo res creatas, 
per quas, et in quibus, tum ante Domini adventum, 
tum post incarnationis dispensationem, salutem 
nostram exsecutus est, adoramus ; veluti montem 
Sinai, Nazareth quoque, Dethleemitanum presepe 
et speluncam, sanctum Golgotha, crucis lignum, 
clavos, spongiam, arundinem, lanceam sacram 
salutiferamque, vestem , tunicam, linteamina, 
fascias , monumentum sanctum resurrectionis 
nestra fontem, et lapidem monumenti, montem 
sanctum Sion, probaticam piscinam, beatumque 
Gethsemanes hortum; hec et similia veneror ct 
adoro, templumque omne Dei sanctum, universa 
demum illa qu» Dei nomine consecrantur, non 
propter ipsorum naturam, sed quoniam operatio- 
nis divinze conceptacula sunt, ac per ipsa et iu 
ipsis Deo complacitum est ut nostram salutem 
patraret. Angelos enim, οἱ homines, et. omnem 
materiam divine actionis participem, salutisque 
mex administram, propter divinam actionem ve- 
neror et adoro. Judaeos non adoro, quippe qui 
divine actionis participes facti non sunt, "ncc 
glorise Dominum Deum meum eo consilio cruci- 
lixerunt, ut salutem mihi conciliarent, sed invidia 
potius, odioque perciti erga Deum bene de ipsis 
meritum. « Domine, dilexi decorem domus tuz, et 
locum habitationis gloriz tuze !*. » Et: « Adorate ad 
361 locum ubi steterunt pedes ejus "7. » Item- 
que : « Adoratead montem sanctum ejus 6,2 Mons 
Dei sanetus et animatus, est sancta Del Genitrix; 
montes Dei ratione przditi, sunt apostoli : « Exsul- 
taverunt monies sicut arietes, et colles sicut agni 
ovium '*, ) 

99. Tertius nodus ille est, quo ea que Deo 
consecrata sunt, adoramus, puta sacrosancta Evan- 
gelia, reliquosque libros sanctos : « Scripti enim 


D sunt ad nostram instructionem, ad quos fines &z- 


culorum devenerunt **; » veluti etiam discos, ca- 
lices, thuribula, lucernas, et mensas : ea quippe 
omnia veneratione digna esse nullus inficias iverit. 
Vide enim quomodo Deus, cum  Baltassar vasis 
sacris populo ministrari jussisset, rcgnum ipsius 
dissipaverit **. 

96. Quartus modus est, quo imagines Πα, quas 
proplietze viderunt, adorantur (hi enim in imagi- 


vix, 14. !'* IV. Reg. u, 23, — :* Psal. x3v, 8. !" Psal. cxxxi, 7. !* Ρα]. xcu, 9. 
xm, 4. *"ECor. x, 110; Roin. xv, 4... *! Dan. v, 28 
NOTAE. 


iique reddidi, ad locum, ct, ad montem, propter auctoris propositum, et  prepositionem εἰς que 


; Hebraeo prefixo * ad. 
PaTRot. Ga. XCIV. 


43 


ιοί 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1388 


quispiam maerore afficitur, aut quia timet ne a Dei A ταίτις, 3] ὡς μὴ ἀποτύχῃ τῶν τοῦ θεοῦ εὐεργεσιῶν, 


muneribus excludatur, aut quia supplicia formidat. 

Primus grati benevolique auimi, Deique desiderio 

flagrantis argumentum est ; alter mercenarii ; tertius 

servilis *. 

Quot in Scriptura reperiantur, quibus exhibeatur 
adoratio ; quotque modis creaturas adoremus. 


53. Primum quidem adorantur illi, in quibus 
requievit Deus, qui solus sanctus est. Atqui in 
sanclis requiescit, puta in beata Dei Genitrice el 
cunctis sanctis. Ili porro sunt, qui operam omnem 


posueruut, quo Dei similes evaderent, idque, tum pro- , 


prie voluntatis conatu, tum per Dei inbabitationem 
οἱ auxilium : qui quidem dii quoque dicuntur non na- 
tura, sed institutione: quemadmodum ferrumignitum 
iguis dicitur, non natura, sed institutione, et ignis 
participatione. Ait euim : « Sancti eritis, quoniam ego 
sanctius sum *. » Hoc primum a voluntatis electione 
peudet, tum omni volenti bonum, Deus fert auxilium 
ad bonum perficiendum Deinde : «Inhabitabo, inquit, 
in eis, et inambulabo *. » Et: « Templum Dei suinus, 
et Spiritus Dei liabitat in nobis*. » Ad hzc : « Dedit 
eis potestatem in spiritus immundos, ut ejicerent 
eos, eL curarent omnein languorem, et omnem 
infirmitatem *. » Et: « Quecunque facio, vos etiam 
facietis, et majora liis facietis !*. » Insuper : « Vivo 
ego, dicit Dominus ; eos qui me glorificant, glorifi- 
cabo ο.» Et : « Si quidem compatimur, ut et 
360 «onglorificemur !*. » temque : « Deus stetit 


$| δεδιὼς τὰς χολάσεις. Καὶ ἔότιν ὁ μὲν πρῶτος, ££ 

εὐγνωμοσύνης καὶ πόθου αὐτοῦ θεοῦ, καὶ υἴϊκτς 

διαθέόεως * ὁ δεύτερος, µισθωτιχῆς. ὁ δὲ τρίτος, 

δουλικῆς Γ. 

Πόσα τὰ προσκυνούμεγα εὑρίσκομεν ἐν τῇ Γρα- 
φῇ, xal κατὰ πόσους τρόπους ποοσάγοµεν 
Zpocxóvrmcu κτίσµασι. 


λΥ’. Πρῶτον μὲν, ἐφ᾽ οἷς ἀναπέπανται ὁ cb, d 
μόνος ἅγιος, xaY Ev ἁγίοις ἀναπαυόμενος, ὡς τῇ 
ἁγίᾳ θεοτόχῳ, xaX πᾶσι τοῖς ἁγίοις. Οὗτοι δέ Εἰσιν 
οἱ χατὰ τὸ δυνατὸν ὁμοιωθέντες θεῷ, Éx τε τῆς 
ἑαυτῶν προαιρέσεως, καὶ τῆς θεοῦ ἑνοιχήσεως xal 
συνεργίας᾽ οἵτινες καὶ θεοὶ λέγονται ἀληθῶς, οὐ 
φύσει, ἀλλὰ θέσει ὡς πῦὂρ λέγεται ὁ πεπνρακτω- 
μένος σίδηρος, οὗ φύσει, ἀλλὰ θέσει, καὶ μµεθέξει 
πυρός. Φησὶ γὰρ, « "Άγιοι ἔσεσθε, ὅτι ἐγὼ ἅγιός 
εἰμι. » Τοῦτο πρῶτον, ἡ προαίρεσις εἶτα, παντὶ 


"*Q προαιρουμένῳ τὸ ἀγαθὸν, ὁ Θεὸς συνεργεῖ 


εἰς τὸ ἀγαθόν ' εἶτα, « Ἐνοιχήσω £v αὐτοῖς xat ἐμ- 
περιπατῄσω, » xaX, « Ναοί ἔσμεν θεοῦ, xaX τὸ Πνεῦὺ- 
qna τοῦ θεοῦ οἰχεῖ ἐν ἡμῖν. » Ἐίτα, « Ἔδωχεν αὐτοῖς 
ἐξουσίαν χατὰ πνευμάτων ἀχαθάρτων, ὥστε ἐχδάλ. 
λειν αὑτὰ, καὶ θεραπεύειν πᾶσαν νόσον, xal πᾶσαν 
μαλαχίαν. » Καὶ, «Όσα ποιῶ, xal ὑμεῖς ποιἠσετε, 
xai μείζονα τούτων ποιῄσετε. » Εἶτα, « Ζῶ ἐγὼ, 
λέχει Κύριος, ἀλλ᾽ ἡ τοὺς δοξάζοντάς µε δοξάσω,, 
xat, « Εἶπερ συμπάσχομεν, ἵνα χαὶ συνδοξασθῶμεν.) 
Καὶ, « Ὁ 8e, ἕστη &v συναγωγῇ θεῶν' Ev. μµέσῳ 
δὲ θεοὺς διακρινεῖ. » Ὥσπερ τοίνυν ἁληθῶς cla 


jn synagoga deorum : in medio autem deos diju- ϱ οὗ φύσει, ἀλλ᾽ ὡς τοῦ φύσει θεοῦ μέτοχοι, οὕτως 


dicabit !*. » Quemadmodum igitur hi veri dii sunt, 
non natura, scd quia participes sunt ejus, qui na- 
tura Deus es!, sic quoque adorantur : non quod 
suapte natura sint adorandi : sed quoniam illum, 
qui pro natura sua adorandus es!, in seipsis ha- 
bent. Ferrum ignitum secundum suam naturam 
ejusmodi non est, ut tangi nequeat; sed quia par- 
ticeps factum est iguis, cujus natura est ut com- 
burat. Adorantur itaque, quatenus gloriam a Deo 
sunt adepti, et quia ab ipso acceperunt, utl adver- 
Bariis terribiles essent, et erga eos, qui ad ipsos 
confugerent, benefici : imo tanquam Dei famuli et 
ministri, quique propter suam charitatem liberum 
apud ipsum accessum habeant. Quamobrem eos 
adoramus, quia rex ipse colitur, cum faniulum 
$uum, quem diligit, non regis instar, sed tanquam 
obsequentem 1ninistrum  benevolumque amicuin 
cernit adorari. Quin etiam illi qui cuin fiducia 
ipsos adeunt, votorum compotes fiunt, sive id a 
rege famulus flagitet, sive rex honorem fidemque 
illius qui ab suo famulo petit, admittat; quippe 
cum is ejus nomiue postulaverit. Sic per apostolos 
illi curabantur, qui ad Jesum accederent. Sic 


* Greg. Naz. orat. 2et 40. * Levit. xix, 9. 
'** Joan. xw, 12. ''!1 Reg. πι, 50, 


' Levit. xxxi, 49. 
'" Rom. viu, 171, 


* 


εἰσὶ mpogxuvmtol, οὐχὶ φύσει, ἀλλ᾽ ὡς τὸν φύσει 
προαχυνητὸν àv ἑαυτοῖς ἔχοντες. Ὥσπερ ὁ πεπυρα- 
χτωµένος σίδηρος οὗ φύσει ἐστὶν ἁπρόσιτος ἀφῇ, 
xai χανστιχὸς, ἀλλ ὡς µετέχων τοῦ φύσει χαυστι- 
xov. Προσχυνοῦνται οὖν, ὡς δεδοξασµένοι ὑπὸ θεοῦ, 
ὡς ὑπὸ θεοῦ γενόµενοι τοῖς ὑπεναντίοις φοθεροὶ, xal 
εὐεργέται τοῖς πίστει προσιοῦσιν, οὐχ ὡς φύσει θεοῖς 
xai εὐεργέταις, ἀλλ ὡς θεράπουσι καὶ λειτουργοῖς 
Θεοῦ, xat τὴν ἐξ ἀγάπης πρὸς αὐτὸν εὐὔμοιρῇσασι 
παῤῥησίαν. Ἡροσχυνοῦμεν οὖν αὐτοῖς, ἐπειδὴ θερα- 
πεύεται ὁ βασιλεὺς θεωρῶν προσχυνούµενον tiv 
Ἡγαπημένον αὐτῷ θεράποντα, οὐχ ὡς βασιλέα, à 
ὡς λειτουρχὸν ὑπήχοον, xal εὐνοϊχὸν φίλον' χαὶ 
λαμθάνουσι τὰς αἰτῆσεις οἱ προσιόντες πίστει, else 
τοῦ αἱτοῦντος τοῦτο παρὰ τοῦ βασιλέως, εἴτε τοῦ 
βασιλέως ἀποδεχομένου τὴν τιμὴν καὶ τὴν miatty 
τοῦ ζξητοῦντος παρὰ τοῦ θεράποντος αὐτοῦ; br αὐ- 
τὸν * γὰρ ᾖτησεν. Οὕτω διὰ τῶν ἀποστόλων οἱ προσ- 
(όντες ἐτύγχανον τῶν ἰάσεων. Οὕτως ij σχιἁ, xol 
τὰ σουδάρια, xal τὰ σιµικίνθια τῶν ἁποστόλων ἑπκή- 
γαζον τὰ ἱάματα. "Όσοι δὲ ἀνταρτιχῶς xal ἆπο- 
στατικῶς θέλουσι προσκυνεῖσθαι ὡς θεο), οὗτοί εἰσιν 
ἀπροσχύνητοι, xat τοῦ αἰωνίου πυρὸς ἄξιοι. Καὶ ὅσοι 


51 Cor. vi, 16. 


9 Matth. X 1. 
15 Psal, xvur, 1. ' 


VARIAE LECTIONES. . 
5 Mss. ὁ χατὰ ἀντίδοσιν µισθωτικός. 6 δὲ τρίτος δουλιχός. 5 Mss. δι αὐτοῦ. r 


1353 - 


DE IMAGINIBUS ORATIO LIT. 


1354 


καταφρονητικῶς, ὑπερηφάνῳ φρονήματι μὴ mpos- A apostolorum umbra, sudaria, et semicinetia sana- 


κυνοῦσι τοῖς Θεοῦ θεράπουσιν, ὡς ἁλανόνες xai 
ὑπερήφανοι, ὡς εἰς Θεὸν ἀσξθοῦντες χαταδιχάζοντα,. 
Καὶ μαρτυροῦσιν οἱ παϊΐδες οἱ Ἑλισσαίου χαταφρονητι- 
χῶς καταθοῄσαντες, xaX βορὰ τοῖς ἄρχτοις γενόµενοι. 


tiones profundebant !*. li vero qui seditioso rebel- 
lique animo adorari volunt tanquam dii, non solum 
adorandi non sunt, verum etiam sempiternum 
ignem merentur. ΠΠ autem qui fastidioso elatoque 


^ animo Dei famulos non adorant, tanquam arrogantes et superbi, necnon erga Deum ipsum impii 
condemnantur. Testes appello pueros illos, qui adversus Eliseum per contemptum clamantes, ab 


ursis discerpti sunt !*, 

λδ’. Δεύτερος τρόπος, χαθ᾽ ὃν προσχυνοῦμεν χτί- 
σµατα, δι) ὧν xat ἐν οἷς ἐνήργησεν ὁ θεὸς τὴν σω- 
τηρίαν ἡμῶν, εἴτε πρὺ τῆς τοῦ Κυρίου παρουσίας, 
εἴτε μετὰ τὴν ἔνσαρχον αὐτοῦ οἰχονομίαν, ὡς τὸ 
Σιναῖον ὄρος, xa τὴν Ναζαρὲτ, τὴν φάτνην τὴν Ev 
Βηθλεὲμ, xai τὸ σπἠλαιον, τὸν Γοργοθᾶν τὸν &ytov, 
τοῦ δταυροῦ τὸ ξύλον, τοὺς ἤλους, τὸν σπόγγον, τὸν 
κάλαμον, τὴν λόγχην τὴν ἱερὰν καὶ σωτήριον, τὴν 
ἑσθῆτα, τὸν χιτῶνα, τὰς σινδόνας, τὰ σπάργανα, 


tbi τάφον τὸν ἅγιον τὴν πηγἡν τῆς ἡμῶν ἀναστά- 


σεως, τὸν λίθον τοῦ µνήματος, τὴν Σιὼν τὸ ὄρος τὸ 
ἅγιον, τὸ τῶν Ἐλαιῶν αὖθις ὄρος, τὴν προθατικὴν, 
καὶ Γεθσημανῆς τὸ ὅλθιον τέμενος ταῦτα χαὶ τὰ 
τοιαῦτα σέδω, καὶ προσχυνῶ, xai πάντα ναὺν Θεοῦ 
3ytov, xai πᾶν ἐφ᾽ ᾧ eb, ὀνομάξεται ' οὗ διὰ τὴν 
αὐτῶν φύσιν, ἁλλ᾽ Ott θείας ἑνεργείας εἰσὶ δοχεῖα, 
χαὶ δι αὐτῶν, xal by absol; ηὐδόχησεν ὁ θεὸς τὴν 
σωτηρίαν ἡμῶν κατεργάσασθαι. Καὶ ἀγγέλους γὰρ, 
xai ἀνθρώπους, xal πᾶσαν Όλην τῆς θείας ἑνεργείας 
µέτοχον, xal διακονησαµένην τὴν σωτηριαν µου, 
σέδω xai προσχυνῶ διὰ τὴν θείαν ἑνέργειαν * οὗ 


προσχυνῶ Ἰουδαίοις οὐ yàp θείας εἰσὶν ἑνεργείας ϱ 


µέτοχοι, οὐδὲ σκοπῷ τῆς ἐμῆς σωτηρίας, τὸν Κύριον 
τῆς δόξης τὸν Θεόν µου, ἑσταύρωσαν , φθόνῳ δὲ 
μᾶλλον, xai µίσει πρὸς τὸν θεὸν xat εὐεργέτην 
βαλλόμενοι. εΚύριε, Ἠγάπησα εὐπρέπειαν οἴχου 
σου, φησὶν ὁ Δαθὶδ, xaX τόπον σχηνώµατος δόξης 
σου. » Kal* «Προσχυνήσατε εἰς τὸν τόπον, οὗ ἕστη- 
σαν οἱ πόδες αὐτοῦ.) Καὶ * « Προσχυνεῖτε εἰς ὄρος (24) 
ἅγιον αὐτοῦ. » Ὄρος ἅχιον ἔμφυχον Θεοῦ, fj ἁγία 
θεοτόχος * ὄρη θεοῦ λογιχὰ, οἱ ἁπόστολοι ΄ « Τὰ ὄρη 
ἑσχίρτησαν ὡσεὶ κριο», xat οἱ βουνοὶ ὡς ἀρνία προ- 
θάτων. » 

Ae. Τρίτος τρόπος, xa0' ὃν προσχυνοῦμεν τὰ τῷ 
θεῷ ἀναχείμενα, τὰ Ἱερά φηµι Εὐαγγέλια xal τὰς 
λοιπὰς βίδλους. « Ἐγράφησαν yàp πρὸς νουθεσίαν 
ἡμῶν, εἰς οὓς τὰ τέλη τῶν αἰώνων -κατήντησαν » 
δίσχοι τε, χαὶ ποτήρια, θυμιατοὶ, λυχνίαι, xal τρά- 
πεζαι, δῆλον γὰρ ὡς πάντα ταῦτα σεθάσµια" ὅρα 
γὰρ, ὅτε Βαλτάσαρ ἐποίησεν ὑπηρετηλῆναι τὸν λαὸν 
τοῖς σκεύεσιν τοῖς ἱερατικοῖς, πῶς καθεῖλεν ὁ θεὸς 
τὴν βασιλείαν αὐτοῦ. 


λς’. Τέταρτος τρόπος, χαθ᾽ ὃν προσχυνοῦνται αἱ 
. elxóveq αἱ ὀφθεῖσαι τοῖς προφῄταις (Ev εἰκονικῇ Υὰρ 


1 Act, xix, 1. ! IV. Reg. wu, 23. 
το Psal, cxi, 4. ** E Cor. x, 101; Roin, αν, 4. 


1 Psal. 


94. Secundus modus est ille, quo res creatas, 
per quas, et in quibus, tum ante Domini adventum, 
tum post incarnationis dispensationem, salutem 
nostram exsecutus est, adoramus ; veluti monteimn 
Sinai, Nazareth quoque, Dethleemitanum praesepe 
el speluncam, sanctum Golgotha, crucis lignum, 
clavos, spongiam, arundinem, lanceam sacram 
salutiferamque, vestem , tunicam, linteamina, 
fascias , monumentum sanctum resurrectionis 
nestre fontem, ct lapidem monumenti, montem 
sanctum Sion, probaticam piscinam, beatumque 
Gethsemanes hortum; hac et similia veneror et 
adoro, templumque omne Dei sanctum, universa 
demum iila quz Dei nomine consecrantur, non 
propter ipsorum naturam, sed quoniam operatio- 
nis divin:ze conceptacula sunt, ac per ipsa et in 
ipsis Deo complacitum est ut nostram salutem 
patraret. Angelos enim, et homines, el. omnem 
materiam divine actionis participem, salutisque 
mex administram, propter divinam actionem ve- 
neror et adoro. Judaos non adoro, quippe qui 
divine actionis participes facli non sunt, 'ncc 
glorie Dominum Deum meum eo consilio cruci- 
lixerunt, ut salutem mihi conciliarent, sed invidia 
potius, odioque perciti erga Deum bene de ipsis 
meritum. « Domine, dilexi decorem domus tuz, et 
locum habitationis gloriz tuz 18. » Et: « Adorate ad 
361 locum ubi steterunt pedes ejus '". » fteni- 
que : « Adorate ad montem sanctum ejus '^. » Mons 
Dei sanetus et animatus, est sancta Del Genitrix ; 
montes Dei ratione praditi, sunt apostoli : « Exsul- 
taverunt monies sicut arietes, et colles sicut agni 
ovium !*, ) 

35. Tertius modus ille est, quo ea quie Deo 
consecrata sunt, adoramus, puta sacrosancta Evan- 
gelia, reliquosque libros sanctos : « Scripti enim 


D sunt ad nostram instructionem, ad quos fines &z- 


culorum devenerunt 39: » veluti etiam discos, ca- 
lices, thuribula, lucernas, et mensas : ea quippo 
omnia veneratione digna esse nullus inficias iverit. 
Vide enim quomodo Deus, cum  Baltassar vasis 
$acris populo ministrari jussisset, regnum ipsius 
dissipaverit ?*. 

36. Quartus modus est, quo imagines Πα, quas 
prophetze viderunt, adorantur (hi enim in imagi- 


xxv, 8. '' Psal. cxxxi, Ἱ. '* Psal. xcu, 9. 


*' Dan. v, 28. 


NOTAE. 
(25) Ubique reddidi, ad locum, ct, ad montem, propter auctoris propositum, οἱ priepositionem elg qua 


respondet Hebrao praefixo ? ad. 
l'ArRoL. Ga. XCIV. 


43 


19050 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1556 


naria visione Deum cernebant), necnon imagines A ὁράσει εἶδον θεὸν), χαὶ al τῶν ἑσομένων εἰχόνες, ὡς 


futurorum, ut virga Aaron Virginis mysterium 
designans, urna itidem οἱ mensa. Sic quoque Ja- 
cob fastigium virgze adoravit, qua Salvatoris figura 
erat **, Porro rerum gestarum imagines in moni- 
mentum institut:e sunt : ipsumque tabernaculum 
orbis universi imago erat. Deus enim Moysi dixit : 
« Vide exemplar quod tibi in monte ostensum 
est 13. » Consimili modo Cherubim aurea, opus 
conflatile, et Cherubim in velo, opus textile erant. 
Sic quoque pretiosum crucis signum, necnon 
corporez? Dei mei figure similitudinem, atque 
Hhus, qux» ipsum secundum carnem peperit, ser- 
vorumque ejus effigiem adoramus. 

21. Quintus modus ille est, quo nos mutuo, qui 
Dvi participes effeeti sumus ὃν, atque ad imaginem 
Dei conditi, adoramus, et invicem subjecti sumus *, 
charitatis legem implentes. 

$8. Sextus modus est, quem principibus atque 
ia potestate constitutis adhibemus. Ait enim : « Red- 
dite omnibus debita : cui honorem, honorem **. » 
Μα Jacob fratrem suum Esau natu majorem 17, et 
Pharaonem principem a Deo constitutum adora- 
vit **. 

99. Septimus modus est **, quo famuli dominos, 
et illi qui aliorum indigent auxilio, beneficos suos 
venerantur. Sic Abraham adoravit filios Enunor, 
quando speluncam duplicem ab illis mercatus 
est 30. 


1j ῥάθδος ᾽Λαρὼν, εἰχονίζουσα τὸ τῆς Ἡαρθένου pv- 
στῆριον, καὶ ἡ στάµνος, χαὶ ἡ τράπεα ' xat "axes 
δὲ προσεχύνησεν ἐπὶ τὸ ἄχρον τῆς ῥάθδδου - τύπος δὲ 
fiv τοῦ Σωτῆρος (343). Εἱσὶ δὲ τῶν γεγονότων εἰχόνες 
εἰς μνημόσννον ' αὐτὴ δὲ ἡ σχηνἡ εἰχὼν ἣν παγχό- 
σµιος (25): « "Opa γὰρ, φησὶ τῷ Moo), tbv τύπου 
τὸν δειχθέντα σοι Ev τῷ ὄρει’ » xal τὰ Χερουθὶμ τὰ 
χρυσᾶ, ἔργον χωνευτὸν, xal «à Χερονθὶμ τὰ iv τῷ 
χαταπετάσµαιτι ἔργον ὑφαντόν. Οὕτω προσχυνοῦμεν 
τὸν τύπον τοῦ σταυροῦ τὸν τίµιον, τοῦ τε σωματικοῦ 
χαρακτήρος τοῦ θεοῦ µου τὸ ὁμοίωμα, καὶ τῆς amy 
κατὰ σάρχα τεχούσης xai τῶν αὐτοῦ πάντων. 


AC. Πέμπτος τρόπος, xa0' ὃν προσχννοῦμεν ἀλλη- 
λοις, ὡς μοῖραν Θεοῦ ἔχουσι, xa κατ) εἰχόνα θΘεου 
γεγενηµένοις, ἀλλήλοις τε ταπεινούµενοι, xal νόμον 
πληροῦντες ἀγάπης. 

λη. "Extog τρόπος, τῶν tv ἀρχαῖς xai ἑξουαίαις 
ὄντων. « ᾿Απόδοτε γὰρ, qnoi, πᾶσι τὰς ὀφειλὰς, τῷ 
τὴν τιμὴν, τὴν τιμήν.» Ὡς Ἰαχκὼδ τῷ τε "Hoav, 
ὡς Ἱπρογενεστέρῳ ἁδελφῷ, xal Φαραὼ, ὑπὸ θευῦ 
χειροτονηθέντι ἄρχοντι, προσεχύνησεν. 


λθ’. "E6bopoc τρόπος, xa0' ὃν τοῖς δεσπόταις ol 
δοῦλοι, καὶ τοῖς εὐεργέταις, xal ὧν ἂν δέοιντο di 
δεάµενοι, ὡς ᾿Αδραὰμ τοῖς νἱοῖς Ἐμμὼρ, ὅτε «b &- 
πλοῦν ὠνήσατο σπἠλαιον. 


40. Tandem, ut absolvam paucis, adoratio, reve- C µμ’. Καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν, φόδου, xaX πόθου, xe τι» 


rentix, alfectus, honoris, suhjectionis item, et 
demissionis significatio est. Verum neminem tan- 
quam Deum adorare fas cst, preter illum qui 
natura Deus est : omnibus autem debitum honorem 
habere oportet propter Dominum **. 

ΔΙ. Considerate quantutn roboris, quamque 
divina vis agendi illis accedat, qui cum fide et 
pura conscientia sanctorum imagines adeunt. 
Quamobrem, fratres, in petra fidei et Ecclesize 
traditionibus insistamus, nec terminos transfera- 
mws, quos sancti Patres posuerunt 5. Neve illis 
loeum demus, qui novarum rerum cupidi, sanetze 
catholice et. apostolic:e Dei Ecclesix :dificium 
362 demoliri nituntur. Nam si ejusmodi licentia 
volenti cuilibet detur, totum Ecclesi: corpus sensim 
destruetur. Nequaquam, fratres, nequaquam dilecti 
Ecclesie filii : matris vestrz pudori parcite. Or- 
natu illam suo nc spolictis. απο suscipite, quae 
per me vos alloquitur. Discite quid de ipsa Deus 
dicat : « Tota pulchra es, amica mea, et inacula 


*! Gen. xivii, 45; Hebr. χι, 21. 
v, 91. ** Rom. aun, 17. 
V]Petr, u, 15 seqq. Prov. xxii, 28. 


*! Exod. xxv, 40; lHlebr.vin,. 5. 
*' Gen. xxxii, 47. - ** Gen. xr, 7. 


pe ἐστιν ἡ προσχύνησις αὐύμόολον, ὑποπτώσεώς tS 
xai ταπεινώσεως * ἀλλ οὐδενὶ δεῖ προσχυνεῖν ὡς 
θεῷ, εἰ uh µόνῳ τῷ φύσει θεῷ, πᾶσι δὲ ὀφειλὰ 
ἀπονέμειν διὰ τὸν Κύριον. 


pa. Ὁρᾶτε πόση ἰσχὺς xai mola θεία ἑνέργεια 
tol; πίστει xal χαθαρῷ συνειδότι προσιοῦσι «el; 
τῶν ἁγίων εἰχόσε, δίδοται. Av, ἁδελφοὶ, στῶμεν Ev 
τῇ πέτρᾳ τῆς πίστεως, xal τῇ καραδόσει τῆς "Ex- 
χλησίας, ph µεταίροντες ὅρια, à ἔθεντο ol kp 
Πατέρες ἡμῶν, μὴ διδόντες τόπον τοῖς βουλοµένοις 
καινοτομεῖν, καὶ καταλύειν τὴν οἰχοδομὴν τῆς. ἁγίας 
τοῦ Θεοῦ χαθολιχῆς χαὶ ἀποστολιχῆς Ἐκκλησίας. 
Ei γὰρ δοθῇ ἄδεια παντὶ βουλομένῳ, αατὰ μικρὺν 
ὅλον τὸ σῶμα τῆς Ἐκκλησίας χαταλυθήῄσεται. Mi, 
ἁδελφοὶ, μὴ, τἐχνα φιλόχριστα τῆς Ἐκκλησίας, gà 
καταισχύνητε thv μητέρα ὑμῶν ' μὴ χαθέλητε * «iv 
χόσμον αὐτῆς. Δέξασθε αὐτὴν δι ἐμοῦ πρεσθεύου» 
σαν. Μάθετε τί φησι περὶ αὐτῆς ὁ θεός: « Ὅλη d 
χαλὴ, ἡ πλησίον µου, χαὶ οὐκ ἔατιν ἓν σοὶ μῶμος.) 


* Petr. 1], d. * 
*9 Vide orat. 1. — ** (ρα. xxu, ο 


VARL/E LECTIONES. 


- 1 Edit. χαθέλετε. 


, 


NOTE. 


ay Regius unus σταυροῦ, nee male. 
95) Grace παγχόσµιος, Tilmanus vertit : Omni 
qenere ornamentorum perpolita. Zinus : Pulcherrima 


et absoluiissima. At Philoni, Josepho et sani 
Patribus Tabernaeulum universi imago erat. 


1551 


DE IMAGINIBUS ORATIO III. 


1358 


ΙΠροσκυνήσωμεν καὶ λατρεύσωμεν póvo τῷ Κτίστῃ À non est in te 9. » Solum creatorem et rerum epiti- 


xai Δημιουργῷ, ὡς φύσει προσχυνητῷ θεῷφ. Προσ- 
κυνήσωμεν χαὶ τῇ ἁγίᾳ θεοτόχω, οὐχ ὡς θεῷ, ἀλλ 
ὡς Μητρὶ θεοῦ χατὰ σάρχα ΄ ἔτι προσχυνήσωμµεν καὶ 
«olg ἁγίοις, ὡς ἐχλεχτοῖς φίλοις Θεοῦ, xal τὴν πρὸς 
αὐτὸν χεχτηµένοις παῤῥησίαν. El γὰρ βασιλεῦσε, 
φθαρτοῖς πολλάκις, καὶ ἀσεθέσι, καὶ ἁμαρτωλοῖς, xat 
τοῖς ὑπ᾿ αὐτῶν χειροτονουµένοις ἄρχονσι, xal τοῖς 
τούτων λαθράτοις " προσχυνοῦσιν οἱ ἄνθρωποι, κατὰ 
τὸ θεἷον τοῦ Αποστόλου λόγιον’ « Αρχαϊς χαὶ ἔξου- 
δίαις ὑποτάσσεσθς * » χαί' « ᾽Απόδοτε πᾶσι τᾶς ὀφει- 
λὰς, τῷ τὴν τιμὴν, τὴν τιμήν * τῷ τὸν φόβον, τὸν 
φόδον’ » καί. «᾿Απόδοτ τὰ Καΐσαρος Καΐσαρι, ὥς 
φησιν ὁ Κύριος, xal τὰ τοῦ θεοῦ τῷ θεῷ' » πόσῳ 
μᾶλλον ἐχρῆν προσχυνεῖν τῷ Βασιλεῖ τῶν βασιλευ” 
όντων, ὡς µόνῳ φύσει δεσπόνοντι, xal τοῖς αὐτοῦ 
δούλοις xaX φίλοις, τοῖς βασιλεύσασι τῶν παθῶν, xat 
κατασταθεῖσιν ἄρχουσι πάσης τῆς γῆς; «Καταστί- 
σεις γὰρ αὐτοὺς, φησὶν ὁ Δαθὶδ, ἄρχοντας ἐπὶ πᾶσαν 
τὴν γῆν , » χατὰ δαιμόνων καὶ νόσων ἑξουσίαν λα- 
θοῦσι, xat συμθασιλεύσουσι Χριστῷ βασιλείαν ἄρθαρ- 
τον χαὶ ἀχατάλυτον, ὧν dj σχιὰ µόνη ἀπίέλαυνε νό- 
σους xal δαίμονας. Μὴ οὖν σχιᾶ; ἀσθενεστέραν καὶ 
ἀτιμοτέραν λογισώμεθα τὴν clxóva * σχιογραφεῖ yàp 
ἀληθῶς τὸ πρωτότυπον. ᾿Αδελφοὶ, ὁ Χριστιανὸς, τί. 
στις ἐστίν: ὁ οὖν πίστει προσερχόµενος, χερδανεῖ 
πολλά ' 6 δὲ διακρινόµενος, ἔοικε χλύδωνι θαλάσσης, 
ἀνεμιζομένῳ καὶ ῥιπιζομένῳ, ὃς οὗ pi λήψεται οὗ- 
δὲν. Πάντες γὰρ οἱ ἅγιοι διὰ πίστεως εὐηρέστησαν 
τῷ θεῷ. Δεξώμεθα οὖν τὴν παράδοσ.ν τῆς Ἐκκλη- 
σίας £y εὐθύτητι καρδίας, xai μὴ £v πολλοῖς Xoyt- 
σμοῖς. Ὁ Geb; γὰρ ἐποίησα τὺν ἄνθρωπον εὐθῆ, 
αὑτοὶ δὲ ἐζήτησαν λογισμοὺς πολλούς. ΜΗ χαταδε- 
ξώμεθα véav πίστιν μαθεῖν, ὡς κατεγνωσµένης τῆς 
τῶν ἁγίων Πατέρων παραδόσεως. Φησὶ γὰρ θεῖος 
Απόστολος" « EU τις ὑμᾶς εὐαγγελίζεται map ὃ 
παρελάδετε, ἀνάθεμα ἔστω. » Προσχυνοῦμεν οὖν ταῖς 
εἰχόσιν, οὐ τῇ Όλῃ προσφέροντες τὴν προσχύνησιν, 
ἀλλὰ δι) αὐτῶν τοῖς ἓν αὑτοῖς εἰκονιζομένοις. « Ἡ 
13 τῆς εἰχόνος τιμῆ ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαθαἰνει, » 
καθώς φῆσιν ὁ θεῖος Βασίλειος. 


sit **. » Sic itaque imagines adoremus, ul non maleriz, sed illis quos  repr:esentant, 


cem Deum adorcimus, cui latric cultum exhibca- 
mus, tanquam Deo pro sua natura adorando, 
Sanctam quoque Dei Genitricem adoremus, non 
tanquam Deum, sed tanquam Dei matrem secun- 
dum carnem : ad ha:c omnes sanctos, ceu electos 
Dei et amicos, quibus facilis ad ipsum patet aditus, 
aloremus. Nam si reges-qui interitui obnoxii sunt, 
quinimo plerumque impii et peccatores, necnon 
prefectos a. regibus constitutos, et imagines ipso- 
rum, hemines adorant, secundum istud Apostoli 
oraculum : « Principibus et potestatibus subditi 
estote **; » ct : « lteddite omnibus debita : cui 
honorem, lionorem ; cui timorem, timorem **; ν 
quemadmodum etiam Dominus ait : « Reddite que 
sunt Czsaris, Cesari; el quie sunt Dei, Deo ** : » 
quanto magis oportet Regem regum, qui solus per 
naturam suam Dominus cst, adorare, ejusque fa- 
inulos et amicos, qui cupiditatibus suis imperarunt, 
universique orbis principes constituti sunt, dicente 
David : « Constitues eos principes super omnei 
terram τς} qui contra dzinones οἱ languores 
potestatein acceperunt 3: qui regno illo, quod noy 
corrumpetur, nec dissipabitur, una cum Christo 
potituri sunt : quorum umbra sola morbos οἱ dze- 
mones in fugam agebat *. Nequaquam igitur im- 
ginem umbra debiliorem abjectioremve zstimemus , 
quippe cum exemplar suum vcre adumbret, Fra- 
wes, Christianus ex fide censetur. Quapropter qui 
cum file accedit, questum multum faciet : qui 
autem hasitat, similis est fluctui maris, qui a vento 
movetur et circumfertur **, nec quidquam ille pror- 
sus cst perceplurus. Omnes enim sancti per fidein 
Deo placuerunt. Quamobrem corde recto sincero- 
que, et citra ullam cogitationum disceptationen, 
Ecclesie traditionem amplectamur. Deus siqnideim 
fecit hominem reclum *! : ipsi vero rationes multas 
conquisierunt. Novam fidem neutiquam admitta- 
mus, quà sanctorum Patram traditio reprobetur, 
Ait enim divinus Apostolis : « Si quis vobis evan- 
gelizaverit preter id quod accepistis, anathema 
adorationenj 


offeramus. Nam divinus Dasilius * dicit, « Imagini habitum honorem ad ipsum exemplar arehefypu:n 


transire. 


μβ’. ᾿Σμᾶς δὲ, ἱερώτατον τοῦ Χριστοῦ ποίµνιον, Ὁ 49. Vos autem, o sacratissime grex Christi, po- 


6 Χριστώνυμος λαὺς, τὸ ἔθνος τὸ ἅγιον, τὸ σώμα 
τῆς Ἐκκλησίας, ἑμπλήσαι Χριστὺς τῆς χαρᾶς τῆς 
αὐτοῦ ἁἀναστάσεως, xal χαταξιώσαι ἐπομένους τοῖς 
ἴχνεσι τῶν ἁγίων, τῶν ποιμένων τε χαὶ διδασκά- 
λων τῆς Ἐκκλησίας, προἀαγοµένους τυχεῖν τη; δό- 


9 Cant. 1v, 7. ?* Tit. 10, 4. 
ix, 4. "Act. v, 15... "? Jac. 1, 6, 7. 


*5 Rom. xin, 7. 


^ Eccle, vii, 20. 


pulus Christi nomine insignis, gens sancta, corpus 
Ecclesize, resurrectionis sux gaudio ipse Christus 
impleat, dignosque faciat, qui sanctorum Ecclesia 
pastorum doctorumque vestigia prematis, et 34 
gloriam suam in sp'endoribus sanctorum vos pro- 


16 Matth. xxi, 21... 97 Psal. τιν, 19. 
'** Galat. 1, 9. 


ο [. ue, 
9? De Spiritu sancto. 


VARLE LECTIONEs. 


α Edit. λάτροις. Sed melius legendum λαυράτοις vel λαθράτοις, wt in textu posui. Vide Meursium ad 


illud nomen, ubi et Optatum lau 


at, honores ejusmodi /lauratis olim cxhibitos, enarrantem : Lauratis 


et iconibus que mittuntur ad civitates vcl. regiones, obvii adeunt populi cum cereis el incensis, non cera 
per[usam tabulam, sed imperatorem honorautgs. Addit Gregorii Ἡ papz epistolam 4, ad Leonem Jsauruui, 


1359 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1300 


vehat, quam nos omnes per gratiam" 303 ejus A $rc αὐτοῦ ἓν ταῖς λαμπρότησι τῶν ἁγίων ' ἃς v!- 


adipisci contingat, quo ipsum perpetuo -laudemus 
cum Patre qui sine principio est, cui gloria in s:x- 
cula szculorum. Amen. 

Ceterum , quando de idolorum et imaginum 
discrimine diximus, atque imaginis definitionem 
docuimus, tempus est, ut quemadmodum polliciti 
sumus, testimonia subjiciamus. 

Priscorum probatorumque Patrum testimonia 

pro imaginibus. 

Sancti Dionysii Athenarum episcopi, ex epistola 

ad Joanuem apostolum et theologum. 


«Res que sub aspectum cadunt , invisibilium 
plane conspicusz imagines sunt. » 
Ejusdem , ez libro de ecclesiastica hierarchia. 


« Ceterum substantiz? que supra nos sunt, at- 
que ordines, quorum sacram jam mentionem 
fecimus , incorporales sunt : quin et sacrosanctuin 
illorum magisterium spirituale est, mundoque 
superius. Nostrum autem pro consentanea nobis 
ratione propter sensibilium varietatem signorum 
multiplicari videmus ; quibus tomen, prout sa- 
crum decet magisterium , ad uniformem concessa 
«ivinitatis gratiam , necnon ad Deum divinamque 
virtutem pro modulo nostro subvehimur. lstze 


νοιτο ἐπιτυχεῖν τῇ αὐτοῦ χάριτι, αἰωνίως αὐτὸν δο- 
ξάνοντας, σὺν τῷ ἀνάρχω Πατρὶ, ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς - 
αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν. 

Εἰπόντες περὶ τῆς διαφορᾶς τῶν εἰδώλων xal τῶν — 
εἰχόνων, xal διδάξαντες ὅρον τῶν εἰχόνων, ὥρα 6h 
ἐπενεγχεῖν xal τὰς χρήσεις, χαθάπερ ὑπεσχόμεθα. 


Μαρτυρίαι πα λαιῶν καὶ δοκίµων ἁγίων Πατέρων 
περὶ εἰκόνων. 


Tov ἁγίου Διονυσίου ἐπισκόπου Ἀθηνῶν. ἐκ τῆς 
πρὸς Ἰωάνγην τὸν ἁπόστο.]ον xal Θ5οὶ Tor 
ἐπιστο.ἓῆς. 


ε Αληθῶς ἑἐμφανεῖς εἰκόνες cio τὰ ὁρατὰ τῶν 
ἁοράτων. » 

Tov αὐτοῦ, ἑκ τοῦ περὶ ἐχκλησιαστικῆς ἱεραρ- 
χίας Aóyov. 

ε Ἁλλ αἱ μὲν ὑπὲρ ἡμᾶς οὐσίαι καὶ τάξεις, ὧν 
Ίδη μνήμην ἱερὰν ἑἐποιησάμην, ἀσώματοί ela: 
καὶ νοητὴ xai ὑπερχόσμιός ἐστιν ἡ χατὰ ταύτας 
ἱεραρχία. Thv xa0' ἡμᾶς δὲ ὁρῶμεν ἀναλόγως ἡμῖν 
αὐτοῖς, τῇ τῶν αἰσθητῶν συµθόλων ποιχιλίᾳ πληθ»- 
νοµένην, ὑφ) ὧν ξεραρχιχῶς ἐπὶ τὴν ἑνοειδῇ θέωσιν 
ἐν συµµετρίᾳ τῇ καθ) ἡμᾶς ἀναγόμεθα, θεόν τε 
καὶ θείαν ἀρετῆν. Al μὲν ὡς νόεςς νοοῦσι χατὰ τὸ 
αὐταῖς θεμιτὸν, ἡμεῖς δὲ αἰσθηταῖς εἰχόσιν ἐπὶ τὰς 
θείας, ὡς δυνατὸν, ἀναγόμεθα θεωρίας.) 


quidem, ut qux mentes sunt, quantum fas illis est, intelligunt ; nos vero per sensibiles imagines 
ad divinas contemplationes, quantum possibile est, promovemur. » 
Comment. Quod si igitur pro captu nostro, per GC Zyó.Lor. El τοίνυν ἀναλόγως ἡμῖν αἰσθηταῖς εἷ- 


sensibiles imagines , ad divinam el materi: exsor- 
tem contemplationem sublevamur, cur incon- 
gruens fuerit eum, qui pro sua adversum nos 
benignitate, figura et forma et natura visus est 
ut homo, consentanea nobis ratione imaginibus 
efüngere? 


Baucti Basilii , ex sermone in beatum Barlaam mar- 
tyrem, cujus initium est : « Primum quidem san- 
ciorum minors : » el versus oralionis finem. 


 «Surgíte nunc, o praclari fortium in certa- 
mihibus facinorum pictores. Imperfectam ducis 
imaginem artibus vestis amplificate. Laureatum 
victorem, quem obscurius delineavi, industriz 
vestrx? coloribus illustrate. Per egregiorunr mar- 
tyris factorum picturam vestram devictus a vobis 
discedam. Tali per vestram dexteritatem victoria 
superatus hodie gaudeam. Manum cum igne pu- 
gnantem accuratius depictam contuear. In tabula 
vestra descriptum elegantius pugilem inspiciam. 
Nunc quoque luctum agant dzemones , vestra nobi- 
lium 1nartyris gestorum pictura perculsi. Ardens 
rursum victrixque manus illis ostendatur. Quinimo 
in vestra tabella Christus appingatur certaminum 
praeses. » 


xóatv ἐπὶ τὴν θείαν καὶ ἄῦλον ἀναγόμεθα θεωρίαν, τἰ 
ἀπρεπὲς τὸν σχήµατι xal μορφῇ xaX φύσει ὁραθέντα 
ὡς ἄνθρωπον, φιλανθρώπως δι ἡμᾶς, εἰχονίζειν 
ἀναλόγως ἡμῖν αὐτοῖς ; 


Tov ἁγίου Βασιβείου, &x τοῦ εἰς τὸν μαχὰάριον 
Βαρ.αὰμ τὸν μάρτυρα «Ἰόγου, οὗ ἡ ἀρχή: 
« Πρότερον μὲν τῶν ἁγίων οἱ θάνατοι ’ » καὶ 
πρὸς τῷ τέ.ἰει τοῦ αὐτου Aóyov Ὁ. 


« Ανάστητέ uot νῦν, ὢ λαμπροὶ τῶν ἀἁθλητι- 
xüv χατορθωµάτων ζωγράφοι, τὴν τοῦ στρατητοὺ 
κολοθωθεῖσαν εἰκόνα, ταῖς ὑμετέραις µεγαλύνατε τέ- 
χναις ' ἀμαυρότερον παρ' ἐμοῦ τὸν στεφανίτην γρα- 
φέντα τοῖς τῆς ὑμετέρας σοφίας περιλάμφατς χρώ- 
µασιν. ᾿Απέλθω τῇ τῶν ἀριστευμάτων τοῦ μάρτυρος 
παρ᾽ ὑμῶν νενιχηµένος γραφῇ. Χαίΐρω τῇ τοιαύτη 
τῆς ὑμετέρας ἰσχύος σήμερον, ἠττώμενος νίχῃ. "Te 
τῆς χειρὸς πρὺς τὸ πῦρ ἀχριθέστερον παρ ὑμῶν 
γραφοµένην τὴν πάλην. "Iów φαιδρότερον ἐπὶ τῆς 
ὑμετέρας τὸν παλαιστὴην Ὑεγραμμµένον — clxóvo;. 
Κλαυσάτωσαν δαίµονες χαὶ νῦν, ταῖς τοῦ μάρτυρος 
ἐν ὑμῖν ἀριστείαις πληττόµενοι. Φλεγομένη πάλιν 
αὐτοῖς ἡ χεὶρ καὶ νικῶσα δειχνύσθω. Ἐγγραφέσθω 
τῷ πίναχι, xal ὁ τῶν παλαισµάτων ἁγωνοθέτις 
Χριστός.) 


VARLE LECTIONES. 


v Orationem hanc Basilii esse vix concedit Combefisius. Nec usquam cerle, inquit, quod meminerim, 
videatur Basilius τὸ γοργὸν ita tenuisse. Barlaam martyr, Syrus, non Cappadox fuit, quem Joanucs 
Chrysostomus panegyrico laudavit, qui exstat t. V edit. Savil. p. 497. 


136i 


DE IMAGINIBUS ORATIO III. 


1362 


Tov αὐτοῦ ἐκ τοῦ εἰς τοὺς ἁγίους i μάρτυρας λ 9644 Ejusdem , ex oratione in XL martyres. 


Aóvov. 

« Ἐπεὶ xal πολέμων ἀνδραγαθήματα, χαὶ λογο- 
γβάφοι πολλάκις xai ζωγράφοι διασηµαίνουσιν: οἱ 
μὲν τῷ λόγῳ κχοσμοῦντες, οἱ δὲ τοῖς πἰίναξιν ἔγχα- 
ῥάττοντες * xaX πολλοὺς ἐπήγειρον πρὸς ἀνδρείαν 
ἑκάτεροι, "A γὰρ ὁ λόγος διὰ τῆς ἀχοῆς παρίστησι, 
ταῦτα γραφιχη σιωπῶσα διὰ µιµήσεως δείκνυσιν. » 
Tov αὐτοῦ, £x τῶν πρὸς ᾽ΑμϕιΛόχιον τριάκοντα 

xezaJdaiwv, περὶ τοῦ ἁγίου γεύματος, ἁπό- 

χρισις η’. 

€ Ότι βασιλεὺς λέγεται χαὶ ἡ τοῦ βασιλέως εἰχὼν, 
χαὶ οὗ δύο βασιλεῖς. Οὔτε γὰρ τὸ κράτος σχίζεται, 
οὔτε ἡ δόξα διαµερίζετα:. Ὡς γὰρ ἡ χρατοῦσα ἡμῶν 
ἀρχὴ xat ἐξουσία µία, οὕτω χαὶ ἡ παρ᾽ ἡμῶν δοξο- 


λογία, µία, καὶ οὗ πολλα’ διότι ἡ τῆς εἰχόνος τιμὴ B 


ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαθα[νει. Ὁ οὖν ἐστιν tv- 
ταῦθα μιμητικῶς fj εἰχὼν, τοῦτο: ἐχεῖ φυσιχῶς ὁ 


Yióq. » 


ZyóAwv."Qanzp oy « Ὁ μὴ τιμῶν τὸν Υὸν, χαθώς 
φησιν ὁ Κύριος, οὗ τιμᾷ τὸν Πατέρα τὸν πέµμφαντα 
αὐτὸν,» οὕτω καὶ ὁ μὴ τιμῶν τὴν εἰκόνα, οὐδὲ τὸν 
εἰχονιζόμενον τικᾷ. ᾿Αλλ᾽ ἴσως ἐρεῖ τις’ Tuidv τὴν 
εἰχόνα τοῦ Χριστοῦ ἀνάγχη, οὐχὶ δὲ καὶ τῶν ἁγίων. 
"D τῆς ἀφροσύνης ! "Άχουσον τοῦ Κυρίου λέγοντος 
τοῖς μαθηταῖς « 'O δεχόμενος ὑμᾶς, ἐμὲ δέ- 
χεται.1 Ὥστε ὁ μὴ τιμῶν τοὺς ἁγίους, οὐδὲ αὐτὸν 
τιμᾷ τὸν Κύριον. 


Tov ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Νύσσης, ἀπὸ Aóyov C 


ῥηθέντος ἐν KuvccavtwovzóAet , Περὶ θεότη- 
τος Υἱοῦ xol Iiveüpazoc, xal εἰς τὸν' Ἀόραὰμ, 
JAórov 45 , οὗ ἡ dp: « Olór ct πάσχουσι πρὸς 
τοὺς εὐωγθεῖς τῶν «Ἔειμώνων οἱ τούτων gtAo- 
θεάµονες, » καὶ μετὰ βραχέα. 


€ Ἐντεῦθεν δεσμοῖς πρότερον διαλαμθάνει ὁ πατῆρ 

τὸν παῖδα. Eiboy πολλάχις ἐπὶ Ὑραφῆς, εἰχόνα τοῦ 
πάθους, καὶ οὐκ ἁδάκρυτι τὴν 0£av παρῆλθον, ἕναρ- 
γῶςτῆς τέχνης ὑπ᾿ ὅγιν ἀγούσης τὴν ἱστορίαν. Πρό- 
Χειται Ἰσαὰκ παρ᾽ αὐτῷ τῷ θυσιαστηρίῳ, ὀχλάσας 
ἐπὶ Ὑόνυ, xal περιηγµένας ἔχων εἰς τοὐπίσω τὰς 
χεῖρας. 'O δὲ, ἐπιθεθηχὼς κατόπιν τῷ ποδὶ τῆς 
ἀγχύλης, καὶ τῇ ἀριστερᾷ τὴν χόμην τοῦ παιδὸς 
πρὸς ἑαυτὸν ἀναχλάσας, ἐπικύπτει τῷ προσώπῳ, 
ἐλεεινῶς πρὸς αὐτὸν ἀποθλέποντι, xal τὴν δεξιὰν 
χαθωπλισμένος τῷ ξίφει, πρὸς τὴν σφαγὴν χατευ- 
θύνει, xal ἅπτεται ἤδη τοῦ σώματος ἡ τοῦ ξίφους 
ἀχμὴ, xal τότε αὐτῷ γίνεται φωνὴ θεόθεν, τὸ ἔργον 
χωλύουσα. ) 

Too ἁγίου ᾿[ωάνγου τοῦ Χρυσοστόμου, ἐκ τῆς 
ἑρμηνείας τῆς πρὸς Εδραίους '᾿Επιστοίῆς. 
€ Kal πως εἰκὼν τοῦ δευτέρου τὸ πρῶτον, ὁ Μελ- 

χισεδὲκ τοῦ Χριστοῦ * ὥσπερ ἄν τις εἴποι σχιὰν τῆς 

γραφΏς τῆς ἐν χρώματι, τὸ πρὸ ταύτης σχίασµα 
τοῦ Υραφέως. Atà τοῦτον γὰρ ὁ νόμος καλεῖται σχιὰ, 

ἡ ὃξ χάρις ἀλήθεια, πράγματα δὲ τὰ μέλλοντα. Ὥστε 

ὁ μὲν νόμος χαὶ ὁ Μελχισεδὲχ, προσχίασµα τῆς Ev 

κρώμασι Υραφῆς * fj δὲ χάρις, ἡ ἀλήθεια, ἡ ἐν χρώ- 


* Joan. v, 92. '* Matth. x, 10. 


« Qus enim in bello fortiter gesta sunt, ea pie- 
rumque, cum oratores, tum pictores exponunt. 
llli quidem verbis exornantes , hi vero in tabulis 
exprimentes; atque multos utrique ad preclara faci- 
nora excitarunt. Qus enim auribus sermo proponit, 
ea silens pictura per imitationem repraesentat. » 


Ejusdem , ez triginta capitibus de Spiritu sancto ad 
Amphilochium , responsione decima octava. 


« Quippe ipsam quoque Qegis imaginem regem 
nominant, nec duos reges dicunt. Neque enim 
scinditur imperium, neque gloria dividitur. Nam 
quemadmodum imperium illud , sive potestas quz 
nobis dominatur, una est ; sic etiam gloria, qua 
eam celebramus, una est, non plures. Honor 
quippe exhibitus imagini, ad ipsum refertur quem 
representat. Itaque, quod istic imitatione .imago 
est, hoc illic natura Filius est. » 

Comment. Sicut igitur « Qui Filium nen honorift- 
cat , inquit ipse Filius, nec honorificat Patrem **, » 
sic qui imagini denegat honorem , is profecto nec 
eum quem imago refert, honoraverit. At Christi 
imaginem honore dignam esse concesserit nonnul- 
lus, sanctorum vero non item. Proh dementiam ! 
Audias velim Dominum discipulos alloquentem . 
« Qui suscipit vos ; me suscipit *. » Quamobrem, 
qui sanctos non colit, is ne ipsum quidem Domi- 
num coluerit. 


Sancti Gregorii Nysseni , ex oratione 44 , Consianti- 
nopoli habita, de Filii et Spiritus sancti divinitate, 
et in qua de Abraham mentionem habet ; cujus 
initium est : « Quod ex pratorum amonitate illis 
contigit, qui rerum aspectu delectantur , » et pau- 
cis premissis. 


« Dehinc ligatum vinculis filium assumit pater. 
Hujus ego acerbe rei pictam imaginem sepius 
aspexi, nec sine lacrymis ab hoc spectaculo dis- 
cessi : cum historiam omnem ars perspicue oculis 
explicaret. Isaac flexis genibus, manibusque a 
tergo revifictis, ante altare jacens reprzsentatur. 
Pater vero pone poplites (ilii accedens , et comam 
sinistra apprehensam manu ad se trahens, oculos 
in vultum filii, digno prorsus commiserationis 


p modo ipsum respicientis , demittit, armatamque 


gladio dexteram ad czdem dirigit. Jamque gladii 
acies corpus tangi , cum vox, ne rem perficiat 
prohibens , exauditur. » 


Sancti Joannis Chrysostomi , ex enarratione 
in Epistolam ad Hebraos. 


« Àc prius quidem posterioris modo quodam 
imago fuit, nempe Christi Melchisedech : haud 
secus ac si adumbratam ante a pictore designa- 
tionem, picturz qua coloribus postmodum illu- . 
stretur, umbram quis nominet. ldcirco enim lex 
umbra vocatur, et gratia , veritas; res autem di- 
cuntur ca qua futura sunt. Ita ut, tum lex, tum 


1363 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1304 


— Melehisedech, fuerint. adumbratio prior picture A µασι γραφή. Τὰ πράγµατα τὰ μέλλοντος αἰῶνος. 


quie coloribus ornata fuit : gratia vero οἱ veritas, 
ips:met pictura coloribus amplificata. Res demum 


Ὡς εἶναι τὴν Παλαιὰν, τύπου τύπον ' xal τὴν Νέα», 
τῶν πραγμάτων τύπο». P 


ipsse ad futurum sxculum spectant, Quamobrem Vetus Testamentum cst figura figurz ; Novum autem, 


rerum ipsarum figura. » 


365 Severiani Gabalorum episcopi , cx. sermone 
in pretiose et vivifice crucis dedicationem. 


« Quinam igitur factum est , ut imago maledicti 
populo calamitatibus jactato salutem attulerit ? 
Nonne verisimilius dixisset : Si quis vestrum mor- 
sus fuerit, colum  aspiciat, aut tabernaculum 
Dei , et salutem consequetur ? Verum his ille post- 
habitis , crucis tantum imaginein statuit. Cur au- 
tem hzc fecerit Moyses, qui antea populo dixerat : 
Non facies tibi sculptile, neque conflatile , neque 


Σευηριανοῦ l'a&álov, ἀπὸ «Ἰόγου tov clc τὰ ἐγ- 
xalvia τοῦ τιμίου καὶ ζωοποιοῦ σταυροῦ. 


ε Πὼς οὖν fj εἰκὼν τοῦ ἐπικαταράτου ΈΊνεγχε τῷ 
λαῷ iv συμφορᾷ χειμαζομένω σωττρίαν», "Αρα οὖν 
οὖκ ἦν ἀξιοπιστότερον εἰπεῖν * Ἑάν τις ὑμῶν δηγθῆ, 
βλέφει εἰς τὸν οὐρανὸν ἄνω πρὸς τὸν θεὸν, καὶ σω- 
θήσεται, f) εἰς thv oxnvhv τοῦ θεοῦ: Ἁλλὰ ταῦτα 
παριδὼν, µόνον τὴν εἰχόνα τοῦ σταυροῦ ἔπηξε" 
διὰ τί οὖν ταῦτα ἐποίει Μωῦσῆς , ὁ εἰπὼν τῷ λαῷ' 
Ob ποιἠσεις σεαυτῷ yAÀAvatór, οὐδὲ χωνευτὸν, 


llam similitudinem eorum, qua sunt in celo sur- B οὐδὲ πᾶν ἑμοίωμα, σα ἐν τῷ οὗρανῷφ ἄνω, xal 


sum , aut in terra deorsum, aul in aquis, locisve 
etiblerraneis ** * Sed quid ad populum ingratum 
lic loquor ? Dicas velim , fldelissime Dei minister ; 
quod aliis vetas, hoc ipse facis? Quod evertis , il- 


lud statuis ? Qui przecipis , Non facies tibi sculptile :- 


qui conflatilem vitulum comminuisti , serpentem 
ες «το tu ipse conficis ? Eumque nou clam, scd 
pilam omnibusque conspicuum przbes ? At ista , 
inquit , in mandatis dedi , quo impictatis materiam 
amputarem, populumque ab omni defectione οἱ 
idololatria avocarem. Nunc autem serpentem uti- 
liter conflo, ad presignandam nimirum veritatem. 
Et quemadmodum tabernaculum compaginavi cu:n 
lis omnibus qux: in ipso sunt ; Cherubim quoque 
quibus res invisibiles reprzsententur, in. Sancto 
sanctorum expandi , ut. futurorum figura et um- 
bra eesent; sie et serpentem zneum ad populi 
$alutem erexi, ut horum experientia duce exerci- 
tatiores fierent, ad signi crucis excipiendam ima- 
ginem, crucifixumque Salvatorem et Redempto- 
Fem suscipienduin, lloc autem verissimum csse 
percipies, charissime, si Christum id aflirmantem, 
ütquo in liec verba loquentem auscultaveris : Et 
sicut. Moyses exaltavit. serpentem in. deserto , ita 
ín eum , non pereat , sed habeat vitam eternam *'.» 

Comment, (uod autem nova non sit imaginum 
ibventio , sed antiqua sanctisque οἱ eximiis Patri- 
bus nota et usitata, fidem facit vita sancti Basilii 
ab ilelladio ipsius discipulo et in pontificatu suc- 
cessore conscripta. Stabat aliquando sanctus Ba- 
silius, inquit, coram Domin: nostr» imagine, in 
qua praestantissimi martyris Mercurii figura picta 
erat, Astabat, inquam, oraus, ut impiissimus 
apostata Julianus ο medio tolleretur. Atque ex 
Imagine didicit, quidnam esset eventurum. Vidit 
" quippe martyrem ad tempus exiguum sese sub- 
üücentem , nec multo post cruentam hastam te- 
lhicntem. 

Ez Vita sancti Joanuis Chrysostomi. 

« Beatus Joannes sapientissimi Pauli Epistolas 

£unmo studio persequebatur. » Et paulo post : « Ma- 


δὲ Bod. xx, 4..." Joan. ji, 14. 


" 


ὅσα ἐν τῇ T] χάτω, xal ὅσα ἐν τοῖς ὕδασιν, xo 
χάτω τῆς γῆς, Αλλὰ «tb ταῦτα πρὸς ἁἀγνώμονα 
λαόν; Εἱπὲ, ὦ πιστότατε Θεοῦ θεράπον, ὃ ἆπαγο- 
ρεύεις, motel  ; ὃ ἀνατρέπεις, κχατασχενάδεις; ὁ 
λέγων, Ob ποιήσεις TÀAvxtór, ὁ τὸν χωνευθέντα 
βοῦν χατολέσας, σὺ ὄφιν χαλχουργεῖς;, xal τοῦτον, 
οὗ λάθρα, ἀλλὰ ἀναφανδὸν, xal πᾶσι γνωστόν; 'AXY 
ἐχεῖνα, φησὶν, ἐνομοθέτησα, ἵνα ἑχχόφω τὰς Όλας 
τῆς ἀσεθείας, χαὶ τὸν λαὺν ἁχαγάγω πᾶσης ἁποστα- 
cla; xal εἰδωλολατρείας. Nuvi δὲ χωνεύω τὸν ὄφιν, 
χρησίµως εἰς προτύπωσιν τῆς ἀληθείας. Καὶ χαθᾶ- 
περ σχηνὴν ἔπηξα, xal τὰ ἐν αὐτῇ πάντα, xa Xe- 
ρουθὶμ͵, ὁμοίωμα τῶν ἀοράτων διεπέτασα elg τὰ ἅγια, 
ὡς τύπον καὶ σχιὰν τῶν µελλόντων, οὕτω χαὶ ὅφιν 
ἑστήλωσα εἰς σωτηρίαν τῷ λαῷ, ἵνα διὰ τῆς πείρας 
τούτων, προγυµνάσω τοῦ σηµε[ίου τοῦ σταυροῦ tiv 
εἰχόνα, xal τὸν ἓν αὐτῷ Σκυτηῆρα xal Λυτρωτήν. Καὶ 
τι ἀφευδέστατος ὁ λόγος, ἁγάπητε, ἄχουε τοῦ Kv- 
ρίου, τὸν λόγον τοῦτον βεθαιοῦντος χαὶ λέγοντος ' 
Καὶ καθὼς Μωῦσῆς ὕγωσε τὺ» ὅὄφιν ἐν τῇ ἐρήμῳ, 
οὕτω δεῖ ὑύωθήναι τὸν Υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου, ἵνα 
πᾶς ὁ πιστεύω» εἷς abróv, μὴ ἁπτό.ληται, à 414 
Eyn Cot αἰώγιον. » 


exaltari oportet Filium hominis ; wt omnis qui credit 


ExóJiov. Ότι δὲ οὐ xatvby. ἐφεύρεμα τὸ τῶν cl- 
χόνων, &))'! ἀρχαῖον, καὶ τοῖς &ylotc καὶ ἐχχρίτοις 
πατράσιν ἑγνωσμένον xol εἰθισμένον ὑπῆρχε, χέ- 
γραπται iv τῷ βίῳ Ὁασιλείου τοῦ µάχαρος, τῷ δι 
Ἑλλαδίου τοῦ αὐτοῦ μαθητοῦ xal διαδόχου τῆς αὖ- 
τοῦ ἱεραρχίας, ὡς παρειστήχει ὁ ὅσιος Βασίλειος τῇ 
τῆς Δεσποίνης ἡμῶν εἰχόνι, ἓν T] καὶ ὁ χαρακτὶρ 
ἐγέγραπτο Μερχουρίου τοῦ ἀοιδίμου μάρτυρος. Παι- 
ειστήχει δὲ ἐξαιτῶν τὴν Ἰουλιανοῦ τοῦ ἀθεωτάτου 
καὶ ἀποστάτου τυράννου ἀναίρεσιν ' ἐξ ἧς εἰχόνος 
ἐμυήθη ταύτην τὴν ἀποχάλυψιν. Ἔώρα γὰρ πρὸς 
βραχὺ ἀφανῆ τὸν μάρτυρα ᾿ μετ οὗ πολὺ δὲ, τὸ δόρυ 
ἡμαγμένον κατέχοντα. 

Ἐκ τοῦ βίου ᾿]ωάννου τοῦ Χρυσοστόμου. 

c Ἠγάπα δὲ ὃ µακάριος Ἰωάννης τὰς Ἔπιστολὰς 

τοῦ σορωτάτου Παύλου ἄγαν. » Kal μες óAiper 


1365 


DE IMAGINIBUS ORATIO III. 


1506 


« "Hy δὲ xal τὸ Σχτύπωμα τὸ τοῦ ᾽Αποστόλου ἔχων À bebat autem apostoli Pauli in imagine aecforma- 


ἐν elxóvt, ἔνθα ἀνεπαύετο, διὰ τὴν τοῦ σώματος 
ἀσθένειαν, βραχύ τι’ ἣν γὰρ πολυάγρυπνος ὑπὲρ 
φύσιν καὶ ἠνίχα διἠρχετο τὰς Ἐπιστολάς αὐτοῦ, 
ἑνητένιζεν αὐτῇ, χαὶ ὡς ἐπὶ ζῶντος αὐτοῦ, οὕτως 
προσεῖχεν αὐτῷ, ᾿µαχαρίζων αὐτὸν, xaX ὅλον αὐτοῦ 
τὸν λογισμὸν πρὺς αὐτὴν εἶχε, φανταζόµενος, xal 
διὰ τῆς θεωρίας αὐτῷ ὁμιλῶν. » Καὶ μετ ὀλίγα" 
€ Ὡς δὲ ἐπαύσατο ὁ Πρόχλος λαλῶν, ἀτενίσας τῇ 
εἰκόνι τοῦ Αποστόλου, xal θεασάµενος τὸν χαρα- 
χτῆρα αὐτοῦ, ὅμοιον τοῦ ὀφθέντος αὐτῷ, βαλὼν 
µατάνοιαν τῷ Ἰωάννῃ, εἶπε, δαχκτυλοδεικτῶν τὴν. 
εἰχόνα * Συγχώρησόν µο:, Πάτερ: ὃν εἶδον λαλοῦὔντά 
σοι, ὅμοιός ἐστι τούτῳ * dove. ὑπολαμθάνω, ὅτι xol 


αὐτός έστιν. » 


'Ex τῆς Φιλοθέου ἱστορίας, θεοδωρίτου ἐπισκό- 
που Κύρου, εἰς τὸν βίον τοῦ ἁγίου Συμεῶνος 
Κιογίτου. 


« Περὶ γὰρ Ἰταλίας, περιττόν ἐστι xal λέγειν. 
. Φασὶ γὰρ οὕτως Ey Ῥώμῃ τῇ µεγίστῃ πολυθρύλλη- 
τον γενέσθαι τὸν ἄνδρα, ὡς bv ἅπασι τοῖς τῶν ἑρ- 
Υαστηρ-ων προπυλαίοις, εἰχόνας αὐτῷ βραχείας 
ἀναστῆσαι, φυλαχήν τινα σφίσιν αὐτοῖς, xal ἀσφά- 
λειαν ἐντεῦθεν πορίζοντας. » 

Τοῦ ἁγίου Βασιλείου, ὲκ τῆς elc τὸν 'Heatav (26) 
PEE ἑρμηγείας. 

€ Ἐπειδὴ. εἶδε τὸν ἄνθρωπον κατ) εἰχόνα xai 
ὁμοίωσιν θεοῦ, μὴ δυνάµενος εἰς θεὸν τραπῆναι, εἰς 
τὴν εἰκόνα τοῦ θΞοῦ τὴν ἑαυτοῦ πονηρίαν ἑχένωσεν. 
"ἜἌσπερ el τις ἄνθρωπος ὀργιζόμενος, τὴν εἰχόνα 
λιθάζοι, ἐπειδῆ τὸν βασιλέα οὗ δύναται, τὸ Εξύλον 
τύπτων τὸ τὴν µίµησιν ἔχον. » 


Σχόλιον. Οὕτω καὶ πᾶς ὁ τιμῶν τὴν εἰκόνα, τὸ 
ἀρχέτυπον δηλονότι τιμᾷ. 
Tov αὐτοῦ, ἐκ τῆς αὐτῆς ἑρμηγείας. 
€ Ὥσπερ γὰρ ὁ βασιλικὴν εἰχόνα καθυθρίσας, ὡς 
εἰς αὐτὸν ἐξαμαρτήσας τὸν βασιλέα κρίνεται ' οὕτω 
δηλονότι ὑπόδικός ἐστι τῇ ἁμαρτίᾳ, ὁ τὸν χατ’ εἰκόνα 
Υεγενηµένον χαθυθρίζων. » : 


Too ἁγίου ᾿Αθανασίου (21), ἓκ τῶν Τραφέγτων 
ἑκατὺν χεφα.αίων πρὸς Αγτίοχον τὸν ἄρχοντα, 
κατὰ πεῦσιν καὶ ἁπόχρισιν, χεφά.Ίαιον An. 


Απόκρ. « Οὐχ ὡς θεοὺς τὰς εἰχόνας προσχυνοῦ- 


tam effigiem, eo in loco, ubi propter corporis 
imbecillitatem parumper quietis captabat ( nam 
supra quam natura patitur, vigilias producebat ), 
in quam , Epistolas illius pervolvendo, oculos in- 
tendens ita deflgebat, ac si in vivis ille superstes 


fuisset ; ut gratulabundus , eumque sibi presentem - 


fingens, cogitationem omnem ad ipsum dirigeret 


et per contemplationem cum ipso conversaretur. » . 


Nonnullis interjectis : « Cum autem 366 Proclus 
finem dicendi fecisset, oculis in Pauli imaginem 
defixis , similem illias quem viderat, figuram con- 
spicatus, exhibita Joanni reverentia, imaginem 
digito monstrans ait : lgnosce, Pater, is quen te- 
cum loquentem vidi, huic similis est, atque, ut 


D recor, illemet ipse est. » 


Ex religiosa historia Theodoreti episcopi Cyri , 
in. Vita sancti Simeonis Stylita. 


« Nam de ltalia sermonem etiam habere super- 
fluum fuerit. Aiunt enim in amplissima urbe Ro- 
mana virum hunc celeberrimum fuisse, ita ut in 
omnium officinarum vestibulis et superliminaribus 
imagunculas eidem erexerint, unde sibi przsidium 
quoddam et securitatem procurarent. » 

Sancii Basilii, €x enarratione in Isaiam. 


« Mox ut hominem ad imaginem eL similitudi- 
nem Dei conditum vidit, cum vires suas in Deum 
convertere non possel, adversus Dei imaginem 
$uam exhausit malignitatem : ac si quis ira perci« 
tus , imperatoris imaginem, quando imperatorem 
non potest , lapidibus petat ; sicque lignum impe- 
ratoris imaginem referens percutialt. » 

Comment, Consimili ratione quisquis veneratur 
imaginem , ipsum utique revereatur exemplar. 

Ejusdem , ex eadem enarratione. 

«Nam , quemadmodum in illum , qui imperatoris 
imagiuem ignominia affecit, haud secus animadver- 
titur, ac si contumelia imperatorem ipsum asper- 
Sisset : sic perinde peccati reus est, qui in hominem 
ad Dei imaginem conditum injuriosus fit. » 


Sancii Athanasii, ex. centum capitibus αά Antio- 
chum prefectum , per interrogationes ei respon- 
siones, cap. 358. 


Responsio. « Nos fideles nequaquam imagines tan- 


NOTE. 
(20). Ἐκ τῆς εἰς τὸν Ἡσαῖαν ἑρμηγείας. Era- p inter presbyteros allegatus erat, id quod semel at- 


smus inficiatus est commentarios istos in Isaiam 
esse magni Basilii, immerito, inquit Cavius. Com- 
befisius censet non aliter opus hoc Erasmo viluisse, 
quam quod imparem se huic tante elucubrationi 
deprehendit. Profecto. in caput 2, auctor se Cappa- 
docem prodit, ubi ait, posse gentes numerari qua 
Christi fidem amplex:e erant, puta τὸ Καππαδοκῶ», 
καὶ Γαλατῶν, xat ᾽Αρμενίων, fj Σύρω», Cappadocum, 
Galatarum, Armeniorum, Syrorum, etc. Proclive 
quippe erat lomini Cappadoci ut gentiles suos 
primo loco nominaret, tum deinde vicinos. In cap. 10 
testatur se scribere in ipsismettemporibuscum Ano- 
moeorum haresis emergeret : 'Orola ἡ νῦν παρα. 
6λαστήσασα τῶν ᾿ΛΑνομοίων αἴρεσις. Qui cum DBja- 
silii etate omnino conveniunt; ca nimirum, qua 


que iterum videtur indicare. 

(27) Tov ἁγίου Αθανασίου. Quod hic caput 38 
dicitur, quiestio est 39 in editis. In cod. Cazsa- 
reo CCCV, quasstio 96 habetur seorsim cum hoc 
titulo ᾿Αθανασίου Φιλοῦ ἑρμηνεία, Athanasii mino- 
ris interpretatio. Ubi proinde significatur quastio- 
nes istas non esse inagni Athanasii, sed recentioris, 
qui sane vixit seculo vij, vel octavo. Nam in illa 
ipsa responsione 59, quam hic et posthac citat Da- 
mascenus, subjicitur narratio Theodori /Eliotze de 
monacho, quei scortationis demon vexaret, quam 
profecto uterque ex Prato spirituali acceperat. 
Aliquaudo vero, Deo dante, ostendam Athanasium 
hune minorem post annum septingentesimum 
vixisse. 


13861 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1108 


quam deos adoramus, sicut ethnici faciunt : ab- A pev οἱ πιστοὶ, μὴ Υένοιτο, ὥσπερ ol Ἕλληνες, ἀλλ) 


sit! sed affectum duntaxat, οἱ charitatis nostre 
"studium adversus person: in imagine depicta fi- 
guram declaramus. Quapropter non raro, oblitte- 
rata figura, lignum tanquam inutile comburimus. 
Sicut ergo Jacob morti proximus fastigium virgae 
Joseph adoravit **, non virgam ipsam honorans, 
sed illum qui eam gestabat ; ita nos Christiani 
laud alia ratione imagines salutamus, quem- 
admodum filios parentesque nostros osculamur, ut 
per haec aniini noslri affectum iusinuemus. Velut 
judzus olim legis tabulas, et duo Cherubim aurea 
et sculptilia adorabat , non lapidis, aurive naturam 
colendo, sed Doininum ipsum, qui ea facere jus- 
&eral. » 


367 Sancti Chrysostomi, in psal. 11 in David et 
Absalom. 

«Imperatores ducibus suis, quorum ope victo- 
ria parta est, triumphales statuas erigunt; quos- 
dam item títulos victori: insignibus ornatos, au- 
rigis athletisque principes erigunt; additaque 
inscriptione veluti stemmate quodam, materiam 
victorie preconem reddunt. Alii rursum libris 
et litteris victorum laudes describugt; hoc am- 
bientes, ut suam jn dicendo vim, corum quos 
laudant fortitudine superiorem esse ostendant. 
Aique scriptores, pictores, statuarii, populi, 
principes, civitates et regiones, victores suos 


admiratione dignos habent. Fugientis vero, aut C 


pugnam  detrectantis nemo unquam imagines 

pinxit. » 

Sancti Cyrilli Alexandrie archiepiscopi, ex allocu- 
tione ad Theodosium imperatorem. 

« Imagines autem exemplaribus archetypis si- 
miles sunt, Oportet enim ut hoc, nec alio modo 
8e habeant, » 

Ejusdem, ex. Thesauris. 

« Imagines enim affinem semper ad exemplaria 
similitudinem servant. » 

Ejusdem, ex libro, « Quod in omnibus Moysis vo- 


luminibus Christi mysterium designatur; » De 
Abraham et Melcüisedech, cap. 9. » 


« Omnino necessarium est, ut cx archetypis D 


pingantur imagines. » 
Sencti Gregorii Nazianzeni, ex oratione secunda 
de Filio. 
« Ea. quippe est imaginis natura, ut imitetur 
exemplar, cujus esse dicitur. » 


Chrysostomi, ex homilia tertia in Epistolam ad 
Colossenses. 


« Ipsa quoque invisibilis rei imago, invisibilis 
est: alioquin imago non esset. luaginem enim 
qua imago est, etiam apud nos, nulla varietate 
similem esse oportet, ut que similitudinis ex- 
pressa figura sit. » 


* Gen. xpvinj 15 : Hobr. x1, 21. 


τὴν σχέσιν µόνον, xal τὸν πόθον τῆς ἡμῶν ἀγάπης 
πρὸς τὸν χαρακτῆρα τοῦ προσώπου τῆς εἰχόνος ἓμ- 
φανίζοντες. Ὃθεν πολλάχις τοῦ χαρακτηρος »sav- 
θέντος, ὡς ξύλονλοιπὸν ἀργὸν τὴν ποτε εἰχόνα χατα- 
χαἰοµεν. Ὥσπερ οὖν ὁ Ἰαχὼδ µέλλων τελευτᾷν, ἐπὶ 
τὸ ἄχρον τῆς ῥά6δου τοῦ Ἰωσὴφ προσεκύνησεν, οὐ 
τὴν ῥά6δον τιμῶν, ἀλλά τὸν ταύτην χατέχοντα, ob- 
τως ol πιστοὶ, οὐ δι’ ἕτερόν τινα τρόπον τὰς εἰχόνας 
ἁσπαζόμεθα, ὥσπερ xal τὰ τέχνα ἡμῶν χαὶ πατέρας 
πολλάχις χαταφιλοῦντες, ἁλλ᾽ ἵνα τὸν πόθον «nc fyus- 
τέρας ψυχῆς ἐμφανίσωμεν. Ὥσπερ γὰρ xaX ὁ "lov- 
δαῖος, τὰς τοῦ νόµου πλάχας, xal τὰ δύο Χερουθὶμ 
τὰ χρυσᾶ xal γλυπτὰ προσεχύνει, οὐ τιμῶν τὴν τοῦ 
λίθου καὶ χρυσίου φύσιν, ἀλλά τὸν ταῦτα ἐπιτρέψαντα 
Κύριον. » 

Uv Χρυσοστόμου, εἰς τὸν τρίτο» 
Tov ὁπίου elc. Δαδιδ καὶ MAL HR yalpi, 

€. Ἐπινιχίου μὲν ἀἁνδρίαντας οἱ βασιλεῖς τοῖς 
στρατηγοῖς νιχήσασιν ἀνατιθέασι ' νιχηφόρους δέ 
τινας στήλας ἐπεγείρωσιν ἄρχοντες ἡνιόχοις καὶ 
ἀθληταῖς, xol τῷ ἐπιγράμματι, ὥς στέµµατι, 
xfpuxa τῆς νίχης τὴν ὕλην ἑργάζονται. "Αλλοι 
πἀλιν ἓν βίθλοις xai γράµµασι τοὺς ἐπαίνους τοῖς 
νιχηταῖς Υράφουσι, τὴν αὐτῶν Ev τῷ ἑπαίνῳ ij 
ιν, ἰσχυροτέραν τῶν ἑπαινουμένων δεῖξαι θέλον 
Καὶ λογογράφοι, xal ζωγράφοι, xai λιθογλύπται, 
xai δΏμοι, xai ἄρχοντες , xal πόλεις, xai χῶραι, 
τοὺς νιχητὰς θαυμάζουσιν. Οὐδεὶς δὲ φεύγοντος, 
καὶ μὴ πολεµήῄσαντος, εἰχόνας ἔγραφεν. » 


ToU ἁγίου Κυρί.1.Ίου 'AAstavópslac, éx τοῦ προσ- 
φωγητικού πρὸς τὸν βασωϊέα Θεοδόσιον. 
« Λἱ δὲ εἰχόνες, ὥσπερ xai τὰ ἀρχέτνπα ' δεῖ 
γὰρ οὕτως αὐτὰς, xaX οὐχ ἑτέρως ἔχειν. » 


Τοῦ αὐτοῦ, ἐκ τῶν» θησαυρῶν. 
« Al γὰρ εἰχόνες ἀεὶ πρὸς τὰ ἀρχέτυπα. τὴν ἐμ- 
φέρειαν ἔχουσιν. » 


Tov αὐτοῦ, ἐκ τοῦ πονήµατος τοῦ, « Ὅτι διὰ 
πάσης τῆς Μωῦθσέως Ίραφης τὸ του Xpiotov 


ο.” 


μυστήριο» ἐνσημαίνεται. » Περὶ τοῦ ᾿Αδραὰμ 

καὶ του Με.χισεδὲχ, κεφ. c'. 

« Δεόν pot τὰς εἰχόνας Υράφεσθαι πρὸς τὰ ἀρχέ- 
τυπα. ) 


ToU ἁγίου Γρη]ορίου Ναζιανζοῦ, ἐκ τοῦ παρὶ 
γιοῦ Aóyov B'. 


€ Λὕῦτη γὰρ εἰχόνος φύσις. µίµημα εἶναι τοῦ &p- 
χετύπου, xal οὗ λέγεται. » 


Tov Χρυσοστόμου, ἐκ tov πρὸς Κο.)οσσαεῖς 
Aóyov τρἰτου. 


€ Ἡ τοῦ ἀοράτου εἰχὼν, xal αὕτη ἁόρατος, Exil 
οὐδ' ἂν εἰχὼν εἴη. Tiv yàp εἰκόνα , χαθώς ἐστιν 
εἰχὼν, xat παρ ἡμῖν ἆ παράλλακτον δεῖ εἶναι, olov 
τὸν χαραχκτῆρα τῆς ὁμοιώσεως. ? 


1369 


DE IMAGINIBUS ORATIO III. 


1970 


Τοῦ αὐτοῦ, ἐκ τῆς εἰς τὴν πρὸς 'E6palovc 'Ezxi- A Ejusdem, ex enarratione in. Epistolam ad Hebraeus, 


ccoAt. ἑρμηγείας, xspdA. ιζ. 

« Ὥσπερ ἐπὶ τῶν εἰχόνων τύπον ἔχει τοῦ ἆν- 
θρώπου fj εἰχὼν, οὐχὶ τὴν ἰσχύν ' ὥστε τὸ ἀληθὲς 
xai ὁ τύπος χοινωνοῦσιν ἀλλήλοις: ὁ γὰρ τύπος 
σος. ) 


Εὐσεθίου τοῦ ΠαμφίΊου, éx τῆς πέμπτης βί- 
6Acov τῶν ἐν Εὐαγγε.ίοις ἀποδείξεων, εἰς τὸ, 
« "Ώῴθη ὁ Θεὸς τῷ Αδραὰμ παρὰ τῇ Opvt τῇ 
Μαμόρῃ. » 


« Ὅθεν εἰσέτι xal νῦν παρὰ τοῖς πλησιοχώροις, 
ὡς ἂν 'θεῖος τόπος, εἰς τιμὴν τῶν αὐτόθι τῷ ᾿Αθραὰμ, 
ἐπιφανέντων θρησχεύεται, καὶ θεωρεῖταί γε εἰς 
δεῦρο διαµένουσα f| τερέθινθος, ot τε τῷ ᾽Αθραὰμ 
ἐπιξενωθέντες ἐπὶ γραφῆς ἀνακχείμενοι, δύο μὲν 


ἑχατέρωθεν, µέσος δὲ ὁ κρείττων, ὑπερέχων τῇ stp. B 


Εἴη £&' ἂν ὁ δεδηλωµένος ἡμῖν Κύριος αὐτὸς ὁ 
ἡμέτερος Σωτὴρ, ὃν xal οἱ ἀγνῶτες σέδουσι , τὰ 
θεῖα λόγια πιστούμενοι. Οὗτος δὴ οὖν αὐτὸς ἐξ 
ἐχείνου τὰ τῆς εὐσεθείας σπέρµατα εἰς ἀνθρώπους 
καταθαλλόμενος, ἀνθρώπειον ὑποδὺς εἶδός τε xal 
σχῆμα, τῷ θεοφιλεῖ προπάτορι ᾿Αθραὰμ, ὅστις εἴη, 
ἑαυτὸν ἐξέφηνε, xaX τὴν τοῦ Πατρὸς αὐτῷ παρεδί- 
δου γνῶσινι » 


c εῆς χρονογραφίας Ἰωάννου (29) Αντιοχείας, 
τοῦ καὶ MaddJa, περὶ τῆς αἱμοῤῥοούσης, καὶ 
ἧς ἐποίησε τῷ Σωτῆρι Χριστῷ στή-ης. 

ε ᾽Απὸ τότε χαὶ ὁ Βαπτιστῆς Ἰωάννης δῆλος ἐχέ- 
νετο τοῖς ἀνθρώποις, xal ἀπέτεμεν αὐτὸν Ἡρώδης 


*9 aen. xvili, 1. 


cap. xvit. 

« Quemadmodum in imaginibus, imago liomi- 
nis figuram refert illius, cujus est imago, non 
item virtutem : atque adeo veritas et figura mu- 
tuam inter se societatem habent. Figura quippe 
similis est. » 


Eusebii Pamphili, ex libro v Evangelice demonstra- 
lionis, in hec verba : « Apparuit Deus. Abraham 
apud quercum Mambre "*. » 


« Unde locus iste, ceu divinus, ad honorem 
eorum qui Abrahamo illic apparuerunt, a vicinis 
populis hodieque colitur. Nunc etian terebinthus 
illa superstes visitur, quique ab Abraham hospitio 
excepli sunt, sic pictura repraesentantur, ut duo 
quidem hinc inde cernantur, medium vero locum, 
qui praestantior est, teneat. Hic porro sit ipse 
Dominus Salvator noster, qui sese nobis manife- 
stum faciebat, quemque dum ignorantes colunt, 
divinorum eloquiorum fidem firmant (28). lpse igi- 
tur profecto fuerit, qui ab eo tempore religionis 
semina inter homines 3968 ;jaciens, humanam 
speciem et formam subiens, seipsum, quisnam 
foret religioso parenti Abrahamo videudum pra:- 
buit, eidemque Patris notitiam dedit. » 


Ex Chronographia Joannis Antiocheni, qui et Ma- 
lala diclus est, de muliere hemorrhowssa; deque 
statua quam Christo Salvatori erexit, 


« Ex hoc quoque tempore Joannes Baptista in- 
ter homines innotuit, cujus caput Herodes topar- 


NOTAE : 


(28) Zinus : 
pro certo habeo , hos neque Judzos , neque Chri- 
stianos fuisse sed paganos aut Idumzos, qui tra- 
ditionem antiquan tenuerint potius quam Scripture 
dictis crediderint. 

(29) 'Ex τῆς χρονογραφίας "Iodyyov. Qus hic 
narrantur de statua Paneadénsi, incertus auctor 
Demonstrationis chronographice originum ΟΡ., 

uem Conibefisius in Manipulo edidit, accepta re- 
ert οὗ Eusebio et Joanne, quem τὸν Διακρινό- 
pevov Hl esitantem nuncupat, seu de secta Acepha- 
orum ; quem subinde prodidisse ait, Hzimnorrhous- 
sam illam nominatam fuisse Berenicem ; xai τῆς 
Βερονίχης, ὡς ὁ Διακρινόμενος µέμνηται χαλεῖσθαι 
τὴν Αἰμόῤῥουν. Unde, vel Joannem Hzsitantem con- 
similia scripsisse oportet, vel anonymum istum 
ab eo non discrevisse Joannem Malalam, sequioris 
setatis scriptorein. Nam llzesitantis historia, Photio 
teste, cod. 44, incipiebat ab imperio Theodosii 
senioris, nec ultra Justini I tempora excurrebat : 
unde videtur alius non fuisse a Joanne Rhetore 
quem citant Evagrius et alii. Malalie vero historia 
ab initio mundi usque ad obitum Justiniani scnio- 
ris protendebatur. Quin multa passim ab auctori- 
bus allegantur, tanquam ab lHixsitante accepta, 
quz Malala non habet. Quantum capio, quz Joan- 
nes Malala de Berenice narrat , ea acccpit ex Cle- 
mente historiographo quem paulo post laudat. Dc 
hoc Clemente Suidas hc habet : Κλήμης ἱστορι- 
χὺς, inquit, ἔγραφε τοὺς Ῥωμαίων βασιλεῖς , xat 
αὑτοχρατορίας, xat πρὸς Ἱερώνυμον περὶ τῶν Ἰσο- 
κρατιχῶν σχημάτων, xa ἄλλα * Clemens historicus 
scripsit de imperatoribus Romanis el imperiis, item- 
que ad lieronymum de figuris Isocralicis , et alia. 
Doctissimus Ηογ Clementem post septimum sazcu- 


b 


qui divinis oraculis credunt. Verum C luni scripsisse pugnat, eo quod Combefisius, annot. 


16 in Anonymum mox laudatum, in illo loco Ori- 
ginum CP. ubi dicitur Clemens tradidisse s(atuas 
Κωνσταντίνου υἱοῦ Κωνσταντίου, Constantini filii 
Constantii (uisse similes Theodosianis, de Constantino 
l'ogonato Constantis filio sermonem esse conje- 
cerit. At proclivius fuisset eas Constantino Magno 
attribuere, qui a DByzantinis vulyo vocatur Κων- 
σταντῖνος ὁ τοῦ Κωνσταντίου, vel υἱὸς τοῦ Κωνσταν- 
τίου, vel, ut Codinus, pag. 7, ὁ τοῦ Κωνσταντίου 
παῖς, Constantinus Constantii filius, Chlori scilicet. 
Nusquam Constantem Pogonati parentem Constan- 
lium, sine mendo dictum reperias : bene vero Con- 
stantinum, ut alibi diximus. Cxieterum a viro doctis- 
simo amicissimoque R. P. D. Anselmo Bandurio 
admoneor legi debere : Clemens consimiles varieque 
forme marmoreas statuas , Κωνσταντίνον εἶναι φἀ- 
σχει, υἱοῦ τοῦ Κωνσταντίου, Constanti. Constan- 
lini filii esse ait. Eumdem Clementem citavit He- 
sychius quidam in fragmento quod Cl. Ducangius 
Grace Latineque post Chronicon Paschale dedit , 
in quo totidem fere verbis eadem leguntur qua 
Malala habet initio lib. x De Domini nativitatis 
etate. Hesychium porro Malalam non exscripsisse, 
sed eo anteriorem esse, exinde collegerim, quod 
communem esse auctorum sententiam affirmet, 
Christum post sex mille annos ab orbe condito 
natum esse, paucissimis hoc ad annum circiter 
5500 consignantibus. Nam sculo saltem sexto 
desinente deincepsque communis in Oriente opinio 
fuit, natum esse Dominum anno mundi vel 5500, 
vel 5504, vcl 5308, ut constat ex Anastasio ll An- 
tiocheno, hom. 7 in Hexaeim., ex synodo quini- 
&exla, can. 5$, ex sancto Maximo, Georgio Syncello, 
Theophane, Eusebio nescio quo, cujus fragmentum 


1111 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1272 


cha, in regia Trachonitidis regionis, in urbe quz Α ὁ τοπάρχης εἰς τὸ βασίλειον τῆς Τραχωνίτιδος χώ- 


Sebaste dicitur, amputavit, ociavo Kal. Junias, 
Flacco et Ruffino coss. Id «gre ferens Ilerodes 
rex, Philippi filius, e Judza regressus est. Sta- 
fimque ad eum accessit mulier quzdam locuples, 
nomine Berenice, qux idem oppidum Paneadem 
incolebat. Hzc, quoniam a Jesu sanata erat, sta- 
tuam ipsi erigere cupiens, nec sine regis permis- 
sione id ausa perficere, Herodi regi supplicem 
obtulit libellum, rogans ut liceret sibi in urbe 
$ua Christo Salvatori auratam statuam dicare. 
Libellus porro hujusmodi erat: « Augusto He- 
ε rodi, toparchae, et legum datori Judseorum Grzco- 
« rumque, regi Trachonitidis, Berenices, honora- 
ε bilis Paneadis incolz, petitio supplex et obsecra- 
« tio. Justitia οἱ humanitas, czeterzeque virtutes ver- 
« licem vestrum instar coronz cingunt. Quod ego 
« neutiquam ignorans, bona spe oninia consequen- 
« di concepta, tibi scribo.» Qu: porro sit exordii 
liujus ratio, serinonis series declarabit. « Cum a 
prima setate sanguinis fluxu laborarem, omni vitz 
substantia facultatibusque meis in medicos ex- 
haustis, medelam nullam nacta sum. Ubi autem 
accepi admirabilis Christi curationes, qui mor- 
tuos ad lucem revocans suscitaret, daemones ex 
mortalium corporibus ejiceret, omnesque confe- 
ctos morbis verbo sanaret, ad eum velut ad 
Deum confugi. Verum considerata inultitudine eo- 
rum qui illum cingerent, metuens ne morbi spur- 
citiem aversatus, erga me indignaretur, major- 
que zgritudiuis plaga fieret, mecum ipsa cogitavi, 
369 quod si vel fünbriam vestimenti ejus tan- 
gere mihi liceret, sanitatem adipiscerer. Ilanc 
ubi primum tetigi, suppresso sanguinis fonte, il- 
lico convalui. llle vero, cum cordis mei consilia 
prenosset, elata voce, Quis, inquit, me tetigit ? 
virtus ex me prodiit. Tum ego pallens, gemensque 
οἱ graviorem morbum ad me reversurum arbi- 
trans, ad ejus pedes corruo, humumque lacrymis 
infundens, audaciam meam profitebar. At ille, 
uti clemens et benignus, vicem meam commisera- 
tus, sanationem mihi his verbis confirmavit: Con- 
fide, filia, fides tua Le salvam fecit. Vade in pace ὃν. 
Sic tu quoque, Auguste, mihi supplicanti postu- 


f£ A^ o o 4 ^» c^ ^ ο AM dM d. ο ο o ὁ o ο 6o ^» ο ο ο ο 


rex ex libello supplice, miraculi magnitudine per- 
c€ulsus, curationisque reveritus arcanum, dixit : 

ε Tuo, o mulier, sanatio prestantiori digna mo- 
. " ri 


9? Matth. ix, 23. 


pac, Ev Σεθαστῃ «fj πόλει, πρὸ ὀκτὼ Καλανδῶν Ἰο- 
vlov , kv ὑπατείᾳ Φλάχχωνος καὶ Ῥουφίνου. Au 
τοῦτο λυπούμενος Ó Ἡρώδης ὁ βασιλεὺς ὁ Φιλίππου 
ἀνῆλθεν ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας, xal προσῃλθεν αὐτῷ 
γυνή τις εὔπορος , οἰχοῦσα τὴν αὑτὴν Πανεάδα 
πόλιν, ὀνόματι Βερνίχη, βουλοµένη, ὡς ἰαθεῖσα ὑπὸ 
τοῦ Ἰησοῦ , στήλην αὐτῷ ἀναστῆσαι ' xol μὴ τολ- 
μᾶσα δίχα βασιλικῆς χελεύσεως τοῦτο ποιῆσαι, 
δέησιν δέδωχε τῷ βασιλεῖ Ἡρώδῃ, αἰτοῦσα στήλην 
χρυσῆν τῷ Σωτῆρι Ἀριστῷ ἐν τῇ ἑαυτῆς πόλει 
στῆσαι. Ἶτις δέησις εἶχεν οὕτως  ε Σεδαστῷ 
« Ἡρώδῃ, τοπάρχῃ, θεσμοθέτῃ Ἰουδαίων τε καὶ 
c. Ἑλλήνων, βασιλεῖ Τραχωνίτιδος, δέησις xal [xe 
cía παρὰ Βερνίχης ἀξιωματιχῆς, πόλεως Ἠανεά- 
δος. Δικαιοσύνη , xal φιλανθρωπία, xat τὰ λοιπὰ 
τῶν ἀρετῶν περιστέφουσι τὴν ὑμετέραν xopv- 
φἠν * ὅθεν χἀγὼ τοῦτο εἰδνῖα , σὺν ἁγαθαῖς ταῖς 
ἐλπίσι πάντων τευξοµένη , aol γράφω. » "Ho 
ἡ τοῦ παρόντος προοιμίου χρηπὶς, προϊών σε 6 λό- 
γος διδάξει. « Ἐκ παιδῶν ληφθεῖσα πάθη αἱμοῤ- 
« ῥοίας ὀχετῶν , εἰς ἰατροὺς ἀναλώσασά µου τὸν 
« βίον καὶ τὸν πλοῦτον, ἴασιν οὐχ εὗρον * ἁκηκουῖα 
δὲ τοῦ θαυμαζομένου Χριστοῦ τὰ ἰάματα, ὡς νε- 
χροὺς διανίστησι, πάλιν εἰς φῶς ἕλχων, xol δα[- 
µονας Ex βροτῶν ἀπελαύνων, xaX πάντας τοὺς dv 
νόσῳ µαραινοµένους λόγῳ θεραπεύων, x&và πρὸς 
αὑτὸν ὡς πρὸς θεὺν ἕδραμον. Καὶ προσεσχηχυϊε 
τῷ περιέχοντι αὐτὸν πλήθει, δειλιάσασα μὴ τὸν 
ix τοῦ πάθους μολυσμὸν ἁποστρεφόμενος , ὁργι- 
σθῇ κατ᾽ ἐμοῦ , xai πλείων pot ἐπέλθῃ ἡ πληγὴ 
τῆς νόσου, χαθ᾽ ἑαυτὴν ἑλογισάμην, ὅτι ἐὰν δυνη- 
θείην ἄψασθαι τοῦ χρασπέδου τοῦ ἑματίου αὑτοῦ, 
σωθήσοµαι. OO καὶ ἀψαμένη, xaX σταθείσης µου 
τῆς πηγῆς τοῦ αἵματος, γέγονα παραχρῆΏμα ὑγιῆς. 
Αὐτὸς δὲ μᾶλλον, ὡς προγνοὺς τῆς Epic χαρδίας 
τὰ βουλεύματα, ἀνέκραξε ' Τίς µου ἤψατο; δύ- 
γαμις ἀπ᾿ ἐμοῦ éErA08v. Ἐγὼ οὖν ὠχριάσασα, 
καὶ στένουσα, τὴν νόσον θρασυτέραν ἁποστρέφειν 
ἐπ' ἐμὸδ λογιζοµένη, προσπεσοῦσα αὑτῷ, τὸν γῆν 
ἐἑπλήρωσα δαχρύων, τὴν τόλμαν ἐξειποῦσα. Αὐτὸς 
δὲ ὡς ἀγαθὸς, σπλαγχνισθεὶς ἐπ᾽ ἐμοὶ , ἑπεσφρά- 
ιζέ µου τὴν ἴασιν, εἰρηχώς ' Θάρσεε, θυγάτερ, 
« ἡ πίστις σου σἐσωκέ σε ' πορεύου εἰς εἰρή- 


^*^ ο ο ο Oo "am ο ο ο ο ο ο ο ὁ ο ^ ο (— ο " 


lationem justam indulge. » Hzc audiens Herodes D « γη». Οὕτω καὶ ὑμεῖς, Σεδαστοὶ, τὴν δέησιν τῇ 


« δεοµένῃ ἀξίαν παράσχετε. » 'O δὲ βασιλεὺς Πρώ- 
δης ἀχηχοὼς ταῦτα διὰ τῆς δεῄσεως , ἐξεπλάγη τὸ 
θαὕμα, xal φοθηθεὶς τὸ µυστήριον τῆς ἰάσεως 


NOT;E. 


Curterius, Ducangiusque ex qq. Anastasianis ac- 
cepere, Chronico Alexandrino, Joanne ipso Malala, 
aliisque, preter Julium Africanum, Clementem, 
Theophilum , et Timotheum , quos Hesychius ipse 
et Malala laudant. Neque magni faciendum est te- 
stimonium Abulfaraji qui Theophilum astrologum 
Rohensem seu Edessenum , floruisse bit circa 
annum Christi 785 et Hegirze 169, ct Egregie historia 
guctorem haberi. Nimia quippe est. Abulfaraji in- 


diligentia, ut ipso solo testificante credamus Thes- 
philum hunc astrologum bujus egregiz historiz 
parentem fuisse, aut saltem nihil urget nos, ut 
concedamus eum ipsummet esse quem Hesychius 
et Malala citavere. Ad Hesychium quod spectat, 
quidni idem sit cum Hesychio Illustri, qui historiam 
a Delo Assyriorum rege usque ad Anastasii inp. 
tempora produxit? Plura de Malala legesis apud 
Cavium in Hist, litterar. parte. i1. 


1313 


DE IMAGINIDUS ORATIO III 


1376 


εἶπεν, « Ἡ εἰς σὲ γεναµένη ἴασις, ὦ γύναι, µεί- Α « numento est, Abi ergo, et quam volueris illi, qui 


« ζονος στήλης ἐστὶν ἀξία. Πορευθεῖσα τοίνυν, otav 
€ βούλει ἀνάστησον αὐτῷ στήλην, δοξάζουσα τὸν 
« ἰασάμενον. » Καὶ εὐθέως αὐτὴ Βερνίκη, ἡ πρώην 
αἱμοῤῥοοῦσα, iv µέσῳ τῆς ἰδίας αὐτῆς πόλεως Πα- 
νεάδος ἀἁνέστησε τῷ θεῷ xai Κυρίῳ στήλην χαλχῆν 
Ex χαλχοῦ θερμηλάτου, µίξασα χρυσὸν xaX ἄργυρον. 
"τις στήλη μένει ἐν Πανεάδι τῇ πόλει ἕως νῦν, οὐ 
πρὸ πολλοῦ χρόνου μετενεχθεῖσα, ἀφ οὗ ἵστατο, Ev 


µέσῳ τῆς πόλεως εἰς ἅγιον τόπον, εἰς οἶχον εὐχτή- ] 


prov. Ὅπερ ὑπόμνημα εὑρέθη ἓν τῇ πὀλει Πανεάδι, 
παρὰ Βάσσῳ τιν, γενομένῳ ἀπὺ Ἰουδαίων Χρι- 
στιανῷ, ἓν ip ὑπῆρχεν ὁ Βίος τῶν βασιλευσάντων 
πόντων τῆς Ἰουδαϊκῆς χώρας. » 


Ἐκ τῆς ἑδδόμης BiClcv τῆς ἐκκησιαστικῆς 
Ἱστορίας Εὐὑσεδίου τοῦ llapplAov, περὶ τῆς 
αἱμοῤῥοούσης Παγεάδος. 


€ Ἐπειδὴ τῆσδε τῆς πόλεως ἐμνήσθημεν , οὐκ 
ἄξιον ἡγοῦμαι διῆγησιν παρελθεῖν, καὶ τοῖς μεθ” 
ἡμᾶς μνημονεύεσθαι ἀξίαν. Την γὰρ αἱμοῤῥοοῦσαν, 
fv ἐκ τῶν ἱερῶν Εὐαγγελίων παρὰ τοῦ Σωτῆρος 
ἡμῶν τοῦ πάθους ἁπαλλαγὴν εὑρέσθαι µεμαθήχα- 
μεν , ἐνθένδε ἔλεγον ὁρμᾶσθαι, τόν τε οἶχον αὐτῆς 
ἐπὶ τῆς πόλεως δείχνυσθαι, xat τῆς ὑπὸ τοῦ Σωτῇ- 
pos εἰς αὐτὴν εὑεργεσίας θαυμαστὰ τρόπαια παρα- 
μένει. Ἐστάναι γὰρ ἐφ᾽ ὑψηλοῦ λίθου, πρὸς μὲν 
ταῖς πύλαις τοῦ αὐτῆς οἴχου , γυναιχὸς ἐχτύπωμα 
χάλχεον ἐπὶ γόνυ κχεχλιµένον, χαὶ τεταµέναις ἐπὶ 
τοὔμπροσθεν ταῖς χεροὶν, ἱκετευούσῃ Eouxóg* οὗ 
ἀντικρὺ, ἄλλο τῆς αὐτῆς ὕλης, ἀνδρὸς ὅρθιον σχΏμα, 
διπλοΐῖδα χοσµίως βεθλημένον , xaX τὴν χεῖρα αὐτοῦ 
Exel προτεῖνον. OU παρὰ τοῖς ποσὶν ἐπὶ τῆς στήλης 
«αύτης, ξένον τι βοτάνης εἶδος φύειν, ὡς µέχρι τοῦ 
χρασπέδου τῆς τοῦ χαλκοῦ διπλοῖδος ἀνιὸν , ἆλεξι- 
φάρμαχον πάντων τῶν νοσημάτων τυγχάνειν. Τοῦ- 
τον δὲ τὸν ἀνδρίαντα, εἰχόνα Ἰησοῦ φέρειν ÉAeyov: 
ἔμεινε δὲ καὶ εἰς ἡμᾶς, ὡς xai ὄψει παραλαθεῖν, 
ἐπιδημήσαντος τῇ πόλει. Καὶ θτυμαστὺν οὐδὲν, τοὺς 
πάλαι ἐξ ἐθνῶν εὑὐεργηθέντας παρὰ τοῦ Σωτῆρος 
ἡμῶν, τοιαῦτα πεποιηχέναι, ὁπότε καὶ τῶν ἀποστό- 
Ἄων αὑτῶν τὰς εἰχόνας, Πέτρου xai Παύλου, καὶ 
αὑτοῦ τοῦ Σωτῆρος , διαχρωματιζοµένας ἱστορήσα- 


μεν ὡς εἰχὸς τῶν παλαιῶν ἀπαραφυλάκτως, ofa p 


ἐθνιχῆς συνηθείας οὕσης παρ᾽ αὐτοῖς, τοῦτον τιμᾷν 
εἰωθότων τὸν τρόπον. » 


- 


Tov αὐτοῦ, ἐκ τῆς αὐτῆς Ἱστορίας ἐγγάτου 
fi6Alov, εἰς τὸν βασιλέα Kovocarcivov. 

« E) µάλα τῆς ix Θεοῦ συνῃσθηµένος βοηθείας, 
αὐτίχα τοῦ σωτηρίου τρὀπαιον πάθους ὑπὸ χεῖρα 
ἰδίας εἰχόνος ἀνατεθῆναι προστάττει. Καὶ δὴ τὸ 
σωτήριον τοῦ σταυροῦ σημεῖον ἐν τῇ δεξιᾷ χατ- 
έχοντα αὐτὸν ἓν τῷ μάλιστα τῶν ἐπὶ Ῥώμης δεδη- 
μοσιευμένῳ τόπῳ στῄσαντας, αὐτὴν δὴ ταύτην ὑπο- 
Υραφὴν ἑντάξαι ῥήμασιν αὐτοῖς τῇ Ῥωμαίων 
ἐγχελεύεται φωνῇῆ" « Τούτῳ τῷ σωτηριώδει σηµείῳ, 
€ "tp ἀληθινφ ἑλέγχῳ τῆς ἀνδρείας, τὴν πόλιν ὑμῶν 


« le curavit, statuam erige, ipsiusque gloriam ϱ6- 
« lebra. » Mox igitur, Dernice, quz fluxum sangui- 
nis ante passa erat, in civitatis sue Paneadis me- 
dio statuam zneam, ex :re fusili, auro, argento- 
que permistis, conflatan Domino et Deo suo 
consecravit. Qux quidem statua ad hoc usque 
tempus Paneade perseverat : atque ex eo loco 
ubi quondam stabat, ex media nempe civitate, in 
locum sacrum sive oratorium translata fuit. Hujus 
porro rei narratio in bac ipsa Paneadensi civitate 
reperta est, apud Bassum quemdam, qui ex Ju- 
dxo Christianus factus fuerat : in quo etiam libro 
regum omnium qui in Judzea imperaverunt, hi- 
storia conscripta erat. » 


Ex libro septimo lHistorig Eusebii Pamphili, de 
muliere Paneadensi, que sanguinis [luxu labo- 
raverat. 


« Quandoquidem urbis hujus mentionem feci- 
mus, consentaneum non fuerit narrationem prz- 
terinitlere, quae digna plane est, ut posterorum 
memorie commendetur. lilam enim mulierem 
sanguinis fluxu laborantem, quam ex sacris Evan- 
geliis a Salvatore nostro sanatam fuisse didici- 
mus, illinc esse profectam ferunt, domumque 
ipsius ca in civitate monstrari, in qua Salvatoris 
in eam beneflcentie miriflca tropza perseverant. 
Super alium quippe lapidem ante :edium illius 
fores, 2ream feminz effigiem, flexis genibus, ex- 
pansisque supplicantis more manibus, conspici 
narrant : e regione vero alteram cx eadem mate- 
ria rectam stare viri figuram, modo composito 
diploide indutam, manumque mulieri protenden- 
tem. Ad hujus statuzs pedes peregrinum quod- 
dam herbe genus nasci, quod ubi ad oram usque 
diploidis pervenit, morborum omnium medicamen 
evadit. Hanc porro statuam Jesu Domini imagi- 
nem exprimere aiunt; mansitquc illa usque ad 
nostram ztatem, ut qui in civitatem lianc adve- 
niunt, oculis eam lustrare possint. Neque mirum 
videri debet, veteres illos ex gentibus, qui Salva- 
torem erga se beneficum experti erant, cidem ta- 
lia przstitisse, quando tum apostolorum Petri et 
Pauli , tam ipsiusmet Clristi pictas imagines vi- 
dimus : cum veteres absque ullo scrupulo cjus- 
modi honorem, consuetudine a gentilibus accepta, 
servatoribus suis adbiberent. » 


3770 Ejusdem, ex libro nono ejusdem Historie de 
imperatore Constantino. 

« Cum sese divino adjutum esse consilio ap- 
prime sensisset, mox salutifera: passionis tro- 
peum statuz sux manui apponi precepit. Λο cum 
eam salutaris crucis signum dextera sua tenen- 
tem, in frequentissimo Romans urbis loco erexis- 
sent, inscriptionem banc Latino sermone subji- 
ciendam curavit : « Hoc salutari signo, quod verae 
« virtutis insigne est, urbem vestram tyrannica 
« servitutis jugo servatam, in libertatem vindicavi. 


1371 


DE IMAGINIBUS ORATIO IIT. 


1318 


Tob ἁγίου Γρηγορίου Ναζιανζοῦ, &x τοῦ Aóyov A 971 Sancti ίσα. Nazianseni, ex oralione contra 
uli 


τοῦ κατὰ Ἱου.λιανοῦ τοῦ παραθάτου. 
Οὗ τὰ σύμδολα τῆς ἐπὶ τούτῳ πληγῆς, αἱ εἰχό- 
νες  φέρουσιν, ἔτι δηµοσίαι προκείµεναι. » 
Tov Χρυσοστόμου (51), ἐκ τῆς ἑρμηγείας τοῦ δι- 
καίου 'le6. 


« Ἐν τούτοις πᾶσι τοῖς συμθεθηχόσιν αὐτῷ, οὖκ 
ἔδωχεν ἀφροσύνην τῷ &eip* καθάπερ ἐπὶ τῶν εἰχό- 
νων, ἐπειδάν τινα γράφωμεν ἐν τῇ ἱστορικῇ γραρῇ, 
Ο δεῖνα ἀνέθηχε, Υγράφομεν, οὕτω καὶ ἐνταῦθα, 
thv εἰχόνα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ Υράψας, ὁ γράψας τὸ βι- 
6λίον, ὥσπερ ἓν χοινιχίδι κάτωθεν ὑπογράφων λέγει" 
"Ev τούτοις πᾶσι τοῖς συµδεδθηχόσιν αὐτῷ οὐχ 
ἤμαρτεν ἸΙώδ. » 


'Ex τοῦ βίου τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου, βιθ.ίου ὃ'. 


« Ὅσῃ δὲ ἄὐτοῦ ἡ ψυχη, πίστεως ἐνθέου ἑστήρι- p 


χτο δυνάµει, µάθοι ἄν τις χαὶ Ex. τοῦδε, λογιζόµενος 
ὡς ἓν τοῖς χρυσοῖς νοµίσμασιν, αὐτὸς τὴν αὑτοῦ εἰχόνα 
διεγράφετο, ὡς ἄνω βλέπειν δοχεῖν, ἀνατεταμένην 
πρὸς θεὸν, εὐχομένου τρόπον. Τούτου μὲν οὖν τὰ ἐχ- 
τυπώµατα, xa0' ὅλης τῆς Ῥωμαίων γῆς x, ἐν αὐτοῖς 
δὲ τοῖς βασιλείοις xatà τινας πόλεις, Ev. ταῖς εἰς τὸ 
µετέωρον τῶν προπύλων ἀνακειμέναις εἰχόσιν, ἑστὼς 
$9010; ἐγράφετο, ἄνω μὲν εἰς τὸν οὐρανὸν ἐμθλέπων, 
τὦ χεῖρε ἐχτεταμένω, εὐχομένου σχήἡµατι. Ὄδε μὲν 
οὖν αὐτὸς ἑαυτὸν ἐν ταῖς εἰκονογῥαφίαις εὐχόμενον 
ἱστορεῖ. » 


Tov αὐτοῦ, ἓχ τοῦ τρἰτου fi6Alov. 
« Ὃδε μὲν οὖν ἡ βασιλέως ἑτελειοῦτο µήτηρ, ἀξία 


anum apostatam 5". 
« Hujus quippe vnlneris signa promunt imagi- 
nes in locis publicis erect. » 


Sancti Jeannis Chrysostomi , ex enarratione in 
justum Job. 


« [n his omnibus quse ipsi contigerunt, nihil 
insipienter adversus Deum locutus est, Quewmad- 
modum in imaginibus cum cujuspiam pinximus 
historiam , ascribere solemus : Ν. consecravit ; 
sic qui librum hunc scripsit, postquam anima 
illius imaginem delineavit, velut in extrema mo- 
dioli parte subscribens, dixit : In omnibus his que 
acciderunt ipsi, non peccavit Job **, » 

1n Vita sancti Constantini libro 1v (cap. 15). 

« Quanto autem fidei robore animus ejus obfir- 
matus fuerit, ex eo quisvis intelligat, quod aureis 
in nummis suam ipse imaginem ita cogitavit effin- 
gendam, ut in supplicantis modum conversa ad 
Deum facie, spectare sursum videretur. Atque 
ejus quidem effigies impressa per universam Ro- 
manorum ditionem spargebantur. Quibusdam au- 
tem in civitatibus in eminentiori regiarum ipsa- 
rum porticus parte imagines ipsius 1ta depin- 
gebantur, ut rectus ipse, protensisque supplicantis 
more manibus stans, colum suspiceret. Sic ergo 
seipsum in picturis precantis habitu reprasen- 
tabat. » 

Ejusdem ex libro tertio. 
« Hoc igitur modo imperatoris mater vivere de- 


πε τιμῖς πλείστης, τῶν τε αὐτῆς Évexa θεοφιλῶν (; siit, que, cum propter religionis ac pietatis opera, 


αράξεων, τοῦ τε ἐξ αὐτῆς φύντος ὑπερφυοῦς xal 
παραδόκου φυτοῦ. ὃν πρὸς τοῖς ἅπασι, xai τῆς εἰς 
τὴν γεννησαμένην ὁσίας, µαχαρίζειν ἄξιον. Οὕτω μὲν 
αὑτὴν θεοσεθῆ χαταστήσαντα, μὴ οὖσαν τὸ πρότερον, 
ὡς αὐτῷ δοχεῖν Ex πρώτης τῷ κοινῷ Σωτῆρι µεμά- 
θητεῦσθαι, οὕτω δὲ τῷ ἀξιώματι βασιλικῷ τετιµη- 
χότα, ὡς £v ἅπασι» ἔθνεσι, καὶ παρ) αὐτοῖς τοῖς στρα- 
τιωτιχοῖς τἆγμασιν, Αὐγούσταν βασιλίδα ἀναγο- 
ῥεύεσθαι, χρυσοῖς τε νοµίσµασι xal τὴν αὐτῆς ἔχτυ- 
ποῦσθαι εἰχόνα. » 


Τοῦ αὐτοῦ τετάρτου Aóyov, xsgaA. 80. 

« Οἱ δὲ τὴν βασιλίδα πόλιν οἰκοῦντες, αὐτῇ τῇ συγ- 
χλήτῳ xai δἠμῳ Ῥωμαίων , ὡς τὴν βασιλέως ἐπ- 
ἐγνωσαν τελευτὴν , δεινῃ xal πάσης συμφορᾶς ἐπ- 
έχεινα τῇ ἀχοῃ δεδεµένοι, πένθος ἄσχετον ἑπριοῦντο. 
Λουτρὰ δὲ ἀπεχλείοντο xat ἀγοραὶ, πάνδηµοί τε θέαι, 
xaY πάντα ὅσα ἐπὶ ῥᾳστώνῃ βίου τοῖς εὐθυμουμένοις 
πράττειν ἔθος fjv. Κατηφεῖς δὲ οἱ πάλαι τρυφηλοὶ, 
τὰς προόδους ἐποιοῦντο" ὁμοῦ τε πάντες τὸν µακά- 
pio». ἀνευφήμουν, τὺν θεοφιλΏ, τὸν ὡς ἀληθῶς τῆς 


9 [nvect. 1, p. 99. 52 Job. 1, 22. 


honori plurimo digna fuit, tum propter excellen- 
tem et admirabilem plantam illamo quam ex se ge- 
nuit; quem quidem, cum omnibus aliis de causis, 
tum ob ejus erga matrem pietatem beatum predi- 
care debemus : quippe qui illam, cum Dei cultui 
addicta prius non esset, sic religiosam reddidit, ut 
a primeva slate a communi omnium Salvatore 
erudita videretur. Ipsam demum imperatoria digni- 
tate cohonestavit, ut apud omnes gentes, necnon 
apud ipsasmet militum cohortes, imperatriz Augusta 
proclamaretur, imagoque ejus nummis aureis im- 
primeretur. » 
Ejusdem ex libro wv, cap. 69. 
« Qui vero urbem regiam incolebant, una cum 


D senatu populoque Romano, ubi primum iimnperato- 


ris obitum acceperunt, acerbo et quavis calamitate 
graviori nuntio perculsi, nullum luctui modum po- 
suerunt. Balnez et fora clausa sunt, publica quo- 
que spectacula, et quzecunque homines otio dediti 
et genio indulgentes conusectari solent, intermissa 
sunt. Qui ante in deliciis veraabantur, vultu in 
terram demisso incedere unaque omnes voce bea- 


VARLE LECTIONES. 


x Deest vox διέτρεχε», ex Eusebio supplenda. 


NOTA. 
(31) S. Chrysostomi commentarii in Job fragmenta exstant in catena Junii. 


1309 ——— S. JOANNIS DAMASCENI ΄ 1^9) 
tum íllum, dilectum Deo, ac prorsus imperio Α βασιλείας ἐπάξιον. Καὶ οὗ ταῦτα Boat; Eqto»suv µό- 
dignum celebrare. Atque liec non. verbis tantum, — vat, εἰς ἔργα δὲ χωροῦντες, εἰχόνων ἀναθήμασι, 
verum eliam factis declarabant, ubi consecratis — olánep ζῶντα xal τεθνηχότα αὐτὸν ἑτίμων. O2paw) 
imaginibus, mortuum perinde ac si superstes in μὲν σχῆμα διατυπώσαντες ἓν χρωμάτων vpaqi, ὑπὲρ 
vivis esset, honorabant. Cudlum itaque coloribus ἀφψίδα δὲ οὐρανῶν, kv alüsplp διατριδῇ διαναπα./- 
designantes, hunc supra colorum verticem in Ἅµενον αὐτὸν, τῇ γραφῇ παραδιδάντες. » 
stherea quiescenlem regione picturis reprasenta- 
bant. ? 

372 Ejusdem cap. 75. Tov αὐτοῦ, x&gaJA. ΟΥ’. 

« Consimili igitur modo quaterque beatus ille « Τούτῳ γοῦν ἐμφερῶς ὁ τρισµακάριος, πολυπλά- 
pro uno multiplex in flliorum successione evade- σιος διὰ τῆς τῶν παιδῶν δ.αδοχῆς, ἀνθ᾽ ἑνὸς ἐγίνετο, 
bat; adeo ul imaginibus passim erectis, per univer- ὡς εἰχόνων ἀναστάσει, παρὰ πᾶσιν ἔθνεσιν ἅμα τοῖς 
sas gentes ejusdem ipse suique filii honore donati αὐτοῦ τιμᾶσθαι παισίν. » 


sint. » 

Theodoreti episcopi Cyri, et Polgchronii, ez exposi- | Θεοδωρίτου, ἐπισκόπου Κύρου , xal IoAvygo- 
tione tn. Ezechielem. D  víov (59), ἐκ τῆς εἰς τὸν Ἰεζεχκιὴ.ὶ ἑρμηγνείας. 

« Et quemadmodum imperatorem Romanorum « Καὶ ὥσπερ ol. 'Ῥωμαῖοι τὰς βασιλικὰς εἰχόνας 


imagines ita pingere consueverunt, ut salellite3 Ὑράφοντες, τοὺς τε δορυφόρους περιιστῶσι, xal -à 
armatos, quibus illi cinguntur, populosque pro- ἔθνη ὑποτεταγμένα ποιοῦσι, τὸν ὅμοιον τρόπον xàv- 
stratos circum exhibeant ; sic in proposito textu, — *200a * ἐπειδὴ ὁ βασιλεὺς διὰ τῆς ὁπτασίας σχηµα- 
quandoquidem rex in visione Deum figurat, velut Ἅᾖτίζει τὸν θεὸν, ὡς ἐπὶ θρόνου ὀχούμενον, πάντων τῶν 
in solio gestatum, rerum omnium quz in terra δη ἐπὶ Υῆς δείχνυσι τὰς εἰχόνας, τῷ τε σχήµατι τὸ πρὀ- 
imagines ostenlando, quod eidem figure ad orna- Ίπον ἀποδίδωσι, χατὰ πάντων τῶν τοῦ θεοῦ διδάσχων 
tum confert, subinde exprimit, ut Dei in res uni- τὴν δεσποτείαν. » 

versas imperium nos doceat. » 

Ejusdem. « Et tu, fili hominis, sume tibi laterem, Τοῦ αὐτοῦ. « Καὶ cb, vit ἀνθρώπου, λάδε σεαυτῷ 
et pones eum ante faciem tuam, et describes in ος ἍἈλίνθον, χαὶθέσεις αὐτὴν πρὸ προσώπου σου, χαὶ δια- 
universam Jerusalem ; οἱ dabis circa eam muni- Ὑράψεις ἐν αὑτῇ τὴν Ἱερουσαλὴμ, καὶ δώσεις ἓν αὐτῇ 
tionem : et zdiflcabis contra eam propugnacula, et Ππεριοχὴν, xal οἰκοδομήσεις ἓν αὐτῇ προμαχῶνας, 
cirea eam pones vallum, et dabis circa eam castra, ,, Χαὶ περιδαλεῖς ἐπὶ αὐτὴν yápaxa xa δώσεις ix 
et ordinabis ballistag in circuitu **, » αὐτῇ παρεμθολὰς, xa τάξεις τὰς βελυστάσεις xv- 

κλῳ. ) 

Interpretatio. « Quod si adversus multitudinem 'Epunvela. « EU σοι φοθερὸν νενόµισται τὸ ἐξ 
loqui, eique civitatis direptionem, eversionem ἑναντίας τῷ πλήθει διαλέγεσθαι, xal προλέχειν τῆς 
templi, et quz ex his eventurze sunt, calamitates Ίδλεως τὴν πόρθησιν , xai τοῦ ναοῦ τὴν κατασχα” 
nuntiare formidas, lioc eis alia. ratione indica, ut — qv, καὶ τὰ ix τούτων συµθησόµενα δεινὰ, ἑτέρως 
tandem resipiscant, tuaque modestia manifesta —'*oUto μήνυσον, ὡς κἀκείνους σωφρονίζειν, xal σὲ 
flat. Et sumens, inquit, laterem, civitatem describe, δεικνύναι τὴν ἐπιείχειαν. Καὶ AaCór, qnot, xAir- 
Nomen autem inscribatur, ut liquido constet illam — Qor, διάγραφον τὴν zóAw. Ἐπιγεγράφθω δὲ της 
esse Jerusalem. In descript:e vero civitatis circui- πόλεως ἡ προσηγορία, ὥστε γνωρίνεσθαι ταύτην 02- 
tu, valli delineationem exprinie; iu quo nempe σαν τὴν Ἱερουσαλήμ * ποιήσας δὲ τὴν πόλιν, περί- 
exercitus multitudo est. Dehinc militari ordine στησον τῷ τῆς Γραφῆς σχήµατι χάραχα, ἵνα ἐστὶ τὸ 
procedant copie (id quippe sonat vox castra), hoc στρατοπέδου πλῆθος 7. Ai δὲ δυνάµεις χατὰ τάςι) 
est, parate militum legiones : qu: quidem non . πολεμιχὴν' προσιέτωσαν ᾿ τοῦτο γὰρ λέγει, sapep- 
armis modo communite sint, sed et machinas ad- D €o.Aàc, ἀντὶ τοῦ, τάγματα στρατιωτιχὰ παρεστῶτα, 
moveant, quibus evertantur muri (muri, inquam, μὴ µόνον περιπεφραγµένα ὅπλοις, ἀλλὰ τὰ µηχανή- 
isti) : has enim balliste et arietes indicant. Admira- — paca ἐπιφερόμενα, οἷς καθαιρῄσουσι τὰ τείχη ταῦτα’ 
bili porro raiione, circumstantem duntaxat civitati τὰ τείχη γὰρ ταῦτα, μηνύει τὰς βελαστάσεις *. θαν- 
multitudinem innuit, ut populum, incusso prius µασιώτατα δὲ µόνον τὴν περὶ τὴν πόλιν περἰστασιν 
terrore, quam calamitates accidant, a peccatis abs- «τοῦ πλήθους µηνῦξι, ἵνα πρὸ τῶν δεινῶν τῷ oó6q 
1ἱπογθ suadeat » χαταπλῆξας, ἀποστήσῃ aote τὴν παρανομµίαν s.) 


5* Ezech. 1v, 1, 2. 


e 


VARI/E LECTIONES. 
Y |n catena. Reg. Ν. 1892 legitur ἵνα εἴπῃ στρατοπέδου πλῆθος. 3 Emendo ex eatena Regia ταῦτᾷ 
γὰρ μηνύει τὰς βελοστάσεις. ^ Cat. melius αὐτοὺς τῆς παρανοµίας. 
NOTE. 


(32) Zinus vertit, et Jongevi : sed Polyclironius — tale apud Theodoretum occurrit. Is porro Theodori 
Δίον fuit a Theodoreto Ezechielis interpres, cujus — Mopsuesteni, quem plurimi semper fecit Theodorc- 
fragmenta exstant in catenis, in quibus hunc ipsum — uus, frater fuit, et Apamesz in Syria episcopus. 
uem allegat Dainascenus, locum reperi, Niliil vero 


1381 


DE IMAGINIBUS ORATIO IIT. 


1382 


"Ex του μαρτυρίου τοῦ ἁγίου Εὐσταθίου, τοῦ καὶ À — Ex martyrio sancti Eustathii, qui et Placidas, 


ΠΛακίδα. 

€ Ἐξελθόντος αὑτοῦ ἓν μιᾷ ἡμέρᾳ κατὰ τὸ σύν- 
ηθες ἐπὶ τὰ ὄρη θηρεῦσαι μετὰ τοῦ στρατοπέδου, 
xaX πάσης τῆς θεραπείας, ὤφθη αὐτῷ ἀγέλη ἑλάφων 
βοσχοµένη. Καὶ διαστήσας χατὰ τὸ σύνηθες τὸν στρα- 
τὸν, ἐποιεῖτο τὴν xax! αὐτῶν δίωξιν. Παντὸς δὲ τοῦ 
στρατοῦ ἐπὶ τὴν σύλληψιν ἀσχολουμένου τῶν ἑλάφων, 
ὁ ὑπερμεγεθέστατος πάσης τῆς ἀγέλης, xal εὐειδέ- 
στατος, ἀἁποσπασθεὶς τῆς ἀγέλης, ὥρμησε χατὰ τοῦ 
δρυμοῦ ἐν τοῖς δσσυτέροις τόποις τῆς ὕλης, καὶ δυσ- 
6άτοις χωρίοις. "Ov θεασάµενος ὁ Πλαχίδας, xai 
ἐπιθυμήῆσας συλλαθεῖσθαι αὐτὸν, χαταλιπὼν πάντας, 
μετ ὀλίγων στρατιωτῶν κατεδίωχεν αὐτόν. Άτονη- 
σάντων δὲ τῶν συνόντων, µόνος προσεχαρτέἑρει τῇ 
διώξει, χατὰ πρὀνοιαν δὲ θεοῦ, µήτε τοῦ ἵππου αὐτοῦ 
ἀτονῆσαντος, μήτε αὐτοῦ πρὸς τὴν δυσχέρειαν τοῦ 
τόπου ἀποχνήσαντος, ἐπὶ πολὺ χαταδιώκων, μακρὰν 
εὑρέθη τοῦ στρατοπέδου αὐτοῦ. Ὁ δὲ ἔλαφος ἔφενχε, 
ἐχεῖνος δὲ παραλαθὼν ἀχρώρειαν πέτρας, μηδενὸς 
αυνόντος αὐτῷ, ἕστη περισχοπῶν πἀντοῦθξν, xal ἓν- 
νοῶν ol τρόπῳ λάδηται τῆς ἐλάφου' ἀλλ᾽ ὁ πάν- 
σοφος xal οἰχτίρμων θεὸς, ὁ παντοίας ὁδοὺς ἐπὶ σω- 
τηρίᾳ τῶν ἀνθρώπων ἐπινοήῄσας, ἀντιθηρεύει τοῦτον 
ἐν τῇ θήρᾳ * οὐχ ὡς Κορνήλιον διὰ Πέτρου, ἀλλ ὡς 
Παῦλον διώχοντα, διὰ τῆς ἰδίας ἑπιφανείας. Ἐπὶ πολὺ 
δὲ ἑστῶτος τοῦ Πλαχίδα, xa ἀτενίξοντος μὲν εἰς τὸν 
ἔλαφον, θαυμάζοντος δὲ αὐτοῦ τὸ μέγεθος, xat ἆμη- 
χανοῦντος περὶ τὴν σύλληφιν, δείχνυσι Κύριος τερά- 
στιόν τι τοιοῦτον, οὐκ ἀπειχὸς, οὐδὲ ὑπερθαῖνον τῆς 
αὑτοῦ δυνάµεως τὸ μέγεθος * ἀλλ ὥσπερ ἐπὶ τοῦ 
Βαλαὰμ λόγον ἐνθεὶς τῇ ὕνῳ, ἤλεγξεν αὐτοῦ τὴν διά- 
νοιαν, οὕτω xai ἐνταῦθα δείχνυσι τούτῳ. Ἐπὶ μὲν 
χεράτων τοῦ ἑλάφου τὸν τύπον τοῦ ἁγίου σταυροῦ, 
ὑπὲρ τὴν λαμπρότητα τοῦ ἡλίου λάµποντα, μέσον δὲ 
τῶν χεράτων τὴν εἰκόνα τοῦ θεοφόρου σώματος, οὗ 
διὰ τὶν ἡμετέραν σωτηρίαν ἀναλαθεῖν κατεδέξατο, 
καὶ φωνὴν ἀνθρωπίνην ἐνθεὶς τῇ ἑλάφῳ, προσκαλεῖ- 
ται τὸν Πλαχίδαν, λέγων" Ὢ Πλαχίδα, τί µε διώ- 
χεις» ἱδοὺ Évexév σου παρῆν, xal iv τῷ ζώῳ τούτῳ 
ὤφθην σοι. Ἐγώ εἰμι Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς, ὃν ἀγνοῶν 
σἑδῃ. Al γὰρ εὐποιίαι σου, ἃς σὺ ποιεῖς εἰς τοὺς δεο- 
µένους, παρέστησαν ἐνώπιόν µου, xal Ίλθον ἔμφα- 
viaa, σοι ἐμαυτὸν διὰ τοῦ ἐλάφου τούτου, xal ἁντι- 
ζωγρῆσαί σε, xal συσχεῖν τοῖς διχτύοις τῆς φιλαν- 
θρωπίας µου. Οὐ γάρ ἐστι δίχαιον, τὸν ἐμοὶ προσ- 
φιλῃ διὰ τῶν ἀγαθῶν ἔργων, δουλεύειν δαἰµοσιν 
ἀκαθάρτοις xal εἰδώλοις νεχροῖς xal χωφοῖς. Διὰ γὰρ 
τοῦτο ἦλθον ἐπὶ γῆς ἐν τῷ εἴδει τούτῳ, ᾧ νῦν ὁρᾶς, 
σῶσαι θέλων «5 τῶν ἀνθρώπων γένος. » 


To? ἁγίου Λεοντίου Ψεαπό.Ίεως τῆς Κυπρίων νή- 
σου, πρὸς Ιουδαίους, & Aóyov. 


« Φέρε 5h λοιπὸν, φέρε προθύµως, xal τὴν τῆς 
ἐχτυπώσεως τῶν σεπτῶν εἰχόνων ἁπολογίαν ποιησώ- 
μεθα, ὅπως ἐμφρασθῶσι στόµατα ἀνόμων, λαλούν- 
των &bixa- νομιχὴ γὰρ αὕτη ἡ παράδοσις, xal οὐχ 


^ Num. xxii, 28, 


« Cum die quodam , de consueto more, cum 
exercitu universoque famulorum ccetu venatum 
exiisset, cervorum pascentium conspicatus gre- 
gem, exercitu in tres partes, uti solebat, distribu- 
to, eos insectabatur. At eum illis capiendis inten- 
tus esset exercitus, ille qui in universum gregem, 
(tum proceritate, tum forma eminebat, a reliquis 
discedens, per densissima silvz przeruptaque loca 
in nemus prosiliit. Hunc Placidas contuitus, ejus- 
que comprehendendi desiderio accensus, cum 
militibus paucis, cxteris omnibus relictis, insecu- 
tus est. Jam socii deficientibus viribus constiterant, 
eum solus ipse persequendo perseveraret, divina- 


B que factum providentia est, ut pec equus, nec 


ipsemet asperitate locorum fatiscerent ; et cervura 
diutius adurgendo, procul se ab exercitu recessisse 
379 animadvertit. Porro fugiente cervo, cum 
nullus comitum adesset, petrae verticem conscen- 
dit, tum circumaspicere, secumque cogitare, quo 
tandem pacto praedam assequatur. At sapientissi- 
mus clementissimusque Deus, qui nullas non ex- 
cogitat vias, quibus ad salutem homines ducat, 
hunc in ipsamet venatione venatur : non Petri 
opera; ut olim Cornelium, magis autem uti per- 
sccutorem Paulum, objecta sua specie. Itaque con- 
sistenti diu Placidz, cervique proceritatem intentig 
oculis demiranti, cum illius capiendi nulla via oc- 
curreret, ejusmodi portehtum Dominus edidit, 
quod quidem nihil absimile veri est, nec ipsius po- 
tentie magnitudinem excedit. Sed, quemadmodum 
asine Balaam loquendi indita facultate **, oa ar- 
guit, quze vates animo versabat, consimile aliquid 
tunc etiam illi monstravit. In cervi cornibus sanctze 
crucis ipso sole longe fulgentiorem figuram, atque 
inter cornua divini sui corporis, quod pro nostra 
salute sumere dignatus est, effigiem ostendit; in- 
ditaque cervo voce humana, his Placidam verbis 
compellat : Quid me persequeris, Placida? En 
tui causa aderam, meque tibi boc in animali con- 
spiciendum przbui. Ego sum Jesus Christus, quem 
ignorans colis. Tua erga pauperes officia conspe- 
ctui meo presentia fuerunt. Quamobrem istue 
veni, ut. per hunc cervum me patefacerem tibi, 
teque vicissim venatu comprelienderem, et cle- 
mentie me: indagine cingerem. Nec enim zequum 
fuerit, ut quem ob recte probeque facta díligo, is 
dzemonibus impuris, mortuisque et surdis simu- 
lacris serviat. Idcirco quippe ad terras, ea quam 
cernis specie veni, ut generi hominum salutem 
afferrem. » 


Sancti Leontii Neapolis in Cypro insula [episcopi], 
ez libro v Contra Judaos. 


« Agedum deinceps, age jam z:quo animo ve- 
nerabilium imaginum defensionem aggrediamur, 
ut obstruantur ora loquentium iniqua. Non enim 
inventum nostrum illud est, sed legis potius insti- 


1383 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1381 


tutum. Nam Deum ipsum audi Moysi precipien- A ἡμετέρα. "Azousov γὰρ αὐτοῦ τοῦ θΞεοῦ λέγοντος 


tem, ut geminas Cherubim imagines sculptiles 
couflatilesque fabrefaciat, quibus propitiatorium 
obumbraretur. Adhzc, templum  Ezechieli Deus 
ostendit, quod a pavimento ad laquearis fasti- 
gium, sculptiles leonum, palmarum, hominumque, 
el Cherubim facies habuisse dicit. Terribilis reipsa 
hic sermo est. Deus qui Israeli injunxit, ne rei 
ullius, sive qu: in ccelis, sive quz in terra fuerit, 
sculptile quodpiam, aut imaginem similitudinemve 
faceret, ipse Moysi przxcipit, ut sculpta animan- 
tia, Cherubim, inquam, fabricet. Quinimo Ezc- 
chieli templum monstrat, imaginibus, sculptisque 
leonum, palmarum, et hominum simulacris re- 
fertum. Salomon item figuram designationemque 
ex lege mutuatus, :neis boum, palmarum, et ho- 
minum simulacris plenum templum exstruxit : 
neque ob id usquam a Deo reprehensus fuit. 
Quamobrem si ine propter imagines condemna- 
re vis, Deum prius accuses, qui haec idcirco 
fleri jussit, ut ipsius apud nos memoria perseve- 
raret. » 
374 Ejusdem ex libro quinto. 

« Nobis rursum illudunt, quod pretiosam cru- 
cem divinasque imagines designemus, adoremus- 
.que, nosque idolorum ac ligneorum numinum 
cultores vocant, viri qui Deum omnino non norunt 
Quod si, ut asseris, atiee, Deum ligneum colo, 
certe plures quoque veneror. Si plures, utique de- 


πρὸς Μωῦσέα, εἰχόνας δύο Χερουθὶμ γλυπτῶν xal 
χωνευτῶν κατασχευάσαι, σχ.αζόντων τὸ ἱλαστήριον. 
Καὶ πάλιν, τὸν ναὸν ἔδειξεν ὁ θεὸς τῷ Ἰεζεχιηλ, 
γλυπτὰ πρόσωπα, φησὶν, εἶχε, λεόντων, xal φοινί- 
χων, xal ἀνθρώπων, χαὶ Χερουθὶμ, ἀπὸ τοῦ ἐδάγφους 
αὐτοῦ ἕως τοῦ φατνώματος τῆς στέγης. ΄Όντως φο- 
θερὸς ὁ λόγος. 'O θεὺς ἐντειλάμενος τῷ "Iopah μὴ 
ποιῆσαι γλυπτὸν, μήτε εἰχόνα, μήτε ὁμοίωμα, ὅσα 
ἐἑστὶν ἓν τῷ οὑρανῷ, χαὶ ὅσα ἐστὶν ἐπὶ τῆς γῆς, αὖ- 
τὸς προστάσσει τῷ Μωῦσῃ ποιβσαι γλυπτὰ (Qoa 
Χερουθίμ’ καὶ τῷ Ἰεζεχιηλ πλήρη εἰχόνων χαὶ ὀνομά- 
των b. γλυπτῶν, λεόντων, χαὶ φοινίκων, xai ἀνθρώ- 
πων, δε[χνυσι τὸν ναὸν ὁ θεός’ χαὶ Σολομὼν, 5x νό- 
µου λαθὼν τὸ τύπωμα, πλήρη πεποίηχε τὸν ναὺν 
χαλκῶν γλυπτῶν, βοῶν, καὶ φοινίκων , καὶ ἀνθρώ- 
πων, χαὶ οὗ χατεγνώσθη ὑπὸ τοῦ θεοῦ Ev τούτῳ. El 
τοίνυν ἐμοῦ χαταγινώσχειν θέλεις περὶ εἰκόνων, 
προχατάγνωθι τοῦ Θεοῦ ταῦτα ποιεῖν κελεύσαντος, 
ὡς ὑπόμνησιν αὐτοῦ εἶναι map! ἡμῖν. » 


Tov αὐτοῦ, éx τοῦ πέµπτου «Ἰόγου. 

ε Πάλιν ἡμᾶς διαπαίζουσι περὶ τοῦ τιµίου σταν- 
poU, χάὶ τῆς τῶν θεοτυπώτων εἰχάνων σηµειώτεώς 
τε χαὶ προσχννήσεως, εἰδωλολάτρας ἡμᾶς xaX ξυλο- 
θέους ὀνομάζοντες, οἱ πανάθεο!. El δὲ ξνλόθεός εἰμι, 
ὡς λέγεις, ἄθεε, xal πολύθεος πάντως. El δὲ πολύ- 
θεος, ἐχρΏν µε πάντως ὁμνύντα λέγειν Μὰ τοὺς 


jerando dixero, Per deos : quemadmodum et tu, ϱ θεοὺς, καθάπερ xal σὺ ἕνα ὁρῶν µόσχον, ἔλεγες 


quondam vitulum unum aspiciens, aicbas : Hi sunt 
dii tui, Israel 56. Αι ejusmodi jusjurandum ex 
ore Christianorum te aulivisse neutiquam asse- 
veraris. Verum adultere Synagogze consuetudo 
est, ut castissimam Christi Ecclesiam, ceu mere- 
tricem infantet. » 

Ejusdem. « Neque enim sanctorum formas, ima- 
gines et figuras uti deos adoramus. Nam si tan- 
quam Deum ligneam imaginem adoraremus, eum- 


dem omnino cultum reliquis etiam lignis exhibe- 


remus, neque, ut szpe contingit, imaginem forma 
deleta combureremus. Et rursum, quandiu ligna 
crucis coaptata manent, formam illam adoro 
propter eum qui crucifixus fuit: ubi vero sejuncta 
fuerint, eadem abjicio atque comburo. Et quemad- 
modum, qui imperatoris edictum obsignatum acci- 
pit, sigillumque osculatur, is non lutum, chartam- 
ve, aut plumbum veneratur, sed imperatori potius 
honorem defert et adorationem ; sic nos quoque 
Christiani, crucis formam adorando, non ligni 
materiam, sed magis signaculum, annulum el 
characterem Christi ipsius respicientes, per ϱᾱ- 
dem illum qui cruci affixus fuit, salutamus et 
adoramus. » 


'* Exod, xxxu, 4. 


Οὗτοι οἱ θέοι σου, Ἱσραή.ὶ ' ἀλλ οὐκ ἀξιωθείης 
τοῦτο παρὰ Χριστιανῶν στοµάτων ἀχοῦσαί ποτε; 
ἀλλ᾽ εἴθισται ἀεὶ fj µοιχαλὶς χαὶ ἄπιστος Συναγωγὴ, 
τὴν πανσώφρονα Χριστοῦ Ἐκχλησίαν, ὡς πόρνην 
διαγορεύειν. » 


ToU αὐτοῦ. « Οὐδὲ γὰρ map! ἡμῶν, ὡς θεοὶ προσ- 
χυνοῦνται οἱ τῶν ἁγίων χαρακτῆρες, xai εἰχόνες, 
καὶ τύποι. El γὰρ ὡς θεῷ προσεχυνοῦμεν τῷ Guo 
τῆς εἰχόνος, ἐμέλλομεν πάντως xai τοῖς λοιποῖς 
προσχυνεῖν ξύλοις, καὶ οὐχ ὡς πολλάκις, λεανθέντος 
τοῦ χαρακτῆρος, τῷ πυρὶ τὴν εἰχόνα χατεκαίοµεν. 
Καὶ πάλιν, ἕως μὲν ἔστι συνδεδεμένα τὰ ξύλα τοῦ 
σταυροῦ, προσκυνῶ τὸν τύπον διὰ τὸν Ev αὐτῷ σταυ- 


D ρωθέντα Χριστὸν, ἐπὰν δὲ διαιρεθῶσιν ἓξ ἀλλήλων, 


ῥίπτω αὐτὰ xal καταχαίω. Καὶ ὥσπερ ὁ χέλσυσιν 
βασιλέως δεξάµενος ἑσφραγισμένην, καὶ ἀσπασάμε- 
vog τὴν σφραχίδα, οὐ τὸν πηλὸν ἑτίμησεν, o5 τὸν χάρ- 
την, ἡ τὸν µόλιθδον, ἀλλὰ τῷ βασιλεῖ ἀπένειμε τὸ 
σέθας xal τὴν προσκύνησιν * οὕτω xal Χριστιανῶν 
παῖδες, τῷ τύπῳ τοῦ σταυροῦ προοχυνοῦντες, οὐ 
τὴν φύσιν τοῦ ξύλου προσχυνοῦμεν, ἀλλὰ σφραγίδα, 
καὶ δακτύλιον, xxl χαρακτῆρα Χριστοῦ αὐτοῦ βλέ- 
ποντες, δι’ αὐτοῦ τὸν bv αὐτῷ σταυρωθέντα ἁσπανό- 
µεθα xal προσχυνοῦμεν. » 


VARIL/E LECTIONES. 


b Lego ὁμοιωμάτων, ut Zinus et Tilm. et in act. 7 syn. 


139^ 


DE IMAGINIBUS ORATIO III. 


1336 


ToU οὐτοῦ. « Καὶ διὰ τοῦτο Χριστὸν, xal τὰ Ἆρι- A.— Ejusdem, « Atque eam ob eausam Christum, 


στοῦ πάθη, ἓν ἐχχλησίαις, xal οἴχοις, xal ἀγοραϊῖς. 
xaX ἓν εἰχόσι, χαὶ ἓν σινδόνι, xat £v ταµείοις, χαὶ ἓν 
ἱματίοις, χαὶ Ev παντὶ τόπῳ ἐχτυπῶ χαὶ διαγράφω, 
ἵνα διηνεκῶς ὁρῶν ταῦτα, ἀναμιμνῆσχωμαι, καὶ μὴ 
ἐπιλάθωμαι, ὥσπερ cU ἐπελάθου Κυρίου τοῦ θεοῦ 
σου ἀεί. Καὶ ὥσπερ σὺ προσχκυνῶν τὸ βιθλίον τοῦ νό- 
μου, 00 τὴν φύσιν τῶν δερμάτων xal τοῦ µέλανος 
προσχυνεῖς, ἀλλά τοὺς λόγους τοῦ θεοῦ τοὺς ἔγχει- 
µένους ἐν αὐτῷ, οὕτως χἀγὼ τῇ εἰχόνι τοῦ Χριστοῦ 
προσχυνῶ, οὐ τῇ φύσει τοῦ ξύλου καὶ τῶν χρωµά- 
των’ μὴ γένοιτο! ἀλλ ἀφύχῳ χαραχτῆρι Χριστοῦ 
προσχυνῶν, δι) αὐτοῦ, αὐτὸν Χριστὸν δοχκῶ χρατεῖν 
xaX προσκυνεῖν. Καὶ ὥσπερ Ἰαχὼθ δεξάµενος παρὰ 
τῶν ἁδελφῶν τοῦ "Iusto τὸν χιτῶνα τὸν ποιχίλον 


ἡμαγμένον, ὅτε ἐπίπρασαν τὸν Ἰωσὴφ, γατεφίλησε B 


πάντως τὸν χιτῶνα μετὰ δαχρύων, tal τοῖς ὀφθαλ» 
pol; τοῖς ἰδίοις τοῦτον ἔθηκεν, οὗ τὸ ἑἱμάτιον θρηνῶν, 
ἀλλὰ bi αὑτοῦ τὸν Ἰωσὴφ νοµίζων χαταφιλεῖν, xai 
ἐν χερσὶν αὐτὸν χατέχειν’ οὕτω xal Χριστιανῶν παῖ» 
δες εἰχόνα Χριστοῦ, fj ἁποστόλου, f μάρτυρος κατ- 
ασπαζόµενοι τῇ σαρχὶ, τῇ φυχῇ νομίζομεν αὐτὸν ἐχεῖν 
voy τὸν Χριστὸν, Ἡ τὸν μάρτυρα αὑτοῦ ἁἀσπάζε- 
σθαι.... Ὡς γοῦν πολλάκις εἶπον, ὁ σχοπὸς ἐξετάζεταν 
ἐπὶ παντὸς ἀσπασμοῦ, xal ἐπὶ πάσης προσχυνῄσεως, 
El δὲ ἐμοὶ ἐγχαλεῖς, λέγων, ὅτι προσκυνῶ τῷ CO 
φοῦ σ-αυροῦ, διὰ τί obx ἐγχαλεῖς τῷ Ἰαχὼδ, προσ- 
χυνήσαντι ἐπὶ τὸ ἄχρον τῆς ῥάθδον τοῦ Ἰωσήφ: 
"MA πρόδηλον, ὅτι οὗ τὸ ξύλον τιμῶν προσεχύνη- 
σεν, ἀλλά διὰ τοῦ ξύλου τῷ Ἰωσὴφ προσεχύνησεν, 
ὥσπερ χαὶ ἡμεῖς διὰ τοῦ σταυροῦ τῷ Χρ:στῷ. Ἐπεὶ 
χαὶ ᾿Αδραὰμ τοῖς πωλήσασιν αὐτῷ τὸν τάφον ἀνδρά» 
«tw ἀσεθέσι προσεχύνησε, xaX Υόνυ ἔχαμφεν ἐπὶ τὴν 
γῆν, ἀλλ οὐχ ὡς θεοὺς αὐτοὺς προσεχύνησε. Καὶ 
«uv, ὁ Ἰαχὼθ τὸν Φαραὼ Ἠὐλόγησεν , ἀσεθη xat 
εἰδωλολάτρην ὕντα, καὶ τὸν 'Ἡσαῦ ἑπτάχις, ἁλλ᾽ οὐχ 
ὡς θεόν. Ἰδὲ πόσους ἁσπασμοὺς xal πόσας προσχυ» 
νῄσεις ἀπέδειξά σοι, Υραφιχάς τε xal φυσιχὰς, ud 
ἐχούσας χατάγνωσιν; ἐμὲ δὲ Enàv ἴδῃς εἰχόνα Ἆρι 
στοῦ, ἢ τῆς πανάγνου αὐτοῦ Μητρὸς, ἡ ἁγίου προσ» 
χυνοῦντα, ἀγανακτεῖς εὐθέως, χαὶ βλασφημεῖς, xal 
ἀποπηδᾶς, χαὶ εἰδωλολάτρην µε ἀποχαλεῖς, xal οὐχ 
αἰσχύνῃ; xal φροίττεις, καὶ ἐρυθριᾷς, ὁρῶν µε καθ) 
ἑχάστην ἡμέραν ἓν πάσῃ τῇ οἰκουμένῃ ναοὺς εἰδώλων 


Christique passionem in ecclesiis, in φάΐρυς, in 
foris, in tabulis, in linteis, in cubilibus et in 
vestibus, stque in omni loco exprimo et designo, 
ut per continuam eonsiderationem, memoriam 
eorum períricemus, nec unquam obliviscamur, ut 
tu semper oblitus es Domini Dei tuf, Quinimo 
veluti, cum volumen legig adoras, non membra- 
narum et atramenti naturam. adoras, sed Dei ser» 
mones quí in eo scripti sunt; consimili modo 
Christi imaginem adoro, nequaquam vero ligni 
colorumve naturam :; absit! sed insnimam Christ 
figurara adorans, per eam mili videor ipsummet 
Christum complecti e! adorare, At 6ieut Jacob, 
cum a Josephi fratribus qui ipsum vendiderant, 
variam ejusdem tunieam sanguine cruentam rece» 
pisset, hanc cum lacrymis deosculatus, oculis suig 
apposuit; non quasi (unicam ille defleret, sed 
quod per eam Jósephum ipsum osculari, et mani- 
bus complecti sibi videretur *' : sic et nos Chri» 
stiani imaginem apostoli martyrisve carnali more 
complectentes, animo reputamus nos, vel Christum 
ipsum, vel martyrem ejus amplexari.... Quám- 
obrem, ui sz pius dixi, in omni salutatione vel ado» 
ratione disquiritur intentio, Quod si mihi crimina- 
ris, quasi crucis lignum, ceu Deum adorem ; qwere 
non item Jacob accusas, qui virgae Josephi summi» 
tatem adoravit **? At manifestum est eura non ligni 
honorandi causa adorationem exhibpisse , sed po- 
tius per honorem ligno prestitum, adorasse jose- 
phum, 378 sicut in cruce Christum adoramus, 
Eodem plane modo quo Abraham homines impios 
a quibus sepulerum mercabatur, genibus in terram 
demissis adoravit, nequaquam tamen uti deos "5, 
Ad hec, Jacob Pharaoni, impio licet idolorumque 
cultori, benedixit **, atque septies Esau 5', sed non 
uti Deum, adoravit. Vide, quot tibi salutstiones, 
quotque adorationes, tuu in Scripturis probatas, 
tum naturales, nulli prorsus reprehensioni obno- 
xias protulerim. Tu vero, cum Christi, aut castise 
simz Matris illius, aut sancti cujusdam imaginem 
nos vides adorare, confestim indignabundus id in 
crimen vertis , aufugisque, et me idololatram noe 
minas. Non te pudet? non perhorrescis? non rue 


καταλύοντα, χαὶ ναοὺς μαρτύρων ἀνεγείροντα; El τὰ p) bore suffunderis, quando me vides in universo ore 


εἴδωλα προσεχύνουν, διατί τοὺς μάρτυρας τιμῶ τοὺς 
«καταλύσαντας τὰ εἴδωλα; εἰ δὲ τὰ ξύλα, ὡς φἢς, δο- 
ξάζω, πῶς τιμῷ τοὺς ἁγίους, τοὺς τὰ ξύλινα ξόανα 
τῶν δαιμόνων χαταχαύσαντας;, El 05 καὶ τοὺς λίθους 
δοξάζω, πῶς δοξάζω τοὺς ἀποστόλους, τοὺς τὰ λίθινα 
εἴδωλα χαταχλάσαντας ; El τὰς εἰχόνας τῶν ψευδωνύ- 
pov θεῶν σέθω, πῶς δοξάζω, xal ἑπαινῶ, καὶ ἑορ- 
τὰς ἐπιτελῶ τῶν παιδῶν, τῶν Ev Βαδυλῶνι ἀθλη- 
σάντων, καὶ τῇ εἰχόνι τῇ χρυσῇ μὴ προσχυνησάντων, 
τῇ εἰδωλιχῇ; 'AXX ὄντως πολλὴ τῶν ἀνόμων ἡ πὠ- 
ῥωσις, πολλὴ τόφλωσις. Ὢ Ἰουδαῖε, πολλὴ fj &val- 


57 Gen, xxxvu, 59 seqq. ᾖδ Gen. στ, 15; 
*! Gen, xxxi, 3. ^ Dan. 11, 4 seqq. 


ParaoL. Gp, XCIV. 


Hebr. x:», 924. 


be idolorum delubra demolientem , templaque 
martyrum honori exstruentem? quod si idola 
adoro, quid est cur martyres idolorum eversores 
honorem? quod si lignis, uti loqui amas, gloriam 
defero ; qui fit, ut honore homines sanctos prose- 
quar, qui ligneas demonum statuas combusserunt? 
Sed si lapides celebro; cur apostolos ipsos, qui 
lapidea simulacra comminuerunt, celebravero ? 
quod si tandem falserum deorum veneror imagines; 
quare igitur trium puerorum *5, quia, ne auream 
idoli imaginem adorarent, Babylone decertavergnt, 


9! Gen. xxin, 7. ** Gen. χιτ, 9, 


AW 


1381 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1388 


gloriam laudesque praedico, horumque nomine A δειά σου xal ἡ ἀσέδεια. ἀληθὼς ἀδικεῖται ὑπὸ σου 


dies festos ago? Verum nimia plane scelestorum 
obcacatio est, nimia cmeitas. Magna prorsus, o 
Jjudxe, impudentia tua. Profecto abs te veritas iui- 
que premitur. « Exsurge, Deus, judica causam tuam. 
Judica, et discerue causam nostram de gente non 
provocat. » 

Ejusdem. « Si ergo, ut szpe dixi, lignum lapi- 
denique adorarem, lapidi utique et ligno dicerem : 
Tu me genuisti **. Sin autem sanctorum imagines 
adoro, imo vero si sanctos ipsos, sanctorumque 
certamina veneror et colo, quomodo tu, insane, 
hzc idola vocas? Idola quippe similitudines fuerint 
eorum, qui*adulteri, homicide, filiorum maetato- 
res, οἱ effeminati hoinines exstiterunt, uon aufem 
prophetarum et apostolorum. Atque ut ex aliqua 
parte, brevi certissimoque exemplo intelligas , 
«quid Christianos inter et gentiles paritatis inter- 
cedat, audi. Habebant Babylone Chaldaei musica 
omnis generis organa, quibus simulacra demonum 
colebant :. habebant et filii Israel Hierosolymis 
asportata organa, quz iu salicibus suspenderunt. 
Uwaque instrumenta erant, nablia, cithara, εἰ 
tibi : sed ista ad Dei gloriam ; illa vero similitu- 
dinis horum zmula, ad demonum cultum pertine- 
bant. ldem jam discrimen inter imagines Christia- 
norum οἱ idola gentilium cogita. Hxc quippe ad 
diaboli gloriam ac memoriam ; illa vero ad Christi, 
et apostolorum mariyrunmque, οἱ sanetorum ejus 
Jaudem fabricata sunt. » 

Ejusdem. « Proinde quande Christianum videris 
crucem adorare, id ab eo fleri propter Christum 
crucifixum scito, non autem ut lignum adoret. 
Alioqui universa ligna adorareimnus, sicut Israel 
lucos et arbores adorabat, atque dicebat : Tw Deus 
meus es; iu me genuisti *. Nos vero non iten; 
$cd meinoriam picturamque Dominice passionis, 
et-976 illorum qui pro ipso pugnaverunt , in ec- 
clesiis ac domibus tenemus; omnia nempe pro- 
pter Dominum nostrum facientes. Rursumque, dic 
amabo, Judae, quxwnam scriptura Moysi perinisit, 
utJcthrosocerum suum cultorem idolorum ; Jacobo, 
ut Pharaonem ; Abraliamo, ut filios Emmor ad- 
orarent? annon illi justi erant et prophetze ? quze- 
nam Danieli, ut impium Nabuchodonosor? Ac si pro- 
pter mundanamtemporariamque vitam hoc fecerunt, 
ecear mecum expostulas, quod in sacris sanctorum 
. Wmnroriis, sive per scripturam, sive per picturain 

expressis, eorumdem cruciatus et certamina ado- 
rem, per qua singulis diebus beneficiis augeor, 
pergetuamque et sempiternam vitam exspecto? » 
Ex llistoria ecclesiastica Theodori, tomo quarto. 


& Sub hoc consulatu, die xxv mensis Decembris, 
terribile ingensque miraculum contigit, quod om- 


55 Jerem. 1, 27. ** ibid. 


ἡ ἀλήθεια.« Ανάστα, ὁ θεὸς, δίχασον τὴν δίχην aov: 
χρῖνον xa δίκασον ἡμῖν ἐξ ἔθνους οὐχ ὁσίου, ἀλλ 
ἀνοσίου καὶ ἀλλωτρίου, καὶ παροξύνοντός σε διὰ παν- 
τός. ) 


sancta, ab iniqua et aliena, que te ad iracundiam 


ToU αὐτοῦ. « El μὲν οὖν ὡς πολλάχις εἶπον, τῷ 
ξύλῳ xal τῷ λίθῳ, ὡς 8c προσεχύνουν, εἶπα ἂν 
κἀγὼ τῷ ξύλῳ xal λίθῳφ;' Zo µε ἐγένγησας. EL δὲ 
φὰς ε]χόνας τῶν ἁγίων προσχυνῶ, τοὺς ἁγίους μᾶλ- 
λον, xaX προσχυνῶ τὰς τῶν ἁγίων μαρτύρων ἁἀθλί- 
σεις xal τιμῶ, πῶς λέγεις εἴδωλα ταῦτα, i ἀνόητε; 
Τὰ γὰρ εἴδωλα, τῶν φευδωνύμων , τῶν μοιχῶν, xal 
φονευτῶν, χαὶ τεχνοθυτῶν, xol μαλαχῶν ὁμοιώ- 
µατά slot, χαὶ οὐ προφητῶν, οὐδὲ ἀποστόλων. Καὶ 


B [να ἐν μέρουὀ παραστήσω σύντομον xal πιστότατον 


ὑπόδειγμα περὶ Χριστιανικῶν χαὶ Ἑλληνιχῶν ὁμοιω- 
µάτων , ἄχουσον. Elyov ἐν Βαθυλῶνι οἱ Χαλδαῖοι 
bpyava παντοῖα μουσιχὰ πρὸς θεραπείαν εἰδώλων 
δα:µόνων. Εἶχον δὲ καὶ οἱ υἱοὶ Ἱσραὴλ ἀπὸ Ἱερουσα- 
λημ ὄργανα, & ἐπὶ ταῖς Ιτέαις ἐχρέμασαν , xal áp- 
φότερα ὄργανα, xaX νάθλαι, xax χιθάραι , xal αὐλοὶ 
ὑπῆρχον, ἃ ἐπὶ ταῖς ἰτέαις ἐἑχρέμασαν. ᾽Αλλὰ τὰ μὲν 
εἰς δόξαν Θεοῦ ἐγένοντο, τὰ δὲ εἰς θεραπείαν «uv 
δαιμόνων , ἀντίμιμα. Οὕτω λοιπὸν, xat ἐπὶ τῶν εἰ- 
χόνων, xai εἰδώλων, Ἑλληνιχῶν xal Χριστιανιχῶν 
νόει ὅτι ἐχεῖνα μὲν εἰς Gógav διαθόλου καὶ μνήμην 
χατεσχευάσθησαν, ταῦτα δὲ εἰς δόξαν Χριστοῦ, xal 
ἁποστόλων, xal μαρτύρων, xaX ἁγίων αὐτοῦ.» 

Tov αὐτοῦ. 1 Όταν τοίνυν ἴδῃς Χριστιανὸν προθ- 
χυνοῦντα τῷ σταυρῷ, γνῶθι, ὅτι διὰ Χριστὸν «by 
σταυρωθέντα, καὶ οὐ «hv φύσιν τοῦ ξύλου προσχυνεῖ. 
Ἐπεὶ πάντα ἂν τὰ ξύλα προσεχυνοῦμεν τοῦ ἀγροῦ, 
xai ὥσπερ ὁ 'IopahA προσεχύνει τὰ ἄλση xal τὰ δέν- 
δρα, λέγων ZU µου &l θεὸς, καὶ σύ µε ἐγένγησας. 
Ἡμεῖς δὲ οὐχ οὕτως, ἀλλά μνήμην xal γραφὴν τῶν 
τοῦ Kupícu παθηµάτων, καὶ τῶν δι αὑτὸν ἀθλτ- 
σάντων, ἐν ταῖς ἐχχλησίαις xal οἴχοις ἔχομεν, πάντα 
δι) αὐτὸν ποιοῦντες τὸν ἡμέτερον Κύριον. Καὶ αὖθις, 
εἰπὲ, ὦ Ἰουδαῖε, mola Γραφὴ ἐπέτρεψε Μωσεῖ προς- 
χυνησαι Ἰοθὸρ τῷ γαμθρῷ αὐτοῦ, εἰδωλολάτρη ὄντι, 
καὶ Ἰακὼθ τῷ Φαραὼ, καὶ ᾿Αθραὰμ τοῖς υἱοῖς Ἐμ- 
pup; καὶ ἐχεῖνοι δίκαιοι xal προφῆται καὶ Δανιλλ 
τῷ ἸΝαθουχοδονόσορ ἀσεθεῖ ὄντι, Καὶ εἰ ἐχεῖνοι διὰ 


p Χοσμικὴν καὶ πρόσχαιρον ζωὴν ταῦτα ἑποίουν, φῶς 


ἐμοὶ ἐγκαλεῖς προσκυνοῦντι ταῖς ἁγίαις τῶν ἁχίων 
μνημαις , Υραφιχαῖς xal ἱστοριχαΐς, χαὶ τὰ xd 
xai τὰς ἀθλήσεις, ἐξ ὧν καθ᾽ ἡμέραν εὐεργετοῦμαι, 
xai αἰώνιον καὶ ἀῑδιον ζωὴν ἐχδέχομα:; » 


Tác ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας θεοδωρήτου v', 
b τόμου. 
« Ὑπὸ δὲ ταύτην τὴν ὑπατείαν, xazà τὸν μῆνα τὸν 


Δεχέμδριον, ἔχοντα αὐτὸν εἰκάδα χαὶ πἐμπιὴν ἡμέ- 


VARLE LECTIONES., 


b* Lege, cum Billio Θεοδώρου, Theodori, Lectoris scilicet, Nam sub Apastasio imp. superst ral 
Theodoretus. Ejusdem historie quz hic refertur, Theophanes et Suidas miemisere- peres non e 


* 


? 


1289 


DE IMAGINIBUS ORATIO III, 


1390 


pav, θαύμα φοδερὸν xal ἐξαίσιον, πᾶσάν τε ἀκοὴν A nium aures perculit, Olympius enim quidam no- 


ἀνθρώπων κχαταπλῆττον γεγένήται. Ὁλύμπιος γάρ 
τις τοῦὔνομα, Εὐθυμίου τοῦ τῆς Αρείου θρησχείας 
ἐξάρχοντος , τὸν βαδιστην € παραχορεύοντα kv τῷ 
Ἀουτρῷ τοῦ παλατίου τῶν ἘἙλενιανῶν, γενόμενος 
κατὰ τὸν προµαλάττοντα, xai θεασάµενός τινας τῶν 
λουοµένων thv τοῦ ὁμοουσίου δόξαν σεμνύνοντας, 
ἔφη, αὑταῖς λέξεσιν, οὕτως" TE γάρ ἐστιν d Τρίας; 
Ηοίῳ δὲ τοίχῳ οὖκ ἐπιγέγραπται; Καὶ χρατήσας τῶν 
ἑαυτοῦ ἀναγχαίων , ἔφη, Ἰδὲ, χἀγὼ Τριάδα ἔχω. 
"Doct κχινηθέντας τοὺς Excel εὑρεθέντας , μέλλειν 
αὐτὸν διαχειρἰζεσθαι, ἀλλ᾽ εἴρχθησαν ὑπό τινος Má- 
Ύνου, πρεσθυτέρου τῶν Αγίων Αποστόλων ἐν τῷ 
περιτειχίσµατε, ἀνθρώπου θαυμαστοῦ, καὶ τὸν θεὸν 
θεραπεύοντος, φῄσαντος πρὸς αὐτοὺς, ὡς οὐχ ἂν 
διαλάθῃ τὸν τῆς παντεφόρου δίχης ὀφθαλμὸν, ἀχρι- 
6εῖ λόγῳ Υράφοντα. Albol δὲ τοῦ ἀνδρὸς τῆς ταραχῆς 
παυσαµένων, ἑξανέστη ὁ Ολύμπιος, χαὶ τῇ ἐμδάσει 
τῶν θερμῶν ὡς ἔθος χρησάµενος, ἔξεισιν ἐπὶ τὴν 
τῶν φυχρῶν ὑδάτων δεξαμενὴν, fiti; λαμθάνει τὰ 
ὕδατα £x πηγῆς τιχτοµένης μέσον τοῦ σεπτοῦ θυσια- 
στηρίου τοῦ εὐαγοῦς οἴχου τοῦ πρωτοµάρτυρος Στε- 
φάνου, ὃν ἓν παλαιοῖς ἔχτισεν, ἀξιώμασιν ἄρχοντι- 
xol; διαλάµφας, Λὐρηλιανός * ἐνθένδε ἡγοῦμαι θείας 
ἑποφίας τὸ ὕδωρ ἀξιοῦσθαι. "Ev f| χαταδὰς θᾶττον 
ἑπαναθαίνει, χραυγάζων ᾽ Ἐλεήσατέ µε, ἐλεῄσατε | 
Καὶ χνήθων αὐτοῦ τὰς σάρκας, τῶν ὁστῶν ἀπεμέριζε. 
Ἠάντες δὲ περὶ αὐτὸν γενόµενοι, χαὶ xpacfjcavtec, 
σινδόνι περινυλίξαντες, ἀνέχλιναν ψφυχοῤῥαγοῦντα. 


mine, juxta equuin ambulatorem Euthymii Arianz 
factionis exarchze subsultim incedere solitus, cum 
esset in lavacro palatii Helenianorum, in cella te- 
pidaria nonnullos eorum qui lavabantur, consub- 
etantialis fidein. celebrantes conspicatus, his eos 
verbis allocutus est : Ecquid enim est Trinitas? 
aut quo in pariete inscripta non est? Statimque 
virilibus manu apprehensis : Ecce, inquit, ego 
quoque Trinitatem habeo. Eam ob rem illi qui 
aderant animis concitati, eum statim interfecis- 
sent, nisi eos vir quidam admirabilis , ac religio- 
sus Dei cultor, Magnus nomine, Sanctorum Aposto- 
lorum ecclesie intra muri ambitum preshyter, re- 
pressisset, affirmans, id justitis cuncta spectantis 
oculum latere non posse, qui singula diligenter 
conscribat. Cum igitur propter viri reverentiam 
turba quievisset, surrexit Olympius, et thermas 
ingressus, inque aquis calidis de more lotus, ad 
frigidarum piscinam vadit; quz quidem aquas 
excipit, e medio altari sanct» ecclesie protomar- 
tyris Stephani, ollm ab Aureliano przfecture di- 
gnitatibus illustri constructz, scaturientes. Hinc 
plane aquam illam dignam fuisse arbitror, quam 
Deus ipse spectaret. In banc ille cum descendisset, 
dicto ocius remeavit, cum ejulatu elamans : Mise- 
remini mei, miseremini mei! Et carnes suas un- 
guibus scalpens, ab ossibus divellebat. Tunc ad 
ipsum omnes concurrere, apprehensum linteo in- 


"Exnpárov δὲ, τί ἂν εἴη τὸ συμθὰν, xal φησιν ὁ € volvere, ac prz frigore deficientem reclinare. Ro- 


Ὀλύμπιος ' "Ανδρα xazeibov λευχειμονοῦντα , ἐπι- 
6άντα pov χατὰ τῆς νεροφόρου, xal «psi; σίχλας ἆ 
θερμοῦ περιχέαντά pot, χαὶ λέγοντά pov * Mh buc- 
qfjpev. Λαθόντες δὲ αὑτὸν φορείῳ οἱ αὐτῷ διαφέρον- 
τες, µετεχόμιπαν kv. ἑτέρῳ λουτρῷ προσχειµένῳ 
τῇ τῶν Αρειανῶν ἐχχλησίᾳ. Θελόντων δὲ αὐτῶν 
ἀποτυλίξαι τὴν σινδόνα &v' αὐτοῦ, συνεξέπαιρον ο 
πάσας τὰς σάρχας αὐτοῦ , xai οὕτως νεχρωθεὶς, 
ἀπέδωχε τὸ πνεῦμα. Γνωστὸν δὲ ἐγένετο τοῦτο σχεδὸν 
χαθ᾽ ὅλης τῆς βασιλίδος. Ἐφήμιζον δέ τινες περὶ 
ςοῦ πεπονθότος, ὡς χρόνοις τισὶν, ἀπὸ τῆς τὸ ὁμοού- 
σιον δοξαζούσης θρησχείας εἰς τὴν Αρείου µετ- 
εθαπτίσατο λατρείαν. Ἐπειδὴ δὲ τὸ συμθεθηχὸς xal 
ἀχοαῖς βασιλέων ἐπλησίασεν * ᾿Αναστάσιος δὲ ἣν 
ἐπέτρεψεν εἰχόνι χρωματισθὲν τὸ τεράστιον, ὕπερθε 
τῆς νεροφόρου χαταπαγῆναι. Ἰωάννης δέ τις διάκο- 
νος, χαὶ ἔχδιχος τῆς τοῦ προλεχθέντος εὐαγοῦς οἵ- 
xou Στεφάνου τοῦ τῶν μαρτύρων πρώτου, ἀνὴρ ct 
τις ἄλλος ζῆλον ὑπὲρ τοῦ ὁμοουσίου δόγµατος ixá- 
στοτε ἑνδειχνύμενος, xal αὐτὸς εἰκόνι χατέγραψεν, 


ἀλλ’ οὐχ ἁπλῶς' τῶν γὰρ ἐχεῖσε λουοµμένων xal θεα- 


σαµένων ὀνόματα κατέγραψε, χαὶ ἕνθα εἴη ἕκαστος 
οἰχῶν, ἔτι τε χαὶ τῶν τοῖς ὕδασιν ὑπηρετούντων. 


gantibus autem quidnam ei contigisset, respondet 
Olympius : Hominem candidis indutum vestibus 
vidi, qui juxta labrum incedens, tres mihi aque 
calida situlas infudit dicens : Ne blasphemus esto. 
Tum qui illi necessitudine conjuncti erant, ferculo 
eum tollentes, in aliud balneum Arianorum eccle- 
sise vicinum transferunt. Sed cum linteum vellent 
explicare, omnes ejus carnes lacerarunt, atque hoc 
modo enecatus, spiritum reddidit. Qui quidem 
eventus per uaiversum fere imperium divulgatus 
est. Nonnulli ferebant Olympium, qui talia passus 
est, aliquo ex tempore ab ea religione, quae con- 
substantialem Trinitatem celebrat, ad Arianam hae- 
resim secundo baptismate transiisse. 377 Ubi 


D vero res ista ad imperatoris aures pervenit (is 


porro Anastasius erat), jussit ut miraculum colori- 
bus in tabula depictum in superiori labri parte 
affüyeretur. Porro Joannes quidam diaconus, et 
sancte illius ecclesise, cujus supra meminimus, 
Stephani primi Martyris nomine dicatz defensor, 
vir, si quis alius, zelum pro dogmate consubstan- 
tialis tuendo nusquam non exserens, ipse quoque 
non pingendam modo, sed et eorum qui illic lava- 


VARIJE LECTIONES. 


ο Billius emendat χαλέσας τὸν βαδιστήν. Valesius vero «bv βαδιοτὴν παραχορεύων, juxta equum ambu- 


latorem subsultim incedens. Qus verior videtur lectio. 


ef pov. 


4 Leg. σίτλας. Latiue situlas. ο Forte auvsG- 


΄ 


1291 


S. JOANNIS DAMASCENI 


139 


hantür nomina, et ubi ipsorum quisque habitaret, A Μαρτύρει δὲ ἡ εἰκὼν ἄχρι τοῦ παρόντος πεπηγνὶο 


ascribendum curavit ; insuper et illorum qui aquas 
ministrabant, nomina subjecit. Atqui hzc quidem 
imago ad hoc usque tempus rei gesta fidem facil, 
in ipsomet introitu quartz porticus jam multoties 
nominati oratorii apposita. Verum quandoquidem 
miraculum illiid, miraculum aliud subsecutum est, 
hoc prztermittere nefas esset, quippe cum ejusdem 
sit argumenti. Et quamvis aetate recentius sit, bic 
lamen illud commemorare non pigebit. Enimvero 
cum illi qui Arii partibus studebant, triumphum 
esse perennem cernerent, apud eum cui Holenia- 
norum palatii cura commissa erat, assiduis preci- 
bus egerunt, ut tanquam Lalnei administrationi 
przfectus, imaginem auferret οἱ absconderet. ls 
facili pretextu, nimirum aquarum humore labe: 
faclari imaginem, ejusque conservationem instau- 
ralioRemve causatus, eam sustulit et occultavit. 
Verum cum imperator universa regia loca perlu- 
etraret, ad hunc quoque veniens, imaginem quae- 
4ivit, rursusque affigendam parieti precepit. Porro 
Eutychianum (ita z&edium praffectus ille vocabatur) 
divina quaedam statiin invasit indignatio, ut dexter 
oculus ei diffluerel, εἰ eziera item membra pes- 
-áimo motu quaterentur ; quod in causa fuit ut ad 
sacrum oratorium, in quo beatorum Pantaleonis 
ei Marini reliquiarum portio asservatur, accede- 
ret.: Istud porro oratorium Homonea id est, con- 
€ordia nominatur, quouiam illuc. centum et quin- 
quaginta episcopi, Theodosio magno imperatore, 
convenientes, unanimi concordique sententia divi- 
nà Trinitatis consubstantialitatem asseruerunt, el 
Dominice humanitatis ex Virgine susceptionem 
Aeclararunt. llle autem septem circiter dies illic 
commoratus, cuin nihil levaminis acciperet, quin- 
juo testiculus uterque corroderetur, nocte quadam 
media subdiaconus, eui pro sua vice illic perno- 
ctandum erat, in somnis videt astantem quemdam 
regem, qui segrotum manu indicans, aiebat : 
Quare hunc excepisti ? Ecquis eum istuc adduxit ? 
llic se illis junxit, qui de me pessime loquuntur. 
iSle est qui palrati miraculi abscondit imaginem. 
Clericus itaque surgens, quod in quiete vidisset, 
recitat, fleri posse negans ut ille ab hac plaga sa- 
nelur, Ceterum Eutychianus, ceu vi dolorum in 
somnum actus essel, 3dolescentem quemdam  eu- 
" nuchum, fulgenti veste indutum videt, his se ver- 
bis alloquentem : Quid habes? Cum ille reposuisset 
se tabe perire, nec ullum remedium invenire, eum 
audivit dicentem : Nemo tibi potest opitulari : quo- 
niam rex valde tibi irascitur. Tum ger : Quem- 
nam, infit, interpellabo, aut quid agam? Hic vero : 
Si vis, inquit, levamen obtinere, al 378 Hele- 
nianorum balneas quantocius perge, et prope 
edusti Ariani imaginem quiesce. Mox experge- 


ἐν τῷ ἐμθόλῳ τοῦ τετραστόου, τοῦ πολλάχες εἰρημέ- 
νου εὐχτηρίου. Ἐπειδὴ δὲ τῷ θαύματι θαύμα ἑκ- 
τχολούθησεν , οὐχ ὅσιον παριδεῖν, τῆς αὐτῆς ὑπο- 
θέσεως τυγχάνον * ὅπερ, εἰ καὶ τὸν παρόντα xay 
ὑπερῆηλθε, λέγειν οὐχ ὀχνήσω. θεασάµενοι γὰρ el 
τῆς Αρείου συμμορίας ἐπικρατοῦντα θρίαµθον, ἑἐὰ- 
πάρησαν τὸν τοῦ παλατίου Ἐλενιανῶν τὴν φροντίδε 
πεπιστευµένον, ὡς ἐξάρχοντα xal τῆς τοῦ λουτροῦ 
διοιχἠσεως χαθελόντα καταχρύψαι τὴν εἰχόνα. "0; 
πρόφασιν εὐμήχανον εὑράμενος, τὴν &x τῶν ὑδάτων 
προσγινοµένην νοτίδα , ὡς σκυλθεῖσαν τὴν εἰχόνα 
ἀφελόμενος, φηοὶν , ἐπὶ διορθώσει χατέχρυψεν. "Hv 
ὁ βασιλεὺς ἐγχυχλίους ἐπιδημίας τελῶν εἰς ἔχαστον 
τόπον βασιλιχὸν, παραγενόµενος χἀκεῖσε, τὴν elxóve 
ἐπεζήτει' καὶ οὕτως αὖθις τῷ τοίχῳ κχατεπάγη. 
Παρὰ πόδας δὲ τὸν Εὐτυχιανόν * τοῦτο γὰρ ἣν ὄνομα 
τῷ διαιταρίῳ  ὀργή τις θεοδίχαστος παραλαθοῦσα, 
τὸν μὲν δεξιὸν ὀρθαλμὸν διαῤῥεῦσαι πεποίηχε, xe- 
Χίστως δὲ xal τὰ λοιπὰ περισείουσα µέλη, προσ- 
πελάσαι παρεσχεύασε τῷ εὐαχεῖ εὐκχτηρίῳ, Evüa πο- 
πἰστευται ἀναπαύεαθαι µέρος ἱερῶν λειφάνων τῶν 
θεσπεσίων Παντολέοντος xal Μαρίνου, ἔπικαλουμά- 
νου τοῦ τόπου, Ὁμόνοια, &x τοῦ ἐχεῖ σννελθόντας 
τοὺς ἑχατὸν πεντήχοντα ἐπισχόπους bri Θεοδοσίου 
τοῦ μεγάλου βασιλέως, χοινήν τινα xai συµπεφωνη- 
µένην διδασχαλίαν τοῦ τε ὁμοουσίου τῆς θείας Τριά- 
δος ποιῄσασθαι, καὶ τῆς ὀνανθρωπήσεως δὲ τοῦ Κυ- 
piov τρανῶσαι τὴν ἐχ Παρθένου πρόσληψιν, ταύτῃ, 


QC τὴν ἐπωνυμίαν τεχτῄνασθαι. Ημέρας δὲ περί που 


ἑπτὰ προσχαρτεροῦντος, xal ὀνοῦντος οὐδὲν, ἀλλὰ xal 
διαθρωθέντων αὐτῷ xal τῶν δ.δύµων , µεσούσης 
μιᾶς τῶν νυκτῶν, ὁ λαχὼν ὑποδιάχονος thv καννύ- 
χιον ἔχειν, ὁρᾷ xav' ὄναρ βασιλέα τινὰ τὸν imt 
στάντα, xal χειρὶ ὑποδεικνύντα τὸν ἀσθενῆ, λέχειν ᾿ 
Πῶς ὑπεδέξω τοῦτον; Τίς δὲ ὁ ἐνταῦθα ἀγαγὼν; 
Οὗτος ὁ μετὰ τῶν εἰς ἐμὲ δυσφημούντων cuyepe- 
ξάμενος. ὑὗτος ὁ χαταχρύψας τὴν εἰχόνα τοῦ θαύ- 
µατος. Διαναστὰς δὲ ὁ χληριχὸς, τὸ ὀφθὰὲν διηγήσατα, 
φήσας, τῶν ἀδυνάτων τυγχάνειν ἰαθῆναι τοῦτον τὰς 
µάστιχος. Tf δὲ αὐτῇ νυκτ], ὁ Εὐτυχιανὰς , ὥσπερ 
εἰς ὕπνον ἐκ τῶν ὀδυνῶν ὑπαχθεὶς, ὁρᾷ τινα νεανίαν 
εὐνοῦχον παρὰ ἵλάμπρῳ ἠμφιεαμένον, λέγοντα αὐτῷ, 
Τί ἔχειςς Ὡς δὲ, ᾿Αποθηῄσχω, ἔφη, χατατηχόµενας, 
xai θεραπείας μὴ τευγχάνων, Ίχουε λέγοντος Ὡς 
οὐδείς σοι δύναται βοηθῆσαι ' ὁ γὰρ βασιλεὺς δεινῶς 
ὀργίζεται γατὰ coU. ᾿Ἠντιθόλει οὗτος, xal φησι’ 
viva χινήσω, ἢ τί ποιῄσω; ὁ δέ φησιν * Ei θέλεις 
ἀνεθῆΏναι, ἄπιθι συντόμως ἐν τῷ λουτρῷ Ἐλενιανῶν, 
xal ἐγγύθεν τῆς εἰχόνος τοῦ χαυθέντος ᾿Αρειανοῦ 
ἀναπαύθητι. Παραυτὰ δὲ διυπνίσας, ἕνα τῶν ὑπηρ- 
ετούντων ἐφώνει. Ἐξεπλάγησαν δέ’ τριῶν γὰρ ἡμε- 
ρῶν fbn παρελθουσῶν, ἀφωνίᾳ συνείχετο. Καί qq 
πρὸς αὐτοὺς , ἀπάγειν αὐτὺν , χατὰ τὸ προσταχθὲν 
διδχελς ύσατο. Φθάσας δδ τὸν τόπον xal πρὺς τν 


VARI/E LECTIONES. 
! Valesius legendum putat παραγαύδει. Paragaudis enim genus vestimenti erat cwjus Chron. Alert 


qneminit, Vide Casauboni notas ad Trebell. Pollion. 


1393 


ΡΕ IMAGINIBUS ORATIO III. 


1394 


eixóva τεθεὶς, ἐξέπνει. Thv γὰρ ἀπὸ σώματος διά- A factus. ille, ministrufum quempiam accersit. lli 


ὅτασιν τῆς duyfic, ἑλευθερίαν ἀνέσεως ὁ ὀφθεὶς àvo- 
ρεύων Ἠἠλήθευσεν. » 


autem obstupescere, quia jam triduum sine voce 
egerat. At ille se, ut. (uerat imperatum, jussit 


asportari, Sed ubi ad locum venit, juxta imaginem positus exspiravit. Nam qui visus fuerat, anima a 
corpore sejunctionem, per morbi relaxatione:n citra inendacium significarat. s 


Tov ἁγίου ᾿Αναστασίου, τοῦ ἁγίου 6povc Σινᾶ. 
ε 'Anb τεσσάρων μιλίων Δαμασχοῦ, χώριόν ἐστιν 
ἐπιλεγόμενον Καρσάτας " ἓν ᾧ χωρίῳ ναός ἐστι τοῦ 
ἁγίου Θεοδώρου. Ἐν τούτῳ τῷ ναῷ΄εἰσελθόντες Σᾳ- 
paxnvol χατῴχησαν, πάντα ῥύπον xai ἀκαθαρσίαν 
Ex γυναιχῶν xal παίδων xal ἁλόγων ποιῄσαντες. 
Ἐν μιᾷ οὖν τῶν ἡμερῶν καθεζοµένων πλειόνων αὖ- 
τῶν, καὶ συντυγχανόνεων, ἔῤῥιφεν εἷς ἐξ αὐτῶν σα- 
Υίταν χατὰ τῆς εἰχόνος τοῦ ἁγίου θεοδώρου, χαὶ 
ἔχρουσεν εἰς «bv δεξὼν ὤμον αὐτοῦ , καὶ εὐθέως 
ἔξηλθεν αἷμα, καὶ κατῆλθεν ἕως χάτω τῆς εἰχόνος, 
πάντων θεωρούντων τὸ Υγενόμενον σημεῖον, καὶ τὴν 
σαγίταν πεπηγµένην εἰς τὸν ὦμον τοῦ ἁγίου, καὶ τὸ 
αἷμα χατερχόμενον. Καὶ μὴν σημεῖον τοιοῦτον παρά- 
ὅοξον γενόµενον θεασάµενοι, οὐχ Ἴλθον εἰς συνα/- 
σθησιν. Οὐ µετενόησεν ὁ τὴν σαγίταν ῥίψας * οὐχ 
ἑτάραξεν ἑαυτὸν ecl; ἐξ αὐτῶν ' οὑχ ἀνεχώρησαν τοῦ 
ναρῦ; οὐχ ἑκαύσαντο ῥυποῦντες αὐτόν * παὶ μέντοι 
γε οὖν ἑσχάτην ἔδωχαν τιµωρίαν. Βἰχοσιτεσσάρων 
γὰρ οἴχων ὑπαρχόντων ἐξ αὐτῶν τῶν χατοιχούντων 
Ev τῷ vag, ἀντὸς ὀλίγων ἡμερῶν ἅπαντες πιχρῷ 
θανάτῳ ἐξηλείφθησαν, μηδενὸς τούτων τελευτήσαν- 
«ος kv τῷ αὐτῷ χωρίῳ, εἰ μὴ αὑτῶν τῶν κατοιχούν- 
των ἐν τῷ ναῷ ἐν ταῖς αὐταῖς ἡμέραις. Αὕτη οὖν ἡ 
εἰχὼν fj τοξευθεῖσα ἔτι πάρεστιν ἔχουσα χαὶ τὴν 
πληγὴν τῆς σαχίτας, xal τὸν τύπον τοῦ αἵματος. 
Πολλοὶ δὲ ζῶσι τῶν θεασαµένων, χαὶ εὑρεθέντων 
ςότε , ὅτε τὸ παράδοξον τοῦτο γέγονε. Κἀγὼ δὲ , ὡς 
θεασάµενος τὴν αὐτοῦ εἰχόνα, xai Οεασάμενος, ὃ 
ἐθεασάμην ἔγραψα. à 
Ἑκ τοῦ βίου τοῦ ἁγίου Συμεῶνος τοῦ Oavpaz- 
ουργοῦ (359), ἐξήγησις ᾿Αρκαδίου ἀρχιεπι- 
σκόπον Κύπρου, θαῦμα ἑχατοστὸν τριακοστὸν 
δεύτερον. 

ε Συνέδη δὲ ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις , ἄνδρα τινὰ 
ἀγοραῖον τῆς πόλεως Αντιοχείας συνοχῇ δεινῇ χατ- 
έχεσθαι ὑπὸ δαίµονος πονηροῦ, καὶ στενοχωρεῖσθαι 
ἀπὶ χρόνους, ὥστε χαταπνίγεσθαι αὐτὸν ὑπ αὐτοῦ, 
σφιγγοµένων τῶν πνοϊκῶν αὐτοῦ ' οὗτος ἀνελθὼν 
πρὸς τὸν "Άγιον, xat τυχὼν ἰάσεως ταῖς αὐτοῦ πρε- 
Βθείαις, xal γενόμενος ὡς μηδὲν πεπονθὼς χαχὸν, 
καὶ ἐἑπανελθὼν εἰς τὸν ἴδιον οἶχον , κατ εὐχαριστίαν 
ἀνέστησεν αὐτῷ εἰχόνα ἓν δηµοσίῳ καὶ ἐμφανεῖ τῆς 
πόλεως τόπῳ, ἁπάνω τῶν θυρῶν τοῦ ἐργαστηρίου 
αὐτοῦ. Ἱδόντες δὲ αὐτὴν τινες τῶν ἀπίστων, οὕτως 
ἑντίμως μετὰ φώτων xal βήλων δοξαζοµένην, xoi 
πλησθέντες ζήλου, συνετάραξαν τοὺς ὁμοίους αὐτῶν 
ἀἁτάχτονς ἀνθρώπους , ὥστε συνελθεῖν πλῆθος xal 


Sancti Anastasii a sancto moiite Sina. 

t Quatuor milliarlis Damasco viculus distat, qui 
Carsgatas nominatur, in quo templum est sancti Theo- 
dori. Quod cum ingressi essent. Saraceni , ibidem 
commoraites, tam feminarum et puerorum, quam ju- 
mentorum sordibus et immuuditiis locum conspur- 
earunt. Quadam igitur die, multis eorum una con- 
sidentibus et confabulantibus, unus sagittam in 
sancti Theodori imaginem contorsit, cujus liu- 
merum dextrum perforavit. Statimque sanguis 
scaturiens, ad imam partem decidit, cunctis pro- 
digium hoc quod acciderat, sagittamque humero 
sancti infiram et cruorem manantem contuenti- 
bus. Nec tamen inopinati stupendique adeo signi 
et miraculi spectatione fesipuerunt, Non illuin 
penituit qui sagittam jecerat. Nullus eorum ter- 
ritus fuit. Ex templo non recesserunt, nec ab co 
sordidando ullatenus abstinuerant. Unde extrc- 
mas scelerum suorum ponas ultrices luerunt. Cum 
enim viginti quataor essent eorum familie, quz in 
templum divertebant, intra dies paucos acerix 
morte omnes consunpti eunt : cum nullus hoc in 
oppido interierit, preter illos qui in templo mo- 
rati fuerant. Hzc igitur imago qu: sagitta confixx 


C fuit, adhoc superest, ac vulnus sagittze et san- 


guinis vestigia conservat. Multi autem eorum quí 
rem viderunt, eoque tempore adfuerunt , quando 
miraculum istud contigit, in vivis hedie auper- 
stites sunt. Quin ego ipse imaginem vidi, εἰ re 
considerata , banc in scriptis retuli. » 


Ex viia sancti S jmeonis miraculorum effectoris , 
marratio Arcadii archiepiscopi Cypri ; miracu- 
(am 132. 


« Contigit autem illis diebus, ut vir quidam Antio- 
chim civitatis mercator angore gravi ab improbo 
denone vexaretur , eoque per mitos dies ar- 
ctaretuf , ita ut interclusa respiratione suffocaretur. 
Is profectus ad Sanctum , ejusque precibus sani- 
tatem assecutus, ut. nihil subinde mali pateretur, 
cum domum rediisset , in. grati animi monumen- 
tum, in publico conspicuoque civitatis loco, su- 
pra officine su» januam imaginem ejus erexit. 
Hanc infidelium quidam  conspicati, luminibus 
velisque honoris ergo decoratam, repleti zelo, 
similes sui nefarlos homines concitarunt, ut turba" 
conveniens tumulteese sueclamaverit : E medio 
tollatur ill qai hzc fecit, et imago dejiciatur. 


NOTE. 


(93) Tov δαυματουργοῦ , miraculorum effectoris. 
Lectionem hanc mutandam non censui, propter h»c 
verba quie. subsequuntur, θαῦμα ϱλβ’, miracklum 
centesimum iricesimum | secundum. Sed act. 4 syn- 
edi vii cognominatur : Του θαυμαστοῦ ὄρους. a 


monie Thoumasto : qui nempe juxta Antiochiam erat, 
et supra quem in. eolumna Symeon ἄσχησιν κ. 
Justino juniore, Tiberio 1 εἰ Mauritio impp. Vi 
desis Evagr. lib. v1 Hist., cap. 22. 


.. ΡΕ IMAGINIBUS ORATIO πι. 


ντες, xai µέμνησθε, ὅτε τοὺς ἀνδριάν- 


1598 


bus subire supplicium ? Sed quid ego qua la- 


Nes Καὶ τί λέγω τὰ τῶν λῃσατῶν; Α non exercuerit, an ignoras eum idem cum latroni- 


0 ἡμῖν µιαροί τινες ἄνθρωποι xal 
παρόντες ἁπλῶς τοῖς γενοµένοις 
«καστῄριον ἁρππασθέντες xal συνανα- 
P εἶνοις την ἑσχάτην ἔδωχαν δίχην. » 
| duntaxat. interfuerant, una cum illis 


ορ ο 
ο. 


ῥήτου ἐπισκόπου Κύρου, ἐκ τῆς ᾖοθέου 
ιστορίας, περὶ Μακεδονίου Ἀσιανίτου. 


ε΄Άλλοτε δὲ τῆς πόλεως ἀπό τινος πονηροῦ δαί- 
Κονος βαχχευθείσης, ὡς δΏθεν vócoy ἀποδιῶξαι, τῇ 


tronum sunt commemoro? vos utique omnes 
nostis, et meministis, quando f[lagitiosi quidam 
homines prsstigiatoresque apud nos statuas de- 
turbavissent, non ipsos modo, sed eos etiam, 


ad tribunalia raptos et adductos, extremas luisse 


380 Theodoreti episcopi Cyri, ex Historia religiosa , 
de Macedonio Asianita. 


« Contigit autem aliquando, ul a pessimo d:r- 
mone civitas in furias ageretur, ita ut, ac si mor- 


μανίᾳ κατὰ τῶν βασιλικῶν ἐχρῆσαντο στηλῶν ἀνοή- B bus quidam abigendus fuisset, in imperatorum 


τως. » 

'Ex της ἐκκ.λησιαστικῆς ᾿Ἱστορίας Θεοδώρου 
ἀν αγνώστου Κωνσταντινουπό.εως, περί τινος 
αἱρετιχου Πα.ἰ.Ίαδίου (54). 


«'O δὲ τῆς Αντιοχείας ἐπίσχοπος Παλλάδιος πρὸς 
χάριν βασιλέως διαπραττόµενος, τοὺς τοῖς ἐν Χαλ- 
χηδόνι ἁγίοις δόγµασιν ἐπομένους ἐμυσάττετο xal 
τὰς τῶν ἁγίων Πατέρων εἰχόνας καθεῖλεν. » 


'Ex τοῦ Βίου τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου , τοῦ cpl- 
του βιθ.ίου , κεφ. δ’. 


« Τὰ μὲν οὖν αὐτῷ καταθυμἰως συνετελεῖτο" τὰ δὲ 
τῆς τοῦ φθόνου βασχανίας, δεινῶς τὰς κατὰ τὴν 
Αλεξανδρείαν ἘΕχχλησίας ῥἑχταράττοντα , καὶ τὰ 


Θηδαίων τε xai Αἰγυπτίων σχίσµατα ἑποίουν, xat - 


ἄλλα χαχὰ οὐ σμιχρὰ, αὐτῶν ἐχείνων προσρηγνυ- 
µένων χαθ᾽ ἑχάστην πόλιν, ἐπισχόπων ὀπισχόποις, 
δήμων τε δήµοις ἑπανισταμένων ΄ xal μονονουχὶ συµ- 
πληγάδες b, χαταχοπτόντων ἀλλήλους. "Dore ἰδεῖν, 
φρενῶν ἑχστάσει, ἀνοσίοις ἐγχειρεῖν, xol τὰς βασι- 
λέων ἀφρόνως ὑθρίζειν εἰχόνας. » 


Της ἐκκλησιαστίχης Ἱστορίας i, περὶ τῶν τὰ 
Διοσκόρου φρονούγτων. 

ε Εἰς τοσοῦτον Υὰρ ἐληλύθει τῆς τόλµης, ὥστε xal 

πλ τῶν ἐχεῖ γεγονότων µαχαρίων ποιμένων ὀνόματα 

τῶν ἱερῶν διπτύχων ἀνεῖλε, xal τὰς αὐτῶν εἰχόνας 

χαθεῖλε, χατακαύσας τνραννιχῶς. » 

Τῆς αὐτῆς ἱστορίας, περὶ τοῦ διαδεξαµένου τὸν 
θρόνον Κωγσταντινουπόλεως μετὰ Μακεδό- 
*Yiov, αἱρετιχόγ ). 


εΟὖτος ὁ ἀνόσιος, iv ταῖς συνάξεσιν ἀπερχόμε- 
νος, τοὺς σεπτοὺς οἴχους ἀναθεωρεῖσθαι χελεύων, eC 
1.00 γεγραμμένον Ev εἰχόνι εὕΌρισχε Μακεδόνιον, ταύ- 
την εἰ μὴ χαθεῖλεν, οὐχ ἂν ἐλειτούργει, » 


statuas furorem inconsiderate verterent.» 


Ex Historia ecclesiastica Theodori lectoris Con- 
stantinopolitani, de Palladio quodam  hare- 
lico. 


« At episcopus Ántiochiz Palladius, imperatoris 
benevolentiam auceupans, eos qui sancta Chalce- 
donensis synodi decreta amplectebantur, cxhor- 
rebat : quin etiam s&anctorum Patrum imagines 
sustulit. » 

Ex Vita sancti Constantini , lib. n1, cap. 4. 


« Quapropter illinc quidem res eo quo optabat 
exitu succedebant : hinc vero invidentiz livor Ec- 
clesias Dei Alexandri; perturbabat, et Thebanos 
inter ac /Egyptios, tum schisma, tum alia nec 
contemnenda mala concitabat, consurgentibus per 
civitates singulas inm episcopos episcopis, et in 
populos populis, tantumque non conflietantibus , 
et ad interhecionem usque ssvientibus. Vidisses 
homines mente captos nefanda negotia moltri,. 
ει imperatorum imagines contumeliis asper- 
gere. » 


Ex ecclesiastica Historia, de iis qui cum Dioscoro 
sentiebant. 


« Eo quippe processerat audacia , ut beatorunx 
qui illic fuerant, pastorum nomina e sacris dipty- 
chis raderet, eorumque, quas sustulerat, imagines- 
comburerelt. » 


Ex eadem historia, de haretico qui Macedonio in 
Constantinopolitana sede successit. 


« Scelestus. ille ad sacros conventus acce- 
dens, divinas zdes ante perlustrari jubebat ; 
et sicubi in imagine depictum  Macedonium in- 
veniret, non prius sacra peragebat, quam eani 
dejecisset. » | 


VARIA LECTIONES. 


5 Forte, συναναχθέντες. 


b Apud Euseb. cup n vábov, recte. 


i τῆς ἐχκλησιαστιχῆς Ἱστορίας, Haee 


ct alia quz subsequuntur, tanquam Theodori lectoris sint, Valesius edidit cum ejusdem Theodori 


fragmentis qua supersunt. 
de Macedonio Pneumatouiacho sermo est, 


| Lego αἱρετικοῦ, Timothei nempe, qui Macedonio successerat. Non enim 
de illo quem Anastasius imp. ob rectam duarum natu- 


rarum fidem exagitavit, suffecto in ejus locum impio Timotheo Chalcedonensis synodi hoste, quemque 
'Theodorus, subindeque Damascenus, ceu. virum sanctum coluere. 


NOTE. 


(34) Palladius iste Petro Fulloni successerat, 


1401 DE IMAGINIBUS ORATIO III. 1402 
Tov ἁγίου BactAslov, εἰς τὸ Ἑγκώμιον τῶν ἁγίων A — Sancii Dasilii, in Laudem quadraginta mar- 


p μαρτύρων. tyrum, 
« Δεῦρο δὴ οὖν, εἰς µέσαν αὐτοὺς ἀγαγόντες διὰ « Agedum igitur, in medium illos per hancce 


τῆς ὑπομνήσεως, xotvhv τὴν ἁπ᾿ αὐτῶν ὠφέλειαν — nostram narrationem adducentes, communein ex 
εοῖς παροῦσι χαταστησώµεθα, προδείξαντες πᾶσιν, ipsis utilitatem iis qui hic astant procuremus, et 
ὥσπερ 5v γραφῇ τὰς τῶν ἀνδρῶν ἀριστείας. Ἐπεὶ xal — preclara virorum facinora tanquam in tabella 
πολέμων ἀνδραγαθήματα, χαὶ λογογρᾶφδι xoi ζω- — omnium oculis proponamus. Quandoquidem ea 
γράφοι διαδηµαίνουσιν * οἱ μὲν τῷ λόγῳ κοσμοῦντες, — que fortiter in bello gesta sunt, tum oratores ex- 
οἱ δὲ τοῖς πίναξιν ἐγχαράττοντες, xal πολλοὺς ἐπ hibent, tum pictores. Atque illi quidem ea sermo- 
ἀνδρείαν ἐπήγειραν ἑχάτεροι. "A γὰρ ὁ λόγος τῆς nibus exornant, isti vero eadem deformont in 
ἑατορίας δι ἀχοης παρίστησι, ταῦτα γραφιχὶ σιω- — tabulis : ac multos utrique ad strenue agendum 


fosa διὰ µιµῄσεως δείχνυσιν. » excitaverunt. Nam quz historica narratio auribus 
explicat, eadem pictura silens per imitationem 
ostendit. » 
Tov ἁγίου Πρηγορίου Ναζιανζοῦ, ἐκ τῶν Ἐπῶν. Sancti Gregorii Naziansent, ez: Carminibus. 
« Ἡ μὴ διδάσχειν, ἡ διδάσχειν τῷ τρόπῳ, B « Aut ne prorsus doceas, aut moribus doce ; 
ε Μη τῇ μὲν ὄλχειν, τῇ δ᾽ ἀπωθεῖσθαι χεροῖν, ε Ne verbis allicias, factis autem abigas : 
« Μττον δεῄσῃ τοῦ λέγειν, πράττων & δεῖ. « Minus δριιθΓῖδ sermone, si, quz oportet, facias. 
« Γραφεὺς διδάσχει τὸ πλέον τοῖς ἐχτύποις, » « Expressis formis pictor docet amplius. » 
Tob αὐτοῦ µετάφρασις. Ejusdem sententie expositio. 


c Ἐάν, φησὶ, τῷ τρὀπῳ οὐ διδάσχῃς, ph 6ibacxs κε Nisi moribus, inquit, doceas, ne doceto ser- 
τῷ λόγῳ, ἵνα μὴ οὓς ἕλχῃς τῷ λόγῳ, τούτους διὰ τὸ — mone, ne quos verbis allexeris, pravis tuis mori- 
ph ὄχειν τρόπον χρηστὸν ἀποδιώχῃς. Ἡράττων γὰρ — bus eosdem deterreas. Nam si quz recta sunt, 
ἅπερ χρῆ, αὕτη ἡ ἁρτία πρᾶξις, καὶ λόγος διδασχα- — feceris, ipsamet opera bona doctrine locui tene- 
λίας ἔσται, ὥσπερ ὁ ζωγράφος τοῖς τύποις χατὰ cb — bunt : haud. secus ac per expressas imagines pi- 


ts)dov διδάσκει. » ctores ut plurimum docent. » 
Tov αὐτοῦ. ] 382 Ejusdem. 
t 0Οὐδὲ Πολέμων ἔμοιχε σιγηθήσεται. « Polemon, nec ipse dignus silentio 
« Καὶ Υὰρ τὸ θαῦμα τῶν ἄγαν λαλουµένων. t Qui transeatur ; namque et hoc miraculum 
«Ἡν μὲν τὸ πρόσθεν οὕτος οὐχ ἐν σώφροσι, C « Multis ubique spargitur sermonibus. 
( Καὶ σφόδρα 1^ αἰσχρὸς ἡδονῶν ὑπηρέτης. v Erat ille primum non pudicis. moribus, 
ε Ἐπεὶ δ᾽ ἔρωτι τοῦ χαλοῦ κατεσχέθη, « Libidinumque servus. At postquam boni 
« Σύμθουλον εὑρὼν, οὐκ ἔχω δ᾽ εἰπεῖν τίνα, « Amore captus (an sua ipsius nescio, 
*. ΕΙτ' οὖν σηφόν τιν’, εἴθ᾽ ἑαυτὸν, ἀθρόως « Suasioge, an probi cujuspiam ), 
ε Τοσοῦτον ὤφθη τῶν παθῶν ἀνώτερος, « Statim suarum sic faces libidinum 
v "c0" ἓν τι θήσω τῶν ἐχείνου θανµάτων. « Exstinxit omnes ; istud ex miraculis 
t Ἑταίραν εἰσχαλεῖ τις ἀκρατῆς νέος, « Ut ejus unum persequi haud verbis graver 
c'Hó' ὡς πυλῶνος $10£ φασι πλησίον, « Scortum vocarat quispiam juvenis salax. 
€ Τῆς δ fv ὑπερχύπτων Πολέμων ἐν εἰχόνι, « Ut ergo meretrix limen contigit domus, 


t Ταύτην ἰδοῦσα * χαὶ γὰρ ἣν oc6acpa* « Polemona ρἱοίµτη prominentem eonspicans 
€ ᾿Απήηλθεν εὐθὺς, χαὶ θέας ἠττημένη, « (Ore venerando namque erat, et perquam gravi), 
0D; ζῶντ ἐπαισχυνθεῖσα τὸν γεγραμμµένον. » « Solo superata visu retulit pedem 

« Pictum perinde verita, ut vita praeditum. » 
Tov Χρυσοστόμου, ἐκ τῆς Δρὸς Tiuóüsor "Eze-.— Sancti Joannis Chrysostomi, ez homilia in cap. vit 
etoAfic, xeyaalov ὁγδόου. D Ερἰειοἰα ad Timothewmn. 
« AJ τύπος TevoU τῶν πιστῶν, περὶ πάντα σε- « Sed exemplum esto fidelium *', in omnibus te« 
αυτὸν παρεχόµενος τύπον καλῶν Épyuv, τουτέστιτῷ — ipsum praebens exemplum bonorum operum ; hoc 
ἀρχετύπῳ τοῦ βίου, αὐτὸς ἔσο ὥσπερ εἰκὼν mpoxsl- — est exemplo vitz, sis instar imaginis palam pro» 


μενοςι » posita. » 
Ἐκ τοῦ Ἀροσφωνητικοῦ τῆς ἁγίας ἕκτης συν- Ex acclamatorio sermone sancta synodi sexta. 
ου. 
c Πάλιν Νεστόριος, xaX πάλιν Κελεστῖνος xat Κύὐ- « Rursum Nestorius, iterum quoque Coalesti- 


ῥιλλος. Ὁ μὲν yàp, τὸν Χριστὸν διῄρει καὶ xavebi- — nus et Cyrillus. llle siquidem Christum dividebat 
. χαζεν, ol δὲ, τῷ Δεσπότη συλλαμθανόμενοι, τὸν xa- — distrahebatque,, hi vero partes Domini juvantes,y 
ἑατομέα χατέθαλλον, Ἔφεσος ταῦτα, xal τῶν ἐχεῖσα — divisurem ipsum detrudebant. Hzc Ephesus , at^ 
πραχθέντων οἱ πίνακες, δι’ ἀγράφον φωνῆς, σιγῶν- — que eorum quie gesta. illie sunt tabulze, non φοσί” 
ἴες λαλούαι τὰ πράγματα. 1 pia voce, silemtes rem loquuntur. 2 


V ETim. iv, 12i 


4403 


. S. JOANNIS DAMASCENI 


- 


158: 


Ex libro septimo Stromateorum vetustissimi Cle- A To ἀρχαιοτάτοῦ Κ.λήμεντος, xpóc 'AJ&far- 


mentis ad Alezandrum. 


«Itaque non ea solummodo laudat quz bona sunt, 
sed ipse quoque bonus esse adnititur. Atque ex bono 


fidelique servo per charitatem amicus evadit, prop- 


ter habitus perfectionem quam ex vera disciplina et 
exercitatione frequenti sincere consequitur; ita ut 
nihil von moveat, quo perveniat ad cognitionis 
fastigium. Tum exornandis moribus incumbit, oris 
gestum componit, omniaque illa qua gnosticum 
verum decent, ornamenta et dotes comparat ; id- 
que speciosissimdrum imaginum assidua inspe- 
ctione, puta plurimorum illorum qui ante se 
perfecti fuerunt. Patriarchas, complures item pro- 
plietas, innumerabilesque angelos considerat ; quin 
et illum ipsum qui super omnia Dominus est, qui- 
que docuit et planum fecit, impossibile neutiquam 
esse, quin eadem cum celsitudinibus illis vivendi 
normam assequamur. » 
« Sancti Theodori episcopi Pentapolis. 

« Rursum vir quidam erat ex regionis illius pri- 
moribus, nomine Dion, qui multis donariis sancti 
martyris templum exornaverat, ejusque altare ar- 
gento vestierat. Unus autem ex servis ipsius, non 
exiguam pecunie summam suffuratus, aufugit. 
Dion vero eum insecutus non est, sed ad 383 
imaginem pergens, imaginis illius figuram ceream 
effinxit, quaque in sanctum martyrem fiducia erat, 
domus sus limini eam apposuit. Statimque servus 


pov (56), &x τοῦ ἑόδόμου βιδ.ίου τῶν Στρωμα- 


τέων. 

« 0ὐχοῦν, οὗ μόνος ἐπαινεῖ τὰ χαλὰ, ἀλλὰ αὐτὸς 
βιάζεται τοῦ εἶναι χαλὸς, kx τοῦ ἀγαθοῦ χαὶ πιστοῦ 
δούλου µεταδαίνων δι ἀγάπης εἰς φίλον, διὰ τὸ τέ- 
λειον τῆς ἕξεως, ὃ 5x µαθήῄσεως ἁληθοῦς χαὶ συν. 
ασκήσεως πολλῆς χαθαρῶς ἐχτήσατο. Ὡς ἂν οὖν ix' 
ἄχρον γνώσεως fjv, βιαζόµενος τῷ Ἠθει, xal xexo- 
σµηµένος, τῷ σχἡµατι χατεσταλµένος, πάντα ἐχεῖνα 
ἔχων, ὅσα πλεονεκτήματά ἐσει τοῦ κατὰ ἀλήθειαν 
γνωστικοῦ, εἰς τὰς εἰχόνας ἀφορῶν τὰς χαλὰς, πολ- 
λοὺς μὲν τοὺς κατωρθωχότας πρὸ αὐτοῦ πατριάρ- 
χας, παµπόλλους δὲ προφήτας, ἀπείρους δὲ ὅσους 
ἡμῖν ἀριθμῷ λογιζόµενος ἀγγέλους, xal τὸν ἐπὶ 


B πᾶσι Κύριον, τὸν διδάξαντα xat παραστῄσαντα, ὃυ- 


νατὺν εἶναι τῶν κορυφαίων ἐχείνων «κτήσασθαι 
βίον. » 


ToU ἁγίου θεοδώρου ἐπισκόπου Πενταπόλεως. 

εΠάλιν τις ἀνὴρ, τῶν πρώτων τῆς χώρας ixsi- 
νης, Δίων τοῦὔνομα, ὃς πολλοῖς ἀναθέμασι xzttxó- 
σµησε τὸν vaby τοῦ ἁγίου μάρτυρος, καὶ τὸ θυσια- 
στήριον αὐτοῦ ἀργυρένδυτον ἐποίησε. Kal τις τῶν 
οἰχετῶν αὐτοῦ, χλέφας ἐξ αὐτοῦ χρήματα πολλὰ, 
ἀπέδρα. Ὁ δὲ Δίων, o0 κατεδίωξεν ὀπίσω αὐτοῦ, à 
εἰς τὴν τοῦ μάρτυρος εἰχόνα ἀπελθὼν, χηρῷ τὸν 
τύπον τῆς εἰχόνος αὐτοῦ ἀνέμαξε, xat τῇ πίστει τοῦ 
ἁγίου μάρτυρος ἐν τῷ πυλεῶνι Ex τοῦ οἴχου αὐτοῦ 


«quasi a quopiam impelleretur, adse rediens, ad C ἑνέπηξε. Καὶ θεὶς 1, 6 παῖς ἑαυτὸν ἐπέστρεφεν dx 


herum suum regressus est; quin nec quidquam 
eorum quz subripuerat, defuit. Hoe cum apud om- 
nes iunotuisset, usque in diem hodiernum idem ob- 
servant regionis istius incole contra servos fugi- 
tivos. » 

Sancti Athanasii Alexandrini, ez libro u1. Contra 

ríanos. 

« At vero Filius, quia substantie Patris germen 
proprium est, consentanea plane ratione, ea quz 
Patris sunt, sua esse dicit. Quare cum praefatus 
fuisset: Ego et Pater unum sumus**, jure et ex 
consequenti subjecit ; Ut sciatis quia ego sum in 
P'atre, εἰ Pater in me est **. ltidem ante dixerat : 
Qui vidit me, vidit et Patrem '*. Atque horumce 


ὑπό τινος ἐλαυνόμενος, xal $30c πρὸς «bv ἴδιον &- 
σπότην, μηδὲν ἐξ ὧν ἐσύλωσε σπανίσας. Τοῦτο οὖν 
πάντες µαθόντες, ἕως τῆς σήμερον ἡμέρας τοῖς 
ἀποδιδράσχουσιν ἐπιτελοῦσιν οἱ τῆς χώρας ἔχει- 
vns. ? 
Tov ἁγίου Αθανασίου ᾿Α.ἰεξανδρείας, ἐκ τοῦ Ka- 
τὰ Αρειανῶν βιδΛίου ερίτου. 

εΤῆς δὲ οὐσίας τοῦ Πατρὸς ἴδιον ὧν γέννημα ὁ Yi, 
εἰχότως xai τὰ τοῦ Πατρὸς λέγει ἑαυτοῦ εἶναι. Ὅθεν 
πρεπόντως xal ἀχολούθως, τῷ λέγειν, Ἐγὼ καὶ ὁ 
Πατλρ ἕν ἐσμεν, ὑπήγαχεν, "Ira. γγῶτε, ὅτι ἐγὼ 
ἐν τῷ Παερὶ xal à Πατὴρ ἓν' ἐμοί. Τοῦτο δὲ πάλιν 
προξίρηχεν * ὅτι Ὁ ἑωρακὼς ἐμὲ ἑώρακε τὸν Πατέ- 
pa. Καὶ ἔστιν εἷς χαὶ οὗτος νοῦς ἓν τοῖς τρισὶ ῥητοῖς. 


trium locorum unus idemque sensus est. Nam qui D 0 γὰρ οὕτως ἑγνωχὼς, ὅτι ἓν εἰσιν 6 Υἱὸς xax 6 Πα- 


noverit Filium et Patrem unum esse, is$ novit Εἰ- 
lium in Patre esse, et Patrem in Filio. Nam Filii 
divinitas Patris est, estque in Filio. Et qui hoc 
distincte percepit, is cognoscit eum qui Filium vi- 
dit, Patrem quoque vidisse. In Filio quippe divi- 
nitas Patris agnoscitur. Quod quidem regiz ima- 
ginis exemplo accuratius intelligi potest. Nam in 


*^ Joan. x, 90. ** Joan. xiv, 11. "^ ibid. 9. 


«hp, οἶδεν ὅτι αὐτὸς 5v τῷ Πατρί ἐστιν, xà 6 Iashp 
ivt Yio' i) Yág ΥἸοῦ θεότης, τοῦ Πατρός ἐστι, χαὶ 
αὐτὴ ἐν τῷ Υἱῷ ἐστι. Καὶ ὁ τοῦτο δὲ χαταλαθὼν ἐπί- 
σταται, ὅτι ὁ ἑωρακὼς τὸν Τἱὸν, ἑώραχε τὸν Πατέρα” 
ἐν γὰρ τῷ Υἱῷ ἡ τοῦ Πατρὺς θεότης θεωρεῖται. 
Τοῦτο δὲ xal ἀπὸ τοῦ παραδείγµατος τῆς εἰχόνος 


τοῦ βασιλέως, προσεχέστερὀν τις χατανοῆσαι δύναται. 


VARUE LECTIONES. 


! Lege, χαὶ αὖθις. 


NOTA. 


(36) Πρὸς 'AJAPavópor. Sane Clemens Alexan- 
drinus Alexandro Hierosolymitano Canonem eccle- 
siasticum contra Judaizantes nuncupavit : quidni 


libros etiam Stromatei? Nam principium horum 
eriit. Aliogyi emendandum foret Κλήμεντος 'À1- 
Eovbpz lac * lementis. Alexandrini. 


1405 


ΡΕ IMAGINIBUS ΟΒΛΤΙΟ III. 


Ἐν γὰρ τῇ εἰχόνι τοῦ βασιλέως, τὸ εἶδος xa fj A imagine species et forms est imperatoris, et in 1πι- 


µορφή kate * xal ἐν τῷ βασιλεῖ δὲ, τὸ ἐν τῇ εἰχόνι 
εἶδός ἐστιν. ᾽Απαράλλακτός ἐστιν bv τῇ εἰχόνι τοῦ 
βασιλέως ἡ ὁμοιότης, ὡς τὸν ὁρῶντα τὴν εἰχόνα, 
ὁρᾷν τὸν βασιλέα ἐν αὐτῇ, χαὶ τὸν πάλιν ὁρῶντα τὸν 
βασιλέα, ἐπιγινώσχειν ὅτι οὗτός ἐστιν ὁ ἐν τῇ εἰ- 
xóvt. Ἐκ δὲ τοῦ μὴ διαλλάττειν τὴν ὁμοιότητα, τῷ 
θέλοντι μετὰ τὴν εἰχόνα τὸν βασιλέα θεωρῆσαι, εἶποι 
ἂν τούτῳ ἡ εἰχών' Ἐγὼ χαὶ ὁ βασιλεὺς Ev τί ἑσμεν. 
Ἐγὼ γὰρ ἓν ἐχείνῳ εἰμὶ, χἀχεῖνος ἓν ἐμοί * χαὶ ὃ 
ὁρᾷς ἐν ἐμοὶ, τοῦτο ἐν ἑχείνῳ βλέπεις, xal ὃ ἑώρα- 
xac kv ἐχείνῳ, βλέπεις τοῦτο ἐν ἐμοί * ὁ γὰρ προσ- 
χυνῶν τὴν εἰχόνα, àv αὑτῇ προσχυνεῖ τὸν βασιλέα. Ἡ 
γὰρ ἐχείνου μορφὴ xai τὸ εἶδος αὐτοῦ, ἐστὶν ἡ 
εἰκών. » 

, Tov αὐτοῦ, πρὸς 'Artloxov ἄρχοντα. 

€ Τί φασι πρὸς ταῦτα οἱ ἁποστρεφόμενοι, xal ἔπι- 
τρέποντες μὴ προσχυνεῖν τοὺς χαραχκτῆρας τῶν ἁγίων, 
οἵτινες δι ὁπόμνησιν παρ) ἡμῶν ἐχτυποῦνται; » 

"A, lov ἑπισκόπου ΜεδιοΛλάνων (31 ), πρὸς 
ιανὸν τὸν βασιλέα, περὶ τῆς évcápxov 
lac τοῦ 850v Λόγου. 

« θεὺὸς κρὺ τῆς σαρχὸς, χαὶ eb; kv σαρχἰ. ᾽Αλλὰ 
φόδο», φησὶ, μὴ δύο ἡγεμονιχὰ, f σοφἰαν διττὴν 
ἀπονέμοντες Χριστῷ, µερίζειν δόξωµεν Χριστόν. 
"Apa. οὖν, μὴ ὁπότε χαὶ τὴν θεότητα αὐτοῦ xal τὴν 
σάρκα προσχυνοῦμεν, µερίζοµεν τὸν Χριστόν ; fj ὅτε 
ἐν τῷ αὐτῷ, καὶ τὴν τοῦ Θεοῦ εἰχόνα xal «bv σταυ- 
ρὸν προσχυνοῦμεν, διαιρουµεν αὐτόν: Mh τγέ- 
νοιτο m] ) 


peratore species imaginis. Dissentanea in imagine 
Ron est imperatoris similitudo ; ita ut qui videat. 
imaginem, in ipsa quoque imperatorem inspiciat : 
et rursum, qui imperatorem videat, hune illuni 
esso intelligat qui in imagine *it expressus. Ex 
quo autem non differt similitudo, exhinc conspe- 
cta imagine, volenti imperatorem ipsum intueri, 
imago utique dixerit : Ego et imperator unum su- 
mus. Ego quippe in illo sum, et ille in me : et 
quod in me vides, hoc idem in eo perspicis; et 
quod in illo perspexeris, id in me cernis : qui 
enim adorat imaginem, ille imperatorem adorat. 
Nam imago est forma et species illius. » 


Ejusdem, ad Antiochum prefectum "*. 
« Quid ad hzc illi quisanctorum figuras aversan- 
tuf adorandasque negant, que in monimentum 
apud nos effinguntur ? 


Ambrosii episcopi Mediolanensis ad Gratianum im- 
peratorem, de. incarnatione Verbi divini. 


« Deus ante carnem ; Deus in carne.... Sed ve- 
rendum, inquis, ne si duos principales sensus, 
aut geminam sapientiam Christo tribuimus, Chri- 
stum dividamus. Numquid cum et divinitatem ejus 
adoramus et carnem, Christum dividimus ? Num- 
quid cum in eo imaginem Dei crucemque venera- 
mur, dividimus eum ? Absit ! » 


KopiAlov παεριάρχου Ἱεροσολύμων, τῆς δω- C — Cyrilli Hierosolymorum patriarche , ex duode- 


δεκάτης κατηχήσεως. 

€ El τοίνυν ξητεῖς τῆς Χριστοῦ παρουσίας τὸ αἴτιον, 
ἀνάδραμε ἐπὶ τὸ πρῶτον τῶν Γραφῶν βιθλἰον. Ἐν 
ἓς ἡμέραις ἐποίησεν ὁ θεὺς τὸν χόσµον, ἀλλ) ὁ χό- 
σµος, διὰ τὸν ἄνθρωπον * ἥλιος μὲν γὰρλαμπρότατος, 
αὐγαῖς ἁποστίλδων, ἀλλὰ διὰ τὸν ἄνθρωπον, φαμὲν, 
ἐγένετο. Καὶ πάντα τὰ Qua διὰ τὸ δουλεύειν ἡμῖν 
χατέστη ' βοτάναι χαὶ δένδρα. διὰ τὴν ἡμετέραν 
ἁπόλαυσιν. Ἐκτίσθη πάντα χαλὰ τὰ δημιουργήματα, 
ἀλλ᾽ οὐδὲν τούτων εἰκὼν τοῦ Θεοῦ, μόνος δὲ ἄνθρω- 
πος. "Ἠλιος προστάγµατι µόνῳ, ἄνθρωπος δὲ χεροὶ 
θείαις ἑπλάσθη * « Ποιήσωμεν γὰρ ἄγθρωπον κατ) 
εἰκόνα ἡμετέρα», καὶ καθ) ὁμοίωσιν * εἰχὼν ἕν- 


Ἀίνη ἀπιγείου βασιλέως τιμᾶται, κόσῳψ γε μᾶλλον , 


εἰχὼν λογιχὴ Θεοῦ» » 
Tov ἁγίου Βασιάείου πρὸς τὸν ἅγιον Φλαθιανὸ»ν, 
περὶ τῆς Σαµαρείτιδος. 

ε Ἐν τόπῳ εἶναι τὴν προσχύνησιν ἐκ τῆς ἔγχω- 
ρίου συνηθείας ἡπατημένην, 6 Κύριος ἡμῶν µεταδι- 
ὁάσχων Ἐν πνεύματι xal ἀ λήθείᾳ δεῖ xpooxvrsir, 
φησὶν, ἑαυτὸν λέγων δηλαδη τὴν ἀλήθειαν. Ὥσπερ 
ἐν τῷ Υἱῷ προσχυνεῖν λέγομεν τὸν Πατέρα, ὡς àv 


cima catechesi. 

Si ergo adventus Christi causam qusris, ad 
384 primum Scripture librum recurre. Sex die- 
rum spatio mundum creavit Deus: at mundus 
propter hominem factus est. Enimvero sol splen- 
didissimus, radiisque fulgens, ut modo dicehamus, 
hominis causa factus cst. Ownia quoque animan- 
tía idcirco condita sunt, ut serviant nobis; grami- 
na item et arbores, ut illis fruamur. Universa Dei 
opera bona valde sunt, sed nullum eorum, dempto 
homine, imago Dei est. Sol mandato solo, homo 
vero Dei manibus formatus fuit. Aitenim '* : Facia- 
mus hominem ad imoginem et similitudinem nostram. 
Imperatoris terrem imaginem ligneam veneramur, 


p quanto potiori jure rationalem imaginem Dei ? » 


Sancti Basilii ad sanctum  Flacianum, de Sama- 
rilana muliere. 


« Gentilis suz consuetudinis errore in certo 
loco adorationem debere (fieri credentem, Domi- 
nus noster erudit : Oportet, inquit, ἐν spiritu οἱ 
veritate adorare "*; ut seipsum nimirum, qui veri- 
tas est, indicaret. Quemadmodum in Filio Patrem 


"* Quzst. 39,ubi supra. "* Gen. 1, 36. ' Joan, 1v, 94. 
YARUE LECTIONES. 


» Deest, Absit, μὴ Ὑένοιτο, apud Ambrosium. 


NOTAE. 


. ($7) Ambrosii Latina describo, ex ejuslibro De incarnationis Dominice sacramento, cap. 7, n. 16 εξ 
(5, Qui liber tempore synodi Ephesinae Grece redditus fuerat. 


1401 


S. JOANNIS DAMASCENI 


. 1408 


dieimzs adorari, tanquam in Dei Patris imagine, Α εἰχόνι θεοῦ Πατρὸς, οὕτω xo. ἑντῷ Πνεύματι, ὃς 


εἰο etin Spiritu, quippe qui iu seipso Domini divi- 
nitatem ostendit. » 
Sancii Gregorii Nazianzeni, in baptismum. 

Si te post baptismum lucis adversarius adoriatur: 
(adorietur utique; nam ipsum quoque Verbum, et 
Deum meum, lucem illam absconditarm, adoriri 
nou dubitavit per id quod aspectabile erat) ; habes 
quo vincas ; ne formides certamen. Spiritum op- 
pone, aquam objice. » Et post pauca : « Signaculo 
coufisus dicito : Imago Dei sum. Ex coelesti gloria 
perinde ac tu, dejectus non sum. Christum iudui : 
me in Christum per baptismum transformavi. Tu 
me magis adorato. » 

Sancti Joannis Chrysostomi in Maccabaos. 


« Imperatoris expresss figure, non auro tantum 
aut argento, aliave pretiosa materia fulgentes re- 
periuntur, verum etiam ex zre fabrefacta formam 
eamdem impressam habent. Atque materia discri- 
men nihil imaginis officit dignitati : neque eo quod 
illa majoris pretii materia constat, alterius quae ex 
ignobiliore confecta sit pretium minuitur. Quin 
polius omnes commendat imperatoris forma, ipsa- 
que nihil ex materi:x vilitate imminuta, illius au- 
grt pretium, quia regiam excepit imaginem. » 

Ejusdem, ex libro primo Contra Julianum 

impium. 

« Quid autem novus ille Nabuchodonosor 1 Ni- 
hil enim humanius iste erga nos, quam priscus 


ἐν ἑαυτῷ δειχνύντι τὴν τοῦ Κυρίου θεότητα. » 


Tov ἁγίου Πρηγορίου Ναζδαγζοῦ, εἰς τὸ βάπτισμα. 
ε Ἐάν σοι προσθάλῃ μετὰ τὸ βάπτισμα ὃ τοῦ qot; 
διωχτής * προαθαλεῖ δέ * χαὶ γὰρ τῷ Λόγῳ καὶ 8o 
µου προσέθαλε, τῷ κρυπτῷ φωτὶ διὰ vb φαινόµε- 
voy * ἔχεις ᾧνιχήαεις' μὴ φοδηθῆς τὸν ἀγῶνα  πρι- 
6αλοῦ *b Πνεῦμα * προδαλοῦ τὸ ὕδωρ . » Καὶ μετ 
ὀ λίγα * « Εἰπὶ τῇ σφραγίδι θαῤῥησας, Εἰχών elu 
θεοῦ, τῆς ἄνω δόξης. Οὕτω δι ἔπαρσιν ὥσπερ σὺ 
χαταθέθληµαι. Χριστὸν ἀνδέδυμαι  Χριστὸν µετα- 
πεποίηµαι τῷ βαπτίσµατι * σύ µε προσχύνησον. » 


B Tov ἁγίου 'Iodvvov τοῦ Χρυσοστόμου 8lc. εοὺς 


Maxxa6alovc. 
« Τὰ τῶν βασιλιχῶν ἐχτυπώματα χαρακτήρων, οὐ 


µόνον &v χρυσῷ xal ἀργύρῳ, xai ταῖς τιμιωτέραις 
Ὅλαις εὕροι τις ἂν διαλάµποντα, ἀλλ ἤδη χαὶ iv. 


χαλχῷ τὴν αὐτὴν ἔστιν ἰδεῖν χαραττοµένην pops. 


Καὶ fj διαφορὰ τῶν ὑλῶν o0 λυµαίνεται τῷ ἀδιώματι 
τοῦ χαρακτῆρος, οὐδὲ ἀμδλύνει τὴν ἀπὸ τῶν χρειτ- 
τόνων τιμὴν fj τῆς ἑλάττονος µετοχὴ, ἀλλὰ πᾶσας 
ὁμοίως ὁ βασιλικὸς τύπος σεμνύνεει, χαὶ οὐδὲν ἀπὸ τῆς 
ὕλης ἑλαττούμενος, τιµιωτέραν τὴν δεχοµένην ἐργᾶ- 
ζεται. | 

ToU αὐτοῦ, Κατὸ Ἱου.ἱιανοῦ τοῦ ἀθέου, ix 

πρώτου JóTov. 

«Τί δὲ ὁ νέος Ναδουχοδωνόζορ; Οὐδὲν γὰρ οὗτος εἰς 

ἡμᾶς τοῦ πάλαι φιλανθρωπότερον ἐπεδείξατο, οὗ οἱ 


Hle, se gessit : eujus carbones, etsi flammam effu- C ἄνθραχες ἡμᾶς ἔτι διαθλίδουσιν, καὶ τὴν φλόγα δια” 


gimus, nos tamen adhuc affligunt. Nonne ipsa 
quoque donaria sanctis consecrata, et in ecclesiis 
palam Bdelium adorationi proposita, corporis la- 
bem declarant ? » 

Ejusdem in pelvim. 

« Uii. enim, cum imperatorum flgurg et imagi- 
nes in civitatem mittuntur et inferuntur, magistra- 
tus et populi cum faustis acelamationibus et venera- 
tione obviam eunt, non tabulas quidem honorantes, 
cereasve picturas, sed imperatoris effigiem : sic etiam 
Fe8 creata, » etc. 


8853 Ex oratione quaria Severiani Gabalorum in 
sanctam crucen. 


c. Percussit Moyses petram semel atque iterum '*. 
Cur autem semel atque iterum ? si Dei potentie 
obsequitur, quid necesse fueril secundo percutere ? 
Sin autem sine virtute Dei percutit, nec secunda, 
nec decima, nec centesima percussio infecundze 
naturz fecanditatem possit indere. Siquidem ergo 
merum Dei effectum fuit, nec mysterium contine- 
bat, semel percussisse sat erat, simplex nutus, 
verbum unum sufficiebat. Istad plane contigit , ut 
crucis imaginem przsignaret. Percussit, inquit, 
teiiel et bis, non eodem ductu, sed ut crucis for- 


τὸ Nui. xx, 14. 


πεφεύγαμεν. Οὐχὶ xal τὰ ἀναθήματα τῶν ἁγίων ἐπ' 
ἐχχλησίαις χείµενα εἰς προσχύνησιν τῶν πιστῶν, 
δηλοῦσι τὴν λώδην τοῦ σώματος ; » 


Tov αὐτοῦ εἰς τὸν γωτῆρα. 

« Ὥσπερ γὰρ, ὅταν βασιλιχοὶ χαραχτῆρες xai 
εἰχόνες εἰς πόλιν χαταπέµπωνται, χαὶ εἰσφέρωνται, 
ὑπαντῶσιν ἄρχοντες xal δῆμοι μετ εὐφημίας xal 
φόδον, οὐ σανίδα τιμῶντες, οὗ τὴν χηρόχυτον ρα” 
φὴν, ἀλλὰ τὸν χαρακτῆρα τοῦ βασιλέως "οὕτως 
xa fj χτίσις. » 


Σευηριανοῦ Γαθάλων (58), εἰς τὸν cvavpór, Ad- 
yov τετάρτου. 


« Ἑπάταξε Μωῦσης τὴν πέτραν, xal ἅπαξ καὶ 


D δίς. MX τί ἅπαξ καὶ 6(;; El δυνάμει Θεοῦ ὑπ- 


αχούει, τίς Χρεία δευτέρας πληγῆς; EL δὲ ἑχτὺς 
δυνάμεως θεοῦ τύπτει, o0 δευτέρα, οὐ δεχάτη, οὐδὲ 
ἑχατοστὴ πληγἡ δυνήσεται ἐπιθεῖναι τῃ ἁγόνῳ οὗὔ- 
σει γόνιµον φύσιν. El μὲν οὖν θεοῦ «b ἔργον ἁπλῶς, 
καὶ ἄνευ μυστηρίου σταυροῦ, Ίρχει τὸ ἅπαξ, Ίρχει 
xaX νεῦμα, Ίρχει καὶ λόγος. Αλλ' ἵνα τὴν εἰχόνα τοῦ 
σταυροῦ προτυπώσῃ, τοῦτο Ἠίνεται. ᾿Εκάταξα, 
φησὶ, Μωῦσῆς καὶ ἅπαξ καὶ δὶς, o0. κατὰ τὸ αὑτὸ 
σχῆμα, ἀλλὰ σταυροτύπως γράφων, ἵνα xal ἡ ἄγυχος 


NOTE. 
(38) Combefisius hanc edidit orationem post aliquot opuscula sancti Chrysostomi" in-8, anno 1056. 


1499 


DE IMAGINIBUS ORATIO ΠΠ. 


1410 


φύσις αἰδεσθῇ τοῦ σταυροῦ τὸ σύμθολον. El γὰρ. βα- A mam describeret, quo inanima quoque natura eru- 


σιλέἐως ἀπόντος, εἰχὼν &vaninpol χώραν βασιλέως, 
καὶ προσχυνοῦσιν ἄρχοντες, καὶ ἱερομηνίαι ἔπιτε- 
λοῦνται, xal ἄρχοντες ὑπαντῶσι, xai δῆμοι προσ- 
χυνοῦσιν, οὐ πρὸς τὴν σανίδα βλέποντες, ἀλλὰ πρὸς 
τὸν χαραχτῆρα τοῦ βασιλέω:, οὐχ ἓν τῇ φύσει θεω- 
ρουµένου, ἁλλ᾽ Ev γραφῇ παραδειχνυµένου, πολλῷ 
μᾶλλον ἀθανάτου Βασιλέως εἰκὼν δύναται οὗ πέ- 
«pav ῥῆξαι µόνον, ἀλλὰ xat τὸν οὐρανὸν xal πᾶσαν 
την οἰχουμένην.) 


'Ex τῆς Χρονογραφίας Ἱσιδώρου διακόνου. 

4 Ημαρτε θεόφιλος λοιδορῄσας Ἰωάννην τὸν Χρν- 
σόστοµον πρὸς Εὐδοξίαν τὴν βασίλισσαν, ὅτι τὰ τῆς 
Ὡριγένους αἱρέσεως φρονεῖ * ἐχθραινουμένη ἡ Ao- 
γούστα πρὸς Ἰωάννην τὸν εἱρημένον, προφάσει τοῦ 
ἀμπελῶνος τῆς χήρας, χαὶ διὰ τὴν ἁμαρτίαν ταύτην, 
οὐκ Ἰδυνήθη 6 θεόφιλος παραδοῦναι τὴν ψυχᾖν, ἄχρις 
οὗ Ίλθεν ἡ εἰχὼν τοῦ Χρυσοστόμου, xal προσχυνῄσας 
αὐτὴν, παρέδωχε τὸ πνεῦμα (39). » 

᾿Ιερωνύμου πρεσθυτέρου (40) Ἱεροσο-όμων. 

« Τῆς γραφῆς ὑμῶν μηδαμοῦ ἐπιτρεπούσης ἡμῖν 
προσχυνεῖν τὸν σταυρὺὸν, τίνος χάριν λοιπὸν αὑτὸν 
προσχυνεῖτε; Εἴπατε ἡμῖν τοῖς Ἰουδαίοις καὶ Ἕλλη- 
σι, xaX πᾶσι τοῖς ἑπερωτῶσιν ὑμᾶς ἔθνεσι. » 

Ἀπόκρισις. € Διὰ τοῦτο, ὦ ἀνόητοι χαὶ ἀναιδεῖς 
τῇ χαρδίᾳ, τάχα συνεχώρησεν ὁ θεὸς, παντὶ ἔθνει 
σεθοµένῳ τὸν θεὸν, πάντω:; προσχυνεῖν τι ἐπὶ τῆς 
γῆς, ἔργον ἀνθρώπου ὑπάρχον, ἵνα µηχέτι δύνων- 
ται ἐγχαλεῖν τοῖς Χριστιανοῖς περὶ τοῦ σταυροῦ, xal 
τῆς τῶν εἰχόνων προσκυνῄσεως. Ὥσπερ οὖν ὁ Ἰου- 
δαῖος προσεχύνει τὴν χιδωτὸν τῆς διαθήκης, xai τὰ 
δύο Χερουθὶμ τὰ χωνευτὰ χαὶ χρυσᾶ, χαὶ τὰς δύο 
πλάκας, ἃς ἐλάξενσε Moore, μηδαμοῦ ἐπιτραπεὶς 
ὑπὸ τοῦ θεοῦ ταῦτα προσχυνεῖν f) ἀσπάζξεσθαι, οὕτω 
xai οἱ Χριστιανοὶ, οὐχ ὡς Θεὸν τὸν σταυρὺν ἁσπα- 
ζόμεθα, ἀλλά δεικνύντες τὴν τῆς ψυχῆς ἡμῶν γνη- 
clay πρὸς τὸν σταυρωθέντα διάθεσιν. » 

Tov μεγάΊου Συμεὼν τοῦ θαυμαστοῦ (41) 6povc, 
Περὶ εἰκόνωγ. 

« "Ico δέ τις τῶν ἀπίστων φιλόνειχος ὧν, ἀμφι- 

σβητήσει, λέγων, ὅτι καὶ ἡμεῖς ἐν ταῖς ἐκχλησίαις 


cis symbolum veneraretur. Nam si absente impe- 
ratore ejusdem imago locuin supplet imperatoris, 
eamque proceres adorant, menses festivi agun- 
tur, obviam procedunt magistratus, et adorant 
populi ; non quidem in tabulam respicientes , sed 
ad figuram imperatoris, non qui in sua natura 
conspiciatur, sed in pictura proponatur : multo 
magis immortalis Regis imago potest non pe- 
tram modo, sed culum terramque universam 
frangere. » 5 
Ex Chronographia Isidori diaconi. 

« Peccavit Theophilus, quando Joannem Chry- 
sostomum apud Eudoxiam calumniatus est, quasi 
Origenis hxresiim sequeretur : succensebat Joanni 


B Augusta propter vineam viduz. Theophilus propter 


peccatum istud animam exhalare non poterat, do- 
nec allatam Clirysostomi imaginem cum ille ado- 
Tasset, spiritum tandem reddidit. » 


Hieronymi presbyteri Hierosolymorum. 

.* Quandoquidem scriptura vestra crucem ado- 
rare nusquam permittit, cur igitur ipsam vos ado- 
ratis? Respondete nobis Judz»is et Grsecis, czte- 
risque omnibus, qui hoc 4 vobis quzeriimus. » 

Responsio. « ldcirco, o stulti el vesani. corde, 
forsitan permisit Deus omni genti colenti se, ut 
"aliquid in terris omnino veneraretur, quod homi- 
nis arle factum esset, ne in crimen Christianis 
verteretur, quod crucem et imagines adorarent. 
Quemadmodum igitur Judeus atcam feederis ado 
ravit, et duo Cherubim aurea et conflatilia duas- 
que tabulas quas dolaverat Moyses ; cum tamen 
Deus nullibi concesserit, ut ea adoraret et coleret : 
ita nos quoque Christiani, ΠΟΠ tanquam Deum 
crucem colimus, sed ut sincerum animi nostri 


erga eum qui crucifixus est affectum demon. 
stremus, » 


386 Magni Symeonis, a monte Thauwmasto, De — 
imaginibus. 

« At infidelium aliquis forsan vitilitigator quie- 

slionem pr:eponet, dicetque nos, qui in ecclesiis 


NOTAE. - 


(59) Hzc fictitia sunt, quia nec Cyrillus Theo- D 


phili successor ejusque sororis filius, nisi zgre 
admodum, Chrysostomi nomen in diptycba re- 
tulit. 

(40) Ἱερωνύμου πρεσδυτέρου. Που fragmentum 
ad seriem spectat dialogi Christianum inter et Ju- 
Aeum, qui inscribitur Περὶ ἁγίας Τριάδος, De 
sancta. Trinitate, quemque F'edericus Morellius in- 
tegrum non dedit anno 1612. Nam quz hic affert 
Damascenus, etsi in editis non exstant, eumdem 
auctorem habuerunt, qui Dialogum pingui satis 
Minerva digesserit in quastiones et responsiones, 
nec nisi conviciis ejusmodi, "1 ἀνόητε, πεπωρω- 
µένε τῇ χαρδίφᾳ! ὦ ἀναίσχυντε ! Judzum passim ex- 
cipiat. Pro causa imaginum faciunt hzc alia ejus- 
dem dialogi verba, quie reperi in cod. Reg. 2951: 
Καὶ Υὰρ ὡς ουνεχώρησεν οὐ θεὸς προσκυνεῖν πᾶν 
ἔθνος χειροποίητα, Ἰουδαίους τινὰς πλάχας Exelvac, 
à; ἑλατόμησε Μωῦσῆς, xal τὰ δύο Χερουθὶμ τὰ 


χρυσᾶ, οὕτως καὶ ἡμῖν τοῖς Χριστιανοῖς ἐδωρήσατο 
τὸν σταυρὸν, χαὶ τῶν ἀγαθῶν ἔργων τὰς εἰχό 
γράφειν καὶ προσχυνεῖν, χαὶ δεῖζαι τὸ ἔργον ἡμῶν, 
Deus enim nationem omnem res opera manuum (a. 
brefactas adorare concessit. Judeos quidem tabulaa 
quas dolaverat Moyses, εἰ uo Cherubim aurea : sig 
uobis Christianis er«cem donavit, et bonarum actío- 
uum imagines pingendas adorandasque, wtque opua 
nostrum. ostentaremus. 1136 profecio sancti Hiero- 
nymi Stridonensis non sunt, sed Grzci cujusdam 
ejusdem nominis. 

(44) Symeon a monte Thaumasto epistolas com- 
plures ad Justinuim juniorem scripsit, ultionem de 
Samaritanis poscens, qui, cum rebellassent, in 
Christianorum sacra, et in imagines Christi et 
sauctorum szevierant. Quintam habenius act. ὅ 
synodi vir. Ex altera quadam, qua hodie nom ex- 
stat, fragmentum quod hic alfertur, transumpLau 
uit. 


4 


1291 


S. JOANNIS DAMASCENI 


139? 


bantur nomina, et ubi ipsorum quisque habitaret, A Μαρτύρει δὲ ἡ εἰκὼν ἄχρι τοῦ παρόντος eT (lo 


ascribendum curavit ; insuper et illorum qui aquas 
ministrabant, nomina subjecit. Atqui hzc quidem 
imago ad hoc usque tempus rei gestae fidem facit, 
in ipsomet introitu quartz: porticus jam multoties 
nominati oratorii apposita. Verum quandoquidem 
miraculum illud, miraculum aliud subsecutum est, 
hoc przetermittere nefas esset, quippe cum ejusdem 
eit argumenti. Et quamvis aetate recentius sit, hic 
lamen illud comnenorare non pigebit. Enimvero 
cun illi qui Arii partibus studebant, triumphum 
esse perennem cernerent, apud eum cui Iclenia- 
norum palatii cura conimissa erat, assiduis preci- 
bus egerunt , ut tanquam Lalnei administrationi 
profectus, imaginem auferret et absconderet. ls 
facili praetextu, nimirum aquarum bunore labe: 
factari imaginem, ejusque conservationem instau- 
rationemve causatus, eam sustulit et occultavit. 
Verum cum imperator universa regia loca perlu- 
straret, ad hunc quoque veniens, imaginem qua- 
4ivit, rursusque affigendam parieti pracepit. Porro 
Eutychianum (ita dium prafectus ille vocabatur) 
divina quzdam statiin invasit indignatio, ut dexter 
oculus ei diffluerel, εἰ czitera item membra pes- 
simo motu quaterentur ; quod in causa fuit ut ad 
sacruni oratorium, in quo beatorum Pantaleonis 
el Marini reliquiarum portio asservatur, accede- 
Tel.: Istud porro oratorium Homonea id est, con- 
-«ordia nominatur, quoniam illuc centum et quin- 


ἐν τῷ Σμθόλῳ τοῦ τετραστόον, τοῦ πολλάκις εἱρημέ- 
νου εὐχτηρίου. Ἐπειδὴ δὲ τῷ θαύματι θαῦμα ἐπ. 
ηχολούθησεν , οὐχ ὅσιον παριδεῖν, τῆς αὐτῆς ὑπο- 
θέσεως τυγχάνον * ὅπερ, εἰ καὶ τὸν παρόντα χαιρὸν 
ὑπερηλθε, λέγειν οὐχ ὀχνήσω. θεασάµενοι γὰρ οἱ 
τῆς Αρείου συμμορίας ἐπικρατοῦντα θρίαµθον, ἑλι- 
πἀρησἀν τὸν τοῦ παλατίου ᾿Ἐλενιανῶν τὴν φροντίδα 
πεπιστευµένον, ὡς ἐξάρχοντα xal τῆς τοῦ Aoutpov 
διοικήσεως χαθελόντα χαταχρύφαι τὴν εἰχόνα. "0; 
πρόφασιν εὐμήχανον εὑράμενος, τὴν &x τῶν ὑδάτων 
προσγινοµένην νοτίδα , ὡς σχυλθεῖσαν τὴν εἰχόνα 
ἀφελόμενος, φηοὶν , ἐπὶ διορθώσει χατέχρυψεν. "Hv 
ὁ βασιλεὺς ἐγχυχλίους ἐπιδημίας τελῶν εἰς ἕχαστον 
τόπον βασιλιχὸν, παραγενόµενος χἀκεῖσε, τὴν elxóva 
ἐπεζῆτει xal οὕτως αὖθις τῷ τοίχῳ χκατεπάγη. 
Παρὰ πόδας δὲ τὸν Εὐτυχιανόν * τοῦτο γὰρ ἣν ὄνομα 
τῷ διαιταρίῳ ' ὀργή τις θεοδίχαατος παραλαθουσα, 
τὸν μὲν δεξιὸν ὀᾳθαλμὸν διαῤῥεῦσαι πεποίηχε, χ- 
κίστως δὲ xal τὰ λοιπὰ περισείουσα µέλη , προσ- 
πελάσαι παρεσχεύασε τῷ εὐαχεῖ εὐχτηρίῳ, ἔνθα xe- 
πἰστευται ἀναπαύεσθαι µέρος ἱερῶν λειψάνων τῶν 
θεσπεσίων Παντολέοντος xal Μαρίνου, ἐπικαλουμέ- 
νου τοῦ τόπου, Ὁμόνοια, ἐχ τοῦ ἐχεῖ σννελθόντας 
τοὺς ἐχατὸν πεντήχοντα ἀπισχόπους ἐπὶ Θεοδοσίου 
τοῦ μεγάλου βασιλέως, χοινἠν τινα xat συµπέεφωνη- 
µένην διδασκαλίαν τοῦ τε ὁμοουσίου τῆς θείας Τριά- 
δος ποιῄσασθαι, xal τῆς ἑἔνανθρωπῄήσεως δὲ τοῦ Ku- 
plou τρανῶσαι τὴν ix Παρθένου πρόσληψιν, ταύτη, 


quaginta episcopi, Theodosio magno imperatore, ( τὴν ἐπωνυμίαν τεκτήνασθαι. 'Ἡμέρας Gk περί κου 


convenientes, unanimi concordique sententia divi- 
nà Trinitatis consubstantialitatem asseruerunt, οἱ 
Dominice humanitatis ex Virgine susceptionem 
declararunt. Ille autem septem circiter dies illic 
commoratus, cuin nihil levaminis acciperet, quin- 
juio testiculus uterque corroderetur, nocte quadam 
media subdiaconus, cui pro sua vice illic perno- 
ctandum erat, in somnis videt astantem quemdam 
regem, qui aegrotum manu indicans, aiebat : 
Quare hunc excepisti ? Ecquis eum istuc adduxit ? 
llic se illis junxit, qui de me pessime loquuntur. 
iSle est qni patrati miraculi abscondit imaginen:. 
Clericus itaque surgens, quod in quiete vidisset, 
recitat, fleri posse negans ut ille ab hac plaga sa- 
uetur, Ceterum Eutychianus, ceu vi dolorum in 
somnun) actus esset, adolescentem quemdam  eu- 
 uuchum, fulgenti veste indutum videl, his se ver- 
bis alloquentem : Quid habes? Cum ille reposuisset 
se tabe perire, nec ulum remedium invenire, eum 
audivit dicentem : Nemo tibi potest opitulari : quo- 
niam rex valde tibi irascitur. Tum μοι: Quem- 
uam, infit, interpellabo, aut quid agam? Hic vero : 
Si vis, inquit, levamen obtinere, ad 3768 Hele- 
nianorum balneas quantocius perge, el prope 
edusti Ariani imaginem quiesce. Mox experge- 


ἑπτὰ προσχαρτεροῦντος, xat ὀνοῦντος οὐδὲν, ἀλλά xal 
διαδρωθέντων αὑτῷ xa τῶν δ.δύμων , µεσούσης 
μιᾶς τῶν νυχτῶν, ὁ λαχὼν ὑποδιάχονος thv καννύ- 
χιον ἔχειν, ὁρᾷ xav' bvap βασιλέα τινὰ τὸν iw 
στάντα, xal χειρὶ ὑποδεικνύντα τὸν ἀσθενη, λέγειν ᾿ 
Πῶς ὑπεδέξω τοῦτον; Τίς δὲ ὁ ἐνταῦθα ἀγαγὼν; 
Οὗτος ὁ μετὰ τῶν εἰς ἐμὲ δυαφημούντων συµφβα- 
ξάμενος. Uto, ὁ χατακρύψας τὴν εἰχόνα τοῦ θαύ- 
µατος. Διαναστὰς δὲ ὁ κληριχὸς, τὸ ὀφθὲν διηγήσσο, 
φήσας, τῶν ἀδυνάτων τυγχάνειν ἰαθῆναι τοῦτον τῆς 
µάστιγος. Tfj δὲ αὐτῇ νυκτ], ὁ Εὐτνχιανὰς , ὥσπερ 
εἰς ὕπνον ἐκ τῶν ὁδυνῶν ὑπαχθεὶς, ὁρᾷ τινα νεανίαν 
εὐνοῦχον παρὰ ἵλάμπρῳ Ἠμφιεαμένον, λέγοντα αὐτῷ, 
Τί ἔχεις; "I; δὲ, ᾽Αποθνῄσχω, ἔφη, χατατηχόµενος, 
xai θεραπείας ut τυγχάνων , fjÀxouc λέγοντας: Ὁς 
οὗδείς σοι δύναται βοηθῆσαι ' ὁ γὰρ βασιλεὺς δεινῶς 
ὀργίζεται χατὰ σοῦ. ᾿Ηντιδόλει οὗτος, xal qrov 
«iva. κινῄσω, f| τί ποιῄσω; 6 δέ φησιν * El Δέλεις 
ἀνεθῆναι, ἄπιθι συντόμως ἓν τῷ λουτρῷ ἘἙλενιανῶν, 
xal ἐγγύθεν τῆς εἰχάνος τοῦ χαυθέντος 'Aprurww 
ἀναπαύθητι. Παραυτὰ δὲ διυπνίσας, ἕνα τῶν ὑπηρ- 
ετούντων ἐφώνει. Ἐξεπλάγησαν δέ. εριῶν γὰρ ἐμ:- 
pov Ίδη παρελθουσῶν, ἀφωνίᾳ συνείχετο. Kal p 
πρὸς αὐτοὺς , ἀπάχειν αὐτὸν , κατὰ τὸ προσταχθὶν 
δισχελς ύσατο. Φθάσας δὲ τὸν τόπον xa mph, cy 


VARI/E LECTIONES. 
I Valesius legendum putat παραγαύδει. Paragaudis enim genus vestimenti erat cujus Chron. Alet 


4neminit, Vide Casauboni notas ad Trebell. Pollion. 


[305 


ΡΕ IMAGINIBUS ORATIO III. 


1301 


eixóva τεθεὶς, ἐξέπνει. Thy γὰρ ἀπὸ σώματος διά- A factus. ille, ministroTum quempiam accersit. Hi 


δτασιν τῆς φυχῆς, ἑλευθεωίαν ἀνέσεως ὁ ὀφθεὶς ἀγο- 
ῥεύων ἠλήθευσεν. » 


autem obstupescere, quia jam triduum sine voce 
egerat. At ille se, ut. (uerat imperatum, jussit 


asportari, Sed ubi ad locum venit, juxta imaginem positus exspiravit. Nam qui visus fuerat, anime a 
corpore sejunctionem, per morbi relaxatione:n citra mendacium significarat. » 


Tov ἁγίου ᾿Αναστασίου, τοῦ ἁγίου ὄρους Σιγᾶ. 

« 'Amb τεσσάρων μιλίων Δαμασχοῦ, χώριόν ἐστιν 
ἐπιλεγόμενον Καρσάτας " ἐν d χωρίῳ ναός ἐστι τοῦ 
ἁγίου θεοδώρου. Ἐν τούτιρ τῷ ναῷ εἰσελθόντες Σ1- 
ῥαχηνοὶ χατῴχησαν, πάντα ῥύπον xai ἀχαθαρσίαν 
Ex γυναιχῶν xal παίδων xal ἁλόγων ποιῄσαντες. 
"Ev μιᾷ οὖν τῶν ἡμερῶν καθεζοµένων πλειόνων αὖ- 
οῶν, xaX συντυγχανόνεων, ἔῤῥιψεν εἷς ἐξ αὐτῶν σα- 
sav xatà τῆς εἰχόνος τοῦ ἁγίου θεοδώρου, χαὶ 
ἔχρουσεν εἰς τὸν δεξὼν ὤμον αὐτοῦ , xal εὐθέως 
ἐξῆλθεν αἷμα, χαὶ χατῆλθεν ἕως χάτω τῆς εἰχόνος, 
πάντων θειορούντων τὸ γενόμενον σημεῖον, χαὶ τὴν 
σαγίταν πεπηγµένην εἰς τὸν uev τοῦ ἁγίου, xal τὸ 
αἷμα χατερχόμενον. Καὶ μὴν σημεῖον τοιοῦτον παρά- 
ὅοξον γενόµενον θεασάµενοι , οὐχ Ίλθον εἰς συνα!- 
σθησιν. OÓ μµετενόησεν ὁ τὴν σαγίταν ῥίψας ᾿ οὖχ 
ἑκάραξεν ἑαυτὸν εἷς ἐξ αὐτῶν ΄ οὐχ ἀνεχώρησαν τοῦ 
ναοῦ; οὐχ ἑκαύσαννο ῥυποῦντες αὐτόν * xai μέντοι 
Ys ti» ἑσχάτην ἔδωχαν τιµωρίαν. Εἰχοσιτεσσάρων 
γὰρ οἴχων ὑπαρχόντων ἐξ αὐτῶν τῶν χατοικούντων 
bv τῷ ναῷ, ἐντὺς ὀλίγων ἡμερῶν ἅπαντες πικρῷ 
θανάτῳ ἐξηλείφθησαν, μηδενὸς τούτων τελευτήσαν- 
«ος kv τῷ αὐτῷ χωρίῳ, εἰ μὴ αὐτῶν τῶν χατοικούν- 
των kv τῷ ναῷ ἓν ταῖς αὐταῖς ἡμέραις. Αὕτη οὖν ἡ 
εἰχὼν 4 τοξευθεῖσα ἔτι πάρεστιν ἔχουσα καὶ τὴν 
πληγὴν τῆς σαγίτας, xai τὸν τύπον τοῦ αἵματος. 
Πολλοὶ δὲ ζῶσι τῶν θεασαµένων, καὶ εὑρεθέντων 
εότε , ὅτε τὸ παράδοξον τοῦτο γέγονε. Κάγὼ δὲ , ὡς 
θεασάµενος τὴν αὐτοῦ εἰχόνα, xai θεασάμενος, ὃ 
ἐθεασάμην ἔγραψα. » 


Ἐκ τοῦ βίου τοῦ ἁγίου Συμεῶνος τοῦ ϐαυματ- 
ουργοὺ (93), ἐξήγησις Αρκαδίου ἀρχιεπι- 
σχόπον Κύπρον, θαύμα ἑκατοσεὸν τριακοστὸν' 
δεύτερον 


ε Συνέδη δὲ ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις , ἄνδρα τινὰ 
&vopalov τῆς πόλεως Αντιοχείας συνοχῇ δεινῇῃ κατ- 
έχεσθαι ὑπὸ δαίµρνος πονηροῦ, καὶ στενοχωρεῖσθαι 
ἐπὶ χρόνους, ὥστε καταπνίγεσθαι αὐτὸν ὑπ αὐτοῦ, 
σφιγγοµένων τῶν πνοϊχῶν αὐτοῦ οὗτος ἀνελθὼν 
πρὺς τὸν ΄Άγιον, xat τυχὼν ἰάσεως ταῖς αὐτοῦ τρε- 
σθείαις, xal γενόμενος ὡς μηδὲν πεπονθὼς χαχὸν, 
καὶ ἐπανελθὼν εἰς τὸν ἴδιον οἶχον , κατ᾽ εὐχαριστίαν 
ἀνέστησεν αὐτῷ εἰχόνα kv δηµοσίῳ xai ἐμφανεῖ τῆς 
πόλεως τόπῳ, ἑπάνω τῶν θυρῶν τοῦ ἐργαστηρίου 
αὐτοῦ. Ἰδόντες δὲ αὐτήν τινες τῶν ἀπίστων, οὕτως 
ἑνέμως μετὰ φώτων xal βήλων δοξαζοµένην, xol 
πλησθέντες ζήλου, σννετάραξαν τοὺς ὁμοίους αὐτῶν 
ἀιάχτους ἀνθρώπους , ὥστε συνελθεῖν πλῆθος xal 


Sancti Anastasii a sancto moite Sina. 

ε Quatuor. milliariis Damasco viculus distat, qui 
Carsatas nominatur, in quo templum est sancti Theo- 
dori. Quod cum ingressi essent. Saraceni, ibidem 
commorantes, tam feminarutq et puerorum, quam ju- 
mentorum sordibus et immunuditiis locum conspur- 
carunt. Quadam igitur die, multis eorum una con- 
sidentibus et confabulantibus, unus sagittam in 
sancti Theodori imaginem contorsit, cujus lhu- 
merum dextrum  perforavit. Statimque sanguis 
scaturiens, ad inram partem decidit, cunctis pro- 
digium hoc quod acciderat, sagittamque humero 
sancti infizam et cruorem manantem contuenti- 
bus. Nec tamen inopinati stupendique adeo signi 
et miraculi speetatione fesipuerunt. Non illuin 
penituit qui sagittam jecerat. Nullus eorum ter- 
ritus fuit. Ex templo non recesserunt, nec ab co 
sordidando ullatenus abstinuerunt. Unde extre- 
mas scelerum suorum poenas ultrices luerunt. Cum 
enim viginti quatuor essent eorum familiz, qus in 
templum divertebant, intra dies paucos acerix - 
morte omnes consumpti sunt : cum nullus hoc in 
oppido interierit, przter illos qui in templo mo- 
rati fuerant. Hxc igitur imago qu: sagitta confixa 


C fuit, adhue superest, ac vulnus sagittz et san- 


guinis vestigia conservat. Multi autem eorum qui 
rem viderunt, eoque tempore adfuerunt , quando 
miraculum istud contigit, in vivis hedie auper- 
stites sunt. Quin ego ipse imaginem vidi, et re 
considerata , hanc in scriptis retuli. » 


Ez vita sancti S meonis miraculorum  effectoris ς 
narratio Arcadii archiepiscopi Cypri ; miracu- 
(am 15392. 


« Contigit autem illis diebus, ut vir quidam Antio- 
chim civitatis mercator angore gravi ab improbo 
denione vexaretur , eoque per multos dies ar- 
ctaretuf , ita ut interclesa respiratione suffocaretur. 
Is profectus ad Sanctum , ejusque precibus sani- 
tatem assecutas, ut. nihil subinde mali pateretur, 
cum domum rediisset , in. grati animi monumen- 
tum , in publico conspicuoque civitatis loco, su- 
pra officina su» januam imaginem ejus erexit. 
Hanc infidelium quidam  conspicati, luminibus 
velisque honoris ergo decoratam, repleti zelo, 
similes sui nefarios homines concitarunt, ut turba" 
conveniens tumulteese sueclamaverit : E medio 
tollatur ille qui ο fecit, et imago dejiciatur. 


NOTA. 


(93) Tob δαυματουργοῦ , miraculorum effectovis. 
Lectionem hanc mutandam non censu;, propter h:rc 
verba quie subsequuntur, θαῦμα ϱλβ’, miraculum 
centesimum (ricesimum secundum. Sed act. 4 syn- 
edi vu cognominatur : Τοῦ θαυμαστοῦ ὄρους, a 


monte Thoumasto : qui nempe juxta Antiochiam erat, 
et supra quem in. eolumna Symeon ἄσχησιν κ. 
Justino juniore, Tiberio M et Mauritio impp. Vi 
desis Evagr. lib. v1 H ist., cap. 22. 


1375 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1316 


ς S. P. Q. R. in libertatem asserui, pristinum Α «ἀπὸ ζυγοῦ τοῦ τυράννου διασωθεῖσαν, Ἠλενθέ- 


« decus nobilitati, splendoremque restitui. » 


Ex llistorie ecclesiastice Socratis libro 1, cap. 18, 
de eodem imperatore. 


« Postli:ec autem. imperator Constantinus, reli- 
gionis Christiane studiosior factus, a gentilium 
cultu prorsus ablorruit, singulariaque certamina 


prohibuit, οἱ suas imagines in templis colloca- 


vit (50). » 
Stephani Bostreni, contra Jud«wos, cap. 4. 


« Nos porro sanctorum imagines ad eorum re- 
cordationem statuimus, puta. Abraham, Isaac, Ja- 
cob, Moysis, Elie, Zachariz, et aliorum prophe- 
tarum, sanctorumque Dei martyrum, qui propter 
ipsum mortem subierunt; ut quicunque imagi- 
nes eorum aspexeril, illorum recordetlur, cum- 
que laudibus extollat, qui gloria dignos illos red- 
didit. » 


Ejusdem. « Quod autem spectat ad imagines , 
omnia qua in Dei nomine fiunt, bona esse et 
sancta confidimus : idola vero et simulacra, 
apage. Hzc enim mala spuriaque sunt, perinde 
atque illi qui faciunt ea. Aliud quippe est imago 
prophete sancti, et aliud simulacrum sive sta- 
tua Saturni, Veneris, Solis, et Lunz. Porro, quan- 
doquidem homo ad imaginem Dei factus cst, 
idcirco adoratur. Serpens autem, quia diaboli est 
imago, immundus est et exsecrabilis. Quod si ea 
que hominum manibus fabricata sunt, respuis, 
dic, quxso, Judze, quidnam adoratur in terra, 
quod hominum manu claboratum non sit? Altare, 
propitiatorium, Cherubim, urna aurea habens 
manna, mensa, tabernaculum interius , omnia de- 
mum qua Sancta sanctorum ab ipso Deo appel- 
lata sunt? Nonne manufacta Cherubim angelorum 
erant imagines? quid ad hzc respondes ? Quod si 
ista nominas idola, quid dicendum censes de 
Moyse et Israel, qui hzc adoraverunt? Atqui 
adoratio quidem honoris argumentum est. Quo- 


« po3a * ἔτι μὴν xal τὴν σύγχλητον, καὶ τὸν δῆμον 
ε Ρωμαίων, τῇ ἀρχαίᾳ ἐπιφανείᾳ, χαὶ τῇ λαµ- 
« πρότητι ἐλευθερώσας, ἀποκατέστησα. » 


Ἐκ τῆς ἐχκλησιαστικῆς ἹἹστορίας Σωκράτους 
Bi6Alov πρώτου , xsgaA. i, περὶ τοῦ αὑτοῦ 
BactAéoc. 

« Μετὰ ταῦτα δὲ 6 βασιλεὺς Κωνσταντῖνος ἔπι- 
µελέστερος ὢν τὰ περὶ Χριστιανισμοῦ, ἀπεστράφη 
τὰς Ἑλληνιχὰς θρησχείας, xaX παύει τὰ µονομάχια; 
εἰχόνας δὲ τὰς ἰδίας Ev τοῖς ναοῖς ἀπέθετο. » 


Στεφάνου Βοστρηγοῦ κατὰ Ιουδαίων, xegaJ. à. 


« Ἡμεῖς τὰς εἰχόνας τῶν ἁγίων εἰς μνήμην τῶν 
ἁγίων ἑποιῄσαμεν, οἷον ᾿Αθραὰμ , καὶ Ἰσαάκχ, xat 
Ἰαχὼδ, xai Μωῦσέως, xal Ἠλία, xai Ζαχαρίο, 
καὶ τῶν λοιπῶν προφητῶν xai ἁγίων μαρτύρων, 
τῶν δι) αὐτὸν ἀναιρεθέντων, ἵνα πᾶς ὁ ὁρῶν αὐτῶν 
τὰς εἰχόνας, μνημονεύῃ αὐτῶν, xai δοξάζῃ τὸν δοξά- 
σαντα αὐτούς, ) 


Tov αὐτοῦ. « Περὶ δὲ εἰχόνων θαῤῥοῦμεν, ὅτι 
πᾶν ἔργον γινόµενον ἓν ὀνόματι θεοῦ, χαλὸν χαὶ 
ἅγιόν στι. Περὶ δὲ εἰδώλων xal ἀγαλμάτων, ἄπαγε 
χαχὰ γὰρ xal ἀλλόχοτα, xal αὐτὰ, xaV ol ποιοῦντες 
αὗτά. Ἕτερον γάρ ἔστιν εἰχὼν ἁγίου προφήτου, xat 
ἕτερον ἄγαλμα d ξόανον Kpóvou χαὶ ᾿Αφροδίτης, 
Ἡλίου τε xai Σελήνης. Ἐπεὶ δὲ xai ἄνθρωπος xaz' 
εἰκόνα θεοῦ γέγονε, προσχυνεῖται. 'O δὲ ὄφις, ἐπειδὴ 
εἰχών ἐστι διαθόλου, ἀχάθαρτός ἐστι xal ἀἁπόθλη- 
τος. E! δὲ τὰ χειροποίητα ἀποδάλλῃ, εἰπὲ , ὦ Tov- 
δαῖε, τί ἐστιν ἐπὶ γῆς ἀχειροποίητον ὃ προσχυνεῖται; 
ΜΗ fj χιθωτὸς τοῦ θεοῦ χειροποίητος ἣν ; τὸ θυσια- 
στήριον , xal τὸ ἱλαστήριον , χαὶ τὰ Χερουθμµ, xat 
3| στάµνος dj χρυσῆ, ἡ ἔχουσα τὸ μάννα, χαὶ ἡ τρἀ- 
πεζα, xai ἡ σχηνὴ dj ἐσωτέρα, xaX πάντα ἃ "Άγια 
ἁγίων ἐχλήθησαν ὑπὸ τοῦ θεοῦ ; Οὐχ σαν τὰ Xe- 
ρουθὶµ χειροποίητα, εἰκόνες ἀγγέλων; τί λέγεις; 
El εἴδωλα ἀποχαλεῖς αὐτὰ, τί λέχεις τῷ Μωῦσῇ 
προσχυνῄσαντι, xai τῷ Ἱσραήλ; Καὶ ἡ μὲν προσχύ- 
vate, τιμῆς ἐστι σύμβολον. Καθὼς xal ἡμεῖς ἆμαρ- 
τωλοὶ προσχυνοῦμεν, τὸν μὲν θεὸν, χατὰ τὴν θεῖχὴν 


cirea nos quoque peccatores, Deum quidem ado- p λατρείαν xat ἀξίαν προσχύνησιν δοξάζοµεν, xal 


ramus divino, qui ipsi debetur, latrixz cultu, 
ipsumque ceu creatorem et beneficum reveremur : 
angelos vero, Deique famulos, ad Dei ipsius glo- 
riam, tanquam res a Deo conditas, eique subjc- 
ctas. Imago siquidem est nomen similitudoque 
ilius qui in ipsa depictus est. Quamobrem Domini 
sanctorumque prophetarum cruciatus, qui in lege 
ct Evangeliis descripti sunt, tum per litteras, 
tum per imaginum expressiones, in memoriam 
semper revocamus. » 


τρέμοµεν ὡς ποιητὴν xal χορηγὸν ἡμῶν ' τοὺς δὲ 


ἁἀγγέλους xal δούλους τοῦ Θεοῦ χατὰ τιμὴν τοῦ 


θεοῦ, ὡς ποιήµατα τοῦ Θεοῦ καὶ δούλους αὐτοῦ. 
Εἰχὼν γἀρ ἐστιν ὄνομα καὶ ὁμοίωσις τοῦ ἓν αὑτῇ 
Υραφέντος. Διὸ χαὶ γράμµασι xal χαράγµασιν ἀεὶ 
μνημονεύομεν τῶν τοῦ Κυρίου παθηµάτων, xal τῶν 
ἁγίων προφητῶν, τῶν ἐν νόµῳ καὶ Εὐαγγελίοις 
γεγραµµένων. » 


ΝνοτΑ. 


(50) Deorum utique, sive idolorum; 
eunt. 


ut non male Christophorsonus et Valesius interpretati 


1371 


DE IMAGINIBUS ORATIO IIT. 


1318 


Τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Ναζανζοῦ, ἐκ τοῦ Aóyov A 371 Sancti Cregori Nazianzeni, ex oralione contra 
u 


τοῦ κατὰ 'ovAuavov τοῦ παραθάτου. 
« Οὗ τὰ σύμθολα τῆς ἐπὶ τούτῳ πληγῆς, αἱ cixó- 
νες φέρουσιν, ἔτι δηµοσίαι προχείµεναι. » 
ToU Χρυσοστόμου (51), ἐκ τῆς ἑρμηγείας τοῦ δι- 
xalov Ἰώδ. 


« Ἐν τούτοις πᾶσι τοῖς συμθεθηχόσιν αὐτῷ, oox 
ἔδωχεν ἀφροσύνην τῷ θ6εῷ' χκαθάπερ ἐπὶ τῶν εἰκό- 
νων, ἐπειδάν τινα γράφωμµεν ἐν τῇ ἱστοριχῇ Υραφῇ, 
"0 δεῖνα ἀνέθηκε, Ύράφομεν, οὕτω xai ἐνταῦθα, 
τὴν εἰχόνα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ γράψας, ὁ Υράψας τὸ Ρι- 
6λίον, ὥσπερ Ev χοινιχίδι κάτωθεν ὑπογράφων λέγει 
Ἐν τούτοις πᾶσι τοῖς συµμθεδηχόσι’ αὑτῷ οὐχ 
ἥμαρτεν Ἰώδ. » 

Ἐκ τοῦ Βίου τοῦ dylov Κωγσταγτίνου, Bi6Alov δ.. 


« Ὅσῃ δὲ ἀὐὑτοῦ ἡ duyh, πίστεως ἐνθέου ἑστήρι- p 


χτο δυνάμει, µάθοι ἄν τις xal ἐχ τοῦδε, λογιζόµενος 
ὡς Ev τοῖς χρυσοῖς νοµἰσμασιν, αὐτὸς τὴν αὐτοῦ εἰχόνα 
διεγράφετο, ὡς ἄνω βλέπειν δοχεῖν, ἀνατεταμένην 
πρὸς θεὸν, εὐχομένου τρόπον. Τούτου μὲν οὖν τὰ ἐχ- 
τευπώµατα, καθ) ὅλης τῆς Ῥωμαίων γῆς, ἓν αὐτοῖς 
δὲ τοῖς βασιλείοις κατά τινας πόλεις, bv. ταῖς εἰς τὸ 
µετέωρον τῶν προπύλων ἀνακειμέναις εἰχόσιν, ἑστὼς 
60010; ἐγράφετο, ἄνω μὲν εἰς τὸν οὐρανὸν ἐμθλέπων, 
τὠ χεῖρε ἑχτεταμένω, εὐχομένου σχἡµατι. Ὢδε μὲν 
οὖν αὐτὸς ἑαυτὸν ἐν ταῖς εἰκονογῥαφίαις εὐχόμενον 
ἱστορεῖ. » 


Tov αὐτοῦ, ἓχ τοῦ τρίτου βιθλίου. 
« "Obs μὲν οὖν ἡ βασιλέως ἑτελειοῦτο µήτηρ, ἀξία 


ianum aposlatam 5". 
« Hujus quippe vnlneris signa promunt imagi- 
nes in locis publicis erect. » 


Sancti Jeannis Chrysostomi , ex enarratione in 
justum Job. 


« [n his omnibus qua ipsi contigerunt, nihil 
insipienter adversus Deum locutus est. Quemad- 
modum in imaginibus cum cujuspiam pinximus 
historiam , ascribere solemus : MN. consecravit; 
sic qui librum hunc scripsit, postquam aniimz 
illius imaginem delineavit, velut in extrema mo- 
dioli parte subscribens, dixit : In omnibus his que 
acciderunt ipsi, non peccavit Job **, » 

In Vita sancti Constantini libro τν (cap. 15). 

« Quanto autem (fidei robore animus ejus obfir- 
matus fuerit, ex eo quisvis intelligat, quod aureis 
in nummis suam ipse imaginem ita cogitavit effin- 
gendam, ut in supplicantis modum conversa ad 
Deum facie, spectare sursum videretur, Atque 
ejus quidem effigies impress per universam Ro- 
manorum ditionem spargebantur. Quibusdam au- 
tem in civitatibus in eminentiori regiarum ipsa- 
rum porticus parte imagines ipsius 1ta depin- 
gebantur, ut rectus ipse, protensisque supplicantis 
more manibus stans, celum suspiceret. Sic ergo 
seipsum in picturis precantis habitu reprasen- 
tabat. » 

Ejusdem ez libro tertio. 
« Hoc igitur modo imperatoris mater viverc de- 


τε τιμῖς πλείστης, τῶν τε αὑτῆς ἕνεχα θεοφιλῶν (; iit, que, cum propter religionis ac pietatis opera, 


πράξεων, τοῦ τε i£ αὐτῆς φύντος ὑπερφυοῦς xal 
παραδόξου qutou* ὃν πρὸς τοῖς ἅπασι, xa τῆς εἰς 
τὴν γεννησαµένην ὁσίας, µαχαρἰζειν ἄξιον. Οὕτω μὲν 
αὑτὴν θεοσεθῃ χαταστῄσαντα, μὴ οὖσαν τὸ πρότερον, 
ὡς αὐτῷ δοχεῖν ix πρώτης τῷ κοινῷ Σωτῆρι µεμά- 
θητεῦσθαι' οὕτω δὲ τῷ ἀξιώματι βασιλικῷ τετιµη- 
χότα, ὡς ἓν ἅπασιν ἔθνεσι, καὶ παρ) αὐτοῖς τοῖς στρα- 
τιωτιχοῖς τάγμασιν, Αὐγούσταν βασιλίδα ἄναγο- 
ρεύεσθαι, χρυσοῖς τε νοµίσµασι xal τὴν αὐτῆς ἔχτυ- 
ποῦσθαι εἰχόνα. » 


Τοῦ αὐτοῦ τετάρτου «Ἰόγον, xsgaJA. £O". 

« Οἱ δὲ τὴν βασιλίδα πόλιν οἰχοῦντες, acf] τῇ συγ- 
χλήτῳ xax δηµῳ Ῥωμαίων, ὡς τὴν βασιλέως ἐπ- 
έγνωσαν τελευτὴν , δεινᾗ xal πάσης συμφορᾶς ἐπ- 
έχεινα τῇ ἀχοῇ δεδεµένοι, πένθος ἄσχετον ἑποιοῦντο. 
Λουτρὰ δὲ ἀπεχλείοντο καὶ ἀγοραὶ, πάνδηµοί τε θέαι, 
χαὶ πάντα ὅσα ἐπὶ ῥᾳστώνῃ βἰου τοῖς εὐθυμουμένοις 
πράττειν ἔθος ἣν. Κατηφεῖς δὲ οἱ πάλαι τρυφηλοὶ, 
τὰς προόδους ἐποιοῦντο' ὁμοῦ τε πάντες τὸν paxá- 
pio? ἀνευφήμουν, τὸν θεοφιλῆ, τὸν ὡς ἀληθῶς τῆς 


** Invect. 1, p. 95. 5 Job 1, 92. 


bonori plurimo digna fuit, tum propter excellen- 
tem et admirabilem plantam illam quam ex se ge- 
nuit; quem quidem, cum omnibus aliis de causis, 
tum ob ejus erga matrem pietatem beatum preedi- 
care debemus : quippe qui illam, cum Dei cultui 
addicta prius non esset, sic religiosam reddidit, ut 
a primzva zlate a communi omnium Salvatore 
erudita videretur. Ipsam demum imperatoria digni- 
tate cohonestavit, ut. apud omnes gentes, necnon 
apud ipsasmet militum cohortes, imperatriz Augusta 
proclamaretur, imagoque ejus nummis aureis im- 
primeretur. » 
Ejusdem ex libro 1v, cap. 69. 
« Qui vero urbem regiam incolebant, una cum 


D senatu populoque Romano, ubi primum iinperato- 


ris obitum acceperunt, acerbo et quavis calamitate 
graviori nuntio perculsi, nullum luctui modum po- 
suerunt. Balnez et fora clausa sunt, publica quo- 
que spectacula, et quecunque homines otio dediti 
et genio indulgentes cousectari solent, intermissa 
suut. Qui ante in deliciis veraabantur, vultu in 
terram demisso incedere unaque omnes voce bea- 


VARLE LECTIONES. 


x Deest vox διέτρεχεν, ex Eusebio supplenda. 


NOTE. 
(31) S. Chrysostomi commentarii in Job fragmenta exstant in catena Juuii. 


1319 


S. JOANNIS DAMASCENI * 


1380 


tum illum, dilectum Deo, ac prorsus imperio Α βασιλείας ἑπάδιον. Καὶ οὗ ταῦτα Boat; ἐφώνουν pó- 


dignum celebrare. Atque hxc non verbis tantum, 
verum etiam factis declarabant, ubi consecratis 
imaginibus, mortuum perinde ac si superstes in 
vivis esset, honorabant. Cuelum itaque coloribus 
designantes, hunc supra colorum verticem in 
etlerea quiescentem regione picturis reprasenta- 
bant. » 
3772 Ejusdem cap. 75. 

« Consimili igitur modo quaterque beatus ille 
pro uno multiplex in filiorum successione evade- 
bat; adeo ut imaginibus passim erectis, per univer- 
sas gentes ejusdein ipse suique filii honore donati 
sint. » ' 


Theodoreti episcopi Cyri, et Polgchronii, ex exposi- 
tione tn. Ezechielem. 


« Et quemadmodum imperatorem Romanorum 
imagines ita pingere consueverunt, ut satellites 
armatos, quibus illi cinguntur, populosque pro- 
stratos circum exhibeant ; sic in proposito textu, 
quandoquidem rex in visione Deum figurat, velut 
in solio gestatum, rerum omnium quz in terra sunt 
imagines ostentando, quod eidem figurz ad orna- 
tum confert, subinde exprimit, ut Dei ín res uni- 
versas imperium nos doceat. » 

Ejusdem. « Et tu, fili hominis, sume tibi laterem, 
et pones eum ante faciem tuam, el describes in ca 
universam Jerusalem ; et dabis circa eam muni- 
tionem : et zdificabis contra eam propugnacula, et 
cirea eam pones vallum, et dabis circa eam castra, 
et ordinabis ballistas in circuitu δν, » 


Interpretatio. « Quod si adversus multitudinem 
loqui, eique civitatis direptionem, eversionem 
templi, et qux ex his eventurz. sunt, calamitates 
nuntiare formidas, hoc eis alia ratione indica , ut 
tandem resipiscant, tuaque inodestia manifesta 
flat. Et sumens, inquit, laterem, civitatem describe. 
Nomen autem inscribatur, ut liquido constet illara 
esse Jerusalem. In descriptee vero civitatis circui- 
tu, valli delineationem exprinie; iu quo. nempe 
exercitus mnultitudo est. Dehinc militari ordine 
procedant copi (id quippe sonat vox castra), hoc 


B 


C 


est, parat» militum legiones : quze quidem non . 


armis modo communitz sint, sed et machinas ad- 
moveant, quibus everlantur muri (muri, inquam, 
isti) : has enim balliste et arietes indicant. Adinira- 
bili porto ratione, circumstautem duntaxat civitati 
multitudinem innuit, ut populum, incusso prius 
errare, quam calamitates accidant, a peccatis abs- 
Hinere suadeat» 


5 Ezech. 1v, !, 2. 


ναις, εἰς ἔργα 6b χωροῦντες, εἰχόνων ἀναθήμασυω, 
οἰάπερ ζῶντα καὶ τεθνηχότα αὐτὸν ἑτίμων. Οὗρανοῦ 
μὲν σχἦμα διατυπώσαντες Ev χρωμάτων γραφῇ, ὑτὲρ 
ἀψίδα δὲ οὐρανῶν, Ev αἱθερίῳ διατριδή διαναπανό. 
µενον αὐτὸν, τῇ Υραφῇ παραδιδάντες. » 


Tov αὐτοῦ, χεφα.]. cy. 

« Τούτῳ γοῦν ἐμφερῶς ὁ τρισµαχάριος, πολυπλά- 
σιος διὰ τῆς τῶν παιδῶν διαδοχῆς, ἀνθ᾽ ἑνὰς ἐγίνετο, 
ὡς εἰκόνων ἀναστάσει, παρὰ πᾶσιν ἔθνεσιν ἅμα τοῖς 
αὐτοῦ τιμᾶσθαι παισίν. » 


Θεοδωρίτου, ἐπισκόπου Κύρου , xal Πο-υχρο- 
viov (52), ἐκ τῆς εἰς τὸν Ἰεζεχιῆ-ὲ ἑρμηνείας. 

« Καὶ ὥσπερ ol. ᾿Ῥωμαῖοι τὰς βασιλικὰς εἰχόνας 
Υράφοντες, τούς τε δορυφόρους περιιστῶσι, xal -ὰ 
ἔθνη ὑποτεταγμένα ποιοῦσι, τὸν ὅμοιον τρόπον χὰν- 
ταῦθα * ἐπειδὴ ὁ βασιλεὺς διὰ τῆς ὁπτασίας σχηµα- 
τίζει τὸν θεὸν, ὡς ἐπὶ θρόνου ὀχούμενον, πάντων τῶν 
ἐπὶ γῆς δείχνυσι τὰς εἰχόνας, τῷ ve σχήµατι τὸ mpt- 
πον ἀποδίδωσι, χατὰ πάντων τῶν τοῦ θεοῦ διδάσχων 
τὴν δεσποτείαν. » 


Tov αὐτοῦ. « Καὶ σὺ. υἱξ ἀνθρώπου, λάδε σεαυτῷ 
πλίνθον, χαὶ θέσεις αὐτὴν πρὸ προσώπου σον, χαὶ δια- 
γράφεις ἐν αὐτῇ τὴν Ἱερουσαλὴμ, καὶ δώσεις Ev αὐτῇ 
περιοχὴν, xal οἰχοδομῆσεις ἓν αὑτῃῇ προμαχῶνας, 
καὶ περιθαλεῖς ἐπὶ αὐτὴν χάρακα xa δώσεις ix 
αὐτῃ παρεμθολὰς, xa τάξεις τὰς βελυστάσεις χύ» 
xA. » 

Ἑρμηγεία. « EU σοι φοθερὸν νενόµισται τὸ ἐξ 
ἑναντίας τῷ πλήθει διαλέγεσθαι, xal προλέγειν τῆς 
πόλεως thv πόρθησιν , καὶ τοῦ ναοῦ τὴν χατασχα- 
qv, καὶ τὰ ἐκ τούτων συµθησόµενα δεινὰ, ἑτέρως 
τοῦτο μήνυσον, ὡς χἀχείνους σωφρονίξειν, xal oi 
δειχνύναι τὴν ἐπιείχειαν. Καὶ «Ἰαέὼν, qnot, xAir- 
0ο», διάηραψον τὴν πό-ιν. Ἐπιγεγράφθω δὲ τῆς 
πόλεως ἡ προσηγορία, ὥστε γνωρίζεσθαι ταύτην οὗ- 
σαν τὴν Ἱερουσαλήμ * ποιῄσας δὲ τὴν πόλιν, περί- 
στησον τῷ τῆς Γραφῆς σχήµατι χάραχα, ἵνα ἐστὶ τὸ 
στρατοπέδου πλῆθος Y. Ai δὲ δυνάµεις κατὰ τάξι, 
πολεμιχὴν. προσιέτωσαν ' τοῦτο γὰρ λόχει, παρεμ- 
ἑο.λὰς, ἀντὶ τοῦ, τάγματα στρατιωτικὰ παρεστῶτα, 
μὴ µόνον περιπεφραγµένα ὅπλοις, ἀλλὰ τὰ µηχανί- 
paca ἐπιφερόμενα, οἷς καθαιρήῄσουσι τὰ τείχη ταύτα’ 
τὰ τείχη γὰρ ταῦτα, μηνύει τὰς βελαστάσεις 5. 827 
μασιώτατα δὲ µόνον τὴν περὶ τὴν πόλιν περίστασιν 
τοῦ πλήθους μηνύει, ἵνα πρὸ τῶν δεινῶν τῷ φόόι; 
χαταπλήξας, ἁποστήσῃ αὐτῆς τὴν παρανοµίαν ..) 


VARLE LECTIONES. 
* |n catena Reg. N. 1892 legitur tva εἴπῃ στρατοπέδου πλῆθος. * Emendo ex eatena Regia ταύτα 
γὰρ μηνύει τὰς βελοστάσεις, * Cat. melius αὐτοὺς τῆς παρανοµίας. 


NOTAE. 


(32) Zinus vertit, et Jlongevi : sed Polychronius 
Alter fuit a Theodoreto Ezechielis interpres, cujus 
fragmenta exstant in catenis, in quibus bunc ipsum 
guem allegat Dainascenus, locum reperi, Nihil vero 


tale apud Theodoretum occurrit. ls porro Theodori 
Mopsuesteni, quem plurimi semper fecit Theodorc- 
uus, frater fuit, et Apamez in Syria episcopus. 


1981 


DE IMAGINIBUS ORATIO III. 


1382 


"Ex του μαρτυρίου τοῦ ἁγίου Εὐσταθίου, τοῦ καὶ À — Ez martyrio sancti Eustathii, qui et Placidas, 


Π.1ακίδα. 

€ Ἐξελθόντος αὐτοῦ bv pid ἡμέρᾳ χατὰ τὸ σύν- 
ηθες ἐπὶ τὰ bpm θηρεῦσαι μετὰ τοῦ στρατοπέδου, 
xai πάσης τῆς θεραπείας, ὤφθη αὐτῷ ἀγέλη ἑλάφων 
βοσχοµένη. Καὶ διαστήσας κατὰ τὸ σύνηθες τὸν στρα- 
τὸν, ἐποιεῖτο τὴν χατ) αὐτῶν δίωξιν. Παντὸς δὲ τοῦ 
στρατοῦ ἐπὶ τὴν σύλληψιν ἀσχολουμένου τῶν ἑλάφων, 
ó ὑπερμεγεθέστατος πάσης τῆς ἀγέλης, xal εὐειδέ- 
στατος, ἀποσπασθεὶς τῆς ἀγέλης, ὥρμησε κατὰ τοῦ 
δρυμοῦ ἐν τοῖς δσσυτέροις τόποις τῆς ὕλης, καὶ δυσ- 
θάτοις χωρίοις. "Ov θεασάµενος ὁ Πλακίδας, xai 
ἐπιθυμήσας συλλαθεῖσθαι αὐτὸν, χαταλιπὼν πάντας, 
μετ᾽ ὀλίγων στρατιωτῶν κατεδίωχεν αὐτόν. ᾽Ατονη- 
σάντων δὲ τῶν συνόντων, µόνος προσεχαρτέρει τῇ 
διώξει, κατὰ πρόνοιαν δὲ θεοῦ, μήτε τοῦ ἵππου αὐτοῦ 
ἀτονῄσαντος, μήτε αὑτοῦ πρὸς τὴν δυσχέρειαν τοῦ 
τόπου ἀποχνῄσαντος, ἐπὶ πολὺ καταδιώχων, μαχρὰν 
εὑρέθη τοῦ στρατοπέδου αὐτοῦ. Ὁ δὲ ἔλαφος ἔφενγε, 
ἐχεῖνος δὲ παραλαθὼν ἀχρώρειαν πέτρας, μηδενὸς 
συνόντος αὐτῷ, ἕστη περισχοπῶν πάντοθεν, xal ἐν- 
νοῶν ποίῳ τρόπῳ λάδηται τῆς ἑλάφου * QU 6 πάν- 
σοφος xai οἰχτίρμων θεὸς, ὁ παντοίας ὁδοὺς ἐπὶ σω- 
τηρἰᾳ τῶν ἀνθρώπων ἐπινοῄήσας, ἀντιθηρεύει τοῦτον 
ἐν τῇ θήρᾳ * οὐχ ὡς Κορνήλιον διὰ Πέτρου, ἁλλ᾽ ὡς 
Παῦλον διώχοντα, διὰ τῆς ἰδίας ἐπιφανείας. "Evi πολὺ 
δὲ ἑστῶτος τοῦ Πλαχίδα, χαὶ ἀτενίζοντος μὲν εἰς τὸν 
ἔλαφον, θαυμάξοντος δὲ αὐτοῦ τὸ μέγεθος, χαὶ ἀμη- 
χανοῦντος περὶ τὴν σύλληψιν, δείχνυσι Κύριος τερά- 
στιόν τι τοιοῦτον, οὐκ ἀπειχὸς, οὐδὲ ὑπερθαῖνον τῆς 
αὐτοῦ δυνάμεως τὸ μέγεθος * ἀλλ ὥσπερ ἐπὶ τοῦ 
Βαλαὰμ λόγον ἐνθεὶς τῇ ὕνῳ, ἤλεγξεν αὐτοῦ τὴν διά- 
νοιαν, οὕτω xal ἑνταῦθα δείχνυσι τούτῳ. "Ent μὲν 
χεράτων τοῦ ἑλάφου τὸν τύπον τοῦ ἁγίου σταυροῦ, 
ὑπὲρ τὴν λαμπρότητα τοῦ ἡλίου λάµποντα, μέσον δὲ 
τῶν χεράτων τὴν εἰχόνα τοῦ θεοφόρου σώματος, οὗ 
διὰ τἩν ἡμετέραν σωτηρίαν ἀναλαθεῖν χατεδέξατο, 
xal φωνὴν ἀνθρωπίνην ἐνθεὶς τῇ ἐλάφῳ, προσκαλεῖ- 
ται τὸν Πλαχίδαν, λέγων, "fd Πλακίδα, τί µε διώ- 
χεις; ἰδοὺ Ἐνεχέν σου παρῆν, xal £v τῷ ζώφ τούτῳ 
ὤφθην σοι. "Evo εἰμι Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς, ὃν ἀγνοῶν 
σἐδῃ. Αἱ γὰρ εὐποιίαι σου, ἃς σὺ ποιεῖς εἰς τοὺς δεο- 
µένους, παρέστησαν ἐνώπιάν µου, xal ᾖλθον ἔμφα- 
νίσαι σοι ἐμαυτὸν διὰ τοῦ ἐλάφου τούτου, χαὶ ἁντι- 


ζωγρῆσαί σε, xai αυσχεῖν τοῖς διχτύοις τῆς Φφιλαν- D 


θρωπίας pou. Οὐ γάρ ἐστι δίχαιον, τὸν ἐμοὶ προσ- 
φιλη διὰ τῶν ἀγαθῶν ἔργων, δουλεύειν δαίµοσιν 
ἀχαθάρτοις xal εἰδώλοις νεχροῖς xal χωφοῖς. Διὰ γὰρ 
τοῦτο ἦλθον ἐπὶ γῆς ἐν τῷ εἴδει τούτῳ, ᾧ νῦν ὁρᾶς, 
αῶσαι θέλων «5 τῶν ἀνθρώπων γένος. » 


Τοῦ ἁγίου Αδοντίου Ψεαπό,Ίεως εῆς Κυπρίων vij- 
σου, πρὸς Ιουδαίους, & Aóyov. 

€ Φέρε 5h λοιπὸν, φέρε προθύµως, καὶ τὴν τῆς 

ἐχτυπώσεως τῶν σεπτῶν εἰκόνων ἀπολογίαν ποιησώ- 

µεθα, ὅπως ἐμφρασθῶσι στόµατα ἀνόμων, λαλούν- 

των ἅδιχα΄ νομιχὴ γὰρ αὕτη ἡ παράδοσις, xal οὐχ 


9 Num. xxu, 28. 


« Cum die quodam , de consueto more, cum - 
exercitu universoque famulorum cetu venatum 
exiisset, cervorum pascentium conspicatus gre- 
gem, exercitu in tres partes, uti solebat, distribu- 
to, eos insectabatur. At eum illis capiendis inten- 
tus esset exercitus, ille qui in universum gregem, 
ium proceritate, tum forma eminebat, a reliquis 
discedens, per densissima silve preruptaque loca 
in nemus prosiliit. Hunc Placidas contuitus, ejus- 
que comprehendendi desiderio accensus, cum 
militibus paucis, czteris omnibus relictis, insecu- 
lus est. Jam socii deficientibus viribus constiterant, 
eum solus ipse persequendo perseveraret, divina- 


B que factum providentia est, ut nec equus, nec 


ipsemet asperitate locorum fatiscerent ; et cervura 
diutius adurgendo, procul se ab exercitu recessisse 
3793 animadvertit. Porro fugiente cervo, cum 
nullus comitum adesset, petrie verticem conscen- 
dit, tum circumaspicere, secumque cogitare, quo 
tandem pacto predam assequatur. At sapientissi- 
mus clementissimusque Deus, qui nullas non ex- 
cogitat vias, quibus ad salutem liomines ducat, 
bunc in ipsamet venatione venatur : non Petri 
opera; ut olim Cornelium, magis autem uti per- 
secutorem Paulum, objecta sua specie. Itaque con- 
sistenti diu Placidz, cervique proceritatem intentis 
oculis demiranti, cum illius capiendi nulla vía oc- 
curreret, ejusmodi portentum Dominus edidit, 
quod quidem nihil absimile veri est, nec ipsius po- 
tentie magnitudinem excedit, Sed, quemadmodum 
asinz Balaam loquendi indita facultate **, ea ar- 
guit, qux vates animo versabat, consimile aliquid 
tunc etiam illi monstravit. In cervi cornibus sanctze 
crucis ipso sole longe fulgentiorem figuram, atque 
inter cornua divini sui corporis, quod pro nostra 
salute sumere dignatus est, effigiem ostendit; in- 
ditaque cervo voce humana, his Placidam verbis 
compellat : Quid me persequeris, Placida? En 
tui causa 3deram, meque tibi hoc in animali con- 
spiciendum przbui. Ego sum Jesus Christus, quem 
ignorans colis. Tua erga pauperes officia conspe- 
etui meo presentia fuerunt. Quamobrem istue 
veni, ut per hunc cervum me patefacerem tibi, 
teque vicissim venatu comprelienderem, et cle- 
menti» mez indagine cingerem. Nec enim z:quum 
fuerit, ut quem ob recte probeque facta díligo, is 
dznionibus impuris, mortuisque et surdis simu- 
lacris serviat. Idcirco quippe ad terras, ea quam 
cernis specie veni, ut generi hominum salutem 
afferrem. » 


Sancti Leontii Neapolis in Cypro insula [episcopi], 
ez libro v Contra Judaos. 


« Agedum deinceps, age jam vquo animo ve- 
nerabilium imaginum defensionem aggrediamur, 
ut obstruantur ora loquentium iniqua. Non enina 
inventum nostrum illud est, sed legis potius insti- 


1383 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1381 


tutum. Nam Deum ipsum audi Moysi przcipien- A ἡμετέρα. "Ακουσον γὰρ αὐτοῦ τοῦ θεοῦ λέγοντος 


tem, ut geminas Cherubim imagines sculptiles 
conflatilesque fabrefaciat, quibus propitiatorium 
obumbraretur. Adhzc, templum  Ezechieli Deus 
ostendit, quod a pavimento ad laquearis fasti- 
gium, sculptiles leonum, palmarum, hominumque, 
et Cherubim facies habuisse dicit. Terribilis reipsa 
bic sermo est. Deus qui Israeli injunxit, ne rei 
ullius, sive qu:xe in coelis, sive qux in terra fuerit, 
sculptile quodpiam, aut imaginem similitudinenive 
faceret, ipse Moysi przeipit, ut sculpta animan- 
tia, Cherubim, inquam, fabricet. Quinimo Eze- 
chieli templum monstrat, imaginibus, sculptisque 
leonum, palmarum, et hominum simulacris re- 
fertum. Salomon item figuram designationemque 
ex lege mutuatus, z:eneis boum, palmarum, et ho- 
minum simulacris plenum templum exstruxit : 
neque ob id usquam a Deo reprehensus fuit. 
Quamobrem si ime propter imagines condemuna- 
re vis, Deum prius accuses, qui hec idcirco 
fleri jussit, ut ipsius apud nos memoria perseve- 
raret. ) 
374/$& Ejusdem ex libro quinto. 

« Nobis rursum illudunt, quod pretiosam cru- 

cem divinasque imagines designemus, adoremus- 


que, nosque idolorum ac ligneorum numinum 


P 


cultores vocant, viri qui Deum omnino non norunt 
Quod si, ut asseris, atiee, Deum ligneum colo, 
certe plures quoque veneror. Si plures, utique de- 


πρὸς Μωῦσέα, εἰκόνας δύο Χερουδὶμ γλυπτῶν xal 
χωνευτῶν κατασχευάσαι, σχιαζόντων τὸ ἱλαστήριον, 
Καὶ πάλιν, τὸν ναὸν ἔδειξεν 6 θεὺὸς τῷ Ἰεζεχι}λ, 
γλυπτὰ πρόσωπα, φησὶν, εἶχε, λεόντων, καὶ φοινί- 
xtv, xat ἀνθρώπων, xal Χερουθὶμ, ἀπὸ τοῦ ἐδάγους 
αὐτοῦ ἕως τοῦ φατνώµατος τῆς στέγης. ΄θντως φο- 
θερὸς ὁ λόγος. Ὁ θεὺς ἐντειλάμενος τῷ Ἱσραὴλ μὴ 
ποιῆσαι γλυπτὸν, μήτε εἰχόνα, μήτε ὁμοίωμα, ὅσα 
ἐστὶν Éy τῷ οὐρανῷ, xat ὅσα ἐστὶν ἐπὶ τῆς γῆς, αὖ- 
τὸς προστάσσει τῷ Μωῦσῃ ποιτσαι γλυπτὰ (6a 
Xepov6lp. καὶ τῷ Ἰεζεχιὴλ πλήρη εἰχόνων καὶ ὀνομά- 
των b. γλυπτῶν, λεόντων, χαὶ φοινίκων, xat ἀνθρώ- 
πων, δείχνυσι τὸν vaby ὁ θεός’ καὶ Σολομὼν, Ex νό- 
pou λαθὼν τὸ τύπωµα, πλήρη πεποίηχε τὸν ναὺν 
χαλκῶν γλυπτῶν, βοῶν, καὶ φοινίχων , xai ἀνθρώ- 
πων, καὶ οὐ χατεγνώσθη ὑπὸ τοῦ θεοῦ ἐν τούτῳ. El 
τοίνυν ἐμοῦ καταγινώσχειν θέλεις περὶ εἰκόνων, 
προχατάγνωθι τοῦ θεοῦ ταῦτα ποιεῖν χελεύσαντος, 
ὡς ὑπόμνησιν αὐτοῦ εἶναι παρ) ἡμῖν. » 


Tov αὐτοῦ, ἐκ τοῦ πέµπτου «όγου. 

ε Πάλιν ἡμᾶς διαπαἰζουσι περὶ τοῦ τιµίου σταν- 
ροῦ, xài τῆς τῶν θεοτυπώτων εἰχάνων σημειώσεώς 
τε καὶ προσχυνῄσεως, εἰδωλολάτρας ἡμᾶς xaX ξυλο- 
θέους ὀνομάζοντες, οἱ πανάθεο,. Ei δὲ ξυλόθεός εἰμι, 
ὡς λέχεις, ἄθεε, χαὶ πολύθεος πάντως. El δὲ πολύ- 
θεος, ἐχρΏν µε πάντως ὁμνύντα λέχειν, Mà τοὺς 


jerando dixero, Per deos : quemadmodum et tu, { θεοὺς, καθάπερ καὶ σὺ ἕνα ὁρῶν µόσχον, ἔλεγες 


quondam vitulum unum aspiciens, aiebas : Hi sunt 
dii tui, lsrael "5. Λι ejusmodi jusjurandum ex 
ore Christianorum te audivisse neutiquam asse- 
veraris. Verum adultere Synagoge consuetudo 
est, ut castissimam Christi Ecclesiam, ceu mere- 
tricem infaniet. » 

Ejusdem. « Neque enim sanctorum formas, ima- 
gines et figuras uti deos adoramus. Nam si tan- 
quam Deum ligneam imaginem adoraremus, eum- 
dem omnino cultum reliquis etiam lignis exhibe- 
remus, neque, ul szpe contingit, imaginem forma 
deleta combureremus. Et rursum, quandiu ligna 
crucis coaplata manent, formam illam adoro 
propter eum qui crucifixus fuit: ubi vero sejuncta 
fuerint, eadem abjicio atque comburo. Et quemad- 
modum, qui imperatoris edictum obsignatum acci- 
pit, sigillumque osculatur, is non lutum, chartam- 
ve, aut plumbum veneratur, sed imperatori potius 
honorem defert et adorationem ; sic nos quoque 
Christiani, crucis formam adorando, non ligni 
materiam, sed magis signaculum, annulum et 
characterem Christi ipsius respicientes, per ea- 
dem illum qui cruci affixus fuit, salutamus οἱ 
adoramus. » 


'* Exod, xxxii, d, 


Οὗτοι cl θέοι σου, "'lopatjA*: ἀλλ οὑκ ἀξιωθείης 
τοῦτο παρὰ Χριστιανῶν στοµάτων ἀχοῦσαί ποτε" 
ἀλλ᾽ εἴθισται ἀεὶ fj µοιχαλὶς xal ἄπιστος Σωναγωγὴ, 
τὴν πανσώφρονα Χριστοῦ Ἐκκλησίαν, ὡς πόρνην 
διαγορεύειν. » 


ToU αὐτοῦ. « Οὐδὲ γὰρ παρ) ἡμῶν, ὡς θεοὶ προσ- 
χυνοῦνται οἱ τῶν ἁγίων χαρακτῆρες, xal εἰχόνες, 
xaX τύποι. El γὰρ ὡς θεῷ προσεχυνοῦμεν τῷ ξύλψ 
τῆς εἰχόνος, ἐμέλλομεν πάντως xal τοῖς λοιποῖς 
προσκυνεῖν ξύλοις, καὶ οὐχ ὡς πολλάκις, λεανθέντος 
τοῦ χαραχτῆρος, τῷ πυρὶ thv εἰχόνα χατεχαίοµεν. 
Καὶ πάλιν, ἕως μὲν ἔστι συνδεδεμένα τὰ ξύλα τοῦ 
σταυροῦ, προσχυνῶ τὸν τύπον διὰ τὸν Ev αὐτῷ σταυ- 


D ρωθέντα Χριστὸν, ἐπὰν δὲ διαιρεθῶσιν ἐξ ἀλλήλων, 


ῥίπτω αὐτὰ xal κατακαἰω. Καὶ ὥσπερ ὁ κἐλευσιν 
βασιλέως ὃξςεάμενος ἑσφραγισμένην, χαὶ ἁἀσπασάμε- 
vog thv σφραγίδα, οὗ τὸν πηλὸν ἑτίμησεν, οὐ τὸν χάρ- 
την, τὸν µόλιθδον, ἀλλὰ τῷ βασιλεῖ ἀπένειμε τὸ 
σέθας xai τὴν προσχύνησιν΄ οὕτω xal Χριστιανὼν 
παῖδες, τῷ τύπῳ τοῦ σταυροῦ προοχυνοῦντες, οὗ 
τὴν φύσιν τοῦ ξύλου προσχκυνοῦμεν, ἀλλὰ σφραγίδα, 
καὶ δαχτύλιον, xai χαρακτῆρα Ἆριστοῦ αὐτοῦ βλέ- 
ποντες, δι αὐτοῦ τὸν Ev αὐτῷ σταυρωθέντα ἁσπανό- 
µεθα xol προσκυνοῦμεν. ? 


VARIAE LECTIONES., 


b Lego ὁμοιωμάτων, ut Zinus et Tilm. et in act. 7 syn. 


1385 


DE IMAGINIBUS ORATIO III. 


1386 


Tov σὺτοῦ. « Καὶ διὰ τοῦτο Χριστὸν, xal τὰ Xpi- A.— Ejusdem. « Atque eam ob causam Christum, 


στοῦ πάθη, by ἐχχλησίαις, xal οἴχοις, xai ἀγοραϊῖς. 
xaX &v εἰκόσι, χαὶ ἓν σινδὀνι, καὶ Ev ταµείοις, xat v 
ἱματίοις, χαὶ ἓν παντὶ τόπῳ ἐχτυπῶ χαὶ διαγράφω, 
ἵνα διηνεχῶς ὁρῶν ταῦτα, ἀναμιμνήσχωμαι, χαὶ μὴ 
ἐπιλάθωμαι, ὥσπερ σὺ ἐπελάθου Kuplou «ou θεοῦ 
σου ἀεί. Καὶ ὥσπερ σὺ προσχυνῶν τὸ βιθλίον τοῦ νό- 
μου, o0 τὴν φύσιν τῶν δερμάτων xal τοῦ µέλανος 
προσχυνεῖς, ἁλλά τοὺς λόγους τοῦ Θεοῦ τοὺς ἔγχει- 
µένους ἓν αὐτῷ, οὕτως χἀγὼ τῇ εἰχόνι τοῦ Χριστοῦ 
» προσχυνῶ, οὐ τῇ φύσει τοῦ ξύλου xal τῶν χρωµά- 
των ' μὴ Υένοιτοί ἀλλ ἀψύχῳ χαραχτῆρι Χριστοῦ 
προσχυνῶν,.δι) αὐτοῦ, αὐτὸν Χριστὸν δοχῶ χρατεῖν 
χαὶ προσχυνεῖν. Καὶ ὥσπερ Ἱαχὼθ δεξάµενος παρὰ 
τῶν ἁδελφῶν τοῦ ἹἸωσὴφ τὸν χιτῶνα τὸν ποιχίλον 


Christique passionem in ecclesiis, in edibus, in 
foris, in tabulis, in linteis, in cubilibus et in 
vestibus, atque in onini loco exprimo et designo, 
ut per continuam eonsiderationem, memoriam 
eorum perfricemus, nec unquam obliviscamur, ut 
tu semper oblitus es Domini Dei tui, Quinimo 
veluti, cum volumen legis adoras, non membra- 
narum et atramenti naturam adoras, sed Dei ser» 
mones qui in eo scripti sunt; consimili modo 
Christi imaginem adoro, nequaquam vero ligni 
colorumve naturam ; absit! sed inanimam Christi 
figuram adorans, per eam mihi videor ipsummet 
Christum complecti et adorare, At &ieut Jacob, 
cum a Josephi fratribus qui ipsum vendiderant, 


ἡμαγμένον, ὅτε ἑπίπρασαν τὸν Ἰωσὴφ, γατεφίλησε DB variam ejusdem tunicam sanguine cruentam rece« 


πάντως τὸν χιτῶνα μετὰ δαχρύων, kal τοῖς ὀφθαλ» 
μοῖς τοῖς ἰδίοις τοῦτον ἔθηχεν, οὐ τὸ ἱμάτιον θρηνῶν, 
ἀλλὰ δι’ αὐτοῦ τὸν Ἰωσὴφ νοµίζων χαταφιλεῖν, καὶ 
ἐν χεραὶν αὐτὸν χατέχειν’ οὕτω xal Χριστιανῶν παῖν 
ése εἰχόνα Χριστοῦ, fj ἁποστόλου, f μάρτυρος xat- 
ασπαζόμενοι τῇ σαρχὶ, τῇ duy i νομίζοµεν αὐτὸν ἐχεῖ» 
voy τὸν Χριστὸν, Ἡ τὸν µάρτυρα αὐτοῦ ἁσπάζε- 
σθαι.... Ὡς γοῦν πολλάκις εἶπον, ὁ σχοπὸς ἐξετάζεται 
ἐπὶ παντὸς ἀσπασμοῦ, xal ἐπὶ πάσης προσχυνήσεως, 
El δὲ ἐμοὶ ἐγχαλεῖς, λέγων, ὅτι προσκυνῶ τῷ ξύλῳ 
φοῦ σ-;αυροῦ, διὰ τί οὐκ ἐγχαλεῖς τῷ Ἰαχὼθ, προσ- 
χυνῄσαντι ἐπὶ τὸ ἄχρον τῆς ῥάθδου τοῦ Ἰωσήφ: 
"MAX πρόδηλον, ὅτι οὐ τὸ ξύλον τιμῶν προσεχύνη- 
σεν, ἀλλὰ διὰ τοῦ ξύλου τῷ Ἰωσὴφ προσεχύνησεν, 
ὥσπερ xai ἡμεῖς διὰ τοῦ σταυροῦ τῷ Χριστῷ. Ἐπεὶ 
xaX ᾽Αδραὰμ τοῖς πωλήσασιν αὑτῷ τὸν τάφον ἀνδρά- 
«tw ἀσεθέσι προσεκύνησε, χαὶ Ὑόνυ ἔχαμφεν ἐπὶ τὴν 
γῆν, dXX οὐχ ὡς θεοὺς αὐτοὺς προσεχύνησε. Καὶ 
Tuv, ὁ Ἰαχὼθ sbv Φαραὼ πὐλόγησεν , ἀσεθή xai 
εἰδωλολάτρην ὕντα, χαὶ τὸν 'Ἡσαῦ ἑπτάχις, ἀλλ᾽ οὐχ 
ὡς Θεόν. Ἰδὲ πόσους ἁσπασμοὺς xal πόαας προσχυ- 
νῄσεις ἀπέδειξά σοι, Υραφιχάς τὲ xaX φυσιχάς, μὴ 
ἐχούσας χατάγνωσιν; ἐμὲ δὲ ἐἑπὰν Un; εἰχόνα Xpi- 
στοῦ, ἡ τῆς πανάγνου αὐτοῦ Μητρὸς, ἡ ἁγίου προσ» 
χυγοῦντα, ἀγανακτεῖς εὐθέως, xat βλασφημεῖς, xal 
ἀποκηδᾶς, χαὶ εἰδωλολάτρην µε ἀποχαλεῖς, xal οὐχ 
αἰσχύνῃ; xaX φρίττεις, καὶ ἑἐρυθριᾷς, ὁρῶν µε καθ᾽ 
ἑχάστην ἡμέραν Ev πάσῃ τῇ οἰκουμένῃ ναοὺς εἰδώλων 


pisset, hanc cum lacrymis deosculatus, oculis suis 
apposuit; non quasi tunicam ille defleret, sed 
quod per eam Jósephum ipsum osculari, et mani- 
bus complecti sibi videretur " : eic. et. nos Chri» 
stiani imaginem apostoli marlyrisve carnali more 
complectenteg, anuno reputamus nos, vel Christum 
ipsum, vel martyrem ejus amplexari.... Quám- 
obreni, ut sepius dixi, in omni salutatione vel ado» 
ratione disquiritur intentio, Quod si mihi criminas 
ris, quasi crucis lignum, ceu Deum adorem ; qwere 
non item Jacob accusas, qui virgze Josephi summi» 
tatem adoravit **? At manifestum est eum pon ligni 
honorandi causa adorationem exbibpisse , sed po- 
tius per honorem ligno prsstitum, adorasse jose- 
phum, $785 sicut in cruce Christum adoramus, 
Eodem plane modo quo Abraham homines impios 
3 quibus sepulorum mercabatur, genibus in terram 
demissis adoravit, nequaquam tamen uti deos 5, 
Ad h.vc, Jacob Pharaoni, impio licet idolorumque 
cultori, benedixit **, atque septies Esau *', sed non 
uti Deum, adoravit, Vide, quot tibi salnistiones, 
quotque adorationes, tum in Scripturis probatas, 
tum naturales, nulli prorsus reprehensioni obno- 
xias protulerim. Tu vero, cum Christi, aut castis» 
sim:z Matris illius, aut sancti cujusdam imaginem 
nos vides adorare, confestim indignabundus id in 
crimen vertis , aufugisque, et me idololatram noe 
minas. Non te pudet? non perhorrescis? non ru» 


καταλύοντα, καὶ ναοὺς μαρτύρων ἀνεγείροντα; El τὰ p bore suffunderis, quando me vides in universo ore 


εἴδωλα προσεχύνουν, διατί τοὺς μάρτυρας τιμῶ τοὺς 
καταλύσαντας τὰ εἴδωλα; εἰ δὲ τὰ ξύλα, ὡς chc, 0o- 
ξάζω, πῶς τιμῷ τοὺς ἁγίους, τοὺς τὰ ξύλινα ξόανα 
τῶν δαιμόνων χαταχαύσαντας; El δὲ χαὶ τοὺς λίθους 
δοξάζω, πῶς δοξάζω τοὺς ἀποστόλους, τοὺς τὰ λίθινα 
εἴδωλα χατακλάσαντας ; El τὰς εἰχόνας τῶν ψευδωνύ- 
µων θεῶν σέδθω, πῶς δοξάζω , χαὶ ἐπαινῶ, καὶ Eop- 
τὰς ἐπιτελῶ τῶν παιδῶν, τῶν ἐν Βαδυλῶνι ἆθλη- 
σάντων, καὶ τῇ εἰχόνι τῇ χρυσῇ μὴ προσχυνησάντων, 
τῇ εἰδωλιχῇ; 'AXX ὄντως πολλὴ τῶν ἀνόμων f; πώ- 
ρωσις, πολλὴ τόφλωσις. Ὢ Ἰουδαῖε, πολλὴ ἡ ἀναί- 


V Gen, xxtvu, 92 seqq. 
*! Gen, xxxi, 2. *? Dan. in, 4 seqq. 


ParsaoL. Gr. XCIY. 


955 Gen, ΧΙ ΝΠΙ, 15; Hebr. σι, 24. 


be idolorum delubra demolientem , templaque 
martyrum honori exstruentem? quod si idola 
adoro, quid est cur martyres idolorum eversores 
honorem? quod si lignis, uti loqui amas, gloriam 
defero ; qui fit, ut honore homines sanctos prose- 
quar, qui ligneas demonum statuas combusserunt? 
Sed si lapides celebro; cur apostolos ipsos, qui 
lapidea simulacra comminuerunt, celebravero ? 
quod si tandem falserum deorum veneror imagines; 
quare igitur trium puerorum **, quia, ne auream 
idoli imaginem adorarent, Babylone decertaverunt, 


5 Gen. xxi, 7, ** Gen. xvii, 9, 


A 


1387 S. JOANNIS DAMASCENI 1988 


gloriam laudesque praedico, lhorumque nomine A δειά σου xal ἡ ἀσέδεια᾽ ἀληθὼς ἁδικεῖται ὑπὸ σου 
dies festos ago ? Verum nimia plane scelestorum Ἡἢ ἀλήθεια.« Ανάστα, ὁ cbe, δίκασον τὴν δίχην σου» 
obczecatio est, nimia cecitas. Magna prorsus, o — xpivov xal δίχασον ἡμῖν ἐξ ἔθνους οὐχ ὁσίου, ἀλλ 


judxe, impudentia tua. Profectoabs te veritas ini- ἀνοσίου καὶ ἀλλητρίου, xal παροξύνοντός σε διὰ παν- 
que premitur. « Exsurge, Deus, judica causam tuam. 
Judica, el discerue causam nostram de gente non 
provocat. » 

Ejusdem. « Si ergo, ut sepe dixi, lignum lapi- 
denique adorarem, lapidi utique et ligno dicerem : 
Tu me genuisti **. Sin autem sanclorum imagines 
aloro, imo vero si sanctos ipsos, sanctorumque 
cerlamina veneror et colo, quomodo tu, insane, 
lz:c idola vocas? Idola quippe similitudines fuerint 
eorum, qui*adulteri, homicida, filiorum imaetato- 
res, οἱ effeiminati homines exstiterunt, nou autem 
prophetarum et apostolorum. Atque ut ex aliqua 
parte, brevi certissimoque exemplo intelligas , 
«quid Christianos inter et gentiles paritalis inter- 
£edat, audi. Habebaut Babylone Chaldzi musica 
omnis generis organa, quibus simulacra demonum 
colebant :. habebant et filii Israel Hierosolymis 
asportata organa, qua in salicibus suspenderurt. 
Uwaque instrumenta erant, nablia, cithara, εἰ 
tibiz : sed ista ad Dei gloriam ; illa vero similitu - 
dinis horum zinula, ad de&monum cultum pertine- 
bant. ldem jam discrimen inter imagines Christia- 
norum et idola gentilium cogita. Hzc quippe ad 
diaboli gloriam ac memoriam ; illa vero ad Christi, 
ei apostolorum martyruimque, et sanctorum ejus 
laudem fabricata sunt. » 

kjusdem. « Proinde quande Christianum videris 
crucem adorare, id ab eo fleri propter Christum 
crucifixum scito, non autem ut lignum adoret. 
Alioqui universa ligna adorareius, sicut Israel 
lucos et arbores adorabat, atque dicebat : Tw Deus 
meus es; iw me genuisti *. Nos vero non item; 
sed memoriam picturamque Dominicz passionis, 
ei-376 illorum qui pro ipso pugnaverunt, in ec- 
clesiis ac domibus tenemus; omnia nempe pro- 
pier Dominum nostrum facientes. Rursumque, dic 
amabo, Judze, quxnam scriptura Moysi permisit, 
utJetlirosocerum suum cultorem idolorum ; Jacobo, 
ut Pharaonem ; Abrahamo, ut filios Eminor ad- 
orarent? annon illi justi erant et prophetze ? que- 
nam Danieli, ut impium Nabuchodonosor? Ac si pro- 
pter mundanamtemporariamque vitam hoc fecerunt, 
ecear mecum expostulas, quod in sacris sanctorum 
. Wneoriis, sive per scripturam, sive per picturam 

expressis, eorunidem cruciatus el certaniina ado- 
rem, per qua singulis diebus beneficiis augeor, 
perpetuamque et sempiternam vitam exspecto? » 
Ex lMistoria ecclesiastica Theodori, tomo quarto. 


ε Sub hoc consulatu, die xxv mensis Decembris, 
terribile ingensque miraculum contigit, quod om- 


* Jerem. 11, 97. ** ibid. 


τός. 9 
sancta, ab iniqua et aliena, qua te ad iracundiam 


Τοῦ αὐτοῦ. « El μὲν οὖν ὡς πολλάκις εἶπον, τῷ 


ξύλῳ χαὶ τῷ λίθῳ, ὡς Θεῷ προσεχύνουν, εἶπα ἂν 
κἀγὼ τῷ ξύλῳ xal λίθψ’ Σύ µε ἐγέγνησας. EL ἃ 
κὰς ε)]χόνας τῶν ἁγίων προσχυνῶ, τοὺς ἁγίους μᾶλ- 
λον, xaX προσχυνῶ τὰς τῶν ἁγίων μαρτύρων à021- 
σεις χαὶ τιμῶ, πῶς λέχεις εἴδωλα ταῦτα, ὦ ἀνόητε; 
Τὰ γὰρ εἴδωλα, τῶν φευδωνύμων , τῶν μοιχῶν, xal 
φονευτῶν, xal τεκνοθυτῶν, xal μαλακῶν ὁμοιώ- 


µατά slot, xal οὐ προφητῶν, οὐδὲ ἁποστόλων. Καὶ 


B [να ix μέρους παραστῄσω σύντομον xal πιστότατον 


ὑπόδειγμα περὶ Χριστιανικῶν χαὶ Ἑλληνιχῶν ὅμοιω- 
µάτων , ἄχουσον. Elyov àv. Βαθυλῶνι οἱ Χαλδαῖοι 
bpyava παντοῖα μουσικὰ πρὸς θεραπείαν εἰδώλων 
δαιµόνων. Εἶχον δὲ xal οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ ἀπὸ Ἵερουσα- 
Ahp ὄργανα, ἃ ἐπὶ ταῖς ἰτέαις ἐχρέμασαν , χαὶ áp 
φότερα ὄργανα, xaX νάθλαι, xa* χιθάραι, xal αὐλοὶ 
ὑπῆρχον, ἃ ἐπὶ ταῖς ἰτέαις ἐχρέμασαν. Αλλά τὰ μὲν 
εἰς δόξαν Θεοῦ ἐγένοντο, τὰ δὲ εἰς θεραπείαν τῶν 
δαιμόνων , ἀντίμιμα. Οὕτω λοιπὸὲν, xai ἐπὶ τῶν εἰ- 
χόνων, xaX εἰδώλων, Ἑλληνικῶν χαὶ Χριστιανιχῶν 
vóst ὅτι ἐχεῖνα μὲν εἰς Δόξαν διαθόλου xal μνήμην 
χατεσχευάσθησαν, ταῦτα δὲ εἰς δόξαν Χριστοῦ, χαὶ 
ἀποστόλων, xol μαρτύρων, xaX ἁγίων αὐτοῦ.» 

Tov αὐτοῦ. « "Όταν τοίνυν ἴδῃς Χριστιανὸν xpos- 


C χυνοῦντα τῷ σταυρῷ, Ὑνῶθι, ὅτι διὰ Χριστὺν τὸν 


σταυρωθέντα, xal οὐ τὴν φύσιν τοῦ ξύλου προσκχυκεῖ. 
Ἐπεὶ πάντα ἂν τὰ ξύλα προσεκυνοῦμεν τοῦ ἀγροῦ, 
xai ὥσπερ ὁ "Iapat) προσεχύνει τὰ ἄλση xal τὰ δέν- 
δρα, λέγων Σύ µου &l θεὸς, xal σύ µε ἐγέννησας. 
Ἡμεῖς δὲ οὐχ οὕτως, ἀλλὰ μνήμην xai γραφὴν τῶν 
τοῦ Κυρίου παθηµάτων, καὶ τῶν δι’ αὑτὸν ἆθλτ- 
σάντων, ἐν ταῖς ἐχχλησίαις xal οἴχοις ἔχομεν, πάντα 
δι) αὐτὸν ποιοῦντες τὸν ἡμέτερον Κύριον. Καὶ αὖθις, 
εἰπὲ, ὦ Ἰουδαῖε, ποία Γραφὴ ἑπέτρεψε Μωσεῖ προς. 
χυνησαι Ἰοθὸρ τῷ γαμθρῷ αὐτοῦ, εἰδωλολάτρῃ ὄντι, 
καὶ Ἰακὼθ τῷ Φαραὼ, καὶ ᾿Αθραὰμ τοῖς υἱοῖς Ἐμ- 
Up; xai ἐχεῖνοι δίχαιοι xal προφῆται xai Δανιλλ 
τῷ Ναθουχοδονόσορ ἀσεθεῖ ὄντι; Καὶ εἰ ἐχεῖνοι διὰ 


p Χρσμικὴν καὶ πρόσχαιρον ζωὴν ταῦτα ἑποίουν, «ux 


ἐμοὶ ἐγκαλεῖς προσκυνοῦντι ταῖς ἁγίαις τῶν ἁγίων 
μνήμαις , γραφικαῖς xat ἱστοριχαῖς, xaY τὰ κἀθη 
xai τὰς ἀθλήσεις, ἐξ ὧν xa0' ἡμέραν εὐεργετοῦμαι, 
xai αἰώνιον καὶ ἀῖδιον ζωὴν ἑχδέχομα:; » 


Tuc ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας θεοδωρήτον »', 
b τόμου. 


« Ὑπὸ δὲ ταύτην τὴν ὑπατείαν, κατὰ τὸν μῆνα sb» 
Δεχέμδριον, ἔχοντα αὐτὸν εἰχάδα καὶ πἐμπτὴν ἡμέ- 


VARLE LECTIONES. 


** Lege, cum Billio Θεοδώρου, Theodori, Lectoris scilicet, Nam sub Anastasio imp. superst ri 
Theodoretus. Ejusdem historie quie hic refertur, Theophanes et Suidas mesipere, pere'es none 


" 
$ 


1289 


DE IMAGINIBUS ORATIO III, 


1390 


pev, θαῦμα φοδερὸν καὶ ἑξαίσιον, πᾶσάν τε ἀχοὴν A nium aures perculit. Olympius enim quidam no- 


ἀνθρώπων χαταπλῆττον γεγένηται. Ὀλύμπιος γάρ 
τις τοὔῦνομα, Εὐθυμίου τοῦ τῆς Αρείου θρησχείας 
ἐξάρχοντος , τὸν βαδιστην * παραχορεύοντα ἐν τῷ 
λουτρῷ τοῦ παλατίου τῶν ἙἘλενιανῶν, γενόμενος 
κατὰ τὸν προµαλάττοντα, xal θεασάµενός τινας τῶν 
λουοµένων τὴν τοῦ ὁμοουσίου δόξαν σεμνύνοντας, 
ἔφη, αὑταῖς λέξεσιν, οὕτως" Τί γάρ ἐστιν ἡ Τρίας; 
Blob δὲ τοίχῳ οὐχ ἐπιγέγραπται; Καὶ χρατήσας τῶν 
ἑαυτοῦ ἀναγχαίων , ἔφη Ἰδὲ, χἀγὼ Τριάδα ἔχω. 
"Dove Χινηθέντας τοὺς Excel εὑρεθέντας , μέλλειν 
αὐτὸν διαχειρίζεσθαι, ἀλλ᾽ εἴρχθησαν ὑπό τινος Μά- 
vov, πρεσθυτέρου τῶν "Αγίων ᾿Αποστόλων ἐν τῷ 
περιτειχίσµατι, ἀνθρώπου θαυμαστοῦ, xat τὸν θεὸν 
θεραπεύοντος, Φφῄσαντος πρὸς αὐτοὺς, ὡς οὐχ ἂν 
διαλάθῃ τὸν τῆς παντεφόρου δίχης ὀφθαλμὸν, ἀχρι- 
6el λόγῳ Υράφοντα. Αἱδοῖ δὲ τοῦ ἀνδρὸς τῆς ταραχῆς 
παυσαµένων, ἑξανέστη ὁ Ολύμπιος, xaX τῇ ἑμδάσει 
τῶν θερμῶν ὡς ἔθος χρησάµενος. ἔξεισιν ἐπὶ τὴν 
τῶν Φυχρῶν ὑδάτων δεξαμενὴν, τις λαμθάνει τὰ 
ὕδατα ἐχ πηγῆς τιχτοµένης µέσον τοῦ σεπτοῦ θυσια- 
στηρίου τοῦ εὐαγοῦς οἴχου τοῦ πρωτοµάρτυρος Στε- 
φάνου, ὃν ἓν παλαιοῖς ἔχτισεν, ἀξιώμασιν ἄρχοντι- 
χοῖς διαλάµψας, Αὐρηλιανός * ἐνθένδε ἡγοῦμαι θείας 
ἑποφίας «b ὕδωρ ἀξιοῦσθαι. "Ev fj χαταδὰς θᾶττον 
ἐπαναθαίνει, χραυγάζων ᾽ Ἐλεῆσατέ µε, ἐλεῄσατε | 
Καὶ χνήθων αὐτοῦ τὰς σάρκας, τῶν ὁστῶν ἀπεμέριζε, 
Πάντες δὲ περὶ αὐτὸν γενόµενοι, χαὶ χρατήσαντες, 
σινδόνι περιπυλίξαντες, ἀνέχλιναν φυχοῤῥαγοῦντα. 


mine, juxta equum ambulatorem Euthymii Arianze 
factionis exarchze subsultim incedere solitus, cum 
esset in lavacro palatii llelenianorum, in cella te- 
pidaria nonnullos eorum qui lavabantur, consub- 
etantialis fidem celebrantes conspicatus, his eos 
verbis allocutus est : Ecquid enim est Trinitas ? 
aut quo in pariete inscripta non est? Statimque 
virilibus manu apprehensis : Ecce, inquit, ego 
quoque Trinitatem habeo. Eam ob rem illi qui 
aderant animis concitati, eum statim interfecis- 
sent, nisi eos vir quidam admirabilis , ac religio- 
sus Dei cultor, Magnus nomine, Sanctorum Aposto- 
lorum ecclesi: intra muri ambitum preshyter, re- 
pressisset, affirmans, id justitiz cuncta spectantis 
oculum latere non posse, qui singula diligenter 
conscribat, Cum igitur propter viri reverentiam 
turba quievisset, surrexit Olympius, et thermas 
ingressus, inque aquis calidis de more lotus, ad 
frigidarum piscinam vadit; que quidem aquas 
excipit, e medio altari sanct: ecclesiz protomar- 
tyris Stephani, olim ab Aureliano prsfecturz di- 
gnitatibus illustri construct», scaturientes. Hinc 
plane aquam illam dignam fuisse arbitror, quam 
Deus ipse spectaret. In hanc ille cum descendisset, 
dicto ocius remeavit, cum ejulatu clamans : Mise- 
remini mei, miseremini mei! Et carnes suas un- 
guibus scalpens, ab ossibus divellebat. Tunc ad 
ipsum omnes concurrere, apprehensum linteo in- 


Ἐπηρώτων δὲ, εἰ ἂν εἴη τὸ συμθὰν, xal φησιν ὁ ( Yolvere, ac prz frigore deficientem reclinare. Ro- 


— Ὀλύβχιος, "Avbpa κατεῖδον λευχειμονοῦντα , ἔπι- 
ϐθάντα pot χατὰ τῆς νεροφόρου, xai «pel; σίχλας ἁ 
θερμοῦ περιχέαντά µοι, χαὶ λέγοντά uov* Mh δνσ- 
φἠμει. Λαθόντες δὲ αὐτὸν φορείῳ οἱ αὐτῷ διαφέρον- 
τας, µετεχόμισαν ἓν ἑτέρῳ λουτρῷ προσχειμένῳ 
εῇ τῶν Αρειανῶν ἐκχλησίᾳ. θελόντων δὲ αὐτῶν 
ἁποτυλίξαι τὴν σινδόνα ἁπ᾿ αὐτοῦ, συνεξέπαιρον ο 
πάσας τὰς σάρχας αὐτοῦ , καὶ οὕτως νεχρωθεὶς, 
ἀπέδωχε «b πνεῦμα. Γνωστὸν δὲ ἐγένετο τοῦτο σχεδὸν 
xa0' ὅλης τῆς βασιλίδος. Ἑφήμιζον δέ τινες περὶ 
τοῦ πεπονθότος, ὡς χρόνοις τισὶν, ἀπὸ τῆς τὸ ὁμοού- 
σιον δοξαζούσης Θθρησχείας εἰς τὴν Αρείου µετ- 
εδαπτίσατο λατρείαν. Ἐπειδὴ δὲ τὸ συμθεθηχὸς xal 
ἀχοαῖς βασιλέων ἐπλησίασεν » Αναστάσιος δὲ ἣν ᾿ 
ἐπέτρεφεν εἰχόνι χρωματισθὲν τὸ τεράστιον, ὕπερθε 
τῆς νεροφόρου χαταπαγῆναι. Ἰωάννης δέ τις διάχο- 
voc, xal ἔχδιχος τῆς τοῦ προλεχθέντος εὐαγοὺς οἵ- 
xou Στεφάνου τοῦ τῶν μαρτύρων πρώτου, ἀνὴρ εἴ 
τις ἄλλος ζῆλον ὑπὲρ τοῦ ὁμοουσίου δόγματος ἑχά- 
ὅτοτε ἑνδειχνύμενος, xal αὐτὸς εἰκόνι κατέγραφεν, 


ἀλλ' οὐχ ἁπλῶς' τῶν γὰρ ἐχεῖσε λουοµένων xai θεα- ᾿ 


σαµένων ὀνόματα κατέγραψε, xaX ἔνθα e ἕχαστος 
οἰλών, ἔτι τε xat τῶν τοῖς ὕδασιν ὑπηρετούντων. 


gantibus autem quidnam οἱ contigisset, respondet 
Olympius : Hominem candidis indutum vestibus 
vidi, qui juxta labrum incedens, tres mihi aque 
calida situlas infudit dicens : Ne blasphemus esto. 
Tum qui illi necessitudine conjuncti erant, ferculo 
eum tollentes, in aliud balneum Arianorum eccle- 
sie vicinum transferunt. Sed cum linteum vellent 
explicare, omnes ejus carnes lacerarunt, atque hoc 
modo enecatus, spiritum reddidit. Qui quidem 
eventus per universum fere imperium divulgatus 
est. Nonnulli ferebant Olympium, qui talia passus 
est, aliquo ex tempore ab ea religione, qua con- 
substantialem Trinitatem celebrat, ad Arianatn hae- 
resim secundo baptismate transiisse. 977 Ubi 


D vero res ista ad imperatoris aures pervenit (is 


porro Anastasius erat), jussit ut miraculum colori- 
bus in tabula depictum in superiori labri parte 
affyeretur. Porro Joannes quidam diaconus, οἱ 
sancte illius ecclesie, cujus supra meminimus, 
Stephani primi Martyris nomine dicatz defensor, 
vir, si quis alius, zelum pro dogmate consubstan- 
tialis tuendo nusquam non exserens, ipse quoque 
non pingendam modo, sed et eorum qui illic lava- 


VARI/E LECTIONES. 


ο Billius emendat χαλέσας τὸν βαδιστἠν. Valesius vero τὸν βαδιοτὴν παραχορεύων, jurta equum ambu- 
latorem subaultim incedens. Qus verior videtur lectio. 4 Leg. σίτλας. Latine situlas. ο orte αυνεᾷ 


ef pov. 


e 


1291 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1302 


bantar nomina, et ubi ipsorum quisque habitaret, A Μαρτύρει δὲ ἡ εἰκὼν ἄχρι τοῦ παρόντος πεπηγνἰο 


ascribendum curavit ; insuper et illorum qui aquas 
ministrabant, nomina subjecit. Atqui izc quidem 
imago ad hoc usque tempus rei gesta fidem facit, 
in ipsomet introitu quartz porticus jam multoties 
nominati oratorii apposita. Verum quandoquidem 
miraculum illud, miraculum aliud subsecutum est, 
hoc prztermittere nefas esset, quippe cum ejusdem 
seit argumenti. Et quamvis aetate recentius sit, hic 
lamen illud comniemorare non pigebit. Enimvero 
cum illi qui Arii. partibus studebant, triumphum 
esse perennem cernerent, apud eum cui Hoelenia- 
norum palatii cura commissa erat, assiduis preci- 
bus egerunt, ut tanquam Lalnei administrationi 
profectus, imaginem auferret οἱ absconderet. ls 
facili pratextu, nimirum aquarum humore labe: 
faclari imaginem, ejusque conservalionem instau- 
rationemve causalus, eam sustulit et occultavit. 
Verum cum imperator universa regia loca perlu- 
straret, ad hunc quoque veniens, imaginem qua- 
sivit, rursusque affigendam parieti precepit. Porro 
Eutychianum (ita :diuim pra:fectus ille vocabatur) 
divina quzdam statim invasit indignatio, ut dexter 
oculus ei difflueret, εἰ cziera itein membra pes- 
simo motu quaterentur ; quod in causa fuit ut ad 
sacrum oratorium, in quo beatorum Pantaleonis 
εἰ Marini reliquiarum portio asservatur, accede- 
ret.' Istud porro oratorium Homonaa id est, con- 
cordia nominatur, quoniam illuc centum et quin- 


ἐν τῷ ἐμθόλῳ τοῦ τετραστόου, τοῦ πολλάχις εἰρημί- 
νου εὐχτηρίου. Ἐπειδὴ δὲ τῷ θαύματι θαῦμα ἑἐκ- 
ηχολούθησεν, οὐχ ὅσιον παριδεῖν, τῆς αὐτῆς ὑπο- 
θέσεως τυγχάνον * ὅπερ, εἰ xai τὸν παρόντα xag 
ὑπερηλθε, λέγειν οὐχ ὀχνῆσω. θεασάµενοι γὰρ ei 
τῆς Ἀρείου συμμορίας ἐπιχκρατοῦντα θρίαµθον, ἑλι- 
πάρησαν τὸν τοῦ παλατίου ᾿Ελενιανῶν τὴν φροντᾶε 
πεπιστευµένον, ὡς ἐξάρχοντα xal τῆς τοῦ Aoutpo, 
διοικήσεως χαθελόντα χατακρύφαι τὴν εἰχόνα. Ὃς 
πρόφασιν εὐμήχανον εὑράμενος, τὴν &x τῶν ὑδάτων 
προσγινοµένην νοτίδα , ὡς σχυλθεῖσαν τὴν εἰχόνα 
ἀφελόμενος, φησὶν , ἐπὶ διορθώσει χατέχρυφεν. "Hv 
ὁ βασιλεὺς ἑγχυχλίους ἐπιδημίας τελῶν εἰς ἕχαστον 
τόπον βασιλιχὸν, παραγενόµενος κἀκεῖσε, τὴν εἰχόνε 
ἐπεζήτει καὶ οὕτως αὖθις τῷ τοίχῳ κχατεκάγη. 
Παρὰ πόδας δὲ τὸν Εὐτυχιανόν * τοῦτο γὰρ ἣν ὄνομα 
τῷ διαιταρίῳ * ὀργή τις θεοδίχαατος παραλαθοὺσα, 
τὸν μὲν δεξιὸν ὀρθαλμὸν διαῤῥεῦσαι πεποίηχε , χα- 
κίστως δὲ xal τὰ λοιπὰ περισείουσα µέλη , χροσ- 
πελάσαι παρεσχεύασε τῷ εὐαχεῖ εὐχτηρίῳ, Evüa πυ- 
πίστευται ἀναπαύεσθαι µέρος ἱερῶν λειψάνων τῶν 
θεσπεσίων Παντολέοντος xai Μαρίνου, ἔπικαλουμέ- 
νου τοῦ τόπου, Ὁμόνοια, &x τοῦ ἐχεῖ συννελθόντας 
τοὺς ἑχατὸν πεντήχοντα ἐπισχόπους Ἐπὶ Θεοδοσίου 
τοῦ μεγάλου βασιλέως, χοινἠν τινα χαὶ συµπεφωνη- 
µένην διδασχαλίαν τοῦ τε ὁμοουσίου τῆς θείας Τριά- 
δος ποιῄσασθαι, xaX τῆς ἑνανθρωπήσεως δὲ του Κυ” 
píou τρανῶσαι τὴν ἐχ Παρθένου πρόσληψιν, ταύτῃ 


.quaginta episcopi, Theodosio magno imperatore, C τὴν ἐπωνυμίαν τεχτήνασθαι. 'Ἡμέρας δὲ περί που 


convenientes, unanimi concordique sententia divi- 
nà Trinitatis consubstantialitatem asseruerunt, οἱ 
Dominice humanitatis ex Virgine susceptionem 
declararuni. llle autem septem circiter dies illic 
coinimoratus, cum nibil levaminis aeciperet, quin- 
iuto testiculus uterque corroderetur, nocte quadam 
media subdiaconus, cui pro sua vice illic perno- 
clandum erat, in somnis videt 3stantem quemdam 
regem, qui sagrotum manu indicans, aiebat : 
Quare hunc excepisti ? Ecquis eum istuc adduxit ? 
llic se illis junxit, qui de me pessime loquuntur. 
είς est qui patrati miraeuli abscondit imaginem. 
Clericus itaque surgens, quod in quiete vidisset, 
recitat, fleri posse negans ut ille ab hac plaga sa- 
uetur. Ceterum Eutychianus, ceu vi dolorum in 
somnum actus esset, adolescentem quemdam  eu- 
 nuchum, fulgenti veste indutum videt, his se ver- 
bis alloquentem : Quid habes? Cum ille reposuisset 
se tabe perire, nec ullum remedium invenire, eum 
audivit dicentem : Nemo tibi potest opitulari : quo- 
niam rex valde tibi irascitur. Tum eger : Quem- 
uam, in(it, interpellabo, ant quid agam? Hic vero : 
Si vis, inquit, levamen obtinere, al 376 Hele- 
nianorum balneas quantocius perge, et prope 
sdusti Ariani imaginem quiesce. Mox experge- 


ἑπτὰ προσχαρτεροῦντος, xal ὀνοῦντος οὐδὲν, ἀλλά xal 
διαθρωθέντων αὐτῷ καὶ τῶν δδύμων , µεσούσης 
μιᾶς τῶν νυκτῶν, ὁ λαχὼν ὑποδιάχονος τὴν σαννύ- 
χιον ἔχειν, ὁρᾷ xav ὄναρ βασιλέα τινὰ τὸν ἔπι- 
στάντα, xaX χειρὶ ὑποδειχνύντα τὸν ἁἀσθενῆ, λέγειν 
Hog ὑπεδέξω τοῦτον; Τίς δὲ ὁ ἐνταῦθα ἀγαγὼν; 
Οὗτος ὁ μετὰ τῶν εἰς ἐμὲ δυσφημούντων συµφβα- 
ξάµενος. Uoc ὁ χατακρύψας τὴν εἰχόνα τοῦ θαύ- 
µατος. Διαναστὰς δὲ ὁ κληριχὸς, τὸ ὀφθὲν διηγήσατο, 
φῄσας, τῶν ἀδυνάτων τυγχάνειν ἰαθῆναι τοῦτον τῆς 
µάστιγος. Tj δὲ αὐτῇ νυχτὶ, ὁ Εὐτυχιανὸς , ὥσπερ 
εἰς ὕπνον àx τῶν ὀδυνῶν ὑπαχθεὶς, ὁρᾷ τινα νεανίαν 
εὐνοῦχον παρὰ 5 λάμπρῳ Ημφιεαμένον, λέγοντα αὐτῷ, 
Τί ἔχεις; Ὡς δὲ, ᾽Αποθνήῄσχω, ἔφη, κατατηκόµενος, 
καὶ θεραπείας μὴ τνγχάνων, Ίχουε λέγοντας Ὡς 
οὖδείς σοι δύναται βοηθῆσαι ' ὁ γὰρ βασιλεὺς δεινῶς 
ὀργίξεται χατὰ coo. ᾿Ἠντιδόλει οὗτος, xal φησι’ 
τίνα κινήσω, f| τί ποιήῄσω; 6 δέ φησιν » El θέλεις 
ἀνεθῆναι, ἄπιθι συντάµως Ev τῷ λουτρῷ Ἐλενιανῶν, 
xai ἐγγύθεν τῆς εἰχόνος τοῦ χαυθέντος ᾿Αρειανοῦ 
ἀναπαύθητι. Παραυτὰ δὲ διυπνίσας, ἕνα τῶν ὑπηρ- 
ετούντων ἑφώνει. Ἐξεπλάγησαν δέ’ τριῶν γὰρ &ps- 
ρῶν Ἡδη παρελθουσῶν, ἀφωνίᾳ συνείχετο. Kal qq 
πρὸς αὐτοὺς , ἀπάγειν αὐτὸν , χατὰ τὸ προσταχθὲν 
διδχελς ύσατο. Φθάσας δὲ τὸν τόπον χαὶ πρὸς τὴν 


VARI/E LECTIONES. 
{ Valesius legendum putat παραγαύδει. Paragaudis enim genus vestimenti erat cujus Chron. Alet 


Aneminit, Vide Casauboni notas ad Trebcell. Pollion. 


1393 


DE IMAGINIBUS ORATIO III. 


1394 


εἰκόνα τεθεὶς, ἐξέπνει. Τὴν γὰρ ἀπὸ σώματος διά- A factus. ille, ministrofum quempiam accersit. lJi 


ὄτασιν τῆς ψυχῆς, ἐλευθερίαν ἀνέσεως ὁ ὀφθεὶς ἀγο- 
ρεύων Ἀλήθευσεν. » 


aulem obstupescere, quia jam triduum sine voce 
egerat. At ille se, ut fuerat imperatum, jussit 


asportari, Sed ubi ad locum venit, juxta imaginem positus exspiravit. Nam qui visus fuerat, anime a 
corpore sejunctionem, per morbi relaxatione:u citra mendacimm significarat. » 


Tov ἁγίον ᾿Αγαστασίου, τοῦ ἁγίου ὄρους Σιᾶ. 
€ "Arb τεσσάρων μιλίων Δαμασχοῦ, χώριόν ἐστιν 
ἐπιλεγόμενον Καρσάτας * ἓν ᾧ χωρίῳ ναός ἔστι τοῦ 
ἁγίου θεοδώρου. Ἐν τούτῳ τῷ ναῷ εἰσελθόντες Σᾳ- 
βαχηνοὶ χατῴχησαν, πάντα ῥόπον καὶ ἀχαθαρσίαν 
Ex γυναιχῶν χαὶ παίδων χαὶ ἁλόγων ποιήσαντες. 
Ἑν μιᾷ οὖν τῶν ἡμερῶν καθεζοµένων πλειόνων αὐ- 
νῶν, καὶ συντυγχανόνεων, ἔῤῥιψεν εἷς ἐξ αὐτῶν σα- 
Υίταν χατὰ τῆς εἰχόνος τοῦ ἁγίου θεοδώρου, xe«Y 
ἔχρουσεν εἰς «bv δεξὼν ὤμον αὐτοῦ , χαὶ εὐθέως 
ἐξῆλθεν αἷμα, xaV χατῆλθεν ἕως χάτω τῆς εἰχόνος, 
πάντων θεωρούντων τὸ Υενόμενον σημεῖον, xai τὴν 
σαγίταν πεπηγµένην εἰς τὸν ὦμον τοῦ ἁγίου, xat τὸ 
αἷμα πατερχόμενον. Καὶ μὴν σημεῖον τοιοῦτον παρά- 
ὅοξον γενόµενον θεασάµενσι, οὐχ Ίλθον εἰς συνα(- 
σθησιν. Οὐ μµετενόησεν ὁ τὴν σαγίταν ῥίψας ' oox 
ἑτάραδεν ἑαυτὸν sl; ἐξ αὐτῶν ' οὐχ ἀνεχώρησαν τοῦ 
ναοῦ οὐχ ἑκαύσαντο ῥυποῦντες αὐτόν * καὶ μέντοι 
γε ti» ἑσχάτην ἔδωχαν τιµωρίαν. Εἰκοσιτεσσάρων 
γὰρ οἴχων ὑπαρχόντων ἐξ αὐτῶν τῶν χατοιχούντων 
ἐν τῷ ναῷ, ἑντὺς ὀλίγων ἡμερῶν ἅπαντες πικρῷ 
θανάτῳ ἐξηλείφθησαν, μηδενὸς τούτων τελευτήσαν- 
«ος kv τῷ αὐτῷ χωρίῳ, el μὴ αὐτῶν τῶν χατοιχούν- 
των bv τῷ ναῷ ἐν ταῖς αὐταῖς ἡμέραις. Αὕτη οὖν ἡ 
εἰχὼν fj τοξευθεῖσα ἔτι πάρεστιν ἔχουσα καὶ τὴν 
πληγὴν τῆς σαγίτας, xal τὸν τύπον τοῦ αἵματος, 
Πολλοὶ δὲ ζῶσι τῶν θεασαµένων, xal εὑρεθέντων 
«ότε , ὅτε τὸ παράδοξον τοῦτο γέγονε. Κἀγὼ δὲ , ὡς 
θεασάµενος τὴν αὐτοῦ εἰχόνα, xai θεασάµενος, ὃ 
ἐθεασάμην ἔγραφα. » 
Ἑκ τοῦ βίου τοῦ ἁγίου Zvpsoroc τοῦ 0avpar- 
ovprov (33), ἑξήγησις ᾿Αρκαδίου ἀρχιεπι- 
᾿σχόπον Κύπρου, θαυµα ἑκατοστὸν τριακοστὸν 
δεύτερον. 

« Συνέδη δὲ ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις , ἄνδρα τινὰ 
ἀγοραῖον τῆς πόλεως ᾿Αντιοχείας συνοχῇ δεινῃ χατ- 
έχεσθαι ὑπὸ δαίµρνος πονηροῦ, xai στενοχωρεῖΐσθαι 
&zt χρόνους, ὥστε χαταπνίχεσθαι αὐτὸν ὑπ' αὐτοῦ, 
σφιγγοµένων τῶν πνοϊκῶν αὐτοῦ ' οὗτος ἀνελθὼν 
πρὺς τὸν "Άγιον, καὶ τυχὼν ἱάσεως ταῖς αὐτοῦ πρε- 
εθείαις., xal γεύόµενος ὡς μηδὲν πεπονθὼς χαχὸν, 
καὶ ἐπανελθὼν εἰς τὸν ἴδιον οἶχον , χατ᾽ εὐχαριστίαν 
ἀνέστησεν αὐτῷ εἰχόνα ἐν δημοσίῳ xaY ἐμφανεῖ τῆς 
πόλεως τόπῳ, ἑπάνω τῶν θυρῶν τοῦ ἑργαστηρίου 
αὐτοῦ. Ἰδόντες δὲ αὐτὴν τινες τῶν ἀπίστων, οὕτως 
ἑντίμως μετὰ φώτων xal βήλων δοξαζομένην, xat 
πλησθέντες ζήλου, συνετάραξαν τοὺς ὁμοίους αὐτῶν 
ἁτάχτους ἀνθρώπους , ὥστε συνελθεῖν πλῆθος xal 


Sancti Anastasti a sancto moite Sina. 

t Quatuor milliarlis Damasco viculus distat, qui 
Carsatas nominatur, in quo templum est sancti Theo- 
dori. Quod cuim ingressi essent Saraceni, ibidem 
commoraintes, tain feminarum et puerorum, quam ju- 
mentorum sordibus et immunditiis locum conspur- 
carunt. Quadam igitur die, multis eorum una con- 
sidentibus et confabulantibus, unus sagittam in 
sancti Theodori imaginem contorsit, cujus hu- 
merum dextrum  perforavit. Statimque sanguis 
scaturiens, ad imam partem decidit, cunctis pro- 
digium hoc quod acciderat, sagittamque humero 
sancti infixam et cruorem manantem contuenti- 
bus. Nec tamen inopinati stupendique adeo signi 
et miraculi speetatione fesipuerunt, Non illuin 
peni&tuit qui sagittam jecerat. Nullus eorum terv- 
ritus fuit. Ex templo non recesserunt, nec ab co 
sordidando ullatenus abstinuerant. Unde extre» 
mas scelerum suorum poenas ultrices luerunt. Cum 
enim viginti quatuor esseht eorum familie, qua in 
templum divertebant, intra dies paucos aceríx 
morte omnes consumpti sunt : cum nullus hoc in 
oppido interierit, preter illos qui in templo mo- 
rati fuerant. Hzc igitur imago qu: sagitta conlixa 


C fuit, adhuc superest, ac vulnus sagittz et san- 


guinis vestigia conservat. Multi autem eorum quí 
rem viderunt, eoque tempore adfuerunt , quando 
miraculum istud contigit, in. vivis hedie auper- 
slites sunt. Quin ego ipse imaginem vidi, et re 
considerata , hanc in scriptis retuli. » 


Ez vita sancti Symeonis. miraculorum  effectoris , 
marratio Arcadii archiepiscopi Cypri ; miracu- 
(nm 139. 


« Contigit autem illis diebus, ut vir quidam Antio- 
chiz civitatis inercator angore gravi ab improbo 
demone vexaretur , eoque per multos dies ar- 
ctaretuf , ita ut interclusa respiratione suffocaretur. 
Is profectus ad Sanctum , ejusque precibus sani- 
latem assecutus, ut. nihil subinde mali pateretur, 
cum domum rediisset, in. grati animi monumen- 
tum , in publico conspicuoque civitatis loco, su- 
pra officin» su» januam imaginem ejus erexit. 
Hanc infldelium quidam  conspicati, laminibus 
velisque honoris ergo decoratam, repleti zelo, 
similes sui nefarios homines concitarunt, ut turba" 
conveniens temulitwese sueclamaverit : E medio 
tollatur ille qui hzc feeit, et imago dejiciatur. 


NOTE. 


) Τοῦ δαυματουργοῦ , miraculorum effectoris. 
Lectionem hanc mutandam non censui, propter h:rc 
verba quic. subsequuntur, θαῦμα pip', miraculum 
centesimum Iricesimum secundum. Sed act. 4 syn- 
edi vui cognominatur : Tou. θαυμαστοῦ ὄρους. a 


monte Thoumasto : qui nempe juxta Antiochiam erat, 
et supra quem in. columna Symeon ἄσχησιν εδ. 
Justino juniore, Tiberio 1 εἰ Mauritio impp. Vi- 


M 
desis Evagr. lib. v1 Híst., cap. 23. 


1395 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1396 


Verum divina providentia factum est , ut vir domo A ἑνταράχως χράζειν ' Alps τοῦ (fjv τὸν τοῦτο πεποιη΄ 


abesset. Vehementi quippe furore perciti erant ut 
illum interficerent, inter hzc aliis alia vociferanti- 
. bus. Multa 379 siquidem et valde magna erat eorum 
nequitia in conspectu Dei, nec non immanis li- 
vor, qua quidem abrepti istuc convenerant, oppor- 
tunum adesse tempus rati, adversus sanctum vi- 
rum insurgendi , eumque contumeliis aspergendi : 
quia frequenter gentilium malesanam fidem er- 
roremque redarguerat. Cum igitur tanti furoris 
impotentes essent, militum cuipiain jusserunt, ut 
conscensis gradibus imaginem disturbaret. Hie 
cum ascendisset , manusque jussa perfecturus 
extenderet, e superiore statim loco humi cor- 
ruen$ fractus fuit : unde magnus in turba tu- 
multus ortus est. Illi nihilominus accensis animis 
adjecerunt, ut alterum eo adigerent; qui quidem 
exporrectis item manibus quo imaginem detralie- 
ret, in terram pariter allisus est: ex quo omnes 
metu perculsi, crucis signo sese munire cgepe- 
runt. Verum infideles Yurentes adhuc, tertium 
quoque eodem admoverunt, qui cum manus rur- 
sum  protendisset , ut imaginem  demitteret , 
ipse etiam simili fato deorsum cecidit. Tunc 
omnes qui aderant fideles ingens horror invasit , 
atque infidelium czxcitatem audaciamque  mi- 
rati, adorata imagine, fusisque precibus dis- 
cesserunt. » 


Sancti Joannis Chrysostomi , ex oratione in illud : C, Τοῦ ἁγίου 


« Noveris te in medio laqueorum incedere **. | 


ε Nequaquam igitur, dilectissimi, morore con- 
ficiamur, neve in praesenti calamitate animis con- 
eidamus; quin diving magis clementi consilium 
admiremur. Nam per qux diabolus civitatem no- 
stram se funditus eversurum speravit, per h»c 
ipsam erexit Deus, excitavitque. Iinprobis enim 
quibusdam hominibus suggesserat diabolus, ut 
imperatorum statuas inhoneste haberent; quo 
tandem ipsummel civitatis solum everteret. 

Ejusdem. « Postquam autem temerario ausu hzc 
patrata sunt, 40 sceleratissimi quidam, flagitio- 
sissimique hominum , proculcatis legibus, statuas 
deturbantes, czteros oinneg extremo atque im- 
minenti periculo subjeeerunt ; quando irato impe- 
ratore pro vita ipsa jam pertimescimus, non nos 
angit amplius facultatum jactura; sed, iis postha- 
bitis, omnes paseim dicentes audio : Facultates 
accipiat imperator, foro &dibusque nostris sponte 
cedemus, nuda tantummodo corpora servanda ali. 
quia polliceatur. Quemadmodum igitur, cum timor 
mortis nondum iminineret , pecuniarum nos mul- 
la carpebat; sic ubi hzc contra leges admissa 
sunt, mortis melus pecuniariz jacture dolorem 
pepulit. » 

Ejusdem. « Quod si quispiam in latronis ερθ- 
:uRca deprebendatur, quamlibet ipse latrocinia 


*» Orat. 15 De statuis. 


χότα, xai fj εἰχὼν χκαταθληθήτω. Συνέθη δὲ xav 
οἰχονομίαν Θεοῦ τὸν ἄνδρα μὴ εὑρεθῆναι τότε ἐν τῷ 
οἴκῳ αὐτοῦ. Προεθυ μοῦντο γὰρ διαχειρίσασθαι αὐτὸν, 
ἄλλων ἄλλα κραζόντων. Ἡ γὰρ χαχία αὐτῶν «o 
καὶ µεγάλη ἣν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ σφόδρα, καὶ ὁ φθό- 
νος ἄμετρος, ὑφ' οὗ xai ἑνεργούμενοι, εἰς τοῦτο συν- ᾿ 
εληλύθεισαν, χαιρὸν νοµίσαντες εὑρεῖν χαταστασιά- 
σαι xai καθυθρίσαι τὸν ἅγιον, ὡς πολλάκις ἑλέγξαντε 
τὴν καχοπιστίαν xal πλάνην τῶν ἐν αὐτοῖς ἕλλην» 
ζόντων. Ὡς οὖν οὐχ Ἠδύναντο φέρειν τὴν τοσαύτην 
pavíav, ἐπέτρεφαν ἑνὶ τῶν στρατιωτῶν , ἀνελθεῖν 
ἐν ἀναδαθμοῖς, xal ῥίψαι τὴν εἰχόνα ΄ ἀνελθὼν & 
ἐχεῖνος, καὶ ἑἐχτείνας τὰς χεῖρας τοῦ ποιῄσαι 9 
προσταχθὲν, εὐθέως ἀπεῤῥάγη ἄνωθεν χάτω χατα- 
πεσὼν ἐπὶ τὴν γῆν, xal ἐγένετο θόρυδος μέγας εἰς 
τὸν ὄχλον. Καὶ προσέθεντο ἑξαφθέντες , ἄλλον άνα- 
γαχεῖν , καὶ ἑκτείνας χἀκεῖνος τὰς χεῖρας αὐτοῦ 
κατασῦραι αὐτὴν, ὡσαύτως ἀπεῤῥάγη ἐπὶ τὴν Ynv. 
Καὶ τούτου γενοµένου, φοδηθέντες πάντες, Πρξαντο 
τὴν σφραγίδα τοῦ σταυροῦ περιάπτειν ἑαντοῖς. "Erà 
πλέον δὲ µεμηνότες οἱ ἄπιστοι Exelvot , προσέθεντο 
καὶ τρίτον ἀνενέγχαι ἐπὶ τούτῳ, καὶ ὡς ἐξέτεινα 
xai αὐτὸς τὰς χεῖρας τοῦ ῥίψαι τὴν εἰχόνα , ὁμοίως 
καὶ αὐτὸς χατεῤῥάγη ἐπὶ την γῆν. Τότε φόδος µέχας 
ἐπῆλθεν ἐπὶ πάντας τοὺς περιεστῶτας πιστούς” οἱ 
xal ἐκπληττόμενοι ἐπὶ τῇ πωρώσει καὶ τόλμη των 
ἀπίστων χαὶ ἀνοσίων ἑχείνων ἀνδρῶν, προσκυνουν” 
τες μετὰ προσευχῆς τῇ εἰχόνι, ών Αη " as 
Ἰωάνγου τοῦ oct . 

JAórov to. el ovocut, ct ἂν µέσφ xaribur 

διαδαίνεις. ) 

« Mi τοίνυν ἀλγῶμεν, ἀγαπητοὶ, μηδὲ χαταπίπτω" 
μεν ἐπὶ τῇ παρούσῃ θλίψει, ἀλλὰ θαυμάζωμεν ὁ 
εὐμήχανον τῆς τοῦ θεοῦ σοφίας. Δι ὧν γὰρ προσ- 
εδόκησεν ὁ διάδολος τὴν πόλιν ἡμῶν χαταδᾶλαι, δὰ 
τούτων αὐτὴν ὁ θεὺὸς ἀνέστησε xal ἀνώρθωσεν. Ὁ 
μὲν γὰρ διάδολος, ἑνέπνευσέ τισι παρανόµοις àv 
θρώποις, καὶ τοὺς τῶν βασιλέων ὕόρισαν ἀνδρίαντας, 
ἵνα χαὶ αὐτὸ τῆς πόλεως ἀφανίσῃ τὸ ἔδαφος. » 


To) αὐτοῦ. «Ἐπειδὴ δὲ συνέδη τὰ τολµηθέντε, 
xaí τινες µιαροὶ xal παμµίαροι τοὺς νόμους xatt- 
πατῄσαντες, τοὺς ἀνδριάντας καθεῖλον, καὶ τὸν πι 


p τῶν ἑχάστων πᾶσιν ἐπεχρέμασαν κίνδυνον * xai v? 


ὑπὲρ τῆς ζωῆς αὐτῆς δεδοίκαµεν προξύναντες Bar 
λέα, οὐχέτι λοιπὸν fj τῶν χρημάτων δάκνει Opt, 
à) ἕτερα ἀντ' ἐχείνων, πάντων ἀχούω λεγόντων᾽ 
λαδέτω τὴν οὐσίαν ὁ βασιλεὺς, ἀποστησόμεθα - 
ἀγορῶν καὶ τῶν οἰκιῶν ἀγαπητῶς póvov τὸ sapi 
τις ἡμῖν γυμνὸν ὑπόσχηται διασώζειν. Ὥσπερ oiviv 
ταῦθα, πρὶν $ τὸν ὑπὸ τοῦ θανάτου φόδον ἡμῖν in- 
στῆναι, ἔδαχεν ἡ ζημία τῶν χρημάτων * ἐπειδὴ ἃ 
ἐτολμήθη τὰ παράνομα, ἐπεισελθὼν, τὴν ὀδύνην tl 
6 µίας ἀπώθησεν. » 


To) οὑτοῦ. « Oüx οἶδας, x&v μὴ λγοτεύῃ τις V 
δὲ τῷ τῶν ληστῶν σπηλαίῳ φανῇ, τὴν αὐτὴν bu 


1397 


DE IMAGINIBUS ORATIO πι. 


1908 


νοις δίδωσι δίρην; Καὶ εἰ λέγω τὰ τῶν λῃατῶν; A nou exercuerit, an ignoras eum idem cum latroni- 


ἴστε δήπου πάντες, καὶ µέμνησθε, ὅτε τοὺς ἀνδριάν- 
τας χαθεῖλον παρ᾽ ἡμῖν µιαροί τινες ἄνθρωποι xal 
Ὑόητες * ἀλλ' ὅσοι παρόντες ἁπλῶς τοῖς Υενοµένοις 
φάνησαν, εἰς δικαστήριον ἁρπασθέντες xal συνανα- 
σχεθέντες 8 ἐχείνοις τὴν ἑσχάτην ἔδωχαν δίχην. » 


bus subire supplicium ?* Sed quid ego qua la- 
tronum sunt commemoro? vos utique omnes 
nostis, et meminislis, quando flagitiosi quidam 


homines przstigiatoresque apud nos statuas de- 
turbavissent, non ipsos modo, sed eos etiam, 


qui facinori duntaxat interfuerant, una cum illis ad tribunalia raptos et adductos, extremas luisse 


penas. » 


Θεοδωρήτου ἐπισκόπου Κύρου, ἑχ τῆς Φιλοθέου 880 Theodoreti episcopi Cyri, ex Historia religiosa , 


ἱσεορίας, περὶ Μακεδονίου Ἀσιανίτου. 
ε΄Άλλοτε δὲ τῆς πόλεως ἀπό τινος πονηροῦ δαί- 
Μονος βαχχευθείσης, ὡς δΠθεν νόσον ἀποδιῶξαι, τῇ 


e Macedonio Asianita. 
« Contigit autem aliquando, ut a pessimo d:r- 
mone civitas in furias ageretur, ita ut, ac si mor- 


μανίᾳ κατὰ τῶν βασιλικῶν ἐχρήσαντο στηλῶν ἀνοή- B bus quidam abigendus fuisset, in imperatorum 


πως.) 

'Ex της ἐκκλησιαστιχης Ἱστορίας Θεοδώρου 
ἀναγνώστου Κωνσταντινουπόεως, περί τινος 
αἱρετικού Πα..]αδίου (54). 


«'U δὲ τῆς Αντιοχείας ἐπίσχοπος Παλλάδιος πρὸς 
χάριν βασιλέως διαπραττόµενος, τοὺς τοῖς ἓν Χαλ- 
χηδόνι ἁγίοις δόγµασιν ἑπομένους ἑμυσάττετο xal 
τὰς τῶν ἁγίων Πατέρων εἰχόνας καθεῖλεν. » 


'Ex τοῦ Βίου τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου , τοῦ cpl- 
tov βιθ.ου , κεφ. 9. 


ε Τὰ μὲν οὖν αὐτῷ καταθυµίως cuveteAeico* τὰ δὲ 
τῆς τοῦ φθόνου βασχανίας, δεινῶς τὰς χατά τὴν 


Αλεξανδρείαν Ἐχκλησίας ὀἑχταράττοντα, xai τὰ 4 


Θηδαίων τε xai Αἰγυπτίων σχίσµατα ἑποίουν, xal 
ἄλλα xaxà οὐ σμιχρὰ, αὐτῶν ἐχείνων προσρηγνυ- 
µένων καθ) ἑχάστην πόλιν, ἐπισχόπων ἐπισχόποις, 
δήμων τε δήµοις ἑπανισταμένων ᾿ καὶ μονονουχὶ συµ- 
πληγάδες h, χαταχοπτόντων ἀλλήλους. "Dots ἰδεῖν, 
φρενῶν ἑχστάσει, ἀνοσίοις ἐγχειρεῖν, xaX τὰς βασι- 
λέων ἀφρόνως ὑθρίξειν εἰχόνας. » 


Της ἐκκ λησιαστιχῆς Ἱστορίας i, περὶ τῶν τὰ 
Διοσκόρου φρονούγτων. 

t Εἰς τοσοῦτον γὰρ ἑληλύθει τῆς τόλµης, ὥστε xal 
tà τῶν ἐχεῖ γεγονότων µαχαρίων ποιμένων ὀνόματα 
τῶν ἑερῶν διπτύχων ἀνεῖλε, xal τὰς αὐτῶν εἰκόνας 
χαθεῖλε, χαταχαύσας τυραννικῶς. » 

Τῆς αὐτῆς ἱστορίας, περὶ τοῦ διαδεξαµένου τὸν 
θρόνον ΚωγσταντυουπόΊεως μετὰ Μακεδό- 
viov, alpstixór i. 
εὐὗτος 6 àvóstoc, iv ταῖς συνάξεσιν ἀπερχόμε- 

νος, τοὺς σεπτοὺς οἴχους ἀναθεωρεῖσθαι χελεύων, εἴ 

1.00 γεγραμμµένον Ev εἰχόνι εὕρισχα Μαχεδόνιον, ταύ- 

την εἰ uh χαθεῖλεν, οὐκ ἂν ἐλειτούργει. » 


statuas furorem ἱποοηςίάργαίο verterent.» 


Ex Historia ecclesiastica Theodori lectoris Con- 
stantinopolitani, de Palladio quodam  hare- 
lico. 


« At episcopus Antiochize Palladius, imperatoris 
benevolentiam aucupans, eos qui sancta Chalce- 
donensis synodi decreta amplectebantur, exhor- 
rebat : quin etiam sanctorum Patrum imagines 
sustulit. » 

Ex Vita sancti Constantini , lib. uw, cap. 4. 


« Quapropter illinc quidem res eo quo optabat 
exitu succedebanut : hinc vero invidentiz livor Ec- 
clesias Dei Alexandrie perturbabat, et Thebanos 
inter ac /Egyptios, tum schisma, tum alia nec 
contemnenda mala concitabat, consurgentibus per 
civitates singulas in episcopos episcopis, et in 
populos populis, tantumque non conflietantibus , 
el ^d interhecionem usque szvientibus. Vidisses 
homines mente captos nefanda negotia moliri, 
εἰ imperatorum imagines contumeliis asper- 
gere. » 


Ex ecclesiastica Historia, de iis qui cum Dioscoro 
sentiebant, 


« Eo quippe processerat audaciz , ut beatoruny 
qui illic fuerant, pastorum nomina e sacris dipty- 
chis raderet, eorumque, quas sustulerat, imagines- 
combureret, » 


Ex eadem historia, de heretico qui Macedonio in 
Constantinopolitana sede successit. 


« Scelestus. ille ad sacros conventus acce- 
dens, divinas zdes ante perlustrari jubebat ; 
et sicubi in imagine depictum Macedonium  in- 
veniret, non prius sacra peragebat, quam eani 
dejecisset. » 


VARIA LECTIONES. 


8 Forte, συναναχθέντες. 


b Apud Euseb. συµπληγάδων, recte. 


! τῆς ἐχχλησιαστιχῆς Ἱστορίας, Hae 


et alia qua subsequuntur, tanquam Theodori lectoris sint, Valesius edidit cum ejusdem Theodori 


mentis qug supersunt. 


| Lego αἱρετικοῦ, Timothei nempe, qui Macedonio successerat. Non enim 


f 

de donio Pneumatomacho sermo est, scd de illo quem Anastasius imp. ob rectam duarum natu- 
rarum fidein exagitavit, suffecto in ejus locum impio Timotheo Chalcedonensis synodi hoste, quemque 
Theodorus, subindeque Damascenus, ceu virum sanctum coluere. 


NOTE. 


(33) Palladius iste Petro Fulloni successerat. 


1399 
Ex  eadetü historia de Juliano εἰ 
luro ]. 

« Julianum istum uonnulli eorum qui excitandis 
turbis gaudent, predicti Macedonii opera cum Ti- 
fnotlieo episcopo convenisse ferunt; ac concordiz 
tausam tradunt. [psum scilicet per ministros quan- 
locius arreptüm, astantibus etiam in episcopali 
domo iis qui rebus civilibus praeerant, adegit, ut 
Chaleedonensis synodi decreta anathemati sub- 
Jieeret. Senex vero coram imaginibus defuncto- 
rum praesulum, qui Constautinopoli depicti erant, 
Flaviani et Anatolii, per quos Chalcedonense 
tohcilium robur accepisset, supplicans exclama- 
tlt : Si sanctze predicte synodi decreta libera si- 
here recusatis, episcoporum imagines cum onathe- 


S. JOANNIS DAMASCENI 


11400 


Timoileo Α Τῆς αὑτῆς ἱστορίας, περὶ Ἰου.λιανοῦ καὶ Τιμο” 


θέου | 30U ραἱ Αἱλούρου ἕ]. 

« Τοῦτον τὸν Ἱουλιανον γνωρίζουσί τινες τῶν ταῖς 
ταραχαῖς χαιρόντων, Τιμοθέφ τῷ ἐπισχόπῳ ὑπὸ του 
προλεχθέντος Μακεδονίου συγκροτηθέντα, xai δι dv 
αἰτίαν συνεκροτεῖτο. Διὰ τῶν ὑπηρετουμένων αὐτῷ 
θἄττον παρενέγχας, παρόντων xai πολιτικῶν ἁρ- 
χόντων ἓν τῷ ἐπισχοπείῳ, ἢνάγχαζε τὰ τῆς Ev Χαλ- 
Χηδόνι συνόδου ἀναθέματι ὑποδαλεῖν. Δεόμενος δὲ ὁ 
γέρων ταῖς εἰχόσι τῶν κατοιχοµένων ἱερέων, Φλαθια- 
νοῦ xai ᾽Ανατολίου τῶν ἀρχιεπισχόπων, ἐν Κωνσταν- 
τινουπόλει χεχρωµατισµένων, δι’ ὧν ἡ ἐν Χαλκηδόνι 
σύνοδος τὸ χύρος ἑχτήσατο, ἐκραύγαζεν  Εἰ μὴ θέ- 
λετε ἀφήσειν τὰ τῆς λελεγµένης ἁγίας συνόδου àva- 
θεµατίσαι, τὰς τῶν ἐπισκόπων εἰκόνας , χαὶ τῶν 


mate deponite,; eosque ex sacris diplycbis ex- B ἱερῶν διπτύχων ἁπαλεῖψαι. » 


pungite. » 
9g Ex sancto Chrysostiomo, in sanctum Flavia- 
uui Antiochenum. 

ε Turba itaque hoc quod est ostendit. Insani 
(Quippe impetus nutum sequentes, adversus impe- 
tatorum jmagines statuasque vim fecerunt, atque 
in terram dejéctas per inedium forum traxerunt. 
Furor enim animos in rabiem converterat, mode- 
&asque cogitationes obezcaverat iracundia. » 


Ez eadem ofatione, ubi Flaviani patriarche ad 
Theodosium verba recitantur. 


« Peccavimus, o imperator; crimen nostrum ne- 
quaquam celamus, quod ipsa quoque res creata 
àrguit. Non negamus furorem, quo tuas in imagi- 
ues, imo potius adversus nosmetipsos -debacchati 
3umus, sed uti jam condemnati, humanitatem tuam 
brestolamur. » ' 


De eadem rursum oratione, ez sancti Flaviani 
allocutione. 


4 Ne tot tantasque deleveris imagines, nes 
unius imaginis causa. Neu tot divina artefacta 
contriveris propter unum opus s:eum, quod qui- 
tlem facile conflari possit. » 


Ejusdem Chrysostomi, Quod unus sit. Veteris et No- 
vi Testamenti auctor ; atque in. sacerdotis indu- 
mentum. 


« Ego pictura quoque et effigie, qua fusili cera 
tonfecla sit, adimodum delector, modo pietatem 
pra se feret. Nam in imagine angelum vidi Bar- 
barorum agmina persequentem , proculcatasque 


ToU Χρυσοστόμου (55), £x τῆς eic τὸν ἅγιον 6Ja- 
διανὑν Αντιοχείας. ] 

(Kay ὁ ὄχλος ἐδείχθη τοῦτο ὅπερ ἐστίν | ἀλόγω 
γὰρ χρησάµενοι ὁρμῇ σιρατηγῷ, ὥρμων χατὰ τῶν 
βασιλικῶν clxóvov xai στηλῶν, καὶ χαταδαλόντες 
ταύτας, ἔσυρον διὰ τῆς ἀγορᾶς. Ἡ yàp μανία τοὺς 
φρένας ἑλύττησε, καὶ τοὺς σώφρονας λογισμοὺς ἑτύ- 
φλωόεν ὁ θυµός. » 


Tov αὑτοῦ .Ἰόγου ἐκ τοῦ Πατριάρχου Φ 1αθιαγοῦ 
πρὸς θεοδόσιον τὸν µέγαν βασιλέα. 


ὃς Ἡμάρτομεν, ὦ βασιλεῦ * οὐ κρύπτομεν τὴν ápap- 
τίαν, Tjc xaX ἡ χτίσις χατηγορεῖ. Οὐκ ἀρνούμεθα «ty 
µανίαν, fiv κατὰ τῶν σῶν εἰκόνων ἐμάνημεν, μᾶλ» 


C Xov δὲ καθ ἑαυτῶν ' ἀλλὰ τὴν φιλανθρωπίαν, ὣς χα» 


τάχκριτοι περιµένομεν. » 
Καὶ πάλιν τοῦ αὐτοῦ, ἐκ τοῦ ἁγίου Φ.1αδιανοῦ. 


« Mà διαφθείρῃς τοσαύτας εἰκόνας διὰ μίαν εἰχόνα 
χαλκην ph συντρίψῃς τοσαῦτα πλαστουργήµματα 
θεῖα, δι ἓν χαλκότυπον πλαστούργημα , δυνάµενον 
χυνευσθῆναι ῥᾳδίως.» uu 

U αὐτοῦ σοστόμου , ὅτι TIloAaiac x 
Torte elc j νομοθέτης, καὶ εἰς τὸ ἔγδυμα τοῦ 

ἱερέως. 

«Ἐγὼ καὶ τὴν χηρόχυτον γραφὴν Ἠγάκησα, εὖσε- 
θείας πεπληρωμένην. Elóov γὰρ ἄγγελον iv εἰχόνι, 
στίφη Ὡαρθάρων διώχοντα, καὶ πατούμενα βαρδάρων 
φῦλα, xai τὸν Δαθὶδ ἀληθεύοντα * Κύριε, ἐν τῇ xe 


Barbarorum cohortes; ac verum esse Davidis hoc D 4 cov τὴν εἰχόνα αὐτῶν ἐξουδεγώσεις. ) 


effatum : Domine, in civitate tua imaginem ipsorum 
ud nihilum rediges **. » 


*€ Psal. vxxii, 20. 


VARI LECTIONES. 


κ -o9 xài Λἱλούρου. Nequaquam. Hac enim ad Timotheum Constantinopolitanum, Macedonii succes- 


sorem, που ad /Elurum spectaut. 


- 


NOTE. 


(55) Τοῦ αὐτοῦ Χρυσοστόμου. lMonilia hac ex- 
siat tom. Vl, pag. 640 edit. Savilii qui eam inter 
dubia Chrysostomi opera reponendam judicavit. 
Cieterum Chrysostomi 2tate. pronuntiatam colligo 
ex illo loco ubi in Arianos invehitur, qui ad pra- 
vum sensum baptismi verba detorquerent : Eig 
Πατέρα, xaX Υἱὸν, καὶ ἅγιον Πνευμα ἑθαπτίσθης' in 
Patrem, οἱ Filium, et Spiritum sanctum baptizatus es. 
Tí ἀναιρεῖς τὰ ὀνόματα τὰ ζῶντα, xo εἰσάγεις vs- 


pata λογισμῶν γεννήµατα, λέγων, ἁγέννητος xal 

εννητὸς, Χτιστὸς xai ἄχτιστος, (v ἀεὶ xa "m 
ὢν ác 5 Cur nomina viventia aufers, ut nowina que 
cogitando genuisti, iniroducas? cum ais, ingenitus el 
genilus, creatus el increutus, qui semper est, et qui wok 
semper, etc. Mox iram Dei comminatus per Barbaro- 
rum inpressiouem, ad poenitentiam eos hortatur: 
que mibi videniur ad Valentis Sepipora pertinere 


4 


1401 


ρτυρωγ 
« Δεῦρο δὴ οὖν, εἰς µέσαν αὐτοὺς ἀγαγόντες διὰ 
τῆς ὑπομνήσεως, χοινην τὴν ἀπ᾿ αὐτῶν ὠφέλειαν 
εοῖς παροῦσι χαταστησώµεθα, προδείξαντες πᾶσιν, 
ὥσπερ ἓν γραφῇ τὰς τῶν ἀνδρῶν ἀριστείας. Ἐπεὶ xal 
πολέμων ἀνδραγαθήματα, χαὶ λογογράφθι xai ζω- 
γράφοι διαδηµαίνουσιν οἱ μὲν τῷ λόγῳ χοσμοῦντες, 
οἱ δὲ τοῖς πίναξιν ἐγχαράττοντες, χαὶ πολλοὺς ἐπ᾽ 
ἀνδρείαν ἐπήγειραν ἑχάτεροι. "A γὰρ ὁ λόγος τῆς 
ἱστορίας δι ἀχοῆς παρίστησι, ταῦτα γραφικὴ- σιω- 

fi»ca διὰ µιµῄσεως δείχνυσιν. » 


Tov ἁγίου Γρηγορίου Ναζιωνζοῦ, ἐκ τῶν Ἐπῶν. 
« Ἡ μὴ διδάσχειν, ἢ διδάσχειν τῷ τρόπῳ, 
« Μη τῇ μὲν ὄλχειν, τῇ δ) ἁπωθεῖσθαι χεροῖν, 
« Μττον δεήσῃ τοῦ λέγειν, πράττων & δεῖ. 
« Γραφεὺς διδάσχει τὸ πλέον τοῖς ἐχτύποις. » 
Tov αὐτοῦ µετάφρασις. 

ε Ἐὰν, φησὶ, τῷ τρόπῳ οὐ διδάσχῃς, μὴ δίδασκε 
τῷ λόγῳ, ἵνα μὴ οὓς ἕλχῃς τῷ λόγῳ, τούτους διὰ τὸ 
ph ἔχειν τρόπον χρηστὺν ἀποδιώκῃς. ΠἩράττων γὰρ 
ἅπερ χρὴ, αὕτη fj ἁρτία πρᾶξις, xat λόγος διδασχα- 
λίας ἔσται, ὥσπερ. ὁ ζωγράφος τοῖς τύποις χατὰ τὸ 
iov διδάσκει, » 

Tov αὐτοῦ. 


v 0ὐδὲ Πολέμων ἔμοιγε σιγηθήσεται. 

€ Καὶ γὰρ τὸ θαῦμα τῶν ἄγαν λαλουµένων. 
c" Hy μὲν τὸ πρόσθεν οὗτος οὐχ ἐν σώφροσι, 
| Καὶ σφόδρα Y" αἰσχρὸς ἡδονῶν ὑπηρέτης. 
« Ἐπεὶ δ' ἔρωτι τοῦ χαλοῦ κατεσχέθη, 

« Σύμθουλον εὑρὼν, οὐκ ἔχω δ᾽ εἰπεῖν τίνα, 

ν Efe? οὖν σηφόν τιν’, εἴθ᾽ ἑαυτὸν, ἀθρόως 

« Τοσοῦτον ὤφθη τῶν παθῶν ἀνώτερος, 

t Ὥσθ' £y τι θήσω τῶν ἐχείνου θαυμάτων. 

t Ἑταίραν εἰσχαλεῖ τις ἀχρατῆς νέος, 

ε Ἠδ' ὡς πυλῶνος $106 φασι πλησίον, 

€ Τῆς δ' fv ὑπερχύπτων Πολέμων ἐν εἰχόνε, 
t Ταύτην ἰδοῦσα * καὶ γὰρ ἣν σεδασµία : 

€. ᾿Απῆλθεν εὐθὺς, xaX θέας ἠττημένη, 

|; ζῶντ) ἐπαισχυνθεῖσα τὸν γεγραμμένον. » 


Tov Χρυσοστόμου, ἐκ τῆς &póc Τιμµόθεον Ἐπι- 
στο.ῆς, χεφα.]αίου ὁγδόου. 
€ AA lá τύΛος γενοῦ τῶν πιστῶν, περὶ πάντα σε- 
αυτὸν παρεχόµενος τύπον xaXov ἔργων, τουτέστι τῷ 
ἀρχετύπῳ τοῦ βίου, αὐτὸς ἔσο ὥσπερ εἰχὼν mpoxel- 
αξνοςι ) 


Ἐκ τοῦ προσφωνπεικοῦ της ἁγίας &xtnc συγ- 
ου. 


« Πάλιν Νεστόριος, xaX πάλιν Κελεστῖνος καὶ Κύ- 
ῥιλλος. Ὁ μὲν yàp, τὸν Χριστὸν διῄρει xat χατεδί- 
χαζεν, οἱ δὲ, τῷ Δεσπότῃ συλλαμβανόµενοι, τὸν xa- 
κατομέα χατέθαλλον. Ἔφεσος ταῦτα, xal τῶν ἐχεῖσε 
κραχθέντων οἱ πίνακες, δι’ ἀγράφον φωνῆς, σ.γῶν- 
τες λαλοῦσι τὰ πράγματα. 1 


** Tim. iv, 12i 


DE IMAGINIBUS ORATIO III. 
Tov ἁγίου Βασι.είου, εἰς τὸ Ἐγκώμιον τῶν ἁγίων A — Sancti Dasilii, in 
JF µα . 


C 


1402 
Laudem quadraginta mar- 
iyrum, 

« Agedum igitur, in medium illos per hancce 
nostram narrationem adducentes, communem ex 
ipsis utilitatem iis qui hic astant procuremus, et 
preelara virorum facinora tanquam in tabella 
omnium oculis proponamus. Quandoquidem ea 
qua fortiter in bello gesta sunt, tum oratores ex- 
hibent, tum pictores. Atque illi quidem ea sermo- 
nibus exornant, isti vero eadem deformant in 
tabulis : ac multos utrique ad strenue agendum 
excitaverunt. Nam qua historica narratio auribus 
explicat, eadem pictura silens per imitationem 
ostendit. » 

Sancti Gregorii Νατίαπεεπι, ez. Carminibus. 


B « Aut ne prorsus doceas, aut moribus doce ; 


ε Ne verbis allicias, factis autem abigas : 

« Minus egueris sermone, si, quz oportet, facias. - 

« Expressis formis pictor docet amplius. » 
Ejusdem sententie expositio. 

« Nisi moribus, inquit, doceas, ne ἀοοθίο ser- 
mone, ne quos verbis allexeris, pravis tuis mori- 
bus eosdem deterreas. Nam si quz recta sunt, 
feceris, ipsamet opera bona doctrine locum tene- 
bunt : haud secus ac per expressas imagines pi- 
etores ut plurimum docent. » 


882 Ejusdem. 


« Polemon, nec ipse dignus silentio 
« Qui transeatur ; namque et hoe miraculum 
« Multis ubique spargitur sermonibus. 
v Erat ille primum non pudicis. moribus, 
« Libidinumque servus. At postquam boni 
« Amore captus (an sua ipsius nescio, 
v Suasioge, an. probi cujuspiam ) , 
« Statim suarum sic faces libidinum 
« Exstinxit omnes ; istud ex miraculis 
« Ut ejus unum persequi baud verbis graver 
« Scortum vocarat quispiam juvenis salax. 
« Ut ergo meretrix limen contigit domus, 
« Polemona pictum prominentem eonspicans 
« (Ore venerando namque erat, et perquam gravi), 
« Solo superata visu retulit pedem 
« Pictum perinde verita, ut vita preeditum. » 
Sancti Joannis Chrysostomi, ex homilia in cap. vit 
Epistole ad Timothewn. 
ε Sed exemplum esto fidelium *', in omnibus te« 
ipsum praebens exemplum bonorum operum ; hoc 
est exemplo vitz, sis instar imaginis palam pro« 


positse. » 
Ex acclamatorio sermone sancta synodi sexta. 


« Rursum Nestorius, iterum quoque Coelesti- 
nus et Cyrillus. llle siquidem Christum dividebat 
distrahebatque, hi vero partes Domini juvantes, 
divisurem ipsum detrudebant. Hzc Ephesus , at^ 
que eórum qua gesta. illic sunt tabulze, non δες!” 
pia vogce, silemtes rem loquuntur. ? 


4403 


S. JOANNIS DAMASCENI 


- 


Ii 


Ex libro septimo Stromateorttm setustissimi Cle- A ToU ἀρχαιοτᾶτου Κλήμεντος, Xpóc "Altar- 


mentis ad Alezandrum. 


«Itaque non ea solummodo laudat quz bona sunt, 
sed ipse quoque bonus esse adnititur. Atque ex bono 
fidelique servo per charitatem amicus evadit, prop- 
ter habitus perfectionem quam ex vera disciplina εἰ 
exercitatione frequenti sincere consequitur; ita ut 
nihil »on moveat, quo perveniat ad cognitionis 
fastigium. Tum exornandis moribus incumbit, oris 
gestum componit, omniaque illa qua gnosticum 
verum decent, ornamenta et dotes comparat ; id- 
que speciosissimarum imaginum assidua inspe- 
ctione, puta plurimorum illorum qui ante se 
perfecti fuerunt. Patriarchas, complures item pro- 
plietas, innumerabilesque angelos considerat ; quin 
et illum ipsum qui super omnia Dominus est, qui- 
que docuit et planum fecit, impossibile neutiquam 
esse, quin eadem cum celsitudinibus illis vivendi 
normam assequamur. » 

« Sancti Theodori episcopi Pentapolis. 

« Rursum vir quidam erat ex regionis illius pri- 
moribus, nomine Dion, qui multis donariis sancti 
mariyris templum exornaverat, ejusque altare ar- 
gento vestierat, Unus autem ex servis ipsius, non 
exiguam pecunie summam suffuratus, aufugit. 
Dion vero eum insecutus non est, sed ad 383 
imaginem pergens, imaginis illius figuram ceream 
effinxit, quaque in sanctum martyrem fiducia erat, 
domus sus limini eam apposuit. Statimque servus 


opor | 6), ἐκ τοῦ ἑδδόμου βιδ.ίου των Στρωμα- 
τέων. 

« θὐχοῦν, οὗ μόνος ἐπαινεῖ τὰ καλὰ, ἀλλὰ αὐτὸς 
βιάζεται τοῦ εἶναι χαλὸς, x τοῦ ἀγαθοῦ xal πιστοῦ 
δούλου µεταθδαίνων δι ἀγάπης slc φίλον, διὰ τὸ τέ- 
λειον τῆς ἔξεως, ὃ ἐχ µαθήσεως ἀληθοὺς xal συν. 
ασκήσεως πολλῆς καθαρῶς ἐχτήσατο. Ὡς ἂν οὖν ἐ' 
ἄχρον γνώσεως Ίχῃ, βιαζόµενος τῷ ἤθει, xal xexo- 
σµηµένος, τῷ σχήµατι χατεσταλµένος, πάντα ἑἐχεῖνα 
ἔχων, ὅσα πλεονεκτήματά ἐστι τοῦ κατὰ ἀλῄθειαν 
γνωστικοῦ, εἰς τὰς εἰχόνας ἀφορῶν τὰς χαλὰς, πολ- 
λοὺς μὲν τοὺς κατωρθωχότας πρὸ αὐτοῦ πατριάρ- 
χας, παµπόλλους δὲ προφήτας, ἀπείρους δὲ ὅσους 
ἡμῖν ἀριθμῷ λογιζόµενος ἀγγέλους, xat τὸν ἐπὶ 


B πᾶσι Κύριον, τὸν διδάξαντα χαὶ παραστῄσαντα, ὃν- 


νατὸν εἶναι τῶν κορυφαίων ἐχείνων αχτήσασθαι 
βίον. » 


ToU ἁγίου θεοδώρον ἐπισκόπου Πενταπό εως. 

« Πόλιν τις ἀνὴρ, τῶν πρώτων τῆς χώρας Exel- 
νης, Δίων τοῦὔνομα, ὃς πολλοῖς ἀναθέμασι χατεχό- 
σµησε «bv ναὺν τοῦ ἁγίου μάρτυρος, καὶ τὸ θυσια- 
στήριον αὐτοῦ ἀργυρένδυτον ἐποίησε. Kal τες cy 
οἰχετῶν αὐτοῦ, χλέφας ἐξ αὐτοῦ χρήματα πολλὰ, 
ἀπέδρα. Ὁ δὲ Δίων, οὐ κατεδίωξεν ὀπίσω αὐτοῦ, ἀλλ' 
εἰς τὴν τοῦ μάρτυρος εἰχόνα ἀπελθὼν, χηρῷ τὸν 
τύπον τῆς εἰχόνος αὐτοῦ ἀνέμαξε , καὶ τῇ πίστει τοῦ 
ἁγίου μάρτυρος bv τῷ πυλεῶνι Ex τοῦ οἴχου αὐτοῦ 


quasi a quopiam impelleretur, ad se rediens, ad C ἐνέπηξε, Καὶ θεὶς !, ὁ παῖς ἑαυτὸν ἐπέστρεφεν ὡς 


herum suum regressus est; quin nec quidquam 
eorum quz subripuerat, defuit. Hoc cum apud om- 
nes innotuissel, usque in diem hodiernum idem ob- 
servant regionis istius {που contra servos fugi- 
tivos. » 

Sancti Athanasii Alexandrini, ex libro uy Contra 

ríanos. 

« Àt vero Filius, quia substantize Patris germen 
proprium est, consentanea plane ratione, ea qua 
Patris sunt, sua esse dicit. Quare cum prsefatus 
fuisset : Ego et Pater unum sumus **, jure et ex 
consequenti subjecit : Ut sciatis quia ego sum in 
P'atre, et Pater ín me est **. Itidem ante dixerat : 
Qui vidit me, vidil et Patrem '*, Atque horumce 


ὑπό τινος ἐλαυνόμενος, xat Ίλθε πρὸς «bv ἴδιον δε- 

σπότην, μηδὲν ἐξ ὧν ἑἐσύλωσε σπανίσας. Τοῦτο οὖν 

πάντες µαθόντες, ἕως τῆς σήμερον ἡμέρας τοῖς 

ἀποδιδράσχουσιν ἐπιτελοῦσιν οἱ τῆς χώρας ἑχεί- 

νης. ’ 

Tov ἁγίου Ἀθανασίου ᾿Α.τεξανδρείας, ἐκ τοῦ Ka- 
τὰ Ἀρειαγῶν Bu6Alov ερἰτου. 

« Τῆς δὲ οὐσίας τοῦ Πατρὸς ἴδιον ὢν γέννημα ὁ Υτὸς, 
εἰκότως xai τὰ τοῦ Πατρὸς λέγει ἑαυτοῦ εἶναι. Όθεν 
πρεπόντως xai ἀχολούθως, τῷ λέγειν, Ἐγὼ xal à 
Πατλρ ἓν ἐσμεν, ἐπήγαγεν' "Ira. 1νῶτε, ὅτι ἐγὼ 
ἐν τῷ Πατρὶ xal d Πατὴρ ἐν ἐμοί. Τοῦτο δὲ πάλιν 
προείρηχεν * ὅτι Ὁ ἑωρακὼς ἐμὲ ἑώρακε τὸν Πατέ- 
ρα. Καὶ ἔστιν εἷς xat οὗτος vou; ἐν τοῖς τριαὶ ῥητοῖς. 


trium locorum unus idemque sensus est. Nam qui D ϱ γὰρ οὕτως ἑγνωχὼς, ὅτι Ev εἰσιν ὁ Υὲὸς xa ὁ Ila- 


noverit Filium et Patrem unum esse, ig novit Fi- 
lium in Patre esse, et Patrem in Filio. Nam Filii 
divinitas Palris est, estque in Filio. Et qui hoc 
distincte percepit, is cognoscit eum qui Filium vi- 
dit, Patrem quoque vidisse. In Filio quippe divi- 
nitas Patris agnoscitur. Quod quidem regix ima- 
ginis exemplo accuratius intelligi potest. Nam in 


** Joan. x, 50. ** Joan. xiv, 11. "^ ibid. 9. 


«hp, οἶδεν ὅτι αὐτὸς Ev τῷ Πατρί ἐστιν, xat ὁ Πατὴρ 
ἐντῷ Yig' ἡ Ἱὰρ You θεότης, τοῦ Πατρός ἐστι, x3 
αὐτὴ ἐν τῷ Υἱῷ ἐστι. Καὶ ὁ τοῦτο δὲ χαταλαθὼν ἐπί- 
σταται, ὅτι ὁ ἑωραχὼς τὸν Yibv, ἑώραχε τὸν Πατέρα 
ἐν γὰρ τῷ Υἱῷ fj τοῦ Πατρὺς θεότης θεωρεῖται. 
Τοῦτο δὲ χαὶ àmb τοῦ παραδείγματος τῆς εἰχόνος 


τοῦ βασιλέως, προσεχέστερὀν τις κατανοῆσαι δύναται. 


VARLE LECTIONES. 


! Lege, xat αὖθις. 


NOTAE. 


(56) Πρὸς ΑΑ.άδανδρον. Sane Clemens Alexap- 
drinus Alexandro Hierosolymitano Canonem eccle- 
siasticum contra Judaizantes nuncupavit : quidni 


libros etiam Stromatei? Nam principium horum 
riit. Alioqui emendandum foret Κλήμεντος Άλε- 
avbpziac* Clementis Alexandrini. 


4405 


ΡΕ IMAGINIBUS ORATIO III. 


1406 


'Ev yàp. τῇ εἰχόνι τοῦ βασιλέως, τὸ εἶδος xai ἡ A imagine species et forma est imperatoris, et in im- 


µορφή ἐστι * xal ἓν τῷ βασιλεῖ δὲ, «b. ἓν τῇ εἰχόνι 
εἶδός ἐστιν, ᾽Απαράλλακτός ἐστιν bv τῇ εἰχόνι τοῦ 
"βασιλέως fj ὁμοιότης, ὡς τὸν ὁρῶντα τὴν εἰχόνα, 
ὁρᾷν τὸν βασιλέα ἐν abt), χαὶ τὸν πάλιν ὁρῶντα τὸν 
βασιλέα, ἐπιγινώσχειν ὅτι οὗτός ἔστιν ὁ v τῇ sl- 
χόνι. Ἐκ δὲ τοῦ μὴ διαλλάττειν τὴν ὁμοιότητα, τῷ 
θέλοντι μετὰ τὴν εἰχόνα τὸν βασιλέα θεωρῄσαι, εἴποι 
ἂν τούτῳ dj εἰχών. Ἐγὼ xat ὁ βασιλεὺς Ev τί ἑσμεν. 
Ἐγὼ γὰρ ἐν ἐχείνῳ εἰμὶ, χἀχεῖνος ἐν ἐμοί * χαὶ ὃ 
ὁρᾷς iv ἐμοὶ, τοῦτο ἐν ἐχείνῳ βλέπεις, xo ὃ ἑώρα- 
χας bv ἐχείνῳ, βλέπεις τοῦτο ἓν ἐμοί * ὁ γὰρ προσ- 
χυνῶν τὴν εἰχόνα, Ev αὐτῇ προσχυνεῖ τὸν βασιλέα. Ἡ 
γὰρ ἐχείνου μορφὴ καὶ τὸ εἶδος αὐτοῦ, ἐστὶν ἡ 
εἰκών. » 

/ Tov αὐτοῦ, πρὸς ᾽Αγτ/ίοχον ἄρχοντα. 

€ Τί φασι πρὸς ταῦτα οἱ ἀἁποστρεφόμενοι, καὶ ἔπι- 
τρέποντες μὴ προσχυνεῖν τοὺς χαραχτῆρας τῶν ἁγίων, 
υἵτινες δι ὁπόμνησιν παρ) ἡμῶν ἐχτυποῦνται; » 

: σίου ἐπισκόπου Μεδιολάνων (51 ), πρὸς 
ραειανὸν τὸν facia, περὶ τῆς évcdpxov 
θἱχογομίας τοῦ θεοῦ Λόγου. 

ε θεὺὸς πρὸ τῆς σαρχὸὺς, χαὶ θεὸς ἐν σαρχ{. ᾽Αλλὰ 
φόδος, qnot, μὴ δύο ἡγεμονικὰ, ἡ σοφίαν διττὴν 
ἀπονέμοντες Χριστῷ, µερίζειν δόξωµεν Χριστόν. 
"Apa οὖν, μὴ ὁπότε xal τὴν θεότητα αὐτοῦ καὶ τὴν 
cápxa προσκυνοῦμεν, µερίζοµεν τὸν Χριστόν ; f| ὅτε 
ἐν τῷ αὐτῷ, xal τὴν τοῦ θεοῦ εἰχόνα xai τὸν σταν- 
βὸν προσκυνοῦμεν, διαιρουµεν αὐτόν; Μὴ τγἐ- 
νοιτο $m] » 


peratore species imaginis. Dissentanea in imagine 
Ron est imperatoris similitudo ; ita ut qui videat. 
imaginem, in ipsa quoque imperatorem inspiciat : 
et rursum, qui imperatorem videat, bunc illum 
esso intelligat qui in imagine «it expressus. Ex 
quo autem non differt similitudo, exhinc conspe- 
cta imagine, volenti imperatorem ipsum intueri, 
imago utique dixerit : Ego et imperator unum su- 
mus. Ego quippe in illo sum, et ille in me : et 
quod in me vides, hoc idem in eo perspicis; et 
quod in illo perspexeris, id in me cernis : qui 
enim adorat imaginem, ille imperatorem adorat. 
Nam imago est forma et species illius. » 


Ejusdem, ad Antiochum pref[ectum "*. 
« Quid ad hzc illi quisanctorum figuras aversan- 
luf adorandasque negant, qua in monimentum 
apud nos effinguntur ? » 


Ambrosii episcopi Mediolanensis ad Gratianum im- 
peratorem, de incarnatione Verbi divini. 


« Deus ante carnem ; Deus in carne.... Sed ve- 
rendum, inquis, ne si duos principales sensui, 
aut geminam sapientiam Christo tribuimus, Chri- 
stum dividamus. Numquid cum et divinitatem ejus 
adoramus et carnem, Christum dividimus? Num- 
quid cum in eo imaginem Dei crucemque venera- 
mur, dividimus eum ? Absit ! » 


&eplAlov πατριάρχου Ἱεροσολύμων, ες δω- C Cyrilli Hierosolymorum patriarche, ex. duode- 


δεχάτης κατηχήσοως. 

€ El τοίνυν ζητεῖς τῆς Χριστοῦ παρουσίας τὸ αἴτιον, 
ἀνάδραμε ἐπὶ τὸ πρῶτον τῶν Γραφῶν βιθλίον. "Ev 
ἓς ἁμέραις ἐποίησεν ὁ θεὺς τὸν χόσµον, ἀλλ) ὁ xó- 
σµος, διὰ τὸν ἄνθρωπον * fioc μὲν γὰρ λαμπρότατος, 
αὐγαῖς ἀποστίλόων, ἀλλὰ διὰ τὸν ἄνθρωπον, φαμὲν, 
ἐγένετο. Καὶ πάντα τὰ ζῶα διὰ τὸ δουλεύειν ἡμῖν 
χατέστη ΄ βοτάναι χαὶ δένδρα, διὰ τὴν ἡμετέραν 
ἁπόλαυσιν. Ἐκτίσθη πάντα χαλὰ τὰ δημιουργήματα, 
ἀλλ’ οὐδὲν τούτων εἰχὼν τοῦ Θεοῦ, µόνος δὲ ἄνθρω- 
70;. "Ηλιος προστάγµατι µόνῳ, ἄνθρωπος δὲ χερσὶ 
θείαις ἑπλάσθη * « Ποιήσωμεν γὰρ ἄγθρωπον κατ 
εἰχόνα ἡμετέραν», xal καθ ὁμοίωσυ'  εἰχὼν ξν- 


λίνη ἐπιγείου βασιλέως τιμᾶται, πόσῳ γε μᾶλλον, 


εἰχὼν λογιχὴ 8109; » 
Tov ἁγίου Βασιείου πρὸς τὸν ἅγιον ΦΛλαδιανὸ», 
περὶ τῆς Σαµαρείειδος. 

ε Ἐν τόπῳ εἶναι τὴν προσχύνησιν ix τῆς byyo- 
ρίου συνηθείας ἡπατημένην, 6 Κύριος ἡμῶν µεταδι- 
δάσχων' Ἐν αγεύματι καὶ dAn0elg δεῖ xpooxvrair, 
φησὶν, ἑαυτὸν λέγων δηλαδη τὴν ἀλήθειαν. Ὥσπερ 
ἓν τῷ Υἱῷ προσχυνεῖν λέγομεν τὸν Πατέρα, ὡς àv 


cima catechesi. 
Si ergo adventus Christi causam qusris, ad 
384 primum Scripture librum recurre. Sex die- 
rum spatio mundum creavit Deus :at mundus 
propter hominem factus est. Enimvero sol splen- 
didissimus, radiisque fulgens, ut modo dicehamus, 
hominis causa factus cst. Omnia quoque animan- 
tja idcirco cendita sunt, ut serviant nobis ; grami- 
na item et arbores, ut illis fruamur. Universa Dei 
opera bona valde sunt, sed nullum eorum, dempto 
homine, imago Dei est. Sol mandato solo, lomo 
vero Dei manibus formatus fuit. Aitenim '*: Facia- 
mus hominem ad imoginem et similitudinem nostram. 
Imperatoris terreni imaginem ligneam veneramur, 

quanto potiori jure rationalem imaginem Dei ? » 


Sancti Basilii ad sanctum | Flavianum, de Sama- 
ritana muliere. 


« Gentilis suze consuetudinis errore in certo 
loco adorationem debere fieri credentem, Domi- 
Rus noster erudit : Oportet, inquit, im spiritu οἱ 
veritate adorare?*; ut seipsum nimirum, qui veri- 
tas est, indicaret. Quemadmodum in Filio Patrem 


"* Quaest. 59,ubi supra. "* Gen. 1, 26. ** Joan. 1v, 24. 
YARLE LECTIONES. 


» Deest, Absit, μὴ Ὑένοιτο, apud Ambrosium. 


NOTAE. 


.. ($7) Ambrosii Latina deseribo, ex ejuslibro De incarnationis Dominice sacramento, cap. 7, m. 79 εξ 
5, Qui liber tempore synodi Ephesinse Grotce redditus fuerat. 


1401 


S. JOANNIS DAMASCENI 


. 1408 


dieimzss adorari, tanquam in Dei Patris imagine, Α εἰκόνι θεοῦ Πατρὺς, οὕτω xal ἓν τῷ Πνεύματι, ὡς 


sic etin Spiritu, quippe qui in seipso Domini divi- 
nitatem ostendit. » 
Sancti Gregorii Nazianzeni, in baptismum. 

Si te post baptismum lucis adversarius adoriatur: 
(adorietur utique; nam ipsum quoque Verbum, et 
Deum meum, lucein illam absconditaro, adoriri 
nou dubitavit per id quod aspectabile erat) ; habes 
quo vincas ; ne formides certamen. Spiritum op- 
pone, aquam objice. » Et post pauca : « Signaculo 
coufisus dicito : Imago Dei sum. Ex coelesti gloria 
perinde ac tu, dejectus non sum. Christum iudui : 
me in Christum per baptismum transformavi. Tu 
me magis adorato. » 

Sancti Joannis Chrysostomi in Maccabaos. 


« Iniperatoris expresss figure, non auro tantum 
aut argento, aliave pretiosa materia fulgentes re- 
periuntur, verum etiam ex zre fabrefacta formam 
eamdem impressam habent. Atque materiz discri- 
meu nihil imaginis officit dignitati : neque eo quod 
illa majoris pretii maleria constat, alterius quz ex 
ignobiliore confecta sit pretium minuitur. Quin 
polius onines commendat imperatoris forma, ipsa- 
que nihil ex materix vilitate imminuta, illius au- 
get pretium, quia regiam excepit imaginem. » 

Ejuedem, ex libro primo Contra Julianum 

impium. 

« Quid autem novus ille Nabuchodonosor ? Ni- 
hil enim humanius iste erga nos, quam priscus 


ἐν ἑαυτῷ δειχνύντι τὴν τοῦ Κυρίου θεότητα. » 


Tov ἁγίου Γρηγορίου Ναζιαν ζοῦ, αἲς τὸ βάπτισμα, 

« Ἐάν σοι προσθάλῃ μετὰ τὸ βάπτιαµα ὃ τοῦ φωτὺς 
διωχτής * προαθαλεῖ δέ * χαὶ γὰρ τῷ Λόγῳ καὶθιῷ 
µου προσέθαλε, τῷ κρυπτῷ φωτὶ διὰ τὸ φαινόµε- 
voy * ἔχεις ᾧνικήσεις' μὴ φοδηθῆς τὸν ἀγῶνα * πρ- 
θαλοῦ τὸ Πνεῦμα * προθαλοῦ τὸ ὕδωρ . » Καὶ μετ 
ὀλίγα * « Εἰπὶ τῇ αφραγίδι θαῤῥησας, Elxov εἰμι 
θεοῦ, τῆς ἄνω δόξης. Οὕτω δι ἔπαρσιν ὥσπερ c) 
χαταδέθληµαι. Χριστὸν ἀνδέδυμαι  Χριστὸν pese- 
πεποίηµαι τῷ βαπτίσµατι * σὐ µε προσχύνησον. » 


B Tov ἁγίου 'Ioárvov τοῦ Χρυσοστόμου 8lc εοὺς 


Μακκαδαίους. 

« Τὰ τῶν βασιλιχῶν ἐχτυπώματα χαρακτήρων, οὐ 
μόνον £v χρυσῷ xal ἀργύρῳ, xal ταῖς τιµιωτέραις 
Ὅλαις εὗροι τις ἂν διαλάµποντα, ἀλλ Ίδη καὶ ἐν - 
χαλκῷ τὴν αὐτὴν ἔστιν ἰδεῖν χαραττοµένην μορφή». 
Καὶ fj διαφορὰ τῶν ὑλῶν οὐ λυµαίνεται τῷ ἀξιώματι 
τοῦ χαραχτῄρος, οὐδὲ ἀμδλύνει τὴν ἀπὸ τῶν χρειτ- 
τόνων τιμὴν fj τῆς ἑλάττονος µετοχὴ, ἀλλὰ πᾶσας 
ὁμοίως ὁ βασιλικὸς τύπος σεμνύνει, xat οὐδὲν ἀπὸ τῆς 
ὕλης ἑλαττούμενος, τιμιωτέραν τῆν δεχοµένην ἐρτά» 
ζεται. » | 

ToU αὐτοῦ, Kacó Ἰου.ιανοῦ τοῦ ἀθέου, ix 

&potov JóTov. 

«Τί δὲ 6 νέος Ναθουχοδονόζορ; Οὐδὲν γὰρ οὗτος εἰς 

ἡμᾶς τοῦ πάλαι φιλανθρωπότερον ἐπεδείξατο, οὗ ol 


ile, se gessit : eujus carbones, etsi flammam effu- C ἄνθραχες ἡμᾶς ἔτι διαθλίδουσιν, xaX τὴν φλόγα δια: 


gimus, nos tamen adhuc affligunt. Nonne ipsa 
quoque donaria sanctis consecrata, et in ecclesiis 
palam fidelium adorationi proposita, corporis la- 
bem declarant ? » 

Ejusdem in pelvim. 

« Uii. enim, eum imperatorum flgure et imagi- 
nes in civitatem mittuntur et inferuntur, magistra- 
tus et populi cum faustis acelamationibus et venera- 
tione obviam eunt, non tabulas quidem honorantes, 
cereasve picturas, sed imperatoris effigiem : sic etiam 
re$ create, » eic. 

883 Ex oratione quarta Severiani Gabatorum in 
sanctam crucen. 

€. Percussit Moyses petram semel atque iterum "*, 
Cur autem semel atque iterum ? si Dei potentize 
obsequitur, quid necesse fuerit secundo percutere ? 
Sin autem sine virlute Dei percutit, nec secunda, 
nec decima, nec centesima percussio infecundze 
nature fecunditatem possit indere, Siquidem ergo 
merum Dei effectum fuit, nec mysterium contine- 
bat, semel percussisse sat erat, sinplex nutus, 
verbum unum sufficiebat. Istad plane contigit , ut 
crucis imaginem presignaret. Percussit, inquit, 
temel et bis, non eodem ductu, sed ut crucis for- 


" Nui. xx, 14. 


πεφεύγαμεν. ObyY καὶ τὰ ἀναθήματα τῶν ἁγίων Ex 
ἐχχλησίαις κείµενα εἰς προσχύνησιν τῶν πιστῶν, 
δηλοῦσι τὴν λώδην τοῦ σώματος: 


Tov αὐτοῦ εἰς τὸν vixtrpa. 

« Ὥσπερ Υὰρ, ὅταν βασιλικοὶ χαραχτῆρες xal 
εἰχόνες εἰς πόλιν χαταπέµπωνται, χαὶ εἰσφέρωνται, 
ὑπαντῶσιν ἄρχοντες xal δημοι μετ εὐφημίας xa 
φόδον, οὐ σανίδα τιμῶντες, οὗ τὴν χηρόχυτον Τρᾶ- 
φὴν, ἀλλὰ τὸν χαρακτῆρα too βασιλέως - οὕτως 
xai $ χτίσις. » 


Σευηριανοῦ Γαδάλων (58), εἰς τὸν cvavpór, 44 
Tov τετάρτου. 


c Ἐπάταξε Μωῦσῆς τὴν πέτραν, καὶ ἅπαξ xal 


D δίς. Διὰ sl. ἅπαξ xat δίς: El δυνάμει θεοῦ ὑκ- 


αχούει, τίς ypsía δευτέρας πληγῆς; Εἰ δὲ ἐκτὶς 
δυνάµεως Θεοῦ τύπτει, οὗ δευτἑέρα, οὐ δεχάτη, οὐδὲ 
ἐχατοστὴ πληγἡ δυνῄσεται ἐπιθεῖναι τῃ ἁγόνῳ φὗ-. 
σει γόνιµον φύσιν. El μὲν οὖν θεοῦ τὸ ἔργον ἁπλῶς, 
xai ἄνευ μυστηρίου σταυροῦ, Ίρχει τὸ ἅπαξ, Ίρχει 
xai νεῦμα, Ίρχει xat λόγος. ᾿Αλλ) ἵνα τὴν εἰχόνα του 
σταυροῦ προτυπώσῃ, τοῦτο Ἠίνεται. ᾿Επάταξε, 
qnot Μωθσῆς xal ἅπαξ καὶ δὶς, οὐ κατὰ τὸ air 
cya, ἀλλὰ σταυροτύπως γράφων, ἵνα καὶ ἡ &yoye 


NOTE. 
(8) Combefisius lianc edidit orationem post aliquot opuscula sancti Chrysostomi in-8, anno 1056. 


1409 


DE IMAGINIBUS ORATIO III. 


1410 


φύσις αἰδεσθῇ τοῦ σταυροῦ τὸ σύμθολον. El γὰρ, βα- A mam describeret, quo inanima quoque natura cru- 


σιλέως ἀπόντος, εἰκὼν ἀναπληροῖ χώραν βασιλέως, 
καὶ προσχυνοῦσιν ἄρχοντες, xa ἱερομηνίαι ἔπιτε- 
λοῦνται, xal ἄρχοντες ὑπαντῶσι, χαὶ δήμοι προσ- 
κυνοῦσιν, οὐ πρὸς τὴν σανίδα βλέποντες, ἁλλά πρὺς 
«5v χαραχτῆρα τοῦ βασιλέω:, οὐχ ἐν τῇ φύσει θεω- 
ῥουµένου, ἁλλ ἓν γραφῇ παραδειχνυµένου, πολλῷ 
μᾶλλον ἀθανάτου Βασιλέως εἰχὼν δύναται οὗ πέ- 
τραν ῥῆξαι µόνον, ἀλλὰ xal τὸν οὐρανὸν xai πᾶσαν 
τὴν οἰχουμένην. » 


'Ex τῆς Χρογογραφίας Ἰσιδώρου διακόνου. 

4 Ἡμαρτε θεόφιλος λοιδορῄσας Ἰωάννην τὸν Χρν- 
σόστοµον πρὸς Εὐδοξίαν τὴν βασίλισσαν, ὅτι τὰ τῆς 
Ὡριγένους αἱρέσεως φρονεῖ * ἐχθραινουμένη ἡ Αὀ- 
γούστα πρὸς Ἰωάννην τὸν εἰρημένον, προφάσει τοῦ 
ἀμπελῶνος τῆς χήρας, xat διὰ τὴν ἁμαρτίαν ταύτην, 
οὐχ Ἰδυνήθη ὁ θεόφιλος παραδοῦναι τὴν ψυχὴν, ἄχρις 
οὗ Ίλθεν ἡ εἰχὼν τοῦ Χρυσοστόμου, xal προσχυνῄσας 
αὐτὴν, παρέδωχε τὸ πνεῦμα (39). » 

᾿Ιερωγύμου πρεσόυτέρου (40) Ἱεροσο.Ίόμων. 

« Τῆς γραφῆς ὑμῶν μηδαμοῦ ἐπιτρεπούσης ἡμῖν 
προσχυνεῖν τὸν σταυρὸν, τίνος χάριν λοιπὸν αὐτὸν 
προσχυνεῖτε; Εἴπατε ἡμῖν τοῖς Ἰουδαίοις χαὶ Ἕλλη- 
Gt, xal πᾶτσι τοῖς ἑπερωτῶσιν ὑμᾶς ἔθνεσι. » 

Ἀπόκρισις. € Διὰ τοῦτο, ὦ ἀνόητοι χαὶ ἀναιδεῖς 
τῇ χαρδίᾷ, τάχα συνεχώρησεν ὁ θεὸς, παντὶ Eüvet 
σεδοµένῳ τὸν θεὸν, πάντω; προσχυνεῖν τι ἐπὶ τῆς 
γῆς, ἔργον ἀνθρώπου ὑπάρχον, ἵνα µηκέτι δύνων- 
ται ἐγχαλεῖν τοῖς Χριστιανοῖς περὶ τοῦ σταυροῦ, xal 
τῆς τῶν εἰχόνων προσκυνήσεως. Ὥσπερ οὖν ὁ Ἰου- 
δαῖος προσεχύνει τὴν κιδωτὸν τῆς διαθήχης, χαὶ τὰ 
δύο Χερουθὶμ τὰ χωνευτὰ χαὶ χρυσᾶ, καὶ τὰς δύο 
πλάκας, ἃς ἑλάξευσε Moore, μηδαμοῦ ἐπιτραπεὶς 
ὑπὸ τοῦ θεοῦ ταῦτα προσχκυνεῖν f) ἀσπάκεσθαι, οὕτω 
xai οἱ Χριστιανοὶ, οὐχ ὡς Gebv τὸν σταυρὸν ἁσπα- 
ζόμεθα, ἀλλὰ δειχνύντες τὴν τῆς ψυχής ἡμῶν Ύνη- 
clay πρὺς τὸν σταυρωθέντα διάθεσιν. » 

Tov μεγάΊου Συμεὼν τοῦ θαυμαστοῦ (41) 6povc, 
Περὶ εἰκόνωγ. 

ε Ἴσως δέ τις τῶν ἀπίστων φιλόνειχος v, ἀμφι- 

σῥητήσει, λέγω», ὅτι καὶ ἡμεῖς ἐν ταῖς ἐχχλησίαις 


cis symbolum veneraretur. Nam si absente impe- 
ratore ejusdem imago locuin supplet imperatoris, 
eamque proceres adorant, menses festivi agun- 
tur, obviam procedunt magistratus, et adorant 
populi ; non quidem iu tabulam respicientes , sed 
ad figuram imperatoris, non qui in sua natura 
conspiciatur, sed in pictura proponatur : multo 
magis immortalis Regis imago potest non pe- 
tram modo, sed coelum terramque universam 
frangere. » 
Ex Chronographia lsidori diaconi. 

« Peccavit Theophilus, quando Joannem Chry- 
sostomum apud Eudoxiam calumniatus est, quasi 
Origenis hzresim sequeretur : succensebat Joanni 


B Augusta propter vineam viduz. Theophilus propter 


peccatum istud animam exhalare non poterat, do- 
nec allatam Chrysostomi imaginem cum ille ado- 
Fasset, spiritum tandem reddidit. » 


Hieronymi presbyteri Hierosolymorum. 

.* Quandoquidem scriptura vestra crucem ado- 
rare nusquam permittit, cur igitur ipsam vos ado- 
ratis ? Respondete nobis Judzis et Grsecis, czte- 
risque omnibus, qui hoc a vobis quserimnus. » 

Responsio. « Idcirco, o stulti et vesani corde, 
forsitan permisit Deus omni genti colenti se, ut 
"liquid in terris omnino veneraretur, quod homi- 
nis arle factum esset, ne in crimen Christianis 
verteretur, quod crucem et imagines adorarent. 
Quemadmodum igitur Judeus arcam foederis ado- 
ravit, et duo Cherubim aurea et conflatilia duas- 
que labulas quas dolaverat Moyses; cum tamen 
Deus nullibi concesserit, ut ea adoraret et coleret : 
ita nos quoque Christiani, non. tanquam Deum 
crucem colimus, sed ut sincerum animi nostri 
erga eum qui crucifixus est affectum demon. 
stremus. » 


386 Magni Symeonis, a monte Thaumasto, De 
imaginibus. 

« At infidelium aliquis forsan vitilitigator qu:e- 

stionem pr:eponet, dicetque nos, qui in ecclesiis 


NOTAE. - 
(59) Hxc fictitis sunt, quia nec Cyrillus Theo- D χρυσᾶ, οὕτως xat ἡμῖν τοῖς Χριστιανοῖς ἐδωρήσατο 


phili suecessor ejusque sororis filius, nisi zgre 
admodum, Chrysostomi nomen in diptycba re- 
tulit. 

(40) Ἱερωνύμου πρεσδυτέρου. Hoc (fragmentum 
ad seriem spectat dialogi Christianum inter et Ju- 
Jeum, qui inscrihitur Περὶ ἁγίας Τριάδος, De 
sancta. Trinitate, quemque l'edericus Morellius in- 
tegrum non dedit anno 1012. Nam quz hic affert 
Damascenus, etsi in. edilis ποπ exstant, eumdem 
auctorem habwerunt, qui Dialogum pingui sitis 
Minerva digesserit in quzstiones et responsiones, 
nec nisi conviciis ejusmodi, "à ἀνόητε, πεπωρω- 
μένε τῇ xapbla! à ἀναίσχυντε ! Judzeum passim ex- 
cipiat. Pro causa imaginum faciunt hzc alia ejus- 
dem dialogi verba, quz reperi in cod. Reg. 2951: 
Καὶ γὰρ ὡς συνεχώρησεν ὁ Θεὸς προσχυνεῖν dv 
ἕθνος χειροποίητα, Ἰοιδαίους τινὰς πλάχας ἐχείνας, 
à; ἑλατόμησε Μωῦσῆς, xai τὰ δύο Χερουδιμ τὰ 


τὸν σταυρὺν, χαὶ τῶν ἀγαθῶν ἔργων τὰς εἰχόνας 
γράφειν xal προσχυνεῖν, χαὶ δεῖξαι τὸ ἔργον ἡμῶν, 
Deus enim nationem omnem res opera manuum (4. 
brefactas adorare concessit. Judeos quidem tabulas 
quas dolaverat Moyses, et duo Cherubim aurea : sig 
uobis Christianis crucem donavit, et bonarum actio- 
uum imagines pingeudas adorandasque, wtque opua 
nostrum ostentaremus. llc profecio sancti Hiero- 
nymi Stridonensis non sunt, sed Grzci cujusdain 
ejusdem nominis. 

(4) Symeon a monte Thaumasto epistolas com- 
plures ad Justiuum juniorem scripsit, ultionem de 
Samaritanis poscens, qui, cum rebellassent, in 
Christianorum sacra, et in imagines Christi et 
sanctorum sevierant. Quintam habenius act. 5 
synodi vii. Ex altera quadam, quz hodie non ex- 
stat, fragmentum quod hic affertur, transumptau 
uit. 


11 


Si, JOANNIS DAMASCENI 


313 


imagines quoque adoramus, iis accensendos fore, qui Α εἰκόνας προσκυνοῦντες, ὡς ἀφύχοις προσευχόρενα 


simulacris inanimis supplicant. Absit itaque, ut id 
nos committamus, Nam quidquid agunt Christiani, 
fide pensatnr, et Deus, qui mendax non est, virtu- 
tes operatur. Non enim in quibusdam coloribus 
moramur, sed, veluti contingit in reprasentatione 
litterz, qua aliud significatur, illum qui invisibilis 
est, in pictura conspicientes, tanquam praesentem 
laudamus. Nec ei credimus, qui Deus non sit, sed 
qui vere exsistat Deus : neque item sanctis, qi 
sancti non sinl, sed qui tales plane sint, et vivant 
apud Deum; cum etiam spiritus eorum ob sancti- 


εἰδώλοις λογισθησόµεθα. Mh οὖν γένοιτο ἡμᾶς τοῦτο 
ποιεῖν. Τὰ γὰρ τῶν Χριστιανῶν πιστίς ἔστι, χαϊ ὁ 
ἀφευδῆς ἡμῶν θεὸς ἐνεργεῖ τὰς δυνάµεις. Ob γὰρ 
χροῖδίοις 2, ἀλλὰ Ev ὑπομνήσει τοῦ ἀντιτύπου γράἀμ- 
µατος, ὁρῶντες τὸν ἀόρατον διὰ τῆς ὁρωμένης Ypa- 
φῆς, ὡς παρόντα δοξάζοµεν, οὐχ ὡς ph ὄντι θιῷ 
πιστεύοντες * ἀλλ᾽ ὡς ὄντι Δληθῶς, οὔτε τοῖς ἁγίοις, 
ὡς μὴ οὖσιν, ἀλλ' ὡς οὖσι, xot ζῶσι παρὰ τῷ 8o, 
καὶ τῶν πνευμάτων αὐτῶν, ἁγίων ὄντων xat δυνά- 
pet Θεοῦ βοηθούντων τοῖς ἀξίοις, ὡς δεοµένοις αὖ- 
τῶν. ) 


tatem suam, qua divina virtute pollent, illis qui digni sunt opitulentur, utpote qui ipsorum auxilio 


indigeant. » 


Anastasii archiepiscopi Antiocheni, ad Symeonem B 'Avactaclov ἀρχιεπισχόπου Αντιοχείας, xpóc 


episcopum Bostrorum, De Sabbato. 


« Quemadmodum enim absente imperatore, ipsius 
imago adoratur, presente vero absurdum prorsus 
est, exemplari posthabito, imaginem adorare ; pec 
tamen, eo quod ille presens sit, propter quem 
imago colitur, idcirco imaginem ipsam nihili fa- 
cere consentaneum fuerit. Tale quid evenisse reor 
cirea legis umbram sive litteram (hanc enim µην: 
bram nowinat Apostolus). Quandiu enim veritatis 
gratia abseondebatur, figuras sancti promebant ; 
quippe qui veritatem tanquam in speculo contem- 
plabantur. Ást ubi veritas prodiit, equum non esse 
censuerunt, ut secundum figuras viveremus, quas 


deinceps sequeremur. Rerum enim presentium su- (C 


pervacanez sunt figurae. Nec tamen figuras inho- 
neste habuerunt, aut. contempserunt, quin hono- 
rarunt potius, et eos, qui contumeliis ipsas asperge- 
bant, impios esse judicarunt, et acerbe mortis 
' supplicio dignos. » 
Ejusdem, ex oratione tertia. 

« Velut si quis propter honorem qui debetur im- 
peratori, ejus adoret imaginein, quamlibet ex cera 
et coloribus constantem. » 


Sancti et &ecumenici — concilii quint | anathema- 
tismus duodecimus. 


« Si quis impium Theodorum Mopauestiensem 
defendat, qui dicit. alium esse Deum Verbum , et 
alium esse Christum, animalibus perturbationibus 


Συμεὼν ἐπίσκοπον Βόσερων, Περὶ τοῦ Za66á- 
του. 


« ΄Ὥσπερ Yàp, ἁπόντος μὲν βασιλέως, $ εἰκὼν αὐ- 
τοῦ προσχυνεῖται, παρόντος δὲ, λοιπὸν περιττὺν 
χαταλιπόντα τὸν πρωτότυπηων προσχυνεῖν τῇ εἰχόνι " 
οὗ μὴν, ἐπεὶ οὗ προσχυνεῖται διὰ τὸ παρεῖναι τὸν, 
δι ὃν προσκυνεῖται, ἀτιμάζεσθαι αὐτὴν δεῖ ' τοιοῦτύν 
τι νομίζω συμθῆναι περὶ τὴν τοῦ νόµου σχιὰν, ἤτοι 
τὸ γράµµα (σκιὰν γὰρ αὐτὸν χαλεῖ ὁ Απόστολος). 
Ἐφ) ὅσον γὰρ ἑταμιεύετο τὸν καιρὸν τῆς ἀληθείας 
ἡ χάρις, τοὺς τύπους προεῖπον 9 οἱ ἅγιοι, θεωροῦντες 
ὡς ἐν ἑσόπτρῳ τὴν ἀλήθειαν., Ἐλθούσης δὲ τῆς ἆλη- 
θείας, Cfjv μὲν χατὰ τοὺς τύπους οὐχ ἑνόμιζον εἶναι 
χαλὸν, xai τούτοις ἀχολουθεῖν ἔτι. Παρόντων γὰρ 
τῶν πραγμάτων, παρέλχει λοιπὸν ὁ τύπος τοῦ πράγ- 
µατος. Πλὴν χαὶ οὕτως οὐκ ἠτίμαζον, οὐδὲ παρει- 
xov, ἀλλ᾽ ἑτίμων τὸν τύπον, καὶ τοὺς ἀτιμάζειν ἐπι- 
χειροῦντας, ἀσεθεῖς ἔχρινον, xal θανάτου διὰ χολά- 
σέως πιχρᾶς ἀξίους. » 


Tov αὐτοῦ, Jóyov τρίτου. 
« Ὥσπερ ἂν sl τις εἰχόνα βασιλέως, διὰ τὸ χαθ- 
Ίχον τῆς περὶ τὸν βασιλέα προσχυνεῖ τιμῆς, οὐδὲν 
οὖσαν, ἡ xnpbv καὶ χρώματα. ) 


Της ἁγίας καὶ οἰκουμεγικῆς πέμπτης συνόδου, 
ἀνγαθεματισμὸς (fg. 


« EL τις ἀντιποιεῖται Θεοδώρου τοῦ ἀσεδοῦς τῆς 
ἩΜοψουστείας τοῦ εἰπόντος, ἄλλον εἶναι τὸν Θεὸν Λό- 
0v, χαὶ ἄλλον τὸν Χριστὸν, ὑπὸ παθῶν ψυχικῶν xai 


et carnis cupiditatibus obnoxium, et ex deteriori- D τῶν τῆς σαρχὸς ἐπιθυμιῶν ἑνοχλούμενον, xal τῶν 


bus paulatim progressum, ut actionum profectu 
melior factus, et ob conversationem inculpatam 
statuminatus, tanquam purus homo baptizatus eit 
In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti, acce- 
p!aque per baptismum Spiritus sancti gratia, 
adoptione fuerit dignatus; necnon regis instar 
imaginis, tanquam Dei personam gerentem eum 
adorari : anathema sit.» 


" Hebr. x, 4. 


χειρόνων κατὰ μικρὸν χωριζόµενον, xal οὕτως ix 
προχοπῆς Épywv βελτιωθέντα, xal ἐχ πολιτείας 
ἁμώμου P χαταστάντα, ὡς φιλὸν ἄνθρωπον βαπτι- 
σθΏναι, εἰς ὄνομα τοῦ Πατρὸς, καὶ Υἱοῦ, xai ἁγίου 
Πνεύματος, xal διὰ τοῦ βαπτίσματος τὴν χάριν τοῦ 
ἁγίου Πνεύματος λαδόντα, xai υἱοθεσίας ἀξιωθῆναι, 
xai χατὰ ἱσότητα βασιλιχῆς εἰκόνος, εἰς πρόσωπον 
τοῦ θεοῦ Λόγου προσκυνεῖσθαι, ἀνάθεμα ἔστω. » 


- 


VARUIE LECTIONES, 


? Legendum putat Billius , 
immoramur, aut simile quidpiam. 


ος χροϊδίοις ἑναπομένομεν' quasi. dicat : Non enim in coloris 
* Billius emendat, περιεῖπον, amplectebantur.  ? Lego ἅμωμον, ut ja 


actis 5 synodi. Alias cum Billio vertendum esset: Inculpata ratione vivendi; non, ut Zinus : Civili ratio- 


H4 υιθέπαι. 


1413 

Θεοδώρου ἱστοριογράφου KorotartuovzóJsoc, 
ἑκτης ἐχχ.λησιαστικῆς Ἱστορίας, | l'evva- 
δίον ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντιουπόλεως. 

ε Ἕτερα δὲ αὐτοῦ παραθήῄσοµαι, χαταπλήξεως 
µεστά * ζωγράφος τις, τὴν εἰχόνα τοῦ Δεσπότου Χρι- 
στοῦ γράφων, τὼ χεῖρε ἀπέψυκτο. Καὶ ἑλέγετο ὡς 
ὑπὸ Ἑλληνός τινος τὸ ἔργον ἐπιταγὲν τῆς εἰχόνος, 
kv τῷ προσχήµατι τοῦ ὀνόματος τοῦ Σωτῆρος, γε- 
γράφηχεν, ἓξ ἑχατέρου τὰς τρίχας ἐπὶ χεφαλῆς δι- 
εστώσας ὡς μὴ τὰ ὄψεις χαλύπτεσθαι. Τοιούτῳ γὰρ 
σχήµατι Ἑλλήνων παϊδες τὸν Δία Υράφουσι, πρὸς τὸ 
τοὺς ὁρῶντας νοµίζειν, τῷ Σωτῆρι τὴν προσχύνησιν 
ἀπονέμεσθαι (42). » 

Tov d66à Μαξίµον, xal θεοδοσἰου éxito xósxov, xal 
τῶν ἀρχόντων, τῶν ἁποστα.έντων παρὰ τοῦ 
βασιἸέως. 

ε Ὁ ὅσιος Μάξιμος εἶπεν) « Ἐπὰν δὲ ἔδοξε ταῦτα 
« γενέσθαι, ἔχθασις Υένοιτο τῶν δοξάντων, xa ὅπου 
« χελεύετε , ἀχολουθῶ ἡμῖν.» Καὶ ἐπὶ τούτοις àv- 
έστησαν πάντες, xat μετὰ δαχρύων ἔδαλον µετάνοιαν, 
χαὶ εὐχὴ Yé£yove* xal ἕχαστος αὐτῶν τὰ ἅγια Εὖὺ- 
αγγέλια, xat τὸν τίµιον σταυρὸν, xa τὴν εἰχόνα τοῦ 
ΣωτΏῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, xal τῆς τεχυύσης 
αὐτὸν ἁγίὰς θεοτόχου, Ἱσπάσαντο, τεθειχότες xal 
τὰς χεῖρας ἐπὶ βεθαιώσει τῶν λαληθέντων. » 


Tov ἁγίου Σωφρονίου, ἐκ τῶν θαυμάτων τῶν 
ἀἁγίων μαρτύρων Κύρου καὶ Ἰωάννου, εἰς θΘεό- 
δωρον τὸν ὑποδιάκονον ποδαγριοῦντα. 
€ Λέξωμεν δὲ λοιπὸν καὶ τὴν ῥῶσιν τοῦ σώματος, 


δι ὀλίγων τὸν λόγον ποιούµενοι. Μετ ὀλίγας δὲ 


DE IMAGINIBUS ORATIO III 


1414 


A Theodori  histoiographi | Constantinovolitani, ος 


Historia ecclestestica , de Gennadio archiepiscopo 
Constantinopolitano. 


« His alia stupenda prorsus de eo subneciam. 
987 Pictori cuidam, qui Cbristi Domini pinxerat' 
imaginem, manus ambzs exaruerunt. Ferebatur au- 
tem gentilis cujuspiam hominis jussu hoc opus, 
sub nominis Salvatoris specie ita pinxisse, ut ca- 
pillis ex utraque oris parte discretis, facies nulla- 
tenus tegeretur (ea utique forma qua pagani Jovem 
pingunt), ut ab iis qui ipsum viderent, Salvatori 
adorationem offerre existimaretur. » 


Maximi abbatis, et Theodosii episcopi ac procerum, 
qui ab. imperatore missi (uerant. 


« Sanctus Maximinus dixit : « Quando bzc ficri 
« conclusum est, eorum qua visa sunt, faxit 
« Deus ut contingat exitus : statimque quocunque 
« juhetis, sequor. » Posthac omnes surrexerunt, 
positisque genibus oraverunt, sanctaque Evan- 
gelia, pretiosam crucem, et Jesu Christi Salvato- 
ris, sancta quoque Dei Genitricis, qui ipsum pe- 
perit, imaginem singuli deosculati sunt, admotis 
manibus, pro illorum, qua interlocuti erant, con- 
firmatione. » . 


Sancti Sophronii, De miraculis sanctorum martyrum 
Cyri ει Joannis ; de Theodoro subdiacono podagra 
laborante. 
« Deinceps autem, qua ratione valetudo corpori 


concessa fuerit, dicimus paucis. Aliquot bisce 


ταύτας τὰς ἡμέρας ἐχάθευδε, xal πάλιν παρεστῶτας C transactis diebus, cum ille dormiret, astautes rur- 


βλέπει τοὺς μάρτυρας, xaX συνοδεύειν αὐτοῖς ἐπι- 
εάττοντας. 'O δὲ σφίσι προθυµότερον εἴπετο. "δει 
γὰρ οὐχ ἀχερδὲς τὸ τοῖς ἁγίοις συνέπεσθαι. Ἔλθόν- 
τες οὖν εἰς vabv Ἑλλήνων, τῷ μὲν εἴδει φοδερὸν xal 
ὑπέρλαμπρον, τῷ δὲ ὕψει τῶν οὐ ρανῶν αὐτῶν ἑἐφ- 
απτόμενον᾽ xal εἴσω τούτου γενόµενοι, µεγίστην 
εἰχόνα xal θαυμασίαν ἐθλέπομεν , μέσον δὲ, τὸν 
Δεσπότην Χριστὸν γεγραμμµένον χρώµασιν ἔχουσαν, 
την Δέσποιναν θεοτόχον εὐώνυμον, xal δεξιὸν, Ἰωάν- 
νην τὸν Βαπτιστὴν, τὸν Ex κοιλίας σχιρτήµασιν αὖ- 
τὸν προμηνύσαντα, ἐπεὶ, xal λαλῶν ἔνδον ὢν, οὐκ 
TixoUeto * xal τινας τοῦ τῶν ἀποστόλων xal προφητῶν 
ἑνδόξου χοροῦ, καὶ τῆς μαρτυρικῆς ὁμηγύρεως, μεθ᾽ 
ὧν ἐτύγχανε Κύρος xai Ἰωάννης οἱ μάρτυρες, οἱ 
πρὸ τῆς εἰχόνος ἱστάμενοι, τῷ Δεσπότῃ προσέπι- 
πτον, Υόνατα χάμπτοντες, xal τὰς χεφαλὰς εἰς ἔδα- 
φος τύπτοντες, xal περὶ τῆς τοῦ νέου θεραπείας 
πρεσθεύοντες. Ταῦτα δὲ fjv τὰ τῆς πρεσθείας ῥήμα- 
τα εΔέσποτα φιλάνθρωπε, χελεύεις δῶμεν xal τού- 
sw τὴν lac: » Οἱ δὲ, πολλάχις εἰς γἣν προσχυνή- 


sum martyres videt, qui sibi ut sequeretur iimpe- 
rabant, Ille vero sponte sequebatur. Noverat 
enim quantum lucri sanctos comitando perceptu- 
rus esset. Templum ergo gentilium, specie quidem 
augustissimuim splendidissimumque, magnitudine 
vero ad celos pertingens, adeuntes el ingredien- 
tes, proceram et admirabilem cernebaimnus imagi- 
nem, quae medium quidem Christum coloribus 
deformatum exhiberet ; sinistrorsum autem Domi- 
nam Dei Genitricem ; dextrorsum vero Joannem 
Baptistam, qui in utero matris exsultans ipsuin 
indicaverat, cum vox ipsius intus loquentis exau- 
diri non posset : nonnullos preterea ex glorioso 
apostolorum et prophetarum choro, necnon ex 


D ccetu martyrum, inter quos erant Cyrus et Joannes 


martyres. Hi coram imagine astantes, flexia geni- 
bus, in faciem coram Domino humi prociderunt, 
pro juvenis valetudine supplicantes. In hac porro 
verba orabant : « Clementissime Domine, annuis 
ut huic quoque sanitatem largiamur? » At cum 


NOTAE. 


49) Narrationem hanc integram habet cod. Reg. 
2951, fol. 264 additque : Τὸ δὲ ἀληθέστερον ὑπάρ- 
χειν οὐλὸν xaX molutptya* τούτου γενοµένου, xal 
τῆς αἱτίας θριαµθευθείσης, ὑπὸ τῆς ἀνάγκης τοῦ 
γεγονότος πάθους συντόμως fira vov αὐτὸν πρὸς ἐπί- 
σχοπον, αἰτοῦντες, εὐχῃ τὴν συμφορὰν λύσαι. Ὁ 
τοῖς συνοῦσιν ἐπιτρέψας προσεύξασθαι, μετὰ τὴν 
προσευχὴν ἐπέθηχεν αὐτῷ τὰ θεῖα Εὐαγγέλια, xal 


παρ) αὐτὰ τῆς ἰάσεως ἔτυχεν' Cum verius crispa 

densaque coma fuerit. [loc cum contigisset, divul- 

gataque causa, ob inflictam plagam, statim ad epi- 

scopum necessitalre compulsi illum adduxerunt, ro- ' 
gantes ut precibus suis calamitati mederetur. Qui 

eos qui secum aderant fundere preces jubens, posi 

orationem Evangeliorum cudicem οἱ imposuit, mox- 

que saluii restitutus (uit. 


1415 


14 


S. JOANNIS DAMASCENI | 


diutius in terram proni adorassent, supplices voces À σαντες, xal τοὺς τῆς ἱχεσίας λόγους bxiípspavis, 


fundendo, nec Dominus Christus annueret, ab in- 
terpellando abstinuerunt; et tristes, demissoque 
vultu, ad me, inquit, reversi sunt, qui haud ita 
procul ab imagine constiteram. Cumque ad me 
propius accessissent : « Vides, inquiunt, quod 
« sanitatem tibi concedere Dominus renuit? Verum 
« ne despondeas animum. Nam erga te prorsus, 
« uti erga omnes se benignum przbebit. » Itaque 
quasi semihorze elapso spatio, surgentes ilerum 
redierunt, supplicaveruntque , sed rursum moesto 
dejectoque vultu, ut ante, re infecta redierunt, 
Domino nequaquam concedente; regressique éa- 
dem 388 renuntiant. Tertio vero proficiscentes : 
« Bono, inquiunt, animo esto. Modo enim gra- 
« tiam. impetrabiinus; sed tu quoque, sicut nos 
« deprecantes cernis, nobiscum itidem procidens, 
« Dominum supplex invoca. » Tertio denique ad 
imaginem accedentes, eodem habitu iisdemque 
verbis oraverunt. Cumque diu supplicassent , hu- 
mique prostrati hoc solummodo clamarent, « Jube, 
Domine, » Christus tandem miseratione motus ex 
imagine dixit : « Et ipsi quoque tribuite. » Tum 
martyres a lerra surgentes, primum quidem 
Christo gratias egerunt, quod postulationem suam 
exaudivisset. » 


Sancti Anastasii a sancto Monte Sina, in. novam 
Dominicam et in Thomam apostolum. 


«Qui Christum in asarne vcontuebantur, prophe- 
tam illum esse existimabant : nos autem qui ipsum 
non videmus, iox a teneris unguibus pueri ado- 
lescentulique Deum, Dominum, omnipotentem, et 
sseculorum effectorem, splendoremque Patris eum- 
dem esse confitemur. Sic enim Evangelia cum fide 
auscultamus, ac si ipsummet Christum loquentem 
cerneremus, Immaculatam item corporis ipsius 
margaritam sumentes, illum ipsum Christum nos 
gestare existimamus. Quin etiam si divinam ejus 
pictura tantummodo deformatam effigiein conspi- 
ciamus, tanquam ipse nos e coelo intueatur, arbi- 
tramur, atque procidentes adoramus. Magria nanc 
est fides Christi. » 

Ex Vita sancti abbatis Danielis , De | Eulogio 
lapicida. 

« Tunc moerens ille discessit, seque coram Dei 
Genitricis imagine proaternens, cum ejulatu dicc- 
bat : Domine, quod homini isti spopondi, fac 
eolvam. » 

Ex Vita sancte Marie /Egyptia. 

« Cum igitur lugerem, supra locum in quo con- 
&Viteram , sanctze Dei Genitricis imaginem collo- 
catam  conspicio, hisque eam compello sermoni- 
lus:« Virgo Dei Genitrix, Domina, qux: Deum 
« Verbum ín carne peperisti, scio equidem, scio 
« gquum consentaueu:nque non esse, ut. impura 
« ego, nullisque non luxuriz sordibus squalens, 
« imaginem tua: intuear, quippe qua virgo sem- 
c per exstiteris : quin par est, uf summa illa tua 


ὡς ὁ Δεσπότης Χριστὸς οὐκ ἐπένευσε, τοῦ mpsobcoy 
παυσάρενοι, κατηφεῖς καὶ ὀλίγωροι, πρὸς Ep, qual, 
παραγίνονται, οὗ μαχρὰν πολὺ τῆς εἰχόνος ἱστάμι- 
vov. Καὶ πλησίον γενόµενοι, « 'Opdc, φησὶ, πῶς ὁ 
« Δεσπότης οὐ βούλεταί σοι δοῦναι τὴν ἴασιν ; ἀλλὰ 
r μηδὲν ἀθυμήσῃς. Πάντως γὰρ xaX πρὸς db ὡς 
€ πρὺς πάντας χρηστεύεται.) Καὶ διαναστάντες dor 
μικρὸν ἡμιώριον, xal πάλιν ἀπελθόντες, ἑδέοντα 
Καὶ πάλιν ἄπραχτοι, φησὶν, ἀναχάμπτουσι χατηφεί 
xat ὀλίγωροι, ὡς τὸ πρότερον τοῦ Δεσπότου Χριστό 
μὴ κελεύσαντος. Καὶ ταῦτά pot πάλιν ἑλθόντες εἰ- 
ρἠχασιν. Τὸ τρίτον δὲ πορενόµενοι΄ « θάῤῥει, λέγου 
εσιν’ νῦν γὰρ τὴν χάριν πάντως λαμδάνομεν’ ἀλλὰ 
« xai σὺ, ὥσπερ ἡμᾶς ὁρᾷς ἱκετεύοντας, σὺν ἡμῖν 
« ἐλθὼν, τὸν Δεσπότην ἰχέτενε. » Καὶ πρὸς τὴν εἰ» 
xóva τὸ τρίτον γενόμενοι τοῖς προλαθοῦσι τρόποις 
ἐχρῶντο xal ῥήμασι. Καὶ ὡς ὥραν πολιῆν ἐδεήθη- 
σαν, xaX χάτω χείµενοι, τὸ, « Κελεύεις, Δέστοτα, Ἡ 
µόνον ἀνέχραζον , τότε à Χρισνὺς σπλαγχνισθεὶς, ὡς 
οἰκτίρμων, « Καὶ δότε αὐτῷ, » πρὸς τῆς εἰχόνος 
ἀπεφθέγξατο. Καὶ χαμόθεν ἀναστάντες οἱ μάρτυρες, 
πρῶτον μὲν ηὐχαρίστουν Χριστῷ τῷ Geip ἡμῶν, à; 
τῆς δεῄσεως αὐτῶν ἑπακούσαντι. » 


Τοῦ ἁγίου Αναστασίου τοῦ ἁγίου ὅρους Σινα, se 
τὴν xaudv Κυριακὴ». καὶ εἰς τὸν ἀπόστολον 
θωμᾶν. 

« Ot ἑωραχότες Χριστὸν ἓν σαρχὶ, &x m dU 
αὐτὸν εἶχον: ol μὴ ἑωραχότες ἡμεῖς, εὐθέως, U 
ἁπαλῶν ὀνύχων, παῖΐδες, xal νεανίσχοι, 8ebv αὐτὸν, 
ἐξουσιαστὴν, xoi παντοκράτορα, xai τῶν αἰώνων 
ποιητὴν, ἀπαύγασμα τοῦ Πατρὸς ὁμολογοῦμεν. Ὡς 
γὰρ αὐτὸν ἐχεῖνον βλέποντες Χριστὸν λαλοῦντα, οὗ- 
τως τῶν αὑτοῦ Εὐαγγελίων μετὰ πίστεως ἀχούομεν ᾿ 
καὶ τὸν ἄχραντον μαργαρίτην τοῦ αὐτοῦ σώματος 
δεχόµενοι, αὐτὸν ἐκεῖνον βαστάζειν τὸν Χριστὸν vo 
µἰζομεν. K3v µόνον αὐτοῦ θεῖον yapaxtr,pa ἔφειχν: 
νισµένον ἴδωμεν, ὡς ἓξ οὐρανοῦ ἡμῖν ἀτενίνοντα 
νοµίζοµεν, προσχυνοῦμεν, προσπίπτοµεν. Μεγάλη 
νῦν ἡ πίστις τοῦ Χριστοῦ. » 


Ἐκ τοῦ βίου τοῦ d66a Δανιὴ.ὶ, Περὶ Εὺ.ογίον 
τοῦ ἁατόμου. 


« Τότε ὁλιγωρήσας ἀπῆλθε, χαὶ ῥίψας ἑαυτὸν 
ἔμπροσθεν τῆς εἰχόνος τῆς Θεοτόχου, μετὰ χλαυθμοῦ 
ἔλεγε" Κύριε, λύσον τὴν ἐγγύην τοῦ ἀνθρώπου τού» 
του ἀπ) ἐμοῦ. » 

Ἐκ τοῦ βίου Μαρίας τῆς Αἱγυπτίας. 

« Κλαίουσα τοίνυν, ὁρῶῷ ἑπάνω τοῦ τόπου ἓν ᾧ 
ἱστάμην, τὴν εἰκόνα τῆς ἁγίας Θεοτόχου ἑστῶσαν, 
xal φημι πρὸς αὑτήν ' « Παρθένε, θεοτόχε Αέσποιναι 
ε dj τὸν Θεὺν Λόγον χατὰ σάρχα Ὑεννίσασα, oda 
ε μὲν, οἶδα, ὡς οὖκ ἔστιν εὐπρεπὲς, οὐδὲ εὔλογον, 
« τὴν οὕτω ῥυπαρὰν, τὴν οὕτω πανάσωτον, ch d- 
« χόνα παθορᾶν σου, τῆς Αειπαρθένου, ἀλλὰ δίχαιη 
« ἐστιν, ἐμὲ ὑπὸ τῆς σῆς χαθαρότητος μισεῖσθαι xd 
« βδελύττεσθαι,. Π)ὴν ἐπείπερ διὰ τοῦτο γέγφνη ὁ 


1417 


€ kx σοῦ τεχθεὶς Gebc, ἄνθρωπος, ὅπως χαλέσῃ τοὺς À t 


ε ἁμαρτωλοὺς εἰς µετάνοιαν, βοἠθησόν µοι, τῇ μόνῃ 
€ μὴ ἐχούση τινὰ βοήθειαν. Ἐπίταξον χἀμοὶ συγχω- 
« ρηθῆναι τὴν εἴσοδον μὴ στερἠσῃς µε τὸ ξύλον 
€ ἰδεῖν, àv ᾧ κατὰ σάρχα προσεπάγη ὁ θεὸς Λόγος, 
ε ὃν ἐγέννησας ' ὃς τὸ αἷμα τὸ ἴδιον ὑπὲρ ἐμοῦ ἔδω- 
ο xev ἀντίλυτρον. Ἐπίταξον, ὦ Δέσποινα, χἀμοὶ τὴν 
« θύραν ἀνοιχθῆναι τῆς θείας τοῦ σταυροῦ προσχυ- 
c νήσεως. Καΐ σε δίδωµι τῷ Ex σοῦ τεχθέντι θεῷ 
€ ἐγγυητὴν ἀξιόχρεων, ὡς οὐχέτι τὴν σάρχα ταύτην 
ε ἑξυδρίσω δι) αἰσχρᾶς οἱἰασδήποτε µίξεως. Αλ)’ 
« ἠνίχα τὸ ξύλον τοῦ σταυροῦ τοῦ Ylou σου θεάσω- 
« pat, χόσμῳ xal τοῖς £v xóopap πᾶσιν εὐθέως ἆπο- 
« τάσσοµαι, xal αὐτίκα ἐξέρχομαι, ὅπου ἂν αὐτὴ 
ε ὡς ἑγγυητῆς ὑπόθῃ, καὶ ὁδηγήσῃς ps. » Ταῦτα 


εἰποῦσα, χαὶ ὥσπερ τινὰ πληροφορίαν λαθοῦσα τὸ B 


τῆς πίστεως ἔμπυρον, τῇ εὐσπλαγχνίᾳ τῆς θεοτόχου 
θαῤῥήσασα, χινῶ ἑμαυτὴν ἐξ Exelvou τοῦ τόπου, ἓν 
ᾧ ἑστῶσα ἐποιούμην τὴν δέησιν, Δαὶ ἔρχομαι πάλιν, 
χαὶ τοῖς εἱἰσιοῦσιν ἑμαυτὴν ἐγχατέμιξα. Καὶ οὐκ- 
έτι ἣν ὁ ὡθῶν µε, χαὶ ἀντωθούμενος, xal οὐδεὶς ὁ 
Χωλύων τοῦ πλησἰον γενέσθαι µε τῆς θύρας, δι ἃς εἰς 
by οἶχον εἰσῄεσαν. ΄Έλαδεν οὖν µε φρίχη καὶ ἔχστα- 
δις xa ὅλη δι’ ὅλου ἐχλονούμην, χαὶ ἔτρεμον. Ῥίψασα 
εοίνυν ἑμαντὴν ἐπὶ τῆς γῆς, xai τὸ ἅγιον ἐκεῖνο 
προσχυνῄήσασα ἔδαφος, ἔτρεχον ἐξιοῦσα, χαὶ πρὸς 
τν ἐγγυησαμένην γενέσθαι σπουδάζουσα. Γίνομαι 
solvuy ἓν ἐχείνψ τῷ τόπῳ, ἓν ᾧ της ἐγγύης ἐπεγρά- 
φη χειρόγραφον, xal vóvo Χλίνασα ἔμπροσθεν τῆς 
Αειπαρθένου xaX θεοτόχον, τούτοις ἐχρησάμην τοῖς 
ῥήμασιν’ εΣὺ μὲν, φιλάγαθε Δέσποινα, τὸ σὺν Ex 
« ἐμοὶ ἑνεδείξω φιλάνθρωπον, σὺ τῆς ἀναξίας οὐκ 
€ ἑθδελύξω τὴν δέησιν. Elóov δόξαν, ἣν διχαίως οὐχ 
« ὁρῶμεν οἱ ἄσωτοι ' δόξα τῷ θεῷ, τῷ διὰ σοῦ δεχο- 
€ μένῳ τῶν ἁμαρτωλῶν τὴν µετάνοιαν’ » xal τὰ ἑξῆς. 


ΡΕ IMAGINIBUS ORATIO IIT. 


1418 


puriias me tanquam exsecrabilem aversetur. 
Verum, quando Deus, qui carnem ex te susce- 
pit, idcirco factus est liomo, ut peccatores ad 
poenitentiam vocaret, adjuva me, quaso, qua 
sola sum, aliud prater te przesidium non habens. 
Jube, ut mihi quoque ingressus pateat ; nec me 
conspectu prives ligni illius, in qno secundum 
carnem affixus est Deus Verbum, quem tu pepe- 
risti, quique proprium sanguinem in redemptio- | 
nis mex pretium dedit. Jube, Domina, ut mihí 
perinde ad divinz crucis adorationem fores pa- 
teant. Teipsam Deo ex te genito, te in locuple- 
tissimam predem trado, me deinceps carnem 
hanc nullo prorsus impuro coitu unquam ma- 
culaturam. Quinimo ubi crucis Filii tui lignum 
conspexero, mundo slatim et omnibus quce in 
mundo sunt renuntiabo, nihilque morata, illuc 
proficiscar, quo tu ipsa, quam in sponsorem 
sumo, jusseris, atque duxeris. » Ilis pronuntia- 
Us, ex fidei ardore certior quodamm oco reddita, ct 
in Dei Genitricis clementia fidem ponens, cx eo 
loco in quo steleram precataque fueram, discedens, 
iis qui ingrediebantur 389 me rursum jungo, nec 
deinceps quisquam fuit qui me repellerct, et cui re- 
pelleuti resisterem. Nullus prorsus qui me foribus 
arceret, per quas in edem sacram aditus erat. 
Horror statim et stupor me invadit, totoque cor- 
pore quatior et contremisco : cumque humi pro- 
sirata, sanctum illud solum adorassem, cgredior, 
cursuque ad eam qua pro me spoponderat, pro- 
pero, atque in eo loco consistens, in quo sponsio- 
nis chirographum exaratum erat, geuibus coram 
Dei Genitricis imagine positis, bic illam verbis 
compello : « Tu quidem, amabilissima bonaque 
« Domina, tuam erga me humanilatein common- 


*h ^ ο m οσο ο ο ο ο Oo ο (GO ο ο ο ο 


ς sirasti : tu indignz preces neutiquain despexisti, Gloriam illam vidi, cujus conspectu nos impudici 
« digni non eramus. Sit Deo gloria, qui peccatorum poenitentiam per te suscipit, » etc. 


'Ex tov βίου τῆς ἁ]ίας Εὐπραξίας. 
€ λέγει dj διάκονος τῷ χορασίῳ: « Ὕπαγε, χυρία 
« µου, εἰς τὸν οἶκόν σου, ὅτι οὐ δύνασαι ὧδε παρα- 
« μεῖναι. Οὐδὲ γὰρ δύναταί τις ὧδε παραμεῖ- 
« ναι, ἐὰν μὴ συντάξηται τῷ Χριστῷ. 2 Λέχει 
αὐτῇ sb κοράσιον" « Ποῦ ἔστιν ὁ Χριστός,» Ἡ 
δ.άκονος ἐπέδειξεν αὐτῇῃ τὸν Δεσποτιχὺν χαρακτήρα, 


χα) στραφεῖσα, λέγει τῇ διακόνῳ: « Αληθῶς x&vo D « 


€ τῷ Χριστῷ συντάσσοµαι. xal οὐχέτι ἀπέρχομαι 
« μετὰ τῆς κυρίας µου. »Καὶ πάλιν ἀναστᾶσα fj Εὺ- 
πραξία, xai λαθοῦσα τὴν θυγατέρα ἑαυτῆς, παρ- 
εστησεν εἰς τὸν Δεσποτιχὸν χαρακτῆρα, xat ἐχτείνασα 
τὰς χεῖρας αὐτῆς εἰς τὸν οὐρανὸν, ἐδόησε μετὰ κλαυθ- 
μοῦ” «Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ, col µελήσει περὶ τοῦ παι- 
ε δίου, ὅτι σὲ ἑπόθησεν, καὶ σηὶ πχρέθετο ἑαυτήν. » 
Της ἁγίας ἕκχτης συνόδου (45) τῆς ἐπὶ Ἰουστιγια- 
γοῦ, περὶ τῆς ἁγίας πέμπτης συνόδου. 

("Ev τισι τῶν σεπτῶν εἰχόνων Υραφαῖς Αμνὺς 

δακτύλῳ τοῦ προδρόµου δειχνύμενος ἐγχαράττεται, 


Ex Viia sancte Ειρτααία. 

« Diaconissa vero ad puellam ail : « Abi dumum 
tuam, domina mea; neqae enim liic manere 
potes. Nulli quippe istic. commorari fas est, 
nisi Christo adjungatur. » Puella autem : « Ubi- 
nam, inquil, Christus est? » Ostendit illa ima- 
ginem Christi ; ad quam puella conversa : « Vere, 
inquit, ego quoque Christo conjungor, ncc am- 
plius cum domina mea diseedam. » Rursunique 
consurgens Eupraxia, liliamque suam apprehen- 
dens, Dominice eam admovit imagini, manibus- 
que ad celum sublatis, cuim lacrymis exclama- 
vit : « Domine Jesu Christe, puelle bujus curam 
« habeto, quia te concupivit, ac seipsam tibi de- 
« didit. » 


Sancie synodi quiniserue sub Justiniano cele- 
ύταια. 


" « In quibusdam venerabilium ?maginum pietu- 
ris Agnus digito pracursoris monstratus depingi- 


NOTE. 


(43) Ἐκ τῆς ἁγίας ἕκτης συνόδου. Mic titulus 
multiplici vitio laborat, qui sic intelligendus est, 


PATROL. Gn. XCIV. 


ut cum Latine reddidi. Nam canon isle octoge- 
simus secundus est, non quintze, nec sextze synodi, 


Lo 


1419 


brans nobis verum illum agnum Christum Deum 
nostrum, qui per legem demonstrabatur. Antiquas 
ergo figuras illas et umbras, veluti notas et signa 
Ecclesie tradita amplexantes, gratiam οἱ verita- 
tem eisdem anteponimus, quam ceu plenitudinem 
legis accepimus. Itaque ut id quod perfectum est, 
in picluris etiam omnium oculis subjiciamus, 
Agnum illum, qui tollit peccatum mundi, Chri- 
stum Deum nostrum, veteris agni loco humana 
figura posthac in imaginibus exprimendum decer- 
nimus, quo divini Verbi celsitudinem per ejusdem 
humilitatem contemplemur, atque in memoriam 
ipsius in carne conversationis, et passionis, mor- 
tisque salutaris, ac redemptionis, qua per illam 
' mundo parta est, veluti manu ducamur. » 


Sancli Methodii episcopi Patarensis, de resurre- 
ctione, orat. secunda. 


« Ubi priinum igitur eorum qui apud nos sunt, 
390 imperatorum imagines fabricatze sunt, tam- 
etsi ex valde pretiosa "materia, auro puta aut 
argento non constent, ab omnibus tamen hono- 
rantur. Neque enim illas, qux ex pretiosiori 
materia confect:e. sunt, sic venerantur homines, 
ut eas, qua ex viliori sunt, aspernentur: sed 
omnes perinde colunt, etiamsi ex gypso, aut ex 
sre sint. Ac quisquis in aliquam earum probra 
conjecerit, is non tanquam lutum, vel etiam au- 
rum contemptui habuerit, absolvitur; sed ac si 
imperatorem ipsum et dominum contumeliis 
asperserit, condemnatur. 


S. JOANNIS DAMASCENI 
tur qui in figuram receptus est gratiz, aduni- A ὃς elg τύπον παρελῆφθη τῆς χάριτος, τὸν ἆληθ.νὸν 


1130 


ἡμῖν διὰ vóuou προῦποφαῖΐνον ᾽Αμνὸν, Xp:atbv tbv 
θεὺν ἡμῶν. Τοὺς οὖν παλαιοὺς τύπους χαὶ τὰς σχιὰς, 
ὡς τῆς ἀληθείας σύμθολά τε χαὶ προχαράγµατα, 
τῇ Ἐχκλησίᾳ παραδεδοµένους κατασταζόµενοι, τὸν 
χάριν προτιμῶμεν, xai τὴν ἀλήθειαν, ὡς πλίρωρα 
νόµου ταύτην ὑποδεχόμενοι. Ὡς ἂν οὖν τὸ τέλειον 
πάν ταῖς χρωματουργίαις ἐν ταῖς ἁπάντων ὄψεσιν 
ὑπογράφωμεν, τὸν αἴροντα τὴν ἁμαρτίαν τοῦ χόσµου 
Αμνὸν, Ἀριστὸν τὸν Θεὺν ἡμῶν, κατὰ τὸν ἀνθρώ- 
πινον yapaxvr,pa ἐν ταῖς εἰχόσιν ἀτὸ τοῦ νῦν, ἀντὶ 
τοῦ παλαιοῦ ἀμνοῦ ἀναστηλοῦσθαι ὀρίζομεν, 6d 
τῆς ταπεινώσεως τὸ ὕψος τοῦ θεοῦ Λόγου xota 
νοοῦντες, xal πρὸς μνήμην τῆς bv σαρκὶ πολιτείας 
χαὶ τοῦ πάθους αὐτοῦ, xal τοῦ σωτηρίου θανάτου 


B χειραγωγούμµενοι, καὶ -τῆς ἐντεῦθεν γενομένης τῷ 


χόσμῳ ἀπολυτρώσεως. » 


Του ἁγίου Μεθοδίου ἐπισκιπ i 
rov M ἀναστάσεως, Ἱόγῳ κά aep 
« Αὐτίκα οὖν τῶν τῇδε βασιλέων al εἰχόνες, xdv 
ph ἀπὸ τῆς πολὺ τιµιωτέρας χρυσοῦ τε xal ἀργύρου 
ὧσι κατεσχευασµέναι, τιμὴν ἔχουσι πρὸς ἁπάντων. 
Οὐ γὰρ τὰς μὲν ἀπὸ τῆς πολὺ τιµιωτέρας ὕλης θερα- 
πεύοντες οἱ ἄνθρωποι, ἐξολιγωροῦσιν τῶν EG ἀτίμων 
τιµιωτέρας, ἀλλὰ πᾶσαν ἐπίσης «τιμῶσιν, εἰ καὶ ἀπὸ 
γύφου fj χαλχοῦ ὑπάρχουσι, Καὶ ὁ δυσφηµήσας elg 
ὁποτέραν, οὔτε ὡς εἰς πηλὸν ἀφίεται, οὔτε ὡς χρ.- 
σὸν ἐξευτελίσας, χρίνεται, ἀλλ ὡς εἰς αὐτὸν ἀσεδή- 
σας τὸν βασιλέα xal κύριον. Τὰς μὲν ἀπὸ χρυπτοῦ 
χατεσχευασµένας εἰχόνας τῶν αὐτοῦ ἀγγέλων τὰς 
Αρχὰς καὶ τὰς Ἐξουσίας, εἰς τιμὴν χαὶ δόφαν αὐτοῦ 


Imagines quidem ος C ποιοῦμεν. » 


auro conflatas, quibus Principatus et Potestates angelicz designantur, in honorem et gloriam Dei, 


conficimus. » 


NOT. 


sed illius qux Πενθέχτη, Quinisexta, audiit et 
Trullana, quamque coactam füisse aiunt. a Justi- 
niano juniore. Ad istummet canonem spectavit 
Adrianus ] papa, cum in epistola ad Tarasium, 
seplimamque synodum hzc scriberet : Ut ergo per- 
fectio etiam per colorum operationes in. cunctorum 
oculis depingatur, agni Christi Dei nostri, qui tuli 


peccatum mundi, secundum humanam fiquram per 
imaginem hominis pro veteri agno depingi definimus, 
per ipsum Dei Verbi humilitalis celsitudinem const 
derantes, et ad memoriam ejus in carne conversatio- 
nem revocantes. Quapropter in epistola ad Caro- 
lum M. pro septima synodo, canonem istum data 
opera defendit. 


1421 DE RECTA SENTENTIA LIBER. 1422 
| 
ADMONITIO IN OPUSCULUM QUOD SEQUITUR. 


Hanc que sequitur, fidei professionem Roma accepi, descriptam ex Vaticano cod. n. 1262 
eamque Leo Allatius a 59 missam Joanni Auberto, testatur in Symmictis, cum hoc alio titulo, 
σου λιδέλλου ὑπαγορευθέντος ὑπὸ Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, ἐπιδοθὲν δὲ παρὰ ἸἨλία ἐπισκόποωυ Πείρῳ 
μητροπολἰτῃ Δαμασχοῦ. Pariculum libelli dictati a Joanne Damasceno, ab Elia vero episcopo : 
traditum Petro. metropolite Damasci. Diversa autem est ab Fidei libello, quem Allatius per« 
inde Auberto miserat : quemadmodum animadverti ex paucis verbis αυ idem Allatius 
citat in dissertatione de Joanne Damasceno et ejus operibus. Ex Prefatione porro conjectare 
licet, opusculum istud a Joanne nostro scriptum fuisse, quando Damasci adhuc morabatur, 
et sanctissimo metropolitae Petro suberat, cum nondum in Palaestinam monaslicaee vitae no- 
men daturus migrasset. Hoc scripsit, inquam, sub nascentis haresis Iconoclastarum primor.! 
diis, ut significatur his verbis, que& paulo ante finem leguntur, et omnem heresim detestor 
μέχρι τὴν vov κινηθεῖσαν χατὰ τῆς ἁγίας τοῦ Χριστοῦ xaX θεοῦ ἡμῶν Ἐκκλησίας, wusque ad eam que 
modo excitata est adversus sanctam Christi Deique nostri Ecclesiam; hoc est eoruin quos 
Christianocategoros, sive Christianorum insimulatores vocitabant. Ex liis qua post unam 
aut alteram lineam ádduntur, ubi Elias pollicetur se cum hereticis non communicaturun, . 
et presertim cum. Maronitis, ἑξαιρέτως Μαρωνίταις, colligo episcopum hunc ex secta Maroni- 
tarum conversum fuisse : idque con(üirmat specialis de Trisagii hymni intelligentia articulus. 
hy Maronitis pluribus dicemus in adnotationibus ad epistolam nostri auctoris de eodem 

mno. 








ΙΩΑΝΝΟΥ «ΜΟΝΑΧΟΥ ΚΑΙ IIPEZDYTEPOY 


AAMAZKHNOY, 


ΛΙΒΕΛΛΟΣ ΠΕΡΙ ΟΡΘΟΥ ΦΡΟΝΗΜΑΤΟΣ, 


. JOANNIS MONACHI ΕΤ PRESBYTERI 
DAMASCENI 
LIBELLUS DE RECTA SENTENTIA. 


Ὀύ µικρὸς ἀμφοτέρωθεν φόθος καὶ ἁπορίά συνἐχει Α — Gravis me hinc inde timor et arixietás octupat, 


µε, ὦ Πατέρων ἄριστε χαὶ ποιμένων ἀρχιποίμην 
ἁγιώτατε. Ἐντεῦθεν μὲν γὰρ τῆς πἀραχοῆς ὑφορῦ- 
μαι τὸν αχίνδυνον, χἀνεῖθεν τὸ τοῦ φορτίου βάρος 
ταράττει µε. Ποῦ φύγω, χαὶ πῶς ἐχχλίνω, τὸ ἄπορον. 
Σοὶ τῷ πνευματιχῷ Πατρὶ τὰ xat' ἐμαυτὸν ἀποδί- 
δωμι, ὡς πρόδατον ἄκαχον οὐχ ἐρίσω, οὐδὲ xpav- 
γάσω, οὐδὲ ἐμαυτὸν ποιμανῶ, ἀλλὰ τῇ cf] γενῄσο- 
pat προστάξει ὑπήχοος. Κλίνω τὸν αὐχένα, οὐχ ὣς 
παροιστρῶσα δάµαλις, ἀλλ ὡς µόσχος ὑπήκοος, 
ἐπεὶ την συγχώρησιν αἰτήσας, οὐχ ἔτυχον, Οἶδά µου 


τῶν πτα:.σµάτων τὸν σύνδεσμον, ἀλλὰ πἐπεισµαι ὡς c 


ἐὰν λύσῃς ἐπὶ τῆς γῆς, ἐξ οὐρανοῦ λυθήῄσεται. Ἰδού 
σοι ὑπήχοος πάρειµι, πόίει ὃ βούλει. Θεὸν ἔχω xv- 
θερνήτην, τὺν πάντα δυνάμενὀν, Ἐπεὶ τοίνυν ἑχέ- 
λευσεν f; ah ἁγιωτάτη χορυφῃτὸ ἐμὸν ἀνομολογῖσαι 
φρόνημα, γνώτω πᾶς οἶκας Ἱσραήλ * προσεχέτω οὐ- 
ῥανὸς xal λαλησάτω, xal ἀκουσάτω d) γῆ τὰ ῥήματα 
του στόµατός µου. 


α’. Π.στεύω εἰς Πατέρα, καὶ Υἱὸν, xal Πνεῦμα, 
Τριάδα ὁμοούσιον, καὶ µονάδα τρισυπόσταλον, µίαν 


! Deut, xxxi, 4. 


o Patrum optime ei sanctissime pastorum prin- 
ceps. Hinc enim inobedientim periculum vereor: 
illinc me oneris pondus et moles terret. Quo fu- 
giam, aut qua tandem ratione declinent, nescio. 
Quapropter meipsum tibi spirituali Patri com- 
mitto. 391 Velut agnus innocens non centen- 
dam, non clamabo : non memet pascam, sed jus- 
Sioni (13) Inorem gerens, cervicem fleeto, non uti 
juvenca calcitrans et refractaria, sed tanquam 
vitulus obtemperans, quando liberationem et in- 
dulgentiam quam posttlabam, non. obtinui. Deli- 
ciorum meorum fascem novi : sed certo Leneo, de 
coelo solutum iri, si solveris in terra. Ecce yprz- 
sto. sum ad obediendum. Quod tibi allubuerit, 
facito. Deum ducem et gubernatorem labeo, cui 
nihil impossibile est. Quoniam igitur sanctissima 
ftià summitas priecipil, sensum meum  pronuir- 
tiabo. Noverit domus omuis Isracl. Attendat ca. 
lum, et loquar, et audiat terra verba oris mei !. 

4. Credo in Patrem et Filium οἱ Spiritum san- 
ctum, "Trinitatem consubstantialem, et. unitatem 


1123 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1431 


jn tribus hypostasibus exsistentem, principium A ἀρχὴν ἄναρχον, µίαν θέλησυ, µίαν ἑνέργειαν, μίαν 


unum Sine principio, unam voluntatem, unam 
operationem, unam potestatem, unum domina- 
lum, unum reguum, liypostases tres nulla in re 
discrimen habentes, nisi in eo quod alia ingenita 
est, alia genita, et alia procedit : Patrem ingeni- 
lum nec generatum, Filium genitum, uec ulio 
pacto ingenitum, Spiritum sanctum procedentem, 
qui nec causa, nec genitus est. Nam Patrem sui 
causam et fontem habet, utpote qui ex eo pro- 
greditur, non generationis modo, sed proces- 
sionis, ut unus Pater sit, unus Filius, unus Spi- 


; ritus sanctus. Deum perfectum Patrem, Deum per- 


fectum Filium, deum perfectum Spiritum san- 
ctuin, non duos, neque tres Deos, sed tria hac 


ἐδουσίαν, μίαν Χχυριότητα, uíav βασιλείαν, τρεῖς 
ὑποστάσεις ἓν οὐδενὶ τὸ διάφορον ἐχούσας, εἰ μὴ tv 
τῷ ἁγεννήτῳ καὶ γεννητῷ καὶ ἐκπορευτῷ' Πατέρα 
ἀγέννητον, καὶ οὐ (εννητόν * Υἱὸν γεννητὸν xal οὖχ 
ἀγέννητον' Πνεῦμα ἅγιον ἐχπορευτὸν, xat οὔτε al. 
τιον, οὔτε ἀγέννητον. Ἔχει γὰρ αἰτίαν καὶ mr yip 
τὸν Πατέρα, ἐξ αὐτοῦ προερχόµενον, οὗ γεννητῶς, 
ἀλλ᾽ ἐκπορευτῶς ' ἵνα cf» si; Πατὴρ, εἷς Yibe, dy 
Πνευμα ἅγιον ' θεὺν τὸν Πατέρα τέλειον, θεὸν τὸν 
Υἱὸν τέλειον, θεὸν τὸ Ἠνεῦμα τὸ ἅγιον, οὐ δύο θεοὺς, 
οὐδὲ τρεῖς, ἀλλ' ἕνα τὰ τρία θεόν. θῦτε γὰρ yp^ve 
τέµνεται, οὐ τρόπῳ, οὐ δυνάµει µερἰζεται, ἀλλ ἓν 
ἀλλήλοις τὴν περιχώρησιν ἔχουσι δίχα πάσης συν- 
αλοιφῆς καὶ συγχύσεως. Δυνάμεις γάρ εἰσι τοῦ Πα- 


Deuni unum, Neque enim tempore scinditur, non B τρὸς ὁ Λόγος xat τὸ ἆγιον Πνεῦμα, διὸ xai εἷς θ:ός: 


loco, non virtute dividitur : sed in se invicem 
circumincessionem babent, citra coalitionem οἱ con- 
fusionem. Patris quippe virtutes sunt Filius ct 
Spiritus sanctus, quamobrem et unus Deus est. 
Etsi vero virtutes sunt, non tamen qua minime 
subsistant. Unaquzque enim perfecta hypostasis 
est, ne natura divina composila sit cx essentia et 
potentiis: quapropler unaquaque persona secun - 
dum se considerata Deus perfectus est, perfecta 
hypostasis. Unus autem Deus, tria hzc secum 
mutuo et in se invicem intellecta. Atque hoc 
modis omnibus singulare est, ac Deo solummodo 
convenit. Unus ergo Deus est Pater et Filius et 
Spiritus sanctus. Unus celi οἱ terree conditor, 
omuisque rci create, tum visibilis, tum invisibilis, 
qui ex nililo omnia produxit ut essent, non ex 
ante subjecta materia. Unus Deus, unumque uni- 
versorum principium, una Deitas super omnem 


C 


divinitatem, essentia una supra omnem essentiam, 
lisque limitibus terminate essentiz ac substantie pelagus, bonorum omnium causa, virtus sub- 
stantiarum effectrix, sine principio, nulli interitui obnoxia, sempiterna et nulla parte cireum- 
scripla. Lux perennis triplici splendore, terna hypostasi, incomprebhensibilitatis caligine —abstru- 


$a el occulta. 

2. Insuper credo unigenitum Filium et Verbum 
Dei, qui ante szxcula exstitit, qui increatus, qui 
censubtantialis est Patri οἱ Spiritui sancto, qui 
unus est ex sancta Trinitate, infinita sua bonitate 
atque inenarrabili humanitate, beneplacito Patris, 


. 8942 incarnatum esse absque semine de Spiritu 


sancto, et ex Maria sancta perpcetuaque Virgine οἱ 
Deipara, in postremis temporibus, propter nos et 
propter nostram salutem, cum maneret id quod 
erat, Deus perfectus et consubstantialis Patri fa- 
cium esse id quod non erat, perfectum hominem, 
eum Matri, tum nobis consubstantialem, carnem 
animatam anima rationis el intelligenti: parti- 
cipe. Unumque adeo esse Christum, unum Domi- 
num, unuin Filium Dei et hominis, qui idem ipse 
Deus perfectus est, et homo perfectus, hyposta- 
$is una composita, ex Deitate οἱ humanitate, 


ἀλλ' εἰ καὶ δυνάμεις, οὖκ ἀνυπόστατοι. "Exáoctr γὰρ 
τελεία ὑπόστασις, ἵνα μὴ σύνθετος ἐξ οὐσίας ἡ θεία 
φύσις εἴη χαὶ δυνάµεων, δι) οὗ ἑχάστου χαθ᾽ ἑαυτὸν 
θεωρούµενον α τέλειος θεὺς, τελεία ὑπόστασις, εἷς 
ὃξ τὰ τρία θεὸς σὺν ἀλλίλοις καὶ ἓν ἀλλήλοις νοού- 
μενα. Καὶ ξένον τοῦτο παντάπασι, χαὶ µόνον θεῷ 
πρέπον. Ef; τοίνυν θεὸς ὁ laco, καὶ ὁ Yib;, χαὶ τὸ 
Πνεῦμα τὸ &ycov* εἷς Ποιητῆς οὐρανοῦ xa τῆς γῆς. 
xai πάστς κτίσεως, ὁρατῖς τε xal ἀοράτου, ἐχ τοῦ 
μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παραγαγὼν τὰ σύμπαντα, oix 
Ex προὐποχειμένης ὕλης. Εἷς θεὸς, xoi µία τῶν 
ἁπάντων ἀρχὴ, xa οὐ δύο: µία θεότης ὑπέρθεος, 
µία ὑπερούσιος οὐσία, ὑπεράγαθος ἀγαθότης, πὲ- 
λαγος οὐσίας ἀπείρου xal ἀπεριορίστου, aiti 
πάντων τῶν ἀγαθῶν, οὐσιωποιὸς δύναμις, ἄναρχο;, 
ἀνώλεθρος, αἰώνιος, xal ἀπερίγραπτος. 'Atvvaw 
φῶς τριφεγγὲς, τρισυπόστατον, ἀχαταληψίας Υνότψ 
χαλυπτόµενο». 

bonitas omni bonitate superior, inínite Dol. 


B'. "Ett πιστεύω, ὅτι ὁ μονογενῆς Υἱὸς χαὶ Λόγος 
τοῦ θεοῦ, ὁ προαιώνιος, ὁ ἄχτιστος, ὁ ὁμοούσιος τῷ 
Πατρὶ, χαὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, ὁ εἷς τῆς ἁγίας Τριά- 
δος, ἀπείρῳ ἀγαθότητι, καὶ ἀφάτῳ φιλανθρωπίᾳ, 
εὐδοχίᾳ τοῦ Πατρὸς, ἑσαρχώθη ἁσπόρως Ex Πνεύμα" 
τος ἁγίου, xal Μαρίας τῆς ἁγίας ᾿Αειπαρθένου χαὶ 
Θεοτόκου, ἐπ᾽ ἑσχάτων τῶν χρόνων Ov ἡμᾶς xol τὴν 


D ἡμετέραν σωτηρἰαν, µείνας ὃ ἣν, θεὸς τέλειος xil 


τῷ Πατρὶ ὁμοούσιος, γενόμενος ὃ οὐκ Tv, τέλειος 
ἄνθρωπος, τῇ Μητρὶ xal ἡμῖν ὀμοούσιος, σὰρξ ἓψν- 
χωμένη pol λογιχῇ xal νοερᾷ. Καὶ ἔστιν εἷς Xpt- 
στὸς, εἷς Κύριος, εἷς Υἱὸς θεοῦ καὶ ἄνθρωπος ὃ, ὁ 
αὐτὸς θεὺὸς τέλειος xa* ἄνθρωπης τέλειος, µία πόστα” 
σις σύνθετος Ex θεότητος xal ἀνθρωπότητος, ἐχ 5» 
φύσεων, xal δύο φύσεις ὁ αὐτὸ; χαὶ ἐν δυσὶ ᾳὖσεσι 
τελείαις ἐχούσαις χατὰ τὸν ἑκάστῃ πρέποντα ὅρον τε 
xal λόγον. Υἱὸς θεοῦ κατὰ τὴν προαιώνιον Ex Πατρὸς 


VARLE LECTIONES. 


* Forte legend. ài ἕκπαστον xaü' ἑαυτὸ θεωρούμενον. b Lego, ἀνθρώπου. 


- 


1425 


DE RECTA SENTENTIA LIBER. 


1196 


ἀσώματον Ὑάέννησιν, Υἱὸς ἀνθρώπου ὁ αὐτὸς κατὰ À ex naturis duabus, οἱ du:e natur; ipse idem, et 


«hv Ex ἐσχάτων cwztp:oy σἀάρχωσίν τε xal πρὀσ- 
ληψιν * ἁμήτωρ τὸ πρῶτον Ex Πατρὸς, ὡς θεὸς, ἁπᾶ- 
«wp τὸ δεύτερον ὁ αὐτὸς ὡς ἄνθρωπος ix Μητρός» 
δύο φύσεις xal µία ὑπόστασις. El! γὰρ δύο ὑποστά. 
σεις, οὐχ εἷς Υἱὸς, ἀλλὰ καὶ τετράδι λατρεύομεν. El 
γὰρ ἑτέρα ὑπόστασις τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, 
καὶ ἑτέρα τοῦ Υἱοῦ τῆς Παρθένου, ἄλλο- υἱὸς xal 
ἄ)λος, xal οὐχ εἷς Υἱὸς, ἀλλὰ xaX δύο. δύο γὰρ 
ὑποστάσεις εἷς }Ἰὸς οὐχ ἂν εἶεν. Καὶ πάλιν, εἰ ἄλλη 
ὑπόστασις τοῦ μονοχενοῦς Υἱοῦ τοῦ θεοῦ, xal ἄλλη 
τοῦ τῆς Παρθένου, f$ ἑξώσθη ὁ μονογενῆς Υἱὸς τοῦ 
Θεοῦ xal ἀντεισήχθη ὁ τῆς Παρθένου, 7| τετρὰς xá0- 
ηται ἐπὶ τοῦ θρόνου, xal τετράδι λατρεύομεν τοῦ 
θεοῦ, Πατρὶ, καὶ Υἱῷ, καὶ ἁγίῳ Πνεύματι, καὶ Υἱῷ 
τῆς Παρθένου. ᾽Αλλὰ μὴ etr τοῦτο φρονεῖν ἡμᾶς, 
ἀλλὰ µίαν τοῦ Θεοῦ Λόγου, τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ τοῦ 
Θεοῦ μετὰ τῆς σαρχὺς αὐτοῦ σύνθετον ὑπόστασιν 
&x δύο φύσεων, xat ἐν δυσὶ τελείαις ταῖς φύτεσιν» 
ἁλλ ἁδιαιρέτοις, ἀσυγχύτοις, καθ) ὑπόστασιν ἆδια- 
σπάστως ἠνωμέναις. Οὐ λέγω μίαν φύσιν σύνθετον, 
ἵνα μὴ ἑτεροφυῇ xal ἑτεροούσιον τοῦ Πατρὸς τὸν 
Υν βλασφηµήσθη «. ᾽Απλῆς γὰρ, χαὶ οὐ συνθέτου 
φύσεως ὁ Πατήρ ἀλλὰ λέγω ὑπόστασιν μίαν σύνθετονι 
ἵνα μηδὲ γυμνὸν εἴπω θεὸν, μηδὲ ἄνθρωπον ψιλὸν, 


μηδὲ τετάρτην τῇ Τριάδι παρεισενἐγχω ὑπόστασιν. El. 


γἀρτέἐλειός ἐστιν kv θεότητ:, τέλειος ἐν ἀνθρωπότητι ὁ 
αὐτὸς μετὰ τὴν ἕνωσιν. Πρὸ vàp τῆς ἑνώσεως παντὶ 
δήλον, ὅτι ἓν μιᾷ τῆς θεότητος φύσει ἣν ὁ }ἓὸς τοῦ 


in duabus naturis perfectis, qua propria sua ha- 
bent secundum congruentem utrique definitionem 
el rationem : Dei Filium propter incorporalem 
suam et sxculis anteriorem generationem ex Pa- 
tre, eumdem et Filium hominis propter salutarem 
carnis naturzque nosirze assumptionem, quz no- 
vissimis temporibus facta est: primum quidem 
sine matre ex Patre tanquam Deum, eumdem vero 
sine patre ex Matre tanquam hominem ; naturas 
duas, hypostasim unam. Nam si duz hypostases 
essent, non unus filius esset, quin potius quater- 
Bitatem religionis obsequio coleremus. Etenim οἱ 
alia est unigeniti Filii Dei hypostasis, et filii Vir- 
ginis alia, aut unigenitus Dei Filius exsulare jus- 
$us est, atque in ejus locum subrogatus filius Vir- 
ginis, aut quaternitas in tbrono sedet, et proinde 
quaternitatem Numinis colimus, Patrem et Filium 
et Spiritum sanctum, et Filium Virginis. Verum 
absit, ut ita sentiamus, sed unam agnoscimus 
Dei Verbi, unigeniti Filii Dei cum carne ipsius 
hypostasim compositam ex naturis duabus, inque 
duabus perfectis naturis, distinctis tamen, mi- 
nime confusis, indivulse unitis secundum hypo- 
stasim. Non unam naturam compositam dico, ne 
filium Patris alterius nature οἱ substantis impie 
pronuntiem. Pater siquidem simplicis nec ullate- 
nus composite nature est. Sed hypostasim unam 
compositam affirmo, ut ne Deum nudum dicam, 


Θεοῦ, καὶ µόνον θεὸς ὑπῆρχε χαθὰ xai 6 Ilacho καὶ τὸ C neque merum hominem, nec in Trinitate quartam 


Πνεῦμα τὸ ἅγιον, "O0sy δὲ δι’ ἄφατον ἀγαθότητα τὴν 
ἡμῶν προσελάθετο φύσιν, xal ἠνώθη ἡμῖν γενόμενος, 
ἐἑστὶν d £v θεότητι τέλειης ἄνθρωπος χαθ' ὁμοιότητα 
ἡμῶν χωρὶς ἁμαρτίας, τότε ὡράθη Ev δυσὶ φύσεσιν. 
Ei γὰρ τἑλειός ἐστιν ἐν θεότητι μετὰ τὴν ἕνωσιν, 
xai τέλειος ἐν ἀνθρωπότητι ὁ αὐτὸς, πάντως ἐν 
δυσὶν ἔσται τελείαις ταῖς φύσεσι ' θεότης γὰρ xo 
ἀνθρωπότης, δύο φύσεις, xat οὐ µία. Οὐδὲ γὰρ τὸ 
κτιστὸν χαὶ τὸ ἄχτιστον µία φύσις ' οὐδὲ τὸ παθητὸν 
χαὶ τὸ ἁπαθὲς µία φύσις. El. γὰρ µία quot; τῆς 
θεότητος τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς ἀνθρωπότητος αὐτοῦ 
σύνθετος, ἔπαθεν δὲ ὁ Χριστὸς, fi µία αὐτοῦ φύσις 
ἔπαθεν, τουτέστιν dj ἀνθρωπότης αὐτοῦ. Ei δὲ δύο 
φῄσομεν τὰς τοῦ Χριστοῦ φύσεις, µίαν ἁπαθὴ, xat 
µίαν παθητὴν, πάσχει 9 τὸ παθητὸν φύσει, καὶ ἆπα- 
θὲς μένει τὸ ἁπαθές. Ιῶς δὲ καὶ μιᾶς φύσεως ὢν, 
ἔστι τῷ Πατρὶ ὁμοούσιος; Οὐδὲ γὰρ ὁ Πατὴρ χαὶ 
ἡμεῖς ὁμοούσιοι, οὔτε ὁ Πατὴρ, οτε ἡμεῖς ἐκ θεό- 
κητος χαὶ ἀνθρωπότητος σύνθετοι * ὑπόστασιν δέ φηµι 
σύνθετον µίαν. Ob γὰρ ὑπῆρξεν ἡ ἔμψυχος σὰρξ τοῦ 
Κυρίου χαθ) ἑαυτὴν, οὐδὲ ἰδίαν ἔσχεν ὑπόστασιν, 
οὐδὲ ἐγένετο καθ) ἑαυτὸν ὁ Óclva, ἀλ)ὰ τοῦ Θεοῦ 
Λόγου γέγονε, xaX αὐτὸν ἔσχεν ὑπόστασιν. Διὸ όμο- 
λογῶ καὶ κηρύττω νῷ, xal xapólz, xal στόµατι, 
χυρίως καὶ ἀληθὼῶς θεοτόχον τὴν ἁγίαν Παρθένον 
Μαρίαν, ὡς ἀληθῶς τὸν προαιώνιον xal μονογενῆ 


hypostasim subjiciam. Ut enim perfectus est in 
deitate, sic idem ipse perfectus est in humanitate 
post unitionem. Nam ante unitionem nemini du- 
bium est, quin Dei Filius in una deitalis natura 
esset, solumque Deus exsisteret, veluti Pater et 
Spiritus sanctus. Postquam επ pro ineffabili 
$ua bonitate naturam nostram assumpsit, nobis- 
que copulatus est, ut. quemadmodum est in dei- 
tate perfectus, homo quoque factus sit ad simili- 
tudinem nostram sine peccato, tunc in duabus 
naturis apparuit. Etenim si perfectus cst in. dei- 
tate. post unitionem, idemque ipse perfectus est 
in humanitate, omnino in duabus perfectis natu- 


p ris erit. Deitas siquidem et humanitas dus» naturae 


sunt, non una. Nam quod creatum est ct quod 
increatum, una natura non esl: neque rursum 
quod pati potest, quodque patibile non est, una 
est natura. Enimvero si una natura composita esl 
deitatis Christi et humanitatis ipsius, aliunde vero 
Christus passus est, una ejus natura passa erit, 
lioc est ejushumanitas. Sin autem duas Christi na- 
turas dixerimus, unam minime patibilem et pa- 
tibilem alteram, patitur id quod suapte natura 
pati natum est, el impossibile 393 manet i4 
quod est impassibile. Quinam vero etiam, si 
unius naturz est, consubstantialis est Patri. Pa- 


VARLE LECTIONES., 


cLcgo, βλασφημήσω. 3 Lego, ὥσπερ aut simile quidpiam. * Áddo, πῶς 


1121 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1433 


ter si.juidem et nos consubstantiales non sumus: A Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, xal φύσει θεὺν ἐξ αὑτῆς σεσαρχω- 


neque Pater, neque nos ex deitate et humanitate 


pévov γεννῄσασα. 


sumus compositi. AL vero unam  hypostasim compositam dico. Nam animata càro Domini per 
seipsam non exstitit, nec propriam hypostasim babuit, nec per seipsam talis homo fuit, sed Dei 
Verbi facta est, eumque sui hypostasim habuit, Quare conliteor et predico, mente, corde et ore, 
proprie et vere Dei Genitricem esse sanctam Virginem Mariam, quz vere exsistentem ante szcula 
unigenitumque Dei Filium et natura Deui, ex seipsa carnem factum, pepererit et generarit. 


9. Ad liac, confiteor duplas esse naturales om- 
nes ambarum ejus naturarum proprietateà : puta 
deitatis, esse increatum et sine principio, et hu- 
manitatis creatum esse et initium habuisse; dei- 
tatis, circumscriptum , visibile, tractabile non 
esse; humanitatis, esse circumscriptufn, tracta- 
bile, et visibile : deitatis, non esse passibile ; 
passibile esse, humanitalis : divinam voluntatem 
naturalem, et humanam voluntatem naturalem, 
divinam operationem naturalem et humanam ope- 
rationem naturalem. Volebat enim operabaturque 
uti Deus el eonsubstantialis Patri, opera divina 
patrans, volebatque et operabatur humana tan- 
quam homo nobisque consubstantialis, volendo, 
operando, et patiendo qux natur: nostra consen- 
tanea sunt. Volebat et operabatur naturales et in- 
eulpatas naturae nostre voluutates, non sententia 
eontrarietate, sed proprietate naturarum. Non 
enim voluntas naturalis hominis divine nature 
voluntati contraria est. Nam, volente Deo et. ap- 
probante, homo vult qu: naturalia gunt. Deus 


T'. "Ext ὁμολογῶ διπλᾶ πάντα τὰ φυσιχὰ αὐτοῦ 
τῶν δύο φύσεων Ιἰδιώματα, τὸ ἄχτιστον xal ἄναρχον 
τῆς θεότητος, τὸ κτιστὸν καὶ Ἡργμένον τῆς ἆνθρωπό- 
τητος, τὸ ἀπερίγραπτον καὶ ἁόρατον xal ἀναφὲς τῆς 
θεότητος, «b περιγραπτὸν xai φτλαφητὸν xal ὁρατὸν 
τῆς ἀνθρωπότητος; τὸ ἀπαθὲς τῆς θεότητος, τὸ παθη- 
τὸν τῆς ἀνθρωπότητος ' θεῖον φυσικὸν θέλημα, xa 
ἀνθρώπινον φυσικὸν θέληµα, θείαν φυσιχὴν ἑνέρ- 
Τειαν, xal φυσικὴν ἀνθρωπίνην ἑνέργειαν. Ἠθελε 
γὰρ xaX ἐνήργει, ὡς θεὸς καὶ τῷ Πατρὶ ὁμοούσιος, 
τὰ θεῖα θαυματουργῶν, καὶ Έθελε xal ἐνέργει τὰ 
ἀνθρώπινα ὡς ἄνθρωπος, καὶ ἡμῖν ὁμοούσιος, θέλων, 
καὶ ἐνεργῶν, xai πάσχων τὰ xa0' ἡμᾶς. 'Ἠθελε 6k 
xai ἑνήργει τὰ φυσικὰ xol. ἁδιάθλητα τῆς ἡμετέ- 
pac φύσεως θελήματα, οὐχ ἑναντιότητι γνώμης, ἀλλ’ 
ἰδιότττι τῶν φύσεων. Οὺ γὰρ τὸ φυσιχὸν θέληµα τοῦ 
ἀνθρώπου ἑναντίον τοῦ θείου θελήματος. θελέµατι 
γὰρ θεοῦ χαὶ εὐδοχίᾳ θέλει ἄνθρωπος τὰ φυσικά ' 
θέλων γὰρ ὁ θεὺς ταῦτα τῇ φύσει δἐδωχε. Τὰ δὲ 
καθ ἡμετέραν γνώµην χα) ἡδονὴν» ἁμαρτττικὰ παρὰ 
τὸ» θεῖον νόµον, ταῦτα ἑναντία τοῦ θείου θελήµατος, 


quippe suapte voluntate hzc nostra natura con- C Υνωμικὰ χαὶ ὑποστατικὰ θελήµατα * ὡς μὲν οὖν θεὺς 


cessit. Qux vero pro arbitrio nostro nostraque 
voluptate adversus Dei legem peccando admittun- 
tur, hzc cum Dei voluntati adversentur, arbitra- 
ria et personalia sunt. Christus itaque, tanquam 
Deus, divina sua voluntate, divinaque operatione 
una cum Patre et Spiritu divinas res patrabat, 
puta universi hujus conservationem gubernatio- 
nemque, et omnium salutem, et quaecunque ad 
divinam voluntatem spectant: at vero, ut homo, 
humana voluntate volebat, et operatione humana 
agebat, quie naturalia sunt humanitatis ; cujus- 
modi sunt manducare, bibere, cernere, intelli- 
gere, manum porrigere, ambulare, dormire, alia- 
que ejusmodi omuia, juxta ac Pair! placitum erat. 
Volebat autem, etiam ut homo erat, salulem no- 
st;am. Voluntatem qua per voluptatem, aut per 
secretam obreptionom peccandi capax esset, non 
suscepil. Peccatum siquidem non fecit, nec dolus 
inventus est in ore ejus *. Nam divina hypostasis 
euin esset, humana assumpta natura, naturali volun- 
tate humanitatis utebatur, prout diving voluntati 
hypostasis suae allubescebat. Atque hoc pacto no- 
vus Ádam veterem salvum fecil ; quippe qui per 
omnia factus est ut homo obediens Deo ct Patri 


* Ίσα. ω 9; I Petr. vi, 99. 


ὁ Χριστὸς, Έθελε θείᾳ θελήσει, xol ἑνεργείᾳ θείᾳ 
ἐνήργει σὺν τῷ Πατρὶ χαὶ τῷ Ηνεύματι τὰ θεῖα, οἷον 
τὴν τοῦ παντὺς συνοχὴν xat χυθἐρνησιν, τὴν τῶν ἀν- 
θρώπων σωτηρίαν, xai ὅσα «rc θείας φύσεώς ἐστι 
θελητά ' ὡς δὲ ἄνθρωπος , ηθελε ἀνθρωπένῃ θελήσει, 
xai ἑνεργείᾳ ἀνθρωπίνῃ ἐνήργει τὰ φυσικὰ τῆς àv» 
θρωπότητος, oiov φαχεῖν, πιεῖν, ὁρᾶν, νοεῖν, ἐχτεί- 
νειν χεῖρα, περιπατεῖν, ὑπνοῦν, xai τὰ τοιαῦτα 
πάντα χατὰ τὴν Πατριχὴν εὐδοχίαν. "ΗἨθελε δὲ xal 
ὡς cb; τὴν ἡμῶν σωττρίαν ' τὸ καθ) ἡδονην ἆμαρ- 
τητικὸν xal παρῄδουσιν ἵ οὗ παρεδέξατο θέλημα᾽ 
ἁμαρτίαν γὰρ οὐκ ἐποίησεν, οὐδὲ εὑρέθη δόλος £v τῷ 
στόµατι αὐτοῦ. θεἰχ γὸρ ὢν ὑπόστααις, χαὶ φὖσιν 
ἀνθρωπίνην ἀναλαθὼν. τῇ φυσιχῇ θελήσει τῆς àv- 


D θρωπότητος, κατὰ τὸ θεῖον τῆς ὑποστάσεως αὐτῆς 


ἐχρβσατο θέλημα. καὶ οὕτως ὁ νέος τὸν παλαιὸν 
Αδὰμ ἀνετώσατο ' Ὑέγονε γὰρ Ev πᾶσιν ὑπήχοος, ὡς 
ἄνθρωπος, τῷ 8:9 καὶ Πατρὶ ἕως θανάτου. O3 Υὰρ 
ὡς θεὸς Υέγονεν ὑπέχοος. '"Ymaxot γάρ ἐστιν αὖτ' 
εξούσιος ὑποταγὴ τοῦ οἰκείου θελήµατος ἑτέρῳ 0:4 
ματι. τὸ δὲ cios θέλημα o2 δοῦ)ον, οὐδὲ ὑπίκχουν, 
Οὐκ ἔστι γὰρ Tc θείας θελήσεως τὸ ὀρέγεσθαι Bgo- 
σεως, πόσεως, ὕπνον, θέλειν λαθεῖν, xal μὴ δύνα- 
σθαι τὸ Υὰρ θεῖον θέλημα παντοδύναμον * o266 bos 


VARLE LECTIONES. 


f σ. παρείσδυσι, obreptignem, | vel παρτισδὺσαν, obrependo subiens 


1129 DE RECTA SENTENTIA LIBER. 1430 
ὑείας ἑνεργείας τὸ ὁρᾷν σωματικοῖς ὀφθαλμοῖς, καὶ A usque ad mortem. Non enim uti Deus. obediens 
ἀναπνεῖν, περιπατεῖν, xal χεῖρας ἑχτείνειν. faetus est : quia obedientia, spontanea liberaque 
proprie voluntatis subjectio est voluntati alterius : divina autem 394& voluntas, nec serva, nec ob- 
sequens est. Neque etiam divinz voluntatis est, cibum et potum et somnum appetere, velle latere, 
nee posse ; quandoquidem voluntas divina omnipotens est : neque operationis divine est corporeis. 


oculis cernere, respirare, ambulare, et manus extendere. 


6. Διὰ τοῦτο χαθὼς δύο αὐτοῦ τὰς φύσεις ὁμολο- 
γοῦμεν, αὐτοῦ συνομολογοῦμεν xaX τὰ φυσικὰ θελἠ- 
µατα, xal δύο τὰς φυσικὰς ἑνεργείας τοῦ αὐτοῦ ἑνὸς 
Χριστοῦ, τῖς μιᾶς τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ xai τοῦ YloU 
ςοῦ ἀνθρώπου συνθέτου ὑποστάσεως ' ἕνα δὲ xal τὸν 
αὐτὸν θέλοντα φυσιχῶς τὰ θεῖα xal τὰ ἀνθρώπινα * 
τὰ θεῖα, θεία θελήτει, τὰ ἀνθρώπινα, ἀνθρωπίνῃ θε- 
λήσει. Μία γὰρ ὑπόστασις ὧν 6 Χριστὸς δύο φύσεων, 
θείας τε xaX ἀνθρωπίνης, ταῦτα θείως, χάἀχεῖνα àv- 


4. Quapropter sicut duas ejus naturas confite- 
mur, duas simul] fatemur tum voluntates natura- 
les, tum operationes naturales ejusdem unius 
Christi, unius compositxe hypostasis Filii Dei et 
filii lominis; unum, inquam, et eumdem natura- 
liter volentem quz divina, quz:eque humana sunt : 
divina quidem, divina voluntate, humana vero, 
voluntate humana. Cum enim Christus sit una 
hypostasis duarum naturarum, divin: seilicet et 


θρωπίνως 6 αὐτὸς ἤθελε, xal ἑνήργει τὰ θεῖα, xal D humanz, hxc divino more, et illa humano idem 


θεαν δρικῶς τὰ ἀνθρώπινα. El γὰρ xal ὡς Θεὸς ἤθελε 
τὰ θεῖα, καὶ ὡς ἄνθρωπος τὰ ἀνθρώπινα, ἀλλ οὖν 
οὔτε ὡς sb; γυμνὸς ἤθελε τὰ θεῖα, οὔτε ὡς ἄνθρω- 
πος Ψόιλὸς τὰ ἀνθρώπινα, ἀλλὰ θεὸς ἁγδρισθεὶς,τουτ- 
ἐστιν ἐνανθρωπήσας, φυσιχῇ θεἰχ θελήσει καὶ Evep- 
Υείᾷ, ὡς 8ebz xal ἄνθρωπος ὁ αὑτὸς, ἤθελε χαὶ ἑνήρ- 
Yet τὰ θεῖα, xal φυσικῇ ἀνθρωπίνῃ θελἠσει xal 
ἑνεργείᾳ, ὡς θεὺς καὶ ἄνθρωπος ὁ αὑτὸς, ἤθελε xal 
ἐνβργξι τὰ ἀνθρώπινα, πεφυκὼς θέλειν χαὶ ἐνεργεῖν 
ὡς ἄνθρωπος τὰ ἀνθρώπινα. θέλει γὰρ xal ἐνεργεῖ 
ἑχατέρας φύσεως τὰ ἴδια μετὰ τῆς θατέρου χοινω- 
νίας, της μὲν θεότητος αὐτεξουσίως xal παντεξου- 
σ[ως διὰ τῆς ἀνθρωπότητος αὐτοῦ ἐνεργούσης " τῆς 


δὲ ἀνὈρωπότητας αὐτεξουσίως καὶ xatà πάντα τῷρ 


θείῳ αὐτοῦ θελήµατι 8 καὶ ταῦτα θελούσης ἃ θέλειν 
αὐτῃν Ἡ θεία θέλησις θέλει, διὰ τὸ μοναδιχὸν τῆς 
ὑποστάσεως. "Ort δὲ εἷς ἐστιν ὁ Χριστὸς xal µία 
ὑπόστασις δῆλον. Ἑρωτᾷ γὰρ αὐτός ' « Τίνα µε λέ- 
γουσιν οἱ ἄνθρωποι εἶναι τὸν Υἱὸν τοῦ ἀνθρώπους » 
Kat φασιν οἱ µαθηταί' «Οἱ μὲν Ἰωάννην τὸν Βαπτι- 
στὴν, ἄλλοι δὲ Ἠλίαν, ἕτεροι δὲ Ἱερεμίαν, Ἡ ἕνα 
τῶν προφητῶν. Ὑμεῖς δὲ, «(va µε Ἀλέγετε εἶναι» 
Αποχριθεὶς δὲ ὁ Πέτρος εἶπε ' Σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ 
Υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος. » Υἱὸν ἀνθρώπου αὑτὸν 
ὡμολόγησεν, ὁ Πέτρος Yiby θεοῦ ἀνηγόρευσεν, διὸ 
xal fixouse * « Maxáptog st, Σίμων Βαρ-]ωνᾶ, ὅτι 
σὰρς xat αἷμα οὐχ ἀπεχάλυψέ σοι, ἀλλ' 6 Πατήρ µου 
ὁ &v οὐρανοῖς. Σὺ cl Πέτρος, » xai ἐπὶ ταύτην τὴν 


ipse volebat agebatque, ac theandrice, seu dtvino-. 
humane humana. Tametsi enim uti Deus divina 
volebat, et ut homo humana, attamen non tán- 
quam nude Deus divina volebat, neque ut merus 
homo, humana; sed cum Deus, ut ita dicam, υἱ- 
rificatus esset, hoc est, homo factus, divina vo- 
juntate et operatione tanquam Deus et homo 
idem ipse volebat, efficiebatque divina, ac natu- 
rali bumana voluntate et operatione naturali, ceu 
Deus et homo, idem ipse volebat operabaturque 
humana, eo quod tanquam homo natura 'compa- 
ratus erat, ut humana vellet et operaretur, Vult 
siquidem * et agit quze utriusque nature propria 
sunt cum alterius communione : Deitate quidem 
libera omnipotentique potestate per humanitatem . 
operante, humanilate autem libere et per omniá- 
divine ejus voluntati obsecundante ct ea volente, 
qui divina voluntas eam velle vult propter uni- 
tatem person:z:. Quod autem Christus unus est, 
unaque persona οἱ hypostasis, manifestum est. 
Jpse siquidem interrogat : « Quem me dicunt ho- 
mines esse Filium hominis? » aiuntque discipuli : 
« Alii quidem Joannem Baptistam, alii autem 
Eliam, alii vero Jeremiam, aut unum ez prophe- 
tis. Vos autem quem me esse dicitis ? Respondens. 
autem Pelrus dixit: Tu es Christus Filius Dei 
vivi *. » Sese Filium hominis esse fassus est, 
ipsum Petrus Dei Filium salutavit. ldcirco etiam 


πέτραν d Ἐκχλησία ἑστήριχται, « xaV πύλαι ἅδου, » D audivit: « Beatus es, Simon Darjona, quia caro 


αἱρετικῶν στόµατα, « οὗ χατισχύσουσιν aot). » 


est in colis. Tu es Petrus, » et super hanc petram Ecclesia firmiter 


et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus qui 
sdificata est, « el porte 


inferi, » ora utique h:reticorum, « non przvalebunt adversus eam*. » 


ε’. "Ext ἁμολογῶ τὸν Τρισάγιον Όμνον τὰς τρεῖς 
ὑποστάσεις τῆς θεότητος σηµαίνειν, καὶ τὴν μίαν 
οὐσίαν καὶ χυριότητα. Διὸ οὐδὲ τὴν προσθήχην τοῦ 
µαταιόφρονος Πέτρου τοῦ Κναφέως παραδἐχοµαι. Ἡ 
γὰρ τῇ Τριάδι τὸ τῆς σταυρώσεως προσάχει πάθος, 
3| τέταρτον τῇ Τριάδι παρεισάγει πρόσωπον. 


* Leo, Epist. ad Flav. —* Matth. xvi, 12-16, 


5. Preterea confiteor Trisagium hymnum desi- 
gnare tres deitatis hvpostases, unamque substan- 
tiam, οἱ unum daminatum. Quamobrem adjectio- 
nem insani illius Petri Fullonis nequaquam ad» 
mitto. Aut enim Trinitati crucifixionis passionem 
affingit, aut quartam Trinitati personam profane 
inserit. 


» ibid. 17, 19. 


VAIUE LECTIONES. 


5 Dcest aliquid. 


1431 


S. JOANNIS DAMASCENI 


14132 


6. Detestor quoque Origenis nugaimnenta, przex- Α c'.. Αποθάλλομαι δὲ χαὶ τὰ Ὡριγένους ληρήµατα, 


sistentiam — animarum,  stultamque earumdem 
transmigrationem et portentosam rerum restitu- 
tionem. Ita sentio, et vere confiteor, cumque 
hac fide astare volo tremendo Christi tribunali. 


7. Insuper sanctas sex synodos recipio : Pri- 
mam Lrecentorum octodecim Patrum adversus 
395 Arium Tritheitam celebratam. Secundam, 
Constantinopoli centum quinquaginta Patrum con- 
tra Macedonium Spiritus sancti hostem. Tertiam, 
qua Ephesina prima est, ducentorum Patrum 
contra Nestorium unius Christi Dei hypostasis 
divisorem, hominicolam, quaternitatis asserto- 
rem, ac infestum Dei Genitrici. Quartam, Cbal- 
cedonensem  sexcentoruin triginta Patrum  ad- 
versus Eutychem et Dioscorum  Theopaschitas. 
Quintam, Constantinopolitanam centum  sexa- 
ginta quatuor sanctorum Patrum adversus Orige- 
nem nugacem senem. Sextam denique, ducento- 
rum octoginta novem Patrum sanctissimam re- 
ctissimzeque doctrinz synodum in amplissima urbe 
Constantinopolitana celebratam adversus Sergium 
et Cyrum.et Paulum et Petrum et Pyrrhum et 
Macarium et Stephanum ejus discipulum coactam: 
el omnia qus ab eis ge(inita sunt. amplector, li- 
bensque suscipio omnes quos susceperunt, et de- 
testor et anatliematizo omnes quos abjecerunt, 
Kemque bzresim omnem a Simone Mago usque 
Christi Deique nostri Ecclesiam. 

8. Et juro per sanctam, consubstantialemque, 
"et adorandam Trinitatem, absque omni dolo et 
fraude, me ita sentire, nec aliud quidpiam pra- 
ter illa admittere, nec me communicaturum cum 
altero, qui fidem hanc non confiteatur, ac prz- 
sertim cum Maronitis, neque me recepturum cle- 
ricum bigamum ad sacerdotium, aut quodcunque 
munus quod Patres deceat. Preterea me subditum 
fore sancte catholice et apostolicz:e Ecclesi: mc- 
tropolis  dilectissimx Christo Damasci, atque in 
. omnibus obsecuturum obediturumque tux san- 
ctitati, οἱ illis qui post eam sanctissim:e ejusdem 
Ecclesiw* prasules erunt, neque recepturum citra 
Sanctitatis tuze sententiam οἱ jussionem, aliquem 
e Manichzis quos tua sanctitas proscripserit. Ac 
tandem observantem. me fore sacrorum canonum 
sanctorum apostolorum, sanctarumque synodo- 
rum, et sancti rerumque divinarum enuntiatoris 
Basilii, iisque firmiter adhazesurum. Ἰδίσο omnia 
custodiam, fiduciam habens in inexplicabili mise- 
ricordia Dei, et in vestris orationibus, cumque 
fide hac astabo tribunali Christi, per cujus gra- 
tiam salu:em ejus sum consecuturus. lpsi gloria 


τὴν τε τῶν ψυχῶν προῦπαρξιν, xal τὴν ἄλογον 
μετεμγύχωσιν, xal τὴν τερατώδη ἁποχατάστασιν. 
Ταῦτα φρονῶ, xaX ὄντως ὁμολογῶ, xal μετὰ ταύτης 
τῆς πίστεως εὔχομαι παραστῆναι τῷ φριχτῷ τοῦ 
Χριστοῦ ῥήματι. 

C. Δέχομαι δὲ τὰς ἁγίας EE συνόδους πρώτην, 
τὴν ἐν Nixaíg τῶν tw ἁγίων Πατέρων χατὰ Αρείου 
τοῦ Τριθεῖτου. Δευτέραν, xat τὴν £v Κώνσταντινου- 
πόλει τῶν pv', κατὰ Μαχεδονίου τοῦ πνξυματομµάχου. 
Τρίτην, xai τὴν £v. Ἐφέσῳ τὸ πρότερον, τῶν διαχο- 
σίων, χατὰ Νεστορίου τοῦ διαιρέτου τῆς Χριστοῦ τοῦ 
θεοῦ ὑποστάσεως, xaX ἀνθρωπολάτρου, xaX τετραδό- 
Φρονος, καὶ δυσμενοῦς τῆς ἁληθῶς θεοτόχου. Τετάρ- 
την, καὶ τὴν £v Χαλκηδόνι τῶν χλ’, κατὰ Εὐτυχέως 
xaX Αιοσχόρου τῶν θεοπασχιτῶν. Καὶ τὴν πέμπττ»ν, 
τὴν ἐν Κωνσταντινουπόλει τῶν ρᾷδ' ἁγίων Πατέρων, 
χατὰ Ὠριγένους τοῦ ληρήσαντος γέροντος” καὶ τὴν 
ἕχτην, τῶν σπθ’, ἐν τῇ µεγίστῃ Κωνσταντινουπόλει 
ἁγιωτάτην χαὶ ὀρθοδοξοτάτην σύνοδον χατὰ Σεργίοῦ, 
xai Κύρου, καὶ Παύλου, xai Πέτρου, xa Πύῤῥου, 
xaX Μαχαρίου, καὶ Στεφάνου τοῦ αὐτοῦ μαθητοῦ συγ- 
κροτηθεῖσαν  χαὶ πάντα τὰ ὑπ αὐτῶν ὁρισθέντα, 
στέργω xat ἀσμενίζομαι, δεχόμενος πάντας οὓς ἐδέ- 
ἔαντο, xa ἀποβαλλόμενος xal ἀναθεματίζων máv- 
τας οὓς ἀπεθάλοντο, xat πᾶσαν αἴρεσιν, ἀπὸ Σίμωνος 
ποῦ Μάγου μέχρι τῶν νῦν κινηθεισῶν χατὰ τῆς 
ἁγίας τοῦ Χριστοῦ xal θεοῦ ἡμῶν Ἐκκλησίας. 


ad eas quae nunc οχοἰἰαἰῷ sunt adversus sanctam 


Q v. Καὶ ὄμνυμι κατὰ τῆς ἁγίας xal ὁμοουσίου xal 


προσχυνητῆς Τριάδος, παντὸς δόλου χωρὶς, οὕτω 
φρονεῖν, xal μηδὲν ἕτερον παρὰ ταῦτα δἐχεσθαι, xol 
ph χοινωνεῖν ἑτεροπίστῳ οὕτως μὴ ὁμολογοῦντι, 
ἑξαιρέτως τοῖς Μαρωνίταις * µήτε δέχεσθαι χληρ:χὸν 
δίγαµον εἰς ἱερατεῖαν, Tj εἰς otav δήποτε ἐγχείρησιν 
Πατριχκῶς ἁρμόζουσαν. Ὑποτάσσεσθαι «T, ἁγιωτάτῃ 
καθολικᾗ καὶ ἀποστολικῇ Ἐκχλησίᾳ τῆς φιλοχρίστου 
ἐμῶν µητροπόλεως Δαμασχοῦ, xal iv πᾶσι πείθε- 
σθαι xaX ὑπακούειν τῇ σῇ ἁγιωσύνῃ, καὶ τοῖς uet 
αὑτὴν τῆς ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας προστατεύουσ», 
xa μὴ δἐχεσθαἰ τινα τῶν Μανιχαίων τῶν ἐχθληθέν- 
των ὑπὸ τῆς σῆς ἁγιωσύνης, παρὰ γνώμην καὶ xé- 
λευσιν τῆς σῆς ἁγιότητος. Στοιχεῖν δὲ xai ἐμμένειν 
τοῖς ἁγίοις Χανόσι τῶν ἁγίων ἁποστόλων, τῶν τε 
ἁγίων συνόδων, καὶ τοῦ ἁγίου xal θεοφάντορος Ba- 
σιλείου * ταῦτα πάντα φυλάξω θαῤῥῶν τοῖς τοῦ θΕοῦ 
ἀφάτοις οἰχτιρμοῖς καὶ ταῖς ὑμετέραις εὐχαῖς, xa 
μετὰ ταύτης τῆς πίστεως παραστήσομαι τῷ βήµατι 
τοῦ Χριστοῦ, καὶ τύχω τῆς αὐτοῦ σωτηρίας τῇ αὐτο 
χἀριτι. Αὐτῷ ἡ δόξα χαὶ τὸ χράτος σὺν τῷ ἀνάρχῳ 
Πατρὶ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, vOv καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς 
αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Αμὴν. 


et imperium cum Patre qui sine principio est, et Spiritu sancto, nunc. οἱ semper οἱ in smeula sz- 


culorum. Àmen. 


1433 CONTRA JACOBITAS. 14134 








IN TRACTATUM CONTRA JACOBITAS 
ADMONITIO. 


396 Tractatum sancti Joannis Damasceni contra Acephalos, seu potius Jacobitas, Henricus 
Canisius in lucem Latine emisit tomo IV Antiq. lect. ex interpretatione Francisci Turriani, sed 
initio magna parte mutilum. Eumdem, sed integrum magis, illustrissimus abbas D. Julius 
linperialis, summi pontificis vice-legatus Ferrarie, pro eximia sua erga rem litterariam, nec 
minori ad mea studia promovenda propensione, ex Vaticano codice Greco, n. 493, descri- 
bendum obtinuit, mihique peramanter transmisit. Quia vero Vaticanus codex, uno deperdito 
folio, mutilus itidem repertus est, jacturam quadamtenus sarcivi ex Arabica lucubrationis 
ejusdem translatione, quam R. P. Lelong, humanissimus juxta atque eruditissimus presbyte- 
rorum Oratorii Parisiensis, bibliothecarius mecum communicavit, interpretante viro lingua- 
rum et rerum Orientalium peritissimo. Sed et codex iste ad sensum auctoris agnoscendum, 
obscuraque et dubia exemplaris Greci loca illustranda, non parum contulit. 

Hoc opus, quantum conjicere licet, conscripsit auctor , cum Damasci ageret adhuc, ante- 
quam in Palestinam profectus, monastice vitae nomen dedisset. Petrum quidem metropo- 
Iitam, qui hoc ei pensum injunxerat, ex Theophanis Historia novimus, de Christiana religione 
optime meritum. Quis vero episcopus ille Jacobita fuerit, cujus ad catholicam Ecclesiam 
revocandi causa liber iste sit exaratus, assequi facile non est. In exordio dicitur, ejusdem 
gentis esse, ejusdemque nominis, αἰδοῖ xay πόθῳ τοῦ ὁμοφύλου xat τῆς ὁμωνυμίας βαλλόμενος * qua 
quidem Damascene regionis hominem, vel etiam Petre metropolite, aut Joanni ipsi affini- 
tate junctum, Petrumque aut Joannem nominatum, videntur indicare; quinimo Petri potius 
quam Joannis cognominem; quoniam dissertatio non Joannis nostri nomine, sed Petri, 
prodiit. Alioqui Eliam nuncupatum illum fuisse conjecissem propter libellum, seu profes- 
sionem fidei, quam jubente metropolita suo Petro Joannem perinde contexuisse modo ante 
dicebamus, recitandam ab Elia episcopo e Maronitarum grege. Magis comperta non est 
Τουδαραῖα, Tudaraa, civitas : sed notum est oppidum Darca, seu Daras, sex millibus passuuni 
Damasco disparatum. Legendum forsan foretin hujus dissertationis titulo, πρὸς τὸν ἑπίσχοπον- 
τοῦ Δαραίας, Seu τῆς Δαραίας, ad. episcopum Daree (1). 

Nihil hic addam in tractatus hujus commendationem, quo alium adversus Monophysitas ac- 
curatiorem aut urgentiorem vix reperire sit, nec apud Leontium ; tametsi Turrianus Damascenum 
ex fontibus Leontii rivulos suos irrigasse scripserit in praefatione ad hunc librum. Nonnulla no- 
strum-auctorem ex Leontiilibris mutuatum esse inficias non eo : at plura, ipsaque validiora in 
hoc quod damus opere occurrunt, quam que apud Leontium leguntur. Citatur heec Dama- 
sceni lucubratio in collectaneis contra Severianos, que Latine ab Henrico Canisio :perinde 
eodem tomo ΙΥ Antiq. lect. edita sunt. In fine dissertationis subjiciuntur, in modum appen- 
dicis, auctoritates Patrum varie, quibüs nature due in Christo comprobantur : quarum 
nonnullas suis locis excutiam. Quia vero omnium postrema citatur epistola ad Cesarium 
monachum, sancti Joannis Chrysostomi nomine inscripta, singulari dissertatione in Prolego- 
menis dicam, que me momenta moveant ad illam tanto doctori abjudicandam. 


E (1) Et sic legimus pro Τουδαραίας, ad episcopum Tudarec. Vi:e Prazfationem geueralem, nuin. XX, 
D1T. 


IQANNOY ΑΔΙΕΙΟΥ 


S. JOANNIS DAMASCENI 


MONAXOY 


ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ 


ΤΟΜΟΣ, ΩΣ ΕΚ ΠΡΟΣΑΠΟΥ ΠΕΤΡΟΥ TOY ATIOTATOY ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΔΑΜΑΣΚΟΥ, 


Πρὸς cv ἐπίσκοπον δῆθεν τοῦ Δαραίας τὸν 'Iaxo6lenr. 


SANCTI JOANNIS MONACHI 


DAMASCENI 


LIBELLUS, VELUT EX PERSONA PETRI SANCTISSIMI EPISCOPI DAMASCI 


AD EPISCOPUM DARJEJE JACOBITAM. 


397 1. Sapientiumsapiens est pronuntiatum, nec A 


bonum esse bonum, nisi recte geratur. Που ctiam 
de llebrxis testatur divinus Apostolus !, quod 
zelum. quidem Dei habeant, sed non secundum 
scientiam : quod testimonium minime vult in 
Jaudem eorum cedere, sed potius in vituperium. 
Bonus est religionis zelus, sed qui charitate tem- 
peratus sit. Nequitia res odiosa est: qui vero 
illam admittat, commiseratione plane dignus est. 
Tabum abominor; at membrum foveo, quamdiu 
non inutile prorsus nec vitiatum est. Quamobrem 
funem, ut aiunt, omnem moveo, nullam non 
arleum pervestigo, remedium salubre molior, ad- 
jutorem Deum invoco, εἰ qua reverentia, quove 
amore tangor erga eum qui tum generis, tum 
nominis cjusdem mecum consors est, subjectum 
extrinsecus vitium abigere contendo. Si igitur ad 
sanitatem revocavero, grates reddendie illi erunt, 
qui hanc concesserit: siu vero, proh calamitateni ! 
secandum trado id quod unice diligebam : nou 
quidem sine maerore; aMamen trado, consor- 
tium illius fugiens, ne malim depascatur ulterius, 
majorique numero vitiose partes augescant, Atqui 
nou aspergam convitiis, sed gemcbundus cum pro- 
pheta fugio : « Curavimus Babylonem, inquit, nec 
sanata est *. » Cujus causam hanc subjungit, « Quia 
noluit,» Voluntarius morbus est, ut et remedii sus- 
ceptio. Hiec me ad seribendum jmpulerunt, non 
contendendi libido, non invidentia, non argutatio, 
non vincendi desiderium, non ostentationis stu- 


α’. 03965 τὸ καλὸν, ὅτε p T] χαλῶς vévrvat* σοφῶν 
ῥῆσις σοφή τίς ἐστι. Μαρτυρεῖ δὲ χαὶ τοῖς Ἑθραίων 
παισὶν ὁ θεῖος Απόστολος, ὡς $7307 μὲν θεοῦ ἔχουσιν, 
ἁλλ᾽ οὗ xav! ἐπίγνωσιν * οὐχ Ev ἐπαίνῳ τὸν µαριν- 
ρίαν τιθεὶς, ἀλλὰ δήπου µεμ/ρόμενος. Ka)bv ὁ ζηλος 
τῆς εὐσεθείας, ἀλλ' ἀἁγάπῃ συγχεχκραµένος. Στυγητὸν 
ἡ xaxla, ἁλλ᾽ ἑλέους ὁ ταύτην δεχόμενος ἄξιος μισῶ 
τὴν σηπεδόνα, τὸ µέλος δὲ περιέπω, ἕως οὕπω τέλεον 
&ypnotov* χαὶ πάντα μὲν 63 χάλων χινῶ, τὸ δὴ λε- 
γόµενον, χαὶ τέχνην ἀνιχνεύω ἅπασαν, xal ἀλεξίχα- 
xov μτχανῶμαι φάρμακον, καὶ ϐΘεὸν ἐπιθοῶμαι 
συνέριθον, αἱδοῖ xaY πόὀθῳ τοῦ ὁμορύλου χαὶ τῆς 
ὁμωνυμίας βαλλόμενος, xaX τὸν θύραθεν μῶμον ἆπο- 
σειόμενὸς. El μὲν οὖν πείσω thv ὑγείαν, τῷ δεδωχότι 
χάρις τῆς ὑγείας ' εἰ δὲ μὴ melon *. ἰατταταιὰς τῶν 
καχῶν ἱ τομῇ τὸ ποθηύμενον παραδίδωµι' ἀλγῶν 
μὲν. ἀλλ ὅμως ἑχδίδωμι, φεύγων τῶν συνουσίαν, ὡς 
ἂν μὴ διανεµηθείη t5 xaxbv, ὡς πλείονα γενέσθαι τὰ 
ἀχρειούμενα, xal μετὰ τοῦ προφήτου οὖχ ἐπιτωθά- 
ζω», ἀλλ ὀδυρύμενος φεύγομαι. ε Ἰατρεύσαμεν τὴν 
Βαθνλῶνα, xai οὐχ lá0n. » Καὶ τὴν αἰτίαν 3 
€ Οὐχ Πθέλτσεν. » Λὺθὰς ἡ τε 


νόσος χαὶ ττς θερᾷ- 
mila; ἡ εἰσδογὴ ' ταῦτά µε πρὺς τὸ γράφειν παρώρ- 
µησεν. Οὐχ ἔρις, οὗ «ἴλος, οὐχ ἔλεγχος, οὗ vlxr; 
ἔφεσις, οὐκ ἐπιδείξεως τρόπος, οὐ μίσος * ἀλλ᾽ ἔλεος 
ix πόθου θείου xaY τοῦ πλησίου ὁρμώμενος. « Ἐὰν 
γὰρ ὑποστείλῃ, φησὶν, οὑκ εὐδοχεῖ Ev σοὶ dj duri 
µου. 2 Eig τοῦτο γὰρ ἡμᾶς ὁ sb, ἔθετο, παρακαλεῖνι 
νουθετεῖν, ἑπιστρέφειν, φιλοχκαλεῖν, σχάπτειν, χόπρον 
περιτιθέναι, θεραπεύειν την ἁμαρτίαν b. ᾽Αχαρπίαν 


dium, non denique ullum odium, sed commisera- C δὲ xa τὴν χαχοχαρπίαν φαμὲν, ὥσπερ ἄφωνον τραγ- 


tio, que ex Dei proximique dilectione nascitur. 
Nam, « Si te subtraxeris, inquit Scriptura, non 
placebis anima: mez 5. » Ad hoc enim a Deo con- 


! Bom. 1,2. *? Jerem, Li, 9. ?]llabac n, 4sec. LXX. 


ᾠδὸν, τὸν χαχόφωνον. « Οὐαὶ γάρ µοι ἐὰν μὴ εὖα” 
γελίζωµαι, » xaX el πατορύξω τὸ τάλαντον, ἀχρεῖος 
xa πονηρὺς διὰ «bv ὄχνον γινόµενος, ἀποπεμφθήσο» - 


VARLE LECTIONES. 
* Deest aliquid ; lego, προστίθησιν ’ ὅτι. Sic Arabs. ὃ Lege, áxaprav, sine fructu. 


1437 


CONTRA JACOBITAS. 


1138 


pat t7: χαρᾶς τοῦ Κυρίου µου. Δέξασθε τοίνυν λόγον A stituti sumus , ut fodiamus, ut stercus circumpo- 


láset; τῇ Πνεύματος κρατούμενον χάριτι. ὡς ἂν 
ἡσθῇ μὲν ὁ θεὸς, κοινωνὸν δὲ τῆς εὐφροσύνης τὴν 
Ἐκχλησίαν ποιῄσητε *. Μίαν δὲ ταύτην ἐπουρανίων 
καὶ ἐπιγείων ὁ σταυρὺς τοῦ Κυρίου εἰργάσατο. 


namus, ut sterilitati medeamur. Porro sterilitatem 
dicimus, !psani quoque malorum operum procrea- 
tionem; quemadmodum tragoedus mutus vocatur, 
cujus vox insuavis est. « Vae mihi si non evange- 


lizavero *. » Si talento defosso, servus inutilis et nequam  efficiar, exsulabo procul a gaudio Domini 
mei. Suscipile ergo medicine sermonem , gratia Spiritus confirmatum, quo Deus quidem oblecte- 
tur. gaudiique ejus consortem Ecclesiam faciatis. Hanc vero crux Christi esse unam prestilit, ex 


celestibus terrenisque constantem. 

'. Ἐπειδὴ περὶ φύσεως ὁ αύμπας ἡμῖν λόγος κε- 
Χρότηται, τοῦτό φαμεν ὡς ἐπὶ μὲν τῆς ἁγίας xal 
ὑπερουσίου θεότητος, fizot τῆς μοναρχιχῆς xal όµοου- 
σίου Τριάδος, "Άρειος μὲν χαὶ Εὐνόμιος, xal f) τού- 
των πολύθεος, xal οὐδὲν ἧττον ἄθεος συμμορία, τρεῖς 
οὐσίας ἀναφανδὺν ἐφληνάφησαν, ταῖς ὑποστάσεσι τὴν 
φύσιν συνδιατέµνοντες, χαχῶς εἰδότες, καὶ τῇ ὑπο- 
στάσει ταυτὸν τὴν φύσιν νοῄσαντες. Σαθέλλιος (1) 


29. Quando toto nobis hoc sermone dicendum 
est de natura, hoc przffamur, in sancta et consub- 
stantiali Deitate, hoc est in unius imperii et sub- 
stantie Trinitate, Arium quidem et. Eunomium, 
horumque polytheorum, seu potius atheorum factio- 
nem 3998 tres substantias propalam ineptientium 
more siatuisse, divisa eum hypostasibus natura, 
cum male [intelligerent, animoque sibi fingerent , 


naturam idem esse atque hypostasim. Sabellium 
vero Africanum hypostasim unam stulte asseruisse , contractamque conjunctione pessima Trinitatem 
confudisse, ad tuendam substantize unitatem in hypostasi unica. Quod vero ad dispensationem saluta- 
rem (seu incarnationem) spectat Salvatoris, qui in Trinitate Verbum Dei est, Filius unicus Patris, pes- 
simus perditissimusque Nestorius, anthropolatra, Diodorusque, et Theodorus episcopus Mopsuestiz, 
rebelles quoque fuerunt, confitendo duas naturas, dividendoque hypostasim, ita ut ex eorum opinione 
dua persons essent secundum numerum naturarum. Diviserunt igitur Dominum unum Jesum Christum, 
duosque constituerunt, ac hypostases duas ; eo quod existimarent hypostasim et naturam unum quod- 
dam esse. At Dioscorus et Severus, et sectatorum utriusque turbà mulliceps, unam quoque et ipsi hy- 
postasim asseruerunt, unam simul esse naturam deflnientes, quia nesciebant quid dicerent, nec intelli- 
gebant qua affirmarent. Morbus vero, seu error, mentis eorum in eo fuit, quod naturam et hypostasiim 
unimi et idem esse existimabant, Sed nec illic substiterunt. Dixerunt enim in Trinitate sancta tres esse 
naturas substantiasque particulares, et scientiam notionemve unam communem. Nihil tamen solidi, 
quod ad rem confirmandam aptum natum sit, habuerunt. 

9. Cxterum religionis orthodoxa et veritatis przcones in tali sententia non fuerunt; verum legem 
divinam secuti, cursumque ad celeste lumen dirigentes, recta ambulaverunt per viam regiam, quze me- 
dia est, non declinantes ad sinistram, superbizx et ignorantiz, neque ad dextram, imaginationis phan- 
taslicz. Neque ineptias contrariis ineptiis emendare aggressi sunt ; sed ad propositum finem inter mala 
extrema pervenerunt, continentes se intra limites veritatis, ita ut ad neutram partem inclinando ab ea 
deflecterent. Itaque confessi sunt substantiam unam in Trinitate, et tres hypostases ejusdem agnoscen- 
tes, libenter predicaverunt. Rursum vero agnoverunt distinctionem illam in mysterio incarnationis» 
quemadmodum Gregorius Theologus ait *, naturas duas, et substantias duas, et hypostasim unam, na 
turamque et substantiam eadem definitione complexi sunt : personam quoque et hypostasim eodem 
modo definierunt ; quippe qui noverant differentiam qua est inter naturam, seu substantiam, el hypo- 
$lasim, sive personam, ejusmodi esse ac distinctionem quz est inter commune et singulare. 


4. Primo igitur nobis inquirendum est de natura et hypostasi, ut vocis utriusque significationem per- 
spectam habeamus : deinde compertum nobis erit, an duas in Christo naturas asserere debeamus, vel 
unicam. Postulat enim instituti ratío, ut illud definiatur. Neque vero veritatem contentioni exponemus, 
sed amice ean investigabimus, cum veritatis ea natura sit, ut manifesta illi fiat, qui illam ea sollicitu- 
dine perquirit, quam Scriptura sic eloquitur : « Appropinquate ad me, et ego accedam ad vos *. » Et 
alibi : « Ubi duo vel tres congregati fuerint in nomine meo, ego in medio illorum sum *. » Iterum quo- 
que dicit : « Petitis, et non accipitis, eo quod non sicut oportet petatis *. » Et : « Cum sit in vobis 
zelus et contentio et discidium, an ignoratis quod carnales estis, et secundum earnem ambulatis *? » Et 
item : « Non potestis credere in me, qui gloriam hominum quzritis !^. » 


* Cor, :x, 16. * Greg. epist ad Cledon. ϐ Zach. 1, 2, 


7 Matth, xvii, 20. 
41. "I Cor. ut, 5. 


5Jac.1v, 5. * Joan. ὃν 


VARLE LECT'ONES. 
c Arabs, et. una fiat Ecclesia in gaudio commuuionis. 


NOT. 
(1) llic inulta desunt in Vaticano codice, qua. suppleta sunt cx translatione Arabica. 


1139 S. JOANNIS DAMASCENI 140 

5. Jam igilur orationis nostr: principium ducetur ab bis sancti Basilii verbis, qua scripsit epistola 
ad Amp^ilochium 11, nempe quod « inter substantiam et hypostasim differentia eadem sit, quae est inter 
id quod multis commune est, et illud quod particulare est unicuique individuo. » Et paucis interjectis, 
in eadem epistola dicit: « Nomen substantix dicit nos ad intelligendum rem aliquam indefinitam. 
Nam nens nou invenit in quo consistat, ex communi illa notione quam significat. » At nomen lypo- 
stasis significat id quod in re una aliqua commune est ; eamque (mens) delinit ex manifesto apparenti- 
bus iu ea proprietatibus. Qui porro non agnoscit differentiam inter naturam et hypostasim, ita veritali 
investigand:e dat. operam, ut inter sectam de qua diximus, et ipsum, nullum discrimen sit. Nam si 
hxc distinguuntur, quare de Christo asserunt, habere illum naturam unam, ul personam unam? 
Iterum, si substantiz et hypostasis idem sunt, Filius, quaudoquidem unius est cum Patre substantie, 
una quoque cum eo hypostasis erit. Et vicissim si hypostasis est alia, erit quoque similiter alia natura, 
et sicut est ejusdem ac Pater substantiz, cjusdem quoque cuim eo hypostasis erit : et si hvpostasi di- 
versus est, erit quoque substantia diversus, qnod valde impium est. lta pariter de humanitate. Si enim 
id quod subsistentiam habet, hypostasis est, humanitas qux subsistentiam habet, et cujus natura una 
est, eril similiter hypostasis una. Sicut etiain humanitas universim sumpta una natura est, ita etiam 
erit una persona. 

6. Quod si dicatis aliter loquendum de divinitate sancta, aliter de incarnationis mysterio, quod 
Dominua propter nos dispensavit, nobis interrogantibus respondete : Num natura et hypostasis unum 
sunt? Si dizeritis Christum esse ex duabus naturie, an non intelligitis ea responsione cogi vos, ut ip- 
sum ex duabus quoque hypostasibus esse asseratis? Nam etiamsi illud de Christo non enuniietis, coge- 
uini lamen ex iis qux pr:emisistis, duas quoque affirmare naturas. Quippe si natura et hypostasis idem 
sunt, asseritisque divinitatem Christi esse naturam, et corpus ejus, naturam, simul dicitis divinitatis 
ejus esse hypostasim unam, et humanitatis ejus esse hypostasim alteram. 

7. Quod si hypostasis et natura idem sunt, Christus, cum sit consubstantialis Patri, ac consubstan 
tialis nobis, erit etiam ejusdein cum Patre et nobis hypostasis : tum subinde hypostases divinitatis el 
humanitatis una hypostasis flent. Nam si hypostasis et natura unum et idem sunt, atque in Christo 
distinctionem 399 naturarum constituatis, non vero hypostasium, seu personarum ; natura proinde et 
hypostasis idem non erunt. Hujus vero argument deuonstratio maxime perspicua est cuilibet, nisi 
mente czcutiat. 

8. Ac certo quidem. nomine ὑποστάσεως, significatur res una singularis secundum seipsam. Quippe 
nomen hypostasis cum significationes habeat diversas, earum una est quod desiguet aliquid per se 
subsistens ; alia, id quod in alio non exsistit, aut in alio prater ipsum subsistentiam non habet, el non 
est accidens. Hoc autem nomen cum usurpant Patres de substantia singulari, plerumque significat id 
quod non est in subjecto, quodque non est privatio, ez€pe rursum significat subjectum de quo quadam 
predicantur. 

9. Vos igitur ( Monophysitz) relictis ambagibus, A — 0... .. . τες τοίνυν τὸ περιαχελὲς , τὸν λόγον 
recie tractate verbum veritatis; non enim, sicut τῆς ἀἁληθείας ὀρθοτομήσατε * οὗ yàp ὡς ol ἆγιοι 
sancti doctores dixerunt, idem dicitis esse natu- Πατέρες εἰρήχασι, xauzbv λέγετα φύσιν xal ὑπόστα- 
ram οἱ liypostasim ; quin potius naturam particu- — atw* μερικῆν δὰ μᾶλλον τὴν φύσιν, ὡς xal τὴν 
larem tanquam hypostasim per seexsistentem con- κατ αὐτὸ ὁμολογεῖτε ὑπόστασιν. "Oct δὲ οὐ µεριχὰς 


fitemini. Sed quod non oporteat dicere naturas φύσεις λέγειν ἐχρῆν, ἐντεῦθεν εἰσόμεθα. 
particulares , hinc intelligemvus. 


10. Si naturas particulares in sancta Trinitate 


confitemini , diverse substantie eam censetis , 
rursumque adeo Arius excitatus est, Quod si sin- 
gulis personis divinis sanctz Trinitatis propriam 
substantiam tribuitis, quas consubstantiales esso 
Secundum communem substantiam con(teamini ; 
idem vero sit substantia et hypostasis : erit igitur 
opinione vestra quaternitas hypostasium, trium 


quidem particularium , unius vero communis ; et B 


similiter quaternitas substantiarum ; imo unaquaz- 
que hypostasis duarum naturarum ct bypostasium 
erit, unius quidem communis , et unius particula- 
ri$ , eruntque simul ejusdem οἱ diverse essentiz, 
ejusdem ct diverse hypostasis. Ecquis non rideat ; 
jmo vero non fleat immoderatum horum furorem ? 


'! Basil, epist. 391. 


v. El μερικὰς φύσεις ἐπὶ τῆς ἁγίας Τριάδος ὁμο- 
λογεῖτε, ἑτεροούσιον ταύτην δοξάνετε, καὶ πάλιν 
ἑγήγερται "Αρειος. El δὲ ἑχάστῃ τῶν τῆς ἁγίας 
Τριάδος θεαρχικῶν ὑποστάσεων ἱδιάξουσαν δῶτε o» 
σίαν, ὁμοουσίους δὲ ταύτας χατὰ τὴν xowhv οὐσίαν 
ὁμολογήσετε * ταυτὸν δὲ οὐσία xal ὑπόστασις, ἔσται 
καθ᾽ ὑμῶν τετρὰς ὑποστάσεων * τριῶν μὲν μερικών, 
pid, δὲ χοινῆς, καὶ οὐσιῶν ὁμοίως τετράς. Kat ἐχά- 
στη τῶν ὑποστάσεων, δύο φύσεών τε xal ὑποστάσεων, 
μιᾶς μὲν χοινῆς, μιᾶς δὲ μεριχῆς, χαὶ ἕἔσονται ὁμο- 
οὐσιοι χαὶ ὁτεροούσιοι, ὁμοῦπόστατοί τε χαὶ ἕτερο- 
Ὀπόστατοι. Kat τίς οὐ γελάσεται, μᾶλλον δὲ &robopr- 
ται τῆς μανίας τὴν ὑπερδολήν; Οὐκ ἔστι τοῦτο di 
μὴ φλήναφος xat διανοίας ἀνάπλασμα χαχοδαίµονος, 
δαιμόνων εὕρημα σχοτειγὸν, χαὶτῆς Ἑλληνιωῆς 


144] 


CONTRA JACOBITAS. 


1442 


τερθρείας τεράτευµα. Τίς τοῦτο τῶν θεοφόρων εἷ- A hec nihil nisi merz πρ sunt, et male sanz ϱ0- . 


pnxe πώποτε; εἰ µή που τὸν παρ ὑμῖν ἅγιον 
λριστοτέλην ἡμῖν, ὡς τρισκαιδέχατον ἀπόστολον, 
εἰσαγάχοιτε, xai τῶν θεοπνεύστων τὸν εἰδωλολά» 
τρην προχρίνοιτε. Αλλ᾽ ἐπὶ τὸ προχείµενον ἑπανίω- 


μεν. 


ια’. El. γὰρ xal µὴ ἐστι φύσις ἀνυπόστατος, οὔτε 
μὲν οὐσία ἁπρόσωπος, οὐδ' αὖ πἀλιν ἀνούσιος ὑπό- 
στασίς τε xai πρόσωπον ' o) Yáp ἐστιν ' ἀλλ οὗ 
ταυτὸν οὐσία xal ὑπόστασις, οὐδὲ φύσις xal πρόὀσ- 
ωπον. Οὐ γὰρ ταυτὸν οὐσία τε χαὶ ἐνούσιον, οὐδ' Ey- 
υπόστατον xal ὑπόστασις. Ἕτερον Yáp ave τὸ Ev 
τινι, xal ἕτερον τὸ by ᾧ * ἐνούσιων μὲν γάρ ἐστι τὸ 
£v τῇ οὐσίᾳ θεωρούµενον. τουτέστι τὸ τῶν συµθε- 
θηχότων ἄθροισμα, ὃ δηλοῖ τὴν ὑπόστασιν, οὐκ αὖ- 
«v τὴν οὐσίαν. Ενυπόστατον δὲ, οὐχ dj ὑπόστασις, 
τὸ ἐν ὑποστάσει δὲ χαθορώμενον. Οὗσία δὲ τουτ- 
έστιν ὁπωσοῦν ὑπάρχει, exe καθ” ἑαντῆν, sive σὺν 
ἑτέρῳ, αἴτε ἐν ἑτέρῳ' χαθ) ἑαυντὴν μὲν ὡς πυρὸς 
οὐσία, σὺν ἑτέροις δὲ, ὡς duyh χαὶ σῶμα". σὺν ἆλ- 
λήλοις γὰρ ταῦτα τὴν ὑπόστασιν ἔχει ΄ ἂν ἑτέρῳ δὲ, 
ὡς πῦρ £v θρυαλλίδι, καὶ ὡς ἡ σὰρᾷ τοῦ Κυρίου ἐν 
τῇ ἀνάρχῳ αὐτοῦ ὑποστάσει. 'H μὲν γὰρ ὑπόστασις 
τόν τινα, ἢ τόδε δτλοῖ τὸ ἅμα τῇ τοῦ δαχτύλου ἀάνα- 
τάσει δεικνύμενον, τὸ δὲ ἑνυπόστατον, τὴν οὐσίαν " 
καὶ fj μὲν ὑπόστασις πρόσωπον ὀρίζει τοῖς χαραχτη- 
ριστιχοῖς ἰδιώμασιν * ἑνυπόστατον τὸ μὴ εἶναι αὐτὸ 


gitationis fictio, tenebricosum daemonum inventum, 
Graecanicarumque przestigiarum portentum. Quis 
sanctorum Patrum illud unquam dixit ? Nisi forte 
Sanctum Aristotelem nobis , ceu decimum tertium 
apostolorum introdueatis, idolorumque cultorem 
iis anteponaus, qui Spiritus sancti afflatu locuti 
sunt. Sed ad propositum revertamur. 

41. Tametsi enim non est natura sine liypostasi, 
neque substantia sine persona; nec rursum sine 
substantia , hypostasis et persona ( nam certe non 
est), attamen substantia εἰ hypostasis non sunt 
idem, neque natura et persona. Non enim idem 
sunt substantia et quod in substantia est, neque 


.hypostasis et enhypostatum ( seu quod exsistit in 


hypostasi ). Aliud enim est quod in aliquo est, et 
aliud , in quo est aliquid. Nam quod est in sub- 
stantia, illud est quod in substantia consideramus, 
puta congregationem accidentium , qua: hyposta- 
siu designat, non ipsam substantiam. Enlyposta- 
tum vero non est hypostasis, sed quod contem- , 
plamur in hypostasi. Hoc porro substantia, seu 
essentia est, quomodocunque exsistat, sive per se, 
sive cum alio , sive in alio : per se, ut substantia 
ignis; cum aliis, ut anima et corpus ; hxc enim 
in se invicem subsistunt : in alio, ut ignis in lu- 
cerna ; et ut caro Domini in hypostasi ejus zter- 


«ΠΛ. llypostasis enim quempiam, vel hoc declarat, 


quod intento diyito indicatur : enlhypostatum vero 


συμθεθηχὸς, ὃ ἐν ἑτέρῳ ἔχει τὴν ὕπαρξιν. El γὰρ ᾳ declarat substantiam. Atqui hypostasis quidem 


ταυτὸ τὸ ἔν civit, καὶ τὸ ἐν ᾧ, (pa aot λέγειν ταν- 
τὸν ἀρετην καὶ ἐνάρετον, xal χατὰ τὴν εὔλογον ἀν- 
τιστροφἣν, xaxíav, καὶ τὸ &v ᾧ di xaxía* xal ἔσται 
χατὰ σὲ αὑτὸ; ὁ διάθολος χαχία, xai ὁ τούτου δη- 
μιουργὸς, καχίας δημιουργός. Καὶ ἐπειδὴ ἓν τῇ οὐ- 
Glq τὸ συμθεθηχὸς, ἔσται τὸ συμθεθηκὸς οὐσία, χαὶ 
συμθεδηχὸς ἡ οὐσία. Καὶ τὸ σῶμα d, φημὶ τὸ ἀν- 
θρώπινον, ἔσται χατὰ σὲ [τὸ σῶμα «] ψυχή. χαὶ τίς 
ταύτης τῆς συγχύσεως tt,» µανίαν ὑποίσει ; 


personam definit per proprietates quibus sigillatur: 
enhypostatum vero , illud non esse accidens, quod 
in altero exsistentiam habet. Si enim idem foret in 
ζἆ00 aliquo, et in quo, jam dicere posses idem esse 
virtutem , et eum qui virtute proditus est : et non 
absurda reciprocatione , idcm esse malitiam , et id 
in quo est malitia. Atque adeo in tua opinione dia- 
bolus ipse malitia erit; et qui diabolum feci', 
malitix erit effector. |temque, quia in substan'ia 


est accidens, accidens substantia erit, ct substantia accidens ; quipimo, corpus, inqpam, huma- 
num in sententia tua anima erit,.et anima corpus. Ecquis confusionis hujus insaniam ferat ? 


(β’. Ὅτι μὲν οὖν οὐκ ἔστιν οὐσία ἀνυπόστατος, ἴσμεν 
σαφῶς, ἁλλ᾽ οὐ ταυτόν φαµεν ἑνυπόστατον xal ὑπόστα. 
σιν, οὕτε μὴν οὐσίαν τε xal ἐνούσιον *. ἀλλ᾽ ἐνούσιον 


μὲν, την ὑπόστασιν, ἐνυπόστατον δὲ, τὴν οὐσίαν. Τήν D 


πεγὰρ οὐσίαν τῆς ἁγίας θεότητος ἑνυπόστατον lopev* 
ἓν ταῖς τρισὶ γάρ ἐστιν ὑποστάσἒσι - xal ἑχάστην 
τῶν ὑποστάσεων ὡσαύτως ἑνούσιον. Ἐν τῇ obcla 
γὰρ αὗται τελοῦσι τῆς ἁγίας θεότητος, καὶ ἐπὶ τῆς 
ἀῤῥήτου χαὶ πάντα νοῦν ὑπερχειμένης τοῦ Κυρίου 
οἰχονομίας, ἑνούσιον μέν φαμεν τὴν ὑπόστασιν, ὡς 
kv ταῖς οὐσίαις τελοῦσαν, ἐξ ὧν καὶ συντέθειται, &v- 
υπόστατον δὲ ἑχάστην τῶν οὐσιῶν αὐτοῦ * ἔχουσι γὰρ 


χοινὴν τὴν µίαν αὐτοῦ ὑπόστασιν, ἡ μὲν θεότης αὖ- 


toU, ἀῑδίως, χαθὸ xa τὴν τοῦ Πατρὸς xal τοῦ Πνεύ- 


19. Quod autem non sit substantia sine hypo- 
stasi, plane novimus. At nequaquam dixerimus 
idem esse enhypostatum et hypostasim , uti nec 
substantiam atque enusion (seu quod est in sub- 
stantia ), sed dicimus in substantia esse quidem hy- 
postasim , et in hypostasi substantiam, Enimvero 
substantiam sancta divinitatis esse ἑνυπόστατον, 
scimus (uam in tribus hypostasibus exsistit) et 
unamquamque hypostasin similiter ἐνούσιον, seu 
id quod in substantia est : in sanctze siquidem di- 
vinitatis substantia sunt bx tres hypostases. Con- 
similiter in inenarrabili, quseque omnem mentem 
exsuperat, incarnatione Domini, hypostasim di- 
cimus enusion, sive prout exsistit in substantiis, 


VARI LECTYIONES. 
d [nterpr. Arab. legisse videtnr, xal ἔσται σῶμα ἔμψυχον, ψυχη et erit corpus animatum anima. 


e Superfílua vox. 


1413 


S. JOANNIS DAMASCENI 


114 


ex quibus composita est : unamquamque vero sub- A pazo;* ἡ δὲ ἔμψυχος xai λογιχἡ αὐτοῦ σὰρξ, tav 


stantiarum ejus, ἐνωπόστατον, hoc est in hyyo- 
slasi esse. Habent enim communem unam illius 
hypostasim : ut divinitas quidem, Filii hbypostasim 
eterne habeat , quemadmodum et Patris εἰ Spiri- 
tus hypostases ; caro vero ejus animata et rationis 
particeps, seu quod idem est, humanitatis ipsius, 
recenter in ea subsistat, eamque sibi nacta sit 
hvpostasi careat, nec quilibet earum per semet 
liabeant. 

45. Quibus sic przestitutis, ad qusstionem ve- 
niamus. Quzritur ergo, sitne Christus natura 
duz οἱ in duabus naturis , an una tantum , ut pro- 
digiose fingitis. Quocirca opere pretium est, de 
aliquo disputantem, ex communibus verisque no- 
tionibus principia, seu propositiones conficere. 
Communes porro dico, qux? a sapientioribus sunt 
concessa. Sic enim efficitur, ut id quod texitur, 
argumentatio sit, et non fallacia ; vera conclusio, 
non absurda. 

44. Igitur confessa res est apud omnes sanctos 
Ραιτος, ex divinitate et humanitate factam fuisse 
unionem , Christumque esse in divinitate perfe- 
ctum , et eumdem perfectum in humanitate, quae 
nulla sui parte deficiatur. Dicatis ergo nobis, num 
liec etiam vobis arrideant? idem plane vos con- 
fessuros puto. Jamvero, quidnam est divinitas? 
quid rursum humanitas ? substantia , an accidens? 
Datura, an hypostasis? credo, dicetis substantiam 
et naturam, Nam quod neutrum sit accidens , ne- 
mini non manifestum est. Quod autem nec hypo- 
siasis sit, satis antehac ostensum fuit. Nam si 
nomen divinitatis , eL nomen humanitatis hyposta- 
sim significant, dicere possis tres divinitates pro- 
pter tres hypostases, atque infinitas humanilates, 
propter infinitam hypostasium multitudinem , 401 
aut hypostasim in hypostasibus esse. lloc vero 
quis , non sapiens dixero, sed vel leva adinodum 
mentis , effutire unquam ausus sit. Naturam ergo 
sigrificat, cum nomen divinitatis , tum nomen hu- 
manitatis. Divinitas igitur et humanitas numquid 
una natura sunt, non dico in Cliristo, sed abso- 
lute? nemo nisi amens sit, dixeril unam esse. 
Nequaquam enim creatura idem est cum increato 
et Creatore, neque corpus cum incorporeo, neque 
illud quod incepit, cum eo quod principii expers 
est. Itaque alia est natura divinitatis , huinanitatis 
alia, suntque naturz dua. Cum ergo Christus con- 
Stet divinitate el humanitate, ex duabus naturis 
est. Quamobrem si Christum ex divinitate et hu- 
manitate esse profitemini, velim dicatis nobis: 
Ista: c duo, divinitas scilicet et humanitas , suntne 
in Christo, annon ? Omnino concedetis , nisi peni- 
tus impii esse velitis. Quinam igitur non dicitis in 
Christo naturas duas ? Si enim affirinando Chri- 
$ium ex divinitate et humanitate constare, ex 


hypostasihn. Quo fit ut neutra ος Christi 
subsistat, sed ambe unam eamdemqwe hypostasim 


τὸν Oh εἰπεῖν, ἡ [2] ἀνθρωπότης αὐτοῦ προσςάτω; 
bv αὐτῇ ὑποστᾶσα, xai αὐτὴν χληρωσαμένη 97 
στασιν. Οὕτως οὔτε ἀνυπόσταιος, o00' ἑτέρᾳ τῶν 
τοῦ Χριστοῦ φὐύσεών ἔστιν, οὔτε ἑκάστη καθ) αὖ-ἣν 
ὑπόστασιν χέχτηται, ἀλλὰ τὴν αὐτὴν xai µίαν ag- 
φότερα» 

nturis 


tY'.. Τούτων οὕτω προδιωρισµένων, ἐπὶ τὸ ζη- 
τούμενον ἔλθωμεν ΄ τοῦτο δέ ἐστιν ' εἰ δύο φύσεις 
ἐστὶν ὁ Χριστὸς, xal &v δυσὶ φύσεσιν, ἢ µία, καθὰ 
τερατεύεσθε * xpi) τοιγαροῦν τὸν περἰ τινος συλλογι- 


B ζόμενον ὲχ χοινῶν xat ἀληθῶν ἐννοιῶν * χοινῶν δὲ 


λέγω τῶν παρ᾽ ἀμφοτέροις ὡμολογημένων * τὰς &p- 
χὰς, ftot τὰς προτάσεις ποιεῖσθαι. Οὕτω γὰρ συλ- 
λογισμὸς, xal οὐ παραλογισμὸς τὸ πλεχόμενον εἴη, 
τό τε συμπέρασμα ἀληθὲς xal οὐχ ἄτοπον. 


ιδ. Ὡμολόγηται τοίνυν παρ) ἅπασι τοῖς ἁγίοις 
Πατράσιν ἐκ θεότητος xal ἀνθρωπότητος γεγενῖσθαι 
τὴν ἕνωσιν, xaX τὸν Χριστὸν Ev θεότητι τέλειον, xal 
τέλειον xal ἀνελλιπῃη τὸν αὐτὸν iv ἀνθρωπότητι, 
Εἴπατε τοίνυν ἡμῖν ' xat ὑμῖν ταῦτα δοχεῖ; συνοµο» 
λογήσετε, ὥς γέ pot δοχεῖ. Τί δὲ θεότης, xai τί &v- 
θρωπότης; οὐσία, f) συµθεθηχός; φύσις ἡ ὑπόστα- 
σις, Οἶμαι οὐσίαν xaX φύσιν ὑμᾶς ἐρεῖν * ὅτι μὲν 
γὰρ οὐ συμθεθηχὸς παντίἰ που δῆλον, ὅτι δὲ οὐδ' 


C ὑπόστασις, ἱχανῶς ἓν τοῖς ἔμπροσθεν ἀποδέδειχται, 


El γὰρ ὑπόστασιν τὸ τῆς θεότητος καὶ τὸ τῆς να 
θρωπότητος σηµαίνουσιν ὀνόματα, ὥρα σοι λέγειν 
χαὶ τρεῖς θεότητας διὰ τὸ τριαδιχὸν τῶν ὑποσιά- 
σξεων, καὶ ἀπείρους τὰς ἀνθρωπότητας, διὰ τὸ τῶν 
ὑποστάσεων ἄπειρον, f) ὑπόστασιν bv ὑποστάσεσιν, 
ὃ τίς, οὐχὶ σοφὸς, ἀλλὰ xaX λίαν σχσιὸς τὴν διάνοιαν, 
ἐρεῖν τετόλµηκε πώποτε; "στι τοίνυν φύσεως ση- 
μαντιχὸν ἕχαστον , τό τε τῆς θεόσττος δτλαδὴ, xal 
τὸ τῆς ἀνθρωπότητος ὄνομα. θεότης τοίνυν xal ἀν- 
θρωπότης µία φύσις ἐστὶν, οὐχ ἐπὶ τοῦ Κυρίυ 
φημὶ, ἁλλ᾽ ἀπολύτως; Ωὐχ Epit τις μὴ µαινόµενος, 
οὐ τὸ χτιστὸν τῷ ἀχτίστῳ xal κτίστῃ χατ οὐσίαν 
ταὐτὸν, οὐδὲ τὸ σῶμα τῷ ἀσωμάτῳ, οὐδὲ τὸ { ». ο... 
τῷ ἀνάρχῳ, "Αλλη φύσις οὖν bati τῆς θεύτητος, xal 
ἑτέρα τῆς ὀνθρωπότητος, χαὶ δύο φύσεις εἶσίν. Ἐκ 
θεότητος τοίνυν xal ἀνθρωπότητο; ὢν ὁ Χριστὸς, 
&x δύο φύσεών ἐστιν, El οὖν ἐκ θεότητος xat άἀνθρω - 
πότητος xal ἓκ δύο φύσεων τὸν Χριστὸν λέγετει 
εἴπατε ἡμῖν ' τὰ δύο ταῦτα, "xot θεότης xal ἀνθρω» 
πότης, Ev τῷ Χριστῷ εἶσιν, Ἡ 06; Καταφίσοιτει 
εἴπερ μὴ τέλεον ἀσεθεῖν αἱρήσοισθε. Πῶς οὖν οὐ 
δύο φύσεις ἓν τῷ Χριστῷ λέγετε; Ei γὰρ ἓχ θεό 
τητος xai ἀνθρωπότητος τὸν Χριστὸν λέγοντες Ux 
δύο φύσεων, αὐτὸν ὁμολογεῖτε , χαὶ ἴσον παρ ὑμῖν 
δύναται τὸ x θεότητος xal ἀνθρωπότητος τῷ ἐκ δύο 
φύσεων, πῶς θεότητα xat ἀνθρωπότητα τὸν Χριστὺν 


VARIJE LECTIONES. 


! Lego ἀρχόμενον. Turr. neque quod cepit. 


1445 


CONTRA JACOBITAS. 


1446 


λέγοντες xal μετὰ τὴν ἔνωσιν, xal ἐν θεότητι xaX A duabus naturis ipsum esse confitemini, idemque 


ἀνθρωπότητι, οὐ δύο φύσεις αὐτὸν καὶ ἐν δυσὶν ópo- 
λογήσετε φύσεσιν; 


apud vos valet ex divinitate et humanitate esse, 
alque ex naturis duabus; quare, cum dicatis 


Christum divinitatem bumanitatemque esse etiam post unitionem , atiuc in divinitate et humanitate, 
non ipsum duas. naturas, et in duabus naturis fateamini., 


ιε. El οὐ ταὐτὸν θεότης xai ἀνθρωπότης , ὡς Ev 
ποιότητι φυσιχῇ, ἄλλο δὲ xal ἄλλο, ἕτερον δὲ xal 
ἕτερον, σχοπεί-ω πᾶς τις εὖ φρονῶν, εἰ τὸ ἄλλο 
χατὰ φύσιν xal ἄλλο, ἓν χατ οὐσίαν, χαὶ οὐ δύο 
εἰσὶν, εἰ δξ δύο, χαὶ οὐχ ἓν, φύσεις δηλαδή ᾽ τὸ γὰρ 
ἄλλο, φύσιν δηλοῖ, ὡς ol περὶ ταῦτα σοφοὶ διειλη” 
φασι. Φύσις δὲ xal φύσις µία ἐστὶν, f] δύο ; Δύο δῆ- 
λον. Μία γὰρ xal µία, χαὶ τοῖς νηπίοις δηλον, ὡς 
δύο εἰσίν. 


ις’. El δὲ φατε τὰ ἐνούμενα ἓν εἶναι, ἀλλ᾽ ἀχού- 
Gate, ὅτι τὰ ἐνούμενα οὗ κατὰ πάντα ἓν εἰσιν, 
ἀλλὰ χαθὸ νωνται. El γὰρ τὰ ἐνούμενα χατὰ πάντα 
Ev εἰσιν, ἐπειδὴ ἐξ ἀνομοίων φύσεων ὁ ἄνθρωπος 
σύγχειται, ἀνάγκη λέγειν ὡς Φυχῆ xal σῶμα χατὰ 
πάντα £y εἰσι, xat ἔσται τὸ ἀσώματον σῶμα, xal τὸ 
σῶμα ἁἀσώματον' xaX ἐπειδῇ θεότης xal άνθρω- 
πότης Ίνωνται, ἕἔσονται ἓν κατὰ tw οὐσιώδη 
διαφορὰν, χαὶ ἢ τὸ θεῖον κτιστὸν, ἡ τὸ ἀνθρώπινον 
ἄχτιστον. 


wu. El τὰ ἑνούμενα ἓν εἶσι χατὰ πάντα, τὸ δὲ 
σῶμα ἓξ ἑναντίων ποιοτήτων όύγχειται, ἐροῦμεν ὡς 


θερµότης χαὶ φύξις ταὐτὸὺν, χαὶ ξηρότης xal ὑγρό- C 


της ὁμοίως ταὐτόν' καὶ Πέτρος xai Ἰωάννης, 
ἐπειδὴ τῇ φύσε' ἤνωνται, ἄρα xal τῇ ὑποστάσει εἷς, 
οὗ δύο τυγχάνουσιν, 'AÀÀ οὐχ οὕτω τοῖς εὖ φρο- 
νοῦσι καὶ τῇ ἁληθείᾳ δοχεῖ * μᾶλλον δὲ τὰ ἐνούμενα, 
χαθὸ Άνωνται, Ev εἶναι ' Πέτρον μὲν xai Ἰωάννην, 
ἐπειδῆῇ χατὰ φύσιν Ίνωνται, ὁμοούσιοι τυγχάνοντες, 
ἓν εἶναι χατὰ φύσιν. ψυχἣν δὲ xaX copa, ἐπειδὴ 
καθ’ ὑπόστασιν Ίνωνται, ἓν εἶναι χαθ᾽ ὑπόστασιν. 
Οὐ γὰρ χατὰ φύσιν ἓν εἶναι ψυχὴν χαὶ σῶμα εἴποι 
τις ἂν νήφων τὸν λογισµόν. 


vy. El £x δύο φύσεων fj ἕνωσις Υέγονεν , ἡ πρὸ 
τῆς ἑνώσεως ἦσαν δύο, ἡ &v τῇ ἑνώσει, 7] μετὰ τὴν 
ἕνωσιν. Καὶ εἰ μὲν πρὸ τῆς ἑνώσεως ὑπέστησαν, 
τί Νεστορίῳ µεμφόμεθα; Ei δὲ xat μετὰ τὴν ἕνωσιν 
ἡ σὰρξ ὑφέστηχε, τί ἡμῖν µέμφεσθε ; Et δὲ ἐν τῇ 
ἑνώσει φατὲ, μένει Ob dj ἕνωσις * xal νῦν xal εἰς 
τὸν αἰῶνα δύο εἰσί τε xal ἔσονται * εἰ δὲ τῷ xatpip 
τῆς τοῦ Λόγου σαρχώσεως τὸ bv τῇ ἑνώσει φατὲ, 
χαὶ πρὶν ἑνωθῶσιν, σαν δύο, f| ἑνωθέντα; Ei μὲν 
γὰρ πρὸ τῆς ἑνώσεως ὑπῆρξαν ἀμφότερα, ἐξ ὑπο- 
στάσεων ἀνάγχη λέγειν 620 τὴν ἕνωσιν ' εἰ δὲ ivy 
τῇ ἑνώσει δύο φατὲ, ὁ δὲ ἀριθμὸς καθ ὑμᾶς máv- 
τως... . 8 διαἰρεσιν, διαιρέσεως αἰτία dj ἕνωσις : 
χα) kv τῇ ἑνώσειἃ.. .. τὴν ἕνωσιν. 


15. Si divinitas οἱ humanitas idem non sunt ob 
naturalem qualitatem suam, sed aliud et aliud, 
diversum et. diversum ; advcrtat. quisquis sang 
mentis est, an aliud et aliud secundum naturam, 
unum nalura sint, et non duo. Sin autem duo 
( de naturis loquor ), plane non unam. Siquidem 
aliud naturam significat , ut ejusmodi rerum periti 
tradideruut. Jamvero natura et natura, nunquid 
una est, et non duo? duo profecto. Una enim οἱ 


B uua, ut vel pueri norunt, duas sunt. 


16. Sin autem dicitis ea qua unita sunt, unum 
esse ; audite lamen, ea qua unita sunt, non :om- 
nibus modis unum esse, sed quatenus unita sunt : 
Nam si, quz unita sunt, per omnia unum sunt, 
quia homo ex dissimilibus naturis compositus est , 
necessum erit dicere, quod anima et corpus per 
omnia unum sint : adeoque quod incorporeum est, 
illud corpus erit, et corpus, incorporeum. Item- 
que quia divinitas et humanitas unit:e sunt, idcirco 
unum erunt secundum substantialem differentiam , 
ut quod divinum est, creatum sit, el quod huma- 
num, increatum. 

47. Si qua unita sunt , omni modo unum sunt: 
corpus vero ex contrariis qualitatibus compositum 
est, dicendum nobis erit, calorem οἱ frigus idem es- 
se, siccitatem quoque et humiditatem perinde idem; 
imo Petrus et Joannes, quippe qui matura uuita 
sunt, ex consequenti lyypostasi etiam unus sunt, 
et non duo. At non ita convenit cum his qui recte 
sapiunt, et veritate : quin potius quz unita sunt, 
quatenus unita sunt, unum esse sentiunt ; puta 
Petrum et Joannem , quia uuum natura sunt, ejus- 
demque substantie, unum esse secundum natu- 
ram ; animam vero et corpus , quatenus secundum 
hypostasim uniuntur, unum hypostasi esse, Nemo 
quippe sobrius dixerit, animam et corpus penes 
naturam 6666 unum. 

A09. 18. Si ex duabus naturis unio facta est, 
aut ante unitionem duz erant, aut in ipsa unitione, 
aut post unitionem. Si ante unitionem per se sub- 
sStiterunt, quid est quod Nestorium accusamus ? Si 
autem post unitionem caro constitit, quod est cur 
nos reprehendatis ? Sin demum' in ipsa unitione , 
unio vero perseverat : igitnr et nunc et in perpe- 
tuum duae sunt, et erunt. Si autem ipso incarna- 
tionis Verbi tempore unum propter unitionem esse 
dicitis, antequam unirentur, duz erant, an unite? 
Si due prius. exstiterunt, quam unirentur, neces- 
sum erit 3ffirmare ex duplici hypostasi factam esse 
unionem : sin duas dicitis in unitione ; numerus 
vero in opinione vestra necessario divisionem in- 


ducit : divisionis ergo causa est unitio, et in ipsamet unione dirimitis unionem. 
VARIJE LECTIONES. : 
5 Leg. εἰσάγει. Turr. inducit. Arab. afferet divisionem. ^ Leg. διαιρεῖτε. Turr. Dividitis unionem, Arab. 


et cum unione dividitur unio. 


1447 


19. Si unumquodque corum, ex quibus exstat A 


Christus, propriam substantie, seu essentiz , de- 
finitionem et rationem servat, etiam in unione, 
atque alia est definitio divinitatis Christi , et alia 
humanitatis; quomodo, «qui non sunt sub una 
eademque definitione posita , naturam unam , non 
duas esse dicitis ? 


$90 Si caro Verbi Dei, tut vestra sententia fert , 
ejusdem substantia est cum divinitate cjus increa- 
ta, consubstantialionis opinatione prava laboratis. 
Eccur vero quod jam olim parturitis, non emer- 
git? Sin autem non est cjusdem substanti:z, quo- 
nam pacto qui non sunt ejusdem substantie, 
erunt unius nature? aut quomodo qua unius na- 
ture sunt, ejusdem substantie non sunt? Nisi 
est , eamdem habere substantiam, sive essentiam. 

91. Si Christus est consubstantialis Patri , no- 
bisque itidem consubstantialis secundum eamdem 
naiuram , nos quoque Patri consubstantiales su- 
mus. Qua enim secundum naturam eamdem ejus- 
dem substantiz:: sunt , ea inter se sunt consubstan- 
tialia. Si autem secundum divinitatem est Patri 
consubstantialis, nobis vero secundum liu manita- 
tem ; rogo, dicite, estne divinitas et humanitas una 
natura ? At si una natura non est, necessario dux 
sunt : atque adeo duz natura Christus est, et in 
duabus naturis. Siu vero est una, quinam ergo 
differunt. Nam qua differunt, vel substantie ra- 
tione differunt, vel ratione ejus quod substantie 
advenit. Si ratione ejus quod advenit gubstantiz, 


hypostases forent, mon natura. Sed οἱ ratione C 
substantis discrepant, jam naturz sunt. Nam qug 
siquidem qua unum est, discrimen non admittit. 


Cuin. 


92. Qu: substantialia sunt, rationem eamdem 
recipiunt. Si ergo Christus natura una est incar- 
nata, estque hxc ejus essentie definitio, aliunde 
vero consubstaniialis est Patri et nobis : est igitur 
Pater pobiscum una divinitatis natura incarnata. 


95. Differentia dno saltem infert quz differant, 
&ive nature sint , sive hypostases , sive hypostasis 
una a seipsa discrepans. Si naturas , hz substan- 
tioliter differunt ; si hypostases, secundum A403 
id quod essentixz adjeciilium est : si hypostasim 
unam quas a se diversa sit, per variationem et 
mutationem secundum accidens separabile: horum 
igiturque alterum eligite, ut vel duas post unitio- 
nem hypostases esse Christum dicatis, vel divini- 
tatem ejus ratione accidentis separabilis ab ipsius 
humanitate discrepare : tumque adco increatum, 
principii expers , impassibile, omnipotens , et alia 
ejusmodi ; itemque creatum , ceptum, passibile, 
aliaque similia, ex quibus Christus constat , acci- 
dentia erunt, et quidem separabilia, mutabiliaque 
et variabilia : aut nobiscum, utque fert veritas , 
Christum esse duas naturas predicetis , quarum 
discrimen profitemini. Qui enm substantiarum dis- 


S. JOANNIS DAMASCENI 


M48 

ιθ’. El φυλάττει ἕχαστον τὰ ἐξ ὧν ὁ Χριστὸς τὸν 
ἴδιον ^fi; οὐσίας ὅρον τε xal λόγον, xàv τῇῃ ἑνώσει, 
καὶ ἕτερος μὲν ὁ τῆς Χριστοῦ θεότητος ὄρος χαὶ ὁ 
τῆς ἀνθρωπότητος ἕτερος, τί τὰ μὴ ὑπὸ ἕνα χαὶ τὸν 
αὑτὸν ὅρον ταττόµενα µίαν, xal οὗ δύο φύσεις 
λέχετες 


x'. El ὁμοούσιος ἡ τοῦ Θεοῦ Λόγου σὰρξ τῇ ἀχτί- 
στῳ αὐτοῦ θεότητι χαθ᾽ ὑμᾶς, συνουσίωσιν νοσεῖτε. 
Καὶ tl μὴ τὸ πάλαι ὑμῖν ὡδινόμενον ἀποῤῥήγνυται, 
El δὲ οὐχ ὁμοούσιος, πῶς τὰ ph ὁμοούσια μιᾶς ἂν 
εἴη φύσεως; ἡ πῶς τὰ pid; φύσεως οὐχὶ χαὶ ὅμο- 
οὐσια ; El μὴ γὰρ µεθύομεν, ὁμοουσιότητος ὄρος ἑἐστὶ 
τὰ τὴν αὐτὴν οὐσίαν ἔχοντα. 
enim ebrii sumus, consubstantialitatis definitio 


κα. Ei ὁμοοῦσιος τῷ Πατρὶ χαὶ ὁμοούσιος ἡμῖν 
κατὰ τὴ» αὐτὴν φύτιν ἐστὶν ὁ Χριστὸς, xol ἡμεῖς 
Ex παντὸς τῷ Πατρὶ ὁμοούσιοι' τὰ Υὰρ τῷ αὐτῷ 
κατὰ τὴν αὐτὴν φύσιν ὁμοούσια, xaX ἀλλήῆλοις εἰσὶν 
ὁμοούσια. El δὲ χατὰ τὴν θεότητα τῷ Πατρί ἐστιν 
ὁμοούσιος, ἡμῖν δὲ χατὰ τὴν ἀνθρωπότητα * θεότης, 
εἴπατε, xal ἀνθρωπότης µία φύσις kovtv ; Αλλ' εἰ 
μὲν οὐ µία, δύο πάντως xai δύο φύσεις ἐστὶν ὁ 
Χριστὸὺς, xal ἓν δύο φύσεσιν. El δὲ µία, πῶς δια- 
φέρουσι ; Τὰ γὰρ διαφέροντα, f| οὐσιωδῶς διαφἑρει, 
3| ἐπουσιωδῶς; ἀλλ᾽ εἰ μὲν ἐπουσιωδῶς, ὑποστάσεις 
ἂν εἴεν, καὶ οὗ φύσεις . εἰ δὲ οὐσιωδῶς, φύτεις. Τὰ 
Y&p διαφέροντα, τὸ ἑλάχιστον δύο: τὸ γὰρ ἓν, χαθὺ 
Ev, οὗ διαφἑρει. Συνεισφέρειν γὰρ οἶδεν ἐξ ἀνάνχης 
τὸν ἀριθμὸν ἡ διαφορά. 
differentia. sunt, ut minimum duo sunt. Unum 
Differentia quippe necessario numerum infert se- 


xp'. Τὰ ὁμοούσια τὸν αὐτὸν ἐπιδέχεται λόγον. El 
οὖν ὁ Χριστὸς µία φύσις ἐστὶ σεσαρχωµένη, xal 
οὗτος, ὥς φατε, τῆς αὑτοῦ οὐσίας ὁ ὄρος ἐστίν" 
ὁμοούσιος δέ ἐστι χαὶ Πατρι, χαὶ ἡμῖν ὁμοούσιος 
ἄρα ἔσται xal ὁ Πατὴρ xat ἡμεῖς µία φύσις θεότη- 
τος σεσαρχωµένη. 

ΧΥ’. Ἡ διαφορὰ τοὐλάχιστον δύο εἰσάγει τὰ ὃα» 
φέροντα, ἢ φύσεις, f) ὑποστάσεις, 9) ulav ὑπόστασιν 
ἑαυτῆς διαφἐρουσαν ' καὶ εἰ μὲν φύσεις, οὐσιωδῶς 
εἰ δὲ ὑποστάτεις ,[ἑπουσιωδῶς * εἰ δὲ µίαν ὑπόστασιν 
ἀλλοιουμένην χαὶ μεταθαλλοµένην, χατὰ τὸ χωριστὸν 
συµθεθηχός ' ἔλεσθε τοιγαροῦν τούτων θάτερον, 1| 
δύο ὑποστάσεις μετὰ τὴν ἕνωσιν τὸν Χριατὸν εἷ- 
πατε, Ἡ xatà τὸ χωριστὺν συμθεθηχὸς διαφέἑρειν 
τὴν θεότητα αὑτοῦ τῆς αὐτοῦ ἀνθρωπότητος, καὶ 
ἔσται τὸ ἄχτιστον, xal ἄναρχον, χαὶ ἀπαθὲς , xal 
παντοδύναμον , xal τὰ τοιαῦτα, ὁμοίως δὲ xal τὸ 
Χτιστὸν, xal ἠργμένον, xat παθητὸν, xal τὰ τοιαῦτα, 
συµθεθηχότα, καὶ ταῦτα χωριστὰ, xal τρεπτὰ, voi 
ἀλλοιωτὰ ἐξ ὧν ὁ Χριστὸς, ἢ δύο quasi; τὸν Χριστὸν 
μεθ) ἡμῶν ναὶ τῆς ἁληθείας χηρύξατε, ὧν καὶ τὶν 
διαφορὰν ὁμολογεῖτε. Ωὐσιῶν γὰρ διαφορὰν λέγοντες, 
οὐσῶν λέγειν xal σωνυµένων ἀναγχασθήσεσθε. Tov 
γὰρ p ὕντος οὔτε δια ρορὰ ἂν ctn. lox γὰρ διαφέ- 


1449 


CONTRA JACOBITAS. 


1450 


ρουσι τὰ μὴ σωζόμενα, εἰ δὲ ὄντως σώσονται, xal A crimen asseritis , integras subinde salvasque eas- 


ἀριθμείσόθωσαν. 


dem dicere cogemini. Ejus enim quod nen est , nec 


differentia esse possit. Quo etenim paeto differant qu:e salva non exstant? Quod οἱ vero salva sunt, 


ergo ei numerantur. 

x). El δέ φατε , ὡς ἐκ δύο φύσεων µία quet; 
ἐχρημάτισε σύνθετος, εἴκατε ἡμῖν πῶς σνντίθεσθαι 
τὰ μὴ συντιθέµενα πέφυχε; Μία γὰρ φύσις σύνθε- 
τος ix διαφόρων συνίσταται φύσεων, ὅταν ἑνουμένων 
φύσεων, ἕτερόν ει παρὰ τὰ ἑνωθέντα τὸ ἁποτελού- 
µενον Υίνηται, καὶ µήτε τοῦτο χυρίως, μήτε ἐκεῖνο, 
ἀλλ᾽ ἕτερον νοῆται χαὶ λέγηται’ ὡς ἀπὺ vov τεσσά- 
pov στοιχείων , πυράς quat, xal ἀέρος , γῆς τε xal 
ὕδατος, συσταίη σῶμα, ἑνουμένων δηλαδη τῶν τεσ- 
σάρων xal συγχιρναµένων. Καὶ τὸ ἀποτελούμενον, 
οὔτε rog ἐστιν, οὔτε λέγεται, οὔτε ἀἡρ, οὔτε ὕδωρ, 


οὔτε γἢ, ἀλλ᾽ kx τούτων παρὰ ταῦτα Écepov. Ὁμοίως | 


ἀπὺ ἵππου xal ἄνου ἡμίονος , xal οὐδ' ἵππος , οὐδὲ 
ὄνος ἐστὶν, οὐδὲ λέγεται, ἁλλ᾽ Ex νούνΌων παρὰ ταῦτα 


ἕτερον. 'O δὲ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς ἐκ - 


θεότητος ὢν χαὶ ἀνθρωπότητος, ἐν θεότητί τέ ἐστι 
xai ἀνθρωπότητι τέλειος, xal θεὺς xal ἄνθρωπος 
ἔστι τε χαὶ λέγεται, xal ὅλως θεὸς χαλ ὅλως ἄνθρω- 
πος 1 ὅπερ ἐπὶ τῆς συνθένου φύσεως οὖχ ἔστιν 
εὑρεῖν. Οὐ γὰρ ὅλον τὸ σῶμα πῦρ, οὐδ' ὅλως ὁ ἄν- 
θρωπος φυχἠὴ , fj ἵππος ὅλη ἐστὶν ἡ ἡμίονος. Δι οὐ 
µία σύνθετος quat; ἐστιν ὁ Χριστὸς , ἀλλὰ µία ὑπό- 
στασις σύνθετος * οὐκ ἐξ ἑτέρων ἑτέρα, ἀλλ' ἐξ ἐτέ. 
Qu» τὰ αὐτά ' ὃχ θεότητος γὰρ xaX ἀνθρωπότητος, 
Φεός τέ ἐστι xa ἄνθρωπος τέλειος * δύο μέντοι φύσεις 
ἐν μιᾷ συνθέτῳ ὑποστάσει, χαὶ ἐν δυσὶ φύσεσι µία 
ὑκόστασις σύνθετος. 


χε. El ὁμοφνὴς ὁ Χριστὸς, χαὶ ὁμοούσιος τῷ [Ia- 
τρὶ ἁπλης ὄντι φύσεως, ἔχει δὲ χαῖ σύνθετον 
φύσιν, δύο ἕξει φύσεις, µίαν ἁπλῆν xal µίαν σύν- 
θετον. 

xc'. El ἄχτιστος χαὶ ἄναρχος 1j Χριστοῦ θεότης, 
Χτιστῃ δὲ xai Ἱργμένη dj ἀνθρωπότης αὐτοῦ, 
πῶς τὸ ἄναρχον καὶ τὸ ἠργμένον μιᾶς ἔστεαι φύ- 
θδεως, 

xg. El µία σύνθετος φύσις ὁ Χριστὸς , τὸ δὲ 
ἁπλοῦν xal τὸ σύνθετον οὐχ εἰσὶν ὁμοούσια, ὁ δὲ 
líevhp ἁπλῆς φύσεώς ἐστιν * oóx ἔστιν ἄρα ὁ Χριστὸς 
ὁμοούσιος τῷ ΠατρΙ. 

xw. Ei µία φύσις σὐνθετός ἐστιν ὁ Χριστὺς ἓχ 
θεότητος xai ἀνθρωπότητος , οὐχ ix θεότητος δὲ 
χαὶ ἀνθρωπότητος fj εούτου Μήτηρ ἐστν , οὐδὲ τῇ 
Μητρί ἐστιν ὁμοούσιος * χαὶ µετηνέγχατε ὅρια αἰώ- 
νια, ἃ ot Βατέρες ἡμῶν ἔθεντο, ὁμοούσιον τὸν Χρι- 
στὸν εἰπόντες τῷ Πατρὶ κατὰ τὴν θεότητα καὶ ὁμο- 
οὖσιον τῇ Μητρὶ χατὰ τὴν ἀνθρωπότητα. 


x0'. El 6b χατ᾽ ἐπίνοιαν τοῦ Χριστοῦ τὰς φύσεις 
λέγετε χαὶ θεωρίαν , εἴπατε ἡμῖν οἱ τῶν φύσεων 


24. Si vero aitis, ex duabus naturis naturam 
unam factam esee compositam, dicatis nobis, 
amabo, qui comparatum sit, et quze non composita 
sunt, componantur ? Una quippe natura composita 
ex diversis , constituitur, quando, unitis naturis, 
aliud quid preter unita effectum est, ut. neque 
hoc proprie, neque illud, sed diversum intelliga- 
tur et enuntietur : puta si ex quatuor elementis, 
ime scilicet, aere, terra et aqua, corpus consti- 
tuatur, id quod ex quatuor istis, eisque eommistis 


DB effectum fait, nec ignis est, nec dicitar, nec aer, 


wec aqua, neque terra, sed ex istis aliud preter 
iuta. Similiter mulus ab equo atque asino distin- 
guitür; nam nec equus est aut re aut nomiue 
nec asinus, sed aliquid tertium ex illis constitu- 
tum. Atqui Dominus noster Jesus Christws, quia 
ex divinitate et humanitate censtat, in divinitate 
est et in humanitate perfectus, Deusque et homo 
est et dicitur, totusque Deug.éf totus hemo ; quod 
quidem in composita natura nequaquam reperia- 
tur. Non enim totum corpus ignis est, neque totus 
homo est anima, aut totus mulus equus est. Quam- 
obrem non una eomposita natura est Christus, 
sed una hypostasis composita; non ex aliie aliud, 
sed ex aliis eadem, ex divinitate slquidem et hu- 
manitate, Deus οἱ homo est perfectus : duse porro 
nature in una hypostasi composita, et hyposta- 
sis una composita in naturis duabus. 

25. Si Christus nature ejusdem et substantie 
est ac Pater qui simplicis naturte est, habet vero 
insuper compositam naturam; duas proinde habe- 
bit naturas, unam simplicem, et unam compositam. 

96. Si neque creata est, nec initium babuit 
Christi Deitas, creata vero fuit, et esae cospit ejus 
humanitas ; quomodo illud quod edptum non est, 
et id quod coeptum est, unius natur: erunt? 

$1, Si una natura composita Christus est ; sim- 
plex autem et compositum tonsubstantialia non 
sunt, Pater vero simplicis est nature : non est 
Igitur Christus corisubstantialis Patri. 


D 95. 8I Christus est una natura composita ex di- 


vinitate οἱ humanitate, non autem ejus Mater ex 
divinitate et humanitate constat; nec subinde 
ejusdem cujus Mater, substantiz fuerit : adeoque 
transtulistis terminos zternos, quos patres &04& 
nostri statuerunt, pronuntiando Christum Patri 
consubstantialem esse secundum divinitatem, et 
consubstantialem Matri secundum humanitatem. 

99. Quod si naturas Christi cogitatione ac con- 
templatione tenus effertis, dicite nobis, naturarum 


VARLE LECTIONES. 


i o cum Turriano, ὅλος tbc, xaX ὅλος ἄνθρωφας, totus Deus, et totus homo. Sic interpr. Arabs. 
Nam Christus nec in totum Deus, neque in totum home est, ut alibi Noster monet; sed simul Deus 


et homo perfectus. Unde sequitur, οὐ yxp ὅλον τὸ σῶμα πρ, 


ὅλη ἐστὶν f ἠμίονος. 
PaTROL. Gg. XCIV. 


058 ὅλος ὁ ἄνθρωπος duyh, ἡ ἵππος 
46 


1451 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1452 


excogitalores et speculatores, sitne cogitatio T6-.A ἐπινοηταὶ xal θεωρηταί f$ ἐπίνοια ἀλτθῶν χαὶ 


rum verarum οἱ exsistentium, ul ea quie sensui 
simplicia videntur, notione dispiciet εἰ discerna! ; 
velut. si in homine animam, qua sub aspectum 
non cadit, una eum corpore quod cerni nauim sit, 
.cognoscat, vel figmentum mentis ex complicatione 
sensus 'et iinaginatiónis, ex iis que sunt ea quas 
non sunt, componentis εἰ effingentis, ut hippocen- 
t;urorum et Lragelaphorum  eíKctio rem non si- 
guificat; vel nuda est vox signillcationis expers, 
ut scindapeus et hlitiri. Si secundum dicitis, incar- 
nationis mysterium inera imagiualio atque illuaio 
erit : sj primum, uti duas naturas cogitatione con- 
sideratis, cum consideralio sit eorum qua sunt, 
cur ea que suni non pumeretis; quando sancti 
Patres non naturas, sed barum distantiam cogita- 
tione intelligi dixerunt? Nam ubi nature cogita- 
Aione dirimuntur, inquit ? Quod si cogitatione di- 
rimantur, manifestum est 645 non actu vel exsi- 
tentia distare. Si enim quod eogitatione spectatur, 
exsistentia e»t, cogitatione autem distantiam na- 
turarum fleri ait. Pater !* : actu igitur et. exsislen- 
tia distantiam. dixerit, quod fieri nequit. Vos igi- 
tur cum post unitiopem, divinitalem et humanitatem 
in Christo dicitis non re et actu eas fatemini : 
ergo ex vestra sententia, neque Deus erit reet 
veritate, neque homo, sed aliud quid preter haec. 
30. Rursus, si contemplatione tenus dicitis duas 
Christi naturas, quandoquidem contemplatio rerum 
exsistentium est, ut barum rerum periti Lradidere, 
necessario prorsus nature Christi sunt. Quod si 
sunt, ecquid ergo numerum ceu terriculamentum 
aliquod fugitis ? 


21. Siu autem aitis quod, qui naturas duas dicit, 


dividat mysterium incarnationis, duosque Chri- 
sLos effutiat : qui ergo unionem ex naturis duabus 
dicit, ex duobus proinde Christis unionem enun- 
tiat. 

29. Si dicendo duas naturas, Christum dividi- 
tis, in unitione vero naturas duas asseritis, in uni- 
tione jgilur uniomem dividitis, ut ex vestra epi- 
uione unitio divisio sit. 

$9. Ναίμια et matura wnius eese nature nun- 
quam dicentur, sed uuius forsan bypostasis : nec 
hypostasis ct hypostasis unius dicentur hypostasis, 
sed unius natucz, Qui igitur ea ex quibus constat 
Christus, unius nature esse affirmatis, hypostases 
has, et non naturae esse fateamini. Sin autem, ante- 
posita veritaic mendacio, ea, ex quibus est, Chri- 
sius, post unitionem unius hypostasis esse dicatis, 
naturas ἰδίαο esse confitemini. 

34. Si discrimen naturarum etiam post unitio- 
nem agnosciüs, quomodo plurali nuinero naturas 


!* Gregor. Naz. orat. 56 ; Cyrill. epist. 3 ad Succ. 


ὄντων πραγμάτων ἑἐστὶν , οἰονεὶ τὰ τῇ αἰσθήσει Bo- 
χούντα ἁπλᾶ, τῇ vetas: δισθροῦσα καὶ διαχρἰνούσε, 
ὡς ἐπὶ ἀνθρώπου σὺν θεῷ 1 φαινοµένῳ δώματι xal 
τὴν φνχὴν ἐπιγινώσχουσα , τὸ ἁόρατον, ἢ διανοίας 
ἀνάπλασμα, xaxà συμπλοχὴν αἰσθήσεώς τε καὶ φαν- 
τασίας ἐκ τῶν ὄντων τὰ μηδαμῶς ὄντα αυντιθεῖσα 
xal ἀναπλάττουσα, ὡς dj τῶν ἐπποκενταύρων xal 
τραγελάφων µυθοπλαστία πρᾶγμα οὖν ὃὶ σηµαίνει, 
$ $05 φωνη ἄσημός ἐστι, ὡς σκίνδάφος καὶ τὸ 
Βλίτυρι. El μὲν οὖν τὸ δεύτερον, Φαντασία χαὶ 
φεναχισμὸς τὸ τῆς οἰχονομίας µυστήριον. Et δὲ 9 
πρότερον, δύο δὲ κατ’ ἑπίνοιαν τὰς φύσει; θεωρεῖτε: 
ὄντων δὲ ἡ θεωρία * τί τὰ ὄντα μὴ ἀριθμεῖτε; ὅ- 
που γε οἱ Πατέρες οἱ ἅγιοι , οὐ τὰς φύσεις, τὸν δὲ 
νούνων διάστασιν xasv' ἐπίνοιαν εἶπον; Ἠνίκα γὰρ 
αἱ φύσεις, qnoi, διίστανται ταῖς ἑπτινοίαις» El οὖν 
τῇ ἐπινοίᾳ al φύσεις διίστανται , ὅτλον ὡς οὐκ ἐν- 
εργείᾳ, οὐδὲ ὑπάρξει τὸ ἐπινοίᾳ " εἰ γὰρ τὸ ἐπινοίᾳ 
ὑπάρξει, ἐπινοίᾳ δὲ ὁ Πατὴρὶ τὴν δ.ἀστασιν ἔφη, 
ἑνεργείᾳ xal ὑπάρξει φησὶ τὴ» διάστασιν, ὅπερ 
ἀμήχανον. Ὑμεῖς τοιγαροῦν ἐπινοίᾳ τὴν θεότητα 
καὶ τὴν ἀνθρωπότητα àv τῷ Χριστῷ μετὰ τὴν ἕνω- 
σιν λέγοντες , οὐκ ἑνερχείᾳ, οὐδὲ πράγματι ταύτας 
ὁμολογεῖτε * οὐχοῦν οὔτε θεὸς Erat χαθ᾽ ὑμᾶς ἁλη- 
θείᾳ, οὔτε ὑπάρξει , οὐδὲ ἄνθρωπος, ἀλλά τι παρὰ 
ταῦτα ἕτερον. 

X. Καὶ πάλιν, ci θεωρίαν '' φατὲ δύο τοῦ Χρι- 
στοῦ τὰς φύσεις περὶ τὰ ὄντα δὲ ἡ θεωρία, ὡς el 
ταῦτα δεινοὶ διειλήφασιν ' εἰσὶ κάντως αἱ Χρ:ατοῦ 
φύσεις. Καὶ εἰ εἰσὶ, τί τὸν ἀριθμὸν ὥσπερ τι pop- 
μολύχξιον φεύγετε ; 


λα’. El & φατε, ὡς à λέγων δύο φύσεις διαιραῖ 
την οἰχονομίαν, xal 65e λέγει Χριστούς - ἄρα xat 
ὁ ἐχ δύο φύσεων τὴν ἕνωσιν λέγων, £x δύο Xowtw 
φῄσει χαὶ ἕνωσιν. 


1β’. Rl τὸ λέγειν δύο φύσέις δΔιαιρεῖ τὸν Χριστὺν, 
ἐν δὲ τῇ ἑνώσει δύο φύσεις φατὰ, ἐν τῇ ἑνώσει 
διαιρεῖτε τὴν ἕνωσιν, καὶ ἔσται f$ Ένωσις χαθ᾽ ὑμᾶς 
διαίρεσις. 

Ay. Φύσις καὶ φύσις μιᾶς φύσέως οὐ λεχθῄσειαι 
πώποτε, ἀλλὰ μιᾶς τυχὸν ὑποστάσεως - οὐδ' ὑτύ- 

tact xai ὑπόστασις μιᾶς ὑποστάσεως , ἀλλὰ 
μιᾶς φύσεως. Μιᾶς οὖν φύσεως τὰ ἐξ ὧν ὁ Xue 
λέγοντες , ὑποστάσεις ταύτας, καὶ οὗ φύσεις ὁμοὶν» 
Υήσοιτε, Ei δὲ τἀληθὲς τοῦ φεύδους προφιρούµενα, 
μιᾶς φύσεως τὰ ἐξ ὧν ὁ Χριατὸς μετὰ τὴν ἔπυαν 
εἴπετεα, φύσεις ταῦτα ὁμολογήαοιοε. 


Ab. El τὴν διαφορὰν τῶν φύσεων xa μετὰ τὴν 
ἔνωσιν ὁμολογεῖτε , πῶς τῶν φύσεων κληθυντικὸ: 


VARLE LECTIONES. 


! Forte, τῷ. 
Cyrillus utique et Gregorius. 


X Legetdum, πρᾶγμα οὐ. llc periodus deest in Arab. '!In Arab. in plurali Patres; 
m Leg. κατὰ θεωρίαν. 


1453 


CONTRA JACOBITAS. 


1454 


λέγοντες, οὐ δύο φύσεις ὁμολογεῖτε. Ei γὰρ µία A pronuntiantes, non duas naturas fatemini? Nau 


xa0' ὑμᾶς φύσις σὐνθετός ἔστι μετὰ τὴν ἕνωσιν, 
ἔδει ὑμᾶς λέγειν, ob φύσεων διαφορὰν, ἀλλά μιᾶς 
φύσεως πρὸς ἑαυτὴν διαφορἀν' ὅπερ ὑμῶν , οὐχ 
ἡμῶν ἔστιν εἰπεῖν xai φρονῆσαι. Ἡ αὐτὴ γὰρ 
φύσις οὐσιώδη διαφορὰν mph; ἑαυτὴν οὐχ ἕξει 
muti. 

As&'. EL µία qat; ovt τοῦ Χριστοῦ, εἴπατε ἡμῖν 
4) ταύτης ὄνομα. Xph γὰρ τὸ ὃν, xai ὀνομάζεσθαι, 
xav οἰχείως ὀνομάξεσθαι, ὥαπερ θεοῦ φύσις θζεότῃς, 
xaX ἀνθρώπου ἀνθρωπότης. lue οὖν τὴν Χριστου 
φύσιν ὀνομάσομεν ; Χριατότητα, ἀλλ οὐδεὶς τῶν 
θεοπνεύστων εἴρηχε τοῦτο ἀλλὰ θεοτητοανθρωπό- 
τητα ; ἀλλ᾽ οὐδὲ τοῦτο. Τί δὲ ἡμῖν φύσιν ἀνώνυμον 
εἰσκομίζετε ; Ei δέ φατε, ὅτι χαινοτομοῦνται φύσεις, 


xai τῷ ξένῳ τοῦ μυστηρίαωυ ξένον τι γίνεται ^ ἀλλ 5 


οὐδὲν τῆς τοῦ Θεοῦ φύσεως ἁληπτότερον 7j ὑψηλό- 
περον, xal ὅμως τὸ µόνον ἄληπτον Ἰνέσχετο πρὸς 
ἡμῶν ὀνομάζεσθαι. "H τοίνυν ὑψηλοτέραν xai χρείΐτ- 
«ονα τῆς θεότητος τὴν πρὺς ἡμῶν σχεδιασθεῖσαν 


φύσιν εἴπατε, xal ἀρχεῖ ἡμῖν. Ἡ ταύτης ὄνομα ἐμ- 


ῥανίσατε, Tj μετὰ τῶν χηρύχων τῆς ἀληθείας θεό- 
τητα χαὶ ἀνθρωπότητα τὰς φύσεις Χριστοῦ εἴπατε, 
xaX οὐ τὴν φύσιν. θεότης γὰρ xaX ἀνθρωπότης ula 
φύσις οὐκ ἔστιν. 


λς.. Ei àx θεότητος xa ἀνθρωπότητος µία φύσις 
ἐστὶ τοῦ Χριστοῦ, µέρος φύσεως, xat οὐ τελεία 


Φύσις ἡ θεότητος iv τῷ Χριστῷ, ὁμοίως καὶ &v- C 


θρωπότης. 

λζ. El fj σύνθετος ὑμῶν φύσις, οὐδὲ τῷ Πατρὶ 
καθόλου ἐστὶν ὁμοούσιος, οὐδὲ τῇ Μητρὶ, τὸ δὲ ὅλον 
ἐστὶν ὁ Χριστός, ὁ Χριστὸς, T] Χριστὸς, οὐδενί ἐστιν 
ὁμοούσιος. Καὶ εἰ τοῦτο, ὅτε ἐστί τινι ὀμοούσιος, 
οὐχ ἔστι Χριστὸς ὁμοούσιος * οὖν ὢν τῷ Πατρὶ οὐχ 
ἔστι Χριστός. ᾽Ανάγχη τοίνυν δυοῖν θάτερον, 1) ὁμοού- 
σιον ὄντα τῷ Πατρὶ, ih εἶναι Χριστὸν, ἡ Χριστὸν 
ὄντα, μὴ εἶναι τῷ Πατρὶ δµοούσιον. 


λη’. Τὰ συνειθέµενα ἐξ ἑναντίων συντ/θεται, οὐ- 
wig δὲ πατὰ τοὺς φυσικοὺς οὐδέν ἐστιν ἑναντίων. 
᾽Αδύνατον οὖν εἶναι οὑσίαν EE οὐφιῶν αὐὀνθετον. 


MV. Τὰς φύσεις , ftot οὐσίας, al οὐσιώδεις συν- 
ιστῶσι διαφοβραί * εἰ οὖν Ex. θέότητος xaX ἀνθρωπό- 
τητος µία φύσις συνέστηχεν, ἔσονται θεότης xat ày- 
Βρωπότης οὐ φύσεις, ἀλλ᾽ οὐσιώδεις διαφορα(. 

p. Τὰ μιᾶς ὄντα οὐσίας, ἑτεροῦπόστατα πάντως : 
ὰ δὲ py ὁκποσιάσεως ἑτεροούσια. Την θεότητα 
εοιγαροῦν καὶ τὴν ἀνθρωπότητα τοῦ Χριστοῦ, f] μιᾶς 
:οὐσίας λέγοντες, εἴπατε ἄλλης χαὶ ἄλλης ὑποστάσεως 
εἶναι, ἡ μιᾶς ὑποστάσευς λέγοντες, δύο φύσεις, σὺ 
μίαν ὀμολργήσατε. Ἔνθα Υὰρ τὸ ἑτεροούσιον, µία 
φύσις οὐχ ἔστιν * fj οὖν ὁμοούσιον εἴπατε τὴν σάρχα 
*fj τοῦ Λόγου θεότητι, 3) ἑτεροούσια λέγοντες, δύο 
φύσεις ὁμολργήσατε. 


δἱ secundum vos una composita nalura est, post 
unitionem dicere vos oportebat, non differentiam 
naturarum, sed unius natura a seipsa : 498 quod 
quidem vestrum est, nou nostrum, sic loqui et 
sentire. Eademmel enim natura essentiale a se ipsa 
discrimen nunquam habuerit. 

. 95. Si una Christi natura est, ejus nobis nomen 
dicitote. Nam id quod est, etiam nominetur opor- 
tet, el proprie nominetur; uti natura Dei deitas 
appellatur, et natura hominis, humanitas. Quo 


igitur nomine Christi naturam efferamus? an Chri. 


stitatis? at nemo eorum qui divino afflatu locuti 
sunt, tale quid pronuntiavit. An divino-lhumanita- 
tis? minime "vero istud. Éequid ergo naturau 
nullius nominis intreducitis? Sin reponilis, inno- 
vari naluras, et novo myslerio novum aliquid et 
peregrinum effici : at vero nibil sublimius, ei quod 
minus compreheudi possit, quam natura Dei, et 
tamen illud unum solumque quod cougrehbendi 
nequeat, a nobis nominari voluit. Vel igitur natu- 
ram quam obtrudistis, altiorem et meliorem deitate 
esse dicite; satisque nobis erit. Vel nomen illius 
proferte, vel cum verilatis praedicatoribus divini- 
tatem et humanitatem Christi, naturas esse pro- 
nuntiate, non naturam. Deitas siquidem et liuma- 
nitas non sunt una natura. 

20. Si ex divinitate et humanitate una Christi 
natura est, divinitas pars naturz duntaxat, et non 
perfecta natura erit in. Christo, similiter etiam et 
humanitas. . 

91. Si natura. vestra composita, neque Patri in 
totum consubstantialis est, neque Matri, Christus 
vero lotum illud est : Christus quatenus Christus 
est, nulli consubstantialis est. Quod si ita est, qua 
parte alicui consubstantialis est, jam non est Chri- 
$tus. Igitur quatenus ejusdem est ac Pater essen- 
tie, non es! Christus. Quocirca duorum alterum 
necessarium est, aut Christum non essc, qui Pa- 
ti consubstantialis sit, aut qui Christus sit, nou 
esse Patri consubstantialem. 

$8. Quz composita sunt, ex contrariis compo- 
nuntur, substaut::e autem secundum physieos 
Mihil contrarium est : fleri igitur non potest ut 


D substantia ex substantiis composita sit. 


399. Naturas, sive substantias differentiz sub- 
stantiales constituunt. Quaniobrem si ex. deitate 
et humanitate natura una consistit, erunt deitas et 
humanitas, non naturz, sed essentiales differentia. 

40. Qus unius sunt essentiz, diversarum pla- 
ne hypostasium sunt : que vero unius sunt hy- 
postasis, diversarum naturarum exsistunt. Igitur 
qui divinitatem et liumanitalem Chrísti vel unius 
esse nature dicitis, alterius atque alterius sub- 
slantiz esse dicite : vel dicendo unius esse hypo- 
stasíis, naturas duas, non unam fateamini. Ubi 
enim est substantie diversilas, non est nalura 
una. Autigltur carnem divinitati Verbi consub- 


$tantialem esse dicite, aut diversz» esse substantie praedicantes, duas naturas confitemini. 


1^5 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1456 


41. Qui unam divinitatis Christi, carnisque ejus Ἅµμα’. Οἱ µίαν φύσιν τῆς θεότητος τοῦ Χριστοῦ xot 


vaturam aitis, dicitote nobis, qua tandem natura 
"Christus passus est? Composita utique, repone- 
itis. Unam quippe dicendo, passionem ei necessa- 
rio effiugis : atque adeo de vestra sententia, tam 
divinitas, quam humanitas Christi obnoxia pas- 
sioni fuerit. ' 


42. Solent qui res philosophicas tractant, &06 
sermonem prius de quautitale insiiluere, quam 
4e qualitate. Cujus causam hanc adjungunt, quod 
ubi qualitas fuerit, illie omnino quantitas etiam 
consideretur. Differentia siquidem differentium 
differentia est. Quomodo. igitur, cum qualitatum 
essentialium discrimen predicetis, eorum quz 
essentialiter diversa sunt, numerum non fateamini? 


45. Si est una Chrisü natura composita, aut 
solummodo patibilis erit, aut non patibilis, aut 
simul patibilis et non patibilis, et utrumque se- 
cunduni idem ; aut mutabilis, et quandoque pati- 
bilis, dffandoque rursum non patibilis, aut demum 
pars ejus patiendi capax altera a passionibus im- 
munis : quam ergo ex his impietatibus -malueritis 
eligite. Si enim solum patibilis, Christus Deus 
tion est : si pati nescius, non cst homo : si quan- 
doque patibilis, quandoque non patibilis, neutrum 
natura fuerit, quin potius per accidens. Quod 
enim natura insitum est, non mutatur. Sin autem 
pars ejus altera patiendi capax est, incapox al- 
'tera : suapte vero natura utrumque est. illud quod 


est, non erunt partes ejusdem naturz : atque ita € 


Christus erit dux» naturze, quia non est una natu- 
r2, sed una hypostasis composita ex naturis dua- 
bus. Eamdem quippe naturam simul et patibilem 


τῆς σαρχὸς αὐτοῦ λέγοντες, εἴπατε ἡμῖν ποἰᾳ φύσει 
ὁ Χριστὸς πέπονθε; Tfj συνθέτῳ, δῆλον ἐρεῖτε. Μίαν 
γὰρ λέγοντες, ἐξ ἀνάγχης αὑτῇ xa τὸ πάθος προσ. 
άφετε, καὶ ἔσται χαθ᾽ ὑμᾶς xal ἡ θεότης χαὶ fj ἀν- 
θρωπότης τοῦ Χριστοῦ παθητἠ. 


pP. Προτάττειν σύνηθες τῷ Φφιλοσόφῳ λόγῳ τὸν 
περὶ ποσότητος λόγον τοῦ περὶ ποιότητος, xol thv 
αἰτίαν προστίθησιν, ὡς ἔνθα ποιότης, xai Κοσόττς 
πάντως θεωρηθήσεται. Ἡ γὰρ διαφορὰ διαφερόντων 
&avt διαφορά. Πῶς οὖν ποιοτήτων οὐσιωδῶν διαφορὰν 
λέγοντες, τῶν οὐσιωδῶς διαφερόντων τὸν ἀριθῃὺν 
00x ὁμολογεῖτε ; 


μγ’. El µία φύσις σύνθετος 'ἐπὶ τοῦ Χριστοῦ, 1 
παθητὴ ἔσται µόνον, f) ἁπαθὴς, f) παθητοαπαθὴς, 
καὶ χατ αὐτὸν ἀμφότερα * f τρεπτῃ, xal ποτὲ μὲν 
παθητὴ, ποτὲ δὲ ἀπαθῆς, f µέρος αὐτῆς παθητὸν, 
xai µέρος αὐτῆς ἁπαθές ' οἷαν οὖν βούλεσθε τῶν 
ἀσεθειῶν ἔλεσθε. El γὰρ παθητὴ µόνον, οὗ θεὸς ὁ 
Ἀριστός * εἰ δὲ ἁπαθῆς µόνον, οὐκ ἄνθρωπος" εἰ δὲ 
ποτὲ μὲν παθητὴ, ποτὰ δὲ ἁπαθὴῆς, οὐδ' ὁπότερον 
φύσει, κατὰ συμθεθηχὺς δὲ μᾶλλόν ἐστι. Τὸ γὰρ 
φύσει πεφυχὸς, οὐ µεθίσταται. Ei δὲ µέρος αὑτῆς 
παθητὸν, xat µέρος ἀπαθὲς, φύσει δὲ ἑχάτερόν ἐστι 
τοῦθ) ὅπερ ἐστὶ, οὗ ταύτης ἔσται τὰ µέρη φύσεως, 
xai οὕτω δύο φύσεις ἔσται ὁ Χριστός "ὃς οὐ φύσις 
μία ἐστὶν, ἀλλ' ὑπόστασις µία σύνθετος ἓκ δύο φύ- 
σεων, xal ἓν δυσὶ φύσεσι, χαὶ δύο φύσεις. Τὴν γὰο 
αὐτὴν φύσιν παθητὴν ἅμα χαὶ ἀπαθη εἶνα. ἀμήχα- 
vov * τῶν ἑναντίων γὰρ οὐσιωδῶν διαφορῶν δεκτιχἠ 
εἶναι µία καὶ ἡ αὐτὴ φύσις οὐ δύναται. 


sse et non palibilem impossibile est : uns siquidem eademque natura contrarias differentias sub- 


-8tantiales recipere uon potest. , 


44. Jn omni unione, quee uniuntur, quamvis 
eonfundantur, quamvis permisceantur, manent, 
uta natura propria nihil desciscant. Licet enim 
vinum admisceatur aqu:, duz natur:e sunt in illa 
temperatione : cera quoque et pix licet. confuse 
Sint, neutrum tamen a natura sua excidit, sed in 
mistione naturze dua persistunt. Tametsi enim unita 
sunt, nec quodlibet eorum proprietatem suam pu- 
ram et integram perbibel, propter confusionem 
commistionemque cum eo cui unitum est, nihilo- 
minus unumquodque illud est quod prius erat, 
adeoque du: naturae, non uma, censentur ab iis 
qui talia judicare norunt. Ecquis enim ignorat, ia 
vino et aqua mistis duas naturas esae ? Quod si 
igitur hec ita se habent, qua de causa vos qui 
discrimen sciatis, naturarumque proprietates con- 
fiteamini, unam et non duas pradicetis? cur nec 
rebus quas nullo pacto confunduntur, ea concedi- 
tis, que confusis conveniunt ? sed manifestum 


pP. Ἐπὶ κάσης ἑνώσεως, ἐνούμενα xAv σνγχέη- 
ται, κἂν συγκιρνᾶται, μένει τῆς οἰχείας μὲ ἑξιστά- 
μενα φύσεως. Κἄν τε γὰρ οἵνος ὕδατι κραθῇ, αἱ δύο 
φύσεις εἰσὶν ἐν τῷ χράµατι  χαὶ χηρὸς xa πίσσα, 
εἰ χαὶ συγχέχνται, ἀλλ᾽ οὐδέτερον σῆς οἰχείας ἑξέστη 
φύσεως, ἀλλ ἓν τῷ ply pat αἱ δύο διαµένονοι φύσεις. 
El γὰρ xai ἥνωνται, χαὶ τὴν οἰχείαν ἕχαατον tvisi- 


χνυται ἱδιότητα χαθαρὰν xal ἁλώθητον διὰ τὴν πρὸς 


D τὸ ἐνωθὲν σύγχνσίν τε xal σὐγχρασιν, ἀλλ ὅμως 


χατὰ φύσιν ἕχαστον, ὅπερ ἣν τοῦτό ἐστι, xal δύο φύ- 
σεις, οὗ µία, τοῖς εἶδόσι χρίνειν τὰ τοιάδε λογίζον- 
ται. Τίς γὰρ οὐκ οἵδεν, ὡς ἐν τῷ ἐξ olvou καὶ ὕδατες 
χράµατι δύο φύσεις εἰσίν ; El οὖν ταῦτα οὕτως ἔχει, 
πῶς ὑμεῖς χαὶ τὴν διαφορὰν εἰδόκες, καὶ τὰς ἰδιότη- 
τας ὁμολογοῦντες τῶν φύσεων, µίαν ἀιύτην xal o) 
δύο χηρύττετε; xal οὐδὲ τὰ τῆς συγχύσεως τοῖς 
ἀσυγχύτοις.διδόατε; ᾽Αλλὰ δῆλον, ὡς τροκὴν χαὶ ἀφα- 
νισμὸν, καὶ συνουσίωσιν ὠδένετε μὲν, εἰς τοὐμφανὶς 
δὲ προάγειν ἑντροκῇ τῆς ἀσεθείας οὗ βούλεσθε. 


est vos, demulationem, exstinctionemque, et consubsfantiationem parturire; im apertum νετο pre 


ferre non vultis, impietatis notam veriti. 
A5. Quz uniuntur, unitione flunt pnnm, non post 


µε’. Τὰ ἐνούμενα, τῇ ἑνώσει γίνεται ἓν, οὐ μιτὸ 


1657 

τὴν ἕνωσιν * καὶ ὅσον μὲν iv of] * ... 
σώζεται, ἓν elot, χαθὺὸ Ίνωνται ΄ πῶς οὖν ὑμεῖς, bv 
μὲν τῇ ἑνώσει δύο φατὲ, μετὰ δέ γε τὴν ἕνωσιν, 
μίαν γεγενῆσθαι φύσιν αὐθαδιάζεσθε, τοῦ µακαρίου 
Κυρίλλου τὸ, μετὰ τὴ» ἔγωσιν, àv τοῦ, ἐν τῇ 
ἑνώσει, εἱληφότος; Πότε γὰρ f$ Ένωσις Yevop£vn 
πέπαυται ; fj τί τὸ ταύτην παῦσαν, ὣς ἂν ἕτερον τὸ 
ταύτης ἁποτέλεσμα μετ) αὐτὴν, xal οὐκ Ev αὑτῇ παρὰ 
τὰ ἐξ ὧν ἔστιν ὑποπτεύηται ; Οὐ γάρ ἔστιν ἡ ἕνω- 
σις, ὡς ἡ τῶν γενοµένων, καὶ μηχέτι ὄντων φύσις * 
οἷον ὁ χρόνος, χαὶ fj ὄρχησες, χαὶ τὰ τοιαῦτα. 


pc'. El ἕτερόν τι μετὰ τὴν ἕνωσιν γέγονε παρὰ 
τὴν ἕνωσιν, σύγχυσις δηλαδὴ, xai οὐχ ἕνωσις. 


pP. Elf σύγχυσις τὰς δύο φύσεις µίαν ποιεῖ, τὸ 
ὃ αὐτὸ ποιεῖ παρ’ ὑμῖν καὶ τὸ ἀσύγχυτον, τίς ἡ δια- 
φορὰ παρ᾽ ὑμῖν τοῦ ἀσυγχύτου xal τῆς συγχύσεως, 
εἴπατε, 

p». El χατ ἄλλο καὶ ἄλλο λέγεται ὁ Χριστὸς 
ὁρατὸς xal ἁόρατος, Ὀνητὸς χαὶ ἀθάνατος, φηλαφη- 
τὸς xal ἀνέπαφος, xai οὗ χατ) ἄλλον xat ἄλλον' τὸ 
δὲ ἄλλο οὐσίαν σηµα/νει, τί μὴ δύα οὐσίας φατέ; 


μθ’. Τὸ ἄλλο, οὐσίας ἐστὶ σημαντικὸν, χατὰ τὴν 
λογιχὴν, ἄλλος δὲ, ὑποστάσεως, εἰ οὖν ἅλλο xa 
ἄλλο λέγοντες τὸν Χριστὸν, o0x ἀναγκασθήσεσθε δύο 
φύσεις. Ἐϊπατε * xal ἄλλον xal ἄλλον " o) P γὰρ ση- 
μανεῖτε δύο ὑποστάσεις. 


v. El δέ φατε, ὡς ἡ δύο 4 διαἰρεσιν εἰσφέρει, µά- 
Όστε χαλῶς διδασχόµενοι, ὡς τὸν ἀριθμὸν, οὐ διαίρε- 
σ:ν ὁ φιλόσοφος λόγος ὀρίζεται, ἀλλὰ σωρεἰαν µο- 
γάδων, 1j χύσιν μονάδων. Ὥστε μᾶλλον ἕνωσιν δηλοῖ, 
3| διαίρεσιν' ἡ μὲν γὰρ διαίρεσις τῆς µονάδος futu 
en fiptsu* fj 6b δυὰς πρόσθεσις µονάδος. Μᾶλλον 
γὰρ τὸ τὰ δύο ἓν χαὶ ἓν εἰπεῖν, ἐστὶ διαιρἐσεως * τὸ 
δὲ ἓν xal ἓν ὑφ' ἓν συλλαθεῖν, χαὶ δύο εἰπεῖν, συν- 
αφείας τε xal ἑνώσεως. El συνάγει τοίνόν ὁ ἀριθμὸς, 
ἀλλ' οὐχὶ διαιρεῖ. Ἐπεὶ fj τομὴ τῆς µονάδος ἐστὶν d 
δυάς * τὸ δὲ τεμνόµενον διχῆ τέµνεται, cop, xat οὐ 
πρὀσθεσίς ἐστιν ὁ ἀριθμός ' xal εἰ «τοῦτο, ὥσπερ f 


CONTRA JACOBITAS. 


xai ἡ ἕνωσις À unitionem ; et quandiu in. unione persevcrant, 


155 


unioque salva est, unum sunt, quatenus unita sunt : 
qui ergo vos in unitione quidem naturas duas di- 
citis, post unitionem vero naturam unam factam esse 
contumaci ore asseveratis, quando beatus Cyrillus : 
illud, post wnitionem, pro, ín ipsa unitione, accepe- 
rit? Ecquando enim unio facta cessavit * aut quid. 
est quod ear diremerit, ut effectum ejus alterum 
ab eisex quibes constat, eidem successisse, et non 
in ipsa persistere puteter? Non enim unio est ad 
instar naturx eorum qux» A0 Bunt, nec auplius 
exsistunt, ut puta temporis, saltationis, et simi- 
lium. 

46. Si aliud quidpiam unione peracia preter 
unionem effectum est, confusie certe, et non unio 


B fuerit. 


4T. 8ἱ eenfusio duas naturas unam facit; hoc 
vero ipsum in vestra opinione prezstst etiam im- 
munitas a eonfusione; dicatis velim, quid discri- 
minis sit inter non confusum et confusum. 

48. Si secundum aliud et aliud Christus di- 


' citur visibilis οἱ invisibilis, mortalis et immor- 


talis , tractabilis et non tractsbHis; non item se- 
cundum alium et alium : eum aliud essentiam 
substaptiamve eigniflcet, eccur non duas substan- 
tias pronuntiatis ? U 

49. Aliud substantiam designat secundum lo-- 
gice leges, alius vero hypoestasim : .si ergo 
Christum aliud et aliud esse pronuntiando, duas 
dicere naturas nom cogemini, dicite et alium: 
et alium. Sic enim significabitis duas hypo- 
siases. 

50. Quod si vero objiciatig, numerum binarium-: 
divisionem inferre, discite, secundum rectam dis- 
ciplinam , numerum a philesophis deümiri, ut. 
sit , non divisio, sed acervus unitatum, seu ef- 
fusio unitatum. Unde uniónem declarat magis. 
quam divisionem, Divisio siquidem unitatis, est 
dimidium et dimidium : duorum vero numerus, 
unitatis appositio est. Imo dicere, duo esse unutu 
et unum, hec pertinet ad divisionem : unum au- 
tem et unum sub uno numero compreliendere, et 
duo dicere , eonjunctionis est et unitionis. Si ita-- 
que numerus colligit : at certe non dividit. Quia: 


μονὰς vepvopévr τὴν δυάδα motel, τὸν αὐτὸν τρόπον. Ὦ vero sectio unitatis binarius est : quod autem seca-- 


ἔδει xal τὸν δύο τεµνόμενον τὴν τετράδα ποιεῖν. Καὶ 
πόθεν Ίλθεν ὁ τρία; "Ἔδει γὰρ µόνους τοὺς ἀρτίους 
ἀριθμεῖσθαι, ὑπεξαιρουμένων τῶν περιττῶν. Ἡ μᾶλ- 
λον εἰπεῖν ἀληθὲς, ὡς ἀριθμὸς διττὸς λέγεται ὁ μὲν 
γάρ ἔστι καθ) αὐτὸν, ὡς αὐτὴ ἡ φύσις τοῦ ἀριθμοῦ, 
ὁ δὲ kv σχέσει xol πράγματι θεωρούµενος, ὥσπερ 
λευχὸν, f| τε λευχότης xal τὸ λελευχασμένον. Αὕτη 
τοῖνυν ἡ φύσις τοῦ ἀριθμοῦ οὔτε διαιρεῖ, οὔτε συν- 


tur, in duo secatur; sectio, et non adjectijo nume- 
rus erit. Quod si ita est, quemadmodum unitas. 
partita, numerum duorum facit, eodem nodos 
oportebat , ut etiam numerus duorum sectus ,-nu-. 
merum qualuor efficeret. Undenam ergo :terna- 

rius venit ? Oporteret enim numeros pares dun- 
taxat numerari, subductis imparibus. Vel, quod. 
plane verius est, quemadmodum numerus duplex . 


VARLE LECTIONES.. 


» Deest aliquid qued sic Arabicus interpres reddidit, et omne qued in unitione perseverat, seu perse« 


verat snitum. Unde lego xai ὅσον µένουσιν ἓν 


ἑνώσει. Turr. sed in unione. 


ο Deest, εἰπεῖν. aut 


χειν. 


εἴπατε. Arab. interpr. hunc locum sic reddidit : Non cogemini naturas duas fateri, neque dicetis alium 


et alium. Non enim exigitur a vobis hic sensus, ut. signitficelis nisi hypostasim. 


verus sit contextus. — 3 Legerim, δυάς, vel ὁ δύο. 


P Emendo οὕτω, ui 


1459 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1400 


dicitur; ut alius secundum se sit, sicut est ipsa nume- À άπτει, ἀλλ) ápgósspa δέχεται οἷον $ δυὰς, εἰ μὲν 


ri natura , alius in relatione et in ipsa re conside- 
retur, sicut album est, cum albedo ipsa, tum res 
dealbata ; ipsa itaque numeri natura nec dividit, 
nec copulat, sed utrumque recipit : ut. puta bina- 
fius, siquidem unitates ex quibus constat, spectes, 
in eas dividitur. Duo enim dividuntur in unum 
el unum. Sin vero harum summam inspicias, ex 
his potius colligatur. Unum siquidem et unum, 
duo sunt. Duo et duo, quauor. Rursumque nu- 
merus non est divisio, eed signum quo quantilas 
subjectorum declaratur, sive unita, sivediviga sint; 
quippe quie aliam ob causam, non vero propler 
pnepeerum , dividuntur aut. copulantur. Dicentes 
enim, decesm eubitos hujus ligni v. gr quod conti- 
ΠΕΠ est, non proinde dividimus unitatem ligni 
decemeubitalis. Ac rursus cum decem palmas di- 
cimus, divisas eas novimus : itemque cum mo- 
dium unum, tritici puta, vel dactylorum, divisa 
continerj grana in medio scimus. Quocirea si nume- 
rus 4068 de naturis enuntiatur, von quantitatem 
earum principaliter, scd generis discrimen ostendit. 
Cum enim bovis, exempli gratia, et equi naturas 
duas dicimus, non divisionem eorum secundum 
quantitatem, sed specierum diversitatem significa- 
mus. Tres vero equos aut homines dieendo, De- 
uum, v. gr., Jacobum , et Joannem , divisionem 
magis eorum declaramus, quodque li tot sint, 
"non quod sint. istiusmodi. Imo in sancta et. con- 


τὰς µονάδας, ἐξ ὧν cuviasatat, σχοπεῖς, εἰς ταῦτα 
διαιρεῖται. Τὰ γὰρ δύο, διαιρεῖται εἰς ἓν καὶ ἓν. El 
6i τούτων τὴν ὁμάδα θεωρεῖς, kx τούτων μᾶλλον συν- 
ἁπτεται’ ἓν γὰρ χαὶ ἓν, δύ9᾽ δύο καὶ δύο, τέσσαρα. 
Καὶ πάλιν ὁ ἀριθμὸς, οὐ διαίρεσἰς ἐστιν, ἀλλὰ ση- 
μεῖον δτλωτικὸν τοῦ ποσοῦ τῶν προχειμένων, εἴτε 
ἠνωμένων, εἴτε διηρημένων, ἄλλου λόγου, xal οὗ τοῦ 
ἀριθμοῦ ταῦτα διαιροῦντος, T] συνάπτοντος. Δέκα γὰρ 
πίχεις λέγοντες τοῦδε τοῦ ξύλου τυχὸν, συνεχοὺς 
ὄντος. οὗ συνδιαιροῦμεν τῷ ἀριθμῷ καὶ τὴν ἓν τῷ 
δεχαπήχει ξύλῳ ἑνότητα" xai πάλιν δέχα φοίνικας 
λέγοντες, ἐν διαιρέσει τούτους ἐπιστάμεθα * xai ἕνα 
µόδιον, σίτου τνχὸν, f) φοινίκων, λέγοντες, lv διαι- 
ρέσει τοὺς τῷ µοδίῳ ἀνεχομένους χόχκους οἵδαμεν. 
Καὶ εἰ μὲν ὁ ἀριθμὸς ἐπιφημισθῇ φύσεσιν, οὗ «b 
ποσὸν αὐτῶν προηγουμένως, τὸ δὲ ἀλλογενὲς παρ- 
ἰστησι. Bob; Υὰρ τυχὸν xal ἵππου δύο λέγοντες φύ- 
σεις, 0) τὴν χατὰ τὸ ποσὸν αὐτῶν διαίρεσιν, ἀλλὰ τὸ 
χα τὰ «b εἶδος παρηλλαγμένον σηµαίνομεν. Τρεῖς δὲ 
ἵππους ἡ ἀνθρώπους λέγχοντες, Πέτρον τυχὸν, xal 
Ἰάχωθον, καὶ Ἰωάννην, τὸ διῃρηµένον μᾶλλον αὖ- 
τῶν, καὶ ὡς οὐ τοιοίδε, τόσοι δὲ μᾶλλον δηλοῦ μεν, 
Καὶ ἐπὶ μὲν τῆς ἁγίας xoi ὁμοουσίου Τριάδος τρεῖς 
τὰς ὑποστάσεις κηρύττοντες, µίαν τούτων οὐσίαν xal 
φύσιν ὁμολονοῦμεν. Ἐπὶ δέ γε τῆς σωττρίου olxovo- 
µίας, δύο λέγοντες φύσειςι «b ἑτεροειδὲς αὐτῶν, οὐ 
τὸ κεχωρισμένον σηµαίνοµεν, ὡς ἐχεῖσε τῶν οὐσιῶν 
τὸν ἀριθμὸν, χἂν µηδεµία ὑκόστασις ein ἀνούσιος, 


*ubstantiali Trinitate sic tres hypostases przdica- 6 οὕτω κἀνταῦθα τῶν ὑποστάσεων, xiv µιτδεµία φὖύσις 


mus, ut unam earum naturam οἱ substantiam con. 


ἀνπόστατος εἴη, δ:χαίως ἐχθάλλοντες. 


fiteamur. Quocirca in salutari incarnatione, cum naturas duss proferimus, diversitatem earum 


non separationem 


significamus ; ut quemadmodum illic 


numerum substantiarum — excludimus, 


tametsi nulla hypostasis substantie expers δε, consimiliter numerum hypostasium hic jure er- 
plodimus, quamvis nulla natura sit sine hypostasi. 


51, Bi numerus duarum naturarum divisio- 
nem infert , οἱ idcirco naturarum numerum fu- 
pilis , quare numerum proprietatum non de- 
clinatis ? 

59. Unam naturam Dei Verbi incarnatam con- 
fitemini, nobisque et vobis communis hzc sen- 
tentia est : quippe cum hoc Patrum effatum sit. 
Sed si duas naturas eo declarare vultis, frusira 
bellum eum veritate geritis. Sin autem hoc, tan- 
quam unam simpliciter naturam exprimat, veri- 
tati contra dicendo adversus duas naturas opponi- 
tis, prospere vobis non cedit interjecta vox, 
incarnatam. Sin vero neque unam absolute, ne- 
que duas unitas reprasentat, quecumque pars ad- 
jecta inter unam et duas assumatur, hanc deelara- 
bit. illud , incarnatam , sive dupla pars sit, sive 
dimidia, quantitas peneg vestrum arbitrium erit 


va. Ei ἡ δυὰς πάντως εἰσάχει διαίρεσν, xal διὰ 
τοῦτο τὸν ἀριθμὸν τῶν φύσεων φεύγετε, τί τῶν ἰἴδιο- 
τήτων τὸν ἀριθμὸν οὖκ ἐχκλίνετε ; 


Ἴνθ', Μίαν φύσιν τοῦ Θεοῦ Λόγου σεσαρκωμέ- 
νην ὁμολογεῖτε, καὶ xowh ὑμῖν καὶ ἡμῖν d δόδα᾽ 
Πατρῶν γὰρ ὁ λόγος ἑστίν. Αλλ' εἰ μὲν δύο τὰς φύ- 
σεις δηλοῦν διὰ τούτου βούλεσθε, εἰκαῖος ὑμῖν ὁ «p; 
τὴν ἀλήθειαν πόλεμος. Et δὲ ὡς μιᾶς ἑμφαντιχὸν, 
τοῦτο ἁπλῶς ἀντιφαντικῶς κατὰ τῶν δύο xpolsyt- 


9 σθε, µάτην ὑμῖν τὸ, cecapxopérny (3), «api 


πται. Eb δὲ μήτε µίαν ἁπλῶς, µήτε δύο ἠνωμένας ! 
παρίστησι, πάντως 6 τί ποτε ἐπιμόριον μεταξὺ tf; 
μιᾶς xai τῶν δύο παραληφθῇ, τοῦτο ἡμῖν δηλώσει τὸ, 
σεσαρκωµένην' εἴτε δίµοιρον, εἴτε Ίμισυ coule 
ποσοῦ, ὑμεῖς ἂν εἴητε χύριοι’ ὅπου γε οἱ μακάριοι ὁ 
Αθανάσιός τε καὶ Κύριλλος ἐνταῦθα καταχρηστικῶς, 


NOTE. 


(2) Eodem modo Theodoretus Dial. 2, Athanasii, 
ni fallor. nomen reveritus, Eranistam diceuteni, 
Unam Dei Verbi naturam incarnatam, excipit: Ne- 
que nos, o bone, duas Dei Verbi naturas esse. incar - 
natas dicimus ; Mlav yàp ἴσμεν τὴν τοῦ θεοῦ Λό- 
«00 φύσιν, ἀλλὰ τὴν σάρχα ᾗ χρησάµενος ἑσαρχώθη, 
ἑτέρας εἶναι φύσεως ἐδιδάχήημεν : Unam enim. Dei 


Verbi novimus, sed edocti sumus, carnem α[ιετίκε 
esse naturg. "Αλλη μὲν ἡ σαρχωθεῖσα τοῦ Orou Λό- 
yov φύσις, ἄλλη δὲ ἡ τῆς σαρχὸς, ἣν ἀναλαδονσα t του 
Θεοῦ Λόγου φύσις, ἑσαρχώθη ΄ Alia incarnata Ρε 
Verbi natura, alia carnis, quam cum Dei Verbi κα- 
(ura accepisset , incarneius (wit. De Athanasii ver 


auctoritate dissertatione singulari dicetur 


1161 


CONTRA JACOBITAS. 


149 


xaX οὐ χυρίως, τῷ τῆς φύσεως ὀνόματί thv ὑπόστα- Α Beati siquidem Athanasius εἰ Cyrillus , per abu- 


ctv ἑδήλωσαν, ὡς καθολικωτέρῳ. Κατηγοροῦνται γὰρ 
«3 καθολικώτερα τῶν μερικῶν, χαὶ ἑαὐτὸν μὲν παν- 
τάπασιν οὐκ ἔστιν. OU γὰρ fj ὑπόστασις, φύσις" ob 
γὰρ χαθολιχὸν 4$ ὑπόστασις: ὅμως δὲ δέχεται τό τε 
ὄνομα xai «bw ὅρον τοῦ χαθολικοῦ, ἀλλ οὖκ ἀντι- 
στρέφει. Ἡ μὲν γὰρ ὁπόστασις, Ἠτοι τὸ ἄτομον τῆς 
φύσεως, φύσις, ἀλλ᾽ θὐ μόνον φύσις, ἀλλὰ μετὰ ἰδιώ- 
µατος. Ἡ δὲ φύσις, οὐχ ὑπόστασις, τοι ἄτομον ' οὕτω 
καταχρηστικῶς καὶ οὐ χυρίως τῷ τῆς φύσεως ὀνό- 
µατι τὴν ὑπόστασιν ἑσήμαναν, ὡς εἶναι τὸ λεγόµε- 
vov, µίῶν ὑπόσεασιν τοῦ 6500 Λόγου σεσαρκω- 
µένην. 05 γὰρ fj φύσις τοῦ θεοῦ Λόγου σεσάρχωται, 
ἀλλ ἡ ὑπόστασις. καὶ µάρτυς ὁ θεῖος εὐαγγελιατὴς 
ὧδέ πη βοῶν διαπρύσιον' (0 Λόγος σὰρξ tyévezo.) 
Ὁ δὲ Λόγος οὗ φύσις ἐστὶν, ὡς ἀνωτέρω δεδήλωται, 
ἀλλ ὑπόστασις χαὶ αὐτὸς δὲ ὁ θεοφόρος Κύριλλος 
ἑτέρωθι τάδε φησίν ΄ «Φύσις τοῦ Λόγου, χουν à 
ὑπόατασις, ὅ ἐστιν αὐτὸς ὁ Λόγος. » El γὰρ 4 φύσις 
«o6 Λόγου, Πτοι ἡ θεότης, σεσάβχωται ’ ἑτέραν γὰρ 
Φύσιν ὁ Λόγος οὐκ siye παρὰ τὴν θεότητα, τῆς αὐτῆς 
δὲ φύσεως 6 Λόγος τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Πνεύματι, xol 
πάντα ποινὰ του Πατρὺς, καὶ τοῦ Υοῦ, καὶ τοῦ ἁγίου 
Πνεύματος, πλὴν τοῦ τρόπου τῆς ὑπάρξεως: χαὶ ὁ 
Πατὶὴρ xai τὸ Πνεῦμα σεσάρχωται. Ἔνωσιν τοιγαροῦν 
φύσεως xaÜü' ὑπόστασιν, xal τοῦ Λόγου σάρχωσιν, 
καὶ τῆς σαρχὸς θέωσιν ὁμολογοῦμεν. Σάρχωσις γάρ 
ἐστι τὸ μετασχεῖν σαρχός * σαρχοῦται τοίνυν f) ἑνού- 
σιος τοῦ Θεοῦ Λόγου ὑπόστασις, τοι ὁ Θεὺς Λόγος, 


καὶ παχύνεται, xal ὑπόστασις τῇ σαρχὶ γίνεται" C 


καὶ ὧν πρότερον θεὸς, σὰρξ, τοι ἄνθρωπος ὕστερον 
Ὑΐνεται, xal µία τῶν δύο φύσεων χρηµατίζει ὑπό- 
στασις σύνθετος ' xal ἓν αὐτῇ διὰ τῆς σαρχώσεως 
ἑνοῦνται αἱ δύο φύσεις, τῆς τε θεότητος xal τῆς ἀν- 
δρωπότητος, καὶ περιχωροῦσιν kv ἀλλήλαις, dj δὲ 
περιχώρῆησις ix cf θεότητος γίνεται. Αὕτη γὰρ µε- 
ταδίδωσι τῇ σαρχὶ τῆς οἰχείας δόξης τε xat λαμπρό- 
τητος, οὗ µεταλαμθάνουσα τῶν «nc σαρχὺὸς παθῶν. 
Ai ἡ μὲν φύσις τῆς σαρχὸς θεοῦται, οὗ capxot δὲ 
τὴν φύσιν τοῦ Λόγου * θεοῖ μὲν τὸ πράσληµµα, οὗ 
σαρχοῦται δέ. Ὠφελεῖται γὰρ τὸ χεῖρον ὑπὸ τοῦ κρείτ- 
τόνος, οὐ παραθλάπτεται δὲ τὸ χρεῖττον ὑπὸ χείρο- 
voc. Ὡς γὰρ ὁ σίδηρος μὸν πυροῦται, τὸ δὲ πῦρ οὐ 
σιδηροῦται * xal ὡς ἡ σὰρξ μὲν ψυχοῦται, fj δε quy 


sionem, et που proprie, naturz nomine, tanquam 
generaliore, hypostasim istic significarunt. Pra- 
dicantur enim qua& universaliora sunt de particu- 
laribus, nec idem omnibus modis sunl; quia na- 
tura hypostasis non est : non enim universale cest 
hypostasis; et tametsi recipiat nomen et delini- 
tionem universalis, non tamen vice versa. Nau 
hypostasis individuumve naturz, watura est, uec 
natura solum, sed cum proprietate : natura vero 
non est hypostasis, sive individuum. Sic per abu- 
Sionem, non proprie, nature nomine hypostasim 


. Siguificarunt, ut perinde sit ista locutio, ac si 


dixissent, «nam hypostasim divini Verbi incar- 
natam. Non enim natura divini Verbi iucarnata 
est, sed liypostasis. Cujus eliam testis est evange- 
Jista,hoc modo diserte clamans : « Et Verbum caro 
factum **. » Atqui Verbum non cst natura, ul supe- 
rius ostensum est, sed hypostasis. Sed et divinus 
ipsemet Cyrillus in alio loco !*, ait : Natura Verbi, 
sive hypostasis, quod est Verbum ipsum.» Si enim 
natura Verbi, deitas scilicel, incarnata est, cum 409 
naturam aliam preter deitatem Verbum non ha- 
buerit, sed ejusdem natur sit ac Pater et Spiritus 
sanctus, ut sint omnia communia Patri et Filio et 
Spiritui sancto, excepto exsistendi modo ; ctiant 
Pater et Filius et Spiritus sanctus incarnati erunt. 
Quapropter unionem naturarum secundum Ίιγρο- 
stasim , incarnationem Verbi , carnis deiflcatio- 
nem, confitemur. Nam incarnatio est partici- 
patio εἰ assumptio carnis. Incarnatur itaque hy- 
postasis Verbi in substantia exsistens, id est Deus 
Verbum, crassescitque, et carni hypostasis fit. Qui 
ante Deus erat, postmodum fit caro, id est homo, vo- 
caturque una duarum naturarum hypostasis com- 
posita, naturis ambabus, divinitate et bumanitate 
in ipsa per incarnationem unilis, οἱ in se mu- 
tuo circuminsidentibus. Quanquam  cireumin- 
sessio divinitate fiL, ipsa communicante gloriam 
suam et splendorem cum carne, ncc participante 
passiones carnis. Quocirca natura quidem carnis 
deificatur : at non item carnem facit naturam Ver- 
bi. Natura Verbi assumptam naturam deificat, non 
autem incarnatur. Locupletatur enim quod detc- 


οὐ σαρχοῦται, οὕτως ἡ θεία φύσις, θεοῖ μὲν τὴν D rius est ab excellentiori, nec quod excelleutius est 


σάρχα, αὐτὴ δὲ οὐ capxoütat* οὐ γὰρ Bexvoxh ἡ θεἰίᾳ 
φύσις τῆς οἰασοῦν προσθήκης, f| ὑφαιρέσεως * καὶ 
μεταδοτιχὴ μὲν, οὗ μεταληπτικ} δὲ. Διὸ οὐδεμία φύ- 
σις σύνθετος vévove. Ταυτὸν οὖν ἐστιν εἰπεῖν, ἑνο- 
σιον ὑπόστασιν, χαὶ φύσιν τοῦ Θεοῦ Λόγου’, ὡς γὰρ 
εἴρηται, τὴν ὑπόστασιν τῷ τῆς φύσεως ὀνόματι ὑπ- 
εσήµαναν οἱ µαχάριοι ᾿Αθανάσιος xai Κύριλλος. Ἡ 
μὲν γὰρ ὑπόστασις, xal φύσις * οὐχέτι δὲ καὶ ἡ φύ- 
σις, ὑπόστασις. Οὐ γὰρ ἀντιστρέφει ' κατηγοροῦνται 
μὲν γὰρ τῖν μερικῶν τὰ χαθόλου, τὰ 0E μερικὰ τῶν 
παθόλων o) χαταφάσχεται. El δὲ καὶ τινος σιδήρου 
πυρουµένου, Ἡ φύσις τοῦ σιδῄρου πεπυρῶσθαι λέγε- 


112091. 1.14. 
« 


" [n defens. 2 Anath. cont. Tlhicod. 


a deteriore leditur. Nam sicut ferrum ignitum 
efficitur, ignis vero non efficitur ; et sicut caro 
quidem animatur, nec anima fit caro : sic divina 
natura deificat, nec tamen ipsa incarnatur. Divina 
quippe natura capax non est cujuslibet accessionis 
aut substractionis : sieque largitur et communicat, 
ut ipsa vicissim non participet. Quamobrem facta 
non est una natura composita. lgitur hypostasim 
in natura exstantem dicere perinde est, atque Dei 
Verbi naturam. Nam, ut dictum est, beati Patres 
Athanasius οἱ Cyrillus naturx nomine hyposta- 
sim signiflcarunt. Ilvpostasis cnim etiam natura 


1463 


S. JOANNIS DAMASCENI 


T6 


€st, sed non itidem natura est hypostasis. Non A ται” ἀλλ εἰδέναι χρὴ ὡς διὰ τὸ δεχτιχὴν εἶναι τὴν 


enim reciprocatur. Universalis quippe de parti- 
cularibus predicantur ; non vero particularia enun- 
tiantur de universalibus. Quod si ferro ignescente 
natura ferri ignes facta dicitur, observandum ta- 
men est id fleri, quía natura ferri capax est inflam- 
mationis, et inflammatio opus naturz est. Ast in- 
earnato Verbo opus nsturz non est incarnatio, sed 
niodus dispensatorie accommodationis. Non igi- 
tur dicere licet, unam Deitatis hypostasim quid - 
quam habere, quod omnes non habeant, excepto 


φύσιν τοῦ σιδήρου πυρώσεως, καὶ διὰ τὸ φύσεως ἔρ. 
Τον εἶναι τὴν πύρωσιν. "Exi δὲ τῆς τοῦ Λόγου σαρ- 
κώσεως, οὐ φύσεως ἔργον f) σάρχωσις, ἀλλὰ ερόπας 
οἰχονομιχῆς συγχαταθδάσεως. Οὐκ ἔστιν οὖν εἰπεῖν, 
µίαν τῶν τῆς θεότητος ὑποστάσεων ἔχειν τι, ὅπερ 
οὐχὶ πᾶσαι αἱ ὑποστάσεις χέκτηνται, πλὴν τοῦ ερό- 
που τῆς ὑπάρξεως. Καὶ ἡ σάρχωσις δὲ τρόπος δεν- 
τέρας ὑπάρξεως πέφυκε, µόνῳ τῷ μονογενεῖ Yi 
xa Λόγῳ ἀρμόξουσα, ὡς ἂν ἰδιότης µείνῃ ἁπίνη- 


τος, 


exsistendi modo. Sed incarnatio secundz exsistentiz modus est, qui soli unigenite Filio convenist, 


üt immobilis proprietas maneat. 


53. Fortasse vero quzretis : quinam ergo dica- B 


ynus naiuram carnis deificatam passamque esse, 
u( non de omnibus humanitatis hypostasibus liec 
a(firmemus ; dicendo vero, naturam verbi incar- 
natam esse , incarnationerh ad Patrem et Spiritum 
referamus? Quoniam omnis hominum natura 
capax est eorum qua natur: consentanea sunt, 
quaque preter naturam, et super naturam, citra 
nature demutationem. Natura vero divina ab 
ówni mutatione el accretione immunis est. Ne- 
que hoc solum, sed quia caro illa primitie fuit 
fasse nostre, nec hypostasis per se consistens 
facta est, sed natura in hypostasi exstans, compo- 
$itam £10 Christi complens hypostasim, et seip- 
$am, et non sui ipsius ergo, sed propter communem 


haturz salutem unita Verbo est. Quamobrem dici- € 


mus naturam deitatis unitam esse natura humani- 
(atis, incarnatam vero hypostasim Verbi. Iucar- 
nári siquidem est carnem assumere , hypostasim- 
que carní fleri. Unio vero est concursus et coitio 
düsrum naturarum in unum et idem. 

54. Exemplum hominis, si de specie et natura 
illud accipiatis , in Christo locum non habebit. 
Christorum quippe speciem nunquam audivimus : 
unde nec Christus natura est, sed hypostasis. Cy- 
rillo enim auctore, nomen Christi, nec vim delini- 
(ionis habet , nec alicujus essentiam declarat. Sin 
vero illum accipiatis de quopiam homine, qui hy- 
postasis sit, exemplum absonum non est? Ceterum 
nosse attinet, non oportere, ut exempla omnifarie 
similia sint illis cum quibus componuntur; quin 
potius aliqua parte ab iis discrepare : alioqui 
ctemplum non foret. Quocirca Justinus philosophus 
εἰ martyr, in Expositione recte confessionis '* 
sic loquituf : « Nonnulli unionem illam velut 
anime cum corpore intelligentes, sic explicue. 
tunt. Aptum quippe exemplum est, etsi non ex 
omnl parte , aliquatenus tamen. Nam , quemadmo- 
dum homo unüs est, duas vero naturas habet, » etc. 

55. Considerate vero, euf non dixisse, unum 
hominem esse ex duabus naturis, sed, naturas 
duas habere, ut post wvnitionem duaftum natura- 
rum, naturas duas habere hotinem pronuntiaves- 
rit. « Slcut enim unus homo est, inquit, duas vero 


νΥ. Αλλ' ἐρεῖτε τυχόν’ Πῶς οὖν qaquv τὴν quow 
τῆς σαρχὸς τεθεῶσθαι xol πεπονθέναι͵, μὴ ταῦτα we- 
σῶν τῶν τῆς ἀνθρωπότητος ὑποστάσεων παταφᾶ- 
σχοντες ' τὴν bk φύσιν τοῦ Λόγου σεσαρχῶσθαι λά. 
οντες, ἐπὶ τὸν Πατέρα xax τὸ Πνεῦμα τὴν σάρκωσιν 
ἀναφέρομεν; Ὅτι πᾶσα f$ τῶν ἀνθρώπων φύεις 
δεχτιχἠ ἐστι τῶν κατὰ φύσιν, χαὶ παρὰ φύσιν, καὶ 
ὑπὲρ φύσιν, οὗ putabo) φύσεως. Ἡ δὲ θεία posu 
πάσης ἁλλοιώσεως xal προσθήκης ἐστὶν ἀνεπίδεκτος 
ob µόνον δὲ, ἀλλ᾽ ὅτι xal ἀπαρχὴ ὑπῆρχεν & σὰρξ 
ἐχείνη τοῦ ἡμετέρου φυράµατος, χαὶ οὐχ ὑπόστασις 
ἱδιοσύστατος ἐγεγόνει, ἀλλὰ φύσις ἐνωπίστατος guy» 
πληρωτιχὴ τῆς συνθέτου τοῦ Χριστοῦ ὁποστάσεως, 
xai οὐχ ἑαυτῆς ἕνεχα, ἀλλά τῆς κοινῆς σωτηρίας τῆς 
φύσεως ἡνώθη τῷ sp Λόγῳ ' φαμὲν τοίνυν τὴν φύ- 
σιν τῆς θεότητος ἡνώσθαι τῇ φύσει της ἀνθρωπότη- 
τος, σεσαρχῶσθαι δὲ τὴν τοῦ΄Λόγου ὑπέστασιν. Záp- 
Auct; μὲν γὰρ, σαρχὸς πρόσληψις, καὶ 9b σαρχὶ Υ5- 
νέσθαι ὑπόστασις. Ένωσις δὲ, δύο τινῶν αύνοδες, καὶ 
εἰς ταυτὸν συνέλευσις. 


v6'. Τὸ τοῦ ἀνθρώπου παράδειγµα, ἂν μὲν ἐπὶ τοῦ 
εἴδους xai τῆς φύσεως λάθητε, εἰς Χριστὸν χώραν 
οὐχ ἕξει. Εἶδος γὰρ Χριστῶν οὐδέπω xal vov ἀχηχόα- 
pev * διὸ οὔτε quat; ὁ Χριστὸς, ἀλλ᾽ ὑπόστασις. Κατὰ 
γὰρ τὸν μαχάριον Κύριλλον, τὸ Χριστὸς ὄνομα, οὔα 
ὅρου δύναμιν ἔχει, οὔτε τὴν τινος οὐσίαν δηλοῖ. Αν 
δὲ ἐπὶ τοῦ τινος ἀνθρώπου, ὑπόστασις δὲ οὗτος, ox 
ἄτοπον. Ἱστέον δὲ, ὡς οὖχ ἀνάγχη τὰ καραδείγµατα 
καθόλως τοῖς παραδειχνυµένοις ἐοιχέναι, ἔχειν δὲ 
μᾶλλον xatá τι xal «b ἀπεοιχός * ἀπεὶ οὐχ ἂν εἴη 
παράδειγµα. Ἰουστῖνος τοίνυν ὁ φιλόσοφος xal μᾶρ- 
τυς οὕτω φησὶν ἐν τῇ Ἐχθέσει τῇ περὶ τῆς ὀρθῆς óue- 
λογίας * « Τινὲς μὲν τὴν ἔνωσιν ὡς φυχῆς πρὸς σῶμα 
νοῄσαντες, οὕτως ἑχδεδώχασι ' καὶ ἁρμόδιον γὰρ :ὃ 
παράδειγµα * εἰ καὶ μ] χατὰ πάντα. Κατά τι yovv 
ὡς γὰρ sig μέν ἔστιν ὁ ἄνθρωπος, ἔχει δὲ φύσεις 
δύο.) 


νε’, Σχοπεῖτέ τε ὡς οὐκ εἶπεν, El; ἐστιν ὁ ἄνθρω- 
πος ix δύο φύσεων, ἁλλ᾽, Ἔχει φύσεις δύο, ὥστε xal 
μετὰ τὴν τῶν δύο φύσεων ἕνωσιν, δύο φύσεις ἔχειν 
τὸν ἄνθρωπον ἔφησεν. ε Ὡς γὰρ «T; μέν ἐστι, φῃσὶν, 
6 ἄνθρωπος, ἔχει δὲ φύσεις δύο iv αὐτῷ διαφόρους, 


Expositio fidei inter opera Justini inartyris de qua dicetur infra. 


1466 


CONTRA JACOBITAS, 


166 


xal xav' ἄλλο μὲν λογίζεται, χατ᾽ ἄλλο δὲ τὸ λογι- A naturas in seipso diversas habet, ut alia quidem 


σθὲν ivepysi* duyf] μὲν γὰρ νοερᾷ λογισάµενας, εἰ 
τὖχοι τοῦ πλοίου τὴν σύμπηξιν, χεραὶ τὸ νοηθὲν εἰς 
πέρας ἄγει' οὕτως ὁ Υἱὸς, εἷς ὧν, xal δύο φύσεις, 
χατ᾽ ἄλλην μὲν τὰς θεοσηµείας ἐργάζεται, χατ ἄλλην 
δὲ τὰ ταπεινὰ παραδέχεται. Ἡ μὲν γὰρ ἐκ Πατρὸς 
καὶ θεὺς, ἐνεργεῖ τὰ αημεῖα * fj δὲ ἐχ Παρθένου χαὶ ὁ 
ἄνθρωπος, τὸν σταυρὸν, xal τὰ πάθη, xal τὰ παρα- 
πλήσια φυσιχῶς ἐθέλων ὑπέμεινε. » Tivt χαταφαἰνε- 
ταί σοι συνηγορεῖν τὸ παράδειγµα; τοῖς µίαν ἐπὶ 
Χριστοῦ φύσιν λέχειν τολμῶσι, 1j τοῖς δύο ὀρθοδόξως 
ἀσυγχύτους xal ἁδιαιρέτους χηρύττουσιν; 'O θεολό- 
γος Ερηγόριοςτάδε φησί * «Φύσεις μὲν γὰρ δύο, θεὸς 
xai ἄνθρωπος ᾿ ἐπεὶ xal φυχἡ xai σῶμα ' υἱοὶ δὲ οὗ 
δύα, οὐδὲ θεοί. » 


ve^. "Oct δὲ πλεῖστον ἔχει τὸ ἀπειχὸς, ἐντεῦθεν εἰσό- 
µεθα. Ἐκ τίνων qaxk συντεθεῖσθαι τὸν ἄνθρωπον; 
'Ex ψυχΏς δηλαδη xai σώματος. Τί οὖν μὴ &x Θεοῦ 
xa ἀνθρώπου τὸν Χριστὸν ὁμολογεῖτε ;.ἡ τίνος ἕνεχα 
μὴ ix ψυχότητος τὸν ἄνθρωπον xai σωµατότητος, 
ὥσπερ τὸν Χριστὸν Ex. θεότητος xal ἀνθρωπότητος ; 
Διὰ «L δὲ ὁ ἄνθρωπος μὴ ὅλος duy xat ὅλος σῶμα λέ- 
1010, ὡς Χριστὸς ὅλος θεὸς xal ὅλος ἄνθρωπος; xal 
ὃλος ἐν φυχότητι τέλειος, xaX ὅλος ἐν ἀνθρωπότητι τέ- 
λειος, ὡς ὁ Χριστὸς ὅλος Ev θεότητι τέλειος xal ὅλος 
ἐν ἀνθρωπότητι τέλειος: xai ὅλος φυχἠ μετὰ τοῦ 
σώματος, xat ὅλος σῶμα μετὰ τῆς ψνχῆς, ὡς ὁ Χρι- 
στὸς ὅλος θεὸς μετὰ τῆς σαρχὸς αὐτοῦ, xo ὅλος ἄν- 
θρωπος μετὰ τῆς αὐτοῦ ἀνάρχου θεότητος; 0 μὲν γὰρ 
ἄνθρωπος ix ψυχῆς χαὶ σώματος ἕτερόν τι παρὰ 
ταῦτα γεγένηται 5, Άτοι ἄνθρωπος. ὁ δὲ Χριστὸς ἐξ 
ἑτέρων τὰ αὐτά' Ex θεότητος xal ἀνθρωπότητος, 
Θεός τε xal ἄνθρωπος. El δὲ κατὰ πάντα ἔχει τὴν 
ὁμαιότητα, ἔδει xal Χριστότητα τὴν σύνθετον ὑμῶν 
ὀρομάζεσθαι φύσιν, ὥσπερ ἀνθρωπότης fj τῶν ἀνθρώ- 
πων φύσις ἔστι τε χαὶ λέγεται. 


νζ. "Αλλως δὲ χαὶ ἡ φυχἠ ὑπὸ τῶν τοῦ σώματος 
προχατεχοµένη παθῶν, xal προπάσχει πολλάκις τοῦ 
σώματος, συµπάσχει δὲ διηνεχῶς. ᾿᾽Αγωνιᾷ γὰρ πολ- 
λάχις τὴν τοῦ σώματος τομὴν, xat πρὸ τοῦ πάθους 
τοῦ σώματος πάσχει, xal ἀλλοιοῦται * xal μετὰ τὴν 
τομὴν οὐδὲν ἥττον τοῦ σώματος τὰ τῆς ὀδύνης ἑμπὶ- 
θῶς παραδέχεται. "Οπερ ἐπὶ τῆς τοῦ Κυρίου θεότη- 
τος οὐχ ἄν τις μὴ παραπλὴξ τὴν διάνοιαν εἴπῃ ποτέ. 
Ei οὖν xai μιᾶς φύσεως ὁ ἄνθρωπος λέγεται , ἀλλ 
ὡς εἶδος, οὐχ ὡς ὑπόστασις. "Όταν μὲν γὰρ ἄνθρω- 
πηος πρὸς ἄνθρωπον χρἰνηται, μιᾶς φύσεως ὡς ὁμοού- 
σιοι λέγονται, χαὶ ὡς ὑφ' By εἶδος ταττόµενοι' ὅτε 
δὲ φυσιογενεῖται ὁ ἄνθρωπος , δύο ἐπ᾽ αὐτοῦ φύσεις 
θεωρηθήσονται, φυχῆς λέγω χαὶ σώματος. Ἐν γὰρ 
τῇ τῆς ψυχῆς πρὺς τὸ σῶμα συγχρίσει, τίς οὕτως 
ἀνόητος, ὡς µίαν ἀμφοτέρων φύσιν εἰπεῖν; Χριστῶν 


' Epist ad Cled. 


ratiocinetur, alia vero id exsequatur quod ratione 
digessil ( animo siquidem , navigii puta compa-. 
gem complexus, conceptam menie struciuram ad 
finem perducit ) ; ita Filius cum unus sit, et dua 
nature ; allera divina miracula edit, allera autem 
suscipit humilia. Quatenus est ex Ραΐο Deus, 
prodigia operatur ; quatenus vero ex Virgine homo 
est, crucem, perpessionesque , οἱ similia naturali- 
ler et sponte eustinuü, » Cui censes exemplum 
patrocinari ? iig qui unam in Christo naturam di- 
cere audeant ? an illis qui duas, ut reeta doctrina 
feri, non confusas, neque divisas pruedicant? Ad 
hzc Gregorius Theologus ait !* ς « Naturee quidem 
dus, Deus et. bomo, quoniam anima ei corpus ; 


D filii vero non duo, neque dii. » 


50. Quod vero maximum illic disermen sit, 
exinde noverimus. Ex quibusnam compositum 
esse hominem dicilis ? ex anima ulique et eorpore. 
Eccur igitur non fateamini Christum esse coinpo- 
situm ex Deo et homine? Quidve causae est ; ut 
non ex animitate et corporalitate constare homioem 
proenuntietis, veluti Christum ex deiite εἰ hu- 
manitate * Quare homo non totus anima, nec to- 
tus corpus dicitur, sicut Christus totus Deus et 
totus homo ? non totus in animitate perfectus, et 
totus in corporalitate perfectus : sicut Christus 
totus in divinitate perfectus, et totus in liumani- 
tate perfeetus , nec totus anima una cum corpore, 
et totus corpus una cum anima, sicut Christus 
totus Deus cum sua carne, ettotus homo cum dei- 
tate sua, quz initium non habuit. Homo siquidem, 
ex anima et corpore constans, aliud quid prater 
hzc effectus A& 11 est, nempe homo : Christus 
vero ex diversis, eadem : ex divinitate et humani- 
tate. Deus simul et homo. Si aulem per omnia si- 
mile exemplum foret, necessarium esset vestram 
illam compositam naturam nominare Christitatem, 
velut natura hominum est et dicitur humanitas. 

57. Preterea, anima perpessionibus corpor:$ 
preoccupata, corpore prius sspe palitur; perpe- 
tuo vero una patitur. Sepe siquidem accidit, ut 
propter corporis sectionem angatut, et ante  pa- 
tiatur, quam corpus doleat, atque mutationem ca- 


D piat. Ast, secto corpore, nihilominus quam cor- 


pus, doloris sensu afficitur : quod tamen in divini- 
tate Domini nemo sanus cvenisse dixerit. Etsi er- 
go unius nature homo dicitur; at non tanquam 
hypostasis, sed tanquam species. Nam cum homo 
cum homine confertur, unius nature, ceu con- 
substanliales ejusdemve substantiz: dicuntur, et 
tanquam sub una specie collocati. Quando vcro 
de natura hominis disputatur, duz in eo nature 


$pectantur, animae scilicet. et corporis. Si enim 


anima cum corpore comparetur, quis ita demens 


- 


VARIA LECTIONES. 
" Turr. vertit genitus est, ac si legerit γεγέννηται, Arab. vero posuit, fuit, factus est, γεγένηται, 


09 


CONTRA JACOBITAS. 


Uutg: 


xa d.llo ἐπὶ τῆς οἰχονῤμίας ἀεὶ τὰς φύαεις δηλώ- Α et aliud οἱ aliud in iucarnationne semper naluras . 


σξι. 

ξε’. Τὸ ἆλλο τῇ φύσει εἰπεῖν, xal τὸ ἄλλην φύσιν, 
αχυτὀν. El οὗ» τὸ πρῶτον ἀεὶ ἐπὶ cT, θεότητος τοῦ 
Χριστοῦ xai τῆς ἀνθρωπότητος αὐτοῦ, ἀεὶ xai τὸ 
δεύτερον. "Αλλη δὲ xal ἄλλη φύσις, οὐκ ἔσται pla. 


ξς’. Τί ὑμῖν βούλεται ἡ σύνθετος φύσις ; Ἐνιχῇ 
προφορᾷ δύο σηµαίνει πράγματα" ὡς παρὰ τοῖς Πα΄ 
τράσιν dj διττὴ , χαὶ ἡ δικλῆ φύσις , xal ὡς yopbs 
xai λαὸς, ἢ πληθυωντιχῇ προφαρᾷ μίαν, ὡς ᾿Αθῆναι, 
Θήδαι, xal tà τοιαῦτα. El μὲν οὖν *b πρότερον, 
περεττὸν ο) μίαν λέχειν * οὐδὰ γὰρ οἱ Πατέρες µίαν 
εἶπον. El δὲ sb δεύτερον, περιττὸν τὸ αὐνθετον * ταυ- 
τὸν γὰρ ὑμῖν Ex τε τῆς ἁπλῆς xel τῆς συνθέτουν ση- 
μαίνεται. Ei δὲ ἕτερόν τι παρὰ τὰ εἰρημένα, ἄλλην 
ἡμῖν συγχεχυµένην εἰσχομίζετε φύσιν, ὥσπερ ἡμίο- 
vov, xaX τὴν παρ) Ἕλλησιν τῶν πολυµόρφων ζώων 
τεβατείαν. 

£v. Ἡ µία σεσαρχωµένη φύσις, ἡ ὡς σχῆμα 
τὴν σάρχα περἰχειταε, χαὶ µία ἑστὶ xal σεσαρχω- 
µένη, ofa χαλχὸδς ἀνδριάντος µεμορρωμένος cyf- 

21,7] τῖς σαρχὺς τραπείσης τῆς προσληφθείσης 
εἰς τὴν τοῦ προδθλαθοµένου φύσιν, f] ὡς τῆς τοῦ 
προσλαθόντος φύσεως µεταθληθείσης εἰς τὴν τοῦ 
προσλήμμµατος φύσιν, xaX τῆς οἰχείας οὐσίας πεπον- 
"θνίας ἕχστασιν, f| οὐσία οὐσίᾳ Ίνωται, καὶ δύο εἰσίν * 
οἵον οὖν αἱρεῖσθε, χηρύξατε, ἡ δύο φύσεις ὁ Χριστὸς, 
3) παντελῶς οὐ δύο. Τὰ γὰρ ἀντιφατιχῶς λεγόμενα, 
ὁλιχῶς ἀντίχειται' d] τοίνυν δύο χηρύττετε, f) ulav 
ἁπολύτως εἴπατε. Ti yàp λέξιν προδάλλεσθε, fc 
ἀρνεῖσθε «hv δύναμιν πρὸς ἑξαπάτην τῶν ἁπλουστέ- 
pov ; 


£m. Μίαν φύσιν τοῦ Θεοῦ Λόγου σεσαρχωμένην 


λέχοντες, ἢ τοῦ, σεσαρκωµένην , ἀρνεῖσθε τὴν δὺ-᾽ 


ναµιν, f] ἐξ ὀνόματος xal ὅρου δύο φύσεις χατὰ mept- 
Φρασιν λέγετε' µίαν μὲν φύσιν ἀνσφανδὸν ὀνομάζον- 
τες, τὴν δὲ ἑτέραν ἐξ ὅρου μηνύοντες. Εἴπερ σὰρξ 
ἑφυχωμένη φυχῆ λογιχῇ χαὶ νοερᾷ, ἀνθρώπου φύσις 
ἐστι. 

ξθ’. Τὰ ἑτεροούσια ἑνώσει (vexat ἓν, καὶ o2 φύ- 
σει. Φύσει γὰρ ἓν τὰ ὁμοούσια. Ἕτερον τοίνυν φύσις 
χαὶ ἕτερον ἕνωσις, καὶ τὸ ἐξ ἑχάστου ἀποτελούμε- 


declarabunt. . 

65. Dicere, aliud natura, eli n»turam aliam 
dicere, idem prorsus est. Si ergo primum in divi- 
nitate Christi et humanitate locum babet ; semper 
etiam secundum. At vero alia et alia matura nen 
erit un3. 

66. Quid sibi videtur apud vos natura cempo- 
sita? singulari voce res dus signilicari solent,. 
ut apud Patres bina et duplex natura, οἱ velut. 
chorus, et populus ; aut plurali, una , velut. Athe- 
ng, Thebs, et similia. Si quidem prius, superva- 
caneum est unam dicere : nusquam enim Patres 
unam dixere. Sin vero posterius, frustra ceomposiia 
dicitur. ldem quippe vobis siniplici atque eompo- 
sita natura significatur. Sin autem aliud prseter 
ists, aliam naturam nobis confusa: introducitis, 
uti mulum, aut prodigiosailla diversx formas ani- 
mantia, quz 8 gentilibus eíficta sunt. 


67. Una illa composita natura est, vel quia 
carne habitus instar induitur, adeoque una est, 
quamlibet incarnata, ut puta zs in statu: flguram 
conformatum : vel quia assumpta ϱ8το mutata 
fuit in naturam illius a quo sumpta est, vel per 
naturae assumentis in assumpti naluram couver^ 
sionem, ita ut a substantia propria moveri passa 
sit : vel demum quatenus substantia substantie 
unita fuit, et di consistunt. Quod horum' vobis 
arriserit, edicite : vel dux naturx Christus est, 
vel nequaquam dux. Nam qu: per contradietio - 
nem enuntiantur, omnibus modis opposita sunt. 
Vel ergo duas naturas pr:dicate, vel unam abso- 
lute dicite. Quid enim dictionem producitis, cujus 
vim abnegatis ad simpliciores decipiendos? 


68. Cum naturam unam Dei Verbi incarnatam 
dicitis, aut vim vocis, incarnatam , inficiamini, aut 
per circumlocutionem eo nomine οἱ termino na- 
turas duas effertis; unam quidem aperte nomi- 
nautes, aliam vero adjuncto termino indicantes : 
αἱ quidem caro anima rationis participe animata 
et intelligente, hominis natura sit. 

69. Quse sunt diversse substantie , unione fiunt 


wnum, et non natura. Natura quippe ea quse 
sunt ejusdem substantie , unum sunt, Aliud igitur 


vov ἓν Éxepov* ἐξ ὁμοουσιότητος μὲν φύσις µία, p est natura, et aliud unio, et aliud quod ex pluri- 


ἐχ δὲ τῆς xa0' ὑπόατασιν ἑνώσεως, µία ὑπόστα- 
σις. 


ο’. Τὸ Χριστὸς ὄνομα, γατὰ τὸν µαχάρ!ον Κύριλ- 
Ἆον, οὔτε δύναμιν ὅρου ἔχει, οὔτε τήν τινος οὐσίαν 
δηλοῖ. El δὲ μῆ οὐσίαν δηλοῖ, xaX ὅρου δύναμιν οὖκ 
ἔχει, ὑπόστασις ἂν εἴη xal οὐ φύσις. Ὅρῳ μὲν γὰρ 
οὐσία χαὶ φύσις δηλοῦσθαι πέφυχεν, ὑπογραφῇ δὲ, 
πρόσωπον xai ὑπόστασις, εἴπερ ὁ μὲν EE οὐσιωδῶν, 
ἡ δὲ ἐξ ἐπουσιωδῶν σύγχειται. Τὸ δὲ θεὸς ὄνομα, 
δηλωτικὸν οὐσίας ἐστίν * ὡσαύτως δὲ xal τὸ ἄνθρω- 


bus efficitur. Quamobrem ex consubstantialitate 
una natura est : ex unione penes hyposetasim, hy- 
poetasis una. 

{13 70. Nomen Christi, ut beatus Cyrillus '* au- 
ctor est, neque vim definitionis habet, nec alicujus 
essentiam declarat. Quod si nec essentiam declarat 
slicujus, nee vim babet definitionis, hypostasis 
erit, non natura. Definitione enim essentia decla- 


: ratur : descriptione vero, persona et hypostasis ? 


quandoquidem definitio ex essentialibus compo» 
nitur; descriptio vero ex iis que sunt in substae- 


** Cyrill. in schol, citat. à S. Μας., epist. 1 ad Thalass. Tom. Ἡ, p. 277. 


1119 


CONTRA JACODITAS. 


1476 


οὗ. Τὸ τῶν πραγμάτων «ποσὺν, οὗ µόνον ὡρισμί- Α 77. Quantitas rerum non solum deünito numero 


vog ἀριθμὸς παρίστησιν , ἀλλὰ 65 χαὶ ὁ ἀόριστος, ὁ 
πολλὰ τυχὸν, xai ὀλίγα , xaX πλείονα, xal ἑλάττονα * 
καὶ dj ἀναλογία δὲ. ταυτὸν οἵδε πολλάχις ποιεῖν, ὡς 
«b μεῖξον χαὶ (soy χαὶ Ίττον, ἀλλὰ καὶ ἡ δειχτικἡ 
quvh, τοῦτό qn, χἀχεῖνο, χαὶ ταῦτα, xaX ἆ.1.ο, 
καὶ ἕτερογ ' χαὶ ἡ τάξις, ὣς xpó τοῦδε, καὶ μετ 
ἐκεῖγο, xal dx. ἀρχῆς, xal ὕστερον, καὶ ἕτεροι δὲ 
τρόποι τυχόν. El μὲν οὖν πάντας τοὺς τρόπους δηλω- 
τιχοὺς τῆς τῶν πραγμάτων ποσότητος, διαιρετιχοὺς 
Avete, ἐγγύθεν ὁ ἔλεγχος. Μίαν γὰρ χαὶ µίαν φύ- 
αιν, ἕτερόν το xal ἕτερον, χαὶ ἄλλο xai ἄλλο, xal 
φύσεις ἀορίστως xai ἰδιότητας, xaX μεῖζον xal ἔλατ- 
τον, χαὶ πρότερον xal ὕστερον λέγετε. El δὲ µόνον 
tby ὡρισμένον ἀριθμὸν, καὶ μάλιστα τῆς δυάδος, 


διαιρεῖν ὑποτίθεσθε τῆς ἑξουσίας * εἰς γὰρ fj ἆπο- Β 


χλήρωσις" τῆς ἀληθείας ἑτέρως ἐχούσης; 'H δυὰς 
γὰρ xoi τὰ δύο ὁμοῦ τὰ ἀριθμούμενα συλληπτικῇ δυ- 
νάµει παρἰστησιν, ἢ τῆς μιᾶς ὑμῶν ὁ διαλελυµένος 
ἀριθμὸς, xat xa) ἑαυτὸν θεωρούµενος. 


οη’. Ἐπὶ πᾶσι τοῦτο ἡμῖν ἁπαγγείλατε ' ἔχει θείαν 
φύσιν ὁ Χριστὸς xal μετὰ τὴν ὄνωσιν; Nat, ἐρεῖτε. 
"Exec 6$ xaX ἀνθρωπίνην ; Καὶ τοῦτο συνοµολογή- 
cese, el γε μὴ γυμνῇ τῇ χεφαλῇ ἀσεθεῖν βουληθείητε. 
Φύσις οὖν θεία xal φύσις ἀνθρωτίνη, µία quate, f 
δύο εἰσίν; ᾿Αλλ’ εἰ μὲν µίαν εἴπητε, ἔσται ὁ Πατὴρ 
ἡμῖν ὁμοούσιος * εἰ δὲ δύο χαὶ οὐ µία, τί μὴ τὸν τύ- 
φον σὺν τῷ τούτου γεννήτορι μαχρὰν ἀποῤῥίφαντες, 


repraesentatur, verum etiam indefinito; ut, ex. gr., 
multis et paucis, pluribus et paucioribus. Compa- 
ratio idem quoque prestare solet, ut majus , et 
aequale, et minus : imo et vox demonstrandi, ος, 
inquam, et. illud, et hac, et. aliud, et. alierum ; 
Memque ordo; ut «nte. hoc, et, post. illud, οἱ, a 
principio, et, poslea, aliique fortassis modi. Si igi- 
tur omnes modos, quibus quantitas rerum declara- 
tur, divisionem inducere dicitis, obvia facilisque 
confutatio est. Unam quippe atque unam natu- 
ram, diversum item et diversum, aliud οἱ aliud , 
naturas etiam indefinite, et proprietates, majus et 
minus, prius οἱ posterius dicitis. Sin vero solum- 
modo numerum definitum, et maximum binarium, 
dividere ponitis, hoc vestre licentiz erit. Quinam 
enim id sortitus sit, quando verita« aliter se ba- 
bet? Dualitas quippe et duo, ea qu» numeran- 
lur, vi quadam colligante, simul reprssentaut ; 
sicut et unius et unius, ut vos loquimini, numerus 
solutus, et in se consideratus, 

18. Prater Όσο omnia, narrate nobis : Habetne 
Christus divinam naturam post unionem ? Omni- 
no, aietis. Habeine vero etiam humane an? et hoe 
utique confltebimini, nisi aperto capite impietatem 
ostentare velitis. Divina ergo natura et bumens, 
unane nalura, an due sunt? Quod si unam dixe- 
ritis ; erit igitur Pater nobis consubstantialis ; sin 
vero, cur due, nec una solum? cur non abjecta 


μεθ) ἡμῶν ἕνα Χριστὸν, ἕνα Υἱὸν, ἕνα Κύριον, µίαν ϱ procul superbia cum ejus parente, non unum no- 


ὑπόστασιν ix δύο φύσεων, xal δύο φύσεις, καὶ àv 
δυσὶ φύσεσι, μετὰ τὴν ἕνωσιν ὁμολογήσετε ; El μὲν 
γὰρ υὐδέποτε δύο φύσεων τὸν Χρ.στόν qas, τί 
µάτην μιᾶς αὐτὸν φύσεως μετὰ τὴν ἔνωσιν λέγετε ; 
Εὶ δὲ πρὸ τῆς ἑνώσεως δύο φύσεων αὐτὸν φάσχκοντες, 
μιᾶς ὁμολογεῖτε μετὰ τὴν ἔνωσιν, ἀντιχρὺς πρὸς τὴν 
ἀλήθειαν ἀπομάχεσθε. Πρὸ γὰρ τῆς ἑνώσεως, fitot 
τῆς θείας σαρχώσεως, μιᾶς φύσεως ἁπλῆς, τοι τῆς 
θείας, µία τελῶν ὑπόστασις , οὐδὲ Χριστὰς fv. Ἡ 
ταΐνων παντελῶς τὰς δύο φύσεις ἐπὶ Χριστοῦ ἀναι- 
ρήσετε, 3) διφνᾶ πρὸ τῆς kx Παρθένου τὸν Χριστὺν 
σαρκώσεως λέξετε, μὴ διδόναι αὐτῷ τὰς χνρίως οὔ- 
αας αὐτοῦ δύο φύσεις μετὰ τὴν ἕνωσιν ἀνεχόμενοι. 
Ἡμεῖς γὰρ ἐν τῷ λιµένι τῆς εὐσεθείας ἱστάμενοι, 


biscum Christum, unum Filium, unum Dominum, 
unam hypostasim ex duabus naturis, naturasque 
duas et in duabus noturis poet unionem fateamini? 
si enim Christum nunquam naturarum duarum di- 
citis, curbam ipsum natura unius post unitionem 
vane pronpuntialtis? οἱ vero eum duarum naturarum 
ante unionem dicendo, ea peracta, unius nelurse 
esse con(üitemiui, plune cum veritate pugnatis. Nam 
ante unionem, id est, ante divinam inearaationem, 
cum una naturse unius simplicis, sive divinse, hy- 
postasis csset, me quidem crat Christas. Aut igitur 
duas in Cbristo naturas tolletis, sut duplicis na- 
ture Chrisiyur ante sumptam ex Virgine carsem 
dicetis, duas ipei pest unilionem naturas, quse 


xai πάσης αἱρετικῆς χαχονοίας ἀποχρουόμενοι κατ- D ipsius preprie siat, tribui non sustinentes. Nos 


αιγίδα’ ταῖς αΌραις τοῦ Πνεύματος, ἐπὶ μὲν τῆς 
ἁγίας καὶ ὑπερυμνήτου Τριάδος µίαν οὐσίαν xal 
φύσιν θεότητος, τρεῖς UR. τελείας τὰς ὑποστάσεις σέ- 
6οµεν, µηδεµίαν αὐτὰς πρὺς ἀλλήλας κεκτῆσθαι 
οιαφορὰν ὁμολογοῦντες * πάσας δὲ κοινῶς, xal ταυ- 
πῶς, χαὶ ἁπλῶς, xal ἁμερῶς, xai ὁλιχῶς τὰς θεωνυ- 
μίας ἐπὶ πάσης τῆς θεότητος ἐκλαμθάνομεν , ficot 
τῶν τριῶν ὑποστάσεων τὴν οὐσίαν, εἴτε οὖν φύσιν, 
«hv χυριότητα, xal τὴν ἁγιότητα, τὴν βασιλείαν, 
«ἣν δύναμιν, τὴν ἑνέργειαν, τὴν θέλησιν, τὴν ἑξ- 
ουσίαν * διαχεχριµένως δὲ τὸ Πωεἡρ, τὸ Ylóc, καὶ τὸ 


enim qui in poriu sincere pietatis versamur, et 
dispulsa per Spiritus sancti afflatus omni hzeretiee 
nequitia procella, in sancta et supraquam lauda- 
bili Trinitate substantiam unam aaturamque divi- 
nitatis, tres item perfeetas hyposiases colimus, 
nullam esas inter se differentiam subetantialem 
babere confitentes; sed emnia divina nemina 
communiter, et unite, eodemque modo, simpliciter, 
indivisim, et universim de teta diviaitste accipi- 
mus; substantiam puta, seu naturam, trium per- 
sonarum, dominationem , οἱ sanctitatem, regnum, 


VARI LECTIONES. 
" Arabicus legisse videtur, ut Turrianus, ἀποχλήρωαις, serttio. 


111 


CONTRA JACOBIUTAS. 


MTS 


τὸ ἑτεροαύσιονι τὸ χαθ᾽ ὑπόατασιν μὲν, ταυτὸν, τὸ δὲ A tialé unum idemque secundum substantiam decia- 


κατὰ φύσιν, τὸ διάφορον τῶν ἠνωμένων. 


ret, unaque diversitatem penes hypostasim : con- 


tra vero diverse substantise esse, unum quideu secundum liypostasim efferat, diversam vero uui- 


torum naturam. 

κ. Οὕτως ox ἔατιν ἄλλος xdi ἄλλος 6 Χριστὺς, ἵνα 
ph τετράδι λατρεύωμεν, ἄλλο δὲ χαὶ ἄλλο, ἕνα ph τῇ 
θεάτητι τὸ πάθος προσάπτωµεν. Ei μὲν γὰρ ἄλλος 
xai ἄλλος, µάτην μεγαλαιχοῦμεν, τὴν τῆς ἡμετέρας 
φύσεως θέωσιν διὰ τῆς τοῦ Λόγου γεγενῆσθαι cap- 
Κώσεως. El γὰρ fj ἄλλου ἐν ἄλλῳ ἑνοίχησις, σάρχω- 
σις, πλείστας σαρκώσεις ὁ θεὸς ὑπέμεινεν. ε Ἐνοι- 
χῄσω γὰρ, φη”ὶν, ἐν ὑμῖν, καὶ ἐμπεριπατήσω. » Kal: 
« Οὐκ οἴδατε ὅτι ναοὶ Θεοῦ ἔστε, xai τὸ Πνεδμα τοῦ 
Θεοῦ ἑνοιχεῖ £v ὑμῖν; » ΒΕἰ δὲ μὴ ἄλλο καὶ ἄλλο, ταυ- 
τὸν χατὰ φύσιν dj σὰρξ xal θεότης, χαὶ πάντα συγ- 


80. Hoc paeto efficitur, ut non sit alius et alius 
Christus, ne quaternitati serviamus : aliud vero ct 
aliud sit, ne divinitati passionem adnectamus. Si 
enim elius et aliua, vane frusiraqne gloriaremuc 
[$16 factam esse per Verbi iacornationem naturze 
nosirz? deificationem. Etenim si alius in alio inha- 
bitalio inearna&io est, plurimas omutoo Deus in- 
carnaltiones sustLinuerit. « Inhabitabe, inquit, in vo- 
bis, et inambulabo ?**, « Et : « Nescitis quod tem- 
plum Dei estis, ei Spiritus Dei liabitat in vobis *!? » 
Sin vere non est aliud et aliud, idem natura sent 


χέχυται xal συµπέφυρται. El μὲν οὖν οὐχ ἄλλος καὶ B caro et divinitas, ouniaque confusa et. eommista 


ἄλλος, εἷς ὁ Χριστὸς, χαὶ µία ὑπόσεασις * ἄλλος γὰρ, 
$ ὑπόστασις. El δὲ ἄλλο καὶ ἄλλα, οὐχ ἓν δηλαδἡ 
κατὰ φύσιν. El δὲ μὴ ἓν, παντί που δήλον, ὡς δύο. 
EX οὖν ἐστι xa0' ὑπόστασιν, αρὸς ἑαυτὸν ταυτιζό- 
μενος, τῶν δ' ἄχρων τοῖς χαρακτηριστιχοῖς ἀφθρικό- 
µενος ἰδιώμασιν. El γὰρ xal τῶν χαρακτηριστιχῶν 
ἰδιωμάτων ἡ ἁγία αὐτοῦ σὰρξ οὐκ ἅμοιρος ἣν, ἀλλά 
1€ τούτων τὸ ἄθροισμα, xai τῆς ααρκὸς ἡ ὑπόετασίς 
τε χαὶ σύμπηξις, οὐ xa αὑτὴν, ἀλλ᾽ ἐν τῇ τοῦ Λόγου 
ὑποστάσει γεγένηται, xal αὐτὴν οὐχ ἰδίαν ἔσχεν 
ὑπόστασιν. Ἐντεῦθεν οὔτε ἐνυπόστατος ἦν, οὔτε 
ἰδίαν ἔσχεν ὑπόστασιν' δύο δὲ φύσεις ὑπάρχει, 
ὁμοοναιότητι μὲν τῶν ἄχρων, ἑτεροουσιότητι δὲ τῶν 
μερῶν, ἑνούμενός τε χαὶ διαιρούµενος Y. 


suni. Si itaque non est alius et »lius, unus est 
Christus, et una hypostasis : alius enim hypostasis 
est. Si vero est aliud et aliud ; plane non est unum 
secundum naturam. Quod si non est unum, nemo 
dubitaverit, quin duo sint. Ünus est ergo, ut 
idem hypostasi sit, extremortin tamen proprieta- 
libus characteristicis discretos. Nam ctsi ejus 
sancta earo proprietatum quibus  sigiluretur , 
expers non fuit; harum nihilominus collectio, et 
carnis consistenti», eonstitutioque, per se minime 
eubelitil, sed in Bypoetasi Verbi, ut ipsam Verbi 
hyposiasim, non propriam suam habuerit. Que 
factum est, uL sine hypostasi non exstiLerit, nec 
hypostasi propria predita sit. Est porro duse 


Datura, qui extremorum — consubstantialitate, ac partium diversitate, cum  unitus, ium discre- 


tus es. 


κα’. Δύο δὲ φύσεις λέγσντες, οὗ διαιροῦμεν την 81. Naturas duas dicendo, unionem non divelli- 


Ένωσιν, τὴν δὲ τροπὴν καὶ τὴν σύγχυσιν φεύγομεν. 
Λόγῳ γὰρ xai τρόπῳ τῆς διαφορᾶς ταύτας ἀριθμεῖ- 
σθαι γινώσχοµεν. "Qv γὰρ τρόπον τὴν σύγχυσιν φεύ- 
yeptv, οὕτω χαὶ τὴν διαίρεσιν παραιτούµεθα, ἐπί τε 
ες ἁγίας xal θεαρχιχῆς Τριάδος, καὶ ἐπὶ τῆς τοῦ 
ἑνὸς τῆς ἁγίως Τριάδος οἰχονομίας. Ὡς γἀρέχεῖ τρεῖς 
μὲν ὑποστάσεις ὁμολογοῦμεν, μίαν δὲ οὐσίαν xai 
φύειν χηρύττοµμεν, οὐδ ὁποτέραν μὲν τῶν ὑποστά- 
σεων εἰδότες ἀνούσιον ΄ ἁλλ᾽ οὐ ταύτῃ οὐσίαν ἑκάστῃ 
ἰδιαιρέτως προσνέµοντες, οὐδ' ἀφοριστικὸν ποσύτητος 
ἀριθμὸν οὐσιῶν καταγγέλλοντες, ἵνα μὴ τὸ ἐτεροφυὲς 


xai ἑτεροούσιον εἰσάγωμεν * οὕτω κἀνταῦθα, δύο λέ- ᾿ 


Ύοντες φύσεις, οὐ διαιροῦμεν τὴν «θ' ὑπόστααιν 
ἕνωσιν, οὐδ' ὑποσιάσεων ἀριθμὸν αυνεισφέροµεν, εἰ 


mus, sed conversionem οἱ confusiogem vitamuse. 
Ratione enim et modo differentite has numerari 
novimus. Quemadmodum enim confusionem fugi- 
uus, sic quoque sejunctionem exhorremus, cum 
in sancta diviuaque Trinitate, tum in iacarnatiene 
unius de saneta Trinitate. Nam sicut tres quidem 
illic hypostases couütemur, unamque predicamus 
substantiam et naturam, ut nullem prorsus ex 
tribus illie bypostasibus, substantia carere agno- 
scamus, imo nec unicuique substantiam suam 
specialiter tribuamus, aut delinitum quantitatis 
substantiaram numerum dicamus, me diversitas 
Daiurarum substaatiarumque inirodueatur : sie 
eliam, cum hic duas naturas pronontiamus, non 


xat μὴ &vunócvares eley* τὸ ἑτεροειδὲς δὲ δηλοῦμεν D dividimus hypostaticam unionem, neque hypesta- 


παὶ ἑτεροούσιαν. "azsp γὰρ ἐχεῖ ὁ τῶν ὑπόστάσεων 
ἀριθμὸς τὸ ὁμοούαυνν οὗ λυµαίνεται, οὐδὲ τὴν χατὰ 
φύσιν διαίρεσιν εἰφάχει ταῖς ὑποατάσεαιν, ἀλλὰ τὰ 
tuv ὑποστάσεων σηµαίνων, τὸ ἐνιαξον eic οὐσίας οὐ 
διατέµνει' οὕτως ὧδε, f) ποσότης τῶν φύσεων τὸ ταυ- 
τὸν xal τὸ ἐν.αἴον 90 διαιρεῖ τῶν ὑποστάσεων, τὴν 


*9 Levit. xxvi, 11,12; ll Cor. vi, 16. 


slum numerum inferimus, tametsi naturse i519 
subsistentis minime siat expertes; sed discrimen 
majurarum essentiarumvo deelaramus. Nam velut 
illic numerus hypostasium substantia unitalem non 
imdit, nec propter hypostases nalurse diversitatem 
inducit; quin pótius hypostases significando, uni- 


3! [ Cor. itt, 16. 


VARLA, LECTIGNES. 
v. Clarius interpr. arab. : Estque Christus nature dua, unitus et discretus ; unitus unitate hgpostagis, ais- 


Ccieius. diversitate naturarum. 


.- 


i81 CONTRA JACODITAS. 1482 


t τῶν θεοσημειῶν δύναµις, τὴν θείαν αὐτοῦ ἀναχη- A opcratiótém ; omnem iiem carmis substantiam 
Ρύττει φύσιν τε καὶ ἐνέργειαν. gerens nulla parte destitutam, animam, corpus, 
Sénsuin, seu omeniem, eorumque naturalia, affectusque et proprietates inculpatas, liberam- volun- 
tàteh et actionem, famem, sitim, lacrymas, merorem, angorems mortem. Ait quippe Thomas: 
« Dóminus meus et Deus meus **, » Et : « Deus erat Verbum, et Verbum caro fáctum est**, » dixit ia 
Spiritu Theologus. Et: «n principio erat Verbum *'. » ltem: « Volo, mündare **. » Rursum : : 
«Nunquam Dominum glorie crucifixissent *?, » Hzc et alia ejusmodi, potestasque miraculorum 
divinam ejus naturàm actionemque przdicant. 

πβ’. Elsa, « Ἐξουσίαν ἔχω θεῖναι την Ῥυχῆν pov, 89. Insuper ait : « Potestatem habeo ponendi 
καὶ &&ouclay Éy& πάλιν λαθεῖν αὐτὴν.» Kat « Vr)a- — animam meam, ét potestatem habeo iterum Su- 
φὲσάτέ µε, xal ἴδετε, Oct πνεῦμα υάρκα χαὶ ὁστέα οὐκ — mendi eam ?*, » Et: « Palpàte οἱ videte, quod 
ἔχει, χαθὼς ἐμὲ θεωρεῖτε Éyovta. » Kal εἨμεῖς δ — spiritus carnem εἰ ossa non hábet, sicut me vide- 
vou? Χριστοῦ ἔχομεν. » Καὶ, « Εἰσελθὼν εἰς οἰχίαν, — tis habere **. ? ltem : « Nos autem sensum Chri- 
ἠθέλησεν ἵνα µή τις T9, xat οὐκ ἡδυνήθη λαθεῖν.» sti habemus **, » — « Ingressus domum, neminem 
Καΐπερ, v Mh ἐμὸν γενέσθω θέλημα, ἀλλὰ τὸ cóv. » B voluit scire, et non potuit latere 33. » — « Pater, 
Καὶ ἡ xAáotg δὲ τῶν ἅρτων, χαὶ ἡ βάδισις, καὶ fj — non flat voluntas mea, sed iua **. » Fractio pa- 
ἐπὶ τὀῦ σἑαυροῦ τῶν χειρῶν ἔχχασις, xal fj νόησι, — num, deàmbulátio, exlensio inahuum in cruce, in- 
xai ἡ ζωτιχὴ, τρεκτιχή ?e, καὶ αὐξητιλὴ, xal αἴσθη- — tellectio, vis vitalis, hutriendi, augendi el. sentien- 
τιχὴ δύνᾶμις Παρίστησδι τὴν ἀνθρωπίνηύ ἑνέρχειαν. — di, hümarium actum perhibent. Jlludque rursum : 
Καὶ τό" « Ὕστερον ἐπείνασε. » Καὶ τὸ ἐπὶ Λαζάρῳ — « Postea esuriit 15: » et illa Lazari causa lacry- 
δάχρυὺν, xal τὸ, « Διφῶ. » Kal « Nov fj ψυχή µου mi, necnon illud : «Sitio "".» Et : « Nunc anima 
τετάραχτάι. » Καὶ, «Περίλυπός εἰμι ἕως θανάτου. — mea iurbata est*. » — « "fristis süm usque ad 
Καὶ, "Hp£axo λυπεῖσθαι, xal ἐκθαμθεῖσθαι, xat ἆδη- — mortem !*. » Ad hiec : « Coepit pavere et tadere ct 
μονεῖν. Καὶ πέρας ** « Elg χεῖράς σου παρατίθηµι — m«estus esse 5. » Denique : « Patér, ἆ 18 in ma- 
tb πνεῦμά µου" xal τοῦτο εἰπὼν ἐξέπνευσεν. » "Ap nus Luàs commendo spiritum meum, et cum hoc 
bb σἀφῶς ὥσπερ τὰ πρότερα μαρτυρεῖ τὴν θεότητά, — dixisset, exspiravit *'. » Annon plane sicut priora 
btt 24) εαῦτα thy ἀὐτοῦ ἀνθρωπότητα, xal τὸ τῶν ία divinitatem testantur, ita quoque lc ipsius 
φύσεων διᾶφορον xal ἀσύγχντον;, Πῶς γὰρ ταὺτὰ — hamanitatem, duarumque náturarum discrimen, et 
xáàxclva ἐπὶ μιᾶς λεχθήσεται φύόεως ; inconfusam unionem? Quinam eniui hic et illa de 

6 una natura dicentur? 

π}γ’. θεὸς τοιγαροῦν ἐστι τέλειος, καὶ ἄνθρωπος 85. Deus ergo cst perfectus, et perfectus liomo ; 
«ἔλειος * θεὸς χατὰ φύσιν, καὶ ἄνθρωπος χατὰ qOs:v*— natüra Deus, et natura homo : perfectus in divi- 
ἐν θεότητι τέλειος, καὶ ἀνελλιπὴς bv ἀνθρωπότητι. — nitate, nulla re defectus in humanitate. Etsi enim 
El γὰρ καὶ κατ οἰκονομίαν γἐγονεν ἄνθρωπος, ἀλλὰ — Secundüm  dispensátionem factus homo est; at 
φύσει γἐγὀνεν ἄνθρωπος ὅλος θεὸς xal μετὰ τῆς natura est factus hómo : tolus Deus, etiam cum 
σαρχὸς αὐτοῦ, wal ὅλος ἄνθρωπος μετὰ τῆς ὑπερου- sua carne, et totus homo cum supersubstantiali 
σίου θεότητος ἀὐτοῦ. Φαμὲν xal τοῦτο δηλοῦντα τὸν — Deitate sua. Sed et addimus, hoc Gregorium Theo- 
Θεολόγον Γρηχόριὀν εἰρηκέναι! « *Qv τὸ μὲν ἐθέωσε, — logum locutum esse 3: « Ex quibus (naturis) illa 
τὸ δὲ ἐθεώθη, xol τολμῶ λέγειν ὁμόθεον.» Ὡς γὰρ — quidem deiflcavit, hzec autem deificata est; quin 
τὴν σάρχωαιν ἄνευ τροπῆς τοῦ Λόγου xa μεταθολῆς — et dicere ausim, simul Deus facta est.» Nam, sicut 
οἴδαμεν, οὕτω xa thv θέυσιν. Αὐτὸς γὰρ ὁ Λόγος — Incarnationem citra conversionem Verbi demuta- 
σὰρξ ἐγένετο, χυηθεὶό μὲν ἐκ τῆς Παρθένου, προελ.  tionemque novimus, sic et deilicationem. lpsum 
θὼν δὲ θεὺς μετὰ τῆς προσλήψεως' Ίδη xai αὐτῆς — quippe Verbum caro factum est, ex Virgine quidem | 
ὑπ αὐτοῦ θεωθέίσης ἅμα {ῇ εἰς {ὸ εἶναι ταύτης παρ- p prognatum, procedens vero Deus cum assumpta 
αγωγῇ ' ὡς ὁμοῦ γενέσθαι τὰ τρία, τὴν πρόσληψιν, — carne, qua jain ab ipso deificata fuerit, simul at- 
τὴν ὕπαρξιν, xa τὴν θέωσιν τοῦ ἀνθρώπου *. "Apa ἡ que esse incepit. Quo evenit, ut tria simul gesta 
σύλληψις xai ἡ ὕπαρξις τεθαυματούργηῖαι' ἡ piv — fuerint, assumptio, exstantia οἱ deificatio huma- 
σύλληψις τοῦ Λόγου, τῆς δὲ σαρχὸς ἡ àv αὐτῷ τῷ — nitatis. Assumptio οἱ exsistenlia prodigiose simul 
Λόγῳ ὕπαρξις ' δι’ αὐτῆς τῆς θεοµήτορος ὑπερφυῶς — patratze sunt, Verbo quidein assumenle, carne vero 
χορηγούσης τὸ πλασθῆναι τῷ πλάστῃ, καὶ τὸ ἀνθρω- — jn ipsomet Verbo exsistente; ipsius utique Dei 
πισθῆναι τῷ θεῷ xal πὀιητῃ τοῦ παντὸς, θεοῦντι τὸ — Genitricis opers, qux: modo natura sublimiori 
πρόσληµµα, σωζούσης τῆς ἑνώσεως τὰ ἑνωθένα, — prestitit, ut effictor eflingeretur, homoque fleret 
τοιαῦτα cla fivutat* οὗ τὸ θεῖον λέγω µόνον, ἀλλό — Deus et opifex universi, a quo assumpta natura 


*5 Joan. xx, 28. ** Joan. 1, 3, 14. *" ibid. 1. ** Matth. vit, 3. ?* Το. wu, 8. ?* Joan. x, 8. 
*" Luc. xxiv, 59... ?* | Cor. u, 16... ? Marc. vit, 14... ?^ Luc. xxi, 4. 35 Matth. iw, 9, ?* Joan, οι. 
ον. Lan. xix.98.. ?* Joan. xi, 27. 9 Matth. xxvi, ὀδ. * Marc. xiv, δὲ. "A Luc. xxii, 40. 

rat. 42. 


VARLE LECTIONES. 
7 Turr. legit πάτερ, ut et interpr. Arab. * Haec usque ad δι αὑτῆς, omisit Turrianus. 
PaAThOZ, GR. XCIV. A" 


71483 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1st 


dcificata fuit, unione scrvante qua unita sunt, A xal τὸ ἀνθρώπινον τοῦ Χριστοῦ τὸ ὑπὲρ ἡμᾶς χεὶ 


qualia unita fuere; non id solum quod divinum 
cst, inquam; sed hoc etiam quod humanum est in 
"Christo, quod nostri gratia et ad instar nostri 
habuit. Neque enim cum primum nostri similis 
esset, posunodum supra nos factus est : quin po- 
tius semper, et ex quo primum exstitit, utrumque 


καθ) ἡμᾶς. Οὔτε γὰρ γενόμενος πρότερον wa" ἡμᾶς, 
ὕστερον Ὑέγονεν ὑπὲρ ἡμᾶς ' ἀλλ' ἀεὶ Ex. πρώτης 
ὑπάρξεως ἄμφω ὑπῆρχε διὰ τὸ ἐξ ἄχρας συλλήφεω, 
ἐν αὑτῷ τῷ Λόγῳ τὴν ὕπαρξιν ἐσχηχέναι. ᾿᾽Ανθρώπι- 
vov μὲν οὖν ἐστι χατὰ τὴν οἰχείαν φύαιν͵ θεοῦ δὲ xai 
θεῖον, ὑπερφυῶς. . 


fuit, quia a conceptionis ejus initio in ipsomet Verbo exsistentiam habuere. Quod ergo humanum 
€st, secundum suam naturam exsistit, quod vero Dei et divinum, supra naturam. 


84. Porro sanctam Virginem proprie vereque 
Dei Matrem predicamus : quippe cum, sicut Deus 
verus est qui ex ea natus est, sic vere Mater Dei, 
que Deum ex se carnem factum pepererit. Atqui 
eum ex ipsa natum esse aimus, non ut ex ipsa 
sternam Deitatis exstantiam acceperit, sed quod 


Tb. Thv δὲ ἁγίαν Παρθένον χυρίως xai ἀληθῶς 
θεοτόχον χηρύττοµεν. Ὡς γὰρ θεὸς ἆληθὴς ὁ ἐξ αὐ- 
τῆς γεγεννηµένος, οὕτω θεοτόχος ἆληθῆς, fj θεὸν ἐξ 
αὐτῆς σεσαρχωµένον xufjcaca. θεὸν δέ φαμεν ἐξ αὐ- 
τῆς γεγεννῆσθαι, οὐχ ὡς ἓξ αὑτῆς ἑσχηχότα τὴν ἆῖ- 
διον τῆς θεότητος ὕπαρξιν, ἀλλ ὡς &£ αὑτῆς ἀτρ- 


ex ipsa sit incarnatus sine conversione, factusque, B πτως σαρχωθέντα, xaX γενόµενον ἄνθρωπον, xal γεν- 


et genitus homo, Christus unus, Filius unus, 
Dominus unus, hypostasis una, idem ipse Deus ect 


homo, qui alteram Trinitati personam non in- 


vexerit. 

85. Quocirca adjectionem quoque Trisagiohymno 
factam blasphemam esse decernimus, ceu qua Tri- 
Ailali quarta persona inseratur, et seorsim ponat 
'ubsistentem Dei virtutem , seorsimque euin qui 
crucifixus est, ac si alius foret preter illum for- 
tem : vel qua Trinitas sancta laudetur ceu passi- 
bilis, unaque cum Filio crucifigatur Pater et Spi- 
ritus sanctus : vel qua denique Spiritus sanctus 
immortalis, passibilis significetur, Nam hymnus 
hic Trisagius olim a Spiritu sancto per Seraphim, 
ministros ejus spiritus, videnti Deum lsaiz reve- 
latus est **, quo tres Deitatis hypostases arcano 
modo declarabantur, unusque dominatus, et 419 
natura. lpse siquidem Ιδαίας se vidisse Deuin 
«οἱ Patrem ait; Joannes vero Theologus Filium 
ei manifestatum ait **; Paulus denique, divinus 
ille apostolus, Spiritum sanctum **. Hinc omnes 
:sanctí Patres ter sanctum hunc hymnum de san- 
cia Trinitate acceperunt. Quocirca Gregorius 
"Theologus ait : « Hoc pacto itaque sancta sancto- 
vum qua a Serapbhinis obteguntur, celebranturque 
Aribugs sanctitatis acclamationibus, in unam domi- 
uationem Deitatemque cocunt, de quo alius quis- 
piam ante nos egregie admodum et altissime phi- 
losophatus est. » 

. $86. Fertur in libris historicis, Proclo patriar- 
cha Constantinopolitano, cum populus: illic sup- 
plicaret propter Dei quamdam  comminationem, 
raptum e plebe puerum, hymnum hujusmodi an- 
gelis docentibus didicisse : Sancius Deus, sanctus 
[ortis, sanclus. immortalis, miserere nobis; quem 
etiam eanere jussus est. ld quod revelatum erat 
confirmavit eventus : simul enim atque ceci- 
nerunt, ira cessavit. Atqui hanc esse hymni vim 


νηθέντα, ἕνα Χριστὸν, ἕνα Ylàv, ἕνα Κύριον, µίαν 
ὑπόστασιν, τὸν αὐτὸν Θεόν «c xal ἄνθρωπον, οὐχ 
ἕτερον kv τῇ Τριάδι παρεισάγοντα πρόσωπον. 


πε’. Ἐντεῦθεν xal ἐν τῷ Τρισαγίῳ προσθήχην - 
βλάσφημον ὁριζόμεθα, ὡς τέταρτον Ev Τριάδι παρεν- 
τιθεῖσαν πρόσωπον, xat ἀνὰ µέρος τιθεῖσαν τοῦ Θεοῦ 
τὴν ἑνυπόστατον δύναμιν, χαὶ ἀνὰ µέρος τὸν ἑσταυ- 
ῥωμένον, ὡς ἄλλον ὄντα παρὰ τὸν lo xvpór, 7) παθη- 
τὴν τὴν ἁγίαν Τριάδα δοξάκουσαν, χαὶ συστανροῦσαν 
τῷ Υἱῷ τὸν Πατέρα xai τὸ Πνεῦμα τὸ ἆγιον, f; τὸ 
Πνεῦμα τὸ ἅγιον xal ἀθάνατον, παθητὸν ἆποδει- 
κνύουσαν. Ὁ γὰρ Τρισάχιος οὗτος ὕμνος, πάλαι μὲν 
ὑπὸ τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίου διὰ τῶν λειτουργιχῶν 
αὐτοῦ πνευμάτων τῶν Σεραφὶμ τῷ θεόπτη 'Hoati 
μεμυσταγώγχητο, τὰς τρεῖς ὑποστάσεις τῆς θεότητος 
μυστικῶς ἔμφαίνοντος *, xal τὴν µίαν χυρ.ότητα, 
χαὶ φύσιν. Αὐτὸς μὲν vàp ὁ Ἡσαΐῖας τὸν θεὸν xol 
Πατέρα ἔφη ἑωραχέναι ' 6 θεολόγος δὲ Ἰωάννης τὸν 
Yibv αὐτῷ ἔφη ἀποχεχαλύφθαι ' Παῦλος δὲ θεῖος 
ἁπόστολος, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον. Ἐντεῦθεν ἅπας ὁ 
τῶν ἁγίων Πατέρων ἑσμὸς, εἰς τὴν ἁγίαν Τριάδα 
τοῦτον τὸν Τρισάγιον ἐξειλήφασιν ὕμνον. Φτοὶ oov 
ὁ θεολόγος Γρηγόριος * εΟὔτω μὲν οὖν τὰ "Άγια τῶν 
ἁγίων, & καὶ τοῖς Σεραφὶμ συγχαλύπτεται, xal δοξᾖ- 
ζεται τρισὶν ἁγιασμοῖς el, μίαν συνιοῦσι χυριότη:ά 
τε χαὶ θεότητα ' ὃ χαὶ ἄλλῳ τινὶ τῶν πρὸ ἡμῶν τε- 
φιλοσόφηται χκάλλιστά τε xal ὑψηλότατα, Ex τινος δξ 


D θείας ἀποχαλύφεως. 


πς’. Al ἱστοριχαὶ διχγχορεύουσι βίθλοι, ἐπὶ Πρύ- 
χλου προέδρου Κωνσταντινουπόλεως, λιτανεύοντος 
τοῦ αὐτόθι λαοῦ διά τινα θεήλατον ἀπειλὴν, ἆφαρ- 
παγΏναι τοῦ λαοῦ παιδίον, xal τὸν ὕμνον οὕτω ὅι- 
δαχθΏναι ὑπ ἀγγελιχῆς τινος µυσταγωχίας * Άγιος 
ό θεὸς, ἅγιος ἱσχυρὸς, ἅγιος ἀθάνατος, ἑλέησον 
ἡμᾶς, xaX κελευσθῆναι ἄδειν. Ἐχύρωσε δὲ τὴν ἀπο- 
Χάλυψιν fj ούντομος ἔχδασις ἅμα γὰρ ἧσαν, xai 
ἑχόπασεν fj ὀργή. Φαμὲν δὲ ταύτην εἶναι τοῦ Όμνου 


** [sa. v, 1 seqq. "' Joan. xu, 4l. 5 Act. xxvur, 25. 


YAIUZE LECTIONES. 


" Leg. ἐμραίνων. 


1485 


CONTRA JACOBITAS . 


1486 


«hv δύναμιν Ἅγιος ό θεὸς, 6 Πατὴρ ἐξ οὗ θεὺς ὁ A sensuraque dicimus. Sanelus Deus , Pater scilicet, 


γἱὸς, καὶ θεὸς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον * ἅγιος loxvpóc, - 


ὁ Υἱὸς, ἢ τοῦ Πατρὸς σοφία xai δύναμις ' ἅγιος 
ἀθάνατος, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ' τὸ Πνεύμα γάρ ἐστι 
τὸ ζωοποιοῦν, χαὶ ὁ « νόµος τοῦ Πνεύματος τῆς 
ζωῆς. » Καὶ ὁ θεοπάτωρ Δαθίδ' « Ἐδίψησεν ἡ ψυχή 
µου πρὸς τὸν θεὸν, τὸν ἰσχυρὸν, τὸν ζῶντα.» Ταῦτα 
δὲ λέγομεν, οὐ µόνον τῷ Πατρὶ περιορίζοντες τὴν 
ο. δεότητα, οὐδὲ µόνῳ τῷ Υἱῷ τὴν δύναμιν, f| τὴν ἆθα- 
— vaclav µόνῳ τῷ ΠἨνεύματι, ἀλλ᾽ ἐφ᾽ ἑχάστης τῶν 


ὑποστάσεων πάσας τὰς θεωνυµίας ἁπλῶς καὶ ἐνιαίως , 


λαµμθάνοντες, τὸν θεῖον ᾿Απόστολον ἐχμιμούμενοι 
φάσχοντα" « Ἡμὶν δὲ εἷς θεὸς ὁ Πατὴρ, ἐξ οὗ τὰ 
"πάντα, xal ἡμεῖς ἐξ αὐτοῦ b * xai εἷς Κύριος "In- 
coUe Χριστὸς, δι’ οὗ τὰ πάντα, xal ἡμεῖς δι) αὐτοῦ 
καὶ iv Πνεῦμα ἅχιον, ἓν ᾧ τὰ πάντα, καὶ ἡμεῖς ἓν 
αὐτῷ *. » Οὐ py, ἀλλὰ xal τὸν Θεολόγον Γρηγόριον 
ᾧδέ πη λέγοντα.« Ἡμῖν δὲ eT; θεὺς ὁ Πατὴρ, ἐξ οὗ τὰ 
πάντα, καὶ εἷς Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς, δι οὗ τὰ 
πάντα, xa ἓν Πνεῦμα ἅγιον, ἓν ᾧ τὰ πάντα * τοῦ 
ἐξ οὗ, xat δύ οὗ, χαὶ ἐν ip, μὴ φύσεις τεµνόντων, 
ἀλλὰ χαραχκτηριζόντων μιᾶς xaX ἀσυγχύτου φύσεως 
ἰδιότητας. » 

πζ’. Γέλως οὖν ὄντως xal παΐγνιον, τὴν δι’ ἀγγέ- 
λων μυηθεῖσαν πρότερόν τε xal ὕστδρον, xai τῇ 
τῆς ἐπαγωγῆς λήξει πιστωθεῖσαν, xat τῇ τῶν ἁγίων 
Πατέρων µαρτυρίᾳ βεθαιωθεῖσαν τρισάχιον ᾠδὴν, ὡς 
της μιᾶς τρισυποστάτου θεότητος ἐμφαντιχὴν, τῇ 
τοῦ Κναφέω; olov χαταπατηθῆναι ἁλόγῳ οἰήσει " 
ὡς γὰρ ἱμάτιον τὸν ἱερὸν τοῦτον Όμνον κχκαθαίρειν 
οἰόμενος, xai πλέον λαμπρύνειν, 3] χαλῶς ἔχει, 
προσθήχην τῷ Τρισαχγίῳ, ὡς δηθεν τῶν Σεραφὶμ 
ὑπέρτερος, παρενέθετο, ὥοπερ ἀντινομοθετῶν τῷ 
ἁγίῳ Πνεύματι. AAA ὢ τῆς αὐθαδίας, ἵνα μὴ λέγω 
τῆς ἀνοίας  Ἡμεῖς δὲ οὕτω φαμὲν, χἂν οἱ δαίµονες 
διαῤῥήγνυνται' Αγιος ὁ θεὺς, ἅγιος lexvpóc, 
ἅγιος ἀθάνατος, &Aéncor ἡμᾶς. 

πη’. Πρὸς δὲ τῶν εἱρημένων πἰστωσιν, xat χρἠ- 
σεις τῶν ἁγίων Πατέρων, ὧν τὸ στόµα θεοῦ χεχρη- 

τιχε στόμα, ὑπετάξαμεν ὧν δυσωπηθέντες τὸ al- 
δέσιµον, μεθ ἡμῶν xal τῆς ἁληθείας ἕνα θεὸν, xal 
μίαν φύσιν Ev τρισὶν ὑποστάσεσι, xai τὸν ἕνα τῆς 
ἁγίας Τριάδος, τὸν μονογενῆ Υἱὸν τοῦ θεοῦ, xal μετὰ 
σάρχωσιν ἕνα Χριστὸν, ἕνα Ylov, ἕνα Κύριον, xal 


μίαν ὑπόστασιν Ey δυσὶ φύσεσιν ἀσυγχύτως χαὶ ἁδιαι- p 


ρέτως ὀρθοδόξως χηρύξατε. 


ΧΡΗΣΕΙΣ TON ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ 


Αποδειχκγύουσαι. ὡς εἷς ἐστιν ὁ Χριστὸς, éx δύο 
ᾠΦύσεων, xal δύο φύσεις, xal ἐν δυσὶ φύσεσι, 
xal μετὰ τὴν σωτηριώδη ὑπερά]αθον αὐτοῦ 
σάρχωσυ». 


Σχόπει ἀναγινώσχων, 


Tov ἁγίου Εἱρηναίου ἐπισχόπου Λουγδούγωγ, ἕκ 
τοῦ χατὰ Οὐα.εντίγου. 


« Ὥσπερ γὰρ ἡ κιθωτὸς χεχρυσωµένη ἦν ἔσωθεν 
xaX ἔξωθεν χρυσίῳ χαθαρῷ, οὕτως xat τὸ τοῦ Χρι- 


* Rom, viui, 3 " Psal. τι, 2. "^I Cor. vini, θ. 


ex quo Deus Filius, Deusque Spiritus sauctus. San- 
cius fortis, Filius, sapientia Patris et virtus : San- 
cius immortalis, Spiritus sanctus; utpote qui vi- 
vilicus sit ; estque, «lex Spiritus vit:ze **. » Quinimo 
Deiparens David :.« Sitivit anima mea, inquit, ad 
Deum fortem, vivum *. » Quod quidem a nobis di- 
ctum non sit, ut in solo Patre divinitas circumscri- 
batur, in solo Filio, virtus, et in solo Spiritu sancto 
immortalitas ; quin potius in unaquaque bypostasi 
cuncta nomina divina simpliciter et singulariter ac- 
cipinus, Apostolum imitati, ubi ait: « Nobisautein 
unus Deus Pater, ex quo omnia et nosex ipso 5; et 
unus Dominus Jesus Christus, per quem omnia, et 
nos per ipsum **; et unus Spiritus sanctus, in quo. 
omnia et nos in ipso. » Imo Gregorium quoque 
Theologum ita loquentem : « Nobis autem unus 
Deus Pater ex quo omnia, et unus Dominus Jesus 
Christus per quem omnia; et unus Spiritus san- 
ctus , in quo omnia. » lllud ex quo, et per quem et 
in quo, naturas non scindentibus, sed proprie- 
tates exprimentibus unius et non cenfusse na- 
tura. » | 
87. Ridiculum ergo est et ludicrum , canticum 
Trisagium, quod angeli olim postmodumque do- 
cuerunt, quod cessatio iuflicte plage comproba- 
vit, quod sancti Patres testimonio suo conlirma- 
runt, Divinitatem trium personarum declarare, 
insana arrogantia Petri Fullonis modo quodam 


C conculcari. Sacrum siquidem bymnum istum pal- 


lii instar repurgare se putans, splendidioremque 
reddere, ac si Seraphinis foret przstantior, ad- 
jectione Trisagium infersit, adversus Spiritum 
sanctum veluti leges sanciens. O supremam ar- 
rogantiam, ne dicam, insaniam ! Nos vero, rumpan- 
Lur licet daemonibus ilia, sic dicimus : Senctus Deus, 
sanctus fortis, sanctus immortalis, miserere nostri. 
88. Ceterum ad confirmanda qua dicta sunt, 
auctoritates subhjicimus sanctorum Patrum, quo- 
rum 08, os Dei fuerit : ut eorum reverentia per- 
culsi, nobiscum et cum veritate unum ἆ 80 Deum, 
unamque naturam in tribus personis, unum item 
de sancta Trinitate unigenitum, Dei Filium, unum, 
inquam, post incarnationem Christum , Filium 
anum, Dominum unum, hypostasim unam, iR 
duabus naturis, sine confusione, et sine divisione, 
recta sinceraque fide przedicetis. 
AUCTORITATES SS. PATRUM 


Quibus demonstratur unum esse Christum ex na- 
turis duabus, et naturas duas , inque duabus na- 
turis , post ejus salutarem — infinitmrque bonitatis 
incarnationem. 


Inspice qui legis. 
Sancli Irenei episcopi Lugdunensis , contra Valen- 
tinum. 
« Sicut enim arca aurata intus et cxtra. erat 
auro puro; sic etiam Christi corpus purum splen- 


VARLAE LECTIONES. : 


b Als. εἰς αὐτόν. * Haee 


postrema pars deest in Arabica translatione et in textu Apostoli : at multis 


in locis legitur apud Damaseenum, ut et apud Basilium. 


— "* 


1489 

ti mv µορφήν. Ἐπεὶ οὖν δύο ἔχομεν 
' Δεσποτικὴν φημι καὶ τὴν δουλικήν' τὴν μὲν φύσει 
Θεοῦ, τὴν δὲ φύσει ἀνθρωπείαν * τὴν μὲν πρὸ αἱώ- 
vov, τὴν δὲ ἐξ ὑστέρων καιρῶν ' τὴν μὲν ἐκ τοῦ 
Πατρὸς, την δὲ ix τῆς Παρθένου » τὴν μὲν ἐκ μόνου, 
την δὲ bx µόνης " ἐπειδὴ δύο ταῦτα ὑφέστηχε πρά- 
γματα, δύο ἓν ἓνί: οὔτε γὰρ διαιροῦμεν τὸν θεὸν 
Λόγον ἀπὸ τοῦ σώματος, οὔτε δύο οἴδαμεν υἱοὺς, xal 
Ἀριστούς * ἀλλὰ τὸν πρὸ αἰώνων Υἱὸν τοῦ θεοῦ, ἓν 
ὑστέροις χαιροῖς ἄνθρωπον ἐξ αὐτῆς μήτρας τῆς 
Παρθένου Ὑενόμενον τέλειον. Ὡς γὰρ ὁ γεννῄσας 
Ilavhp, τέλειον ἐγέννησεν Υ]ὸν, οὕτως χαὶ ὁ αὐτὸς 
xai εἷς Υἱὸς, xoi Λόγος τοῦ Πατρὺς, τὸν τελείως 
ἀπολλύμενον ἄνθρωπον σῶσαι βουλόμενος, τέλειος 
ἐγένετο ἄνθρωπος, ἵνα μὴ τὸ ἔξωθεν σώσας, τὺ ἔσω- 


CONTRA JACODITAS. 
μορφᾶς, τὴν A formam recusavit. Quandoquidem igitur duas ha- 


1400. 


bemus formas, Domini scilicet οἱ servi, aliam 
natura divinam, aliam natura humanam; aliam 
ante szecula, aliam postremis temporibus ; aliam ex 
Patre, aliam ex Virgine; aliam ex solo, aliam ex 
sola; atque. du:e res ist: substant, dux in. uno. 
Non eniin divinum Verbum a corpore dirimimus, 
neque duos filios, Christosque novimus : sed Fi- 
lium Dei qui ante sgecula fuit, in ultimis tempori- 
bus hominem, ex ipsa Virginis vulva perfectum 
editum. Quemadmodum enim qui ipsum genuit 
Pater, perfectum genuit Filium, ita et ipse unus 
Filius et Verbum Patris, hominem qui in totum 
perierat, facere salvum cupiens, perfectus homo 
exstitit, ne exteriorem salvando, interiorem qui 


Üsv προδεδοµένον &ágm: οὐδὲ γὰρ σῶμα ἄναλα» D perditus erat, negligeret. Neque enim assumpto 


60v, εἴασε την duyhv, ἀλλά xoi φυχὴν xal voüv 
ἀνέλαθεν. » 
Tov ἁγίου Μεθοδίου ἐπισκόπου Πατάρων καὶ 

/άρτυρος, ἐκ τοῦ .Ἰόγου εἰς τὴν ᾿Υπαπαντή». 

« Τὸν àv ὁράσει ἀόρατον, τὸν ἐν περιλήψει ἁπερί- 
ληπτον, τὸν ἐν σµιχρότητι ὑπερμεγέθη, τὸν Ey ναῷ 
καὶ ἐν ὑφίστοις, τὸν ἐπὶ θρόνου παρθενικοῦ, χαὶ ἐπὶ 
ὀχήματος Χερουθικοῦ, τὸν κάτω καὶ ἄνω ἁδιαστάτως, 
τὸν ἓν μορφῇ δούλου xal ἓν μορφῇ θεοῦ Πατρὸς 
ὃν ὑπήχοον xai βασιλέα τῶν ἁπάντων. ν 


Του ἁγίου ἐπισκόπου Βασιλείου Καισαρείας Kax- 
zabox(ac, ἑκτοῦ κατ Εὐνομίου Aóyov α’. ---"Οτι 
ταυτόκ ἐστιν οὐσία καὶ µορφή (5). 
€ Ἐγὼ γὰρ καὶ τὸ Ev. μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχειν, ἴσον 

δύνασθαι τῷ ἐν οὐσίᾳ Θεοῦ φημι’ ὡς γὰρ τὸ pop- 

φἣν ἀνειληφέναι δούλου, ἐν τῇ οὐσίᾳ τῆς ἀνθρωπό- 


ento; τὸν Κύριον γεγενῆσθαι σηµαίνει: οὕτω τὸ λά- 


(ειν, ἓν μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχειν, τῆς θείας οὐσίας 

παρίστησι τὴν ἰδιότητα. » 

Tov αὐτοῦ, éx τῆς διαΛέξεως τῆς αρὸς ᾿Αέειον 
τὸν Ἀρειανόν (6). 

« Οὐ γὰρ ἂν δυνήσῃ ποτὲ ab, f] ἄλλος τις, παρα- 
στῆσαι f) ἀποδεῖξαι ἓν ἀληθείᾳ, τοὺς προειρηµένους 
ἁγίους Πατέρας ἡμῶν xal διδασχάλους, 7| ἡμᾶς, f 
τινα τῶν ἐχκρίτων Πατέρων xai διδααχάλων τῆς 
ἁγίας καθολικῆς καὶ ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας, Ἡ ci- 
πόντας, 1| διδάξαντας ἐγγράφως, 7 ἀγράφως, ὡς ab 
λέγεις ἐπὶ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν μίαν φύσιν σύν- 
θετον, f| μανοειδῆ, f ἓν θέληµα, χαὶ μίαν ἑνέργειαν, 
fj τι τῶν ἀπηγορευμένων δογμάτων, xal ἀποθεθλη- 
µένων ἐκ τῆς κχαθολικῆς xai ἀποστολικῆς Ἐκκλη- 
σίας. El γὰρ χατελύσαμεν, ταῦτα πάλιν οἰχοδομοῦ- 
μεν, κατὰ τὸν θεῖον ᾿Απόστολον, παραθάτας ἑαυτοὺς 
συνιστάνοµεν. Τούναντίον δὲ μᾶλλον, διπλοῦν ἐχηρύ- 
ξαμεν ὑπάρξειν χατὰ πάντα τὸν Κύριόν ἡμῶν Ἰησοῦν 
Χριστὸν ἐν μιᾷ ὑποστάσει, χαὶ ἑνὶ προσώπῳ, χωρὶς 


5ο Galat. ri, 18. 


corpore animam oniisit, sed animam quoque et 
mentem assumpsit. » 


Sancti Methodii episcopi Patarorum et martyris, ex 
sermone in Occursum, seu Purificationem. 


« Eum qui dum aspicitur, aspectabilis non est, 
qui dum prehenditur, incomprehensus, qui in 
parvitate supraquam magnus est, qui in templo 
et in altissimis adest, qui throno virginali si- 
mul et currui Cherubico insidet, qui infirmüs 
est, el supremus absque intercapedine ulla, qui 
in forma servi inque Dei Patris forma, subjectus, 
et universorum Rex, » etc. 

Sancti Basilii episcopi Cesaree Cappadocie, ex 
libro primo contra Eunomium. — Quod essentia 
el forma idem sint. 


« Ego etenim in forma Dei esse tantumdem va- 
lere dico, quantum esse in Dei essentia. Sicut 
enim accepisse servi formam, signilicat fuisse 
Dominum in essentia humanitatis ; sic dicere esse 
in forma Dei, id quod est divine essentiz pro- 
prium exprimit. » 

Ejusdem, ex disputatione contra Aetium Arianum. 


« Non enim poteris unquam tu aut quivis alius, 
vincere, aut demonstrare verum esse, sanctos 
Patres, quos diximus, et magistros sancte Eccle- 
sim catholice ct apostolice, sut pronuntiasse, 
aut scriptis prodidisse, aut etiam, sine scriptis, 
id quod tu ais, in Christo Deo nostro unam nua- 
turam compositam, uniusve speciei, vel uuam 
voluntatem, et unam operationem ; aut quidpiam 
ex vetitis dogmatis, et a sancta catholica el apo- 
stolica Ecclesia rejeetis. Si enim quz  destruxi- 
mus, hac rursum, ut Apostolus ait *^, xdifica- 
mus, transgressores nos ipsi constituimus. Con- 
tra polius duplicem per omnia esse Dominum 
Jesum Christum in una hypostasi predicavimus, in- 
que una persona sine ulla qualicunque divisione 


NOT.E. 


(5) Tur. habet : quod idem sit substantia εἰ forma, 
ex basilio episcopo Casaree | Cappadocia ex libro 
contra l'unomium, 


(6) Hoc opus Basilio M., imo et Severo hare- 
siarcha Antiocheno recentius est, nec editum hao- 
tenus fuit. 


1493 


CONTRA JACODBITAS. 


144 


εἰ ἔμπαλιν 3. ἐπὶ εῆς Τριάδος ἔχει, ἐχεῖ δὲ τρεῖς A natura. Et si rursum, contra ac in sancta Trini- 


ὑποστάσεις, διὰ τὸ, ἄλλος xal ἄλλος, µία δὲ φύσις 
διὰ τὸ μὴ ἄλλο xal ἄλλο" ἐνταῦθα δύο μὲν φύσεις 
διὰ τὸ, ἄλλο xaX ἄλλο, µία δὲ ὑπόστασις, διὰ τὸ οὗχ 
ἄλλος χαὶ ἄλλος, 


Tov αὐτοῦ, &x τοῦ περὶ Υἱοῦ δευτέρου «ἰόγου. 
€ Τοῦτό ἔστιν ὃ ποιεῖ αἱρετιχοῖς τὴν πλάνην, fj τῶν 


ὀνομάτων ἐπίζευξις, ἑπαλλαττομένων τῶν ὀνομάτων, 


διὰ τὴν σύγχρασιν. Σημεῖον δὲ ὡς ἠνίχα αἱ φύσεις 
᾿διίστανται ταῖς ἐπινοίαις, συνδιαιρεῖται τὰ ὀνόματα. 
Παύλου λέχοντος ἄχουσον ' "Ira ὁ θεὸς τοῦ Κυρίου 
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, à Πατἡρ τῆς δόξης Xpi- 
στοῦ μὲν θεὺὸς, τῆς δὲ δόξης Πατήρ. El γὰρ τὸ συν- 
αμφότερον ἓν, ἁλλ᾽ οὗ τῇ φύσει, τῇ δὲ συνόδῳ * τού- 
των τί ἂν γένοιτο γνωριµώτερον») 

Σχό.Ίιον. Τὰ μὴ φύσει ἓν, πάντως δύο. El δὲ fj 
σύνοδος xa0* ὑπόστασιν, ἄρα ἡ θεότης τοῦ Χριστοῦ, 
xai ἡ ἀνθρωπότης αὐτοῦ, δύο μὲν τῇ φύσει, ἓν δὲ 
τῇ ὑποστάσει, 


Τοῦ αὐτοῦ, ἐκ τῶν ἐπῶν. 
« ΜἩλθε θεὸς θνητός τε, φύσεις δύο εἰς ἓν ἀγείρας, 


« Thy μὲν χευθοµένην, τὴν δ' ἀμφαδίην µερόπεσαιν. » 


Tov .ἁγίου ᾽Αμόροσίου Μεδιο]άνων (8), ἐκ τοῦ 
περὶ ἀνθρωπήσεως, fico. κατὰ  'AzoAuwaplov 
Tov. 


€ Ἁλλ' ἐν ὅσῳ τούτους ἑλέγχομεν, ἀνεφύησαν ἔτε- 
fot, λέγοντες τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου, xal τὴν θεό- 
τητα pig εἶναι φύσεως, Dolo; ἄδης τὴν τοσαύτην 
βλασφημίαν Ἱρεύξατο; ᾿Λρειανοὶ γὰρ ἤδη τυγχά- 
νουσι φορητότεροι ' οἷς ἐκ τούτων αὔξεται τῆς Φιλο- 
νειχίας, xal ἀπιστίας τὸ στέλεχος, φιλονειχότερον 
διαθεθαιούµενον λέγειν τὸν Πατέρα, καὶ «bv Υἱὸν, 
χαὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον μιᾶς οὐσίας μὴ εἶναι, ἐπειδὴ 
οὗτοι τὴν θεότητα τοῦ Κυρίου xal τὴν σάρκα, μιᾶς 
qaa ὑπάρχειν οὐσίας f. » 

J'ov αὐτοῦ. ἐκ τοῦ πρὸς Γρατιανὸν τὸν BaciAéa. 
Ταύτη» δὲ χρῆσι” προήτατεν ὁ KópcAloc ev τῇ 
xat Ἔφεσον συνόὀδφ. 

ε Φυλάξωμεν τὴν διαφορὰν τῆς θεότητος xa τῆς 

GG. 0X6, * εἷς γὰρ ἓν ἑκατέρᾳ τελεῖ 6 ὁ τοῦ θεοῦ Υἱὸς, 

ἐπειδήπερ ἓν αὐτῷ ἑχατέρα φύσις ἐστίν. » 


Tov avrov, éx τῆς eppmwelac τοῦ θείου συµ- 
66Aov. D 


« Τοὺς δὲ λέγοντας φιλὸν ἄνθρωπον τὸν Χριστὺν, 
Ἡ παθητὸν τὸν θεὺν Λόγον, Ἡ εἰς σάρχα τραπέντα, fi 
συνουσιωμένον ἐσχηχέναι τὸ σῶμα, T] οὐρανόθεν αὐτὸ 


9^ Carm. De test, οἱ adv. Christi. 


tate, illic autem tres hypostases sunt, quia alius 
et alius; una vero natura, quia non est aliud et 
aliud ; hic igitur dux: quidem nature, quia aliud 
et aliud, una 3utem hypostasis, quia non est alius 
et alius. 

Ejusdem, ex sermone secundo de Filio. 

ε Atqui hoc est quod hzreticos in errorem ad- 
ducit, conjunctio nuncupationum, commultatis 
A93 propter contemperationem nominibus. Cer- . 
tum vero signum est, quando nature cogitatione 
Secernuntur, simul nomina dividi. Audi Paulum 
dicentem : Ut Deus Domini nostri Jesu. Christi, 


Pater glorie : Christi quidem Deus, glorie vero 


Pater. Etsi enim utrumque unum eat, non tamen 
natura, sed coitione. Quo quid esse notius possit *» 

Scholium. Quas matura non sunt unum, om- 
nino duo sunt. Sin vero coitio secundum hy- 
postasim est; ergo Deitas Cbristi ejusque huma- 
nitas, natura quidem duo sunt, unum autem lhy- 
postasi. 

Ejusdem ez versibus δν. 


« Venit Deus ac mortalis, naturas ambas in 
[unum copulans, 


« Aliam quidem occultam, patentem aliam ho- 
[minibus. » 


Sancti. Ambrosii Mediolanensis, es libro De incar- 
nalione, seu contra Apollinarium. 


« Sed, dum hos redarguimus, emergunt alii, 
qui carnem Domini e£ divinitatem dicant unius 
esse naturze. Quas tantum sacrilegium inferna vo- 
muerunt? Jam tolerabiliores sunt Ariani, quorum 
per istos [rixarum et] perfidie robur adolescit, 
ut majore contentione asserant Palrem et Filium 
ct Spiritum sanctum unius non esse substantia; 
quia isli divinitatem Domini et carnem, substan- 
tie unius dicere tentaverunt. » 


Y 


Ejusdem, ex libro ad Gratianum | imperatorem. 
Quam auctoritatem Cyrillus protulit in. Ephesina 
synode. 


« Servemus distinctionem divinitatis et carnis. 
Unus in utraque loquitur Dei Filius, quia in eo- 
dem utraque natura est. » | 

Eiusdem. ex interpretatione divini Symboli. 


« Eos vero qui nudum hominem Christum di- 
cunt, aut passibile Verbum Dei, aut. mutatum in 
carnem, aut consubstantiatum cum Verbo corpus 


VARLE LEGCTIONEs. 


f Alioqui legendum esset, λέχειν πεπείρανται, aut simile quidpiam. 5 Leg. λαλεῖ, ut. Leontius 
post Cyrillum Ambros. Loquitwr. Fragmentum istud non occurrit in tractatu. in Symbolum aposto- 
lorum, qui inter Ambrosii opera editus fuit: aceeptum vero est. tam a Damasceno quam a Leontio 
Byzantino ex dialoge 2 Theodoreti cum Eranista. 


NOT £. 


8) Qus hic citantur sancti Ambrosii opera, suam edidit, tuncque adeo translata fuere in Grz- 
missa fuerunt a Martiano Mediolanensi ad Theo- — cam lingwam. Quo factum esi ut varia passim 
dosium Juniorem, quo tempore Nestorius haeresi. — horum excerpta citata sint a Grsecis scriptoribus, 


ν 


19, CONTRA JACOBITAS. 1198 


&ypáctty λάγῳ’ ob χεχραμένος kv abtip,  ἄποσεσαρ- À qui nec dici nec exprimi possit, non In eo tem- 
χωμένος, ἀλλ᾽ ἀποσώζων ἓν ἑαυτῷ τῶν δύο φύσεων — peratus, aut exuia carne; sed illesas in seipso 


τῶν ἑτεροουσίων ἀσυγχύτους τὰς ἰδιότητας. 05 γὰρ 
δήπου ἐχράθησαν al φύσεις tv τῇ ἁῤῥήτῳ χαὶ &avy- 
οχύτῳ ἑνώσει, ἁλλ᾽ ἠνώθησαν ἀῤῥήτῳ χαὶ ἀφράστῳ 
λόγῳ, xat ὑπερέχεινα παντὸς νοῦ τυγχάνουσι, χατὰ 
τὸν τρισµακάριον καὶ ἁληθῶς οἰχουμενιχὸν τῆς ὀρθο- 
δόξου πίστεως διδάσχαλον, xal ἀρχιεπίσχοπον ἡμῶν 
᾿Αθανάσιον, τὸν ἓν τῇ µεγάλῃ bv. Νιχαίᾳ συνόδφ 
διαστράψαντα μεταξὺ τῶν τριαχοσίων δέχα καὶ ὀχτὼ 
ἐπισχόπων, εἰπόντα Δύο πραγμάτων ἀνομοίων xal 
ἀνίσων χατὰ ἐν φύσιν σύνοδος γέγονεν, o0 σύγχρα- 
σις, θεοῦ ἀφράστου xal θνητοῦ σώματος, οὐ xav' ága- 
νισμὸν f) ἀποσάρχωσιν, ἀλλὰ xa0' ἔνωσιν ἄῤῥητον 
καὶ ἀνέχφραστον,. xal ἀνεχδιῆγητον ' δύο φύσεων 
τῶν ἑτεροουσίων, τῶν ky ἑνὶ Χριστῷ, Υἱῷ δὲ τοῦ Θεοῦ 
σωζοµένων, xai μήτε συγχεοµένων, μήτε ἀπολλυμέ- 
viov, ἢ διαιρεθεισῶν.» 


Σχόλιον. Ὁρᾶτε, ὡς οἱ ἅγιοι Πατέρες ἓξ ἴσης τὴν 
σύγχυσιν χαὶ τὴν διαίρεσιν φεύγοντες, σώδεσθσι τὰς 
δύο φύσεις φασὶν bv. EX Χριστῷ , fioc. μιᾷ ὑπο- 
στάσει. 

Tov αὐτοῦ, 8x τοῦ περὶ απἰστεως Jóyov. 

« Οὐδέποτε γὰρ ἀπέστη τῆς ἰδίας θεότητος, εἰ χαὶ 

Σχένωσεν ἑαυτὸν, μορφὴν δούλου λαδὼν δι ἡμᾶς, 


servans ambarum essentim diverss naturarum 
proprietates. Non enim contemperate naturz sunt 
ju explicabili et inconfusa illa unione, sed copu- 
late sunt arcana ratione quz efferri sermone non 
potest : suntque supra intelligentiam omnem, juxta 
ac pronuntiavit beatissimus vereque cecumenicus 
orthodoxe fidel magister, archiepiscopusque no- 
ster Athanasius, qui inter treeentos decem et 
octo przespules splenduit in magno cencilio Ni- 
ceno. Duarum rerum disshidilium et inzqualium 
coitio àecundum naturam facta est, non contem- 
peratio; Dei, inquam, qui verbis exprimi nequit, 
ac mortalis corporis: non per exstinctionem, aut 
exspoliationem carnis, sed per ineffabilem, Ίπος- 
plicabilemque, et inenarrabilem unionem duarum 
essenti:& diverse naturarum, quz in uno Christo, 
Dei autem Filio, salve sunt, nec confuse, nec 
deperdita, nec divis. » 

A9 Scholium ; Videtis, quomodo sancti Patres 
confusionem divisionemque ex sequo fugientes, sal- 
vas esse naturas duas docent in Christo, id est in 
una bypostasi. 

Ejusdem, ex libro De fide. 

« Nequaquam enim deseivit a sua divinitate, ta- 

melsi semetipsum exinanivit, forma servi propter 


οὐκ ἀπολέσας τὴν θεῖχὴν μορφὴν, ἵνα χατὰ σὲ ἑτοί- — nos assumpta 55, non amissa divina, ut, quemad- 
ᾷως θεοποιηθῇ, ὡς ἄνθρωπος» μὴ Υένοιτο. Αλλὰ — modum ais, de facili quatenus erat homo, evaderet 
γὰρ ναὺν ἑαυτῷ ἔμψυχον, καὶ τέλειον χατασχευάσας C Deus : absit! Quin potius animatum sibi templum 
ἐν τ] ἁγίᾳ Παρθενικῇ µήτρᾳ, χαὶ ἑνδυσάμενος αὐτὸν,  perfectumque In utero Virginis fabricavit, in quod 


καὶ ἑνωθεὶς αὐτῷ ἁῤῥήτῳ τῷ λόγῳ, σωζομένων 
ἀμφοτέρων τῶν φύσεων, xal οὗ χεχραµένων, πῥο- 
$30s, φαινόμενος μὲν ἄνθρωπος, νοούµενος δὲ eb 
Ἰησοῦς Χριστός. » 


Τοῦ αὐτοῦ, ἐκ τῆς πρὸς Ἰωάνγην τὸν ᾽Αγειογείας 
πιστο.ῆς. 


ε Τὰς δὲ εὐαγγελιχὰς xal ἀποστολιχὰς περὶ τοῦ 
Κυρίου φωνὰς ἴσμεν τοὺς θεολόγους ἄνδρας, τὰς μὲν 
κοινοποιοῦντας, ὡς ἐφ᾽ ἓνὸς προσώπου, τὰς δὲ διαι- 
Ροῦντας ὡς ἐπὶ δύο φύσεων, xal τὰς μὲν θεοπρεπεῖς 
xatà την θεότητα τοῦ Χριστοῦ, τὰς δὲ ταπεινὰς 
χατὰ τὴν ἀνθρωπότητα. » 


jngressus, eique ineffabili modo unitus, naturis 
ambabus salvis, non una contemperatis, prodiit, 
ita ut homo quidem cerneretur. Deus vero Intelli- 
geretur, Jesus Christus. » 

Ejusdem, ex epistola ad Joannem Antiochenum. 


« Scimus viros divinarum rerum peritos evan- 
gelieas et apostolicas de Domino voces, alias qui- 
dem communes facere, tanquam in una persona : 
alias vero dividere, tanquam in duabus naturis; 
atque alias quidem qux Deum deceant, pro Christi 
divinitate; alias vero, qua humiles sint, pro ejus- 
dem humanitate. » 


Σχόλιον. Eb ἀληθῶς ἓν πρόσωπον ἐπὶ Χριστοῦ D — Scholiwum : Si. vere una persona post unitionem 


μετὰ τὴν ὄνωσιν, πάντως ἁληθῶς xai δύο φύσεις. 


ToU αὐτοῦ, ἐκ τῆς xpóc ᾽Αχάκιον ἐπίσκοπον Με- 
ἀιτήγης ἐπιστο-ῆς. 

ε ᾽Αλλὰ γὰρ ἴσως ἐκεῖνο φαῖεν ἂν οἱ δι ἑναντίας» 
Ιδοὺ 6h σαφῶς οἱ τῆς ὀρθῆς πίστεως τὴν ὁμολογίαν 
ποιούµενοι, δύο μὲν ὀνομάξουσι φύσεις, διαιρεῖσθαι 
δὲ τὰς τῶν θεηγόρων φωνὰς διατείνονται, κατά γε 
«ἂν διαφορὰν αὐτῶν. Εἶτα πῶς οὐχ ἑναντία ταῦτα 
τοῖς col; ; Οὐ γὰρ ἂν ἔχεις προσώποις δυσὶν, Άγουν 
ὑποστάσεσι, τὰς φωνὰς διανέµειν * ἆλλ, ὦ βέλτιστοι, 
φαίην ἂν, γεγράφαµεν ἓν τοῖς χεφαλαίοις * «EU τις 


P5 Philipp. 1, 6, 7. 


est in Christo, vere prorsus due quoque nature 
. gunt. 
Ejusdem, ex epistola ad Acacium Melitene 
episcopum. 

« Sed enim fortassis illud dicent adversarii. Ecce 
jam qui rectze fidei confessionem edunt, duas qui- 
dem naturas aperte nominant : dividi vero conten- 
dunt sanclorum Patrum voces secundum natura- 
rum ipsarum discrimen. At quomodo hec non 
adversantur assertioni tus ? Nequaquam enim 
possis voces istas personis duabus distribuere. 


Verum, cum bona vestra gratia dicam, in capitulis 


5. JOANNIS DAMASCENI 


scripsimus ** : « Bi quis duabus personis, seu hy- A « προσώποις δυσὶν, ἤγουν ὑποστάσεσι, διανέμει τὰς 


« postasibus voces distribuit, et alias quidem 
« tanquam homini, seorsum a Verbo, quod ex 
« Deo est intellecto accommodat ; alías vero, 
« quippe quz Deum deceant, soli Verbo, quod ex 
« Deo Patre est, hic damnatus esto. Discrimen 
« autem vocum nullatenus negavimus. » 

Scholium : Vides, quomodo duas naturas dicere 
non dubitat, sed recusat confiteri eas per se et 
sejunctim exstare. 

Ejusdem, ez Glaphyris in Leviticum. 

« Duas siquidem aviculas jubet accipere, mundas 
οἱ vivas, ut intelligas per vivos alites, coelestem 
bominem simul et Deum in naturas duos distin- 
ctum, pro consentanea singulis ratione. Verbum 
quippe erat ex Deo Patre in carne ex Virgine as- 
suimpta splendescens, sed ολίγα sejunctionem. Unus 
enim est ex ambobus Christus. » 

Ejusdem, ex libris de Trinitate *'. 

t Christus velut confinium quoddam est divini- 
tatis et humanitatis, utriusque habens tanquam in 
unum coitionem, el rerum natura discrepantium 
concursum in identitatem per unionem et impli- 
cationem. » 

2 Ejusdem, ez epistola ad Succensum. 

« Dispensationis itaque, ut dicebam, modum 
animo reputantes, videmus naturas duas mutuo 
coivisse indivulsa unione, nulla conversione, nulla 
mutatione. Nam caro caro est, et non Deitas; 


« φωνὰς, xal τὰς μὲν, ὡς ἀνθρώπῳ παρὰ «by ix 
« θεοῦ Λόγον ἰδικῶς νοουμένῳ προσάπτει, τὰς δὲ, 
€ ὡς θεοπρεπεῖς, µόνῳ τῷ ἐκ θεοῦ Πατρὸς Δόγψ, 
ε οὗτος ἔστω χατάχριτος. Φωνῶν δὲ διαφορὰν xav 
« οὐδένα τρόπον ἀνῃηρήκαμεν. » 


ZxydJiow. Ὁρᾶς, ὣς ob «b δύο φύσεις λέγειν 
παραιτεῖναι, ἀλλὰ τὸ, ἰδίᾳ xaX ἀναμέρος αὐτὰς ὅμο- 
λογεῖν. — 

ToU αὐτοῦ, ix τοῦ εἰς τὸ Λευϊεικόν. 

εΔύο μὲν γὰρ ὀρνίθια ληφθῆναι χελεύει ζῶντε 
καὶ χαθαρὰ, ἵνα νοῄσῃς διὰ τῶν πετεινῶν τὸν οὐρά- 
vtov ἄνθρωπον ὁμρῦ καὶ θεὸν, εἰς δύο μὲν φύσεις, 
ὅσον ἦκεν εἰς τὸν ἑχάστῃ πρέποντα λόγον, διαιρού- 


5 µενον, Λόγος γὰρ ἣν ὁ ἐκ θεοῦ Πατρὸς ἀναλάμψας 


ἐν σαρκὶ τῇ ἐχ γυναικὸς, πλὴν οὐ µεριζόµενον. Εἶς 
γὰρ ἐξ ἀμφοῖν ὁ Χριστός. » 
ToU αὐτοῦ, ἐκ τοῦ περὶ Τριάδος «όγου. 

« Μεθόριον δὲ ὥσπερ τι θεότητος xai ἀνθρωπό- 
«toc, ὁ Χριστὸς τὴν ἐν ἃ ἀμφοῖν ἔχων ὡς ἐν ἑνὶ 
σύνοδον, xat τῶν τῇ φύσει διεστηκότων τὴν εἰς ταυ- 
εότητα συνδρομὴν καθ) ἕνωσιν xai ἀνακλοχήν. » 


Tov αὐτοῦ, ἐκ τῆς αρὸς Σούκενσον ἐπιστολῆς. 

ε Ἐννοοῦντες τοίνυν, ὡς ἔφην, νῆς οἰχονομίας τὸν 
τρόπον, ὁρῶμεν, ὅτι δύο φύσεις συνηλθον ἀλλήλαις 
χαθ) ἕνωσιν ἁδιάσπαστον, ἀτρέπτως τε xal ἆμετα- 
ϐθλήτως: fj γὰρ σὰρξ, σἀάρξ baci, xal οὐ θεότης, εἰ 


etsi caro Dei facta est. Consimiliter etiam Verbum QC xai γέγονε θεοῦ aág£ * ὁμοίως δὲ χαὶ ὁ Λόγος θεός 


Deus est, et non caro, licet carnem propriam 
dispensatoria ratione sibi fecerit. Igitur cum hoe 
consideramus, nibil injuriz irrogamus concursui 
illi, qui in unitatem desiit, Dicendo ex naturis 
duabus eum esse, post unitionem scilicet, naturas 
ab invicem non dirimimus, nec illum qui unus 
indivisibilisque est, in duos filios scindimus, sed 
Filium unum pronuntiamus, et, veluti Patres dixe- 
runi, wnam naturam Verbi incaruatam. Ltaque 
quantum in mentem cadit, et solo animi obtutu 
considerando qua ratione unigenitus factus sit 
homo, naturas duas esse aimus : unum vero Fi- 
lium, et Christum, et Dominum con&temur, Ver- 
bum Dei factum hominem et incarnatum. » 
Scholium : Consideret quisquis mente cscus 
non est, sensum bujus Patris. Non enim dixit, 
Post unitionem naturas non confitemur; sed, 
« non diriimimus. » Nam duos esse ait, « Filium 
vero unum, Christumque, et Dominum. » Et post- 
quam dixit, « Filium unum pronuntiamus, » sub- 
jungit, « et naturam unam Verbi incarpatam. » Ubi 
naluram vocat hypostasim. Nom enim natura est, 
aut substantia Filius, sed hypostasis. Nam si esset 
natura, cum Pater Filius non sit, Pater ejusdem 


* Anatbem, 4. ' Lib. im ad Herm. 


ἐστι χαὶ οὐ σὰρξ, εἰ xat ἰδίαν ἑποιῄσατο τὴν aápxs 
οἰχονομικῶς. Ὅταν δὲ ἐννοῶμεν τοῦτο, οὐδὲν ἀδι- 
χοῦμεν τὴν εἰς ἑνότητα συνδρομήν * «à Ex δύο φύ- 
σεων γεγενῆσθαι λέχοντες, μετὰ μέντοι τὴν ἕνωσιν, 
οὐ διαιροῦμεν τὰς φύσεις ἀπ᾿ ἀλλήλων, οὐδὲ εἰς δύ9 
τέµνοµεν νἱοὺς τὸν ἕνα xal ἀμέριστον, à ἕνα 
φαμὲν υἱὸν, xal, ὡς οἱ Πατέρες εἰρήχασι, µίαν gU- 
σιν toU Θεοῦ Λόγον σεσαρκωµένην. Οὐποῦν, bow 
μὲν ἦχεν εἰς ἔννοιαν, καὶ εἰς µόνον τὸ ὁρᾷν τοῖς τῆς 
ψυχῆς ὄμμασι, «(va τρόπον ἑνηνθρώπηκεν ὁ µονο- 
γενὴς, δύο τὰς φύσεις εἶναί φαμεν, ἕνα δὲ Υἱὸν, xai 
Χριστὺν, xoi Κύριον ὁμολογοῦμεν , τὸν τοῦ θεοῦ 
Λόγον ἑνανθρωπήσαντα καὶ σεσαρχωµένον. » 


D  XIxdAiorv. Σχοπείτω πᾶς τις μὴ ευφλώττων τὸν 


νοῦν, τοῦ Πατρὸς τὴν ἔννοιαν. Οὐχ εἶπε γὰρ, Μετὰ 
μέντοι τὴν ἕνωσιν, οὐχ ὁμολογοῦμεν τὰς φύσεις, 
ἁλλ', « Οὐ διαιροῦμεν' » Δύο γὰρ τὰς φύσεις εἶναί 
φησιν, c "Eva δὲ Υἱὸν, xat Χριστὸν, καὶ Κύριον.) 
καὶ εἰπὼν, « ἕνα φαμὲν Υἱὸν, » ἐπήγαγε, « xol 
µίαν φύσιν τοῦ Λόγου σεσαρχωµένην, » φύσω 
ἐνταῦθα «hv ὑπόστασιν ὀνομάσας. O0 γὰρ φύσι, 
ᾖτοι οὐσία, ὁ Υἱὸς, ἀλλ ὑπόστασις. El yàp qv 
ew ὁ Υϊὸς, οὐχ ἔστι δὲ & Πατὴρ Yibc, οὑχών 


VARLE LECTIONES. 


h Deest ἐν in editis. 


1501 


CONTRA JACOBITAS. 


1509 


οὐδ' ἂν εἴη 6 Πατὴρ τῆς αὑτῆς φύσεως τῷ YUp* A ac Filius nature non foret. Attamen naturam car» 


ὅμως xal τῆς σαρχὸς ἑνδείχνυται τὴν φύσιν, πρὸς 
τὸν αὐτὸν Σούχενσον γράφων ᾽ ὥστε εἰ καὶ χαθ᾽ ὑμᾶς 
οὐσίαν ἐνταῦθα τὴν φύσιν φησ]ν. εἰαχομίζει xai τὴν 
τῆς σαρχὸς φύσιν διὰ τοῦ εἰπεῖν, σεσαρκωµέγην. 
Γράφει γοῦν οὕτως» 
ToU αὐτοῦ, ἐκ τῆς πρὸς Σούὐχεγσο» δευτέρας 
ἐπιστο.λῆς. 


ε El. μὲν γὰρ µίαν εἰπόντες τοῦ Λόγου φύσυ, 
σεσιγήχαµεν, obx ἐπενεγχόντες τὸ, σεσαρκωµέγῇὴ», 
ἀλλ᾽ οἷον ἔξω τιθέντες τὴν οἰχονομίαν, ἣν αὗτοῖς 
τάχα που xal ἀπίθανος ὁ λόγὸς προσποιουµένοις 
ἑρωτᾷν, εἰ µία quot; τὸ ὅλον, ποῦ τὸ τέλειον ἓν 
ἀνθρωπότητι, f) πῶς ὑφέατηχεν fj καθ) ἡμᾶς οὐσία : 
ἐπειδῆ δὲ καὶ fj £v. ἀνθρωπότητι τελειότης, xal τῆς 
χαθ᾽ ἡμᾶς οὐσίας ἡ δἠλωσις εἰσχεχόμισται διὰ τοῦ 
εἰπεῖν, σεσαρκωµέγη», παυσάσθωσαν χαλαμίνην 
ῥάδδον ἑαντοῖς ὑποστήσαντες. » 

ΣχόΊΛιον. Παύσασθε τοιγαροῦν, à οὗτοι, καλαµί- 
νην ῥά6δον ἑαυτοῖς ὑποστήσαντες, τῷ διδασχάλφ 
πειθόµενοι. Ἰδὲ γὰρ σαφῶς εἴρηχε διὰ τοῦ, σεσαρ- 


χωµέγη»ν, εἰπεῖν τὴν ἐν ἀνθρωπότητι τελειότητα, 


χαὶ τῆς καθ) ἡμᾶς οὐσίας τὴν δἠλωσιν εἰσχεχομί- 

σθαι, xal ὡς οὐ µία φύσις τὸ ὅλον ἐστίν. εἰ δὲ οὗ 

µία, παντί που δήλον, ὡς δύο. 

Tov ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ἐκ τοῦ 
εἰς τὸν Λάζαρον Aóyov (9). 

« Κασσίτερος µολίθδου xal ἀργύρου μετέχει ἁρ- 
γύρου τὴν ὄψιν, µολί6δου τὴν φύσιν οὕτω καὶ ὁ 
Χριστὸς θεὸς (y xai ἄνθρωπος, τὰς δύο φύσεις àv 
ἑαυτῷ ἀποσώζει [τὰς φύσεις] οὕτω xal αὐτὸς ἓν 
αὑταῖς ἐστιν, οὐχ ὑπάρχων ἕτερον παρ) αὑτάς. 


nis indicat, cum ad eumdem Succensum scribit, 
Quamobrem etsi substantiam, essentiamve, hic 
naturam perinde ac vos appellat, inducit etiam 
naturam carnis, cum ait, incarnatam. lta quippe 
scribit : 

Ejusdem, ex. secunda ad Succensum epistola. 


« Si enim unam Verbi naturam dicendo, conti- 
cuissemus, nec subjunxissemus, incarnatam, velut 
exclusa incarnationis dispensatione, esset fortassis 
eorum non ineptus sermo, cum rogare simulant : 
si una natura totum est, ubinam illa in humanitate 
perfectio sit, aut quo pacto natura nostra consi- 
$tat ? quoniam vero incarnatam pronuntiando, ipsa 


B quoque perfectio quoad humanitatem, et essentize 


nostre declaratio allata est, inniti jam desinant 
baculo arundineo. » 

Scholium : Desinite itaque et vos baculo niti 
arundineo, morem gerentes doctori. Ecce enim 
luculenter ait, incarnatam pronuntiando, signif&- 
cari perfectionem quoad humanitatem, expressam- 
que substantie nostre declarationem ; imo non 
unam naturam totum esse. Si autem non una, 
nemini non perspicuum est duas esse. 

Sancti Joannis Chrgsostomi, ex sermone in Lasarum. 


« Stannum plumbi et argenti particeps est, ar- 
genti quidem quoad aspectum, plumbi vero natura. 
Sic Christus Deuseyt homo cum sit, duas in seipso 


C naturas conservat. Sic et ipse in ipsis est, nec 


aliud przter ipsas exsistit. 


A&Q'7 Scholium (10) : Necesse non est ut exemplum omni parte similitudinem referat illius cum 
quo componitur. Stannum esse quidem argentum videtur, sed non est: Christus autem vere est 


homo. 


ToU αὐτοῦ, 8x τῆς πρὸς Καισάριον τὸν povátorra 
' — ἐπιστοῖῆς. 


« θὕτω χἀνταῦθα τῆς θείας αὐτῷ φύσεως ἑνιδρυ- 
σάσης, ἕνα Υὸν, ἓν πρόσωπον, 15 συναμφότερον ἅπ- 
ετέλεσε, γνωριζόμενον μέντοι ἁδιαιρέτῳ xat ἆσνγ- 
χύτῳ AóTtp* οὐκ ἐν μιᾷ µόνῃ τῇ φύσει, ἀλλ ἐν δυσὶ 
τελείαις. Ἐπὶ γὰρ μιᾶς, ποῦ τὸ ἀσύγχντον; ToU τὸ 
ἁδιαίρετον ; ποὺ ἡ ἕνωσις λεχθείη * ἑαυτῇ Υὰρ ἑνοῦ- 
σθαι 3) διαιρεῖσθαι ἀδύνατον. Ποῖος ἅδης ἠρεύδατο 
µίαν ἐπὶ Χριστοῦ φύσιν λέχειν μετὰ τὴν ἕνωσιν; 1) 


Ejusdem, ex epistola ad Casarium monachum. 


« Sic etiam hic divina natura in ipso insidente, 
unum Filium, unam personam, utrumque consti- 
tuit; qui quidem indivisa inconfusaque ratione 
agnoscitur, non in una $ola natura, sed in duabus 
perfectis, Si quidem in una, ubi illud, citra confu- 
sionem ? ubi extra divisionem ? ubi unio dici queat? 
Unam enim sibi ipsi uniri, vel dividi impossibile 
est. Quis infernus eructando protulit, unam in 


γὰρ τὴν Oslav φύσιν χρατοῦντες, τὴν ἀνθρωπίνην D Christo naturam post unitionem ?^Vel enim divi- 


ἀρνοῦνται, φημὶ τὴν ἡμετέραν awcenplav: 3) τὴν ἀν- 
θρωπίνην χατέχοντες, τῆς θείας φύσεως τὴν ἄρνη- 
σιν ποιοῦνται ' ἐπεὶ λεγέτωσαν mola. ἁπολώλεχε τὸ 
ἴδιον; El γὰρ ἔτι ἔῤῥωται dj Ένωσις, πάντως xal 
μετὰ τῆς ἑνώσεως ἱδιώματα ἁποσώξεσθαι ἀνάγχη. 
Ἐπεὶ οὐχ ἕνωσις τοῦτο, ἀλλὰ σύγχυσις xal ágavi- 


σμὸς τῶν φύσεων. » 


D3m naturam ieuentes, hamanam negant, imo 
noetram inquam salutem : aut bumanam tenentes, 
divinam naturam ejurant. Quocirca dicant, quz- 
nam quod proprium sibi erat, amisit ? Nam si 
adhuc salva unio est, proprietates omnino esse 
salvas oportet. Alioqui hoc unio non esset, sed 
confusio et exstinctio naturarum. » 


NOTA. 


9) Excerptum istud nom reperi in genuinis, 
dubiisve, aut spuriis Chrysostomi homiliis de La- 
zaro, qua hactenus editze sunt. Caeterum Chalce- 
donensis synodi zate recentior homilia est, pro- 
indeque Chrysostomo : quemadmodum epistola ad 


Philippum paulo ante citata αι Gregorii Nysseni 
nomen przfert. 

. (10) Scholium istud quod in Turriani transla 
tione reperi, desideratur in. codice Vaticano. 


1503 S. JOANNIS DAMASCENI 150 





IN DIALOGUM CONTRA MANICHJEOS 
ADMONITIO. 


In dubium vertit Jacobus Billius, num Dialogus 1ste adversus Manichaeos genuinus sil 
sancti Joannis Damasceni fetus. Combefisio non displicuit Billii suspicio. Fatetur tamen uter- 
que, disputationem hanc dignam plane esse, que Damasceni nomen pra se ferat. Quin adjecit 
Combefisius : Quanquam viz ovum ovo similius Damasceni reliquis ac indubitatis operibw. 
Enimvero hujus voluminis dictio tota Damascenica est, trita ipsi argumentandi methodus, 
rerumque earumdem, at necessaria repetitio, sententiarum denique, quas passim alias, acin 
primis in libris De fide orthodoxa tradit, equabilitas, imo dictiones et voces eedem, esdem- 
que periodi ubique obvii sunt. Heec probe quidem Billio et Combefisio nota fuerant : at se- 
cum obtinere vix potuerunt, ut. concederent doctorem orthodoxum in ea fuisse sententia, ut 
ignem quo torquentur demones et impii, verum corporeumque esse negaret, aut saltem me- 
taphorico sensu intelligeret. Annon vero idem ea de re Orientalis Ecclesie theologo sentire 
fas erat, quod ecclesiastici tractatores nonnulli docere non duübitarunt? Ambrosius tn cap.xiv 
Evang. secundum Lucam, de igne isto sic loquitur : Ignis est, quem. generat mastitia deli- 
ctorum : vermis est, eo quod irrationabilia anima peccata mentem rei scnsumque compungant, 
et quedam exedant viscera conscientia. Idem prorsus sentiebant illi, quorum exposiuonem 
atfert Hieronymus ad calcem commentarii in Isaiam, ubi verba ista expendens : Vermis eo- 
fum non morietur, et ignis eorum non ezstinguetur, hec habet : Vermis autem qui non mo- 
rietur, et ignis qui non exstinguetur, a. plerisque conscientia accipitur peccatorum, qua tor- 
queas in suppliciis constitutos, quare titio suo atque peccato caruerint electorum dono : juxta 

llud quod dicitur : « Versatus sum in miseria, dum. mihi infigitur spina. » Et iterum sub. 
obelo : « Sicut tinea vestimentum, et vermis lignum, sic maror excruciat cor viri, » ita dun- 
taxat, ut non negent. prevaricatorum et Dominum negantium σίεγπα su licia; dicente 
Domino in Evangelio : «Πίο in ignem &ternum. qui praeparatus. est. diabolo et angelis 
ejus. Et infra ait ; gnis quoque juxta id accipiendus, quod et vermis, elc. Propter haec aliaque 
similia Patrum testimonia illustrissimus Monspeliensis episcopus in Catechismo censet, fidei 
caput non esse, 4418 igue vero corporalique plectendos esse damnatos. Vide part. 1, sect. 2, 
cap. 3, $821, ubiinsuper citat Estium in c. 4 Sent. dist. 44, $ 12 et 19. Non. me preeterit Hie- 
rounymum epistola 59, ad Avitum, hoc dogura velut ab Origene assertum notare. Etenim alio 
sensu Origenes id tenuit, alio doctores catholici. Origenes quidem dolorem verum. perpes 
sura esse resurgentium corpora negabat; quibus nempe carnem veram adimeret : illi vero, 
quorum mentem exponit Hieronymus, alieni prorsus erant ab istis erroribus, quos ab Origene 
invectos damnavit Ecclesia. Quinta quippe synodus ea solum Origenis dogmata anathemate 
feriit, que Verbi cum Patre consubstantialitatem, veram carnis resurrectionem, et suppli- 
ciorum inferni perpetuitatem  impugnabant. Illi autem sic tropice ignem et vermem, de 
quibus loquitur Scriptura, intelligebant, ut aerea corpora resurgentibus non affingerent, nec 
negarent prevaricatorum, et Dominum negantium eterna supplicia ; uti testatur ipsemet san- 
ctus doctor. Hos vero Ecclesie Orientalis magistros fuisse, ideirco affirmare ausim, quod no- 
bis sepius inculcet idem Hieronymus, presertim epistola 89, que est ad sanctum Augusti- 
num, se vix alios Scripture sacre commentatores legere preter Grecos, seu, ut alias loqui 
mavult,Grecie tractatores. Unde a Damasceni methodo non abhorret, quod, ut Manichei 
cavillos et ambages varias declinaret, doctores suos de more secutus, ignem inferni tropolo- 
gice, perinde atque vermem illum quo demones et impii discruciantur, sic interpretatus sit, 
c si poena damni duntaxat, que omnium gravissima est, istiusmodi loeutionibus indicetur : 
ut nempe inferat acerbissimum hoc supplicium non tam a Deo infligi, quam a prava impio- 
rum voluntate accersiri. Sed nec ab ista doctrina procul abest lib. i De fide, cap. 4, et lib. iv, 
cap. ult., ubi docet ignem illum, οὐχ ὑλικὸν, oTov. τὸ παρ ἡμῖν, instar nostri saterialem non 
esse; sed qualem Deus ipse novit. Qui ignem &ternum materialem non esse censet, is pro- 
fecto eaquae de igne et vermibus in Scripturis leguntur, metaphorico sensu intellexerit. 

Nec quemquam moretur titulus iste, qui in cod. Reg. 2502 huicce Dialogo preefigitur: 
ToU αὐτου μεγάλου 'A8avaclou διάλογος κατὰ Μανιχαίων, kv ᾧ διαλέγονεαι Ὀρθόδοξος xat Mavryatoz. "AV 
λοι δὲ λέγουσιν εἶναι Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ. Ejusdem. magni Anathasii dialegus adversus Mani- 
εΆσος, cujus interlocutores sunt Orthodozus et Manicheus. Alii tamen aiunt ipsum Joannis 
Damasceni opus esse. Nam primo, totus hic liber Athanasii dictionem ac methodum nusquam 
exhibet ; sed recentioris cujusdam theologi. Deinde non constat apud eruditos Athanasium 
volumen aliquod singulare adversus Manicheos edidisse : et quamvis alicubi illos a se im- 
pugnatos asserat, hoc satis superque preestiterat in libro Contra omnes Aaereses. Quin etiam 
ex probatis auctoribus nemo Athanasium ejusmodi colloquia scripsisse hactenus testatus est. 
Quotquot sanctissimo presuli ascripti fuere de Trinitate dialogi, eos aut Theodoreto, au! 
sancto Maximo restituerunt eruditi. Nec tamen quis conjiciat inter Maximi opera accensen- 


1505 DIALOGUS CONTRA MANICILEOS. 1506 


dum forte illum esse, quem Damasceno tribuimus. Etsi enim sanctum martyrem adversus 
Manicheos dialogum edidisse didici ex Georgio Scholario, versus finem libri, quem contra 
Latinos Joanni Comneno Trapezuntio imperatori nuncupavit, quique asservatur in bibliotheca 
Regia n. 2957, ἓν τῇ Ὀρθοδόξου καὶ Μανιχαίου διαλέξει, inquit : attamen. noster hic dialogus toto 
colo discrepat a stylo et argumentandi ratione quee animadvertuntur in Dialogis qui Ma- 
ximo tribuuntur. Quinimo pauca isheec verba, que Scholarius ex Maximi colloquio deprom- 
psit, τὸ δὲ Πνεῦμα ἓκ τῆς ὑποστάσεως ἐχπορεύεται τοῦ Πατρός, Spiritus vero ex hypostasi Patris 
procedit, in nostro nusquam occurrunt. 

Joannes itaque Damascenus dialogum hunc scripsit contra Manicheos, quando in Syrie 
partibus sub Paulicianorum nomine, Paulo et Joanne auctoribus, denuo pullulare atque in- 
valescere cceperunt, ita ut caliphas, seu principes Arabum Mohammedanos, Orientis ea etate 
dominos, adversus fideles catholicos exstimularent. Narrat Theophanes Walidum, hujus 
nominis secundum, sanctissimo Damascenorum episcopo Petro idcirco linguam abscidisse, 
eumque exsilio multasse, quia contra Arabes et Manicheos scripserat. Id porro imperante 
Leone Isauro, dum floreret Damascenus noster, contigit. Quin etiam circa Copronymi, Leonis 
filii, undecimum 499 annum, eodem impio imperatore annuente et duce, multü ex his he- 
reticis in Thraciam migravere ; unde Bulgariam postmodum infestarunt, tum deinde in Oc- 
cidentis partes penetrarunt. Horum enim nepotes fuerunt Albigenses in Galliis, et Patarini 
in Italia. Ne igitur Manichaei astu suoatque vafritie fidelibus illuderent, eorum impia deliria 
profanaque dogmata precipua exponit : variis eos argumentis exagitat, innumeras ex princi- 
piis ipsorum conclusiones deducendo, quibus persentiscant omnes, heeresim hanc talem esse, 
quae non fidei solum, verum etiam probis moribus perniciosissima sit, et rerum publicarum 
statui et regimini insidietur. Severitatem legum memorat, que cum hereticos alios levibus 

enis aíficerent, istos capiteatque etiam flammis punirent. Quamobrem Alexius Comnenus 

silium, novorum Manichaorum, qui hogomill nuncupabantur, antesignanum, igne cremari 
jussit, ut post Annam Comnenam ejus filiam, Zonaras aliique Byzantini scriptores referunt. 

Bic porro dialogus Grece et Latine primum prodiit Basilee anno 1575 cum aliis Dama- 
sceni operibus : Latine vero translationis istius parentem agnoscere hactenus non potui : 
que etsi in quibusdam a Greco contextu dissidet, in multis tamen sat elegans est, et aucto- 
ris sensum exacte reddit. Anno 1578 eumdem dialogum Basilee edidit Leunclavius Greece et 
Latine, cum Legatione Theoriani ad Armenos, et aliis opusculis, que omnia de Grecis rur- 
sum Latina fecit. Aliam denique ejusdem Dialogi interpretationem elaboravit Jacobus Billius, 
que inter Damasceni nostri opera Parisiis edita est ann. 1577, 1603 et 1619. ’ 





4 
^ 


TOY ΑΡΓΙΟΥ IQANNOY TOY ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ 
ΚΑΤΑ ΜΑΛΙΧΑΙΩΝ AIAAOT OZ. 


S. JOANNIS DAMASCENI 


DIALOGUS CONTRA MANICH.BOS. 


ΔιαΛέγονται ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ καὶ ΜΑΝΙΧΑΙΟΣ.. — A Interlocutores : ORTHODOXUS et MANICILEUS. 

a'. ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ. Ἐπειδὴ συνεληλύθαμεν ἀλλη- 4. ORTHODOXUS. Quandoquidem mutue dis- 
Ἆοις λογικὴν συζήτησιν ποιῄσασθαι, ἑρωτῶ σε, vL τὸ — quisitionis causa, convenimus, ex te quzro, de 
ζητούμενον» ΜΑΝΙΧΑΙΟΣ. Τὸν περὶ πίστεως Ὑν- — quonam inter nos agitur? MANICH/EUS. Ut fidei 
µνάσαι λόγον, ὅπως ἂν εὕρωμεν τὴν ἀλήθειαν. — doctrinam explicemus , quo veritatem assequi pos- 
OP8. Τὸ φεῦδος τῇ ἀληθείᾳ ἑναντίον; ΜΑΝ. Παντὶ — simus. ORTH. Vero falsum adversatur, annon? 
«pónt. OPO. Πῶς τοῦτο φίς; MAN. Ἐπειδὴ ἡ MAN. Omnino. ORTII. Quid ita? ΜΑΝ. Quia ve- 
μὲν ἀλήθεια τῶν ὄντων ἐστὶ γνῶσις, τὸ δὲ φεῦδος, —ritaseorum quz sunt, est cognitio : falsitas autem, 
τοῦ μὴ ὄντος. 0Ρθ. O0 καλῶς ἀπεκρίθης' ἡ μὲν — ejus quod non est. ORTH. Haud recte respondisti. 
γὰρ ἀλήθεια, τῶν ὄντων ἐστὶ γνῶσις, τὸ δὲ φεῦδος, — Nam veritas quidem eorum quae sunt, cognitio est, 
οὐχ ἔστι μὴ ὄντος γνῶσις, Τὸ γὰρ μὴ ὃν, οὗ γινώ- — falsitas autem nonest cognitio ejus, quod non est? 
σχεται. MAN. Τί οὖν ἐστι τὸ φεῦδος; OP8. Τῶν Nam quod non est, ne quidem cognoscitur. 


VARLE LECTIONES. 
α lIzc addo ex Regio codice 2502; nabuitque codex cardinalis Sirleti quem consulebat Βίας, 


i 





1501 


S. JOANNIS DAMASCENI 


MAN. Quidnam ergo est falsitas? ORTII. Eorum, A ὄντων ἀγνωσία. MAN. 


qu suat, ignoratio. MAN. Recte dixisti. ORTH. Si 
igitur veritas, eorum quz sunt, cognitio est, fal- 
sitas autem ejus quod est, ignoratio; cognitio ha- 
bitusne est? MAN. Est plane. ORTII. Si cognitio 
est habitus, ignoratio plane privatio erit. MAN. 
Imo ignoratio quoque habitus est. ORTH. Quid 
est ignoratio? MAN. Non habere cognitionem. 
ORTH. Particula, non, privationemne, an affirma- 
tionem, et habitum significat? MAN. Privationem. 
ORTH. Nunquid non dicimus non ens, id quod non 
habet ut. sit? MAN. Profecto. ORTII. Ergo cum 
ignoratio nihil aliud sit quam cognitionem non 
babere ; particula autem, non, 20 privativa sit; 
ignoratio proinde privatio est, non habitus. MAN. 
Optime. ORTH. Cum igitur veritas cognitio sit, 
habitus quoque erit : eodemque modo cum falsitas 
ignoratio sit, non est dubium quin privationis ra- 
tionem obtineat. Sicque veritas habitus erit, fal- 
sitas privatio : ac veritas quidem ens, falsitas au- 
tem non ens. MAN. Ita sane. ORTH. Malum, fal- 


οὖν ἡ μὲν ἀλήθεια τῶν | 
δος ἄγνοια τοῦ ὄντος, 
MAN. Ναί. 0Ρ6. Ei 
πάντως στέρησι. M 
056. Tl ἐστιν &yvota ; 
0Ρ6. Τὸ, uh, στερητι; 
ἐχτιχόν. MAN. Τὸ, μὴ. 
ὃν λέγομεν;, τὸ ἕστερη[ 
λονότι. OP8. Οὐχοῦν 
ἐστι ' τὸ δὲ, μὴ, στερητ 
xai οὐχ ἕξις. ' MAN. 
οὖν ἀλήθεια γνῶσις, EC 
ἄγνοια, στέρησις xat 
ἔσται οὖν ἡ μὲν ἀλήθε 
σι; xal ἕσται ἡ μὲν 
ὃν. ΜΑΝ. Ἐκ παντὸ 
ἀλήθεια:, MAN. Wee 
χία, xai ὄντως στέρησι 
σις ἕξει, ἀντίχειται τί 
µενον ἐἑπανέλθωμεν. Ἁ 


sitasne est, au veritas? MAN. Falsitas. ORTIT. Malum ergo est non en: 


nihil 
MAN. Age, redeamus. 

3. ORTII. Unum dicis rerum principium, an 
duo? MAN. Duo : unum bonum, alterum malum. 
Ac bonum quidem, arborem bonam appello, qua 
bonum omne contineat, et efficiat, nec fructum 
imalum edere queat : malum autem, tenebras, cor- 
ruptionem, arborem malam, qua malum omne 
vitiique genus omne faciat, nec fructum bonum 
ferre possit. ORTII. Quidquamne inter hzc duo 
principia commercii est, necne? MAN. Nihil 
prorsus. Sed alterum alteri contrarium est. 
ORTII. Estne unum in alio, aut cum alio; numve 
loco discreta sunt ? MAN. Discreta priinum erant, 
atque utrumque suis se f(inibus continebat. 
ORTH. Quonam igitur pacto nunc inter se commista 
sunt? MAN. Bonus inloco suo, in omni bonitate et 
felicitate agebat. Materia autem, hoc est malum, 
cum sine vita, sine motu, spurca, horrenda tene- 
brx, a sensu remota, inultis retro s:zeculis fuisset ; 
tum postea secum ipsa coepit dissidere, ejusque 
fructus mutuo inter se puguare. Cumque alii in- 
sequerentur, fugerent alii, ad lucis fines pervene- 
ruat; ad cujus aspectum, pulchritudinis ipsius 
cupiditate capti, pugn:e mutua finem facientes, 
unanimi consensu lucem adoriri instituerunt. 
Quamobrem cum bonus virtutem ex se emisisset, 
conserto praelio, tenebrarum principes lucis par- 
tem voraverunt. Bonus quippe virtutem illam sibi 
eripi passus esL; veritus ne suo quoque loco tan- 
dem illi potirentur. Hoc autem ea mente fecit, ut 
per eam partem, quam tradiderat, imperium in 
malum obtineret. Sicque boni malique commistio 
contingit. Nam ex portione boni, anime; el ex 
mali substantia, corpora prodierunt. ORTH. Nunc, 
quaeso, liaec una censidereius, MAN. Utique con- 
sideremus., 


: et queinadmodum privatio  habitui, sic 


bono opponitur. Sed 


β’. 0Ρ06. Μίαν ἀρχ' 
MAN. Δύο, µίαν μὲν à 
τὴν piv ἀγαθὴν óvo, 
ἀγαθοῦ περιεχτικὸν x 
καρπὺν xaxbv ποιεῖν * 
ρὰν, δένδρον πονηρὸν, 
ποιητιχὸν , μὴ δυνάµι 
OP8. Κοινωνοῦσιν &X 
οὗ. MAN. Παντελῶ 
ἀλλήλαις ὑπάρχουσιν. 
ἀλλήλαις εἰσὶν, ?| χε] 
σµέναι παν ££ ἀρχῆς, 
0Ρ6. Ilo οὖν vuv e!ot 
ὁ ἀγαθὸς kv τῷ ἰδίῳ ' 
µαχαριότητι, ἡ δὲ UO) 
ἀχκίνητος, alaypà, σχό 
πολλοὺς αἰῶνας . Dove 
ἑαυτὴν, xal οἱ καρποὶ ' 
λους ' xal τῶν μὲν Ó 
ἔφθασαν εἰς τὰ ὅρια τε 


p ἐπεθύμησαν τοῦ χκάλλο 


πρὸς ἀλλήλους πολέμ 
ἀλλήλους, ἑπέθεντο τῷ 
θὸς «hv δύναμιν παρ 
µένης, ἔφαγον µέρος τι 
τους. Παρεχώρησε và, 
ἐξ αὐτοῦ * χαὶ φοθηθεὶ 
τόπου αὐτοῦ, τοῦτο ἐπ 
παρέδωχθ, χαταχυριεύ 
νετο σύγχρασις τοῦ ἀγ 
τῆς μοίρας τοῦ ἀγαθοῦ 
οὐσίας τῆς χαχίας, * 
τούτων διασχεφώµεθα. 


DIALOGUS CONTRA MANICHJEOS. 


1510 


Y. 096. Ἡ ἀρχὴ ποσαχῶς λαμθάνεται;, ΜΑΝ.Φρά-Α 5. ORTH. Αρχ], id est, prinelpium, quot mo- 


σον cj. OP8. "Avapyov μέν ἐστι, τὸ μὴ ἐσχηχὸς 
ἀρχήν τὸ δὲ τῆς ἀρχῆς ὄνομα, ὁμώνυμόν ἔστι’ xai 
γὰρ πολλὰ σηµαίνει * λέγεται γὰρ ἀρχὴ χατὰ χρόνον, 
ὡς λέγομεν ἀρχὴν ἡμέρας, τὴν τοῦ ἡλίου ἀνατολὴν, 
χαὶ ἀρχὴ ἑἐνιαυτοῦ λέγεται ἀρχὴν xal χατὰ τόπους 
λέγοµεν, ἀρχὴν ὁδοῦ, καὶ ἀρχὴν τοῦ Φυσὼν, τὸν πα- 
ῥάδεισον. Λέγεται ἀρχὴ xal κατὰ τὸ ἀξίωμα χαὶ ἐξ- 
ουσίαν, ὡς λέγομεν ἀρχὴν εἶναι τὸν βασιλέα τῶν 
ὑπηχόων' λέγεται ἀρχὴ, xal τὸ φύσει πρότερον, ὡς 
ἐπὶ τοῦ ἀριθμοῦ» δύο μὲν γὰρ ὄντων, ἐξ ἀνάγχης 
ἐστι τὸ Ev. Ἑνὸς δὲ ὄντος οὖκ ἐξ ἀνάγχης εἰαὶ δύο " 
ἔσται γὰρ δύο, Ev καὶ ἓν' τὸ δὲ Ev, οὐ δύο. ᾽Αρχὴ 
οὖν τῶν δύο, τὸ ἓν λέγεται. Αρχὴ καὶ χατὰ τάξιν " 
ὡς πρῶτον τὸ τοῦ ἀναγνώστου ἀξίωμα, εἶτα ὑποδιά- 
χονος, xat οὕτως πρεσθύτερος, xat οὕτως ἑπίσκοπος. 
Λέγεται xal ἀρχὴ χατὰ τὸ αἴτιον, καὶ τοῦτο τριχῶς * 
Ἡ γὰρ φυσιχὸν, ὡς ἀρχὴ .υἱοῦ, πατήρ. f) ποιητι- 
xbv, ὡς ἀρχὴ κτίσεως, ὁ Χχτίστης' fj μιμητικὸν, 
ὡς ἀρχὴ εἰχόνος τὸ εἰχονιζόμενον ' χατὰ τοσούτους 
οὖν τρόπους, λεγοµένης τῆς ἀρχῆς, ἐχεῖνό ἐστι τὸ 
ὄντως ἄναρχον λεγόμενον ' πῶς οὖν δύο ἀρχὰς σὺ che 
ἀνάρχος, ΜΑΝ. Κατὰ πάντας τοὺς τρόπους. 
0Ρ6. Ὁ Οὕτως γὰρ ἔσονται ἄναρχοι' ἀλλ ἑφεύσω 
χατὰ τῆς σεαυτοῦ χορυφῆς ' ἀπὺ ψεύδους ἀρξάμενος, 
ἀδόχιμον ἕξεις τὸ τέλος. MAN. Πῶς τοῦτο λέχεις; 
0Ρ6. Δύο εἰπὼν, ἀπὸ ἀριθμοῦ ἤρξω * «X δὲ δύο, οὐχ 
ἀρχή ᾿ ἄλλη γὰρ ἀρχὴ τῶν δύο. ἡ µονάς. Περὶ ἀρχῆς 
οὖν διαλεγόµενος, µίαν ἀρχὴν εἰπὲ, ἵνα ᾗ τελεία ἡ 
ἀρχὴ φύσει γὰρ μονὰς, ἀρχὴ δυάδος. Ei οὖν δύο 


dis usurpatur? MAN. ld tu ipse edisscras. 
ORTH. ΄Αναρχον, dicitur, quod principium non ha- 
buit . vox autem ἀρχὴ (principium) zquiveca est; 
Multa quippe significat. Nam et de tempore princi- 
pium dicitur. Sie diei principium, solis ortum dici - 
mus : anni quoque principium assignatur. ltem de 
locis principium dicimus, ut viz principium; et 
Paradisum, fluminis Physon principium. Quin ἀρχὴ 
quoque de dignitate et potentia dicitur : velut re- 
gem subditorum ἀρχὴν (id est, principatum) dici- 
mus *. Ad hzc principium dicitur, id quod natura 
prius est, velut. in numero. Etenim οἱ duo sint, 
necessario unum erit : sin autem unum est, non 
item duo esse necessum est. Erunt quippe duo, 


B unum et unum : unum autem, duo non est. lta fit 


ut unum &31 duorum principium dicatur. Priuci- 
pium de ordine quoque dicitur ; ut prima dífgbilas, 
lector est, deinde subdiaconus, postea diaconus, 
tum presbyter, ac demum episcopus. Denique prin- 
cipium de causa dicitur; idque trifariam. Aut 
enim causa naturalis est, ut principium filii est 
pater : aut efficiens, ut rei condite principium 
est conditor : aut exemplaris, ut imaginis princi- 
pium est id 4 quo imago ducitur. Cum igitur tot 
modis principii nomen sumatur, id demum vere 
ἄναρχον, sive principii expers, dicitur[quod nullum 
principium agnoscit]. Quinam igitur duo principia 
esse ais, quie principio careant? MAN. Secundum 
omnes istos modos. ORTH. Sic utique sine ullo 


ἀρχαὶ, ποῦ ἡ φύσει προτέρα ἀρχὴ, τουτέστιν ἡ uovác ; C principio erunt. Verum mentitus es contra caput 
tuum : cumque a falso inceperis, infelicem quoque finem obtinebis. MANICH. Qui tandem? ORTH. Quo- 
niam, cum duo dixeris, a numero incepisti. Binarius autem principium non est. Binarii siqui- 
dem aliud principium est, nempe unitas. Quare cnm de principio disseris, unum dicas oportet prin- 
cipium, quo perfectum principium sit. Unitas enim binarii principium est. Si igitur duo sunt. prineipia, 


ubinam principium illud erit, quod natura "prius sit, hoc est unitas? 


ὃ. MAN. Σὺ οὖν τρεῖς ὑποστάσεις λέχεις; Καὶ 
πῶς λέγεις, ὅτι ἀπὸ µονάδος δεῖ ἄρχεσθαι; 0896. El 
χαὶ τρεῖς ὑποστάσεις λέγω, ἀλλὰ µίαν ἀρχήν φημι 
ἀρχὴν γὰρ ὁ Πατὴρ Υἱοῦ καὶ Ἠνεύματος, οὗ κατὰ 
χρόνον, ἀλλὰ χατ᾽ αἰτίαν. Ἐχ Πατρὸς γὰρ Λόγος xai 
Πνεῦμα, εἰ καὶ μὴ μετὰ Πατέρα. Ὥσπερ yàp ἐκ τοῦ 
πυρὸς φῶς, xal οὗ προτερεύει κατὰ χρόνον τὸ πῦρ τοῦ 
φωτός * ἀδύνατον q*o εἶναι πῦρ ἀφώτιατον' ἀρχὴ 66 
ἔστι, καὶ αἰτία τὸ πῦρ τοῦ ἐξ αὐτοῦ φωτός ' οὕτω 
xai ὁ Πατὴρ ἀρχὴ, xai αἰτία τοῦ Λόγου xai τοῦ 


4. MAN. Atqui tu quoque tres persona. dicis. 
Quid igitur est, cur ab unitate incipiendum dicas! 
ORTH. Etsi tres personas dico; tamen principium 
unum esse aio. Pater enim Filii et Spiritus sancti 
principium est; non temporis, sed caus:e ratione. 
Siquidem et Filius et Spiritus sanetus ex Patre 
sunt, non tamen post Patrem. Quemadmodum 
ex igne lux oritur, nec tamen ignis lucem tempore 
antecedit (neque enim fleri potest, αἱ ignis luce 
careat), verum ignis luminis illius quod ex se ori- 


Πνεύματος: £x τοῦ Πατρὸς vàp Λόγος xai πνεύμα’ p tur, principium atque causa est : eodem modo Pa- 
ob προτερεύει δὲ χρόνῳ. ᾿Αδύνατον γὰρ εἶναι Πατέρα — ter quoque Verbi et Spiritus saneti principium et 
ἐχ τοῦ Υἱοῦ, ]) Λόγου, ix τοῦ Πνεύματοςς. Míav οὖν — eausa est (nam et Verbum et Spiritus ex Patre sunt), 


! Vide Dialect. cap. 7 et 59. 
VARIA L£CTIONES. 


b Hzc verba Manicbzo tribuenda censet Dillius refragantibus mss. , uti nec ipse diffitetur : a quibus tamen 
discedere nihil nos cogit. *Legisse videtur Billius, ἑχτὸς τοῦ Λόγου,ῇ Aóvov, &xvh τοῦ Πνεύματος. Vertit 
enim : ut Pater sine verbo, et Verbum sine spiritu sit. An id in cod. cardinalis Sirleti legerit, me 
prorsus latet. Verum alia auctoris mens esse videtur. Declarat nempe divinarum processionum ordi- 
nem, que fleri nequit, ut Pater Filii principium non sit, aut a Spiritu sancto originem acelpiat Ver- 
bum. De divinarum quippe personarum unico principio disputat Orihoduxus , pon de illarum inter se 
communione indivisa, de qua infra disseritur. 


i511 


S. JOANNIS DAMASCENI 


182 


nec tamen tempore lis antiquior est. Neque euim A ἀρχὴν ὁμολογῶ, ὡς αἴτιον φυιχὸν, τὸν Πατέρα M- 


fieri potest ut Pater ex Filio sit, aut Verbum ex 
Spiritu sancto. Quocirca principium unum confl- 


o» xoi Πνεύματος. Σὺ δὶ οὗ λέχεις lx τοῦ ἁταῷ 
τὸν πονηρὸν, οὐδὲ τὸν ἆγαθὸν Ex τοῦ ποντροῦ. 


teor, ut Verbi ac Spiritus sancti causa naturalis sit Pater. At tu nec malum et bono, nec ruraus boarm 


cx malo ortum liabere dicis. 

5. Quod autem fieri nequeat, ut duo vestra prin 
cipia temporis ratione principio careant, ad hune 
modum cognoscemus. Quod ortum non habuit, im- 
mutabile est. Nain. δι mutatum οί, haud omnino 
ortu caret, Etenim cum ab funcorporeo in corpus, 
aut ab informi in formam, aut ab immobili ad mo- 
tum, aut a quiete ct tranquillitate in dissidium 
mutatur, incipit fleri id quod ante non erat : eque 
flt ut neque principio careat, co quod cum prius 
initii expers esset, mutetur in hoc quod esse inci- 


e'. Ὅτι δὲ οὗ χατὰ χρόνον ἀνάρχως εἶναι δυνατὶν 
τὰς xa0' ὑμᾶς δύο ἀρχὰς, οὕτω γωσύµεθα: οὗ μὴ 
ἁρξάμενον τοῦ εἶναι, ἄτρεπτόν ἔατιν' εἰ vip ἑεράτη, 
οὐ παντελῶς ἐστιν ἄναρχον. Τρεπόμενοι vào ἐξ ἁσω- 
µάτου εἰς οῶμα, ἢ ἓξ ἀνειδέου εἰς coc, 1 U ἂς.- 
νήτου εἰς χίνηδιν, ἢ ἐξ ἠάνχίας ἡ ἑρεμίας εἰς vii- 
ctv, ἄρχεται τοῦ γίνεσθαι ἕπερ οὐκ ἂν πρύτέρο, xà 
οὐχ ἔστιν ἄναρχον, τρεπόµενον EE ἀνάρχου εἰς ἑρή- 
µενον’ 5b γὰρ ἀρχὴν λαμθάνον, χαὶ ἠργμένον, οὐχ 
&vapyov. ΜΑΝ. Τί οὖν; ὁ χατὰ σὲ θεὺς οὖχ ἐτράπη 


pit. Nani quod initium sumit et incepit, principio p Ὑεννήσας Yibv, καὶ προαγαγὼν Πνεῦμα: OP. 0o- 


non caret. MAN. Quid igitur? Tuus ille Deus, 


δαμῶς * οὗ γὰρ λέγω, μὴ ὢν πρότερον Πατὴρ, ὕστε- 


annon cum Filium genuit, ac Spiritum produxit, — ov Υέγονε Πατήρ" ἀλλ᾽ ἀεὶ fjv, ἔχων ἐξ ἑαυτοῦ τὸν 
mutationem subiit? ORTII. Minime. Neque enim αὐτοῦ Aóyov, xat διὰ τοῦ Λόγου αὐτοῦ ἓξ αὐτοῦ ὁ 
dico, cuin prius Pater non esset, A432 postea Pa- — Ilveüj.a αὐτοῦ ἐχπορευόμενον. 

trem esse factuni : sed, semper Verbum suum ex se genitum, et per Verbum suum Spiritum vum «& 
se procedentem habuisse. 

6. MAN. Cum posthac universa creavit, annon 
mutatus est, conditor rerum factus? ΟΒΤΗ. Nulla- 
tenus. MAN. Eccur tandem istud ? ORTH. Quoniam 
id omne quod condidit, non ex substantia sua, sed 
sua voluntate ex nihilo produxit, MAN. Αι vero 
eum res conditas exsistere voluit, annon mutatus 
est, cum id, quod antea non volebat , velle ccepit? 
ORTH. Neutiquam. Non enim cum prius noluisset, 
postea voluit : sed semper hoc voluit, ut creatura 
flerent, quo ipse tempore constituerat. 

7. Jam quod ne quidem duo esse possint, qui 
principio secundum locum careant, hoc modo 
perspiciemus. Duo ista, aut alterum in altero erunt 
(at impossibile est ut lux et tenebre simul exsi- 
$iant; cum lucis praesentia tenebras pellat), aut 
utrumque seorsim in loco proprio est. Utrumque 
igitur suo loco circumscribetur, atque unius tetini- 
nus$, alterius initium erit, Verum fieri non potest — &uixcov εἶναι τῷ σχότει τὸ φῶς, ph ὄντος τινὸς ὅ-α- 
quin lumen tenebris admisceatur, nisi aliquid sit «φράγματος, τοῦ χωλύοντος συγχραθῆναι ἀλλίλας. 
interjectum , quod utriusque conjunctionem ime —Xph οὖν εἶναι τὸ φῶς, xal τὸν τόπον αὑτοῦ, xal τὸ 
pediat. Opus itaque fuerit, tum lucem ipsiusque σκότος xai τὸν τόπον αὐτοῦ, xal τὸ διάφραγμα 5 
locum, tum tenebras ipsarumque locum esse; ac ῥδιατειχίζον xal διορίζον ἑχάστου αὐτῶν τὸν τόπον, 
denique id quod interjectu suo utriusque regionem Ὦ xal ἔσονται, οὗ δύο ἀρχαὶ, ἀλλὰ πέντε. 
dirimit et secernil. [ta jam, non duo, sed quinque 
principia erunt. 

8. MAN. Quid igitur? annon eadem in tuum 
quoque Deum, ejusque Filium, atque ipsius Spiri- 
tum cadent? ORTH. Minime. Neque enim ego 
Deum in loco esse dico. Quantitatis enim est ex- 
pers, atque incomprehensus : nec tres personas 
jnter se disjunctas esse assero. Verum, uti sermo 
qui ex mente yiguitur, ab ea non excedit, nec se- 
jungitur, sed in ipsa est : ad eundem quoque mo- 
dum Filius et Spiritus sanctus ex Patre et in Patre 
sunt. Una enim substantia est, nec a se invicem 
persone separantur; quemadmodum nec mentis 
facultates ab ea distrahi queunt. Modo siquidem 


" c'. MAN. Εἶτα οὐδὲ χτίσας ὕστερον τὴν izlsuw, 
ἑτράπη δημιουργὺς Υενόρενος; 096. Οὐδαμὰς. 
MAN. Πῶς τοῦτο λέχεις; | OP8. "Oxt oix ix τῆς 
οὐσίας αὐτοῦ τὴν χτίσιν προἠγαχεν, à ix τοῦ μὲ 
ὄντος εἰς τὸ εἶναι, θελήματι. ΜΑΝ. Εἶτα ὅτε ἐθέ. 
λησε γενέσθαι τὴν χτίσιν, οὐχ ἑτράπη, θιλέσας ὅξερ 
οὐκ Ίθελε πρότερον; 0Ρθ. ὁὐδαμῶς ΄ 0) γὰρ πιὀ- 
τερον μὴ θέλων, ὕστερον Ἰθέλήσεν, ἀλλ' ἀεὶ ᾖθελεν 
ἐν τῷ ὑπ αὑτοῦ ὡρισμένῳ Χαιρῷ Ὑὲνέσθαι τὴν κτί- 
etw. 

VU. "Oct δὲ οὐδὲ χατὰ τόπὸν δυνατὸν δύο εἶναι àv- 
άρχους, οὕτω γνωσόµεθα. τὰ δύο, ἢ iv ἀλλέλος 
εἰσίν' ἀδύνατον δὲ φῶς, xat σπότος Ev ἀλλέλοις εἶναι 
φωτὸς γὰρ παρουσία, σχότος διαλύει *  ἔχαστον αὐ- 
τῶν àv τῷ ἰδιάζοντι τόπῳ Eact. Περιορίζονται o2 
ἔχαστον Ev τῷ ἱἰδίῳ τόπῳ, xal 95 τέλος τοῦ τόπου τοῦ 
ἑνὸς, ἀρχὶ τοῦ ἑτέρου γίνεται » ἀλλὰ xax ἀλύνατω 


"'. MAN. Τί οὖν, ὁ κατὰ σὲ θεὸς, xai ὁ Υἱὸς αὖ- 
τοῦ, xal τὸ Πνεῦμα αὐτοῦ, οὗ τοῖς αὐτοῖς παραπ- 
σοῦνται; OP. Οὐδαμῶς.' ἐγὼ γὰρ οὐχ ἐν τότν 
φημὶ εἶναι τὸ θεῖον ἄποσον γὰρ xal ἀπερίηστό 
ἐστιν * οὐδὲ χεχωρισµένας ἀλλήλων φημὶ τὰς τρεῖς 
ὑποστάσεις ' ἀλλ ὥσπερ ὁ λόγος ἐκ τοῦ νοῦ γεννώ- 
µενος, οὐκ ἐχφοιτᾷ ἐξ αὐτοῦ, οὐδὲ χωρίζεται, ἀλλ' lh 
αὐτοῦ γεννᾶται, xal ἓν αὐτῷ ἔστιν, οὕτως ὁ YO; xol 
τὸ Πνεῦμα ἐκ τοῦ Πατρός clot, χαὶ ἓν αὐτῷ. Mis 
γὰρ οὐσία, χαὶ ὑποστάσεις ἁδιάστατοι, ἐπειδὴ αἱ ὃν- 
νάµεις τοῦ vo) ἁδιάστατοι αὑτοῦ εἶσιν. "Y περρυῶς 
γὰρ ὁ Λόγο; xal τὸ Πνεῦμα, xol δυνάμεις εἰαὶ τοῦ 


1503 


DIALOGUS CONTRA MANICH/EOS. 


1514 


lacob; ἀνεχφοίτητοι, καὶ ὑποστάσεις τελεῖαι: ἐπειδὴ A naturam exsuperante, Verbum et Spiritus, tum 


πρέπει τὰς τοῦ ὑπερφυῶς θεοῦ δυνάμεις ὑπερφυῶς 
αἶναι ὑποστάσεις. Διὸ εἰ xaX τρεῖς ὑποστάσεις, ἀλλ᾽ 
εἷς θεὸς, χαὶ οὗ τρεῖς. 'O γὰρ νοῦς χαὶ λόγος, xat τὸ 
πινεῦμα αὐτοῦ, εἷς νοῦς, χαὶ οὐ τρεῖς νόες' ὡς τὸ φυ- 
τὸν τοῦ ῥόδου, καὶ τὸ ἄνθος, xai fj εὐωδία ἑχάστου 
αὐτῶν, ῥόδον λέγεται, χαὶ ἔστι" χαὶ οὗ τρία ῥόδα λέ- 
γονται ἐν τῇ συναριθµήσει, ἀλλὰ ῥόδον fj ῥίζα, καὶ ὁ 
κλάδος, χαὶ τὸ ἄνθος. 

dicitur, et est; nec tamen tres rose nmumeraudo 
exsistit. 

6'. "Ὅτι δὲ οὐδὲ χατὰ ἀξίωμα xat χρά-ος ἔσονται 
δύο ἀρχαὶ, οὕτω γινώσχοµεν. Δύυ µόνον ἆ ὄντων, θεοῦ 
καὶ ὕλης, f] ὁ ἕτερος τοῦ ἑτέρου ἐχράτει, καὶ Ίρχεν, 
ἢ χαὶ ἄλλα σαν τὰ ὑποτασσόμενα ὑπὸ τῶν δύο ἀρχῶν, 
συναΐδια αὐταῖς  χαὶ οὗ δύο µόνον ἔσονται , ἀλλὰ 
πλείονα * δύο μὲν τὰ ἄρχοντα, ἕτερα δὲ τὰ ἀρχόμενα. 
"H εἰ μὴ ἦσαν τὰ ἀρχόμενα αυναΐδια ταῖς ἀρχαὶῖς, ἣν 
tote χρόνος, ὅτε οὐχ σαν ἀρχαί. ΜΑΝ. Εἶτα χαὶ τῷ 
σῷ θεῷ, οὗ τὰ αὐτὰ συµθήῆσεται ; ἢἡ γὰρ συναΐδιος ab- 
τῷ fjv, ἡ ὑποχείριος αὐτῷ ἡ χτίσις’ f] ἦν καιρλς ὅτε 
οὐχ ἦρχεν. 0Ρ6Θ. Οὐχ οὕτως. Ἡ μὲν γὰρ χτίσις οὐ 
συναῖδ.ος αὐτῷ * ἀεὶ δὲ xal Κύριος fjv, χαὶ ἔσται ἐξ- 
ουσιάζων ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παράγειν οὐσίας 
τῷ Λόγῳ αὐτοῦ καὶ τῷ Πνεύματι τοῦ στόματος αὖ- 
«ou. Οὔτε δὲ ὁ Λόγος αὐτου προφορικὸς, ἀλλ᾽ οὐσιώ- 
δης xaX ἐνυπότστατος, οὔτε τὸ στόμα αὐτοῦ, µέλος σω- 
ματιχὸν, οὔτε τὸ Πνεῦμα αὐτοῦ, πνοὴ λυοµένη, ἀλλ᾽ 
ὑπερούσια πάντα τὰ τοῦ ὑπερουσίου €, εἰ xai ἡμεῖς 
ἐχ τῶν χαθ᾽ ἡμᾶς χατανοοῦμεν τὰ ὑπὲρ ἡμᾶς. 


inseparabiles Palris facultates sunt, tum perfectae 
personz. Consentaneum quippe est, ut qui Dei 
naluram omnem excedentis virtutes sunt, modo 
perinde natura sublimiore persong sint. Quo fit 
ut licet tres sint personz, unus tamen Deus sit, 
non tres. Mens enim et verbum et ipsius spiritus, 
una mens est, non tres mentes : sicut nempe rosa: 
planta, et flos, et fraggantia, horum quodque rosa 


dicuntur, sed rosa, qu:» radix, et surculus, et flos 


9. At vero quod nec dignitatis quidem et imperii 
ratione duo principia sint, ita exploratum habemus. 
Cum duo duntaxat essent, Deus nimirum et ma- 
teria, δι alterum alteri dominabatur et imperabat, 
aut alia quoque erant, qux duobus principiis sub- 
jicerentur, ejusdemque eum illis zternitatis essent ; 
hacque ratione non duo tantum, sed plura princi- 
pia erunt. Duo nimirum quz imperent, alia auteni 
quz subsint. Aut si ejusdem cum principiis zter- 
nitatis non erant ea que parebant, A33 tempus 
fuit, quo principia non erant. MAN. Annon tuus 
hic quoque Deus iisdem absurdis erit obnoxius? 
aut enim cozterne illi erant res create, aut ipsius 
arbitrio subjectze, aut tempus fuit, cum principatum 
nullum gereret. ORTH. Nequaquam. Neque enim 
res conditz ipsi coeterna fuerunt, et tamen semper 
erat Dominus, eritque, ut qui rerum essentias ex 
nibilo producendi potestate polleat ; Verbo nempe 
suo ac Spiritu oris sui. Nec vero Verbum illius 


prolatilium est, sed substantivum ac personam constituens; neque os ejus membrum corporeum, 
neque Spiritus ejus, balitus est, qui in auras abeat: verum illius qui substantiam omnem su- 
perat, omnia quoque supra substantiam sunt, etiamsi nos ex his qua circa nos sunt, -ea δρθοιἰο- 


mur quas sunt supra nos. 


V. Ἁλλ' οὐδὲ χατὰ φυσιχὴν xal οὐσιώδη aliíay (? 


ἔαονται αἱ χαθ’ ὑμᾶς δύο ἀρχαί' ὁ γὰρ Πατὴρ 
ὁμοουσίου Υἱοῦ γεννήτωρ, ἀῑδιος ἁϊδίου, ἀσώματος 
ἀσωμάτου. El οὖν αἱ xa0' ὑμᾶς δύο ἀρχαὶ, χατὰ τὸ 
φυσιχὺν αἴτιον ἀρχαί εἰσι τῶν ὄντων, ἔσονται τὰ 
πάντα ὁμοούσια, xaX συναῖδια ταῖς καθ ὑμᾶς ἀρχαῖς. 
Ei δὲ χαὶ ἀῑδια, xaX ἄτρεπτα, xat ἑναντία, χαὶ ἀχοι- 
νώνητα, xat ἄρχοντα, xat οὐκ ἀρχόμενα, xal χύρια, 
xa οὗ δοῦλα. Ei δὲ χατὰ τὸ ποιητιχὸν αἴτιον ἀρχαί 
εἰσι τῶν ὄντων αἱ xa0' ὑμᾶς δύο ἀρχαλ, οὐκ Ex τῆς 
οὐσίας του θεοῦ αἱ φΦυχαὶ, οὐδὲ Ex τῆς οὐσίας τῆς 
ὕλης τὰ σώματα, ἁλλ᾽ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι 
παρήχθησαν * xat οὔτε ἐπολέμησεν ἡ Όλη μετὰ τοῦ 
φωτὸς, xal οὔτε ἤρπασεν ἐξ αὐτοῦ µέρος, καὶ ὀποίησε 
τὰς Ψψυχάς. Πῶς δὲ , xal τὰ ἑναντία ἀχοινώνητα 


10. Quin nec illa vestra quo principia naturalis 
substantialisve cause rationem babent. Nam Pa- 
ter Filii consubstantialis sibi genitor est, sempi- 
ternus videlicet sempiterni, incorporeus incorporei. 
Quocirca si duo vestra principia naturalis causa 
ratione rerum omnium principia sunt, omnia certe 
ejusdem cum vestris principiis et. substantie et 
:eternitatis erunt. Quod si eterna, non est dubium 
quin immutabilia et contraria, eL ab omni com- 
mercio aliena, quzque imperent, non imperio sub- 
dantur ; dominentur, non serviant. Sin autem ve- 
stra duo principia efficientis rerum causz rationem 
habeant ; profecto nec animz ex Dei, nec corpora 
ex mnateriz substantia, sed ex nihilo condita sunt. 
Nec proinde materia luci bellum intulit, nec par- 


συνεθιθάσθησαν εἰς ἑνὸς xócpou ποίησιν; fj πῶς ὁ p tem ipsi eripuit, animasque condidit. Qui preterea 


μὲν πονηρὸς χατεσχεύασε τὸ copa, ὁ δὲ ἀγαθὸς 
τὴν φυχὴν, καὶ £v ζῶον τὸν ἄνθρωπον ἀπετέλεσαν ; 
Ei δὲ χατὰ µίµησιν, ὡς πρωτότυπον εἰκόνος alztov, 
τὸ εἰχονιζόμενον, αἱ xa0' ὑμᾶς ἀρχαὶ, ἄλλοι χόσµοι 
εἰσὶν, ὧν χαθ᾽ ὁμοίωσιν γέγονεν ὁ χόσμος. O0 γὰρ 
E, εἶδος, οὐδὲ µία ἡ δύο μορφαὶ &v τοῖς οὗσιν, ἀλλ᾽ 


fieri potuit, ut quz? contraria erant, atque ab omni 
inter se commercio abhorrebant, ad unius mundi 
effeclionem convenerint, ac malus quidem corpus, 
bonus autem animam prapararit, atque ambo ho- 
minem, animal unum effecerint. Sin denique prin- 
cipia vestra exemplares causas esse ais : quemad- 


VARLE LECTUONES. 


4 Leuncl. µόνων.  * Basil. ὑπὲρ οὐσίαν. 
PaTROL. Gn. XCIV. 


Á8 


1515 


S. JOANNIS DAMASCENI 


Bt 


modum exemplar, imaginis quz ex illa ducitur, A ἀνάρ:θμοι. Καὶ πῶς ἀναρίθμιτα εἴδη τῶν πα 


eausa est, fit plane ut ea sint mundi alii ad quorum 
similitudinem mundus iste factus sit. Àt non una 
est in rebus species, nec una, aut duz forni, sed 
innumnerabiles. Qui ergo fit ut innumerz species 
duorum vestrorum principiorum imagines gerant. 
Ex quo perspicuum est nullo modo consistere 
posse vestram de duobus prineipiis opinionem. 
Binariusne principium 
principium esse. O homines pueris pueriliores εἰ 

41. At vero rursum sciscitantibus nobis dicite, 
utrum bonum, stabile, ordinisque tenax sit mul- 
torum, an. unius imperium? Nemini profecto du- 
bium est, quin multorum principatus, regimen 
omne tandem submoveat, seditionisque, belli, pu- 
gua, malorum, ac tandem eversionis imperii causa 
sit: contra vero unius imperium firmum sit, et 
zquum, pacemque, et ordinem, et tranquillitatem, 
el justitiam conciliet, resque in imclius augeat. 
Quamobrem si de vestra sententia duo principia 
sunt, principii expertia, multiplici adeo principatu 
res reguntur. Quo fit ut malum rebus przesit, ac 
A35 proinde unum principium sit, nempe malum. 
Jam vero quomodo duo illa principia, quz conufin- 
»istis, nihil inter 96 commune habere contenditis. 
Nam si hoc exsistit, et illud quoque: et si hoc sub- 
stantia est principii expers ac sempiterna, et illud 
similiter, fieri omnino non potest ut nihil inter ea 


ὑμῖν δύο ἀρχῶν, εἰχόνες εἰσίν;, οὕτως ἀδύνατον x: 
ἀσύστατον τὸ παρ ὑμῖν περὶ τῶν ἀρχῶν φρόνηµε 
Ἐρωτήσατε γὰρ τὴν ἀπειρόχαχον τῶν παίδων vit 
θὺν, ἡ δυὰς ἄρχει, d] ἡ µονάς; xal ἐροῦσιν, ὡς 
μονὰς ἄρχει παντὸς ἀριθμοῦ. Ὦ νηπίων νητι 
δἑστεροί «s xal ἀφρονέστεροι ! 

Sed vel a simplice puerorum turba velim — quaerite 


68: anne vero unitas? omnino respondebunt unitatem omnis nume 


insiprentiores ! 
ια’. Καὶ τοῦτο δὲ ἡμῖν ἐρωτῶσιν sIzxaze* ἡ κο 
λυαρχία East καλὸν, καὶ στάσιµον, xal τακτικὸν͵ 11 
μοναρχία ; Πᾶσι δῆλον, ὡς fj πολναρχία ἄναρχός ἐστι 
χαὶ στασιώδης, xal πολέμου, xai µάχης, xal χαχῶ 
αἰτία, xaX λύσεως * ἡ δὲ μοναρχία βεδαία xal Evvo- 
B uoc, xat εἰρήνης αἰτία f, καὶ τάξεως, xal γαλήνης, 
xai διχαιοσύνης, xai τῆς ἐπὶ τὸ κρεῖττον αὐξόσεως, 
Ei οὖν δύο ἀρχαὶ ἄναρχοι χαθ᾽ ἡμᾶς , πολυαρχία 
ἄρχει τῶν ὄντων, χαὶ ἀρχὴ τῶν πάντων χαχία * xal 
οὕτω µία ἀρχὴ, f; xaxía. Πῶς δὲ ἀχοινωνήτους παν- 
τελῶς λέγετε τὰς δύο ἀρχὰς, ἃς αὐτοὶ ἀνεπλάσατε. 
Ei γὰρ καὶ αὕτη ἐστὶ, κἀχείνη ΄ xai dj 6 αὕτη οὐσία 
ἐστὶν ἄναρχος ἀρχὴ καὶ ἀῑδιος, χἀχείνη ὁμοίως, οὔκ 
εἰσι παντελῶς ἀχοινώνητοι. Κοινωνοῦσι γὰρ xatá τε 
τὸ εἶναι, xai κατὰ τὸ, οὐσία, καὶ ἄναρχος ἀρχὴ, χαὶ 
ἀῑδιος εἶναι: καὶ κατὰ πάντα ψευδἠς ὁ λόγος ὑμῶν 

ἀποδέδειχται. 
conunune sit. Hoc enim inter ea commune est, 


quod sunt, quod substantize sunt, quodque principii expertia principia sunt, ae sempiterna. Sicque 
modis omnibus doctrina vestra falsitatis convincitur. 


49. Ac rursus : Si duo principia principio caren- C 


tia sunt, utrumque eo quod suum est gaudet et 
oblectatur; suique conservationem bonum esse 
censet. Unicuique etenim rei illud bonum est, quod 
ipsius naturam tuetur. Atque adeo ille quem bo- 
num, et alter quem malum esse dicitis, uterque 
de seipso gaudet, iisque qux sua sunt oblectatur. 
Quis igitur est, qui alterum bonum, alterum ma- 
luin esse judicavit. llle profecto Deus potior erit, 
amborumque prastantior. Deterius enim a ργᾶ- 
stantiori ; et is qui subest, ab eo qui presi, judi- 
catur. 

15. Quin illud quoque dicas velim : inter vestra 
dào principia aliquidne commune sit, an nihil 
prorsus? MAN. Nihil prorsus. Siquidem alterum 


t9. Καὶ πάλιν "εἰ δύο ἀρχαὶ ἄναρχοι, ἔχαστον 
ἐπὶ τῷ οἰχείῳ χαίρει χαὶ τέρπεται, xai ἑαυτοῦ σύ- 
στασιν, ἀγαθὸν λογίξεται * ἑχάστῳ γὰρ ἀγαθόν ἐστι, 
τὸ συστατικὸν τῆς οἰχείας φύσεως * καὶ ὁ παρ᾽ ὑμῖν 
οὖν ἀγαθὸς , καὶ ὁ παρ) ὑμῖν πονηρὸς, Exasto; ἐφ' 
ἑαυτῷ χαίρει, xal τοῖς οἰχείοις ἐπιτέρπεται, xal τὰ 
οἰκεῖα ἀγαθὰ λογίζεται. Τίς οὖν ὁ χρἰνας τὸν ἕνα 
 Tovnpóv; χαὶ κἀχεῖνος μᾶλλόν ἐστι θεὸς, µείζων 
ἀμφοτέρων. Τὸ γὰρ ἔλαττον ὑπὸ τοῦ χρείττονος, xal 
τὸ ἀρχόμενον ὑπὸ τοῦ ἄρχοντος χρίνεται. 


ΕΥ. Εἰπὲ δὲ χαὶ τοῦτο. χοινωνοῦσιν ἀλλήλαις αἱ 
παρ) ἡμῖν δύο ἀρχαὶ, ?) παντελῶς εἶἰσιν ἀχοινώνητοι; 
ΜΑΝΙΧ. ᾿Αχοινώνητοι σαν παντελῶς * fj μὲν γὰρ 


in confertissitna bonorurn copia versabatur, alte- D µία ἐν πληρώματι τῶν ἀγαθῶν fv, fj δὲ ἑτέρα by 


rum mediis in malis. Verum permistio postea con- 
tigit, ORTH. Supersedeas tantisper velim ab edis- 
serenda ista permistione ; ac mihi prius enarres, 
num ens enti, secundum quod est, repugnet, num 
vero non ens enti ? MAN. ld quod malum est, ci 
quod est bonum, repugnat. ORTH. Hoc sciscitatus 
non sum, utrum boni, vel mali ratione , sed an in 
co quod sunt, inter se pugnent. Nam ea quz sunt, 
haudquaquam omni ex parte pugnant. Siquidem 
liac ipsa ratione quod sunt, inter se conveniunt. 


πληρώµατι τῶν χαχῶν ' ἀλλ' ἐγένετο μετὰ ταῦτα 
σύγχρασις. OPO. ᾿Αναδαλοῦ τέως τὸν τῆς συγχρά- 
σεω; λόγον. Φράσον δὲ ἡμῖν πρότερον τὸ ὃν τῷ bva 
κατὰ τὸ εἶναι ἑναντίον, ἢ τὸ μὴ ὃν τῷ ὄντι. ΜΑΝΙΧ, 
Τὸ ὃν xaxhv , τῷ ὄντι ἀγαθῷ ἑναντίον. OP8. Οὐκ 
ἠρώτησα, εἰ χατὰ τὸ χαχὸν xal ἀγαθόν εἶσιν ἑναντία, 
ἀλλὰ κατὰ τὸ εἵναι. Τὰ γὰρ ὄντα, οὗ παντελὼς ἓναν- 
&la * γατὰ γὰρ αὐτὸ τὸ εἶναι χοινωνοῦσιν ἀλλήλοις, 
τῷ δὲ ὄντι τὸ μὴ εἶναι ἑναντίον * ὥστε εἰ παντελῶς 
ἑναντίον τῷ ἀγαθῷ τὸ xaxby , ἔστι δὲ τὸ ἀγαθὸν, οὐχ 


YARLE ΙΕΟΤΙΟΝΕΡ. 


I Dasil. deest αἰτία. 


$ Lego εἰ. cum Leunclavio. 


1511 


DIALOGUS CONTRA MANICH.EOS. 


1518 


ἔστι δὲ τὸ xaxóv. Ὥστε «bh χαχὸν στἑρησίς ἐστι τοῦ A Αἱ vero ei quod est, illud quod non est, adversa. 


εἶναι, χαὶ χαχὸν λέγεται ; xal εἰ οὐσία τὸ ἀγαθὸν, 
ἀνούσιον τὸ xaxby, f| οὗ πάντη ἑναντία. 
erit quidem. Itaque malum ejus quod est, privatio 


est, quie malum nominatur. 


tur. Adeoque, si malum bono sit prorsus contra- 
rium, cum bono soli esse conveujat, malum nec 
Quin si bonu:i essen- 


tia est, malum proinde essentia caret: alioquin ex omni parle non adversantur. 


ιδ. ΜΑΝ. Εἶτα οὐχ ὁρᾶται χακία ἐν τοῖς οὖσιν; 
OP8. Ἡ παντελῆς καχία 1 οὐχ ὁρᾶται ἐν τοῖς οὖσιν᾽ 
οὔτε γὰρ θεὸς ὁ ὄντως ὧν, xai τοῦ εἶναι αἴτιος, xa- 
xia, οὔτε τι τῶν γεγονότων, χαθὸ Υέγονε, xaxbv, 
ἀλλὰ τό τε τῶν πάντων αἴτιον, ἀγαθὸν i, καὶ πάντα 
τὰ γενόµενα ὑπ αὐτοῦ ἆγαθά. Πάντα δὲ τὰ ὄντα, 
ὑπ αὐτοῦ, bx τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παρήχθη, 
xai πάντα χαλὰ, xai λίαν χαλά " τὸ δὲ χαχὸν οὐδὲν 
τερόν ἐστι, εἰ μῇ ἀποθολὴ xat στέρησις ἑχούσιος 


14. MAN. Verum, nunquid malum in rebus non 
perspicitur. ORTI]. Malum undique perfectum in 
rebus non cernitur. Nam nec Deus, qui vere est, 
aliisque rebus praestat ut sint, malum est; nec 
quidquam eorum qua abipso condita sunt, qua 
conditum est ratione, malum est. Quinimo tum 
rerum universarum causa, tum quis eo auctore 
exsistunt, bona sunt. Porro res omnes ab eo ex 
nibilo sunt edit3 : atque omnia bona, fuerunt, et 


τῶν ὑπὸ θεοῦ τῇ λογιχῇ φύσει δεδωρηµένων * ὥσπερ B quidem bona valde *. Malum auten nibil aliud est, 


πενία, πλούτου ἀπυθολή ' πλοῦτος μὲν γάρ ἐστιν, 
ὄντων χτῆσις, χρυσοῦ, χαὶ ἀργύρου, χαὶ λίθων διαυ- 
Υῶν χαὶ ἐσθητος διαφόρου, παίδων, xai παιδισχῶν, 
ἁλόγων, xal ἀρουρῶν, xal τῶν τοιούτων , ὧν Éxa- 
στον οὐσία ἐστί. Διὸ xal πλούσιος λέγεται ὁ ταῦτα 
κτησάµενος ' οἷόν τις πολυπεριούαιος, πολλΏν ἔχων 
περὶ αὐτὸν οὑσίαν. 'H δὲ πενία, μεριχὴ μὲν, μεριχὴ 
τούτων ἀποθολὴ, παντελῆς δὲ, παντελῆς στέρησις * 
καὶ ὥσπερ ἡ ὁλοχληρία τοῦ σώματος χαλὸν, fj δὲ τοῦ 
ἑνὸς µέρους ἀποδολὴ, μεριχὸν καχὸν, οὐχ ὑπάρχον k, 
ἁλλ᾽ ὑπάρχοντος στέρησις. ᾿Ορᾶται δὲ, Ίτοι νοεῖται 
ἐν τῷ ὄντι, οὐχ ὡς ὃν, ἁλλ᾽ ὡς ἀπογενόμενον * otov 
ὀφθαλμὸς χαὶ ὅρασις, ὑπάρχει xal ἔστιν, ἡ δὲ τύ- 
φλωσις, οὐχ ἔστιν οὐσία, ἀλλὰ τοῦ ὑπάρξαντος 
ὀφθαλμοῦ ἀπώλεια. θεωρεῖται δὲ ἓν τῷ συνισταµένῳ 
καὶ ὄντι σώματι , οὐχ ὡς ὃν, ἀλλ ὡς ὑπάρξαντος 
ὀφθαλμοῦ στἑρησις * xal οὕτως χατὰ µέρος ἡ προσ” 
θήχη τῆς τῶν μελῶν στερῄσεως, προσθήκη xaxou 
λέγεται οὐ γὰρ ἔστι τὸ χαχὸν, ἀλλά λέγεται, xal 
θεωρεῖταιιὸν τῷ ὑπολελειμένῳ σώματι d) τῶν ἁπο- 
θληθέντων ἀνυπαρξία, οὐχ ὡς ὃν, ἀλλ ὡς μὴ ὃν; 
οὐχ ὡς ἕξις, à)À' ὡς στέρησις * οὕτω xa fj χαχία, 
fisv ἁμαρτία, ἐκούσιός ἐστι τῶν Ex Θεοῦ δεδωρη- 
µένων τῇ λογιχῇ φύσει ἀγαθῶν ἀποδολή 1- ἐπὶ μὲν 
γὰρ τῶν ἁλόγων xal ἀφύχων, οὐκ ἔστιν εἰπεῖν ἐχού- 
σιον, ἀλλ ἐπὶ λογιχῶν. "Εστιν οὖν ἡ χαχία ἡ τῶν 
φυσικῶν δυνάµεων παρἀχρῆσις. El γὰρ ᾿χρησόμεθα 
ταῖς παρὰ Θεοῦ δεδωρηµέναις τῇ Φνχῇ δυνάµεσιν, 


ἐφ᾽ ᾧ ἑλάθομεν, τουτέστι χατὰ τὸν νόμον͵ τοῦ δεδωκό- ῃ 


τος, χαλόν. El δὲ οὐχ ἐφ᾽ ᾧ ἐλάδομεν, ἀλλὰ παρὰ τὸν 
νόµον τοῦ δεδωχότος χρησόµεθα, xaxóv* χαὶ οὐχ αὖ- 
καὶ αἱ δυνάµεις, οὐδὲ ἡ χρῆσις αὐτῶν ἐστι καχὴ, 
ἁλλ' ὁ xaxb; τρόπος τῆς χρήσεως, ὁ παρὰ τὸν vópov 
τοῦ δεδωκότος θεοῦ. El. γὰρ ἀγαθὸς ὁ θεὸς, ἀγαθὸς 
xal ὁ νόμος αὐτοῦ, φυσιχὸς, xat ὢν ἐξ ὄντος. Ἡ δὲ 
πούτου παραχοἡ, στἐρῃσις του ὑπάρξαντος ἡμῖν vó- 
µου * olov ἡ ἐπιθυμία , xat ὁ θυμὸς, xal dj πρᾶξις, 
χα) ἡ ἑνέρχεια, χαὶ πρὸ "ούτων ὁ λοχισμὸς, οὗ χαχὰ, 
ἀλλὰ χαλὰ, ἐὰν ἐφ᾽ ᾧ ἐλάδομεν χρησώμεθα, κατὰ 


5 Gen. 1, 3. 


nisí amissio voluntaria ac privatio eorum quas na» 
ture rationabili a Deo concessa sunt: uti paupertas 
est opum aiissio. Nam opulentia 2st rerum jpsa- 
rum possessio, puta, auri, argenti, pellucidorum, 
varie vestis, servorum, ancillarum, jumentorum, 
agrorum, atque id genus aliorum, quorum unum 
quodque substantia est. Quo etiam fit. ut Grace 
πλούσιος, opulentus appelletur, qui ista compara- 
verit ; veluti πολυπεριούσιος quispiam, seu substan- 
tiam £35 multam obtinens. Contra egestas, si 
aliqua ex parte contingat, alicujus illorum partis 
amissio erit: si autem omnimoda, omnimoda quo- 
que spoliatio erit : non secus videlicet. ac corporis 
integritas bonum est; unius autem partis amissio, 
particulare malum ; quod quidem non est aliquid 
exsistens, sed ejus quod erat privatio. Cernitur vero, 
hoc est consideratur in eo quod est, non tauquaum ens, 
sed tanquam id quod abest. Ex. gr. oculus οἱ visus re- 
vera sunt: at excitas non est aliquid exsistens, sed 
ejus quod erat, oculi scilicet aimissio : atque in 
corpore quod consistit et est, consideratur, non 
tanquam ens, sed tanquam oculi, qui fuerat, 
orbitas. Quo fit ut repetita membrorum amissio, 
mali increinentum dicitur : quanquam malum non 
est, sed dicitur; atque in reliquo corpore amisso- 
rum membrorum interitus consideratur, non tan- 
quam ens, sed ut non ens; nec tanquam habitus, | 
sed ut privatio. Ad eumdem etiam modum  mali- 
tia, sive peccatum, est voluntaria bonorum eorum, 
qua uature ratione przdilze a Deo concessa sunt 
amissio. Nam in iis qua ratione atque anima ca- 
rent, voluntarium dici non potest, sed in illis qua 
ratione utuntur. Quocirca malitia nihil aliud est, 
quam naturalium facultatum abusus. Elenim si 
viribus illis quae aniing a Dco tributz sunt. ad 


jllaa utamur, propter qua ipsas accepimus, boc 


est, secundum legem illius qui eas concessit, bo- 
num est: sin autem non ad id, cujus causa eas ac- 
cepimus, sed contra quam sanxit ille qui dedit, 


VARL£E LECTIONES. 
- à Emend. Leunclavius, ὅτι τὸ, ut assignetur ratio eur malum ex iis non sit, quibus convenit ut sint, 


sed sit privatioac defectus. 
in Basil.  * R. ὑπάρχει. 


! Leuncl. legendum monet in marg. παντελῶς ἡ χαχία. { Deest, ἀγαθὲν, 
1 Abest ἀποθολὴ in Basil, 


1519 


S. JOANNIS DAMASCENI 


153 


malum. Non quod facultates ipsa, aut earum usus A τὸν vópovy τοῦ δεδωχότος. Καχὰ 05 οὐχ αὐτὰ, ἀλλ 


malus sit, sed quod malus utendi modus et cum 
largientis Dei lege pugnans. Nam si Deus bonus 
est, bona quoque est lex ipsius; naturalis scilicet, 
οἱ quz ens est ex ente : ejus autem transgressio, 
exstantis in nobis legis privatio est. V. gr. appeti- 
tus, οἱ ira, et actio, et operatio, et quze his omnibus 
préeit ratio, hec non mala sunt, sed bona , si ad 
eum finem, ob quem accepimus, ea adhibeamus, 
hoc est secundum Dei, qui dedit, legem. lpsa porro 
mala non sunt, sed eoruni usus, secus ac lege con- 
cedentis prascribitur. Etenim si cibo, et potu, et 
soinno, aliisque id generis, servandi vitze causa 
utimur, quodvis horum bonum est. Eodem modo si 
erga Deum qui solus natura expelendus est, atque 


τὸ uh xatà τὸν vópov τοῦ ὃτδωχότος χρῄσασθαι. E 
γὰρ πρὸς σὐστασιν τῆς ζωῆς χρησώμεθα βρώσει 
πόσει, ὕπνῳ, xa τοῖς τοιούτοις, χαλὸν τούτων ἔχα 
στον * xal εἰ τῇ ἐπιθυμίᾳ xal τῇ ἀγάπῃ χρησώµ:θ 
πρὸς τὺν θεὸν, τὸν νόμον φύσει ἐπιθυμητὸν, χα 
πρὸς τὸν πλησίον κατὰ τὸν vópov τοῦ Θεοῦ, χαλόν 
xa εἰ τῇ µίξει χρησώµεθα ταῖς ἑαυτῶν γυναιξὶ πρὸ. 
τεχνογονίαν χατὰ τὸν vóuov τὸν δοθέντα τὴ cust 
παρὰ τοῦ θεοῦ, καλόν * εἰ δὲ χρησώµεθα τῇ ἐπιθυμί. 
πρὸς τὰ ἀἁλλότρια παρὰ τὸν νόµον τοῦ Θεοῦ. x1xóv 
Εἶπε γὰρ ὁ θεός - « Οὐχ ἐπιθυμήσεις τὸν ἀγρὸν xo: 
πλησίον σου, οὐδὲ τὴν γυναῖχα αὐτοῦ, οὐδὲ ὅσα αὐτὴ 
ἐστιν. » Ἡ πορνεία οὐ διὰ τὴν συνάφειάν ἐστι χαχὴ 
ἀλλὰ διὰ τὸ τὴν ἀἁλλοτρίαν συναφθῖναι. Ἡ κὲνο. 


erga proximum , quemadmodum lege Dei fertur, D δοξία, οὗ διὰ τὸ ἀγαπᾶᾷν τὴν δόξαν, χαχἡ, ἀλλὰ δε 


appetitu el amore utamur, bonum est. Si insuper 
procreandoruin liberorum causa , ut fert lex na- 
turze 4 Deo lata, maritali copula qum uxoribus 
nostis utamur, bonum est. Sin vero, contra Dei 
legem , erga aliena appetitum applicemus, ma- 
lum est. Dixit enim Deus : « Non concupisces 
agrum proximi tui ; non. uxorem ejus, nec quz- 
«unque ipsius sunt *. » Et quidem ut fornicatio 
malum sit, non concubitus facit, sed quia cum 
aliena fit conjunctio. Sic inanis gloria, non in 
eo mala est, quod gloria ametur ; scd quod ea 
gloria non ametur, qui ex Deo est *. Odium 
item et ira, si quidem adversus eos qui animarum 
nostrarum saluti impedimento sunt, et ne cum 
Deo per obsequentiam copulemur, nosque ab eo 
abstrahunt; hoc est adversus diabolum , ejusque 
ministros exerceatur, bonum est. Ait enim : « Non- 
we qui oderunt te, Domine, oderam, et super ini- 
sicos tuos tabescebam ? perfecto odio oderam illos, 
436 et inimici facti sunt. mihi *. » Sancti quoque 
martyres justa adversus tyrannos iracundia inar- 
descebant. Αο si adversus meam ipsius cogitatio- 
nem 4 Deo ine abducentem guccenseam, bonum est. 
& quis mihi salutem auferre moliatur, in eum irasci, 
et hunc odisse bonum est. Sin mundanis in rebus 
anolestiam mihi afferat, cum utilitatis auctor mihi 
sit, terrenorum scilicet exspoliatione, benevolentia 


τὸ μὴ τὸν ix θεοῦ δόξαν ἀγαπᾷν ’ τὸ µῖσης xai ὁ ὂν- 
μὸς, εἰ μὲν χατὰ τῶν χωλυόντων τὴν σωτηρίαν cy 
ψυχῆς , xai ttv πρὸς θεὸν δι ὑπαχοῆς αὐτοῦ συν- 
άφειαν, xal ἀφιστώντων Ex Θεοῦ, τουτέστι κατὰ τοῦ 
διαθόλου xal τῶν θεραπόντων αὑτοῦ, χαλόν. Φησὶ 
γάρ « Οὐχὶ τοὺς μισοῦντάς σε, Κύριε, ἐμίσησα, καὶ 
ἐπὶ τοὺς ἐχθρούς σου ἐξετηχόμην ; τέλειον μίσος ἐμί- 
σουν αὑτοὺς, εἰς ἐχθροὺς ἐγένοντό uoi.» Καὶ οἱ ἅγιοι 
μάρτυρες ἐθυμοῦντο χατὰ τῶν «ευράννων , δικαίως 
θυµούμενοι’ χαὶ ἑὰν χατὰ τοῦ οξχείου λογισμοῦ θ.- 
μωθῶ, χωρίκοντός µε &x θεοῦ , χαλόν ’ ἐάν τις ἆπο- 
στερῇ µε τῆς σωτηρίας, καλὸν θνµωθῖτναι χαὶ µιστ- 
σαι ' ἐὰν δὲ λυπῇῃ χατὰ xócpov, χαὶ ὠφελείας vivs- 
ται πρόξενος , ἀποστερῶν τῶν ὑλικῶν , ἀγατίσω 
μᾶλλον, περ µισήσω. 'O φόνος χαχόν ΄ µόνου γὰρ 
θεοῦ τὸ χωρίζειν τὴν φυχὴν Ex τοῦ σώματος, τοῦ xal 
συνδήσαντος * εἰ δὲ φωνεύσω ὑπὸ Θεοῦ χελευόμενος, 
χαλόν ' πᾶν γὰρ ἓκ τοῦ ἀγαθοῦ, ἁγαθόν. Kaxby οὖν 
τὸ ἐπιθνμεῖν ἁρπάζειν, ὃ οὐκ ἔστιν ἡμέτερον, ἀλλὰ 
τοῦ θεοῦ. Ἡ κχατάχρισις χαχή * θεοῦ γὰρ µόνου τὸ 
χρίνειν , χαὶ χαχὸν ἁρπάξειν τὸ ἓχ Θεοῦ ἀξίωμα, 
οἷς μὴ] δέδοται παρὰ θεοῦ τὸ xpivew. 'Ἡ χενοδοξία 
xai tj ὑπερηφανεία χακή ᾽ θεῷ γὰρ µόνῳ πρέπει τὸ 
ἔπαρμα xai dj δόξα. ὥστε οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν ἡ 
χαχία, el μὴ τὸ παρὰ φύσιν xai τὸν νόµμον xtypt- 
σθαι ταῖς φυσικαῖς δυγάµεσιν * ὃ οὐχ ἔστιν οὐσία, 
ἁλλ' ἡμέτερον ἐπιτήδευμα. 


potius, quam odio in eum afficiar. Hominis cades 1:a3alum est. Unius enim Dei est animam a corpo- 


re disjungere, ut qui ea simul constrinxerit. Caeterum si Dei jussu cedem admittam, 
Etenim. bonum est, quidquid est ex bono. Malum itaque est, usurpare velle quod nostrum 


bonum est. 
non esi, 


sed Dei. Proximum condemnare maium est; Dei enim solius est judicare. Ac proinde malum est iis 
quibus judicandi munus a Deo concessum non fuit, Dei auctoritatem sibi arrogare. Inanis gloria ct su- 
perbia mola est; nam Deum solum decet celsitas et gloria. Malum itaque nihil aliud est quam viri- 
bus naturalibus contra quam natura et lex ferat, uti : quod quidem substantia non est, sed nostrum 
quoddam inventum. 

15. Nosse elenim opere pretium est, duplici D 
modo, tam bonum, quam malum sumi. Bonum 
enim proprie dicitur id quod donatum est a Dco, 
qui natura sua bonus est. Quemadmodum lumen 
omnea sole vel igne oritur, ita bonum omne ah 
inito illo incomprehensibilique pelago habet 


t$'. Xph γὰρ εἰδέναι , ὡς διττῶς λέγεται τό τε 
ἀγαθὸν, xaX τὸ xaxóv* ἀγαθὸν vàp χυρίως λέγεται, 
τὸ ἐκ τοῦ φύσει ἀγαθοῦ Θεοῦ δεδωρτµένηων. Ὥσπερ 
πᾶν φῶς EE ἡλίου, τοι πυρὸς φωτίζεται, οὕτω xdv 
ἀγαθὸν Ex τοῦ ἀορίστου xal ἀκαταλήπτου πελάγους 
τῆς ἀγαθότητος τὴν ὕπαρξιν ἔχει, xal ὅσα 'ταρὰ 


* Exod. xx, 17. * Joan. v, 41. * Ps3l. cxxxvuir, 21, 29. 


1521 


DIALOGUS CONTRA MANICH.EOS. 


1522 


θεοῦ, ἀγαθὰ χυρίως xaX ἀληθῶς. Λέγεται δὲ ἀγαθὸν, A esse, ac quidquid a Deo proficiscitur, bonum pro- 


οὗ χυρίως , ἀλλὰ χαταχρηστιχῶς, xal χαθ) ἡμετέ- 
pav σννήθειαν, τὸ τῇ αἰσθῆσει ἡμῶν xat τῇ ἑφέσει 
φαινόμενον ἡδύ " ὃ πρὸς χαιρὸν μὲν τέρπει, ὕστε- 
pov δὲ πικρὴν χαρπὸν ἀποδίδωσι , παρὰ τὺν νόµον 
τοῦ Κτίσαντος Υινόμενον , καὶ δοκοῦν ἀγαθὸν εἷ- 
ναι, ὅπερ οὐχ ἔστιν ἀγαθὸν , ἀλλὰ χυρίως xaxóv. 
Καὶ τὸ χακὸν ὁμοίως ' χυρίως μὲν καχὸν ἔστι xai 
λέγεται , τὸ παρὰ τὸν νόµον τοῦ Κτίσαντος Υινόµε- 
vov. Λέγεται xal χαχὸν, οὐ χυρίως, ἀλλὰ κατὰ τὴν 
Ἡμετέραν συνἠθειαν , τὸ xa0' ἡμετέραν αἴσθησιν 
ἐπίπονον xal ἀληθινόν f - ὅπερ, πρὸς μὲν τὸ παρὸν 
ὀδύνας, ὕστερον δὲ χαρπὸν σωτηρίας καὶ ἀεννάου 
εὑφροσύνης ἀποδίδωσιν. 

ες’. Εἰπὲ δὲ, ἀρχὴ παντὸς πράγματος µία, fj 620; 
οἷον ἡ ἀρχὴ xaX αἰτία τῆς φυχῆς, µία Ἱ 500; 
MAN. Μία. El γὰρ δύο, πῶς ἐκ δύο ἑναντίων Bv χαὶ τὸ 
αὐτὸ προέρχεται; τὰ γὰρ παντελῶς ἑναντία ἀχοινώνη- 
τον ἔχουσι παντελῶς τὴν ἐνέργειαν * πῶς γὰρ ἡ ἄθλος 
vox? ἐξ ἀθλου καὶ ὕλης ἔσται; ἡ πῶς τῷ αὐτῷ τὰ 
ἑναντία παρῄχθησαν, pij ὁμονοήσαντα ; Παντελῶς 
Υὰρ ἀχοινώνητα, τὰ χατὰ φύσιν ἑναντία. OP8. Κα- 
λῶς ἔφης * ἑχάστου τῶν ὄντων πάντων µία ἀρχή. 
MAN. Παντὶ τρόπφ. 0Ρ6. Τὸ εἶναι, ἀρχὴ τῶν δύο 
ἀρχῶν, τῶν κατὰ σὲ, ἐστὶν, f] at δύο ἀρχαὶ , ἀρχαὶ 
τοῦ εἶναι ; ΜΑΝ. Πρὸς τί γὰρ συντείνει τοῦτο ; 
OP8. El μὲν τὸ εἶναι ἀρχὴ τῶν χατὰ ck δύο ἀρχῶν, 
loo µία ἀρχὴ, καὶ οὗ δύο. El γὰρ τὸ εἶναι ἀρχὴ τοῦ 
εἶναι ἓν, µία οὖν ἀρχή. Οὐ γὰρ τὸ τοιῶσδε εἶναι, 


prie οἱ vere est. Rursus bonum non proprie, sed 
ex abusione, et nostra consuetudine, id dicitur, 
quod nostro sensui et appetitui suave videtur : quod 
quidem ad tempus aliquod delectat, posthac au- 
tem acerbum fructum edit, co quod adversus 
Creotoris legem fiat : ac bonum quidem esse vide- 
tur, cum non fit, sed proprie malum. Similiter 
malum proprie illud est et dicitur, quod adversus 
Creatoris legem  perpetratur. Improprie autem, 
ac nostro more, quod sensui grave est ac molestum; 
quod quidem licet in presenti dolorem afferat, 
&itamen postea salutis ac sempiternz letitia fru- 
ctum prabet. 

16. Dic porro, unumne cujusque rei principium 
est, an duo? v. gr. unumne est anim: principium 
et causa, an duo? MAN. Unum. Nam οἱ duo 
sint, qui tandem ex duobus contrariis unum ct 
idem oriatur? Etenim qua omnino contraria 
sunt, nullam'inter se prorsus actionem commu- 
nem habent. Quonam enim modo anima quae a 
maleria remota est, ex eo erit quod a materia alie- 
num est, simulque ex materia? aut quonam pacto 
que contraria sunt, rem eamdem produxerunt 
cum inter se dissentirent ? Etenim qux suapte na- 
tura contraria sunt, id habent ut nihil inter ipsa 
commune esse possit. ORTH. Recte dixisti. Cujus- 
libet ex iis rebus quz sunt, unicum est principium. 
MAN. Omnino. ORTH. Ipsum esse, prineipiumne 


φημὶ , τουτέστι χαχὸν εἶναι ἡ xaXbv, ἀλλ αὐτὸ τὸ C est tuorum duorum principiorum; an contra ex 


ἁπλῶς εἶναι ἀρχὴ obv? τῶν κατὰ σὲ δύο ἀρχῶν, 
µία ἀρχὴ, xat οὐ δύο" εἰ δὲ αἱ χατὰ cà ἀρχαν, &p- 
xaX τοῦ εἶναι, ἔσονται δύο ἑναντία τοῦ αὑτοῦ mpáY- 
gato. Ὥσπερ γὰρ ἡ ἁπλῶς οὐσία, µία οὐσία, δε- 
χτιχἡὴ ἔστι διαφόρων ποιοτήτων., xal κατὰ τοῦτο 
λέγονται πολλαὶ οὐσίαι, οὕτω xal τὸ ἁπλῶς εἶναι Ev 
ἔστι, εἰ χαὶ ἓν διαφόροις θεωρούµενον, πολλὰ τὰ 
ὄντα παρωνύμως motel χατονοµάζεσθαι. ᾿Ορίσω οὖν 
ἀχοινώνητον εἶναι πα)τελῶς τὴν τῶν ἑναντίων ἑνέρ- 
ειαν οὐχ ἐκ δύο ἀρχῶν τὸ εἶναι, μάλιστα xal ἑναν- 
τίων, ἀλλ Ex μιᾶς. Οὐ γάρ που τὸ εἶναι αἴτιον τοῦ 
ὄντος * οὐ γὰρ προὴν τὸ εἶναι τοῦ ὄντος. Ἐν τίνι γὰρ 
ἐθεωρεῖτο; ᾽Αλλ' ἐν τῷ ἀνάρχῳ ὄντι τὸ εἶναι θεω- 
ρούμενον, Ev αὐτῷ, xat ἐξ αὐτοῦ ὡς αἱτίου ὑφέστηχε * 


duobus principiis ortum habet? MAN. Quorsum 
istud tendit? ORTH. Si principia tua ex ipso esse 
orta sunt, en principium unum, non duo. Si naim- 
que esse, principium illis unum exsistendi est, 
(iL sane unum principium esse. Non enim quo- 
quomodo'A3'7esse, hoc est bonum vel malum esse: 
sed ipsum esse simpliciter duplicis tui principit 
principium erit. Sin autem ex tuis principiis ipsum 
esse ortum habuit, duo contraria ejusdem rei prin- 
cipia erunt. Quemadmodum enim simplex essentia, 
una cum sit, diversarum qualitatum capax est, at- 
que hac ratione mult: essenti: dicuntur : sic eliam 
esse simpliciter, licet unum sit, tamen cum in di- 
versis rebus consideretur, hoc efficit, ut esscntize 


µία οὖν ἀρχὴ τοῦ εἶναι, καὶ τὸ ἑναντίον ταύτης οὐκ D multe ες 60 per denominationem nuncupentur. 


E311. 


Statuo igilur eorum qux invicem contraria sint, ac-. 


tionem conimmunem«esse non posse: neque ex duobus, ac presertim contrariis, sed ex uno duntaxat 
principio ortum habere. Non enim esse ente antiquius erat (in quo siquidem copsideraretur? ) 


verum esse in eo quod sine principio est consideratum , 


exstitit. |psius igilur esse unum 
versatur. 

ιζ’. Καὶ πάλιν. Ἡ ἀρχὴ τῆς ἑκάστου τῶν ὄντων 
χινῄσεως, µία, ἢ δύο; Ὑπαρκτική τε, χαὶ ἑνεργητι- 
xh. καὶ τοπιχὴ, xai χρονιχη. Ὑπαρκτιχὴ μὲν, τῆς 


lantum principium est, 


jn ipso, et ex ipso fanquam ex auctore 
cui nihil prorsus contrarium  ad- 


47. Ac rursus : Motus cujuslibet rel unumne 
principium habet, an duo? ( Principium autem hic 
intelligo, tam substantiale, quam efficiens, ac lo- 


VARLE GECTIONES. 


- Leuncl. bene emendat ἀλγεινόν : sic interpr. Dasil. quod molestum est. ^ Deest οὖν in Basil, et come 


fusa omnia sunt. 


1523 


'S. JOANNIS DAMASCENT 


l 


cale et temporale. Substantiale autem ad cujusque Α ἑχάστου γενέσεως * χρονιχὴ δὲ, ἀφ᾽ οὗ χρόνου Πρξ 


ortum spectat; temporale autem, indicat aquo 
tempore inchoatum sit ; locale, a quo loco unum- 
quodque moveri inceperit; efficiens denique, ex 
qua vi operetur, id quod agitur. Primum est ho- 
minis exsistentia ; deinde ex quo exsistat tempore : 
tum a quo loco moveri capit : puta ambulare, at- 
que ambulandi facultate uti). MAN. Unum. 
ORTH. Optime vero. Neque enim fieri potest, ut 
duo exsistentiz rei unius principia sint. MAN. Non 
sane, ORTH. Istudne singulatim in rebus ommni- 
bus consideratur, necne? MAN. Singulatim in re- 
bus omnibus. ORTII. Quod igitur singulatim in 
unaquaque re perspicitur, id in omnibus quoque 
communiter considerabitur : v. gr. quod quilibet 
homo habet, hoc tota quoque hominum natura ha- 
bet, puta vivere, ratiocinari ; et quod quavis es- 
sentia habet, hoc et communis habet essentia : 
himirum ut per se exsistat , nec esse in alio la- 
beat. Ergo eodem etiam modo, si res singulz ex 
uno principio orlx sunt, universe quoque ex uno 
non duo principia erunt, sed unum. 

18. MAN. Quid est quamobrem Deus principio 
careat ? ORTH. Quia id quod non est, a seipso esse 
non habet. Quod porro 19 seipso esse non habet, 
quomodo a seipso erit ? Necesse est igitur, ut quod 
non est, ab aliquo quod sit, accipiat esse. Ita [it 
ut primum illud quod rebus aliis ut sint tribuit, 
atque 4 seipso habet ut sit, omnis expers sit prin- 
cipii. | 

49. MAN. Eccur principium unum erit, non duo? 
ORTH. Quoniam binarius ab unitate tanquam uni- 
tatis felus progreditur, οἱ binarii origo unitas est, 
πο binarium prorsus antecedit unitas. Et quia 
unum rei cujusvis est principium , unum quoque 
totius universitatis principium erit. Nam qux pro 
singulis quibusque rebus ratio redditur, nihil est , 
cur pro universis non reddatur. 

90. Ad hsc, si duo principia sunt, multorum 
est principatus. Si multa principatum habent, est 
seditio. &96 Si seditio rerum principium est, ma- 
lum exsistit. principium rerum. Seditio enim ma- 
jum est. Jam vero consentaneum est, Deum omni- 
bus qua dicuntur, aut cogitantur, majorem esse, 


τὰ ἀπὸ τούτου ápyópsva: τοπιχὴ δὲ, ἀφ᾿ οὗ τό 
ἕχαστον Ἡρξατο χινεῖσθαι  ἐνεργητικὴ δὲ EE ἧς 6 
γείας Evepyet τὸ ἐνεργούμενον * οἷον ἡ πρώτη o7 
ξις τοῦ &vÜpu mou, xal ἀφ᾿ οὗ χρόνου ἐγένετο, 
ἀφ᾽ οὗ τόπου ἤρξατο χινεῖσθαι, βαδίζειν τυχὸν, 
τῆς βαδιστιχῆς ἑνεργείας. ΜΑΝ. Μία. 058. 'A 
θῶς ἔφης ' ἀδύνατον γὰρ δύο ἀρχὰς εἶναι τῆς 
ἑνὸς ὑπάρξεως. MAN. Οὕτως ἔχει. OPO. Τοῦτο 
ἑχάστου τῶν ὄντων θεωρεῖται, ἢ οὗ: ΜΑΝ. | 
ἑχάστου τῶν ὄντων ἁπάντων. 0Ρθ. "Όπερ oj; 
ἑκάστου τῶν 9- ἁπάντων θεωρεῖται, χαὶ ἐπὶ πάν 
xoti, θεωρηθήσεται’ otov ὅπερ ἕκαστος τῶν àvj 
πων ἔχει, xal πᾶσα dj ἀνθρωπότης ἔχει’ ὡς τὸ. 
xai τὸ λογίζεσθαι ' xal ὅπερ ἑχάστη οὐσία ἔχει, x: 
xotvh οὐσία ἔχει * ὡς τὸ αὐθύπαρκτον, xa ut; evt 
px. ἔχειν τὸ εἶναι. Οὕτω τοίνυν χαὶ εἰ Έχαστον * 
ὄντων Ex. μιᾶς ἀρχῆς συνέστηχε, χαὶ πάντα τὰ ὕ' 
ix μιᾶς ἀρχῆς αυνέστηχε, καὶ οὐκ Ex δύο: xol « 
ἔσονται δύο ἀρχαὶ, ἀλλὰ µία. 

principio prodierunt, ac non ex duobus : sieq 


wv'. MAN. Διὰ τί ἄναρχος ὁ θεός; OP8. "Οτι 
μὴ ὃν, οὐχ ἔχει à" ἑαυτοῦ τὸ εἶναι ' τὸ οὖν ἀφ᾿ K 
τοῦ μὴ ἔχων τὸ εἶναι, πῶς ἀφ᾿ ἑαυτοῦ ἔσται; 1 
χρῆ οὖν Éx τινος ὄντος τὸ μὴ ὃν τὸ εἶναι λαθεῖν ’ 
δὲ πρῶτον μεταδοτιχὸν τοῦ εἶναι, ἓς ἑκυτοῦ ἔχον 
εἶναι, ἄναρχον ἀεὶ ἔστα,. 


C 


(0. MAN. Διὰ τί µία ἀρχὴ, xat οὗ δύο; OP8. "t 
δυἁς bx µονάδος προέρχεται, ὡς µονάδος Τέννηι 
xa ἀρχὴ δυάδος μονὰς. χαὶ πρὸ τῆς δυάδος πἀν' 
µονάς ΄ καὶ ὅτι παντὸς πράγματος ἀρχὴ µία xai 
ἑκάστου τῶν ὄντων ἀρχὴ µία, xal πάντων ἔσται à 
µία: ὁ γὰρ kq' ἑκάστου τῶν ὄντων ἀποδ.δύμενος 
γος, xal ἐπὶ πάντων ἀποδοθήσεται. 


x. Καὶ πάλιν; ei δύο ápyat, πολυαρχία. Ei δὲ 
λυαρχία, στάσις. El δὲ στάσις ἀρχὴ τῶν ὄντων, 
xía τῶν ὄντων ἀρχὴ ΄ στάσις γὰρ χαχία ἐστί ' πρ 
οὖν τῷ θΘεῷ, ἁπάντων τῶν λεγομένων T] νουυµέ 
μείζονα εἶναι καὶ ἔχειν. Iloiov οὖν pet,ov, τὸ E 
ὄντων θεωπρεπῶς ποῖας P οὐσίας, S ἀνθρωπίνως 


ac potiores partes habere utrumnam majus οἱ D δημιουργιχῇ, μᾶλλον δὲ τεχτονικῇ τέχνῃ παρὰ 


prestantius est, ex nihilo, ut Deo dignum est, res 
condere ; an humano more per effectricem, vel po- 
tius fabrilem artem in materia versari ?* MAN. Praz- 


ὕλην χαταγίνεσθαι; MAN. Πάντως, ὃτι Ex ui; be 
OP8. ὐὐχοῦν πρέπει θεῷ Ex μὴ ὄντων πο͵εἵν οὖσ 
xai οὐκ ἣν ὕλη, ἀἁλλ᾽ ὑπὸ θεοῦ ἐγένετο. 


stantius omnino est ex nihilo res condere. ORTH. Ergo Deo naturas ex nihilo creare convenit: me 


erat materia, sed a Deo producta est. 

21. MAN. Deus quovis modo principii expers est? 
an aliqua ratione expers est , aliqua non ? ORTH. Si 
non omni ratione principii est expers, simul et 
principii expers est, et non expers. Si vero omni 
ex parte sine principio est, vere et natura princi- 


χα. MAN. Ὁ θεὺς xatà πάντα ἐστιν ἄναρχοι 
χατά τι μὲν, χατά τι δὲ 00; OP8. Ei οὐ χατὰ πά 
ἄνσρχος, xai ἄναρχος, xaX οὐκ ἄναρχος. El δὲ x 
πάντα ἄναρχος, ὕντως ἄναρχος, xai φύσει ἄναρ] 
τὸ δὲ ἄναρχον, xal ἀπέραντον. "Ev γὰρ ἀρχῆς εἶ 


ΥΛΠΙΑ LECTIONES. 


. PLeunclav. legendum monet, τῶν ὄντων. 
ictpr. Basil. posuft essentias producere. 


P Emeudo cum Leuncl. ποιεῖσθαι, vcl ποιεῖν. Unde 


1528 


DIALOGUS CONTRA ΜΑΝΙΟΗ 05, 


1526 


χαὶ τὸ τέλος. Πᾶν οὖν ἔχον ἀρχὴν, xa τέλος ἔχει Α pii expers. exsistit. Quod autem principium nou 


κατὰ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν ' xal πᾶν τέλος ἔχον, xaX &p-. 


xhv ἔχει ΄ xal οἱ ἄγγελοι γοῦν ἀρχὴν ἔχοντες, xal 
τέλος ἔχουσι χατὰ τὴν ἑαυτῶν φύσιν, εἰ καὶ τῇ θείᾳ 
χάριτι πάλιν ἄρχενται τοῦ εἶναι, καὶ ἀναχαινίζονται, 
Ὥσπερ γὰρ τὸ ἀχίνητον 4 σῶμα ἀρξάμενον τοῦ xt- 
νεῖσθαι, kx τόπου Ίρξατο, τουτέστι τὸ χυκλικὸν, 
φθάνον δὲ τὸν τόπον ὅθεν ἤρξατο, ἐπλήρωσε τὴν me- 
βιφέρειαν xaX τὸ χυχλικ»ν, πάλιν δὲ ἄρχεται τῆς χι- 
νῄσεως, xal νέαν ἀρχὴν κινήσεως ποιεῖται, καὶ οὕτω 
διαμένει χινούµενον, ἕως ἂν ὁ χελεύων αὐτὸ χινεῖ- 
δῦαι θέλῃ * οὕτω καὶ οἱ ἄγγελοι χινούµενοι ζωτικῶς, 
καὶ φθάνοντες τὸ φυσιχὸν τέλος τῆς ἑαυτῶν ὑπάρ- 
ξεως, ἄρχονται tfc ζωτιχῆς κινήσεως πάλιν, προστά- 
ξει τοῦ ποιῄσαντος αὐτούς, "Ael γὰρ παρὰ soU τὸ 
εἶναι, xal ζωτιχῶς xal νοερῶς χινεῖσθαι λαμθάνου- 
σιν, οὐχ ἐξ ἑαυτῶν ἔχοντες τοῦτο. 9 Ὥσπερ τροχὸς 
κινηθεὶς, κινείται xal παύεται' ἐὰν δὲ ἔχη τὸ ἀειχί-- 
νητον *, ἀεὶ χινεῖται, οὐκ ἐξ ἑαυτοῦ ἔχον τὴν χίνη- 
σιν * οὕτω xal οἱ ἄγγελοι, οὐχ ἐξ ἑαυτῶν ἔχοντες τὸ 
εἶναι, ὅσον χινεῖ αὐτοὺς ὁ ποιῆσας, χινοῦνται ' ἂν 
μέντοι ἐχεῖνος μὴ κχινήσῃ, παύονται τῆς κινήσεως. 
Ὥστε τὸ ἀρχὴν ἔχον, πάντως xal τέλος" καὶ τὸ τέ- 
λος ἔχον πάντως xal ἀρχήν. Καὶ τὸ φύσει ἄναρχον 
κατὰ πάντα ἄναρχόν ἐστι, χατά τε αἰτίαν, xal χρό- 
vov, καὶ τόπον, xal ἑξουσίαν. 


habuit, nec finem quidem habiturum est. Siquidem 
finis quoque unum principii genus est. Itaque quid- 
quid initium habuit , suapte natura finem quoque 
habebit : ac rursus quidquid finem habet, et ini- 
tium habuit ; unde ipsi quoque angeli, cum ortum 
habuerint, finem etiam sua natura habent, tametsi 
divina gratia esse rursus incipiunt ac renovontur. 
Quemadmodum enim corpus semper mobile, hoc 
est spharricum, eum moveri coepit, a loco incepit : 
cum autem ad locum pervenit, unde incepit, 
circeumductum suum et orbicum motum  absol- 
vit, ac rursus notum auspicatur, novumque 
motus initium facit ; atque ita moveri pergit, quoad 
is voluerit, qui ipsum moveri jussit. Eodem 


D modo angeli quoque *, qui vitali motu agitantur, 


cum ad naturalem exstanti* suz metam pervene- 
runt, Creatoris jussu vitalem motum suum rursus 
inchoant. Semper enim a Dco, tum ut sint , tum 
ut vitali et intellectuali inodo moveantur, acci- 
piunt; cum id suapte natura minime liabeant. 
Velut enim trochus impulsus movetur, ac. tandem 
desinit : quod si perpetuo impellatur, perpetuo 
quoque movetur, etiamsi a se motum non habeat : 
sic perinde angeli, cum a seipsis, ut sint non ha- 
beant, tantuimdem moventur, quantum illos condi- 


tor movet : quod si ille movere desierit, moveri desinent. [taque quod initium habet, omnino et 
finem habet : ac vicissim quod finem habet, id quoque habet initium. Quodque natura principii 
expers est, omni ex parte est principii expers ; hoc est, et cause, el temporis, et loci, et potentie ra. 
tione. 

xp'. Τὰ οὖν δύο, $ ἓν ἀλλήλοις ἔσονται, ἣ τόπφῳ C. 22. Quocirca " duo principia, vel alterum in. al- 


περιγραφήῄσονται, καὶ οὐχ ἄναρχά slot * πῶς γὰρ tv 
ἀλλήλοις τὸ φῶς xai τὸ σχότος; τὸ γὰρ φῶς, τοῦ 
σκότους ἀναιρετικόν. El δὲ * µεθόριά clot τοῦ φωτὺὸς, 
χαὶ µεθόρια τοῦ σχότους, οὐδὲ τὸ φῶς ἀπερίγραπτον, 
(o; pf) πανταχοῦ ὃν, οὐδὲ τὸ σχότος * χαὶ οὗ παντελῶς 


ἄναρχα, ἔχοντα τοπιχὴν ἀρχήν. ᾽Αμίῄχανον γὰρ, μὴ 


ὄντος τινὸς διατειχίσµατος. χαὶ τοίχου ἀνεπίμιχτον 
παντελῶς εἶναι τὸ φῶς χαὶ τὸ σχότος. El γὰρ ἐν νν- 
πτὶ λύχνον ἀνάφωμεν, ὁ μὲν περὶ τὸν λύχνον τόπος 
Φωτεινύτερος ἔσται, κατὰ μικρὸν δὲ διάστηµα ἔσται 
σχοτεινότερον, μέχρις ἂν τελείως ἐχλείπῃ τὸ φῶς, 
χαὶ χαθαρὺν σκότος γένηται, φωτὸς ἀνεπίμιχτον. "H 
γὰρ ἓξ ἀρχῆς ἐμίγνυτο τῷ φωτὶ τὸ σχότος, xal οὐχ 
ἑναντία παντελῶς ταῦτα, xal ἀκοινώνητα * f| ἕτερέν 


tero erunt, vel loco circeumscribentür, nec care- 
bunt principio. Qui porro lux et tenebre , alterum 
jn altero esse queant? Lux enim tenebras tollit. 
Quod si fines suos lux, fines item suos tenebra ha- 
bent, jam nec lux circumscriptionis expers est , ut- 
qu: ubique non sit: nec etiam tenebra. Ita nec 
omniex parte principio carebunt, ut qua locale 
principium habeant. Fieri vero non potest, ut lux 
et tenebre, nisi sit aliquis veluti murus interje- 
ctus, mistionis prorsus expertes sint. Etenim si 
noctu lucernam accendamus, locus ille, qui lucer- 
na propinquus est , splendidior erit : obscu- 
rior vero, qui paulo remotior, quoad lux omnino 
deficiat, ac purze &39 ab omni luce tenebrz flant. 


τι µεσότοιχον Tiv ἀπ᾿ ἀρχῆς τὸ ταῦτα χωρίζον ' xal D Aut θυίητ 4 principio tenebrz luci admiscebantnr, 


οὐχέτι δύο ἀρχαὶ, ἀλλά τρεῖς. Τὸ φύσει πεφυχὸς οὐ 
µεθίσταται' τὸ δὲ µεταθαλλόμενον, οὗ φύσει. El οὖν 
φύσει ἀχοινώνητα τὸ φῶς xal τὸ σχότος, πῶς ἐχοι- 
νώνησε μετὰ ταῦτα; Πῶς ἑἐξ ἀγαθοῦ xal πονηροῦ, 
ἓν ζῶον ἀπετελέσθη, ὁ ἄνθρωπος; El γὰρ συνεθιθά- 
σθησαν, ἐκοινώνησαν ἀλλῆλοις. Ὁ γὰρ συμθιδασμὸς 
Χρινωνία γνώμης ἐστί' χαὶ οὔτε ὁ ἀγαθὸς καθαρῶς, 


sicque hac prorsus inter se contraria, et ab 
omni foedere et commercio aliena non erant : aut 
aliud quiddam interjectum ab initio erat , quod ea 
secerneret : atque ita non duo duntaxat, sed 
tria. principia erunt. Jam vero quod natura com- 
paratum est, mutari nequit : quod autem mutatur, 
natura non est. Quocirca $1 hoc natura ferebat , ut 


* Damasc. lib. 1, cap. 8; lib. i1, cap. 3. et 6: " Id. lib. iv, cap. 4. 


ΥΑΗΙΑ LECTIONES. 
3 Combef. legit ἀεικίνητον, ut infra, ubi de motu trochi, conseutientibus mss. et Leunclavii editione. 


* Jasil. τὸ ἀχίνητου. 5 


sil. εἰ οὖν, Reg. εἰ οὗ, ut librarius omiserit litteram v. 


1531 S. JOANNIS DAMASCENI l5 
haer lucem et tenebras nihil commune esset; qui A οὔτε τελείως ἔμεινεν ἀγαθὺς, οὔτε Ó πονηβρὸς, à 
postea factum est ut commercium inter se habue- ἁἀμφότεροι ἑτράπησαν. Τὸ δὲ τρεπόµενον, οὐκ &w 
rint? Quonam modo ex bono et malo animal unum, — yov, οὐδὲ θεός. * Ὁ γὰρ θεὺς πάντα προειδὼς 
homo nempe, effectum fuit? Nam si convenerunt, — &q' ἡμῖν, πάντα τὰ οὐχ kg! ἡμὶν ὁρίζει. 

sane commercium inter se habuerunt. Concursus mutuo enim sententiz communicatio est. Sicq 
nec bonus pure ac plene bonus permansit, nec malus, malus : sed uterque inutatus est. Quod pot 
mutatur, id nec principii est expers , nec Deus. Deus enim, cum przvideat omnia qua in nostra pol 


slate sunt, quidquid in ea positum non est, id demum przfinit. 


Ac rursus : Id quod est, eine quod est, an 
el quod non est, adversatur? MAN. Ei quod non 
est. ORTII. Ergo e duobus principiis, qux tua 
ratione atque sententia prorsus inter se contraria 
suut, alterum erit, alterum non erit, 


25. Insuper : Id quod est, eine quod est. adver- g 


satur? MAN. Malum esse, et bonum esse, hzc sibi 
adversantur. ORTH. Igitur uni et eidem contraria 
simul insunt, ac simul essentiam habent. Quomo- 
do igitnr contraria sunt. MAN. Non ens ne nomi- 
nari quidem potest. Prius enim aliquid esse opor- 
tet, ac deinde nominari. Quonam itaque pacto, 
id quod non est, cum eo quod est, pugnat? Nam 
quae inter 66 pugnant, prium ul sint necesse est, 
ac deinde ut pugnent, tumque pugnantia nominen- 
tur. Quod autem nequidem est, cur etiam nominari 
queat? ORTH. Cum non ens dixisti, nominastine, 
annon? MAN. Nominavi, sed per negationem, non 
per affrmationem. ΟΠΤΗ. Aflirmatio habitumne 
significat, atque negatio privationem? MAN. Certe. 


Καὶ πάλιν. Τὸ εἶναι τοῦ εἶναι ἑναντίον, fj 
εἶναι τῷ μὴ εἶναι, MAN. Τὸ εἶναι, τῷ μὴ εἶναι. OP 
Οὐχοῦν τῶν χατὰ σὲ δύο παντελῶς ἑναντίων ἀρχά 
ἡ µία ἔσται, ἡ δὲ δευτέρα οὐκ ἔσται. 


χΥ’. Καὶ πάλιν. τὸ εἶναι τῷ εἶναι ἑναντίον; MA 
Τὸ εἶναι καχὸν, τῷ εἶναι ἀγαθὸν, ἕναντίον. OP 
Οὐχοῦν ἑνὶ χαὶ τῷ αὐτῷ συνυπάρχουσι χαὶ συνο 
σίωνται τὰ ἑναντία. Καὶ πῶς ἑναντία * ; ΜΑΝ. Τὸ | 
ὃν ἀχατωνόμαστον. Act γὰρ εἶναι, xaX οὕτως ὀνομ 
ζεσθαι. Πῶς οὖν τὸ μὴ ὃν ἑναντίον τῷ ὄντι; Τὰ y. 
ἑναντία ἀλλήλοις, δεῖ πρῶτον εἶναι, xal τότε ἕναντ 
εἶναι, καὶ τότε ὀνομάζεσθαι ἑναντία" ὅπερ Υὰρ o 
ἔστι, τί xaX ὀνομάξεται; ΩΡΘΟΔ. ΜΗ ὃν εἰπὼν, ὧν 
µασας, 3 o0; ΜΑΝ. Ὠνόμασα χατὰ ἀπόφασιν, ! 
χατὰ χατάφασιν. OPO. Ἡ χατάφασις ἕξιν δτλοῖ, x 
ἀπόφασις στέρησιν., MAN. Ναί. OP8. Τὸ χαχὺν xa 
ἕξιν λέγεται, f| κατὰ στέρησιν; MAN. Καθ ἒξι 
0Ρ6. Τὸ καλὺν χαθ ἕξιν λέγεται, ἡ χατὰ στἐρησι 
MAN. Καθ’ ἒξιν. OP8. Οὐκοῦν οὐ πάντη ἑναντίον 


ΟΒΤΗ. Malum habitusue ratione dicitur, απ pri- C χαχὸν τῷ ἀγαθῷ. "Eg γὰρ ἕξει οὐκ ἑναντίο 


vationis? ΜΑΝ. Habitus ratione. ORTH. Bo- 
num item habitusne, an privationis ratione dici- 
tur? MAN. llabitus ratione. ORTH. Ergo malum 
bono non prorsus adversatur. ;Neque enim habitus 
babitui contrarius est? MAN. Quid. Annon morbus 
cum sanitate pugnat ? ORTII. ]ta quidem ; sed ut pri- 
vatio cum habitu, et defectus cum — integritate. 
MAN. Et quid ais ? ORTH. Pari modoipsum etiam 


MAN. Καὶ οὐχ ἔστι νόσος ὑγείας ἑναντίον;: OPI 
Ναί: ἀλλ ὡς ἒξει στέρησις, xaX ἕλλειψις ὀλοχληρί 
ΜΑΝ. Καὶ τί φῄς, OP8. Οὕτω καὶ τὸ χαχὸν στέρην 
μᾶλλον ἔσται, xat οὕτως ἑναντίον τῷ ἀγαθῷ, ὡς Et 
στερήσει’ τὸ γὰρ χαχὸν οὐδὲν Ecc póv ἐστιν, εἰ μὴ v 
ἀγαθοῦ στἐρησις * χαὶ παντελὲς χαχὸν, παντελὴς t 
ἀγαθοῦ στἐρησις. Ac τὸ χαχόν φαμεν, μὴ ὃν μᾶλλς 
ὡς στέρησιν τῆς φυσιχῆς ἔξεως, εἴπερ ὃν Y. 


malum privatio potius erit, sicque bono contrarium, veluti privationi habitus. Malum enim alit 
nihil est, quam boni privatio, et omnimodum malum, omnimodi boni privatio. Àc proinde malu! 
non ens potius , veluti naturalis habitus privationem, quam ens dicimus. 


$4. Quidnam igitur esse materiam dicis; vi- 
tamne an corruptionem ac mortem ? Num motum, 


x5. Τί οὖν cfc τὴν ὕλην; ζωὴν, f| φθορὰν xat ϐ 
νατον; Κίνησιν xal χινουµένην, 3| ἀχίνησίαν xal: 


εἰ in motu positam? an omni destitutam motu, p vntóv * ; φῶς, 7] σχότος; ΜΑΝ. Φθορὰν χαὶ θάνατ. 


AO aque immobilem ? lucem, an tenebras ? 
MAN. Corruptionem et mortem, motus absentiam 
atque immobilem, tenebras, nonlucem. ORTII. Si 
igitur corruptio est, quonam pacto fructus produxit ; 
quonam pacto vixit? corruptio enim non vivit, 
nec vitam habet, aul impertit. Nam quod quis 
non habet qui tandem hoc aliis dare possit? quo 


ἀχινησίαν xaX ἀχίνητον, σχότος, χαὶ ο) φῶς. 0Ρ6. 
οὖν φθορὰ, πῶς χαρποὺς προσήγαχε;, πῶς ἔζησε 
ἡ γὰρ φθορὰ οὐ ζή, οὐδὲ δωὴν ἔχει, οὐδὲ ζωῆς µετ. 
δίδωσιν. Ὅ γάρ τις οὐκ ἔχει, πῶς µεταδίδωσι;, vt 
δὲ χαὶ ἀχίνητος οὖσα ἐχινήθη, xal µέχρι τῶν ὁρί. 
τοῦ φωτὸς ἔφθασε; τίς ὁ ταύτῃ δοὺς τὴν ζωὴν, xat 
κινητόν; εἰ μὲν à ἀγαθὸς, οὐχ ἀγαθὸς, οὐδὲ σοφό 


VARIJE LECTIONES. 


* Non vacant hzc, inquit Combefisius, ut visum est Billio: sed sunt ratio divinse immutabilitatis, ni 
obstante contingentia voluntatis humanz, quam Deus sibi relinquit, ut motus suos agat libere, pra 


dens quid factura sit. Dam. lib. it, v. 29. Hxc vir doctus. Quibus addam simile 
currere lib. 1 De fide, cap. 17 initio, ubi de divina immutabilitate disputat. — " 


rorsus ratiocinium o 
illius, hatc in :perso! 


dicta vult Orthodoxi invitis codicibus. Ego Manichai existimo qui contraria principia sua, ambo ent 
esse contendit, eaque bonum et malum esse ; ut et malum ens sit, perinde ac bonum ; non vero, qu 


Orthodoxus evincit, privatio boni οἱ entis. Hzc Combef. 


ut sensus postulat. 


Y Leg. περ. * Leuncl. in marg. ἀχίνητο 


1929 


DIALOGUS CONTRA MANICH.EOS. 


1530 


οὐκ ἀγαθὸς μὲν, την χαχἰαν ζωώσας, xai χινῄσας᾽ Α item modo, qux motu carebat , impulsa fuit, ut 


οὗ σοφὸς δὲ, οὐδὲ γνωστιχὸς, ἑαυτῷ παρεσχηχὼς 
πολέμους xai πράγµατα, xai καθ) ἑαυτοῦ χινῄσας 
τὴν xaxlav Ἱρεμοῦσαν χαὶ ἡσυχάζουσαν. Στάσεως 
γὰρ χαὶ καχῶν ἐγένετο πρόξενος. El 65 οὐχ ὁ Gelx, 
ἕτερος, xal οὐχέτι δύο, ἀλλὰ τρεῖς. "O γάρ τις o0x 
ἔχει, οὗ δύναται ἀφ᾿ ἑαυτοῦ χτῄσασθαι. ΜΑΝ. ᾽Αλλὰ 
δυνάµει ἔχει τὸ Civ xal τὴν χἰνησιν. OP8. El δυνά- 
µει εἶχε ζωὴν καὶ χίνησιν, δυνάμει ἣν ἀγαθὴ, εἴπερ 
ζωὴ καὶ χίνησις, ἀγαθὴή. ΜΑΝ. Ἡ τῆς χαχίας ζωὴ 
xai χίνησις, οὐκ ἀγαθὸν, ἀλλὰ xaxóv. 0Ρ6. Τὸ ἐχ 
δυνάµεως ἑρχόμενον εἰς ἑνέργξιαν, τρεπτὸν xat ἀρχό- 
µενον, xai οὐκ ἄναρχον ' καὶ εἰ δυνάµει εἶχε ζωὴν 
καὶ χίνησιν, ἑνέργειαν ἔσχεν ὕστερον: εἰ δὲ χαχὴη ἡ 
ταύτης ζωή τε xat Χίνησις, δυνάµει ἣν καχὴ, xal 
οὖκ Evepyela* καὶ ἔσται dj χαχία οὐχ ἄναρχος. El δὲ 
ἀγαθὸν fj ταύτης ζωή τε χαὶ χίνησις, Ex χαχίας $3- 
θεν εἰς ἀγαθόν. MAN. Τί 66; οὐχ fj φθορὰ ἑτέρου γέ- 
νεσις», OP8. Οὐχ fj φθορὰ γίνεται γένεσις, ἆλλ'σ ὑπὸ 
Θεοῦ Ex τοῦ μὴ ὄντος elc τὸ εἶναι προστάξει Θεοῦ 
δημιουργηθεῖσα, τρεπτὴ οὖσα, ὡς ἀπὸ τροπῆς άρχο- 
µένη. Τροπὴ γάρ ἐστι, τὸ ἐκ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι 
ἐλθεῖν. "Ov δὰ τὸ εἶναι ἀπὸ τροπῆς Ἡρξατο, τρεπτὰ 
πάντως, χαὶ ἀλλοιωτά * τρεπτὴ οὖσα ἡ Όλη, τῷ θείῳ 
προστάγµατι ζωοῦται, xal φθείρεται, xal πάλιν 
ζωοῦται: ὥστε οὐχ ἡ φθορὰ δημιουργεῖ τὴν γέννη- 
σιν 7, ἀλλὰ τὸ θεῖον πρόσταγµα Quot χαὶ γενεσιουρ- 
yet. 


ad lucis (nes pervenerit ? Quis dedit ei vitam et 
motum? si honus : at hic certe nec bonus, nec sa- 
piens fuerit. Non bonus, qui malo vitam et motum 
dedit, non sapiens et prudens fuerit, qui sibi bella 
et molestias facessiverit, malum, quod tranquil- 
lum et quietum erat, adversum se concitando. 
Dissidiorum enim ipse ac malorum auctor exstitit, 
Sin autem bonus non dedit, alter dederit necesse 
est. lta non jam duo, sed tres erunt. Nam quod 
quis non habet, hoc a se consequi non potest. 
MAN. At potentia vitam habebat et motum. ORTH. Si 
potentia vitam et motum habebat; ergo potentia 
quoque bona erat : siquidem vita et motus inter 
bona sint. censenda. MAN. Mali vita et motus, non 
bonum, sed malum est. ORTII. Quod a potentia ad 
actum transiit, mutationi subest, ortumque habet, 
nec initio caret, Ut cum potentia vitam et motum 
haberet, actum posthac habuerit. Si autem ipeius 
vita ac motio mala est, potentia utique, non actu, 
mala erat : sicque malum principii expers non erit. 
Sin autem ipsius vita et inotio bona est : ex malo 
igitur in bonum transit*. MAN. Quid vero? annon 
unius corruptio, alterius generatio est. ORTII. Cor- 
ruptio haudquaquam generatio (it *, sed [ mate- 
ria ] a Deo jussu ipsius, ex nihilo condita, muta- 
tioni obnoxia est, ut qu:€ a mutatione initium 
sumpserit ( Mutatio enim est, a non esse ad esse 


prodire). Ea porro quorum essea mutatione initium babuit, mutationi prorsus, atque allerationi 
obnoxia suüt. Cum itaque materia mutari possit, divino imperio vitam accipit, corruptionem admit- 
tit, rursusque reviviscit. Ac proinde non corruptio generationem efficit, sed divinum imperium vitam 


dat et producit. 


χε’. Εἰπὲ δὲ xal τοῦτο: τὰ τοῦ φωτὸς ὅρια, φωτὸς 6 29. Dicas vero et istud quoque : 


πεπλήρωται, ἢ 00; MAN. Παντί που δηλον, ὡς φω- 
τὸς πεπλήρωται. 0ΡθΘ. Τὸ φῶς xai τὸ σχότος δεκτι- 
xà ἀλλήλων εἰσὶν, f| ἀνεπίδεχτα, MAN. Δεχτιχά. 
OP8. Οὐχοῦν οὔχ εἰσι φύσει, ὅ slav: τὸ γὰρ φύσει 
πεφυχὸς, οὐ µεθίσταται"' καὶ ἡ φύσει ζωὴ ἀνεπίδς- 
χτος θανάτου. Πῶς οὖν ὠμίλησε φωτὶ τὸ σχότος, καὶ 
uà διελύθη; Εἶτα ὁ τόκος τοῦ φωτὸς ἐπληροῦτο τοῦ 
ἀγαθοῦ καὶ τοῦ φωτὸς, fj o0; MAN. Ἐπληροῦτο. 
OPO. Πῶς οὖν ἐχωρήθη τὸ σχότος; οὗ γὰρ µεδι- 
μναῖον ἀγγεῖον , χωρήσει διµέδιμνον * τουτέστιν, 
ἀγγεῖον ἑνὸς µοδίου χωρητικὸν, οὐκ ἂν χωρήσει δύο 
µοδίους. 


xc'. Εἶτα εἰσελθόντες οἱ τοῦ σχότους χαρποὶ εἰς 


lucis fines, 
suntne luce pleni, necne? MAN. Cuivis perspi- 
cuum est, luce plenos esse. ORTH. Nunquid, lux 
et tenebrz sese invicem admittere possunt, nec ne? 
MAN. Admittero se invicem possunt. ΟΒΤΗ. Ergo 
non natura sunt, id quod sunt. Etenim quod natura 
comparatum est, non mutatur. Nam et qux natura 
vita est, mortem admittere nequit. Quonam igitur 
modo tenebrz sic cum luce versata sunt, quin dis- 
sipatz fuerint? Illud item quaro, locus lucis Ρο. 
none ac lumine plenus erat, annon? MAN. Ple- 
nus erat. ORTH. Qui igitur capi atque contineri 
tenebrz potuerunt? neque eniin vas unius modii, 
uos modios capere queat. 

26. Deinde tenebrarum fructus lucis fines in- 


τὰ ὅρια τοῦ φωτὸς, τί πεποιέχασιν; f] τί πεπόνθα- D gressi, quid egerunt, aut quid passi sunt? MAN. Lu- 


σιν; MAN. Εἶδον τὸ φῶς, xai προσεχύνησαν * αὐτῷ, 
καὶ εἰς ἔρωτα αὐτοῦ ᾖλθον. 0ΡθΘ. Ὢ σχοτεινοὶ xat 
ἀνόητοι * τυφλὸν τὸ σχότος, 1| φωτεινόν; ΜΑΝ. Tu- 
φλόν. OP8. Καὶ πῶς ὁρᾶν δύναται τὸ τυφλόν; 7| πῶς 
τὸ παντελῶς χαχὸν θαυμάσει, f] ἑρασθήσεται τοῦ 
ἀγαθοῦ; 


? Lib.» P/iysic. cap. 8. 


cem viderunt, ipsiusque admiratione capti, hane 
adoraverunt, coperuntque deperire. ORTH. O vos 
tenebrosos et stolidos! Tenebre cecse sunt, 
an lucis capaces. MAN. 00ο) ORTH. Quinam er- 
go id quod excum est, videre possit? quove pacto 
AM qued omnino malum est, boni admiratione 
afficietur, et illud appetet ? 


* Lib. 1, De gen. tit. 17 et 20. 


YARLE LECTIONES. 


|. Y Deesse viderit Όλη, vel subaudiri. 
tius appetierunt. 


z F.euncl. emendat, Υένεσιν. * Basil. Tpocexicansav, vehemens 


1531 


vicem corrumpunt? MAN. Maxime. ORTI. Ergo 
non malum solum corruptio est, sed etiam bonus. 
MAN. Malum corruptio est, bonus autem vita. 
ÜRTII. Igitur malum qnidem bonum corrumpit, 
nec vim ei ullam subsistendi tribuit: bonus autem 
malo vitam impertit. Sicque malum exsistet, ac 
contra bonus interibit. Materia itaque, ut a te su- 
perius dictum est, malum, et corruptio, et mors 
est. Malum vero, si aliis est malum, sibi vero ipsi 
bonum, seipsum quidem "conservat, nec proinde 
omni ex parte malum est, nec in totum corruptio. 
Nam qua ratione sese tuetur, bac certe malum 
non erit. Sin prorsus malum ac corruptio pror- 


$. JOANNIS DAMASCENI 
27. Tum vero; hzc duo principia sesene in- A 


1532 

xy. Ὁμῶς, αὗται αἱ 5jo ἀρχαὶ φθαρτιχαὶ ἀλλή- 
λων εἰσί; ΜΑΝ. Nat. 0Ρθ. Οὐχοῦν οὗ μόνη fi 
καχία ἑστὶ φθορὰ, ἀλλὰ χαὶ 6 ἀγαθός. ΜΑΝ. Ἡ 
μὲν χαχία, φθορά. Ὁ δὲ ἀγαθὺς, ζωή. 0Ρ6. Οὐχ- 
οὔν ἡ μὲν χαχία φθείρει τὸν ἀγαθὸ», χαὶ οὐχ ὑφίστα» 
τα. * ὁ δὲ ἀγαθὸς Cool τὴν xaxlav* xai ὑποστήσξται 
μὲν fj χαχία, ἀπωλεῖται δὲ ὁ ἀγαθός. Ὡς οὖν ἔφης, 
ἡ Όλη, χαχὸν, καὶ φθορὰ, xat θάνατος. Τὸ οὖν xaxby, 
εἰ μὲν ἄλλοις xaxbv, ἑαυτῷ δὲ ἀγαθὸν, συνίσταται 
μὲν ἑαυτὸ, xal οὗ παντελῶς καχὸν, οὐ παντελῶς 
φθορά’ συνιστῶν γὰρ ἑαντὸ, χατὰ τοῦτο οὐχ ἔσται 
xaxóv* εἰ δὲ παντελῶς χαχὺὸν, xal παντελῶς qOopi, 
xai ἑαυτοῦ ἔσται ἀναιρετιχὺν χαὶ ἀνύπαρχτον. Ἐκ- 
θου δὲ ἡμῖν xaX ὃν ἔφης συγχράσεως λόγον. 


sus est, sibi etiam exitium affert, atque in nihilum cedet. Sed jam permistionis illias, de qua lo- 


quebaris, sermonem nobis explica. 


28. MAN. Erant, ut aicbam, Deus et materia, Β xq. MAN. "Hy, ὡς ἔφην, θεὺς xal Όλη, Éxacroy 


uterque in suis finibus; Deus nimirum, vita, lux, 
motus, cognitio, intelligentia, atque omne bonum: 
materia autem, maium, corruptio, tenebrz, mors, 
pacata et quieta, motusque omnimode vacua. Mul- 
tis deinde s:zculis elapsis, materia tum secum 
jpsa, tum fructus ipsius, mutuis dissidiis inter 
se pugnarunt. Quo factum est ut, dum alii inse- 
clarentur, fugerent alii, ad lucis flues pervenc- 
rint. Atque, ut dixi, Deus et materia, hoc est duo 
principia, erant: ac lucis quidem portio anima 
est, tenebrarum autem et materiz opus, corpus. 
Porro commistio, ad hune modum contigit. 
Utrumque horum seorsim erat; bonus in una 
parte, malus vero in tribus. Postea malus inor- 
dinato quodam impulsu commotus, finibus suis 
excedens, ad boni fines accessit. Quod ubi bonus 
agnovit, virtutem quamdam, quam vite matrem 
vocant, ex se protulit : h:ecque vitze mater primum 
lio:ninem produxit. Hunc porro primum hominem 
appello, quinque elementa, nimirum aerem, ven- 
(um, lumen, aquam. et ignem: qux cum ille in- 
duisset, abiit, bellunique cum tenebris gessit. At 
vero tenebrarum principes armatur: ejus partem, 
hoc est animam, veglutierunt. Quin et primum 
hominem detinuerunt: qui cum ab ipsis in tene- 
bras detrusus, excruciaretur, boni ope implorata, 
virtutem ille alteram edidit, qux» Spiritus vivens 
dicebatur: atque ita descendens, ipsum porrecta 
dextra in altum vexit. [nterim tamen portionem 


quam voraverant principes, animam scilicet, in terra reliquit. 


ex mali substantia, corpora producta sunt. 


29. ΟΠΤΗ. Si, ut divinus Apostolus ait !*, nulla D 


cum tenebris est luci societas, qui fleri potuit, 
ut anima et corpus inter se miscerentur? ld enim 
esse impossibile, vel ipsa experientia, qux vanis 
sermonibus valentior est, edocet. Qui enim tene- 
bre in lucis fines ingresse sunt, quin prorsus dis- 
soluta fueriut? 


'? [| Cor. vi, 14. 


ἐν τοῖς οἰχείοις ὅροις * 6 μὲν Gebc, Cu, φῶς, χίνησις, 
γνῶσις, νόησις, xol πᾶν ἀγαθόν ' fj δὲ Όλη, χαχία, 
φθορὰ, σχότος, θάνατος, ἓν ἠρεμίᾳ xal ἡσυχία xat 
ἀχινησίᾳ παντελεῖ. Εἶτα μετὰ πολλοὺς αἰῶνας ἑστα- 
σίασεν ἡ ὕλη πρὸς ἑαυτὴν, xal οἱ ταύτης χαρποὶ πρὸς 
ἀλλήλους, [xaX οὕτω] τῶν μὲν διωχόντων, τῶν δὲ 
διωχοµένων * καὶ ἣν, ὡς ἔφην, θεὸς χαὶ ὕλη, τουτ- 
έστι δύο àpyal* xaX τοῦ μὲν φωτὸς µέρος ἐστὶν fj 
ψυχη, τοῦ δὲ σχότους xa τῆς Όλης δημιούργημα, τὸ 
σῶμα ' fj δὲ µίξις οὕτως ἐγένετο ' ἕχαστον αὐτῶν χα- 
τὰ µέρος ἦν. Ὁ μὲν ἀγαθὸς ἐν ἑνὶ µέρει fjv, ὁ δὲ πο- 
νηρὸς ἓν τρισαίν. Εἶτα ἐχινήθη ὁ πονηρὸς ἀτάχτῳφ 
ὁρμῇῆ Ex τῶν ὁρίων αὐτοῦ, καὶ ἦλθεν εἰς τὰ ὅρια τοῦ 
ἀγαθοῦ * xaX γνοὺς ὁ ἀγαθὸς, προςθάλλετο ἐξ ἑαυτοῦ 


C δύναμιν λεγομένην μητέρα ζωῆς. Καὶ ἡ µήτηρ τῆς 


ζωῆς προεθάλλετο τὸν πρῶτον ἄνθρωπον ' τοῦτον δὲ 
τὸν πρῶτον ἄνθρωπον λέγω, τὰ πέντε στοιχεία, ἅτινά 
ἐστιν, &ho, ἄνεμος, φῶς, ὕδωρ, xaX πῦρ. Ταῦτα οὖν 
ἑνδυσάμενος ἀπῆλθε, καὶ ἐπολέμησε τῷ σχότει’ οἱ 
δὲ τοῦ σχότους ἄρχοντες ἔφαγην kx τῆς πανοπλίας 
αὐτοῦ µέρος, ὅ ἐστι ψυχἠ ' χατέσχον δὲ χαὶ τὸν πρᾶ- 
τον ἄνθρωπον, χαὶ ἑδασανίζετο ὑπ αὑτῶν, Gv ἐν τῷ 
σχότει’ xai ἑθδόησε πρὸς τὸν ἀγαθὸν, χαὶ προεθάλ- 
λετο ἄλλην δύναμιν, λεγομένην ζῶν πνεῦμα; xat xat- 
ἦλθε, χαὶ ἔδωχε δεξιὰν τῷ πρώτῳ ἀνθρώπῳ, χαὶ ἀν- 
ἠγαγεν αὐτόν ' ἀφικχε δὲ χάτω τὸ µέρος b, à ἔφαγον 
ol ἄρχοντες, τουτέστι τὴν Φυχέν * ἐκ γὰρ τῆς μοίρας 
τοῦ ἀγαθοῦ, ἐγένοντο αἱ ψυχαί ' ἓχ δὲ τΏς οὐσίας τῆς 
χακίας, τὰ σώματα 

Nam ex boni portione, animse, e! 


κθ’. OP8. El χατὰ τὸν θεῖον ᾿Απόστολον, ox ἔστι 
κοινωνία φωτὶ πρὸς σχότος, πῶς ἐγένετο σύγχρασις 
ψυχῆς χαὶ σώματος; Καὶ αὐτὴ δὲ ἡ πεῖρα, Tog ἐστὶ 
τῶν µαταίων λόγων ἰσχυροτέρα, διδάσχει. Εἰσηλθε, 
τὸ σχότος εἰς τὰ ὅρια τοῦ φωτὸς, χαὶ οὐχ ἐ)ήθη. 


VARLE&£  LECTIONES. 
hb sn . 
Sic Billius emendat; Leuncl. καὶ τὸ µέρος, Basil. κατὰ τό. 


1533 


DIALOGUS CONTRA MANICILEOS. 


1334 


Καὶ κἀλιν' Πῶς ἐχωρήθη τὸ σχότος àv τοῖς τοῦ Α  Acrursus: Quonam pacto in lucis regioge lo- 


φωτὸς ὁρίοις; 

Καὶ πόλιν" Ei μὲν σοφὸς ἣν 6 ἀγαθὸς, πῶς οὐ προ- 
έγνω τὴν ἐπιδρομὴν τοῦ πονηροῦ, xat προωχύρωσεν 
fau:bv xal τὸν τόπον αὐτοῦ ; εἰ γὰρ μὴ ἣν σοφὸς, 
μηδὲ προγνώστης, µωρός' τὸν δὲ µωρὺν, πῶς λέγεις 
ἀγαθόν; 

Καὶ πάλιν. El ὅλον τὸ σχότος εἰσῆηλθεν εἰς τὰ ὅρια 
τοῦ φωτὸς, χενὸς ἔμεινεν ὁ τόπος αὐτοῦ * εἰ δὲ µέρος 
αὐτοῦ, πῶς µέρος ἐνίχησε τὸν ὑπὸ τοῦ ἀγαθοῦ ἆπο- 
σταλέντα πολεμῆσαι aoi; ἄσοφος γὰρ ὁ ἀποστέλλων 
ἀσθενέστερον πρὸς ἰσχυρότερον * * 7| ἀσθενῆς ὁ ἀγα- 
θὸς, ὁ δὲ πονηρὸς ἰσχυρότερος. 


Καὶ πἀλιν’ El μὲν ἐχουσίως προέδωχεν ὁ ἀγαθὸς 
µέρος αὑτοῦ, τουτέστι τὴν φυχὴν, οὐκ ἀγαθὸς, ἀγα- 
05v χαχῷ ἐχδιδούς. Πῶς δὲ αὐτὸς, ὃς ἔχδοτον δέδωχε 
την φυχὴν τῷ πονηρῷ, χρίνει τοὺς δουλεύοντας τῷ 
πηνηρῷ: ἐροῦσι γὰρ αὐτῷ. Σὺ παρέδωχας ἡμᾶς. 
Ανῄρηται fj χρίσις. Εἰ δὲ αὐτοῦ μὴ θέλοντος ἀφίρ- 
πασαν µέρος αὐτοῦ οἱ ἄρχοντες τῆς xaxlac , ἀσθενέ- 
στερός ἐστι, xal ἁμαθέστερος * εἰ πρῶτον μὲν ἆπο- 
λάσας µέρος αὐτοῦ, δεύτερον μὴ δυνηθέὶς ἀφαρπάσαι 
τὸ ἐξ αὐτοῦ ἁρπαγέν. El γὰρ ἐξ ἀρχῆς οὐκ Ἰδυνήθη, 
οὐδὲ μετὰ ταῦτα δυνηθήσεται. 


Ilo; δὲ παραλαθὼν τοὺς ἄρχοντας τῆς xaxiac 
ἑσταύρωσε, xa Ex τῶν σαρχῶν αὐτοῦ ἑποίῆσε τοὺς 


cus fuit, qui tenebrarum capar esset. 

ΚΚ Ac preterea: Si solers sagaxque bonus 
erat, cur mali incursum ante non seusit, locum- 
que suum premunivit? Nam si nec sagax, nec 
prascius fuit, stultas profecto erat. Stultum porro 
quonam modo bonum dixeris? 

lusuper, si tenebrz universe in lucis regionem 
ingressse sunt; ergo ipsarum locus vacuus man- 
sit. Sin autein. earum quxdam duntaxat portio, 
qua ratione portio eum vicit, qui a bono adversus 
eam pugnaturus missus fuerat? imprudens enim 
fuerit, qui imbecilliorem contra fortiorem mise- 
rit : aut certe bonus, infirmus ; malus vero, ille . 
fortior. 

Ad hzc, si bonus ultro sui portionem, sive ant- 
mam prodidit, henus utique non est, qui bonum 
malo prostituerit, Quanam autem ratione, cum 
animam ipse malo dediderit, eos postea damnare 
queat, qui malo se monciparint? omnino quippe 


dicturi sunt : Tu nos ipse tradidisti. Sic judicium 


omne sublatum est. Sin autem ipso nolente mali 
principes partem ipsius corripuerunt, imbecillior 
atque imperitior est; lum, quia sui partem ami- 
sit, tum quia id quod raptum sibi fuerat, recu- 
perare non valuit. Nam si ab initio non potuit, hoc 
profecto nunquam poterit. 

jam vero, quonam modo apprehensos malitiae 
principes in crucem egit, exque eorum carnibus 


ἀνθρώπους; ix δὲ τῶν ὁστῶν αὐτοῦ τὰ ὅρη, τὸ δὲ ϱ liomines, et ex ossibus, montes condidiL; cum in- 


µέρος αὐτοῦ τὸ ἁρπαγὲν οὐ παρέλαθε ; χαὶ οὕτως δὲ 
ἀναιρεῖται ἡ χρίσις. Αναίτιοι γὰρ ot ἁμαρτάνοντες ' 
εἰ γὰρ αὑτὸς οὑκ ἐδυνήθη τὸ µέρος αὐτοῦ ἀπολαθεῖν, 
πῶς ἡ ψυχἠ καταχυριευθεῖσα δυνηθήσεται μὴ ápap- 
τάνειν, xai ἀναίτιος ἔσται; Καὶ εἰ τελευταῖον δεσµή- 
σει ὁ ἀγαθὺς τὴν χαχίαν, ἀπολήψεται τελείως τὴν 
vixi», xal οὗ χολασθήσεται ἄνθρωπος. 


Καὶ πάλιν. El ἐχ τοῦ σώματος τῇ Ψυχῆ ἡ χαχία, 
ἀναίτιος fj duy. 

Καὶ náAtv* Τὸ σῶμα vexpbv χείµενον, οὐχ ἆμαρ- 
τάνει. Οὐχοῦν oüx Ex τοῦ σώματος ἡ ἁμαρτία, ἀλλ 
ἐχ τῆς ψυχῆς. 

X. Περὶ ὕ.της, εἰ ἀσώματος. — Εἴπατε δὲ ἡμῖν, 
& Μανιχαῖοι, ἡ παρ) ὑμῖν ἄναρχος χαχία, fjv ὕλην 
ὀνομάξετε, ἀσώματός ἐστιν, ἡ σῶμα, f), σύνθετον ; 
καὶ εἰ μὲν ἀσώματος, πῶς Όλη; ἡ γὰρ Όλη οὐχ ἀσώ- 
µατος. 'AAX ἴσως ἐρεῖτα, ὅτι ἀσώματος μέν ἐστιν, 
ἐποίησε δὲ τὸ σῶμα. Εἴπατε οὖν ἡμῖν, Ex τῆς οὐσίας 
αὐτῆς, fj £x τοῦ μὴ ὄὕντος: Καὶ εἰ μὲν ἐχ τῆς ἑαυτῆς 
οὐσίας εἴπητε., Φεύδεσθε. 'Ex γὰρ ἁσωμάτου οὐσίας 
σῶμα οὐ προέρχεται’ τὸ γὰρ φύσει πεφυχὸς, οὗ µεθ- 
ἱσταται” οὔτε ἐξ ἀσωμάτου εἰς σῶμα οὐσία τραπήτε- 
ται, οὐδὲ Ex σώματος εἰς ἀσώματον, οὐδὲ Ex λογιχοῦ, 


εἰς ἄλογον, οὐδὲ ἐξ ἀλόγου εἰς λογικόν. Ἡ γὰρ οὐσιώδης | 


terium abreptain sui portionem ipse non receperit? 
in quo etiam judicium tollitur. Sic enim qui pec« 
cant, extra culpam sunt. Nam cum ipsemet sui 
portionem recuperare nequiverit, quinam anima, 
quie tyrannide oppressa est, poterit quin peccet? 
ac proinde insons erit. Quod si postremo tandem 
bonus malum tanquam catenis devincturus est , 
prorsus quoque animam recepturus est, nec poenis 
afficietur homo. 

Rursus : Si corpus in causa est, cur anima pec- 
cel, anima ipsa culpa vacat. 

Deinde : Corpus imorte exstinctum non peccat : 
ergo non a corpore, sed ab anima peccatum pro- 
ficiscitur. 


D $0. De materia, sitne corporis expers? — lllud 


porro nobis, o Manichzi, dicite: Malum illud, - 
quod principii expers esse censetis, ac materiam 
appellatis, corporene vacat, et compositione ; an 
corpus, ac compositum est? Ac si quidem corpore 
vacat, qui materia esse queat: cum materia non 
sit incorporea? Απ fortassis dicturi estis, corpo- 
ream quidem illam non esse, cxtterum corpus con. 
fecisse. Quzrimus itaque ex vobis, ex suane sub- 
stantia, an ex nihilo? Si ex sua substantia dixeri- 
tis, a vero sermo vester abhorrebit. Si quidem ex 
ea substantia quee corpore vacat, corpus minime 


VARLE LECTIONES. 
* Basil. πρὸς ἰσχυρότερα. At Latina. translatio habet fortiori, 


1535 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1536 


progpedietur. Nam quod natura insitum est, in Α ποιότης, ἀκίνητος * τὰ δὲ μεταθάλλοντα xal tpe rópava, 


aliud non migrat : nec ulla substantia ex incorpo- 
reo in corpus vertitur, nec ex corpore in incorpo- 
reum, ncc ex rationali in rationis expers, nec ex 
rationis experte, in rationis particeps. Neque 
enim essentialis qualitas submoveri potest. Quz 
autem imutautur, accidentis !ratione mutantur : 
que quidem accidentia adsunt et absunt citra 
subjecti. corruptionem. Quod si. ex 4A3 nihilo 
dixeritis ; illud rursusa vohis quaeram, quidnam 
causm sit, quare cuin incorporeus et malus esset, 
de malis coumistonem illam non fecerit? cur 
non animas queque natura malas fecit, quemad- 
modtm et corpus, quod natura malum esse as- 
seritis ? Quidnam causx est, quamobrem nequitiz 


hoc feci, Ex quo conficitur, *t non plene, nec 
prorsus malus, sed quadam ex parte bonus sit. 
Atque hzc 4 vobis afferri queant, si eum corpore 
vacare dixeritis. Sin autem corpus est, quonam 
pacto motus fuit? Omne siquidem corpus secun- 


dum se consilii expers. et mortuum est? Quinam 


κατὰ συμθεθδηχὸς τρέπεται, & τινα γίνονται. xal ἀπο- 
γίνονται δίχα τῆς τοῦ ὑποχειμένου φθορᾶς. Ei δὲ εἷ- 
πητε £x τοῦ μὴ ὄντος, εἴπατε ἡ μῖν, διὰ τί ἀσώματος 
οὖσα χαὶ πονηρὰ, μὴ ἑποίησε τὴν σύμμιςιν ἀτὸ το- 
ντρῶν; διὰ τί μὴ ἐποίησε xai φυχὰς φύσει πονηρὰς, 
ὡς xal τὸ σῶμα, ὡς λέγετε, φύσει xaxóv; διὰ τί 
συνέχρασε τῇ ἑαυτοῦ χαχίᾳ µέρος τοῦ ἀγαθοῦ ; ὁ γὰρ 
ἀγαθὺς τοῦτο οὐχ ἐποίησεν. ὥς τε οὗ τελέως iit 
πονηρὰ, ἁλλ᾽ ἔχει µέρος ἀγαθόν. Καὶ ταῦτα μὲν, εἰ 
ἀσώματον λέγετε. El δὲ σῶὦμα, πῶς ἐχινήθη ; Hà» γὰρ 
σῶμα χαθ) ἑαυτὺ ἀπροαίρετον ἀ καὶ vexpóv ' πῶς οὖν 
ἐχινήθη; τίς αὐτῷ δέδωχε τὴν χίνησιν; Ὁ ἀγαθός; 
οὐκ οὖν οὐκ ἀγαθὸς, ἢ οὐ σοφὸς, οὐδὲ προνοητιχὸς, ὁ 


. κινῄσας τὴν χαχίαν. El δὲ σύνθετων εἴπητε, γνῶτε ὅτι 
$us partem boni admiscuerit ? Neque enim bonus n 


πᾶν τὸ σύνθετον, εὐδιάλυτον’ xal ἀνάγχη πρῶτον εἷ- 
ναι τὰ ἁπλᾶ, ἐξ ὧν dj σύνθεσις γέγονεν’ ὡς ἀνάγχη 
πρῶτον εἶναι τὴν πίσσαν καθ) ἑαυτὴν, xaX τὸν χτρὸν 
χαθ᾽ ἑαυτὸν, xai τότε γενέσθαι tijv τοῦ χηροπίσσου 
σύνθεσιν. Ἔσονται οὖν τῆς χαχίας ἀρχαὶ δύο, χαὶ οὗ 
μία. 

ergo motus est? (uis ipsi motum dedit? Num 


bonus? Atqui nec. bonus, nec sapiens, nec providus sit, qui malo motum  indiderit. Quod si com- 
positum dicatis, illud animadvertite, quidquid compositum est, id facile dissolvi posse. Quin, 
simplicia quoque prius esse necessum est, quam compositio exsistat : quemadmodum prius picem 
&corsim, ac ceram item seorsim esse oportet, ut ita demum ceropicis compositio fiat. Erunt itaque 


mali principia duo, non unum. 

21. Dicite itaque, o Manichzi, num duo princi- 
pía vestra niliil omníno commune habeant, an. in 
quibusdam conveniant, et in quibusdam  dissi- 
deant? Etenim si nihil prorsus commune habent, 
unum erit, et a!terum non erit. Sin autem quatenus 
sunt, eatenus inter se conveniunt, tum alterum in 
altero exsistent ; uti substantia et accidens, siqui- 
dem accidens per se non suksistit : sic color abs- 
que corpore exsistere nequit. Corpus porro sub- 
stantia est, color, accidens. Áccidens autem abs- 
que subjecti corruptione accedit atque decedit: 
nimirum immulato colore, corpus idem manet. 
Utrumlibet igitur vultis, substantiam dicite: 
utrumlibet rursus. accidens. Quod si utrumque 
substantia est, illud scitote, substantiam a sub- 
$tantia non dissidere, nec substantiam substantie 
adversari, nisi accidentis ratione. Quocirca si et 
malus εἰ bonus sunj, et ambo substantia sunt, 
immutabilis, efficax, creatrix ; ambo certe substan- 
ti; ratione unum sunt, et qualitate sola diffe- 
runt. 

Rursumque : elementa, annique tempestates, et 
ecelum, et terram, mareque eodem se modo sem- 
per habere cernimus ; noctemque ac diem, solis 
ac stellarum motus, et imbres, quzque terra pro- 
ducit, certa ratione ac serie constituta atque gu- 
bernata. Proinde si duo inter se contraria princi- 
pia sunt, quonammodo omnia rite gubernantur, si 
non amicitiz feedus intercessit ? 


λβ’, Εἴπατε οὖν, & Μανιχαῖοι ai παρ ὑμῖν δύο 
ἀρχαὶ παντελῶς clotv ἀἁχοινώνητοι, Ἡ Év τισι χοινω- 


C νοῦσι, xal Éy τισι διαφέρρνσι; χαὶ εἶ μὲν παντελῶς 


εἰσιν ἀχοινώνητοι, fj µία ἔσται, χαὶ d) µία οὐχ ἔσται" 
εἰ δὲ κοινωνοῦσι κατὰ τὸ εἶναι, ὡς οὐσία xal συµθε. 
θηχὸς, τὸ Ev ἓν ἑτέρῳ ἔχει τὴν Όπαρξιν * τὸ γὰρ συµ- 
θεθηχὸς, καθ) ἑαυτὸ οὐχ ὑφίσταται ' ὡς τὸ χρῶμα o) 
δύναται συστΏναι ἄνευ σώματος. Ἔστι δὲ τὸ μὲν σῶ- 
μα, οὐσία, τὸ δὲ χρῶμα, συµμθεθηχός ’ τὸ δὲ συμθεύτ- 
κὸς γίνεται xa ἀπογίνεται χωρὶς τῆς φθορᾶς τοῦ 
ὑποκειμένου, τοῦ χρώματος ἁλλασσομένου, τὸ δὲ 
σῶμα τὸ αὐτὸ μένει. Οἷον θέλετε, εἴπατε οὐσίαν, xal 
οἷον θέλετε e, συµθεθηχός εἰ δὲ ἀμφότεραι οὐσίαι, 
γνῶτε ὅτι οὐ διαφέρει οὐαία οὐσίας, χαὶ οὐχ ἔστιν 
ἑναντία οὐσία οὐσίας, εἰ μὴ] κατὰ συµθεθηκός. El 
ἔστιν ὁ πονηρὸς, καὶ ἔστιν ὁ ἀγαθὸς, xal οὐσία ἑστὶν 
ἀῑδιος, ἄτρεπτος, ἐνεργητιχὴ, δημιουργιχὴ , ἑχάτε- 


b pov αὐτῶν, Ev elat τῇ οὐσίᾳ ἁμφότεροι, ποιότητι δὲ 


διαφέρουσι. 


Καὶ πάλιν * ὁρῶμεν τὰ στοιχεῖα, χαὶ τοὺς χαιροὺς, 
οὐρανόν τε, xal γῆν, καὶ θάλασσαν, ἀεὶ ὡσαύτως 
ἔχοντα, xoi νύχτα, καὶ ἡμέραν, ἡλίου τε xax ἁστό» 
pov κινήσεις, xai bu6pouc, xaX τὰ τῆς γῆς ἐχφόρια, 
κατὰ λόγον χαὶ καθ) εἰρμὸν τεταγµένα, xai ῥνθμυ 
ζόμενα. El οὖν δύο ἀρχαὶ ἀλλήλοις ἑναντίαι, πῶς εὖ- 
θέτως τὰ πάντα διεξάγεται, εἰ μὴ συνεθιδάσθησαν 


φιλικῷ τρόπῳ. 


VARLE LECTIONES. 
4 Billius subrogandum censet ἀκίνητου. contra mss. fidem. 9 Basil. οἱ R. θέλητε. 


1^31 


DIALOGUS CONTRA MANICH.EOS. 


1538 


E! ἑαυτὴν ἀνήλισκεν dj ὕλη, πῶς ἐχινεῖτο; εἰ 6E A — Deinde: si materia seipsam consumebat, quanam 


πρὸς τὴν ἑαυτῆς ἀνάλωσιν ἐκινεῖτο, πῶς fev ἐπὶ 
τὰ τοῦ φωτὸς ὅρια; 


El χατωφερὴῆς ἡ ὕλη, xaX φυσιχὸς τόπος αὐτῆς 
τὰ κατώτερα xai σχοτεινότερα, πῶς ἑλθοῦσα ἐπὶ 
τὰ τοῦ φωτὸς ὅρια, ἐξῆλθεν Ex τῆς ἑαυτῆς φύ- 
σεως; 

Τὸ σχότος τυφλόν' πῶς οὖν εἶδε τὸ φῶς; 


El ἄταχτος xai ἄνους dj ὕλη, πῶς ἔχει ἄρχοντας ; 
πῶς δὲ xal πολεμῆσαι δύναται τῷ λόγον xal τάξιν 
Eyovtt; fj, xal πολεμοῦσα ἐπικρατεστέρα γενήσεται, 
ὥστε ἁρπάσαι τι παρὰ τοῦ σοφοῦ, xal μὴ ἁρπαγη- 
ναι; Εἱ δὲ ὁ ἀγαθὸς συνεχώρησε µέρος αὐτοῦ ἁρπα- 
γῆναι, διὰ τὸ ἐπισχεῖν αὐτὴν τοῦ μὴ προθῆναι εἰς τὰ 
ἑαυτοῦ ὅρια, οὗ δυνηθείς» ἀλλ᾽ ἰσχυρότερος ὁ πο- 
νηρὸς, xai δολοπλόχος ὁ ἀγαθός. Καὶ πῶς ἀγαθὸς ὁ 
θεὸς f, δόλῳ, xa μὴ δυνάµει χρώμενος; 


Τὸ ἀεὶ ὡσαύτως ἔχον, ἀλήθειά ἐστιν ' ἡ δὲ ἁλὴ- 
θεια ἀγαθόν ' τὸ δὲ ἄναρχον, ἄτρεπτον. El οὖν ἄν- 
αρχος Ἡ ὕλη, xal ἄτρεπτος ἔσται, εἰ δὲ ἄτρεπτος, 
ἀεὶ ὡσαύτως ἔχουσα. εἰ δὲ ἀεὶ ὡσαύτως ἔχουσαν 
ἀλήθειά ἐστιν * εἰ δὲ ἀλήθειά ἐστιν, ἀγαθὸν ἔσται. 


El δὲ τρέπεται ἡ ὕλη, ἐξ ἀγαθοῦ τρέπεται εἰς xa- 
xbv, xaX πρότερον οὖσα ἀγαθὴ, ὕστερον ἐγένετο χα- 
xj: ἡ ix χαχοῦ εἰς ἀγαθὸν, xal πρότερον οὖσα xa- 
xij, ὕστερον ἐγένετο ἀγαθή ' dj γὰρ τροπὴ εἰς τὸ ἓν- 
avtloy ἄγχει. 

Ἡ ἀῑδιος οὐσία, ἄτρεπτός ἐστιν ' οὗ γὰρ Ex μὴ 
ὄντος Ίλθεν εἰς τὸ εἶναι ' οὐδὲ ἡ ὕπαρξις Ex προχο- 
The" ἄτρεπτος γὰρ dj οὐσία. ἀγαθὸς οὖν ὁ θεὸς xal 
ἀϊδ.ος, οὐχ ὑπέμεινε τροπῆν, ἀλλ᾽ ἀεὶ ἀγαθός ἐστι " 
καὶ ἃ δὲ ποιεῖ ἀγαθά ἐστιν" ἐχ γὰρ. τοῦ ἀγαθοῦ οὐκ 
ἑγχωρεῖ χαχὰ γίνεσθαι' ὅμως δὲ τρεπτὰ, ἐπειδὴ Ex 
τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παράχει. Τὰ οὖν λογικά, 


δεχτικἁ μὲν ἐστι τροπῆς, διὰ τὴν Ex τοῦ μὴ ὄντος 


εἰς τὸ εἶναι παραγωγἣν, ἀλλ᾽ αὐτεξούσια, διὰ τὸ λο- 
γιχὰ εἶναι. Αὐτεξούσια δὲ µένειν, καθὼς γέγονε , 
τουτέστιν ἀγαθὰ, δοῦλα, καὶ ἐπιγνώμονα, καὶ ὑπ- 


ratione movebatur? si autem ad sui ipsius con- 
suinptionem impellebatur, quonamiodo ad lucis 
fines se contulit ? 

Quin etiam, si deorsum fertur materia, natura- 
lisque ipsius locus, inferiores ac tenebrosiores par- 
tes sunt, quonam pacto, cum ad lucis regionem 
pervenit, a suamet natura excessit ? 

Preterea : cum tenebre czc2 sint, qui fleri po- 
tuit, ut lucem cernerent ? 

Ad hzc: si ordinis ac mentis expers est mate- 
ria, quomodo principes habet ? quomodo pugnare. 
potest 4/4 cum illo quod ratione atque ordine 
preditum est? Aut etiam. pliignando usque adeo 
superior est, ut sapieuti aliquid eripiat, nec ipsi 
interim quidquam adimatur. Quod si bonus Deus 
ea ratione partem gibi auferri passus est, ut eam 
regionis suz aditu prohiberet, inibecillis profecto 
fuit: quinimo malus quidem robore praestat, bo- 
nus autem dolos nectit. Qui porro vel bonus, vel 
Deus esse queat, qui dolo, non viribus utitur? 

Jam, quod semper eodem modo se liabet, hoc 
veritas est : veritas autem bonum est. Quod autem 
principii expers est, nullam recipit mutationem. 
Quocirca si materia principio caret, mutationis 
quoque expers erit. Si est mutationis expers, sem. 
per eodem modo se habet. Si semper eodem modo 
se habet, veritas est. Si veritas, ergo bonum. 

Contra, si mutatio in materiam cadit, vel ex 
bono in malum vertitur, cumque prius bona esset, 
mala posthac effecta est ; vel ex mala in bonam ; 
et cum ante mala esset, postea bona facta est. 
Mutatio enim in contrarium ducit. 

Sempiterna substantia mutari nequit. Haud enim 
ex nihilo ad hoc ut exstet perducta est. Cujus 
porro rei exsistentia ex progressu non est, sub- 
stantia est immutabilis. Quocirca Deus, cum bonus 
et sempiternus sit, mutabilis non est ; verum sem- 
per bonus est, et ea quie facit, bona sunt. Neque 
enia fleri potest, ut ex bono mala exsistant, tam- 
etsi ea efficiat, qua mutationi subsint : eo quod 
videlicet res ex nihilo ad id ut exstent producat. 
Quo Δι ut ea, qua ratione utuntur, mutationi qui- 
dem subjaceant, quia ex nihilo condita sunt ; czx- 


fxoa τοῦ πεποιηκότος, ὅπερ ἑστὶ τῇ χτιστῇ φύσει p) terum. arbitrii sui sint, quia ratione utuntur. 


ἀρετή ' ἀρετὴ Υάρ ἐστι, τὸ µένειν ἐν τοῖς ὅροις τῆς 
οἰχείας φύσεως. Αὐτεξουσίως οὖν ἑτράπη ὁ διάδθολος, 
μεγάλου ἐπιθυμήσας, οὗ χαλῶς δἐ᾽ μέγα vàp τὸ 
εἶναι θεὸν, ἀλλὰ χαχὶν τῷ μὴ ὄντι θεῷ, ἀγνωμονεῖν 
τὸν ποιῄσαντα, xai ὑπερδαίνειν τὴν οἰχείαν φύσιν, 
xal θέλειν εἶναι, ὃ γενέσθαι ἀδύνατον  ἀδύνατον yàp 
τὸν μὴ ἄναρχον, εἶναι Θεὸν, ἡ τὸν ἠργμένον, εἶναι 
ἄναρχον ΄ ἄγει οὖν τῶν ὄντων τὴν στέρησιν, ἡ τοῦ μὴ 
πιροσήκοντος στέῤῥησις 5. 


Porro quod ea quas sunt arbitrii libertate przedita, 
sic maneant, quemadinodum creata fuere, hoc est 
bona, serva, grati animi, ac ei subjecta a quo con- 
dita sunt, hoc demum create natur virtus exsistit. 
Virtus namque est, naturze sux finibus se conti 
nere. ΑΟ proinde libera voluntate diabolus muta- 
tus est, dum magnam quidem rem, sed non recte 
concupivit. Magnum enim est Deum esse: sed 
malum ei, qui Deus non sit, ingratum se ac per- 


[idum factori suo prebere, naturamque suam excedere, volendo id esse quod fieri nequit. Neque 
VARIA LECTIONES. 
t [n Basil. legitur, 4 Θεός. Leunclavius emendandum arbitratur ó Θεὺς, nlsi forte scriplum fuerit, εἴη 


0:6;. 6 In Basil. habetur ἐπιθύμησις, στἐῤῥησις. In Reg. et apud Leuucl. deest ἐπιθύμησις : sed Leuncl. 
in margine legendum monet, στέρησις, quae genuina lectio est, alludens ad nomen στέρησις, quod pra 


cesserat : omnes interpretes appetitum posuerunt, 


΄ 





1539 


S. 10ΑΝΝΙ5 DAMASCENI 


enim fier1 potest, ut qui ortu non careat, Deus sit : aut qui initium habuit, 
qui hoc affert appetitio rei, que minime conveniat, ut iis etiam quibus przditi 


59. MAN. Quaenam est diaboli 
ORTI. Ipsius in creatorem perduellio. Deus enim 
ipsi dedit, uL esset, tum ne servi defectionem timere 
videretur, tum ut nos doceret malos etiam bene- 
ficiis afficere. Non solum enim ipsum condidit, 
sed etiam inundi principem fecit. Quin ipsum ', 
si bonua esse vellet, excepturus, beneficiisque au- 
cturus esset. Quocirca nec eum, cum e medio tol- 
lere posset, sustulit ; scd ejus dementiam tolerat, 
benigne et largiter ei preebens ut sit ; quod quidem 
ipse solus praestare potest. Ut autem is bonus fiat, 
non Pei solius est, sed ipsius quoque operam de- 
siderat, Nam quod per vim efficitur, nec boni, nec 
virtutis nomen obtinuerit. 

AV 935. Quod si quieras, quid causz sil cur 


malitia? A — 36. MAN. Τίς ἡ xaxía 


κατὰ τοῦ πηιῄσαντος ἑπανά 
ὁ θεὸς τὸ εἶναι, ἵνα τε μὴ δι 
λου ἑπανάστασιν, xat ἵνα ὃ 
χαχοὺς εὐεργετιχῶς διαχεῖ 
σεν αὐτὸν, ἀλλὰ xaX ἄρχοντ 
τὸν, xal εἴπερ θελήσῃ ἁγι 
εὐεργετεῖ. Διὸ καὶ δυνάµεν 
λεν * ἀλλ ἀνέχεται τῆς dg 
xüx xal ἀφθόνως τὸ εἵναι ΄ 
αὐτοῦ τὸ 65 χαλὸν γενέσθ. 
νου, ἀλλά xal αὑτοῦ. Τὸ γὲ 


οὐδὲ ἀρετή. 


λΥ’. EL δὲ λέγεις, ὅτι διὰ 


Deus illi permiserit liomines iinpugnare ; hoc. re- B τοῖς ἀνθρώποις; φημὶ, ὅτι 


spondeo : quia id utilitati ipsorum conducebat. 
Multi quippe ejus opera coronantur. Quod si multos 
quoque perire dixeris; hoc rursum dicam, quod 
sicut diabolus ipse, sine alterius cujuspiam im- 
pulsu, suopte consilio malus fieri potuit ; id quod 
ipsius quoque crimen atrocius reddit : sic eliam 
Jomo, tametsi nullus fuisset, qui scelus suggere- 
ret, per seipsum malus fleri poterat : ex quo ipsius 
peccato cumulus accessisset. Majori enim excusa- 
tione et venia dignus liabetur, qui allerius suasu, 
quam qui suopte nutu. peccat. Nam qui suopte 
consilio peccat, huic nullus excusationi locus est : 
quemadinodum qui virtutem a se colit, majorem 
laudem consequitur. Αο proinde diabolus, qui 
suopte nutu peccavit, omnis poenitlenliz; exsors 
mansit : lomo autem, quia non ipse ultro, sed ex 
diaboli insultu peccavit, poenitentiam habuit, do- 
numque renovationis et remissionis peccatorum 
Dei inunus. 

94. MAN. Αι vero, cur Deus, cum diabolum 
malum fore prenosset, eum creavit? ORTII. Exi- 
mia ac singularis bonitas in eausa fuit, cur ipsum 
crearet. Sic euim secum locutus est !* : Quando 
quidem iste malus futurus est, omniaque, quibus 
eum allicio, bona perditurus ; egone quoque ipsum 
bono prorsus spoliabo ac delebo? Minime: Ve- 
rum, quamvis ipse improbus sit futurus, ego ta- 
men a mei participatione non excludam : sed bo- 
num unum ei largiar, ut mei per lioc ipsum par- 
ticeps sit, quod exsistat, hocque nomine quod 
sit, in mei, qui bonus sum, partem veniat. Neque 
enim przter Deum ullus est, qui res ad hoc ut aint 
contineat et conservet. Ipsum namque esse, bonum 
est, Deique beneficium. 

99. MAN. Quod sint ea quse sunt, ex Deo bone 
esse ais : igilur si rebus omnibus esse bonum 


!' Lib. i1 De fide, cap. 4. 


γὰρ δι αὐτοῦ στεφανοῦν 
πολλοὶ ἀπόλλυνται ' cpu, 
ὁ διάδολος ἐχτὸς προσθο, 
ἐξ οἰχείας Ὑνώμης, ὄπει 
ἔγχλημα, οὕτως ἠδύνατο * 
καὶ ph ἔχων τὸν. προσθέ 
xat ἑγίνετο ἂν αὑτῷ d i 
γὰρ ἀπολογίας xoY συγγν 
θολῆς ἄλλου ἁμαρτάνων, 
ἐξ ἑαυτοῦ ἁμαρτάνων, & 
καὶ ὁ ἐξ ἑαυτοῦ µετερχι 
ἐπαινεῖται. Διὸ ὁ διάθο) 
ἀμετανόητος ἔμεινεν" ὁ ἱ 
ἁμαρτήσας, ἁλλ' Ex τῆς 
µετανοίᾳ γέγονε, χαὶ Et 
ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν, 

χαὶ δῶρον θεοῦ. 


accepit. Hoc itaque ipsum 


Ab. MAN. Καὶ διὰ τί ' 
πονηρὸν ἑσόμενον, ἑποίηςα 
θολὴν ἀγαθότητος ἑπο[ησ 
οὗτος μέλλει ἔσεσθαι mov 
τὰ διδόµενα αὑτῷ ἀγαθὰ. 
λείως τοῦ ἀγαθοῦ, xai à 
Οὐδαμῶς. ἀλλ εἰ καὶ αὖτ 
µετουσίας µου μὴ στερἠι 
ἓν ἀγαθὸν, τὴν διὰ τοῦ eT 


D μὴ θἐλῃ, µετέχῃ µου τοῦ 


δεὶς Υάρ ἔστιν ὁ συγχρατ 
τῷ εἶναι, εἰ ph ὁ θεός a 
xai δῶρον θεοῦ. 


λε’. MAN. Τὸ εἶναι ' 
ἀγαθοῦ * εἰ οὖν πᾶσι το 


"Lib. iv De fide, cap. 92. 


VARI LECTIONES. 
hb Reg. προσβαλόντα, cum accentu in antepenultima, 


154 


DIALOGUS CONTRA MANICH/EOS. 


1542 


ὡς Ex Θεοῦ τοῦ ἀγαθοῦ δεδοµένον, καὶ τῷ δια- A est, ut a Deo bono concessum , diabolo quoque 


601p ἀγαθὸν τὸ εἶναι. OP8, Πάντα τὰ ὄντα ix 
τοῦ θεοῦ ἔσχε τὸ εἶναι, πάντα τὰ δοθέντα ἑχάστῳ 
ὑπὸ θεοῦ, xal ἀγαθά ἐστι. Τὰ γὰρ Ex τοῦ ἀγαθοῦ 
διδόµενα, ἀγαθά ' xaxbv δὲ, οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, εἰ μὴ 
ἡ τῶν ἀγαθῶν, τουτέστι τῶν ὑπὸ θεοῦ δοθέντων, 
ἀποδολή οἱ οὖν ἐχ Θεοῦ χἂν τὸ εἶναι ἔχοντες, àv 
µετουσίᾳ μεριχῇ τοῦ ἀγαθοῦ εἰσι χατ᾽ ἔσχατον ἁπή- 
χηµα. Καλὸν οὖν ἐστιν εἶναι τὸν διάθολον 1, xal διὰ 
τοῦ εἶναι µετέχειν τοῦ ἀγαθοῦ. Τὸ οὖν εἶναι, xaAbv, 
τὸ δὲ εὖ εἶναι, κάλλιον. Τελεία γὰρ ὕπαρξις, τὸ 
ὑγιαίνειν * τὸ δὲ νοσεῖν χαὶ εἶναι, μεριχὸν xaxbvy xal 
φθορά. Οὐ γὰρ τελεία ἀνυπαρξία, ἀλλὰ μερικὴ ὕπαρ- 
ξις, χαὶ μεριχὴ ἀνυπαρξία. Τὸ δὲ μὴ εἶναι, τέλειον 
xaxóy* τελεία γὰρ ἀνυπαρξία, τὸ τελείως μὴ Ov. Τὸ 


οὖν εἶναι, καὶ τὸ εὖ εἶναι, χαλὰ παρὰ θεοῦ. Τὸ δὲ B 


xaxbv ἐξ ἁγαθοῦ γενέσθαι, τῆς τοῦ γινομένου γνώ- 
µης. Ὁ οὖν θεὺς, δι’ ὑπερθολὴν ἀγαθότητος, καὶ τῷ 
πονηρῷ τὰ ἀγαθὰ δέδωχε, τὸ εἶναι, xal τὸ εὖ εἶναι. 


esse bonum est. ORTII. Omnia qua: sunt, a Deo 
ut essent, acceperunt. Cuncta porro qui uuicui- 
que a Deo concessa sunt, bona sunt. Nam qus - 
a bono dantur, utique bona sunt. Malum autem 
nihil aliud est, quam bonorum, hoc est eorum, 
quie a Deo data sunt, abjectio. Quamobrem illi, qui 
a Deo vel Ίου ipsum duntaxat quod sint, habent, 
boni aliqua ex parte atque extrema saltem condi- 
lione et linea participes fiunt : quo fit ut. diabolo 
bonum sit quod exsistat, ac per loc ipsum quod 
Sit, boni particeps fiat. Esse itaque bonum est : at 
bene esse, melius ac prastantius. Perfectus enim 
exsistendi status est sanum esse : αἱ in niorbo 
versari et esse aliqua ex parte, malum et corruptio 
est. Non enim omni ex parte interitus accidit, sed 
ex parte quadam exstantia, et ος parte interitus. 
Contra non esse, absolutum malum est. Prorsus 
enim non esse, penitus interiisse est. Quocirca es- 


56, οἱ bene beateque esse, bona sunt, a Deo auctore provenientia. At malum ex bono fieri, ab consilio 
proficiscitur illius, qui talis evadit. Quz cum ita sint, Deus pro singulari sua bonitate, malo quoque, 


qui bona erant, nimirum esse, 
e ^$- Ἐγκαλεῖτε ἡμῖν, ὦ Μανιχαῖοι, διὰ εἰ προ- 
γινώσχων ὁ θεὸς τὸν διάδολον χαχὸν ἑσόμενον, ἐπ- 
οἴησεν αὐτόν; xal ἀπεδείξαμεν διὰ πλειόνων, ὅτι 
χατὰ τὸν φυσιχὸν τοῦ δικαίου λόγον, χαλῶς ἐποίησεν 
αὑτόν * χρεῖσσον γὰρ κατὰ τὸν φυσιχὸν λόγον, xiv 
εἶναι 1, xal κατὰ τοῦτο µετέχειν τοῦ ἀγαθοῦ. Ἐκ 
θεοῦ γὰρ, τοῦ μόνου ἀεὶ ὄντος, αὐτὸ τὸ εἶναι, ἆ γαθοῦ 
καὶ ἀγαθῶν παρεχτιχοῦ. τὸ δὲ ἐχ τοῦ ἀγαθοῦ, ἀγα- 
0bv πάντως ἑστίν. El δὲ λέγετε, ὅτι συνέφερεν αὐτῷ 
pt) γενέσθαι, περ γενέσθαι, καὶ χολασθῆναι ἆτελευ- 
τήτως φαμὲν, ὅτι ἡ χόλασις ἐχείνη οὐδὲν ἕτερόν 
ἐστιν, εἰ μὴ mop ἐπιθυμίας τῆς xaxlag χαὶ. ἆμαρ- 
τίας, χαὶ πὺρ ἀστοχίας τῆς ἐπιθυμίας. Οὐ γὰρ ἐπι- 
θυμοῦσι Θεοῦ, οἱ ἐν τῇ χαχίᾳ τὸ ἄτρεπτον ἐσχηχότες, 
ἀλλὰ τῆς xaxlac* ἐχεῖ δὲ ἑνέργεια καχίας χαὶ ἆμαρ- 
τίας οὐχ ἔσται. 0ὐδὲ γὰρ ἑἐσθίομεν, οὐδὲ πίνομεν, 
οὐδὲ ἐνδυόμµεθα, οὐδὲ γαμοῦμεν, οὐδὲ πλουτοῦμεν, 
οὐδὲ φθόνος ἰσχύει, οὐδέ τι τῶν τῆς καχίας εἰδῶν. 
Ἐπιθυμοῦντες οὖν, χαὶ pij µετέχοντες τῶν τῆς ἐπι- 
θυµίας πυρὸς δίχην, ὑπὸ τῆς ἐπιθυμίας χαταφλέ- 
γονται; οἱ δὲ τοῦ ἀγαθοῦ, τουτέστι μόνου τοῦ Θεοῦ 
ἐπιθυμοῦντες, τοῦ ὄντος, xat ἀεὶ ὄντος, xal τυγχά- 
νοντες, εὐφραίνονται χατὰ τὴν ἐπιθυμίαν ἀναλόγως 
αὐτῶν, χαθ)᾽ ἣν xal τυγχάνουσι τοῦ ἐπιθυμουμένου. 
Τὸ μὲν οὖν ὄντως ἀγαθὸν, τὸ φύσει ἀγαθόν ἐστι, xàv 
ποσῶς μετέχει xaz' αὐτὸ τὸ εἶναι τοῦ ἀγαθοῦ. Τὸ δὲ 
δοχοῦν ἀγαθὸν, οὐ φύσει ἀγαθόν ἐστι, ἀλλὰ χαχόν. 
Τὸ οὖν προχρίνειν τὴν τῶν χτισµάτων ἁπόλαυσιν 


τῆς τοῦ χτίστου ἀπολαύσεως, καὶ τὸ οἰχεῖον θέλημα, - 


τοῦ θελήµατος τοῦ δημιουρχοῦ, οὐκ ἔστι δικαίου, οὐδὲ 
ἀγαθοῦ, προκρίνειν τὸ ἡμῖν δοχοῦν ἀγαθὸν, ὅπερ 
μᾶλλον καχὺν ἐδείχθη, τοῦ ὄντος φύσει ἀγαθοῦ " 


necnon bene esse concessit. 


90. Crimini nobis, o Manichaei, vertitis, ac 
6 quaeritis, cccur Deus cum diabolum malum 
fore prospiceret, euin fecerit. Àt pluribus osten- 
di 13, si naturalis juris ratio spectelur, recte eun 
conditum fuisse. Secundum enim naturz seriei 
prastat, vel tantummodo esse, atque bac ratione 
boni participem esse, quam non esse. Siquidem ip- 
sum esse, a Deo proficiscitur, qui solusest semper 
ac bonorum largitor. Porro quod ex bono prolicisci - 
tur, id prorsus bonum est. Quod si satius futurum 
fuisse dicitis, ut non exsisterel, quam factum qui- 
dem esse, at sempiternis poenis multari; lioc a 
nobis responsi feretis; poenam illam nibil aliud 
esse, quam nequili» cupiditatem, εἰ peccati 
ignem, flammamque (rustratz libidinis. Non enim 
Dei, sed vitii affectu ardent, qui ita affecti sunt, 
ut eorum perversitas nullam admittat mutatio- 
nem. Illic enim nulla malitiz ac peccati actiofutura 
est. Neque enim edemus, neque bibemus, ncc ve- 
stiemur, nec matrimonia contrahemus, nec opibug 
afffuemus, nec iuvidia vigebit, aut aliud ullum 
vitii genus. Quocirca dum concupiscunt, nec ta- 
men eo quod cupiunt, frui possunt, cupiditatis sux 
tanquam flamme cujusdam ardore flagrant. Contra, 
qui boni, hoc est solius Dei, qui vere ac sempi- 
terne est, desiderio tenentur, eoque potiuntur, 
pro desiderii sui modo, quo re cupita fruuntur, 
voluptatem sentiunt, Λο quidem vere bonum illud 
est, quod nature bonum est : etiamsi aliquantu- 
Juui, nimirum secundum quod est, boni particeps 
sit. Bonum autem apparens, non natura bonum, 
sed malum est. Non est viri justi, rerum condita- 


! Lib. 4 De fide. cap. 23. Vid. Ilieron. lib. 11, Cunt. Pelag.cap. 2. 
ΥΛΗΙΑ LECTIONES. 


i Leuncl. in marg. emendat τῷ διαθόλῳ. 
sistendi ratione. 


| Leuncl. in marg. τὸν τοῦ εἶναι λόγον δηλονότι, hoc est, ez- 


1513 


S. JOANNIS DAMASCENY 


1511 


rum frvitionem conditoris fruitionl, suamque vo- A ἀλλὰ γενέσθαι μὲν αὐτὸν, zo ἔχειν μοῖράν τινα 


luntatem conditoris anteferre voluntati ; nec boni, 
id quod bonitatis tantum speciem habet, quodque 
malum potius esse probavinius, eo quod natura 
bonum est, antiquius habere, Deus igitur eum po- 
tius esse, ac vel minimam boni partem habere 
maluit, quam ut ob malum, hoc est ob iniquam 
ejus cupiditatem, animique cruciatum, hac quoque 
eyigua boni parie privaretur. Neque enim Deus 


σμιχροτάτην τοῦ ὄντος k ἆγαθοῦ, fep διὰ τὸ καχὸν, 
τουτέστι, διὰ τὴν ἄδιχον ἔφεσιν καὶ λύπτν, στερη- 
θῆναι καὶ αὐτῆς μιχρᾶς μοίρας τοῦ ἀγαθοῦ. 'O γὰρ 
Θεὸς οὗ χατὰ τὴν ἡμετέραν χρίσιν τὴν ἄλογον χρί- 
νει, ἀλλὰ χατὰ τὸ ὄντως ἀγαθὸν xal δίχαιον * οὐδὲ 
τοῖς πάθεσιν ἡμῶν ἐξαχολουθεῖ, οὐδὲ διὰ νοµιζομέ- 
νην συµπάθειαν, τὴν ὄντως ἐμπάθειαν, τὸν τὸῦ δι- 
χαἰου λόγον προδίδωσι. 


instar nostri, quorum stolidum est judicium, judicat : sed ut vere justitie ac bonitati consentaneum 
est : nec nostris obsecundat affectibus, nec propter coinmiserationem, ut existimatur (cum tamen 
vere prepostera quadam indulgentia sit) jus et :equum prodit. 


91. Insuper : Deus ea qua nondum sunt, vocat; 
et que futura sunt, velut jam facta perspicit ac 
judicat. Quemadmodum judex '*, in eum qui scelus 
aliquod admisit, merito animadvertit : ac nisi anim- 
advertat, iniquus est; neque ipse in causa est 
cur ille peccarit, aut puniatur; verum cjus qui 
peccavit, voluntas: sic Deus eum, qui futurus 
erat, tanquam jam ortum intuens, ut ezxstaret, 


decrevit, utque si malus evaderet, ipse sibi poena- ’ 


rum auctor fieret. Unde etiam eum condidit, et 
bonum condidit. Verum ille propria electione 
malus factus est, sibique ipsi supplicium accersi- 
vit : imo, ipse seipsum excruciat, dum ea quz non 
sunt, expetit. Quod autem Dei pr:zescientia diabolo 
causa non fuerit, ut malus fieret, hinc constat. 
Naim nec medicus, dum futurum morbum pr:ze- 


AT. Καὶ πάλιν ^ ὁ θεὸὺς τὰ µήπω ὄντα χαλεῖ, xal 


p τὰ ἐσόμενα, ὡς ἤδη γεγενηµένα θεωρεῖ, χαὶ xpiveu: 


ὥσπερ οὖν τὸν Ίδη ἁμαρτήσαντα ὁ χριτῆς διχαίως 
χολάζει, xàv pd] κολάσῃ, ἅδιχός ἐστι " xal οὐχ ἔστιν 
αὐτὸς αἴτιος τῆς τοῦ χολαζομένου ἁμαρτίας ἢ τιµω- 
plac, ἀλλ᾽ fj τοῦ ἁμαρτήσαντος προαίρεσις ' οὕτως ὁ 
θεὸς, ὡς Ίδη Υεγενηµένον, τὸ ἑσόμενον βλέπων, 
ἔχρινεν αὐτὸν Ὑενέσθαι, xaX εἰ χαχὺς ὙΥένοιτο, 
ἐξ αὐτοῦ χολασθῆναι ' δι χαὶ ἐποίησεν αὐτὺν, 
χαὶ ἀγαθὸν ἐποίησεν αὐτόν αὑτὸς δὲ ἐς οἰχείας 
προαιρέσεως Ὑέγονε καχὸς, xal ἑαυτῷ Ὑέγονε τῖςφ 
τιμωρίας αἴτιος μᾶλλον δὲ ἑαυτὸν τιμωρεῖται, tuv 
ph ὄντων ἐφιέμενος. Ὅτι δὲ οὐχ fj πρόγνωσις τοῦ . 
Θεοῦ γέγονεν αἰτία αὐτῷ τῷ διαδόλῳ τοῦ xax^v 
ἔσεσθαι, δῆλον ' οὐδὲ γὰρ ὁ προγινώσχων ἰατρὸς st» 
ἑσομένην νόσον, αἴτιός ἐστι τῆς νόσου, ἀλλ' αἴτιον 


noscit, morbi causa est : quin potius morbi causa, (c μὲν τῆς νόσου, ἡ ἀταξία, ἡ δὲ πρόγνωσις, τῆς τοῦ 


in immoderatz vite ratione consistit : medici vero 
precognitio , eruditionis ipsius argumentum est; 
prienotionisque causa hzc est, 4/57 quod ita fu- 
turum erat. Quod autem se ita res habeat, Apo- 
stolus declarat inquiens : « Qui vocat ea quas non 
sunt, tanquam ea qua sunt !*. » Quin illud scire 
necessum est, animam, ut e corpore excedit, ea 
jam conditione esse, ut mutari non possit, sive 
boni desiderio, sive tali affecta sit !*. 

98. Preter hzc autem omnia, bonum dicimus id 
quod Deus vult. Ut enim lumen a soleoritur, ita 
bonum ex Deo. Quare quidquid bonus vult, bonum 
est : idque deinum bonum est, quod ipse vult. Ju- 
dex Deus est, non nos Dei judices. Quid igitur 
censoriam in eum virgam arripimus ? Deus motu 
percellitur, trepidat ac timet? Deus ille non fuerit, 
quam metus exagitat. 

99. Ρἱ 5ο] ct luna tanquam navigia quedam sunt, 
qua partem, quam materia Deo eripuit, evchant : 
ergo nec sol, uec luna prius erant, atque lomo in 
tenebris versabatur. 

40. Si afflictio opinione vestra mala est, volu- 
ptas et oblectatio bona sil necesse est. Quod si 
ila est, bona igitur fornicatio , iugluvies, czetera- 
que qua perpetrantem voluptate afficiunt : contra 
ea oinnia qua molestiam afferunt, ut continentia, 
inedia, vigilia, aliaque id genus, mala sunt. 


ἱατροῦ ἐπιστήμης γνώρισμα, καὶ αἴτιον τῆς πτρο- 
γνώσεως τὸ οὕτως μέλλειν ἔσεσθαι. « Ὅτι δὲ οὕτως 
baci, φησὶν ὁ ᾿Απόστολος, ὁ xaXov τὰ μὴ ὄντα ὡς 
ὄντα. » Καὶ τοῦτο δὲ εἰδέναι xp, ὅτι χαθὼς E2610 
ἡ duyh ἐχ τοῦ σώματος, οὕτως διαμένει ἄτρεττος 
τοῦ λοιποῦ, εἴτε τὸ ἀγαθὸν ποθοῦσα , εἴτε τὸ πο- 


νηρόν. 


λη’. Ἐπὶ πᾶσι δὲ τούτοις, τοῦτό φαµεν ἀγαθὸν, 
ὅπερ θέλει 5 θεός. Ὥσπερ γὰρ τὸ φῶς Ex τοῦ ἡλίου 
ὀρίζεται, οὕτω χαὶ τὸ ἀγαθὸν Ex τοῦ Θεοῦ ' Πᾶν οὗ», 
ὃ θέλει ἀγαθὸς, ἀγαθόν ἐστι" xal τούτό ἐστιν ἀγαθὸν, 
ὃ θέλει. Κριτὲς ἐστιν ὁ Ocbc, οὐχ ἡμεῖς χριταὶ τοῦ 


D βεοῦ. Τί οὖν αὐτὸν ἀναχρίνομεν ; θεὸς ὁῤῥῥωδεϊ, xal 


δειλιᾷ, xal δέδοικε; Θεὸς φοδούµενος, μὴ εἴη 
θεός. 

λθ’. El ὁ foc χαὶ ἡ σελήνη πλοῖα γεγόνασι, διὰ 
τὸ ἀγαγεῖν τὴν polpav, fiv ἤρπασεν fj ὕλη ἀπὺ θεοῦ, 
ojx Tv πρὸ τούτου ἅλιος, οὐδὲ σελήνη, xai iv 
σχότῳ ἣν ὁ ἄνθρωπος. 

p'. El καθ) ὑμᾶς fj θλῖψις xaxh, πάντων fj ttov, 
καὶ ἡ àmóAavoig ἀγαθὴ  χαὶ εἰ τοῦτο, ἀγαθὸν 1 
πορνεία, xaX ἡ Υαστρ'µαργία, xa ὅσα τέρπει xai 
fs: τὸν πράττοντα ΄ ὅσα δὲ λυπεῖ, ἑγχράτεια, vn- 
στεία, àypuzvia, χαὶ τὰ τοιαῦτα, xaxá. 


** Lib. i:t De fide, cap. 50. 15 Rom. iv, 1], !*. Lib. τι De. fide, cap. 3. 
VARI E. LECTIONES. 


k Lego cum Lcunclavio τοῦ ὄντως. 


DIALOGUS CONTRA MANICH.EOS. 


1516 


Zl iyxaActee θεῷ τὴν τοῦ χαταχλυσμοῦ παν-Α — 41. Qui Deo diluvii excidium, et Sodomitarum 


4, xai τῶν Σοδομιτῶν τὴν ἐκφλόγωσιν, xal 
i46) τὸν ποντισμὸν πρὸς τὸ συμφέρον παι- 

ἐγχαλέσατε μᾶλλον αἰωνίως χολάζοντι. 

Γὸ £x τῆς ἑαυτοῦ οὐσίας προφέρειν, οὗ δη- 
|μα τὸ δὲ Ux. μὴ ὄντων, δημιούργημα. El οὖν 
Yel ἡ xaxla, &x μὴ ὄντων παράχει, xat οὐχ- 
τῆς ὕλτς τὸ σῶμα. El δὲ Ex τῆς ὕλης, τουτ- 
κ τῆς οὐσίας τῆς xaxla;, si. μὲν ἄναρχος ἣ 
ἀθάνατος πάντως xai ἄτρεπτος. Τὸ γὰρ ph 
νον, οὗ παύεται, οὐδὲ τρέπεται’ el b τρέπεται 
ίρεται, οὐχ ἄναρχον. El δὲ ἡ xaxía ἄτρεπτος, 
ix τῆς οὐσίας αὐτῆς σῶμα ἄφθαρτον ἔσται 
επτον. Tívog οὖν ἣν fj φθορὰ χαὶ ἡ xaxía; 
φθορὰ πάντως φθείρει τι, T) οὐκ ἔστι φθορά, 
τὸ ἀγαθὸν παθητὸν, παθητὸς καὶ ὁ ἀγαθός * 
5 οὖν τελείως ἀγαθός; φθειρόµενος δὲ ἀγαθὸς 
Wig, el; ἀνυπαρξίαν χωρήσει. El δὲ ἑαυτὴν 
ν, ἐφθάρη, καὶ ἀπώλετο, xal οὐχ ἔστιν. El 
ig τοῦ ἀγαθοῦ, f| µέρος ἑαυτῆς ἔφθειρεν, fie 
εως τὸ µέρος φθαρτὸν, xal πᾶσα «φθαρτή; 
ον γὰρ τὴν αὐτὴν φύσιν χαὶ φθαρτὴν εἶναι 
θαρτον. El γὰρ λέγομεν τὺ σῶμα τοῦ ἀνθρώπου 
v µέρος ὃν τοῦ ἀνθρώπου, τὴν δὲ duyhv &- 
iy, ἁλλ᾽ οὐκ εἰσὶ ped; φύσεως. Ἡ γὰρ Ψυχὴ, el 

σώματι πολιτεύεται, ἁλλ᾽ οὐχ ἔστι copa, 
ώµατος ' ὥστε ἄλλης φύσεώς ἐστιν dj quyh, 
λης τὸ σῶμα ΄ xai οὐ τὸ μὲν µέρος τῆς αὐτῆς 
ς φθαρτὺν, τὸ δὲ ἄφθαρτον" ἀλλ ἡ μὲν µία 


conflagrationem, Pharaonisque emersionem cri- 
mini datis, cum erudiendi causa hzc illata siut, 
hunc potitus accusate quod zterne puniat. 

49. Quod ex sua quis substantia producit, non 
est creatura, secus autem quod ex nihilo. Itaque 
si malum vim babet creandi, ex nihilo producit, 
nec jam ex materia corpus ortum trahet. Si autem 
ex materia, hoc est ex mali substantia, si quidem 
initio malum careat, immortale prorsus et immu- 
tabile es& Quod enim non incepit esse, ne finem 
quidem, aut rautationem babiturum est. Sin vero 
mutationi et corruptioni obnoxium est, initio mi- 
nime caret. Porro si malum mutari nequit, corpus 
quoque, quod ex ejus substantia ortum est, cor- 
ruptionis οἱ mutationis expers erit. Cujus igituf 
erat corruptio et malitia? Non enim est. dubium 
quin corruptio aliquid corrumpat, aut corruptio 


non erit. Porro si bonum perpessioni obuoxium 


est, perpessioni quoque bonus obnoxius erit. 
Quod si ita est, quinam velim perfecte bonus esse 
queat. Quin si bonus a materia corrumpitur, ad 
nihilum tandem redigetur. Quod si corruptio ipsa 
sese labefactabat, corrupta est igitur atque inter- 
jit. Sin boni duntaxat partem, aut sui ipsius par- 
tem corrumpebat, sane cujus natur: pars cor- 
ruptioni subjacebat, tota quoque natura corruptio- 
ni obnoxia erat, Neque enim fleri potest ut in 
unam eamdemque naturam partim cadat corruptio, 


τοῦ ἀνθρώπου φθαρτὴ, ἡ δὲ ἄφθαρτος ' xaX ( partim non cadat. Nam licet corpus, quod hominis 


ψυχἣ ἐξ ἀνάρχου οὐσίάς' τρεπτὴ váp* οὔτε 

ια" xal αὐτὸ γὰρ τρεπτὸν xai φθαρτόν' μιᾶς 
εως λέγεται ὁ ἄνθρωπος, οὐχ ὅτι ἡ duy xoi 
ια μιᾶς ἐστι φύσεως, ἀλλ᾽ ὅτι πάντες οἱ ἄν- 
t ὁμοίως ἕκαστος φυχὴν ἔχει xat copa, xal 
x; δύο φύσεις ἔχει. 


corrumpi potest, altera non potest; verum altera hominis 


yXione immunis 


pars est, corruptioni obnoxium , animam autem a 
corruptione liberam esse dicamus: at ejusdem 
tamen nature non sunt. Quamvis enim anima in 
corpore versetur, non tamen corpus est, sed cor- 
poris expers. Itaque ** alterius natura corpus est, 
alterius anima, nec unius ejusdemque nature pars 
tura. corruptioni obnoxia, altera a 


: ac neque anima ex substantia principii experte orta est, cum sit muta- 


nec corpus, in 4A&Af8 quod etiam mutatio cadat et corruptio. Verum unius nature esse liomo 
t, non quod corpus et anima unius naturz sint, sed quod quisque hominum animam et corpus 


ue habeat, duasque adeo naturas. 
.'H τροπὴ, ix τοῦ ἑναντίου εἰς τὸ ἑναντίον 
ολη, ἐκ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι, 7| ἐξ ὄντων εἰς 
εἶναι, 3 ἐξ ἀρετῆς εἰς χαχίαν, ὅπερ tasty, 
V φυσ'χῶν ἔξεων εἰς τὴν τούτων στέρησιν. 
ετῆ πλήρωσἰς ἐστι τοῦ νόµου τοῦ θεοῦ ' ὁ δὲ 
τοῦ Θεοῦ θἐληµα αὑτοῦ ἐστιν οὐδεὶς γὰρ 
ιεται ὃ οὐ θέλει" τὸ δὲ θέλημα τοῦ θεοῦ ἀγαθόν 
ἄτρεπτον, ἀεὶ ὡσαύτως Éyov* ὥστε τὸ ἀγαθὸν, 
:ty, ὁμοίως xal ἀρετή ΄ ἀγαθὸν γὰρ ἡ ἀρετή 
χαχία, οὐκ ὃν, ἀλλὰ τοῦ ὄντος, τουτέστι τοῦ 
τοῦ Θεοῦ ἐχούσιος παραχοὴ xal ἀναίρεσις, 
σύμθασιν Ev τῷ πράττεσθαι παρυφισταμένη * 
μα τῷ παύσασθαι τῆς πράξεως πανομένη. 


, Καὶ τοῦτο 55 εἰδέναι δεῖ, ὅτι ὁ θεὸς οὐ xo- 
τινὰ ἓν τῷ µέλλοντι, ἀλλ᾽ ἕχαστος ἑαυτὸν δε- 


Jb. µι De fide, cap. 5. 
ῥατποι. Gg. XCIV. 


43. Conversio est de conírario in contrarium 
mutatio, ut de nihilo ad exsistentiam, vel de exsi- 
stentia in nihilum, vel ex virtute in vitium, hoc est 
ex habitibus natapalibus in privationes ipsorum 
mutatio. Virtus est divinz legis impletio. Dei au- 
tem lex, voluntas ipsius est. Nemo quippe ea prz- 
cipit, a quibus abhorreat. Dei porro voluntas bona 
est, immutabilis, semper eodem modo sc habens. 
Itaque bonum vere est, ac similiter virtus : virtus 
enim res bona est. Contra malum niliil est, sed 
cjus quod est, sive divin: legis, libera infractio 
et eversio : quod quidem ex accidenti , dum com- 
mittitur, velut exsistit, ac protinus ut desiit actio, 
desinit. 

44. Quin illud quoque scire convenit, Deum nc- 
minem in futuro punire, sed unumquemque se- 


9 


—€ Qm o a ERR podia SR Rr 


1547 S. JOANNIS DAMASCENI 15 


ipsum ita comparare, ut Dei particeps fiat, aut 
contra. Est autem Dei participatio voluptas ; anim- 
adversio Dei, ipsius patientia. In hac autem vita 


'Deus 3n supplicii causa tentationes infert, sed ut 


nos crudiat ac vitio medeatur : quo videlicet ipsum 
agnoscentes, ad ipsum revertamur, sanctitatisque 
ipsius consorles evadamus : « Domini enim disci- 
plina aperuit aures meas '*. » 

45. MAN. Si bonus est, cur in futuro vo flagi- 
tiosum hominem cruciatibus afficit, ac nou potius 
eum e medio tollit? ORTH. Deus, uti bonus , sic 
quoque justus est. Ut igitur bonus, bona omnia 
fecit, quecunque fecit. Quemadmodum itaque 
zequum erat, ut qui ab ipso boni futuri, ac bonum 
sibi datum non modo servaturi , sed eliam opera- 
turi essent, perfectum bonum seryiternasque de- 
licias gustarent et consequerentur : sic etiam 
s quum erat ut qui ab eo boni futuri, nec tamen 
datum sibi bonum servaturi, sed per bonorum ab- 
jectionem in. vitium deflexuri essent, sempiternis 
deliciis carerent. 

46. Longius a Deo distant Seraphim, quam 
diabolus a Seraphim. Quocirca nisi diabolus ex- 
slitisset, is qui eum proxime antccedebat, omnium 
deterior, iino ctiam eorum qui ipsum antecessis- 
sent, coniparatione, malus visus esset : sicque di- 
cereimus : Cur Deus, cum talem eum fore pro- 
spiceret, ipsum tamen fecit? Eodem modo in omni 
quoque alia re proposita, usque dum ascendamus 
ad ipsa Seraphim. Etenim szpe fit ut rem mise- 
ratione dignissimam cernamus, qua alteram fingi 
non posse miseriorem existimemus; tum vero 
postea deteriorem aliam videamus. Siquidem ma- 
lum illud, quod postremum vidimus, ejusmodi esse 
suspicemur. 

47. Deus itaque omnia valde bona fecit, secun- 
dum cujusque naturam, ut ipsius Vuuas dispo- 
suit. Non enim legi subjectus est ; verum id demum 
bonum est quod ipse vult, non quod nos judica- 
mus: non enim nos Dei judices sumus. Verum 
sicut ex sole et igne lux omnis splendet, sic Dei 
voluntate bonum omne definitur. Nam si Deui 
in hoc bene, in hoc male fecisse dixeris, aut sci- 
citatus A449 fueris, cur hoc fecerit, illud non 
fccerit, te Uei judicem, eoque majorem et sapien- 
tiorem constituis. Quocirca Deus, quod libuerit, 
faciendi potestatem habet, atque illud bonum est : 
ac potestatem item liabet eorum quz facit, quas 
vult causas nobis declarandi, et quas vult, occul- 
tandi. Unumquodque porro bonorum creatorum, 
qua rationem acceperunt, aut libere iu bono per- 
stitit, ut conditum fuit; aut. libere immutatum 
est, atque a bono recessit, illudque perdidit. Bo- 
num est przclarus ordo, unicuique id quod natura 


33 |s3, 1x, sec. LXX. 


Λ χτιχὸν ποιεῖ τῆς μετοχῆς τοῦ Θεοῦ. "Est: δὲ $ µ 
μετοχἡ Θεοῦ τρυφῇ. ἡ δὲ ἀνεξιχαχία αὐτοῦ, χόλασ, 
ἐνταῦθα δὲ οὗ χολάζων ἐπιφέρει τοὺς πειρασµ» 
ὁ θεὺς, ἀλλὰ παιδεύων xa ἰώμενος τὴν xaxíav, ἵ 
ἐπιγνῶμεν αὐτὸν, καὶ ἐπιστρέφωμεν, xal τύχωμ 
τὶς ἁγιότητος αὑτοῦ * « Ἡ γὰρ παιδεία Kup! 
ἀνοίχει µου τὰ ὧτα. » 


με. MAN. Ei ἀγαθὸς, διὰ τί ἐν τῷ μέλλον 
αἰῶνι κχολάζει τὸν πονηρὺν, χαὶ οὐ μᾶλλον ἆναιρι 
αὑτόν; OPO. Ὁ Os); ἀἁγαθός ἐστιν, ἀλλὰ χαὶ ὃ 
χαιος' ὡς ἀγαθὸς οὖν ἐποίησεν, ὅσα ἐποίησεν, ἆχγι 
θά - ὥσπερ οὖν δίχαιον ἦν τοὺς ὑπ) αὐτοῦ ἐσομένοι 
ἀγαθοὺς, γαλ µέλλοντας, οὐ µόνον φυλάττειν τὸ δοθὶ 
αὐτοῖς ἀγαθὸν, ἀλλὰ xol ἑπεργάζεσθαι αὐτὸ, vev 
σθαι Ἰ xal ἀξιωθῆναι τοῦ τελείου ἀγαθοῦ, xal ci 
αἰωνίου τρυφῆς, οὕτως χαὶ δίχαιον ἣν, τοὺς ὑπ' αἱ 
τοῦ ἑσομένους ἀγαθοὺς, xal µέλλοντας οὗ c 
λάττειν τὸ δοθὲν αὐτοῖς ἀγαθὸν, à). ἐχουσίως ἐχχλ 
νειν διὰ τῆς ἀποθολῆς τῶν ἀγαθῶν ἐπὶ τὴν xaxía: 
καὶ στερηθῆναι τῆς ἁϊδίου τρυφῆς. 
µς’. Πλέον ἀπέχει τὰ Σεραφὶμ ἀπὺ θεοῦ, ἕπερ 
πονηρὸς ἀπὸ τῶν Σεραφίμ. El οὖν μὴ ἐγένετο ὁ δ.ά 
ὄολος, ὁ πρὸ αὐτοῦ, ἐφαίνετο χείρων πάντων χι 
καχὸς, bv συγχρίσει τῇ πρὸς τοὺς πρὸ αὐτοῦ, x: 
ἑλέγομεν * Διὰ τί προειδὼς 6 θεὸς, ὅτι τοιοῦτος μέλλι 
ἔσεσθαι, ἐποίησεν αὑτόν ; ὁμοίως χαὶ ἐπὶ τοῦ προ 
κειµένου, ἕως ἂν ἔλθωμεν χαὶ εἰς αὐτὰ τὰ Σεραςίμ 
Καὶ γὰρ πολλάκις θεωροῦμεν πρᾶγμα ἐλεεινότατοὶ 
xaX δοκοῦμεν μὴ εἶναι ἑλεεινότερον αὐτοῦ ἄλλο, χι 
μετὰ ταῦτα ὁρῶμεν ἕτερον χεῖρον. Ὅπερ yàp ἔσχα 
τον χαχὸν ὃν εἴδωμεν, f) λογισώµεθα, ὑπονοοῖμεν µ 
εἶναι αὐτοῦ χεῖρον. 
censemus, ul nullum eo gravius ac molestius es: 


μῦ. Ἐποίησεν οὖν ὁ θεὺς τὰ πάντα χαλὰ λία 
χατὰ m τὴν ἱδίαν φύσιν, καθὼς ἠθέλησεν οὗ vi 
ὑπόχειται νόµῳ, ἀλλ᾽ ὅπερ θέλει, τοῦτό ἐστιν ἀγαθὸν 
οὐχ ὅπερ ἡμεῖς χρίνομεν᾿ οὗ γάρ ἔσμεν ἡμεῖς χριτα 
τοῦ θεοῦ. ᾽Αλλ' ὥσπερ ix τοῦ ἡλίου, ftot τοῦ Topix 
πᾶν φῶς φωτίξεται, οὕτως Ex τοῦ θελήµατος τοῦ θες 
πᾶν ἀγαθὸν ὀρίξεται. EL γὰρ λέχεις, ὅτι Καλῶς ἑποίτ 
σεν ὁ θεὸς Ev τούτῳ, xal χαχῶς Ev τούτῳ. xat διὰ ! 
ἐποίησε τοῦτο; xal, διὰ τί οὐκ ἑποίησε τοῦτο; o 
p χριτῆς 9 εἶ τοῦ Θεοῦ, xat μείζων αὐτοῦ, xal σοφό 
τερος. Ἐξουσίαν οὖν ἔχει, ὡς θεὸς, ποιτσαι ὅπε 
θέλει, xal τοῦτό ἐστιν ἀγαθόν * xal ἐἑξουσίαν ἔχει ὦ 
ποιεῖ, ἃς θέλει αἰτίας ἀποχαλύψαι ἡμῖν, xai ἃς 0i 
λει ἀποχρύψαι. Ἕκαστον δὲ τῶν γενοµένων λογιχῶ 
ἐχουσίως, ?) ἔμεινεν ἓν τῷ ἀγαθῷ, ὡς ἑἐχτίσθη, ' 
ἐχουσίως ἑτράπη, χαὶ ἀπεφοίτησε τοῦ ἀγαθοῦ, xa 
ἁπώλεσεν αὑτό. ᾿Αγαθοῦ μὲν γάρ στι τάτις ἀρίστη 
ἑχάστῳ τὸ χατὰ φύσιν οἰχεῖον διασώζουσα * ταυτὸ 
66 ἐστι χαὶ ἀρετή. Καχία δὲ, ἡ τῆς τάξξως }οσ:: 


ΥδΔΙΙΑ LECTIONES. 


* Leuncl. emendat γεύσσθα:, gustare. Ἡ Dasil. οἱ Reg. ἕχαστον χατά. 


2» Dasil, συγχρίτη». 


1549 


DIALOGUS CONTRA MANICIL/EOS. 


^ 


1550 


εἴτουν ἀταξίᾳ. Τὰ ὄντα πάντα, παθόσον ἔστι, xax kx A ipsius fert, conservans : atque idem quoque virtus 


τοῦ ἀγαθοῦ ' καθόσον δὲ ἑστέρηται τοῦ ἀγαθοῦ, οὔτε 
ἀγαθὰ, οὔτε ὄντα εἰαί. Τὰ γὰρ ἄζωα, χαθόσον οὐχ 
ἔσχεν Ex τοῦ ἀγαθοῦ ζωὴν, ἄνωά ἐστιν, ὡς ἑστερη- 
μένα ζωῆς, ὁμοίως xaX τὰ ἀναίσθητα, χαὶ τὰ ἄλογα, 
; καθόσον ἔσχεν, ἀγαθά ἐστιν. | 


est. Malum contra est ordinis dissipatio, sive per- 
turbatio. Omnia quz sunt, qua ratione sunt, bons - 
quoque sunt, atque ex bono : quatenus autem bono 
carent, nec bona, nec entia sunt. Etenim qu:e vita 
carent, quatenus vitam a bono non acceperunt, now 


viventia sunt, quia vitz» expertia. Similiter quae sensu et ratione carent, quatenus aliquid accepe- 


runt, hactenus bona sunt. 

uv. Οἶδεν ὁ θεὺς τὸ xaxby, ὡς ἀγαθόν' ὥσπερ 
τὴν πορνείαν οἵδεν, ὡς ἔφεσιν χαὶ φιλίαν xal Ένωσιν, 
Καὶ παρ) αὐτῷ xal αἱ αἰτίαι τῶν χαχῶν, δυνάµεις 
ἀγαθοποιο[. πολλάχις Ex πορνείας γεγένηνται σχεύη 
ἐχλογῆ-. 


μθ’. El xaxby ἡ χαχία, χαλὸν dj χόλασις, τοῦτο 
ἐξορίζουσα. Kaxbv γὰρ ἢ πορνεία, οὐχ ὁ σωφρο- 
νισµός * οὗ γὰρ fj χόλασις xaxh, ἀλλὰ τὸ ἄξιον ἑαυ- 
τὸν ποιῆσαι χολάσεως. 

V. Ei «b χαχὸν ἀΐδιον, καὶ δημιουργεῖ, χαὶ δύναται, 
χαὶ ἔστι χαὶ δρᾷ, πόθεν αὐτῷ ταῦτα; 3) ix τοῦ ἀγα- 
0o9, f| τῷ ἀγαθῷ Ex τοῦ καχοῦ, ἢ ἀμφοῖν ἐξ ἄλλης 
αἰτίας, ὅτι xat τὸ xaxbv Ev τῷ ἀγαθῷ παρυφίσταται, 
xa ὅτι ἀγαθύνει χαὶ τὰ χακὰ, xal τὴν ἑαυτοῦ ο 
στἐρησιν; Ἡ yàp φιλία ἀγαθὴ οὖσα, ἀγαθὸν ποιεῖ 
φανῆναι τὴν πορνείαν, ὅτι Ev τῷ ἀγαθῷ φιλονειχεῖ, 
πῶς xai μὴ ὃν ἔστι; μὴ εἶναι γὰρ λέγεται ὁ θεὸς. 
xatà τὴν πάντων ὑπεροχιχὴν ἀφαίρεσιν (1). 


48. Deus malum noscit ut bonum ; v. gr. scor- 
tationem, ut appetitionem, et amicitiam, ac conjun- 
ctionem. Quin apud ipsum facultates quoque illz, 
que malorum cause sunt, boni effectrices fiunt. 
S:epe enim evenit ut ex fornicatione vasa electio- 
nis nata sint. 

49. Si malum est vilium, bona utique pena 
est , que ipsum propellit et fugat. Non enim pana 
malum est, sed quod quis seipsum pena dienum 
reddiderit. 

90. Si malum zternum est , ac creat, et potest, 
et est, et agit , a quonam hac habet ? Àn a bono? 
Απ contra bonum a malo? an potius utrumque ab 
alia causa ? quandoquidem malum quidem in bono 
quasi consistit, et quia bonum malum qnoque, ac 
sui privationem, bonitate afficit. Etenim amicitia, 
ut quz bona sit, hoc prestat, ut scortatio boni- 
tatis speciem babeat , quoniam cum bono conten- 
dit ; quo pacto sit illud quod non est ens? czterum 
non esse dicitur Deus, quia propter eximiam ejus 
precellentiam cuncta ab ipso removentur. 


να’. "Ort δὲ ἡ φύσις αὐτὴ τὴν ἀρχὴν µίαν mpo- (;.— 91. Quod ipsa quoque natura unum duntaxat 


βάλλεται, δηλοῖ αὐτὸς ὁ ἀριθμὸς, οὐχ ἀπὺ δύο ἀρχό- 
μενος, ἀλλ᾽ ἀπὸ μιᾶς. El οὖν ἀρχὴ ἀριθμοῦ μονὰς, 
xaX ἀρχὴ τῶν ὄντων µία, 


vB. El πάντη P ἀχοινώνητον τὸ ἀγαθὸν τῷ καχῷ, 
τὸ δὴ ἀγαθὸν ὃν, 4b χαχὸν oüx ὃν. Δύο γὰρ ὄντα 
κατὰ τὸ εἶναι χοινωνοῦσιν. El οὐσία τὸ ἀγαθὺν, ἀνού- 
σιον τὸ χαχόν * δύο γὰρ οὐσίαι, κατὰ τὸ εἶναι οὐσίας 
χοινωνοῦσιν. 


νΥ’. El ἀχίνητον ἐξ ἀρχῆς τὸ xaxbv, χαλὸν tj χίνη- 
σις, xai ἡ ἀχινησία χαχόν. Ἠόθεν οὖν ἔσχε τὸ χαχὸν 
τὴν χίνησιν; ἡ ζωὴ, ἀγαθὸν, καὶ χἰνησις, καὶ fy ἀεὶ, 
xaX ἔστιν ἐν τῷ ἀγαθῷ; xal ζῶν ἐστι, xaX ἣν ἀγαθός. 


principium astruat, ex ipso nuinero constat. Ne- 
que enim 4 duobus ; sed ab uno auspicamur. Cum 
igitur unitas sit numeri principium , rerum quo- 
que unum tantum erit principium. 

52. Si bono nihil prorsus cum malo commune 
est, cum bonum sit ens, malum proinde nihil erit. 
Duoenim quas sunt, eo inter se communicant, 
quod sunt: Si substantia bonum est, malum sub- 
stanti» est expers. Dux enim substantie, quote- 
nus substantie sunt , inter se conveniunt. 

53. Si immobile ab initio malum erat, motus 
ergo bonum est, ejusque privatio malum. Quis 
ergo malo motus auctor fuerit ? vita ac motus bo- 
num est, atque in bono, et erat semper, et est : 


Ὁ θάνατος, ὥς qate, xaxbv, xal ἀκινησία, xai D bonus, et est, οἱ erat vivus. Mors contra, ut ipsi 


φθορὰ, xal νέχρωσις, xa οὐδὲν ἧττον ἀνυπαρξία. 
θάνατος δὲ fv ἡ χαχία, ὡς ὑμεῖς λέγετε * ὥσπερ οὖν 
ἡ ζωὴ, xal ζῶν ὁ ἀγαθὸς, θάνατος, xai νέχρωσις, 
xai νενεχρωµένον, τὸ κακόν ' πόθεν οὖν ἀνέζησε, 
καὶ ἐχινήθη; El μὲν ἐξ ἑαντοῦ, Ex τοῦ χαχοῦ Quh, 
ὅπερ ἀμῆχανον. 'H φθορὰ γὰρ οὐ ζωοποιεῖ. Et δὲ ἐχ 
τοῦ ἀγαθοῦ, οὐχ ἀγαθὸν τὸ ἀγαθὸν, τῷ χαχῷ ζωῆς 


dicitis , malum est , et immobilitas , et corruptio , 
etinteremptio, imo et ipsa in nihilum redaetio. Mors 
autem , ut asseritis, malum erat. Uti igitur vita et 
vivens, bonus erat : sic mors, exstinclio, ct inter- 
emptum, malum erat. Unde ergo revixit ac mo- 
tum accepit? si a seipso, vita ergo ex malo orta 
est , quod fleri minime $80 potest. Non enim 


VARIAE LECTIONES. 
9 [jasil. ἑαυτῆς. 89 Dasil.cl μή’ et paulo post, τὸ δὲ ἀγαθὸν bv, cic. 


NOTE. 


(1) Textus hic subobscurus et luxatus videtur. 


1553 


DIALOGUS CONTRA MANICH.EOS. 


1954 


ἐποίησε τὸν ἄνθρωπον εὑθῃ, αὐτοὶ δὲ ἐζήτησαν λο- A fecit hominem rectum ; ipsi vero quaxsierunt cogi- 


γισμοὺς πολλούς * ἕτερον δὲ xaxhy λέγεται, τὸ κατ 
αἴσθησιν, ὡς αἱ θλίψεις, αἱ κατὰ τοὺς πειρασμούς ᾿ τὸ 
γὰρ τῆς χαχίας ὄνομα ὁμώνυμόν ἐστι. Δύο γὰρ σηµαί- 
νὲι" ποτὲ μὲν γὰρ σηµαίνει τὴν τῆς ἀρετῆς στέρησιν ᾿ 
ποτὲ δὲ τὴν τῆς χαρᾶς, τουτέστι τοῦ ἐπιθυμουμένου * 
ἡ μὲν γὰρ πορνεία οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, εἱ μὴ σωφροσύ- 
νης στέρησις, καὶ xaxh χρῆσις. "Av: γὰρ τοῦ ἀγα- 
πῆσαι καὶ μιγῆναι εἰς τὸ ἴδιον σκεῦος, τουτέστι τὴν 
ἰδίαν γυναῖχα, ἀγαπᾷ xaX μἰίγνυται τῇ ἀλλοτρίᾳ. Ἡ 
ἀπιστία, ἀντὶ τοῦ πιστεῦσαι χαὶ ἀγαπῆσαι τὸν φύσει 
Θεὸν, πιστεύει τῷ μὴ ὄντι θεῷ. Τοῦτο οὖν ἐστι 
χαχία, τὸ τῷ pij ὄντι ὡς ὄντι χρήσασθαι τὸ μὴ 
παρἐχειν ἑχάστῳ τὰ ἴδια " ἴδια ἑκάστῳ τὰ ὑπὸ θεοῦ 
ὁριζόμενα. Ἴδιον μὲν θεοῦ, ἡ δόξα xal ἡ τιμή, ὡς 


tationes multas !* ; » alterum sensus nostri causa 
ita appellatur, ut calamitates quibus in tentatio- 
nibus afficimur. Mali enim vocabulum anceps est , 
quod duas significationes habet. Interdum enim 
virtutis, interdum gaudii, hoc est rei expetitw, 
privationem indicat. Fornicatio enim nihil aliud 
est , quam pudicitixe privatio et flagitiosus usus. 
Nam pro 4S1 eo quod quispiam vas suum, hoc 
est uxorem suam aware, eique misceri debeat, 
alienam deperit, atque ad eam accedit. Eodem 
modo infidelitas tum contrahitur, cum quis pro 
eo- atque ei qui natura Deus est , credere , ipsum- 
que amare debeat , illi qui Deus non est, credit. 
In hoc ergo malum situm est, cum quis eo quod 


Δημιουργῷ πρέπουσα” ἴδιον δὲ τῶν χτισµάτων, τὸ D non est, tanquam sit utitur : cum non unicuique, 


µέτρον, ὃ ἑκάστῳ ὥρισεν ὁ τὸ εἶναι δούς. "Ex! ἡμῖν 
δέ ἐστιν 1]. χρήσασθαι τοῖς δοθεῖσιν ἡμῖν ὑπὸ θεοῦ, 
ἐφ᾽ ᾧ δέδωχεν, f ufj* olov, ἔδωχεν ἡμῖν τὸ ἐπιθυ- 
μητιχὸν, ἵνα ἐπιθυμῶμεν αὐτοῦ µόνου ἀγαθοῦ. Ἐὰν 
ἐπὶ τούτῳ χρησώµεθα τῇ ἐπιθυμίᾳ, ἀρετὴ καὶ χαλόν' 
εἰ δὲ ἕτερόν τι παρ) αὐτὸν ἀγαπήσωμεν, οὐχ ἔστι 
χρῆσις, ἀλλὰ παράχρησις. Eig αὐτὸ γὰρ τοῦτο 
ἐποίησεν ἡμᾶς, ἵνα µετέχωμµεν αὐτοῦ ἐπιθυμοῦν- 
τες. 


quod suum est, tribuit. Uniuscujusque proprium 
Hlud est, quod a Deo decernitur. Ac Deo quidem 
proprium est gloria et honor. Nam hzc οἱ, ut Crea- 
tori, conveniunt. Proprium autem creaturarum 
est, mensura illa, quan cuique rei Deus consti: 
tuit , qui etiam ipsummet esse dedit. Atqui in nobis 
situm est his, qua: nobis a Deo concessa sunt , ad 
illum finem uti , ad quem concessa sunt. Exempli 
gratia, appetendi facultatem nobis idcirco dedit , 


ut ipsum, qui solus bonus est, concupiscamus. llaque si appetitu ad eum finem utamur, virtus 
δεί οἱ bonum ; sin aliud quidpiam preter eum amamus, jam non est usus, sed abusus. In hoc eniin 
nos condidit , ut ipsum expetamus, eoque impletis votis fruamur. 


ξα’. Ην, qwuaty, fj ὕλη ἄναρχος, ἀγέννητος, ἓν ἰδίοις 


61. Erat, Inquiunt, materia principii expers, 


ὅροις, ἀεὶ ἁτάχτως χινουµένη, ἀεὶ ἑαυτῇ µαχομένη, C ingenita, in suis finibus inordinate semper agitata, 


xal ἑαυτὴν ἀναλίσχουσα. "Hv δὲ, φησὶ, xal ὁ Geb; 
ἐν ἰδίοις ὅροις, ἄναρχος, ἁγέννητος, ἀΐδις, ἀσώμα- 
τος, ὅλος φῶς. ἀλλ fj ὕλη, φησὶν, ἀτάχτως καὶ 
ἁλόγως Χινουμένη, ἐπὶ τὰ τοῦ Θεοῦ ὅρια 0c. Καὶ 
θαυµμάσασα τὸ τοῦ Θεοῦ φῶς, τῆς μὲν πρὸς ἑαυτὴν 
μάχης ἐπαύσατο * τῷ δὲ φωτὶ ἐπέθετο µαχομµένη, 
ὡς xai µέρος αὐτοῦ ἁρπάσαι εἰς ἑαυτήν ' χαὶ γὰρ 
ἄρχοντας, ὡς ἐπὶ κεχρυµµένου βασιλείου τὴν ὕλην 
ἔχειν διαθεθαιοῦνται, οὓς xaX κοσµοκράτορας toU 
σκότους, xal «πγεύμωτα τῆς κπονηρίας εἶναι 
φάσχουσι. Συνεχώρησε δὲ, φησὶν, ὁ ἀγαθὸς Geb;, 
µέρος ἑαυτοῦ ὑπ αὑτῆς ἁρπασθὲν αἰχμάλωτον γενέ- 
σθαι, ὅπως αὐτὴν περιγράψῃ xai περιορίσῃ τοῦ 
μὴ περαιτέρω προθαΐνειν εἰς τὰ ἑαυτοῦ ὅρια. 

El ἄναρχος, ἀγέννητος, ἀσώματος, ἅποιος, &ópa- 
τος ὕλη, ὁμοίως xal 6 ἀγαθὸς 8cb;, ἐκ δὲ τῆς οὐσίας 
αὐτῶν τὰ πάντα, πῶς ὁρῶνται τὰ ἐξ αὐτῶν γενό- 
μενα; τὸ γὰρ ἐξ ἀσωμάτου xal ἁοράτου οὐσίας 
προερχόµενον, ἀσώματον πάντως ἔσται χαὶ ἀόρα- 
τον. Καὶ πρὸ τούτου * εἰ καὶ αἱ δύο οὐσίαι, ἄναρχοι, 
καὶ ἀγέννητοι, καὶ ἁἴδιοι, ἐξ αὐτῶν δὲ ἐσμεν ἡμεῖς, 
οὐκ ix τοῦ μὴ ὄντος εἰς cb εἶναι ὑπ αὐτῶν παρ- 
αχθέντες, ἀλλ ix τῆς οὐσίας αὐτῶν, ἄναρχοι xat 
ἀῑδιοί ἔσμεν ἡμεῖς. Ἑκάστης γὰρ οὐσίας γέννημα, 
ὁμοούσιον τῇ γεννησάσῃ οὐσίᾳ΄ ἀῑδίου, ἀϊδιον ' ἀγεν- 
νήτου, ἀγέννητον * ἀνάρχου, ἄναρχον. 


et secum pugnans, seipsamque absumens. Erat 
etiam Deus in suis finibus, principio carens, in- 
genitus, sempiternus, incorporeus, totus lux. At 
materia temere et inordinate agitata, ad Dei fines 
perrexit; lucisque admiratione commota, secum 
pugnare desiit, lucemque prgna lacessivit, adeo 
ut ipsius quoque partem ad se rapuerit. Nam etiam 
prefectos suos velut in obscura quadam regia 
materiam habere affirmant, quos et mundi rectores 
tenebrarum ac spiritualia nequitie ** esse aiunt. 
Passus est, inquiunt, bonus Deus sui portionem 
abs se abreptam captivam teneri, quo eam circum- 
scriberet ac definiret, ne ea ulterius ad fines suos 
progrederetur. 

Si principii expers, ingenita, incorporea, qua- 
litate vacans, invisibilis est materia, itemque bo- 
nus Deus, atque ex eorum substantia omnia enata 
sunt; quonam modo ea qua ex his prodierunt, 
oculis spectabilia sunt? nam quod ex incorporea 
substantia prodiit, incorporeum quoque ipsum 
atque invisibile sit oportet. Λο in primis, si dux 
bx» substantie principii expertes, ingenitz et 
sempiterne sunt, nos autem ex eis sumus; non 
ab eis ex nihilo, sed ex substantia earum pro- 
ducti simus. Cujusque etiam substantie proles 
parenti suz consubstantialis est; hoc est veterna 


αἰογῃα, ingenit» ingenita, principio carenti ílla qux principio caret. 


1 Eecie. vit, 90, ** Ephes, vi, Τὰ. 


1001 


DIALOGUS CONTRA MANICILEOS. 


1558 


θὸς, φθορεύς. El δὲ φθορά ἔστιν, ὑπὸ τίνος ἐνεργεῖ- A atque ad nihilum redegisset. Quin etiam id prin- 


ται, xaX ἔστιν; 1j γὰρ φθορὰ, διάλυσἰς ἐστιν, ὡς ef- 

ποµεν. Τίς οὖν ὁ διαλύων; xaY τί τὸ διαλυόµενον ; 

"Ὅτι δὲ οὐ δύναται dj ὕλη φθορὰ εἶναι, χαὶ φθαρτὴ 

οὐσία, ἐντεῦθεν γνωστόν * ἡ μὲν γὰρ φθαρτὴ οὐσία 

προηγεῖται καὶ προῦφίσταται, ὡς συντεθεῖσα ὑπόστα- 

cg. Ἡ δὲ φθορὰ, ἐπιγίνεται μετὰ τὴν σύνθετον, 

λύουσα τὰ συντεθειµένα. Πῶς δὲ χαὶ ἣν οὐσία τῆς 

ὕλης, σύνδρομον xaX συνουσιωµένην ἔχουσα τὴν 

φθοράν; 

dit, et prius exsistit, velut composita substantia : 


cipii expers esse nequit, quod corrumpitur. Sin 
autem res est corruptioni subjecta, a quo tandem ^ 
corrumpitur, nisi a bono? lta bonus corruptor 
erit. Sin denique corruptio est, a quonam effici- 
tur, et est? corruptio enim, ut diximus, dissolu- 
tio est. Quisnam est igitur qui dissolvit, et quid 
quod dissolvitur? quod autem materia corruptio 
non sit, nec corruptibilis substantia, hinc perspici 
potest. Siquidem corruptibilis substantia przce- 
corruptio autem post compositionem accedit, 


dissolvens ea qus sunt coimnposita. Quin et hoc qusrro, quonam pacto erat materie substantia, si- 
quidem comitem ac sibi concretam corruptionem babebat * 
'AXX ἴσως ἑἐρεῖτε, ὅτι Tfjv ποτε οὐκ ivepycia Β Αι fortasse reponetis, fuisse aliquando, cum 


φθορὰ, ἀλλὰ δυνάμει’ ὁμοίως καὶ φθαρτόν. 'AXAA 
γνῶτε, ἔτι τὸ μὲν εἶναι φθαρτιχὸν, ἢ δημιουργιχὸν, 
µήπω δὲ ἐνεργεῖν τν φθορὰν, 7| τὴν δηµιουργίαν, 
διὰ τὸ uà δύνασθαι τὰ φθειρόµενα, f) δηµιουργού- 
μενα συναῖδια εἶναι τῷ φθεἰροντι, fj δημιουργοῦντι, 
ἀληθές. Αλλ᾽ ὑμεῖς οὐδὲν ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ 
εἶναι παραχθῆναι Aéyess, àX)' αὐτὴν ἑαυτῆς εἶναι 
τὴν xaxíav φθαρτιχὴν καὶ ἀναλωτικήν. Ὥστε αὐτὴν 
δυνάμει ἔχουσαν τό τε φθείρειν καὶ φθείρεσθαι, 
x13i οὐκ ἑνερχείᾳ ' ἀτελῆς οὖν. Τὸ δὲ ἐξ ἀτελοῦς 
προχόπτον εἰς τελειότητα, οὐχ ἄναρχον’ εἰ γὰρ τὸ 
ἄτρεπτον, ἄναρχον, τὸ τρεπόµενον, οὐχ ἄναρχον. 


corruptio esset, non actu, sed potentia duntaxat : 
A53 itemque quod corrumpi natum erat. Verum 
illud scire vos volo, a vero quidem illud non ab- 
horrere, ut aliquid corrumpendi et procreandi 
vim habeat, necdum tamen ut reipsa seniper cor- 
rumpat aut creet: quod videlicet ea qu: corrum- 
puntur et ereantur, ejusdem cum ipso qui corrum- 
pit et ereat, elernitatis esse non possint. At vog 
nihil nihilo productum esse dicitis; verum malum 
ipsum ejusmodi esse, ut seipsum corrumpat et ab- 
sumat. Quo fit ut materia quandoque id habeis, 
ut potentia tantum, non actu corrumpat, atque 


corrumpatur, imperfecta esset. lllud porro quod ex imperfecto ad perfectum proficit, principii ex- 
pers non est. Nam si quod mutationem nullam admittit, principio caret, ejus certe expers non est 


id in quod mutatio cadit. 


Καὶ πάλιν * τί πρῶτον τῆς ὕλης; 1j οὐσία αὐτῆς, ο 


3j fj φθορά ; Καὶ εἰ μὲν fj φθορὰ, ἀδύνατον αὐτὴν 
ὑπάρξαι πρὸ τοῦ εἶναι ἀναλισχομένην. El δὲ ἡ οὐσία 
αὐτῆς προῦπΏῆρξε τῆς φθορᾶς, οὐσία μᾶλλον καὶ 
Ὀπαρξίς ἔστι͵ χαὶ οὗ φθορά * xat fj» ἀφθᾳραία ποτὲ, 
μὴ ἔχουσα ἑναντίαν τὴν φθορὰν, xol οὐχ ἄναρχος 1) 
φθορά. El δὲ ἀεὶ ἣν ἡ οὐσία αὐτῆς ἀναλίσχουσα &av- 
τὴν, πῶς προῄγαγε τοὺς χαρπούς ; El μεριχῶς àv» 
{λισχεν , o0 παντελῶς φθαρτικὴ, οὐδὲ παντελῶς 
φθαρτὴ, οὐ τελέως xaxí. El δὲ φθαρτὴ οὖσα, ἑπαύ- 
σατο τοῦ ἑαυτὴν φθείρειν, f) χαχὺν τὸ φθείρειν καὶ 
ix χαχοῦ εἰς ἀγαθὸν ἑτράπη * ἡ ἀγαθὸν τὸ φθείρειν͵, 
καὶ ἐξ ἀγαθοῦ γέγονε χαχή. Eli) ὕλη κακία, ἑαυτὴν δὲ 
ἔφθειρεν, ἀγαθή * τὸ γὰρ φθεῖρον τὸ xaxóv, ἀγαθόν. 


Ac rursum : quid primum est in materia? ejusne 
substantia, an corruptio? Si corruptio, exsistere 
eam impossibile est, ut que antequam sit cor- 
rumpatur. Sin autem ipsius substantia corruptio- 
nem antecessit, substantia potius et exsistentia 
est, quam corruptio : atque ita incorruptibilitas 
quondam erat, contrariam corruptionem non ha- 
bens, nec proinde principii expers est corruptio. 
Sin autem materiz substantia, cum semper esset, 
se consumebat, quonam pacto fructus produxit ? 
si aliqua tantum ex parte consumebat; ergo cor- 
rumpendi vim non omni ex parte habebat, nec in 
eam omni ex parte corruptio cadebat, nec deni- 
que omni parte mala erat. Sin autem cum in eam 


corruptio caderet, ipsa sese corrumpere desiit, aut malum est corrumpere, atque ita ex malo in bo- 


num mutata est : aut. bonum est corrumpere, atque ita ex mala bona facta est. 


Si materia ma- 


lum est, cur, si seipsam corrumpebat, minime bona sit? jllud enim quo malum corrumpitur, 


plane bonum est. 


Καὶ πάλιν εἴπατε * ἡ ὕλη φῶς fjv, f| σχότος; xat D — Ac rursus illud : materia luxne erat, an tene- 


εἰ μὲν φῶς, τῆς οὐσίας τοῦ ἀγαθοῦ * xal ἰδοὺ µία 
ἀρχὴ, καὶ οὗ δύο. El δὲ σχότος, πῶς τὸ σχότος θεωρεί ; 
Ei γὰρ θεωρεῖ, φῶς ἔχει ' εἰ δὲ οὐκ ἔχει que, τυ- 
φλόν ἐστι. Καὶ πῶς εἶδε τὸ φῶς ; πῶς δὲ xal σχότος 
ἔσται ἓν τῷ φωτεινῷ, χαὶ οὗ λνθήσεται ; 7) « mola 
χοινωνία φωτὶ πρὸς σχότος ; » 


Καὶ πάλιν "ἡ Όλη ἕξις, ἡ οὔ ; χαὶ εἰ μὲν οὐχ ἕξις, 


πῶς ἐκινήθη ; Πᾶν γὰρ τὸ μὴ ἔχον ζωὴν, ἀχίνητον. - 


Ei δὲ ἕξις, f ἐξ αὐτῆς ἔχει τὴν ζωὴ», f] ἀλλαχόθεν ἔσχε 
1! |! Cor. vi, 4. 


bra? si luz, ex boni igitur substantia erat : sicque 
non duo principia sunt, sed unum. Sin autem 
tenebre, quonam pacto vident tenebre? nam si 
vident, lucem habent ; si luce carent, cce sunt. 
Quinam lucem viderunt? quanam item ratione 
tenebre in lucido erunt, nec solventur? aut « quie 
societas luci ad tenebras *! ? » 

Preterea, materia vel habitus est, vel non. Si 
non est habitus, quo pacto motum babuit? Quid- 
quid enim vita caret, nequidem potest se movere. 


1559 


S. JOANNIS DAMASCENI 


1. 


Si autem habitus aut. ex se vitam habet, aut A τὴν ζωήν, f ἐκ τοῦ ἀγαθοῦ. Καὶ πῶς ἀγαθὺς 6 σι 


abunde, vel etiam a bono. Qui porro bonus esse 
queat, qui malo vitam dederit? sin vero ab alio, 
jam non duo, sed tria principia erunt. 

Ad liec, materia vel ex se habet ut principio 
careat, vel ab alio faeta est. Siquidem ab alio facta 
esl, principii expers non est. Siu autem principii 
expers erat, semper habuit ut esset, nec unquam 
fuit cum non esset. Quid igitur est, quamobrem 
eam corruptelam mortemque appellatis? Corru- 
ptio euin) hoc affert, ut aliquid non sit: materia 


σας τὴν xaxíav ; εἰ δὲ t£ ἄλλου, οὑχ ἔσονται ( 
ἀλλὰ τρεῖς. 


Καὶ πάλιν * dj ὕλη ἀφ᾿ ἑαυτῆς ἣν ἄναρχος, i 
ἆλλον ἐγένετο. Καὶ εἰ μὲν ἐξ ἄλλου ἐγένετο, οὑχ . 
αρχος. El δὲ ἄναρχος ἦν, πάντοτε εἶχε τὸ εἶναι, : 
οὐδέποτε ἔσχε τὸ μὴ εἶναι. Πῶς δξ λέγετε αὐτὴν o 
ρὰν xaX θάνατον j ἡ γὰρ φθορὰ τὸ μὴ εἶναι πι 
έχει * ἡ δὲ Όλη οὐχ ἔσχε ποτὲ τὸ μὴ εἶναι * & Ἱ 
v, ὡς λέχετε. Πῶς οὖν ὃ οὐκ ἔχει, δύναται δοῦναι 


autem nunquam habuit, ut non esset ; semper enim erat, ut asseritis. Qui fit ergo, ut. hoc d 


queat, quo ipsa caret? 

Insuper, ortus et corruptio inter se pugnant. 
Ortus quidem est ejus quod non erat, ad hoc ut 
exsistat productio: corruptio autem  exsistentis 
rei ASA in nihilum dissolutio. Quocirca si ma- 
teria, ut vobis videtur, corruptela est, quonam 
pacto fructus edit ac gignit? 

Denique: eorruptio quce omnimoda sit, seipsem 
corrumpit. Etenim si seipsam, incolumeni servat, 
oimnigEna corruptio non est. Quod si seipsam quo- 
que corrumpit, jam non erit. 

GÁ. Αγαθὸν (id est, bonum) dicitur, quasi 
ἄγαν θέειν πάντα πρὸς αὐτό ( id est, quod ad ipsum 
omnia citius currant), ut quod natura amabile ct 
expetendum sit, et quod naturaliter omnia appe- 
lant, Malum autem nihil est aliud, quam naiurz 
repugmans appetitio : hoc est, cum aliud quidpiam 
qun quod natura expetendum dictat, appetiinus. 

-Uwnium porro, etiam malorum, principiun et 


Καὶ πάλιν. ἡ γένεσις καὶ dj φθορὰ, ἑναντ 
Ἡ μὲν γὰρ Ὑένεσις, ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ cl 
παραγωγή * ἡ δὲ φθορὰ, τοῦ ὄντος εἰς τὸ μὴ ci 
διᾶλυσις. El οὖν Όλη καθ) ὑμᾶς φθορὰ, πὼς m 
χαρποὺς, xat γεννᾷ ; 


Καὶ πάλιν * dj φθορὰ fj παντελῆς, xai ἑαυτὴν o0 
ρει. El γὰρ ἑαυτὴν συνιστᾷ, οὗ παντελῆ»ς φθορά * 
δὲ ἑαυτὴν φθείρει, οὐκ ἔσται. 


ES. Αγαθὸν λέγεται, παρὰ τὸ ἄγαν θᾳῖον πάντι 
πρὸς αὐτό * ὃ χαὶ φύσει ἐστὶν ἐραστὸν, xal ἐφετό 
οὗ φυσικῶς πάντα ἑφίεται. Kaxbv δέ ἐστιν, ἡ xa 
φύσιν ἔφεσις, τουτέστιν, ὅταν ἕτερόν τι παρὰ E T- 
σει ἐφετὸν ἐφιέμεθα. Πάντων, xal τῶν xaxov ἂρ 
καὶ τέλος, taxi τὸ ἀγαθόν ' τοῦ γὰρ ἀγαθοῦ Ev: 
πάντα, xal ὅσα ἀγαθὰ, καὶ ὅσα ἑναντία. Καὶ Y 
καὶ ταῦτα πράττοµεν, τὸ ἀγαθὸν ποθοῦντες ' 020 


linis est bonum. Doni enim causa Lam bona, quam (; Υὰρ εἰς τὸ xaxbv ἀποθλέπων, motel ἅπερ Tot 


lorum contraria fiunt. Nam et hzc boni amore 
facimus. Nullus quippe malum sibi ob oculos po- 
uens, ea qua facit facit: ac proinde ne subsistit 
quidem malum, sed cum alio: quod nimirum non 
sui causa, sed boni perpetretur. Quidquid enim 
opinamur 5”. 

65. lu. errorem a Deo agitur propheta 33, vel 
Deo ipsum pro cupiditatis ejus merito aberrare si- 
nente : vel eum aliquid praedicit, ac Deus alia fa- 
cit, quam quz praedixerat, tunc in errorem a Doo 
uctus esse dicitur, hoc est impostura convincitur. 

66. Jamvero hoc velim uobis expedialis, ο 
Manichaii, materia, quam malum, et tenebras, et 
corruptelam, et mortem appellatis, quamque sine 
principio el aeternam esse contenditis, substan- 
tiane erat, an accidens? Si substantia: vel corpus 
erat, ut terra, aqua, aer, ignis; aut corpore va- 
cabat, ut Deus, angelus, anima: aut denique ex 
corpore ei incorporea natura composita erat. Αα 
siquidem corpus erat, immota uanebat. Corpus 
enim omne inanimum est, ac motu caret. Porro 


*!* Dionys. cap. 4. De dic. nom. ὃ 51. 


Διὸ οὐδὲ ὑπόστασιν ἔχει τὸ χαχὸν, ἀλλὰ mapu: 
στασιν, τοῦ ἀγαθοῦ ἕνεχα, xal οὐχ ἑαυτοῦ γινόμενο 
πᾶν γὰρ γινάµενον, Ἡ δι ἀγαθὸν γίνεται, fj διὰ vop 
ζόμενον ἀγαθόν. 

fit, aut boni causa fii, aut ejus quod bonum es 


&'. Πλανᾶται ὑπὺ 8:00 προφήτης, ?] τοῦ 8:00 παρ 
χωροῦντος αὐτὸν πλανηθῆναι, κατὰ τὴν τῆς ἐπ 
θυµίας ἀξίαν αὐτοῦ, fj προλέγων, καὶ τοῦ θεοῦ ἅλ 
ποιοῦντος παρ ἃ προεῖπε, πεπλανῆσθαι λέχει 
ὑπὸ Θεοῦ, τουτέστι πλάνος ἀποδειχθηΏναι. 

£c". Εἴπατε οὖν ἡμῖν, ὦ Μανιχαῖοι * ἡ Όλη, ἣν) 
γετε χαχίαν, xaY σχότος, xai φθορᾶν, xai θάνατι 
ἄναρχον, xav ἀΐδιον, οὐσία fjv, ἢ συµθεθηχός ; K 
εἰ μὲν οὐσία, ἡ σῶμα fv, ofov γη, ὕδωρ, ἀλρ, πὺι 
à ἀσώματον, olov θεὸς, ἄγγελης, ψυχή ^ fj ex σι 
µατος xal ἀσωμάτου σύνθετος . Καὶ εἰ μὲν cup 
ἀχίνητος fv. Πᾶν γὰρ σῶμα, ἄφνχον χαὶ ἀχίνητο 
Καὶ πῶς μὴ χινουµένη, ἦλθεν εἰς τὰ ὅρια τοῦ φωτό 
1 πῶς ἔσχε χίνησιν ; ἡ ὁ ἀγαθὸς, xat οὐκ ἀγαθὸς, ὁ ἑ 
δωχὼς τῇ χαχίᾳ χίνησιν * ἡ ἄλλος ἔδωχεν αὐτῇ tv χ 


15 Ezech. xiv, 9. 


VARLE LECTIONES. 


* Leunclavius legit θέειν πάντα, et in Sirleti codicis ora, post θεῖον, quemdam scripsisse ait pa:lic! 
lam ἢ sive, vel. Quam quidem lectionem commodam existimat Billius: sed Leunclavit einendatio mag 


placet. Bonum enim definiunt 
aique id ipsum series indicat. 
Cro 


philosophi, quod omnia appetunt, quod omnia citato cursu prosequuntur 


1001 


DIALOGUS CONTRA MANICH.EOS. 


1562 


νησιν παρὰ τὸν ἀγαθόν * καὶ ἔσονται τρεῖς ἀρχαὶ, καὶ A si immota erat, quonam modu ad lucis (ines agita- 


οὐ δύο. EL δὲ λέγετε, ὅτι ἀσώματος fjv ἡ ὕλη, πόθεν 
copa ; ἡ γὰρ ἀσώματος χαὶ ἄναρχος οὐσία, οὗ δύ- 
vacat εἰς σῶμα τραπῆναι. Πόθεν οὖν ἡ ἀναρίθμητος 
τῶν σωμάτων πληθύς ; Εἰ δὲ σύνθετον εἴπητε τὴν 
ὕλην ἐξ ἀσωμάτου xal σώματος, γνῶτε, ὅτι ἀδύνα- 
τον σύνθετον γενέσθαι ἄνθρωπον, εἰ μὴ Ex ψυχῆς xal 
σώματος. Καὶ ἀδύνατον γενέσθαι αῶμα, εἰ μὴ ἐκ 
τῶν ἁπλῶν στοιχείων, τῆς γῆς, xai τοῦ ὕδατος, xol 
τοῦ ἀέρος, καὶ τοῦ πυρός. Χρὴ οὖν πρῶτον εἶναι τὰ 
ἁπλᾶ, xdi τότε γενέσθαι kx. τῶν ἁπλῶν σύνθετον. 
Ἔνσονται οὖν οὐ δύο ἀρχαὶ, ἀλλὰ τρεῖς. Οὕτως ἁδύ- 
νατον ἄναρχον εἶναι τὴν Όὕλην * xol εἰ σύνθετος ἐξ 
ἀσωμάτου xal σώματος, διὰ τί οὐκ ἐποίησε τὸν ἄν- 
θρωπον Ex τῆς ἀσωμάτου αὐτοῦ φύσεως xal τοῦ 
σώματος ; 


tione pervenit? aut quonam pacto motum habuit ? 
aut onim a bono inotum accepit ; atque adeo ille 
bonus non erit , qui malo motum dederit : aut pree- 
ter bonum alius est qui ipsi motum indidit ; sic- 
que tria principia sunt, non duo. Si autem hic 
diciti& quod materia incorporea erat ; unde igitur 
fit eorpus ? neque enim incorporea ac principio ca- 
rens substantia in corpus verti potest. Unde ergo 
innumerabilis Ίο corporum multitudo fluxit? 
Sin autem materiam ex incorporeo ect corpore con- 
cretam fuisse dixeritis, illud nosse vos convenit, 
fier] non posse, ut homo, nisi ex anima et corpore 
eompositus sit; nec rursus fleri posse, ut corpus, 
nisi ex simplicibus elementis, hoc est terra, aqua, 


B aere et igne, confletur. Quocirca prius simplicia 


esse necessum est, *c tum denique ea fleri; qus ex simplicibus constant. Proindeque non duo, sel 
tria principia futura sunt. Ex quo intelligitur fleri non posse, ut materia principio careat. Quin si 
liec ex incorporeo et corpore constat, quid causs est : quamobrem hominem ex incorporea sua na- 


tura et ex corpore suo non fecerit? 

δν. € "Axous, οὐρανὲ, καὶ ἑνωτίζου, ἡ Yt). » — 
« Πρόσεχε, οὐρανὲ, xai λαλήσω᾽ καὶ ἀχουέτω, γῆ, ῥή- 
µατα ix στόµατός uou. » Λαλήσω γὰρ ῥήματα, οὐκ 
ἐμῆς χαρδίας, ἀλλά τῶν ἑσχοτισμένώων χαὶ µεμια- 
σµένων Μανιχαίων * ἀχούσατε, λαοὶ, φυλαὶ, γλῶσσαι, 
ἀχούσατε. "Ev θέατρον γενέσθω σήμερον ὁ οὐρανὸς 
xal ΥΠ. ᾿Αχούσατε, τί λέγουσιν οἱ ἐπιχατάρατοι 
Μανιχαῖοι, οἱ ἐσχοτιαμένοι περὶ τὸ φῶς, τὸ στόµα 
τοῦ διαθόλου. Λέγουσιν, ὅτι i ὕλη ἐπολέμησε μετὰ 
τοῦ θεοῦ, xal ἀνέσπασε µέρος ἀπ᾿ αὐτοῦ. Περιγρα- 
πτὸν λέγουσι τὸν θεὸν, πολεμοῦντα, xal πολεμούμε- 
vov, xal λυπούµενον, xal ἀποτεμνόμενον, Πολεμεῖται 
ὁ θεός; ᾿Αποχόπτεται ὁ θεός ; Οἴμοι, οἴμοι! οὐχ ἀπο- 
χτονοῦμεν αὐτούς; οὐ πυρὶ χαταναλώσομεν; τούτοις 
ὁμιλήσομεν; τούτους εἰς χοινωνίαν δεξόµεθα ; ὁ χοινω- 
νῶν αὐτοῖς, ὅμοιος αὐτῶν ἐστι, xat τῆς µερίδος αὐτῶν 
ἔσται, χαὶ ἐν τῷ νῦν αἰῶνι, καὶ ἓν τῷ µέλλοντι. Αδελ- 
φοὶ, χοινωνία λέγεται ;, ἀποθάνωμεν, χαὶ μὴ δεξώ- 
μεθα εἰς χοινωνίαν τοὺς Μανιχαίους * ἀποθάνωμεν, ἵνα 
ζήσωμεν * ὁδεχόμενος αὐτοὺς εἰςχοινωνίαν, Μανιχαϊός 
ἐστιν, ὅμοιος αὐτῶν. Κρεϊττόν ἐστιν Ἰουδαῖσαι, xa 
Ἰουδαῖον ἀποθανεῖν, περ χοινωνῆσαι τοῖς Μανι- 
χαίΐοις. "Q ἀπὸ τῶν * Μανιχαίων | ἀχούσατε 6h πρὸς 
Θεοῦ, ὦ ἄνδρες, ἀχούσατε τί φησιν ὁ θεόλεστος 
Μάνης. Οὑκ ἔστι, φησὶν, ὁ χόσµος τοῦ θεοῦ, ἀλλὰ 
τοῦ διαδόλου. ᾽Απαλλοτριῶσαι x ἡμᾶς βούλεται τοῦ 
Θεοῦ ἡμῶν. Καὶ ὀλυπήθη, φησὶν, ὁ θεὺὸς, ὅτι ἁπ- 
εχόπη µέρος ἀπ᾿ αὐτοῦ, καὶ ἑπόνεσεν. Ἐὰν ἀπεχόπη 
µέρος ἀπ᾿ αὐτοῦ, xal φθαρτός ὲστι. Πᾶν γὰρ τὸ τε- 
µνόµενον, φθαρτόν ἐστιν. Ἐσύλησε xai ἤρπαξε, 
qnot, ἡ χαχία µέρος ἀπὸ τοῦ θεοῦ, χαὶ διὰ τοῦτο 
ἡπέμπει ὁ θεὸς, xal συλᾷ, καὶ ἀρπάζει τὸ µέρος τὸ 
συληθὲν ἁπ᾿ αὐτοῦ. Ληστὰς θεοῦ εἰσάγεις, ὢ θ:ό- 
λεστε; ἀλλὰ xal μηχανάς, φησὶν, ἐποίησεν ὁ θὲὺς, 


** Ίνα. 1, 3. * Deut, xxxi, f. 


67. « Audi, coelum, et auribus percipe, terra **.» 
A38 «Attende, celum, et loquar; audiat terra 
verba oris mei**. » Loquar enim verba, non cor- 
dis mei, sed tenebris obsitorum et. impurorum 
Manichzeorum. Audite, populi, tribus, lingus, 
audite. Coelum et terra unum hodie theatrum (lant. 
Audite quid exsecrabiles Manichzi dicant, in ipsa 
luee caligantes, osque vere diaboli. Aiunt ma- 
teriam cum Deo conflizisse, partemque ab eo abs- 
traxiese. Circumscriptum Deum dicunt, qui 
oppugnet, et oppugnetur, moerore item afficiatur, 
εἰ amputetur. Quid, Deus bello lacessitur? Deus 
abscinditur ? O me miserum! nun eos interficie- 
mus ? non flammis absumemus ? cum his sermonem 
miscebimus ? Hoc ad communionem recipiemus? 
Quisquis cum his communicat, horum similis est, 
consorsque eorum erit tum in hoc svo, tum in 
futuro. Fratres, communio cum illis indicitur ? 
mortem prius oppetamus, quam ut Manicbzos ad 
eommunionem admittamus. Moriamur, ut vivamus. 
Qui eos ad communionem excipit, Manichzus est, 
ipsorumque similis. Judaismum profiteri przsta- 
ret, aut in Judaismo mori, quam communionem 
cum MManichzis habere. Procul este a Manichais. 
Audite per Deum, vos obtestor, viri, quid perditis- 


p simus iste Manes dicat. Mundus, ait, non est Dei, 


sed diaboli. Nimirum nos a Deo nostro alienare 
studet. Indoluit Deus, inquit, quod portio abs se 
esset abscissa. Atqui si pars ab eo decisa est, in 
ipso quoque corruptio locum habet. Nam quod 
amputatur, corruptioni obnoxium est. Malum,ait, 
partem Deo pradatus est, et abstulit : ob eamque 
causam mittit Deus, quo partem ereptam sibi prze- 
detur οἱ auferat. Dei praedatores introducis, o pcr- 


VARLE LECTIONES, 
* Nisi me prorsus fallit judicium, inquit Billius, ἀτόπων, legendum est. x Dasil. βούλονται ἡμᾶς ἁπ- 


αλλ, τριῶσαι ιοῦ. 


1565 


DIALOGUS CONTRA MANICILEOS 


1566 


καὶ τῆς µίξεως, 7| ἔθλαψεν * f| ὠφέλησεν, 4 ὠφελήθη. A detrimentum accepit, vel attulit ; vel utilitatem ac- 


El μὲν ὠφελήθη, ἐνεργὸν καὶ ἀγαθὸν τὸ ὠφελῆσαν, 
xa ἧττον τὸ ὠφεληθὲν καὶ παθητόν * εἰ δὲ ἐθλάδη, 
καὶ οὕτω παθητὸν τὸ βλαδὲν , καὶ ἐπικρατέστερον 
τὸ βλάφαν ' εἰ δὲ ἔθλαφε, xaxóv ἐστι: εἰ δὲ ὠφέ- 
λησε, φθονερὸς ὁ ἀγαθὸς, λυπηθεὶς, καὶ µνησίχακος, 
mu. παραδοὺς τὴν ὕλην, xat τῇ ὑπερθολῇ τῆς µνη: 
σιχαχίας, xal τὸ ἑαυτοῦ µέρος σὺν αὐτῇ. El δὲ οὐδὲ 
ἔθλαψεν , οὐδὲ ἑἐθλάδη, οὐδὲ ὠφέλησεν , οὐδὲ ὦφε- 
λήθη, πρῶτον μὲν, ἀνενέργητηων * τὸ γὰρ ἀγαθὸν 
ἔνθα ἂν γένηται, ὠφελεῖ, ἐὰν ἔχῃ ἀγαθὴν ἑνέρχγειαν " 
δεύτερον δὲ, ἄδιχον, ὅτι μὴ ὠφεληθὲν, μηδὲ βλαδὲν, 
κολάζει τὴν μηδὲν ἁδικήσασαν Όλην * εἰ δὲ διὰ τὸ 
ἑρασθῆναι αὐτοῦ τὴν ὕλην, καὶ μετασχεῖν αὐτοῦ 
ἐργίξεται xal λυπεῖται, χαθ᾽ ὑμᾶς, μηδεὶς ἐρασθῇ 


αὐτοῦ. 


cepit, vel dedit. Si utilitatem accepit, efficax ergo et 
bonum illud est quod alteri utile fuit, inferiusque et 
patibile, cui utilitas accessit. Sin detrimentum ac- 
cepit, sic quoque patibile sit oportet illud quod 
lesum fuit, et valentius id quod lzsit. Sin vero 
lesit ipse, malus ergo est. Si profuit, jinvi-' 
dentia igitur bonus laborat, qui idcirco me- 
sius sit, et injurie memor, ut materiam igni 
tradat, unaque sui partem, incredibili ultionis stu- 
dio. Quod si nec lzsum est, nec lzsit, commodum- 
que item nec prestitit, nec percepit : primum 
quidem omnis actionis est expers ; cum tamen ea 
boni natura sit, ut ubicunque adfuerit, prosit, 
modo proba efficacitate polleat. Deinde injustus 


B est, qui nec beneficio, nec incommodo affectus, 


materiam nihil commeritam puniat. Sin, vestra quidem opinione, propterea irascitur οἱ dolet, quod 
materia amore sui capta, seque tandem potita sit, non est quod quisquam ipsius amore ardea!. 


Ei δὲ, ὥς qat, γνοὺς 6 θεὸς τὴν Όλην ἔπερχο- 
µένην αὐτῷ, ἐχὼν συνεχώρησεν ἁρπαγῖναί τι αὐτοῦ 
bx αὐτῆς, ἵνα αὐτῆς τὴν χίνησιν περιγράφας τιµω- 
Ρἤσηται, ὥσπερ βόλονΣ ἐμπήξας τῇ Ye£vvr* πρῶτον 
μὲν τίνος ἕνεχεν οὑκ εὐθέως ἔπηξε, καὶ παρέδωχεν 
αὐτην τῇ γεέννῃ ; εἰ δὲ οὑχ ἠδύνατο, εἰ μὴ τρόπῳ 
τοιούτῳ, ἡμῖν τί µέμφεται, μὴ ἀνθιστωμένοις τῷ 
πονηρῷ, αὐτὸς προδοὺς τὰς φυχὰς ἡμῶν δι’ άδυνα- 
μίαν; 

Εἶτα, γεέννην λέγοντες, Ἡ ὀμρούσιον τοῦ ἀγαθοῦ 
ταύτην ἐρεῖτε, Ἡ ὁμοούσιον τοῦ πονηροῦ, f) ἄλλην 
οὐσίαν, καὶ οὐχέτι δύο, ἀλλὰ τρεῖς. El γὰρ τοῦ 


ἀγαθοῦ, πῶς κχολάζξει; οὖχ ἀγαθὴ & γὰρ dj γέεννα. C 


El δὲ τοῦ πονηροῦ, οὐ Χχολάζει τὸ xaxóv- οὐδὲν 
γὰρ ἑαυτὸ χολάξει, El δὲ ἕτερόν τι παρὰ τὰ δύο, 
τρεῖς ἀρχαὶ, χαὶ οὗ δύο” f) Ex μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι 
παρῄἠχθη. Καὶ εἰ τοῦτο, διὰ τί ph πρὸς τὴν εὐθεῖαν 
ἐρχόμενοι εἴπομεν, Ἐκ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παρ- 
ήχθη τὰ πάντα ; 


Quod si, ut dicitis, Deus invadentem se mate- 
riam prospiciens ultro sibi ab ea eripi partem 
passu« est, ut ejus motu compresso ultionem post- 
hac exea sumeret, ac velut carcerem  gehennss 
figeret : primum illud quaro, cur non statim flxe- 
rit, gehennzque eam tradiderit? Quod si nonnisi 
hoe modo id poterat, quid tandem est quod nobis 
malo non resistentibus succenseat, cum ipse pras 
virium imbecillitate animas prodiderit? 

Insuper, gehennam dicentes, aut esm ejusdem 
cum bono, aut ejusdem cum malo substantiz esse 
dicitis, aut alterius cujusdam substantiz : et ita 
non duz, sed tres future sunt. Si ejusdem cum 
bono A57 substantie est, quonam modo cruciat? 
non enim bona est gehenna. Si autem ejusdem 
est cum malo substantie, nequaquam malum ex- 
cruciat. Nihil enim seipsum punit. Sin denique 
aliud quiddam preter hzc duo; tria. ergo princi- 
pia erunt, non duo. Num vero ex nihilo producta 


est? quod si ita est; quidni ergo recta via incedentes, omnia ex nihilo ad hoc ut essent condita 


fuisse dixerimus. 

Τὸ ἄναρχον, ἄτρεπτον. Τροπὴ γάρ isti, τὸ μὴ 
πρότερον ὃν, ὕστερον γενέσθαι. "y δὲ τὸ εἶναι ἀπὸ 
«porc ἠρξατο, xaX τρεπτὰ, ἀλλ ἄναρχα, ἄτρεπτα 
φύσει. Πῶς οὖν &x τῶν ἀνάρχων οὐσιῶν ἐγενόμεθα ; 
El γὰρ καὶ αὐταὶ τοιαῦταί εἰσιν, οἷοι ἡμεῖς, ἄνθρω- 
Tot xal αὐταί. El δὲ μὴ τοιαῦται, πῶς ἑτράπησαν ; 
Οὐκ ἐκ τῶν ἀνάρχων τοίνυν οὐσιῶν ἡμεῖς, ἀλλ᾽ ἐκ 
τοῦ μὴ ὄντος. 


Quod sine principio est, id quoque est. immuta- 
bile. Mutatio enim est, cum id quod prius non erat, 
postmodum exsistit, Quorum porro esse a muta- 
tione ccepit, ea quoque suapte natura mutari pos- 
sunt; vicissim ea natura sua mutari nequeunt, 
quorum esse principio caret. Quonam igitur modo 
nos ex substantiis principiiexpertibua orti sumus? 


D Si enim es tales surt, quales nos ipsi; ipse quo- 


que sunt homines. Sin autem tales non sunt, quonam pacto mutatz sunt? Non ergo ex principii ex- 


pertibus substantiis, sed ex nihilo orti sumus. 

El ἄναρχος ἀρχὴ xal ἀῑδιος ἡ ὕλη xaY ἡ xaxa, 
ἐξ ἑαυτῆς ἔχουσα τὸ εἶναι, χαὶ ὅσα ἔχει, τουτέστι 
thv τυραννίδα, xaX τὴν ἰσχὺν, xai τὴν χαχίαν, 
ἄτρεπτα ταῦτα ἕξει. Πῶς οὖν ὁ τοσοῦτον αὐτὴν φο- 
θηθεὶς, ὥστε παραχωρΏῆσαι µέρος αὐτοῦ αἰχμάλωτον 
ὑπ' αὐτῆς γενέσθαι , ἑσχάτως αὐτῆς περιχενέσθαι 
δυνἠσεται : 


Si principii expers ac ternum principium cat 
materia et malum quod ex | ipsa ortum ducit, quid- 
quid habet, hoc est tyrannidem, robur et malitiau ; 
hzc, inquam, omnia perpetua οἱ immutabilia ha- 
bebit. Qua igitur ratione is, qui usque adeo cam 
pertimuit, ut partem etiam sui ab earapi permi- 
serit, hanc ad extremum supergre poterit? 


VARLE LECTIONES. 


* Leunclavius bene; emendat ὡς περίθολον. 
auctoris, ) 


a ]ta Dasil. ct R. Leuncl. οὗ κακή, contra seusur* 


1569 


. DIALOGUS CONTRA MANICILEOS. 


1570 


τὸ μὴ θέλειν τοῦτον λαθεῖν, χωλυθῆναι τὸν ἀγαθὸν A non est, nec bonum, ob eam causam, quia hic ac- 


τοῦ εὖ ποιεῖν, xal διδόναι τὰ ἀγαθά. Οὕτω γὰρ ἂν 
ἡ xaxía ἑνίχα τὸ ἀγαθὸν, εἰ ὁ θεὸς ἀγαθότητι ix 
τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παράχει' τὸ δὲ χαχὸν 
ἔσεσθαι, ἐξ ἀγαθοῦ ἑχουσίως τρεπόµενον, ἐχώλυσε 
τὴν ἁγαθὴν τοῦ ἀγαθοῦ δηµιο»ργίαν. Διὸ οὐκ εἶπεν 
ὁ Κύριος, Συνέφερεν el οὐχ ἐγεννήθη ὁ ἄνθρωπος 
ἐχεῖνος, ἀλλὰ, « Συνέφερε τῷ ἀνθρώπῳ ἑχείνῳ. » 
Καλὺν μὲν χατὰ φύσιν, χαὶ κατὰ τὸ δίχαιον τὸ ἀγα- 
θὸν εὖ ποιεῖν, χαὶ διδόναι τὰ ἀγαθά. "O δὲ λαθὼν, 
xai μὴ φυλάξας, ἑπονείδιστον ἑαυτῷ τὸ λαθεῖν 
ἐποίησεν. Αὐτὸς γὰρ ὁ μὴ θέλων τὸ ἀγαθὸν, χαὶ ὃ 
ἔχει ἀγαθὸν οὐ θέλει, οὐδὲ ἤδεταξ. Τὸ μὲν γὰρ εἶναι, 
οὐχ ἐφ᾽ ἡμῶν, ἁλλ᾽ Ex Θεοῦ μόνου τὸ δὲ ἀγαθὸν 
εἶναι, ἐχ Θεοῦ, xai ἐξ ἡμῶν. Ὁ θεὸς οὖν, ὅπερ 


αὐτοῦ ἐστι, δίδωσι τὸ εὖ εἶναι, ἡμεῖς δὲ, ὅπερ ἐφ᾽ B 


ἡμῖν ἐστι, τὸ φυλάξαι τὰ δοθέντα ἀγαθὰ, f) ποιοῦ- 
μεν, f| o0. Ὅπερ δὲ µόνου θεοῦ ἔστι, xal θελόντων 
xai uh θελόντων ἡμῶν αὐτὸς δίδωσιν, ὡς ἀγαθὸς, 
ἵνα xàv ποσῶς ᾗ àv ἡμῖν τὸ ἀγαθόν. 


mus, hoc vel facimus, vel negligimus. Quod porro solius Dei est, sive ipsi velimus, 


cipere nolit, bonum prohiberi, quominus beneficus 
sit, ac bona largiatur. Nam alioqui bonum a malo 
vinceretur, siquidem, cum Deus ex mera bonitate 
res ex nihilo producat, contra, ideo quia malus 
aliquis futurus esset, sponte videlicet a bonó di- 
verlens, bona boni creatio impediretur. Eam ob 
rem non dixit Dominus : bonum erat, si natus non 
fuisset homo ille ; sed : « bonum erat homini illi. » 
Bonum quidem est, quantum ad naturam, et ad 
jus attinet, ut bonus benefaciat, et bona largiatur. 
Verum qui accepit, nec conservavit, hoc ipsum 
turpe sibi et probrosum fecit, quod acceperit. 
lpse enim, qui bonum non vult, ne hoc quidem 
vult bonum, quod habet, nequeeo delectatur, Et 
quidem ut simus, nostri arbitrii non est, sed Dei 
solius : ut autem boni simus, tum ex Deo, tum 
ex nobis est. Deus itaque quod suarum partium 
est, bene esse largitur; nos vero id quod in pote- 
state nostra situm est, nempe ut data boua serve- 
sive nolimus 


ipse pro sua bonitate tribuit; quo bonum vel aliqua saltem parte in nobis sit. 


oa'. 'O θεὺς καὶ τῷ διαθόλῳ ἀεὶ παρέχει τὰ 
ἀγαθὰ, ἀλλ' ἐχεῖνος οὗ θέλει λαθεῖν καὶ v τῷ µέλ- . 
λοντι αἰῶνι πᾶσι δίδωσιν ὁ θεὸς τὰ ἀγαθά * πηγὴ 
γάρ ἐστι τῶν ἀγαθῶν βρύουσα τὴν ἀγαθότητα : 
ἕχαστος δὲ, χαθὼς ἑαυτὸν χατεσχεύασε δεχτιχὸν, 
μετέχει τοῦ ἀγαθοῦ, Ἐνταῦθα μὲν οὖν περὶ ἄλλα 
τὴν ὄρεξιν ἔχοντες, xaX ἐπιτυγχάνοντες, χὰν ποσῶς, 
ἠδόμεθα ' ἑἐχεῖσε δὲ, ὅταν « εἴη ὁ θεὸς τὰ πάντα iv 
πᾶσι, » μὴ βρώσεως οὔσης, μὴ πόσεως, μηδέ τινος 
σαρχιχκῆς ἡδονῆς, μηδέ τινος ἁδιχίας , οἱ μηδὲ τὰς 
συνῄθεις ἡδονὰς ἔχοντες, μηδὲ τῶν Ex θεοῦ δεχτι- 
xoi ὄντες, ὁδυνῶνται ἀνηχέστως 3 * οὐ τοῦ θεοῦ χό- 
λασιν ποιῄσαντος, ἀλλ ἡμῶν ἑαυτοῖς τὴν χόλασιν 
εὐτρεπισάντων. Ἐπεὶ οὐδὲ ὁ θεὺς ἑποίησε θάνατον, 
ἁλλ ἡμεῖς ἑαυτοῖς τοῦτον ἐπεσπασάμεθα. Φύσει μὶν 
γὰρ πᾶν σύνθετον διαλύεται ΄ ἀλλ ὅσον θεῷ διὰ 
θεωρίας Άνωτο ὁ ᾿Αδὰμ, ἐν ἑαυτῷ εἶχε τὴν ζωὴν, 
ὑπὲρ φύσιν ζωοποιοῦσαν τὴν θνητὴν αὐτοῦ φύσιν. 
"Occ δὲ ἀπέστη τῆς πρὸ; τὴν ζωὴν, ἤγουν τὸν θεὸν, 
ἑνώσεως, ᾖλθεν ix τῆς ὑπὲρ φύσιν ἀφθαρσίας εἰς 
τὴν χατὰ φύσιν τοῦ συνθέτου διάλυσιν, ὅπερ ἐστὶ 
θάνατος. 


11. Quin diabolo Deus semper bona largitur 
sed ipse recusat accipere. Atque in fuluro avo 
Deus bona cunctis tribuit ( bonorum quippe fons 
est, universis bonitatem infundens); at uunusquis- 
que, prout sese capacem reddidit, boni particeps 
redditur. Ac quidem hic dum aliud quidpiam ap- 
petimus, eoque potimur, voluptatem capiuus. lilic 
autem, quando « Deus erit omnia in omnibus *!, » 
nec cibus, nec potus, nec ulla carnis voluptas, nec 
iniquitas ulla futura est : tum ii qui in hac condi- 
tione erunt, uL nec consuetas voluptates habeant, 
nec earum, qua ex Deo proficiscuntur, siut capa- 
ces, ingravissimo quoque dolore versabuntur : 
non quod Deus supplicium fecerit; sed quod nos 
ponam nobis ipse paraverimus. Nam neque Deus 
mortem fecit, sed illam nobis accersivimus **, 
Quanquam enimea corporis omni compositi natura 
esl, ut dissolvatur aliquando; attamen quandiu 
Adamus per contemplationem cum Deo conjunctus 
A39 erat, in se vitam habebat, qua mortalis ip- 
sius caro supra natura legca vivificaretur. Postea- 
quam vero recessít a conjunctione, qu:e illi cum 


vita, sive cum Deo erat, ab ea subinde incorruptione quz nature vires excedebat, in compositi 
dissolutionem natur: consentaneam, hoc est in mortem, incidit. 


op'. Ἐπειδῃ δὲ τινές φασιν, ὡς ἔδει τὸν θεὸν D 


προειδότα τοὺς ἁμαρτήσοντας, καὶ ph µετανοῄσον- 
τας, xai χριθησοµένους, μὴ παράχειν αὑτοὺς Ex τοῦ 


μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι οὗ γὰρ ἀγαθοποιῆσαι, xal 


χολάσαι ' φαμὲν πρὸς αὐτοὺς , πρῶτον μὲν τὸ τοῦ 
Αποστόλου * « Μενοῦνχε, ὦ ἄνθρωπε, σὺ τίς el, ὁ 
ἀνταποχρινήμενος τῷ cp; τῷ γὰρ θελήµατι αὐτοῦ 
τίς ἀνθέστηχεν; 2 ὃ γὰρ θέλει, 10026 ἐστιν ἀγαθόν * 

3! | Cor. xv, 28. 


3! Sap. j, 10. ** Ποπ. ix, 20. 


4 Basil. et Reg. ἀνειχεστῶς, male. 


12. Quoniam autem quidam dicant non de- 
buisse Deum, quos jam ante premosceret. peccatu- 
Fos, nec poenitentiam acturos, adeoque damnandos, 
eos in rerum naturam ex nibilo producere; nedum 
beneficiis. afficere, ac deinde punire : his primum 
quidem cum Apostolo reponemus : « O homo, tu 
quis es, qui respondeas Deo? Voluntatj enim ipsius 
quis resistit ** ? » Quod enim vult, hoc bonum est! 


VARLE LECTIONES. 


1571 


S. JOANNIS DAMASCENI 


151: 


« Quin οἱ figulus potestatem habet faciendi vas, A « Καὶ ἐξουσίαν ἔχει ὁ χεραμεὺς ποιῖσαι, ὃ μὲν εἰ 


aliud quidem in honorem, aliud autem in contu- 
meliam **. » Ipse siquidem est qui justos et in- 
justos, tum honore, tum ignominia aflicit. Idem 
quippe Apostolus in Epistola ad CTTimotheum, 
enumeratis prius vitiis, subjungit : « Si quis 
igitur emundaverit se ab istis, vas electionis fa- 
ctus est 55. » Cum enim liberi arbitrii conditi 
simus, penes nos est, ut a fedissimis affectibus 
nos ipsos expurgemus, vel iisdem inquinemus **. 
Ceterum Deus omnes pariter bonos condidit. 
Ipse namque tam esse, quam bene esse largitur, 
bonitatis sux: radios in universa opera sua solis 
instar expandens. Atque in nostra quidem pote- 
state non cst accipere ut simus : ut vero boni 


beative simus, hoc penes nos vest. Quocirca si D 


velimus et cupiamus, bonitatis ipsius participes 
erimus, ac in sempiterna luce versabimur. Sin 
vero socordia torpescamus, nosque ipsos obcm- 
cantes eum non expetamus, ab ejus fruitione ex- 
cludemur. Haud igitur congruebat, ut ob igna- 
viam nostram bónitatis su:e inunera nulli conce- 
deret ; inter qux primum illud est, ut simus. 
Neque decebat ut malitia nostra bonitatem ejus 
superaret, aut inerlem redderet. Nam alioqui 
nulla prorsus res exstitisset : quia nibil est eo- 
yum quas sunt, quod , prout ipsius bonitate 


τιμὴν σχεῦὂος, 6 δὲ εἰς ἀτιμίαν. » Αὐτὸς Υάρ ἔστι 
ὁ ποιῶν τούς τε διχαίους καὶ τοὺς ἁμαρτωλοὺς, : 
τιµίους, f) ἀτίμους. Ὁ αὐτὸς γὰρ Απόστολος ἐν τς 
πρὸς Τιµόθεον Ἐπιστολῇ, προαριθµῄσας τὰς χαχίας 
ἐπάγει λέγων’ ε ὍΌστις οὖν Σκχαθάρῃη ἑαυτὸν E 
τούτων, Υέγονε σκεΌος ἐχλογῆης. » Αὐτεξούσιοι γὰ 
γενόµενοι , ἑξουσίαν ἔχομεν ἑχχαθᾶραι ἑαυτοὺς E 
τῶν αἰσχίστων παθῶν, χαὶ μολῦναι ἑαυτοὺς. "Ou 
πάντας ὁ θεὺὸς ἀγαθοὺς ἐποίησεν. Αὐτὸς μὲν οὖν xc 
τὸ εἶναι, xal τὸ εὖ εἶναι πᾶσι παρέχει, ὥσπερ fv 
ἐἑφαπλῶν τὰς ἀχτῖγας τῆς ἀγαθότητος αυτοῦ ἓτ 
πάντα τὰ ἔργα αὑτοῦ. Καὶ τὸ μὲν εἵναι oix ἐς 
ἡμῖν λαθεῖν * «6 δὲ εὖ εἶναι, ἐφ᾽ ἡμῖν ἔστιν' ἂν τοὶ 
νυν θελήσωμεν xaY ποθῄσωμµεν, µετέχομεν τῖς ἆγο 
θότητος αὐτοῦ, xal ἓν φωτὶ εἰς αἱῶνα ἑσόμεθα 
Ἐὰν δὲ ῥαᾳθυμήσωμεν , xal ἑαυτοὺς τυφλώσωμεν 
χαὶ μὴ ποθήσωμεν αὐτὸν, ἀμέτοχοι αὐτοῦ ἑαόμεθα 
Οὐχ ἔδει οὖν διὰ την ἡμετέραν ῥᾳθυμίαν, ἁμετά 
δοτον γενέσθαι τῶν τῆς ἀγαθότητος αὐτοῦ δωρεῶν 
ὧν πρώτη ἑἐστὶ τὸ εἶναι: οὐδὲ ἔδει τὴν ἡμετέ 
xaxíav νιχησαι, xal ἀνενέργητον ποιτσαι τὸν ἀγα. 
θότητα αὐτοῦ. El γὰρ τοῦτο ἣν, οὐδὲν ἂν τῶν ὄντω. 
ἐγένετο ' οὐδὲν γὰρ τῶν ὄντων ἀξίως, πολιτεύετα 
τῆς ἀγαθότητος αὐτοῦ. Διχαίως γὰρ, εἰ πρὸς αὐτὸν 
συγχρίνοµεν τὰ πάντα, ἀνάξια τοῦ elvat elow. 
condignum est, munere suo perfangatur. Nam 


universa, si cum eo comparantur, indigna prorsus ex jure sunt, ut exsis:ant. 


715. Neque tamen bonus duntaxat Deus est, 
sed etiam justus, atque ea qux nondum emzstant, 


ΟΥ. "Όμως οὗ µόνον ἀγαθός ἐστιν 6 θεὸς, ἀλλὰ 
xaY δίχαιος, xal ὁρᾷ τὰ πάντα µήπω γενόμενα, ὡς 


perinde ac si essent, intuetur: « Vocat euim, ᾳ ὄντα. « Ὁ καλῶν γὰρ, «rol, τὰ uh ὄντα ὡς ὄντα., 


inquit Apostolus, ea qui: non sunt, tanquan ea 
qu: sunt 57. » Quod si eos qui puniendi erant , 
creare non debuit : pro sua przcellenti bonitate 
eos potius creare, nec supplicio afficere debebat, 
sed peccantibus ignoscere (horum enim utrumque 
jn ejus potestate est, nempe producere et condo- 
nare). Quod si vquum est, de iis qui peccant, 
supplicium sumi, equum quoque erat, ut el ipsi 
crearentur. Deus enim ea qua non sunt, per- 
inde atque ca qu: sunt perspicit, nec ex rerum 
eventu judicat, sed ex futurorum prenotione. 
Nam ex eorum qu: fiunt eventu, res non novit, 
sed quis futura sunt, prescit, et pro sua prz- 
scientia ea. prefinit. Qui enim presciret, quod 


futurum non est? nam si quem peccaturum prz- D 


mosset, hunc non condidisset, praescientia non 
foret, sed error. Sicut enim cognilio est rerum 
illarum qux sunt, sic et prascientia earum est, 
qui certo futurz sunt. 

A60 74. Non ergo Deum judicemus. Consilium 
siquidem ejus nobis exploratum non est : « Quis 
enini novit sensum Domini ? aut quis consiliarius 
ejus fuit **? » Consilia quippe sua omnia non pate- 


El μὲν ὤφειλε δι ἀγαθότητα ph ποιῖσαι τοὺς χο: 
λαζομένους , μᾶλλον δι’ ὑπερθδάλλορσαν ἀἁγαβότττα 
ὤφειλε xal ποιῆσαι αὐτοὺς, xol μὴ χολάσαι , dà 
συγχωρῆσαι αὐτοῖς ἁμαρτάνουσιν. Αὐτὸς yip χύ- 
ptos ἀμφοτέρων ἐστὶ, xal τοῦ ποιΏσαι, xal τοῦ au- 
χωρῆσαι. Ei δὲ δίχαιόν ἐστι τὸ χολάζεσθαι τοὺς 
ἁμαρτάνοντας, δίχαιον ἣν καὶ γενέσθαι αὐτοὺς. Ορᾶ 
γὰρ τὰ μὴ ὄντα , ὡς ὄντα 6 θεὸς, xal οὐκ ix τῆς 
ἀποθάσεως τῶν πραγμάτων xplvec , ἀλλ Ex τῆς πρῖ- 
γνώσεως τῶν ἑσομένων. Ἐπεὶ οὐδὲ ix τῆς ἁποδά- 
σεως τῶν Ὑινοµένων γινώσχει, ἀλλὰ προγινώσχει 
τὰ ἐσόμενα, xal κατὰ τὴν πρόγνωσιν αὐτοῦ προ- 
ορίσει. Πῶς δὲ καὶ προγινώσχει τὸ μὴ ἑσόμενον; εἰ 
Y&p προέγνω τὸν ἁμαρτάνοντα, xal μὴ ἐποίησεν 
αὐτὸν, οὗ πρόγνωσις Tv, ἀλλὰ πλάνη. Ὥσπερ γὰρ 
ἡ Ὑνῶσις τῶν ὄντων ἐστὶν, οὕτω xax πρὀγνωσις τῶν 
πάντων ἑσομένων ἐστίςο. 


of, Mh οὖν χρίνωµεν τὸν Θεόν. Οὐ γὰρ οἴδαμεν 
τὴν βουλὴν αὐτοῦ « Τίς Υὰρ ἔγνω νοῦν Κυρίω; f| 
τίς σὔμθουλος αὐτοῦ ἐγένετο; » Οὐ γὰρ πᾶσαν τὴν 
βουλην αὑτοῦ ἀπεχάλυφεν ἡμῖν, ἀλλ ὅπερ συνέᾳ” 


1 


" Rom. x,21. ?* J|] Tim. n, 90. 34 Lib. 1v, De fide, cap. 90. 27 Rom. iv, 17. 3 Rom. ui, 54. 


ΤΑΠΙΑ: LECTIONES. 
9 Legendum cum  Billio πάντως ἑσομένων, eorum que omnino futura sunt. 


151 


DIALOGUS CONTRA MANICILEOS. 


1574 


pev ἡμῖν γνῶναι. Ὅπερ δὲ οὐ συνέφερεν ἡμῖν γνῶ- A-fecit nobis, nisi ea demum qus nostra scire 


ναι, ἀπέχρυψε. Mh οὖν εὐθύνωμεν τὸν Osóv* αὐτὸς 
γάρ ἐστιν ὁ χριτῆς, xal αὐτός ἔστιν dj πηγἡ τῶν 
ἀγαθῶν' καὶ οὐκ ἔστιν ἀγαθὸν, εἰ μὴ ὃ αὐτὸς βού- 
λεται, ὥσπερ οὐκ ἔστι φῶς, εἰ μὴ τὸ ἐκ τοῦ ἡλίου 


πηγαζόµενον. 


ος. Αὐτὸς μὲν οὖν ὁ θεὺς, φύσει ἀγαθὸς καὶ συµ- 
παθὴς ὧν, οὗ θέλει τὴν ἁμαρτίαν, οὐ θέλει τὸν θά- 
νατον τοῦ ἁμαρτωλοῦ , οὐδὲ τέρπεται ἐπ ἁπωλείᾳ 
ζώντων , οὐδὲ πάθει ὀργῆς χατέχεται, Ἱ χολάζει, 
ἀλλὰ πᾶσι βρύει τὰ ἀγαθά. 'O ποθῶν, λαμθάνει * Ó 
Υὰρ ἀγαθὸς , ἀγαθῶν τυγχάνει ΄ χαὶ kv. μὲν τῷ Bl 
«201( οἰχονομία τίς ἐστι, χαὶ χυθέρνησις, xaX πρό- 
νοια ἅῤῥητος, πρὸς ἐπιστροφὴν xai µετάνοιαν xa- 
λοῦσα τοὺς ἁμαρτάνοντας. Μετὰ δὲ θάνατον, οὐχέτι 
αροπὴ, οὐχέτι μετάνοια, οὐχὶ τοῦ θεοῦ μὴ δεχοµέ- 
νου µετάνοιαν * αὐτὸς γὰρ ἑαυτὸν ἀρνήσασθαι οὐ 
δύναται, οὐδὲ ἀποθάλλετα, τὴν συµπάθειαν * ἀλλ ἡ 
ψυχἠ οὐχέτι τρέπεται. Aib κἄν τις ποιἠσῃ πάσας 
τὰς δικαιοσύνας, καὶ ἐπιστρέφας ἁμαρτήσῃ, xal 
ἐξέλθῃ ποθῶν τὴν ἁμαρτίαν &x τοῦ βίου, Ev τῇ ἅμαρ- 
τίᾳ αὐτοῦ ἀποθανεῖται. 'Ὁμοίως xal ὁ ἁμαρτωλὸς, 
ἐὰν µετανοῄσῃ, xal ἐν τῇ µετανοίᾳ αὑτοῦ ἀποθάνῃ, 
οὗ uh μνησθῶσιν αἱ ἁμαρτία. αὑτοῦ. Ὡς γὰρ οἱ 
δαίμονες μετὰ τὴν ἕχπτωσιν οὗ μετανοοῦσιν, οὐδὲ 
οἱ ἄγγελοι νῦν ἁμαρτάνουα», ἀλλ ἁμφότεροι ἔσχον 
τὸ ἄτρεπτον, οὕτω χαὶ οἱ ἄνθρωποι μετὰ θάνατον 
τὸ ἄτρεπτον ἔχουσι. Καὶ οἱ μὲν δίκαιοι ποθοῦντες 
τὸν θεὸν, καὶ ἔχοντες αὐτὸν ἀεὶ, εὐφραίνονται; οἱ δὲ 
ἁμαρτωλοὶ ποθοῦντες τὴν ἁμαρτίαν, χαὶ μὴ ἔχοντες 
τὰς ὕλας τῆς ἁμαρτίας, ὡς ὑπὸ πυρὸς xal σχώλη- 
χος χατεσθιόµενοι, χολάζονται, µηδεµίαν παρηγο- 
ρίαν ἔγοντες. Τί γάρ ἐστι χόλασις, εἰ μὴ τοῦ πο- 
θουµένου στἐρησις; Κατὰ τὴν ἀναλογίαν οὖν τοῦ 
πόθου, of τε τὸν Θεὸν ποθοῦντες εὑφραίνονται, xat 
οἱ τὴν ἁμαρτίαν ποθοῦντες χολάζονται * χαὶ γὰρ οἱ 
ἐπιτυγγάνοντες τοῦ ποθουµένου, κατὰ τὸ µέτρον τοῦ 
πόθου εὑφραίνονται. xal οἱ ἀποτυγχάνοντες, χατὰ 
τὸ µέτρον τοῦ πόθου ὀδυνῶνται. 
secundum desiderii mensuram  oblectantur 
ditatis sut modo discruciantur. 

ος’. "Y ust; δὲ εἴπατε ἡμῖν, τί ἐστι παντοκράτωρ; 
Πόντως ὁ πάντα κρατῶν. Φησὶ γὰρ ὁ Απόστολος" 
« Ὁ δὲ πάντα χατασχευάσας θεός. » Καὶ πῶς παν- 
τοκράτωρ ὁ θεὸς, μὴ χρατῶν τῆς ὕλης xal τῆς xa- 
xíag ; Ἡ πῦς Δημιουργὸς, uh δηµιουργήσας τὴν 
ὕλην; fj πῶς θεὺς, ἀτελῆς , καὶ ἑλλιπῆ ἔχων τὴν 
δύναμιν; Διὰ τὶ γὰρ οὐχ ἀνεῖλε xal ὑπέταξε τὴν 
ὕλην, ἀλλ’ εἴασεν αὐτὴν στασιάνουσαν , καὶ µέχρι 
χαιροῦ ῥοπῆς: Ei μὲν μὴ βουληθεὶς, οὐχ ἀγαθός. 
Οὐκ ἀγαθοῦ γὰρ, οὐδὲ διπαίου, τὸ ἐφησυχάζειν τοῖς 
ἁμαρτάνουσιν. El δὲ μὴ δυνηθεὶς, 8:bc ἀδύνατος μὴ 
εἴη Θεός. οὐ γὰρ δύνασθε εἰπεῖν, χαθὼς ἡμεῖς ἔφη- 
μεν περὶ τοῦ γενέσθαι xal εἶναι τὸν διάδολον , ὅτι 
αὑτὸ τὸ εἶναι αὐτὸν ἀγαθόν ἐστιν. Ἡμεῖς γὰρ ix 
τοῦ ἀγαθοῦ διδόντες αὐτῷ τὸ εἶναι, ἀγαθὸν τὸ εἶναι 


intererat. Qu: autem scire nostri non erat, hxc 
occultavit. Nec proinde rationem a Deo poscamus. 
lpse enim et judex, et bonorum idem ipse fons 
est : nec bonum ullum est, nisi quod ipse velit ; 
sicut ne lumen ullum est, nisi quod a sole deri- 
vatur. 

15. Ac sane Deus, cum natura bonus et mise- 
ricors sit, nec peccatum vult, nec peccatoris mor- 
tem, nec delectatur in interitu. viventium 3 
nec ire affeciui subjacet quo penam inferat : 
quin potius in omnes bona profundit. Qui cupit, 
accipit : nam «qui jam bonus est, ampliora bona 
consequitur. Atque in hac quidem vita moderatio 
quidam est, et gubernatio, arcanaque providen- 
tia, qua ii qui peccant, ad meliorem fruyem et 
poenitentiam revocantur. Post mortem vero nec 
conversionis, nec penitentie locus est. Non quod 
Deus pomnitentiam ** non suscipiat (neque enim 
seipsum negare polest, nec miserationem euam 
abjicit), sed conditio animz est, qua converti ne- 
queat. Unde si quis omnibus justitia muneribus 
fungatur, deinde mutata sententia, peccet, et cum 
peccati cupiditate e vita excedat, in peccalo suo 
morietur. Eodem modo peccator, si eum pori- 
tuerit, inque puenitentia mortem  obeat, nulla 
culparum ejus manebit memoria. Sicut enim dz- 
mones post lapsum non resipiscunt, neque etiain 
angeli nunc peccant, sed utrique hoc habent, ut 


α nulla in ipsos mutatio cadat sic homines post 


obitum conversionem nullam admittunt. Ας justi 
quidem Deum desiderantes, ejus possessione pe- 
renni oblectantur; peccatores contra peccatum 
concüpiscentes, nec peccandi materiem habentes, 
tanquam igne et verme corrosi, cruciantur, omni 
prorsus solatio destituti. Quid enim aliud suppli- 
cium sit, nisi expetit rei privatio? Ergo pro cu- 
piditatis ratione ii qui Deum exoptant, in deliciis 
agunt : qui vero peccato indulgent, puniuntur. 
Nam et illi qui rem quam cupierunt, assequuntur, 


: contra illi qui re desiderata exciderunt, pra cupi. 


D 376. Vos autem mihi respondeatis : quidnam 


omnipotentis vocabulo significatur ? annon qui 
universa imperio continet? Ait enim Apostolus : 
« Qui omnia creavit, Deus 'est **, » At quomodo 
omnipotens Deus est, si nihil in materiam et in 
malum possit? aul quomodo creator, qui mate- 
riam non condiderit? aut cur denique Deus, qui 
perfectus non est, cujus etiam virtus deficiens est ? 
Ecceur enim materiam aut non sustulit, aut non 
subjecit, sed eam ad momentum seditionem mo- 
vere permisit? si quidem, quia noluit; profecto 
bonus non est. Neque enim bonum, nec justum 
decet, ut. peccantibus acquiescat. Si vero non po- 
tuit, imbecillis ergo est Deus, nec proinde Deus. 
Nequaquam cnim idem afferre vobis licet, quod 


9 Sap. 1, Τσ. ο Lib. 1 De fide, cap. 4. *! Hebr. uu, 4. 





1515 S. JOANNIS 


DAMASCENI 1: 


nos de diaboli creatione et. exsistentia dicebamus, A αὐτὸν δικαίως εἴποιμεν. Ὑμεῖς δὲ ix τοῦ γαι 


eliam hoc ipsum esse bonum, quod exsistat. Nam 
nus cum ei tribuamus, quod a bono factus sit, 
jure dixerimus Lonum esse quod ille sit. Ai vos 
cum materiam ex bono regetis habere ut exsistat ; 
jio eam natura nialam, omnisque boni exsortem 


μὴ διδόντες τῇ 0 ὕπαρξιν, ἀλλὰ xai χαχἣν cav 
λέγοντες, xal φύσει xaxtv, xal παντελῶς ἀμέτο' 
ἀγαθοῦ , οὐχ ἀγαθὸν δυνῄσεσθε εἰπεῖν τὸ εἶναε « 
τὴν * οὐχοῦν, fj οὐχ ἀγαθὸς, 3 οὐ δυνατὺςίόὁ6 
xa0' ὑμᾶς, μὴ E£ ἀρχτΏς ταύτην ἀνελών ’ 


esse contendatis, 461 nullatenus esse bonum dicere possitis, quod ipsa sit. Deus igitur, vest 


quidem opinione, nec bonus, nec potens sil, qui 

Preterea , si ex boni et mali substan&a cuncta 
ortum habent, certe nec bonus nec. malus, rerum 
crealores sunt, scd patres. 


Et rursus : $i malum bono adversatur, ui ens 
enti, principium principio , substantia substantiz, 
et, ut more vestro loquar, Deus Deo; sane cun in 
nosira polestatle sit, bonum aut malum facere, in 
nostra quoque potestate situm erit, bono vel malo 
palmam dare , nosque in causa erimus, ut alter 
alterum superet. 

77. Nos itaque unum Deum, bonum, justum, 
omnium opificem, cuncta iinperio tenentem, ouiDi- 
potentem, parem voluntati vim babentem confite- 
mur, ab ipsoque universa tam visibilia quam in- 
visibilia condita fuisse , atque non ex ipsius sub- 
&iantia, sed ex nibilo in rerum naturam produ- 
Cla. « Omnia enim quacunque voluit Dominus 
fecit**, » idque esse bonum affirmamus, quod ipse 
vult. Absit enim ut de factore opera judicent : quin 
nec Providenti:e rationes nobis exploratz sunt! 
« Quie enim cognovit sensum Domini, aut quis 
consiliarius ejus fuit ** ? » Si cousilium et voluntas 
ipsius cognosci posset, nec Deus foret, nec admi- 
ratione dignus. Quemadmodum enim incomprehen- 
sibilis est ejus esseatia , sic et ejus voluntas ac 
providentia. Nam si ea quz? sunt hominum, nemo 
Scit, nisi uniuscujusque spiritus, qui in ipso est **; 
quin ne omnia quidem sua quisque cognoscit (ne- 
que enim exploratum habet, quid sibi sit eventu- 
rum; quin sepe ignorat, quid modo velit, quidve 
eras volet) : quonam igitur pacto Dei voluntatem, 
ipsiusque consilium perspectum habebit ? quin 
datur. 

18. Quamobrem Deus pro sua prazescientia omni- 
bus providet, Et quamlibet nobis , qui uec futura, 
nec praterita, imo nec presentia omnia novimus, 
prepostera ipsius gubérnatio videatur, plana tamen 
et wquabilis, bonaque et justa est. Nam cum ea, 
quae in nostro arbitrio consistunt, perinde pr»- 
noscat, ac si jam essent; futura, prout ipse vult 
et statuit, juste decernit. Neque enim Deus homi- 
nis instar prospicit. « Homo quippe videt in fa- 
ciem : Deus autem intuetur cor**. » Ac nos non 
raro, id quod ab omnibus justum judicatur, inju- 
stum esse censemus ; vel quia animus noster viLio 
occupatus est, vel quia nou eadem res omnibus 


** psal, cxxxiv, 6. ** Ίσα, χι, 12. Rom. iit, 54. 


VARI 


eam ab initio non sustulerit. 

Καὶ πάλιν; εἰ ἐχ τῆς οὐσίας τοῦ ἀγαθοῦ xaX o 
σίας τοῦ χαχοῦ τὰ πάντα, οὐδὲ 6 ἀγαθὸς χαὶ ἃ 
μιουργὸς , οὐδὲ ὁ πονηρὸς , ἀλλὰ πατέρες τῶν | 
των. 

Καὶ πἀλιν. εἰ ἡ χαχία ἑναντία τῷ ἀγναθῷ, ὡς 
ὄντι, xat ἀρχὴ ἀρχῇ, χαὶ οὐσία οὐσίᾳ €, χα), x 
ὑμᾶς εἰπεῖν, Geb; θ:ῷ, ἐν ἡμῖν δέ ἐστι ποιῆσαι 

B ἀγαθὸν xaX xaxby, ἓν ἡμῖν δέ ἐστι δοῦναι τὰ vixi 
ρια τῷ ἀγαθῷ xat τῷ πονηρῷ, χαὶ ἡμεῖς ἑσμεν ι 
τιοι τῆς ἐπιχρατείας ἑχατέρου. 


οὗ. Ἡμεῖς Υὰρ ἕνα θεόν φαμεν ἀγαθὸν, δίχαιι 
πάντων δημιουργὸν , πάντων χρατοῦντα , ταντοί 
ναµον, ὅσα θέλει δυνάµενον * χαὶ ὑπ αὑτοῦ ἐχτίσί 
τὰ πάντα, vá τε ὁρατὰ xal τὰ ἁόρατα, οὐχ ix « 
οὐσίας αὐτοῦ, ἀἁλλ᾽ ἐχ τοῦ μὴ ὄντος εἰς «b εἶνα 
ε Πάντα γὰρ ὅσα Ἰθέλησεν, ἐποίησεν ὁ Κύριος 
xai τοῦτο ἀγαθόν φαµεν, ὃ θέλει. Οὐ γὰρ τὰ moi 
µατα κρίνει τὸν ποιῄσαντα * ἀλλ οὐδὲ ἴσμεν 1 
λόγον τῆς προνοίας αὐτοῦ. « Τίς γὰρ ἔγνω vouy 1 
Κυρίου; ἡ τίς σύμόουλος αὐτοῦ ἐγένετο; » El tyv 
στο ἡ βουλὴ αὐτοῦ, xal τὸ θέληµα αὐτοῦ, οὐχ 
θεὸς, οὐδὲ θαυμαστός. Ὥσπερ γὰρ dj οὐσία αὖι 
ἁχατάληπτος , οὕτω xai ἡ θέλησις , χαὶ ἡ πρὀν 
αὐτοῦ. El γὰρ τὰ τῶν ἀνθρώπων οὐδεὶς ἑπίσταται, 
μὴ τὸ πνεῦμα ἑχάστου τὸ ἐν αὐτῷ, ἀλλ᾽ οὐδὲ πάν 
«à ἑαυτοῦ ἔχαστος τῶν ἀνθρώπων ἑπίσταται * 
γὰρ τὸ µέλλον γινώσχει, οὐδὲ τί βούλεται, χαὶ 
θελήσει xal βουληθῇ αὔριον, ἑπίστατα: ' πῶς o 
τὸ τοῦ Θεοῦ θέληµα, χαὶ τὴν αὐτοῦ βουλὴν γνώα 
ται; xai πολλάχις ὧν ἑἐδουλεύσατο, εἰς λήθην d 
χεται. 
etiam eorum qus constituerat, ipse non rec 


οἨ’. Προνοεῖται ὁ θεὸς χατὰ αὑτοῦ πρόγνωσιν « 
ἁπάντων. Καὶ δοχεῖ μὲν ἡμῖν τοῖς μὴ εἰδόσι, ji 
D τὰ μέλλοντα, μηδὲ τὰ προγεγονότα, μηδὲ πάντα 
ἑνεστῶτα, ἀνώμαλος ἡ χυθέρνησις αὐτοῦ * ὁμαλὴ 
ἐστι, xai ἀγαθὴ, xat δικαία τῷ ὄντι. Προγινώσχ 
γὰρ τὰ ἐφ᾽ ἡμῖν ὡς ὄντα, τὰ ἑσόμενα δικαίως, : 
αὐτὸς θέλει καὶ βούλεται, xplvet* οὐ γὰρ ὡς ὁρᾶ ὁ 
θρωπος, ὄφεται θεός. « "Ανθρωπος γὰρ εἰς τ 
. ωπον ὁρᾳᾷ, θεὸς δὲ εἰς χαρδίαν. » Ἡμεῖς χαὶ τὸ 0 
πάντων χρινόμενον δίκαιον πολλάχις, ἄδιχον ὁρῶμ 
διὰ πρόληψιν χἀχίας, xaX διὰ τὸ μὴ αὐτὸ πᾶσιν t 
στὸν, ἀλλ ἕτερον ἑτέρῳφ. Κρίνει δὲ ὁ θεὸς οὐχ 
µεταµελείας ἡ ἑἐπιγνώσεως , ἁλλ᾽ ἐχ προγνώσεω 


* [Cor. n, 11. * I Reg. xvi, 7; Psal. vu, 10. 
LECTIONES. 


! Billius vertit justus, ceu legerit δίχαιος. — 8 Basil. et Π. ἀρχὴ ἀρχῆς, xat οὐσία οὐσίας. 


1911 


DIALOGUS CONTRA ΜΑΝΙΟΗ ΕΟΣ. 


1578 


Προεγνωχὼς yàp ὁ 8cb; τὰ πάντα πρὶν Υενέσεως A placet, sed aliis alia. At Deus non ex pmnitenua. 


αὑτῶν, προώρισεν ἑκάστῳ δικαίως. xol προνοητι» 

e, χα) συµφερόντως, χατάλληλα τοῖς bx ἡμῖν, τὰ 
οὖκ Eq ἡμῖν. ”Αλλο γάρ ἐστι γνῶσις, xat ἄλλο πρό- 
γνωσις, χαὶ ἄλλο ἐπίγνωσις, καὶ ἄλλο ὁρισμὸς, καὶ 
ἄλλο προορισμός * γνῶσις μὲν Υάρ ἐστι, τὸ εἰδέναι τὰ 
ὄντα, ἡ τὰ Ὑινόμενα. Πρόγνωσις δὲ, τὸ εἰδέναι τὰ 
ἑσόμενα, πρὶν γενέσεως αὐτῶν. ᾿Επίγνωσις δέ ἐστιν, 
ἡ μετὰ ψευδῆ ἐπιγινομένη ἀληθῆς γνῶσις ᾿ καὶ ὁρι- 
σμὸς μὲν ἔστι κρίσις xal ἀπύφατις ἐπὶ τοῖς Yevevn- 
µένοις ' προοριαμὸς δὲ, χρίσις καὶ ἀπόφασις ἐπὶ τοῖς 
ἐσομένοις. 


o0'. Προειδὼς οὖν ὁ θεὸς τὰ ἑσόμενα ὑφ' ἡμῶν 


non ex postera cognitione, sed ex prenotione ju- 
dicat. Cum enim cuncta antequam fiant, praeno- 
scat **, juste, ct provide, et utiliter unicuique prz- 
finit ;ut quae in nostra potestate sita 5018, iis quie 
penes nos non sunt, respondeant. Aliud siquidem 
est cognitio , aliud praenotio, aliud agnitio, aliad 
item decretum, et aliud prafinitio, Cognitio siqui- 
dem est, ea quz sunt ac fiunt scire. Prznotio, est 
futura nosse antequam fiant. Agnitio, vera cogni- 
tio est, que post falsam accedit. Decretum vero, 
est judicium ac sententia de iis quz jam facta 
sunt. Pralinitio tandem, est judicium et sententia 
de futuris. 

AG9 19. Prescit"" itaque Deus, ea qua sponte ac 


ἐχουσίως, fjvouv τὰ ἐφ᾽ ἡμῖν, ἀρετὴν φηµι, xal xa- B libere acturi sumus, hoe est quz in nostra potc- 


κίαν, προορίζει τὰ οὐκ ἐφ᾽ ἡμῖν. Καὶ fj μὲν προ- 
γνωστικὴ δυνατοῦ Θεοῦ, οὐκ EG ἡμῶν ἔχει τὴν αἱ- 
«lav * τὸ δὲ προγνῶναι ἃ μέλλομεν ποιεῖν, ἐξ ἡμῶν * 
εἰ γὰρ μὴ ἐμέλλομεν ποιεῖν, οὐδὲ αὐτὸς προεγίνω- 
σχε, xat μὴ ἑσόμενον, Καὶ ἡ μὲν πρόγνωσις τοῦ 
Θεοῦ ἀληθής ἐστι xal ἁπαράθατος, ἀλλ᾽ οὐκ αὐτή 
ἐστιν ἡ αἰτία τοῦ γενέσθαι πάντως τὸ ἐσόμενον 'ἀλλ' 
ὅτι μέλλομεν ποιεῖν τόδε 3) τόδε, προγινώσχε:. IIpo- 
γινώσχει δὲ πολλὰ , ἃ οὐχ ἔστιν αὑτῷ ἀρεστά ' xal 
οὐχ αὐτὸς αἴτιος τούτων. Ὡς οὐδὰ ἰατρὸς αἴτιος τῆς 
νόσου, εἰ προέγνω, ὅτι μέλλει τις νοσεῖν, ἀλλὰ τὸ 
μὲν νοσῆσαι ἄλλης αἰτίας, τῆς ποιούσης τὴν νόσον. 
Ἡ δὲ πρόγνωσις τοῦ ἰατροῦ , τῆς ἓν αὐτῷ τέχνης 
οὕτω xai τὸ ἑσόμενον ὑφ' ἡμῶν, οὐκ ἐκ τοῦ θεοῦ 


τὴν αἰτίαν ἔχει, ἀλλὰ τὸ αὐτεξούσιον ἡμῶν θέληµα: C 


οὗ xaxby δὲ τὸ αὐτεξούσιον, εἰ ὡς ἐδόθη ἡμῖν, καὶ 
àg' ᾧ ἐδόθη, χρησώμεθα αὐτῷ. Τὸ δὲ, προγνῶναι 
τὸν θεὸν, τῆς προγνωστικῆς αὐτοῦ δυνάµεως. Αλλ' 
οὐδὲ αἱ τιµωρίαι ἡμῶν τὸν θεὸν ἔχουσιν αἴτιον. OO 
γὰρ ὁ χριτῆς ἔστι τῆς τιμωρίας τοῦ πονηροῦ αἷ- 
τιος, εἰ χαὶ αὐτὸς θέλων xplvec* ἀλλ αἴτιος μὲν 
ἔστιν ὁ πταίσας τῖς ἑαυτοῦ τιμωρίας, ὁ δὲ χριτὴς 
τῆς δικαιοσύνης αἴτιος * ἀγαθὸν δὲ ἡ δικαιοσύνη. El 
γὰρ θέλων κρίνει, ἀλλ οὗ κατὰ προηγούμενον θέ- 
λημα, ἀλλὰ κατὰ τὸ ἁπόμενον. Προηγούμενον μέν 
ἐστι θέληµα, ὅπερ ἃ τις ἀφ᾽ ἑαυτοῦ θέλει ἑπόμενον 
δὲ, ὅπερ ἐχ τῆς τῶν γινοµένων αἰτίας ' προηγουµέ- 
νως γὰρ ἐξ ἑαυτοῦ « θέλει ὁ θεὺς πάντας ἀνθρώπους 
σωθηναι,» xal εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἑλθεῖν, Ἅμαρ- 
τανόντων δὲ ἡμῶν, θέλει παιδεύεσθαι ἡμᾶς πρὸς τὸ 
συμφέρον * καὶ τὸ μὲν προηγούµενον θέληµα τοῦ 
Θεοῦ , τῆς ἀγαθότητός ἔστε, τὸ δὲ ἑπόμενον, τῆς 
δικαιοσύνης αὐτοῦ. - 
seipso « vult omnes homines salvos fleri, et ad 
mus, utilitatis nostre causa vult nos castigari. 
consequens vero, justitiae "t. 

π’. "Ost δὲ προὠρισεν ὁ θεὸς τὰ πάντα xaxà τὴν 
πρόγνωσιν αὐτοῦ, οὕτως Ὑνωσόμεθα. ΄Ατρεπτον τὸ 


** Day. xui, 12. "" Lip. i», De fide, cap. 50. 


state sita sunt, puta virtutem et vitium : ea vero 
przfinit, quz in arbitrio nostro minime consistunt. 
Ac vis quidem Dei przsciens causam ex nobis 
nequaquam habet : verum ut quz facturi sumus 
przsciat, hoc a nobis proficiscitur. Nisi enim fa- 
cturi essemus, ne ipse quidem, quod futurum non 
esset, przecognosceret. Porro Dei przscientia certa 
et inviolabilis est : sed ipsa non est causa, cur 
omnino fiat, id quod futurum est : quin potius, 
quia hoc vel illud acturi sumus, idcirco przenoscit. 
Multa autem prenoscit, quis ipsi minime grata 
sunt, quorumque propterea minime auctor est. 
Sicut nec medicus idcirco morbi causa est, quía 
futurum prenovit, ut quis in morbum ineidat : 
sed :xgrotatio quidem ab alia causa proficiscitur, 
qux: morbum parit; medici vero prescientia ex 
ipsius arte oritur : ita pariter id quoque quod a 
nobis futurum est, Deum causam non habet, sed 
liberam nostram voluntatem. Atque libertas haud 
quaquam mala est , si, veluti nobis , et ad quem 
usum coneessa est, ea utamur. Quod autem ντα- 
noscat Deus, id przscienti ejus potenti ascriben- 
dum est. Quin ne pomnarum quidem quz nob's 
infliguntur, Deus auctor non est'*. Neque enim 
cur improbus poenas luat, auctor est judex, tametsi 
ipse libens sententiam ferat: verum is, qui faci- 
nus admisit, penam sibi ipse accersivit : justiti:e 
autem (qua bona res est) causa est judex. Quan- 
tumvis enim volens judicet, non tamen antecedenti 
voluntate, sed consequenti id facit. Itaque volun- 
tas antecedens est, illud quod quis a seipso vult : 
consequens vero, id quod ex eorum que fiunt 
causa proficiscitur ". Antecedenti enim Deus ex 


agnitionem veritatis venire 59, » Cum autem pecca- 
lta antecedens Dei voluntas, bonitatis ipsius est ; 


80. Quod autem omnia, pro sua prescientia, prae- 


-ünierit Deus, hinc colligemus. Deus mutationi 


*5 Basil. hom. (Quod Deus non sit causa maloranm, 


* Lib. 11 De fide, cap. 29. *^ 1 Tim. 1,4. *' Vid. S. Thom, 1 part. quaest. 19, a. 7. 
VARIA LECTIONES. 


h Dasil. προηγούμενα μέν ἐστι θελήµατα, ὃπερ. 


Ῥατλδοι, Gn. XCIV. 


90 


- 


T S. JOANNIS DAMASCENI 


150 


obnoxius non est, atque ex prenotione, non ex A θεῖον, xai οὐχ ἐξ ἐπιγνώσεως χρῖνον, ἁλλ ix mpo- 


postera agnitione judicat. Si igitur in diem judicat 
et definit, in diem quoque id quod fit, cognoscit : 
quin etiam, ut quidam aiunt, nescientes quid di- 
eant, poeríitentia. ducitur; imo vitze annos adjicit. 
Si enim poenitentia ducitur, ut annos addat, pro- 
fecio et voluntatem οἱ cognitionem variabilem 
habet; quod tamen Deo indignum est. Quod si 
annos Ezechix adjectos ex Scriptura '* objiciatis ; 
hoc scitote, non sic eos adjecisse Deum, quasi id 
ignorasset, aut non przíinisset : quin potius ipse 
ea quz ad Ezechiam spectabant, et przscierat, et 
' pracfinierat : verum pro sua providentia, ut saluti 
nostr: consuleret , sermonem ita composuit, quo 
quanta esset poenitenti:e. vis, declararet. Nam 


γνώσεως. El οὖν xa6' ἡμέραν xplvet καὶ ὀρίζει, 
χαθ) fu£pav γινώσχει τὸ γινόµενον, xal, ὣς τινές 
φασι, χαὶ μµεταμελεῖται, xat προστίθησεν Eco ζωης, 
μὴ εἰδότες τί φασιν. El γὰρ μεταμελεῖται, xal προσ- 
τίθησι , τρεπτὸν ἔχει καὶ τὸ θέληµα, χαὶ τῶν γνῶ- 
σιν' xal τοῦτο ἀνάξιον Θεοῦ. El δὲ λέγετε προσ- 
τεθειχέναι τῷ Ἐζεχίᾳ, χατὰ τὴν Γραφὴν, 627 o2x 
ἀγνοῶν, οὐδὲ μὴ προορίσας, προσέθηχεν, ἀλλ αὐτὸς 
μὲν xai προέγνω, xal προὠρισε τὰ χατὰ τὸν Ἐν:- 
xíav* προνοητικῶς 6b ἑσχηματίςετο i, οἰχονομῶν «tv 
αωτηρίαν ἡμῶν, ἵνα δείξη, πόσον δύναται µετάνο:α. 
Μεταμελεῖσθαι δὲ λέγεται, Ex τῶν χαθ) ἡμᾶς. Ἡ 
γὰρ Γραφὴ ἀνθρωπικώτερον περὶ Θεοῦ διαλέχεται 
πρὸς τὴν νηπιότητα τῶν ἁχουόντων. Ὥστερ Υὰρ 


quod ponitentia adductus dicitur, id ex nobis as- B λέγεται, « "Iva τί ὑπνοῖξ, Κύριε ; » οὐχ ὑπνοῖ δὲ ὁ 


sumptum est. Scriptura siquidem ad puerilein 
audientium imbecillitatem sese accommodans, hu«- 
4nano more de Deo loquitur. Sicut enim dicitur : 
« Quare obdormis, Domine"! ? » non quod Deus 
dormiat ; sed quod patientiam ejus ac lenitatem, 


auxiliique dilationem, somnum appellet (apud nos | 


enim ii qui somno tenentur , nulli opem ferunt), 
eodem ἄ ο modo ponitenti:e vocabulum usur- 
pavit. Sicut. enim nos paenitet , cum quis opibus, 
quibus eum auximus, male utitur : sic Deus, cum 
hominem condidisset, Saulque in regem unzxisset, 
hique postea in peccatum lapsi essent, poenitentia 
affectus dicitur : non quod Deum vere ponituerit 


θεὸς, ἀλλὰ τὴν ἀνοχὴν χαὶ τὴν µαχροθυμίαν αὐτοῦ, 
xai τὴν ὑπέρθεσιν τῆς βοηθείας αὐτοῦ, ὕπνον ἐχά- 
λεσε ' παρ ἡμῖν γὰρ οἱ ὑπνοῦντες, οὗ βοτθοῦσιν - 
οὕτω xal µεταµέλεια. Ἡμεῖς yàp, Όταν ἑῶμέν τι» 
πλοῦτον , xai xaxüx« ἐχεῖνος χρῄσηται, µεταµελο:- 
µεθα. Οὕτως τοῦ Θεοῦ τὸν ἄνθρωπον ποιῄσαντος» 
καὶ τὸν Σαοὺλ χρίσαντος εἰς βασιλέα. χαὶ ἅμαρ- 
τησάντων αὐτῶν , μεταμελεῖσθαι λέγεται οὗ τοῦ 
Θεοῦ µεταμεληθέντος ’ προῄδει γὰρ τὸ ἑσόμενον * 
ἀλλὰ τούτων ἄξια µεταμελείας πραξάντων. Άγω- 
νισώµεθα οὖν ποιῆσαι τὸ ἀγαθὸν, xal ἀγαθοὶ γενέ- 
σθαι, ἵνα ὤμεν τῶν προεγνωσµένων ἀγαθῶν, xal 
προωρισµένων εἰς ζωὴν αἰώνιον. 


(quod eniin futurum esset, hoc jam ante noverat), sed quod illi ea perpetrassent, αυ p«enitentia di- 
€ua erant, Quapropter, et bona agere, et. boni esse contendamus , ut in eorum numero simus , quos 
bonos fore przscivit, atque ad vitam zternam praeordinavit. 


81. lllud autem sciendum est, quod bonum prz- 6 


stantissimus ordo sit, unicuique quod natura suum 
est, conservans. lllud porro est virtus. Contra, 
malum ordinis dissolutio est, seu perturbatio. 
Porro bifariam bonum dicitur, vel id quod revera 
bonum est, ut ordo ille de quo diximus, vel id 
quod boni tantunimodo speciem habet, uti volu- 
ptas, qua preter eum ordinem sensus titillatur ; 
quod quidem bonum non est, sed potius malui. 
Sic malum duplici quoque modo dicitur, nempe, 
vel id quod vere malum est, sive quod priter ordi- 
nem nature congruentem, atque adversus Crea- 
toris legem ex proprio consilio et voluntate flt 
(naturalis quippe ordo in hoc situs est, ut Creatori 
ohediatur , perturbatio vero in contumacia), vel 


πα. Ἰστέον δὲ, ὡς ἀγαθὸν μέν ἐστι τάδις ἀρίστη, 
ἑχάστῳ τὸ κατὰ φύσιν οἰχεῖον διασώζουσα * ταυτὸν 
δέ ἐστι καὶ ἀρετή' χαχία δὲ, ἡ τῆς τάξεως λύσις, 
ἤγουν ἀταξία. Δισσῶς δὲ τὸ ἀγαθὸν λέγεται, $55 ὃν- 
τως ἀγαθὸν, ὡς ἡ ῥηθεῖσα τάξις, 7] καὶ τὸ ζοχοῦν 
ἀγαθὸν, 1| χατ᾽ αἴσθησιν ἡδονὴ παρὰ τὴν προειρτµέ- 
νην τάξιν * ὅπερ οὐχ ἀγαθόν ἐστιν, ἀλλὰ μᾶλλον χα- 
χόν * xa ἡ κακία δὲ δισσῶς λέγεται, ἡ τὸ ὄντως χα- 
xbv, τουτέστι τὸ παρὰ τὴν φυσικὴν τάξιν γινόµενον, 
xai παρὰ τὸν νόµον τοῦ Κτίσαντος, xaz' οἰχείαν γνώ- 
µην. Φνσιχὴ γὰρ τάξις, ἡ ὑπακοὴ τοῦ Κτίσαντος 
ἁταξία δὲ, ἡ παραχοή' ?) τὸ δοχοῦν καχὸν, τὸ χατ᾽ 
αἴσθησιν λυπηρὸν, καὶ ἡμῖν ἐπίπονον, ὡς ἡ παιδεία, 
fiic μᾶλλον ἀγαθόν ἐστι, xal συμφέρον, πρὸς τὴν 
χατὰ φῦσιν ἑπανάγουσα τάξιν. Καὶ λέγονται, τὰ μὲν 


quod opinione duntaxat malum est : ut quod Sen- D ἐχούσια xaxà, ὄντως χαχὰ, τὰ εἴδη τῆς ápapslaz* 


sibus acerbum est, nobisque molestum, uti éasti- 


τὰ δὲ ἀχούσια, τὰ ἑπίπονα. 


gatio, qu:e quidem bona potius et utilis est; quippe qu& ad naturalem ordinem nos revocet. Ας volun- 


taria quidem mala dicuntur, quz vere mala sunt, 


molestiam afferunt. 


82. Quamobrem Deus, neque horum, neque il- 
lorum est causa , sicut ostendimus. Etsi enim illa 


53 sa. xxxvii, 5. "* Psal, xui, 15. 


| Basil. et Πομ. ἑσχηματίσαντο. 


puta peccati species : non voluntaria autem, quie 


πρ’. Οὔτε τούτων οὖν, οὔτε ἐχείνων αἴτιος ὁ θεὸς, 


ὡς ἐδε[ξαμεν. El γὰρ τὰ λεγόμενα χαχὰ, διὰ τὸ Λαῖν 


VARJJE LECTIONES. 


1581 


DIALOGUS CONTRA MANICH/EOS. 


1582 


δοχεῖν xax εἶναι, διὰ τὸ ἀηδὲς, xal διὰ τὸ παράθου- A quse involuntaria mala dicuntur (sive quia mala 


ον ἡμῶν, xai διαµαρτάνειν ἡμᾶς, τουτέστιν ἆπο- 
τυγχάνειν τοῦ δέοντος χόπου 1, τῷ πρὸς τὴν ἡδονῆν 
λίχνῳ, δικαίῳ λόγῳ ὁ θεὸς ἐπάγει, παιδεύων πρὸς τὸ 
συμφέρον, ἀλλὰ τῶν ιἐκουσίων καχῶν Ίρτηται τὰ 
ἀκούσια λεγόμενα xaxá* ἀχολουθεῖ γὰρ τοῖς ἔχου- 
σίοις xaxolg τὰ ἀχούσια. Τιμωρίαι γὰρ, xal παι- 
δεῖαι, ὡς τὰ πολλὰ, πρὸς διόρθωσιν αἱ συμφοραὶ γί- 
νονται, xat ἡ τοῦ μέλλοντος alvo, χόλασις, τελεία 
τῆς xaxlag xal ἁμαρτίας ἀναίρεσις * 3), τὸ ἑναντίον 
εἰπεῖν, τοῖς ἐπιποθοῦσι τὰς σωματιχὰς παρὰ τὸν φν- 
σιχὸν νόµαν ἡδονὰς, xal τὰς διὰ ταύτας ἁμαρτίας, ἡ 
ἀπορία τῆς τούτων χρήσεως ἔσται αἰωνία χόλασις. 
Κόλασις γὰρ ij τοῦ ποθουμένον ἀποτυχία. "Αχρι Υὰρ 
ἁμαρτίας ἡδονὴ παρὰ τὸν vópov τῆς φύσσως  αὕτη 


δὲ διττὴ, f) ψυχικὴ, 3) σωµατιχή * καὶ ψυχικὴ μὲν, ἡ B 


τῆς δόξη: ἔφεσ.ς' σωματικὴ δὲ, βρῶαις, πόσις, ἄνε- 
Gt σώματος, ὕπνο;, αυνουσία γυναικῶν. Ταῦτα πάν- 
τα φυσικὰ χαὶ χαλὰ χατὰ τὴν φυσικὴν τάξιν καὶ τὸν 
νόµον τοῦ Κτίσαντος Υινόµενα ^ καχὰ δὲ, παρὰ τὸν 
vóuov τοῦ Κτίσαντος, xal τὴν φυσικἣν τάξιν, xal 
χρῆσιν. 


πγ’. Φυσιχἢ δὲ τάξις, τὸ ἐφίεσθαι τῆς παρὰ θεοῦ 
δόξης ' τὸ δὲ τῆς παρ᾽ ἀλλήλων δύξης ἐφίεσθαι, παρὰ 
φύσιν. Θεῷ γὰρ µόνψ, τῷ φύσει δοξαστῷ, πρέπει ἡ 
παρὰ πάντων τῶν κτισμάτων αὐτοῦ δόξα ' ἡμῖν δὲ 
τὸ ταπεινοῦσθαι Θεῷ, ὡς Δημιουργῷ, xat ἀλλήλοις, 
διὰ τὸν νόμον τοῦ Κτίσαντος. Τοῦτο γὰρ τῆς πρὺς 
τὸν θεὸν ἀγάπης, xat τῆς πρὺς τὸν πλησίον τεχµή- 
ριον. « ᾿Αγαπήσεις Υ2ρ Κύριον τὸν θεόν σου, ἐξ 
ὅλης τῆς Χαρδίας σου, χαὶ τὸν πλησίον σου, ὡς σξαυ- 
τόν. » Kal, « Πᾶς ὁ ὑφῶν ἑαυτὸν, ταπέινωθήσεται ᾿ 
ὁ δὲ ταπεινώσας ἑαυτὸν, ὑψωθήσεται. » "ote τὸ 
ἀγαπᾶν τὴν παρ) ἀλλήλων δόξαν, ἀπιστίαν συνίστη- 
σιν. «€ 00. δύνασθε Υὰρ , qnoi, πιστεύειν εἰς ἐμὲ, 
δόξαν παρ᾽ ἀλλήλων λαμθάνοντες, xat τὴν δόξαν τοῦ 
μόνου θεοῦ οὐ ζητοῦντες. 


mb. Πάλιν d σωματιχὴ ἡδονὴ, βρῶσις, xai τὰ 
λο,πὰ, κατὰ τὴν φυσιχὴν χρῆσιν, xav τὸν νόµον τοῦ 
Κτίσαντος Aap6avóueva , καλά ' παρὰ δὲ τὸν νόµον 
τοῦ θεοῦ, καθ) ἡμετέραν γνώµην xal παράχρησιν 
γινόμενα, xaxá* οἷον βρῶσις καὶ πόσις, ὅσον πρὸς τὸ 
C» χαὶ σύστασιν τοῦ σώματος, χαλά ' ὁμοίως xal ὁ 
ὕπνος, xal ἡ τῆς γυναιχὸς χρῆσις, τὸ εἰδέναι τὸ ἴδιον 
σχεῦος, καλόν. Τὸ δὲ πρὸς ἡδονὰς ἀλόγους χεχρῆσθαι 
βρώσει, χαὶ πόσει, xat γυναιζὶν ἁδ.αφόρως, ἁλόγων 
δίκην, πονηρόν. 


πε’. Διὰ οὖν τὴν χενὴν δόξαν, xax διὰ τὴν ἄμετρον 
βρῶσιν, xal πόσιν, καὶ τὰς πορνείας, ἡ Φφιλαργυρία 
πούτων ἔρεισμα, φθόνοιτε, χαὶ ἔριδες, xaY πονηρία:, 
παὶ φεῦδος, καὶ συχοφαντίαι, xal ἁρπαγαλὶ, xai «ό- 
vo, xal τὸ πρὸς τὸν πλησίον pico;. Διὰ γὰρ τὸ 


C 


D 


videntur nobis, sive propter injucunditatem , sive 
quia prater consensum nostrum accidunt , ita ut 
voluptatibus indulgendo necessarium laborem prse- 
termittamus) justo judicio Deus infert, ad nostram 
utilitatem castigans nos : attamen hec involunta- 
ria mala a voluntariis pendent. Voluntaria quippe 
mala involuntaria sequuntur. Nam calamitates ad 
emendationem ut. plurimum conferunt , ut qux 
sint malorum vindictae εἰ castigationes. Quin ct 
futuri seculi suppliciuni, nequiti;e et peccati plena 
abolitio est. Vel contra potius, expetentibus preser 
naturz legem carnales voluptates, et peccata, quae 
earum causa admiltuntur, supplicium zternum 
erit, eis uti non posse. Supplicium quippe est re 
concupita excidere. Nam voluptas qus nature legi 
repugnat, peccatum est : atque duplex est, animi 
scilicet et corporis : animi quidem, ut gloria eu- 
pidíitas; corporis autem, u! cibus, potus, corporis 
remissio , somnus, cum feminis commistio. H:eq 
omnia naturalia sunt οἱ bona, si secundum ordi« 
nem natura Creatorisque legem fiant : mala vero, 
si prater Creatoris legem , ordinem, usumque 
natur. 


83. Naturalis ordo est, ut gloriam qu: a Deo 
est, cupiamus; mutuam vero ab invicem gloriam 


affectare, hoc naturze repugnat. 4644 Solum nam-. 


que Deum, qui sua nalura gloriam meretur, ab 
universis creaturis gloria affici decet; nos autem 
Deo subjici par est, ut Conditori ; imo mutuo alios 
alis propter Conditoris legem. Hoc siquidem 
tum erga Deum, tum erga proximum, amoris 
argumentum est. « Diliges enim Dominum Deum 
ex lolo corde tuo, et proximum tuum sicut te 
ipsum **. » Et: « Omnis qui se exaltat, lumilía- 
bitur, et qui se humiliat. exaltabitur *, » ltaque 
qui mutuz gloriw cupiditate flagtant, infidelitatis 
argumentum produnt. « Non potestis credere, 
inquit Christus, qui gloriam ab invicem accipitis, 
et gloriam quz a solo Deo est, non quzritis δὲ » 

84. Rursus corporalis voluptas, hoc est cibus, 
potus, ac reliqua, si secundum nature usum et 
Conditoris legem sumantur, bona sunt : sin pree- 
ter Dei legem, pro nostro arbitrio, et per abu- 
sum, mala. Exempli gratia, cibus et potus, qua- 
tenus vite corporisque sustentationi inserviunt, 
bona sunt; similiter et somnus, ususque mulie- 
ris, ut quisque vas suum noverit, bonum est. Ad 
voluptates autem abhorrentes a ratione uti cibo 
et poti, ac mulieribus promiscue brutorum in- 
star misceri, malum. 

85. Quécirca inanem gloriam, necnon immo- 
deratum cibum, et potum, scortationemque co- 
mitantur avaritia, qua horum adininiculum est, 
invidi, rixze, nequitiz:m, mendacia, calumnis, 
raping, cedes, et. οὐ proximi. Nam quia 


** Matth. xxit, 97. "* Luc, xiv, 11. ** Joan. v, 4, 
ΥΛλΗΙΑ LECTIONES, 


οἱ Leuo σχοποῦ ἀχούσια, 


1585 DISPUTATIO CHRISTIANI ET SARACENI. 








IN DISCEPTATIONES CUM SARACENO 
ADMONITIO. 


Dialogo Joannis Damasceni contra Manicheeos succedent disceptationes aliquot cum Sara- 
ceno, quas Latine hactenus ediderunt ex rudi nec recenti translatione, cujus Grecum textum 
obtinere non potui. Latere enim in bibliotheca Cesarea testatur Lambecius cod. 257 .Coeterum 
magnam ejus partem expiscari mihi licuit ex dialogis Theodori Abucare, qui ut suum 18, 
quem subjiciemus, ita et alios διὰ φωνῆς, ex ore Joannis nostri excepit : quod nemini in poste- 
rum dubium fore spero. Hic porro Theodorus perperama Turriano accipitur pro Theodoro illo 
Caric in Thracia,vel Asia minori, episcopo, qui Photii partes primum adversus sanctum Ignatium 
secutus fuit. Nam, preterquam quod verisimile prorsus non est Theodorum, qui sancti Joannis 

-Damasceni auditor fuerat, etatem produxisse usque ad tempora celebrate synodi octave, in 

qua Theodorus Carie defectionis sue veniam petiit : aliunde certius est Theodorum Abucaram 
in Palestina, aut saltem in Syria episcopatum inter Mahummedanos, Nestorianosque, οἱ Ja- 
cobitas hereticos gessisse, adversum quos dialogos varios scripsit. Cara vel Cure civitas . 
Sri, seu Metopotamis fuit, qua Charram olim dicebatur, veluti testatur Theodorus Antio- 
chenus in commentario in cap. iX Amos. Τὸ μὲν 1x 840pou, «wb; ἔφασαν λἐγεσθαι, τουτέστιν ἐκ Κα: 
piv, τῆς νῦν οὕτω A&Y0uévnz, ποτὲ δὲ Χαῤῥάν. Stephanus De urbibus, ejusdem nominis civitatem 
ad inare Rubrum fuisse sitam tradit. Guillelmus Tyrius narrat urbem aliam, qui Cara voca - 
retur, exstitisse in Palestina trans Jordanem, que metropolitae Rabbathe subjecta esset. 
Quidni posterioris hujus civitatis praesul Theodorus noster fuerit, qui, ut ex capite operum 
ipsius discimus, ab epistolis Arabieis fuit Thoimw patriarcha IHierosolymitano, ut epistolam 
cjus ad Armenios Arabice scriberet, uti Grece Michael patriarche hujus presbyter et syn- 
cellus 


——É EEUU RR ERE ERREUR, ΄ 
ΙΟΑΝΝΟΥ TOY ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ 
AIAAEEIX ΣΑΡΑΚΗΝΟΥ ΚΑΙ XPIXTIANOY ? 


το JOANNIS DAMASCENI 
DISCEPTATIO CHRISTIANI ET SARACENI. 


Ἑρωτηθεὶς παρὰ Σαραχηνοῦ, Τί λέγεις τὸν Ἆρι) Α 14696 1. Si interrogaris a Saraceno : Quid dicis 
στόν; Christum? dic ipsi : Verbum Dei, nec te existimes 
peccare ; quia Verbum dicitur in Scriptura, et bra- 

chium Dei, et potentia Dei, et multa talia. Vicissim 

autem interroga ipsum et tu. A Scriptura tua 

quid dicitur Christus ? Tum forte volet interrogare 

te et ipse aliud, cupiens sic effugere te : tu vero 

non respondeas ei, donec utique ad id respondeat, 

xai ῥραχίων θεοῦ, xai δύναμις xal ἄλλα µυρία quod ab ipso sciscitatus eris. Necessitas enim co- 
get ipsum, ut respondeat tibi, dicens : A Scriptura 

mea Spiritus et Verbum Dei dicitur. Tum rursus 

interroga ipsum : Verbum a Scriptura tua, crea- 

tumne, an. increatum? Et si dicat, Increatum, dic 

ipsi, Ecce eonsentis mihi. Omne enim non creatum, 

Πνεῦμα xoi Λόγος 8:00 λέγεται. ἱ sed increatum, Deus est. Si autem dixerit creatum 


*) Hujus disputationis recensionem alteram, breviorem quid i . 
Gallandianae Bibliothecae continuatores. Vide inter Addenda, Eorr.' sed integram, ex eodice Vindobonensi! ediderunt 


1589 DISPUTATIO CHRISTIANI ET SARACENI. 1590 


bene. Omnes aqui simplex comprehensio manus Dei sunt; et omnem colui palmus, et omnis 
t-rra, pugillus : qualiter igitur contingit, ipsum in propria manw omnia continentem descendere et 
ascendere? 


4. Si interrogatus fueris a Saraceno, dicente, Si Deus erat Christus , qualiter comedit et 
bibit et dormivit, et crucifixus est, et mortuus est, et qux deinceps, dic ipsi : Quoniam ante s»cu'a 
Verbum Dei, quod creavit omnia, secundum quod testatur Scriptura mea et Scriptura tua, ipsum 
ereavit ex carne sancte Virginis, hominem perfectum et animatum et intelligentem : ille comedit, 
bibit, et dormivit; Verbum scilicet, secundum quod Verbum Dei: Verbum autem Dei non comedit, 
aeque bibit, neque dornivit, neque crucifixum est, neque mortuum; sed caro quam assumpsit 
ex sancta Virgine, illa cru τα est. Cognoscis autem, quoniam Christus dupliciter [uatura ο], unus 
autem hypostasi. Non enim dicitur, Est aeternum { Verbum Dei et post. assumptionem carnis anyposta- 
ticum [ἀυποστατικόν], id est. non personale vel naturale. Non enim apposita est Trinitati quarta persona 


post ineffabilem unionem carnis. 


e. ὃν λέ- A 5. Et si te ' interroget Saracenus : Quem dicitis 


Υετε sv, ἀπέθανε ;. . . . « « οὐκ ἀπέθανε ' θαῤ- 
ῥῶν τῇ Γραφικῇ 6 ἀποδείξει, 


πρῶτος ἄνθρωπος ὕπνωσε, xal τὴν πλευρὰν 
&onps0n. 

ς’. "o5 πέπληγμαι ἕν τινι τόπῳ 
τῶν σαρχῶν µου; xal d σὰρξ πληγεῖσα μώλωπα 
ἀπετέλεσεφ xal ἐν τῷ µώλωπι ἐγένετο σκώληξ * εἰς 
οὖν αὐτὸν ἔπλασεν. .. ... . Εἴπομεν, ὅτι μετὰ τὴν 
πρώτην ἑθδομάδα τῆς χοσµοποιίας, οὐδαμῶς εὑρί- 
σχοµεν πλάσαντά τι πώποτε. Μετὰ δὲ τὴν παράδα- 
σιν χατεχρίθη ἡ γη ἀχάνθας καὶ τριδόλους ἀνατέλ- 


Deum, mortuus est? responde tu: Non mortuus 
est : confidens Scripture [et] demonstrationi. Dicit 
enim Scriptura de hoc. Venit enim naturalis 
mors adversus hominum memoriam doininans, 
id est, subjiciens, ut iu nobis omnia, Sed per- 
fectus primus homo dormivit, et costa spolia- 
tus est. 

6. Et Saracenus: Ecce plagatus sum in aliqua 
parte carnium mearum, et percussa caro cicatri- 
cem contraxit, οἱ in cicatrice factus est vermis : 
quis igitur ipsum plasmavit? Dic ipsi, ut. prdixi- 
mus, quoniam post primam hebdomadam creationis 
mundi non invenínius quodcunque aliquando, vel 
plasmantem hominem, vel formatum ; sed pracepto 


Aetw. Τότε οὖν καὶ ἡ σὰρξ ἡμῶν κατακριθεῖσα, B Dei quod precepit in prima hebdomada, finivit quae 


{μέχρι τοῦ νῦν] φθεῖρας xal σχώληκας ἀνατέλλει, 


(C. ΣΑΡΑΚΗΝΟΣ. Τΐνα λέχετε αἴτιον χαλοῦ τε 
xal χαχοῦ ; 

ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ. Πάντων τῶν ἀγαθῶν [αἴτιόν φαμεν] 
τὸν θεὸν, χακοῦ δὲ ob. 

- ΣΑΡΑΚ. Καὶ τοῦ χαχοῦ τίνα λέγεις αἴτιον 

εἶναι; 

ΧΡΙΣΤ. Τοῦτο ἐκ τῆς ἡμετέρας ῥᾳθυμίας εἶναι, 
καὶ τῆς διαδόλου πανουργίἰας. 

ΣΑΡΑΚ. Χάριν τίνος; 

ΧΡΙΣΤ. Διὰ τὸ αὐτεξούσιον: 


ZAPAK. Τί οὖν; Αὐτεξούσιος cl, xai ὅσα θέλεις Ὁ 


δύνασαι ποιεῖν ; 

ΧΡΙΣΤ. Πέπλασμαι ὑπὸ θεοῦ αὐτεξούσιος. 

ΣΛΡΑΚ. [Διά τί ;] 

ΧΡΙΣΤ. Τὰ καλὰ μὲν πράττων, οὗ φοδοῦμαι τὸν 
νόμον, ἀλλά καἰτιμῶμαι, xat ἑλεοῦμαι ὑπὸ τοῦ θεοῦ. 
Ὁμοίως xat ὁ διάδολος ^— xal 
ὑμάρτηχε, καὶ ὁ 8ebc τῆς ἰδίας τάξεως ἑξέωσεν αὐ- 


fiunt. Post transgressionem autem condemnata est 
terra spinas et tribulos germinare *. Tunc utique et 
caro nostra condemnata, usque hodie pediculos et 
vermes germinat, | 

4. SARACENUS. Quam dicitis !'* causam mali et 
boni? 

CHRISTIANUS. Omnium bonorum aimus cau- 
sam Deum, mali autem nihil 5. 

SARAC. Quam dicis causam mali ? 


CHRIST. Α sententia diabolum exsistentem ma- 
nifestum et nos homines !. 

SARAC. Propter quid ? 

CHRIST. Propter liberum arbitrium. 

SARAC. Quid igitur? Liberum arbitrium i, et. 
quoniam quaecunque vis facere? 

CHRIST. Plasinatus sum a Deo liber arbitrio. 

SARAC. Propter quid k ? | 

CHRIST. Male facere et bene facere, quod est 
bonum et malum. Gratia hujus inala quidem fa- 
ciens, punior a lege Dei : bona autem operans, nou 
timeo legem, sed 488 et honoror, et misericor- 


' Theod. c. 37. *ibid. *Gen.im 12. Theod. ο. 95. 


VARLE LECTIONES. 


* nalura, τῇ φύσει. ! Leg. externum. 
sunt et depravata. Melius apud "Theod. aio hoc 
verte : Li 
Necessario supplenda. 


5 Legit interpres γραφῇ xa. 
vata. M er nosira socordia esse, et ex diaboli versutia. 
eri arbitrii es, et quecunque vis potes facere. 


i Hzc absona 
| Imo 
* Hiec usque ad bona autem, desunt apud Theod. 


h Lege non. 


1593 


DISPUTATIO CHRISTIANI ET SARACENI. 


1594 


πίπτον, [&o' ἑαυτοῦ] fj xai ὑπὸ ἄλλου σπειρόµενον A vel ab alio seminatum, regerminat, non plasmatum 


πάλιν βλαστάνει, p πλαττέμενον ὑπό τινος, ἀλλὰ 
τῷ προστάγµατι τοῦ θεοῦ ὑπ.ακοῦον * ἰδοὺ κἀγὼ, ὡς 
xai πρῶτον ἔφην, αὐτεξούσιος ὧν, ὅπου ἂν σπείρω, 
κἂν εἰς ἰδίαν γυναΐχα, χἂν εἰς ἀλλοτρίαν, τῇ ἰδίᾳ 
ἑξουσίᾳ χρώµενος, ἀναθλαστάνει χαὶ Ύίνεται τῷ 
πρώτῳ προστάγµατι τοῦ Θεοῦ ὑπακούουσα" οὐχ 
ὅτι xal νῦν καθ) ἑχάστην ἡμέραν ὁ θεὺς πλάττει 
καὶ ἑργάζεται ' ἐπειδὴ ἐν τῇ πρώὠτῃ ἑδδομάδι πε- 
ποίηχεν ὁ sb; τὸν οὐρανὸν xal τὴν γῆν, καὶ πάντα 
τὸν χόσμµον ἓν ἡμέραις ἓξ, χαὶ τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἑθδόμῃ 
χατέπανσον ἀπὸ πάντων τῶν ἔργων αὐτοῦ, ὧν Ίρξατο 
ποιεῖν, χαθό τι ἡ ἐμῆ Γραφὴ μαρτυρεῖ. 

ΣΑΡΑΚ. Καὶ πῶς φησιν ὁ cb, πρὸς Ἱερεμίαν, 
« Πρὸ τοῦ μὲν πλάσαι σε ἐν χοιλίᾳ, ἑλήίσταμαί σε, 
χαὶ ἐχ μήτρας ἡγίασά σε; » [ Πάντως οὖν Ev µήτρᾳ 
ἔπλασεν. ] 

ΧΡΙΣΤ. Ἔμψυχον xai σπερματιχὴν δύναμιν 
Ἀδὰμ ἐν τῇ xolg ἔχων, ἐγέννησε τὸν Σὴθ, χαθὼς 
ἔφην, ὁ Σὴθ καὶ Ἑνὼς, xai ἕχαστος ἄνθρωπος 
προέχων ἐν τῇ χοιλίᾳ αὐτοῦ υἱὸν, xal ὁ υἱὸς ἑἐγέν- 
νησε [ µέχρι τοῦ παρόντος. ] Τὸ δὲ, «ἐκ μήτρας 
Ἁγίαχά σε, » [ ἑννόει ἐχείνην, Ἶτις ἀληθῶς ἐγέν- 
νησε τέχνα θεοῦ χατὰ τὴν μαρτυρίαν τοῦ ἁγίου 
Εὐαγγελίου. ] 

ΣΑΡΑΚ. Τοὺς ποιοῦντας τὸ θέληµα τοῦ θεοῦ, 
καλοὺς λέχεις ἡ χαχούς ; 

| ΧΡΙΣΤ. θέλεις εἰπεῖν, ὅτι ὁ Χριστὺς ἄχων πέ- 
πονθεν; καὶ ἐὰν εἴπω σοι καλοὺς, φῄσεις πρὀς µε 


Ὕπαγε, | ἀποδέχου xat τοὺς Ἰουδαίους, ὡς τὸ θέ- (c 


λημα τοῦ θεοῦ σου ποιῄσαντας. 

| ZAPAK. Καὶ τοῦτό σοι ἤθελον εἰπεῖν. 

ΧΡΙΣΤ. Τί] σὺ λέχεις θέληµα εἶναι; Ἐγὼ λέχω 
τὴν ἀνοχὴν xaX µαχροθυμίαν. 


τοῦ θεοῦ εἰπόντος, « Mh χλέφης, μὴ πορνεύσῃς, μὴ 
«ονεύσῃς , » θέλει ἵνα χλέφωμεν, ?) πορνεύσωμεν, f) 
φονεύσωμεν ; 

ZAPAK. Οὐχί ' εἰ γὰρ ἤθελεν, | οὐκ εἶπε 
τοῦτο. 

XPIZT. Δόξα τῷ θεῷ, ὅτι σὺ ὡμολόγησας.] Ἰδοὺ 
συνέθου pot, ὅτι 


καὶ ὅτι οὐ θέλει ὁ θεὸς ἵνα χλέπτωμεν, 
ἡ πορνεύσωμεν, Ἡ φονεύσωμεν. Καὶ ἐὰν ἄρτι ἀνα- 
στὰς χλέφω, ἢ πορνεύσω, f| φονεύσω, τί αὐτὸ λέ- 
εις, θέλημα θεοῦ, ἢ . . . « ἢ ἀνοχὴν, f) µαχκροθυ- 
μίαν; 
"'. ΣΑΡΑΚ. Τί ἔστι παρά σοι μείζων , ὁ ἁγιά- 
Qu», f] 6 ἁγιαζόμενος ; 


" Jerem. 1,5. !* Exod. Xx, 15-15. 


ab aliquo, sed praecepto Dei obediens. Ecce et ego, 
quemadihodum przedicebam, liber arbitrio evsi- 
8lens, ubi utique semino, sive in propriam uxorem, 
sive in alienam, libero arbitrio utens 5, germinat, 
et fit precepto Dei obediens : non quoniain et nunc 
secundum unamquamque diem plasmat, et opera- 
tur; quia in prima hebdomada fecit. 469 Dcus 
colum et terram, et universum mundum in sex 
diebus, et die septima requievit ab omnibus operi- 
bus ejus quz incepit facere, secundum quod Seri- 
piura testatur mea. 


SARAC. Qualiter ait Deus ad Jeremiam : « Prius- 
quam te formarem in utero scivi te, et ex matrice. 
sanctificavi (9 1. » Omnino igitur in ventre pla- 
sinavit. 

CHRIST. Animatam et seminativam potentiam 
Adam in ventre habens, genuit Seth, quemadmo-. 
dum dicebam : Seth et Enos et unusquisque homo 
prelhabens in ventre suum filium, et lilius item 
genuit, usque ad prasens. Illud vero, « ex utero 
sanctificavi te, » intellige eam, quz vere genuit β- 
lios Dei, secundum testimonium sancti Evan- 
gelii. 

SARAC. Facientes voluntatem Dei, bonos dicis 
vel malos? 

CHRIST. Dicere vis, quoniam Christus nolens 
passus est? et si. dicam tibi, bonos, dices mihi : 
Vade, adores deos t, quoniam voluntatem Dei tul 
fecerunt. 

SARAC. Et hoc tibi volebam dicere. 

CHRIST. Quid tu dicis voluntatem esse? Ego 
dico sustinentiam et longauimitatem. 

SARAC. Unde hoc ostendere potes ? 

CHRIST. Per rem : quia, sedente me et te, vel 
stantibus, potest quis ex libero arbitrio sive stare, 
vel moveri. Et, numquid dicente Deo : « Non fura- 
beris, non fornicaberis, non occides '*, » vult ut 
furemur, vel furnicemur, vel occidamus? 

SARAC. Non. Si enim vellet, non utique diceret 
boc. 

CHRIST. Gloria Deo, quonam tu confessus es. 
Ecce concordas mihi, quoniam nullus ex nobis, 


D 8ive potest surgere, sive vivere: et quoniam non 


vult Deus ut furemur, vel fornicemur, vel occi- 
damus. Et si nunc exsurgens, furer, vel forni- 
cer, vel occidam, quid ipsum dicis ? Voluntatem, 
vel confessionem 5, vel sustinentiani, vel longani- 
mitatem ? 

8. SARAC. Quis est apud te major, qui sanctift- 
cat, vel qui sanctificatur ? 

CHRIST. Quid vis dicere, cognosco. 

SARAC. Si enim nosti, responde mihi. 

CHRIST. Si tibi dicam, qui sanctificat; dices 


VARLAE LECTIONES. 


* Forte adoptes Φάσο».  " Suspecta vox. 


159] DISPUTATIO CHRISTIANI ET SARACENI. 1598 


τὴν χεῖρά σου εἰς τὸν χόλπον σου. » Καὶ ἐμθληθεῖσα A virga facta est. Deinde dixit ei Deus : « Mitte ma- 
ἐξεθλήθη Ἰλελεπρωμένη ΄ xav αὖθις ἀμθληθεῖσα ἑξ- — num tuam in. sinum tuum. » Quam cum inisigset 
εὐλήθη ἁλώθδητος. Kal qraw ὁ θεὸς πρὺς aótóv* — protnliteam leprosam. Rursum vero immissa, educta 
ε Ἐὰν pi πιστεύσωσι τῷ πρώτῳ σηµείῳ, μηδὲ —est sana. Et aif Deus ei : « Si non crediderint pri- 
τῷ δευτέρῳ, ποίησον τὸ ὕδωρ αἷμα. » Καὶ οὕτως — mo signo, neque secundo, facilo ex aqua sangui- 
ἀποσταλεὶς ὁ Μωῦσῆς, ἑποίησε, καὶ ἐπιστώ- nem ".» Moyses itaque, cum lioc modo missus 
θησαν οἱ λόγοι αὐτοῦ διὰ τῶν ἔργων αὐτοῦ. No fuisset, heec fecit, et propter opera sermonibus 
$ οὐχί; ejus fides habita est. Sie est, annon? 

ΣΑΡΑΚ. Πάντως. 

ΘΕΟΔΑ. "Ηλθεν ὁ Χριστὸς τὴν πρὸς θεοῦ ἆποστο- SARAC. Ita plane. 
At» ἑαυτῷ bmixupüv* οὐ τῇ Μωῦσέως xal µόνον ΤΙΕΟΡ. Venit Christus, seque a Deo missum 
προφητεία μαρτυρούμενος , ἀλλὰ σηµείοις’, τέρασι, — comprobavit, non. ex solo Moysis vaticinio testi- 
καὶ ποιχίλαις δυνάµεσι pev! ἐκείνην ἑαυτὸν πιστού- — nionium habens, verum et iusuper signis, por- 


μένος. tentis, variisque virtutibus sibi fidem astruens. 
XAPAK. Τίσι 6i] τούτοις ; SARAC. Quibusnam istis? 


6EOÀ. ᾽Ασποροσυλλήψει, xaX ἀνάνδρῳ μητρὶ, B THEOD. Conceptus sine semine ex matre non 
καὶ ix παρθένου &vvfjaec , ὕδατος εἰς olvov µετα- — conjuncta viro, el ex virgine natus ; mutata aqua 
€o^f* ἔτι μετὰ ταῦτα οὐχ ἀπεμφανῆς, ἀλλὰ καὶ — in vinum : tum deinde non obscura, sed manifesta 
λίαν ἀρίδηλος ἡ τῶν τυφλῶν ὀμμάτωσις, ἡ τῶν λε admodum oculorum caecis restitutione, leprosorum 
πρῶν χάθαρσις , τῶν παρέτων ἡ σφίξις, τῶν ποιχί-  expurgatione, paralyticorum corroboratione, om. 
λων νοσημάτων fj θεραπεία, ἡ ἐπὶ τοῦ ὅὄρους τῆς — nigenorumque morborum curatione, divinitatis sud 
θεότητος αὐτοῦ φανέρωσις, τῶν δαιμόνων ἡ δίωξις, — in monte ostensione, expulsione daemonum, mul- 
xal τῶν πολλῶν χιλιάδων ἐξ ὀλίγων ἅρτων καὶ — torum millium hominum paucis ex panibus pisci- 
ἰχθύων ἡ ἔμπλησις , xal τῶν νεχρῶν ὡς ἐξ ὕπνου ἡ busque refectione , mortuorum velut e somno 
ἔγερσις, χαὶ ἁπαξαπλῶς τῆς φύσεως τῶν σφαλµά- ., excitatione, et uno verbo, natur» in quibus lapsa 
των ἡ ἀνάπλασις. Τί πρὸς ταῦτα φῆς, Σαῤῥαχηνέ: erat, instauratione. Quid ais ad hzc, Saracene? an 
μὴ ἑλάττοσι τῶν Μωῦσαϊκῶν αηµείων ἑαυτὸν ὁ — minoribus quam Moyses, signis 47] et indiciis fi- 
Χριστὸς ἐπιστώσατο ἐπιδείξεσιν ; dem sibi astruxit Christus ? 

ZAPAK. Οὐδαμῶς. SARAC. Nequaquam. 

GEO04. Οὗτος ὁ ὑπὸ τοῦ Μωῦσέως προδηλωθεὶς,ς — THEOD. Hic ergo a Moyse prius declaratus, cum 
xo τοσούτοις xal τοιούτοις ἑαυτὸν πιστωσόµενος «(οἱ tantisque signis sese a Deo venisse common- 
" σηµείοις πρὸς Θεοῦ ἑληλυθέναι, παρεγγνᾶται τοῖς — sirasset, discipulis suis spopondit, dicens : « Lex 
ἑαυτοῦ μαθηταῖς λέγων « 'O vópoc καὶ oi ππρο- οἱ prophet» usque ad Joannem Baptistam. Qui 
φῆται µέχρι Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ. 'O ἔχων τὰ — habet aures audiendi, audiat 5.» Ubi igitur est 
ὥτα ἀχούειν, ἀχουέτω. » Ποῦ τοίνυν ὁ προφήτης propheta vester? id obscurum non est. 
ὑμῶν ; οὐχ ἅδηλον. 


11 ibid. 2-9. 5 Luc. xvi, 6. 
WLA——————M——————BM———M———————— ———————————MM———MÁM—M———— Á——MÉ3 


IN OPUSCULUM SEQUENS ADMONITIO 


Opusculi de draconibus et strygibus, seu prolixioris, ut conjicio, lucubrationis fragmenti 

ujus, quod nunc primum damus, describendi mihi perhumane copiam fecit R. P. D. Bernar- 
dus de Montfaucon ex codice satis recenti monasterii Sancti Taurini Ebroicensis. lllud vero 
Joanni Damasceno perinde tribuunt codex 15 bibliothece Cl. Joannis Seldeni, necnon alter 
codex bibliothece Ijomane Sancte-Marie de Vallicella, nihilque nos cogit utipsuin Dama. 
Sceno nostro auferamus. Ex capite 23 Historie Arabum, quam Abrahamus Ecchellensis 
conscripsit et edidit, apparet, ut apud Judaeos, sic apud Saracenos presertim, inter quos 
Joannes noster agebat, familiares fuisse fabulas,de draconibus incubis. Ceterum hoc opus 
ignotum videtur fuisse viro infinite propemodum eruditionis Leoni Allatio, qui, cum singu 
lari opere superstitiosas easdem, quas Noster, opinationes Grecorum exagitaret, librum istuni 
nusquam allegavit. | 


1529 


S. JOANNIS DAMASCENI 





IOANNOY TOY ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ 


IIEPI APAKONTON. 


JOANNIS DAMASCENI 
DE DRACONIDBUS. 


Quoniam autem dracones quoque fingunt in A ἍοἘπειδῇ καὶ δράχοντας ἀναπλάττουσι µεταμορ- 


formas hominum transire, et modo quidem parvos 
serpentes esse, tum deinde maximos evadere, 
procera mole et magniludine corporis immanes, 
46 tandem homines, uti dictum est, factos, cum 
hominibus conversari, incedere, mulieres rapere, 
ei cum eis coire. Eos qui hsc narrant, rogamus, 
quot rationales naturas Deus fecerit. Quod si hoc 
nesciunt, duas illis dicemus, — angelos scilicet et 
homines. Porro diabolus unus erat ex angelicis 
virtutibus : cumque sponte defecerit a luce, in 
tenebris graditur. Atqui ambas quidem naturas 
istas Deus condidit. Sin vero draco, assumpta 
specie altera, cum liominibus conversatur, con- 
stupratque mulieres, ac modo quidem serpens ex- 
sistit, modo autem homo ; hinc manifeste sequitur 
€um esse ratione przditum, adeoque longe pr:ze- 
stantiorem homine : id quod plane nunquam fuit, 
nec erit. Quin dicant nobis, ecquisnam illum vi- 
dit? Nos quippe Moysis, seu potius Spiritus san- 
cti, qui per illum locutus est, doctrinz fidem ha- 
bemus. {9 porro sic ait: « Et adduxit Deus otmne 
animal ad Adam, ut videret quid 4779. vocaret 
ea: et quod vocavit Adam, ipsum est nomen 
ejus !*. » Quocirca draco unum erat ex animali- 
hus. Neque ego dico tibi draconem non ezstare : 
sunt enim dracones; sed hi serpentes sunt, qui 
ex draconibus aliis procreantur. Nam quando re- 
cens exclusi sunt et novelli, parvi sunt; postquam 
vero cibo pasti sunt, et consenuerunt, magni οἱ 
crassi evadunt, ita ut reliquos angues mole et 
magnitudine superent. Aiuntque eos ultra triginta 
cubitos augescere, crassitudine vero magnam tra- 
hem exaquare. Quin et Dion Romanus, qui de 
Ἱιηρεγίο et republica Romana scripsit, ubi cele- 
bratissimum Carthaginense bellum recitat, illud 
refert, quo tempore Regulus cos. Romanus ad- 
versus Carthaginenses decertaret, repente draco- 
nem ultra vallum Romani exercitus reptantem 
jacuisse, quem cum illius jussu necassent, de- 
traetam pellem Roiam ad senatum missam : et 


grandi iniraculo, cum senatus hanc mensus essel, 


! Gen. n, 9. 


qoupévoug εἰς ἀνθρώπων μορφὰς, xai ποτὲ ὄφεις 
γενέσθαι μιχροὺς, motb µεγίστους λίαν, ὄγχῳ xal 
μεγέθει σώματος ὑπερθδάλλοντας, vost δὲ ἀνθρώπους, 
ὡς εἴρηται, Υινοµένους, χαὶ μετὰ ἀνθρώπων ὁμι- 
λοῦντας, ἐρχομένους τε, χαὶ γνναῖχας ἁρπάζοντας, 
καὶ συνουσιασµένους αὐταῖς, ἐροῦμεν αὑτοῖς' Πόσας 
φύσεις λογικὰς ἐποίησεν ὁ θεός ; Καὶ εἰ οὗ γινώ- 
σχουσιν, ἐροῦμεν αὗτοῖς ' δύο: ἀγγέλους φημὶ xal 
ἀνβρώπους. "O δὲ διάδολος εἷς τῶν ἀγγελιχῶν δυνά- 
µεων ἣν, xai ἐχουσίως ἀποστὰς Ex τοῦ curte, iv 
σχότει πορεύεται. Ταύτας μὲν τὰς δύο φύσεις τὰς 
λογικὰς ἐποίησεν 6 δὲ ὁδράχων, ἐπεὶ ὁμιλεῖ μετὰ 
ἀνθρώπων, μεταμορφούμενος xal συνουσιάζων ταῖς 
γυναιξὶ, χαὶ ποτὲ μὲν ὄφις, ποτὶὲ δὲ ἄνθρωπος, ὡς 
εἷς τῶν πολλῶν Υινόµενος, εὔδηλον ὅτι λογιχός ἐστι, 
καὶ μᾶλλον τιμιώτερος ὑπὲρ τὸν ἄνθρωπον ' ὅπερ 
οὐδὲ fjv, οὐδὲ ἔσται. Εἰπάτωσαν, xa τίς τοῦτον ἵστο- 
pet; ἡμεῖς γὰρ τῷ δόγµατι τοῦ Μωῦσέως πειθόµε- 
θα, μᾶλλον δὲ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, τοῦ δι᾽ αὐτοῦ 
λαλήσαντος. Καὶ ταῦτα λέγει’ « Καὶ Ἠγαγεν ὁ θεὺς 
πᾶν ζῶον εἰς τὸν ᾿Αδὰμ., ἰδεῖν cL καλέσει αὑτά χα 
ὃ ἐχάλεσε, τοῦτο ὄνομα αὐτοῦ. ν Ὅθεν χαὶ ὁ δρἀ- 
xov iv ἣν τῶν ζώων. Καὶ οὐ λέγω σοι, ὅτι οὐκ ἔστι 
6páxuv * εἰσὶ μὲν γὰρ δράχοντες, πλὴν ὄφεις «lot, 
γινόµενοι δὲ ἐξ ἑτέρων δραχόντων. ὌὌντες γὰρ ἁρτι- 
γενεῖς xaX νέοι, µιχροί εἰσιν, ἀνατραφέντες δὲ, xai 
παλαιωθέντες, μεγάλοι xal παχεῖς γίνονται, ὄγκῳ 
καὶ µεγέθει ὑπερέχοντες τῶν λοιπῶν ὄφεων. Φασὶ δὲ 
αὐτοὺς ἐπέχεινα τῶν τριάχοντα πηχῶν αὐξάνεσθαι, 
τὸ δὲ πάχος Υίνεσθα:, οἷον δοχὸν μεγάλην. Ὁ δὲ Δίων 
6 Ῥωμαῖος, ὁ συγγραφάµενος περὶ τῆς βασιλείας 
xat περὶ τῆς δηµοχρατίας Ῥώμης, χαὶ διηγησάµε- 
νος περὶ τοῦ πολυθρυλλήτομ πολέμου τοῦ Καρχτδο- 
νίου, λέγει, ὅτι Ῥηγούλου τοῦ ὑπάτου Ῥώμες πο- 
λεμοῦντος τὴν Καρχηδόνα, ἐξαίφνης δράχων ἑρπύ- 
σας, ἔξω τοῦ χαραχώματος τοῦ Ῥωμαίου στρατοῦ 
ἔχειτο. ὃν τῇ προστάξει αὐτοῦ ἕχτειναν οἱ Ῥωμαῖοι, 
χαὶ ἁποδείραντες αὐτὸν, ἔστειλε τὴν δορὰν αὐτοῦ τῇ 
συγκλἠτῳ Ῥώμης ' µέγα θαὔμα * xat παρὰ τῖς αὑ- 
τῆς μετρηθεῖσα συγκλήτου, ὡς αὐτὸς € Δίων ἔλεγε, 
εὑρέθη ἔχουσα μῆκος ποδῶν ἑκατὸν εἴχοσι * πρὸς τὸ 


1661 


DE DRACONIBUS ET STRYGIBUS. 


1609 


µΏχος αὐτοῦ ἣν xal τὸ πάχος. Ἔστι δὲ xal ἑτέρα A inquit Dio, inventa est centum et viginti peuum 


γενεὰ ὁραχόντων, πλατεῖαν μὲν ἔχουσα τὴν x:Qa- 
λην, ὀφθαλμοὺς χρυσοειδεῖς, οἷς μὲν εἰς τὸν τένοντα 
αὐτοῦ χέρατα, ἑτέροις δὲ Υένεια εἰς τὸν λάρυγγα αἳ- 
τῶν * ὧν τὴν γενεὰν αὐτῶν καλοῦσιν ᾿Αγαθοδαίμονα’ 
λέγουσι δὲ τούτους μὴ ἔχειν ἰόν. Ὁ δὲ δράχων γενΞά 
ἐστιν, ὡς xai τὰ λοιπὰ θηρία. Ἔχει δὲ γένεια, ὡς 
xai ὁ τράχος, xa πρὸς τὸν τένοντα αὐτοῦ ὡς χέρας. 
Οἱ δὲ ὀφθαλμοὶ αὐτοῦ μεγάλοι χαὶ χρυσοειδεῖς. Γί- 
νονται δὲ μεγάλοι καὶ µιχροί. Πᾶσαι δὲ αἱ γενεαὶ 
τῶν ὄφεων, καὶ ἰοθόλοι cial * μόνος δὲ ὁ δράχων lov 
οὐχ ἔχει. 

Μυθολογοῦσι δὲ xal τοῦτο, ὅτι ὑπὸ τῆς βροντῆς 
διώχεται ὁ δράχων * ἀναλα μθάνεται δὲ εἰς ἀέρα, καὶ 
θανατοῦται. Ἐγὼ δὲ ταῦτα ἀχούσας, ἐγέλασα. Πῶς 


ποτὲ μὲν ἀνθρωπόμορφον xal λογιχὸν ποιοῦσι, ποτὲ B 


65 ὄφιν, ποτὲ δὲ θεῷ ἀντιταττόμενον, xat ὑπὸ θ:οῦ 
διωχόµενον ; "Όντως σφαλερὸν dj ἀμάθεια. Μέγιστα 
γὰρ βλαπτόμεθα &x τοῦ μὴ ἀναχινώσχειν τὰς ἱερὰς 
ῥίθλους, xal Epsuvdv αὐτὰς, χατὰ τὸν τοῦ Κυρίου 
λόγον. ᾽Αλλ' ὁ μὲν στρατιώτης λέχει, ὅτι Στρατιώτης 
εἰμὶ, χαὶ οὗ χρείαν ἔχω ἀναγνώσεως * 6 δὲ γεωργὸς, 
τὴν γεωργιχὴν προφασίζεται, καὶ οἱ καθ) ἑξῆς τὸ 
αὑτὸ, xal ἐσμὲν πάντες ἑλλιπεῖς. "Il δὲ βροντὴ δρά- 
κοντα οὐ διώχει, ἀλλ᾽ αἱ βρονταὶ γίνονται Ex τοῦ vé- 
φους, ὁπόταν τὸ νάφος νοτισθὲν ἐξ ὐγρότητος, ἔλαυ- 
νόµμενον δὲ ὑπὸ τοῦ πνεύματος, fitot τοῦ ἀνέμου, 
ὀγχωθῇ. Ἑλθόντος γὰρ Evbov τοῦ πνεύματος, xal 
ῥηξαν αὐτὸ, ἀποτελεῖται ὁ Ίχος. Καὶ fj μὲν ἄνωθεν 
xpauYh λέγεται βροντή * τὸ δὲ ὑπὸ τοῦ πνεύματος 
βιαζόμενον χατανεχθέντος ἐπὶ τῆς γῆς, λέγεται χε- 
ραυνός. Ὅθεν προσπεσὼν, εἴτε δώµατι, εἴτε δένδρῳ 
διαῤῥήσσει, xaX σχἰζει ταῦτα * ei δὲ ἀνθρώπῳ, εἴτε 
ἄλλῳ tt ζώῳ, φόνον ποιεῖ " διότι xat ἀνθρώπους 
καὶ ἕτερα ζῶα πολλάκις βλέπομεν ὑπὸ βροντῆς θα- 
νατούµενα, καὶ οὗ δράκοντας. Αἱ δὲ ἀστραπαὶ, αἱ µέν 
εἰσι γραμμοειδεῖς, αἱ δὲ ἑλιχοειδεῖς, αἱ δὲ πυῤῥαν- 
γεῖς. Φασὶ δὲ ὅτι dj ἀστραπὴ χαὶ d βροντὴ ὁμοῦ γί- 
γοντα: ᾽ ἅμα γὰρ ῥαγῆναι τὸ νέφος, εὐθὺς ἀστραπὴ 
σὺν τῇ βροντῇ, xat ἡ μὲν ἀστραπὴ ἀφανὴς οὗσα, 
αὐτίκα φαίνεται * ἡ δὲ βρονιτὴ, ἕως ου ἀπὸ τοῦ ὕψους 
αὐτῆς φθάση, ἀρχεῖ. Καὶ διὰ τοῦτο μεταγενεστέρα ἡ 
βροντῆ τῆς ἀστραπῆς ἐξαχούεται. Εἴπω σοι δὲ xal 
τοιοῦτον παράδειγµα. Σχόπει οὖν ὁπόταν ἀπὸ µηχό- 
θεν σου ἐπὶ ὑψηλοῦ τόπου ἵσταταί τις, xaX σηµαίνει, 
Βλέπεις μὲν τὴν χεῖρα αὑτοῦ χρούουσαν τῷ ξύλῳ, 
μετὰ δέ τινα ὥραν ἐξαχούεται εἰς τὸ οὓς σου ὁ Ίχος 
τοῦ χρούµατος. Το,οῦτον νόει xal ἐπὶ τοῦ νέφους. 
Πλησθὲν γὰρ πνεύματος Évügv τῆς νοτίδος Bla ῥη- 
γνυµένσυ, ἀποτελεῖ τὸν Ίχον. Ἔστω δὲ καὶ πρὸς 
ἕτερον νέφος, εἰ τύχοι, συγχρουσθῆνσε, Ίχησε µέχα. 


cogila. Dum intus spiritu, seu vento plena, imbris vi rumpitur: sonum edit. 


gat, ut alteri nubi collidatur, ingens fit sonitus. 


* Vid, Valer, Mas. lib. 1, cap. 8, n. 19; Dlin. lib. vin, cap. 14. 


longitudine constare. Est et aliud draconum genus, 
quibus caput latum est, oculi instar auri mican- 
tes, in cujus cervice cornua sunt; aliis barba e 
faucibus pendet : hosque agathod:emones vocitant, 
aiuntque veneno vacare. Atqui draco iste animan- 
tium genus est, liaud secus atque reliquie besti:e. 
Habet vero barbam perinde ac hircus, et supra 
cervicem cornu. Oculi illius magni sunt, aurique 
speciem referunt. Ili magni sunt et exigui. Oin- 
nia autem serpentium genera virus emittunt : 
draco solus venenum non habet *. 

llanc quoque fabulam narrant, draconem a 
fulinine exagitari, ita ut in acrem attollatug ct 
occidatur, Hic ego audiens, risi. Quinam cum 
quandoque humana forma indutum et rationalem 
fingunt, quandoque vero serpentem , quandoque 
etiam Deo adversantem, et quem Deus insecte- 
tur? Plane lubrica res est ignorantia. Maxima 
quippe damna patimur, ubi sacros Libros legere, 
eosve secundum Domini sermonem scrutari ne- 
gligimus *. Ac miles quidem dicit : Sum uniles, 
nec opus mili est lectione : agricola vero agro- 
rum pratendit culturam, et alii subinde idem ef- 
futiunt, et omnes deficientes sumus. Verum ne- 
quaquam fulmen draconem insequitur: sed ex 
nube fiunt fulmina, quando nubes propter liumo- 
rein in imbrem resoluta, aique a spiritu sive a 
vento agitata, densatur. Cum enim intra spiritus 
venit, et illam rupit, tunc sonitus exauditur, atque 
strepitus ille qui sursum editur, tonitru nomina- 
tur : quod autem vi spiritus impellitur, dum cadit 
in terram, fulmen vocitatur. Unde sive domui illi- 
datur, sive arbori, hzc disrumpit et scindit : sin 
autem homini, aut cuivis alleri animali, illud 
enecat: quocirca (frequenter tum homines, tum 
animantia alia videmus interempta a fulmine, non 
item dracones. Quod vero ad fulgura attinet, alia 
quidem lines speciem objiciunt, alia spire, sub- 
rubent alia. Aiunt autem fulgur et fulmen simul 
fieri : eo «quod, diffracta nube, fulgur cum ful- 
miue et tonitru emicet ; ita ut fulgur, cum ante 
delitesceret, subito pateat ; fulmen vero, donec e 
sublimitate sua prodierit, inane sit et otiosum. 


D Atque A473 hoc in causa est ut tonitrui sonus 


diu post fulgur emissum exaudiatur. llujus porro 
rei exempluni tibi afferam. Observa igitur, quando 
procul stat aliquis in excelso loco, et signum 
edit, manum quidem cernis pulsantem lignum, 
post vero intervallum aliquod temporis, pulsatio- 
nis sonitus percellit aures. ldem et in nube fieri 
Quin et si contin- 


* Joann. v. 39. 


4605 


po —— 


DE STRYGIDBUS. ΛΑ 


Nolo autem vos hoc quoque ignorare. Quidain 
ex indoctioribus ineptioribusve narrant, Stryges 
esae mulieres, quz» et Geludes dicantur. Eas au- 
tein. per aerem. conspici fabulantur, dumque cir- 
cumeunt domum, nequaquam foribus et clausuris 
prohiberi, sed januis diligenter clausis ingredi, et 
pueros suffocare. Quin etiam aiunt eas hepar in- 
fantium vorare, et omne ex quo habitudo corporis 
illorum constat ; insuper οἱ vite terminos defi- 
nire. Atque lhi:&c quidem asseverant alii se vidisse, 
audisse alii : quomodo nempe, occlusis foribus, 
domos ingrediantur cum corpore, vel nuda saltem 
anima. Ego autem hoc dixero, a Domino nostro 
Jesu Christo id duntaxat patratum esse, quando 
ad sanctos apostolos, januis clausis, intravit, post- 
quam resurrexisset a niortuis. Sin vero malefica 
mulier hoc idem fecit, et facit, jam nihil admira- 
tione dignum Dominus gessit, clausis foribus in- 
trando. Quod si dicant, animam nudam introire 
interiin dum corpus jacet in lecto; hoc a me aue 
dias velim, Dominum nostrum Jesum Christum 
pronuntiasae : « Potestatem babeo ponendi ani- 
mam meam, et iterum potestatem habeo a meipso 
sumendi eam *. » Atque id semel (fecit tempore 
sacrosancis passionis δι. Ergo cum saga obsce- 
naque mulier, quando lubuerit, idem przstet, ni- 
bil ultra Dominus gessit. At, cormesto infantis 
hepate, quinam fieri potest ut is vivat ? Atqui hzec 
quidàm hzretici, qui contraria Ecclegix catholice 
placita tenent, nugando narrant, quo simpliciores 
Aavertant a recta sententia. 


3 joan, x, 28. 


ORDO RERUM 





16 








ΠΕΡΙ XTPYTTON (1). 


Θέλω δὲ Ίνα μὴ εἰς τοῦτο ἔχητε ἄγνοιαν. A£yous 
χινες τῶν ἀἁμαθεστέρων, ὅτι γυναϊχές εἰσι Στρύγγαι, 
ai xat Γελοῦδ.ς Ἀεγόμεναι. Φασὶ δὲ αὐτὰς νυχτὸν 
δὺ ἀέρος φαίνεσθαι, xal εἰς οἰχίαν περιεβχοµένας, 
μὴ ἐμποδίζεσθαι ὑπὸ θυρῶν xal χλείθρων, ἀλλὰ των 
θυρῶν ἀσφαλῶς χεχλεισµένων εἰσέρχεσθαι, xaX ἆπν- 
πνίχειν τὰ βρέφη. "Αλλοι δὲ λέγουσιν, ὅτι κατεσθίει 
τὸ παρ, xai πᾶσαν αὐτῶν τὴν οἰκονομίαν (3), τιθέ- 
ναι τε xalópoug ζωῆς ’ χαὶ ταῦτα μὲν διαθεδαιουν- 
ται, οἱ μὲν εἰδεῖν, οἱ δὲ ἀχοῦσαι. πῶς εἰσέρχεται 
εἰς tk οἰχίας κεκλεισμένων τῶν θυρῶν μετὰ σώμα- 
τος, ἡ γυμνῇ τῇ duyfj^ xaX ipo, ὃτι ὁ Χριστὺς ὁ 
θεὺς ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς µόνος τοῦτο ἐποίησεν, 
χαὶ εἰσῆλθεν μετὰ τὸ ἀναστῆναι αὐτὸν Ex νεχρὼν 


B πρὸς τοὺς ἁγίους αὐτοῦ ἁποστόλους κχεχλεισµένων 


τῶν θυρῶν. Ἐπεὶ δὲ xal μάγος ἑποίησε γυνῆ τοῦτο, 
xaX ποιεῖ, οὐδὲν λοιπὸν θαυμαστὺν ἐποίησεν ὁ Κύριος 
χεχλεισμένων τῶν θυρῶν. Ei δὲ εἴποιεν, ὅτι γυμνη 
ψυχἠ εἰσέρχεται, τοῦ σώματος ἐπὶ τῆς χλίνης χει- 
pévou, &xoucoy τὰ παρ᾽ ἐμοῦ, ὅτι ὁ Κύρ.ος ἡμῶν 
Ἰησοῦς Χριστὸς εἶπεν Ἐξουσίαν ἔχω θεῖναι τὴν 
νυχήν µου ᾽ καὶ πάλιν ἐξουσίαν ἔχω dx' ἐμαυ- 
τοῦ «Ἰαθεῖν αὐτήν. Καὶ émolros τοῦτο ἅταξ ἐν τῷ 
χαιρῷ τοῦ ἁγίου πάθους αὑτοῦ. Ἐπειδὴ xaX μάγο; 
γυνὴ xaX αἰσχρὰ, ὁπόταν βουληθῇ, ποιεῖ τοῦτο, λοι- 
Tbv οὐδὲν ἐποίησεν 6 Κύριος. Καὶ χαταφαχοῦσα τὸ 
Trap τοῦ βρέφους, πῶς δύναται ζησαι; ταῦτα δὲ 
πάντα αἱρετιχοί τινες, xai ἐναντία τῆς ἁγίας χαθο- 
λιχῆς Ἐχχλησίας φρονοῦντες φλυαροῦσι, ῥουλόμενοι 
τοὺς ἁπλουστέρους διαστρέψαι «rc ὀρθῆς δόξη:. 


NOTAE. 


(1) περὶ στερυγγῶν. Stryges dicunt Latini : unde 
Leo Allatius eiendandus venit in libro de quorum- 
dam Graecorum opinationibus n. 5, ubi pro στρύὐγ- 
γαν scripsit στρίγλαν, Striglam. Stryx porro idem 
Latinis erat quod Grzcis veteribus Ἔμπουσα, et 
nostratibus Gallis une Fée. Wecentioribus vero 
Grxcis vocatur Γελλὼ vel Γιλλὼ, vel. Γελλοὺς vel 
Γυλοῦς. Quod uomen Michael Psellus eo loci, quem 
citat Allatius, Hebraicum esse perperam conjecit. 


Hanc enim ΠΙΟ, non Gello vel Gellum, appellant ; 
accepia nempe voce ex cap. xxxiv lsaiz, } 11. 

(2) Infantium οἰχονομίαν dicit auctor, quod Psel- 
lus hunorem vocat. Καὶ πᾶσαν, inquit, ctv tv βρέ- 
qsaty ἀποῤῥοφᾶν ὥσπερ ὑγρότητα. Ümnemque veluti 
sorbeat humorem, qui infantibus inest. Judzi simi- 
lia fabulantur de sua Lilith, quam infantibus re- 
cens natis antequam circumcisi fuerint , insidiari 
garriunt. 





ORDO RERUM . 
QUAE IN HOC ΤΟΝΟ CONTINENTUR. 


S. JOANNES DAMASCENUS. 


Notitia. 9 
Praefatio generalis Michaelis Lequien. 66 
Select 


raefationes et Epistol:&e nuncupatorie , ex 
editionibus precedentibus. 98 
118 


Prolegomena leonis Allatii. 
Dissertationes Damascenicz. 194 
Dissertatio l. — De processione Spiritus sancti. — 194 


Dissertatio II. — De quibusdam auctoritatibus, quibus 
Eutyches aliique unius in Christo naturse assertores hs» 
resim suam tuebantur. 263 


Dissertatio III. — De epistola ad Czessrium monachum, 
αυ S. Joannis Chrysostomi nomine insignita esi, deque 
libris quibusdam aliis qui a Joanne Damasceno laudati 
primum reperiuntur. $18 


Dissertatio 1Y. — De epistolis variis, quae ob adjecta 


1605 ' 


TTrisagio cantico clausulam script» ad Petrum Fullonem 
feruntur, necnon de expositione fidei, qux? exstat. inte. 
Opera S. Justini Martyris. . . 099 
Dissertatio V. — De oratione cui titulus : De iis 
in fide obdormierunt, et de Purgatorio secundum Orien- 
talis Ecclesie sensum; ] . 350 
Dissertatio VI. - - De azvymis, in qua etiam de postre- 
mo Domini nostri Jesu Christi Paschate. . 361 
Disseriatio VII. — De Christiauis Nazarenis et eorum 
fide, necnon de Ebioníitis. 
Vita S. Joannis Damasceni a Joanne patriarcha Hiero- 
solymilano conscripta. . 490 
rologus translatorius in libros Joannis Damasceni, ca- 


pita undecim complectens. 483 
Caput primum. — Philocosmorum voluptates. 459 
Cap. 1 — pe incendentibus Scriptura sacrae. 491 
Cap. III. — De divinitate Salvatoris. 492 
Cap. IV. — De planctu B. Virginis. 493 
Cap V. — De Joanne Damasceno. 493 
Cap. VI. — De restitotione pollicis. 491 


Cap. VII. — De perfecta conversione Joannis Dama- 
sceni. 24 498 
Cap. VIII. — Modus libri editi a Joanne. 495 

. IX. — Quomodo composuit integrum librum, ex 


logicis scillcet et centum hzresibus et sententiis. — 498 
Cap. X. — Materia libri sententiarum. 496 
Cap. XI. — De aliis operationibus Joaunis. 49d 


Narratio altera de vita S. Joannis Damasceni ex Vin- 
centi Bellovacensis Speculo. 498 
Alia ex Synaxario Basilii imperatoris. υ04 
Testimonia Veterum de Joanne Damasceno el ejus 
scriptis. $03 
Epistola variorum de edendis S. Joannis Damasceni 
operibus. σι 


OPERA PHILOSOPHICA ET THEOLOGICA. 


Prafatio ad Dialecticam. $18 
DIALECTICA. 
Prologus. 522 
Caput primum. — De cognitione. 530 
Cap. Il. — Quisnam hujus operis finis. 931 
Cap. III. — De philosophia. 554 
(ap. IV. — De ente, substantia et accidente. ea] 
Cap. V. — De voce. 039 
Cap. VI. — De divisione. 516 
Cap. VII. — De eo quod natura prius est. 901 
Cap. VIII. — De detinitione. σοι 
(αρ. IX. — De genere. 658 
Cap. X. — De specie. 059 
Cap. XT. — De individuo. 14 
Cap. XII. — De differentia. 514 
Cap. XIII. — De accidente. 519 
Cap. XIV. — De proprio. oio 
Cap. XV. — De his αυ prmdicantur. $78 
(αρ. XVI. — De univoca et zquivoca przdica- 
tone 079 


Cap. XVII. — De 
quale quid est. 
Cap. XVIII. — In quibus quinque simplices voces con- 
veniant inter se, ac dissideant. . , 980 
Cap. XIX. — In quibus genus et differentia inter se 
conveniant, ac discrepent. 
Cap. XX. — [n quibus genus et species inter se comve- 
piant, ac dissideant. . 586 
Cap. ΧλΙ. — In quibus genus et proprium inter se con- 
veniant, ac differant. . 586 
Cap. XXII. — 1n quibus genus et accidens inter se con- 
veniaut, ac dilTerant. 586 
Cap. XXIII. — In quibus differentia et species i:ter 
se conveniant, ac differant. ^86 
Cap. XXIV. — 1n quibus inter se conveniant ac dile- 
ran! diflereutia et proprium. 987 
Cap. XXV. — In quibus dilferentía et accidens inter se 
conveniant, ac differant. 981 
Cap. XXVI. — [n quibus species et proprium ínter se 
conveniant, et differant. 981 
Cap. XXVII. — In quibus species et accidens inter se 
conveniant, et differant. 5 
Cap. XXVIII. — In quibus proprium et accidens inse- 
parabiie tum conveniant tum dissideant. $90 
Cap. XXIX. — De hypostasi, enhypostato et anhy- 
postato. 590 
Cap. XXX. — De voce οὐσίας, de natura el forma, 
zecnon de individuo, persona et hypostasi. 90 


ῃ 
predicationibus in quid es!, οἱ in 


Cap. XXXI. — De zquivocis. $95 
Cap. XXXII. — De univocis. 099 
Gp. XXXilI. — De polyonynis. 599 


QU/E£ IN HOC TOMO CONTINENTUR. 


1606 


Cap. XXXIV. — De alteris οἱ heteronymis. 599 

Cap. AXXV. — De deuomipativis. 602 

Cap. XXXVI. — De decem generibus generalissi- 

mis. . 602 

P. XXXVII. — De homoge&eis et. homoideís ; de- . 
e 


que helerogeneis et heteroidvis , ac numero differen- 
ubus. . 6"2 
Cap. XXXVIII. — De ín aliquo. 606 
Cap. XXXIX. — De substantia iterum. 606 
Cap. ΧΙ,. — De natura. 606 
Cap. XLI. — De forma. οὐ] 
Cap. ΧΙΙ. — De hypostasi. θιι 
Cap. XLIIT. — De persona. οι, 
Cap. XLIY. — De enhypostato. 615 
Cap. XLV. — De anhypostato. 618 
Cap. XLVI. — Divisio entis. 618 
Cap. XLYII. — Divisio substantise. 618 


Cap. XLVIIT. — Iterum de homogen»?is et homoidris, 
deque heterogeneis et heteroideis; necnon de homohy- 
postatís ae de numero dilferentibus. 


Cap. XLIX. -— De quanto et quantitate, . 
Cap. L. — De iis q'i& ad aliquid, sive de relatione. 6237 
Cap. LI. — De quali et qualitate. G1 
Cap. LII. — De agere et pati. 659 
Cap. LIII. — De situ. 642 
Cap. LIV. —. De ubi. 643 
Cap. LV. — De quando. 613 
Cap. LVI. — De habitu. 642 
Cap. ΙΤ ΥΠ. — De oppositis. 643 
Cap. LVIIT. —. De habitu et privatione. 646 
Cap. LIX. — De priori et posteriori. 647 
Cap. LX. — De sinl. 650 
Cap. LXI. — De motu. 650 
Cop. LXII. — De habere 655 
Cap. LXIII. — De enuntiatione , affirmatione et nc- 
gatione. 654 


Cap. LXIV. — De termino et propositione, et syllo- 
gismo. ' 634 
Cap. LXV. — Definitiones varise. 658 
Cap. LXV]. — Adhuc de unione secundum hyposta- 
sim. 666 
Cap. LXVII. —Sex philosophie definitiones. - ef» 


Cap. LXVIII. — De methodis quatuor dialecticís, 671 
Dictionum solutio. 674 
Admonitio in librum de haresibus. ' 15 
LIBER ΡΕ HARESIDUS. 678 
Prologus in libros de fide orthodoxa. 183: 
EXPOSITIO FIDEI ORTHODOX. 190 
LisER PRIMUS, 190 


Caput primum. — Deum comprehendi non posse ; nec 
ea qua a sanclis prophetis et apostolis οἱ evangeliste 
miuime tradita sunt, curiosius inquirenda esse. 90 

(αρ. 1. — De his qus sermone exprimi possunt vel 
non possunt ; item de his qua in coguitionem cadunt, et 
quie cognitionem fugiunt. 191 

Cap. ΠΠ. — Demonsiratio quod Deus sit. 194 

Cap. IV. — Quidnam Deus sit, quodque comprehendi 
non possit. 798 


Cap. V. — Demonstratio quod unus sit Deus et non 


plurcs. i 
Cap. VI. — De Verbo ac Dei Filio, probatio ducta a 

ratione. - 802 
Cap. VII. — De Spiritu sancto, probatio ducta ex ra- 

tione. . 805 
Cap. VIII. — De sancta Trinitate. 801 
Cap. IX. — De iis qus de Deo dicuntur. 8354 


Cap. X. — De divina unione et distinclione. 838 
Cap. XI. — De bis que modo corporeo de Deo di- 
cuntur. 812 
Cap. XII. — De iisdem rebus. 845 
Cap. XIII. — De loco Dei et quod solus Deus incirceum- 
scriplus sit. 850 
Cap. XIV. — Proprietates seu attributa divinx ας 


turse. - 99 
].IBER. SECUNDCS. 862 
Caput primum. — De ssculo seu &vo. 803 
Cap. ]l. — De rerum creatione, 8635 
,Cap. IIT. — De angelis. 866 
Cap. IV. — De diabolo et dzemonibus. 814 
Cap. V. — De visibili creatura. 879 


Cap. VI. — De coelo. 879 
Cap. VII. — De luce, igne, luminaribus, sole, luna et 
stellis. 888 


Cap. VIII. — De aere et venus. 899 
Cap. ΙΧ. — Dc aquis. 003 


ORDO RERUM οὗ IN HOC ΤΟΝΟ CONTINENTUR. 1608 
Cap. X. — De terra et eis qui ex ea producuntur. 2 Cap. AX — Do naturalibus et ἱπου]ραί]9 passioni- 
Cap. XI. — De paradiso. 9Ι0 — bus. 1083 
(αρ. ΧΙΙ. — De homiue. 918 Uap XXL — De ignorantia et servitute. 1015 
Cap. XIII. — De voluptatibus. - 930 Cap. XXIJ. — De profectu. 1086 
Cap. XIV. — De tristitia. 951 Cap. XXIII. — De timore. 1037 
Cap. XV. — De timore. 931 Cap. XXIV. — De Domini oratione. [u90 
Cap. XVI. — De ira. 951 Cap. XXV. — De appropriatione seu vindicatione. 194 
Cap. XVII. — De vi imaginatrice. 951 Cap. XXVI. — De eorporis Domini psssione, ipsius- 
Cap. XVIII. — 06 seusu. 95 que vinitatis impassibilitate. 1094 
Cap. XIX. — De cogitatione. 958 Cap. XXVII. — Quod Verbi divinitas ab animi et 
Cap. XX. — De memuria. 938 corpore inseparabilis manserit, etiam 1n Domini motte ; 
Cap. XXI. — De verbo, seu sermone inlerno et pro- οί quod wv iuterim persona perstiterit. iis 
latitio. 939 Cap. XXVIII. — De corruptione et corruptela. — 105 
Cap. XXII. — De passione et actione. 959 Cap. XXIX. — De descensu ad inferos. 1ivà 
Cap XXIII. — De actu. 950 LIBER QUANTUS. . 1102 
Cap. XXIV. — De voluntario et non voluntario. 951 Caput primum. — De iis qux» resurrectionem secuta 
Cap. XXV. — De eo quod in nostra potestate situm — sunt. 1102 
est, sive de libero arbitrio. 955 Cap. II. — De: sessione ad dexteram Patris. 1105 
Cap. XXVI. — De iis qus fiunt. Cap. Il. — Adversus eos qui ita objiciunt : Si. duce 


diti simus. 

Cap. XXVIII. —- De iis qui in nostra potestate posita 
Don sunl. 962 

Cap. XXIX. — De providentia. 963 

Cap. XXX. — De praescientia et praedestinatione. 970 

Linen TERTICS. 983 

Caput primum. — De divina dispensatione nostriquo 
sollicitudine, et de nostra salute. 

ap. IIl. — Quomodo conceptum sit Verbum, et de di. 

vina ejus incarnatione. 985 

Cap. ΠΙ. — De duabus naturis, adversus Monoph:- 
sitas. 987 
ut IV. — De modo mutus communicationis proprie- 

Aum 

Cap. V. — De uumero naturarum. 

Cap. Vi. — Quod tota divina natura ín una suarum 
personarum toli humans naturas unita sit, et non Pars 


Cap. XXVII. — Quar ob causam libero arbitrio p 


LE 


part 
Cap. VIl. — De una Dei Verbi composita persona. 1007 
Cap. ΥΠ. — Ad eos qui sciscitantur : An ad conti- 
nuam quantitatem, vel ad discretam Domini natura re- 
ducantur. 1011 
p. IX. — Adillud quod queritur, sitne ulla natura 
qua subsistenlia careat, responsio. 1015 
Cap. X. — De hymno trisagio. 
Cap. XI. — De naturaque in specie, et quz in indi- 
viduo consideratur , deque differentía unionis et incar- 
nationis : et quomodo illud accipiendum sit : Unam Dei 
Verbi naturam incarnatam. 1022 
XII. — Quod sancta Virgo Del Genitrix sit, adver- 


sus Nestorianos, 1027 
Cap. XIII. — De ambarum naturarum proprietati- 
bus. 054 


Cap. XIV. — De Domini nostri Jesu Christi duplici 
voluntate, arbitriique libertate. 051 
. XV. — De operationibus quz:» in Domino nostro 
Jesu Christo sunt. 1016 
Cap. XVI. — Adversus eos qui dicunt : Si duplicis 
nalurz et actionis est homo, necesse est tres esse in 
Christo naturas, totidemque actiones dicere. 1063 
Cap. XVII. — De eo quod caruis Domini natura οἱ vo- 
Juntas deificata sit. 1067 
Cap. XVIII. — lterum de duplici-voluntate, arbitriique 
pier ate; mente ídem, scientiaque , et sapientia du- 
Cap. XIX. - 
uon 


1071 
De theandrica, seu Deivirili ac- 
1018 


1018 


naturie Christus est, aut creaturam colitis, naturam crea- 
tam adorando, aut 'alteram naturam dicitis adorandan, 
alteram non adorandam? 1106 

Cap. IV. — Cur Dei Filius, non Pater aut Spiritus san- 
ctus, homo factus sit : quidque factus homo prmsti- 


terit. 1106 
» Cap. V. — Ad eos qui querunt : Sitne Christi persona 
creat, an increata. 010 


VI. — Quando Christus est appellatus. TIT 
Cap. VI[. — Ad eos qui sciscitantur an sancta Dei 
Genitrix duas naturas genuerit; οἱ au dug nature in 


cruce pepeuderint. 1114 
Cap. VII. — Quomodo primogenitus dicatur unige- 
nitus Dei Filius. 1115 
Cap. IX. — De fide et baptísrao. 1118 
Cap. X. — De fide. 1126 


Cap. XI. — De cruce, ubi rursum de fide. 1137 
Cap. XII. — De adoratione ad orientem. δὲ 
Cap. XIII. — De sacrosanctis et. irumaculatis Domini 


mysteriis. 1435 
Cap. XIV. — De genere Domini, deque sancia Dei 
σον ή Q " μι 15ἱ 
— Quis sanctis, ipsorumque reliquiis honos 

habendus sit. 1163 
Cap. XVI. — De sanctorum imaginibus. 1167 
Cap. XVII. — De Scriptura. 11:5 


Cap. XVIH. -- De hisquz de Christo dicuntar. 1183 
Cap. XIX. — Deum auctorem malorum non esse. 1191 
Cap. XX. — Non esse duo principia 1194 
Cap. XXI. — Cur Deus eos con iderit qui peccaturi 
essent, uec gpenttentiam acturi. 1108 


Cap. XXII. — De lege Dei et lege peccati. 1198 
Cap. XXIII. — Adversus Judzeos, de Sabbato. — 12303 
Cap. XXIV. — De virginitate. 1206 
Cap. XXV. — De circumcisione. 1211 
Cap. XXVI. —- De Antichristo. 1215 
Cap. XXVII. — De resurrectione. 1319 


ORATIONES TRES ADVERSUS EOS QUI SACRAS 
IMAGINES ABJICIUNT. 


Monitum in has tres orationes. E 
Orauo If. 1253 
Oratio III. 1513 
De recta Sententia liber. 11431 
TRACTATUS contra Jacobitas. lis 
DIALOGUS contra Maniclizos. t505 
DISCEPTATIO Christiani cum Saraceno. 1585 
DE DRACONIBUS et Strygibus. 45903 


FINIS TOMI NONAGESIMI QUARTI. 


65/754 006 


Parisiis. — Ex typis L. MIGNE. 





3 2044 073 502 098 


^ THIS VOLUME 
DOES NOT CIRCULATE 
OUTSIDE THE LIBRARY 


— S - 
— — —— um dili ad 
-— au m — €— mm 
— — — amandi - - 
— -— P — a - -— —^ -- 
————— m: — din - a 
— — — — - 5 dien m. 
- — ae at t Br "- — 
-— ο... uibem 
" — M loc-——— - i κ 
p -— ————————— — Di — 
E — —M o — - - - 
ac cm— ———HÓ (Jana IÍà S LÍ --- 
- --- nili — UO ο 
————L — 0 ii- dM Jum d idi 
—— aU n " 
———————ÀÀ— - -— —' 
— MEL Le ÉL ο. a 
—— MELLE LL - — —n 
SU — — — 
- "n ———— — » 





— ——— hn /' odd 


us ιο UN c 


ics pag i m, c gg. 
J 


uuu se AA^É wÀ Giuni(n i aoi c/LULLULUáóLLIODOUOL.OOO: