Skip to main content

Full text of "Sancti Aurelii Augustini Hipponensis episcopi Opera omnia : post Lovaniensium theologorum recensionem castigata denuo ad manuscriptos codices Gallicanos, Vaticanos, Belgicos etc. necnon ad editiones antiquiores et castigatiores"

See other formats 


Google 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  prcscrvod  for  gcncrations  on  library  shclvcs  bcforc  it  was  carcfully  scanncd  by  Googlc  as  part  of  a  projcct 

to  make  the  world's  books  discoverablc  onlinc. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  cxpirc  and  thc  book  to  cntcr  thc  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subjcct 

to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expircd.  Whcthcr  a  book  is  in  thc  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 

are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  cultuie  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discovcr. 

Marks,  notations  and  other  maiginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  flle  -  a  reminder  of  this  book's  long  journcy  from  thc 

publishcr  to  a  library  and  fmally  to  you. 

Usage  guidelines 

Googlc  is  proud  to  partncr  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  thc 
public  and  wc  arc  mcrcly  thcir  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  tliis  resource,  we  liave  taken  stcps  to 
prcvcnt  abusc  by  commcrcial  partics,  including  placing  lcchnical  rcstrictions  on  automatcd  qucrying. 
Wc  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  Wc  dcsigncd  Googlc  Book  Scarch  for  usc  by  individuals,  and  wc  rcqucst  that  you  usc  thcsc  filcs  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfivm  automated  querying  Do  nol  send  aulomatcd  qucrics  of  any  sort  to  Googlc's  systcm:  If  you  arc  conducting  rcscarch  on  machinc 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  laige  amount  of  tcxt  is  hclpful,  plcasc  contact  us.  Wc  cncouragc  thc 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attributionTht  GoogXt  "watermark"  you  see  on  each  flle  is essential  for  informingpcoplcabout  thisprojcct  and  hclping  thcm  lind 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatcvcr  your  usc,  rcmember  that  you  are  lesponsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
bccausc  wc  bclicvc  a  book  is  in  thc  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countrics.  Whcthcr  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  wc  can'l  offer  guidance  on  whether  any  speciflc  usc  of 
any  speciflc  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearancc  in  Googlc  Book  Scarch  mcans  it  can  bc  uscd  in  any  manncr 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liabili^  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Googlc's  mission  is  to  organizc  thc  world's  information  and  to  makc  it  univcrsally  acccssiblc  and  uscful.   Googlc  Book  Scarch  hclps  rcadcrs 
discovcr  thc  world's  books  whilc  hclping  authors  and  publishcrs  rcach  ncw  audicnccs.  You  can  scarch  through  thc  full  icxi  of  ihis  book  on  thc  wcb 

at|http://books.qooqle.com/| 


J 


^ATROLOGIiE 

CURSUS  COMPLETUS 

SEU  BIBLIOTHECA  UNIYERSALIS,  INTEGRA,  UiNIFORMIS,  COMMODA,  OECONOMIGA, 

IWilDMSS.PAmDI)(nWU]NSCRimiUIMO(IEECCLESUl!mW^ 

8IVE    LATINORUM,   SIVB  OILECORUM, 

QLY  AB  ^VO  APOSTOUCO  AD  TEMPORA  INNOCENTll  III  {ANNO  1216)  PRO  LATINIS 
ET  CONCILII  FLORENTINI  (ANN.  1439)  PRO  GRASCIS  FLORUERUNT : 

RECUSIO  CHRONOLOGICA 

OMNIUM  QUiE  EXSTITERE  MONUMENTORUM  GATHOLIGiE  TRADITIONIS  PER  QUINDEQM  PRIMA 

ECGLESIiE  SiECULA, 

HnCTA  KDITIONES  ▲GGURATI88IMA8  INTBR  8B  GUMQUB  N0NNULLI8    C0DICIBU8  MANU^GRIPTIS    GOLLATAS,    PBRQUAK 
DILIGBNTBR  CASTIOATA;  DI88BRTATI0NIBUS,  GOMMBNTARIIS,  VARII8QUE  LBGTIONIBUS  GONTINBNTBR  ILLU8TRATA; 
0MNIBU8   OPBRIBUS  P08T  AMPLISSIMAS  BDITIONES  QUiB  TRIBU8   N0VI88IMIS   SiECUUS  DBBENTUR  ABSOLUTAS 
DBTECTIS,  AUCTA;  INDICIBUS  PARTICULARIBUS  ANALYTIC18,  8INGUL0S  SIVE  TOMOS  81 VE  AUCTORBS  ALICUJUS 

mombnti  sdbsbqubntibus,  donata  ;  capitulis  intra  ipsum  teztum  ritb  dispositis,  nbcnon  bt 

tituus  sinoularum  paoinarum  maroinem  superiorbm  distinguentibus  subjectamqub  matb- 

riam  8i0nificantibus,  adornata;  opbribus  cum  dubiis,  tum  apocrtphis,  aliqua  vbro 

AUCTORITATB  IN  ORDINB  AD  TRADITIONBM   ECCLBSIASTICAM  P0LLENTIBU8,  AMPLIFICATa; 

NlCS.VriS     £T  AMPUUS     LOCUPLBTATA    INDICIBUS  AUCTORUM    SICUT    ET    OPERUM,    ALPHABBTICIS, '  GHRONOLOOICUS» 

STATISTICIS,   8TNTHBTICI8,  ANALTTICIS,  ANALOOICIS,   IN  QUODQUB  RBLIOIONIS  PUNGTUM^  DOOMATIGUM,  MORALB, 

LITURGICUM,  CANONICUM,   DISCIPLINARB,   HISTORICUM,   ET  GUNCTA  ALIA  8INB  ULLA  BZGEPTIONB  ;  SBD  PltA- 

8ERTIM  DUOBUS  INDICIBUS   IMMEN8IS    BT    OBNBRALIBUS.    ALTERO    8CILICET    RERUM,    QUO    C0N8ULT0, 

QUIQUID  NON  80LUM  TALIS  TALISVB  PATBR,   VBRUM  ETIAM  UNUSQUISQUB  PATRUM,  NB  UNO  QUIDEM 

OMISSO,  IN  QUODLIBBT  THEMA  SCRIPSBRIT,   UNO  INTUITU  GONSPICIATUR  ;'ALTBR0  SCRIPTURiE 

SACRiE,  BX  QUO  LBCTORI  compbrirb  sit  obvium  QUINAM  PATRBS  et  in  quibus  opbrum 

SUORUM  LOGIS   SINOULOS  SINOULORUM    LIBRORUM    8.    SCRIPTURiB   VBRSUS,    A    PRIMO 

0BNB8B08  USQUB  AD  NOVISSIMUM  APOCALYPSIS,  GOMMBNTATI  8INT. 

a>mO   ACCURATISSnCAy  OSTERISQUB  OMNIBUS  FACILB  ANTEPONBNDA,  81  PBRPENDANTUR   GHARAGTBRUX    NITIDITAS^ 

CHARTJB  QUALITA8,  INTBORITAS  TBXTU8,    PERFBGTIO  CORRBCTIONIS,    OPBRUM  RECU80RUM    TUM  VARIBTA8,   TUM 

NUMBRU8,  FORMA   VOLUMINUM    PBRQUAM    GOMMODA    SIBIQUB    IN    TOTO   PATROLOOIiB   DECURSU    G0N8TANTBR 

8IMILIS,    PRETII    EXI0UITA8,    PR^ERTIMQUB     ISTA    GOLLECTIO,    UNA,    METHODICA  BT  CHRONOLOOICA, 

8BXCBNT0RUM  FBAOMBNTORUM  OPUSCULORUMQUB  HACTBNUS  HIC  ILLIG  SPAR80RUM,  PRIMUM  AUTBM 

IN  N08TRA  BXBUOTHBGA,  BX  OPBRIBUS  BT  MSS.  AD  OMNBS  iBTATBS,  L0C08,  LIN0UA8  F0RMA8QUB 

PBRTINBNTIBUS,  GOADUNATORUM. 

SERIES  LATINA, 

IN  QUA  PRODBUNT  PATRES,  DOCTORES  SGRIPTORESQUE  EGGLESLE  LATINiE 

A  TERTULLIANO  AD  INNOGENTIUM  UI : 

AGGURANTE  J-P.   MIGNE, 

Bibliothem  Cleri  nniFerM, 

SIYE  CURSUUM  GOMPLBTORUM  IN  SINGULOS  SCIENTLE  EGGLESLlSTIGiE  RAMOS  EDITORB. 


PATROLOGIJE  LATINJE  TOMVS  CLXXXIL 


S.  BFRK>RDUS  ABBASdr«AkiG'VXU.EKSIS. 


PARISIIS 

APUD   6ARNIER   FRATRES,    EDITORES   ET   J.-P.   MIGNE   SUCGESSORES, 

IN    VU    DICTA    AVENUE-DU-MAINS,    189,    OUM    CHAUSSBE-DU-MAINB,    itl 

1879 


1 


.> 


•  •( 


•  •  • 

•        • 


.••    •• 

•  •   • 

•  «   • 


•  •  ( 


sjscuLDH  xn 


.  BERNARDI 

ABBATIS  PRIMI  CLARiE-VALLLENSIS 

OPERA    OMNIA 

SEX    TOHIS    IN    QUINTDPLICI    VOLDIIINE ,  COMPREHENSA 

POST    HORSTIUM    DENUO    RECOGNITA,    AUCTA    ET    IN    HELIOREM    DIGESTA 

ORDINEM,  NECNON  NOVIS  PR^FATIONIBUS,  ADMONITIONIBUS,  NOTIS  ET 

OBSERVATIONIBUS    INDICIBUSQUE    COPIOSISSIMIS    LOCUPLETATA 

TERTIIS  CURIS 

D.  JOANNIS   MABILLOIV 

PRESBYTERI  ET  MONACHI  fiENEDIGTINI  E  CONGREGATIONB  S.  MAURI 

EDITIO  NOVA 

AGCBSSERB    APPBNDIGES    AlfPLlSSIIIiE    VITAM    SANCTI    DOCTOmS    ET    BJUS    iBTATEM     ILLUSTRANTKS 


ACCURANTE  J,-P  MIGNE 


BIBLIOTHEC^    CLERI    UKIVERSiE 

8IVE 
CUtSUUll    GOIIPLETORLM      IN     8NIGUL0S     SCIBNTI/B     BCCLBSIASTICiE     RAMOS      EDITORB 


VOLUMEN    PRIMUM 

S.  BBRNARDI  OPERUM  DUOS  PRIORES  TOMOS  COMPLECTENS 


'.  -VBNBUNT.  5..Y0JLUMINA    60   FRANaS    OALLIGIS 

PARISIIS 

APUD    GARNIER   FRATRES,    EDITORES   ET    J.-P.    MIGNE    SUCCESSORES, 

IN    VU    DICTA  AVENUE-DU'UAINE,    189;    OLIM    CHAUSSEE-DU-MAINB,    127. 

1879 


11  BPISTOLA   DBDIGATORIA.  12 

ista  ad  eardimles  vox,  maxtmo  tefte  pontifee  digna^  nihU  e  re  christiana  te  molitumm  tm- 
quam  aut  facturum,  quod  ad  eorum  consilium  prius  non  relatum  fuerit.  Quod  si  quem  alium 
insuper  comiliarium  maxime  prudentem,  expertumque  in  istum   sacrum  senatum   adhibere 
volet  sanctitas  tua,  nullum  magis  idoneum  incorruptumque  inveniet,  quam  Bemardum;  cujus 
vel  soli  De  consideratione  libri,  plane  cedro  digni,  tot  oraculis  referti  sunt,  ut  ad  dirigendos 
summos  pontifices,  imo  ad  regendam  universam  EcclesUim,  quasi  divinitus  dictati  esse  videan^ 
lur.  Id  sane  pro  comperto  jamdudum  habuere  sanctissimi  decessores  tui,  non  modo  Euge^ 
nius  IIl^  ad  quem  scripti  sunt,  sed  prtz  cceteris  Pius  F,  et  Gregorius  XIII,  qui  sacros  illos 
libros  tanti  faciebant,  ut  eorum  lectionem  etiam  mensas  adhiberent.  In  eisdem  porro    libris, 
atque  in  aliis  ejusdem  sancti  doctoris  scriptis,  invenient  omnes  quid  fugiant^  quid  sequantur, 
cardinales,  episcopi,  aliique  inferiorum  ordinum  ministri.  Ab  eisden  eliam  reges  et  principes 
discent  leges  regnandi,  ipsique  plebeii  homines,  nedum  ingenui  ac  nobileSy  Christiance  vitce 
pro  suo  quique  stdtu  documenta  haurient.  Hoc  auctore  per  te  plebes  clericis,  clerici  sacerdo- 
tibus,  sacerdotes  Deo  in  ea  qua  oportet  humilitate  subjecti  erunt  (6).  In  monasteriis  et  locis 
religiosis  servabitur  ordo,  disciplina  vigilabit.  Super  prava  opera  et  dogmata  censura  eccle- 
siastica  vigebit,  et  vestra  ipsorum  apostolica  mandata  et  instituta,  ea  qua  dignum  est  sollici' 
tudine  observabuntur  (7).  Hoc  duce  increduli  convertentur  ad  fidem,  perversi  ordinabuntur 
ad  rectitudinem ;  subversi  ad  veritatem  revocabuntur,  subversores  invictis  rationibus  convin* 
centur,  ut  vel  emendentur  ipsi,  si  fieri  potest ;  sin  minus,  perdant  auctoritatem  alios  subver' 
tendi.  Deniquehoc  doctore  cessabit  amHtio,  dominandi  libido,  cupiditas;  nec  dignitates   ho- 
noribus,  sed  virtutibus,  sed  cura  et  soUicitudine  oestimabuntur.  Atque  ita  demum  Ecclesia  in 
eum  refloreseet  statum,  qui  sanctissimum  pontificem,  qui  Alexandrum^  qui  Petrum,  imo  qui 
et  Christum  ejus  sponsum  deceat. 

Id  fere  perfectum  et  absolutum  Bemardo  vivente  satagente,  collaborante;  nec  dubium  quin 
modo  simile  quid  contingat,  si  Bemardo  vocem  et  auctoritatem  integram  restituat  Alexander. 
Hanc  vocem  Bernardo  tribuerunt  Patres  synodi  Stampensis,  cum  dubio  pontifice  invicem  dis- 
sidentes  voces  universim  suas  et  sua  quique  suffragia  in  ejus  ore  ac  sententia  reposuemnt. 
Eamdem  mox  vocem  sibi  propitiam  sensit  Innocentius  II,  qui  sancti  Patris  prosdicatione  et 
auctoritate  ab  omnibus  tandem  pro  legitimo  Pontifice  agnitus,  ejusdem  lingua  et  calamo  usus 
est  adversus  schismatis  reliquias,  adversus  naseentes  hmreses  atque  errores.  Inde  Bernardus 
evasit  oraculum  ac  interpres  conciliorum,  Senonensis,  Remensis,  et  aliorum ;  adeo  ut  ex  ejus 
ore  penderent  fere  omnia,  nihilque  in  Ecclesia,  aut  in  aulis  regum  ac  principum,  imo  nec  in 
privatis  fere  familiis,  absque  ejus  consilio  et  sententia  gereretur.  Vidit  illum  Roma  non  semel : 
quce  quantum  ei  tribuerit,  vel  ex  hoc  solo  conjid  potest,  quod  Anacteto  exstincto,  cum  Victorem 
pseudopontificem,  usurpatis  insignibus  nudatum,  ad  Innocentii  pedes  addtucisset,  tanta  apud 
Romanos  in  reverentia  deinceps  habitus  est,  ut  ab  omnibus  Auctor  pads  et  Pater  patrice  pr»- 
dicaretur.  Denique  t  exeuntum  Roma  prosequitur,  deducit  clerus,  honorat  populus^  universa 
nobilitas  coynitatur.  Neque  enim  poterat  sine  communi  mcerore  dimitti,  qui  colebatur  amore 
communi  (8).  »  0  s/  eodem  honore,  eadem  reverentia  modo  tractarentur  legerenturque  san- 
ctissimi  doctoris  libri!  Quantus  inde  fructus,  quanta  utilitas  in  rempublicam  Christianam 
redundaret,  Certe,  quoad  in  nobis  fuit^  sacris  ejus  scriptis  nativce  formce  gratiam  et  integri- 
tatem,  ut  gratius,  frucluosiusqu^e  lectUarentur,  restituere  conati  sumus.  Tuum  est,  beatissime 
Pater,  eidem  reddere  vocem  virtutis,  quam  illi  nec  ipsa  mors  adhuc  penitus  eripere  potuit. 
Viget  etiam  nunc  apud  pios  quosque,  imo  etiam  apud  hiereticos  ipsos,  ejus  auctoritas :  vige- 
bitque  amplius  in  posterum,  si  tuce  vocis  orcumlo  denuo  confirmetur.  Si  tua  sanctitate  pro- 
bante,  monente,  jubente,  omnibus  legendus,  terendusy  sequendusque  proponatur  Bemardus, 
erit  vox  ejus  tanquam  vox  Domini  confringenlis  cedros,  inlercidenUs  flammam  ignis 
(Psal.  xxviii}.  Nulla  Bemardo  vitia,  nulla  adversa  potestas  aut  vis  resistere,  Deo  suffragante, 
valebunt.  Et  conftingentur  sub  Alexandro  cedri,  id  est  capita  superborum  et  tyrannorum ;  et 
intercidetur  flamma  discordiarum  atque  bellorum.  Et  jam  suscitavit  Deus  spiiitum  vicini  regis, 

(6)  De  consideratione^  lib.  iii,  cap.  5. 

(7)  Ibib.,  cap.  1. 

(8)  Vitse  libro  ii,  cap.  1. 


c9 


^ 


qfd  itpleM  %^,  mkiardMque  optimi  regis  dejettionm,  ferat  opetn,  ut  a  suis  pulium  deser" 
limque  a  easteris  regem^  regno  restituat  $uo,  quemadmodum  suo  tempore  factum  Bemardus 
scribU  de  piissimo  illo  Hibemice  rege,  qui  a  germano  exturbatus,  dedit  locum  iroe,  ut  suorum 
sanguini  parceret  (9).  Funestissimam  hanc  scenan  nostris  oculis  retiovatum  conspidmus ;  si- 
mUem  ejus  exitum  a  maximo  pontifice,  a  maximo  rege,  suspensis  intenm  animis,  exspectamus 
et  exoptamus.  Sic  fiet,  ut  quem  Ottobono  quondam  cardinali  et  legato,  qui  postmodum  Adria- 
nu$  V  fuU,  hanoris  causa  cessit  Henricus  III,  eumdem  thronum  alterius  Ottoboni,  id  est 
Alexandri  Vlll,  curis  et  subsidiis  postliminio  acceptum  referat  Jacobus  11.  Sed  longius 
abripit  nos  impetus  votorum  nostrorum  pro  gloria  tui  pontificatus,  beatissime  Pater,  cui  non 
alw  ad  res  magnas  aggrediendas  monitore,  non  alio  incentore  opus  est  quam  AlexandrOy  ubs 
ift  eausa  Deus  est,  et  Ecclesia.  Tantum  sanctissimis  consiliis  tuis  propitius  sit  ille,  cujus 
tieem  geris,  tuosque  de  nostris,  si  liceat,  annos  augere  velit  ad  omnia  illa  gerenda  et  efficienda 
quce  in  Dei  gloriam,  in  Ecclesim  utilitatem  a  tua  sanctitale  agitantur,  et  sperantur.  Nos  vero 
prorsus  feUces  ac  fortunatos  reputabimus,  si  hoc  votorum  nostrorum  pignus,  hoc  perennis 
cbservantia  in  se  monumentum,  benignis,  uti  alias  solet,  oculis  accipiat  sanctitas  tua,  nosque 
omnes  patema  $ua  benevolentia  et  apostoUca  benedwtione  dignetur. 

Offerebat  supplex  noniine  sase  congregatioDis 
F.  JOANNES  MABILLON  M.  B. 
(9)  Yitae  S.  Malachiae  capite  4. 


PR/EFATIO  GENERALIS. 


I.  Posteaqoam  studioram  meoram  primitias  in  S.  Bemardi  opera  impenderaro,  non  ita  primae  illias 
editionis  caram  abjicere  visum  est,  ut  de  ea  expolienda  et  eiornanda,  imo  etiam,  si  necessarium  esset, 
penitas  reformanda  nequaquam  cogitarem.  Gam  enim  et  eam  javenis  ac  pene  rudis  tiro  ag^rcssiis  essem, 
noQ  sic  rem  a  me  pcrfeclam,  numerisque  omnibus  absolutam  fuisse  existimavi,  quin  multa  in  Bernardo 
et  restitaendo,  et  illustrando  limatius  et  accuratius  elaborari  possent,  ubi  litternrum  major  usus,  et  expe- 
rientia  diaturnior  accessisset.  Quapropter,  etsi  proccssu  temporis  in  aliona  prorsus  a  tanio  doctore 
atadia  longius  abductus  essem,  ita  nihilominus  sanctissimi  viri  recordatio  et  amor  peciori  meo  semper 
inbssit,  tit  si  qua  in  evolvendis,  versandisque  aliis  auctoribus,  quae  ad  ipsius  opera  vel  emendanda,  vel 
illusiranda  conferre  possent,  mihi  occurrerent;  haec  omnia  diligenter  adnotare,  et  in  opportunum  tempus 
ad  secnndam  editionem  seponerc  non  omitterem.  Atque  tta  demum  accidit,  ut  cum  tempus  pene  nullum 
huie  m^ditalioni  vacuum  mihi  ob  alias  lucubrationes  antea  concederetur;  jam  tepescente  et  refrigerato 
per  has  bellorum  tempestates  aliarum  litterarum  cultu,  unus  mihi  fcre  in  manibus  relicius  sit  Bernardus, 
qai  ut  juvenlutis,  sic  ingravescntis  setatis  oiium  occuparet.  Libenter  itaque  hoc  otio,  ex  superiorum 
Dostroram  indulgentia,  usus  sum  ad  novam  lucem  dandam  auctori  optime  de  omnibus  merito;  nec  dissi- 
mulare  possum,  me  non  parum  laboris  ac  diligentiae,  una  cum  collegis  ac  sociis  meis,  in  id  opcris  posuisse, 
iit  non  tam  secunda,  quam  nova  prorsus,  el,  quoad  in  nobis  erat,  elaborata  editio  haberetur. 

II.  Erunt  fortasse,  qui  tot  editionum  repetitiones  improbaturi  sunt,  easqne  in  lilteratorum  incoromodum 
Terti  causabuntur.  Nec  diffiteor  sane  longe  optabilius  fore,  si  prima  statim  ediiione  auctores  quique  in, 
eam  statum,  qui  ad  perfectionem  quam  proxime  accedat,  omnino  restitui  possent.  Verum  qui  in  ejusmodi 
Btadiis  Tersati  suot,  nse  illi  optime  norunt  quam  operosum  sit,  ne  dicam  impossibile,  id  assequi  in  tanta 
Teterum  librorum  copia  hinc  inde  dissipata,  in  tanta  etiam  eorumdem  discrepantia :  ut  multo  ac  longo 
labore,  atqae  etiam  aliquando  GEdipo  ct  interprete  opus  sit,  tam  ad  faciendam  non  tam  voluminuum,  quam 
folioram  hac  illacque  dispersorura  colleetionem,  ao  variantium  lectionum  deleclum ;  tum  ad  sanandos  locos 
male  affectos  et  ad  obscura  penetranda;  tum  denique  ad  instraendara  genuinorum  operum  censuram.  Quae 
omoia,  aliaque  id  geous  permulta,  ut  prima  slatim  recognitione  ad  amussim  comparentur,  necessarius 
est  felicior  genios,  quam  ot  eum  mihi  tribuere  liceat,  nec  scio  an  quisquam  sibi  arrogare  possit.  Utut  est, 
malim  primse,  m  qua  est,  temeritatis  calpam  deprecari,  quam  fortasse  augere  excusaadOi  aut  priorem 
«ditionem  relinqiiei^e  imperfectam.  Miam  itaque  casligatiorem,  politior  emque  adornare  visam  est  operse 


15  PKJBgkm  6BNBRAL16.  1| 

pretmm  :  atque  adeo  post  noyam  sancti  doctoris  openim  recognitionem  et  coUationem  .«1  ▼atara  osaniH 

plaria  factam  typographici  denuo  pi^trini  imporlunis  serviiiis  me  cum  mois  sociis  mancipavi,  certa  qua- 

(l.ifn  .iiiiin  Hiis  fi  liicia,   lioc  con^ilimn   noviimaui»  labon^m   iu»siruai   iKm  in<:rituin   fore  cordalis  viris,  cum 
f.icli  nosiii  i  iiioii  s,  aiqiic  n<)va^  liujus  edilioni>,  quas  quidiiin  S|nia'niis.  uii  iiat'>  j'enilu>  iotellexerint. 

g  I.  —  De  variis  sancti  Bernardi  operum  editionihus :  ubi  novissimue  hujus  editionis  tum  causas,  ei  rationes, 

tum  commodaj  utilitatesque  explicantur. 

in.  In  primis  nihil  magis  Bernardi  merilum  et  prelium  arguit,  qiiam  adeo  frequentes  et  lotiea  repetits 
ejus  operum  editiones,  sive  ante,  seu  post  invenlam  ariem  typographicam.  Quippc  multiplex  illa  editio 
argumenlo  cst,  quam  comparetur  Bernardus  a  multis,  quam  avide  legalur,  quam  denique  ab  omnibua 
ametur.  Neque  id  sane  mirandum.  In  ejus  enim  scriptis  elucet  ingeoium  oatura  mobile,  generosum,  excel- 
sum;  sed  humanum,  civile,  et  honestum.  Eloquentia  quasi  coogenita,  sine  fuco,  non  sine  omamento,  aed 
nalivo.  Slylus  pressus,  oratio  vivax,  diclio  propria,  cogiuius  sublimes,  affectus  pii,  lcpores  sponie  naacentea, 
totus  sermo  unum  Deum  ac  coelestia  spiraos.  Ardet>  non  urens,  sed  inflammans.  Pungit  et  stimulat,  non 
ut  irritet,  sed  ut  moveal.  Corripit,  increpat,  nou  ut  delrahal,  sed  ut  atlrahat.  Arguii,  minalur,  terret;  sed 
amando,  non  indignando.  Bianditur,  sed  oon  adulatur;  laudat  sed  non  extollit.  Urget  blande,  perstringit 
absque  molestia ;  dclectat,  recreat,  placet.  Quippe  oralio  cjus,  inquit  Sixlus  Senensis,  ubique  dulcis  eC 
ardcns,  ita  deleclat,  et  ardenter  iocendit,  ut  suavissima  lingua  ejus  mcl  ct  lac  verbomm  fluere,  et  ex 
ardentissimo  ejus  pectore  ignitorum  affectuum  incendia  erumpcre  videantur.  Jam  vero  doctrinam  habet 
minime  vulgarem,  Scripturae  sacr»  verbis  ac  succo  refertara;  sic  autem  Patrum  sentenliis  inhaerentem, 
ul  lamen  propria  ejus  esse  senliatur.  Ita  quippe  scribit  de  rebus  divinis,  de  gralia  el  libero  arbitrio,  de 
moribus  ct  officio  pontiBcum,  clericorum,  monachorum,  laicorum,  ut  fontem  haec  iodicent,  non  rivum  aut 
canalem.  Et  miramur  si  vir  tantus  amatur?  si  ejus  scripta  comparantur,  leguotur,  teruntur  ab  omnibua  ? 
si  editiones  eomm  sine  numero  fianl?  si  viri  docti  et  eruditi  illis  augendis,  illustrandis,  emendandis,  et  ad 
nativam  integritatem  revocandis  operam  adbibeant  suam?  si  Romo  ipsa,  orbis  domina  et  magistra,  quae 
Bernardum  quondam  doeeotem,  imo  el  redarguentem  venerata  esl ;  si  Roma,  inquam,  ipsa  libros  de 
Consideratione,  Eugcnio  III  primum  oblatos,  tum  Nicolai  V  jussu  eleganti^sime  descriptos,  demum  pooti- 
ficiis  typis  sub  Clemente  Vlil  publicari  passa  est,  lotum  Bernardum  editura  in  lucem,  si  Gerardus  Yossiua 
oper^m  itidem  suam  in  totum  Bernardum  contulisset?  Quo  minus  mirandum  cst,  si  in  metropoli  Galliarum 
lantum  Galliae  lumen  regiis  typis  meruit  honorari. 

IV.  Quanquam  quod  tot  Bernardi  editiones  et  recogniliones  factse  sunt,  aliae  etiam  fuerunl  causae,  et  quidem 
non  improbanda;,  imo  necessariae.  Una  et  quidem  pra^cipua  est,  quod  cum  in  variis  plurimisque  codicibus 
scriptis  hinc  inde  dispersa  fuerint  sancti  docloris  opera,  non  potuerunt  prima  statim  editione  simul  prodive 
omnia,  sed  per  particulas,  quatenus  in  hominum  studiosoruin  manus  el  cognitionem  veniebant. 

Prima  quippe  editiovidelur  fuisse  illa,  quse  Moguntiae  a  Petro  Schoyffero  facia  est  anno  1475,  complectens 
sermones  de  lemporc  et  de  sanctis,  nccnon  etiam  de  diversis,  alque  libruin  ad  militcs  Templi,  cum  aliis 
nonnullis  Bcrnardo  perperam  ascriptis. 

Eodem  tcmpore  Roihomagi,  absquc  aoni  designalione,  vuigata  sunt  tria  beati  Patris  opuscula,  nempe 
libri  de  Consideraliooc,  apologia  ad  Guillcimum  abbatem,  el  liber  de  Prseceplo  et  Disponsationc. 

Accc:>sil  anno  1481  edilio  Brnxellensis,  quae  scrmones  de  Temporc  et  dc  Sanctis,  atque  prima  vice  Epi- 
stolas  suppodilavit,  ediioris  uti  et  typographi  nomine  prselermisso.  Deinde  Parisii^nsis  anni  1494,  cpistolas 
trecentas  et  deccm  cxliibcns  cum  sermonibus  in  Cantica,  per  magistrum  Rouauld,  sacr»  theologiae  doctorcm 
casiigaiis  ct  cmendatis. 

Hanc  excepit  cdilio  Spircnsis  anno  1501,  et  post  anuos  duos  Veneta,  sed  absquc  epistolis;  cactcrum  spu- 
riis  ct  alienis  scriptis  meJia  cx  parte  jam  infarcta.  Brixiensem  itcm  anoi  1495  suggerit  Possevinus,  quae 
homilias,  in  Missus  est,  cum  aliis  quibusdam  opusculis  coniincbal. 

Prima,  quae  Bernardi  Opera  fere  omoia  in  unum  corpus  redegit,  est  editio  Parisiensis  anni  1508,  sera- 
phica,  uli  praeferlur,  melliflui  dcvotique  doctoris  sancti  Bernardi  scripla  complectens,  diligeniissime  cum 
archctypis  bibliothecse  Clarae-Vallcnsis  lunc  dcraum  in  optimaai  unius  codicis  formam  redacta,  cura  et 
industria  magistri  Joannis  Bocardi,  impensis  autem  Joannis  Parvi  bibliopolae  jurati  Universitatis  Pari- 
siensis. 

Post  annos  sex,  et  quidem  anno  1515,  Jodocus  Clictoveus  Neoportuensis  eadem  opera  denuo  recognovit, 
ac  typis  Joannis  Cleyn  Alemanni  vulgavil  Lugduni,  adjectis  Gilleberti  de  Hoylandia  sermonibus  in  Cantica; 
quae  recognitio  multoties  Luteliae  Parisiorum,  uti  et  Lugduni  recusa  fuit. 

Intcrim  anno  1520  alia  prodiit  cdilio  Lugdunensis,  per  duos  monachos  Clarae-Vallenses,  Lambertum 
Gampestrem  et  Laurentium  Dantiscenum,  adornata;  quse  sane  omnium  emeudatissima  est. 

Secundum  hos  recognitores  (nam  varias  editiones  mitlo)  Franciscus  Comestor  Araeducaeus,  socius  col- 
legii  Sorbonici,  aliam  sancti  doctoris  recognitionnm  adortus  est,  prsefixa  Ludovico  De  Rie  episcopo  Gene- 
vensi  nuncupatoria  epistola,  in  qua  testatur,  se  revolvendo  vetera  exemplaria,  que  refertiaaima  collegii 


n  PiyBPATIO  6ENBRALIS.  18 

Sorboniet  bibliotheea  tom  sappeditabat,  incidisse  in  cpilogum  libri  de  Diligendo  Deo,  in  editis  prsetermis- 
nm:  deiode  in  opuscalum  de  Amore  Dei  ac  Dtgnitate  amoris:  quos  libros  viduse  Claudii  Ghevallonii  cnm 
tliis  edendos  sappeditavii  anno  1547. 

(fon  ana  hujusce  recognitionis  editio  facta  est :  cum  interim  Antonius  Marcellinus  aliam  editionem  Ba- 
aie»  apad  Joannem  ilervagiam  adornari  curavit  aano  1552,  solerti,  quod  ip<e  asserilad  vetusliorum  cxem- 
piariaai  fidem  collatione  facta,  cum  nova  ceosura,  novoqae  ordioe  operum  ;  ut  primum  locum  tenerent 
Sermones,  subsequentem  Epistolae,  tertium  Tractalus,  postremum  spuria  ct  aliena. 

Hanc  editionem  antevertit  Veneia,  cujus  meminit  Joannes  Gillotius  Campanus  in  praefatione  ad  ediiionem 
Nivellianam,  apud  Parisios  anno  1572  procuratam:  ubi  eliam  menlionem  injicit  recoj^nitionis  faclae  a 
theol<^is  Parisiensibus,  qui  postremas  editiones  tam  suo  privato  conatu,  quam  ex  collalione  veterum  co- 
6'mm,  qaos  in  Galliarum  bibliothecis  corrogare  licuit,  restiiuerunt  :  ut  qui  post  tot,  tantosque  viros,  ait 
illt,  redintegrata  instaurare,  et  sanatis  iterum  mederi  tcntaret,  labefacere,  malumque  inferre  viderelur. 
QaaDqaam  idem  Gillotius  sabdit,  se  adjecisse  quasdam  correcliones  non  poenitendas,  el  argumenta  sive 
distinctiones  capitum  in  libros  quinque  dc  Consideratione  ad  Eugenium,  et  in  libellum  de  Praeccpto  el  Dis- 
pensaliooe,  quos  Henricus  Cuycius  Cutemburgensis  ad  septem  manuscripla  exemplaria  correxerat.  Exponit 
deinde  operam  snam,  tum  in  secernendis  Bernardi  operibus  nativis  a  spuriis,  tum  in  nativis  ad  rcctum  et 
eommodom  ordinem  redigendis:  lametsi  inter  genuina  Gillotius  sporia  nonnulla  vel  jam  edita  reliquit,  vel 
de  novo  adjecit,  cam  Floribus  ex  S.  Bemardi  operibus  collectis. 

Yernm  ante  sex  annos,  videlicet  anno  1566,  alia  editio  Parisiis  proderiat  apud  Guillelmum  Merlinum  et 
Sebastianam  Nivellium,  prsemissa  epistola  Francisci  Comestoris,  mox  laudati,  ad  episcopum  Genevensem : 
cai  edhioni  adjecta  est  Appendix  Hervagiana,  Basilese  apud  hseredes  Joaonis  Hervagii  vulgala,  opera  ac 
stodio  Jaeobi  Pamelii  Brugensis,  qui  Bernardi  parvos  Sermones  numero  sexdecim,  lam  Parabolam  de 
Cbristo  et  Ecclesia,  item  Soliloquioram  librum,  et  alia  noonnlia  Bernardo  supposita  protulit  in  lacem. 
Eodem  anno  Ludovicus  Mirseus  Rosetanus  aliam  Beniardo  Appendicem,  a  Francisco  Comestore  acceptam, 
Lotetiae  itidem  apud  Carolam  Gaillard  adjici  curavit. 

Mitio  alias  ejusdem  sseculi  editiones  pene  innumeras;  ut  lyutlus  fere  annus  abierit,  qui  non  aliqua  Bemardi 
opemm  editione  fuerit  insignis.  Omnium  e!egantissima  fnit  illa  quae  anno  1586  sub  symbolo  navis  facta  est 
com  epistola  nnncnpatoria  Joannis  Gillotii  'ad  R.  P.  Guidonem  Cornaatium  abbatem  Vallis-Clarae,  ejusdem- 
qne  praefatioae  ad  lectorem. 

Qoio  etiam  eodem  saeculo  plerique  Bernardi  Sermones  cum  Opusculis  in  Gallicum  idioma  translati  sunt, 
nempe  anno  1575,  par  Hubertum  Lescotum  canonicum  regularcm,  sed  absquc  Epistolis;  quae  in  versione 
item  Galiica  anni  1622  per  Philippum  Le  Bel  doctorem  Parisiensem  adjeciae  sunt,  uli  et  in  novissima  ver- 
sione  R.  P.  Gabrielis  a  S.  Malachia  Fuliensis. 

y.  Jam  vero  qnod  attinet  ad  varias  editiones  saeculo  nosiro  factas,  omnes  percensere  res  fuerit  pene 
nfinita,  nec  minime  necessaria.  Duas  tantum  nolare  juvat:  unam  Edmondi  Tiraquelli  monachi  Cister- 
ctcnsis,  anni  1601,  alteram  Joannis  Picardi,  anui  1609,  cum  nolis  et  aliquot  epistolarum  accessione,  et 
cum  epistola  nnncupatoria  Tiraquelli  ad  R.  P.  Edmundum  a  Crucc  abbatem  Cistcrciensem ;  atque  etiam 
cnm  epislola  et  praefatione  Gillolii. 

Haec  Picardi  cditio  eodem  anno  Antwerpiae  apud  Joannem  Rcerbcrgium  recusa  est,  atquc  inde  maltoties 
repetita  donec  tandem  optima  omnium  et  accuratissima  prodiit  anno  1641  Jacobi  Mcrloni  Horstii,  viri 
pibsimi  ac  doctissimi,  recensio,  quae  alias  omnes  obscuravit,  saepissime  deinccps  ad  prelum  revocata. 

YL  Qnid  ab  eradito  viro  in  alla  ctiitione  praeslitum  sit,  paucis  observarc  juvat.  Principio  mirari  se  rlicit, 
quod  cum  inter  omnia  sanctorum  Patrum  opera,  nullus  frequentias  versetar  in  manibus,  quam  Bernardus, 
anns  tamen  adeo  hactenus  reglectus  sil,  ut  frcquenlissime  quidem,  semper  tamen  idem,  imo  subinde 
deformior,  cormptiorque  prodirct,  tanquam  vcl  indignus,  vel  non  indigens  curatione.  Jd  in  causa  fuisse 
eur  ipse  medicam  adhibuerit  manum.  Et  primo  quidom  omnia  Bernardi  opera  in  sex  tomos  dislribuisse, 
nt  primus  epistolas;  secundus  scrmones  de  Tempore  et  de  Sanctis;  terlius  sermones  in  Cantica ;  quartus 
tractatus  varios  ;  quinlus  aliena ;  sextns  denique  duorum  sancii  doctoris  discipulorum ,  Gilleberli  et 
Gnerrici ,  opera  complecterentur ,  adhibita  pro  loco  trutina  ac  censura.  Dcinde  se  Tractatus  in  capita  et 
sectiones  distinxisse  ;  tum  epistolis  singulis  ac  tractatibus  argumenta  seu  summaria  praefixisse.  Ad  haec 
non  pepercisse  diligentiae  neque  sumptibus,  quominus  cx  variis  variarum  regionum  bliblioihecis  Beraardi- 
nam  editionem  augeret;  tametsi  multa,  quaea  nonnnllis  indicantur,  puta  a  Possevino,  aliisquc,  consequi  non 
potuerit.  Praeter  ea,  pcBeambuIa  complura  adjecla;  Yitam  S.  Bernardi  s?ptem  libris,  cum  diversis  elogiis 
et  chronologia  praemissam.  Denique  adjectas  adnotationes  prolixas,  praeter  alias  breviores  sparsim  per 
totam  opus  insertas  ad  marginem,  cum  indicibus  uberioribus  locorum  Scripturae,  rerum  et  verborum 
Caeteram  se  conscium  esse  immcnsi  laboris ,  quo  editionem  omnino  corrcctissimam  reddere  conatus  sit; 
etsi  typographomm  diligentia  votis  suis  non  plane  responderit.  Aliam  qnidem  editionem,  et  aucliorem, 
et  accaratiorem ,  parabat  vir  doctus:  sed  huic  proposito  immortuus  est  die  aprilis  vigesima,  anno 
1644. 


19  PflfiFATIO  GfiRBftiUJS!;  2» 

yn.  Primam  mbilomiiuua  edltionem  Ukflk^  qaaaUim  bomiai  dodo,  diligenti,  ac  Bernardi  perquam  aia- 
dioso,  aed  privato,  licuit,  feliciter  exsecatus  est  Horsiias :  ita  at  ejus  editio  ambabos,  ut  aiuat,  manibus 
accepta  fuerit  ab  omnibus  et  probata,  et  in  variis  provinciis  ac  locis  ssepissime  recusa.  Verum  cum  Beroardi 
tentum  HorsLianum  ad  gallicanos  codices  complures  prsefectorum  nostrorum  jussu  exegisset  noster  Clau- 
dius  Caoielovius;  quosdam  nibilominus  in  illo  textu  deprebendit  aaevos,  qui  bonun  codicum  ope  saoari 
po&tulabant.  £t  Beraardi  quidem  sermooes  de  Tempore  ac  de  saactia  ia  secuada  foraia  emeodalissimos 
emisit  ia  lucem.  Yerum,  cum  aliis  eadem  diligeatia  evulgaadis  daret  operam,  baac  ipse  mibi  proviaciam 
morte  resigoavit,  adolesceati  ia  re  litteraria  uovo  et  inexperto,  cui  auoquam  veaisset  ia  meaiem  cum 
dociissimo  Horsiio  laborem  et  industriam  couferre.  aisi  renitentem  ac  cunctabuadum  ad  persequeudum 
demortui  Gaotelovii  opus  prsefectus  noster  geoeralis  piae  memarite,  revereadissimus  Beraardus  Audebertus, 
me  compulisset.  Parui  iiaque  vel  invitus,  et  symbolam  ia  primis  ex  Ciitersieosis  bibliotbecse  exemplaribus 
confereate  religioso  viro  Jacobo  Lannoye  ejus  praefecto,  editus  taadcm  Berndrdus  est  ia  majori  et  ia  miuori 
Corma,  uou  eo  quidem  modo  quo  decebat,  scd  qualem  ferre  p6tuit  rudis  aiea  aetas,  aut  vero  qualem  a 
librario,  suse  magis,  quam  publicft;  rei  addicto,  impetrare  licuit. 

VtU.  Gum  vero  ejusmodi  atudiorum  coatiauo  usu  multa  in  dies  observassem,  quse  ad  limaodam  et 
Uustraadam  Beroardi  editionem  coaferre  poteraut;  haec  omnia,  ut  jam  dixi,  diligenter  aotare  studui,  ut 
ai  quaado  tempus  et  otium  mibi  suppeterent»  aliam  emeadatiorem,  politiorem,  perfectioremque  adomarem 
Verum  cum  ad  id  operis  me  accingerem,  in  alium  scopolum  me  conjecit  miaera  typograpbicarum  legum 
oonditio,  ex  qua  tandem,  tanquam  tempestate  quadam,  in  bunc  qualemcuaque  portum  delatus  sum,  ea 
aane  fortuoa,  quam  nibil  aitiaet  modo  commemorare. 

IX.  Ctsi  vero  a  moribus  meis  et  ab  iastituto  aostro  prorsus  aliennm  esse  debeat  propriam  venditare 
operam,  iuterest  tamea  boc  ia  limine  demonstrare,  quibus  in  rebus  novissima  bsec  ediiio  inm  ab  Horstiana 
tam  etiam  a  priori  nostra  differat.  Et  primo  quidem  in  eonferendis  vetusiis  codicibus  antea  mihi  non  visis, 
118  maxime,  quos  vel  in  variis  provinciis  a  nobis  subinde  perlustraiis  consulere  et  revolvere  licuit,  vel  quos 
in  bibliothecam  Colbertinam  magno  rei  litterarise  commodo  post  nostram  editionem  congessit  vir  bonis 
lilteris  juvandis  et  illustrandis  natus  Stephanus  Bahizius,  secundas  curas  adhibui ;  tum  ex  variis  leclioni- 
bos  eas  seligere,  et  in  textum  restituere  curavi,  quae  Bemardi  sententiae  accomodatiores  videbantur : 
qnae  res  usum  veteram  librorum  pene  assiduum,  gusium  usu  acqaisttum,  maturiusque  judicium  exigiti 
quam  lilteratorum  vulgus  opinatur,  qui  aranearum  lelas  captare  nos  eiistimant,  dum  has,  quas  putant' 
niinutias  consectamur.  Vemm  sealiant  id  genus  homines  de  nobis  quiquid  volent ;  modo  nostram  operam 
approbet  non  bominum  plausus,  sed  publica  Eoelesiae,  reique  liiterarife  utilitas. 

X.  Neque  tantum  in  textu  restituendo  censura  a  mc  adbibita  cst,  sed  etiam  in  secernendis  Bernardi 
genaini<(  scriptis  a  suppositiciis  et  falsis,  quae  iu  editione  Horstiana  et  nostra  priori  inter  Bernardina  adbuc 
delitescebant.  Hinc  expnnctse  epistolse  duse,  ex  Bernardi  Brito  Annalibus  ab  Horstio  Beraardinis  insertse : 
rejecti  sermones  quatuor  aut  quinque  ex  sermonibus  de  Tempore  et  de  Sanctis ;  rejectus  etiam  liber 
Declamatioaam;  et  alia  oonnuHa,  quse  Beroardi  non  esse  ex  certis  argumentis  et  indiciis  maoifestum 
est. 

XI.  Ad  baac  ceasaram  facieadam  adjumento  fuere  non  modo  Vitse  Bernardinse  scriptores,  imprimis 
Gaufridus,  qui  prsecipuorum  saacti  doctoris  operum  iadicem  exbibeat ;  scd  etiam  veteres  codices,  vetc- 
rumque  auclorum  citationes,  prte  caeleris  vero  antiqua  collcclio  ex  Bemardi  scriplis,  quse  Liber  Florum, 
Florile^ium,  et  Bernardinum  appellatur,  primum  edita  Parisiis  anno  1503,  mullo  probabilior  alia  collectio- 
ne,  quse  anuo  1571  ab  Huberto  Scutepulseo  canonico  rpgtilari  facta  est,  in  Bernardi  editos  a  Joanne  Picar- 
do  iatrusa.  Longe  vero  aaiiquior  est  prima  illa  culiectio,  cujus  auciorem  nobis  suggessit  vetus  codex  Ci- 
Kterciensis,  in  quo  haec  habetur  cum  sequenti  inscripiione :  <  Incipit  prologus  domni  Willermi,  monachi 
Saacti  Martioi  Tomaceasis,  ia  Beraardiuo,  quem  idem  excepit  et  compilavit  de  libris  et  dictis  sancti  Ber- 
aardi  abbatis  Clarae-Vallis.  •  Prologus  ita  iucipit :  «  Cum  non  cssem  alicui  exercitio  magnopere  occupa- 
tus,  »  etc,  ut  in  editis,  ia  quibus  desideratur  auctoris  nomen,  quem  sseculo  teriio  decimo  vixisse  facile 
colligitur  ex  antiquitate  codicum,  in  quibus  haec  collectio  reperitur.  Porro  etsi  quaedam  opuscula,  quaa 
Beraaraum  auctorem  non  habent,  laudet  collector  iste,  utputa  cpislolam  ad  fratres  de  Monte  Dei,  medita- 
tiones,  librum  Declamationum ;  in  caeteris  tamcu  aou  levis  est  momeati  ad  iateruosccndos  maxime  Ber- 
aardi  sermoaes :  quud  ia  causa  fuit,  ut  sicubi  de  quibosdam  dubitaudi  ratio  occurit,  ut  io  scrmonibu?  de 
Diversis,  has  ex  Bernardino  citationes  adnotare  visum  sit.  Nec  vero  mirum,  quod  tum  epistola  ad  Fratres 
deMonieDei,  tum  Declamaliones  et  Meditaiiones  in  illa  collectione  sub  Bernardi  nomine  adducantur  * 
cum  et  sanctus  *  Bonavcntura  idem  peccet  in  laudata  epistola ;  et  libri  Declamationum  et  Meditationum  ex 
Bemardi  ceotonibus  coasteat,  ut  suis  locis  dicluri  sumus. 

XU.  Praeter  ceasuram  operum,  aliquid  etiam  rautatum  in  ordiue  Horstiauo»  aempe  ia  dispositione  cum 
tomorum,  tum  opusculorum.  Nam  ubi  I{orstius  epistolia  seouodp  loco  subjocit  sermones  de  Xempore  ac  de 
Saociis;  tertio  loco  sermones  in  Cantica;  quarto  vero  opascula  sea   tractatus:  consoltias  visnmest  C|ii* 


2i  PRJf ITIO  6ENBBAL1S.  22 

slolis  smbjioere  OpusGula  seu  TracUtus,  qui  plerique  vel  epistolari  modo  scripii  suot,  vel  ex  episloianmi 
classe  ia  tractatuum  ordinem  redacli.  Ez  hoc  ordioe  consequilur,  ut  terlio  k)co  succedant  sermones  de 
Tempore  et  de  sanctis;  quarto,  sermones  in  Caotica :  quibus  in  quialo  subsequilur  eorumdem  sermonum 
continuatio,  id  est  Gilleberti  Sermones  in  eadem  Gantica.  De  ordine  duorum  reiiquorum  tomorum,  quiuti 
nimirum  ac  sexti,  in  praefatione  ad  tomum  quintum  ul>erius  dicendum  erit;  uti  etiam  de  pnoribus  in  sin- 
gulis  ad  eos  praefatioDibus  a^eodum. 

Xni.  Atque  ut  genuina  omuia  Bemardi  oprra  uno  volumine  continerenlur,  libros  de  cjus  Vita  et  GestiSy 
quos  Horstius  in  primo  volumine  prsmiserat,  rejecimus  in  Gnem  tomi  sexli  seu  secundi  voluminis;  ne  vel 
germana  Bemardi  opera  a  sese  divelierentur,  vei  nimium  inaequalis  esset  voluminum  magnitudo.  Porro  in 
fine  prioris  voluminis,  uii  et  secundi,  proprios  indices  copiosissimos  collocavimus,  ut  priores  indices 
omnia  genuina  opera,  posteriores  alieua  compleclerentur. 

XiV.  Denique  uberiores  notae  et  observationes,  quse  ab  Horstio  vel  a  me  quondam  in  epistolas  et  alia 
opuscula  condilse  sunt,  textui  sudjiciuntur.  Brevis  iolerim  chronologia  prsemissa  est  tomo  primo,  quod 
ipsarum  notarum  veluti  fax  quedam,  et  quasi  commune  quoddam  sit  fundameutum.  Ad  haec  singuiis  fere 
opuscuUs,  in  lomo  secundo  contenlis,  admoniliones  praeposuimus  ad  argumentum  cujusquc  libri  explican- 
dum,  aliasque  circumstantias  ad  id  pertinentes.  Hsec  fere  sunt,  quae  universim  in  hac  novissima  Bernardi 
editione  praestitimos. 

XY.  Yernm  ut  ad  examen  tomi  primi,  qui  Bemardinas  epistolas  complectitur,  descendamus,  non  me- 
diocrem  operam  denuo  abhibuimus  in  iis  emendandis,  illustrandis,  ordinandis  et  augenciis.  Ad  emendatio- 
nem  quod  altinet,  varios  variarum  bibliothecarum  codiccs  consuluimus,  Yalicanos,  Colbertioos,  Belgicos 
Sancti  Petri  apud  Grandavum,  et  Aarese-Vallis,  pneter  eos,  quibus  in  priori  ediiione  usi  fuimus.  Ex  ono 
codice  Gorbeiensi  quasdam  aliquanti  momeuti  inscriptiones  restituimus,  variaque  loca  tum  ex  eodem  co- 
dice,  tum  ex  duobus  Colbertinis  bonae  notse,  qpiorum  uuus  signatus  est  n.  i410;  alter.  n.  2476,  Beruardi 
eiiam  opuseula  contineos,  cum  quo  eadem  opuscnla  coutulimus.  Ad  hsec  notee  roarginales  singulis  fere 
epistolis  apposilae  snnt  ad  historica  maximc  facta  paucis  cxplicanda. 

XVI.  De  ordine  epistolarum  diu  anceps  fuit  cogitatio,  an  ordinem  receptum  servaremus,  an  potius  no- 
Yum  institueremus.  Variae  in  utramque  partem  rationes  sese  offerebant.  Ad  servandum  aniiquum  ordinem 
movebat  primo  antiquitas  illius  ordiuis,  quem  ipso  Bernardo  adhuc  vivenie  institulum  fuisse  constat,  ni- 
mirum  pro  trecentis  illis  ac  decem  epistolis,  quarum  ultima  est  ea,  quse  ad  Arnoldum  Bonse-Vallis  abba- 
tem  a  Bemardo  extrema  scripta  fuit.  Nam  cseterae,  sparsim  bincinde  dispersae,  a  posteris  deinde  in  corpus 
Epistolamm  in  ediiis  Iibri$«  redactae  sunt,  non  semel,  sed  per  varia  intervalla,  prout  sese  vel  collectoribug 
vel  auditoribus  obtulemnt.  Deinde  anliquo  ordini  favebal  tcmporis  ralio,  in  vcleri  illa  epistoiarum  coUectione 
utcumqoe  servata :  cum  alias  timendam  esset,  ne  plus  incommodi  ex  illius  recepti  ordinis  mutatione,  quam 
utilitatis  eonsequeretur,  ob  receptas  nimimm  epistolarum  citationes,  ne  quid  dicam  de  solemni  ordine  ve- 
terum  exemplarium.  In  contrarium  pugnabat  epistolarum  quammdam  confusio  intolerabilis,  ubi  ordine 
priepostero  aliquando  responsio  ad  quasdam  litteras  facta,  longo  intervallo  eas  praecedebat.  Accedebat 
aliud  ex  eo  consequens  incommodum,  quod  ejusdem  ar^iiumenii  tractatio  perturbate  relata,  a  se  ipsa  de- 
vulsa  et  distracta  erat.  In  his  augustiis  mediam  inire  viam  satius  visum  est,  vulgatum  scilicet  ordinem  re- 
tinendo  in  prioribas  trecentis  ac  decem  epistolis  :  in  aliis  vero  quae  subinde  adjectae  sunt,  eas  ad  rationes 
teroporis  revocando,  apposito  ad  marginem  ordine,  quem  unaquaeque  epistola  antea  obtinebat.  Ubi  vem 
quaedam  ex  novo  hoc  ordine  epistolae  praecedentibus  cohaerere  debuerant,  illarum  lectionem  praemitten- 
dam  aat  subjungendam  esse  monuimus.  Sic  antiquo  ordini  servatus  est  honos,  et  e  novo  sublata  confu- 
sio.  Sed  ne  veterem  illum  ordinem  vivente  ipso  Bernardo  concinnatum  gratis  dixisse  videamur,  testem 
appellamus  Guillelmum,  S.  Theoderici  quondam  abbatem,  qui  antc  Bemardum  vivere  desiit.  Is  enim  in 
libro  primo  de  Vita  sancti  doctoris,  ipso  superslile  scripto,  tradit  n.  60  Beroardi  ad  Robertum  consangui- 
nenm  snum  cpistolam,  quae  in  medio  imbre  nou  fuerat  madefacta,  c  ob  tam  grande  miraculum  in  codice 
epislolaram  ejas,  »  scilicet  Beruardi,  c  a  fratribus  non  immcrito  primam  fuisse  ordinatam.  >  Gaeterum  id 
a  se  factnm  memorat  tertiae  Vitae  scriptor  a  nobis  editus,  quem  Gaufridum  sancti  viri  notarium  esse 
exislimamus. 

XVU.  In  omnibns  tamen  antiquis  hbris  non  omnino  constans  est  epistolarnm  ordo,  tametsi  in  pleris- 
qoe  cum  valgato  coosentit  nsque  ad  epistolam  trecentesimam  decimam;  qui  numerns  in  omnibus  item 
codicibtts  non  habetur.  Ex  quo  intelligitur,  non  unam,  sed  plures  factas  fuisse  Bernardinarum  epistola- 
mm  compilationes.  In  tribus  eodicibus  Vaticanis  habentur  illae  epistolae,  ct  in  primo  quidem  elegantisai- 
roo,  signato  n.  662,  continentur  epistolae  ducentae  nonaginta  sex  eodem  fere  ordine  aique  in  editis;  quanim 
postrema  est  ad  Uibernienses,  de  transitu  beati  Malachiae.  In  alio  codice  n.  664,  idem  etiam  ordo  in  episto- 
lisducentis  quinquaginta  duabus;  ex  quibus  ultima  est  ad  Hugonem  miliicm  Templi.  Verum  in  tertio, 
qai  n.  663  praeditus  est,  exstant  epistolae  ducentae  quadraginta,  qaarum  ordo  ab  editis  penitus  diversus  est: 
ita  ut  prima  sit  illa,  quae  in  antehac  editis  trecentesima  decima  tertia,  ad  Haimericum  cardinalem, 
extrema  ducentesima  septuagesima  quinta,  ad  Kugenium  papam  de  eleotiooft  Atiiaiodoitnai.  In  aliia  eo- 


23  PRmTlO  GBNERAUS.  24 

dieibus  idem  fere  ordo  servatar  atqne  in  editis,  nisi  quod  in  Ghmdavensi  monasterii  Sancti  Petri  haee 
epistblarum  compilalio  dividitar  in  tres  partes :  qaanim  prima  continet  epistolas  ceotum ;  altera,  epistolas 
Mxaglnia  quatuor  supra  centum;  tertia  epistolas  septuaginta  sex;  quarum  penultima  est  Bernardi  ad  Ror-. 
gonem  de  Abbatis-Villa ;  ultima  Joanois  Gasse-Marii  ad  Bemardum.  El  fortasse  in  nullo  alio  codice  plures 
simul  habentur  fiernardi  epistolae,  quam  in  isto  Gandaveosi ;  quo  codice,  vel  certe  siroili,  usus  est  Willer- 
rous  Tornacensis  monachus  in  suo  Bernardino  superius  lau^ato,  ubi  epistolas  ex  prima,  secunda,  et  tertia 
parte  adducit.  Gaeterum  in  codice  Vallis-Glarae  ordinis  Cisterciensis  exstant  epistolae  trecenlae  septem ;  in 
Aurea^-Vallensi,  trecentae  sex,  utrobique  postrema  ad  Arooldum  abbatem,  quse  certe  Bernardi  extrema  est. 
Primam  illam  haud  dubie  collectionem  ad  se  mitti  petebat  Joannes  Saresberiensis  in  epistola  nona- 
gesima  sexta,  ad  Pelrum  Cellensem  :  cui  in  cpistola  sequenii  «  firo  epistoiis  beati  Bernardi  •  gratias  agit. 

XVIII.  Jam  vero  ut  de  epistolarum  accessione  in  hac  editione  facta  (quod  postremo  ioco  tractandum 
erat)  agamus,  praemittendum  cst,  in  prima  Bernardinarum  epistolarum  editione  Bruxellensi  aoni  1481, 
atquc  in  Parisiensi  anni  1494,  exhiberi  trecentas  decem  epistolas,  quarum  antepenuitima  est  ad  Arnoldum 
Garnutensem  abbatem;  penultima  ad  fratres  HibernionseS;  in  obitu  sancti  Malachiae  episcopi,  ultima  ad 
Guidonem  abbatem  Arremarensem.  In  ediiione  vero  anni  1520  per  duos  Clarae-Vallenses  monachos,  ut 
diximus,  adornala,  exstant  epistolse  omnino  trecentae  quinquaginla  ct  una,  quarum  extrema  est  ad  Hugo- 
nem  novitium,  postea  Bonae-Vallis  abbatem.  At  epistola  ad  ArnoMum  irecentesima  decima  est;  epistola 
vero  ad  Hibernienses  trecentesima  undecima.  Hujus  discriminis  ralio  est,  quod  in  priori  illa  editione  desunt 
epistolae  duae,  nempe  episiola  octog6sima  quaria,  quae  est  secunda  ad  Simonem  abbatem  Sancti-Nicolai ;  et 
epistola  centesima  quadragesima  septima,  ad  Petrum  abbatem  Gluniacensem.  Judocos  Ciictoveus  in  sua 
editione  anni  1515  et  in  consequentibus  habet  epistolas  tantum  trecentas  quinquaginta,  omissa  epistola  ad 
Hugonem  novitium,  quae  in  cditione  Basileensi  anni  1552  ab  Antonio  Marcellino  restituta  fuit,  uti  et  in 
sequentibus  usque  ad  Joannem  Picardum.  Is  epistolas  septemdccim  jam  \ulgatis  adjecit,  sed  absque  ordine 
dispositas ;  quarum  duas  extra  ordinem  editis  praemisit  ex  coriice  Pithseano,   caeteras  longo  post  vulgatas 

ntervallo  protulit  ex  biblioiheca  sua  Victnrina.  Detractis  ilaque  quibusdam  epistolis  perperam  repelitis, 
Horstius  vulgalum  earum  numerum  redegit  ad  trecentas  sexaginta  sex,  quibus  duas  ex  Bernardo  Brito 
spurias,  et  ex  codicibus  Anglicanis  septemdecim  genainas  addidit,  una  cum  epistola  Fastredi  abbatis  coro- 
nidis  loco  adjccta,  quae  numerum  trecentarum  octoginta  sex  absolvebat.  Deniqne  in  priori  nostra  editione 
epistolae  undecim  additae  sunt;et  in  hac  novissima  epistolarum  numerus  ad  quadragintas  octoginta  duas 
accrevit,  tum  ex  viginti  octo  Bernardi  epistolis  rccens  in  Gerroania  repertis,  et  Appondicis  instar  Horstio 
Coloniae  adjectis;  tum  ex  quibusdam  alibi  inventis,  tum  denique  ex  aliis,  sive  ad  Bernardum,  sive  in 
Bemardi  causa  scriptis,  quae  ad  Bernardinas  illustrandas  necessariae  visae  fuerunt.  Omnos  porro  istas 
epistolas  redigimus  in  tres  classes  quarum  prima  quse  prior  ^t  epistolas  trecentas  et  decem  exhibet, 
antiquum  ac  vulgatum  retinet  ordinem;  secunda,  ad  epistolam  quadringentesimam  quinquagesimam 
quaptam  reliquas  Bernardi  genuinas  epistolas ;  tertia  dubias,  spurias  et  alienas  complectiiur.  Haec  fere  sunt 
quae  inprimi  tomi  recognitionepriestiiimus;  caetera  diligens  Lector  facile  observabit.  Reliquis  tomis  singulis 
prsefixa  est  sua  praefatio,  in  qua  quid  in  unoquoquc  prsesiitum  sit,  abunde  docetur. 

XIX.  Postremo  quae  Bernardi  opera  in  variis  bibliothecis  delitescere  causatus  est  Horstius,  ea  non  me 
Bernardi  jam  olim  observavimus.  Quippe  liber  in  Hexoeroeron,  est  Arnoldi  abbatis  Bonae-Vallis  in  agro 
Carnutensi ;  Gommentarius  in  psalmos  poenilentiales,  Innpeentii  III ;  Expositio  in  psalmum  Afferte^  Richardi 
Victorini ;  alia  in  psalmum  quinquagesimum,  Urbani;  Commentarius  in  Pauli  Epistolas,  Bemardi  Clavo- 
nensis  Augustiniani,  teste  Possevino.  Gommentarius  in  Apocalypsim  a  Caramuele  falso  tributus  Bernardo 
est :  qui  commentarius  cum  quaedam  Bernardi  opuscola  in  codice  subscqueretur  sub  litulo  c  cujusdam,  » 
Caramuel  legit  •  ejusdem  »  atque  hunc  Bernardo,  uti  et  praecedentia  ascripsit.  Sane  nulla  superesse  Ber- 
nardi  opuscula,  saltem  alicujus  momt>nti,  haud  edita  existimo,  praeter  nonnullas  epistolas,  quae  hacienua  de- 
aiderantur.  Sunt  autem  sequentes,  videlicet:  Epistola  una  ad  Hugonem  Pontioiaci  abbatem,  ut  patet  ex  epi- 
stola  trigesima  tertia,  ad  eumdem,  n.  1 ;  epistolae  duae  ad  Innocentium  II,  adversus  Petrum  Bisuntinam,  ex 
epistola  centesima  nonagesima  oetava.  Una  item  ad  eumdem  pro  Petro  Pisano,  ex  fioe  episiolae  ducentesimsD 
decimae  tertiae.  Piures  item  ad  eumdem  pro  introductione  Praemonstratensium  in  Virdunense  monasterinm 
Sancti  Pauli,  ex  epistola  ducentesima  quinquagesima  tertia  n.  1.  Una  ad  Ansellum  subdiaconum  Tre- 
censem  indicatur  in  epistola  ducentesima  tertia^  ad  Attonem.  Una  excusatoria  ad  Sugerium,  in  epistola 
ducentesima  vigesima  tertia,  ad  Joslenum,  n.  1.  Duae  ad  Joannem  dc  Buxaio,  in  epistola  ducentesima 
trigesima  tertia,  ad  eumdem.  Una.ad  Eugenium  UI,  in  gratiam  episcopi  Clari-Montis,  ex  fine  epistolae 
ducentcsimae  octogesimae  qaartae,  ad  ipsum  Eugenium.  Item  altera  ad  oumdem  Eugenium  pro  Ecclesia 
Tornacensi,  ex  Herimauno  monacho  Tornacensi,  n.  115  (10).  Una  encyclica  contra  duella,  ad  Remeusem 
el  Senonensem  arcbiepiscopos,  ad  episcopos  SuessioQensem  et  Autissiodorensem,  et  ad  Theobaldum  et 
Raduifum  comites,  ex  epistola  alias  trecentesima  quiaqoagesima  octava,  nuoc  trecentesima  septuagesima 

(iO)  Vide  SpidUgU  tomum  n,  [Nig.  483. 


2S  PILfiFATIO  GBNBRAUS.  » 

sexta.  Ad  hsee  Petnis  yenerabills  in  qaadam  epistola,  quae  modo  inter  Bernardinas  exstat  ordine  trecente- 
sima  octogesima  octava,  refert  fragmentuni  cujnsdam  sancti  doctoris  epistolse  pro  Anglico  quodam  abbate 
in  ha^  yerba,  n.  4,  c  Qua«i  subversum  sit  judicium.  »  etc.  quae  quidem  in  nullis  Bernardi  litteris  legere 
memini. 

XX.  Meminit  etiam  Ordericus  Yitalis  nnius  Bemardi  epistolse  ad  Natalem  abbalem  Resbacensem  pro 
Uticensibus  monacbis,  qui  S.  Ebrulfi  reliquias  petebant,  Guarino,  eorum,  abbate  imprimis  id  curante,  et 
postulante  a  Natali  abbate.  c  Gaufridos  Giaras-yalles  se  irc  velle  inlimavit :  et  si  secum  ire  vellet  annuit. 
Ambo  itaque  cum  suis  famulis  Glaras-Yalles  abierunt :  beni{);ne  a  fratribus  illius  coenobii  suscepti  sunt,  qui 
Regalam  sancti  Benedicti  omnino  ad  litteram  observare  satagunt.  Domnum  vero  Bernardum,  illius  monas- 
terii  patrem,  qusesierunt :  cum  eo  locuti  suni,  et  plurima  siscitantes,  magnam  in  eodem  sapientiam 
invenerunt.  De  sanctis  enim  Scripturis  luculenter  tractavit,  et  votis  eorum  et  interrogalionibus  satisfecit* 
Causam  quoque  Uticensium  ut  audivit,  Guarinum  abbatem  benigne  adjuvit,  litlerasque  exbortatorias 
itesbacensi  conventui  destinavit.  Guarinus  ergo  abbas  epistolam  vencrabilis  Bernardi  protulit,  quam 
Resbacensis  conventus  iibenter  suscepit,  et  audita  libentiui  complere  decrevit.  »Ita  Ordericus  in  libro 
sexlo. 

XXI.  Praeterea  Ademams  Ecolismenids  monachus  in  Chronico,  ubi  dc  origine  Garthusiensium  agit 
V  Hic  ordo,  inquiit,  teste  Beraardo,  inler  omnes  ecclesiasticos  ordines  primatum  tenet,  non  ratione 
temporis,  sed  vigore  sanctitatis.  Unde  ipse  vocat  eum  speciosissimam  columnam  Ecclesise :  »  qnod  in 
editis  non  invenitur. 

XXII.  Deniqnc  Joannes  Picardns,  ex  Joanne  Mauburao  in  tractatu  dc  Habilu  canonicorum  regularium 
laudat  quamdam  epistolam  ad  Falconem,  ex  qua  hsec  verba  Mauburaus  delbat:  c  Non  comperies  nigras 
aut  griseas  a  collo  dependentes;  sed  alias  a  mulierculis  mutuantur  a  collo  dcpendentes,  rubricatas  murium 
pelles :  »  qnasi  hsec  verba  ex  quadam  epistola  nondum  edita  referantur.  Verum  ad  sensum  exstant  in 
epistoU  secnnda  ad  Fulconem  ,  n.  11.  Item  quse  idem  Picardus  ox  eodem  Mauburno  tanquam  haud  vulgata 
rrffert  de  dotibas  cardinalis,  hsec  habenlur  in  libro  quarto  de  Gonsideratione,  n.  12.  Hsec  sunt  quae  de  hac 
epistolarum  editione  prsemitlere  visum  est  operse  pretium. 

§  n.  ^  />e  Bemardi  sanctitate,  docirina,  et  auctoritate  in  Ecclesia. 

XXni.  Anteqnam  ulterius  procedamus,  juvat  expendere  duo.^,  qui  Bernardo  tribui  solent,  titulos,  ncmpe 
qiiod  sit  inter  doctores  mellifluus,  atque  ultimus  inter  Palres,  sed  primis  ccrle  non  impar.  Doctoris  no* 
men  Ecclesia  his  tribuit,  quoram  doclrina  publico  ipsins  suffragio  approbata  est,  maxime  ubi  sanctitatis 
concentus  accedii.  Patres  voeat  eos,  quos  sanciitas,  docirina,  et  antiquitas  commendat;  doctrina,  inquam» 
Scripturse  et  traditioni  potius,  quam  rationibns  philosophicis  inhserens,  (laqae  dociores  appeilari  possunt 
statim  a  morte  viri  sancti  doctrina  illustres :  Patres  vero  nonnisi  quos  rccepta  jamdudum  auctoritas  vene- 
rabiies  fecit,  et  modus  tractandi  res,  a  philosophica  raiione  alienus.  Utrumque  elogium  merito  sortitus 
est  Bernardas.  Et  primum  quidcm  in  ipsa  ejus  canonizatione  eidem  tribuit  Alexander  111  in  missa,  quam 
de  eo  innc  celebravit,  dicto  Evangelio,  quod  solis  doctoribus  sanctis  asignatur  ex  Matthsei  capite  quinto 
fas  esiis  sal  terras  {Math.  v).  Discrte  vero  Innocentius  111  idcm  elogium-conGrmavit  in  GoIIecta  a  se  com- 
posita;  In  qua  c  bealns  Bernardus  abbas  et  doctor  egregius  »  appellatur.  Melliflui  adjeclivum,  quod  re« 
centius  est,  sancto  doctori  asseruil-  Theophilus  Rayoaudus  libello  singulari,  qui  Apis  Gallicana  inscribitur* 
Priml  inter  editores  hoc  epitheton  in  fronte  apposoerunt,  Lugduoensis  quidem  anno  1508,  tum  Judocus 
Clictoveus  anno  1515.  atque  etiam  duo  illi  monaehi  Glarse-N  allenses  jam  superius  laudaii ;  idemque  ab 
aliis  snbinde  postea  neglecium  resiituit  Horstius.  Verum  inter  clogia  illud  refurre  prsestat  -.  cum  nudum 
Sancti  Beraardi  nomen  satis  ipsius  operum  titulum  comra<ndet,  quod  auctoris  implet  elogium.  Sane  si 
quod  aliud  epitheton  Beraardo  cotivenit,  maxime  6£o^i^afxTou,  ab  aliis  editoribus  eidem  tril»utum: 
propterea  qnod  doctrioa  non  tam  humanis  viribus  acquisita,  quam  coelitus  infusa  prseditus  fuisse 
▼ideatur. 

XXIV.  Quanquam  ei  non  defuit  Jabor  et  industria  in  legendis  versandisque  auctoribus,  non  modo  sacris 
sed  etiam  profanis,  ut  ex  horum  verbis  subinde  adductis  manifesium  est.  Verum  haud  dubie  in  sseculo 
haec  didiccrat  juvenis,  quae  etiam  seni  in  memoriam  aliquaado  recurrebant.  At  rebus  iheologicis  accnraie 
operam  dederat  monachus  :  quarum  rerum  cognitio  quam  piofunda  et  sublimis  in  eo  esset,  docent  impri- 
mis  sermones  duo  in  Gantica,  nempe  octogesimus  et  octogesimus  primus,  ubi  de  imagine  Dei,  quse  in 
Verbo  et  in  anima  est,  et  de  simpUcitate  Dei  tam  alle  et  apte  disserit,  ut  nemo  melius  ante  vel  post  eum. 
Idem  eiiam  diceodum  de  Ghristi  pro  nobis  patientis  satisfactione,  quse  miro  sane  modo  in  epistola  cenie- 
sima  nonagesima  ad  Innocentium  explicatur.  Ad  liaec  quid  in  canonum  scienlia  cxim>is  ejus  de  Gouside- 
ratione  libris  comparari  potest?  Hioc  confirmalur  istud  Leonis  Magni  effatum;  c  Verus  recti  amor  in 
semetipso  habet  et  apostolicas  auctoritaies,  et  canonicas  sanciiones.  »  Denique  doctor  sanctus  quantum 
id  Sciptnre  sacr»  lectione  versatus  fuerit,  ubiqoe  clamant  ejus  scripta,  c  quue  nibil  aliud  quam  ceniones 
diTinoram  volominum.  »  nt  Sixti  Senensis  verbis  ntafy  dici   possunt;  quippe  undeconque  Veteris  ac 


27  PR^ATIO  GBIffiRAUS.  28 

Novt  Testamenti  sentenliis  ita  distincta»  eeu  gemmeis  emblematibus,  bisque  adeo  commodo  et  aple  ia- 
aertis,  ul  ibi  nala  esse  credantur :  )i  Qui  quidem  scribeDdi  modus  sicut  in  quovis  argumento  promiscue 
uaurpari  non  decet ;  ita  iu  rebus  sacris  non  debet  improbari.  Huc  euim  adduci  polest  quofi  Petnis  apo- 
stolus  ait :  Si  quis  loquitur,  quasi  sermones  Dei  ( l  Petr,  iv)  Quod  vero  Bernardus  quosdam  Scipturse  locos 
iQ  8ensu;n  inproprium  ac  miuime  litteralem  quandoque  detorquet,  adeo  ut  ludere  potius  in  vcrbis,  qoam 
verba  ipsa  exponere  videatur;  id  sane  ea  ratione  excusare  licet,  quod  io  Scriptura  multiplicem  sensum, 
qui  ad  mores  informandos  conducat,  accomode  erui  posse  crediderit  vir  sanctus,  prsesertim  ubi  non  de 
fide  agitur,  sed  de  pio  quodam  argumento  exornando,  ad  excitandam  scilicet  auditorum  attentionem  ac 
delectationein. 

XXV.  Jam  vero  sanclissimum  virum  non  tanlum  in  ScriptursB  sacrse,  sed  etiam  in  sanctorum  Patrum 
lectione  apprime,  quantum  ferebant  variae  ipsius  occupationes,  versatum  fuisse,  nemo  ioficiabitur,  qui  ejus 
acripta  diligenter  lectitarit.  Nam  et  Patres  aliquando,  eorumque  sententiae  in  his  laudantur,  et  doctrina 
eorum  per  omnia  ejus  opera  respersa  esi.  Unde  cum  «  quercus  el  fagos  »  se  magistros  habuisse  dicit  (ii), 
id  eo  modo  interpretandum  est,  quem  cardinalibus  ipse  suggerit  in  libro  quarto  de  Consideratione,  n.  i2f 
oempe.  c  in  omni  re  orationi  plus  fidendum,  quam  proprise  industrise  vel  labori,  »  quod  Bernardo  re 
qnidem  vera  Gaufridus  aptavit  (i2).  Caeterum  quanlum  ex  lectioiie  Patrum,  praesertim  sancti  Augustini, 
profccerit,  probal  imprimis  liber  de  Gratia  et  Libero  Arbitrio,  quod  Augustinianae  doctrinae  eruditum  quod- 
dam  summarium  cst.  Ambrosium  Augustino  adjungit  in  episiola  seu  opusculo  undecimo,  ad  Hugonem 
Yictorium;  additque,  ah  his  duabus  Ec^le&iae  columnis  non  facile  se  avelli.  Athanasium  ilem  laudat  in 
opusculo  decimo,  contra  PetruTn  Abadardum ;  aliquando  etiam  Gregarium  Magnum.  Denique  in  clausula 
homiiiarum  de  Laudibus  Yirginis,  multa  a  Patribus  accepisse  se  fatetur.  Mirum  vero  est,  hominem  sanctum, 
ot  morbis  et  infirmitatibus  obnoxium,  tot  curis  distractum,  negotiisque  non  modo  domesticis  (quae  sane 
nec  levia,  nec  pauca  erant  in  tam  numeroso  monachorum  coeiu),  sed  maxime  publicis  inlerpeliatum, 
parem  fuisse,  aut  tot  libris  legendis,  aut  lam  disertis  eruditisque  scriptis  elaboraodis :  adeo  ut  praeter 
naiurale  ingenium,  quod  in  eo  excellentissimum  et  sublimissimum  erat,  diviuam  quamdam  ipsi  loquenti, 
agenti,  docenti  ac  scribcnli  sapientiam  adfuisse  nemo  dubitare  possit.  Unde  <  confessus  est  aliquando,  » 
ait  Gaufridus.  c  sibi  medilanti  vel  oranti  sacram  omnem,  velut  sub  se  posilam  et  expositam,  apparuisse 
Scripluram  (13).  »  Etsi  vero  fateri  sotilus  erat,  se  melius  Scripturarum  sensum  assequi  <  in  primae  originis 
suae  fontes  quam  in  decurrentibus  exposiiionum  rivis;  sanclos  tamen  et  orthodoxos  earum  expositores 
Lumiliter  le^cns,  nequaquam  eorum  scnsibus  suos  sensus  aequabat,  sed  subjiciebat  formandos  :  et  vestigiis 
eorum  fideliter  inhaerens,  saepe  de  fonte,  unde  illi  hauserant,  el  ipse  bibebat  (14).  »  Haec  sancti  doctoris 
erga  sancios  Patres  revereniia  passim  elucet  in  ejus  scriptis,  ut  in  epistola  nonagesima  octava,  n.  1,  ser- 
nM>n6  quinto  in  Canlica,  n.  6,  et  alibi.  Ad  eos  porro  legendos  otium  ipsi  concessit  diutina  illa  infirmitas 
quse  primis  praefeclurae  suae  annis  ipsum  a  coetu  fratrum  abesse,  ct  quasi  privatum  seorsim  in  monasterio 
degere  coegit,  primo  quidem  «-  ex  praecepto  «  Guillelmi  «  episcopi  »  Catalaunensis,  et  abbatum  «  sui 
ordinis,  testante  aitero  Guillelmo  abbate ;  deinde  vero  ex  vi  ingravesceotis  infirmitatis  (i5).  Vidit  illum 
Guillelmus  abbas  «  feriatum  ab  omui  soilicitudine  domus,  tam  interiori  quam  exteriori,  vacantem  Deo  et 
aibi,  et  quasi  in  deliciis  paradisi  exsultantem.  »  Tunc  vir  sanctus  disseruii  illi  de  Cantico  canlicorum,  uti 
fusius  ille  prosequitur.  Accessit  Bernardo  convalescenti  ad  impetrandam  in  sacra  studia  feriationem  pro- 
curatio  Girardi  germani  sui,  qui  ejus  vices  in  monasterio  ita  supplebal,  ut  Bernardus  sermone  vigesimo 
sexto  in  Cantica  ei  ascribat  spiriiualium  studiorum  suorum  profectum.  Haee  vero  studia  erant  orare,  legere, 
scnbere,  mediiari,  et  similia,  ex  sermone  qninquagesimo  primo  in  Cautica,  n.  3.  Sic  beatus  Pater  vixit 
per  annos  quiudecim,  id  est  a  condiio  monasterio  Clarae-Vallensi,  ad  schisma  Petri  Leonis:  quo  lempore 
magnis  arduisque  rebus  adhibitus,  talis  demum  evasit,  qualem  postea  tota  Europa,  ne  dicam  orbis  uni* 
versus,  admirata  esl . 

XX VL  Non  immerito  itaque  magnus  ille  Nieolaus  Faber,  Ludoviei  Justi  praeceptor,  tesie  Franciseo 
Ba!bo  in  ejus  Vita,  cum  Palres  omnes  summopere  venerari  solitus  erat,  tum  maxime  divum  Augustinum, 
oojus  lectioni  assidue  inhaerebat,  et  ex  recentioribus  divum  Bernardum,  quem  uUimum  Palrum  nommabat. 
Bt  certe  hoc  elogium  nullus  veierum  melius  meruerit  secuadum  Augustinum,  quam  Bernardus,  nullus  ita 
post  eum :  cum  nulli  aut  sanoiitas  miraculis  el  factis  illustrior,  aut  doctrina  purior,  traditionisve  tenacior, 
aut  dicendi  scribendive  modus  divinior,  aut  denique  major  fuerii  auctoritas.  «  Cujus  enim,  •  ut  Guillehni 
uerbis  ular,  <  voluntati  sic  detulit,  cujus  consilio  sic  se  humiliavil  omnis  tam  saecularis,  quam  ecdesiaslicae 
digniiatis  altitudo?  Reges  superbi,  priucipes  et  tyranni,  milites  et  raptores  sic  cum  timebant,  ut  videaiur 
in  eis  impletum,  quod  in  Evangelio  legitur  Dominus  dixisse  disoipulis  suis  :  Ecce,  iuquit,  dedi  volns  potes^ 
tatem  caleandi  super  serpentes  {Luc.  x),  etc.  Porro  inier  spirituales...  longe  ei  alia  auctoritas  eraL  Sicut 

(ii)  ViUB  Hbro  i,  n.  23.  (U)  Ibid.,  libro  i,  n.  24. 

(i2)  IHd.,  libro  lu,  n.  i.  (i5)  Ibid.,  on.  33,  40. 

(i3)  md.^  n.  7. 


n  PaSFATK)  GBNBBAUS.  » 

enim  dicUur  per  propbetam  de  ^anctis  animalibas,  quia  cum  fieret  vox  supra  firmameQlum,  quod  immi« 
aebat  capiti  eorum,  stabantt  ei  submittebant  alas  suas  {Ezech.  i) ;  «  sic  hodic,  »  inquit,  «  ubique  terranim 
spiriiuales  quique,  loqueute  eo  seu  tractante,.  staot  cedendo  psece  ieati,  et  seosibus  ejus  vel  iaielligentiis 
sobmittant  aensus  vel  irjtelligentias  suas.  Testaniur  hoc  scripta  ejus  (16),  »  elc.  Merito  proiode  Gaesarius 
Heisterbacensis  monacbns  ait  tantam  fuisse  ejus  auctoriiatem,  a  ut  per  unius  os  Bernardi  purparati  patres, 
reges»  principesque  tcrrarum,  quasi  per  commune  muudi  oraculum,  loqucrcatur  (17)  »  Haec  sancti  doctoris 
exisiimatio  ad  nostram  usque  aetatem  propagata  est,  ut  fidcm  faciuot  iilustrium  virorum  de  eo  testimoniai 
in  quibus  Bartholomaeus  a  Martyribus,  piissimus  ille  Bracarensis  antistes,  Bernardi  cuUor,  et  admirator, 
Qon  inferiorem  locum  obtinere  debet. 

XXYII.  Hanc  porro  auctoritatem  cum  multa  ei  viventi  conciliabaat,  tum  maxime  eximia  ejus  in  honori- 
bus  ipsis  humilitaa,  quo  nibil,  ipsius  Beruardi  judicio,  sublimius  (18).  Audi  Ernaldum  :  a  Plurima  autem  in 
eum  probabilia  cl  laude  digna  concurrunt.  Alii  namque  doctrinam,  alii  iniranlur  miracula.  Ego  quidem,  ait 
ille,  his  omoibus  honorem  defero:  sed  prae  omnibus,  quantum  in  me  est,  hoc  sublimius  duco,  hoc  pro- 
peaaias  prsedico,  quod  cum  esset  vas  electiuuis,  et  nomen  Chrisli  coram  gcntibus  et  regibus  ferret  in- 
trepidus ;  cum  obedirent  ei  priDcipes  mundi,  et  ad  nutum  ejus  in  omni  natione  stareni  episcopi;  cum  ipsa 
Romana  Ecclesia  siogulari  privilegio  ejus  veneraretur  consilia,  et  quasi  geiierali  legatione  concessa,  subje- 
eisset  ei  genteset  regna;  cum  etiam,  quod  gloriosius  judicalur,  facla  ejus  et  verba  contirmarentur  miraculis: 
nunquam  excessit,  nunquam  supra  se  in  mirabilibus  ambulavil :  sed  de  se  scmper  humiliter  sentiens,  venera- 
biiium  operum  noo  se  auctorem  credidit,  sed  minislrum ;  et  cum  esset  onmium  judicio  summus,  suo  sibi 
jadicio  constitit  iofimus  (19).  »  Quippe  «  vincebat  sublimitatem  nominis  humilitas  cordis  :  nec  tantum 
poterat  aniveisus  eum  mundus  erigere  quantum  se  ipse  dejicere  solus  (20).  »  Neque  vero  tanta  sui  demissio 
et  abjectio  profectum  ejus  apud  alios  minuebat,  imo  amplius  augebat.  «  Nimirum  quo  humilior,  eo  semper 
utilior  fuit  populo  Dei  in  omnL  doctrina  salutari  (21).  » 

XXVIII«  Patris  sanctitati  ex  aequo  respondebai  sanctimonia  filiornm,  quse  in  patris  etiam  gloriam  reduo- 
dai>at.  Testis  ipsa  Romana  curia,  quse  lonocenlium  ad  Ciar^m-Vallem  comitati  esl.  «  Flebant  e  iscopi,  flebat 
ipse  summas  pontifex ;  et  omues  mirabantur  eongregaiionis  illius  gravitatem,  quod  in  tam  sokemni  gaudio 
oculi  omnium  bumi  defixi,  nusquam  vagabuoda  curiositate  circumfcrentur ;  sed  complosis  palpebris,  ipsi 
nemioem  viderent»  et  ab  omnibus  viderentur.  Nihil  in  ecclesia  illa  vidit  Romanus  quod  cuperei.  Nulla  ibi 
supellex  eorum  sollicitavit  aspectum ;  nihil  in  oratorio,  nisi  nndos  viderunt  parietcs.  Solis  moribus  pote- 
rat  inhiare  ambitio,  nec  damoosa  poterat  esse  frairibus  hujusmodi  prseJa,  cum  minui  noo  posset  asportata 
religio  (22).  »  His  columois  ac  prsesidiis  fulta  erat  Beroardi  auctoritas,  adeo  ut  «  austeritatem  suavitas 
moram  tolleret,  auetoritatem  sauctitas  conservaret:  quasi  de  coelo  atferens  inter  homines  miraculum 
quoddam  conquisit»  apud  Deum  plusquam  huma^  '  ou^itatis  (23).  ^orro  sanctitatem  illam  ac  puritatem 
aitestabantur  miracula,  quse  adeo  clara  et  illustriff  fur»um:  ^t  enanv*ej6s  ^aitversarii*  ea  fatereotur ;  tam 
crebra  et  frequentia,  ut  Bemardus  ipsc  obstupesceret,  apud  Gaufridum  (24/.* "       ..." 

XXIX.  NoD  mirum  proiode,  si  laoium  potun  fjnsiL  aadivrita?,.  pciraum  quidem  c  circa  resuscitaodum,  »  at 
Goillelmus  loquitur,  io  monasterico  ordioe  aatiquaereligioms^femrem  (25)^';»  ^mdo^  ox  Gaufrido,  «  in 
Catholicoram  moribus  corrigendis,  in  shismaticorum  furoribus  comprimeodts^  m*  h%(eiicorum  erroribus 
confutaodla  (26).  »  Quod  tum  ex  ejus  Vita,  lum  cx  ejusdem  scriptis,  maxime  ex  epistolis  maoifestum  cst. 

§  ni.  —  De  Bemardi  profectu  in  emendandis  moribus  clericorumy  monachorum,  et  laicorum, 

XXX.  Corruptos  sui  sseculi  mores  passim  luget  ac  deplorat  vir  sanctus,  maximc  in  Ecclesiae  mioistris,  quo- 
rom  plerosque  ad  meliorem  frugem  adduxit:  adco  ut  tota  Ecclesiae  ac  cleri,  imprimis  Gallicani,  facics  suis 
monitis  ac  sermonibus  pcuitus  immutaia  fuerit,  et  io  antiquum  decus  rcstituta.  Quippe  Eugenium,  virum 
saoctissimum,  Romanae  sedi  suppeditavit,  atque  io  eo  Romnnos  pontifices  omoes  ad  reciam  et  legitimam 
suse  dignitatis  administrationem  erudivit  et  accendit,  libris  cditis  de  Consideratione,  plane  divinis.  In 
episcopis  Henricum  Senooensem,  Stephauuni  Parisiensem,  aliosquc  pcrmullos  ab  aulico  vivendi  genere 
ad  morea  episcopali  ordino  dignos  revocavit :  multos  etiam  e  suis,  iu  aliorum  exemplum^  episcopos  pro- 
tulit  (27).  Clericis  omnibus  salutaria  monita  dedit  in  sennone  de  Converslone,  ad  clericos.  Quae  omoia 
si  qui5  accurate  videre  cupit,  legat  librum  se^^tum  de  Vita  sancti  Beroardi  gallice  edita,  cujus,  Vitae  trea 
Ubri  posteriores  ex  ejus  scriptis  magna  cum  pietate  et  cum  insigui  dclectu  contexti  sunt,  De  moribis  et 
officio  episcoporuni  legenda  imprimis  epistola  quadragesiina  secunda  ad  Uenricum  Scnoneusem,  quse  in 
Traoatuum  dassem  modo  tomo  secundo  relata  est.  Merito  iiaque  iii  libro  de  episcopis  Virduneosibus  diciiur 


(16)  Vitas  libro  i,  n.  70. 

(17)  De  miraculis,  lib.  xiv,  cap.  17. 

(18)  Homilta  iv  De  laudibus  Vir^inis,  n.  9. 

(19)  ViUB  libro  ii,  n.  25. 


r20^  Ibid.,  libro  ui»  a>  22. 


Ibid,^  n.  8. 


(22)  Vitas  libro  ii,  n.  6. 

(23)  Ibid,,  libro  in,  n.  21,  et  libro  i,  n.  28. 

(24)  Ibib.,  libro  iii,  n.  20. 

(25)  Guillclmus^  lib.  i,  n.  42. 

(26)  Gaufridus,  lib.  iii,  n.  12. 

(27)  Vitas  libro  u,  n.  49. 


8!  PRiEPATIO  GENERALIS.  32^ 

is  esse  Beroardus,  c  cujas  conciliis  regua  Ecclesiae  Gallicanae  hodie,  »  inquit  auctor,  c  innituntur  (28)«  » 
XXXI.  Erat  in  eo  mirifica  dicendi  gratia,  «  ut  non  posset  ne  ipsius  quidem  stilus,  licet  eximius,  totam 
illam  dulcedinem,  totum  retinere  fervorem.  »  Quippe  t  placabilem,  et  persuasibilem  et  eruditam  linguam 
dederat  ei  Deus,  ut  sciret  quem  et  quando  debcret  proferre  sermonem;  quibus  videlicet  consalatio 
vel  obsccracio,  quibus  exhortatio  congrueret  vel  increpatio :  ut  nosse  poterunt  aliquatemus  qui  ejn^  legerint 
^ripta,  etsi  longe  minus  ab  eis,  qui  vorbi  ejus  ssepius  audierunt  (29).  c  Quod  si  ejns  scripla  legendo  ita 
accendimur,  qnanto  magis  illi  qui  loquentem  audiebant?  Non  itaqne  mirum,  quod  Deus  tot  et  tanta,  in 
sui  t^^mporis  homiiium  salntem  per  eum  operatus  est. 

XXXn.  Quis  vero  explicet,  quae  et  quanta  ab  eodem  patrata  sint  ad  monistici  instituti  primigenium 
fervorem  dgjiuo  suscitandum?  Tesiantur  hoc  eximiae  ejus  hac  de  re  epistolse  ac  scriptiones,  liber  de 
Prseeepto  et  Dispensatione,  apologia  ad  Guillelmum  abbatem,  variique  sermones :  in  qnibus  monachos  ad 
retioendum  revocandumque  veterum  Palrum  primarium  institutum  animavit,  id  est,  ad  poenitentise 
labores,  austeritates,  modestiam  et  humilitatem,  paupcrtalem,  mnndi  contemptum,  amorem  solitudinis 
ac  silentii,  el  ad  continuum  profectum:  in  quihus  totius  rei  monasticae  cardioem  versari  ioteiligebat.  flinc 
non  immerito  Petrus  Yenerabilis  in  epistola,  quae  est  inter  Bernardinas  ducenlesima  vigesima  nona, 
vocat  eum,  n.  30,  «  Lacteam  fortemque  columnam,  cui  innititur  monastici  ordinis  sedificium  :  »  ac  c  rntilum 
sidns.  »  quod  «  exemplo,  verhoque  non  solum  monachis,  sed  et  toti  Laliufle  Ecclesiae  suo  tempore  insi- 
gniter  lucem  donavit.  » 

XXXIII.  Laurontius  de  Leodio  in  lihro  de  Episcopis  Yirdunensibus,  dnos  ordines,  Cisterciensem  et 
Prsemonstratensemi  comparat  cum  duobus  cherubin  propitiatorium  obumbrantibus :  <  quorum  unus  Cistcr- 
ciensis,  duce  Bernardo  sanctissimi  nominis  abbate,  monasticum  ordinem,  jam  pene  lapsum,  ad  primam 
apostolicae  vitse  normam  reparavit. »  Et  c  Cisterciensis  qnidem,  per  istud  temporis,  »  inquit>  c  trieonium» 
jam  in  ducentas  circiter  abbatias  magni  nominis,  meriti,  et  numeri  accrevit;  et  usque  in  Barbaros  Sar- 
matas  et  extremos  Scythas  jam  diffundi  coepit  (30).  »  Tantum  potuit  Bernardi  fama  et  opinio  sanctitatist 
ejusque  discipulorum  I  Indc  factum  est,  ut  ordinis  Cisterciensis,  qui  Bernardum  alumnum  habuit,  quas* 
^undator  habitus  sit  ipse  Bernardus,  ab  ejusquc  monasterio  Ciarse-Yallensi  dictus  ordo  Clarse-Valleosis  suo 
^empore;  imo  postea  et  sancii  Bernardi,  etsi  id  vetuit  Innocentius  VIII  in  litteris  unionis  monasterii  Clarae- 
Yallensis  cum  Cisterciensi.  Hinc  in  litteris  Alberonis  episcopi  Yirdunensis  apud  Laurenlinm  de  Lcodio  mox 
laudalum,  abbates  Trium-Fonlium  et  de  Caladia  dicuntur  «  de  ordine  Clarse-Vallensi  (3i);  »  et  a  Petro 
Cellensi  a  Cislerciensis  sive  Ciarse-Yallis  ordo  »  vocatur  in  libro  primo,  epistola  vigcsima  quarta.  Sic  in 
epistola  Samsonis  Remen^is  antistitis,  quae  est  ordine  quadringentcsima  trigesima  quinta  inter  Bernar- 
dinas,  ordinis  Ciarse-Vallensis  mentio  non  semcl  habelqr.  Quanquam  dici  potest,  ordinis  Clarae-Yallensis 
nomine  lineam  tantum  Clar9ejyaUQa»eiii:  ntfn  toiitift.frndjaem,  saepius  designari* 

XXXIV.  Qualis  ajT^^ieiCBrl^ertt  "^^-QisfbMRn^iihiflSive  Clarae-Yallensium  sub  Bernardo  districtio  ct 
rigidiias,  non  est  n^^e«hoc  ro*co*oxponere,  quando^id.sati»  superque  patct  tum  ex  Bamardi  lilleris  ac 
scriptis,  tum  ex  ipsins  Yita,  ^mjxinap  erjii)!^*  ptiAi*c^ti5j:Ubi  primi  Clarae-Yallis  incolse  Deo  servisse 
memorantur  c  ii^atiy^l&ie.lpirtt^s*  in  ftimdl  c^%ift/in*rrfgore  et  nuditate,  in  vigiliis  multis.  Pulmentaria 
ssepius  ex  foliis  fagr*c5n6^iebtfnr.*  Panis  ex  hordeo,  et  vicia,  et  milio  erat.  »  Ita  Guillelmus  testis  oculatus* 
Bornardo  in  epistola  prima,  ad  Robertum,  c  oIu<«,  faba,  pultes,  panisque  cibarius  cum  aqua,  »  Cistercien- 
sium  deliciae  pcrhibenlur.  Nec  aliae  apud  Fastredum  in  epistola  sua  inter  Bemardinas.  c  Tanla  in  cibo  par 
cimonia,  »  inquit  Stephanus  Tornac^nsis  in  epistola  septuagesima  secunda,  c  ut  duobus  tantum  pulmentis 
ulantur,  quae  aut  ager  ex  leguminibus,  aut  ex  oleribus  hortus  afTert.  Ipsi  pisce  tanto  rarius  utuntur,  quanto 
frequentius  apud  oos  audiri  solet,  quam  videri.  »  Plura  videris  apud  eumdem  auctorem,  et  apud  Petrum 
Cellensem.  Perseveravii  hic  ordinis  vigor  non  modo  ad  fidem  sseculi  duodecimi,  quod  patet  ex  Pelri  Ble- 
sensis  epistola  oclogesima  secunda,  sed  etiam  ultra  nnedium  saeculum  decimum  tertium  testanle  Jacobo  a 
Yitriaco  in  Historise  orientalis  et  occidentalis  capite  decimo  terlio  :  c  Carnes,  »  inquit,  c  nisi  io  gravi  infir- 
mitate  non  manducaiit.  Piscibus,  ovis,  lacte,  et  caseo  non  vescuntur  communiter.  » 

Eamdem  vitse  severitatem  nos  Galli  etiam  nunc  reflorescere  conspicimus  in  piissimis  monachis  beatae 
Mariae  dc  Trapa,  aliisque  nonoulls  eorum  imilatoribus :  qui  vilse  suae  puritate,  austeritate,  solitudiois 
amore,  silcntio,  labore,  aliisque  rcligiosis  virtutibus,  fd  factu  possibile  astruunt,  quod  de  Bemardo,  ejus 
quc  discipulis  legebamus,  nec  fere  crebebamus. 

XXXV.  Subjungit  idem  Jacobus  a  Vitriaco  in  capite  sequenti,  feminarum  sexum  fragiliorem  «  a  princi- 
pio  ordinis  ad  tantse  districtionis  sevcrititem  »  aspirare  ausum  non  fuisse;  sed  id  demum  in  morem  postea 
venisse.  Verumlamcn  vivente  ipso  Bernardo  non  fuit  omnino  expcrs  istius  instituli  feinineus  sexus.  Id 
probat  Hermannus  Lauduucnsis  monachus  in  libro  tertio  de  Miraculis  sanctae  Mariae,  cap.  17,  ubi  agit  de 
Monsteriolo,  Cisterciensium  virginum  ud  Laudunum  parthenone,  a  Bartholomceo  episcopo  constructo :  in 

(28)  Spicilegii  tomo  XII,  pag.  311.  (30)  Spicigelii  tomo  XII,  pag.  325. 

(29)  Vit(B  libro  iii,  n.  7.  (31)  Ibid.,  pag.  322. 


»  PR^ATIO  68nBR4US.  U 

quo  sanctimoQiales  snb  Guiburge  abaUssa,   c  deposiUs  omoibus  lineis  indumeotis  aique  pelliciis,   solts 
lunicis  laneis  uiebantur;  et  non  solum  nendo  vei  texendo,  sed  ettam  in  agris  fodieodo,  et  cum  securi  et 
|igone  silvam  succisam  ex^tirpando,  spinas  el  vepres  evellendo,  mauibus  propriis  assidue  laborantes,  cum 
sileniio  vicium  sibi  quserebant,  vitamqne  Ciarae-Yailensium  monachorum  per  omoia  imilabantur.  • 

XXXVI.  Longius  progrederetur  oralio,  si  quotquot  Bemardus  ad  moriasticam  viiam  perlraxit,  illustriores  . 
utriusque  sexus  bomines,  quos  scilicet  novimus,  in  medium  adduceremus:  quales  fucre  Ueuricus,'  Ludovici  YI 
Francorum  regis  liliu«,  Ermengardis  Britaoniae  ducissa,  Adelais  Lotharingiae,  etalii,  aliaeque  inoumersD. 
Yerum  illud  paulo  minus  praedicandum  et  miraodum,  quod  hominibus  in  saeculo  remaneniibus  piissimam 
ei  rectissimam  vivendi  rationem  persuasit.  c  Adhsesit  ei  prae  omnibus  quidem  ex  principibus  comes  Theo- 
baidus,  et  se,  et  sua  in  subsidia  Glarae-yallis  exposuit,  ct  in  manibus  abbatis  posuit  aoimam  suam,  deposita 
altiiudine  prindpali,  se  inter  servos  Dei  cooservum  exhibens,  non  domioum,  ut  obediret  ad  omoia,  quse- 
cunque  domus  illius  infimi  postulasseot  (32).  •  Quid  tanlus  prioceps,  mooeote  et  honante  Beroardo,  pne* 
stiterit,  tum  io  coostnieodis,  dotaodis  juvaodisque  mooasteriis,  tum  io  egeois  sublevaodis,  tum  deoique  in 
exercendo  optimi  priodpis  officio,  testis  est  Eroaldus  abbas,  ex  quo  praemissa  retulimus :  testes  ctiam 
Bernardi  epistolae  de  eodem.  Theobaldi  pium  sludium  aemulabalur  oobilis  et  illustris  femiua  Beatrix,  ut 
discimus  ex  epistola  ceotesima  dccima  octava.  Deoique,  quaotum  Beroardi  auctoritas  io  corrigeodis  homi- 
Dom  moribus  valuerit,  exemplo  est  cooversio  Guiiielmi  Aquitaoiae  ducis,  quem  ex  perlioadssimo  scbisma- 
tico  obsequeotissimum  et  piissimum  prindpem  effecit  (33).  Ut  paucis  cum  Gaufrido  absolvam :  «  Quae 
sceiera  ooo  arguit?  quae  odia  ooo  exstiuxit?  quae  scandala  uoo  compescuii?  quae  schismata  noo  resarcivit? 
quas  haereses  noo  confutavit  (34)?  »  Verum  haec  duo  postrema,  oempe  quae  ad  schismata  et  haereses  perti- 
nent,  peculiarem  exigunt  tractatiooem. 

$  lY.  —  De  schismate  Anacleti  per  sanctam  Bemardum  compresso. 

XXXYII.  Etsi  Baronius,  aliique  scriptores  ecclesiastici,  de  shismate,  post  Hooorii  II  obiium,  anoo  1130, 
Innoceniium  iuter  et  Anacletum  conflato,  multa  scripscre ;  uonnulla  tamen  ampliori  cxplicatione  caent, 
quae  ex  veterum  monumentorum,  lectiooe  supplere  cooabimur,  ad  illuslrandas  Bernardi  hoc  de  argumento 
epistolas;  atque,  ut  ordine  procedat  oratio,  primo  quidem  ioquirendum,  quales  Gregorius  de  Saocto  Angelo 
cardinalis,  et  Petrus  Leonis  (nam  hsec  Innocenlii  et  Anacleli  prima  nomina  eranl)  anie  schisma  fuerhnt. 
Deinde  propius  consideraoda  Inooceotii  eleclio,  ejusque  accideotia  el  cooditiooes,  alque  Aoacleti  oppositio. 
Postremo  quid  exiude  consecutum  sit,  iovestigaodum. 

XXXVIII.  Petrus  Leonis,  ex  gente  Leooioa  Romanu«,  ex  monacho  Gluniacensi  creatus  est  primum  (si 
Onuphrio  credimus)  a  Paschali  II,  diaconus  cardinalis  tit.  sanclorum  Cosmae  et  Damiani :  dein  a  Callisio  II, 
presbyter  cardinalis  Sanctse  Mariae  trans  Tiberim,  tit.  Callisti,  anno  1120.  «  Fuit  hic  Petrus,  »  uti  ex 
Chronico  Mauriniacensi  discimus,  «  Petri  filius,  filii  Leouis.  Leo  vero  a  Judaismo  pascha,  »  u\  est  transitum, 
c  faciens  ad  Christum,  a  Leone  baptizari,  et  ejus  nomine  meruit  insigniri.  »  Leonem  IX  inierpretare. 
c  Hic  vir,  >  scilicet  Leo  cx  Judaeis,  «  quia  scientissimus  cral,  in  curia  Romana  magnificus  effectns,  genuit 
filium  nomiue  Petrum,  magnae  fam%,  magnaequc  potentiae  post  fulurum.  Ea  tempeslale  inter  regcm  Teuto- 
nicorum,  qui  ex  successione  Caroli  Magni  Romaoorum  patricius  erat,  et  Ccclesiam  Romanam  illa  turbu- 
lentissima  de  invest>turis  orta  est  seditio.  lu  qtia  vir  ille  in  tantum  armis  strenuus,  constlio  providus,  et 
Ecclesiae  Romanae  fidchs  exs'itit,  ut  ei  cjm  caeteris  munilionibus,  quae  Romae  sunt,  illaari  quoque,  quae 
iliius  urhis  vidctur  obtinere  similituilinem,  turrim  dico  Crosceniii,  quae  aparte  Galliarum  in  parte  Tiberini 
pontis  sita  est,  papa  commiltpret,  et  eum  prae  caeleris  familiarem  haberet.  Hac  occasione  mirabiliier  cxcres- 
cens,  quotidic  sui  mclior  efficiebaiur,  et  diviiiis,  posscssionibus,  honoribus  augmentabaiur.  »  Haec  praemit- 
tenda  fuerunt,  quoniam  ex  Potri  generc,  Judaismo,  potcntia,  turre  Cresccntii  (arcem  Sancti  Angeli  appel- 
lanl}  qua  Anacletus  se  tutabatur,  ^  endet  rci  gesiae  noiitia.  Pergit  chronographus  Mauriniacensis :  c  Inter 
cseteram  sobolem,  cujus  plurima  muliitudine  scxus  ustriu<^que  a  quibusdam  Antichristus  gloriabatur,  genuit 
hunc  Pelrom,  de  quo  sermo  nunc  est :  qui  litteris  traditus,  a  quibusdam  Antichristi  praeambulus  appel- 
labatur.  »  Hoc  convicium  ex  conscquentibus  seu  ex  evenlu  ei  impositum  existimem.  «  Iste  sludii  graiia 
GaUias  atque  Parisius  adiit :  et  cum  repatriaret,  apud  Cluniacum,  ditissimum  atque  sanctissimum  coeno- 
bium  monachilem  habitum  induit.  Aliquantisper  inibi  rcgularibus  institutionibus  imbutus,  a  papa  Pas- 
ch;ili  II  patris  admonitione  reirahitur  ad  curiam;  et  cardinalis  effectus  tempore  Callisti  papae,  cum  eodem 
Gregorio,  qui  postea  Inoocentius  U,  missus  ad  Gallias,  Carooli,  Bcivacique  coocilia  celebravit.  »  Nujla  bic 
mentio  de  Uiulo  diacooi  cardioalis,  quem  tiiulum  Petro  Leoois  a  Paschale  concessum  fuisse  Onuphrias 
tradit :  qua  in  re  potior  est  auctoritas  chronographi  Mauriniacensis,  ejus  tcmporis  sequahs. 

XXXIX.  Gregorius  diaconus  cardinalis  lit.  Saocti  Aogcli  ab  Urbaoo  II  creatus  dicitur;  ac  deiode  legalua 
a  Callisto  U  io  Galliam  missus  cum  Peiro  Leonis,  aooo  1124,  Sagium  Neustrise  civitatem  cum  eo  accessity 

(32)  Vitas  libro  ii,  n.  52.  (34)  Ibid.,  libro  iii.  n.  30. 

(33)  Ibid.,  n.  37  sqq. 


tedte  Ofdcrrieo  (35).  De  haefegMioneiiliflerfbit  Yineemias  in  Kbroeeewndo  de  Tftit  Ste)>httti  OriariBmetatettsi» 
eap.  49 :  «  Exeelleniissimi  qnoqae  eerdinales,  Gregoriue  et  Petrus  Leonis,  inter  quos  postmodam  de  papata 
eehisma  fuil,  cam  in  GaHiam  missi,  in  partibas  Lemovicis  legatione  sua  fungerentur,  ad  hunc  Tirum  Dei  » 
Slephanum  «  pariter  convenerunl.  »  Et  quidrm  constitutioni  Sugerii  abbatisanno  1125  subscripsemot  ambo 
ut  legati,  apud  Ghesnium  :  «  figo  Petrus  sedis  apostolicffi  presbyler  cardinalis  cl  legatns  laudo  et  confirmo. 
Ego  Gregorius  Sancti  Angeli  diaconus  cardinaiis  et  apostolicee  sedis  iegatus  (36),  etc.  »  Eodem  tempore  Ber- 
nardus  quasdam  epistolas  scripsit  Petro  Diacono  cardinali  legato,  nimirura  episiolam  decimam  septimam 
et  sequentes:  quem  ipsum  esse  Petrum  Leonis  aliquando  cum  Manrico  opioatas  sum.  At  cum  Petrum  illum, 
cui  Bernardus  scribit,  diaconum,  nou  presbytei  um  cardinalcm  fuisse  conslet ;  epi^tolae  illae  Petro  Leonis 
eonvenire  non  possunt,  qui  tunc  sine  dubio  presbyter  cardinalis  erat,  ut  probat  non  solum  Onuphrius  com 
aliis,  sed  eliam  prsemissa  ipsius  Petri  subscripiio,  atque  Sugerii  testimonium,  quod  mox  adducemus.  Itaque 
Petrus  ille  diaconus  cardinaiis  ac  legalus,  qui  Bernardi  superiores  epistolae  inscriptse  sunt,  fortassis  ts  fipse 
fuerit,  qui  a<lvcrsus  Pontium  abbatem  Cluniacensem  exauttoratum,  ejusque  faatores  Pontianos,  in  Galliam 
aecessit  ex  mandato  Honorii  papse ;  cujus  rei  auetorem  habemus  Petrnm  Yenerabilem  in  iibro  secnndo  de 
Miraculis,  cap.  13  :  «  Decesserat  jam  e  vita  supra  scriptns  venerandus  papa  Calixtus,  nec  se  inferiorem  pa- 
pam  Honorium  acceperat  successorem.  Hic  tantee  Ecclesiae  »  Cluniacensis  <  tantos  tumuhus  audiens,  misso  de 
latere  suo  legato,  domino  scilieet  Petro  cardinali,  Pontium  et  Pontianos,  qui  tunc  sic  vocabantur,  omnes 
adjancto  sibi  Lugdunensi  prinriate  Hubaldo,  lerribili  anaihentate  eondemnavit.  >  Cujus  vero  tituli  is  cardi- 
naJis  ruerit,  non  facile  est  definire:  uam  plures  tonc  temporis  erant.  prffiter  Petrum  Leonis,  eo  nomine 
eardinales;  nimirum  Petrus  episcopus  Portuensis,  Petrns  Pisanus  tit.  Sanctae  Snsannae,  Petrus  Burgundus 
til.  Sancti  Marcelli,  Petrus  lit.  Lancti  ^qnitii,  qui  prima  Honorii  creatione  promotus  est  anno  1125,  Petrus 
presbyter  cardinalis  tit.  Sanctae  Anastasiae  anno  sequente,  ac  demum  biennio  post  Petrus  diaconus  tit. 
Sancti  Adriani.  Sed  ante  horum  duorum  creationem  Bernardi  epistolse  scriptae  videntur. 

XL.  Interea  morilur  Honorius  poniifex  medio  februario  anni  1130.  Praecedentem  assignat  ehronographus 
Mauriniaccnsis  de  morc  Gallicano,  quo  novi  anni  initium  a  Paschate  deducebatur.  Tum  <  cardinales,  » 
ait  idem  chronographus,  «  qui  cum  cancellaiio  »  Haimerico  «  inibi  aderant,  et  Honorio  infirmanli  assede- 
rant,  Gregorium  quemdam,  »  eum  scilicet  quem  modo  laudabamus,  <  scientia  ac  religione  praedarum, 
sibi  praeficiunt,  et  nimis  festinanter,  ut  a  quibusdam  dicitur,  pontificalibus  induunt  insignibns.  Id  illius 
gralia  dispensationis  factum  dicunt,  ut  Petrum  quemdam,  qui  ssecularlier  ad  papatum  videbantur  aspirare, 
spe  sua  frustrarentur.  Fuit  bic  Petrus  Petri  filius,  filii  Leonis,  •  et  caetera,  quse  superius  de  eo  rctulimus. 
Facium  clarius  exprimit  Sugerius  in  libro  de  Yita  Ludovici  Grossi,  ubi  ait,  <  Romanse  Ecclesise  majores 
et  Sapicnliores,  »  exstincto  Honorio,  ad  removendum  Ecclesiae  tumuhum  »  eonsensisse,  <  apud  Sanctum 
Marcum,  et  non  alibi,  et  nonnisi  communlter  Romano  more  celebrem  6eri  electionem.  »  At  a  qui  assiduitale 
et  familiaritate  propinquiores  apostolici  fuerant,  timore  tumultuantium  Romanorum  illuc  convenire  non 
audentes,  antequam  publicaretur  domini  papse  dccessus,  personam  venerabilem,  cardinalem  de  Sancto 
Angelo  diaconum  Gregorinm,  summuin  elegisse  pontificem :  qui  autem  Petri  Leonis  parti  favebant,  apud 
Sanctum  Marcum  pro  pacto  alios  invitantes  convenisse ;  dominique  papse  morte  comperta,  ipsum  eumdem 
Petrum  Leonis,  cardinalem  presbylerum,  multorum,  et  episcopomm,  et  cardinalium,  et  clericorimi,  et 
Romanorum  nobilium  consensu  votive  elegisse :  »  sicque  scbisma  perniciosnm  conflatimi  fuisse.  Prior 
itaque  erat  Innocentii  electio :  sed  praepropera,  nec  ab  universo  eligentium  coetu  facta.  <  Cum  autem  Pelri 
Leonis  pars  tum  parentum  snffragio,  »  addit  Sugerius,  c  tum  Romanae  nobilitatis  presidio  praevaleret ;  » 
Innocentius  Urbem  deserit,  et  ad  partes  Galliarum  navigio  descendil,  <  nuntiisque  ad  regem  Ludovicum 
destinatis,  »  ejus  opem  eftlagitat.  Quamobrem  Ludovicus  Stampas  iodicil  «  concilium^  archiepiscoporum, 
episcopomm,  abbatum  el  religiosorum  viromm ;  et  eorum  consilio  magis  de  persona,  quam  de  electione 
investigans.  »  Innocentio  dat  manus,  auctore  Beraardo,  in  cujus  suffragium  totius  concilii  vota  convenerant, 
teste  ErnaMo  in  libro  secundo  de  ejus  Yita,  cap  1.  Sub  haec  Sugerius,  utiipse  persequitur,  mandato  regis 
obviam  Inuoccntio  missus  Cluniaciun  usque;  cujus  loci  abbas  Petrus  Vcnerabilis  et  monacbi  Anacleto, 
monacho  quondam  suo,  Innocentium  praeiulerant,  ut  postea  notabimus  ad  epistolam  ceniesimam  vigesimam 
sextam.  Rex  ipsc  usque  ad  Floriacense  sancti  Benedicti  monasterium  cum  regina  et  filiis  suis  papae  occurrit, 
et  regium  verticem,  <  tanquain  ad  sepulcrum  Petri  inclinans,  pedibus  ejus  procumbit.  »  Ejus  exemplo 
rex  Angliae  Henricus,  itidem  Inuocentio  <  Caraotum  occarrcns>  devotissime  pedibus  ejus  prostratus,  » 
suam  suommque  obedientiam  ei  promittit.  Innoceutius  vero  «  visitando  Grallicanam  Ecclesiam,  ad  partes 
se  transfert  Lotharingorum.  Cui  cum  imperator  Lotbarius  civitate  Leodii  cum  magno  archiepiscoporam, 
et  episcopomm,  et  Teuionici  regni  optimatum  collegio  celeberrime  occurrisset ;  in  platea  anle  episcopalem 
ecclesiam  humillime  se  ipsum  stratorem  offerens,  pedns  per  medium  sanctae  processionis  ad  eum  festinat, 
alia  mana  virgam  ad  dcfendendum,  alia  frenum  albi  equi  accipiens,  tanquam  dominum  deducebat. 
Descendente  vero  tota  statione ,  eum  suppodiando  deportaos,  celsitudinem  paternitatis  ejus  notis  et  ignotis 

(35)  Ordericos»  lib.  xn,  p.  877.  (36)  Chesnins,  tomo  lY,  pag.  547. 


37  PRiBFlTIO  QR!rBRMi1S. 

darifietTit.  »  Hee  anno  1130  |;asu :  iibi  Sogerias  silet  de  BernardOi  qnem  assidaum  Inoocemii  comiteni 
itineris  per  Gtlliam  faisse  ez  Eraaldo  discimas. 

XLI.  Antequam  caetera  persequamur,  nnn  ab  re  fuerit  observare,  qnid  tunc  lemporis  Leodii  acium  sit 
Id  expiicant  Annales  Magdeburgenscs  seu  Saxonici  mss.  ad  annum  1431 :  <r  Dominica  ante  mediam  Qua. 
dragesimam,  nndecimo  Ralendas  aprilis,  celeberrimus  conventus  triginta  et  sex  episcpporum  et  principum 
fit  Leodii,  domno  aposiolico  limocentio  et  rege  Lothario  ac  regina  praesentibus;  ubi  multa  tam  deecclesias- 
tids  qoam  de  regni  utiiitatibus  provide  ordinata  sunt.  Ibidem  Halberstadensis  episcopus  Olto,  ab  Honorio 
papa  jam  triennio  cpiscopatu  privatus,  intcrventu  regis  et  principum,  offlcii  sui  restitutionem  promcrait.  » 
Ernaldtts  iradit,  eo  in  conventu  actum  de  investituris,  quas  tandem  Lotharius^  agente  Bernardo,  Ecclesise 
remiserit.  Hoc  concilium  prseccsserat  synodus  Wirceburgensis;  uti  habent  iidem  Annales,  ab  auctore 
squali  scripti.  «  Concilium  sexdecim  episcoporum  mense  ociobri  a  rege  Wirceburgi  congregalur,  cui  adfuit 
arcbiepiscopus  Ravennse,  apostolicae  sedis  legatus :  ubi  Gregorius ,  qni  et  Innocenlius,  qui  Petro  Lconi  in 
eloctione  praevaiuit,  a  Lothario  rege  et  omnibus  ibi  congregalii  eligitur  et  confirmatur.  » 

XLn.  Post  conventum  Lcodiensem  Innocentius,  teste  Sugerio,  remeat  in  Franciam  Paschae  festum  apud 
Sanctum  Dionysium  transigit  et  «  transactis  tribjs  post  Pascba  diebus  ,  »  Parisios  accedit.  «  Exinde  Gallia- 
rum  ecclesias  visitando,  et  de  earum  copia  inopiae  suae  defectum  supplendo,  cum  per  terram  aliquantisper 
deambntassei,  Compendii  demorari  elegit.  »  Subiode  concilio  Remis  habito,  ut  tradit  Sugerius,  et  quidem 
dedmo  quarto  Kalendas  novembris,  teslante  Dodechino,  ibidcm  Ludovicus  Junior  regia  insignia  ab  Inno- 
centio  accepit  octavo  Kalendas  easdem,  prout  notavit  Roberlus  Sigeberti  conlinuator.  Annales  Saxonici 
manuscripti  ad  annum  1131  :  «  Innoccntius  papa,  iterum  colkctis  ecclesiasticis  viris,  »  id  cst  post  synodum 
Leodiensem,  «  et  fidelium  turbis,  apud  Rcmensem  urbem  in  festo  sancli  Lucae  grandi  synodo  per  aliquot 
dies  prasidebat.  >  Addii  Sugerius,  papam  c  soluto  concilio,  >  Auiissiodori  moras  egisse;  ac  demum  cum 
Lotbario  repetiissc  Italiam.  Autissiodori  moram  chronographus  conciiio  Remensi  postponit. 

XLin.  Ernaldus  in  libro  secundo  de  Vita  Bernardi,  capite  primo,  concilium  Rcmense  aut  Leodiense 
collocat,  atque  Innoceotium  Leodio  Claram-Vallem,  ac  deinde,  pbst  brevem  in  Gallia  moram  cum  Lothario 
Romam  contendisse  scribit.  At  synodum  Rumensem  Leodiensi  postcriorem  essc  constat,  tum  ex  Sugerii 
oarratioae,  tum  ex  Annalibus  Sasouicis,  sed  maxime  ex  Cbronico  Mauriniaconsi,  in  quo  Innocentii  iter 
accuraic  describitur.  Tradit  quippe  chronographus,  post  agnitum  Carnoti  ab  Heorico  Anglorum  rege 
Innocentium,  «  .statutum  fuisse  in  curia  ad  patricium  Romanorum  et  Teutonicorum  regem  iter  dirigere, 
et  de  Carnoto  statione  prima  apuj  Mauriniacam  hospitari,  »  quod  Bcnedictinorum  monasterium  est  in 
suburbio  Stampensi.  In  illo  vero  comitatu,  praeter  episcopos  ct  cardinales,  adfuisse  a  Bcrnardum  abbatcm 
Claramm-valliam,  qui  tunc  temporisin  Gallia  divini  verbi  famosissimus  praedicator  erat;  »  et  Petrum 
Abaelardum  monachum  et  abbatem,  qui  «  vir  religiosus,  ei  cxcelieniissimarum ,  »  iJ  est  theologicarum, 
c  rector  scholarum  »  diciiur.  Mauriniacensis  ecclesiae  delicatione  facta,  c  luce  tertia  dominus  papa  cum  suo 
comitata  discci^sit,  et  ad  suum  colloquiam,  quod  apud  Loodiuti  fait,  profectas  est...  Exinde  rediens 
Inoocentius  ad  Galliam,  diuquo  Autissiodori  commoraius,  cum  tcmpus  convocali  concilii,  quod  in  festivitatc 
beati  Lucae  evangelistae  Remis  celebraturus  erat,  appropinquaret,  conciliato  prius  apud  Turonum  Gaufrido 
Martello...  rarsus  per  Aurelianensem,  Stampensemque  rediens  provinciam,  sua  praesentia,  Parisius  illustra- 
vit.  »  Interea  Philippi  regis  designati  mors  accidit.  Moriis  hujus  audito  nuntio,  papa  praecordialiter  per- 
moius,  mittit  a  laterc  suo  ad  consolandum  regem  venerabiles  episcopos,  Gaufriduiii  Catalaunensem,  et 
Mattiiaeum  Albanensem.  »  Tum  Remos  profeclus,  in  frequer.ti  synodo  Ludovicum  regem  solemniter  inungit. 
Litterse  obedientiae  et  fidei  indices  ei  miltuntur  a  Lothario  Alamannorum,  et  ab  Henrico  Anglorum,  itidem- 
que  ab  Hildefonso  seniore  citerioris,  et  juniore  interioris  Hispaniae  regibus.  Ad  baec  ingenti  gaudio  ponti- 
ficem  recrearunt  «  cxcellentissimorum  eremitarum  Carihiisieosium  litlerae,  quae  per  quemdam  venerabilcm 
abbateoi  de  ordine  Cisttfllensi  delaise,  et  iii  conciiio  por  Gaufridum  Camotensem  episcopum  recitatae  sunt.  » 
Abbas  iste  erat  Pontiniacensis,  ncnpe  Hugo,  ut  testautur  litierae,  quas  idem  chronographus  refert  in  fine 
libri  secundi.  Addit  initio  tertii,  Innoccniium  paulo  post  concilium  Remense,  Romam  repetiisse.  «  Sed  quia 
Petrus,  injustus  convicarius,  maximam  partem  sibi  sociavcrat  civitatis,  Innocentius  ecclesiam  beati  Petri,  in 
qua  divini  sacerdotii  digniias  pendcbal,  solus  per  se  obtinu«t:  Pctrusvero  Lateranensis  palatii  sedem,  ad 
quam  imperialis  celsiludo  pertinct,  occupavit.  »  Exstant  hac  de  litterae  Loiharii  imperatoris  in  tomo  sexto 
Spicilegii,  in  quibus  Norbertns  archiepiscopus  Magdeburgensis  cancellarii  tiliilo  afficilur,  nempe  vices 
Agens  Brunonis  Colonien  is,  ut  legitur  in  Chronico  Saxonico,  qui  Bruno  in  Italiam  cum  imperatore  pro- 
/ectns  non  fuerat.  Veriim  Innocontius  civitati  consuiens,  Pisas  se  contulit,  ibique  ad  mortem  usque  Petri 
demorUus  cst,  id  est  a  I  annum  1137. 

XLIY.  Petrus  interea  temporis,  seu  Anacletus,  nihil  non  molitur,  ut  quoscunque  insigniores  viros  ad 
partes  suas  adjangat.  Bx  episcopis  ei  adhaesit  Girardus  Engolismensis,  qui  cum  legati  munus  sub  ponti- 
fidbas  proximis  gessisset,  illud  idem  vel  ab  Anacleto  impetrare  in  votis  habuit.  Idem  Guilielmum  Picta- 
Yorom  comitem  ad  Anacletum  pertraxit.  Preteree  Rogerium  Apuliae  docem  ut  sibi  eonciliaret  Anacletaa. 


39  PfLSPATIO  GBHBRALIS.  40 

sororem  suam  ci  tradidit  uxorem,  eomque  Sicilie  regem  coronavit,  teate  Orderieo  in  libro  dnodecimo  (37), 
In  epistolis  Anacleii  ponlificem  se  ferentis,  quae  omnes  in  codice  Castnensi  babentur,  partim  apud  Baro- 
nium  ediise,  una  est,  in  qua  vehementer  conqueritur  de  abbate  Farfensi^  quem,  quia  sibi  contrarius  erat, 
«  Ecclesiae  fuuda  percussit,  »  iJ  est,  <  excommunicationis  sententia  condemnavit.  » 

XLY.  Tot  taotaeque  turbae,  quas  fusius  fortasse  quam  locus  pateretur,  hic  descripsimus,  multum  negotii, 
Beroardo  facesserunt,  qui  varias  epistolas  circumquaque  scripsit  ad  conciliandos  Innoccntio  schismaiicos, 
et  continendos  in  officio  fideles;  varia  ilem  itinera  ejusdem  rei  causa  suscepii,  ut  ex  sequentibus  epistolis, 
et  ex  Vitae  libro  secuudo,  capp.  6  ei  7,  intelligitur. 

XLVI.  Superest  hic  agendum  de  Girardo  Engolismensi  episcopo,  cujus  mores  egregie  djscripsit  Arnulfos 
tum  Sagiensis  archidiaconus,  deio  episcopus  Lexoviensis,  in  tractatu  adversus  eum  ediio,  quem  Acberius 
noster  in  tomo  secundo  Spicilegii  typis  vulgavit.  Ait  eum  patria  Northmannum,  ob  patemae  domus  fami- 
)iarem  inopiam  inde  profectum,  et  <  casu  »  landem  electum  aniistiiem  Engolismensis  Ecclesiae,  ut  <  exitum 
qualemcunque  >  eligentium  discordia  consequeretur.  Tum  nepotibus  suis,  <  obscuro  loco  »  naiis,  digniiate 
ecclesiae  suae  conferre  crimina  impunita  relinquere,  iegati  munus  a  summo  ponlifice  quaerere  et  impetrare, 
in  singulos  grassari,  concilia  etsynodos  convocare  ad  fastum.  Addit  Arnulfus,  eum  electo  Innocentio  pri* 
mum  favisse:  sed  cum  legati  munus  ab  ipso  impetrare  non  potuissei,  ad  Petri  Leonis  partes  concessisse ; 
a  quo  ipsi  nova  legaiio  concessa  est,  ut  quidquid  ab  Aipibas  usque  ad  fines  Occidentis  interjacet,  ejus 
diiioni  subjectum  esset;  adjectumque,  ut  <  ubicunque  calcaret  pes  »  ejus,  ibi  etiam  <  esset  legaiio.  »  Hac 
vero  dignitate  accepta  satis  egi<se,  ut  Anglorum  et  Uispanornm  rcges  ad  Anacleti  partes  pertraheret;  sed 
frustra.  Pictaviensis  ac  Lomoviccnsis  Ccclcsiarnm  episcopis  ejectis  alios  nefarios  substiluisse  :  ipsum  etiam 
Girardum  Ecclesiae  Burdigalensi  incubasse,  episcopum  simul  et  archiepiscopum ;  quod  etiam  Ernaldus  in 
libro  secundo  de  Vila  sancti  Bernardi,  cap.  5  tradit.  Deindc  Anacleti  fautores  Arnulfus  enumcrans,  ita 
subdit :  <  lufidclis  uiiiversitas  illa,  quam  sequpris,  Pctri  Leonis  esl,  nondum  fcrmenlo  Judaicae  corruptionis 
penitus  cxpiaia:  et  tyrannus  ilie,  quem  aUrix  tyrannorum  Sicilia  sustinet...  Huic  numero  solus  Piclaviensis 
comcs  a  ijicitur,  voluptalum  vir,  atiimalis  homo,  arcana  spirilualium  non  altingens,  ob  rcpulsam  petiiionis 
illicitae  mancipatus  rrrori.  »  Hi  Anacleti  faulorcs.  <  Pariem  vero  nostram,  »  inquit  Arnulfus,  omnis  im- 
perator,  omnis  rex,  omnis  prioccps,  omnis  homo  denique  profitelur,  quicunque  Chrisiiani  nominis  insigni- 
tur  honore.  »  Sed  <  horum  in  hoc  mihi  consensus  praecipuus  esi,  horum  me  movet,  moium  trahit,  tracum 
tenet  auctoritas,  quibus  datum  est  uosse  mysierium  regni  Dei,  quorum  in  coelis  esse  jam  ex  parte  con- 
"versatio  perbibelur :  quales  revera  sunt,  qui  Garthusiae  perpetuas  nives  inhabitant ;  et  qui  a  Cisterciensi 
vel  Ciuniacensi  monastei'io  profluentes,  lucis  suae  ra  iios  undiquc  diffuderuni.  »  Haec  Amulfus  in  Girardum, 
quem  tamen  alii  nonnuulli  laudant :  sed  Arnulfi  prsevalere  debet  auctoritas.  c  Nihil  enim  scripsi,  »  inquit, 
9  quod  nou  vel  ipse  cognoverim,  vel  auctore  probabili  non  haberem,  vel  quod  saltem  fama  publica  non 
affirmet.  »  De  eo  plura  in  noiis  ad  episiolam  centesimam  vigesimam  septimam.  Interea  moritur  Girardus 
anno  1136.  Tunc  Gaufridus  Carnotensis  cpiscopus  mandato  Innocentii  <  omncm  Galliae  regionem,  ipsius 
qooque  Aquitnniae,  studtose  circuiens,  omnia  sanctarum  eccl^siarum  altaria,  quae  vel  Girardus  ille  sedi- 
tionis  auctor  ct  oblentor,  vel  Gilo  Tusculanensis  episcopus,  aut  eorum  complices,  chrismalis  unctionis 
benedictione  schisuiatis  tcmporc  consecraverant,  propriis,  manibus  dissipavit,  »  ut  legilur  in  Chronici  Mau- 
riniacensis  libro  iii.  Sed  diutius  his  immoramur.  Plura  qui  de  (nnocenlii  et  Anacleti  professione,  vita 
ct  moribus  scirc  voluerit,  legal  Arnulfi  Tractatum  mox  laudatum.  Paschalis  II  litterae  de  legatione  Girardo 
commissa  rxstant  in  Spicilegii  tomo  tertio:  Synodus  Losdunensis  sub  eo  babita  anno  1109,  tomo  quarto. 

XLVII.  Per  funesta  ac  diuturna  schismilis  illius  tempora,  quantos  Bernardus  labores  sustinuerit,  quot 
itinera  confecerit,  ex  ejus  Vita  et  cpistolis,  ut  jam  diximus,  inielligitur.  Hujus  m  causa  ter  in  Italiam 
profecius  est,  ejusque  landem  opera  schisma  compressum,  mortuo  Anacleto  anno  1138  :  cui  schismatici 
Victoreui  antipapam  substituerunt,  c  non  tam  pertinacia  schismatis,  quam  ut  opportunius  per  aliquam 
temporis  moram  papae  lonoceniio  reconciliarentur.  »  Et  re  quidem  ipsa  Victor  c  ad  virum  sanclum;  »  id 
esl  Bernardum,  <  nocte  sc  contulit;  et  illeeum,  nudatum  quidem  usurpatis  insignibus,  ad  domini  Innocentii 
pedes  adduxit  (38).  »  Et  hic  funesti  ac  diuturni  schismatis  finis. 

XLVI1I.  Tanti  beneficii,  maxime  per  Bemardum  accepti,  memor  Innocentius,  Cisiercieosibus  decimas 
ex  omnibus  quas  habebant  possessionibus  propria  auctoritate  relaxavit,  inconsullis  iis  ad  quos  ejusmodi 
decimae  perlinebant.  Kt  haec  nova  discidiorum  causa,  quae  non  parum  molestiae  Bemardo  accersivit. 
Conquesti  sunt  potissimum  hac  de  re  Cluniacenses,  quibus  magna  rei  familiaris  jactnra  cx  gratuita  illa 
Innoccntii  liberalitaie  afferebatur  :  eoque  pro};;ressa  est  eorum  indignatio,  nt  monachi  Gigniacenses  vicinum 
sibi  Cisterciensium  mouasterium,  Miratorium  dictum,  susouedeque  verterint.  Totam  hujus  tragoedise 
bistoriam  cxplicaui  episiolae  potissimum  duae,  una  Petri  Venerabilis,  altera  S.  Bcrnardi,  quae  sunt  inter 
Bernardioas  ducentesima  vigesima  octava  et  ducentesima  octogesima  secunda,  et  Notae  nostrae  ad  easdem. 
Nequc  vero  statim  exstincta  est  lis  illa,  sed  processu  temporis  ad  alias  etiam  regiones  permanavit. 

XLIX.  Id  palet  ex  epistola  octogesima  secunda,  qiiam  Richardi  archiespiscopi  Ganiuariensis  nomine» 

(37)  Ordericos,  lib.  xil,  (Mg.  498.  138)  ViUB  iibro  u,  n.  47. 


41  PRiBFATlO  6BNBRAUS.  42 

Peirns  Bles^nsis  c  abbati  et  coaventui  Cisterciensi  »  scripsit.  In  ea  enim  epistola,  premissis  Gisterdensinm 
laudibus,  snb  it  in  uno  eorum  famam  dccolorari,  qnod  c  monachis  et  clericis  decimas  auferrent.  Et  que 
eit,  »  ait,  «  bsec  iojuriosa  immunitas,  ut  exempti  silis  a  decimarum  solutione,  quibus  obnoxiae  terrae 
eranl,  anteqnam  vesirs  essent ;  et  quae  solutse  sunt  hactenus,  non  personanim  obtentu,  sed  territorii 
ratiooe  ?  Si  in  vettram  possessionem  terrse  devolutae  sunt,  quare  in  hoc  pericUiatur  alienum  jus  ?  nam  ad 
Yos  terrae,  juxta  communem  aK|uitatem,  cum  suo  onere  tran^ierunt.  »  Et  objecto  sibi  papse,  id  est  Inno- 
centii,  privile)(io,  reponit,  id  potuisse  «  tolerari  ad  tcmpus,  quod  causa  necessitatis  fuerat  introductnm : 
dom  ordo  »  scilice^t  Cistercieiisis  c  in  piuperlate  gaudebat,  dum  in  usus  egentium  suae  tenuitalis  viscera 
liberaliter  effundebat.  »  Ycrum^  multiplicatis  possessionibus  «  etiam  in  immensum,  privilegia  hsec  potins 
ambilionis,  quam  rcligionis  instrumcnta  censeri.  »  Cseterum  <  quidquid  indnlgeant  privilegia  Romanse 
Ecdesise,  non  expedire,  contra  conscientiam  quod  aliennm  esl  nsurpare,  c  Ad  extremum,  si  pertinaces 
et  inflexibiles  hac  in  re  se  exhibebunt,  interminaiur  Richardus,  se  «  vinculo  anathematis  innodatumm 
univf  rsos  »  qui  aliquid  Cisterciensibus  dederint,  ant  vendiderint,  c  unde  jus  decimationis  obveniat ;  »  et 
ad  throoum  summi  judicis  appellaturum,  »ne  quis  hujus  vinculum  excoromunicationis  absolvat.  »  Quin 
etiam  se  principum  favorem  obtenturum,  «  ut  giadio  spirituali  manns  civilis  assistat ;  et  qnidqnid  contra 
principale  oracnlum,  venditum  aut  donatum  *  ipsis  Cisterciensibus  fuerit,  c  confiscetur.  »  Hsec  ex  genio 
Petri  Blesensis. 

L.  De  eadem  re  itidem  conquestus  est  Gaufredus  prior  Yosiensis  in  Chronico :  ubi  postquam  Cister- 
cienses  laudavit,  quod  eleemosynas  de  labore  suo  multas  tribuerent ;  quod  in  choro  psallerent  ordinate, 
plurimaque  peragcrent  hooesta  :  iu  eis  lamcn  id  notat,  quod  caeteris  terras  et  decimas  auferrent :  ad  haec, 
quod  quorumdam  sanctorum  memoriam  indiscrete  abraderent  (39).  Hsec  auctor  ille  exeunte  sseculo  duode- 
eimo  seotipbat;quo  tempore  tempestas  illa  de  decimarum  relaxatione,  ab  Innocentio  in  gratiam  Cister- 
deusibus  facta,  nondum  sedala  erai. 

g  V.  —  /)«  erroribus  Petri  Abaelardiy  et  Gilberti  Porretani  a  sancto  Bemardo  refutatis. 

LI.  lllud  non  parum  confert  ad  Bcrnardi  gloriam,  quod  non  alios  habuit  adversarios,  quam  homines 
errooeos  aut  haereticos ;  imo  non  homincs  ipsos,  sed  eorum  errores.  Inter  errantes  censendi  sunt  in  primis 
Petnis  Abselardus,  et  Gilbertus  scu  Gislebertus  Porretanus :  inter  baercticos  nequissimus  Henricus,  ejusque 
asseclae,  ad  ipso  dicti  Henriciani.  De  duobus  primis  hoc  loco,  de  Henrico  ejusque  sequacibus  in  proximo 
capite  agendum. 

LIL  Petrus  Abaelardus  vivis  coloribus  se  ipse  depingit  in  Historia  calamitalum  suarum,  eumdemqne 
posiea  Otto  Prisingeosis  cpiscopus  benigno  penicillo  expressit.  Ejus  vitae  cempendinm  habes  io  nostris 
Noiis  ad  Bemardi  epistolam  centesimam  ociogesiman  septimam,  ubi  Abselardi  defensores  ac  patroni 
refutantur.  Hic  tantum  smnmam  eorum  quse  Bernardus  contra  eum  gessit,  exhibere  juvat :  ac  deinde  ex 
ipsis  ejus  defensorum  verbisostendere,  quam  iniqui  sint  in  vcritatem,  qui  Abselardo  favent  pr»  sancto 
Bemardo. 

LIII.  Irnprimis  oi)servare  licet,  Abaelardum,  longe  antequam  cum  Bemardo  quidqnam  commerdi 
baboiaset,  a  Conone  sedis  aposlolicae  legato  provocatum  fuisse  ad  concilium  Suessione  anno  il^il  eele- 
bratum  :  atque  in  eo  librum  ejus  de  Theologia,  in  quo  erronea  capitula  continebantur,  flammis  traditum 
fuisse,  anctore  in  monasterium  Sancti  Medardi  retruso.  Inde  vero  egre<tsus,  per  varios  hic  inde  discursus, 
prima  sua  dogmata  disseminare  pergit.  Hinc  haerelicns  audit  apud  plerosque.  Quod  nomen  graviter  ferens, 
Bemardnm,  qucm  hnjusce  convicii  auctorem  existimabat,  ad  concilium  Senonense  anno  4140  invitnm 
ac  renitentem  pertraxit.  Hic  coram  episcopis  et  aliis  secundi  ordinis  illustribus  viris  iterum  auditua 
Abselardus  ipse,  atquc  a  Beraardo  confutatus;  examinata,  iterumque  proscripta  ejus  doctrina,  intacto 
auclore,  qni  ad  sedem  apostolicam  appcllavit.  Verum  intellecio,  synodi  sententiam  ab  (nnocentio  U  fnisse 
approbatam,  ab  appellatione  destilit,  atque  hortante  Petro  Venerabili  in  Ciuniacense  monasterium  se 
recepit,  et  tandem  apud  Cabiloncm  in  Coenobio  Sancti  Marcelii  laudabili  fine  quievit. 

LIV.  Yarias  Bernardus  contra  Abaelardum  epistolas  scripsit,  quarum  praecipua  est  ad  Innocentium 
epis'.oIa  centesima  nonagesima,  qnae  inter  opuscula  undecimo  loco  relata  est.  In  hac  epistola  Bernardus 
praedpua  errorum  capita,  quae  in  Abaelardi  scriptis  animadversa  fuerant,  summatim  refert,  ac  valide 
revindl.  In  hac  editione  eidem  epistolae  seu  opusculo  ex  codice  Vaticano  praemittimus  capitula  quator- 
decim  ex  Abaelardi  scriptis  a  Bernardo  excerpta,  quae  una  cum  dicta  epistola  Innoccntio  snbmissa  sunt. 
De  tota  bac  controversia  fuse  agemus  in  admonitione  eidem  opusculo  undecimo  praemissa.  Hic  tantum 
qnaedam  de  Abaelardi  defensoribus  delibamus. 

LV.  Primus  adducitur  Abae^ardus  i|)se,  qui  in  apologia  sua  conquerilur,  sibi  quaedam  «   per  malitiam  • 
imposita  fuisse :  imprimis  quod  «  Pater  sit  plena  potentia,  Filius  quadam  potentia,  Spiritus  sanctus  nuUa 
potentia.  »  Quae  verba  «  non  tam  haeretica,  quam  diabolica  »   abhorret,   nec  in  suis   scriptis  posse  j 
reperiri  affirmat.  Verum  de  hoc,  aliisque  capitulis  agendum  io  observaiionibus  ad  Bernardi  opuscnlum 

(39)  Vide  Labbe,  Bibliotbecae  tomo  II,  pag.  328. 

Patml.  GLXXXU.  S 


42»  PBiJBFATlO  QBBlBiUUS.  U 

andedmom.  iQterim  in  eadem  apologia  soa  fatetar  Abflelarda$ ,  ae  aliqua'  scripsisse  c  per  errorem ,  qu» 
DOD  oportuii ;  <  at  «  nil  per  roalitiam»  aut  per  superbiam :  »  addiique ,  se ,  si  qua  per  multiloquium 
excessii,  paratum  semper  esse  <  ad  salisfactionem  de  male  dictis  »  suis  conigcndis  sive  delendis;  » 
ac  demum  se  Ecclesise  filium,  «  cuncta  quae  recipil  recipere ;  quae  vero  respuit  respuere.  >  Bene. 
Nolumus  Abselardum  haereticum :  sufticit  pro  Bemardi  causa  eum  fulsse  in  quibusdam  errantem ;  quod 
Abaelardus  ipse  non  diffitelur. 

LVI.  Quid  vero  contra  sanctum  doctorem,  aut  pro  Abaelardo  Oito  Frisingensis  ?  Nimirum  Bernardum 
«  ex  Ghristianse  religionis  fervore  zelotypum,  et  ex  habituali  mansuetudine  credulum :  »  adeo  «  ut 
magistros,  qui  bumanis  rationibus  et  saeculari  sapientise  confidenier  uimium  inhaerebaut,  abhorrcres, 
et  si  quidquam  ei  Christianae  fidci  absonum  de  talibus  diceretur,  facile  aurem  prseberet  (40).  »  Yerum 
bsec  ipsa  in  sancti  docloris  gloriam  cedunt :  cum  nihil  magis  ad  doctorcm  catholicum  pertineat,  quam 
ejusmodi  homiDes,  philosophicis  ratiunculis  pius  justo  tribuentes;  maxime  ubi  nova  cudunt  vocabuia, 
quae  in  errorem  ioducere  possunt  incaulos,  quamprimum  reprimere.  <  Porro,  »  ut  cum  Guilltlmo  loquar, 
<  si  nimictas  in  eo  reprehenditur  sancti  fcrvoris,  habel  cerie  apiyi  pias  mentes  excessus  isie  rcverentiam 
suam...  Feiix  cui  solum  reputatur  ad  culpam,  quod  cseleri  sibi  solent  praesumere  ad  gloriam  (41).  »  Yerum 
OUo  ipse,  qaantumvis  Abailardo  favens,  faletur  tamen,  ipsum  tres  sanclae  Trinitatis  personas  nimis 
attenuasse,  non  bonis  usum  exemplis ;  »  atque  ob  hoc  apud  Suessionem  in  provinciali  synodo,  «  Sabellia* 
num  haBreticum  judicatum.  »  Quid  ergo  mirum,  ai  eadem  iierum  recantans,  male  audit  apud  sanae  fidei 
amatores  ? 

LYII.  De  Berengario  Pictaviensi,  qui  apologiam  pro  Abaelardo  prseceptore  suo  contra  synodum 
Senonensem  et  Bernardum  scripsit,  non  esi  quod  mulium  cm*emus  :  tum  quia  homo  tlocci  fuit  ac  nulliua 
auctoritatis ;  tum  quia  idem,  ad  saniorem  mentem  rcversus,  noluit  amplius  esse  <  patronus  capiiuiorum 
objeclorum  Abaelardo,  quia  etsi  sanum  saperent,  non  »  tamen  «  saiie  sonabant:  «  librum  suum  sup- 
pressurus,  si  poluissel,  ut  ipse  testalur  in  epistola  ad  episcopum  Mimaiensem.  Caeterum  etsi  Abaelardi 
opera>  in  quibus  errata  sua  resperserat,  modo  nun  habeamus  omnia,  iu  iis  tamen  qnae  restant  mulia 
sunt  «  salebrosa,  »  ut  notarunt  theologi  Parisienscs,  qui  <  singuli^  periculosioribus  dictis  amuletum  » 
in  iimine  ejus  operum  adhibuerunt :  ex  quibua  optandum  quidem  essei,  ut  praefatio  apologetica  expunge- 
retur.  Sed  de  Abaelardo  satis. 

LYIII.  Non  minorem  Bernardo  invidiam  conflavii  Gilberti  Porretani  episcopi  Pictaviensis,  damnatiO| 
quam  Abaelardi.  Is  «  Pictavis  oriundus,  »  ait  Oilo  Frisingeosis,  ex  discipulo  magister,  ex  magistro 
tandem  ejusdem  civiiatis  episcopus  cvasil.  Ab  adolescentia  magnorum  virorum  disciplinae  se  subjiciens, 
magisque  illorunri  ponderi,  quam  suo  credens  ingenio,  non  lcvem  ab  eis,  sed  gravem  doctrinam  h  luserat,  » 
cum  scientiae  lauue  morum  gravitate  conjuncia.  Magistri  illi  fueruni  «  primo  Hilarius  Piciaviensis,  posi 
Bemardus  Carnoiensis,  ad  ultimum  Anselmus  et  Badulfus  Laudunenses,  germani  fratres.  »  Uilarium  hunc 
non  alium  esse  exisiimo  ab  illo  magno  Hilario  Piciaviensi  episcopo,  cujus  aucioriiate  Giiberius  abutebaiur, 
tesle  Gaufrido.  Bernardus  Camoiensis  non  aliunde,  quam  ex  Otionls  tesiinionio  mihi  noius :  Badulfus 
Laudunensis  ex  Guiberio  et  Hermanno  Laudunensi  monacho,  ei  ex  Gaufrido  sancti  Bernardi  notario 
Dotissimus,  uii  et  Anselmus  ejus  frater,  Lauduneusis  Ecclesiae  decanus.  Commentarios  in  psalmos  et  in 
Pauli  fipisiolas,  atque  in  Boetium  dum  condit  Gilberius,  nonnulla  secus  quam  licebai  de  diviniiate, 
aliisque  religionis  capiiibus  pbilosophaiur.  <  Erani  inter  caetera,  quae  illi  objiciebaniur,  de  divina  maje- 
state,  »  ait  Otio,  <  quaiuor  capiiula,  «  nempe :  <  Divinam  essentiam  non  esse  Dcum ;  proprieiaies  pcrsonarum 
non  esse  ipsas  personas;  theologicaa  personas  in  nulla  praedicari  propositione ;  divinam  naiuram  non 
esse  incarnatam  (42).  »  Haec  darius  in  consequentibus  exponcmns.  «  Minora  »  capiiula  itcm  alia  j>ciila- 
bai,  videlicei :  <  NuUum  mereri  praeier  Chrisium ;  nullum  bapiizari  nisi  salvaudum,  •  et  alia  id  genus, 
quae  Gaufridus  commemorat  43). 

LIX.  Cum  vero  in  frequcnti  suorum  clerioorum  conventu  sermonem  habuisset  episcopus,  eosdemque 
errores  disseminassei ;  duo  cjus  archidiaconif  Arnaldus  et  Calo,  rem  ad  Eugenium  UI,  iunc  ad  Gallias 
venientem,  apud  Senas  in  Tuscia  deferuni.  Poniifex  causae  examen  in  Gailias  remiltit.  Archidaconi  interim 
Bernardum  in  parles  suas  perirahunt.  Examen  factum  Autissiodori  et  Parisiis,  judicium  prolaium  in  conciiio 
Bemensi  anni  1148.  Quid  in  singulis  conventibus  actum  sit,  paucis  Oiio  commemorat,  pluribus  Gaufridus 
Bcmardi  notarius,  qui  et  opusculum  de  rebus  in  coocilio  Bemensi  hac  de  re  gesiis,  ei  posi  annos  inde 
quadraginia  epi»ioIam  scripsii  ad  Henricum  cardinalem  episcopum  Albaneusem.  Utramque  scripiionem 
hic  habes  iu  finc  tomi  sexii. 

LX.  De  conveniu  Auiissiodorensi,  qui  ab  uno  memoraiur  Oitone,  nihil  singnlare  comperimus :  sed 
couiia  noupauca  de  Parisiensi.  Habiium  fuisse  «  in  solemnilaie  paschali  »  tradii  Gaufridus,  ac  proinde 
anno  1147  :  quandoquidem  concilium  Bemense  <  lAediana  Quadragcsima  » anni  sequenlis  fuii  celebraium,  ex 

(40)  Otto,  De  Frid.  i,  cap.  47.  (43)  LilfeUo  contracapUula  GUberH:ln(r9.  in  Ap- 

41)  Vitce  libro  i,  n.  41.  peudice. 

42)  Oito,  De  Frid.  lib.  i,  capp.  46,  50. 


1 


4S  PlUtFATlO  GBRSRALtt.  4S 

Ottoae  et  qmdem  vQdeeimo  ■  Kalendat  aprilis,  »  ez  Appendiee  ad  Bigebertnm.  c  Itaqne  eoram  pcmtifiee  apnd 
Parisioe  corain  cariliDalibus,  episcopis,  aliisque  venerabilibus  et  erudilis  viris  si^titur  Giibertus,  de  his  ca- 
piiulis  responsnrus.  Id  actom  per  aliqnot  dies.  Producuntur  contra  eum  duo  magislri,  Adam  de  Parvo- 
Poote,  vir  snbtilis,  ct  Parisiensis  Ecclesis  canonicus  recenter  factus;  et  Hugo  de  Campo-FIorido,  eaneella- 
rins  regis,  sancte  affirmanies  se  aiiqua  eornm  ez  proprio  ejus  ore  audisse.  Interimdom  hinc  inde  mulia  sibi 
objioerentur,  inter  caetera  dixisse  traditor  :  <  Gonfiteor  Patrem  alio  esse  Patrem,  alio  Deum ;  uec  tamen 
c  eise  hoe,  et  hoc  >  Dictum  indigne  tulit  Joslenus  Suesaionensis  episcopus.  Haec  pnma  die  contigerunt.  Aliadie 
aecusatnSy  quod  in  prosa  de  Trinitate  » tres  personas  tria  siogularia  vocassot,  >  Rothomagensis  archiepisco- 
pns  (Uugo  tertius  is  erat)  causam  aggravavit,  diccns,  c  Deuin  potius  debere  dici  unum  singulare.  >  Ita  fera 
Olto  episcopus  Frisingensis,  de  conventu  Parisicnsi  (44.) 

LXI.  Panio  aliter  Cranfridus  do  eo  agit,  cui  synodnm  Viterbiensem  in  eadem  causa  habitam  prsemiitit. 
Gilbeni  ad  pontificem  delatorem  onum  memorat  archidiaconum  Amaldum,  cui  cognomen  tribuit.  «  Qui-non 
rideL  >  In  conventu  vero  Parisiensi  unum  Gilberto  adversarium  opponit  Beruardum,  cui  omne  negotium 
Chriatiy  ubicnnqne  eum  contigisset  adesse,  tanquam  omnino  proprium,  protinus  incumbebat.  Requisitus 
epiicopua  nt  soam  ipsins  in  Boetinm  expositiooem,  in  qua  suspecla  continebantur  capitula,  proferret :  ad 
manus  se  non  babere  respondit.  Ncgabat  autem  episcopus,  docuisse  vel  credidisse  aliquando  se,  vel  litteris 
commendasee,  c  qnod  divinitas  non  esset  Deus,  >  eic.  Huc  testes  producebat  e  discipuHs  snis  potissimum  dnos, 
Rotokium  scilioel  Bbroicensem  episoopum,  postea  Rothomagensem :  et  magistrum  Ivonem  Carnolensem, 
alinm  sine  dnbio  ab  illustri  illo  Ivone  episcopo  Gamotensi.  »  Existimo  hunc  esse  magistrum  Ivonem,  cano- 
nicona  regularem  abbatise  Sancti  Yictoris  apud  Parisios,  deinde  cardinalem  ab  Innocentio  U  creatum,  ad 
qoem  Bernardi  epi>toIa  centesima  nonagesima  lertia.  In  his  altercaiionibus  pontifex  jubet  preedictnm  li- 
bmm  afferri  ad  futurum  concilium,  c  quod  eodem  anno  incivitate  Remorum  celebrare  proponebat:  >  ta- 
meisi  dihtum  est  in  medianam  Quadragesimam  anni  insequentis,  sed  intra  unum  annum  a  convenlu  Pari- 
siensi,  qacm  in  festo  paschali  prsecedente  habitnm  diiimus. 

LXII.  c  Interim  missam  ab  auctore  expo^itionem  in  Boetium  Godescalcus,  tunc  in  Monte-Sancti-Bligii 

prope  Atrebates  abbas,  postmodum  ejusdem  urbis  episcopns,  Eugenii  mandato  examinat,  et  ex  ea  capitula 

snspecla  elicit,  atque  ex  libris  sanctorum  Patrum  auctoritale  ipsis  contrarias  notat.  Plura  in  Gilberti  vitam 

et  doctrinam  attulisset  Albericus  Ostiensis  episcopus  et  in  Aquitania  legatus,  nisi  eum   paulo  ante  mora 

praematura  e  m^dio  sustulisset.  Demum  in  concilio  Remensi  ventum  esi  ad  discussionem  capitulomm,  qufls 

pra^irtos  abbas  Godescalcus  notaverat :  sed  quia  ipse  nimis  erai  eiinguii,  iiber  ille  cum  sanctorum  testi- 

moniis  ei  eontrariis  a  domino  papa  traditus  est  sancto  Bernardo.  Concilium  coostabat  ex  quatuor  regno- 

mm  episcopis,  Gallise,  Germanise,  Anglis  et  Hispanis.  In  his  aderant  viri  magni,  nec  mediocriter  litterati, 

Gaufredos  de  Oraiorio  Burdigalensis  archiepiscopus ,  cujus  suffnganeus  erat  Gilbertns ;  Milo  Morinonim 

episoopus,  Josienns  Snessionensis,  et  Sugorius  abbas  Sancti  Dionysii,  cui  Francorum  rex  Ludovicus,  Jero  - 

solymam  proficiscens,  totius  regni  commiserat  administrationem,  et  quidcm,  addit  Otto,  c  juxta  illius  coe- 

Dobli  prserogativam  (45),  >  Gaufredus  de  Oratorio,  etsi  Gilberti  doctrinam  non  probabat,  sed  homini  favebat. 

LXIII.  •  Prima  die  consistorium  ingressis,  Gilbertus  magoorum  voluminum  corpora  per  clericos  suoa 

afferri  coravit,  eausatUA,  decurtati  tantum  testimonia  ab  adversariis  proferri.  Et :  «  Quid  necesse  est,  ait 

Bemardus,  circa  higusmodi  verba  diutius  immorari  ?  Non  aliunde  procedit  scandali  hujus  origo,  nisi  quod 

plnres  credere  vos  credunl,  et  docere,  qnod  divina  essentia  vel  natura,  divinitas  ejus,  sapienlia,  bonitas, 

magQitodo,  non  estDeua,  sed  est  forma,  qua  est  Deus.  Hoc  si  creditis,  palam  dicite :  aut  negato  Ille  ausns 

est  dieere,  formam  banc  Deum  non  esse.  Tnm  Bernardus :  c  Ecce,  aii,  tenemus  quod  quserebamus :  scribatu^ 

isla  eoafeeaio  Ita  precepit  summus  ponti^ex;  et  domnus  Henricns  Pisanus,  tuoc  Romanae  Ecclesise  subdia* 

conus,  futnrus  postea  Clara-Vallensis  monachus,  et  ex  abbate  Sancti  Anastasii  Sanciorum  Nerei  et  Achil- 

lei  presbyter  cardinalis,  ad  ejus  mandatum  perrexit  et  attulit  chartam,   ealamum  et  encausium.  Cum  autem 

scriberet  istdm  confessionem :  c  £t  vos,  >  infit  ad  Bernardum  Gilbertus,  c  scribite,  quod  divinitas  est  Deus.  > 

Ad  boe  Bemardos :  c  Scribatur,  inquit,  stylo  ferreo  in  nngue  adaniantino.  >  Cum  multis  ultro  citroque  disputa- 

tum  eaaet,  dizerunt  cardinales,  se  deinceps  rem  difinituros.  Commoti  hoc  dicto  episcopi,  quod  cardinales 

silM  soUs  cansse  definitionem  reservarent,  Bernardum  interpellant,  ut  Gilberti  capitulis  alia  contraria  cnm 

symbolo  fidei  cooderentur :  ne  (quod  Gilberti  plurimi  ex  cardinalibus    fautores  volebant)  re  infecta  conci- 

lium  solveretur.  Itaque  Bernardus  id  praestitit :  tumque  episcopi  confessionem  ab   se  subscriptam    per 

Hugoocm  Autissiodorensem,  Milonem  Morinensem  episcopos,  ac  Sugerium  abbatem  pontifici  obtulerunt 

ec^rmandam ;  id  quod  facile  obtinuerunt.  Vocaius  demum  in  conventum  Gilbertus,  in  insigni  palatio,  cni 

oomem  est  Tau  (sic  Remensis  archiepiscopi  aedes  appellabantur  ob  formam  grseci   elementi),   capitulis 

aiogulis  a  se  prolatis  Ibiere  renuntiavit;   eadenoque  poutifex  damnavit  cum  libro  auctoris,  districte  prse- 

dpiens,  ne  eumdem  Ubmm  legere,  vel  transcribere  quis  auderet,  nisi  prius  cum  Romana  Ecclesia  corre- 

xiiaet.  Diceote  Gilberto,  se  ad  nutnm  ponttficis  correcturum,  ponlifez  negavit.  >  Hsec  carptim  ex  Gran- 

frido. 

(44)  Otlo,  de  frid.  m.  i,  eap.  51,  Mt.  (45)  Otto,  de  Frid.  lib.  i,  cap.  55. 


47  PILBPATIO  GBNBRAU8.  48 

LXIV.  Qafledam  singalaria  liabet  OUo^  queedam  itein  a  Gaufrido  discrepaQtia.  Bt  primo  quldem  tridit, 
Gilberti  ezamen  «  finita  synodo,  et  promulgaiis  decreiis  »  ioiium  fuisse :  tum  c  decorsa  medianae  Quadra- 
gesimse  hebdomada,  sacroque  Dominicae  Passiouis  tempore  inchoanie,  »  Gilberium  in  medium  vocatum  ad 
judicium.  Deiode  lectis  ab  eo  orthodoxorum  Patrum  libris  in  sui  defensionem,  Eugenium  tsedio  affectum 
intulisse,  quod  Gaufridus  Bernardo  tribuit,  simpliciter  diceret  Gilbertus,  c  aiine  illam  summam  essentiam 
crederet  esse  Deum.  »  Hudc  vero  diutina  collatione  fatigatiim,  inconsidorate  reS'>ondisse,  c  Noc.  »  Quod 
dictum,  mox  ab  ejus  ore  raptum  notarius  exceperit.  Sub  hsec  conventu  dimisso,  totum  quod  superfuit  illiua 
diei  s|)atium  cum  nocle  sequcnte,  amicis  suis  cardinalibus,  quos  habuit  non  paucos»  prensandjs  Gilbertum 
adhibuisse. 

LXV.  Die  subsequente  recitalum  ipsius  scriptum,  ejusque  rationem  ab  episcopo  exactam :  cum  vero  ita 
demum  seutentiam  suam  exposuissc,  ut  siDet  nomen  pro  natura  ipsa  sumatur,  Deum  quidem  esse  conce- 
deret;  secus  si  pro  persona  :  ne,  si  id  a  indeterminate  »  proHteretur,  eo  adduceretur,  ut  quidquid  de  qua- 
libet  persona  dicilur,  et  de  essentia  pariter  esset  asserendum  :  atque  adeo  «  sicut  personam  Filii,  ita 
divinam  essenliam  indeterminate  incarnatam,  passamque  »  confiteri  cogeretur.  Hanc  porro  distinctionem 
ab  eo  asserlam  testimoniis  Patrum,  Thpodoreti  et  Hilarii,  atque  auctoritate  concilii  Toletani:  <  quam  au- 
ctoritatem  cum  determinare  vellct  Glara-Vallen^s  abbas,  et  aliqua  verba  protulisset,  qus  cardinalibus 
dispiicerent :  »  Gilbertum  petiisse,  ut  id  scriberetur  :  Bernardum  vero,  quod  Graufridus  notat,  respondisse : 
«  Scribaiur  stylo  ierreo,  un^ue  adamanlino.  »  Demum  abbatem  sancium  episcopos  convenisse^  simulque 
cum  eis  fidem  suam  conlra  Gilberti  capitula  exposuisse.  Quod  Gallicanae  Ecclesise  factum  tam  graviter  sacer 
cardinalium  senalus  acceperit,  ut  hac  de  re  ad  pontificem  con^uesti  sint,  tum  contra  episcopos,  tum  contra 
Bernardum  ipsum,  quod  c  tanquam  finiturse  sententise  ullimam  manum  apponendo,  »  ipsis  inconsultis, 
fidem  suam  scribere  ausi  fuissent ;  quse  res  ad  Romanam  sedem  pertineret.  Tandem  Bernardum  jussu  pon- 
tificis,  ut  cardinales  placaret,  accersitum,  humiliter  et  cum  reverentia  respondisse  :  «  Se,  vel  dominos  epi- 
scopos  nihil  de  praefatis  capitulisdiffioisse:  sed  quia  ab  eodem  episcopo  Pictavino  audierat,  ut  fides  sua 
8cril)eretur :  idcirco,  quia  solus  noUet,  illorum  auctoritate  ac  testimonio  simpliciter  se  quod  sentiret  ezpo- 
suisse.  >  Quo  humiii  ac  modesto  responso  accepto,  prsedicta  cardinalium  indignatio  conquieverit,  «  ita 
tamen  ut  prsefaium  acripium,  tanquam  inconsulta  curia  prolatum,  velut  auctoritatis  pondere  carens,  pro 
symbolo  in  Ecclcsia  non  haberctur.  d  Atque  ita  c  dc  tribus  capitulis  propter  prsemissam  tumultuationem 
nihil  deUniri  potuerit.  o  Quod  mirum  non  esse  ait  Otto  qui  et  addit,  Gilbertum  io  quarto  ab  aliis  discor- 
dasse  episcopis,  «  cum  illi  profiterentur  naturam  incarnatam,  sed  in  Fiiio  >  :  Gilbertus  vero  :  c  personam 
Filii  incarnatam  non  sine  sua  natura.  De  primo  tantum  Romanus  pontifex  definivit,  ne  aliqua  ratio  in  theo- 
logia  inter  naturam  et  personam  dividcret,  neve  Deus  Divina  essentia  diceretur  ex  sensu  ablativi  tantum, 
sed  etiam  nominativi.  »  Quam  summi  pontificis  sententiam  Gilbertus  reverenter  exceperit,  atque  archi- 
diaconis  suis  in  gratiam  receptis,  «  cum  ordinis  integritate  et  honoris  plenitudine  »  ad  propriam  dioecesim 
remeaverii  (46). 

LXVL  In  his  omnibus  apparel,  Ottonem  Giiberto  admodum  favisse:  nec  proinde  mirandum,  quod  in 
consequentibus  addubitet,  c  utrum  prsedictus  abbas  Glara-Vallensis  in  hoc  negotio  ex  humanae  infirmitatis 
fragilitate,  tanquam  honfo,  deceptus  fuerit :  vel  cpiscopus,  tanquam  vir  litteratissimus,  propositum  astute 
celando,  Ecclcsise  judicium  evaserit.  »  Verum  Oito  morti  proximus,  teste  Radevico,  librum  suum,  in  quo 
haec  scripserat,  sibi  afferri  praecepit,  et  religiosis  viris  tradidii :  «  ut  si  quid  pro  sententia  magistri  Gilberti 
dixisse  visus  esset,  quod  quempiam  posset  offendere,  ad  ipsorum  arbitrium  corrigeretur  (47).  »  De  tota  hac 
disputalione  merito  Gaufridus  lectores  ad  Bernardi  sermones  in  Gautica  remittit,  nempe  ad  serroonem 
octogesimum,  in  quo  vir  sanclus,  eos,  qui  Gilberti  sententiam  propugnare  pergebant,  hereticos  pronuntiare 
non  dubitat :  tametsi  auctoris  nomini  ob  resipiscentiam  parcit. 

§  VL  —  De  HenricianiSi  aliisque  hoereticis  a  Bemardo  repressis. 

LXVIL  Giibertum  et  Abaelardum,  qui  ex  pcrverso  phiiosophiae  usu  theologiam  deformabant,  raiione  et 
auctoritate  re^icit  Bernardus :  at  haereticos  factis  etiam  et  cxemplis  superavit.  Variae  in  geuus  pesies 
varias  Galliae  provincias  aevo  iilo  intestabant :  Tanchelmus  Antwerpiensis  in  Flandria,  Peirus  Brusius  in 
Proviucia,  a  quo  dicti  Petrobrusiani ;  Henricus  in  Aquitania,  alii  sine  certo  duce  in  Lotharingia  et  in  locis 
Coloniae-Agrippinae  viciois,  quos  ob  id  Goiouienses  appellabimus.  Hic  omnibus  Amaldistas  adjungere 
licet. 

LXVIU.  Tanchelmum,  ejusque  seqaaces  aggrcssus  est  beatus  Norbertus,  ut  ex  ejus  Vita  constat ;  atque 
eorumdem  «  cursum  ct  impetum  rctardavit  »  in  Trajectensi  dioecesi  Fridericus  Goloniensis  antistes  :  qua 
de  re  exstat  apud  Tcngnagelum  epistola  Trajectensis  Ecclcsiae  ad  eumdem  Fridericum  «  de  Tanchelmo 
seductore,  »  ubi  isiius  haeresis  origo  et  summa  describitur.  Quid  in  Petrobrusianos  egerit  Petrus  Vencra- 
biiis,  tractatus  cootra  iilos  ab  eo  editus  docet.  Bcrnardi  in  rem  Ghristianam  studium  exercuit  in  primis 
Henriciana  haeresis,  quam  factis  et  scriptis  strenue  exagitavit.  Legenda  hac  de  re  epistola  ducentesima 

(i6)  Otto,  de  Frid.  iib.  i,  capp.  56,  57.  (47)  Radeyicas,  lib.  ii,  cap.  ii. 


.48  PRXPATIO  6BNBRALI8.  50 

quadrigesiina,  et  sabseqneos,  cum  eapite  sezto  libri  teriii  de  Yita  Bernardi  anctore  Gaufrido,  qiife  omnia 
ez  aliis  monamentis  iUnstrare  juvat. 

LXIX.  Henricus»  quem  vir  sanctus  c  monachura  apostatam,  »  etpost  eum  Gaufridus  appellat,  «  pseudo- 
eremita  »  vocatur  io  Actis  episcoporum  Cenomannensium,  tomo  tertio  Analectorum,  ubi  ejus  mores  et 
penrersi  aclus  accurate  ciescribuntur.  Quo  ex  loco  ortus  sit,  non  satis  indicant  haec  verba :  «  Per  idem  fere 
tempas, »  nempe  sub  Hildeberto  episcopo,  «  in  adjacentium  finibus  regionum  surrexit  quidam  hypocrita, 
quein  propria  aciio,  mores  perversi,  dogna  dotestabile  scorpionibus  ct  parricidalibus  dignum  proteslantur 
sappliciis.  >  Is  sub  emenlito  c  sanctitatis  et  scicntise  »  nomine  turpia  flagitia  exercens,  omnium  mortalium 
«  excessus,  ceteris  incognitos,  »  ex  solo  aspectu  se  cognoscere  jactitabat.  Missi  ad  Genomannos  duo  ejua 
discipaliy  c  die  Gineris  saburbia  civitatis  »  altigerant.  «  Gerebant  ex  sui  doctoris  consuetudine  baculos  ac 
vexillam  cracis,  colore  el  exteriori  conversatione  habitum  praetend  "nles  poenitenlium.  >  Hac  specie  delusi 
Cenomanni,  eos  «  tanquam  angelos  susceperunl.  »  Bosdem  eliam  c  blande  »  excepit  Hildebertus  episcopus, 
qui  c  Romanum  iter  »  aggressuras»  «inter  caetera  suis  injunxit  archidiaconis,  ut  ilii  pseudoercmitae  Henrico 
pacificam  ingressum  et  licentiam  sermocinandi  ad  populum  permittercnt :  »  cujus  rei  postmodum  ipsum 
abande  poenituit.  £x  his  forte  quis  inferat,  Henricum  fuisse  ortum  ex  proxima  Cenomannis  regione,  quibus 
priroum  sus  perversse  doctrinae  virus  propinavit.  Si  enim  jam  aliunde  notus  fuisset,  eum  in  suam  civitatem 
DOQ  tam  facile  admisisset  Hildebertus  antistes  doctus  et  oculatus.  Yerum  ex  longinqua  regione  istuc  acce- 
dere  potuit,  et  fortasse  ex  Ilalia,  ul  postea  dicturi  sumus. 

LXX.  Henrico  civitatem  ingresso ,  «  vulgus  solito  more  applausit  novitati.  »  Quin  etiam  «  plerique 
dericorum  eidem  alimenta  muiistrabant,  tribunalque  prseparabanl ,  unde  concionator  ille  turbas  allo- 
qneretur,  »  qui  <  mirum  ad  modum  facundus  crat«  »  Eo  audito,  <  plebs  in  cloricos  versa  est  in  furorem,  i 
eos  habens  «  sicut  ethnicos  et  publicanos  :  adeo  ut  «  famulis  eorum  minaretur  cruciatus,  nec  eis  aliquid 
vendere,  vel  ab  eis  emere  vellent.  »  Imo  c  non  tamum  eorum  sedes  obruere  ,  et  bona  dissipare,  sed  illos 
lipidare,  aut  affigere  patibulo  decreverant ,  nisi  princeps  et  optimates  nefandis  ausibus  restiiissent.  » 

LXXI.  Hoc  serius  licet  comperto  ,  clcrus  Genomannensis  Henrico ,  ejusque  sociis  praedicaiionem  edito 
libello  interdixit.  Quare  Hcnricus,  Hildeberli  reditu  intellecto,  c  secessit  in  castrum  Sancti  CariIefi,B 
nequaquam  ab  incueptisdesistens,  sed  ad  pejora  prorumpcns  in  dics.  Interim  cum  Hildebertus,  ex  Romana 
itinere  reversus,  populo  benedictionem  impertiri  vellet,  indigne  habitns  est  a  populo,  haerctici  sermonibus 
corrupio.  Tuni  ille  seductorem  adiit,  sciscitatus,  >  cujus  ordinis  fuogereiur  ofticio.  >  Hic  vero  se  diaconum 
esse  respondit :  qui  ox  illa  provincia  discedere  jussus,  <  clam  aufugit,  caeleras  regioncs,  nisi  ocior  esset 
fama,  simili  modo  perturbaturus,  »  et  viperino  flatu  suo  infecturus.  Hactenus  ex  Actis  Hildcberli. 

LXXII.  Inter  bsee  duo  Henrici,  discipuli,  Cyprianus  et  Petrus,  ab  cjus  prsestigiis  resipucrunt,  ut  fidem 
Cacit  encyelica  Hildeberti  epistola  septuagesima  ociava ,  in  qua  ita  eonim  magister  depingitur :  «  Henricu 
is  erat ,  magnus  diaboli  laqueus,  et  celebris  armiger  Anlichristi.  Huic  et  habitu  religionem,  et  verbis 
litteraturam  simulanti,  tandiu  prsescripti  fratres  adhseserunt,  donec  eis  et  turpiludo  in  vita,  et  error 
innotait  in  doctrina.  Ubi  enim  cognoverunt  vias  ejus  vias  esse  non  rectas,  prius  ad  se  revcrsi  sunt ;  dehinc 
ad  nos  tranaierunl,  cujos  dioecesim  sic  iofecerat,  ut  renitens  ei  clerus  vix  intcr  parietes  ecclesiae  snam 
tueretur  libertatem.  »  Ita  Hildebertus  aeriua  agnovit,  quantum  periculi  immineat  ex  incauta  approbatione 
novorum  doctorum  qui  sub  apecie  pietalis  animos  auditorum  corrumpunt. 

LXXIII.  Ex  hispatet,  Henrieum  illum  longe  prius  Genomannos  infecisso,  quam  ad  partes  Tolosanasi 
aode  eam  expulit  Bernardus,  subiret :  quippe  cum  Romanum  itcr,  quod  Hildebertus  adhuc  Cenomaonensis 
episcopus  aggressus  est,  quo  tempore  infamis  ille  prsestigiator  zizania  sua  seminavit  apud  Cenomannos , 
contigerit  ante  annum  1125,  quo  anno  Hildebertus  in  metropolim  Turonicam  migravii.  At  vero  Bemardus 
ooooiai  anno  1147  ad  Tolosanas  partes  profectus  est.  £t  certe  in  epistola  ducentesima  quadragesima  prima, 
qaam  in  partibus  Tolosanis  constitutos  scripsit  ad  Hildefonsum  comitem,  id  satis  innuit  vir  sanctus  his 
verbis:  <  Inquire,  si  placet,  quomodo  de  Lausana  civilate  exierit,  quomodo  de  Genomannis,  quomodo  de 
Pictavi ,  quomodo  de  Burdegali.  »  Hsec  quippe  videtur  esse  series  itineris  illius  apostatse,  qui  a  Lausana, 
deinde  a  Genomannis  prsedicandi  exordium  snmpsit.  El  fortasse  Lausanam  venerat  ex  Italia,  ex  qua 
ejosmodi  fseees  in  partes  Gallicanas  transmigraruni ,  rcliquiae  Manichseornm ,  uti  et  illi  Cameracenses 
hsretici  ez  Italia  advecd,  <|^i  anno  1025  damnati  sunt  in  s^'nodo  Atrebatensi,  qao  etiam  tempore  similes 
eJDsniodi  pestes  apod  Audrihinos  igni  perierunt.  Et  quidem  Henricianos  appellat  Manichaeos  Exordinm 
Cist^rciense  in  libro  septimo  de  Vita  sancti  Bemardi,  cap.  17 ,  ubi  legatns  p^pse ,  aliique  episcopi ,  <  pro 
confotanda  hseresi  Maoichseorom ,  >  ad  partes  Tolosanas  cum  viro  sancto  accessisse  memorantur.  Jam 
vero  qoo  pacto  ejusmodi  hsereticis,  eorumque  sequacibus,  Manichaeorum  nomen  et  errores  compelant^ 
illastrisaimos  Meidorum  episcopus  in  eximio  opere  suo ,  quod  de  Yariatonibus  hsereticorum  scripsit,  lucu- 
leoier  ostendit  libro  undedmo. 

LXXiV.  lidem  Henriciani  haeretici  in  Petrocorios  effusi,  Pontio  duce  et  antcsignano,  uti  docet  Heriberti 
epistola  in  lomo  tertio  nostrorum  Analectorum  :  ubi  peculiaria  Pontianornm  illorum  commenta  referuntnr. 
Inde  esiy  quod  Bemardas  ad  Petroeorios  seu  Petragorieos  popuios  se  contulit,  ut  patet  ex  tertia  parie  libri 


51  ttU£gkm  (HDIBRALIS.  9Z 

aexti  qni  est  de  ejus  Miraculis,  n.  4,  ubi  Arianos  plnrimos  apnd  Tolosates  invenisse,  eocNfue,  utl  et  Hen- 
ricum  hsehticum ,  fugasse  memoratur.  Quin  etiam  idem  Henricus ,  in  Pisano  oooeilio  antea  damnatus,  et 
Bemardo ,  ut  monachns  in  Glara-Yalle  6eret,  commissus  dieitur.  Yemm  ille  acceptis  a  Bernardo  ad 
Clarae-Vallenses  litteris,  in  suscepto  semel  errore  obfirmate  per^istere  maluit,  quam  ad  salutis  viam  hoc 
compondio  redire. 

LXXV.  Eienricum  vivis  colonbus  depingit  Bemardus  in  praedicta  epistola  ducentesima  quadragcsima 
prima,  ubi  eum  litleratum ,  speciem  babeutem  pietatis,  sed  aleis  et  meretricibos  deditum  scribit.  Impia 
ejus  dogmaia  haec  fere  commemorat :  Sacerdotum  et  clericorum  respectus  nuUus ;  sacramentorum  atque 
fesiorum  abolitio ;  baplismus  parvulis  negatus.  Alterius  cla&sis  erat  apud  Hildebertum  ia  episloia  quinqua- 
gesima  prima  haereticus  ille,  quisanctorum  intercessiones  rcjidebat,  ipsum  Hildebertam  in  sue  sectse 
patrocinium  traduccre  perperaro  conalus.  An  vero  iidem  cum  Henricianis*  fueriut  bsBretici  illi,  quos 
Bernardus  in  sermoue  sexagesimo  quinto  et  subsequenti  super  Cautica  impugnal,  modo  inquirendum. 

LXXVI.  Et  quidem  non  alios  fuisse  aliquando  mihi  fuil  persuasum  :  at  reperta  Evervini  abbatis  Stein- 
feldensis  epistola,  quae  praedictis  sermonibus  occasiooem  dedit,  mutanda  est  sententia.  Golonienses  quippe 
fuerunt  isti  baeretici,  in  nooQuIlis  quidem  consentientes  cum  Henricianis,  sed  ab  his  in  muliis  discrepantes. 
Golonienses  in  duas  classes  distinguit  Evervinus.  Uni  dicebant  Bcclesiam  apud  se  tantum  esse,  quasi  ipsi 
suU  vesligiis  Ghristi  inbaererent.  In  cibis  vetabant  lactis  usum ,  et  quidquid  inde  conficitur.  In  sacrementis 
suis  velo  se  tegebant,  et  quotidie  cibum  et  potum  saum  in  Ghristi  corpus  et  sanguinem  se  con«ecrare 
aaserebant :  csetcros  in  sacremenlis  procul  a  veritate  abesse.  Prseter  baptismum  aqu»,  alium  admittebant 
in  igne  et  Sj*iritu  per  solam  manuum  impositionem.  Bapttsmum  vero  nostrum  cum  nuptiis  respuebant. 
Denique  aiebant,  quemlibet  e  suis  electum  seu  baptizatum  babere  potestatem  alios,  qui  digni  fuissent 
baptizandi ;  et  in  mensa  sua  corpus  Ghristi  et  sanguinem  conficiendi. 

LXXVn.  Alii  vero  sacerdoiibiis  Ecclesiae ,  utpote  saeculari  more  viventibus  ,  oonsecrandi  potestatcm 
adjadicabant,  aliaque  sacramenta  conferendi,  exccpto  baptisnao,  quem  solis  adultis,  non  |>arvulis  confere- 
bant.  Omne  conjugium,  prseter  illud,  quod  inter  virgines  masculum  et  femioam  contrabitur ,  foraicatiofiem 
reputabant.  Postremo  suffragia  sanctorum,  jejunia,  cseterasque  corporis  macerationes  respuebant,  uti  et 
purgatorium,  et  suffragia  pro  noortuis. 

LXXVIU,  Itaque  Henricianis  et  Goloniensibus  haerctieis  communis  fuit  genius,  oiium  in  Ecclesiae  mi« 
nistros,  sacramenta,  baptismum  parvulorum,  et  nuptias :  pauca  pecularia,  quse  non  sectse  genos,  sed 
quamdam  tanium  capitum  divorsitaiem  arguunt.  Uno  verbo ,  diversi  fuerunt  rami,  scd  ex  eadcm  radice 
prodeunies.  Nec  dubitem,  Golonienses  illos  bereticos  ex  Tanchelmi  officina  prodiisse.  Is  laicus  io  Flundria, 
tesie  Abselardu,  maxime  apud  Antvrerpiam,  errores  suos  disseminans,  in  lantam  se  erexit  dcmcntiam,  ut 
se  Dei  Filium  \ocitari,  et  a  seducto  populo,  ut  dicitur,  templum  aedificari  sibi  faceret.  Ob  id  Antwerpise  in 
ecclesia  Sancti  Michaelis  ab  episcopo  Tornacensi,  cujus  dilioni  tunc  locus  subjacebat,  institutus  est  ccelus 
duodccim  clcricorum,  qui  se  impiis  dogmatibus  opponerent :  quae  ecclesia  postmodnm  sancto  Norberto 
tradita  est.  Quae  fuerint  Tanclielmi  perversa  doginata,discimus  ex  epistola  Trajectensis  Ecclesiae  ad  Fri- 
dericum  antistitem  Goloniensem  c  de  Tanchelmo  seductore.  *  Is  quippc  aicbat,  «  Bcclesias  Dei  lupanaria 
esse  reputanda ;  nihil  esse  quod  sacerdotum  ofticio  iu  mensa  Dominioa  eonficeretnr ;  polluiiones,  non 
sacramenta  nominanda;  ex  meriiis  et  sanclitate  ministrorum  virtutem  sacramentis  accedere:  »  quse 
omnia  belle  praemissorum  haereticorum  deliriis  conveniunL  Presbyter  qnidam,  Evorvacherus  nomiae,  c  a 
sacerdotali  dignitate  aposlaians,  nefandi  hominis  magisterio  adbaesit,  et  illum  Romam  prosecutus  »  e^t , 
idemque  postea  multa  danma  intulit  Ecclecise  Trajectensi.  Porro  Frtderico  gratias  atj;it  clerus  Trajectensis , 
quod  Tancbelmi  •  ciirsum  et  impetum  reiardavit.  >  Ex  qoo  intdligitur,  ejns  errores  usqne  in  Trajectea- 
sem,  imo  et  in  Goloniensem  (ut  ex  Evervini  epistola  patet)  diceoesim  penetrasee,  atque  ab  eodem  anctore 
Golonienses  illos  haereticos  onos  fuisse. 

LXXIX.  Hugo  MetcIIus,  tunc  apud  Tullum-Leueorum  canonicus  regutaris,  testit  est  In  e{nstola  ad 
Henricum  ejusdem  urbis  episcopum,  ejusmodi  pestes  in  solum  TuIIeuse  irrepsisse.  «  Laient  in  episcopatu 
tuo.  >  inquit,  c  imo  jam  apparent  pesiilentes  bomines,  qui  veriori  nomine  bestie  appeliari  possunt,  quia 
bestialiter  vivunt.  Gonjugium  enim  detestantur,  baptiamum  abominantur,  saoramenta  Ecclesise  derident, 
nomen  Ghristianum  abhorrent.  »  Hsec  sine  dubio  Goloniensium  hsereticorum  infeata  et  infausta  sobolcs  erat. 

LXXX.  Henricianis  snccessere,  seu  accessere  ejusdem  farinse  homines,  0pi  se  Catbaros,  id  cst  solos 
mundos,  jactitabant :  quorum  errores,  qui  Mediolani  quondam  eorum  magister  fuerat,  Bonacursus  detexit, 
confutavitque  libro  eJito,  in  Spicilegii  tomo  decimo  lertio;  ex  quo  eos  Manichaeorum  erroribus,  uti  et 
superiores  illos,  infcctos  fuisse  manifestum  est.  Gatbaros  insectari  videtor  Gillebertus  de  Hoilandia  in 
sermone  trigesimo  sexto  in  Gantica,  n.  6  :  «  Erumpunt,  »  inquit,  <  his  diebus  iigna  qusedam,  quse  non 
plantavit  Pater  coelcstis ;  ligna,  qnae  non  suat  plantata  ex  Libano  nostro.  Fortitndinem  pnetendunt  operisi 
iojuriarum  insensibiiitatem,  parcimonise  tolcrantiam.  Gedrina  videntnr  sed  Lib.ini  non  sunt :  quia  im- 
munda  est  eorimi  mens  et  conscientia.  c  Adversns  Gathtros  item  txstaal  •ermones  Ecberti  abbatis  Scho- 
naagieniis. 


53  PRiBPATIOGBNBRALIS.  54 

LXXXI.  Passagios  et  Ainaldistas  Gatharis  adjungit  Bonacursos :  quorum  illi  Mosaicae  legis  ritus  omnes 
obsenrandos  esse  dicebant,  Filii  et  Spirilus  sancti  sequalitatem  negantes,  et  Ecdesiae  universse  doctores 
omnes,  Roman^pque  imprimis  auctoritatem  abjicientes  :  hi  vero,  id  est  Arnaldistse,  «  pro  maiitia  clericorum 
sacramenta  Ecclesise  esse  vitanda  »  censebant. 

LXXXn.  Ita  dictos  existimo  ab  Arnaldo  illo  factioso  homine,  qui  specie  liberlatis  ac  reipublicsB  in  Urbe 
restituends,  omnia  ponlifici  temporalia  jura  abrogari  volebat,  sola  sacrorum  potestaie  cum  decimis  et  obla- 
tionibus  ipsi  relicta.  Is  ex  luliae  civitate  Brixii  oriundus,  ejusdemque  Ecclesiae  clericus  Petrum  Abaelardum 
prseceptorem  habuerat,  singularitatis  amalor,  testante  Ottone  Frisin^ensi,  novitatis  cupidus,  qui  a  Gallicano 
studio  in  Italiani  reversus,  religiosum  habitum,  qno  melius  incautos  deciperet,  induit,  monachorum  nihi- 
lominus  osor,  et  maxime  clericorum ;  sed  laicorum  adnlator.  «  Dicebat  enim,  nec  clericos  proprietatem, 
nec  episcopos  regalia,  nec  monachos  possessiones  habentes,  aliqua  ratione  salvari  posse :  cuncta  haec 
priocipis  esse.  Praeter  hsec  de  sacramento  altaris,  de  baplismo  parvulorum  non  sane  dicitur  sensisse  (48).  » 
Atqoe  adeo  Petrobrusianorum  el  Henricianorum  erroribus  affrictus  erat.  Innocentius  11  hominem  ex  Italia 
ffiga?it,  et  Turegum  apud  Helvetos  «ecedere  compulit.  Comperta  morte  lonocentii,  circa  principia  pontifi- 
eatus  Eugenii  Roroam  ingressus,  cum  eam  in  pontificem  commoiam  vidisset,  sediiionis  ignem  excitavit. 
Res  vero  eo  tandem  progressa  est,  ut  cardinales  male  habiii,  pars  etiam  sauciati ;  ipse  Eugcnius  Urbe 
pulsus  sit.  Pontificis  causam  tuendam  suscepit  Bernardus,  scripsitque  egregiam  hac  de  re  epistolam  ad 
Romanos,  quae  est  ducentesima  quadragesima  secunda.  Ei  snccedit  alia  ejusdem  argumenti  ad  Gonradum 
regem  Romanorum,  quem  litteris  suis,  ab  Oitone  relatis.  Romani  ad  suas  partes  pertrabere  frustra  moliti 
sont  (49).  Sic  nulli  Ecclesiae  negotio,  nulli  necessitati  deerat  vir  sanctus,  qui  ad  communem  reipublicae 
Christianae  utilitatem  natus  erat.  Ad  extremum  Arnaldus  comprehensus,  atque  a  prsefecto  Urbis,  cui 
Uintopere  assentatus  fuerat,  ligno  adactus  est,  cadavere  in  favilias  redacto,  v  ne  a  stolida  plebe  corpus  ejos, 
▼enerationi  haberetur.  »  Plura  de  eo  videsis  apud  Ottonem^  et  ex  eo  in  notis  ad  Bemardi  epistolam  cente- 
simam  nonagesimam  quintam. 
§  Vn.  —  De  expeditionis  sacrce  prcedicaiione  per  sanctum  Bemardum  facta^  ejusque  infelici  successu. 

LXXXIU.  Inter  extremos  Bernardi  labores  censenda  est  prsedicatio  sacrae  expeditionis  in  terram  sanciam : 
qiue  res  quantum  sudoris,  quantum  molestiae  ipsi  attulerity  ex  ejus  Yita  et  scriptis  facile  intelligere  licet. 
Hujas  expeditionis  occasio,  ut  ox  Ollone  Frisingensi  discimus  (50),  nata  est  per  Ludovicum  Juniorem 
Francorum  regem ;  qui  a<l  loca  sacra  pergendi  desiderio  pres&us,  quod  germaous  suus  Philippus,  c  eodem 
▼oio  astrictus, »  morte  intercedente  exsequi  non  potuerat,  consilium  suum  regni  principibus  aperit.  Hi  Ber- 
nardom  consulendura  decemunt.  Accersitns  abbas  saoctus,  tanti  momenti  negotium  «  ad  Romaui  pontificis 
ezamen  >  referendum  censet.  Id  magnopere  laudavit  probavitque  Bugenius,  c  auctoritate  prsedicandi,  ani- 
mosque  cunctomm  ad  hoc  commovendi  praenominato  abbati,  qui  apud  omnes  Gallise  ac  Germanise  populos 
ai  propheta  vel  apostolus  habehatur,  concessa.  >  Paret  tandem  apostolicis  litteris  Bernardus,  «  et  excitatis 
ad  transmarinam  expeditionem  muliorum  animis,  •  Ludovicum  regem  apud  Vizeliacum  cmce  signat  «  cum 
Theodorico  Flandrensi,  et  Henrico  Theobaldi  Blesensis  filio,  comitibus,  »  aliisque  baronibus  et  nobilibus. 

LXXXIV.  Interim  Radulfus  quidam  monachus  crucem  itidem  dum  in  Germania  prsedicat,  Ghristianos 
in  Jadaeorum  necem  accendit.  Hominem  litleris  repressit  Bernardus,  atque  ipsemet  sacrse  expedilionis  prse- 
dicationem  aggressus  est  in  orientali  Francorum  regno,  hoc  est  in  ea  Germacise  regione,  quae  ad  Rhenum 
sila  est.  Hinc  Conradus  imperator  generalem  conveotum  Spirae  indixit  :  quo  Bernardus  profectus,  i  Prin- 
eipi  cam  Priderico  fratris  sui  filio,  aliisque  principibus  et  viris  illustribus  crucem  sumere  persuasit,  plurima 
in  publico  vel  occalto  faciendo  miracula.  >  FridericumSuevise  ducem,  qui  filium  suum  cruce  signatum  in- 
digne  ferebat,  Bernardas  emollivit ;  Radulfum  monachum  in  claustrum  suum  retrudi  jussit ;  et  loco  sui 
Adamuro  Eberacensem  abbatem  Coorado,  in  Bajoariam  pergenti,  ad  urgendum  iiioeris  negotium  dedit 
sociom.  Exstat  Bernardi  hac  de  re  epistola  ad  Francos  orientales,  quae  modo  est  ordine  trecentesima  sexa- 
gesima  tertia,  quam  proxime  subsequitur  alia  ad  Henricum  archiepiscopum  Moguntinum  ad  reprimendum 
Radulfum.  «  Igitur  non  solum  ex  Romano  imperio,  »  ait  Otto,  sed  etiam  ex  vicinis  regnis,  id  est  occidenlali 
Pranda,  Anglia,  Pannonia,  innumeris  populis  ac  nationibus  hac  expeditionis  fama  ad  sumendam  cmcem 
eommotis,  repente  sic  totus  penc  Occidens  siluit,  ul  non  solum  bella  movere,  sed  et  arma  quempiam  in 
pablico  portare  nefas  haberetur.  » 

LXXXV.  Tanta  porro  totius  Occidentis  commotio  Bernardi  praedicationi  tributa  est :  verum  cam  hsec 
expeditio  non  bene  pro  votis  successisset,  tota  etiam  mali  eventus  invidia  in  eum  rejecta,  pro  comrouni 
more  mortaliumy  qui  ex  eventis  res  sesiimare  solent.  Neque  ferc  ulla  alia  res  fuit,  qnse  Bernardi  animum 
majori  dolore  affecerit,  qaitm  ista,  non  tam  sui,  quam  Dei  causa.  Unde  ipse  ioitio  libri  secandi  de  Conside- 
ratione  :  «  Si  necessc  sit  unum  fieri  e  duobus,  malo  in  nos  murmur  hominum,  quam  in  Deum  essc.  Bonum 
mibi,  si  dignetur  me  uti  proclypeo.  Libensinmerecipiodetrahentium  lingaas  maledicas.  >  etc.  Adco  porro 


\ 


48)  Otto,  de  Frid.  lib.  ii,  cap.  20.  (50)  Ibid.^  cap.  34  sqq< 

49)  Otto,  de  Frid.  lib.  i,  cap.  28. 


55  PHfiFATIO  6BNBRAUS.  56 

omninm  fere  animi  boc  eventu  turbati  sunt,  ut  saoctus  doctor  beatum  pronuntiel  eum  «  qui  non  fuisset 
scandalizatus  in  eo.  «  Quanta  denique  fuerit  Bemardi  super  boc  tristitia,  palet  tum  ex  episiola  ducente- 
sima  octogesima  octava,  quam  in  lecto,  forsao  ex  animi  aegritudinef  decumbens,  hac  de  re  scripsit  :  tum 
ex  epistola  Joannis  abbatis  Gasae-Marii  ad  Bernardum  ipsum,  quae  modo  est  inter  Bemardinas  trecentcsima 
octogesima  sexta,  in  qua  vimm  sanctum,  quem  ob  sinistrum  expeditionis  eventum  audieral  afQictum,  con- 
solatur. 

LXXXVI.  Non  defuere  tamen,  qui  Bernardi  partes  defendendas  susceperint :  quos  inter  non  ultimo  loco 
numerandus  est  Otto  episcopus  Frisingensis,  Bernardo  non  admodum  favere  solitus.  Is  in  libro  dc  Gestis 
Friderici,  capite  sexagesimo  excursum  facit  ad  excusandum  eventum  illius  ezpediiioniSy  cui  et  ipse  ioter- 
fuit.  In  fine  excursus  philosophici  potius  quam  historici,  ita  concludit  in  gratiam  Bernardi  :  «  Quamvis  si 
dicamus,  sanctum  illum  abbatem  spiritu  Dei  ad  excilandos  nos  afflatum  fuisse,  sed  nos  ob  superbiam  lasci- 
viamque  nostram  salubria  mandata  non  observantes,  merito  rerum  personarumque  dispendium  reportasae, 
non  sit  ab  antiquis  rationibus  vel  exemplis  dissonum.  •  Unum  taiiicn  addit,  nempe  «  spirilum  prophetanun 
non  semper  subesse  prophetis :  »  ut  nempe  innuat  incertum  esse,  an  Bernardus  ex  spiritu  divino  de  hac 
expeditione,  ejusque  eventu  conjecerit. 

LXXXYU.  Aitamen  Bernardus  ipse  initio  libri  secundi  de  Gonsideraiione  ad  Eugenium,  ubi  factum  a  ca- 
lumnia  tuetur,  se  ad  id  diviniius  impulsum  esse  non  diffitetur.  Diximus  :  «  Pax,  >  inquit,  «  et  non  est  pax : 
promisimus  bona,  et  ecce  turbatio.  >  Tum  hsec  subdit  ad  sui  defensionem  :  «  Quasi  vero  temeritate  in  opere 
isto,  aul  levitate  usi  simus.  Gucurrimus  plane  in  eo,  non  quasi  in  incertum,  sed  jubente  te,  imo  per  te 
Deo.  »  £t  inferius,  objectis  sibi  hominum  improperits  :  c  Uude  scimus  quodaDomino  sermo  egressus  sitt 
qnse  signa  tu  facis,  ut  credamus  tibi  ?  »  ita  reponit  Eugenium  alloquens  :  «  Non  est  quod  ad  ista  ipse  re- 
Bpoodeam  :  parcendum  verecundise  meae.  Responde  tu  pro  me  et  pro  te  ipse  secundum  ea  quee  audisti  et 
vidisti.  »  Quibus  verbis  miracula,  ab  se  in  prsedicationis  confirmationem  facta,  sine  dubio  modeste  insi- 
nuat. 

LXXXYni.  Vemm  omnium  optime  Gaufridus  sanctum  parentem  suum  a  calumnia  vindicat  in  libro  ter- 
tio  de  ejus  Yita,  cap.  4.  Primo  quod  illius  expeditionis  primum  propositum  ab  eo  non  sit  profectum 
«  Gum  enim  multorum  jam  animos  permovisset  audita  necessitas,  a  regc  Francorum  semel  et  iterum  pro- 
pter  boc  expetitus,  apostolicis  etiam  litteris  monitus,  ncc  sic  acquievit  super  hoc  loqui,  vel  consilium  dare, 
donec  per  ipsius  tandem  pontificis  generalem  epistolim  jussus  ab  eo  est,  tanquam  Romans  Ecclesis  lin- 
gua,  eiponere  populis  atque  principibus.  »  Deinde  quod  prsedicandi  officium,  ab  eo  ex  obedientia  susce- 
ptum^  divinitus  confirmatum  sit  tot  tantisque  miraculis  ac  signis,  «  quanta  vel  numerare,  nedum  narrare 
difficile  foret.  »  Denique  quod  si  ex  illa  profeciione  orientalis  Ecclesia  liberari  non  mcruit,  certe  coelcstis 
meruit  impleri  et  laetari,  nempe  ob  eorum  mortem,  «  qui  in  fructibus  pceniientiae  purgatas  variis  tribula- 
tionibus  Ghristo  animas  reddidemnt. »  Et  quidem  hoc  ipsum  est,  quod  Joannes,  Casse-Marii  abbas  sanctus, 
sibi  ex  revelatione  compertum  Bernardo  significavit. 

LXXXIX.  Sed  quid  moramur  in  vindicando  Beraardo  ?  cujus  lauta  auctoritas  id  jamdudum  obtinuit  apud 
omnes,  etiam  heterodoxos,  ut  ejns  vita,  eximia  sanctitas,  et  doctrina  communi  omnium  suffragio  et  exis- 
timatione  sint  approbatse. 

XG.  Hsec  sunt  quse  praefari  vlsum  est  dc  nova  hac  sancti  Bernardi  operam  editione  :  quae  si  viris  studiosis 
aocurata  videbitur,  graliam  babebuot  studiorum  meorum  sociis,  domno  Michaeli  Gei*mano  et  D.  Theode- 
rico  Ruinarto,  atque  eiiam  D.  Edmondo  Martenio,  qui  operam  suam  in  hanc  editionem  strenue  et  per- 
amaiiter  impendemnL  Mihi  vero  haec  una  sit  gratia,  qui  unus  scopus  fuit,  sancti  Bernardi  cultoribus,  Eccle- 
aie,  et  reipublicae  Gbristianae  vel  tantillum  qualicunque  labore  meo  profulsse. 


Additur  in  editione  anni  1719. 

Haec  8unt  ({uae  praefari  risum  est  D.  Mabillonio  de  nova  hac  sancti  Bernardi  operam  editione :  auae  si 
viris  studiosis  accurata  videbitur,  gratiam  habebuut  eradiio  it!i  auciori,  qui  toto  vitae  tempore  eruenais  ex- 
poliendisgue  Bernardi  operibus,  aliis  licet  iisque  gravissimis  studiis  distractus,  omnem  curam,  diligentiam 
omnem  impendil.  Habebunt  et  D.  Massueto  qui  operam  suam  in  hanc  editionem  conferre  coeperat,  et 

Sorroconferre  perrexisset,  ni  praematura  mors  stndioram  ejus  cursum  abrapisset.  Huic  debenturexl  vol. 
uae  recens  inventae  epistolae,  scilicet  418  et  419,  et  tertia  ducta  ex  tom.  IV  ■iscell.  Baluz.^  ordine  425, 
nec  non  et  duae  chartae,  quarum  prima  est  pro  Luxoviensi  et  S.  Apri  monasteriis ;  altera  pro  monasterio 
S.  Amanlii.  In  aliero  vero  volumme  haec  reperientur  nova,  oimirum  tertius  liber  rpistolae  ad  fralres  de 


monachi  Glare-Vallensis  de  S.  Berotrdi  ctDonizatione,  antehac  inedita. 


57 


GBRONOLOGIA    fiBRMARDINA. 


58 


CHRONOLOGIA  BERNARDINA. 


Anno  Christi  1091,  Urbani  i^apae  II  4,  Bf^nrici  lY 
mperatoris  35,  Philippi  I  Galliarum  regis  31,  Daius 
est  Bernardus  in  casiro  Pontanis  appellato,  prope 
Divionem  in  Bnrgundia,  patre  Tescelino  Soro,  do- 
mino  de  Fy>ntanis,  ntatre  Alelha  Bernardi  doniini 
Montis-Barrensis  filia.  Paternae  ejus  tedes  recens, 
ben^^ticio  Ludovici  XIII  Galliarum  regis,  liR.  Patri- 
bns  Congregationis  Pulicnsis  conccsseB,  in  monasle- 
rium  eonversae  sunt.  De  genere  sancti  Bernardi  lege 
Admonitionem  prsemissam  iniiio  Vitae  S.  Bernardi, 
ct  Joannem  Eremitam  in  Yita  quarta,  ubi  Viri  san- 
f  ti  ^enus  paternum  ex  veteri  Burgundise  ducum  fa- 
miha  oriipnem  duxisse  fertur. 

1098.  B.  Robertus  abbas  Molismensis,  assumptis 
secum  ez  eodem  monasterio  viginii  el  un(^  mona- 
chis,  io  eremum  Cistercii  secedit,  ibique  novum 
monasterium  exstruit,  in  dioecesi  scilicct  Cabilo- 
nensiy  quinque  circiter  leucis  a  Divione,  opitulanli- 
bus  simul  et  probautibus  Gnaliero  Cabiloncnsi  et 
Hugone  Lugdunensi  praesulibus;  pr^ia  vero  lar- 
giente  Odone  Bur^undiae  duce,  quo  ibi  cum  sociis 
sirictius  ad  amussim  observarct  Rpgulam  S.  P. 
Benedicii,  cujus  die  sacro  in  Dominicam  Palroarum 
hoc  anno  incidente,  opus  illud  tuniprimum  exor- 
dium  sumpsiL  Ex  primis  B.  Roberti  sociis  fuereAIbe 
ricos,  Odo,  Joannes,  Slephanus,  Letaldus,  1 1  Petrus. 

1099.  Henrici  IV  imperatoris  43,  Philippi  Gallia- 
rom  regis  39,  Urbano  II  decimo  nono  anno  pontifi- 
catns,  quirto  kalendas  augusti  defuncto  succedit 
Pasobalis  11  ex  monacho  Cluniacensi. 

Be&tus  Robertus  MoIismeDsium  interpellationibus 
iD  conciho  Romano  ac  Pontificis  jussu  Molismum 
redit  eique  Albericus  ex  priore  subslituitur,  apud 
Cistercium.  Ecclcsia  in  honorem  beatae  Yirginis  hoc 
anno  dedicatur. 

1100.  Hac  anno  Joaunes,  ei  Ilbodus  monachi  Ro- 
mam  mittuutur  ab  Alberico  Cistercii  abbate,  cum 
liiteris  commendatitiis  Joannis  et  Benedicti  cardi- 
naiium,  Hogonis  archiepiscopi  LugduneuMs,  atqne 
Walteri  praesulis  Cabilonensis,  quorum  precibus 
Pascbalis  II  insiitutum  Cisterciense  con6rmat  pecu- 
liari  privilegio  dato  Trojae  decimo  quarlo  kalendas 
mati  indicl.  8,  pontificalus  anno  2,  Exstat  apud  Ba- 
ronium  et  Mannquez. 

1101.  Albericus  abbas  arctissimam  ReguIseS.  Be- 
oedicti  obsarvaiionem  instituit  in  novo  monastcrio, 
abjxiens  quidquid  Regulae  adversaretur. 

Obiil  beaius  Bruno  institutor  Ordinis  Cartbnsien- 
sis  (qni  anno  millesimo  octogesimo  sesl^  cxordium 
sumpsit),  patria  Coloniensis,  s^iw>!!tdie  ac  scienlia 

iUustris.  _-.---**'''''^*'^ 

iiOi.  Oda Bnpg LrTuJae  dux,  Cistercii  fundalor.  mo- 
ritor,  et  sepelitur  in  ecclesia  Cisierciensi ;  eodem- 
que  anno  Henricos  ejus  filius  habitum  monasticnm 
ibidem  induit. 

1103.  Cistercienses  nigrum  habilum  in  album 
conimutasse  creduntur,  el  beatae  Virginis  officium 
quotidie  recilandum  sibi  proposuisse. 

1105.  Obiisse  putatur  Aleiha  S.  Bernardi  mater, 
kalendis  septembris,  ex  Necrologio  S,  Benigui  Di- 
Tionensis,  ubi  sepulla  est:  cujus  corpus  post  annos 
ceotam  quadraginta  quinque  translatum  est  Claram- 
Yallem.  Bjus  ubiium  describit  Guillelmus  in  Vita 
S.  Bernardi,  lib.  1,  ca'>.  2. 

1106.  P.ischalis  II  anno  7,  Pbllippi  I  Galliarum 
regis  46,  Henricus  IV  intelici>er  vitam  clausit  anno 
imperii  49.  Huic  successit  Heoricus  V  hostili  in 
EeeMim  «nimo  patri  non  degener  filius :  qni  Ro- 


1  raam  pcrgens,  Paschali  Pontifici  manus  injecit,  ab 
eoqu^  pcr  vim  ecclesiarum  inveslituras  extorsit;  sed 
et  coronam  imperatoriam  anno  liil. 

It08.  Paschalis  II  anno  9,  Heuriyi  V  2,  terlio  ka- 
lendas  augusti,  Phili(>pus  rex  Francorum  obiii  apud 
Milidunum  :  cui  Luduvicus  cjus  Hlius,  cognomento 
GrosFus,  successil. 

1109.  B.  Albericus,  secundus  Cistercii  abbas  obiit 
septiino  kalcndas  fehrnarii,  anno  rcgiminis  nono  et 
dimidio  :  cui  subslitutus  B.  Stephanus  Hardingus, 
nobili  apud  Anglos  stemmate  oriundus,  prioris  an- 
tea  vice  functus,  qui  et  ipse  cum  aliis,  Moiismo  vitae 
arctioris  desiderio  egressus  fuerat. 

1110.  Hoc  anno  ad  superos  migravit  tertio  ka- 
lendas  maii  B.  Roberius  abbas  Molismensis,  Cister- 
cii  primus  institutor,  non  anno  1098,  ut  vulgo  cre- 
dilur. 

p  1113.  Paschalis  H  14.  Henrici  V  8,  Ludovici  VI  6, 
"  B.  Bernardi  conversione  celeberrimus  est.  Qui  annos 
natus  circiter  viginti  tres,  Cisierciensium  familiae 
sub  Ster>hano  abbate  una  cum  triginta  sociis  nomen 
dedit.  Ex  quo  tempor»)  Cislerciensis  Ordo  mirifice 
propagari  et  florere  coepit. 

Eod(!m  anno  Firmitas,  prima  Cistercii  filia,  fun- 
datur  in  dioeccsi  Cahilonensi  ad  Gronam  fluvium,  a 
dominis  Vergiacensihns,  Savarico  et  Guillelmo  rjus 
filio,  corriitibus  Cabilonensibus.  Primus  abbas  Ber- 
trandus. 

1114.  S.  Bemardus  metendi  artem  et  facuUatem, 
cum  per  corporis  imbccillitalem  alias  non  valeret, 
divinitus  impetravit,  Vilaelibro  i,  cap.  4. 

Fundatur  Pontiniacum,  ^ecunda  Cistercii  filia, 
quaiuor  ab  Aulissiodoro  leucis  distans,  in  allodio 
Heriberti  canonici  Autissiodorcnsis,  concurrente 
Herveo  comilc  Nivernensi,  sub  Humbaldo  episcopo  : 
C  cujuscoenobii  basilica  a  Theobaldo  Campaniae  comite 
poslmodum  aedificata,  fundatoris  nomen  ipsi  obli- 
nuit.  Prinius  abbas  Hugo  Matisconensis,  postea 
•plscopus  Aulissiodorensis,  ad  quem  plures  Bernardie 
epislolse, 

1115.  Fundantur  hoc  anno  Clara-Vallis  et  Mori- 
mundus,  tertia  et  quarta  Cislcrcii  filise.  Clara-Vallis 
quidcm,  ad  fluvium  Albam  in  comitatu  Campaniae 
cl  dioecesi  Lingonensi,  sepiirao  kalendas  julii,  non 
a  Theohaldo(ut  quidam  opinantur,  coenobii  Clarae- 
Vallensis  tranHJalionem,  de  qua  anno  1035,  cum 
fundatione  confundentes),  sed  ab  Hugone  Trecensi 
coniiie.  (ut  probabilur  in  Noiis  ad  episiolam  31. 
Clarae-Vallensi  monastcrio  prseficitur  Bernardus,  et 
a  Guillelmo  de  Carapellis  Catalannensi  episcopo, 
absente  scilicct  Josceranno  episcopo  Lingonensi, 
consecralur,   quator  et  viginii   a^ens  annos.  Vitse 

D  tibro  I,  cap.  7.  Morimundus  vero,  lo  eadem  dioecesi, 
ab  Odolrico  de  Agri-Montc  el  Adelina  ejus  uxore, 
dominis  de  Choiseul.  PrimUg  abbas  Arnoldus,  ad 
quera  epistola  4.  Et  hae  suni  quatuor  abbaiiae  qu&si 
toti«iem  Cistercii  filiee  primigeniae,  ex  quibus  mde 
cseierae  omnes  sunt  exortae. 

Eodeni  anno  obiit  Ivo  Carnotensis  episcopus,  vir 
doctissimus,  qui  successorem  habuil  Gaufridum, 
legati  in  Gallia  hoi.ore  p':rfanctum,  S.  Bernardo 
charissimum,  de  quo  e|»»5»lt  15,  47  et  55,  et  De 
Consilerat.onc,  lib.  iv,  cap.  5,  tuni  etiam  Vitae 
S.  Bernardi  libro  ii,  capp.  1  el  6,  et  libro  iv,  cap.  4. 

1116.  Primum  Cistercii  capiiulum  generale  a  B. 
Slejthano  coiivocaium,  quotannis  in  posierum  fre- 
qucntaodum  idibus  septembris,  ul  habet  Jacobus  a 
vitriaco,  Historiae  Occidentalis  capile  14. 


59 


•CHRONOLOGIA  BERNARDINA. 


60 


4117.  B.  Bernardus  gravi  infirniitate  detentns,  a 
medico  rusticano  carandus  commiuitur  procurante  '^ 
Guillelmo  episcopo  Gatalaunensi,  Yitae  libro  i, 
cap  7.  Quo  quidem  anno  vel  circiter  accidisse  fer- 
tur  conversio  Tescelini  S.  Berna'di  pareniis,  qui 
non  multo  post  sanctilatis  fama  celebris  docessit 
die  11  apriiis,  ul  habet  Necrolo^ium  S.  Benigni  Di- 
vionensis. 

1118.  Henrici  V  12,  Ludovici  VI  10,  Pascbali  II 
posi  annOH  ponliBcatus  oclodecim  et  menseh  quinque 
vita  funrto  successit  Gelasius  itidem  II  cz  mooacho 
ilidem  Gluniacensi,  cui  Henricus  imperator  Mauri- 
cium  Burdinum,  archiepiscopum  Bracarensem,  Gre- 
gorii  nomine  opposuil. 

Hoc  item  anno  coepit  Ordo  militum  Templi,  cujus 
primi  auclorps  Hugo  de  Paganis  et  Gaufredus  de 
S.  Aldemaro,  ut  testis  rst  Tyrius,  Belli  sacri  libro 
xu:  quo  etiam  auctore  idem  Ordo  confirmatur  in 
cuncilio  Trecenhi,  anno,  1128»  ut  diserte  habet  Mi-  p 
chaelensis  scriba  concilii  postea  extinguendus  a  D 
Glcmf^nto  V  sub  Philippo  lY  Galliarum  rcge,  anno 
Chrisli  1313,  in  coocilio  Vicnnensi. 

Fundatur  monasterium  Trium-Fonlium,  prima 
filia  Clarse-Vallis,  in  dioecesi  Caialauneasi.  Primus 
abbas  Rogerius  ;  secundus,  Guido  ad  quem  epistoIaB 
69,  70.  Item  Fontanetum,  secnnda  Claree-Yallis  filia, 
in  dioecesi  ^dupnsi.  Primus  abbas  Godefridns,  Ber- 
nardi  consanguineus,  qui  fundato  loco  regulariterque 
ordinato,  refert  liber  sepulcrorum  Clarae-Valiis,  ad 
suam  Claram-Yallem  rediit,  ubi  tertius  piior  tuit, 
demumque  episcopus  Lingonensis 

1119.  Hcnrici  Y  43,  Ludovici  YI  11,  Gelasio  II 
Cluniaci  e  vivis  sublato  suffectus  cst  C^ilistus  H, 
Yicnnensis  antea  episcopus,  Guido  appellatus,  qui 
hoc  anno  Remis  concilium  celebravit  duodecimo 
kalendas  novembri?,  et  Burdini  schisma  feliciter 
com(>re8sit. 

EoHem  anno  conficitur  Charta  Gharitatis  vulgo  ap-  C 
pellatn,  triginta  constans articulis  seu  capitulis,  agen- 
te  B.  Stephano  abbate  Cisterciensi,  assentientibus- 
quecseteriscoabbaiibus^adprovidendnm  paciet  tran- 
^uillitati  Ordinis  Gisterciensis,  quse  a  summo  Ponti- 
face  Calli^to  II  approbata  est.  Exstat  apud  Man- 
riquez. 

1120.  Sanctus  Nobcrtus,  quem  Bernardns  <r  Spi- 
«  ritus  sancli  fistulam  »  vocal  epist.  56.  Ordinem 
Prsemooslraiensem  instiluit  in  loco  territorii  Lau- 
«lunensis,  Praemonstrato  vulgo  nuncupato.  Yida 
epistolam  255,  ot  Notas  ad  eamdem. 

1121.  Ceiebratur  synodus  Suessioncnsis  adversus 
Pelrum  Abaelardum,  praesidente  Conano  episcopo 
Praenestino,  apostolicae  Sedis  legato,  in  quo  ipse 
Petrus  librum  suum  de  Trinitaie  flammis  tradere 
compulsus  est.  Gudlelmus  Gampellensis  episcopus 
Gatalaunensis  eodem  anno  ineante  obiit:  de  quo 
vide  Notas  ad  epistolam  3.  D 

Fundatur  Fusniacum,  in  dicecesi  Lauduoensi,  cu- 
jus  abbati  Rainaldo  Bcrnardu^i  scripstt  epistolas  72, 
73  el  74, 

1122.  Pctrus  Mauricius,  natione  Arvcrnus,  dictus 
Yenerabilis,  charissimus  Bemardi  amicus,  fit  abbas 
Gluniacensi  in  Octavis  Assumplionis.  Notse  ad  epi« 
stolam  pnmam  S.  Bernardt. 

1123.  Hoc  circiter  anno  eligitur  episcopus  Taren- 
tasiensis,  Petrus  Firmitaiis  abbas,  primus  e  faniilia 
Gisterciensis  episcopus,  substituto  in  ejus  locum 
Bartholomaeo  Bernardi  fratre. 

Item  Adamo  S.  Dionysii  prope  Parisios  ssabat 
defuocio,  conimunibus  eligenlium  votis  succebor 
rcountiatus  est  Sugerius.  Exstant  Bernardi  complu- 
res  ad  eum  epistolae. 

1124.  Henrici  Y  ianperatoris  anao  IS,  Ladovid  YI 
Galliaram  regis  16,  CailicHiii  ptpa  obiil  poatifieitM 


anno  6 ;  Sedemque  apostolicam  Honorius  11  antea 
dictus  Lambertus,  episcopus  Ostiensis,  eodem  anno 
conscendit. 

1125.  Henricus  Y  imperalor  moritur  Trajecti  ad 
Rheoum,  cum  annos  undeviginti  impprassct,  ac 
Dullis  post  s^  liberis  reliciis.  funeftura  diuturnumque 
orlum  est  discidium,  Bernardi  opcra  aliquaudo  com- 
ponendum,  inter  Lotharium  Saxonum  duccm  et 
Conradum  Henrici  decessoris  sororium  qui  a  Fri- 
derico  fratre  et  aliis  rex  prociamaiuB  cooscensis 
Alpibus,  a  Mediolanensibus,  suscipitur,  ac  ab  eorum 
archiepiscopo  Anselmo,  inquit  Otto  Frisingpnsis, 
qui  ista  narrat  Chronici  libro  vii,  cap.  17,  Modoyci, 
sede  Italici  regni,  iu  regem  ungitur.  Pro  Mediolanen- 
sium  reconciliatiooe  cum  Innoceotio  atque  Lothario 
hujus  nominis  II  (in  cujus  gratiam  eleclionis  jure 
Imperii  summa  cessit)  multum  fuit  Bernardo  iosu- 
daiidum,  ut  postea  dicetur. 

tiodem  anno  gravis  fames,  in  Grallia  maxime  et 
Burguiu^a  sseviens,  Bernardi  charitatem  exercet, 
Yitae  lifto  i,  cap.  10 ;  ^uo  anno  if>se  etiam  gravi 
morbo  eooflictatus  incidit  in  vita>  discrimen,  ope 
undem  B.  Yirgiuis  et  SS.  Benedicti  atque  Laurentii 
sanitati  restitutus,  ibidem:  ac  postmodum  singu- 
laris  ejus  sanctiiatis  et  doetrinae  coelestis  fama  per 
urbem  ei  orbem  volavit. 

1126.  Otto,  postea  Frisingensis  episcopas,  celebris 
hi^torioj^raphus,  monachum  induit  in  coenobio  Mo- 
rimundi.  Is,  ut  scribit  familiaris  ejus  Radevicus, 
imperatorum  Henrici  lY  nepos,  Henrici  Y  sororius, 
Gonradi  fratcr  uterinus  et  Friderici  patruus  fuit,  ez 
patre  clarissimo  et  pio  principe  Leopoldo  Aastriae 
marchione,  et  matre  Agnete,  filia  Henrici  lY. 

1127.  Hoc  circiter  anno  Stephanus,  cx  cancellario 
episcopus  Parisiensis,  a  curise  frequentia  ad  melio- 
rem  frugem  Bernardi  monitis  revocatus,  graviter  a 
Ludovico  rege  exagitatur,  tandemque  post  multas 
infestationes,  Cisterciensium,  maxime  vero  Bernardi 
opera  in  graiiam  restituiiur.  Quod  etiam  Henricus 
Senonensis  archipraesul  non  multo  post  eademque 
de  causa  exportus,  eamdem  habuit  causae  patronum 
ac  defensorem.  Gonsule  epistolam  45  et  Notas. 

Fundatar  Igniacum,  quarU  Glarae-Yallis  filia, 
dioecesis  Remensis,  a  Rainaldo  de  Pratis  Remorum 
archiepiscopo,  Primus  abbas  Humbertus,  ex  Casae- 
Dei  monacho  Clarae-Yaliensis  factus,  qui  non  multo 
post  amore  quietis,  dimissa  prsefectura.  Claram- 
Yallem  rediii ;  qua  de  re  a  Bernardo  in  Italia  tunc 
propter  schisma  detento  acriter  correptus  epist.  141, 
nihilominus  hoc  in  sancio  otio  perstitit  de  diem 
usque  mortis,  lo  quo  S.  Bernadas  de  eximiis  ejus 
virtutibus  hermonem  babuit.  Abbas  secundus  Gu^- 
ricns  pietate  jnxta  ac  scriptis  percelebri»,  eujus 
sermones  hic  in  tomo  sexto. 

1128.  Goncilium  Trecense  celebratnr  (non  vero 
anno  1127,  teste  Michaelensi  scriba  concilii)  in  so- 
lemnitateS.  Hilarii,  praesidente  Matthaeo  Albanensi, 
apostolicae  Sedis  legato :  eique  interfuere  Stephanus 
Gisterciensis,  Bemardus  Glarae^YalleDsis,  aliiqae 
rj  isdcm  Ordinis  abbates.  In  ipso  Patres  Templariis 
Regulam  vestesque  eandidas  (quibus  Bugenhis  III 
postea  rubeam  crucem  attexi  curavtt)  praescripspre. 

Fundatur  Regniacum,  in  dicecesi  Autissiodorensi. 

1129.  Matthaeus  Albanensis  (verba  sunt  Alberici 
in  Ghronico)  legatus,  ex  Ordine  Gluniacensi,  conci- 
lium  tenuit  apud  Catalaunum  in  Purificatione  beate 
Mariae  Yirffinis  :  ubi  de  consilio  S.  Bemardi  abbatis, 
Henricus  Yirdunensis  episcopus  episcopatum  dimiait 
et  factus  est  episcopus  per  Diennium  quidam  Ursio 
abbas  S.  Dionysii  Remensis. 

Fundaiar  Ursi-Campus,  in  dicecesi  Noviomensi, 
a  Simone  episcopo. 
im.  LollMriiniBpenaoris5,Ud«ii(^VIGillw- 


61 


CHRON(HiOGU  BBRNARDIRA 


62 


rum  re|;i898,  mortuoHoDOrio  papadecimosextoKa- A  dus  in  Ilaliam  prosecutus,   Pisanos  ei  Gennenses 


lendas  febraarii,  pontificatus  sui  sexto,  gravissimum 
schisma  ia  £«*ciesia  Dei  oritur,  iDnoccntio  II  cano* 
nice  electo  decimo  tertio  kalendas  mariii,  qui  Gre- 
fforius  antea  yocabatur;  sed  Petro  Petri  Leonis 
nlio,  violentia  amicorum  suornm,  qui  potentissimi 
in  Urbe  eranl,  favenle  sibi  Rogerio  Siculo,  iutruso. 
lonocentii  causam  Bernardus  pcr  octo  annos  strenue 
propugnavit.  Yide  epislolam  124  et  sequentes.  Nam 
et  inier  alia  hoc  ipso  anno  a  Patiibus  concilii,  Stam- 
pis  ea  de  re  habiti,  arbiter  una  voce  constitutus, 
lonocentium  Anacleto  praeferendum  declaravit  et 
Heoricum  Anglise  regem  ad  eum  suscipiendum  indu- 
]^it,  Yitae  hbro  2,  cap.  1.  Yide  Prsefationem  nostram 
generalem,  §  2. 

Eodem  anno  ipse  Bernardas  summa  animi  demis- 
siooe  episcopatani  Genuensem,  Sigefridi  tnno  su- 
periori  ad  superos  transiati  morte  destilutum  recu- 


reconciliavit,  oblatumque  denuo  Genuensem  ponti- 
ficatum,  Syro  vel  deffrenlc,  vel  in  sedem  necdum 
evecto,  modesie  consiantcrque  rejecii. 

Exorta  item  est  Gluniacenscs  inicr  cl  Gistercienses 
magna  controversi»,  occasione  videlicei  privijpgii, 
quo  istos  Innocentius  adecimarum  solutione  exemit. 
Vide  episiolas  228,  283. 

Fundantur  monasterium  Yalcellense,  in  dioBcesi 
Gameracensi,  vile  ejislolam  186;  ac  monasterium 
Trium-Fontium,  in  Anglia,  dioecesis  Ehoracensis. 
Vidc  epistolas  92,  94  sqq. 

1133.  S.  Bernardus,  in  Italiam  anno  superiori 
profer.ius,  cuin  vires  Innocentio  non  sufficerent  ad 
Romam  expugnandam  (Lothario  quippe  armatorum 
duntaxat  duo  millia  minislranle).  Hcnrico  Majoris 
Brilanniae  regi  scripsii  opislolam  138,  ad  ferendum 
suppctias.  Sed  tandem  Innorentius  urbem  in^ressus, 


savit.    Balduinus   vero  in    eoncilio    apud   Glarum-  n  in  basilica  Laleranensi  Lotbarium  coronavii  impe- 

Montem  in  Gallia  habito»  primus  ex  Gislerciensibus  "^  ratorern;  quo  abeunte,   Anacleio  per  urbem  gras- 

___j  _-••         _-«__.-    -.i___.  __.       ....      ^^^^.  ^jgj.g  coactus,  Pisas  sc  conlulil.  Unde  Ber- 

nardus  mitiitur  in  Germaniam,  Gonradum  cum 
imperatore  Lothario  reeonciliatnrus.  Qua  occasione 
capiata,  Kogerius  Siciliae  tyraonus,  ab  Anacleto 
regis  nomine  donatus,  Pisanos  ab  innocenlii  obe- 
dientia  retrahere  conalur:  quibus  in  fide  constanter 
persistentibns,  S.  abbas  congratulatoriam  hoc  anno 
dedit  epistolam  130.  Porro  in  illo  ejus  itinere  con- 
tigit  Mascelini  coaversio,  de  qua  ViiaB  libro  4,  cap.  3, 
necnon  el  ducissse  Lotharingias,  ibid. 

1134.  Gonciiinm  Pisanum  celebralur,  ad  (fuod 
cum  Bernardus  Inoocentii  jussu  facla  pace  cum 
Lothario  et  Gonrado  accedens  per  Lombardiam  iter 
ageret,  Mediolanenses  sacrorum  communione  et 
melropolitana  dignilaie  privati,  quod  Anselmum  ar- 
chiepiscopum  sccuti,  GonraJo  ct  Anacleto  adhaesis- 


sacro  cardinalium  collegio  adscriptus  est :  cui 
adiunctas  putatur  Martinas  vir  ille  integerrimus, 
cugos  meminit  Bernardus  in  libro  4  de  Gonsidera- 
tiooe,  cap.  5.  de  Balduino,  in  episiolis  144^  et 
244. 

1131.  Innocentio  Leodii  magpifioe  recepto,  cum 
prlus  sub  finem  anni  superioris  in  Galliam  se  rece- 
pisset,  Bernardus  repressit  Lotharium  imperalorem, 
episcopaies  invesiituras  repetentem;  eumque  sum- 
mus  Pontifex  ibidem  in  Germaniae  regem  coronavit, 
Romse  post  duos  annos  imperatorio  diademate  do- 
Daodum.  Peracta  vero  Leodii  Quadragesima  prse- 
sentis  anni,  Innocentius  in  Gallias  redux,  ad 
coocilium  cootra  Anacletum  mense  octobri  Rcmis 
indictum  profectus,  Ludovicum  Juoiorem  in  locum 
Philippi  fratris,  ex  equi  lapsu  infeliciier  necati,  regem 


consecravii.   Quo  quidem    concilio     soluto,    inquit  ^  senl,   litteris  illuni  interpcllant,  de  restituenda  sibi 
Sugerius  in  Vita  Ludovici  Grossi,    dominus  Papa  C  ponlificis    et    imperaloris   Loiharii    ^raiia,   quibus 


Auiissiodori  delegit  demorari,  reliquo  nempe  lem- 
pore  labentis  anni,  cum  prius  Gluniacum,  ciijus 
eccb  siam  dedicavit,  deindc  Glaram-Vallem  aliasqae 
ecclesias  visitasset,  comitantc  ipsum  uhique  Ber* 
cardo.  Leodii  conventum  post  coucihum  Remense 
oarrat  Ernaldus  in  Ubro  2  de  Vi(a  Bernardi.  cap.  1, 
contra  expressam  Sugerii  auctoritalem. 

Hoc  etiam  anno  Bernardus,  ut  habet  magnum 
Chrouicum  Bel^icum,  episcopatum  Gntalaunensem 
electns  recusavit,  et  per  ipsiun  Gaufredus  abbas 
Sancti  Medardi-Suessionensis  iil  episcopus  Gataiau- 
nensis.  Idem  refert  Albericus,  qui  et  addil,  Inno- 
ceniium  Sancti  Medardi  ecclesiam  consecrasse,  idi- 
bos  nimirum  oclobris,  ante  conciiium  Remense  ut 
habet  Ghronicam  ejusdem  mooasterii. 

Hoc  itidem  anno,  Thomas  prior  Sancti  Vicioris 
Pansiensis,  vir  integerrimus,  pro  justitia  crudeliter 
perimitur  a  nepotibus  Theob^ldi  Neoterii  archidia-  D 
coni  Parisiensis,  cui  ob  exprobraias  in  ecclesiasticos 
ezaciiones  invisus  erat.  Nec  multo  post  Archembal- 
das  subdiaconua  Aurelianensis  idem  mortis  genus 
eidemque  de  causa  subiit,  Joanne  auctore  ecclesiae 
S.  crucis  itidem  archidiacono.  Pro  priore  S.  Victoris 
scripsit  Bernardus  episiolas  158,  159,  160,  162;  et 
pro  sabdiacono,  epistolam  61.  Susccpta  autem  est 
et  agitata  ulriusque  causa  in  concilio  Jotrensi  dioe- 
cetb  Meldensis. 

Fundantur  Morerola,  in  Gasldla  et  territorio  Za- 
moreosi;  monasterium  S.  Joannis  de  Taronca  in- 
Lusitania,  dioecesis  Lamccen.nis;  Longus-Pons,  in 
dioecesi  Suessioneosi ;  Gharus-Locus,  in  dioecesi 
Bisuntinensi ;  Bouus-Mons,  in  Sahaudia,  dicecesis  Ge- 
bennensis;    Rievallis,  in    Anglia,  dicecesis  Ebora- 


lUtt.  Diaiadaiitm  e  Galliis  Innoceiitiam  Bemar- 


pencto  concilio  adfuturum  se  promisit,  datis  epi- 
slolis  132,  133.  Nec  mora,  concilio  ejus  potissimum 
prudenlia  absol'iio,  cim  Matthaeo  Albanensi  et  Gui- 
done  episcopo  Pisano  cardinalibus,  necnon  et  Graufrido 
Garnoteusi,  delegatur  ad  componendam  Mediolanen- 
siuin  pacem:  a  quibus  ingenti  plausu  et  summa 
veneratione  accepius,  archiepiscopalem  honorem  sibi 
pertinaciter  delaium  vix  effugere  potuil.  Multis  vero 
ibidem  conversis  de  quibus  epistola  135,  primam 
eodem  loci  Ordinis  sui  coloniam,  scilicet  Glaram- 
Vallem,  aUis  mendose  Glaram-Vallem,  excitavit. 
Inde  jussu  Innocentii,  ut  habet  Sigonius,  de  Regno 
Iialise,  lib.  11,  ad  pacificandas  ipsas  inler  se 
Lombardiae  civitates  proiectus,  Papiam  et  Grcmonam 
se  contulit.  Gum  autem  apud  Gremenses  nihil 
proficisset,  eorum  Innocentio  perlinaciam significavit 
epistula  318. 

Int.  rim  post  concilium  ad  superos  migrat  Norber- 
tus  Ordiuis  PraBmonslratensis  fundalor.  Sed  et  Stc- 
phanus  abbas  Gisterciensis,  quinto  kalendas  aprilis : 
cui  post  rcJHCtum  Widonem,  qui  Stephano  adhac 
supersiite  rlectus,  sex  menses  pedum  gessit  paslo- 
ralc,  subsiitutus  esi  Rainaldus,  filius  Milonis  comitis 
Barri-sup-  r-Sequanam,  inquit  lib.  8  Ordericus  mo- 
nachus  Clar«-YalIonsis.  Is  praeclara  inslituta  capiti- 
bus  oclogiiaa  sept»Mn  comprehensa  in  capitulo  gena- 
rali  ordinavit,quae  videre  licel  in  Annalibus  Manriquez. 
Fundaniur  praeler  Gharam-Vallem  Mediolanensem, 
Hemmeroriium,  in  dioBcesi  Trevironsi ;  Vallis-Glara, 
in  dioecesi  Landunensi.  Primus  abbas  Henricus  de 
Mu:dach,  ad  qnem  cpistola  321. 

1135.  Bornardo  ex  Italiareduce  per  urbem  Medio- 
lanensem,  Viiae  libro  2,  cap.  4,  transfertur  Glara- 
Vallis  in  commodiorem  lociim,  Vilae  libro  8,  cap.  5, 
ubi  cam  vix  tantisper  eonsedisset,  jassus  eet  in 


63 


GHR0N0L06IA  BERNARDINA. 


64 


Aquitaniam  se  conferre  cum  Gaufrido  CarDOtensi,  a 
ad  revocandum  Guillelmum  comitem  Pictavensem, 
aliosque  schismaticos  a  Gerardo  Engolismensi  epi- 
scopo  seduclos,  ibidem  cap.  6.  Postea  aliquandiu 
sibi  reddiius,  insignem  illam  in  Canlica  explanaiio- 
oein,  hortante  altero  Bernardo  Fortarum  priore 
Cartusiano  aggressus  est.  Yide  epistolas  153, 
154. 

Fundatur  Busaium,  in  dicecesi  Nannetensi,  ab 
Ermengarde  Britannise  comitissa,  quara  in  praedicto 
itinerc  a  saeculi  vanitatc  rovocavit.  Vide  episiols^s 
116,  et  117,  Primus  abbas  Joarmes,  ai  quem  epistola 
232.  Ftindanlur  eliam  Alia-Cumba,  in  dicecesi  Gc- 
bennensi;  Gratia-Dei,  in  Santonenifi;  Eberbachum, 
in  Moguntina. 

1136.  Guido,  inter  Bcrnardi  fratres  natu  major, 
exlra  Claram-Vallem,  juxla  fratris  vaiicinium,  Vitae 
libro  2,  cap.  12,  moriiur,  nimirum  Pontiniaci. 

Fundanlur  Balcriia,  in  dioecesi  Bisuntinensi ;  pri-  m 
mus  flbbas  Burchardus,  ad  quem  epistola  146 ;  Do-  ■' 
mus-Dfi,  ad  Charum  tluvium  in  dicecesi  Bituricensi, 
cujus  abbas  fuit  Robertus  B^rnardi  consan^nineus, 
ad  qucm  epistola  1 ;  Alba-Ripa,  in  dicecesi  Li^^go- 
nensi.  Deniquc  adoptaltir  monasterium  Alpense, 
dioecesis  Gebennensis,  tradente  Guarino  abbile, 
postea  episcopo  Sedunensi.  Vide  epistolani  253. 

1137.  Innocentii  11  8,  Lotharii  II  imperatoris  12, 
Lndovicus  VI  regni  sui  anno  29  Parisiis  mortuus  est 
kalendas  augusti ;  cui  successit  filius  Ludovicus  VII 
Junior  appellatus,  quod  vivcnte  patre  regnare 
ca?pisset. 

Hoc  ipso  anno  Bernardus  ab  Innocentio  acciius, 
tertio  Italiam  pro^reditur,  sub  Anaclelo  laboran- 
tem  vcxatione  Rogeni  Siculi,  qui  a  Rainulfo  duce 
Bernardi  precibus  superatus,  cum  armis  praevalere 
non  posset,  ad  verba  se  convertit,  al(jue  Anacleti 
causam  in  ore  Petri  Pisani  viri  eloqucntissimi  repo-  ^^ 
nere  sc  simulans,  cum  ipsum  a  Bernardo  convictum  C 
et  reductum  vidibset,  ne  sic  quidem  ad  meliora 
poluit  emolliri. 

Fundantur  monasterium  Columbae,  in  Italia,  dioe- 
cesis  Placenlinae;  Bochia  in  Hungaria,  dioecesis 
Vespriuienhis,  quamvis  a  nonnullis  ad  annum  1153 
referatur.  Item  adoptalur  monasterium  Belli-Fontis, 
nunc  Vallis-Paradisi  nuncupatum,  in  Hispania,  dioe- 
cesi  Zamoreubi. 

1138.  Loiharius  II  imperii  anno  decimo  tertio  re- 
gnare  desiit  tertio  nonas  decembris,  succedente 
CouradoFranconiHeduce,  quondam  ejus  ocmulo.  Quo 
etiam  aono  misere  interiii  Anacl<'tii8  pseutio-pon- 
tifex,  cui  suffectus  cx  Rogcrii  faclione  Gre^orius 
cardinalis,  Vi<*tor  vocitatus,  qui  SDprcmae  dignilaiis 
insignia  Bernardo  resignaos,  schismati  tandem, 
post  sepiem  annos  S.  Doctoris  studio  ac  prudentia 
compresio,  finem  optalum  imfiosuil.  Vide  epistolam 
317.  Abbas  vero  sanctus  Romanam  curiam  nulla  Q 
mora  interposita  deserens,  nihil  inde  in  Gallias  re« 
fcrre  voluit  pro  xeniis,  pra;ter  dentem  S.  Csesarii, 
aliasque  sanctorum  reliquias,  Vitse  libro  4,  cap.  1. 
Qui  dc  siatu  electionis  Lingonensis  a  Lugduuensi 
metropolita  conira  sponsionem  Romae  iuitam  cele- 
bratae  certior  factus,  varias  scripsii  epistolas  165  et 
stquerites,  cui  quidem  dolori  arcessit  alius  longe 
gravior,  nempe  de  Gerardi  fratris  obilu,  cujus  indu- 
cias  in  Italia,  ubi  comiiem  eum  habucrat  in  extrcma 
su;i  prregriuati  >ne,  a  Deo  impeiraral,  qucm  niultis 
lacrymis  prosecatus  est  senuone  vigesimo  sexto  in 
Cauiica,  a  quo  resumpsii  aureum  hoc  opus  a  se 
interruplum. 

I|iso  anno  Rainaldus  Remensis  archiepiscopus  ob- 
iit,  ut  rcfert  Auctariura  Gcuiblacense  :  po^t  bien- 
uium  vero,  scilicet  anno  ll40,Samson  Carnotensisec^ 
clesise  prsepositus  Remorum  prdioatur  trcbiepiseo- 


pus,  cum  ipse  Bemardus  hanc  dignitatem  recusasset. 
Fundatur  monasterium  Benedictionis-Dei,  in  dioe- 
cesi  Lugdunensi,  cui  prsefectus  Aibericus,  ad  quem 
eptstola  173.  Adoptatur  etiam  monaslerium  Dunense, 
dioecesis  Brugensis.  Primns  abbas  Robertus,  cui 
scribitur  epistoIa324,  Bernardo  apud  Claram-Vallem 
aliquando  successurus. 

1139.  Convocatum  est  Romse  concilium  Lat6ra- 
nen.>c  mille  circiter  episcoporum,  in  quo  iterato 
tlamnati  Petri  Leonis  fautores,  infirmalfle  ab  eo  fa- 
ctae  ordinaliones,  torneamcnta  interdicta,  Arnoldus 
Brixianus,  tanquam  haereticus  Italia  excedere  jus- 
sus.  A  qua  quidcm  seutentia  adversus  Anacleti  fau- 
tores  sevpritate  Bernardus  vindicare  laboravit  Pe- 
trura  Pisanum  cardinalem,  Innocentio  prius  a  sc 
reconciliatum^  ut  pat.*t  ex  epistola  213.  Nec  multo 
post  lonocentms  ipse  a  Rogerio  Sicilise  duce  dolose 
captus  est,  quod  pacis  diu  exoptatse  inter  utruraque 
componendae  fuit  occasio. 

Hoc  item  anno  Malachias  archiepiscopus,  Hiberniae 

grimas,  Romam  itcr  aggressus  est,  non  vero,  ut  vult 
aronius,  anno  1137,  cum  constet  ex  Bernardo, 
Vilse  S.  Malachiae  capite  10,  Malachiara  ab  hac  pe- 
regrinatione  novcm  dunlaxat  annos  supervixisse, 
ilcmque  ex  capite  ultimo,  anno  1148  decessisse. 
Malachias  vero  in  hoc  itincrc  Claram-Vallem  adiens, 
ibi  sex  socios  reliquit,  qui  Cistnrcience  institutum 
edocii,  illud  postea  in  Hibemiam  transtuleruut. 

1140.  Habelur  con^^ilium  Senonense  adversus 
Abaelardum,  qui  condemnatis  errorum  capitulis 
Sedem  Rora^nam  appeilavit  quidem,  sed  Petri  Ve- 
nerabilis  persuasione  cedens  appellalione,  Cluniad 
remansit :  ac  ejusdem  opera  Ecclesiae  reconciliatus, 
cura  per  bicnnium  ibi  laudabihter  vixisset,  in  mo- 
nasterio  S.  Marcelli  Cabilonensi,  quo  morbi  curandi 
causa  i^e  contulerat,  cessit  e  vita.  Vide  epistolam  197 
et  sequenies,  et  ibidem  Noias. 

Fundantur  hoc  anno  Clarus  Mariscus,  in  dioecesi 
Audomarensi ;  Biancha-Landa,  in  Wallia  Angliae 
provincia,  dioecesi  Menevensi;  Ursaria,  in  regno 
Callseciae,  dioecesi  Auriensi;  Aripatorium,  allis  Ri- 
patorium,  in  dioecesi  Trecensi,  cui  praefectus  ,  Ala- 
nus,  postea  episcopus  Autissiodorensis^  Vilae  S.  Ber- 
nariti  compilator.  Item  Innocentius  monasterium 
S.  Anastasii  ad  Aquas-Salvias  reparalum  Clarae-Val- 
lensibus  aiiribuit,  praefecto  Bernardo  Pisano,  S. 
Bernardi  discipulo,  qui  subinde  Eugenii  III  nomine 
in  Sedom  Romanam  assumptus  est.  Denique  ado- 
ptantur  raonasierium  Benchorense,  a  Malachia  Hi- 
berniae  primato  Bernardo  concessum ;  necnon  et 
Casae-Marium,  in  civitaie  Verulana,  in  Italia. 

1141.  Innocentius  pspa,  ait  Robertus,  de  Monte, 
iuterdixit  terram  dominicara  regis  Ludovici,  quia 
nolebat  recipere  archiepiscopum  Bituricensera, 
quem  tamen  postea  reccpit,  et  absolvii  eum  de  sa- 
cramento  quod  irrationabiliter  fecerat.  Vide  episto- 
lam  218  et  sequentes. 

Quo  etiam  anno  idem  rex  FraDCorum  Ludovicus, 
ut  habet  idem  auctor,  afflixit  comllem  Theobaldura, 
et  vi<tavit  terram  ejus,  niaxime  in  Cammnii,  ubi 
comuussit  castellum  Yitreuvium,  seu  Vitriacuin, 
ubi  mullitudo  diversi  scxus  horainum  et  aetatis, 
nimirum  mille  treceniae  animae,  teste  Roberto  de 
Monte  in  Supplemento  adSigibertum,  qui  hoc  refert 
ad  anniim  1143,  cremata  est.  Consule  epistolas  217, 
220,  222,  223. 

Hoc  tempore  contigit  obitus  Humbelinae  sororis 
sancti  Bernardi,  de  qua  Vitae  libro  1,  cap.  6. 

Fund^tur  coenobinm  Melli-Fontis,  in  Hibernia; 
dioecesis  Armachanae,  Malachia  procurante,  ascitis  ex 
Glara  ValleChri  tiano  ac  socii3,quos  praediciuscpisco- 
pud  inslituendos  ibi  reliquerat.  Vide  epistolas  356)357. 

1 142.  Ito  presbyter  ctrdiaalis  ei  eanoDieo  reg alari 


65 


CBROK 0L06IA  BERRAROINA. 


6« 


■ 

S.  Yictoris  apud  Parisios,    mitUlur  ia  Gallias  ad  i  qaeCoDversis,  a  B.  Beraardoex  Clara-Yalle  ia  Bra- 
fereadam  seaieoliam  ia    Radulphum  Yiromaaduo-      baoUam  missi,  ViliarieDse  moDasterium  sediBcarunt.» 


rum  comilem,  qui  repudiata  priori  uxore  PelroDiUa, 
Theobaldi  comitis  sorore,  Guillelmi  Aquitaoia)  docis 
fiiiam,  Regioae  sororem,  superioduxerat.  Qno  etiam 
anatbemate  involuti  Bartholomaeus  Lauduaensis, 
Simoo  Noviomensis,  Petrus  SiivaoecteDsis  episcopi, 
divortii  auctores.  Yide  epistolas  216,  217,  220,  221. 

item  Aifonsus  Lnsitani»  rex  se  suumque  regnum 
Clarae-Valli  vectigale  fccit,  assjgnaiis  quinquaginta 
marabiiiuis  sive  dipODiiiis  auri  probati. 

Quo  etiam  aaao,  teste  Robcrto  de  Moote,  vel 
proxime  evoluto,  ul  tradit  Orlelius  ia  An^elmo 
Gemblacensi  apud  Mirseum,  animam  coelo  reddidit 
magnus  ille  Uugo  Victorinus,  S.  Bernardi  amicus  et 
caltor  praecipuus,  alier  sui  saecuh  Augustinus.  Vide 
epistolam  70. 

Fundantor  monasteria  Melonis,  in  Callsecia  dioe- 
cesis  Tudensis,  et  Superadi,  circa  haec  tempora  in 


1147.  Eugenius  anno  superiori,  Romanis  Arualdi 
faction**,  de  qua  i'pisio'a  242,  infestanlibus,  in  Gal- 
iiam  confugiens,  hoc  aauo  Parisiis  houorlHce  exci- 
pitur  a  Ludovico  rege,  qui  c«im  anno  praecedenti, 
ut  retert  Robertus  de  Monte  in  Appendice  ad  Sigi- 
berlum,  apud  Vezeiiacum,  die  dominica  in  Ramis 
palmaruiu  crucem  assuinpsisset,  simulque  Robertus 
frater  ejus,  et  Gaufridus  comes  Meljenti,  et  allii 
muiti,  hoc  anno  Parisius  rrcesserunl,  nimirum  die 
14  junii,  ut  habei  Chronologia  Cluniacensis»  in  Sy- 
rlim  conlra  Saracenos  profecturi. 

Hoc  eodem  aaoo  plures  variis  in  locis  habilse 
syoodi.  Prima  Stampis,  io  qua  de  negotio  Jeroso- 
lymitaoo  et  regni  dispositione,  Bernardo  praeseate, 
actum  esl,  Galliae  adminislratione  Sugerio  S.  Dio- 
nysii  abbaii  commssa.  Vide  Ghronic.  S.  Dionysii 
tom.  2;  Spicil.  et  lib.  Mirac.    S.  Bernardi,  cap,  16. 


dioecesi  Compostellana.  Item  Alta-Crisla,  iu  Sabau-  D  Secunda   Aulissiodori,  praesidcnte   Eugenio.  Terlia 


dia,  dioecesis  Lausanensis. 

1443.  Conradi  Ili  imperatoris  5,  Ludovici  VII 
Francorum  regis  6,  innocentius  papa  moritur  octavo 
kalendas  octobris  cum  sedisset  annos  fere  quaiuor- 
decim;  cui  succedit  Guido  de  Casiello,  dictus  Cce- 
lesitinus  II,  ad  qucm  episiolae  234,  235. 

Fundanlur  Alvastrum,  in  Suecia,  dioece*i  Linco- 
peusi;  Nova-Vallis  (aliis  post  quadriennium),  ibi- 
dem;  Bella  Pertica,  in  dioecesi  Montis-Aibani; 
Meyra,  in  Callecia,  Dioecesis  Lucensis. 

1144.  CoelestiDUS  papa,semestri  nccdum  exacto^ 
decessit:  cui  subrogatur  Gerardus  camerarius  ex 
canonico  regulari,  presbvter  cardinalis  tit.  S.  Crucis 
in  J^rusalem,  Lucius  II  nuncupalus.  Quo  tempore 
Bcrnardus  inter  Ludovicum  regom  et  Theobaldum 
comitem  pacem  composuit. 

Uoc  item  anuo   moriiur  Barlholomseus  Firmitatis 


Parisiis,  teste  Ottone  Frisingeusi,  ia  Frid.  lib.  1, 
cap.  50.  In  quibuscausa  Gilberii  Porrctani  proposita, 
ad  concilium  Rcmense  anno  proxlmo  ceicbraudum 
remissa  esl.  Vide  Praefationem  generalem. 

Praelerea  Beraardus  cum  Alb(;rico  cardiaali  Osti- 
ensi  el  legaio,  Gaufridoque  Carnotensi,  pergit  iu 
Aquitaniam  cootra  Heuricum  haereticum,  de  quo  in 
noslra  Praefatione  gcnerali,  ct  in  epislola  241.  Quo 
eiiam  anno  Alfonsus  Lusilaniae  r>>x,  urbe  Scalabi 
mcritis  S.  Bernardi  expugnala,  datis  litleris  mona- 
ctios  peiit  ad  inslitucndum  Ordinis  Cisterciensis  ia 
suo  regno  mouaslerium. 

Fuudautur  Alcobaiia  a  piaedicto  regc  in  Lusita- 
nia  :  dioecesi  Ulissipononsi;  Valiis-Rictierii,  in  dice- 
cesi  Bajoceosi :  Mor^anium,  iaWallia;  monasterinm 
dc  Spina,  in  dioeccsi  Paleulina  in  Caslella  a  Saucia 
Alfousi  regis  sorore.  Vide  epistolam  301.  Item  ado- 


abbas,  fral^-r  S.  Bernardi.  Item  Steplianus  Calalau-  (t  pialur  Grandis-Silva  OrdinisS.  Benedicti  in  dioecesi 


aensis  cardinalis  episcopus  Prsenestiaus  ex  Ordiae 
Cistercieobi,  vir  magnse  saactitatis,  cui  Beraardus 
varias  inscripsit  episiolas. 

Fuadaiur  Belli-Locus,  ia  dioecesi  Ruteaeosis. 

1145.  Coaradilll  imperatoris  7,  Ludovici  Vll  Fraa- 
corum  regts  8,  Lucio  papae  quinlo  kalendas  martii 
defuncto  substituitur  Eugenius  *I1  ex  abbate  S.  Ana- 
stasii  ad  Aquas-Salvias,  Bernardus  antea  vocatus, 
de  quo  supra  anno  1140.  Vide  epistolam  237  et  se- 
qaentes.  Quo  tempore  S.  Bemardus  a  Ludovico 
rege  de  sacra  cxpeditione  consullus,  rem  ad  summi 
Pontihcis  sententiam  remittit,  ex  nostra  Piaefaiione 
geuerali,  J  7. 

Fuadatur  Pratea,  ia  dioecesi  Bituriceasi. 

1146.  la  concilio  Caruoiensi  pro  expeditioae  sacra 
indicto  hoc  auno,  ad  quod  Petrus  Veacrabilis  invi- 
laius,  epistola  364,  venire  oon  potuit,  ut  colligitur 


Tolosana,  Bernardo  ejus  abbatc  se  ct  domum  suam 
iradeute.  Vide  epistolam  242. 

1 148.  Inilio  concilio  Remensi  decimo  quarto  kalea- 
das  aprilis,  Eugeaio  praesidente,  carcere  damaatur 
Eon  fatuus  haereiicus :  Gilbenus  vero  Porretaaus, 
Pictavensis  episcopus,  a  Bernardo  convictus,  suos 
rctractat  errorcs.  Nec  multo  post  Eugenius,  agente 
sanclo  abbate,  scripla  Uildegardis  approbavit  ia 
concilio  Trevirensi,  cum  prius  Tullensis  ecclesise 
dcdicatioaein,  cui  et  Bernardus  interfuit,  peregisset. 
Quo  eodem  anno  praefatus  Eugenius  cum  capitulo 
Cisterciensi  adtuisset,  novumque  coemeterium  sa- 
crasset,  fratribus  noa  siue  lacrymis  valediceus,  in 
Italiam  rcmeavit. 

Post  Eugcnii  e  Galiia  discessum,  S.  Malachias  Hi- 
beraiae  primas,  Romam  denuo  ad  summum  Poati- 
ficem   pallii  causa    profecturus,  optato  die  et  loco 


ex  ejus  respousione,  episiola  18,  lib.  6,  S.  Beruardus  n  apud  Clar.im<Vallem  diem  feliciier  clausit  ipso  die 

ID  priniarium   mililiae  ducrm  electus,  ex    mandaio        *' *-  '^ ' *'' 

Eugeaii,  Germani%  populos,  Francos  Orieutales, 
Bajoarios,  Auglos,  ctc.  ad  capessendam  Criicem 
lum  hiteris,  lum  viva  vccc  conorialus  csi,  inultis 
suffragantibus  miraculis,  epistolis  363,  365,  et  libro 
de  Miraculis  S.  Bernardi. 

Hoc  itidem  anno  Tornaccnsis  Ercesia,  quae  pcr 
quingenos  et  amplius  annos  episc^pis  Noviomensis 
Ecciesiffi  commeadata  fucrat,  proprium  cpi-^copuiii, 
Aaselmum  nomine,  cx  abbalc  S.  Vincenti  Laudu- 
Dcu^is,  ab  Eugenio  papa  III  rcccpit,  Bernardo  abbate 
Clarae-Vallensi  iuler  aiios  procurante. 

Fundaiilur  Boxelona,  in  Angha,  dioecesis  Cantua- 
rieasis;  Villarium,  iu  Brabamia,  dioecesis  Namur- 
censis.  Hujus  fuadatiouem  Auctarium  Gemblaceose 
apud  Miraeum  repouit  anno  sequenti,  his  verbis  : 
c  Monachi  daodecim  cum  Laurentio  abbate,  et  quin- 


solomnis  Coinmomoralionis  omnium  defunciorum, 
cujus  memoria  btalim  ab  ipsius  morte  celebris  ha^ 
beri  coepit.  Vide  epistolam  374,  consolatoriam  ad 
Hibcruitmses;  item  Vitam  ejus,  tomo  2;  et  duos  ser- 
mones  in  ejus  depositione  hahilos,  tomo  3.  Porro 
cum  S.  Malachias  in  extremis  jam  fi*re  ageret,  con- 
summato  aediticio  novae  Ciarae-Vallis,  ossa  venera- 
bilium  Pairum,  qui  in  priori  coenobio  obdormicrant, 
e  veieri  coemelerio  in  novuiu  translala  sunl,  in  festo 
omnium  san(torum,ex  seruione  primode  S.  Malacbia, 
a.  2.  Kjus  canoiiizatio  in  Chronico  Clarae-Valleusi 
apud  FrauciscuinChilfletiuin  referturadaanum  1192. 

Eodem  anno  obiit  beatus  Humbertus  abbas  Iguia- 
ceusis,  non  anno  1145,  ut  putat  Manricus.  Proba- 
tiones  vide  in  Notatione  ad  sermonem  de  ejus  obitu 
a  Bernardo  habitum,  qui  exstat  ia  tomo  UI. 

Fuadatur  Camberoaa,  io   dioecesi  Cameracensl. 


67 


8.  BBRIfMlDI  IBBATIS  CLMAVm.BNSIS 


68 


PriDUic  abbas  Fastradu»  ex  ClanfYalle,  coi  etiam  k  sequeoles.  Obiit  item  Sngeriua  abbu   S.    Dkmysii, 


post  Robertum  praefuit.  Adoplatur  etiam  Alna,  prius 
Benedictinorum,  deinde  canomcorum  regulanum  in 
dioecesi  Lcodiensi.  Ilem  in  capiiuio  Cistercien^i  hoc 
anno  Serlo  abhas  Saviniacensis  se  ac  tri^inta  roona- 
steria,  quse  a  Saviniaco  lienediCiinorum  mouasterio 
dioecesis  Abrincensis  pendebdnt,  Glarse-Yalli  sub- 
didit :  quatuor  vero  Sleplianus,  congre^ationis  Oba- 
zinensis  in  dicecesi  Lemovicensi  nasceotis  pater  et 
institulor. 

4149.  Hoc  anno  cum  infeiicem  eidtuai  habuisset 
transii.arina  expediiio,  Liutovicus  in  Galliam  rcver- 
sus  est.  Vide  epistolam  386,  iibrum  2  de  Considcra- 
tione,  cap.  1,  et  Viiam  S.  Bernardi,  lib.  3.  cap.  4 
Qui  quidcm  ad  novam  ilerum  se  acciogens,  a  Cister- 
(iensibus  retardatur,  ut  tradit  Kobertus  abbas  in 
Ghronico  ad  annum  1150. 

Eodem  anno  Henricus  ,  Ludovici  regis  Francise 


vir  integerrimus,  cui  in  extr^^mis  posito  Bernardus 
scripsit  epistoiam  266.  Hoc  anno,  Ludovicas  et  Aiie- 
nora,  inqnit  Roberius  de  Monte,  in  Quadragesima 
apud  Balgeuceiam,  dato  sacramento  coram  arefai- 
episcopis  et  episcopis  quod  coDsanguinei  essent, 
separati  sunt  auctonatc  Christianitatis. 

Fundatar  mon.i*»teriam  Esronensc,  in  Dania^  dioe- 
ccsi  Roskildensi. 

1152.  Eugeuii  UI 8,  Ludovid  VU  Francise  regis  15, 
Conradus  imperii  anno  13  purpuram  morie  re- 
signat  Friderico  oognomento  ifinobarbae,  Sue^iae 
duci,  Conradi  ex  fratre  nepoii.  Sed  et  Theohaldus 
Campanise  comes,  vir  insigni»  pietatis,  sexto  idus 
januariidefuactus,  inmooasterio  Latioiacensi,  ad  Ma- 
tronanr  cujus  fuerat  advocatus^sepeiitur,  ad  quem  oon 
longe  ante  obitum  Bernardus  scripsit  epistomm  87i. 

Adopiatur  abbatia  de  Moroliis,  in  diceccsi  Mal- 


frater  (verba  sunt  Chronici  Tufonensis)  prius  The-  q  leacenbi.  Fundatur  abbatia  Ciari-Montis,  in  dioeeesl 
saurarius  Bcali  Martini  Turonis,  posl  apud  Claram-  o  Cenomannensi.  Girca  hoc  tenipus  adoptatar  Armeo- 


Vallem  monachi  vesie  iudulus,  provchiiur  ad  epi- 
scopatum  Bcivagicae  civitaiis :  quod  quidem  Ghro- 
nicon  Saocti-l^etri-Vivi  Seaonensis  anoo  sequenti 
reponit.  Lege  epistolam  307  ct  Notas. 

Fundantur  Fons-Moriniacus,  in  diopcesi  Bituricen- 
si;  Alpse-Petrae,  in  Lemoviceniii;  Longum-Vadum, 
in  Lingonen>i;  LausBeatse-Virginis,  in  Tornacensi. 
Adopiatur  Bulieucuria,  canonicorum  regularium  in 
dioeccNi  Treccnsi. 

1150.  Engenio  Romae  ad  S.  Petrum  post  multos 
contlictus  rcstiiuio,  Bernardus  iibrum  sccundum  de 
Gousideratione  transmillcns,  apologiam  de  Jeroso- 
lymilanie  expeditiouis  (onsiiio  praetexit,  recipitque 
epislolam  consolaioriam  a  Joanne  Casae-Marii  in 
civitate  Verulana  abbale^  que  est  modo  episioia  386 
inter  Bcrnardinas. 

1151.  Rainaldo  abbati  sub  hnem  anni  superioris 


taria,  in  Callaecia,  dioecesi  Compostellanae. 

1153.  Friderici  I  imperatoris  2,  Ludovid  VII  Frao- 
ciae  regis  16,  Eugeniusdiem  clausit  sexto  idus  jnlii, 
cum  sedisset  anoos  octo  inenses  quatuor  dies  trede- 
cim;  cui  successit  Gonradus,  ex  canonico  regalari 
episiopus  Sabinensis,  dicius  Anastasius  IV.  Nec 
longc  post  sanctissimus  doctor  Bernardus,  maltis 
pro  Deo  et  Ecciesia  defunctas  laboribus,  cum  a 
me<iia  hiemis  tempestate  gravi  morbo  correplus, 
ut  scribit  epistolis  288,  307,  308,  pacem  nihilominus 
inter  Metenses  compo>uisset,  in  pace  tandem  ipse 
quievit  decimo  tertio  kalendas  septembris,  tribas 
ante  m^ridiem  horis,  anno  setatis  sexagesimo  tertio, 
monasiicae  protessionis  quadragesimo,  prsefectur» 
trigesimo  octavo.  Qua  etiam  hebdomada  Ascaloo, 
munitissima  civitas  in  Palaeslina,  juxta  Sancti  pro- 
roissiooem  frcqueotias    repetitam,  ex     Christiaois 


defuDCto,  nimirum  decioiO  scptimo  kalendas  janua-  C  capta  est,  ut  testatur  Gaufridus  Vitae  S.  Beroardi 
rii,  suffeclus  esl  Gosevinus  ex  abbate  Bonae-Vailis  libro  3,  cap.  4.  Beroardus  apud  Claram-Vallem  suc- 
Vicnnensis.  Vidc  cpistolam  270.  cessorem  habuit  Robertum  ex  abbate  Dunensi. 

_     Item  morilur  Hugo  Aulissiodorensis  cpiscopus,  Fundantur  mooastcria  Pelrosae,  dioe  cesis  Pelrago- 

vir  bonae  mcmoriae  diclus  in  Chrouico  S.  Petri-Vivi.  riccnsis;  De  Moris,  dioecesis  Lingooeosis;  eladoptatur 
De  succcssoris  electioue  viiie  epistoias  261,  274  et      abbatia  Mootis-Rami,  dioecesis  Auriensisio  Caiuecia. 


SANCTI    BERNARDI 


ABBATIS    GLARiB-VALLENSlS 


OPERUM    TOMUS   PRIMUS 


C0MPLEGTEX8 


EPISTOLAS  NUMERO  CCCCXCV 

(GoIIatae  suDt  ad  tres  codicps  Golbertinos,  Cistercien^es  duos,  Gorbeiensem  unum,  onam  item  Compeodieo- 
sem  consulti  etiam  codices  Vaticani,  Sorbonicus,  Regiae  Navarrae,  Gandavensis  S.  Petri,  Clarae-Vallensis 
Vallis-Clarae,  Aureae-Vallis,  etc,) 


1,  EPISTOLA  PRIMA  (51). 

AD  ROBBRTUM  NEPOTEM  SUUII,  QUI  DE  ORDINB  CI8TER- 
CIBNSI  TRANSIERAT  AD  CLUNIACENSEM   (52). 

Robertumconsanguineum,  qui  vel  horrore  stricHoris 
res[ul(e,  seu  vitce  taxioris  illecebrat  vel  etiam  btau' 

(51)  Scripia  circa  anoum  1119. 
.  (52)  Ita  scripti  fere  omoes :  io  ooo  S.  Germaoi, 


ditiis  et  subdolis  aliorum  susurris  tnducius  a  C% 

sterciensibus  ad  Cluniacenses  transierat^   mira 

charitate^et  affectu  plusquam  paterno  revocat 

1.  Satis  et  plusquam   satis  sustioui,  dilectissime. 

fili  Roberte  (53)  si  forte  Dei  pieias,  et  tuam  per  se, 

et  meam  per  te  aoiroam   dignaretur  invisere :  tibi 

Incipit  epistola  fi.  Bemardiabbatis  addomnum  jRo- 

bertum  monachum  et  cognatum  suum^  qvi  Ordinem 


e» 


BPiBTOLB 


70 


sdlicei  iDBfMriDdo  salaUrem  companetioaem,  mihi-  ^ 
qoe  de  tua  saliue  Isiitiam.  Sed  quoniam  usque 
ftdhuc  frustratum  me  ceruo  ab  exspectatione  mca, 
jam  noD  valeo  legere  dolorem  meum,  anxietatem 
reprimere,  dissimulare  tristitiam.  Uade  et  contra 
juris  ordinem  cogor  revocare,  Isesus,  eum  qui  me 
lae>it;  spretus,  requirere  coutemptorem;  iojuriam 
passDS,  iDJuriatori  satisfacere;  rogare  >  denique,  a 
quo  rogari  debueram.  Dolor  quippe  nimius  non  de- 
liberai,  dod  verecuDdatur,  dod  coosulii  ratiouem, 
Doo  ndetuit  digoitatis  damDum ;  iegi  ooa  obiemperat, 
jadicio  DOD  acquiescit,  modum  ignoral  et  ordinem : 


id  onmimodo  et  solnmmodo  satageute  animo,  quo 
vel  careat,  quod  se  dolel  habere ;  vel  habeati  quo  se' 
dolet  carere.  At,  inquis,  nec  laesi  quempiam,  nec 
sprevi;  sed  spretus  potius  ego,  ac  muUifarie  laesus, 
tantum  fugi  malefactorem  meum.  Cui  injuriam  feci, 
si  injurias  fugi?  An  lon  expedit  cedere  persecuiori, 
quam  resistere?  fugere  ferientem,  quam  referire  ? 
Recte  :  assentio.  Non  ut  contenderem  coepi  haec,  sed 
ut  contentionem  dirimerem.  Fugere  persecutionem 
non  est  culpa  fugientis,  sed  persequeniis.  Non  con- 
tradico.  Omilto  quod  facium  est,  uon  requiro  cur, 
vel  quomodo  factum  est :  culpas  non  discutio,  noD 


Cistereiemsem  post  professionem  dimiserat^  et  ad  etc.  Interim  diu  dissimulavit  S.  Bernardus,  ut  ex 
Cluniacum  se  transtulerat.  hujus  epistolae  exordio  cunstat :  sed  tandem  concepti 

(53).  Nuiia  hujus  episiolae  inscriptio,  praeterquam  doloris  impatieus,  hanc  epistolam  scripsit,  qua  nec 
in  daobas  S.  Gennani  codicibus,  Bernardus  abbas  quidem  revocari  potuit  Robertus,  ut  ille  epistoia  32 
Rodberto  adolescenti,  an  genuioa,  incertum.  q  conqueritur,  donec  a  Petro  Vcnerabili  resiitutus  est. 

Hsec  epistda  sub  dio  a  Bernardo  dictata,  «  in  "  Quod  autem  Robertus  anno  1116  professionem 
medio  imbre  sine  imbre,  »  ut  loquiiur  Guiilelmus      emiserit,  sic  demonstrari  posse    videtur.  Robertum 


aaaai  Theodorici  abbas,  libro  pnmo  Vita^  S.  Ber- 
Dardi,  cap.  2,  ob  id  miracuii  cseteris  epistolis  prae- 
posita  esl.  Locus  ubi  id  contigit,  prope  Ciaram- 
Vallem,  oratoriolo  spectabilis  est  ob  facti  memoriam, 
Bxarata  est  a  Guiilelmo,  primo  postea  Rievallis  in 
Aoglia  abbate,  cui  dod  recte  quidam  tribuunt  Ciogia 
ilia,  quae  Gilbertus  de  Uoilandia  sermone  41  in  Can- 
uca  commemorat  de  quodam  abbate  Rievallensi, 
proeul  dubio  de  Guillelmi  successore  ,  nomine 
Aelredo,  qui  tcste  Pitsseo  obiit  anno  1166.  Non  enim 
fleri  polest,  ut  Guillclmus  ille  Rievallensis,  auno 
1143  ad  superos  translatus,  a  Gil  berlo  in  eo  sermone 
celebretur  iaudatione  funebri  ut  receas  mortuus, 
cum  ipse  Gilbertus  solum  a  morte  S.  Bernardi,  ni- 
mirum  post  aimum  1153,  explanatiooem  in  Gantica 
prosoquendam  susceperit,  ac  sernione  30  meniionem 


fuisse  unum  ex  triginta  sociis,  quos  Beroardus 
mundo  subtractos  Cistercium  secum  adduxit,  sen- 
tiunt  scriptores  pene  omnes,  tam  domestici,  quam 
exierni.  Quod  quidem  indicare  videtur  Bernardus 
ipse  in  hac  epistola  his  verbis :  Nam  si  dignaris, 
et  verbo,  et  exemplo  meo  in  religionem  ego  te 
genui.  >  Sed  cum  pro  aetatis  statu  tcneriori  ad  bien- 
nium  rcmissus  fuisset,  ui  etiam  ibi  asserit  Bernar- 
dus,  n.  8,  eo  landcm  clapso  ad  conversionem  ad- 
missus  est.  Atqui  Bernardusanno  1113  ingressus  est 
Cistercium :  cui  numero  si  tres  annos  adjeceris, 
duos  bcilicet  dilationis,  probationis  alierum;  Ro- 
bertum  anno  1116  proiessum  habebis.  Uoc  argu- 
mentum  non  parum  roboraiur  Exordii  jam  citati 
aucioriiate,  ubi  Robertus  prius  dicitur  admissus 
Cistercii  ad  probationem»  quam  Bernardus  Clarse- 


faciat  schismatis  a  Friderico  impcratore  adversus  C  Valli  prffificeretur;  proindeque  ante  ODuum    1115, 


AlezaDdrum  III  auoo  1159  excitati.  Robertus,  ad 
qnem  haec  epiatola  directa  e^t,  Bcruardi  caroe  pro- 
piuquus  vocalur  iu  ipsa  epistola,  d.  9,  et  io  epistoia 
38.  o.  3.  De  eo  Joanoes  eremita,  illius  temporis 
auctor,  in  Viia  S.  Beroardi,  iibro  1,  cap.  2»  n.  5,  iia 
scribit :  «  Nepos  siquidem  ejusdem  matronae,  > 
uempe  Alaydis  S.  Beroardi  matris,  t  de  qua  volu- 
mus  pertraetare;  filius  autem  sororis  suae,  ad  quem 
etiam  i>eatu:»  Bernardus  primam  epi^tolarum  suarum 
dirigit.  >  Ibidem  Robertus  ad  Ciarae-Vallenses  re- 
versus,  sexagiota  septem  aoois  suh  ju^o  disciplinae 
regnlaris  vixisse  dicitur.  Petrus  Franciscus  Chiftle- 
lios  Sodetatis  Jesu,  in  Appen<licc  ad  Diatribam  de 
illiistri  geoere  S.  Beioardi  suspicatur,  Roberii  ma- 
trem  fuisse  Diauam,  uxorem  Othonis  de  Caslellione 
e  familia  Montis-Barri ;  ac  vulgo  Beroardi  nepotem 
Tociiatum,  vel  coilectoris  epistolarum  ailucinaiione, 


quo  Claram-Vallem  fundatam  logimus.  Sic  cnim 
habet  Exordium  Cistcrciense :  «  Dominus  Roberius, 
quonJam  Domus  Dei  aobas,  ct  beati  Ben\ardi  sc- 
cuudum  carnem  propinquus,  in  adolescentia  sua 
jugum  Domini  suave  et  onus  ejus  leve  apud  Cister- 
cium  susceperat.  Postmoduni  vcro  reverendissimo 
viro  Dei  Bernardo  Clarae-YaUis  abbati  constittito, 
sub  ipso  io  eodem  coeoobio  ccelestibus  discipliois 
instituebatur.  »  Ex  quibus  maoifestum  apparct, 
Roberti  e  Clara-Valle  discessum  sive  polius  seductio- 
nem  contigisse  Pontii  abbatis  Cluniacensis  consilio 
ac  impulsu,  qui  ab  anno  1109  ad  annum  1122  CIu- 
niaco  praetuit;  non  vero  sub  Petri  Venerabilis  prae- 
fectura,  qui  Pontio  post  Hugonem  II  tribus  mensibus 
clapsis  successit,  ut  constat  ex  Chronico  Giunia- 
ccnsi,  Et  certe  c^uis  a  Petro  Venerabili,  pacis  ac 
sinceritatis  amaniissimo,  non  existimet  alienum,  ut 


vel  eo  loquendi  genere  olim  u^itato,  quo  nepos  dici  Q  priorem   miserit  Glaram-Vallem    ad    decipiendum 


solebat  etiam  putruelis,  aut  consobrinus,  aut  ami- 
Unus,  si  modo  patrueli  suo,  consobrlno,  aut  amitino 
esset  inferior  aetate,  qualem  tuisse  Robertum  re- 
spectu  sancti  Bernardi,  tum  ex  hacepi^tola,  tum  ex 
libro  primo  Vitae,  cap.  2,  satis  inlelligitur.  Quod 
altinel  ad  rationem  tcinporis,  baec  epistola  scripta 
videtur  circa  annum  1119.  Etenim  Robertus  solcm- 
nem  apud  Cisiercienses  emibisse  videtur  professio- 
nem  anno  1116«  ut  inferius  demonstrabitur  :  qua 
audita  statim  Clnuiacenscs  eum  subdole  ad  se  revo- 
care  teuiaverunt.  Sic  enidi  relert  Exordium  Cislerc. 
disi.  3,  cap.  9 :  «  Interea  Cluniacenses  fratres  au- 
dieutes  quod  idem  adolesceos  Ordiui  Cistercieosi  se 
reddidisset,  iudigiiati  suot  vehementer....  Cumque 
auctoritate  beati  Bernardi  premerentur  ne  eum  pu- 
blice  repetere  praesumerent,  ad  callidiora  sese  argu- 
meDta  vertere.  Missus  est  namque  prior  quidam,  > 


adolescentem  ?  vel  eiiamsi  id  fecisse  concedatur,  ut 
inter  beueticia  et  eharitatis  oificia  sancto  Bernardo 
exhibita  computaverit  Roberti  restitutionem  ?  quasi 
de  iujuria  beneticium  promereri  potuisset.  Ita  enim 
in  quadam  epistola  ad  Bernardum :  «  Cur  ergo,  » 
inquit,  <  mi  charissime,  unus  saltem  mihi  per  men- 
sem  non  concediiur,  cum  Robertum  tibi  saoguine 
proximum,  cum  Garnerium,  cum  quosdam  alios, 
Iractus  amore  tui,  non  mense  uno,  scii  perpetuo 
concesscrini  (libri  vi  epistola  35?  »  Ex  quibus  obiier 
observes  v<'Iim,  Robertum  taudem  aliquando  Claram- 
Valleni  rediisse,  rcsiitutum  scilicet  a  Petro  Clunia- 
censi  statim  ab  initio  prsefecturae,  ac  Domus-Dei  in 
dioeccsi  Bisuuiinensi  abbatem  a  Bernardo  postea 
institutum.  Vide  Manriquez  in  ADoahbus,  aoDO  1113 
et  anno  1117,  ex  quo  DOODuUa  huc  adduximus. 


71 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  CURiG-YALLBNSIS 


72 


retracto  caasas,  non  recordor  injurias.  Solent  eoim,  ^  erit  ultra  qnod  formldare  debeas  de  rigore  distri- 


haec  magis  insiigare,  quam  miligare  discordias.  So- 
ium  quod  mihi  magis  est  corJi,  loquor.  Mc  roiserum, 
quod  te  careo,  quod  te  non  video,  quod  sine  te  vivo, 
pro  qub  mori,  mihi  vivere  esl;  sine  quo  vivere, 
moril  Non  igiiur  qusero  cur  abieris,  sed  quod  jam 
non  redieris  queror ;  non  causas  discessionis,  sed 
moras  causor  regressionis.  Veni  lantum,  et  pax  erit : 
revertere,  et  satisfactum  est.  Redi  inquam,  redi,  et 
laetus  canlabo  :  Mortuus  fuerat^  et  revixit ;  pcrieratj 
et  inventus  est  (Luc,  xv,  32). 

2.  Fuerit  certe  mea;  culpae  quod  discessisti.  Deli- 
cato  quippc  adolesceutulo  austeru»  eistiieram,  et 
tenerum  durus  nimis  inhumane  tractavi.  Hinc  enim 
et  praesens  quondam  adversum  mc,quantummemioi, 


ctionis  meae.  Neque  enim  formidandum  est  quod 
futurus  sim  prae<<enti  formidolosus,  cui  adhuc  absenti 
jam  toto  sum  corde  [aL  corpore]  prostratus,  totis 
a<istriclus  visceribus.  Ilumililatcm  exhibeo,  chari- 
tatem  promitto :  et  tu  timcs?  Intrepidus  veni  quo 
te  vocat  humilitas,  pertrahil  charitas.  Secarus  ac- 
cede,  talibuM  prseventus  obsidibus.  Fugisti  saevum, 
revertere  ad  mansuetum :  revocet  te  mea  lenitas, 
cujus^everitas  effugavit.  Yide,  fili,  quam  te  cupiam 
duci,  non  spiritu  servitutis  iterum  in  timore,  sed 
spiritu  adoptionis  filiorum,  in  quo  clamare  et  tu  non 
confundaris,  Abba,  Paier  (Rom,  viii,  45) :  causam 
utique  tanti  doloris  mei  non  minis  apud  te,  sed 
blandimeotis;  precibus^  non  terroribus  agens.  Alius 


murmurare  solebas;9hincetnuncsicut,audivi,etiam  B  for^ilan  aliter  tentaret.  Et  vere  quis  alius  non  roagis 


absenti  derogare  non  cessas.  Non  tibi  imputetur. 
Possem  forsitan  excusare  et  dicere,  quia  sic  lascivi 
puerilise  motus  coercendi  erant;  ac  rudibus  annis 
debebanmr  aspera  illa  disciplinse  districtioris  initia, 
Scriptura  attestante,  quae  ait,  Percute  filium  tuum 
virga^  et  liberabis  animam  ejus  a  morte  {Prov,  xxiii, 
43) ;  ct  rursum  :  Quos  enim  diligit  Dominus,  corri- 
pit\flageUatautem  omnem  /Uiumquem  recipit  {Hebr, 
XII,  6);  et  illud  :  UtiUora  sunt  verbera  amiciy  quam 
0scul(tinimici  {Prov.  xxvii,  6).  Sed  fuerif,  ut  dixi, 
meae  cu-[)a3  quod  discessisti :  ne  dum  de  reatus 
perpetratione  contenditur,  emendatio  retardetur.  At 
vero  hinc  vel  procul  dubio  incipiet  esso  et  tuae,  si 


discuteret  reatum,  et  incuteret  metum;  non  oppo- 
poneret  votum,  et  proponeret  judicium;  non  argue- 
ret  inobedientiae,  non  indignaretur  apostasise;  quod 
de  tunicis  ad  pelliceas,  de  oleribus  ad  delicias,  quod 
denique  ad  divitias  de  pauperlate  transieris  ?  Sed 
ego  novi  animum  tuum,  qui  facilius  possit  amore 
flecli,  quam  timore  compelli.  Denique  quid  necesse 
est  bis  pungere  non  recalcitrantem,  valde  timidum 
magis  exterrere,  per  se  satis  8  erubescentem  con- 
fundere  amplius :  cui  sua  ratio  magister,  cui  pro- 
pria  conscientia  virga,  et  ingcnita  verecandia  lex 
disciplinae  est?  Quod  si  cui  mirum  videtur,  quomodo 


puer  verecundus,  simplex  timoratus  ausus  fueril 
non  parcas  pcenilenli,  iudulgeas  confitenti :  quia  ^^x,t2l  voluntatem  fratrum,  magistri  imperium,  re- 
polui  quidem  aliquando  in  aliquibus  fuisse  erga  te  •#  gulare  decretum,  suuradeserere  et  votum,  et  locum: 


indiscretus,  scd  cerle  non  malcvolus.  Quod  si  et  in 
futuro  hanc  ipsam  indiscretionem  meam  suspcciam 
habcs;  noveris  n-e  jam  non  esse  qui  fueram,  quia 
nec  le  puto  fore  qui  fuisti.  Mulatus  mutatum  inve- 
nies,  et  queni  ante  metuebas  magistrum,  comitcm 
amplectere  securus.  Itaque  sive  mea  culpa  recesseris, 
at  tu  putas,  et  ego  non  excuso;  sive  tua,  ut  multi 
putant,  etsi  ego  non  accuso;  sivemeasimul  et  tua, 
quod  ego  magis  puto  :  ex  hoc  jam  si  redire  renueris, 
solus  profecto  inexcusabilis  eris.  Yis  ab  omni  culpa 
liber  esse?  reverlere.  Si  tuam  agnoscis,  ignosco : 
ignosce  et  tu  mihi,  ubi  meam  agnosco.  Alioquin  aut 
tibi  nimis  indulges,  qui  tuam  culpam  et  agnoscis,  et 
dissimulas;  aut  mihi  nimis  immisericors  es,  cui  nec  g  ab  ipso  principe  priorum;  foris  quidem  apparens  in 


gulai 

mireiur  etiam  quod  et  David  sanctitati  subreptum 
sit  (//  Reg,  xi),  quod  sapientiae  Salomonis  illusum 
(///  Reg.  xi),  quod  Samson  fortitudini  obviatum 
{Judic.  xvi).  Qui  protoplastum  dolo  captum  cx  - 
pulit  de  patria  felicitatis,  qutd  niiram  si  tenero  sub 
ripuit  adolescentulo  in  loco  horroris  et  vastse  solitu- 
dinis?  Huc  accedit  quod  nec,  sicutillos  Babylonicos 
senes,  species  decepit  eum  (Dan.  xiii,  8);  nec,  sicut 
Giezi,  pecuniae  amor  {IV  Reg,  v,  20) ;  nec  honoris 
ambitio,  sicut  Julianum  Apostatam  (54) ;  sed  fefellit 
illum  sanctitas,  seduxit  religio,  perdidit  auctoritas 
seniorum.  Quaeris  quomodo? 
4.  Primo  quidem  missus  est  magnos  quidam  prior 


satisfacienti  ignoscendum  putas. 

3.  Jam  si  redire  recusas,  aliam  quaere  occasionem 
ande  falso  blandiaris  conscientiae   tuae  :  quia  non 

(54)  Theo'iorelus,  Historiae  ecclesiaslirae  libro  iii, 
cap.  3,  testatur  Julianum  imperii  cupiditale  incen- 
sum,  perlustrasse  Graeciam,  cunquisivisse  vates  et 
hariolos,  sciscilarurum  nh  illis,  voiine  compos  futu- 
rus  essel.  Atque  incidit  forie  in  hoininem,  qui  hoc 
ei  praidicerc  poUicilus  sii.  Qui  quidem,  deducto  eo  in 
fanum  simulicrorum,  ct  inira  ejus  adyta  collocato, 
fraudulentos  daemones  invocat.  Quihus  specie  qua 
solent  apparentibus,  melus  coegit  Julianum  signo 
crucis  fronlem  suam  signare.  Daemones  igitur,  Do- 
minici  tropaei  conspicati  fignram,  et  suae  ipjiorum 
dadis  recordati,  confestim  evanuerunt.  Tam  praesti- 
giator,  causa  cur    fugerent  intellecta^    Juiianam 


vestimentis  ovium,  intrinsecus  autem  lupos  rapax  ; 
deceptisque  custodibus,  aestimantibas  qaippe  ovem 
esse,  vael  vae!  admissus  est  solus  ad  solam  lupus 

objurgai :  qui  tum  timorem,  quo  correptus  erat, 
declaravit,  et  se  virtutem  crucis  vehementer  admirari 
dixit.  Nam  daemones,  quoniam  ejus  figuram  ferre 
non  poterant,  aufugisse.  Cui  praestigiator :  <  Ne,  • 
inquit,  «  amabo  te,  sic  existime<«.  Siquidem  non  eam 
ob  causam  formidabant;  sed  tuum  fastum  detestati, 
se  ab  oculis  nostris  removerunt.  »  Ita  miserab  eo  in 
fraudem  impulsus,  tum  impiis  iniliatur  mysterus, 
tum  pectus  tjus  scelere  completur,  et  infelix  propter 
imperii  cupiditatem  pietate  omnino  spoliatur.  Ita 
Theodoretus,  cajus  verba,  etsi  prolixiora,  recenseo, 
quia  ad  ea  Beraardas  plane  mihi  allusiase  vtdetar. 


EPISTOLAi;. 


74 


oriealain.  Nec  refogit  ovicula  lopum,  quem  ct  ip«a  a  slns  morlmis  est,  el  hoc,  qnia  Cluniacenses  volnnt. 


pntabat  ovem.  Quid  plura  ?  altrahit,  aliicit,  blandi- 
tor,  et  novi  cvaogelii  prsBdicator  coromendat  crapu- 
km,  parcimoniam  damnat ;  voluntariam  pauper- 
tatem,  miseriam  dicit ;  jejnnia,  vigilias,  silentium, 
manuumqae  laborem,  vocat  insaniam  :  e  contrario 
otiositatem,  contemplationem  muncupat ;  edacitatem, 
loquaeitatem,  curiositatem,  cunciam  denique  intem- 
perantiam  nomiDat  discretionem.  Quando,  inquit, 
deleciatur  Dens  cruciatibus  nostris?  ubi  preecipit 
Scriplura  qucmpiam  sese  interficere  ?  Qualis  vero 
religio  est  fodere  terram,  silvam  exciderc,  stercora 
eomportare?  Nunquid  non  senientia  Yeritalis  est, 
MUericordiafn  volo,  et  nan  sacrificiumf  (Mattk.  ix, 
13.)  el,  Nolo  mortem  peccatoris^  sed  magii  ut  con^ 


Fit  profcssio  super  professionem,  vovetur  quod  non 
solvetur ;  proponitur  quod  non  tenchiiur  ;  et  cum 
primum  pactum  irritum  facium  sit,  in  secundo  ge- 
minatcr  prfevaricatio,  et  fit  supra  modum  peccans 
peccatum  (Rom.  vii,  13). 

7,  Veniet,  veniet  qui  male  judicata  rejudicabit, 
illicite  jurata  confutabit ;  qui  faciet  judicium  inju- 
riam  patieutibus  (PsaL  cxlv,  7),  qui  judicabit  in 
juslitia  pauperes,  et  arguet  in  aequitate  pro  mao- 
suelis  icrrse  (Isai.  xi,  4).  Veuiel  pro  certo,  qui  per 
propbetam  minatur  io  Psalmo  dicens  ;  Cum  acce- 
perotempusy  ego  justiiias  judicaho  (Psal.  lxxiv,  3). 
Quid  faciet  de  injustis  judiciis^  qui  ipsas  quoque 
Justitias  judicabit?  Veniet,   inquam,    venict  dies 


vertaturetvivat?{Ezech.\\xi\iy  ii .)  ei^Beati  mise-  B  jadicii  :  ubi  plus  valebunt  pura  corda,  qaam  astuta 


ricordes,  quoniam  ipsi  misericordiam  consequen- 
tur  t  (Matth.f  v,  7.)  Utquid  vero  Deus  cibos  creavit, 
sl  noo  liceal  manducare  ?  utquid  nobis  corf^ora  dedit, 
si  probibeat  sustcntare  ?  Denique,  qui  sibi  nequam, 
cui  bonus?  {Eccli.  xiv,  6.)  Quis  unquam  saimm  sa- 
pieos,  camem  suam  odio  babuit  ?  (Ephes.  v,  29.) 

5.  Talibua  tandem  allegationibus  male  credulus 
pner  cireumvenlus  seducitur,  seductorem  sequitur, 
Cluniacum  ducitur ;  londetur,  raditur,  lavatur ;  exui- 
tur  matieanis,  vetustis,  sordidis  ;  induitur  pretio- 
sis,  oovis  ac  nitidis  ;  et  ita  in  conventum  suscipitur. 
Sed  eam  quali  putas  bonore,  cum  quo  triumpho,  cum 
quanta  reverentia  ?  Defertur  ei  super  omnes  cosela- 
aeos  Buos,  et  tanquam  viclor  rediens  a  pugna,  sic  lau- 


verba ;  et  conscientia  bona,  quam  marsupia  plena  : 
quandoqnidem  Jndex  ille  nec  falletur  verbis,  nee 
flectetur  donis.  Tnum,  Domine  Jesu,  tribunal  appello: 
tuo  me  judicio  servo,  tibi  committo  causam  meam, 
Domine  Dcus  sabaoth,  qui  judicas  justc,  et  probas 
renes  et  corda  (Jerem.  %i,  20);  cujusoculisiculfal- 
lere  nolunt,  ita  falli  non  possunt  ;  lu  vides  qui  tua, 
vides  qui  quserunt  cl  sua  (7  Cor.  xiii,  5).  Tu  nosti 
quibus  ei  visceribus  in  cunctis  tcnlaiionibus  suis 
semper  adfuerim,  quantis  pro  eo  gcmitibut  aures 
tu£  pietatis  pulsaverim,  qualiter  ad  quseque  iilius 
scandala,  perturbaliones,  molestias  ego  nrebar,  tor- 
quebar,  afTligebar,  et  nunc  timeo  nc  frustra,  Puto 
enim,  quantum  expertus  sum,   adolescentis  per  se 


datnr  peccator  in  desideriis  animse  sute  (Psal.  x,  3).  w  satis  ferventis  et  insolescentis  nec  corpori  talia  ex* 


Sustollitnr  in  altam,  statu  non  mediocri  collocatur, 
ita  at  multis  seDioribas  prtelatns  sit  adolescens :  favet, 
blanditar,  eongratulatur  ei  universa  fratemitas ;  ex- 
soltaDt  omnes,  tanquam  victores  capta  prseda,  quando 
dividant  spolia  (Isai.  ix,  3).  0  Jesu  bone  I  quam 
mnlta  facta  sunt  pro  unius  animnlse  perditionel  Cujus 
ad  hsee  quantumlibet  robustum  pectus  non  emoUcsce- 
ret?  cujns  interior,  quantumvis  spiritualis,  oculus 
Don  torbaretur  ?  cui  inter  talia  ad  suam  liceat  re- 
cnrrere  coDScientiam  ?  quis  denique  in  tanta  pompa 
vel  Teritatem  valeat  agnoscere,  vel  obtinere  humi- 
.liutem? 
6.    Miltitnr  interea  pro    eo  Romam.  Apostolica 


pedire  fomenta,  nec  menti  illa  glorite  tentamenta. 
Itaque,  arbiter  meus  Domine  Jesu,  de  vultu  tuo 
judicium  meum  prodeat,  oculi  tui  videant  sequita* 
tem  (Psal.  xvi,  2). 

8.  Videant  et  judicent,  qnid  potius  stare  debuerit, 
an  votum  patris  de  filio,  an  filii  de  se  ipso,  prse 
scrtim  cum  filius  aliquid  majus  devoverit.  Videa 
et  famulus  tuus  legislalor  noster  Benedictns,  quid 
regularius  fuerit,  utrum  quod  factum  est  de  infan- 
tulo,  nesciente  ipso ;  an  quod  ipse  per  se  postmo- 
dum  prudens  et  sciens  fecit,  cum  jam  aetatem  habe- 
ret  ut  de  se  loqueretur.  Quanqnam  dubium  non  sit 
promissmn  illum  fuisse,   non  donatum  (55).  Nee 


compallator  auctoritas  ;  et  ut  Papa  non   neget  as-  q  enim  petitio  quam  Regula  praecipit,    pro  eo  facta 


Bensom,  soggeritnr  ei  infantem  olim  a  parcotibus 
.oMalom  faisse  monasterio.  Non  fuit  qui  refelleret 
(oee  enim  eontradictor  est  exspectatus),  judicatum 
eat  de  parte^  abjudicatum  absentibus.  Justificati  sunt 
qoi  iojariam  feeeruot,  exciderunt  a  causa  qui  passi 
soDt,  absque  latisfaelione  absoivitur  reus.  Pirmator 
privilegio  crudeli  nimium  clemens  sententia  absoln- 
tionis ;  qao  reportato  4L  confirmaretur  fluctuanti  ma« 
le  soasa  slabilitas,  secoritas  dubitanli.  £t  hic  tenor 
liuerinun,  bec  judicii  summa,  hsec  totius  causse 
definitio,  ot  tcneant  qui  tulernnt,  sileant  qui  amise- 
iant:^inier  bsscaatemporeat  anima  pro  qua  Chri- 

(55)  Promissio  votnm  parentom  spectat ;  donatio, 
paeri  oblationem  per  eosdem  factam,  cujus  forma 

Patrol.  GLXXXU. 


fuit  a  parentibus;  nec  manas  illins  cum  ipia  peti- 
tione  involuta  palia  altaris,  ut  sic  ofiferretur  coram 
testibus.  Ostenditur  deinde  terra,  quse  cum  illo,  et 
pro  illo  dicitur  data  fuisse.  Sed  si  cum  terra  eum 
receperunt,  cur  non  et  cum  terra  eum  retinuerunt  ? 
An  forte  requirebant  magis  datum  quam  fructum. 
etpluris  sestimata  est  terra  quam  anima?  Alioquin 
oblatus  monastario,  quid  quserebal  in  sseculo  ?  nu« 
triendus  Deo,  cur  expositus  erat  diabolo?  Ovis 
Ghristi  cur  inventa  esl  patere  morsibus  lupi  ?  De 
saeculo  quippe,  non  de  Giuniacb,  te  testo,  Robcrte, 
vcnisii  Cistcrcium.  Qusesisti,  petisti,  pulsasti ;  scd 

prsecipitur  a  sancto  Denedicto  iu  Regulfe  capite  5) 
quic  oblatio  pucros  olim  ligabjt. 


75 


8.  BBHNARDl  ABBATIS  GLARiiil-VALLENSlS 


76 


pro  tai  adliuc  teneritadine,    te  licet  invito,  dilatiu  i  dubio  retro  aspicere  est,  prevaricari  est,   aposta- 
es  per  biennium.  Quo  tcmpore  patienter  explelo,  et      tare  est  (58). 


absque  calumnia,  tuis  demun  precibus,  multisque 
(si  mcminisli)  lacrymis,  diu  exspectatam  impetrasti 
misericordiam  ;  et  quem  satis  desideraveras  ingres- 
sum,  obtinuisti.  Post  haec  per  annum  juxtaRegulam 
(Reg.  S.  Benedictij  capp.  lviii,  58,  69).  in  omni  pa- 
tientia  probatus,  perseveranter  et  sine  querela  con- 
versatus,  post  annum  sponte  professus ;  tunc  pri- 
mum  sseculari  veste  rejecta,  religionis  babitum  susce- 
pisti  (56). 

9.  0  insensate  puer  I  quis  te  fascinavit  non  sol* 
vere  vola  tua,  quae  dislinxenint  labia  lua  ?  Annon 
vel  ex  ore  tuo  justificaberis,  vel  cx  ore  tuo  con- 
demnaberis  ?  Quid  de   parentis  voto   sollicitus  es, 


10.  Et  hsec  dico,  fili,  non  ut  te  confundam,  sod 
ut  tanquam  firmm  charissisum  moneam :  quia  etsi 
mullos  habeas  in  Chrislo  psetiagogos,  sed  non  mul- 
los  patres  (/  Cor.  iv,  44).  Nam  si  dignaris,  et  verbo. 
ei  exemplo  meo  in  religionem  ego  te  genui.  Nutrivi 
dciode  lacte,  quod  solum  adhuc  parvulus  capere 
poteras ;  daturus  et  panem,  si  cxspectares  ut  gran- 
dcsceres.  Sed  heu  1  quam  pra^propere  et  intem- 
pestive  ablactatus  es  1  Et  vereor  ne  totum  quod 
foveram  blandinientis,  roboraveram  adhortationibus. 
orationibus  solidaveram ;  jamjamquc  cvanesoat,  defi- 
ciat,  pereat ;  et  lugeam  miser,  non  tam  cassi  laboris 
damnum,  quam  damnatae  sobolis  miserabilem  casum. 


negligens  tui ;  cum  ex  ore  tuo,  non  illius,   habeas  B  Placetne  tibi  quod  alius  nunc  glorielur  de  te,  qui 


judicari;  tuorum,  non  illiuS;  vota  labiorum  exigen- 
dus  sis  ?  Et  quid  tibi  5  frustra  quispiam  bianditur 
de  absoluliooe  apostolicii,  cujus  conscientiam  divina 
ligatam  tenet  sententia?  NemOy  inquit,  miltensma- 
num  mam  ad  aratrumt  et  respiciens  retro^  aptus  est 
regno  Dei  (Luc,  ix,  62).  Nunquid  et  hoc  persuade- 
bunt  non  esse  retro  respicere,  qui  dicunt  tibi: 
luge,  euge?  (Psal.  xxxix,  46.)  Filiole,  si  te  lacia- 
verint  pcccatores,  ne  acquiescas  eis  (Prov,  i,  40). 
Noli  crcdere  omni  spiritui  (/  Joan.  iv,  i).  Sint  tib 
mulli  necessarii,  unus  autrm  sit  sibi  consiliarius  de 
miile  (Eccli.  vi,  6).  Tolle  occasiones,  respue  blandi- 
mema,  adulationibus  claude  aures,  te  interroga  de 
te,  quia  tu  te  melius  nosli  qnam  alius.  Attende  cor 


nihil  utique  laboravit  in  tc  ?  Simile  mihi  cootigit, 
quod  et  illi  mcretrici  apud  Salomonem :  cai  videlicet 
parvulus  suus  ab  altera,  quse  suum  a  se  oppressum 
exstinxerat,  furtim  sublatus  est  (///  Reg.  iii,  20). 
Tu  quoque  de  sinu  mihi,  et  utero  abscissus  cs. 
*AbIatum  gemo,  repeto  violcnter  avnlsum.  Non  pos- 
sum  oblivisd  viscera  mea ;  quorum  nimirum  parte 
detracta  non  modica,  non  potest  nisi  torqueri  pars 
reliqua. 

ii.  Yerumtamcn  quo  tuo  commodo,  qua  tui  ne- 
cessitate  hoc  nobis  moliii  sunl  amici  nostri  ?  quonim 
manus  sanguine  pltnae  sunt  (Isai.  i,  i5;Lix,  3), 
quorum  animam  meam  perlransivit  gladius  {Luc. 
II,  35),  quorum  dentes  arma  et  stgitt®,  el  lingua 


tuum,  discute  intentionem,  consule  veritatem  :  tua  C  eorumgladius  acutus  (Psal.  lvi,  5).  Nam  utique 


tibi  conscientia  respondeat,  cur  abieris,  cur  Ordi- 
nem  tuum,  (57)  cur  fratres,  cur  locom,  cur  me,  qui 
et  tibi  propinquus  came,  et  propinquior  spirutu  sum, 
deserueris.  Si  ut  arctius,  ut  rectius,  ut  perfectius 
viveres ;  securns  esto,  quia  non  retro  aspexisti : 
sed  et  gloriare  cum  Apostolo  dicens :  Qua:  retro 
oblitus,  et  ad  ea  quas  ante  sunt  extentus,  sequor  ad 
palmam  glorias(Philipp.  in.  i3).  Sin  alias,  noli  al- 
tum  sapere,  sed  time  {Rom.  xi,  20):  quoniam,  ut 
cum  venia  tui  dixerim,  quidquid  tibi  aroplius  in- 
dulges  in  victu,  veslituque  superfluo,  in  verbis  otio- 
sis,  in  vagatione  licenliosa  et  curiosa,  quam  videli- 
cet  promisisti,  quam  apud  nos  tenuisti ;  hoc  procui 


mihi,  si  in  G  aliquo  imquam  eos  offenderam  (quod 
utique  mihi  conscius  non  sum),  plenam  prorsus  re- 
pendere  vicem.  Mirum  vero  si  non  plus  talione 
recepi ;  si  videlicet  tale  aliquid  in  eos  deliquisse 
poiui,  quale  nunc  ab  eis  pertuli.  Nam,  nt  verum 
fatcar,  non  os  de  ossibus  meis,  vel  camem  de  carne 
mea ;  sed  tulerunt  mihi  gaudium  cordis  mci,  fruclum 
spiritus  mei,  coronam  spei  mese,  et  (velut  mihi  scn- 
tire  videor)  animse  meae  dimidium.  Utquid  hoc  ?  forto 
miserti  sunt  tui  :  et  cseco  ceecum  ducenti  indignan- 
tes,  ne  perires  post  me,  in  suum  te  translulere  du- 
catum.  0  molesta  charitas  1  o  dura  necessitado  I 
Tantum  tuam  dilexere  salutem,  ut  in  meam  impin- 


(56)  Nimiram  pueri  Deo  oblati  statim  monasticis 
vestibus  induebantur:  adulti  vero  nonnisi  post 
annuam  probationem,  ex  Regulae  capiUbus  58,  59  ; 
qui  ritus  initio  servatus  apud  Cistercienses  ex  hac 
episiola,  postea  mutatus  est  exemplo  Cluniacensium, 
apud  quod  Novitiorum  habitus  Professorum  vesti 
f  ommno  simiiis  »  erat,  uii  modo  apud  omnes,  «  prae- 
terquam  quod,  quandiu  erant  absque  benedictione,  • 
sic^rofessiouem  vocabant,  «  solacucullacarebant,  » 
ex  Udalrico,  in  libro  ii,  cap.  i.  Quo  tempore  Cister- 
cienses  hunc  morem  admiserini,  vide  librum  vii  de 
Yita  S.  Bernardi,  cap.  i5. 

(57)  Sic  Bernardus  in  libro  de  Yita  sancti  Mala- 
chiae,  n  36,  Mailros  c  Ordinis  nostri  »  monasterium 
vocat :  et  in  epistola  2,  n.  9,  Ordinem  ant  diiscipli- 
nam,  quasi  svnonyma  videtur  asurpare.  Confer  epi« 
Ftolam  4  n,  2,  et  epistohm  i98,  d.  S.  Petrna  Yene* 


rabilis  nihilominus  Claniacenses  et  Gisterciences 
c  ^usdem  Ordinis  viros  >  appellat  in  sequente 
episiola229,  n.  10  ;  et  n.  30,  c  unius  nominis  Or- 
dinis  maximas  congregationes.  >  Denique  Bemardus 
ipse  Guillelmum  abbatem  saneti  Theoderici  cOrdinis 
nostri  >  virum  appellat  in  epistola  79 ;  et  in  episiola 
42  c  Ordinis  nostri  >  ahbates  vocal  etiam  nigrorum 
(quos  vocant)  monachorum,  n.  33.  Diversum  Ordi- 
nem  dicit  Nicolaus  Clarae-Yallensis  iu  sua  episto- 
ia82. 

(58)  Formidolosa  aententia  in  monachos,  qui 
laxiora  auaerenles,  regulares  iostitutiones  pro  mi- 
nimo  haoent  quibus  c  si  pudor  negat  apostasiam 
corporis,  timendum  est  ne  tepor  ipse  paulatim  in- 
gcrat  apostasiam  cordis,  i  ut  loquitur  Bemardus 
aonnoneS  in  Psalmum  ic.  Confer  epiitoUm  388, 
maxime  epistolam  SlSi 


77 


BPiSTOLiE. 


78 


(rerent.  Nisi  me  perempto,  tu  salrar  non  poterasf  i  miro  modo  daleia  reddit,  quse  fastidium  facit  insi- 


Et  atioam  ipsi  te  absque  me  salvent.  Ulinam  «t  si  ego 
moriar,  vel  ta  vivas.  Sed  qaid  ?  Salus  ergo  magis  in 
cultu  vestium,  et  ciboram  est  opulentia,  quam  in  so- 
brio  victu  vestituque  moderalo  ?  Si  pellici»  lenes  et 
caiidae,  si  panni  subtiies  et  pretiosi,  si  iongse  manicse 
et  aroplom  caputiam,  si  opertorium  siivestre  et  molle 
stamineam  (59),  sanctam  faciunt ;  quid  moror  et  ego 
qood  te  non  sequor  ?  SeJ  hsec  infirmantium  sunt  fo- 
mcnta,  non  arma  pugnantium.  Ecce  enim  qui  molli- 
bus  YestiuQtar,  in  domibus  regum  8aQt(ilfa/t/i.  xi,8). 
Yinum  et  aimila,  mulsum  et  pinguia  corpori  mili* 
tant,  non  spiritui.  Frixuris  non  anima  saginatur,  sed 
caro.  MuUi  in  iEgypto  fratres,  multo  temport  Deo  sine 
piscibus  aervierunt  (60).  Piper,  gingiber,  cuminum, 


pida.  Olus,  faba,  pultes,  panisque  cibarius  (60*^) 
cnm  aqua,  quiescenli-  quidem  fastidio  sunt,  sed 
exercitato  magnae  videntur  deliciae.  Jam  forte  tuni- 
cis  dissuetus  (64  exhorrcs  nimium  cas,  tam  pro- 
pter  hiemis  frigus,  quam  propter  aetatis  ardorem : 
sed  7  nunquid  legisti,  Qui  timet  pruinamy  veniet 
super  eum  nix  f  (Job  vi,  46.)  Vigilias  timea  et  jeju* 
nia,  manuumque  laborem  :  sed  hsec  levia  sant  me- 
ditanti  flammas  perpetuas.  Recordatio  deinde  tene- 
brarum  exterioram  facit  non  horrere  solitudinem. 
Si  futuram  cogitas  de  verbis  otiosis  discussionem 
[Matth.  XII,  36),  non  valde  displicebit  silentium. 
Fietus  aeternus  et  stridor  ille  dentium,  ante  cordis 
oculos  reductus,  pares  tibi  reddet  mattam  et  calci- 


salvia,  et  mille  hujusmodi  species  salsameniorum,  B  ^^^»  Deniqae  si  totum  de  nocte,  quod  Regula  prse- 


palaium  quidem  delectant,  sed  libidinera  accendunt. 
Et  tu  mihi  in  hia  securitatem  pones  ?  ta  cum  hujus- 
modi  tutam  duces  adolescentiam  ?  Prudenter  sobric- 
que  oonversanti  satis  est  ad  omne  condimentum  sal 
eam  fame ;  qua  sola  non  exspectata,  necesse  est  alias 
alque  alias  de  nescio  quibus  succis  extraneis  con6ci 
pemustiones,  qae  videlicet  palatum  reparent,  gu- 
lam  proTOcent,  excitent  appetitum. 

12.  Sed  quid  faciet,  inquis,  qui  aiiud  non  potest? 
Beae.  Scio  quia  delicatus  es,  et  quod  his  assuetus 
modo,  duriora  non  possis.  Sed  quid,  si  potes  facere 
ot  possis?  Quaeris  quomodo?  Surge,  prsecingere, 
tolle  otium,  exere  vires,  move  brachia,  complosas 
explica  manus,  exercilare  in  aliqno ;  et  statim  srn- 


cipit  (Reg,  S.  Benedicti^  cap.  9  sq.),  bene  ad 
psalmos  vigilaveris ;  nimis  durus  erit  lectus,  in  quo 
quiete  non  dormias.  Si  tantum  in  die,  quantum 
professus  es,  manibus  laboraveris  ;  durus  erit  cibus 
quem  libenter  non  comedas. 

43.  Surge,  miles  Ghristi,  surge,  excutere  de  pul- 
vere,  revertere  ad  prselium  onde  fugisti,  fortius  post 
fugam  prseliaturus,  gloriosius  triumphaturus.  Habet 
qoidem  Ghristus  multos  milites  qui  fbrtissime  coepe- 
ront,  steterunt,  vicerunt :  paucos  autem  qui  de  fuga 
conversi,  rorsus  se  periculo  ingesscrint  quod  decli- 
naverant;  rursus  fugarint  hostes  quos  fugiebant. 
Et  qoia  omne  rarum  pretiosum ;  gandeo  te  de  illis 
passe  esse,  qui  quanto  rariores,  lanto  apparebont 


ties  sola  te  appetere  quae  famem  tollant,  non  fauces  C  gloriosiores.  Alias  autem  si  multum  timidus  es,  cor 

vel  times  ubi  ncn  est  limor,  non  autem  times  ubi 
magis  est  timendum  ?  An  quia  fugisti  ex  acie,  putas 
te  manus  hostium  evasisse  ?  Libentius  te  insequitur 
advcrsarius  fugientem,  quam  sustineat  repugnantem; 

Vitffi  libro  vii,  cap  20) ;  imo  necfue  ova,  neque  vi- 
num,  ex  numero  seouenti.  De  o\is  id  colligitur  ex 
episiola  Fastredi  abbatis,  edita  hic  post  Bernardi- 
nas,  ubi  Novitius  inter  extremi  morbi  nauseam, 
«  ovi  cocti  deslderio  affectus,  »  absiiuentiam  ad 
finem  usque  scrvavit.  Ibidem  «  herbae  sinc  oleo  et 
abdomine  coctae  >  dicuntur  :  et  Bernardus  ipse 
c  pultes  ex  farina  »  confectas,  c  addito  oleo  et 
melle,  i  non  butyro,  «  cum  scrupulo  »  comedit  ad 
stomachum  calefaciendum.  Hanc  epistolam  perlege 
com  sequente  epistola  Petri  de  Roya,  in  qoaClara»- 
Vallenses  cerevisia,  ejosqoe  loco  aqua  simplici  usoa 


demulceant.  Reddet  qaippe  sapores  rebus  exerci- 
iiom,  qoos  tolit  inertia.  Multa  quse  respuia  otiosus, 
post  laborem  sumes  cum  desiderio.  Siquidem  otium 
parit  fastidium,  exercitium  famem  ;  fanics  autcm 

(59)  Hic  notat  Bemardus  vestium  genera,  quse 
CttlercieQses  abjecerant,  tanquam  Regalse  contraria, 
eom  in  usu  essent  apud  Gluniacenses.  Quippe  illi 
rejecerant  «  froccos,  pelliceas,  staminea,  caputia 
qooqoe  et  femoralia,  pectinia  et  cooperloria  lecto- 
rom  »  ot  legitur  in  parvo  Exordio  Cisterciensi.  Hinc 
in  libro  iQstitatorom  «  cucull»  deforis  floccaiae  > 
rejiciontor,  cap.  45-.  GIoniacensibusapudBemardum 
Cloniaoeosem,  in  codice  manuscripto  Gonsuetudioum 
Cloutceosiom,  cap.  30,  inter  alia  conceduntur  ad 
amietom  «  doo  froeci  et  dose  eoeoll»,8tamine8edu8e, 
tiia  peilicia ;  »  et  ad  lectum  «  capitaie,  coopertorium, 


sapmoopertoriom,  lodex,  ct  stragula.  »  Frocci  a  D  legimus,  <  raro  vino^  »  et  quidem  t  misto  aqua 


eoeollis  differebant  materia  et  forraa  :  qood  cocullae 
abeqae  ollis^  aot  certe  com  strictis  manicis  et  an- 
goslo  eapotio ;  frocci  amplis  et  manicis  et  capotiis, 
et  qoidem  ex  pretioso  panno,  qoem  froccum  seo 
floceam  (onde  inditum  froccis  nomen)  appellabant. 
CoccdDis  hsesit  vetus  fiocci  nomen  vulj^re  apud 
Boslros;  Cisterciensibus  cocullae  vocabulum,  vuigo 
eonlltf,  ob  inoatum  odium  froccomm.  Coopertorium 
nWestre  sancto  Beraardo  est  primum  stragulum  ex 
peUibus  aoimalium  ferarumve  silvestrium.  Gattinum 
redargoit  Apologia  ad  Guillelmum,  n.  24,  Bernardus 
Clooiacensts  jam  dicto  loco  :  <  Goopertona,  guse  non 
Ueetesse  discooperta,  aot  agniQi  sive  putini,  seu 
leporini  geniTis,  et  nunquam  de  ullo  genere  majoris 
prelii  »  Gonfer  Vil»  librum  iv,  n.  36. 

(50)  Hinc  pstet.  CisterdeQsibos  pisces  in  oso 
tonc  non  foisse  (nisi  rarius,  et  io  itinore,  ut  n^ 


plurima,  »  qnali  ob  mflrmitates  vix  ex  obedientia 
utebatur  Humbertus,  de  quo  Bernardus  in  Sermoni- 
bus  de  Sanciis,  n.  4 ;  item  Bernardus  ipse  ex  libro 
primo  de  ejus  Vita,  n.  46 :  vide  sermonem  30  in 
Gantica.  De  vinea  Claree-Vallensi  maledicta,  vide 
Joannem  Eremitam  in  libro  secundo  de  Vita  Ber« 
nardi,  n.  40. 

(60*)  Quali  pane  uterentar  eo  tempore  Clane* 
Vallenses,  docet  liber  secundas  de  Vita  S.  Bernardi, 
n.  6 ;  et  Fastredi  epistola  mox  laudata  panem  «  ex 
avena  »  confectum  nabet. 

(61)  Nempe  lunicas  corpori  adhserentes  gerebant 
Cistcricienses  abs<jue  intermcdia  internla,  lanea  seu 
staminea  ex  dictis:  non  tamen  cilicium,  ex  libro 
primo  de  Vita  Bemardi|  n.  39.  Vide  preefationem  in 
tomum  II. 


7) 


S.  BBUNARDl  ABBAXIS  GLAR/K.YALLEiNSIS 


80 


el  andacius  insistit  a  tergo,  quam  resisiat  in  faciem.  i  ostendat.  At  si  attenderis  qnod  scriptnm  legis,  Sa- 


Securus  nunc  projectis  armis  capis  matutmos  som- 
nos,  cum  illa  hora  Christus  ressurrexeril :  etignoras 
quod  exarmatus,  et  tu  limidior,  et  hostibus  minus 
timendus  sis  ?  Armalorum  muliiludo  circomvallave^ 
runt  domum,  et  tu  dormis  ?  Jam  ascenduntaggerem, 
jam  dissipant  sepem,  jam  irruunt  per  posticum.  Tu- 
tiusne  est  ergo  tibi  ut  te  inveniant  solum,  quam  cum 
aliis ;  nudum  in  lectulo,  quam  armatum  in  campo  ? 
Expergiscere,  sume  arma,  et  fuge  ad  commilitones 
tuos,  quos  fugiens  deserueras ;  ut  qui  te  ab  eis  dis- 
junxerat,  ipse  le  denuo  timor  jungat.  Quid  armorum 
refugis  pondus  el  asperitatem,  delicate  miles  ?  Ad- 
versarius  inslans  et  circumvolantia  spicula  facient 
clypeum  non  esse  oneri,  loricam  non  seniiri  vel   ga- 


pientibus  et  insipientibus  debitorsum  (Rom,  i,  14);  el 
illud,  Charitas  non  qucerit  quce  sua  sunt  (/  Cor.  xiii, 
5 ) :  forsitan  intelliges  quidquid  illa  jusserit,  non  esse 
praesumptum.  Charitas  enim  ad  te  objurgandum  me 
corapulit,  qnas  tibi  condolet,  quamvis  non  dolenti  : 
qua;  tibi  miseretur,  licet  non  miserabili.  Et  inde 
magis  dolel,  quod  cum  sis  dolendus,  non  doles :  et 
inde  magis  miseretur,  quod  eum  miser  sis,  misera- 
bilis  non  es.  Ncc  frustra  forsitan  tibi  compatitur, 
dummodo  palicntcr  tu  audias  unde  compatiatur.  Yult 
te  tuum  senUre  dolorem,  ut  jam  non  habeas  unde 
dolere  :  vult  te  tuam  scire  miseriam,  ut  ineipias  mi* 
ser  non  esse*  0  bona  mater  charitas,  quse  sive  foveat 
infirmos,  sive  exercoat  proyectos,  sive  argnat  in- 


leam.  £t  quidem  subiio  procedenti  de  umbra  ad  so-  B  quictos ;  diversis  diversa  exhibens,  sicut  filios  dili* 


lem,  de  otio  ad  laborem,  grave  cernitur  omne  quod 
incipit ;  sed  postquam  ab  bis  dissuescere,  et  ad  illa 
80  paulisper  assuescere  coeperit,  usus  tollii  difticul- 
talem,  invcnitquc  facile  esse  quod  impossibile  ante 
putavil.  Solcnt  etiam  fortissimi  miliies  audila  buc- 
cina  ante  congressum  trepidare ;  at  ubi  ad  prselium 
ventum  fuerit,  spes  victoriae,  et  limor  ne  vincantur, 
reddit  intrepidos.  Quid  vero  tu  trepidas,  quem  fra- 
trum  unauimilas  armatorum  circummunict,  cui  An- 
gcli  assislent  a  latere,  quem  dux  belli  Chrislus 
praeibit,  suos  animans  ad  victoriam,  et  dicens  :  Con^ 
fidite^  ego  vici  mundum  ?  (Joan.  xvi,  33.)  Si  Christus 
pro  nobis,  quis  contra  nos  ?  (itom.  viii,  31.)  Securus 
potes  pugnare,  ubi  securus  es  de  victoria.  0  vere 
tuta  cum  Christo,  ct  pro  Christo  pugna !  in  qua  nec  v 
vulneratus,  nec  prostratus,  nec  concultatus,  nec 
millics  (si  ficri  possit)  occisus,  fraudaberis  a  viclo- 
ria,  tanlum  ne  fugias.  Sola  causa,  qua  perdere  pos- 
sis  victoriam,  fuga  est.  Fugicndo  potes  illam  amitte- 
re,  moriendo  non  poles :  et  beatus  si  pugnando 
moriaris,  quia  mortuus,  mox  coronaberis.  Yse  autem 
tibi,  si  declinando  pugnam,  perdis  et  vicloriam  simul 
et  coronam !  Quod  ipse  avertat  a  te,  fili  dilectissime, 
qui  in  judicio  de  his  meis  litteris  majoremtibi  habet 
inferre  damnationem,  si  nuUam  ex  eis  in  te  repcre- 
rit  emcndaiionem. 

S  EPISTOLA  U  (62). 

AD  FULGONEM  PUBEUM  QUI  FOSTBA  FUIT  LIN60MBNS18 

ARGHIDIAGONUS  (63). 


Fulconem  canonicum  regularem^  guem  avunculus 
blanditiis  et  promissis  ad  sasculum  retraxerat,  gra- 
viteret  serio  monet,  ut  potius  Deo  quam  avunculo 
obediat  et  adhasreat. 

Bonae  indolis  adolescenti  Fulconi,  frater  Bebnar- 
DU8  peocator,  inde  Isetari  in  adolescentia,  nnde  in 
senectute  non  pceniteaU 

i.  Nonmiror  si  mireris,  sed  mirorsi  nonmireris, 
unde  niihi  utad  te  scribere  vellem,  civem  rusticus, 
scholasiicum  (64)  monachus,  cum  nulla  hinc  tibi  oc- 
casio    nccessaria  occurrat,  nulla  se  ratio    patent 

(62)  Scrii  t<)  circa  annum  1120. 
(63)Sic  tiiultts  in  manuscriptis ;   ex  quo  patet 
Fiilconeni  Bcruardi  monitis  non  obtemperasse,  sed 


git  universos  I  Cum  te  arguit,  mitis  est ;  cumblandi- 
tur  simplex  est.  Pie  solet  saevire,  sine  doio  mulcere  : 
paiienter  novit  irasci,  humiliter  indignari.  Ipea  est 
quae  homioum  maier  el  Angelorum,  non  solnm  qnae 
in  icrris,  sed  eliam  quse  in  coelo  sunt,  paoificavit. 
Ipsa  est  quae  Deum  homini  placans,  homiuem  Deo 
reconciliavit,  Ipsa  est,  mi  Fulco,  qne  fratres  illos, 
cum  quibus  olim  dulces  capiebas  cibos,  habitare 
facit  unius  moris  in  domo  {PsaU  vlwi,  7).  Haec  talis 
tamque  honorabilis  mater  a  te  se  queritur  offensam, 
expostulat  Isesam.  Laesa  tamen  non  provocat :  sed 
spreta  te  revocat,  ostendes  tibi  in  te  de  se  veraci- 
ter  scriptum  esse,  Charitas  patiens  est,  benigna  est 
(I  Cor.  XIII,  4).  Licet  laesa,  licet  offensa,  si  conver- 
sus  fueris  ad  iilam,  obviabit  tibi  quasi  mater  bono- 
rificata.  Comtemptus  oblita  sui,  ruet  in  amplexura 
lui ;  gaudeus  quem  perdiderai,  esse  inventum ;  qui 
mortuus  fueral,  vivum  {Luc,  xv,  32). 

2.  Sed  in  quo,  inquis,  laesi  ?  in  quo  contempsi  ? 
Audi.  In  eo,  procul  dubio,  quod  te  quem  sinu  suo 
lacle  nutriendum  matemo  suseeperat,  ante  tempns 
ablactasti;  quod  exertam  lactis  dulcedinem,  in 
quo  posses  crescere  in  salutem,  tam  leviter^  tam 
celeriter  exsufflasli.  0  puer  insensate!  o  puer 
magis  sensu  quam  setate  1  qnis  te  fascinavit  a  bene 
inccepto  itinere  tam  cito  discedere?  AvunculuSf 
inquies.  Sic  Adaro  quondam  uxorem,  uxor  serpen- 
tem  ad  excusandas  excusationes  in  peocatis  {Psal. 
Q  GXL,  4),  prsetendebant ;  uterque  tamen  suie  culpse 
dignam  excepit  sententiam  (Gen.  iii,  16).  Nolo  de«- 
canum  accuses,  nolo  te  per  illum  excuses :  inexeu- 
sabilis  enim  es.  Illius  cuipa  tuam  noa  excusat. 
Quidnam  ille  fecit  ?  Nunquid  te  rapuit  ?  nunqnid 
vim  intulit?  Rogavit,  non  ligavit ;  blandiendo  at- 
traxit,  non  violenter  iraxit.  Quis  te  cogebat  cfedere 
blandienti,  assentire  aUrahenti  ?  lUe  sua  nondua 
reliquerat ;  quid  mirum  si  te  qui  suus  eras,  reqnire* 
bat  ?  Si  agnum  de  grege,  vitulum  de  armento  cnm 
pcrdit,  requirit,  et  nemo  cau-^atur ;  te  quoque,  qui 
multis  ovibus  vcl  vitulis  apud  eum  pluns  es,  adem* 

in  sueculo  remansisse. 

(64)  Scholarem  puerum,  infra  n.  8,  id  est  ado» 
lesceniem. 


81 


BPlSTOLiE. 


%2 


ptoin  si  repetit ,  quis  inde  miretur?  Siquidem  non  m 
osarpat  illam  sibi  perfectionem,  de  qua  dieitur  : 
Si  quis  abstulerit  toa,  nerepetoi  {L\u,  yi,  30). Re- 
peiebat  ergo  suum,  qui  sua  adbuc  tenebat.  At  tu 
qoi  jam  sa^ulum  spre?eras,  ssecularem  sequi  debe- 
bas  ?  Fugit  OYis  tremebunda,  yeniente  9  lupo ; 
abseondit  se  eolumba  tremens,  aocipitre  viso ;  dc 
eaTernnla  sua  mus  esuriens  exire  non  audet,  am- 
bieate  cato :  et  ta  eum  videtMs  furem,  currebas 
eum  eo  ?  (Psoi.  xlix»  18.)  Nam  quid  aliud  quam  fu- 
rem  dixerim,  qut  pretiosam  Ghristi  margariiam,  id 
esl  animam  tuam,  farari  non  dubitayerit  ? 

3.  Volebam,  si  poasem,  illius  errorem  dissimula-> 
re,  ne  odium  et  nolluro  fructum  consequerer  ei  ve- 
ritate.  Sed  non  potui,  fateor,   intaetum  transire, 
quem  usque  ad  hanc  diem  comperi  Spirilui  sancto  B 
pro  viribas  restitisse.  Nam  qui  manum  non  retinet 

a  nialo  quo  [aU  quod],  potest,  licet  quandoque  fru- 
itretar  dffectu»,  non  minus  eulpatur  affectus.  In.me 
eerte  fenrorem  novitium  exstioguere  voluit ;  sed,  Deo 
gralias,  non  valnit.  Alteri  quoque  nepoti  suo  Crulrri- 
eo,  eognato  tuo,  multum  restitit :  sed  quid  nocuit? 
Imo  plarimum  prsestilit.  Destitit  iovitus  tandem  se- 
■ex  aTuncuIus  a  persecutione ;  exatilit  invictus  puer 
■epos,  gloriosior  de  tentatione.  Sed  heu !  quomodo  le 
Tieit,  qoi  iUum  vincere  non  poiuit  ?  Aut  quomodo  qui 
te  vieif,  ab  illo  superatus  est?  Nunquid  te  fortior 
iUe  ?  nnnquid  pmdentior  ?  Certe  qui  antea  utrumque 
Bovennt*  Guirrico  Fulconem  prseferebant.  At 
poslqoam  ventum  est  ad  belluni,  exitus  indicavit  ^ 
bominnm  errasse  judicium.  Ibi,  proh  pudor  I  fugit  v 
qui  pneferebatur,  ubi  fortiler  vicit  qui  inferior  cre- 
debatnr. 

4.  Sed  quid  de  avunculi  dicam  malitia,  qui  a 
Christi  militia  retrahit  'nepotes  suos,  ut  secum  tra- 
hat  ad  inferos?  Itane  solet  beare  araicos?  Quos 
Chriatns  vocat  secum  ,in  aeternum  mansuros,  avun- 
ealos  revocat  secum  in  aetemum  arsuros.  Miror  si 
jara  Christas  ef  non  irascatur,  ct  dicat :  Quoties  vo^ 
Itii  cangregare  nepotes  tuos,  quemadmodum  gallina 
eangregat  puUos  iub  alas,  et  noluisti?  Ecce  re- 
Unqueturtilndomus  tuadeserta  {Matth,  xxiii,  37). 
Chriatosdicit,  Siniteparvulos  venire  ad  me ;  talium 
emm  esi  regnum  coslorum  {Matth,  xix,  44):  avuncu- 
las  ait.  Sinite  nepotes  meos  ut  ardeant  mecum.  Chri-  q 
stns  dicit,  Mei  sunt,  mihi  debent  servire :  Sed 
oportet,  inqoit  avunculus,  eos  mecum  perire. 
Qiristufl  dicit:  Mei  sunt,  ego  illos  redemi:  Sed 
ego,  inqnit  avunculus,  eos  nutrivi.  Tu  quidem,  ait 
Oiriatas»  illos  notristi,  sed  pane  meo,  non  tuo ; 
ego  Toro  redemi  non  sanguine  tuo,  sed  mco.  Sic 
camalis  avaaculus  contra  Patrem  spirituum  pro 
nepotibas  certat,  quos  dum  booiscupit  onarare  ter- 
renis,  coeiestibus  exhaeredat.  Christus  tamen  non 
rapinam  arbitratus,  si  snos  quos  fecit  et  redemit 
sanguine  proprio,  ad  se  venientes  collegerit,  juxta 
qnod  ante  promiserat,  Et  eum  qui  venit  ad  me,  non 
ejiciam  foras  {Joan.  vi,  37),  Fulconi  primo  pul- 
saott  Isetns  aperuit,  laetis  amplesibus  laetum  exce- 


pit.  Quid  plura  ?  veterem  hominem  exuitor,  et  no- 
vum  induitor;  quodque  solo  nomine  exstiterat, 
moribus  et  vila  canonicum  proBtetur.  Fama  volaU 
bonus  odor  Christo ;  rei  novitas  circumquaque  dif- 
fusa  pervenit  ad  aures  avunculi. 

5.  Quid  ergo  faceret  caraalis  nutritius,  qui  ear- 
nis  quam  nutrierat,  quam  carnaliter  amabat,  sola- 
tium  perdebat?  Etsi  aliis  fuit  res  illa  odor  vitae  ad 
vitam  (//  Cor.  ii,  46),  sed  non  illi.  Quare?Quia 
animalis  homo  non  percipit  ea  qum  sunt  spiritus 
Dei,  Stultitia  enim  ilH  videtur  {ICor,  ii,  44).  Nam 
si  spiritum  Christi  haberet,  non  tam  de  carne  doleret, 
quam  gauderet  de  spiritu.  Sed  quia  terrena,  non 
quae  sursum  sunt,  sapiebat,    torbatus  et  tristis  talc 
aliquid  secum  volvebat :  Quid  audio  ?  vse  mihi  I  a 
quanta  spe  cecidi  I  Sed  quid  ?  debetne  f  tare  quid- 
quid  absque  meo  consilio,  absque  mea  licentia  fe- 
cerit?  Quod  jus,  quse  lex,  qute  justitia,  quae  ratio, 
ut  quem  ex  utero  nutriendum  suscepi,  alius  fruatur 
adulto  ?  )am  caput  aspersum  canis,  heu  !  vitse  meae 
reliquum  expendam  cum  moerore,  quia  me  deseruit 
baculus  sonectutis  meae.  Heu  mihi !  si  hac  nocte 
expetitur  a  me    anima    mea,    quae   paravi,    cujus 
erunt  ?  {Luc,  xii,  20.)  Promptuaria  mea  plena,  eru- 
ctantia  ex  hoc  in  illud:   oves  meae  feto^ae,  abun- 
dantes  in  egrcssibus  suis;  boves  meae  crassae  eui  re- 
manebunt?  (Psal,  cxliii,  43).  Praedia,  prata,  domus, 
argentea  vasa  et  aurca,  10  cui  congregata  sunt? 
Diliores  qno<:que  ac  queestuosiores  ecclesiae  meac  ho- 
norcs  acquisieram  mihi ;  reliquos,  etsi  non  licebat 
habere,  spe  lamen  in  Fulcone  tenebam.  Quid  igitur 
faciam  ?  Propter  illum  unum  tot  et  tanta  perdam  ? 
Nam  quidquid  sine  illo  possederim,  amisisse  me  ju- 
dico.  Quin  potius  et  ista  retinebo,  et  illum  rcvocabo 
si  potero.  Sed  quomodo  ?  Factum  est,  auditom  est. 
Quod  factum  est,  non  potest  non  fieri,    qnod   audi- 
tum  est,  celaium  esse  non  poterit.  Fulco  canonicus 
est  regularis;  si  revertitur  ad    saeculum,  notabilis 
erit  et  infamis.  Sed  tolerabilius  est  hoc  audire  de 
illo,  quam  vivere  sine  iilo.  Cedat  ergo  nunc  hone- 
stas  utililati,  pudor  necessitati.  Malo   non  parcere 
verecundiae   pueri,  quam  miserabili  subjacere  tristi- 
liae. 

6.  Acquiescens  itaque  consilio  carais,  rationis 
oblitus  et  legis,  tanquam  leo  paratus  ad  praedam 
{Psal,  XVI,  42),  et  sicot  leaenarapto  catulo  rapiens 
et  rugiens,  sacra  non  verilus,  sanclorum  irrapit  ha- 
bilaculum,  in  quo  tirnnculum  suum  Ghristus  ab- 
sconderat  a  contradictione  linguarum,  postmodum 
admisturas  consortio  Angelorum.  Quaerit  ac  flagitat 
reddi  sibi  nepotem  suum ;  queritur  et  clamat  inju- 
ste  se  ab  illo  relicturo,  Christo  reclamante  et  dicen- 
te:  Qoid  agis,  miser?quid  furis?  quidme  perse- 
queris?  Non  sufficit  tibi,  quod  tuam,  tuoque  exemplo 
mullorum  mihi  animas  tuleris,  si  non  ctiam  hunc 
ausu  sacrilego  rapias  de  manu  mea  ?  Non  times  lu 
fulurum  judicium  ?  an  contemnis  terrorem  meum. 
Cui  hoc  facis?  cui  bellum  indicis?  Terribiii  ulique, 
et  ei  qui  aufert  spiritum  principum  (jPsaL  lxxv  ^  \^\. 


aa 


S.  BERNARDl  ABBATIS  GLARiE-VALLBNSIS 


84 


Insane.  redi  ad  cor  tnum ;  memorare  novissima  tua,  a 
e  non  peccabis  {Eccli.  rii,  40):  memorare  quse 
tua  substaotia,  et  utiliter  timebis.  Et  tu  puer,  in- 
quit,  si  assenseris,  si  acquieTeris,  morte  morie- 
ris  (65).  Memento  uxoris  Lot  de  Sodoma  quidem 
ereptse,  quia  Deo  credidit ;  sed  in  via  mutat»,  quia 
rctro  aspexit  (Gen,  xix,  26).  Disce  in  Evangelio 
quod  non  liceat  retro  aspicere  ei,  qui  semel  ma- 
Dum  ad  aralrum  misit  {Luc,  ix,  62).  ATuncuIus 
tuus  quserit  animam  tuam,  qui  jam  perdidit  suam. 
Terba  oris  ejus,  iniquilas  et  dolus.  Noli  intelligere, 
fili  mi,  ut  male  agas  (Psal,  xxxv,  4);  ooliintendere 
in  vanitates  et  insanias  falsas  {PsaL  xxxix,  6). 
Ecce  in  via  qua  ambules,  abicondit  laqueos,  teten- 
dit  retia.  Molliti  sunt  sermones  ejus  super  oleum, 
et  ipsi  sunt  jaeula  (PsaL  uv,  22).  Yide,  fili  mi,  ne  B 
capiaris  a  iabiis  iniquis,  ct  a  lingua  dolosa.  Gonfi- 
gat  cames  tuas  divinus  timor,  ne  te  decipiat 
carnalis  amor.  Blandilur,  sed  sub  lingua  ejus  labor 
et  dolor;  lacrymatur,  sed  insidiatur;  insidiatur  ut 
rapiat  pauperem,  rapere  pauperem  dum  attriEdiil 
eum  {PsaL  \,  1,  9).  Gave,  ioquam,  fili  mi,  ne  ac- 
quiescas  earni  ct  sanguini  (GalaL  i,  46);  nam  gla- 
dius  meus  devorabit  carnes  (Deut  xxxii,  42).  Sper- 
ne  blandimeota,  conlemne  promissiones.  Promitlit 
magna«  sad  ego  majora ;  offert  plura,  sed  ego  plu- 
rima.  Dimittes  ergo  pro  terrenis  coelestia,  pro  tem- 
poralibus  aeterna  ?  Alioquin  oportet  te  solvere  vota 
tua,  quse  distinxerunt  labia  tua.  Juste  exigitur  ad 
solvendum,  qui  non  cogitur  ad  vovendum  :  nam  etsi 
cum  pulsares,  non  repuli ;  lamen  ut  intrares,  non  C 
compuli.  Non  licet  ergo  dimiitere  quod  sponte  pro- 
misisii :  non  est  fas  requirere  qaae  per  te  dimisisti. 
En  utrumqae  vestrum  praemoneo,  utrique  salubri- 
ter  consulo.  Tu,  inquit  ad  avunculum,  regularem 
ne  reducas  ad  sseculum ;  quia  si  reducis,  seducis 
quem  apostatare  faeis.  Tu,  regularis,  sseeularem  ne 
aoquaris;  quia  si  illum  sequeris,  me  persequeris, 
cui  de  te  ipso  iojuriam  facis.  Tu  si  seduxeris  ani- 
mam  pro  quamortuus  sum,  crucia  mese  te  consti- 
tuis  inimicum.  Qui  enlm  non  colligit  mecum,  di- 
apergit  (Matth,  xii,  30);  quanto  magis  qui  colle- 
ctos  dispergit?  Tu  vero  si  ei  consentis,  a  me  di;^ 
sentis;  quia  qui  non  est  mecum,  contra  me 
est  (Ibid,).  Quanlo  magis  qui  mecum  fuit,  si  me  q 
deserit,  contra  me  est?  Tn  si  circumvenis  parvulum 
qui  ad  me  venit,  seductor  ac  sacrilegus  judicaberis: 
tu  si  vero  quod  sedificaveras,  iterum  destruis;  prse- 
varicatorem  te  constituis.  Ambos  vos  necesse  esl 
meo  judicio  praesentari,  ambos  assistere  meo  tribu- 
nali :  alter  de  propria  prsevaricatione,  1 1  alter  de 
altcrius  seductione  judicabitur:  et  unde  alteri  in 
iniquitate  sua  morietur,  inde  morientis  sangais  de 
manu  allerius  requiretur  {Euch,  iii,  18).  Hsec  et 
his  similia,  utriusque  teste  conscientia,  utrique, 
Cbriste,  invisibiliter,  sed  terribiliter  intonabas ;  his 

(65)  Solet  Bernardus  de  salute  eorum  dubitare, 
qui  ad  religionera  vocati;  Deo  vocanti  non  acquieve- 
rinl;  neJum  qui  ingresai,  sedaon  profeiai,  in  saeca- 


sacris  monitis  amborum  mentes  pie  terrendo  pulsa- 
bas.  Qnis  ad  hsec  non  timeret,  timendo  recipisceret, 
nisi  qui  more  aspidis  surdae  et  oblurantis  aures 
suas,  vocem  veoefici  incantantis  sapienter,  aut  non 
audiret  (PsaL  lvii,  5,  6),  aut  se  audire  dissimu- 

laret  ? 

7.  Sed  usquequo  jam  satis  vel  nimis  longam  pro- 
trahimus  epistolam,  dum  inviti  loquimur  rem 
silentio  dignam  ?  Car  tantis  drcuitiooibut  ad  veri- 
tatem  ambimus^  dum  pudenda  reveiare  timemus  ? 
Dicam  tamen ,  dicam  cum  pudore ,  quod  muliis 
cognitum ,  occultare  etsi  volo ,  non  valeo,  Sed 
quare  cum  pudore  ?  Utquid  me  scribere  pudeat, 
quod  illoa  non  puduit  faccre  ?  Si  pudeat  audire  quod 
impudenter  egerunt ;  non  pudeat  emendare  quod 
libenter  non  audiunt.  Proh  dolorl  neutrum  illorum 
revocare  potuit,  aut  iilum  a  seductione  timor  et  ra« 
tio;  authunc  a  praevaricatione  pudor  et  professio. 
Quid  plura  ?  verba  praecipitationis  concinnat  lingua 
dolosa:  concepit  dolorem,  et  persuasit  iniquitatem. 
Subverlit  perversus  conversum :  revertilur  canis  ad 
vomitum  (11  Petr,  ii,  22).  Ecclesia  vestra  suum  re- 
cepit  alumnum,  quem  melios  habebat  amissum.  Sie 
Lugdunum  olim,  studio  similiter  et  industria  sui  deca- 
ni,  ejusdem  decani  nepotem,  suum  canonicum,  quem 
bene  perdiderat,  male  recuperavit.  Sicut  ille  Fulconcm 
beato  Augustioo ,  sic  Othbertum  iste  sancto  Bene- 
dicto  subripuit.  0  quam  ordinatius  ispe  cum  sancto 
sanctus  efficeretur,  quam  cum  perverso  sanctus 
perverteretur  1  o  quam  pulchrius  senem  saeeularem 
puer  religiosus  ad  se  traheret,  et  sic  viuceret  ulcr- 
que,  quam  religiosum  saecularis  ad  se  retraheret , 
in  quo  victus  est  uterque  1  0  senem  infelicem  !  o 
avunculum  crudelem !  qui  jam  decrepitus ,  statim 
moriturus,  nepotis  animam  prius  interfecit ;  quem 
ut  peccatorum  suorum  baberet  haeredem  ,  a  Ghristi 
sorte  privavitl  Sed  qui  sibi  nequam  est,  cui  bonus  ? 
{Eccli.  XIV,  5.)  Maluil  in  suis  facultatibus  habere 
successorem ,  quam  pro  iniquitatibus  intercesso- 
rem. 

8.  Sed  quid  ad  me  decanis  magistris  nosUrts , 
qui  principatum  meruerunt  in  ecclesiis  ?  Clavem 
scientiae  tenent,  et  primaa  cathedn|s  in  conventibus 
possident.  Viderint  ipsi  qualiter  subditos  judicent , 
fugitivos  revocent,  revocatos,  si  ita  voluerint, 
iterum  effugent,  dispersos  colligant,  coUectos  dis- 
pergant:  quid  ad  me?  Fateor,  aliquantum  in  illos 
propter  te,  mi  Fulco,  modum  nostrae  parvitatia 
excessi;  dum  tuam  de  illis  cupio  palliare  verecun- 
diam,  temperare  culpam.  Omitto  ergo  illos,  ne  non 
tam  reprehensioni ,  quam  reprehensori  juste  indi» 
gneniur;  nec  tam  de  sua  correctione  cogitent, 
quam  mihi  de  praesumptione  calumoientur.  Non 
Ecclesiae  priocipcm,  sed  puerum  scholarem  objur- 
gare  suscepi,  qui  nesciat  indignari,  non  norit  irasci. 
Nisi  forte  et  lu  sensu ,  non  malitia  parvulus,  idip- 

lum  redierint.  Confer  epistolas  407  ct  108.  At  Fulco 
religionem  professus  erat.  * 


86 


EPISIOLB. 


8G 


sum  mibi  etlnmaieris,  el  dicat :  Imo  quid  mihi  et  A  ab  nberUte  domus  Dei.  Cur,  inquis  ?  Quia   domus 


ipsi?  quid  ad  iUom  de  peccato  meo?  Nanquid 
ego  sum  monachas?  E(  ad  hoc,  fateor,  quod  re- 
spondeam  non  habeo;  nisi  quod  confisus  sum  (um 
de  lua,  quam  in  (e  credidi,  ingenita  mausuetudine, 
tam  de  Dei  cbaritate,  qua  et  in  principio  epistolae 
excusasse  me  memini.  £Jus  zelo  tantum  tui  er- 
roris  misertus,  taotum  tue  miseriae  compassus  sum, 
quateous  suprt  modum  et  morem  meum  de  te^non 
meo  me  iniromiserim.  Gravis  lapsus  tuus  ac  mise- 
rabilis  casos  prOTOcavit  me  ut  hoc  prsesumpserim. 
Qaem  enim  costaneorum  tuorum  me  vidisti  ar- 
guere?  cui  vel  brevissimas  aliquando  litteras  di- 
rexissse?  Non  tamen  quod  omnes  cseteros  sanctoe 
puiaverim ,  aat  nihil  in  eis  reprehensione  dignum 
invenerim. 

9.  Gur  ergo,  inqais,  singulariter  me  reprehendi% 
cam  et  in  aliis  videas  quod  justius  /orsitan  re- 
prehtndere  possis  ?  Ad  quod  ego ;  Propter  singu- 
laritatem  erroris  tui,  propter  immanilaiem  pec- 
eati  toi.  Nam  etsi  19  pleriqut  alii  perdite  vivunt, 
etsi  inordinati  et  indisdplinati  sunt;  nondum  lamen 
ordinem  aut  disciplinam  professi  sunt.  Sunt  quidem 
pecccatorcs,  sed  non  prevaricalores.  Tu  vero  quan- 
tam  libet  modeste  et  honeste  vivas;  ti  caste,  si 
iobrie,  ti  omnino  religiose  te  habeas :  Deo  tamtn 
miQas  aecepta  est  taa  religio ,  quam  delurpat  voti 
preevtricatio.  Idcirco ,  charissime ,  ne  te  tuis  coae- 
taaeis  compares,  a  qnibus  professio  te  separat;  nec 


deliciaram  es(.  Quomodo  ignis  et  aqua  simul  esse 
non  possunt,  sic  spirituales  et  camales  deliciae  in 
eodem  se  ndti  paliuntur.  Ubi  crapulam  ructantis 
inter  pocula  senserit  Ghristus,  vina  sua,  dulciora 
super  mei  et  favum,  menti  propinare  non  dignatnr. 
Ubi  curiosa  ciborum  diversitas,  ubi  divitis  supel- 
lectilis  discolor  varietas  ocolos  pariter  pascit  et 
ventrem,  ccelestis  panis  jejunam  deserit  mentem. 
Eia  Isetire,  juvenis,  in  adolescentia  tua,  ut  dece- 
dente  pariter  cum  aetate  temporali  laetitia,  succedat 
quae  te  absorbeat  seterna  tristitia.  Sed  absit  hoc  ab 
adolescentulo  nostro,  avertat  hoc  Deus  a  puero  suo. 
Quin  potius  disperdat  Dominus  universa  labia  doio- 
sa  eorum  qui  tibi  tale  conciliam  donant,  qui  dicunt 
B  tibi  quolidie,  Euge,  euge;  e(  quaerunt  animam 
tuam.  Hi  sunt  cum  quibus  habitas ,  quorum  prava 
colioquia  [aL  condlia]  adolescentis  bouos  moreo  cor- 
rumput. 

11.  Sed  quamdin  jam  non  cxis  de  medio  e  rum  ? 
Quid  facis  in  urbe,  qui  claustrum  elegerns?  quid 
tibi  cum  saeculo,  qui  saeculum  spreveras?  Funes 
ceciderunt  tilii  in  praeclaris,  et  tu  opibus  inbias 
terrcnis  ?  Si  vis  habere  simul  et  haec  et  illa ,  brevi- 
ter  tibi  respondebitur :  Memento ,  fili  quia  recepisU 
bona  in  vita  tua  (Luc.  x\i,  25).  Receptsti  dixit ;  noo, 
Rapuisti:  ne  etiam  de  hoc  libi  fustra  blandiari^?; 
quod  tuis  contentus,  aliena  non  rapias.  Ycrumla- 
men  quae  sunt  illa  tua  ?  Beneficia  Ecclesiae  ?  Recte. 


retpectu  saKmlarium  de  tua  tibi  forte  paulo  graviori  ^  Quia  surgis  ad  vigilias,  vadis  ad  missas  ,  horis  cho- 
continentia   blandiaris,  cum   tibi   Dominus    dicatil^rum    nocturnis  diarnisque  freqiientas;   beue    facis. 


Utinam  te  calidum  aut  frigidum  invenissem,  Hic 
osteoditur  aperte,  quia  minus  Deo  tepidus  places, 
quamti  vel  quales  illi  sunt,  frigidus  esses.  Illos 
atiqae  Deas  patienter  exspectat  de  frigore  quando- 
qae  ad  calorem  proficere,  te  vero  indignans  adver- 
tit  de  calore  jam  in  teporem  defecisse.  Et  quit 
tepidnm  te  inveoi,  incipiam,  inquit,  teevamere  ex 
ore  meo  {Apoe.  m,  15,  16).  Et  merito,  quia  tu  ad 
tuam  vomitam  redisti ,  quia  tu  ejus  gratiam  evo- 
maisti* 

10.  Heul  qnomodo  Ghristum  tam  cito  fastidis  de 
quo  tcriptam  ett:  Mel  et  lac  sub  lingua  ejust  (Cant. 
lY,   11.)  Miror,  quod  ad  gustum  cibi  dulcissimi 


Sic  Ecclesiae  praebendam  gratis  non  accipis.  Dignum 
est  ut  qui  altario  deservit,  de  altario  vivat.  Gonceditur 
ergo  tibi,  ut  si  behe  deservis,  de  altario  vivas;  non 
autem  ut  de  altario  luxurieris ,  ut  de  altario  super- 
bias,  ut  inde  compares  tibi  frena  aurea,  sellas 
depictas,  calcaria  deargen(a(a,  varia  griseaque 
pellicea  a  collo  et  manibas  omatu  purpareo  diver- 
sificata.  Denique  quidquid  praeter  necessarinm  vic- 
tum  ac  simplicem  vestitum  de  altario  retines, 
luum  non  est;  rapina  est,  sacrilegium  est.  Orabat 
quidem  sapiens  tantum  victui  suo  tribui  neccs- 
saria  non  snperflua  (Prot;.  xxx ,  8).  18  Ilaben^ 
tes,  ait  Apositolus,  victum  et  vestitum  (/  7tm.iv, 


Qtusearis;  si  tamen  gustasti  quam  dulcis  estDomi-n  ^)»   ^^^^  Yictum   et  ornatum.    Et  quidam   alius 


nos.  Ajai  certe  nondum  gustasti,  et  nescis  quid  sapit 
Ghrittus;  ideoque  non  appetis  inexpertum:  aut  si 
guttasti,  et  dulce  non  sapuit,  sanum  non  habes  pala- 
tam.  Ipse  quippe  Dei  est  sapientia,  quae  ait :  Qui 
comeditme,  adhuc  esuriet,  et  qui  bibit  me ,  adhuc 
sUiet(Eccli.  xxiv,  29).  Sedquomodo  potest  esurire 
vel  sitire  Gbristum,  plenus  quotidie  siliquis  por- 
ooram  ?  Non  potet  bibere  simal  calicem  Ghrisli,  et 
caiicem  daemonionmi  (/  Cor,  x,  20).  Galix  daemo- 
nioram  superbia  est,  calix  daemooiorum  detractio  et 
invidia  est»  calix  daemoniorum  crapula  et  ebrietas 
ett ;  quae  eum  impleverint  vel  mentem  vel  ventrem 
taum,  Ghristas  in  te  non  invenit  iocum.  Non  mireris 
qood  dieo.  In  domo  avjineali  tui  non  potetinebriari 


sanctus:  Si dederit/inqmi,  mihiDominus panem  ad 
manducandum,  et  vestimentum  quo  operiar  (Gen. 
XX VIII,  20).  Nota,  quo  operiar.  Sic  ergo  et  nos 
contenti  simus  vestimentis  quibus  operiamur ,  non 
quibus  lasciviamus,  non  quibus  superbiamus, 
non  quibus  mulierculis  vel  simulari ,  vcl  placere 
studeamus.  Sed  hoc  faciunt,  inquis,  cum  quibus 
habito ;  si  non  facio  quod  caeteri ,  de  singularitate 
notabor.  Proptcrea,  inqnam,  exi  de  medio  eorum, 
ne  aut  in  urbe  notabiliter  vivas,  aut  exemplo  pereas 
aliorum. 

12.  Quid  agis  in  arbe ,  delicate  miIes?Gommi- 
litoncs  tui  quos  fugions  dcscruisti,  pugnant  et  vin- 
cunt;  pulsant  et  inirant;  coelum  rtpiunt  et  regnant, 


87 


S.  BERNARDI  ABBATiS  CLAR/E-VALLENSIS 


«8 


^i  tu  sedens  stiper.  ambulatorem  tuum,  indutus  pur-  a 
pura  et  bysso ,  circuis  plateas ,  vicos  perambulas  ? 
Haec  suDt  pacis  ornamenu ,  non  belli  munimcDla. 
An  dicis,  Pax  etnon  estpaxf  (Ezeck.  xiii,  10.)  Pur- 
puranon  propulsatlibidinem,  Donsuperbiam,  uon  ava- 
ritiam  repellit;  etsi  qua  sunt  alia  ignea  inimici  jacula, 
non  exstinguit.  Denique,  quod  magis  metuis,  febrem 
non  prohibet,  mortem  non  arcet.  Ubisuntarma  bellica? 
ubi  scutum  fidei?  ubi  galea  salijitis?  ubi  patieniiae  lo- 
rica?  Quid  trepidas?  Plures  sunt  nobiscum,  quam 
cnm  illis.  Sume  arma,  resume  vires,  dum  adhuc  pras- 
lium  durat.  Adsunt  Angeli  spectatores  et  protecto- 
res :  adest  ipse  Dominus  adjutor  et  susceptor,  qui 
doceat  manus  tuas  ad  praelium ,  et  digitos  tuos  ad 
bellum  (Psal.  cxuu,  i).  Procedamus  in  adjutorium 
fratrum ,  ne  si  forte  sine  nobis  pugnent ,  sine  nobis 


Glericorum  qui  sunt  in  loco  qui  dicitur  Aildicurtis, 
Deo  servientium,  sancto  conyentui,  magistro  S.  et 
discipulis,  pusillus  grex  Glarse-Yallensium  fratrum, 
et  eorum  qualiscumque  minister  frater  Bernardus  , 
in  spiritu  ambulare,  et  spiritualiter  omnia  exami- 
nare  (67). 

Exhortatio  illa  in  litteris  vestris  tam  salubris,  tam 
compendiosa ,  magna  quidcm  scieniiae  mira  chari- 
tatis  vestrse  indicia,  mirantibus  nobis  et  congratu- 
lantibus  praefert.  Sed  quod  de  laudibus  nostris  pro 
vesira  devotione,  quae  tamen  non  probastis,  tam 
excellentia  praemisistis ;  etsi  ad  humilitatis  quoque 
formam  (quanlum  ex  vobis  est)  non  mcdiocriter  in- 
struere  nos  potuit,  conscientas  tamen  nostras  multo 
inferius  jacentes ,  quantum  in  nobis  est,  vehementer 
exterruit.  Quis  enim  nostrum  suam  attendens  con- 


vincant.   sine  nobis  ingrediantur;  novissime  cum      versationem,tanta  lldeseet  tam  indebita,  sine 
clausa  fuerit  janua,  scro  pulsantibus,  nobis  de  intus  »  magno  vel  metu,  vel  periculo  possitaudire?  De  hujus- 


respondeatur :  Amen  dico  vobiSy  nescio  vos  (Matth, 
xxv,  12).  Fac,  quseso,  te  prius  sciri,  fac  te  prius 
videri :  ne  lunc  nesciaris  ad  gloriam ,  sciaris  autem 
ad  po^nam.  Si  le  Ghristus  agnoscit  in  bello,  reco- 
gnoscet  in  coelo ;  et  sicut  prornisit ,  manifestabit  tibi 
se  ipsum  [Joan.  xiv,  21);  si  tamcn,  ettu  poenitendo 
et  resipiscendo  lalem  te  exhibucris,  ut  cum  fiducia 
dicere  possis :  Tunc  cognoscam^  sicutet cognitus sum 
(ICor.xw,  12).  His  interim  admonilionibus  vere- 
cundum  adolescenlis  animum  pulsatum  esse  sufficial. 
Jam  eoim  nostris  etiam  precibus  pro  eo  divina  pul- 
sanda  est  pietas ;  quae  si  ad  ictus  noslrarum  inveclio- 
num  ejus  mentem  vel  parum  moliitam  inveneril, 
confido  de  ipsa,  quod  cilius  nos  de  ipso  laeiificabit. 

EPISTOLA  III  (66). 

ID  GAN0NIC08  RBGULARE8  DB  AILDICURTE. 


modi  quippe  alieno,  seu  etiam  proprio  se  judicio 
commiitere,  securum  non  est.  Qui  enim  judicat  nos, 
Dominus  est  (id.  iv,  4).  Gseterum  de  fratribus,  de 
quorum  saluie  vcstram  nimirum  chariiatem  sollici- 
tam  esse  cognovimus,  ut  securos  vos  reddamus; 
noveritis  mullorum  iilustrium  virorum,  et  maxime 
clarissimi  viri  Willclmi  (68)  Gatalaunensis  episcopi, 
horlatu  et  consilio  ad  nos  dcclinasse,  seque  a  nobis 
suscipi  inultis  precibus  ac  supplicationibus  impetras- 
se  :  ea  videlicet  intentione,  ut  ob  tenorem  arctioris 
vitpe,  ab  institulionibus  beati  Augustini  ad  observan- 
tias  sancti  Benedicti  Dci  adjuiorio  sic  transeant/ 
ut  tamen  ab  ejus  magisterio  qui  nnus  est  omnibus 
Magister  in  coelo  ei  in  terra  (Mattk.  xxiu,  8),  non 
discedant;  illamque  primam  fidem,  quam  apud  vos, 
C  imo  qnam  primum  in  Baptismo  promiserunt,  non 


Laudibus  suisse  terreri  magis,  quam  demulceri.  ^'•"tam  faciant,  sed  salvam  integramque  cuslodiant. 
Deinde  quosdam  ex  canonicis  S.  Augustini,  a  se  Talibus  itaque  taliter  suscepiis,  absit  ut  sincerita- 
susceptos  non  esse  impediendos,  tem  vestram;  aut  in  suscipiendo  laesam^  ant  in  reii- 


(66^  Scripta  anno  Ghrisii  1120. 

(67)  Hunc  titu  I  u  m  sic  restituimus  ex  codice  Gorbeien- 
ai.  Quinam  sint  isti  canonici  regulares,  non  liquet. 

(68)  Hic  diclus  de  Garapellis,  morluus  anoo  1121, 
Bernardi  in  primis  amicus,  in  ejusViia  landaius  non 
semel.  Ante  episcopatum,  abdicato  docendi  munere, 
secesserat  ad  monasterium  Sancti-Victoris  Parisiense, 
Hildeberius,  Gcnomannensis  tunc  episcopus,  ei  de 
boc  facto  gratulaiur  epislola  prima,  auae  sine  tltulo 
in  (ditis,  in  codice  Sancli-Taurini  Ebroicencis  in- 
scripia  est  «(  ad  Willelmum  de  Gampellis.  >  Gonon 
carainalis  et  legatus  in  Mauriniacense  prope  Slampas 
coenobium  accessii  anno  1120,  c  habens  secum  vehit 
auxiliaiorem  magnum  Willelmum  Gaialaunensem 
episcopum,  qui  sublimes  scholas,  » id  esi  Iheologicas, 
c  rexorat ;  et  tunc  zelura  Dci  habens,  super  omnes 
.piscopos  iotius  GaUiae  DivinarumScripiuram  scientia 
fulgebat:  »  ex  Ghronico  Moriniacensi.  Uude  re- 
darguas  eos  qui  ejus  obiium  reponuni  anno  iil9. 
Hugo  Mcleilus  in  e^istola  4 ,  ad  Innoceniium,  occa- 
sione  Abaelardi ,  qui  Guillelmi  discipulus  ei  advcr- 
sarius  fucrat :  c  Moriuo,  »  inquii,  a  Anselmo  Lau- 
dunensi  ct  Guillelmo  Gatalaunensi,  ignis  verbi  Dei 
in  terra  defccii.  »  Dc  hoc  Guillclmo  iia  anonymus 
aucior  apud  Ghesnium,  in  noils  ad  Abaelardum : 
c  Eodem  icmpore,  >  inquii,  c  magistcr  Willelmus 
de  Gampellis,  qui  fuerai  archidiaconus  Parisiensis, 
vir  admodum  liiieratus  et  religiosus,  assumens  ha- 
bitum  canonici  regularis,  cum  aliquibus  discipulis 
extra  urbem  Parisius,  in  loco  ubi  erat  capelia  quae- 
dam  S.  Victorts  martyris,  coepit  aeMlificare  monaste- 


rium  clericorum,  »  quod  postea  Ludovicus  Grossns 
rex  noagnifice  eonsummavit.  «Assumpto  autem  ille 
ad  episcopatum  Gaitalaunensem,  anno  scilicet  1113,* 
ul  habet  Albericus  in  Ghronico,  <  venerabilis  Gil- 
duinus  ejus  dicipulus  primns  abbas  ibi  factus  est.  » 
Is  ipse  esi  Guillelmus,  qui  sanctum  Bemardum 
abbaiem  consccravit,  libro  primo  Vitae,  cap.  7 ; 
eumque  tam  irapense  coluii,  ut  cum  Sanctus  in 
gravem  infirmiiaiem  incidisset,  eyus  curam  suscepe- 
rit :  ibid.  ubi  plura  de  eo.  Diem  feliciier  clausit,  non 
quidem  anno  1119,  ut  mulii  volunt,  ejus  ordinatio- 
nem  ad  annum  1112  referentes;  sed  anno  1121,  ut 
scribit  idem  qui  supra  Albericus,  cui  suffragantur 
vetera  monumenia  Ecclesise  Gaialaunensis  ei  Acta 
episcoporum  cjusdcm  Ecclcsise  apud  Garolum  Rapi- 
neum.  De  eo  Robertus  de  Hoveden,  Annalium  parie 
prima,  ad  annum  1121,  ita  scribii:  c  Willelmus  dc 
Gampellis,  Gatalaunensis  episcopus,  octo  diebus  anie 
obitum  suum,  susceplo  habilu  monachico  >  (nempc 
cum  in  lcclo  morii  proximus  decumberet,  pro  morc 
illorum  tcmporum)  «  vita  decessit  decimo  quinio 
Kalendas  Februarii.  n  Qua  in  re  variat  Necrolo^ium 
Gorboliense,  in  quo  teste  Joanne  Picardo  sic  legitur : 
c  Octavo  Kalendas  februarias  anniversarium  Viltelmi 
Gatalaunensis  episcopi  et  nosiri  canonici.  »  Scpulius 
est  apud  Glaram-Vallem,  teste  Rapinco,  in  sacello  a 
se  exstructo.  Gaeterum  cum  h9ec  episiola  eo  adhuc 
vivente  scripia  sit,  sub  annum  1121  reponcnda  est. 
Varia  Guillelmi  de  Gampellis  theologica  scripta  lau- 
danlur  in  Panchrysis  codice  manuscripto  Gheminio- 
nensi;  MoraUnm  epKome  in  Glarse^Yallensi.  * 


89 


EPISTOLiE. 


90 


oendo  Isedendam  esse  credamus:  dum  tameii  illos,  a  an  fruciaose,  jaoerem  tibi  ia  faciem;  non  solum 


si  forte  infra  aanum  probaiionis,  qui  regulariter 
constitutus  est,  ccepta  deserere,  el  ad  vos  redire 
veUe  contigerit  invitos  non  delineamus.  Alioquin, 
sanctisslmi  fratres,  vestra  non  refert,  ut  spidtum 
libertaiis  qui  ineis  est,  anathemate  inconsulto  frustra 
impedire  nitamini:  nisiforte  (quodDeusavertat)qu8e 
vestra ,  nonqus  Jesu  Ghristisunt ,  quereresludeatis. 

EPI5TOLAIV(69). 

AD  AaifOLmni  (70)  abbatem  moruiundi. 

Amoidum  abbatem,  iemere  relicto  monasteriopere'^ 
grinantem^  ad  monasterii  curam  revocatf  fra- 
trum  scandala  et  gregis  pericula  exponens. 

DomnoabbatiABNOUM),  frater  Bbenardus  de  Gla* 
ra-Yalle,  spiritum  compunctionis  et  consilii. 


verbis ,  sed  et  vultu  et  oculis  •  Tuis  deinde  provolutus 
vesti^iis  tenerem  pedes ;  amplecterer  genua ;  totus- 
que  a  coUo  pendens,  illud  mihi  dulcissimum  tft 
capul  deoscularer,  quod  sub  uno  mecum  proposito, 
suavi  jugo  Ghristi  jam  plnribus  aonis  attrilum  est, 
Flerem  quoque,  quantum  valerem,  rogarem  et  obse- 
crarem  per  Domiaum  Jesum,  quatenus  parcerest 
primo  quidem  ejus  cruci,  qua  utique  redemit  quos 
tu  quantum  in  te  est,  perimis;  coUegtt  quos 
lu  dispcrgis.  Pcrimis,  inquam,  et  dispergis,  sive 
quos  tecum  ducis,  sivequos  hicdeseris:  quibusnti- 
que  etsi  diversam,  non  dispar  tamen  utrisque  metui- 
mus  periculura.  Deinde  etiam  parceres  et  nobis 
amicis  tais;  quibus  licet  immeritis,  nonnisi  fletum 


i.    Primo  scire  te  volo,  domnum  Gisterciensem,  B  ^t  larymas  reliquistl.  0  si  hoc  mibi  Ucuisset,  fiexis- 


necdam  quando  tuus  nuntius  ad  nos  venit,  de  Flan- 
dria^  quo  paulo  antc  per  nos  transierat,  remeasse; 
et  ob  hoe  nec  litteras  accepisse,  quas  ei  jussisti 
praesentari,  et  adhuc  esse  tantae  a  te  prsesumptse 
DoviUtis  ignarum.  Felix  interim,  cui  tam  tristes 
ramores,  vel  ad  tempus  liceat  ignorare.  Deinde 
qaod  de  tui,  desperando  nos,  revocatiope  interdicis, 
ne  quod  quasi  inconcusse  apud  te  fiium  est,  frusira 
tibi  litteras  dirigendo  dissuadert  conarer  :  in  hoc 
tibi  obedire  fortasse  quidem  pro  ratione  non  debui; 
reverm  autem  pra^  dolore,  fateor,  non  potui :  cum 
et  si  pro  certo  scirem,  ubi  te  opportune  invenissero, 
ipse  potius  venissem,  quam  has  misissem;  effectu- 
rus  fortasse  per  me  ipsum,  quod  nullis  litteris  pos- 


sem  forsitan  affectione ,  quem  ratione  non  possum: 
pectusque  illud  ferreum ,  quod  nec  Ghristi  timore  in 
hac  re  dunlaxat  cedere  acquiescil,  fratema  forte 
pietas  emollisset.  Sed  heul  et  hanc  nobis  copiam 
substraxisti, 

2.  0  roagna  nostri  Ordinis  columnal  Patienter 
quseso ,  audi  amicum  vel  absentem ,  tuse  penitus  dis- 
cessionis  impatientem,  (uo  meduUitus  etIabori,et 
periculo  compatientem.  0,inquam,  magna  noslri 
Ordinis  columnal  non  metuis  te  ruente  magnam 
mox  procul  dubio  ruinam  secuturam?  At  ego,  inquies 
non  ruo  :  scio  quod  facio;  bouam  conscientiam  ha- 
beo.  Esto :  credimus  tibi  de  te.  Sed  nunquid  de 
nobis ,  qui  jam  et  gravia  tuo  ex  discessu  gementes 


sam.  Rides  forsitan  meam  hujusmodi  tanquam  cas-  ^  suslinemus  scandala  et  graviora  paventes  exspecta- 

mus  pericnla?  An  et  tu  quoque  non  ignoras  ista, 
sed  dissimulas?  Qua  ratione  ergo  multorum  fadendo 
ruinam,te  mere  non  prsesumia  :  qui  in  hoc  videU- 
cet  positus  eras,  ut  non  quod  tibi  est  atile,sed  ma- 
gis  quod  aliis;  nec  quae  tua,  sed  quae  Jesu  Ghristi 
sunt,  quserere  debeas?  Qnomodo,  inquam,  secnrus 
abis,  qui  gregi  tibi  commisso  omnem  de  se  securi- 
tatem  in  perpetuum  aufers?  Quis  occurret  lupis  in- 
cursantibus?  quis  consolabitur  in  tribulationibus  ? 
quis  providebit  in  tentaiionibus?  quis  denique  leoni 
resistet  rugienti,  et  quserenti  qaem  dcvoret?  Pate- 


sam  fiduciam,  ulpote  proprise  pertinaci^e  conscius: 
ad  quam  utique  flectendam,  nullam  vim,  nullam 
precem,  nnllam  spcras  prsevalere  industriam.  At 
vero  ego  de  illius  potentia  non  diffideos  qui  dixit: 
amnia  sunt  possibilia  credenti  {Marc.  ix,  22): 
fidenter  usurpans  et  mihi  illam  sententiam,  Om- 
nia  possum  in  eo  qui  me  confortat  (Philipp,  iv,  13) : 
qoamvis  in  magna  parte  lapidei  cordis  tui  obstina- 
tiooem  et  ipse  non  ignorem,  ulinam  nunc  tamen, 
sive  fractuose,  tive  frastra,  tuo  lateri  adhaererem. 
QBBnla  qoae  me  movent  adversum  te,  fraslra  nescio 


f69)  Scripta  circa  annum  4127. 

(70)  Hic  patria  Goloniensts,  genere  nobilis,  Fri- 
derid  tunc  prsesulis  Goioniensis  gennanus,  magna* 
spei  jnvenis,  a  Stephano  Gistercii  abbate  primus 
pneficitarMorimando(haec  cst  auarta  Gistercii  filia); 
rondato  anno  1115  in  dioecesi  Lingonensi.  Gui  cum 
decennio  prsefuisset,  tribus  monastcriis  excitaiis, 
nempe  Beiia-VaUe  Bisnntineosi,  Grista-Alba  Lingo- 
neosi,  ei  Veteri  Gampo  Goloniensi,  demum  ssecula- 
rtam  vicinornm  infestatione  turbatus,  et  quorumdam 
e  sois  ioobedientia,  ut  tcstatur  Beroardus,  episiola 
141 ,  ad  Hambertum,  monasterium  deserait ,  nonnuUis 
monachis  secnm  abductis ,  inter  quos  quatuor  prae- 
dpvi,  Adamas,  Bverardus,  Henricus,  Gonradusque, 
cam  ioierim  Stephanus  Gisterdensis  in  Flandria  pro 
negoCiis  Ordiois  sui  detineretur,  quod  quidem  couti- 
gisae  aCfirmat  Manriquezad  annum  1125.  Interim 
fiemardas  fdgitivos  revocare  nititur  litteris  ad  Ar- 
noldaa  Adamamqae  seorsim  datis  (sdlicet  qiistolis 


4,5),  quibus  alias  addil  (epislolam  6),  ad  Brunonem 
D  nobilem  Goloniensem,  qui  postea  Friderico  successit, 
ut  eos  curaret  revocari.  Sed  frustra:  nam  Arnoldus 
diem  clausit  extremum  in  Belgio ,  anno  1126,  tertio 
nonas  Januarii.  Quo  audilo,  Bernardus  ex  capiluli 
generalis  indicto  errantes  alios  denuo  prosecuius 
est ,  scripta  Adamo  epistola  (nempe  cpisiola  7) ,  ex- 
communicationem  intentans  nisi  resipiscerent.  Quod 
quidem  feliciter  obtinuit,  enmqne  Adamum  scripto- 
res  esse  vulgo  suspicantur,  c[ui  primus  monasterio 
Eberbacensi  diuecesis  Hcrbipolensis  in  Franconia 
praelaiussit  anno  1127,  quique  expeditionem  sacram 
praedicaverit  apud  principcs  Germanos,  ut,  refert 
Otto  Frisingcnsis,  de  Gestis  Friderici  imperatoris, 
libro  I,  cap.  40  ,  deuique  in  sanciitaiis  exilsimatione 
diem  ulliinum  clauserit.  Plura  de  istis  vidc  apud 
Manriquez,  Annalium  tomis  1  et  U,  prsecipue  ad 
anooslll5,  1125,1127« 


91 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  CLAELE-VALLBNSIS 


92 


bunl  sioe  dubio  morsibus  maligaanlium ,  qai  def o«  A 
rant  plebem  Ghristi  sicut  escam  panis.  Heu  1  quid 
facient  novellse  plantationes  Ghristi ,  qnae  per  manus 
tuas  consitse  fuerant  diversis  in  iocis,  et  locis  bor- 
roris,  et  vastae  solitudinis?  Quis  circumfodict?  quis 
impinguabit  fimo?  quis  sepem  cireumdabit  ?  quis  suc- 
crescentes  sollicitus  erit  rescindere  snrculos?  Aut 
flanle  profecto  tentationum  vento ,  tenerrimse  adhuc , 
heu  faciie  eradicabuntur :  aut  inter  fruteta  certe 
simul  exorientia ,  cum  non  erit  qui  purget  ,8uffocatsB 
nullum  afferent  frucium. 

3.  Quse  cum  ila  sint,  judica  tu  quale  boc  tuum 
bonum  erit,  aut  si  vel  esse  poterit  bonum  cum  tan- 
tis  malis.  Quanlumlibet  dignos  facturum  te  fructus 
poenitentiae  confidas,  nonne  hujuscemodi  spinis  ne- 
ccsse  erit  suffocari?  Nonne  denique  si  recle  offers,  B 
ei  rccte  dividis,  peccas?  {Gen,  iv,  7,  sec.  LXX.) 
Quid  enim  ?  Reclene  forte  dividere  esse  dices  soU 
animae  tuae  consulere;  et  filios  tuos  quos  orphanos 
relinquis ,  consilio  paterno  desiiiucre  ?  0  miseros  ei 
miserabilcs,  et  eo  miserabiliores,  quo  vivo  se  con- 
spiciunt  orbari  patre!  Quanquam  dubilare  tequoque 
oportuerit,  an  vel  tibi  recte  consulas,  ineo  videlicet, 
quod  absque  consilio  fratrum  et  coabbatum  tuorum, 
absque  patris  et  magistri  tui  licentia,  rem  tam  no- 
vam  prsesumis.  Illud  etiam  multos  permaxime  mo- 
vet,  quod  pueros  imbecilles  et  delicatos  juvenea 
tecum  ducis.  Alioquin  si  boni  et  robusti  sunt,  deso- 
latae  domui  fuerant  nccessarii :  si  delicati  (ut  dixi) 
el  imbccilles,  dura;  ac  laboriosae  peregrinalioni  non 
erunt  idonei.  Sed  el  regendis  animabus  eorum  ne-  C 
quaquam  te  uUra  credimus  vcUe  praeessc  :  quippe 
cujus  cognovimus  esse  proposilum,  pastoralem  ab- 
jicere  sarcinam  duntaxat  tuorum,  et  soli  dtinceps 
vivere  tibi.  Yalde  enim  incongruum  esset,  ut  alibi 
praesumpiuose  non  vocatus  resumeres,  quod  alibi 
prohibilus  inconsulte  reiinqui^.  Sed  jam  ne  omnia 
scienti  multa  superfluo  ingeram  :  in  fine  et  in  fide 
tibi  polliceor,  si  opportunitatem  loquendi  lecum  mihi 
dederis,  daturum  M  me  operam,  quatenns  idipsum 
qnod  inordioate  et  periculose  aggressus  es,  licite  ei 
ab  hoc  secure  peragas.  Yale. 

EPISTOLA  V  (71). 

AD  ADAM  MONAGUUM. 

Dehortaturt  neAmoldo  abbati  Morimundi  adhaireat,  D 
nec  ne  peregrinationis,  aut  poiius  vagationis  ejus 
socium  prcebeat, 

i.Tua  mihi  satis  comperta  humilitas,  et  instan- 

tis  periculi  necessitas  praebet  mihi  fiduciam  conve- 

niendi  te  acrius,  et  arguendi  liberius.  0  insensatel 

quis  te  fascinavit  tam  cito  recedere  ab  illo  salu- 

berrinio  consilio,  in  quo  dudum  tibi  pariter  et  mihi, 

Deo  solo  teste;  conventum  est  ?  Gogita,  insipiens, 

vias  tuas,  et  converte  pedes  tuos  in  testimonia  Do- 

miui.  Non  recordaris,  quod  primO  in  Majori-Mona- 

(71)  Scriptaanno  Ghrisli  1125. 

(75)  De  Majori-Monasterio  prope  Turonos  lefp 
epistolam  397;  dt  Fusniaco,  dioecesis  Laudnnenais 
epistolam72. 


sterio  tuae  couTersionis  initia  dedicasli;  secundo 
apud  Fusniacnm  (72),  nostrae  te  qualicumque  pro- 
videnliae  commendasti ;  tertio  in  Morimundo  stabili- 
tatem  tuam  firmasti ;  quarto  mecum  rursus  inilo 
consilio,  suggestse  libi  ab  abbate  Arnoldo  peregri- 
nalioni,  imo  vagationi,  ingenue  abrenuntiasti ;  ipsius 
quoque  tibi  consoriinm,  si  non  ipse  licite  possel 
abire,  illicitum  judicasti?  Quid  enim  ?  Licitene,  dices, 
illum  recedere,  qui  et  sibi  commissis  lacrymabile 
scandalum  reliquil,  nec  commissoris  licendam  ex- 
spectavit  ? 

2.  Sed  quorsum,  inquies,  tendunt  haec,  qnae  sie 
relraciare  voluisti?  Ut  te  maifestae  levitatis  ar- 
guam,  ut  Est  et  Non  esse  apud  te  evidenter  osten- 
dam :  sicque  errorem  tuitm  jam  tandem  agnoscens 
ei  crubesceas,  vel  sero  discas  ab  apostolo,  non 
omni  spiritui  credere  (Joan.  iv,  1) ;  discas  a  Salo- 
mone  multos  quidem  amicos,  nnum  autem  habere 
consiliarium  de  mille  {EcclL  vi,  6) ;  discas  Prsecur- 
soris  Domini  cxemplo,  non  solum  moUibns  non  ve- 
stiri,  sed  nec  in  modum  venlo  agitaiac  arundinls 
(Matth,  XI,  9,  8)  circumferri  omni  vento  doctrinae; 
discas  ex  Evangelio  domnm  tuam  supra  petram 
fundarc  (Matth,  vn,  24) ;  discas  et  cum  discipuliH 
serpcntis  non  oblivisci  prudentiam  cum  simplidtate 
columbae  {Matth.  x,  16) :  et  tam  ex  his,  quam  ex 
aliis  atque  aliis  Scripturarum  testimoniis  hanc  col- 
ligas  summam,  quantum  tibi  videlicet  usque  modb 
millcformis  illc  seductor  illusit,  qui  cum  in  te  boni 
iniiium  non  valuit  prsepcdirc,  inviJit  perseverantiae : 
hoc  nimlrum  suae  posse  sufficere  malilise  judicans,  sf 
hanc  posset  anferre  tibi,  quam  solam  virtutum  no- 
verat  coronari.  Obsecro  te  per  viscera  misericordis 
Ghristi,  ut  nullatenus  abeas,  aut  vel  non  priusquam 
ad  nos  loco  quidem  opportuno  venias  loqui,  si  qnod 
forte  tantis  malis,  quae  jam  nobis  ex  vestra  disceS- 
sione,  aul  venisse  sentimus,  aut  ventura  metuimas, 
queat  remedium  inveniri.  Yale. 

EPISTOLA  VI  (73). 

AD  BRUNONBM  GOLONIBnSEM. 

Monachos  quosdam  abbatis  Morimundi  vagabundos 
opera  Brunonis  reduci  cupit  ad  monasteriun. 

Domino  Brunoni  viro  illustri  (74),  et  dileclo  suo, 
frater  Bernardus  abbas  dictus  de  Glara^Yalle,  salu- 
tem,  et  si  quid  potest  peccatoris  oratio, 

1.  Ex  quo  dudum  Remis  nostri  invicem  ntrique 
gratam  eepimus  notitiam,  non  puto  vos  nostrse  pe- 
nitns  fuisse  parviuitis  oblilum.  Et  ob  hoc  non  timide 
tanquam  ad  extraneum,  sed  fidentissime  scribo  ad 
vos  quaecumque  volo,  ut  ad  notum  et  familiarem 
nostrum.  Arnoldus  abbas  Morimundensis,  in  grave 
totius  nostri  Ordinis  scandalum,  suum  nuper  mo- 
nastcrium  satis  iaordinate  deseruit:  quippe  qui  ntc 
coabbatum  suorum  in  tam  scrupuloso  faeto  ezspe- 
ctavil  consilium;  nec  ipsius,  cui  praecipuam  debebat 

73)  ScripU  anno  Ghrisii  1125. 
(74)  Is  poslea  Goloniensis   archiepiacoput,    ad 
quem  efiistoUe  %fi. 


93 


BPISTOLiE. 


94 


aJeetiODeiD,  aUi^atis  17  scilieet  GislercieDsis,  U-  a 
liam  Tel  asscDsum :  sed  caon  eseet  homo  sub 
potealate,  habeoa  et  ipse  sub  se  milites,  potestatis 
impatieos  superioris,  alieaum  quidem  jagnm  a  pro* 
pria  cenriee  superbusabjecit,  suum  autem  super- 
bior  ia  sobjectos  reiiouit.  Siquidem  de  magna  mul- 
litadioe  mooacfaorum,  quos  circuiens  mare  et  ari- 
dam  ioaniter  congregarat,  aon  Ghristo,  sed  sibi; 
pancis  admodom,  hisque  simplicioribus  ac  remissio- 
ribaa  relidis  desolaiis,  meliores  quosque  et  per- 
feetiorea  sai  socios  erroris  assumpsit.  loter  quos, 
tret  qnomm  nos  maxime  ablatioae  tnrba? it,  ausus 
cat  etiam  sedacere,  ei  secum  ducere  statuit ;  Evrar* 
dnm  videlioet  fratrem  oostrum  [aL^  vestrum],  et 
Adam  qnem  bene  nostis,  nobilemque  illum  puerum 
Gonradnm,  quem  et  pridem  non  sine  scandalo  tule-  B 
rat  de  Golonia.  Quos  tamen,  si  operam  dare  voluc- 
ritis,  vestra  confidinius  posse  revocari  industria. 

8.  Nam  de  ipsius  Amoldi  revocatione,  quia  jam 
in  pluribas  ejus  inBexibilis  animi  obstinaiionem 
probavimus,  incassum  laborare  vos  nolumus.  Au- 
divimus  autem  Evrardum  et  Adaro,  et  nonullos 
ejuadem  consortii  alios  fratres,  in  vestris  adhuc 
partibns  demorari.  Quod  si  verum  est,  oportet  vos 
eof  per  yos  interim,  si  dignamini,  convenire, 
fleelere  precibus,  ratione  convincere,  et  columbi- 
nam  eonim  simplicilatem  prudentia  iostruere  ser- 
penlina;  ne  putent  obedientiam  inobedienti  adhae^- 
rere,  ne  licite  sequi  ^e  posse  confidant  vagantem 
illidte,  ne  seducantur  deserere  professum  Ordinem 
pTOpter  inordinatam  homineui ;  cum  ipsum  quoque  C 
angelnm  decoelo,  si  aliud  eis  evangelizaverit  dubi- 
tare  non  oporteat  apostolica  auctoritate  anathema 
dieere  (Galat.  i,  8)  (75) :  et  ab  ipso  deceantur  Apo- 
atolOi  se  ab  omni  fratre  inquiete  ambulante  debere 
snbCrahere  (//  Thess.  ui,  6).  Qui  vos  quoque  do- 
ceat,  non  superbe  sapere,  nec  sperare  in  incerto- 
divitiamm  (/  Tim,  vi,  17),  donec  omnibus  abre- 
nuntiantem,  probatum  sibi  Ghristus  vindicet  disci- 
pulnm.  Yalete, 

EPISTOLA  VII  (76). 

ID  ADAM  MONAGHUM  (77). 

Adamum  tU  admonasteriumvel  nunc  tandem  abbate 
mortuo  redeat.hortatur :  ostendit,  intali  causa 
nullum  fuisse  obedientim  vinculum.  Demum  res-  n 
pondetf  cur  aliorum  Ordinum  religiosos  recipiat,  ■* 

1.  Si  maneres  in  charitate,  quam  in  te  olim  aut 
novimus  aut  putavimus,  cheritatis  profecto  damna 
sentirea,  quae  utique  sunt  scandala  pusiilorum.  Nec 
enim  charitas  charitatem  oflendcret  aut  contemne- 
reiy  com  sentiret  offensaro.  Nam  se  ipsam  non  po- 
leat  negare,  nec  enim  in  se  divisa  est.  Novit  potius 
in  ae  divisa  conjuogere:  conjuncta  dividere  nescit. 
Proinde,  ut  diii,  si  maneret  in  te,  non  sileret,  non 
qnieeceret,  non  dissimularel,   gemens  et  aestuans, 

(75)  Ita  in  scriptis  omnibus,  et  recte  ad  sensum 
Apbstoli,  ipsum  angelum  dicere  anatkema^  id  est  re- 
probatnra. 

(76)  Seripta  anno  Ghristi  1126. 


et  intra  pium  pcctnt  tuum  procul  dubio  submurmu«* 
rans  illud :  Quis  scandalizatur,  et  ego  non  urort 
(II  Cor.  II,  29.)  Siquidem  benigna  est,  pacem  dili- 
git,  congaudet  unitati.  Sola  quippe  est  quae  illam 
generat,  colligat,  solidat,  et  cooservat  ubicunque 
servari  cognoscitur  in  vinculo  pacis.  lofensa  ergo 
vobis  hac  tam  honorabili  matre  unitatis  et  pacis, 
quo  paclo,  quaeso,  vestrum  quodcnnque  sacrificaum 
Deo  fore  acceptum  praesumitis,  cum  absque  illa  nec 
martyrium  quidem  aliquid  esse  putet  Ajiotolus? 
(/  Cor.  xiu,  3.)  Aut  qua  ratione  vobis  forle  iufen- 
sam  non  esse  confiditis  [al.  creditis],  cujus  castia 
visceribas,  cujns  charis  pignoribus  tam  inhumane 
agendo  non  pepercistis  nec  parcitis,  scindentes  uni- 
tatem,  rumpentes  vinculum  pacis  ?  Ponendum  esl 
ergo  munus  quodcumque  offerre  paratis,  et  prius 
habenti  adversum  vos,  non  fralri,  sed  fralnim  mul- 
titudini  reconciliandum.  Ecce  nimirum  univers» 
fraternitatis  unitas  adversum  veslram  paucitalem, 
quodam  veluli  vestri  discessus  gladio  sauciala  con- 
queritur,  tS  quasi  quae  plangens  miserabiliter  di- 
cat :  Filii matris  meas  pugnaverunt  Contra  me  (Can* 
iic.  1, 5.  El  merito :  qui  enim  non  est  cum  illa,  contra 
illam  est.  Putas  sino  gemitu  lam  justum  filiae  gemi- 
tum  pia  possil  mater  charilas  audire?  Ideo  el  ipsa 
noslris  lacrymis  jugens  suas,  ait  de  vobis :  Filios 
enutriviet  exaltavi,  ipsiautemspreverunt  me  (Isad. 
4,  2).  Gharitas  ipse  Deus  est.  Pax  nostra  Ghrisius, 
qui  fecit  uiraque  unum  {Kphes,  ii,  44).  la  trinitate 
unilas  maxime  commendalur.  Gui  ergo  charitas, 
pax  et  unitas  irata  cognoscitur,  quid  habet  in  regno 
Ghristi  el  Dei  ? 

2.  Sed  forsitan  dicis  :  Abbas  noster  abduxit  nds, 
et  secum  ire  praecepit ;  num  inobedienies  esse  de- 
buimus?  Scis  quidem,  nisi  forte  oblitus  sis,  quid 
quadam  dic,  communicato  mecum  jam  conspirati 
scandali  consilio,  ac  diligenter  mutua  collatione  dis- 
cusso,  inter  nos  convenerit.  In  quo  si  permansisses, 
et  de  tc  illud  non  incoogrue  dicerctur  :  Beatus  vir  qui 
non  abiit  in  concilio  impiorum(PsaL  i,  4).  Sed  esto. 
Debuistis  obedire  filii  patri,  magistrum  sequidiscipuli. 
Licuerit  certe  abbati  monachos  suos  ducere  quo  li- 
buerit,  et  docere  quod  voluerit:  sed  quandiu  vixit. 
Nunc  vero  mortuo  illo,  onem  vel  audire  doctorem, 
vci  sequi  ducem  cogimini,  quo  adhuc  lam  grave  scan- 
dalum  emendare  cunctemini?  Quis  jam  prohibet,  non 
dico  me,  sed  Deum  nostrum  per  os  Jeremise  benigne 
vos  revocantem  audire?  Ait  enim:  Nunquidqui  ceci- 
dit  non  resurget  ?  aut  qui  aversus  est  non  revertetur  ? 
(Jerem.  viii,  4.)  An  et  ille  moricns  interdixit,  ne  vel 
post  casum  tentetis  resurgere,  post  aversionem  mu- 
tire  audeatis  de  reversione?  Itane  etiam  defuncto 
necesse  esi  vos  obedire,  et  obedire  contra  charita- 
tem,  obedirc  in  vestrae  ipsorum  salutis  periculum  ? 
Sed  arbitror  quod  nequaquam   firmius  seu  tenacius 

(77)  In  codice  regio  inscribitur,  De  discretione 
obedientice,  Hsec  epistola  scripta  tuit  post  mortein 
Arnoldi  abbatis,  quse  in  Belgio  contigit  anno  4426. 


95 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLARiE-VALLBNSIS 


96 


dices  esse  vinculum  [abbatum  ad  subditoa,  quam 
cODjugum  ad  se  ipsos,  quorum  qaippe  Deus  copa<- 
lam,  et  non  bomo,  inviolabili  ligavit  sacramento, 
loquente  Salvatore  Quod  D$us  conjunxit,  homo  non 
separet  (Matth.  xix,  6).  Apostolo  autem  asserente, 
solutam  esse  mnlierem  a  lege  viri  mortuo  illo  {Rom. 
VII,  2);  tu  te  abbatis  existlmas  defuncti  lege  teneri, 
•t  boc  conlra  legem  quae  tanctior  est,  legem  vide- 
licelcbaritatis? 

3.  Et  baec  diii,  non  quod  putem  vos  vel  viventi  in 
boc  paruisse  debere,  aut  vel  dicendam  esae  obedien- 
tiam  sic  paruisse.  Alioquin  generalis  de  hnjusmodiilla 
sententia  est :  Z)edtnan(e^  autemin  obligationes  ad^ 
ducet  Dominus  cum  operantibus  iniquitatem  (Psal. 
Gxxiv,6).  At  ne  forte  quis  abbatum  etiam  in  maloobe- 
dientiam  ab  hoc  maledicto  liberam  esse  contendat,  au. 
di  alibi  apertius:  Filius  non  portabit  iniquita-- 
tempalrisy  et  pater  non  portabit  iniquitatem  fHii 
(£2«(;/i.xviii,20).  Ezhis  ergo  liquido  apparet,  mala 
imperantibusnon  esse  parendum,  praesertim  dum  pra« 
vis  obtemperans  imperiis,  in  quo  bomini  vidcris  obe- 
diens,  Deo  plane,  qui  omne  quod  perperam  agitur  in« 
terdixit,  inobedient?m  te  exbibes.  Yalde  autem  perver* 
sum  est  profiteri  te  obedientem,  in  quo  nosceris  supe- 
riorem  propter  inferiorem  ,  id  est  divinam  propter  hu- 
manam,  solvere  obedientiam.  Quidenim?  quodjubet 
bomo,  prohibet  Deus;  et  ego  audiam  honiinem  sur- 
dus  Deo?  Non  sic  Apostoli.  Glamant  quippe  dicen- 
tes:  Melius  est  obedire  Deo,  quam  hominibus  (Act' 
V.  29).  Hinc  Dominus  in  Evangelio  Pharisaeos  incre- 
paus :  Quare  etvos,  inquit,  transgrediminimandatum 
Dei  propter  traditiones  vestrasl  [Matth,  xv,  3.)  Et  per 
Isaiam :  Sine  causa  autem^  ait,  coluntme,  mandata 
et  doctrinas  hominum  tenentes  {Isai.  xxix,  13).  Bt 
item  ad  Protoplastum :  Pro  eo  quod  obedisti  voci 
uxoris  tuasplus  quammeas^  maledictaterra  inopere 
tuo  {Gen.  iii,  17).  Igitur  facere  malum,  quolibet 
eiiam  jobente,  constat  non  esse  obedientiam,  sed 
potius  inobedientiam. 

4.  Sane  hoe  advcrtendum,  quod  quaedam  suni 
pura  bona:  qusedam  pura  mala,  et  in  his  nullam 
deberi  hominibus  obedientiam  :  quoniam  nee  illa 
omittenda  sunt,  etiam  cum  prohibentur;  necista, 
vel  cum  jubentur,  committenda.  Porro  inler  haec 
sunt  media  quaedam^  quse  pro  modo,  loco,  tempore 
vel  persona,  et  mala  possuut  esse,  et  bona :  el  in 
bis  lex  posita  est  19  obedieotiae,  tanquam  in  ligno 
scientiae  boni  et  mali,  quod  erat  in  medio  paradisi. 
In  his  profeeto  fas  non  est  nostrum  sensum  seoten- 
tiae  praescribere  magistrorum :  in  his  omnino  praela- 
tomm  nec  jussio,  nec  prohibitio  contemnenda.  Yi- 
deamus  ne  forte  tale  fuerit  quod  arguimus  in  vobis; 
et  ob  hoc  forsitan  argui  noa  debuerit.  Quod  evi- 
dentius  elucebit,  si  praemissae  divisionis  exempla 
subjecero.  Fides,  spes,  charitas,  et  caetera  hujus- 
modi,  pura  sunt  bona:  quae  quia  male  non  possunt 
vel  juberi  vel  teneri,  bene  non  possunt  vel  prohiberi 
vel  nou  tenerj.  Pura  mala  sunt  farium,  sacrilegium, 
aduUerium,  et  caetera  talia,  quae  utique  uec  vel  bene 


A  praecipi  vel  perfici  possunt,  nec  male  prohiberi  vel 
non  fieri.  Adversus  hujusmodi  non  eat  lex.  Nulliiis 
quippe  prohibitio  valet  obviare  praeceptis :  nuUius 
jussio  praejudicare  prohibitis.  Suut  duiude  media, 
quae  quiden  per  se  nec  boila  esse  nosco&tiir,  nec 
mala:  possunt  tamen  indifferenter  et  bene  pariter 
et  male  vel  prohiberi,  vel  juberi,  sed  male  nuliate* 
nus  in  bis  a  subditis  obediri.  Ex  his  sont,  ut  exem- 
pU  gratia  ponam,  jejanare,  vigiiare,  kgere,  et  qnae- 
que  talia.  Sciendum  vero  quia  media  quaBdam  in 
purorum  pierumque  bonorum  seu  malornm  trans- 
eunt  rationem.  Nam  conjugium  cum  ut  fieri  liceat, 
et  non  fieri,  factum  jam  solvi  non  liceC  Quod  ergo 
ante  nuptiaa  mediumesse  liquebat,  injam  conju- 
gatia  puri  boni  vim  obtinet.  Item  propria  possidere, 

B  saecnlari  quidem  homini  medium  est,  qaoniam  et 
non  possidere  licet :  monacho  vero  quia  posaidere 
non  licet,  purum  malum  est. 

5.  Videsne  jam,  frater,  veslrum  factum  cni  potis- 
>imum  membro  divisionis  conveniat  ?  Si  puris  aplan- 
dum  bonis,  probabile  est :  si  puris  malis  deputan- 
dum,  vituperabile  est :  sin  vero  collocandum  inter 
media ;  via  quidem  excusari  forsitan  potest  propter 
obedientiam,  mora  vero  penitus  non  poteat,  quai 
non  fit  per  obedientiam.  Nam  mortuo  jam  abbati,  si 
quid  ante  jussit  quod  non  debuit,  nequaquam  esse 
parendum,  superior  patefecit  disputatio.  Et  si  res 
per  se  jam  satis  eluscescat,  tamen  propter  quosdam 
qui  quaeruDt  occasionem,  ubi  ratio  non  suppedilat, 
clarum  faciam  breviter,  et  ita  clarum  ut  omnis  du- 

C  bieiatis  umbra  dispareat;  quod  necpurum,  nec  me- 
dium  bonum,  sed  plane  purum  fuerit  malum  sic 
obedisse,  sic  vesirum  monasterium  reliqoisae.  Et 
quidem  taceo  de  mortuo,  qui  suum  eC  solum  jam 
judicem  habet  Deum,  et  vere  nunc  suo  doroino  ant 
stat  aut  cadit :  ne  forte  indignans,  et  merito  indi- 
gnans  dicat  Dens :  Tulerunt  omnes  a  me  jiidiciam. 
Tamen  ad  correctionem  vivenUum,  non  quidem 
quod  gessit,  sed  quod  jussit  disoutio ;  utram  vide- 
licet  illa  jussio  vim  habere  debuerit,  quatenus  in 
scandalum  multorum  ei  fueritobsequendum.  Etprap- 
miltendum,  quod  si  qui  simpliciter,  nihilque  suspi- 
cantes  mali,  male  licet  proficiscentem  secuti  sunt 
putautes  eum  episcopi    Lingouensis  et  abbatis  Gis- 

H  terciensis  (nam  utrique  debitor  erat)  licentia  profi- 
cisci  (quod  utique  nonnullos  de  illo  comitatu  sic 
credidisse  incredibile  non  est);  nostra  haec  illos  non 
tangit  reprehensio,  dummodo  nbi  compererint,  sine 
mora  regrediantnr. 

6.  Igitur  adversus  illos  tantum,  imo  pro  illis  ser- 
mo  est  nobis,  qui  scientes  et  prudentes  miserunt 
manus  in  igoem,  qui  conscii  praesumptionis  secuti 
sunt  praesumptorem ;  non  audientes  Apostolum  pro- 
hibentem  et  denuntiantem,  ut  se  ab  omni  fratre 
ambulante  inordinaie  subtraherent  (//  Thess,  ni,  6); 
contemnentes  et  ipsius  Domini  vocem  dicenlis :  Qui 
non  coUigit  mecum,  dispergit  {Matth.  xii,  30).  Vos, 
fratres,  vos,  inquam,  aperte  et  specialiter  notat 
iilud  apud  Jeremiam,  qaod  cum  dolore  quidem  re- 


97 


EPlSTOLit:. 


98 


fnmiaeor  opprobrnim.  Hofe  ett,  ioqiiit,   gens  quce  A      8.  Qaomodo  ergo  vel  abbalis  jassio,  vel  Papse 

».j^*...'A^^^..^  i\^  ^.^  / 1^^^^    V..   oo\   n^;  ^w^im^        «.A.^:.-:^  i:^:i.._    r •„?«     j   ,  .  ■ 


fiaii  audivit  voeem  Dei  sui  {Jerem.  vii,  28).  Dei  enim 
proprie  vox  est  ista,  hostem  saum  proprio  designaa- 
tis  ex  offieio,  et  tanqoam  digito  demonstrantis,  ut 
simpliees  ab  ejas  impio  deterreat  consectatu:  Qui 
non  est^  inqnit,  mecum^  dispergit:  ac  si  dicat,  In  hoc 
te  Jam  mecum  non  esse  intelligas,  si  sequeris  dis- 
persorem.  Deo  ergo  clamante,  I90  Qui  non  colligit 
mecum^dispergit  ;se(\m\yos  oportuit  dispersorem? 
Deo»  inquam,  vos  invitante  ad  colligendum,  homini 
potius  ad  dispergendum  obsequi  dcbebalis  ?  Magistros 
eoQiemoebat,  sobditos  exponebat,  socios  conturba- 
bai;  et  vos  videates  farem  ctirrebatis  eum  eo!  Si- 
lere  de  mortao  statueram :  sed  compulsus  sum,  fa- 
teor,  aliquantulam   prseter^redi,  dum  non   poiui- 


permissio  licitum  facere  valuit,  quod  purum  (sicut 
irrefutabilitcr  probatum  est)  malum  fuit:  cum  su- 
perius  nihiiominus  allcgalum  sit,  ea  quae  hujusce- 
modi  sunt,  id  est  pura  mala,  ut  nunquam  juste 
juberi,  sic  nec  licite  posse  fieri?  Vides  quam  inanis 
excusalio  de  humana  obedieniia,  ubi  in  Deum  con- 
vinciiur  facta  transgresssio  ?  Nec  timendum  mihi 
arbitror,  quod  ad  illuJ  Domini  responsum  de  sibi 
nuntialo  scandalo  Pharisseorum  refuglas,  ut  quomo. 
do  illenihili  pendebat  dicens,  Sinite  illos,  cxci  sunt^ 
et  duces  ccecorum  (Matth,  xv,  14) ;  ita  et  noslra  vobis 
scandala  non  esse  timenda  existimes.  Yides  nempo 
quam  nil  simile  habeat  in  hac  parte  proportio.  Nam 
si  compares  pcrsonas,  illic  Pharissei  snperbi,  hic 


improbari  obeditio,  si  non  reproba  monstraretur  ei  B  pauperes  Chisti  scaadalizantur :  si  causas,  hic  ieviias 


jossio*  Porro  jussio  et  aciio  hominis  cum  diversa 
Don  facrinl,  impossibilc  visnm  cst  unam  sine  altcra 
▼el  approbari,  vel  respui*  Liquet  tamen  hojuscemodi 
jussioni  non  fuisse  obtemperandum,  Deo  quippe 
knperanle  contraria.  Iiem  majorum  institutis,  nii- 
Bomni  non  esse  prseponenda,  aut  communibus  pri- 
vata  non  prejudicare  imperia  quis  dubitat?  Nam  ex 
Begola  aaneti  Benedicti  {Jerem.  lxxi)  hoc  habe- 

fflOS. 

7.  Possem  quidem  abbatem  Cisterciensem  ad  me- 
diiim  dedoeere,  qui  utiqne  superior  illo  quantum 
pater  filio,  quantum  magister  discipulo,  quantum  de- 
niqne  sbbas  eommisso  sibi  monacho,  m^rtto  se  a  vo- 
bis  propter  ipaom  queritur  fuissecontemptum.  Possem 


ibi  veritas  in  causi  esse  dignoscitur.  Rursus,  quod 
et  superius  propositum  est,  vos  non  solum  divinis 
humana,  sed  et  communibus  privata  prsetulisse  im- 
poria  hoc  solum  ad  probationem  sufficiat,  quod 
vcstrae  illi  et  novitati,  insolitse,  et  insolenti  praesum- 
ptioni,  non  tantum  nostri  Ordinis  universitas,  sed 
etiam  omnium  monasteriorum  et  consuetudo,  et  ins- 
Ututio  reclamare  videtur. 

9.  Quod  et  vos  quoque  non  immerito  timentes,  nec 
saiisde  propria  causaconfidentes,  remorsas  ac  remor- 
dentes  conscieniias  apostolica  conati  estis  delinire  li- 
centia.  0  frivolum  salis  remediuml  quod  nonest  aliud, 
nisi  more  Protoplastoram  cauleriatis  conscientiis 
91  texero  perizomata,  videlicet  ad  velamentum,  non 


C_  — t — j  --  » — 
_  ,^ ^ ,  ,_^ -, ,            ad  medicamentum.  Apostolicam,  inquiunt,  licenliam 


tatos  ooosensus,  innexcusabilis  est  et  contemptus,  cum 
adipsos  et  de  ipsis  Dominus  dical :  Qui  vosspernity  me 
spemit  {Luc.  x,  16).  Sed  quoniam  his  posset  arobo- 
bos  opponi  et  anteponi  Romani  pontificis  tanquam 
gravior  anctoritas ;  cojus  quippe  vos  aiunt  praemuntios 
itiisse  licentia(qu8e etipsa  iicentia  suo  quidem  loco  erit 
discntieoda  {Infra,  u.  9) ;  talis  potius  proferatur, 
eajos  omnino  fas  non  sit  auctoritati  contradicere. 
Certe  summns  ille  Pontifex  qui  per  sanguinem  pro- 
priam  solus  et  semel  introivit  in  sancta,  seterna 
redemptionne  inventa  {Hebr.  ix,  13)  terrifica  voce 
demmtiat  io  Bvangelio,  ne  quis  unum  de  pusillis 
ejasiuuieatscaadaKzare(Af4<^.  xviii,6),  Yobis  autem 


qusesivimus,  impetravimus.  Utlam  non  lieeniiam  quae- 
sissctis,  sed  consilium ;  id  est^  non  ut  liceret,  scd  an 
liceret.  Unde  tamen  qussrebaiis  licentiam?  Ut  liceret 
quod  non  licebal?  Facere  ilaque  volebatis  qood  non 
licebat.  Sed  quod  non  licebat  malum  erat.  Mala  igit^ur 
erat  intentio,  quae  in  malom  lendebat.  Nisi  forte  tale 
hoc  fuisse  dicatur^  quodabsque  liceotia  quidem  non  It- 
ceret,  liceret  aotem  sicumlicentiafieret.  Verum  idjam 
superius  invincibili  exclusum  est  ratione.  Ncc  enim 
Deus  ubi  ait,  Nolite  contemnere  unum  ex  iis  pusillis 
quiin  mecredunt ;  addidit  etiam,  Nisi  cum  licentia,  aut 
dicens  :  Qui  scawializaverit  unum  de  pusiliis  meis 
(Matth,  xxin,  iO,  6),  etcaetera,  d^terminavit  subjun^ 


imias  doneciir  scandalom,  si  non  ultra  processit  ma-  q  gens,  Sine  licentia.  Gonstatigiturubi  veritas,  et  veritas 
lam.  Fsetlis  aeqoetur  venia  culpam,  ex  qna  grave      neoessaria  in  causa  non  est,  nec  licite  scandalum 

quodlibet  posse  a  quolibet  eommiiti  nec  juste  prse- 
cipi,  nec  innoxie  consentiri.  Higus  tamen  patrandi 
mali  quserendam  putastis  esse  licentiam.  Sed  ad 
quid?  An  ut  quanto  licentius,  tanto  secnrius;  et 
quo  securius,  eo  et  periculosius  peccaretis?  Mira 
canieia,  et  stupeoda  providentia !  Maium  quod  jam 
corde  conceperant,  opere  tamen  cauti  fuerunt  non 
implere  nisi  cum  licentia.  Gonceperunt  dolorem,  sed 
non  pepererunt  iniquitatem,  donec  iniquo  Papa  con- 
eeptui  preebuisset  assensum.  Quo  lucro?  qoovesaltem 
compendio  niali?  Nonquid  ideo  aut  maium  esso 
desiit,  aut  vei  minoratum  est,  quia  Papa  eoncessit? 
Quis  vero  malumesscncg^t,  assensum  pneb^^re  malo? 


damnam  ooo  oritur.  Nnnc  vero  quod  dubium  non 
est,  plaribas  scandalisatis,  quis  aperte  non  videat 
qaani  iikiiamane  humanam  jussionem  divinse  prse- 
taleritis?  Quod  quidem  audcre,  quis  nisi  ameos 
dieere  madeat  bonom  esse  aut  bonum  fieri  posse, 
qasntelibel  dignitatis  homine  prfficipiente?  Quod 
aotem  nec  bonnm  est,  nec  bene  fieri  potest,  purum 
proeal  dabib  malum  est.  Unde  consequenter  adver- 
tilar,  qood  Iter  vestrum  in  muUorum  usurpatum 
icaadslam,  ae  per  hoe  et  contra  Dei  mandaium, 
Don  porom  bonam  aot  medium,  sed  purum  omnino 
foerit  nutlam :  quoniam  quidem  et  purum  bonum 
lemper  bonum  Cct,  et  mcdium  bene  fieri  potcst. 


99 


S.  BBRNARDi  ABBATIS  GLARi£-VALLBNSIS 


100 


Qaod  tamen  summum  feciase  Pontificem  nequaquam  ^  clamor,  et  vebemens,  qui  corpora   de  sepulcris, 


crediderim,  nisi  aut  circumventum  mendacio,  aut 
importunitate  viclum.  Quando  elcnim  aliter  hujus- 
cemodi  vobis  licenliam  ioJulgeret  seminandi  vide- 
licet  scandala,  schisraala  susciiandi  ,  amicos  conlri- 
standi,  fratrum  conturbandi  pacem,  ei  confundendi 
unitatem,  propriumque  insuper  contemnendi  episco- 
pum?  Et  haecqua  necessitate,  necesenon  babeo  dicere, 
cum  rei  exitus  satis  indicet.  Profectos  nempe 
plangimus,  profeclum  non  cernimus. 

10  His  ergo  talibus  et  lam  gravibus  malis  dare 
assensum,  exhibere  obsequium,  impendere  adjuto- 
rium,  lu  mihi  obedieuliam  nominas,  modestiam  nun- 
cupas,  appeilas  mansuetudinem  ?  Tu,  inquam, 
conaris  pessima  vitia  virlutum  palliare  nominibus? 


animas  ab  inferis  eicitaviU  Terram  coeiosqne 
tuba  illa  convocavit  in  nnum,  quippe  quse  in  terra 
et  quae  in  coelis  sunt,  pacificans.  In  omnem  terram 
exivit  sonus  ille,  et  vestram  non  valait  rumpere 
surditatem?  Yox  nempe  illa  in  virtute;  vox  illa  in 
magnificentia.  £t  quid  clamat?  Exsurgat  Dffus^ 
et  dissipentur  inimici  ejus  {Psal.  xvii,  2):  et 
iierum:  Disperge  illos  in  virtute  tua  et  dispone 
eos  protector  meus  Domine  {PsaL  lviii,  12).  San- 
guis  Ghristi  est,  frater  Adam,  sangois  Ghrisli 
est  qui  pro  piis  congregatis  adversus  impios  disper- 
sores  quasi  tuba  exaltat  vocem  suam.  Miuaiur 
autem  se  dispersorcs  dispei^ere,  qui  pro  dispersis 
colligendis  effusus  est.  £t  si  ejus  Yocem  tu  non 


An  te  putas  hoc  sine  iujuria  facere  Domini  virtutum,  g  audis,  audit  eam  de  cujus  latere  maDavit.  Quomodo 


quod  virtulibus  facis  injuriam  ?  Vanissimam  prae- 
sumptionem,  turpissimam  levitatem,  crudeiissimam 
dissensionem,  obedientiae,  modestiae,  mansuetudinis 
Dominibus  velas,  et  velalis  sordibus  sacra  illa  voca- 
bula  maculas.  Hanc  ego  nunquam  aemuler  obcdien- 
tiam:  talem  milii  nuoquam  libeat  modestiam,  vel 
potius  molcstiam,  imiuri:  higuscemodi  mansuetudo 
semper  longe  liat  a  me.  Talis  siquidcm  obedientia 
omni  est  contemptu  deterior :  talis  quoque  modestia 
ultra  omnem  modum  extenditur.  Ultra  dicam,  an 
eitra?  Sed  verius  forsitan  et  utroque  compctentius 
dixcrim,  extra.  Quaiis  denique  illa  est  mansuetudo, 
quse  ipso  eiiam  auditu  omnium  aures  exasperat? 
Yoio  tamen  eam  ipsam  ut  et  mihi  modo  exhibeas. 


namque  proprium  non  audit,  qui  Abel  sanguiDem 
audiebat?  (Gen.  jv,  10.) 

12.  Sed  quid  ad  me,  iaquis  ?  lUe  viderit  coi  milii 
coniradicere  fas  non  erat.  Non  est  discipulus  soper 
magistrum.  Doeendos,  non  docturus,  ejus  lateri 
adhserebam.  Sequi  deboi,  non  prseire  preceptorem 
auditor.  0  istorum  temporum  Paule  simplex;  si  la- 
men  et  ilie  altenim  se  tibi  exhibuisset  Antoniam,  nt 
quidquid  vol  leviter  de  labiis  ejus  procederet,  ne- 
cesse  non  haberes  discutere,  sed  sine  cunciatione  ad 
omnia  nihii  hsesitans  obedires?  0  mooachnm  obe- 
dientissimum,  cui  ex  quibulisbet  senioruai  verbulis 
ne  unum  quidem  iota  prsetervolet  I  Non  attendit  quale 
sit  quod  praecipitur,  hoc  solo  contentus  quia  praecipi- 


Cum  lam  patiens  sis,  ut  a  quolibet  etaim  quo  non  C  tor,  hoc  soio  contentus  quia  prsecipitur  (78).  Et  baec 


^cet,  pertrahi  non  contendas;  liceat  et  me,  obsecro, 
paulo  nunc  conridentiu&  agero  tecum.  Alioquin  male 
mulium  merui  de  te,  si  (quodnemini  soles)  soli 
mihi  indignandum  putaveris. 

11.  Igitur  tuam  convenio  conscientiam.  Yolens 
an  invitus  profectus  es?  Sed  si  ex  voluntate  jam 
non  ex  obcdienlia.  Si  autcm  invitus,  suspectum 
videris  habuisse  imperium,  cui  obsequi  gravabaris. 
Ubi  vero  suspicio,  ibi  discussio  necessaria.  Yerum 
tu  ut  tuse  patientiae  dares  vel  caperes  experimeutum; 
nihil  discutiens,  trahi  te  passus  es,  non  solum  prseter 
voluntatem  tuam,  sed  et  eontra  conscientiam.  0  pfr- 
tientiaomnidigna  impatiential  Nonpossum,  fateor, 
Don  irasci  buic  coBtentiosissimsB  patientiae.  Yidebas 
dispergentem^  et  sequebaris:  scandala  dtctantem 
audiebas,  et  obsequebaris.  Yera  patientia  est,  pati 
vel  agere  contra  quod  libeat :  scd  non  prseter  quod 
liceat.  199  Mirum  vero  quod  bominem  audiebas  fur- 
tive  susurrantem,  Deum  non  audiebas  aperte  recla- 
mantem,  tali  quasi  cceiitus  eroisso  tonitru :  Voi  illi 
per  quemscandalum  venit![Matth,  xviu,7.)Non  tan- 
tum  autem  Dominus,  sed  et  sanguis  ipsius  clamore 
nibilomiRus,  vehcmenti,  surdis  hcet,  terribiliter  ir- 
rugiebat.  Clamor  ejus,  ejus  effusio.  Effusus  quippe 
pro  dispersis  filiis  Dei  ut  eos  eoogregaret  iu  unum, 
jttste  fremebat  tn  dispcrsores.  Odit  uimirnai  disper- 
foret»  qui  non  novit  nisi  oolligere.  Ilagnus  ejas 

(78)  Alias  deest  hoc,..,  prasc. 


est  obedientia  sine  mora.  Si  iia  opportet,  sine  causa 
legitur  in  Ecclesia ;  Omnia  probate^  quod  bonum  est 
tenete  (Thess.y,  21).  Si  itaoportet,  deleamusjam  de 
libroEvangelii,  Estoteprudentes  sicut  serpentes^  suf- 
ficiente  quippe  quod  sequitur,  et  simplices  sicut  co^ 
lumbas  {Matth,  x,  16).  Nec  dico  a  subditis  mandata 
preepositorum  essc  dijudicanda,  ubi  nil  juberi  depre- 
heuditur  divinis  contrarium  institutis :  sed  nccessa* 
riam  assero  et  prudentiam,  qua  advertatur  si  quid 
adversatur;  et  libertatem  qua  et  ingenue  oontemna- 
tur.  Cflelerum  iste,  Nihil  inquit,  babeo  interrogare  : 
viderit  ille  quid  jusserit.  Dic,  quseso,  si  dato  in 
manus  gladio,  suum  te  armari  jussisset  in  jagolum, 
H  acquievisses  aut  si  se  tuo  voluisset  impttlstt  in  ignem 
"^  velin  aquam  prsecipiiem  dari,  obtemperasses?  Nonne 
etiam  ab  bis  non  prohibere  eum  possiSi  in  erinnen 
tibi  repataturbomicidii?Age  ergo,  vide  nefortesab 
prsetextu  obedientiae  in  quidpiara  ei  gravius  inser- 
vieris.  Non  ignoras  certe  quis  dixerit  (nam  mihi 
hinc  fortasse  non  crederes)  expedire  seandala  facien- 
tibus  demergi  potius  in  profundum  maris  (Matth, 
XVIII,  6).  Cur  boe  dixit,  nisi  quia  significare  voluit 
taif^  gravia  iilos  in  posterum  manere  tormenta,  ut  eis 
comparata  mors  temporalis,  nee  poenalis  esse  videa- 
tur,  sed  oommoda  ?  Quid  ergo  eum  scandala  facere 
juvisti  ?  javisti  enim  seqoendo  illum,  obsequendo  illi. 
Nonne  utilius,  juxta  pr»missam  Yeritatis  sententiam, 


101 


KPlSTOLiK. 


102 


molam  asinariam  colle  ejus  su^WDderes,  et  sic  eum  a  virius  quse  semper  miliiat  veritaii,  adversus  veri* 

»  •  f  1      ^^         •         (\      /\      •   j  A      fn         ■  ■     .      .  •  •-  M     ••  ^^  ••  •  *•        •     •         •»  •      • 


dcmergeres  in  profundum  maris  ?  Quid  ergo  ?  Tu 
ille  obedieniissimus  discipulus,  illum  patrem  et  prae- 
ceptorem  Inum,  qucm  ne  puncto  quidem  tcmporis, 
vel  transverso,  ui  diciiur,  pedis,  a  te,  quandiu  vixit, 
pasaus  es  elongari,  ita  ut  in  foveam  quoque  post 
eumf  non  quidem  caecis,  sed  apertis  more  Balaam, 
ocnlis  cadere  non  cunctatus  sis :  tune,  inquam,  illum 
ttto  ita  beandum  puiasti  obsequio,  ut  morte  illi  grar 
viorem  exhibueris  obcdientiam  ?  Revera  nunc  expe- 
rior»  qaam  vera  sit  illa  sententia  :  Inimici  hominiSt 
dome$tici  illius  {Micha:(e  vii,  6).  Sic  itaque  seniieos, 
sic  conscius  ipse  tibi,  nonne,  si  sapis,  gemis;  et 
ai  non  desipis,  tremis?  Quippe  cujus  obedientia  non 
m  meo,  sed  Verilaiis  judicio,  pejor  inveoia  est 
homiddio. 

43.  Si  baec  non  ignoras,  quomodo  non  trepidas? 
quod  si  trepidas,  quomodo  non  emendare  fcstinas? 
Alioquin  qualem  hiuc  ad  illud  tribunal  terrificum 
eonsdentiam  portas,  nbi  judex  tesie  non  iodiget,  ubi 
veritas  disculit  intentiones,  ubi  inquisilio  culparum 
pertingit  ad  abdita  oordis,  ubi  denique  secretissimos 
reoeaaos  mentium  divinus  ille  investigat  intuitus,  et 
ad  snbitum  illum  Solis  justiiiae  fulgorem,  animarum 
expansi  sinus,  cuncta  sive  bona,  sive  mala  evomunt 
qasB  celabani  ?  Ibi,  frater  Adam,  facienies  et  conseu- 
tientes  pari  psena  punieniur.  Ibi  fures  ct  socii  furum 
similem  sunt  excepiuri  senteniiam.  Ibi  par  subibunt 
jndicium  et  qui  laclant,  ei  qui  lactantur  peccatores. 


tatcm  accingilur.  Feliccm  ego  dixerim  fratris  Henrici 

inobedieniiam,  cui  cito  resipiscenti   ab  errore,   et 

revertcnii  ex  ilinere,   talcm  contigit  non  experiri 

obcdienitam.  Quam  poiiorem  nunc  ei  dulciorcm  suae 

hujusmodi  inobcdieniiae  carpit,  jamjamque  degustat 

fruclum,  bonam  habens  conscientiam,  quod  cfleieris' 

collegis  suis  frateroa  corda  gravi  scandalo  concu- 

iientihus,  ipse  inter  fralres  in  proposiio  et  Ordine 

suo  sine  querela  conversetur  ?  Gujus  ego,  si  optio. 

detur,  pigram  poiius  elcgerim  inobedientiam  cum 

ipsius  conscieoiia,  quam  horum  siudiosam  obedien- 

tiam  cum  scandalo.  iEstimo  enim,  quia  melius  agit 

iste  sic  inobediens  abbaii,  sed  non  charitati,  ser- 

vando  uniiaiem  in  vinculo  pacis;  quam  illi  qui  ita 

B  obtemperani  homini  uni,  ui  unum  prseferani  unitati. 

Fidenier  et  hsec  addiderim,  expedire  magis  cuilibet 

sola  nnius  hominis   periclitari    obedientia,   quam 

reliquis  omnibus  pietatis  bonis,  et  votis  proprise 

professionis . 

43.  Siquidem,  ui  cseicra  tacpam,  duo  prsecipua 
nobis  in  monastcrio  eonvcrsaniibus  observanda  tra- 
duntur;  subjcclio  abbati,  et  stabilitas  in  loco  :  ei 
ita  observauda,  quod  neutrum  prsepodiai  altcrum, 
nec  alierutrum  sibi  praejudicent.  Ui,  verbi  gratia, 
sic  te  stabilem  in  loco  exhibeas,  ut  abbaii  subjici 
non  conlemnas  :  sic  obedias  subjectus  abbati,  ut 
stabiliiaiem  non  amiitas.  Porro,  si  deiestaris  in  loco 
licei  perseveraniem,  quiabbati  forte  subdi  coniemnit 


Perge  igitur  jam  dicere,  Quid  ad  me?  ille  viderit.      imperiis  ;  mirarb  si  rcprebendimus  ohedieniiam, 
Tange  picem,  et  dic :  Non  sum  inquinatus  ab  ea.  C  quse  vobis  vesirum  deserendi  locum  vel  causa  exsii- 


Abaconde  ignem  io  sina  tuo,  et  te  jactato  non  aduri. 
Pone  denique  poriionem  tuam  cum  adulteris,  nihil- 
qne  tua  interesse  puUiio.  Non  ita  Isaias  :  redarguil 
enim  se  ipsum,  non  solum  quia  ipse  immundus,  sed 
et  qiiod  socius  sii  immundorum  :  Quia,  inquiens,  tnr 
pollutus  labiis  ego  sum,  et  in  medio  populi  immunda 
labia  habentis  ego  halnto,  Redarguit  autem  se  di  xeri  m, 
non  quia  cum  malis  hahiiaret,  sed  quia  mala  non 
redargoerit.  Sic  namque  ait :  Vas  mihi  quia  tacuil 
(Isa.  VI,  5.)  Quando  vero  ipse  malum  facere  acquies- 
cerei»  qnod  se  in  aliis  non  redarguisse  redarguit  ? 
Qnid  enim  etiam  David?  nonne  alieni  contagione 
pecoatl  se  senserat  inqninari  posse,  cum  diceret, 


iit,  vel  occasio  ?  prseseriim  cum  in  professione  regu* 
lari  sic  promiilatur  stabilitas,  ut  de  subjeclione 
abbati  exhibenda  nulla  penitus  meniio  fiat. 

46.  Sed  qufleris  forsitan,  inquiens  mihi :  Quid 
ergo  24  tu  de  siabilitaie  tua  facis,  quam  apud  Gis- 
terdnm  firmasti;  ei  nunc  alibi  habiUs?  Ad  quod 
respondeo  :  Ego  qui>Iem  Cisterciensis  monachus 
ibidem  profossus,  ab  ahbate  meo  ubi  nunc  habito 
missus  sum,  sed  mifsus  in  pace,  missus  sioe  scan- 
dalo,  sine  discordia,  missus  juxta  consuetudinem  et 
communem  insiitutionem.  Quandiu  ergo  in  eadem 
qua  missns  sum,  paoe  et  concordia  persevero,  quan- 
diu  in  unitaie  sto,  communibus  privata  non  pr»fero. 


Cutn  hominibus  operantibus  iniquitatem^  et  non  ■%  quietus  et  subditus  in  qno  positus  sum  permtneo, 


eommunicabo  cum  electis  eorum  ?  {Psal.  cxl,  4.) 
deniqne  et  oratdicens:  Ab  occultismeis  mundame^ 
iknninet  et  ab  aUenis  parce  servo  tuo  {Psal,  xyiu,  43 , 
44)«  Unde  etiam  malorum,  quorum  noluii  participare 
maliim,  staduit  dedioare  consortium.  Ait  etenim  : 
Non  sedi  cum  conalio  vanitatis ,  et  cum  iniqua  gerenr 
tibus  non  introibo.  Huic  versiculo  condnit  et  subsc- 
qnens :  Odivi^  inquii,  ecclesiam  malignantium,  et 
eum  impiisnon  sedebo  {Psal,  xxv,  4,  5).  Audi  deni- 
qne  et  Sapientis  consilium :  Fili  mi^  ait,  si  te  lacta- 
verint  peccaiores^  ne  acquiescas  eis  {Prov.  i,  40). 

14.  Tu  ergo  adversus  haec  atque  alia  in  hunc 
modnm  innmnera  veritaiis  testimonia,  puiasti  cui* 
piafn  obediendum  ?  0  odiosa  penrersitas  I  Obedientiv 


secura  dico  conscientia,  quod  promisi,  firmiter  teneo. 
Quomodo  enim  stabilitatiii  prevaricor  votum,  qni 
unanimitatis  non  rumpo  vincnlum,  pacis  firmamen* 
tum  non  desero  ?  Bt  si  corpus  absentavii  obedientia, 
sed  spiriium  semper  ibidem  praeseotem  tenet  con- 
cors  devotio,  et  in  nulio  distimilis  conversaiio. 
Qua  die  autem  (quod  quidem  Deus  avertat)  aliis 
incipiam  vivere  legibus,  a4is  moribus  conversari, 
diversis  diservire  observantiis,  adiovenire  nova, 
extraneas  usurpare  consnetuJines :  iransgressor  pro- 
fessionis,  promissam  siabiiiiatem  jam  non  me  tenere 
oonfido.  Dico  ergo  abbati  per  omnia  obtemperandum, 
sed  salva  professione,  Yerum  tu  professussecundom 
Regulam  sanoti  Benediotif  ubi  proroisisii  obedien* 


103 


S.  BBRNARDl  ABBATIS  CLARifi-VALLBNSIS 


m 


liflm    promisisli  el  siabiliiatem.  Quod  si  obedieris  |^  ^5   persolvere;  Deo  qui  ubiq^ie  est,  ttbicnraque 
quidem,  stabilis  aulcm  non  fucris;  dum  offendis  in  "^"  '  '^''  "^  -.~wri:.«.:-  j 

uno,  faclus  es  omnium  reus :  si  omnium,  et  ipsius 

obedientiae. 

17,  Yides  itaque  pondus  tuae  obedientiae?  Quomodo 
nempe  stabiliutis  Uansgressionem  sufficit  excusare, 
quae  nec  sibi  quidem  valet  patrocinari  ?  Idem  notum 
est  solemniler  ac  regulariter  profiteri  quemque  io 
prsesentia  abbatis.  In  praesenlia  ergo  lantum,  non 
etiam  ad  nutum  ipsius  tit  cujusque  professio.  Testis 
proinde  adhibetur  abbas,  non  dictator  professionis ; 
adjutor,  non  fraudator  adimpietionis ;  vindex,  non 
auctor  praevaricaiionis.  Quid  igitur?  Ponam  in 
manu  abbaiis  quod  absque  ulla  exceptione  coram 
Deo  et  sanctis  ejus  propria  manu  et  ore  firmavi,  au- 


poteruol,  reddant;  et  solius  ruptse  stabilitatis  dam- 
na  rcliquorum  regularium  pneceptorum  integra  ob- 
servatione  compensent.  Si  cui  displicet  hoc,  et 
murmurat  adversus  hominem  quserentem  salutem 
suam ;  respondebit  pro  eo  salulis  Auctor  :  Nonne 
oculus  tuu8  nequam  estf  quia  ille  bonus?  {Matth. 
XX,  15.)  0  quisquis  es  qui  saluti  invides  alienae» 
parcito  vel  tuse.  An  nescis  quod  invidia  diaboH  tn« 
travitmors  in  orbem  terrarum{Sap,  it,  24).  Attende 
itaque  tibi.  Si  enim  ubi  invidia,  ibi  mors;  profecto 
Don  potest  simul  et  invidere,  ei  vivere.  Quid  mole- 
slus  es  fralri  tuo,  quoniam  satagit  quemadmodum 
quse  processerunt  de  labiis  suis,  non  faciat  irrita  ? 
8i  quaerat  homo,  ubi  ct  quomodo  persolvat  quod 


diens  ex  Regula  (Reg.  S.  Benedictif  cap.  68),  s^  B  poUicilus  est  Deo;  quid  tu  perdis?  ForUssis  si  ali- 

quando  aliter  fcccro,  a  Deo  me  esse  damnandum, 

quem  irrideo  ?  Si  abbas  meus,  aut  etiam  angelus  de 

coelo  contraria  jusserit,  libere  recnsabo  bujusmodi 

obedienliam,  quae  me  transgressorem  voii  proprii, 

et  pejerare  faciat  nomen  Dei  mei.  Scio  enim  me  juxta 

Scripturae  verilatem  ex  ore  meo  vel  condemnandura 

(Lmc,  XI,  22),  vel  justificandum ;  el  quia  os  quod  menr 

titur;occidit  animam  {Sap.  i,  11) ;  eiquod Deo  vera. 

citer  canitur ,  Perdes  omnes  qui  loquunturmendacium 

{PsaL  v,  7) ;  et  quia  unusquisque  onus  suum  por- 

tabit  (Gaiat.  vi,  5),  eiunusquisque  pro  se  rationem 

reddet  (Rom.  xiv,  12).  Alioquin  qua  fronte  psallam 

mcntiens  in  couspeciu  Dei  et  augelorum  illud  de 

Psalmo.  Reddam  tibi  vota  mea.  quas  distinxerunt 


quantse  pecunise  tu  eum  debitorem  teneres,  circuire 
cogeres  mare  el  aridam,  doncc  usque  ad  novissi- 
mum  quadranlem  debitum  redderet  universum. 
Quid  igitur  meruitde  teDeus  tuus,  qnoniamnon  vis 
ut  ct  ipse  a  suo  quod  suum  est,  debitore  recipiat  ? 
Imo  uni  invidens,  quos  tibi  reddis  infensos :  dum  et 
dominum  servi  obsequio,  et  domini  gratia  servum 
fraudare  conaris.  Tn  quare  illum  poiius  non  imtta- 
ris,  et  ipse  videlicet  persolvendo  quod  debes  ?  Pu- 
tasne  ct  tuum  non  requiretur  debitum?An  potint 
propter  hoc  magis  irritas  impie  Deum,  quia  dids  in 
corde  tuo,  Non  requiret  ? 

19.  Quid  inquis  ?  omnes  ergo  damnas  qui  similiter 
non  faciunt?  Non :  sed   audi  quid  et  de  ipsis  sea- 


labiameafiPsal.  lxv,  13,14.)Videritdeniqneabbas  C  liam;  et  noli  fraslra  calumniari.  Qnid  me  vis  odio- 


roeus,  quid  sibi  faciendum  putet  de  eo  quod  ex  Regula 
ad  ipsum  specialiter  dirigitur,  «  Ut  praesentem  regu- 
lam  in  omnibus  conscrvet :  >  et  ilem,  quod  universa- 
literprsecipitur  etnemo  excipitur,  «Utomnes  »  scilicet 
a  per  omnia  magistram  sequantur  regulam;  nec  ab 
ea  temere  devietur  a  quoquam  (Reg.  S.  Benedicti^ 
capp.  64,  3).  >  Ego  sic  ipsum  sequi  decrevi  semper 
et  ubique  magistrum,  ut  nequaquam  a  Regulae, 
quam  teste  ipso  juravi  et  stalui  custodiie,  deviem 
magisierio. 

l^.  Occurramus  breviter  quaestioni,  quae  a  lalere 
nobis  surgere  posse  videtur  et  sic  jam  niaiis  loogam 
fittiamus  epistoiam.  Yideor  nempe  contraria  loqui 


sum  facere  multis  millibus  sanctorum,  quid  sob  no* 
stra  professione  non  nostro  conversantes  more, 
Umen  aut  sancte  vivunt,  aut  beate  defuncti  sant  ? 
Non  ignoro  quod  reUquerit  sibi  Deus  septem  millia 
vivorum,  qui  non  curvaverunt  genua  sua  ante  Baal 
(///  Reg.  xix).  Audi  ergo  [al.  ausculta  ergo],  semtt- 
le;  calumniator,  ausculta.  Dixi  cur  de  aliis  mona- 
sleriis  ad  nostra  venientes,  recipiendos  ocnstterim 
Nunquid  non  venientes  damnavi  ?  Excuso  illos,  non 
istos  accuso.  Soli  sunt  invidi,  qnos  excosare  nee 
volo,  nec  valeo.  Quibus  exceptis,  si  quis  caeterorum 
ad  Regulse  cupiat  transire  puritatem,  sedpropter  soan- 
dalum  non  audeat,  aut  certe  etiam  ob  eertam  corpo- 


rei  qoam  facio.  Queri  etenim  a  me  potest,  si  bos  q  rig  infirmitatem;  pnto  quia  non  peccat,  dum  Umen 


damnOf  qui  abbatis  sui  non  aolam  consensu,  sed  et 
jusau  suum  monasterium  deseruerunti  quo  pacto 
illos  et  recipiam,  et  retineam,  qui  de  aliis  monaste- 
riis,  fracto  sUbiliUtis  voto,  et  oontempto  seniomm 
imperio,  ad  nostrum  Ordinem  veniunt.  Ad  quod 
quidem  brevis  responsio,  sed  periculosa.  Yereor 
namque  displicere  quibusdam  quod  dicturus  sum* 
Gaeterum  mihi  magis  verendum  puto,  ne  Ueendo  ve- 
riutem,  illud  versiculum  non  veraciier  cantem :  Jus- 
titiam  tuam  ,non  abscondi  incorde  meo;  veritatem 
tuam  et  salutare  tuum  dixi{Psal.  xxxix,  11).  Hac 
ergo  iilos  ratione  soseipinus,  quoniam  noo  patamas 
esse  malam,  si  voU  labioram  suoram,  qu»  ia  loda 
suis  potuerunt  quidem  promitlcro,  sed  nequaquam 


in  stto  studeat  loco  sobrie,  et  joste,  et  pie  eoQversa- 
ri.  Nam  si  qtta  ex  more  monasterii  minus  forto  di- 
stricte,  quam  Regula  constitaisse  videtur,  observare 
compellitur;  excusabit  hoc  forsiun  aut  illa  cbaritas 
qua  cuncutur  migrare  ad  melius  propter  scanda- 
lum,  juxU  illud,  Charitasoperitmultitudinempecca" 
torum  (I  Petr.  iv,  8) ;  aut  illa  bumiliUs,  qua  pro- 
prise  conscius  infirmitatis  se  repuUt  imperfectum  : 
siqnidem  et  de  ipsa  scriptum  est:  Deushumilibus  dat 
gratiam  (Jac.  iv,  6). 

20.  MulU  quidem  tibi,  charissime,  locutus  swtA, 
cum  multis  opus  non  habeas ;  quippe  Cui  sit  et  in- 
genium  velox  ad  intelligendttm  qaod  dicitur,  ei 
voluQtaa  agilis  ad  eligeadum  quod  utiliter  saadetufi 


tos 


EPISTOLiE.  ^ 


106 


sed  lieet  specialiter  qoidem  ad  te,  non  umeD  tam  j^  diligi.  Si  autem  prius  te  diligere  didicifses,  et  me 
malla   propter   te  scribeDda  putavi.   Haec  iiaque,      forsitaD  scires  amare. 


qoibas  Deus  providit  fore  oecessaria.  Te  autem,  ut 
meam  jam  olim  familiarissimum,  paucis  et  cum 
oomi  fidacia  mooeo,  oe  jam  diutius  aoimas  deside- 
raniiam  te,  iu  tuse  quidem  animae  horreDdum  peri- 
driuni,  tai  exspectatioue  suspeodas.  Ed  tua  eorum- 
que  (ni  fallor)  qui  tecum  suut,  et  mors,  et  vita  in 
maoo  taa  est.  Arbitramur  eoim  quidquid  feceris  tu 
tnt  Tolaeris,  illos  esse  facturos.  Alioquin  aperie 
denuDtia  illis,  quia  juxta  omnium  abbatum  nostro- 
nvn  non  contemnendam  seDteniiam,  quae  merito 
processit  iu  vos  :  Qoi  redieriDt,  viveDt;  qui  renue- 
rint,  Hiorientar. 

M»  EPISTOLA  Vm. 

AD  SaUNONBll  COLONIBNSBM  BLECTUll  (79). 

Bemardus  a  Brunone  eonsuUus  de  acceptando  epi- 
seopatu  Coloniensi,  ita  respondet,  ut  suspensum 
eum  teneat,  imo  terreat  mole  tanti  muneris^ 
monens  per  oraiiones  consulere  Deum. 

1.  Qa»ris  a  me  coDsilium,  vir  illustris  Bnino, 
an  Tolentibus  te  promovere  ad  episcopatum  acquie- 
seere  debeas.  Quis  hoc  mortalium  defiDire  prsesu- 
nnt?  Deos  forsitau  vocal :  qnis  audeat  dissuadere? 
Forte  non  vocat  :  quis  appropioquare  coDsuIat? 
Uiram  vero  vocatio  Dei  sit,  an  noo  sil;  quis  scire 
posait,  excepto  Spiritu  qui  scrulatur  etiam  alta  Dei, 
vel  si  cui  forte  revelaverit  ipse?  Magis  quoque  du- 
biam  reddit  coDStlinm  illa  ia  lilteris  tuis  humilis, 
sed  terribilis  confessio,  qua  vitam  tuam  tam  gravi- 


2.  Sed  quid,  si  suam  Deus  acceleret  tibi  graliam, 
et  multiplicet  misericordiam,  et  sit  ad  reslituendam 
innoceDliam  efficacior  velox  clementia  quam  diu- 
tuma  poenitenlia  ?  Beatus  siquidem,  cui  dod  impu- 
tabit  DomiDMs  peccatum  (Psal.  xxxi,  2).  Nam  quis 
accusabit  adversus  electum  Dei  ?  Si  Deus  juslificat, 
quis  est  qui  coudemnet  ?  Hoc  salutis  compendium 
sanctus  ille  latro  consecutus  est  :  ano  eodemque  die 
simul  et  confessus  latrociuia,  et  iDtroductus  lu  glo- 
riam,  brevi  quodam  contentus  ponte  crucis  ad 
transigeudum  \al.  trauseaDdum]  de  regiooe  dissimi- 
litudiDis  in  terram  viveDtium,  ei  de  luto  fsecis  id  pa- 
radisum  voluptatis  {Luc.  xxiii,  40,  43).  Hoc  subitum 

B  pietatis  rcmedium  percepit  felix  illa  peccairix,  cum 
repeaie  ubi  superabundaverant  delicta,  abundare 
coepit  et  gratia,  Absque  multo  pcenitentise  labore 
dimissa  sunt  ei  peccata  multa,  quoniam  dilexit  mal- 
tum  (Luc.  VII,  37-50);  et  ia  brevi  meruit  charitalis 
accipere  latitudiuem,  quse,  ut  scriptum  esi,  cooperit 
multitudinem  peccatorum  (1  Petr.  iv).  Hoc  et  ille 
paralyticus  iu  EvaDgelio  duplex  atque  celerrimam 
poteDtissimse  bonitatis  persensit  beneficium,  prius 
mente  quam  carne  curatus. 

3.  Sed  aliud  et  celerem  adipisci  veniam  peccato- 
ram,  et  aliud  de  ipsis  sceleribus  ad  infulas  mox 
provehi  dignit^um.  Yideotamen  Matthaeum  de  telonio 
ad  apostolatus  culmen  assumptum  (Matth,  ix,  2-9); 
sed   hoc   me  rursum   conturbat,   quod   non   prius 


ter,  et,  at  credo,  non  nisi  veraciter  accusas.  Nec  ^  audierit  cum  cseteris  coapostolis  suis,  Ite  in  orbem 


enim  negandum  est,  hujuscemodi  vitam  esse  indi- 
gnam  tam  sacri  dignitate  ministerii.  Sed  rursum 
Don  immerito  e  regione  times  (nani  et  nos  idipsum 
Betoimot)  si  ob  malum  conscientise  de  commisso 
acieniiae  talento  non  facis  lucrum  :  nisi  quod  alio 
forte  negotiandi  genere,  etsi  minus  copiose,  minus 
tameD  pericalose  fiuctificare  valeres.  Horreo,  fa- 
leor»  aic  enim  tibi,  at  mihi  loqui  debeo  quod  sentio ; 
horreOy  inquam,  considerans,  unde,  quo  vocaris: 
prssertim  cum  nullum  intercurrerit  poenitentiae 
tempoSy  per  quod  atcunque  hujuscemodi  periculo- 
aissimus  transitus  fiat.  Et  quidem  rectus  ordo  requi- 
rit  at  prias  propriam,  deinde  alienas  curare  studeas 
eonseientias.   Primus  quippe   pietatis   gradus   est,' 


universumy  prcedicate  Evangelium  omnt  creaturas 
(Marc.  XVI,  i5);  quam  egerit  poeoitenliam,  multo 
tempore  ac  labore  sequendo  Dominum  quocunque 
iret,  permauens  cum  eo  in  tentationibus  suis.  Sed 
et  si  Itf  occurrat  de  Ambrosio,  quod  de  tribuoalibas 
ad  sacerdotium  raptus  fuerit  (Theodoret,  Hist,  lib. 
IV,  cap.  6),  non  me  valde  confortat,  cum  a  puero 
mundam  in  mundo  duxerit  vilam,  et  sic  etiam  fuga 
et  latebris  multisque  dis^imulationum  modis  decli- 
oare  conalus  sit.  Si  de  Saulo  quoque  factus  repente 
Paulus,  repente  vas  cleclionis,  repenie  Doclor  gen- 
tium  in  exemplum  adducitur :  hoc  exempli  evacuat 
similitudinem,  quod  ille  ideo  roisericordiam  conse-* 
cutus  sit,  quia  ignorans  ipso  teste  peccavit,  manens 


de  qno  scriptum  est :  Miserere  animas  tuas  placens  Q  in  incredulitate  (/  Tim,  i,  13).  Quanquam  si  tale 


Deo  {Eecli.  xxxy  24).  Ex  hoc  autem  ad  miserandum 
prouBom  recto  jam  tramite  charitas  ordinata  pro- 
cedit ;  qoippe  qttem  ad  sui  quisque  mensuram  ama- 
re  pnedpitar.  Quod  si  in  hunc  modum  quo  te  hac- 
teDOS  ifne  amasti,  et  tibi  committendos  amalurus 
es,  malo  ego  qnidem  tibi  non  committi,  quam  sic 

(79)  Scripla  anno  Christi  1131.  Bruno  ii,  filias 
EBcelberti  Altense  comitis,  coDsecratus  anno  1 1 32  a 
Goillelmo  cardinali  episcopo  PreeDestino,  Friderico 
sab  finem  anni  1131  mortuo  successit  in  sedem  Co- 
loniensem.  Addo  1136  cum  Lolhario  imperatore  iu 
Italiam  profectus,  in  pervigilio  Pentecostes  anni 
inaeqoentis  ex  miiiDtione  saopiiais  extiDctus,  Barri 
in  Apalia  sepaltas  eal,  iu  ecclesia  B.  Nicolai ;  Hu|fODe 
ipsi  aaflieeto,  qui  et  ipae  aano  prozimo  ilidem 

Patrou  CLXXXIL 


quidpiam  quandoque  bene  et  utiliter  factum  fuisse 
agDOscitur,  de  quo  dici  veraciter  possit,  Hasc  est 
mutatio  dexteras  Excelsi  (Psal.  lxxvi,  11),  dod  tam 
exemplum,  quam  miraculum  afferri  debeat. 

4.  Hsec  interim  a  me  ad  id  quod  quserliis,  sus- 
pensive    responsa   sufficiant.  Neque  enim  possum, 

ex  minutione  decessit.  Haec  ex  ChroDographo  Saxo- 
Dico  inedito.  Porro  BrunoDis  sepulcrum  uti  n  Ra- 
nulfi  ducis  RogeriasSiciliaeprinceps  paulopostelfre- 

§it,  et  cadavera  eorum  educta  per  forum  traxit,  ac 
emum  plus  quam  barbara  crudelitate  dilaceravit. 
Yide  Baronium  ad  hunc  annum  ;  Ottonem  Friaingen- 
sem,  ChrcDici  Iibro  17,  rapp.  21,  2.^;  Sigoaium.  De 
RegDO  Ital.  libro  2,  et  Chrooographum  Saiopicum 
meditam. 


107  S.  BERNARDI  ABBATIS  aARiE-VALLENSIS  108 

unde  certus  non  sunif  certam  prof«3rre  seatentiam.  a  xn»  47) :  timeat  qui  cognovit  litterataram.  Timeat 
Sic  contingere  debet  quaerenti  rem  ubi  non  sit  ser-      nobiiis,  quia  judex  omnium  non  est  acceptor  per- 

sonarum.  Iste  profecto  nccessarii  timoris  funiculus 
triplex  difficile  rumpitur.  Durusnc  videor,  quia  non 
blandior,  quod  metum  incutio,  quod  amico  cupio 
initium  sapientiae  ?  Sic  mihi  contingat  semper  beare 
amicds,  id  est,  lerrendo  salubriter,  non  aduland 
fallaciter.  Ad  illud  me  provocat  qui  dicit :  Beaius 
homo  qui  semper  est  pavidus  (Prov.  xxvui,  14).  Ab 
hoc  revocat  qui  ait :  Popule  meus,  qui  tc  beatificatU^ 
in  errorem  inducunt  (Isai.  ui,  12). 

99  EPISTOLA  X  (82). 

AD  EUICDEll. 

Brunonem  ad  justum  corripiendi  %elum  eaocitat 

-j  Horrendum  punire  nefas,  etsi  duplici  ratione  in- 
B  cumbat  vobis,  tum  videlicet  pro  debito  officii,  tum 
quia  et  apostolica  i^jungit  auctoritas ;  puto  tamen 
quod  non  supervacua  in  re  tanta  etiam  amici  commo- 
nitio  accedit.  Hoc  autem  est  quod  amicum  et  patrem 
cupimus  esse  admonitum,  ut  hsec  ipsa  ultio  quse 
facienda  est,  eo  quoque  zelo  quo  fadenda  est,  fiat : 
quatenus  non  soium  praesens  facinus  mulctum  esse 
videatur,  sed  etiam  a  simili  temeritate  audiens  om- 
nis  malignitas  compescatur.  • 

EPISTOLA  XI. 

AD  6UIG0NEM  PRIOREM   (83),  ET  C£TEROS  CARTU9LB 

MAJORIS  RELIGIOSOS. 

De  veras  et  sincerce  charitatis  lege^  signis,  effectis, 
gradibuSy  perfectione  Patrix  reservata,  multa 
pie  disserit. 


mo  a  propheta.  Consilium  a  sapiente  quaerendum 
est.  Nunquid  enim  de  luto  limpidum  quidpiam  hau- 
rire  polestis  ?  Unum  lamen  est  quod  amico  absque 
periculo,  et  nequaquamsinefructu  impendere  possu- 
mus,  nostrae  videlicel  pro  hac  re  oralionis  ad  Deum 
qualecunque  suffragium.  Deo  ergo  relinquentcs  sui, 
quod  ignoramus,  secretum  consilii,  ipsum  supplici 
devotione  et  devota  supplicatione  precamur,  ut  in 
vobis  et  de  vobis  operetur,  quod  et  se  deceat,  et 
vobis  expediat.  Habetis  autem  domioum  Norbertum, 
(80)  qnem  melius  praesentem  prsesens  de  talibus 
interrogare  potesus.  Nam  tanto  vir  ille  in  divinis 
aperiendia  mysteriis  nobis  promptior,  quanto  et  Deo 
propior  esse  cognoscitur. 

EPISTOLA  IX  (81). 

AD  EUMDBM  JAM  ARCHIEPISGOPUM  COLONIENSEM. 

Brunonem  recens  creatum  archiepiscopum  Colo- 
niensem  ad  timorem  inaucit. 

Dignalionis  vestrse  suscepi  scripta  devotus,  et  ad 

injuncta  sollicitus  fui ;  et  si  profui,  vos  probabitis. 

Sed  de  hoc  satis.  Porro  in  eadem  charitate  audeo 

quse  seqnuntur.  Si  cunctos  qui  vocaniur  ad  ministe- 

fium,  constat  eligi  et  ad  regnum,  profecto  securus 

est  Goloniensis  archiepiscopus.  Quod  si  etiam  et 

Saulem  in  regno,  et  Judam  in  sacerdotio  legilur 

elegisse  non  alius  quam  ipse  Deus;  et  non  potest 

MoWi  Scriptura  quse  hoc  asserit :  timeal  necesse  est 

et  Golonicnsis  archiepiscopus.  Si  vero  (quod  verum 


681)  et  illa  sententia  hodie  quoque  viget,  quia  non  C     inter  patres  reverendissimis  [aL  reverentissimisj^ 


multos  nobiles,  non  mullos  potentes,  non  multos 
sapientes  elegit  Deus  (/  Cor,  i,  26),  nunquid  non 
triplicem  quoque  habet  tunendi  causam  Goloniensis 
archiepiscopus  ?  Guremus  ergo  in  allo  positi,  non 
altum  sapere,  sed  timere,  sed  humilibus  consentire. 
Principemj  inquit,  te  constituerunt :  esto  in  illis  tan- 
quam  unus  ex  illis  {Eccli,  xxxii,  i):  el  iterum  : 
Quanto  major  es^  tanto  humilia  te  inomnibus  (Eccl. 
ui,  20).  Sapiens  est  qui  hoc  consulit,  quippe  haud 
secus  sentiens  ab  ipsa  Sapientia  quaeaii:  Qui  major 
est  vestrumt  fiat  sicut  minor  (Luc.  xxii,  26).  Alioquin 
judicium  durum  his  qui  praesunt  (Sap,  vi,  6) :  limeat 
potestas.  Servus  quoque  sciens  volunlatem  domini 


et  inter  amicos  charissimis,  Guigoni  priori  Gartu- 
siensi,  cdpterisque  sanctis  qui  cum  eo  snnt,  frater 
Bernardus  de  Clara-Yalle,  salutem  eeternam. 

i.  Sanclitatis  vesirse  litteras  tam  Isetus  accepi, 
quam  avidus  et  olim  desideraveram.  Legi  eas,  et 
quas  volvebam  in  orc  litteras,  scintillas  sentiebam 
in  pectore  :  quibus  et  concaluit  cor  meum  intra  me, 
tanquam  ex  illo  igne,  quem  Dominus  misit  in  terram 
(Luc,  XII,  49).  0  quantus  in  illis  meditationibus 
exardescit  ignis,  e  quibus  hujusmodi  evolant  scin- 
tillse  !  Yestra  illa  succensa  et  succendens  salutalio  sic 
mihi,  ut  verura  fatear,  accepta  fuit,  et  est,  quasi 
non  ab  homine,  scd  certissime  ab  illo  qui  mandat 


8ui,  et  non  faciens  digna,  vapulabil  multis  (Luc,  ii  salutes  Jacob,  descendere   videretur.  Non  mesane 


(80)  Praemonstratcnsis  Ordinis  fundatorem.  Vide 
de  eo  epislolam  59. 
rSi)  Scripta  anno  Gbristi  ii32. 

(82)  ScripU  anno  Ghristi  ii32. 

(83)  Scnpta  circa  annum  il25.  Guigo,  cogno- 
mento  de  Gastro,  natione  Gallus,  patria  Delphinus, 
nativitate  Yalentinensis,  Gartusise  majoris  a  B.  Bru- 
none  quintus  prior  generalis,  Statutorum  prinias 
scriptor,  Bernardo  charissimus,  ut  constat  tum  ex 
bac  epistola,  tum  ex  libro  tertio  Vitae  S.  B^Tnardi, 
cap.  i.  Petro  Venerabili  intVa,  in  epistola  388,  dici- 
tur  <  singularis  suo  temporc  et  prseclarissimus  reli- 
ffionis  flos.  »  Idem  in  libri  6  epist.  40,  ad  Basilium, 
&uigonis  in  Gartusiae  majoris  regimine  successorem : 
c  Decreverom  renovare  tecum,  »  inquit,  c  antiquas 
iltas  et  sanctas  felicis  memorise  domini  Guigonis 
praedecessoris  tui  mecum  ssepe  habitas  collationes , 


quibus  velut  scintillis  ab  ejus  ore  prodeunlibus  ao- 
cendcbar,  et  omnium  pene  hnraanarum  rerum  obli- 
visci  cogebar.  »  Vir  erat  insignis  modestise,  uti  suis 
se  ipse  coloribus  dcpinxit  in  quadam  epistola  ad 
Petrum  Cluniacensem  :  t  Petimus,  » inquit,  «  peream 
qua  in  nos  indignos  vestra  fervcnt  viscera  dileetio- 
nem,  ut  quando  nostrse  cxiguitati  vestra  scribere 
dignatur  serenila?,  ila  de  propria  cogitetis  aedifica- 
tione,  ut  infirmitatem  nostram  periculosa  non  infie- 
tis  elatione.  Et  illud  piae  omnibus  et  super  omaia 
qua^sumus,  et  defixis  in  terram  genibus  obsecramus, 
ne  viliiatem  nostram  Patris  nomioe  diffnam  ulterins 
sestimeiis.  Satiset  super  satis  est,  si  fratery  si  ami- 
cus,  si  filius  appelletur,  qui  nec  servi  nomine  dignus 
habetur  >  (inier  Epistolas  Petri  Venerabilis,  libriet 
epist.  25).  Quo  quidem  exemplo  ipse  Venerabilis 
Petrus  ad  Bernardum  scribens  postmodum  osut  est. 


IIS 


BPISTOLE. 


tl4 


tamen  sine  lcge  charitatis  non  sint  ?  sed  accepUtu,  i  que  Deus  innotescit,  conseqnenter  et  duleeseit ;  et 

•a  -     ■   -«— «  M »/J^^*.*y%»«««  £1!^M^m»»^      /    D^  t»\  •  &<  •*«V«  •«• 


ait,  spiritum  adoptionis  /iliorum  (Rom,  vni,  15). 
Deoique  audi  justum  utnimque  de  se  fatentem,  et 
quod  non  sii  sub  lege,  nec  tamen  sit  sine  lege. 
Factus  sum^  inqui(,  his  qui  sub  lege  erant^  quasi  sub 
lege  essem,  cum  ipse  non  essem  sub  lege;  his  qui  sine 
lege  erani,  tanquam  sine  lege  essem,  cum  sine  lege 
De  non  essem,  sed  in  lege  essem,  Christi  (/  Cor.  ix, 
21).  Unde  apte  non  dicitur:  Jusli  non  habentlegem; 
ant,  Justi  sunt  sine  lege :  sed  Justis  non  est  lex  posita; 
boc  est,  Don  tanquam  invilis  imposila,  sed  volunta- 
riis  eo  liberaliter  data,  quo  suaviler  inspirata.  Unde 
et  pulchreDomi  >us:  Tollite^  ait,  jugum  meum  super 
vos  {Matth,  XI,  29).  Ac  si  diceret :  Non  impooo  in- 
vitiSy  sed  vos  tollite  si  vultis.  Alioquin  non  reqiiiem, 
sed  laborem  invenietis  animabus  vestris. 

7.  Bona  itaque  lex  charitas  et  suavis,  quae  non 
solmn  leviter  suaviterque  portatur,  sed  etiam  ser- 
vorum  et  mercenariorum  leges  portabiles  ac  leves 
reddit,  qaas  uliqne  non  destruit,  sed  facit  ut  im- 
pleantnr,  dicente  Domino :  Non  veni  legem  solvere^ 
sed  adimplere  (Matth.  v,  17).  Illam  temperat,  istam 
ordinat,   utramque  levigat.  Nunquam  erit  charilas 
iine    timore»  sed  casto ;  nunquam  sine  cupiditate, 
sed  ordinata.  Implet  ergo  charitas  legem  servi,  cum 
infundit   devotionem  ;  implet  et  mercenarii,   cum 
ordinat  cupiditatem.  Porro  timori  permixta  devotio 
ipsum  non  annuUat,  sed  castificat.   Poena  tanlum 
toiiitur,  aine  qua  esse  non  potuit  dum  fuit  servilis ; 
et  timor  manet  in  saeculum  sseculi  castus  et  filialis 
{PsaL  xviu,  10).  Nam  quod  legitur,  Perfecta  chari-  ' 
ias  foras  mittit  timorem  (i  Joan.  iv,  18),  pcena  in- 
teiligeoda  est,  quae  servili,  ut  diximus,  nunquam  deest 
timori,  illo  scilicet  genere  locutionis,  quo  saepe  causa 
ponitiir  pro  effectu.  Deinde  cupiditas   tunc  recte 
a  snperreDiente  charitate  ordinatur,  cum  mala  qui- 
dem  penilus  respuuntur,  bonis  vero  meliora  prsefe- 
nmtur,  nee  bona  nisi  propter  meliora  appetuntur. 
Qnod  eam  plene  per  Dei  gratiam  assecutum  fuerit» 
diligetnr  eorpus,  et  universa  corporis  bona  tanium 
propler  animam,  anima  propter  Deum,  Deus  autem 
propter  se  ipsam. 

9.  Yemmtamen  quia  carnalcs  sumus,  et  de  camis 
eoDeapiacentia  nascimar,  necesse  est  cupiditas  vel 


sic  gustalo  quam  suavis  est  Dominus,  transit  ad 
tertium  gradnm,  ut  diligat  Deum,  non  jam  propter 
se  sed  propter  ipsum.  Sane  in  hoo  gradu  statur,  et 
nescio  si  a  quoquam  hominum  quartus  in  hac  vita 
perfecte  apprehenditur,  ut  se  scilicet  homo  diligat 
tanlum  propter  Deum.  Asserant  hoc  si  qui  experti 
sunt:  mihi,  fateor,  impossibile   videtur.  Erit  aatem 
procul  dubio  cum  introductus  fueril  servus  bonus 
et  fidelis  in  gaudium  Domini  sui,  et  inebriatus  ab 
ubcrtate  domus  Dei.  Quasi  eoim  ebrias  miro  quo- 
dam  modo  oblitus  sui,  et  a  se  penitus  velut  deficiens, 
39  totus  perget  in  Deum,  deinceps  adhserens  ei 
unus  spiritus  erit. 
9.  Arbitror  hoc  prophetam  sensisse  cum  diceret : 
B  Introibo  in  potentias  Domini ;  Domine,  memorabor 
justitice  tuas  solius  (PsaL  lxx,  16).  Sdebat  profecto 
cum  introiret  in  spirituales  potentias  Domini,  exu- 
tum  se  iri  univcrsis  infirmitatibus  camis,  ut  jam 
nil  de  carne  haberet  cogitare,  sed  totus  in  spiritu 
memoraretur  justitiae  Dei  sohus.  Tanc  pro   certo 
singula  Ghrisii  membra  dicere  potenint  de  se,  quod 
Paulus  aiebat  de  capite  :  Etsi  cognovimus  secundum 
carnem  Christum,  sed  nunc  jam  non  novimus  (U 
Cor.  Y,  16).  Nemo  ibi  sc  cognoscit  secundum  car- 
nem,  quia  caro  et  sanguis  regnum  Dei  non  posside- 
bunt  (/  Cor.  xv,  50).  Non  quod  carais  substantia 
illic  futura  non  sit ;  sed  quod  carnalis  omnis  neces- 
situdo  sit  defulura,  carnisque  amor  amore  spiritus 
absorbendus,  ot  infirraae  quae  nunc  sunt  hamanse  af- 
^  fectiones  in  divinas   quasdam     potentias  habeant 
commutari.  Tunc  sagena  charitatis,  quae  nunc  tracta 
per  hoc  mare  magnum   et  spatiosum,  ex  omni  ge- 
nere  piscium  congregare  non  disinit  cum  perdacta 
ad  littus  fuerit,  malos  foras  mittens,  bonos  solum- 
mundo  retinebil.  Siquidem  in  hac  vila  ex  omni  ge- 
nere  piscium,  intra  cinum  suae  latiludinis,  charita-  . 
tis  rete  concludit:  ubi  se   pro  tempore  omnibus 
conformans,  omniumque  in  se  sive  prospera,  sive 
adversa  trajiciens,   suaque  quodammodo    laciens, 
non  solum  gaudere  cum  gaudentibus,  sed  etiam  flere 
cum  flentibus  consuevit.  Sed  cum  pervenerit  ad  lit- 
tus,  velut  malos  pisces  omne  quod  triste  palitur 
foras  mittens,  sola  quae  placere   et  jucunda  esse 


amor  aoster  a  carne  incipiat :  quae  si  recto  ordine  n  poterunt,  retinebit.  Nunquid  enim  tunc,  verbi  gra- 


dirigitnri  quibusdam  suis  gradibus  duce  gratia  pro- 
fideos^  spiritu  tandem  consummabitur:  quia  non 
prins  qnod  spirituale,  sed  quod  animale,  deinde 
fBod  tpirituale;  et  prius  necesse  est  portemus 
imagiQem  terrestris,  deinde  coelestis  (/  Cor.  xv, 
1649).  In  primis  ergo  diligit  seipsum  homo  propler 
le.  Garo  quippe  est,  et  nil  sapere  valet  praeter  se. 
Cumqne  se  videt  per  se  non  posse  subsistere,  Deum 
abi  qoasi  neressarium  incipit  per  fidem  inquirere  et 
diligere.  Diligit  itaque  in  secundo  gradu  Deum,  sed 
propCer  se,  non  propter  ipsum.  At  vero  cum  ipsum 
eoeperit  occasione  propri»  necessitaiis  colere  et 
treqnentare  cogitando,  legendo,  orando,  obendiendo, 
^[Qadam  bnjnscemodi  familiaritate  pauiatim  sensim- 


tia,  Paulus  aut  infirmabitur  cum  infirmis,  aut 
uretur  pro  scandalizatis,  ubi  scandala  et  infirmitas 
procul  erunt  ?  aut  certe  lugebit  eos  qui  ante  non 
egerunt  poenitentiam,  ubi  certum  est,  sic  neminem 
sane  fore  qui  poeniteat,  quomodo  qui  peccet  non 
erit?  Absit  autem  ut  vel  eos  qui  ignibus  seter- 
fiis  cum  diabolo  et  angelis  ejus  deputandi  sunt, 
plangat  et  defleat  in  illa  civitate,  quam  fluminis 
impetus  laetificat  {PsaL  xlt,  5),  cujus  diligit  Domi- 
nus  portas  super  omnia  tabernacula  Jacob  {PsaL 
Lxxxvi,  2) ;  quod  videlicet  in  taberaaculis  etsi  quan- 
doque  gaudetur  de  victoria,  laboratar  tamen  in 
pugna,  et  plerumque  periclitatur  de  vita  :  in  illa 
autem    pairia  nulla  prorsus  admittitur  adyersitas 


ffS 


S.  BBRNARDI  ABBAHS  GLARiE-VALLBNSIS 


tl6 


Bive  tristitia,  qaemadmodum  de  illa  canittir :  Sieut  §  frequenter  patior,  et  ideo  freqnenter  ireseor :  di- 


lastantium  omnium  habitatio  in  te  (Psal.  86,  7);  et 
rursum:  Lcetitia  sempitema  erit  eis  {Isai.  lxi,  7). 
Denique  quomodo  misericordise  recordabilur,  ubi 
memorabitur  justitiae  Dei  solins?  Proinde  ubi  jam  non 
erit  miserise  iocus,  aut  misericordiae  tempus,  nuUus 
profecto  esse  poterit  miserationis  aCfcctus. 

iO.  Longum  quidem  adhuc  texere  sermonem  in- 
satiabili  colloqnendi  ad  vos  desiderio  pnlsor,  fratres 
mei  cbarissimi  et  desideratissimi ;  sed  tria  snnt  quse 
finem  indicunt.  Primum  quidem,  quod  maxime 
vereor  ne  fiam  onerosus  vobis:  secundum,  quia 
pudet  loquacitatis  :  tertium,  quod  domesticis  ur- 
geor  curis.  In  fine  precor,  miseremioi  mei ;  et  si 
exsultastis  in  bonis  de  me   tantum  auditis,  certis, 


gnns  ulinam,  cui  omnis  sanctus  condoleat.  Alioqnin 
dupliciter  miser  snm,  si  nec  miserabilis  sum.  Ego 
\ero  fratemse  pietati  locum  in  me  ostendo,  non  me- 
ritum.  Miseremini  mei,  non  quia  dignus,  sed  quo- 
niam  inops  et  pauper  sum  ego.  Justitia  meritum 
quserit :  misencordia  miseriam  inlnetur.  Vera  mi- 
sericordia  non  jndicat,  sed  afficit :  non  nititur  dis- 
cussione,  occasione  contenta.  Non  enim  exspectatur 
ratio,  ubi  affectio  trahit.  Lugebat  Samuel  Saul,  mi- 
serans,  non  deliberans  (/  Reg.  xx,  35).  Fundebat 
lacrymas  David  filio  parricidae,  etsi  non  profuluras, 
pias  tamen  (//  Reg,  xvin.  33).  lia  et  vos  misere- 
mini  mei,  non  quia  merui,  sed  quia  egeo.  Miseremini 
lanquam  misericordiam  consecuti  a  Domino  ut  sine 


quaeso,  compatimini  malis.  Vidil  fortassisqui  vobis  ea  g  timore  a  mundi  tumultibus  liberati,  serviatis  ei.  Fe- 


narravil,  aliqua  parva,  et  de  parvis  grandia  sestima- 
vit ;  vestra  autem  sinceriias  facile  credidit  quod  li- 
beuter  audivit.  Gratulor  quidem  de  charitate,  quse 
omnia  credit  (/  Cor.  xiii,  7) ;  sed  confundor  pro  ve- 
rilate,  quse  omnia  novii.  Yolo  vos  mihi  credere  de 
me  magis  quam  altcn,  qui  tantum  videt  in  facie. 
Nemo  quippe  scit  quae  sunt  in  homine,  nisi  spirilus 
hominis  qui  in  eo  est  (/  Cor.  ii,  ii).  Dico  vobis  ego 
qui  de  me  loquor  non  ex  conjectura,  sed  ex  sen- 
tentia :  Non  sum  talis  qualis  putor  vel  dicor.  Quod 
quidem  tam  securus  fateor,  quam  certus  experior  : 
ita  ut  nil  malim  vestris  orationibus  specialiter  obti- 
nere,  quam  ut  talis  fiam,  qualem  litterae  vestrae 
praedicant. 

sa  EPisTOLA  xn. 

AD  EOSDBM. 

OraHonibus  eorum  se  commendat. 

Amantissimo  domino,  et  reverendissimo  patri 
GuiGONi  priori  Gartusiensi,  et  sanctis  fratribus 
adhaerentibus  ei,  frater  Bbenabdus  de  Glara-Yalle, 
modicum  id  quod  est. 

Primum  quod,  accedens  ad  partes  iUas,  non  adjeci 
pervenire  usque  ad  vos  videre  faeies  vestras,  reme- 
morari  iniquitates  et  necessitates  meas:  etsi  vobis 
forsitan  satisfacere  possum,  mihi,  faleor,  non  pos* 
sum.  Irascor  occupationibus  meis,  quibus  faclum 
est,  non  ut  neglexerim,  sed  ut  nequiverim.  Hoc 

(85)  Scripta  anno  Christi  ii27.  lUustris  cardinaUs 
Baronius  hanc  epistolam  refert  ad  annum  ii29,  sicut 


lices,  quos  abscondit  in  tabemaculo  suo  ia  umbra 
alarum  suarum  sperantes,  donec  transeat  iniqiiitas. 
Cseterum  ego  infelix,  pauper  et  nudus,  homo  natus 
ad  laborem,  implumis  avicula  pene  omni  tempore 
nidulo  exsulans,  vento  exposita  et  tnrbini,  tnrbatua 
sum  et  motus  snm  sicut  ebrius,  et  omnis  conscientia 
mea  dovorata  est.  Miseremini  proinde,  etsi  nil  me- 
riti,  certe  sic  affecti. 

EPISTOLA    Xm. 

AD  DOMINUM  PAPAM  HONORIUV  (85). 

Alberici  electionem  ad  episcopatum  Catalaunensem 

ratam  habert  petit. 

Summo  pontifici  Honorio,  frater  quidam  profes- 

sione  monachus,   conversatione  peccator,  se  ipsum 

C  quantillus  est. 

Aiunt  apud  vos  plus  valere  pauperis  precem,  quaro 

polentis  vultum.  De  qua  vestra  singulari  dignatione 

tam  sancta   opinio  facit  me  dignitaiis  celsitudinem 

non  vereri,  quo  minus  audeam  loqui  ad  voa,  id^ 

praeserlim  quod  charitas  suggerit.  De  Bodesia  dico, 

domine,  Gatalaunensi,  cujus,  quaotam  in  me  est, 

necvaleo,  nec  debeo  dissimulare  pericolam.  Vide- 

mus  nimirum,  jamjamque  imminere  sentimas,  nos 

qui  vicini  sumus,  pacem  videlicet  memoratse  Ecde- 

siae  graviter  mox   esse  turbandam,  si  electioni  iU 

lustris  illius  viri,  id  est,  magistri  Alberici  (86),  in 

quam  34  utique  totus  tam  clerus,  quam  popplns 

nensis  est  electus  post  obitum  EbaU,  non  vero  Guil- 
lelmi  de  Campellis  ut  volunt  Picardus,  Horstius,  Che- 


ct  tres  sequentes.  Yerum,  ut  optime  advertit  Man  0  snius  et  aUi.  Sive  enim  Guillolfflus  decesserit  anno 


nouez  in  Annalibus,  ad  anoum  il26  periinere 
deoet.  Nam  ex  suppresso  Bernardi  nomine,  imo  ex 
ipso  contextu,  prima  ad  Honorium  scripta  intelligi- 
tur,  cui  se  tunc  inco^itum  Beraardus  existimabat. 
At  certe  exstant  aliae  ad  ipsum  Honorium  datae, 
scilicet  epistolse  47  et  49,  quas  ipse  Baronius  reponit 
ad  annos  ii27  et  ii28;  proinde  haec  anno  superiori, 
nimirum  ii26,  collocanda  est,  quu  EbaU  Gatalau- 
nensis  obitum,  in  cujus  locum  electus  esl  Albericus, 
Acta  ejusdem  Ecclesise  conUgisse  probant. 

(86)  Illustris  certe  fuit  Albericus,  Remensis  nun- 
capatus,  si  non  genere,  saltem  doctrina  et  virtute, 
AJiselardi  quondam  sub  Anselmo  Laudunensi  con- 
discipulus,  demum  antagonista,  quo  potissimum 
a^ente  in  synqdo  Suessionensi,  is  suum  librum  de 
Trinitate  fiammis  tradere  compulsus  est.  Ipse  vero 
Albericus  ex  Remensi  schoUarcha  episcopus  Calau- 


iii9,  ut  ipsi  numerant;  sive  anno  ii2i,  (juod  supra 
probatum  est  in  notis  ad  epistolam  3,  verisimile  non 
est  sedem  Catalaunensem  vacasse  ad  promolionem 
Honorii  papse  (ad  quem  Bernardus  pro  Alberico 
scribit),  faclam  anno  ii24.  An  autem  electio  et  Ber- 
nardi  commendalio  affectum  sortila  sit,  affirmal  alter 
Albericus  in  Chronico  ad  annum  ii26;  negant  afii 
fere  omnes,  quod  quidem  cerussimum  videtur.  Nam 
in  nomenclatura  Patrum  qui  concilio  Trecensi  anno 
ii27  seu  ii28  intcrfuere,  recensiiis  Patribus  ipsoque 
Gaisdaunensi  episcopo,  suppresso  Ucel  nomine,  ma- 
gister  Albericus  Remensis  inler  aUos  inferioris  ordi- 
nis  exprimilnr.  Drnique  constat  ipsum  in  sede 
Bituricensi  defunclo  ulgrino  successisse,  ut  recto 
probat  Chesnius  in  notis  ad  Abselardum.  Albericus, 
Ecclesise  Remensis  scbolamm  magister,  «  scienua 
Utterarum  atqueconsUU  prudentiacTarissimus, »  teste 


117 


BPISIOL& 


Itl) 


pari  TOlo  et  voce  convcnerant  et  con?eniunt,  vestr»  j|  rare  apud  justitisB  amatorem  superfluum.   Verum* 
pieutis  assensum  impelrare  nequiverinl.  De  qua  re      etsi  nos  quid  oremus,  sicul  oportet,  nescimus,  con- 


si  et  Doslra  quaeritur  aut  curatur  sententia,  novimus 
bomiaem  sanse  fidei  et  doctrinae  hactenus  exsii- 
tisse ;  in  divinis  pariter  et  humanis  prudentem  esse : 
et  speramus  in  domo  Dei  (si  tamcn  ipsc  elegit  eum) 
fore  vas  in  honorem,  et  utilem  futurum  non  solum 
iili,  sed  et  omni  Gallican»  Ecclesiae.  Vestrae  mas 
discrelionis  est  judicare,  an  meriio  flagitetur  a 
vobis  facienda  dispensaiio,  unde  talis  polesl  sperari 
recompensatio. 

EPISTOLA  XIV  (87). 

AD  BUMDEM  HONORIUM  PAPAM . 

Causam  Ecclesix  Divionensis,    summo   Pontifici 

commendat. 

Sunamo  pontifici  Honorio,  frater  Bbrnardus  voca-  g 
tos  abbas  Clarse-Vallis,  salutem,  et  si  quid  potest 
peceatoris  oratio. 

Qoanto  ad  vcm  timore  scribam,  novit  ipse  quem 
timemus  in  vobis.  Sed  ut  audeam,  domina  charitas 
facit  :  quippe  quae  knperat  et  vobis.  Pro  Bcclesia  Di- 
vionensi  rogatus  (88),  suscepi  facere  precem ;  sed 
quid  polissimum  precaridebeam,  pene  dubiio.  Nam 
sicnt  tentare  aliquid  vel  prece  vel  pretio  adversus 
jQStiLiam  iniquum  est :  sic  pro  justitia  multum  labo- 

Roberto  de  Monte,   «  Remensis  »   origine  dicilur  a 
Pelro   Abaelardo  in  Historia  Calamitatum  suarum, 
cap.  5,  et  discipulus  Guillelmi  de  Campellis,  «  con- 
disdpulus  >  Aba^Iardi,  ab  Heloissa  in  epistola  2.  Ad 
eum  de  Chrisli  timore  Gualterus  episcopus  Laudu- 
oensis  scribit  epist.  4  quaeexstat  in  Spicilegii  tomo  2,  p 
pag.  469.  Fallor  si  non  ipse  esl  t  magister  in  Fran-  ** 
cia.  B  qaem  tacito  nomine  sug^illat  Abaelardus  in 
Theologiae  iniroduciione,  pag.  1066.  Obiit  anno  1141. 
Coofer  r;)isioIam  58,  quae  anie  hanc  scripia  esi  ad 
Sbslona,  et  l*  gesis  Marlolum  in  Metropolis  Remensis 
toiDO  S»  pag.  285.  Fnit  alter  Albericus  Remensis, 
dictas  de  Porta-Veneris,  de  quo  Joannes  Saresbe- 
rienaifl,  epistola  182.  Quod spectatad  periculum,  quod 
Bemardos  in  hac  episiola  dicit  imminere  Ecclesiae 
CauUanensi,  nisi  confirmetur  Alberici  clcctio,  non 
ndeCor   interpretandum  de  ambiiu  Henrici  Virdu- 
aeBHS,  cpiem  Baronius,  Manriquezad  annum  1129, 
elaiictor  Galliae  purpuratae   in   Mattbaeo,   asseruot 
voloisse  invadere  sedem  Calalauncnsem ;  scd  potius 
de  perturbalione  consequenda,  si  vota  et  unanimis 
tain  cleri  qnam  populi  postulatio  frustrarentur,  ut  in 
eoofequentibus  Bernardus  salis  insinuat.  Quod  autem 
asaemnt  praefati  auctores  pro  fundaAiento  suae  sen- 
teoti»,  fragmentum  videlicet  epistola;  48  ejusdem  0 
lancti  ad  uaimericum,  ubi  sic  ait,  a  Quidl  in  me,  o 

•  bODi  yiri,  displicuit  paternilati  vestrae  ?  utrumne 
c  qnod  apud  Catalaunum  amotus  est  a  villicatione 
c  sibi  eredita  homo  usquequaque  diffamatus,  qui  in 
c  Ecclesia   Virdunensi,   cui  praefuerat.   dissipasset 

•  booa  Domini  sui?  »  hoc  tantum  indicat  Henrici 
depotttionem  apud  Catalaunum  a  Mailhaeo  legato 
bdim  esse,  nt  refert  Albericus  ad  annum  1129, 
dieeiis  concilium  a  Matthaeo  legato  <  Catalauni  cele- 
c  bratum  in  Purificatione  beatae  Virginis,  ubi  de 
c  coDsilio  sancti  Bcmardi  Henricus  Virdunensis  epi- 
c  seopatom  dimiserit.  »  Exstanl  apud  Wdssebourg^ 
Aotiquitatum  Belgicae  Galliae  lihro  4,  hujusce  rei 
testes  Honorii  ad  Matt^  aeum  liticra^,  in  quibus  intcr 
alia  sic  babetur  :  «  Tu  vero  tam  praedicium  cpisco- 
pum  »  (nempe  de  honorum  ecclosiasticorum  dilapi- 
datione  accusatimi)  «  quam  partem  adversariam  » 


fidimus  lamen  quod  vestra  benignitas,  praeserlim  in 
causa  religiosorum  (89),  esse  otiosa  non  poterit. 
Et  quidem  sanctiutis  veslraj  prudentia  sollicitaque 
discussio  quid  inventura  sit,  ego  ncscio ;  sed  boc 
dico  quod  audivi  et  frequenter  audio,  quia  videlicet 
longo  et  inconcusso  lenore  fertur  Divionensis  Eccle^ 
sia  posscdisse  ea,  de  quibus  adversus  eam  causantur 
Luxovienses  :  ita  ut  hi  qui  videntur  anliquiores  de 
vicinis,  mirentur  et  indignentur,  novam  abominantes 
calumniam  (90). 

EPISTOLA  XV. 

AD  HAIMERICUll  CANGELLARIUM  (91). 

Unde  supra. 

Viro  illustri  domino  Haimerico  apostolicae  Sedis 
cancellario,  Bernardus  de  CIara«Valle  quae  retro 
sunt  oblivisci,etadeaquae  ante  sunt,ApostoIumsequi. 

Non  latet  amicos  nostros  quod  me  familiari  affecta 
diligilis,  et  tantae  mihi  felicitatis  fructum  invident, 
si  solus  habere  voluero.  Monachi  Divionenses  ob 
aotiquam  illius  Ecclesiae  religionem  nuhi  charissimi 
sunt.  Seniiant,  si  placet,  quod  non  sit  amor  oiiosuSt 
sive  vester  ad  qos,  sive  noster  ad  illos,  salva  tamen 

(Virdunenses  canonicos,  prout  ibi  utrumque  expri- 
mitur)  «  ad  tuam  praesentiam  evocas,  Catalaunum 
c  adeas,  ibique  adscitis  tibi  Treverensi  archiepiscopo 
m  ct  aliis  episcopis,  sapieniibus  etiam  et  reli^osis 
«  viris,  negotium  studiosc  audias,  et  diligenti  inda- 
c  gaiione  perquiras.  Quod  si  accusatorcs  et  testes 
c  idonei  a  jparuerint,  communicato  fratrum  coosilio 
«  canonice  causam  defiaias,  »  etc.  Sed  de  his  satis. 
(87^  Scripta  circa  annum  1126. 

(88)  Id  est  pro  monasterio  Divionensium  S.  Beni- 
gni  monachorum,  (]uos  ob  antiquam  religionem  sibi 
charissimos  in  epistola  sequente  dicit  Bernardus, 
cujus  pater  et  mater  in  eorum  ecclesta  sepulli  sunt, 
inde  postca  translaii  Claram-Vallem.  Bernardo,  aliis- 
que  ejusdcm  H3vi  scripioribus  familiare  ecclesiae 
nomioe  significare  monasteria,  infra  io  epistolis  59, 
60,  339,  382,  384,  395,  ctc.  cum  alias  ecclesiae 
quaevis  non  raro  monasteria  dicta  sint.  Nota  hic  S, 
Benigni  ecclesiam  simpliciier  vocari  Divionensem, 
quod  primaria  sit  urbis  ecclesia. 

(89)  Hoc  nomine  non  raro  Bernardus  aliique 
uttmtur  ad  mona^^hos  designandos,  ut  in  epistolis  45 
et  202,  et  in  sermoue  26  de  Diversis,  n.  8;  sed  et 
longcaniceumGregorius  Magnusinlibroi,epistola  59. 

(90)  Lis  ista  vertebatur  de  duabus  celliSy  Clari- 
Monlis  et  Vangionis  Rivi,  anno  tandem  1129  liecisa 
per  Siephanum  archiepiscopum  Viennensem  el  alios, 
apud  Perardum  in  Burgundicis  Monumentis,  pagg. 
224  et  228 . 

(91)  Scripta  eodem  anno.  Haimericus,  natione 
Burgundus,  ex  Castra  Biiuricensium  oppido,  quod 
Castr»  familiae  nomen  dedit,  oriundus,  Petri  de 
Castra  Biturigum  archipraesulis  consobrinus,  ex 
canonico  Lateranensi  a  Calixto  H  creatus  est  car- 
dinalis  diaconus  tiluli  S.  Mariae  novae,  anno  4120, 
et  cancellarius  sanctae  Romanae  Ecclesiae  institnius 
antc  obiium  Chryscgoni  Pisani,  sui  in  hoc  monere 
antecessoris;  quo  per  aliquot  annos  praeclare  f^nc- 
tus,  doce^sit  anno  1111,  quinto  Kalendas  junii,  ut 
fidem  facit  kalendarium  Sancti  Victoris  Parisiensis. 
Bernardus  frequentes  et  familiares  ad  eum  scripsit 
epistolas,  necnon  traclatam  De  diligendo  Deo. 


119 


S.  BBRN\RDI  ARBATI8  CLAR«-TALLENSIS 


«0 


lo  ommbus  justitia,  conlra  qiiam  ne  amicum  quidem  A 
respiceve  fas  est. 

85  EPISTOLA  XVI  (92). 

AD  PBTRUll  PRESBTTERUll  GARDINALElf. 

Unde  supra, 

Gharissimo  domino  suo  Petro  presbytero  cardi- 
nali,  frater  Bbrnardus  abbas  Clarae-Vallis,  salutem, 
et  non  in  via. 

Rgo  causam  non  babeo ;  causam  tamen  Davio- 
nensium  monachorum,  quia  viri  religiosi  sunt,  meam 
facio.  Manu  tenete  eam  ut  meam ;  sic  tamen  meam, 
ut  et  justitiae  sit.  Quod  utique  ct  nos  confidimus,  et 
tota  fere  patria  testatur. 

EPISTOLA  XVII. 

ad  PETRUM  DIACONUM  GARDINALEM  (93).  p 

Excusat  se  quod  vocatus  non  venerit :  de  scriptis 

postulatis  respondet. 

Domino  veoerabili  Petro,  Romanae  Ecclesiae  dia- 
cono  cardinali  et  legalo,  frater  Bernardus,  se  ipsum 
quantum  potest. 

Quod  ad  vos  non  veni  ut  mandastis,  non  mea  pigri- 
tia,  sed  causa  fuitnon  contemnenda.  Siquidem  ssdva 
vestra  omniumque  bonorum  reverentia,  mihi  pro- 
positum  est  nequaquam  egredi  de  monasterio,  nisi 
eertis  ex  causis,  quarum  utique  nulla  modo  se  ob- 
tulit,  ut  licite  possem  vestrse  in  hoc,  imo  et  nostrse 
satisfacere  voluntati.  Verum  vos  quid  facitis  de  eo 
quod  jamdudum  vestrarum  priorum  litterarum  pro- 
missione  tenemus,  vesiro  scilicet,  quem  adhuc  sus- 
tinemus,  adventu  ?  Quae  illa  deinde  scripta  siot,  quse  C 
etante  vobis  [al.  nobis]  fieri  jussistis,  etnunc  requi- 
ritis,  omnino  nescimus;  ideoque  nihil  paravimus. 
Ego  enim  nescio  me  quidpiam  quandoque  scrip- 
titasse  de  moraiibus,  quod  vestrae  Excellentiae  (94) 
fltudio  dignum  putem.  Aliqui  fratres  nonnulla  ex 
bis  quae  me  coram  audiere  ioquentem,  stilo  suo 
excepere.  Quorum  unus  vobis  prsesto  est,  praecentor 
videlicet  Trecensis  et  archidiaconus  Gebuinus  (95) ; 
et  faeile  potestis  habere,  si  qua  placent,  quae  ab  illo 
accepta  sunt.  Tamen  si  curse  vobis,  aut  curis  quan- 
doque  vestris  vacuum  fuerit,  et  ita  dignum  judicatis, 
dignitatis  videlicet  vestrse  promissam  prsesentiam 
exspectantibus  exhibere  filiolis,  tunc  si  quid  in 
manibus  inventum,  aut  nostro  posse  adhuc  elabo- 
rari  studio  visum  fuerit  quod  forte  delectet,  vestrse  0 

(92)  Scripta  eodem  anno. 

(93)  Scripta  circa  aoiium  il27.  Petrus  iste  alius 
sine  dubio  es^  a  Petro  Leonis  itidem  legato,  sed 

'  presbytero  cardinale,  ut  probavimus  in  Praefatione 
ad  hunc  tomum.  Videtur  esse  Petrus,  quem  legatum 
de  lalere  suo  Uonorius  II  initio  sui  pontificatus  in 
Galliam  misit  contra  Pootium  et  Poniiaoos,  teste 
Petro  Yenerabili,  in  libro  secundo  de  Miraculis,  cap. 
15.  An  Petrus  de  Fontanis,  Beroardi  conterraneus, 
cardinalis  tituii  S.  Marcelli  a  CSalixto  creatus  anno 
1120. 

(94)  Exceilentise  nomine  S.  Bernardus  cardinales 
compellare  soletj  ut  in  epistolis  306  et  311 ;  ali- 
quando  Sanctitatis,  epistola  306.  Excellentiae  titu- 
lum  tribuil  etiam  regibus,  epistola  45,  n.  2;  item 
PapSt  epistola  319;  uno  episcopis,  epistola  62« 


omnino  pro  viribns  non  deero  voluntati.  Diligimus 
enim  bonam  famam  vestram ;  reveremur  quam  ia 
vobis  andivimus,  circa  res  Dei  soUicitudinem  et 
sinceritatem  ;  et  ideo  valde  gratum  habemus,  si 
nostra  vobis  iorte  in  aliquo  esse  possit  oflficiosa 
rusticitas. 

EPISTOLA  XVIU  (96). 

AD  bumdem  (97). 

Opinionem  sanctitatis  a  se  amoliri  nititur^  etpro- 

mittit  se  quos  scripserat  libellos  communicatu- 

rum, 

1.  Gum  tolum  me  dedero  vobis,  parum  est,  ut 
digne  mihi  videar  recompensasse  vel  dimidium  be- 
nevolentiae,  quam  erga  nostram  humilitatem  habere 
vos  aiunt.  Gaudeo  quidem  de  gratia  :  sed  temperat, 
fateor,  pro  taoto  favore  laetitiam,  quod  eumdera 
mihi  favorem  non  opus,  sed  opinio  acqoisierit.  Pu- 
det  nimirum  granditer  exsultare,  cum  sentio  in  me 
90  venerari  vel  diligi,  non  quidem  quod  sum,  sed 
quod  putor.  Neque  enim  ego  tuoc  diiigor,  quando 
sic  diligor  :  sed  nescio  quid  in  me  pro  me,  quod 
non  sum  ego  (98).  Imo  ut  verius  loquar,  non  ne- 
scio  :  nam  certissime  scio  quod  nihil.  Nibil  enini 
procul  dubio  est,  quidquid  putatur  et  non  est.  Porro 
cum  amatur  quod  non  est  sed  esse  pntatur,  non 
amor  vel  amans  nihil  est,  sed  quod  amatur.  Miran- 
dum,  sed  magis  dolendum  quam  mirandum,  quod 
id  quod  nihil  est,  amari  potest.  Hinc  plane  seatimus 
unde,  quo  venimus ;  quid  perdidimus,  quid  inveni- 
mus.  Adhaerendo  ei  qui  semper  et  beate  est,  semper 
et  nos  esse,  et  beate  esse  poteramus.  Adhaerendo 
autem  dixerim,  non  solum  per  cognitionem,  sed  per 
amorem.  Nam  quidam  ex  filiis  Adam  cum  cognovis-^ 
sent  Deum^  non  sicut  Deum  glorificaverunt^  aut  grt^ 
tias  egerunt :  sed  evanuerunt  in  cogitationibus  suis. 
Merito  proinde  obscuratum  est  insipiens  cor  eorum : 
quia  cum  veritatem  cognoscerent  ^  oontemnerent, 
jure  receperunt  in  poenam  ut  nec  cogooscerent. 
Heul  sic  adhaerendo  veritati  per  cognitionemy  ted 
ab  illa  defluendo  per  amorem,  amando  pro  iila  sd- 
licet  vanitatem,  homo  vanitati  similis  factus  est.  Et 
quid  vanius  quam  diligere  vanitalem ;  et  quid  ini- 
quius,  quam  contemnere  veritatem  t  Quid  vero  jos- 
tius  quam  contemptoribus  sublrahi  et  ipsam  cogni- 
tionem  ?  quid,  iflquam,  justius,  quam  ut  jam  de  ejus 
cognitione  gloriari  non  possit,  qui  cognitam  non 

(95)  (rebuioum  a  moribus  et  litteratura  conspi- 
cuum  »  vocat  Hlldebertus  in  epistola  53.  Ejusdem 
eloqueniiam  et  sapientiam  praedicat  Nicolaus  Clarse- 
Vallensis  io  episiola  5,  ubi  ejus  sermonem  memorat 
in  iilud  Evangelii,  Si  filius  vos  liberaverit,  etc.  Ser- 
monum  ipsius  volumem  exslat  in  Bibliotheca  Victo- 
rina.  Hic  est  ille  cantor  Trecensis»  cujus  flores 
pctit  Joannes  Saresberiensis  in  epistola  96.  Goofer 
Petrum  Venerabileni  in  libro  u,  epistolis  34  et  35. 

(96)  Scrijpta   circa  anoum  1127. 

(97)  Variant  in  hoc  litulo  manuscripti.  Colberti- 
nus  n.  1410,  et  Compendiensis  habent,  Ad  eumdem 
Aimericum^  alii  ires  Colberiini.  Ad  eumdem^  ut  id 
referatur  ad  Petrum  diaconum :  quodtpraeferendum,ob 
Ubros  petitos  in  superiori  epistola,  et  in  hac,  n.  5. 

(98)  Ita  fere  Augustinus  in  epistola  143,  n.  3« 


ni 


EftSflQLB. 


m 


giorlfieaTit?  Ilaqne  appelitas  vanitatis  «st  eontemp-  ■  num  est,  quod  nostra  plerumque  ignorantia  et  ta>. 


tos  ventatis ;  conlemptas  yentatis,  causa  nostrs 
caecilatit.  Et  quia  non  probaverunt,  inquitf  Deum 
habere  in  notitiam,  tradiditillosinreprobumsensum 
(Rom.  I,  21 ,  28). 

8.  Ex  hac  ergo  caecitate  descendit,  qnod  pleram- 
qae  pro  eo  quod  est,  amamus  vel  approbamus  quod 
non  est:  qaoniam  dum  sumus  in  hoccorpore,  pere- 
grinamar  ab  eo  qui  summe  est.  Et  quid  est  homo, 
0  Deas,  nisi  quod  innotuisli  ei?  Itaque  si  notitia  Dei 
causa  est  ut  homo  aliquid  sit,  ignorantia  facit  ut 
nihil  sit.  Sed  qui  Yocat  ea  quae  non  sunt,  tanquam 
ea  quae  sunt,  miseratus  quodammodo  redactos  in 
nihil ;  manna  illud  ahsconditum  (de  quo  Apostolus, 
Et  vita,  inquit,  vestra  abscondita  est  cum  Ckristo  in 


ceturquodest,etpraedicaturquodnonest.  Quid  ad  ista 
dicemiis,nisiquiat;an2/(/u  hominum,  mendaces  filii 
kominuminstaterisyUtdecipiantipside  vanitate  in 
idipsum? (PsaL  lxi,  10.)  Laudamus  [a/.  laudamur] 
mendaciter,  delectamur  inauiter;  ut  et  vani  sint  qui 
laudantur,  et  mendaces  qui  laudant.  Alii  adulantur, 
et  ficti  sunt;  alii  laudant  quod  puiant,  et  falsi  sunt; 
alii  utrorumque  prseconiis  gloriantur,  et  yani  sunt. 
Solus  sapiens  qui  cum  Apostolo  dicit:  Parco  autem 
nequis  meexistimet  supra  idquod  videtin  me,  aut 
audit  aliquid  ex  me  (II  Cor.  xii,  6). 

4.  Hsec  interim  vobis  nimis  festine,  et  oh  hoc  mi- 
nus  festive  exaravi  potius  quam  dictavi,  ac  fortas- 
sis  loquacius  quam  dehui,  sed  omnino  veracius  non 


Deo  (Coloss.  m,  3),  quia  necdum  possumus  contem-  B  potui,  prout  sapui.  Sed  ut  inde  sumat  epistola  finem, 


plari  per  speciem,  vel  plene  amplecti  per  amorem, 
dedit  interim  nobis  et  sapere  per  fidem,  et  quaerere 
per  desiderium :  per  quse  utiqae  duo  ad  csse  de  non 
esae  secundo  reducti,  fieri  incipiamjis  initium  ali- 
q«od  creaturse  ejus,  transituri  quandoque  in  virum 
perfectum,  in  mensuram  aetalis  plenitudinis  Ghristi. 
Qaod  procul  dubio  erit,  cam  justitia  convertetur  in 
jodidumy  hoc  est,  fides  in  intellectum,  jusiitia  vide- 
licet  qase  ex  fide  est,  in  judicium  plenae  cognitionis, 
et  item  desiderium  peregrinalionis  in  plenitudinem 
eommatabitar  dilectionis.  Si  enim  adhuc  ahsentes 
initiat  fides,  et  desiderium,  prsesentes  profecto  con-> 
summat  intellectus  et  amer.  Sicut  autem  fides  ducit 
ad  plenam  cognitionem,  sic  desiderium  ad  perfectam 
dilectionem.  Et  sicut  dicitur :  Nisi  credideritis,  non 
intelligetis  (Isai.  vii,  9,  sec.  LXX) :  sic  dici  seque  uon 
absarde  potest,  Si  non  desideraveritis,  non  perfccle 
amabitis.  lotellectas  igitur  est  fructus  fidei,  perfecta 
eharitas  desiderii.  Interim  justus  ex  fide  vivit  (Ha- 
bae.  n,  4) ;  nam  beatus  ex  intellecta.  Interim  jusius 
desidertt  ad  Deom  sicut  cervus  ad  fontes  aqaarum : 
nam  beatus  haurit  jam  in  gaudio  de  footibus  Salva- 
toris,  hoc  est,  delecutur  in  plenitudine  charitatis. 

3.  His  igitnr  foriassis  quasi  duobus  animae  bra- 
chiis,  intellectu  videlicet  et  amore,  id  est  cognitione 
et  dilectione  87  veritatis,  amplectiiur  et  compre- 
benditar  cam  omnibas  sanetis  longitudo,  latitudo, 
sablimitas  et  profundum,  hoc  est  aeternitas,  chari- 


unde  sumpsit  cxordium,  nolo  vos  de  me  incerlae 
famae  nimis  crcdulum  esse :  quae,  ut  optime  nostis. 
ssepe  in  sua  solet  utrobique  falli  sententia;  et  de 
laude  videlicet,  et  de  vituperatione.  Probate,  si  pla- 
cet,  et  aelismate,  quatenus  amor  vel  favor  vester  et 
justus,  et  eo  sit  amplius  amico  gratus,  quo  pro  me- 
ritis  moderalus :  ut  cum  laus  de  gravilate  judicii, 
non  mendacio  processerit  vulgi,  et  si  minus  hono- 
ris,  minus  quoque  conferat  et  oneris.  Est  certe  quod 
me  magis,  quantuluscumque  sum,  fucit  esse  ves- 
trum  :  quod  videlicet  in  rebus  Dei  atrenue  sincere- 
que,  ut  aiunt,  pro  vestra  vice  versamini.  Hoc  ut 
semper  de  vobis  vere  dicatur,  seraper  in  vobis  vere 
inveniatur. 

5  Librum  quem  qusesistis  ad  transcribendum, 
habelis.  Opuscula  nostra  quae  rcquiritis,  et  pauca 
sunt.  et  nihil  est  in  eis  omnino  quod  vestro  studio 
dignum  putem.  Tamen  quia  melins  judico  mihi,  nos- 
trum  culpari  ingeniolum,  quam  voiuntatem ;  et  pe- 
riclitari  apud  vos  potius  imperitiam,  quam  obedien- 
tiam :  quae  horum,  ct  quo  vobis  placet  ut  mittam, 
scnpto  nohis  per  praesentem  nuntium  significale ; 
ut  quae  modo  penes  me  non  sunt,  ab  his  qui  habent 
ea  requiram,  el  dirigam  quocunque  mandaveritis.  Et 
ut  scialis  quid  petatis,  scio  me  scripsisse  libellum, 
qui  inscribitur,  De  humilitate ;  et  quatuor  homiUas 
in  Laudibus  Yirginis  Matris  (nam  hunc  hahet  titu- 
lum),  snper  illum  videlicet  locum  Bvangelii  apud 


tas,   Tirtas  et  sapientia.  Et  hoec  omnia  ChrisiuB.  n  ^ucam,  ubi  dicilur,  Mt«t«  e«<  anflf«/iw  Co^rwi  (Ltk?. 

»A 1a *      f-  1 ...      •..  V  ,     o<:\>    nA/»n/kvi  al     Annlnflriann    oH    /rnannrlam    Amir.nm 


^temitas  est,  quia  haec  est  vita  aeterna,  ut  cognos- 
cant  te  verum  Deum,  et  quem  misisti  Jesum  Ghri- 
stom  (Joan.  xyii,  3).  Gharitas  est,  quia  Deus  est : 
Deas  enim  cbariias  est  (/  Jaon,  iv,  16).  Est  et  Dci 
▼irtos,  et  Dei  sapientia  (/  Cor.  i ,  24).  Sed  qnando 
hse  ernnt?  quando  videbimus  eum  sicuti  est?  Quan- 
do  amabimus  eum  prout  est?  Nam  exspectatio  crea- 
tiirse  revelationem  filiorum  Dei  exspectat.  Yaoitati 
enim  creatura  subjecta  est  non  voIeq|  (Rom.  viii, 
19,  20).  De  qna  universaii  vanitate  inest  nobis  et 
velle  landari,  cam  simus  vituperabiles ;  et  nolle 
laodare  quos  scimus  esse  laudabiles.  Sed  et  hoc  va- 

(99)  GuiUelmum  scilicet  S.  Theoderici  abbatem, 
qoe  Apologia  legitur  hic  in  tomo  II. 


I,  26);  necnonet  Apologiam  ad  quemdam  amicum 
nostrum  (99),  uhi  aliqua  disserui  de  Gluniacensibus» 
et  nostris,  id  est  Gisterciensibus,  observantiis.  Sed 
et  paucas  ad  divcrsos  epistolas  dictavi.  Aliqui  fra- 
tres  ex  bis  qui  me  coram  audiere  loqoentem,  suo 
stilo  exceperunt,  et  penes  se  retinent.  Utinam, 
quod  minime  spero,  nostra  vobi^  in  aliquo  possit 
esse  officiosa  rusticitas. 

SH  EPISTOLA  XIX  (100). 

AD  BUMDEM. 

Commendat  Remenses  legatos. 
Tempns  est  ut  promissum  cxigam ;  utque  probem 
(100)  Scripta  circa  annum  1127« 


123 


S.  BERNARDI  ABBATB  CLARiE-YALLENSlS 


m 


ne  forte  frustra  de  vobis  semper  confisus  sim,  ex  f^ 
quo  veslram  et  notitiam  merui,  ct  amicitiam,  Mihi 
siquidem  vos  praestilisse,  confidite,  quidquid  opis 
veslrae  isii  Remenses  (101)  legali  praesto  sibi  esse 
persenserint.  Non  quia  me  tauti  putem,  haec  audeo, 
sed  quia  vos  promisistis :  utrumne  digne,  vos  vide- 
ritis. 

EPISTOLA  XX  (102). 

AD  HAIMERICUM  GANCELLARIUM. 

Vnde  supra. 

Yiro  illnstri  domino  Haimerico  sancta;  Romanse 
sedis  cancellario,  frater  Bbrnardus  de  Glara-Yalle, 
salutem  et  orationem. 

Quia  semel  coepi,  loquar,  et  loquar  ad  vos :  eroque 
importunus,  sed  importunus  charitatis,  sed  verita-* 
tis,  sed  juslitise.  Nam  elsi  tanti  non  sum,  ut  Romae  B 
habeam  propria  negotia,  nulla  tamen  quse  Dei  esse 
consliterit,  a  me  duco  aliena.  Quapropter  si  verae  id 
mihi  gratiae  apud  vos  manet  quod  multorum  habet 
opinio,  liceal  illud  obsecro  legatis  domini  archiepi- 
scopi  Remensis  in  praesenti  negotio  experiri.  Nil 
quippe  eos,  nisi  quod  justum  est,  perferre  vei  quae- 
rere  suspicamur. 

EPISTOLA  XXI. 

AD  MATTHiEUM  LEGATUM  (103). 

Excusat  se  perbelle^  guod  vocaius  ad  negotia  tra~ 
ctanda,  non  accesserit, 

1.  Fuit  quidcm  parere  paratum  cor  mcum;  sed 

non  aeque  el  corpus  menm.  Saevientis  siquidem  acu- 

tae  febris  exusia  ardoribus  ct  exhausta  sudoribus, 

non  valuit  sufficerc  spiritui  prompto  caro  infirma.  w 

Volui  ergo,  sed  praevolanti  voluntali  obstititea  quam 

dixi  occasio.  Quae  an  justa  sil,  ipsi  judiccnt  amici 

nostri,  qui  me  omni  cxclusa  excusatione,  obedien- 

tiae  retibns  circumclusum,  quolidie  de  claustro  ad 

civitates  pertrahere  moliuntur ;  simulque  atteodant 

istam  me  occasionem  non  fallaciter  adinvcnisse,  sed 

graviter  pertulisse :  ut  vel  nunc  experiantur,  quia 

non  est  consilium  contra  consilium  Domini.  Quibus 

siegorespondissem,£anitfum'cafn  meam,  quomodo 

induam  illam  ?  lavi  pedes  meos,  quomodo  inquinabo 

(101)  De  hac  legaiione  nihil  lego  apud  Marlotum. 
Forte  (Jirecta  est  Honorio  ad  obtinendum  pallium 
pro  Rainaldo  de  Marliniaco,  qui  ad  sedcm  Remen- 
sem  ex  Andegavensi  translatus  est  anno  1124.  Sed 
aliud  negotium  innuii  episiola  sequens.  Q 

(102)  Scripta  circa  eumdem  annum. 

(103)  Scripta  sub  finem  anni  1127.  Malthaeus,  no- 
bilibus  fuit  parentibus  in  Remensi  provincia  ortus, 
deinde  canonicus  Remensis,  sed  mox  omnibus  repu- 
diatis,  Ordinem  Cluniacensem  Parisiis  in  monasterio 
Sancti-Martini  a  Campis  professus,  demum  episcopus 
Albaoensis  ei  cardinalis  creatur  ab  Honorio  H,  anno 
1125,  et  in  franciam  legatus  concilio  Trecensi  prae- 
fait  anno  1128,  ejus  aucloritate  convocato,  cui  Ber- 
nardus  repugnans  licet  interesse  compulsus  est.  De 
hac  concilii  Trecensis  celebratione  sic  loquilur  Jo- 
annes  Mtchaclensis  scriba  Concilii :  «  In  solemnitate 
S.  Hilarii,  anno  1128  ab  incarnalo  Dei  Filio,  ad 
Trecas,  Deo  duce  in  unum  convenientes,  »  elc.  De 
Matlhaei  vita  et  virtutibus  fuse  agil  Petrus  Yenera- 
bilis  in  libro  tertio  de  Miracolis,  cap.  3  sqq. 

(104)  Scripta  anteannum  1128.  Hunc  et  Hamber- 


illos?  {Cantie,  v,3)  profecto  indignarentur.  Nonc 
autem  divino  aut  succenseant,  aut  acquiescant  judi- 
cio,  quo  factum  est  ut  etsi  velim,  non  valeam  pro- 
ficisci. 

2.  Sed  grandis,  inquiunt,  fuit  causa,  gravisque 
necessitas.  Quaerendus  ergo  fuerat  qui  grandibus 
definiendis  fuisset  idoneus.  Si'me  talem  putant,  ego 
me  talem  non  esse  nequaquam  puto,  sed  scio.  Deni- 
que  sive  grandia  sint,  siveparva,  adquaemeitaper- 
nrgent  ego  causam  non  habeo.  Quaero  siquidem : 
Facilia  sunt  an  difficilia,  quae  ad  perturbandom  ami- 
cum  silentium  tantopere  imponere  curatis  amico  ? 
Si  facilia,  absque  me  possunt  fieri;  si  difficilia,  per 
menon  possunteffici,  nisi  fortetanliaeslimor,  cuigran- 
dia  et  impossibilia  reserventur,  tanquam  ea  ego  pos- 
sim,  quae  nemo  alius  facere  potest.  Quod  si  ita  cst , 
Domioe  Deus  meus,  quomodo  tuum  de  me  solo,  fru- 
stratum  est  judicium,  ponens  sub  modio  lucernam  , 
quae  poterat  lucere  super  candelabrum;  et,  ut  aper- 
tius  loquar,  teutans  me  facere  monachum,  et  voiens 
39  abscondere  in  tabernaculo  tuo  in  die  malorum , 
hominem  necessarium  mundo,  sine  quoepiscopi  non 
possunt  sua  pertractare  negotia  ?  Sed  et  hoc  mei 
mihi  necessarii  praestiterunt,  ut  nunc  qaoque  videar 
loqui  turbatus  homini,  cujus  nunquam  nisi  serenus 
et  cum  omni  jucundilitate  soleo  recordari.  Yos  tamen 
vobis  (dico,  pater)  noverilis  quia  paratus  sum,  et 
non  sum  perturbatus,  ut  custodiam  mandata  vestra : 
Yestrae  autem  indulgcntiae  erit  parcere  mihi,  ubi 
parcendum  decreveritis. 

EPISTOLA  XXII. 

AD  HUMBALDUM  (104)  LUGDUNBNSEM  AR0HIBPI8G0PUM 

BT  LEGATUM. 

Causam  episcopi  Meldensis  commendai. 

Reverendissimo  domino  et  patri  sao  Humbaldo 
Lugdunensi  archiepiscopo ,  Romanae  sedis  legato, 
frater  Bbrnardus  Clarae-Yallis  abbas,  dquidpotest 
peccatoris  oratio. 

Dominus  episcopus  Meldensis  (106)  cum  accepit 
litteras  vestras,  forte  tunc  ad  nos  visitandi  gratia 
veniebat.  Cumque  jam  e  domo  nostra  rescribere  pa- 

tum  vocat  Ordericus,  et  alias  dicitur  Hombaudus.  Is 
ex  archidiacono  iBducnsi  primas  Lugdunensis  crea- 
tus,  in  legationis  munere  adjunctus  est  Petro  Fon- 
tanensi  cardinali,  initio  pontiHcatus  Honorii  II,  nou 
vero  sub  Callisto,  ut  habet  Severtius  in  Historia 
Episcoporum  Lugdunensium,  ad  coercendam  in  pri- 
mis  Pontii  Cluniacensis  nuper  coenobiarchae  inso- 
lentiam:  quod  et  praestitum  est  ap  ipsis,  Pontto 
anathemate  perculso,  prout  hsec  onmia  diligentor 
scribit  Pelrus  Yenerabilis  in  libro  secundo  de  Mira- 
culis,  cap.  13.  Unde  haec  epistola  scripta  videtur  n  »n 
longe  ah  anno  1125,  certe  ante  annum  1129,  quo 
obitus  Rainaldi,  Humbaldi  successoris  (qui  paucis 
diebus  sedem  Lugdunensem  occupavit),  constanter 
a  S^werlio  reponitur. 

(105)  Nimirtom  Burchardus,  non  Manasses  II  ejus 
successor.  Hoc  cnim  exigit  concursus  temporis  cum 
Uumbaldo,  dcfuncto  (ut  Vidimus)  anieannum  1129; 
cum  Burchardus  ad  annum  1133  supervixerit,  utique 
post  cruentam  caedcm  Thomae  Sancti- Yictoris  Prioris, 
juxta  quem  sepultus  commune  habere  meruit  epi- 
taphiam,   ut  videre  licet  in   Gallia  Ghristiana  et 


its 


BPISTOLiB. 


raret,  suis  nostras  tanquam  vestri  familiaris  litteras 
jongere  curavit,  suo  sperans  negotio  profuturas. 
Cui  cum  non  possem  negare  qnod  vellet,  id  solum 
vestrae  Reverenlise  familiariler  brevilerque  intiman- 
dum  putavi  quia  si  adversus  episcopum  quaerentem 
quse  snnt  Jesu  Chrisli,  homines  se  ipsos  amanles , 
el  qnae  sua  sunt  quserentes  andieritis,  hoc  ncc  vestrse 
congruit  dignitali,  nec  officio. 

EPISTOLA  XXITL. 

AD  ATTONEM  (106)  TRECENSBM  BPISCOPUM. 

Ationem  episcopum,  qui  in  morbo  mortem  cogitans^ 
omniasua  distribueratinpauperes,  restitutum  va- 
leiudini  solatur,  et  lauaat. 

Pauperi  episcopo  pauper  abbas,  paupertatis  con- 
seqni  prsmium,  quod  est  regoum  coelorum. 

1.  Laudarem  vos,  el  jure  laudarem,  si  non  me 
revocaret  illa  sententia,  Neminem  laudaveris  invita 
sua  {Eccli.  XI,  30);  siquidem  rem  laudc  dignam  egi- 
stis :  sed  ei  laus  adscribenda  est,  a  qno  accepislis  et 
velle,  et  perficere  quod  merito  laudaretur.  Deum 
ergo  per  vos,  et  in  vobis  operantem  glorificamns , 

Severtio.  Unde  mendnm  irrepsisse  liquet  in  Tabula- 
rinm  Sancti-Marlini  de  Campis  relatum  a  Ghesnio  in 
notia  ad  Abaelardumj  ubi  Manasses  II  Sancto  Martino 
ecclesiam  de  Choisiaco  legitur  concessisse  anno 
1125,  qnem  pro  anno  1135mendose  inductum  testa- 
tur  Historia  ejnsdem  coenobii  a  P.  Marrier  evulgata. 
Qnse  qnidem  observatio  etiam  facile  persnadet,  epi- 
Bcopnm  Meldeosem,  cujus  mentionem  Bemarous 
facit  stalim  ad  initio  epislolae  42,  ad  Henricurn  Se- 
Donensem,  non  esse  Manassem  11,  ut  multi  hactenus 
opinati  sunt,  sed  ipsummet  Burchardum.  Hsec  enim 
epistola  scripta  est  ad  Henricum  rccens  ab  aulico 
vivendi  genere  conversum,  ut  clare  insinuat  Bernar- 
dns  tum  his,  tum  aliis  verbis :  «  Nuper  autem,  » 
inqoit ,  c  nobis  a  vestris  partibus  flare  ccepit  aura 
secnndior.  Rumoribus  siquidem  recentionbus  nun- 
tiata  snnt  dc  vobis  solito  latiora,  »  quod  scilicet 
Camoiensis  episcopi  consiliis  vitam  in  melius,  insti- 
tnisset,  ut  infra  declarat.  Atqui  hanc  praesulis  Seno- 
nensis  mutationem  Honorii  II  tcmpore  contigisse 
eonstat  tam  ex  episl,  49,  ad  ipsum  Honorium,  cui 
Henricnm  maxin:c  commendat  adversus  Ludovici 
Grossi  infestaiijues ;  tum  ex  ipsarum  causa  infesta- 
tiOQum,  quam  non  aliam  fuisse  praeter  Henrici  con- 
verstouem,  disertis  verbis  ibidem  asserit.  «  Qui 
ant,  •  inauit,  «  in  habitu  aciuque  saeculari  honorati 
snnte  subiimes,  judicati  fideles,  habiti  famiiiares : 
modo  inimici  facti  sunt  digne  suo  sacerdotio  conver^ 
santes,  et  jper  omnia  hunoriticantes  ministerium 
suum....  Hinc  ei  nunc  domini  Senoncnsis  constan- 
Uam  eoncutere  et  labefactare  conaiur,  )»  etc. 

(106)  Scripta  circa  eumdem  annum.  Attonem 
(alias,  Hatonem)  nionachum  fuisse  Cluniacensem 
afiirmant  omnes :  sed  qui  ante  adeptum  pontiBca- 
tam,  facile  revincuntur  ex  Petri  Yenerabilis  epislola 
50,  lib.  2 :  c  Ubi  est,  »  tnquit,  «  devotio  illa,  ubi 
est  affectos  ilie  coelo  appropians,  imo  ipsum  coelum, 
nt  jam  videbatur,  exsuperans,  quo  te  raihi  non  dico 
JD  fratrem,  sed,  ut  verbis  tuis  le  familiariter  arguafti, 
in  filium  ae  mooachum  devovisti  ?  Ubi  fides  data, 
ubi  tempus  conslitutum,  ubi  denominata  dies,  quando 
te  mundum  deserere,  humilem  et  pauperem  Jesum 
sequi  sublimis  adhuc  et  dives  episcopus  devovisii?  » 
Idem  habet  libri  quarti  epistola  27 :  «  Quod  non 
dedit,  B  inquit,  «  amiciliae  juventus,  conferet  saltem 
senectus.  »  Sed  omnen  omnino  difficultatis  umbram 
abigit  epiatola  Petri  Prioris...  Joannis  Evang.  Seno- 
neniisid  eaindem  Attonem  congratulatoria,  qoam 


j|  qni  taotnm  ad  hoc  in  vobis  voluit  glorificari,  ut  et  vos 
redderet  gloriosum.  Qui  nimirum  cum  sit  mirabilts 
in  majestate  sua,  etiam  in  sanetis  suisglonosus  ap- 
parere  dignatur,  ne  solus  habeatgloriam.  Ipse  nempe 
licet  sit  sibi  sufficiens  ad  omnem  magnificentiam , 
quaerit  tamcn  gloriam  et  in  sanctis,  non  ut  augeat 
sibi,  sed  ut  suis  communicet.  Novit  autem  qui  snnt 
ejus :  sed  nobis  non  facile  innotescunl,  nisi  cum 
ipse  revelare  dignabitnr.  Scirous  sane  de  qualibus 
scriptum  est :  In  labore  hominum  non  sunt,  et  cum 
hominibusnonflagellabuntur  (Psal.  lxxii,  5).Etquia 
vobis  haec  ipsa  sentenfia  non  congruat,  nihilominns 
modo  cognoscimns.  Scriptum  quoque  est :  Quem  di- 
ligit  Dominus  corripit,  flapellat  autem  omnem  fiUum 
quemrecipit{Prov.  iii,  12,   et  Hebr.  xii,  6).    Fla- 

B  gellaium  video  etemendatum,  et  aliud  suspicer  quam 
unum  esse  ex  filiis  ?  Porro  correctionis  vestrae  cla- 
rum  satis  insigne  tenemus,  ipsam  nunc  paupertatem 
vestram.  Nobilis  revera  titulus  paupertatis,  quam 
ipse  Deus  ore  commendans  prophetico:  Ego  sum^ 
ait,  vir  videns  paupertatem  meam  {Thren.  iii,  1). 

publici  juris  fecit  Scvertius  in  Cfataiogo  episcopomm 
Matisconensium,  in  Joceranno,  §  4,  cujus  hic  aliquot 
apices  reprseseniare  luhet : 

<  Dilectissimo  D.  et  patri  suo  venerando  pontifici 
Hatoni  caputio  B.  Benedicti  feliciter  laurento,  P. 
pusillu^  servus  Christi,  oblivisci  populum  suum  et 
domum  patris  sui. 

c  Sacramentum  unctionis  tuse  transmigralio  tua, 
venerande  patcr,  non  dissolvit :  sed  quo  magis  ao- 

Ccedis  ad  Dominum,  eo  gemma  tui  meriti  puTchrius 
elucessit.  Lucerna  quippe  ne  a  ventis  exsnffietnr, 
a  publio  sublata  melius  in  domo  lucet ;  et  navis 
quam  tempestas  in  fluctibus  agitabat,  latibula  cry- 
plarum  ingressa  tua  iiianet ;  et  persona  quae  mundi 
turbines  evadens  domum  pacis  ingreditur ,  jacturam 
aliorum  respiciens  de  tranqnillitate  sua  jgralulatur. 
Recessus  a  mundO:  sicut  Paternitas  tua  novit,  accessus 
est  ad  coelestem  thronum,  et  cathedra  sponte  derelicta 
majoris  est  dignitatis  signum.  Eapropter  domos 
suas  plures  exicrunt,  et  majori  satis  telici  commereio 
lucrati  sunt.  Gregorius  Nazianzenus  sedi  suae  rcnun- 
tians,  ruri  vitam  monachi  egit.  Justus  Lugdunensis 
ad  eremum  ^gyptium  declinavit.  Wilfrannus  Seno- 
nensis,  Frisonum  aposiolus,  monasterio  Fontanellse 
ad  extremum  se  tradidit.  Quia  hi  quidem  meritis 
exigentibus  sacris  pulvinaribus  corporaliter  exiben- 
tur :  pontificale  vero  nomcn  sepultis  eliam  cooser- 
vatur.  Possem  et  alios  hujusmodi  adducere  plures 
0  in  medium  :  sed  in  omni  verbo  sufficere  potest  trium 
testimonium.  Cseterum  ad  te,  charissime  paler 
stilum  verto,  tuaeque  felicitati  totus  con|[audeOy 
quem  Senonensis  Ecclesia  decanum  et  archidiaco- 
num  habuit,  Trecassina  sedes  pontificem  gloriosum 
obtinuit,  Cluniacus  civem  sanctorum  et  domesticum 
Dei  facit.  » 

Idem  episcopus  interfuii  concilio  Trecensi  anno 
1128,  tum  etiam  Pisano  anno  1134,  in  reditu  capite 
sauciatus  prope  Tremulum  Pontem  Italiae  oppidum, 
captivuaque  abductus  cum  plerisque  Galliarum  prae- 
sulibus :  de  qua  quidem  injuria  Petrus  Cluniacensis 
missis  lilteris,  norape  epistoia  27  lib.  3,  apud  Inno- 
ceniium  expostulavit.  Diu  tamcn  supervixit,  demum 
Cluniaci  mortuus  anno  1145,  quarto  kalendas  8ep« 
tembris,  ut  notatur  in  Kaiendario  ccenofoii  Arrema- 
rensis.  Yide  Camusatium  in  Promptuario  sacrarum 
antimiitatum  Trecassinae  dicecesiB,  et  Severtinm  in 
Gatalogo  Episcopomm  Trecensium  el  Episcoporam 
Hatisoonemianu 


1S7 


S.  BBRN\RDI  ABBATIS  GLARfi-TALLBNSIS 


1« 


Soper  onmes  regios  thesanros  hic  vos  titulus  nobi-  a  Cumque  jam  forismembris  frigesceDtibus  calormo- 


Utat  amplius,  et  reddit  illustrem. 

2.  Scio  me  ex  Scriptura  commemorasse  superius, 
nou  esse  laudaudum  homioem  io  vita  sua.  Yerum 
quomodo  me  possum  cohibere  a  iaude  illiu?,  qui 
post  auram  abire  jam  desiit,  et  sperare  contempsit 
iu  pecuniae  thesauris  t  De  quali  nimirum  viro  Scri- 
ptura  sic  loquitur :  Quis  est  hiCy  ct  laudabimus  eum  ? 
fecit4LOenimmirabilia  in  vitama{Eccli.  xwi,  8,9). 
An  fortasse  non  est  quidem  laudandos  homo  in  vita 
8ua,  quse  tentatio  est  super  terram,  nec  ideo  tamen 
laudandus  non  est,  cum  mortnus  peccato  vivit  Deo  ? 
Yana  quidem  laus  et  seductoria ,  qua  laudatur  pec- 
cator,  in  desideriis  animae  suae,  in  quo  qui  me  bea- 
tificat,  in  errorem  inducit:  sed  non  idcirco  praedi- 


lestissimns  introrsum  se  colligens,  exhausta  longaine- 
dia  viscera  depasceret,  pallidae  interim  mortis  ante 
oculos  tristis  versabatur  imago.  Et  ecce  tanqnam  de 
suppernisvoxemtssadivinitusinsonuerit:  Egosum,  ego 
sum  qui  deleo^  nonte,  sed  iniquitates  tuas  (Isai.  xun , 
25);  mox  ubi  sacerdos  Dei,  ut  pauper  moreretnr,  sua 
omnia  pauperibus  erogavit,  cceperant  subito  de 
intimis  disperati  jam  sudoris  inopinati  fontes 
erumpere;  sicque  animse  pariter  et  corporis  suo 
ordine  salus  utraque  procedens,  liquido  monstravit 
in  vobis  adimpletum  quod  in  Scnptura  sua  poUicetur 
Deus:  Egooccidam,ei  ego  vivere  faciam;  percutiam, 
et  ego  sanabo,  et  non  est  qui  de  manu  mea  possit 
eruere  {Deut.  xxxii,  39).  Percussit  caraem, ut  anima 


eanda,   et    multum    commendanda  non    erit    illius  B  sanaretur  :  occidit  avariliam,  uljustiliae  viveretis.  Sic 


vita,  qui  dicere  potesl:  Vivo  autem  jam  non  ego, 
vivit  vero  in  me  Christus  {Galat,  ii,  20).  Gumergo 
laudatur  homo  in  quo  jam  vivit  non  ipse,  sed  Chri- 
8tU8,  non  in  sua  laudatur  sed  in  Christi  vita ,  ac  pcr 
hoc  non  laudatur  contra  sententiam,  quse  prohibet 
hominem  laudari  in  vita  sua. 

3.  Cur  denique  dignus  meis  laudibus  non  erit, 
quem  sui  quoque  nominis  Deus  laude  dignntur,  di- 
oente  David :  Pauperet  inops  laudabunt  nomen  tuum  ? 
{Psal.  Lxxiu,  2i. )  Laudatur  Job,  quod  sua  patienter 
amisit :  et  non  laudabitur  episcopus  qui  et  libenter 
dimisit,  et  liberaliler  distribuit?  Non  exspectavit  mor- 


viviBcato  et  sanato,  quid  sperandum  est,  nisi  ut  jam 
non  sit  qui  vos  de  manu  Dei  possit  eruere  ?  si  lamen 
evangelicum  illud  consilium  observare  non  negligitis: 
Ecce  sanus  factus  esjamnoli  peccarCt  ne  deterius 
aliquid  tibi  contingat.  {Joan.  v,  14).  Qnod  videlicet 
idclrco  praemonet  pius  Pater,  quia  non  vult  ut  contin- 
gat :  quippe  qui  non  vult  mortempeccatoris,  sed  magis 
nt  convertatur  et  vivat.  Et  merito.  Qua"  enim  uti- 
litas  in  sanguine  peccatoris?  non  enim  inferaus 
confitebitur  Deo,  neque  mors  laudabit  eam  :  sed  vos 
qui  vivitis,  benedicitis  Domino,  et  dicitis  :  Non  mo- 
riar,  sed  vivam  et  narrabo  opera  Domini ;  et  illud  : 
Impulsus  everstis]sum  ut  caderem^  et  Dominus  sus- 


tem;  quando  jam  nec  dare,  nec  retinere  in  sua  ha- 
beret  potestate  :  quod  uiique  multi  faciunt,  quorum      cepit  me  {Psal.  cxvii,  i7,  13). 
▼idelicet  testamentum  nonnisi  in  mortuis  confirma-  ^  4L1  EPISTOLA  XXIY. 

tur :  sed  adhuc  inter  spem  viiae  metumque  positus 
mortis,  vivens  libensque  dispersit  et  dedit  pauperibus, 
nt  justiiia  ejus  maneret  in  saeculum  saeculi  {PsaL 
cxi,  9).  Nnmquid  et  pecunia  mensura  similiter  erat 
in  8»culum  sseeuli?  Bona  ergo  recompensatio  justi- 
Xm  pro  pecunia,  quando  pro  eo  quod  teneri  non  po- 
terat,  id  restitutum  est  quod  feliciter  meneat  in  aeter- 
num.  Melior  est  enim  incomparabiliter  justitia,  quam 
pecunia  quod  illa  ditet  et  repleat  arcaro,  haec  ani- 
mam.  Denique  sacerdotcs  Dei  induuntur  justitia,  et 
multo  utique  decentius  et  ditius,  quam  auro  vel  serico. 
4.  Sed  gratias  Deo ,  qui  jam  harum  rerum  in  vo- 
his  glorise  transitorise  gloriosum  est  operatus  con- 


AD  MAGISTAUM  GlLLEBBaTUH  UNIVERSALElf  (107),  BPI- 

SCOPUM  LONDONIENSEM. 

Laudat  Gillebertum,  quod  factus  tpiscopus  pauper^ 

tatem  colat, 

Longe  satis  exiit  sermo  quem  fecisli,  et  magnum 
dedit  suavitatis  odorem,  ad  quoscunque  potuit 
pervenire.  Exstincta  est  avaritia;  cui  non  suave  re- 
doleat  ?  charitas  regnat;  cui  dulce  non  sapiat?  quan- 
do  hoc  cognoscunt  omnes  quia  vere  sapiens  sis»  qui 
sapientiae  hostem  maximum  contrivisti :  hoc  certe 
et  tuo  sacerdotio  dignum  et  nomine.  Tali  profecto 
decebat  specialem  [aL  spirituaiem]  tuam  philoso- 
phiam  clarcscere  testimonio,  hoc  prseclara  illa  tua 


teoiptum,   dum   de   animse  periculo  saluberrimum  n  studia  fine    compleri.   Vera   illa  et  indubitata  sa- 

incussit  metum.  0  mira  circa  vos  divina  clementia  1  '    —  '~    '     '  *'      *  •    - 

Mortem  intentavit,  ne  inferret :  formidare  vos  voluit, 
quam  vos  noluit  experiri.  Cum  hoc  fecit,  qnid  effecit, 
nisi  ne  vestra  vobis  essent  chariora  quam  vos  ?  Inter 
medullas  artuum  febris  acuta  saeviebat,  et  tardante 
fludore,  cruciatus  vehemens  in  dies  ingravescebat. 

(107)  Scripta  cirea  annum  li30.  Sic  dictus,  Gil- 
berlos  ouod  t  in  cunctis  hujus  muodi  sapientium 
litteris  Inderet^  »  seu  excelleret,  ut  hoc  loco  scribit 
Beraardua.  Fmt  ante  pontifidam  dignitatcm  canoni- 
cus  Aotisaiodorensis,  de  quo  Necrolojjium  ejus  Ec- 
clesise:  c  Secundo  idus  angusti  obiit  venerabilis 
memorise  ma^ster  Gislebertus,  Veteris  et  Novi  Te- 
stamenti  glottator  eximius,  hujus  Ecdesise  canonicus, 
poatuodam  Tero  Londoniensis  episcopus    factua. 


pientia  est,  qnse  tnrpia  lucra  contenmit,  et  indi- 
gnum  sibi  judicat  eodem  cum  idolorum  servitute 
contubernio  frui.  Non  magnum  fuit  magistrum  Gil- 
lebertum  episcopum  fieri:  sed  episcopum  Londo- 
niensem  pauperem  vivere  (108)^  id  plane  magnifi- 
cum.  Nec  enim   taoto  nomini    quidquam    augere 

qui  prseter  csetera  quae  ecclesise  nostrse  ex  Anglia 
transmiserat  ornamenta,  octoginta  duas  libras  eidem 
ecclesiae  contulit,  »  etc.  Londoniensi  Eccletise  prse- 
fuit  ab  anno  1128  ad  annum  1133. 

(108)  Avariiiae  (sic  suot  hominum  judicia)  id  in 
Gisleberto  imputavit  Henricus  Huntindoniensis  in 
epistola  de  Coutemptu  mundi,  edita  in  Spicilegii 
tomo  8. 


t29 


BPISTOLiB. 


m 


f^mise  potuit    sabliinilas  dignitatis :  anxit  antem  g  Dei  Scriptara  dieat :  Dbicunque  Itrael  erat,  {«« 


plarimain  humilitas  paapertatis.  Pauperiem  sequo 
aoimo  ferre,  virtus  sapientiae  est ;  sponte  appetere, 
sapieDtise  laus  esl.  Laudatur  denique  et  admirabilis 
predicatur,  qui  post  aurum  non  abiit ;  qui  vero  et 
abjedt,  plus  nihil  merebitur  ?  Nisi  quod  vigil  ratio 
mirandam  minime  dudt,  si  sapiens  sapienter  agit, 
et  iUe  sapiens  qui  in  cunctis  hujus  mundi  sapieniium 
litleris  et  studiis  ludens,  omnem  quoque  stnduit  et 
potait  divinam  quodammodo  revocare  et  renovare 
Scripturam.  Quid  enim  ?  Dispersisti,  dedisti  paupe- 
ribus,  sed  pecuniam.  Quid  vero  pecunia  est  ad  illam 
qiiam  pro  ea  commutasti  juslitiam  ?  Jtistitia^  inquit, 
ejus  manet  in  sceculum  sceculi  (Psal,  cxi,  9).  Num 
ita  et  pecania  ?  Quaestuosum  sane    honestumque 


erat  {Exod.  x,  23).  Erat  David  verus  laraelita,  et 
ideo  caute  dicebat  se  habiiare  non  in  Gedar,  sed 
cum  habitantibus  Cedar  {PsaL  cxix,  5),  tanquam 
qui  semper  habiiaret  in  lumine,  Itcet  ipsi  fuerit  com 
habitantibus  Cedar  corporalis  cohabitatio.  Unde  et 
arguit  quosdam  non  veros  Israeiitas,  qnod  commisti 
inter  gcntes  didicerint  opera  eorum,  et  factum  sit 
illis  in  scandalum  {PsaL  cv,  35,36). 

2.  Dico  ergo:  sufficiebat  tibi  apud  Gluniacenses 
custodire  innocentiam,  sicut  scriptum  est,  Cum  tnro 
innocente  innocens  eris  (PsaL  xvii,  86).  Porro  apad 
Rotomagenses  [aL  Rotomagum]  opat  est  patientia, 
quemadmodom  docet  apostolux:  Servum  Deif  in- 
quiens^  non  oportet  litigarey  sed  magis  patientem 


commercium,  illam  quae  prseterit,  pro  illa  dare  quse  B  esse  ad  omnes  {11  Tim.  ii,  24) ;  nec  solum  patientem. 


permaDet.  Sic  semper  tibi  negotiari  detur,  l)one  et 
omni  laude  prosequende  magister.  Superest  ut  lau- 
dabile  prindpium  condignum  consequatur  finem,  et 
eauda  hostiae  capili  conjungalur  (109).  Benedictio- 
nem  toam  lil)enter  accepimus,  praesertim  quod  tanta 
tuse  hujus  perfectionis  fuerit  cumulata  jucunditate. 
Latorem  epistolae,  etsi  pro  seipso  satis  commenda- 
bilem,  tamen  etiam  pro  me  vestrae  magnificentise 
esse  cupio  commendatum.  Est-siquidem  mihi  pro 
soa  honestate  et  religiositate  charissimus. 

BPISTOLA  XXV. 

AD  HOGONBIC,  ROTOMAGBNSBM  ARGHIBPlSGOPtnH  (110). 

Hortatur  Hugonem,  ut  apudsuos  Botomagenses  pa- 
tiens  simul  ac  pacificus  esse  studeat :  zelum  quo- 
que  discretione  moderetur. 

1.  Si  diei  malitia  invalesdt,  non   prsevaleat;   si 

tarbat,  non  perturbet.  Mirabiles  elationes  maris,  sed 

mirabilior  in  altis  Dominus.  Beoigne,  si  non  dissi- 

muias,  egit  tecum  usque  adhuc  superna  miseratio, 

pater  illustris.  Provida  namque  dispensatione,  non 

prius  praefectus  es  malis,  quam  socialus  bonis,  quo- 

rnm  4M  consortio  et  exemplo  bonus  fieres,   et  sic 

postmodam  etiam  inter  malos.  vivere  bonus  posses. 

Et  quidem  inter  bonos  bonum  esse,  salutem  habet ; 

intar  malos  vero,  et  laudem.  IUud  tantse  facililatis 

est,  qoantae  et  secaritatis  :  hoc  tantae  virtutis,  quan- 

tae  et   diffidiltatis.    Quale  nempe  estistud,  tangere 

picem,  et  non  inquinari  ex  ea ;  in  igne  sine  laesione 

versariy  et  in  tenebris  absque  caligine  ?  Palpabant 

qnoadam  tenebras  JSgyptii,  cum   tamen  de  populo  0 

(109).  Paroemia  Bemardo  familiaris  ad  significan- 

dam  pNerseveraniiam,  ex  Levitico,  m,  7.  Vidc  notas 

ad  epistoiam  78.  Petrus   Gdlensis  in  libri  quinti 

epistola  8 :  t  Cave  caudam ;  cum  tam  omnis  laus, 

t  qoam  omne  vituperium  in  cauda,  id  est  in  fine 

t  tarminetor.  » 

(110)  ScripU  anno  Ghristi  1130.  De  electione  Hu- 
gonis,  quse  anno  1130  facta  est,  exstat  cleri  Roto- 
magensu  epistola  ad  Honorium  11  papam  in  Spicilegii 
tomo  3,  pag.  151,  nbi  haec  verba:  c  Eiegimus 
electione  communi  filium  nostrum  Hugonem,  abba- 
tem  Radingensem,  nobis  in  pontificem.  *  Fuerat  is 
mooaehus  primum  Gluniaci,  dein  abbas  primus 
Radingae  in  Anglia,  dioecesis  Salesberiensis.  Unde 
in  iiadem  litteris  subditur :  «  Super  hoc  quaesivimus 
asseasam  domioi  nostri  Henrici  regb  Angiorum»  et 


qui  nolit  vinci  a  malo,  sed  et  padficum,  qui  vincat 
in  bono  malum  :  alterum,  ut  malos  portes ;  alterum, 
ut  et  quos  sustines,  sanes.  In  patientia  taa  pos&ides 
animam  tuam  {Luc,  xxi,  19) :  sed  sis  etiam  padfi- 
cus,  ut  et  commissas  tibi  possideas.  Quae  lanta  glo- 
ria  quam  dicere  posse  :  Cum  his  qui  oderunt  pacem, 
eram  padficus?  {PsaL  cxix,  7.)  Est^  ergo  patiens, 
quia  es  cum  malis :  esto  pacificus,  quia  praees  malis. 
Habeat  charitas  zelum,  sed  adhibeat  pro  tempore 
modum  severitas.  Gensura  quidem  nunquam  remis- 
sa,  mtermissa  tamen  plerumque  plus  profidt.  Vigor 
justitiae  semper  fervidus,  sed  nunquam  praeceps.  Sic- 
ut  non  omne  quod  libet,  licet ;  sie  non  omne  quod 
licet,  sUiim  eliam  expedit.  Haec  melias  me  ipse 
C  nosti,  ideoque  supersedeo.  Orari  pru  me  inatanter 
postulo,  quia  incessanter  pecco, 

EPISTOLA  XXVI  (111). 

AD    6U1D0NEM    LAU8ANNENSEN    {aL    LAUSBNNBNSBM] 

BPISGOPUlf. 

Manum  vestram  misistis  ad  fortia,  opus  est  fortitu* 
dine.  Speculator  domui  Israel  faclus  estis ;  opua  est 
prudentia  (112).  Sapienttbus  et  imipientibus  debitor 
estis,  opus  est  justitia.  Postremo  maxime  temperan- 
tia  opus  est :  ne  qui  aliis  praedicat,  ipse  (quod  ab- 

sit)  reprobus  fiat. 

EPISTOLA  XXVH  (113. 

AD  AaDUTIONEM  \al  abdutium]  gebennensemblbctum. 
Monet  ut  electtonem  suam  divinas  gratim  tribuat, 
eique  sedulo  deinceps  cooperari  studeaU 
Gredimus  electionem  tuam  esse  aDeo  quam  tanto 

obtinuimus ;  ab  episcopo  quidem  Salesbericnsi,  sub 
cujus  manu  abbatis  ofhcio  fungebatur,  nobis  eum 
reddi  liberum  et  absolutum  quaesivimus,  et  cum 
libertate  suscepimus,  »  etc.  Ejus  eleclionem  ad  an- 
num  1130  refert  Ordericus,  in  fine  libri  xii,  his  ver- 
bis :  t  Eodem  anno  Hugo  Ambianensis,  monachas 
Gluniacensis,  abbas  Radingensis,  factus  est  archie- 
piscopus  Rotomagensis.  »  Quantum  seduhtatii  Inno- 
cenlio  II  exhibuent,  docet  idem  auclor  in  libro  xui 
pag.  900. 
(11  i)  Scripta  circaannum  1130. 

(112)  Eadem  verba  leguntur  in  epistola  tertia 
Nicolai  Glarae-Vallensis  in  persona  Bernardi  ad 
episcopum  Lucanum :  infra,  epist  463. 

(113)  ScripUcirca  annum  1135. 


1» 


S.  BBRNARDl  ABBATIS  CURiE-VALLBNSIS 


132 


cleri  populiqae  consensu  faisse  celebralam  accepi-  a  Houorlficabis    autem  gravllate  morum,    maturitale 


mus.  Gratulamur  graliae  ejus,  nedicam  meritis  luis, 
qnoniam  nc  tibi  plusquam  oporlet,  blaitdiaoiur:  non 
ex  operibus  justiiiae,  quse  leclsti,  sed  secuudum 
suam  misericordiam  bpc  fecit  tibi.  Si  secus  tu  (quod 
absit)  sapis,  erii  exaliaiio  in  ruinam.  Si  43  autem 
cognoscis  gratiam,  vide  ne  in  vacuum  acceperis. 
Bonas  £ac  de  cselero  vias  tuas,  et  studia  tua,  et  mi- 
nisterium  sanctum :  si  vitse  sanctitas  non  praecessit, 
sequatur  saltem.  Tanc  vere  fatebimur  te  prseventum 
in  benedictionibus  dulcedinis,  tibi  de  bonis  meliora 
sperantes.  Exsultabimus  et  Isetabimuf,  quod  fidelis 
servas  et  prudeDS  constitulus  sit  super  familiam  Do- 
mini :  futurus  ex  hoc  filius  felix  et  potens,  super 
omnia  bona  Patris  constituendus.  Alioquin  si  aliio- 
rem  quam  meliorem  psse  delectat,  non  prsemium ,  B 
sed  prseripitium  exspectamus.  Optamus  et  oramusne 
hoc  contingat :  parati,  si  opus  est,  obvias  manus  ap- 
ponere,  et  pro  nostro  exiguo  posse,  juvare  ad  id 
potius  quod  decet  et  expedit. 

EPISTOLA  XXVIII  (114). 

AD  EUMDBM  JAM  EPI8C0PUM. 

Interim  horiatur  ut  dignitatem,  quam  iine  meritis 
praicedentibus  obtinuit,  ialtem  subsequentibus 
omet. 

1.  Prsebet  audaciam  charitas,  ut  fiducialius  lo- 

qaar  tibi.  Gathedra,  charissime,  quam  nuper  sorti- 

tus  es,  hominem   muhorum    expetit   merilorum  : 

qase  in  te  aut  nulla,  aut  non  quantum  satis  est,  prae- 

cessisse  dolemus.  Siquidem  et  facta  tua,   et  studia 


consiliorum,  actuum  honestate.  Hsec  sunt  quse  offi- 
cium  episcopale  maxime  nobilitant  et  ornant.  Omnia 
fac  cum  consiiio,  nec  tamen  omnium  aut,  quorum- 
cunque,  sed  taatum  bonorum.  Bonos  in  consilio, 
bonos  in  obscquio,  bonos  habeas  contuberna- 
les,  qui  vitae  et  honestatis  tuae  et  custodes  sint,  el 
tcsics.  lu  hoc  enim  te  bonum  probabis,  si  testimo- 
nmm  a  bonis  habueris.  Sint  pietati  vestrse  commen- 
dati  pauperes  fratres  nostri^  qui  circa  vos  sunt ; 
Aipenses,  illi  de  Bono-Monte,  et  iili  de  Altacamba. 
In  his  experiemur  quanta  vobis  de  nobis  cura  sit. 

EPISTOLA  XXIX. 

AD  STEPHANUM  MBTENSEM  BPI8G0PUM  (115). 

Congratulatur  Stephano  depace  Ecclesias  reddita, 
idque  nonnisi  unius  Dei  beneficio  tribuendum, 
Stephano  Mctensis  Ecclesise  Dei  gmtia  strenao 
ministro  ;  ejus  in  Ghristo  humiles  fratres  de  Glara- 
Vallei  salutem  et  orationem. 

Ex  quo  dudum,  si  recolitis,  nostrse  vos  fratemi- 
tati  dignanter  sociastis,  nostris  vos  orationibas  4141 
hnmiliter  commendasiis ;  semper  solliciti  fuimus, 
ut  debuimus,  aliquid  scire  de  esse  vestro ;  et  eventas 
vestros  crebro  sciscitari  studuimus  a  quibus  potui* 
mus,  desiderantes  jugiter  et  oranies  vos  prosperari 
hi  Dei  opere  ad  quod  assumptas  fueratis  et  gressoa 
veslros  dirigi  in  semilam  mandatorum  ipsius.  Benedi- 
ctus  itaque  Deus,  quinon  amovitorationemnostram, 
et  misericordiam  suam  a  vobis ;  laetitietns  utique 
nos  per  hunc   venerabilem   fratrem  Gaillelmom, 


tua  praeterita  in  nullo  prorsus  visa  sunt  episcopali  C  ^"J''*  P'°^^^^.  "^^'  "^**  ""^""^  T®'^*^'  *'''^"*  °^'^"' 


convenire  officio.  Quid  tamen  ?  Non  potest  Deus  de 
lapide  hoc  suscitare  filium  Abrahae  ?  non  potest  fa- 
oere  Deus,  ut  quem  praeire  debuerant  bona,  vel 
subsequantur  ?  quod  utique  et  libentius  accipimus, 
si  contingat.  Nescio  enim  quo  pacto  plus  placebit 
subita  hsec  mutatio  dexterae  Excelsi,  quam  si  vitas 
prioris  merita  suffragarentur.  Dicemus  nempe,  quia 
a  Domino  f^ctum  est  istud^  et  est  mirabile  in  oculis 
nostris  {Psal.  cxvii,  23).  Sic  Paulus  ex  perseculore 
Doctor  gentium  factus  est ;  sic  Matthaeus  de  telonio 
vocatus,  sic  Ambrosius  de  palatio  assnmptus  est  : 
iste  ad  episcopatum,  ille  ad  apostolatum.  Sic  alios 
quam  plurea  novimus  de   vita  et    habitu  sseculari 


credimus  oculis  de  vestra  sospitate  et  prosperitate 
ac  pace  per  vos  Ecclesise  reddita.  Gongratulamur 
vobis ;  sed  damus  gloriam  Deo :  scientes  quod  estis 
et  quod  potestis,  ipsius,  non  vestrum  esse.  Quod  et 
vos  scmper  scntirein  vobis  amicabiliter  admonemas : 
nc  nihii  et  esse,  et  posse  incipiatis,  si  quid  aliter 
sapitis,  et  vestris  (quod  absit)  meritis  vel  viribus 
quidpiam  horum  adscribitis.  Alioquin  verendum,  ne 
convertatur  pax  vestra  in  perturbationem,  et  pro- 
speritas  in  adversitatem  ;  sic  nimirum  illo  juste  ju- 
dicante,  qui  ut  humilibus  gratiam  dare,  ita  et  su- 
perbis  resistere  consuevit :  qui  et  non  ^olum  cum 
sancto  sanctus,  sed  et  cum   perverso  perversus,  in 


utiliter  exsdtisse  promotos.l>eniquenonnemuUoties  ^  ^^^"'''  ^^'^'"'  ^'^*'*^-  '^'^''  ^^^'  °®^  ^*"*^"'  ^^^ 
obi  saperabundaverunt  delicla,  videtur    superabun-  "  P*^""'  ^  ^^  ^*^*"^  °'*^'^"^'  ^^  prophetam  descri- 

bitur  {Isa.  xlv,  7). 

EPISTOLA  XXX. 


dare  et  gratia  ? 

S.  Et  tu  igitur,  cbarissime,  bis  atque  hujusmodi 
animatus  exemplis,  praecinge  sicut  vir  lumbos  tuos, 
bonas  facito  deinccps  vias  tuas,  et  studia  tua :  qua- 
tenus  novissima  tua  antiqua  sopiant,  et  delicta 
Jvventutis  tuse  deleat  vespertina  correctio.  Paulum 
imitari  carato  in  honorificando  ministerium  tuum. 

(Mi)  ScripU  anno  Ghristi  1135. 

(115)  Scriptacirca  annum  1126.  Hic  anno  1120 
ejecto  Adalberoni,  ejus  nominis  quarto  Metensium 
episcopo,  subrogatus  est  ut  lego  in  brevibus  An- 
nalibus  coenobii  Sancti-Vincentii  Metensis  ad  cyclos 
Paschales  adjonctis,  in  quibns  Stephanus  anno  4163 
obiisse  memoratur,  tertio  kalendas  Januarii.  De  eo 


AD  ALBEaONEV  PRDflCBBIUll  MBTBIfSBll  (116). 

Neaotium  (^uoddam,  quod  Albero  urgebat,  ex  Dei 
beneplactto  perficiendum  monet,  non  tam  requi" 
rens  datum,  quam  fructum. 

Honorabili   viro  Albeboni,  Dei  gratia  Metenais 

JScdesiae  primicerio,  fratres  qui  io  Glara-YaUe  qaa« 

graves  Bemardiquerelse  in  epistolis  177  et  178.  De 
pace,  cujus  hic  mentio,  lege  Historiam  Lanrentii 
de  Leodio,  Spicilegii  tomo  XII,  pagg.  318,  319. 

(116)  Scripta  circa  annum  1126.  Tres  adverto 
hujus  nomims  in  primicerii  dignitate  sibi  sncce- 
dentes :  primum  ex  stirpe  dnds  Lovaniensis,  postea 
episcopuB  Leodiensem,  de  qao  iEgiditts  Aiire»-TaIIis 


133 


BPISTOLfi. 


1S4 


licnoqneobaeqiiioJserviunlDeo.salulemeioratioDem.  f  messionem,  lum  pro  veslra,  lum  pro  temporis  oi>- 


Fidelem  curam  veslram  in  his  quae  Dei  sunt,  etsi 
jam  olim  et  audieramus  et  videramus  ;  sed  nunc  in 
nobis  ipsi  experit:ndo  persensimus.  Caeterum  cum  in 
his  quse  nuper  a  nobis  missi  fratres,  vcslro  quidem 
consilio,  suggesserunt  episcopo,  ct  veslram  benevo- 
lentiam,  et  ipsius  episcopi  promptum  teneamus  as- 
sensum :  quia  tameu  Dei  quoque  beneplaciium  in 
omnibus,  et  his  maxime  quse  ad  eum  perlinent,  ante 
omoia  et  super  omnia  necesse  est  nos  et  inquirere, 
et  eustodire ;  idcirco  ad  comprobandum  certius  quid 
ipse  de  bac  re  potius  velit,  rem  sicut  inler  episco- 
pum  monachosque  convenerat,  vestra  uiique  indu- 
stria  mediante  et  ordinanle  quaiitcr  fieri  deberet,  el 
hortante  at  celeriter,  et  juvante  ut  honorabiliter 
6eret;   non  quidem  omittendam,    sed  usque  post 


portunitate  cxspeclandai  necessario  intermittendam 
esse  pulavinius.  Jam  vcro  tunc,  si  ct  episcopi  vo- 
luntas  in  eudem  perstiterit,  et  vobis  nihiiominoB 
idipsum  sequc  ut  modo  placuerit:  tali  conjeclura 
Dei  quoquc  esse  consilium  securius  confidentes, 
speramus  non  vestrae  utriusque  devotioni  juxta  quod 
ditfiniium  erat,  satis  esse  facturos.  Arbitramur 
euim  acceptum  esse  Deo,  si  quanium  in  nobis  esi, 
nemini  oneri  esse  studuerimus :  ne  non  tam  fructum, 
quam  datum  in  hoc  ejus  negotio  requirere  (quod 
absit)  videamur ;  et  praecipue  vestris  nos  majoribus 
atque  instautioribus  occupationibus  subhujus  rei 
occasione  importunius  ingerere,  et  molestos  cum 
neoesse  non  est,  vobis  exhibere;  et  hoc  gratum 
non  esse  Deo,  ct  nostris  scimus  moribus  non  congruere. 


Ordinis  Gisterciensis  monachus,  de  Geslis  Ponlificum  R  succedcntes.  Ad  quem  vero  ex  his  Bemardus  haoc 


Leodiensiom,  cap.  23 :  c  Successit  domino  Frideri- 
co,  »  anno  scilicet  1122,  «  dominus  Albero  primice- 
rius  ex  clero  Sancti  Stephani  Metensis,  frater  ducis 
Lovanieusis  Godefridi,  vir  summae  auctoritatis  et 
innocentiae,  etc.  Obiit  in  Gircumcisione,  anno  Do- 
mini  1128.  »  Aiterum  le^o  Alberonem  ex  primicerio 
Meteosi  factum  archiepiscopum  Treverensem,  qui 
com  Gerardo  Sedis  apostolicae  iegato  sanctum  Nor- 
bertom  ad  sedem  Magdeburgensem  promovendum 
euraviL  Sic  enim  habet  Robertus  in  Supplemenlo 
ad  Si^:ibertum,  ad  annum  1127  :  <  Partheoopolita- 
oae  civitatis  arcbiepiscopo  defuncto,  cum  clerici  et 
dves  ejuadem  urluis  coram  imperatore  Liuthero  ad 
eligendum  trchiepiscopumapud  Spiram  convenissent, 
nattt  domini  Gerardi  Romanae  Sedis  legati,  qui  pos- 
tea  fkctos  est  papa  Lucius,  et  Alberonis  Metensis 
primicerii,  qui  postea  facius  est  Treverorum   ar- 


cpistolam  scripsent,  non  ita  m  promptu  est  definire. 
Yerumtamen,  quantum  ez  serie  litlerarum  colli^ere 
licet,  ad  secundum  referenda  videtur,  eum  scilicet, 
qui  postea  ad  archiepiscopatum  Trevereosem  as- 
sumptus,  sanctum  Yirum  maxime  familiarem  ha* 
buit^  ut  constat  ex  pluribus  epistolis,  quaa  in  ejus 
gratiam  ad  Innocentmm  Romanamque  curiam  dire- 
xit.  Quin  et  argumentum  epistolae  hujus,  quse  agit 
de  fundalione  cujusdam  monasterii,  procnranta 
Alberone,  a  Stephano  Metensi  episcopo  concepta, 
suffragari  videtur.  Quod  qjuidem  non  est  intelligen- 
dum  de  uUo  coenobio  ab  ipso  Slephano  constructo; 
sed  vel  de  illa  Gapetarum  domo,  quam  ipso  confe* 
rente  moniaiibus  sui  Ordiuis  fiernardus  attribuit, 
imposito  nomine  Glarffi-Vallis,  circa  annum  1130, 
Ycl  de  fundatione  Belli-Prati  prope  Lune-Viilam,  a 
Fohnaro  comite  Metensi  constructi,  quam  quidem 


chiepiacopus,  »  nimirum  anno  1132,  c  Norbertum  a  ipse  Stephanus  ratam  habuit  et  confirmavit,  ut 
PraemoDstratse  ecclesiae  patrem...  in  pastorem  eli-  ^  conslat  ex  diplomate,  cujus  hoc  iniiium  :  c  Ego 
pint.  >  Idem  legitur  in  Vita  sancti  Norberli  apu*     "     '  '  ■^~'  "' 


Sarium,  cap.  40.  Ejus  nomine  Bernardus  scripsit 
epistolam  176  ad  Innocentium  II.  Is  in  antiquis 
membranis  frequenter  subscripsisse  reperitur,  pro- 
nuaeue  vocatus  AIl>ero,  Adelbero,  cum  aliero  Albe- 
rone  archidiacono.  Sic  enim  in  quadam  charta 
Sancti  Amulfi  Metensis :  <  Ego  Adelbero  primice- 
nut  sobscripsiet  collaudavi,  Richerus  decanus,  sub- 
scripai,  Adclbero  archidiaconus,  etc  anno  Dom. 
bcam.  1126.  »  In  alia  vero  Sancti  Petri  de  Monte, 
scripta  annoll27:  <  Uujus  vero  donationis  testes 
sunt,  Albero  primicerius,  Richerus  decanus,  »  etc. 
quas  Tidesis  apud  Meuricium,  in  Historia  Episcopo- 
nim  Metensium,  qui  hunc  Alberonem  eumaem  facit 
Don  recte  cum  altero  All)erone  itidem  primicerio, 
Qonradi  comitis  Luxemburgensis  filio,  qui  hac  di- 
ffnitate  potiebatur  ad  annum  1086,  ut  apparet  ez 


Slephanus  manifcsto  generationi  quae  nunc  est  et 
futurse,  quod  Folmarus  comes  Metensis  constraxit 
abbatiam  monachorum  Gislerciensis  ordinis  in 
banno  Morasme,  quse  vocalur  Belliim-Pratum,  eto. 
Datum  anno  1130,  »  quamvis  in  alia  charta  Henrici 
episcopi  Tullensis,  ad  annum  1135  hsec  fundalio  re* 
feratur,  quod  fortasse  de  aediricioram  integra  perfec* 
tione  accipiendum  est.  Quod  spectat  ad  Primicerii 
nomen  apud  anliquos  usitalissimum,  non  uni  onkio 
vel  dignitali  proprium  fuit,  sed  iis  tribui  solitum, 
qui  in  quocumque  ordine  primum  locum  obtinerent. 
Hinc  in  Novella  Gonslit.  8,  ssepius  repetitur,  <  No- 
tariorum  primicerius;  »  et,  c  Primicerius  fabricae,  > 
1.  2,  G.  deFabricens,  1. 11.  «  Primioerius  domestico- 
rum  protectoram  equitnm,  » 1.  2,  et  ].  ult.  G.  de 
Domesticis  et  prot.  «  Primicerius  mensorum,  i 
G.  1  de  Mensor.  1.12.  «  Primicerius  in  officio  pro- 


Cooradi  patris  epitaphio  ab  ipso  auctore  prolato,  D  tectoram.  »  Prseterea  apud  Yegethim,  lib.  2,  cap 


pag.  386,  cum  iste,  de  quo  agimus,  ab  anno  dunta- 
xat  1132,  quo  Alberoni  Lovaniensi  successit,  ut 
plurimom  hanc  dignitatem  obtinuerit.  Praeter  Lu- 
xembargensem  itaque  tertium  habemus  Alberonem, 
qui  ex  primicerio  factus  est  Leodiensis  episcopus 
bujus  nominis  secundus,  anno  1135,  de  quo  ita 
^gidius  superius  laudatus  :  c  His  diebus,  >  iuquit, 
<  eam  in  derisum  et  subsannationem  venisset  civi- 
taa  Ltfodiensis  his  qui  erant  in  circuitu  suo  per  tur- 
pem  Alexandri  depositionrm ,  communibus  volis, 
pari  assensn  clerus  et  popuius  subrogavit  sedi  Leo- 
diensi  Alberonem,  hujus  nominis  secundum,  primi- 
cerium  Metensis  Ecclesiae,  juvenem  quidem  aetate, 
etc.  Elegerunt  eum  sane  columnse  Ecelesiae,  hac 
tpe  maxime,quod  essetde  prosapiaNamurcensi,  »etc. 
Tres  ig^itur,  praeler  Luxemburgensem,  habemus 
primicerios  Heteoses  ^usdem  nominis  sibi  continae 


21,  c  Primicerius  protector;  »  apud  Ammianum 
Marcellinum,  lib.  18,  c  Primicerius  Pneceptoramy 
Singulariorum  Augustalium^  Scrinioram,  Depuia- 
torum,  Sacri  cubiculi,  >  1.  1,  qui  a  praebit,  Uroin 
Godice  Theodos.  et  apud  Gassiod.  lib  II,  variar. 
Sic  <  Primicerius  iegionis  »  apud  Guillelmum  Ty- 
riuni,  de  Bello  sacro,  lib.  2.  cap  19.  Sic  cPrimice- 
rius  defensoram  et  cardinalis  primicerius,  >  apud 
Luilprandum,  lib.  6,  de  Rebus  per  Europ.  Sic  san- 
ctus  Auguslinus  vocat  saoctum  Stephanum  <  primi- 
cerium  martyrum,  »  sermone  21,  oe  Tempore.  Hie 
vero  apud  Bernardum,  Primicerii  Metensis  nomine 
intelligitur  prima  canonicorum-  ecclesiae  Sancti  Ste- 
phani  Metensis  dignitas,  cui  quidem  inter  alias 
praerogativas  cracem  ad  j^ectus  gestare  coneeMum 
erat,  uti  veste  purpurea,  primumque  locum  ia  cboro 
et  capitalo  tenere. 


f35 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLARfi-VALLBNSIS 


136 


45  EPISTOLA  XXXI. 

AD    HUGONBM    GOMITBM     GAMPANLE    (117),     MIUTEM 

TEMPLI    FACTUM. 

Huganigratulaturobsuscepiafn  militiam  sacram ;  et 
beneficiorum  memoriam  promittit. 
Si  causa  Dei  factus  es  ex  comile  miles,  Pt  pauper 
ex  divite,  in  hoc  profecto  tibi  ut  justum  est,  gn~ 
tulamur,  et  in  te  Deum  gloriticamus,  scientes  quia 
hsc  est  mutatio  dexterse  Excelsi.  Caeterum  quod  tua 
jucunda  prsesentia  nobis  ila  nescio  quo  Dei  est  sub- 
tracta  judicio^  ut  ne  interdura  quidem  videre  te 
valeamus,  sine  quo  nunquam,  si  tieri  posset,  esse 
vellemus,  sequanimiter,  fateor,  non  portamus.  Quid 
enim?  possumusnc  oblivisci  antiqui  amoris,  et 
beneficiorum  quae  domui  nostrse  tam  largiter  con- 

(117)  Scripla  nnno  Christi  1125.  Hugo,  Theobal- 
di  III,  Campaniae  comitis  filius,  erga  ecclesias,  maxi- 
me  Arremarensem  et  Molismensem,  munificentissi- 
mus,  primo  quidcm  Barrensis  ad  Albam  comes, 
deinde  vero  Trccensis  post  decessum  Odonis  fratris. 
Ipso  auctore  factum  esl,  ut  exslincto  post  illam 
unionem  Trecensis  et  Barrensis  comitatuum  nomi- 
ne,  snccessores  Campaniae  comites  nuncuparentur, 
oum  anlea  hoc  nomen  fiarrensis  seoue  ac  Trecensis 
singulaiim  usurparenl,  ut  notavit  Fraociscus  Chi- 
ffletius  in  sua  Diatriba  de  illustri  genere  sancti  Ber- 
nardi.  Ad  eumdem  spectat  Ivonis  Carnotensis  epis- 
tola  245,  cujus  argomentum  ex  ipso  limine  accipimus 
his  verbis :  c  Audivimus  et  oognovimus,  quod  Jero- 
solymam  profeclurus  militise  Christi  te  ipsum  devo- 
visti,  illam  evangelicam  arrepturus  niilitiam,  qua 
cum  decem  millibus  secure  pugnatur  adversus  eum, 
qui  cum  viginti  miliibus  adversum  nos  pugnalanis  oc- 
currit.  »  Et  infra  :  c  Duxisti  uxorem, « eic.  Demumque 
ita  concludit:  c  Oporiet  ergoutin  hoc  propositosic  tibi 
provideas,  quatenus  ita  novissima  vola  impleas,  ut 
statuta  naiuralia  ei  legilima  non  frangas.  »  Horstius 
suspieatur  Ivonem  eo  loci  revocare  Huffonera  a  miliiia 
Templi  proposita  lege  vinculi  conjugaTis.  Al  cum  tes- 
te  Guillelmo  Tyrio,  de  Bello  sacro  lib.  11,  cap.  13, 
eui  astipulaiitur  universi,  Ordo  Templariorum  anno 
duntaxat  1118  snmpserit  exordium;  Ivo  autem  anno 
1115  certo  calculo  desierit,  consequens  est  eum 
intelligeudum  esse  vel  de  mililia  Hospilalium,  quam 
Huffo  Jerosolymis  profileri  slatutsset;  vel  de  spiri- 
tuau  et  evangeiica  seu  teroporaria  quadam  continen- 
tia,  quam  in  secundse  peregrinationis  ad  loca  sacra 
intervatlo  servare  deberet.  Ter  siquidem  ipsum 
Jerosolymam  iter  aggressum  esse  constat,  ut  recte 
probat  idem  qui  supra  Chiiflctius.  Primo  quidem 
anno  1113,  iterum  circa  annum  1121,  postmodum 
rero  quando  Templariorum  mililiae  sese  addixit, 
quod  anno  1125  diserte  collocat  Albericus  in  Chro- 
nico.  t  Eo  postremum  disccssurus,  »  (si  fides  ha- 
benda  Petro  Pithoeo,  inquit  Chifflelius^  comitatum 
suum  Theobaldo  fratris  sui  Stephani  filio  vendidit, 
Odonem  filium  exhsercdavil,  et  quam  secundam 
nxorem  duxerat  (Constantia  Philippi  I  Galliarum 
regis  filia  ob  consanguiniiatem  dlmissa,  anno  scili- 
cet  1104)  gravidam  reliquit,  obiitque  in  parlibus 
transmarmis  die  mensis  junii  decima  quarta,  quam- 
vis  in  Necrologio  Sancti-Claudii  obiisse  dicatur  un« 
decimo  kalendas  julias.  »  Ita  fere  ille.  Porro  Hugo- 
nem  istum  slium  esse  ab  Hugone  militise  Templi 
mtgistro,  cui  Bernardus  direxit  Exhortationem  ad  Mi- 
iites  Templi,  colligilur  ex  Guillelmo  Tyrio,  de  Bello 
tacro,  lib.  12,  cap.  7  apud  quem  hic  c  de  Pa- 
fftnis  »  coffnominatur ,  et  successorem  videiur 
habiiisse  RoDertum,  quantum  ez  eodem  auctore, 
lib.  17»  cap.  1,  conjicere  lioet. 

(118)  Nimirum  ipse  Hugo  Bemardo  fntribusque 
coDcesserat  locnm   ipaun  Clars-Vallis  eum  sois 


jl  tulisli  (118)  ?  Utinara  ipse  pro  cujus  amore  fedsli, 
in  aetemum  non  obliviscatur  Deus  1  Nam  nos,  quan- 
tum  in  nobis  est,  raiuirae  prorsus  ingrati,  memo- 
riara  abundantiae  suavilatis  tuse  mente  retinemus, 
et,  si  liceret,  opere  monstraremus.  0  quam  libenti 
animo  et  corpori  tuo  pariter  et  animae  providisse- 
mus,  si  dalum  fuisset,  ut  simul  fiiissemus  I  Quod 
quia  non  esi,  restat  ut  quem  praesentem  habere 
non  possumus,  pro  absente  seroper  oremus. 
EPISTOLA  XXXU  (119). 

AD  ABBATBM  SANGTI-NIGASII  RBMBNSIS. 

Abbatem  ob  discessum  et  transitum  Drogonis  mo- 
nachi  ad  aliud  monasterium^  contolatur^  et  ad 
patientiam  hortatur. 
1.  Quaoto  affectu   libi  condeleam,  scit  ille  qui 

apuendicibus,  ut  mcrilo  Fundatoris  nomine  censeri 
H  deueat.  Quod  cum  hactenus  paucis  innoiuerit,  Jubel 
■^  hic  ipsam  describere  chartam  donationis,  quam  saepe 

laudato   Chifflclio,  qui  eam  primus  in  sua  Diatiioa 

evulgavit,  ex  autographo  Clarse-Vallensi  acceptam 

referre  debemus  : 

In  nomine  sanctof  et  individuas  Trinitatis  incipii 
charta  comitis  Hugonis.  Notum  sit  omnibus  prtBsenH- 
bus  et  futuris^  quod  ego  comes  Trecensis  do  Deo  ei 
beaice  Uarice  et  fratribus  ClartB-ValUs,  loeum  ipsum 
qui  oocatur  Clara-Vallis,  cum  pertinentiis,  agris, 
pratis,  vineis,  silvis  et  aquis,  nihil  omnino  mihi  aut 
hceredibus  meis  retinens.  Unde  testes  Acardus  Remen- 
siSy  et  PetruSy  et  Robertus  Aurelianensis^  militesmei. 
sciemium  quod  Gaufridus  Felonia  datpasturas  suas  in 
finagio  de  Juvencourt^  tam  in  bosco  quaminplanOf 
omni  tempore :  et  si  aliquod  damnum  intulerint  ani' 
malia  dictorumfratrum,  solum  camtale  restituetur 
sine  emenda»  Hcec  autem  omnia  aedi  in  prafsentia 

Csupradictorum  tesiium.  Sciendum  quoque  est^  quod 
dominus  Josbertus  de  Firmitate,  coanomine  Ru/us^et 
dominus  Rainaudus  de  Perceris  dederunteisdem  frU" 
tribuspasturam  ei  usuariumper  totam  terramsuam^ 
et  proecipue  in  aquis,  silvis,pratis^  in  /inagio  dsPer' 
recin,  Hujusrei  testes  suntAcardus  Remensis,  etRo- 
bertus  milites  mei.  Item  sciendum  quoque  est^  quod 
ego  Hugo  comes  Trecensis  laudo  et  concedo  eisdem 
fratribus  libere  et  quiete  possidere  terram  et  siUmm 
de  Aretela.  Has  donationes  confirmamus  ego  Josce^ 
rannus  Lingonensis  episcopus,  et  ego  Hugo  comes 
Trecensii>  de  sigillo  et  annulo  meo. 

Quod  spectat  ad  annum  fundationis,  qui  non  expri- 
milur  in  his  labulis,  idem  auctor  Sancti  Manani 
Autissiodorensis  Chronographum  secutus,  refert  ad 
annum  Chrisii  1114,  mense  Junio.  Et  qnidem  de 
mense  conveniunt  omnes  :  quoad  annum  vero,  com 
tam  extema,  quam  domestica  instmmenta  refragari 

Dvideantur,  inter  alia  vero  Exordium  Cisterdensey 
dist.  2,  cap.  1,  tabella  sancti  Bernardi  tumnlo  ap- 
pensa,  quae  diserlis  verbis  annum  1116  exprimunt; 
receptae  jamdudum  sententiae  adhserere  satius  vide- 
tur,  cum  alioqui  vix  Beraardus  professionem  emi- 
sisset  mense  Junio  anni  1114,  et  Hugo  ipse,  gui  lo- 
cum  concessit,  adhuc  in  Oriente  versaretur.  GJara- 
Yallis  itaque  primo  quidem  ab  Hugone  Gampanie 
comite  fundata,  postea  vero,  anno  1135.  in  amplio- 
rem  locura  translata,  opitulante  Theobaldo  ipsius 
snccessore,  nova  fabrica  donata  est;  nnde  primi 
fundaioris  nomen  obtinuit  apud  aliquos  translatio- 
nem  cum  fuiidatione  confundentes,  ut  bene  monet 
Manricus  in  Annalibus,  ad  annum  1116,  cap.  1. 

(119)  Scriptacircaannumll20.Drogo  (cujusocea* 
sione  scripta  est  tum  epistola  33  et  epistola  34^ 
videtur  non  perseveraase  in  ordine  Cisterclensi, 
aed  abbatis  sui  Joranni  (ad  quem  hsec  epistolt) 
iaporinnis  tandem  qnerelis  ante  professioiiem  finim 


«7  EPISTOLiE. 

nootros  orDnium  doiores  ia  corpore  suo  tulit.  Quam 
libenter  tibi,  si  scirem,  consuterem;  si  possem, 
sacearrerem :  tam  eflScaciter  ipse  mihi  qut  omnia 
scil,  et  omnia  potest,  in  cunctis  meis  necessitalibus 
eoasolai  et  soccarrat.  Si  frater  Drogo  de  sua  disces- 
sioae  me  consulaisset,  absit  ut  consentirem :  si  post 
diseessioaem  ad  nos  diYcrtisset,  absit  ut  susciperem. 
Deaiqae,  quod  solum  potui,  ad  abbatem  qui  eum 
saseepit,  oostras  mox,  sicut  scis,  pro  eo  iitteras  (120) 
misi.  Et  nonc  super  hoc  quid  tibi  ultra  possum 
facere,  pater?  Jam  vero  quantnm  ad  te  pertinet, 
optime  meeum  no^it  Sanctitas  tna,  perfectos  solere 
Tiros  aoa  solum  ia  spe,  sed  et  ia  tribalatiooibus 
glonari,  coosolaote  eos  Scriptura,  et  sic  loquente : 
Yasa  figuUprobatfomax^  etkominesjustos  tentatio 


138 


dum  est  potius  tibi,  tu»  licet  just»  indignationis 
stimulos  illa  reprimere  sententia,  quam  quidam  san- 
ctorum  ia  simili  fertur  causa  protulisse.  Siquidem 
instigantibus  eum  quibusdam  fratribus  atque  incre- 
pantibas,  cur  suum  in  sui  injuriam  ab  alia  susce- 
ptum  Ecciesia  fugitivum  noa  requireret :  c  Neqna- 
quam,  »  inquit,  c  Ubicunqae  enim  est,  si  bonus  esti 
meus  est.  i 

3.  Fraudulenter  tibi  et  non  fideliter  consuio,  si 
idipsum  a  meipso  non  exigo.  Nam,  cum  unoa  ooster 
non  solum  religione  professus,  sed  et  carne  propin« 
quus  (121),  Gluniaci  me  invito  et  susceptas  sit,  et 
detiaeatur ;  doleo  quidem,  sed  sileo,  oraos  et  pro  illis 
ut  velint  ablatum  reddere,  et  pro  illo  ut  veiit  sponte 
redire :  sin  vero,  servans  ei  vindictam  qui  factarus 
{EulLnjii.^).JuxtaestDominus  his quitrihulato  B  est  judicium  injuriam  paUenlibus,  et  arguere  habet 


sunt  carde  {Psal.  xxxiii,  20);  et,  Per  multas  tribulor 
tiones  oportet  nos  introire  in  regnum  coslorum  {Act. 
XIV,  81) ;  et,  Omnes  qui  pie  volunt  vivere  in  Christo, 
pcrsecutionempatiuntur{n  Tim.  iii,  12).Necidcirco 
tameo  immerito  his  quos  io  aoxietate  positos  vide- 
mas,  amicis  oostris  compatimur;  quibus  utique  dum 
exilam  ignoramus,  defectum  metuimus:  quoniam 
qaidem  sicut  sanctis  et  electis  tribuhuio  operatur  pa- 
tieotiam,  patieolia  probationem  probatio  spem,  spes 
aulem  noo  eoofdodit  {Rom.  v,  3-6 );  sic  danmandis  et 
TeprMs  tribalatio  paht  e  contrario  pusillanimitatem, 
puiUaniinitas  pertnrbationem,  perturbatio  despera- 
tioQem«  et  illa  interimit. 

S.  Ne  ergo  hsec  te  tam  horrenda  (quod  Deus  aver- 
tat)  demergat  tempestas  aquae,  ne  hiuus  tam  tre-  C 
mendae  abyssi  absorbeat  profundum,  neve  urgeat 
soper  te  tam  inexplebilis  puteus  os  suum:  sollicite 
stodeaC  hamilis  prndeotia  tua  ooo  vinci  a  malo,  sed 
vioeere  io  booo  malam.  Vinces  autem,  spem  tuam 
m  Dao  fortiter  figeodo,  et  rei  finem  longaoimiter 
tispecitndo.  Et  si  quidem  ille  resipuerit,  sive  ob  tui 
tiraorem,  sive  ob  suum  laborem ;  bene :  sin  autem, 
booam  est  tibi  humiliari  sub  potenti  manu  Dei,  et 
oeqnaqnam  velle  resistere  supemse  dispositioni; 
qoia  48  si  ex  Deo  est,  non  poterit  dissolvi,  Gonan- 


refocalns^  isqae  idem  ipse  videtur,  qui  expulsis 
laaetinBOoioIibas  e  monasierio  Sancti-Joannis  Lau- 
doneosis,  monachorum  ccetum  illuc  adduxii,  quibus 
ex  Priore  Saocti-Nicasii  Remeosis  ia  primum  abba* 


in  sequitate  pro  mansuelis  terrae.  Fratrem  Hugonem 
de  Lausanna  ore  luo,  et  nostro  spiritu  commonemus 
non  omni  spiritui  credere,  et  ne  cito  moveatur  certa 
pro  incertis  deserere,  sciens  dtabolum  soli  semper 
perseverantiae  insidiari,  quam  solara  virtutum  novit 
coronari :  tutiusque  esse  in  ea  vocatione  qua  voea- 
tus  est,  simplidter  perseverare,  quam  sub  specie 
quasi  melioris  boni,  id  qnidem  quod  jam  coepit| 
dimittere,  nec  ad  id  quod  prsesumit,  fortassis  sufli« 
cere. 

EPISTOLA  XXXm  (122). 

AD  HUOOIIBll   PONTINUCBNSBII   ABBATBM. 

Planius  mentem  suam  perscribit  de  susceptione 
Drogonis^  et  omnem  a  se  sinistram  suspicumem 
depellit. 

Dilectissimo  suo  domno  Hugoni  abbati,  frater 
Bbrnaedus  de  Clara-Yalle,  idem  quod  sibi. 

1.  In  nostri  prioribus  litteris  (123)  aut  ego,  quaa- 
tum  ex  vestris  perpenditur,  minus  aperte  scripsi 
quod  volui;  aut  vos  aliter  illas  inteUexisiis  quam 
debuistis.  Siquidem  quse  vobis  de  monacht  illius 
susceptione  eventura  denuniiavi,  veraciter  ita  timui, 
et  adhuc  timeo,  ut  scripsi.  Non  tamen  ad  hoc  illa 
vobis  praedicere  sludui,  quo  vel  suaderem,  vel  con- 
sulerem;  vel  certe  ut  scriptis»  censerem  illum  de- 

Dum  abbatem,  quantum  eo  regente  asceterium 
Nicasianum  floruerit,  probant  viri  insignes,  qui  ex 
eo  ad  regularem  disciplinam  longe  lat^ue  ^opa- 
gandam  prodiere.  Nam  prseter  Drogonem  istumy 


leoi  pnsfeetas  esl  anno  1128/ ut  dicetur  infra  ad  Q  uaufridus  apud  Sanctum-f  heodericum  prope  Remos, 


epielohm  48.  Postmodum  vero  cardinalis  et  epi- 
scepos  Osliensis  creatus  est  ab  Innocentio  II,  anno 
li3€  (nt  probal  nosler  Acherius  in  suis  ad  Guibertum 
ooits),  noovero  1133,uthabetGiaconius;  vel  1134, 
ol  cenoel  Ughellos  m  Italia  sacra.  Gesta  Drogonts 
percorril  Uernnuinus,  de  Miraculis,  lib.  iii,  cap.  22 ; 
el  anclor  Appeodicis  ad  Sigibertum,  ad  annum 
lltt,  qoi  eam  e  vita  migrasse  asserit  anno  1138, 
his  verbis :  c  Obiit  Drogo  bonse  memoriae  Ostiensis 
episeopos,  vir  religione  ac  sapieniia  clams.  i  Et 
Necrotogium  Sancti-Joannis  Laudunensis  :  c  Decimo 
quarU)  kalendas  janaarii  obiil  Drogo  Osiiensis  ei^isco- 
posel  eordioalis,  primusabbas  nostraecoogregationis, 
el  Mothildis  soror  ejus.  »  Scripsit  sermonem  de  Pas- 
Mne  Domiai,  qoi  exstat  io  Bibliotheca  Patram. 
fioliloqaio  qooqae  edidiise  ooutur  ia  Bibliotheca 
Mfieo  manoscripta.  Porro  qaod  spectal  ad  Joran* 

Patrol.  CLXXXIIt 


ac  post  eum  Guillelmus  ia  abbatem  assamptus  est; 
Simou  apud  Saactum  Nicolaum  de  Bosco  in  dicecesi 
Laudunensi,  ad  quem  epistolse  83  et  84;  Amuifus 
apud  Gemblacum,  ut  testatur  Auctarium  Gembla* 
cense.  Ipse  vero  Jorannus  soiitudinis  stadio  accensus» 
Ordmem  GarthusiaQum  in  coenobio  Mootis-Dei  am- 
piexus  est  anno  1138,  ubi  se  tam  prsBcIare  gessil. 
ut  in  cardinalium  numerum  ab  lauocentio  II  sil 
cooptatus.  Caeterum  cum  haec  epislola  scripta  sil 
Roberto  sancti  Bernardi  consanguineo  nondum  sibi 
restituio,  ut  sanctus  Doctor  hic  asserit,  ad  anaum 
circiter  1120  referenda  est. 

(1 20)  Prio  res  istse  litterse  exciuerunt,  ut  patel  ex  epis- 
lola  sequente»  inquaearumqusedamverbareferuotur» 

(121)  Roberius  ad  quem  epistola  it 

(122)  Scripta  circa  aooain  iiiO» 
(iS8)  ExcideraDl  h»  litter». 


139 


S.  BERNARDl  ABBATIS  CLARjE-VALLENSIS 


14U 


bere  reddi :  quippe  qui  ipsius  jamdudum  ferventis-  i  sime  Drogo.  Et  aute  quidem  lotum  pulchrum,  totum 


simum  desiderium  novi,  et  ei  potius,  quod  nunc 
illud  adimpleverit,  debeo  congratulari.  Sed  cum  a 
familiarissimo  nobis  abbate  ejus,  et  ab  arcbiepiscopo 
Remensi  (424),  nostrse  litterse  ad  rcquirendum  illum 
vehementer  exigerentur;  ut  a  me,  si  fieri  posset, 
omnem  depellerem  suspicionem,  tales,  prout  scivi, 
dictare  curavi,  quibus  et  ipsis  satisfacerem,  et  vos 
contra  eorumdem  imminentes  calumnias,  vobis  illas 
Qon  tacendo,  praemunirem.  Hsecmeita  inillis  litteris 
%ensisse  vestram  sagacitatem  vel  ex  eo  advertere 
posse  credidi,  quod  in  fine  illarum  posuisse  me  me- 
mini,  si  tamen  eo  a  vobis  oculo  leeeretur,  quo  a  me 
Bcriptum  fuit.  Nam,  cum  denuntiatis  malis  quae  non 
immerito  vobis  metuebam,  tandem  inferrem, «  Quod 


erat  amabile  quod  cernebaris;  sed  ego  nescio  quid 
aliud  de  te  supra  id  quod  videbam  aut  audiebam  ex 
te,  excellcntiori  dignum  veneratione  praesenseram. 
Nunquid  forie  coelestis  Sponsi,  cujus  nunc  arctius 
castis  te  amplexibus  impressisti,  jam  tunc  vocem 
audieras  dicentis ,  ad  pudicissimam  turturem  suam 
animam  tuam  :  Tota  pulchra  es,  amica  mea ;  tota 
pukhray  absque  eo  quod  intrinsecus  latet?(Cantic.  rv, 
7.)  Quid  fecisti  ?  Quis  hoc  crederet  ?  Sanctum  te  ac 
religiosissimum  tota  civitas  personabat,  ita  ut  nihil 
tibi  addi  posse  crederetur  ex  omnibus  bonis  :  et  ta 
velut  e  saecularibus  unus,  monasterium  tanquam 
sseculum  deserens,  jam  attritum  Ghristi  sarcina 
collum  novae  rursum  observantiis  disciplinae  sub- 


si   haec  omnia  pati  meliua    ducitis,   quam    illum  B  inittere  non  erubescis  ?  In  te  nunc,  frater,  veram 


amittere;  mea  nihil  intcrest,  vos  videritis:  »  aut 
cnimipsa  mea  verba  sunt  haec,  aut  proprie  ipsa: 
cum  itaque  hoc  in  fine  dixi,  quid  aliud  vobis  quam 
illa  supcriora  dispensatorie  (ut  non  dicam,  simula* 
torie)  a  me  ita  scripta  fuisse  latenter  intimavi  ? 

2.  Quod  vero  scripsislis,  me  pcr  nuntium  eidem 
monacho  de  quaerenda,  si  ad  nos  divertisset,  ipsius 
absolutione  privatim  insinuasse;  veritatem  testor, 
hoc  verum  non  csse.  Egone  de  notissimo  mihi  mo- 
nasterio  vel  jaclarem,  vel  sperarem  monachum  me 
posse  suscipere,  quem  nec  vos  quidem  puto  sine 
grandi  scandalo  posse  retinere  ?  Sed  esto.  Invidebam 
iiium  vobis  etmihi  attrahere  gestiens,  aiiquid  de  ejus 
obtinenda  absolutione  machinari  me  posse  sperabam 


probamus  illam  esse  sententiam,  qua  dicitur :  Cum 
consummatus  fuerithomo,  tuncincipit(Eccli.  xviii, 
6).  Indicium  ergo  tuae  consummationis  est  quod  nunc 
coepisti ;  et  in  quo  arbitrabaris  te  non  comprehen- 
disse,  jam  comprehenderas.  Nemo  quippe  perfectus, 
qui  perfectior  csse  non  appetit ;  et  in  eo  quisque 
pcrfectiorem  se  probal,  quo  [al,  quod]  ad  majorem 
tendit  perfectionem. 

2.  Sed  ecce^  charissime,  in  cujus  invidia  mors 
intravit  in  orbem  lerrarum,  arcum  suum  tetenditi 
et  paravit  illum :  et  quia  pulsus  de  corde  tuo  intus 
potestatem  amisit,  foris  saeviet  quantam  poteril.  Et, 
ut  apertius  loquar,  nescis  quia  Pharisaei  scandalizati 
sunl  in  hoc  verbo  quod  fecisti  ?  Sed  memento  non 


sive  47  fingebam.  Sed  nunquid  credendum  fuit,  C  omnium  scandalummagnopere  essecurandam,  juxia 


me  hoc  meum  consilium  ipsi  nuntio,  quod  niique 
contra  suum  monasterium  excogitaveram,  voluisse 
patcfacere  ?  Sed  jam,  ne  quod  de  nostra  erga  vos 
dilectione  hucusque  credidistis,  falso  vos  credidisse 
tnveniatis ;  pro  vestra  (ut  video)  causa,  non  saltem 
sque  ut  pro  mea,  imo  n&ulto  amplius  laborandum 
est  mihi,  et  hoc  non  quomodo  hucusque  soleham, 
ut  videlicet  nostra  unanimitas  fortius  solideiur, 
sed  ne  peniius  dissolvatur.  Quid  dicam  vobis  ?  Ego 
certn  nec  vobis,  nec  de  vobis  tale  aliquid  credere 
possem,  quale  vos  sola  de  me  suspicione  divina- 
8tis.  De  csetero  noverit  vestra  Benignitas,  comitem 
Theobaldum  (125)  nostras  pro  Humberto  litteras  jam 
recepisse,  sed  necdum  suo  mihi  rescripto  quidquam 
respondisse.  Quid  saper  hoc  vobis  agendum  sit, 
ipsa  vos  inelias  pietas  docebit,  si  pie  hominisinjuste 
exsalantis  miseriam  pensare  non  negligitis. 
EPISTOLA  XXXIV  (126). 

AD  DAOGONEM  MOMACHUM  (127). 

Congratulatur  Drogoni,  quod  ad  strictiorem  obseT' 
vantiam  transierit :  hortaturque  ad  perseveran' 
tiam, 

1.  Qaam  non  immerito  tui  jamdudum  non  me- 
diocri  lueram  affectus  amore,  nunc  apparet,  dilectiiy- 

fl24)  Radulfo  Yiridi. 

(125)  Theobaldus  comes  Campaniee.  Yide  infra 
cpistolam  37  et  sequentes. 

(126)  Scriuta  circa  anum  1120. 

(127)  In  Colbcrtino  UlO  ei  io  (kniipaiKiieDsi  ad 


responsionem  Domini  dicentis :  Sinite  illos;  cceci 
sunt,  et  duces  ccecorum  (Matth,  xv,  14).  Melius  est 
enim  ut  scandalum  oriatur,  quam  veritas  relinqua- 
tur  (Grbg.  homil.  lin  Ezech.).  Memento,  quinatus 
fuerit  in  ruinam  et  resui^ectionem  multoram  (Luc. 
II,  34);  et  non  mireris,  si  tu  quoque  aliis  quidem  sis 
odor  vitae  in  vitam,  aliis  odor  mortis  in  mortem.  Si 
maledictiones  intentaverint,  si  anathematum  iotorse- 
rint  spicula,  audi  Isaac  pro  te  respondentem :  #S  Qui 
maledixerit  tibi,sitillemaledictus;et  quibenedi' 
xeril  tibi,  benedictionibus  repleatur  (Gen.  xxvu,  29)  • 
Sed  et  tu  muro  inexpognabili  conscleotift  vm  eir- 
cummunitus,  de  intus  responde,  et  die:  Si  consi" 
stant  adversum  me  castra,  non  timebit  cormeum;$i 
exsurgat  adversum  me  prxlium,  in  hoe  ego  sperabo 
{Psal,  XXVI,  S).  Non  enim  confaaderis  com  sie  lo- 
queris  inimicis  tuis  in  porta.  Confido  autem  io 
Domino,  quod  si  ad  primos  ictos  fortiter  stetaris, 
et  nec  minis  eorum  cesseris  nec  hlaodimeniit,  cilo 
eooteres  Satanam  sub  pedibus  tais :  et  tanc  vide* 
bunt  recti  et  laetabuntur,  et  omnis  iniqaitas  oppila- 
bit  08  suum. 


Hugo-Drogonem^inmeisx  in  contextu  eptstolse  legft* 
tur,  Drogo.  Nomen  est  compositum  ex  vocabalo 
Hugonis  abbatis  Pontioiaceocis,  coi  acceptiisiiiioi 
erat  DrogOi 


141  EPISTOLifi. 

EPISTOLA  XXXV. 

AD  MAOISTRUM  HUGONEM  PARSITUM  (428). 

Humberti  eujusdam  causam  ei  commendat^  monet- 
que  ut  in  sententia  quadam  erronea  corrigi  non 
erubescat. 

Charissimo  fratri  et  coabbati  suo  Hugoni,  frater 
Bbanaadus,  debitum  sincerissima;  dilectionis  affc- 
ctum. 

Hambertum  istum,  injuste,  ut  aiunt,  exhsereda- 
tom,  cnjus  nos  pro  Dei  amore  apud  vestrum  Comi- 
tem  cansam  tueri  suscepimus,  de  vestras  confidentes 
charitate  vestro  patrocinio  committimus,  per  vos> 
Qt  fideliter  speramus,  terrae  principi,  coeli  Domino 
cooperante,  reconciliandum ;  patriae,  uxori,  filiis, 
rebus  eC  amicis  suis  restituendum.  Hoc  autem 
satageado,  et  egenum  de  manu  peccatoris  liberabilis,  b 
et  oppressoris  ipsius  nihilominus  saluti  consuletis : 
nobis  quoque  vos  non  mediocriter  officiosum 
eihibebitis;  sed  et  officium  implendo  pacificorum 
fobis  inter  filios  Dei  sedem  it  excelso  collocabitis. 
De  csetero,  epistolam  illam,  quam  ad  me  jam  olim 
seribere  Sanctitas  vestra  dignata  est|  non  me  (sicut 
vosaadisseaudivi)  incendio  tradidisse,  sed  penes  me 
adhae  servare  noveritis.  Quid  enim  hoc  Iivoris,  imo 
fororis  faissety  opus  utile  et  laudabile,  ubi  nihil  nisi 
qvod  sane  fidei,  qood  doctrinae  saluberrimfe,  quod 
cdificationis  spiritoalis  est  deprehcndi,  temerario 
damnare  jodieio?  exceptOi  quia  inter  amicos  contra 
verilalem  nnlla  debet  esse  meticulosa,  cum  sit 
perieuloflai  palpatio,  quod  hoc  me,  fateor,  movit  et 


142 

l^  sacramentis  coltationem,  in  principio  prtedicii 
opuscnli  defendero  et  astruere  conati  estis.  In 
qna  utique  collatione,  si  vestrse  summam  sententise 
bene  meministis,  an  sensui  conveniat  [al,  eon  ruat] 
ecclesiastico,  vos  videritis.  Yestrse  autem  ingenuae 
humilatis  est  non  erubescere  corrigi,  si  quid 
aliquaodo  aliter  sapuistis.  Yalete. 

EPISTOLA   XXXVI  (128') 

ad   eumdbm. 

Respondet  litteris  Hugonis,  suadetque  ut  ab  impw 
gnanda  episcopijam  defunctisententia  desistat. 

Dilectissimo  suo,  et  olim,  et  modo,  Dei  gratia 
sancto  abbati  HuGOifi,  frater  Bbrnardus  de  Glara- 
Yalle,  irreverberatum  sincerse  dilectionis  affectum. 

Ad  litteras  vestra^  dignationis,  licet  quidem  bre- 
viores  quam  cupierim,  longiores  tamen  quam  me 
ruerim,  rescribere  largius  el  debui,  et  volui :  led 
49  fesiinans  nuntius  non  pcrmisit.  Nc  tamen  va^ 
cuus  omnino  rccederet,  pro  taniis,  quarum  mo 
debitorem  agnosco,  has  tantillas,  quas  et  vix 
exspectavil,  velocissime  reddidi.  Ubi  primum 
breviier  ac  veraciter  insinuo,  aniiquura  nostrum 
et  dileciorem,  et  dileclum,  toiis  me  charitaiis 
visceribus  et  suscipere  ut  catholicum,  et  suscipere 
[aL  venerarij  ut  sanctum,  ei  amplecti  ut  charissi- 
mum.  Siquidem  do  inlegriiate  fidei,  credo  vestrse 
confessioni ;  famas  et  opiuioni,  dc  sanctitate;  de 
affectu,  quem  erga  vos  me  haberc  protestatus  sutn, 
propriai  conscienlia;.  Nam,  quod   illius    sententise 


movet,  quod  illam  inter  nos  jam  ante  habitam  de  n  ^^^  ^^^  simplicitati  nierito,  ut   mihi    videbatur 

«  Pridie  nonas  augustiobiit  Hugo  Farsitus,  cano- 
nicus  regularis,  qui  dedit  nobis  libros  suos  tam 
divinae  paginae  quam  sfficularis,  »  Cujus  loci  abbas 
fuerit,  inoertum.  Alii  apud  Gastrum-Teodorici 
prsefuisse  suspicaniur,  alii  apud   Yalencenas ;  forte 


(188)  Scripta  anno  Ghristi  1128.  Gonjiciebam 
cnaideai  eese  Huffonem  Farsitum,  cujus  sententiam 
impognat  Bemardus  in  epistola  77,  quae  inter  tra- 
ctatns  relata  est,  ad  Hugonem  Yictorinum;  quod 
timea  nolim  asserere. 

Piares  invenio  per  id  tempus  Hugones  Farsitos. 
Doos  monaebos :  alterum  Latiniacensem,  laudatum 
io  likro  sexto  de  Re  diplomatica,  pag.  585 ;  alterum 
Sioeti-Ladani  apud  Bellovacos,  de  quo  Necrologium 
sestokalendas  Aprilis,  c  Obiit  Hugo  Farsitus  mona- 
ehui  professus.  »  An  qui  in  Historia  Louveti,  p.555  ? 
Ttrtinm  lego  Hugonem  Farsitum,  canouicum  regu- 
larem  Saacti-Joannis-de-Yineis,  laudatum  in  Necro- 
logio  Eecletise  Suessionensis.  Quartum  suggerit 
FariitaBi  Abaslardus  in  sermone  de  S.  Joanne  Ba- 
pti8ta,pag.  967,  ubi  Norbertam  et  coapostolum  ejus 
ranitam  menx)rat,  forsan  Hugonem  Praemonstrati 
abbatenif  Ordimsqae  praepositum  post  Norbertum, 
cojof  nrhnos  ae  prsecipuus  disdpulus  fuit,  sd  quem 
epnloia  853.  Quaits  fuerit  Hugo  Farsitus,  insigni 
diiciaiafl  harum  epistolarum  testimonio,  in  quibus 
eom  Dernardns  t  cbarissimum  fratrem  et  coabbatem, 
antiquani  diiectorem  et  dilectam  »  appellat,  imo  et 
csaoctom  i  fama  et  opinione  contesiante ;  sed  quis 
taodem  fuerit,  oon  ita  iiqaet.  Apud  doctos  famihare 
Domeny  caetera  fere  ignota.  Possevinus  in  Apparatu 
afSrmat  eum  fuisse  monachum  Sancti-Medardi 
Snessionensb,  sed  mera,  ut  puto,  conjectura.  Cx 
liiteris  nostri  Hiidefonsi  Yrayet  olim  accepimus, 
Hugonem  Farsitum  fuisse  canonicum  regularem 
Sancti-Joanni»-de-Yineis  apud  Suessiones,  ut  mani- 
feste  probaot  ejuadem  atM>atise  Necrologia,  publi- 
oi^aa  inttrameota,  quibos  ipse  frequens  subscri- 
priiie  reperitor.  lo  Kaleodario  cathedraiis  ecclesiss : 
Mooio  OtrmioiwmhM  do  eo  btbetar  momoria 


polius  abbatiw  Sancti-Joannis  GaniuteDsis,  cui  anno 
1131  abbatem  nominc  Hugouem  praepositum  lego. 
Locum  uicunque  inuuit  epistoia  35,  abbatiam  nenipe 
diiioni  subjeclam  Theobaldi  comitis,  quem  ipsius 
Hugonis  «  Gomitem  »  appellat.  Existimo  eum,  cui 
dirccta  est  pra»ens  episiola,  esse  iilum  ad  qucm 
Hugo  Metelius  per  id  tempus  canonicus  regularis 
apud  Tuilum-Leucornni,  epistoiam  34  nianuscriptam 
An  Hugo  isle  in  regincm  abbatiw  Sancti-Joannis 
inscripsit  «  Uugooi  Carnotensi  magistro  venerabili.  s 
apud  Carnutts  successit  Stephano,  qui  anno  1128, 
eiectus  patriarcha  Jerosolymorum,  ad  quam  epi- 
stola  82  ?  Cseterum  quam  non  mediocris  iitteraturse 
fuerit,  probat  in  prirois,  illa  hbrorum  stipellex 
ecclesiae  cathedraii  concessa;  insuper  liber  sacra- 
mentorum,  cujus  memmit  fiernardus  in  epistola 
35;  in  quo  libro  cum  aliquid  ad  tidei  apices  non 
satis  accuratum  admisisse  reprehendatur,  faciie  iu- 
ducor  de  eo  esse  ioteliigendum  Uugoncm  Yictorinum 
fiernardum  consuientem  de  scntentia  cujusdam 
auctoris,  aiiter  quam  par  esset,  de  Baptismo  sen- 
tientis,  quein  ideo  suppresso  nomine  designarit 
quia  suum.  Denique  pne  manibus  est  liber  manu- 
scripius  de  Miracuiis  bealse  Marise  Suessionensis  ab 
eodem  in  triginta  et  unum  capita  distinctus,  in 
cujus  tituio  scriDitur,  c  Hugo  Farsitus  venerabilis 
memori».  >  Hic  iiber  totus  editus  est  in  Historia 

Sallica  parthenonis   Suessionensis^    auctore  nostro 
[icbaele  Germano. 
(188*)  toipta  aono  Gbristi  1128. 


143 


S.  BKRNAKDl  ABBATIS  GLAR^tl-YALLEiNSlS 


144 


scrupulum  movebal ,  oblilum  vos  essc  fatemini,  |j 
&am  libcnter  accipio,  quam  Isetus  compendiosam 
purissimae  veriutis  assertionem  in  litteris  vestris 
novissimis  lego  :  ita  at  me  potius  sensa  vestra  non 
inteliixisse,  quam  vos  quidpiam  mali  sensisse  pene 
crediderim.  Deinde  modestise  vestrse  fratema  prse- 
sumptione  consulo,  quatenus  episcopum  sanctum  et 
docium  (129),  quem  quiete  vivere  permisistis, 
mortuum  inquietare  desinatis :  ne,  dum  non  valen- 
tem  pro  se  rcspondere  reprehenditis,  magis  hoc  ex 
charitatis  inopia,  quam  veritatis  fiducia  descendere, 
totam  pro  eo  respondentem  Ecclesiam  audiatis.  Pro 
Humberto,  sicut  rogavi  vos,  iterum  rogo  ;  utves- 
trum  ci,  cum  poteritis,  nec  consilium  desit,  nec 
patrocinium.  Yaletc. 

EPisTOLA  xxxvn.  B 

AD  THBOBALDUM  COMITEII  CkUVAVJE  (130). 

Miratur  se  in  causa  Humberti  justa  et  (equa  pateH" 
iem  pati  repulsam  :  monetque  iniuitu  supremi 
Judtcis  misero  non  neget  opem  et  misericordiam, 

Laudabili  principi  Thbobaldo,  Bbrnardus  eorum 
qui  in  Glara-Yalle  sunt,  servorum  Dei  inutilis  servus, 
sospitatem  et  pacem. 

1.  Quod  de  nostra  infirmitate  vos  audivi  fuisse 


soilicitum,  non  mediocriter  gratum  habeo.  In  hoc 
quippe  dum  vestram  crga  me  agnosco  dignationem, 
Deum  quoque  vos  diligere  non  dubito.  Qoando 
enim  tantilium  tantus  vel  nosse  dignaremini,  nisi 
propter  Deum  ?  Gum  ergo  constet  quod  diligitis 
Deum,  et  me  propter  ipsum;  miror  quomodo  ad 
nnam  Dei  fiducia  praesumptam  petitiunculam,  ncc 
injnstam,  ut  puto,  nec  irrationabilem ,  a  Yobis 
tamen  repulsus  sum.  Si  aurum,  si  argentum,  vei 
quodcunque  hujusmodi  qusesissem;  vere,  prout  de 
vobis  confido,  sine  dubio  accepissem  (131).  Sed 
quid  dico,  quaesissemt  Nam  etiam  non  quflereos 
jam  plurima  vestr»  largitatis  beneficia  siiseepi. 
Hoc  autem  unum,  quod  non  mei,  sed  Dei  eansa, 
nec  tam  mihi,  quam  vobis  a  vobis  postnlavi  (13t), 
quid  causse  exstitil,  quod  accipere  non  merui  T 
Quid  enim  ?  ergone  judicatis  indignnm  vel  mihi  ad 
petendum,  vel  vobis  ad  prsebeDdum,  nt  homini 
christiano,  quantolibet  apud  vos-crimine  accusatOf 
poslquam  se  purgavit,  fadatis  misericordiam  ?  Aul 
certe,  si  non  creditis  quod  plene  se  pnrgaverit,  quia 
hoc  in  curia  vestra  non  fecit ;  ejusdem  rursus  vos  in 
vestri  praesentia  recipiatis  satisfactionem ,  et  sic 
consequatur  indulgentiam. 


(129)  Fallor  si  non  is  est  Guillelmus  de  Gampellis, 
episcopus  Catalaunensis,  Bernardo  charissimus,  cx 
dictisad  epistolam  3:  cujusGuillelmi  variaTheoIogiae 
opuscula  in  codice  Gbeminionensi  dioecesis  Gatalau- 
nensis  memorantur  iu  libro  dicto  Panchrysis,  in  quo 
multa  eorum  fragmenta  referuDtur. 

(130)  Scripta  anno  1128.  —  Mira  et  magna  Theo* 
baldi  CDComia  passim  leguntur  apud  scriptores  ejus 
cetatis.  Anselmus  Gemblacensis  ad  annum  1134 : 
c  Theobaldus  comes,  »  inquit,  c  Blesensis  sive 
Carnotensis,  prse  cunctis  priocipibus  Gallise,  magno 
pondere  justitiae  emine,t  in  Francia,  religiosis  mona- 
chis  et  olericis  pius  ac  familiaris,  Ecclesiae  defensor, 
pauperum  adjutor,  moerentium  consolator,  in  com« 
merciis  negotiatorum  cautus  et  discretus,  in  reis  et 
a  recto  deviantibus  ultor  et  vindex.  c  lisdem  omnino 
elogiis  celebratur  ab  Hugone  monacho  Autissiodo- 
rensi,  ad  annum  1136.  Quod  speciat  ad  justitiae 
zelum,  ob  quem  prsecipue  commendatur  ab  hoc 
Anselmo,  illustre  habes  argUmentum  ex  epistola  39 
et  aliis,  ex  quibus  discimus  quam  rigide  m  mono- 
machos  a  priucipibus  fere  ubivis  toleratos,  primns, 
aut  certe  inter  primos,  animadverterit,  id  quod 
clericis  lODge  antea  interdixerant  canones,  ut  docet 
ivo  Carnotensis  episcopus  in  epistola  247.  Idem 
Theobaldus  ab  officiis  charitatis  et  misericordiae  ab 
Emaldo  Bon«e-ValIis  abbate  mirifice  pnedicatnr  ia 
Yita  sancti  Bcrnardi,  lib.  n,  cap.  8 ;  item  a  Gau- 
frido,  lib.  iv,  cap.  3,  quibus  aode  novam  epistolam 
416.  Unde  apparet  quanium  ex  sancti  Doctoris 
familiaritate  et  documentis  profecerit.  Obiit  sexto 
idus  januarii,  anoo  1152,  sepultusque  est,  non  in 
monasterio  Poniiniacensi,  ut  vult  Jongeliuus,  et  post 
eum  Manricus,  ad  annum  1114,  cap.  2,  n.  6,  Yin- 
contium  Bellovacensem  secuti ;  neque  in  Clar8&- 
Vallepsi,  ut  Brito  Lusitanus;  sed  m  monasterio 
Latiniacensi  Ordinis  sancti  Beoedicti  ad  Matronam 
fluvium,  cujus  fuit  advocaius,  teste  Bcmardo  epis- 
tola  230  :  quod  nimirum  hsec  abbatia  ab  Ueriberto 
Campanite  comiie  circa  annum  990  instanrata  fuis- 
Fct,  ubi  tumulus  ipsius  Theobaldi  porphyreticus 
ciianinum  visilur.  Sepulturse  locum  sicut  et  diem 
obitus  Elinandus   monaebos  ia  Chronieo    aperte 


indiciEit :  c  Anno  1152,  »  inquit,  c  moritar  comea 
Campaniae  Theobaldus,  sexto  idus  januarii,  etapad 
Latiniacum  sepelitur.  Habuit  autem  filias  aex.  Prmia 
fuit  Maria  Burgundiae  dudssa ;  aecunda,  Agnes 
Barri-Ducis  comitissa;  tertia  qusedam  dudssa  in 
partibus  rembtis.  Hanc  postea  duxit  Guillelmua  Croez 
m^  in  dioecesi  Carnotensi.  Quarta,  comitiasa  Mathildis 
V  Pertici ;  quinta,  monialis  Fontis-Ebraldi ;  sexta  fuit 
Adcla  Prancorum  regina.  »  His  omnihus  astipulaiur 
Albericus  in  Chronico,  ad  annum  1152,  quiet  addit 
Tueobaldum  quatuor  habuisse  fiiios  boc  ordine  : 
c  Henricum,  comitem  Treceosem  Palatiaum,  lar- 
gitate  et  liberaliiate  famosum ;  Theobaldam,  comi- 
tcm  Blesensem  et  Carnoii ;  Stephanum,  comitem  de 
Sancerra;  et  Guiilelmum,  archiepiscopum  Seao- 
nensem,  et  postea  Remensem.  «  Theoi>akli  epita- 
phium,  quod  Henrici  comitis  precibus  oomposait 
magister  Simon,  cognomeoto  Gapra-Aurea,  Saneti« 
Victoris  Parisiensis  canonicus,  edidit  in  Diatriba 
Franciscus  Chiffietius,  ex  manuscri^  codice  mona- 
stcrii  Charitatis  Ordinis  Cisterciensis,  dignum  certe 
quod  in  honorem  tanti  principis  hic  transcribatur  : 
Transiit  Hle  comes  TheobaCius^  elarus  uHque, 

Ecclesias  matris  fUiuSt  i^o  pater. 
Magnus  honore,  potens  armis^  spectaldlis  ortu^ 
0        mente  sagax,  verbis  lucidus,  ore  decens. 
Exiguis  parvuSy  tumidis  ferui,  asper  iniquis. 
Stmplicibus  simplex,  omnibus  omnis  erai. 
Lastus  pauperibusy  monachiSf  agrisque  paraba^ 
Incessanter  opem^  munera,  templa,  domos. 
Hujus  erat  servare  bonoSf  purUre  nocentes ; 

Hujus  erat  juste  vivere^  justa  loqui. 
Omnes  virtutes  in  eo  lucere  videres^ 

Certabantque  simul  mirificare  virum> 
Gallia  nostra  gem^  tanto  viduata  patrono^ 

Sicut  eo  stabat  stante,  jacendo  jacet. 
Ergo  dies  decimus  Jani  fuit  ulHmus  iUif 
Cui  Deus  est  melior  milUbus  una  dies» 
(131)  Ita  codex  S.  Germani.  Alias  omittiiur,  v^^i 
prout  de  vobis  con/ido,  sine  dubio  accepissem. 

(l32)Hincpatetnone88ehaneprimam  (>ro  Humberto 
epittolam,  aed  priorem  ette  tempore  epistolimBO  ex 
qaadiiolmaaHambeitipttriamttioppUoii  genaa. 


143 


BPISTOLiB. 


146 


t.  An  ignoratis  quis  minetar :  eumaceepero  tetn-  ■  mirari  non  possom  qnid  impedierit,  ut  Um  pium 


pu^ego justitioi judicabo? {Psal  lxxiv,  3.)  Quod  si 
joBtilias,  qoanto  migis  injurias?  An  non  timetis 
Qaod  ronam  acriptnm  est :  Quia  in  qua  mensura 
xifueritisy  remetietur  vobis  T  {Matth.  vii,  2.)  An 
qoia  qaam  facile  vos  Hambertum,  lam  faci- 
le»  imo  iDcomparabililer  facilius  Deus  Theobaldum 
(qnod  absit  I)  exhsredare  possit  ?  Et  quidem  in  tali- 
boiy  ubi  eolpa  tam  aperta  atque  inexcusabilis  esse 
videtttr,  qoateDos  nuUa  nisi  cum  justitiae  periculo 
miflericordis  occasio  relinquatur ;  etiam  tunc  tre- 
mens  et  doleas  vindicem  vos  exhibere  debetis  50  • 
iDDgis  videiicet  offidi  compulsus  necessitate,  quam 
vindicaodi  libidine.  Ubi  autem  objectum  crimen,  aut 
iiBOfl  certom  esse  cogooscitur,   aut  excusandum 


verbum  veslrum  necdum  factum  consecutum  sit. 

2.  Et  quidem  in  aliis  principibus  si  quando  ver* 
bum  levitatis,  aut  etiam  falsiutis  deprehendimus, 
nec  novum,  nec  mirum  reputamus.  At  vero  apud 
comitem  Theobaldum  Bst  et  Non  nequaquam  omnino 
patienter  audimus :  cui,  ut  dicitur,  simpliciter  di- 
cere,  jurare  est;  et  leve  mendacium,  grave  perjurium 
imputatur.  Inter  plurima  qaippe  virtutum  insignia, 
qu»  vestram  plurimum  nobilitant  dignitatem,  et 
vcstram  per  orbem  clarum  reddunt  et  celebre  non* 
men,  prsecipue  laudaturin  vobis  veritatis  constantia. 
Quis  ergo  suo  vel  hortatu,  vel  consilio  tantum  ro- 
bur  firmissuni  pectoris  vestri  enervare  tentavit? 
quis,  inquam,  veritatis  in  vobis  tam  sanctum,  tam 


foseipitar;  hoc  non  solum  non  renuere,  sed  et  li-  B  eximium,  tam  omnibus  imitabile  principibus  propo- 


debetis  amplecti,  lastus  nimirum  quod 
salva  jostitia,  pietas  vestra  locum  invenerit.  Ecce 
boe  fleeaodo  vestrae  supplico  Eximielati,  ut  sicut 
Deom  vobifl  voltis  misereri,  ita  vos  Humberto  mi- 
sereomiDi :  sive  illa  vobis  promissione  dominica 
Uaodiente:  Beaiimifericordes,  quoniam  tpsimiseri' 
cordiam  ccnsequentur  (Matth,y^l)\  sive  iila  vos 
eommioatione  terrente :  Judicium  sine  misencordia 
ilii  qui  non  fecerit  misericordiam  (Jacobi  ii,  13). 
Talete. 

EPISTOLA  XXXYHI  (133). 

AD  BUIIDBX. 

Vnde  supra. 
Pio  priodpi  Thbobaldo  Bbrmaadus  abbas  de  Gla- 
la-Yalle,  salolem  et  orationes. 

1.  Yalde  timeo  ne  occupatissimis  auribus  vestris, 
erdbrifl  interpeUatiooibufl  meifl  prseflumptuosius  me 
iflgevendo  molestufl  fiam.  Sed  quid  fadam  ?  Si  vos 
oiBBdere  timeo,  sepius  ad  vos  scriptitando;  quanto 
Deom,  eoi  otiqQe  magis  timoris  debeo,  ti- 
est  mihi,  ne  ofifendam  non  interpellando 
pro  nttiero  ?  Alias  aotem  indulgeat  mihi  Benignitas 
veiCra,  qoia  ooo  possam  non  misereri  illius  miseri, 
pfo  qoo  jam  eo  et  alia  vice  importunus  forsitan  pre- 
calor  aeeeflsi,  Humberti  videlicet  mendici  et  paupe- 
rity  et  1m>c  facti  de  divite,  qood  est  infelicius.  Non 
non  compati  viduse  et  orphanis,  sed  vivo 
patre,  quod  est  miserabilius.  Gratias  ago 
vobis 
invenire 

goanter  acqoievistis  veram  susdpere  defensionem, 
et  qood  ftlsam  adversus  ipsom  justissime  repulistis 
aceoBationem.  Hlod  aotem  quod  ad  coosammandum 
pietatis  opos,  reddendam  oxori  et  liberifl  ejas 
soam  haereditatem  benignisdme  disposueratis;  satis 

(133)  Scripta  aooo  Christi  1428. 

(I34i  Aliafl,  domno.  Yide  epistolam  56. 

(135)  Seripta  anno  1127.— Inter  caetera  de  quibus 
Tbeobaldam  sollicitat  hac  epistola  sanctus  Bernardus 
iotereedit  pro  misero  qoodam,  nomine  Humberto, 
pro qooprima  hsec  epistola  scripta  est  ante  epi- 
itolam  37;  qoi  doello  victus,  jussu  prindpis  et  loculis 
et  oeolifl  mulctatas  est,  ut  nec  superesset  unde 
miseram  otcaoqae  vitam  sostentaret.  Gravis  quidem 
poeoa,  el  que  Bernardi  animum  charitatis  spirita  de- 


situm  evellere  sua  fraude  conatus  est?  Falladter- 
n5a  veradter  vos  diligit,  fraudulenter  et  non  fide- 
liter  vobis  consulit,  qui  tam  gloriosam  de  veritate 
famam  vesiram  oboubilare  sua  cupidiiate  contendit : 
dum  verbum  quod  os  vestrum  locutum  est,  et  ver- 
bum  Deo  placitum,  vobis  dignum,  pie  justum,  ac 
juste  pium,  evacuare,  nescio  qua  malitia,  nocendo 
pauperi  satagit.  Obsecro  vos  per  misericordiam  Dei, 
ut  eamdem  vos  consequamini,  cavete  ne  superbiat 
impius,  unde  incenditur  pauper:  et  bocpotiusagite, 
quatenufl  promissionis  vestrse  veritas  compleatur; 
qua  primum  quidem  domino  (134)  Norberto,  ddnde 
etiam  nobis  pollidtus  estis,  restiturum  vos  Hum- 
berti  haeredilatem  ejus  et  uxori,  et  filiis.  Yalete. 
5t  EPISTOLA  XXXIX. 
ad  bumdbii  (135). 

Diversorum  causas  Theobaldo  commendat.  Denique 
ut  erga  epi^copos^  concilii  causa  in  ejus  ctvi-- 
tate  constitutos  honori/ice  et  reverenter  se  gerat^ 
hortatur. 

1.  Gum  multa  mihi  vestrae  erga  me  dignationis 
indicia  praebeatis,  hoc  me  maxime  toto  vobis  affecto 
dilectionis  astringit ;  quod  cum  sciam  me  vestram 
jam  pro  multifl  ausum  fuisse,  interpellare  Dignita- 
tem,  in  nullo  tamen  repulsum  me  memini.  Hinc  non 
immerito  factus  fidentior,  rorsus  pro  canonicis  de 
Larzicurte  (136)  non  dubius  precator  accedo.  Non 

^ ^_  _     _        ^       quidem  pro  ipsorum  jure  nuDc  precor,  in  tanlum 

lis  pro  gratia,  quam  de  hac  re  in  oculis  vestris      quippe  de  vestra  justitia  et  legalitate  confidens,  ut 
mire  meroi,  et  qood  ipsios  Humberti  pro  se  di-  D  nec  hosti  vestro  in  vestra  coria  placitanti  de  suo 

jure  timendum  esse  existimem:  sed  hoc  est  quod 
pro  ipsis  et  cum  ipsis  omni,  qua  possum,  atraens 
supplicatione  deposco,  et  quod  eis  omnino  esse 
cognovi  necessarium,  ut  videlicet  ad  vestne  Sere* 
nitatis  vultum,  solito  illis  clementiorem  atque  prom- 

linilum  justissime  movit;  sed  tanto  et  tam  pertinaci 
morbo  talis  medicina  dobebatur.  De  monomachise  usu 
et  ritu  teterrimo  vide  si  lubet  Sirmondum,  in  notis  ad 
Gaufndum  Yindocinensem,  lib.  ni,  epist.  38;  Ghe- 
snium,  ad  Bibliothecam  Gluniacensem  et  alios.  Gonfer 
Bernardi  epistolam  modo  376. 

(136)  Canonid  de  Larzicurte  jregulares  or^inis 
S.  Augustini,  dioecesis  Catalaoiiensis  in  decanatu 
Partensi,  ubi  quoiidam  prioralua  posddebatur  a 
Patribus  societatis  Jesu. 


147 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLAILE-VALLENSIS 


148 


ptiorem  indulgeaiisaccessum,  quatenus  vicini  eorum 
religioni  debitam  discant  exbibcre  reverentiam,  cum 
vos  eis  benevolum  esse  cognoverint :  et  si  quis  forte 
militum  seu  ministrorum  vestrorum  res  illorum 
injuste  conlingere,  aut  quietcm,  quam  inDeo  haberc 
debcnt,  infestare  in  aliquo  lentaverit ;  pro  certo  se 
sciat  vestram  sibi  ob  hanc  rem  gratiam  gravissime 
redditurum  infensam. 

2.  Item  aliud  est  quod  supplex  exoro.  Nuper  forte 
per  Barrum  transeunti  occurrit  mihi  mulier  satis 
miseranda  ;  anima  quippe  ejus  in  amaritudine  erat ; 
et  mea  super  suis  doloribus  conimovit  viscera, 
satisque  egit  suis  precibus  ac  lacrymis,  quatenus 
pro  ipsa  apud  vos  iotercedere  deberem.  Ipsa  est 
uxor  Belini  illius  hominis  vesiri,  in  quem  dudum 
juxta  malum  quod  ipse  commiserat,  multa  et  gravia 
reddidistis.  Facite  cum  ea  misericordiam^  ut  et  vos 
apud  Deum  eam  inveniatis. 

3.  Et  quia  semel  coepi,  loquar  adhuc  cum  domino 
meo.  In  manu  Barrensis  praepositi  dudum  facto 
duello,  qui  viclus  fuit,  statim  ex  vcstra  jussiono 
oculos  amisit.  Insuper  quoquc,  quasi  parva  haec 
mala  essent^  quod  ei  victus,  et  ociilis  orbatus  Aierai, 
res  ei  omnes  suse  a  ministris  vestris,  sicut  ipse  con- 
qneritur,  ablatae  sunt.  Justum  est^  si  vobis  placet, 
ut  ei  vestra  pictate  restiluatur,  unde  miscra  ejus 
vita  possit  ulcunque  sustentari.  Sed  et  filiis  ejus 
innocentibus  patris  iniquitas  non  debet  imputari : 
quominus  paterna,  si  qua  sunt,  haereditent  sedificia. 

4.  In  fine  volumus  vos  sanctos  episcopos,  qui  pro 
his  quae  ad  Deum  pertinent,  in  vestra  civitale  con- 
venerunt,  omni  habere  acceptione  dignos  Sed  et 
ipsi  legato,  qui  vos  vestramque  civitatem  tanti 
celebralione  concilii  (437)  voluit  honorare,  per  om- 
nia,  quantum  in  vobis  est,  devotus  et  obediens 
assistatis ;  roborare  et  confirmare  bona  quaeque  ab 
eo  jussa  et  instituta,  curetis.  Noslrum  quoque  ac 
vestrum  pariter  episcopura  id  est  Lingonensem, 
abundaDtiori,  ut  decet|  honore  suscjpiatis ;  et  de 
casamento  (138)  quod  tenetis,  hominium  [aL  homa- 
gium]  quod  debetis,  reverenter  ei  et  humiliter  offe* 
ratis.  Yaiete. 

59  EPISTOLA  XL  (139). 

AD  BUIIDEII. 

Pauperem  religiosum  Tlieobaldum  commendat. 
Duo  vobis  commendamus  in  homine  isto  quem 
videtis,  paupertatem  et  religionem,  ut  si  nni  non 

(137)  Trecensis  ineunte  anno  1128  celebrati,  de 
quo  in  notis  ad  epistolam  21,  ad  Maithaeum  legatam, 
cujus  hic  mentio. 

(138)  Gasamentum,  feudumquoda  casa  dominica 
pendet. 

ri39}  Scripla  oirca  annum  1127. 
(140|  Scnpta  circa  eumdem  annum. 

(141)  Henricum  I  scilicet  Anglorum  regem,  qui 
Theobaldi  avunculus  erat,  teste  Emaldo  in  libro 
secundo  dc  Yiia  Bcmardi,  sub  finem,  et  Roberto 
de  Monte  ad  annum  1151,  nimirum  quod  Theobaldus 
matrem  habuerit  Adelam,  Guillelmi  (^onqusestoris 
filiam,  Hcnrici  sororem. 

(142)  Scripta  circa  annum.  1128. 


A  eomptatimini,  altemm  in  eo  revereamini :  qno  nol- 
latcnus  id  ei  negare  possitis,  propter  quod  vos  eam 
tanto  labore  de  longe  requirere  curavit.  Itaque  etd 
non  propler  ipsum,  cerle  propter  vos  ei  succarrite : 
quia  quantum  vos  illi  sua  paupertas,  tantum,  imo 
ampiius,  vobis  illum  necessarium  facit  sua  aeque 
religiositas.  Denique  de  moltis  quos  eadem  de  caasa 
jam  ad  vos  misimus,  nullum  faisse  recolimas,  de 
quo  magis  Deo  placere  sciamus,  quam  si  huic  bene- 
feceritis.  Valete. 

EPISTOLA  XLI  (140). 

AD  EUMDEM. 

Senem  religiosum  commenddt. 
Timeo  vos  gravari  in  tam  crebis  seriptitationibos 
nostris ;  sed  in  hanc  importunitatem  urget  me  Ghristi 
B  chrarilas,  et  amicorum  necessitas.  Hunc  itaque  et 
senem,  ut  videlis,  et  de  domo,  ut  nos  scimas,  reli- 
giosa  ad  vos  missum  non  remitli  vacuum  supplica- 
mus :  et  insurper  ut  vestris  litteris  ad  avanculum 
vestmm  regem  (141)  iturum  manire  dignemini, 
rogamus.  Vellem  omnes  servos  Dei,  si  fieri  posset, 
vestros  fieri  debitores,  qui  pro  mammona  iniquitatis 
quandoque  vos  reciperent  in  aeterna  tabemacala. 
Valete. 

EPISTOLA  XLH. 

AD  HENRIGUM  SENONENSBM  ARCHIBPISGOPIHI. 

Hasc  epistola  potius  justi  tractatus  nomen  et  [o- 

cum  merebatur ;  itaque  e  sede  sua  submotam  ad 

tomumsecundum  inter  TractatusremisimuStCum 

hoc  titulo :  De  Moribus  et  officio  episeoporum 

^     epistola  42  seutractatus,adHenricum  Senanen' 

V     sem  archiepiscopum, 

EPISTOLAXLin  (142). 

AD  EUIIDEM  HENRICUM. 

Scribit  pro  libertate  ecclesim  MoUsmensis. 
Prioris  precis  nostrae  benigna  susceptio  praebet 
ampliora  sperandi  fiduciam.  Prsemissa  itaqae  devo- 
tissimarum  gratiarum  actione  pro  ezperta  benevo- 
lentia,  itemm  audeo  petere  quod  ilerandis  gratiis 
secundo  me  faciat  debitorem :  quatenas  videlicei 
Molismensi  Ecclesise  (143)  ipsam  ecclesiam,  pro  qaa 
se  vestram  Serenitatem  quoquo  modo  obnabilasse 
dolebat,  eadem  libertate  tenere  concedalis,  qaa  prae- 
decessorum  vestrorum  temporibos  eam  eertum  esi 

tenuisse.  Valete. 

BPISTOLA  XUV  (144). 

D  AI>  EUMDEM. 

Unde  supra. 
Videtis   certe  quantum  prsesumam  de  vestra  be- 

(143)  Monasteriam  Ordiois  S.  Benedicti,  dioecesis 
Lingonensis,  auctorem  habuit  Robertum  abbaiem, 
qui  primus  itidem  Gislercii  abbas.  Unde  Molismen- 
sium  causam  ssepe  agit  Bernardus  in  epistolis  44  et 
60.  Vide  epistolam  80.  Petrus  Geliensis  in  libri  yii, 
epistola  14,  ad  Molismenses:  t  Gallina  illa  Moli- 
smensis,  plena  plumis,  et  bene  peonata,  qaoi  et 
quales  de  utero  suo  fetus  produidt,  dum  ex  se  colle* 
gium  Gisterciense  orginario  germine  pullalavit?  » 
Hic  agitur  de  ecclesia  Senoina,  ut  in  epistola  se- 
quenti,  quae  olim  Prioratus  dioecesis  Senonensis  in 
Decanatu  Gurtiniacensi. 

(144)  Scripta  circa  anoum  ii2S. 


149 


EPISIOL.& 


150 


oafoleotia :  ut  nec  erebra  impetrttio  preces  finiat, 
et  totiet  exauditos,  rnrsum  accedere  precator  im- 
portnniis  non  verear.  Magna  qaidem  prsesamplio; 
sed  non  meretar  iodignationem,  qaoniam  de  chari- 
tate,  non  de  temeritate  dcsccndil.  Meminit,  nisi 
iallor»  S8  Testra  Pateraitas,  quod  dadum  Treds 
querelas  oniyersaSy  quas  pro  Ecclesia  Senoina  ad- 
fersos  Molismenses  monachos  ante  habueratls,  pro 
amore  Dei  et  nostro  penitus  omisistis.  Et  ecce  iidem 
monachi  conqneniDtur,  quod  nescio  quas  novas,  et, 
ut  ipsi  alunt,  indebitas  yobis  consuetudines  in  prsR- 
dicta  Eocleaia  yindicetis.  Obsecro  ergo  et  ipsas  di* 
mitti,  eonfidois  me,  ne  hac  quidem  yice  passurum 
repnlsam :  ut  qui  jam  de  majoribus  merui  non  re- 
peUi,  in  obtinendis  minoribos  non  confundar  Ya- 
lele  (146). 

EPISTOLA.  XLV  (146). 

AD  LVDOyiGnM  REGKM  rRANCORUX  (147). 

Cistereiensei  Ludovicum  regem^  Parisiensi  epis- 
copo  infestum  ac  injurium,  graviter  ac  liberere^ 
darguuntf  eausam  tllius  apwt  pontificem  Romor 
num  aeturi,  si  rex  a  male  cosptis  non  destiterit, 

Eximio  regi  Francorum  Ludovico,  STEPHAmrs  ab- 

bas  Cisterciensis,   totusque  conyentus  abbatum  et 

fratrum  Cialereiensiam,  salutem,  sospitalem,  et  pa- 

eera  in  Christo  Jesu. 

(145)  Hic  manuscripti  codices  repetunt  episto- 
lam  15. 

(146)  Scripta  anno  ChrisU  1127. 

(147)  Gognomento  Crassum. 

(148)  Stephano,  qui  ab  aono  1124  ad  annum  1144 
Pansienfem  Ecclesiam  rexit,  alius  a  Stephano  de 
Garlanda  dapifero.  Causa  huius  infestationis  secessus 
Stephani  a  earia,  Eccleais  libertas.  Eadem  fortuna, 
easdem  fere  ob  causas,  contigit  Henrico  SeDOuensi» 
ex  epistola  49.  His  litteris  non  flexus  est  Regis  ani- 
Bos,  eigus  filium  Philippum,  jam  regem  designatum, 
ob  id  morte  a  Deo  mulctatum  ferunt.  Mirum  est  eo 
mortiio  proceres  et  episcopos  de  impedicnda  Ludo- 
?ici  Juuoris  auccessione  cogitasse»  teste  Orderico, 
in  libro  xni,  pag.  895  sqq.  Mira  in  sanctis  yiris 
dicendi  libertas,  intrepidus  justitiae  zelus,  quo  pro 
episoopi  defensione  adyersus  regem  humiles  mona- 
ad  insnrgere  non  yerentur.  Sed  (lualis  fuerit  Ludo- 
yico  Stepnani  Parisiensis  cpiseopi  insectandi  raiio, 
ex  antiquis  monumentis  bon  ita  facile  est  diviuare. 
Rem  ntcunque  Beroardus  insinuat  in  simili  eausa 
Henrici  archiepiscopi  Senoneosis,  epist.  49,  ad 
Honorium  papam :  «  Rex,  »  inquit,  «  non  lam  episco- 
pos,  qoam  in  episcopis  juslitiae  persequilur  zelum.  » 
Qnod  ampiius  declarans  ait  :  «  Qui  ante  in  habitu 
actnqoe  asecnlari  honorati  sunt  sublimes,  judicati 
fideleSy  babiti  familiares  ;  modo  ioimici  facti  sunt 
digne  auo  sacerdotio  conversantes,  et  per  omnia 
bonorificantea  ministerium  suum.  •  Hinc  Baronius 
•d  annum  1127  totum  latius  explicat  his  yerbts  : 
t  Profeeeraat  siquidem  episcopi  provinciae  Seno- 
lensb  Cisterciensium  monachorum  exemplo,  atque 
verhis  litteriaque  sancti  Beruardi,  prsecipue  yero 
quem  dlximns  Parisiensis  episcopus,  atque  Parisiensis 
abbisSancti-Dionysii  Su|^erius,  qui  monasterium  illud 
Bonastica  penitas  disciplina  .solutum,  hbula  regularis 
ofaservaotiae  arcte«  constrinxerat :  quo  nomiue  ipsi 
•aoctas  Bemardus  congaudens,  gratulatoriam  ad 
enni  dedit  epistolam  »  (uimirum  epist.  78).  «Quod 
yero  eliam  et  ipse  metropolitanus  Senonensis  archi- 
episoopos  Henricos  seque  admonitus  littcris  sancti 
Bemardi  »(ep.  42,)  c  et  quidem  prolixioribus,  ad 


A  1,  Rei  cceli  et  terrse  regnum  vobis  in  terra  dona* 
vit,  donaturus  et  in  ccelo,  si  id  quod  acoepistis,  juste 
et  sapienter  administrare  studueritis.  Hoc  est  qnod 
yobis  optamus,  et  pro  vobis  oramus  ;  ut  et  hic  fide- 
liter,  et  illic  feliciter  regnetis.  Gfleterum  vos  quoniam 
concilio  eisdem  nostris  pro  vobis  orationibus  (quas, 
si  recolitis,  olim  tam  humiliter  requisistis)  modo 
tam  acriter  repugnatis  ?  Qua  enim  jam  fiducia  ma- 
nus  pro  yobis  levare  prsesumimus  ad  Sponsum  Ec~ 
clesiae,  quam  ita,  et  sine  causa  (ut  putamus),  ausu 
inconsulto  contristatis  ?  Gravem  siquidem  adversum 
vos  apud  eumdem  Sponsum  et  Dominum  suum  que- 
rimoniam  deponit,  dum  quem  acceperat  defensorem* 
sustinet  oppugnatorem.  Attenditis  jam  cui  ex  hoc 
infensum  vos  redditis?  Non  utique  episcopo  Pari- 

B  siensi  (148),  sed  Domino  paradisi;  et  quidem  terri- 
bili,  et  ei  qui  aufert  spiritum  principum  (Psal,  lxxv, 
12, 13).  Ipse  quippe  est  qui  ad  episcopos  dicit :  Qut 
vos  spemitj  me  spemit  (Luc.  x,  16). 

2.  Haec  ita  vobis  et  pro  vobis  audacter  qutdem, 
sed  amanter  intimare  curavimus :  monentea  et  ro- 
gantes  per  illam  invicem  amicitiam  nostram  et  fra- 
temitatem,  cui  vos  satis  dignanter  sociastis,  sed 
nunc  ipsam  graviter  Isesistis,  quatenus  a  tanto  malo 
citius  desistatis.  Alioquin  si  non  meremur  exandiri, 
sed  contemnitur,  et  nos  fratres,  et  amici  vestri,  ct 

meliorem  frugem  conversus,  ea  quae  essont  oplimi 
pastoris  munera  diUgenler  expleret,  eadem  ex  causa 
ejusdem  principis  indi^nationem  incurrit,  etc.  Sed 
qnae  ista  reformatio,  »  mquit,  c  fuit,  auas  adeo  di- 
splicere  potuerit  regi  christianissimo?  Ula  scilicet, 

Cquod  episcopi  assueti  prius,  relicia  ecciesia,  curiae 
regis  assistere,  militiam  sectari,  jam  sese  ad  eccle- 
siam  e  curia  atque  miiitia  avocassent,  atque  etiam 
subditos  sibi  clericos  pariter  revocasscnt.  Erat  horum 
haud  exiguus  numerus  in  palatio  Regis  militantium, 
nec  in  ipsa  palatina  tantumi  sed  et  m  castrensi  mi« 
litia  merentium.  Quod  deplorat  idem  sanctua  Ber- 
nardus  cum  in  pluribus  locis,  tum  praesertim,  quod 
ad  rem  spectat,  in  epistola  ad  Sugerium  abbatcm 
Parisiensem,  >  etc.  Huc  usque  Baronius.  Sed  ut 
historiae  apud  auctores  illius  a^atis  alto  silentio  se- 
pultae  ex  veteribus  etiam  instrumcntis  nonnihil  lucis 
afTeramus,  lubet  cujusdam  familiaris  ad  ipsum  Ste- 
phanum  Parisiensem  epistolam,  quam  noster  Ache- 
rius  Spicilegii  tomo  tertio  evulgavit,  proferre  in  me- 
dium,  cujus  bsec  verba  sunt : 

Quamvis  Paternitati  vestra:  constantiam  nihiladr 
huc  mutari  nec  debilitari  persenserim,  tamenpro  VO' 
bismoreamici  sollicitus  vos  moneoet  remoneo,  ne  a 
D  propositovestro  et  justitiasrigoredeclinetis,  nec  Ec- 
clesiasvestraslibertatem,  quas  temporibusantecesso" 
rumvesirorum  floruit,  annihilan  permittatis^  illa- 
mque  Dominicamsententiam  memoriter  retineatis : 
Beati  qui  pcrsecationem  patiuntur  propter  justiliam. 
Sciatisautemme  in  omnibuset  per  omnia  vobiscum 
perseverare^nec  pro  damnis  quas  mihi  ethosoitibus 
meisprovobiscontigerunt,  a  propositomeo  peaem  re- 
trahere.  Rexenim  et  regina  meis  hospitibusduodecim 
hbrasdederunt.et  hoc  totum  pro  redemptione  sua- 
rum  rerum  abstulerunt :  et  meiparentes  et  amici  regi 
et  regince  vineas  meas  exstirpari  jubentibus,  decem 
libras  dedertint,  ethoctotum  decani  et  archidiacono- 
rum  instigatione,  itno  G.  succentoris  noctuma  sv^mr- 
radoneperactum  est.  Deo  vero  vobis  etmihi  subvenien- 
te,  me  omnia,  qua^cnnque  amtserim^  recuperaturum 
non  vereor,  nec  vos  sine  me  rerumque  meart^m  recupe- 
rationepacemrecepturumarbitror.  Prasterea  nisivos 


151 


S.  BBRNARDI  ABBATI8  CLARiE-VALLBNSIS 


152 


^i  quotidie  orainas  pro  TObis  et  filiis  yeslris  el  re- 
goo ;  ex  hoc  jam  noveritis  parvitatem  nostram,  in 
quibus  valuerit,  non  posse  deesse  Ecclesie  Dei,  et 
ministro  ejus,  vcnerabili  videlicet  patri  et  amico  no- 
Slro  episcopo  Parisiensi :  qui  nostram  adversus  vos 
humilitatem  interpellans,  nostras  pro  se  ad  domi- 
Bum  Papam  jure  fratemitatis  (149)  litteras  requi- 
sivit.  Yerum  nos  justum  ducentes  bis  prius  lilteris 
vestram  Excellentiam  eonvenire,  prsesertim  quia 
idem  episcopus  per  manum  omnium  Religiosorum 

corutlio  satis  abundare  sentirem,  panntas  mea  Pater- 
nitaH  vestrce  consuleret^  ut  dominum  Senonensem  ar- 
chiepiscopumetcoepiscoposvestrosprecibusvestriset 
amicorum  vestrorum  vobis  alliciatis^  et  adjusHtia^  ves- 
trcBaggravaHonemtUt  inepiscopaHlms  suis  adivinis 
cessenty  modis  omnibus  impetrare  non  differatis,  ut 
ejusdemjusHHa^particifesvobis  contra  omnes  subve- 
niant,  et,sinecessefuentRomamnobi8cum  veniant. 
Ex  hac  epistola  tria  coliigimus  notatu  digna : 
primo,  non  solum  episcopum,  sed  et  familiares  iisque 
coDjunctos,  bonis  omnibus  a  rege  spoliatos ;  secundOf 
hanc  persecutionis  procellam  instigantibusquibusdam 
clericis  excilatam ;  tertio,  libertatcm  ecclesiasticam 
a  rege  violatam.  Quae  quidem  omnia  mihi  facile  per- 
suadent,  totam  hujus  mali  lernam  a  quibusdam  cle- 
ricis  repelendam,  qui  cum  pro  regis  arbitrio  eccle- 
siasticis  personis  exactiones  imponertnt,  experiren- 
turque  Stephanum  adveraantem ;  regis  animum  ad- 
versus  illum  pessime  irritantes,  in  bonorum  omnium 
diserimen  adduxerint,  imo  etiam  in  ipsins  necem 
Gonspirarint,  ut  patet  ex  alia  epistola  (Spicilegii  tomo 
iii;  pag.  462,  epist.  37]  ad  Stephanum  scripta.  Unde 
factum  est,  ut  etiam  ipso  in  regis  gratiam  bonaque 
omnia  restituto,  Thomas  Sancti-Victoris  Parisiensis 
Prior  pro  istius  causse  defensione  postmodum  occu* 
Imerit,  ut  videre  est  epist.  458  sqq.  At  quodcunque 
tandem  hujus  tragoedise  seminarium  fuent,  Stepha- 
nus  armis  spiritualibus  utens,  regis  terram  inter- 
dicto  supposuit ;  ejusque  indignationem  declinans, 
ad  Henricnm  Scnonensem,  tum  ambo  ad  eapitulum 
Cisterdense  confugientes,  fratemitetis  jure,  qua  tum 
ipsi,  tum  etiam  rex  Gistercio  se  sociaverant,  litteras 
ad  flectendum  regis  animum  a  Patribns  impetrarnnt : 
quas  Beraardus  cum  Hugone  Pontmiacensi,  multis- 
que  aliis  prselatis,  Ludovico  supplex  offerens,  repul- 
Mtm  indigne  passus  est.  <  Episcopos,  »inquil  ^mi- 
liuB  in  Lndov.  «  deprecantes  a  genibus  suis  rcpulit 
Ludovicus  :  cui  impoenitentise  Beraardus  abbas  iram 
coelestem  vindicem  instare,  denuntiasse  fertur.  » 
Addidisse  vero  Beraardum  Gaufridus,  Vit«  S.  Ber- 
nardi  libro  iv,  cap.  2,  et  ex  eo  Gaguinns  Historine 
Frane.  libro  vi  memorat :  c  Haec,  inquit,  tua,  rex, 
pertinada  filii  interitu  mulctabitur.  »  C^jus  vaticinii 
veritas  in  Philippi  nece  infelici  probata  est.  Tanta 
dicendi  libertate  a  proposito  princeps  aliquanto  dl- 
motus  ad  Honorii  pSipae  lilteras,  quibus  interdictum 
solvebatur,  animnm  refricans.  male  coepta  ardentius 
prosecntus  est.  Quod  Beraaraus  impatienter  ferens, 
tam  suo,  quam  Gaufridi  Caraotensis  nomiae  litteras 
ad  Honorium  justse  querimoniae  plenas  dedit  (epist. 
46,  47.)  Tandem  vcro  tam  periinax,  tamque  conci- 
tata  dissensiofinemaccepissevideturinconcilio  Tre- 
censi,  anno  4428,  vel  certe  non  multo  post,  ipsius 
Uonorii  auctoritate :  qua  de  re  Benrardus  gratias  re- 
tulit,  ad  eum  denuo  scribens,  epist.  49 :  r  uioc  enim 
inquit,  c  gravibus  contumeliis  et  injnriis  epis- 
copi  Parisiensis  constantia  pulsata  est,  sed  non  quas- 
saia:  quia  Dominus  supposuit  manum  suam,  cum  ves- 
tram  opposuit. »  Porro  hunc  Stephannm  Parisiensem, 
antea  cancellarium,  distinctum  esse  a  Stephano  de 
Garlanda  dapifero,  de  quo  in  Annalibus  Teulfi,  di- 
serte  probat  Chesoius  in  notis  ad  Abaelardum,  nec 


A  se  ad  justitiam  offert,  si  tamen  prius  (quod  quidem 
eadem  ipsa  justitia  videtnr  exigere)  res  ei  sn»  inju- 
ste  ablatse  restituantur  (150) :  ^ua  interim  petitioni 
differendo  supersedimus.  Et  siquidem  Doo  inspiraate 
placuerit  vobis  nostris  precibus  aurem  inelinare, 
nostro  consilio  studioque  pacem  cnm  episcopo»  imo 
cum  Deo  reformare ;  parati  sumus  hujtu  rei  gralia 
faiigari  usque  ad  vos,  quocunque  vobis  placnerit  : 
sin  autem,  nos  amicum  audire,  et  Dei  saoerdoti  obe- 
dire  necesse  est.  Yalete. 

obscure  intelligitur  ex  epistola  quadam  Ganfridi 
Cartonensis,  quse  exstat  Spicilegii  tomo  ui,  pag,  %60, 
in  qua  scribit  sanctum  Bernardnm  fnisse  eiectum  afl 
pacem  cum  Stephano  Parisiensi  et  Stephaoo  de  Gai- 
landa  componendam.  Quod  ulterius  ad  Ludovieuni 
spectat,  quem  sanctus  Bernardus  ad  Honorinm  acri- 
bens  epist.  49,  alterum  Herodem  appellat;  meraorin 

B  certe  dignum  est,  quanta  religioneet  poenitentia  dicni 
clauserit  extremura,  anno  scuicet  4437.  cQui  uterat 
in  consilio  providus,  «inquit  Sugeritu  in  ejus  Yita, 
ff  sibiipsi  consuleos,  et  miseratus  animse  luae  Deo 
placens,  frequenti  confessionis  et  orationis  sibi  de- 
voLione  providebat,  hoc  unum  toto  animi  affectu  per^ 
optans,  apud  sanctos  martyres  protectorea  suos,  Dio- 
n^rsium  sociosque  ejus,  se  quomodocnnque  deferri» 
et  ante  sacratissima  eorum  corpora,  regni  et  coronns 
depositione,  coronam  pro  corona,  pro  regalibna  ii«« 
signibus  et  imperialibus  oraamentis  humilem  boali 
Benedicti  habitum  commutando,  monasticnm  ordi- 
nem  profiteri.  »  cVideant^  »  inquit  optime  cardinalifl 
Baronius  ad  annum  4436,  <  oui  monasticse  paupertft- 
ti  derogant ;  quomodo  non  solum  archiepiscopi,  sed  et 
ipsi  reges  transitorise  vitam  seternam  pneferentes,  ad 
securissimam  monastid  ordinis  tutelam  confngiunt.  » 
Addit  vero  Sugerius,  regem  facta  peccatorum  confea* 

1%  sione,  ff  inopinate  se  levasse,  obviamqoe  corpori  Do- 

^  mini  exisse,  ac  devotissime  actitisse  Ubi,  »  inqoit» 
videntibus  cunctis,  tam  dericis  quam  laicis,  regem, 
exiens  regnum  dcmonit,  peccando  regnum  admmi- 
strasse  confitetur,  nlium  suum  annulo  Tnve8tit,Ecclo* 
siam  Dei,  pauperes  et  orphanos  tueri...  fide  obligat. 
Ubi  etiam  auram  et  argentum  et  eccleiiis.  et  pau]ic* 
ribus  et  egenis  pro  amore  Dei  distribuens,  nec  chla- 
mydibus,  nec  regiis  indumentis  usque  ad  camisiam 
pepercit.  >  Mirandum  sane  in  tanto  rege  exempluml 
Cseteramdedonis  pretiosissimis  Bcclesise  Sancti-Dio- 
nysiiab  ipso  attributis  videsis  apud  eumdem  anetorem. 
Ui9)  Fratres  quippe  censebantur  qui  in  sodelalem 
sutfragioram  admissi  erant.  Ita  CasiBe-Dei  monachi 
Ludovicum  Juniorem  fratrem  vocant  in  epistola  308, 
inter  Chesnianas  tomo  iv. 

(450)  Nimirum  exspoliati  prius  snnt  restitnendi, 
quam  ad  causam  vocandi.  Yide  Canonea  a  Gratiano 
coUectos,  Causa  3,  q.  4,  ubiait  Gaius  papa  :  c  Kpi- 

D  scopis  suis  rebus  exspoliatis,  vel  a  propriis  Stsdibufl 
ejectis,  omnia  quse  eis  ablata  sunt,  le|[iDns  sont  re- 
dmtegranda :  quia  priusquam  hoc  fuent  factum,  nul- 
lum  crimen  eisobjici  potest.  » Ibidem  Joannespapa : 
ff  Redintegranda  sunt  omnia  exsopliatis...  et  iu  eo 
loco,  onde  aDscesserant,  funditus  revocanda...  ante 
accusationero,  autregularem  ad  synodum  vocationem 
eorum,  »  etc.  Vide  ibidem  plura :  item  Capitula  in 
Decretal.  Gregor.  tit.  de  Restit.  spol.  Unde  et  (jof- 
fridos  Vindocin.  epistola  ad  Ivonem  ita  flciiiru  : 
«  Cnm  de  re  nostra  a  nobis  diu  et  jnstepossessa,  ct  in- 
juste  ablata,  secundum  sacros  canones  investiti  fncri* 
mus ;  si  postea  de  nobis  conquerantur,  qnod  jtistus 
judex,  quod  divina  lex  faciendnm  jndicaverit,  non 
recusamus, »  Yide  eumdem,  epistola  ad  Raiiulfom 
Saoctonensem  episcopum,  ubi  etiani,  evm  Beraardo, 
tcstatur  legibus  apostolicae  Ecclesise  prohibitnra, 
«  ne  quilibet  exspoliatus  vocetur  ad  judidum.  » 


153 


BPISTOLiB. 


M  EPISTOLA  XLYI  (161). 

AD  DOMimni  PAPiOl  HONOftlini  II. 

(Mf  supra. —  Conqueruntur  apud  Panti/icem, 
^uod  relaxatwne  interdicti  subreptitie  obtenta, 
Bex  Gallim  jam  pridem  pronus  ad  pacem,  fac- 
ius  sit  obsiinatior. 

Sammo  Pontifici  Honorio,  pftupemm  Ghristi  ab 
bitet,  Huoo  de  Pontiniaco,  et  Bernarous  de  Glara- 
Yalle,  qnidqQid  potest  peccatoram  oratio. 

LaerymalHlem  episcoporum,  imo  totins  Eeclesiae 
qneriiiiooiim,  nos  quoque  qus  filii,  si  tamen  digni, 
disiimnlare  noo  possumus.  Qus  vidimus  loquimur» 
Mafna  liqiiidem  nos  necessitas  de  daustris  ad  pu- 
bliciun  traxit:  ubi  etquod  loquimnr  vidimus.  Tristes 
Tidimns,  Iristes  et  loquimor:  honorem   Ecdesiae 


154 


l^  personis.  Rogem  super  ifravi  iDjuHa  per  noeipsos 
humiliter,  ut  debuimus,  convenimos :  ut  episeopo, 
nil  quidem  tale  merito,  sna  quae  tulerat,  restitueret, 
rogavimus ;  nec  impetravimus.  Senticns  tandem  noa 
ad  arma  Ecclesias  pro  Ecclesia  velle  confugere,  ti- 
muil,  annuitque  sese  omnia  redditurum.  Sed  io  ea- 
dem  forte  hora  supervenientibus  litteris  vestris, 
quibus  ejus  terram  ab  interdicto  absolvi  prsecepistis, 
male  in  malo  confortatus,  quod  bene  promiserat^ 
minime  exsecutns  est.  Die  tamen  oominita,  qna  id 
se  rursum  promisit  exsecuturum,  ejus  non  conspe- 
ctui  prsesentantes,  sustinuimus  pacem,  et  non  venit : 
qusesivimns  bona,  et  ecce  turbatio.  Hoc  denique 
Ktteris  55  vestris  f^um  est,  ut  male  ablata  pejus 


BoQorli  lempore  non  minime  laesum.  Jam  Regis  fle-  q  ^neantur,  et  reliqua  passim  in  dies  rapiantur,    eo 

ios  constantia  episco-  "  ^^^^^^  securc,  quo  impune  ilia   retinentur.   Solnto 


xerat  iram  hamilitas,  vel  potios  constantia  episco- 
poram :  eam  ecce  a  summo  Pontifice  summa  super- 
TOiens  auetoritas,  heul  dejecit  constantiam,  super- 
laam  atatnit  (152).  Scimus  quidem  id  a  vobis  per 
meDdacium  fuisse  subreptum  (quod  ex  vestris  litle- 
ris  palam  datur  adverti),  ut  everti  tam  justum  tam- 
que  iieeessarinm  interdictum  juberetis.  Sed  nunqoid 
ion  vel  tandem  deprehenso  mendado,  mentitam  se 
lenliet  iniqnitas  sibi,  et  non  tantae  utique  majestati  ? 
Ettaatemquod  miramur,  quanam  ratione  judica- 
tim  iit  de  parle,  adjudicatum  absenli.  Qiiod  quidem 
Don  tenieraria  prsesumptione  reprehendimus,  sed 
fiiali  amore  paterao  cordi  suggerimus,  qantum  ex 
hoe  et  saperbit  impius,  et  incenditur  pauper.  Gsete- 


nempe  an  vestram  imperium  episcopi  justo  (ut  pu- 
tamus)  interdicto,  nostroque  quod  parabamus  et  quo 
sperabamus  pacem  consequi,  vestro  aeque  timore 
sospenso,  facti  interim  sumos  opprobrium  vidnis 
nostris :  quousque  ?  vestrae  viderit  pielatis  compassio. 
EPISTOLA  XLYin  (154). 

AD  HAIMBRICUM  GANCBLLARIUM,  UNDB  8UPRA,  BT 
GONTRA  OBTRBGTATORBS. 

Bemardus  querellas  in  sefactas  diluit,  etsolitudinii 
silentiique  facultatem  precatur, 

Yiro  illustri  Haimbrigo,  sanctae  Romanse  sedis  ean- 
eellario,  fratcr  BBRyARDus  abbas  dictus  Ciarse-Yal- 
lis,  salutem,  et  non  in  via. 

i.  Etiamne  pauperi  et  inopi  veritas  odium  parit, 


driMmti.:  non  e.1  nistrum   nnBseribere  vobi. :  vo.  ^  1'  ~  »P"  r'*".'"  ""«en.decl.n«re  mvidum  pote.tt 


debeatii ;  non  est  nostram  prsescribere  vobis :  vos 
Teslra  hine  potius,  dulcissime  Pater,  viscera  consu- 
lite.  Yakle. 

EPISTOLA  XLYII  (153). 

ADmiDBMBXPBRSONA  GAUFRmi  CARNOTBNSISBPISCOPI. 

Exoomt  Ponti/id  eausam  episcopi  Parisiensis  a  repe 
Lmdaneo  inique  oppresst,  qm  interdicto  ab  epu- 
eefi  Gallieanis  compulsus  restitutionem  promi- 
smU,  sed  absolutione  ab  Honorio  obtenta  contU" 
macwr  factus  non  prasstitit. 

Triatissimfle  bistorise  seriem  vobis  et  causam  re- 

plieare  anperflunm  est ;  qua  jam  quippe  Paternitatis 

vastne  viseera,  scribente  religioso    Parisiensi  epi- 

aeopo,  commota  ease  non  ambigo.  Ne  tamen   fratri 


Querar,  an  glorier,  quod  factus  sum  et  ipse  inimi- 
cus  vera  dicens?  Yera  dicens,  an  recla  agensT  Sed 
boc  viderint  fratres  vestri,  qui  contra  legem  male- 
dicunt  snrdo  {Levit.  xix,  14),  et  maledictum  pro- 
pheticnm  non  verentes,  dicunt  bonum  malum,  et 
malum  bonum  (Isai.  v,  20).  Quid  in  me,  o  boni  viri, 
displicttit  fratemitati  vestrse  (155)?  Utrumne  quod 
aqud  Catalaunum  amotus  est  a  villicatione  sibicredita 
homo  nsquequaque  difTamatus,  quia  in  ecclesia  Yir- 
dunensicui  prsefueralydissipassetbonadomini  sui?An 
quod  in  urbe  Gameracensi  monasterii  sui  manifestus 
destmctor  Fulbertus  cedere  compulsus  est  Parvino, 
qui  omnium  testimonio  fidelis  est  servus  et  pmdens  ? 


el  eoepiaeopo  etiam  nostram  deesset  testimonium ;      An  certe  qnod  Lauduni  de  prostibulo  Yeneris  suum 
qo«  vidi  ego  et  audivi,  necessarium  dnxi   breviier  "  Deo  sanctuarium  restitutum  est  (156)  ?  Propter  qnod 


inliniare.  Accepta  siquidem  tam  mode^ta  praedicti 
qaaeopi  qnerimonia,  Senonensis  dioecesis  universi 
apiseopi  ana  enm  venerabili  metropolitano  nostro ; 
eliam  nobiscum  qnibusdam  aliis  religiosis 


(t5i)  SeripU  anno  Gbristi  1127. 

(I5S)  Rewundo  sdlicet  interdictum,  quod  a  com- 
provineialibiifl  episeopis  in  terram  Regia  illatum  fue- 
rai  ob  infeslationem  episcopi  Parisiensis,  ex  epistola 
aeqiieole. 

(183}Seripta  anno  Ghristi  1127. 

(1541  Senptaeirca  annum  1130. 

(155)  Ita  eonstanter  omnes  scripti,  ant  fereomnea 
eireeie  nam  cardinales  olim  absolute  dicebantor 
Fratree,  ia  lik*o  seeundo  de  Yita  S,  Beraardi,  n.  42 ; 
etinGbiwieo  Andrensi,  Spiciiegii  tomo  IX,  pag,481. 


horum  me,  non  dico,  lapidatis,  sed  iaeeratis,  nl  mi- 
nus  aliquid  recipiam  a  Domino  meo  ?  (Joan.  x,  32.) 
Et  hoc  merito  atque  cum  omni  gloria  responderem, 
si  qnid  in  eis  meum  cogooscerem.  Nunc  autem  ut- 

Petrus  abbas  tam  dominum  Papam,  quam  Pratres  ex 
more  visitaase  perhibitur ;  et  mitio  niijns  epistolae 
Fratres  vestri^  mendose  cfuibnsdam  nostri,  et  apud 
Willelmum  Tyrensem  in  libro  xiii,  cap,  15,  «Fratres 
vero  tam  episcopi,  quam  presbyteri  et  diaconi  car- 
dinales,»  etc.  Gonferlibrom  de  Gonversione  ad  Gle- 
ricos,  infra  tomo  lY. 

(156)  Tribus  de  rebns  apud  Haimericum  hac  in  epis« 
lola  purgat  sese  Bernardus.  Primo  quidem,  de  Hen- 
rici  Yirdunensis  episcopi  depoaitione :  de  qna  agitar 
afmd  Lanrentinm  de  Leodio,  in  Historia  Yirdnnensi 


165 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GURiE-VALLBNSIS 


m 


qukl  judidor  ega  de  fadis  aliems  ?  aul  si  mels,  eur 
t<inquain  do  malis  ?  cnm  cuncia  hee  jnste  aique 
praeclare  gesta  fuisse  nuUa  imoruientia  dubitare 
nulla  negare  impudenlia  possit.  Eligile  nunc  utrum- 
libel:  aut  negate  certe,  anl  fateniini  me  horum 
auclorem.  Si  feci ;  laude  digoum  est  laudabilia 
peregisse,  et  inique  redarguor,  unde  laudari  merue- 
ram.  Si  non  feci :  ut  laudem  non  merui,  sic  profeclo 
nec  vituperationem.  Novum  genua  detractionis,  et 
revera  simile  aliquid  habens  operi  Balaam»  qui  du* 
ctus  el  conduclus  ad  maledicendum  populo,  magia 
beaediclionibus  cumulabat  (Num.  xxii-xxiv).  Quid 
justius,  quid  jucundius,  quam  ut  quem  reprebendere 
intendis,  plus  commendes;  ut  prseconiis  pro  con* 
viciis  utaris  nescius ;  et  volens  dctrahere  laudes  in- 
vitus?  Quasi  veronulla  mea  mala  inveniaDt  ut  pro 
malis  mihi  bona  objiciant,  vel  potins  adjiciant  aliena. 
8.  At  ego  nec  indignis  vituperationibus  moveor, 
nec  indebitas  recipio  laudes :  nil  mea  refert  de  his, 
quorum  auctor  non  exstiti.  Laudent  si  volunl,  vel 
vituperent,  si  audent ;  ne  primo  quidem  dominum 
Albanensem,  de  secundo  vero  dominum  Remensem; 
porro  de  tertio  eumdem  seque  archiepiscopum  simul 
et  cpiscopum  L<iuduncnsem,  cum  Rege  pariter  et 
5B  multis  alits  reverendis  personis  qui  se  utique 
auctores  in  his  et  principes  cxsiitisse  minime  diffi- 
tcntur.  Si  bene  egerunt,  quil  ad  me'?  si  alitcr,  quid 
aeque  ad  me?  An  tota  et  sola  culpa  mea  est  quod 
adfui,  homo  solis  latebris  dignus  ;  soH  mihi  judex 
soli  accusator  el  arbiter  constitntus,  quatenus  mon- 
stret  actio  quod  habet  professio,  et  nomen  monachi 
Bolitaria  mihi  conversatio  interpretetur?  Adfui  enim, 
negare  non  possnm ;  sed  vocatus,  sed  Iractus.  Si  hoc 

Spicilegii  tomo  XH,  pag.  3M,  ubi  ejus  causaabHo- 
aorio  commissa  dicitur  Matihaeo  Albanensi  episcopo 
et  in  Gallis  legato,  qui  Gatalaunum  hacdc  resynodum 
indixit.  «  Henricus  primo  c.ipit  consiliunri  a  Beraardo 
sanclse  memorise,  aobate  Glarse-yallensi,  cujus  con- 
siliis  regna  et  ecclesiae  Gralliamm  hodieque.  »  ait 
LaurentiuSf  c  inniiuntur.  Ille  consulit  graviasimnm 
esse  invitis  violenter  prseesse.  Idcoque  prinsquam 
i^ominiosa  in  eum  accusatio  ad  publicam  tantorum 
virorum  audientiam  veniat,  solus  omnibus  cedat, 
episcopatuilabrenuntiet.  Gredidit  se  consilio  ejns  ille ; 
baculum  reddidil,  et  abreuuntiavit  episcopatui,  ac 
recedit  anno  decimo  tertio  ox  quo  susceperat  eum  de 
manu  Caesaris,  •  nempeanno  1129,  ex  notisad  epi- 
stolam  13.  Ad  eumdem  epistolae  62'et63.  Secnndo 

gurgat  se  Bernardus  de  ordinatione  Parvini  in  ab- 
atem  Sancti-Sepnlcri  Ganfieracensis,  ex  monacho 
Sancti  Yinceutii  Laudunensis,  teste  Hermanno  mo- 
nacho,  De  miraculis,  lib.  iu,  cap,  20,  in  locum  Ful- 
berti  expulsi  a  Rainaldo  de  Pratis,  Remorum  archi- 
episcopo,  ob  malam  administraiionem,  ut  Bemardus 
bic  tradit.  Porro  OGenobinm  Sancti-Sepulcri  Ordinis 
S.  Benedicti  olim  extra  muros  Gameraci,  fundatum 
estanno  1064,  a  Lietberto  episcopo,  cujus  Yita  ex- 
stat  in  Spicilegii  tomo  nooo.  Yide  Meyerum  et  Mi- 
raeum.  Tertio  denigue  purgat  se  Bernardus  de  refor- 
matione  monasterii  Sancti-  Joannis  Laudunensis,  ubi 
puellis  ob  vitae  liceniiam  ojectis,  substiinti  sunt  mo- 
naohi :  cujiis  rei  historiam  ita  descnbit  prsefatus 
Hermanntts,  Oe  miraculia  B.  Mari»,  libro  lertto,  cap. 
^'^:  cln   diebus  yero  pratfati  donuii  Btrthoiomsei 


j^  amicis  dispUcuit;  fateor,  et  mihi.  Uliiam  non  is- 
sem  ad  illa,  ntinam  non  irem  td  similia.  Utinam  et 
nuper  non  issem,  ubi  vidissem  advcrsum  Beclesiam 
apostolica  (proh  dolor!)  auctoritate  violentam  ar- 
mari  tyrannidem,  quasi  non  salis  per  se  insanisset. 
Tum  demum  scnsi  juxta  prophetam  adhaereacere 
linguam  meam  palato  meo  {Psal.  cxxxvi,  6) :  cum  sn- 
bito  pondus  superjectum  est  nostris  cervicibus,  atque 
irrefragabilis  auctoritas  litterarum.  Heul  obmntui, 
et  humiliatns  sum,  et  silui  a  bonis,  et  dolor  meus 
renovatus  est  (P^a^  xxxviu,  3),  quando  vidi  repente 
ad  illas  litteras  impleri  facies  innocentium  ignomi- 
nia,  et  laetari  amplius  impios  quod  malefecerint,  et 
exsultare  in  rebus  pessimis.  Misertum  est  impio,  ut 
juxta  dictum  propheticum,  non   disceret  facere  ju- 

B  stitiam:  etqui  in  terra  sanctorum  iniqna  gessit  (Isat. 
XXVI,  10),  ipsius  terra  justissuBO  quo  tenebatur^ 
absoluta  est  interdicto(157). 

3.  Propter  hujusmodi,  etsi  aliud  non  sit,  gravor 
interesse  causis :  quarum  praesertim  mca  non  inter- 
esse  cognosco.  Gravor,  sed  trahor.  At  vero  ab  hac 
necessitate  per  quem  mdius  retrahi  posse  sperave-? 
rim,  quam  pcr  vos,  vir  optimc?  cui  in  hac  re,  nec 
potestas  deest,  nec  voluntas,  ut  comperi.  Gandeo 
nempe,  quod  et  veslrae  pmdentiae  nostram  in  talibns 
occupationem  displicere  cognovi.  Et  quidem  justis- 
sime,  ct  amicissime.  Age  ergo  si  ila  vultis,  imo  quia 
sic  cemitis  ac  decernitis,  et  amico  expedire,  et  mo- 
nacho  convenire :  date,   quaeso,    operam,  quatenus 

A  una  utriusque  voluntas  citius  impleatur,   quo  el  vo- 

^  bis  videlict  satisfiat  ad  justitiam,  et  mihi  ad  salu- 
tem  animae  consulatur.  Indicatur,  si  placet,  clamosis 
et  importunis  ranis  de  cavemis  non  egredi,  sed  suis 

episcopi,  Laudunen  is  scilicet,  antiqua  religio  non 
parum  in  eodem  monasterio  refri^uerat,  exteriores 
quoqne  possessiones  paulatini  diminntae  erant,  sed 
et  nonnulla  sinistrae  famae  de  eisdem  virginibus  di- 
cebantur.  Unde  muUum  contristatus  idem  pontifex 
(videbat  enim  eas  frequenter  a  se  commonitas  emen- 
dationem  quidem  verbo  promittere,  sed  faeto  non 
implere)  consilio  et  auctoritate  domini  papae  Inno- 
centii,  dominique  Rainaldi  Remorum  arehiepiscopi, 
Ludovici  quoque  regis  Francomm,  ad  qnem  eadem 
ecclesia  proprie  pertinere  dicebatur,  omnes  paritcr 
Hlas  sanctimoaiales  ex  illa  ejecit.  Assomens  quoque 
virum  religiosum  domnum  Drogonem  ccenobii  San- 
D  cti-Nicasii  Remensis  Priorem,  eum  ibidem  primum 
abbatem  ordinavit,  ct  monachos  illic  snfficienter  ex  di- 
versis  monasteriis  posuit.  >  Ita  ille.  puod  antem  In- 
nocentii  auctoritate  hoc  factnm  asserit,  inteiligendnm 
est  de  confirmatione,  non  vero  de  ipsa  reformatio- 
ne,  quae  biennio  ante  Innocentii  creationem  agitata 
est,  et  definita  in  comitiis  epicoporum,  pnesente  Lu- 
dovico  rege  Atrebati  habitis  sexto  idiis  maii,  anno 
1128,  quibus  interfuore  Rainaldus  Remensis,  Jos- 
lenus  Suessionensis,  Bartholomaeus  Laudnnensis,  Si- 
mon  Noviomensis,  Joannes  Morinensis,  Garinus  Am- 
bianeusis,  Robertus  Atrebatensis,  GlarembaldusSilva- 
neciensis,  et  Petrus  Belvaceosis,  prout  haec  omnia  con- 
stant,  tum  ex  diplomate  regio,  tum  ex  decreto  Matthaei 
Albanensis,  aliisque  hujus  historiae  monumentis,  quae 
nna  cum  Innoccntii  iitteris  in  Ineem  edidii  noster 
Acherius  in  suis  ad  Guibertum  notis,  pag.  838,  sq, 
(157)  Yide  supra  epistolas  46,  47« 


157 


BPISTOLiG. 


1S8 


eooteatas  eue  paludibus.  Non  auditntur  in  eonei-  1  Nee  allnd  sane  credinras  eum  habere  adrems  tr> 

cbiepiaeopum,  nisi  quod  spiritnm  in  ipso,  sieotiii 
cseteris,  laborat  eistingaere  (i59).  Denique  si  fallere 
de  bis  qn»  altestamur,  fallive  putamar ;  vestre  citius 
inveniet  examinationis  diseussio  :  si  tamen  (quod  et 
vehemeater  oplarous,  et  suppliciter  oramus)  de  val- 
tu  tao,  Pater  sanctissime,  judicium  prodoat,  de  qao 
profecto  confidimus,  quod  custodias  innooentiam,  et 
videas  aBquitatem.  Alioqain  reduci  causam,  in  rcgis 
praesentia  atque  potentia,  non  plane  est  aliud  quam 
tradi,  beu  I  hominem  in  animam  inimicoram  ejus. 

EPISTOLA  L  (IM). 

AD    Bt/MDBll. 

Unde  supra.  —  Postulat  ut  archiepiscopo  liceat  ad 
sedem  apostolicam  appellare. 

Oportebat  quidem,  si  ita  vestrse  visum  fuisset 

auctoritati,   ut  in  vestri   pneseatia  causa  domini 

Scnononsis  discuteretur;  ne  infensus  vidclicet  regi, 

in  rcgis  pnesentia  et  potentia  suis  pro  se  adversariis, 

responsurus ,  traditus  bomo  viderelur  in  animam 

inimicorum  ejus.  Sed  quoniam,  ut  tenendum  irrefra- 

gabiliier  quidquid  prsecipitis,  sic  spcrandum  indu- 

bitanter  bonnm  de  omni  re   quam   decemitis  :  id 

solam  a  vestra.  Pater^  pietate  deposcit  omnium,  qui 

apud  nos  esse  videntur,  religiosonim  hamilitas,  ut  si 

se  ad  vultum  forte  potentis  (ut  assolet)  senserit  prae- 

gravari,  confugere  sibi  liceat  ad  viscera  Patris,  quod 

utique  hactenus  oppresso  nemini  ncgatum  audivimus. 

Alioquiu  videat  Joseph  vir  justus,  quid  sibi  etiam 

nunc  faciendum  sit  de  puero  et  matre  ejus,  quia 


liis,  io  palatiis  non  inveniantur  :  ad  causas,  ad  ne- 
gotia  nulla  necessitas,  nulla  trabere  possit  auctoritas* 
Sic  forsitan  vesler  possct  amicus  declinare  praesump- 
tionis  notam.  Nam  noxam  unde  contrahere  potue- 
rim,  ignoro  :  cum  sdam  milii  consilium  esse  et 
propositam,  nunquam  (si  causa  duntaxat  nostri 
ordinis  non  faerit)  exire  de  monasterio,  nisi  aut 
apottoliee  Sedk  legato,  aut  certe  proprio  vocante 
episcopo  :  quibus  nostrse  humilitati,  sicut  optime 
noeiia,  eontradieere  omnino  fas  non  est,  nisi  ex  quo- 
eunqae  aaperioris  aoctoritatis  privilegio.  Quod  uti- 
qoe  si  onqaam  per  manum  vestram,  ut  spero,  mibi 
in  nanns  venerit,  tunc  proeul  dubio  et  pax  mihi,  et 
pax  erit  de  me.  Non  tamen  idcirco  etiam  me  latente 
et  taoente  eessare  puto  murmurecclesiamm,  si  non  B 
eessel  Romana  curia  pro  voluntate  assistentium 
lacere  prsejudicium  in  absentes.  Valetc. 

57  EPISTOLA  XLIX  (158). 

AD  DOMimJM  PAPAM  HONORIUM,  PRO  nENRIGO  SENO- 
IfENSI  ARGHIBPISGOPO 

Sammo  pontifici  Honorio,  servi  et  (si  digni  judi- 
eamar)  filii,  Stbphanus  Gistercieiisis,  Huoo  Ponti- 
liaeensis,  Bernardus  de  Glara-Valle,  quod  reveren- 
dissimo  domioo,  quod  benignissimo  patri. 

Degentes  in  monasteriis,  ad  qnae  nos  noslra  pec- 
cata  compulerunt,  non  cessamus  orare  pro  vobis, 
et  pro  eommissa  vobis  Dei  Ecclesia  :  congaudentes 
et  sponsfle  Domini  super  tam  fido  custode,  et  sponsi 
amico  super  labore  tam  fructuoso.  Fidenter  proinde 


alque  fideliter  vestrse  Pateraitati  suggerimus,  quae  ^  ecce  etiam  nunc  in  Senonensi   provincia  Christus 


in  regno  nostro  eidem  matri  nostrse  dolentes  cerni- 
mus  adversari.  Qnantum  quidem  nos  sentimus  qui 
vicini  sumus,  rex  Ludovicus  non  tam  episcopos^ 
quam  in  episcopis  justitiae  persequiiur  zelum,  pieta- 
tis  cnltam,  habitumque  ipsum  religionis.  Quod  ves- 
tne  quoqae  pmdentia.  Sanctitatis  vel  ex  eo  facile 
adverfere  potest,  quod  qui  ante  in  habitu  actuque 
sflBenlari  honorati  sunt  sublimes,  judicati  fideles, 
habiti  familiares ;  modo  inimici  facti  sunt,  digne  suo 
sseerdotio  conversantes,  et  per  omnia  bonorificantes 
ministerium  saum.  Hinc  gravibus  contumeliis  et  in- 
jariis  episcopi  Parisiensis  innocentia  pulsata  est,  sed 
non  qoassata ;  quia  Doroious  supposuit  manum 
soam,  cam  vestram  opposuit.  Hinc  et  nunc  domini  n 
hajas  Senonensis  constantiam  concutere  et  labefac- 
lare  eonator :  ot  metropoiitano  (quod  absit  I)  dejecto, 
fadle  prout  voluerit,  gassetur  in  suffraganeos. 
Postremo  quis  ambigit  non  aliud  cum  quam  oppu- 
gnare  religionero,  quam  nimimm  aperte  sui  regni 
destmetionem»'  sufle  coronae  pronuntiat  inimicam  ? 
Bl  aiter  Herodes  Christum  non  jam  in  cunabulis 
habet  suspectum,  sed  in  ecclesiis  invidet  exaltatum. 

ri5S)  Scripta  anno  Christi  1428. 

[159)  Hflec  non  absolute  dicta  in  regem,quem  alio- 
qu  mioime  malum  foisse  constat ;  s^^d  quod  in  eis 
josliufle  sehim  persequi  videretur,  primigenios  eon^ 
versioois  motus  in  Senosensi  et  Parisiensi  antistiti- 
b«s  qnasi  in  ipsb  novse  vitse  cunabulis,  exstinguere 
volendo.   Cseteram  qaam  pie  vitse  saprenm  dies 


!i 


quseritur  ad  perdendum.  Nam,  ut  quod  vemm  est, 
manifestius  59  proferamuS|  rex  in  arcbiepiscopo 
ex  eo  aperte  novam  persequi  religionem  dignosdtur, 
quod  eum  in  antiqua  saeculari  conversatione  et  ha- 
bitu,  sicut  promoveri  omnimode  [al.  commode] 
voluit,  sic  ab  omni  pcnifus  securum  infestationc 
dimisit. 

EPISTOLA   LI  (161). 

AD  HAIMERICUM  CANCELLARIUM. 

Unde  supra. 

Viro  illustri  Haimerico,  sanctae  Romanae  Sedis 
canc^llario,  Bbrnardus  abbas  dictus  de  Clara-Vailc, 
salutem  et  si  quid  valet  peccatoris  oratio. 

Quousque  durat  illa  sententia  :  Omnes  qui  pie 
volunt  vivere  in  Christo,  persecutionem  patiuntur? 
(II  Tim.  lu,  12.)  Qaousque  relinquitur  virga  pec- 
catorum  super  sortcm  justomm  ?  Quis  det  ut  stare 
incipiant  justi  (162)  adversus  eos  qui  se  angustiave- 
rant  t  Quis  jam  ferat  tantam  inter  coelum  terramque 
discordiam,  ut  exsultantibus  Angelis  super  emenda- 
tione  malorom,  fiiii  Adam  fremant  et  tabescant  ? 
Quasi  non  sit  passus  Jesus  pacificans  in  sangnine 

exegerit  Ludovicus,  docent  notae  in  epistolam  46, 
quidquid  pinguedinem  ipsi  objiciat  Henricus  Hun- 
tindoniensis,  Spicile^ii  lomo  VIII. 

(160)  ScripU  anno  Ghristi  1128. 

(16t)  Scripta  anno  Christi  1128. 

(163)  Adittur  alias,  m  mo^  conitantia^  sed 
deest  in  nianuscriptis« 


159 


S.  BBRNARDI  AB6ATIS  eLARifi-VALLBNSlS 


160 


suo  qu»  in  terra  suat,  el  quea  ia  coelo ;  aat  in  ipso  j^ 
Deu8  non  fuerit  muodum  reconcilians  sibi.  Lauda- 
batur  quondam  archiepiscopus  in  desideriis  animse 
suae,  et  ia  sseculari  vita  et  habitu  beoedicebatur,  At 
nunc  sub  panois  infaatis  Jesu  queritur  simonia,  et 
inter  nascentes  virtutes  emortuorum  vel  cadavera 
vitiorum  scrutatur  curiosa  malitia.  Yidetis  et  nunc 
stare  Jesum  in  signum  cui  contradicitur.  Per  ipsum 
vos  obsecro,  pro  ipso  supplioo  vobis.  Habet  siquidem 
et  unde  illum  revereamini,  et  unde  illi  misereamini. 
State  pro  ipso  nunc  in  defensione  archiepiscopi,  cui 
quandoque  et  vos  adstare  habetis  in  examinatione 
vestri.  Valete. 

BPISTOLA  Ul  (163). 

AD  BUMDBlf. 

Eptscopum  Camotensem  non  affectasse  profec^  B 
tionem  Jerosolymitanam.  Causii  et  negotiis  pu- 
blicis  absolvi  se  rogat. 

Amicus  vester  et  noster   dominus   Camotensis 

episcopus  (164)  voluit  vobis  etiam  per  me  certum 

fieri,  quia  id  quod  de  ipso  a  quibusdam  domino  papse 

persuasum  fuisse  cognovimus,  ut  eum  videlicet  Je- 

rosolymam   pcrmitteret    proficisci,    nec  sui  fuerit 

studii,  nec  voluntatis.  Quod  etsi  mullum  voluisset, 

proficisci  tamen  non  poterat  nisi  eum  gravi  scandalo 

omnlum  qni  apud  nos  sunt  bonorum,  mutueniium 

quippe  ne  plus  mali  ejus  absentia  faceret  suisi 

quam  boni  alienis  prsesentia.  Hsec   pro  episcopo. 

Caeterum  ut  et  pro  me   aliquid  locar  secnndum 

quod  Scriptura  admonet,  Miserere^  inquiens,  animas 

tuoB  placens  Deo  (Ecclu  xxx,  24) ;  placetne  vobis  ut  C 

causis  onerer,  oecuperque  negotiis,  nihilque  prosit 

exoccupari  propriis,  cum  totus  implicer  alienis  ?  Si 

inveni  gratiam  in  oculis  veslris,  date  operam  ut 

prorsus  amovear  ab  hujusmodi,  quatenus  liceat  mihi 

pro  meis  atque  vestris  orare  delictis.  Et  quidem 

nihil  mihi  securius  judioo,  quam  obedire  domini 

papae  voluntati ;  sed  si  dignetur  attendere  ipse  quid 

possim.  Utinam  nempe  noverit  quam  ista  non  pos- 

sim  aut  quam  difficile  possmi.  Et  de  hoc  satis  di- 

ctum  sit  sapienti.  Quaesivit  a  me  praefatas  episcopus 

aliqua  ex  nostris  opusculis,  qme  vobis  nutteret ;  sed 

non  fnit  ad  manum,  quod  vestro  dignum  crederem 

stndio.  Libellum  tamen  De  gralia  et  libero  arbitrio 

nuper  edidi :  illum  vobis  libenter  mittam,  cum  vos 

velle  oognovero.  Yalete.  D 

59  EPISTOLA  Lni   (465). 

AD  BUMDBll. 

Duos  religiosoSf  et  in  Aft  se  ipsum  Haimerico 

reprauentat. 

Pro  mnltis  et  per  multos  memini  me  scripsisse  ad 
vos;  aed  nnnc  ipse  qui  loquebar,  esse  adsum.  Tres 
in  duobns  conspidtis,  quoniam  absque  me  esse  non 

(163)  Scripta  circa  annum  1128. 

(164)  Ganfridos  :  infra  epistola  65. 

(165)  ScripUi  circa  annum  1128. 

(166)  Scripta  eirca  annum  1136. 

(167)  Scripta  circa  annum  1128.  Yirtatnm  hujus 
magni  prsesulis,  magnus  admirator  et  prseco,  uti 
M  testis  ocnlatus,  Bernardus  fait,  utpjote  qui  enm 
eo  ad  varia  Ecclesi»  negotia  oonfieieflda  sasphis 


possunt,  in  qnomm  jugiter  pectoribus  requieacOy  et 
quidem  securins  atqne  suavins  quam  in  proprio. 
Mentiri  videor,  sed  ei  qui  amicitise  vim  nunqnam 
sensit,  qui  virtutem  charitatis  ignorat,  qui  non  erc- 
dit  multitudinis  credentium  fuisse  cor  unnm,  et  ani- 
mam  unam  {Act.  iv,  32).  Qui  ergo  videt  eos,  videt 
et  me,  etsi  non  in  meo  corpore  :  et  qnod  loqnnntur 
ipsi,  ego  pariter  loqnor,  sed  eorum  lingnis.  Gorpore, 
fateor,  atenm :  sed  hsec  est  exigua  portio  mei.  Porro 
qui  vidit  faciem  meam  tantnra,  sine  cnlpa  et  sine 
notamendacii  asserit  se  vidisse  non  partem  mei,  sed 
me  :  eum  tamen  nonnisi  partem,  et  partem  modicam 
viderit.  Qnanto  itaqne  verius  esse  me  dixerim, 
etiam  sine  prsesentia  corporis,  ubi  meam  sentio  vo- 
luntatem,  meum  spiritum  et  amorem,  qme  utique 
est  pars  potior  digniorque  mei  ?  Tribus  ergo  in  cor* 
poribus  nnnm  nos  esse  noveritis,  non  pari  sanctitate, 
qua  ambobus  ego  inferior  snm,  sed  eadem  voluntate, 
ei  summa  concordia  animomm.  Cur  enim  unitatem 
hanc  inter  diversos  non  faciat  compago  charitatis 
nno  spiritu,  si  camalis  copula  efficit  ut  sint  duo  in 
carne  una?  Quartum  vos  addi  velim,  si  dignum  judiea- 
tis  etineamdemconcnrrereuhitatemdilectionis.  Quod 
fiscile,  si  Don  contemnitis,  obtinebitis :  tantnm  id  vot 
nequaquam  contemnere  eis  cognitum  faciatis.  Yalete. 

EPISTOLA  UV  (166). 

AD   BUMDBM. 

Vivianum  abbatem  commendat,  manetque  de 
cura  animce  serio  gerenda. 

Yolo  et  precor  ut  harum  lator  venerabilis  Altae- 
cumbse  abbas  Vivianns  mibi  ob  suam  religiositatem 
admodum  familiaris  amicus,  amicum  vos  pro  Dei 
amore  et  nostro,  in  suo  negotio  experiatnr.  Et  haec 
pro  illo,  reliqua  autem  vobis.  Quid  prodest  komini  si 
universum  mundum  lucretur^  animceautem  suce  de 
trimentum  patiaturf  aut  quam  dabit  homo  commU' 
tationempro  animasua?{Matth.  xvi,  26.)  Nec  totus 
mundus  sufficeret.  Magna  res  amma  qase  Ghristi 
sanguine  redempta  est.  Gravis  animae  casus,  qute  non 
nisi  Christi  cruce  potuit  reparari.  Si  rursum  cor- 
raerit  peccato  duntaxat  ad  mortem,  unde  jam  repa- 
rabilur?  Nunquidaut  aller  Christus,  aut  idemiteram 
crucifigi  habet  pro  illa  ?  Super  hoc  vellem  vos  nnn- 
quam  oblivisci  illud  Sapientis  consiliam  :  Flli^  me- 
morare  novissima  tua,  et  in  astemum  non  peecabis 

(Ecclu  VII,  40). 

EPISTOLA  LV. 

AD  GAUFRIDnM   GARNOTBNSBII   BPEBCOPUlf  (167). 

Monachum  quemdam  reclusumdesertorem  instituti, 
sed  jam  resipiscentem^  a  Gaufrido  susdpi  et 
juvari  postulat. 

Fidelissimo  ac  pradentissimo  servo  Dei  GAHPaioo 

Caraotensi  episcopo,  Bbenardds  panperam  Chrisli 

atictoriute  Pontifids  adhilbitus  fuit.  Yide  Yitam 
sancti  Beraardi,  libro  n,  capp.  1,  2,  6,  et  alibi.  Sed 
fuisse  viram  vere  apostolicum,  et  Bernardi  moribns, 
affectui  et  ingenio  per  omnia  parem,  vel  ex  eo  patet 

auod  dulcissimam  illius  sibi  fateatur  esse  memoriam. 
In  quibus  idipsum  verbis  osiendat  :  <  Sed,  o  mihi 
loeum  suavem,  » inquit,  <  nbi  indicit  occasio  memo- 
randi  el  nominandi  soaviiaiaii  odoris  virum,  epi* 


IGI 


BPlSTOLyE. 


162 


de  Clara-Valle  servus,  clarilaie  perfundl  montiam  a 
elernoram.  ** 

Quantam  vobis  honoris  vestra  laudabilis  vita» 
tantam  affert  et  oneris  laudans  fama.  Ecce  enim  60 
is  per  quem  et  pro  quo  preesentes  litteras  accipitis, 
exemplo  ceterorum,  quos  saepe  tales  non  paucos 
experimini,  motus  et  ipse  bono  odore  vestri,  quem 
de  kmfe  sensit^  tam  communem  cum  fiducia  pieta- 
tem  reqnirit,  spe  atique  ductus  inveniendi  non  so- 
Inm  couilinm  qnid  agere  debeat,  sed  et  auxilium 
quoperfieere  veleat.  Est  autem  haec  causa  ejus. 
Quadaui  se  eella  pro  amore  Dei  ex  proposito  inclu- 
seraL  Egressionis  atque  transgressioBis  sue  vobis 
ipse  caosas  ezponet  (168).  Etquidemadpropositum 
redire  capit;  sed  per  vos  implere  proposuit,  si 
tameo  nostris  hoe  precibus,  quibus  se  pnemunire 
cnravit,  obtinere  potuerit.  Fadite  ergo  morem  p 
vestmm :  ferte  opem  misero ;  imo  quia  vos  sapien-  B 
tibas  el  inaipientibus  debitorem  agnoscitis»  erroneam 
Christi  oviculam  de  faucibus  lupi  festinate  eripere; 
et  ad   pfstum  reducendo  priorem,   juxta   aliquod 

soopom  loquor  Gaufridum  Camotensem,  qui  lega 
tionem  in  partibus  Aquitaniae  propriis  sumptibus 
admioistravil;  idque  annos  plures.  Rem  loquor, 
qoam  vidi  ipse,  »  etc.  De  consideratione,  lib.  iv,  cap. 
5,  ubl  legere  est,  qnam  constanteretgenerose  ablata 
fibt  munera  refutaverit,  et  quibus  exinde  praeconiis  a 
Bemardo  ceiebretur.  Yide  etiam  Petrum  abbatem  CIu- 
niacensem,  lib.  iv,  epist.  43,  ubi  videre  est,  qoanti 
eam  fociat;  Sarisberiensem,  Polycratici  libro  v, 
eap  15;  Uenriq.  inMenoIog.  1  feb.  Idem  in  Fascic. 
lib.  n«  dist.  10,  cap.  12,  e  ccetu  Cisterciensium 
asaomptam  ad  calhedram  Carnotensem  testatur. 
Yide  etiam  Baronium,  tomo  XII,  anno  1135  et  aliis, 
nbi  eomplnra  de  ipso  refert  prorsus  illustria.  Gerte 
in  Yiia  Guillelmi  ducis  A^uitaniae  dicitur  t  vir  ple- 
nos  ^irilu  consilii  et  fortitudinis.  >  Sed  unius  Ber- 
nardi  elogium  nobis  est  instar  omnium.  Yide  loca 
rapra  citata.  Obiit  Gaufridus  anno  1138,  octavo 
kaieodas  febmarias. 

(168)  Indusis  quippe  solemni  more  non  licebat 
tftt^  e  cella,  teste  Grimlaico  in  Regula  solita- 
nomm. 

(169^  Scripta  circa  annum  1128. 

(170)  Ulostre  Norberti  elogium  a  tanto  viro ;  sed 
non  nunns  insignis  rerum  divinarum  discretio  in 
Bemardo,  qui  non  facile  quibusvis  piis  iilustrationi- 
bos  fidem  accommodabat,  ex  epistoia  174,  n.  4.  Nor- 
bertas  jam  supra  laudatus  in  epistoia  38  auctor 
Pmaonstratensis  Ordinis,  per  viginti  annos  in 
abbatias  pene  septuaginta  adolevit.  teste  Laarentio 
Leodieiisi,  in  Spicilegii  tomo  XII,  pag.  325.  Yide 
epistolam  253.  Q 

(171)  Non  Norberto  soium,  sed  multis  anliquio- 
rnm  F^tram  ^ut  de  recentioribus  taceam)  persua- 
som  sobinde  fuit,  prae  foribus  Antichristum,  et  ex- 
Irenram  mondi  diem  adesse:  uti  videre  est  apud 
Hieronjmam,  Leonem  papam,  Gregorium  Magnum, 
st  ipsain  S.  Angustinum.  Nempe  ex  temporum 
iniqpDitate,  et  ugnis  mundi  finem  pnecessuris,  a 
Gbrisio  praediciis,  quorom  pleraque  jam  tum  appa- 
rsliaiit»  id  sil»  hand  vaoe  coliigere  visi  sunt.  Et  ut 
reai  paulo  altius  repetamus,  jam  inde  ab  apostolo- 
ruB  temporibus  varia  semper  fuerunt  multorum 
de  Aollehristo  fine  mundi  iudicia,  conjecturse,  opi- 
aioiias,  vaticinia.]  Philosophi  plerique  et  astronomiy 
eomplares  etiam  imnoslores,  Indiones  et  nugivendu- 
Ut  faasrelici  item  et  lanatici  quidam  hic  vates  essCi  et 
vttra  eaetaros  mortaliam  sajpere  videie  voluerunt;  sed 
qnofm  vatielnia  pleraqne  jam  dtut  eTentiis«  et  Y8p 


ovilium  vestrorum  quacunque  in  cellula  jubete  re- 
dudi:  nisi  forte  aiiud  quid  ei  magis  expedire 
perspexeritis,  ct  licere  judicaveritis,  et  persuadere 
potueritis. 

BPISTOLA  LYI  (169). 

AD   BUMDBll. 

DeperegrinationeJeroiolymitana  Norberti  se  incer^ 
ium  esse.  Sententiasejusdem  de  Antichristo  se  non 
assentiri.  Causamquoque  Humberticommendat. 
Quod  a  me  de  domino  Norberto  sciscitamini,  si 
videlicet  iturus  sit  Jerosolymam,  ego  nescio.  Naa, 
cum  ante  bos  paucos  dies  ejus  faciem  videre,  et  de 
coelesti  fistula,  oro  videlicet  ipsius,  piurima  baurire 
meruerim  (170);  hoc  tamen  ab  ipso  non  audivi. 
Yerum  de  Antichristo  cum  inquirerem  quid  sentiret, 
durante  adhuc  ea,  quae  nunc  est,  gencratione  reve- 
landum  illum  esse  se  certissime  scire  potestatus 
est  (171).  At,  cum  eamdem  certitudinem  unde  babe- 
ret,  sciscitanti  mihi  exponere  veilet;  audito  quod 
respondit,  non  me  illud  pro  certo  credere  debere 
putavi.  Ad  summam  tamen  hoc  asseruit,  non  visu- 

tes  istos  vanitatis  et  falsitatis  convicit.  Relfqua  haud 
dubie,  quse  futurum  tempus  eiiamnum  respiciunt, 
similiier  sequens  eludet  setas,  ut  pateat  quam  *vere 
dictum  sit  Act.  i,  7,  Non  est  vestrum  nosse  tempora 
vel  momenta;  item  apud  Matlh.  xxiv  36,  De  die 
autem  illa  et  hora  nemo  scit.  Non  eiit  iojucundum 
lectori,  u  ex  plurimis  panoorum  exempla  refera- 
mtis.  In  primis  ipsi  Tbessaionicenses  male  intellectis 
Apostoli  verbis,  I  Thessal.  iv,  16,  Deinde  noSf  qui 
vivimus,  qui  relinquimur^  simul  rapiemur  cum  illis 
innubibus  obviam  Cliristo  in  aera^  et  sic  semper  cum 
Deo  erimus;  mox  diem  mundi  supremum  adtbre  rati 
sunt.  His  ergo  ab  hac  opinione  revocandis  alteram 
ad  Thessalonicenses  Bpistolam  scril)ere  necesse 
habuit,  teste  Hieronymo.  epist.  ad  Minerium  et  Alex. 
Lactautis  arbiiratus  est  auno  500  a  Ghrislo  exter- 
minium  mnndi  futurum,  Div.  Inst.  libro  i ,  cap.  25. 
Alii  durationi  mundi  post  Christum  mille   annos 

Jirsefizerunt,  Ghiliastse  dicti  :  idque  ex  verbis  S. 
oannis,  Apoc.  xx,  7,  Et  cum  consummati  fuerini 
mille  anni^  solvetur  Satanas  decarcere  suo,  i^pisco- 
pus  quidam  Florentinus  assercbat,  Antichristum 
naium  anno  1105.  Yide  Plat.  iu  Paschale  II,  Petrus 
Joao.  Beguinarum  et  Begardorum  princeps  atfirma- 
bat,  anno  1335  Aniichristi  regnum  tiniendum  Jos. 
a  Gosta  de  Temp.  noviss.  Hispaaus  quidam  nomine 
Arnoldus,  teste  Fiorimundo,  in  annum  1345  Anti* 
christi  tempus  retulit,  cijgus  scilicet  anni  ipso  die 
Pentecostes  Antichrisii  discipuli  essent  prodituri. 
Abbas  Joachim  existimabat  Antichristum  intra 
sexaginta  annos  a  suo  tempore  adfaturum;  vixit 
autem  circa  annum  1200.  Petrus  de  AUiaco  car- 
dinalis  et  episcopus  Gameracensis,  ex  astronomicis 
indiciis  et  observationibns  prsedixit,  Anlichristum 
anno  Domini  1789  exoriturum.  Nicolaus  Gusanus 
non  dubitavit  asserere,  Antichristi  adventum  futurum 
anno  Ghrisii  1700  vel  1734.  Joannes  Picus  Miran- 
dulae  princeps,  in  Assertiouibus,  concl.  9,  adfutarum 
conjicit  Antichristum  anno  redempti  orbls  1994. 
Hieronymus  Gardao,  De  variet.  libro  ii,  cap.  8,  et 
Jacob.  Naclant.  in  Prselud.  Medullse,  cap.  4,  exiatt* 
mabaot  venturnm  Antichristum  anno  \  800.  Supe- 
riori  sseculo,  nescio  qua  vaticinandi  prurigine,  pln- 
res  tum  astrologi,  tum  heteredoxi,  tempus  interituri 
mundi  prsedicentes,  fabulam  et  risum  mundo  etiam* 
num  stanti  prsebuerunL  Joaones  Regiomontanus, 
magnus  alias  matbematicus,  anno  a  parta  Yirginis 
Proanosticon  de  aono  1588  tanqusm  maado  tauii 
edidit.  Similia  Joanoes  StofDeniSt  et  ipse  insigmt 


163 


S.  BERNARDl  ABBATI8  GLARiE-VALLENSIS 


EPISTOLA  LVin. 

AD  BBALlflll  CATALAUNBN8E1I  EPISCOPUM  (i74j. 

Horiatur  Ebalum,  ut  monasferio  seu  ecclesim  Om- 
nium  Sanctorum  virum  idoneumpras/ici  curet. 

Domino  Ebalo  venerabili  sanctae  Calalaunensis 
EccIesiaB  Dei  gratia  episcopo,  fraler  Bernardus  ab- 
bas  de  Clara-Valie,  si  quid  potest  peccaloris  oratio. 

1.  Naviculae  illios  (de  ecelesia  loquor  Omnium 
Saoetorum  (475),  quae  sub  oculis  vestris  gubernatore 
destituta  fluctuat)  non  est  bonum  vobis  negligere  vel 
dissimulare  periculum.  Res  quippe  vestrse  cnras  est. 
Unde  miror,  qua  ratione,  quave  securitate  a  clerico 
illo,  qui  a  religiosis  personis  vir,  ut  aiunt,  religiosus 
eidem  ecclesiae  electus  est,  requirendo  desistitis, 
eiiamsi  hoc  quorumdam,  qui  in  ipsa  ecclesia  sunt, 
incuria  vel  desidia  non  mereatur :  qui,  ut  audivi-  B 
mus»  illum  qui  electus  est  nolentes,  nee  aliud  nisi 
quod  religiosus  est,  afTerentes  [a/.  asserentes],  de 
eligendo  alio  vesiram  quoque  ansi  sunt  compellare 
gravitatem  :  quasi  qui  videatur  esse  communior  et 
affabiiior,  qui  non  sit  extraneus :  sed  civibus  tam 
gratus  quam  eogoitus,  morum  patriae  gnarus,  rebus 
ecclesiae  tractandis  idoneus:  revera  (ut  ad  istos 
cautissimos  consuitores  me  vertam)  qui  vitia  vestra 
nou  redarguat,  qui  miserae  conversationi  vestrae,  aut 
consentiat,  aut  contradicere  non  audeat.  Non  sunt 
audiendi;  sed  potius,  velint  nolint,  omnimodo  sata- 
gendum  est  vobis,  ut  is  qui  boni  testimonii  est, 
ecclesiae  desolatae  quantocius  perquiratur :  quoniam, 

•it  taiii  est  qualis  praBdicatur,  Deus  procul  dubio  cum     -  .  .  •  . , 

ipso  erit,  qui  suam  ei  gratiam  ministrabit,  placen-  C  scripto  firmatum  fuisse   etiam    nos    meminimns. 


164 

A  tans  asperitatem,  bis  (nisi  fallor)  Cluniacum,  semel 
Divionem  per  seipsum  addit :  hincque  vinim  bonum 
domnum  Hugonem,  qui  post  defunctus  est;  illinc 
virum  venerabilem,  qui  adhuc  superest,  domnnm 
Radulfum  vix  multis  precibus  impctratos  abducens, 
singulum  singulo  praeposuit  monasterio,  tutum  vide** 
licet  non  arbitrans  cuiquam  monachorum  domestico- 
rum  illam  committere  curam.  Quod  ideo  vobis  in 
exemplum  adduxi,  09  ut  vestram  charitatem  cora- 
monefaciam,  qualiter  ut  in  hoc  qnod  nunc  in  mani- 
bus  est,  oporteat  eam  esse  non  minos  cantam  qotm 
sollicitam. 

EnSTOLA  UX  (177). 

AD  GUILBNGUM  LINGONENSBlf  BPISGOPUM. 

Hortatur  ut  res  quasdam  ecclesice  S.  Stephani  Di" 
vionensis,  per  obitum  Gamerii  vacanies^  ad 
tollendam  scandalis  et  calumniis  ansam,  eidem 
ecclesias  cedat. 

Domino  suo  et  patri  Guilenco  (i78),  Dci  gratia 
Liogonensi  episcopo,  frater  Rernardus  Clarae-Vallis 
abbas,  seipsum. 

Audito  obitu  domini  Garnerii  archidiaconi  (179), 
necessarium  duzimus  vestram  Paternitatem  predbus 
praevcnire,  ima  praemuniro  consilio,  si  taraen  di- 
gnum  putatis  monitis  nostrae  acquiescere  parvitatis : 
quatenus  videlicet  de  rebus  sancti  Stephani  Divio- 
nensis,  quas  tenebt,  -  piaceat  liberalitati  vestne 
misericordiam  superexaltare  judicio.  Siquidem  noa 
ignoramus,  quod  in  manum  vestram  debeant  redirc, 
juxta  quod  in  Capitulo  Lingonensi  dispositum,  et 


tem  omnibus,  efficacem  in  onmibus. 

2.  Quod  si  hunc,  istis  fortasse  non  morenlibus, 
nollo  modo  haberi  posse  contigerit;  alius  de  alia 
qualicunque  domo  religiosa  qui  videatur  idoneus, 
providealur :  non  qualem  isti  volunt,  qui,  nisi  quod 
suae  carnalitati  blanditur,  volunt;  sed  qui  sic  sciat 
negotia  dispouere  rerum  exteriorum,  ut  norit  per 
omuia  praeponere  curam  animarum.  Certe  duobus 
monasteriis,  sancti  videlicet  Petri,  et  sancti  Urbani 
(176),  pastorali  aliquando  solotio  similiter  destitutis, 
bonae  memorise  praedecessor  vester  domnns  Gnil- 
lehnus  non-longi  itineris  laborem,  non  hlemis  rupu- 


quando  filius  vester  Harbertns  in  eeclesia  illa  pri- 
mus  abbas  regularis  constitutus  est.  Sed  qnia  eano- 
nicis  gravis  scandali,  et  abbati  magni  impropcrii 
occasionem  fore  cognovimus,  si  ad  ea  quae  diu  te- 
nuit  illa  ecclesia,  quacunque  occasione  maniun 
vestram  extenderitis;  conquerentibus  quippe  illisde 
illo,  quasi  qui  malum  principium  dederil  adveoiens, 
cum  ejus  causa  et  ad  ejus  introitum  tam  grande 
ecclesia  damnum  incurrerit :  pietati  vestre  suppli* 
camus,  et  supplicando  consulimus,  nt  el  tot  pusillis 
Christi  a  tanto  scandaio  parcatis,  et  bunc  vicariuni 
Ghristi  a  tanto  improperio  simui  liberare  cnretis. 


(174)  Scripta  circa  auDum  112  b.  Fuit  Ebalus  nepos      idterum  in  dioecesi  Catalaunensi :  qoae  Guilielmas  de 
Hiiduini  comitis  Roceiensis,  filius  Andreae  comitis  de  R  Campellis  ad  meliorem  frugem  rovocaverat. 

Rameruco,   teste  Hermanoo  monaeho  Laudunensi,         /i-ir-rx  c^-:«# r.i.-:-.:  ..«« 

itt  libro  primo  de  Miraculis  R.  Mariae,  cap.  2,  anno 
4 122  creatus  episcopus  Catalaunensis  post  Guillelmum 
Gampellensem,  de  quo  in  epistola  3  successorem  sor- 
titus  Elbertum  seu  Robertum  anno  1126,  et  posteum 
Ganfridum  ex  Sancti-Medardi  abbale,  ad  quem  epi- 
stoia  66.  Itaque  haec  epistola  scripta  est  sub  annum 
4126,  etquidem  ante  epistolam  13  scriptam  in  gra- 
tiam  Alberiei,  qui  post  Ebaium  elecCus,  sedem  tamen 
ejns  non  obiinuit. 

(175)  Abbatia  canonicorum  regularium  Ordinis 
S.  Augustini  apud  Catalaunum,  cujus  abbati  Petro, 
forsan  a  reformatione  primo,  epistolam  seripsit  ine- 
ditain  Hugo  MetellnSf  canonieus  itidem  regularis 
Stneti-Leonis  apud  TuUum  Leueeorum, 

(i76)  Monaateria  hffc  OrdiDi»  &.  Benedieti,  deinde 
m6  ooogregauooe  S.  ViiMit  priMm  \n  ifMa  nrbet 


(177)  ScripU  anno  Christi  1129. 

(178)  Wilencus,  aliis  et  Guillermus,  ex  archidia- 
cono  Lin^onensi,  apud  i'erardum  io  Burguudicis 
Monumentis,  pag.  87. 

(179)  Is  eliam  abbas  fuerat  eccIesiaB  Sancti-Ste- 
phani  DivionensiSi  antequam  eo  inducarentur  caoo- 
nict  regulares,  quod  tieri  coeptum  anno  1113,  qno 
anno  quatuor  canonid  ex  ea  ecclesia  in  viliam  Qum- 
tiniacum  secesserunt,  ut  ibi  vitam  regularem  profi- 
terentnr.  Anno  1116,  duodecim  jam  numero  existeo- 
tes,  ad  suam  ecclesiam  reverti  sunt  Inierim  a  Prio- 
ribus  Arnulfo  et  postea  Gaione  ecclesia  ista  guber 
nata  fuit  usque  ad  annum  1125,  quo  domaus  £r[>er- 
tos  seu  Uarberlus  abbas  institutus  esi,  prs^entibus 
Habando  Lugduneoii  arohiepiaoopo,  Stepbaoo  epia- 
Gopo  Mimm^  Oooeraooo  eeu  Joeeraooo  laogoneoil 


105 


EP1ST0L.4:. 


lt)6 


nim  se  mortem,  nisl  prius  yideat  generalem  in  A 
Ecelesia  per^ecutionem.  De  cstero  memorari  veslram 
pietatem  yolo  illius  pauperis  et  exsulis  Humbcrti 
oomine:  qui  dudum,  cum  Trecis  essetis^  vobis 
snpplicabat,  quatenus  ad  comitem  Theobaldum,  qui 
eom  exhasredaverat,  iotercederelis.  Quod  et  e^ 
nQoe  pro  ipso,  et  cum  ipso  itidem  a  vestra  flagiio 
{Hetate.  Nam  oostras  liiteras  de  hac  re  precatorias 
jam  ad  pr8edictampriccipemmisi(i72):  sed  gratiam 
non  mveoiensnibileffeci.  Jamqnod  libenter  audiiis, 
libenter  debeo  dicere  vobis.  Siephanus  vester  sic 
currit,  Bon  quasi  in  incertum:  sic  pugQat,non  quasi 
aerem  verberans.  Orate,  quatenus  sic  currat  ut  com- 
prchendat;  sic  pugnet  ut  vincat. 

EPISTOLA  LVII  (173). 

AD    BUllDBlf. 

Per  minora  vota  non  debere  impecUri  majora  bona.  B 

aliisqae  personis.  Haec  fusius  apud  Perardum, 
pagg-.  86,  87,  abi  Yita  Garncrii  legitur. 
abtrologus.  Item  lieuricus  Ranzovius  uobilis  Danus, 
io  suo  de  Annis  climacter,  et  imperiorum  periodis 
lii>ro.  Sic  plures  astronomi,  dum  voluerunt  ex  side- 
mm  motu,  conjunctionibus,  et  variis  aspectibus 
futura  prsenuntiorc^  quae  mero  Dei  subsunt  arbilriO 
et  gubemationi,  toti  se  mundo  ridiculos  pracbuerunt. 
Evenitqne  iilis,  quod  S.  Thomas  in  4,  disliact,  44, 
icribit :  «  Omnes,  »  ait  c  qui  tempus  prsedictum 
nomeraodo  voluerunt  praenuntiare,  falso  loqui  in- 
venli  flunt,  quorum  falsitas  jam  patet,  et  similiter 
paiebii  fal^itas  illorum,  qui  adhuc  compulare  non 
eessant.  »  Si  quem  forte  magis  lepida  et  ridicula 
fanalieorum  hominum  de  fine  mundi  praesagia,  aat 
potins  aomnia  et  dcliramenta  lc^ere  delectat,  adeat 
Tilmanni  firedenbachii,  viri  piissmii,  et  illustris  £c-  ^ 
desiae  Sancti  Gereonis  hic  quondam  canouici,  Col-  C 
lationeasaera:},  lib.  vu,  capp.  32, 33  :  adeat  Cochlaeum 
in  Adifl  Lolheri,  anno  1533 ;  Fridericum  Nauseam 
episcopum  Viennensem,  libro  de  Consummatione  sae^ 
cfdi;  yel  prae  caeteris  Florimundum,  de  Progress. 
tuerea.  lib.  ii,  cap.  4,  et  lib.  de  Anticliristo,  cap.  7; 
deniqae  Harpocratem  divinum  Rcmacli  de  Vaulx. 
Uaic  oecasiono  memorati  de  Aniichristo  vaticinii  com- 
memorare  visum  Cbt,  non  tamen  in  suggillationem 
Norberti,  viri  sanciissimi,  qucm  supra  a  fistulam 
Cddleaiem  »  Bernardusappellai.  Neceuim  solus  ipse, 
sed  et  plores  sanctorum  Patrum  fmem  mundi  suo 
tempore  baud  procul  abcsse  opinati,  aut  ominaii 
nnt  :  uti  inter  caeteros,  Tertullianus,  iibro  de  Fuga 
in  peraec.  cap.  18;  Gyprianus,  epist,  56,  58,  63; 
Uieronymas,  episty  ad  A^eruch.  vel  Geront;  Leo, 
senn.  8,  de  Jejun.  decimi  mensis;  BasiliuSy  epist. 
71 ;  Gbrysostomus,  homilia  33  in  Joannem ;  Ambro- 
sii»,  oratione  hi  Satyrum  frat.  Gregorius,  lib.  nr,  Q 
epiit.  7t,  et  bomilia  1  et  15  in  Bvangelium;  Ber- 
nardus,  aerm.  6,  in  Psal.  xc;  Vincentius  Ferrerius, 
OrdiiiiB  Pnedic  epist.  ad  Benedictum  |)apam,  et  plu- 
res  alii.  Sed  adverte  longe  diversa  ratione  viros  san- 
ctos  de  6ne  mundi  loculos,  quam  quos  supra  menii* 
nimos.  Illi  enim  vel  ex  observatiune  siderum  et  pla- 
aelanun  (qme  fere  in  aliis  praedictionibus,  sed  in 
hae  naiiaie,  nimis  fallax  est),  vei  ex  qu^usdam 
Soriptnras  sententiis  in  falsum  sensuum  detortis,  vel 
toht  nmliefidi  et  fallendi  libidine,  vel  studio  popu* 
laris  aorse  et  veDeralionis,  hujusmodi  commeota 
sparaerunt.  At  sancti  viri,  horrore  scelerum  el  ma- 
lorwnv  qufls  paasim  toto  orbe  inundabant,  vix  ultra 
poM  mnndnin  eonsistere  putabant,  nec  aliud  super* 
mtf  qnam  ut  propediem,  mole  criminum  et  iniqui* 
Utam  impellente;  fitiiceret,  ira  aciiieet  Dei  termi- 
imm  orbi  oooatitutum  pneverleme*  Btbioo  ptota 


Videtur  lioc,  nisifallor,  scribere  tn  causa  monachiy 
de  quo  supra  epistola  55. 

Sicut  is  a  vestra  mihi  parte  reportavit,  idcirco 
ipsius  desiderio  et  pctitioni  usque  adhuc  saiisfacere 
distulistis;  qoia  primum  votum,  pergendi  videlicet 
Jerosolymam,  irritum  vobis  fecisse  videtur.  Supcr 
quo  si  nostram  rcquiritis  scntenliam,  cgo  non  ar- 
bitror  minora  voia  inpedire  debere  majora;  nec 
Denm  exigere  quodcunque  sibi  promissum  bonum, 
si  pro  eo  mclins  aliquid  fuerit  persolutum.  Enimvero 
alicui  forte  Ol  debcuti  vobis  duodecim  nummos, 
nunquid  si  pro  eis  die  constituto  marcam  solveret 
argenti,  jaste  irasceremini  ?  Jam  si  et  ab  hujus  epi- 
scopo  aliquid  timetis,  securum  vos  reddo,  quia  non 
solum  ei,  si  quod  huic  auxilium  irapenderitis,  non 
displicebit,  sed  ctiam  valde  gratum  habebit.  Valete. 

prudenler  monet  auctor  quidam  reconlior^  ita  in- 
quiens :  «  Si  plurcsPatres,  quos  propter  eximiae  san- 
citatis  et  doctrinse  prsestanliam  admiramur,  ani- 
madvertentes  suoruni  teraporum,  vcl  improbibitem 
ac  malitiam,  vcl  raagnitudmera  atrocitatemque  per- 
secutionum,  Chrislianos  urgeotium,  vcl  horrendas 
hsereticorum  grassationes,  aut  denique  incendia  ur- 
bium,  bf  liorum  proccllas,  iDgentes  tcrrflemotus^  coeli, 
aerisque  atque  elemenlorum  lctras  ac  funestas  immu- 
tationes,  iraperiorura  occabus,  buraani  sanguinis  in- 
huraanas  efiusiones,  in  eam  cogitationem  metu  et  tre- 
pidatione  tot  tamorumque  malorum  adducebantur, 
ut  jam  prope  adfuturum  Antichristum  et  finem  sse- 
culi,  vel  perlimescerent,  vel  forte  crederent;  non 
sunt  aut  levitatis  aut  falsitalis  iraducendi,  vel  quoque 
modo  linguse  virulentia  contaminaudi,  Nara  sic  opi- 
nati  aut  locuti  sunt,  quod  praesentia  mala  semper 
videantur  atrodora :  ijuorum  intuitu,  timore  prope 
consternel>antur,  ac  aiiis  limorem,  ut  nimirum  emer- 
^erent,  et  sead  frugem  bonam,  ut  dicitur,  reciperent, 
mcutere,  et  animo  connitebantur,  et  prsedicatione 
contendebant ;  arbitrabantur  eliam  totum  hoc  tem- 
pns  quod  decurrit,  vel  brevissimam  moram  esse  seter- 
nitali  comparatum.  Denique  Dci  judicium  in  dies 
singulos  magis  atquc  magis  appropinquare,  citra  ve- 
rilatis  disuendium,  el  dicere  poterant,  et  proclamare. 
Quod  quideni  Scripturis  familiare  esse  ac  proprium, 
nemini  eorum  qui  illas  legerit,  potest  essc  imper- 
vium.  »  Ita  auctor  Harpocratis  divini.  Nec  absimilsa 
fuerunt  varia  prophetarum  oracula,  quibus  llnem 
mundi  ob  iriiipedentia  mala,  quasi  jara  futurum  prse- 
cinuerunt.  Cfujusraodi  est  illud  apud  Ezech.  iv,  2 : 
Finisvenit,  venit  finissuper  quatuorplagas  terrce,  et 
huic  similia.  Uuc  referri  potest  visio  illa  Redempti, 
Florentiae  civitatis  episcopi,  de  qua  B.  Gregorius,  lib. 
III  Dial.  cap.  38.  Mira  sunt,  quae  narrantur  apud  Ba- 
ronium,  nempe  circa  annum  Domini  419,  tot  visa 
signa  et  tam  horribilia  portenta  snper  montem  Oli- 
veti^  ut  multse  vicinarufu  genlium,  tam  visu  quam 
auditu  perterrilse,  ad  Chrisiianorum  sacra  convola- 
verint,  omuiumtjjue  baptizatorum  in  tunicis  crux 
Christi  Salvatoris,  divinitatis  nutu  expressa  fuerit. 
Hujus  rei  admirabilis  occasione  de  tempore  adventus 
Domini,  ex  divinis  prsedictionibus  coepti  sunt  ubiquo 
misceri  sermones.  Ht  hinc  videtur  Hesychius  scri- 
psisse  ad  sanctum  Angustinum  de  snpremo  mondi  di 
mqnirendo,  cui  respondet  Augustious  epistolis  78  et 
88,  quam  poste  iorem  in  hac  materia  omnino  expe- 
diet  legere,  quippe  qu»  plurima  Scripturee  loca  varie 
de  fine  sseculi  ioquentia,  docte  et  prolixe  explicat, 
Sed  nuno  ad  alia  iranseamus, 

(172)  Epist.  37-39» 

(173)  SoripUt  oiroft  •ttowQ  ilM, 


167 


S.  BBKNARDl  ABBATIS  aAHilii-VALLBNSlS 


168 


concedendo  ecelesi»  utique,  quod  hactenus  juris  a 
ecclesie  fuisse  cognoscitur  (180). 

EPISTOLA  LX  (181). 

AD   BUMDBll. 

Supplicat  pro  ecclesia  Molismefut. 
Pro  ecclesia  Molismensi  supplex,  noo,  nt  arbitror, 
importunus  interTentor,  accedo.  Multa  quippe  sunt 
quse  me  confortant,  ut  repulsam  non  metuat  baec 
nostra  petitio.  Primum  quia  non  pro  qualibei  ex- 
tranea,  sed  pro  yestn,  vobis  ecclesia  supplicamus. 
Deinde  quod  eamdem  ecclesiam  non  aiienum  usur- 
pare,  sed  suum  jus  tantum  a  restra  SBquitate  requi- 
rere  credimus.  Tertio  quod  idipsum  talis  nobiscum 
postulat,  qui  solus  ad  iropetrandum  etiam  majus 
aliquid  a  vobis  sufficere  possit ;  videlicet  comes 
Theobaldus.  Quartum  quoque  si  addidero,  non  le*  B 
mere  id  me  prsesumere  putaverim.  Neque  enim  vel 
ipsi  de  nostra  adeo  bumilitale  diffidimus,  quin  au- 
dacter,  si  opus  sit,  per  nosmetipsos  ad  vestrse  cel- 
situdinis  nobis  jam  satis  expertam  benevoientiam, 
petituri  quod  rationabile  visum  fuerit,  accedamus. 
Yaleie. 

•8  EPISTOLA  LXI  (182). 

AD  BICmNUlI  TULLENSBM  BPI8C0PUM. 

Hominem  quiposnitentiam  subiturusjussu  episcopi 
TuUensisveneratf  adeumdemremittitcurandum. 

Reverendo  patrii    domino  Ricuino    (183),  gratia 

Dei  Tullensi  episcopo,  frater  Bbrnardus  dictus  abbas 

de  Clara-Yalle,  salutem  et  orationes. 

Peccatori  huic,  quem  ad  nos  peccatores  ob  ani- 

mse  suae  coucilium  vestra,  ut  ipse  perhibuit,  dirigere  C 

cnravit  dignatio :  nihil  ad  prsesens  sanius  consu- 

lere  in  promptu  babuimus,  quam  ut  ad  sinum  pa* 

ternse  pietatis  rediret,  et  ex  ore  sacerdotis  legem 

requireret.  Nos  enim   noetrae  parvitatis  el  officii 

mensnram  attendeotes,    nec  nos  altra  nos  exten- 

dentes,  dare  poeniteniiam,  maxime  in  criminalibus, 

nulli  homioum  prsesumere  omnino  solemus,    nisi 

solis,  quos  in  nostram  curam  suscepimus.  Qua  nam- 

que  temeritate  tractanda  episcoporum  negotia,  et 

hujnsmodi  negotia,  peccatores  et  imperiti  suscipie- 

mus,  qui  ipsi  quoque,  sicut  et  cseteri  hominum, 

quoties  gravior    aliqua  causa    inler  nos  oboritur, 

quam  per  nos  definire  aut  nescimus,  aut  neqnimns, 

aut  non  audemus;  episcopali,  ut  dignum  est,  sen-  n 

ientis  reservamus :  et  nisi  summi  prius  Sacerdotis 

vel  judicio  vel  consilio  confirmati,  securi  non  sn* 

mus?  Providealur  igitur  morbid»  ovi  a  proprio 

(180)  Id  a  Guilenco  praestitum  docet  cjus  charta 
apud  Perardum,  pag.  97  edita,  cui  subscribunt  ioter 
alios  abbates  GisiercieDsis  et  Glarse-Yailensis  apud 
Lingonas,  aono  llS9.£odem  anno  controversia  qu8e 
erai  inter  eamdem  tcciesiam  et  Sancti-Seqnani  mo- 
nachos,  composita  est  ab  eodem  Joceranno,  judicio 
et  oonsilio  Galierii  Gabilonensis,  abbatumque  Gister> 
ciensis,  fiesuensis^  Giarse-Yaliis^  ibid.  pag.  i08.  Res 
ad  inuocefiiium  posiea  delata,  Siephano  Gistellensi 
ei  Bemardo  Glarse-Vaiiensi  a  pontitice  commissaesi, 
pag.  103.  Sic  unus  omoia  pm^iabai  BemardttS|aDttS 
omnes  iites  ei  controversias  finiebal. 

(181)  ScripU  cirea  amittm  1188» 


pastore,  et  tali  pastore,  qui  canones  non  igno- 
rat,  congrua  poenitentise  medicina :  ne  si  in  peccn- 
io,  quod  absit,  anima  pro  qua  Ghrisius  mortttai 
est,  moriatur;  sanguinem  ejus  de  manu  vesira 
summus  Pastor  requirat.  Yerum  nos  Deo  illi  inq>i- 
rante  mundum  reiinquere  persuasimus:  si  iamen 
homo  senex  et  pauper  in  aliquo  se  redpi  inira 
dioecesim  vesiram  sanciorum  conveniu,  vesiro  ob- 
iinere  potuerit  interveniu.  Plenum  vos  dienmi  sa- 
sdpiai  dies  una  iila  melior  in  airiis  Domini  snpar 
millia,  sancte  ac  venerabilis  Pater. 

EPISTOLA  LXII  (184). 

AD  HBNB1CU1I  VIRDUNBNSBM  BPI800PUX  (185). 

Feminam  multisobstrictamveccatis^  sedjam  pasntr 
tentem  commenaat  episcopo. 

DoMiNO  Hbnrigo,  Dei  gratia  Yirdunensi  episcopo, 
frater  Bbrnardus  dictusabbas  de  Glara-Yalle,  sala- 
iem  et  orationem. 

Haec  muliercula,  quam  ecce  jam  mnliis  annis, 
multis  et  perplexis  peccaiorum  nodis  Satanas  aili« 
gavit,  super  staiu  saiutis  su8e,  nosirse  parviia- 
iis  consilium  expetiit :  ei  iale  aeeepit,  ut  *  posi 
multum  videlicei  ac  diutumum  erraium,  ad  proprii 
pastoris  sinum  profuga  ovicula  fidenter  recurrerei : 
qui  utique  eo  citius  ac  soliicitins  inopi  ferrei  opem, 
quo  se  certius  scit  aiqne  disirictius  de  sibi  commis- 
sa,  Agno  qui  pro  ipsa  moriuus  esi,  reddiinrom 
rationem.  Nostrum  fuii  deviantem  corrigere;  ve- 
sirum  sii  peccatricem  non  despicere,  imo  poeniteo- 
tem  suscipere:  et  si  vera  esi  sue,  qoam  nobit 
exposuit,  infelicitatis  hisioria;  aui  viro  suo  priori, 
si  adhuc  vivit,  reconciliare;  aut,  si  ille  noinerii, 
sicut  hanc  innuptam,  sic  illum  cogere  absque  oxo- 
re  manere.  Yaiete. 

•4   EPISTOLA  LXm   (186). 

AD    BUMDBll. 

Purgat  se  de  facto  temerario^  cujus  insimuluiMS 
fuerat :  ejus  notitiam  cupit :  6uid(mem  eiiem 
commendat. 

Super  his  qu»  a  nobis  vestrse  excelleniie  plaeuil 

sciscitari,  aut  nos  fallimur,  aui  ille  qni  ea  vobis 

retulit,  fallii.  Si  qui  iamen  fuit  (suspeciam  quip- 

pe  habeo  meam,  quam  novi,  iabilem  memoriam), 

ne  iantam  in  fraire  qni  hsec  loquiinr,  sospleer  fal- 

sitaiem:  hoc  me  certissime  scire  eonfido,  ei  voa 

indnbitanter  credere  voio,  nemini  me  snper  nomine 

vesiro    reprehensionis  aliquando  vel  accasailoais 

verba  fecisse»  vei  injunxisse.  Absii  bsec  a  nosira 

pusillitate  iemeritas,  ui  contra  episcopdSi  et  absea- 

(182)  Scripta  circa  annum  11S5. 

(183)  Ricuinusanno  1126  obiit,  ali  ex  Alberieo 
probant  Sancta-Marthani.  Unde  hee  epistola  posl 
nunc  anuum  diffSerri  non  potesi :  cerie  anie  annam 
1124  scribi  vix  potuii,  cam  sdlicei  Bemardi  fsma 
et  doctrina  jam  celebris  erai.  Ad  eamdem  Rieainam 
epistola  396. 

(184)  Scripta  anie  annnm  1129. 

(185)  De  eo  vide  epistolam  48,  ubi  eum  suadente 
Rernardo  episcopata  cessisse  noiavimasi  ei  qaidem 
anno  1129, 

(186)  Sciipta  oirca  annam  li28«  . 


169 


RPISTOLiE. 


170 


tcs,  loqai  qnae   ad  nos   non  aUinent,  audeamus,  H  tione ,  el  conversaiionis  imitaiione,  et  cognaiione 


praesertim  qua.  non  probavimus  !  Deinde  quod  nostri 
noiitiam  dignanter  expetitis,  gratanter  accipimus, 
abundanlius  nos  et  innotescere  vobis,  et  vos  nosce- 
re  capientes.  Qua  jam  sane  fiducia  Praestantiffi 
nstrae  supplicamus,  imo  vestram  fidentcr  commo- 
oemas  benevoieniiam ,  de  loco  illo  (187)  qucm  sub 
tatela  vestra,  vestro,  ut  aiunt  hortatu,  frater  reve- 
rendus  et  coabbas  noster  domnus  Guido  de  Tribus- 
Foalibus  eonstrucre  susccpit.  In  illo  nobis  quanlum 
D08  curaiis,  ostendite  ;  et  quidquid  ei  feceritis,  no- 
bis  factum  rcputate.  Valete. 

EPISTOLA  LXIV  (188). 

AD    ALBXANDBUM    LINCOLNIENSEM    EPISGOPUM  (189). 


qn^dam  spiriius  sociata.  Ilaec   requies  ejus,  sicul 

ipse   promiltil,  in  saeculum  saeculi :  elegit  eam  in 

habitationem  sibi ;  quod  apud  eam  sit,  etsi   non- 

dum  visio,  ccrte   exspcclatio  verac  pacis,  illius  uti- 

quc  de  qua  dicitur  :  Pax  05  Dei,  quas  exsuperat 

omnem  sensum  {Philipp,  iv,  7).  Verum  hoc  suum 

bonum,  etsi  desuper  acccpit,  in  vestro  tamen  bene- 

placiio  hoc  facere  cupit,   imo  se  fccisse  confidii, 

sciens  vos  Sapientis  nonignorare  sententiam  :  quod 

filius  ulique  sapiens  sit   gloria  palris  (Prov,  x,  1) 

(190).  Rogat  autem  patemitatem  vestram,  rogamus 

et  nos  cum  illo  et  pro  illo,  quatenus  de  praebenda 

sua  quod  ipse  suis  creditoribus  conslituit  (191),  im- 

mobililer  slare  faciatis ;  ne  in  aliquo  fraudalor  (qnod 

PhilippusvolemproficisciJerosolymam.adClaram^  B  absit  I)  debili,  et  pra?varicalor  pacti  inveniatur  ;  et 

VaVem  forte  divertens,  illic    manere  d^crevit.      ^^  ^„^„3  ^^^^^1^  cordis,  quod  offcrt  quotidie.  non 

recipiatur,  dum  frater  quispiam   habel  aliquid  ad- 
versus  cum.  Prccatur  dcinde  ut  domus  quam  ipse 


Alejcandriad  hoc  consensum  requirit,  Negotium 
cum  creditoribus  Philippi  ilU  commendat,  Deni- 
que  hortatureumdemneglonoi  mundanoenimium 
(idat. 

Viro  honorabili  domino  Alexandro,  Dei  gratia 
Lineoloiensi  episcopo,  Berxardus  abbas  Clane-Val- 
lis,  velle  honorari  magis  in  Christo,  quam  in  saeculo. 

1.  Philippus  vcster,  volens  proficisci  Jerosolymam  , 
eompendium  via^  invenit,  et  cito  pervenit  qno  vo- 
lebat.  Transfretavit  in  brevi  hoc  mare  magnum  et 
spatiosum,  et  prospere  navigans  attigit  jam  littus 
optaiam,  atque  ad  portum  tandem  salutis  applicuit. 
StiOlea  sunt  jam  pedes  ejus  in  atriis  Jerusalem  ;  ct 
quem  audierat  in  Ephrala,  inve^ntum  in  campis  sil- 


I 


matri  suse  in  tcrra  Ecclesiae  construxit,  cum  terra 
quam  ibi  delegavit,  eidem  matri,  quamdiu  vixerit, 
concedatur.  Hsec  pro  Pbillippo. 

3.  Reliqua  haec  pauca  pro  vobis,  ipso  quidem  inti- 
mante,  imo  vero  inspirante  Deo,  adjicienda  putavi- 
mus,  hortari  vos  in  charitate  prsesumentes,  ne  ca- 
surl  gloriam  mundi  quasi  stantem  aspiciatis,  et  vere 
stantem  amittaiis  ;  ne  plus  vobis  aut  pro  vobis  ve- 
stra  diligatis,  et  sic  vos  et  vestra  perdatis ;  ne  blan- 
dicns  prsesens  prosperitas  suivobisfinem  abscondat, 
et  adversitas  sine  fide  succedat ;  ne  Isetitia  tempo- 
vae  libenter  adorat  in  loco  ubi  steterunt  pedes  cjus.  C  ralis  luclum  vobis  {eternum  et  opcriat  quem  parit 


Ingressus  est  sanctam  civitatem,  sortitus  est  cum 
illis  hiereditatem,  quibus  merito  dicitur  :  Jam  non 
estis  hotpites  et  advenaSj  sed  estis  cives  sanctorumet 
domestices  Dei  {Ephes  11,  19).  Cum  quibus  inlrans 
et  exiens,  tanquam  unus  esanctis,  glQiialur  ct  ipse 
cuBi  eseteris,  diceus  :  Conversatio  nostra  in  ccelis 
est  (Philipp,  III,  20).  Factus  est  ergo  non  curiosus 
taotam  spectator,  sed  et  devotus  habitalor,  ct  civis 
conacriptas  Jerusalem,  non  autem  terrense  hujus, 
cai  Arabiffi  mons  Sina  coi^'unctus  cst,  quae  servit 
cam  filiis  suis;  sed  liberse  illius,  quae  est  sursum 
mater  nostra  {Galat,  iv,  25,  26). 

2.  Bt,  si  vuliis  scire,   Clara-Vallis  est.  Ipsa  est 
Jerosalem,  ei  quse  in  coelis  est,  tota  raeniis  devo- 

(187}  Caladia  scilicet,  dioecesis  Virdunensis,  anno 
1128   limdari  coepta  sub  Ucorico,  ab  Adaiberone 
ejos  soccessore  consecrata,  c  nbi  nunc,  »  inquit  Lau- 
rentios  de  Leodio,  «  sub  abbate    sancts    memoriae 
Gnntero,  millitaoi  regno  ccelorum  fere  trecenti  scr- 
Toram  Dei.    >  Gcepit  autem   sub  Hcnrico  praisule, 
quando  ibi  Robertus,  venerabilis  noslri  coeuobii.  » 
id  est,  Sancti-Vitoni  Virdunensis  monachus,  «  cum 
daobus  sociis  primum  cremilav  it,  ecclesiola  et  qm- 
busdam  mansiunculis  fabricatis.  Sed  eo  ad  ecclcsiam 
Belli-Loci  assninpto,  cum  locus  vacuus  reniansisset, 
a  viro  nobili  w aliero  nepote,  cujus  crat,  data  est 
^ermbili  Guidoni  abbati  dc  Tribus-Foutibus,  Uen- 
,.iCO   pontifice  annuente  et  momenle,  ct  maxime 
tierreo  viro  nol^ili,  hoc  totum  innitente  et  hortante : 
i  Herveos  se  ccetibus  corum  associavit  excmplo 
^rabili,  •  nempe  uxore  dimissa,  et  laqaeo  circum 

Pateol.  CLXXXn. 


et  p^riat  quom  operit ;  ne  mors  longe  esse  putetur, 
et  praioccupet  iraprovidum ;  et  vita,  dum  longa 
exspectatur,  ciio  deserat  raale  conscium,  sicut 
scriptum  est  :  Cum  dixerint  Paxet  securitas,  tunc 
subitaneus  superveniet  eis  interitus  tanguam  in 
utero  habenti  et  noneffugient  (/  Thess.y.  3).  Valete. 

EPISTOLA  LXV. 

AD  ALVISUM  ABBATEM  AQUISCINCTI  (492). 

Laudat  in  Alviso  paternam  erga  Goduinummansue" 
tudinem.  Deaamissione  se  excusatf  et  veniampre- 
catur, 

Alviso  abbati  Aquiscincti  monasterii,  BBaNARDUS 

salutem  ex  corde. 

1.  Rctribnat  vobis  Deus  misericordiam,  qaam  fe- 

gulam  alligato,  ex  Spidlegii  tomo  daodeeimo,  pag. 
337. 

(188)  Scripta  circa  annum  1129. 

(189)  Alexander  Lincoloiensi  seu  Lincoliensi 
apud  Anglos  Ecclesias  praefuit  ab  anne  1123  ad 
annura  1147. 

(190)  Iia  Bernardus  passim  hunc  locum  citat , 
Vulgaia,  Filius  sapiens  lostificat  patrem, 

(191)  Ejusdcra  arguraenti  cst  Philippi  abbatis  epi- 
stola  18,  ad  Alexandrura  III,  roganlis  ut  bona  arcni- 
diaconi  Aurclianensis,  qui  religionem  iogressus  fue- 
ral,  crediloribus  concciiantur,  in  tomo  primo  Biblio- 
theca;  Gistercieusis  P^g*  246. 

(192)  Scripta  circa  annum  1129.  Monasterium 
ordinis  sancti  Benedicti  ad  Scarpum  fluviutn,  se- 
cundo  milliari  a  Duaco.  Anno  1029  inceptum  esl 
hoc  coenobium,  Sancti-Salvatoris  dictum  in  insala 


171 


S.  BERNARDI  ABBATI8  GLARiE-VALLENSIS 


172 


cistis  sanclo  filio  vcstro  Godnino.  Audivimus  enim 
quod,  audito  ejus  obitu,  mox  velut  immemor  prisli- 
naj  calumniae,  sed  non  amiciliae,  consolatorem  potius 
quam  ultorem  vos  exhibuistis,  Patrcm  quippe  vos 
cognovistis,  ut  res  exigcbat,  non  judicem.  Ideoque 
quod  pietatis,  quod  charitatis  est,  ut  vere  filio 
paler  impendere  studuistis.  Quid  melius,  quid 
laudabilius,  quid  vobis  dignius  agere  poteratis  ? 
Sed  quis  hoc  crederct  ?  Vere  ncmo  scit  quae  sunt  in 
homine,  nisi  spiritus  hominis  qui  in  eo  esl  (/  Cor. 
II,  11).  Ubi  est  nunc  iila  austeritas,  illa  severitas, 
illa  indignatio,  quae  olim  in  illum  lingua,  vultus 
OQuli,  terribiliter  ostentare  et  intentarc  solebaut  ? 
Ad  unum  nempe  nuntium  de  morte  filii,  paterna 
viscera  commota  sunt ;  subitoque  haec  omnia,  quae 
sunulatoria,  sed  dispensatoria,  ac  per  hoc  (ransito- 
ria  erant,  disparuerunt ;  illa  vero  quae  vera  erant, 
sed  latebant,  charitas,  pietas,  bqnignitas  apparuc- 
runt.  Siquideoi  in  religioso  animo  vestro  miseri- 
cordia  et  veritas  obviaverunt  sibi ;  et  quia  nimirum 
misericordia  superabundavit  judicio,  justiiia  et  pax 
osculatae  sunt.  Nam  quanlum  mihi  videor  conji- 
ciendo  videre,  quid  animi  tunc  habueritis,  cum  ad 
ulciscendam  iilam,  quae  vobis  videbatur  facta,  in- 
juriam,  justitiae  zelo  accensa  veritas  se  accingcrct. 
illa  quae  exemplo  Joseph  prudenter  antea  distimu- 
labatur  misericordia.  ultra  jam  iatere  non  ferens, 
ne  in  hoc  quidem  dissimiliter  ab  Joseph  {Gen.  xlv, 
1),  ex  abdito  celatae  pictatis  crupit,  sequc  veriiali 
adjungens  repressit  motum,  tempcravil  zelum,  pa- 
cem  cum  justilia  fccit. 

2.  Tunc  de  purissimo  placidi  pcctoris  fonte  talium 
OO  credo  limpidissimi  cogiiationem  rivuli  ebullie- 
runt  :  Quid  opus  est  indignari?  misereri  potius 
oportet,  et  non  oblivisci  quod  scriptum  est :  Mise^ 
ricordiam  volo,  et  non  sacrificium  (Osce  vi,  6) ;  et 
implcre  quod  jussum  est :  Sollicttiseruare  unitatem 
spiritus  in  vinculo  pacis  {Ephes.  iv,  3) ,  ct  exspecta 
re  quod  promissura  est :  Beati  misericordes  guoniam 
ipsimisericordiam  consequentur(Matth.  v.  7).  Alio- 
quiQ  num  filius  meus  erat  iste  ?  quis  vero  irasci 
filio  potest  ?  Nisi  forte  tunc  tantum  filius  fuit,  dum 
mecum  fuit,  el  non  etiam  cum  me  deseruit.  Sed 
nunquid  quia  corpore  ad    tempus  recessit,   etiam 

quae  dicitur  Aquiscinctus,  a  viris  iilustribus  Sichero 
ac  Waltero,  sub  Gerardo  IICameraceDsi  praesule,  ad 
cujusdloecesimtunc  locus  ille  pertinebat.  Vide  Aub. 
MirsBum  in  Chronico  Ordinis  sancti  Benedicti,  cap. 
68.  Porro  con^rcgationi  Cluniaconsi  Aquiscinclini 
monachi  se  ag|s'regarunt,  ejusoiie  reformationem 
susceperunt  anno  41  I0,uti  rcfertiperius  in  Chronico 
sno  Beriinensi.  <  Anno  Domini  miliesimo  contesimo 
decimo,  monasterium  Aquiscincti  ad  religionem  rc- 
paralum  est  et  reductum  per  dominum  Lambcrium 
abbatem  nosirum,  cum  ex  monachorum  dissensio- 
liibus  nactus  esset  opportnnitatem,  monachis  Aqui- 
scicnti  inter  se  tiimultuantibus.  in  tantum,  ul  suum 
abbatem  expellentcs  deponerent.  Hoc  itaque  domnus 
Lauibertus  considerans,  per  secretos  interuunlios, 
illos  induxit  ut  virum  venerabilera,  moribus  egre- 
gium,  et  prudentia  facDndiaque  decoratum,  sibi 
sumant  in  abbatem,  quo  collapsa  eorum  ecclesia 
relevetur.  E(  eis  nominari  fectt  doimiQm  Alvisum 


A  animo  recedere  potuit  ?  aut  forte  vel  ipsa  mors  eum 
mibi  poterit  auferre?  Itane  localis  corporalisve 
necessitas  animorum  sese  amantium  libertatem  an- 
gustat?  Certus  sum  quia  nec  locorum  distantia,  nec 
corporum  vel  mors  vel  absentia  disjungere  poterit 
quos  unu3  spiritus  vegetat,  una  charitas  ligat.  De- 
nique,  si  jusiorum  animae  in  manu  Dei  sunt  (Sap. 
III,  1).  profecto  et  qui  jam  in  ipso,  deposita  carne, 
quiescunt,  et  qui  ipsi  adhuc  in  carne  non  secundum 
carnem  militamus,  simul  procul  dubio  sumus. 
Meus  ergo  erat  vivus  meus  erit  defunctns,  meum 
in  patria  recognoscam.  Si  quis  est  qui  de  manu  Dei 
possit  eruere,  et  a  me  illum  separare  valebit. 

3.  Itaque  pro  filio   quidem  vestra   vobis  affectio 
satisfecit;  sed  de  nobis,  pater,  quid  erit?  quae,  in- 

g  quam,  de  nobis  digna  vobis  satisfactio  placebit, 
quibus  utique  pro  grandi  injuria  imponitis  quocl,  a 
vobis  recedcns,  a  nobis  rcceptus  sit  ?  Quid  dicam  ? 
si  dixero  :  Non  recepimus  (quod  utinam  sine  pcccato 
dicere  possem),  mentior  plane  ;  si  dixero,  Recepi- 
mus  quidem,  sed  juste,  excusare  me  velle  videor. 
Sed  tutius  respondebo,  Peccavimus.  Verumtamen 
quantum  ?  Non  ad  dcfensionem  dico  :  a  quo  enim 
ille  non  reciperetur  ?  quis,  inquam,  sanctum  illum 
aut  pulsantem  repelleret,  aut  susccptum  expelieret? 
Quis  vero  scit  si  de  vestra  abundantia  nostram 
Deus  voluciit  supplere  inopiam,  ut  scilicet  unum  de 
multis,  qui  forte  apud  vos  religiosi  tunc  erant,  ad 
nos  dirigeret,  nobis  quidem  ad  solatium,  sed  nihilo- 
minus  vobis   ad  gloriam  ?   Filius  quippe   sapiens 

Q  gloria  est  palris  {Prov.  x,  1).  Denique  non  eum  prae- 
venimus  sollicitando,  non  circumvenimus  attrahen- 
do,  quo  vos  desererct,  vel  ad  nos  veniret :  quin  po- 
tius  rogantem,  pulsantem,  supplicantem  non  prius, 
Deus  scit,  conseosimus  recipere,  quam  remittcre 
ad  vos  tentavimus.  Non  autem  eo  acquiescentc, 
ejus  nos  importunitati  vix  tandem  acquievimus. 
Hominem  ergo  religiosum  ,  peregrinnm,  solum,  si 
culpa  cst  quod  suscepimus  et  ita  suscepimus,  non 
erit  vobis  indignum  semel  tantum  commissam  cul- 
pam,  talemque  culpam  dimittere  ;  cui  etiam  fas  non 
est  ne  usque  quidem  septuagies  septies  peccantihus 
in  vos  vcniam  negare  {Matth.  xviii,  22). 
4.  Ut  tamen  noveritis  quam  non  leviter  seu  ne- 

monachum  nostrum  reformatum,  ecclesiae  Saoti- 
D  Vedasii  tunc  intendentom.  Igiiur  Acquiscinctenses 
monachi  Alvisum  inslinctu  Lamberti  abbatis  noslri 
in  suum  abbatem  elegerunt,  qui  consilio  cl  auxilio 
ejusdem  Lanibcrti,  eamdem  ecclesiam  reforroavit, 
et  in  spiritualibus  ac  temporalibus  sic  exaltavit,  ut 
ejus  nomen  celebre  fieret  uhique,  et  idem  Aivisus 
tandem  eligeretur  in  episcopum  Atrebatenscm.  » 
Ilactenus  Iperius.  Porro  hujus  monasterii  fama  ac 
gloria  plurimum  toto  orbe  crevit  a  gymnasio  Aqui- 
scinctiuo,  quod  in  Duacena  academia  excitavit  Joan- 
nes  Lentaillerus,  hujus  loci  abbas  dignissimus,  et 
Patribus  societatis  Jesu,  raro  sed  praeclaro  exemplo, 
cradidit.  Vide  Jacobum  Bonfrcr,  societatis  Jesu 
theologum  et  insignem  Scriplurae  ioterpretem,  De- 
dicat,  in  Pentatcuchum.  Alvisus,  de<iuo  item  mentio 
infra  in  epistola  66,  Atrebatensem  Ecclesiam  cui 
paret  Aquiscinctum,  episcopus  rexit.  Ad  eum  hoe 
nomine  seripta  epistola  395. 


EPISTOL«. 


174 


mt,  imo  qunin  non  impnnc  foramus  quod  un-tt  salagas  cum  venerit  locus.  Neque  enim  cujnslibct 

•  nm  \  •         ••  1  ««•  «•••  ••*  I 


Reverenliam  vcslram  quoquo  modo  offendi- 
83pe  Deum  icsior,  quod  corpore  non  possuni, 
ad  vos  supplici  transeo,  sa;pe  genibus  flcxis 
ter  salisfacieos,  vobis  adslare  mc  vuloo. 
1  ipse  qui  id  mihi  fortasse  inspirat,  vobis 
\  Sptritus  sentirc  faciat  quam  flobilis,  quam 
bilis,  tanquam  praiscns,  ad  (^cnua  usquc  vc- 
escendo  1  quam  frequeuler  nudus  humcros, 
[06  in  manibus  gestaos,  ct  quasi  ad  vcstram 
lem  vapulare  paratus,  pcio  veniam,  graiiam 
«iidus  exspecto !  Ha?c  qualiler  vobis,  Patcr, 
\  sint,  vestro,  si  vos  non  j^ravat,  citius  scirc 
1III8  rescripto ;  ut,  si  satis,  ja/n  securi  de  in- 
itiaconsolemur ;  si  quo  minus,  magis  (utdignum 


nedum  tanti  patris,  juslum  injustumve  advcrsum 
mc  deboo  scandalum  dissimulare ;  quod  quam  non 
faciani,  loquens  poiius  quam  scribi:ns,  ei  aperirc 
forsitan  poiuissem.  Nam  solet  in  talibus  acccptior 
esse  scrmo  vivus  quam  scriptus,  et  efficacior  lingua 
quam  littf^ra.  Occuii  quippe  loquentis  fidem  faciunt 
dictis ;  nec  ita  potcst  affectum  oxprimere  digitus, 
quomodo  vultus.  Nunc  autem,  quia  absous  per  me 
non  fKMsum,  per  te  satisfacio  quantum  possuro. 
Rogo  ergo  te,  eliierum  rogo,  ut  de  regno  Dei,  quod 
est  videlicet  intra  nos,  scandalum  auferas,  dum 
salubriter  potes;  ne  si  (quod  absit ! )  usque  ad  an- 
gelos,  qoi  utique  in  fine  sseculi  in  id  ministerii 
deputandi  sunt  {Marc.  xiii,  27),  pcrduraverit  ran- 


miJiemur,etampliusaliquidanobissipossumus4  B  ^^'  necesse  sit  irrevocabiliter  aut  ambos  aut  alte- 


U18,  quo  dignius  satisfaccrc  debcamus.Valcte. 
07  EPISTOLA  LXVI. 

BAUFRIDUM    ABBATEM  SANXTI-UEDARDl  (193). 

m  ejus  requirit  in  reconciliando  sibi  abbate 
tiso  :  solalur  eunidem  in  tribulationibus, 

ino  Gauprido  abbati  Sancii-Mcdardi,   frater 

JIDUS   ecclesia^  Claraj-Vallis  ordinal'-T  incom- 

a,  salutem,  etnon  in  via. 

DO  precor  ut  pnrscntes  litleras  domno  abbali 

eincii  monasterii  dlrigcrc  non  gravcris.  Deindc 

l  id  qnod  portant,  pro  abscntc  amico  prseseus 

S)  Scripia  circa  annum  1129.  Ediii  ac  scripti 
*  onum  (quos  quidem  vidcrimus)  omnes  habent, 
foderici;  al  lcgendum,  S.  Medardi,  ut  in  co- 
Corbeiensi,  ex   quo  scquentem  inscriptionem 


rum  a  nobis  de  medio  tolli.  Unde  autem  ad  me  tu 
jamdudum  scripsisti,  conquerendo  supcr  tribula- 
tionibus  vestris,  scitis  quia  juxta  est  Dominus  his 
qui  tribulato  suot  corde.  De  ipso  contidite,  quia  ipse 
vicil  mundum.  Ipse  scit  inter  quos  habllatis  et  in 
conspectu  ejus  sunt  omnes  qui  tribulant  vos.  Ipse 
exaudiel  vos  in  abscondito  tempestalisy  qui  nunc 
probat  ad  aquas  contradictionis.  Valete. 

EPISTOLA  LXVU. 

AD    MONACHOS    FLAVIACENSBS  (194). 

Suscepiionem  B.  monachi  tuetur^  tanquamde  ignoto 

erat),  c  quos  non  tictae  charitatis  yertice  totius 
Gallise  Bclgicse  amicis  proeponendos  non  tantum 
crcderet,  sed  et  publice  prseoicaret.  Prfficlara  certe 
elogia,  quse  tandem  his  verbis  ita  concludit :    «  In 


aliis  deest,  praiterquam  in  Spicilegii  tomo  3),  v  ultimo  fratrem   domni  Garnorii  subprioris   nostri, 


limus  :  Domno  etc.  Et  quidrm  licct  utriquc 
lio,  nempe  S.  Mcdardi  apud  Sucssionas,  et 
eoderici  prope  Remos,  successive  pra^fucrit 
idvs;  abbas  tamen  S.  Medardi  erat  tum,  cum 
spislola  scripta  est.  Scipta  cst  auteni  (ut  cx 
larum  seric  intelligitur)  anle  annum  1131  qno 
it  est  Gaufridus  in  cpiscopatum  Catalauncnsem 
iMtia  S.  Mcdardi,  cuiab  auno  1119  pra^fucrat 
UHios  octo  regimin.s  apud  S.  Tlieodcricnm. 
carante  sanclo  Bernardo,  qui  clectus  ac- 
;ere  noluit,  in  se«Icm  Catalauucnscm  suffcctus 
,D0  1131  in  locum  Herberti,  uon  post  dcdica- 
n  ecclesia?  Santi-Medanli,  ut  tradit  Albericns 
roDico,  Idibus  Ociobris  ejus  anni  ab  lonocoutto 
i;  sed  ante  illam,  ex  Chronico  Sancti-Medardi, 
prsedicius  Papa,  antc  dcdicalioncm  ccclcsia; 
ctae,  Odonem  abbatcm  ecclcsia)  Beati-Medardi, 


charissimi  mei,  ita  vobis  commendo,  ut  cum  labore 
veslro  probus,  sapicns,  litteratus  faclus  fuerit,  nobis 
cum,  sicut  de  allcro  fccislis,  reconsignetis.  Ez  qui- 
bus  colligere  est,  Gaufridum  doctrinse  ct  sapientiae 
laude  conspicuum,  instituendae  juventutis  cum  ipso 
cpiscopali  muoere  operam  suscepisse.  Sub  eo  apud 
Sucssionas  habitum  csl  generale  monachorum  Or- 
dinis  nostri  capitulum  de  quo  in  epistola  91.  Intcr- 
fuit  coDcilio  St  noncnsi  anno  1140;  et  in  epistola 
synodali  ad  InnoceuUum  directa,  quse  cst  inter  Ber* 
nardinas  191,  tcrtius  nominatur. 

(194)  Ita  legendum  cum  purioribus  manuscriptis; 
non  vero  Flaviniacensest  ui  perperam  volunt  Hor- 
stius  et  alii  nonnulli,  quod  ex  ipsius  contcxtu  epi- 
stolae  tribus  argumcntis  manifeste  refe-llitur.  Primo 
namque  sanctus  Bcrnardus  asserit  quod  eorum  ad 

_  ,      quos  scribit,   «  non  habiiationis,  non   religionis  ac 

(e  sed  contradicentc  cpiscopo  Suessioncnsi,  ||  conversationis  usque  ad  hoc  tempus  v<  i  teiiucm 
iaois  bencdixisse  perhibotur  pridie  Kalendas  "^  notitiam  habucrit,  sed  nec  aliquam  aliqnando  men- 
iri«.B  Obiit,  tcstc  Albcrico,  anno  1143,  et  qui-      tioncm   sibi  de   ipsis   factam  »    faisse  meminerit. 

Deiade,  «  Mullis,  »  inquit,  «  terrarum  spaliis,  e 
diversis  provinciis,  et  dissimiiibus  linguis  ab  invi- 
cem  distamus.  1  Postremo  denique,  c  Necsolum,  » 
ait,  a  episcopatibus  propriis  absumus,  sed  etiam  in 
eodem  archiepiscopatu  non  degimus.  »  Quse  omnia 
Flaviniaco  non  posse  competcre  clarios  est,  quam 
ut  probatione  indigrat.  Est  enim  Flaviniacum  oppi- 
dum  in  Burgundiae  ducatu,  Fontanis,  undeBemardus 
originem  traxit,  vicinum,  nec  multum  distans  a 
Ciara-Vallo.  habcns  olim  moiiastrrium  Ordinis  sancti 
Bcnedicti,  dioecesis  ^duensis  sub  metropoli  Lugdu- 
n»'nsi,  sicul  et  Clara-Vallis,  pretiosis  sanclae  Reginse 
rcliquiis  iilu^tratum.  Restitucndum  itaque,  Flavia^ 
censes;  sumpta  denomiuationc  a  Flaviaco,  qui  vicns 
est  dioecessis  Bellovacensis  ad  Eptam  fluvinm,  inquo 


sexto  Kalcndas  Junii,  ut  Sancti-Tlicoderici 
ilofpnm  testatur  his  verbis  :  «  Scxto  Kalendas 
obiit  Gaufridus  noster  abbas,  Catalauncnsis 
ipos.  »  In  serie  vero  anniversariorum  notatur, 
im  tres  prsebendas  in  Rcfecturiolcgassc  in  elce- 
Sftmpro  se  et  pro  Adalberouc  Remensiarchie- 
f»o,  qui  ibidem  monachos  resiituii.  »  Exstat 
>la  Gaofridi   ad  Petrum  Vcuprabilem  in  Biblio- 

Cluniacensi,  ipsiusquc   Petri  ad  cumdem  rcs- 
im,  in  quo  eum    vocat    «i  Cluniancensis,  imo 

Ordinis,  per  totam  Franciain  primum  dissemi- 
nDyauctorcm,  provectorcm,  invetcrati  draco- 
le  tot  monasierioruni  cubilibus  expulsorcm, 
nn  somni  ct  monastici  torporis  excitatorem  de 
altcrum   »    (BcrRardus  alter,  imo  primus 


175 


S.  BKRNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLBNSIS 


sibihactenus  monasterio,  et  justas  ob  causas  dis-  a  videlicet  monachum  non  solum   debere  sus 
cedentis  habitandum  pro  hospile,  quanlo  capit  tempo 

Domino  H.  Palri  Flaviacesnis  (195)  ecclesise,  et 


fratribus  qui  cum  eo  sunt,  fratres  qul  in  Glara-Valle 
sunt,  salulem. 

1.  Lectis  litteris  vestris,  vestram  Reverentiam 
propler  quemdam  monachum  qui  apud  nos  est, 
contristatam  cognovimus.  De  qua  vestra  tristilia 
nos  quoque  contristati  sumus,  timentes  ne  non  bit  illa 
tristitia,  de  qua  quibusdam  dicebat  Aposlolus^  CoU' 
tristati  enim  estis  seeundum  Deum  {11  Cor,  vii,  9). 
Nam  si  secundum  Deum  esset,  non  usque  adeo  vos 
commovisset,  ut  nos,  eisi  vobis  ignotos,  fratres 
tamcn  vestros,  et  si^placet  amicos,  quos  necdum  vd 
praesentes  verbo  conveneratis,  vel  absentes  scripto 


etiam  inventum  utilem  suaderi  ad  manendan 
tempore?  (Reg,  S.  Benedicti^  cap.  61.) 

2.  Quanquam  tamen  nos  aliter  erga  pn 
fratrem  egerimus.  Nam  cum  veniens  se  8( 
nobis  humiliter  postularet,  primo  quidem  rc 
deinde  admonitus  est  ut  ad  monasteriana 
rediret.  Sed  ilie  non  acquiescens,  in  ' 
nobis  eremum  sc  coniulit,  ibiquc  septem 
menses,  nuUam  interim  Cdlumniam  passos» 
habitavit.  Sed  cum  sibi  tutum  non  credera 
solus  degeret,  post  primam  repulsam,  idipsii 
prius  a  nobis  requirere  non  crubuit.  Rars 
admonentes  eum  de  reditu,  cum  causam  wm 


praemonueratis,  hac  prima  vice    tam   subito,    tam  g  discessionis    inquireremus  :   «  Abbas,  inqoit 


acriter  argueretis.  Miramini,  ul  scribiiis,  qnod  fra- 

trem  Benedictum  (196)  suscepimus;   minamini   nisi 

cum  vobis  cilo  restiluerimus.  Proponilis  nobis   de 

Regula,  de  nolo  monastcrio  monachum   non   susci- 

piendum  [Reg,  S.  Benedicti^  cap.  61),  pro  constanti 

scilicet  habeutes   vestrum  non  esse   ignotum.   Sed 

quid  si  aliis  nolum,  dummodo  nobis  ignotum  sit? 

Etsi  enim,  ut  verba  ipsa  OS  vestra  ponam,  religio- 

nis  vestrae  se  adeo  faina   effuderit,  ut  eiiam  Roma; 

ccclesiae  vestrae  habealur   notilia,    nos   lamcn,    qui 

uiique  multum  citra  Romam  positi  sumus,   ncscio 

quo  pacto  ita  prseleriit,  ut  ne  uniusquidem  vestrum, 

abbatis  scilicet  vel  monachorum,  non  ipsius  vestrae 

habitalionis,  non  religionis  ac  conversatiouis,  usque 


habebat  me  non  monachum,  sed  medieom 
Cogebat  servire,  imo  ipse  serviebat  per  in< 
Deo,  sed  saecalo,  quando,  ne  ssecularium  n 
lontiam  incurreret  principum,  medcri  me  e 
lebat  etiam  lyrannis,  raptoribus,  excommoi 
Quod  animse  mea;  periculum  cum  et  nunc  p 
nunc  palam  suggessissem,  nec  profecissemi  qi 
dam  tandem  sapientium,  virorum  consilio 
fligio  meam  dainnalionem,  non  congregai 
perditionem,  non  religionem.  Consulite  s 
quserenti,  aperitc  pulsanti.  »  Cujus  nos  v 
constantiam,  audientes  causam,  et  nullam 
eum  calumniam,  annuimus  introilum,  probi 
susceplum,  adstrinximus  probatum,   tenemu 


adhoc  lempus  vel   tenuem  notitiam  habuerimus,  g  fessum.  Nec  intrare  compulimus,  nec  exire  c<h 


sed  ncc  aliquam  aliquando  mentionem  nobis  de 
vobis  factam  fuisse  meminimus.  Nec  tamen  mirum, 
quia  et  multis  terrarum  spatiis,  et  diversis  pro- 
vinciis,  et  dissimilibus  linguis  ab  iuvicem  dista- 
mus;  ncc  solum  episcopatibus  propriis  absumus, 
sed  etiam  in  eodem-  archiopiscopatu  non  degimus. 
Putamus  autem  quod  non  de  cuicumque  nolis, 
sed  tantum  de  nobis  noiis  monasteriis  monachos 
suscipere  prohibemur ;  alioquin,  cum  nullum  mo- 
nasierium  sit  quod  alicui  notum  non  sit,  nullum 
nobis  relinquitur  de  quo  quisregulariter  suscipialur. 
Quomouo  ergu  illud  implcbitur  quod  a  beato  Bq- 
nedicto  vel  prsecipitur  vel  pcrmittitur,   peregrinum 

a  beato  Goremaro  con  litum  csl  nobilc  Bcncdictino- 


Quamvis  si  eum  ejiccremus,  ad  vos  (ut  ipse  f 
non  rediret,  sed  magis  se  adhuc  a  vobis  eloi 
Desinite  ergo,  fratres,  desinite  tam  indebitis  in 
lacessere  jurgiis,  et  cassis  scriptitationibas  i 
tare:  quia  nec  cumulatis  etiam  contumeliis  prc 
poterimus  ut  vobis,  nisi  quod  reverenlise  ai 
spondeamus,  nec  minis  exterreri  quominns  i 
chum  leneamus,  quem  regulariter  suscepiss 
credimus. 

eo  EPisTOLA  Lxvra. 

AD  EOSDEM. 

Vnde  supra, 
Reverendis   fratribus  Fiaviacensibus,    abb< 

ruere,  quos  inter  Guibertus,    exinde    in   ab 


rum  coenubiiim  sub  aunum  650,  uodc  nonnunquam  A  Novigenti  prope  Codiciacum  assumptus,  velal 


FlaviHCum,  passim  vero  Sancti-Geremari  de  Fiavia- 
co,  aMpeilabaiur.  Quod  speciai  ad  nomen  abbaiis 
Flaviac«n>is  ajoc  grdmra.tie  dccurtalum,  Domno  H. 
Patri  Flaviacensis  ecclesiXy  etc.  expriuicudum  esse 
puto  Hildigarium  1,  qui  ab  anno  1106  usque  ad  an- 
ntim  1123  Flaviaco  praetui^se  memoratur  in  vulgato 
indice  Acheriaoo  ad  Guibi^rtum.  Veruin  cum  ad 
auoum  sallem  1126  pervenisso  colligo  ex  serie  ha- 
rum  epistolaruiii.  Sunt  qui  iiugonem  lioc  loconotent, 
sed  purperam,  L)uo  quidein  loguntur  ejus  loci  abba- 
les.  Hugonis  nomine;  sed  primus  desiil  anno  1100, 
secundus  Hildegario  II  successit  anno  duntaxatll72, 
uterque  (>roinde  longe  extra  saocti  Bernardi  calcu- 
ium.  Porro   ex   eodem  cccuobio  viri   doctrina  ct 

Eietate  insignes  prodierunt,  ex   quibus  Radalfus. 
evitici  interpres,  circa  annum  912,  multique  alii 
deinceps,  maxime  praefati   Hildegarii  tempore  ilo- 


cminebat;  ut  non  immeriio  Flaviacenses  io  8i 
Bcrnardum  epislolay  ut  hic  ipse  testatur,  mon 
sui  famam  Romam  usque  diftusam  gloriarenta 

(195)  Italegendum,  non,  Flaviniacensis^^aX 
stat  ex  niomentis   in  nota  niodo  prsecedenti 
citis. 

(196)  In  editis,  G\  at  in  scriptis  non  paw 
Nomcn  inlcgrum,  Benedictum^  exhibet  codex 
beicnsis  opiimae  nola*,  ex  quo  etiam  sequ 
epistolae  iuscriptionem  pra^ter  alias  restituimw 

(197)  Medicus  olim  agebant  et  clerici  et  moi 
De  clericis  id  probat  Christianus  Lupus  in  noi 
varias  cpistolas  concilii  tura  Ephesini,  tum  Cbai 
nensis,  p.  100  sq.  Monacborum  item  varia  ezi 
suppetunt,  quorum  unum  insigne  est  apud  L 
Ferrariensem,  ia  epislola72,  de  Didone  abbate  I 
nensi,  Utrisqae  medicina  recentiori  jure  inter 


BPISTOLf. 


178 


isqae  omnibus  fratribus,  frater  Bbrnardus,  a  die  gemo,  rrustra  suspiranseidieens  cumPropheta: 

Vulium  tuum,  Domine,  requiram  {PsaL  xxvi,  8)  : 
et  illud  :  Quando  veniam  et  apparebo  ante  faciem 
Dei  ?  {PsaL  xli,  3.)  ei  :  Ostende  nobis  faciem  tuam, 
et  salvi  erimus  (PsaL  lxxix,  4). 

3.  Sed  quid  est  quod  vobis  facimus,  quod  nobis 
fieri  nolumus  ?  Hoc  nos  utique  nolie  putalis,  ut  quis 
a  nostro  monsisterio  discedeos  monachus,  in  alio 
suscipiatur.  Utinam  omnes  nobis  commissos,  «ine 
nobis  salvare  possetis  !  Si  quis  de  nostris  ad  vos 
majoris  perfectionis  gratia  ct  arctioris  vitse  desi- 
dcrio  convolaverit,  70  non  solum  non  causamur  si 
ei  in  tali  studio  consulitis,  sed  et  multum  precamur 
ut  hoc  faciatis  ;  nec  oflensos  nos  conquercmur,  sed 
valde  in  hoc  adjutos  esse  fatebimur.  Ncgatis  deinde 


Modestise  quidem  vestrae  erat,  o  boni  fratres, 
*  querimonia  vestra  priori  nostra  satisfactione 
ntos  esse  debere,  et  jam  ab  immeritorum  in* 
iooe  quiescere.  Sed  quia  prioribus  malis  pejora 
•tit,  et  rursum  nobis  jurgiorum  seminaria  trans- 
tio  (qnse  absit  ut  germinenl !  sicut  nec  priora 
inarunt  in  nobis),  ne  tamen,  non  respondendo, 
m,  qufe  uon  est,  agnoscerc  videamur,  hoc 
t  oecundo  ad  ea  qna^  procaciter  objicitis,  vera- 
rotpondemus.  Hsec  tota  nostra  culpa  est,  quan- 
Kttimamus,  hsec  grandisilla  injuria  quam  vobis 
y  quod  monachum,  solum,  peregrinum,  pau- 
,  miserabilcm  ,  animae  suae  periculum  fugi- 


salutem  suam  sollicile  quserentem,  pulsan-  B  quod  de  vobis  audicramus,  yestro  scilicct  jussu  vel 


topplicantem  suscepiraus ;  seu  quod  talem, 
r  a  nobis  susceptum,  denuo  sine  causa  non 
iiis,  ut,  quod  sedificavimus  iterum  destruentes, 
tricatores  nos  constituamus.  Hinc  Regulae, 
eononum,  hinc  ipsius  naturalis  legis  transgrcs- 

I  jadicamur.  Opponitis  enim  indignantes  ,  cur 
inn  et  a  vobis  excommunicatum  nobis  sociare 
Binpsimus,  quod  utique  ab  alio  pati  nolumus. 
de  excommunicatione  quid  respondebimus, 
dovos  inde  vobis  satisfacitis  pro  nobis,  sdentes 
il  dubio  prius  a  nobis  fuisse  receptum,  quam 
ns  excommunicatum  ?  Cum  autem  prius  susce- 
dom  tamen  regulariter,  fuerit,  profecto  non 

II  vestrum,  sed  in  nostrum   vestrfle    maledi- 


asscnsu  fratrem  B.,  quamdiu  fuit  apud  vos,  in  medi- 
cinali  arte  saecularibus  deserviisse  ;  ipsumque,  qui 
hoc  dixit,  falsitaiis  arguitis.  Si  mentilus  sit,  nes- 
cimus ;  ipse  viderit ;  sed  hoc  scimus,  quia  sive  per 
sc  ipsum,  ut  vos  fatemini,  sive  per  vos,  ut  ipse 
testatury  hsec  fecerit,  in  magno  interim  periculo 
fuit.  Quis  vero  tam  inhumanus,  qui  sic  periclilanti 
non  succurrcret  si  posset,  non  consuleret  si  nossct  ? 
Attamen  si,  ut  asseritis,  non  compulsus  obedientia, 
sed  proprii  quaestus  cupiditate  ac  vagandi  curio- 
sitate,  hac  illacque  artem  suam  venditans  discur- 
rebat,  quid  causae  existitit  quod  a  vobis  discessit  ? 
An  quia  jam  tandem  censurse  pastoralis  districtione 
non  ei  licebat  quod  ante  licuerat  ?  Gur  igitur  cum 


it  sententiam  intorsistis ;  quod  si  recte  factum  ( jam   apud  nos  esset,   volentes  eum  revocare,  ad 


M  videritis. 

Rettat  igitur  sciendum,  et  hoc  tantum  quaeritur 
1108,  an  rationabiliter  susceptus  fuerit.  Et  vos 
m,  qnoniam  de  ignoto  monasterio  raonachum 
irlter  posse  suscipi  negare  non  potestis,  ves- 
nobis  noium  esse  contenditis.  Negamus,  et 
areditis.  Yerum  si  non  creditis  simpliciter  ne- 
bns,  credite  vel  jurantibus.  In  veritate,  quae 
ett,  vobis  dicimus  :  nec  novimus  vos,  nec 
BQt,  ignotorum  scripta  snscepimus,  ad  igno- 
seripsimus.  Sensimus  quidem  stimulationes  et 
stetiones  vestras,  sed  necdum  siimulatores  et 
Mtores  ipsos  agnovimus.  Yos  tamen  ad  con- 
ndam  nos  de  simulata  ignorantia  invictissimum 


persuadendum  de  reditu  promisistis  ei  quietem  in 
claustro,  nisi  quia  hoc  velle  hominem  noveratis,hoc 
qusesisse  memineratis  ?  At  ille,  jam  adepto  apud 
alienos  quod  uon  potuit  inter  suos,  ne  certa  pro 
incertis  dcsercret,  tenuit  quo  jam  fruebatur,  sper- 
nens  quod  sero  sibi  offerebatur. 

4.  Desinite  itaque,  fratres,  desinite  fratrem  sollici- 
tare,  dequo  nonvalde  necesse  est  vos  sollicitos  esse, 
nisi  forte,  quod  absit  I  quae  vestra,  non  quse  Jesu 
Christi  sunt,  quseratis,  et  magis  vestrum  de  illo  so- 
latium,  quam  ejussatutem  diligatis.  Nam  cum  semper 
apud  vos  gyrovagus  fuisset,  et,  ut  scribitis,  contra 
suum  propositum  et  abbatis  imperium,  in  proprios 
usua  quod  de  arte  sua  conquirebat  expenderet,  gau* 


lentnm  inducitis,  non  posse  videlicet  ignotos  |  deat  qui  eum  diligit,  quod  apud  nos  Deo  miserante 


nobis,  quorum  et  abbatis  scilicet  et  ipsius 
slerii  nomen  in  nostris  posuimus  liiteris; 
mox  ut  rerum  vocabula  scimus^  etiam  res 
noverimus.  Multum  ergo  valet  mibi  Michaclis, 
efit,  Raphaelis  nomina  nosse,  quando  cx  solo 
i"  focabalorum,  etiam  de  ipsorum  beatorum 
mm  cognitione  jam  beatus  sum.  Non  medio- 
,  iaquam,  profeci  quia  didici  ab  Apostolo 
hnm  et  tertium  coelum  nominare,  si,  etiam 
iptus  cam  Apostolo,  solis  ex  nominibus  secreta 
lia  jam  novi,  et  audivi  ineffabilia  verba  quae 
eel  homini  loqni.  Stultus  ego  ,  qni  jam  sciens 
1  Dei  mei,  neseio  quid  adhuc  superflue  quoti- 


sanatus  sit.  Testimonium  enim  ei  perhibemus  quod 
nusquam  modo  aliqua  occasione  vagatur,  sed  quiete 
perseveransin  monasterio,  pauper  inter  pauperessine 
querela  conversatur,  primam  fidem ,  quam  quidem 
apud  vos  promisit  sed  non  tcnuit,  non  irritam,  ut 
dicitis,  faciens,  sed  ratam  integramque  custodienSy 
morum  ulique  conversione,  et  obedientissima  con- 
versatione,  sine  qua  sese  fallit  qui  de  loci  siabilitate 
confidit.  Rogamus  vos,  fratres,  ut  quiescat  jamindi- 
gnatio  vestra,  et  desinat  inquietatio  nostra.  Sin  au- 
tem,  facite  quod  vultis,  scribite  ut  vultis,  perse- 
quimini  quantum  vultis  :  charitas  omnia  suffert 
onmia  sastinet.  JNobis  aatem  decretom  e&l  ^x  ^<(^ 


179 


S.  BKRNARDl  ABBATIS  CLARiE-VALLENSlS 


180 


jam  vos  pure  diligere,  rcvcrenter  suspicere,  familia-  a 
riier  colere. 

EPISTOLA  LXIX. 

AD    GUIDONEM    ABBATEM   DB    TRIBUS-FONTIBUS  (198). 

Guidonem,  quimcuriaministrantiumin  consecra- 
tione  calicis  erraverat  ob  defectum  vini,  instruit. 

1.    Uudc  le  coDlristalum    cognovinms,  contris- 

tatum  quidem  te  esse  laudamus,  sed  si  non  nimis. 

Contristatus  enim,  nisi   fallor,    quomodo  ait  Apo- 

Btolus,  secundum  Deum  (//  Cor.  vii,  9) ;  nec  dubium 

cst  hujusmodi  tristitiam  luam  converli  quandoque 

in  gaodium.  Itaque,  dilectissime,  irascere,  et  noli 

peccare.  Peccabis  auiem  non  minus  nimis  irascendo, 

quam  omnino  non  irascendo.  Siquidem  non  irasci 

ubi  irascendum  sit,  nollc  emcndare,  peccatum  est : 

plus  vero   irasci   quam   irascendum   sil,  peccatum  O 

(198)  Fuit  is  secundus  abbas  Trium-Fontiumjam 
laudalus  inepist.  63.  Anno  li29  successerat  Rog^- 
rio  primo  abbjli,  ue  cujus  obilu  in  epist.  71.  Primum 
abbatem  fuisse  Rogerium  logiinus  in  Vila  sancti 
Bernardi,  lib.  I,  cap.  13,  cui,  anno  sequenti  cum 
Bernardoet  Hugone  Pontioiaccnsi,  concilio  Treconsi 
interfuit,  postea  vero  Ordinem  suum  quatuor  mouas- 
teriorum  fundationc,  nimirum  Caladise,  CasleUionis 
in  dioecesi  Virdunensi,  Aureae-Vallis  in  Treverensi, 
Alti-Fontis  in  CaiaUunensi,  non  purum  promovit  et 
ampliavit. PorroTrium-Fontiumcocnobiun),  primafilia 
Clarae-Vallis,  agenle  Guillelmo  de  Campellisepiscopo 
Catalaunensi,  ut  teslatur  Guillclmus  abbas  Sancti- 
Thooderici,  Vitai  sancli  Bernardi  libro  I,  cap.  13,  in 
suadioccesicoastruclum  estanno  1118,  cujusquidcni 
primordia,  nonnihil  adhuc  obscura,  lubet  paulisper 
illustrare.  In  Actis  episcoporum  Catalaunensium  rc- 
citatur  Charla  Bozonis  episcopi  sepiimi  a  Guiilolmo,  Q 
qua  partem  silva;Luis  ab  Alardo,  aliisque  Sancti-Sal* 
vatoris  canonicis  re^ularibus  contraditam,  coudendo 
monaslerio  impensisse  testatur.  Sic  enim  habet  : 
c  Nihii  aeque  securitatem  parit  in  IoDginquum,q«)am 
cum  ea  quae  piis  et  fideUbus  donantur  ecclesiis  cura 
dili^enti  tradunlur  littcris.  Ideoque  ego  Bozo,  Dei 
graita  Catalaunensis  episcopus,  nolum  facio  omni- 
bus  tam  prseseutibus  quam  futuris,  quod  Hugo,comcs 
Trecensis,  iliam  divisionem  silvse^  qute  dicitur  Luis, 
quamjussit  fieri  per  Petrum  Vitriaci  praepositum, 
et  per  majores  ejusdem  silvse,  id  cst  Milonem  de 
Sera,  Walterum,  Vierdum  et  alios,  Alardo  sacer.joli, 
caeterisque  confratribus  in  OratorioSancti-Salvatoris, 
quod  in  cadcm  parte  situm  est,  canonice  et  regula- 
riter  viverc  volentibus,  in  manibus  Willelmi,  Cata- 
launensis  Ecclesi«e  episcopi,  d  rcliquit ;  Alardo  prse- 
cipicns  ut  q:)od  ab  co  poslulabai,  a  confratribus 
Compendiensis  ecclcsiae  exciperet ;  ctquod  ip>.i  con- 
cedereiU,  episcopus  sibi  conBrmaret.  Haec  autem  B 
omnia  habitatores  loci  illius  per  munus  Willelmi 
cniscopi  Cutalaunensis  dcdcrunt  BiToardo  abbati 
Claraj-Vallis,  concedenlo  llugone  conr.itc,  ad  abba- 
tiam  construendam,  qnod  ei  factum  cst.  »  Et  quo 
vides  non  tam  Guiilelmum,  quam  Hugonem  comitem, 
de  quo  supra  actum  «st  iu  nolis  ud  epistolam  31, 
censeri  debeie  Tiium-Foutium  fundatorcm.  Quod 
vero  additur  de  concessionc  confr.itrum  Comnen- 
diensium,  quid  inde  actum  sit,  discimus  cx  litteris 
sequentibus,  ex  Archi\io  monasterii  Compcndiensis 
primum  erutis : 

Innomiiie sanctceetindividurb  Trinitatis,  Gaufri- 
dusy  sanctas  Com})cndiensisccclcsioedecanusjoanncs 
cantor,  nosque  simul  cjusdem  loci  frateniitas  nni- 
versa,  tam  futuris  guam  prcesentibus  cunctis  volu- 
mu$  innotescat  quia  domini  regis  Ludovici,  ejusaue 
conjugis  regitm  Adelaidis,  atque  comitis  Theobaldi, 


peccalo  addere  est,  Quod  si  malam  est  peccatum 
non  cmcndare,  quomodo  malum  non  eritaugmentare? 
Si  ex  rerum  evcntibus  reatuum  pendcret  jadicium, 
non  foret  culpanda  tua  eliam  ingens  tristitia,  ubi 
iiimirum  constitisset  quod  ingens  fuissct  et  culpa. 
Tanto  quippe  culpa  gravior,  quanto  res  sacrior 
apparerel.  Nunc  vero  quia  rerum  causa,  nonmateria, 
ncc  cxitus  acluum,  sed  iolentionis  propositum  cul- 
pas  discernit  et  merila,  dicente  71  Domino»  Si 
oculus  tuus  simplex  fuerit,  totum  corpus  tuum  luci* 
dum  erit;si  nequAim^totum  corpus  tuum  tenebrosum 
erit  {Matth.  \i,  22,  23),  iu  tui  quoque  examina- 
lione  commissi,  non  tam,  ut  arbitror,  sacrorum  est 
attendenda  majestas,  quam  propria  intentio  discu- 
tienda.  Porro  ego  et  Prior  noster  mullum  rcm  ipsam 
ct   intra  nos  pensantes,  et  inter  nos  confercntes, 

necnon  virorum  venerahilium  Goisleni  Suessionensis, 
Gaufridi  Carnotensis,  GuariniAmbianensis  episcopo- 
runij  dominique  Clarce  Vallensis  abbatis  petitioni- 
buSj  locum  quemdam^  qui  Trcs-Fontes  vocatur,  in 
silva,  Luis.  quoi  tota  de  jure  nostrce  est  ecclesice, 
fratri  Guiaoni  abbati  elmonachiscumeo  ihidemDeo 
servientibus  inhabitandum  concessimus,  Quod  ne 
longdva  temporum  veiusiate  a  mcmoria  tolleretur^ 
litieris  fecimus  assignari.  Placuit  itaque  nobis  ut 
terram  illam,  et  nemus,  et  quidquidde  terra  eccle* 
sicenostrir.y  ubicunque  jaceatin  eadem  «/ya,  satvis 
aiiorum  tenninis,  ulierius  eis  accesserit,  dicti  mo' 
chipossiderent...  et  quidquid  in  ea  nostrijuriserat, 
libere  et  quieteperpetualiter  obtinerent. . .  Firmatum 
est  igitur  hoc  prcesenti  chirographo,  firmatum  estet 
sigillo,  signisquepersonarum  quoi  adfuerunt  ad  pos- 
terorumnotitiamroboratum,  scilicct  Goisleni  Sues- 
sionensiSyScilicet  Gaufridi  Carnotensis,scilicet  Gua- 
rini  Ambianensis  episcoporum^scilicet  bernardiCla- 
ras  Vallis  abbatis,  scilicet  Gaufridi  decani,  scilicet 
Joanniscantoris,  scilicet  Odonis  et  Haimonis  praapo- 
sitorum,  sciiicet  Rainardi  abbatis  Sancti-Barthoio- 
mceiy  scilicet  Theoderici  abbatis  Sancti-Eligii  NoviO' 
mensium,  Actum  Compendii  in  publico  capitulo^ 
anno  ab  Incarnatione  Domini  millesimo  centesimo 
tricesimo. 

Ex  quibus  cernitur  illorum  temporum  fidcs,  ut 
concessio  ab  Hugone  facta,  sine  litteris  in  ant.um 
1154,  quo  Bozo  cpiscopus  regere  coepit  Catalaunen- 
sem  Ecclesiam,  vigucrit,  simulque  donatio  Compen- 
diensium  annos  a  monasterii  fundaiione  duodecim. 
Ex  abbaiia  Trium-Fontium  processisse  perhibetur. 
ut  jam  diximus,  abbatis  Alli-Foolis,  in  eadem  dice- 
cesi  Catalauuensi  sila,  de  cujus  incremeuto  has  ab 
illustrissimo  hujns  loci  abb^ite  de  Noaliis  accepimus: 

/n  nomine  sanctas  et  individuce  Trinitafis,  B. 
(bozo)  Catalaunensis  episcopus.  Prcpsentibus  et  fu- 
iuris  notum  fieri  voluimue  quod  Theobaldus^  digne 
reverendus  abbas  Dervensis,  communi  totius  capi- 
tuli  sui  asscnsUf  interventu  suynmcv  religionis  viri 
abbatis  Bcmardi  Ciaras-Vallensis,  pro  amorc  Dei 
concessit  ecclesice^de  Alto-Fonte,  existente  ilndem 
Guarino  abbate,  omnem  pariem  quoi  ad  ccclcsiam 
Dervensem pcrfinety  de  decimis  eorum  quas  propriis 
aratris  operabuniur  in  parochia  de  AltaVtlla.  Ac- 
twm  est  koc  in  prwsentia  abbatis  Clarce-  Vallensis^ 
abbaiis  Theobaldi  Dervcnsis,  Araldi  abbatis  Sancti- 
Urbani^  Gmrini  abbatis  de  Alto-Fonte,  Amaluci 
monachi,  Joajinis  conversi  ejusdem  toci.  Vt  autem 
hoc  donum  ratum  et  inconvtdsum  permancat,  prn?- 
scntcm  patjinam  sigilli  nostri  impressione  per  ma- 
7ium Uanni  cancellarii  nostri  firmari  prascepimus. 

Alia  est  abbatia  Trium-Footiuro,  seu  sanctorum 
Vincentii  et  Anastasii  ad  Tres-Fontes  prope  Romam, 


BPISTOLE. 


182 


qnidem  ibi  deprehcndimus  ignoranliam,  roi-J|  prsecedentibas  tarditas  possitpneripere  consequen- 


ntium  quoque  negligentiam,  sed  plano  nullins 
am.  Et  certe  optime  nosti  nullum  esse  bonum, 
foerit  spootaneum.  Malum  ergo  poterit  esse 
mn,  quod  constat  voluntarium  non  fuisse? 
Dia  si  quod  fil  a  non  volente,  bonum  quidem 
n  gratiam,  raalum  autem  multam  consequitur 
m,  hoc  est  si  circa  unam  eamdemque  causam, 
llim  imputatur,  et  bonum  non  suscipitur,  quis- 
ita  sentit,  asserat,  si  vult,  quod  non  sapientia 
•m,  sed  malitia  vincit  sapienliam. 
Jt  lamen  faciamus  saiis  inqiiiciiori  conscienlise 
il  ne  forte  malum  hoc  mali  cujuspiam  gravioris 
is  adhuc  in  monasterio  fuerit  commonitio, 
Kenitentia  tibi  injungimus  scptem  psalmos 
eoliales  quotidie  usque  ad  Pascha,  seplics  B 
tniendo  te,  decantare  (i99),  septcm  disciplinas 
ire.  In  hunc  modum  salisfaciat  et  ille  qui  tibi 
im  Missam  minislravit.  De  illo  autem  qui  sibi 
i|>paruerat  (200),  et  oblitus  est  mittere  vinum 
tieem/cujus  et  majorem  in  hoc  aestimamus 
n,  si  tamen  et  tu  ila  putas,  tuo  arbitrio  derc- 
mus.  Sane  si  sermo  cxiit  inter  fratres,  et  ipsi 
t  singuli  singulas  accipiant  disciplinas,  ut  fiat 
legitur,  Alter  alterius  onera  portate  (Galat,  vi, 
MUide  quod  compcrta,  sero  licet,  negligcntia, 
I  fudisti  in  cahcem  super  hostiae  sacralffi  par- 
Hf  laudamus,  nec  sub  tanto  articulo  melius 
potaisse  putamus,  arbilrantes  liquorem,  elsi 
consecratione  propria  atquo   solemni  in 


tium.  Puto  enim  quod  si  Domino  post  factum  de 
pane  suum  Corpus,  vini  consecrationem  placuissct 
aliquandiu  intcrmitterc,  aut  certc  penitus  omitlcre, 
nihilominus  Corpus  mansisset  quod  fecerat  [a/. 
fuerat],  nec  faclis  facienda  pra;scriberent.  Nec  nego 
panem  et  vinum,  aqua  quidem  mixtum,  simul  debere 
apponi,  quin  potius  assero  haud  aliler  debere  fieri ; 
sed  aliud  esi  culpare  negligeniiam,  aliud  negare 
efficaciam.  Aliud,  inquam,  est  quod  causamur  non 
bene  quidpiam  ficri,  ct  aliud  quod  mentimur  nec 
ficri.  Hsec  interim  de  hac  re  dixerim  et  senserim, 
absque  prsejudicio  vel  tuae  sententiae,  si  quid  melius 
sapis,  vel  cujuslibet  sanius  sapientis. 

7»  EPISTOLA  LXX. 

AD  EUMDBM. 

Docet  qualis  misericordia  in  pastore  esse  debeat^ 
monetque  ut  sententiam  in  monachum  trans^ 
gressorem  latam  retractet. 

Domno  abbati  Guidoni,  frater  Bernardus,  spiritum 
scientiae  et  pietatis  (203). 

Considerans  miseri  hujus  miserabilem  conditio- 
nem,  misereor  quidcm,  sed  vereor  ne  frustra.  Nc- 
que  enim  non  ideo  mihi  videor  frustra  misereri* 
quod,  ipso  licet  remanente  in  sua  miseria,  mea 
tamen  yel  mihi  non  sit  infructuosa  misericordia.  In 
quam  utique  misericordiam  non  propria  utilitas 
inclinavit,  sed  intimis  eam  visceribus  proximi  mise- 
ria  et  fratemus  dolor  inflixit.  Misericordia  quippe 
affectio  cst,  quae  nec  voluntate  cocrcetur,  nec  ratio- 
dnem  Christi  mutatum,  sacrum  tamen  fuisse  C  ni  subjicitur ;  quando  non  eam  in  se  quisque  per- 


Btactu  Corporis  sacri  (201).  Aiunt  tamen  ncscio 
alium  aliud  sensisse  scriptorem,  non  posse 
9tl  absque  tribus,  id  esl  pane,  vino,  et  aqua, 
Mierificium  esse,  ita  ut  si  quodlibei  horum 
»  eontigerit,  rcliqua  non  sanctificentur.  Scd 
[usmodi  uousquisque  in  suo  sensu  abundat. 
S^o  autem  pro  meo  fatuo  sensu,  si  mihi  idem 
ja»p\  quod  tibi,  vellem  ad  remedium  mali 
6  duobus  egisse  :  aut  ipsum  quod  fecisti,  aut 
tb  illo  loco  ubi  dicitur,  «  Simili  modo  post- 
01  eoenatum  est,  »  verba  sancta  iterasse ;  et 
nnplesse  quod  restabat  de  sacrificio  (202). 
I  enim  dubitaverim  de  Corpore  jam  conse- 
qui  ntique  juxia  ritum  Ecclesiae  didici  ab  ipsa 


trahit  voluntario  motu  \al,  nutu],  sed  ipsa  pias 
mentea  ad  compassionem  dolentium  necessario  co- 
git  affectu,  ita  ut,  etiam  si  peccatum  esset  misereri, 
etsi  multum  vellem,  non  possem  non  roisereri.  Potest 
quidem  ratio  vel  voluntas  affeclui  cffectum  subtra- 
here ;  sed  nunquid  ipsum  affectim  evellere  ?  Disce- 
dant  a  me  qui  me  consohntur,  et  dicunt  quia  oralio 
mea  in  sinu  meo  revertetur,  dum  is  pro  quo  emissa 
est,  nondum  convertitur.  Nec  audio  illos  qui  mihi 
blandientes  afferunt,  Justitia  justi  super  eum  erit^ 
(Ezech,  XVIII,  20),  dnm  impius  in  sua  adhuc  impie- 
tate  remoratur.  Non,  inquam,  recipio  consolationem 
ubi  fratris  video  desolationem.  Si  ergo,  dulcissime 
fili,  tua  quoque  pia  mens  simihter  affeeta  esi,  imo 


6t  ipsa  accepit  a  Domino,  panem  scilicet  ac  D  quia  aliter  aflecta  non  est,  quanquam  tibi  infelix 

y  et  simul  apponere,  non  simul  tainen  ex  his 

eonficere.  Cum  ergo  prius  de  pane  Corpus, 

de  vino  Sanguis  more  ecclesiastico  conficia- 

I  per  oblivionem  tardius  quod  posterius  sa- 

tim   est,    apponatur,    non  video   quid   sacris 


im  abbaliam  spectat  elcctio  Turoldi  abbatis, 
a  in  epislola  306. 

V)  Id  est  recitare,  quo  sensu  decantare  passim 
itnr  apud  veteres.  c  Sanctus  anlisies  Ambrosius, » 
Beda  in  epistola  ad  Egbertum  apud  Waraeum, 
4e  Fide  loquens  admonet,  ut  verba  Symboli 
■lissemper  horisfideles  quique  decanteni. 
I)  Quidam  codices,  apparaoerat  At  praeforcn- 
poto  cum  plerisque,  apparuerat;  id  esi  qui 
lertt :  Gallice,  qui  s'en  4tait  aperpu. 


iste  cunctas  suae  egressionis  de  monasterio,  et  denoo 
regressionis,  regulares  vices  infeliciter  percurrisse 
videtur,  quia  tamen  ipse  aiiter  putat,  non  solum 
patienter,  sed  etiam  libenter  audiendum  est  quod 
humiliter  calumniaiur,  si  forte  tam  desperatse  salu- 

(201)  Idem  censet  praeter  scholasticos  Jacobus  a 
Vitriaco,  in  Historia  occidentali,  pag.  427;  aui  au- 
ctor  prsesentem  casum  proponit  pag.  444.  Yide  Com- 
mentarium  nostrum  in  Ordinem  Romanum ;  vido 
etiam  nostrum  Edmundum  Martene,  de  Rilibus  mo- 
nasticis,  iibro  u,  cap.  7. 

(202)  Yide  rubricas  generales  Missalis,  cap.  De 
defectibus  materice^  artic.  De  defeciu  vioi. 

(203)  Et  hsec  inscriptio  resiiiuia  ex  codiee  Cor- 
beiensi,  o.  553. 


183 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLAR.1i:-VALLENSlS 


184 


tis  reparandae  rationabilis  ulla  occasio  invenialur,  f^  fruclu.  Interim  dc  absceasu  patris  vestri  non  turbe« 


quam  (ut  bene  mecum  tua   inlelligit   experientia) 
difticile  quidem  in  congregalione,  sed  mullo  diffici- 
lius  foris  poterit  obtinere.  Inito  itaque  omnium  fra- 
trum  consilio,  omnia  qua^  in  eum  fecisli  judicia  dili- 
genter  retractare  non  dedigncris,  qualenus  tna  hu- 
mililate  ejus  contumacia  sanetur,  si  vel  sic  vidclicct 
adinveniri  poteril  quomodo  adhuc  semel  regulari- 
ter  suscipiatur.  Nec  timcndum  csl  in  hac  retracta- 
tatione  quod  displiceat  justo  ac  misericordi  Dco,  si 
misericordia  superexaltetur  judicio  (204).  Yalcte. 
EPISTOLA  LXXI  (205). 

AB  MONACUOS  EJUSDEM  LOCl. 

Se  distulisse  hactenus  visitationenif  non  incuna, 
sed  exspectaiione  opportunitatis ;  de  Rogerii  ah- 
hatis  obitu  eos  consolatur, 

Quod  nondum  veni  ad  vos,  non  putetur  incuria. 
Guramus  siquidem  vos  tanquam  viscera  nostra.  Si 
mater  potest  61ii  uteri  sui  negli^^ere  curam,  possum  et 
ego  forsan  in  suspicionem  duci  et  argui  negligcntiae. 
Itaque  opportunitaiem  cxspectavimus  et  exspecta- 
mus,  ut,  cum  vcnerimus,  visitatio  nostra  non  sit  sine 

(204)  Bx  octo  quos  vidimus  hujus  epislolae  codici- 
bus  scriptis,  quinque  sunt  in  quibus  sequcns  lcgitur 
additamenlam,nempe  duo  Cistercicnses,  unus  Vallis- 
Lucentis,  Corbeieusis  ilem  unus,  et  quinlus  Fulcardi 
Monten^is;  at  in  tribus  Colbcrlinis  desideratur.  Post 
cxtrema  verba,  superexaltetur  judUio,  addilamcntum 
est  hujusmodi :  liem  similem,  quam  mihi  contigisse 
memini,  exempli  causa  refero  vobis.  Oiun  frater 
quidam  (aiius,  Bartholomasus)  dum  adhuc  viveret, 
quadam  die^  quia  me  constristaverat,  furore  com- 
motus  vultu  et  voce  minaci  prmcepi  ut  de  claustro 
exiret;qui  statim  egressus  est,  etadunam  de  nos- 
iris  grangiis  pergens,  ihi  demoratus  est,  Quo  co- 
gniio,  cum  eum  revocare  vellemus,  respondit  se  non 
aliter  rediturum,  nisi  in  suo  et  non  in  uliijno  or^ 
din^t  nec  ut  fugitimim,  sed  ut  inconsulte  et  sine 
judicio  expulsum  redveremus,  Dicebat  quippe  non 
dehere  se  suhire  regulare  judicium  in  reveriendo, 
quod  exspectatum  non  fuit  in  expellendo.  De  hoc 
ejus  responso  et  meo  facto,  quia  propter  carnalem 
affectum,propriumjudicium  habui  suspectumj  frar 
tnhus  omnibus  commisi  judicandum,  Itaque  me 
absente  judicatum-  est  ejus  receptionem  regulari 
sententice  non  esse  obnoxiam^  cujus  expulsionem 
constahat  non  fuisse  regulariter  factam,  Si  ergo  i?i 
illo  tantum  semel  egresso  tanta  habita  est  conside^ 
ratio  pietatis,  quanta  putamus  debet  esse  in  isto  in 
tantas  articulo  necessitatis  ?  Hoc  totum  additamen- 


tur  cor  vcslrum.  Deum  vobis  providebit  alium,  sicut 
speramus,  pro  eo  idoneum  ;  scd  nec  istum  perdetis. 
Nam  ctsi  translatus  est,  non  tamen  ablatus.  Tantum 
qui  vobis  fucrat  specialis,  erit  communis  et  nobis. 
Doncc  ergo  vcnio,viriIiier  agile,y3  et  confortetur  cor 
vcslrum,  et  onm«a  vestra  in  charitate  fiant.  Yalele. 

EPISTOLA  LXXll. 

AD   RAINALDUM   FUSNIACENSEM   ABBATBM.   (206). 

Ostendit  quam  sitalienus  a  laudibus.  Jugum  C/iri- 
ti  leve  esse.  Pairis  nomen  deirectai,  Frater  vo- 
cari  contentus. 
Diieclissimo   suo   Rainaldo,   Bernardus   ejus , 

Don  pater   aut  dominus,    sed  frater  ct  conservus, 

quod    fratri    charissimo    et    fideli    conservo. 

H     i .  Prim6  ne  mireris  si  terrear  dignitatis  nominibus 

'(207),  cum  mc  ipsis  rebus  senliam  indignum.  Et  te 

quidem  decet  ut  facis,  sed  mihi  assentire  non  expe- 

dit.  Nam  si  tibi  observandum  putas  illud,  Ilonore 

invicem prcevenientes  (Rom.  xii,  10),  et,  Suhjectiin- 

vicem  in  timore  Christi  [Ephes,  v,  21);  si  non  fru- 

stra  ulrobiquc  positum  est  invicem,  intelligis  et  mihi 

ra»-VaUis  a  Barlholomgeo  episcopo  anno  1121  fundari 
cicptimi,  ex  Charla  in  Notis  ad  Guiberlum  relata, 
pag.  G59,  ubi  Elbertus  scu  Eilbcrtus,  Saucti-Mi- 
chaclis  in  Tcrascia  abbas  e  nostris,  locum  monaste- 
rio  condendo  cessissc  perhibelur.  Primus  Fusniaci 
abbas  Rainaldus,  cui  haec  epistoh  inscripta  est.  De 
Fusniaco  vidc  cpistolam  5  et  iibrum  i  de  vita  S. 
Bcrnardi,  n.  25. 

(207)  Nempe  Domni  (nam  ita  legendum)  et  Patris. 
Mirum  certe  modesiia^  in  Bcrnardo  excmplum,  ter- 
C  rcri  videlicel  ad  diguitaium  nomina,  quibus  alii, 
iuio  ipsis  amplius  dignitatibus  lasciviunt.  Simile  ha- 
bos  (prselcr  ca  quae  supra  retulimus,  in  notis  ad 
epistoiam  11)  in  Vita  beatae  Mechthildis  exemplum, 
cap.  10  :  a  Soror  Mechthildis,  •  inquit  auctor,  c  con- 
lendit  apj^ellari  sinc  Domna^  adjectionc,  altum  omne 
contempsit  in  nominc ;  sed  usus  cxegit  domus  et 
monasterii  Regula  ut  domna  vocaretur  et  abba- 
lissa.  »  Et  certe  quantum  ad  primum,  Augustus, 
teste  Suelonio,  in  Aueusti  Vita,  cap.  53,  domini 
appellationem  ut  maledictum  et  opprobrium  semper 
exnorruit,  et  Tiberius  dominus  aliquando  appellatus, 
contumelia;  loco  reposuit.  Uude  postea  a  scriptori- 
bus,  ut  vocabulo  humiliori  uterentur,  littera  per 
syncopem  detracta,  sanctos  viros,  episcopos,  alias- 
que  personas  ad  ipsa  us^ue  Bernardi  tempora  dom- 
nos  vocitatos  legimus.  Sic  Severus  Sulpicius  cpislola 

2,  c  Domnum  Marlinum,  »  inquit,  a  obiisse  nuntianl.  » 

tum  k  Bernardi  genio,  moribus,  caeterisque  factis  nSic  Gregorius  Magnu?,  lib.  i,  epist.  6,  et  lib.  vii. 


prorsus  alienum  videtur.  Impetus  ille  furoris,  prae- 
ceps  monachi  ejectio  e  monasterio  nunquam  cecidis- 
sent  in  tantum  virum,  in  quo  quidem  zelus  erat,  sod 
mansuetudine  et  clementia  conditus,  ut  vel  ex  ipsa 
epistola  patct,  ubi  tantum  lenitaiis  in  transfugam  cx- 
hiberi  suadel.  Imo,  ctsi  in  hanc  culpam  lapsus  fuissct 
Vir  sanctus,  cam  potius  poenitentia  diluere,  et  silen- 
tio  tcgere  studuisset,  nequc  eo  imprudcntiae  dcvenis- 
setf  ut  idGuidoni  abbati  attulissel  pro  exemplo,  c(uod 
et  ipsius  Bernardi  scopo  contrarium,  et  scandali  oc- 
casio  Guidoni  futurum  fuisset.  Omnino  id  ad  margi- 
nem  cujusdam  codicis,  forsan  Cisterciensis,  primo  id 
scriplum  fuisse  videlur  a  quodam  abbaie,  ac  deinde  e 
margine  translatum  in  textum;  quoex  codicc  quidam 
atii  id  accepcrint,  neutiquam  vero  Clara^-Vallenscs, 
qui  in  hac  causa  majoris  momenti  sunt. 

(205)  ScripU  anno  Christi  1227. 

(206)  Fusniacum,  dioecesis  Laudunensis,  filia  Cla- 


epist.  127;  sic  passim  in  epistolis  Dcsiderii  Cadur- 
censis,  ct  apud  Gregorium  Turonensem  Historise 
libro  IX,  cap.  42,  ex  quibus  mos  ad  Hispanos  et 
Italos  derivatus  invaluit;  imo  apud  ipsos  Gra^cos 
rccentiores  pro  tb  xuptoc  in  simili  casu  xup6<;  usur- 
pari  solct,  ut  doctissime  observavit  e  noslris  Hugo 
ftlcnardus  in  notis  ad  Concord.  Regul.  cap.  70.  Hujus 
autem  vocabuli  Domnus  mentio  lacta  est  a  sancto 
Patre  Benedicto^  in  Regula,  cap.  63,  ubi  sic  habct : 
«  Abbas  autem,  quia  vices  Cbristi  agere  videlur, 
domnus  et  abbas  vocetur,  non  sua  assumptione  sed 
lionore  et  amore  Chrisii.  »  Quod  quidem  nomen,  etsi 
ex  Regulae  auctorilate  soli  abbati  concedatur,  decur- 
rcnlium  tamcn  tcmporum  lege  ad  ipsos  etiam  mo- 
nachos  sacerdotio  initiatos,  sicut  et  Palris  nomen, 
traductum  est.  Qua  de  re  vide  Menardum  loco  citato ; 
Haeflen.  lib.  iii,  Disq.  tract.  4,  Disq.  4  et  6;  Juliam 
Nigron.  iu  Regul.  comm.  societatis  Jesu  reg.  82. 


185 


EPISTOLiE. 


186 


eque  ntrumque  congrucre.  Quod  si  cogitas  tibi  illam  «  ipsins  74  Moysi  maous  suo    pondere  prsegravatas 


Regulae  senteniiam  observandam,  «  Juniores  pnores 
suos  honorent  (Reg.   S>  Benedicti,  cap.  63),  »  mihi 
%  regione   in  mentcm  veoit  ex  regula   Veritatis: 
Eruntprimi  novissimi,  et  novissimi  primt  {Matth,  x, 
16);  cl:  Qui  major  est  vestrum^  fiat  sicui  junior 
(Luc.  XXI,  26);  et :  Quando  major  es,  tanto  humilia 
ie  in  omnibus  (Eccli.  iii,  20) ;  et :  Principcm  tecons- 
tituerunt?  esto  inter  illos  quasi  unus  ex  illis  (Id. 
XXXII,  1);  et :  Nonquia  dominamurfideivestras^sed 
adjuiores  sumus  gaudii  vestri  {II  Cor.  i,  23);  ct: 
Nolite  vocari  ab  hominibus  rabbi;  et :  Patremnolite 
vocare  vobis  super  terram  {Matth,  xxiii,  8, 9).  Quan- 
tonn  itaque  tuis  attollor  favoribus,  tantum  his  molibus 
premor.   Unde  merito  in  Psalmo   non   canto,   sed 
plango :  Exaltatus  autem  humiliatus  sum  et  contur- 
batus  (Psal.  lxxxvii,  16);  et:  Quia  elevans  allisisti 
tne(PsaL  ci,  li).  Sed  verius   fortasse  proferrem 
quod  sentio:  quia  videlicet  qui  roecxaltat,  humiliat; 
et  qui  me  humiliat,  exaltat.  Tu  me  ergo  potius  exal- 
tando  dejicis,  et  extollendo  prcmis.  Scd  ne  ila  premas 
ut  oppriroas,  consolantur  me  haec  et  his  similia  Vc- 
ritatis  testimonia,  quae  miro  modo,  dum  reprimunt, 
erigant;  dum  dejiciunt,  erudiunt;  ita  ut  unde  pro- 
jectus,  inde  et  provectus,  tota  cum  hilaritate  decan- 
tem:  Bonum  mihi,  Domine^  quia  humiliasti  me^  ut 
discam  justi/icationes  tuas,Bo7iummihilex  oris  tuiy 
super  millia  auri  et  argenti{Psa\,  cxviii,  71, 72).  El 
hoc  miraculum  agil  sermo  Dei  vivus  et  cfficax ;  hoc 
iilud  Verbum  per  quod  facta  sunt  omnia,  benignis- 


demiiteret,  levigatus  per  gratiam,  et  rotis  evange- 
licis  superposilus,  velociter  inomnem  terram  exivit, 
ct  in  fines  orbis  torrae  celcrrime  pervolavit.  Sed 
longe  nimis  digredior. 

3.  Tu   itaque,  dilcclissime,  cessa  jam   indebitis 
me  honoribus  magis  obruere  quam  attollere;  alio- 
quin  coetui  te   inimicantium   roilii,    amica  licet  vo- 
luntale,  coromisces.  Ipsi  sunt  de  quibus  soleo  soli 
Deo  ita  conqueri  in  orationibus:  Et  qui  laudabunt 
me.adversum  me  jurabant  (Psal,  ci,  9).  Ad  quam 
mearo  qucrimoniam  Dcum  audio  respondenlem  roox, 
et  attestantem  quod  verax  sit:  Vere,  inquit,  qui  te 
beatificant,  in  errorem  te  mittunt  {Isai,  iii,  12).  Et 
ego :  Avertantur  ergo,  iuqn^m  fStatimerubescenteSj 
qui  dicunt  mihi^  Euge,  euge  {Psal.  lxix,  4).  Quod 
tamcn  ne  putetur  in  quoscunque   adversarios  a  me 
quandoque  inlorla  malcdictio  vcl  imprecatio,  expo- 
nere  dcbco  qualiler  intelligam.  Precor  nimirum  ut 
quicunque  existimanl  de  mc  supra   id   quod  vident 
in  me,  aut  audiunt  aliquid  ex  me,  averlantur,^  id 
est,  a  laudibus  meis,  in  quas  ignari  nimie  feruntur, 
resiliant  el  pedeni  retrahant.  Quomodo?  Quando- 
que  videlicet  cognoscenles  pleuius  quem  immode- 
ralius    laudant,  et  consequenlcr    erubescentes  vel 
crroremsuum,  vel  amici  deprehensam  inutilitatcm. 
Et  hoc  roodo  utrumque  nocentiuro  genus,  et  illi 
scilicet  qui   voluot  mihi   roala,    et   roo    adulatorie 
comrocudant,  et  hi    qui,   licct   innoccnter,   tamen 
nocent,  dum  bencvole   quidem  sed  nimie   laudant» 


simc  et  potentissime   operalur;  hoc   deniquc  facit  C  avertaniur  retrorsum,  et  erubescant;  hoc  est,  lam 


jugam  Ghrisli  suave,  et  oous  leve  {Matth.  xi,  30). 

2.  Libet  admirari  quam  leve  sit  onus  Verilatis. 
Num  vere  leve  est,  quod  portantem  non  gravat,  sed 
levat?Quid  eo  lcvius  onere,  quod  non  solum  non 
onerat,  sed  et  prrtat  omnem ,  cui  portanduro  iropo- 
Ditar?  Hoc  onuspotuit  uterum  gravidarevirgineum, 
grayare  non  potuit.  Hoc  onus  ipsa,  quibus  se  prse- 
bait  sustentandum,  senis  Simeonis  brachia  susten- 
tabat.  Hocetiam  Paulum,  in  gravi  licet  et  conupti- 
bili  corpore  positum,  rapiebat  usque  ad  tcrlium 
coelum.  Qusero  in  rebus  si  quid  forte  huic  exone- 
ranti  oneri  simile  inveniam,  et  occurrit  mihi  de 
pennis  aviuro,  quod  ei  utcumque  coaplem;  qua;, 
qaodam  videlicel  singulari  modo,  ct  oorpulenliorem 


vilis  et  abjectus  eis  apparcaro,  quatenus  pudeat  eos 
talem  ita  laudasse,  et  sic  dcsinanl  jam  indiscrete 
laudare.  Igitur  adversus  utrosque  laudatores  illis 
me  duobus  munirc  consucvi  versiculis :  contra  ma- 
levolos  quidem  priorero,  Avertantur  retrorsum  et 
erubescant  qui  volu7it  mihi  mala,  contra  benevolos 
autem  proferens  sequentem:  Avertantur  statiin 
erubescentes  qui  dicunt  mihi :  EugCy  euge, 

4.  Gum  ergo,  ut  ad  le  revcrlar,  excmplo  Apostoli 
tua;  religiositaii  non  dominari,  sed  congratulari 
lantum  dcbeam,  et  juxta  verbum  Domini  unus  sit 
paler  noster  in  coelis,  nos  autem  omnes  fralres 
simus,  non  immehto  domini  patrisque  ceisa  nonii- 
na,  quibus   me  honoranduro,  sed   non  onerandum 


reddunt  substantiam  et  agiliorem.  Miruro  opusna-  D  puta^ti,  sculo  a  roe  veritatis    repuli,   congruentius 


tarae  I  Unde  grossescil  materia,  inde  sarcina  leviga- 
tur;  etqnanturo  crescit  in  massa,  tantum  decrescit 
in  pondere.  Hoc  planc  in  pcnnis,  Ghrisli  oneris  ex- 
primit  similitudinem,  quod  et  ipsae  fcrunt  a  quibus 
ferantur.  Quid  et  de  quadriga  dicam?  Haecnimiruro 
admola  jumenio,  sarcinam  quae  ab  ipso  roovcri 
Don  poterat,  auget  quidem,  portabiliorem  facit. 
Onns  oneri  additur,  et  minus  oncrat.  Sic  et  oneri 
gravissimo  legis  accedens  quadriga  Evangelii,  et 
auxit  perfectionem,  et  difficultatem,  minuit.  VelO" 
eiter,  ait,  scrmo  ejus{Psal,  cxlvu,  15).  Sermo  uti- 
qae  ante  notas  in  Judaea  tantum,  nec  sc  prae  sui  qui- 
deai  gravedine  valens  ultra  extendere,  quippe  qui  et 


pro  his  me  fratrem  nominans  et  conservum,  tum 
propter  earodero  haereditatcm,  turo  propler  aequam 
conditionera,  et  ne,  si  forle  quod  Dei  est  usurpa- 
vero  mihi,  audiaro ab  ipso:  Si  ego  Doininus^ubi  est 
timor  meus  ?  si  Pater^  ubi  est  honor  meus  ?  {Malach* 
I,  6}.  Et  palris  quidero  habere  me  erga  te  affeclum 
non  ncgo,  sed  aucloritalem  reuuo.  Nec  enim  te  mi- 
nore,  ul  existimo,  quaro  palerno  compleclor  afrcctu. 
Uaec  ergo  pro  tiluli  causa. 

5.  Jam  verp  ut  ad  reliqua  cpislolae  luae  respondeam, 
camdem,  quam  tu  de  mei,  possem  et  ego  vicissim 
de  tui  absentia  non  immerito  facere  querimoniam; 
nisf  quia  nostris(qaod  ipse  non  negas)  et  affectibus 


187 


S.  BBRNARDI  ABBAT18  aARiE-VALLENSIS 


188 


ct  profectibus  Dei  est  prseponcnda  volunlas.  Alio-  ^  batem  agnoscas.  Quid  igitur  causaris  te  aliquomm 
quinquando  ego  le  comitem  mihi  charissimum  val-  *  qui  tecum  sunt  magis  gravari  consortio  quam  frui 


solatio,  cum  salus  omnium  omnibns  datus  sis  sola- 
tium,  tanquam  omnibus  sanior:  omnibus  forllor, 
qui  omnibus  suflicias  per  Dei  graiiam  solatiari,  et 
a  nemine  omnium  indigeas  confortari?  Denique  in 
quantum  gravaris,  in  tantum  lucraris;  et  in  quan- 
tum  juvaris,  in  tanlum  lua  tibi  prsemia  minnis.  £lige 
ergo  quos  eligas,  an  qui  gravando  juvant,  an 
qui  juvando  gravanl.  Ui  tibi  promcritores,  illi  frau- 
datores  raerilorum  existunt.  Nam  qui  socii  laboris, 
procul  dubio  et  mercedis  participes  erunt.  Sciens 
ergo  te  missum  juvare,  noa  juvari,  illius  te  agnosce 
vicarium  qui  venit  ministrare,  non  ministrari.  Plura 
tibi  ad  tui  consolationem  scribere  volebam;  sed 
H  non  fuit  nocessarium.  Nam  quid  opus  est  verbis 
superfluis  mortuam  chartam  implere,ubi  viva  prse- 
sens  ioquitur?  Viso  siquidem  Priore,  puto  quod  isla 
tibi  sutficiant,  et  ad  ejus  praesentiam  spiritus  luus 
revixerit,  ita  ui  jam  consolationem  scriptorum  non 
requiras,  cui  interim  licet  vcrborum  illius  solatio 
relevari,  in  quo  ct  per  queni  meum  quoque  spiritum, 
quem  libi  in  tuis  lilteris  milti  postulasti,  si  quo 
modo  tamen  mittere  potui,  missum  esse  non  dubi- 
tcs;  cui  qui})pe;ut  bcne  nosti^  idem  mecum  consi- 
lium,  cadem  solet  esse  voluntas. 

70  EPISTOLA  LXXIV. 

AD  EUJtfDEM. 


deque  necessarium,  quippc  obedieutissimum  in  agen- 
dis,  sludiosissimum  in  inquirendis,  in  conferendis 
^tilissimum,  promptissimum  in  remcmorandis,  pa- 
tercr  longe  fieri  a  me,  si  non  rsset  Christus  in  causa? 
Beati  si  sic  pcrmanscrimus  usque  in  finem,  semper 
et  ubique  queerentes  non  quae  nostra  sunt,  sed  quse 
Jesu  Christi. 

75  EPISTOLA  LXXIII. 

AD  EDMDEM. 

Rainaldum  de  commisso  sibi  praslationis  munere 
nimis  anxium  et  querulum  instruit;  monetque 
opem  et  solatium  suis  potius  impendendum  guam 
ab  eis  requirendum. 

Dilectissimo  filio  suo  Fusniaccnsi  abbati,  spiritum 
fortitudinis  (208). 

i.  Plangis,  dilcclissime  fili  Rainalde,  supcr  mul- 
tis  tribulationibus  tuis,  piisque  qucrimoiiiis  mc 
quoque  excitas  ad  plangendum.  Ncc  enim  tc  dolentc 
possum  dolere,  nec  nisi  moleslus  et  anxius  tuas  mo- 
lcstias  et  anxietates  audire.  Verum  quia  hsec  ipsa 
mala,  quae  te  invenisse  causaris,  et  ego  prsevideram, 
et  libi,  si  recordaris,  prsedixmm,  pulo  te  levius  pra»- 
scita  portare  dehere,  ct  mihi,  undc  parcere  potes, 
molestum  non  csse.  Satis  namqiie  et  plusquam  satis 
crucior  te  carendo,  te  non  vidfndo,  te,  dulcissimo 
mihi  solatio,  non  fruendo;  itaut  pene  poenitcat  me 
quod  te  elongaverim  a  me.  Ei  licet  charitas  hoc  co- 

gcret,  quacumque  tamen  necessitate,  quo  te  non  C  Optaverat  Bernardus  Rainaldum  molestis  abstinere 
videam,  missum,  plango  te  tanquam  amissum.  Cuni 
ergo  super  hoc  etiam  velut  quodam  tuse  pusillani- 
mitatis  baeulo  me  percellis,  qui  mihi  debueras  essc 
baculus  sustentationis ;  trislitiam  snper  tristiliam 
ingeris  et  crucialum  cruciatibus  addis :  et  si  mihi 
pium  esl  nuUas  tuas  angustias  dissimnlare,  tibi 
tamen  durum  est  sic  affecto  cunctas  indicaro. 
Quid  enim  necesse  est  satis  follicitum  amplius 
sollicitare,  et  absentia  filii  saucia  patris  viscera 
gravioribus  torquere  doloribus  ?  Onus  meum  tibi 
partitus  sum  ut  filio,  ut  nccessario,  ut  ndcli  coad- 
jutori  meo.  Vide  quomodo  te  oportcat  patemam 
portare   sarcinam.  Si  enim  sic  portas  ut  me  non 


querimoniis  :  nunc  jubet  de  rebus  ejus  se  reddi 
certiorem, 

Sperabam,  charissime,  aliquod  me  percepturum 
mca;  pro  tc  solliciludinis  rcmedium,  si  tua  te  non 
indicante  nescirem  incommoda.  Unde  et  alia  in  epi- 
stola  memini  me  ad  te  sic  inlcr  caetera  scripsissc : 
«  Et  si,  inquam,  mihi  pium  est  nuUas  tuas  angu- 
s.iias  dissimulare,  tibi  tamen  durum  est  sic  aifcclo 
(unctas  indicare  (Epist.  73,  n.  i).  Sed  ccce  uiide 
ineas  mihi  curas  credidi  levigari,  inde  fateor  am- 
plius  gravari  me  sentio.  Nam  ante  quidem  sola  qu» 
to  iunotescontc  pcrceperam,  autdolebam,  aut  metue- 


bam ;  nunc  autcm  quid  unquam  mali  evenire  potest, 
alJeves,  sed  niagis  premas ;  lu  quidcm  es  oncratus,  n  q„od  ego  non  ractuam?  Imo  juxta  tuum  Ovidium 
sed  ego  non  sum  cxoncralus.  »  ^u^^^^^^  ^^,5^,  ^^  ,ers.  11). 

2.  Hoc    autem  onus  ammarum   cst,   et  infir-  Quando  ego  non  timui  graviora  pericula  verisf 

marum.  Nam  quae  sanae  sunl,  porlari  non    indi-      co  quippe  Buspcctus  omnia  quo  incertus  dc  omni- 


gent,  ac,  per  hoc,  nec  onus  sunt.  Quoscunquc 
igitur  de  tuis  inveneris  tristcs,  pusillanimes, 
murmuroso9,  ipsomm  tc  patrem,  ipsorum  te  nove- 
ris  csse  abbatem.  Consolando,  cxhortando,  incre- 
pando  agis  opus  tuura,  portas  onus  tuum,  et  por- 
tando  sanas  quos  sanando  portas.  Si  quis  vero  iia 
sanus  est  nt  magis  juvet  le  quiira  juvetur  a  te, 
hujus  te  non  palrem,  scd  parem,  comiicm,  non  ab- 

(208)  Sic  ex  codice    Corbeiensi.  Alias  omittitur 
inscriptio. 


bus,  veram  ssepc  de  falsis  tristitiam  contraherc 
cogor.Mcns  siquidem  quam  semel  affecerit  charitas, 
sui  juris  esse  non  sinitur.  Meluit  quod  ne^cit, 
dolet  quod  non  oportet,  soliicitatur  plus  quam  \o- 
luerit,  et  unde  nolueril,  compaiitur  nolens,  raise- 
reiur  invita,  Etquia  vides,  fili,  necmcam  meticulo- 
sam  industriam,  nec  tuam  pium  prudentiam  in  hac 
parle  prodesse  mihi,  jam,  quaeso,  noli  cclarc  quae 
circa  te  aguntur,  ne  unde  te  raihi  parcerc  putas, 
magis  affligas.  Opuscula  mea  qua?  habcs,  da  ope- 
ram,  cum  opportune  potueris,  ut  habeam. 


189 


BPISTOL^. 


192 


EPISTOLA  LXXV. 

AD  AaTALDUH  PRCLLIACENCEH  ABBATBM  (209.) 

Dissuadet  monasterii  conditionem  in  Hispania. 

Dulcissimo  amico  et  confrairi  suo  Artaldo  abbali, 
frater  Bernardus,  salutem  (2i0). 

Quidquid  gratiae  el  dilcclionis  impendcre  sibi 
possunt  absentes  amici,  puto  el  me  dcbere  libi,  ct 
mihi  deberi  a  te,  non  solum  ob  consortium  propo- 
sili  et  professionis,  sed  etiam  ex  debito  nostrae  in- 
vicem  pristinae  societatis  qu%  tam  grata  utroque; 
lamque  debita  devotio  quantum  in  unoquoquc  no- 
sinim  fervcal,  in  nullo  evidentius  agnoscere  seu 
ianotescere  possumus,  quam  si  alterutrum  non  ce- 
lemus,  si  qnid  forle  de  alterutro  quod  non  de- 
eeat  audimus.  Audivi  autem  ego  de  te,  qupd  de 
sancto  conventu  tuo  abbatiam  in  Hispania  con- 
struere  velis.  Quod  mihi  nimirum  in  magnam  ad- 
mirationem  vcnit,  quid  cansae  videlicet  sii,  quid 
con>iiii,  quidve  utilitatis,  quod  filios  tuos  cx-;uiare 
cupis,  in  locum  utique  tam  longinquum,  tanto  sum- 
ptu  et  labore  et  quserendum  et  sedificandum,  cum 
propc  te  babere  possis,  ubi  eos  colloces,  jam  aedi- 
ficatam  et  bene  praeparatum.  Nec  enim,  ut  reor, 
hiQC  le  excusare  poteS)  quod  locus  ille  tuus  non  sit, 
cum  certissinie  sciam  quod  faciilime,  si  vis,  tuus 
essc  possit.  Numquidnam  domnus  abbas  Ponlinia- 
censis  (211),  qui  illum  tenet,  libi  requirenti  nega 
ret?Imosi  velles  accipere,  gratissimum  baberet; 
non  quia  bonus  non  esl,  sed  quia  sibi,  ut  scis,  opus 
Don  est.  Timendum  valde  tibi  paWter  et  mihi  ne.  si 
soUicite  in  operibus  nostris  non  servaiiius  quod 
Apostolus  dicii :  Nemo  adolescentiam  iuam  contem» 
nat  (I  Jlm,  iv,  11),  citius,  quia  juvcnes  sumus,  de 
levitaie  notemur.  Sed  coofido  quia  tu  consultius  agesi 
et  locam  qui  vicinior  et  jam  constructus  cst,  eliges ; 
quem  amico  quidem  tenenli  nostri  oneri  esse,  tibi 
autem  necessarium  fore.  Vale. 

77  KPISTOLA  LXXVI. 
ad  abbatru  canonicobuu  s.  petri-db-uonte  (212). 
Quid  agendumciimviroqui,postdiuturnamin  domo 

(209)  Scriptaanno  Chrisli  1127.  Artaldus  iste,  scu 
Artaudus,  abbas  fuit  Prulliacensis.  Iia  lcgondum,  i.on 
PultariensiSj  de  quo  vide  noias  ad  epislolam  80. 
Erat  aulem  Prulliacum,  coenobium  ordinis  Gisicr- 
ciensis  in  dioecesi  Sononensi,  fundalum  anno  1118 
a  Theobaldo  Campauiae  comite  el  Adela  ejus  matro, 
ut  refert  Guilleimus  Nangius  in  Chronico,  relatus  a 
Maorico  in  Annalibus  ad  hunc  annum,  quo  quidcm 
anno  nihilominus  Thoobaldns  Campaniie  comitatum 
necdum  habebat,  ut  colliges  cx  iiotis  ad  epistolam 
31.  Hanc  epistolam  dirigi  ad  Pruiiiacensem  seu  Cis- 
terciensem,  non  aulcm  ad  Pultarienscm,  manifeste 
colligitur  ex  ipso  conlcxlu;  nam  Bcrnardus  Arlal- 
dom  sibi  cbarissimum  essc  dicit,  non  solum  ob  con- 
sorlium  propositi  et  professionis,  sed  etiam  ex  debito 
suse  inviccm  pristin'de  sociclalis. 

(210)  Ilanc  inscriptionem,  uti  et  plures  alias,  re- 
stituit  codcx  Corbeiensis. 

(211)  Sic  codex  Corbeicnsis.  In  aliis.  abbas  P, 
Locus  de  quo  hic  agilur,  osl  Vallis  Lucentis,  in  qno 


f^      et  habitu  religioso  conversationem  ad  sceculum  et 
secundas  nuptias  transierat, 

Reverendissimo  palri  canonicorum  Sancti-Pelri  - 
de-Monle,  frater  Bernardus,  debitae  dilectionis  offi- 
cium. 

Undo  placuil  tuae  dignalioni  fratrem  hunc  n^^slram 
parvitalem  consulere,  sic  nos,  quod  nobis  visum  fuil, 
novoris  consilium  dedissc,  ut  saniori  non  praejudi- 
caveriuius.  Ne  ergo  rerum  quas  scis  superflua  nar- 
raiione  le  gravemus,  baec  est  summa  consilii.  Peri- 
culosum  quidem  cst  fortassis  illicitum,  homincm, 
post  diutinam  in  domo  et  habilu  religionis  conver- 
sationem,  ad  saeculum  redisse,  quique  prius,  et 
adhuc  prior  uxore  sua  vivente  ac  consentiente,  for- 
tissimc  ac  diut'ssime  continonliam  lenuit;  secundis 
0  rursus  amplexibus  se  inoptissime  atque  inhonestis- 
sime  implicuisse.  Quia  tamen  pubiice  ac  solemniter 
juxta  morcm  caeterorum  hominum,  ct  sine  querela 
vel  calumnia,  ipsum  qualecumque  conjugium  cele- 
bratum  fuit,  non  nobis  videlur  tutum,  illum  illam 
non  conscnlicntem  dimittcre,  nisi  prius  episcopalis 
auctoritatis  vel  consilio  frctum,  vel  imperio,  aut 
ccrte  ecclesiastico  canonicoqie  judicio  (213).  Quo- 
niam  vero  hoc  tam  grandc  hominis  periculum  ad 
tc  nimirum  non  minima  ex  parte  respicere  credimus 
(ox  co  quippe  quod  volentem  ac  flagitantem  suum 
confirmare  propositum,  nimis  suscipcre  distulisti, 
occasione  sumpta,  diabolus  in  hsec  eum  mala  prae- 
cipitavii),  omnino  ex  cliarilate  suademus  et  consu- 
p  limus  ut  quacunque  industria,  quocunque  sumpiu 
^  vel  labore  poles,  miserum  omni  niodo  satagas  libe- 
rarc  :  convenicndo  scilicct  aut  muiierem,  ut  illum 
sponte  dimiltat,  et  contir.entiam  promittat;  aut 
episcopum,  ut  ambos  vocari  jubeat,  et,  quod  rccto 
posse  fieri  crcdimus  julicio,  separet. 

EPISTOLA  LXXVU. 

AD  UAG18TRUM  HUGONEU  DB    S.  VIGTORE. 

Haec  qiocjue  Epistoh  hoc  loco  sublata,  interTra- 
cltus  toiuo  sccundo  locum  moruil. 


Artaldus,  consiiio  Bernardi,  monastorium   constru- 
xil  anno  1127  (quae  hujus  epistolae  epocha),  duodc- 
D  cim  monachis  eo  missis  sub  Norpaldo  abbate, 

(212)  lu  editis  haec  epistola  b^ctcnus  iuscribitur, 
Ad  eumdem.  Sod  veram  inscripiionem,  ac  proinde 
tilulum,  restiiuimus  ex  sicpe  laudato  Corbeiensi 
manuscriplo.  Erat  auiem  abbalia  S.  Peiri-dc-Moole, 
dioecesis  Tulicnsis,  ordinis  8.  Auguslini,  non  procul 
a  Mortana  fluviolo,  qui  in  Murtam  influi(. 

(213)  Quidam  post  diutinam  in  domo  et  habitu 
religionis  conversationem  ad  saeculum  reversusuxo- 
rem  duxerat.  Indc  consultus  Bernardus,  non  satis 
aperit  menlem  suam,  quid  de  hujusmodi  conjugio 
sontiat.  «  Periculosum  »  id  ait  fuisse,  et  fortasse 
illicitum;  »  ol  quia  illud  «  qualecunque  conjugium 
solemniier  celebratum  sit,  »  sibi  non  videri  tutum 
uxorem  invilam  dimilli.  PraE^terea  non  salis  patet, 
quali  voto  obslriclus  ille  fueril.  Confer  ejus  opuscu- 
lura  de  Praecopto  et  Dispcosatione,  cap.  17,  etnolas 
ad»eumdemlocum. 


191 


S.  BERNARDl  ABBATIS  aARiE-VALLENSlS 


192 


EPISTOLA  LXXVm. 

AD  SUGERIUH   ABBATEM  8ANCTI  DI0NY8II  (214) 

Laudai  Sugerium ,  misso  fastu  et  externo  splendo- 
re^  ad  modestia;  et  reliaiosai  disdpHna^  curam 
inopinato  conversurr.  Clericumaulmpotius  quam 
Dei  ministerio  deditum  acriter  perstringit, 

1.  Exiil  sermo  bonus  (215)  in  lerram  nostram, 
in  bonum  sine  dubio  bonis  cooperaturus,  ad  quos- 
cumque  pervenerit.  Enimvero  audienles  omnes  qui 
timent  Deum,  quanla  fecit  anima)  tuae,  gaudent  ct 
stupent  super  tanta  et  tam  subiia  mulatione  dexte- 
leraj  Excelsi.  Ubique  in  Domino  laudatur  anima 
tua,  audiunl  mansueii  et  lielantur ;  et  mirantur 
etiam  qui  le  non  noveiunt  {aL  viderunt],  sed  tantum 
audiunt  qualis  de  quali  factus  es,  atque  in  te  Deum 


g  saecularibus  comparamu!»,  quasi  exempla  nobis  de 
ipsa  desint  de  religione  ?  An  non  liquido  certus 
erat  Deo  pollicenle  Moyses,  si  qui  lem  perissei  po- 
pulus  cui  prseerat,  se  non  solum  pariter  periturum 
non  esse,  sed  insuper  et  roissum  iri  in  gentem  ma- 
gnam?  Et  tamcn  quo  affectu,  quo  studio,  quibus 
pietalis  visceribus  irrilantibus  subvenit,  obviat  ira- 
scenti  ?  Denique  et  se  objiciens  pro  delinquentibus 
ait :  Si  dimittis,  dimitte;  sin  autem,  dele  me  de  lihro 
tuo  quem  scripsisti  {Exod,  xxxii,  31  ,  32).  Fidilis 
advocatus,  qui,  quoniam  non  quaerit  quse  sua  sunt, 
facile  oblinet  omnc  quod  quaeril .  Plane  benignus, 
qui  tanquam  capnt  unitum  membris,  genti  suse  firma 
charitate  cohserens,  aut  iilam  salvabit  secum,  aut 
non   potest  nisi  idem  cum  illis  subire  periculnm. 


glorificanl.  Augrt   vero  gaudium  et  miraculum  pa-  m  Jereniias  quoque  vinctus  [al.  junctus]  et  ipse  inse- 
riter,  quod  salutis  consilium,  coelitus  infusura  tibi,      parabiliter  suis,  sed  affectu  compassionis,  non  con- 

tentionis  assenau,  prae  communi  exsilio  el  servituio 
contempsit  natale  solum  ac  propriam  libertatem  [al. 
voluntatem  .  Quippe  cui  caeteris  migraotibus  libere 
manere  in  patria  liberum  fuit ;  sed  maluit  captivus 
adduci  cum  populo,  cui  se  fore  [al  forle]  et  in  ipsa 
captivitale  noverat  necessarium.  Paulus  eodem  pro- 
cul  dubio  s)'irilu  optans  anathema  esseab  ipso  etiam 
Chrisio  pro  fratribus  (Rom .  ix,  3),  proprio  expe- 
ritur  affectu  quam  vera  sit  illa  sententia  :  Fortis  est 
ut  mors  dilectio,  dura  sicut  infemus  a^ulatio 
(Cant.  viii,  6).  Videtis  quorum  vos  imilatores  proba- 
veritis?  Sed  addo  adhuc  (quem  pene  prffitcrmiseram) 
ct  sanctum  David,  qui,  cernens  dolensque   populi 


prolinus  tnis  refundere,  atque  ita  implere  satcgisti 
quod  legiiur :  Qui  audit,  dicat  :  Veni  {Apoc.  xxii, 
17);  et  illud  :  Quod  dicovobisin  tenebriSy  7H  dicite 
in  lumine ;  et  quod  in  aure  auditis  prasdicate  super 
tecta  (Matth.  x,  27).  Sic  strenuus  in  bello  miles, 
imo  sic  pius  ac  fortis  militum  dux,  ubi  suos  forte 
conspexcrit  in  fugam  versos,  jamque  hostili  passim 
gladio  trucidari,  etsi  se  vel  solum  videat  cvadere 
posse,  libet  tameo  mori  magis  cum  illis,  sine  quibus 
vivere  pudet.  Proinde  siat  in  praelio,  forliler  dimi- 
cat,  et  inler  cruentos  gladios  pcr  medias  acies  hac 
illacque  discurrens,  voce  et  ense  lerret  quautum 
valet  adversarios,  animat  suos.  Ubi  acrius  insistere 


hostem,  soclisque  gravius  comperit  imminere  pe-  ^  stragem,  angelo  percutienti  festinus  occurrit,  et  in 


riculum,  ibi  adest.  Occurrit  ferienti,  pereunti  suc- 
currit,  eo  quippe  mori  paratus  pro  singulis,  quo 
desperatus  de  universis.  At  vero,  dum  paulisper  re- 
tentarc  et  reiardare  nititur  insequentes,  suos  vero 
quos  valet,  erigit  corruentcs,  revocat  fugientes ;  fit 
plerumque  ul  in  manu  forti  lam  graiam  quam 
ioopinatam  obtineat  salutem  suis,  hostibus  confu- 
sionem.  Fugant  tandem  quos  fugiebant,  superanl 
quos  peoe  suslinebant  victores ;  et  qui  prius  pericli- 
tabantur  de  vita;  postmodum  exsultant  de  vicloria. 
2.  Sed  quid  nos  tam  religiosum,  tam  forte  factum 

C214)  Scripta  annoll27.  Abbalia  Sancti-Dionysii 
Areopagiise,  Franeise  apostoli,  secundo  a  Lutelia 
Farisiorum  urbe   lapide,  iu   vico  Catuliaco,  Ordinis 


se  potius  domumque  pairis  sni  divinam  transferri 
flagitat  ultionem  (//  Reg.  xxv,  17). 

3.  Quis  hanc  tibi  perfectionem  proponebat?  Ego 
tanta  fateor  audire  de  te,  etsi  desiderabam ,  non 
tamen  sperabam.  Quis  nempe  te  crederet  saltu,  ut 
ita  dicam,  repentino  summa  occupare  virtutum, 
sbblimia  meritorum  atiingere?  Sed  absit  ut  pro 
nostrse  fidei  speive  angustiis  immensa  Dei  pietas 
aislimetur,  qui  quod  vult,  in  quo  vull  operatur, 
acceleraos  opus,  et  allevans  onus  1  Quid  enim  ?  tua 
certe,  non  et  luorum  errata,  sanctoruoi  carpebat 

industriam  suam,  ordinem  sanctae  Reli|^ionis  instau- 
ravit,  Anlea  namque  per  abbatum  negligentiam,  qui 
ante  ipsum  fuerant,  et  quorumdam  illius  monasterii 


■  U.I  ioiv>  uw.    ui.^^      fa|/ivi«>,    111       »n/vr    v<a»uiinw,    v/tuiuio  ame   ip8UIIl    lUClalll,    Ci   t|UUI  UlUUaill     IIIIUO    UJUUaSbCl  II 

S.  Benedicti  inter  abbatias  Galliae  celeberrima,  fun-  n  monachorum,  regularis  institutio  ita  ab  codem  loco 


data  a  Dagoberto  rege  Francorum,  cjus  nominis 
primo.  Porro  Sugerius  successit  Adamo,  quem  falso 
ut  vitiis  infamem  Abaelardus  accusat  in  Historia 
Calam.  pag.  19.  Vide  Duchenium  ibid.  in  notis.  Suc- 
cessit,  inquam,  anno  1123  clectus  absens.  Agebai 
enim  apud  Calixtum  fl  papam,  missusa  regeLudo- 
vicoCrasso,  proquibusdam  regni  Galliarum  negotiis. 
Obiit  anno  1152,  a>latis  septuagesimo,  sepultus  in 
ecclesia,  quam  ipse  instauravit  eo  schemate  quo 
etiamnum  visitur  perquam  magnifica  in  formam 
crucis,  longa  pedes  irecentos  el  nonaginta,  lata  cen- 
lum,  altH  a  pavimenlo  ad  fornicem  octoginta,  co- 
lumnis  seu  pijis  sexaginta  snffulta.  Vilreis  feneslris 
imcomparabilibus,  choro  vario  marmore  stralo,  ei 
sexaginta  sedibus  superioribus  omato,  pluribus  re- 
gum  procerumque  aliorum  sepulcris  decorata.  Hic 
ergo,  attestantibufl  Annalibus  dicti  moDasterii,  «  Per 


abjecla  fuerat,  ut  vix  speciem  religionis  monachi 
pretenderent.  •  uti  etiam  hic  Bernardus  dicil.  Vide 
notas  in  epislolam  266. 

(216)  Nempe  de  ejus  conversione,  haud  dubie  Ber- 
nardi  monitis  conccpta  sub  annum  1127,  tairelsi 
monasterii  Sancti  Dionysii  reformatio  per  Sugerium 
anno  1123  forsan  anticipato ,  refertur  in  Chronico 
Nangiano,  in  quo  Sugerii  electio  ila  describitur  : 
«  Sugerius,  Sancti  Dionysii  in  Francia  monachus, 
Scripturarum  scientia  clarus,  cum  solunimodo  esset 
ad  diaconatus  ordinem  promotus,  a  Roma  regrediens, 
quo  fucrat  a  rege  Francise  Ludovico  missus,  abbate 
suo  Adam  defuncto,  eligitur  in  abbatem;  qui  rever- 
8US  primo  presbyter  ordinatur,  et  post,  prsesente 
rege,  a  Bituricensi  archiepiscopo  in  sua  Sancti-Dio- 
Dysii  ecclesia  in  abbatem  beDedicitur.  • 


193 


EPISTOL.^. 


19t 


zelus ;  tuis,  non  ipsorum  excessibus  succensebant,  ||  officina  studiis  vidctur   mancipata  coelesfibus,  imo 


solamque  io  personam  tuam»  non  etiam  in  abbatiam 
fraternum  susurrium  immurmurabat.  Solum  deni- 
que  te  in  causam  vocaverant.  Tu  te  corrigeres,  t 
nil  residuum  quod  pateret  calumnise.  Te,  inquam, 
mnlato,  mox  omnis  tumultus  concidcret,  quiesce- 
rel  strepitus.  Solumque  ac  tolum  erat  quod  79 
nos  movebat,  tuus  ille  scilicet  habilus  et  appara- 
tos  cum  procederes,  quod  paulo  insolentior  appa- 
reret  (216).  Denique  depoucrcs  fasium,  habitumque 
matares,  et  facile  omnium  quiescere  poterat  indi- 
gnatio.  Caeterum  tu  et  fecisti  satis  causantibus,  et 
adjecisti  quod  merito  collaudemus.  Quid  enim  jam 
in  humanis  operibus  jure  laudabilur,  si  hoc  summa 
admiratione  et  laude  dignissimum  non   babctur? 


sua  Deohabitalio  reddita;  el,  ia  id  potius  qnod  aate 
fuit,  ex  synagoga  Satanse  restitula. 

5.  Sane  non  ad  confusionem  cujuspiam  sive  im- 
properium  praeterita  mala  reteximus,  sed  ul,  ex 
comparatione  vetorum^  novitatis  decus  gravius  ve- 
nustiusque  appareat,  quia  tuoc  recentia  jucundius 
hona  clarcscunl,  cum  fuerint  malis  comparata  prio- 
ribus.  Similia  ex  similibus  innotescunt ,  sod  ex 
contrariis  contraria  aut  placent  amplius,  aut  displi- 
cenl.  Juoge  nigra  candidis,  et  mutua  collatione  in 
proprio  quoque  colore  distinclius  enitescunt.  Sic 
foeda  admota  pulcbris,  pulchriora  reddunt,  magis 
foeda  redduntur.  Ne  qua  tamen  ofTensionis  vei  con- 
fusionis  subrepat  occasio,  replicamus  et  nos  vobis 


Quanquam  non  humanum,  sed  divinum  profecto  sit  B  illud  Apostoli :  EthocquidemfuistiSfSedahlutiestis, 


opus,  lautorum  simul  et  tam  repentina  immutatio. 
In  coeleslibus  magnum  suscitat  gaudium  nnius  pec- 
catoris  conversio ;  quid  totius  congregationis  ?  quid 
el  istius  ? 

4.  Locus  quippe  ab  antiquo  nobilis,  et  regiae  di- 
goitatis  exstiterat ;  palatii  causis  regumque  cxerci- 
tibus  deservire  solebat.  Sine  cunclatione  et  fraude, 
saa  Cflesari  reddebantur ;  sed  non  eliam  Deo  quae 
Dei  sunt  persolvebantur  aeque  fideliler  (217).  Quod 
andivimus,  non  quod  vidimus,  loquimur  :  clauslrum 
ipsum  monasterii  frequenler,  ut  aiunt,  stipari  mili- 
tibus,  urgeri  negoiiis,  jurgiis  persooare,  patere  in- 
ierdam  et  feminis.  Quid  inter  hsec  coelestc,  quid 
divinam,  quid  spirituale  potcrat  cogitari  ?  Nunc 


sed  sanctificati  eslis  (/ Cor,  vi,  1 1).  Jam  nullus  saecu- 
laribus  in  domum  Dei  patct  aditus,  nullus  ad  sancta 
curiosis  accessus.  Nulla  jam  cum  otiosis  confabula- 
tio  permiscetur ,  solitus  puerorum  aut  puellarum 
strcpilus  non  auditur.  Solis  pueris  Christi,  de  qui- 
bus  dicitur,  Ecce  ego  ei  pueri  mei  mecum  {Isa.  vni, 
18),  locus  sanctus  pervius  ct  cxpositus,  divinis 
tantum  laudibus  ac  sacris  solvendis  votis,  debita 
sollicitudioe  et  revcrentia  custodiiur.  Quam  laeta 
martyres  aure,  quorum  permaxima  locum  ipsum 
turba  uobilitat,  horum  clamores  puerorum  slrepi- 
tusquc  SO  percipiunt  I  quibus  et  vicissim  aon  mi- 
nori  utique  suae  affectionis  clamore  respondent  : 
Laudate,  pueri,  Dominum;  laudate  nomen  Domint 


vero  vacatur  inibi  Deo,  studetur  contincntiae,  di-  U  (PsaLcLUyi);ei  TUTswm,  Psallite  Deo  nostro,  psal- 


scipiinae  invigilatur,  lectionibus  sanctis  intenditur. 
Juge  quippe  silentium,  et  ab  omoi  strepitu  sa^cula- 
riam  perpetua  quies  cogit  coelestia  meditari.  Porro 
contineQtifle  labor  ct  rigor  disciplioae  psalmorum 
hynmorumque  dulcedine  revelantur.  Pudor  de  pi  ae- 
leritis  novae  conversationis  temperat  austeritatem. 
Is  autem  qui  in  praesenti  per  palientiam  capitur 
bonae  conscientiae  fructus,  futurorum  quoque  bono- 
nim  operatur  desiderium,  quod  non  frustrabitur, 
ei  fpem,  quae  non  confundit.  Yenturi  limor  judicii 
pio  cedit  fraternae  charitatis  exercitio  ;  charitas 
quippe  foras  mitlit  timorem  (/  Joan.  iv,  18).  Tae- 
dtum  et  acediam  procul  peltit  sanctarum  varietas 
observationum.   Et  haec   reteximus  ad  laudem   et 


lite;  psalliie  regi  nostrOf  psallite  {Psal.  xlvi,  7). 
6.  Dum  manibus  pectora,  genubus  pavimcnta 
tunduntur,  votis  et  devotis  precibus  altaria  cumu- 
lantur,  sordent  genae  lacrymis,  gemitibus  atque  sn- 
spiriis  mugiunt  diversoria,  et  pro  foreosibus  causis, 
canticis  spiritualibus  sacra  lecta  resultant,  nil  su- 
pernis  civibus  magis  spectare  libet,  nil  Regi  summo 
jucundiusexibetur.Quid  enim  aliud  estquod  ait :  Sor 
crificium  laudis  honorificabit  me?  (Psa/.  xlix,  23.) 
0  si  quis  haberet  oculos  apcrtos,  quos  orando  pro*- 
pheta  puero  revelavit!  {IV  Reg,  vi  17.)  viderel 
procul  dubio  quemadmodum  praeveniunt  principes 
conjuncH  psallentibus^  in  medio  juvencularum  tym» 
panistriarum  {Psal,  xlvii,26).  Videret,  inquam,qua 


•  « N-  -         -  - »    -/  /  — T n — 

^  .      ,        .  ,  cura  quove  tripudio  intersunt  cantantibus,  adsunt 


sine  vestra,  tanquam  ipsius  coadjutoris  in  omnibus. 
Potuit  quidem  ea  ipse  agcre  sine  vobis  ;  scd  maluil 
vos  operum  habere  consortem,  ul  haberet  et  gloriae. 
locrepabal  Salvator  quosdam,  quod  oralionis  do- 
mum  spcluncam  latronam  facerent  {Matth.  xxi,  13). 
Habebit  ergo  sine  dubio  commendatum,  qui  e  re- 
gione  opcram  dedit  vindicare  sanctum  a  canibus,  a 
porcis  margaritam  ;  cujus  studio  et  industria  Vulcani 

(216)  Forte  de  ipso  intelligendum  quod  Bernardus 
ait  in  Apologiae  capitc  10  :  <c  Mcntior,  si  non  vidi 
abbatem  sexaginta  equos,  et  eo  amplius,  in  suo  du- 
cere  comitalu,  »  etc. 

(217)  Id  confirmat  Guillelmus  Nangius  ad  annum 


orantibus,  insunt  meditantibus,  supersunt  quiescen- 
tibus,  ordinantibus  et  procurantibus  praesunt.  Agno- 
scunt  nimirum  supernae  postestates  concives  suos, 
ct  pro  his  qui  haereditatem  capiunt  salutis,  soUicite 
congaudent,  confortant,  instruunt,  protegunt,  pro- 
videntque  omnibus  onmes  in  omnibus.  Feliccm  ego 
mc  dixerim  qui  adhuc  vivam,  ista  elsi  non  videre, 
quoniam  absens  sum,   certe  vel  audire.  Gaeterum 

1123,  ut  jam  supra  fusius  relatum  est :  c  Nam  per 
abbatum  ne^li^entiam  qui  ante  ipsum  fuerant,  et 
quorumdam  ilhus  monasterii  monachorum,  regnla- 
ria  instituta  ita  ab  eodem  loco  abjecta  fuerant,  quod 
vix  speciem  religionis  moDaobi  praetendebant.  » 


195 


•S.  BERNARDI  ABBATIS  l^LARiE-VALLENSIS 


196 


vos,  fralreS;  Uonge  fcliciores»  quibus  ca  dalum  cst  J|  oleum,  cum  blandilur ;  et  quidem  vinum  absque  odio, 


ct  actitare.  Porro  super  omnes  bencdiclus,  quem 
tanti  primatu  boni  totius  auclor  boni  dignatus  esl ; 
de  qua  merito  pra^rogativa  tibi  praecipuc,  chari-- 
sime,  congratulamur,  per  qucm  utique  totum  cst 
quod  miramur. 

7.  Gravaris  forsitan  laudibus  noslris  :  sed  non 
oportet.  Nil  quippe  simile  habet  quod  loqnimur, 
illorum  blandiliis  qui  dicunt  bonum  malum,  et  ma- 
lum  bonum  (/sa.  v,  20),  atque  ita  quemcumquc 
bealificant,  in  errorem  inducunt.  Blanda,  sed  peii- 
culosa  laus,  cum  laudatur  peccator  in  desideriis 
animoR  suce^  et  iniquus  benedicitur  (Psal.  ix,  3). 
Noster  qualiscumque  favor  de  charilate  procedit, 
et   verilatis  limitem,  prout  sapimus,  non  excedit. 


oleum  sine  dolo.  Proinde  non  oninis  laus  adolatio, 
sicut  ncc  omnis  rcprehensio  de  animi  rancore  des« 
cendit.  Bealus  qui  dicerc  polest :  Corripiet  me  juS" 
tus  in  misericordia  et  increpahit  me;  oleum  autem 
peccatoris  non  impinguet  caput  meum  (PsaL  gxl, 
5) ;  quod  ubi  longe  fccisti  a  te,  dignum  te  probasti 
oico  ct  laclc  sanclorum. 

9.  Qua)rant  sibi  jam  in  parvulis  Babylonis  dulc-es, 
sed  truces  matres,  quibus  lac  mortis  emolgeant, 
quos  blandis  mulceant  favoribus  ac  ilammis  nutriant 
sempiternis.  Naro  Ecclesiae  alumnus  ex  uberibus 
sapientise,  lactis  meiioris  expertus  dulcedinem,  jam 
in  eo  ccepit  crescere  in  salutem ;  jam  et  ex  eo  saiia- 
tus  emciai,  dicens:  Meliora  sunt  ubera  tuavinot  fra' 


Securus  gloriatur  qui  in  Domino  g\oTi&iur,hoc  esi  ^grantiaunguentisoptimis(Cantic.i,  i,2),EihoctLd 


in  veritate.  Nos  non  malum  bonum,  sed  maluni 
diximus  quod  malum  erat.  Verum  si  malis  audacter, 
cum  vidimus  oblatravimus  (218),  nunc,  cum  ad 
bona  ventum  est,  silere  debemus,  et  oon  magis 
testimonium  perhibere  bono?  Alioquin  corrosores 
fuisse  convincimur,  non  correctorcs,  et  mordere 
quam  emendare  maluimus,  si  bonls  obmutescimus^ 
qui  in  tantum  reclamavimus  malis.  Justus  corripit 
in  misericordia,  peccator  adulatur  in  impietate  : 
ille,  ut  curet ;  iste,  ut  occullet  quod  eral  curanduin. 
Nihil  tibi  apud  eos  qui  timentes  Dominum  glorifi- 
cant,  suspicandum  esl  de  oleo  peccatoris,  quo  tuum 
quondam  caput  impinguare  solebant.  Laudamus  te, 
quoniam    tu  facis  uudc  non  nos  sane  adulamur ; 


matrcm.  Yerum  item  gusiato,  ac  probato  qoam  sua- 
vis  est  Dominus,  ut  vere  patrem  dulcissimum,  ait  atl 
ipsum  :  Quam  magna  muUitudo  dulcedinis  tuas, 
Domine,quam  abscondisti  timentibus  te!{PsaL\Jix, 
20).  Impletum  est  profecto  desiderium  ooslrum. 
Olim  enim,  cum  dolens  cernerem  tanta  te  aviditate 
de  labiis  adulantiuro,  mortis  escam,  peccati  sugerc 
fomilcm  (219),  optans  tibi  et  gemcns,  intra  me  aie- 
bam :  Quis  mihi  det  te  fratrem  meum  sugentem  ube- 
ra  matris  meoe  ?  (Cantic,  viii,  1 .)  Sint  procul  a  te  jam 
blandi  ac  fraudulcnti  lactatores,  qui,  cum  in  faciem 
te  benedicerent,  probris  omnium  atque  ludibriis 
exponebant  et  eorum  prsesens  Euge  (PsaL  xxxiv, 
21)  orbis  iibi  fabulam  pariebat,  imo  te  fabulam  orbi. 


sed  in  te  Dei  munere  adimpletur  quod  psallis  :  Qui  G  Si  mussitant  etiam  nunc,  dicito  illis :  Si  adhuc  vobis 


timent  te.videbunt  me^  et  lastabantur^  quiain verbo 
tuo  supersperavi  (Psal.  cxviii,  74);  el  item  :  Collau- 
dabunt  multi  sapientiam  ejus  (Eccli,  xxix,  i  2).  En 
tuam  quam  plures  prsedicant  sapientiam,  scd  qui 
priorem  detestati  sunt  insipientiam. 

8.  Volo  te  talium  prseconiis  delectari,  qui  tani 
timeant  palpare  vitia,  quam  delrectarc  virtuiibus. 
Yeri  isti  sunt  laudatores,  qui  ila  bona  laudare  so- 
leanti  ut  lactare  in  nialis  non  noverint.  Sunt  euiin 
ficti  laudatores,  veri  autem  detractorcs,  quos  Scri- 
ptura  commemorat,  dicens  :  Vani  filii  hominum^ 
mendaces  filii  hominum  in  stateris,  ut  decipiant  ipsi 
de  vanitate  in  idipsum  (PsaL  lxi,  10).  Hi  plane  sunt 
devitandi,  juxta  consilium  Sapientis  dicentis  :  Ftit, 


placeremy  Christi  servus  non  essem  (Galat.  i,  10). 
Quibus  in  malis  placuimus,  seque  ei  in  bonis  placere 
non  possumus ;  nisi  forte,  mntati,  prius  incipiant 
et  ipsi  odisse  quod  fuimus,  et  sic  demum  quod  su- 
mus  diligere. 

10.  Duae  nostris  lemporibus  ortse  sunt  in  Ecclcsia 
novse  et  exsecraodae  prsesumpUones,  quarum  una 
(ut  pace  tua  commemorem)  tua  est  illa  pristinae  con- 
versationis  insolentia.  Sed  haec  auctore  Deo  emen- 
data  est,  ipsi  ad  gloriam,  tibi  ad  coronam,  ad  gau- 
dium  nobis,  omnibus  ad  exemplum.  Potest  ctiam 
fac^re  Dcus  ut  citius  et  super  altera  consolemur. 
Qnam  sane  odiosam  admodum  novitatem  et  vereor 
proferre  in  medium,  et  prsetermiitere  gravor.  Urget 


si  te  lactaverint  peccatores,  ne  acquiescaseis  (Prov.  0  quippe  linguam  in  verba  dolor,  sed  timor  ligat.  Ti- 


1,  10).  Habent  ergo  et  lac  et  oleum  peccatores, 
auave  quidem,  sed  venenosum,  sed  mortiferum. 
Molliti  sunt,  inquit,  sermones  ejuSy  hoc  est  adulato- 
ris,  super  oleum^  ^%  et  ipsi  sunt  jacula  (PsaL  liv, 
22).  Habet  oleum  ct  justus ;  sed  misericordiae,  sed 
sanctificalionis,  sed  laetitiae  spiritualis.  Habet  etiam 
et  vinum,  quod  animae  insolentis  infundai  vulneri- 
bus.  Siquidem  dolentis,  et  quem  [aL  quam]  corde 
viderii  esse  conlriio,  oleo  misericordiae  consuevit 
delinire  tristitiam.   Ubi  corripit,  vinom  infundit; 

(21)  Hinc  apparet,  Bernardum  in  laxiores  ejus 
coenobii  monacborum  mores  aniea  scripsisse,  forsan 
in  Apologia,  ut  mox  noiaiuro. 


mor  duntaxat  ne  quem  offendam,  si  palam  fccero 
quod  me  movet,quoniamveritasnonnunquamodium 
parit.  Verumtatem  de  hujusmodi  odio,  ipsam,  qu» 
parit  illud,  ita  me  audio  consolantem  :  Necesse  est^ 
ait,  ui  veniant  scandala.  Nec  me,  ut  ajstimo,  tangii 
omnino  quod  sequitur  :  K^  autcm  homini  illi  per 
quem  scandalum  venit  (Matth.  xviii,  7).  Cum  enim 
carpuntur  vitia  et  inde  scandalum  oriiur,  ipse 
sibi  scandali  causa  cst  qui  fecil  quod  argiii  debeat, 
non   ille  qai  arguit.  Denique  nec  caulior  sum  in 

(219)  Alludil  Bernardus  hoc  loco  ad  Sugerii  no- 
mcn. 


197 


EPISTOL/B. 


rj8 


verix)»  nec  circumspeclior  in  sensu,   iilo  qui  ait :  a  Quod  piane  crcdibilius  cx  eo  ?idetur ,  qnln,  cum 


c  Melius  est  ut  scandalum  oriatur,  quam  vcritas 
reUoqaator.  (S.Greg.  Magn.  Hom.  7  inEzech  paulo 
post  init.,  et  S.  Aug.  De  lib,  arbitr,  el  De  prcedest, 
tanctorum.)  »  Quanquam  nescio  quid  prosit  si  quod 
roundus  clamat  ego  tacuero,  omniumque  passim 
naribus  injecto  fetore  solus  dissimulo  pestem,  ncc 
audeo  nasum  contra  pessimum  putorem  propria  mu- 
nire  manu. 

11.  Gujus  enim  cor  non  indignatur,  cujus  \e\  clam 
lingua  BOn  snbmurmurat,  diaconum  contra  Evan^e- 
lium  Deo  et  mammonai  pariter  ministrantem,  sic 
qaippe  sublimatum  honoribus  ecclcsiasticis  ut  nec 
episcopis  inferior  videalur,  sic  implicatum  militari- 
bus  offidis  ut  prseferatur  et  ducibus?Rogo  quid  hoc 


honores  non  paucos,  scd  quantos  nec  canones  nisi 
inviti  patiuntur,teneat  ia  Ecclesia^unius  tamen,quem 
el  in  palatio  assecutus  est,  magis,  ut  aiunt,  glo- 
riatur  ex  nomme,  quam  dctcrorum  quolibct  appel- 
lari.  Cumque  sit  archidiaconus,  dccanus,  prseposi- 
tusque  in  dtversis  Ecclcsiis  nihil  horum  tamen  tam 
eum  quam  Rcgis  delectat  vocitari  dapiferum.  0  nova 
et  exosa  pcrvcrsitas  1  itane  plus  decet  hominisquam 
Dci  famulum  nominari  ?  ac  terreni,  quam  coeiestis 
Regis  dici  ofHcialem,  altioris  ducitur  dignitatis  ?Qui 
clero  militiam,  forum  anleponii  Ecclesise ;  divinis 
profeclo  humana,  coelestibus  pnBfcrre  terrena  con- 
vincitur.  Ergo  pulchrius  cst  vocari  dapiferum,  quam 
decanum,  quam  archidiaconum  ?  Est  equidem,  sed 


esl  monstri,  ut,  cumet  clericus  et  miles  simui  videri  h  laico,  non  clerico  ;  milili,  non  diacono. 


velit,  neutrum  sit  (220)  ?  Par  satis  utrobique  abusio 
sive  quod  diaconus  mensae  regiae  depuietur  ministe- 
Tio,  sive  quod  Regis  dapifer  mysieriis  altaris  inscr- 
viaU  Qais  sane  H^  non  mirciur,  imo  ct  detestetur, 
unius  esse  personse  et  armalum  armatam  ducere  mi- 
liiiam,  et,  alba  slolaque  indutum,  in  medio  ecclesiae 
pronuntiare  Evangeiium ;  tuba  indiccre  belium  mili- 
tibus,  etjussa  episcopi  popnlis  iotimare?  Nisi  forte 
(quod  icitolerabilius  esi)  erubescit  Evangelium,  de 
quo  Yas  electionis  admodum  gloriatur  (Aom.  i,  16  ; 
//  lUn,  i,  8,  etc.);  et  confunditur  videri  clcricus, 
magisque  booorabile  ducit  putari  si  miiitem ; 
cariam  Ecclesiae  praefort.  Regis  mensam  allari 
Cbristi,    et  calici  Domini    calicem    dsemoniorum. 


12.  Mira,  sed  Cicca  amhitio»  magis  imisquam  sum- 
mis  delcctari ;  et  cui  funes  ceciderunt  in  praeclaris, 
insatiabili  desidcrio  amplexari  sicrcora,  et  pro  nihilo 
habere  terram  dcsiderabilem !  Gonfundil  penitus 
ordines,  et  utroque  officio  delicatc  satis  abutitnr , 
dum  et  hinc  eum  delectat  pompa,  non  militia  ssecu- 
laris,  et  illinc  qusestu.s  non  cullus  religionis.  In  quo 
quis  facilc  non  advcrtat  quanlum  sit  dedecoris,  non 
miims  utique  regno  quam  sacerdoiio  ?  Ut  enim  cle- 
ricalis  constat  non  csse  dignilaiis  regum  stipendiis 
mi'ilare,  sic  nec  regiae  majeslaiis,  rem  fortium 
administrare  per  clericos  (220*).  Denique  quisnam 
regum  sua;  unquam  militise  clericHm  prsefccit 
imbcllem,  et  non  magis  quempiam  fortissimum  ex 


(220)  Diaconus  ille  fuit  Stephanus  dc  Garlanda,  C  iHius  contubernalis  suje,in  episropum  assumpserunt. 
seneschalius  sive  dapifer   regis   Galliarum,    quem      --      -  •  '"^     • 

alii  male  confundunt  cum  Stephano  canccllario,  qui 
postea  factus  est  episcopus  Parisiensis,  ut  rccte  pro- 
bat  Duchenius  in  notis  ad  Abaelardum.  De  quo  Teul- 
fus  in  AnnaUbus  Moriniacensis  ccenobii,  ita  scribit, 
libro  II  :  «  Defunclo  Vuillelmo,  Anselli  daf»iferiger- 
mano,  Stephanus  frateramborumMajorregisedomus 
cffeclus  est.  Hoc  retroaciis  gcuerationibus  iucrat 
inaaditunri,  ut  homo  qui  diaconalus  fungebatur  ofti- 
cio.  militiae  simul  post  regem  duceret  principatnm. 
Hic  yir  iodustrius,  et  saeculari  praediius  sapienlia, 
cuoi  multis  ecclesiasticorum  bonorum  reditibus,  tum 
famiiiaritate  re^is,  quam  sic  habcbat  ut  ei  poiius 
diceretur  a  quibusaam  imperare  quam  servire , 
temporali  felicilate  supra  caeteros  mortales  nostris 
temporibus  efflorebat.  Tradita  vero  nepte  sua  in 
coujugium  Almarico  de  Monte-Forli,  cum  honore  de 


Pr«dicius  autem  intrusus,  Stephanus  vocatur  de 
Ouarlandi,  cui  si  ad  episcopalem  ministrationem, 
aliquando  apostolica  auctoritate  patuerit  aditus,  ma- 
nifestum  est  temporibus  nostris  exitiale  silentium  im- 
positum  csse  canoniris  legibus.  Quomodo  enim  ad 
fontem  scientiae  pertingemus,  si  ab  ipsis,  gui  clavem 
tcnent,  inlrare  non  permiittimur  ?  >  Ita  ivo.  iiuDC 
etiam  Stephanum  Dco  lucratus  est  Bernardus. 

(220*)  Hic  Bernardus  pariter  et  clericum  rcgi  mili- 
tantem  reprehendit,  et  regem  clerico  militaria  mu- 
nia  demandaniem  perstringit.  Et  vero  uterque  rc- 
prehensibilis :  ille,  quod  dignitatem  sui  stalus  non 
agnosceret;  hic,  quod  aulae  miliiiaeque  functiones 
sme  personarum  delcctu  ac  discrimine  conferret, 
clericos  abhibens  ubi  laicos  oportebat.  Occurrit  si- 
mile  quid  in  alio  quoque  Galliarum  rege  Ludovico 
XI.  Nam  cum  ab  eo  cardinalis  BaIaa,episcopu8  Ebroi- 


Rupe-Forti,  qui  pueilae  de  matrimonio  obvenerat,  n  censis,  Lutetiam  Parisiorum  missus  ad  recensendos 
tiinni>ro<.ina /^Ki:  1.1  Qr. ../><,.,;   A^-u««  ..««:«««» p«^ — ^^         militcs,   vcsto  linea  ornatus,  mula  vectus,  munus 

iilud  indignum  pontifice  exsecutus  esset,  id  equitum 
magisler  Chabanius  aegerrime  tulit,  el  regera  adit, 
ct  provinciam  visiiandi  Ebroiccnse  canonicorum  col- 
legium,  seu  de  initiandis  ibiclericis  scrutinium  sibi 
demandari  cupit.  «  Mirum.  »  inquit  rex ,  qua  id 
ffonte  petcre  audeas.  An  nescis  illud  muneris  a  per- 
sona  el  conditionc  tua  nimis  alicnum  esse?  »  Tum 
Chabanius  :  «  Cur  minus,  » inquit, «  mihi  conveniat 
clericos  in  ordinem  cogere,  quam  episcopo  miiites  re- 
censcrc?  »  Quae  verba  regi  stuporem,  taeteris risum 
moverunt.  Guaguinus,  Historiae  libro  x;  Claudius 
Espencaeus,  vir  eruditione  ac  sanctilate  in  Gallia  ce- 
lcbris,  lib.  ii,  cap.  6  Digress.  in  Epistola  prima  ad 
Timotheum ;  Bosquier,  in  Plutarcho  chrisi.;  Doroze- 
tus,  iu  Apotheg.  Gall. 


tumefactus  obliiusque  sui,  Adelam  reginam  frequen- 
tissimis  molestiis  sibi  reddidit  infestam ;  odii^que 
cresceotibus,  rege  turbato,  depositus  ab  honore  pul- 
satur  a  curia.  Ipse  vero,  veluti  (^uadam  correptus 
iusania,  regnum  turbare  totis  viribus  cniaitur;  et 
\iri  in  armis  strenui,  Alraarici  dico,  frclus  auxilils, 
patriam  hanc  bcllis  accendit,  »  ctc.  Idem,  nisi  fallor 
Stepbanus  (nam  et  de  Guarlanda  cognominatur) 
maic  audit  apud  Ivonem  cpiscopum  Carnotensem, 
epistola  87,  ubi  apud  cardinales  arguit  Belvacenses 
cum  sibi  in  episcopum  assumenles.  «  Nempe  quod 
postposita  omni  canonica  obedientia  clericum  quem- 
dam  litteralum,  aleatorem,  et  caetcris  hujusmodi 
lenociniis  vacaotem,  procul  eliam  a  sacris  ordinibus 
iavcutum,  quondam  quoquo  propter  publicum  adulte- 
rium  a  legato  Romanae  Ecclesiae,  Lugdunensi  archi- 
episcopo,  de  Ecclesia  ejectum,  pro  voluntate  regis  et 


199 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLENSlS. 


200 


mililibns  ?  qnis  ilem  clericorum  aliquando  seque 
sibi  non  jadicavit  indignum,  laicsB  cujuscamquc 
personse  mancipari  obsequiis?  Ipsum  cerle  quod  ges- 
lat  in  capile  signum,  plus  regius  decet  fastus,  quam 
famulatus;  itemque  regale  fastigium  magis  armis, 
quam  p&almis  innititur.  Sane  sialteri  forte  (ut  assolel) 
accessisset  quod  detrahitur  alleri,  quo  vel  regis  vi- 
delicet  humiliatio  clericum  ampliussablimasset,aut 
clerici  certe  dejectio  regio  contulisset  honori  (ut 
verbi  gratia,  si  nobilis  aliqua  mulier  viro  nubat  ple- 
beio,  illa  quidem  minuitur  ex  illo,  sed  ex  illa  crescit 
illc) ;  si  ita,  inquam,  vel  rex  ex  clerico,  vel  clericus 
ex  rege  proficeret,  malum,  quod  ex  parte  fuisset, 
ulcumque  forsitan  tolerari  debuerat.  Nunc  aulem, 
eum  utriuslibet  diminutio  neuirum  provehat^  scd 
suae  potius  alterutrum  plurimum  delrahant  dignitaiis, 
quando  nec  clericum  decet  regis,  ut  dictum  esl,  esse 
vocarive  dapiferum,  et  nihilominus  regem,  nisi  in 
manu  utique  fortium,  regni  gubernacula  possidere ; 
mirum  valde  quomodo  utraque  potestas  hoc  patitur 
quod  vel  Ecclesia  non  abjicit  diaconum  militarcm 
[a/.  militem],  vel  curia  clericum  principem  non  con- 
tcmnit. 

43.  Et  acrius  isla  et  multiplicius  inculcare  volue- 
ram,  ac  fortassis  dubueram,  nisi  epislolaris  brevi- 
tas  supersedendum  indiceret;  maximeque  quia  te 
offendere  vcritus  sum,  peperci  homini;  quippequem 
tibi  aiunt  familiaribus  jam  olim  amicitiis  esse  devino- 
tum.  Sed  nollem  te  habere  contra  veritatcm  ami- 
cum.  Si  tamen  pcrsistis;  verum  te  amicum  proba,  et 
da  operam  quomodo  ct  ipse  amicus  sit  vcritatis. 
Tunc  demum  vera3  erunt  amicili^e,  si  veritatis  fue- 
rint  fcederatse  consorlio.  Quod  si  ille  non  acquieve- 
rit  tibi,  tene  quod  tenes,  hostia^que  caudam  junge 
capiti  (221),  ac  tunicam,  Dei  gratia  jam  polymitam, 
S3  cura  facere  et  talarem ;  quoniam  coepisse  nii 
proderit,  si(quodabsit!)non  perseverare  contigerit. 
Et  hic  sit  epistolae  finis,  ubi  tu  de  fine  boni  commo- 
nitus  es. 

EPISTOLA  LXXIX. 

AD  ABBATEM  LUCAM  (222). 

Feminarum  contuhemium  fugiendum  monet,  Et 
quid  de  fratre  in  crimenlapso  faciendum. 

1.   Bonum  nobis  de  te,  charissime,  et  bonum 

yalde  rarum  ostendisti,  dum  minoris  te  non  solum 

non  contempseris  mouita,  scd  gratias  insuper  retu- 

leris    monitori,  prudenter  utique  non  a  quo,  sed 

(221)  Idest,  finem  junge  principio,  Hortatur  ad 
pcrseverantiam,  alludens  ad  ritam  legis,  jubentis 
caudam  hostise  simul  offerri.  Exod.  xxix,  Levit.  iii. 
Rationem  tropologicam  dat  Raduifus  :  «  Gauda,  » 
ait,  <  quse  finis  est  corporis,  symbolum  est  consum- 
mationis  et  perseverantiee  ia  sanctis  operibus.  » 
Unde  et  S.  Gregorius,  I  Moral.  cap.  40  :  «  Cauda,  > 
ail,  jubeiur  adoleriDeo,  ut  omne  bonum  quod  inci- 
pimus,  etiam  pcrseverantise  fine  impleamus.  »  idem^ 
Uomil.  25  in  Evang.  :  c  Praecepto  legis,  »  inquit, 
cauda  hostise  in  sacrificio  jubetur  offerri.  Id  cauda 
quippe  finis  est  corporis,  et  ille  bene  immolat,  qui 
sacrincium  boni  operis  usque  ad  finem  debitse  perda- 
cit  actionis.  » 

(222)  Haudquaquam  Hoatis-Gornelii  apudLeodium 


H  quid  roonereris  attendens.  Gratias  ago  et  ipse  Deo 
quod  mea  praesumptio  gratiam  egit  magis,  quam 
indignationem  meruerit.  Tenentes  itaque  tuae  tantse 
humilitatis  insigne,  ampliori  jam  fiducia  monemas 
quod  et  prius  monuimus.  Obsecramus  per  sangui- 
nem  illum  qui  pro  animabus  fusus  est,  ne  tantl 
emplarum  parvipendatur,  periculum,  quod  maxime 
ex  virorum  et  feminarum  cohabitatione  noq^  imme- 
rilo  timclur  ab  his  qui,  in  schola  Dci  diu  jam  con- 
tra  diaboli  tentamenta  luctati ,  propria  experienlit 
edocti  dicere  possunt  cum  Apostolo  :  Non  enim 
ignoramus  astutias  ejus  (II  Cor  ii,  11).  Deniqne 
quam  non  negligenter  te  oporteat  audire  non  meum 
sed  ipsius  Apostoli  de  hac  're  consilium,  imo  prae- 
oeptum,   aperte  clamantis,   Fugite  fomicationem 

D  (/  Cor.  VI,  18),  ipsius  nunc  tam  turpiter  lapsi  fra- 
tris  (super  quo  et  nostram  dignatus  es  consulere 
parvitatem)  te  doceat  experimentum.  De  quo  quidem 
miror,  quid  tibi  visum  fuerit  me  tam  remotum  ex- 
petere  consultorcm,  cum  prope  habeas  virum  sa- 
pientem  nostri  Ordinis,  et  tuse  praecipue  domus  ama- 
torcm,  Guillelmum  scilicet  abbatem  Sancti-Theodc- 
rici.  Sed  et  apud  Praemonstratum  non  ambigo  viros 
esse  consilii,  qui  in  rebus  dubiis  euodandis  et  pru- 
dentes  sint  et  fideles. 

2.  Yerumtamen  quia  sic  tibi  placuit,  videris  tu 
cur  ita  placuerit,  ego  labia  mea  non  prohibebo.  Si 
frater  casum  suum,  quantumlibet  gravem,  quan- 
tumlibet  turpem,  prior  ipse  confessus  fuisset ,  et 
curaudus  foretfCt  non  effugandu^  Nunc  autem,  quo- 

Q  niam  tanti  mali  aliunde  fctor  cmersit,  nihilominus 
quidem  cjus,  si  ficri  potest,  curalioni  operam  dare 
necesse  est,  scd  aliter.  Fortassis  enim  non  expodit 
ut  uUerius  apud  vos  remorari  sinatur  nc  forie, 
quod  te  non  immerito  quidem  timere  scripsisti,  pu- 
sillus  ct  novellus  grex  bajusmodi  tabe  coniaminetur. 
Nec  tamen  filio,  qnantamlibet  peceatori,  patcrna 
omnino  claudenda  sunt  viscera.  Arbitror  aulem  et 
patri  pium  et  filio  tutum  esse  consilium,  si  quceras 
ei  quomodo  in  aliqua  e  remotioribus  domini  Nor- 
berti  domibus  recipiatur,  ubi  sub  districtiori  disci- 
plina,  mutato  loco,  non  proposito,  poenitcntiam  agat 
donec  quandoque,  cum  tibi  visum  fuerit,  ad  locum 
proprium  revocetur.  Nam  ad  nostrum  Ordinem  ut 
transeat,  vestro  fortassis  non  expedit.  Et  quidem 

Q  quod  scripsisti  illum  saepe  dixisse  nostra  se  pro- 
missione  tenere  quia  eunri,  si  cum  licentia  veniret, 

(qui  nunc  Belli-Reditus  appellatur)  quod  falso  puta- 
verunt  Picardus  et  Horstms  ;  sed  monaslerii  Cuissia- 
ccnsis,  Ordinis  Praemonslratensis,  in  dicecesi  Lauda- 
nensi,  ut  habet  bibliotheca  Prsemonstrat.,  et  eatis 
ipse  Bernardus  indicat,  dum  mirari  se  profiletur, 
cur  Guillelmum  Sancti-Theodorici  abbatcm,  utpote 
viciniorem,  vol  aliquem  ex  Praemonstrato  sibi  pro- 
ximo,  consuluerit.  l)e  Luca  ac  de  monasterio  Cuissia- 
censi  sic  habes  apud  Hermanum  monachum  :  «  Sed 
et  aliud  construxit  »  (Brrtholomaeus  epi.^copus  Laa* 
dunensis)  t  monasterium  clericorum  in  loco  qui  vo- 
catur  Cuissiacus,  abbatemque  ibi  ordinavit  domnum 
Lucam^  Tirum  religiosum.  »  Ita  ille,  De  miracuUs 
B.  Marue  Laudunensis,  libro  iii,cap.  16. 


BPISTOL^. 


202 


TOmas ;  hoc  in  nostra  prsesenlia  eiiam  ipse 
L  Sanc  si  libi  non  placet  asquam  eum  illorum 
izi  locorum  miltere  ad  habitandum,  aut  te 
( iste  forsilan  non  consentii,  aut  cum  utrique 
iceat,  torte  non  inveniatur  qui  eam  recipere 
UQC  oportet  ut  aut  urgente  necessitatis  causa, 
hque  ad  salvandam  animam  suam  ire  volue- 
m  litteris  dimittatur ;  aut  dispensante  pietatis 
in  suo  loco  retineatur  :  si  tamen  persentiri 
it,  quomodo  ibidem  S4  omnis  ei  occasio  ite- 
uit  seminandi  haric  lurpitadinem  penitas  sak)- 
ir.  £t  de  isio  ista  sufficiant. 
Sst  aliud  apud  vos  de  quo  ea  prsesamptioney 
ifeo,  non  canctabor  dicerc  quod  sentio.  De  mo- 
0  illo  dico,  qaod  Conversi  (223-43)  custodien- 


quod  illi  digni  sunt,  penses,  ut  quod  tibi  dignum 
est  non  consideres  :  ut  videlicet  misericordia  judicio 
superexaltetur,  et  in  tua  modestia  Deus  glorihcetur. 
Porro  illum  filium  tuum,  mihi  quoque  propter  te  et 
propter  se  ipsum  satis  charum,  ore  tuo  et  nostro 
spiritu  commonemus,  ut  non  eatenus  sua,  etsi  justa, 
indigoatione  debrietur,  quatenus  dominici  illius 
prfficepti  obliviscatur  :  qao  percutienti  unam  ma- 
xillam  pr»bcre  jubemur  et  alteram  {Matth.  v.  39). 

EPISTOLA  LXXXI. 

AD  GBEARDUM  ABBATBlf  PULTARIENSBlf  (246). 

Purgat  se  adverstis  iniquam  criminationem. 
Scripsisse  me  aliquid  ad  comitem  Nivernensem  in 
tusB  personffi  accusationem,  nec  recordor,  nee  veram 


est.  Gseteram  si  pro  ecclesia  tua  ad  eumdem  prin- 
minarum  pati  coguntur  frequentiam.  Si  mihi  o  dpem  litteras  misi,  hoc  non  adversam  te,  sed  pro 
Qtr»  unum  e  tribus  fiet :  aut  videlicet  femina-      te  egisse  me  arbitror.   Siquidem  audieram  ipsam 

tuo  et  assensa,  et  consiiio  proposuisse  venire  ad 
visitandum  vos ;  ad  probandum  de  tantis  malis  quse 
de  domo  vestra  divuigabantur,  an  vera  essent,  aut 
cujus  culpa  essent ;  ut  quod  forte  sinistram  reperi- 
ret,  ibidem  ejus  et  studio  et  sollicitudine  corrigere- 
tur  (247).  Gujus  tam  justum  et  tam  pium  propositum 
si  hortatu  nostro  roborare  curavi,  car  te  inde  Ise- 
sum  jare  conqueraris,  non  video.  Pato  enim  me 
recte  fecisse,  si  dc  domo  Dei  zelum  Dei  habens, 
ejus  provideniiam  qui  emendaturas  erat,  commonui. 
Quod  aatem  ex  aactoritate  Scripturae  trguis  me 
peccasse,  quasi  qui  S&  prius  te  non  corripuerim  : 
scito  me  nullam  de  persona  tua  querelam  habere  : 


ccessus  omnimodis  a  molendino  prohibebitur ; 
kolendinum  cuicunque  extraneo,  ei  non  Gon- 
enstodiendum  committetur;  aut  idem  oraoino 
idinam  relinquetur. 

EPISTOLA  LXXX  (244) 

D  GUIDONEM  ABBATEM  MOLISlfENSElf  (245). 

Uatur  af/lictum  ex  gravi  injuria  :  vindictam 
vero  misericordia  temperandam. 

into  tibi  in  hac,  quam  audivi,  tua  adversitate 

a  condoleam,  novit  affectuum  Deus  omnium 

lor,  bonorum  immissor.  Sed  rursum  cum  con- 

),  non  per  quem,  sed  a  quo  immissa  sit  hsec  tri- 

10 ;  quantum  tibi  de  praisenti  molestia  compa- 


itntum  de  prosperiiate  mox  futura  spero  con-  Q  sed  solum  ut  pax  fiat  in  ecclesia  tua,  ex  charitate 


lari  :  si  tamen  et  tu  consilium  in  perturbatione 
imittendo,  idipsum  mecam  sapias,  et  de  manu 
ni  mala,  sicut  et  bona,  cum  sancto  Job  sequa- 
er  suscipias  {Job»  ii,  10);  imo  exemplo  sancti 
ly  non  tam  his,  etsi  servis  tuis,  pro  tautis  ma- 
dignari,  quam  sub  potenti  manu  Dei  (qui  pro- 
abio  illos  misit  ad  malcfacieudum  tibi)  humi- 
le.oportere  scias  (//  Reg.  xvi,  10).  Yeram  quia 
ie  constat  pertincre  correctionem  illorum,  ut- 
servorum  ecclesiae  tibi  commissse,  dignum  est 
>ro  tam  nefaria  prsesumptione  servi  nequam 
piantnr,  ac  de  rebus  eorum  damnum  monaste  - 
iqua  ex  parie  recompensetur.  Sed  ne  tuam  ma- 
in  hoc  ulcisci   injuriam,  quam  illorum   ferire 


procurare.  Denique  ipsius  rei  veritatem  plenius 
cognosces,  si  ad  nos  causam  ipsam,  ut  dicis,  attule- 
ris.  Poteris  autem  hic  me  invenire,  qaacunque 
instantis  hebdomadse  die  libuerit. 

EPISTOLA  LXXXn. 

AB  ABBATBM  SANCTI  JOANNIS  CARN0TIBNS18  (248). 

Abdicationem  curce  pastoralis,  et  peregrinationem 
Jerosolymitanam  dissuad§t. 
1.  Ad  ea  de  quibus  nostram  curasti  consulere  par- 
vitatem ,  primam  quidem  non  respondere  statue- 
ram  :  non  quod  dubitaverim  quid  respoodere  de- 
berem,  sed  quia  viro  consitii  consilium  dare  aut 
praesamptuosmn  judicabam,  aut  superfluum.  Cse- 


terum  cogitans  qaod  pierisque,  imo  cunctis  pene 
im  videaris ;  rogo,  rogansque  consulo,  ne  tim  Q  contingere    sapientibus   solet ,    in  rebas    yidelicet 

13-43)  De  conversis  infra,  ad  epistolam  143.  Si-  nensis,  fundatum  a  Gerardo  comite,  non  looge  a 
\  epistola  404  de  fugiendo  consortio  mulieram.  suo  castro,  ubi  et  postea  cum  axore  saa  Berta  se- 
44>  Scripta  circa  anoum  1130.  pultns  est.  Yide  Acherii  nostri  notas  ad  Opert  Gni- 

45)  Guido  secundus  post  S.  Robertum  abbas     berti  de  Novigento,  pag.  953  sqq. 
obii  Molismensis,  de  quo  in  epistolis  43^  44,  60.         (247)  Nempe  is  in  jus  successerat  Gerardi  comitis, 

Pultariensis  monasterii  fundatoris. 

(248)  Scripta  circa  annum  1128.  Indubie  Stepha- 
num  innuit,  qui  ex  abbate  Sancti-Joannis  apud  Gar- 
nutenses  Ordinis  S.  Augustini,  faclus  est  patriarcha 
Jerosolymorum  ioeunteanno  1128,  postGermundam, 
tcste  Orderico  Vit^li  sub  finem  libri  xii.  Idem  epis- 
tolas  Fulconi  Andegavorum  comiti  per  Willelmum 
de  Buris  misisse  pertiibctur  in  tomo  tertio  Aoalecto- 
rum,  pas.  335.  Gonfer  epistolas  35  et  82,  atqoe 
Papebrocnii  Praefationem  de  patriarchis  Jeroaolymi- 
tanis  td  Maii  tofflom  IIL 


46)  Scripta  circa  annum  1130.  Horstius  legen- 
putat,  Prulliacensem ;  scd  pcrperam ,  re- 
ttntibus  nimirum  manuscripiis,  imo  ipsis  epi- 
B  verhis,  ex  quibus  saiis  inteliigilur  Bernar- 
non  loqui  ad  ullum  abbatem  ordinis  Gister- 
118,  qualis  esi  Prulliacensis ;  aliis  comitem  Ni- 
ieD8(>m  ad  retormanda  istius  monasterii  vitia 
ianam  interpellasset.  Ex  qua  observatione  adden- 
ndetur  Gerardus  ad  seriem  abbatum  Pultarien- 
I,  hactenus  omissus.  Erat  autem  Puitariense 
lasterium,  ordinis  S.  Benedicti,  dioecesis  Lingo- 

Fatrol.  GLXXXU. 


203  S.  BERNARDI  ABBATIS  CLARifi-VALLENSlS  204 

dubiis  plus  alieno  se,  quam  proprio  crcdere  judicio;  m  inimicus  crucis  Gbristi  diabolus?  Siquidem  is  cujos 
et  qui  aliorum  facile  ambigua  quaeque  elucidanl,  in  "*  invidia  mors  intravit  in  orbem  fM  terrarum,  etiam 


suis  consueverunt  scrupulosius  hsesitare  :  statutam 
non,  ut  arbitror,  irralionabiliter  frango,  sed  sim- 
pliciter  pando  quod  visum  est  mihi,  non  praejudi- 
cans  sanius  sapienli.  Significasti  mihi,  nisi  fallor,  pcr 
virum  religiosum  Ursum  abbatem  Sancti  Dionysii 
(249),  suggeri  tibi  a  cogitationibus  tuis,  deserere 
patriam,  domumque,  cui  Deo  auctore  praees ;  et 
pergere  Jerosolymam,  vacare  deinceps  Dco,  vivcre 
tibi.  Et  quidem  tendenti  ad  perfectionem,  palriam 
relinquere  fortassis  expediat,  diccnte  Deo  :  Exi  de 
terra  tua  et  de  cognatatione  tua  (Gen,  xii,  1) :  sed 
qua  ratione  curam  tibi  creditam  animarum  exponere 
dcbeasy  omnino  non  video.  Quid  enim  ?  blanditur 


nunc  bonis  quse  te  facere  videt,  invidet :  et  cum  sit 
mendax  ab  initio,  meniitur  el  nunc,  meliora  polli- 
cens  quse  non  videt.  Quando  namque  veritas  fidelis- 
simae illi sententise  obviaret:  AUigatus  es  uxori?  noli 
qucerere  soluiionem  (I  Cor.  vii,  27),  aut  qiuindo  cha- 
riias  scandalum  suaderet,  quse  ad  omnium  scandala 
uri  se  perhibet  ?  (//  Cor,  xi,  29.)  Ille  ergo,  ille,  in- 
quam,  nequissimus,  et  charitati  per  livorem^  et  per 
mendacium  veritati  conlrarius,  falsum  mel  cum  vero 
felle  permicens,  dum  promittit  dnbia  pro  certis, 
immitit  etiam  vera  pro  falsis  :  non  ut  conferat  quod 
frustra  speras,  sed  ut  auferat  quod  fructuose  tenes. 
Gircuit  et  quserit,  qualiter  ovibus  curam  pastoris 


depositse  sarcinse  libertas  ?  Sed  charilas  non  quserit  b  subripiat,  procul  dubio  perituris,  dum  non  erit  qui 


quae  sua  sunt.  Forte  quieus  provocat  et  otii  gustus 
suavior?  Sed  evacuatur  dispendio  pacis.  Libenter 
carebo  quantolibet  etiam  spirituali  quseslu,  qui  non 
possit  acquiri  nisi  cum  scandalo.  Ubi  enim  scanda- 
lum,  ibi  procul  dubio  charitatis  est  detrimentum  : 
ubi  autem  diminutio  charitatis,  miror  quod  vel  quale 
possit  spiritualis  exercitii  sperari  lucrum.  Denique 
si  propriam  quisque  quietem  communi  prsetulerit 
utUitati,  quis  jam  veraciter  dicere  poteril  :  Mihi  vi- 
vere  Christus  est,  et  mori  lucrum?{Philipp.  i,  21), 
ubi  erit  quod  item  dicit  Apostolus  :  Netno  sibi  viuit, 
et  nefno  sibi  moriturf  {Rom.  xiv,  7).  Et :  Non  quod 
mihi  utile  est,  sed  quod  multis  ?  (/  Cor.  x,  33).  Ht : 
Ut  qui  vivit  non  jam  sibi  vivat,  sed  ei  qni  pro  om- 
nibus  mortuus  est  ?  (II  Cor.  v,  45.) 

2.  Sed  dicis  :  Unde  ergo  mihi  tantum  desiderium, 
si  ex  Deo  non  est?  Pace  tua  dixerim  quod  sentio. 
Aquas  furtivx  dulciores  sunt  (Prov.  ix,  17),  el  hujus- 
cemodi  omni,  ut  ita  loqaar,  absinthio  amariorem 
dulcedinem  ab  angclo  satanse  sub  prselextu  angeli 
lucis,  sitienti  cordi  tuo  infundi  non  dubitat,  quisquis 
ejus  astutias  non  ignorat.  Et  revera  quis  alius  possit 
scandalorum  csse  suggestor,  discidii  auctor,  lurba- 
tor  nnitatis  et  pacis,  nisi  veritatis  adversarius,  cha- 
ritatis  aenmlus,  hostis  antiquus  generis  nostri,  et 

^249)  Ursus  seu  Ursio,  abbas  quintus  Sancti  Dio- 
nysii  apud  Remos  canonicorum  regularium  ordinis 
S.  Augustini,  episcopus  postea  Yirdunensis,  de  quo 
in  Spicilegii  tomoXu,  pag.  312.  Hic  ad  Yirdunensem 


eripiat;  et  nihilominus  pastorem  horrendo  illi  male- 
dicto  subjiciat :  Vas  illi  per  quem  scandalum  venit 
(Matth.  xvni,  7).  Sed  confido  de  sapientia  tibi  aDeo 
data,  quod  nullis  maligni  versutiis  abduci  vel  seduci 
poteris,  spe  incerti  boni  certum  inire  malum,  et  aeque 
certum  deserere  bonum. 

EPISTOLA  LXXXIIl. 

AD  SIIIONElf  ABBATBM  SANGTI  MCOLAI   (250). 

Eum  in  persecutione  solatur.  Pios  conatus  non  sem- 

per  optatos  habere  successus.Prcelato  arctiorisdis- 

ciplinm  studioso  quid  agendum  cum  subditis. 

1.    Persecutionem  (251)  quam  propter  justiiiam 

pateris,   per    liiteras    tuas   non    sine   compassione 

cognoscentes,  licct  Christi  consolatio  de  promissione 

C  regni  tibi  sufficiat ;  tamen  nos  quod  nostrum  est,  et 

consolationem  quam  possumus,  et  consilium  quod 

intelligimus  sanum,  fideliter  exhibemus.  Quis  enim 

sine  anxietate  videat   Petrum   de  mediis  fluctibus 

brachia  tendentem?  sine  dolore  audiat   columbam 

Ghristi  non  canlantem,  sed  gementem,  tanquam  quae 

dicat :  Quomodocantabimus  canticum  Dominiin  ter- 

ra  aliena?  (Psal.  cxxxvi,  4.)Quis,  inquam,  sine  lacry- 

mis  lacrymas  ipsius  Christi,  de  limo  profundi  etiam 

nunc  levantis  ocu'ossuosin  montes,  unde  veniat  au- 

xilium  sibi,  respiciat^tVerurntamen  nos,  ad  quos  pro 

allaria  qusedam  (sic  parochiarum  curas  appellabant) 
episcopo  Atrebatensi  ob  simonlse  notam  resignasset. 
Legimus  hac  de  re  Utteras  Samsonis  Remensis  et 
Josleni  Suessionensis  pontificum,  ad  Innocentium  II, 

•  •.•  L^.  !•  »!• 


cathedram  provecius,  anno  1129,  successorem  apud  a  qui  eos  istius  causae  arbitros  designaverat  :  legimus 

;  sed,  abjecta  "^  et  alias  Eueenii  III  ad  Bariholomseum  Laudunensem, 


Sanctum-Dionysium  habuit  Gillebertum 
dignitate,  ad  suos  tandem  reversus,  abbaiise  regimen 
denuo  resumpsit :  apud  Marlotum  in  Metropolis  Re- 
mensis  tomo  II,  pag.  152.  In  Necrologio  abbatiae 
suse  «  Ursio  piae  meinoriae  abbas  »  laudatur  quarto 
Kalendas  Martii. 

(250)  Scripia  circa  annum  1129.  Simon  ex  mona- 
cho  Sancti-Nicasii  apud  Remos,  factus  est  abbas 
Sancti-Nicolai  in  silva  Yedogii,  dicecesis  Laudunen- 
sis,  de  quo  llermannus  monachus  Laudunensis  in 
libro  tertio  de  Miraculis  B.  Mariae,  cap.  18.  Fraier 
erat  Guillelmi  abbatis  Sancti-Theoderici,  de  quo 
supra  in  epistolis  85  et  86.  Vide  infra,  tomo  quinto, 
Admonitionem  in  epistolam  seu  iibrum  ad  Fratres  de 
Monte-Dei. 

(251)  Huc  etiam  spectat  illa  persecutio,  quam 
passus  est  Simon  a  monachis  suis  propoierea  quod 


quibus  signihcat  se  causam  litis  inter  Alvisum  epi- 
scopum  Atrebatensem  et  G.  abbatem  Sancli-Nico- 
lai  motse  velle  cognoscere.  In  litteris  Samsonis  ad 
Innocentium  dicitur  abbas  Simon,  «  quia  monachi 
sui  cum  eo  non  consentiebant  ut  altana  illa  redde- 
rei,  aliquanto  tempore  abbatiam  dimisisse,  et  in 
longinquam  regionem  abiisse;  »  sed  tandenri  a  suis 
revocntum,  <  magis  eligentibus,  altaribus  illis  quam 
abbate  suo  velle  carere.  »  Unde  colligitur  tum  in- 
tegritas  et  probttas  Simonis,  sub  quo  monasterium 
c  religione  et  multimoda  possessione  »  floruisse  di- 
citur  ab  Hermanno  :  tum  tempus  scriptae  epistolse, 
haud  dubie  ante  Innocentii  pontiflcatum,  id  est  ante 
annum  1150.  De  GiUeberto  Simonis  successore  vide 
ad  epiatolam  nuoc  399. 


205 


EPISTOLiE. 


206 


hamilitale  tua  respicere  te  dicis,  montes  non  samus ;  a  vestra  contra  morem  nostrum  a  nobis,  non  nobis, 

I    ^*   :.v-:  j^  «^ ii^  I-.-. i<.u^.:^.:^  *-.-.«    ^  ^^A  «;u:  ^t  ..^u:^  A^»^..t^ «     »-i-    .• . 


sed  et  ipsi  de  convalle  lacrymarum  laboriosis  cona- 
tibus  enitentes  adversus  renitentis  inimici  insidias, 
ac  mundialis  malitise  violentiam,  tecum  clamamus  : 
Auxilium  nostrum  a  Domino,  qui  fecit  coslum  et 
terram  (Psal,  cxx,  2). 

2.  Oranes  quippe,  qui  pie  volunt  vivere  in  Chrislo^ 
persecutionem  patiuntnr  (//  Tim,  iii,  12} :  ita  ut  cum 
eis  nunquam  desit  pie  velle  (al,  vivere),  non  semper 
tamen  adsit  et  perficerepro  bona  volunlate.Sicutenim 
impiorum  est  piis  bonorum  propositis  assidue  relu- 
ctari,  sic  contra  pietatem  uon  est,  propter  multiludi- 
nem  adversanlium,  quamvis  justa  ct  saocta  desidcria 
paucoram  plerumque  non  perfici.  Sic  Aaron  scleratis 
tumoltuantis  populi  contra  voluntatem  suam  clamori- 


sed  sibi  etvobis  detentaest,  cum  tali  circumventione, 
imo  utili  subventiooe,  ut  fratri  pro  arclioris  vitae 
desiderio,  et  pro  fratris  redilu  vestr»  tandem  nihi- 
loniiuus  voluntati  satisfactum  sit.  Haec  autem  dico 
non  ut  nostram  erga  vos  in  hoc  velim  commendare 
benevolentiam,  quam  per  quidquid  facere  possum, 
vix  sufficerem,  sicut  est,  demonslrare  :  sed  ut  cer- 
tum  nunc  habeatis,  quod  et  ante  vobis  dixisse  mc 
mcmini,  quia  saepe  inquietos  animos,  quibus  sua,  in 
qua  sunt,  vita  non  suffieit,  districtior  experta  com- 
pescit.  Gonsilium  noslrum  super  ipso  fratre  reconci- 
liato  velle  vos  scripsislis  audire  :  sed  non  patavi 
necesse  fore,  cum  paratus  veniat  non  snam,  at  solet, 
a  vobis  extorquere,  sed  veslrse,  ut  decet,  in  omnibus 


bus  cessit  (Exod,  xxxii).  Sic  Samuel  eidem  populo,  [|  voluntati  acquiescere.  Difficuitatem  ingressos^  quam 


inordinate  regem  pelenti,  invitus  Saulem  inunxit 
(/  Reg,  x).  Sic  David  cum  vellet  coostruere  templum, 
propter  iofestantium  tamen  belia  inimicorum,  quia  vir 
bellicosas  erat,  prohibitus  est  facere  S7  quod  sancte 
proposuit  (//  Reg,  vii).  Simili  forma  libi,  paler  vene- 
rande,  consulimus,  ut  tamen  sapieniiorum  consilio 
non  praejudicemus,  quatenus  ad  tempus  propositi  tui 
tibique  consentientium  rigorem  sic  temperes,  ut  in- 
firmorum  salutem  non  negligas.  Invilandiquippe  suot 
ad  arctiorem  vitam,  non  cogendi,  quibus  utique  sc- 
mel  in  Ordine  illo  Gluniacensi  prffesse  consensisti. 
Hlis  autem  qui  arctius  vivere  desiderant,  aut  condes- 
cendere  imbecillioribus  ex  charitate,  quantum  sine 
peccato  possunt,  suadendum  est,  aut  ibidem  tenere 
quod  cupiunt  permittendum^  si  absque  utrarumque  Q 
partium  seandalo  fieri  potest ;  aut  certe  de<4^ngre- 
galione  liberos  dimitti,  fratribusque  aliis  secundum 
eorum  propositum  viventibus  sociari  oportet. 

EPISTOLA  LXXXIV. 

AD  BUlfDElf. 

Monachum  erroneum  (252)  remittit,  sed  reducem 
lenius  et  mitius  tractari  suadet. 

Provide,  nt  videtis,  et  non  fnistra  erronea  ovicula 

(252)  At  similia  non  sunt ;  nam  secundum  philo- 
sophos,  causse  finales  et  impulsivae  faciunt  actionum 
discrimina.  Itac|ue  sunilia  tanium  sunt  in  genere 
entis,  nt  cum  iisdem  loquamur,  non  in  genere  mo- 
ris.  Sed  hoc  axioma  eleganter  ennrrantem  Augusti- 
nnm  aadiamus.  «  Gum  boni,  »  inquit, «  et  mali 
eadero  fadunt,  eademque  patiuntur ;   noo  factis  et 


valde  timet,  pro  ipso  et  cum  ipso  supplicamus  pie 
temperari,  et  aliquando  mitius  cum  eo  agi,  quam  cum 
cseteris  solet  fugitivis.  In  similibus  enim  factis  (253) 
causa  dissimilis  simile  recusat  judidum.  Multum 
quippe  differuni  a  se,  qui  timore  aut  odio  religionis 
de  monasterio  fugit,  et  qui  ejusdem  amore  et  desi- 
derio  transit  ad  aliud. 

AD  GDILLBUIUlf   ABBATBM  S.  THBODBBIGI. 

Hic  inseritur  ab  aliis  Epistola  ad  GuUlelmum  San- 
cti  Theoderici  abbatem,  quam  vice  Prafationis  Apo- 
logice  ad  eumdem  scriptas  praslixam  vide  tomo  IL 

EPISTOLA  LXXXV. 

AD  BUMDBII  GUILLBLMOlf  (254). 

Suaviterperstringit  Guillelmum,  conquerentem  sibi 
a  Bernardopartbus  amorisofficiis  non  responderi, 

Domno  abbati  Guillelmo,  frater  Bbrnardus,  cha- 
rilatem  de  corde  paro,  et  conscientia  bona,  et  fide 
non  ficta  (255). 

1 .  Si  nemoscit  quse  sunt  in  homine,  nisi  spiritus  ho- 
minis  qui  ipso  est  (/  Cor,  ii,  11) ;  si  solainfacie  videt 
homo,quiasolusDeusintueturcor(//{e^.xvi,7),miror, 
nec  satis  mirari  possum,  quomodo,  quave  ratione  sic 
luam  atque  meam  ad  invicem  dilectionem  pensare  et 
disiinguere  potuisti,  quatemus  non  solum  de  proprio, 

Deus  proprio  Filio  non  pepercit,  sed  pro  nobis  om- 
uibus  tradidit  illum  :  nempe  de  Fiiio  ipso  didtur, 
Qui  me  dilexit^  et  tradidit  semetipsum  pro  me  : 
nempe  et  de  Juda  dtdtur,  quod  introierit  in  eum  Sata- 
nas,  ut  traderet  Ghristum.  Gum  ergo  et  Pater  tradiderit 
Filium  suum,  et  ipse  Ghristus  corpus  suum,  et  Judas 
Domioum  suum;  cur  in  hac  traditione  Deus  est 


poenis,  sed  causis  utique  discernendi   suot.  Pharao  0  pius,  et  homo.reus,  nisi  quia  in  re  una  quam  fece- 


populum  Dei  duris  iaboribus  atterebat;  Moyses 
eamdem  populum  impie  agentem  duris  coerciiioni- 
bus  affligebat.  Similia  fecerunt,  sed  non  similitcr  pro- 
desse  voluerunt :  ide  dominatione  inflatus,  isle  di- 
lectione  inflammatns  est.  Jezabel  occcidit  prophetas : 
Elias  ocddit  pseudoprophetas.  Puto  quod  diversa 
sini  roerita  facieutium,  diversa  passorum.  Aspice 
etiaro  tempora  Novi  Testamenti,  quaodo  jam  ipsa 
mansaetudo  chariiatis  non  solum  in  corde  erat  ser- 
vanda,  verum  etiam  in  luce  monstranda ;  quando 
Pctri  gladius  in  vaginam  revocatura  Ghristo,  et  osten- 
diiar  non  debuisse  de  vagina  eximi  nec  pro  Ghristo. 
Legimus  tamen  non  solum,  c[uod  eeciderunt  Judaei 
Paolum  apostolum,  verum  etiam  quod  ceciderunt  et 
Grseci  pro  Paudo  apostolo  Sosthenem  Judaeum  : 
nonne  similitodo  facti  quasi  utrosque  coniungit,  et 
tamen  eos  causse  dissimililudo  discemitf  Nerope 


runt,  causa  non  una  est  ob  quam  fecerunt  ?  >  Et  post 
inducta  plura  exemplai  tandem  subjungtt  :  Disca- 
mus  in  similitudine  operum,  discemere  animos 
operantium.  »  Ita  S.  Au|[ustinus,  epist.  93.  n.  6,  7. 

(253)  Nicolaum  vocat  fiernardus  ipse  in  Apologia 
ad  Guillelmum,  n.  4. 

(254)  Scripta  circa  annum  1125.  Yenerabiliis  Guil- 
Iclmus,  sancti  Beruardi  quondam  delicise,  ex  urbe 
Leodieosi  nobili  genere  ortus,  Remos  studiorumcausa 
missus  cum  alio  nobili  adolescente,  nomine  Simone 
(quem  Majoris-Monasterii  codex  manu  scriptus  plu- 
res  Bernardi  complectens  epistolas,  ipsins  Guil- 
lelmi. 

(255)  Inscriptio  ex  codice  Gorbeiensi.  Ipsius 
Guillclmi  fratrem  fuisse  testatur),  spretis  mundi 
deliciis  in  Sancii  Nica5;ii  Remensis  asceteriuro,  re- 
gularis  obsiervantise  tunc  temporis  fama  celebre,  cum 


207 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CUR^-VALLENSIS 


sedet  dealicno  sentcntiam  corde  profcrres.Error  siqui- 
demest  humanae  menlis,  non  modo  bonum  putarema- 
lum,  et  malum  bonum,  aut  verum  falsum,  et  c  con- 
verso  :  sed  etiam  certa  recipere  pro  dubiis,  dubia  pro 
certis.  Forle  verum  est  quod  dicis,  minus  scilicet  a  me 
amari  SS  te,  quam  me  diligis  :  sed  certe  certus  sum, 
cerium  non  esse  tibi.  Quomodo  ergo  pro  ccrlo  affir- 
mas,  de  quo  certum  estquia  certus  minime  sis?  Mi- 
rum  1  Paulus  se  suo  judicio  non  credit,  sed  neque, 
inquiens,  me  ipsum  judico  (/  Cor.  iv,  3).  Petrus  lu- 
get  suam  qua  se  fefellerat  prsesumptionem,  cum  de 
suo  loqueretur,  dicens  :  Etsi  oportucrit  me  mori  te- 
cum,  non  te  negabo  {Matth.  xxvi,  35).  Discipuli  dc 
proditione  Domini,  nec  in  suis  fidentes  conscientiis, 
singuli  respondcbant  :  Nunquid  ego  sum  Dominef 
{Ibid.)  David  suam  de  se  ignoranliam  fatetur  orans  e^ 
clamans  :  Et  ignorantias  meas  ne  memineris  (Psal. 
xxxiv,  7).  Tu  vero  nescio  qua  fiducia,  non  solum  de 
tuo,  sed  et  de  meo  corde  tam  aperte  declamas  : 
<  Ui  plus  amans,  » inquiens,  «  minus  diligar.  v 

illo  se  recepit :  ubi  peracto  felicibus  auspiciis  tiroci- 
nio,  cum  uterque  virtutum  laude  excellerct,  iile 
abbatiae  Sancti-Nicolai  de  Saltu  dioecesis  Laudu- 
nensis,  Guilielmus  vero  in  locum  Gaufridi,  ad  San- 
ctuni-Medardum  SuessioncDsem  translati,  monasle- 
rio  Sancii  Theoderici  prope  Remos  praefcctus  cst 
anno  1120.  Cum  autcm  Bemrirdi  fama  sanclilatis 
sese  undique  ditfunderet,  plurimosque  ad  sui  con- 
tcmplationem  el  admirationcm  alliccrcl;  Guillelmus 
nosier,  lum  privatus  apud  Sanctum-Nicasium,  au- 
dita  aegritudine,  qua  Vir  sanctus  non  multo  post  a 
sua  orUinaiione  correplus  est,  cum  quodam  abbate 
cum  invisit :  quocum  aiiquandiu  conversatus,  fibu- 
lam  constriuxit  aictissimae  illius  necessitudinis, 
qua  sese  postea  mutuo  complexi  sunit  «  Tanta 
enim  Guillelmus  affectus  cst  suavitate  circa  Bernar- 
dum,  tantoque  desiderio  in  pauperate  illa  et  sim- 
plicitate  cohabitandi  ei,  ut  si  optio  illa  die  sibi  data 
luisset,  Bihil  tam  optasset,  quam  ibi  semper  cum  eo 
manere  ad  serviendum  ei.  »  S.  Bernardi  \  iiae  libro  i, 
cap.  7.  Hinc  proHciscebatur  sensus  ille  doloris,  quo 
calumnias  Beroardo  iropactas  iniquius  ferens,  eum 
ipsum  ad  sese  purgandum  adversus  Gluniacensium 
querelas  induxit,  cleganti  Apologia  ad  se  scripta,quam 
vide  tomo  II  ei  ibid.  notas.  Yerum  nec  has  etiam  Guil- 
lelmi  in  Bemardum  amor  passus  est  an^stias  :  imo 
pastoralis  sarcinae  pertaesus,  et  Bernardi  consuetudi- 
nis  cupidissimus,  cum  saepius  aClarae  yallis  ingrcssu 
repulsus  fuisset,  ut  etiam  patct  ex  hac  epistola, 
tandem  abdicata  praefectura  in  coenobium  Signiacense 
ordinis  Cisterciensis  dicecesis  Remensis  sc  contulit 
sub  annum  1135,  siquidem  annos  quatuordccim  et 
menses  quinque  abbaiem  apud  Sanctum  Thcode- 
ricum  egi>se  testaiur  ejusdcm  monasierii  abbatum 
Catalogus  manuscrifUus,  cui  suffragatur  charia 
quaedam  coenobii  Sancti-Nicasii  Remcnsis,  io  qua 
Ramaldus  Kemorum  iirchi'  piscopus  res  a  Joraimo 
abb.tte  acquisitas  contirmat  auuo  1135,  teste  Helino 
Sancti-Th«  oderici  abbate  ,  qui  ex  priori  Sancli- 
Amandi  Guillelmo  ^ufteclus  esl.  Guillelmus  vero, 
Signiaci  stabilitatem  prof^ssus  anno  circitcr  1135, 
cum  aliquot  annos  in  summa  animi  demissionc  ac 
modestia,  jugique  remm  ccelestium  ooutemplaiione 
^quam  <  quotidianum  ejus  exercitium  »  vocAt  Chro- 
nicon  manusciiptum  Signidcense)  exegisset;  ad 
superos  translatus  est  circa  annum  1150,  certe  post 
annum  1144,  cum  epistola  ad  fratres  de  Monte-Dei^ 
cujus  est  auctor,  nuncupata  sit  Haimoni  priori,  qoi 
isto  anno  Gaufrido  primo  priori  succesBit  :  at  vero 


H     2.  Hsec  quippc  sunt  verba  tua,  quse  noHem  fmsK   i  < 
tua,  quia  ncscio  si  sunt  vera.  Sed  et  ta,  si  scis,    '-m 
unde  scis?  unde,  inquam,  probasti  magis  nos  a  te    ]a 
diligi,  quam  tc  a  nobis  ?  An  ex  hoc  quod  in  tuis  lit-    f 
teris  subjunxisti,  quia  videlicet  qui  vadunt  et  venioiit    ) 
pcr  le  de  nostris,  nullum  tibi  a  nobis  deferont  mxh 
nimcntum  gralise  vcl  amoris  ?  Quod  yero  monimed- 
tum,  quod  amoris  experimentum  a  nobis  requiris? 
Nunquid  forte  scrupulum  movet  tibi,  qaod  ad  plait 
jam  tua  ad  nos  scripta,  nccdum  vei  semel  rescripsi 
(256)?  Sed  quando  egomaturitatem  sapientise  tusde- 
lectari  posse  putaremscriptitationibus  imperiti»  men? 
Scicbam  enim  qui  dixit:  Filioli,  non  diligamusverbo 
neque  lingua^  sed  opere  et  veritate  (/  Joan,  in,  18). 
Quando  vero  unquam  opere  meo  opus  tibi  faity  et  de- 

B  fuit?  0  scrutans  renes  et  corda  Deus !  qui  anas  sol  joi- 
titiae  divcrsa  servorum  tuorum  corda  diversis  gratiist 
velut  radiis,  illustras ;  quod  diligam  illum  ez  dono  tao« 
et  suo  merito,  tu  scis,  et  ego  sentio  :  quatenus  antem 
diligam,  tu  scis,  ego  nescio,  Tu,  inquam,  Domine» 

ante  S.  Bernardi  obitum,  a  quo  statim  Emaldos 
librum  ejus  Yitae  secundum,  mortuo  GuillelmOy 
aggressus  est,  ut  ex  notis  ad  epistolam  310  intelH-  ' 
ges.  De  Guillelmi  obitu  ita  scribit  Chronicon  Si- 
guiacense  :  «  Cursum  vitse  suse  sancto  fine  complent 
obdormivit  in  Domino.  Corpus  ejus  in  claustro 
juxta  introitum  capituU  traditum  est  sepultarae  :  » 
poslmodum  vcro,  nempe  octogesimo  post  niortem 
anno,  iEgidius  Signiaci  abbas  nonus  <  ossa  D.  Guil-» 
lelmi,  9  pergit  idemChronicon, «  abbatis  Sancti-Tbeo- 
derici,  Arnulfi  abbaiis  Saucti-Nicasii  >  (in  Catalogo 
Abbalum  Sancti-Nicasii  dicitur  simpliciter  mona- 
^  chus),  «(  et  Gerardi  abbatis  Fiorinensis  >  (quos  Si- 
goiaci  Guillelmus  conversionis  socios  habueral)  <  de 
tuinulis,  in  quibus  usque  ad  illud  tempus  jacuerant, 
Icvavit,  et  eadem  intra  murum  oratorii,  ct  juxta  in- 
troitum  ecclesise  a  parte  claustri  in  quadam  theca 
cum  honore  debito  collocavit.  »  Haec  quidem  de 
Guillelmo  fuse,  sed  non  otiose  fortassis.  Quem  quanti 
Bcrnardus  fccent,  quamque  oon  impari  sit  prosecu* 
tus  affcctu,  ex  ipsius  cpistolis  ionotescit  :  maxime 
ex  epistola  85,  in  qua  Guillemo  amice  expostulanti, 
quod  multum  diligens,  minus  a  Bemardo  amaretur, 
cieganti  et  Christiana  omnino  responsione  facit  satis: 
sed  et  cx  episiola  88  ad  Ogerium  scripta,  ubi  arre- 
pia  ex  improviso  Guillelmi  mentione,  m  haec  verba 
prorumpit :  c  Sed  heu  I  in  quanta  sermonis  angustia 
mentio  se  ingessit  de  tali  viro  :  ne  liceat,  ut  dignum 
erat,  in  tam  dulcissima  nobis  memoria  aliquandiu 
immorari,   quoniam  jamjamque  desiderat  episiola 

•  tinem?  »  Porro  tantum  ejus  etiam  probavit  erudi- 
tionenri  el  doctrinam,  ut  librum  De  gratia  et  libero 
arbitrio,  Guillelmo  nuncupatum,  ipsius  censur» 
&ubjecerit;  et  Lucae  Cuissiacensi,  de  quibusdam 
diftirultaiibus  se  consulenti  responderit  (epist.  79), 
mirari  se,  cur  Guillelmo  prsetermisso,  suum  expe- 
tiisset  suffragium.  Certe  viri  doctriuim  et  pietatem 
spirant  ei  loquunlur  egregia  illius  monumenta,  in 
piimis  vero  diserta  illa  et  plane  aurea  ad  fratres 
dc  Montc-Dei  epistola,  ultimas  (si  forte  librum  pri- 
mum  Vitae  S.  fiernardi  excipias)  Guillelmi  fetus  : 
nbi  cum  suarum  lucubratiouum  catalogum  in  praefa- 
tionc,  quam  tomo  quinto  hic  intcgram  exhibemusy 
inslruai,  uihil  est  quod  iis  amplius  immoremur.  Piura 
de  eo  in  Admoniiione  ad  epistolam  ad  Fratres  de 
Monte-Dei,  tomo  quinto,  et  in  lomo  tertio  Biblio- 
thecse  Patrum  Cisterciensium. 

(256)  Haec  ergo  prima  est  Bemardi  ad  Gaillelmum 
episiolay  qoae  proude  sub  annam  1185  scripta  est. 


209 


EPISTOL^. 


210 


qai  dedisti,  scis  quantum  dedisti  vel  ill  ime,  vel  mihi  H  quia  nec  necessariam  esse  putabam.  Qaidquid  ve 


illum  amare.  Et  quomodo  aliquis  uostrum,  cui  tu 
noQ  dixisli)  audet  dicere,  a  Plus  amaas,  minus  dili- 
gor  :  >  nisi  fortc  qui  jam  in  lumine  tuo  videat  lumen 
snum,  id  est,  in  lumine  tuse  veritatis  agnoscat  quanto 
ardeat  igne  charilatis  ? 

3.  Ego  autem ,  Domine,  interim  contentus  videre 
in  lumine  tuo  tenebras  meas,  qnoadusque  visites 
sedentem  in  tenebris  et  umbra  mortis,  et  per  te  re- 
velentur  cogitationes  cordium,  et  manifcsta  fiant 
abscondita  tenebrarum,  fugatisque  tenebris  jam  non 
videatur  in  lumine  tuo  nisi  lumen  :  sentio  quidem 
de  munere  tuo  quod  eum  diligam ;  sed  necdum  video 
in  lumine  tuo,  si  vel  satis  diligam.  Neque  enim  scio 
si  jam  pervenerim  ad  illam,  quanemo  majorem  ha- 


tibi,  vel  amicis  luis  recte  vis  ;  qui  dedit  veile,  det  et 
perficere  pro  bona  voluntate,  omni  mihi  amicitise 
jure  colende,  pie  ac  reverendissime  pater. 

EPISTOLA   LXXXVI(258). 

AD  EUMDElf. 

Monachum  fugitivumdureincrepatum  et  increpari'- 
dum  remittit.  Ipse  vero  GuHlelmo,  mutationem 
aut  vitam  privatammeditanti^perseveraresuadet. 

Frater  Bernardus  de  Glara-Valle,  suo  illi  quod 
suo. 

i .  Hanc  mihi  tu  salutationis  formulam  tradidisti, 
scribendo,  t  Suus  ille  quod  suus.  t  Accipe  quod 
tuum  est;  et  agnosce  usurpationem  unanimitatis  esse 


bet,  diiectionem,  ut  animam   suam  ponat  quis   pro  m  ^ndicium,  et  cum  quo  est  mihi  commune  verbum, 


amicis  suis.  Nam  quis  gloriabitur  castum  se  habere 
cor,  nedum  perfectum  ?  0  Domine,  qui  illuminas 
lucernam  meam  ,  qui  jam  video  et  horreo  tenebras 
meas  :  Deus  meus,  illumina  ipsas  quoque  tenebras 
meas,  ut  videam  el  gaudeam  ordinatam  in  me  cha- 
ritaiem,  sciens  et  diligens  quae  diligenda  sunt ;  et 
quantum,  et  ad  quid  diligenda  sunt  ;  me  quoque 
nolens  diligi  nisi  in  te,  et  quantum  diligendus  sum, 
Yje  etenim  mihi,  si  (quod  valde  vereor)  aut  ego  plus 
ab  illo  quam  merui,autillea  me  minusquam  dignus 
sit,  diligalur.  Yerumtamen  si  meliores  magis  dili- 
gendi  sunt(sunt  autem  meliores,  qui  magis  diligunt) : 
quid  aliud  dixerim,  quam   illum  plus  me  diligere, 


animum  non  distare.  Jam  ad  tuas  litteras  breviter 
pro  tempore  respondendum  est  :  quse  cum  mibi  in 
manus  venerunt ,  Natalis  Dominse  nostrse  (259)  dies 
festus  illuxerat,  cujus  me  totum  jure  sibi  devotio 
vindicans,  nihil  aliud  cogitare  sinebat.  Sed  et  nun- 
tius  repedare  festinans,  vix  usque  in  crastinum ,  ut 
hffic  jam  festo  exoccupatus  qualiacunque  rescribe- 
rem,  exspectavit.  Fugitivum  itaque  fratrem  dure  a 
me,  utpote  durum  corde,  increpatum,  nibil  melius 
intcrim  potui,  quam  ad  locum  remiltere  unde  fuge- 
rat  \aL  exierat)  :  qnippe  quem  juxia  nostras  con- 
suetudines  domi  absque  consensu  abbatis  sui  retinere 
non  debui.   Oportet  autem   et  a  te  eum  similiter 


quem  meliorem  esse  non  dubito  ;   me  vero  minus      aspere  increpari,  et  ad  humilem  provocari  salisfa- 
illiim  quam  debeo,  quia  minus  valeo  ?  m  ctionem  ;  deinde  tuis  confortari  litteris,  ad  abbatem 

4.  Sed  quanto  in  te  (tibi,  pater,  dico)  major  est      pro  eo  directis. 


cbaritas,  tanto  minus  contemnenda  est  a  te  nostra 
possibilitas,  quia,  etsi  plus  diligis,  quoniam  pius 
vates ;  non  tamen  plus  diligis  qnam  vales.  Nos  autem 
etsi  minus  diligimus  quam  dcbemus,  diligimus  tamen 
quamum  valemus :  tantum  autem  valemus,  quantum 
accepimus.  Trahe  nos  post  te,  ut  te  apprehendamus 
et  tecum  amplius  accipiamus,  unde  largius  diliga- 
mus.  Quid  ergo  tu  niteris  nos  apprehendere,  et  S9 
quererisnonposse?  quos  apprehendisti,  si  attendisii ; 
et  adhuc  facere  poteris,  cum  volueris,  quales  quidem 
fumus,  non  quales  sperabas.  Nescio  quippe  quid 
aliod  intueris  in  nobis,  quod  non  habemus  ;  et  se- 
queris  pro  nobis,   quod   non  sumus.   Ideoque   non 


2.  De  infirmitate  nostra  nihil  certius  modo  tcisci- 
tanti  tibi  indicare  possum,  nisi  quod  infirmus,  et  fui 
et  sum  ;  nec  minus  solito,  nec  multum  plus.  Quod 
vero  non  misi  quem  missurus  eram,  causa  est,  plus- 
me  animarum  scandalum  ,  quam  unius  corporis 
periculum  timuisse.  Jam  ne  quid  horum,  de  quibus 
mandasti,  omnino  praetermittam,  venio  eliam  ad  te. 
Velle  te  audire  scripsisti,  quid  te  ego  (tanquam  qui 
omnia  tua  norim)  facere  velim.  Sed  hoc  nisi  fallor, 
si  modo  dicerem,  nec  tu  posses,  nec  ego  consulerem. 
Volo  enim  et  ipse  quod  te  velle  de  te  jam  olim  non 
latet  me  (260).  Caeterum  mea  atque  tua  aeque,  ut 
eequum  est,  volunlate  postposita,  magis  quod   velle 


eonscqueris,  quia  non  sufficimus  :  et  ut  denique  in  V  Deum  de  te   puio,    ^ t  mihi  ut   tibi  suadeam,  tutum 


epi^tola  tua  juste  causaris^  Deus  libi  in  nobis,  non 
nos  deficimus.  Nunc  vero  si  talia  placent,  qualia 
modo  nugatus  sum,  mandato,  et  adjiciam :  ut  cum 
obediero,  praesumptionis  non  timeam  notam.  Prae- 
&tiuncolam  (257)  quam  tibimitti  jussisti,  nonhabui 
modo  ad  manum  :  neque  enim  adbuc  diclaveram, 

(257)  Epistola  scilicet  quae  prsefi^itur  Apologise  ad 
eomdero  Guillelmum,  quae  hiiic  epistolae  in  plerisque 
praemittitur  manu^criptis.  Confer  epistolam  88,  n. 
3,  et  alias  ad  Guillelmum. 

^258)  Scripta  circa  annum  ii30. 

(259)  Cisierciensium,  ut  puto,  exemplo,  quorum 
omoia  monasteria  beatissimae  Yirgini  dedicata  sunt, 
Domina  nostra  vocari  coepit.  Hinc  Petrus  Cellensis 


duco ;  et  libi  si  persuadeam ,  non  incommodum. 
Tene  itaque  meo  consilio  quod  lenes,  mane  in  quo 
es  ,  et  stude  prodesse  quibus  praees  ;  nec  prseesse 
rcfuge,  dum  prodesse  potes  :  quia  vae  quidem  tibi  si 
pra^es,  et  non  prodes  ;  sed  vae  gravius,  siquia  prffiesse 
metuis,  prodesse  refugis. 

de  Bemardo,in  libro  vi,  epistola  25 :  c  Alnmnus  enim 
familiarissimus  fuit  dominae  nostrse,  cni  non  unam 
tantum  basilicam  ,  sed  totius  ordinis  Cistercicnsis 
basilicas  dedicavit.  » 

(260)  Cupiebat  nimirum  Guillelmus  abdicata  abba- 
tis  digoitate  se  recipere  ad  Claram-Vallem  :  sed, 
Bernardo  non  sinente  ,  Signiacum  secessit,  ut  dio- 
tum  est  supra,  in  nota  ad  epistolam  85« 


211 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLENSIS 


212 


EPISTOLA  LXXXVU. 

AD  OGBRIUII  CANONICUlf  REGULAREM  (261). 

Improbatabdicationecurce  pastoralis  etsi  pix  quic" 
tis  amorefactam.  Instruil  nihilominus^  quomodo 
deinceps  privatus  in  cmnohio  vivere  debeat, 

Totis  \isceribu3  charitatis  amplectendo  fratri 
Ogerio  canonico,  frater  Bernardus  monachus,  sed 
peccalor,  digne  Deo  conversari  usque  in  finem. 

i.  Si  tibi  ad  tuas  litteras  tardius  videor  rescri- 
psisse,  noveris  potius  opportunitatem  nuntii  defuisse. 
Quas  enim  nunc  primum  legls,  jamdudum  crede  di- 
ctatas  :  sed,  ut  dixi,  propter  latoris  inopiam  tardavi 
mittere,  quod  scribere  non  tardavi.  Legi  itaque  in 
tuis  litteris,  te  illam,  quam  graviter  ferebas,  curse 
pasloralis  sarcinam   deposuisse,   licentia   siquidem. 


H  raniiae.  Tu  cnim  vides  in  facie,  Deus  autem  in  corde  : 
sub  cujus  ircmendo  aspectu  si  sollicile  me  circara- 
spicio,  certum  est  quod  eo  ipse  mihi  notior  sum 
quam  tibi,  quo  propinquior.  Ideoque  magis  crede 
mihi  de  me  videnti  me,  quam  tibi  opioanti  de  me 
quod  non  vides  in  me.  Quod  si  quid  forle  a  me  au- 
disti  quod  posset  prodesse  tibi,  gratias  Deo  age,  in 
cujus  manu  sumus  nos  etsermones  nostri. 

2.  Satisfacis  etiam  mihi  pro  eo,  quod  consilium 
meum  nou  tenueris  ,  confortantis  te  et  monentis 
animo  non  frangi,  pusillanimitate  non  vinci,  sed 
portare  patienter  onus  impositum  ,  quod  semel  sus- 
ceptum  deponere  non  licebat :  dc  qua  re  ipse  mihi, 
sicut  postulas,  satisfacio  pro  te.  Agnosccns  siqui- 
dem  sapientiae  meae  siccitatem,  imo  insipientiae  meae 


ab  episcopo  vix  impetrata,  imo  extorta  tua  impor-  {  semper  suspectam  habens  temeritatem  ;  cum  non  fit 


tunitale :  et  hoc  non  aliier,  nisi  utin  ejus  episcopatu, 
quocanque  alibi  manens,  ab  ejus  subjectione  non 
recederes.  Tu  vero  cum  tibi  hoc  non  placeret,  ar- 
chiepiscopum  adiens,  et  ab  ipso  tanquam  superiori 
auctoritate  securitatem  accipiens,  ad  priorem  lo- 
cum,  et  ad  tuum  abbatem  rcversus  es.  Ubi  qualiier 
post  haec  vivere  debeas,  a  me  doceri  flagitas,  egre- 
gio  utique  doctore  et  magistro  incomparabili,  qui 
cnm  coepero  docere  quod  nescio,  vel  tunc  incipiet 
sciri  quam  nihil  scio.  Itane  lanam  quaerit  ovis  a 
capra,  aquam  molendinum  a  fumo,  verbum  sapiens 
a  stalto  ?  Prieterea  per  totam  seriem  litterarum  at- 
tollens  me  supra  me  mullum  deme  laudabilia  inter- 
misces  :  quorum  quia  ipse  mihi  conscius  non  sum  ; 


quod  fieri  laudo,  nec  audeo,  nec  debeo  indignari, 
desiderans  quemque  consullius  agere  ,  quam  a  me 
acceperit.  Quoties  vero  mea  sententia  eligitur  ac  te- 
netur,  gravi,  fateor,  onere  me  premi  seniio,  rei  finem 
semper  pavidus  el  nunquam  securus  exspectans.  Vi- 
deris  tu  tamen,  si  consulte  meum  de  hac  re  consi- 
lium  mutaveris  (262).  Viderint  hi  quorura  saniori, 
si  quorum  tameo,  super  hoc  fretus  es  consilio,  au 
rationabiliter  egeris.  Videriot,  inquam ,  si  liceat 
Ghrisliano  injunctam  sibi  dimittere  obedientiam  ante 
mortem,  cum  Christus  factus  sit  obediens  Patri 
usque  ad  mortem.  Eliam,  inquis,  per  licentiam  : 
nam  quaesivi  eam  ab  episcopo,  et  accepi.  Bcne,  li- 
centiam  quidem  qusesisti,  sed  quomodo  non  licebat ; 


e  tae  haec  benevolenlise  adscribo,  et  ignosco  igno-  G  ^^  P^^  ^^^   ^^^  acccpisti,  sed  extorsisti.  Extorta 


(261)  Scripia  circa  aonum  1126.  —  Hujusmodi 
titulum  plerique  calumniantur  aut  ndent  quod  verba 
synonyma  ^eu  idem  si(;nificantia ,  etsi  diverso  idio- 
mate  ,  frustra  congemmet :  quasi  canonici  alri  sint 
quam  regulares  ;  sive  qaasi  regulares  aiii  sint,  el 
alii  irreffulares.  Sed  vide  Joannem  Baptistam  Si- 
gnium,  libro  De  Ord.  Ganon.  cap.  2 ;  et  Navarr. 
Com.  1  De  Regul  ad  cap.  12  Cui  portio  Deus^  q.  1, 
ubi  docel  non  omnem  verborum  geminationem 
censendam  esse  battologiam.  Nam  et  apud  juris- 
peritos  ejusdem  clausulae  vel  dictionis  geminatio  plu- 
rimum  operatar.  V.  l,  Baptista,  §  ad  Senatuscons. 
TrebelL  Adde  qood  et  geminatio  ejusdem  verbi  apud 
Hebrasos  singulareni  haoet  vim,  et  emphasim  inten- 
dendi  vel  aogendi  id  qjiod  dicilur  :  Psal.  lxxxvi,  5, 
Ihmo  et  hamo  natus  est  in  ea,  id  est,  multi  homines ; 
RrtL  Lxvii,  13,  Rex  virtutum  dilecti,  dilecti,  id  est 
dilectissimi,  et  alibi  ssepe.  Vide  Genebr.  locis  citatis. 
P6lrro  cujus  locis  abbas  fuerit  Ogerius,  discimus  ex 
Historia  Restaurationis  mooasterii  Sancti-Martioi 
TomaceoBis,  auctore  Hermanno  mouacho  Torna- 
censi,  ubi  Oj^gerus  religiosus  canonicus  de  Monie- 
Sancti-Eligii  prope  Atrebatum ,  a  Simone  episcopo 
Tornacum  cvocatus  memoratur,  ut  eccle^^iae  Sancti- 
Medardi  praeesset ;  ihigue  <  super  planitiem  Scaldi 
fluminis  ecclesiam  lapideam  in  honorem  S.  Nicoiai 
cum  officinis  congruenlibus  construxisse,  pluresque 
tam  clericos,  quam  laicos,  necnon  et  muheres  ibi- 
dem  congregasse  ,  ipamque  abbatiam  appellari 
fecisse  Sancti  Nicolai  de  Prato.  9  Haec  in  Spicilegii 
tomo  U,  pag.  469.  Novse  ecclesiae  dcdicatio  facta  est 
anno  1125.  Similiter  Ogerium  primum  prsesidem 
fuisse  Sancti-  Nicolai  Pratcnsis  ad  Tornacum  Ner- 
f  iorum,  teslatur  Picardiis  ex  schedis  Dionysii  Ville- 
rii  canooici  et  cancellarii  Tornacensis. 


(262)  Suaserat  Bernardus  ne  renuntiaret  curae 
pastorali,  etiam  amore  quietis  propriae.  Hinc  jam 
improbat  factum  Ogerii,  huic  consilio  non  parentis :  et 
quamvis  licentiam  ab  episcopo  acceperii,  eum  tamen 
non  esse  securum,  ut  auae  extorta  sit,  et  violentia 
potius  dicenda  sit :  additque  divinae  eum  ordinationi 
resistere,  ut  qui  promotus  a  Deo,  sese  dejiciat, 
aliaque  plura  m  eamdem  sententiam.  Hinc  ergo 
oritur  gravisquaestio:  An  non  liceat  renuntiarecurae 
pastorsdi  et  sese  subducere  turbis  et  negotiis,  ad 
quietius  vacandum  Deo  et  saluti  propriae  ?  Aa^ent 
quaestionis  difficultatem  tam  muita  sanctorum  viro- 
rum  exempla,  quodid  fecissenovimus.  Intcrminores 
quidem  praelatos  plurimi  fuerunt,  sed  nec  pauci 
episcoporum,  cardinalium,  imo  et  pontificum  non- 
nuUi.  Bruno  lU  comes  de  Atiena,  Coloniensis  praesul, 
abdicato  pontificatu,  ad  monasterium  Veteris-Montis 
jordinis  disterciensis  secessit  anno  1119.  Eskilus 
Lundensis  in  Dania  archiepiscopus,  in  Clara-Valle 
vitae  se  privatae  dedit.  Petrus  Damiaoi  ex  nionacho 
Benedictino  cardinalis  et  episcopus  Ostiensis,  post- 
quam  pro  ratione  officii  et  dignitatis  causam  Ecdesiae 
annis  aliquot  slreuue  et  mira  conslanlia  gessisset, 
amoresolitudiniset  quielis  in  cellam  reversus,  vitam 
cum  fratribus  in  tranquillitate  deinceps  excgit :  sed 
redargutus  a  summo  pontifice,  cur  publicam  curam 
saluti  privatae,  vir  utilis  ct  idoneus  poslhaberet.  Dc 
quo  illud  memorabile,  quod  injunctam  ob  repu- 
diatum  episcopatum  a  pontitice  centum  annorum 
poenitentiam  (qua  nempe  jubebatur  in  dies  ad  Psal- 
mi  L  recitationem  disciplinam  facere,  idque  centum 
annis,  si  tot  viveret)  unius  anni  spaiio,  integram 
compleverit.  Ita  alias  legisse  memini.  Vide  Operum 
ejus  tomum  1,  epist.  10;  seu,  juxta  novam  editio- 
nem,  tomum  III,  Opusc.  20,  ad  Alexandrumponti- 


\ 


213 


EPISTOL.«. 


214 


aolemieu  coacta  licenlia,  licenlia  non  est«  sed  vio-  H  turcumfnaUfecerint,etexultantin  rehus  pessimis 


Joitia.  Qaod  ergo  tua  importuoitate  viclus  9t  epi* 
flcopus  fecit  invitus,  non  fuil  absolvere,  sed  ab- 
rompere. 

3.  Gongralnlor  quidem  tibi,  quod  sis  exoneratus : 
led  vereor  ne  Deus  a  te,  quantum  in  te  cst,  exhono- 
ratns  sit;  cujus  procul  dubio  ordinalioni  resistis, 
dom  promotus  ab  illo  tu  te  dejicis.  Quod  si  excu- 
sans  panpertatis  praetendis  necessitatem  ;  necessiias 
parit  eoronam  :  si  difficultatem,  si  impossibilitatem; 
omnia  possibilia  sunt  credenti.  Sed  responde  quod 
verins  est,  quia  sdlicet  placuit  tibi  magis  quies  tua, 
quam  ntilitas  aliena.  Nec  mirum  :  placet  fateor  et 
mihi»  quod  hsecquies  placeatiibi,  si  tamen  non  ni- 
mis.  Qaodcunque  aatem  bonum  ila   piacet,   ut  si 


{Prov.  II,  14);  tu  quoque  deceptus,  non  solum  hoc 
putes  culpam  non  esse,  sed  insuper  (quod  absit)  in 
corde  tuo  glorieris,  te  magnum  aliqiud,  et  quod  a 
paucis  solet  fieri,  fecisse  :  dum  qui  emancipatus 
etiam  aliis  prseeras,  contemnens  praeiationem  rursus 
subdi  prselato  malueris.  Falsa  humilitas,  veram  in- 
ducens  superbiam  in  cor  talia  cogitantis.  Quid  nam- 
que  superbius,  quam  spontaneae  et  tanquam  liberae 
ascribere  voluntali,  quod  vcl  cogit  nccessitatis  vis, 
vel  pusillanimitatis  infirmitas?  Quod  si  nec  htbore 
victus,  nec  neccssitale  compulsus,  sed  volens  Iioc 
fecisti;  nihil  hoc  quoque  superbius.  Dei  quippe  con- 
silio  tuum  praetulisti,  magis  eligens  tibi  quiescere, 
quam  cjus  operi  deservire,  ad  quod  te  ipse  assum- 


recte  fieri  non  possit,  placeat  tamen   fieri  eo  etiam  B  pserat.  Si  ergo  unde  Deum  contempsisii,  inde  ad 


modo  qno  fas  non  est,  nimis  esl :  ac  per  hoc  jam 
quia  beoe  non  fit,  noo  est  bonum.  Scriptum  est 
enim  :  Si  recteoffers^  et  non  rectedividis,peccasti 
{Gen.  IV,  7,  sec.  LXX).  Aut  ergo  oportuit  te  gregem 
dominicum  minime  servandum  suscipere,  aut  sus- 
eeptnm  nequaquam  relinquere,  juxta  illud  :  Alliga- 
tuses  uxoril  noli  qucerere  solutionem{lCor,y\iy21). 
4.  Sed  ad  quid  nitor  his  ratiocinationibus?  Nun- 
quid  snadeo  tibi  redire  ad  onus  regiminis,  cum  jam 
Bon  pateat  locasrecuperationis?  aut  desperare  te 
intendo,  quasi  qui  te  tali  ligaveris  culpa,  quam  jam 
solvere  non  possis  ?  Absil!  sed  tantum  nolo  te  illud, 
tanquam  nuUum  vel  parvnm  malum,  negligere ;  imo 
semper  timere,  semper  poeniiere,  semper  securum 


majorem  ejus  gloriaris  contemptum,  non  est  bona 
gloriatio  tua.  Sed  cave  glorialionem,  tolle  et  secu- 
ritatem  :  quatenus  utililer  semper  soUicitus  sis,  sem- 
per  huroiliter  pavidus,  non  illo  scilicet  timore,  qui, 
sicut  jam  dixi,  provocat  iram,  sed  illo  qui  mitigat. 
6.  Qui  horribilis  timor  si  quando  lerrendo  tuum 
pulsaverit  animum,  tacite  suggerens  tuum  obse- 
quium  Deo  esse  non  posse  acceplum;  et  quod  tua  sit 
infructuosa  poenitenlia,  quia  videlicet  unde  Deus  a 
te  offensus  est,  per  te  emendari  non  potest  :  ne  ad 
momentum  quidem  recipias,  sed  fidenter  responde 
et  dic,  Male  quidem  egi,  sed  factum  est,  et  jam  non 
potest  non  fieri.  Quis  scit  si  hoc  mihi  Deus  cxpedire 
providerit,  et  de  malo  meo  ipse  qui  bonus  est,  bo- 


non  esae,  sicut  scriptum  est :  Beatus  homo  qui  sem-  v  num  mihi  operari  volueril  ?MaIam  ergo  puniat  quod 


per  est  pavidus  {Prov.  xxviii,  14).  Vides  certe  quem 
timorem  libi  incutere  nitor,  nonqui  libit  sitlaqueus 
defperationis,  sed  qui  spem  acquirat  beatitudinis. 
Eit  siquidem  timor  inutilis,  tristis,  crudclis,  qui 
veniam,  qnia  non  quserit,  non  consequitur.  Est  et 
timor  pios,  humilis,  fructuosus,  qui  cuilibet,  quam- 
(omlibet  peccatori,  faciie  misericordiam  promere- 
tnr.  Talis  timor  generat,  nutrit,  et  servat  humili- 
tatem,  sed  mansuetudinem,  sed  patientiam,  sed  lon- 
gammitatem.  Quemnon  delectet  tam  inclyta  proles? 
Alterios  vero  misera  soboles  cst  pertinacia,  immo- 
dertia  tristitia,  rancor,  horror,  contemptus  et  de- 
speratio.  Non  hoc  ergo  qui  desperationem,  sed  illo 
qai  generatspem,  timens  ne  non  timeres,  vel  illo  ^ 
qai  generat  spem,  timens  ne  non  timeres,  vel  pa-  " 
nim  timeres,  tuam  tibi  culpam  sic  rememorandam 
esse  putavi. 

5.  Est   etiam  adhuc,  quod  magis  timeo   tibi,  ne 
forte,  sieut  de  quibusdam  scripium  est,  quod  lcetan- 

fic»*m  et  Hildebrandum  cardinalem  c|ui  postea  factus 
pontifex  nomine  Gregor.  VII,  ubi  se  purgal  ob 
dimissam  episcopatum,  et  factum  suum,  improbatum 
a  pontifiee  et  cardinali,  plurimis  adductis  exemplis 
taetar.  Sed  si  legibus  potius  quam  exemplis  ju- 
dieandamest,  uti  jurisconsultus  ait,  vide  Augustiuum, 
epiftt,  84,  ad  Eudoxium;  Liberium  paparn,  epist. 
ad  omnes  episcopos  :  Leonem  I;  cpist.  32,  ad  Rus- 
ticom  Narbonensem;  Innocenlium  lll,  ad  epi- 
seopom  Arelatensem,  et  de  Regular.  cap.  Licet; 
Bellanninum,  ad  Henricum  a  Lotharingia  episcopum 


egQ  feci,  99  bonum  autem  maneal  quod  ipse  pro- 
vidil.  Nostris  quippe  inordinatis  seu  voluntatibus, 
seu  actionibus  novit  bonitas  Dei  titi,  semper  quidem 
recte  in  sui  ordinis  pulchritudinem ;  saepe  etiam  pie 
in  nostram  utilitatem.  0  clementissima  circa  filios 
Adam  divinse  pietatis  recordatio  I  quae  sua  non  de- 
sinit  largiri  beneficia,  non  solum  ubi  nullum  invenit 
meritum,  sed  plerumque  etiam  ubi  totum  videt  con- 
trarium.  Sed  ad  te  redeamus.  Secundum  ergo  duos 
limores  qui  supra  disiincti  sunt,  volo  te  timere,  et 
non  timcre  ;  praesumere,  et  non  praesumere.  Timere, 
ut  poeniieas ;  non  limere,  ut  prsesumas  :  porro  prae- 
suniere,  ne  diffidas ;  noo  praesumere,  ne  torpescas. 
7.  Agnosce,  frater,  quantum  de  te  conGsus  sum, 
qui  te  tam  acriter  increpare;  tuum  factum,  nec 
mihi  saiis  probatum,  tam  audacter  dijudicare  non 
dubitaverim,  cum  id  forsitan  ralionabilius  a  te 
actum  fuerit,  quam  mihi  hucusque  notum  sit.  Neque 

Virdunensem ;  S.  Gregorium,  Do  cura  past.  lib.  i, 
cap.  5  sqq.  Pelrum  Blesensem,  episl.  44  et  101, 
S.  Thomam,  2-2:  q.  85;  Gillebertum  de  Hoylandia, 
eleganlissima  epistola  ad  Ogeriura  (an  forte  eumdem, 
ad  quem  est  praesens  Bernardi  epistola?  certe 
utriusque  epistofae  et  inscriptione  et  argumento  con- 
veniunl)  quam  habes  bic  tomo  V.  Item  vile  Tubas 
nostras  disciplinae  eccles.  pag.  521 ;  Glaudiam  Es- 
pencaeum,  lib.  ni  Digress.  in  Epistola  I  Itd  Timo- 
theum. 


215 


S.  BERNARDI  ABBATI8  CLAR^-VALLBNSIS 


216 


enim  tu  in  tuis  litteris  fortasse  rationes  omnes  illas,  A 
quibus  excusari  posset  hoc  factum,  ponere  voluisti, 
vel  propter  tuam  humilitatera,  vel  propter  litterarum 
brevitatem.  De  re  ergo  quam  plene  non  novi,  sus- 
pensam  relinquens  senlentiam,  unum  quod  fccisli 
irretractabiliter  laudo,  quod  videlicet  deposito  jugo 
regiminis,  sine  jugo  tamen  esse  noluisli  :  sed  ami- 
cam  repetens  disciplinam,  de  magistro  fieri  denuo 
discipulus  non  erubuisti.  Nam  cum  paslorali  vin- 
culo  solutus  posses  tui  remanere  juris  :  siquidem 
promolio  abbatis,  emancipatio  filii  est  (263)  :  tu  ta- 
men  bac  potestate  tui  non  utens,  sicut  aliis  domi- 
nari  renueras,  sic  tibi  quoque  praeesse  limuisti : 
quique  ut  magister  esses  aliorum,  minus  te  judica- 
bas  idoneum  ;  nec  te  quidem  tibi  credens,  tuns  fieri 
discipulus  contempsisti.  Et  merito  :  quia  qui  se  R 
sibi  magistrum  constituit,  stulto  se  discipulum  sub- 
dit  (264).  Et  quidem  quid  alii  de  se  sentiant,  ignoro : 
ego  de  me  experlus  sum  [al.  sentio]  quod  dico  :  et 
facilius  imperare,  et  securius  possum  prsResse  aliis 
multis,  quam  soli  mihi.  Prudens  ergo  humilitas  hu- 
milisque  prudentia  fuit,  quod  nequaquam  credens 
ad  salutem  te  posse  sufficere  tibi,  alieoo  potius  arbi- 
trio  deinceps  vivere  proposuisti. 

8.  Laudo  etiam,  quod  non  novuni  vel  magistrura, 
vel  locum  requisisti,  sed  ad  claustrum  de  quo 
exier^s,  et  ad  patrem  sub  quo  profeceras^  famiiiari- 
ter  rediisli.  Rectiusquippe  fuituldomus  quae  te  nu- 
trieraty  sed  pro  fraterna  charitate  dimiserat,  exoc- 
cupatum  reciperet,  quam  de  ejus  desolalione  aliena 
gauderet.  Quod  tamen  in  hoc  episcopi  licentiam  non  { 
habueris,  nolo  ul  negligenter  ducas  :  sed  aut  per  te, 
aut  per  mediam  personam,  quantum  in  te  est,  sa- 
tisfacere  non  differas.  Post  hsec  conversare  simpli- 
ciier  inter  fratres,  devotus  Deo,  magistro  subditus, 
senioribus  obediens,  junioribus  contemperans  [al. 

.obtemperans].  Angelis  placens,  verbo  utilis,  humilis 
corde,  mansuetus  ad  omnes.  Cave  autem,  ne,  quia 
olim  in  honore  positus  fuisti,  etiam  nunc  te  puies 
prse  caeteris  honorandum  :  sed  magis  humilem  om- 
nibus  exhibeas,  tanquam  de  caeteris  unum.  Nec  enim 
dignum  est  ut  inde  exigas  honorem,  unde  refugis 
laborem. 

9.  Potest  hinc  etiam  nasci  aliud  periculum,  ad 
quod  te  prsemonitum  et  praemuDitum  esse  volo.  Nam 
sicut  omnes  ita  mutabiles  sumus,  ut  plerumque|| 
quod  heri  volebamus,  hodie  recusemus ;  et  quod 

(263)  Nimirum  qui  ex  monacho  fit  abbas,  eximi- 
tur  a  jure  et  subjectione  sui  abbatis. 

(264)  Argutum  et  sapiens  sancti  Bcrnardi  dictum. 
Nam  fiXouTia  seu  amor  sui  ipsius,  magnus  errorum 
artifex,  in  causis  propriis  fere  mentem  et  oculos 
homini  surripit :  facitq[ue  adeo  illum  siultescere,  et 
verum  de  rebus  judicmm  amittere,  ita  ut  qui  aliis 
non  raro  recte  norunt  consulere,  in  propriis  foede 
caecutiant,  imo  desipiant,  seseque  miserc  decipiant. 
Porro  in  via  vitse  spiritualis  seu  religiosse  sine  duce 
velle  procedere,  res  plena  discriminis  est,  ut  passim 
sancti  Palres  et  ascetici  scriptores  ostendunt.  Adi 
August.  ProL  lib.  De  doctriua  Christ.  Basil.  Constit. 
Mon.  cap.  23,  et  Qusestt.  Brev.    n.  301 ;  Gregor 


hodie  nolumns,  cras  desideremus  :  sic  quandoque 
diabolo  suggerente  poterit  contingere,  ut  ex  memo- 
ria  relicti  honoris  tuum  animum  pulset  cupidilas ; 
ita  ut  omnia  quae  viriliter  contempsisti,  pueriliter 
desiderare  incipias.  Dulccscent  animo  quae  prius 
amara  fuerunt,  sublimitas  loci,  domus  cura,  rerum 
dispensatio,  obsequia  famulorum,  libertas  tui,  po- 
testas  in  alios  ;  in  tanlum  ul  prope  reliquisse  te  pce- 
niteat,  quod  prius  tenere  gravabat  :  cui  pessimae 
tentationi  si  vel  ad  horam  (quod  absit)  assensum 
praebueris,  non  mediocre  damnum  incurres  tuae  con- 
versationis. 

10.  En  tota  illius  elegantissimi  et  eloquentissimi 
93  doctoris  sapicntia,  a  quo  doceri  de  tam  longinquo 
postulasti  :  en  iliud  exspectatum  ac  desideratum 
eulogium,  quod  andire  tantopere  studuisti  :  haee 
summa  nostrae  eruditionis.  An  adhuc  aliquid  ma- 
gnum  exspeclas?  totum  audisti.  Quid  amplius  re- 
quiris  ?  exhaustus  est  fons,  et  tu  quaeris  aqaam  in 
sicco  ?  Exemplo  illius  evangelicae  viduac,  de  pauper- 
tate  mea  totum  quod  habui,  misi  (Luc,  xxi,  2-4). 
Quid  verecundaris  ?  quid  vultum  dimittis  ?  Tu  me 
coegisti.  Sermonem  qusesisti;  sermonem  habes. 
Sermonem,  inquam,  habes  jam  satis  longum,  sed 
mutum ;  verbis  plenum,  sensibus  vacuum  :  non  quo, 
nt  petieras,  in  corde  lua  charitas  ordinetur,  sed  quo 
me  inscitia  publicetur.  Nam  unde  jam  polerit  ex- 
cusari  ?  Possem  forsitan  dicere,  quod  febre  tertiana 
iaborans,  quo  pro  officio  meo  curis  occupatus  haec 
dictaverim,  cum  scriptum  sit :  Sapientiam  scribein 
oHo  {EcclL  xxxvin,  25).  Sed  haec  recte  praetende- 
rem,  si  grande  aliquod  atque  operosum  opus  ag- 
gressns  fuissem.  Nunc  autem  in  tantillo  opusculo, 
ut  occasionibus  me  non  excusem,  nihil  horum  cer- 
tius  praetendere  possum,  quam,  ut  saepe  jam  dixi, 
scientiae  paupertatem. 

11.  Sed  habeo  nonnnUam  m6ae  confusionis  con- 
solationem.  Nam  etsi  non  feci  ut  petieras,  si  non 
misi  quod  sporaveras ;  agnoscis  certe  quia  volui. 
Sufficiet  autem  voluntas,  ubi  deesse  vides  falcultatem 
explendi.  Denique  etsi  tibi  nullam  conferat  utilita- 
tem,  vel  mihi  proficiet  ad  humilitatem.  Stultus 
quippe  dum  non  loquitur,  sapiens  putatur  (Prov,  xvii, 
28)  :  nam  quod  non  loquitur,  non  sensus  inopia,  sed 
humilitatis  esse  custodia  creditur.  Ego  ilaque  si  ad- 
huc  siluissem,  sapiens  dicerer,  sed  non  essem.  Nunc 
autem  alii  insipientem  me  ridebunt,  alii  subsannabunt 

Nyssen.  lib.  De  Virg.  Hieron.  epist.  4,  ad  Rusti- 
cum ;  Greg.  Magn.  hb.  i  DiaL  cap.  i,  et  lib.  ii,  in 
librum  I  Reg.  Cassianum,  Collat.  2,  capp.  ii,  15  ; 
S.  Doroth.  Serm.  5;  Vincent.  Ferrer.  iract.  De  Vila 
spir.  cap.  4  ;  Turrccrem.  tract.  9  in  Reg.  S.  Bcne- 
dicti ;  S.  Bonav.  lib.  De  Sex  Alis ;  Alphoiis.  Rodrig. 
m  p.  Exercit.  tract.  7,  cap.  2-4;Ludov.  de  Ponte, 
p.  II.  Duc.  spir.  Iracl.  4,  cap.  2,  et  p.  i,  De  Perf. 
Chr.  tract.  2,  cap.  9;  Rossignol,  De  Discipl.  Perf. 
lib.  1,  cap.  1 ;  Hier.  Plat.  De  Bon.  Stat.  rel.  lib.  i, 
cap.  24 ;  Jacob.  AIv.  de  Paz.  De  Vila  spir.  tomo  I, 
lib.  V,  capp.  i2,  13 ;  denique  Julium  Nigron.  in 
Tract.  ascet.  tract.  1. 


217 


BPISTOUE. 


218 


idiotam,   alit   pnesumptori   indignabuntur.  Putasne  ||  sionis  humilitatem,  seu  humilitalis  professionem. 


parum  hoc  mihi  conferat  religionis  emolumentum, 
cum  humililas,  ad  quam  utique  ducit  humilialio,  to- 
tius  sit  spiritualis  fabricse  fundamentum  ?  Siquidem 
humiliatio  via  est  ad  humilitaiem,  sicut  palientia  ad 
pacem,  sicut  lectio  ad  scicntiam.  Si  virtutem  appetis 
humilitatis,  viam  non  refugias  humiliationis.  Nam  si 
noQ  pateris  humiliari,  non  poteris  ad  humilitalem 
provehi.  Prodest  itaque  mihi  meam  insipientiam 
sciriy  et  a  scieotibus  [a/.,sapientibus]  jure  confundi, 
cui  saepe  contigit  a  nescientibusinjuste  laudari.Ter- 
ret  me  Apostolus,  qui  et  ipse  territus  dicit :  Parco 
autem,  ne  quis  me  existimet  supra  id  quod  videt  in 
me,  aut  audit  aliquid  exme{II  Cor,  xii,  6).  Quam 
pulchre  dixit,  parco.  Non  parcit   sibi  arrogans,  oon 


nec  jam  obtendo  vel  loci,  vcl  nominis  mei  non  dico 
abjeciionem,  sed  mediocritatem  :  quia  quidquid  tale 
dixero ,  tu  hoc  non  necessariam  excusationem , 
sed  dilatoriam  occasionem  nomioabis,  qui  meam,  ut 
mihi  videbalur,  juslam  vcrecundiam,  pro  tuo  libilu 
nunc  indiscretionem,  nimc  faUam  humUitatem, 
nunc  etiam  veram  superbiam  interpretaris.  Horum 
itaque,  quia  tibi  in  dubium  venire  possunt,  nihil 
assero.  lilud  autem  simpliciter  tuae  dilectioni  intimo^ 
quod  indubitanter  te  credere  volo  :  toto  scilicet  hoc 
tempore,  ex  quo  tuus  nuntius,  non  is,  sed  alius 
recessit  a  me,  uullum  mihi  omniuo  fuisse  otium  ad 
id  qnod  poscis  idoneum,  tum  propter  dierum  mali- 
tiam,  tum  propter  noctium  brevitatem.  Sed  et  nunc 


parcit  sibi  superbus,  non  cupidus  vanae  glorise,  et  Q  quoque  ita  me  novissimse  tuae  iitterae  occupaiis^i- 


jaclator  actuum  suorum,  qui  vcl  sibi  arrogat  quod 
est,  vel  mentitur  de  se  quod  non  est.  Solus  qui  vere 
humilis  est,  parcit  animae  suse  :  qui  ne  putetur,quod 
noQ  est,  semper  quantum  in  se  esl,  vult  nesciri  quod 
est. 

i  2.  Grande  revera  periculum,  audire  quemquam 
de  se  supra  quam  sentit  in  se.  Quis  dabit  mihi  apud 
homines  tantum  de  veris  digne  humiliari,  quantum 
vel  de  falsis  dalum  est  indigne  exaltari?  Illam  mihi 
Yocem  propheticam  jure  assumerem  :  Exaltatus  aur 
tem,  humiliatus  sum  et  conturbatus  {PsaL  LXixvii, 
16) ;  et  illud  :  Ludam,  et  vilior  fiam{nReg,\h  22). 
Ludam  scilicet  ut  illudar.  Bonus  ludus,  quo  Michol 
irascitur,  et  Deus  delectatur.  Bonusludus,  quihomi- 


mum  invenerunt,  ut  ipsas  etiam  occupationem  cau- 
sas  pro  mei  excusatione  longum  fuerit  mihi  scribere 
tibi.  Vix  quippe  illas  tuas  inter  prandendum  (nam 
illa  hora  mihi  primum  redditSB  sunt)  perlegere  po- 
tui.  Vix  has  meas  quantulascunque  furtim,  raptim, 
anticipatis  horis,  breviter  succincieque  rescripsi. 
Quarum  quidem  breviiatem  an  aequo  animo  feras, 
tu  videris. 

2.  Ego  enim,  ut  verum  falear,  propler  te,  mi 
Ogeri,  ipsis  curis  meis  compellor  irasci,  quanquam 
in  his  teste  conscientia,  soli  charitati  cupiam  deser- 
vire  :  cujus  profecto  impcrio,  quia  sapientibus  et 
insipientibus  debitor  sum,  ipsa  sola  facere  potuit, 
ut  necdum    tibi  potuerim  salisfacere.   Quid   ergo  ? 


nibus  quideni  ridiculum,  sed  Angelis  pulcherrimum  C  charitas  tibi  denegat  quod   tu  petis  ex  charitate  ? 


spectaculum  prsebet.  Bonus,  inquam,  ludus,  quo  ef- 
ficimur  opprobrium  abundantibus,  et  despeciio  su- 
perbis.  Nam  revera  quid  aliud  saecularibus  quam 
ladere  videmur,  cum,  quod  ipsi  appetunt  in  hoc 
sfficulo,  nos  per  contrarium  fugimus  :  et  quod  ipsi 
fugiunt,  nos  appetimus?  More  scilicet  joculatorum 
ei  saltatorum,  qui  capite  misso  deorsum,  pedibusque 
sursum  erectis,  praeter  humanum  usum  staut  mani- 
bus  vel  incedunt,  et  sic  in  se  omnium  oculos  defi- 
gunt.  Non  est  bic  ludus  puerilis,  non  est  de  theatro, 
qui  femineis  foedisque  anfractibus  provocel  libidi- 
nem,  actus  sordidos  repraesentet :  sed  est  ludus  ju- 
cundus,  honestus,  gravis,  spectabilis,  qui  coelcstium 
speetatorum  delectare  possit    aspectus.   Hoc  casio 


Petisti,  quaesisti,  pulsasli;  et  charitas  te  frustrata 
est.  Quid^mihi  indignaris?  Si  vis,  si  audes,  irascere 
charitati.  De  qua  namque  praesumis  impetrare  quod 
postulas,  ipsa  prohibente  fit  ne  impelres.  Et  ecce 
jam  longum  causalur  sermonem,  et  tibi  indignatur 
qui  cogis.  Non  quod  sibi  displiceat  zelus  quo  id 
facis;  quippe  quem  et  ipsa  donavit  tibi:  sed  vult  le 
illum  habere  secundum  scientiam,  ut  cautus  sis 
majora  minoribus  non  impedire.  Vides  quam  invitus 
avellor  a  longiori  epistola,  dum  ductus  delectatione 
tibi  colloquendi,  ct  desidcrio  satisfacicndi,  dominae 
charitati  moleslus  fio,  qua  jamdudum  imperante 
finem  fieri,  necdum  laceo.  0  quam  lata  in  tuis  lit- 
teris  patet  materia  respondendi.  Quod  si  digne  li- 


et  religioso  ludo  ludebat  qui  dicebat :  Spectaculum  ■  cuisset  ul  libuisset,   et   libi  forsitau  satis  esset  et 


facti  tumus  Angelis  et  hominibus  (/  Cor,  iv,  9).  Hoc 
ludo  et  nos  interim  9*1  ludamus»  ut  illudamur,  con- 
fundamur,  humiliemur,  donec  veniat  qui  potentes 
deponit,  et  exaltat  humiles  ;  qui  nos  laetificet,  glori- 
ficet,  in  seternum  exaltet. 

EPISTOLA    LXXXVIII   (265) 

AD  EUMDEM 

Se  multis  occupationibus  impeditum,  hactenus 
nan  potuisse  votisejus  satisfacere;  cogiQue  etiam 
modo  parcius  scribere,Opusculum  quodaam  suum 
edi  in  publicum  vetat,  nisi  recognitum. 

i.  Omitto  nuDC  imperitiam  meam,  taceo  profes- 
(265)  Scripta  circaaimum  1127. 


mihi.  Sed  quae  aliud  praecipii,  domina  est,  imo  do- 
minus  est.  Deus  enim  charitas  est  (IJoan,  iv,  16) : 
et  satis  agit  pro  imperio,  quatenus  debcam  potius 
obtemperare  sibi,quam  vel  mihi,  vel  tibi.  Et  quo- 
niam  oportet  charilati  Deo  magis  obedire  quam 
hominibus;  nolens  dolensque,  non  quidem  nego 
quod  poslulas,  sed  inlerim  differo  :  ne  dum  tuae  cu- 
pio  humiliter  satisfacere  voluntati,  sub  praetexti 
fals»  humilitaiis  per  veram  superbiamj  arcem  tanlae 
potestatis,  quae,  te  veraciter  atteslante,  etiam  An- 
gelis  imperat  in  coelis,  terrenus  vermiculus  in  terris 
videar  impugnare. 


219  S.  BERNARDI  ABBATIS 

3.  LibellDin  qucm  quaeris,  ipse  quoque  antequam  m 
luus  Dunlius  ad  nos  veniret,  ab  eo  cui  conunenda- 
veram,  requisivi :  sed  necdum  recepi.  Dabo  autem 
operam  ut  vel  cum  vcneris,  si  tamen  unquam  ali- 
quando  veneris,  illum  invenias,  videas,  cl  legas; 
non  autem  traoscribas.  Nam  illura  aiium  quem  le 
significas  Iranscripsisse,  ego  quidcm  legendum  tibi 
miseram  non  transcribendum  :  videris  tu,  qua  vel 
quorum  utililate  iranscripseris.  Quod  aulem  le  mit- 
tenle  eum  nunc  hab(  t  abbas  de  95  Sancto-Theo- 
«icrico,  ego  quidem  non  jusscram  (266),  nec  tamen 
dispiicei  mihi.  Utquid  enim  Iibellusmeus  oculosejus 
formidarct,  cui  se  videodum  animus  quoque  meus 
lolum,  si  posset,  expanderet  ?  Sed  heu  !  in  quanU 
sermonis  augustia  menlio  sc  ingessit  de  tali  viro, 
ne  liceat,  ut  dignurn  eral,  in  tom  dulcissima  nobis  ft 
mcmoria  aliquandiu  imniorari,  quando  Jamjamque 
desiderat  episiola  finem?Obsecro  te  ne  graveris  op- 
porlunitatem  quaerere  quomodo  ad  eum  pergas, 
piaedictumquc  opusculum  non  prius  cuiquam  scri- 
bendum  vel  legendum  exponas,  quam  cum  eo  totum 
pervideas;  parilcrque  conferatis,  et  corrigalis  quae 
corrigcnda  sunt,  ut  in  ore  duorum  leslium  stet 
orone  verbum.  Et  lunc  demum  an  passim  cuilibet, 
an  paucis  tantum,  an  vel  cuiquam,  an  forte  etiam 
nuili  expediat  demonstrari:  et  si  illa  quoque  prsefa- 
tiuncula  (267),  quam  de  nostris  aliis  litteris  eidem 
coaptasli,  aple  sedeat,  an  vero  aptior  quaeri  debeat, 
veslro  utriusquejudicio  dereiinquo. 

4.  Sed  jam  pene  mibi  exciderat  quod  in  principio 
epistolae  tuae  questus  es,  quod  te  arguerim  menda- 
cii.  Uoc  aliquando  me  locutum  fuisse,  non  satis  re- 
colo.  Si  quid  tamen  fuerit  (nam  magis  me  oblitum, 
quam  tuum  nuntium  mentitum  crediderim),  jocando 
potius  quam  serio  dictuiu  fuisse  non  dubites.  £gone 
levitate  te  usum  putaverim,  aut  apud  te  esse  Est  et 
Non  ?  Absit  a  me  haec  suscipio  de  te,  qui  jugo  veri- 
tatis  beatus  quod  portas  ab  adolescentia,  lascivos 
annos  morum  superas  gravitate  !  Nec  tam  aimplex 
sum,  ut  simplicem  oris  prolationem  sine  cordis  du- 
plicitate  mendacium  putem  :  nec  tam  incuriosus  tui, 


CLARiE-VALLBNSIS 


220 


ut  oblitas  sim,  vel  quod   jamdudum  conceperis  in 
affecto,  vel  qnid  ab  affectu  impedicrit. 

EPISTOLA    LXXXIX  (268^ 

AD     BITMDElf. 

Scriptionis  brevitatem  excusat  prastextu  sacri  tem- 
poriSt  cui  potius  silentium  competat :  item  pro- 
fessionis  ei  ruditatis^  ui  docendi  munus  usurpa- 
re  non  audeat, 

1.  Indignaris  forsitan,  vel,  ut  tempcrantius  dicam, 
miraris,  quod  pro  longiori  cpistola,  quam  a  nobis 
speraveras,  tam  brevem  chartulam  receperi^.  Sed 
memento  juxta  virum  Sapientem,  omnia  Kub  coelo 
tempus  habere  :  et  tempus  quidem  loquendi,  et 
tempus  esse  tacendi  {Eccle.  iii,  i,  7).  Quando  au» 
tera  suum  tcmpus  silentium  habebit,  si  hos  etiam 
sacros  dies  Quadragesimae  nostra  sibi  vindicat  con- 
fabulatio  ?  Eaque  ipsa  tanto  occupatior,  quanto 
laboriosior  ;  dum  non  quidem  praesentes  alter- 
utrum  dicere  leviter  valemus  quae  volumus,  sed 
absentibus  necesse  est  nobis  invicem  diligenter 
dictare,  quaB  vel  petimus  ab  invicem,  vel  peti- 
mur.  Deum  vero  absens  cogito,  dictito,  scriplito, 
mittoque  quod  praesens  legas ;  rogo  ubi  otium,  ubi 
sileniii  quies  (269)  ?  Sed  haec,  inquics,  omnia  facere 
potes  in  silentio.  Mirum  si  ex  sententia  hoc  rcspon- 
deas.  Quantus  enim  tumultus  est  in  meote  dictan- 
tium,  ubi  multitudo  perstrepit  dictionum,  ubi  ora- 
tionum  varietas  et  diversitas  sensuum  concurrit: 
ubi  saepe  respuilur  quod  occurrit,  et  requiritur 
quod  excidit :  ubi  quid  pulchrius  sccundum  litte- 
ram,  quid  consequentius  juxta  sententiam,  quid 
plauius  propter  intelligentiam,  quid  utilius  ad  con- 
sciontiam,  quid  deuique,  cui,  vel  post,  vel  aote  po- 
natur,  inteniissime  attenditur;  multaque  alia  quae 
a  doctis  in  hujusmodi  curiosius,  observantur  ?  Et  tu 
in  hoc  mihi  dices  esse  quietem  ?  tu  hoc,  etiamsi 
lingua  sileat,  siientium  nominabis? 

2.  Quanquam  non  solum  temporis,  sed  nec  moae 
99  professionis  est,  buic  rei  operam  dare  quam 
postulas,  nec  possibilitatis  adimplere  quod  optas. 
Siquidem  vel  monachi  quod  esse  vi^leor,  vel  pecca- 


(266)  Opusculum  istu.i  procul  dubio  uon  aliud  est, 
quam    Apotogia    ad    Guillelmum   abbatem,   quam 
O^Lcrius  exspeciabat  urgcbat^qucapudCIaram-Vallem, 
dum  eara  Bernardus  perficiebat,  ut  patet  ex  ultimis  m 
ejusdem  Apolo^iae  verbis.   Sed   cum   eani   necdum  ^^ 
accurate  dcscriptam  ante   discessum   obtinere   po- 
tuisset  Ogerius,  eam  postea  a  Bernardo   missam 
accepii  examinandam,  atque  eo  inconsulto  conamu- 
nicavit  Guillelmo  abbati,  cui  incripta  est,  quam  Ber- 
nardus  emcodatam  ipse  transmissurus  erat. 

(267)  Praefatuincula  haec  epistola  ad  eumdem 
Guilleliiium,  quae  inter  Bcrnardinaa  censeri  sot^^t^or- 
dinc  octogesima  quinta,  in  capil<^  Apologiae  relata. 

(268)  Scripta  circa  annum  1127. 

(259)  Haec  epistola  gravibus  verbis  significal  vir 
sanctua,  quam  sit  alienus  a  litteris  ad  amicos  miuus 
utilibus  el  necessariis  scribendi,  quod  id  fiat  cum 
jactura  temporis  et  otii^  gravioribus  magisque  san- 
ctis  uegotiis  tribuendi ;  item  silentii,  qaod  religiosis 
inciimbit;  denique  quietis  et  tranquilhtalis  internae, 
cujus  dispendium  adfert  iiia  scribendi  cura  et  occu- 


patio.  Loquitar  Bernardns  de  officio  ct  vocatione 
monachi  secnndum  se.  Nam  monachus,  quatenus 
lalis,  non  vocatur  ad  praedicandum  et  docenduui  ; 
sed  ad  vacandum  in  soliludine  Deo  et  saluti  propriie, 
per  meditationcs  et  virtutum  exerciiia.  Unde  epi- 
siola  42  (habetur  tomo  II  intcr  Tractatus)  ait  S.  Ber- 
nardus  «  Labor  et  latebrae  et  volunUria  paupertas, 
baec  sunl  monachorum  insignia  ;  haec  vitam  solent 
uobilitare  monasiicam.  »  Quapropter  ne  fortassis 
lemere  et  imprudcntcr  inerles,  si  qui  tales  alicubi 
latitant  monachi,  auctor»tale  sancti  Patris  abulantur 
ad  fomcntum  ignaviae  suae,  quasi  studia  Iitieraruni 
tt  scienliam  improbet  in  monachis,  audiant  hi 
ipsum  alibi  tales  manifeste  redarguentem. «  Videar 
forsilan,  »  inquit,  c  nimius  in  suggillatione  scientiae, 
et  quasi  reprebendere  doctos,  ac  prohibere  studia 
litterarum.  Absit  I  Non  ignoro  quantum  Ecclesiae 
profuerint  et  prosint  lilterati  sui,  siye  ad  refejlendos 
eos  qui  ex  adversa  sunt,  sive  ad  simplices  instru- 
eudos.  »  etc,  ejusdem  sermonis,  quae  legisse  juva- 
bit  serm.  36  in  Cantica,  n.  2. 


221 


BPISTOLG. 


222 


toris  quod  sum,  oflicium  non  est  docere,  sed  lugere.  Aqaam  diligis,  idemque  tu  de  mo  senliendo  noa  fal- 


lodocius  quoque  (quod  et  vere  me  fateor  esse)  si 
prsesumat  docere  quod  nescit,  uihil  indoctius  agit. 
Docere  itaque  nec  indocto  est  ia  promptu,  nec  mo- 
nacho  in  ausu,  nec  poenitenti  in  aftectu.  Sed  et 
propter  hoc  elongavi  fugiens,  et  maneo  in  solitudine, 
et  cum  propheta  proposui  custodire  vias  meas^  ut 
nan  delinquam  in  lingua  mea  {Psal.  xxxvni,  2), 
quoniam  juxta  eumdcm  Prophetam  :  Yir  linguosus 
nan  dirigetur  super  terram  {PsaL  cxxxu,  12);  et 
secundum  aliam  scripiuram  :  Mors  et  vita  in  ma- 
nibus  linguas(Prov.  xviii,  21).  Silentium  aulem,  di- 
cente  Isaia,  cultus  justitias  est  (Isa.  xxxii,  17);  et, 
Bonum  est^  ut  docet  Jeremias,  exspectare  salutare 
Dei  cum  silenHo  ( Thren.  ui,  26).  Ad  huoc  ergo  jus- 


leris.  Cum  tuse  litterae  in  manus  nostras  venerunt, 
te  in  corde  noslro  qui  eas  miscras,  invenerunt.  Has 
quoque  nostras  nec  me  sine  te  scribere  certus  sum, 
nec  te  sine  me  confido  lcclurum.  Laboramus  quidem 
utcrque  ad  alterutrum  scriptitando,  fatigantur  et 
nunlii  allerius  ad  alterum  scripta  portando  :  sed 
nunquid  spiritus  gravantur  amando?  Cessent  igitur 
quse  absque  labore  non  possunt  actiiari;  et  illud 
frequentetur,  quod  quanto  aitentius  satagitur,  tanto 
minus  constat  laborari.  Quicscant,  inquam,  a  di- 
ciundo  ingenia,  labia  a  confabulando,  a  scribendo 
digiti,  a  discurrcndo  nuntii  (273) :  non  aulem  quies- 
caut  corda  die  ac  97  nocte  meditari  in  lege 
Domioi,  quse  est  charitas.  A  quo  negoiio  quaoto 


titiae  culiam*  hanc  omniam  virtutum  matrem,  nutri-  D  quieliores  sumus,  tanlo  ihinus  quiescimus  :  quan- 

cem,  cnstodem,  ne  penitus  videar  negare  quod  pe- 

tiisti ;   et  te,  et  quicunque  tuis  similes  proticere 

eupiant  in  virtutibos,  invito  et  provoco,  etsi  non 

verbo  doctrinae,  certe  mei  silentii  exemplo,  ut  vel 

silendo  doceam  te  silere,  qui  loquendo  compellis 

me  docere  quod  nescio. 

3.  Sed  qaid  ego  facio  ?  Mirum  si  non  rides,  quod 
ego  qui  nmltiloquium  tantopere  damnare  videor,  in 
tam  molia  verba  tam  loquaciter  jam  progredior ;  et 
dum  eupio  tibi  commendare  silentium,  conira  silen» 
tium  per  multiloquium  pugno.  Guerricum  nostrum 
(270),  de  cujus  conversatione  et  pcenitentia  conso- 
lari  desideras,  quantum  ex  fructibus  ejas  perpendi- 
mus,  noveris  Deo  digne  cooversari,  dignosque  poe- 


toque  occupatiores  sumus  in  illo,  tanto  nos  qaie- 
liores  sentimus  ex  illo.  Amemus,  et  amemur;  in  al- 
tero  nobis,  in  altero  nostris  consulentes.  Nam  quos 
amamus,  in  ipsis  profecto  requiescimus;  a  quibus 
autem  amamur,  ipsis  nos  in  nobis  requiem  para- 
mus.  Porro  amare  in  Deo,  charitatem  habere  est : 
studere  vero  propter  Deam  amari,  charitati  servire 
est. 

2.  Sed  quid  ego  facio  ?  Ego  promissor  brevitatis, 
jam  lenebor  prolixitatis  exhibitor.  Si  de  fratre 
Guenico  desideras,  imo  quia  desidcras  scire,  sic 
currit  non  quasi  in  incertum,  sic  pugnat  non  quasi 
aerem  verberans.  Sed  quoniam  scit  neque  pugnan- 
tis  esse,  neque  currentis,  sed  misereniis  Dei ;  ipsum 


nitentiae  facere  fructus.  Libellum  autem,  quem    a  fj  rogat  a  te  orari  pro  se,  quatenus  qui  jam  donavit  ei 


me  exigis,  penes  me  modo  non  habeo.  Quidam  enim 
amicas  noster  eodem  zelo,  quo  tu  flagitas,  diu  est 
quod  apod  se  illum  detinet.  Sed  ne  tuse  pietatis  \al., 
benignitatis]  petitionem  abire  |)atiar  omnino  frastra- 
tam,  alium  nuper  a  me  editum,  in  Laudibus  Virgi- 
nis  matris  (271),  tibi  transmitto  :  quem,  quia  ejus 
exemplar  non  teneo,  rogo  ut  quantocius  ad  me 
remittas;  vel,  si  maturius  adveneris,  ipse  deferas 
tecam. 

EPISTOLA  XC  (272). 

AD  EUMDElf. 

Amori  sincero  non  opus  esse  prolixis  litteriSf  aut 
muUis  verbis  :  seque  e  valetudine  propemodum 
desperata  convalescere. 


et  pugnare  et  currere,  det  et  viocere  et  pervenire. 
Abbatem  vestrum  mihi,  non  taotum  propter  te,  sed 
et  propter  suam  bonam  famam  charissinium,  corde 
meo  et  ore  tuo  saiuto,  gratantissime  eum  visurus 
illo  et  tempore  et  loco  quo  promisisli.  Notifico 
eiiam  libi,  quod  et  nunc  paulisper  aggravata  manu 
Domini  super  me,  impulsus  eversus  sum  ul  cade- 
rem,  ita  ut  securi  ad  radicem  infructuosse  arbons 
corporis  mci  apposita,  jamjamque  succidi  metuc- 
rem  :  cum  ecce  tuis  cseterorumque  amicorum  no- 
strorum  oratiouibus  et  hac  vice  ()ius  Dominus 
pepercit  mihi,  sub  spe  tamen  promissi  fructus  in 
futuro. 


EPISTOLA  XCI. 
i.  Breves  brevibus  reddidi  litteras,  occasionem  1} 
uliqae  breviter   rescribendi  de    tuarum   brevitale  ^°  ^'*"^^«^  suessione  congregatos  (274). 

libenter  accipicns.  Et  vere  quid  juvat  veras,  ei,  ut 


veraeiter  loqueris,  seternas  amicitias  vanis  atque 
transitoriis  jaclitare  verbulis?  Quantalibet  vorsunm 
diversitate,  verborum  muliiplicilate,  scriptorum  va- 
rietate  tuam  mihi  charitatem  ostentare  seu  com- 
mendare  coneris,  minus  certe  seutio  te  exprimere 

(270)  Guerricus  iste  anno  1138  factus  est  abbas 
Igniaceosis,  cujus  sermones  in  tomo  sexto.  Dc  eodem 
rursus  in  epistola  sequente. 

^271)  Sic  inscribit  Homilias  super  Missus  est, 

(272)  Scripta  circa  annum  1227. 

(273)  Hujusmodi  scriplitationes  devotiooi  et  ora- 
tiooi  impedimento  esse  dicit  in  epistola  preefixa 


Abbates  excitat  ad  strenue  curandum  negotium, 
cujus  causa  convenerunt.  Studium  profectus  se^ 
rio  commendat :  nil  morandum,  si  tepidi  quidam 
et  dissoluti  forsan  detrectent  et  obmurmurent. 

Reverendis  abbatibus    apud  Suessionem    inno-^ 
mine  Domini  congregatis,  servus  sanetitatis  eorum 

Apologiae  ad  Guillelmum  abbatem,  et  supra  in  epi- 
siola  89. 

(274)  Scripta  circa  anuum  1130.  —  Hoc  unum  cst 
ex  primis  capitulis  generalibus  nigrorumy  ut  vocaut, 
monachoruni  ex  provincia  Remeiisi.  Causa  ^us  et 
occasio  videtur  Apologia  Bernardi  ad  Willelmum, 
qai  auetor  fuerit,  Gluuiaeensium  et  Tlisterciensum 


223 


8.  BERNARDI  ABBATIS  CLAR^-YALLENSIS 


224 


frater  Bbrnardus  abbas  dictus  de  Glara-YalleY  qu»  f^  patres  mei  (III  Reg.  xix,  i) :  et  non  dixit  se  noUe 


recta  sunt  videre,  constituere,  et  tenere. 

1.  Irascor  occupationibus  meis,  quibus  impedior 
inleresse  convenlui  vestro,  corpore  lamen  duntaxat. 
Nam  spirilum  nec  spatia  lerrarum,  ncc  turba  cura- 
rum  absentare  queunt  :  quippe  orantem  pro  vobis, 
coQgratulantem  vobis,  atque  in  vohis  quiesccntem. 
Non  me,  inquam,  sanctorum  potest  carere  conven- 
tus,  nec  loci  corporisve  distantia  priyat  prorsus  a 
consilio  justorum  et  cougregalione  :  illo  proesenim 
consilio,  in  quo  non  hominum  traditiones  (275) 
obstinalius  defensantur,  aut  superstiliosius  obser- 
vantur;  sed  diligenter  humiliterquc  inquiritur,  quse 
sit  voluntas  Dei  bona,  et  beneplacens,  et  perfecta. 
Hluc  toto  desiderio  feror,  devotione  inmioror,  con- 


patribus  esse  meliorem.  Yidii  Jacob  in  scala  Ange- 
los  ascendentes  et  descendentes  (Gen,  xxvni,  12), 
nunquid  stantem  quempiam,  sive  sedentem?  Non 
est  slare  omnino  in  penduio  fragilis  scalae;  neque  in 
incerto  hujus  mortalis  vilae  quidquam  in  eodem  statu 
pcrmanet.  Non  habemus  hic  manentem  civitatem, 
nec  fuluram  adhuc  possidemus,  sed  inquirimus.  Aut 
ascendas  necesse  est,  aut  descendas  :  si  attentas 
stare,  ruas  necesse  est.  Minime  pro  certo  est  bonus, 
qui  melior  esse  non  vult  :  et  ubi  incipis  nolle  fieri 
melior,  ibi  etiam  desinis  esse  bonus. 

4.  Recedant  etiam  a  me  et  a  vobis  qui  dicnnt 
bonum  malum,  et  malum  bonum.  Qui  dicunt  cul- 
turo  justitiae  malum,  quodnam  bonum  jam  bonum 


delector  amore,  inhaereo  consensu,  semulatione  per-  g  reputatnri  sunt?  Unum  verbum  olim  locutus  est  Do- 

minus,et  Pbarisaei  scandalizati  sunt(Jfa^^^.  xv,  12), 
At  novos  nunc  Pharisseos  non  verbum,  sed  silentium 
scandalizat.  In  hoc  uno  certe  advertitis,  quod  occa- 
sionem  quserunt  adversum  vos.  Sed  sinite  illos;  cseci 
sunt,  duces  caecorum.  Intendile  saluti  parvulorum, 
non  murmuri  malevolorum.  Non  valde  illorum  vobis 
curandum  est  scandalum,  qui  non  sanantur,  nisi  vos 
infirmemini.  Sed  nec  ut  vestris  ipsis  omnia  in  om- 
nibus  placeant  quae  statuitis,  cxspectandum.  Alioquin 
aut  nullum,  aut  rarum  bonum  conslituitis.  Satius 
vero  ipsorum  profectibus,  quam  voluntalibus  pro- 
videtis  ;  fideliusque  invitos  trahitis  ad  Deum,  quam 
desideriis  cordis  eorum  relinquitis.  Gommendo  me 
sanctis  orationibus  vestris. 

EPISTOLA  XCII  (276). 

AD  BBNRICUlf   REGBlf   ANGLORUM. 

Monachis  a  se  missis  ad  construendum  monaste^ 
rium,  regis  favorem  postulat. 

Henrico  illustri  Anglorum  regi,  Bernardus  abbas 
dictus  de  Clara-Valle,  ccelorum  Regi  de  terrcuo  re- 
gno  servire  fideliter,  et  humiliier  obedire. 

In  lerra  vestra  tenelur  praeda  Domini  mei  atque 
vcstri  (277),  et  illa  prseda,  pro  qua  maluit  mori, 
quam  carere  illa.Ego  eam  sequi  disposui,  el  miltere 
de  nostra  militia,  qui  in  roanu  valida,  si  nobis  non 
displicet,  requirant,  recuperent  et  reducant.  Et 
nunc  hujus  rei  gratia  prsemisi  hos  quos  praesentes 

verbis  :  t  Bemardus  abbas  Clara^-Vallensis  missis 
expeditionis  suae  militibus,  jam  finitimas  occupave- 


sisto. 

2.  Ne  ergo  in  vacuum  vos  (quod  absit)  convenisse 

subsannent  qui  dicuut  vobis,  Eugel  eugel  conten- 
dite,  obsecro,  bonas  facere  vias  vestras  et  studia 
vestra,  quse  profecto  nimis  bona  esse  non  possunt. 
Esto  quod  possis  nimium  fortassis  esse  justus,  pos- 
sis  et  nimium  sapiens  :  sed  plane  bonus  ultra  mo- 
dum  esse  non  potes.  Et  quidem  lego  :  Noli  esse  nf- 
mium  justus(Eccle.  vn,  17);  lego  :  Nonplus  sapere 
quam  oportet  sapere  (Rom.  xii,  3)  :  nunquid  au- 
tem,  aul,  Ne  sis  nimium  bonus;  aut,  Non  plus 
bonus  quam  oportet?  Nemo  esse  bonus  plus  quam 
oportet  potest.  BonusOS  cral  jam  Paulus;  et  tamen 
nequaquam  contentus,  libenter  se  ad  ea  quse  ante 
suni,  extendebat,  posteriora  obliviscens  (Philipp,  ( 
m,  15),  et  se  ipso  semper  melior  effici  studens, 
Solus  Deus  melior  se  ipso  esse  idcirco  non  vult) 
quia  non  valet. 

3.  Recedant  a  me  et  a  vobis  qui  dicunt :  Nolu- 
mus  esse  meliores  quam  patres  nostri,  tepidorum 
et  dissolutorum  se  filios  protestantes.  Quorum  me- 
moria  in  maledictione  est,  quia  manducaverunt 
uvas  acerbas,  quibus  dentes  filiorum  obstupuerunt. 
Aut  si  sauctis  et  bonse  memoriae  patribus  glorian- 
tus;  imitenlur  certe  sanctitatem,  quorum  indulgen- 
tias  .dispensationesque  pro  lege  defendunt.  Quan* 
quam  sanctus  Elias,  Non  sum,  inquit,  melior  quam 

exemplo,  convocandi  hunc  coelum,  ut  regulari  ob- 
servaniiae  labenti  succurreretur.  Habitum  est  indu- 


bie  apud  Sanctum  Medardum  sub  abbate  Gaufrido,  D  rat  regiones,  claros  agens  de  hosie  aniiMUO  trium- 

ad  quem  opistola  66.  Hunc  jam  eniscopum  Catalau-      phos,  eripiens  praedam,  et  reslimens  R«>gi  suo.  Hic 

nensem  Peirus  Yenerabilis  in   libri  ii  epistola  43      mstinctu  divino  de  nobili  sua  Clarae-YaTlcnsi  vinoa 

laudal,  veluii  c  Cluniacensis,  divini  Ordinis  per  to- 

tam  Franciam  prinium  disseminaton^m,  auctorem, 

provectorem,  i  imo  «  ioveterati  draconis   de   tot 

monasteriorum  cubilibus  expulsorem,  ct  monastici 

torporis  excitalorem  :  *  quae  verba  huc  forsan  re- 

ferenda.  Innocentius  II  ejusmodi  capitula  generalia 

per  nigros  monachos  quotannis  in  jposterum  fieri 

voluit,  ut  constal  ex  epislola  480,  infra,  in  append. 

ad  epistolas. 

(275)  Hoc  loco  hominum  traditiones  appellantur 
indulgentiae  et  relaxationes  vitae  regularis,  de  quibus 
infra,  et  in  epistola  154,  n.  i. 

^276)  Scripta  anno  Christi  1132. 

(277)  puid  Bemardus  hoc  loqnendi  genere  innuat, 
prodil  historfla  origiQis  FontaDensis  monasterii  his 


quamdam  bonse  spei  planiationem  ad  Anglicanas 
partes  direxerat,  fructum  in  illa  gente  quserens,  si- 
cut  ubique  terrarum.  Exstat  adhuc  eadein  epistola, 
quam  pro  eis  ad  regcm  scripserat,  asscreos  teneri 
praedam  Domini  sui  in  terra  illius,  misisse  de  mili- 
tia  sua  viros  strenuos,  qui  eam  requirant,  recupe- 
rent,  et  reducant.  Suadet  regi  ut  nuniiis  assistat,  et 
in  hoc  ne  deserat  feodumsuum;  quod  et  factum  est. 
Suscepti  cum  honore  a  rege  et  regno,  in  provincia 
Eboracensi  jaciunt  nova  mudamenia,  constituentes 
abbatiam  quae  Rievallis  nomiuatur.  Et  hsec jprima 
plantatio  Ordinis  Cistcrciensis  in  territorio  ErOora- 
censi.  «  Ex  monastici  Anglicani  tomo  I.  pa^.  733. 
Plura  de  Henrico  hujiis  nominiB  primo  vide,  si  lubet, 
in  nolis  ad  epistolam  138. 


225 


EPISTOL^. 


226 


ccrnitis  exploratores,  qni  esse  (278)  rei  indagent  ||  gnanter  prsevenire  curastis.   Yenim    roodo  plura 


sagaciter,  rcnuntientque  iideliter.  Assistite  eis  tan- 

quam   nuntiis   Doniini   veslri ,  et  in  ipsis  feudum 

vestrum  deservite  (279).  Ipse  vero  ad  honorem  suum, 

ad  salutem  vestram,  ad  patriae  sospitatem  et  pacem, 

laetum  vos  et  inclytum  perducat  in  bonum  ac  placi- 

dum  finem. 

99  EPISTOLA  XCIII. 

AD  HENaiCUM  WINTONIENSEM  BPISCOPUM  (280). 

Officiose  eum  salutat. 

Viro  illustri  domino  Henrico,  Dei  gratia  Winto- 
niensi  episcopo,  Bernardus  abbas  dictus  de  Glara- 
Valle,  in  Domino  salutem. 

Multorum  jam  relalione  laetabundus  accepi,  locum 
graliae  non  infimum  humilitatem  noslram  apud  ves- 


scribere  supersedi,  donec  veslro,  si  dignum  judica- 
lis,  agnoscam  rescripto ,  haec  pauca  qualiter  acci- 
piatis.  Quae  antem  rescribere  vel  injungere  verbo 
placuerit,  abbaii  Ogerio  (281)  commitlere  bene  po- 
testis,  per  quem  et  haec  nostra  recepistis.  Pro  quo 
etiam  vestram  Excellenliam  compellamus,  quate« 
Qus  eum  et  notum  ex  hoc  habeatis,  et  commenda- 
lum,  utpote  hominem  honeslate,  scientia,  religio* 
neque  commendabilem. 

EPISTOLA  XCIV  (282). 

AD  ABBATEM  CUJUSDAM  MONASTERII  BBORACENSIS  (283), 
UNDE    EXIERAT    PRIOR    CUM    ALlQUANriS    FRATRI- 

BU8  (284). 

1.  Consilium  expeiitis  a  me  litteris  transmarinis. 


tram  Celsiludinem  obstincre.  Non  sum  meritus,  sed  O  quod  utinam  ab  alio  potius  quaesissetis.  Coarcior 


eo  non  ingratus.  Itaque  refero  gratiam  pro  gratia, 
etsi  non  condignam,  ccrte  quam  possum.  Nec  ve- 
reor,  quantula  sit,  oblaiam,  vel  potius  relatam  a 
vobis  spemi,  quam  et  amaater  promereri,  et  di- 


siquidem  e  duobus.  Si  enim  non  respondero,  taci- 
turnitas  conlemptum  quodamniodo  sonare  videbi- 
tur.  Respondere  autem  sine  periculo  me  posse  non 
video,  cum   quidquid  responderoy  uecesse  sit  aut 


(278)  Familiaris  Bernardo  haec  vox  esse  ad  signi- 
ficaadum  rei  aut  hominis  stalum,.  in  epistolis  118, 
304. 

(279)  Quippe  reges  et  principes  sunt  (anquam 
Dei  vassalli. 

(280)  Scripta  circa  annum  1132.  —  Henricus , 
Ueurici  I  Anglorum  regis  ex  sorore  nepos,  Stephani 
Angliae  itidem  regis  fraler,  aique  Stephani  comitis 
Blesensis  filius,  poslmodum  episcopus  Wintoniensis, 
in  Anglia,  ex  abbate  Glastoniensi,  Guillelmo  Giffardo 
suffectus  Wintoniae  anno  1128,  laudaiur  ab  Anglicis 
historir.is,  practerquam  ab  Uenrico  Uuntindoniensi 

in  Splcilegii  lomo  YIII,  pag.  190,  ubi  Uenrici  regis  f  Venerabilem  Kaleodis  Januarii  anni  1157  d 
Dcpos  dicitur,  «  novum  quoddam  monstrum,  scilicet  *  sepelivit.  Tandem  reversus  in  sedem  suam, 
monachus  et  miles.  » 

«  Mater  ejus  »  (Adela),  inquit  Guillelmus  Neubri- 
gensis,  in  Uistoria  Angl.  libro  i,  cap.  4,  a  ne  soli 
saecnlo  liberos  geouisse  videretur,  apud  Cluniacum 
tonsoravit,  »  nempe  anno  1126,  uli  diserle  refert 
Historia  Glastoniensis  (Monastici  Anglicani  tomo  U, 
pag.  18),  eum  inter  suos  abbates  connumerans,  in 
(]ua  dicitur  c  vir  quem  abundans  litteraturae  peritia 
illustravit,  morumque  honesias  apprime  decoravit, 
cujus  industria  tanta  Glastooiensi  ecclt^siae  praestitit 
beneficia,  quod  ejus  ibidem  memoria  aeterna  vige- 
bit  per  saecula,  »  etc.  De  Uenrico  ad  sedem  Winio- 
niensem  postea  evecto  sanclus  Bernardus  conquestus 
est  epistola  257  ad  Eugcnium  scribens  :  «  Quid 
dicam  de  domino  Wintoniensi  ?  «  Opera  quae  ipse  fa- 
cit,   lestimonium  pcrhibent  de  eo,  »  nimirum  quod 

praeter  arces  a  principibus  (ui  auctor  est  Uarpsfcl-      ,   —  ^ r-  

dius,  saeculo  12,  in  Uenrico)  ad  convivium  invitatis  B^^^^or^^f  ^^  4^^  hujus,   duarumque   praecedentium 


Adriani  IV  litjteris ,  Ludovici  Francorum  regis  et 
Burgundiae  pnmatum  precibus  invitatus  (ut  refert 
Chesnius  in  notis  ad  Biblioihecam  Cluniacensem) 
praemisso  per  Petnim  Venerabilt-m  thesauro  suo. 
absque  permissu  regis  ab  Anglia  Cluniacum  clam 
appulit  anno  1155.  Monasterium  gravi  aeris  alieni 
pondere  oppressum  exoneravit,  factis  ad  septem 
millia  marcarum  argenii  seu  ad  qiiadragiuia  millia 
librarum  expensis,  monachos  quadringenos  et  am- 
plius  Cluniaci  degentes  pavit;  calices  quadraginta 
pro  Missis  celebrandis,  pannumque  sericeum  magni 
prelii  dedit  ecclesiae,  maiiibusque  propriis  Petrum 

'  defuncium 

non  sine 

magno  Cluniacensium  luctudiem  clausit,  quinto  Idus 
Augusti  anni  1171. 

(281)  Ad  quem  epistola  87  et  sequentes. 

(282)  Scripta  anno  Christi  1132. 

(283)  Gaufridum  scilicet,  abbatem  monasterii 
Sanctae-Mariae  in  dioecesi  Eboracensi,  Ordinis  S. 
Benedicli,  quo  ex  loco  monachi  duodecim  cum  Priore 
egresbi,  cum  ad  Cistercienses  cenvolare  eis  non  li- 
ceret,  confugium  fecerunt  ad  Turstinum  archiepi- 
scopum  Eboraccnsem,  quem  ob  praesidium  eis  im- 
pensum  laudat  Bernardus  epistola  sequente.  Confer 
epistolam  314,  ad  eumdem  Gaufridum. 

(284)  Ex  quo  monasterio   transierint  ad  Cister 
cicnses,  distincte  iadicat  epistola  modo  313,  nempe 
Sanctae  -  Mariae  Eboracensis  Ordinis  S.  Benedicti , 
conHrmatque  Monasticum  Anglicanum,  tum  in  ipsius 
monasierii  Eboracensis,  tum  praecipue  Fontanensia 


extortas,  Guilleimum  Eboracensem  intrusum  con- 
secrasset,  teste  Rogerio,  in  Annalibus  ad  annum 
ii40,  obi  eum  Romanae  sedis  legatum  vocat.  Male 
itaque  a  Brito  et  Uenriquez  inter  Cistercienses  re- 
censetur,  nec  reciius  ab  isto  fortasse  inter  viros 
sanctitate  insignes  ^Menolog.  Cisterc.  ad  diem  11 
Octobris),  occasione  sumpia  ex  testimonio  Wionis 
in  Ligno  viiae,  qui  virum  prophelae  spintu  clarum 
prsedicat,  quod  Uenrico  nepoti  ipsum  visitanti  mo- 
riturus  praedixerit  casligandum  a  Deo  ob  necem 
sancti  Thomae  Cantuarieusis,  quem  ipse  consecra- 
verat  :  quasi  ea  vox  non  potuerii  esse  timentis  po- 
tius,  quam  prophetantis,  inquit  recte  Mauricus  in 
Annalibus.  Plures  ad  eum  exslant  Pelri  Venerabilis 
epistolae,  inter  alias  vero  epist.  24  et  25  libri  iv 
ipsam  interpeltat,  ut  ad  suum  Cluniacense  monaste- 
riam  corpus  depositurus  revertaiur,  quibus  necnon 


epislolarum  argumenlum  compendiose  hic  descri- 
biraus.  Abbatia  Sanctae-Mariae  Eboracensis  anno 
1088  fundala  est  ab  Alano  comite,  Guidonis  comitis 
Britanniae  filio,  in  ecclesia  sancto  Olavo  dedicata^ 
Eboraco  proxima,  cui  rex  Guillelmus,  cognomento 
Rufus,  Sanclae-Mariae  nomen  postea  dedil.  Huc  ac- 
citi  e  coenobio  Wiitebiensi  abbas  Stephanus  et  mo- 
nachi  Benedictini ,  sub  quibus  regukris  disciplina 
non  sine  fenore  propagata,  circa  annum  1132  Gai- 
frido  tertio  abbate  tantisper  languescere  coepit. 
Spargebat  ubique  famam  tunc  lemporis  Cistercien- 
sis  religio,  anno  1128  (Waverleiensi  monasterio  ia 
agro  Surregiensi  primilias  obtinente)  in  Angliam 
primo  invecta  :  cujus  pia  aemulatione  adducti  qai- 
dam  illius  ccenobit  monachi  numero  duodecim,  cum 
per  abbatem  suum  ad  Gistercienses  convolare  sibi 
non  liceret,  Turstinum  Bboracensem  archiepisco- 


227 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GLARitl-VALLENSIS. 


m 


scandalam  cuipiam  generare^  aut  rcddere  securum  H  inquit,  prohibere  eum  qui  potest  bene  facere;  sed,  n 


quemquam  plus  quam  oportet,  aul  certe  in  quo  non 
oportet.  Quod  a  vobis  recesserunt  fratres  veslri, 
nec  noslro,  nec  noslrorum  facium  est,  me  sciente, 
consilio  vel  hortalu.  Crediraus  autem  ex  Deo  fuisse, 
quod  nec  tanlis  potuil  dissolvi  conatibus.  Credimus 
hoc  idem  et  ipsos  sentire  fratres,  qui  nostrum  tan- 
topere  de  se  ipsis  consilium  flagitant,  crcdo  remor- 
deote  eos  conscientia  quod  relro  abierint.  Alioquin 
beati  sunt  secundum  Apostolum,  si  se  non  judicant 
in  eo  quod  probant  (Rom.  xiv,  22).  Caeterum  quid 
faciam,  ut  interrogalus  nec  silendo ,  nec  respon- 
dendo  molestus  sim  cuiquam?  Ita  fortassis  expediar, 
si  misero  eos  qui  me  interrogant,  ad  doctiorem,  et 
cujus  reverentior  sanctiorque  auctoritas  sit.  Sanctus 
papa  Gregorius  in  libro  Pastorali :  a  Quisquis  bonum  B  P^ri,  in  gloria  vestra  convenerunt.  Opinionem  opus 


vales^  et  ipse  hene  fac  (Prov.  iii,  27).  Gloriari  autem 
magis  oportet  in  profectibus  filiorum,  quoniam  filius 
sapiens  gloria  est  patris  {Prov*  x.  1).  Decsetero  nemo 
mihi  molestus  sit,  quod  justitiam  Dei  non  abscondi 
in  corde  meo  :  nisi  quod  minus  fortasse,  ob  vitandum 
scandklum,  quam  debui,  dixi. 

EPISTOLA  XCV  (285). 

AD  TURSTINUM  ARCBIEPISGOPUM  EBORACENSEII. 

Charitatem  et  bencficentiam  ejus  erga  religiosos 

laudat, 

Patri  charissimo  et  domino  reverendo  Turstino, 
Dei  gratia  Eboracensi  archiepiscopo ,  Bernardus 
abbas  Glarse-Vallis,  salutem  plurimam  dicit. 

Splendor  operis,  et  opinionis  odor  bene,  ut  com- 


majus  subire,  »  inquit,  «  proposuit,  bonum  minus, 
quod  potuil,  sibi  illicitum  fecil.  »  Ad  quod  proban- 
dum  subjicit  testimonium  de  Evangelio,  dicens  : 
Nemo  mittens  manum  suam  ad  aratrum,  et  respi- 
ciens  retro,  aptiis  est  regno  coelorum  {Luc,  ix,  62), 
et  infert :  Qui  igitur  fortiori  studio  intenderat,  retro 
respicepe  convincilur,  si  relictis  bonis  amplioribus 
ad  minima  retorquetur  {parte  ni,  cap.  28).  t  Item 
ipse  in  Homilia  tertia  super  Ezechielem  :  a  Sunt 
nonnulli,  qui  bona  quidem  quie  noverunt,  operan- 
tur,  atque  hsec  operantes  meliora  deliberant;  sed 
retractantes,  meiiora  quae  deliberaverant,  immu- 
tant.  Rt  quidem  bona  aguut  quae  coeperanl,  sed  a 
melioribus  qu»e  deliberaveranl,  succimibunt.  Hi  ni- 


probat  nec  falsam  fuisse,  nec  vacuam,  cum  quod 
ante  sparserat  ubique  fama  volans,  res  ipsa  faciat 
manifesium.  Quomodo  nunc  vel  maxime  claruil  zelus 
justitiae,  eminuit  et  invaluit  sacerdolalis  yigor  in 
defensione  videlicet  pauperum,  et  pauperum  quibus 
non  erat  adjutor  (286)!  Olim  quidemopera  miseri- 
cordise  et  eleemosynas  vestras  cnarrabat  omnis 
Ecclesia  sanctorum  :  sed  hoc  vobis  conunune  cum 
pluribusy  quippe  quod  et  a  cunctis  substantiam 
hujus  mundi  habenlibus  exigetur.  Verum  hoc  opus 
episcopale ,  hoc  patemae  pietatis  tam  egregim 
specimen,  hic  vere  divinus  fervor,  quo  pro  tuendis 
suis  pauperibus  ille  procul  dubio  zelum  vestrum 
accendit  et  acciniit,  qui  facit  Angelos  suos  spiritus, 


mirum  ante  humana  judicia  stare  videnlur  in  opere;  (et  ministros  suos  ignem  urentem ;  hoc  totum,  in- 

quam,  speciale  accessit,  vestrae  dignitatis  decus, 
insigoe  officii,  ornamentum  coronae.  Aliud  est  refi- 
cere  ventrem  esurienlis ,  et  aliud  sanctam  zelare 
pauperlatem.  Ibi  enim  servitur  naturae,  hic  graiiae. 
Visitabis^  inquit,  speciem  tuam,  et  non  peccabis 
{Job  V,  24).  Ergo  qui  alienam  carnem  fovet,  facit 
ne  peccet  :  qui  autem  alienam  sanctitatem  honorat, 
fructificat  sibi.  Ideo  ait  :  Desudet  eleemosyna  in 
manu  tua,  dooec  invenias  [a/.,  videas]  justam  cui 
des.  Quo  fructu?  Quoniam  qui  recipit  justum  in  no- 
minejusti,  mercedem  justi  accipiet  {Matth.  x,  41). 
Solvamus  proinde  naturae  debitiun,  ne  peccemus  : 
simus  gratia)  coadjutores,  ut  et  participes  fieri  me- 
reamur.  Sane  utrumque  ita  in  vobis  admiramur,  ut 


sed  ante  omnipoientis  Dei  oculos  occiderunt  in  deli- 
beratione.  » 

2.  En  speculum.  In  hoc  non  vultum  nalivitatis, 
iOO  sed  factum  reversionis  suae  considerent :  hic 
86  discutiant,  hic  se  dijudicent,  cogitationibus  suis 
accusantibus  sive  defendentibus,  et  quidem  apud 
spirilualem  qui  omnia  dijudicat,  et  ipse  a  nemine 
judicatur.  Quidnam  vero  majus  aut  minus,  superius 
aut  inferins,  arctius  sive  remissius  sit,  quod  vide- 
licet  reliquerunt,  an  ad  quod  redierunt;  ego  quidem 
haud  tem^re  definierim,  ipsi  viderint.  Et  Iioc  iilis 
Gregorius.  Tibi  vero,  pater  reverende,  tam  luta 
certitudine,  quam  nuda  veritate  ego  dixerim,  om- 
nino  non  expedire  spiritum  velle  exstinguere.  NoU, 

pum  in  sui  propositi  patronum  implorant.  Eo  itaque 
duce  anno  ab  Incarnatione  Domini  1132,  pridie 
Nonas  Octobris,  reclamantc  abbale  egressi  sunt  ex 
ipso  monasterio  sacerdotes  duodecim  cum  uno  le- 
vila ,  Richardus  scilicei  Prior  ;  aller  Richardus 
saerisla,  aliique  in  prsedicta  Historia  recensili,  de 
rebus  monastcrii  prasier  habitum  nihil  asportantes. 
Qua  desertione  turbatus  abbas  Gaufridus  apud  re- 
gem,  vicinosque  episcopos  et  abbates,  prsecipue  vero 
apud  sanctum  Bcrnardum ,  de  conununi  violatae 
religionis  injuria  litteris  expostulat :  Turslinns  vero 
pontifcx  apologeticam  ad  Willelmum  metropolitam 
Gantuariensem  epistolam  scribit  (exstat  hic  siipra, 
pag.  795);  imo  ipse  Bemardus  ad  prsedictum  Tur- 
sUnum,  tum  ad  tredecim  illos  monachos  congratu- 
latoriam,  ad  Ganfridum  auiem  abbatem  excusato- 
riam   transmittii  (Bpist.   94,   96  et  3 13).   Inierea 


prsedicti  monachi  in  episcopali  Turstini  domo  con- 
clusi,  cum  abbatis  sm  censuris  revocari  non  po- 
tuisscni ,  locum  ad  habitandum  ab  ipso  episcopo 
accipiimt  ad  Ripponam,  a  cunctis  retro  saeculis  in- 
cultum,  spinis  consitum,  et  inler  convexa  montium 
ct  sconulos  hinc  inde  prominenies,  Richardo  Priori 
ipso  die  Natalis  Domini  a  Turstino  in  abbalem  or-> 
dinato,  qui  hieme  sub  ulmo  incredibili  vitae  austeri« 
tate  transacta,  se  suamque  locum,  ab  ipsis  Fontes 
appellalum,  sancto  Bernardo  tradidere  :  quibus  ip?e 
virum  religiosum  direxit,  Gaufridum  scilicei  de 
Amalo  (de  eo  vide  librum  quartum  Vitse  S.  fiernardij 
cap.  2) ,  a  quo  Gisterciense  institutum  incredibili 
devotione  et  alacritate  susceperunt. 

(285^  Scripta  anno  Ghristi  1132. 

(286)  Quid  Turstinus  prsestiterit  in  defensionem 
prsedictorum  monachonun,  qoi  studio  miyoris  per- 


229 


EPlSTOLiE. 


utrumque  ckiurn  vobis  desuper  faleamur  :  quaienus  H  Tua  estpotentia,  tuum  regnum.Domine'  tu 
divinis  laudibus  aeternaliler  miscealur.  quidquid  ex      per  omnesgentes  {l  Paral   xxix   M)  Hinr  p 
vobislemporaliter  necessiUlibus  nostris  impendiiur,  »      ;•       c  er 

merito  reverende  et  omni  amoris  sinceritaic  colende 
atque  ampleclende  (^ater.  4 

lOt  EPISTOLA  XCVl. 


230 


es  su- 


j     .  .         -  ergo  di- 

gnum  duxi  luam.  oillustris  princcps,  commonere  Ex- 
celleniiam,  quanium  te  oporleat  dcferre  lerribili ,  el 
ei  quiauferl  spiritum  principum.  Comes  Gebennen- 
sis,  m  accepimus  per  os  ejus,  adjustiliam  seobluiii. 
et  offert  de  omnibus  quae  le  dicis  habere  adversus 
eum.  Si  super  hoc  alienam  pergis  invadere  terram,  ec- 
clesias  desiruere,  incendere  domos,  exsulare  paupe- 
res,  homicidia  perpelrare,  ei  humanum  fundere  san- 
guinem  ;  non  est  dubiumquingraviter  irriies  adver- 
sum  le  Pau-em  orphanorum  et  Judicem  viduarum. 
Eo  certe  irato,  non  expedit  tibi  dimicare  in  quanta- 
libet  multitudine  vel  fortitudine.  Nihil  enim  intererit 
apud  omnipotentem  Domicum  sabaoth,  in  multis  an 
P  in  paucis,  cui  volet  dare  victoriam.  Ipse  nimirum 
cum  voluit  fecit,  109  ut  unus  mille,  et  duo  fuga- 
tent  decem  millia  {Deut.  xxxii,  30). 

2.  Haec  pauper  ego,  pauperum  pcrmolus  clamo- 
ribus,  lu8B  MacrnificentiaB  scribere  volui,  sciens  tibi 
honorificentius  humiiibus  consenlire,  quam  hoslibus 
cedere  :  non  quod  putem  hostem  le  fortiorem,  sed 
quod  noverim  Deum  omnipotentem  potentiorem, 
qui  superbis  resislil,  humilibus  auiem  dat  gratiam. 
Hujus  rei  gratia  luam,  vir  nobilis,  praeseniiam 
adissem,  si  licuissel.  Nunc  autem  pro  me  hos  de 
fratribus  nostris  destinare  curavi,  si  forte  suis  et 
nostris  precibus  a  tua  Dignitale  obtineant  vel  per- 
feclam  concordlam,  si  fieri  potest,  aut  cerie  iiulu- 


AB  BICHARDUM  FONTANENSEM  ABBATEM  (287),  ET  SO- 
CIOS  EJUS,  QUI  DE  ALIO  ORDINB  AD  CISTBRGIENSEM 
TRANSIERANT. 

Laudat  eos  ob  renovationem  religiosoi  disciplinas. 

Quanta  andivimus  et  cognovimus  ea,  el  frdtres 
nostri  uterque  Gaufridus  annuutiaverunt  nobis, 
quemadmodum  noviler  recaluistis  igne  Dei,  conva- 
luistis  de  infirmitate,  refloruistis  in  novitaie  sancta. 
Digitos  Dei  est  isle,  subliiiler  operans,  suaviter  reno- 
vans,  saluhriter  mutans,  non  quidem  de  malis  bocos, 
sed  de  bonis  faciens  meliores.  Quis  dabit  mihi  ut 
transeam,  et  videam  visionem  hanc  magnam  ?  Nec 
entm  minus  mira  minusve  jucunda  ista  promotio  est 
qoam  illa  mutatio  :  nisi  quod  multo  facilius  reperias 
multos  saeeulares  oonverti  ad  bonum,  quam  unum 
quempiam  de  religiosis  transire  ad  melius,  Rarissima 
avis  in  lerris  est,  qui  de  gradu,  quera  forte  in  rcli- 
gione  semel  attigerit,  vel  panim  ascendat.  Ves- 
trum  proinde,  dileclissimi,  tam  insigne,  quam 
salubre  faclum  non  solam  nos,  qui  servi  vestra^ 
sauctilatis  esse  percupimus,  sed  et  universam  meriio 
laelificat  civitatem  Dei  :  quippe  quo  rarius,  eo  et 
clarius.  Erat  autem  el  necessarium  ad  cautelani, 
proximam  defectui  mediocritatem  Iranscendere,  et        . 

declinare   leporem,  qui  Deo  vomitum  provocat;  sed  £  ^^*^'  «squedum  liceat  nobis  firmam  quaerere  pacem, 

cienliam.  Professis  si-  ^^  ^®^    voluntatem,  et  honorem   luum  ,  et  palriae 


et  sic  oportebat  propter  conscien 
quidem  sanctam  Regulam,  an  citra  ejus  puritatem 
sistere  gradum  tuium  sit,  ipsi  sensistis.  Dolens 
doleo,  quod  orgenle  diei  malilia,  et  nuntio  festi 
nante,  plenunri  affecium  exili  cogor  designare  stilo 
et  brevi  chariula  latam  comprehendere  chnrilatem. 
Si  quid  deesl,  frater  Ganfridus  viva  voce  supplebit 
(i88) 

EPISTOLA  XCVII. 

AD  DUCEM  GONRADUM  (289). 

Dehortatur  eum a  bello  comiti  Gebennensi  inferen^ 
dot  ne  contra  se  ultorem  Deum  provocet, 

i.  Omnis  potestas  ab  ipso  est,  cui  dicil  propheta  : 
feetionis  ad  eum  confugerani,  docet  ipsius  epistola 


salutem.  Alioquin  si  nec  oblatam  juslitiam  recipis, 
nec  nos  prccanles  respicis,  imo  Deum  in  nobis  de 
tua  te  salute  commonentem  non  atteodis,  videat 
ipse  et  judicet.  Scimus  autem  quod  merito  formi- 
damus,  difticile  posse  congredi  tantos  exercitus 
absque  partis  gravissima  strage. 

EPISTOLA  XCVIII. 

DB  MACHABiEIS,  SBD  AD  QUBM  8CRIPTA  SIT  IGNORATUR 

(290). 

Respondet  ad  qucestimem,  cur  ex  justis  antiquce  le- 

gissolis  Machabans  Ecclesia  diem  festum  decreverit. 

i.  Quod  per  fralrem  Hescelinum  lua  Charitas  a  mea 

nis  Cistercicnsis  doceret  :  ex  tomo  primo   monastici 


ex  Monaslico  Anglicano  referenda  post  Bernardinus.  m  Anglicani,  pag.  74i.  De  eodem  Gaufrido  in  Vita  S. 
(287)  Scripla  anno  ii32.  Richardus    prior  lueral  •  Bernardi,  libro  quarto,cap.  2,  n.  iO. 


in  monasterio  Eboracensi  Sanctae-Mariae,  indeegres- 
sns  cam  duodecim,  ut  dictum  est.  monachis,  Romae 
mortuus,  ex  tomo  primo  Monastici  Anglicani,  pag. 

744.  Huic  suffectus  Richardus  alter,  sacrificus  quon- 
dam  in  praedicto  coenobio  Eboracensi,  moriuusapud 
Claram-Vallem,  ut  legilur  in  ejusdem  lomi   pag. 

745,  de  quo  in  episiola  320.  Monasierium  Fonla- 
nense  dioecesis  Eboracensis  ad  Cisterciense  institu- 
tum  commigravit  anno  ii32.  Mira  sunt  quae  de 
horum  monachorum  fervore  legnnturin  tomo  primo 
Monastici  Anglicani,  pag.  733  seqq.  Confer  episto- 
lam  nunc  313  et  epislolam  320,  ubi  de  morte  Ri- 
charbi  abbatis.  nomine  et  ordine  secundi. 

(288)  Hic  est  Gaufridus  dclus  de  Amayo,  «  vir 
sanctus  et  religiosus,  multorum  monasteriorum  or- 
inator  et  institutor,  >  quem  sanctus  Bernardus  ad 
Fontanenses  monachos  misit,  ut  eos  formam  Ordi- 


(289)  Scripta  circa  eumdem  annum.  —  Conradus, 
Zeriag(?nsis  dux,  quem  contra  Amedeum  I,  comi- 
tem  Uebennensem,  his  diebns  arma  cogitasse,  Sa- 
muel  Guichenon  auctor  est,  in  Historia  Gallica  Du- 
cum  Sabaudise.  Fuit  aulem  Zeriugen  (inquit  Mun- 
sterus  Cosmographiae  libro  lu)  castrum  quoddam 
nunc  diruium,  a  quo  duces  Zcringenses  suum  litu- 
lum  habuerunt,  scmi-milliario  infra  Friburgum  in 
Brisgoia.  Hi  duces  a  comilibus  Habsburgensibus 
progeniti,  et  circa  tempus  Henrici  IH  imperatoris 
exorti  Gebizone  auclore,  in  sexto  demum  hserede, 
Egone  nuncupaio,  ad  annum  i357  desere. 

(290)  Hunc  titulum  habent  scripti  fere  omnes.  In 
uno  tamen  Cisterciensi,  epistola  inscribitur  :  Ad 
Brunonem  Coloniensemj  ut  putatur  de  tnartyrio 
Machaba!orum.  In  veteri  editione  :  Putatur  scripta 
ad  Hugonem  de  Sancto  Victore,  Coujeciura  pro  Bru- 


231 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLARiE-VALLENSIS. 


232 


parritate  qnsesivit  (291),  inde  jam  ad  me  scripserat  §  rnnt ;  jure  fortasse  in  Ecclesia  cnm  novis  Bedesis 


Fulco  Spaniacensis  abbas  (292).  Cui  ego  nil  rescri- 
psi  ;  volens,  si  quam  forte  superboc  rcperissem  Pa- 
Irum  seolcnliam,  ipsaro  poliuseitransmittere,  quam 
novum  vel  nostrum  quidpiam  respondere  :  qua  non 
facile  occurrenle,  jam  quod  senlio  cgo,  sic  inlerim 
utrique  respondeo,  ut  quodcunque  forte  rationabi- 
lius  quilibet  veslrum  super  eadem  quaestiuncula 
quandoque  vel  legerit,  vel  audierit,  vel  certe  ipse 
senserit,  mibi  vicissim  impartiri  non  negligal.  Quse- 
ris  itaque  quidnam  visum  Patribus  fuerit,  ut  solis 
ex  omnibus  anliquis  justis  siogulari  quodam  privi- 
legio  Macbabseis  annuam  celebritatem  pari  cum 
noslris  mariyribus  veneralione  decernerent  in  Ec- 
clcsia  solemniter  exbibendam?    Si  [dixero  dignos 


martyribus  eamdem  eonsuetae  celebritatis  gloriam 
assecuti  sunt.  lustar  quippe  martyrum  nostrorum 
libareet  ipsidiis  alienis,patriamque  desererelegem, 
imo  mendata  Dei  transgredi  cogebantur  ;  renuebant, 
etmoriebantur. 

3.  Non  sic  Isaias,  non  sic  Zacharias,  non  denique 
vel  magnus  ille  Joannes  Baptista  ita  mortuns  est  : 
quorum  primus  serra  fertur  scissus  fuisse  ;  secundus 
iuter  templum  etaltare  legitur  occisus  {Matth.  xxiii, 
35) ;  tertius  in  carcere  decollatus.  Si  quaeritur,  a 
quibus  ?  ab  injuslis  et  impiis.  Si  qua  causa  ?  pro 
justiiia  et  pietate.  Si  quomodo  ?  non  tam  eas  confi- 
tendo,  quam  proponendo.  Proponebant  veritalem 
odientibus  [al,  audientibusj  eam  :  veritas  pariebat 


merito  martyrum  g!oria  judicalos,  quibus  nonimpar  g  eis  odium,  et  odium  mortem.  Licet  injusti  el  impii. 


fuit  in  marlyrio  virtus  ;  erit  forsilan  solutum,  cur 
ipsos,  sed  necdum  plane  cur  solos  :  cum  et  alio€ 
nonnullos  ex  veteribus  pari  constet  zelo  pietatis  oc- 
cubuisse,  non  lamen  pari  et  tripudio  recoli  me- 
ruisse.  Quod  si  illis  non  immerilo  hujuscemodi  lega- 
tur  solemnis  celebritas,  quia  nimirum  quod  praebuit 
virtus,  praeripuit  lempus  :  cur  non  et  eadem  fuit  in 
Machabaeis  consideratio  ?  siquidem  et  ipsi  pro  tem- 
pore,  non  ad  cceli  roox  gaudia,  scd  ad  inferni  tene- 
bras  descenderunt  :  ne  tunc  quippe  apparente  Pri- 
mogenito  ex  mortuis,  qui  aperiret  credentibus  regna 
coelorum  ;  agno  videlicet  de  tribu  Juda,  qui  aperit, 
et  nemo  claudit,  ad  cujus  introiluro  cum  omni  aucto- 
rrtHle  supernis  potcslatibus  diceretur,  Tolliteportas^ 


non  tam  tamen  in  illis  pielatem  persequebanlur , 
quam  a  se  repellebant :  nec  tam  in  illorum  justitiam 
ferebantur,  quam  propriam  tuebantur  injustiliam. 
Aliud  est  aliena  invadere,  aliud  defendere  sua.  Noa 
cst  idipsum  nolle  sequi  veritatem»  et  persequi ;  invi* 
dere  credentibus,  et  increpantibus  indignari  :  obtu- 
rare  os  confitentium,  et  redarguentium  stiroulos  non 
ferre  patienter.  Denique  misit  EerodeSy  ettenuit 
Joannem,  Quam  ob  rem  ?  quia  Christuro  prsdicabat  ? 
quia  vir  bonus  erat  et  justus?  iroo  propter  hoc  roagis 
reverebatur  illum,  et  audito  eo  multa  faciebat.  Sed 
quoniaro  arguebat  Herodem  Joannes  propter  Hero- 
diadem  uxorem  Philippi  fratris  sui  :  ideo  vioctus, 
ideo  et  decoliatus  est  {Marc,  vi,  17-28),  passus  qui- 


principes  vestras ;  et  elevamini  portas  asternales,  et  (  ^qj^  g^  jpgg  pj^  veritatis,  sed  quam  zelare  videre- 


introibit  Rex  glorice  {Psal,  xxxui,  7.)Proinde,  si  in- 
congruuro  videtur  cum  gaudio  recolere  transituro 
qui  gaudii  non  fuit,  caveatur  et  in  istis  :  aul,  si  istos 
ob  suse  viriutis  merilum  1413  festivo  prosequi  fa- 
vore  placel,  cur  non  itidcro  deferetur  et  illis  ? 

2.  An  dicendum  est,  ulrosque  quidcm  in  morte 
communemhabuisse  cum  marlyribus  pietalis  causaro, 
sed  non  etiaro  utrosque  pariter  camdem  cum  illis 
adeptos  fuisse  martyrii  formam  ?  Universis  nempe 
tam  Veteris,  quaro  Novi  Testaroenti  martyribus 
aeque  convenit  pro  justitia  occubuisse  :  sed  interest 
quod  isti  passi  sunt,  quia  iliam  tenebant ;  illi,  quia 
non  tenentes  reprebendebant  ;  isti,  quod  earo  non 
desercrent ;  illi,  quod  deserentes  perituros  esse  as- 


tur,  non  negare  cogerelur.  Hinc  est  quod  basc  ipsa 
tanti  martyris  passio,  muliorum,  etiaro  longc  mino- 
rum,  festiviialibus  minus  festive  recolitur. 

4.  Profecto  si  tali  ratione  et  ordine  passi  fuissent 
Machabsei,  ne  ulla  quidem  fieret  de  eis  mentio. 
Nunc  autero  quoniam  siroiles  illos  fecit  martyribus 
christianis  non  dissimilis  veritatis  confessio,  merito 
eos  siroilis  prosequitur  ei  veneratio.  Nec  moveat 
sane,  quod,  quemadmoduro  martyres,  nominatim  et 
ipsi  pro  Ghristo  roiniroe  passi  sunt  :  quia  non  inter- 
est,  sive  sub  Lege  pro  legalibus  observantiis,  sive 
sub  Gratia  pro  mandatis  evangelicis  quis  patialur. 
(Jterque  enim  eeque  pro  vehtate,  ac  per  hoc  pro 
Christo,  qui  dixil,  Ego  sum  veritas  (Joan,  xtv,  6), 


screrent,  Et  ut  breviter  lotum  in  quo  differunt,  pro-  Ppati  cognoscitur.  Ilaque  plus  contulif  Machabaeis  in 

feramus  :  hos  cuUus,  illos  zelus  justitiae  martyres  ^ac  parte  martyrii  genus,  quam  virtus  :  quando  ne 

fecit.  Soli  ex  vcteribus   Machabaei,  quia  non  solum  jj^g  qoidem   ex  Patribus,  quos  pari  constat   virtute 

causam,  sed  etformam,  utdixi,  novi  martyrii  tenue-  jhq  in   lempore  pro  justitia  decertasse,  pari  eliam 


noue  Coloniensi  anlistile  inde  nala  videtur,  quod  in 
ea  urbe  asscrveotur  sanctorum  Machabieorum  reli- 
quise  :  at  istuc  post  Bernardi  obituro  Mediolano  allatae 
a  Rainoldoantislite,  qui  eas  a  Friderico  I  imperatore 
obtinuit.  In  qnibusdam  manuscriptis  hanc  epistolaro 
proxiroe  antecedit  epibtola  77  ad  Hugonem  de  San- 
cto-Victore. 

(291)  Hescelinus,  cujus  hic  mentio,  videtur  esse 
canonicus  Insulanus,  de  quo  in  tomo  primo  Analecto- 
rum,  pag.  289. 

(292)  Fulco  abbas    Sancti-Martini  Sparnaoensis 


ad  Matronaro,  dicecesis  Remensis,  is  est  cui  ioscri 
bitur  epistola  43  Hugonis  Metelli,  <r  Fulconi  reve- 
rendo  et  in  Christo  benedicto  abbati  Sparnacensi,  > 
de  repelitione  cujusdam  canonici  Sparnacensis  ab 
abbate  Willelmo.  Abbas  primus  ejus  loci  fuit  Fulco 
posi  inducturo  consilio  Rernardi  et  Guidonis  ejus 
fratris  Ordinem  canonicorum  regularium,  anno  li28, 
eo  adducius  ex  TuIIensi  Sancti  Leonis  abbatia. 
Litteras  ejus  rei  habes  io  Spicile^ii  tomo  XIII,  oag. 
305  seqq.  Basilicse  Sancli-Martini  fuodatio  per  Odo- 
nem  comitem,  pag.  281, 


233 


EPISTOLiE. 


234 


honore  concelebrat  presens  daDlaxat  Ecclesia.  Puio  §^  Dominum  Deum  in  terra  viventium,  non  aspiciam 


quod  arbilretur  indignum,  quantumlibel  laadabili 
morli,  quse  Ghristi  mortem  praecederet,  diemfestum 
impendere  :  preesertim  cum  aote  illam  salutiferum 
passioDem,  non  festiva  gaudia,  sed  clauslra  tene- 
brosa  qaosquo  morientes  exciperent.  Sane  Macha- 
beos  ideo,  ut  dictnm  est,  excipiendos  judicavit  Ec* 
desia,  qaoniam  quod  eis  negabat  lempas,  contuiit 
martyrii  genas. 

5.  Nec  solum  ipsos,  sed  et  qni  forte  Yilffi  jam  in 
earae  manifestatse  mortem  sua  morte  prsevenerunty 
sive  morientes  in  ipsa,  sicut  Simeon  et  Joannes  Bap- 
tista ;  sive  etiam  pro  ipsa,  slcut  Innocentcs,  quos 
alia  ratione,  licet  ad  inferos  et  ipsi  descenderiDt, 
ritu  nihilominus  solemni  veneramnr.  Et  innocentes 


hominem  ultra,'et  habitatorem  quietis  (Isa.  xxxni, 
1-H).  Hinc  et  aliusquidam:  Quis  mihi hoc  tribuat, 
ait,  ut  in  infemo  protegas  me,  et  abscondas  me,donec 
pertranseat  furor  tuus;  et  constituas  mihitempusin 
quo  recorderis  mei  ?  {Job  xiv,  15.)  Israel  quoque  ad 
filios  aiebat :  Deducetis  canos  meos  cum  dolore  ad 
inferos  {Gen,  xlii,  38).  Quid  in  his  solemnis  tetitiae, 
qui  festivae  celebritatis  apparel  ? 

7.  Nostri  autem  martyres  cupiunt  dissolvi,  et  esse 
cam  Ghrislo ;  certi  ubicunque  est  corpus,  illo  nne 
mora  congregatnm  iri  et  aquiias.  Mox,  inquam,  ibi 
exsultant  jusli  in  conspectu  Dei,  et  delectantur  in 
Isetitia.  Ibi,  ibi,  benignissime  Jesn,  ibi  statim,  ot  de 
hoc  saeculo  neqiiam  sanctus  qnisque  eripitnr,  adim* 


quidem,  quoniam  injustam  profeclo  fuit  ionocentiam  B  pictur  Isetitia  cum  vultu  tuo.  (Jna  ibi  vox  jobiio  re- 

sonat  sempiterno,  vox  una  exsultationis  et  salntisin 
tabernaculis  justorum  :  Anima  nostra  sicut  passer 
erepta  est  de  laqueo  venantium;  laqueus  contritus 
est^etnos  liberatisumus  (P^a/.  cxxiii,7).Nunqnidhoc 
decantare  libebat  apud  inferos  sedenlibus  in  lenebris 
et  umbra  mortis,  dam  non  erat  qui  redimeret,  neque 
qui  salvum  faceret,  qaando  necdum  visitaverat  nos 
oriens  ex  alto,  primitiae  scilicet  dormtentiam  Ghris- 
tus  ?  Merito  igitur  Ecclesia,  quse  gaadere  cum  gau- 
dentibus,  flere  cum  flenlibus  novit;  quos  paret  judi- 
cat  in  virtute,  discernit  tamen  ex  tcmpore ;  nec  pari 
putat  prosequendum  obscquio,  ct  transitum  ad  vitam 
et  descensum  ad  inferos. 
8.  Itaque  marlyrium  facil  causa,lempas  genusquo 


fl04l  pro  justiiia  morientem  ulla  vel  praesenti  gloria 
defraudari.  Joannes  quoque,  sciens  quod  a  diebus 
suis  regnuoi  cceiorum  viin  patitur,  undc  et  clamat, 
AgitepamitentiamtOppropinquavit  regnum  ca^lorum 
(Matth.  m,  2) ;  simnlque  videns  Vitam  se  protinus 
secQtaram,  mortem  Isetus  excepit,  Quod  ntique  ab 
ipso  I>omino  moriturus  sciscitari  soUicitos  fuit,  ac 
certificari  merait.  Nam  cum  per  discipulos  eum  in- 
(errogasset,  Tu  esM^^'^^^^y9^iventurus  es^an  alium 
exspectamus  ?  post  enarrata  plura  miracula  audivit : 
Et  beatusqui  non  fuerit  scandalizatus  inme{Matth, 
XI,  3-6).  In  quo  nimirum  verbo  significavii  se  Domi- 
nas  morituram,  et  tali  morte,qu8eposset  Judaeisesse 
scandalam,  Gentibas  stultitia.  Ad  hanc  vocemsponsi 


gaodens  amicus  sponsi  alacri  animo  prsecessit  quo  ^  discernunt.  Tempus  quippe  Machabseos  a  novis  mar 


et  illom  in  proximo  esse  veniurum,  jam  dubitare 
Don  potoit.  Porro  qui  Isetus,  et  tam  Isetus  potuit 
mori,  potuit  etlaetam  sibi  memoriam  promereri.  Sed 
et  senex  ilie  lam  plenus  virtutum  quam  dierum, 
morte  jam  propinqua,  Yitam  bajulans  in  manibus, 
aiebat,  Nunc  dimittis  servum  tuum,  Domine,  secun- 
dum  verbum  tuum  in  pace  :  quia  viderunt  oculi  mei 
salutare  tuum  (Luc.  ii,29,20) ;  ac  sidiceret :  Secnrus 
descendo  in  carcerem,  qui  tam  prsesto  meam  sentio 
redemptionem.  Et  hic  ergo,  qui  eum  tam  secura  ju- 
conditate  et  jucunda  securitate  moritur,  merito  in 
Eeclesia  celebrari  cum  gaudio  memoratur. 
6.  Ceterum  illa  qua  ratione  raors  festiva  reputa- 


tyribus  disjungit ,  conjungit  antiquis.  Genus  vero 
novis  aggregal,  segrcgat  a  veteribus.  Et  hae  quidem 
in  Ecclesia  praemissis  ex  caosis  differentiaeobservan- 
tur.  Gseterum  apod  Deum  universo  coetoi  sanctorum 
commune  est  quod  sanctus  ait  Propheta  :  Pretiosa  in 
conspectu  Domini  mors  sanctorum  ejus  {PsaL  cxv, 
15).  Unde  autem  pretiosam  dixerit,  exponat  nobis: 
Cumdederit,mqmi,dilectis  suis  somnum,ecce  hasre- 
pitas  Domini  fHii,merces  fructus  ventris^PsaLcxxyi^ 
2, 3).  Nec  putemus  solos  martyres  esse  diIectos,cum 
eum  recolamus  diclum  de  Lazaro,  Lazarus  amicus 
noster  dormit{Joan.  xi,  11):  fl05  denique,  B^aa 
mortuiquiin  Domino  moriuntur  (Apoc.  xiv.  13]. 


Wtnr,  qnam  nuUa  gaodiorum  festivius  comitelurl  ||Non  soli  qui  pro  Domino,  sicut  martyres,  sed  et  qui 
aot  unde  gaudium  sumeret  morilurus,  qui  se  el  ad  "  i"  Domino  moriuntur,  sicut  confessores,  profecio 

•  .  •  «  W^  ^•_t___  _*I_»_*1  « 

inferaales  descenderc  tenebras  certus  erat,  nec  certi 
qoidpiam  secum  ferebat,  unde  in  proximo  de  sui 
liberatore  consolaretur  ?  Inde  est  quod  unus  sanc- 
toram,  cum  tLudireijDispone  domui  tuas^quia  morie- 
ris  tu,  et  non  vives,  eonvertit  se  ad  parietem,  et 
flevit  fletu  magno,  atque  ita  impetravit  exosae  mortis 
aliquam  dilationem.  Hoc  denique  et  miserabililer 
plaiigebat,dicens :  Indimidiodierummeorum  vadam 
ad  portas  inferi  et  paulo  post  :  Non  videbOf  inquil. 


(293)  In  scriptis  non  paucis  sequentes  qnatuor 
epislolse  nullum  habent  titulum  praeter  istum,  De 
iisdemj  id  esl  Macbabseis,  quod  falsum,  Willeimus, 

patrol.  axxxu. 


beati  sunt.  Duae  proinde  res  mihi  videntur  morlem 
facere  pretiosam,  vita  et  causa ;  sed  amplius  causa, 
quam  vita.  Porro  illa  erit  pretiosissima,  quam  etcausa 
commendat  et  vita. 

EPISTOLA  XGIX. 

AD  MONAGHUM  QUBMDAM  (293). 

Ob  monachi  cujusdam  a  suo  casnobio*  discessum 
anxius^ejusdem  litteris  sinistra  se  suspieione  H" 
beratum  scribit. 

Nuntium  quo  te  dicis  fuisse  turbatom,  frater  Wil- 

cujus  mentio  initio  epistolse,  erat  monachus  ille  Gla- 
rse-VaUensis,  de  quo  in  sequente  epistoIalOS. 


8 


235 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLENSIS 


2S6 


lelmus  non  sua,  sed  tua  necessiiale  puiavit  ad  te  di-  || 
rigendum.  Siquidem  ipse  suo  morc  Dei  graiia  foriter 
agil,  alienam  a  se  interim  adhuc  facicns  illam  sen- 
lenliam :  Vir  duplex  animo  inconstans  est  in  omni" 
bus  missuis.  (Jacobi.  i,  8).  Vias  quippe  Dominisim- 
pliciter,  ac  per  hod  confidenter  ambulaos,  non  seo- 
lil  illud  Vae,  de  quo  dicitur :  Vxterram  ingredienti 
duabus  viisl  (EcclL  ii,  14.)  Te  aute.n  audieramus  in 
discordia  versari,  domum  vestram  non  sine  gravi 
scandalo  abbatis  et  fratrum  deserruissc,  solumque 
habitare  in  nescio  quo  satis  inconvenienii  loco.  Quo 
rumore  nobis  permotis,  anxieque  quaercntibus  si 
quo  modo  tibi  a  nobis  posset  consullum  iri ;  nihil 
paratius  occurrere  poluil,  quam  ut,  le  vocato  ad  nos, 
per  te  de  te  cerliores  prins  effici  curaremus  :  sicque 


EPISTOLA    CI. 

AD  RELI6I0S0S. 

Monachum,  qui  sine  licentia  discesserat,redeuntem 
benigne  suscipi  postulat. 

Fratrem  Lambertum,  quem  in  aliquibu8  forte  fia* 

ctuantcm  suscepim  is,  oranlibus  quidem  vobis  pro 

ipso  constantem  remisimus,  et  nulla  jam,  ut  opina- 

m>ir,  scnipulositate   prislina  laborantem.  Gaasam 

quippe  adventus  ejus,  necnonet  discessionismodani 

ct  iotentiooem  sollicite  nobis  perscrutantibus ,  in- 

tentionem  quidem  visus  est  habcre  inculpabtlem,  sed 

causam  plane  nou  sufficientem,  ut  tali  modo,  id  est 

sine  licentia,  discedere  debuisset.  Unde  et  sumpta 

jusiae  in  eum  invectionis  occasione*  increpato  ut 

oportebat  et  confirmato  in  quibus  nutabat,  reditam 


quod  in  promptu  esset,  prsesentes  prsesenti  consulc-  0  ei  persuasimus.  Et  pro  redeunte  rogamus,  dileetis- 


simi  fratres,  esse  vos  videlicet  praestabiles  saper 
frairis  prsesumptione,  scd  prsesumptione,  ut  videtis, 
satis  simplici,  et  non  malitiosa  :  quandoqaidem  ne- 
que  ad  dexteram  neque  ad  sinistram  declinavit,  sed 
directe  ad  nos  tramite  venit,  quos  utique  pro  cerlo 
sciebat  vestrse  esse  sanctitatis  servos,  vestrae  religio- 
nis  amatores  sincerissimos,  et  aemulatores  fidelissi- 
mos.  Suscipite  ergo  eum  vos,  qni  spirituales  estis, 
in  spiritu  lenitatis ;  confirmeturque  in  eo  eharitas^et 
excussct  malum  facium  intentio  bona.  Imb  recupe- 
rate  cum  gaudio,  quem  dolebatis  amissum;  con- 
tractamque  de  fratris  egressione  ac  transgressionc 
tristiliam  effugot  citissima  de  rogressione  Iffiiitia. 

„„  ^ , Confido  autem  de  Omnipotentis  misericordia,  quia 

Ejus  erga  religiosos  pauperes  favcrem  et  beneficen^  C  qaidquid  exasperavil  inordinata  discessio,  postmo- 

tiam  laudat.  dum  deliniet  emendata  conversatio. 

Si  minus  vos  pro  lanti  operis  susceptione  fervere  EPISTOLA    CII. 

comperissemus,  horlandus  nobis  super  hoc  et  obse-  ^ .     .    ^^  QranDAM  abbatem. 

Monacht  cujusdam  dyscolt  emendattonem  omni  mO' 


rcmus.  Sed  jam  tuo  scripto,  nostroque  rescripto, 
utrorumque  ab  alterutro  falsse  suspicionis  timore 
depulso,  pariter  quiescamus.  Verum  hac  falsitate 
quam  vcrasit  ad  nos  iuvicem  dilectio,  comprobatum 
cst;  quam  quidem  dileclionem  per  hanc  mutuam 
nostri  sollicitudinem,  non  infructuDse  nunc  renova- 
tam  esse  puiaverim ;  c.ujus  fructum  tunc  nos  qui- 
dem  copiosum  S|  eraremus  accipere,  si  tui  nobis 
copia  cum  opportunilate  daretur.  Alioquin  oppor- 
tuuius  ducimus  nos  nostra  contentos  esse  inopia, 
quam  importuna  copia  abundare. 

EPISTOLA  C. 

AD  EPISCOPUM  QUBMDAM. 


crandus  esselis.  Nunc  vero  cum  prima  invitaverit.    ^^riavnivujusaam  avscoLi  ^men^^^^ 

craiiuu»  cascua.  1  u  ,»    »     •  dotentandam;  sed  tncomgitilem  ejictendum. 


nos  vestra  praecurrens  devc/tio,  restat  ut  ei  a  quo 
bona  cuncta  procedunt,  el  referamus  grates  pro  bono 
quod  dedit  velle ;  et  fundamus  preces,  ut  adjiciat  et 
perficere  pro  bona  voluniate.  Tamen  gaudiummeum 
non  tacebo  vobis.  Quas  nempe  putatis  delicias  cordi 
meo  afferat  vestra  hujuscemodi  intentio  ?  Delecta- 
bitur  in  crassitudine  anima  mea,  si  infatigabilem  co- 
gnovcro  vos  in  studiis  salutaribus  et  hooestis.  Gau- 
deo  enim,  non  qnia  qusero  donum,  sed  requiro  fruc» 


ne 


plures  ejus  consortio  depraventur. 

I.  Super  fratre  turbaiOi  et  turbante  fratres,  et 
contemnenie  magistrum,breve  tibi,sed  fidele  damus 
consilium.  Diaboli  studium  cst  circuire  in  domo  Dei 
et  quaerere  quem  devorel ;  tuse  e  contra  vigilantiae, 
in  quanlum  potes,  nanquam  locum  dare  diabolo. 
Quanto  igitur  iile  acrius  insistit,  quomodo  a  grege 
infirmam  separet  oviculam ,  quatcnas  eo  licen- 
tius  rapiat,  quo  jam  non  fuerit  qai  eripiat ;  tanto 


tum.  Libenter  accipio  beneficium  quod  prosit  danti;  genixius  tibi,  quantum  in  te  est,  resistendum    est. 


alioquin  non  ambulo  in  charitate  illa  quse  non  quse- 
rit  qua:  sua  suut  (/  Cor.  xiii.  5).  V.i  quidem  nobisin 
hoc  bone  facilis,  sed  vobis  melius  :  nisi  fortc  kxci- 
dit  vobis  illasententia,  Beatius  est  dare  quam  acci^ 
pere  (Act.  xx,  35).JIoc  plane  decet  episcopum,  hoo 
sacerdotium  vestrum  commeodat,  ornai  coronum, 
nobiliat  dignitalem,  si  quem  mioisterium  prohibet 
essc  pauperem,  admini^tratio  probet  pauperum  ama- 
torem.  Non  enim  paupertas  virtus  reputatur,  flOO 
sed  paupertatis  amor.  Denique  beati  pauperes,  non 
rebus,  sed  spiritu  (Matth.  v,  3). 


ne  de  manu  tua  possit  eam  eruere ,  ne  quando  dicat 
inimicus  :  Prsevalui  adversus  eum,  Itaque  aggre- 
dere  fratrem  omni  ofticio  charitatis  ;  videlicet  bene- 
ficiis,  salutaribns  monilis,  secretis  increpationibas , 
publicis  inhortationibus ,  duris  etiam  et  verl>orum 
et  verberum  correptionibus ;  quodque  efficacius  esse 
solet,  (uis  ad  Deuro  pro  eo  fratrumque  piis  oratio- 
nibus. 

2.  Quod  si  jam  haec  omnia  fecisti,  nec  profecisti ; 
ad  Apostoli  consilium  confugiendum  est,  dicentis : 
Auferte  malum  ex  vobis  (I  Cor.  v,  15).  Auferatur 
ergo  malus,  ne  malos  generet.  Neqae  eoim  potest 
arbor  mala  fruetus  nisi   malos  faoere.  Aaferatur 


237 


BPiSTOLiE. 


238 


autem  dico,  sed  non  quomodo  ipse  vult;  utvidelicet  H  monainiquitatis;utjCUfndefeceritis^  recijdantvos 


taoquam  ex  tua  licentia,  cum  male  secura  conscicn- 
tia  extra  congregationem,  contra  professionem)  de- 
Titans  subjectionem,  sui  juris  esse,  sua  permitlalur 
TiYere  lege;  (294)  fl07  sed  abscindatur,  ut  ovis 
morbida  a  grcge,  ut  putridum  membrum  a  ccArpore ; 
qni  jam  exinde  se  pro  ccrto  noverit  a  te  habcri 
tanquam  etbnicum  et  publicanum.  Et  ne  timeas  esse 
oontra  charitatem,  si  unius  (295)  scandalum  multo- 
ram  recompensaveris  pace,  quippe  qui  sua  forte 
roalitia,  fratrum  cohabitantium  turbare  facile  potc- 
rat  ananimitatem.  Gonsoletur  te  illa  Salomonis 
sententia  :  Quem  Deus  negligit  nemo  potest  corrigere 
(Eccle.  VII,  14) ;  et  illa  Salvatoris:  Omnis  plantatio 
quam  nonplan  tavit  Pater  meus^  eradicabitur  (Mattli 


in  asterna  tabernacula  {Luc.  \vi,  9).  Vides  qaia 
magna  dignitas  sancta  paupertas  sit,  ut  non  modo 
patrocinium  ipsa  sibi  non  quserat,  sed  et  ferat  in- 
digentibus.  Quale  est  hoc,  ad)sque  interventu  cujus- 
piam  angelorum  vel  hominum,  sola  divinse  gratise 
confidcntia,  accedere  per  temetipsum  ad  vultum 
gloriae,  capessere  summa  rernm,  atlingere  totius 
magnificeatiae  culmen? 

2.  Yerum  qualibus  ista  lu  tibi  impedias  rebus, 
utinam  sine  dissimulatione  attendas.  Vse !  vse !  vapor 
est  ad  modicum  parens,  quod  aeternse  felicitatis 
aditum  intercludit,  quod  perennis  luminis  incir- 
cumscriptam  charitatem  abscondit,  quod  universi- 
tatis  scientia  fraudat,  quod  summse  privat  dignitatis 


XV,  43);  et  illa  beati   Joannis  evangelistae  de  schi-  B  bonore.  Quousque  tu  tantse  glorise  praefers  fennm, 


smaticis :  A  nobis  exierunt  sed  non  erant  ex  nobis 
(/  Joan.^  II,  19);  et  rursus  apud  Apostolum  :  In/ide' 
lis  si  discedit,  discedat  (/  Cor.  vii,  15).  Alioquin  non 
est  reiinquenda  virga  peccatorum  super  soriem  jus- 
torum,  ut  non  extendant  justi  ad  ioiquilatem  manus 
suas.Melius  est  enim  ut  pereat  uous,quam  unilas(296) 

EPISTOLA  CUI. 

AD  FRATREM  WILLELMI MONACHI  CLARA-VALLENSIS(297) 

Insigni  paupertatis  reliqiosce  commendatione  prcB" 
via,perstringit  in  eo  nimiumtn  res  terrenasaffec- 
tum^  cum  damnopauperum,  imo  suo  ipsius  con^ 
junctum,  ut  qui  mallet  sua  mortif  quam  amori 
Christit  cedere. 

1.  E(si  facie  ignotus  nobis,  etsi  corpore  remotus 


quod  hodie  est,  et  cras  in  clibanum  mittitur;  camem 
dico  et  ejus  gloriam?  Siquidem  omnis  caro  fenum. 
el  omnis  gloria  ejus  tanquam  flos  feni  {fsa.  xl,  6). 
Si  sapis,  si  habes  cor,  si  tecum  est  lumen  ocnlomm 
tnorum,  desine  jam  ea  sequi,  quse  el  assequi  mise- 
rum  est.  Beatus  qui  post  illa  non  abiit,  qnae  possessa 
onerant,  amala  inquioant,  amissa  cruciant.  Annou 
ea  saiius  cum  honore  spernis,  quam  cum  dolore 
perdis?  annon  ea  prudentius  Ghristi  ecdis  amori, 
quam  morti?  Est  in  insidiis  prsedo,  cujus  maoibns 
nec  te  nec  lua  potes  subducere.  Non  polerit  prae- 
videri,  quia  tanquam  flOS  fur  in  noete  ita  veniet. 
Nihil  intulisii  in  hunc  mundom,  haud  dubium  quia 


.'      .    „   ..^«^  «o.  ««  „^;«:»;,  «/.».,,«  ;«,,,      nec  quidquam  auferes  (/   Tim.  vi,  7).  Dormies 

a  nobis,  amicus  tameo  es;  et  amicitia  notum  jsun  ^         *t     i  ....  •        .... 

«^k:-  «.  «.«.««.f.«,  f«  fo.;»  u««n  f;K;  f.  «..«;««.o   W  somnum  tuum,  et  nibil  mvenies  m  manibus  tuis. 

Sed  nosti  hsec  :  non  esl  in  docendo  te  snperflae  la. 


nobis,  et  prsesentem  te  facit.  Hanc  tibi,  te  nesciente, 
comparavit  non  caro  et  sanguis,  sed  spiritus  Dei, 
qui  Wilielmum  fralrem  tuum  selcrna  nobis  societate 
et  spirituali  charitaie  devinxit,  ac  per  eum  te  quo- 
qoe,  si  dignum  judicas.  At,  si  sapis,  noo  contemnes 
eorum  amicitiam,  quos  Yeritas  beaios  clamat,  ct 
reges  pronuntiat  coelorum  (Matth.  v,  3).  Quam  qui- 
dem  beatitadinem  non  invidemus  tibi  :  nec  eoim 
eooimnntcata  tibi,  nobis  minnitur ;  nec  nostri  proiode 
termini  restringuntnr,  si  et  tu  regnaveris.  Qusenam 
vero  invidiae  causa  potest  esse,  ubi  sorlium  magni- 
tudini  consortium  multitudo  nil  detrahit?  Volo  te 
esse  amicam  pauperum^  magis  autem  imiiaiorem. 


borandum.  Orandum  potius  ut,  quod  tibi  jara  nosse 
datum  est,  detur  et  implere  prout  oportet, 

EPISTOLA  CIV. 

AD  MAGISTaUM  (298)  GUALTSaUM  DB  CALVO-MONTB. 

Hortatur  eum  ad  fugam  sasculi;  monens  potiorem 
esse  causam  Chnsti,  et  aninuB,  quam  parentum. 

1 .  Ssepe  meum  animum  dulcissima  tai  sabeante 
memoria,  doleo  super  te,  Gualtere  charissime,  co- 
gitans  nimirum  illad  tuae  juventuiis  decus,  et  ingenii 
acumen,  scientise  et  eruditionis  ornatum,  quodque 
his  omnibus  excellentius  est  io  christiano,  tuos  illoa 


Hle   gradus    proficientium    est,    hic  perfectorum. 
Amicitia  paaperum,  regum  amicos  constituit;  amor  ^mores  ingenuos  quam  ioanibus  studiis  atteras,  dum 
«.«r^Haiu   rAa^<i  iiA.rniim  HftniniiP  r.rplnnim  nau-^de  tanlis  muueribus,  non  aucton  Christo,  sed  rebus 

deservias  transitoriis.  0  si  (quod  avertat  Deus  I ) 
mors  inopinain  subripiens  ista  concusserit,    heu  I 

Haeflenus  in  Disquisitionibus  monasiicis,  ac  nostri 
Menardus  et  EJmundus  Marlene  io  suis  saper  Regu- 


panpertatis,  reges.  Regnum  denique  coelorum  pau 
pemm  est;  et  est  regise  potcstatis  beare  pro  vo- 
inntate  amicos.  Fadte,  inquit,  vobis  amicos  de  mam^ 

(294)  Yaria  fuit  pro  temporibus  et  locis  circa 
monacbos  in^orrigibiles  disciplina.  Ejiciendos  prae- 
cjpit  Regala  saocti  Beoedicti,  in  cap.  28  et  29. 
Concilium  Cloveshoviense  aoni  747  nonnisi  ex 
synodi  decreto  6cri  cavct  can.  24.  Alia  ratio  est  dc 
Sanctimonialibus,  quarum  una  cum  ex  mona^^lerio 
Meiiensi  S.  Petri  aeiraclo  velo  ejecta  fuissot,  recipi 
jussa  ett,  et  <  intra  mooaslerium  in  ergaslulo  pooi  i 
decreto  synodi  Mettcosis  aono  88 H,  can.  9.  Canonici 
reguiares  saeculo  duoiecimo  projiciebantur,  ex  epi- 
Btola  38  Stephani  Tornacensis. 

(295)  Addunt  editi,  ^^>c/ton^;  seddeest  in  mss. 
(296)  De  hac  qusstiooe,  An  monasteria  habeant 

jiis  abjieiendi  religioaam  incorrigibilemy  consalendi 


lam  Commeotanis. 

(297)  Sic  litulus  io  duubus  Yaticanis  et  in  q[uibus- 
dam  nostris.  In  manuscriplis  Cislercieosibus  inscri- 
bitur,  Ad  Amicum  exhortatoria.  Bx  fine  vero  epi- 
stolse  106  coojicimus  esse  Ivonem,  qui  simul  cum 
Willelmosubscribit. 

(298)  Hoc  nomine  doctores  et  litterarum  prse- 
cepioresappellare  solet,  ut  in  cpistoIaTT  etl06  etc. 
Ila  Toomas  Stampensis  aliquaodo  se  magistram, 
aliquaodo  doctorem  Cadumeosem  dicit  in  Spicilegii 
tomo  III,  pagg.  137,  140.  In  nno  codice  Vaticano 
legitur,  aa  M.  Vfakherum. 


239 


S.  BERNARDl  ABBATIS  CLARiE-VALLENSIS 


240 


subito  cuncta,  velut  ad  impulsam  urentis  et  furentis  H  sterili.  Vae  igitur,  et  vae  iterum  de  quo  dicetur  : 

Exspectavi  ut  faceret  uvas^  et  fecit  labruscas !  {I$a, 
v,4.) 

3.  Sed  Dovi  ego  quam  liquido  et  copiose  baee 
me  quoque  tacente  cogitare  sufficias ;  materao  vero 
devincius  amore,  necdum  possis  abjicere  qnod  jam 
contemnere  uoris.  Et  quid  ego  ad  haec  respondebo 
tibiY  Ut  matrem  deseras?  sed  inhumanum  videtur. 
U(  cnm  ipsa  maneas?  sed  nec  ipsi  expedit  ut  sit  61io 
causa  perditionis,  Forte  ut  et  mundo  simul  milites, 
et  Ghristo  ?  sed  nemo  potest  duobus  dominis  servire. 
Mater  tua  vuU  contraria  tuse,  ac  per  hoc  et  suas 
ipsius  saluti,  Elige  ergo  tu  e  duobns  quod  vis ,  aut 
nnius  videlicet  satisfacere  voluntati,  aut  utriusqoe 
saluti.  Verum  si  multum  eam  diligis,  desere  potius 


venti,  taoqaam  feoum  velociter  arescent,  et  qnem- 

admodum  olera  herbarum  cito  decident.  Quid  ergo 

ecum   loUes  dc  omni   laboro  tuo,  quem  operatus 

ueris   super  terram?  quid   retribnes  Domino  pro 

omnibas  quse  tribuit  tibi?  quid,  inquam,  lucri    pro 

ot  tibi  crcditis  talentis  referes  creditori  ?  0  si  va- 

cuam  manum  invenerit  ille,  ille  dooorum  promptus 

quidem    auctor,    sed   importunus  exactor!  Yeniet 

enim,   veniet^   et    non  tardabit,   ad   requirendum 

utique  quod  suum  est  cum  usura.  Suum  nempe  as- 

serit  omne,  quod  te   in   tua   patria  pomposis,  sed 

periculosis  favoribus  nobilitare  videtur.  Gcnus  cla- 

rum,  corpus  aptum,  forma  elegans,  ingenium  velox, 

crudilionis  utilitas,  et   honeslas  morum,  gloriosa 


quidem  sunt,  sed  ei  a  quo  sunt.   Si  tibi  usurpas,  d  ipsam  propter  ipsam  :  ne,  si  Christum  deseras  ut 
est  qui  quserat  et  judicet. 

2.  Esto  tamen  ;  liceat  tibi  hsec  interim  ascribere 
nomioi  tuo,  et  gloriari  in  laude  tua,  et  vocari  ab 
hominibus  rabbi,  et  facere  (ibi  nomen  grande  dun- 
taxat  super  terram  :  quid  tibi  post  mortem  de  his 
omnibus,  nisi  sola  fortassse  memoria  relinquetur? 
ct  hoc  quoque  solummodo  super  terram.  Scriplum 
quippe  est  :  Dormierunt  somnum  suum^  et  nihil 
invenerunt  omnes  viri  divitiarum  in  manibus  suis 
PsaL  Lxxv,  6).  Quod  si  hic  est  finis  omnium  labo- 
rum  tuorum.  ut  pace  tua  dixcrim,  quid  habes  am- 
plius  jumento?  Siquidem  et  de  luo  palefrido  (299), 
cum  mortuus  fuerit,  perhibebitur  quia  bonus  fuit . 
Simul  vide  quid  tibi  ante  tribunal  illud  terrificum 
jfcspondendum  sit  de  eo  quod  acceperis  ia  vano  C 
animam  tuam,  et  animam  talem  :  si  tamen  invenia- 
ris  nihil  egisse  amplius  de  immoriali  et  rationali 
spiritu  tuo,  quam  quodvis  pecus  de  suo ;  cum  brutus 
utique  spiritus  non  vivat,  nisi  quamdiu  vivificat,  et 
uno  eodemque  momento  et  vivificare  pariter  desioat 
et  vivere.  Quid,  quseso,  dignum  te  judicabis,  qui, 
(aclus  ad  imaginem  factoris,  taotae  in  te  majestatis 
non  defendis  dignitatem;  et  tu,  homo  cum  (300) 
esses,  bonorem  tuum  non  intelllgens,  comparatus 
lumentis  iusipientibus,  etsimilis  factussisillis  I  dum 
nil  spirituale  videlicet  aut  aeternum  elaboraveris, 
sed  instar  belluini  spiritus,  qui  ut  a  corpore,  ita 
cum  corpore  dissolvitur,  solis  fueris  contentus  cor- 
poralibus   ac  temporalibus   bonis,  evangelici  illius 


mancas  cum  ipsa,  propter  te  pereat  et  ipsa.  Alio- 
quin  male  meruit  de  te  quse  te  peperit,  si  propter  te 
perit.  Quomodo  enim  non  perit,  quae  ipsum  quem 
peperit,  perimit?  Et  haec  dixerim,  ut  (uo  aliquo 
modo  carnali  condescendam  consulamque  affectui. 
Caetenim  fidelis  sermo,  et  omni  acceptione  dignus  : 
etsi  impium  est  conlemnere  matrem,  contemnere 
lamen  propter  Christum,  piissimum  est.  Nam  qui 
dixit,  Honora  patrem  et  matrem  (Matth,  xv,  4) ; 
ipse  etiam  dixit :  Quiamatpatrem  autmatremplus 
quam  me  non  est  me  dignus  (Matth,  x,  37). 

EPISTOLA  CV. 

AD    ROMANUM  ROMANJB  GURIiE  SURDIAGONOM. 

Vitoe  religiosce  propositum  urget^  mortis  memoriam 

inculcans, 

Bbrnardus  abbas  Clarse-Vallis^  Romano  suo,  quod 

suo. 

Bene  fecisti,  charissime,  tui  nobis  per  litteras  el 
reoovans  dulcem  memoriam,  et  excusans  molestissi- 
mam  moram.  Minime  quidem  desiderantium  te  cor* 
dibus  ulla  potuit  subrepere  quandoque  oblivio  tuae 
dileclionis;  sed  te  tui,  fateor,  pene  oblitum  esse 
putavimus,  priusquam  illas  litleras  videremus.  Nunc 
itaque  rumpe  moras,  fac  cilo  quod  scripsisii ;  et  si 
veraciter  slylus  expressit  affectum,  efficaciter  opas 
stylum  testificetur.  Quid  tardas  ipsum,  quem  jamdn- 
dum  concepisti,  spiritam  parturire  salutis?  Nil  mor- 


surdus  auditor  consilii  :  Operamini  non  cibum  qui  8  talibus  vel  morte  certius,  vel  incertius  hora  mortis 


perity  sed  qui  permanet  in  vitam  cetemam  (Joan., 
VI,  27).  Scriptum  est  autom  quod  non  asccndit  in 
monlem  Domini  nisi,  qui  non  accepit  in  vano  ani- 
mam  suam,  Sed  ne  is  quidem,  nisi  eiiam  fueril 
innocens  manibus,  etmundo  corde  (PsaL  xxin,  4). 
Videris  tu  an  de  tuis  hoc  i€MI  operibus  simul  et 
cogitationibus  pr«sumere  audeas ;  sin  autem,  al- 
tende  quid  merealur  iniquitas,  si  sola  sufficit  inuti- 
litas  ad  damnalionem.  Et  revera  secura  non  erit 
spina  vel  tribulus,  ubi  securis  infructuosae  arbori 
poni  videbitur;  nec  parcet  pungenti,  qui  minatur  et 

(299)  Palefridus,  equus  magnus  et  insigois,  qui 
per  frenum  dudtur. 


siquidem  tanquam  fur  in  nocte,  ita  veniet.  Vse  prae- 
gnantibus  in  illa  die  1  Si  supervenerit  et  praevenerit 
hunc  tam  salutiferum  partnm,  heul  pcrfodiet  do- 
mum,  sanctum  gcrmen  exstinguet.  Cum  enim  dixe^ 
rint ,  Pax  et  securitas,  tunc  repentinus  superveniet 
eis  interitus^stcut  dolor  in  utero  habentis^et  non  effu- 
gient  (/  Thess.  v,  3) .  Volo  te  moriem  etsi  non  effu- 
gere ,  certe  vel  non  timere.  Justus  quippe  mortem, 
etsi  non  cavet,  tamen  non  pavet.  Deniqae  si  morte 
praeoccupatus  fuerit,  in  refrigerio  erit  (Sap,  iv,  7). 
Moritur  quidem  et  justus ,  sed  sccure ;  quippe  cujus 

(300)  Editi  addant,  in  honore,  ex  Psalmo  xlviii; 
sed  deest  in  manascriptis,  et  certe  redaadat  hoc  loco. 


241 


EPISTOLJS. 


242 


morg  ut  praesentis  est  exitus  vit»,  inlroilus  noie-  ^te  promitUt?  Certe  si  lantum  te  deleetat  tenebrosa 

lioris.  Bona  mors,  si  peccato  moriaris  ut  justilise 

Tivas.  Haec  mors  necesse  est  ul  prsecurrat,  ut  se- 

quatur  illa  secura.  In  hac  vita,  quandiu  durat,  com- 

para  tibi  illam  quae  semper  durat.    Dum  vivis  in 

canie,  morere  mundo,  ut  post  mortem  carnis  Deo 

vivcre  indpias.  Quid  enim  si  conciderit  mors  saccum 

corporis  lui,  dum  le  subinde  circumdet  laetilii?  0 

quam  beati  mortui  qui  in  Domino  moriuntury  au- 

dientes  a  Spiritu,  ut  requiescant  jam  a  laboribus 

suis/  (Apoc,  XIV,  13.)  Non  solum  aulem;  sed  et 

succedit  jucundiias  IflO  de  novitate,  ac  deaeterni- 

tate  securitas.  Bona  proinde  mors  justi  propler  re- 

quiem,  meiior  propter  novitaiem,  optima  propier  se- 

curitatem.  £  cootra,  mors    peccatorum     pessima 


aqua  de  nubibus  aeris,  quanto  jucumdius  haurias  de 
serenissimis  fontibus  Salvaloris? 

2.  0  si  semel  paululum  quid  de  adipe  frumenli, 
unde  satiatur  Jerusalem,  degustares !  quam  liben- 
ter  suas  cruslas  rodendas  litteratoribus  Judseis  re- 
linqueres !  0  si  te  unquam  in  schola  pietatis  sub 
magistro*  Jesu  merear  habere  sodalem  1  0  si  mihi 
liceat  purificalum  prius  tui  pectoris  vasculum  suppo- 
nere  unctioni  quse  docet  de  omnibus  !  0  quam  libcus 
libi  pariter  calidos  panes  [subaudi  porrigerem],  quos 
utique  adhuc  fumigantes,  et  quasi  modo  de  fumo,  ut 
aiunt,  recens  tractos,  de  coelesti  largitate  crebro 
Christus  suis  pauperibus  frangit !  Utinam  si  quam 
mihi  guttam  quandoque  de  pluvia  voluntaria,  qnam 


(Psal.  XXXIII,  22).  Et  audi  unde  pessima.  Mala  si-  B  segregavit  haereditati  suae,  stillare  dignetur  in  dulce- 


quidem  est  in  mundi  amissione,  pejor  in  carnis  se- 
paratione,  pessima  in  vermis  ignisque  duplici  contri- 
tione.  Eiaergo  festina,  exi,  recede  :  moriatur  anima 
tua  morte  justorum,  quo  fiant  el  novissima  tua  ho- 
rum  aimilia.  0  quam  pretiosa  in  conspectu  Domini 
mors  sanctorum  ejus !  (P^a/.  cxv,  15.)Fuge,qu8eso; 
in  via  peccatorum  ne  steteris.  Quomodo  vivere  potes, 
nbi  mori  non  audes?  Cum  panibus  occurrere  fugienti 
paratos  nos  esse  confidito  (301), 

EPISTOLA  CYI. 

AD  HA6I8TRUM  HBNBICUM  HURDAGH   (302). 

Ad  capessendum  religiosoe  vitas  statum  excitat^ 
delicias  breviter  insinuans. 

Dilecto  suo  UENaico  Murdach,  Bbrnardus  abbas 
dictus  de  Clara-Yalle,  salutem,  et  non  in  via. 

1«  Qoid  mirum  si  inter  prospera  fluctuas  et  ad- 
versa,  qni  necdum  statuisti  supra  petram  pedes 
toos  ?  Ac  si  jures  et  statuas  custbdire  judicia 
jnatitiae  Domini,  quid  horum  te  poterit  separare  a 
chantate  Christi  ?  0  si  scires  et  quid  dicam  !  Oculus, 
Deus  nan  vidit  absque  te^  quce  prasparasti  diHgen^ 
tibus  te  (Isa.  lxiv,  4).  Sed  tu,  frater,  qui,  ut  audivi, 
Prophetas  legis,  putas  intelligis  quae  legis^  Nam  si 
iotelligis,  sentis  utique  sensum  propheticse  leclio- 
ni  esae  Chnstum.  Quem  videlicet  si  apprehendere 
cupis,  citius  illum  sequendo,  quam  legendo  conse- 
qui  potes.  Quid  quseris  verbum  in  Verbo,  quod  jam 
caro  factum  prsesto  est  oculis  ?  Jam  enim  de  latibulo 
prophetarum  egressus  est  ad  oculos  piscatorum ; 


dine  sua  pauperi  Deus,  mox  eam  tibi  possem  refun- 
dere,  etrursua  a  te  vicissim  reciperequod  senseris! 
Experto  crede  :  aliquid  amplius  invenies  in  silvis, 
quam  in  libris.  Ligna  et  lapides  docebunt  te,  quod 
a  magistris  audire  non  possis.  An  non  putas  posse  te 
sugere  mel  de  petra,  oleumque  de  saxo  durissimo  ? 
An  non  montes  stillant  dulcedinem,  et  colles  fiuunt 
lac  et  mel,  et  valles  abundant  frumento?  Itf  ultis  occur- 
rentibus  mibi  dicendis  tibi,  vix  me  teneo.  Sed  quia 
non  lectionem,  sed  orationem  petis,  adaperiat  Do* 
minus  cor  tuum  in  lege  sua  et  in  prseceptis  suis. 
Vale. 

3.  Idipsum  ipsi  Willelmus  et  Ivo.  Quid  super  hoc 
fl  tfl  vobis  dicemus  ?  Quod  vos  videre,  et  ad  quid 
6  desideremus,  scitis;  quantum  vero,  nec  nos  dicere, 
nec  vos  scire  potestis.  Oramus  ergo  Deum  ut  vobis^ 
quo  nos  prseisse  debueralis,  tribuat  vel  sequi  :  qua- 
tenus  et  in  hoc  tantae  vos  humilitatis  magistrum 
teneamus,  cum  videlicet  non  despexeritis  magister 
sequi  discipulos. 

EPISTOLA  CVII. 

AD  THOMAM   PRiBPOSlTUM  DE  BBVBRLA  (303). 

Thomas  iste  Ordini  Cistercienci in  Clara-Valle sese 
devoverat  :  procrastinantem  Bernardus  hortatur 
ad  vota  persolvenda,  At  surdo  cantatum  sequens 
docebit  epistola,  tibi  infelicem  Thomas  exitum 
commemorat.  In  hac  vero  iota  salutis  osconomia 
profundissime  describitur. 
THOMiE  dilecto  iilio,  Bernardus,  quod  filio. 

1.  Quid  opus  est  verbis?  Ferveus  spiritus  et 


jam  de  monte  umbroso  et  condenso,  tanquam  spon-  "  vehcmens  desiderium  aperiri  sola  lingua  non  sufB- 

cit.  Loquantur  nobis  affectum  tuum  et  reliqua  mem- 
bra.  Prsesens  melius  et  innotesces  nobis,  et  nos 
cognosces.  Jamdudum  ab  invicem  tenemur  alteru- 
trum  debitores,  ego  fidelis  curse,  tu  humilis  obedien- 
tise.  Probet  utramqne,  si  placet,  opus,  non  calamus. 
Volo   te  et  tibi  usurpare,  et  in  me  probare  iUam 

320  et  321,  ac  demum,  deposito  per  Eugenium  U, 
Guillelmo  thesaurario,  archiepiscopus  Eboracensis  : 

aua  de  re  varise  epistolae  infra.   Lege  Guillelmum 
[eubrigensem,  in  libro  i,  cap.  7 ;  Rogerium  Hove- 
denum,  ad  annum  1140 ;  et  Roberti  de  Monte  Ap- 
pendicem  ad  Sigebertum. 
(303.)AIias  de  Beverlaco.  Vide  epistolam  411. 


sus  de  thalamo  suo,  prosilivit  in  campum  Evaogelii. 
Jam  qui  habet  aures  audiendi,  audiat  illum  claman- 
tem  in  templo :  Qui  sitit,  veniat  ad  me,  et  bibat 
(Joan*  VII,  37) ;  et :  Venite  ad  me,  omnes  qui  labo" 
ratis  et  onerati  estis,  et  ego  reficiam  vos  {Matth.  xi, 
25).  To  ergo  times  deficere,  ubi  se  Veritas  reficere 

jSOl)  Modus  loquendi  Bernardo  familiaris,  ut  in 
epistola  107,  n,  13,  et  in  epistola  124,  n.  2.  etc. 

(302)  SchoUs  apud  Anglosprsefectus  erat  Henricus 
iste,  natione  Anglus,  cujus  discipulos  fuisse  Willel- 
mum  etlvonem  patet  ex  fine  epistolae.Bernardi  mo- 
nitis  tandem  acquievit  Uenricus,factus  monachus  Cla- 
rae-Yallensis,  dein  abbas  Vallis-GIarae ;  tum  tertius 
tbbaa  Fontanensis  in  Anglia,  ex  epistoiis  ntmc  ordine 


243 


S.  BERNARDI  ABBATI8  CLAR^VALLENSIS 


244 


Unigeniti  vocem  :  Opera  quce  dedit  mihi  Pater  ut  ^rnm  1  Plane  enim  qui  amicus  vnit  esse  tmis»  inimi- 


faciam^  ipsa  iestimonium  perhibent  de  me  (Joan.  v, 
36).  Sic  revera,  sic  unici  Filii  spiritqs  tesiimonium 
perhibet  spiritui  nostro^  quod  filii  Dei  sumus  ct  nos, 
cum  suscitans  cx  op^ribus  mortuis  largitur  opera 
vitse.  Non  ex  foliis,  non  ex  floribus,  sed  ex  fructu 
arbor  bona  malave  dignoscilur.  Denique  a  fructi- 
bus,  ait,  cognoscetis  eos  (Matth.  vii,  16).  Opera 
ergo,  et  non  verba  discernunt  inter  fiiios  Dei  ei 
filios  diffidentise.  Operibus  proinde  desiderium  et 
aperi  tuum,  et  experire  noslrum. 

2.  Desideramus  preesentiam  tuam,  qnserimus 
optatamy  immo  promissam  exigimus.  Gur  tanto  ?  Nil 
in  ea  sane  expetimus  de  carne  et  sanguine.  Aut  pro- 
ficere  ex  te  cnpimus,  aut  prodessc  tibi,  Generositas 


cus  Dei  consiituitnr.  Quod  si  servns  nescit  quid  fa< 
ciat  Dominus  ejus,  quanlo  minus  intmicus?  Porro 
autem  amicus  sponsi  stat,  et  gaudio  gandet  propter 
vocem  sponsi  :  unde  et  loqnitur,  Anima  mea  lique" 
facta  est,  ut  dilectus  locutus  est  {Cantic.  y,  6). 
Amicus  itaque  mundi  excluditur  a  consilio  amicorum 
Dei,  qui  non  spirilum  hujus  mundi  acceperuut,  sed 
spiriium  qui  ex  Deo  est,  ut  sciant  quae  a  Deo  do- 
nata  snnl  libi,  Confileor  tibi,  Pater,  quia  abscon- 
disli  hsec  a  sapientibus  et  prudentibus,  et  revelastt 
ea  parvulis.  Ita,  Pater,  qnia  sic  fnil  plaeitum  co* 
ram  te  {Matth.  xi,  25,  26),  noa  quia  sic  meritum 
vel  ab  ipsis.  Omnes  enim  peccaveranl,  et  egent 
gloria  tua  :  ut  gratis  mitlas  Spiritum  Filii  tui  cla- 


sanguinis,  proceritas  corporis,  forma  elegans,  ju-  B  mantem    in  cordibus   filiorum    adoptionis,    Abba, 

venilis  decor^  prsedia,  palatia,  immensa  supeUex, 

infulseque  dignitatum  (adde  et  mundi  sapientiam)  : 

de  mnndo  suut  haec  ;  et  mundus  quod  suum  est  di- 

ligit.  Sed  quousque  ?  Non  solum  enim  non  semper, 

utpote  qui  non  semper  erit,  verum  nec  diu  quidem. 

Diu  siquidem  isla  in  te  mundus  habere  non  potcrit, 

el  te  quippe  ipsum  in  brevi  non  habiturus,  nam  bre- 

ves  dies  bominis  sunt.  Mundus   quidem   cum  suis 

concupiscentiis  transit ;  sed  te  prius   emiitii,  quam 

ipse  pertransit.  Quid  te  sine  fine  deleciat  amor  mox 

finiendus  ?  Nos  vero  te,  non  tua  diligimus  :  tua  sint, 

a  quo  sunt.  Tu  tuse  promissionis  memor,  tui   nobis 

copiam  diulius  non  negaris,  amantibus  te  sinceriter, 

et  amaturis  perenniter.  Pure  siquidem  nos  amantes 


Pater.  Hoc  quippe  spiritu  qni  aguntur,  hi  filii  sunt, 
nec  paterno  prorsus  arcendi  consilio.  Ilabent  nempe 
in  se  manenlem  spiritum,  qui  scmlatur  etiam  pro- 
funda  Dei.  Denique  quid  ignorent,  quos  unctio  do- 
cet  de  omnibus  ? 

4.  Yse  vobis,  filii  hujus  saeculi,  a  vestra  insipi- 
eote  prudenlia,  ignorantes  spiritum  salntarem  nec 
participantes  consilio,  quod  solus  soli  Pater  ernciat 
Filio,  excepto  cui  voluerit  Filins  revelare  I  Quis 
cognovit  sensum  Domini  ?  aut  quia  consiliarius  ejus 
fuit  ?  {Rom,  XI,  34.)  Non  equidem  nulius,  sed  ra- 
rus :  soli  sane  qui  veraciter  dicere  possunt,  Unige^ 
nitus  qui  est  in  sinu  Patris,  ipse  enarravit  noHs 
{Joan,  I,  18).  Yae  mundo  a  strepilu  !  Glamat  in  po- 


in  vita  nostra,  morte  quoque  non  erimus  separati.  v  pulis  idem  Uaigenitus,  tanquam  magni  consilii  ange- 


Nam  ea  quse  in  te,  vei  potius  tibi  appetimus» 
non  hujus  corporis  suni,  nec  hujus  temporis  (an- 
tum  :  ideoque  nec  cum  corpore  deficiuni,  nec  cum 
tempore  praetereunt ;  quinimo  posito  corpore  plus 
delectant,  post  tempora  durant.  Nil  simile  liabent 
cum  supra  enumeratis  eorumve  similibus,  quse  uti- 
que  insunt  tibi,  non  ex  Paire,  sed  ex  mundo.  Quid 
horum  enim  vcl  non  praevenit  mortem,  vel  non  in« 
venit? 

3.  At  vero  ista  optima  pars  est,  quse  non  aufere- 
tur  in  aeternum.  Quid  istud  ?  Nec  oculus  vidit,  nec 
auris  audivit,  nec  in  cor  hominis  ascendit.  Qui 
homo  est,  et  secundum  homiuem  ambulat,  qui  vi- 
delicel,  ul  manifestius  dicam,  carni  adhuc  acquie- 
scit  et  sanguini,  quid  illud  sit,  penitus  nescit;  quia 
ciro  et  sanguis  non  revelabunl  quffi  solus  revelat 
Deus  per  Spiritum  suum.  Aoimalis  ergo  bomo  ad 
hoc  secretum  119  nequaquam  admittitur :  siqui«iem 
non  percipit  ea  qute  sunt  spiritus  Dei  (/  Cor.  ii, 
14).  Beati  qui  audiunt :  Vos  autem  dixi  amicos, 
quia  omnia  qucecumque  audivi  a  Patre  meo  nota 
feci  vobis  (Joan.  xv,  15).  0  saeculum  nequam, 
quod  solos  tuos  sic  soles  beare  amicos,  ut  Dei  facias 
inimicos,  consequenter   et  indignos  consilio  beato- 

(304)  ita  scripiis  omnes,  nisi  quod  in  nonnullis 
legitur,  Siquidem  is  Sol  ad  connlium  vocatis,  etc. 
]a  primis  editis  et  posterioribus  plerisque,  Oritur 
quippe Soljnon  is  qui  quotidie  oriri cernitur  super 


lus  :  Qui  habet  aures  audiendi,  audiat.  Et  quoniam 
dignos  non  invenit  sensus,  quibus  Patris  committat 
arcannm,  texit  parabolas  turbis,  ut  auHientos  non 
audiant  et  videntes  non  intelligant.  Caeterum  amici 
seorsum  audiimt :  VoHs  datum  est  nosse  mysterium 
regni  Dei  {Luc.  vm,  8,  10);  quirus  et  loquitur  : 
Nolite  timeretpusillus  grex,  quia  complacuit  Patri 
vero  dare  vobis  regnum  {Luc,  xn,  32).  Qui  sunt 
hi  ?  Utique  quos  praescivit  el  praedestinavit  confor- 
mes  tieri  imaginis  Filii  sui,  ut  sit  ipse  primogenitns 
in  multis  fratribus.  Magnum  secretumquo  innotuit 
consilium.  Novit  Dominus  qui  sunt  ejus  :  sed  quod 
notum  erat  Dd,  manifestatum  est  hominibus.  Nec 
^  alios  sane  dignatur  tanti  participatione  mysterii, 
"  nisi  eos  ipsos  quos  suos  praescivit  et  prsedestinavit 
Nam  quos  prae  lestinavit,  hos  et  vocavit.  Quis  enim 
sane  nisi  vocalus,  ad  Dei  accedat  consilium  ?  Quos 
autem  vocavit,  hos  et  justificavit,  Oritur  quippe 
Sol,  non  is  qui  quotidie  oriri  cemitur  super  bonos 
et  malos,  siquidem  solis  ad  consilium  vocatis  (304) 
prophaiica  pronuntiatione  promittilur  :  Vobis,  in 
quit,  qui  timetis  Deum^  ortetur  Soljustitice  (Malach. 
IV,  2 \  Mancntibus  igitur  in  lenebris  filiis  diffiden- 
tiae,  evadii  in  novam  hanc  lucem  lucis  filius  de  po- 

bonos  et  malos,  sed  qui  timentibus  Deum  prophe- 
tica  pronuntiatione  promitlitur  solis  ad  consilium 
vocatis  :  Vobis,  mquxt^  qui  Umetis  Dominum,  orie* 
tur  Sol  justitia:. 


24S 


BPISIOLifi. 


S46 


testate  tenebrarum,  si  tamen  jam  fidentcr  Dco  di-  A  ut  non  solum  nesciret  utrumnam  dignus  foret  amore 


cere  potest :  Particeps  ego  sum  amnium  timentium 
te  (Psal.  GXYiii,  63).  Vides  quia  prsecedit  limor,  ut 
sequatur  juslificatio  ?  Forsitan  ergo  timore  voca- 
mur,  amore  justificamur.  Denique  jusius  ex  fide 
Ti?it  (Rom.  I,  17),  illa  procul  dubio  quse  operalur 
ex  dileciione. 

5.  Audial  ilaque  in  sui  vocalione  peccator  quod 
timeat :  et  sic  acccdens  ad  Solem  juslitiae,  videat 
illuminatus  quod  diligat.  Quidnam  est  illud  ?  Miseri' 
cordia  Domini  ab  asternOj  et  usque  in  astemum,  5u- 
per  Hmentes  eum  (PsaL  cii,  17).  Ab  astemo  propter 
praedestinationem,  in  asternum  propter  beitifica- 
tionem.  Aitera  carens  principio,  altera  nesciens 
finem.  Siquidem   quos  ab  sBterno  praedestinat,  in 


an  odio,  verum  etiam  odium  magis,  et  non  amo- 
rem  propria  conversatio  testarelur  :  erant  enim  te* 
ncbrae  adhuc  super  faciem  abyssi ;  nonne  is  tibi 
videtur  quasi  dc  abysso  profundissima  et  tenebro- 
sissima  borrendse  ignorantiae,  in  allam  quamdam 
quoque  trabi  abyssum  e  regione  amoenam  et  luci- 
dam  claritaiis  aetemse  ? 

7.  Et  tunc  demum  quasi  dividit  Deus  lucem  a 
lenebris,  cum  peccator,  sole  illucescente  juslitiae, 
abjeclis  operibus  tenebrarum,  induitur  arma  lucis ; 
cl  is  qucm  prior  vita  ac  propria  conscientia,  tan- 
quam  revera  filium  gchennse,  depuiavcrat  ardoribus 
scmpiterDis  ;  ad  tantam  visitautis  sc  Orientis  ex  ' 
aito  dignationem  rcspirans,  gloriari  etiam  incipit 


eternum  beatificat,  interccdente  sane  media  voca-  B  praiter  spem  in  spe  gloriae  filiorum  Dei,  quam  jam, 


tione  nna  cum  jnstificatione,  duntaxai  in  aduliis. 
Sic  ad  ortom  Solis  justitisH  sacramentum  abscondi- 
tum  a  sseculis  de  praedestinatis  et  beatificandis, 
emergere  quodammodo  incipit  ex  abysso  113  seler- 
nitalis,  dnm  quisque  vocatus  per  timorem,  justifi- 
catus  per  amorem,  prsesumit  se  quoque  esse  de 
numero  beatorum,  sciens  nimirum  quia  quos  justi- 
ficavit,  illos  et  magnificavit  {Rom,  y\\\,  29,  30). 
Quid  enim?  auditse  vocari,  cum  timore  concutitur; 
senlit  et  justificari,  cum  amore  perfunditur  :  ct  de 
magnificatione  di^fidet!  Initiatnr,  provebitnr  :  et  de 
sola  consummatione  desperabii  1  Nempe  si  initium 
sapientiae  timor  Domini,  in  quo  dicta  est  esse  no- 
stra  vocatio ;  quid  nisi  proveclus  in  sapieniia  est  amor 


nimirum  e  vicino  revelata  facie  exsuhans,  novo  in 
lumine  specuiatur,  et  dicit :  Signatum  est  super  nos 
lumen  vultus  tui^  Domine ;  dedisti  Uetitiam  in  corde 
meo  (PsaL  iv,  7).  0  Domine,  quid  esl  homo,  quia 
innotuisti  ei  ?  aut  fiiius  hominis,  quia  reputas  eum? 
(PsaL  cxLiii,  3.)  Jam  se,  o  bone  Paler,  vermis  vi- 
lissimus  et  odio  dignissimus  scmpiterno,  tamen 
confidit  amari,  quoniam  se  sentit  amare  :  imo  quia 
se  amari  prsesentit,  non  redamare  confunditur.  Jam 
apparet  in  lumine  tuo,  o  inaccessibilis  Lux,  quid 
boni  penes  te,  eiiam  cum  malus  esset,  miserum 
maneret  homonculum.  Amat  proinde  non  immerito, 
quia  amatus  est  sine  merito  :  amat  sine  fine,  quia 
sine  principio  se  cognoscit  amatum.  Prodit  in  lucem 


Dei,  is  duntaxat  qui  interim  ex  fide  est,  ex  quo  et  €^^  miseri  consolationem  magnum  consilium,  quod 


Dostra  fit  justificatio  ?  Quid  iiem  nisi  consummatio 
in  sapientia  est  ipsa,  quam  in  fine  speramus,  de  di- 
vina  illa  et  deifica  visione  glorificatio  ?  Sic  abyssus 
abyssum  invocat  in  vocc  cataractarum  suarum,  cum 
in  terrore  judiciorum  suorum  immensa  illa  seterni- 
las,  et  fleteroa  immensitas,  cujus  sapientiae  non  est 
numerus,  cor  hominis  pravum  et  inscrutabile  mira 
sua  bonitate  et  potentia  educit  in  admirabile  lumen 
auom. 

6.  Yerbi  gratia,  ponamus  hominem  in  saeculo» 
saeculi  adhuc  et  suae  camis  amore  retentum,  et,  cum 
terrestris  bominis  imaginem  portet,  incubantcm 
terrenis,  nil  de  coelestibus  cogitantem.  Quis  hunj 
Don   videat   borrcndis   circumfusum   tenebris,  nisi 


ab  seterno  laiuerat  in  sinu  seternitatis  :  quod  nolit 
videlicet  Deus  morlem  pcccatoris,  sed  maj^  ut  con- 
verlatur  et  vivat.  Habes,  homo,  hujus  arcani  indiccm 
spiritum  justificantem,  eoque  ipso  testificantem 
spiritui  tuo,  quod  filius  Dei  et  ipse  sis.  Agnosce 
consilium  Dei  in  justificatione  tui ;  confitere  et  dic, 
Consilium  meum  justificationes  tuas  {PsaL  cxvm, 
24).  Prsesens  namque  justificatio  tui^  et  divini  est 
consilii  revelaiio,  et  qnaedam  ad  fuluram  114  glo- 
riam  prseparatio.  Aut  certe  prsedeslinaiio  ipsa  po- 
tius  prseparaiio  est,  justificatio  autem  magis  jam 
appropinquatio.  Denique  ail :  Agite  posnitentiam, 
quia  appropinquavit  regnum  coslorum  (Matih.\\\fi), 
Audi  et  de  prtedeslinalione,  quod  ipsa  sit  praepara- 


qui  in  eadem  mortis  umbra  sedet  ?  qnippe  cui  nul-  P  tio.  Percipite^  inquit,  regnum  quod  vobis  paratum 


lum  adbuc  suse  salutis  si^nnm  eluxerit ;  cui  necdum 
in  aliquo  inlema  testetur  inspiratio,  an  boni  de  se 
quidpiam  aeterna  teneat  praedestinatio.  At  vero  si 
supema  eum  miseratio  dignanter  quandoque  rc- 
spexerit,  immiseritque  spiritum  compunctionis,  qua* 
tenus  ingemiscat  et  resipiscat,  mutet  vitam,  domet 
caraem,  amet  proximum,  clamet  ad  Deum,  propo- 
natque  de  csetero  vivere  Deo,  non  saeculo  :  ex  qua 
deinde  snperni  luminis  gratuita  visitatione,  ct  su- 
bita  mutatioue  dexterae  Exceisi,  agnoscat  se  merito 
quidem  non  jam  irse,  sed  gratiae  filium ;  quippe  qui 
pateruum  erga  se  diviuae  bonitatis  experitur  affe- 
etum ;  quod  se  utique  hactenus  ia  tantum  iatuerat 


est  ab  origine  mundi  {Matth.  xxv,  34). 

8.  Nemo  itaque  se  amari  diffidat,  qui  jam  amat. 
Libentcr  Dei  amor  nostrum,  quem  prsevenit,  subse- 
quitur.  Nam  quomodo  redamare  pigebit,  quos  ama- 
vit  el  nccdum  amantes?  Amavit,  inquam,  amavit ; 
babes  enim  dileciionis  pignus  Spiritum,  habes  et 
testem  fidelem  Jesum,  et  hunc  crucifixum.  0  gemi- 
Dum,  ipsumque  firmissimum  Dei  erga  nos  amoris 
argumentum  1  Christus  moritur,  et  meretur  amari. 
Spirilus  afticit,  et  facit  amari.  Ille  iacit  cur  ametur ; 
iste,  ut  ametur.  Ilie  suam  multam  dilectionem  in 
nobis  commendat,  isie  et  dat.  In  iilo  cernimus  quod 
amemus  ;  ab  ibto  sumimus  unde  amemua.  Gharitatis 


247 


S.  BERNARDl  ABBATIS   CLARiE-VALLENSlS 


248 


igitur  ab  illooccasio,  cx  ibto  affectio.  Quantaconfu-  j| 
sio,  Dei  Filium  ingralis  ocuUs  cernere  morientem  I 
quod  quidem  facile  contingit,  si  desit  Spiritus.  Nunc 
autem  quia  charitas  Dei  diffusa  est  in  cordibus  no- 
stris  per  Spiritum  sanctum,  qui  datus  est  nobis 
{Rom.  V,  5),  amati  amamus,  amantes  amplius  me- 
remur  amari.  Si  enim  cum  adbuc  inimici  essemus, 
reconciliati  sumus  Deo  per  mortem  Filii  ejus,  multo 
magis  reconciliati  salvi  erimus  in  yita  ipsius.  Quid 
enim  ?  qui  proprio  Filio  suo  non  pcpercit,  sed  pro 
nobis  omnibus  tradidit  illum,  non  etiam  omoia  cum 
ipso  daturus  est  nobis  {Rotn,  viii,  32). 

9.  Gum  ergo  geminum  teneamus  nostrae  salutis 
indicium,  geminam  sanguiniset  Spirituseffusionem, 
nentra  sine  aliera  prodest.  Nam  nec  Spiritus  datur 
nisi  credentibus  in  Crucifixum,  nec  fides  valet,  si  g 
non  operatur  ex  dilectione.  Dilcctio  autem  donum 
Spiritus  esl.  Quod  si  secundus  homo  (Christum  lo- 
quor)  factus  est  non  solum  in  animam  viventem,  sed 
etiam  in  spiritum  vivificantem,  ex  uno  videlicet 
moriens,  ex  altero  mortuos  suscitans ;  quid  mihi 
prodesse  potest  quod  in  ipso  moritur,  absque  eo 
quod  vivificat?  Denique  ipse  ait :  Caro  non  prodest 
guidquamf  Spiritus  est  qui  vivi/icat  {Joan,  vi,  64). 
Quid  est  autem,  vivi/icat,  nisi,  jusliHcat?  Gum  enim 
mors  animae  peccatum  sil,  (anima  quippe  quse  pec- 
caverit  ipsa  morielur  (Ezech,  xviii,  4);  vita  ejus  sine 
dubio  justitia  est,  quoniam  justus  ex  fide  vivit.  Juslus 
autem  quis  est,  nisi  qui  amanti  se  Deo  vicem  rc- 
pendit  amoris  ?  quod  non  fit  nisi  revelante  Spiritu 
per  fidem  homioi  ^eteroum  Dei  propositum  super  ( 
sua  salute  futura.  Quae  sane  revelatio  non  est  aliud 
quam  infusio  gratise  spiritualis,  per  quam,  dum  facta 
camis  mortificantur,  bomo  ad  regnum  prseparatur, 
quod  caro  et  sanguis  non  possident ;  simul  accipiens 
ib  uno  Spiritu,  et  uode  se  praesumat  amatum,  et 
unde  redamet,  ne  gratis  amatus  sit. 

10.  Hoc  itaque  est  illud  sacrum  secretumque 
consilium,  quod  a  Patre  Filius  in  Spiritu  sancto 
acciptens,  suis,  quos  novit,  per  eumdem  Spiritum, 
justificando  eos,  communicat,  et  communicando 
justificat :  quando  id  quisque  accipit  in  sui  justifi- 
catione,  ut  incipiat  et  ipse  cognoscere,  sicut  et  co- 
gnitus  est ;  eum  videlicet  datur  et  ipsi  prseacntire 
aliquid  de  sua  ipsius  futura  beatiiudine,  quemadmo- 
dum  ab  aetemo  latuit  in  prsedestinante,  plenius  ap-  % 
pariturum  in  beatificante.  De  qua  tamen  jam  perce- 
pta  suimet  ex  parte  notitia,  inlerim  quidem  glorie- 
tur  in  spe,  nondum  tamen  in  securitatc.  Quam  mi- 
serandi,  qui  ad  tam  jueundum  justorum  consilium, 
uuUum  adhuc  tenent  suse  vocationis  testimouium ! 
Domine,  quis  credidit  auditui  nostro?  0  ulinam 
saperent  et  intelligerent  I  Yerum  nisi  credideriut, 
non  intelligent. 

lo*  Sed  habetis  et  v08,o  infelices  sseculi  male  115 

(305)  Locus  est  Job,  xxviii,  28.  Septuaginta  in- 
terpretes  :  1M  eco9<6cta  lfn\  ao^Ca,  Ecce  cultus  Dei 
est  sapientia.  Yulgata,  Ecee  timor  Domini  ipsa  est 
mipientia. 


securi  amatores,vestmm  seorsum  a  justis  consilium» 
Squama  squamae  conjungitur,  et  non  est  spiraculum 
in  vobis.  Habelis,  inquam,  et  vos,  o  impii,  commu- 
nicatum  ad  iovicem  consilium,  sed  plane  adversus 
Dominum,  et  adversus  Gbristum  ejus.  Etenim  si, 
dicenie  Scriptura,  Pietas  est  cultus  Dei  (305),  pro- 
fecto  quisquis  plus  amal  mundum  quam  Deum,  im- 
pius  atque  idololatra  esse  convincitur,  colens  et  ser*- 
viens  creaturse  potius  quam  Grealori.  Uabentibus 
autem,  ut  dictum  est,  sanctis  atque  impiis  suum  ad 
se  quibusque  consilium,  magnum  procui  dubio  inter 
utrosquc  chaos  firmatum  est.  Nam  quomodo  justus 
longe  se  facit  a  consilio  et  concilio  malignantium, 
ita  nec  resurgunt  omnino  impii  in  judicio,  neque 
peccatores  in  consiiio  (306)  juslorum.  Est  quippe 
justorum  consilium,  pluvia  voluntaria^  quam  segre- 
gavit  Deus  hsereditati  suse  :  est  consilium  vere 
secretum,descendcns  nimirum  sicut  pluvia  in  vellus : 
est  fons  signatus,  cui  alienus  non  communicat  : 
est  sol  justitiae,  qui  limeutibus  Deum  tantum  oritur. 

i2.  Porro  caeteros  advertens  prophela  in  sui 
siccitate  et  caecitate  remanentes,  justorum  siquidem 
imbris  et  lucis  cxpertes  infecundos  ac  tenebrosos, 
confusos  et  aversos,  subsannat  et  notat :  Hcec  est^  in- 
quiens,  gens  quas  non  audivit  vocem  Dei  sui(Jerem. 
VII,  28).  Non  vultis,  o  miseri,  dicere  cum  David, 
Audiam  quid  loquatur  in  me  Dominus  Deus  {Psal, 
Lxxxiv,  9)  :  utique  foris  fusi  in  vaniiates  et  insanias 
falsas,  intimum  optimumque  non  requiritis  veriiatis 
auditum.  Filii  hominum,  usquequo  gravi  corde? 
utquid  diligitis  vanitatemyet  quasritis  mendacium? 
{Psal,  IV,  3.)  Surdi  ad  vocem  veritatis,  ignorantes 
consilium  cogitantis  cogitaliones  pacis,  sed  et  lo- 
quentis  pacem  in  plebem  suam,  et  super  sanctos 
suos,  et  in  eos  qui  convertuntur  ad  cor.  Jam  vos, 
inqmi,  mundiestis,propter  sermonem  quem  locutus 
sum  vobis  {Joan,  xv,  3).  Ergo  qui  hunc  sermonem 
non  audiunt,  immundi  sunt. 

13.  Geterum  tu,  o  charissime,  huic  vod  Dei  lui, 
dulciori  super  mel  et  favum,  si  prasparas  aurem 
interiorem,  fuge  curam  exteriorem,  ut  expedito  ei 
vacante  interno  sensu,  dicas  et  tu  cum  Samueie  : 
Loquere,  Domine,  quia  audit  servus  tuus  (/  Reg,  iii, 
10).  Yox  haec  non  sonat  in  foro,  sed  nec  auditur  in 
publico.  Secrelum  consilium,  secretum  quaerit  et 
auditum.  Auditui  tuo  gaudium  pro  certo  dabit  et 
lietitiam,  si  sobria  auro  perceperis.  Abrahse  prseci- 
pitur  eiire  de  terra  et  de  cognatione  sua,  ut  videre 
et  possidere  mereretnr  terram  viventium  (Gen,  xii, 
1).  Jacob  relitto  fratre  et  patria  Jordanem  transit 
in  baculo  {Gen.  xxxii,  10),  et  excipitur  Rachelis  am- 
plexibus  {Gen,  xxix,ll).  Joseph  dominatur  iEgypto 
(Gen.Tu)^  inercatione  furtivapatri  sablatus  et  patrise 
(Gen.  xxxvii).  Ecclesia  jubetur,  ut  concupiscat  Rex 
decorem  ejus,  oblivisci  popnlum  suum,  el  domum 

(306)  Ita  scribendum  ;  non  condlio,  ut  in  Psalmo 
II.  Sensus  enim  exigit,  consilio  et  sic  habent  ma- 
nuscripti. 


249 


BPISTOL^. 


250 


palrissoi  (Psal.  xlit,  H,  12).  Puer  Jesus  inter  co-  Alaus  discipUoffi,  quis  scientia;  profectas,  vel  artis 


gnatos  et  notos  a  parenlibus  qaaeritur,  nec  tamen 
invenitur  {Luc.  u,  44,  45).  Fugc  fralres  luos  et  tu, 
si  taam  vis  invenire  salutera.  Fuge,  inqnam,  de 
medio  Babylonis,  fuge  a  facie  gladii  aquiloois.  Pa- 
rati  snmus  cum  panibus  occurrere  fugienti.  Abbatem 
tuum  me  nominas ;  non  renuo  interim  propter 
obsequium.  Obsequium  dico,  non  quod  exigam,  scd 
quod  exhibeam  :  sicut  Filius  hominis  non  venit  mt- 
nistrari,  sed  ministrare,  et  animam  suam  dare  in 
redemptionem  pro  multis.  Yerumtamen  si  dignum 
jodicas,  accipe  condiscipulum,  quem  magislrum 
eligis.  Unus  sit  ambobus  magister  Christus  :  et 
ipse  sit  epistolae  finis,  qui  finis  est  ad  justitiam 
omni  eredenti  (Rom.  x,  4). 

EPISTOLA  CVIU. 

AD  THOMAM  DB  SANCTO*AUDOMARO  (307),  POST  TRANS- 
GRBSSIONEM  PROMISSIONIS  SUiE  VBNUENDI  AD  CON- 
VERSIONEM. 

Hunc  relictis  studiis  religionem  ingredi  hortatur, 
proposito  Thomas  de  Beverla  exitu  infelici. 

Charissimo  filio  suo  Thomjs,  frater  Bbrnardus 
Clar8&-yallis  vocatus  abbas,  in  spiritu  timoris  am- 
bulare. 

1.  Bene  facis  agnoscens  debitum  luie  promissio- 
nis,  et  dilalSB  reatum  solutionis  non  diffitens  :  sed 
volo  itO  te  non  solum  quid,  sed  et  cni  promiseris, 
cogitare  :  nam  ego  mibi  nihil  usurpo  ex  eo  quod  me 
coram,  et  non  mihi  promissum  ipse  mecum  recolis. 
Fmstra  proinde  times  exprobratum  tibi  iri  a  me 


fruclus,  trepidare  timore  ubi  non  est  timor,  et  timo- 
rem  Domini  relinquere?  Quam  salubrius  disceres 
Jesum^  et  hunc  crucifixum !  quam  utique  scientiam 
hnud  facile,  nisi  qui  mundo  crucifixus  est,  appre- 
bendit.  Falleris,  fili,  falleris,  si  te  pntas  invenire 
apud  mundi  magistros,  quam  soli  Chrisii  discipuli, 
id  est  mundi  contcmplores,Dei  munere  assequuntur. 
Ncc  enim  hanc  lcctio  docet,  scd  unctio ;  non  littera, 
s^id  spiritus;  non  eruditio,  sed  exercitatio  in  mao- 
datis  Domini.  Seminate,  inquit,  vohis  justitiam,  me 
tite  spem  vitcey  illuminate  vobis-  lumen  scientio! 
(Osee,  X,  42).  Vidcs  quia  noo  recte  proditur  ad  lumen 
scientiae,  nisi  justitise  germen  procedat[a/.  prsecedai] 
ad  animam,  ex  quo  formetur  granum  vitae,  et  non 
D  palea  gloriae.  Quid  ergo?  nondum  tibi  ad  jnstitiam 
sominasti,  nondum  spei  manipulos  messuisti ;  et 
veram  te  praesumis  sectari  scientiam !  nisi  forte  pro 
vera  supponitur  illa  qua)  inflat.  Et  stultius  erras 
appendens  argentum  timm  non  in  panibus,  et  labores 
luos  non  in  saturitate.  Obsecro,  redi  ad  cor,  et  ad- 
verte  hunc  annum  [edit,  annuum],  terminum  quem 
tu  tibi  indulsisti  in  injnriam  Dei,  non  esse  annum 
placabilem  Domino,  sed  discordiae  seminariom,  irse 
fomitem,  nutrimentum  apostasisB,  qui  spiritum 
exstinguat,  gratiam  intercludat,  teporem  afferat 
illum  qui  Deo  solet  vomitum  provocare. 

3.  Heu!  heul  videris  mihi  uno  spiritu  ambulare, 
sicut  et  uno  censeri  nomine,  cum  altero  illo  Thoma, 
olim   scilicet  prseposito  de  Beverla,  qui   cum  se 


snper  frustratoria  dilatione,  qui  testis  accitus  sum,  £  similiter  nostro  Ordini  et  noslrae  domui  toto  deside- 


et  npn  dominus  voti  (308).  Vidi  et  gavisus  sum;  et 
hoc  oro,  ut  gaudium  meum  plenum  sit  :  quod  non 
erit,  nisi  cum  fuerit  impleta  promissio.  Terminum 
posuisti^  quem  non  oportuit  transgredi.  Transgres- 
saa  es,  quid  ad  me?  tuo  domino  stas,  aut  cadis.  Mihi 
sane  decretum  est  pro  imminenti  periculo.  non  pro- 
bris,  non  minis  agere  tecum,  sed  monitis;  idque 
qnatennssequoadmiserisanimo.  Sime  audieris,bene; 
si  non,  ego  non  judico  quemquam  :  est  qui  quaerat  et 
judicet;  qui  enim  judicat  nos,  Dominus  est  (/  Cor. 
Vf,  4).  Et  hioc  tibi  plus  timendum  arbiiror  ac  do- 
lendam,  quia  non  homini,  sed  Deo  mentituses.  Etsi 
ego  tuae,  ut  vis,  verecundiae  parco  coram  hominibus, 
num  illa,  quae  coram  Deo  est,  impudentia  impunita 


rio  devovisset,  coepil  induciari,  et  ita  paulatim  re- 
frigescere,  donec  subita  et  horrenda  morte  prae- 
reptus  factus  de  medio  est  secularis  et  praevaricator, 
et  duplo  fihus  gehennae  (quod  ab  eo,  si  fieri  potest, 
avertat  misericors  et  miserator  Dominusl).  Exstat 
epistola,  quam  ad  eum  frustra  scripsi  (Epist.  praeced.): 
nisi  quod  meam  ipsius  animam  liberavi,  denuntians, 
quod  in  me  fuit,  quae  oportuit  ficri  cito.  Beatus  foret, 
si  me  audisset.  Dissimulavit :  mundus  ego  sum  a 
sanguine  ejus.  Yerum  id  non  sufficit  mihi ;  quia 
ctsi  sim  in  facto  isto  securus  de  me,  illa  tamen,  quae 
non  quaerit  quae  sua  sunt,  charilas  urget  me  lugere 
illum  qui  securus  non  exiit,  quoniam  male  securus 
vixit.  0  judiciorum   Dei  abyssus   multa!   o   terri- 


relinquitur?  Quid  quaeso,  rationis  habet  verecundari  g  bilis   117   in   coosiliis  Deus  super  filios  homi- 
'  "       '  "        *"  *  •**  vT  iiuml   Spiritum  donavit,  quem   erat  denuo  abla- 

turus,  ut  esset  supra  modum  peccans  peccatum ; 
et  gratia  subintravit,  ut  abundaret  delictum  :  quod 
tamen  non  fuit  culpa  dantis,  sed  addentis  praevarica- 
tionem.  Sui  nimirum  arbitrii  erat,  quod  male  liber 
liberum  habuit  constristare  spiritum,  eontemnere 
gratiam,  nec  mancipare  effectui  suggestum  Dei,  ut 
posset  dicere  :  Gratia  Dei  in  me  vacua  non  fuit 
(/  Cor.  XV,  10). 
4.  Tu  si  sapis,  illius  insipientia  proderit  tibi,  ct 


ad  diem  hominis,  et  vultum  Dei  non  vereri?  Nam 
valtos  Domini  super  facientes  mala  (Psal.  xxxiii,  17). 
Tu  ergo  plus  times  opprobria  quam  tormenta;  et 
qui  trepidas  ad  linguam  carnis,  contemnis  gladium 
qui  devorat  carues?  Haeccine  esl  illa  morum  pul- 
cherrima  compositio,  qua  informari  te  scribis  scien- 
tise  hajus  apprehensione,  cujus  studio  et  amore  sic 
ferves,  at  non  verearis  sancto  proposito  praejudicium 
facere? 
2.  Sed  quaeso  te,  quod  memoriale  virtutis,  quae 

^307)  Yide  epistolam  382. 
(308)  Yotum  appeliat  Bernardas  ejnsmodi  pro- 
misaom,  qao  qais  se  in  religionem  ingredi  coram 


eo  statuerat.  Confer  epistolam  395,  et  sermonem 
63  in  Cantica,  n.  6,abi  Novitiorum  lapsum  et  casum 
higet. 


251 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLB.NSIS 


252 


lavabis  manus  tuas  in  sanguine  peccatoris,  et  curabis  j| 
cito  absolvere  te  a  laqueo  perditionis,  me  a  timore 
horribili.  Ego  enim  haud  secus  fero,  fateor,  aver- 
sioncm  tuam,  quam  evisceralionem  meam :  quoniam 
charissimus  factus  es  mihi,  et  pateruo  tc  amplector 
affectu.  Ea  proptcr  ad  omnem  recordatiouem  tni, 
animam  meam  transverberat  gladius  iste  timoris, 
tanlo  acerbius,  quanto  te  minus  timentem  considero. 
Scio  nempc,  ubi  de  lalibus  iegerim  :  Cum  dixerint, 
pax  et  securitaSy  tunc  subitaneus  eis  superveniet 
interituSf  ianqvam  in  utero  liabenti,  et  non  effu- 
*  gient  (/  Thess,  v,^3).  Multa  autcm  prsesentio  immi- 
nere  tibi  pavenda  tardanti  resipiscere,  tanquam  mulia 
expertusy  quae  o  si  cognovisses  et  tu  !  Grede  ergo 
experto,  crede  amanti  :  cui  ex  altero  nou  falli, 
ez  altcro  non  fallcre  inesse  cognoscis.  Q 

EPISTOLA  CIX. 

AD  ILLUSTEEli  JUVBNBM  6AUFRIDUM  DB  PBRRONA  (309), 

BT  SOCIOS  EiUS. 

Nobiles  juvenes  ob  religiosas  vitai  propositum  pras^ 
dicat  et  ad  perseverantiam  hortatur, 

Dileciis  filiis  Gaufrido  et  sociis  ejus,  Bbrnardus 
abbas  dictus  Clarse-Vallis,  spiritum  consilii  et  forii- 
tudinis. 

1.  Sermo  qui  insonuit,  sedificat  multos,  imo  uni- 

versam  IsBiificat  civitatem  Dei,  ita  ut  laetentur  coeli, 

et  exsultct  terra,  et  omnis  lingua  glorificet  Deum  de 

vestra  conversione.  Terra  mota  est,  quia  cceli  distil- 

laverunt  a  facie  Dci  Sinai,  pluentes  istis  diebus  soliio 

abundantius  pluviam  volnniariam,  quam  segregavit 

Deus  hsereditati  suae.  Non  apparebit  ultra  vacua  in  £ 

vobis  crux  Christi,  quemadmodum  in  mullis  filiis 

diffidentise,  qui  tardantes  converti  ad  Dominum  de 

die  in  diem,  improvisa  morte  subtracii,  in  puncto 

descendunt  ad  inferos.  Omnino  refloruit  et  nunc 

quasi   de  novo  lignum   in   quo   pepcndit  Dominus 

glorise,  qui  mortuus  est,  non  tanlum  pro  gente,  sed 

ut  filios  Dei,  qui  erant  dispersi,  congregaret  in  unum. 

Ipse,  ipse  coliigit  vos,  qui  diligit  vos  tanquam  viscera 

sua,  tanquam  fructum  pretiosissimum  crncis  suae, 

« 
(309)  In  vetustiori  editione,  de  Parrona,  quae  urbs 
est  muniiissima  ad  Somenam.  Inde  ergo  nomen  tra- 
xit  Gaufridus  et  origincm.  Ex  iis  erat,  quos  S.  Ber- 
nardns  in  Belgio  ad  religionem  convertisse  memo- 
ralur  in  libro  quarto  de  ipsius  Vita,  cap.  3.  Socius 
conversionis  fuit  Gaufridus  alter,  postea  Prior  || 
Clarae-Yallensis.  De  his  inielli^^endus  est  Hermaunus 
monachus  Torn^censis,  in  Spicilegii  tomo  i2,  pag. 
479,  ubi  de  S.  Bernardo,  quem  a  tam  ex  ecclesia 
Sanctae-Mariae  Tornacensis,  quam  ex  ipsa  dicecesi, 
clerici  videlicet  multi  famosi  domnum  Bernardum 
abbatem  Clarae-Yallensem  conversionis  gratia  se- 
cuti  sant.  »  Hoc  factum  refert  Hermannus  pag.  476, 
posl  annum  vjgcsimum  quartum  poniificatus  Simo- 
ois  Noviomensis,  qui  sedere  coepit  anno  1122.  Non 
ergo  hsec  cpistola,  ut  Manriquez  censct,  ad  annum 
1131  referri  potest.  Gaufridum  Perronensem  iaudat 
Petrus  de  Boya  Novitius  Clarae-Vallensis  supra,  in 
episiola  479,  n.  9.  —  Huc  usque  Mabillonius,  cui  iu 
eo  non  conseniii  Horslius,  quod  hunc  eumdem  Gau- 
fridum  velit  fuisse  Priorem  Clarse-Vallis,  de  quo  sic 
habet :  Uanc  sanctus  Bernardas  cum  aliis  viginti 
novem  novilibas  ac  litteraiis  juveDibas  in  Fiandria 


tanquam  dignissimam  recompensationem  effusi  saD- 
guinis  sui.  Si  ergo  gaudcnt  angeli  super  uno  pecci- 
tore  poenitentiam  ageote  (^Luc.  xv,  10),  quid  in  tam 
multis,  et  illis  peccatoribus,  qui  quanto  illustriores 
videbantur  in  saeculo,  scientia,  gcnere,  juventute, 
tanlo  pluribus  erant  perdiliouis  exemplum?  Legeram, 
Non  multos  7iobiles,  non  multos  sapientes,  non  mul- 
tos  potentes  elegit  Deus  (/  Cor,  i,  26,  27) ;  at  nunc 
praeier  regulam  mira  Dei  potentia  talium  convertiiur 
mullitudo.  Vilescit  gloria  prsesens,  juventutis  flos 
conculcatur,  non  reputaiur  generoaitas;  sapientia 
muudi  staUilia  judicatur  ;  non  acquiescitur  carni  et 
sanguini ;  parenium  et  charorum  renuotiaiur  affecti- 
bus;  favores,  et  honorcs,  ct  dignitatcs  reputantur  ut 
stercora,  ulChrislus  lucrifiat.  Laudarem  vos,si  vobis 
haec  accidissc  ex  vobis  coguosccrem :  c?etorum  digitus 
Dei  est  istc,  muUitio  planc  dcxterae  Excelsi.  Datum 
optimum  est,  et  donum  perfoctum  fllS  uec  du- 
bium  quin  descendens  a  Patre  luminum.  Iddrco  in 
ipsum  omne  praeconium  jure  referimus,  qui  facit 
mirabilia  solus,  qui  fccit  ne  in  vobis  oliosa  jam  esset 
ea,  quae  apud  se  est,  copiosa  redemptio. 

2.  Quid  igilur  opus  est  facto,  dilectissimi,  nisi  ut 
satagalur  quomodo  laudabile  propositum  dignum 
consequatur  effectum  ?  Studete  proinde  persevcran- 
liae,  qnae  sola  virtutum  coronalur.  Non  inveniaiur 
apud  vos,  Est  et  Non,  ut  sitis  fihi  Patris  vestri  qui 
cst  in  coelis,  apud  quem  nimirum  non  est  transmu- 
tatio,  nec  vicissiludinis  obumbratio.  Vos  quoquc, 
fratres,  in  eamdem  imagiaem  transformamini  a  cla- 
ritate  in  claritatem,  tanquam  a  Domini  Spiritu,  cu- 
ranles  omni  vigilantia  et  ipsi  non  inveniri  leves, 
instabiles,  fluctuantes.  Scriptum  est  enim :  Vir  duplex 
animo^  inconstans  est  in  omnibus  viis  suis  (Jacobi  i, 
8);  et  rursum  :  Vas  ingrediendi  terram  duabus  viis! 
(Eccli.  II,  14.)  Et  ego,  charissimi,  quantum  congra- 
tulor  vobis,  tantum  gratulor  et  mihi,  qni  ut  accepi, 
dignus  habitus  sum  minister  eligi  consilii  hujus.  Et 
consiiium  do,  et  auxilium  spondeo.  Si  videor  neces- 
sarius  aut  certe  si  dignus  judicor,  non  recuso  labo- 

ad  religionem  convertit;  nutantem  vero  aut  pro- 
crastinantem  hisce  Iitteris  exciiavit.  Is  postea  factus 
Frior  in  Clara-Valle,  quintus  in  orriine;  demum 
electus  in  episcopum  Tornacensem  (alii  legunt  Nati- 
netensem),  consentire  noluit.  Quod  iia  1'etrus  Ble- 
sensis  narrat  :  «  Legimus,  quod  Gaufri  Jus  Perro- 
ncnsis.  Clarae-Vallis  Prior,  ehclus  in  episcopum 
Tomacensem,  electioni  nullat(*nu8  acquievit.  Qui 
posleo  dehinctus  ct  apparens  cuidam  tratri,  inqui- 
renti  qualiter  ei  esset,  respondit  :  Rcvelavit  mihi 
Trinitas  sancta,  quod  si  suscepissem  episcopatum, 
fuissem  de  numero  reproborum.  Ubi  ei  ejus  exemplo 
percelUt  animos  aliorum  quorumdam  praesulum,  ita 
dicens  :  Quid  ergo  facient  infelices,  qui  temporalium 
sollicitudinum  fluclibus  se  sponte  et  gratantcr  ini- 
mergunt?  qui  splendide  epulando,  dormiendo,  bi- 
bendo,  sedendo  ad  telonium,  fiscalem  calculnm  di- 
spensando,  quaerendo  quae  sua  sunt,  aut  potius  quae 
sunt  Caesaris,  et  non  Dei,  vitam  suam  in  vanitatibus 
transigunt?  »  Ita  Petrus  Blesensis,  cpist.  102.  Idcm 
refort  Caesarius,  lib.  2,  cap.  29.  Vide  de  eo  Henri- 
quez  in  Menoiog.  ad  diem  15  februarii. 


253 


EPISTOLE. 


254 


rem,  noQ  deero  pro  \iribu8.  DevolussuppoDohume-  m  lus  moaachus,  sed  peccator,  quoli^iaQas  oralio- 

ros,  etsi  jam  fessos  (310),  sarciuae  huic,  si  mibi      ues  (31i). 

1.  Sola  causa,  qua  noo  liceat  obedire  parcntibus, 
Deus  est.  Ipse  euim  dicit :  Qui  amat  patrem  aut  ma- 
trem  plus  quam  me^  non  est  me  dignus.  Si  me  vcre 
ut  boni,  ut  pii  parentes  diligitis ;  si  veram,  si  fide- 
lcm  erga  filium  pictatem  habetis  :  quid  me  Patri 
omnium  Deo  placere  satagentem  inquietatis,  et  ab 
ejus  servitio,  cui  servire  regnarc  est,  relrahere  al- 
tentatis?  Vere  nunc  cognosco  quia  inimici  hominis, 
domestici  ejus  {Michceo!  vii,  6).  In  hoc  vobis  obedire 
non  debeo,  in  hoc  vos  non  agnosco  parenles,  sed 
hostes.  Si  diligeretis  me,  gaudereiis  utiqne  qnia  vado 
ad  meum  atque  vestrum,  imo  universorum  Patrem. 
Alioquin  quid  mihi  et  vobis?  quid  a  vobis  hal)eo,  nisi 


coelitus  imponatur.  Laeius  et  obviis,  ul  dicitur,  ma- 
nibus  excipio  cives  sanctorum,  et  domesticos  Dei. 
Quam  libens,  juxta  mandaium  propheticum,  occurro 
cum  panibus  fugientibus  a  facie  gladii,  aquam  fero 
siiienlibus!  {Isa.  xxi,  14.)  Reiiqua  posui  in  ore  noslri» 
imo  et  vcstri  Gaufridi.  Quidquid  vobis  vice  nostra 
dixerit  ille»  noslrum  non  dubiletis  esse  consilium. 

EPISTOLA  CX. 

AD  PABENTES  BJUSDEII  GAUFBIDI  CONSOLATORIA. 

Non  esse  cur  filium  religiosum  tanquam  perditum 
lugeant,  vei  etiam  cur  delicatulo  metuant, 
i.  Si  filium  vestrum  Deus  facit  et  suum,  quid  \os 
perdiiis,  aut  ipse  quid  perdit?  Fit  de  divite  dilior, 


de  nobili  generosior,  clarior  de  illustri ;  et,  quod  his  tt  peccatum  et  miseriam  ?  Hoc  solum,  quod  gesto,  cor- 


omnibus  majus  est,  sanctus  de  peccalore.  Oportel 
autem  eum  praeparari  regno  quod  sibi  paratum  est 
ab  origine  mundi,  atque  bujus  rei  gratia  modicum 
tempus,  quod  vivere  habet,  manere  nobiscum,  do- 
nec  abrasa  s$purcitia  \itae  saecularis,  ac  terreno 
deterso  pulvere,  ccelesti  mansioni  fiat  idoneus.  Si 
diligitis  eum,  gaudebiiis  utique  quia  vadit  ad  Pa- 
trem,  ei  talem  Patrem.  Ipse  quidem  vadit  ad  Deum, 
sed  vos  Don  perditis  eum ;  quin  potius  multos  per 
eum  acquiritis  vobis  filios.  Quotquot  sumus  in  Glara« 
Valle  vel  de  Glara-Yalle  ipsum  in  fralrem,  vos  in 
parentes  suscipimus. 

2.  At  fortassis  metuiiis  corpori  ejus  vitae  asperi- 
talem,  quod  nimirum  tenerum  nostis  esse  ac  dcli- 


ruptibile  corpus  de  vestro  me  habere  fateor  et  agnos- 
co.  Non  sufficit  vobis  quod  me  in  hanc  Sfficuli  mise- 
riam  miseri  miserum  induxistis;  qnod  in  peccato 
vestro  peccatores  peccatorem  gennistis ;  quod  et  in 
peccato  natnm,  de  peccato  nutristis  :  nisi  eliam  in- 
videndo  mihi  misericordiam  quam  conseeutus  sum 
ab  eo  qui  non  vult  morlem  peccaloris,  filium  insu- 
per  gehenhse  faciatis  ? 

2.  0  durum  patrem  1  o  ssevam  matrem  t  o  parentes 
cnideles  et  impios  ,  imo  non  parenles,  sed  perempto- 
res  :  quornm  dolor,  salus  pignoris;  quorum  conso- 
latio,  mors  filii  est  I  qui  me  malunt  perire  cnm  eis, 
quam  regnaro  sine  eis  1  qui  me  rursus  ad  naufragium, 
nnde  tandem  nudus  evasi ;  mrsus  ad  ignem,  nnde 


catum.  Gaeterum  de  hujusmodi  timore  dicitur  :  Ibi  Q  vix  semiustus  exivi ;  rursus  ad  latrones,  a  quibus 


trepidaverunt  timore,  ubi  non  fuit  timor  {Psal,  xui, 
5).  Confidite,  consolamini  :  ego  ero  illi  in  patrem, 
et  ipse  erit  mihi  in  filium,  quousque  dc  mois  manibus 
excipiat  enm  Pater  misericordiarum  et  Deus  totius 
consolationis.  Noliie  ergo  lugere,  et  nolite  flerc; 
qnia  Gaufridus  vester  festinat  ad  gaudium,  non  ad 
luctum.  Ego  ero  illi  pater,  ego  mater,  ego  frater  et 
soror.  Ego  faciam  ei  prava  in  directa,  et  aspera  in 
vias  planas  :  ego  ei  omnia  sic  temperabo  et  sic 
dispensabo,  ut  et  spirilus  proficiat,  et  corpus  non 
deficiat.  Denique  serviel  Domino  in  Iseiitia  ct  exsul- 
tatione,  et  cantabii  in  viis  Domini,  quoniam  magna 
esl  gloria  Domini. 

119  EPISTOLA  GXI. 

EX  PERSONA  BLLE  MONACBI  AD  PARBNTE8  SUOS. 

Hortatur  eos  ne  se  Deo  servire  volentem  impedire 
aut  retrahere  conentur  :  indignum  id  fore  et 
frustraneum. 

Gharis  parentibus  suis,  Ingobbanno  et  Ivbtjr  He- 

(310)  Hinc  patet  BernarJum  jam  scnectse  proxi- 
ronm  tunc  fuisse. 

(3tl)  Haec  inscriptio  nunc  primum  reslitnta  est 
ex  codice  Gorbeiensi  ssepe  laudato.  An  epistola  haec 
aoa  est  ex  illis  quas  scriptoribus  componendas 
prse«cribebat  aliquando  Vir  sancius,  ex  epistola  nunc 
389?  Csetcrum  de  his  litteris  ita  Uorslius  :  Hanc 
epistolam  Bemardus  nomine  Elise  Novitii  sui  ad 
parentes  ejns  scripsit,  ut  eos  filium  a  proposito  re- 
vocare  conantes  reprimeret.  «  Acriora  quidem,  » 


semivivns  relictus  sum,  sed  miserante  Samaritano 
jam  aliquantnlum  convalui,  revocare  conantur  :  et 
militem  Ghrisli  prope  jam  rapto  coelo  triumphaotem 
(qnod  non  in  mc  glorior,  sed  in  eo  qui  vicit  mun- 
dum)  ab  ipso  jam  introitu  gloriae,  tanquam  canem 
ad  vomitum,  tanquam  suem  ad  lutum,  ad  sseculum 
reducere  moliuntur !  Mira  abusio  I  domus  ardet, 
ignis  instal  a  tergo,  et  fugienti  prohibetur  egredi^ 
evadenti  snadetur  regredi  I  et  hoc  ab  his  qui  in  in- 
cendio  positi  sunt,  et  obstinaiissima  dementia  ac 
dementissima  obstinatione  fugere  periculum  nolunt. 
Proh  furor  I  si  vos  cont<'mnitis  mortem  vestram,  cur 
eliam  appetitis  meam?  Si,  inquam,  negligitis  salu- 
tem  vestram,  quid  juvat  etiam  persequi  meam? 
D  Quare  vos  non  potius  sequimini  me  fugientem,  nt 
non  ardeatis  ?  An  hoc  est  vestri  cruciatus  levamen, 
si  me  etiam  perimatis  :  et  hoc  solum  timetis,  ne 
soli  pereatis  ?  Ardens  ardentibus  quod  solntinm  prae 
stare  poterit?  quse,  inquam,  consolatio  damnatis, 

inquit  Lessius,  «  ista  vidcri  possent  nisi  a  tanta 
sapientia  et  sanctilate  essent  profecta.  Quis  enim 
electum  illud  Spiritus  sancti  orgauum  audeat  re- 
prehendere?  Noverat  ille  quanti  hsec  res  sit  mo- 
menti.  Neque  tamen  mens  ipsius  est,  ut  passim  tam 
acriter  illis  scribatur,  nisi  quis  videat  se  in  gravia 
salutis  pericula  illorum  importunitate  conjiciendum, 
aut  ilii  finem  sollicilandi  non  faciant.  »  Ita  ille  tra- 
ctatu  utilissimo  de  Statu  vite  deligeDdo,  qusesl.  4, 
36*  Gonfer  notas  ad  epistolam  104. 


255 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLESSIS 


256 


socios  habere  suse  damnationis  ?  quodve  remedium  m  mortuos  ssbcuU  :  et  jam  parum  est  ut  deiMsendas  in 


morientibus,  alios  \idere  moricntes?  Non  hoc  mihi 
persuadet  dives  ille  qui»  in  lormentis  desperatus  de 
sui  liberatione,  rogabat  nuntiari  fratribus  suis  ne 
et  ipsi  veoirent  in  locum  eumdem  tormentorum  {Luc* 
XVI,  28),  timens  procul  dubio  ex  suorum  cruciatu 
augeri  suum. 

3.  Quid  ergo  ?  ibo  et  consolabor  lugentem  matrem 
meam  mei  ad  lempus  visitatione,  ut  in  setemum  lu- 
geam  et  me  et  ipsam  sine  consolatione  ?  Ibo,  in- 
quam,  et  salisfaciam  patri  meo  irascenti  pro  mei  ad 
tempus  absentia,  consolandus  et  ipse  ab  tempus  de 
ejus  prsesentia,  ut  posimodum  et  quisque  pro  se,  et 
ulerque  pro  alteruiro  iaconsolabili  desoletur  trisli- 
tia  ?  An  potius  exemplo  Apostoli  non  acquiescens 


yentrem  inferi  ;  jam  te  deglutire  festinat,  ac  nigien- 
tibus  praeparatis  ad  escam  tradere  devorandum. 

2.  RcTertere,  quseso,  revertere,  priusquam  te  ab- 
sorbeat  profundum,  et  urgeat  super  te  puteus  os 
suum;  priusquam  demergaris,  undc  ulterius  non 
emergas ;  priusquam  ligalis  manibus  et  pedibus  pro- 
jiciaris  in  tenebras  exteriores,  ubi  est  fletus  et  stri- 
dor  dentium ;  priusquam  detrudaris  in  locum  tene- 
brosum,  et  opertum  mortis  caligine.  Erubescis  forte 
redire,  quia  ad  horam  cessisti.  Erubesce  fugam,  et 
non  post  fugam  reverti  in  praelium,  et  rursum  pn- 
gnare.  Necdum  finis  pugnae,  necdum  ab  invicem  di- 
micanles  acies  discesserunt :  adhuc  victoria  pra*.  ma- 
nibus  est.  Si  vis,  nolumus  \incere  sine  te,  nec  tuam 


cami  et  sanguini  (Galat.  i,  16)  fl!90,  vocemaudiam  b  libi  invidemus  glorise  portionem.   Laeti  occurremna 


Domini  jubentis :  Dimitte  mort^ws  sepelire  mortuos 
suos  (Matth.  VIII,  22) ;  etcantabo  cum  David :  Renuit 
consolari  anima  mea  {PsaL  lxxvi,  3) ;  et  cum  Jere- 
mia,  Diem  hominis  non  concupiviy  Domine  tu  scis  ? 
{Jerem.  xvii,  16.)  Quid  enim  ?  funes  ceciderunt  mihi 
in  prseclaris,  et  coelestis  hsereditas  prsclara  est  mihi 
{Psal,  XV,  6) ;  et  terrena  adulalur  promissio,  blandi- 
tur  consolatio  carnisl  Gustato  spiritu,  neces:e  est 
desipere  carnem;  affectanti  coelestia,  terrena  non 
sapiunt ;  selerois  inhianti,  fastidio  sunt  transitoria. 
Desinite  igitur,  parentes  mei,  desinite  et  vos  frustra 
plorando  affligere,  et  me  gratis  revocando  inquietare : 
ne,  si  adjeceritis  nuntios  ulira  mittere  pro  me^  plus 
me  elongare  cogatis.  Si  autem  dimittilis,  Glaram- 


tibi,  Iselis  te  recipiemus  amplexibus,  dicemusque  : 
Epulari  et  gaudere  oportet^  quia  hic  filius  noster 
mortuus  fuerat,  et  revixit ;  perierat,  et  inventus 
est  {Luc,  XV,  32). 

EPISTOLA  CXIII. 

AD  SOPBIAM  VIR6INBM. 

Eam  prcedicat  ob  spretam  mundi  gloriam :  et  expo^ 
sitts  religiosarum  virginum  eiogiis,  privilegiis^ 
prcemiis  ac  ornamentts  ad  perseverantiam  hor^ 
tatur. 


Bernardus  abbas  de  Clara-Yalle,  Sophijs  virgini, 

virginiiatis  servare  titulum,  apprehendere  fructum. 

1.  Fallax  gratia,  et  vana  est  pulchritudo  :  mulier 

mea  in  sajcnlum  «ecnli,  hic  habiubo,  qnoniam  elegi  ^  «'«1"'«J°''   <!>'«'   K'*»"*  ^'^'""^  '"5'  *I"»  ^'^'«?^"' 
eam.  Ibi    pro  meis  a^ue  veslri»  peccalis  jngiier      •"""*»'  8><'"'""  ^'*P"'"«  "*"«"»•  'P^  qi^PPed.gne 


orabo ;  ibi  precibus  assiduis  (quod  et  vos  cupilis) 
impetrabo,  si  potero,  ut,  qui  ejus  amore  hoc  modico 
timpore  ab  invicem  separamur,  in  alio  sseculo  si- 
mul  felici  et  inseparabili  societate,  in  ejus  amore 
vivamus  per  omnia  ssecula  sfieculorum.  Amen. 

EPISTOLA  CXII. 

AD  GAUFRIOUM  LEX0V1EN8SM  (312) 

Dolet  eum  deserto  religionis  proposito  redisse  ad 
sceculum;  et  ad  resipiscentiam  hortatur. 

1.  Doleo  super  te,  fiii  mi  Gaufride,  doleo  super 
te.  Et  merito.  Quis  enim  non  doleat  florem  juventu- 
tis  tuae,  quem  laetantibus  angelis  Deo  illibatum  ob- 
tuleras  in  odorem  suavitalis,  nunc  a  dsemonibus 
conculcari,  vitiorum  spurciiiis,  et  sseculi  sordibus 
inquinari  ?  Quomodo  qui  vocatus  eras  a  Deo,  revo- 
cantem  diabolum  sequeris,  et  quem  Christos  traherc 
coeperat  post  se,  repente  peden)  ab  ipso  introitu  glo- 
rise  retraxisti  ?  In  te  experior  nunc  veritatem  sermo- 
nis  Domioi,  quem  dixit :  Inimici  hominis^  domestici 
ejus  {Matth,  x,  36).  Amici  tui  et  proximi  tui  adver- 
sum  te  appropinquaverunt,  et  steterunt.  Revocave- 
ranl  te  in  fauces  leonis,  et  in  portis  mortis  iterum 
collocaverunt  te.  Collocaverum  te  in  obscuris,  sicut 

(312JI  Alii  habent,  Luxoviensem.  Quo  vocabulo 
etiam  Ordericos  uti  solet  ad  desi^nandos  Luxovien- 
ses»  in  Neustria  :  ut  nulla  sit  passim  nominis  distin- 


respuitur ;  sed  quia  multi  fl  9fl  aliter  sapientes  in 
ejus  aestimatione  desipiunt,  tu  jure  laudaris,  quia 
non  falleris.  Flos  feui  est,  vapor  est  ad  modicum 
parens.  Ipse  ejus  qualiscunque  stalus,  nonne  plus 
anxietatis,  quam  jucunditatis  habet  ?  Dum  vindicas, 
dum  defendis,  dum  invides,  dum  suspicaris,  dum 
semper  ambis  quae  non  habes,  et,  nonnuUis  adeptis, 
acquirendi  non  tepescit  ardor,  quae  requies  in  glo- 
ria  tua  ?  Si  qua  tamen  est,  praeterit  jucunditas  non 
reditura,  et  manet  anxietas  non  relictura.  Caeterum 
videas  eam  quamplurimos  rion  apprehendere,  con- 
temnere  perpaucos.  Cur  hoc  ?  Profecto  quia  neces- 
sitas  multorum  est,  virtus  paucorum.  Paucorum, 
inquam,  paucorum,  prsesertim  nobilium.  Denique 
non  multos  nobiles,  sed  ignobilia  mundi  elegit  Deus 
(/  Cor.  I,  26-28),  Promde  benedicta  tu  in  nobilibus, 
quae,  pro  gloria  certantibus  caeteris,  de  contempiu 
gioriae  gloriosius  sublimaris,  et  sublimius  gloriaris  ; 
insigQiorpIanealqueiIiuslrior,quoddepaucisfactaes, 
quam  quod  orta  de  magnis.  Illud  namque  Dei  munere 
tuum  est,  hoc  tuorum.  Porro  quod  tuum  est,  tanto 
charios  est,  quanto  rarius.  Nam  si  in  viris  virtus  rara 
est  avis  in  terris  [Juvbn.  Sat.  vi],  quanto  magis  io 
femina  fragili  et  nobili  ?  Denique  mulierem  fortem 

ctio  inter  Luxovienses  in  Burgundise  comitatu,  apud 
iUius  temporis  scriptores. 


257 


EPlSTOLiE. 


258 


qnis  inveniet?  {Prov.  xxxi,  iO).  Malto  magis  quis  gctat :  nisi  forte  lu  dubiias  199  habitare  Christum 
r  ..  _-i.i      ......  -1.^   .N  per  fidem  in  corde  luo.  Denique  omnis  gloria  ejus 

filice  regis  ah  intus(Psal.  xlii,  14).  Jucundare,  filia 
Sion,  et  exsulta  satis,  filia  Jcrusalem,  qula  concu- 
pivit  Rex  speciem  tuam  :  si  lamen  confessionem  et 
decorem  induis ,  aroicta  lumino  sicut  vestimenlo. 
Nempe  confessio  et  pulchritudo  in  conspeclu  ejus. 
Cujus?  Speciosi  forraa  prae  filiis  hominum ;  ipsius 
in  quem  desiderant  angeli  prospicere. 

4.  Audis  cui  places  :  ama  unde  places,  ama  con- 
fessionem,  ob  quam  amaris  :  ama  confessionem,  si 
affectas  decorem.  Confessioni  jungitur  decor,  jungi- 
tur  pulchritudo.  Habes  utrumque  :  Confessionem  et 
decorem  induisli  {Psal.  ciii,  i);  el :  Confessio  etpulr 
chritudo  in  conspectu  ejus  {Psal.  xcv,  6).  Revera  ubi 


fortem  et  nobilem?  Minime  quidem  Deus  est  accep- 
tor  personarum  :  nescio  tamen  quo  pacto  virtus  in 
Dobili  plus  placet.  An  forte  qui^  plus  claret?  siqui- 
dem  ignobilis,  cum  caret  gloria,  non  facile  liquet 
atmm  quia  nolit,  an  quia  non  possit  habere.  Laudo 
factam  de  necessitate  virtutem  ;  sed  plus  illam  quam 
elegit  libertas,  non  indicit  neccssitas. 

2.  Certent  ergo  caeterae,  quae  spem  non  babent, 
pro  rerum  fagacium  atque  faliacium  vili  brevique 
gloriola  :  ta  spei,  quae  non  confundit,  innilere.  Tu 
te,  iDquam,  ei  quod  breve  hoc  ac  momcntaneum 
tribalationis  tuae  sapra  modum  in  sublime  operatur, 
pooderi  glorise  reservato.  Quod  si  tibi  exprobaverint 
filiae  Belial,  illae  quse  extento  collo  fractis  incedunt 


gressibas,  compositae  et  circumornatse  ut  similitudo  ^  confessio,  ibi  pulchritudo,  ibi  decor.  Si  peccata  suut, 
.       M  j_     n  .  jm^.        in  confessione  lavantur :  si  bona  opera,  confessione 

commendantur.  Cum  mala  tua  confiteris,  sacriticium 
est  Deo  spiritus  contribulatus  :  cum  Dei  beneficia, 
immolas  Deo  sacrificiuro  laudis.  Bonum  animse  or- 
namentum  confessio,  quse  et  peccatorem  purgat,  et 
justum  reddit  purgaiiorem*  Absque  confessione  ju- 
slus  judicJtur  ingratus,  et  peccator  mortuus  reputa- 
tur.  A  mortuo  quippe,  tanquam  qui  non  sit,  perit 
confessio  {Eccli.  xvii,  26).  Confessio  igitur,  pecca- 
toris  est  vita,  justi  gloria  :  et  necessaria  est  pecca- 
lori,  et  justum  mihilominus  decet.  Denique  reclos 
decet  laudatio  {Psal.  xxxii,  1).  Serica,  et  purpura, 
et  tincturarum  facus  decorem  habent,  sed  non  pree- 
bent.  Quidquid  tale  applices  corpori,  exponit  speciem 


templi ;  responde  :  Regnum  meum  non  est  de  hoc 
mnndo;  responde  :  Tempus  meum  nondum  advenii, 
lempus  autem  vesirum  semper  est  paratum  :  re- 
spoode  :  Gloria  mea  abscondita  est  cum  Christo  in 
Deo ;  cum  autem  Christus  apparuerit  vita  mea,  tunc 
et  ego  apparebo  cum  ipso  in  gloria  {Coloss.  iii,  4). 
Quanquam  et  si  gloriari  oportet,  potes  tu  quoque 
ingenue,  poies  secure,  tantum  in  Domino.  Omiito 
sane  coronam,  quam  tibi  Dominus  prseparavit  in 
aeternum.  Sileo  repromissiones,  quae  te  in  posterum 
manent  :  quod  felix  sponsa  admittenda  es  revelata 
facie  specnlari  gloriam  sponsi  lui;  quod  te  sibi  exhi- 
bitarus  esl  gloriosam,  non  habentem  maculam  aut 
ragam,  aut  aliquid  bujusmodi;  quod  te  eibi  exhi- 


bitiiros  est  gloriosam,  non  habentem  maculam  aut  Q  suam,  non  deponit.  Secnm  denique  tollit,  cam  tolli- 


ragam,  aut  aliquid  hujusmodi ;  qaod  aeterois  exce* 
ptarus  amplexibus,  ponet  Isevam  sub  capite  tuo,  et 
dextera  illius  amplexabitur  te.  PriBtereo  locum  no- 
minaium,  quem  virgioitatis  praerogaiiva  singularem 
a  filiis  et  filiabus  in  regno  es  procul  dubio  sortitura* 
Sileo  et  canlicum  illud  novum,  quod  virgo  cum  vif' 
ginibas  singulari  nibilominus  dulcique  modulamine 
canitura  (313j,  Isetaberis  in  ipso,  et  Isetificabis  civi- 
tatem  Dei,  cantans,  et  cursitans,  et  sequens  Agnum 
quocanque  ierit.  III  ud  siquidem  nec  oculus  vidit, 
nec  «aris  audivit,  nec  in  cor  hominis  ascendit,  quod 
tibi  pneparatum  est,  et  cui  te  prseparari  oportet. 

3.  Haec  ergo  prsetermitto,  quae  in  futuro  reposita 
aant  tibi  :  prsesentia  tantum  loquor,  ea  loquor  quse 


tar  ipsum.  Porro  decor  qui  cum  veste  induitur,  et 
cum  veste  deponitur,  veslis  procul  dubio  est,  non 
vestiti. 

5.  Tu  ergo  noli  semulari  in  malignantibus^  ct  men- 
dicantibus  pulchritudinem  alienam,  ubi  perdiderint 
suam.  Nativo  quippe  et  interno  se  produnt  decore 
nudas,  quse  tanto  studio  et  pretio  de  diversis  ct  va- 
riis  speciebus  ejus  quae  praelerit  figurae  mundi,  foris 
sibi  conficere  sataguot ,  unde  oculis  insipientiam 
apparent  speciosse.  Indignuro  tibi  judica,  formam 
a  pellibus  murium,  et  operibus  vermium  mutuari, 
tua  tibi  sufficiat.  lile  est  verus  propriusque  cujus- 
que  rei  decor,  qui  nulla  interjacente  materia  per  se 
ioest.  0  quam  dccenti  rubore  genas  suffundit  vir- 


de  primitiia  spiritus  jam  teues,  sponsi  xenia,  arrhas  B  gineas  ingeniti  gemma  pudoris  I  quae  inaures  regt- 

narum  huic  comparabuntnr  ?  Nec  inrerioris  insigne 
decoris  disciplina  praefcrt.  0  quam  compositum  red- 
dit  omoem  puellaris  corporis  statum,  nedum  [al. 
nec  non]  ct  mcntis  habitum,  disciplina  1  Cervicem 
submitiil,  ponit  snpercilia,  componit  yultum,  ligat 
oculos,  cachinnos  cohibet,  moderatur  linguam,  gu- 
lam  frenat,  iram  sedat,  format  incessum.  Talibos 
decet  pudicitise  vestem  distingui  margaritis.  Istius- 
modi  circumdata  varietate  virgioitas,  cui  gloritp  me- 
rito  non  prsefertur?  Angelicse?  Angelus  babet  virgi« 
nitatem,  sed  non  camem  :  sane  felicior,  quam  fortior 
in  hac  parte.  Optimus  et  optabilis  valde  ornatas  iste, 
qui  et  angelis  possit  esse  invidiosus. 


sponsalitias,  benedictiones  dulcedinis,  in  quibus  te 
praevenit,  quem  et  subsecuturum,  atque  quod  deest 
completarom  exspectas.  Ille>  ille  in  medium  veniat 
snmroo  decore  spectabilis,  ipsis  quoque  angelis  ad- 
mirandus  omatus  :  et  proferant  si  quid  simile  ha- 
bent  filise  Babylonis,  quarnm  vere  gloria  in  confu- 
sione.  Induuntur  purpura  et  bysso,  ei  subinde  con- 
scientia  pannosa  jacet  :  fulgent  monilibus,  moribus 
sordent.  E  contra  tu  foris  pannosa,  inlas  speciosa 
resplendes,  sed  divinis  aspectibus,  non  humanis. 
Intas  est  quod  delectat,  quia  intus  est  quem  dele- 

(313)  Ita  manuscripli    et  antiquiores    editiones 
Alias,  caniatura. 


259  S.  BERNARDl  ABBATIS  CLARiE-VALLENSIS  260 

6.  Sed  adverle  et  aVmd  de  eodem.  Profecto  tanlo  a  bus  subjacent ,  in  illorum  jara    libi  comparatione 


tibi  manet  (utus,  quanto  et  proprius.  Vides  nempe 
auro,  argento,  lapidibus  pretiosis,  et  omni  denique 
cultu  regio  non  tam  ornatas  quam  oneratas.  Vides 
longas  post  se  trabentes  fimbrias,  ipsasque  pretiosis- 
simas,  et  densas  pulveris  nubes  excitanles  in  aera. 
NoQ  te  moveaut  bsec.  Iliae  illa  vel  in  morte  depo- 
nent :  te  lua  sanctitas  non  relinquet.  Non  sunt  sua 
qu8e  portani.  Cum  intericrint,  non  sument  omnin, 
neque  descendet  cum  cis  gloria  hsec.  Mundus,  cujus 
sunt,  nudis  illis  exeuniibus  relincbit,  eisdem  vanis 
vanas  simililer  alias  seduclurus.  At  vero  tuus  ille 
ornatus  non  sic.  Firmissime  tibi,  ut  dixi,  manct, 
propterea  tulus,  quia  tuus.  Nullius  facile  aut  c  dit 
injuriis,  aut  patet  insidiis.  Adversus  bujusmodi  nil 


vilescerent,  quse  te  interius  et  confortant  ut  vincas, 
et  delectant  ut  prseferas  ? 

2.  Nec  immerito.  Modica,  transitoria,  terrena  snnt 
quse  despicis ;  maxima,  aetema,  cce^eslia  snnt  qme 
appetis.  Plus  dicam,  et  verum  dicam  :  tenebras  de- 
Fcris,  et  lucem  iogrederis.  De  profuodo  fluctQum 
cmergis  ad  portam  ;  de  misera  servitate  in  felicem 
libertatem  rcspiras;  de  morte  denique  transis  ad 
vitam  :  siquidem  asquemodo  taa  non  Dei  volnntate, 
tua  vivens  non  Dei  lege,  vivens  mortna  eras,  vivens 
mundo,  mortaa  Deo ;  sive,  ut  verias  loqaar,  nee 
mando  vivens,  nec  Deo.  Volens  quippe  sub  habitu 
et  nomine  religionis  instar  unius  de  sseculo  conyer- 
sari,  sola  Deum  a  te  voluntate  repaleras  :  non  aatem 


furis  callidiias,  nil  furenlis  crf dulius  potest.  Nec  a  g  valens  quod  stalte  volebas,  non  tu  quidem  mundam 


tineis  rodilur,  nec  vetustate  corrumpilar,  nec  con« 
sumitur  usu.  In  morte  vivit.  Nimirum  animse  res 
cst,  non  corporis  :  et  ob  hoc  simul  cam  anima  de 
oorpore  abit,  non  obit  cum  corpore.  Porro  animae 
non  habent  quid  faciant,  etiam  qui  corpas  occi- 
dunt. 

MB  EPISTOLA  CXIV. 

AD    ALTERAM    SANCTIMONIALEII. 

Qucp  sub  habitu  religioso  animum  gesserat  mundo 
deditum,  eam  jam  resipiscentem  prasdicat,  et  ne 
gratiam  negligat,  hortatur. 

1.  Magnum  est  mihi  gaudium,  qaod  te  ad  verum 
et  perfecium  gaudium  velle  tendere  comperi,  quod 
non  est  de  terra,  sed  de  coelo;  id  est,  non  de  hac 


$ed  te  mundus  repalerat.  Deum  ergo  repellens,  et  a 
sseculo  repolsa,  inter  duas,  ul  dicitur,  sellas  cor- 
rueras  (314).  Nec  Deo  itaque  vivebas,  qoia  nolebas; 
nec  saeculo,  quia  non  poteras  :  alteri  quidem  volens^ 
alteri  invita ;  sed  lamen  utrique  mortna.  Sic  debet 
contingere  his  qni  vovent,  et  non  solvant  (al,  et  oon 
reddunt) ;  qui  aliud  foris  ostcntant,  et  intos  aliud 
appetunt.  At  vero  nunc  per  Dei  misericordiam  inci- 
pis  reviviscere,  non  peccato,  sed  justitise ;  non  sae- 
culo,  sed  Christo  :  sciens  quia  et  sseculo  vivere, 
mors  est;  et  in  Chrislo  etiam  mori,  vita.  Beati 
nempe  mortui^  qui  in  Domino  moriontur. 

3.  Ex  hoc  jam  nec  votum  tuum  irritum,  nec  cas- 
sam    professionem  causabimor  :  ex  hoe  jam   nec 


convalle  plorationis,  sed  dc  illa  quam  flumiois  impe-  Q  corporis  intcgritas  aoimi  corrnptione  infirmabitur 


tus  laetiflcat  civitale  Dei.  El  revera  iilud  vernm  et 
solum  esl  gaudium,  quod  non  de  creatura,  sed  de 
Creatore  concipitur ;  et  quod  cum  possederis,  nemo 
tollet  a  te  :  cui  comparala  omnis  aliunde  jucunditas, 
moeror  est ;  omnis  suavitas  dolor  est ;  omne  dalce, 
amarum ;  omne  decorum,  foedum ;  omne  postremo 
quodcunque  aliud  deleclare  possit,  molestam.  Deni- 
que  tu  mihi  tesiis  es  in  hac  re  :  te  ipsaro  ioterroga, 
quia  tu  tibi  familiarius  credes.  Nunquid  non  hoc 
ipsum  clamat  in  corde  tuo  Spiritus  sanctus  ?  An  noo 
tibi  jam  ab  ipso,  priusquam  a  me,  hujus  rei  veritas 
persuasa  est  ?  Quando  enim  lu  femina  et  juvencula, 
formosa  et  ingenua,  sic  fragilem  et  sexum  vinceres 
et  selatem  ;  sic  spectabilem  et  formam  et  generosi- 


nec  morum  pravitale  virginitatis  titulus  obscurabi- 
tur  :  ex  hoe  jam  nee  falsum  nomen,  nee  vacuum 
velamen  portabis.  Utquid  enim  hactenus  nonna  (315) 
et  sanclimonialis  vocitata  es,  qaae  suh  sanctiiatis  no- 
mine,  non  tamen  sancte  conversata  es  ?  Cur  volum 
io  capite  mentiebatur  reverentiam,  et  sub  velo  pctu- 
lans  oculus  exhibebat  impudentiam?  Caput  siqui- 
dem  gerebas  velatum,  sed  elatum  :  sub  signo  vere- 
cuodiae  sermo  resooabat  ioverecuodus.  Risus  immo- 
deratior,  iocessus  lascivior,  vestitus  oroatior,  wim- 
platse  (316)  inagis  quam  velatse  coogrueruot.  Sed 
ecce  jam  vetera  Christo  auctore  traoiieraot,  et  nova 
lieri  locipiunt  omnia,  diun  cultum  exteriorem  iote- 
riore  commutas,   et  magis    vitam    qoam    vestem 


tatem  cooiemneres,  ni$i  ctmcta  quse  corporis  sensi- ^  appetis  habere  omatam.  Facis  l!94l  quod  debes, 


(314)  Apte  hoc  loco  liber  primus  de  Imitatiooe 
Christi,  cap.  25  :  c  Religiosus  oegligens  et  tepidus 
habet  tribuiationem  super  tribulationem,  et  ex  omni 
parte  palilur  angustiam  ;  quia  interiuri  consolatione 
caret,  et  exieriorem  quaerere  prohibctur.  »  Lege 
sermones  3  et  5  in  Ascensione. 

(315)  Yox  ex  regula  S.  Benedicti  efticta,  in  qua 
juuiorcs  priores  suos,  Nonnos,  appellare  jubentur  in 
capiie  63. 

(316)  Ita  omncs  :  quotgnot  vidi  codices  manu- 
scriptos,  nempe  re^ise  Bibliothecse,  Colbertinae,  Sor- 
boDffi,  CoUegii  rcjgii  Navarrae,  S.  Victoris  Parisien- 
sis,  Compendiensis,  aliique  aliarum  bibliothecarum^ 
qui  habent,  wimplatas;  cum  tamen  omnes  editiones 
prseter  duas  (Parisiensem  videlicet  anni  1491,  et 


Lugdunensem  anni  4530),  habeant  uni  infiatas.  (}uid 
enim,  inquiunt,  wimplatas  t  Certe  vox  efnctii  a  wim- 
pla  seu  guimpla,  proclivi  literrse  g  in  v  demutatione  : 
gallice  guimpe,  vel  guimple,  muliebre  capiiis  oroa- 
mentum^nobilibus  feminis  olim  solemne  (uti  disci- 
mus  ex  antiquis  nobiiium  matronarum  simulacris)  a 
simplicioribus  modestiae  causa  rajectum.  Unde  illud 
poetae  Calli  apud  Borellum  in  Gallico  Giossario  : 

Moult  fut  humiliant  et  simpLe, 
Elle  eut  un  voile  en  lieu  de  guimple. 

Quod  sic  reddi  potest  : 

Velum  pro  wimpla  simplex  humilisque  gerebat. 

Nunc  vero  Guimp  nomen  extra  monialinm  claustro 
fere  ignotum. 


»1 


BPISTOLiB. 


202 


iBwqaod  jam  olim  feeisse  debaeras  :  nam  olim  jam  H  pluribus  comperitnr,  arpiitor,  emendalar  •  sicot 


voveras.  Sed  Spiritus,  qui,  sicul  ubi  vull,  iia  et 
quando  vull,  spirat,  necdum  spiraverat.  Et  idcirco 
forsitan  quod  hucusque  egisti,  excusationem  babet. 
Gaeterum  si  flammantem  spiritum,  quo  nunc  recaluit 
sine  dubio  cor  tuum  intra  te,  et  in  meditationibus 
tais  exardescentem  ignem  divinum  jam  exstingui 
permiseris,  quid  restat,  nisi  ut  te  illi  servandam 
ooveris  igni  qui  non  possit  exstingui?  Sed  extinguat 
potios  idcm  Spiritus  in  te  concupiscentias  carnaies, 
ne  forte  ab  iiis  praefocato  (quod  absit !)  nuper  conce- 
pto  sancto  desiderio,  in  flammas  contigat  inciderc 
gehennales. 

KPISTOLA  CXV. 

AD  ALIAM   SANCTIMONIALBM  DE    MONASTERIO    SANCTiB 
MABI^  TRECENSIS   (317). 

Dissuadet  ei  eremum^  quam  temere  et  imprudenter 

appetebat. 

1.  Relalnm  est  mihi  te,  quasi  asperioris  vitse  de- 
siderio,  tuum  monasterium  velle  descrere.  Quam 
rem  dissuadentibus  tibi  atque  omnimodis  prohiben- 
tibus  spirituali  matri  tuae,  sivo  sororibus,  cum  ac- 
qniescere  noiles,  piacuisse  tandem  nostrum  super 
hoc  consilium  eligere  :  tu  quidquid  ego  laudaverim, 
id  tibi  credas  expedire.  Debueras  quidem  doctiorem 
ad  hoc  consilium  eiigere  :  quia  tamen  sic  tibi  visum 
est,  quod  hinc  mihi  reclius  videtur,  non  celo.  iloc 
itaque  tuum  desiderium  ex  quo  cognitum  habui,  co- 
gitans  atque  recogitans  quo  quidem  spirilu  concepe- 


contrario  bonum  cum  vident,  omnes  mirantur,  ve- 
neraniur,  iraitanlur.  Vides  ergo,  filia,  quod  et  tua 
merila  immanior  in  conventu  gloria  sequitur,  et  ci- 
tior  culparum  correciio  :  quando  ibi  sunt,  etquibus 
de  bonis  oxemplum  praebeas,  et  quas  de  malb  of- 
fcndas. 

2.  Denique  ut  ex  illa  evangclica  partitione  oranem 
tibi  auferam  tui  excusalionem  erroris,  aut  de  fatuis 
virginibus  una  es  (ei  tamen  virgo  es),  aut  de  pru- 
dentibus  (Matth,  xxv,  1-12).  Side  fatuis,congrcgatio 
tibi  necessaria  est  :  si  de  prudentibus,  tu  congrega- 
tioni.  Nam  si  sapiens  et  probata  es,  religio  certe 
quae  illo  in  loco  uoviter  innovata  nunc  ubique  lau- 
datur,  multum  tua  discessione  infamabitur  et  in- 
B  firmabitur,  ut  timemus.  Dicetur  quippe  quod,  bona 
cum  sis,  bonum  ordinem  (318)  nequaquam  desere- 
res.  Quod  si  fatua  cognila  es,  et  recedis,  dicemus 
quod,  quia  cum  bonis  male  vivere  non  licet,  bonas 
mala  non  ferens,  quaeris  ubi  vivere  liceat  ut  libet. 
Et  merilo.  Nam  ante  Ordinis  emendationem  nun- 
quam,  ut  aiunt,  inde  locula  es;  at  ubi  religio  crevil, 
sanciior  subito  facta,  fervore  repentino  cogitare 
coepisti  de  eremo,  Agnosco,  filia,  agnosco,  utinani 
et  lu  mecum  agnoscas,  serpentinum  virus,  fraudu- 
lenti  dolum,  versipellis  astutiam.  In  ncmore  hipus 
habitat.  195Si  sola  ovicula  umbras  ncmoris  pene- 
tras,  praeda  vis  esse  lupo.  Sed  audi  me,  filia,  fidele 
audi  consilium.  Sive  peccatrix,  sive  sancta  sis,  noli 
teseparare  a  grege;  nequando  rapiat,  et  non  sitqui 
ris,  facile  judicare  non  audeo.  Potes  namque  in  hac  C  eripiat,  Sancta  es?  stude   tuo  exemplo   tuae   socias 


re  zelum  Dei  habere,  ut  excusabilis  sit  tuaintentio; 
sed  quomodo  secundum  scientiam  tua  talis  voluntas 
impleatur,  omnino  non  video.  Gur,  inquis?  nou  est 
sapere,  ut  opulentiam,  ut  urbis  frequentiam,  ut  piu- 
guia  fugiam  et  delicias?  aunon  mca  mihi  pudicitia 
tntior  erit  in  eremo,  ubi  in  pace  cum  paucis,  aut 
Bola  conversans,  soli  piaceam  cui  me  pr«^bavi  ?  Ne- 
qoaquam.  Nam  volenti  perperam  agere,  et  desertum 
abnndantiam  habet,  et  nemus  umbram,  et  sileotium 
solitndo.  Malum  quippe  quod  nenio  videt,  nemo  ar- 
guit.  Ubi  autem  non  timetur  reprehensor,  securius 
accedit  tentator,  Hceutius  perpetratur  iniquitas.  In 
eooventu  vero  bona  si  qua  facis,  nemo  prohibet : 
malnm  autem  facero  si  vis,  non  licet.  Mox  etenim  a 

(317)  Hactenus  superstat  apud  Trecas  istud  mo- 
nastcrium  sub  Regula  S.  fienedicii :  ubi  religio  tum 
innovata  erat,  teste  Bernardo. 

(318)  Vul^o,  le  bon  ordre;  id  esl,  accuratam  vitge 
monasticae  disciplinam. 

(319)  Fuit  haec  Alani  comitis  conjux  in  Clarae- 
Yailenses  maxime  bencfica,  quibus  monasterium 
juxta  urbem  Nannetura  construxit,  teste  Ernaldo  in 
libro  2  de  Yita  sancti  Bernardi,  n.  34;  et  quidcm 
anno  1135,  ex  Cbronolo^ia  nostra.  Monasierio  vo- 
cabulum  et  Buzeiiim,  cui  modo  praeest  illustrissi- 
mns  abbas  Caumartinus.  a  quo  primarias  conditi 
coenobii  litteras  accepimus.  His  in  litteris  testatur 
dux  Conanus,  Aiani  ex  Ermengarde  filius,  se  una 
eum  matre  sua  abbatiam  Buzeium  aedificarri  sta- 
tuisse,  sed  quorumdam  sinistro  deceptos  consilio  ab 
incoepto  destitisse  dum  veniens  in  ilias  partes  Ber  - 


acquirere  sanctitatis.  Peccatrix  es  ?  noli  addere  pe^ 
cala  peccatis,  sed  agc  poenitentiam  ubi  es :  ne 
discedeos  cum  tui  quidem  periculo,  iit  ostensum  est, 
et  sororibus  scandalum  relinquas,  ei  multorum  in 
te  proveces  deirahentium  linguas. 

EPISTOLA  CXVI. 

AD  ERyENGARDBM  QUONDAM  GOMITISSAM 
BRITANNIiE  (319). 

Affectum  sui  cordis,  et  vim  reli^osce  dilectionlg 
suaviter  et  familiariter  tnsinuat, 

Dilectae  in  Christo  filiae  suae  Ermengardi,  quon- 
dam  eximiie  comitissae,  nunc  humili  Christi  ancillae, 
Bernardus  abbas  Clarae-Vallis,  pium  sauctae  dilcc- 
tionis  affectum. 

nardus  abbas  Clarae-Valiis,  ad  cujus  abbatiam  Bu- 
zense  coenobium  spectabat,  et  iocum  pene  desolatum 
videns,  vehementer  doluit  :  c  et  me,  i  inquit  Co- 
nanus,  t  quasi  perfidum  ac  mendacem  austerissimis 
increpationibus  redarguens,  ahbati  ac  fratribus,  qui 
ibidem  morabantur,  ut  iocum  relinquercnt,  et  ad 
Claram-Vallcm  redircnt,  imperavit.  »  Intercessit 
Conanus,  ct  reslitutis  quas  abstulerat  monasterii 
rebus,  aedificia  perfici  curavit.  Litteris  subscribunt 
episcopi  Rotaudus  Venetensis,  Alanus  Rhedonensis, 
Joannes  Macloviensis,  et  Iterius  Nannetensis,  et  cum 
eis  Petrus  abbas  ejusdem  coenobir,  atque  Andreas 
monachus.  Ad  Ermengardem  ut  revertamur,  Goffri- 
dus  abbas  Vindocinensis  in  libri  5  epist.  23  eam 
hortatur  ad  resumendum  vitae  religiosae  propositum, 
a  quo  detlexisse  visa  erat.  Idem  GofTridus  eam  in 
pisioia  sequente  regiam  prolem  appellat. 


263 


S.  BBRNARDI  APBATIS  GLARiG-VALLENSIS 


m 


Utinam  sicut  chartam   Dunc  presentem,  ila  et  m  aobis?  unde  tanta  llbi  soUieitado  de  nobisT  8i  filii; 

..•1  •  .  i^    _      ^ f    r\     _i    i«,___«   ^w  _:      ^_^_*_^      «.I     _._!    _i:_..._      __A_^.^_      __^_:____:*_&2_ 


meam  tibi  menlem  expandere  possem!  0  si  legere 
posses  in  corde  meo,  quod  ibi  de  amore  luo,  suo 
digilo  Deus  scribere  dignatns  est !  certe  agnosceres 
quam  nulla  lingua  vel  penna  sufficiat  exprimere 
quod  in  intimis  mihi  medullis  Dei  spiritus  imprimcre 
potuit.  Et  nunc  quideni  prsesens  sum  spiritu,  licet 
corpore  absens;  sed  nec  mihi,  nec  tibi,  est  unde 
appaream.  Est  tamen  penes  te  unde  possis  de  me 
ulcunque  conjicere,  etsi  nondum  cognoscere,  quod 
dico.  Intra  ergo  cor  tuum,  et  inspice  meum  ;  et  vel 
tantum  mihi  tribue  amoris  crga  te,  quantum  tibi 
crga  me  inesse  sentis  :  ne,  si  nos  quidem  minus,  te 
vero  amplius  amare  praesumpseris,  eo  te  nobis  prae- 
ferre  puteris,  quo  et  vincere  nos  charilateputaveris. 


si  nepotes,  si  vel  aliqua  extrema  prqpipquitaiis 
linea  tibi  junctiessemus,  tua  crebra  beneficia,  fre- 
quentes  salutationes,  innumera  deniqae  tui  amorii 
insignia,  quse  quotidie  experimur,  non  tam  nobit 
miranda  viderenlur,  qnam  ex  debito  soselpienda. 
Nunc  autem  cum  genere  tantum  dominam,  noo 
matrem  te  cognoscamus,  non  mirum  si  miramur, 
sed  mirum  si  salis  mirari  possumus.  Quis  enim 
notoram  vel  cognatorum  nostrorum  curam  habet  de 
nobis  ?  quis  nnquam  de  nostra  salute  interrogat? 
quis,  inqaam,  non  dico  sollicitus,  sed  vel  memor 
noslri  est  in  saeculo  ?  Amicis,  propinquis,  vieinit 
nostris  facti  sumus  tanquam  vas  perditum  :  sola  nos 
oblivisci  non  potes.  Inquiris  de  esse  et  statu  sani- 


Gaeterum  tuae  modestise  est  id  potius  sentire  de  g  tatis  nostrse,  de  via  quam  nuper  egimus,  de  mo- 


nobis,  ut  qui  te  atfecit  ita  me  diligere  et  eligere  ad 
consilium  tuse  salutis,  seque  affecerit  et  me  in  obse- 
quium  tuse  dilectionis :  Tu  crgo  videris  quomodo  rae 
tecum  relinueris  :  ego  ut  verum  fatear,  nusquam 
abs  te  absque  te  recedo.  Hsec  tibi  interim  de  via 
breviter  in  transitu  scribere  volui ;  sperans  me  ma- 
jori  otio  majora  missurum,  si  Deus  annuerit. 

EPISTOLA  CXVII. 

AD  EAVDEN. 

Laudat  ejus  in  divino  servitio  alacritatemy  suumque 
illius  videndas  desiderium  indicat, 

Recepi  [al.  accepi]  delicias  cordis  mei,  pacem  tui. 

Laetus  sum,  quia  tu  iseta  nuntiaris;  meque  admodum 

animo  reddit  incolumem  tua   innolescens  aiacritas. 

Hsec  nimirum  laetitia  nil  habet  de  came  et  sanguine, 

cum  humilis  ex  sublimi,  ex  ingenua  ignobilis,  pau- 

per  ex  divite  vivas  :  fratris,  filii,  patriseque  destituta 

solatio.  Sine  dubio  ergo  quod  in  le  alacritatis  natum 

est,de  Spirilu  sancto  est.  Quippe  jamdudum  a  timore 

Dei  concipiens,  parturisti   tandem    spiritum  salu- 

tis,   foras   utique  mittente   charitate   timorem.    0 

quam  libentius  isla  praesens  colloquerer,  quam  scribo 

absensl  Grede  mihi,  irascor  occupationibns,  quibus 

frequenter  impederi  videor  ne  te  videam  :   et  de- 

lector  occasionibus,  quibus  vel   interdum  expediri 

videor,  ut  te  videam.  Rara  quidem  datur  hujusmodi 

opportunitas  :  sed  chara,    fateor,  est  mihi   vel  ipsa 

raritas.  Estenim  sane  melius  videre  te  vel  nonnun- 

quam,  quam  nunqtiam  omnino.  1190  Spero  me  in 


nachis,  quos  ad  aliimi  locum  transtulimus.  De  quibus 
breviter  respondeo  quod  de  terra  deserta  et  de  loco 
horroris  et  vastae  solitudinis  introdacti  sunt  in 
abundantiam  rerum,  fidium  et  amicorum  •  in  terram 
denique  fertilem,  et  locum  amcense  habitationis. 
Laelos  ilaque  et  in  pace  reliquimus,  laeti  nos  et  in 
pace  reversi  sumus:  praeter  quod  ego  paucis  diebus, 
sed  non  parum,  febre  redeunte,  ita  ut  mori  timeremf 
'  aggravatus  fui.  Sed  rursum,  Deo  miserante,  cito 
convalui,  ita  ut  nunc  fortiorem  sanioremque  me 
sentiam  post  viam  peractam,  quam  ante  iachoatam. 

EPISTOLA  GXIX. 

AD  DUCEM  ET  DUCISSAV  LOTHARlNGliB  (320). 

Gratias  agit  pro  condonatis  hactenus  vectigalibus^ 
C     sed  caveri  cupit,  ne  gratia  principum  opera  mi^ 
nistrorum  intervertatur . 

Duci  et  dugissj:  Lotharingiae,  Bernardus  abbas  de 
Glara-Valle,  sic  suis  ad  invicem  charis  et  casiis  de- 
lectari  amplexibus.  ut  solus  amor  Ghristi  snperet 
in  ambobus. 

Ex  quo  coepimus  mittere  pro  nostra  necessitate  in 
terram  vestram,  multam  semper  invenimus  in  oculis 
vcstrae  dignitatis  familiaritatem  et  grdtiam.  Bene- 
diciionem  largitatis  vestrae  nostris  hominibus,  cum 
necesse  fuit,  liberaliter  exhibuistis.  Passagium  (321) 
transeuntibus,  et  si  quod  est  aliud  juris  vestri  de- 
bitum,  mercantibus  libenter  dimisistis.  De  qaibus 
omnibus  sine  dubio  merces  vestra  multa  est  in  coelis, 
si  tamen  verum   esse  credimus  quod  Dominus  in 


proximo  venlurum  ad  te,  jam  nunc  praelibans  gau-  §EvangeIio  promittit:  Quandiu  fedstisuni  exmini" 

mismeis,hocmihifecistis{Matlh.xxy,iO).Sedq}xid 
est  quod  mioistros  vestros,  quae  vos  donastis,  exigere 
rursum  permittitis?  digaum  est  vobis  et  honorificnm^ 
ut  quod  vobis  pro  salute  animarum  vestraram  pla- 
cuit  donare,  nemo  vestronmi  repetere  audeat.  Si 
ergo  vos  (quod  absil !)  beneficiorum  vestrorum  non 
poenitet,  donumque  quod  in  beneplacito  vestro  a 


dium  proxime  pleneque  futurum. 

EPISTOLA  GXVIII. 

AD   BEATEIGEM  NOBILEM  ET  RELIGIOSAM  VATRONAM. 

Officiosam  ejus  charitatem  et  sollicitudinem  com~ 

mendat. 

Miror  tuae  devotionis  studium,  tuae  erga  nos  di- 

lectionis   affectum.   0   bona   domina,  quid  tibi  et 

(320)  Simoni  videlicet  et  Adelaidi,  non  Gertrudi, 
ut  plerique  scribunt.  De  hujus  ducisssae  conversione 
per  Bemardnm  facta,  lege  librum  primum  Vitae, 
'  cap.  14.  Quippe  saoctimonialis  velum  in  parthenone 
Tartensi,  qui  Divioni  oiim  proximus  erat,  suscepit, 
ut  patel  ex  autographis  litteris  Matthaei  ducis  ejus 
filii,  qui  matrem  suam  Atheleidem  vocat.  Has  litte- 


ras  refert  Petrus  Franciscus  Ghiffletius  post  Opuscula 

Suatuor  Parisiis  ediia  anno  1679.  Facessant  igiiur 
ertradis  ad  Bernardum,  et  Bernardi  ad  Gertrudem 
epistolae,  a  Beroardo  Britone  ex  galiico  idiomate  in 
lusitanum,  ac  deinde  iu  iatinum  versae. 

(321)   Gensus  a  transeuntibus  persolvi  solitus; 
vulgo,  droi  t  de  passage. 


S5 


BPISTOLA. 


266 


nbis  flepe  recepimus,  teqne  adliuc  nt  habeamus,  m  quippe  est :  Quid  prodest  homitd  ti  tntmdMm  utii- 


Qlriqae  veslrum  complacet;  jubete  ita  firmiter  et 
incoDCUsse  teneri,  quatenus  uUra  fratrcs  nostri  a 
nuUo  t97  ministrorum  vestrorum  timeant  proptcr 
hoc  disturbari.  Alioquin  non  renuimus  Domini  noslri 
sequi  exemplum,  qui  pro  se  non  dedignalus  est  sol- 
?ere  ceosum  {Matth.,  xvn,  26),  parati  ei  nos  libenter 
quffi  sunl  Csesaris  Caesari  reddere,  et  vectigal  cui 
vectigal,  et  tributum  cui  tributum  {Rom,  xiii,  7): 
prsesertim  quia  juxta  Apostolum  non  tam  debemus 
reqoirere  datum  nostrum,  quam  vestrum  lucrum 
{Philipp.  IV,  17). 

EPISTOLA  CXX. 

AD  DUCISSAM  LOTHARlNGIiE. 

P)*o  beneficiis  oblatis  gratias  agit,  et  ab  iniquo 

bello  eam  deterret. 

Gratias  agimus  Deo  pro<-tam  devota  voluntate, 

quam  erga  ipsum  et  servos  ejus  vos  habere  cogno- 

vimus.  Quoties  enim  io  corde  carnaii,  terrenis  (ii- 

gnitatibus  alto,  ulla  vel  minima  scinlilluJa  coelestis 

amoris  accensa  videtur,  divinum  sine  dubio  est  mu- 

nus,  non  hominis  virtus.  Et  nos  quidem  largitatis 

vestrae  vestris  in  litteris  nobis  oblata  beueficia  gra- 

tanter  amplectimur;  sed  cognita  illa  subita  et  grandi 

satis  occupatione,  qua  vos   nunc  detineri  necesse 

est,  conveniens  ducimus  vesiram,  quantum  vobis 

placuerit,  exspectare  opportunitatem.   Nemini   et- 

enim,  quantum  in  nobis  est,  vellemus  esse  oneri, 

praesertim  in  iis  quse  ad  Deum  perlinent,  ubi  non 


versum  lucretury  se  autem  perdat,  et  detrimentum 
sui  faciat?  {Matth.  xvi,  26.) 

EPISTOLA  CXX. 

AD  DUCISSAM  BUR6UNDL£  (323). 

Offensum  Hugoni  placare  nititur,  et  assensum  in 
conjugium  quoddam  ab  ea  exposcit. 

Yestrse  dignationis    specialis    familiaritas,  quam 

erga  nos  pauperes  homines  habere  videmini  \al,  di- 

gnamini]  eo  usque  progressa  est,  ut  quisquis  Di- 

gnitatem  vestram  se  habere  sentit  infensam,  per 

nullum  factlius  quam  per  nos  confidat  redire  in 

gratiam.  Hinc  est  quod  dudum,  Divione  cum  essem, 

Hugo  de  Besua  multis  me  precibus  ad  placandam 

sibi  vestram,  quam  meruerai,  indignationem  appli- 

B  cavit;  et  ut  conjugio  de  filio  suo,  quod,  vobis  quidem 

non  placitum,  sed  sibi,  ut  putat,  commodum  irre- 

traclabiliter  facere  statuerai,  amore  Dei  et  nostro 

assensum  praeberelis  :  cijgus  rei  causa  ecce  fl!9S 

nunc  rursus  tam  suis  quam  suorum  precibns  aures 

nostras  pulsare  curavit.  Et  nos  quidem  utilitate 

illius    terrenas  non  valde  curamus;   verumtamen 

quia  res,  ut  ipse  dicit,  ita  in  arcto  posita  esse  vide- 

tur,  quatenus  nisi  cum  ipsius  perjurio  nequaquam 

possit  obviari  conjugio,  hoc  vobis  intimare  conve- 

niens  duximns,  quia  grandis  debet  esse  ntilitas, 

quam  Christiani   et  vestri  hominis  legalitati  (324) 

prseponere  debeatis.  Neque  enim  et  perjurus  esse 

et  legalis  simul  manere  poterit.  Quanquam  etiam 


dati   Ittcrum,  sed  dantis  fructum  magis  requirere  Q  yobis  non  soium  nullum  lucrum,  sed  et  multum  vi- 


debemus.  Diem  ilaque  nobis,  si  placet,  atque  iocum 
rescribendo  per  hunc  cuntium  nominate  :  quo,  ju- 
vante  Deo,  prsesenti  expediia  instanlia,  nostris  par- 
tibtts  appropinquare  debeatis,  et,  fralre  Widone  (322) 
vobis  obviam  facto,  si  quid  in  terra  vestra  invene- 
rit  quod  aptum  sit  Ordini  nostro,  promissa  vestra 
expeditius  atque  alacrius  compleatis.  Hilarem  enim 
datorem  diligit  Deus(//  Cor.  ix,  7).  Aut  si  fortenon 
plaeet  vobis  dilatio,  et  hoc  noiificate;  quia  parati 
samas  in  hac  re,  quantum  ratio  patitur,  vestrae 
obtemperare  voluntati.  Ore  vestro  Ducem  salulamus : 
et  tam  ipsum  quam  vos  admonemus  ut,  si  castrum, 
pro  qno  gaerram  facturi  estis,  vestri  juris  non  esse 
novefitis,    pro    Dei   amore    relinquatis.   Scriptum 


deamus  ingruere  periculum,  si  quos  fortassis  Deus 

conjungere  disposuit,  per  vos  disturbari  contigerit. 

Suam  gratiam  adjiciat  Dominus  super  vos  et  super 

filios  vestros,  nobiiissima,  mihique  in  Ghristo  di- 

leclissima  domina.  Ecce  nunc  tempus  acceptabile, 

ecce  nunc  dies  salutis  :  erogate  vestrum  frumentum 

pauperibus  Ghristi,  ut  in  aeternum  cum  nsura  reci- 

piatis. 

EPISTOLA  GXXU. 

mLDBBERTl  TURONEMSIS  ARGHIEPISGOPI    AD   BBRNAR- 

DUM  ABRATEM  (325). 

Bernardi  fama  nomints  et  sanctitatis  permotuSj 
familiaritatem  ejus  expetit. 

1.  Balsamum  ex  odore  suo,  et  arborem  ex  fructo 


(322)  ExisUraamus  hunc  esse  Widonem  Trium-  q  sor,  post  longas  «|«iJ|:^«^J^^°;^^ 
Fontium  abbatem,  qui  in  Lotharingiam  profectus  "  tus  memoralur.  Turon^  rexit  annos  tonlum  sex 
ruuuuMMM  auuavciii,  M^\  ^  _.     ^^  »„       f  cum  totidom  mensibus.  Sic  enim  habent  Acta  prae- 

dicta,  quibus  apographum  Chesnianum  consentit, 
aique  Joannes  Maanus  in  Metropoli  Turonensi,  imo 
etiam  Ordericus  ad  annum  1125,  pag.  882,  ubi  Hil- 
deberto  fere  septem  annos  archiepiscopatub  tribuit. 
Non  ergo  perveuit  Hildebertus  ad  annum  1436,  ut  in 
Gailia  Chrisliana  lcgilur;  sed  mortuus  est  anno  1132, 
quo  anno  ulique  Joannes  Maanus  ejus  obitum  repo- 
nit.  Horstius  m  notis  ad  hanc  epistolam  retulit  aliam 
HiUleberii,  ordine  vigesimam  quariam,  quam  Ber- 
nardo  itidem  scriptam  exisiimavit.  At  epistola  haec, 
quffi  in  editis  sine  nomioe  ejus  ad  quem  directa  est, 
rcperitur,  in  duobus  manuscriplis  inscripta  est  H. 
abbati  Cluniacensi,  cui  eam  restituimus;  qua  ex 
epistola  intelli|simus,  Hildeberto  consilium  fuisse 
secedendi  Cluniacum,  si  per  summnm  pontificem  ei 
licuisset.  Petrus  Blesensis  ejus  epistolas  laudat  in 
epistoia  101. 

9 


noQ  semel^  de  quo  ad  epistolas  63,  69. 

(323)  Mathildem,  Hug;onis  I  Burgundiae  ducis  uxo- 
rem,  iras  coquentem  in  Hugonem  de  Besua,  qui 
locus  situs  est  quatuor  leucis  a  Divione,  monasterio 
Besuensi  Ordinis  S.  Benedicti  insignis.  De  Hugone 
isto  Tide  Perardum,  pagg.  221,  222. 

(324)  LegalitaU,  id  est  bonae  fidei,  quae  consistit 
in  exsequendis  promissis. 

(325)  Scriptacirca  annum  1130.  In  scriptis  non 
paucis  haec  epistola  cum  sequenti  rescripto  refertur 
post  epistolam  127,  io  quibusdam  vero  post  episto- 
Utm  252.  Hildebertus,  hujus  epistolae  auctor,  Ceno- 
mannensem  Ecclesiam  rexit  ab  anoo  1098  ad  annum 
1125,  quo  in  melropolim  Turonensem  mortuo  Gisle- 
berlo  suffectus  est.  Id  consUt  tum  ex  Orderico  Viiali 
in  libro  x,  ad  annura  1098;  tum  ex  Actis  episcopo- 
rum  Genomannensium,  in  tomo  lU  Analectorum 
editiSy  ubi  Goido,  ejus  in  scde  Genomannica  succes- 

PatboIh  GLXXXIL 


267 


S.  BERiNARDl  ABBATIS  CLARiE-VALLENSlS 


368 


cognosci,  paucos  credimus  ignorare.  Sic  et  nobis  jj  debitis  efferre   laudibus,   et  forle   JQStiorilras  hig 

quibus  me  dignata  esl  ipsa.  Quippe  interest  ad  dtn- 
dam  rerum  certitudinem,  quid  incerta  jactei  opinio, 
quidque  opus  eridens  reddat  indubilatiim.  Qaod 
autem  certius  probamus,  hoc  et  prsedicamus  aeea- 
rius.  Quae  ergo  ad  me  de  me  tibi  scribere  placuit, 
videris  tu  unde  probaveris:  e^^o  laudum  tuaraoi 
argum6nlum  teneo  minime  dubium  ipsas  mei  lan- 
datrices  litieras  tuas ;  in  quibus  alium  fortasse  de- 
lectet  «ruditionis  insigne,  sermo  suavis  et  pnrns, 
oratio  luciilenta,  gratum  iaudabileque  compendiam  : 
mihi  vero  prae  his  illa  duciiur  miranda  hnmiHtaB, 
qua  tantillum  tantus  prfievenire  curasti,  et  obsequio 
salutandi,  et  prseconio  prsedicandi,  et  precandi  re- 
verentia.  Sane,  quod  ad  me  attinet,  lego  de  me  in 


ex  opiniooe  lua,  chari.ssime  frater,  innoluit  quam 
sis  ct  ad  saDCtimoniam  compositus,  et  integer  ad 
doclrinam.  Cum  enim  locorum  intersiilio  longius  a 
te  scparcmur,  ad  nos  tamen  usque  pervenit  quam 
jucundas  nocles  cum  lua  Racbele  ducas,  quae  pro- 
genies  ei  Lia  libi  exuberet,  quam  totum  te  exhibeas 
et  cuitorem  \irtutis,  et  hostcm  carnis.  Non  alium 
loqiiuntur  te,  quicuoque  loquuntur  nobis  de  te. 
Talis  est  odor  olei  ctfusi  nominis  lui,  talia  jam  tuo- 
rum  praemia  meritorum.  Has  ex  agro  tuo  spicas  ante 
supremam  coliigis  messioncm.  lo  hac  enim  vita 
quaedam  merces  virtutis  est  conspicuum  et  immor- 
tale  teslimonium.  Hoc  ipsa  sibi  comparat,  hoc  sibi 
ipsa  cuslodit.  Hujus  splendor  non  minuiiur  invi- 


dia,  non    exlerioribus    studiis  adjuvatur.   Quippe  B  litteris  tuis,  non  quod  sum,  sed  quod  esse  vellem 


bonorum  exisiimatio,  sicut  falsis  delationibus  au- 
ferri  non'  potest,  iia  nec  adulatoriis  favoribus  ao- 
quiri.  Penes  ipsos  est,  eam  vel  uberlate  virtutum 
proficere,  vcl  defeclu  minorari.  Sane  de  celeberrima 
opinione  tua  spes  in  sinu  Ecclesiae  reposita  est,  eam 
minime  casuram,  quoniam  fundata  crediiur  supra 
firmam  petram. 

2.  Ex  ea  nos,  tuam  edocli  devolionem,  desiderio 
desideravimus  in  sacrarium  familiaritatis  tuae  re- 
cipi;  ibique  recordatione  tecum  esse,  ubi  leipsum 
furaius  colloquiis  mortalium,  pro  mortalibus  loque- 
ris  cum   Rcge    Angelorum.   Porro    huic   dcsiderio 


el  quod  non  esse  puflet.  Yerumtamen  quod  sum, 
tuum  est :  et  si  quid  melius  Dei  aoquam  munere 
fuero,  tuum  fore  confidito,  reverendissime  atque 
amantissinse  Pater. 

EPISTOLA  CXXIV  (328). 

AD    BUMDEU  HILDEBERTUU,   QUI  NONDUM  RBCBPBRAT 
DOUrNUM  INNOCENTIUM  PAPAM. 

Hortatur  ut  Innocentium,  in  Gallia  ob  schisma 
Petri  Leonis  exsulemy  utt  legitimum  pontificem 
agnoscat. 

Magno  sacerdoti,  et  excelso  in  verbo  gloriae  Uil- 

DEBERTO,  Dei  graiia   Turonensium  arehiepiscopo. 


noslro  N.  (326)  Treceoeis  archidiaconus  plurimum  C  Bernardus  Clarae-Vallis  abbas  dicius,  io  spiritu  am- 

bulare,  et  spiritualiter  omnia  examinare. 

1 .  Ut  verbis  vos  propheticis  alloquar  :  Consolatio 
abscondita  est  in  oculiSj  quia  mors  dividit  inter 
fratres  {Osee  xni,  14).  Quidam  enim  juxta  Isaiam 
videntur  foedus  percussisse  cum  morte,  et  cum  in- 
ferno  fecisse  pactum  (Isai.  xxviii,  15).  Ecce  namque 
christus  Domini  iste  Innocentius  positus  est  ia  rui- 
nam  et  in  resurrectionem  multorum.  Nam  qui  dei 
sunt,  libenter  junguniur  ei :  qui  autem  ex  adverso 
stat,  aut  Antichristi  est,  aut  Anlichristus.  Cernitmr 
abomiQatio  stare  in  loco  sancto,  quem  ut  obtinerei^ 
iocendit  ignis  sauctuarium  Dei.  Persequitur  Inno- 
centium,  et  cum  eo  omnem  innocentiam.  Fugit  ille 
nimirum  a  facie  Leonis,  sicut  dicit  propheta  :  Leo 
rugiet,  quis  non  timebitf  {Amos  ni,  8.)  Fugit  secun- 


adjecit,  vir  moribus  ct  liiteralura  conspicuus.  Eum 
tibi  censeremus  commendandum,  nisi  constaret  illof^, 
quos  tua  dignaris  gralia,  commendatione  alia  non 
cgerc.  Si  nescis,  illius  etiam  attestatiooe  didicimus 
te  in  Ecclesia  esse,  qui  ad  erudilionem  virtutis  et 
exemplo  sufficias,  et  verbo.  Caeterum  ne  litteris  pro- 
lixioribus  onereris,  script«)  pooimus  finem,  supra- 
dictae  pelilioni,  donec  1I90  exaudiri  mereamur, 
finem  minime  posituri.  Quid  aulem  e  hoc  animi 
geras,  doceri  deprecamur  tuarum  recursu  liitera- 
rum. 

EPISTOLA  CXXIII  (327). 

RBSCRIPTUM  ABBATIS  BERNARDI  AD  mLDBBBRTUM  TU- 
RONBNSBM  ARCBIBPISCOPUM. 

Laudes   laudibus  rependit. 


Bonus  homo  de  bono  thesauro  cordis  sui  profert  Q  dum  prseceplum  Doinini  dicentis:  Si  vos  persecuti 
bonum.  Scripla  glorise  tuae,  imo  et  meae,  satis  li-      fuerint  in  una  civitate,  fugite  in  aliam  (Matth.  x, 


bentcr  acccpi,  vir  tolius  rcvercntiae,  lenens  in  illis 
unde  te  nou  immeriio  gloriticem,  ct  ipse  non  imme- 
rito  glorier.  Siquidem  gloria  nostra  haec  est,  tuae 
Subliiiiitatis  dignatio,  tua  nostrae  reputatio  parvita- 
tis.  Ncmpe  in  allo  non  altum  sapere,  sed  humilibus 
conspnlire,  nil  Deo  charius,  n  1  rar  s  apud  homi- 
nes.  Quis  sapiens,  ni<«i  qui  Sapieutiae  ^onsiliis  ac- 
quiescii?  ait  antom:  Quanio  major  es,  tanto  humi- 
Ua  te  in  omnibus  (Eccli,  m,  20).  c  lu  mihj 
exhibuisti,  minori  major,  senior  juniori.  Possem 
proinde  et  ago  tuam  probatam  sapientiam  non  in- 

^326)  Gebuinus.  Yide  notas  ad  epistolam  17. 
(327)  Scripta  circa  annnm  1130. 


23).  Fugit,et  in  hoc  vere  virum  se  apostolicum  pro- 
bans,  quod  aposiolica  sese  forma  insignierit.  Nec 
euim  Paulus  erubuit  in  sporta  demitti  per  murum, 
el  sic  etfugere  manus  quaerentium  animam  suam 
(Act,  IX,  25).  Swffugit  autem  non  paroens  vitae  suse, 
sod  daiislocum  irae  :  non  180  ut  mor  em  evaderet, 
sed  ui  vitam  facquirertt.  Merito  Ecclesia  Innoo^niio 
concedil  ipsius  vicem,  quem  per  eadem  vestigia 
gradientem  cernit. 

2.  Nec  saoe  otiosa  fuga  Innocentii.  Laborat  qui- 
dem,  sed  honestatur  in  laboribus  suis.  Pulsus  Urbe, 

(328)  Scripta  circa  annum  1131. 


fiPlSTOLiS. 


270 


6  fascipitur.  A  finibos  terne  occarrilar  cum  a  autem  gratias  habes  apud  Deum  et  homines  ,  habes 


s  fiigieoti,  ctsi  furorSemei,  Gerardi  Engolis- 
^ooodum  ex  toto  quiescat  maledicere  David. 
oolit  peccator  qui  videt  et  irascilur,  magni- 
in  coQspeciu  regum,  portans  corooam  glo- 
iuoquid  non  omnes  priocipes  cogooveruot 
»ie  est  vere  Dci  elecius  ?  Fraocorum,  Auglo- 
Ikpaoorum ,  et  postremo  Romanorum  rex, 
olium  in  papam  suscipiunt,  et  recogooscuot 
iran  episcopum  auimarum  suarum.  Solus 
igoorat  Achitopel  suum  jam  patefactum  ac 
itum  coQsilium  {II  Reg,  xvii).  Frustra  moli- 
aer  super  populum  Dei  malignare  coosilium 
g^tare  adversus  saoctos  sancio  firmissime 
Mtes,  et  cootemnentes  curvare   genua   aolc 


scientiam,  habes  spiritum  libertalis,   habes  verbum 
vivum  et  efficax  et  sale  condilum  :  oec  oportet  et 
pro  (antis  viribus  spoosse  Christi   deesse  io   taoto 
discrimine,  cum  sis  amicus  sponsi.  Amicus  siquidem 
in  necessilate  probatur.  Quid  eoim  ?  to  tibi  quiescis, 
ot  mater  tua  Ecclesia  graviter  conturbatur  ?  Habuit 
sua  tempora  qoies,  et  saoctum  otium  hacteous  sua 
oegotia  liceoter  libeoterque  exercuit.  Tempus  fa- 
cieodi  oaoc,  quia  dissipaverunt  legem.   Bestia  illa 
de  Apocaiypsi,   cui  dalum  est  os  loqueos  biasphe- 
mias  et  bellum  gerere  cum  saoctis  (Apoc.  xni,  5-7), 
Petri  cathedram  occupat,  taoquam   leo  paratus  ad 
prsedam.  Altera  quoque  beslia  juxla  vos  sui)sibilat, 
sicut  catulas  habitaos  io  abditis.  lila  ferocior ,  ista 


BIIIOD,      Ck        \A/UM;/II*tlCift4bO0      VrUI  Tfll^        |^««UU<ft        «M^N^     ^     OlVrUk     Va»UlU9     UaVIMIUO     lU    OI/UAUO.     Jll«ft        ICI  WAUI    ,       lOia 

Nolli  fraude  praevalebit  parricidae  suo  obtinero  P  callidior  ,   pariter  cooveoerunt  io  unum   adversus 


super  Israel  et  supcr  civitatem  sanctam, 
II  Ecclesia  Dei  viventis,  columna  fidei,  et 
lentum  veritalis.  Funiculus  iriplex  difficile 
tur  (Eccle.  iv,  12).  Electio  meliorum,  appro- 
plarium,  et,  quod  his  efficacius  est,  morum 
itio,  lonocentium  apud  omnes  commendant, 
am  coofirmant  poutificem. 
id  quod  sane  et  vestra,  Pater,  exspectatur, 
plavia  in  vellus ,  vel  sera  sententia.  Non 
bimus  tarditatem^  quae  gravitatem  redolet, 
It  abolet  notam.  Nam  ei  Maria  non  statim 
idit  angelo  salutanti,  prius  cogitans  qualis 
Ula  salutatio   Luc.  i,    29)  :    et    Timotheo 


Doniinam,  et  adversas  christum  ejus.  Demusoperam 
cilo  dirampere  vincula  eorum,  et  projicere  a  nobis 
jugum  ipsorum. 

131  S.  Nos  in  nostris  partibos  ,  ana  com  aliis 
Dei  servis  divino  igne  accensis,  Deo  cooperante 
laboravimus  in  conveniendo  populoa  in  unam,  et 
reges  ad  dirumpendum  \al.  diripiendum]  pravorum 
consensum,  ad  destruendam  omnem  altitodinem 
extollratem  se  adversus  scientiam  Dei.  Nec  infru- 
ctoose.  AlemanisB,  Franciae,  Anglise,  Scotise,  Hi- 
spaniarum  et  Jerosoiymoram  reges,  com  universo 
clero  et  popolis  favent  et  adhserent  domino  Inno- 
centio,  tanqaam  filii  palri,  tanqaam  capiti  membra, 


(Htar  nemini  cito  manum  imponere  (/  Tim.  v,  Q  solliciti  scrvare  unitatem  spiritus  in  vinculo  pacis. 

JMerito  autem  illum  recipit  Ecclesia,  cujus  et  opinio 
clarior  ,  et  electio  sanior  inventa  est ,  nimirum 
eligentium  et  numero  vincens,  et  merito,  At  ta 
frater,  quid  adhuc  negligis  ?  quousque  vicino  ser- 
pente  tua  ma^e  secora  dormitat  industria?  Scimus 
quidem  te  filium  pacis  nulla  posse  ratione  induc* 
deserere  unitatem  :  sed  profeclo  non  sufficit ,  nis| 
et  dcfensare,  atque  ipsius  quoque  turbatores  totis  vi- 
ribus  det)ellare  studueris.  Nec  quietis  timeas  detri- 
menlum  quod  non  parvo  tuee  glorise  incremento 
recompensabitur,  si  fera  iila  vicina  vobis  tuo  slodio 
mansuescat,  vel  obmutescat,  et  taotam  Ecciesise 
prsedam,  comitem  dico  Pictaveosem  (330) ,  in  maoa 

mi  ejus  requirit  in  asserendo  ponti/icatu  Inno-  n  jm  D^i  pietas  de  ore  Leoois  eripiat. 

EPISTOLA  CXXVI. 


lioo  tamen  ego  ootus  poolifici :  Nc  quid  oimis ; 
II  familiaris  et  ootus  :  Non  plus  sapere  quam 
ft  sapere  (Rom.  xii,  3).  Pudet,  fateor,  quod 
is  vetustlssimus  oova  audacia,  relictis  insi- 
JMia  mulieribus,  eiiam  roi*ur  pectoris  vrstri 
6Sl  attentare,  el  tantam  Ecclesiae  columnam 
coocuieie.  Confidimus  autem  quia  ,  ctsi 
lily  000  dejicit:  quoniam  amicus  spoosi  stat, 
idel  ad  vocem  spoosi  (Joan.  iii,  29),  vocem 
atiODis  et  salutis,  vocem  uoitatis  et  pacis. 

EPISTOLA  CXXV. 

KAGI8TRTJ1I  GAUFRIDUM  DB  LORATORIO  (329). 


eentii  adversus  schisma  Petri  Leonis. 
Mor  io  flore,  in  fructu  sapor  rcquiritur.  Odore 
eati,  charissime  frater,  olei  effusi  nominis  tui, 
tus  et  ex  fructu  operis  cognosccre  te.  Non 
0OS  tantom,  sed  ipse  quoqae  qui  nullius  eget 

opus  lamen  habet  hoc  in  tempore  opere  too, 
I  dissimulas.  Gloriosum  tibi  est  Dei  esse  posse 
alorem  :  posse  et  ooo  esse,  damoosura.  Porro 

9)  Scripta  aono  Christi  llHl.  Gaufridus  de 
orio,  doctor  oomioatissimus  ,  postea  archi- 
»|NU  Burdtgalensis  sic  dictus  a  Loratorio,  qui 
esiin  dioecesi  Turoncnsi,  Piclonibus  adjacens, 
lla  quondam  insignis,  Majori  monasterio  sob- 
i.  Hioc  Gerardus  Engolismeosis  a  fera  vicina  » 
ido  dicitur  hac  in  epistola.  AUud  cst  Oratorium 
biam  Cisterciensium  in  dioecesi  Andegavensi. 
0)  GoiUelmam. 


AD  EPISGOPOS  AQUrrANIiE  GONTRA '  GERARDUK  BNGO- 
LISMBNSEM  [al.  BGOLISlfBNSBll]  (331). 

Causam  Innocentii;  ut  legitimi  pontificis  egregie 
tuetur  adversus  Gerardum  Engolimensem.  schi- 
smatid  partes  agentem  cujus  mores  depingit,  et 
subterfugia  eludit. 

Domiois  et   Pairibus    honorandis  ,     Lemoviceosi , 

(331)  ScripU  circa  anoum  1132.  Gerardus  hojas 
nominis  secundus  ,  generc  Northnnanus^  dioecesis 
Bajoceosis,  quem  <  virum  eruditissimum,  et  magoi 
Domiois  et  potestatis  io  Romaoo  senatu  >  Ordericos 
vocat,  lib.  xiii,  aono  1136.  Cujus  rei  argumeotaoi 
est  quod  peoe  cootinuas  in  Aquitania  sedis  aposto- 
licse  vices  egit  sub  Paschali  II  et  aliis  ad  lonoceotiam 
asque  legitimia  pontiHcibus.  Nec  defoit  io  eo  zelus, 
eom  alias  fortiter  et  generoseGoiilehnam  Aqoitani» 


271 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GLARifi-VALLENSIS 


272 


Pictavensi  ,  PetragoriceDsi  et  Santonensi.  Dei  gratia  a  soli,  aut  pene  soli  obesset  sibi  :  nunc  vero  sserit  in 
episcopis  sanctis ,  frater  Bernardus  abbas  dictus  de         '         "' ' 
Clara-Valle,  constanliam  in  adversis. 

1.  Virtus  in  pace  acquiritur,  in  pressura  proba- 
tur,  approbatur  in  victoria.  Tempus  esi  quod  vestra, 
si  qua  est,  nec  latere  jam  nec  lorpere  sinatur,  reve- 
rendi  et  merito  suspiciendi  patres.  Hoslilis  siquidem 
gladius  qui  universo  Chpisti  corporr  morlem  denuo 
nunc  temporis  intenlare  videtur,  vestris  potissimum 
cervicibus  imminet  ,  et  in  vos  eo  acrius,  quo  co- 
minus  debacchatur  :  ita  ut  quotidiani^  assultibus, 
aut  resistere  fortiler,  aut  turpiter  ,  quod  absif  I  ce- 
dere  compellamini.  Nam  is  qui  amat  primatum  ge- 
rere  inter  vos,  Diotrephes,  non  recipit  vos  (332)  ; 
nec  enim  agnoscit  eum,  quem  tola  vobiscum    am- 


B 


orbem.  Vides  quid  facit  amor  glorise  ?  Legaiio, 
sarcina  gravis,  humeris  prsesertim  senilibus  :  quis 
nesciat  ?  Et  tamen  homini  senissimo  gravior  videtar 
poeoa,  reliquum  id  breve  dierum  snoram  vivere 
sine  hac  poena. 

2.  Sed  forte  causabitur  se  de  suspicione  jadicari, 
et  nos  temeritatis  arguet  qui  de  occultis  suis  repre- 
hendimus  quod  non  probavimus.  Fateor,  suspicio^ 
sus  sum  in  hac  parte  :  el  nescio  an  vel  aimplicis- 
simus  quis  secus  sentire  possit  ,  quippe  in  tam 
manifesta  conjectura.  Ut  enim  simplicem  referam 
breviler  aciionem,  primus,  aut  inter  primos  scribit 
papse  Innocentio  :  199  legationem  postulat ,  non 
obtinet.  Indignalur,  resilit  ab  illo,  transit  ad  alium. 


plectitur   Ecclesia    venientem  in  nomine  Domini:  D  ipsius  se  esse  legatum  gloriatur.  Quod  si  aut  ab  iUo 


Non  hunc,  iuquam,  sed  qui  venit  in  nomine  suo, 
illum  recipit.  Nec  mirum.  Et  ipse  nempe  infatiga- 
bilis  ad  nomen  grande  multum  anhelat,  etiam  in 
hac  8etale.  Nec  saue  falsa  vel  incerta  opinione  ducor 
nolare  hominem  super  vanitate  istiusmodi,  sed  dc 
ore  suo  ipsius  eum  judico.  In  litieris  siquidcm 
quas  nuper  ad  cancellarium  scripsil  familiares, 
nonne  legationis  sese  et  onere  et  nomine  honorari 
(333)  tanto  indignius  supplicat ,  quanto  humilius  ? 
Utinam  tamen  obtinuisset  1  Minus  forsan  nocuissct 
polita  votis  ambitio,  quam  frustrata.  Tunc  quippe 


aute  non  poposcisset,  aut  postmodam  non  aece- 
pisset  ab  isio,  credi  poterat  alium  quemcunque 
habuisse  in  praevaricatiooe  intuitum,  etsi  non  re- 
ctum  aliquem  :  nunc  autem  excosationem  non  habet 
dc  anibiiione  sua.  Denique  ponat  eliam  nunc  iegati 
vel  vacuum  nomen  (nam  opus  amisit),  et  ego  quidem 
Iiac  su^picioue  carebo,  si  potero.  Si  non,  suspicabor 
invitus,  et  me  intemperantise  reprehendam.  Verum 
difficile  persuadebitur  ei,  ego  scio.  Nimirum  homo, 
diu  magnus  habitus  inter  suos,  videri  seipao  inferior. 
erubescit.  Agnoscitur  is,  quem  Scriptura  loquitur. 


Srincipem,  coujugii  jura  temerantem,  velut  allerum  ^  sua    sacerdotibus    dixerit  se  partem  Petri    Leonis 
erodem,  arguerit,  si  Willelmo  Malniesburiensi,  de  *» 


Regihus  An^.  lib.  v,  tidem  adhibemus  :  hoc  enim 
adversus  Guillelmum  comitem  calumniose  dictum 
contendit  Joannes  Br^slius,  Historia  Comitum  Pi<  tav. 
cap.  32.  Postquam  vero  ab  Innocentio,  qui  legatio- 
;  nem  ei  denegavit,  fceda  praevaricaiione  defecit  Ge- 
•  rardus,  Anacleto  sub  istins  nominis  morcede  adba;- 
surus  dispersoris  non  legali  ofdcium  agens,  quos 
poterat  ad  schismatici  partes  trabebat.  Unde  B':r- 
nardus  vicinos  Aquitauiae  episcopos  monet  ut,  se- 
ductoris  voce  contempta,  le^iiimum  sequantor  pa- 
storem  Innocentium,  eisquejuris  if^siasprserogativas 
.  prpponit,  ff  Electi  videlicet  iniegritatem ,  eiectionis 
priorilalem,  et  consecrationis  solemnitatem.  »  Non 
defuere  tamen  qui  jus  luerenlur  Anacleti,  iisque  ar- 
gumentis  adver^a  reponercnt,  ut  constat  ex  epistola 
Petri  Portuensis  episcopi,  ordinationis  istius  aucto- 
ris  et  fauioris,  ad  Wiliel  num  Praeneslinum,  Mat- 
thseum   Albanensem,    Cooradum    Sahinensem  ,  et 


contra  voluntatem  Dei  ignorantem  manutenuisse  ;  se 
confiieri  et  poeniiere  :  omnia  autem  illa  quae  habebal 
fere  in  vita  sua,  vel  ecclesiae  dedit,  vel  pauperibus 
crogavit.  Sabbaio  autem  Missam  celebrans  maxima 
devoliooe  et  effusione  lacrymarum,  sequenti  die 
Doiiiinica  migravil  a  saecuio ,  miilesimo  centesimo 
trigesimo  sexto  anno  ab  incarnatione  Domini.  Se- 
dii  in  episcopalu  annis  iriginta  iribus,  mensibus... 
diebus....  ei  cum  aiiquem  capeilanum  gesiis  vel 
hospitiis  yexassei,  unicuique  capelianorum  sui  epi- 
scopatus  in  tine  suo  unam  minam,  obolum  dedit;  et 
ilhid  ma^nificum  sidus,  quod  claritale  sui  partes 
occiduas  illustraverat,  proh  dolor  !  extra  ecclesiam 
quam  aedilicavit  ^  sub  vili  latet  lapide.  >  Joannes 
Beslius,  in  Hisiona  Comitum  Pictavorum.  At  certe 
cum  praemissa  narratio  incerla  dunlaxat  relatione, 
fulciatur,  non  esl  quod  fidem  Ernaldo  abjudicemus, 
maxime  cum  Alanus  Autissiodorensis,  qui  libtis  de 


sancti  Bcrnardi  Vita  conscriptis  censuram  adhibuit, 
Joannem  Ostieusem  Innoceolio  adhaerentes  trans-  ne  laium  quidem  unguem  hac  in  parte  ab  Emaldo 
missa  ,  quam  refert  Willelmus  Malmesburiensis ,  D  discedat.  Quod  spectat  ad  Anacletum,  et  ipse  misere 
Hisioriae  Novellae   libro   i.  Pars  Umen   Innocentii      interiit  anno  1138,  seplimo  die  Januarii,  teste  Fal- 

cone  Beneventano,  <  cnm  sedisset,  »  inquit,  «  annis 
scptem  mensibus  undecim  et  diebus  viginti  duo- 
bus.  B  Quod  etiam  confirmat  Guillelmus  Malmesbu- 
riensis,  Historiae  Nov.  libro  i ;  «  Anacleto  >  inquit, 
-  octavo  praesumpti  •  (ut  dicebatur),  ff  sui  episcopa- 


praevaluit,  principibus  omnibus  tum  ecclesiasticis 
praeter  Gerardum  Eugolismensem  paucosque  alios, 
tum  saecularibus  (si  Guillelmum  comitem  Pictavien- 
sem  et  Rogerium  Siciliaeducem  excipias)  ipsc  favcn- 
tibus.  Gerardus  veroinschismaticisdefensioneobfir- 
matus,  anno  1136,  ut  notat  Ordericus,  ex  hac  vita 
migravit  ,  eo  quidem  itifelici  mortis  genere  quod 
describil  Ernal/lus  Vitae  S.  Bemardi  libro  ii,  cap.  7. 
Opinantur  lamen  nonnulli  hunc  auclorem  contra 
Gerardum  Engolismensera,  ex  nimio  reUgionis  ar- 
dore  multa  (inxisse,  veluli  quod  imfioenitens  et  su- 
biio  moriuus  sit  sine  confessione  et  Vialico,  quod 
corpus  ejus  inventum  in  Icctulo  exanime  et  enor- 
miter  tumidum,  et  alia  hujusmodi,  inguiunt,  viro 
pmdenti  indigna  :  profemntqae  ex  Gestis  episcopo- 
rum  Engolismensium  auctoritatem  his  verbis  :  «  Die 
proxima  mortis  sa»  accapinas,  qaod  inconfessione 


tus  anno  defuncto,  dominus  Innoceotius  inconcussa 
ad  hoc  tempus  pace,  apostoiica  fruilar  dignitate.  » 
Qua  de  re  S.  Bernardus  episiolis  144,  146,  147 ,  et 
sermone  24,  in  Cantica,  iuiiio.  Vide,  si  lubet,  notas 
ad  epistoiam  147.  Ex  quibuscolligas  errasse  BesHum 
cum  dixit,  Gerardumanno  1131,  schisma  vero.ante 
ipsum  annum  fuisse  exstinctum. 

(332),  Gerardus,  qui  primatum,  id  est  legati  mu- 
nus,  aifectabat.  Allusio  ad  iocum  Joannis  in  Epi- 
stola  III,  vers.  9. 

(333)  Editi  habent  et  onere  gravari^  et  nomine 
hanorari :  sed  gravari^  deest  in  manascriptis. 


273 


liPlSTOL^. 


274 


pudor  addueens  peeeatum  (Eeeli.  ir,  96).  An  non  m  modo  etigo  nnnc  sehismaticnm  eriminaris  1  Nanqnid 

_  J  ^      _  ^  ^  «.^  a  —  —        -k      J_l*_«. •  1  ^"  (  a  •11«  •••  «•- 


grande  peccatum  et  delictam  maximum,  superba 
ista  Terecundia,  qua  terram  et  cioerem  pudet,  non 
dJeo  snbjici,  sed  non  dominari  ? 

3.  Propter  hoc  ergo  reliquit  homo  suum  illum  pa- 
trem  sanctum  Innocentium  (sic  enim  nominabat),  et 
matrem  suam  sanctam  Ecclesiam  c^tholicam  ;  et 
adhseret  schismatarchae  suo,  et  sunt  duo  in  vanitate 
nni.  Percasserunt  foedus  ad  invicem,  et  super  po- 
pulom  Dei  malignaverunt  consilium.  Squama  squa- 
msB  oonjungitur,  et  spiraculum  non  esi  in  cis  (Job. 
xu,  7).  Iste  illom  papam,  ille  hunc  vicissim  legalum 
fleripiitat,  ot  decipiant  ipsi  de  vaniiale  in  idipsum. 
lovioem  se  consolantur,  toenter,  commendant; 
qoisqoe  tamen  pro  se,  non  pro  invicem.  Nimirum 


cum  eadem  vana  spe  toa,  illios  simul  et  sanctitaa 
evanuit,  et  papatus  ?  Mirum  quod  potuit  ita  in  brevi 
dulce  et  amarum  ex  eodem  fonte  procedere.  Heri 
catholicus,  et  sanctus,  et  summus  pontifex  :  hodie 
nequam,  schismalicus,  et  turbator.  Heri  pator  13S 
Innocenlius,  hodie  Gregorius  diaconus  Sancii  Angeli. 
Itaque  uno  quidem  ex  ore,  sed  corde  profecto  du- 
plici  contraria  processere.  Labia  dolosa  in  corde, 
et  corde  locuta  sunt.  Sed  tmim  horao  cui  cor  et 
cor  diverberat  conscipnliam,  et  Est  et  Non  diva- 
ricat  linguam,  putas  quia  timor  ei  in  mente  sit,  aut 
in  fronte  pudor  ?  Male  autem,  juxta  Apostolum, 
providet  bona  coram  Deo  et  hominibus  (//  Cor. 
VIII,  21);  qui  more  iliius  iniqui  judicis,  nec  Deum 


homioes  sunt  seipsos  amanles.  Pari  quidem  studio  B  timet,  nec  hominem  reverelur  (Luc.  xviii,  2). 


eonvenerunt  adversus  Dominum,  et  adversus  chri- 
stom  ejos ;  sed  plane  inientionibus  non  cohserent. 
Quaerit  magis  ex  alterulro  uterque  profecto  qose  soa 
sont,  idque,  quod  aodere  nefarium  est,  in  hseredi- 
tate  Christi.  Quid  nisi  anle  oculos  vestros  conantur, 
si  patimini,  proscribere  Christum?  Jam  novos  apud 
V08  soo  paps  eudit  legalus  episcopos  (334),  ne  soli 
at  sibi  papa.  Nec  mortuis  succesores,  sed  vivis  in- 
vaaores  tyrannica  fretus  potentia  superintrudit,  naclus 
scilicet  de  malitia  principum  occasionem,qui  suarum 
dvitatnm  episcopos  odio  persequuntur  iniquo.  Sic 
sedet  in  insidiis  com  divilibos  in  occuliis,ut  interticiat 
iniioeentes.  Per  tale  ostium  iutrat  in  ovile  ovium. 


5.  Et  certe  ambilio,  cum  prorumpit  in  impoden- 
tiam,  efficaciam  perdit :  et  cum  improbus  affectus 
se  aperit,  perit  effcctus.  Ambitio,  mater  hypocrisis, 
latebras  amat  et  tenebras;  lucis  impatiens  est.  Am- 
bitio,  spurcum  vitium,  in  imo  jacet  :  videt  tamen 
omne  sublime,  sed  videri  ipsa  refugit.  Nec  mirum. 
Optato  namque  necesse  est  careat,  nisicaveatarbitros. 
Quo  enim  gloria  plus  affectatur,  eo  minus  apprehen- 
ditur,  ubi  deprehenditnr  affectari.  Quid  denique  tam 
inglorium,  quam  glorise  cupidum  deprehendi,  prseser- 
tim  inter  eplscopos  ?  Nec  simplicem  saneChristianum 
gloriari  oportet,  nisiincruceDomininostri  JesuChri- 
sti.  Inelytus  erit  ambitiosus,  quandiu  in  nocte  versa- 


4.  Nonquid  autem  gratis  talia  legatus  actitat  pro  Q  ^i*"**  J  ^t  donec  turpis  lucri  negotium  perambulabit 


papa  soo  ?  En  ille  totam,  ut  is  gloriatur,  Franciam 
atqne  Borgondiam  legationi  ejus  antiquae  superad- 
didit.  Potest  et  adjongere,  si  vult,  Medos  et  Persas, 
el  medios  fines  Decapoieos.  Quare  non  et  oltra 
Storomatas,  et  quemcunque  denique  locum  calca- 
ferit  pes  8O08,  suus  sit,  quo  vel  vacuis  nominibus 
glorietur?  0  homo  non  minus  sine  fronte,  quam 
sine  mente ;  nec  Dei  memor  timoris,  nec  suae  hone- 
statis  I  Putat  se  non  videri,  cum  sit  subsannatio  et 
el  illosio  omnibus  qui  in  circuitu  ejus  sunt.  Merito 
qoidem.  Certe  enim  pro  foro,  sacrario  utitur  :  et 
instar  hominis  negotiatoris  quseritantis  lucra  sua,  et 
modo  hunc,  modo  illum  explorantis  venditorem,  ut 
ab  illo  demum  emat  quod  amat,  a  quo  vilius  impe- 
trare  valoerii;  itaiste  sollicitc  sibi  ecclcsiasiicam  di- 
gnitatem  hinc  inde  perquirens,  eom  tandem  pro  suo 


intenebris,  poterithypocritajostossanctosque  videri, 
sed  oculo  qui  videt  in  facie.  At  obi  forte  foras 
mittit  impudentia  vel  imprudentia  \aL  male^  impu- 
denti  vel  imprudenti]  quod  latet  in  conscientia, 
nonne  intemperans  appetitus  apparet  ad  confo- 
sionem  procacior,  quam  promptior  ad  gloriam  ? 
Sic  revera,  sic  probator  qood  legitur :  Gloria  in  con- 
fusione  eorumqui  terrena  sapiuntiPhilipp.in,  19) , 
et  illud  :  Si  ego  gloriam  meam  quoero  gloria  mea  tit- 
hil  est  (Joan,  vin,  54)  Impleturque  in  illo  qoi  ejus- 
modi  est,  quod  Propheta  sanctus  imprecator  nisi  fal- 
lor,  hypocritis,  Fiantj  inquiens,  sicut  fenum  tectO' 
rumquodpriusquamevellatur,exaruit(PsaLcTi.\iii, 
5).  Non  adeo  periit  pudor  a  mortalibus,  utnudaim- 
pudensque  vel  ab  ipsis  honoretur  ambitiOf  praesertim 
in  sene  et  sacerdote,  quem  eo  magis  profecto  pue- 


arbitrio  delegit  habere  papam,  qui  se  legatum  esse  0  rilis  ista  dedecet  vanitas,  quo  eum  major  graviias 


eonsenserit.  Ergo  nisi  legatus  tu  fueris,  Roma  pa- 
ptm  babere  non  poterit?  Unde  hoc  tibi  privilegium 
in  ECecIesia  Dei  ?  Quisnam  tibi  hanc  concessit  in 
Christi  haeredilate  praerogativam  ?  Numquid  tu  hae- 
reditate  possides  sanctuariitm  Dei  ?  Donec  enim  in 
obtinenda  pudenda  et  impudenti  petftione  spes  tibi 
nlla  promerendi  domini  Innocentii  gratiam  esse 
potoit,  sanctos  ille,  te  scribenle,  et  papa  fuit.  Quo- 

(3.^4)SicRamnoIfom  Doratensem  abbatem  in  sedem 
Lemovicenaem  iotrosit,  ex  Vitae  Bemardi  libro  iii, 
n.  33. 


majorque  decet  sanctitudo  :  et  si  in  facie  benedicitur 
ab  adulante,  sed  a  tergo  subsannatur  ab  omnibus. 
Est  sobria  qusedam,  et  quodammodo  oculata  [al^ 
occulta]  ambitio,  moliens  saltem  caute,  etsi  non 
caKte.  Si  valet  proflcere,  clam  negotia  sua  corat. 
Sin  vero,  manet  in  se,  et  podoris  umbram  non 
deserit.  Equidem  talis,  etsi  Deum  nondum  metnil  ad 
salutem,  pro  ingenila  tamen  verecundia  honestatem 
ioterim  retinet,  quod  homines  reveretur  et  publi- 

cum  erubescit. 
6.  Cseterum  quaenam  ista  prssceps  est,  et  frontosa 


275 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLENSIS 


276 


libido  dominandi^  nt  pro  obteotn  vix  annnffi  (qnod  f^  fosque  non  confuoditur.  Abbales  abbattbna,  e(»iaoo- 


eerte  pahm  est)  legationis,  primo  quidem  ano  nec 
parcat  aenio,  nec  deferat  sacerdotio  :  deinde  nec 
lateri  SalvaloriSy  quod  in  aqua  et  sanguine  colligcndi 
in  fidei  unitate  populi  prolulit  redemptionem,  ut 
quisquistentaretdividerequos  ille  coUigeret,  etinde 
redimeret;  probare  sese  non  christianum,  sed 
antichnstum,  reus  mortis  et  crucis  Christi  ?  0  im- 
patiens  et  effrenis  lurpis  qusestus  cupiditas !  o  ardor 
inlemperans  !  o  caeca  et  pudenda  ambitio  !  Aperte 
prius  frontoseque,  ut  jam  dixi,  et  ipse,  proh  pudor  I 
non  diffitetur,  addit  indigna  satis  petilione  tentare 
Gatholicum  :  dolensque  repulsam,  incunctanter  ad 
schismalicum  refugit ;  ei  aecepta  de  manu  sacrilega 
male  cupita  potestate,  lalua  denuo  Domini  glorias 
crudeliter  confodere  non  veretnr.  Dividit  nempe 
Eccleaiam,  pro  qua  illud  est  in  cruce  divisum,  \i~ 
surus  procul  dubio  et  ipse  in  quem  traosfixerit. 
Gognoscetur  profecto  Dominus  judicia  faciens,  qui 
nunc  injuriam  patiens  ignoratur.  Cum  enim  coepcrit 
facere  judicium  omnibns  injuriam  palientibus,  et 
arguere  in  sequitate  pro  mansuetis  terrse;  puias 
avertere  poterit  aurem  a  charissima  sponsa  sua, 
cum  clamaverit  stans  adverfQB  eos  qui  se  angustiave- 
runt  ?  Non  omnino  non  poterit  non  audire  plagen- 
tem  lAmici  mei  et  proximi  mei  adversum  meappropin" 
guaveruntf  341  et  steterunt;  et  quijuaia  me  erant, 
de  longe  steterunt,  et  vim  faciebant  qui  qucerehant 
animammeam  {Psal.  xxxvii,  12, 13).  Quomodo  nam- 


B 


pos  episcopis  superintrudere  nititur  (335) ;  amovere 
caiholicos,  schismaticos  promovere.  Miseri  et  mi- 
serandi,  qui  ita  promoveri,  et  ab  isto,  conaentinnt. 
Siquidem  circuil  mare  et  aridam,  ut  faeiat  unum 
episcopum;et  cum  fecerit,  facit  eum  filium  gehennae 
duplo  quam  se.  Qusenam  vero  putas  eat  tanti  cauaa 
furoris  ?  Non  alia  sane,  nisi  quod  dispiicet  mortali- 
bus  angelica  ilia  partilio,  qua  gloriu  Deo,  pax  ho- 
minibus  nunliatur ;  et  dum  gloriam  usurpant,  tnr- 
bant  pacem.  Solus  gloriam  meretur,  qui  facit  mira- 
bilia  solus,  sicut  dicit  Apostolus  r  Soli  Deo  konor  et 
gloria  (I  Tim.  i,  17).  Porro  autem  cum  nostro  ge- 
nere  bene  agitur,  si  datur  frui  pace  Dei,  pace  cnm 
Deo,  et  quidem  fcliciter  el  misericorditer.  Qaooiam 
ergo  modo  stabit  pax  bominum  coram  Deo,  vel  com 
Deo,  si  Deo  non  potest  apud  hominea  esse  tuta  sua 
gloria  ?  0  stulii  filii  Adam,  qui  contemnentes  pacem, 
et  gloriam  appetenles.  et  pacem  perdunt,  et  gloriam! 
Ob  hoc  denique  et  nunc  Deus  ultionum  commovit 
terram,  et  conturbavit  eam  :  ostendit  populo  suo 
dura,  potavit  nos  vino  compunctionis. 

8.  Velimus,  nolimus,  impleri  quandoque  neccsso 
est  veritatcm  Spiritus  sancli,  fierique  illam  quae  pro- 
phelico  spiritu  praeiiuniiata  legitur  in  Scripturis 
discessio  (//  Thess,  ii,  3) :  sed  vae  homini  per  qucm 
venit !  Melius  erat  ei,  si  natus  non  fuisset  homo  ille 
Quis  vero  ille,  nisi  homo  peccati  qui  super  electum 
a  calholicis  catholicum,  el  canonice,  locum  sanctunT 


quenon  recogooscet  os  de  ossibus  suis,  et  carnemde  C  invasit,  quem    tamen,  non  quia  sanctus,  sed  quia 


came  sua,  imo  vero  jam  quodaramodo  spiritum  de 
apiritu  auo  ?  Quasi  non  ipsa  sit  dilecia  illa,  cujus 
concupivit  decorem,  cujus  formam  induit,  cui  se 
mirabili  dignatione  castis  alque  individuis  devinxit 
amplexibus,  ita  ut  essenl  duo  in  came  una  :  unum 
in  uno  spiritu  quandoque  futuri !  Nam  etsi  cogno- 
verat  secundum  carnem  Christum,  sed  tunc  jam  non 
recognoscet :  quia  apiritus  anle  faciem  ejus  Chri- 
stus  Dominua,  cui  adhserena  unns  spiritus  erit,  cum 
absorpta  morte  in  victoria,  quod  infirmum  de  caroe 
est,  in  virtute  spiritu^  convalueril ;  cum  exhibuerit 
eam  sibi  Sponsus  gloriae  gloriosam  columbam  suam, 
perfeciam  sucm,  formosam  suam,  non  habeniem 
macttlam  peccati,  neque  rugam  corruptionis,  aut 
aliquid  hujusmodi. 


summus  est,  affectavil?  Invasit,  inquam,  invasit 
armis,  igne,  pecunia,  non  vitse  merito  vel  virtutum : 
pervenil  in  quo  stat,  et  stat  in  quo  pervenil.  Nam 
illa  quam  jactat  juraiorum  suorum  non  electio  sed 
factio,  umbra  tantum  fuit,  et  occasio,  et  velamen- 
tum  malitiae.  Di>'ipotest  electio,  sed  impudenler,  sed 
mcndaciier.  Stal  quippe  senteniia  ecclesiasiica  et 
authentica,  post  primam  electionem  non  esse  secun- 
dam.  Gelebrata  proinde  prima,  quae  secundo  prae- 
sumpta  est,  non  est  secunda,  sed  unlla.  Nam  etsi 
quid  minus  forte  solemniter,  minusve  ordinabiliter 
processit  in  ea  quae  praecessit,  ut  bostes  unitatis 
contendunt ;  numquid  tamen  praesumi  altera  debuit 
nisi  sane  priore  priusdiscussaraiione,  cassala  judi- 
cio  ?  Eapropter  qui  se  super  ingerere  fesiinant,  qui- 


7.   Dum    libenter  in  bis  immoror,   pene  coepti  n  que  temerario  temere  manus  imponere  nihilominus 

• c *.__      ;._    _.._;___   __ji_____  . ._  I  ^       k  -1  «•«*  »T»«.» 


immemor  factus  sum,  iia  cupiens  redimere  tempus, 
quoniam  dies  maii  sunL  Excedentem  devotio  levat, 
sed  revocat  zelus  :  et  ubi  rapior,  ibi  el  cogor  reci- 
dere,  et  plangere  dolorem  meum.  Audet  (quod  et 
flens  dico)  inimicus  crucis  Christi  suis  sedibus 
pellere  sanctos,  qui  nolunt  bestiam  adorare,  quae 
aperuit  os  suum  in  blasphemias,  blasphemare  nomen 
Dei,  et  taberaaculum  ejus  (Apoc,  xiu,  6).  Altare 
contra  aliare  erigere  tentat,  confundere  tasque  ne- 

(335)Ordericu8in1ibro  xiii,  pag.  895  :  «Inpleris- 
que  coenobiis  duo  abbates  surrexcrunt,  et  in  episco- 
piis  doo  presnles  de  pontificaui  certavcrant :  a'  ornm 
unus  adhaerebat  Petro  Anacleto,  alter  vero   lavebat 


acceleraverant,  Apostolo  prohibente,  Nemini  cito 
manum  imponas  (/  Tim.  v,  22) ;  ipsi  procul  dubio 
majus  peccatum  habent,  ipsi  auctores  135 
schismatis,  ipsi  grandis  militiae  hujus  principes 
exstitere. 

9.  Caeterum  nunc  judicium  expetunt,  quod  ante 
exspectasse  [a/.  expetiisse]  debur rant :  et  quaim  suo 
loco  oblatam  tennerant,  tandem  justitiam  offerunt, 


Gregorio  Innocentio.  >  Ita  etiam  in  Aotis  episoopo- 
ram  Genomatinensium,  Analeftonun  tomo  III,  iwg. 
338,  ubi  de  Philippo  in  Turonensem  Bcclesiam 
truso,  de  quo  epistolae  150  et  J51. 


m 


vpmoiLJi. 


278 


it  ikleftMt  ti  ncuaetiir,  jiuti  (336)  tm  Tid«Miiim  :  .  et  aoetoritaa  etiara  hostilMis  reTereiida,  fteile  nobis 


si  nwipiaiaTy  liligantibus  inter  se  partibas,  dilalio 
ledimat  tempus,  et  iQterim  fiat  aliquid.  An  de  vestra 
justitia  desperatis,  et  damaum  jam  crescere  non  ti- 
melis,  quemcunque  causa  exitum  sortiatur  ?  Quidquid 
inquiunt,  hactenus  facluin  sit,  modo  quaerimus  au- 
dientiam  :  judicium  sumus  subire  parali.  Tergiver- 
saiio  e8i«  Quid  in  omoi  impio  conatu  vestro  vobis 
relinquiiur  a  iud,  quod  afferre  queaiis  ad  seducen- 
dum  simplices,  ad  armandum  malevolos,  ad  vestram 
ipsonim  palliandam  malitiam  ?  Si  hoc  nou  dicerelis, 
qnid  diceretis  ?  G^terum  jam  Deusjudicavit  quodsero 
repetit  homo  :  judicavit  autem  operis  evideotia,  non 
decreti  sententia.  Numquid  Dei  judicium  audeat  hu- 
mana  temehtas  retractare  ?  Quid  si  causetur  et  cla- 
met  per  prophetam  Deus,  Tulerunl  homines  a  me  ju- 


qni  minorem  et  meriti  et  officii  tenemus  locum,  aut 
errare  secum,  aut  sapere  persuasit.  Taceo  muUitu- 
dinem  capterorum,  Tusciae,  Campaniae,  Longobardise, 
Germaniee,  et  Aquitaniae,  Galliarura  denique  el  His- 
paniarum  omnium,  necnon  et  universae  Orientalis 
Ecclesiae,  tamarchiepiscoporum,  quam  Cfiiscoporum, 
quorum  nomina  sunl  in  libro  vitae,  sed  epistolae  bre- 
vitas  non  admitlit  (340). 

10.  Hi  omnos  unanimes,  non  conducti  pecunia, 
non  sedudi  fallacia,  non  illecti  jirivaio  camis  vel 
cogoationis  amore,  non  timore  compulsi  potentise 
saecularis,  sed  Dei  procul  dubio  volunlatem,  sicut 
non  ignorantes ,  ila  nec  dissimulantes ,  Petrum 
Leonis  ingenue  refulaverunt,  ac  secure  Grcgorium 
in  papam  Innocentium  suscepcrunt.  Nostratum  sane 


dicium  ?  (337)  Non  est  conbilium  contra  consilium  g  nemo  ex  nomine  in  his  expressus  est  litteris  :  quia 


Dofnini:  velociter  currii  sermo  ejus,  in  conveniendo 
populos  inunum  etreges,  ut  dominopapae  Innocenlio 
seryiaut  et  obediant.  Quis  revocabii?  Dei  esse  judi- 
cium  senseruni  et  consenserunt  GaltfTius  Ravennas, 
Hildegarias  Terraconensis  (338),  Norbertus  Magde- 
burg^ensis,  Conradus  Salseburgensis  archiepiscopi, 
Dei  esse  jndicium  cognoverunt  et  acquievernnt  epi- 
scopi,  Equipertus  Monasteriensis ,  Hildebrannus 
Pi&ioriensis  ,  Bernardus  Papiensis,  Landulfus  Asien- 
sis.  Hugo  Gratianopolitanus,  Bemardus  Parmensis 
(339).  Horum  gloria  specialis  el  praecipua  sanctitas, 

(336)  Ita  veteres  libri  el  editi  pleriquepro,  injusti ; 


el  omnes  compendium  non  feri,  et  aliquorura  invi- 
diosa  designatio  adulalionis  notam  non  effugit.  Non 
autera  debeo  praetermittere  sanctos,  qui  mundo  mor- 
tui,  Deo  mclius  vivunt :  quorum  vita  abscondita  est 
cum  Christo  in  gloria,  ubi  certe  studiose  inquirunt, 
et  non  dubie  inveniunt  beneplacitum  136  Dei,  qui 
solliciti  suntquomodo  placeant  ei.  Itaque  Camaudu* 
lienses  (341),  Vallambrosanl,  Cartusienses,  Clunia- 
censes  (342),  et  qui  de  Majori-Monasterio  sunt  (343), 
mei  quoque  Cistercienses  (344),  Cadumenses  (345), 

ptionis  auctor  exstitil,  in  laudem  Cluniaci  pronun- 


per  antiphrasin  aut  ironiam.  in  uno  tamen  codice  p  liat.  c  Pactum  est,  »  inquit,  »  a  sui  principio,  non 
Colbertino  notato  1410,  legiiur  utrumque,  injusti      solum  externorum   hospitium,  non   tantum  confu- 


justi  vos  videamini :  oplimo  sensu  ;  nenipe,  ut  vos^ 
qui  justi  estis,  injusti  videamini.  In  uno  Bellova- 
eensi  aimpliciter,  tn;u.s^i. 

(337)ilioc  apud  nullum  reperitur  prophetam ;  sed 
habeiur  in  doctrina  SS.  Patrum,  libro  Contra  judi- 
cia  temeraria,  n.  7. 

(338)  Is  saceesseral  Odelrico,  quem  erudilissimum 
tenem  vocal  Ordericusio  libro  xiii.  pagg.  891,892. 

(339)  Bernardus  Parmensis  in  quibusdam  codici- 
bna  locum  habet  post  Bemardum  Fapiensem,  idem- 
qoe  nonnullis  deest,  ut  in  duobus  Colberlinis.  Ughel- 
lus  eum  sub  fincm  ponlificatus  Paschalis  U  obiisse 
didU 

(340)  Hsec  verba,  sed  epistolce  brevitas  non  ad~ 
fniitUt  desunt  in  duobus  Colberlinis ;  in  terlio  le- 
guntar. 

(341)  Ita  fere  codices  veleres;  quidam,   Camaii^ 


gientium  asylum;  sed,  ut  sic  loquar,  publicum  n>i« 
publicae  Christianae  aerarium,  «  libri  iv  epistola  27. 

(343)  Insi^nemonastorium  propeurbem  Turonum 
a  sancto  Martino  condilum,  cui  tunc  prseerat  Odo 
abbas,  ad  quem  epistoia  397.  Ab  hoc  monasterio 
pendebant  plurimi  prioratus,  qui  quamdam  veluti 
congregationem  constiluebant  Nam  Bernardus  in- 
signiora  tanlum  monasteria  hic  commemorat. 

(344)  In  duobus  Coiberiiois  et  uno  Sorbonico  lc- 
gitur,  Cistellenses  ;  unde  efficium  in  editis  fere  omni- 
bus,  Cistemblenses^  qui  el  altero  errore  additi  sunt 
post,  Cistercienses  :  quasidiversi  essent,  qui  in  qui- 
busdam  codicibus  Cisterciemes,  in  aliis  Cistellenses 
dicebantur,  vulgari  tunc  vocnbulo.  Cisiercienses 
qaippe  dicti  sunt  Cistellenses  ab  Hermanno  vionacho, 
in  libro  m  de  Miraculis  B.  Mariae  Lauduuonsis, 
cap.  7  ;  apud   Pcrardum,  pag.  103.  apiid  Robertura 


tft7ii«nses.  NoiiorPssuntCaroalduIpnseseiyallumhro-  R  ^^  Monle  ad  annum  1140,  Monachi  de  Cistelth:dicii 


saoae  Ordinis  S.  Benedicii  Congregaiiones  in  Iiaiia 
duae,  quam  ui  illustrari  hoc  luco  debeani. 

(342)  Nnn  est  sileniio  praetermittondum  quod  de 
eis  hac  oecasione  referi  Ordericus  libro  xiii,  anno 
1134.  <  Cluniacenses,  >  inquu,  «  ul  Innoceniii  a<i- 
Tentum  cognoverunt ,  sexaginta  equos  seu  mulos 
com  omni  apparatu  congruo  pa(>ae  et  cardinalibtis 
elericis  dpslinaverunt,  et  usque  ad  suam  basilicam 
favorabiliter  deduxerunt.  Tunc  ibidem  undecira  die- 
bos  papam  cum  suis  detinuerunt,  ecclesiamque  no- 
Tam  in  honore  sancii  Petri  apostolomm  principis 
ab  eodem  cum  iogenti  tripudiopopulique  frequentia 
d^dicari  fecerunt.  Inde  magnam  aucioritatpra  apud 
Occiduos  promeruit,  quod  a  Cluniacensibus  Petro 
prsepositus  fuerit.  Ab  eisdem  quippe  Petrus  Leonis 
m  pueritia  enutriius  coaluit,  et  eomm  habitu  ac 
professione  monachus  exsiitit.  »  lui  ille.  Ad  idem 
pertioei  qaod  Pettus  Venerabilis,  qui  hujus  ezce- 


suni  etiara  Cistell  in  Monastici  Anglicani  tomo  1, 
png.  703  ,  col.  1. 

(345)  Cadomus  ,  civitas  est  ad  fluvium  Olenam  in 

Neuslria ,  haud  procul  ab  Oc^a-io,  celebri  academia 

ab   anno   1433  insigniia  :  in  cujus  siiburbio  cxsiat 

insignis  Ordinis  sancli  Bencdicti  abbatia,  aGuillcImo 

Conquaesiore  ,  provinciae  isiius  duceatque  Anglorum 

re^e,  sub  titulo  Sancli  Stephani  constructa  :  cujus 

primus  abbas  Lanfrancus,  ex  priore  Beccensi  .post- 

modum  archipraesul   Cantuariensis.  Plura    de  eo , 

deque  Cadomensi   seu   Cadumensi  Sancti-StCfihani 

abbalia  videsis  in  noiis  ad  Opera  ipsius  Lanfranci, 

et  in  Neustria  pia.  Cadumcnsium  in  Atirincensi  dioe- 

cesi  Saviniacense  insigne  lunc  monasterium,  «  de 

quo  jam   plurima,  »  inquit  Peregrinus  in  Historia 

Fontanensi,  tomo  X  Spicilogii  pag.  372,  «  proces- 

<  sere  monasteria,  ex  quibus  abbates  conveniunt 

«  ad  capiiulum,  et  floret  u)i  Ordo,  ei  eorum  ubique 


279 


8.  BBRNARDI  ABBITIS  GtAR^-VALLBNSIS 


280 


Tironenses  (3i6),   et  Sayiniacenses  (347) ;   uni-  a  ges  profecto  cogunt,  nec  eanones.  Et  hne  didnnu. 


irersitas  denique  et  unanimitas  fralrom,  tam  cle- 
ricorum  quam  monachorum  regularis  vilae  pro- 
batseque  conversatiODis,  sequentes  episcopos,  tan- 
quam  greges  pastores  suos,  Innocentio  firmiter  ad- 
haerent,  sincere  favent,  humiiiler  parenl,  verum 
apostolorum  successorem  fideliter  recognoscunt. 
11.  Quid  reges  et  principes  terrae?  Nonne  in 
eodem  spiiritu,  una  cum  subjectis  sibi  plebibus, 
Innoceniium  pariter  amplectunlur ,  confiientes  et 
ipsi  papam  et  episcopum  animarum  suarum  ?  Quis 
poslremo  in  quocunque  ordiue  vitse  illustris  et  boni 
nominis  homo  idipsum  non  sapit  ?  Et  tamen  adhuc 
isti,  nescio  qua  contentiosa  importunitaie  et  im- 
portuna  contentione^  reclamant.  Yocant  in  causam 


non  de  nostra  justitia  diffidentes,  sed  a  vestra  caven- 
tes  versutia.  Jam  enim  Deus  eduxit  tanquam  lumen 
justitiam  snam,  et  judicium  suum  tanquam  meri- 
diem,  etsi  eaeco  nec  lumen  appareat,  nec  meridies 
luceat :  quoniam  sicut  tenebrse  cjus,  ita  et  lumen 
ejus. 

i3T  13.  Duo  itaque  sunt  de  quibns  conlenditur, 
quisnam  eorum  rectius  videatur  esse  Papa.  Quorum 
pjimo  quidem,  si  personas  compares,  ulneutrisane 
vel  derogare  videar,  vel  adulari,  dicam  quod  dici 
passim  reperies,  et  neminem  arbitror  diffiteri  :  quia 
videlicet  Innocentii  nostri  vita  vel  fama  nec  flemulum 
timet,  cum  alterius  nec  ab  amico  tuta  sit.  Dehinc  si 
electiones  discutias,  nostri  itidem  mox  occurrit  et 


orbem,  et  cum  sua  paucitate  universitatem  flagitant  B  promotione  purior,  et  ratione  probabilior^  et  prior 


judicari :  etqui  prsejudicaverant  in  clectione,  de  con- 
firmaiione  rejudicare  contendunt;  tunc  prsepropere 
agentes,  modo  prsepostere  retractantes.  Quis  tantos, 
quseso,  in  unum  cogere  queat  exercitus  utriusque 
ordinis  principum,  ne  dicam  plebium,  et  adducere 
in  examinationem  ?  Quis  lot  sanctorum  millibus 
persuadere  sufficiat,  quod  prius  sedificaverunt,  ite- 
rum  deslruere,  et  abducere  semetipsos  in  prsevari- 
cationem  ?  Quis  deinde  locus  omnibus  tantus,  omni- 
bus  tuttts  ?  Universae  quippe  Ecclesiae  negotium  est, 
non  unius  causa  personae.  Yidetis  quod  de  impossi- 
bili  calumniam  struitis  matri  vestrse  :  imo  vobis 
foveam  foditis^  in  quam  prsecipitemini ;  et  laqueum 
nectilis,  quo  teneamini,  ne  ad  gremium  revertamini 
matris  vestrse.  Occasio  nunquam  deerit  ei  qui  vult  / 
recedere  ab  amico. 

12.  Sed  esto.  Mutet  consiliom  suum  Deus  (secun- 
dum  hominem  dico)  revocet  sententiam,  convocet 
a  finibus  terrse  concilium  ;  judicari  bis  in  idipsum, 
quod  ipse  non  facit,  patiatur  :  quosnam^  quaeso,  da- 
bunt  judices  sibi  ?  Omnes  quippe  in  parte  suni,  et 
partibus  de  judicio  haud  facile  conveniet :  atque  ila 
ad  ittem  magis  quam  ad  pacem  tantus  conventus 
fatigabitnr.  Deinde  velim  scire,  cni  ille  interim  vellet 
credere  Romam,  quam  tanto  amore  ex  longo  tem* 
pore  concupivit,  tanto  labore  et  sumptibus  acquisi- 
vit,  tanto  fastn  possidet,  tanto  pudore  limet  amittere 
ne  frustra  convenisse  sseculum  omne  cernatur,  si 


tempore.  Porro  de  tempore  constat  :  reliqua  duo 
merita  probant,  et  dignitas  eligentium.  Hanc  enim, 
ni  fallor,  partem  saniorum  invenies,  tam  episcopos, 
quam  cardinales  diaoonos  sive  presbyteros,  et  quo- 
rum  maxime  inierest  de  electione  summi  pontificis, 
et  quanti  in  eligendo  juxta  patrum  scita  sufficiant. 
Quid  ct  in  consecratione  ?  Nonne  Ostiensem,  ad  quem 
specialiter  utique  spectat,  habemus?  Cum  igitur 
et  electus  dignior,  et  electio  sanior,  et  actio  ordina- 
bilior  teneatur  ;  qua  isti  ratione,  imo  qua  conlen- 
tione,  contra  jus  et  fas  et  vota  omnium  bonorum, 
invitse  et  renitenti  Dei  Ecclesise  prseficere.alium,  et 
illum  deponere  tentant? 

14.  Horum  conatn  tam  maligno,  tam  indigno, 
tam  temerario,  totis  certe  viribus  renitendum  esse 
videtis,  reverendissimi  et  illustrissimi  Patres.  Quod 
cum  omni  familiae  Dei,  tum  vobis  maxime  vestrisque 
convenit,  si  tamen  zelus  domus  Dei  comedit  animas 
vestras.  Yobis,  inquam,  et  vestris  maxime  igilan- 
dum  est  et  orandum,  ne  intretis  in  tentationem.  In 
ea  sane  parie  majore  opus  est  fortitudinc  el  cautela, 
unde  acrior  insistit  adversarius,  et  vis  belli  major 
incumbit.  Quam  aeevus  et  callidus  hostis  insurrexe- 
ritin  vos,  proprio  certe  agnoscitis  experimento.  Ueu! 
quam  multum  jam  malitia  illius  in  iliis  partibus  pro 
accepta  potestate  processit,  utroque  sseviens  genere 
malignandi,  vi  et  dolo  !  Nunquid  autem  malitia 
vincet  tandem  sapientiam?  sed  haec  est  hora  ipsius 


cum  ille  cadet  a  causa,  uon  tamcn  cadat  a  Roma.  q  et  potestas  lenebrarum.  Caeterum  hora  novissima 
Alioquin  quis  causam  spoliatus  ingreditur  ?  Nec  le-      cst  et  potestas  cito  transit.  Nc  terreamini,  ne  sedu- 

Gallia,  alterum  in  dioecesi  Lugdunensi,  in  Abrin- 
censi  alterum,  de  quo  hic  inteliigendus  Bernardus, 
situm  in  confinio  Northmanniie,  Armoricae,  et  Ceno- 
mannorum.  Conditum  fuit  anno  lli2  a  piis^imo 
abbate  Viiali  :  cujus  successor  Gaufridus,  se  suaqua 
monasteria,  numero  novemdecim  (tot  enim  ipse 
construxisse  perhibetur)  Cistercicnsibus  subjecit. 
Hujus  mouasierii  historiam  videsis  apud  Arthurum 
du  Monslier  in  Neustria  pia.  De  aliero  Saviniaco,  in 
epistola  173.  In  Monastici  Anglicani  tomo  I,  pag. 
704,  Saviniacenses  ante  suam  cum  Cisterniensibus 
unioiiem  dicuntur  fuisse  de  Ordine  Tirouensi,  auo 
ex  monasterio  plures  tum  abbatise  pendebant.  His 
omuibus  Religiosis,  qui  Inuoeenlium  agnoveront, 
Grandi  Montenses  addit  Emaldus,  in  libro  II  de  Yita 
S.  Bernardi,  n.  45. 


c  dulcis  redolet  opinio.  »  Hoc  coenobium  cum  tri- 
ginta  aliis  sibi  subjectis  Serlo  abbas  Gisterciensibus 
adjunctis  anno  1148,  ibidem  pa^.  374. 

(346)  Ex  eo  monasteriorum  msigniorum  numero 
etiam  tunc  erat  Tironense  monasterium  dioecesis 
Garnotensis,  sic  dictum  ab  amne  prseterfluente,  in 
pago  Perticensi,  con-iitum  a  piissimo  abbate  primo 
Bernardo,  cujus  Vila  exstat  cum  notis  Soucheti, 
effectumaue  quasi  cujusdam  congregationis  caput, 
de  quo  Ivo  Garnotensis  antistes  in  epistola  229. 
Tironensium  monachorum  religionem  laudat  Jaco- 
bus  a  Yitriaco  in  capito  20  Historise  Occideoulis. 
Hoc  coenobium,  uti  ei  Majus-Monasterium,  florebal 
sub  Benedictina  cougregatioue  Sancti  Mauri,  adole- 
scentum  scholarium  seminario  insignitum. 

(347)  Duplex  boc  nomioe  monasterium   est  in 


281  EPISTOLiE. 

eamini.  Oei  virtus,  et  Dei  sapienlia  Christus  vobis-  a 
eam  est,  qui  et  iu  causa  est.  Confidite,  ipse  yicit 
mQDdum  :  fidelis  est,  non  permittet  vos  tentari  supra 
id  quod  potestis.  Videtis  stullum  fjrma  radice  ?  sine 
dobio  statim  malediceiur  pulchriiudini  ejus.  Non 
enim  diu  derelioquel  Dominus  virgam  peccatorum 
soper  sortem  justorum.  Yerum  vestrae  interim  vigi- 
]antise  est,  vestris  pro  vestro  officio  sollicite  provi- 
dere^  sicut  et  providetis,  ut  non  extendant  jusli  ad 
iniqnitatem  manus  suas.  Oratio  pro  Cathoiicis  :  Be- 
nefae,  Domine,  bonis  et  rectis  corde(PsaL  cxxiv,  4). 
Pro  schismaticis  :  Imple,  Domine^  facies  eorum  igno- 
minia,  ut  quoerunt  nomen  tuum  (PsaL  lxxxu,  17). 

EPISTOLA  CXXVII. 

AD  6UILLBLMU1I  GOMITBII  PICTAVORUM  (348),  DUGEll 
AQUITANLE,  BX  PERSONA  HU60N1S  DUGI8  BQR6UN- 
DIA. 

Guillelmum^anlipapee  Anacleto  faventem^  hortatur 
ad  Innoeentium  verum  pontificem  recipiendum. 
GuiLLBLMO  Dei  gratia  egregio  comiti  Pictavorum, 
et  dnci  Aquitanorum,  Hugo  eadem  gratia  Burgun- 
diae  dux,  timere  terribilem,  et  eum  qui  aufert  spiri- 
lum  principum. 

4.  Errorem  vestrum  uilra  dissimulare  non  fero, 
qnippe  eame  propinquus  et  corde  amicus.  Si  quis 
de  populo  deviat,  solus  perit ;  verum  principis  error 
nmltos  involvit,  et  tantis  obest,  quantis  praeest  ipse. 
Nec  prsesnrous,  sicut  scitis,  ut  perdamus,  sed  ut 


B 


282 

2.  Habent  {aL  habet)  tamen  ducem  Apuliae(249), 
sed  solum  ex  principibus,  ipsumque  nsurpatae  co- 
ronse  mercede  ridicula  comparalum.  Denique  quid 
boni,  quid  virtulis ,  qiiid  honestatis  afferunt  de 
summo  pontiBce  suo,  et  ut  nos  provocent  ad  favo- 
rem?  Si  vera  sunt  quse  ubiquc  divulgat  opinio,  nec 
nnius  dignus  est  viculi  poteslatc ;  si  vera  non  sunt, 
decet  nihilominus  caput  Ecclesise,  non  solum  vitse 
habere  sanitatem,  scd  et  famae  decorem.  Tutius 
proinde  vobis  est,  mi  cognate  charissime,  ut  in 
susceptione  universalis  papse,  ab  universitatis  con- 
sensu  et  coasilio  non  recedatis  :  'quem  omnis  reli- 
gio,  quem  regnum  universitas  receperunt,  vobis  quo- 
quc  et  honorificum  et  salutiferum  est  ut  recipiatis. 
Domini  papae  Innocentii  et  innocens  vita,  et  integra 
fama,  et  electio  canonica  prsedicatur.  Priora  duo  nec 
hostes  difQtentur ;  tertium  calumniam  habuit,  sed 
per  Ghristianissimum  Loiharium  (350)  nuper  falsi 
calumniaiores  in  suo  sunt  mendacio  deprehensi. 

EPISTOLA  CXXVm  (351). 

AD  EUMDEM. 

Serio  eum  hortatur  de  reducendis  ad  Ecclesiam 


cUricis  quos  expulerat. 

In  eo  animo  et  in  ea  voluntate  memini  me  disces- 
sisse  dudum  a  te,  princeps  eximie,  ut  totis  affecti- 
bus  bene  tibi  tuisque  cuperem,  totis  nisibus  salutem 
vestram  et  honorem  vestrum,  ubicunque  possem, 
regamussubjectos.  Per  quemregesregnant,  ipsenos  C  juvarem;  eo  quod    non  redirem  fraudatus  fructu 


prsefeeit  populis  suis,  a  nobis  tuendis,  non  subver- 
tendis ;  plane  sanctse  suae  Ecciesise  mioistros,  non 
dominos.  Cui  vos  ministerio  cum  digne  aiias  pro 
vestri  magniiudine  potentatus,  et  laudabiliter  deser- 
visse  noscamini,  iSi^  miror  quanam  versutia  modo 
vestra  iila  prudentia  circumventa  fuerit  eamdem 
malrem  vestram  et  dominam  deserere  in  tempore 
malo  :  nisi  forte  et  hoc  vobis  vestri  illi  consiliarii 
persuadere  conentur,  ad  solam  Petri  Leonis  domum, 
nniversalem  Ecclesiam  esse  redactam.  Yiri  menda- 
ces,  quos  Veritas,  sicut  et  caput  eomm  aniichristum, 
destniit  spiritu  oris  sui,  affirmans  eam  per  os  David 
ad  nniversos  fines  terrse,  et  ad  universas  familias 
gentinm  dilatari  {PsaL  xxi,  28). 


adventus  mei  ad  vos,  scd  laetus  praeter  spem  multo- 
mm  reportarem  mecum  pacem  Ecclesiae,  cum  ex- 
suliatione  nniversae  terrse.  Miror  aulem  quo,  cnjusve 
consilio  mira  illa  nmtatio  dexlerae  Excelsi  tam  su- 
bito  in  deterius  est  mutata;  ut  rursum  ad  injuriam 
Ecclesiae  clericos  Sancti  Hilarii  de  civitate  expelleres, 
et  iram  Dei  in  te  gravius,  quamprimum  excitares. 
Quis  te  fascinavit  tam  cito  recedere  a  via  veritatis 
et  salutis?  Profecto  judicium  portabit  quicunque 
est  ille.  Utinam  et  abscindantur  qui  vos  conturbant. 
Revertere,  quaeso,  revertere,  ne  et  tu,  quod  absit  I 
abscindaris.  Revertere,  inquam,  et  revoca  amicos 
tuos  ad  pacem,  et  clericos  ad  ecclesiam,  anlequam 
irrccuperabiliter  reddas  tibi  aversum  terribilera,  et 


(348)   Scripta   circa    annum    1132.   Guillelmus,  n  cui  alii  auctores  compares  suffragantur,  Guillelmum 
...-  — ^:^.^   ^^ — «  /«i:;  a^^: ™«  „^i.,«i\   ■' p^jeniientia  motum  ad  S.  Jacobum  peregrc  profeclum 

esse,  c  et  feria  scxta  Paresceves,  quinto  Idus  Aprilis 
sacra  communione  munitum,  ante  aram  beati  Apo- 
stoli  defunctum  esse  »  sub  annum  1137,  quo  baec  ab 
Orderico  memorantur. 

(349)  Anacleius  pscudopapa^  ut  Rogerium  ducem 
Apuliae  praecipuum  factionis  suae  fautorem  fortius 
sibi  devinciret,  regis  eum  Siciliae  titulo  donavit,  uti 
videre  licet  apud  Baronium  anno  li30,  n.  6.  Quem 
tamen  ei  posiea  Innocentius,  infeliciter  conlra  eum 
in  praelium  progressus.  adeoque  captivus,  coufirma- 
vit,  cum  aliier  eluctari  e  manibus  ejus  non  posset. 
Quanio  melius  jus  suum  alicna  manu  prosecuius 
fuisset  Pontifex,  si  omnino  armis  opus  eral,  quam 
ut  ipse  ad  bellum  procedens,  et  hosli  cedens,  ad  ini- 
quas  conditiones  adigeretur  I  Yide  Baronium,  tomo 
XII,  anno  1139. 

(350)  Imperatorem  Romannm.  Vide  epist.  139. 
(35i)  Scripta  anno  Ghristi  1132. 


bujus  nominis  nonus  (alii  decimum  esse  volunt), 
qoi,  suadente  Gerardo  Engolismensi  episcopo,  partcs 
Anacleti  tuebatur,  et  Innocentio  adhaerentes  gravi- 
ter  infestabat.  Lege  Vitam  S.  Bcrnardi,  lib.  u,  cap. 
6.  Quod  vero  Malmesburiensis,  De  regibus  Angi. 
libro  y,  refert  de  incesto,  aliisque  criminibus  Guil- 
lelmi  Pictavorum  comitis,  id  de  Guiileimo  VIII  istius 
patre  intelligendum  esse,  recte  notavit  Joannes 
Beslius.  Nam  Petrus  Pictavorum  episcopus,  qui  a 
Comite  in  exsilium  missus  ibi  momoratur,  in  ipso 
ezsilio  diem  clausit  anno  1117.  At  vero  Guillelmus 
IX  anno  dnniaxat  1426  patri  successit,  ut  probat 
idem  auctor  in  Historia  Gallica  Comitum  Pictavo- 
rum,  quem  consule,  si  caetera  Guillelmi  gesta,  ac 
prsecipue  mortem  diligentius  lubet  invcsiigare,  nec- 
non  Baronium  ad  annum  1135.  De  eo  fusc  in  li- 
hro  II  de  Vita  Bernardi,  cap.  6,  ubi  ejus   conversio 

ger  Bernardum  facta  memoratur.  Multa  de  eo  fa- 
nlaatur.  Certum  est,  testante  Orderico  ejus  aequali, 


283 


S.  BERNARDI  ABBATB  CLARiE-VALLENSIS 


284 


eum  qui  aufert  spiritam  principum,  lerribilem  apnd 
re ges  terrae. 

EPISTOLA  CXXIX  (352). 

AD    JANLENSES. 

Pacem  quam  aliquando  coram  conciliaveraty  cons-; 
tanter  retinendam  et  tuendam  hortatur. 

Januensibus  suis,  consulibus  cum  consiliariis  et 
dvibus  universis,  Bbrnardus  abbas  dictus  de  Clara« 
Yalle,  pacem,  et  salutem,  et  vitam  {eternam. 

1.  Quod  adventus  noster  ad  vos  anno  prseterito 
non  fuerit  otiosus,  Ecclesia  paulo  post  in  sua  neces- 
sitate  probavit,  a  qua  missi  et  fueramus.  Honorifice 
nos  et  suscepistis,  et  tenuistis,  exiguum  quod  apud 
voi  fuimus  :  et  quidem  digne  vobis,  sed  supra  no- 
strse  humilitatis  modum.  Profecto  ut  non  immemo- 
res,  sic  non  ingrati  snmus.  Yicem  rependat  qui 
potesty  et  qui  in  causa  fuit  Deus.  Nos  enim  unde 
ilium  recompensemus  130  veneraiionis  cultum, 
sed  obsequium,  sed  affecfum,  plenum  amoris  et 
gratise?  non  quod  nostro  delectemur  favore,  sed 
vestrse  devotioni  collselamur.  0  mihi  dies  illos  festi- 
vos^  sed  paucosl  In  seiernum  non  obliviscar  lui, 
plebs  devota,  honorabilis  gens,  civiias  illustris  (253). 
Vespere  et  mane  et  meridie,  more  utique  prophetae, 
narrabam  et  annuntiabam  {Psal.  uv,  18),  ot  erat 
tanta  audiendi  aviditas,  quanta  audienlium  charitas. 
Portabamns  verbum  pacis ;  cumque  invenissemus 
filios  pacis,  requievit  super  eos  pax  nostra.  Exieram 
plane  seminare  semen,  non  meum,  sed  Dei ;  et 
eadens  in  terram  bonam  semen  bouum,  frucium 
fecit  centuplum  et  tempestivum.  Mira  celeritas, 
quia  magna  necessitas.  Nec  tardilatem  passus  sum, 
Dec  difficultatem,  una  pene  die  el  serens,  et  metens, 
et  reporians  cum  exsultatione  mauipulos  pacis.  Haec 
quippe  messis  qiiam  messui.  Bxsulibusy  captivis, 
compeditis  et  incarceratis,  evadendi  atqae  repa- 
triandi  laeiam  reportavimus  spem,  melum  hoslibus, 
confusionem  schismaticis ,  gloriam  Ecclesise,  orbi 
laetiiiam. 

S.  Et  nunc  quid  restat,  charissimi,  nisi  ut  ad- 
mooeamini  de  perseverantia ,  quse  sola  meretur 
viris  gloriam,  coronam  virtutibus?  Prorsus  abs- 
que  perseverantia  nec  qui  piigual  victoriam,  nec 
paimam  victor   consequitur.  Vi^or  virium,    virtu- 


A  tum  Gonsummatio  est;  nutrfx  ad  meritnffl,  me* 
dialrix  ad  prsemium.  Soror  est  patientiae,  con- 
stantiae  filia,  amica  pacis ,  amicitiarum  nodus, 
unanimitatis  vincuium,  propugnacnlum  sanctitalis. 
ToIIe  perseverantiam,  nec  obsequium  mercedero 
habet,  n*^  beneficium  gratiam,  nec  laudera  fortitudo. 
Denique  non  qui  coeperit,  sed  qui  perseveraverit 
usque  in  finem»  hic  salvus  erit  (Matth.  x,  22.).  Saul 
cum  esset  parvuius  in  oculis  suis,  rex  est  super 
Israel  constitulus  :  non  perseverans  in  humililate, 
et  re^num  amisit  et  vitam.  Si  cautela  Samsonis,  si 
Salomonis  devotio  perseverantiam  retinuissent,  nee 
is  profecto  privaretur  sapientia,  nec  ille  viribns.  Hoe 
summse  honestatis  iosigne,  hanc  totius  probitalis 
unicam  fidamque  cnstodem^  custodiri  a  vobit  firmiter 

B  hortor  et  precor.  Gustodite  diligenier  quod  Ubentcr 
audistis.  Memenlote  scriptum,  quia  metuebat  Herodes 
Joannem,  et  libenter  eum  audiebat  {Marc^  vi,  20). 
Sed  beatns  forel,  si  audita  libeoter  seque  servasset. 
Denique  non  qui  audiunt,  sed  beati^  inqnit,  qui  au- 
diunt  et  custodiunt  verbum  Dei  (Lttc.xi,  28). 

3.  Servate  proinde  vos  pacem  fratribus  vestris 
Pisanis,  fidem  domino  papae,  fidelitatem  regi,  vobis 
honorem.  Hoc  enim  expedil,  boc  decet,  hoc  jnstitia 
exigit.  Audivimus  venisse  ad  vos  nuntios  ducis 
Rogerii  (354)  :  quid  attulerint,  quidve  retulerint, 
nos  nescimus.  Yerum  ergo  juxta  illud  poetse,  ut  ve- 
rnm  fatear,  semper  timui  Danaos,  el  dona  ferentes 

C  (ViRGiLius,  jEneid,  lib.  ii,  vers,  49).  Si  qtiis  forte 
in  vobis  (quo^i  Deus  avertat!)  reni  tam  foidam  com- 
mittere  deprehendatur,  extendere  vidolicet  manum 
ad  turpe  lucrum;  hunc  ,protinus  noiate,  et  judica* 
te  hostem  nominis  vestri,  civium  proditorem,  sc 
venditorem  communis  hohoris  et  honeslatis.  Si 
qnis  item  snsurro  in  populo,  diaboli  sibi  assu- 
mens  vicem,  jurgia  semiuare,  et  pacem  turbare 
velle  reperiatur,  quemadmodum  illae  discordise  sem- 
per  esi  amalor  et  auctor;  huic  rigidse  censurse  reme- 
dio  citius  obvictur,  eo  quippe  pessimae,  quo  inlimae 
pesti.  Uostilis  exercitus  vastat  agros^  domosque  spo- 
liat;prava  aulem  consiiiacorrnmpuntbonosmore6,et 
modicum  fermenlum  totam  mas^am  corrumpit  (I  Cor. 
y,  6).  Serite,  plantate,  negotiamini,  ut  antiqua  mala 
non  solum  non  iteretis,  sed  eiiam  de  justis  laboribus 


(352)  ScripU  anno  Chrisii  1133. 

(35;i)  Non  est  hic  prsetereundum  quod  rcfert 
ManriciiS  in  Aniialibus  ad  annum  1132,  cap.  6.  .. 
Haiic  nimirum  Bcrnardi  promiasionem  adeo  ratam  D 
finnami^ue  semper  steiisse,  ui  post  quingentos  tere 
annos,  Cnristi  scilicet  anno  1625,  cum  exceiieniis- 
si'i  um  principcm  Caroluin  Emmauuelem  Sabauiiiae 
duc(>m ,  quem  Januenses  patiebatitur  hostem  sibi 
infensissiinum,  dilionis  Fuae  O;  pida  viistare  et  sibi 
ja  11  imminere  vix  quinto  ab  urbe  lapide  conspice- 
rent,  hint  ano  penitus  destiiuti  auxilio,  fidem  S.  Ber- 
nardi  inierpellaverint  conceplo  voto,  quod  ad  liite- 
ram  exscribere  uon  gravabor.  «  Po>t  hsec  intcr 
divos  uostrse  reipublicae  tutelares  divum  Bcrnardum, 
qui  dum  iu  hum.mis  agettat,  nostri  m  aeteroiim  nou 
oblivi^cendum  suis  liitrris  spopoodit,  adscribere  et 
conuumerare  promittimus,  et  vovemus  diem  ejus 
celebrare,  et  a  popnlia  aostris  et  a  clero,  aocedente 


iilustrissimi  archippisconi  et  reverendissimorum  epi- 
scoporum  c<>nsensu,  ciMebrari  curare.  in  hac  eccle- 
sia  majori  vel  in  alia  arbiirio  nostro  caiellam  eidem 
dicaiam  construen'.  Badem  die  di\i  Bernardi  Quo- 
taiinis  in  perpetunm  solemnem  proc^ssiooem  neri, 
et  sacrura  soiemue  a«l  ejus  allare,  nobis  pie  assi- 
stentibus,  celebrari  faceie.  Rt  demum  maou  Ducis, 
indicti  sacri  solemuia  singuhs  annis  in  perpetuum, 
et  pro  huc  anno  duodecim  pucllis,  nl  vocant,  dotea, 
bcilicet  libras  cenium ,  unicuique  persolvere.  In 
cujus  rei  testimonium,  etc.  Datas  io  ecclesio  cathe- 
(irab,  die  Do>i  iuica,  25  Apriiis  anni  1625.  »  Hsec 
Jauuens  s  instante  reipublicse  suse  ruina.  ^uam  au- 
tem  ad  votnm  eis  successerit,  probavit  eventus. 
Nam  Bernardus  in  ipsa  suae  solemnitatis  vigilia, 
Hispana  classe  adv*  cta,  hostiles  copias  ocius  tuga- 
vit.  Ita  fere  Manricns. 
(354)  De  quo  in  episloU  ii7,  n.  2. 


285 


EPISTOUA. 


580 


TeBtris  expiare  et  delere  possitis.  Scriptam  qnippe  m  mosam.  Alioqain  si  ignoras  te,  o  palehra  inter  ci- 


esl :  Redemptio  animas  viri,  propriof  divitia:  (Prov* 
xin,  8);  et  rursum  :  Date  eleemosynam,  et  omnia 
munda  sunt  vobis  {Luc.  xi,  41).  Quod  si  militare 
placet,  et  vestrse  fortitudinis  ac  strenuitatis  iterum 
140  cxperiri  vires,  arma  probare  delectat;  non 
equidem  i«J  praesumendum  adversus  vicinos  et  ami- 
eos,  cum  magis  Ecclesiae  inimicos  expugnare  dece- 
reC,  9od  et  regni  vesln  invasam  a  Siculis  defensare 
eoronam.  Super  illos  sane  et  honeslius  acquiretis, 
et  justius  possidebitis  acquisita.  Deus  pacis  et  dile- 
edonis  maneat  semper  cum  omnibus  vobis.  Amen. 

EPISTOLA  CXXX  (355). 

AD  PISANOS. 

Pisanos  laudat  ob  studium  etfavoremerga  Innocen'  B 
tium  papam^qui,  Roma  per  aniipapam  Anacle* 
tum  occupata,  exsul  Pisas  concesserat. 

PiSANis  nostris,  consulibus  cum  consilianis  et  ci- 
vibus,  Bernardus  abbas  dictus  de  Clara-Valle,  uni- 
versis  s^luiem,  et  pacem,  et  vitam  seternam. 

Benefaciat  vobis  Deus,  et  mcminerit  fidelis  servitii 
et  piie  compassionis  ei  consolationis  et  honoris,  quae 
sponsae  Filii  ejusin  tempore  malo  et  indiobus  affli- 
ctionis  suae  exhibuistis  et  exhibotis.  Et  quidcm  hoc 
jam  impletur  ex  parte,  et  orationis  hujus  nonnu4us 
capitur  fruclus.  Digna  plane  retributio  celen  j-im 
compensatur  effectu.  Jam  pro  meritis  (ecum  actitat 
Deufi,  populus,  quem  elegit  in  haereditatem  sibi,  om- 
nino  populum  acceptabilem,  spctatorem  bonorum 
operum.  Assumitur  Pisa  in  locum  Romae,  et  dc  cun- 


vitates,  egredieris  post  greges  sodalium  tuomra  pas- 
cere  haedos  tuos.  Sapientibus  sat  dictum  cst.  Com- 
mendo  vobis  marchionem  Engelbertum  (357),  qui 
domino  Papse  et  amicis  ejus  missus  est  in  adjnto- 
rium  :  juvenis  forlis  et  strenuns,  et,  si  non  fallor, 
fidelis.  Habetote  eum  nostris  precibus  magis  com- 
mendatum,  quia  et  ego  ei  vos  amplius  commendare 
curavi,  monuiqne  ut  vestris  potissimum  consiiiis 
innitatur. 

EPISTOLA  CXXXI  (358). 

AD   MEDIOLANENSBS. 

Cum  Mediolanemes,  Innocentio  reconciliatt^  tamen 
titubare  in  officio  et  obedientia  viderentur^  eos  ad 
retinendam  constantiam  incitat,  recentia,  Roma- 
noB  Ecclesim  erga  illos  beneficia  memorans, 

Suis  Mediolanensibus,  universo  videlicel  clero  et 
populo,  Bernardus  abbas  dictus  de  Clara-Yalle,  sa- 
lutem  in  Domino. 

1.  Bene  vobiscum  facit  Deus :  bene  vobiscum  facit 
Romana  Ecclesia.  Facit  ille  quod  pater  :  facit  illa 
quod  mater.  Et  revcra  quid  vobis  debuit  facere,  et 
non  fecit?  postulastis  mitti  vobis  de  curia  hono- 
rabiles  141  personas  ad  honorem  Dei  et  vestrum, 
factum  est  (359).  Si  postnlastis  confirmari  quod  una- 
nimitas  vestra  de  venerabilis  patris  veslri  (360) 
electione  firmaverat,  faclum  est.  Si  voluistis  licuisse 
vobis  quod  iilicitum,  nisi  pro  magna  quidem  neces- 
sitate,  sacri  caoones  judicant^  translaiionem  episcopii 
scilicet  in  archiepiseopalum,  concessum  esi  (361). 
Si  rogaiis  erui  civcs  vrstros  de  vinculis  Placentino- 


ctis  urbibus  terrre  ad  apostolic»  sedis  culmen  eligi-  (J  """"^  (^^^»  ^uod  utique   ego  praetcrmiltere  nee  volo 


tur.  Necfortuitu  sive  humano  conligit  istud  consilio; 
sed  coelesti  providentia,  et  Dci  bcnigno  favore  fit, 
qoi  dtligentes  se  diligit,  qui  dixit  Christo  suo  Inno- 
centio :  Pisam  inhabita,  et  cgo  benedicens  benedi- 
cam  ei.  Hic  habltabo^quoniam  elegi  eam.  Me  auctore, 
lyranni  Siculi  (356)  malitiae  Pisaiia  constaniia  non 
eedit :  nec  minis  concutitur,  nec  donis  corrumpitur, 
nec  circumvenitur  dolis.  0  Pisani,  Pisani,  magnifica- 
vit  Dominus  facere  vobiscum,  facti  sumus  laetantes. 
Quae  civitas  non  invidel?  Scrva  depositum,  urbs  fide- 
lis,  agnosce  gratiam,  stude  praerogativae  noninvcnire 
ingrata.  Honora  tuum  et  universitatis  Patrem,  hono- 
ra  mundi  principes,  qui  in  te  sunt,  et  judices  terrae ; 
qnomm  te  praesentia  reddit  illusirem,  gloriosam,  fa- 

(355^  Scripta  anno  Christi  1133. 

(336)Ro|^erii  de  quo  in  epistola  127,  n.  2. 

(257)  Quis  iste  Engelbenus  marrhio?  Exisiima- 
mus  hunc  rsse,  qui  in  hbro  de  Vita  S.  Norberti, 
eap.  32,  dicitur  frater  episcopi  Ratispononsis  :  cnjus 
Engelberti  una  filia  Theobaldo  comiti  desponsa  est. 
£n  locus  :  <  Assumptis  itaque  legatis  comitis  Theo- 
baldi,  Raiispoiiam  usque  eos  adduxit  Norberius, 
Erat  enim  episcopus  ejus  civitatis  nobilissimi  stem- 
matis,  et  habpbat  fratrem  Engeibertum  poleniissi- 
mum  marehionem,  cui  erant  nubilis  aetatis  filiae  : 
e  quibns  una  expediia  comiti  Theobaldo  despo"sa 
est.  Reversi  sunt  legati  islucmuntiantes,  •  otc.  Ma- 
thildis  vocabatur,  teste  Orderico  Vitali  sub  finom 
libri  xiii  :  Mathildem  vero  Eogelberti  ducis  filiam 
nxorem  duxit.  >  Bngelbenus  porro  seu  Ingelbertus 
dux  erat  Carinlhie,  marehio  Foro-Joiienftis.  Gonfer 


nee  valeo ;  et  boc  faeium  est.  In  quo  postremo  quae- 
cunque  rationabiiis  peiitio  filiae,  non  dico  repulsam, 
sed  vel  moram  passa  est  apud  piam  matrem  ?  En  ad 
complementum  piliium  praesto  est,  plenitudo  honoris. 
Nunc  vero  audi  me,  inclyta  plebs,  gens  nobilis,  ci- 
vitas  gloriosa.  Audi,  inquam,  me  (veritatem  dico^ 
non  mcntior)  dilectorem  tui,  zelatorem  salutis  tuae. 
Romana  Ecclosia  valde  clemens  est,  sed  nihiiomi- 
nus  potens.  Pidele  consilium,  et  omni  acceptione  di- 
gnum :  Noiii  abuti  clementia,  ne  potentia  oppriroaris. 

2.  Seddicit  aliquis  :  Debitamei  reverentiam  exhi- 
bebo,  et  nihil  amplius.  Esto,  fac  quod  dicis ;  quia  si 
exhiboas  debitam,  et  omnimodam.  Plenitudo  siquidem 
potestatis  super  universas  orbis  Ecclesias,  singulari 

notationeni  ad  epistolam  299. 

(358)  Scri  aa  anno  Cliristo  1135. 

(359)  Missi  sunt  cura  Bernardo  Guido  Pisanus, 
Matihfeus  Albuneusis,  Gaufridus  Carnotensis  epi- 
scopi,  ex  Vilae  iibro  ii,  n.  9,  nempe  ad  reroncdian- 
dos  liccl^siae  Romanae  Medioiaoeiises,  qui  schisma 
conflaverani  ob  d(*po>itum  Anselmum  archiepisco- 
pum  ab  ipsis  eloctim. 

(3t<0)  Bihaldi  vid^licet,  qui  ab  eis  eleclas  est  in 
locum  Anselmi  rejecii. 

(361)  Intclii^e  restiiutionem  dignitatis  archiepi- 
scopais,  quae  isti  Ecclesiae  ob  schisma  a  pontifice 
abr(){j;ata  fui>rat. 

(362)  Quippe  utrisque  bello  in  sese  eontendenti- 
bus,  multi  ex  Mediolanensibus  captivi  abdueti  fue- 
rant  a  Placenlinis. 


287 


S.  BBRMRDI  ABBATIS  GLARiE-VALLENSIS 


288 


prgerogativa  apostolics  Sedi  donata  est.  Qui  igilnr  A  slria  civitas  Tostra  liberata  est  ab  errore,  «t  relicto 


haic  potestati  resistit^  Dei  ordinalioni  resistit,  Polest, 
si  utile  judicaverit,  novos  ordinare  episcopatus,  ubi 
haclenus  non  fuerunt.  Potest  eos  qui  sunl,  alios  de- 
priraere,  alios  sublimare,  prout  ratio  sibi  dictaverit, 
ita  ut  de  episcopis  creare  archiepiscopos  liceat,  et  e 
converso,  si  necesse  visum  fuerit.  Polest  a  finibus 
terrse  sublimes  quascunque  personas  ecclesiasiicas 
evocare,  et  cogere  ad  suam  praesentiam,  non  semel  aul 
bis,  sed  quoiies  expedire  videbit,  Porro  in  prompiu 
est  ei  omnem  ulcisci  inobedieniiam,  si  quis  forle 
reluclari  conatus  fueril.  Denique  probasti  et  tu.  Quid 
epim  contulil  tibi  vetus  tua  rebellio  et  recalcitratio 
male  suasa  a  pseudoprophelis  tuis  (363)?  quem  fru- 


schismate  ad  catholicam  rediit  unitatem.  Exit  ser- 
mo  iste  inter  Gatholicos :  audivit  et  laetata  est  Sion, 
et  est  vobis  gloria  coram  Deo  et  omni  populo,  Qoam 
Isetis  amplexibus  mater  Ecclesia  colligit  tot  et  tan- 
torum  mulliludincm  filiorum,  quos  se  amisisse  dole- 
bat !  quara  laelo  et  sereno  vultu  Deus  pater  recipit 
hoc  sacrificium  de  manibus  vestrisl  Quod  autem  et 
paci  terrse  intenditis,  facitis  quod  filii  pacis.  Et  ego, 
fratres,  parliceps  ei  socius  gaudii  vestri  fieri  cu- 
piens,  juxla  pelitionem  vestram  ad  vos  cum  dilectis 
fratribus  noslris,  nuntiis  vestris,  veniebam,  de 
quibus  mihi  scripsistis,  plenius  secundum  rationem 
in  beneplacito  Dei  salisfacturus.  Sed  quia  tempus 
breve  est  quo  ad  concilium  feslinamus  (366) ;  non 


ctum  habuisii,  in  quibas  nunc  erubescis?  Agnosce  po-      ^ x-    , , 

tius  in  qua  potestate,  gloria  et  honore  suffraganeo-  »  gravet  vos  usque  ad  reditum  nostrum  sustinere. 

rum  tuorumtamdiu  privalaexstitisti(364).  Quispro 

te  valuit  obviare  apostolicae  auctoritatisjustissimae  se- 

veriuti,  cum,  provocata  tuis  excessibus,  decrevit  le 

tuis  illis  aniiquis  ac  praeclaris  ornameniis  nudare,mu- 

tilare  membris  1  £t  hodie  confusa  et  Iruncata  jaceres, 

si  non  benignius  quam  potentius  tecum  actum  fuisset. 

Quis  eam  prohiberc  valebit  etiam  a  gravioribus ,  si 

rursum  (quod  absit)  adjeceris  provocare?  Vide  ne 

patiaris  recidivum  :  quia  pro  cerlo,  nisi  fallor,  non 

tam  facile  denuo  polerit  inveniri  remedium.  Si  quis 

itaque  dixerit  tibi  :  Parlim  oportet  obedire,  partim 

noQ  oportet;  cum  tu  in  te  experla  sis  plenitudinem 

apostolicae  potestalis,  auctoritatis  integritatem,  nonne 

hujusmodi  aut  sedoctus  est,  aut  seducere  vult?  Sed 

fac  quod  dico  :  nam  ego  te  non  seduco.  Convertere  r  ^^^^^  Bcclesiae  cum  gaudio  totius  orbis  reversa 

magisad  humilitatem,  ad  mansuetudinem  :  siquidem     «^t.  Arbitror  tamen  non  solum  mihi  gloriandum, 


EPISTOLA  GXXXni  (367). 

AD  CNIVERSOS  CIVBS  VBDIOLANENSniM. 

Invitatus  ad  componendam  pacem^  lastatur  ad  hoc 
opus  suam  operam  requiri. 

Ut  ex  scriptis  vestris  percipio,  nonnullus  mih  i 
locus  graliae  apud  vos  est,  et,  quoniam  meum  non 
iiivenio  meritum,  divinilus  credo  datum.  Non  recuso 
favorem  ingentis  insignisque  populi.  Amplector 
oblatam gratiam,  etobviis  manibus  gloriosae civita- 
tis  devotionem  devotus  excipio  :  praesertim  hoc  tem- 
pore,  quo  abjecio  errore  schisroaticorum,  ad  sinum 


et  humilibus  dat  Deus  gratiam  (f  Petr,  v,  5),  et  man- 
sueti  hflereditabunt  terram  [PsaU  xxxvi,  11).  Esto 
cauia  dominae  et  matris  tuae  recuperatam  servare  gra- 
tiam  :  et  sic  ei  placere  sludeas  de  reliquo,  quatenus 
placeat  ei  non  solum  servare  tibi  quse  reddidit,  sed 
etiam  adjicere  quse  nondum  dedit. 

%%»  EPISTOLA  CXXXII  (365). 

AD  CLERUM  MEDIOLANENSEM. 

Gratulatur clero  Mediolanensi^  cujus  opera  civitas, 
relicto  schismate  Anacleti,  aa  unitatem  Eccle- 
sias  redierat. 
Benedicti  vos  a  Domino,  quorum  studio  et  iodu- 

(363)  Loquitur  de  rebeliione  qua  secuti  Anselmum 

de  Pusterla  archiepiscopum   suum,  parles  Conradi      ,  ^_ 

conlra  Lotharium  legilinium  imperatorem  Mciiiola-  D  rabitur.  At  iis  resipiscentibus  ea  dignitas  ab  Inno- 


quod  invitor  ad  pacem  quserendam;  et  a  famosissi- 
ma  urbe,  cum  sim  pauper  ignobilisque  persona, 
tanti  boni  mediator  aique  minister  assumor ;  sed 
vobis  quoque  per  talem  nihilominus  honor  est  fle- 
cti  ad  pacem  et  concordiam  vicinorum  vestrorum, 
quos  nec  multarum  civitatum  hoslilis  impetus,  ut 
bene  notum  est  mundo,  cedere  aliquando  compulit. 
(laque  festinans  ad  concilium,  spero  me  rediturum 
*per  vos,  et  probaturum  de  gralia  quam  promittitis. 
Qui  autem  gratiam  dedit,  faciat  ne  in  me  vacua  sit. 

archiepiscopam  secuii,  Anacleto  et  Gonrado  adhae- 
bissent,  ut  superius  dictum,  et  amplius  infra  decla- 


nenses  tuebaniur.  Rem  enarral  Sigonius  libro 
XI  de  Regno  Ital.  ad  annum  1128.  «  Conradus, 
inquit,  t  principibus  aliquot  suffragantibus  contra 
Lotharium  sese  regem  asseruit;  insolenti  inde  ar- 
ridentis  fortunse  elalus  obsoquio,  in  Italiam  cum 
exercitu  maturavit,  at(fue  Anselmum  archiepisco- 
pum  et  populum  Mediolanensem  amicos  nactus, 
Modoetise  regni  coronam  accepil,  atque  inde  perlu- 
strata  Lombardia,  civitates  ad  se  plerasque  omnes 
traduxit.  Ea  de  causa  archiepiscopi  Moguntinus, 
Magdeburgensis,  et  Trcvercnsis,  jussu  Lolharii 
ipsum  communione  piorum  exterminaruni.  Hono- 
rius  aulem  non  eum  solum,  sed  etiam  Anselmum 
qui  coronam  imposuerat,  et  populum  qui  recepcrat, 
perculit.  Idem  refert  Otto  Frisingensis,  Chronici  li- 
bro  VII,  cap.  17. 
(360)  Nimirum  quod  Mediolanenses  Anselmum 


ccntio  resiituta.  Et  de  hac  quidem  restitutione  in 
superioribus  est  intelligendus  Bernardus,  cum  ait, 
in  gratiam  Mediolanensium  translalionem  episcopii 
in  archiepiscopatum  esse  factam.  Nam  alioqui  sedes 
metropolica  dignitale  ab  iniiio  prsecelluit.  Non  ta- 
men  omittendum  quod  Sigonius  refert  libro  xi 
de  Regno  Ital.  ad  annum  1133.  «  Innocentius,  > 
inquit,  <  a  Genuensibus  comiter  alque  hoaoriflce 
jam  bis  accepius,  hanc  eis  gratiam  retulit ,  quod 
episcopum  eorum  ab  obedientia  archiepiscopi  Me- 
diolanensis  exemplum  archiepiscopum  fecit ,  atque 
ei  dimidiam  episcoporumCorsicse  partem  subjecit.  > 

(365)  Scripta  anno  Christi  1 1 34. 

(366)  Concilium  de  quo  hic  et  in  subsequentibus 
epistolis  agilury  est  consilium  Pisanum  anni  1134. 
Yide  Bemardi  Yitam,  lib.  ii,  n.  8. 

(367)  ScripU  anno  Ghristi  1134. 


289 


KPlSTOLiE. 


290 


EPISTOLA  CXXXIV. 


AD  NOVITIOS  APUD  MBDIOLANUII  CONVBRSOS  (368). 

Navitiis  Mediolanensibus  gratulalur  de  conversione, 
seque  peracto  concUio  illos  invisurum  spondet, 

Charissimis  fralribus  de  Mediolano,  naper  con-- 
versis  ad  Deum,  Bernardua  abbas  dictus  de  Clara- 
Vaile,  in  spiritu  consilii  et  forlitudinis,  quod  beue 
cceptum  est^  digno  exitu  consummare. 

Benediclus  Deus,  qui  fecit  vobis  vilescere  mundi 
gloriam,  largiturus  suam.  0  quam  vani  filii  homi- 
num,  quam  mendaces  filii  hominum  in  stateris,  qui 
secundum  illud  EvaDgelii,  gloriam  ab  inviccm  quae- 
runt,  etgloriam  quse  a  solo  Deo  est,  nolunt  (/oan.v, 
44) ;  plane  in  hoc  ipsi  decipientes  1 4S  de  vani- 
tate  in  idipsum  !  (JPsaU  lxi,  10.)  Yos  autem  non  sic 


H  Laudatur  de  bona  litlerse  tornatura  manus,  non 
calamus.  Fateor,  ut  multum  tribuam  mihi  lingua 
mea  calaaius  scribae  velociter  scribenlis  {PsaU  xliv, 
3).  Sibi  ergo,  inquis,  quid  afferunt  boni  speciosi 
pedes  evangelizanlium  bona  ?  Multum  per  omnem 
modum.  Primum  quidem,  quia  filii  sunt  Palris  sui 
qui  in  ccElis  est,  et  gloriam,  quam  deferunt  Patri, 
nequaquam  a  se  ducunl  alienam.  Nam  si  filii,et  hae- 
redes.  Deinde  vero  quod  proximorum  salutem,  suam 
nihilominus  arbitrantur,  quippe  quos  tanquam  se 
ipsos  diligunt,  Tertio  qiioque,  quod  labor  labiorum 
ipsorum  sibi  penilus  perire  non  poterit.  Unusquis- 
que  enim  mercedem  accipiet  secundum  proprium 
laborem  (/  Cor.  iii,  8).  Ego  labia  mea  non  prohi- 
bui  :  tu  aperuisli  et  viscera,  ideo  procul  dubio  plus 


.....  recepturus,   quoniam   plus   laborasU.   Certus    sum 


cordia,  ut  essetis  Chrisii  bonus  odor  Deo  in  omni 
loco ;  ipsi  ad  gloriam,  angelis  ad  Isetitiam,  homini- 
bns  ad  exemplum :  si  quidem  gaudium  est  in  coelo 
super  ano  peccatore  poenitentiam  agente ;  quanto 
magis  super  tot  ct  talibus  viris,  et  de  tali  urbe  con- 
versis?  Et  ego,  fratres,  tanla  Isetitia  provocatus,  sed 
et  vocatus  a  vobis,  per  charissimos  fratres  Ottonem 
et  Ambrosium,  quos  ad  hoc  ipsum  direxistis,  decre- 
veram  simul  cum  ipsis  venire  ad  vos.  Caeterum 
melius  existimans,  non  in  articulo  temporis,  neque 
iQ  transitu  vos  videre,  distuli  usque  ad  reditum  no- 
stram.  Properamus  quippe  ad  consilium,  per  vos 
Deo  auxiliante  reversuri,  consilium  et  auxiiium;  quod 


enim  quia  non  vacat  tibi,  quod  sitienti  tulisti  aquam, 
cl  cum  panibus  occurrisli  fugientibus.  Non,  inquam, 
vacant  officia  humanilatis,  non  hortamenta  sa!u- 
tis,  quibus  Christi  vere  viscera  in  illis  pauperi- 
bus  refovisti.  Ambo  lamen  coUaboratores ,  ambo 
coadjutores  Dei  sumus  :  ambo  pariter  speramus  fru- 
ctum  in  respectione  animarum  sanciarum.  Quis  mihi 
det  memoriam  tui  nunquam  deserere,  nunquam  ab 
ipsa  deseri  ? 

EPiSTOLA  CXXXVI  (370). 

AD   INNOGKNTIUM   PAPAM    (371). 

Dalfinum^  de  illatis  injuriis  satisfacere  paratum, 

mitius  tractari  cupit. 


secundum  rationem  poterimus,  veslro  sancto  propo-  Q     Si  tristia  semper  acciderent,  quis  susiineret  ?  si 


sito  preebituri. 

EPISTOLA  CXXXV. 

AD  PETRUM  PAPIBNSEM  BPISCOPIJM  (369). 

Delatas  sibi  laudes  in  Deum  refundit.  Episcopum 
ab  operibus  misericordice  laudat. 

Si  semen  bonum,  jactum  in  terram  bonam,  fru- 

ctum  atlulisse  videtur,  ipsius  est  gloria  qui  dedit 

semen  serenti,  fccunditatem  terrae,  semini  incre- 

mentnm.  Quid  in  his  nos  capimus?  Ego  sane  gio- 

mm  Christi  alteri  non  dabo,  multo  vero  scrupalo- 

sius  asarpabo  mihi.  Profecto  lex  Domini  convertit 

animas,  et  non  ego  :  tesiimonium  Domini  fidele  sa- 

pientiam  prsestat  parvulis  {Psal.  xviii,  8),  et  nonego 

(368)  Scripla,anno  1134.  —  Ex  hoc  titulo  Baro-  Q 
nius  infert,  jam  ante  Bernardi  adventum  Mediola- 
nam,  id  est  aute  annum  1134,  Cisterciensium  fami- 
liam  eo  fuisse  iransmissam,  condilumque  aliquod 
monasierium,  cui  se  novitii  isti  mancipassent.  At 
Ughellus  in  tomo  iV  Italia;  sacrae  existimat,  pri- 
mum  iCistercieusium  iu  illa  urbe  coenobium  esse 
Charam-Vallem,  quam  secundo  ab  urbe  lapide  non 
ante  annum  1135  condilam  probat  :  proinUeque  hac 
in  epistola  uoviliorum  nomine  intelligendos  esse  eos, 
qui  Bernardi  opera  ad  Pisanum  concilium  pergentis 
recens  conversi,  ejus  se  magisterio  ex  animojam 
devovissent.  Ughelli  epocha  de  condiiu  monasterii 
constat  ex  veteri  inscriptione  et  ex  primis  loci  in- 
strumentis,  in  quibus  constanter  Chara-ValliSt  non 
Clara-Vailis  appellalur  (a).  Vide  epistolam.  281. 

(n)  Legendum  esse  Chara-Vallis,  inquitipse  Mabiilo- 
nias  Uineris  lulici  p.  18,  argumento  suut  primaria 
qnseqae  loci  instTQmenta,  itemque  inscriplio  vetus  claos- 
tri  parieti  inscalpta  in  hanc  modam :  Anno  gratue 
MCXXXV,  XI  Kal^Fe^.  cou$imtme$t  hoe  nwMite-' 


semper  prospera,  quis  non  contemneret?  Sed  rerum 
cauta  gubernatrix  Sapientia,  horum  pernecessaria 
vicissiiudine  eo  moderamine  electis  suis  cursam 
vitae  temporalis  alteroat,  ut  nec  adversa  frangant. 
nec  laeta  dissolvant :  cum  potius  et  ista  ex  illis  gra- 
tiora,  et  illa  ex  his  tolerabiliora  reddantur.  Bene- 
dictus  per  144  omnia  Deus :  tristitia  nostra  versa 
est  in  gaudium,  acceperunt  oleum  post  vinum  vul- 
nera  nostra.  Raptores  et  praedones  compuncti  ha- 
miliantur :  sacerdotem  Domini^  in  quem  ausi  sunt 
mittere  manus,  cum  honore  remittunt ;  spolia  quse 
diripuerant,  et  sine  desidia  recolligunl,  et  sine 
fraude  reslituunt.  Si  quid  horum  est  quod  inveniri 

(369)  Scripta  circa  annum  1135. —>  Duos  hujus 
nominis  Papienses  episcopos  habet  Ughelius  ;  anum 
electumanno  1130  vel  1 131  ;allerum,  Alfonso  et  Con- 
rado  intermediis,  auno  1148,  cui  has  litteras  aptat: 
quse  melius  priori  conveniunt,  siquidem  hae  proxime 
sequebanlur  epist.  134,  quse  scripta  est  anno  1134, 

(370)  Scripia  anno  Ctiristi  1134. 

(371 )  in  prioribus  ediiis  legebalur^  Ad  eumdem^ 

3uod  ad  Petrum  episcopum  Papienscm,  cui  prsece- 
cns  epislola  inscripta  erat,  refereb^nt.  At  in  duo- 
bus  Cisterciensibus  manuscriptis  et  in  totidem  Col- 
beriinis  interponitur  epi^tola  centesima  septuagesima 
octava  ad  Innocentium  papam.  Scriplaest  aulemhsec 
epistola  occasione  pr8edonuni,qui  episcoposex  Pisano 
conciiio  anni  1134  revertentes  spoharunt.  Vide  notas 
ad  epistolam  vicesimam  tertiam. 

rium  a  beato  Bdrnardo  Clarot'  Vallensi,  MCCXXI  con- 
secrata  est  ecclesia  ista  a  domino  Henrico  Mediolanemi 
archiepiscopo,  vi  Ntm  Maii,  in  honare  sanctas  MttrUg 
Charas-Vallis. 


291 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLBNSIS 


292 


non  possil,  Dalfinus  pro  eo  «aiisfaciel  ad  beneplaci-  ||  digne  vobis  sese  satisiacturos  esse  Ucto  sacrosanclo 

Evangeiio  spoponderunt.  Unde  magnas  agentes  gra- 
tias  divinae  botiitali,  quae  absque  bellorum  periculis 
absque  humani  sanguinis  efTusioQe,  inimicos  vestros 
sic  humiliavii :  rogamus  vestram  satis  nobis  exper- 
tam  clementiam,  ut  tempore  suo,  cum  requisierint 
praedicti  Mcdiolanenses,  per  dominum  papam,  uti- 
que  mcdiatorem  reconciliationis,  graiiam  vestram 
bcnignos  vos  atque  placabiles  inveniamus  :  quatenus 
nec  eos  poeniteat  sanis  paruisse  consiliis,  et  vos  de 
eis  debilum  habeaiis  servitium  et  bouorem.  Non  enira 
decet  ut  fideles  vestri,  qui  prohonorevestrolaborant 
apud  vos  confundantur.  Confundeutnr  autem,  si  quj 
de  benigoitaie  vestra  spem  indulgentiae  promiserunt, 

-^cum  proip>is  intervenerint,  invenerinl  vos,  quodab- 
D 


tum  vestrum  :  hoc  quippe  manp  sua  io  nostra  affir- 
mavit.  Pro  qua  sua  promissione  adimplendasivene- 
rit  ad  pedes  vestrae  majcftUtis  (372),  qiiod  et  propo- 
suit,  mitius  quam  meruit  supplicamus  agi  cum  ju- 
vene  :  non  quod  velimus  impunitum  esse  tam  grando 
facinus,  scd  ut  Ecclesia,  si  fieri  poiest,  debita  satis- 
factione  honoretur  ,  ut  is  qui  saiisfacit,  supra  vires 
patientise  suae  non  exasperetur,  el  poeniteat  (373)  ho- 
minem  nostris  acquievissc  consiliis. 

EPISTOLA  CXXXVII  (374). 

AD  IMPBRATRICEM  ROMANORUM  (375). 

Mediolanenses  non  ante  receptos  in  gratiam  a  pon^ 
tificef  quam  ipsi  Lotharium  imperatorem  recipe- 
rent.  Hinc  eos  clementix  imperatricis  commen- 
dat, 

In  reconciliatione  Mediolanensium  (376)  nonobliti  °  ^i^-  inexorabiles. 


sumus  unde  a  vestra  excellentia  praemoniti  fuera- 
mus.  Quod  etsi  non  monuissetis,  nibilominus  honori 
veslro  et  regni  utilitalibus  intenderemus,  sicul  ubi- 
queetsemper  tideliter,  quantum  possumus,  facimus. 
Non  ante  sane  Mediolanenses  in  gratiam  domini 
papae  et  Ecclesiae  unitatem  recepti  suni,  quousque 
palam  Conrado  refutalo  et  abnegato,  dominum  no- 
strum  Lotharium  in  suum  regem  et  dominum  rece- 
perunt,  et  Romanorum  imperatorem  Augustum  una 
cum  toto  orbe  confessi  sunt  :  et  de  injuria  trans- 
acta,  juxta   consilium  et  mandatum  domini  papae. 


EPISTOLA  CXXXVni  (377). 

AD  HENRICUM  RBGEM  AN6L0RUM. 

A  rege  suppetias  petit  pro  Innocentio  papa, 
Hbnrico  illustrissimo  Anglorum  regi,  Bbrnardus 
abbas  dictus  de  Clara-Valle,  honorem,  sospitatem  et 
pacem. 

Velle  vos  instruere  ,  de  his  prsesertim  quae  spe- 
ctant  ad  honestatem,  aut  insipientis  est,  aut  vos 
penilus  ignorantis.  Eapropter  rem  simpliciter  in- 
timare  sufficit,  et  hoc  paucis,  quoniam  facile  om- 
nia  tenenti,  muha  superflue  ingeruntur.  In  ingressu 


(372)  Inde  colhgitur  hanc  epistolam  summo  Pon-  p  lum  exstiuguerent,  ac  ponulum  religione  coolactum 
tifici  airectam   esse,  qui   Majestatis    vocabulo  non  ^  scelere  liberarent.  Mediolanenses,   ubi  B<  fnsirdum 


raro  compellatur  ab  ahis,  uti  a  Bernardo  in  episto- 
Jis  46,  150.  n.  3,  166,  elc,  item  ab  Odone  de  Dio- 
gilo,  et  ahis.  Quanquam  hic  titulus  inferioribus  etiam 
quandoque  prselaiis  tribuitur  ex  nolis  ad  episio- 
lam  370. 

(373)  Supple,  non,ex  superiori  membro,  nonexas- 
peretur,  et  non  poeniteat;  ut  in  fine  epistolae  se- 
quentis. 

(374)  Scripta  aono  Chrisli  1134. 

(375)  Richeram.  Alias,  imperatorem :  mendose. 

(376)  Ea  de  re  ita  Sigonius  de  regno  Ital.  libro 
II  ad  annum  1134  :  «  Mediolanenses,  »  inquit, 
«  cum  se  sacroruin  communione  spoliaios,  et  metro- 
polilana  dignitate  nudatos  cernerent,  eo  quod  An- 
selmum  sfculi  Conrado  et  Anacleto  ha^sissent,  acto- 
rum   poenitentia  ducii   auclore   Ribaldo  episcopo, 

quem  Anselmo  repudiaio  sublegrrant,  Innoccntii  et  ri  perunt,  et  Romanorum  imperatorem  Augustum 
Lotharii  recuperare  gratiam  sluduerunt  :  alque  ea  *^  cum  toto  terrarumorbeconfe&si  suntet  de  conti 
de  re  litteras  item  ad  Beruardum,  cujus  maximam 
norant  esse  auctoritatem  ,  scripserunt.  Bernardus 
vero  ad  concilium  Pisanum  ab  Innocentio  accersi- 
tus,  cum  per  Lombardiam  eo  festinans  transiret, 
litteris  scriptis  gratulatus  quod  errorem  deposuissent, 
et  se  volis  eorum  obsecuturum  aique  in  reditu  ad  eos 
accessurum,  promisit.  Eo  Pisas  profecl6,  concilium 
est  institulum,  atque  ejus  potissimumsapientiacon- 
silioque  perfectum.  Ejus  concilii  actiones  fuere 
multae.  Summa  lamen  in  Anacleio  cum  fautoribus 
ezsecrando  versata  est.  Mediolanensibus,  qui  ad 
aucturiiatem  Innocentii  Ribaldo  auctore  redieraut, 
honoris  causa  multa  iributa :  ut  RibaMus,  quem  ipsi 
delegerant,  digniiatem  tcneret ;  ut  ea  sedes  metro- 
politana,  sicul  ante  esset,  ac  pallio  dignaretur ;  ut 
legatio  ad  eos  expiandos  honestissima  mitteretur. 
Missi  vero  sunl  Guido  Pisanus,  et  Matihaeus  Alba- 
fius  episcopus,  iegati  a  latere  :  atque  eis  socius  est 
adjunctus  ipse,  quem  in  primis  requirebant,  Bernar- 
dus  ut  discidium  ab  Anselmo  archiepiscopo  ezciia- 


cum  legatis  adventare  sensere,  ex  templo  ingeoti 
Isetilia  urbe  effusi,  obviam  ad  septem  millia  passuum 
prodiere,  tanta  ordinum,  aetatum,  sexuumque  uni- 
versorum  frequentia;  ut  urbem  deserere,  atque  alio 
commigrare  ipsos  putares  velle  :  interslinciis  vero 
agminibus  eum  partitisque  recipienies,  certatim  et 
intueri,  et  alioqui,  et  pedes  etiam  deoscnlari  gestie- 
bant :  quin  et  pilos  de  vesiibus  ejus  dctracios  ad 
oportuna  inciiienlium  morborum  remedia  reserva- 
bant,  omnia  sancta  judicantes,  quse  illc  coniigisset, 
et  se  sanctosfieri  eorum  coniaciu  putantes,  aiqueita 
Isetis  clamoribus  in  urbem  et  hospitmm  deduxerunt. 
Die  inde  constituto  coucilium  est  habitum.  Ibi  pri- 
mum  Anacleto  rejecto,  Innoceniium,  ut  verum  et 
catholicum  pontificem  approbaruot.  Deinde  Conrado 
repudinto,  paiam  Lotharium  regem  etdominum  acce- 

una 
contuma- 
cia  adhibita  se  ex  concilio  ei  mandato  Innocentii  sa- 
tisfacturos  esse  tacto  sacrosancto  £vangeIio  spopon- 
derunt,  ac  mox  Bernardi  judicio  subjicientes,  pia- 
culum  quod  ille  imposuit,  receperunt.  Dum  vero 
Bernardus  Mediolani  fuit,  quamplurimos,  qui  offere- 
baiitur,  homines  male  affectos,  divina  virtute  cum 
omnium  admiratione  sanavit,  claudis  gressus,  csecis 
aspecius,  debilibus  pristinos  artuum  motus  est  res- 
titutus,  praecipue  vero  muiti,  quos  per  schisma  dae- 
mon  invdserat,  liberati.  Iude  jussu  Innocentii  ad  pa- 
cificandas  ipsas  inter  se  Lombardiae  civitates  profec- 
tus,  Pnpiam  et  Cremonam  se  contulil.  Cum  vero 
apud  Cremonensesnihil  profecisset,  eorum  Innocen- 
tio  pertinaciam  significav-it  his  verbis  :  Cremonen^ 
ses  tndurueruntf  et  prosperitas  eorum  perdit  eos. 
Mediolanenses  contemnunt^  et  confidentia  eorum 
seducit  eos  Isti  in  curribus  et  equis  spem  suam  po^ 
nentes^  meam  frustrauerunt  et  laborem  meum 
exinanierunt,  »  te  ille. 
(S77)Scripta  anMtfliiristi  1133. 


293 


EPISTOLiE. 


294 


urbis  smnud,  salus  est  in  januis,  jasiitia  nobiscum 
est;  sed  Romanis  militibus  cibus  iste  non  sapit. 
Itaque  justilia  placamus  Deum,  militia  torremus 
bostes:  solis  necessariis  necessHria  145  non  ha- 
bemus.  Quid  opus  sil  facto,  ut  opus  vestrum  com- 
pleatur,  quod  de  domini  pipae  Innoceniii  magnifica 
ei  houorifica  iila  susceptione  fecistis,  vos  melius 
nostis  (378). 

EPISTOLA  CXXXIX  (379). 

AD  LOTHARIUM  IMPBRATOREM. 

Exciiat  imperatorem  ad  reprimendos  schismaticos, 
Causam  cujusdam  ecclesice  apv4  Tullum  siias 
commendah 

LoTHARio  Dei  gratia  Romano  imperatori  Augusto, 
Bbrmarous  abbas  dictus  de  Clara-Valley  si  quid 
potest  peccatoris  oratio. 

1.  Beoedictus  Deus,  qui  vos  elegit(380),  el  erexit 
cornu  salutis  nobis,  ad  laudem  et  gloriam  nominis 
sui,  et  reparandum  imperii  decus,  ad  subveDiendum 
Ecclesiae  suae  in  tempore  malo,  postremo  ad  ope- 
randum  etiam  nunc  salutem  in  medio  terrse.  Ipsius 
est  enim  opus,  quod  corona  glorise  vestrse  ita  in 
dies  ampliatur  et  subHmatur,  mirabiliter  cresccns 
ac  proficiens  in  omni  decore  et  magnificentia  apud 
Deum  et  bomines*   Ipsius  profecto  nuper  opus  et 

(378)  Quid  fecerit  rex  Anglorum  Uenricus,  hujus 
nominis  primus,  vide  Yitam  S.  Bernardi,  libro  II, 
cap.  i,  n,  i.  Quod  et  Wilielmus  Malmesburieasis 
illius  saeculi  scripior,  sequeAnglus,  descripsit  Hislo* 
riae  Novellae  iibro  i,  his  omnino  verbis :  Innocentins 
Roma  cxclusus,  transcensis  Alpibus  Gralliam  con* 
tendit.  Ibi  ab  omni  cilramontana  Ecclesia  susceptus 
est,  Quin  etiam  rex  Heuricus  (qui  non  levitera  sen- 
tentia,  quam  semel  posuisset,  dejici  nossei)  illi 
apud  Carnotum  ultro  manus  dedit,  et  apud  Roto- 
magum  non  modo  suis,  sed  et  optimatum,  et  etiam 
Judaeorum  muneribus  dignatus  est.  »  Rogerus  Ho- 
vedenus  et  ipse  in  Annalibus  eamdem  commemorat 
receplionem  anno  1431.  Porro  anno  1132,ut  habet 
Fuleo,  Beoeventani  Ctironici  scriplor,  cum  Lotha- 
rius  imperator  Innocentii  resiituendi  gratia  Romam 
obsedisset,  nec  satis  haberet  virium  ad  eam  expu- 
pnaodam,  utnote  duorum  millium  duutaxat  prae&idio 
instruetus,  Bernardus  qui  et  ipse  aderat,  a  rege 
Anglorum  suppetias  hisce  litteris  ezpetiit;  quod 
tamen  ipse  prsestare  non  potuit.  Denique  quam  reli- 
giose  et  cnristiane  ultimum  diem  clauserit  anno 
1135,  disciiiius  ex  Hugonis  archiepiscopi  Rotoma- 
geosis  epistola  ad  Inoocentium  papam  scripta,dignis- 
ftima  certe  quse  i**gatur  apud  Guillelmum  Malmesbu-^ 
riensem,  Historiae  Novellae  libro  I,  et  apud  Baro- 
niom  ad  anoum  1135. 

(379^  Scripta  circa  annum  1135. 

(380)  Loiliarium  scilicet  Saxouiae  ducem,  virum 
per  omuia  commendabilm,  teste  GuilUImo  Tyrio, 
iib.  XII,  cap.  16;  Oilone  Frisingensi,  libro  vii,  cap. 
17;  Sigonio,  qui  non  iniiius  pieiatis  quam  virluus 
laude  hominum  memoriae  commerjdatum  ait ;  abbate 
Ur^rg,  qui  strenuum  beili  duciorem,  pi^ovidum  in 
consiiio,  terribilem  inimicis  Dei  et  sanctae  Ecclesiae, 
etc  celebrat;  Peiru  Diarono,  qui  miris  ac  inagnifi- 
cis  eumdem  elogiis  depraeJic^it.  a  Quis  tanli,  « iuquit 
«  imperatoris  animum  non  admireiur?  Sedt^rat  ad 
iiedandas  fratrum  dissensiones  in  capitulo  a  prima 
diei  tiora  usque  ad  Vesperas,  absque  cibo  potuque 
perdurans,  dum  paci  unitatiqne  consuleret.  Nempe 
sub  imperii  chlamyie  coelesti  militabat  Regi.  Nam, 
nt  ipse  tastis  sum,  in  expeditione  coflstitutus,  summo 


A  virtus  fuit,  quod  iter  satis  laboriosum  et  meticulo* 
sum,  pro  pace  regni  et  Ecclcsiae  liberaiione  siisce- 
ptum,  in  tanla  prosperilate  peregistis  (381).  Romae 
siquidem  imperialis  culminis  plenitudinem  glorio- 
^issime  assecutus,  idque,  quod  majus  fuit,  in  manu 
non  magna,  ut  animi  fi<leique  magnitudo  clarius 
eminerei.  Ouod  si  ante  tantillum  exercitum  terra 
tremuit  etquievit,  quantus  putamus  horror  hostium 
corda  invadere  habeat,  cnm  coeperit  rex  procedere 
in  magnitudiue  brachii  sui?  Animabit  insuper  ho- 
ncsias  causae ;  imo  duplex  provocabit  necessitas. 
Non  esl  meum  hortaii  ad  pugnam  :  est  tamen  (secu- 
r.ts  dico)  advocati  Ecclesiae  arcere  ad  Ecclesiae  in- 
festatioue  schismaticorum  rabiem  :  est  Caesaris 
propriam  vindicare  coronam  ab  usurpatore  Siculo 
(382).  Ut  enicn  constal  Judaicam  sobolem  sedem  Petri 
in  Christi  occupasse  injuriam  (383);  sit   proculdu- 

D  bio  omnis  qui  in  Sicilia  regem  ae  facit,  contradicit 
Gaesari. 

2.  Si  autem  utrumque  incumbit  Caesari,  restituere 
scilicet  quae  sunt  Caesaris  Caesari,  et  quae  sunt  Dei 
Deo,  cur  apud  TuHum  res  Dei  minuitur,  cum 
Caesar  nihil  ibi  lucretur?  Verendum  est  ne  minimo- 
rum  neglecius,  impedimenium  sit  maximorum.  Hoc 

diluculo  Missam  pro  defunctis,  dehinc  pro  exer- 
citu,  tertiara  postremo  (forte  pro  semet)  diei  Missam 
audiebat.^Vide  caetera  omnino  di^na  legi,  bonis  prin- 
cipibus  exempla  fntur.i:  ut  non  immerito  Beruardus 
laudet  Deum,qui  talem  imperio  priocipem  providerit. 

(381)  Nempe  cum  hortatu  Beruardi  ex  Germania 
P  in  Italiam,  et  Romam  usque,  licet  exiguis  siipatus 
^  copiis,  contendit,  ut  Innocentium  in  sedem  restitue- 

ret,  et  ab  eo  vicissim  solemnem  imperii  coronam 
reciperet.  Quod  et  factum  in  ipsa  Urbe,  in  Late- 
rano;  cum  intcrim  antipapa  Anacletus  basilicam 
Vaticanam,  et  munitissima  quaeque  Urbis  loca  cum 
suis,  tum  operibus,  tum  praesidio  tirmata  teneret. 
Vide  Baronium,  anno  11^2 ,  Sigonium,  lib.  xi, 
eodera  anno ;  Vitam  S.  Bernardi,  lib.  ii,  cap.  2.  Et 
tamen  Ordericus,  libro  xin,  pag.  896,  ubi  Lotharil 
Romanum  itcr  anno  1133  susceptum  describit,  ait 
mandassc  Pttro,  t  ut  alii  cederet,  aut  judicium  de 
ordinatione  sua  snbirei:  »  idemque  Innocentio  man- 
dasse.  Et  Petrum  quidem  acquievisse,  non  vero 
Innocenlium.  Unde  Lotharium  conlra  eum  indigna- 
tum,  Peiro  quae  possidebat  dimisisse,  >  et  negotio 
imperfecto  recessisse. 

(382)  De  jure  regni  Siculi  magna  alias  fuit 
discepuitio.   De  hac  nihil  raodo  ad   nos.  Vidcat  ca 

Q  de  re,  qui  volet,  scriptum  Baronii,  si  tamen  exstet 
hodie,  et  qui  contra  eum  scripsere.  Non  immerito 
usurpalorem  Siculum  vocat  Bernardus,  qui  Apuliae 
Calabria^que  ducatus  jure  clientelari  commissos 
Guillelmo  suo  consobrino  usurpavit,  et  tenuit  t 
Calixti  pontificatu  usque  ad  annum  1136,  quo  Lotha- 
rius  secundo  Italiara  ingressus  (secundum  Ursperg.) 
Apuliam  invasit,  Rogenuraque  vicit;  hoc  in  prirais 
serraooe  suos  ad  pugnam  milites  accendens,  quod 
contra  perdu'*Ilem  Ecclesiae,  ejusque  sacris  emotum 
arma  sumerent.  Vide  Ottonem  Frisiugensem,  lib.  vii, 
capp.  16  et  20;  Fazell.  lib.  vii,  poster,  decad.  Idem 
taraenpostcarosipuit,  agantibus  Bernardo  et  Petro 
Cluniacensiyqui  Htteriseum  reconciliationis  admonuit. 

(383)  Hoc  ipsum  est  quod  ex  Actis  Cenomannen- 
sium  episcoporum  notavimus  in  praefatione  td  hunc 
tomum,  nempe  Anacletum,  seu  Petrum  Leonis  ez 
Judaismo  duxisse  originem. 


295 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GLAFLE-VALLENSIS 


296 


est  quod  dico.  Ecciesia  Sancti  GeDgulB  (384)  gra- 
viter  injustequc,  ut  dicitur,  in  illa  civitate  opprimi- 
tur :  et  aiunt  vestrae  prudentiae  nescio  qua  fraude 
subreptum,  ut  domino  papae,  per  justiliam  subve- 
nire  paranti,  veslrae  interventu  precis  obviaretis. 
Obsecro  et  consulo  consultius  agi,  noxiam  revocari 
precem,  dari  locum  justitiae,  antequam  ecclesia  illa 
funditus  destruatur.  Pauper  sum  ego  :  Odelis  tamen 
vester,  et  si  videor  importunus,  forlassis  inde  esl. 
Dominam  imperatricem  in  Ghristi  charitate  oppido 
salutamus. 

EPISTOLA  GXL  (385). 

AD  EUMDEM. 

Pisanos  pontificis  studiosos  apud  Lotharium 

commendat. 

Miror  cnjus  instinctu  vel  consilio  yigilantise  vestrae 

subripi  potuerit,    ut   homines,  digni  certe  duplici 

honore  et  gralia,  contraria  a  vobis  audirent.  Pisanos 

dico,  qui  primi  et  soli  interim  adhuc  erexere.  vexil- 

lum  t40  adversus  invasorem  imperii  (386).  Quam 

justius  in  eos  regia   incanduissct  indignatio,    qui 

populum    strenuum  et   devotum  quacunque  occa- 

sione  offendere  ausi  sunt,  eo  praecipue  tempore,  quo 

accincti  in  multis  millibus  suis  exierant  oppugnare 

tyrannum,  ulcisci  injuriam  domiiii  sui,  et  imperia- 

lem  defensare  coronam  ?  Ut  enim  congruentissime 

assignem  huic  genti  quod  olim  de   sancto  David 

dicebatur ;  quaenam,  quaeso,  in  omnibus  civitaiibus, 

sicut  Pisa,    fidelis,    egrediens,  et    regrediens,  et 

pergcns  ad  impcrium  regis?  {Reg,  xxii,  14.)  Nonne 

hi  sunt,  qui  nuper  regni  ilium  unicum  ac  potentissi- 

mum    hosicm      ab     obsidionc     Neapolis      fuga- 

verunt  ?Nonne  hi  sunt  qui  etiam,  quod  pene  incredi- 

bile  dictu  est,  in  uno  impelu   suo  cxpugnaverunt 

Amalfiam,  etRebellem  [al  Rivellum],  et  Scalam,  at- 

que  Atturniam,  civitates  utique  opuU  nlissimas  et 

munitissimas,  omnibusque  qui  antehac  tentaverunt, 

usque  ad  hoc  tempus,  ut  aiunt,    inexpugnabiles  ? 

Quam  dignum,  quam  aequum,  quam  plcnum  ratione 

et  justitia  fuerat,  ut  fidelium  terra»  interim  saltem 

dum  haec  actitarent,  ab  omni  hoste  secura  consiste- 

rct:    tum  pro    praescntia  summi  pontiticis,   quem 

jamdudum  exsulem  Pisani    apud  se  cum  summo 

honore  servabant  et  servant ;  lum  pro  servilio  im- 

peratoris,  pro  quo  et  ipsi  tunc  temporis  exsulabant  ? 

(384)  De  S.  Gengulfo  aliis  GangulfOy  seu  Jangulfo 
ila  Sigebertus  ad  annum  759  :  t  S.  Gengulfus  ciaret 
in  Burgundia,  qui  eliam  martyrii  claruit  gloria.  > 
Inejushonorem  TuIIiin  Lotbaringia  constructa  est, 
sub  annum  4065,  insignis  basilica  a  S.  Gerardo 
ejusdcm  civitatis  episcopo,  ut  litteris  mihi  signifi- 
catum  est  ab  illustrissimo  et  revendissimo  D.  An- 
drea  Saussayo  episcopo,  ac  comite  Tullensi,  non 
minus  scienlia  et  scriplis  quftm  dignitate  conspicuo. 
Sic  enim  in  veleri  codice  quem  penes  se  babcl: 
t  Sancti  quoque  Gengulfi  abbatiam  ad  meridianum 
inlroiium  ejusdem  civitalis  primus  construxit  S. 
Gerardus,  et  brachium  praefati  sancti  in  bac  urbe 
asporiavit.  Udo  vero,  Tullensis  itidem  episcopus, 
eamdcm  ecclesiam  restituit.  Ubi  vides  S.  Genguln 
ecclesiam  abbatiae  nomine  insignitam,  quod  vocabu- 
lum  nonnullis  etiam  eccleBiis  coilegiaiis  olim  iribue- 


A  Factum  est  autem  per  contrarium,  ut  gratiam,  qui 
offcndcrunt ;  et  qui  servierunt^  iram  mererentur. 
Scd  vos  fortassis  adhuc  ista  nesciebatis,  Oportet  ergo 
nunc  quando  res  est  nota  vobis,  imo  et  decet  et 
expedit,  mutare  vos  et  verbum  et  animum :  ut  viri 
regiis  magis  favoribus  et  muneribus  honorandi,  a 
vestra  parte  de  caetero  audiaot  et  recipiant  prout 
meriti  sunt.  0  quantum  meruere  Pisani,  quantum 
adhuc  mereri  possunt !  Sat  est  dictum  sapienti. 

EPISTOLA  CXLI 

AD  HUMBERTUM    ABBATEM  I6NIAGENSEM  (387). 

Graviter  eum  perstringit,  oh  munu$  praslationis 
inconsulto  ac  temere  dimissum. 

1.    Parcat    libi  omnipolens   Deus:  quid  voluisti 

facere?  Quis  le  crederet  ad  tantum  pronimpere 

■'  malum,  hominem  tantis  praeditum  bonis?  Quomodo 
potuit  arbor  bona  pessimum  hunc  ex  se  producere, 
fructum  ?  0  quam  terribilis  Deus  in  judiciis  super 
filios  hominum !  Non  miror  quod  diabolus  istud  potuit, 
sed  quod  Deus  permisit,  quippe  cui  jam  tot  alinis 
pure,  sicut  credimus,  et  devote  serviisti.  Quid  faciet 
dc  me,  utique  pigro  et  negligenti  servo,  qui  fidelem 
famulum  suum  sic  vel  ad  tempus  tradidit  in  animam 
inimicorum  ejus?  Quid,  quaeso,  rationis,  imo  quid 
non  impietatis  habet  baec  fuga  lua,  de  qua  filii  la- 
genty  adversani  rident?  Miror  quod  te  non  terruit 
Amoldi  abbatis  (388)  exemplum:  cujus  similis 
praesumptio  digoo,  sed  pavendo  fine,  ut  bene  memL 
nisti,  in  brevi  est  vindicala.  Et  quidem  ille  qualem- 

Q  cunque,  ut  bene  novi  ego,  babuit  causam,  tu  nullam. 
Numqoid  enim  aut  monachi  tuis  erant  inobedientes 
imperiis,  ant  conversi  segnes  in  operibus,  aut  vicini 
forte  tibi  tuisve  rebus  infesli,  aut  certe  modica  et 
non  sufficiens  subsiantia  mundi,  qualenus  relinquere 
cogereris,  qoos  vel  regere,  vei  pascere  non  suffi- 
ceres  ? 

Vide  ne  et  te  tangat  vox  illa  Dei:  Quia  odio 
habuerunt  me  gratis  {Joan  xv,  25).  Quid  enim  de- 
buit  tibi  facere,  et  non  fecit  ?  Yineam  tibi  plantavit 
electam  et  speciosissimam.  Sepem  ei  circumdedit  vo- 
tivae  continentiae,  torcular  147  districtissimse  disci- 
plinae  foJit  in  ea,  ei  aedificavit  sanctae  paupertatis 
turrim,  ad  coelos  usque  periingentem.  Te  cultorem 
atque  custodem  coostituit :  honestavit  te  in  laboribus 

D  tuis,  et  compiebitiIios,si  permittis.Sed  tu,  proh  nefas  I 

batur,  ut  etiam  nunc  advertere  est  in  Sancto  Exsu- 
perio  Gorboliensi,  «ubi  prsepositus  seu  prima  digni  tas 
capituli  abbas  appellatur. 

f385)  Scripta  circa  annum  4135. 

386J  Scilicet  Rogerium. 

[381)  Scripta  anuo  1438.  Humbertos,  ex  Gasae- 
Dei  monacho  faclus  Glarae-Yallensis  ;  dein  a  Ber- 
nardo  primus  abbas  anno  1127  prseficitur  monaste- 
rio  Igniacensi,  diocesis  Remensis.  Vitae  privatse 
studio  regimem  abdicavit  anno  1138,  quo  anno  scri- 
pta  haec  epistola  ex  Italia.  Perstiiil  nihilominus  in 
sua  abdicatione  Humberius,  suffecto  in  ejus  lo- 
cum  Guerrico  ;  morluus  apud  Glaram-Vallem  anno 
1148,  ut  in  tomo  II  dicemus,  referendo  egre- 
dium  sermonem.  quem  fiernardus  in  ejus  obitu 
habuit. 

(388)  Seilicet,  MorimuQdi,  adquem  epistola  4. 


297 


BPISTOLiB. 


298 


destnus  maceriam  ejus,  et  racemis  optimis  plenara  ^  Inutiles  vos  repulatis,  el  humiles  invenU  estis.  Recta 

facere,  et  inuiilem  se  repulare,  apud  paucos  inve- 
nitur,  et  ideo  multi  admirantur.  Hoc,  inquam,  hoc 
prorsua  vos  de  illustribua  reddit  illustriores,  san- 
cliores  de  sanctis.  Et  ubicunque  divulgalus  f^est 
sermo  iste,  rcplevit  omnia  oclore  suavitalis.  Haec 
virtus,  me  judice,  praeferlur  item  protraciis  jejuniis 
ct  anticipatis  vigiliis,  omui  denique  corporali  exer- 
citio;  tanquam  vere  pietas  quae  ad  omnia  valel 
(/  Tim.  IV,  8).  Quam  laeto  sinu  collegil  vos  multitudo 
Cislerciensis !  Quam  alacri  vultu  spectavit  hoc  an- 
gelica  celsitudo!  Noverunt  siquidem  illi  spiritus 
omnipotenti  Deo  placere  super   oomia  fraternam 


exponis  omnibus  qui  prselergrediunlur  viam.  Heul 
quis  prohibebit  aprum  de  silva,  ut  non  exterminet; 
et  singularem  ferum,  ne  depascat  eam?  Mirum  vero 
si  in  hoc  morti  le  bene  praeparare  putas,  quod  qui- 
dem  ad  me  scripsisti,  ut  in  tanto  scandalo,  et  in 
anathemate  domini  papse  mori  velle  non  timeas. 
Deinde,  si  ita  necessarinm  erat,  non  potnit  aliud 
tempns  considerari,  nisi  cum  necessitatibus  UDiver- 
salis  Ecclesise  detineor,  ut  iiii  miserse,  quam  exponis, 
non  liceal  subvenire?  Obsecro  te,  per  eum  qui  pro 
te  crucifixus  est,  ut  satis  atllictos  amplius  cruciare 
parcas,  et  tristitiam  super  trislitiam  addere  desislas : 
quia,  ut  verum  fatear,  sic  prb  hac  Ecclesise  generali 


societatem  et  confoederalionem,  cum  dicat  per  pro- 
gravique  scissura  affectus  sum,  ut  Uedeat  animam  pheiam,  GluHno  bonum  est  {ba.  xli,  7)Vet  per 
meam  vilae  meie,  etiam  te  et  tuis  m  pace  degenti-  B  aiium,  Ecce  quam  bonum  et  quam  jucundum  hM: 

tare  fratres  in  unum!  {Psal.  cxxxii,  1.)  item. 


bus. 


EPISTOLA  CXLIL 

AD   MONiCHOS   ALPENSES  (389). 

Manachos  Alpenses,  qui  se  sub  ordine  Cisterciensi 
Claras-Vallensibus  aggregaverant,  commendat  et 
consolatur  de  absentia  Patris  ad  altiorem  gra- 
dum  assumpti,  Hinc  de  novo  abbate  eligendo  eos 
monet. 

1.  Bonus  Pater  vester  atque  nosler,  auctore  Deo, 
ad  altiorem  gradum  assumptus  est.  Faciamus  ergo, 
charissimi,  quod  dicit  propheta  :  Elevatus  est  sol,  et 
lunastetit  in  ordine  suo  (Habacuc,  ni,  11).  Sol  est 


Frater  1 4S  fratrem  adjuvans,  ambo  consolabun- 
tur  {Prov,  xviii,  19). 

3.  Adveriilur  etiam  hoc  factum  humilitatem  re- 
dolere  :  qua;  quam  accepta  sit  divinae  m^jestati, 
docet  ille  qui  dicit,  Superbis  Deus  resistit,  humilibus 
autem  dat  gi^atiam  (Jac.  iv,  6) :  ostendit  et  ipse  hu- 
militatis  Magister  per  semetipsum  dicens,  IHscite  a 
me  quia  mitis  sum  et  humilis  corde  {Matth.  xi,  29). 
Quid  dicam  de  nostro  pusillo  grege  Glarae-Yailis, 
cui  speciaiius  adhaesislis,  quanto  vos  et  quam  spe- 
ciali  complecutur  affectu?  Non  potest  did  verbo, 
ille,  per  quem  Alpcnsis  congregaiio  illustris  ubique  p  ^uod  de  mutua  charitate  inter  nos  et  vos  spiritualis 


redditur,  tanquam  luna  per  solem.  Elevato  itaque 
illo,  stemus  nos  in  ordine  noslro,  quicumque  elegi- 
mus  abjecti  esse  in  domo  Dei  nostri,  magis  quam 
habitare  in  tabemaculis  peccatorum  {Psal.  lxxxiii, 
11).  Ordo  noster  abjectio  est,  humilitas  est,  volun- 
taria  paapertas  esi,  obedientia,  pax,  gaudium  in 
Spirita  sanclo.  Ordo  noster  est  esse  sub  magislro, 
sub  abbate,  sub  regula,  sub  disciplina.  Ordo  noster 
est  studere  silentio,  exerceri  jejuniis,  vigiliis,  ora- 
tionibus,  opere  manuum;  et  super  omoia,  excel- 
lentiorem  viam  tenere,  quae  est  charitas  porro  in  his 
omnibns  proficere  de  die  in  diem,  et  in  ipsis  perse- 
verare  usque  ad  ultimum  diem.  Et  haec  quidem  as- 
sidue  vos  confidimus  actiiare.  i 

2.  Caeterum  unum  opus  fecistis,  et  omnes  miran- 
tur  :  quod  cum  sancti  essetis,  non  reputantes  ves- 
tram  sanclitatem,  alienam  participare  curastis,  ut 
essetL»  sanctiorcs.  Impletum  est  quod  legitur  in 
Evangelio:  Cum  feceritis  omnia  quoe  mandata  vobis 
fuerint^dicite:  Serviinutiles  sumus  {Luc.  xvii,  10), 

(389)  Scripta  annoChristi  1138. — Alpense  coeno- 
bium,  dicecesis  Genevensis  in  Sabaudia,  hodie  Anni- 
ciensis.  Pundatum  ab  Humberto  II  Sahaudiae  comile, 
snb  primo  abbate  Guarino,  qui  deinde  Sedunensium 
factus  episcopus,  occasionem  huic  epistolae  prsebuit, 
qua  Bemardus  monachos  Alpenses  suo  abbate  desti- 
tutos  consolatur.  Gaspar  Jongelinus  in  Notilia  Abbat. 
Cisierc.  hujus  monasterii  fundaiionem  refert  ad 
aaniim  1136.  Sed  ante  eum  annum  fundaium  esse, 
nec  monachos  ab  initio  habitum  et  instituta  Cister- 
cieD&ium  fuisse  amplexos,  sed  iis  se  tandem  subm»- 

Pataol.  GLXXXIL 


infusio  mirabiliter  operatur.  Superest,  fratres,  ut, 
invocato  Spiritu  sancto,  maturetis  vobis  eligere 
patrem.  Nam  si  me  exspeclaretis,  vereor  ne  adven- 
tus  noster  differatur  in  longum,  et  illa  dilatio  esset 
periculosa.  Sed  vocate  ad  vos  fratrem  nostrum  cha- 
rissimum  Godefridum  priorem  Clarse-Vallis,  qui  et 
in  hoc,  sicut  in  aliis,  inipleat  vicem  nostram  :  ut 
consilio  ejus,  vel  forte  ilioram,  quos  ipse  pro  se 
miserit,  si  venire  non  poterit,  necnon  et  Patris  ves- 
tri  Guarini,  talem  personam  eligatis,  de  qua  et  Deus 
honorem  habeat,  et  vos  saiutem.  Memores  mei  es- 
tote,  fratres. 

EPISTOLA  CXLin  (390). 

AD    SUOS    GLARJB-VALLBNSES. 

Diuturnam  sui  absentiam  excusat^  sibi  non  minus, 
imo  magis  gravem,  quam  suis,  Interim  breviter 
eos  officii  admonet. 

Charissimis    fratribus  Clabjb-Yallis    monachis, 

sisse,  facile  est  colligere  ex  prsesenti  epislola,  prae- 
sertim  verbis  illis,  «  Quam  Iseto  sinu  collegit  vos 
multitudo  Cisterciensis  I  »  Et  quidem  Clarfle-Valli 
se  peculiariter  aggregasse,  constat  ex  sequentibus 
Bernardi  verbis.  Vide  eiiam  epistolam  253,  ad  di- 
ctum  Guarinum,  et  Manricum  in  Annalibus  ad  an- 
num  1136,  quo  factam  gesserit  aggregationem.  De 
hoc  monasterio  lege  insuper  Vitam  S.  Bernardi, 
lib.  I,  n.  67. 
(390)  Scripta  circa  annum  1135. 


iO 


299  S.  BERNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLENSIS  300 

conversi9(39i),  noviliis,  fralerBBRNARDUs,  gauderenigitur  sibi  vival,  sed  ei  qui  pro  se  mortaus  est 


in  Domino  sempcr 

1.  Ex  vobis  perpendite  quid  patiar  ego.  Si  vobis 
molesta  est  absentia  mea,  nerao  dubitet  mihi  esse 
molestiorem.  Non  enim  paris  jacturse,  nec  ejusdem 
gravaminis  est,  me  uno  carere  vos,  meque  vestra 
universitate  destiiui.  Tot  me  necesse  est  afBci  curis, 
quot  vos  estis;  et  ad  singulos  quosque  veslrum  do- 
lerc  absenliam,  tiraere  pcricula.  Duplex  contrilio 
ista  non  mc  descret,  quousque  meis  visceribus  ego 
.  reddar  :  quod  quidem  et  vos  sentire  pro  me  non 
ambigo;  sed  ego  unus  sum.  Vobis  ergo  una,  mihi 
mulliplex  incumbit  tristandi  ralio,  utpoie  pro  omni- 
bus  vobis.  Ncc  solura  crucial,  quod  absque  vobis 
vel  ad  tempus  vivere  cogor,  sine  quibus  et  regnare 
miseram  mihi  rcpulo  servitutcm  :  scd  ctiam  quod  d 
versari  compellor  in  his  qusc  amicam  quietem  om- 
nino  perturbant,  et  meo  proposito  minus  fortasse 
convcniunt. 

2.  Haec  scieules,  morse  meae,  quae  meae  non  est 
voluntatis,  sed  ecclesiasticse  necessitatis,  non  opor- 
tet  vos  indignari,  sed  compali.  Spero  autem  quod 
non  crit  longa  :  vos  orate  ut  non  si  infructuosa. 
Detrimenta  quae  intcrim  forle  contiogent,  emolu- 
menta  reputcntur,  quoniara  Deus  in  causa  est :  qui, 
cum  sit  benignus,  cl  omnia  possil,  facile  damna 
resarciet,  non  solum  integrc,  sed  cliam  cumulatc. 
Propterea  bono  animo  simus,  Deum  habentes  no- 
biscum,  in  quo  ct  vobis  praescntes  sumus,  quanlis- 


(//  Cor.  v,  i5).  Cui  enim  juslius  vivam,  quam  ei, 
qui  si  non  morerelur,  ego  non  viverem?  cui  com- 
modius,  quam  promitlenti  vitam  aetemam?  cui 
magis  ex  necessitate,  quam  flammas  perpeluas 
minitanli  ?  Sed  servio  voluntarie,  quia  charitas  li- 
beriatem  donai.  Huc  provoco  viscera  mea.  Servite 
in  chariute  illa  quae  limorem  expellit,  labores  noR 
sentit,  merilum  non  intueltir,  praemium  non  requi- 
rii;  el  Umen  plus  omnibus  urget.  Nullus  terror  sic 
sollicitai,  nulla  prajmia  sic  inviiant,  nulla  juslilia  sic 
exigit.  Ipsa  vos  mihi  inseparabiliter  jungat,  ipsa  me 
vobis  jugiter  repraesentet,  horis  maxime  quibus  ora- 
tis,  charissimi  et  desideratissimi  fratres. 

BPISTOLA  CXLIV  (392). 

AD  EOSDEM. 

Molestiam  longioris  absentice  suoe  a  dilecia  Clara- 
Valle,  et  tenerrimum  eraafilios  suos  affectum  ae 
desideriumexprimit,  Solatium  nihilominus  suum 
in  tantis  pro  Ecclesia  laboribus  indicat. 

i.  Trisiis  esl  anima  mea  usquc  dum  redeam,  et 

non  vuli  consolari  usque  ad  vos.  Qnae  enim  est  mihi 

consolatio  in  tempore  malo,  et  in  loco  peregrina- 

tionis  mcae?  Nonne  vos  in  Domino  ?  Minime  quidem 

dcserit  mc,  quocunque  iero,  dulcis  memoria  vcslri  : 

sed  quanto  memoria  dulcior,  tanto  absentia  molc- 

stior.  Heu  mihi,  quia  incolatus  meus  non  solum  pro- 

longatus  est,  sed  et  cumulaius!  et  revcra,  juxta  Pro- 

phctam,  super  dolorem  vulnerum  meorum  addide- 


libel  terrarum  spatiis  divisi  a  vobis  videamur.  Qui-  r  ^wn^  {Psal,  lxviii,  27),  qui  me  a  vobis  aliquando  vel 
cumque  in  vobis  bene  officiosum  se  ipsum  exliibct,      corpore  separant.  Est  conmiune  exsilium  ipsumque 


bumilcm,  limoratum,  studiosum  lectionis,  orationi- 
bus  vigilem,  fraternae  charitatis  sollicitum,  non  mc 
pulct  absentem  sibi.  Nam  quomodo  ei  praesens 
spiritu  non  sum,  cum  quo  est  mihi  cor  unum,  et 
anima  una?  Si  quis  autem  susurro  (quod  absit!) 
existit  inter  vos,  aut  bilinguis,  aut  murmurans,  aut 
conlumax,  aut  impatiens  disciplinae,  aut  inquietus 
et  vagus,  et  qui  panem  oliosus  comederc  non  eru- 
bescat,  149  huic  etiam  si  corpore  praesens  essem, 
longe  esset  ab  eo  anima  mea,  eo  quod  ipse  longe 
fecerit  a  sc  Deura,  morum,  non  locorum  distantia. 
3.  Interim,  fralres,  dum  venio,  servite  Domino 
in  timorc,  ut  sine  timore  quandoque  de  manu  ini- 


molestum  satis,  quod  quandiu  S!:mus  in  hoc  cor- 
pore,  peregrinamur  a  Domino.  Huic  accessit  et  spe- 
ciale,  quod  pene  impatientem  me  reddit,  ut  cogar 
vivere  sine  vobis.  Longa  molestia,  et  taediosa  exspe- 
ciatio,  vanitati  huic  occnpanti  omnia  tamdiu  manere 
subjecium,  faeculenti  corporis  horrido  circumdari 
carcere,  et  mortis  vinculis,  funibusque  peccatorum 
necdum  absolvi,  et  tanto  tempore  non  csse  cum 
Christo.  Caeterum  adversus  haec  omnia  unum  mihi 
remcdium  qualecumque  crat,  et  vere  datum  desu- 
per,  pro  vultu  videlicct  gloriae,  qui  absconditus  est 
usque  adhuc,  viderc  interim  templum  Dci  sanctum, 
quod  estis  vos.  Ex  hoc  templo  facilis  mihi  videbatur 


micorum  vcslrorum  iiberali  serviatis  illi.  Servite  in  Q  transitus  ad  illud  gloriosum,  ad  quod  Propheta  sus- 
spe,  quoniam  fidelis  est  in  promissis  :  scrviie  ex  pirat,  dicens  :  Vnam  petii  a  Domino^  fianc  requi- 
merito,  quia  multus  in  raeritis  est.  Nam  etsi  caetera  ram,  ut  inhabitem  in  domo  Domini  omnibus  dicbus 
taceam,  hoc  solo  ccrte  non  immerito  vitam  sibi  vitas  meas  :  ut  videam  voluptatem  Domini,  et  visi- 
vindicat  nostram,  quod  pro  ea  prajbuit  suam.  Nemo      tem  templum  ejus  {PsaL  xxvi,  4). 


(391)  Con\ers!  olim  dicebantur,  qui  ex  aduliis 
couvcrsi  ad  religionem,  quo  nomine  distingueban- 
lur  u  pueris  oblaiis.  Hic  conversi  dicuntur  fratres 
laici  seu  barbaii,  de  quibus  supra  in  epistola  141, 
n.  1.  In  abbatum  electiooe  aderant  ex  epistola  36, 
n.  2,  nimiium  ut  olim  populus  cum  clero  in  electione 
episcoporum.  Hic  ante  novitios  qominati,  contra  in 
sermone  22,  de  Diversis,  n.  2,  in  chprum  non  ad- 
missi.  Bernardus  eos  distinguil  a  monachis.  Tunc 
enini  apud  Cistercienses  monachi  proprie  non  cen- 
sebantur,  ut  probat  Exordii  Cisterciensis  caput  15, 
tametsi  quamdam   faciebant   profesaionem.   Unde 


Innoccnlius  II  in  quodam  privilcgio  sen  in  cpislola 
hic  352.  «  Conversos  vcstros,  qui  monachf  non  sunt, 
post  faciam  in  vcstris  coenobiis  professionem,  nullus 
archicpiscoporum,  episcoporum  vel  abbatum  sine 
g  ata  vestra  liccnlia  susciperc,  aut  susceptum  reti- 
uere  praesumal.  •  Et  in  consilio  Remensi  sub  Euge- 
nio  III,  conversi  professi  dicuntur  can.  7,  el  siqui- 
dem  ad  saeculi  vota  redierint,  matrimonio  inhabiles 
declarantur,  uti  et  monachi  a  quibus  tamen  distin- 
guuntur.  De  Clarse-Vallis  primordiis  lege  notas  in 
epist.  31. 
(392)  Scripta  anno  Cbristi  1137. 


301 


EPISTOLifi. 


302 


2.  Quid  dicam  ?  quoUes  id  solatium  interpolatum  i  Rogate  quse  ad  pacem  sant  Ecdesise,  rogatc  qu»  ad 


est  mihi  ?  Eccc  hoc  tertio,  nisi  fallor,  avulsa  sunt  a 
me  visccra  mea  (393).  Parvuli  ablactali  budI  ante 
tempus :  ipsos  quos  per  Evan^lium  genui,  non  licet 
educarc.  Propria  denique  deserere,  et  aliena  curare 
cogor  :  et  dubito  pene  quid  magis  aegre  feram,  an 
subtrahi  illis,  aut  intricari  islis.  Itane,  bone  Jesu, 
tota  deficiet  in  dolore  vita  mea,  et  anni  mei  in  ge- 
mitibus!  Boaum  mihi,  Domine,  magis  mori  quam 
vivere  est,  non  lamen  nisi  inler  fratres,  inler  do- 
roetticos,  inter  charissimos.  150  Id  siquidem  dul- 
cius,  humanius,  tutiusque  esse  constal.  Imo  vero 
pium  est  ut  in  hoc  remittas  mibi,  ut  refrigerer 
priusquam  abeam,  et  ampUus  non  ero.  Si  piacet 
Domino  meo,  ut  oculi  Patris  qualiseumque,  qui  non 
sum  dignus  vocari  Pator,  claudantur  maoibus  filio- 
rum,  nt  extrema  videant,  exitam  consolentur,  spiri- 
tum  snis  desideriis  levent  ad  consortium,  si  di^rnum 
judicas,  bcatorum,  cum  pauperum  corporibus  pau- 
peris  corpus  sepeliant :  hoc  prorsus,  si  inveni  gra- 
tiam  in  oculis  tuis,  precibus  et  merilis  eorumdem 
fratrum  meorum  oblinere  toto  affectu  desidero. 
Veromtamen  non  mea  voluntas,  sed  tua  fiat.  Nec 
mihi  vivere  volo,  nec  mori. 

3.  Sed  dignum  est  ut  qui  dolorem  mcum  audislis, 
eiiam  consolationem  non  ignoretis,  si  qua  est.  Pri- 
mam  quidem  omni  labore  et  calamitate,  quam  patior, 
solum  arbitror  esse  in  causa  eum  cui  omnia  vivunt. 
Yelim,  nolim,  necesse  esl  me  vivere  ilii,  qui  meam 


salutem  sunt  nobis,  ut  iterum  vos  videamus,  vobis- 
cum  ct  vivamus,  et  moriamur  :  et  sic  vivite,  ut 
obiineatis.  Infirmus  in  arcto  temporis,  certe  cum 
lacrymis  et  singultibus  isla  dictavi,  teste  charissimo 
fralre  nostro  Balduino  (394),  qui  stylo  ea  excepit  : 
quem  Ecclesia  vocavit  ad  aliud  officium  et  ad  aliam 
dignitatem.  Orate  et  pro  ipso,  taoquam  uoico  solalio 
meo,  et  in  quo  spirilus  meus  plurimum  requiescit. 
Orate  pro  domino  papa,  qui  me  pariter  atque  uni- 
versitatem  vestram  patemo  fovet  affectu.  Orate  et 
pro  domino  caocellario  (395),  qui  mibi  pro  matre 
est ;  et  pro  ipsis  qui  cura  eo  suot  domino  Luca,  ei 
domino  Chrysogono,  magistro  Tvone  (396),  qui  se 
Bobis  exhibcnt  fratrea  oterinos.  Qui  mecttm  sunt 
fraler  Brimo,  et  frater  Girardns  (397),  salutaat  vos, 
suppUcantes  et  ipsi  pro  se  orari. 

EPISTOLA  CXLV  (398). 

AB  ABBATBS  GlSTBBai  G0N6BE6AT0S. 

Hos  lahorum  etdolorumiuorwnconscios  e$i$  desi^ 
derat,  excusans  forte  hoc  pacto  absentiam  suam. 
Optat  sane  non  peregre,  sed  inter  suos  mori* 

In  multa  infirmitate  corporis  et  cordis  anxietate, 
Deus  scit,  dictavi  ista  ad  vos,  homo  miser,  homo 
natus  ad  laborem,  frater  tamen  vester.  Utinam 
nunc  ipsum  Spiritum,  in  quo  congregati  estis,  me- 
rear  habere  interpellatorem  ad  veslram  unanimita- 
tem,  qui  impriroat  pectoribus  vestris  ealamiialem 


sibi  propriae  vitae  positione  acquisivit ;  qui  et  potens  v  quam  patior  ;  qui  imaginem  mei  tristem  ae  suppli- 


est,  si  quid  patimur  pro  ipso,  recompensare  nobis  in 
illa  die  misericors  el  justus  judex.  Quod  si  invitus 
miiitavero  ei,  dispensatio  mibi  tantum  credita  est, 
ei  ero  servus  nequam  :  si  autem  volens,  gloria  est 
mihi.  In  hac  ergo  aliquantulum  consideratione  re- 
spiro.  Deinde  quod  ssepe  non  meis  mentis  superna 
gratia  honestavit  roe  in  laboribus  meis,  et  gratia 
illa  in  me  vacua  non  fuit,  sicut  in  multis  cxpertus 
sam^  et  vos  ex  parte  non  latuii.  Sed  et  hac  vice 
qnam  necessaria  Ecclesise  Dei  sit  vei  fuerit  praeseniia 
parvitaflis  nostrae,  dicerem  ad  consolationem  vestram, 
si  non  gloriam  redoleret.  Nunc  autem  melius  eat  ut 
faoc  per  aUos  cognoscatis. 

4.  Instantissiraa  postulatione  imperatoris,  aposto- 
licoque   mandato,  necnon  EcciesiaB  ac  principum 


cem,  sicut  est,  fraternis  affectibus  reprsesentet.  Non 
hoc  oro,  ut  creet  in  vobis  novam  misericordiam, 
quia  novi  ego  quam  151  famUiaris  universitati 
vestrae  sit  illa  virtus  :  sed  hoc  oro,  ut  in  iatimo  sen- 
tiatis  quo  et  quanto  affectu  oporteat  Busereri.  Certus 
sum  enim  quia,  si  id  datum  fuerit,  continuo  lacrymse 
de  thesauro  pietatis  erumpent,  singultus  et  gemitus 
et  suspiria  hinc  inde  pulsabunt  cnelos,  et  audiet 
Deus,  et  placabitur  mihi,  et  dicet :  Reddidi  te  fra- 
tribus  tuis,  non  morieris  inter  extraneos,  sed  inter 
tuos.  Tantis  siquidem  laboribus  et  doloribus  affe- 
ctus  sum,  ut  saepe  taedeat  me  etiam  vivere.  Ruma- 
num  autem  dico  propter  infirmitatem  nostram  : 
desidero  differri  usquedum  revertar  ad  vos  ut  non 
moriar  nisi  inter  vos.  De  caetero,  fraires,  bonas 


precibus  flexi,  dolentes  et  nolentes,  debiles  atque  0  /''*c»le  vias  veslras  et  studia  vestra,  quae  recta^  qu» 
infinni  et  ut  verum  fatear,  pavidae  mortis  pailidam  honesta,  quae  saiubria  sunt  constituentes  et  tenen- 
drcnmferentes   imaginem,  trahimur    in  Apuliam.      tes  :  anie  omnia  solliciti  servare  unitatem  spiri- 


(393)  Hinc  patel,  Bernardum  ter  in  luliam  pro- 
fectum    esse.    Vide  Chronologiam    Bernardinam, 

infra.  ...... 

(394)  Balduinus,  pnmus  ex  Cisterciensi  lamilia 
eardinalis,  creatus  ab  looocenlio  anno  H30  in 
conciiio  Ciaromontano,  postea  archiepiscopus  Pi- 
sanus.  de  quo  in  libro  secundo  Vitae  S.  Bernardi, 
n.  49  :  «  In  Tuscia  Pisis  natalis  gloria  soli,  el  ma- 
cnum  Bcclesiae  lumen  Balduinus  effulsil.  »  Vir  Un- 
Ins  scribae  ofticium  Bernardo  impendere  non  duxit 
iodignum,  laudatus  in  epislola  246.  Confer  episto* 
lamSOi. 


^395  Scilicet,  Haimerico. 

(396)  Hi  onmes  cardinales  :  Lucas  tituli  sancto- 
rum  Joannis  et  Pauli  crcatus  anno  1132,  Cbrvsogo- 
nus  anno  1134  tituli  S.  Mariae  de  Porticu ;  Yvo  ex 
canonico  regulari  Sancli-Victoris  Parisiensis  anno 
1130,  lituli  Sancti  Laurentii  in  Damaso,  ad  quem 
epistota  193. 

(397^  Bruno  multonim  discipulorum  in  Sicilia 
Pater  dicitur  in  epistola  209.  Girardus  videtur  esse 
Bernardi  frater.  De  Brunone  interum  epistola  105, 
n.  4. 

(398)  Scripta  cirea  annum  1137« 


303  S.  BERNARDI  ABBATIS 

tus  ia  vinculo   pacis ;  et  Deus  pacis   erit  vobis-  /^ 

cum. 

EPISTOLA  CXLVI. 

AD   BURCHARDUM  BALERNENSEM  ABBATEM   (399). 

Gaudet  sms  in  eo  formando  labores  non  esse  irri- 

tos  :  felicem  tamen  successum  uni  Deo  tribuen- 

dum. 

i.  Ignitum  eloquium  tuum  vehementer,  et  igni- 
lum  illo  igne,  quem  Dominus  misit  in  terram.  Legi 
illud,  et  concaluit  cor  meum  inlra  me  :  benedixi 
ilii  fornaci,  de  qua  hujusmodi  scinlillaB  evolassenl. 
Nonne  cor  luum  ardens  erat  in  le,  cum  ista  dicta- 
bas?  Bonus  horao  de  bono  Ihesauro  suo  profert 
bona.  Si  laboravi  in  te,  uli  tu  humiliter  raemoras, 
non  me  piget.  Aravi  in  spem  profecto  percipieudi  n 
fruclus,  et  spes  non  confundit.  En  de  fructu  opcrum 
meorum  saliantur  viscera  mea  in  terra  aliena  :  et 
senlio  ipso  meo  experimenlo  semen  meum,  non 
sccus  viam,  non  super  lapides,  non  inler  spinas, 
sed  in  terram  bonam  et  optimam  cecidissc.  El  si, 
cum  parerem,  trisliliam  habui,  jam  non  memini 
pressurae  prae  gaudio,  quia  nalus  est  infans  in 
mundo.  Infans  dixerim  malitia,  non  sensu  :  quem 
possel  Salvalor  praeponere  senibus  imitandum  , 
dicens,  Nisi  conuersi  fueritis,  et  efficiamini  sicut 
parvuli,  non  intrabitisin  regnum  coelorum  {Matth. 
xvni,  3).  Infans  qui  dicat  :  Super  senes  intellexij 
quia  mandata  tua  qua^ivi;  qui  dicai :  Adolescentu- 
lus  sum  ego  etcontemptus,  justificationes  tuas  non 
$um  oblitus  (Psal.  cxviii,  100,  141).  q 

2.  Confiteor  tibi,  Pater,  Doraine  cceli  et  terrae, 
quia  abscondisti  hsec  a  sapieniibus  et  prudentibus, 
el  revelasii  ea  parvulis.  lu,  Pater,  quia  sic  placi- 
lum  est  ante  te  {Matth.  xi,  25,  26).  Tuo  placito 
sunt  id  quod  sunt,  non^suo  merito.  Nec  enim  inve- 
nis  merita,  sed  prsevenis.  Omnes  peccavimns,  et 

(399)  Balerna  ordinis  Cisterciensis  in  dicecesi 
Vesontionensi  condita  anno  1136.  Abbas  prinnus 
Buchardus,  cujus  censuram  habes  io  fine  libri  prirai 
Vitae  S.  Bernardi. 

(400)  Scripta  anno  Chrisli  1138.  Istud  Bernardi 
responsura  deest  in  manuscriptis  non  paucis,  in 
primis  edilis  locatum  post  epistolam  307.  Caeternm 
naec  epistola  147  duabus  Peiri  epistolis  respondet, 
quarum  una  esl  in  libro  secundo  epistola  29,  altera 
37  quam  hic  exhibemus,  ut  videas,  quanto  amici-  q 
tiae  foedere  sibi  invicem  cohaeserint  sancl»  illae  ani-  " 
mae  :  de  qua  revida  nolas  ad  epistolam  228  epistola 
sic  habet  : 

Venerabili  et  dilectissimo  mihi  domino  Bernardo 
Clarce-Vallis  abbati,  frater  Petrus /iumi7t5  Clunia- 
censium  abbas,  valere  semper  in  DominOy 

Quantum  reverentias.quantumamoris  tibi  anima 
mea  in  penetralibus  suis  conservet  novit  illeyquem 
in  te  veneror  et  amplector.  Feci,  hoc,  etiam  dum 
adhuc  absentia  tua^  vultum  corporis  tui  mihi  invi- 
dens,  abscondebat :  quiajam  fama  velocior  corpore, 
beatas  animas  faciem  oculis  mentis  mem,  modo  quo 
poterat,  inferebat.  At  ubiy  quod  diu  negatum  ftierat, 
tandem  sum  assecutus,  et  phantasmata  somniorum 
veritatesuccedenteevanuerunt-.adhasnt  anima  mea 
tuwy  nec  ab  amore  tuo  ultra  divelli  poluit.  Ita  cha- 
ritas  tua  totum  mesibi  deinceps  vindicavit,  ita  vir- 
tutes  tum  et  cogniti  mores  rapueruntt  ut  nihil  mihi 


GLARiE.VALLBNSIS 


304 


egemus  praeveniri.  Tu  ergo,  frater^  agnosce  te 
pneventum,  et  praeventum  in  benediclionibus  dul- 
cedinis,  non  a  mc  qui  nihil  sum,  sed  ab  illo  qui  me^ 
ut  de  tua  te  salute  monerem,  aspirando  praevenit. 
Nam  ut  multum  mihi  tribuas,  plantator  sum,  riga- 
tor  sum  :  absque  illo  tamen  qui  incrementum  dat, 
quid  sum  ?  ip^i  te  in  omni  humilitate  subjicias, 
ipsi  tota  devotione  inhaereas.  Me  vero  utere  ejus 
servo,  conservo  tuo,  comite  in  via,  cohaerede  futu- 
ro  in  patria  :  si  tamen  studiosissime  implevero 
mioisterium  ad  qnod  tibi  missus  sum  ;  idque  quan- 
tum  in  me  est  effecero,  ut  haereditatera  capias  salu- 
tis.  Ad  ea  de  quibus  queslus  es,  ila  respondeo.  Ne- 
cessitates  tuas  ut  meas  portabo,  cum  venero. 

15!t  EPISTOLA  CXLVn. 

ad  petrith  abbatem  cluniacbnsbm  (400). 
Petrus  Bernardum,  peregre  inter  varios  et  difficHes 
pro  Ecclesia  labores  agentem,  misso  Gebutno  ar- 
chidiacono  Trecensi  consolatus  fu^rat.  Ejus  ita- 

?ue  benevolum  animum  suavisstme  recolit,  et  fe- 
iciorem  exstinctojam  schismate  Ecclesio!  statum 
prasdicat. 

Domino  et  Patri  rcverendissimo  Petro  Clunia- 
cciisi  abbati,  suus  Bernardus,  quod  suus. 

1.  Visitet  te  Orions  ex  alto,  o  bone  vir,  qnia  visi- 
tasti  me  in  terra  aliena,  et  in  loco  peregrioationis 
meae  consolatus  es  me.  Bene  fecisti,  intelligens  su- 
per  egenum  et  pauperem.  Absens  eram,  et  absens 
etiam  longo  tempore ;  et  recordatus  es  nominis 
raei,  homo  magnus,  occupatus  in  magnis.  fienedi- 
ctiis  sanctus  angelus  tuus,  qui  pio  pectori  tuo  id 
suggessit :  benedictus  Deus  noster,  qui  persuasit. 
En  teneo,  unde  glorier  apud  extraneos,  lilteras  tuas, 
et  illas  litteras  in  quibus  tuam  mihi  animam  effudi- 
sti.  Glorior  quod  habeas  me  non  modo  in  raemoria, 
sed  et  in  gratia.  Glorior  privilegio  amoris  tui, 
refectus  sum  de  abundautia  suavitaiis  pectoris  tui. 

de  me,quod  tuum  non  esset,relinquerent;  nihil  tibi 
de  te  non  meum  esse  permitterent.  Mansit  in  me 
constanter  ex  illo  tempore,  et  utinam  sic  in  te  ma- 
neat  Christi  causa  caspta !  mutua  charitas^quas  sola^ 
quia  nunquam  excidere  novit,  morem  suum^  quan- 
tum  ad  me  pertinet^in  me  optime  conservavit.  Cum- 
que  hanc  omni  auro  chariorem^  omni  gemma  cla- 
riorem^  in  sinu  meo  reposuerim^in  thesauris  abs- 
conderim,  miror  quod  tanto  tempore^  non  qualia 
vellem  indicia^  hujus  a  te  mihi  custoditas  charitatis 
acceperim.  Aqo  quidem  gratias^quod  saspeper  quos- 
libet  salutationibus  missiSy  non  venitus  te  amici 
oblitum  signasti.  Sed  queror,  quoa  certiora  per  /t^- 
teras  indicia  hactenus  non  dedisti.  Certiora  dixi, 
quia  nescit  charta  impressum  mutare  sermonem  : 
cum  hquentium  lingua,  addendo^  vel  demendo,  in- 
junctam  mutet  sa^pius  veritatem,  Unde,  quia  ut  elec- 
tus  prxliator^  paratus  in  diem  bellit  pro  Ecclesias 
Dei  periculiSy  dextra  et  lasva  uteriSj  et  per  arma 
justitia  a  dextris  et  a  sinistris  contendis ;  nuntios 
meos,  quos  domno  papce  dirigo,  ex  parte  amicitias 
tuas  secure  committo  :  quoniam  qui  alienorum  caU' 
sis  assistis,  tuorum  negotiis  deesse  non  poteris.  Per 
quos,  ut  querela  mea  sopiatur,  esse  tuum,  ac  redi" 
tum,et  statum  domni  papas  non  solum  legatis  meis^ 
sed  et  litteris  tuis  committe.  Utinam  et  te  a  curia 
laboriosa^et  me  a  cura  periculosa  expeditum,ut  sem- 
per  optavi^  nunquam  mutandus  unus  locus  retine' 
rel,  una  charitas  uniret,  unus  Christus  susciperet ! 


305 


BPISTOLiE. 


306 


Non  solum  aulem,  sed  et  glorior  in  tribulationibus,  ^  didimus,  ampliora  libenter  donaturi,  cum  ea  vobis 
si  quas  dignus  habitus  sum  pro  Ecclesia  pati.  Haec  ^ 
Plane  gloria  mea  et  exaltans  capai  meiim,  Ecclesiae 
Iriumphiis.  Nam  si  socii  fuimus  laboris,  erimus  et 


consolationis.  Collaborandum  fuit  el  compatiendum 
matri,  oe  et  de  uobis  quereretur  dicens  :  Qui  juxta 
me  erantj  de  longe  steterunty  et  vim  faciehant  qui 
qucerebant  animam  meam  (PsaL  xxxvii,  12,  13). 
2.  Deo  autem  gratias,  qui  deriit  ei  victoriam,  ho- 
nestavit  eam  in  laboribus,  et  complevit  laborcs 
illius.  Tristilia  nostra  in  gaudium,  et  luctus  noster 
in  citharam  versus  est.  Hiems  traDsiit,  imber  abiit 
et  recessit,  flores  apparuerunt  in  terra  noslra,  lem- 
pus  putationis  advenit,  amputatum  esl  sarmentum 
inutile,  putre  membrum.  Ille,  ille  iniquus-  qui  pec- 
care  fecit  Israel,  morte  absorptus  est  (401),  et  tra-  d  contradictione  possetis,  ne  tunc  quid  vestra  referre 


onerosa  non  fore  cognoverimus.  Alioquin  quando 

hoc  ipsum  auderet  nosira  pusillitas,  nisi  daret  ad 

digoitaiem    accessum    vesirae    dignationis   humili- 

tas? 

EPISTOLA  CXLIX  (404). 

AD   EUMDEM. 

Monet  ut  a  monasterio  Sancti  Bertini  tam  operose 
sibi  vindicando  desistat, 

Quam  nolim  fieri  quod  vestrse  putem  obviare 
Reverenlia;,  credo  sinceritalem  veslram  non  lalcre. 
Ea  fiducia  suggerere  vobis  non  dubito,  quod  suggc- 
rendum  videtur.  De  monasterio  Sancti-Bertini  (405) 
vellem  vos  moderatius  agere,  quam  coepistis.  Nam 
etsi  hoc  vobis  in  pace  subjicere,  et  absque  omni 


ductus  in  ventrem  inferi.  Fecerat  quippe,  secundum 
prophetam,  paclum  cum  morte,  et  cum  inferno 
foedns  inierat  {Isa,  xxviii,  15)  :  ideoque,  juxta 
Ezechielem,  factus  est  perditio,  et  non  subsbtit  in 
aetemum.  Alius  quoque  omnium  sicut  maximus,  ita 
et  pessimus  inimicus,  abscissus  nihilominus  est 
(402).  Et  is  eral  unus  ex  amicis  Ecclesise,  sed  illis, 
de  quibus  solet  queri,  et  dicere  :  Amici  mei  et  pro- 
ximi  mei  adversum  me  appropinquaverunt  et  ste- 
ierunt  (Psa/.  xxxvii,  12).  Siqui  restant,  cito  spera- 
mus  de  similibus  idem  judicium.  Prope  est  ut  rever- 
tar  ad  fratres  meos,  si  vita  comes  fuerit,  per  vos, 
sicut  intendo,  transiturus.  Interim  commendo  me 
sanctis  orationibus  vestris.  Salutamus  fratrem  Hu- 
gonem  Camerarium,  et  omnes  qui  circa  vos  sunt, 
cum  reliqua  sancta  multitudine. 

EPISTOLA  CXLVIU  (403). 

AD   EUMDEM. 

Paucis  Petro  respondet,  plura  in  aliam  occasionem 

reservans. 

Domioo  Petro  abbati  Cluniacensi,  Bernardus, 
homile  dileciionis  obsequium. 

Lectis  litteris  vestris,  laelatus  sum  in  eis  quod 
tantiilum  videlicet  tantus  in  benediciionibus  dulce- 
dinis  praevenire  curastis.  Caeterum  vivendi  nos  in- 
vicem,  et  colloquendi  pariter,  quoniam  dignum 
judicatis,  quando  se  offeret  illa  opportunitas, 
quando  conveniens  locus,  quando  justa  occasio  ? 
Hec    interim   153    paucis    vestris    pauca   rcd- 

(401)  Antipapa  Anacletus,  mortuus  anno  1138. 
Mortis  genus  describit  Emaldus,  in  libro  secundo 
de  Vita  S.  Bernardi,  cap.  7  ;  Ordericus,  p»jg.  915, 
Anacletum  subiia  morte  decessisse  tradit.  Yictor  ab 
aemulis  Innocentii  subrogalus,    ex  Yita  fiernardi. 

(402)  Videtur  is  esse  (jerardus  cpiscopus  Engo- 
lismensis,  mortuus  anno  1136,  ex  notis  ad  episio- 
lam  126.  De  ejus  morte  Ordericus,  pag.  908,  ubi 
euni  emditissimum  vocat,  et  vimm  «  magni  nomi- 
nis  et  polestatis  in  Roniano  senatu  tempore  Pascha- 
lis  papae  et  Gelasii,  Calixti  et  Honorii.  » 

(403)  Scripta  circa  annum  1138. 
404)  Scripta  anno  Ghristi  1138. 
^405)   Monasterium  Sancti  Bertini   apud  Audo- 

maropolim,  aliis  Sithiense,  cum  ad  extremam  ino- 
piam  devenissetf  a  Lamberto  abbate  Hugoni  abbaii 
Glmiiaceiiai  commissum,  anno  1101.  fta  demum 


quidem  video.  Neque  ^nim  crediderim  vos  delectari 
honore,  cum  lanto  onere.  Nunc  vero  cum  nee 
absque  magno  labore  vindicare  vobis,  prsefatum 
monasterium,  nec  in  pace,  ut  aiunt,  quealis  possi^ 
dere  :  honesta  vobis,  ut  mihi  videtur,  prsebetur 
quiescendi  occasio,  timor  inquietandi. 

EPISTOIA  CL  (406). 

AD  DOMINUM  PAPAM  INNOCBMTnJM. 

Laudat  pontificem  ex  variis  recte  factis^  ejusgue 
%elum  exdt^t  adversus  ambitionem  Philippi,  qui 
modis  illegitimis  sedem  Turonensem  invadere 
tentabat. 

1 .  Saniias  capitis  redundet  in  membra.  Unguen- 
tum  quod  descendit  in  birbam  de  capite,  extrema 
quoque  fimbria  vestimenli  participet.  Si  percusso 
pastore  diffugerant  oves,  valente  et  incolumi  secure 
reverlanlur  ad  pastum.  Quod  dicimus  hoc  est.  De 
gloriae  vestrse  crebris  successibus  creber  nuntius 
laetiticat  civiiatem  Dei.  Justum  proinde  est  ut  vestra 
prosperatio  Ecclesiae  roboratio  sit  :  et  enm  exaltat 
beus  electum  de  plebe  sua,  ipsa  quoque  se  sentiat 
exaltari,  ac  de  roboris  incremento  fortiorem  agno- 
scat.  Nam  si  compassa  est,  et  conregnare  debet. 
Sic  dignum-  vobis,  sic  nobis  nece?sarium.  Quid 
enim  ?  si  in  timore  et  angustia  sequitatis  vigor  non 
languit,  non  tepuit  fervor,  modo  cedimus  cum 
appropinquamus  ad  palmam  ?  quae  eminuit  in  infir- 
mitale,  io  sublimitatc  virtus  succumbet  ? 

2.  Quam  nempe  in  manu  valida  ordinatum  est 

reflorait  tum  facultatibus,  tom  religiooe,  tum  etiam 
numero  monachorum,  ut  cum  ibi  vix  duodecim 
anlea  monachi  vivere  possenl,  ibidem  accreverit 
numerus  ad  centum  et  quinquaginta,  ex  quibus 
multa  Belgii  et  Franciae  monasteria  regularem  dis- 
ciplinam  receperant,  teste  Hermanno  monacho  in 
Spicilegii  tomo  12,  pag.  443,  cui  Iperiua  consentili 
Hugone  Cluniacensi  abbate  mortuo,  jugum  excus- 
sere  Sithienses,  qui  abbaiem  suum,  iuconsultis 
Cluniacensibus,  in  litem  vocarunt.  Eis  eo  usque 
perducta  est,  ut  duos  jam  abbates,  Joannem  videli- 
cet  ac  Simonem,  dejecisset  Innocentius  II,  agente 
Petro  Yenerabili,  qui  tandem  urgeote,  Bernardo, 
jure  suo  cessit,  et  Beriinenses  sui  jurisesse  permisit. 
Vide  notas  ad  Apoiogiam,  tomo  II. 
(406)  Scripta  anno  Christi  1133. 


30t 


S.  BERNARDl  ABBATIS  CLARiE.VALLENSlS 


308 


nobile  illad  monasterium  Virailiaceose  (407)tNec|| 
insanis  profecto  tumultibus  armatae  piebis,  nec 
effreni  fureatium  atque  obstrepentium  vesani» 
monacborum,  nec,  quod  bis  forlius  fuit,  copiis 
mammonae  cedendum  putavit  vel  ad  modicum 
apostolica  celsitudo.  Quid  apud  Sanclum  Benedi- 
ctum  (408)?  numquid  regia  indignatio  prohibere 
potuit  spirilum  libertatis,  accensum  atque  accin- 
ctum  adversus  camem  et  sanguinem  ?  Sic  Sancii 
Memmii  (409),  sic  Sancii  Satyri  (410),  miro  modo 


eccleslBB  immutatse  sunt,  et  de  synago^  Sataiue 
restitutee  sunl  in  sanctuarium  Dei,  vellent,  nolleBl 
omnes  iniqua  agentes  *  supervacue.  Sed  nec  Leodil 
cervicibus  imminens  mucro  barbaricus  compulit 
acquiescere  importunis  improbisque  1 54^  postula- 
tionibus  iracundi  atque  irascentis  regis  (414).  Quis 
vero  dignis  efferat  laudibus,  quod  novissime  diebus 
istis  de  manu  potentis,  eminus  licet,  emissum  esl 
in  turbatores  Ecclesise  AureUanensis  (412)  ?  Revera 
nuoc  sagitta  Jonalhae  non  abiit  retrorsum  (//  Reg. 


(407)  Alias,  Vezeliacense,  dioecesis  iEduensis,  a 
Gerardo  comite  Nivernensi  et  Berlha  ejus  uxore 
constructum  circa  annum  821,  in  gratiam  mouia- 
lium,  quibus  monachi  substituti,  iisque  demum 
canonici  ssecuiares  anno  1537.  Ilujus  monaslerii 
reformationem,  agente  Henrico  Burgundiae  duce, 
Guillelnms  Sancti-Mayoli  abbatis  Gluniacensis  dis- 
cipulus,  primo  quidem  instituit;  deiode  vero  S. 
Hugo  itidem  Gtuniacensis  abbas  jam  collabentem 
disciplinam  iterum  restauravit.  Ex  qua  Faschalis  II 
auctoritate  factum  est,  ut  Gluniacensi  abbaii  anno 
1103  omnino  subjiceretur.  Vide  Ducheoium  in  ootis 
ad  Bibliolhecam  Gluniacensem.  At  monachi  Veze- 
liacenses  Gluniacensium  jueum  paulatim  detrec- 
tantes,  rursus  ab  Innocenlio  11  eisdem  subesse  com- 
pellunlur.  Qua  de  re  Vmliacensis  hisloricus,  iia 
loquilur  :  i  Hanc  siqaidem  libertatem  cum  per  ire- 
centos  fere  annos  ^b  ipso  suae  fundationis  principio 
Vizeliacensis  Eccle^ia  quiele  et  absquj|calumnia  ob- 
tinuisset,  tamque  de  suis  quam  de  allorum  fratribus 
monasteriorum  sibi  Patres  inditferenter  praefecis- 
set,  Gluniaceosis  longe  post  exorti  per  subreptio- 
nem  sibi  vindicare  nisi  sunt/  assensum  quidem 
primum,  deinde  vero  jus  electionis  sibi  arrogantes, 
mentientes  utique  a  Paschali  traditam  sibi  curam 
ordinis  Ecclesise  Vizeliacensis.  Ob  quam  prorsus 
causam  eadem  Ecclesia  sub  lunocenlio  II  papa  grave 
scandalum  pertulit,  reclamando  libertatem  ingeni- 
tam,  dum  per  violentiam  ejusdem  Innoccniii  et 
comitis  Nivemensis,  inlruso  a  Gluniacensibus  quo- 
damAlberico,  fereomnes  ssepe  fati  monaslerii  fratres 
vinculis  colligati »  etc.  Spicilegii  Acheriani  tomo  III. 

(408)  Intellige  Sanctum  Benedictum  super  Padum, 
Padolironense  appellatum,  de  quo  idem  constitu- 
tuQi  a  Gregorio  VII  et  Galixto  II  ac  dc  Vizeliacen- 
si,  nempe  ut  in  illo  sine  Gluniacensis  abbatis 
consilio,  provisione  et  prsecepto,  abbas  nullatenus 
eligeretur,  aut  electus  sine  commeudaliliis  ejus  lit- 
tens  a  quoquam  e^isropo  benediceretur.  Gum  au- 
tcm  secus  actitari  coeptum  esset,  Innocentius  pe- 
tente  Petro  Veuerabili  litteris  suis  mandavit  (quem- 
admoduni  ex  Bulla  Glementis  III  daia  anno  1187 
colligere  eet,  Biblotb.  Gluniac.  eol.  2452)  ut  Gui4tel- 
mus  abbas,  Gluniacensibus  inconsuUis,  eleclus  et  or- 
diftatus,  eisdem  sese  reprseseniaret,  et  obedieotiam 
revereotiaroqiie  exhiberet. 

(409)  S.  Memmius  ex  celebri  olim  apnd  Romanos 
Memmiorum  familia  oriundus,  ia  Galliam  a  B.  Pe- 
tro  Aposioto  directus  est,  et  Gatalaunorom  primua 
episoopus  exstitit.  U  ejus  honorem  apud  eamdem 
u?bea  conctiia  est  insignis  canonicorum  ecciesia, 
quse  iostilutom  caoonicorum  regularium  ordinis  S. 
Augustini  suscepii  auctoriiate  Innocentii  li. 

(M)  Matbildis  uxor  Grofredi  BuUoniensimn  (aut 
Boloniettsium,  civitate  Boloniensi,  quae  cst  secus 
mare  Anglioum  9iia  inquit  GuiUelmus  Tyrensis, 
libro  9,  cap.  ^)»  primique  rccuperatae  Jerosolymse 
regis,  impetravit  a  Paschali  summo  Pontitice  cor- 
pus  B.  Saiyri  martypis,  cujus  agitur  solemnitas 
Nonis  Marlii,  eiqjie  posoit  w  dioeoesi  Bitorieensi 
saecularium  canonicorom  coUegium  :  qui  intra  pau- 


cos  annos  (tam  faciles  et  proclives  ad  deteriora  su- 
musl)  ad  vitam  adeo  ssecularem  et  immoderatam 
degenerarunt,  ut  Innocenlius  jusserit  eos  exponi,  re- 
ponique  B.  Augustioi  canonicos,  quod  Memoriale 
hisloriarum  sic  insinuat  :  «    Anno   H38,   clarebat 

g  ordo  canonicus  Sancli-Victoris  Parisiensis,  cele- 
brisque  per  orbem  fama  habebatur  propter  insignes 
personas,  moribus  et  scicntiis  omatas  :  quas  in  di- 
versis  mundi  Eeclesiis  sparsit,  velut  vitis  fecunda  pal- 
miies  profcrens  transplantandos.  Hoc  enim  tempore 
fuerant  ibidem  accepti  canonici  profcssi  praelati  in 
Ecclesia  Romana  duo  cardinales,  dominus  Hugu, 
episcopus  Tusculanensis,  et  magisler  Ivo ;  abbates 
quoque  novem.  In  ecclesia  Saocti-Satyri  Bituricensis 
abbas  Radulfus,  »  ot  ca?iera.  His  subscribit  Necrolo- 
gium  Sancti-Victoris  Parisiensis,  in  quo  ad  quintum 
Idus  Februarii  legitur  :  «  Obiit  dominus  Andreas  ab- 
bas  Saucti-Satyri,  ei  noster  canonicus.  »  Stephanus 
ex  abbate  Sanctae-Genovefae  Parisiensis,  episoopoa 
Tornacensis,  in  epistola  ad  Lucium  III  papam  (quie 
incipit,  Movetur  usque,  etc),  comnnendat  ejusdem 
coenobii  gravem  constantemque  disciplinam.  Adde 
quod  iu  libello  taxationis  episcopatuum  et  benefi- 

r  ciorum  Francise  isthaee  abbatia  sub  ordine  S.  Au- 
gustini  recensita  sit. 

(411)  —  Id  potissime  videlur  intelligendum  de  in- 
vestiiuris  ecclesiarum  ab  imperalorc  Lothano  re- 
plitis,  etab  Innocentio  denegatis.  <  Eo  quoque  tem- 
pore,  9  inquit  abbas  Ursperg.  ipse  Papa  adiii  impe- 
ratorem  Lotharium,  pet(>ns  ab  eo  favorem  contra 
Petrum  Leonis,  et  suos  fautores.  »  Sane  Imperator 
usus  consilio  super  hojusmodi  responso,  coepit  a 
papa  repetere  investituras  episcopatuum,  quas 
multo  temfiore  impcratores  ante  se  habueranl. 
Ideoque  apostolicus  non  modieum  est  turbatus,  et 
de  aaventu  suo  contristatus ;  de  reditu  c{uoque  an- 
xius  eftectus.  Nam  petitionem  priocipis  exaudire 
non  poterat  super  tali  articulo,  pro  quo  Ecelesia  tot 
mala  sustinuerat.  Interveuiente  tamen  consilio  et 
orationibus  S.  Bornardi,  securus  recessil  ab  Impe- 
ratore.  Otto  Frisingensis  quidem  Ubro  7,  cap.  18, 

n  idem  sed  mitius  denarrat. 

*^  (412)  Quinam  isti  fuerint  discimus  ex  nonnullis 
epislolis,  quas  noster  Acherius  Spicilegii  tomo  III, 
pag.  153  sa^.  inseruit.  Et  primo  quidem  ex  epistola 
Archembaloi  Ecclesife  Aurelianensi^  subdecani  ad 
Henricum  Senonensem  archiepiscopum,  advertimus 
hujus  perturbfttionis  incentorem  fnisse  Joannem 
qnemdam  Aurelianensem  (is  postea  enmdem  Ar- 
chembaldum  necari  ursecepit :  vide  epistolam  161),in 
archidiaconi  dignitatem  intrusum,  cui  cum  Arcbem- 
baldus  alique  clerici  sese  opponerent,gravesinjurias, 
bonorumque  fere  omnium  drtrimenta  tnm  ab  ipso 
Joanne,  lum  ab  ejus  fautoribus  Bartholoma^o  Gapi- 
cerio,  Zacharia  Pagano  archidiacono,  Jacobo  Sancti- 
Aniani  subdiacono,  etc.  passi  sunt.  Unde  in  tine  sic 
ro^»t,  «  quatcnus  de  malefactoribus  suis  plomiriam 
^ibi  justitiam  faciat  i  H^nricus  archiepiseopus  (ad 
qnem  vacaote  sede  Aureliancnsi  eonfugerant),  •  et 
Ecclesiam  quse  sanguinis  efAisione  et  sacrilegiis  mul- 
tis  poUutA  erat,  cessare  sen  intenMci  jnberet,  et 


309 


EPISTOLiE. 


310 


i»  22),  ethsstaejusnonestayersa.  In  quo   tamen  ^  lentatur,  Innocentins,  est,  et  filius  iniquitatis  non 
verbo  rex    quidem   turbatus  est  :  sed  non   omnis      apponet  nocere  ei. 


Jeroaoiyma  cum  illo.  Magis  autem  mitigayit  omnem 
iram  suam  et  ipse  tandem.  Erubuit  siquidem,  et 
timuit  armari  frnstra  adversus  Dominum,  et 
adversns  Christum  ejus.  Hinc  prorsus  elevata  est 
magnifieentia  tua  super  coelos:  tantum  ut  laudabile 
principium  condigno  exitu  perornetur  (413).  Quod 
quidem  universi  qui  vos  amant,  vehementer 
exspectant  :  idque  flagitanl  maturari. 

3.  Sane  simili  zelo,  et  in  manu  aeque  poleoii, 
Ecclesiae  Turonensi  jamjamque  subvenire  necesse 
est.  Alioquln  prope  interitum  est  et  ipsa,  nisi  cito 
feraiis  auxilium.    Revixit,    ut    aiuut,     Gisleberti 


4.  De  csetero  memoriam  abundanti»  suavitatis 
tu?e,  dulcissime  Pater,  dum  suspiramus  pnesentiam 
dulciter  invicem  eructamus  :  quia  carcmus  illa,  in 
ista  consolamur.  Hsec  sedula  cordibus,  haec  oribus 
frequons,  sal  est  in  omni  sermone,  aures  mulcet, 
dulcorat  ora,  corda  rccreat  et  inflammat  :  ceieber- 
rima  est  in  convenlibus  sanctorum,  colloquia  condit, 
impinguat  preces,  ad  orandum  sollicitat.  Oramus  et 
nunc  solliciti  pro  vobis  et  vestris,  ut  aetema  me- 
moria  dignos  vos  ipsa  aetemitas  habeat,  cui  et  pro 
qua  temporaliler  laboratis.  Amen. 

KPISTOLA  CLI. 


^i^rfr  ^tl^\^°  Philippo  ipsius  plane  et  nepote  g  ,„  p^,,,,,,^  ^^^^^^^,^  ^^^^^,]^  ,^^^^^^ 

carnis,     et    haerede    ambitionis.    Quanla    nempe      /> .•,„.•_...  j., ..  ,>.... 

dominandi   cupiditate  et    iste   juvenis    inardescat, 
indicat  matris  suae  Ecclesiae  diuturnus   et  miserabi- 


Gravem  animi  sui  dolorem  exprimitsuperPhilippOy 
Turonensis  Ecclesice  prcesulatum  inaebitis  modis 
ambiente. 


lis  cruciatus,  quo  pene  eam  eviscerat  miser,  ut  se 
pariurial  in  honorem.  Est  tamem  auctore  Deo  ejus 
tergiversationibus  finis  tandem  impositus  :  si  la- 
men,  quod  dictante  justitia,  et  compellente  mali- 
tia,  et  pace  provocante  in  eum  aclum  est,  apo- 
stolicae  auctoritati  ratum  habcre  placuerit.  Absit 
autem  nt  confundat  tidelcs  suos  benigoa  majestas, 
quibus  idem  negotium  dignum  duxit  commitlere 
terminandum  I  Absit,  absit  ut  saeva  ambilio  refugium 
habeat  apud  innocentiae  defensorem  1  Uoc  ipsum 
qnantae  audaciae  est  quod  icntal,  quantae  dementiae 


Dolco  super  le,  Philippe  charissime  :  sed  qnaeso 
te  ne  rideas  dolorem  meum ;  nam  si  tibi  minime 
videris  forsitan  esse  dolendus,  ideo  magis  dolendus. 
Tu  videris  quid  de  te  sentias  :  ego  te  arbilror  omni 
lacrymarum  155  fonle  plangendum.  Dolor  meus 
non  esl  dignus  subsannatione,  sed  compassione : 
quia  dolor  meus  non  est  de  carne  et  sanguine; 
non  de  amissione  rerum  periturarum,  sed  de  te,  o 
Philippe  !  Non  potui  expressius  demonstrare  mag- 
nitudinem  causae  doloris  :  Philippus  est  in  causa. 
Cum  hoc  dico,  gravem  Ecclesiae  pronunlio  luctum, 


quod   sperat !   Semei    et  secundo    jam   apostolici  Q  quae  te  aliquando   sno  gremio  confovebat,  germi- 


c  inlemptor  mandati,  justiliam  subterfugit :  et  nunc 
impndentiori  temerilate  audct  denuo  nihilominus 
tantae  aequitatisvultibus  praesenlari!  Cui  obscurum 
est  quam  impie  cogitet  io  mammonae  viribus  turrim 
fortitudinis  oppugnare,  homo  qui  de  justilia  penilus 
non  praesumit  I  Sed   securi  sumns  :  siquidem  qui 

hanc  iojuriam,  quae  in  dominum  papam  redundabat, 
ulcisci  non  differret.  »  Exstat  ibidem  alia  ejusdem 
argumenti  epislola  a  Gaufrido  episcopo  Carnotensi 
ad  praedirtum  Henricum,  transmissa.  Et  foriasse 
Joanues  ille  intrusus  suam  dignitatem  Regis  auctori- 
tate  vindicabat.  Sed  tandem  Innocentius  papa  arrepta 
oppressorum  tutela,  nunc  dicto  Gaufrido  Camotensi 
apostolicae  sedis  legatoistiuscausaecuram  ct  p^troci- 


nantem  sicut  lilium,  florentem  donis  coelestibus  [al. 
florentem  donis  innumeris].  Quis  lunc  temporis  non 
clamabat,  bonae  spei  juvemem,  bonse  indolis  adolc- 
sccntem  ?  Sed  heu  I  mulatus  est  color  optimus 
(Thren.  iv,  1).  A  quanta  spe  decidit  Francia  quae 
te  genuit  et  dutrivit!  0  si  cognovisses  et  tu  !  (Luc. 

berti  ante  Hildebertum  in  eadem  sede  ambitiosi 
episcopi  nepotem,  aliis  reclamantibus  elegerunt. 
Philippus  confestim  Anacletum  pseudoponlincom 
adiii,  ut  ab   eo  confirmarelur  et  ordinaretur;  mox- 

3ue  Turonos  reversus  est.  loterim  Hugo,  vir  pru- 
ens  et  nobilis,  a  saniori  oarte  eorumdem  clerico- 
rum  canonice  eligitur,  et  in  Cenomannensi  Ecclesia 
a  ( juidone  et  comprovincialibus  episcopis  consecra- 


apv7»vriiv>c&   f\i\jH9  iCKakV  lOfclUo  l>auaoC  UUI  aill   \ih    UiilUVI—    ■%    o^^mivavu^   \h,    v>vrui|/t  w  A[ivi»i'k/u«9  vpAovv|/io      waw^  wi  »" 

nium  dt^mandavit,  et  reos  ad  satisfaciendum  cocgit.  v  tur:  quo  Pbilippus  cognito,  secum  omamenta  Ec- 


(413)  Hic  quidam  editi  interponunt  duos  versus 
contra  fidem  manuscriptorum. 

(414)  Gisleberlus  seu  Gilbertus  decessor  Hilde- 
berti,  qui  anno  1125  ex  cathedra  Cenomanneusi  in 
Turonicam  translatus  est,  eamque  tenuit  aAnis  sex 
€um  lolidem  mensibus,  ut  ad  epistolam  122  nou- 
vimus.  Eo  mortuo  Philippus  Gisleberti  nepos  malis 
artibus  sedem  invadens  favente  Anacleto,  huic  epi- 
stolae  occasionem  dedit,  et  sequenti,  quae  prior  scri- 
Vta  est  Phiiippo  ced(>re  coacto,  Hugo  canonice  snf- 
fectus.  Lege  Analectorum  tomum  III,  pag.  338. 

(416)  Scripta  est  haec  epistola  anno  11 33.  Alias 
inscribitnr,  Ad  Philippum  Turonensis  Ecclesice  elc- 
ctum.  —  «  Anno  1137,  Hildeberto  Ecclesiae  Turo- 
nenfis  pontifice  mortuo,  canonici  ejusdem  Ecclcsise 
violentia  Goffridi  comitis  propriis  scdibus  sunt  ex- 
pulsi.  Com  veropontificemcanonicedebcrent  eligere, 
m  parteb  divisi  sunt.  Quidam  enim  illorum,  contra 
sanctorum  scita  canonam,  quemdam  Pbtlippuro,  Gii- 


clesiae  deferens,  furtim  aufugit.  »  Haec  ex  Actis 
episcoporum  Cenomannensium  editis  in  tomo  tertio 
Analectoruni.  Cum  hoec  agerentur,  Bernardus,  qui 
tunc  Yiterbii  morabatnr,  has  litteras  scripsit  ad 
Philippum ;  qui  aliquanto  remissior  factus,  Anadeto 
mortuo  deinceps,  Turonensem  Ecclesiam  ambitu  suo 
exagitat:  contra  quem  Yir  sanctus  anno  sequente 
1138,  ad  Innoccntium  scripsit  epistolam  praeceden- 
teni.  Caeterum  sub  Hugone  archiepiscopo,  qui  tan- 
dem  l^hilippum  evicit,  id  conti^it  quod  Innoccn- 
tius  UI  commemorat  in  libri  iii  epistola79: «  Adjecit 
etiam  pars  Dolensis,  quod  processu  tcmporis  bonae 
memoriae  Eugenius  papa,  pranlecessor  noster,  felicis 
recordaiionis  Bernardum  Clarae-Vallensem  abbatem 
ad  sopiendam  inter  easdem  Ecclesias  controversiam 
destinavit,  cujus  statutum  servare  noluit  Ecclesia 
Turonensis.  •  Hiec  lon^  post  inilium  epistolae  ab 
Innocentio  III  scriptae  in  causa  Turonensis  Ecelesiae 
adversus  metropohm  Dolensem. 


311 


S.  BERNARDl  ABBATIS 


XIX,  42.)  TUf  iDqnam,  si  apponeres  scienliam,  a 
apponcres  el  dolorem  (Eccl.  1, 18),  et  dolor  tuus 
faceret  ne  Doster  omDiuDi  esset  infnicluosus. 
Procederem  si  seqnerer  spiritum  meum  :  sed  nolo 
proferre  plurima  in  incertum,  et  esse  quasi  aerem 
verberans  (/  Cor.  ix,  26).Sed  haec  scripsi,  ut 
nostrum  uleumque  erga  te  affectum  cognosceres,  et 
ut  nos  scires  esse  in  proximo,  si  forte  Deus  inspira- 
ret  tibi  nostrum  curare  colloqnium,  et  optatam 
nobis  tni  velles  exhibere  prsesentiam.  Sumus  enim 
Vilerbii  (416),  et  te  morari  in  Urbe  audivimus. 
Dignare  rescribere  nobis  quidquid  illud  sil  quod  de 
his  litteris  nostris  corde  conceperis,  ut  sciamus 
quid  faciendum  sit  nobis,  pius  videlicet  miansve 
dolendum.  Quod  si  omnia  contemais,  et  in  nullo  n 
nos  audis,  ego  quidem  fructum  non  perdam  litte- 
rarum,  quse  ex  charitate  proceduDt;  sed  tu  de 
coDtemptu  ante    tribnnal    lerrifieum    respondebis. 

EPISTOLA  CLII  (417). 

AD  DOMINUM  PAPAM  INNOCENTIUMkPRO  TRECENSI  EPI- 
"  SGOPO. 

Insolentiam  clericorum  nutririignavia  episcoporum^ 
Drecemem  vero  ob  clericos  correptos  gravari, 
InsoleDtia  clericorum,  cnjus  maler  est  negligen- 
tia  episcoporum,  ubique  terramm  turbat  el  molestat 
Ecclesiam.  Dant  episcopi  sanctum  caoibus,  et  mar- 
garitam  porcis  :  et  illi  conversi  conculcant  eos. 
Merito  quales  fovent,  tales  et  susiinent.  Quos  ditant 
Ecclesise  boDis,  dod  corrigunt  eorum  mala,  malos-  r 
que  gravati  portant.  Alienis  nimirum  laboribus 
locnpletantnr  clerici,  comedunt  fructum  terrae  abs- 
que  pecnuia  :  et  prodit  quasi  ex  adipe  iDiquitas 
eorum.  Qnos  proprie  hodieque  respicit  vetus  illa 
scriptura :  Sedit  populus  manducare  et  hibere,  et 
surrexerunt  ludere  {Exod.  xxxii,  6).  Mens  quippe 
assneta  deliciis,  nec  exculta  discipliuae  sarculo, 
mnltas  contrahit  sordes.  Porro  iuveteratam  rubi- 
ginem  si  lentes  abradere,  nec  snmmis  saltem  digitis 
contingi  patientur;  sed,  sicut  scriptum  esl,  Incrassa* 
tus  est  dUectuSy  et  recalcitravit  {Deut.  xxxii,  15). 
Insnrrexemnt  testes  iniqui,  homiDes  quos  delectat 
▼itam  semper  alicDam  rodere,  negligcre  snam.  Sup  - 
plicat  puer  vester  pro  eo  cujus  in  hac  discordia,  si  q 
non  fallor,  tota  culpa  est  quod  culpa  redarguerit 
clericorum.  Heec  pro  episcopo  (418).  lu  reliquo  pro 
me  satisfacio.  Scripia  dignationis  vestrae ,  quibus  me 

(416)  Brgo  tum  Beroardus  Viterbii  io  Etmria 
versabalur,  et  qnidemanno  4133,  quo  in  Germaniam 
ad  Lotharium  ab  Innocentio  missus  est :  qno  ex 
loco  prsecedens  ad  Innocentium  epistoia  scripta  vi- 
detur.  De  alia  apud  Yiterbium  ejus  mora  vide  ser- 
monem  2  in  Cantica,  n.  14. 

(417)  Scripia  circa  annnm  1135. 

^418)  Nimirum  Trecensi,  nomine  Attone. 

(449)  Scripta  anno  Christi  1135.  In  codice  Ci- 
sterdensi  haec  observatio  legitur:  c  Scieudum  est 
duos  exstitisse  Bernardos  in  domo  Portarum,  uoum 
Priorem,  alterum  sub  priore,  qui  et  postea  cardi- 
nalis  fuit.  »  Prior  ex  monacho  Ambrooiaceosi, 
Carthuaiffi  Portamm  originem  dedit  anno  1115,  de 
quo  in  Necrologio:  <  Pndie  IdusFebruariiobiit  Ber- 
nardus  primus  prior  Portarum  1158.  «  Longe  aute 


CLAR^-VALLENSIS  312 

venire  ad  vos,  cum  jubere  posselis,  rogare  dignan- 
lissime  maluistis,  norit  Paternitas  vestra  ad  me  ante 
Nativitatem  beatae  Mariae  miDirae  pervenisse.  Itaque 
DOD  dico,  Juga  boum  emi  quinque;  aut,  Villam 
emi;  aut,  Uxorem  duxi  (Luc.  xiv,  18-20) :  sed  plaoe 
(quod  el  vos  non  ignoratis)  parvulos  lactare  me 
fateor ;  et  ideo  quomodo  sine  gravi  scaodalo  ac  pe- 
riculo  ipsorum  veoire  possim,  non  video. 

1 5e  EPISTOLA  CLIil. 

AD  BERNARDUM  DE  POHTIS  (419),  DE  OBDINB  CARTHU- 

SIENSI. 

Petentiexpositionem  in  CanticaSalomoniSyprcBten" 
dit  tenuitatem  suam,  tantoscHicetopert^etaliO" 
rum  exspectationi  imparem, 

1.  Petis  ioslaDter,  et  ego  coostaater  abnuo,  sed 
parcens  mihi,  non  te  spernens.  0  utinam  tuo  studio 
iogeDioque  dignum  aliquid  elaborare  possem !  Lu- 
menoculomm  meorum,  etipsam  qnoque  animam,  si 
fieri  posset,  pariter  tibi,  amice  charissime,  et  io  Chri- 
sti  visceribus  mihi  poiissimum  io  omoi  pleoitudine 
dilectiouis  spiritualiter  [al.  specialiter]  amplectende 
frater.  Caeterum  ubi  iDgeoium,  aul  quaodo  otium 
mihisufficieos  ad  id  quod  petis?  Neque  eoim  Ie\e 
quid  aut  vile,  et  quod  oos  possuDius,  postulare  vi- 
deris  Minimequippe  pro  raioimis  sic  ioslares.  Nam 
voiuDtatem  tuara  et  curam  io  hoc  satis  produot 
crebrse  epistolae  luae,  et  vehemcDtior  spiritus  eas 
animans.  Nimirum  proinde  quaato  id  curiosius  velle 
te  seotio,  tanto,  crede  mihi,  scrupulosius  acquiesco. 
Cur  hoc?  Ne  magoa  videlicet  exspeclaoti,  ridicu- 
lum  producam  murem.  Hoc  vereor,  et  haec  causa 
cunctationis  mese.  Et  quid  mirum  si  vereor  dare, 
quod  edere  verecundor?  Invitus,  fateor,  praebeo, 
qnod  me  existimem  dod  tam  edere  profuturum, 
quam  prodere  cootemaendum.  Quis  sane  dare  velit, 
quod  dedisse  dedeceat,  accepisse  noo  prosit  ?  Libens 
do,  invitus  perdo.  Scimus  quoniam  speranli  grandia, 
modica  minns  grata  veoire  soleot.  Quod  autem  non 
venil  gratum,  perditum  est,  non  datum. 

2.  Tibi  studii  est,  ntpote  oiioso  et  vacanti,  unde- 
cumque  perqnirere  incentiva  igni  quo  ardes,  ut 
ardeas  magis,  et  impleas  voluntatem  Domini  tni 
diceotis:  Et  quid  volo  nisi  ut  ardeat?  (Luc.  xii,  49.) 
Laudo;  sed  si  illic  ea  quaeras,  ubi  te  frustratum 
postmodura  dod  queraris.  Erras  si  apud  oos  quaeris. 

id  tempus  regimeo  abdicaverai,  successorem  sorti- 
tus  alterum  Beroardum  itidem  Portarum  priorem, 
post  abdicatum  Belliceosem  episcopatum,  ut  censet 
Petrus  FraDciscus  Chiffletins  in  Praefatione  ad  Ma- 
uuale  solitarionim,  qui  huic  Beroardo  secuodo  hanc 
et  sequentem  epistolam  directam  putat :  additque 
tertium  per  id  tempus  Beroardum  post  beatum  Nan- 
thelmuro  ejusdem  loci  priorem,  postea  episcopum 
Dieosem.  Certe  Bernardum ,  cui  epistola  cum 
sequente  ioscripta  est,  priorem  non  fuisse  anno 
1135,  quo  haec  epistola  exarata  est,  constat  ex 
n.  2,  ubi  Bemardus  domnum  Priorem  saJutat,  hoc  est 
Beroardum  primum  iocolam  ac  priorem  portaruio, 
qui  locus  est  in  Baugesio  dicecesis  Lugdunensis, 
prope  Rhodanum,  tribus  leucis  a  Bellicio  urbe  epi- 
scopali.  Gonfer  epistolam  350. 


313 


BPlSTOLiE. 


314 


Ego  polius  illa  abs  te  meDdicare  debuerim.  Scio  l 
quidem  dare  quam  accipere  bealius  esse  {Act,  xxii, 
39);sedsi  detur  quod  danti  lionestum,  accipienti 
ulile  sit  :  quale  utique  penes  me  quidquam  esse 
penitus  uescio.  Quod  autem  habeo,  vcreor  si  io  me- 
dium  venerit,  ne  te  quoque  oplasse  illud  pudeat, 
poeniteat  postulasse.  Sed  quid  ?  non  melius  nos  apud 
te  tu  ipse  excusabis?  Tui  libi  certe  fidem  oculi  fa- 
ciant.  Gedo  imporlunitati  tuae  ut  vel  exhibitio  tollat 
suspicionem.  Res  est  cum  amico.  Non  parco  jam 
vprecundiae  :  prorsusdum  fiat  quod  lu  vis,  insipien- 
tiae  meae  non  memorabor.  Sermones  paucos  in  prin- 
cipio  Ganlicorum  Salomonis,  recens  dictatos,  en 
fado  transcribi  :  et  tibi,   cum  necdum  ediderim, 


BPISTOLA  CLV  (424). 

AD  DOMINUM  PAPAM  INNOCENTIUM,PRO  BODEM  QUANDO 

ELECTUS  EST   (422). 

Bernardum  de  PortiSyinLombardta  destinatum  epi- 
scopum^  dig^num  quidem  eo  honore^  sed  tali  loco 
minus  idoneum ;  ideoque  alteri  convenientius  re- 
servandum. 

Dileclum  Dco  et  hominibus  Bernardum  dePortis, 
Pater  venerande,  vocaiione  voslra  cogi  ad  opus  et 
onus  episcopale  audivimus.  Probabilis  res,  ac  digna 
plane  vestro  apostolatu,  poncre  in  lumine  lumen 
absconditum;  ne  sibi  soli  vivai,  qui  et  alios  ad 
vilam  trahere  possit.  Usqucquo  namque  latet  et  ar- 
det  tanlummodo,  qui  et  lucere  valet  ?  Levotur,  si 
placet,  super  candclabrum,  ut  sit  lucerna  ardens  et 


quam  ciiius  mitio.  In  quo  opere  cum  accepero  tem-  g  ^^^^^  .  ^  ^^^^  ^^i  non  praevaleal  vis  ventorum, 


pus,  Christo  iroperante  curis,  tentabo  procedere  : 
si  tamen  me  inde  confortes.  Domnum  et  Patrem 
nostrum  priorem  vestrum,  cum  cseteris  fratribus, 
per  te  devote  saluto,  et  propitios  habere  apud  Deum 
corde  bumili  supplico: 

EPISTOLA  CLIV  (420). 

AD    EUMDEM. 

Non  licuisse  per  negoiia  stare  promissioni  de  tnvt^ 
sendis  Chartusiensibus.  Mittttpetitos  sermones  in 
Cantica, 

Dissimulare  non  valeo  tristiliam  cordis  mei,  nec 
patior  ultra  latere  te  cruciatum  quem  palior,  Ber- 
narde  charissime.  Memor  aotiquse  meae  promissioniSy  r 
11^7  propositum  habui  et  desiderium  magnum 
transire  per  vos,  revisere  quos  diligit  anima  mea 
itlneri  meo  solatium,  laboribus  levamcn,  peccatis 
remedium  postulare  :  et  culpis  meis  exigentibus  fac- 
tum  est,  Don  ut  nollem,  sed  ut  non  possem.  Poe- 
nam  siquidem  hoc  agnosco  culparum,  non  culpam. 
Cerius  sis,  bomo  Dei,  minime  prorsus  amici  fuisse 
incuriam,  non  pigritiam,  non  negligentiam  :  sed 
caosam  obstitisse  plane  non  uegligendam,  et  causam 
Dei.  Nihilominus  tamen  vcrmis  iste  continue  rodit 
me,  et  dolor  meus  in  conspectu  meo  scmper.  Et 
quidem  alias  satis  tribulor  :  sed,  ut  verum  fatear, 
in  nollo  seque.  Vincit  labores  itineris,  caloris  incom- 
modum,  curarum  aiixietates.  Ecce  aperui  vulnus 


ne  forte  (quod  absit !)  exslinguatur.Siquidem  insolen- 
tia  Lombardorum  at  inquicludo  corum  cui  non  est 
nota?  aut  cui  magis  quam  vobis  ?  Nobis  melius  no- 
stis,  quam  sit  ille  episcopatus  dissipalus,  quamque 
domus  exasperans.  Quid  putamus  csse  faclurum  ju- 
vonem,  viribus  corporis  fractum,  et  quieti  eremi 
assuetum,  in  populo  barbaro,  tumultuoso,  procel- 
loso  ?  Quando  poterit  convenire  tantae  sanclitatr,  et 
tantae  perversitati ;  tanlse  simplicilati,  et  tanlse  do- 
lositati  ?  Reservelur,  si  placet,  congruentiori  loco, 
alque  alleri  populo  :  cui  sic  praesit,  ut  prosit ;  et 
festinatiooe  non  pereat  fructus,  quem  poterit  dare 
in  temporesuo. 

EPISTOLA  CLYI  (423). 

AD  EUMDEM,  PRO  CLERIGIS  AURELUNBNSIBUS. 

Usquequo  misera  illa  Aurelianensis  EccIcKia  in- 
cassum  viscera  pulsat  patris  orphanorum,  et  judicis 
viduarum?  Quippc  jacet  jam  olim  in  pulvere  virgo 
nobilis  Israel,  non  solum  viduata  viro  (424),  sed  et 
cbaris  orbata  pignorihns.  Proh  dolor  I  non  est  qui 
sublevet  eam.  Quousque  et  filios  non  dimittitis  cum 
matre  misera  clamanles  post  vos  ?  illos  dico,  qui, 
amissis  rebus  et  domibus,  capitibus  suis  refugium 
solum  invenere  diffugium.  Quid  tardat  intrepida 
manus,  nullis  hactenus  vel  negata  oppressis,  vel 
remissa  prjesumptoribus  ?  Quid  tardat,  inqunm, 
afflictos  eripere  de  manu  fortium,  et  reddere  rctri- 


amico  :  tua,  frater,  inlerest  compali  mihi,  hoc  est,  n  buiionem    superbis?   Et   si  tardal  15S,  non  de- 

. 1  .•_  «        ^       i_  »1» i«  .  _       /N     _    *_» ;_     j;i_A ^.. 


portare  mecum  quod  patior,  ut  reveler  ego.  Tuas 
et  per  te  sanctorum,  cum  quibus  es,  orationes  sup- 
plex  flagito.  Sermones  super  principia  Ganticorum, 
quos  tu  petiisti,  et  ego  promiseram,  transmitto  tibi : 
qnibus  lectis  peto,  at  quam  citius  opportune  pote- 
ris,  tuo  rescripto  moneamur  vel  ad  procedendum, 
▼el  ad  snpersedendum. 

(480)  Scripta  circa  annum  1136. 

(421)  Scripta  circa  annum  1135. 

(422)  Forte  in  Ecclesia  Papiensi,  quse  per  id  tem- 
pos  mortuo  Petro  vacabat.  Non  obtinuit  hsec  eleclio, 
sed  praevaluit  S.  Bernardi  consilium,  electo  Bernardo 
Portarum  in  episcopum  Bellicenscm,  ex  dictis,  cui 
di^tati  iam  cesserat  anno  1147,  tum  Portarum 
pnorex  cbarta  authenlica  apud  Chiffletium. 

(423)  Scripta  anno  Cjiristi  1135  vel  sequente : 


relinquat  usquequique.  Oportet  magis  dilatum  au- 
xiliura  tandem  venire  vaiidius,  et  subvenire  per- 
feciius.  lUa  sit,  si  placet,  molesiae  tarditatis  recom- 
pensatio,  ut  et  qui  apostolica  patientia  superbe  ab- 
usi  sunt,  nihil  inde  in  fine  lucrentur :  et  qui  in  ver- 
bo  vestro  patienter  passi  sunt,  minimc  eos  suae 
quandoque  pigeat  patientise. 

(424)  Scilicet  posl  Joannis  episcopi  obitum,  qui, 
contigit  anno  1133,  vacavit  sedes  quatuor  annis,  ex 
Carolo  Saussayo  in  Annalibus  Aurohanensibus  : 
cum  Hugo  decanus,  qui  eleclus  fuerat,  ex  curia 
Regis  rediens,  a  temerariis  hominibus  in  via  per- 
cussus  est,  tesle  Orderico  Yitali  ad  annum  1134. 
Haec  vero  epistola  scripta  e^t  a  Bernardo,  uti  et 
sequens,  ante  Romaoam  ejus  tertiam  profectionem 
anni  1137. 


315  S.  BERNARDI  ABBATIS 

EPISTOLA  CLVII  (425).  ^ 

AD  HAISURICUM,  PRO  EISDEM. 

Speciali  amico  suo  Haimbrigo,  Dei  gratia  diacono 
cardinali,  et  apostolicae  Sedis  cancellario,  frater 
Behnardus  de  Glara-Vaile,  luce  sapientise  et  virtulis 
clarescere. 

Nisi  quia  vesiram  novi  et  circa  affliclos  compas- 
sioncm,  et  contra  protervos  indignationem,  oppor- 
tune,  importune  instarem  vobis  pro  magistro  Wil- 
lelmo  Mandunensi  (426)  et  sociis  ejus ;  compellarem 
vos  adversus  opprcdsores  et  calumniatores  eorum. 
Nunc  autem  sufficiat  memorasse  :  vestrum  est  opc- 
re  probare  cito  quod  revera  sufficiat. 
EPISTOLA  GLVm  (427). 

AD  DOMINUM  PAPAM  INNOCENTIUM,  SUPBR  INTBRFEG- 
TIONE  MAGISTRI  THOM^  PRIORIS  S.  VICTORIS  PA- 
RISIENSIS  (428).  g 

Amanti^simo  patri  et  domino  Innocentio  summo 
Pontifici,  Bernardds  Glarae-Yallis  abbas  indignus, 
minimum  id  quod  est,  ct  quod  potest  in  Domino. 

1.  Fera  pessima  quae  devoravil  Josepb,  canum 
nosirorum  importuuitatcm  non  ferens,  ad  vcsirae 
diciiur  defensionis  auxilium  confugissc.  In  quanlam 
misera  devenit  amentiam,  ul  vaga  et  profuga  et 
tremens  super  terram,  illuc  potissimum  fugam 
inierit,  ubi  plus  timere  oportuit  ?  Sceleratissime,  tu 


CLARiE-VALLBNSIS  31^ 

summae  aequitatis  sedem  putaa  csse  speluenam  la- 
tronum,  aut  cubile  leonum  ?  tu  fiiii  recentem  adhne 
cruorem  ore  rabido  ac  ferali  spumans  et  masticans, 
fugis  ad  sinum  matris,  patris  audes  apparere  conspec- 
tibus?  Tamen  si  poenitentiara  petit,  neganda  ei  non 
est ;  quodsi  audientiam,  accipial  illam  si  placet,  qaam 
vel  Moyses  indulsit  populo  anle  conflatile  curvanti 
genu  (Exod.  xxxii,  25)  ;  vel  Phinees  fomicanti  Is- 
raelitae  {Num.  xxv,  8.)  :  vel  Mathathias  daemonibus 
immolanli  (/  Machab.  ii,  24);  vel  certe,  ut  vobis  de 
vestris  aliquem  propooamu<«,  quam  a  beato  Petro 
Ananias  et  Sapphira  meruerunt  {Act»  v,  1-10) : 
quam  denique  audientiam  dedit  negotiantibus  in 
tempIoSalvator(¥a^//i.  xxi,  12).  An  ignoramus  quo- 
rumdam  peccata  praecedcread  judicium?  (/  Tim.  v, 
24.)  nonne  vox  sanguinis  fralris  lui  clamat  adver- 
sum  te  de  terra  ?  Gredimus  et  nostri  Martyris  spiri- 
tum,  quem  novissime  diebus  istis  tua  crudelitas 
morti  dedit^  cum  caeteris  aniroabus  interfectorum, 
voce  valida  sub  altari  clamare,  et  flagitare  vindic- 
tam,  eoque  instautius^  quo  recentius  ipsius  sanguis 
effusus  est  super  terram. 

2.  Sed  nunquid  ego,  inquit,  occidi  eam  ?  Non 
utique  tu,  sed  tui,  et  propter  te.  An  et  per  te,  vi- 
dcat   Deus   et  judicet.   Si   excusabilis   tu  es,  cujus 


(425)  Scripta  anno  Ghristi  1135. 

(42o)  Maudunum  seu  Magdunum,  oppidum  est 
infra  Aurelianos  ad  Ligerim  ubi  eccle^ia  Sancti- 
Lifardi  coUegiata,  et  aedes  episcopi  Aurelianensis. 

(427)  Scripta  anno  Ghrisli  H33. 

(428)  Ob  nefariam  caedem  Thom»  prioris  Sancti- 
Yictoris  Parisiensis  poniificem  serio  hac  epistola 
interpellat,  ut  in  sacrilegos  debitam  justiiiaB  cen^u- 
r»m  et  ultiouem  exserat.  Occasionem  caedis  Bernar- 
dus  hic  insinuat.  Nompe,  quod  Thomaszclo  discipli- 
nae  ecclesiasticae  cupidiiati  ejus  et  iniquis  exactioni- 
bus,  quibus  archidiaconus  Parisiensis  clericos  pre- 
mebat,  obsisteret.  Hinc  odio  inflammatus  arclndia- 
conuj*  vindictam  anirao  coquebat,  doiiec  tandem 
nepotes  ejus,  seu  iras  et  odii  parlicipes,  quod  causam 
cognati  suam  putarent,  seu  ab  eo  ad  facinus  con- 
ducti  et  inducti,  Thomam  in  ilinere,  el  quidem  in 
coiiiitatu  episcopi  agressi  sunt.  Stephanus  episcopus 
Parisiensis  auctorera  caedis  el  complices  seu  fautores 
mox  analhemate  perculit.  El  lanli  sceleris  imraani- 
late  gravissime  commotus,  vi»lut  ad  ievamen  doloris 
secessum  paulispor  in  Glara-Valle  petit,  indeque 
Gaufrido  sacrae  Komatiae  Ecciesiae  legato  ct  Garno- 
tensium  episcopo  has  liiicras  trausmibit 

Gaufriao  Dei  aratia  venerahili  Camotensium  epi- 
scopo  ei  apostoUcas  Sedis  legato.  St£phands  eaaem 
gratia  Parisiensis  Ecclesiop.  minister  indianus^nunc 
autem  miserix  et  af/lictionis  pra^co  infelix,  valere 

in  Domino. 

i  .CalamitatisnovoB  pondus^quam  vestris  auribus 
imo  cordi  vestro  illaturus  sum.nesciosi  verbis  di^ne 
valeat  explicari,  Nuntium  durum  et  grave  auditu, 
omnibus.quibus  Christi  Jesuetsancta^  mairis  Eccle^ 
sia^  opprobria  dura  et  graviora  sunt.precipuenobis 
sub  habitu  etsigno  religioniscoustitutis.quibus  hasc 
tanto  plus  omnibus  graviora  futura  sunt,  quanto 
specialius  ad  nostrum  gravamen.imo  oppressionem 
et  ruinam  omnium  exspeciat  nostrum  unius  occar 
sus.Magistrum  Thomampriorem  cosnobii  Sancii-ViC' 
torisMrum  approbatum.omnibusque  bonis  amicum 
etdilectum,  ac  in  sancta^  Ecclesice  defensione  illum 
coadjutorem  etpropugnatoremdevotissimum  etstre- 


nuissimumt  impiorum  manibtis  extinctum  sciatis, 
carnequidem  mortuum^  sed^ut  indubitanter  credir 
mus,  viventem  cum  Christo.Cui  enim  Christusvere 
causa  moriendifuit^ingloria  omnino  deessenon  pote- 
p  rit :  quoniam  et  ipse  cum  uliimum  in  nostris  manibus 
w  exhalaret  spiritumf  libera  vocese  pro  justiiia  mori 
protestatus  est,  certissimum  prceteritmprassentisque 
justitias  suas^  qua  in  Ecclesia  Christi  contra  impios 
pugnaverat^iestiinonium  relinquens  ^quoniamin  ip" 
sa  consummaretur.  Ha:c  enim  prima,  hmc  et  uliima 
Causa  fuit  laboris  illius.  Nam  pro  ipsa  justitia  tune 
mecum  aderat.Ego  enim  ipsius  prascipue  admonitione 
{ncut  ei  semper  de  his  cura  esse  solebat)  rogatu  etaS'^ 
sensu  Kegis,  per  eum  quoque  ad  ipsum  persuasi^  ad 
abbatiam  monialium,  quas  est  Clielis,  emendandam 
et  ordinandam  perrexeram,  assumptis  mecum  viris 
religiosis,  abbate  scilicet  Sancti-  Victoris  et  Sancti' 
Maglorii,et  subpriore  Sancti-Mariini,  aliisque  com^ 
pluribus  monachis,  canonicis  ac  clericis  :  cumque 
pro  viribus  negotio  peracto  revertererjuxta  domi- 
ni  Stephani  castruni,quod  Gomiacumdicitur^subito 
abejus  hominibus,scilicetnepotibus  Theobaldi  archi- 
diaconi,  insidias  mihi  in  via  prasstruentibus,  assul' 
Q  tum  passus  sum.  Cumque  nos  inermes,  utpote  die 
"  Dominico,  et  pacem  ferentes  incederemus?  subito 
evaginatis glaaiis  irruunt super  nos,  et  nec  Deo,nec 
diei  sacra^,nec  mihi,  nec  his  qui  mecum  erant  relir 
giosis  virisltonorem  dantes,  intermanus  nostras  in- 
nocentem  trucidaverunt,  mihique  mortem  commi» 
nati  sunt,  nisi  abscederem  a  conspectu  eoruni  cele* 
riter.  Nos  autem  fiducialius  agenteSy  in  mediosgla- 
dios  nosconjecimus;  et  jam  semivivum,  direque  /«- 
niatum  a  manibus  eorum  abstraximus  atque  undi- 
quc  circumdantes  eum  de  sua  confessione^  etdeejus 
qnam  passus  fuerat,  inimicorum  impietate  dimit- 
tenda  allocuti  sumus.  Tunc  ille  libenti  animo  om- 
nibus,  qui  in  se  peccaverant,  dimittens,  et  suorum 
peccatorum  intime   remissionem  petenSy  percepta 
iandem  communione  corpris  et  satiguinis    Christi, 
libcra  voce  se  coram  omnU>us  projustitia  mori  con- 
testatus  est,  et  sic  reddidit  spiritum, 
2.  Hincergo,licet  nostrm  spei  /iducia  certa,  qum* 


EPlSTOIi/E. 


318 


»,  trma  et  sagittae,  cujus  lingua  gladius  acu-  l  quam,  iirpuue  ferat  (quod  utique  mira  impudentia 


prolnde  nec  Jndsei  Gbristi  de  morte  culpandi 
:  quippc  et  ipsi  manus  continuere  cauii.  Ob 
MM  exaclioncs,  qu^s  sibi  occasione  arcbidiaco- 
1  in  presbytcros  minime  jam,  ut  consucveral, 
pare  liceret,  b^ati  utique  159  ThomaB  ob- 
e  selo  atque  industria,  utpote  justilia}  amatoris 
^fensoris,  oderat  illum,  ct  mortem  ei  jam  ipso 
bomicida  minilari .  solebat.  Mulli  se  audivisse 
perhibcnt,  quibns  discredendum  non  est.  Po- 
10  nepotes  ejus,  ut  impias  manus  in  sanclum 
ini  mitterent,  quid  aliud  unquam  adversus  eum 
erint,  ipse  c^rte  dicat,  si  potest.  Si  ergo  iste 
ausa,  qui  incenlor,  qui  etiam,  ut  omnium  pene 
ck)  est,  exslitit  et  diciatoi:  facinoris  :  si  is,  in- 

ad  ejus  spectahat  satutem  et  gloriam^exsultan' 
omnino  nondubitet,  pretiosamque  in  conspectu 
fm  mortem  sanctorum  eius  sciamus;  masror 
n  et  luctus  gravis,  qui  ae  amici  orbatione  et 
nuni  omnium  nostrum  confusione  oboritur^ 
i  prorsus  consolatione  in  nostro  animo  tempe- 
r.me  enim  in  ipso  occisum  video  et  multo  magis 
ocisum  guam  ipsum;  quia  me  in  ejus  mortepe- 
is  expositum  cerno,  tpsum  aulem  a  periculis 
%tum,  Superest  igitur  uty  quia  me  nunc  tam 
ier  desolatum  et  contristatum  cemitis^  ad  me 
ilandum  simul  et  consiliandum  venirc  non 
ratis,  Ego  enim  quasi  qui  ipsam  detestandam 
aciem  sustinere  non  valeam^  Clarce-  Vallem  fu 
tecessij  illic  vos  expectaturus,  ut  consiHum 
er  capiamus,  quid  nobis  pro  sanctre  Ecclesim 
Molerabili  injuria  faciendum  sit.  In  omnes 


B 


de  vestra  apostolica  anctoritatc  prspsurait),  quanta 
putamus  impunilas  i$ta  in  Ecclesia  parturict  punien- 
da?  Unum  e  duobiis  fore  neces-^e  est  :  aut  nuUos  ex 
nobilibus  sive  potcntibus  srcundum  hoc  sfeculum 
admitli  deinccps  ad  honorcs  ecclesiasticos  :  aul 
passim  ad  omne  illicitum  permitli  libere  clericos 
sacris  abuti  officiis ;  ne  forte,  si  quispiam  zclo  Doi 
accensBS  prohibcre  tentaverit,  ferro  illico  miiitari 
reus  justitias  trucidetur.  Alquc  ila  quid  spirituali 
glaHio,  quid  censura^  ccclesiastic?e,  quid  chrislianse 
Ipgi  et  discipiina?.  quid  reverentiap  saccr«iotali,  quid 
denique  divino  timori  relinquitur,  ?i  melu  potentia; 
siecularis,  nullus  mutire  jam  audeat  contra  insoien- 
tiam   clericorum?  Quid   enim   insolentius,   quidve 

vcrtat,  cum  hic  pro  Thoma;  vindicatione  ad  Patres 
in  Jotrensi  concilio  coactos  una  eum  Carthusiensi.bus 
scripserit.  Al  vero,  inquit,  cum  Guigo  pri'iiari£ 
Carthusiae  pra?8es  adverterit  in  Viia  S.  Hugonis, 
ipsum  obiissc  anno  1132,  mors  Thoma»  refcrenda 
est,  non  quidem  ad  annum  ii'6\,  quo  Innoccniius  in 
Gallis  pra^sens,  comitante  ubique  Bcrnardo,  tot  lii- 
tcris  non  fuissct  inlerpcllandus;  sed  ad  anuum  1130, 
quo  Innocentius  creaius  est  Ponlifex.  Alicrum,  quod 
Innoceniius  suh  initium  anni  1131  Luteliam  in^rcs- 
sus,  et  Sancti-Victoris  ecclesiam  lustrans,  oeati 
Thomae  corpus  e  clauslro  in  templum  cfterri  pra^- 
ccperit  scptimo  Idus  Martii.  Mcnse  igitur  Augusto 
pnecedentis  anni  e  mcdio  fuerat  sublatns.  Al  ncu- 
trum  certe  argumentum  rem  conticit.  Non  quidem 

f^rimum.  Quid  enim  obstat,  quominns  pnemissam 
lugonls  Gratianopolitani  epi&tolam,  non  a  S.  Hu- 


i  nos  impetus  iste  casum  minatur^  et  venict,  Q  gone,  sed   a   succcssore   ejus  cognorainc  scriptam 


rrceveniat  Dominns.  Mando  ergo  vobisy  et  sum- 
re  deprecor,  ut  omni  dilatione  postposita  Cla- 
allem  properitis  :  quiapericula  undique  mihi 
nent,  pro  quihus  consilium  differi  non  potest, 
\  Gaufridus  acc  plis,  Glaram-Vallcm  advolavit, 
fttoque  apostoiico  praeccpit  epi«copis  dioecc- 

Remensis,  Rotomagensis,  Turonensis,  Seno- 
M|ue  ad  synodum  Jotri  indiciam  freqnedtcs 
SDire.  Illis  autem  coactis,  Hugo  Gratianopolita- 
piicopus,Caril)usiensiumque?amiIiarescripserc, 
tiites  et  obspcrantcs  ut  m  sacrilegos  horaici- 
reclesiastici  rigoris  gladius  produceretur.  >  Sed 
loceniius  S.  Bernardi  scriplis  monitus.  Palri- 
uper  eorum  decreto  rescripsil,  illud  contirmans, 
llentiara  severiornm  supperaddens.  Quod  alti- 
1  rttionem  tcmporis  quo  hffic  caedes  perpetrata 

J.  Pieardo  in  notis  ad  epistolam  Innocentii, 
ue  sequacibus,  commuuiter  re\ocatHr  ad  annum 


ess^  dicamus?  N<*c  etiim  posterius  migis  urgft. 
Eslo  enim  lnnoct»ntius  bea«i  viri  corpus  in  decen- 
tiorera  locum  transfcrri  jussKrit  :  non  tamen  id 
pra^sens  asserendus  est  (^rsestitisse,  imo  raandato 
ex  Italia  t- ansmisso,  ul  manifcsium  est  ex  epistola 
tomo  quinlo  Spicilogii  Acheriani,  pag.  637,  inserta, 
in  qna  archiepiscopos  Remensem  et  Senonensein 
arguit  dilata?  excommunicationis  sentenliae  in  eos 
ferenda;,  qui  Thomam  intprfccisscnt.  Sic  enim  con- 
cludit  :  c  Ad  h:pc  mandamus,  ut  corpus  praTati  boni 
viri,  qui  corara  Judico  su^erno  modo  de  sua  justiiia 
et  innocentia  tpstimonium  perhibot,  et  sub  obedien- 
tia  vivens,  in  obsequio  proprii  interfectus  est  cpi- 
scopi,  in  sua  ccclesia  honoriHce  tumuletur.  Data 
Pisis,  21  Decembris.  »  Dicendum  ilaque  esl,  hanc 
Thoma»  nec'^m  incidisse,  non  in  annutn  1130,  sed  in 
annum  1135,  quo  littera  dominicalis  K  lillera;  diei 
prsedicti,  nempe  dccimo  tertio  ante  Kalcndas  Sc« 


quamvis  a  Baronio  ad  annum  1135  rcjiciatur.  D  ptembris  respondcbat ;  quo  altcr  Hugo  post  S.  Hu- 


Dtentia  quidem  illa  probari  non  polcst.  CouNtat 

ex  epistola  159  Thomara  fuisse  peremplura 

loiDinica,  et  quidem  decimo   tertio   kalendas 

mbris,  ut  legiiur  in  Necrologio  Victorino  his 

I   :   Anniversarium   magistri    Thomae    Prioris 

ecclesiae,  qui  pro  defcnsione  jusliliae  ab  ini- 

)a8tiiise  crudelitcr  intcrfeclus,  vivens  el  moriens 

tatis  et   patientise    digoam   aique   imitabilem 

eibas  suis  vitHe  formulam  dercliquit.  •  Con- 

i  etiam  Sancti-Guinaili  Corboliensis  Kalenda- 

teste  Picardo,  Proindeque  dies  iste  Thoma» 

ine  consecratus    liiteram   dominicalem   anni 

pr«f*»rre  debet,  quod  contra  accidit   :    Nam 

dominicalis  islius   anni  est  E,   liitera   vero 

o  tertio  Kalendis  Septembris  respondens  est 

idit  Picardus  duo  argumcnt^  in  sua*  scntentia^ 

mationem.     Alterum ,   quoi    Thoma;    prioris 

os.  S.  Uugonis  Gratianopolitani  obitum  ante- 


gonem  sedem  GratianopoHtanam  occupabal ;  qruo 
Innocpuiius  Pisis  concilii  indicti  tempus  prffstola- 
batnr;  quo  denique  B^^rnardus  ex  Italia  in  Germa- 
niam  missus  ad  picem  Loiharium  inter  ct  Conra- 
dum  coniponendam,  in  GaHiam  reversus  illic  tan- 
tisper  subsistebat,  prmsens  adfuturus  capitulo  Ci- 
sterciensi,  hoc  anno  Idibus  Septembris  de  more 
celobrando,  ui  palPt  ex  inscriptione  cujusdam  epi- 
stolae,  a  Petro  Cluniicensi  hoc  anno  ad  prdedictum 
capitulum  dirccia»  (Petri  Venerabilis  epistola  36, 
lib.  i),  in  qua  Bomardus  pra»sens  recensctur.  De- 
ni  jue  huic  nostra»  sententine  favet  Orde?-icus,  libro 
XIII,  ad  annum  1134,  in  quo,  nonnullis  rpbus,  qua; 
ad  annos  superiores  pertinebanl,  summatim  con- 
globaiis,  f)Ostquam  recitavit  mortem  Joannis  Aure- 
lianensis  episcopi,  et  Hugonis  decani  post  euin  de- 
signati,  qua;  anno  1133  ex  Amalibus  Aurelianensi- 
bus  in  Joanne  contigere  :  «  Tunc  etiara,  >  inquit, 


319 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLAR.E-VALLENSIS 


320 


indignius  in  Ecclesia  esse  polest,  quam  ut  sibi  quis-  A 
que  ecclesiasticas  viudicet  dignitates  feritate  armo* 
rum,  non  morum  probitnte?  Quamobrem,  domine 
Pater,  aliquid,  ut  videtis,  prorsus  decernendum  est 
in  hominem,  quod  Ecclesise  prosit,  ut  salus  facta 
hoc  tempore  per  vos  trasfundalur  in  postcros ;  et 
cognoscat  gcueratio  allera ,  non  solum  quod  fuit 
pra^sumptum,  sed  et  qualiter  ultum.  Alioquin  si  ser- 
pat  venenum,  uec  scquatur  paritcr  ct  antidotum ; 
mullos  (quod  absit!)  habet  perimere. 
EPISTOLA  CLIX  (429). 

AD  EUIIDEM,   IN  PERSONA  STEPHANI  PARISIENSIS  EPI- 

SCOPI. 

Unde  supra. 
Piissimo  patri  Innocentio  summo  ponlifici,  Ste- 
PHANUS  miserandus  episcopus  Ecciesiac  Parisicusis,  Q 
misericordiam  et  judicium. 

1.  Vir  religiosus,  prior  Sancti-Victoris,  magistcr 
Thomas  in  obsequio  charitatis ,  in  itinere  quod 
indixerat  pietas,  in  opere  sanclo,  in  sanctorum  co- 
mitatu,  in  dominico  die,  certe  in  sinu  meo  et  inier 
manus  meas  crudeliter  ab  impiis  pro  justilia  excere- 
bralus  est,  factus  obediens  usquc  ad  mortem.  Non 
opus  est  prece,  ubi  pietaiem  melius  in  silentio  la- 
crymae  provocant,  et  singuUus  qui  interrumpit  pre- 
cem,  exprimit  afTeciionem.  Vivoc  planc  compassio- 
nem  veram,  etsi  non  postulant,  merentur  tamen  : 
utpote  quae  verum  indicant  produntque  dolorem, 
et  simulationis  fugant  ambiguum.  Puto  proinde 
suflicere  mihi  ad  incutiendam  paternis  visc^ribus  ^ 
calamilatem  quam  patior,  rem,  ut  est,  simpliciter 
intimasse.  Tristis  flehilisque  historia  satis  pro  se 
agit,  prsesertim  apud  vos,  el  suasoriis  fucari  non 
indiget.  Exitus  aquarum  deducite,  oculi  mei,  quo- 
niam  dereliquit  me  virtus  mea,  et  lamen  oculorum 
meorum,  et  ipsum  non  est  mecum.  Nec  enim  iUum 
lugeo,  sed  me.  Nam  ille  quo  pacto  lugeatur,  qui 
mortis  pretiosae  compendio  transivit  ad  vitam  ? 

2.  Quis  illum  non  magis  laudihus,  quam  fletibus 
prosequatur,  cui  vivere  Christus  fuit,  et  mori  est 
lucrum?  Episcopi  nomen  ego  gerebam,  ille  exerce- 
bat  opu».  Honore  spreto,  onus  totis  viribus  suppor- 
tabat.  Idcirco  ille  revera  mortuus  ad  vitam,  ego  vi- 
vus  in  morte.  Ille  mortis  vincula  non  incidit,  sed 
evasit  :  et  ecce  IMIcircnmdant  me  dolores  mortis,  n 
et  torrentes  iniquitatis  conturbant  me.  Ego  igitur, 
ego  miser,  ego  miserandus  in  morte  tua^  mi  frater 
dulcissime  Thoma,  hlando  heu!  ablactatus  solatio, 
cauto  privatus  consilio,   et  certe  tuto  patrocinio 

«  Thomas  Sancti  Victoris  canouicus,  vir  ma^nae  au- 
ctMritaiis,  inieremptus  est,  »  etc.  De  his  ista  sint 
dicia. 

(429)  Scripta  anno  Christi  1133. 

(430)  Hic  codiccs  variant.  Quidam  habent  solum, 
Noterius ;  ahi,  Theobaldus  Noterius,  qui  arrhidiaco- 
nus  fuit  Parisiensis,  leste  epislola  Stephani  episcopi 
Parisiensis,  in  notis  relata,  quae  uescio  an  ab  ipso 
Bcrnardo>  nomine  Siephaoi,  scripta  tst  ad  Gaufri- 
dum  Carnotensem,  tunc  legatum. 

(431)  Scripta  auno  Cbristi  1133. 

(432)  Scripta  anno  Christi  1133. 

(433)  De  istius  interfectoribus  lege  notas  ad  epi- 


destitutus.  Expediebat  me  magis  mori  pro  te»  quam 
post  te  vivere.  Propter  hoc  defecit  in  doloro  vita 
mea,  et  anni  mei  iogemilibus.  Condolet  mihi  Ecclesia 
sed  dolet  et  pro  se.  Commune  damnum,  commanis 
desoiatio  est :  mecum  omnis  religio  plorat,  pater^ 
nam  pariter  implorat  consolationem.  Si  Theobaldus 
Noterius  (430)  adierit  vos,  seniiat  in  se,  quoniain 
exaudivit  Dominus  vocem  fletus  mei.  Nepotes  ipsios 
auctores  [aL  actoros]  exsiitere  sceleris,  ipse  causa  : 
utrum  et  dictalor,  in  qusestione  est.  Non  attendalis 
ad  verba  ejus,  donec  veniat  qui  mittendus  est ;  qui 
vobis  plenius  insinuans  veritatcm;  cautum  faciat  a 
labiis  iniquis  et  a  lingua  dolosa. 

EPISTOLA  CLX  (431). 

AD  HAIMERIGUlf  CANCBLLARIUll,  IN  PERSONA  EJUSDEX 

EPISCOPI. 

Unde  supra, 

Domino  Haimerico  clarissimo,  venerabili  sanctae 
Romanae  Ecclesiae  diacono  cardinali  et  cancellario, 
suus  Stephanus  Parisiensis,  quod  domino  et  amico. 

Amicus  in  necessitate  probatur.  Quod  dico,  non 
quia  de  sanctitate  dilectionis  vestne  dubitem,  sed 
ne  contingat  ut  dubitem.  Continget  autem  procul 
dubio,  si  zclum  illum  vestrum  modo  (quodabsit!) 
dissimulare  comperero.  Porro  dissimulationis  id 
mihi  argumentum  inexcusabile  forc  noveritis  qua- 
cumque  occasione  contigerit,  qui  dimidium  animae 
meae  nepotum  suorum  manibus  crudeli  ambitione 
praecidit,  soli  cruciatui  parte  rcliqua  reservata. 

EPISTOLA  CLXI  (432). 

AD  DOMINUM  PAPAM   INNOCBNTIUM. 

Adversus  auctores  cxdis  Archemhaldi  subdecani 

Aurelianensis. 

Vox  sanguinis  Archembaldi  (433)  subdecani  Au- 

relianensis  invaluit.  Nam  ecce,  proh  dolor!  juxta 

prophetam,  sanguis  sanguinem  tangit  (Osee  iv,  2),  et 

simul  juncti  fortius  clamant  ad  vos  de  Francia.  Cla- 

mat,  inquam,  et  vociferatur  uterque  sanguis  clamore 

tam  valido,  ut  valeat  ipsum  quoque  palatium  cceleste 

concutere,   tam    pio ,  ut   et  saxea  peclora  debeat 

emollire.  Quid  facis,  amice  sponsi,  custos  sponsae 

Ciiristi ,   pastor   ovium   Christi?   Putasne   sufficies 

excoj^^itare  remedium,  quod  huic  obviet  pesti  tam 

nefandae,  tam  inaudilae?  Id  sane  necesse  est  inveniri 

quod  et  reccnti  Ecclesiae  vulneri  in  praesenliarum 

mcdelam  afferat,  et  posteris  valeat  ad  cautelam.Ergo 

accingere  gladio  tuosuper  fomur  tuum,  potentissime. 

Si  non  stcterit  et  nunc  Phinees  et  placaverit,  non 

stolam  150.  De  nece  Archembaidi  item  cooqueritur 
Petrus  Venerabilis  in  libri  primi  cmstola  17,  insi- 
nuans  eum  de  medio  sublatum  ante  Thomam  Victo- 
rinum,  his  verbis  :  «  Quorum  impunitas  sceleris 
arma  ministrat  furoris  :  ut  sicut  post  Aurelianensem 
subdecanum  ad  dominum  Thomam  Parisiensem , 
quia  prior  inultus  remanserat,  perseculorum  gladius 
sc  convcrtit.  »  Contrarium  tamen  ex  hac  Bernardi 
epislola  non  (»bscure  colligitur.  Caeterum  Joannes, 
qui  Archembaldi  necis  auctor,  forsan  is  ipse  fuerit 
Joannes  decanus  Aurelianensis,  q^ui  similem  sortitus 
finem,  de  cujus  interfectione  legitur  Planctus  ejas- 
dem  Ecclesiae  apud  Stephanum  Tornacensem. 


321 


BPlSTOLiG, 


322 


cessabit  quassatio.  Si,  inqnam,  vigor  ecclesiasticus  m  delectatus,  di^os  facere  fructus  opto  jugiter,  et  oro 


pepercerit  islis,  Joanni  dico,  et  Th^obaldo  Notprio, 
quorum  etsi  non  mann,  assensu  ccrte,  forte  et  in- 
stinctu  sanguis  innoxius  effusus  est  super  terram  ; 
quis  non  videat  quid  sequatur  ?  Qoantos  in  clero  ho- 
nim  impunitas  contra  jus  et  fas  faciet  promoveri, 
meta  utique  suorum,  non  suse  merito  sanctitatis  ? 
Novis  morbis  novis  obviandum  est  medicamentis. 
Utilissime,  ut  muitis  videtnr ,  justissimeque  eos 
apostolica  falce  ab  omni  succideres  ecclesiastica  di- 
gnitate,  ita  ut  et  habitis  careant,  et  de  caetero  ad 
alias  non  asaurgant. 

lei  EPISTOLA  GLXIL 

AD  HAIMERICUM  (434)  GANCBLLARIUM  DB  BODEM. 

Frequentem  et  amicabilem  recordationem ,  qua 
dominum  episcopum  Parisiensem  commeodare  sole- 
tis,  ego  postmodum  ipsi  frequenter  testatus  sum.  En 
a  vobis  exigitur  non  verho  aut  lingua,  sed  opere  et 
veritate  probare,  nec  me  fuisse  iallacem,  nec  vos 
mendacem.  Sic  vestra  interest,  non  solum  propter 
episcopum,  sed  et  propter  alios  amicos  vestros,  qui 
pro  vobts  certe  graviter,  si  quo  modo  pr%ter  spem 
procedere  causam  contingeret,  tuibareniur. 
EPISTOLA  CLXIII  (435). 

AD   JOANNEM   CRBMENSBM  CARDINALEM  PRESBTTBRUM 

(436)  DE   EODEM. 

Dilectionem  et  dignationem,  qua  me  amplecti  a 
vobis  nullius  dignitatis  homuncio  sensi,  in  aeternum 
non  obliviscar.  Poeoilenliam  et  conversionem  ve- 


B 


frequenter.  Et  nunc  maxime  ipsos  noslra  isia  Galli- 
cana  Ecclesia  niecum  exspeclat,  credo  non  intem- 
peslivos.  Interest  vestrae  pariter  et  meae  famae,  ut 
non  confundar  in  vobis.  Sic  ergo  clareat  omnibus, 
zclum  apud  vos  veritalis  justitiaeque  fervere  contra 
inlerfectores  cloricorum,  et  instigatores  eorum,  ut 
non  me  pigeat  gloriatum  fuisse  de  vobis. 

EPISTOLA  CLXIV  (437) 

ACTIO  GAUSiE    LINGONENSIS    ECGLBSL£   AD    DOMINUM 
INNOGENTIUM   PAPAM   (438). 

Conqueritur  Bernardus,  quodsubdole  et  contra  da- 
tam  fidem  tentata  sit  electio  episcopi  Ecclesim 
Ungonensis, 

4.  Dum  adhuc  Roma^  essemiis,  contigit  illo  venire 
dominum  archiepiscopum  Lugdunensem.  Venerunt 
et  cum  eo  Robertus  decanus  Ecclesiae  Lingonensis  el 
Olricus  canonicus,  quaerentes  licere  sibi  et  capitulo 
Lingonensi  eligere  sibi  episcopum.  Mandatum  si- 
quidfm  a  domino  papa  accop^rant ,  nequaquam 
praesumere  hoc,  nisi  ad  consilium  religiosorum  vi- 
rorum.  Quod  dum  per  me  cuperent  et  petercnt 
obtinere  :  Absit,  inquam,  nisi  sciam  et  certus  sim 
quod  bonamidoneamque  personamintendatis  eligerel 
Respondcrunt  proposiium  suum  atque  intentionem 
de  nostro  pendere  arbitrio,  ncc  aliud  se  facturos, 
nisi  quodego  consulerem.  Et  spoponderunt.  Verum 
me  non  satis  fidem  accoinmodanie,  accessit  ad  per- 
snadendum  archiepiscopus,  pollicens  firmiter  idip- 


strara,  de  qua  jam  angelis  collaetatus  sum,  et  oon-  (J  sum.  El  addidit,  quod  si  secus  clerici  agere  moliren- 


(434)  Scripta  anno  Christi  1133.  In  Colbertino 
codice  notato  1038,  et  in  edittone  antiquiori  haee 
episloia  tribuitur  Joanni  Cremensi ;  sequens,  Hai^ 
merico.  At  quae  in  posteriori  leguntur  de  ejus,  cui 
directa  est,  conversiune,  polius  Joanni  conveniunt. 

(435)  Scripta  anno  Cbristi  1133. 

(436)  Tituli  S.  Chrisogoni,  qui  Joannes  Henricum 
VirduneDsem,  ad  quem  episiola  62,  ab  excommuni- 
catione  absotvil,  teste  Laureniio  Leodiensi^  in  Spi- 
cilegii  tomo  XII,  pag.  307. 

(437)  Scripta  anno  Christi  1138. 

(438)  Sic  titulus  hujus  epistolae  in  manuscriptis. 
Aetio  haec  contingit  non  post  mortem  Ouilenci  seu 
Wilenci  episcopi  Lingonensis  ad  quem  episiolai  59 
et  60,  sed  post  mortem  Wilielmi  de  Sabrano  ejus 
successoris.  Guilenci  obitus  cootigit  anno  1133,  Ka- 


mitti  efflagitat.  Primam  ac  tertiam  epistolas  perti- 
nere  ad  eam,  de  qua  hic  agit  Bernardus,  electio- 
nem,  ex  utrmscjue  collatione  manifestum  est.  An 
autem  secunda  itidem  ad  eamdem  periineat ,  diffi'- 
cilius  dixerim.  Persuasum  milii  est  de  diversa  in- 
telligendam  esse  persona.  In  primi  enim  Petrus 
Venerabilis  eleclum  nominat  simpliciter  c  mona- 
chum  Cluniacensem  ac  tilium  suum ;  »  in  secunda 
c  abbatem  Vizeliacensem.  »  In  illa  dicit,  Lingonenses 
caoonicos,  sibi  ex  agro  Pictavieosi  revertenti  oc- 
currentes,  monachi  sui  eleciionem  significasse  :  in 
hac  inquit,  «  rumorem  ad  se  pervenisse,  »  abbatem 
Vizeliacensem  importunis  quorumdam  apud  lono- 
centium  precibus  m  episcopum  Lingonensem  depo- 
sci.  In   illa  denique   monachi   sui   confirmationem 


promovere  satagil  :  in  hac  abbalis  Vizeliacensis 
leadis  Augusti ;  Guillelmi,  anno  1138.  Hinc  liles  de  g  conflrmationem  impedire  nilitur.  Quocirca  non  con- 
faturo  successore.  Petrus  archiepiscopus  Lugdu-  *'  temnendam  pulo  eorum  sententiam,  qui  juxta  Cata- 
nensis,  Hugo  Burgundiae  princeps,  postea  dux,  ele-      logum  Siephaniensem  el  Thoaneum,  Wilenco  Lm- 


ctionem  cuidam  monacho  Ciuuiacensi  defcrebant  : 
repugnabant  Robertus  decanus  Lingouensis,  Pontius 
archidiaconus  Gdolricus,  aliique  canonici.  Arbiter 
litis  delectus  Bernardus  :  ac  tandem  excluso  mona- 
cho  Cluniacensi,  electus  Godefridus  Prior  CUrae- 
Vallensis,  tfernardi  consanguineus.  De  hac  Ecclesiae 
Lingonensis  in  eligendo  episcopo  controversia  tres 
IpgoPetriabbatisCluniacensisepistoIas  :  unam,  quae 
esi  libri  primi  epistola  29,  ad  Bernardum  scripta,  in 
qua  monachum  quemdam  ex*  suis   in  episcopum 
Liogonen&em  eiecium  ab  inusta  infamia  purgare  ni* 
titur;  aheram,  quae  est  libri   secundi  epistola  28, 
ad  Inoocentium  papam,  in  qua  confirmationem  ab- 
baiis  Vizeliacensis  electionis  in  ejusdem  Ecciesiae 
episoopum  factae  deoegari   postulat ;   postremam , 
quae  est  ejusdem  lihri  epistola  36,  ad  eumdem  In- 
nocentium,  qua  Ecclesiae  Lingonensi  circa  futuri 
epiacopi  electionem  jus  integrum  juxta  canones  di- 


conensi  episcopo  subjunguot  Willclmum  deSabrano, 
f  «rte  ex  abbaie  Vizeliacensi  ad  sedem  Lingonensem 
as-^umptum  ;  huicque  Gidefridum,  ut  mox  dicetur ; 
qui  tandem,  rejecto  monacho  Cluniacensi,  de  quo 
tiic  a^itur,  electus  est  ac  contirmatus  anno  1138, 
cum  nempe  Bernardus  exstincto  schismate  in  Gal- 
liam  rediisset.  Caetcrum  hac  in  historia  observes 
quseso,  lector,  quod  aote  adnotavit  Baronius  ad 
annuiH  1138,  Pctrum  Cluniacensem  sic  filii  partes 
pro  virili  egisse,  ut  neque  viclus  potuerit  a  S.  Ber- 
nardo,  ejusque  monachis  animo  (Jivelli,  quod  testa- 
lum  ipse  reliquil  in  qnadam  epistoia   his  verbis  : 

ff  Quando  enim  exstin^ui  vol  obrui  poterit  sinceras 
erga  vos  et  ignilus  mei  pectoris  affectus  quibuslibet 

sinistri  rumoris  rivulis,  cum  nec  aquae  multae  deci- 

maruui  potueriut    eum  exstinguere ,  nec  impetos 

Lingonensium  fluminum  obruere  ?  » 


323 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLAR.>E-VALLENSIS 


324 


tiir,  qnidquid  aliud  facerent,  minirae  se  confirmata-  jj  aniraaverit  procedite  ut  coepisti  :  gin  aotem,  ac- 


rum,  nccratum  habiturum.  Adductus  estetdominus 
cancellarius  in  testimonium.  Nec  contenli,  adivimus 
etiam  praesenliam  domini  papse,  ul  ejus  favore  et 
aucloritate  quod  inier  nos  convcnerat  confirmare- 
lur  :  prius  tamen  habiia  inter  nos  collatione  mutua 
ae  diulurna  super  facionda  clectione,  et  de  multis 
personis,  quarum  ibi  mentio  facta  est,  duabus  tan- 
dem  nominatis,  a  qiiibus  nullus  noslrum  penilus 
d  sscniiret,  quamlibet  illarura  eligi  placuisset.  Ita- 
que  quod  nobis  complacuit,  dominus  papa  immu- 
tabiliter  observari  praeccpit  :  ct  tam  archiepiscopus, 
quam  clerici  firmiter  promiserunt.  ll^^Illis  abeun- 
tibus ,  ego  post  discessu  m  eorum  dies  paucos  in 
Urbe  faciens,  ubi  a  domino  meo  impelrare  potui 
facultatem  redeundi,  ad  fratres  iter  arripuimus. 


quiescendum  Apostolo  dicenti,  Nemini  cito  manum 
imponas  (I  Tim.  v,  22).  Visum  est  consilium  pla- 
cuisse.  Iierim  homo  ille  venisse  nuntiatur,  sed  in 
hospiiium,  non  in  palatium.  Vespere  sextae  feris 
venit;  sabbato  mane  recessit.  Non  est  mecam 
dicere,  cur  nec  in  curia  apparere  voluerit,  ad  qaam 
ei  curfis  fuit  longo  ilinere  pervenire  :  nisi  quod 
verecundia  nionachalis,  honorisque  contemptus 
forsan  putari  posset,  si  non  aliud  alia,  quae  aecata 
sunt,  indicarent.  Ct  revera  quid  aliud  tunc  saspieari 
debuimus,  quando  archiepiscopas  rediens  ab  iI!o 
testatus  est  coram  oinnibus,  nallo  modo  eum  voluisse 
acquiescere,  sed  quidquid  de  eo  factaai  foerat, 
penitusrefutare? 
4.  Deniqne  et  mandavit  mox  dectionem  fieri.  Hoc 


2.  Et  transalpinantes  comperimus  instare  diem,  g  per  quosdam  Lingonenses  canonicos  tanc  praesea- 


qua  foret  sacrandus  homo  in  episcopum  Lingonen 
sem  :  de  quo  utinam  roeliora  atque  honestiora  aa- 
divissemus  !  Nolo  autem  dicere  quae  invitus  audivi. 
Quid  plura?  A  religiosis  viris  non  paucis,  qui  nobis 
salulandi  gralia  occurrerant,  persuasi  sumus  diver- 
tere  per  Lugdunum,  quatenus,  si  fieri  posset,  rem 
nefariam,  ne  fieret,  prohibercmus.  Nam  ego  aliunde 
ob  viae  corapendium  ire  slaluerara,  consulens  vale- 
tudini  et  lassitudini  corporis,  praesertim  quod  non 
liquido,  fateor,  credebam  rumoribus.  Quis  enim 
crcderet  tantum  virum  tanta  uti  levitate ,  ut  post- 
posita  tam  recenie  proraissione  sua,  insuper  domini 
sui  mandato ,  persouae  notabili  manum  imponere 
non  timeret?  Itaque  consilio  reiigiosorum  acquie- 
scentes,  Lugdunum  iter  direximus,  et  pervenientes, 
omnino  sicut  audivimus,  sic  vidimus.  Parabantur 
illa,  non  festa,  sed  infausta  solerania.  Decanus 
tamen,  et  maxima,  ni  fallor,  pars  Lugdunensiura 
canonicorum  constanter  aperteque  contradicebant. 
Sed  et  rumor  pudendus  doleudusque  passim  erebre- 
scens  et  invalesceus  civitatem  repleverat. 

3.  Quidfacerem  ?  Conveni  archiepiscopum,reveren- 
ter  quidera,  super  pacto  quod  fecerat,  et  super  man- 
dato  quod  acceperat:  etnihilhorumnegavit.  Gausam 
vcro  praevaricalionis  referens  in  filium  ducis  (439), 
qui  a  constituto  resilicrai ;  ne  itle  turbaretur,  in  id 
se  mutabilitatis   incidisse   djcebat ,  pacis  videlicet 


tes,  hoc  et  per  htteras,  quae  adhnc  exatant.  Qiiibus 
in  capitulo  Lingonensi  oblatis  et  lectis,  proh  pndor  I 
iucoDtinenti  leguntur  aliae  per  omnia  contrariae 
illis,  asserentes  utique  eonsecrationem  dilatam,  non 
dimissam ;  assignantes  diem  et  iocam  ad  causam 
decidcndam,  quam  litterae  priores  n«ntiabaat  de- 
risam.  Puiares  in  litteris  non  niodo  diversas,  sed  et 
adversas  sibi  loquentes  personas,  adversum  se 
invicem  conlendcntes  :  nisi  quod  una  eadcmque 
iraago  irapressa  ceris  (440),  unum  idemqae  nomen 
praesignatum  in  schednlis,  manifcste  de  uno  fonte 
dulce  et  amarum  illud  manare  cunais  qui  aderant 
103  mirantibus  declarabant.  Tenentur  in  manlbus 
contradictoriae  iitterae  :  utris  libet  obedire  decreveris, 
V  inobediens  necesse  est  tenearis.  Aut  enim  priorem 
te  recipientem  epistulam  posterior  condemnabit : 
aut  si  posteriorem  sequi  eligas  prior  raurmurabit. 
El  utinara  secanda  epistola,  sicut  potuit  evertere 
primam,  ita  posset  sese  vel  ipsa  tueri  adversus 
terliam.  Sed  ecce  litteras  contra  litteras,  mandatom 
adversus  mandatum  :  ita  at  non  jam,  qucraadmodum 
in  propheta,  Mandaj  remanda  (/«a.  xxviu,  iO,  13), 
sed  Blanda,  demanda,  potius  inculcetur. 

5.  Interim  nempe  homo  qui  et  consecrationem 
fhgerat,  et  electionem  refutarat ,  festinavit  ad 
Regem.  Regalium  iuvestituram  obtinuit  (441) ; 
quibus  mcritis,  ipse  viderit.  Mox  directis  epistolis, 


intuitu.  Ei  intulil,  quia  quidquid  hactenus  egerit,  D  6t  locus  qui  assignatus  fuerat,  est  mutatus,  et  dies 


jam  pro  nostro  deinceps  arbitrio  se  facturum.  Tum 
ego  gratias  agens:Absit  1  inquam  ;  tamen  non  noslra, 
sed  Dei  potius  volunias  fiat  :  quae  ita  forsitan  co- 
gnoscetur,  si  res  ponatur  in  consilio  episcoporum 
aliarumque  religiosarum  personarum,  quae  hic  ad 
vcstram  ijsius  vocationem  convenerunt,  vel  adhuc 
venturae  sunt.  Quod  si  invocato  sancto  Spiritu  con- 
sensus  omnium  vos  ad  procedendum  in  coepto  opere 

(439)  Hu^onem  scilicet,  filium  Odonis  Burgun- 
diae  ducis  ex  Maria  filia  Theobaldi  Campaniae  co- 
mitis. 

(440)  Nempe  Petri  archiepiscopi  imago  impressa 
sigdlo  cereo,  de  more  illorum  temporum.  De  Petri 
hujus  obitu,  infira  in  epiatola  i72.  Ad  eum  epistola 
394. 


anlicipatus  :  ut  loci  temporisque  opportunitate 
subtracta,  et  copia  agendi  pariter  subtrabatur 
contradictnris ,  et  consecrationis  dies  subripiatur 
appellaturis.  Gaeterum  non  est  constlium  contra 
consilium  Doraini,  cujns  providentia  factnm  est  ut 
nec  contradictores  defuerint,  nec  appellatores, 
Appellatum  esta  Falcone  decano  Lngdunensis  Eccle- 
siae,   appellatum  et  a  Pontio  archidiacono  Lingo- 

(441)  Regalium  investitura  est  temporalis  domini 
ac  praediorum  Ecclesiae  traditio  per  regem  facta 
novo  episcopo  post  sacramentum  fidelitatis  ab  eo 
praestitum.  De  Regalibas  vide  item  epistolam  470, 
Sugerii  epistolas  maxime  f9  et  20,  atque  Glossarium 
Gangianum. 


325 


EPISTOMi:. 


326 


nensi ;  appellatum  a  Bono-Amico  sacerdote  et  cano-  ■  nicanles  (Num.  xxv,  8),  Qnae  cum  ita  de  vobis  ad 

_:-.^     ^_..<.    r:^_^^ :.      ii_. _»    _     #-.«-:i ^  rk_f   _.    ._    .  •  ■      • 


nico  seque  Lingoocnsi;  appellatum  et  a  fratrihus 
nostris  Brunone  atque  Gaufrido  (442),  ignorantibus 
quidcm  omnibus  his  prseparationem  cordis  eorum, 
sed  casu  supervenientibus,  haud  dubium  quin  Dei 
provida  voiuntate.  Tanla  si  quidem  fuit  brevitas 
temiini,  ut  vix,  ex  quo  rescivimus  diem,  spatio 
quatuor  dierum  nuntius  noster  cum  litteris  accurrcre 
potiierit,  quatenus  prsevenirct  quod  parabatur,  non 
sacramentum,  sed  sacrilegium.  Et  is  quoque  ni- 
hilominus  contradixit,  et  tam  consecrandum  quam 
consecraturos  ad  Sedcm  apostolic.im  *  appellavil. 
£t  ipse  erat  Lingonensis  canonicus.  Yeritatem  dico, 
noo  mentior  :  nihil  a  me  hic  dictum  personae  odio, 
sed  solo  veritatis  amore  veraciter  omnia  posita,  testo 
ipsa  veriiale. 

EPISTOLA  CLXV  (443). 

AD  FALCONElf  DBGAMUM  (444),  BT  6UID0NEM  THESAU- 
BARIUll  LUGDUNENSIS  ECGLESIiE. 

Unde  supra. 
Flaga,  ut  videtis,  charissimi,  Ecclesise  nostrae 
magDa  est,  et  multa  eget  cura;  nec  modo  multa, 
sed  cita,  ita  ut  assidue  cum  lacrymis  medico  coelesti 
iostemus  dicentes  :  Domine^  descende  priusquam 
moriatur  (Joan,  iv,  49).  Unum  est  quod  magis 
exacerbat  dolorem  et  peue  desperat  curationem  :  quia 
nimirum  inde  est  orla  tribulatio,  unde  consolatio 
sperari  debuerat.  Quisnam  enim^o  misera,  malum  hoc 
quod  plangis,  induxit  super  te  ?  Profccto  non  inimi- 
cus,  non  is  qni  oderat  te  :  sed  homo  unanimis,  dux 


B 


Dei  et  vestram  ipsorum  gloriam  ubique,  clarescant, 
restat  ut  principio  lam  laudabili  condignum  exitum 
dare,  et  hostiae  capiti  caudara  jungere  satagatis. 
EPISTOLA  GLXVI  (445). 

AD  DOMINUlf  PAPAM  INNOCENTIUM. 

Unde  supra, 
i,  Iterum  clamo,  iterum  puiso,  etsi  non  clamosis 
vocibus,  certe  lacrymosis  gemitibus.  Cogit  iterare 
clamores  iterata  in  nos  injuria  perditorum,  et  prolon- 
gantium  iniquitalem  suam.  Confortati  sunt,  addentes 
praevaricationem.  Apponunt  iniquitatem  super  iniqui- 
tatem,et  superbia  eorum  ascendit  semper.  Invaluit  fu- 
ror,  pudor  evanuit,  et  timor  Dei.  Quem  contra  tuam, 
Pater,  cautam  [al.  caslam  male]  justamque  dispo- 
sitionem  non  timuerunt  eligere,  etiam  post  appel- 
lationem  tui  nominis  ausi  sunt  exsecrare.  Et  hoc 
praesumpserunt   Lugdunensis,    ^duensis,  Matisco- 
nensis,  amici  Gluniacenses.  In  fraude*  et  temeritate 
istorum,  heul  quam  ingens  multitudo   sanctomm 
turbabitur,  si  angariati  fuerint  tale  portare  jugum, 
laliterque  impositum?  Proh  nefasl  hoc  ita  accepturi 
sunt,  ac  si  cogantur  genua  curvare  ante  Baal,  aut 
certe  juxta  prophetam  pactum  facere  cum  morte, 
et  cum  inferno  fcedus  inire  (Isa.  xxviii,  15).  Rogo, 
ubi  jus,  ubi  lex,  ubi  sacrorum  auctoritas  canonum 
ubi   denique  reverentia   majestatis?  Illa,  illa  quffi 
nulli  negalur  oppresso,  soli  mihi  non  profuit  appcl- 
laiio.   Ubi    nimirum   imperabai    aurum,   judicabat 
argentum,  leges  canonesque  silebant,  locum  ratio 


tuas  et  metropolitanus  tuus.  Quomodo  ab  auslro,  v  et  sequitas  non  babebant.  Eisdem  telis,  quod  into- 


et  non  jam  ab  aquilone  panditur  omne  malum  ? 
Merito  proinde  non  est  dolor  sicut  dolor  meus, 
quoniam  de  quibus  poiissimum  prsesumebamus,  ab 
ipsta  passi  sumus,  et  non  ab  aliis.  0  Lugduoensis 
pia  mater  Ecdesia  I  cujusmodi  non  sponsum,  sed 
monstmm  tuae  filise  procurasti  nunc!  non  plane 
matrem  te  in  boc,  sed  novercam  sensimus.  Gener 
hlc  luiis  quam  longe  a  nobili  illa  tua  antiqua  hone- 
siate,  gravitate,  probitate,  degenerat!  Quid  enim? 
cgone  id  dixerim  honorabile  connubium,  et  thorum 
immaculatum,  quod  de  tali  et  taliter  factum  est? 
Sine  Icge^  sine  ordine,  sine  ratione  sic  confusa  sunt 
omnia  ;  imo  ita  cuncta  in  fraude  et  temerilale  prse- 
ccpta  et  prsesumpta  fuisse  constat,  ut  non  dico 


lerabilius  est,  arcem  quoque  apostolici  culminis 
oppugnare  minantur.  Id  vero  ridicule ;  fundata  est 
enim  supra  firmam  petram. 

2.  Sed  quid  ago?  excessi,  fateor  :  non  est  meum 
accusare  quemquam  ant  reprchendere ;  sufficit  mibi 
ut  plangam  dolorem  meum.  Post  longam  moram 
mnltosque  labores,  quos  pro  servilio  Romanae  Eccle- 
siae  pertuli,  cum  tandem  placuit  Serenitati  vestrae 
redilum  annuere  ad  fratres  meos,  etsi  fractus  viribus 
corporis,  tanquam  male  operans,  laeius  tamen  ob 
manipulos  pacis  quos  reportabam,  ad  monasterium 
cum  prosperiute  perveni.  Gredidi  mc  de  labore 
evasisse  ad  requiem;  liccre  mihi  utcumque  resar- 
cire  spiritualium  damna  studiorum,  ac  sanctae  quie- 


episcopum,  sed  ne  villicum  quidem,  aul  teloniarium  D  lis  detrimenta,  quae  foris  incurreram ;  et  ecce  tribu- 


quempiam  in  bunc  modum  decuerit  ordinari.  Quibus 
vos  laudibus  efferam,  dilectissimi,  qui  soli  condo- 
lulsiis  affiiclae,  ei  tam  iu  prima,  quam  in  secunda 
sua  defensione  oppressae  tQ^  astitistis,  ascendentes 
cx  adverso,  et  opponentes  vos  mumm  pro  domo 
Israel?  Non  est  invenlus  similis  vobis,  in  illo  con- 
ventu,  qui  conservaret  legem  Excelsi,  qui  sacris 
obtcmperaret  canonibus :  qui  deuique  se  induceret 
zelum  Pbinees,  et  linguae  mucrone  confoderet  for- 

(442)  De  Brunone  actum  supra  ad  epistolam  144. 
Gaufridus  videtur  esse  is  qui  postea  Bernardi 
notarius. 

(443)  Scripta  anno  Christi  1138. 

(444)  Faleo  dein  electus^st  archiepiscopus  Lugdu- 


lalio  et  angusiia  invenerunt  me.  En  lectulo  recuban- 
tem  plus  cordis,  quam  corporis  dolor  excruciat.  Nec 
enim  ego  deploro  temporale  incommodum  ullum. 
Anima  mea  in  manibus  meis  :  salus  ejus  in  causa 
esL  Placet  vobis,  ut  illi  homini  credam  animam  meam 
qui  perdidit  suam?  Scio  quia  non  placet.  Quam- 
obrem  dixi  animae  meae  cxpedire  magis  inire  fugam, 
quam  et  moerore  consumere  residuum  dierum  meo- 
rum,  ei  nihilominus  in  periculum  salutis  incidere. 

nensis,  de   cujus  electione  epistolae  171,  172,  ad 
dominum  papam  Innocentium.  Ad  ipsum  Falconem 
epistola  173. 
(445)  Scripta  anno  Gbristi  1138. 


327 


S.  BERiNARDI  ABBATIS  CLAR.^-VALLENSIS 


328 


At  Deus  vobis  potius  iuspiret  quod  potius  est;  redu-  A 
cere  yidelicet  ad  memoriam  (si  dignum  judicatis) 
qualiler  vobiscum  egerim,  et  poaere  oculos  pietalis 
super  puerum  vedtrum»  et  liberare  afOictum  de 
angustia.  Quin  potius  non  oblivlsci  quanta  Deus  ipse 
fecerit  vobis,  et  in  quaotulaecumque  vicem  recom- 
pensationis,  ad  ipsius  gioriam,  quod  tam  perperam 
fdctum  esl,  revocare. 

105  EPISTOLA  GLXYU  (446). 

AD   EUMDEM. 

Pro  eodem  negotio. 
Clementissime  Pater,  nonne  prsecipiendo  praece- 
pisti  in  Lingonensi  Ecclesia  personam  eligi  religio- 
sam  atque  idoneam,  et  ad  consilium  pueri  tui?  Non-  p 
ne  dominus  Lugdunensis  boc  ipsum  mandatum  ex 
apostolico  ore  tuo  prsescns  excepit  tam  fideliter 
exsecuturum,  quam  firmiter  injunctum^  ac  frequen- 
ter  inculcatum  nonne  denique  et  spopondit !  Quid 
ergo  visum  est  ei,  mutare  voluisse  quod  utilissime 
el  con.sultissime  statutum  fuerat,  aliudque  sua  prae- 
sumptlone  moliri  quod  non  conveniebat,  in  veslrse 
ipsius  Majestalis  contemptum,  et  in  nostrae  pusilla- 
nimitaiis  scandalum  ?  Quomodo  non  erubuit  bonus 
ille  vir  apud  se  Est  et  Non  inveniri,  tentans  impo- 
nere  lam  indignum  jugum  cervicibus  tam  numerosae 
multitudinis  religiosorum  virorum  servorum  tuorum 
adversu^  statutum  tuum  et  promissum  suum  ?  In- 
quire,  Pater,  inquire  diligenler,  quale  homo  ille,  cui 
festiuat  manum  imponere,  testimonium  habeat»  et 
ab  his  qui  prope  sunt  et  ab  his  qui  louge.  Mihi  euim  C 
interdicit  dicere  pudor  quod  publica  fama  de  eo  di- 
cit,  imo  infamalio  celeborriuia  divulgavit.  £t  quid 
dicam?  Tristis  est  anima  mea  usque  ad  fugam.  £t 
jam  forsitan  fugissem,  uisi  me  retinuisset  consola- 
tionis  spes,  quam  de  visceribus  vestris  exspecto. 
Yolebam  scribere  per  ordinem  perlacrymabilem 
miserise  nostne  historiam  :  sed  prae  tristitia  languet 
manus,  sensus  hebescit,  horret  liugua  eloqui  mali- 
gnam  fraudcm,  sed  subreptionem,  sed  circumventio- 
nem,  sed  temeritatem,  sed  perfidiam.  Quid  ergo  ? 
Filius  tuus  Pontius  archidiaconus,  qui  et  in  hsec 
causa  conslauter  fideliterque  sc  habuit,  cuncta 
tibi,  Paler,  narrabit,  et  quid  factum  doleamus^ 
el  quid  faciendum  flagitemus.  Ipsi  crede  tanquam  Q 
mihi.  Ego  autcm  hoc  unum  ul  parturiens  loqaor  : 
nisi  isti  a  tam  scelerato  tamque  temerario  ausu 
deficiaot,  ut  me  ipsum  nunc  sentio,  deficiet  in 
dolore  vita  mea,  et  anoi  mei  in  gemitibus. 
EPISTOLA  CLXVIII  (447). 

AD   EPISCOPOS  ET  CARDINALBS  ROMAN^  CURIf. 

Vnde  supra, 
i.  Vos  scitis,  si  dignum  duciiis  recordari,  quali* 
ter  Yobiscum  in  tempore  malo  conversatus  sim, 
egrediens  ct  regrediens,  et  pergens  ad  imperium 
regis,  persistens  ac  pormanens  vobiscum  in  tenta- 
tionibus  vestris,  ita  ut,  consumplis  pene  viribus 
corporis,  vix  post  reddiiam  coelitus  pacem  Ecclesiae 

r446)  Scripta  anno  Christi  1138. 
(447)  Scripta  eodem  anno. 


repalriare  potuerim.  Et  recolo  hoc,  non  glorians 
aut  improperans,  sed  provocans  et  efOagitans,  mo- 
neus  et  reposcens  debitum  veslrae  miserationis  affe- 
ctum.  Urget  necessitas  modo  omnes  repetere  debito- 
res.  Ego  vero  si  feci  quod  facere  debui,  haud  aliud 
me  ex  eo  quam  servum  inutilem  reputo,  juxta  ser- 
monem  Domini  {Luc.  xvn,  10).  Verumtamen  si 
feci  quod  oportuit,  aut  quod  faciendum  fuit,  nun- 
quid  merui  vapulare  ?  Et  ecce  rediens  a  vobis,  tri- 
bulationem  et  dolorem  inveni,  et  nomen  Domini 
invocavi,  sed  non  profuit ;  invocavi  et  vestnim  et 
non  valait :  siquidem  dii  fortes  terrse  vehementer 
elevali  sunt,  Lugdunensis  scilicet  archif^piscopus,  et 
Cluniacensis  abbas.  Hi  confidentes  in  virlute  sua,  et 
iu  multitudine  divitiarum  suarum  gloriantes,  adver- 
sum  me  appropinquaverunt  et  steteruut.  Et  non 
adversum  me  tantum,  sed  adversum  magnam  mul- 
titudinem  servorum  Dei,  adversum  vos  quoque, 
adversum  se  ipsos,  contra  Deum,  contra  omnem 
aequitatem  et  honestatem. 

%.  Denique  imposuerunt  hominem  sa|)er  capita 
nostra,  1€^  quem,  proh  pudor  I  et  boni  horrentet 
mali  rident.  Quo  ordine,  imo  quam  extraordinarie, 
videat  Deus  et  judicct ;  videat  et  Romana  curia  : 
videat  et  doleat,  misereatur  et  accingatur  ad  vindi- 
ctam  malefaclorum,  laadem  vero  bonorum.  Quid 
enim  ?  placet  tibi,  domina  mundi,  universitati  consti- 
tuta  vindex  in  iram,  judex  in  misericordiam ;  placf t, 
inquam,  libi  quod,  dum  superbit  impius,  incenditur 
pauper  et  ilie  pauper,  qui  pro  tuo  servitio,  cum  doq 
haberet  censum  quem  effunderet,  sanguini  non  pe- 
perdt?  Dignumne  tibi  vidctur  tua  perfrui  pace  el 
nostram  non  curare,  nec  recipere  in  sortem  conso- 
lationis,  quos  habuisti  consortes  laboris  ?  Si  inveni 
gratiam  in  oculis  vestris,  eripite  inopem  de  mann 
forliorum  ejus,  egenum  et  pauperem  a  diripientibos 
eum.  Aiioquin  ego  quidem,  ut  potero,  laborabo  in 
gemitu  meo,  et  erunt  mihi  lacrymse  meae  panes  die 
ac  nocte  :  vobis  autem  legam  illum  versiculum,  Qui 
tollit  ab  amico  misericordiam,  timorem  Domini  de^ 
relinquit ;  et  illud,  Omnes  necessarii  mei  recesserunt 
a  me{Job,  vi,  14.  13);  illud  quoque,  Quijuxta  me 
erantf  de  longe  steterunt,  et  vim  faciebantqui  quc^ 
rebant  animam  meam  {PsaL  xxxvii,  12,  13). 
EPISTOLA  CLXIX  (448). 

AD  DOMINUM  PAPAM  INNOCENTIUM.  {Unde  SUpra.) 

Cur  clericos  Ecclesice  Lxngonensis  vocatos  detinue^ 
rit;  et  quibus  munus  eligendi  committendum> 
Digiiatio  vestra  fecit  me  familiarem,  familiaritas 
prsesumptorem.  Adsit  solita  cordi  vestro  benignitas, 
ne'  forte  prsesumptio  pariat  indignationem.  Audite 
tamen  patienter,  non  solum  quid  egerim  sed  et  cur 
egerim:  si  forte  causa  factum  possitvel  aliquatenus 
excusare.  Ausus  sum  retinere  clericos  Lingonenses 
qui  vocati  erant,  composita  tamen  pace  inter  eos  : 
ipsisque  persuasis  slare  deinceps  de  facienda  elcctio- 
ne  in  beneplacito  vestro  et  consilio  bonofum,  sicul 

(448)  Script^^  uqqq  Cbristi  1138. 


329 


BPISTOLiE. 


330 


in  litteris  eornm  continetnr.  Erat  antem  pemeces-  ■  bominnm ,  digito  anlem  sno  nolnnt  ea  mOTere  I  Fa- 


sarium  eos  hac  vice  remanere,  propter  terras  et 
possessioncs  Ecclesiae,  quae  datae  sunt  praedae  et 
direptioni,  dum  non  est  qui  cu^^todiat  aut  defendat. 
Itaqne  personis  quae  non  sint  suspeciae  ,  quae  non 
quaerant  quae  sua  sunt,  sed  quae  Jesu  Christi,  injun- 
galur,  si  piacel,  cura  eligendi  qui  Deo  placeat  ct 
finem  tandem  accipiat  Ecdesiae  tam  diuturna  et 
miseranda  vexatio.  Reliqua  vero  dicenda  commisi- 
mus  domino  Herberto  abbati  Sancti-Stephani  Divio- 
nensis  (449)  ,  et  archidiacono  Lingonensi,  sociisqae 
eonim.  Adjicimus  etiam,  ut  archidiaconum  Lingo- 
nensem,  et  Bonum  Amicum  ejusdem  ecclesiae  pres- 
byterum,  quoniam  fideles  in  causa  Dei  exsliterunty 
eos  el  res  eorum  in   defensione  vestra   recipiatis. 


clum  est  tamen  quod  faclum  esl  :  contra  vos  nihil, 
conlra  me  plurimum.  Mihi  baculus  imbecillitatis 
meae  sublatus  esl,  mihi  lumcn  oculorum  meorum 
ereptuni  est ,  mihi  abscissura  dextrum  brachium 
meum.  Omnia  excelsa  ista  et  fluctus  isti  super  me 
transierunt.  lo  me  transierunt  irae  :  mihi  evadendi 
nulla  ex  parte  patet  via.  Unde  onera  fugio,  inde  et 
subeo  invilus  et  ingratus.  Durum  mihi  sentio  contra 
stimulum  calcitrare.  Tolerabilius  foriasse  spontaneo, 
quam  nolenti  et  renuenti  fuisset.  Nam  si  quid  vi- 
rium  in  me  est,  nonne  id  facilius  meis  quam  alienis 
humeris  exercerem  ? 

2.  Sed   aquiesco   aliter  disponenti  ,   cum    quo 
utique  autjudicio,  aut  viribus  contendere,  nec  cau- 


Dignos  est    enim    operarius  mercede    sua   {Luc.  n  tum  mihi  omnino ,    nec  possibiie  est ,  sed   nec 

W\  B^       T^  *  ^*  *    I  A  *1     *1*  M  1 


v,7). 

EPISTOLA   CLXX. 

AD  LUDOVICUM  JUNIOREM  (450)  REGEM  FRANCORUM. 

Electionem  Godefridi  Pnoris  sui  in  episcopumLin» 
gonensem^  cui  rex  adversari  visus  est,  vindicare 
nitiiur. 

1.  Si   totus  orbis  adversum  me   conjuraret,   ut 

quidpiam    molirer    adversus   regiam   majestatem  ; 

ego  tamen  Deum   timerem,   et   ordioatum  ab   eo 

regem  offendere  temere  non  auderem.  Nec  enim 

ignoro  ubi  legerim  :  Qui  potestati  resistit,  Dei  or" 

dinationi  resistit  {Rom,  xiii,  2).  Sed  nec  me  latel, 

quam  omni  christiano,  quam  meae  praecipue  pro- 

fessioni    mentiri  contrarium   sit.    Yerilatem  dico, 


Regi.  Siquidem  terribilis  est  etiam  apud  reges 
terrae  (Psal.  lxxv,  13).  Horrendum  est  incidere  in 
maous  Dei  viventis  {Hebr.  x,  31),  etiam  tibi,  o  Rex. 
0  quam  molestis  auribus  audimus  contraria  tam 
bonis  principiis  vestris  !  o  quam  amaiior  Ecclesie 
moeror  post  tanta  praelibata  gaudia,  si  frustrari 
(quod  absit!)  contigerit  tam  jucunda  spe  singularis 
clypei  sui  vestrae  indolis,  sicut  hacienus  cst  experta  I 
Heu  corruit  virgo  Remensis  Ecclesia  (452) ;  non  est 
qui  sublevet  eam  :  corruit  et  Lingonensis  ;  non  est 
qui  porrigat  manum.  Avertat  divina  clementia  a 
corde  et  consilio  vestro  super  dolorem  nostrum' 
adjicere,  cumulare  trislitiam  supcr  tristitiam.  Quis 
mihi  tribuat  mori,ne  videam  Regem  bonae  opioionis 


non  mentior :  quod  Lingonis    de  Priore  nostro  fa-  C  sed  spei  mclioris,  conari  Dei  consilio  obviare,  irri- 

ctum  est  (451),  praeter  spem,    praeter  intentionem 

episcoporum  et  meam  facium  est.  Sed  est  qui  nolen- 

tium  quodam  t^7  modo  extorquet  assensum,    et 

suo  arbitrio  etiam  adversas  hominum  voluntates» 

proat  vult,  subservire  compellit.  Quando  enim  ego 

pericolum,  quod  mihi  timui,  ille  aeque   non  me- 

tuerem^  quem  diligo  tanquam  me  ipsum  1    Quando 

ego  illonim  consorlium  non  horrerem,  qui  alligant 

onera  gravia  et  importabilia,  ct  imponunt  humeris 

(449)  De  quo  ad  epistolam  59. 

(450)  Scripta  anno  Chrisii  1138.  —  Hunc  Florum 
absolute  vocat  Ordericus  in  libro  xi,  pag.  813. 
Lodovicum  Florum  non  semel,  nempe  in  libro  xiii, 
pag.  901,  91i.In  priori  hoc  loco  Ludovicus  Grossus 
Tedbaldum  Blesensetn  atque   Radulfum  Parronen- 


tare   adversus   seraelipsum   summi   Judicis  iram , 

pedes     Patris     orphanorum    madefacere    lacrymis 

afflictorum  ,   pulsare  coelos  clamoribus  pauperum, 

sanctorum  precibus,  justisque  querimoniis  charissi- 

mae  sponsae  Christi,  quae  esl  Ecciesia  Dei  viventis  ! 

Absit,  absit  :  meliora  speramus,   exspeciamus   ju- 

cundiora.   Non    obliviscetur    misereri    Deus ,    nec 

continebit  in  ira  sua  misericordias  suas.  Non  con* 

tristabit  per  illum  et  de  illo  Ecclesiam  suani  ,  per 

nardus,  ex  hac  epistola  innotescit,  in  qua  eum  vocat 
«  baculum  senectutis  suae  ,  lumen  oculorum ,  dex- 
trum  brachium.  i  Yidede  eo  librum  secundum  Vile 
S.  Bernardi,  cap.  5 ;  et  alibi  saepius,  necnon  Praefa- 
lionem  ad  librum  tertium  Vitse  ejusdem.  (rodefridi 
electio  tandem  rata  fnit  anno  1139,  nt  coUigitur  ex 


sem,  «  quia  discordes  erant,  pacificasse,  et  filio  suo  D  quodam  instrumento  apud  Perardum,  pag.  134,  ubi 
'    •     •      "•  •      •  «      ._      ecclesia  Sancli-Stephani  Divionensis  ab  eo  consecraia 

dicitur  anno  Christi  1141.  «  episcopatus  ejus  anno 
secundo.  > 

(452)  Quippe  post  mortem  Reginaldi  arcbiepi- 
scopi,  quae  conliffit  anno  1139,  idibus  Januarii,  Re- 
mensis  Ecclesia  lere  per  biennium  pastore  viduata 
mansit  non  tam  clericorum  eligentium  discidio , 
quam  civium  tumultu  pro  communiae  (quam  vo- 
cant)  inhtitutione,  et  innato  Ludovici  Vll  odio  in 
Theobaldum  Campaniae  comitem,  quod  pariter  in 
comites  vicmasque  Ecclesins  se  effudit,  ex  Marloto 
in  tomo  secundo  Metropolis  Remensis,  pag.  328. 
Hac  de  re  rursus  conqueriiur  Bernardus  in  epistola 
318.  Tandem  BernarJo  dignitatem  recusante,  ele- 
ctus  est  anno  1140  Samsoo,  cujus  electio  aliquandiu 
turbaia  fuit  ex  epistola  222.  Confer  epistolas  210  et 
224. 


Ludoyico  Floro,  quem  ante  iriennium  regem  Remis 
oonatiinerat,  reguum  Gailiae  commisisse  »  memora- 
lur,  et  quidem  anuo  1135.  In  posteriori  loco  ad 
annam  1137,  idem  Ludovicus,  morti  proximus, 
«  Ludovicum  Florum,  filium  suum,  Tedbaldi  pala- 
tini  oomitis,  et  Radulfi  de  Parrona  consobrini  sui 
tutelae  commisisse.  » 

(451 )  lutellige  dc  Godefrido  Bernardi  consangui- 
neo,  qui  post  multas  altercaliones  unanimi  tandem 
eonsensn  ex  tertio  Clarae-Valiis  Priore  episcopus 
Lingonensis  creatus  est  anno  1138,  nimirum  schi- 
smate  compres^.  Nam  Godefrido  adhuc  Priori  ex 
Italia  Bernardus  schpsit  epistoiam  317,  in  Octavis 
Pentecostes  eodem  anno  :  quo  cum  ex  italia  rediis- 
set,  coniigit  haec  Lingonensis  clectionis  historia, 
nimirum  reddita  Ecclesiae  pace,  ut  disserte  habet 
epistola  166.  Quanti  vero  Grodefridum  fecerit  Ber- 

Patrol.  CLXXXIL 


11 


331 


S.  BERNARDl  ABBATIS  CLARiE-VALLBNSIS 


332 


quem  et  de  quo  in  tantis  jam  laetificavit.  Quem  suo  m  supplicatione    deposcit   :   hoc  puer  vester    solita 
munere  contulit,  sua  longauimitate  servabil :  et  si      praesumptione  efOagiiat. 


quid  aliter  sapitis,  et  hoc  ipsum  vobis  revelabit,  et 
erudiet  in  corde  in  sapientia.  Hoc  optamus,  hoc 
oramus  die  ac  nocte.  Uoc  sentite  de  nobis,  hoc 
sentite  de  nostris.  Non  infringetur  verilas  haec  in 
nobis,  non  imminuetur  honor  Regis,  regni  utilitas 
per  nos. 

3.  Gratias  autem  agimus  vestrse  Clementiae  pro 
benigno  responso,  quod  a  vestra  dignatione  merui- 
mus.  Yerumtamen  dilatio  terret  nos,  qui  videmus 
terramdatam  praeda;  et  direptioni.  Terra  vestra  est : 
et  in  boc  plane  cognoscimus  et  dolemus  dedecus 
regni  vestri,  quod  vos  jure  abhorrere  mandastis, 
si  non  fuerit  qui  defendat.  Nam  in   qao  alio  regia 


EPISTOLA  CLXXn  (464). 

AD  EUIIDEM  IN  PERSONA  GODEFRIDi  UNGONBNSIS 

EPISGOPI. 

Ejusdem  cum  superiore  argumenti. 
Inter  crebra  mala  quse  his  diebus  ia  Ecclesiis . 
videntur  accidere  occasione  electionum,   Domiooa 
de  coelo  prospexil  super  matrem  nostram  LugdiK/, 
nensem  Ecclesiam  ,   qui  decedenli   piae  memori»  , 
Petro  archiepiscopo  ,    virum  optimum,   Faleonem  . 
decanum,  io  omni  pace  substituit,  Pelo,  domine,  ot 
qui  a  suis  concorditer  est  electus,  ntililer  promotus,  . 
rite  consecratus,  a  vobis  honoris  sui  ofiQciiqoe  ple-  • 
niludinem  consequalur.  Quod  utique  et  audere  m« 


majestas  recte  in    eo   quod  factum  est,  imminuta  B  ^acit  non  meriti  conscientia,  sed  debiti.  Debiti  dico  , 


dicatur  ?  Electio  rite  celebrata  est,  electus  fidelis 
est.  Non  autem  esset  fidelis,  si  vestra,  ct  non  per 
vos  habere  vellet.  Necdum  ad  vestra  manum  exten- 
dit ,  necdum  civitatem  vestram  ingressus  est : 
necdum  prorsus  se  intromisit  dc  aliquo,  quanquam 
invitatio  clcri  et  populi,  et  oppressorum  afflictio 
et  vota  bonorum  id  ab  eo  vehementissime  flagiia- 
rint.  Quae  cum  ita  sint,  opus  est,  ut  videtis,  matura- 
tione  consilii ,  non  minus  vcstro  honori  ,  quam 
nostra;  necessitati.  Et  nisi  per  praescntes  nuntios 
exspeclanti  populo,  qui  vesier  est,  Serenitas  ve- 
stra  pro  %Q>H  voto  responderit  :  multorum  re- 
ligiosorum  adversum  vos  (quod   non   expedit)  de- 


non  solum  quo  id  a  me  illa  Ecciesia  jare  metropoli- 
tico  exigit,  sed  qoia  in  hoc  positns  sum,  ul  testi- 
monium  perhibeam  veritati. 

EPISTOLA  GLXXni  (455) 

AD  IPSUll  FALCONBM. 

Religiosorum  guorumdam  causam  commendat. 

Scripsimus  ad  dominum  Papam  dominus  epi- 
scopus  (456)  et  ego  pro  vobis  ,  prout  oportere 
putavimus  :  et  habetis  exemplar  litterarum.  Ha- 
bemus  autem  in  voluntate  in  aeternum  non  deficere 
vobis  pro  viribus,  propter  bonum  quod  de  vobif 
confidimus.  Yestra  autem  interest  facere,  ut  noo 
confundanmr  sic  contidentes.  De  caetero  si  inTem 


vota  vobis  nunc  corda  turbabitis,  et  regaiibus  vestris  r  gratiam  in  oculis  vestris^  intelligite  super  egenos  et 


ipsis,  quac  ad  Ecclcsiam  pertinent ,  non   parvum, 
ut  veremur  incommodum  acquirctis. 

EP1ST0LACLXXI(453). 

AD  DOMINUM  PAPAM  INNOCENTIUM. 

Pro  Falcone  Lugdunensi  archiepiscopo  electo. 

Qui  in  aliorum  negoliis  toties  exauditus  sum, 
puto  in  proprio  non  confundar.  Ego,  domine  mi, 
causam  arcbiepiscopi  mei  meam  duco ,  utpote 
membrum,  quod  nil  a  se  ducat  alienum  quod  capitis 
sit  :  quod  tamen  non  dicerem,  si  homo  ipse  sibi 
assumpsisset  honorem,  ct  non  magis  a  Deo  vocatis 
taiiquam  Aaron.  Nec  enim  ab  alio  aestimaverim 
factum  ,  quod  vota  tot  hominum  tam  facile  conve- 
nerunt  in  eum ;  ut  non  dico  contradictio,  sed  nec 


cunctatio  ulla  fuerit.  Et  meriio.  Kst  quippe  illuslris,  n  ^^^^^^  consolationem. 


pauperes  illos ,  qui  suot  apud  Benedictiooem 
Dei  (457).  Qaod  enim  uni  ex  iilis  eceritis,  mib\, 
imo  Chriato,  facietis.  Nam  et  pauperes  sunt  et  ba-. 
bitant  inter  pauperes.  Uoc  praecipue  obsecramus , 
ut  Savioiacenses  monachos  prohibeatis  ab  infeste- 
tione  eorum  :  quoniam  calumniantur  eos  iojuste,  ut 
%Ql9  putamus.  Autsi  se  coofidunt  habere  justitiam, 
judicate  inter  iiios.  Filius  noster  abbas  AlbericoSy 
etsi  suis  meritis  commcndabilior ,  nostris  taoMD 
prccibus  vobis  ut  commeodatior  sit,  obsecramos. 
Tenere  quippe  diligo  eum,  tanquam  mater  unicum 
filium;  et  diligit  eum  qui  ditigit  me.  Deniqae  in  eo 
experiar  si  me  curatis.  Quo  enim  loage  a  a» 
positus  est,  eo  magis  oecessariam  habet  patemam 


DOn  mmus  meutis  generositate,  quam  sangumis  , 
est  scientia,  est  vitae  honestate.  Denique  famae  ejus 
integritas  ncc  inimici  quidem  dentem  veretur. 
Quod  ergo  de  tali  et  taii  modo  factum  est,  digoum 
profecto  est  ul  fuvor  apostolicae  gratiae  prosequatur ; 
et  honoris  plenitudine  ,  quae  sola  deest,  gaudia 
plebis  suae  consueta  benignitate,  imo  debita  liberali- 
tate  accumulct.  Hoc  uuiversa  Ecclesia  instantissima 

(453)  Scripta  anno   Christi   1139.    Vide  episto- 
lam  165. 
^454)  Scripta  eodem  anno. 
(556)  Scripla  eodem  anno. 
(456)  Nimirum  Godefridus  Ungonensis. 
^457)  Benedictio-Dei,  Ordinis  Gisterciensis ,  filia 


EPISTOLA  CLXXIV  (458). 

AD  GANONICOS  LUGDUNENSBS^  DB  GONCBPTIONB 

S.  MABL£. 

Conceptionisfestumnooumesset  nulLoniti  legiiimo 
fundamento  :  cceterum  non  fuisse  instituendum 
inconsuUa  Sede  apostolica  cui  sententiam  siuim 
subjicit. 

1.  loter  Ecclesias  Galliae  coostat  profecto  Lugdu'* 

nensem  hactenus  praeeminuisse,  sicut  digoitate  sedis^ 

Clarae-Vallis  io  dioecesi  Lugduoeoai,  fuodata  est 
anno  1138,  Abbas  primus  iiberieus.  Ab  ea  «m 
longe  distabat  Saviniacense  monasterium,  Ordinis 
S.  Benedicli,  ejusdem  dioecesis  :  cujus  loci  tum  ab- 
bas  Iierius,  de  quo  Bernardns  alibi  queritur. 
(458)  Scripta  circa  aoDum  Ghristi  il40. 


BPISTOL/E. 


334 


Mlur  stadiis,  et  laudabilibus  iuslitutis.  Ubi  a  las  prseauntiavit  Spiritu  sancto  replelum  iri  adhuc 

_  •  •-  ••  •  «•  ^^         •  •  ^  W^  «  ■  m 


cque  viguit  disciplinae  ceosura,  morum  gra- 
■aloritas  coasiliorum,  auctoriiatis  ppndus, 
■iis  insigne?  Presertim  in  officiis  ecctesiasii- 
li  lacile  unquam  repentinis  visa  est  novitati- 
niescere»  nec  se  aliquando  juvenili  passa  est 
iii  levitate  Ecclesia  plena  judicii.  Unde  mi- 
Mys,  quid  visum  fuerit  hoc  tempore  quibus- 
■trum  voluisse  mutare  colorem  optimum, 
iadaeendG  celebritatem,  quam  ritus  Ecclesiae 
MO  probat  ratio,  non  commendat  antiqua 
.  Namquid  Patribus  dociiores,  aut  dcvotiores 
Verieulose  prsBsumimus,  quidquid  ipsorum, 
m  prudentia  praeterivit.  Nec  vero  id  tale  est, 
M.  pnetereundum  fuerit,  Patrum  quiverit 
dlligeotiam  prseteriisse. 


in  utero  matris  suae?  Prorsus  hoc  ad  praedestinatio- 
nem  praescientiamve  referri  posse  non  arbitror. 
Yerba  nempe  angeli^  sicut  ipse  praedixit,  completa 
absque  dubio  sunt  in  tempore  suo  :  et  quem  praelo- 
cuius  est  Spirilu  sancto  replendum,  non  est  fas  cre- 
dere  non  repletum;  idque  loco  et  tempore  quo 
praedixit.  Gertissime  autem  sanctus  Spiritus  quem 
replevit,  sanctificavit.  Gseierum  quatenus  adversus 
originaie  peccatum  hsec  ipsa  sanctificalio  valuerit, 
sive  pro  isto,  sive  pro  illo  propbeta,  vel  si  quis  aliud 
simili  prseventus  gratia  fueril ;  non  temere  dixerim, 
Sanctiiicatos  tamen  non  dubitaverim  dicere,  quos 
Deus  sanctificavit,  et  cum  eadem  sanctificalione 
prodisse  ex  utero,  quam  acceperunt  in  utero  :  nec 
reatum,  quem  in  conceptione   traxerunt ,  vaiuisse 


wlde  bonoranda  est,  inquis,  Mater  Domini.  B  uUatenus  borum  natali  jam  donatam  prsepedire  seu 


iMones  :  sed  honor  Reginse  judicium  dili- 
go  regia  falso  non  eget  honore,  veris  cumu- 
inorum  tilulis,  infulis  dignitatum.  Honora 
tflgritatem  caruis,  vitse  sanctitatem  :  mirare 
Htem  in  Yirgine,  Prolem  venerare  divinam. 
■escientem,  vel  in  coacipiendo  coacupisceu- 
el  in  pariendo  dolorem.  Prsedica  reverendam 
ip  desideratam  gentibus,  Patriarchis,  Prophe- 
pneoognitam,  electam  ex  omnibus,  pra^Iatam 
■k  Magnifica  gratise  inventricem,  mediatricem 
Mstaaratricem  saeculorum  :  exalta  denique 
Ui  snper  choros  Angelorum  ad  coelestia 
mihi  de  illa  cantat  Ecclesia,  et  me  eadem 


prseripere  benedictionem.  Attamen  quis  dicat  Spi- 
ritu  sancto  repletum,  manere  adhuc  filium  nihilo- 
minus  irse ;  et,  si  mori  in  utero  contigisset  cum  hac 
plenitudine  spiritusy  poenas  luilurum  danmationis  ? 
Durum  est.  Minime  tamen  ausim  hinc  quidpiam  mea 
sententia  definire.  Sed  quidquid  de  hoc  sit,  merito 
Eccksia,  quae  caeierorum  non  nativitatem^  sed  mor- 
tem  sanctorum  judicat  et  prsedicat  pretiosam^  sin- 
gulari  quadam  exceptione  festis  prsefert  gaudiis, 
veneraturque  iilius  natalem,  de  quo  nuntiante  angelo 
singulariter  legit :  Et  multi  in  nativitate  eju$  gaur 
debunt  {Luc.  i,  14,  15).  Gurenim  nonsit  illiusexi- 
tus  sanctus,  ac  proinde  festivus  et  Isetus,  qui  potuit 


ieeaotare.  Ego  vero  quod  ab  illa  accepi,  se-  r  exsultare  et  in  utero  ? 


il  teneo,  et  trado  :  quod  non,  scrupulosius, 
admiserim. 

Beepi  sane  ab  Ecclesia  illum  diem  cum  summa 
ieoe  recolendum ,  quo  assumpia  de  sseculo 
t,  eoelis  quoque  iotulit  celeberrimorum  festa 
■D*  Sed  et  ortum  Yirginis  didici  nihilomi- 
BwJesia,  et  ab  Ecclesia  indubitanter  habere 
B  aique  sanctum ;  firmissime  cum  Ecclesia 
l^  in  niero  eam  accepisse  ut  sancta  prodiret. 
leremia  siquidem  lego,  quod  ,  priusquam  de 
|ol.  de  vulva]  exiret,  sanctificatus  sit :  et  de 
Biptista  non  secus  sentio ,  qui  ex  utero  Do- 
In  utero  sensit  (Luc.  i,  41).  Yideris  etiam  tu, 
■ncto  David  idipsum  liceat  opinari,  pro  eo 


5.  Quod  itaque  vel  paucis  mortalium  constat  fuisse 
collatum,  fas  certe  non  est  suspicari  tantse  Yirgini 
esse  negatum,  per  quam  omnis  mortalitas  emersit 
ad  vitam.  Fuit  procul  dubio  et  Mater  Domini  ante 
saDCia,  quam  nata  :  nec  fallitur  omnino  sancta 
Ecclesia,  sanctum  reputans  ipsum  Nativitatis  ejus 
diem,  et  omnia  anno  cum  exsultatione  universse 
torr»  votiva  celebritate  suscipiens.  Ego  puto,  quod 
et  copiosior  sanctificationis  benedictio  in  eam  de- 
scenderit,  qus  ipsius  non  solum  sanctificaret  or- 
tum,  sed  et  vitam  ab  omni  deinceps  peccato  custo- 
diret  immunem  :  quod  nemini  alteri  in  luitis  qui- 
dem  mulierum  ereditur  esse  donatum.  Decuit  nimi- 
rum  Reginam  virginum  singularis  privilegio  sancti- 


tebtLiDeo: Inte,^hyConfirmatussumexutero;  D  tatis,  absque  omni  peccato  ducere  vitam  :  qu»  dum 


r0fnatrismeaituesprotectormeus{PsaLL\x^ 
HDy  De  ventre  matris  mece  Deus  meus  es  tu, 
ttserisame  (Psal.  xxi,  11).  Et  Jeremiaequi- 
;  dictum  est :  Priusquam  te  formarem  in  utero^ 
;  et  antequam  exires  de  vulva  sanctificavi  te 
*  J«  5).  Quam  pulchrc  inter  figuralionem  in 
M  parturitionem  ex  utero  divinum  distinxit 
nn!  ut  illam  tantum  prsecogniiam,  istam  et 
ills  munere  prseornatam  osteuderet :  ne  quis 
le  praerogativam  de  sola  prsescientia  seu  prae- 
tione  t70  putaverit  aesiimaadam. 
Gslo  tamen  ut  boc  de  Jeremia  concedamus. 
sspondebitttr  de  ioanne  Baptista,  quem  ange- 


peccaii  mortisque  pareret  peremptorem,  munus  vibe 
et  justitise  omnibus  obtineret.  Sanctus  igitur  ortus, 
quoniam  inunensa  prodiens  ex  utero  sauctitas  san- 
ctum  fecit  illum. 

6.  Quid  adhuc  addendum  his  putamus  honoribus? 
Ut  honoretur,  inquiunt,  et  conceptus,  qui  honoran- 
dum  prseivit  partum  :  quoniam  si  ille  non  prseces* 
sisset,  nec  iste  esset  qui  honoratur.  Quid  si  alius, 
propter  eamdem  causam,  etiam  utrique  parcnti  ejus 
festos  honores  asserat  deferendos  ?  Scd  de  avis  et 
proavis  idipsum  possct  pro  simili  causa  quilib(?t 
fiagitare  :  et  sic  tenderetur  in  infinitum,  ct  festorum 
non  esset  numerus.  Patrise  est,  non  exsiiii  freqnen- 


335 


S.  BERNARDl  ABBATIS  CLARiE-VALLENSIS 


tia  hsec  gaudiorum  :  et  numerositas  fesiivitatum  ci-  A  niam  non  erat ;  sed  nec  in  ipso  quidem  oc 


ves  decet,  noa  exsules.  Sed  profcrtur  scriptum  su- 
pernae,  ut  aiunt,  revelatioois  (459);  quasi  ct  quivis 
non  queat  scriplum  seque  producere,  in  quo  Yirgo 
videatur  idipsum  mandare  et  dc  parentibus  suis, 
juxta  Domini  mandatum,  dicentis,  Honora  patrem 
tuum  et  matrem  tuam  (Exod,  xx,  12).  Ipse  mihi 
facile  persuadeo  scriptis  tallbus  non  moveri,  qulbus 
nec  ratio  suppeditare,  nec  certa  invenitur  favere 
auctoritas.  Nam  quid  consequentiae  habet,  ut  quo- 
niam  sanctum  praecessit  natalem  conceptus,  propter- 
ea  reputetur  et  ipse  sanctus?  Nunquid  quoniam 
praecessit  eum,  fecit  et  sanctum?  Etsi  praecessit  ut 
esset,  non  tamen  ut  sanctus  esset.  Unde  etenim 
illa  ipsi  sanctitas,  quam  seculuro  transmitteret  ? 
An  non  potius  quia  praecessit  171  absque  sancii- 


propter  peccatum  quod  inerat  :  restat  ut  pi 
ceptum  in  utero  jam  existens,  sanctificatione 
pisse  credatur,  quae  excluso  peccato  saDda 
rit  nativitatem,  non  tamen  et  conceplioneai. 
8.  Quamobrem  etsi  quibus  vel  paucis  : 
hominum  datum  est  cum  sanctitate  naac 
tamen  et  concipi :  ut  uni  sane  servaretor 
praerogativa  conceptus,  qui  omnes  sanel 
solusque  absque  peccato  veniens  ,  purgatio 
ceret  peccatorum.  Solus  itaque  Dominus  J 
Spiritu  sanclo  conceptus,  quia  solus  et  ai 
ceptum  sanctus.  Quo  excepto,  de  caetero  ui 
respicit  ex  Adam  naios,  quod  unus  humil 
semetipso  ac  veraciter  confitetur  :  In  iniqui 
inquiens,  conceptus  sum,  et  inpeccatis  canc 


tate  conceptus,  oportuit  nimirum  sanclificari   con^  B  mater  mea  (Psal.  l,  7). 


ceptam,  ut  sanclus  sequeretur  jam  parlus  ?  an  forte 
mutuatus  est  sanclitatem  a  posteriori  prior?  Potuit 
sane  illa,  quae  in  jam  concepta  facta  est  sanctificatio, 
ad  ipsum  qui  sequebatur  transire  natalem  :  redire 
vero  retrorsum  ad  concepium  qui  praecesserat,  jam 
omnino  non  potuit. 

7.  Ufide  crgo  conceptionis  sanctitas  ?  An  dicitur 
sanctificatione  praeventa,  qualenus  jam  sancta  cou- 
ciperetur,  ac  per  hoc  sanctus  fuerit  et  cooeeplus  ; 
quemadmodum  sanctlficala  jam  in  utero  dicitur, 
ut  sanclus  consequeretur  et  ortus  ?  Sed  non  valuit 
ante  sancta  esse,  quam  esse  :  siquidem  non  erat 


9.  Cum  haec  ita  se  habeant,  quaenam  jam 
stivae  ralio  Gonceptionis  ?  Quo  pacto,  inqu 
sa«ctus  asseretur  conceptus,  qui  de  Spirlta 
non  est,  ne  dicam  de  peccato  est  :  aut  festoi 
bitur,  qui  minime  sanctusest?  Libenterf 
hoc  honore  carebit^  quo  vel  peccatum  ho 
vel  falsa  induci  videtur  sanctitas.  Alioquin  t 
ratione  placebit  contra  Ecclesiae  ritum  praei 
novitas,  mater  temeritatis,  soror  saperst 
filia  levitaiis.  Nam  si  sic  videbatur,  consulem 
prius  apostolicae  Sedis  auctorilas,  et  non  ita 
pitanter  atque  inconsulte  paucorum  sequend 

antequam   conciperetur,   An    forie  iuier  amplexus  g.  P'^^^'""  imperiiorum.  El  ante  quidem  apud  i 

maritales  sanctitas  se  ipsi  conceptioni  immiscuit,  **  ^"««"em  compereram  :  scd  dissimulabam,   p 

ut  simul  et  sanctificata   fuerit,   et  •  concepta  ?   Ncc 

hoc  quidem  admittit  ratio.  Quomodo   namque  aut 

sanctitas    absque   Spiritu  sanctificinte,  aut  sancto 

Spiritui  societas  cum  peccalo  fuit?   aut  certe  pec- 

catum  quomodo  non  fuit,  ubi   libido  non  defuit  ? 

Nisi   forte   quis  dicat  de  Spiritu   sancto  eam,  et 

non  de  viro  conceptam   fuisse  :  sed  id  hactenus 

inauditum.  Lego  denique  Spiritum  sanctum  in  eam, 

noD  cum  ea  venisse,  dicente  angelo  :  Spiriius  San^ 

ctus  superveniet  in  te  (Luc»  i,  35).  Etsi  licet  loqui 

quod  Ecclesia  sentil,  et  verum  ipsa  sentit :  dico  glo- 

riosam  de  Spiritu  sancto  concepisse,   non  autem  et 

conceptam   fuisse;  dico   peperisse  virginem,   non 

tamen  et  partam  a  virgine.  Alioquin  ubi  erit  praero-  D 


partam  a  virgme. 
gativa  Matris  Domiui,  qua  singulariter  creditur  ex- 
suliarc  et  munere  prolis,  et  integritatc  carnis  si 
tantumdcm  dederis  et  matri  ipsius  ?  Non  est  hoc 
Virginem  honorare,  sed  honori  detrahere.  Si  igilur 
ante  conceptum  sui  sanctificari  minime  potuit,  quo- 

(459)  Hujusmodiscriptum  EUino  abbati  An^lo  tri- 
buitur  apud  Anselmum  pag,  505,  507  novae  edilionis. 

(460)  Lugdunensis  nempe  Ecclesiae  Bernardi  ma- 
ler  «  metropolico  jure,  »  ut  ipse  loquitur  in  epi- 
stola  172,  quippe  FonUnae,  natalis  ejus  locus  prope 
Diviouem,  et  mouastrrii  sedes  Clarae-VaUis,  erant 
aub  merropoli  Lugdunensi,  dioecesis  Lingonensis. 

(46i)  Scripta  circaannum  1135.  —  Is  cst  Willel- 
mus  Gallo-Belga,  ex  eremita  Turonensi  patriarclia 
Jerosolymitanus,  ab  aono  1130  ad  annum  1145.  De 


devotioni,  quae  de  simplici  corde  et  1  79 
Virginis  veniebat.  Verum  apud  sapientes,  ■! 
famosa  nobilique  Ecclesia,  et  cujus  specialile 
sum  (460),  superstilione  deprehensa;  neae 
sine  gravi  offensa  etiam  vestri  omnium  disrii 
potuerim.  Quae  autem  dixi,  absque  praejudid 
dicta  sint  sanius  sapientis.  Romaaae  prc 
Ecclesiae  auctoritati  atque  examini  totum  hoc 
et  caetera  quae  ejusmodi  sunt,  universa  rea 
ipsius,  si  quid  aliter  sapio,  paratus  judicio  emei 

EPISTOLA  CLXXV. 
AD  patriarCham  jbrosoltmorum  (461). 

Prasventus  ejus  litteris  familiariter  respand 
milites  Templi  commendat. 


Patriarchalibus  scriptis  saepius  visitatus,  im 
jam  videbor,  si  non  rescripsero.  At  si  salau 
qui  me  saluUvit,  quid  amplius  feci  ?  Tu  eni 
praeveoisti  in  benedictionibus  dulcedinis;  t 
prior  digoatus  es  tuis  transmarinis  epistolis 

eo  in  Historia  beaiae  Mariae  de  FonUnis,  Spii 
lomo  X,  pag.  369,  ubi  mentio  de  reliquiis 
missis  Foiitanas  per  Lambertum  ejus  loci  eren 
Ordericus  eiiam  sub  flnem  libri  decimi  tertii 
ita  habet :  «  Anno  ab  Incarnatione  Domioi  IIS 
dictione  sexta,  Germundus  patriarcha  Jeni 
obiit.  Stephanus  autem  Carnoteosis  post  illun 
ctam  Sion  duobus  annis  rexit;  quo  migrante, 
lelmus  Flandrensis  successit.  >  Idem  auctor  i 
num   1137,   pag.   912,   memorat  Badulfum 


epistolj:. 


338 


ta  mihi  primas  humiliUtis  charitatisque  prsen-  j|  schismatieomm  proeacem,  sed  inefficacem  rabiem 
partes,  Quid  condignum  jam  referam  ?  Nihil      desudanti ;  de  his  omnibus  pleuius  inslrui  cupimus, 


denique  reliquisti,  quod  pari  qneam  rependere 
:  qoi  eiiam  de  thesanro  sseculomm  mihi  im- 
eeorasti,  id  est,  de  lignoDomini.  Quid  tamen? 
oe  omittere  qnod  possum,  quoniamquod  debeo 
le  possum  ?  Affectum  saltem  volunta- 
le  aperio,  rescribendo  dnnlaxat  atque  resa- 
lo,  quod  solum  interim  per  tot  utique  spatia 
et  maris  licet.  Osiendam  autem,  si  unquam 
■o  tempus,  me  nequaquam  diligere  verbo  sive 
i^  sed  opere  et  veritate.  Super  milites  Templi 
I,   qusso,  oculos  vestros,  et  tanise   pietatis 


et  supplicamus. 

2.  Porro  nostram  citramontanam  Rcdesiam  tam 
in  nostro,  quam  in  Francomm  rcgno  noveritis  for- 
tem  in  fide,  pacificam  in  unitate,  devotam  in  vestra 
obedicnlia  promptam  ad  servitium.  Nequaquam  nos 
Beneventi,  non  Capuae  (466)  non  ipsius  Romae  terret, 
Deo  sicjudicaiite,  amissio;  scientes  Bcclesiae  statum 
non  armis  sestimari,  sed  meritis.  Ipsius  quippe,  nun 
alterius  agnoscimus  voces  illas  in  Psalmo  :  Si  con- 
ststant  adversum  me  cdstra^  non  timebit  cor  meum : 
si  exsurgat  adversum  me  prcelium^  in  hoc  ego  sperabo 


tam    strenuis    Ecclesiae    propugnaloribus  p  /p,^/.  xxvi,  3).  Propterea  et  nos  quia  de  Ecclesia 


9,  Hoc  siquidem  acceptum  erit  Deo  et  gratum 
Bftis,  81  fovetis  eos,  qui  suas  animas  pro  fra- 
posuemnt.  De  loco  autem  ad  quam  nos  in- 
9  frater  Andreas  (462)  dicet  vobis  voluntatem 

EPISTOLA  CLXXVI  (463) 

■mUM  PAPAM  INNOCENTIUM,  BX  PERSONA  ALBB- 
10108  TREVERBN81S  ARCHIBPISGOPI  (464). 

0rga  Innocentium  citramontanceque  Eccle" 
Mke  studium  et  obedientiam  declarat. 

'olantas  cordis  mei  et  desiderium  satis  inquie* 
iideondi  et  videndi   desideratam  Beatitudinis 

praesentiam ;  sed  et  cognosceodi  certius  quae 
oe  sunt,  rursumque  qualiter  se  habeant  nostra 
wiasim    diligenlius   iutimandi ;  jamdudum  C 
\  aie  admonet,  atque  indesinenler    sollicitat. 
m  terrae  ac  diei  malitia,  et  praeter  instantiam 

^piotidianam  etiam  nonnulla  vestrae  neces- 
Cftusa  impeditus,  voto  facere  satis  non  potui 
•dluic,  sed  necdum  possum.  Sed  quid  ?  sanum 
ipie  propositum  nunquid  omiltendum  ex  toto 
IM  ex  loto  adimpleri  non  potuil  ?  Fuit  ergo 
i,  per  hunc  venerabilem  Hugonem,  Tullensis 
m  archidiaconum  (465),  interim  saltem  ali- 
■08  consolari  conceplum  jam  olim  desiderium 
(■e  reievare  quam  palior.  Nec  enim  fidelior, 
cautiorve   illo   178  ad    manum   esse 


sumus,  non  timebimus  dum  turbabitur  terra,  et 
transfereniur  monles  in  cor  maris.  Glorietur  tyran- 
nus  Siculus  quantum  vult,  glorietur  in  malitia  quod 
potens  est  in  iniquitate  :  nostra  autem  virtus  in 
infirmitate  perficitur.  Ecdesia  quando  infirmatury 
Pauii  magisterio  didicit  esse  potentior  (//  Cor.  xu, 
10).  Didicit  e  regione  et  a  Salomone,  quod  prospe- 
ritas  stuitonim  occidit  eos(/Va&.  i,  32)  :  didicit  et 
siuitum  firma  radice  cum  viderit,  statim  maledicere 
pulchritudini  ejus  {Job,  v,  3).  Ideo  cum  sancto 
David  sese  in  utroque  con<olatur,  et  hostium  vide- 
licet  casu,  et  liberatione  sui  :  ait  siquidem,  Hi  in 
curribus  et  hi  in  equis  :  nos  autem  in  nomine  DO' 
mini  Dei  nostri  invocabimus.  Ipsi  obligati  sunt,  et 
cedderunt :  nosautemsurreximus,  et  erecti  sumus 
(Psal.  XIX,  8,  9).  Haec  pauca  vobis  consolandi  gratia, 
de  quibus  certus  fui,  fideli  attestatione  intimanda 
esse  putavi,  ad  revelandam  vel  ex  aliqua  parte  eam, 
quae  vestra  viscera  incessantcr  affligit,  sollicitudo 
omnium  Ecciesiamm.  Hoc  quoque  addo,  dominum 
Regem  (467),  Deo  eum  confortante,  fervere  et  ac- 
cingi  ad  liberationem  Ecciesiae,  et  parare  sibi  exer- 
citum  multum  nimis  :  nos  quoque  fideiiter  ad  hoc 
ipsum  pro  viribus  laborare,  exhortari,  et  soUicitare 
quos  possumus  :  et  cum  tempus  advenerit,  non  ex- 
pensis,  non  personae  propriae  parciturum. 

EPISTOLA  CLXXVU  (468). 
me  in  perferendo  ad  vos  quae  nos  illi  injun-  ad  buiidem  in  persona  bjusdbm. 

;  «hre  inr  eferendo   ad   nos,  si  qua  vestrae  p  Q^^ritur  impositum  sibi  pastorale  munus;  sed  in 


eoi  placuerit  remandare.  Itaque  de  benepia- 
•Iro,  de  statu  curiae,  ac  veslrae  sospitate  per- 
Bt  si  quid  blandius  aura  secundior  a  divinis 
itia  recens  forte  spiraverit  Ecclesiae,  adversus 

Hnun  praesnlem,  qui  a  Papebrochio  in  Tractatu 
imari  tomi  HI  Maii  omissus  est.  Et  sane  te&te 
IBO  Tyrensi,  Willelmus  anno  i142  Balduinum 
tnmulavit,  idemque  anno  1145  Fulchc- 
labnit  successorem.  Anbinominis  Willelmus? 
Orderici  lapsus  ?  Ad  Willelnr<um  item  exstat 
•  episiola  393. 

)  Num  Andreas  Bernardi  avunculus,  miles 
t|  ad  quem  epistola  288  ?  an  potius  Andreas 
ii  frater,  monachus  Clarae-Vallonsis,  idemne 
flpUlola  184  ?  aut  Andreas  de  Baldemcnio,in 
a  SS6,  n.  2  ?  Locus  hic  indicatus  nescio  an 
qiiem  Bernardus  Praemonstratensibus  conces- 
.   epistoia  252. 


exsequendisquiBsuisunt  muneris,impediri  oemu" 
latione  aliorum,  non  sine  ipsius  culpa  Pontiftds, 

1 .  Nunquid  petivi  episcopatum  a  Domino  meo  ? 
El  si  forte  cathedram  affectavi,  sed  non  Treveren- 

^463)  Scripta  eodem  anno.  Vide  ad  epistolam  30. 

(464)  Is  ex  primicerio  Meiensi,  ad  quem  epistola 
30,  arcbiepiscopus  Treverensis,  cui  Hugo  Metellus 
inscribit  epistolam  6  :  cAIberoui  venerabiiii  Trevero- 
rum  episcopo,  Legatio  beati  Petri  tibi  commissa  est, 
quae  aliquid  dignitatis  et  potestaiis  addit  tibi.  > 
bumdem  in  epistola  30,  Treverorum  arcliangelum 
vocat. 

(465)  De  eo  vide  librum  iv  Vitae  S.  Bernardi,  cap. 
3,  n.  31. 

(466)  Uaec  de  Apulia  capta  a  Rogerio,  quem  hic  et 
alias  vocat  tyrannum  Sicufum. 

(467)  Lotharium  imperatorem. 

(468)  Scripta  anno  Ghristi  1139. 


339 


BBRNARDI  ABBATI8  GLARiE-VALLBNSlS 


sem.  Sciebam  quippe  domnm   exasperantem,  popu-  A 

lomque  durse  cervicis.  Oderam  illos,  quod  semper 

in  faece  discordiae  jacuissent.  Ecclesiae  resistentes. 

Pro  qua  si  quos   labores  quandoque  sustinui,  non 

me  piget :  sed  hunc  inde  fructum  nec  speravi»  nec 

▼olui»  Laboravi  sustinens,  libens  quidemy  sed  non 

hac  spe   praemii.  Duram  provinciam  nactus  sum, 

peccatis  meis  exigentibus.  Inter  csetera  quibus  an- 

gor,  sufTraganeos  accepi  juvenes  et  nobiles  (469). 

Adjutores  esse  deberent,  et  utinam   non  adversa- 

rentur.  Sed  supersedeo  :  per  alium  malo,  ut  inno- 

tescant  vobis  mores  eorum  et  studia,  si  nescitis. 

Dico    tamen :  Jus,  fas,  honestas,  religio  in  nostris 

episcopatibus  perierunt.  Malum  quod    pro  debilo 

officiidissimularenonaudeo,  brevitersimpliciterquegP^P^P^"    *^*^^  l^^cisci   injurias  Dei,  nali 


homines  in  exsequendispratis  eontitiu  pc 
auctoritate  muniri :  alios  intertmpraautu 
Dei  fiabentes,  destituif  et  contemni. 

Amantissimo  Patri  et  domino  Innogbntio 
PontiBci,  suus  Beenardus,  quod  suns. 

1.  Fidenter  loquor,  quia  fideliter  amo.  N 
sincerus  est  amor,  ubi  dubietaiis  scrupalui 
cionis  faecem  retinet.  Querimonia  domini 
rensis  non  est  ejus  solius,  sed  communis  ma 
eorumque  praecipue,  qui  sinceriori  affectu  y 
guot.  Vox  una  omnium,  qui  fideli  apud  n 
populis  praesunt,  justitiam  in  Ecclesia  deper 
nullari  Ecclesise  claves,  episcopalem  omnii 
scere  auctoriiatem,    dum   nemo    episcopoi 

1 


intimavi :  ut  quod  non  placet  providentiae  vestree 
per  me  corrigi,  per  me  saltem  >obis,  qui  corrigere 
potestis,  inootescat,  ne  omnino  vacuum  videar  por- 
tare  nomen  archiepiscopi.  Et  mihi  melius  quidem 
174  esset  non  ascendisse,  quam  sic  descendcre 
cum  rubore. 

2.  Sed  de  me  quse  cura  ?  Bene  quod  dignus  sum, 
patiar,  tanquam  male  operans.  Sim  certe  opprobrio 
etiam  meis,  sua  spe  nimirum  frustratis,  quam  de 
me,  ut  sibi  me  praeesse  vellent,  conceporant  :  dnm 
comperiant  Ecelesiae  suae  pcr  me  magis  imminui 
dignitatem,  cujus  per  me  etiam  antiqua  damna 
restitui  posse  putaverant.  Haec  omnia  sustineo,  etsi 
non  libenter,  cerie  patienter,   ne  unquam  videar 


illicita  quaevis,  ne  in  propria  quidem  parochi 
castigare.  Gausam  refcrunt  in  vos,  curiami 
manam  (472).  Recte  gesta  ab  ipsis,  ut  aii 
struitis,  juste  destrucia  statuiiis.  Quique  flag 
contentiosi  de  populo,  sive  de  clero,  aut  et 
monasteriis  puisati,  currunt  ad  vos  ;  re 
jactant  et  gestiunt  se  obtinuisse  tutores,  qnoi 
ultores  sensisse  debuerant.  An  non  gladioih 
promptissime  atque  justissime  educius  fa< 
condemnandum  incestuosum  concubitum  D 
et  Milis  ?  Sed  confusus  atque  retusas  abiit 
sum,  scuto  nimirum  apostolicae  defensioniso] 
Proh  pudor  1  quos  cachinnos  res  ista  mevit  € 
Ecclesiae  inimicis,  eisque   etiam  ipsis,  quon 


recalcitrare  obedienti»,  pro  qua  etiam  dare  animam,  C  ^^^  ™®^"  *"'  ^*^^**®  ^  '^^^  *.'^™^!®  *^* 


si  neeesse  sit,  debere  me  fateor.  Yerum  hoc  sollici- 
tudinem  vestram  attendere  velim,  creationis  inju- 
riam  respicere  ad  creantem ;  et  vires  quas  mihi 
subtrahitis,  vobis  minuitis ;  et  contemptus  meus,  et 
dejectio  mea  reduodat  in  vos.  Mulla  habeo  conqueri 
vobis  de  vobis  :  sed  reservo  ea  pandenda  nuntio, 
quem  novi  ad  hoc  satis  industrium  et  fidelem.  Si- 
gniflco  etiam  vobis  sustinere  nos  periculum  in  falsis 
fratribus.  Legati  quippe  schismaticorum  intrant  et 
exeunt  ad  quosdani  de  nostris  tiberius  quam  sole- 
bant,  et  verba  tyranni  Siculi  familiariter  admit- 
luotur. 

EPISTOLA  CLXXVIII  (470). 

AD  DOMINUM  PAPAM  INNOCENTIUM  PRO  ALBERONE  TRB- 
VERENSI  ARCHIEPISCOPO. 

Quasritur  perversos  quosdam  et  Ecclesias  pemiciosos 

(469)  Stephanum  scilicet  Metensem,  Galixti  II 
papae  ex  sorore  nepotem,  ab  anno  1120  ;  Alberonem 
Virdunensem,  fiiium  Arnulti  comitis  Ghisneiensis,  ab 
anno  1126 ;  et  Henricum  TuIIensem,  Thcoderici  Lotba- 
ringiae  ducis  filium,  ab  anno  1124,  de  quibus  tamen 
multa  laudabilia  praedicantur.DeStephanovideGhro- 
nicon  Metensium  episcoporum  in  Spicilegii  tomo 
sexto ;  de  Alberone,  tomum  duodecimum  ubi  uter- 
que  tamen  bellis  gerendis  nimis  deditus  perhibetur. 
Alberonis  querelae  cxplicantur  in  epistola  sequente. 

^470^  Scripta  anno  Ghristi  1139  ex  Brovvero. 

(471)  Parochiae  nomioe  (quod  omnibus  notum) 
intelligebant  vetcres  dioecesim  episcopi. 

(4*72)  In  frequenlem  etiam  usum  scu  abusum  ap- 
pellaiionum  Hildebertus  Genomanneusis  antistesepi- 
stolaiii  82  scripsii  ad  Honorium  II.  Vide  Ubrum  iii 
De  consideratione,  cap.  8. 


mus  I  Amici  confunduntur,  fidelibus  insullati 
scopi  ubique  in  opprobrium  veniunt  et  conten 
quorom  dum  recta  judicia  contemnuntar, 
quoque  plurimum  derogatur  auctoritati  : 

2.  Ipsi  sunt  enim  qui  honorem  vestrum 
qui  vesira  pro  pace  et  exaltatione  laborant 
quidem,  sed  vereor  ne  inefficaciter.  Qum 
vires  minuitis  ?  quid  robur  vestrum  depi 
quousque  retnnditis  arma  fidelia  militantia 
humilitatis  comua  erecta  vestrae  virtutis  et  i 
Plorans,  plorat  desolationem  suam  apad 
Ecclesia  santi  GenguIIi  (473);  nec  est  qui  c 
tur  eam.  Quis  enim  se  opponat  brachio  c 
torrentis  impetui,  summae  arbitrio  1 75  poti 
Eamdem  se  sustinere  Beatus-Paulus  vioieotia 
Virdunum  conqueritur  (474),  archiepiscopo  j 

(473)  Vide  epistolam  139. 

(474)  Monasterium  Sancti-Pauli  apud  Vi 
Ordinis  S.  Benedicli  laxatis  disoplinae  reguh 
bcnis,  in  aliquam  morum  licentiam  dcfluxcra 
cccasione  Albero  II  Virduncnsis  episcopua,  < 
sioni  anno  1131  successerat^  illud  ad  Praem 
tenses  transferendum  curavit,  Innocentio  pi 
probante,  et  iertium  usque  confirmante.  Dii 
mavere  et  obstitere  domestici  illius  lod  coe 
imo  ipse  Petrus  Venerabilis,  vir  aliasmodcsti 
ca  de  re  apud  Matthaeum  Albanensem  grav 
poslulavit  His  querelis  Innocentius  nonnihii 
causam  istam  io  jus  et  discussionem  revocar 
bai.  Sed  tandem  Bemardi  commendatione 
tus,  rem  totam  confecit,  snls  litteris  itemm 
mans  quod  fuerat  ab  Alberone  factum. 


r  (Mi 


BPlSTOLiG. 


342 


«fileiite  enm  defeadere  ab  insania  monacborum ,  m  aanqnid  tamen  quos  passim  accasat  fama,  aposto- 


-qoippe  apostolicis  sustentalionibus  amplius  confor- 
Uta,  quasi  oon  satis  per  se  iusanirent.  Quid,  quaeso, 
DOYfle  rationis  tandem  inventum  esl,  ut  quod  semel 
bonae  famae  et  vitae  canonicis  vestra  fuerat  provida 
et  necessaria  dispensationc  concessum ,  secundo 
confirmatum,  tertio,  ut  aiunt,  roboratum,  rursum 
▼eniat  in  jus,  revocetur  in  discussionem  ?  siquidem 
et  dno  ilia  supra  memoraia,  per  vos  nihilominus 
sancita,  per  vos  et  convulsa  dicuntur.  Talibus  ho- 
Btia  DOn  promeretur  Deus ;  beu !  non  placalur  ira, 
Bon  conciliatur  gratia,  non  provocatur  misericordia. 
Pro  his  atque  similibus  necdum  avertitur  furor  Do- 
mini ;  sed  adbnc  braehium  ejus  extentum,  et  virga 
iUa  apad  Jeremiam  vigilans  super  peccaia  nosira. 


licae  Sedis  essent  familiaritate  spcciali  donandi,  ve^ 
amplius  exaltandi  ? 

4.  Quonam  enim  merito  suae  vel  sacerdotalis  san- 
ctitatis,  vel  episcopalis  honestatis,  obtinuit  Metensis, 
ut  et  electio  facia  a  canonicis,  ad  nutum  ejus  una 
cum  Ecclesia  liberlate  cassetur,  et  primicerius  ad 
consilium  ejus  contra  illius  Ecclesise  privilegia  eli- 
gatur  *?  Quam  justius  honestiusque,  si  vestrae  pla- 
cuisset  discrelioni,  homo  majori  dignus  honore, 
debilo  proprioque  non  privaretur?  Treverensem 
dico,  quem  et  ab  hoc,  et  a  ca^teris  dicecesis  suae  ter- 
minandis  negotiis,  quasi  suspectum  aut  minus  ex- 
pertum,  non  sinc  murmure  multorum  Deum  timen- 
tium  exclusislis.  Credite  fldeli  veslro,  quia  provin- 


^   „        .,       .  ^  ,.        ..         .D  cise  illi,  quanlum  comperi,  omnino  non  expedit. 

3.  Et  qmdcm  iralas  est  Deus  schismalicis  :  sed  B     ^  „^^  ^^j^^^^^  prjesumpiionis  melnerem  notim. 


caiholicis  neqnaquam    propitius.   Ecclesia  quoquc 

Metensis  gravi  (quod  vobis  (a/.  nobis)  bene  comper- 

tniB  est)  episcopi  et  clericorum  contentione  pcricli- 

.  tatur.  Super  quo  quid  decernere  vobis  placuerit, 

Tos  seitis :  sed  pax  nondum  est,  nec  proxime  futura 

sperfttur.  Ego  (ut  qnod  super  his  mese  visum  est 

panitaU,  Don  taceam)  et  boc,  et  duo  illa  alia.  Tul- 

iense  dieo  ac  Virdunense,  terminanda  negotia  secu- 

rios  metropolitano,  atque  convenieniius  posse  com- 

.  mitti  pntaverim,  qui   et  omuia  novit,  et  in  multis 

:  prcdbatus,  Ecclesiae  testimonio  fidclis  inventus  est. 

Alioqain  videte  quid  illis  episcopatibus  faciatis  (475), 

MeteDsi    sciiicet  atque  Tullensi;  quia,  ut  verum 


si  nescirem  cui,  ct  ncscirer  qui  scribam.  Sed  novi 
ingcnitam  mansuetudinem  vestram  :  novi  et  me 
notum  vobis,  et  affectum  quo  hsec  audeam  apud  vos, 
dulcissime  atque  amantissime  Pater.  Iterum  de 
Treverensi,  ut  scialis,  qnaiiter  nuntium  ejus  suscipi 
oporteat,  et  verba  quse  portat  :  dico  vobis  quod 
magnum  locum  tenet  in  regno  illo,  vobis  et  Ecclesia; 
Dei  homo  fldelis,  et  constans,  et  nullatcnus  male- 
volis  et  subversoribus  asscnsum  prsebens,  a  quibus 
non  deest  ei  frequens  et  satis  importuna  tentatio ; 
nec  deerii  insultatio,  si  quo  minus  a  vobis  eum 
exaudiri  contigerit.  Nuntium  in  fine  commendare 
volui  :  sed  satis  eum  suae  honeslatis   commendant 


-  .  i^  voiui  :  scu  saus  cuiu   suce   ounesiaiis    commenaaDi 

iktear,  Tidentur  e^e  absque  episcopis  :  et  uunam  C  merita,pra^cipuequeamorspeciaIiset  fidelis  devotio, 


absqae  tyrannis.  Tales  cum  defensantur,  sustentan- 
t«r,  honorantur,  foventur;  mirantur  nimirum  et 
seandalizantar  multi,  qui  illa  m  moribus  et  vita 
eonixD  eertissime  sciunt,  quse  magis  essent,  non 
dico  io  episcopis,  sed  etiam  in  quibuslibet  saecula- 
riiMis  danmanda  penitus  et  exsecranda :  quse  quidem 
et  me  scribere  puduit;  ncc  vos  decuisset  audire. 
Esto  qood  nemiue  accusante  non  possint  deponi  : 

(475)  Quae  hic  contra  episcopos  Metensemet  Tul- 
lensem  a  Bernardo  intorquentur,  intelligf>nda  sunt 
de  Stepbaao  Metensi  et  llenrico  TuUcnsi,  siquldem 
sffiviente  adhuc  Anacleti  schismatehaecepistolascri- 
pta  est,  ut  supra  dictum  est,  et  quidem  fero  an- 
no  4135,  ut  infra  dicondum  erit.   De  Stephano  sic 


qua  ipsum  vobis  firmiter  iohsercre ,  si  non  crede- 

rem,  nequaquam  pereum  tam  familiaria  .scriberem. 

%7Q  EFISTOLA  CLXXIX  (477). 

AD  EUMDEli  PRO  EODEM. 

Caiisam  Alberonis  archiepiscopi  Treverensis  aait 
adversus  abbatem  Sancti-Maximini  et  monachos 
rebelles  et  contumaces. 

Quomodo  malitia  vincit  sapientiam?  Nosti,   pie 

doni  cancellario  eum  commendat.  Crediderim  certe 
Beruardo  Slephanum  displicuisse  ob  varios  armo- 
rum  conflictns  ab  ipso  excilalos,  ut  Ecclesiae  sua) 
prsedia  a  nobilibus  intercepta  repcleret,  obsidiones 
factas,  caslella  diruta,  aliaque  id  genus  non  pauca, 
ut  in  eadem  Historia  describuntur,  quae  magis  «leun- 


prior  Appendix  Ilistorise  episcoporum  Metensium  :  D  culum  aliquem,  »  ut  Bernardi  verbis  utar,  epist.  230, 


c  Oomioo  Popponi  tam  Burgundionum,  quam  Lo- 
tharingorum,  excellenti  genere  clarus,  sed  virtute  et 
animi  nobilitateclariordomious  Stephanus  anooDo- 
mini  ii20,  videiicet  anoo  secundo  Calixli  II  papse 
socoessil.  Hic  Calixti  ex  sorore  nepos,  cum  regalia 
noodum  ab  Henrico  V  qui  tunc  t^mporis  arcem  'te- 
nebat  imperii,  recepissei,  schismate  inter  regnum  et 
saeerdotium  adhuc  duranie,  in  urbe  Romana  ab  eo- 
dem  pontifice  summo  consecratus  est,  et  tam  pallii 
dignttate,  quam  cardinalis  titulo  honoratus.  »  (Spi- 
dlegii  tomo  Vl,  pag.  661.)  Cur  autem  Bernardus  de 
eo  tam  acerbe  conqueratur,  non  facile  est  conjicere. 
Nam  pneter  sapradicta,  de  eo  ita  legiiur  in  prsedicta 
Ilistoria  :  <  Cujus  gesta  inclyla  et  annalibus  digna 
eDumerare  et  Iitteris  explicare  si  vellem,  ante  qui- 
dem  membrana  deficeret  quam  materia.  »  Imo  Ber- 
aardas  ipse  epistola  29,  ipsi  congratulatur  ob  pacem 
Ecclesise  Metensi  restitutam,  et  epistola  367,  Gui- 


quam  ovium  paslorem  exprimerent.  Caeterum  Albe- 
rone  primicerio  iu  episcopum  Lcodicnsem  assumpto 
anno  1135  (ut  quideni  ex  lemporis  rata  serie  conji- 
cere  est,  vide  notas  ad  epistolam  30),  cum  canonici 
electionis  suffragiis  aiterum  primicerium  suffecissent 
altcrum  Stephanus  propria  auctoritate  obtrudere 
voluisset ;  magna  exinde  nata  est  contentio,  quam 
Innocentius  dirimendam  aggressus  est,  praeter- 
misso  metropolitani.  archiepiscopi  scilicct  Treve- 
rcnsis,  judicio  :  qua  de  re  hic  Bernardus  apud  ipsum 
conqueritur.  Quod  attinet  ad  Henricum  TuIIensem 
episcopum,  eadem  fortasse  de  causa  apud  S.  Yirum 
male  andiit,  nempe  ob  belli  negotia  cum  Friderico 
comite  TuIIensi  diutius  agitata,  anno  tandem  1136 
composita,  ut  ex  Innoceniii  litteris,  quas  Chesnius 
ex  Tullensis  Ecclesiae  Chartophylacio  evulgavit,  in- 
telligitur. 
(476)  Scripta  anno  Christi  1139. 


343 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLENSIS 


344 


domine ,  nosti  Treverensem  archiepiscopam  ?  scio  i  est  reformare  religionem  in  monasterio :  quod  ille 

,  •         « •  .  •  -         *  1 1       oi  4  •     TX  * •      •  "     •       M  J*A         AJ*A    TX  •  J  *    J      •      •     __      •  •  *      _      


quia  nosti.  Nosti  et  illum  Sancti-Daximini  non 
sanctum  abbatem  ?  Puto  quia  non  nosti.  Quis  dignior 
honore  illo  priori  ?  sic  nemo  confusiooe  digoior  islo 
sequenti :  et  tamen  iste  honoratus  est,  ille  opprobrio 
latus.  Quid  peccavit  arcbiepiscopus  ?  Prsedam  Ec- 
elesisB  suae  recuperavit ,  cnptivam  Ecclesiam  de 
manu  laica  liberavit  (477).  Nunquid  pro  bono  red- 
ditur  malum,  et  odium  pro  dilectiooe?  Hic  quseso, 
hic  evigilet  oculus  pietatis,  et  semotis  paulisper  oc- 
cupationibus  consideret,  quantum  subreptum  sit  ei, 
ut  talis,  qualem  pudet  dicere,  lalem  qualem  tu  ipse 
nosti,  faciat  opprobrium  vicinis  suis,  inimicis  tuis. 
Piissime  Pater,  affectus  filialis  loquitur.  Hucusque 


intendit.  Adsit  Dominus  cordi  domini  mei,  ne  iterum 

possit  ei  subripi  a  monacbis,  non  tam  (ut  simulant) 

appetentibus  liberiatem,  quam  fugitantibus  discipli- 

nam. 

177  EPISTOLA  CLXXXI  (479). 

AD  HAIMERICUll  GANCBLLARIUM. 

Profiteiur  se  beneficiis  imparem,  nonnisi  voluniatis 
affeciu  gratum  esse  posse. 

Si  verbis  contendere  velim  ad  beneficia  quibus 

me  obruitis,  idem  erit  ac  si  impetitus  sagittis,  festu- 

cis  dimicem  :  nisi  quod  hoc  locus  videbitnr,  iliud 

dolus.  Facta  factis  compensari  oporlet.  Verum  id 

quidem  multum  est  ad  me.  Nam  unde  sufBoerem 


condoluimus  misero  et  miserabili    archiepiscopo.  d  pauper  et  modicus  ?  sed  rebus  pauper  et  viribus,  non 


Verum  ex  hoc  jam  si  non  fuerit  emendatum,  dolor 

cordis  nostri  et  compassio  ex  intimis  medullis,  tota 

transibif  ad  ilium,  per  quem  potuit  emendari.  Sunt 

et  alise  Isesiones  praefati  viri,  quas  cum  ei  allevia- 

veritis,  vobis   procul   dubio  laborabitis.  Quidquid 

dulcissimi  domiui  mei  nomen  decolorat,  cor  meum 

excoriat. 

EPISTOLA  CLXXX  (478). 

AD  EUMDBll    PRO  EODEM. 

Iterum  commendat  pontifici  negotium  archiepiscopi 
TreverensiSj  ut  sententiam  subreptitie  obtentam, 
prcevia  meliore  causce  cognitione^  revocet. 

Iierum  supplicatio,  iterum  preces,  et  decies  re« 

petitse  non  desinent.  Non  desisiimus,  quia  non  diffi- 

dimus.  Bonam  causam  habemus,  et  aequum  judicemy 


voluntate.  ^quabo  ergo  beneficia  votis,  quae  factis 
non  possum.  Desideriis  dives  8um,a£feetibus  abundo. 
Et  certe  verus  beneficus  amplius  uon  requirit.  Nam 
quomodo  beneficus,  qui  non  ei  benevolus  sit? 
Porro  benevolus  nil  sibi  charius  ipsa  sestimat  bene- 
volentia,  qua  et  benevolus  nominatur,  et  beneficus 
est.  Denique  benevolentia  fructus  est  beneficii : 
nisi  quis  forte  beneficium  putet  quod  in  spe  seve- 
rit,  aut  timore  dimiserit.  Sed  quis  non  videat  hoc 
relictum,  illud  venditum,  neutrum  datum?  Oportet 
autem  beneficium,  ut  vere  «sit,  esse  gratuitum. 
Danti  itaque  rependi  quidquam  gratius  ab  accipienle 
non  potest,  quam  si  gratum  habuerit,  quod  gratis 
accepit.  Et  haec  benevolentia  creatur  de  benevolentia 
dantis    in    animo   accipientis,    beneficio    quidem 


qui  non  cunctabitur  evacuare  quod  subreplum  esl,  g  intervenienle.  Hac  me  fateor  locupletem  :  hanc  de 


cum  apparebit  quod  verum  est ;  nec  poterit  inde 
ridere,  qui  voluit  irridere  :  sed,  ut  scriptum  est, 
mentita  estiniquitas  sibi  {Psal.  xxvi,  12).  Hoc  solet 
habere  prsecipuum  apostolica  Sedes,  ut  non  pigeat 
revocare  quod  a  se  forte  deprehenderit  fraude  elici- 
tum,  non  veritate  promeritum.  Res  plena  sequiiate, 
et  laude  digna,  ut  de  mendacio  nemo  lucretur, 
praesertim  apud  sanctam  et  summam  Sedem.  Hsec 
sciens  puer  vester  secure  supplicat  pro  Treverensi, 
et  sic  instat  non  quasi  in  incertum.Egoquippe,  ego 
hominis  illius  novi  merita,  causam ,  intentionem. 
Propter  quod  horum  eum  volunt  monachi  lapidare  ? 
Quia  male  meruit  ?  sed  fideliter  adstitit,  et  multum 
servivit.  Ob  causae  injustitiam  ?  sed  injustum  nemo. 


corde  pleno  dignam  profecto  offero  renumeratio- 

nem  meo  benefactori ;  hanc  devotus  immolo  sacrifi- 

cium  laudis  factori  omnium  pro  salute  mei  beaefac- 

loris. 

EPISTOLA  CLXXXII. 

AD   HENRIGUM    SENONENSEM    ARGHIEPISGOPUM   (480). 

Bunc  acriter perstringit,  utpote  durum^  ut  qui  ar^ 
chidiaconum  non  recte  deposuisset;  et  aa  <Bqua 
postulata  ac  pacis  consilia  difficHem. 

Pro  multis  visus  sum  multoties  scribere,  fateor, 

propter  vos,  et  slatueram  non  facere  ob  vestram 

odibilem  duriiiam :  sed  charitas  praevalebit.  Volo  vo- 

bis  amicos  vestros  retinere,  et  non  dignamini :  volo 

reconciliare  inimicos,  et  non  patimini.  Non  vultis 


nisi  injustus,  causabitur.  Quod  de  manu  laica  vindi-  D  babere  pacem  :  manibus  ac  pedibus    accersitis  ve- 


cavit?  imo  recuperavit  sedi  episcopali  monasterium, 
anquam  clavam  de  manu  Herculis  extorquens  in 
manu  fartiori.  Ob  parvitatem  iutentionis  ?  sed  pium 

(477)  Arclvepiscopus  nimirum  Treverensis  Al- 
bero  monasterium  Sancti-Maximini  juxla  Treveros, 
repugnantibos  abbate  et  monachis,  sibi  asseruil.  Et 
contra  Henricus  comes  Luxemburgensis,  jure  advo- 
caiiae  sibi  temporalem  ejus  subjectionem  viodicare 
conaius  est.  Haec  res  utrosque  animis  disjunxit,  et 
armis  commisit,  non  sine  magna  utrorumque  clade. 
Hoc  est,  quod  Bernardus  ait,  Archiepiscopum  prae- 
dam  Ecclesiae  suae  recuperasse,  et  de  manu  laica 
captivam  liberasse  Ecclesiam. 

(478)  Scripta  anao  Christi  1136. 

(479)  Scripta  circa  eumdem  annum. 

(480)  Scripta  anno  Ghristi  1139.  Acris  est  haec 


stram  conturbationem,  sed  confusionem,  sed  de- 
positionem  (481).  Multiplicatis  vobis  accusatores: 
defensores  subtrahitis.  Excitatis  iterum  in  vos  olim 

epistola  in  episcopum,  cui  tam  salutaria  monila  de 
moribos  et  officio  episcoporum  dedit  in  episiola  42. 
Haec  scripta  est  sud  annum  1140,  eerte  ante  an- 
num  1144,  quo  anoo  mortuus  Henricus  Hugonem 
habuit  successorem  ex  Ghronico  Sancti-Petri  Vivi,  in 
Spiciiegii  tomo  II,  De  ejus  obitu  epistola  102. 

(481)  Suspensum  fuisse  anno  1136  patet  ex  eo, 
quod  Hugo  ex  Pontiniacensi  abbate  Autissiodoren- 
sis  episcopus  apud  Ferrarias  a  Gaufri^lo  Carnotensi 
episcopo  consecratus  est  •  propter  suspensionem  do- 
mini  Uenrici  metropolitani, »  ex  Historia  episcoporum 
Autissiodorensium,  cap.  55,  apud  Labbeum. 


345 


EPISTOL.E. 


346 


sopita  discrimina,  provocatis  adversarios,  palronos  ^  placct,  difficile  adiraplebitur,  prffisertim  cam  non 

sit  copia  personarum  qu»  esse  solebat.  Siqui- 
dem  praeter  illos  qui  bini,  aut  lemi  [al.  Irini]  ad 
diversa  destinati  sunl  loca  ;  tria  ex  eis  nova  mo- 
nasteria,  ex  quo  a  vobis  discessimus,  inlegre  ordi- 
nata  sunt  (487)  ;  et  adhnc  resianl  alia  proxime  or- 
dinanda.  Guramus  tamen  undecumque  evocare,  quoi 
vobi^j  miitamus  ;  cupientes  per  omnia  veslris  obedire 
mandatis  (488). 


orfenditis.  Ubijjue  apud  vos  pro  ratione  voluntas ; 
lotum  pro  imperio,  nihil  ex  timore  Dei.  Qui  de  vo- 
bis  Don  rident  inimici,  non  conqueruntur  amici? 
Quomodo  devestistis  bominem,  non  dico  judicio  non 
convictam,  sed  nec  verbo  convenlum  ?  Quantos  hoc 
verbum  scaodalizabit  ?  quot  ora  ad  subsannandum, 
quot  corda  ad  succensendum  movebit  ?  Itane  putatis 
periisse  justitiam  de  toto  orbe,  sicut  de  vesiro  corde, 
ul  homo  sic  ablatum  perdat  archidiaconatum  ?  Sed 
voa  forsitan  plus  amatis  reddere,  et  perdere,  quam 
gratiam  de  beneficio  retioere.  NoHte,  quaeso,  nolite 
Cieere  hanc  rem  :  quam  qui  audierini,  omnes  mira- 
buDtur,  nemo  laudabit.  Hsec  vobis  mordacius  auda- 
ciasque  quam  velletis  audire,  scripsi :  sed  non  ad 
insipientiam  vobis,  si  velletis  corrigere. 

17»  EPISTOLA  CLXXXIII  (482). 

AD  CONRADUM  RBGEM  ROMANORUM. 

Reverentiam  Sedis  apostolicas  eidem  commendat, 

Seripta  vestra  et  salutationes  tam  devotus  susci- 
pio,  qaam  modicas  sum  ad  illa.  Mudicus  dixerim 
dignitate,  sed  non  devotione.  Querimoniae  Regis 
nostrse  sunt  (483),  et  maxime  illa,  quam  dignanter 
exprimitis  de  invasione  Imperii.  Regisdedecus,  regni 
diminationem  nunquam  volui  :  volentes  odit  anima 
mea.  Legit  quippe  :  Omnis  anima  potestatibus  su- 
blimioribus  su^dita  sit  :  et,  Qui  potestati  resistit, 
Dei  ordinitioni  resistit  (Rom.  xiii,  1,2).  Quam  ta- 
men  sententiam  cupio  vos,  et  omnimodis  moneo 
costodire,  in  exhibenda  reverentia  summae  et  apos- 


EPISTOLA  CLXXXV  (489). 

AD  EUSTACUIUM  OCCUPATOREM  VALENTIN^E  SBDIS  (490). 

Hortatury  ut  memor  aslatis  suas,  et  mortis  immi- 
nentiSy  divinique  judicii,  resipiscat,  nec  pravis 
adulatorum  consiliis  pareat, 

Viro  illuslri  Eustachio,  frater  Bernardus. 
p  i.  Salutem  tibi,  vir  illustrissime,  etsi  non  scribo, 
opto  lamen.  OpUre  quis  prohibet  ?  Affeclui  nec 
leges  imperaui,  nec  principes  dominantur.  Liber  est, 
et  maxime  si  spiritu  ducitur  :  quia  ubi  spiritus  Do- 
mini,  ibi  libertas  (//  Cor.  iii,  17).  Inde  est  sane 
ausus  isle  meus  de  praesenti,  quo  ad  tuam  Magni- 
tudincm  prsesumo  scribere,  tanquam  aliquis  magnus 
faleor,  nec  jussus  a  te,  nec  rogalus  nec  inviiatus. 
Sed  quid  si  charitas  jubet  ?  Alius  aliler  fortassis  ac- 
cipiat  :  ego  virum  nobilem,  quod  in  me  cst,  in  vera 
charitate  decrcvi  his  litteris  suae  ipsius  commonere 
salutis,  excitare  a  somno,  revocare  ad  cor,  provo- 
care  ad  gratiam.  Quis  scit  si  convertatur  et  igno- 
scat  Deus,  et  relinquat  post  se  benedictionem  ?  Imo 
179  nescit,   quas   ct  quantas  jam  divitias    suae 


tolice  Sedi,  et  beati  Petri  Vicario  (484),  sicut  ipsam  Q  bonitatis  et  longanimitatis  thcsaurizavit  super  eum 


Tobis  valtis  ab  universo  servari  imperio.  Sunt  quse 
noD  patavi  scribenda  :  praesens  ea  fortassis  oppor- 
tanias  intimarem. 

EPISTOLA  CLXXXnr  (485). 

AD  DOMINUM  PAPAM  INNOCBNTIUM. 

Non  posse  mitti  quos  Pontifex  petierat  monachos. 
Fratrem  Andream  (486)  Isetum  incolumemque 
suscepimas  [al.  recipimus],  et  Iseta  muntiantem  de 
vestra  incolumitate  et  gloria,  de  pace  et  prosperi- 
tate  Ecclesis,  de  curise  statu  florente  et  valente, 
postremo  de  gratia  et  bcnevolentia,  quae  nobis  apud 
vos  peraeverat.  fiene  sua  misericordia  Deus  digna- 
tus  est  facere  nobiscum ;  faciis  sumus  laetantes. 
Vermn  quod  vobis  de  mittendis  ad  vos  fratribus 

(482}  Scripta  auno  Christi  1139. 

(483)  Sciiicet  querebatur  Conradu3  quod  Bemar- 
dus  Lothario  favisset  contra  ipsam. 

(484)  Sic  vicarius  Petri  dicitur  summus  pontifex 
in  epistola  modo  346.  Yicarius  Petri  et  PauU  in  epi- 
stola  243.  Confer  epistoiam  Gui^onis  hic  in  lomo 
sexto,  et  notas  hac  de  re  nostras  in  Sseculi  secuuili 
parte  prima,  pag.  362.  Bernardus  tamen  Papam  vo- 
cat  Vicarium  Cmsti  in  epistola  42,  n.  31,  in  epi- 
stola  251,  n.  1,  et  infine  iibri  quarti  De  considera- 
tione.  Gonfcr  librum  secunduni  De  consideratione, 
n.  16.  Jesu  Christi  Vicarius  a  Jacobo  cardinale  in 
epistola  246,  ad  Ludovicum  Juniorem  inter  Chesnia- 
nas,  appellatar. 

(485)  Scripta  anno  Christi  1140. 

^486)  An  Andreas  frater  Bemardi,  monachas  Ci- 


misericors  el  miserator  Dominus  ?  Denique  miserc- 
tur,  parcit,  exspectat,  dissimalatque  usque  adhuc, 
faclus  sicut  homo  non  aadiens,  et  non  habens  in 
ore  suo  redargutiones,  tardans  ferire,  paratus 
ignosccre.  Sed  tu,  domine,  usquequo  ?  Tu  ioquam, 
0  bone  vir,  quousque  dissimulas?  qaousque  con- 
temnis  ?  Durum  tibi  esi  contra  stimulum  calcitrare 
(Act.  IX,  5).  An  ignoras  quia  bcnignitas  Dei  ad 
poenitentiam  te  adducit?  Quandiu  autem  tu  secun- 
dum  duritiam  tuam  et  cor  impcenitens,  thesaurizas 
tibi  iram  in  die  ine?  {Rom.  ii,  4,  5.) 

2.  An  non  secundum  duritiam  quidem,  sed  se- 
cundum  verecundiam  ?  Quid  refert  secundum  quid 
pereas  ?  0  verecundia  expers  rationis,  inimica  salu- 

sterciensis,  ex  iibro  primo  dehujus  Vita,  n.  10?  an 
idem,  de  (juo  in  epistola  176  ?  aut  Andreas  de  Bal- 
demento,  m  epistola  226  ? 

(487)  Vidclicet  Benedictio  Dei  in  dioecesi  Lngdu- 
nensi,  de  quo  supra  epistola  173  ;  Dunense,  el 
Claro-Mariscense  in  Belgio. 

(488)  Volebat  siquidem  Pontifex  Cistercienses  Ro- 
mffi  coliocare  in  ecclesia  Sancti-Anastasii  ad  Aquas 
Salvias  :  qui  coloniam  alteram  altero  Bernardo  duce, 
qui  postea  Eugeoius  III,  ad  Farfenscm  abbatem  di- 
roctam  occupavit,  et  ad  Aquas-Salvias  posuit  an- 
no  1140,  ex  libro  tertio  Vitse,  n.  23.  Vide  hic  episto- 
las  343  et  345. 

(489)  Scripta  anno  Christi  1138. 

(490)  Galliae  scilicet  Narbonensis  :  alia  nempe  est 
in  Hispania. 


343 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLARiB-VALLENSIS 


344 


domine ,  nosti  Treverensem  archiepiscopnm  f  scio  m  est  reformare  religionem  in  monasterio :  quod  ille 


quia  nosti.  Nosti  et  illam  Sancti-Daximini  non 
sanctum  abbatem  ?  Pato  quia  non  nosti.  Quis  di^pnior 
honore  illo  priori  ?  sic  nemo  confusione  dignior  isto 
sequenti :  et  tamen  iste  honoratus  est,  ille  opprobrio 
latus.  Quid  peccavit  archiepiscopus  ?  Prsedam  Eo- 
clesiae  soae  recuperavit ,  captivam  Ecclesiam  de 
manu  laica  liberavit  (477).  Nunquid  pro  bono  red- 
ditur  malum,  et  odium  pro  dilectione?  Hic  quseso, 
hic  evigilet  oculus  pietatis,  et  semotis  paulisper  oc- 
cupationibus  consideret,  quantum  subreptum  sit  ei, 
ut  talis,  qualem  pudet  dicere,  talem  qualem  tu  ipse 
nosti,  faciat  opprobrium  vicinis  suis,  inimicis  tuis. 
Piissime  Pater,  affectus  filialis  loquitur.  Hucusque 


intendit.  Adsit  Dominus  cordi  domini  mei,  ne  iterum 

possit  ei  subripi  a  monacbis,  non  tam  (ut  simulant) 

appetentibus  liberiatem,  quam  fugitantibus  discipli- 

nam. 

17 y  EPISTOLA  CLXXXI  (479). 

AD  HAIMERICUM  CANCELLARIUM. 

Profiteiur  se  bene/iciis  imparem,  nonnisi  voluniatis 
affeciu  gratum  esse  posse. 

Si  verbis  contendere  velim  ad  beneficia  quibus 

me  obruiiis,  idem  erit  ac  si  impetitus  sagittis,  festu- 

cis  dimicem  :  nisi  quod  hoc  locus  videbitur,  illud 

dolus.  Facta  factis  compensari  oportet.  Verum  id 

qoidem  multum  est  ad  me.  Nam  unde  sufGcerem 


condoluimus   misero  et  miserabili    archiepiscopo.  d  pauper  et  modicus  ?  sed  rcbus  pauper  et  viribus,  non 

W  l-*  •  ^•a  Va  11  ^^  1  *        ^  V^  %  1  /^*  ■•  fi  M  * 


Yerum  ex  hoc  jam  si  non  fuerit  emendatum,  dolor 

cordis  nostri  et  compassio  ex  intimis  medullis,  tota 

transibif  ad  illum,  per  quem  potuit  emendari.  Sunt 

et  alise  laesiones  prsefati  viri,  quas  cum  ei  allevia- 

veritis,   vobis  procul   dubio  laborabitis.  Quidquid 

dulcissimi  domini  mei  nomeu  decolorat,  cor  meum 

excoriat. 

EPISTOLA  CLXXX  (478). 

AD  BUMDEM    PRO  EODBM. 

Iterum  commendat  pontiftd  negotium  archiepiscopi 
Treverensis,  ut  sententiam  subrepHtie  obtentam^ 
prcevia  meliore  causas  cognitione^  revocet, 

Iierum  supplicatio,  iterum  preces,  et  decies  re« 

petitse  Don  desinent.  Non  desisiimus,  quia  non  diffi- 

dimus.  Bonam  causam  habemus,  et  sequum  judicem, 


voluntate.  ^quabo  ergo  beneficia  votis,  quae  factis 
non  possum.  Desideriis  dives  sum,affectibus  abundo. 
Et  certe  verus  beneficus  ampUus  non  requirit.  Nam 
quomodo  beneficus,  qui  non  ei  benevolus  sit? 
Porro  benevolus  nil  sibi  charius  ipsa  sestimat  bene- 
volentia,  qua  et  benevolus  nominatur,  et  beneficus 
est.  Denique  benevolentia  fructus  est  beneficii : 
nisi  quis  forte  beneficium  putet  quod  in  spe  seve- 
rit,  aut  limore  diroiserit.  Sed  quis  non  videat  hoc 
relictum,  illud  venditum,  neutrum  datum?  Oportet 
aulem  beneficium,  ut  vere  ,sit,  esse  graluitum. 
Danti  itaque  rependi  quidquam  gratius  ab  accipiente 
non  potest,  quam  si  gratum  habuerit,  quod  gratis 
accepit.  Et  haec  benevolentia  creatur  de  benevolentia 
dantis    in    animo   accipientis,    beneficio    quidem 


qui  non  cunctabitur  evacuare  quod  subreptum  est,  g  interveniente.  Hac  me  fateor  locupletem  :  hanc  de 


cum  apparebit  quod  verum  est ;  nec  poterit  inde 
ridere,  qui  voluit  irridere  :  sed,  ut  scriptum  est, 
mentita  estiniquitas  sibi  (PsaL  xxvi,  12).  Hoc  solet 
habere  prsecipuum  apostolica  Sedes,  ut  non  pigeat 
revocare  quod  a  se  forte  deprehenderit  fraude  eUci- 
tum,  non  veritate  promeritum.  Res  plena  sequiiate, 
et  laude  digna,  ut  de  mendacio  nemo  lucretur, 
praesertim  apud  sanctam  et  summam  Sedem.  Haec 
sciens  puer  vester  secure  supplicat  pro  Treverensi, 
et  sie  instat  non  quasi  in  incertum.Egoquippe,  ego 
hominis  illius  novi  merita,  causam ,  intentionem. 
Propter  quod  horum  eum  volunt  monachi  lapidare  ? 
Quia  maie  meniit  ?  sed  fideliter  adstitit,  et  multum 
servivit.  Ob  causse  injustitiam  ?  sed  injustum  nemo, 


corde  pleno  dignam  profccto  offero  renumeratio- 

nem  meo  benefactori ;  hanc  devotus  immolo  sacrifi- 

cium  laudis  factori  omnium  pro  salute  mei  benefac- 

toris. 

EPISTOLA  CLXXXn. 

AD   HENRIGUM    SENONENSBM    ARCHIEPISGOPUM    (480). 

Bunc  acriterperstringit,  utpote  durum,  ut  qui  ar* 
chidiaconum  non  recte  deposuisset;  et  aa  asqua 
postulata  ac  pacis  consilia  difficilem. 

Pro  multis  visus  sum  multoties  scribere,  fateor» 

propier  vos,  et  statueram  non  facere  ob  vestram 

odibilem  duritiam :  sed  charitas  praevalebit.  Volo  vo« 

bis  amicos  vestros  retinere,  et  non  dignamini :  volo 

reconciliare  inimicos,  et  non  patimini.  Non  vultis 


nisi  iojustus,  causabitur.  Quod  de  manu  laica  vindi-  D  babere  pacem  :  manibus  ac  pedibus  accersitis  ve- 
cavit  ?  imo  recuperavit  sedi  episcopali  monasterium,  stram  conturbationem,  sed  confusionem,  sed  de- 
anquam  clavam  de  manu  Uerculis  extorquens  in  positionem  (481).  Multiplicatis  vobis  accusatores: 
manu  fartiori.  Ob  parvitatem  iutentionis  ?  sed  pium      defensores  subtrahitis.  Excitatis  iterum  io  vos  olim 


(477)  ArcUepiscopus  nimirum  Treverensis  AI- 
bero  monasterium  Sancti-Maximini  juxla  Treveros, 
repugnantibus  abbate  et  monachis,  sibi  asseruil.  Et 
contra  Henricus  comes  Luxemburgensis,  jure  advo- 
caiise  sibi  temporalem  ejus  subjectionem  viodicare 
conaius  est.  Haec  res  ulrosque  animis  disjunxit,  ei 
armis  commisit,  non  sine  magna  utrorumque  clade. 
Hoc  est,  quod  Bernardus  ail,  Archiepiscopum  prse- 
dam  Ecclesiae  suae  recuperasse,  et  de  manu  laica 
captivam  liberasse  Ecclesiam. 

(478)  Scripta  anno  Christi  1136. 

(479)  Scripla  circa  eumdem  annum. 

(480)  Scripta  anno  Ghristi  1139.  Acris  est  hsec 


epistola  in  episcopum,  cui  tam  salutaria  moniia  de 
moribus  et  officio  episcoporum  dedii  in  episiola  42. 
Haec  scripta  est  sud  annum  1140,  eerie  ante  an- 
num  1144,  quo  anno  mortuus  Henricus  Hugonem 
habuit  successorem  ex  Chronico  Saocti-Petri  Yivi,  in 
Spicilegii  tomo  II,  De  ejus  obitu  epistola  102. 

(481)  Suspensum  fuisse  anno  1136  patet  ex  eo, 
quod  Hugo  ex  Pontiniacensi  abbate  Autissiodoren- 
sis  episcopus  apud  Ferrarias  a  Gaufri^lo  Carnotensi 
episcopo  consecratus  est  c  propter  suspensionem  do- 
mini  Uenrici  metropolitani, »  ex  Historia  episcoporum 
AutissiodoreDsium,  cap.  55,  apud  Labbeum. 


345 


BPISTOL.E. 


346 


sopita  discrimina,  provocalis  adversarios,  palronos  a  placet,  diflBcile  adimplebitur,  praesertim  cum   non 

gtm  !•••  TT1_  •  «.         —  ..1  -._  _—         _^«L  _  ..^1  _» •.  •  .        - 


offenditis.  Ubii|ue  apud  vos  pro  ratione  voluntas ; 
totum  pro  impcrio,  nihil  ex  timore  Dei.  Qui  de  vo- 
bis  non  rident  inimici,  non  conquerunlur  amici? 
Quomodo  devestistis  hominem,  non  dico  judicio  non 
convictum,  sed  nec  verbo  convenlum  ?  Quantos  hoc 
verbum  scaodalizabit  ?  quot  ora  ad  subsannandum, 
quot  corda  ad  succensendum  movebit  ?  Itane  putatis 
periisse  justiliam  de  toto  orbe,  sicutdevesiro  corde, 
ut  homo  sic  ablatum  perdat  archidiaconatum  ?  Sed 
vos  forsitan  plus  amatis  reddere,  et  perdere,  quam 
gratiam  de  beneficio  retinere.  Nolite,  quaeso,  nolite 
facere  hanc  rem  :  quam  qui  audierint,  omnes  mira- 
buntur,  nemo  laudabit.  Haec  vobis  mordacius  auda- 
ciusque  quam  velletis  audire,  scripsi :  sed  non  ad 
insipientiam  vobis,  si  velletis  corrigere. 

1 IS  EPISTOLA  CLXXXm  (482). 

AD   CONRADUM  RBGEM  ROMANORUX. 

Reverentiam  Sedis  apostolicce  eidem  commendat, 

Scripta  vestra  et  salutationes  tam  devotus  susci- 
pio,  qaam  modicus  sum  ad  illa.  Mudicus  dixerim 
dignitate,  sed  non  devotione.  Querimoniae  Regis 
nostrae  sunt  (483),  et  maxime  illa,  quam  dignanter 
exprimitis  de  invasione  Imperii.  Regis dedecus,  regni 
diminutionem  nunquam  volui  :  volentes  odit  anima 
mea.  Legit  quippe  :  Omnis  anima  potestatibus  5U- 
blimioribus  subdita  sit  :  et,  Qui  potestati  resistit, 
Dei  ordinitioni  resistit  (Rom.  xiii,  1,2).  Quam  ta- 
men  sententiam  cupio  vos,  et  omnimodis  moneo 
custodire,  in  exhibenda  reverentia  summae  et  apos- 


sit  copia  personarum  quse  esse  solebat.  Siqui- 
dem  praeter  illos  qui  bini,  aut  terni  [al,  trini]  ad 
diversa  destinati  sunt  loca  ;  tria  ex  eis  nova  mo- 
nasteria,  ex  quo  a  vobis  discessimus,  integre  ordi- 
nata  sunt  (487)  ;  et  adhuc  restant  alia  proxime  or- 
dinanda.  Guramus  tamen  undecumque  evocare,  quos 
vobi««  miilamus  ;  cupientes  per  omnia  vestris  obedire 
mandatis  (488). 

EPISTOLA  CLXXXV  (489). 

AD  BUSTACHIUM  OCCUPATOREM  VALBNTINiE  SBDIS  (490). 

Hortatur^  ut  memor  astatis  suas,  et  mortis  immi' 
nentiSy  divinique  judicii,  resipiscat^  nec  pravis 
adulatorum  consiliis  pareat. 

Viro  illustri  Eustachio,  frater  Bbrnardus. 
p  1.  Salutem  tibi,  vir  illustrissime,  etsi  non  scribo, 
■*  oplo  tamen.  Optare  quis  prohibet  ?  Affectui  nec 
leges  imperant,  nec  principes  dominantur.  Liber  est, 
et  maxime  si  spiritu  ducilur  :  quia  ubi  spiritus  Do- 
mini,  ibi  libertas  (//  Cor.  iii,  17).  Inde  est  sane 
ausus  iste  meus  de  prsesenti,  quo  ad  tuam  Magni- 
tudincm  praesumo  scribere,  tanquam  aliquis  magnus 
fateor,  nec  jussus  a  le,  nec  rogatus  nec  invilatus. 
Sed  quid  si  charilas  jubei  ?  Alius  aliter  fortassis  ac- 
cipiat  :  ego  virum  nobilem,  quod  in  me  est,  in  vcra 
charitate  decrcvi  his  litteris  suae  ipsius  commonere 
salutis,  excitare  a  somno,  revocare  ad  cor,  provo- 
care  ad  gratiam.  Quis  scit  si  convertatur  et  igno- 
scat  Deus,  et  relinquat  post  se  benediclionem  ?  Imo 
179  nescit,   quas   et  quanlas  jam  divilias    suse 


tolicsB  Sedi,  et  beati  Petri  Vicario  (484),  sicut  ipsam  Q  bonitalis  et  longanimitatis  thcsaurizavit  super  eum 


vobis  vultis  ab  universo  servari  imperio.  Sunt  quae 
non  putavi  scribenda  :  praesens  ea  fortassis  oppor- 
tunius  intimarem. 

EPISTOLA  CLXXXnr  (485). 
ad  dominum  papam  innocbntium. 
Non  posse  mitti  quos  Pontifex  petierat  monachos, 
Fratrem  Andream  (486)  laetum  incolumemque 
suscepimus  [al.  recipimus],  et  laeta  muntiantem  de 
vestra  incolumitate  et  gloria,  de  pace  et  prosperi- 
tate  Ecclesiae,  de  curiae  siatu  florente  et  vaiente, 
postremo  de  gratia  et  benevolentia,  quae  nobis  apud 
vos  perseverat.  Bene  sua  misericordia  Deus  digna- 
tus  est  facere  nobiscum ;  factis  sumus  laetantes. 
Verum  quod  vobis  de  mittendis  ad  vos  fratribus 

(482)  Scripta  auno  Christi  1139. 

(483)  Scilicet  qiierebatur  Gonrada3  quod  Bemar- 
dus  Lothario  favisset  contra  ipsum. 

(484)  Sic  vicarius  Petri  diciiur  summus  pontifex 
in  cpistola  modo  346.  Vicarius  Pelri  et  Pauh  in  epi- 
stola  243.  Coufer  episiolam  Guigonis  hic  in  tomo 
sexto,  et  notas  hac  de  re  nostras  in  Saeculi  secundi 
parte  prima,  pag.  362.  Bernardus  tamen  Papam  vo- 
cat  Vicarium  Christi  in  epistola  42,  n.  31,  in  epi- 
stola  251,  n.  1,  et  in  fine  iibri  quarti  De  considera- 
tione.  Confcr  librum  secunduni  De  consideratione, 
n.  16.  Jesu  Christi  Vicarius  a  Jacobo  cardinaie  in 
episiola  246,  ad  Ludovicum  Juniorem  inter  Ghesnia- 
nas,  appellatur. 

(485)  Scripta  anno  Christi  1140. 

^486)  An  Andreas  frater  Bemardi,  monachos  Ci- 


misericors  e^  miserator  Dominus  ?  Denique  miserc- 
tur,  parcit,  exspectat,  dissimulatque  usqae  adhuc, 
facius  sicut  homo  non  audiens,  et  non  habens  in 
ore  suo  redargutiones,  tardans  ferire,  paratus 
ignoscere.  Sed  tu,  domine,  usquequo  ?  Tu  inquam, 
0  bone  vir,  quousque  dissimulas?  quousque  con- 
temnis  ?  Durum  tibi  esi  contra  stimulum  calcitrare 
{Act.  IX,  5).  An  ignoras  quia  benigoitas  Dei  ad 
poenitentiam  te  adducit?  Quandiu  autem  tu  secun- 
dum  duritiam  tuam  et  cor  impoenitens,  thesaurizas 
tibi  iram  in  die  irae?  [Rom.  ii,  4, 5.) 

2.  An  non  secundum  duritiam  quidem,  sed  se- 
cundum  verecundiam  ?  Quid  refert  secundum  quid 
pereas  ?  0  verecundia  expers  rationis,  inimica  salu- 

sterciensis,  ex  libro  primo  dehujus  Vita,  n.  10?  an 
idem,  de  quo  in  epistoU  176  ?  aut  Andreas  de  Bal- 
demento,  m  epistola  226  ? 

(487)  Videlicet  Benedictio  Dei  in  dioecesi  Lugdu- 
nensi,  de  quo  supra  epistola  173  ;  Dunense,  et 
Claro-Mariscense  in  Belgio. 

(488)  Volebat  siquidem  Ponlifex  Cislercienses  Ro- 
mae  coilocare  in  ecclesia  Sancti-Anastasii  ad  Aquas 
Salvias  :  quicoloniam  alteram  altero.Bernardoduce, 
qiii  postea  Eugeuius  III,  ad  Farfensem  abbatem  di- 
rectam  occupavit,  et  ad  Aquas-Salvias  posuit  an- 
no  1140,  ex  libro  tertio  Vitae,  n.23.  Vide  hic  episto- 
las  34i  el  345. 

(489)  Scripia  anno  Christi  1138. 

(490)  Galiiae  scilicet  Narbooensis  :  alia  nempe  est 
in  Hispania. 


347 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLENSIS 


348 


iis,  totius  ignara  honoris  et  bonestatis  1  Hsec  plane  a     4.  Propterea  qni  te  beatificant,  in  errorem  te  in- 


illa,  quam  Sapiens  loquitur,  canfusio  adducens  pec- 
catum  (Eccli.  iv,  25).  Itane  verecunduni  est  homini 
vinci  a  Deo,  et  probo  ducitur  humiliari  sub  potenti 
maau  Altissimi  ?  Non  ita  rex  ille  gioriosus  David  : 
Tibi  soli,  inquit,  peccavi,  et  malum  coram  te  feci, 
utjusti/iceris  insermonibus  tuiset  vincas  cumju" 
dicaris  (Psal.  l,  6).  Summum  victori«genus,  divinae 
cederc  majestati:  el  auctoritati  matris  Ecclesiae  non 
reluctari,  summus  honor  et  gloria.  0  pervcrsitas ! 
Non  pudet  inquinari,  et  ablui  pudel !  Est  pudory 
juxla  Sapientem,  adducens  gloriam  (Eccli,  iv,  25) ; 
si  videlicet  peccare  pudeat,  si  non  pudeat  vel  pec- 
casse  :  et  ita  vel  sera  gloria  non  carebis,  reducenle 


ducunt,  dantes  verba,  munera  reporttntes.  Yana 
hsec,  atque  ilta  :  sed  verba  amplius.  Et  decipitis  de 
vanitate  in  idipsum  :  sed  tu  magis  deciperis,  illi 
minus.  Das  quippe  quod  utcumque  pluris  est :  et  das 
ingratis,  das  immerilis ;  siquidem  tua,  non  te  diii- 
gunt.  Imo  nec  ISO  te,  nec  tua  :  sed  quae  sna  sunt, 
qnaerunt.  Tua,  quod  poterunt,  venabuntur  adula- 
tionibus  vanis  el  falsis.  Molliti  sunt  sermoues  eorum 
super  oleum,  et  ipsi  sunl  jacula  (Psal.  liv,  22).  El 
idecebal  David  :  Oleum  auiem  peccatoris  non 
impinguet  caput  meum  (Psal.  cxl,  5).  Ab  his  lau- 
datur  peccator  in  desideriis  animae  snae»  et  iniquus 
benedicitur  (Psal.  n,  24).  Ab  his  ergo  cavere  non 


nimirum  pudore  quam  culpa  fugaverat.  Secundum      ego,  sed  Sapiens  doceat.  Filii,  ail,  si  te  lactaverint 
tenent  beatitudinis  locum,  quorum  remissae  sunt  ini-  B  peccatores,  ne  acquiescas  eU  (Prov,  i,  10).  Atiende 


quitates,  et  quorum  tecta  sunt  peccata  (Psal,  xlvi,  i), 
Honorabile  trgumentum,  de  quo  legitur  :  Confes^ 
sio  et  pulchritudo  in  conspectu  ejus  (PsaL  xcv,  6). 
Quis  mihi  tribuat  videre  te  in  vestitu  deaurato, 
ut  dicamus  et  tibi :  Confessionem  et  decorem  in- 
duistiy  amictus  lumine  sicut  vestimentc  f  (PsaL 
ciii,  i,  2.)  Revertere,  Sunamitis,  reverterc,  nt  in- 
tueamur  te?  (Cantic.  vi,  12.)  Gonsurge,  consurge, 
induere  fortitudine,  induere  vestimenio  salutis  (Isa, 
Lii,  1).  Surge,  qui  dormis,  et  exsurge  a  mortuis,  et 
illuminabit  te  Chrislus  {Ephes.  v,  14).  A  mortuo 
tanquam  qui  non  esl,  perit  confessio  (Eccli,  xvii,  26). 
3.  Usquequo  oblivisceris  te  in  finem  ?  usquequo 


potius  illi  qui  jadicat  in  aequitate  pro  mansuetis 
terrae,  quos  tna  non  pastoralis  diligeniia  pascit, 
sed  saecularis  premit  potentia  :  quam  non  haberes 
super  eos  ullam,  nisi  data  esse  libi  desuper.  Sed 
haec  est  hora  veslra,  et  potestas  tenebrarum.  At- 
tende  autem  :  Judicium  grave  his  qui  prcesunt  et 
potentes  potenter  tormenta  patientur  (Sap,  vi,  6 
7).  Hoc  si  paves,  caves ;  si  negligis,  incidis.  Et, 
Horrendum  est  incidere  in  manus  Dei  viventis 
{Hebr.  x,  31).  Avertat  hoc  unus  et  verus  Deus,  qui 
non  vult  mortem  peccatoris,  sed  ut  magis  converta- 
tur  et  vivat  (Ezech.  xviii,  23,  32).  Plura  adhuc  loqui 
fert  animus,  sed  non  fert  forte  audiius.  Nec  placent 


dormis  in  morte,  decus  nobilinm,  fidelium  flelus !  Q  aspcra,    quamvis   recta;     et    salubria,    quia   sunt 


Quandiu  contra  morem  tuum  pertinax,  contra  hono- 
rcm  luum  sequcstris,  contra  salutem  tuam  rebellis  ! 
quid  illos  egregios  mores,  actusque  tuos  tuam  dis- 
simili  pergis  exita  consummare?  Quomodo  aetas 
ista,  qnam  in  misericordia  ubcri  requiescere  opor« 
tebat,  omnium  prseteritorum  dierum  tuoriim  poenas 
luit,  nec  diluit  culpas?  Cur,  proh  dolor!  sola  vene- 
randacanities  solita  veneratione  fraudatur,  sola  sine 
honore  marcescit,  quam  vel  maxime  decuit  hono- 
rari  ?  Miserere  animae  tuae  placcns  Deo  (Eccli,  xxx, 
24).  Etenim  qui  hominibus  placcnt,  confusi  sunt, 
quoniam  Deus  sprevit  eos  (PsaL  Lii,  6).  Breves  dies 
hominis  sunt  (Job.  xiv,  5)  :  seni  mors  in  januis  cst. 
Modicam  habes,  prorsus  modicum  tempus  cum  his 
qui  dicunt  tibi,  Euge,  euge.  Sit  eii.im  pro  modico 
tibi  judicari  ab  ipsis,  aut  ab  humano  die,  qui  an- 
gelico  examini  jamjamque  es  praesentandus,  qui  ad 
tribunal  lerrificum  Chrisii  ipso  jam  dcfeclu  naturae 
miserandus  urgeris.  Illi  te  oportet  praeparare  judicio, 
illi  saeculo  conformare,  illius  curiae  affectare  favo- 
rem,  formidare  repulsam.  Quid  illorum  sententia 
coDturbaris,  quorum  ncc  laude  probatus,  nec  vitu- 
peratione  reprobus  inveniris  I  Denique  vani  filii  ho- 
minum,  mcndaces  filii  hominum  in  stateris,  ut  deci- 
piant  ipsi  de  vanitate  inidip<um  {PsaL  lxi,  10). 

(491)  Scripta  circa  annum  1140.  —  In  omnibus 
scripiis  deest,  Cameracensis  :  quidani  habent,  de 
Oisy.  Utrumque  recte ;  uam  in  hac  epistola  mcnlio 
est  de  monachis  Yalcellarum,  Ordinis  Cisterciensis, 
quod  ooenobium  anno  1132  conditum  est  prope  Ca- 


amara,  non  sapiunt.  Ponam  ilaque  digitum  supcr 
08  meum,  donec  sciam  ista  qualiler  acccptenlur. 
Placebo  autcm  si  potero,  non  slilo,  neque  lingua, 
sed  opere  et  veritate. 

EPISTOLA  CLXXXVI. 

AD   SIliONEII  FILIUM  GASTELLANI  CAXERACENSIS  (491 ). 

Ejus  tutelas  Valcellenses  monachos  commendat,  pa- 
tris  donationem  ab  eo  ratam  haberi  rogans. 

Cognoscens,  dilectissime,  nuntianle  abbate  Ra- 

dulfo  (392),  de  ValccUis,  dcsiderare  te  noslri  prae- 

sentiam  atque  colloquium,  dclectatus  sum  admodum 

tanta  tui  erga  me  devotione ;  nec  certc   ingralus 

bcnevolentiae.  Noveris  et  meae  esse  voluntatis,   tuo 

satisfacere  desidcrio  :  sed   corporali   molestia  im- 

pediri  tam  ab  hujus  voluntatis  effectu,  quam   et  ab 

aliis  plurimis,  plurimumque  necessariis  negotiis.  Sed 

licet  absens  corporc,  sum  tamen  praesens   spiritu, 

donec  quandoque  flam,  Deo  volenie,  et  corpore,  et 

spiritu:  si  tamen  non   ore  lantum  et  lingua,  sed 

opere  diligamus  et  veritate.  Igitur   in  exhibiiione 

operis   liquebit  vcritas  dilectionis.  Hoc  e^t  itaque 

quod  rogo,  ut  quod  de  meo  apud  te  est,  fratres  dico 

ValccIIenses,  et  eorum  ecclesiam  mei  gratia  diligas, 

foveas,  et  manu  teneas  ubi  necesse  fuerit  :  ut  in  hoc 

et  tuae  liberalitatis  insigne  praebeas  documentum,  et 

meracum.  Simonem  de  Oisiaco  laudat  auctor  Yitae 
S.  Gosvini  abbatis  Aquicinctensis  in  libro  ii,  cap.  19. 
Simonis  pater  Hugo  de  Mercorio,  de  quo  in  contextn 
epistolae. 
(192)  In  vetuBtis  libris  abbrevialum  est  R.  nomen. 


349 


EPISTOLiE. 


350 


ejus  quam  milii  promiuis,  charitatis  clarescat  in- 
dicium.  Quam  nunc  charitatem  in  eo  vel  primum 
cupio  experiri,  si  Ligecurlem,  quam  mihi  pater  Inus 
pra^senti  conlulit  ad  opus  illius  monasterii,  tu  quo- 
que  concesseris,  et  donum  palris  tui  non  feceris 
irritum.  Nos  quoque  quod  noslrum  est,  de  praeteritis 
gratias  agentes,  et  in  reliquum  similia  sperantes, 
pro  te  tuisque  illi  preces  fundimus,  qui  voluntatem 
timentium  se  facit,  et  deprccationcm  eorum  exaudit 
{PsaL  cxLiv,  19).  Oramus  te  et  uxorem  tuam,  et 
omnes  qui  ad  vos  pertinent,  bcne  valere. 
EPISTOLA  CLXXXVII. 

AD    EPISCOPOS    SENONAS  CONVOCANDOS,   CONTRA  PE- 
TRUM  ABJSLARDnM  (493). 

Excitat  episcopos  ad  causam  religionis  contra  Ahce^ 
lardum  strenue  agendam, 

Exiit  sermo  inter  multos,  et  credimus  ad  vos  per» 

venisse :  quomodo  videlicet  apud  Sanonas  in  octavis 

(493)  Scripta  anno  Ghristi  1140.  —  Abaelardus  in 
dioecesi  Nannetensi,  patre  Berengario,  matre  Lucia 
ortus,  primum  Parisiis  philosophiam  Guilielmo  de 
Gampellis,  deinde  vero  Rosselino  prseceptore  mathe- 
ses,  demum  Anselmo  Laudunensi  magistro  theolo- 
giam  non  sine  invidia  et  admiratione  didicit.  Postea 
sacrorum  Librorum  interpretationem  Parisiis  ador- 
sus,  mulios  ad  se  discipulos  traxit,  inter  illos  vero 
Heloissam  quamdam,  Fulberti  canonici  Parisiensis 
noptem,  cujus  animum  informando,  corpus  violavit. 
Quam  quidem  injuriam  impalienier  ferens  Fulber- 
tus,  Abaelardum,  c[ui  eam  conjugii  honore  resarcire 
voluerat,  in  hoi^pitio  pernoctantem  foede  circumci- 
dit.  Hinc  vcro  ambo  amasii  dcdecoris  impotentia  la- 
tebras  quaerunt,  illa  Argentolii  prope  Parisios  mo- 
nialis,  hic  apud  Saticlrm-Dionysium  monachus  ef- 
fectus.  Sed  ubique  infestus  vel  infelix,  in  quamdam 
cellam  monaslerio  vicinam,  nempe  Diogilum,  sece- 
dit,  ibique  theologiam  publice  proHielur.  At  nimis 
iugenio  suo  ct  ralioni  indulgens,  cum  multa  fidei 
non  satis  cousona  ventilaret,  sistitur  ad  concilium 
Sucssionense,  Gonone  legato  circa  annum  1121  ce- 
lehratum,  ut  infra  dicetur  :  ibique  librum  suum  de 
Triniiaic  seu  Introductionem  ad  Theologiam,  in  qua 
suspecta  continebantur  capitula,  flammis  tradere 
compulsus,  ipse  in  Sancti-Medardi  Suessionense  mo- 
naslerium  detrusus  est.  quod  Yita  S.  Gosvini  abba- 
tis  libro  i,  cap.  18,  male  Innocentio  II  papa  auctore 
factum  refert,  cum  tum  sederet  Gallistus  IL  Tandem 
cum  AbaelarHo  eremum  petere  concessum  essct,  in 
solitudinem  quamdam  Trecensis  dioecesis  se  recepit, 
ibique  oratorium  construxit,  primo  quidem  sanctae 
Triiiitati  consecratum,  deinde  vero  Paracleli  no- 
mine  insignitum.  Sed  neque  hic  quieto  esse  licuil. 
Unde  postulatus  abbas  a  monachis  Sancti-Gildasii  in 
Britannia-Minore,  dioeeesis  Venetensis  c  invenit,  » 
ut  ipse  retert  in  Historia  Galamilaium  suarum, 
a  christianos  atque  monachos  gentilibus  longe  sae- 
viores  atque  pejores.  »  Inde  ergo  ad  suum  Paracle- 
teuse  oratorium  se  itcrum  recipiens,  ibi  collocavit 
Heloissam  cum  sororibus  pulsam  e  monasterio  Ar- 
gentolianensi,  quod  Sugenus  abbas  Sancti-Dionysii 
posiliminio  vindicavit  anno  1127.  Ibi  iiaque  degens, 
ac  perversa  scribensdocensque,  iterum  haereiicus  au- 
dit.  Interim  pluresejus  scripta  discutiunt,  in  primis- 
que  Guillelmus  Sancti-Theoderici  abbas,  qui  col- 
lecta  errorum  capitula  refutavil,  refutataque  ad 
Gaufridum  Garnolensem  episcopum,  et  Bernardum 
Giarae-Vallensem  abbatem  direxit,  ut  ad  ulciscen- 
dam  fidei  injuriam  eos  commoveret.  Vide  epistolas 
modo  326  et  327.  Abaelardus  vero  hseretici  nomen 
non  ferens,  S.  Bernardum,  quasi  tantse  calumniae 


^  Pcntecostes  vocamur,  et  provocamur  ad  litem  pro 
defensione  fidei :  cum  servum  Dei  non  oporteat  Uti- 
gare,  sed  magis  patientem  esse  ad  omnes  (//  Tim. 
II,  24).  Si  mea  propria  191  causa  esset,  posset 
non  immerilo  fortassis  puer  sanctitatis  vestrae  in  ve- 
siro  patrocinio  gloriari.  Nunc  autem  quia  et  vestra 
est,  imo  plus  vestra;  fidenlius  moneo,  et  obnixius 
rogo,  ut  amicos  vos  in  necessitate  probetis.  Amicos 
dixerim,  non  nostros,  sed  Ghristi,  cujus  sponsa  cla- 
mat  ad  vos  in  silva  haeresum,  et  in  segele  errorum, 
quibus  sub  tutela  et  custodia  vestra  puUuIantibus, 
pene  jam  suffocatur.  Amicus  sponsi  non  deseret  eam 
in  opportunitatibus  in  tribulatione.  Nec  miremioi, 
quod  ita  de  subito,  et  io  arcto  temporis  vos  invita- 
mus  :  quoniam  hoc  quoque  adversa  pars  in  sua  ver- 

^  sutia  et  calliditate  providit,  ut  improvidos  invaderet, 
et  congredi  cogerct  immunitos, 

auctorem,  provocat  ad  concilium  Senonense  anno 
1140  convocatum.  Bernardus  itaque  vel  invitus 
ad  synodum  accedit.  Proferuntur  ex  Abaelardi  scri- 
ptis  impia  dogmata,  quae  vel  abnegei  si  non  sua ;  si 
sua,  abjuret.  At  ille  turbatus  et  Ioc[ui  impoiens,  ut 
tradit  Gaufridus  Autissiodorensis  in  Apocalypsin; 
sive  populi  seditionem  timens,  ut  habet  Otto  Frisin- 
gensis  ioco  infra  citando;  sive  securius  esse  existi- 
mans  Romae  causam  agero,  ut  ait  S.  BernarHus  in 
epistola  193,  quod  ibi  discipulos  haberct  cardinales 
et  clericos,  Romanaro  curiam  appellavit.  NihUomi- 
nus  concilii  Patres  damnant  errores,  quorum  indi- 
cem  ad  Innocentium  summuni  pontificem  transmit- 
tunt,  variasquc  cpisiolas,  quas  Beruardus  tam  suo, 
quam  Putrum  nomine,  ad  ipsum  Innocentium  atque 
cardinales  scripsit,  quas  inter  videnda  maxime  epi- 
C  stola  190,  in  qua  praecipua  errorum  capilula  valide 
revincit.  Exstant  inter  Oprra  ifisius  Abaelardi  se- 

fitem  et  deccm  errorum  arliculi,  quos  a  synodo  ad 
nnocentium  missos  teslatur  codex  manuscriptus 
Paracletensis  iUic  citatus  :  sed  cum  eos  in  ipsa  Ber- 
nardi  epistola  190  ct  in  epistola  Guillelmi  hic  390 
habeamus  fere  omnes,  haud  necesse  visum  cst  hoc 
in  loco  illos  attexere.  Praefcrenda  sunt  capitula,  quae 
ex  codice  Vaticano  infra  referimus,  nempe  tomo 
secundo,  ante  traclatum  de  Erroribus  Abaelardi.  In- 
Docentius  acceptis  liiteris  synodalibus,  statim  rcscri- 
psit  epistolam  nic  ordine  194,  ad  Palres  concilii,  cr- 
rores  condemnantem ,  aliamque  addidit  in  ipsum 
Abaelardum  sententiam  proferentem,  his  verbis  : 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  Ve^ 

nerabilibus  fratribus  Samsoni  Remensij  Hbnrico 

Senenensi  archiepiscopis,  et  charissimo  in  Christo 

filio  Bernardo  Clarx-VaUis  abbati,   salutem  et 

D  apostolicam  benedictionem. 

Per  prcesentia  scripta  Fratemitati  vestroe  man" 
damuSt  (juatenus  Petrum  Abxlardum  et  Arnoldum 
de  hrixia^  pervcrsi  dogmatis  fabricatores  et  catho- 
licce  fidei  impugnatores,  in  religiosis  locis,  ubi 
vobis  melius  visurn  fuerit^  separatim  faciatis  in^ 
cludi^  et  libros  erroris  eorumy  ubicumque  reperti 
fuerinty  igne  comburi.  Data  Lxiterani,  decimo  OC' 
tavo  Kal,  Augusti. 

His  autein  liiteris  inscriptum  erat  :  Transcripta 
ista  nolite  ostendere  cuiquam,  donec  istas  litterce 
in  Pariensi  colloquio,  quod  prope  esty  prcesentatae 
hierint  ipsis  archiepiscopis.  —  Abaelardus  itaque  se 
Homae  condemnatum  intelligens,  ab  appellatione  de- 
stitit  persuasione  Petri  Gluniacensis  abbatis  :  a  quo 
benigne  exceptus,  ejusdem  opera  cum  S.  Bernardo, 
deinde  vero  cum  Innocentio  simul  et  Ecclesia  in 
gratiam   redut,  et  biennio  Gluniaci    magna   eum 


351 


S.  BERNARDl  ABBATIS  CLARiE-VALLENSIS 


352 


EPISTOLA  CLXXXYIII  (494).  k  dinalibus  qui  sunt  de  curia,  puer  sanetitatis  eorum- 

AD  BPiscopos  ET  cARDiNALEs  cuRiA,  DE  EODEM.  1 .  NulU  dubium,  quiu  ad  V08  specialilcr  spectet 

MonetaduigilandumadversusPetriAbcelardierrores.      toUere  scandala  de  regno  Dei,  surgenles  succidere 
Dominis   et   patribus  reverendis  episcopis  et  car-      spinas,  sedare  querelas.  Sic  enim  praecepit  Moyses 


animi  demissione  exaclo,  in  monasterio  Sancti-Mar- 
celli  Cabilonensis,  quo  murbi  curandi  causa  a  Petro 
abbate  missus  fueral,  excessit  e  vila  anno  Chri- 
8ti  1442,  aBtatis  suapi  sexagesimo  terlio,  cujus  exi- 
mias  virtules  in  extremo  illo  vitae  suaB  cursu  exhi- 
bitas  exaggeravit  idem  Pelrus  Veuerabilis  in  libri 
quarti  episiola  21,  ad  Hcioissam.  Sunt  qui  Abaelardo 
plus  aequo  favenles  eousque  delapsi  sunt,  ut  ipsum 
ab  omni  errore  immunem  protitpotrs,  primo  qui- 
dem  Bernardum  contra  larvas  ei  umbras  pugnasse 
affirment;  deinde  vero  synodi  Scoonensis  auctorita- 
teni  convellanl;  demumque  ipsius  curiae  Romanse 
judicium  in  Abaelardum  prolatum  elevent  :  de  qui- 
bus  breviter  aliquid  dicendum.  B 

I.  Adversus  Bemardum  0|)ponitur  primo  Ottonis 
Frisiogensis  aucioritas,  qui  «  quamvis  abbatem 
suum  »,  ut  aiunt  (scilicet  Ordinis  sui)  <  in  magna 
habuerii  veneratione,  tamen  scribit  eum  ex  chri- 
stianae  relijjionis  fervore  zelolypum,  et  ex  habituali 
mansuetudine  credulum,  ut  magistros,  qui  humanis 
rationibus  et  saeculah  sapientiae  confidenter  nimium 
iohaerebant,  abhorrerel,  et  de  taiibus  sinislrum  quid 
recitanti  facile  aurem  praeberet  ».  Haec  quidem  Otio 
in  libro  primo  de  Geslis  Fridorici,  cap.  47;  sed 
occasione  Gilberti  Porretani,  quae  lamen  eliam  in 
Abaelardi  gratiam  inflectit.  Al  cum  testante  Rade- 
vico  in  iibro  secindo  de  Gcstis  Friderici,  cap.  11, 
Otlo  nimium  Gilbcrto  addictus,  appetente  morte 
petierit,  ut  si  quid  pro  ipsius  senteniia  dixisset  quod 
quempiam  posset  offendcrre,  illud  corrigeretur;  hoc 
retractaturum  loco  habendum  est.  Imo  ipse  Otto 
satis  cxpressit  in  consequeniibus,  quid  de  Abaelardo  C 
seiiliret.  Ita  enim  de  illo  scribit  :  «  Is  litterarurA 
sludiis  aliisque  faceliis  ab  ineunte  aetate  deditus  fuii; 
sed  lam  arrogans,  suoque  tanlum  ingenio  confidens, 
nt  vix  ad  nudiendos  magistros  ab  altiludine  menlis 
suae  humiliatus  descenderet.  »  Et  infra  :  a  Senten- 
tiam  ergo  vocum  seu  nominum  in  naturali  tenens 
facullaie,  non  caute  theologiae  admiscuii.  Quare  de 
sancta  Trinitate  doceus  et  scribens,  tres  personas... 
nimis  aitenuans,  non  bonis  usus  exemplis,  >  etc. 
Adde  quod  Abaelardus  in  synodo  Suossionensi, 
Ottone  ipso  fatcnie,  Sabellianus  haereticus  est  judi- 
catns.  Haec  pro  Ottonis  adversus  Bernardum  ancto- 
ritate.  Jam  secundo  loco  profertur  Petri  Yenerabilis 
pro  Abaelardo  teslimonium  qui  jam  citatam  scribens 
epistolam  ad  Heloissam,  de  illo  affirmal,  quod  «  nec 
Germanus  eo  abjcctior,  ncc  ipse  Martinus  pauperior 
apparet  ».  Ita  vere  Pelrus  Cluniacensis  extremam 
vitae  periodum,  quam  Abaelardus  Cluniaci  exegit,  Q 
describens.  At  nunquid  de  futuris  ejus  meritis  Ber- 
nardus  digladiabatur,  ut  contra  larvas  dimicasse 
dicendus  sit?  Optime  Chronicon  Cluoiacense,  in 
Petro  Venerabili  :  «  Abaelardus,  inquii,  Petrus  no- 
mine,  ab  erroribus  fidei  per  Pelrum  Venerabilem 
abbatem  nostrum  et  S.  Bernardum  abbalem  Clarae- 
Vallensem  revocatus,  quae  antea  de  fide  dogmati- 
zaveral  pcrfide  »  (supple,  abjurans),  «  monachus 
Cluniacensis  factus  pst.  El  Heinde  mens  ejus,  lingua 
ejus,  opus  ejus  semper  divina  fuere...  Kt  sicut  de 
Magno  Gregorio  le^itur,  momentun  aliquod  prae- 
terire  solebat  minime,  quin  s?mper  aut  oraret,  aut 

legeret,  aut  scriberpt,  aut  dictaret Quarc  ipsnm 

Petrus  Vencrabilis  sollicite  coramendans, »  elc.  Con- 
geruntur  dcniaue  plura  id  genus  argumenta,  vel  inge- 
nium  viri,  vel  aoclrinam,  vel  optimum  mortis  genus  ex- 
tollentia,  quasi  horum  aliquid  Bernardus  sit  inticiatus. 

II.  Contra  synodum  Senooensem  defeclus  pote- 
statis,   seu   jurisdictionis    adducitur,   qnod    oeque 


Senonensis,  neque  Remensis  archiepiscopi,  qui 
concilio  intererant,  jus  haberent  in  Abaelardum 
abbatem  Saocti-Gildasii  dioecesis  VenetenMs;  sed 
Turonensis  metropolita  qui  aberat.  Venim  jam  ante 
duodecim  annos  in  oratorium  Paraclitense  dioecesis 
Trccensis  reversus,  archiepiscopo  Senooensi  suberat. 
Deinde  eos  habuit  judicos  quos  expetiit,  ut  testatur 
Bernardus  in  epistola  191,  nomioe  concilii  ad  Inno- 
centium  scripta.   <  A  loco,   »   inquit,  a  et  judice, 

auem  sibi  elegerat,  Sedem  apostolicam  appellavit.  » 
bn  enim  sanclus  abbas  Bernardus,  ut  quidam 
falluntur,  hanc  in  Abaelardum  synodum  excila\it ; 
quin  ipse  S.  Bemardum  reluctantem  et  invitum  eo 
accedere  coegil,  quod  manifeste  asserit.  S.  Doctor  in 
epistolis  187  et  189;  necnon  Gaufridus  Autissio- 
dorensis,  Abaelardi  quondam  discipulus,  qui  sic 
Commentario  in  Apocalypsin  loquitur  :  «  Expetens 
denique  Senonensem  metropolitanum  (Abaelardus) 
quod  in  ejus  ecclesia  celebrandum  foret  in  proximo 
graode  coocilium,  Clarae-Vallensem  causatur  abba- 
tem  suis  in  occulto  detrahere  libris.  Addit  quoque 
paratum  se  esse  in  publico  sua  defendere  scrif»ta, 
rogans  ut  praedictus  abbas,  dicturus  si  quid  haberet 
ad  concilium  vocaretur.  »  Recte  igitur  danmalus  est, 
cum  cujusvis  in  conseniientes  sit  juriAdiciio,  in-  . 
quiunt  Juriscons.  1.  ii,  de  Jud.Secundaquaeadhibctur 
machina  ad  labefaciandam  synodi  aucioritatem,  tes- 
timoniom  est  Pelri  Berengarli  Pictaviensis,  qui  in 
Apologia  pro  Abaelardo  suo  praecepiore  adversus 
Patres  concilii,  ipsumque  Bernardum  a  se  conscripta, 
tam  putida  mendacia  emovii,  tamque  indigna  ca- 
lumniarum  monstra,  ut  mirum  sit  a  viro  cordato 
susiineri,  vel  adduci  in  medium  adco  perditae  frontis 
et  fidei  hominem,  qui  venerabiles  episcopos,  a  ebrios, 
canes,  porcos,  »  aliisque  probris  lacessitos  ridet, 
se  ipsum  non  tantum  ludibrio,  sed  justae  lectorum 
indignationi  exponcns.  Sed  videamus  quid  tandem 
sanior  factus  de  S.  Bernardo  scripserit  ad  episcopum 
Mimatensem  :  <  Sed  cur,  inqmunt,  expleto  primo 
voluminc,  secundum,  ul  spoponderas,  non  texis? 
Quia  processu  temporis  meum  sapere  crevit,  et  in 
sententiam  Abbatis  >  (Bernardi)  c  pedibus.  ut  dici- 
tur,  ivi.  Nolui  esse  j)atronus  capilulorura  objectorum 
Abselardo,  quia  etsi  sanum  saperent,  non  sane  sona- 
bant.  Postquam  igitur,  inquiunt,  a  secundo  libro 
manus  torpuit,  quare  primum  non  rasisti?  Fecissem 
hoc,  inquam,  nibi  cassa  esset  iodustria ;  remanerent 
enim  exemplaria,  »  etc. 

lU.  Jam  vero  teriio  loco  adversus  Romani  Ponti- 
ficis  judicium  immatura  sententiae  celeritas  prae- 
sumitur,  quod  causa  non  discussa  Abaelardum 
inauditum  damnaverit.  Verum  nonne  sufHciebaut 
Acta  concilii  Senoneosis  ad  instruendam  causam, 
cui  Abaelardus  praesens  adfuit?  Qnis  cardinalium 
vel  clericorum  in  Romana  curia  ipsius  dogmaia 
nesciebat,  vel,  si  fas  fuisset,  a  censura  vindicare 
non  teotassel  auclorem,  quem  plurimi  ex  illis  ma- 
gistrum  habuerant?  Maneal  itaque  Innoccoiii  sen- 
tentia,  maneat  illibala  concilii  Senoneosis  et  S.  Bcr- 
nardi  auctoriias,  maneat  Abaelardo  non  alia  tuendi 
erroris  ratio,  quam  vitae  errorisque  correclio.  Quam 
sanius  certe  Heloissa  illa  post  Abaelardi  sui  mortem 
a  Petro  Venerabili  expoposcil  ejos  absolutionem 
ipsius  Abaelardi  tumulo  appooeodam  (exstat  in 
Bibliotheca  Cluniacensi  et  inter  Opera  Abaelardi); 
quam  nonnulii  texendis  Apologiis  iucumbunt,  ad  er- 
rorum  excusationem,  quosipselacrymisetpoenitenlia 
diluere  ad  ultimum  non  cessavit.  Sad  de  bis  satis. 
(494)  Scripta  eodem  anno. 


353 


BPISTOLiE. 


354 


cum  montem  subiit:  HabetiSy  inqmens.Aaron  et  Hur  b  suis,  et  in  codicibus  suis  scribunt :  et  sic  obstruatur 
vobiscum :  si  quid  natum  fuerit  qucestionisy  referetis      os  loquentium  iniqua. 


ad  ipso^[Exod.  xxiv,  15).  Illum  loquor  Moysen,  qni 
venit  per  aquam,  el  non  in  aqua  solum,  sed  in  aqua 
et  sanguine.  Et  ideo  plus  quam  Moyses,  quia  et  in 
sanguine  venit.  Et  quoniam  pro  Hur  et  Aaron  stat 
zelus  el  auctoritas  Romanse  Ecclesiae  super  populum 
Dei,  ad  ipsam  merito  referimus,  non  quaestiones, 
sed  Isesiones  fidei>  et  injurias  Christi;  patrum  pro- 
bra  atque  contemptus;  praesentium  scaodala,  peri- 
cula  posterorum.  Irridetur  simplicium  fides,  evisee- 
ranlur  arcana  Dei,  quaestiones  de  altissimis  rebus 
temerarie  ventilantur,  insultatur  patribus,  quod  eas 
magis  sopiendaSf  quam  solvendas  censaerint.  Inde  fit, 
quod  Agnus  paschalis,  contra  Dei  statutum(£a70c{.  xii, 


EPISTOLA  CLXXXrX  (497). 

AD  DOMINUH   PAPAM  INNOCENTIDM,  DB  BODEM. 

Animi  dolorem  indicat  ob  errores  Abaslardi  post 

schisma  statim  exsurgentes^  quibus  Pontificem 

occurrere  monet. 

Amantissimo  Patri  et  domino  Innocentio,  Dei 
gralia  summo  Pontifici,  frater  Bernardus  Glarse- 
Yallis  vocatus  abbas,  modicum  id  quod  est. 

1 .  Necesse  est  ut  veniant  scandala  :  necesse  est, 
sed  non  suave.  Et  ideo  dicit  propheta  :  Quis  dabit 
mihipennas  sicutcolumba;^  etvolabo,  et  requiescam : 
{P^al.  Liv,  7)  et  Apostolus  cupit  dissolvi,  et  cum 
Christo  quiescere.  Et  alius  quidam  sanctorum,  Suf/icit 


9),  aut  aqua  coquitur,  aut  crudus  discerpitur,  more  B  mihi  Domine,  ait,  toUe  animam  meam ;  neque  enim 


et  ore  bcstiali.  Quod  residuum  est,  non  igne  com- 
buritur,  sed  concuKiatur.  Ita  omnia  usurpat  sibi  hu- 
manum  ingenium,  fidei  nil  reservans.  Tentat  altiora 
se,  fortiora  scrutatur,  irruit  in  divina,  sancta  teme- 
rat  magis  quam  reserat;  clausa  et  signata  non  ape- 
rit,  sed  diripit,  et  quidquid  sibi  non  invenit  pervium 
id  putat  nihilnm,  credere  dedignatur. 

2.  Legite,  si  placet,  librum  Petri  Abeelardi,  quem 
dicit  Theologiae  :  ad  manum  est  enim;  cum,  sicut 
gloriatur,  a  pluribus  lectitetur  in  curia  :  et  videte 
qualia  ibi  de  sancta  Trinitate  dicantur,  de  geoilura 
Filii,  et  de  processione  Spiritus  sancii,  et  alia  innu- 
mera,  catholicis  prorsus  auribus  et  mentibus  dis- 


melior  sum  quam  patres  mei  {III  Reg.  xix,  4).  Esl 
et  mihi  nunc  aliquid  commune  cum  sanctis,  in  vo- 
luntate  duntaxat,  non  in  merito.  Nam  vellem  et  ipse 
modo  de  medio  fieri,  victus,  fateor,  a  pusillanimi- 
taie  spiritus  et  tempestate  :  vereor  autem,  ne  non 
sicut  pariter  affectus,  ita  pariter  et  paratus  inveniar. 
Taedet  vivere,  et  an  mori  expediat,  nescio ;  et  ideo 
forte  etiam  in  volis  distem  a  sanctis,  quod  ipsi  pro- 
vocentur  desiderio  meiiorum,  cum  ego  scandalis  et 
aerumnis  compellar  exire.  Denique  ait,  Dissolvi  et 
cum  Christo  esse,  multo  melius  {Philip.  i,  23).  Ergo 
et  in  sancto  appetitus,  et  in  me  prsevalet  sensus  : 
sed  in  hac  miserrima  vita  nec  ille  habere  quod  ap- 


sueta.  Legite  et  alium,  quem  dicunt  Sententiarum  r  petit  bonum ;  nec  ego  quod  molestum  patior,  non 

•  •    #    /\.  iLf    \  ^.       A  '  I  1  •  •  •  l_  •   A  ^^  •  A  »  ^^  1  l_  1  ,  ^^4,  L  V  •  •       1  1  • 


ejus  (495);  necnoMit  illum  qui  inscribitur,  Scito  te 
ipsum;  et  animadvertite  quanta  et  ipsi  silvescant 
segete  (496)  sacrilegiorum  atque  errorum  :  quid 
sentiat  de  anima  Christi,  de  persona  Christi,  de 
descensu  Christi  ad  inferos,  de  Sacramento  altaris ; 
de  potestate  ligandi  atque  solvendi,  de  ori;'inali  pec- 
cato,  de  concupiscentia,  de  peccato  delectationis,  de 
peccaio  infirmitatis,  de  peccaio  ignorantise,  de  opere 
peccati,  de  voluutate  peccandi.  Et  siquidem  judica- 
tis  me  juste  moveri,  movemini  et  vos  :  ac  oe  frustra 
moveamini,  agite  pro  loco  quem  tenetis,  pro  digni- 
tate  qua  polletis,  pro  potestate  quam  accepistis; 
quomodo  qui  ascendit  ad  ccelos,  descendat  usque  ad 
inferos  :  et  opera  tenebrarum,  ausa  prodire  in  lu- 


habere  valemus.  Et  ob  hoc  exire  quidem  ambo  pari 
cupimus  volunlate,  sed  non  pari  intcntione. 

2.  Stulte  mihi  dudum  requiem  promittebam  si 
quidem  Leonina  rabies  quievisset  (498),  et  pax  Bc- 
clesise  redderetur.  Nam  ecce  illa  quievit,  sed  non 
ego.  Nesciebam  me  esse  in  valle  lacrymarum,  aut 
oblilus  fueram  habitare  me  in  terra  oblivionis.  Non 
atiendebam  terram,  in  qua  habilo,  spioas  et  tribulos 
germinare  mihi ;  sucdsis  succedere  novas,  et  rur- 
sum  illis  alias  sine  fine,  sine  intermissione  succre- 
scere.  Audieram  hoc :  sed  melius,  ut  nunc  experior, 
ipsa  vexatio  dat  intellectum  audiiui.  Innovatus  est 
dolor,  non  exterminatus;  lacrymae  inundaverunl, 
quia  invaluerunt  mala;  et  expertis  pruinam,  irruit 


cem,  arguantur  a  luce  in  lucem  :  ut  dum  qui  publice  D  super  eos  nix.  Ante  faciem  frigoris  hujus  quis  sus- 


peccat ,  publice  arguetur;  comprimant  sese  etiam 
alii,  ponentes  tenebras  lucem,  disputantes  in  triviis 
tH^  de  divinis';  qui  loquuntur  mala  in  cordibus 

(495)  Negat  Abaelardus  in  Apologia  sua,  allum 
librum  hoc  nomine  a  se  conscriptnm,  ideoqoe  c  hoc 
coQira  se  per  maliliam  vel  ignorantiam  proiatum  ^ 
crirniiiatur  :  quod  etiam  Chesnius  in  notis  asserit. 
f  S.  Bt^rnardus, »  inquit,  «  ignoranter  Abailardo  ipsi 
librum  Scntentiarum  attribuit  in  epistoia  188  », 
quasi  libros  Setiicntiarum  a  Petro  Magistro  scriptos 
Abnelardo  tribuerit.  Sed  nun  ita  ignotus  erat  Ber- 
nardo  Pelrus,  quem  laudat  in  epistola  modo  410,  utin 
hoc  erralum  laberetur.  Imo  nec  eo  tempore,  quo  haec 
epislola  scripla  est,  Petrus  Magister  Sententiarum  sua- 
rum  libros  ediderat.  Est  pcnes  nos  liber  ab  ipso  Abae- 
lardo  sine  dubio  contextus,  qui  vulgo  c  Sic  et  non  > 
appellatur,  cujus  inscriptionem  sic  e/fert  vetiis  co- 


tinebit  1  Hoc  frigore  refrigescit  charitas,  ut  abundet 
iniquitas.  Leonem  evasimus,  sed  incidimus  in  dra- 
conem  (499),  qui  non  minus  forsan  noceat  sedens 

dex  manuscriptus  :  «  Incipiunt  Sententiae  ex  divinis 
Scripluris  collectae,  quae  contrarise  videntur  :  pro 
qua  quidem  cootrarietate  haec  compilalio  Senten- 
tiarum,  Sic  et  non  appellaiur.  »  Ad  quem  librum 
an  respexerit  S.  Bernardus  cum  hoc  scriberet,  mihi 
tst  incompertum.  Porro  prseier  illa  Abaelardi  opera, 
quse  praedictusChosuius  recensuit,  habemus  insuper 
librum  ipsius  in  Hexaemeron,  Heioissae  suae  nuD- 
cupatum. 

(496)  Ita  manuscripti   emendatiores  :    in   editis, 
quanta^  et  ibi  silvescant  segetes. 

(497)  Scripta  anno  Chrisii  1140. 
498)  Id  est  schisma  Petri  Leonis. 
;499)  Petrum  Abelardum. 


355 


S.  BBRNARDl  ABBATI8  GLAR^-VALLBNSIS 


356 


in  insidiis,  qaam  ille  rugiens  de  excelso.  Quanquam  s  consilio  amicorum,  qui  ridentes  quomodo  se  quasi 


noQ  jam  in  insidiis;  cujus  virulenta  folia  utinam 
adhuc  latcrcnt  in  scriniis,  et  non  in  triviis  legeren- 
tur.  Yolant  libri  :  et  qui  oderant  lucem,  quoniam 
mali  sunt,  impcgerunt  in  lucem,  putantes  lucem  te- 
nebras.  Urbibus  et  castellis  ingeruntur  pro  luce  te- 
nebrac;  pro  melle,  vel  potius  in  melle  venenum  pas* 
sim  omnibus  proplnalur.  Transicruat  de  genie  in 
gentem,  et  de  regno  ad  populum  alterum.  Novum 
cuditur  populis  et  gcnlibus  Evangelium,  nova  propo- 
nitur  fides,  fundamenlum  aliud  ponitur  praeter  id 
quod  positum  cst.  De  virtulibus  et  vitiis  non  mora- 
liter,  de  Sacramentis  Ecclesise  non  fideliter,  de  ar- 
cano  sanctae  Trinitatis  non  simpliciter  nec  sobrie  dfs- 
putatur  :  sed  cuncta  nobis  in  perversamy  euncta  prs- 


ad  spectaculum  omnes  pararent,  timebaunt  ne  de 
nostra  absentia  et  scandalum  popalo,  et  comoa 
crescerent  adversario;  et  qaia  error  magis  confir- 
marctur,  cum  non  esset  qui  responderet  aat  con- 
tradiceret,  occurri  ad  locum  et  diem ,  imparatus 
quidem  et  immanitus,  nisi  quod  illud  mente  volve- 
bam,  Nolite  prcpmeditari,  qualiter  respondeatis  : 
dabitur  enim  vobis  in  illa  hora  quid  loquamini 
{Matth.  X,  19):  et  iUud,  Dominus  mihiadjutor^non 
timebo  quid  faciat  mihi  homo  {Psal.  gxyii,  6).  Gon- 
Ycnerunt  autem  prseter  episcopos  et  abbates  plarimi 
Tiri  religiosi,  et  de  civitatibus  magistri  scholaram, 
et  clerici  liUerati  multi,  e(  Rex  prsesens  erat.  Itaque 
in  preesentia  omniam,  adversario  stante  ex  adveiso. 


ter  solitum,  et  praeterquam  accepimus»  ministrantor.  B  prodacta  sunt  qusedam  capiiala  de  libris  ejus  cxcer- 


3.  Procedit  Golias  procero  corpore,  nobili  illo  suo 
beliico  apparatu  circummunitus  antecedente  quoque 
ipsum  ejus  ^rmigcro  Arnaldo  de  Brixia.  Squama 
squamse  conjungitur,  et  nec  spiraculum  incedit  per 
eas.  Siquidem  sibilavit  apis  quse  erat  in  Francia,  api 
de  Italia  (500) :  et  venerunt  in  unom  adversus  Do- 
minum,  et  adversus  Christum  ejus.  Intenderunt  ar- 
cum,  paravcrunt  1S3  sagiltas  suas  in  pharetra, 
ut  sagitteut  in  obscuro  rectos  corde.  In  victu  aulem 
et  habitu  habeotes  formam  pietatis,  sed  virlulem 
ejus  abnegantes,  eo  decipiunt  plures,  quo  transfigu- 
rant  se  in  aogelos  lucis,  cum  sint  Salaose.  Stans  er- 
go  Golias  una  cum  armigero  suo   inter  utrasque 


pU.  Qtt8  eam  ecepissant  legi,  nolens  audire  exivit, 
appellans  ab  dectis  jadidbas,  quod  non  putamus 
licere.  Porro  capitula  jodido  omniam  examinata, 
inventa  sunt  fidd  adversantia,  contraria  veritati. 
Hsec  pro  me,  ne  levitate,  aut  certe  temeritate  osus 
in  tanto  negotio  putarer. 

5.  Verum  tu,  o  successor  Pelri,  judicabis,  an  de- 
beat  habere  refugium  sedem  Petri,  qui  Petri  fidem 
impugnat.  Tu,  inquam,  amice  sponsi,  providebis, 
quomodo  liberes  sponsam  a  labiis  iniquis,  et  a  lingua 
dolosa.  Sed  at  paulo  audacius  loquar  cum  domino 
meo,  attende  etiam  tibi  ipsi,  amaotissime  Pater,  et 
gratias  Dei  quse  in  te  est.  Noone  cum  esses  parvulus 


acies,  clamat  adversus  phalangas  Israel,  exprobrat-  p  in  oculis  tuis,  ipse  te  constiiuit  super  gentes  et  re- 


que  agminibus  sanctorum ,  eo  nimirum  audacius, 
quo  sentit  David  non  adesse.  Denique  in  saggila- 
tionem  doctorum  Ecclesiae,  magnis  effert  laudibus 
philosophos  ;  ad  inventiones  illorum  et  suas  novita- 
tes  catholicorum  Patrum  doctrinae  et  fidei  praefert : 
et  cum  omnes  fugiant  a  facie  ejus,  me  omnium  mi- 
nimum  expetit  ad  singulare  certamen. 

4.  Denique  scripsit  mihi,  sollicitante  quidem  ipso, 
archiepiscopas  Senonensis,  diem  statuens  congres- 
sionis,  qao  ille  in  praesentia  ejus  et  coepiscoporum 
suorum  deberet,  si  posset,  siatuere  prava  dogmata 
sua,  contra  quse  ego  ausus  muiire  fuissem.  Abnui, 
tum  quia  puer  sum,  et  ille  vir  bellator  ab  adoIescei> 
tia  :  tum  quia  judicarem  indignum,  rationcm  fidei 
humanis  commitii  ratiunculis  agitandam,  quam  tam 
certa  ac  slabili  veritale  constat  esse  subnixam.  Di- 
cebam  sufficere  scripta  ejus  ad  accusandum  eum ; 
nec  mea  referre,  sed  episcoporum,  quorum  esset 
ministerii  de  dogmatibus  judicare.  Ille  nihilo  mi- 
nus,  imo  r.o  amplius  levavit  vocem,  vocavit  multos, 
congregavit  complices.  Quse  de  me  ad  discipulos 
suos  scripserii,  dicerc  non  curo.  Disseminavit  ubi- 
que,  se  mihi  die  slatuto  apud  Senonas  responsurum. 
Exiit  sermo  ad  omnes,  et  non  potuit  me  latere.  Dis* 
simulavi  primum  :  nec  cnim  satis  rumore  populari 
movebar.  Gedens  tamen  (licet  vix,  ita  ut  fierem) 

(500)  Ita  genuina  lectio,  quse  alludit  ad  versum 
decimum  octa\um  capitis  septimi  Isaiae,  Sibilabit 
Dominus  musccBt  quce  est  in  extremo  fluminum 


gna?  Ad  quid,  nisi  ut  evellas,  «t  destruas,  et  sedi- 
fices  et  plantes?  Qui  ergo  tulit  te  de  domo  patris 
tui,  et  unxit  te  unctione  misericordiffi  suae,  attende, 
quaeso,ex  tuncet  deinceps,  quaafa  fecit  animaetuae; 
quanta  per  te  Ecclesiae  suae,  quanta  in  agro  domi- 
nico,  coelo  et  terra  testibus,  tam  potenter  quam 
salubriter  evulsa  sunt  et  destructa ;  quanta  rursum 
bene  aedificata  ,  plantata  ,  propagata.  Susciiavit 
Deus  furorem  schismaticorum  in  tuo  tcmpore,  ut 
tuo  opere  contererentur.  Vidi  stultuoi  firma  radice, 
et  statim  maledictum  est  pulchritudini  ejus.  Yidi,  in- 
quam,  vidi  impium  soperexallatum ,  et  elevatum 
1S4  sicut  cedros  Libani;  et  transivi,  et  ecce  non 
erat.  Oportet  autem^  ait,  hasreses  et  sehismata  esse, 
D  ut  qui  probati  sunt,  manifesti /iant  (ICor,  xi,  19). 
£t  in  schismate  quidem  jam,  ut  dictum  est,  Dominus 
probavit  te,  et  cognovit  te.  Sed  ne  quid  desit  coronae 
tuae,  en  haereses  surrexerunt.  Itaque  ad  consumma- 
tionem  virtutum,  et  nc  quid  minus  fecisse  iovenia- 
miui  a  magnis  episcopis  antecessoribus  vestris,  ca- 
piie  nobis,  Pater  amantissime,  vulpes  quae  demo- 
liuntur  vineam  Domini,  donec  parvulae  sunt :  ne,  si 
crescant  et  multiplicentur,  qoidquid  talium  per  vos 
non  fuerit  exterminatum ,  a  posteris  desperetur. 
Quanquam  non  jam  parvulae  nec  paucalae,  sed  certe 
grandiusculae  et  multae  sint,  nec  nisi  in  manu  forti 

Mgypti  et  aoi^  quce  est  in  terra  Assur,  Apis  de  Fran- 
cia  Abaelaraus;  apis  de  Italia  Arnaldus  de  Brixia^ 
urbe  Italiae,  de  quo  vide  notas  in  epistolam  195. 


357 


EPlSTOLil^. 


358 


vcl  a  vobis  exterminabuDtur.  Jacinctus  multa  mala  A  quitatem,  Sedem    apostolicam   appellavit.  Episcopi 


ostendit  nobis :  nec  eniin  quae  voluit,  fecit,  vel  potuit. 
Sed  \isus  est  mihi  patienter  ferendus  de  me,  qui 
D€c  personae  vestrse,  nec  curiae  in  curia  illa  pepercit : 
quod  melius  Nicolaus  iste  meus,  imo  et  vester,  viva 
refcret  voce  (501). 

EPISTOLA  CXC  (502). 

AD    INNOCENTIUM   PONTIFICEM,    DB    ERRORIBUS     QUI- 
BUSDAM  PETRI  ABJELARDI. 

Hanc  epistolam  ob  prolixitatem  inter  Tractatus 
relatam  habes  tomo  secundo. 

EPISTOLA  CXCI  (503). 

AD   INNOGENTIUM    EX  PERSONA  DOMINI  ARGHIEPISCOPl 

REMENSIS,     etC. 

Abcelardum,  vana  scieniice  opinione  tumidum,  et 


autem,  qui  propter  hoc  in  unum  convenerant,  vestrae 
Reverentiae  deferentes,  nihil  in  persunam  ejus  ege- 
runt :  sed  tantummodo  capitula  1S5  librorum  ejus, 
a  sanctis  Patribus  condemnata,  ne  morbus  serperet, 
medicinali  necessitate  abjudicaverunt.  Quia  ergo 
liomo  ille  multitudinem  trahit  post  se,  et  populum 
qui  sibi  credat,  habet;  necesse  est  Qt  huic  contagio 
celeri  rcmedio  occurratis. 

Sero  (enim)  medicina  paratur 
Cum  mala  per  longas  invaluere  (505)  moras, 
(OviD.  De  rem.  am,,  v.  91,  92.) 

rocessimus  in  hoc  negotio  quousque  ausi  sumus  : 
tuum  esl  de  ca^tcro,  beatissime  Pater,  providere,  ne 


de  favore  curioe  Uomanm  gloriantem^  auctoritate  o  in  diebus   luia   aliqua  haBreticae  pravitatis  macula 
/•i/i  ♦w/j  wr/»  r/>rvr)4«t/>«i  ,t*n  decor  EccIcsiaB  maculetur.  Tibi  commissa  esl  sponsa 


Pontificia  mature  reprimendum, 

Reverendissimo  domino  et  charissimo  Palri,  Dei 
gratia  summo  Pontifici  Innocentio,  Samson  Remo- 
rum  archiepiscopus,  Joslenus  Suessionensis,  Gau- 
FRIDUS  Catalaunensis,  Axvisus  Atrebatensis,  volun- 
tarium  debitae  subjeclionis  obsequium. 

1.  Auribus  occupatis  ad  plurima,  sermonem  faci- 
mus  abbreviatum  de  prolixo  negotio,  pro  eo  maxime, 
quia  idipsum  diffusius  ac  plenius  cx>ntinelur  in 
lilteris  domini  Senonensis.  Petrus  Abaelardus  chri- 
stianae  fidei  raeritam  evacuare  nititur,  dum  totum 
quod  Deus  est,  humana  ratione  arbitratur  se  posse 
comprehendere.  Ascendit  usque  ad  cielos,  et  des- 
cendit  usquc  ad  abyssos.  Nihil  est  quod  lateat  eum. 


Chrisii,  amice  sponsi  :  luum  est  tandem  uni  viro 
virginem  castam  exhibere  Christo. 

EPISTOLA  CXCU. 

AD  MAGISTRUM  GOIDONEM  DB  CASTELLO  (506). 

Monet  eum  ita  diligere  et  fovere  Abaslardum,  ut 
tamen  errores  ejus  non  foveat. 

Venerabili  domiuo,  et  charissimo  Patri,  magistro 
GuiDONi,  sanctae  Roman»  Ecclesiae  Dei  gratia  pres- 
bytero  cardinali,  Bernardus  Clarai-Vallis  vocatus 
abbas,  non  declinare  ad  dexteram^  nec  ad  sinis- 
tram. 

Injuriam  facio  vobis,  si  aliquem  a  vobis  ita  diligi 
credam,  ut  cum  eo  pariter  ejus  errores  diligatis. 


sive  in  profundum  inferni,  sive  in  excelsum  supra.  C  Quisquis  enim  sic  aliquem  diligit,  nondum  novit 

quemadmodum  oportet  eum  diligere.  Talis  namque 
dilectio  terrena  est,  animalis,  diabolica,  nocens 
seque  diligenti  atque  dilecto.  Existimeut  alii  de  aliis 
prout  volunt  :  ego  adhuc  de  vobis  aestimare  non 
possum,  Disi  quod  vicinum  est  rationi,  quod  ad  li- 
neam  pertinet  sequitatis.  Quidam  prius  judican^  et 
postea  probant  :  ego  de  potione,  utrum  dulcis  sit 
an  amara,  ante  gustum  non  judicabo.  Magister  Pe- 
trus  in  libris  suis  profanas  vocum  novitatcs  inducit 
et  sensuum  :  disputans  de  fidc  conia  fidem,  verbis 
legis  legem  impugnat*  Nihil  videt  per  speculum  et 
in  aenigmate ;  sed  facie  ad  faciem  omnia  intuetur, 
ambulans  in  magnis  et  in  mirabilibus  super  se.  Me- 
Q  lius  illi  erat,  si  juxta  titulum  libri  sui  (507),  se  ipsum 


Homo  est  magnus  in  oculis  suis,  de  fide  contra  fidem 
disputans,  ambnlans  in  magnis  et  in  mirabilibus 
super  se,  scrutator  majestatis,  haeresum  fabricator. 
Jamdudum  fecerat  librum  de  sua  Trinitate,  sed  sub 
Legato  Romanae  Ecclesiae  (504)  igne  examinatus 
est,  quia  inventa  est  in  eo  iniquitas.  Maledictus  qui 
reaedificavit  ruinas  Jericho.  Surrexit  a  mortuis  liher 
illc,  et  cum  eo  multorum  haereses  quae  dormierant ; 
surrexerunt,  et  apparuerunt  multis.  Jamjam  extendit 
palmites  suos  usque  ad  mare,  et  usque  ad  Romam 
propagines  cjus.  Haec  gloriatio  hominis  illius,  quod 
liber  suus  in  curia  Romana  habet,  ubi  caput  suum 
reclinet.  Hinc  confirmaius  et  confortatus  est  furor 
ejus. 

2.  Proptcrea  cum  in  conspeclu  episcoporum  su- 
per  his  argueret  cum  abbas  Clarae-Vallis,  zelo  fidei 
el  juslilia*  armatus  ;  nec  confessus  est,  nec  negavit : 
sed  a  loco  ct  judice  quem  sibi  ipse  elegcrat,  siue 
laesione  sine  gravamine,   ut  suam  prolongiret  ini- 

(501)  Eadcm  verba  legenlur  in  line  epistolae  nunc 
338,  ad  llairaericum.  Quis  sit  iste  Jacinctus  seu 
Ilyacinius,  incerium.  An  is  qui  poslea  crealus  car- 
dinalis  a  Lucio  II,  cognomento  Bobo,  tituli  Sanctap- 
Maria*  iii  Cosraedin.  De  eo  mentio  facta  videtur  in 
epistola  508,  apud  Chesnium  tomo  n.  Nicolaus  erat 
CIara?-Vallpnsis  monachus,  postea  S.  Beruardi  uota- 
rius,  de  quo  ad  epistolam  298. 

(502)  Scripta  annq  Christi  1140. 

(503)  Scripta  eodem  anno. 

(504)  Nempe  Conone,  et  qoidem  ia  synodo  Sae»- 
sionensi  aoni  1121,  ex  notis  ad  epistolam  187,  et  ex 


cognosceret,  nec  egrederetur  mensuram  suam,  sed 
saperet  ad  sobrietatem.  Ego  non  eum  accuso  apud 
Patrem  :  est  qui  eum  accuset  liber  suus,  in  quo  sibi 
male  complacuil.  Cum  de  Trinitate  loquilur,  sapit 
Arium  :  cum  de  gratia,  sapit  Pelagium   :  cum  de 

Praefatione  in  tomum  primum,  ubi  de  schismate 
Anaclcti. 

(505)  Editiones  Ovidii  quas  inspeximus,  conva' 
luere;  ut  et  ipse  Bernardus  infra,  epist.  342,  n.  3. 

(506)  Scripta  anno  Christi  1140.  —  In  iribus  ma- 
nuscriplis  Colberlinis  :  Ad  Magistrum  Guidonem  de 
CastellOf  qui  Petri  discipulus  fuerat,  et  de  quo  potis- 
simumprmumebat.quipostea  papa  Caslestiyiusfuit^ 
nempe  eo  nomine  secundus  aono  1143.  Ad  eumdem 
epistola  169,  post  quam  haec  ponitur  in  quibusdam 
manuscrintis  uti  et  se(j[uens. 

(507)  Queminscripsit,  Scito  U  i^^vm». 


359 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLAR^-VALLENSIS 


360 


pcrsona  Christi,  sapil  Nestorium.  Minus  de  vestra  a  charissimo  in  Christo  filio  BsRNiiBDO  Clarffi-Vallis 

•  ,        .  „ ^  _•         !•  _  .      •  ■■  1    »  ••  1        .  .  .       !•  t  «•       .• 


sequitate  prsesumo,  si  diu  vos  rogavero,  ut  in  causa 
Chisti  nuUum  Christo  praeponatis.  illud  autem  sci- 
tote,  quia  expedit  vobis,  quibus  potestas  data  est  a 
Domino ;  expedit  Ecclesia;  Christi,  expedit  ilii  etiam 
homini,  ut  ei  silentium  imponatur,  cujus*  maledi- 
ctione  os  plenum  est,  et  amaritudioe»  et  dolo. 

EPISTOLA  CXCIII. 

AD  MAGISTRUM  IVONEH  CARDINALEH  (508),  DE  EODEM. 

Indignum  esse  ut  Abcelardus  in  Romana  curia  faur 

tores  inveniat, 
Dilectissimo  suo  Ivoni,  sanctae  Romanae  Ecclesise 
Dei  gratia  presbytero  cardioaii,  Bernardus  Ciarie- 
Yallis  vocatus  abbas,  dirigere  justitiam,  et  odire 
iniquitatem. 


abbati,  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

"1 .  Testante  Apostolo,  sicut  unus  Dominus,  ita  una 
tides  esse  digooscitur  (Ephes,  iv,  5);  in  qua  tanquam 
in  immobili  fundamcnto,  praeter  quod  nemo  potest 
aliud  ponere,  firmitas  catholica;  Ecclesiae  inviolata 
constitit.  Inde  est  quod  beatus  Petrus  Apostolorum 
princeps,  pro  eximia  hujus  fidei  confessione,  a 
Domino  ac  Salvatore  nostro  audire  meruit :  Tu  es^ 
inquii:  PetruSj  eisuper  hanc  petram  cedificabo  Ec- 
clesiam  meam  (Matth,  xvi,  18) :  petram  utique  fir- 
mitatem  fidei,  et  catholicse  unitatis  soliditatem  ma- 
nifeste  designans.j  Hsec  siquidem  est  inconsutilis 
tunica  Redemptoris  nostri,  super  qua  milites  sortiti 
sunt,  sed  eam  dividere  mioime  potuerunt  (Joan, 


Magister  Petrus  Abaelardus,  sine  regula  mona-  g  xix,   23,   34):  contra  quam   in  initio  fremuerunt 


chuS;  sine  sollicitudine  prselalus,  necordinem  tenet, 
nec  teneiur  ab  ordine.  Homo  sibi  dissimilis  est, 
inlus  Herodes,  foris  Joaones  ;  totus  ambiguus,  nihil 
habens  de  mooacho,  praeter  nomen  et  habitum.  Sed 
quid  ad  me?  Unusquisque  onus  suum  portabit.  Aliud 
est  quod  dissimulare  non  possum,  quod  pertinet  ad 
omnes  qui  diligunt  nomen  Christi.  Iniquitatem  io  cx- 
celso  loquitur  :  inlegritatem  fidei,  castitatem  Eccle- 
siae  corrumpit.  Transgreditur^terminos  quos  posue- 
runt  patres  nostri :  ISO  dc  fide,  de  Sacramentis^  de 
sancta  Trinitaie  disputans  et  scribens,  singula  pro 
sua  voluntate  mulat,  auget,  et  minuit.  In  libris  et 
in  operibus  suis  ostendit  se  fabricatorem  mendacii 
et   culiorem   perversorum   dogmalum ;   haereiicum 


gentes,  et  populi  meditati  sunt  inania ;  adstiterunt 
reges  lerrae,  et  principes  convenemnt  in  unum 
{Psal,  II,  i,  2).  Yerum  apostoliy  duces  dominici  gre- 
gis,  et  eorum  successores  apostolici  viri,  ardore 
charitatis  et  zelo  rectitudinis  succensi,  fidem  defen- 
dere,  et  eam  in  cordibus  aliorum  proprii  sanguinis 
effusione  piantare  non  dubitarunt.  Domum  cessante 
persecutorum  rabie,  imperavit  Dominas  ventis,  et 
facta  est  in  Ecclesia  traoquillitas  magna. 

2.  Sed  quia  hostis  humani  generis  semper  circoit 
quserens  quem  devoret,  ad  impugnaodam  sinceri- 
tatem  fidei,  fraudulentam  haereticorum  fallaciam 
subinduxit.  Contra  quos  viri  Ecclesiarum  pastores 
virililer  insurgentes,  eorum  prava    dogmaia    cum 


se  probans,  non  tam  in  errore,  quam  in  pertinacia  ^  ipsorom  aucioribus  condemnarunt.  In   magna  nam- 


et  defensione  erroris.  Homo  est  egrediens  mensuram 
suam,  in  sapienlia  verbi  evacuans  virtutem  crucis 
Christi.  Nihil  nescit  omnium  quae  in  coelo  et  quae 
in  terra  sunt,  praeter  se  ipsum.  Damnatus  est  Sues« 
sione  cum  opere  suo  coram  legato  Romanae  Eccle- 
siae  (509).  Scd  quasi  non  sufficeret  ei  illa  damnatio, 
itcrum  facit,  unde  iterum  damnetur  :  et  jam  novis- 
simus  error  pejor  est  priore.  Securus  est  tamen, 
quoniam  cardinales  ct  clericos  curiae  se  discipulos 
habuisse  gloriatur,  et  eos  iu  defensione  praeteriti 
et  praesentis  erroris  assumit,  a  quibus  judicari  li- 
mere  dcbuit  et  damnari.  Si  quis  spiritum  Dei  habet, 
illius  versiculi  recordelur  :  Nonne  qui  oderuni  te^ 
DominetOderanijet  super  inimicos  tuos  tahescebam?  Q 
(PsaL  cxxxvin,  21.)  Liberet  Duus  per  vos,  el  per 
caeteros  filios  suos,  Ecclesiam  suam  a  labiis  iniquts 
et  a  lingua  dolosa. 

EPISTOLA  CXCIV  (510). 

RESCRIPTUM  DOHINI  INNOCENTIl  PAP£  CONTRA  HiERE- 

SES    PETRI  ABiELARDf. 

Innocentius  Episcopus  Servus  servorum  Dei,  ve- 
nerabibus  fratribus,  Henrico  Senonensi,  Samsom 
Remensi,  archfepiscopis,  eorumque  suffraganeis,  et 

(508)  Scripla  nnno  Christi  1140.  —  Ivo,  ex  cano- 
nico  Sancti-Vicioris  Parisiensis  cardinalis  Sancti- 
Laurentii  in  Damaso  creatus  anno  1130,  de  quo  in 
cpistola  144.  In  Galliam  legalus  Radulfum  Viroman- 
(luorum  comitem  excommuuicavit,  infira  ad  epistolam 
216.  De  cjus  lestamento  lege  epistolam  218. 


que  Nicaena  synodo  Arius  baereiicus  est  damnatus. 
Constantinopolitana  synodus  Manichaeum  baereticum 
debita  senteutia  condemnavit.  In  Ephesina  synodo 
Nestorius  coodignam  sui  erroris  damnationem  ex- 
cepit.  Chalcedonensis  quoque  synodus  Nesiorianam 
haeresim,  et  Eutychianam  cum  Dioscoro  et  ejus 
complicibus  justissima  sententia  confutavit.  Mar- 
cianus  praeterea,  licet  laicus,  christianissimus  ta- 
men  Imperator,  catholicae  fidei  amore  succensus, 
prsedecessori  noslro  saoctissimo  papae  Joanni  scri- 
bens*  adversus  eos  qui  bacra  mysteria  profanare 
contendunt,  inter  caetera  sic  loquitur,  dicens :  «  Nemo 
«  clericus,  vel  militaris,  vel  alterius  cujuslibet  1S7 
«  conditionis,  de  fide  christiana  pubUee  tractare 
«  conetur  in  posterum.  Nam  injuriam  facit  jndicio 
«  reverendissimae  synodi,  i  quis  semel  judicata  et 
<  rectedisposita  revolverc,  etiterum  disputare  con- 
c  tendit:  et  in  contemptores  hujus  legis,  tanquam 
c  in  sacrilegos,  paena  non  deerit.  Igitur  si  clericus 
«  erit,  qui  pnblice  tractare  de  religione  ausus  fuerit, 
«  consortio  clericorum  removebitur  (511).  » 

3.  Dolemus  autem,  quoniam,  sicut  litieraruro  ve- 
strarum  inspectione,  et  missis  a  vestra  Fraternitate 

(509)  Niminim  sub  annum  1121. 

(510)  Scripta  anuo  Christi  1140. 

(511)  Duplex  in  hunc  locum  irrepsisse  mendum 
videtur,  nempe  quoad  inscriptionem,  ac  nomea 
Papae  tum  existentis.  Exstat  quidem  haec  Mar- 
ciani  imperatoris  epistoia  sive  decretum  inter  «cta 


361 


BPlSTOLiE. 


362 


nobis  errorum  capitulis  (612)  cognovimus,  in  novis-  ii  {Matth.  xxiv,  43).  Scilis  quia  fur  de  nocte  iruperit 
simis  diebus,  quando  insiant  periculosa  tempora,  in      domum,   non  vestram,  sed   Domini,    vobis  tamen 


Petri  Abaelardi  perniciosa  doctrina  el  prsedictorum 
hxrcses,  et  alia  perversa  dogmata  catholicae  fidei 
obviantia  pullulare  coeperunt.  Verum  in  hoc  roaxime 
coasolamur ,  et  omnipotenti  Deo  gratias  agimus, 
qui  in  partibus  vestris  pro  patribus  tales  filios  su- 
scitavit,  et  tempore  apostolatus  nostri  in  Ecciesia 
sua  tam  pneclaros  voluit  esse  pastores,  qui  novi 
baeretici  calumniis  siudeant  obviare,  et  immacula- 
tam  sponsam  uni  viro  virginem  castam  exhibere 
Ghristo.  Nos  itaque  qui  in  beati  Petri  cathedra,  cui 
a  Domino  est  dictum  :  Et  tu  aliquando  conversus 
con/irma  fratres  tuos  {Luc.  xxii,  32)^  licet  indigni 
residere  conspicimur,  communicaio  fratrum  nostro- 


commissam?  Sed  dubium  esse  non  potest,  scire  vos, 
quod  apud  vos  fit,  quando  id  usque  ad  nos  utique 
tam  remotos  potuil  pervenire.  Nec  mirum,  si  non 
horam  prsevidere,  aut  nocturnum  furis  ingressum 
observare  quivistis.  Mirnm  autem,  si  deprehensum 
jam  non  agnoscitis,  non  tenetis,  non  prohibetis 
exportare  spolia  vestra,  imo  preliosissimas  Ghristi 
exuvias,  animas  videlicet,  quas  sua  imagine  praesi- 
gnivit,  suo  cruore  redemit.  Adhuc  forsan  hseretis, 
et  miramini,  quemnam  dicere  yelim.  Arnaldum  lo- 
quor  de  Brixia  (514),  qui  utinam  tam  sanse  esset 
doctrinae,  quam  districtse  est  vitse.  Et  si  vultis  scire, 
homo  est  neque  manducans,  neque  bibens,  solo  cnm 


rum  episcoporum  et  cardinalium  consilio,  destinata  B  diabolo  esuriens  et  sitiens  sanguinem  animamm. 


nobis  a  vestra  discretione  capitula,  et  universa 
ipsius  Petri  perversa  dogmata  sanciorum  canonum 
auctoritate  cum  suo  auctore  damoavimus,  eique 
tanquam  haeretico  perpetuum  silentium  imposuimus. 
Universosque  erroris  sui  sectatores  et  defensores, 
a  fidclium  consortio  sequestrandos,  excommunica- 
tionisque  vinculo  innodandos  esse  censemus.  Datum 
Laterani  dccimo  scptimo  calendas  augusti. 

EPISTOLA  GXCV. 

AD  EPISCOPUM  GONSTANTIBNSEH   (513). 

Monet  ut  Amaldum  de  Brixiaj  Italia  et  Gallia 
pulsum,  et  jam  apud  ipsum  delitescentem  expel- 
lat,  aut  potius  aa  cavenda  majora  damna  vinc- 
tum  teneat. 

i.  Si  sciret  palerfamilias  qua  hora  fur  veniret^  vigi- 
laret  utique,  et  non  siueret  perfodi  domum  suam 

concilii  Ghalcedonensis,  Leone  papa  Magno  celebrati 
anno  451,  sed  ad  cives  Gonstaoliuopolitanos  direcla, 
non  vero  ad  Leoncm  summum  pontificcm,  multo 
minus  ad  Joannem,  qui  annis  amplius  octogiota 
post  Marciani  Augusti  obitum  Romanam  sedem 
obtiuuil.  Poiest  itaque  iocus  iste  restitui  expriniendo 
nomen  Papse  in  casu  absoluto,  hoc  modo  :  Sc^ctiS' 
simo  papa  Leone  prcedecessore  nostro  scribens,  etc. 

(512)  Hsec  habes  tomo  II,  ad  opusculum  11. 

(513)  Scripta  anno  Ghristi  1140.  —  An  de  Con- 
stantiensi  Galliae,  an  vero  de  Constantiensi  ad  Rhe- 
num  intelli<;enda  sit  haec  epistola ,  incertum.  Ad 
posteriorem  potius  inclinat  animus,  quod  AriialduSj 
a   rcgno    Francorum  exturbatus,    apud  hunc  cui 


Unus  de  numero  illorum  quos  apostolica  vigilantia 
notat,  habentes  formampietatis,tnrtutem  illiuspe' 
nitus  abnegantes  (//  Tim,  iii,  5) :  et  ipse  Dominus, 
Venientf  inquiens,  ad  vos  in  vestimentis  ovium^  inr 
trinsecus  autem  sunt  lupi  rapaces  {Mattk.yUf  15).  Is 
crgo  usque  ad  hanc  setatem,  ubicumque  conversatus 
est,  tam  foeda  post  se,  et  tam  saeva  reliquit  vesti- 
gia,  ut  ubi  semel  fixerit  pedem,  illuc  ultra  redire 
omnino  non  audeat.  Deniqne  ipsam,  in  qua  natus  est, 
valde  airociter  commovit  terram,  et  conturbavit 
eam.  Unde  et  accusatus  apud  dominum  Papam 
schismate  pessimo,  natali  solo  pulsus  est;  etiam 
et  abjurare  eompulsus  reversionem,  nisi  ad  ipsius 
Q  Apostohci  permissionem.  Pro  simili  deinde  causa  et 
a  regno  Francorum  exturbatus  est  schismaticus 
insiguis.  Exsecratus  quippe  a  Petro  apostolo,  ISS 

adulans.  Dicebat  enim  nec  clericos  proprietatem,  nec 
episcopos  regalia,  nec  monachos  possessiones  ha- 
bentes,  aliqua  ratione  salvari  posse ;  cuncta  haec 
principis  esse,  ab  ejusque  beneficentia  in  usum 
tantum  laicorum  cedere  oportere.  Prseter  haec  de 
Sacramenio  aliaris,  Baptismo  parvulorum  non  sane 
diritur  sensisse.  ^  Idem  auctor  addit»  «  ipsum  in 
concilio  Romano,  nimirum  anno  1138  sileniio  mul- 
talum,  Italia  pulsum,  in  oppidum  Alemannise  Ture- 
gum ,  secessisae ,  ac  prava  dogmata  effudisse  : 
landemque  comperta  Inuocentii  morte,  circa  prin- 
cipia  pontificatus  Eugenii  urbem  ingressum,  amplius 
eamin  seditionem  excitasse  :  proponeudo  antiquorum 
Romaoorum  exempla,  qui  ex  senatus   maturitatis 


direcia  est  epistola  delitescere  referatur.  Huic  sedi  Q  consilio...  totum  orbem  suum  feccrint.  Quarc  reaedi- 


tum  pra^erat  Hermannus  de  Arbona,  qui  Bernardum 
Francofurli  adiit,  ex  libro  sexto  De  miraculis  Ber- 
nardi,  cap.  1,  ipsumque  Bernardum  Gonstantiam 
adduxit.  Eidcm  Gaufridus  dicat  Miracula  ejusdem 
sancti,  a  iibro  vi,  cap.  10. 

(514)  Homioem  ita  depingit  Otto  Frisingensis,  dc 
Gestis  Friderici,  libro  ii,  cap.  20  :  «  Aroaldus  iste 
ex  Italia  civitate  Brixia  oriundus,  ejusdemque 
ecclesiae  clcricus,  ac  tantum  lecior  ordinatus,  Petrum 
Abaelardum  olim  praeceptorem  ^abuerat :  virquidem 
natura^  noo  hebctis,  plus  tamcn  verborum  protluvio, 
quam  sententiarum  pondere  copiosus,  singularitatis 
amator,  novitatis  cupidus,  cujusmodi  hominum 
ingenia  ad  fabricandas  haereses,  schismatumque 
perturbalionos  sunt  prona.  Is  a  siudio  a  Galliis  in 
Itaiiam  revertens,  religiosum  babitum,  quo  amplius 
decipere  posset,  induit,  omnia  lacerans,  omnia 
rodens,  nemini  parcens,  clericorum  ac  epi8Copo|[um 
derogator,  monachorum  persecutor,  laicls  tantum 
Patrol.  GLXXXU. 


ficandum  Gapitolium,  renovandam  dignitatem  sena- 
toriam,  refonpandum  equestrem  ordinem  docuit. 
Nihil  in  disposilione  urbis  ad  Romanum  spectare 
Pontificem,  sufficere  sibi  ecclesiasticum  judicium 
debere.  In  tantum  vero  hujus  venenosae  doctrinae 
coepit  invalescere  malum,  ut  non  solum  nobilium 
Romanorum  seu  Gardinalium  diruerentur  domus  et 
splendida  palatia,  verum  etiam  Gardinalibus  reve- 
rendse  personae,  inhoneste  sauciatis  quibusdam,  a 
furenti  plebe  tractarentur.  c  Jordanem,  Pctri  Leonis 
filium,  in  Patricium  fuisse  electum  idem  auctor 
testatur.  (Ghronici  libro  vii,  cap.  20.)  <  Tandem,  » 
inquit,  «  in  manus  quorumdam  incidens,  in  Tuscise 
finibus  captus,  Principis  examini  reservatus  est,  et 
ad  ultimum  a  Praefecto  urbis  ligno  adactus,  ac  rogo 
in  pulverem  redacio  funere,  ne  a  stolida  plebe  cor- 
pus  ejus  venerationi  habereiur,  in  Tibei^im  sparsos.  » 
bxc  quidem  late,  sed  pro  loco. 


363 


S.  BBRNARDl  ABBATIS  GLARiE-VALLBNSIS 


364 


adhaeserat  Pelro  Abselardo  :  cujus  omDes  errores, 
ab  Ecclesia  jam  deprehensos  atque  damnatos,  cum 
illo  etiam  et  prte  illo  defeodere  acritcr  et  pertinaci- 
ter  conabatur. 

2.  Et  in  his  omnibus  non  est  aversus  furor  ejus, 
sed  adhnc  manus  ejus  extenta.  Nam  etiam  ita  vagus 
et  profugus  super  terram,  quod  jam  non  licet  inter 
suos,  non  cessatapud  alienos,  tanquam  leo  mgiens^ 
circuieos  et  quaerens  quem  devoret.  Et  nunc  apud 
vos,  sicut  accepimus,  operatur  iniquitatem,  et  de- 
vorat  plebem  vestram,  sicut  escam  panis.  Cujus 
maledictione  et  amaritudine  os  plenum  est,  veloces 
pedes  ejus  ad  effundendum  sanguinem  :  contritio  et 
infelicitas  in  viis  ejus,  et  viam  pacis  non  cognovit.  Ini- 
micus  crucis  Ghristi,  seminator  discordiae,  fabricator 
schismatum,  tarbator  pacis,  unitatis  divisor  :  cujus 
dentes  arma  et  sagittse,  et  lingua  ejus  gladius  acutus. 
Moiiiti  sunt  sermones  ejus  super  oleum,  et  ipsi  sunt 
jacula.  Unde  et  solet  sibi  allicere  blandis  sermoni- 
bus  et  simulatione  virtutunn  divites  et  potentes, 
juxta  illud :  Sedet  in  insidiis  cum  divitibus  in  occul- 
tis,  ut  interficiat  innocentem  {Psal.  ix,  29).  Demum 
cum  fuerit  de  illorum  captata  benevolentia  et  fami- 
liaritate  securus,  >idebitis  hominem  aperte  insur- 
gere  in  clerum,  fretum  tyrannide  militari,  insur- 
gere  in  ipsos  episcopos,  ei  in  omnem  passiro  eccle- 
siasticum  ordinem  dessevire.  Hoc  scientes ,  nescio 
an  melius  salubriusve  in  tanto  discrimine  rerum 
agere  valeatis,  quam  juxta  Apostoli  monitum,  au- 
ferre  malum  ex  vobis  (/  Cor,  v,  13).  Quanquam 
amicus  sponsi  ligare  potius,  quam  fugare  curabit^ 
ne  ]am  discurrere  et  eo  nocere  plus  possit.  Hoc 
enim  ct  dominus  Papa,  dum  adhuc  esset  apud  nos, 
ob  mala  quae  de  illo  audiebat,  fieri  scribendo  man- 
davit ;  sed  non  fuit  qui  faoeret  bonum.  Denique  si 
capi  vulpes  pusillas  demolientes  vineam  Scriptura 
salubritor  monet  {Cantic.  ii,  15),  num  multo  magis 
lupus  magous  et  ferus  religandus  est,  ne  Ghnsti 
irrumpat  ovilia,  oves  mactet  et  perdat? 
EPISTOLA  GXGVI  (615). 

AD  GUIDONEM  LEGATUll  DB  BODEM. 

Cavendam  ei  familiaritatem  Amaldi  de  Brixia,  ne 
sub  ejus  auctoritate  securius  errores  suos  disse- 
minet, 

1.  Aroaldus  de  Brixia,  cujus  conversatio  mel,  et 
doctiioa  venenum  :  cui  caput  columbse  ,  cauda 
scorpionis  est ;  quem  Bnxia  cvomuit,  Roma  exbor- 
ruit,  Francia  repulit,  Germania  abominaiur,  Italia 
non  vull  recipere,  lertur  esse  vobiscum.  Videte, 
quaeso,  ne  vestra  aucioritate  plus  noceat.  Nam  cum 
et  artem  habeat,  et  voluntatem  nocendi,  si  accesse- 

(515)  ScripU  anno  Ghrisli  1140. 

(5t6)  Scripta  anno  Chrisli  1141.  —  In  duobus  Col- 
bertinis  h»c  cpistola  iuscribiiur  ad  Petrum  Bisum- 
ptinum,  nulio  addito  lilulo ;  in  tertio,  Bisuntinum; 
iu  quarto,  Bisupinum.  la  primis  edius,  ad  Petrum 
Bisantiam;  posteriores  addiderunl,  decanum;  qui- 
dam,  archidiaconum.  Monachum  Cas©-Dei  (quod 
est  insigne  UrdinisS.  Benedicti  coenobium  apud  Ar- 
vcrnos)  fuisse  conjiciebamus  aliquando  ex  duabus 
seqaentibus  epistolis,  quae  de  eodem  scriptae  vidc- 


ji  rit  favor  vester,  erit  funicnlas  triplex,  qui  difficile 
rumpitur,  supra  modum,  ut  yereor,  nociturus.  Et 
unum  existimo  de  duobus,  si  tamen  verum  est  quod 
vobiscum  liominem  habeatis  :  aut  minus  scilicet 
notum  vobis  esse  illom  ;  aut  vos,  quod  est  credibilius, 
de  ejus  correctione  confidere.  Et  utinam  id  non 
frustra.  Quis  det  de  lapide  hoc  suscitare  filium 
Abrabse?  Quam  gratum  munus  susciperet  mater 
Rcclesia  de  manibus  vestris  vas  in  honorem,  quod 
tamdiu  passa  est  in  contumeliam  ?  Licet  tentare ;  sed 
vir  prudens  cauius  erit  non  transgredi  prsefinitum 
numerum  ab  Apostolo,  qui  ait :  Hasreticum  hominem 
post  unam  et  secundam  correptionem  devita;  sdens 
quia  subversus  est  qui  ejusmodi  esty  et  delinquit 
proprio  judicio  condemnatus  (Tit.  in,  10, 11).  Alio- 

B  quin  familiarem  habere,  et  frequenter  admittere  ad 
colloquendum,  ne  dicam  ad  convivandum,  suspicio 
favoris  est,  et  inimici  hominis  fortis  armatura.  Se- 
cure  annuntiabit  et  facile  pcrsuadebit  quae  volct  do- 
mesticus  et  contabernalis  legaii  apostolicae  Sedis. 
Quis  enim  a  latere  domini  Papae  mali  quidpiam 
suspicetur  ?  Sed  et  si  in  manifesto  199  perversa 
loquitur,  qui  se  facile  opponere  audeat  yestro 
collaterali? 

2.  Deinde  videtis  qualia  post  se,  ubicunque  habi- 
tavit,  reliquit  vestigia.  Non  sine  causa  vigor  apo- 
stolicas  hominem  Italia  ortum  transalpinare  coegit, 
repatriare  non  patitur.  Quis  vero  extraneorum,  ad 
quos  ejectus  cst,  non  eum  omnimodis  cuperet  suis 

Q  rcddidisse  ?  Et  certe  sic  se  habere  ad  omnes,  ut 
omnibus  odio  habeatur,  approbatio  judicii  est  quod 
portat,  ne  quis  dicat  subreptum  fuisse  domino 
Papiee.  Quale  cst  ergo  summi  Pontificis  suggillarQ 
sententiam,  et  illam  sententiam,  cujus  reciitudinem 
ejus  ipsius,  io  quem  data  est|  etsi  lingua  dissimulat, 
vita  clamat  ?  Itaque  favere  huic,  domino  Papse  con- 
tradicere  est,  etiam  et  Domino  Deo.  Per  quemcum- 
que  enim  justa  senientia  juste  detur,  ab  iUo  certum 
est  processisse,  qui  loquitur  iif  propliela  :  Ego  qui 
loqiLor  justitiam  {Isa*  Lxiii,  1).  Confido  autem  de 
vestra  prudentia  et  honestate,  quia  visis  bis  litteris 
de  yeritate  certus,  non  abducemini  amodo  quidpiam 
assentire  in  hac  re,  nisi  quod  vos  deceat,  et  Ecde- 
siae  Dei  expediat,  pro  qua  legatione  fungimini.  Dili- 

D  gimus  vos,  et  ad  vestrum  obsequium  parati  su- 
mus. 

EPISTOLA  CXCVil. 

AD  PETRUM  BISUNTINUM  DBCANUM. 

Increpat  eum  ob  injurias  abbati  Chari-Loci  illatas. 
Peregrinationem    abbatis   Chari-Loci   (517)   sic 

bautur.  At  diversos  fuisse  colligimus  ex  charta 
Aoserici  archiepiscopi  Bisuntinensis  de  Faverniaco, 
cui  chartse  anno  1132  Petrus  de  Treva  decanas 
Saucti-Stephani  subscribit  cum  Hugone  archidiacono 
Faverniaceiisi.  Erat  auiem  ecclesia  S.  Siephani 
cathcdralis  apud  Vesoutionem,  uti  et  alia  S.  Joanois 
Evangelistae,  quai  sola  modo  superest,  aiia  nuper 
excisa. 

(517)  Charus  Locus,  dioecesis  Bisuntinensis,  filia 
Glarae-Vaiiis,  fundatar  anoo  1131.  Primus  loci  abbas 


365 


EPISTOLiB. 


366 


accipimus,  quasi  jam  morluum  eum  videamus.  Vobis  b  voret,  in  proxima  passim  more  tyrannico  debaccha- 


maxime  (quod  vehementer  doleo)  imputatur  quid- 
quid  illi  periculi  imminel,  quidquid  laboris  incumbit. 
Non  hoc  a  vobis  exspectavimus,  quia  nec  meruimus. 
Alium  vo8  putavimus,  ci  alium  cxperiraur.  Teslimo- 
nium  perhibent  vobis  qui  interfuorunt  actioni,  quod 
nec  sincere,  nec  secundum  justiiiam  in  ea  vos 
habuistis.  Et  credo  ex  parte.  Nam  et  venerabilis 
abbas  Bellae^Vallis  (518)  non  multum  sibi  complacet 
in  vobis.  Nolite,  quseso,  nolite  persequi  servos  Dei, 
quibus  ab  ipso  dictum  legitis :  Qui  vos  tangiti  tangit 
pupillam  oculi  mei  {Zachar.  ii,  8).  Nolite  radicilus 
evellere  de  cordibus  nostris,  si  quid  aliquando  bene 
sensimns  de  vobi».  Et  haec  ita  dicimus  vobis,  non 
quia  vos  non  diligimus,  sed  ut  de  medio  fiat,  quo 


tur.  Monachum  habitu  mentiens,  re  exhibet  unum 
de  praedonibus,  omnino  immcmor  regularium  ob- 
servaiionum,  legum  canonumque  contemptor.  Fron- 
tosus  ad  verecundiam,  insensatus  ad  metum,  infle- 
xibilis  ad  pietatem,  ad  iram  praeceps,  audax  ad  faci- 
nus,  pronus  ad  iojurias.  Et  miror  quomodo  vir  reli* 
giosus  abbas  Gasse  Dei  in  monacho  suo  tot  et  tanta 
vitia  aut  ignorare  possit,  aut  dissimulare. 

2.  Sed  de  hoc  quid  ad  nos  ?  ipse  viderit :  ipse  sao 
domino  stat  aut  cadii.  Nobis  sufficit  liberari  de  ma- 
nibus  ejus.  A  vobis  id  omnimodis  flagitamus,  quod 
aliunde  frustra  tentatum  est.  Gircum8peximu8,et  non 
erat  auxiliator.  Veotum  est  ad  commune  refugium : 
illo  confugimus,   ibi   confidimus   liberari.   Tantum 


potest  conlingcre  ut  non  diligamus.   Dico  autcm  B  adsit  pietas;  nam  facultas  non  deest.  Et  quidem  ex 

privilegio  Sedis  apostolicse  constat,  summam  rerum 
ad  vestram  potissimum  respicere  summam  auctori- 
tatem  et  plenariam  potesiatem.  Verum  hoc  inter 
caetera  vestri  singularis  primatus  insignia,  spedalias 
nobiliusque  nobilitai  vestram  et  inclytum  reddil 
apostolatum,  si  eripitis  pauperem  de  manu  fortioram 
ejus.  Nulla  meo  jadicio  in  corona  vestra  pretiosior 
gemma  zelo  illo  vestro,  qno  aemulari  consuevistis 
oppressos,  nec  relinquitis  virgam  peccatorum  super 
sortem  justorum  :  nimirum  propter  illud  quod  se- 
quitur.  Ut  non  extendant  justi  ad  iniquitatem  ma* 
nus  suas  (PsaL  cxxiv,  3);  vel  propter  illud  quod 
alibi  diciiur,  Quia^dum  superbit  impiuSf  incenditur 


tanquam  amicus  :  non  etpedit  vobis,  neque  Ecclesise 
vestrae,  ut  domino  Papa?  quod  actum  est,  sicut 
actum  est,  innotescat. 

EPISTOLA  GXGVIII  (519). 

AD  DOMlNUli  PAPAM  INNOCENTniM. 

Cuidonem  a  vi  et  tnjuriis  oppressoris  vindicari  ro- 
gat.  Nihil  asque  decere  summum  Ecclesias  Prmsu' 
lem  ac  zelum  justitice. 

1.  In  causse  actione,  qua^  per  charissimum  fra- 

trem  nostrum  Guidonem  Ghari-Loci  abbatem  vestro 

conspectui  praesentatur,  puto,  satis  apparet  et  laces- 

sontis   injuria,   et   innoceutia   palientis,   et  incuria 

judicis.  Denique   violentia  calumniantis  et   inopia 


jusiiiise  compulsus  est  pauper  confugere  ad  vestram  p  pauper  {PsaL    ix,   23]  :  et  unde  alter  torquetur  in 

•  *  I         1  ^^  -».^'Jl4.  ••  •  •* 


prsesentiam,  non  reputans  laborem  vise,  non  expen- 
sas,  non  periculum  temporis.  Dedit  raanus  morti, 
ne  vivat  in  perturbatiooe,  quieiis  amator.  Glemen- 
ter,  quaeso,  respicite  super  egenum  et  pauperem  : 
ne  frustra  vestris  paternis  auribus  intimatns  sit 
taniillarum  virium  tantus  190  labor  ct  dolor.  Olim 
per  epistolas  semel  et  secuodo  testificatus  sum  vobis 
de  homioe  illo,  qui  huic  modo  calumniatui*,  quod 
sui  essei  et  prsevaricator  propositi,  et  monasterii  dis- 
sipaior  (520).  Nunc  autem  et  flens  dico  inimicum 
crucis  Ghristi,  sanctorum  qui  in  circuitu  ejus  sunt, 
violenlissimum  oppressorem,  et  calumniatorem  pau» 
perum  :  qui  propria  jam  pene  non  habens  quae  de- 


corpore,  indc  alter  gravius  in  anima  perit. 

3.  Est  item  monasterium  de  nosiro  Ordine  vici- 
num  huic,  quod  malorum  similiter  hominum  gravi 
infestatione  vexatur,  et  non  est  qiii  redimat,  neque, 
qui  salvum  faciat.  Et  pro  hoc  quoque  puer  vester 
patema  vestra  viscera  lacrymosis  precibus  concutere 
Don  veretur.  Qui  illi  sunt  homines,  qaaeve  occasio 
calumuiandi,  praesentium  lator  abbas  veraci  et  viva 
voce  rcferet  vobis.  Deus  omnipotens  vos  nobis  con 
servet  longis  temporibus,  ad  nostram  omnium  protec- 
tionem,  qui  in  habitu  et  proposito  pceniteniiae  paupe- 
rem  vitam  ducimus,  at  sine  timore,  de  manu  inimico- 
rum  nostrorum  liberati,  serviamus  illi  {Luc.  i,  74). 


Guido,  dc  quo  hac  in  epistola  et  sequenti.  Is  a  quo-  n 
dam  Petro  raonacho  infestatus,  ac  itijuste  oppressus,  " 
suramum  ponlificem  lonocentium  appellavit  cum 
litteris  Bernardi  comraendatitiis  (epist.  198).  At  cum 
veteraior  ille  causam  suara  remitti  ad  Gallicanos  ju- 
dices  impctrasset,  commissum  est  judicium  Joanni 
ex  abbate  Booie-Vallis  Gisiercicnsis  episcopo  Valen- 
tino,  qui  simul  cum  Gratianopolitano  litem  dirime- 
ret.  Et  tunc  primum  quidera  factum  est  ut  Gisler- 
ciensibus  quaestiones  eorum,  quae  ad  suum  Ordinem 
pertinereni,  demandarentur  judicandse  ob  probatam 
fidei  integriiatem.  Quod  postea  usu  receptum  induxit 
celebrem  illam  et  honorincara  in  jurc  exceptionem  : 
<  Quod  liccl  non  possit  quis  esse  judex,  non  modo  in 
sua,  sed  noque  in  suorum  causa  >  I.  Qui  de  jurisdi- 
clioni.  ff.  de  Jurisd.  omn.  Judicium;  c  tamen  si  per- 
sona  juilicis  est  ejusmodi  quod  omnis  suspicio  veri- 
similiter  cesset,  ut  si  sit  monachus  Gisterciensis, 
hoc  non  procederet,  neque  talis  posset  recusari,  at 


habet  Tiraquellus  de  Pcenis  temp.  aut.  remitt. 
15,  n.  60,  et  alii  piures.  Pronuntiata  ia  gratiam 
Ghari-Locensis  abbatis  sentenlia,  rarsam  praedictos 
ille  Petrus  interpellat  Innocentium,  ad  quem  Ber- 
nardus  scripsit  epistolam  199,  ut  jusU  episcoporum 
seotentia  confirmaretur. 

(5t8)  BclIaVallis,  de  iinea  Morimundi,  siu  est  ia 
dioecesi  Bisuntina  prope  urbem.  De  Gharo-Loco,  in 
libro  quarto  Vitse  S.  Bernardi,  n.  40;  de  Bella-Yalle 
in  eodem  libro,  n.  7. 

(519^  Scripta  anno  Christi  1141. 

(520)  Non  aliud  videtur  istud  monesterium,  quam 
abbatia  B.  Mari»  d«  Faverniaco,  qaam  Ansericas 
Bisuntinensis  archiepiscopus  Stephano  de  Mercorio» 
Gasae-Dei  tunc  abbati,  regendam  coocessit  anno  1133. 
Hunc  Stephanum  merito  virum  religiosum  vocat  Ber- 
n^rdus,  cum  is  miraculis  fulsisse  dicatur  mortuus 
quarto  kalendas  apriles  anno  1146.De  abbatia  Fid)er- 
niacensi  infra  in  epistola  modo  3^1« 


367 


S.  BBRNARDl  ABBATIS  GLARiE-VALLENSIS 


368 


EPISTOLA  CXCIX  (521). 

AD  EUVOEH. 

Unde  supra, —  Rogat  sententiam  pro  Religiosis  ini- 
queoppressis  latam  eonfi>rmari,  neculterius  au- 
res  prceberi  calumniis, 

Usquequoel  superbit  impius,  ct  incenditur  pauper? 

usquequo  a  tanta  impudentia  innocentia  tanta  vexa- 

tur,  et  hoc  vivo  lonocenlio  ?  Peccata  siue  dubio  nos- 

tra  hoc  faciunt,  quod  dominus  mcus  tam  sero  adver- 

tit  mentientes  sibi,  tam  lente  cxaudit  clamantes  ad 

sc;  in  hac  causa  duntaxat:  nam  alias  quidem  scimus 

familiare  esse  domino  meo,  et  dto  intelligere,  et  fa- 

cile  misereri.  Propter  eum  qui  elegit  vos,  et  posuit 

Yos    refugium   oppressorum,    ponite  jam    tandem 

finem  el  malitiae  oppressoris,  ct  laboribus  aflQicto- 

rum  :  quia  satis  utraque  res  venit  in  lucem  et  ma- 

nifestationem.  191  Denique  ad  mandatum  bene- 

placiti  dominimci  causa  discussa,  et  terminata  est: 

superestut  ipsius  auctoritate  dala  sentcntcntiacontir- 

metur.   Ergone  si  venerit  homo  mendax  adversus 

tantorum  virorum  testimonium  (Valentinum  loquor, 

ct  Gratianopolitanum)  (522);  audietur?  Iterum  sup- 

plico,  et  ad  pedes  domini  mei  ea  qua  possum  mente 

anxia  descendo,  ne  ab  homine  iniquo  et  doloso  rC'- 

ligiosum  monasterium  destrui  patiatur.  Etenim  non 

parcet  nostro,  qui  suum  pene  deslruxit.  Unde  addo 

solita    praesumptione  :  Si  puero  vestro  crederetis, 

hominem  hunc,  qui  beneficio  pietatis  vestrae  abuti- 

tur,  in  claustrum  suum  remitteretis,  et  domino  ab- 

bati  Casse-Dei  tnandaretis  ut  in  monasterio,  quod 

ille  inutililer  occupat,  virum  religiosum  promove- 

ret,et  regularem  ordinaret  conventum.  Hoc  plane  di- 

gnum  aposlolatu  veslro,  hoc  beneplacitum  Deo,  hoc 

honor  domino  abbati  Casae-Dei,  suoque  monasterio. 

Sic  etiam   Hberarelis  animam  praedicti  horoinis,  et 

ipsum,  cui  incubat,  monasterium. 

EPISTOLA  GG  (523) 

IDMAGISTRini  ULGERIUM  ANDEGAySNSBM  EPISGOPUM, 
PRO  GRAVI  QUERELA  QUiE  ERAT  INTBR  IPSUM  ET 
ABBAT1S8AM  F0NTI8-ERALDI  (524). 

i.  Lacrymas  magis  quam  litteras  dare  libet.  Sed 
qaoniam  ad  neutrum  inops  est  charitas,  et  has  opor- 
tet  dare,  et  illas  non  omittere :  has  vobis,  illas  mihi, 
et  pusillis  multis  mc  similibus,  qui  scandalizan- 
tur.  Dicitis  forsilan  scandalum  uon  esse  per  vos. 
Numquid  propter  vos  esse  negabiiis  ?  Facile  cse-  i 
tera  portarem,  tantum  vos  non  essetis  in  causa.  Nam 
in  culpa  dicere  non  audeo.  Non  est  meum  discutere 
hoc  :  est  qui  quserat  et  judicet.  Vae  homini  illi  per 
quem  scaudalum  venit  I  judicium  profecto  portabit 

(521)  Scripta  eodem  anno. 

(522)  Vide  Notas  ad  epistolam  197. 

(523)  Scripta  circa  annum  U40. 

(524)  Petrouillam  scilicel  abbatissam  primam,  cui 
anno  1150  successil  Malhildis.  Petronillse  obitus  in 
Necroiogio  poniturociavo  kalendas  maii,  ubi  consti- 
tuta  dicitur  abbatissa  a  ma^istro  Roberto  Ordinis 
Fontis-Ebraldi  auctore,  quod  msigne  virginum  coe- 
nobium  est  in  dioecesi  Pictaviensi,  haud  procul  a  ti- 
nibus  Turonum  el  Andegavorum.  Gravis  fuit  contro- 
versia  ejus  ioci  sanctimonialibus  intentata  ab  Uigerio 
episcopo  Andegaveiisi»  c^jos  religionemet  sdenliam 


A  quisquis  est  ille,  vel  illa.  Cfleterum  ad  vos  mihi  nunc 
sermo  :  sustinete  modicum  quid  insipientiae  meae. 
Quia  semcl  coepi,  loquaraddominum  meum  :  faciam 
satis  vel  ex  parte  zelo  et  affectui  qui  loquitur.  Non 
verebor  eelatem,  digpitate  non  terrebor,  non  cuncta- 
bor  ad  nomen  grande  magislri  Ulgerii.  Nam  quo 
grandius  nomen,  eo  grandius  scandalum.  Propierea 
me  ipsum  transgrediar,  et  ero  insipiens.  Seniorem 
increpabo,  episcopum  arguam,  magisirum  conabor 
docere,  consilium  dare  sapienti.  Nullum  prsesum- 
ptionis  genus  praetereat  charitas  et  aemulatio,  quam 
olim  pro  sanctitate  et  gloria  nominis  vestri  conce- 
peram.  Gujus  gloriae  diffusum  circumquaque  spiri- 
tualem  odorem,  invidia  diaboli  inierpolatum  esse  vel 
modice,  mihi  pro  modico  non  est»  sed  neque  Ecde- 

B  siae  Dei,  quse  ubique  tam  celebri  gaudio  in  hoc  me- 
ridiano  lumine  exsultare  solebat. 

2.  Yerum  vos  quantum  propriam  gloriam  con- 
tcmnatis,  satis  apparet.  Laudo,  sed  si  non  usque  ad 
injuriam  Dei.  Laudo  et  constantiam,  qua  nec  sum- 
mis  potesiatibus  ceditis  de  jure  vestro,  quod  putatis : 

'  sed  si  non  pertinacius  quam  constantius  id  agi  a 
vobis  videretur.  Quam  gloriosus,  et  certe  sanctius 
vobis  illatam  injuriam  fortiter  sustineretis,  et  fa- 
mam  vestram  ad  gloriam  Dei  custodirctis !  quan- 
quam  nescio  quomodo  vel  conscientiam  vestram 
esse  in  tuto  confiditis  sub  hoc  scandalo.  Nec  enim 
excusat  vos,  etiamsi  in  quempiam  alterum  jure 
cuipam  refunditis.  Esto  quod  alius  moverit  scanda- 

M  lum  :  profecto  compescere  vos  potestis.  NoIIe  com- 
pescere,  sine  culpa  erit  ?  aut  vero  compescere» 
sine  gtoria  erit  ?  Malum  si  comprimas  tuum,  repu- 
tabilur  tibi  ad  justitiam;  si  alienum,  ad  199 
gloriam.  Quicumque  auctor  sit  scandali,  a  vobis 
omnimodis  exigitur  tolli  :  et  in  eo  loco  cxcu- 
salum  dicimus,  si  non  potestis.  An  non  denique  mi* 
nisterium  est  Angelorum,  tollere  scandala  de  regno 
Dei?  (Matth.  xiii,  41.)  Si  dixeritis :  Quid  ad  nos?  ar- 
guet  vos  illa  sententia  :  Labia  sacerdotis  custodiunt 
scientiam,  et  legem  requirunt  de  ore  ejus;  angelus 
enim  Domini  est  (Malach.  ii,  7).  Si  ergo  hoc  scan- 
dalum,  cum  possilis,  uon  lollitis,  plane  non  impletis 
mioisterium  vestrum  :  quod  quidem  an  nulla  sit 
culpa,  vos  judicabitis.  Ego  vero  nec  hoc  sufiicere 

^  dixerim,  si  non  et  honorificatis. 

3.  Est  quoque  quod  adhuc  addam»  nisi  quia  timi- 
dior  sum,  fateor,  quam  promisi.  Sed  tutius  ad- 
duco  magistrum,  qni  non  vereatur  episcopo  nudam 
dicere  veritatem.  Hoc  ipsum,  inquit,  dilectum  est 

praedical  Ordericus  in  libro  xn,  pag.  882,  ad  annum 
1124,  quo  anno  is  Raioaldo  ad  Remorum  sedem 
translato  suffectus  est,  sapientia^  rooribus,  sanctitate 
cxteris  episcopis  sui  temporis  praecelleos,  ex  Actis 
episcoporum  Ceoomannensium,  Analectorumtomo  III, 
pag.  335.  Is  hujusce  litis  gratiam  Romam  non 
semel  se  contulit  ad  Innoccntium  et  Lucium,  qui  san- 
ctimonialium  pairodnium  soscepere,  ut  patet  ex  eo- 
rum  bullis  editis,  tum  io  Historia  Fontis-Ebraldi,  tum 
in  dissertatione  secuoda  pro  B.  Roberto  de  Arbrisellis. 
Yide  epiatolam  340. 


369 


EPISTOL^. 


370 


in  vobls,  quod  caxuas  habetis  inter  vos.  Quare  non  a  Qaod  si  modicam  est,  et  id  tribue.  Etenim  qui  in 


magis  fraudem  patimini  ?  (I  Cor.  vi,  7.)  Oppo8uit 
Fpeculam,  refulsit  jusliliae  sol,  emicuit  veritas,  nsevus 
apparuit.  Quanti  esl  igitur  nescio  quae  illa  posses- 
siuncula  maledicta,  ut  ulterius  jam  possit  aut  obum- 
brare  tam  manifestam  veritatem,  aut  impedire  tam 
optatam  correplionem  ?  Inspiret  Deus  vobis  acquies- 
cere  consilio,  ul  non  dicam  noslro,  sed  omnium  qui 
aemulantur  vos  Dei  aemulatione,  reverende  et  omni 
gloria  prosequende  pater. 

EPISTOLA  CCI. 

AD    BALDUINUM   ABBATEM    REATINI  MONASTERIl  (525). 

Hortatur  ut  strenue  incumbat  officio  suo :  huc  vero 
requirit  verbum  prasdicationis,  exemplum  operisy 
et  prascipue  studium  orationis. 


modico  fidelis  non  est,  nec  in  maximo.  Totum  da, 
quia  totum  repetendus  es  usque  ad  novissimam 
quadrantem  :  sed  sane  qnod  habes,  non  quod  non 
habes. 

3.  Memento  etiam  voci  tuse  dare  vocem  virtutis. 
Quid  iilud,  inquis  ?  Ut  opera  tua  verbis  concinant, 
imo  verba  operibus,  ut  cures  videlicet  prius  facere 
quam  docere.  Pulcherrimus  ordo  est  et  saluberrimas, 
ut  onus  quod  portandum  imponis,  tu  portes  prior ; 
et  ex  te  discas  qualiter  oporteat  aliis  moderari. 
Alioquin  subsannabit  te  sapiens,  utpote  pigrum  il- 
lum,  cui  labor  sit  manum  porrigere  ad  os  (Prov. 
XXVI,  1 5) :  arguet  te  et  Apostolus  dicens :  Tu  qui  alios 
doceSf  teipsum  non  doces  {Rom,  ii,  21).  Sed  et  noiabe- 


1.  Epistola  quam  misisti,  afTectum  tuum  redolet,  D  ris  vitio  Pharisaeorum,  qui  alligant  onera  gravia  et 


mpvet  meum.  Et  doleo  quod  prout  moveor  noQ 
possum  rescribere.  Nec  immoror  in  excusandis  ex- 
cusalionibus,  sciens  qaod  scienti  me  loquor.  Nosti, 
inquam,  sub  qua  sarcina  gemo  :  et  gemitus  meus  a 
te  non  est  absconditus.  Tu  vero  pro  schedulae  brevi- 
tate  affectum  non  aestimes,  quem  nulla  sui  prolixi- 
tate  explicare  posset  oralio.  Et  malilia  quidem  occu- 
pationera  potest  facere  ut  paucis  scribam,  sed  non 
ut  parum  diligam.  Actum  sane  excludat,  vel  impe- 
dial  actus  :  sed  numquid  affectum  ?  Sicut  mater 
tmicum  amat  filium,  ita  te  diligebam,  haerentem 
lateri  meo,  placentem  cordi  meo.  Diligam  et  absen- 
tem,  ne  solatium  meum  ex  te,  et  non  te  videar 
dilexisse.  Eras   perneccessarius  mihi.   Atque  hinc 


importabilia,  et  imponunt  ea  in  humeros  hominum, 
digito  autem  suo  noluol  ea  movere  (Matth.  xxiii, 
4).  Sermo  quidem  vivus  el  efficax,  exemplum  est 
operis,  facile  faciens  suadibile  quod  dicitur,  dum 
monstrat  factibile  quod  suadetur.  Ergo  in  bis  daobus 
mandalis,  verbi  scilicet  atque  exempli,  summam  tui 
officii  ad  conscientise  securitatem  pendere  inlellige. 
Tu  tamen,  si  sapis,  junges  et  tertium,  studium  vide- 
licet  orationis,  ad  complemenlum  ulique  irinae  il- 
lius  repetitionis  in  Evangelio  de  pascendis  ovibus 
{Joan.  XXI,  15-17).  In  hoc  noveris  illius  trinilalis 
sacramentum  in  nullo  frustralum  a  te,  si  pascas 
verbo,  pascas  cxemplo,  pascas  et  sanctarum  fructu 
orationum.  Manent  ilaqae  Iria  haec :  verbum,  exem- 


vel  maxime  claret  quam  sincere  te  diligam.  Hodie  P  plum,  oralio :  major  aulem  his  est  oratio.  Nam  etsi, 


oempe  non  te  caruissem,  si  quaesissem  quae  mea 
sant.  Nunc  aulem  vides  quod,  sprelis  utilitatibus 
roeis,  tuis  compendiis  non  invidi,  ponens  te  utique 
ibi,  uode  aliquando  transponaris  super  omnia  bona 
Domioi  tui. 

2.  Tu  autem  cura  inveniri  fidelis  servus  el  prudens, 
conservis  tuis  coelesle  triiicum  communicare  absque 
invidia,  et  absque  desidia  erogare ;  et  noli  frustra 
assumere  excusationem,  quasi  de  tui  novitate  aut 
de  imperitia,  quod  pulas  forte,  vel  simulas.  Nam 
nec  sterilis  verecundia  grata  est,  nec  humilitas  prae- 
ter  veritatem  laudabilis.  Officium  ergo  luum  attende. 
Pelle  pudorem  consideratione  officii,  ageut  magister. 

Novus  es,  sed  debitor  :  et  ex  lunc  te  noveris  debi-  -  .  ,      . .    , 

torem;  ex  quo  le  alligasti.  Numquid  novitas  excu-  D  charissimi,  at  de  substituendo  alio  sollicile  satagatis. 


ut  dictum  est,  vocis  virlus  sit  opus ,  et  operi  tamcn 
et  voci  gratiam  etficaciamque  promeretur  oratio. 
Heu  avellor,  abripior  1  non  licet  ultra.  Illud  tamen 
breviter  admonitus  sis,  ut,  quam  citius  poteris,  gravi 
me  cures  solvcre  cura ;  et  quid  sibi  vult,  quod  in- 
ter  alia  questus  es,  vulnus  a  quo  non  sperabas  te 
pertulisse,  non  negligas  manifestius  aperire :  id  enim 
anxie  me  sollicitat. 

EPISTOLA  CCIi  (526). 

AD  CLERUM  SENONENSEM. 

Electionem  novi  Prmsulis  non  inconsulte  et  prasci- 
pitanter  instituendam. 
Destituti  benedicto  pastore  vestro  (527),  opas  est, 


sabit  apud  credilorem  [a/.  condilorem]  damna  lu- 
crorum  ?  Numquid  prima  tempora  vacaa  praeterire 
patilur  fcnerator  ?  Sed  non  sutn,  ioquies,  ad  isla 
sufficiens.  Quasi  vero  devotio  tua  accepta  non  sit  ex 
eo  quod  habes,  non  ex  eo  quod  non  habes.  De  solo 
tibi  credito  lalento  respondere  tibipara,  193secu- 
rus  dc  reliquo.  Si  multam  accepisti,  da  multum. 

^525)  Alius  hic  fuit  a  Balduino  cardinale,  Bernardi 
itiaem  discipulo,  de  quo  ad  epislolas  144  et  245.  Uic 
enim  cardinalis  tum  erat,  cum  Balduinus  alter  re- 
gebat  Reatinum  monasterium  Cistcrciense,  quod 
duplex  esl,  alterum  Sancii-Matthaei,  alterum  Saucti- 
Pastoris,  cui  praefectus  Balduinus.  Lcge  Ughelli  ad- 
ditiones  ad  Ciaconium  sub  Innocentio  II,  et  aliam 
epistolam  ad  Reatinum  abbatem  post  Bemtfdinas. 


Sed  sane  id  non  praecipitanter  agendum,nontumaI- 
tuose  aut  inconsulte,  ne  forle  vacuetur  quod  prae- 
ter  rationem  et  ordinem  praesumetur  et  vos  intrare 
incipiatis  circuitum  quorumdam  qui  in  circuita 
vestro  sunt.  De  vicinis,  st  placet,  Ecclesiis  samite 
experimentum  (528) ;  et  illarum  vexatio  det  intelle- 
ctum  auditui  in  causa  praesenti.  Grandis  quippe  res 

(526)  Scripta  anno  Christi  1144. 

(527)  Henrico  scilicet,  cui  succedsit  anno  1114 
Hugo  ex  abbate  Pontiniacensi,  testante  Chronico 
Hugonis  monachi  Sancti-Mariani,  el  alio  S.  Petri 
Yivi.  Confer  epist.  182. 

(528)  Intelligit  Ecclesias  Aurelianensem,  de  qaa 
epist.  156 ;  Cautaunensem,  ex  epist.  224 ;  et  Lm- 
gonensem,  de  quo  supra  epist.  164  sqq. 


571  S.  BBRNARDl  ABBATl§  CLAR^-VALLENSIS 

esl  io  manibus,  nobili  Senonensi  Ecclesiae  instan-  a 


372 


r/ire  pastorem.  Grandis  prorsus,  ncc  sine  grandi  ■ 
adorienda  consilio.  Exspectandum  proinde  suffraga- 
neorum  consilium  episcoporum,  exspectandus  as- 
sensus  Religiosorum  qui  sunt  in  episcopatu,  atque 
in  commune  tractandum  commuae  negotium.  Alio- 
quio,  diiectissimi,  moleste,  credite,  intuebimur  tri- 
bulationem  Ecclesiae  vestrae,  molesle  vestram  ipso- 
rum  confusionem.  Quod  utrumque  continget  facile, 
si  illud  conlingai  effici,  quod  oporteat  revocari.  Ergo 
indicetar  jejunium,  convocentur  episcopi,  Religiosi 
adsciscantur  :  nec  sua  (quod  absit!)  solemnitate 
fraudetur  tauti  sacerdotis  rite  celebranda  electio. 
Aderit,  ut  confidimus,  Spiritus  sanctus  voiis  veslris, 
et  bOQor  erit  vobis  194  honorificantibus  ministe- 
rium  vestrum,  dum  pari  volo  et  consilio  studueritis  B 
quod  gloria  sit  Dei,  et  salus  populi. 

EPISTOLA  CCm  (529). 

AD  ATTONBM    EPISCOPUH    BT  GLBRUM  TREGBNSEM. 

Monet  ut  Ansellum  clericum  Trecensem  ab  armis 

et  conjugio  revocent, 
Legimus,  Si  erraverit  quis  ex  vobis  a  veritate,  et 
converterit  quis  eum,  scire  debet  quoniam  qui  con~ 
verti  fecerit  peccatorem  ab  errore  vioe  suce^  salvabit 
animam  ejus  a  morte^  et  operit  multitudinem  pec-- 
catorumiJac.y,  19,20).ErratAnsellusnosler,  errat: 
cui  dubium  ?  Si  dimittimus  eum  sic,  non  solus  erra- 
bit.  Quaotos  trahet  post  se  suo  exemplo  illustrissimus 
juvenis?  Nec  modo  sequaces,  sed  et  omncs  qui  po- 
terunl  eum  revocare,  nec  revocabuat,  eodem  errore 
judicamus  involvi.  Mundus  ego  sum  a  sanguine  ejus.  C 
Et  ei  prsedixi  per  epistolam,  et  vobis  nunc  dico, 
quia  rem  illicitam  prsesumit.  Nec  clcrici  est  pugnare 
armis  militaribus,  nec  subdiaconi  uxorem  ducere 
(530).  Annuntiate  peccatori  opus  ejus,  ne  iMe  in 
peccato  sao  moriatur,  sanguinem  vero  ejus  de  manu 
vestra  requirat  qui  suo  eum  redemit  sanguine  pre- 
tioso.  En  de  coelo  clamat :  Virgo  Israel  corruit^  et 
non  est  qui  sublevet  eam  {Amos  v,  2).  Quousque  in 
luto  aurum  jacet?  Toliite  margarilam,  tollite,  le- 

(529)  Scripta  circa  annum  1140. 

(530)  De  cselibalu  subdiaconorum  lege  Gregorii 
Magni  epistolam  42,  lib.  i,  etc. 

(531)  Scripta  circa  aonum  1140. 

(532)  Aliis  Sancti  Albani^  quod  nobile  monaste- 
rium  eral  apud  Aoglos  Mercios,  ab  Offa  rrge  con- 
strnctum.  Sed  praeferenda  lectio  nostra  de  monasterio  D 
Sandi  Albioi  apud  Ande^avos,  ex  quo  Guiileimus 
transiens,  «  susceptus  est  a  Bemardo  abbate,  lanta 
gratia  virtutum  radiavit,  ut  in  omni  sanctitaie  mi- 
rabilis  appareret  etiam  quibuscumque  j^erfectis.  » 
Exordii  Cisterciensis  libro  iii,  cap.  14. 

^533^  Scripta  circa  annum  1140. 

(534)  Aliis,  Roverensem ;  sea,  Rovrensem  ;  sed 
rectius.  Roffensem,  cui  sedi  in  Anglia  tunc  praesi- 
debat  Ascelinus  seu  Anselmus,  qui  anno  1137  Joanui 
successit  in  annos  decem. 

(535)  Is  natione  Anglus,  Parisiis  primum  litteras 
professus,  inde  in  patriam  remeans,  Oxoniensem 
academiam  pene  collapsam  restiluit.  Tum  ob  singu- 
lares  animi  dotes  et  eximiam  doclrioam  ab  Innocen- 
lio  II  Romam  vocatus,  cardinalis  tituli  S.  Eusebii 
creatus  esl,  et  quidem  primui  ex  sua  gente,  nisi 
forte  Ulrinum  quemdam  ei  praeposueris.  Sed  quonam 


vaie  splendidissimam  atque  pretipsissimam  gen^mam 
de  sterquilinio  :  levate  cam,  antequam  porcomm, 
id  est  spurcorum  spirituum^  pedibus  conculcetur, 
et  jam  nou  sit  vas  in  bonorem,  sed  in  contumeliam. 
EPISTOLA  CCIV  (531). 

AD  ABBATBM  SANGTI-ALBIMl  (532). 

Suum  erga  eum  affectum  aperit  :  mutuum  vero 
conspectum,  si  prcesens  vita  non  permittat,  fu- 
turce  reservari, 

Elsi  facie  ignotus  es  mihi,  sed  non  fama  :  nec 
parum  aut  vile  quid  tui  gratulor  me  tenere  munere 
illius.  Nam  talis,  fateor,  per  eam  insinuatus  es  meo 
pectori,  ut,  licet  in  mullis  occapatum,  ipsa  tamen 
serenissima  recordatio  tui,  mi  dilectissime  frater 
{al,  mi  dulcissime  frater},  facile  me  plerumque  ex 
omnibus  vindicet  sibi,  ita  ut  in  ea  iibenter  immorer 
et  suaviier  requiescam.  Caetprum  quo  memoriam 
plus  accepto,  eo  avidius  suspiro  praesentiam.  Sed 
qu^iodo  istud,  aut  si  quando  istud  ?  Ulique  etsi  non 
anie,  profecto  in  civitate  Dci  nostri  :  si  tamen  non 
habemus  hic  manentem  civitatem,  sed  illam  inquiri- 
mus.  Ibi,  ibi  videbimus  nos,  et  gaudebit  cor  nostrum. 
Interim  vero  delectabor  et  laetabor  nihilominus  in  his 
quae  dicta  sunt  mihi,  sperans  et  cxspectans  qaod 
reliquum  est  de  visione  corporali  in  die  Domini,  ut 
gaudium  meum  plenum  sit.  Adde,  obsecro,  ad  ea 
bona  quae  abs  te  et  de  tc  nobis  assidue  v(*niunt,  tuas 
tuorumque  pro  nobis  orationes,  pater  charissime  et 
desideratissime. 

EPISTOLA  CCV  (533). 

AD  EPISGOPUM  ROFFENSBM  (534). 

Durius  se  litteris  ejus^  sed  citra  culpamj  perstringi. 
Dure  scribitis  non  merenti.  Quid  peccavi  ?  Si  mo- 
nui  niagistrum  Robertum  PuIIum  (535)  aliquantum 
19«^  tempus  facere  Parisiis,  ob  sanam  doclrinam 
quae  apud  illum  esse  dignoscilur ;  id  putavi  necessa- 
rium,  et  adhuc  puto.  Si  rogavi  Sublimitatem  vestram 
ut  permitteretis,  etiam  nunc  idipsum  rogarem,  nisi 
e^m  de  priori  prece  indignalam  sensissem.  Si  dixt 
hominem  fultum  graiia  amicorum,  quorum  in  curia 

atmo?  nempe  H34,siOnuphrioetCiaconiocredimas. 
Certe  liquet  omnino  hac  digniiate  necdum  fuisse 
potitum  cum  scriberetur  haec  epislola,  quae  ex  ipsa 
Bernardi  litterarum  serie  circa  annura  1140  exarata 
videtur.  Deinde  hanc  eamdem  epistolam  ad  Ascelinum 
(aliis  Anselmum)  qui  anno  1137  caihedram  Roffen- 
sem  iniit,  missam  affirmal  Goduvinus,  de  Praesuli- 
bus  An|;Iiae.  Ad  haec  in  fine  epistolae  gratias  agii 
Bernardus  Roffonsi  episcopo,  quod  <  viscera  sua  » 
nimirum  filios  a  se  in  Hiberniani  transmissos,  «  refo- 
visset. »  Atqui  nuUos  Cisterciensis  Onlinis  monachos 
Hiberniam  iucoluisse  ante  annum  1139,  quo  S.  Ma- 
lachias  primum  Claram-Vallem  adiii,  consiat  t^x  eo 
quod  Bernardus  in  Vita  ipsius  cap.  16  scribit,.  ali- 

3uol  ex  sociis  a  S.  episcopo.apud  Claram-Vallem 
imissos,  qui  institutum  Cislerciense  edocti,  illud 
in  Hibeniiam  anno  1141  transtulere,  coiiblructo 
Melli-Fontis  coeuobio,  quod  primum  Cistercicnsiuin 
fuit  in  illa  provincia,  si  forte  monasterium  B.  Marice 
Dubliniensis  excipias,  quod  circa  annum  ll39Cister- 
ciense  jugum  subiisse  quidam  auctores  iradunt.  Prae» 
ferenda  itaque  videtur  illius  Angio-Benedictini  scri- 
ptoris  sententia  (refertur  inter  Elogia  Pulli  Operibas 
praemissa),  qui  ceoset  Robertum  PuUaro  ab  Inno^ 


373 


BPlSTOLiE. 


374 


(536)  DOQ  minima  aacloritas  est ;  id  dixi,  quod  vobis  ^ 
formidavl,  et  adhuc  formido.  Nam  quod  post  appel- 
lationem  faclam  extendistis  manum  (ut  acccpimus)  ad 
res  appellantis ,  nec  laudavi,  nec  laudo.  Verumlamen 
voluntali  vestrae  in  aliquo  contradicere  ncc  consului 
ei  nec  consulo.  De  cseiero  vestri  sumus,  coronam 
veslram  (537)  suscipere,  ei  colere  semper  digna  et 
dcbita  venerationc  parati.  Hujus  testimonio  conscien- 
tiae  audemus  adhuc  ad  voS)  prece  dunlaxat  alquc 
consilio,  ul  magister  Robertus  cum  integritate  gratide 
vestrae  per  aliquantum  tempus  possil  Parisiusdemora- 
ri.  Retribuat  vobis  Dominus  in  vita  aelerna,  quod  vis- 
cera  nostra  refovislis  :  filios  noslros  loquor,  quos 
misimus  in  Hiberniam. 

EPISTOLA.  CCVl. 

KD    REGINAM  JBROSOLTMORUII  (538). 

Commendat  quemdam  consanguineum  suumy  et 
paucis  monet  Reginam  ita  vivere^  ut  regnet  per' 
petuO' 

Audierunt  homines  quod  locum  gratiae  habeam 
apud  vos  et  multi  profecluri  Jerosolymam  petunt 
se  vestrae  Bxcellentiae  per  me  commendari.  £x  qui- 
bus  est  iste  juvenis  consanguineus  meus,  juvenis, 
ut  aiunt,  strenuus  in  armis,  suavis  in  moribus.  Et 
gaudeo  quod  ad  tempus  elegit  militare  Deo  magis 
quam  saeculo.  Itaque  facite  morem  vestrum,  el  hene 
sit  huic  propter  me ;  sicut  caeteris  omnibus  propiu- 
quis  meis  fuit,  qui  per  me  vobis  innotescere  potue- 
runt.  De  csetero  cavcle  ne  voluptas  carnis  el  gloria 


EPISTOLA  CCVII  (541). 

AD  BOGBRIUM  RB6BM  SICILIA. 

Hortatur  ut  se  pauperibus  Religiosis  benignum  et 

bene/icum  exhibeat. 


Longe  lateque  satis  dilatata  est  magnificentia  ve- 
stra  super  terram  (542).  Etenim  gloria  nominis 
veslri  quos  fines  non  altigit  ?  Sed  audiie  consilium 
diligentis  vos.  Sludete,  quod  in  vobis  est,  hanc  ipsam 
gloriam  referre  ad  illum  a  quo  est,  si  non  vultis  eam 
perdere,  aut  cerle  perdi  ab  ea,  Hoc  autem  sic  fiet, 
si  inter  ^os  quos  regiae  magnificentiae  celebris*  opi- 
nio  evocat  de  longinquo,  discretionis  oculum  aperi- 
B  tis,  manumque  extendilis  non  tam  cupidis  qaam 
egenis.  Et  vere  beatus  qui  intelligity  non  super  cupi- 
dum,  sed  super  egenum  etpauperem  (Psal.  xl,  1). 
Illum,  inquam,  pauperem  qui  invitus  petit,  et  vere- 
cunde  accipit,  et  accipiens  gtorificat  Patrem  suum 
qui  in  coelis  est.  Cum  autem  Deo  sua  gloria  de  ve- 
stro  munere  ex  ore  egentinm  ita  fideliter  resignabi- 
tur,  uberiori  procul  dubio  rivo  fiuat  vobis  necesse 
est  ille  fons  glorise,  qui  diligentes  se  diligit,  et  glo- 
rificat  gIori6cantes  se  :  ut  qui  seminat  in  benediclio- 
nibus,  de  benedictionibus  et  metat  (//  Cor.  ix,  6). 
Pro  hujusmodi  19S  obsecro  vos  ponere.oculos  ve- 
stros  super  latorem  praesentium,  quem  pro  certo  ad 
vestram  regiam  praesentiam  non  cupidilas  traxit,  sed 


temporalis  impediant  vobis  iter  regni  coelesUs.  Nam      ^g^jj  necessitas.  Necessitas  dico  non  sua,  sed  suo- 

nniA    nmAaal     nQii/>ia     rlioKiio     watrnai*Ck     ciinAr  tAlPram      W  ,.  •«    i?._.    _     «1 j m.      


quid  prodest  paucis  diebus  regnare  super  terram, 

ei  regno  coelorum  aetemo  privari  ?  Sed  confido  in 

Domino  quod  melius  facietis  :  et  si  verum  est  testi- 

monium  quod  de  vobis  pt  rhibet  charissimus  avun- 

culus  meus  Andreas  (539),  cui  multum  credimus,  et 

hic  et  in  aeternum  Deo  miserante  regnabitis.  Pere- 

grinis,  egenis,  et  maxime  inclusis  curam  impendite: 

quia  talibus  hostiis  promeretur  Deus.  Scribite  nobi9 

frequentius  :  quia  et  vobis  non  oberit,  et  nobis  pro- 

derit,  si  esse  (540)  vestrum,  et  bona  siudia  plenius 

certiusque  noverimus. 

ceuiio  Romam  acccrsilum,  a  Lucio  ejus  successore 
renuDliatum  csse  cardinalem,  postea  vero  canceliarii 
digniiate,  vitaque  perfunctum  Eugenio  III  pontitice. 
Eum  Theologorum  anliquissimum  vocant,  doctissi- 


rum,  muUomm  videlicet  a  qnibus  missus  est,  ser- 
vomm  Dei  fidelium.  Audite  patienter  quid  patianlur, 
audilc  et  compatimini;  quia  si  compatimini,  et 
conregnabitis.  Nec  contemnendum  regi  regnare 
cum  talibus  :  ipsomm  est  enim  regnum  coeloram, 
qui  contempserunt  vitam  mundi.  Facite  vobis  illos 
amicos  de  mammona  iniquitatis  :  ut  cum  defeceritis 
a  terreno  regno  vestro,  recipiant  vos  in  suum  regnnm 
aeteraum  (Luc.  xvi,  9). 


non  parcebai  peccantibus,  sic  benignus  et  suavis 
erat  resipiscentibus ;  et  mutatis  moribus  noverai  sty- 
lum  mutare,  uti  indicat  in  fine  epistolse  224.  Apparet 
ergo  hinc  resipuisse  tandem  Rogeriumy  gravem 
mum  probanl  tot  clara,*  quorum  Pitsajus  indicem  n  scilicet  quondam  Ecclesiae  hostem^  perturbatorem 
lexuit,  ingenii  monuaieuta,  quae  quidem  omnia  in  •*  pacis,  fautorem  schismatis,  Innocentii  pontificis  per- 
tcuebris  eliam  nunc  delitescerent,  nisi  R.  P.  domnus  secutorem,  imperatoris  semulum.  Cujus  tanta  fero- 
Hugo  Mathoud,  e  nostra  Gongregatione  Sanctaj-Co-  '  *  "^  '  '"  ^' 

lumbie  Senonensi  coenobio  praefectus,  octo  senten- 
tiarum  libros,  notis  et  observationibus  doctissimis 
illustratos,  in  iucem  emiiiisset.  Plura  de  eo  vide,  si 
lubet,  in  notis  ad  epistolam  334. 

(536)  Curiae  nomine  Rernardus  solet  intelligere 
Romanam,  ul  in  tiiulo  epistolae  219,  et  alibt  passim. 

(537)  Coronae  elogio  vir  sanctus,  more  veterum, 
non  raro  compellat  cpiscopos,  uti  et  reges,  infra 
epistola  221,  nn.  2,  3. 

(538)  Haec  vocabatur  Melisendis,  ad  quam  epistolae 
289,  354,  355. 

(539)  Ad  quem  epistola  288. 

(540)  Id  est,  statum. 

(541)  Scripta  anno  Christi  1139. 

(542)  Longe  nunc  aliter  Rernardus  corapellat  Ro- 
gerium,  quam  supra  eum  appellaverit :  nempe  uti 


citas  fuit,  ut  nec  rebus,  nec  personis  sacris,  nec  ho- 
slibus  parceretdefunctis;  ut  videre  est  apud  Ottonen 
Frisingensem  libro  vii,  cap.  23,  et  apud  Raronium, 
tomo  XII,  ad  annum  1136.  Unde  illa  ejus  apud  Rer- 
nardum  elogia,  «  Tyrannus  Siculus,  »  epistt.  130, 
136 ;  «  Invasor  regia^  coronae,  usurpator  Siculus,  • 
epist.  139 ; «  Dux  Apuli%,  quem  sibi  Anacletus  papa 
usurpatae  coronse  ridicula  mercede  comparavit,  » 
epist.  127.  Mire  eum  comroendat  Petrus  abbas  Cln- 
niacensis,  libri  quarti  epistola  37.  Sane  postqoam 
lonoceotio  pontiHci,  etsi  eum  haberet  captivum^sup- 
plex  factus,  regiae  coronae  confirmationem  obtinuit 
(vidc  Raronium,  ad  annnm  1139),  religiosos  viros 
Cluniacenses  et  Cistercienses,  in  ditiones  suas  evo- 
cavit.  Et  ipsius  quidem  Reraardi  videndi  desiderio 
tenebatur,  uti  patet  ex  epistola  sequenti. 


875 


S.  BERNARDI  ABBATB  CLARiE-VALLENSIS 


376 


EPISTOLA  GGYin  (543).  A 

AD  EUMDEII. 

Desideratus  a  Rege,  mitiit  ex  suis,  quod  ut  viscera 
sua  benigne  suscipi  el  foveri  rogat. 

Si  me  quaeritis,  ecce  ego,  et  pueri  mei,  quos  dedit 

mihi  Deus.  Fertur  namque  mca  humilitas  invenisse 

gratiam  apud   regiam   majestatem,  ita  ut  qu^Drat 

videre  me.  Et  quis  ego  sum,  ut  dissimulem  bene- 

placitum  Regis?  Accurro,  et,  qui  quaerebar,   ecce 

adsum  :  non  in  pnesenlia  corporis  infirma,  in  qua 

despcxit  Dominum  Hcrodes  {Luc.  xxiii,  11) ;  altamen 

in  visceribus  meis.  Nam  quis  me  separabit  ab  his  ? 

Sequar  eos  quocumque  ierint  :  et  si  habitaverint  in 

extremis  maris,  non  erunt  absque  me.  Habes,  Rex, 

lumen  oculorum  meorum,  habes  cor  meum,  et  ani- 

mam  meam.  Quid  si  modicum  nodtri  abest?  Corpus-  ^ 

culum    loquor,  vile  istud    mancipium,  quod  etsi 

volantas    exponeret,  sed   relinet  necessitas.   Non 

valet  sequi  volantem  animum,  quoniam  infirmum 

est,  et  solum  pene  illi  superest  scpulcrum.  Sed  quae 

cura  ?  Anima  mea  in  bonis  demorabitur^  cum  semen 

meum  hsereditabit    terram.  Semen  meum,  semen 

bonum.  Grerminabit,  si  tamen  in  terram  bonam  ceci- 

derit.  Lsetabitur  et  delectabiturincrassitudineanima 

mea ;  quippe,  ut  confido,  dabitur  illi  de  fructu  ma- 

nuum  suarum.  Reposita  est  hsec  spes  mea  in  sinu 

meo,  ut  patienter  feram  ab  his  vel  corpore  separari. 

Non  mireris,  Rex.  Ants  elegissem  a  corpore  pere- 

grinari,  quam  istos  emittere,  si  solus  causae  deesset 

Deus.  Suscipe  illos  tanquam  advenas  et  peregrinos,  ^ 

verumlamen  cives  sanctorum,  et  dornesticos  Dei.  ^ 

Parum  dixi  cives ;  reges  sunt.  Ipsorum  est  enim 

regnum  coelorum,  jure  et  merito  paupertatis.  Noq 

decet  frustra  e  longinquo  esse  vocatos,  et  suis  sedibus 

exsules  inutili  peregrinatione  vagari.  Putas  pote- 

runt  cantare  canticum  Domini  in  terra  aliena  ?  Sed 

noQ  recte  forte  dixerim  alienam,  quae  semini  bono 

spoQtaQenm  expandit  sinum,  et  pretiosum  deposi- 

tum  jam  Iseto  in  gremio  pie  fovere  suscepit.Gecidit, 

ut  video,  cecidit  granum  bonum  in  terram  booam 

et  optimam  :  spero  io  DomiQO  quod  radicabit,  ger- 

miQabit,  multiplicabitur,  et  referet  fruclum  iu  pa- 

ticQtia  (Luc,  viii,  15).  Porro  huQC  cum  Rege  partibor, 

et  UQusquisque  secuQdum  suum  accipiet  (/  Cor. 

vm,  8). 

EPISTOLA  CCIX.  " 

AD  EUMDBM 

Prcedicat  regiam  ejus  munificentiam  in  stiscipien^ 
tUs  ei  fovenais  Heligiosis  a  se  missis, 

Habetis  quod  petiistis,  fecistis  quod  promisistis. 

Quos  iQ  verbo  vestro  exposuimus,  et  misimus  pe- 

regriQari,  regia  suat  liberalitate  susccpti.  Occurri- 

stis  eis  cum  pauibus,  eduxistis  eos  iu  refrigerium, 

coQStituistis  eos  super  excelsam  terram,  ut  come- 

(543)  Scripta  eodem  auQO. 
(544^  Scripta  circa  aQQum  1139. 

(545)  Nimirum  SamsoQcm. 

(546)  Scripta  circa  aQQum  1139. 

(547)  Theobaldus,  antea  Beccensis  abbas. 


daut  fructum  agrorum,  nt  sugant  mel  de  petra, 
oleumque  de  saxo  durissimo ;  butyrum  de  armento, 
et  lac  de  ovibus,  et  ficus  cum  meduUa  tritici,  et 
sanguinem  uvae  197  bibant  meracissimum.  Et  haec 
quidem  tcrrena  sunt,  sed  coelestia  mcrcantur.  Sic 
itur  ad  astra^YiRG.  i^n.ix,  640) :  talibus  bostiispro- 
merelur  Deus.  Istorum  est  enim  regnum  coelorum, 
qui  regi  terrae  in  terra  viventium  reddere  poterunt 
pro  his  terrenis  vitam  et  gloriam  sempiternam.  Mi- 
simus  vobis  magislrum  Brunonem,  olim  mihi  per 
dies  multosindividuumcomitem,  nuncautem  patrem 
multarum  quidem  animarum  laelantium  in  Christo, 
sed  egenlium  in  saeculo.  Experiatur  el  ipse  munifi- 
cam  manum  regis,  ut  augeatur  numerus  amicoram, 
qui  ipsum  recipiant  in  aeterna  tabemacula.  Quod  illi 
facitis,  mihi  facilis  :  quia  quod  illi  deest,  a  me  exi- 
gitur.  At  quia  marsupium  nostrum  minus  sufficient 
est ,  ad  vestrum  sane,  quod  aliquando  grossius 
esseliquet,pauperem  Ghristi  merito  destinare  curavi. 
EPISTOLA  CCX  (544). 

AD  DOIIINUII  PAPAM  INNOCBNTIUM. 

Remensem  prcesulem  Pontifici  commendat. 
Dominum  Remeusem  (545)  gloriae  vcslrae  com- 
roendamus,  non  tanquam  de  caeteris,  sed  vere  pne 
ca^teris  unum  :  idque  tam  secure ,  quam  securi 
sumus  de  sua  erga  vos  fideli  devotione,  sincera 
dilectioDe,  voluQtate  subdita  atque  obedicQtissima. 
Honoretur,  quoniam  vas  est  in  honorem.  Sentiat, 
quod  in  vobis  est,  non  frustra  se  honorificare  mini- 
sterium  suum :  nonfrustrapoUere  his  moribus  quibus 
honoretur  Deus,  ometur  Ecclesia,  qui  denique  de- 
ceant  Domini  sacerdotem. 

EPISTOLA  CCXI  (546). 

AD    BUMDBM. 

Causam  Cantuariensis  archiepiscopi^  necnon  Lon" 
dinensis  episcopi  commendai, 
Dominus  CantuarieQsis  (547),  vir  boQus,  et  testi- 
monium  habeus  a  boQis,  injuste  in  causam  trahitur, 
et  ab  ageado  vioIeQter  retrahitur.  Parabal  iter  : 
Qam  iQ  vestra  praesentia  fuerat  terminaQdaf,  et  ecee 
intercipitur  a  turbine  et  tempestate  bellorum.  Sit 
excusatus  apud  vos,  cui  molesta  est  excusaudi  ne- 
cessitas  :  tum  quia  praesumit  de  justitia,  tum  quia 
desiderio  desiderabat  videre  faciem  vesiram.  Addit 
et  hoc  puer  vester,  ut  si  qua  alia  petitio  est  veoe- 
rabilis  sacerdotis  (548) ,  taQto  citius  admittatur, 
quanto  dignior  est  qui  petit.  Audeo  adhuc,  et  quia 
semel  coepi,  loquar  ad  dominum  meum.  IUe,  ille 
antiquus  amicus,  fidelis  servus,  devotus  filius  (Ro- 
bertum  loquor  LoQdinensem  cpiscopum)  clamat  ad 
vos  quod  occupator  ille,  qui  eum  praevenit  in 
sedem  quam  Deo  auctore  ipse  sortitus  est,  ipsius 
Ecclesiae  vadia  (549)  terrasque  distraxerit,  et  dis- 
tracta  restituere  Qolit.  Quod  quam  sit  iQJoriosum, 

(548)  RetiQet  BerQardus  autiqua  passim  vocabula, 
autiquitatis  sciens  et  studiosus,  ut  hie  Sacerdotis, 
quo  nomine  sacerdotes  etiam  primi  Ordinis  antiqui- 
tus  appellari  solebant,  supra  in  epistolis61,  S02,etc. 

(549)  Id  est  pignora  seu  hypothecas. 


377 


BPISTOLiE. 


378 


ei  qualiter  corrigendum,  meae  bumiliaiis  non  esi  a 
tanUe  sapientiae  prsedictare. 

EPISTOLA  CCXU  (550). 

AD  EUMDEM. 

Causam  Salamanticensis  episcopi  pathetice  agit 
apud  Ponti/icem,insignem  ejus  humilitatem  com- 
mendans. 

Yir  iilustris,  Saiamanlicensis  quondam  episcopus, 

rediens  ab  Urbe,  non  pigritavit  divertere  ad  pue- 

rum  vestrum,  et  auxiiium  ab   bomuncuio  flagilare 

non   despexit    (551).    Quo   audito,  recordalus  sum 

propbetiae  dicentis  :  Montes  et  colles  coram  Deo  hu^ 

miliabuntur,  et  erunt  praua  in  directa,  et  aspera  in 

vias  planas  {Isai.  xl,  4).  Sic  vos  ludere  nostis,  alta 

comprimere,  sedare  tumenlia,   el    19$   enormia 


EPISTOLA  CCXUI  (552). 

AD  EUMDEM. 

Exvostulat  cum  Pontifice,  quod  reconciliatio  Petri 
Pisani,  opera  sua  et  auctoritate  ipsiusPapm  facta 
irritetur. 

Quis  mihi  faciet  justitiam  de  vobis  ?  Si  haberem 
judiccm  ad  quem  vos  trahere  possem  jam  nunc 
ostenderem  vobis  (ut  parturiens  loquor)  quid  me- 
remini.  Exstat  quidem  Iribunal  Christi  ;  sed  absit 
ut  ad  illud  appellam  vos,  qui  illic  (si  vobis  necessa- 
rium,  et  mibi  possibile  essel)  vellem  magis  totis 
viribus  stare,et  respondere  pro  vobis  1  Itaquc  recurro 
ad  eum  cui  in  praeseuti  datum  est  judicare  de  uni- 
versis,   hoc  est,  ad  vos.  Yos  appello  ad  vos  :  vos 


redigere  in  mensuram.  Yerumtamen  com  tragoedise  B  judicate  inter  meet  vos.  In  quo,  quaeso,  puer  vester 


suae  historiam  in  auribus  meis  honio  seriatim  expo- 
snisset,  iandavi  judicem,  judicium  approbavi ;  sed, 
dico  vobis,  compassus  sum  jndicato.  Sic  quippe 
totam  suam  lacrymosam  iliam  orationem  conclusit, 
tanquam  in  calce  ipsius  diceret  cum  Propbcta:  Ex- 
altatus  autem  humiliatus  sum  et  conturbatus  (PsaL 
Lxxxvii,  16);  et :  Quia  elevans  allisistime  {PsaL  ci, 
11).  Cumque  memorarer  justitiae  vestrae  et  virilis 
animi  quem  sciebam,  coepi  tamen  simul  cogiiare 
divilias  miserationum  vestrarum,  quas  in  plurimis 
expertus  sum,  et  dixi:  O^is  ^i^  si  convertatur  et 
ignoscat  dominus,  et  relinquat  postse  benedictio- 
nem?  Cerle,  inquam,  in  omnibus  et  per  omoia  in- 
structus  est  et  «?muiari,  et  ignoscere,  et  debellare 


tam  male  meruit  de  vestra  Patemitate,  ut  cum  ia- 
urereetinsignire  placeret  nota  etnomine  proditoris? 
Numquid  non  me  vestrum  vicarinm  dignatio  veslra 
constituit  ia  reconciliatione  Petri  Pisani  (555),  si 
forte  iilum  Deus  per  me  revocare  a  faece  scbismatis 
dignarelur  ?  Si  negatis,  probabo  lot  tcstibus,  quot 
in  curia  tunc  temporis  fuerunt.  Numquid  non  deni- 
que  post  baec,  juxta  verbum  domini  mei,  bomo  in 
suo  ordine  et  honore  reccptus  est  ?  Quisnam  ergo 
constantiae  vestrse  suo  consilio,  vel  magis  suo  dolo 
subripuit  indulta  repetere,  et  quse  processere  de 
labiis  vestris,  facere  irrita  ?  Et  hoc  ego  dixerim, 
non  ut  apostolicum  reprehendam  rigorem,  et  zelum 
igne  Dei  succensum  contra  schismaticos  ,  qui  in 


superbos  et  parcere  nihilominussubjectis(ViRG.  y£n.  Q  spiriiu  vebementi  conterat  naves  Tharsis  ,  et  instar 


v,  852),  nisi  quod  magistrum  sequens,  eliam  con- 
suevit  misericordiam  superexaltare  Judicio.  Kt  ac- 
quievi  solita  illa  mea  praesumptione  loqui  ad  domi- 
num  meum,  cum  sim  pulvis  et  cinis.  Et  ministrabat 
materiam  spei,  preci  fiduciam,  pietati  rationem,  quod 
adverterem  hominem,  non,  ut  assolet,  versum  in  fu- 
rorem  cum  indignatione  recedere,  et  repetere  natale 
solum,  moliri  scandala,  tcntare  seditiones :  sed  dedit 
locum  irse,  et  induit  spiritum  mansuetudinis,  et 
declinavil  ad  vestros  Cluniacenses,  et  inclinavit  se 
humilium  genibus,  humilium  precibus  communivil, 
armis  potentibus  a  Deo.  Uis  telis  statuit  adversum 
vos  dimicare,  et  rigoris  murum  oppositum  sibi  tali- 
bus,  ut  jactat,  pietatis  macbinis  labefactare  cona- 
bitur.  Confidil  autcm  quod  respicietis  in  orationem  Q 
humilium,  nec  spernetis  precem  eorum ;  et  vincei 
pietas,  quem  tremunt  potestales.  Ego  qaoque  secu- 
rus  cum  taiibus  tendo  manus,  flecto  genua,  supplico 
pro  supplici :  audacter  pronuntians  debere  misero 
suam  prodesse  bumilitatem,  cui  adeo  iusolentia  saa 
nocuit :  nec  dccere  virtutem  viaci  a  viiio  in  retri- 
bulione. 

(550)  Scripta  annoChristi  M39. 

(551)  Petrus  is  erat,  qui,  cum  Salamanticensis 
Ecclesia  diuturno  schismate  sub  triplici  capite  labo- 
raret,  ipse  possesionis  jure  gaudens  Romam  vocatus 
est  ab  Innoceniio,  qui  petrum  aliosque  contcndentes 
a  dignate  amovit.  Petrus  vero  ad  CluDiacenses  se 
conferens,  tum  ad  Beraardam,  restitutionem  forsan  . 


Phinees  confodiat  fornicantes ,  juxta  illud  :  Nonne 
qui  oderunt  te^  Domine,  oderam,  et  super  inimicos 
tuos  tabescebam? (PsaL  cxxxviii,  21.)  Sed  nbi  non 
est  par  culpa  ,  par  plane  non  debet  procedere 
199  poena  :  ncc  convenit  eadcm  involvi  sententia 
eum  qui  peccatum,  cum  bis  quos  magis  peccatum 
deseruit.  Propter  eum  qui,  nt  peccatoribus  parceret, 
sibi  ipsi  non  pepercit ,  auferte  opprobrium  menm, 
et  restituendo  quem  statuistis,  vestrae  etiam  lam 
sanae  el  integrae  opinioni  consulile.  Super  hoc  jam 
alia  vice  scripseram  vobis :  sed  quia  non  est  re- 
sponsum  mibi,  puto  non  pervenit  ad  vos  hoc  ipsum 
quod  scripseram. 

(554)  EPISTOLA  CCXIV. 

AD  EUMDEM. 

Episcopum  Cameracensem  et  abbatem  Godescalcum 

commendat, 

Si  cura ,  si  memoria  quantulacumque  mei  exstat 
adhuc  in  corde  domini  mei,  et  si  qua  portiuncula 
antiquae  gratiae  invenitur  etiam  nunc  in  oculis  ejus  a 
puero  ejus,  liceat  hanc  experiri  viro  nobili  et  humili 

obtinuisset,  nisi  Toletanus,  Zamorensis  et  Sego- 
viensis  praesules,  abAlfonso  rege  missi^  intercessis- 
sent,  eteleciionemBerengarii  ipsius  Aifonsi  oancel- 
larii  promovissent.Haec  ex  Manriquez,ad  annum  1 139. 

(552)  Scripta  eodcm  auno. 

(553J  Vide  Vitam  S.  Bemardi  lib.  ii,  cap.  7. 

(554)  Scriptacirca  annum  1140. 


379 


S.  BERNARDI  ABBATI8  aARiE-VALLENSIS 


380 


Nicolao  (555)  Cameracensi    episcopo.   Fateor    me  A  timueruut  conjuocios  a  Deo  contra  Deum  disjun- 


obnoxium  illi,  et  oronium  quae  pro  eo  facere  valeo 
debitorem  :  non  solum  quia  ubicumque  potest,  hono- 
rat  nos  et  nostros,  sed  et  propier  vetitatem,  et 
mansuetudinem,  et  justitiam,  quae  eum  ctiam  apud 
vos  commendabilem  reddere  possuLt.  El,  nisi  fallor 
qui  eum  tribulant,  falsi  sunt,  et  non  cst  in  ore 
eorum  veritas.  Dcnique  vos  probabiiis,  et  non  e^t 
mihi  verbis  laborandum  super  hoc.  Est  praelerea 
cum  eo  vir  religiosus  et  sanctus  Godoscalcus  abbas 
(556),  pro  quo  simililer,  si  quid  ad  merita  ejus  nostra 
inierveutio  addere  poiest,  obuixe  oro  ui  in  suis 
petilionibus  exaudiatur.  Arbitror  enim  nuUam  ilium 
facere,  quae  non  digna  sil  exaudiri. 

EPISTOLA   CCXV   (557). 

AD  EUMDEM. 

Por  episcopo  et  decano  Autissiodorensi, 
Scribo  vobis  frequentissime  vilis  vermiculus,  et  iu 
hanc  impellor  audaciam  precibus  amicorum.  Fateor, 
audax  sum,  sed  non  mendax.  Non  suspicetur  domi- 
nus  meus  in  ore  pueri  sui  invenlum  iri  mendacium 
in  omnibus  quae  ad  ipsum  scripseril.  Volo  amicis 
gerere  morcm,  non  tamen  in  meam  morlem.  Nec 
enim  ignoro  ubi  legerim  :  Os  quod  mentitur,  occidit 
animam  (Sap,  i,  11).  Falsitatem  proiude  nego,  im  • 
portunitaiem  non  excuso :  ipsa  invcuiat  veniani, 
csetera  uon  tunemus.  Amicus  est  dominus  Autissio- 
dorensis  episcopus  (558)  el  praecipuus  ;  quis  ne- 
scial  ?  Habet  quam  communicet  amico  anxietatem, 


gere  (560>.  Neque  id  solum,  insuper  et  axljeceruQt 
conjungere  non  conjungendos,  addentes  praevari- 
cationem.  Laceranlur  sacra  Ecclesiae,  scinduntur, 
proh  dolor  1  \estes  Christi;  idque,  ad  cumulum 
doloris,  abhis  a  quibus  resarciri  debuerant.  Amici 
tui,  Deus,  et  proximi  tui  adversum  te  appropin- 
quaverunt  et  steteruut  (Psal,  xxxvii,  12).  Nam  qui 
mandatum  tuum  transgrediuntur,  non  sunt  alieni, 
non  sunt  extranei  a  sanctuario  tuo,  sed  eorum  hodie 
locum  tenent,  quibus  dixisli :  Si  diligitis  me^  man- 
data  mea  servate  (Joan,  xiv,  15).  Comilem  Radulfum 
el  uxorem  ejus  Deus  conjunxerat  per  ministros 
Ecclesise,  et  Gcclesia  per  Deum,  qui  dedil  potesiatem 
talem  hominibus.  Quomodo  quos  Ecclesia  conjunxit, 
B  disjunxit  camera?  In  quo  facto  illud  solum  conve- 
nienter  provisum  est,  quod  in  tenebris  facta  sunt 
opera  tenebrarum.  Qui  enim  male  agit,  odit  lucem, 
et  non  venit  ad  lucem,  ut  non  arguantur  opera  ejus 
a  luce.  Quid  meruit  comes  Theobaldus  ?  quid  pec- 
cavit  homo  ille  ?  Si  peccatum  est  quod  diligit  juslitiam 
et  odit  iniquitatem,  non  potest  excusari.  Si  peccatum 
est  quod  reddidil  Regi  quae  regis  sunt,  et  quae 
suntDei  Deo,  non  potest  excusari.Si  archiespiscopum 
Bituricensem  suscepit  ad  imperium  veslrum,  hoc 
est  maximum  et  primum  peccatum  (561).  En  san- 
(^uis  iste  de  manu  ejus  exquiritur  I  Qui  retribuunt 
mala  pro  bonis,  detrahant  ei,  quoniam  sequitur 
bonitatcm.  Multi  clamant  ad  vos  in  toto  corde  suo. 


non  falsitatem.  Fidelem  pro  decano  ipsius  afferimus  Q  ui  iojuriam  filii  vcsiri  et  oppressionem  Ecclesiae  digna 


excusationem,  absolutionem  exigimus.  Filii  sumus 
unius  patris  (quod  solila  praesumptione  loquor)  qui 
estis  vos.Confidimus  quia  non  repellet  filios  pater  , 
sed  voluntatpm  timentium  se  fjciet,  etdeprecalionem 
eorum  exaudiet,et  laetos  faciet  illos  {PsaU  cxliv,  19). 
900  EPISTOLA  CCXVI  (559). 

AD  EUMDEM. 

Comitem  Hadulfum,  quirepudiata  uxore  sua  aliam 
duxerat,  patronos  in  curia  reperire  queritur, 

Scriptum  est:  Quod  Deus  conjunxit^  homo  nonse- 

pare/ (Ma^^/».xix,6).Surrexeruntviriaudaccs,quinon 

(o55)InpIerisquemanuscriptisdcest  Nicolai  nouicn, 
nequidem  prima  littera  de  more  designatum.  Ex 
quatuor  Colbertinis  unus  taiitum  codcx  in  margine 
habet,  iVtco/ao  cui  sane  haec  rpcte  con\eniunt,  sed 
inierest  in    his  nionere  lectoreni.  Cameracensi  ec- 


animadversione  vindicelis,  et  artifices  hujus  sceleris 
cum  ipso  eorum  capite,  cui  quidquid  libuit,  licuit, 
apostolico  vigore  coerceatis,  ul  in  Verticem  ipsius 
iniquitas  ejus  decendat. 

EPISTOLA  CCXVII  (562). 

AD  BI7MDBM. 

Theobaldum  causa  justitias  et  fidelitatis  erga  Sedem 
apostolicaniy  premi  qu^ritur :  sed  ad  intqua  pro^ 
missa  compulsum  ope  Pontificis  expediri  rogat, 

Tribulatio  et  angustia  invenerunt  nos.  Commola 

est    et  contremuit  lerra  in  mortibus  hominom,  in 

nium  sibi  copulari  germanam  Alienorae  reginae  Fran- 
corum,  nominePetronillam,  uxorem  suam  lcgitimam, 
quae  Theobaldi  Campaniae  comilis  ncptis  erat,  con- 
sanguinitatis  specie  repudiavit,  probantibus  tribus 
episcopis  supra  dictis.  Delala  hac  de  re  querimonia 


clesiae  pra?fuilNicolau8  abaniio  1i40ad  annum  1167.  U  est  percomitrm  Theobaldum  Burgundiorum  princi- 


(556)  Vulgali  addunt,  Montis  Sancti-Martinij^cd 
hJEC  vrrba  m  Scriptis  omnibus  desideraniur,  imo 
etiam  in  nonnullis  Godescalcus,  aliis  G,  littera  ex- 
pressus.  El  hic  tamcn  abbas  fuit  Montis  Sancti-Mar- 
tmi  apud  Airebates,  Ordinis  Pripmonstratensis,  lau- 
datus  in  epistola  253,  n.  4 ;  postea  cpiscopus  Atre- 
batensis,  in  episloh  284. 

(557)  Scripta  circa  cumdem  annum. 
(558 1  Scilicet  Hugo. 

(559)  Scripta  anno    Chrisli  4i42. 

(560)  Hic  notati  episcopi,  qui  Radulfi  Veroman- 
duorum  comiiis  divorlium  probarunt,  nempe  Simon 
Tornacensis  ejus  frater,  Bartholomseus  Laudunensis, 
et  Pelrus  Silvaneclensift.  Factum  accurate  narrat 
Herimannus  n>onachus  Tornacensis  ant  ejus  conii- 
nuator  in  Spicilegii  lomo  XU,  pag.  480,  ex  quo  id 
paucis  accipe.  Radulfus  comes  voiens  in   matrimo- 


pem  ad  aures  Papse,  qui  comilem  vmculo  anathematis 
figavit,  el  episcopos  ab  officio  per  aliquod  tempus 
suspendit.  Coufer  Appendicem  Sigeberti  et  epistolas 
sequentes. 

561)  Et  ha^c  magna  in  Theobaldum  invidiae  causa , 
de  qua  ita  Hcrimannus  mox  landalus :  a  Papa  cleri- 
cum  quemdam,  cognatum  canccllarii  sui,  «  nomme 
Petrum,  »  iuBituricenspmarchiepiscopumconsecra- 
vit:  quod  quia  rex  concedere  noluil,  chrislianitate 
pri\aiu^  ost.  »»  Id  cmtigil  anno  4144,  posl  mortem 
Alberici  archiepiscopi.  Gfetera  accipies  ex  notis  ad 
epiatolam  219,  nbi  Theobaldum,  quod  Petrum  ar- 
chiepiscopum  admistsset,  male  a  rege  habilum  leges. 
Conferepistolam  219  el  librum  quartumde  VitaBer- 
nardi,  n.  12. 

(562)Scripta  anno  Christi  1442. 


381 


EP1STP.LJ:. 


382 


exsilis  pauperum,  divitum  quoque  vinculis  et  car-  «  faieor,  si  pecunia  cardinalis  Ivonis  bonse  memoria! 


ceribus.  Ipsa  religio  venit  in  opprobrium  et  con- 
temptum.  Probro  ducitur  apud  nossaitem  menliooem 
facere  pacis.  Nusquam  fides,  nusquam  innocentia 
tuta  (ViRG.,  ^w.,  IV,  672).  Amator  innocentiae  et 
pietatis  cultor  comes  Theobaidus  pene  traditus  est  in 
auimam  inimicorum  ejus.  Imimlsus  est  ut  caderei, 
sed  Dominus  suscepit  eum  ;  et  gaudet  quod  justilia  et 
vestra  obedientia  in  causa  sit,  apostolo  acquiesoente 
qui  ait :  Si  quid  patimini  propter  justUiamt  beati 
[I  Petr,  III,  44):  et  in  Evangelio :  Beati  qui  persecu- 
tionem  patiuntur  propter  justitiam  (Matth.  v,  10). 
Vaenobis!  haec  Mll  omnia  praesentire,  sed  minime 
praecavere  potuimus.Quid  pIura?Utnon  penitus  desola- 
retur  terra,  et  omne  regnum  in  se  ipsum  divisum  con- 


(565)  meo  arbitrio  disiributa  fuit,  et  non  ad  nutum 
ipsius  :  quod  utiqne  ad  aures  domini  mei  fuisse 
perlatum,  mihi  relalum  est.  Sed  confido  quia  nunc 
hujus  rei  veritatem  cognoscetis,  et  veritas  liberabil 
me.  Non  suui  tam  hebes,  ut  ignorera  Ecclesias  esse 
quidquid  ille  rerum  suarum  non  dederit. 

2.  Sed  jam  andite  simplicitcr  veriiatem.  Si  inven* 
tum  fuerit  in  ore  meo  mendacium,  ipsum  os  meum 
condemnabit  me.  (Juando  bomo  exuit  homioem, 
absens  eram,  inio  el  vaide  remotus.  Audivi  aulem 
ab  his  qui  adfuerunt,  quod  ipse  fecerit  suum  testa- 
mentum;  et  quod  fecit,  feci  et  scribi  :  et  de  rebus 
suis  quae  voluil,  quibus  voluit,  ipse  divisit :  quod 
residuum  fuit,  duobus  abbalibus  assistentibus  tunc 


»    -  mJ      —  I —      —    — —      B\    -— —  —  —  — —    __--,    — — w — — —      — .— ^ 

sideret, com pulsus  est  ille  devolissimus  filius  vester,  ^  sibi,  et  mihi  pariter  qui  absens  eram,  dividendum 


et  ecclesiasticae  libertatis  amator  et  defonsor,  sub  jure- 
jurandopromittere  quatenus  sententiam  excommuni- 
catiouis,  a  legato  veslro  bonae  raemoriae  magistro 
Ivone  datara  in  terram  et  personam adulteii  tyranni 
(563),  qui  caput  et  auctor  exstitit  horum  omniura 
malorum  et  dolorum,  alque  in  ipsam  adulteram,  fa- 
ceret  amoveri :  quod  sane  tamen  praefatus  princeps 
fecit  prece  et  consilio  uunnuUorum  fidelium  sapien- 
tiumque  virorum.  Dicebant  namque  id  a  vobis  facile 
et  absque  laesione  Ecclesiae  impetrari,  dum  in  raanu 
vestra  sit  eamdem  denuo  senlentiam,  quae  jusie 
data  fuii,  incontinenti  statuere,  et  irretractabiliier 
confirmare :  quatenus  et  ars  arte  deludalur,  et  pax 


commisit;  eo  quod  nobis  nota  essent  loca  paupe- 
riora  sanctorum.  Porro  abbates  illi  domum  ve- 
nientes,  et  non  invenientes  me  (detinebar  enim  tunc 
temporis  ex  vestro  manddto  pacis  quaerendae  nego- 
tiis),  oihilominus  pecuniara,  sicut  eis  visum  est, 
diviserunt,  rae  non  solum  non  connivente,  sed  e^ 
nesciente  quid  fecerint.  Cedat  jam,  si  placet^  mani- 
festae  indignatio  veritati,  nec  mihi  deinceps  frons 
rugetur,  aut  supercilium  deponatur  :  sed  solita  red- 
eat  serenitas  blandu  et  benigno  vultui,  ac  suo  do- 
nuo  soie  laeta  facies  induatur. 

MI9  3.  Nam  quod  item  comperi  displicuisse  me 
in  muiiis  scriptilationibus  meis,  hoc  rae  jam  me- 


proinde  obtineatur ;  et  qui  gloriatur  in  raalilia,  et  Q  tuere   non    oportebil,   quoniam    facile    emendabo^ 


potens  est  in  iniquitate,  nihil  inde  lucretur.  Multa 
habeo  dicere  vobis,  sed  non  est  opus  de  omnibus 
scribere,  cum  prsesens  sit  qui  omnia  scit,  et  viva 
voce  plauius  potest  et  plenius  aperire. 

EPISTOLA  CCXVm  (564). 

AD  EUMDEM  BXCUSATORIA,   ET  NOVISSIIIA. 

Solita  se  apud  Innocentium  gratta  excidisse  ani- 
madvertenSy  causas  offensce  oceasione  testamenti 
Ivonis  cardinalis  natas  modeste  diluit, 
Domino  et  Patri  reverendissimo  Innocentio,  Ber- 

NARDUS,  nihilum  id  quod  est. 

4.  Putabam  me  aliquando  aliquid  vel  raodicum 

esse  :  sed  nunc,  ut  sentio,  prorsus  ad  nihilum  red- 


Scio,  scio,  praesumpsi  plus  quam  oportuit,  parum 
atiendens  quis  cui  scriplitare  praesumerem  :  et  ad 
id  quidem  audendum  vestra  me  armarat  benigniias, 
Bon  negabitis.  Urgcbat  deinde  charitas  amicorum  : 
etenim  perpauca  pro  me  scripsi,  si  bene  meraini. 
Sed  ne  quid  nimis.  Dabo,  si  potero  zelo  meo  de 
caetero  temperamentum,  scientiara;  et  ponam  digi- 
tum  meum  super  os  meum.  Tolerabilius  enim  offen- 
dam  aliquos  amicorum,  quara  multis  precibus  de- 
faiigera  christum  Domiui.  Et  nunc  quoque  non  sum 
ausus  scribere  vohis  de  imminentibus  Ecclesiae  pc- 
riculis,  et  gravi  schismale  quod  timemus,  ac  pluri- 
mis   quae   sustinemus   incommodis.    Scripsi  autem 


actus  sum,  dum  nescivi.  Nec  enim  me  dixerim  ^  sanctis  episcopis  vestro  lateri  adhaerentibus  :  ab 
omnino  nihilum  tunc  fuisse,  cum  oculi  domini  mei  **  Jps»»  ^^^^^^  poteritis,  si  scire  placuerit,  quse  scri- 
8U|)er  puerura  suum  essent,  et  aures  ejus  ad  preces      pserim  ego 


meas :  cum  omne  quod  scriberem,  obviis  manibus 
accepisset,  el  vullu  hilari  perlegisset,  benignissime 
atque  plenissime  ad  omnia  postulata  respondens. 
Modo  autem  me  merilo  nun  modicura  dico,  sed  oi- 
hilum,  quoniam  ab  heri  et  nudiustertius  avertit 
faciem  suam  a  me.  Cur  hoc  ?  quid  peccavi  ?  MuUum, 

(563)  RaduiO,  de  quo  prsecedens  epistola. 

(564)  Scripla  anno  Christi  1143. 

(565)  Vide  episiolas  144,  193. 

(566)  Scripta  anno  Chri^ti  1143. 

(567)  lu  scriptis  nonnuIUs,  quatuor ;  at  leciiu  vul- 
gata  m'*Jior.  h^iquidem  episcopus  non  erat  Gerardus 
canceliaiius,  qui  hic  quarto  loco  memoratur,  postea 
Ponlifex  creatus,  dictusque  Lucius  U. 


EPISTOLA  CCIX  (566). 

AD  TRES  (567)  EPISCOPOS  CUKLE,  ALBEBICUM  OSTIBN- 
SEM,  STEPHANUM  PR.ENESTINUM  (568),  IGMARUM  TUS- 
CULANUM  (569),  ET  GERARDUM  CANGELLARIUM. 

Pro  interdicto  quod  erat  in  terra  Regis  propter 
archiepiscopum  Bituricensem, 

1.  Quanlum  malum  schisma  in  Ecclesia  sil,  et 

(568)  Albcricus  Virduni  in  Francia  mortuus  est, 
ad  cujuB  tumulum  Bernardus  Sacrificiura  laudis 
obtulisse  perhibetur  in  libro  quarto  Vitae,  n.  2i. 
Ejusdem  moniio  in  epistola  241.  De  i^tephano  in 
epistot.i  224. 

(569)  Igmarus  seu  Ymarus,  ex  monacho  Clunia- 
censi  Sancli-Martini  a  Campis  Prior  Charitatis  ad 
Ligerim,  dein  abbas  Monasterii  Novi  apud  Pictavos 


383 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GLARiE-VALLBNSIS 


384 


quam  sit  detestandam  et  omnimodis  devitandum,  a 
evidenter  quondam  ostendit  famosa  et  horrenda 
mors  virorum  illorum,  quos  ob  istiusmodi  pestem 
terra  degluliens,  vivos  transmisit  ad  inferos.  Osten- 
dil  et  ilia  persecutio  Guibertina  (570),  sive  Burdini 
temeritas,  quos  nostra  jam  lempora  cxperta  sunt, 
inter  regnum  et  sacerdotium  dividentcs  plaga  pene 
incurabili,  et  castigatione  cruddi.  Ostendit  et  illa 
quae  nuper  adhuc,  post  multam  ei  multifariam  Eccle- 
siae  vexationem  et  vastationem,  tandcm  Deo  mise- 
rante  finem  a<cepit  rabies  Leonina  (571).  Merito 
proinde  Salvalor  in  Evangclio  :  Vce,  inquit,  homini 
illiper  quem  scandalum  venit/  (Matth.  xviu,7.)  Vae 
nobis  qui  vivimus,  plangere  quae  pertulimus,  doiere 
quae  sentimus,  tremere  quae  cxspectamus!  Et,  quod  ^ 
pejus  est,  ad  tam  malum  habiium  humanae  res  de-  " 
venerunt,  ut  ncc  rei  humiliari  velint,  nec  judices 
misereri.  Dicimus  iniquis:  Nolite  inique  agere;  et 
delinquentibus  :  Nolite  exaltare  comu  (PsaL  lxxiv, 
5) ;  et  uon  audiunt  nos,  quia  domus  exasperans  est 
(Ezech.  II,  5).  Supplicamus  his  quorum  est  peccata 
arguere,  peccantes  servare,  ne  calamum  quassatum 
conterant,  et  linum  fumigans  non  exstinguant :  et 
magis  in  spiritu  vehementi  conterunt  naves  Thar- 
sis. 

2.  Si  denuntiamus  filiis  cum  Apostolo  ut  obediant 
patribus  per  omnia,  quasi  aerem  verberamus.  Si 
patribus  loquimur  ne  ad  iudignationem  provocent 
filios  (Ephes,  vi,  i,  4),  in  nos  potius  eorum  indi- 
gnationem  provocamus.  Nec  delinquentes  satisfacere  C 
nec  rectores  seu  correctores  condesccndere  ulla- 
tenus  acquiescunt.  Omnes  suum  stomachum  se- 
quuntur,  et  totis  viribus  funem  in  diversa  trahen- 
tes,  rumpunt.  Heu  I  necdum  recenti  Ecclesiae  plagae 
(572)  cicatrix  occailuit,  el  rursum  scindere  parant, 
rursus  corpus  Christi  affigere  cruci,  rursus  fodere 

(quo  nomine  interesl  pactieni  inler  Ludovicum  Ju- 
niorem  et  Argrimum  archidiaronum  Aurelianenscm 
initse,  apud  Ghesniun)  tomo  IV,  pa^.  764),  demum 
cardinalis  ab  Innocentio  creatus,  vir  magnae  inte- 
gritatis,  ex  GbronicoCluniacensi,  sub  Pontio  abbate. 
Ad  hos  cardinales  iiem  epistola  230  et  duae  sequentes. 

(570)  Sic  dicta  a  Guiberlo  Ravennate  episcopo, 
quem  Henricus  IV  imperator  aniipapam  Gregorio  VII 
et  tribus  sequentibus  legitimis  Pontificibus  objecit.  ^ 
Mauricius  Burdinus  item  Bracarensis  archiepiscopus  U 
ab  Henrico  V  intrusus  in  sedem  Romanam,  a  Ga- 
lixto  U,  tandcm  in  Gavense  monasterium  retrusus  : 
cujus  Vitam  eleganter  scripsit  Siephanus  Baluzius 
in  Miscelianeorum  tomo  III. 

(57 ij  Schisma  Petri  Leouis. 

(572^  Schismati  nimirum  Anacleii. 

(573)  In  uno  Colbertino,  pugnatores,  bene  ad 
sensum ;  mclius,  expuguaiores, 

(574)  Rem  ita  narrat  W^illelmus  Nan^ius  in  Chro- 
nico  :  «  Anno  ii42  orta  disscnsione  mter  papam 
Innocentium  el  regem  Francorum  Ludovicum,  Ec- 
clesia  Gallicana  turhalnr.  Nam  defuncto  Biluricensi 
archiepiscopo  Alberico,  missus  est  Petrus,  a  papa 
cjusdem  ecclcsiae  paslor  consecratus.  Sed  a  rege 
Ludovico  repudiatus,  nec  in  urbe  recipitur,  eo  quod 
sine  ejus  assensu  fucrat  ordinatus.  Ipse  vero  rex 
Ludovicus  concesserat  Ecclesiae  Bituricensi  liberta- 
tem  eligendi  episcopum  quem  vellent,  excepio  dicto 
Petro;  publiceque  juraverat  quod  se  vivente  non 


latus  innoxium,  rursus  vestimenta  dividere,  atque 
ipsam,  ((uod  in  ipsis  est,  iunicam  inconsutilem, 
quamvis  frustra,  dirumpere  satagunt.  Si  qua  in 
vobis  sunt  viscera  pietatis,  tantis  vos  opponite 
malis,  ne  in  illa  praecipue  terra  scissura  fiat,  in  qua 
solent,  sicut  optime  nostis,  scissurae  aliae  resarciri. 
Nam  si  auctor  scandali,  ore  singulariter  Judicis, 
tremendo  addicitur  maledicto,  quibus  9€I3  puta- 
mus  benedictionibus  dignos  hujus  nequiliae  fugatores 
et  propugnatores  (573)  ? 

3.  De  duobus  non  excusamus  Regem.  Nam  et 
juravit  illicite,  et  perseverat  injuste  (574).  Verum 
id  non  voluntate,  sed  verecundia.  Nam  probro  du- 
citur,  sicut  optime  nostis,  apud  Francigenas  jura- 
mentum  solvere,  quamlibet  male  publice  juratum 
sit,  quamvis  nemo  sapiens  dubitet  illicita  juramenta 
non  esse  tenenda.  Verumtamen  ne  in  boc  quidem 
excusari  posse  fatemur.  Neque  enim  excusare  nos, 
sed  veniam  postulare  suscepimus,  Vos  videte  an 
excusare  aliqnatenus  eum  possit  ira,  aetas,  majestas. 
Poterit  sine  dubio,  si  misericordiam  judicio  super- 
exaltandam  decernatis  :  quatenus  videlicet  talis 
aliqua  consideratio  in  rege  et  puero  habeatur,  ut 
hac  ei  vice  tali  quidem  tenoro  parcatur,  quo  tale 
aUquid  de  caetero  non  praesumat .  Parcatur  sane 
dixerim,  si  fieri  possit  salva  m  omnibus  Ecclesiae 
libertate,  simul  et  archiepiscopo  dcbita  veneratione 
servata,  quem  manus  apostolica  consecravit.  Hoc 
ipse  Rex  humiliter  pelit,  hoc  nostra  universa  citra- 
montana  nimium  jam  afflicta  Ecclesia  suppliciler 
deprecatur.  Alioquin  damus  manus  morli,  tabcscen- 
tes  et  arescentes  prae  timore  ex  exspectatione  quae 
supervenerunt  universo  orbi.  Siquidem  deprecatio 
mea  super  hoc  ab  anno  priore;  et,  peccatis  meis 
exigentibus,  deprecationem  meam  non  exauditio, 
sed  indignatio ;  indigoationem  autem  desolaiio  pene 

erat  futurus  archiepiscopus.  Qui  tamen  electus  Ro- 
mam  profectus  est  et  consecratus  fuii  a  papa  Inno- 
centio,  dicente,  Regem  puerum  iastruendum  et  co- 
hibendum,  ne  talibus  assuescat,  et  adjeiii,  Veram 
non  esse  libertatem,  ubi  quis  excipitur  a  principe, 
nisi  forte  docuerii  coram  ecclesiaslico  judice,  illum 
non  esse  eligendum.  Tunc  enim  auditur  ut  alius. 
Rex  vero,  sicut  superius  dictum  esl,  archiepiscopum 
exciusit  redeuntem.  Eum  enim  comes  Theobaldas 
Campaniae  recepit  in  terra  sua,  et  ei  omnes  ecclesiae 
obediebant.  Indignatus  ob  hoc  rex,  convocavit  om- 
nes  fere  proceres  suos,  ut  una  cum  eo  guerram  in- 
fcrrent  comili  Theobaldo.  »  Sic  Willelmus,  ex  quo 
Malthaeus  Parisiensis,  qui  hoc  refert  ad  annum  ii46, 
corrigendus  videtur.  Haec  aulem  dissensio  eo  usque 
progressa  esl,  ut  non  solum  rex  Ludovicus  terras 
comitis  Theobaldi  hostiliter  vastaverit,  sed  etiam 
Vitriacum  castrum  cum  magna  promiscui  sexug 
multitudine  concremaverit ,  immo  et  in  ecclesiis 
ditionis  ipsius  fieri  prohibuerit  electiones  episcopo- 
rum,  vel  ordinaliones,  eas  Roberto  fratri  suo  tra- 
dens  occupandas,  ut  de  Remensi,  Parisiensi,  et  Ca- 
lalaun^nsi  S.  Bernardus  graviter  conquestus  est, 
tum  in  epistola  222,  ad  Joslenum  Suessionensem ; 
tum  maxime  in  epislola  222,  ad  Stephanum  Prae- 
nestinum.  Tandom  vero  calamitosum  noc  divortinm 
Eugenio  III  Sodem  Romanam  ineunte  S.  Doctoris 
opera  exstinctum  est. 


385 


EPISTOLiE. 


386 


uDlversae  terrae   secuta  est.  Si  quid  zela  nrgente  a 
erupit  quod  non  fuit,  aut  secus  quam^fuil  dicendum  ; 
sit,  quseso,  apud  vos  quasi  non  dictum  :  ubi  vcro 
dixi  quod  oportuit,  ct  ubi  oporluit  dici ;  sit  non 
frustra  dictum. 

EPISTOLA  CGXX(574*). 

AD  LUDOVICUM  RBGEM  FRANCORUM. 

Iniquatn  regis  postulationem  in  causa  Radulfi  reji- 
cit,  monens  eumdem  non  premere  innocentes^  et 
irritare  contra  se  Regem  supremum. 

1.  Libenter  quidem,  sicut  ipse  fateri  dignamini, 
etiam  propria  atteslante  conscientia,  quae  ad  hono- 
rem  vestrum  et  regni  vestri  utilitatem  spectant,  pro 
nostro  exiguo  posse,  et  quaerimus,  ei  quaeremus. 


EPISTOLA  CCXXI  (676). 

AD  EUMDEM. 

Vnde  supra.  —  Gravitcr  Ludotncum  regem  arguit, 
quod,  pravis  consiliis  adh(e.rescenSy  pacis  consiiia 
respuat,  Se  quidem  liactenus  regii  nominis  stu- 
diosuMy  deinceps  solius  veritatis  patronum,  nec- 
non  malefactorum  ejus  testem  fore. 

1.  Scit  Deus  quantum  vos,  ex  quo  novi,  dilexi,  et 

vestrum  honorem  volui  :  scitis  vos  quanto  labore 

quantaque   sollicitudine  toto  anno  praeterito  quae- 

rendae  paci  vestrae  intendi,  una  cum  aliis  fidelibus 

vestris.  Timeo  autem  ne  sine  causa  laboraverimus 

in  vobis.  Yos  namque,  ut  manifestam  est,  a  bono 

et  sano  consilio  quod  acceperatis,  nimium  cito  ni-* 

miumque  leviter  resilitis  :  et  ad  mala  priora,  quae 

„      .        .         .  ,        .  dudum  non  immerito  perpelrasse  vos  plangebatis, 

Cseterum  quod  nostrae  humililaii  querimini  super  B  adhuc  recentibus  illis  plagis,  rursum,  ut  audio,  ne- 


anathemate  mox  innovando  in  comitem  Radulfum 
(575),  et  vultis  me  dare  operam  omoimodis  ut  non 
fiat,  ob  multa  mala  quae  secutura  iode  putatis,  pror- 
sus  non  video  quomodo  implere  possim,  et  mandato 
obviare  aposlolico  :  quod  etsi  possem,  non  video 
quod  ralionabiliter  possem.  Doleo  quidem  de  malis, 
si  inde  proveniant :  sed  non  ideo  tamen  debemus 
facere  mala,  ut  veniant  bona.  Saiius  tuiiusque  hoc 
toium  profecto  omnipotcntis  Dei  judicio  et  disposi- 
lioni  relinquimus,  qui  potesl  facere  ut  et  bona  quae 
ipse  vult  ficri,  fiant  et  maneant ;  et  mala  quae  mali 
moIiuotur,non  veniant ;  aut  certe  in  eos  ipsos  poiius, 
qui  ea  volunt  et  quaerunt,  veniant. 


scio  quo  diabolico  consilio,  festioatis.  A  quo  enim 
nisi  a  diabolo  procedere  hoc  consilium  dixerim,  per 
quod  fit  ut  incendiis  incendia,  homicidiis  homicidia 
ad'ianlur  (577),  clamor  denuo  pauperum,  et  gemi- 
tus  compeditorum,  et  sanguis  interfeetorum  auribus 
personeni  Patris  orphaoorum,  et  Judicis  vjduamm  ? 
{PsaL  Lxvii,  6.)  Plane  his  hostiis  hostis  ille  anti- 
quus  nostri  generis  oblectatur,  quoniam  ipse  homi- 
cida  est  ab  initio  (Joan,  viii,  44).  Et  nolite  frustra 
occasionem  sumere  de  comite  Theobaldo  ad  excu- 
sandas  excusationes  in  peccatis  {PsaL  cxc,  4;,  cum 
vir  ille  paratum  se  dicat,  et  hoc  omnimodis  deprece- 
tur,  venire  ad  conventiones  quae  inter  vos  cucurre- 


2.  Yalde  autcm  contrislat  me  unum  quod  in  lit-  Q  runt  quando  facta  est  pax,  et  secundum  judicium 


teris  vestrae  Celsitudinis  continetur,  quod  videlicet 
debeat  obviare  res  isla  ^ci  factae  inter  .vos  et  co- 
miiem  Theobaldum.  An  nescitis  vos  graviter  oflen- 
disse  in  eo  quod  comes  Tbeobaldus  violentia  guerrae 
veslrae  contra  Deum  et  justitiam  jurare  compuLsus  est , 
non  solum  quia  quaereret,  sed  etiamquia  effieeret  ut 
praedictus  comes  Radulfus  et  terra  ejus  tam  indebite 
imo  tam  illicite  absolveretur?  Quid  iierum  vultis 
peccatum  peccato  addere,  el  iram  Dei  super  vos 
(quod  absil  1)  accumulare?  Quid  peccavit  comes  Theo- 
baldus,  ut  iram  veslram  rursum  incurrere  mereatur 
qui  ct  absolutionem  comitis  Radulfi,  iicet  injastam, 
sicut  scitis,  tanto  labore  et  difficultate  obtinuit ;  et 
redivivam  cxcommunicationcm,  quamvis  justissime 
redeuntem,  nec  ^04  quaesivit,  nec  quaerit,  utpote 
quod  timore  vestro  etiam  abjuravit  ?  Nolite,  quseso, 
nolile,  domine  mi  Rex,  Regi  vestro,  imo  omnium 
Conditori,  tam  evidenter  in  suo  rcgno  et  in  sua  pos- 
sessione  audere  resisierc,  et  manum  exiendere  tam 
frequenti  et  lemerario  ausu  adversum  terribilem,  et 
eum  qui  auferl  spirilum  principum  terribilem  apud 
reges  terrae.  AcriLer  loquor,  quia  acriora  vobis  for- 
mido  :  quod  non  ila  vehementer  timerem,  nisi  vos 
vehemenler  diligerem. 

(574)  Scripla  anno  Cbristili42. 

(575)  Duabus  ex  causis  indignatus  est  rex  ob 
aDalhema  Radulfo  inflictum  :  nimirum  et  quod  Ra- 
dulfus  ejus  cognatus  erat,  teste  Uerimanno  monacho 
Tornacensi ;  et  quod  sororem  reginae  superduxerat, 
ex  dictis. 


diligentium  nomen  vestrum,  eorum  sciiicet  qui 
mediatores  inter  vos  exstiterunt,  per  omnia  satisfa- 
cere  velit,  ut,  si  praevaricalionis  forte  ab  ipsis  argui 
polerit  (quod  non  existimat)  contiouo,  ad  honorem 
vestrum  corrigere  uon  cuncletur. 

2.  Yerum  vos  oec  verba  pacis  recipitis,  nec  pacta 
vestra  teneiis,  nec  sanis  consiliis  acquiescitis  :  sed 
nescio  quo  Dei  judicio,  omnia  vobis  ita  veriitis  in 
perversum,  ut  probra  honorem,  honorem  probra  du- 
catis,  tuia  timeatis,  timenda  contemnaiis  :  et,  quod 
olim  sancto  et  glorioso  regi  David  Joab  legiiur  expro- 
brasse,  diligitis  eos  qui  vos  oderont,  et  odio  habetis 
eos  qui  vos  diligere  volunl  (//  Reg.  xix,  6).  Neque 
enim  qui  vos  instigant  priorem  iterare  malitiam  ad- 

0  versus  non  merentem,  quaerunt  in  hoc  honorem  ve- 
strum,  sed  suum  commodum,  imo  nec  suum  com- 
modum,  seddiabolivoluntatem;  ut  Regis(quod  absiil) 
potentiam  concepii  furoris  habeant  effectricem,  quem 
suis  se  posse  adimplere  viribus  non  confidunt,  inimici 
coronae  vestrae,  regni  manifestissimi  turbaiores. 

3.  At  quidquid  vobis  de  regno  vestro,  de  anima  et 
corona  veslra  facei*e  placeat,  nos  Ecclesiae  filii» 
matris  injurias,  conlemptum  et  conculcationem  om- 
nino  dissimulare  non  possumus,  quae  illi,  praeter  illa 

(576)  Scripta  anno  Cbristi  1142. 

(577)  Huc  spectant  quae  de  caslro  Vitriaco,  una 
cum  promiscua  inuititudine  incenso,  dicentur  in  no- 
tis  ad  epistolam  224,  unde  Yitriaco-Incenso  noaiietty 
ad  Matronam,  in  pago  Partensi. 


387  •  S.  BERNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLENSlS  388 

quae  in  eam  jam  praecessisse  miserabililer  plangimus,  ^  silio  ejud  estis,  insinuandum.  Miror  enim  si  ita  cre- 
iterum  de  novo  parlim  inferri,  partim  imminere  si^-  dit  ut  loquilur,et,  si  non  credit,  quomodo  conscio  mi- 
timus.  Profeclostabimus  et  pugnabimus  usquc  ad  mor- 
tcm,  siilaoporluerit,  pro  matrc  nostra,  armisquibus 
licet.  non  scuiis  et  gladiis,  scd  precibus  fletibusque 


ad  Deum.  El  cgo  quidem,  qui  me  memini,  praeter  quo- 
tidianas  preces  quas  pro  pace  et  saluie  vestra  atque 
regno  coram  905  Domino  supplcx  ipso  teste  fun- 
debam,  etiam  apud  Sedem  apostolicam  litteris  et 
nuntiis  causam  vestram  egisse,  fateor,  usque  pene  ad 
propriae  conscieniiae  Isesionem,  et  ipsius  summi  Ponti- 
cis  justam  (quod  diffiteri  non  debeo)contrame  indigna- 
tionem  ;  ego,  inquam,  assiduis  vestris,  quos  innovare 
quotidie  non  cessatis,  excessibus  provocatus,  dico 
vobis,  incipio  poenitere  super  insipientia  mea  priori, 


hi  utique  omnium  (>icut  scitis;  quae  ad  pacem  rt  fopg 
mandam  facia  fuerunt,  ista  persuadere  conatur.  Ait 
enim,  sicut  poteslis  videre  in  litteris  ejus,  cum 
male  servata  in  parte  Gomitis  pacta  conaretur 
ostcndere  :  «  Adhuc  suspensi  manent  episcopi  nostri 
adhuc  terra  nostra  interdicta  est.  »  Quasi  vero  cu- 
jusquam  eeclesiastici  absolutio  interdicti  ad  comi- 
tem  Theobtldam  pertineat,  aut  boc  ipse  aliqao 
modo  pepigetit  se  facturum.  «  Illusus  est  •  ait, 
«  comes  Radulfus,  et  iteram  relegatus  est.  »  Bt  hoc 
quid  ad  comitem  Theobaldum  :  Nonne  quidquid  de 
hac  re  promisit,  fideliter  elaboravit,  et  efficaciter 
adimplevit?  IUe  vero  deprehensus  est  in  astutiasua, 


qua  plus  juslo  vestrae  ado  lescentiae  hucusque  favi;  B  et  cecidit  m  foveam  quam  fecit.  En  est  hoc  tolum 


et  de  csetero  pro  mea  exiguitate  non  dcero  veritati. 
4.  Non  tacebo  quod  cum  excommunicatis  ilerato 
foedus  et  societatem  inire  satagitis  :  quod  in  necem 
bominum,  combustionem  domorum,  destructionem 
ecdesiarum,  dispersionem  pauperum,  raptoribus  et 
praedonibus,  sicut  dicitur,  adhaeretis,  juxta  illud 
Propheise :  Si  videbasfurenit  currebas  cum  eo,  et  cum 
adulteris  portionem  tuamponebas  (PsaL  xlix,  18) ; 
quasi  nou  satis  pcr  vos  mala  facere  valeatis.  Non 
silebo  quod  illicitum  illud  maledictumque  juramen- 
tum  inconsultissime  usurpatum  a  vobis  couira  Bitu- 
ricensem  Eccles^iam  (pro  quo,  heu  I  tot  et  tanta  mala 
jam   nunc   merito    provenerunt)   non    ita   tandem 


cur  irrita  faceret  Rcx  pacta  sua,  quae  distinxerunt 
labia  veslra  ?  An  propter  hoc  decuit  incandescere 
iram  Regis  contra  Deum  et  Ecclesiam  ejus,  contra 
se  ipsum  et  regnum  suum  ?  Iiane  propter  hoc  debuit 
oblivisci  honoris  sui,  ut,  ad  debellandum  hominem 
suum;  quem  non  dico  diffidaverai,  sed  nec  submo- 
nuerat  vel  posuerat  ad  rationem,  mitteret  fratrem 
fluum,  idque  per  Gatalaunum  900,  de  qua  polis- 
simum  civitate  scitis  quid  Rex  cum  comite  Theobal- 
do  pepigerit? 

2.  Sed  Rex  adhuc  aliud  addit,  quod  malrimoniis 
sibi  moliatur  conjungere ,  contra  ejus  fidelitatem, 
coniitem  Flaodrensem  et  Sa^sionensem  (581).  Bt 


corrigitis,  ul  Chrisa  ovibus  apud  Catalaunum  pasto- C  de  fidelitate   quidem  suspicio    est,  non   ccrlitudo. 


rem  praefici  non  sinatis  :  insuper  et  fratri  vestro 
(578),  cjusque  militibus,  sagittariis,  ballistariisque 
domos  episcopales  coiitra  jus  et  fas  habitandas,  et 
resEcclcsiae  inhujusmodi  nefarios  usus  proiligandas 
audacter  nimium  expoDalis.  Dico  vobis  :  non  crit  diu 
inullum,  si  haec  ita  facere  pergiiis.  Et  ideo,  domine 
mi  rex,  amicabiliter  moneo  vos  et  fideliter  consulo 
vobis  ut  ciiius  ab  hac  malitia  desistatis,  si  forte 
jam  ferire  parantis  manum,  Ninivilae  regis  exemplo, 
poenitentia  et  humilitate  praevenire  possitis.  Dure 
loquor,  quia  duriora  vobis  formido  :  sed  mementote 
a  Sapiente  dictum,  Meliora  esse  verbera  amici  quam 
fraudulenta  oscula  inimici  {Prov.  xxvii,  6). 
EPISTOLA  CCXXII  (679). 


Porro  Inanes  suspiciones  cytis  pactionibus  praeju- 
dicare  quale  sit,  vos  videritis.  Quanquam  id  omnioo 
credendum  non  fueril  de  tali  viro.  Numquid  enim 
hostes  saot  Regis,  quibus  alligatur  Comes,  et  non 
magis  homines  ejus  et  ejus  amici  ?  Nonne  consan- 
guineas  Regis,  ei,  sicut  fatetur,  baculus  regni  comes 
Flandrensis  est  ?  Quid  ergo  contra  Regis  fidelitatem 
facit  ejus  homo,  et  fidelis  ipsius,  si  aliis  ejus  amicis, 
suorum  matrimoniis  copulatur  ?  Nonne  si  quis  sim- 
plici  oculo  rem,  ut  est,  considerarot,  magna  potius 
pax  regni,  maguumque  robur »  et  magna  posset  pu- 
tari  securitas? 

3.  Illud  autem  miror,  quomodo  Rex  dicere  non  ti- 
maerit,  cognoscere  se  qaia  noverim  ego,  comitem 


AD  josLENUM  (580)  8UK83I0NENSEII  EPiscoPUM,  ET  Q  Theobaldum  iu  partem  saam,  contra  Regem,  comi- 


SUGERIUM  ABBATEM  SANCTl-DIONYSII. 

Queritur  apud  eosy  uti  Regis  consiliarios^  de  iniquis 
ejus  contra  Theobaldum  molitionibus,  contra  pac' 
tum  et  pacem  initam. 

1 .  Scripseram  Regi,  arguens  eum  super  malis  quae 

tiunt  in  regno  ejus,  ipsius,  sicut  dicitur,    assensu  : 

et  quod  rescripsit,  dignum  duxi  vobis,  qui  dc  con- 

(578)  Roberto  scilicet,  de  quo  in  epist.  seqq.  in 
224  n.  2  et  in  304.  In  epist.  293  inter  Chesniaoas, 
quae  est  Cisterciensis  Capituli  ad  Ludovicum  Juuio- 
rcm,  conqueruntur  Patres  quod  Robertus  comes, 
ejus  germanus,  comederet  carnes  in  suis  ipsorum 
grangiis  conira  ordinis  interdictum.  De  Cataiaik- 
nensi  ecclesia  vide  infra  ad  epistolam  224. 

(579)  ScripU  anno  Christi  1142. 

(580)  Rufum  cognominat  Ordericus  pag.  889.  Ad 
eum  epistola  342,  prseter  tres  sequentes. 


tem  Radalfum  trahere  attentasse.  Nam  et  viva  voce 
nuQtio  nostro  plus  dixit  quam  scripserit,  quod  man- 
daverim  sacpius  dicto  Radulfo  maximam  partem  peo- 
caiorum  ejus  me  sascipere,  si  vellet  comiii  Theo- 
baldo  adhaererc.  Si  natus  est  homo  ille  per  quem  i^ta 
mandaverim,  veniat  et  arguat  me  palam  :  si  scripsl 

(581)  Barones  regis  vocat  Bernardus  in  epistola 
224,  n.  3.  Hunc  locum  explicat  Herimannus  Toma- 
ccnsis,  pag.  394,  ubi  de  Theoderico  Flandrensi  co- 
miie,  qui  •  filiam  suam  promiserat  Henrico,  comitia 
Theobdidi  filio,  licet  rex  Francorum  conjugium  ni- 
teretur  dissolvere,  tertio  gradu  consan^uinitaiis  di- 
cens  eos  invicem  propinquos  esse.  •  Aliud  item  ma- 
trimonium  Theobaldus  cogitabat,  nempe  filiae  suae 
cumcomiteSuessionensi^  infra  in  epistola  224,  n.  4. 


389 


EPISTOLiG. 


390 


lilteras,  proferantur  in  medium.  Viderit  ipse  cui  k  Regi   juveni ,  sed    consiliariis  senibus   imputatur 


credideril :  certus  ego  sum  quia  Bunquam  novenm 
quod  imponit.  Idem  arbilror  el  de  comite  Theobaldo, 
quia  el  ipsc  omnimodis  diffitetur.  Videat  proinde 
Deus  el  judicel,  quod  nunc  de  suspicione  cora^s 
Theobaldus  ar^uitur  ab  eo  qui  manifeste  coulra 
pactioaes  suas  ipsum  sibi  attraxit  comitem  Uadul- 
fum,  contra  Dei  praecepta,  conlra  sentenliam  suinmi 
Pontificis  adultero  et  excommunicato  communicans. 
4.  Ait  quoque  Rex  :  «  Pene  habuimus  duos  gra- 
vissimos  oppugnatores.  a  Et  propheta  subsamDans 
respondet :  !bi  trepidaverunt  timore,  ubi  non  erat 
timor  {Psal.  xiii,  5).  a  Ecce,  >  inquit,  t  oppugna- 
mur,  qui  non  oppugoavimus :  perscutionem  patimur, 
qui  non   persecuti  fuimus.  »  Quis  oppugnat,  obse- 


EPISTOLA  CGXXIII  (584). 

AD  JOSLBNUII   EPISCOPUM  SUESSIONENSEM. 

Satisfacit  episcopo,  cujus  litteris  prai/ixa  talis  erat 
salutatio^  «  Salutem  in  Domim^  et  non  spiritum 
blasphemias.  »  Requirit  nihilominus  in  eo  majo^ 
rem  zelum  ad  vindicandas  Christi  et  Ecclesia: 
injurias. 
1.  Minime  quidem  ego  spiritum  blasphemiae  ha- 

bere  me  arbitror,  sed  ncc  cuiquam  maledixisse,  aul 

maledicere  velle  me  scio,  principi  praeseriim  populi 

mei.  CsBterum   quidquid   illud   sit,   quo   se   la^am 

vestra  Dignitalis  judicat,  peto  veniam.  Scio  enim  qai 

dixit :  Blasphemamur,  et  obsecramus  (I  Cor.  iv,  13). 

Dico  ergo  cum  beato  Job :  Quce  locutus  sum^  utinam 

non  dixissem  :  et  ultra  non  addam  (Job.  xxxix,  35). 


cro?  quis  oppugnat,  quisve  persequitur  ?  Nonne  co-  n  Jam,  domino  abbati  Sancli-Dionysii  pro  communi 


mes  obsecral  el  humiliatur,  honorare  paraius  ut  re- 
gem,  servire  et  obsequi  tanquam  domino  suo,  obnixe 
pro  pace  supplicans,  et  bonam  Regis  (quod  in  se  est) 
sibi  concihare  saiagens  voluntatem  ?  Esto  quod  non  sit 
ita,  sed  magis  Comes  Regi  mala  omnia  moliatur  : 
nonne  ad  id  quod  statutum  fuisse  scilis,  fuerat  recur- 
rendum  ?  Sic  enim  iuter  bC  pepigerunt  ut,siqua  de  con- 
ventionibus  illis  controversia  aut  dissensio  uascerelur^ 
nihil  mah  sibi  invicera  facerenl  aut  quaererenl,  do- 
nec  coram  nobis  iribus  pariler,  ei  dommo  Autissio- 
dorensi  (582),  veutilata  res  esset  atque  discussa,  qui 
ei  lunc  mediatores  fuimus  :  et  si  quid  emergeret 
conlroversia3,  dcbuimus  esse  reconciliatores.  At  id 
modo  omnimodis  Comes  ilagiiat  :   sed  Rex  abnuil. 


querimoma  scribeos,  utrique  vestrum  responderam, 
et  pulaveram  me  fecisse  satis.  El  quoiiiam,  ut  video, 
nondum  quiavit  indignatio  vestra,  quae  forsiian  ad- 
versus  Ecdesise  conculcatores  justms  incanduisset, 
etiara  vobis  dico  :  schismaticos  vos  aut  fomitem 
esse  scandali,  nec  dixi,  nec  scripsi,  nec  credidi,  et 
dico  securus  :  nec  vereor  quod  me  mea  pagina  ar- 
guat  mendacii.  Scrutamini  eam,  si  placel :  et  si  ita 
iuvenerilis,  reum  me  fatebor  grandis  sacrilegii,  et 
revera,  sicut  notatis,  spiritu  blasphemiae  agitatum 
illa  seripsisse. 

2.  Ne  lamen  humilis  salisfaclio  spir.tum  videaiur 
excludere  libertatis,  dolui  faleor,  et  doleo,  quod 
nondum  ea  vos  libertale,  qua  deceret,  comperimus 


5.  Deniqueesto  quodomnino  maiemeruitCouies  :  n  Christi  ulcisci  injurias,  Ecclesiae  defendere  iiberia- 


sed  Ecclesia  Dei  quid  mcruit?  Quid,  inquam,  me- 
ruit,  non  janj  soU  Bituriccnsis  Ecclesia,  sed  et  Ca- 
talaunensis,  etiam  et  Remensis,  eliam  et  Parisien- 
sis?  (583)  Uabeat  Rex  adversus  Comilem  jus  :  sed 
de  quo  jure,  obsecro,  de  quo  jure  praesiunil  ul  Ec- 
clesiarum  possessioues  et  terras  devastet,  ut  Christi 
ovibus  pastores  praefici  nou  permitiat  :  ut  his  qui- 
dem  electorum  promotionera  prohibeal^  aliis  vero, 
quod  hactemus  inauditum  est,  dilalionem  electionis 
indical,  doncc  universa  consumpserit,  donec  diri- 
pucrit  pauperum  facultales,  donec  penitus  desoletur 
terra  ?  An  vos  ei  consuliiis  talia  ?  Mirum  valde,  si 
contra  vestrum  consilium  fiunt  haec  :  907  mirum 
magis  et  malum,  si  vestro  consilio  tiunt.   Etenim 


lem.  Dolor  iste  compulit  me  scribere  dura,  non  ta- 
meu  iila  quac  impingitis.  Putaveram  siquidem  (et 
adhuc  putarem,  nisi  timerem  vobis  iu  hoc  esse  mo- 
lestus)  nequaquam  sufficere  quod  scbismatis  non 
eslis  auctores,  nisi  et  eos  qui  sunt,  cujuscunque 
dignitatis  sint,  lota  libertate  pro  viribus  coerceatis, 
et  eorum  consilium  atque  consortium  exsecretis. 
Putarem,  inquam,  gloriam  vobis  esse,  si  dicere  pos- 
setis  et  vos  :  Odivi  ecclesiam  malignantium,  et  eum 
impiis  non  sedebo  {Psal.  xxv,  5).  Numquid  solum 
decebat  zelus  ille  prophetam,  et  non  bodie  qu6que 
a  Domini  sacerdote  requiritur,  de  quo  dicebat  : 
Nonne  qui  oderunt  te^  Domine,  oderam,  et  super  mt- 
micos  tuos  tabescebam?  (PsaL  cxxxviii,  21.)  Opta- 


consulere  talia,  manifeste  schisma  fabricare  est,  Deo  D  rcm  sane  (ut  salva  vestra  Serenitate  (585)  id  quoque 


resistere,  Ecclesiam  ancillare,  et  novam  in  servitu- 
tem  ecclesiaslicam  redigere  libertatem.  Si  quis  Dei 
fidelis,  si  quis  Ecclesiae  fiKus  est,  profecto  slabit  et 
opponet  se,  quoad  poteril,  murum  pro  domo  Dei. 
Nam  et  vos  ipsi,  si  pacem  desideratis  Ecclcbiae, 
sicul  oportet  tiiius  pacis,  quomodo  non  dicam 
tractatis  ea,  sed  vei  interestis  consiliis  tam  ma- 
li^uis?   Quidquid   enim   mali  fecerit,  meriio   non 

(582)  Huji^one,  cujus  epistola  226. 

(583)  De  Bituricensi,  id  patetex  noialione  ad  epi- 
stoiam  %iii\  de  aliis,  intelligitur  ex   epistola  224. 

(584)  Scripta  anno  Christi  1142. 

(585)  Serenitatis  titulum^  quem  superius  regi  Fran- 
corum  tribuit  in  epistola  170,  n.  3,  hic  tribuit  epi- 


eloquar)  hunc  zelum  vos  exercuisse  in  puerum  (586) 
regem,  qui,  non  tam  pueriliter  quam  crudeliter,  sine 
causa  irrita  fecit  et  vestra  sane  consilia,  et  sua 
pacla.  Sine  causa  regnum  suum  conturbat  :  bella 
ubique  coelis  terrisque  suscitat  :  ecclesias  vastat, 
sacra  temerat,  exaltat  iniquos,  bonos  persequitur, 
perimit  innocentes.  Haec,  inquam,  veliem  vos  do- 
lere,  his  contradicere  et  resistere,  quod  in  vobis  est. 

scopo,  sed  in  aula  regis  consiliario ;  quo  nomine  etiam 
Innocentium  salutat  in  epistola  nunc  337^  n.  1. 

(586)  Scripturae  more  puerum  vocat  Ludovieum 
Juniorem,  qui  tum  conjugatus  erat,  et  quidem  duos 
supra  viginti  annos  natus.  Eadem  vox  eodem  sensu 
in  epistola  170  et  alibi  passim. 


391 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GLARjE-VALLENSIS 


m 


Sed  meum  non  est  magistrnm  docere  Josleaum,  a  Propheta  video  accidisse.  Vos  enim  scitis  quomodo 


minus  auiem  reprehendere  episcopum,  qui  magis 
me  et  alios  peccanles  redarguere  et  errantes  corri- 
gere  dcbet.  En  ItOH  quanlum  vos  timeo.  Glausam 
habetis  epistolam,  qui  de  priore  aperla  male  suspi- 
catus  estis.  Nam  ego  quidem  nihil  in  boc  aiiud  co- 
gitavi,  nisi  quod  ad  diversos  scribentem  necesseest, 
juxta  consuetudinem,  epistolam  cera  non  clau- 
dere  (587).  Jam  et  pro  hoc  quoque  veniam  peto. 

EPISTOLA  CCXXIV. 

AD     8TEPHANUM      PRiENBSTINUM      EPISCOPUM     (588.) 

Malefacta  Ludovici  regis  et  injurias  in  Ecclesiam, 
episcopoSi  aliosque  exponit. 

1.  Loquitur  Jeremias  ad  Deum   pro  adversariis 
suis,  ita  dicens  :  Recordare,  Domine,  quod  steterim 


ego  quoquc  pro  RegA  steterim  in  conspecta  domini 
mei,  corpore  quidcm  absens,  sed  praesens  spirita, 
ut  loquerer  pro  eo  bonum.  Bona  siquidem  pollice- 
batur.  Nunc  autem,  ipso  reddente  pro  bono  malam, 
cogor  coutraria  scribere.  Pudet  erroris,  et  falsae 
spei  quam  de  eo  conceperam  :  et  gratias  ago  quo 
pro  eo  simpliciter  snpplicans  non  fuerim  exauditus. 
Putabam  me  deferre  regi  pacifico,  et  ecce  inveoior 
gravissimo  hosti  Ecclesise  assentasse  (589).  Goncul- 
catur  apud  nos  sancta  Ecclesia,  turpiter  ancillator. 
Nam  et  electiones  episcoporum  prohibentur  fieri ; 
et  sicubi  id  prsesumplum  a  clericis  fuerit,  electus 
episcopari  non  sinitur.  Deniqne  sedet  in  tristitit 
Ecclesia    ParisiensiB,    proprio   deslitula    pastore 


inconspectutuo,utloquererproeisbonum,etav€r-^  ^i   nemo   est  qui   de    substituendo    alio    mutire 
terem  indignationem  tuam  ab  eis ;  et  infert :  Propte-   •  audeat. 


rea,  inquit,  da  filios  eorum  in  famem,  et  deduc  eos  in 
manus  gladii  {Jerem,  xviii,  20,  21).  Et  adhuc  alia 
in  hunc  modum  ajque  gravia  imprecatur  illis.  Quod 
propterea  nunc  apud  vestram  Reverentiam  memo- 
randum  putavi,  quoniam  simile   mlhi  aliquid  cum 

(587)  Hinc  in  episloia  304  :  «  Sigilium  non  erat 
ad  manum.  »  Idem  in  epistola  402.  Bernardi  nomen 
el  eltigies  sigillo  impressa  erani,  ex  epistola  284. 

(288)  Scripia  anno  1143.  —  Stephanus  Praenesti- 
nus,  ad  quem  eliam  epistola  219,  ex  Ordine  Cisier- 
cieusi  cardinalis  ab  anno  1140,  mortuus  anno  1144. 
Ernaldus  «  Stephanum,  totius  modesiiae  virum  » 
appellat  in  libro  secundo  de  Vita  Bernardi,  n.  49. 


2.  Non  sufficit  spoliari  bonis  praesentibus  domos 
episcopales :  etiam  in  terras  et  in  homines  manus 
sacrilega  circumquaque  dessevit,  totius  insuper  auni 
ex  eis  sibi  reditus  vindicando.  Yestra  Gatalaancnsis 
fecit  quidem  eleclionem;  sed  qui  electus  cst  (590). 

opprimi,  Reipublicse   statum  pessumdari,  Ecclcsise 

vigorem  dignitatemque  labefactari.  Alios  tamen  in- 

venies  qui  naec  mala  dissimulent  aut  palliare   no- 

rint,  eosque  quorum  opera  et  auspiciis  haec  gerun- 

tur  summis  in  coelum   laudibus  vehant.   Per  haec 

lamen  debitam  Ludovico,  si  quam  deinceps  adul- 

tiori  setate  laudem  meruit,   detractum  non  imas. 

Forte  enim,  annis  maturior,  rebus  praeclare  gestis 

Eumdem  laudat  praeier  alios  Joannes  Sarisberiensis      prioris  aetatis  maculas  eluil.   Nam  pluribus  annis 

in  Polycratici  libro  vi,  cap.  24.  Catalaunensem  fuisse  C  Bernardo  superstes  fuit  :   mortuus   nimrrum  anno 

•  •  -„  .    •  :-.^i  o  1180.   Quamvis   recipiscentiae  indicia   ipsi  guoque 

Bcrnardo  dedisse  legam.  Nam  ita  de  eo  iEmilius  in 
Ludovico  yn  :  <  Hex  (Ludovicus)  magna  et  ira, 
et  manu  illatus  »  (nempe  in  Theobaldum  comitem 
Blesensem)  c  Victoriacum,  quod  oppidum  sub  po- 
testaie  Blesensis  erat,  captum  diripuit.  Profana  sa- 
craque  loca  sine  discrimine  incendit,  in  aede  principe 
ad  miile  quingentos  puberes  impuberesque  promis- 
cue  combusti,  qui  sanctilate  templi  saluiem  tecturi, 
ad  ararum  tutelam  supplices  confugerant.  Mox  se 
dloigcns  Rex  ingenti  dolore  atque  inde  moerore  cor- 
reptus,  se  afflictabat,  neque  solatiis  uUis  sublevari 
poterat :  cum  divus  Bernardus  ad  illum  venit  evo- 
catus,  quod  in  eo  multum  divinitatis  eluceret  :  ac 
jam  antea  rege  Crasso,  quercuum  (ut  praedicabalur) 
secessuumque  discipulus,  et  nullo  praeterea  prae- 
ceptore  dociissimus,  e  solitudine  in  celebriiatem, 


conjicimus  ex  hujus  epistotae  numcro  2 

(589)  Quis  fuerit  rerum  tum  Ecclesiae,  tum  politiae 
status  in  Gailia  sub  hoc  rege  Ludovico  Juniore,  su- 
perioribus  quidem  epistolis  216-222  satis  ostendil : 
praesenli  vero  in  primis  hispidam  ei  luctuosam  lic- 
clesiae  Gallicanae  faciem  depingit.  Idem  testaiur  Otlo 
Frisingensis  Chronici  libro  vii,  cap,  21yubi  ait  : 
c  Francia  occideutalis  rege  suo  amisso,  sub  illius 
filio  Ludovico,  qui  adhuc  supersies  est,  ob  ipsius  ac 
Theobaldi  Blesi-nsis  comitis  guerram  tot  praediis  ac 
incendiis  perpessa  est  discrimina,  quod  nisi  religio- 
sorum,  qui  ibidem  morabantur,  merilis,  orationibus 
et  consiho  nuper  pacata  fuisset,  usquc  ad  interne- 
cionem  deleta  putarelur.  »  Ita  Otio.  Ecce  religioso- 
rum  oralionibus  et  consilio  salus  Galliae  adscribitur. 
Quis  enim  dubitct  mundum  meritis,  ut  aiebat  ille, 

stare  Sanctorum?  et  cui  dubium  inter  hos  agmen        _^ ,  ^ 

duxisse  Bernardum,  communem  quasi  non  (jalliae  D  ex  umbra  in  solem,  sanctitatem  eruditionemquc  im- 


solius,  sed  et  Europae  tolius,  ne  dicam  orbis,  consi- 
liarium  et  caduceatorem  ?  ut  ex  Epistolis  ejus  qua- 
quaversum  scriptis  colhgere  licet.  Caeterum,  ut  id 
obiter  moneam,  mirum  videri  possit  unde  Ludovi- 
cus  illc  Junior  tam  sit  laudaius  Hisioricis,  quod 
affirmat  Gordonus  ad  annum  1180.  C»Tle  si  Bernar- 
dum,  incorruptum  utique  judicem  consulas  epistolis 
cilatis,  ct  praesenli  poiissimum,  dixeris  non  admo- 
dum  fuissc  iaudabilem.  Scd  ila  sunt  mores  homi- 
num  :  pro  aftcctu  suo  laurJant  et  viluperant.  Exempla 
non  est  cur  longe  petamus.  Nam  et  hodie  regum, 
principumquc  quorumdam  consilia,  expeditiones, 
foedera,  aliaque  facinora,  quam  dispares  habenlaesti- 
matores  acjudices!  Alii  quippe  in  laudis  gloriaeque 
argumcntum  Irahunt  quae  alii  gravissime  insectaa- 
tur  et  damnant.  Alii  censent  hujusmodi  bella  in 
Religionis  et  Ecdesiae  damnum  geri,  foveri  hsereses, 
loca  Deo  dicata  profanari,  conculcari  sacra,  miseros 


portarat.  Is  tunc  intromissus,  ac  reverendissime  a 
Rege  exceptus,  cum  ejus  fleium  conspiceret«  cau- 
samque  didicisset  :  Hae,  inquit,  lucrymae,  nisi  cito 
exarescant,  exstinguere  possunt  Victoriac-ensis  in« 
cendii  nemoriam.  Tanlum  adde  illis  constantiam 
roburque,  et  ne  sit  velut  muliebris  ploratus;  virilcs 
ac  vere  regios  animos  gere.  »  Caeterum  quae  de  fru- 
strala  a  Ludovico  episcoporum  clectione  hic  dicun- 
tur,  manifesta  sunt  exnotis  ad  epistolam  219. 

(590)  Gaufridus  Catalaunensis  cpiscopus,  de  quo 
in  epistola  66,  morluus  anno  1142;  in  ctijus  locum 
electus  Guido,  de  quo  hic.  Samsonem  Remensem 
archiepiscopum,  quod  Theobaldo  faveret,  expulerant 
regii  ministri,  qui  urbis  ecclesias  Sanctae-Mariae, 
Sancti-Remigii,  Sancti-Nicasii  depraedabantur,  et 
suburbanum  Sancti-Tbeoderici  mooasterium.  Nalla 
hic  mentio  de  Parisiensi  episcopatu,  in  quo  jam 
StephaQO  mortao  subrogalas  erat  Tbeobaldus. 


BPISTOLiG. 


394 


B 


dipbus  iTiultis  debito  honore  frustratur,  et  i  libitu  sibi,  circuit  mare  et  aridam,  ut  inveniat  jura 

tores,  quorum  perjuriis,  quos  forlassis  Deus  con- 
jungii,  per  homines  separentur.  Qua  fronte,  obse- 
cro,  laniopcre  aliis  praescribere  dc  consanguinitate 
laborat,  homo  cum  sua  (quod  palam  est)  tertio 
fermeconsanguinitalis  gradu  permanens  consobrina? 
(594)  Et  quidem  inter  filium  coraiiis  TheobalJi,  ct 
coraitis  FlaaJrensis  filiam ;  et  ilem  inicr  comitem 
Suessioaensem,  el  filiam  coiniii^  Thcobaldi,  si  con- 
sanguinitas  sil,  nescio  :  scienter  enim  illicila  matri- 
monia  nec  lauJavi  unquam  nec  laudo  :  sed  scia- 
tis  vos,  ot  sciat  dominus  raeus,  prohibere  horum 
nuptias,  si  quo  modo  conjungi  fas  fuerit,  exarmare 
Ecclesiam  esl,  et  raullam  illi  sublrahere  forliludi- 
nem.  Nec  aliam  puto  adversantium  ipsis  nuptiis 
intentiouem,  nisi  ul  io  terris  praefatorum  principum 
non  possint  haber^  refugium  quicunque  audebunt 
contradicere  schismati  quod  minantur.  Hucusque 
zelus  meus,  Non  possum  enim  ego  emendare  quod 
potui  rodargucre  :  potui  et  coramonere  eum  qui 
possit.  Zelus  domini  mei  faciet  hoc.  Ipsum  duxi 
necessarium  in  magno  Ecclesiae  labore  atque  peri- 
culo  compellandum  ;  et  per  nullum  dignitus  quam 
per  vos,  qui  ejus  lateri  et  spiritui  adhaBrctis.  Apud 
qucm,  quseso,  habete  me  excusatura,  quod  Rege 
raulato  muiaverira  stylum,  qui  ad  ipsum  Dcum  Dei 
propheiam  dixisse  sciiis :  Cum  viro  innocente  inno- 
cens  eris,  ei  cum  perverso  perverteris  {PsaL  xviii, 
26). 

EPISTOLA  CCXXV  (595). 

AD  DOMINUM  EPISCOPUM  SUESSIONENSEM  (596). 

Uortatur  ad  studium  pacis, 
Laboravimus,  sed  do*profectu  adhuc  quaestio  est. 
Semioavimus  multum,  sed  intuliraus  parum.  Fate- 
mur  nos  eguisse  vestra  opera  et  praeseotia.  Verum 
quod  eam  non  requisivimus  in  tanta  necessiiate,  per 
amicum  coramunem  Sancti-Dionysii  abbatem  doce- 
bimini.Nunc  itaque  ne  de  caetero  dissimuletis,sed  se- 
cundum  sapientiam  vobis  a  Deo  datam  studeatisquse 
ad  pacem  sunt,  monemus  sanctam  soUicitudinem  ves- 
tram.  Nam  rogandus  nonestispro  talire,  qua  ulique 
constat  non  modo  valde  honorificari  minisierium  ves- 
trum,  sed  et  turpari  admodum  si  negligiiis.  In  in- 
dicta  celebritate  apud  Sanctum-Dionysium  speramus 
videre  vos  (597), 

9IO  EPISTOLA  CCXXVI(598). 

AD  LUD.OVICUM  BBGEM  FRANGORUM. 

Bernardus  et  Hugo  queruntur  de  pertinacia  regis 
in  male  coeptis :  irritos  esse  suos  in  concilianda 
pace  labores  non  sine  regni  ejus  exitio  dolent. 

LuDOVico  Dei    gratia    illustri  regi    Francomm  et 


am  non  ar»sque  ^ravi  gregis  dominici  dctri- 
^lommisil  Rex  germano  suo  Roberto  vices 

(591)  :  ct  ille  in  cunctis  terris  rebusque 
I  poiestaiive  versans,  et  pro  vicc  sua  ubique 
gniter  agens,  infert  coelis  quotidianas  ho- 
D  plane  pacificns,  clamores  pauperum,  la- 
viduarum,  planctus  orphanorum,  gemitus 
torum,  sanguinera  interfectorura.  Verura 
I  est  malilia^  ejus  illc  episcopalus.  Rpraen- 
idit,  atque  in  terra  fanctorura  iniqua  gerit, 
ricis,  non  monachi?,  non  sanclimonialibus 
Denique  sanctie  Mariac,  sancti  Romigii, 
licasii,  sancti  TheodfTici   lcrras  fructiferas, 

populosas,  ita  in  orc  glariii  dcvasiavii,  ut 

solitudinem  redegerii  univcrsas.  Froquens 
im  aiiribus  vox  :  Ihvreditate  possidcamus 
rium  Dei  {Psal.  lxxxii,  43).Sic  Rcx  cmen- 
i  in  Ecclesiara  Bituricenscm  lierodiano  ju- 

comraisit. 

eterea  Rex,  nobis  quidem  non  parura  labo- 
,  pacem  cum  c(imite  Theobaldo  fecerat ; 
l  putavimus,  amicitiae  foedus  inierat ;  et  ecce 
les  quacrit  quomodo  recedat  ab  amico. 
oc  grande  crimen  quod  impingilur  Comiti, 
n  baronibus  Regis  de  liberis  suis  contrahit 
.nia(592).  !^00  Suspecl^est  illi  dilatatio 
s,  nec  se  pui.-.t  regem,  si  se  amaverinl  prin- 
Dnjicial  prudcnlia  vestra  qnid  animierga  sub- 
•at,  qui  de  odio  atquc  discordia,  si  fuerit  inter 

aesiimal  foniorcm.  Vidoat  et  perpendat  si 
lomo  a  Deo,  qui  in  suorum  magis  rautua  si- 

quam  charitaie  confidit,  cum  charitas  sit 
Joati,  IV,  8)  :  quofi  minime  facerct,  si  sa- 
I  illius  haberct  qui  ail  :  Fortis  est  ut  mors 
dura  sicut  infernus  cemulatio  {Cantic.  viii, 
itere.i  orgo  pacis  convcntiones  et  constitu- 
lanifcstc  transgrcdilur  :  nec  tenet  pacta  sua, 
tinxerunt  labia  sua.  Deoique  revocavit  iu 
suam,  ct  ad  consilium  suum  virum  adulte- 
ixcommunicatum  (593),  qucm  ex  constituto 

;  cl  pro  cxercenda  majori  raalitia,  aliis 
equam  a^que  excommunicatis,  perjuris,  in- 
is,  homicidis,  Rcx  ct  advocatus  Ecclesia^ 
)  Ecclesiae  (quod  non  est  dubium)  amaiorcm 
soremdcuuo  socialur,  juxla  illud  proph(tae  : 
as  furemyCurrebas  cum  eOj  et  cum  adulteris 
m  tuam  ponebas  {PsaL  lxix,  12). 

hax  cogit  iuo  more  cpiscopos  ad  maledi- 

benedicendis,  et  itcrum  benedicendum  ma- 
is  :  et  quoniam  non  obtemperatur  pro  suo 

Vide  epistolam  222,  n.  1. 

Vide  eiiistohim  222. 

Scilicet  Radulfum.   Vidc  epistolam  216  ct 

?s. 

Joannes  Bcslv  in  Ilisloria  Gallica  comitum 

Qsium,  pag.  145,  sic  expiicat  hunc  gradum 

uinitatis  iulor  Ludovicura  VII  et  Elconoram 

ijugem,  Guillelmi  comitis  Aquitanici  tiliara, 

ardis  Elconoric  proavia  soror  fuerit  uxoris 

TBOL.  CLXXXIL 


Humberti  ii   comitis  Mauriancnsis,  proindeque  ma- 
tertera  Adelae,  quae  luit  Lndovici  regis  mater. 

(595)  Scripta  auno  Christi  1143. 

(596)  Joslcnum. 

(597)  An  indictus  regni  optimalum  convenlus  ?  an 
Indicii  celebritas,  quae  mensc  februario  in  festo  de- 
dicalionis  apud  Sanctum-Dionysium  colitur,  ipso  die 
sancti  Mathiae  ? 

(593)  Scripla  annoChristi  1143. 

13 


395 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLENSIS 


396 


duci  Aquitanorum,  HuGO   Aulissiodorensis   qualis-  j^  ad  lia?c  respondere  placuerit,  tideliter  renunliet  no- 


cunquc   minister,  Bernardus  Clarai-Vallis   vocalus 
abbis,  diligcre  juslitiam,  et  judicare  terram  sapieuter. 

\.  Diu  est  quod  egressi  de  domibus  nostris, 
cxpositis  propriis  utililatibus  pro  pace  vcstra  et 
regni  fideliter,  sicut  nobis  Deus  est  lestis,  labora- 
mus.  Tristamur  autem  quod  aut  nullum  aut  exi- 
guum  nostri  laboris  fructnm  adhuc  lenemus.  Adhuc 
pauperes  clamanl  post  nos,  adhuc  lerra  vadit  quo-= 
tidie  in  dcsolationem.  Qua^ritis  qua3  terra?  Vestra, 
non  alia.  Intra  regnum  enim,  et  contra  regnum 
veslrum  ista  omnia  mala  perpetranlur.  Nam  sive 
amici,  sivc  inimici  vcstri  sint  qui  de  guerra  ista 
pauperautur,  captivantur,  conteruntur;  nou  aliunde 


bis.  Si  autem  persistitis,  quod  absit !  non  acquie»- 
cere  sanis  consiliis,  mundi  nos  sumus  a  sanguine 
vestro  :  Deus  non  permiitet  Ecclesiam  suam  sive  a 
vobis  sive  a  vcslris  diutius  conculcari. 
EPISTOLA  GCXXVII  (600). 

AD  EPISCOPUM   SUESSIONENSEM  (601). 

Opem  episcopi  perquam  sollicite  et  ardenter  im- 

plorat. 

Sempcr  quidem  egui  officiis  amicornm,  homo  ni- 

mirum  mente  semper  et  corpore  miserandus  :  sed 

nunc  911  maxime  opus  et  tcmpus  miserendi,  cum, 

urgente   conscientia  et    aggravata    manu    Domini 

super  me,  duro  me  carceri  mancipav    (602)  durus 


j  ,  .   .  f   .    •       •       judex  m  mcmetipsum.  Si  adhuc  pater  cslis   (nara 

quamde  regno  vestro  sunt.  In  quo  manifeste  immi-  p  t  .  /.  .      v         .-  .  pt-         .11    ^m- 

'^    '       rj >.  ,    .    ._    j. •_     D  fuisse  vos  fateor),  sentiat  ulius,  et  ille  hhus,  lu  quo 

usque  ad  hanc  dicm  filialis  erga  vos  aficclus  non 


nere  jamjanique  videtur  sermo  Salvatoris  dicentis  : 
Omne  regnum  in  seipsum  divisum  desolabitur  {Luc, 
XI,  i7).  Huc  accedit  quod  ipsi  divisorcs  el  desola- 
tores  vos  constiluerunt  sibi  hujus  ncquitia}  caput  et 
principcm  qucm  prsecipue  dcbucrant  metuere  de- 
fensorem,  et  senlire  uUorera.  Nos  autera  crcdcba- 
mus  vos  tactum  a  Deo  ct  illuminalum  tanlara  illo- 
rum  nequitiam  adverlisse,  et  errorem  veslrum  agno- 
visse ;  etcuperc  omnino  consiliis  sanioribus  a  laqueo 
islo  retrahere  pedem. 

2.  Ca^lerum  ab  hac  spe  pene  dcjecit  nos  colio- 
({uiumillud  habilum  nupcr  inler  nos  apud  Corbolium. 
Scitis  enim  quomodo   et  quam   irrationabiliter  (ut 


tepuit.  Scio,  scio  difficilc  posse  cxtorqucri  clavam 
de  raaca  Herculis  :  et  ideo  mullum  inslo,  ({uia  rem 
pelo  difficilem.  At  quanto  difBcilior,  tanlo  violcntior 
ad  promercndam  redhibitionem.  Graudis  rae  fatcbor 
beneficii  debitorem,  grandis  prorsus,  si  oblinuero. 
Nec  ignoro  dare  quam  accipere  beatius  esse  (Act. 
XX,  35)  :  scd  cedo  necessitali,  occurro  periculis, 
angustiis  consulo,  honcsti  plane  nunc  aut  dissirau- 
lator  aut  itnracmor.  Cedens  ilaquc  honorabiliorem 
vobis,  ut  dignum  esl,  partem,  raihi  verecundiorem 
assumo,  non  modo  ad  accipicndura  inverecundior, 


sed  cl  importunior  ad  pelendum.  Pcto  ergo  suppli- 
pace  vestra  dixerimus)  a  nobis  lunc  recessiiis.  Uude  g  citer,  peto  inslanter,  pcio  opportune,  iraportune. 
factum  est  quod  scrmonis  illius,  qui  vobis  in  diclo  ^  Nec  enim  illud  peto,  quod  vos  non  doceat  dare,  aut 


nostro  displicuit,  reddcre  ad  liquidum  rationem  pro 
vestra  nobis  turbationo  non  licuit  :  quam  si  exspcc- 
tare  placito  corde  dignaremini,  forsitan  cognovissclis 
et  vos  quod  nil  vobis  indcccns  aut  importabile 
dictum  fuisset,  secundura  quod  jam  res  veslra 
processit.  Nunc  aulcm  sine  causa  turbatus,  turbatos 
nos  et  confusos,  el  quid  faciamus  dubios  anxiosque 
tenetis,  homines  qui  vobis  bona  cupiunt  et  qua?runt. 
Quod  non  est  aliud,  nisi  quia  fraus  iniquorum,  et 
rurausculi  parum  scienlium  horainum,  dicentium 
malum  bonum,  et  bonum  malum,  conturbant  vos. 
Verura  nos,  elsi  conturbati,  non  tamen  oranino 
desperati   dc  auxilio   Spirilus,    ({uem  veslrum  ani- 


peto,  quod 

me  postmodum  poenileat  acccpisse  :  ctsi  ita  pctere 
modo  minus  me  deceat.  Nam  si  liberalis  paupcrem 
a  potente,  in  hoc  nobis  mulluni  pra^stabitis, 
vobis  plurimum.  Eia,  raonstraviraus  affectum^  rem 
vos  scitis,  fructum  pra^stolantur  afflicti. 
EPISTOLA  CCXXVin. 

AD  PETRUM  CLUNIACENSEM  ABBATEM,  CONQUERENTBM 
QUOD  El  NON  RESGRIBERET  (603). 

Rcverendo  palri  et  doraiuo  Petro,  Dei  gratia 
Gluniacensium  abbati,  fratcr  Bernardus  Ciarae-yallis 
vocatus  abbas,  sc  ipsum  quantulus  est. 

1.  Iiane  jocari  libct?  Dignanter  sane  alque  arai- 
cabilitcr  :  scd  si  ita  luditis  ut  non  iliudatis.  Nolite 


mum  salubriter  super  malis   pra3ieriiis    concussissc  D  mirari  hoc.  Nam  suspcctura  id  mihi  facit  vestra  ipsa 


persensimus,  adhuc  stamuset  cxspeciamus  ut  redea- 
tis  ad  cor,  et  quod  prudcnler  conpislis,  efficaciler 
corapieatis.  Hujus  rei  gratia  misimus  fratrem  cha- 
rissimum  nobis  Andream  dc  Baldemento  (599),  qui 
vobis  ista  pleuius  viva  voce  insinuel,  et  quidquid 

(599)  Andreas  if te  celebris  fuit,  variisque  negoiiis 
adhibitus.  Subscribit  primariis  liltcris  abbatise  Cari- 
campi  in  Spicilcgii  lomo  II,  pag.  329;  et  cum  Ber- 
nardo  tpstis  habclur  concordia?  inler  Ludovicum 
Juniorcm  el  Algrimum  AKrelianensem  archidiaco- 
num  initiae  Chesnii  tomo  IV,  pag.  764.  In  Iradilione 
ecclesiacde  Veteri-Crcccio,  per  Buchardura  Meldcn- 
sem  episcopum  anno  1122  facta  monaslerio  Sancii- 
Martini  de  Campis,  fit  aliarum  eliam  rernra  donaiio 
per  Stephanum  Rorici  filium,  «  Theobaldo  comile 
prajsente,  domno  Andrca  de  Baudimento  laudante 
ea  quse  ad  eum  periiuebaaL  »  Idem  Andreas  inier- 


tara  subila  et  inopinata  dignatio.  Non  enim  mullum 
lemporis  est,  quod  scribens  ad  vos  dcbita  rcverentia 
veslram  Magniludinem  salutavi,  et  non  respondisti 
mihi  verbum.  Nec  multo  ante  rursum  scripseram  ad 
vos  ex  urbe  Roma,  et  nec  tunc  quidem  vel  unum 

fuit  concilio  Trccensi  anno  1 1 28,  ex  prologo  Regulae 
Teraplariorum.  Confer  epistolam  284. 

(600)  Scripta  eodora  anno. 

(601)  Joslonum,  de  qno  supra. 

(602)  [d  esl  mona<tica3  rcdusiooi  ct  solitudini,  de 
qua  iu  epistola  sequenli,  n.  2. 

(603)  Manricusiii  Anualibus  ad  annura  113"),  cap. 
3,  cxisiimnt  hanc  epislolam  scriptam  e^se  anno 
1135;  sed  ordo  cpistoiarum  qualiscunque  repugnare 
vidclur.  Eicerlc  si  conleratur  cum  epislola  sequcnli, 
a  Pelro  Venerabili  istius  occasione  rescripta,  mani- 
festum  fiet  haiic  fuisse  scriptam  post  lingoneaBJs 


BPlSTOLiE, 


396 


epi.  Modo  miramini  quod  reverlenli  nuper  ■  Piopiiius   sil  mihi  Deus,  ut  non  amoveat  oratio- 


ania  nugas  meas  denuo  ingerero  non  prae- 
?  Quod  &i  culpa  est  quacunquc  ex  causa  non 
;e,  sine  culpa  profeclo  non  erit  noluissc,  ne 
lOntcmpsissc  rcscribere.  En  in  quo  pro  me 
ustitia  ^quia  id  a  me  flagilalib),  nisi  mallen 
re  gralia)  redeunti,  quam  retardares  cam 
lom  vehne  inutiliter  excusarc  volo,  vel  alium 
e.  Sed  hoc  dixi,  nc  quid  clausum  in  mente 
m  quod  ore  non  promercm,  quod  id  vera 
amicilia.  De  ca^lero  quia  chariias  onmia  cre- 
*,or,  xui,  7),  jam  onmis  suspicio  de  medio 
udeo  quod  rccaluislis  prisca;  amiciliiXJ  rccor- 
vel  Isesum  rcvocare  araicum.  Libenier  rcdco 
us.  Felix  qui  revocor.  Nullarum  jam  mcmor 


ncm  vestram  el  misericordiam  suam  a  me.  Fra- 
ctus  sum  viribus,  et  lcgitimam  habeo  oxcusatio- 
nem,  ut  jam  non  possim  discurrerc  ut  solebam. 
Sedcbo  et  silebo,  si  torte  experiar  quod  de  plenltu- 
dinc  iniimae  suavitatis  sanclus  propheta  eructat  : 
Bonumestj  inquiens,  exspectare  Dominum  in  silentio 
{Tkren,  di,  26).  lit  ne  solus  videamini  mihi  lusisse, 
puio  jam  Lon  audcbitis  me  de  hoc  silentio  mco  re- 
prehendere,  el  more  vestro  appellare  soporem 
quod,  ul  puto,  congrucnlius  ac  magis  propric  san- 
ctus  Isaias  cultum  justitiac  nominat  (/sa.  xxxii,  17), 
ct  de  quo  legitis  in  hoc  ipso  propheta,  dicente  Do- 
mino :  InsHentioetspeeritfortitudonostra  {Isa.  xxx, 


j  .  15).  Commcndate  me  orationibus  sancli  conventus 

|uriarum(60i).Enego,  quifucram  vostia^pro-  B  Cluniacensis,  salutato  prius  ex  me  servo  omnium, 
anctilalis  scrvus,    ct  nunc,  et  anle,   gratias      si  dignum  judicalis. 

EPISTOLA  CCXXl 

PETRI  VENERABILIS  AD    BERNARDUM  ABBATEM    (605). 

Bernardi  litteris  humanissime  respondet,  simulque 

causasdissensionum  inier  Cluniacenseset  Cister^ 

ciences  exponit, 

Singulari  veneratione  colendo,  totis  charitatis 
brachiis  amplectendo,  individuo  cordis  mci  hospiti, 
domno  BERNARno  Clarjfi-Vallis  abbati,  fratcrpETRus 
humilis  Cluniacensium  abbas,  salulem,  ad  quam 
suspiral,  seternam. 

1.  Quoniam  tam  dulcibuset  jucundis  amici  Utte- 
ris,  quibus  et  ipse  jucundus  ct  cilus  occurrere  de- 


itime  locatus  suin,  intimus  vobis  deuuo  lactus, 
gnamini  scriberc.  Si  forle  intepurTam,  ul 
»,  haud  dubium  quin  \elocitcr  recalescam, 
estrie  visccribus  charilalis. 
l  nunc  quod  placuit  scribcrc,  obviis  manibus 
i.  Legi  avidc,  libcnter  rclcgo,  et  placet  saepius 
im.  Placet,  faleor,jocus.  Est  cnim  et  jucun- 
jrratu!?,  ct  scrius  gravitatc.  Nescio  siquidem 
odo  inler  jocandum  ita  disponitis  sermones 
in  judicio,ut  etjocuslevitatcm  non  redoleaf, 
orilas  conscrvata  hilarilatis  non  minuat  gra- 
*orro  auctorilas  ila  servalur,   ut  illud  j^ancti 


erilo  ^i'^  \ubi3  possit  apiari :  6'i  quando  Q  buissem,  lardus  rescriptor  occurro  :  mirabilur  for- 


my  non  credehant  milu{Job  xxix,  24).  Eia 
simus  vobis,  ct  pulo  jam  jurc  exigimus  am- 
quam  promisislis.  Dignum  est  ut  sciatis  quae 
nos  sunt.  Dccrelum  (.'st  mihi  ultra  non  cgredi 
lerio,  iiisi  ad  convcnlum  abbatum  Cistercium 
in  anno.  Hic  fullus  oraiiouibus  vcstris,  et 
ictionibus  consolalus,  paucis  dicbus,  quibus 
niliio,  exspcclo  donec  vcniat  inimutalio  mea 


tassis  solers  Sanctitas  vestra,  et  segnitiei  vel  cou- 
templui,  ut  timeo,  deputabit.  Scd  absit  utrumque.l 
ncc  absit  tantum,  sed  prorsus  utrumque  abest  : 
eum  fere  nihil  unquam,  quantum  ad  litteras  perti- 
net,  vel  libentius  susceperim,  vel  studiosius  legerim. 
Tarditatis  causa  ex  parte  exstiiit  lator  earum,  qui 
Cluniacum  veniens,  nec  mc  ibi  inveniens,  cum  ipse 
non  valde  remotus,  hoc  est  Marciniaci  (606),  essem ,  lit- 


quas  Petrus  abbas  apud  Innocentium  primo,  deinde 
apud  Ilaimericum  modestc  exposuit,  imo  et  apud 
Patres  Cistercienscs  in  capitulo  gcnerali  congrega- 
tos  :  quos  cum  nonnihil  exinde  turbatoscomperisset, 
idem  anno  sequeuti  ad  eosdem  litteras  dedit  excu- 
saiorias,  quibus  charitas    sarla  tecta  custodiretur. 


nis  turbas,  qua3  anno  1138  contigere,  utsupra 
stolam  164  dictum  est.  Sic  enim  rcspondel 
abilis  Pelrus :  a  Quando  exslingui  vel  obrui 
t  sinccrus  crga  vos  et  ignitus  mei  pcctoris 
is  quibuslibet  sinistri  /umoris  rivulis,  cum 
quai  nmlta;  dccimarum   potuerint  eum  exstin- 

,  nec  impcius  Lingonensium  tlumioum  ob- n  Quid  tamen  in  consequentibus  adversus Cistercienses 
?  »  Imo  in  cxtrcma,  quaui  oini^imus,  pra.'dicla)  D  a  Gigniacensibus  monachis  patratum  sit,  dicetur  in 
dae  pane  ideni^  Pclrus  meminit  translalionis      notis  ad  epistolam  283.  Porro  cum  desiderari  videa- 

tur  illa  Pctri  Cluniaccnsis  epistola,  qua?  huic  scri- 


aoi,  poslra  S.  Bfrnardo  a  se  nuncupata',  quaj 
te  Bibliolheca  Cluniaccnsi  facta  estanno  1143, 
.em  hanc  cpislolam  rcferrc  visum  esl. 
4)  Non  cst  magnopere  laborandum  in  delegen- 
juriis,  dequibus  Ijicmenlio.  Nam  islud  cx  sale 
orequodam  urbano  ac  familiari  dici  contextus 
»que  epislola.',  bujis  niniirum  ct  sequeutis,  sa- 
perque  declarat.  Scio  quidcm  nonnullas  con- 
siarum  causas  intcr  ulrumque  sanctum  emer- 
Lingoiicuscm  vidclicct  elcciioncm,  de  qua  ad 
)lam  164,  cxenipiionemquc  decimarum :  sed 
5  ad  injuria>  nomen  de\cnisse  nunquam  con- 
rim.  Quod  spectat  ad  dccimas,  Innocenlius  in 
i  moram  faciens  anno  1132,  cogniia  Cisler- 
ium  inopia,  ipsis  ab  omuibus  decimas  relaxari 
}pit.  lloc  privilcgium  Cluniacenses  inter  alios 
admodum  tuiere.  Uinc  locus  datus  querelis, 


bendae  occasionem  dedit;  non  ab  re  iuerit  aliam  ab 
ipso  subinde  rescriptam  in  littcrarum  S.  Bernardi 
serie  subjicere^  quo  cmnibus  verae  et  chri-tianae 
amicitise  cultoribus,  maxime  religiosis,  absoluiissi- 
mum  excmplar  proponalur,  nobilo  scilicet  islud  par 
aniicorum,  S.  Bernardum  dico  ct  Venerabilem  Pe- 
trum  cardinali  Baronio  adeo  commendatum,  ut 
«  sanctitate,  qua?  per  diiectionem  operatnr,  Bernardo 
non  imparem  esse  »  pronuritiaverit.  Alias  ejusdem 
ar^umenli  vide  si  lubet  apud  ipsum  Pftruro,  libri 
pnmi  epislolam  28,  et  libri  quarti  epistolam  46. 

(605)  Ua^c  epistola,  scripta  anuo  Chrisli  1143, 
est  17  libri  quarti.  Exstat  alia  ejusdem  argumenti  in 
libro  primo,  nempe  epistola  28. 

(606)  Marciniacum,  virginum  coenobium  ad  Ligc- 
rim,  a  sancto  Uugone  abbate  Gluniacensi  fundaium. 


399 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLENSIS 


400 


lerasquasferebalmihinecdetulit  necmisit,  sedClu- a  scribere,  qui  prior  scripseram  :  sed  vestnim  fuit 
niaci  dioiisil.  El  nc  velut  accusare  bonum  virum      rescribere,  quia  prior  scripseram.  Etpoiuissem  qui- 


videar;  credo  eum  aut  quibuslibet  negotiis  relractum, 
aut  accrrimae,  quaj  lunc  incumbebat,  hiemis  auste- 
rilate,  ne  me  conaretur  adire,  deterritum.  Moratus 
sum  et  ego  ibidem,  lam  nivibus  quam  negotiis  de- 
lentus  per  mensem  :  el  vix  in  inilio  Quadragesimae 
domum  redii.  Suscepi  tandem  a  subpriore,  cui  tra- 
.dilse  fuerant^  littcras  illas  vestras.  Traclus  est  statim 
animus;  et  cum  in  affectum  veslri  multum  ante 
caleret,   longe  amplius   per  easdem   lilteras  flatu 
pectoris  veslri  succensus,  nihil  ultra  frigidum  tepi- 
dumve  sibi  iacsse  permisit.  Traclus,  inquam,  sicque 
tractus  est,  ut,  quod  nunquam  nisi  sacrorum  reve- 
rentia  Librorum  me  fecisse  memini,  perfectam  epi- 
stolam  mox  exosculatus  sim.  Et  ut  eos  quos  pote- 
ram,  quia   tunc    non  omnes    poteram,    in  vestrae 
charitatis  affectum,  more  mihi  solito,   excitarem, 
circumpositis  quibusque  quod   mihi  soli  legeram, 
relegi,  eosquc  erga  vos  in  majorem  dilcctionis  affe- 
ctum  pro  viribus  commovi.  Recondi  statim  eas,  et 
argenteis  sive  aureis,  quos,  pro  more  mihi  a  patribus 
relielo,  ad  opus  eleemosynae  mccum   ferre  soleo, 
adjunxi.  Nec  incongrue.  Nam  super  omne  aurum  et 
argeutum  vestra  mihi  gratia,  bona  veslra  charitas 
est  pretiosa. 

1913  2.  Rescribere  quoA  animo  insederat,  se- 
quenli  die  statim  volui :  scd  a  quotidiano,  imo  pene 
eontinao  exactore  alia  reposcente  probibitus,  conti- 


dem  scribere  ctiam  rescribenti :  sed  plcna,  scripto- 

que  meo  ad  unguem  satisfaciens  rcsponsio  vestra  si- 

lentium  mihi  imposuit  respondcndi.  Quod  si  ita  est» 

culpa  mihi  imposita  me  deserens,  vos  incipit  inlueri, 

quia  inculpabilom  culpare,  el  sarcina  aliena,   ne  di- 

cam  vestra,  aggrarare  humeros  fratris  innocentis  vo- 

luislis.  Quod  vero  vice  alia  idem  a  me  factum  dicitis, 

quia  rei  memoria  menti  non  inest,  responsio  deest. 

Quae  si  forte  adesse  poluerit,  aut  probabilis  excusatio 

aut  humilis  satisfactio  deesse  non  poterit.  Sed   ad- 

didistis :  «  £n  in  quo  pro  me  faceret  justitia.  »    Ei 

ego :  Interim  juxta  causas  praemissas  pro  nie   facit 

justitia,  quia  apud  me  non  invenitur  culpa.  Jam,  si 

D  non  parcerem,    et  laesum,  quod  dc  vobis  dixisiis, 

amicum  me  vocare  poluissem,  etlaesionis  vel  injuria- 

rum  poenam  merito  exigerem .  Sed  parco  more  meo, 

sed  cuncta  etiam  non  rogalus  remilto.  « Nullarum,» 

ut  dixistis,  a  memor  suminjuriarum.  »  Nam  et  hoc 

ad  sequentem  materiam  pertinet,  ut  qui  notas  si- 

mullatcs  de  multorum  cordibus,  non  ludo,  sed  serio 

excludere  satago,  et  ad  excludendum   vos  incitire 

intendo  ;  prior  ipse  omnibus  indulgeam,  et  quod  ut 

alii  faoiant,  laboro,  ante  ipse  faciam. 

4.  Sed  rursum  forte  dicetis  ;  Itane  jocari  libet? 
Libet  equidem,  sed  vobiscum.  Yobiscum  certe,  sed 
non  ita  cum  aliis.  Nam  cum  quibusdam  aliis  gravi- 
tatem  excedere,  vanitatem   incurrere   forinidarem  : 


cui.  Imperavit  mihi  plane  silenlium,  cui  resislere  n  at  vobiscum  vanitalem  non  vereor;  charitaiem,   ne 


non  poteram,  durissimus  imperalor;  et  cura  multi- 

plex  infinitarum    causarum   non  uno   tanlum,   sed 

multis  me  diebus  silere  coegit.  Transibant  quando- 

que  quindecim    dies^    quandoque  integer   mensis, 

quandoque  continui  menses,  quibus  scribero  semper 

nitebar;    nec  imperatore    jam    dicto   permittebar. 

Rupi  tandem  importunum  vinculum  :  el,  licet  aegre, 

jagum  oneris  ct  sceptrum  exactoris  furtim  scripti- 

tando  superavi.  Ac  ne  superfluus  videar  tantopere 

excusans  tarditatem  rescribendi,  ipse  cxcusare  co- 

egistis,  dum  dixisiis  :  <  Non  multum  temporis  est, 

ex  quo  scribens  ad  vos,  coronam  vestram  (607)  de- 

biia  veneraiione  salaiavi,  et  non  respondistis  mihi 

verbum  :  nec  multo  ante  rursum  ex  urbe  Roma  vo- 

bis  scripseram,  et  nec  tunc  quidem  vel  unum  iota 

recepi.  Modo  miramini  quod   revertenti  nuper  de 

Hispaniis    nugas  meas   denuo  vobis   ingerere  non 

praesumpsi?  Quod  si  culpa  esl  quacunque  ex  causa 

non  scripsisse,  sineculpa  profcclo  nonerit  noluisse, 

ne  dicam  contempsisse  rescribere.  »  Hoc  quidem  vos. 

3.  Sed  quid  ego?  Istud  plane.  Negare,  inquam, 

culpam,  quam    imponitis,  nuUo  modo  possero,  si 

tanto  amico  primo  scribenli  rescribere  contempsis- 

sem.   Faleor   enim    quod   priumm    scribenti    vere 

rescribere  debuissem  :  sed,  prout  rccolere  possum, 

aum  in  Urbe  moraremini,  scripsi  ego  prior,  rescri- 

psistis  posterior  vos.  Non  ergo  ad  me  pertinuit  re- 

(607  In  superiori  epistola  legitur,  vesiram  magni- 
tuamem. 


labatur,  persequor.  Unde  dulce  mihi  est  semper 
vobiscum  loqui,  et  melleam  inter  nos  charitatis  dul- 
cedinem  jucundis  scrmonibus  conscrvare.  Caveo 
enim,  quantum  possum,  de  illorum  fratrum  iiumero 
esse,  qui  oderant  Joseph  in  corde  suo,  ncc  pot(  r^nt 
ei  qaidquam  pacifice  loqui  {Gen.  xxxvn,  4).  Ulinam 
el  sic  (quod  non  glorians  dico)  omnes  noslri  vestri- 
que  frattes  facercnt,  et  a  linea  charitatis,  qua-  sola 
post  fidem,  et  Baptismaiis  sacramentum  fratres 
dicuntur,  et  qua  speciali  consanguinilaie  sibi  jun- 
guntur,  non  degencrarent,  metuerentque  quod  ait 
Arostolus :  Periculum  in  falsis  frairibus  {11  Cor,  xi, 
26).  Ulinam  plane  hoc  omnes  facerent,  et  cor  a 
-^  cogiiatu  doloso,  hnguam,  juxta  Psalmum  quem 
"  frequentant,  a  verbo  aspero  custodirent.  Videntur 
ista,  quae  praemisi,  matna  promillere,  el  velut  ad 
peragenda  maxima  !9l-i  se  pra^parare.  Sed   ne  de 

his  illud  usilatum  dicalur, 

Quid  dignum  tanio  feret  hic  promissor  hiatuf 
{)l0KA7ivSj  De  arte pociica,  veis.  138.) 

fateor  me  non  tantum  raaximam,  sed  nec  magnam, 
ncc  modicam  habere  causam  vcbis  scribendi 
(earum  tamcn  rcrum  quas  magnas  vel  maximas 
sacculares  aestimant,  et  de  quibus  sc  raagnos  vcl 
maximos  fieri  posse  filii  saeculi  spcranl).  Est  tamen 
magna,  et  in  tantum  causas  omnes  prajcelleus,  ut 
excellentior  omnibus  ab  Apostolo  dicatur;  et  si  c^jus 


401 


BPISTQLiB. 


402 


Domeo  quaerilur,  ab  eo  charitis  nomiuatur  (/  Cor.  H  parle,  eam  firmasse.  Vere  ita  plane,  ila  se  fecisse 


XII,  31;  jiiii,  13). 

5.  Haec  mihi  lota  et  sola  causa  scribendi  fuil; 
quam  me  pcrsonaB  vestrae  integram  servare  confido, 
quamquc  noslros  veslrosque  sibi  ad  invicem  melius 
solito  servaturos,  vestro  maxime  studio,  non  de- 
spero.  Nam  quanlum  ad  eam  charilatem  spectat, 
quam  vobis  in  abdito  cordis  mci  jam  ab  anti- 
quo  reservo ;  vidcmr  mihi  quod  aquse  multae , 
at  scriplum  est,  f;on  p  .teruiit  eam  exstinguere,  nec 
flumina  obruere.  Hoc  in  quibusdam  casibus  mihi 
s»pc  experlus  videor,  quod  aquaj  multae  non  po- 
terunt  eam  exstinguere,  nec  tturnina  obrucre  {Cantic, 
VIII,  7).  Quando  cniin  exsvingui  vel  obrui  polerit 
sincerus  erga  vos  et  ignitus  mei  pectoris  affectus 


gloriatur,  quando,  expulso  eo  qui  habitat  ia  coelis,  et 
cujns  locus  non  in  mutuo  rancore,  sed  in  fratema 
pace  factus  est,  menlibus  hominum  professione 
coelestium,  exemplo,  splendentium,  jure  tyrannico 
principatur.  Cumque  fortem  iilum,  atrium  suum 
diuturna  pace  custodientem,  fortior  superveniens 
vicerit;  cum  mundi  principem  foras  ejecerit;  cum 
soiium  ejus,  qui  rex  est  filiorum  superbiae,  etiam 
in  laicis  christianis  everlerit  :  quibus  putas  plane- 
tibus  erit  dolendum,  si  eversum  in  aliis  nequitiae 
suse  thronum  Satan  in  monachorum  cordibus  ere- 
xerit  ?  Absit,  absit  ut  ille  qui  sic  a  Salvatore  ener- 
vatus  dicitur,  ut  ipsius  etiam  ancillis  ligetnr,  ut 
ipsi  a  servis  ejus  velut  avi  illudatur,  in  tantom 


quibuslibet  sinisiri  rumoris  rivulis,  cum  nec  aqua;  B  ipse  servis  ejus  et  ancillis  915  illudat,  eisque  ut 
mullae  decimarum  poluerinl  eum  exstinguere,  nec      vilibus  mancipiis  dominetur! 


impetus  Lingonensium  fluminum  obruere  (608)? 
Nostis  quod  dico,  nec  ob  aliad  dico  nisi  ut  constantis 
ia  amoris  proposito  erga  vos  animi  mei  insignia 
recolens^  stabilem  de  caitero  me  esse  posse,  pru- 
deatia  veslra  praesumat.  Praesumo  el  ego  hoc  idem 
de  vobis,  ncc  a  cordis  veslri  penetralibus  me  cujus- 
libet  impulsu  posse  excludi  confido.  Sed  cum  uter- 
que  nostrum  pastor  dicalur,  cum  ovilia  noslra  non 
parva  Christi  muliiludine  sint  referla,  cum  utrique 
pr^ipiatur,  Diligenter  agnosce  vultum  pecoris  tui 
(Prov.  xxvii,  23)  :  videndum  est  si  pecus  nostrum 
nobis  notum  e^st,  si  valct,  si  languet,  si  debile, 
si  rohustum,  si  mortuum   c^rlc   vel   vivum.  Nam 


7.  Sed  cur  sibi  adversantur  ?  cur  sibi  detrabunt? 
cur  ab  invicem  consumuntur  ?  Veniat,  rogo,  veniat 
materies  litis  in  medium  :  et  si  quid  justae  querelae 
adversum  se  invicem  afferre  poluerint ,  aequis 
decernentibus  arbitris  terminetur.  Quid  exigis, 
quaeso,  frater  a  fratre  ?  et  ut  in  duobus  nominatis 
omnium  dissidenlium  varietas  comprehendatur, 
quid  exigis,  inquam,  frater  Cluniacensis,  a  fratre 
Cisterciensi,  vcl  e  converso?  Si  urbes  sunt,  si 
caslra,  .si  villai,  si  fundus,  si  possessio  aliqua  ler- 
rena  vel  parva,  vel  magna;  si  denique  aurum,  si 
argentum,  si  quailibet  quantitas  vcl  qualitas  pecu- 


cuin  dilectus  ille  Discipuhis  dical,  Qui  non  diliqit,  C  ni« ;  dic  age,  propone.  Adsunt  judices,  non  iniqui- 


minet  in  morte  (Joan,  iii,  14),  quid  ego  de  languore 
pf.udis  meae  sollicilor,  cum  eam  jam  mortuam  esse 
cognoscum  ?  Si  enim  in  mortemanet  qui  non  diligil, 
iu  qaa  morte  iiianct  qui  odit?  si  in  morte  manet 
qui  uon  diligit,  in  qua  mortc  maiict  qui  detrahit? 
Ad  qaid  hoc  dico? 

6.  Cerno  aliquos,  tam  dc  nostris  ovilibus,  quam 
de  veslris,  adversum  se  invicem  jurata  bella  sus- 
cepisse  :  et  eos  qui  in  domo  Domiui  habilare 
uoanimes  debuernnt,  a  chariiatc  mutua  descivisse. 
Video  eos  de  cjusdem  domini  csse  familia,  de 
ejusdem  regis  csse  miUtia  :  eodem  nomine  christia- 
aos,  eudem  el  monachos  nuncupari.  lutueor  non 
solum  commuuis  tidei  vinculo,  sed  insuper  ejusdem 
mooasticse  regula' jugo  submissos  dominioum  agrum  v 
multis  sed  diversis  sudoribus  excolcre  :  ei  cum  eos, 
uldixi,  chrisiianum  iiomen  coujungat,  cum  inonas- 
tica  professio  uniat,  sola  eos  mentium  nescio  quae 
uecaita  et  nefanda  varietas  scparat,  et  ab  illa  siuccra 
cordium  unitate,  in  quam  videntur  congregaii,  dis- 
gregal.  Et,  o  res  plena  lamenlis,  nec  ullis  lacry- 
naram  fontibus  digne  dcflendal  superbum  archan- 
gelum  de  coelis  projeclum  rursum  coelestia  occu- 
passe,  et  qui  in  aquilone  sedeni  suam  slabilire  non 
potuit,  in  mcridiana,  hoc  esl  iu  splendidiore  ca^li 

(608)  Haec  iila  iujuriarum  capita,  dequibus  Ber- 
Btidus  in  epislola  supcriori. 


talis,  sed  aequitalis,  omnes  hujusmoJi  litcs  statim 
dirimere  praeparali.  Facile  pax  reformabitur,  laesa 
charitas  curabitur,  postquam  pro  talibus  vel  simi- 
libus  ortum  fuisse  tantum  cordium  discidium  co- 
gnoscelur.  Sed  video  ulrumque  vestrum  omnia  ista 
abjecisse,  nihil  vobis  in  terris  residui  fecisse ;  pau- 
perem  Christum  beata  paupertate  ditatos  vos  sequi 
proposuisse.  Non  est  ergo  hic  maieries  quam 
quojrebam.  Sed  non  desistam,  non  fatigabor,  non 
quiescam,  doncc  ad  fundum  inquisilae  verilatis  per- 
veniam. 

8.  Est  forlasse  inter  vos  litis  hujus  causa,  di- 
versa  consuetudo,  varia  monaslici  ordinis  obser 
vaiio.  Sed  si  haec,  charissimi,  tanti  mali  causa  est, 
valde  irraiionabilis,  et,  quod  salva  utriusque  ve- 
strum  gratia  loquor,  valde  puerilis  et  stulta  esl.  An 
non  videtur  vohis  irralionabilis,  puerilis  el  stultfi, 
quam  omnis  ralio  destituit,  et  cui  omnis  sanum 
sapiens  contradicit?  Nam  si  varia  consuetudo,  si 
multiplex  rerum  infioilarum  varietas,  Christi  servos 
a  mutua  charitate  divellere  debet ;  quid  jam  pacis, 
quid  concordiae,  quid  unitalis,  quid  Undem  de  le^ 
Chrisii  non  solum  monachis,  scd  et  omnibus  Chri- 
slianis  rosiduum  erii,  de  qua  a  magno  Apostoio. 
dicium  est  :  Alter  alterius  onera  portate,  et  sic 
adimpkbitis  legem  C/imh?(Ga/a^  vi,2.)Si,inquam, 
lex  Christi.  id  esl  charitas,  ab  on\pibus  diver- 
sos  usus  sequenlibus  relinquenda  esl;  nasqaam 


403 


S.  BERNARDI  ABBAHS  CLAR^-VALLENSIS 


404 


plane   ultra    quacrenda   csl.    Nusquam  enim  inve-  /^  vel  uniiatis  charitate  langaeninl;  tantorum   Patrom 


niri  poleril,  poslquam  ab  omnibus  morem  di- 
versum  sequenlibus  exclusa  fucrit.  Nonne,  charissi- 
mi,  tolus  orbis  lerrarum  Christi  Ecclesiis  jam  ab 
antiquo  refertus  esl  V  Gumque  omnem  pene  numcrum 
exccdat  niulliplicilas  EccIesLirum  sub  una  fide  et 
cadem  charitale  Deo  famulantium,  tan'a  pene  aitud 
cas  invenitur  varietas  usuum,  quanla  infiQitas  est 
locorum.  Hoc  in  cantibus,  boc  in  leclionibus,  hoc 
in  omnibus  ecclesiasticis  officiis,  hoc  in  veslilu 
vario ;  hoc,  prsetcr  aulhenlica  qua3  mutari  non  pos- 
suni  jejunia,  in  jejuniis  diversis ;  hoc  iu  universis 
similibus,  quae  pro  temporum,  locorum,  gentiura, 
regionum  varictalibus,  a  praelatis  Ecclesiarum, 
quibus,  secundum  Aposlolum,  quantum  ad  talia  per- 


lam  vencrandis  exemplis  in  nnum  redeant,  et  more 
sanclorum,  qui  convaluerunt  de  infirroitate,  fortes 
facli  sunt  in  bcllo,  a  charitatis  super  omnem  mor- 
bum  formidando  languore  convalescant. 

10.  Sed  dicelis  :  «  Aliter  usuum  varietas  acci- 
pienda  est  in  diversis  Ecclesiis,  aliter  in  ejusdem 
Ordinis  viris.  Si  Ecclesiarum  multirum  usus  salva 
fide  el  chariiatc  variantur,  mirum  non  cst  ;  sed  si 
ejusdem  proposili  et  profcssionis  homincs  non  eam- 
dcm  inslilulionem  morem  servaverint,  mirum  esl.  » 
Estne,  inquam,  hoc  totum,  quod  vos  charissimi,  ab 
invicem  dividit?  est  hoc  totnm,  quod  charitatem  in 
vobis  la^diltcst  hoc  totum,  quod  tilios  pacis  inter  se 
pacilicos  esse  non  sinit  ?  5i  laicus  homo  cum  bis 


linet,  in  suo  sensu  licet  abundare  (Rom,  xiv,  5),  Bqui  oderant  pacem  pacificus  erat  {PsaL  cxix,  7), 

instituta  sunt.  Relinquent  ergo  omnes  ista^  Ecclesia) 

charitatem,  quia  mulavcrunt  consueludincm!  ccssa- 

bunt  esse  Christiani,  quia  videnlur  in  divcrsis  usibus 

varii '  peribit  ab  his  omnibus  summum  pacis  bonum, 

quia  unusquisquc  modo  vario  opcraiur  bonum !  Non 

ita  sensit  vita  ct  verbo  doctor  Ecclosi«  Ambrosius, 

qui  dc  jejunio  sabbati  loquens,  quod  Romae  servari 

viderat,  et  Mediolani  espiscopus  factns  servari  non 

invencrat,  ait  :    c  Quando  Roma»  sum,  jejunium  a 

Romana  Ecclesia  servatum  custodio  :  quando  Me- 

diolani,    morem     ejusdem   Ecclesiae   scquens   non 

jejuno  (AuG.  epist.  54).  »  llinc  et  pater  Augustinus 

bonae   matris   sua?   devotionom  describens,  narrat 

eam  juxta  morem  quem  apud  Africanas  Ecclesias 


monachus  homo  cum  monacho  homioc  nefando 
duello  certabit?  Filius  lucis  filios  tenebrarura,  ne 
pacis  bonum  turbelur,  diligit :  filius  lucis  filiura  lucis, 
quod  ad  propositum,  non  ad  monachum  refcro,  im- 
pugoabittSi  haec  certc  tota  est  animorum  veslrorum 
indignatio,  si  haec  (ota  charilatis  la^sio,  facile  cura- 
bitur,  sed  si  abfucrit  obstinatio.  Atlcnditc  crgo  ne 
lucem  sensuum  vestrorura  propria)  sententiae  amor 
obnubilet,  quia  unitatem  assequi  non  raeretur, 
quisquis  non  ipsara,  sed  quod  vult  ipse,  tuetur. 
Unde  rogo  ut,  absquc  studio  panium  et  propriae  sen- 
tentirne  defensanda^,  utrum  ha^c  justa  discidii  causa 
sit  discutiatis ;  cl,  cum  injustam  cssc  cognoveritis, 
discissos  animos  uniatis.  Nam  ecce  sub  eadem  Rc- 


tenori  viderat,  oblationes  suas  contra  Ecclcsiarum  vgula   ulerque  vestrum  militat,  qua  speciali  militia 


Italia  observantiara  Modiolani  voluissc  offerre,  sed 
ab  Ambrosio  prohibitam  fuissc  (Confesslonum  lib. 
VI,  cap.  2). 

9.  Scd  quid  in  istis  laborol  Frustra  rem  patentcm 

mulliplicibus   lestiraoniis  vel   cxeraplis  cingercm^  : 

maxirae  cum   nec  apud  aniiquos  ipsius  paschalis 

temporis  dissonantia,   nec   apud   modernos   ipsius 

sacrificii   chrisliani  inter   Gra»cos   et   Latinos  nota 

varietas,  charitatem  lajdcrc,    vcl   schisma   aliquod 

unitatis  gigncre   potuerit.  Testes  sunt  prff^ccdcnlts 

rci   Patrcs  sancti  cl  eorum,  91 0   quos  Ecclesiae 

rcliquerunt,   approbati    libri,    quod   alio   lcmpore 

Oriens,  alio  Occidens,  alio  in  eadem  Britanniae  in- 

sula  Angli,  alio  Scoti  christiani,  scilicct  antiquiorcs, 

Pascha  Domini  celebrabant.  Testes  suraus  ct  nos 

tcmporis  nostri,  qui  Romanam  Ecclesiam,  et  totara 

iatinam  Linguam  offcrrc   Deo  salutare   sacrificium 

azymi  pani  videraus ;  cum  graeca  Ecclesia  et  maxi- 

ma  Orientis  pars,  ac  barbar»  sed  Christiana)  gcntes 

sacrificare  de  fermentato  dicantur.  Cura  hoc  ila  sit, 

nec  antiqui  nec   moderni  propter  tam  celebres  et 

famosas  usuum  dissonagtias  a  charitate  mutua  dc- 

sciverunt   :  quia   niliil  quod  iidem  vel  charitatem 

laederet,  in  his  omuibus  invenerunt.  Ad  quid  istud  I 

Ut,  si  proptcr  varios  usus  vcstri,  o  fratres,  anirai 

variati  sunt  si  propler  diversitatcm  consuctudiuum 

diversificati  sunt;  si  propter  alium  ct  alium  morem 

ab  Ecclcsiaram  iaslitutoribus  vobis  traditum,  a  pacis 


salutem  aetcmam  sc  quisquc  vcstrum  possc  consequi 
speral.  Quod  si  neutcr  veslrum  spe  sua  fruslratur, 
nescio  quis  locus  discordiae,  quis  discidio,  quis 
oblocutioni  superessc  jam  possit. 

11.  Dixistis  enira  rairum  esse  si  cjusdcm  propo- 
siti  ct  professionis  homines  non  eumdom  institutio- 
num  ser>'averint  morcm.  Ad  quod  ego  :  si  ejusdem 
propositi   et    profcssionis    homines    non    eumdem 
inslitutionum  morem  servavcrint,  ct  tamen  observa- 
tionibus  divcrsis  ad  eamdem  salutem  et  seternam 
vilam  pcnenerint,  quid  refertl  Quid  plane  refert, 
qiiid  obest,  si  vario  tramite  ad  eamdem  regioncm, 
si  multiplici  via  ad  eamdem  vitara,  si  raultiplici  iti- 
nnerc  ad  eamdem,  quae  sursum  est  Jerusalcm  per- 
•  venilur,  quaj  est  mater  nostra?  Si  enim  tu,  o  CIu- 
niacensis,  Cisterciensom,  aut  ta,  Cistcrciensis,  Clu- 
niacensemiu  assurapto  proposito  errare  cognosceres, 
et  juxta  Scripluram,  pcr  viam  quffi  vidctur  homini- 
bus  recta,  ad  intei  ilum  tendere  praevideres ;  justa, 
fateor,  libi  esset   causa  fratrem   corrigendi,  revo- 
candi,  aut,  h  audirc  tc  noUet,  objurgandi  et  dete- 
standi.  Tunc  certe  si  oMoquereris,  si  contradiccres, 
si  et  odires,  te  juste  judicarc,  le  rectc  agere  conG- 
tcrer,   maximc   cum   de    talibus   audiam   magnam 
pophetam  Deo  dicentem    :  Nonne  qui  oderunt  te, 
Domine^oderam^ei  super  inimicostuos  tabescebam? 
Perfecto  odiooderam  illos^  et  inimici  facti  sunt  mihi 
(PsaU  exxxviu,  21,  22].  Gratularer  iusuper  te  non 


BPISTQUB.  406 

m  esse  auditorem  Scriplunc  dicentis:  DUcurre^  k  diversa  seqaentinm  metuis  I  Nonne  cernis  tutissimos 
a^suscita  amicum  tuum;ne des sotfuiumoculis      ab  omni  periculo,  quoruno  (et  quod  majus  csl)  pra^- 

cepta  a  qualibet  varietatis  mobilitate  vel  culpa, 
intcnlio  salvandi  animas  juxta  ipsam  Regulam 
excusat  I 

14.    Scd    jam,   ut   et  ipsa    ratio    auctoritatibus 

pra^missis  in   omnibus  famulari  inteliigatur,  eique 

indivisibilitcr    coha^rere,    subjun^antur    aliqua    de 

inslanti    qusestionc    capitula,    in    quibus    simplici 

oculo,    sincera    charitatc,    salvandarum    animaruni 

intcntione,    quacdam    mutata    monslrentur.     Nam 

his  dcmonslratis,  nihil,   ut  arbitror,   quantum   ad 

pra^sens  negotium  pertinet,  tibi  qua^rendum  reliu- 

quam.  Simplici  namquc  oculo   lu  uteris,  qui  non 

aliqua  indignandi,  non  odiendi,  non  oblo-  q  ip^i   P^sl  annum   novitio  aditum  claustri  aperis  : 

i.  B  quia,  juxta  apostolum  (/  Joan,  iv,  1)  et  Rcgulse 

Sed  oxigis  adhuc  ut  quod  dixi  probcm  ,  et      verba  (Reg.  S.  Benedicti,  cap.  58),  spiritum  novi- 

ter  vcnienlis,  ulrum  ox  Dco  sit,  per  tolius  anni 
spatiura  perscrutaris.  Simplici  oculo  ct  tu  utcris, 
qui  advenientem  infra  cjusdem  anni  metam  susci- 
pis  :  quia  eum  per  tantum  temporis  dilatum,  ad 
pristinas  fa^ces,  et  ad  prioris  vilay  detestanda  mala 
redire  formidas.  Simplici  oculo  tu  uteris,  qui  dua- 
bus  tunicis,  el  duabus  cucuUis,  vcl  ejusdem  gcncris 
paucis  additis  veslibus  contcntus  cs ;  quia  etsi  non 
pra^ceptum  {ihid,,  cap.  65),  consiliuro  tamcn  vel 
exislimationem  scriptoris  Rcgulae  sequi,  quam  altc- 
rius  generis  vestes  addere  vel  assumere  maluisti. 
Simplici  oculo  et  tu  utcris,  qui  usum  91 S  medio- 


nec  dormitent  palpebro'  tum  (Prov,  vi,  3  4)  : 
us  :  Maledictus  9ik7  qui  prohibet  gladium 
a  sanquinc  (Jerem,  xlviii,  10).  Tunc  justas 
odiorum  tibi  causas  csso  falerer,  el  ad  debel- 
i  hoslcs  Doi,  et  cos  qui  secundum  Aposlolum 
pocrisi  faciunt  mcndacium  (/  Tlm,  iv,  2), 
is  tuos  ct  cgo  accinctus  zcli  gladio  comcs  indi- 
s  comilarer.  Al  uunc  cum  sub  cadem  [supple 
i]  variis  sed  sacris  institutis  utrumque  vestrum 
ris  ad  ccelos  tendere  vidoam,  ct  per  diversas 
18  ad  idom  bravium  tendcnlcs  sic  currere,  ut 
•ehendalis  :  non  superost  tibi,  ut  mihi  videtur, 


odo  sub  eadcm  licgula,  vel  ojusdem  Regula3 

isionc,  pcr  divcrsos   tramites  tuto  monachus 

5re  possit  oslcndam.  Ad  quod  mihi  perfacilis 

responsio ,  ct  auctoritas  juncta  rationi  non 

:  posse  ct  te  Cluniaconsem  (uo   usu,  et  le 

cienscm  tuo  more,  et  feliciler  per  viam  man- 

im  Dci  currere  ,   et  folicius  ad  fmem  cursui 

im  pcrvenire.   El  quia  eam,  qua»  sempcr  in 

B   praMiuUenda    csl ,    aucioriiatcm    prajniisi ; 

iltaliir  et  in  hac  scric  ipsa,  nec  ralio  modico 

1  intcrvaMo  disjungatur  ab  ipsa. 

Sed  quid  ohjicis,  fralcr?  «  Dico  ejusdem€le- 


professos  cjusdein  Rcgulu;  mandata  non  simiii-  Q  crium  pelliciarum  adraisisti  :  quia  debilibus,  quia 


)scrvarc.  »  Virum  est,  inquam,  quod  dicis, 
im  Rc;^ul:e  mandala  in  quibusdam  capitulis 
sd^^m  Reguhe  profcssis  dissimililer  obscrvari. 
e  huju.<modi  monachos  propter  ista  reos  exi- 
s,  ne  hac  dc  causa  pra^varicationis  arguere 
s,  audi  C(je!eslcui,  imo  Rogis  coelorum  auclori- 
:  Si  oculus  tuus  fuerit  dmplexy  totum  corpus 
lucidum  crit  (Luc,  xi,  34).  AudietApostoIum  : 
a  vesira  in  charitate  fiant  (l  Cor,  xvi,  14), 
et  patrcm  Augustinum  :  «  ilabo>charitatem,  et 
[iJquid  vis. »  Audi  el  ipsum  Regulae  scriptorem, 
psius  ReguUe  dictalorem  Spiritum  sanctum  : 
y>  inquit,  «  abbas  omnia  temperet  atque  dis- 
,  ut  anima:'  salventur;  ct  quod  faciunl  fratres, 
e  murmuratione  faciant  (Ueg,  S,  Benedictij 
41).  )'  Et  quid  clarius?  quid  apcrtius?  quid 
us?  Nonne  i[)sa  vcrborum  sereniias  absque 
prorsus  nubilo  scse  ostendit,  et  clarissimam 
tis  iucem,  rcmoto  omnium  nubium  vclamine, 
libus  manifcslal?  Eccc  Magister  coeleslis  totum 
s  tuum,  0  fratcr,  simplicitatc  oculi,  hoc  est 
rsa  opcra  tua,  purilaiis  intcntione,  lucida  esse 
:  eccc  post  ipsum  summus  Ecclesiae  doctor 
i  tua  in  chariiale  ficri  pnecipil  :  ecce  maximus 
Vposlolos  Ecclosiarum  instructor,  omnem  tibi 
^olueris  faciendi  potcslatem,  charitate  manente, 
dit :  ccce  ipse,  cui  inuiteris,  Benedictus  pater, 
cm  sic  ojnnia  iemperare  jubet,  ut  animae  sal- 
r  ci  murmur  absit :  el  >aluli  sub  eadem  Reguk 


infirmis,  quia  delicatis,  quia  omnibus,  quantum  ad 
frigidiores  terrarum  partes  poriinet,  ne  murmura- 
rent ,  ne  languerent ,  ne  rationabili  necessitate 
subtracta  et  aliqui  a  proposito  recederent,  provi- 
disli.  Simplici  oculo  tu  uteris,  qui  nonnisi  tertio 
fugitivos  revertentes  recipis  :  quia  et  ipsa  Regula; 
verba  conservare  (ibid,,  cap.  29),  et  a  frequenti  fuga 
stultos  vel  inslabiles  monachos  studes,  negato  de- 
mum  reversionis  aditu,  deterrcre.  Simplici  oculo  et 
tu  uteris,  qui  plus  quam  tertio  monachum  redeun- 
tem  recipis  :  quia  times  ue,  venia  denegala,  ex- 
positus  hostibus  pereat,  et  ovem  vagabundam  lu- 
pus,  qui  et  clausas  rapere  ac  dispergere  solet,  inter- 
imat. 

15.  Simplici  oculo  tu  uteris,  qui  absque  exce- 
ptione  aliqua  regularia  jejunia,  tam  sestatis,  quam 
hiemis,  observas  :  quia  et  prout  ea  tradita  sunt,  vis 
conservarc,  et  prolixioris  abstinentise  cumulatiorem 
fruclum  recipere.  Sed,  quod  puro  charitatis  animo 
loquor,  octo  diebus  Natalis  Domini,  Epiphania, 
Purihcatione,  qui  vere  per  omnia  dies  dominici 
sunty  jejunia  a  quibuslibct  observari  non  satis  ap- 
probo.  Simplici  oculo  et  tu  utcris,  qui  et  hos  dics 
quos  prsedixi,  et  omnem  authcnticam  duodecim 
leclionum  solenmitatem  ab  hac  regularium  jejunio- 
rura  consuctudine  excipis  :  quia  ipsum  Dominam, 
quia  Apostolos,  quia  quosdam  alios  sanctorum  et 
sic  honorare  conaris,  et  omnium  peoe  religiosorum 
fiic  jejunantium  morcm  imitari  proponis.  Simplici 


407 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLENSIS 


408 


oculo  tu  uteris,  qui  opu^  manuum  secundum  Rcgulap  j| 
praeceptum  obsorvas :  quia  et  Regul^n  obedire  (Rcg.  S. 
Bener/ic/2\cap.48),etoiiosilatem  inimicam  animae,  se- 
cundum  cjusdem  Regulae  dicta,  talihus  exercitiis,  tam 
8acris,non  solum  moaacliicis  see  et  apostolicis  institu- 
tionibus  vis  caverc,  et,  in  quanlum  facnltas  datnr, 
jnxta  palres  antiquos,  H  vitae  necessaria  providere. 
Simplici  oculo  et  tu  uteris,  qui  hoc  opus  manuum  ex 
parte  postposuisli  :  quia  non  in  silvis  ncc  in  desertis, 
sed  in  medio  urbium  et  castrorum  conslitutus  et  un- 
dique  populis  circumseplus,  nec  toties  et  toties  ire 
ac  redire  horum  causa  operum,  per  promiscuam 
utriusque  sexus  multitudinem,  absque  aliquo  vcl 
plurimo  periculo  potes;  nec  insuper  opporluna  loca, 
ubi  talibus  exerceri  operibus  possis,  plerumque 
possidcs.  Sed  ne  inimica  religiosis  otiositas  te  va-  B 
cante  locum  tibi  nocendi  inveniat,  aut  ubi  et  quando 
potes  manibus  operaris,  aut  ubi  non  potes,  opus 
hoc  manuum  operibus  divinis  per  vices  variando 
compensas  :  sicque,  ne  domum  pectoris  tui  vacantem 
nequam  spiritus  sibi  vindicet,  quibus  potes  sacris 
studiis  tolum  vitac  tuae  tempus  occupas. 

16.  Simplici  oculo  tu  uteris,  qui  in  omnibus 
advenientibus  vel  discedentibus  hospitibus,  incli- 
nato  capite,  vcl  prostrato  on»ni  corpore  in  terram, 
Christum  adoras,  eisque  universis  pedes  abluis  : 
quia  prsecipuuip  hospitalitaiis  bonum,  secundum 
fivangelii  et  Regulae  {ibid.,  f  ap.  53)  decreta,  snmmo 
excolere  studio,  ut  decct,  salagis,  et  lam  sanctae 
humanitatis  exhibitione  condignam  mercedem  tibi  p 
vindicare  contendis.  Simplici  oculo  et  tu  uteris, 
qui  non  ante  omnes  hospites  proslcmcris,  qui  non 
omnibus  pedes  abluis  :  quia  impossibile  omnino  tibi 
esset  ante  tantam  hospilum  multitudinem  assidue 
advenientem  semper  in  lerram  prosterni,  omnibus 
pedes  abluere;  in  tantum  ut,  si  ad  ista  conlinue  va- 
care  velles,  cunctis  aliis  Ordinis  tui  exerciliis  omis- 
sis,  nec  istud  solum  explerc  valercs.  Et  quia  quod 
impossibile  tibi  essc  perspicis,  omittis;  quod  hospi- 
tum  susceptioni  nccessarium  est,  pro  viribus  exhi- 
bes,  eosque.  quo  potes  honore  prosequeris  :  a  jam 
dictis,  quae  explere  non  vales,  simplicitate  oculi 
excusaris.  Simplici  oculo  tu  uteris ,  qui  men- 
sam  abbntis  cum  hospitibus  et  peregrinis  sempcr  ^ 
esse  vis  :  quia  et  Regulae  obedire  (ibid,,  cap.  56),  " 
et  hospitibus  tibi  humanius  descrvire  videris. 
Simplici  oculo  et  lu  uteris,  qui  mensam  abba- 
Xis  non  semper  cum  hospilibus,  sed  semper  cum 
fratribus  esse  docernis  :  quia  multorum  abba- 
tum  (ut  mitius  loquar)  profusioni  ,  qui  hospitum 
occasione  !919  sibi  propitii,  suis  impii  esse  sole- 
bant,  eum  ad  mensam  communem  revocando  me- 
deris. 

17.  Simplici  oculo  ut  uteris ,  qui  velut  Esdras 
legem,  qui  velut  Machabaei  ruinas  templi  Dei,  sic  tu 
monastici  Ordinis  plurima  detrimenta,  multasque  in 
multis  mullorum  monasteriorum  morumque  ruinas 
reparare  laboras  :  et,  delicatis  magis  quam  neces- 
sariis   condescensionibns   explosis    ad    antiqui    et 


primi  fervoris  morem,  nostrorum  temporum  lepo- 
rem  revocare  contendis.  Simplici  oculo  et  tu  uteris, 
qui  ita  et  Regulae  et  Ordinis  mandata  moderaris,  ut, 
secundum  ejusdcm  Regulae  verba  (iWd.,  cap.  64), 
sit  et  quod  fortes  cupianl,  et  iniirmi  non  refugiant : 
ut  qui  pane  non  polest,  lacte  sallem,  ne  viiam  per- 
dat,  alatur  :  et  qui  anhelis  cursibus  propositum  bra- 
vium  comprehendere  non  valet,  lento  saliem  pede 
ad  illud  pertingere  doceatur;  quia  non  minus  Patriae 
inhabitalor  dicitur,  qui  ad  eam  post  annum,  quam 
qui  post  mensem  reverlitur.  Quod  tamen  salvo 
itineranlium  diverso  labore  dico  :  quia,  juxta  apo- 
slolicam  vocem  :  Unusquisque  propriam  mercedsm 
accipiet  secundum  suum  laborem  (/  Cor.  iii,  8). 
Habes  tu  hujus  propositi  tui  Benedictum  aiictorcm, 
cujus  licct  scripla,  ubi  chariias  jubet,  ipso  tesle 
minime  sequi  cogaris,  sequi  tamen,  quia  lanto  viro 
congrua  visa  sunt,  devotione  laudabili  delectaris. 
Uabes  et  tu  iastilutionum  tuarum  eumdem  Bene- 
dictum  auctorem,  qui  ad  finem  chatitatis  universa 
scripta  sua  redigi  praecipit,  et  animarum  saluti 
quoqno  modo,  islo  vel  illo  ordine  inservire.  Haties 
et  Maurum  praecipuum  inter  e)us  discipulos  disci- 
pulum,  qui  ab  eo  missus  ad  Gallias,  aliqua  vei 
muUa  de  ejus  Regula,  eo  quem  supra  scripsi  oculo 
lcgitur  imniutasse.  Habes  et  plurimos  post  ipHum 
monasteriorum  patres,  quos  Spiritu  Dei  pro  tem- 
poribus,  pro  locis ,  pro  personis ,  ad  m<»deranda 
mfk  dictae  Regulae  scripta  actos  esse,  et  vita  prap- 
cellens,  et  innumera  tam  in  vila  quam  posl  moriem 
a  Deo  per  ipsos  facta  miracula,  luce  clarius  mani- 
festant. 

18.  Etquid  ullra  dicam?  Simili  raiione  per  reliqua 
omnia  quae  videntur  diversa  capitula  currenle,  sim- 
plicem  oculum,  quem  aliuschariiatcm,  alius  salvanda- 
rum  animarum  intentionem  nuncupat,  ubi^\ue  repc- 
ries;  et  hoc  modo  nihil  diversum,  nihil  dissonura  (quia 
p»*r  charitalem  fiunt  omnia  unum)  in  his  quae  varie 
scrvari  videntur,  invenies.  Istis  adjicio,  quod  lamen 
omnihus  patet,  nihil  pene  talium  in  Regula  prae- 
ceptum,  sed  cum  conditionis  additamento,  ct  abbatis 
temperamenlo  prolatum.  Quod  etiam  si  impcratixo 
dictum  fiiisset,  nequaquam  simplici  oculo,  id  est 
charitali  evangelicae,  pracjudicere  potuisset.  Talia 
enim,  ut  nosti,  de  numero  praeceptorum  mobilium 
snnt  :  et  quando  charitas  imperat,  absque  aliquo 
transgressionis  timore  movenda  sunt.  Nec  suspecta 
efse  debet  hoc  respcctu  Regulam  professis  Regulae 
praevaricatio  :  quia  regula  iila  illius  sancii  patris 
ex  illa  sublimi  ct  generali  charitatis  regula  pendet 
ex  qua  et  in  qua,  juxta  Veritalis  verba,  unii^ersa  lex 
pendet  et  Prophetos  (Matffiy  xxii,  40).  Quod  si  uni- 
versa  lex ,  tunc  ct  illius  Regulae  lex.  Mona^^hua 
ergo  Regulam  palris  Benedicli  profitens,  tunc  eam 
vere  servat,  quando  in  servatis  vel  mutatis  quibus- 
libet  ejus  capitulis,  charitatis  logem  ubique  con- 
servat. 

19.  Quid  igilur?  Si  haec  certe,  o  fratres,  tota 
mutui  erat  causa  discidii,  nonne  jam  vobis  prorsus 


409 


EPISTOLfi. 


410 


exclusa  videtur?  nonne  jam  fraterna  pace  uniri  de-  A  crandi  Manichaei  secta  periit;  jam  innnmerabilium 


benl  corda  monachorum,  cum  varia  illa,  propler 
quje  di^cissa  fuerant,  simplex  fecerit  charitas  unum? 
Nonuc  mulla  unum  facit,  quae  sub  uno  monastici 
Ordinis,  vel  unins  Rogulae  proposilo  diversa,  sed 
bona  seq«jcntes,  ad  unum  summi  boni  vel  sempi- 
ternae  vitae  debitum  finem  perducit  ?  Fiat  ergo  pax, 
0  Jerusnlem,  in  virtute  tua,  ut  sequatur  et  abun- 
dantia  in  lurribus  tuis.  Sed  ne  forte  inveniamur  de 
illis  esse  qni  dicunt  :  Pax,  pax,  ei  non  est  pax  {Je- 
rem,  vi,  14) ;  scrutemur  si  qua  adhuc  divortii  causa 
snpersit,  nc  forte,  nobis  dormientibus  ac  securis, 
repentinus  de  caverna  sua  anguis  exsiliat,  et  ali- 
qnem  ex  nosltis  vel  veslris  incautius  quiescentem 
mordcat. 

20.  ForUissis  onim  vesles  istae  colons  divorsi 
incentivum  990  discordiae  prapstant,  et  mulli- 
formis  vari<'tas  vestium  varietatcm  quoque  parit 
el  mentinm.  Nam,  ut  pcne  assidue  cerno,  et  om- 
nibus  ipsis  quoque  negligenter  intuentibus  advcr- 
lero  perfacilc  est,  niger  (ut  sic  dicam)  mona- 
chus  album  fortuitu  occurrentem  obliquo  sirlcre 
respicit  :  albus  nigrum  vix  media  oculi  parte  et 
quando  se  ingeril,  contuetur.  Vidi  plurimos,  non 
recordor  quoties,  de  nigrorum  numero,  occurrentem 
quempiam  album,  quasi  monstrum  ridcntcs,  ct  velut 
si  chimanra  vel  centaurus,  vcl  portentum  aliquod 
peregrinum  oculis  ingereretur,  voce  vel  gestu  cor- 
poris    se    stupere    significanles.   Vidi  e  converso 


haereticorum  nebulae  lucem  fidei  obumbranies,  Dei 
flanto  spiritu,  evanuerunt,  et  mcram  nobis  diem, 
omni  remola  caliginc,  reliquerunt  :  sed  hii  succe- 
dens  africus  turbo,  omnia  subito  turbarc  contendit ; 
ct  quia  fidem  praevaluisse  cognoscit,  laesiono  chari- 
tatis  pristina  damna  recomjiensare  molitur. 

21.  Sed  ut,  deploraiione  omissa,  ad  ea  qu;e  coepe- 
ram  stilum  reducam  :  cur  tibi,  o  albe  monache, 
nigredo  fratris  tui,  non  mentis,  sed  vestis,  e>iSocran> 
da  videtur?  Cur  libi,  o  nif.er  monache,  albodo  fra- 
tris  tui,  non  mentis,  sed  vestis,  admiranda  credi- 
tur?  Nonne  ulorquc  vestium  de  oviI'US  Pastoris 
i:liu8  est,  qui  dicit :  Oves  mea^  vocem  msam  audiuut, 
et  ego  Dominus  agnosco  eas,  et  seguuntur  me  :et  ego 
B  vitam  ceternam  do  eis,  et  non  peribunt  in  aateiiium 
negue  rapiet  eas  guisqmm  de  manu  mea  ?  [Joan,  x, 
27,  28.)  Et  quis  unquam  pastor,  non  dicam  Dous, 
sed  vel  homo,  de  velleribus  ovium  suarum  discolo- 
ribus  disputavit?  quis  unquam  causatus  est?  quis 
unquam  magis  albas,  quam  nigras;  nigras,  quam 
albas,  suas  esse  oves  judii*^vit?  quis  unquam  noo 
utrum  nigrae  vel  albae,  sed  utrum  nigrat  vel  albae  de 
eodem  suo  grege  essent ,  attendit  ?  Kt,  o  malitia 
hominum!  et,  o  innocentia  pecudum!  o  coastans 
in  sua  origine  crcata  in  brutis  animalibns  subsian- 
tia  0  perversa  in  rationali  animante  natura!  quis 
unquain  albus  aries  nigrum  dedignatus  est?  quae 
unquam   ovis   nigra  albani  detestala    est?  Noniie 


loquaces  prius,   et   mulla   passim   occurrentia    ad  C  communiter,  iionne  pacifice,  nonne  omnino  tran- 


invicem  conferentos  albos,  nigro  quolibet  adveniente 
subito  ubmutuisso,  et  velnt  ab  hostibus  hostium 
secrota  rimaniibus,  silentii  sibi  remedio  praecavisse. 
Intuilus  sum  ulriusque  generis  hominum  linguis 
taccntes ;  oculos,  manus,  pedcsque  loquentes  :  ct 
quod  voco ,  ne  proderenlur ,  indicare  nolebant , 
gestuum  suffrngio  clarius  inclamasse.  Voccm  mu- 
tam,  mombra  loqnacia ;  et,  perverso  naturae  ordine, 
lapidibns  clamos  s  homines,  hominibus  taciturnos. 
Recordatus  s-  tu  saepe,  talia  videns,  illius  Salomo- 
nici  verbi,  quo  de  simili  hominum  genere  fatetur  : 
Annuit  oculis,  terit  pede,  digito  loquitur,  pravo 


quille ,  sine  omni  multiplicis  coloris  quae^tione  > 
absque  omni  inquietudine,  caulas  pastorales  roplent? 
Et  quidem  aliquando  aries  arietem  cornibus  impetif, 
ovis  ovi*m  crebris  pulsibus  tnndit  :  scd  hos  vel  has 
non  varietas  coloris  ad  pugnam  excital,  sed  innata 
cunctis  animalibus  ac  modo  quolibet  ira  exciia 
provocat.  At  nunc,  ut  vidco,  stolidior  pecude  homo, 
in  honore  positus  non  intelligit  :  et ,  quod  magis 
doflendum  991  est,  monachus  homo  a  charitatis 
unilate  vario  variatus  colore  scse  disjungit.  Noli, 
noiR,  oro  te,  frater,  si  ovis  Ghristi  esse  cupis,  vario 
de  veliere  causari :  quia  nullnm  de  ovili  suo  Pastor 
ille  projicit,  nisi  quem  non  coloris  varit^tas,  sotl  fidei 


corde  machinatur  malum^  et  inomni  temporejur- 
gia  concitat  (Prav.  vi,  13,  14).  Et,  o  pessimi  angeli  q  vel  charitatis  laesio  ab  ovium  suarum  grege  secer- 
et  a  Deo  projocti  pravum  et  pcrlinax  consilium  !  qui  nit.  Non,  inquam,  secernit  quempiam  ab  ovili  suo 
nolens  sc  solum  aeterna)  paci  pcriisse,  socios  sibi 


suae  perditionis  undecunque  acquirit  :  et,  ut  glorio- 
siore  palma  laetelur,  cedros  vel  abictos  paradisi 
Dei,  cujus  ipse  olim  colonu^  exstitit,  violento  nequi- 
tiae  suae  impulsu  subruore  conatur.  Dolet  sibi  periisse 
haerosum  palmara,  qjia  priscis  temporibus  Ecclesiam 
Dei  scindere  consueverat  :  et,  videns  se  fidem  nullo 
|am  paclo  laedere  posse,  Spiritu  Dei  eadem  fide 
roplenle  orbem  lerrarum ,  ad  charitatis  mutuae 
laesionem  totum  conatum  convertit.  Nam  quia,  ut 
infidelos  sint,  hominibus  cbristianis  jam  persuadere 
non  potest ;  toto  conamine,  ne  se  invicem  diligant, 
elaborat.  Jam  Arii,  jam  Sabellii,  jam  Novati,  jam 
Donati,  jam  Pelagii,  jam  antiquioris  horum  exse- 


propter  colorem,  qui  de  tam  semotis  rcgionibus,  de 
tam  diveisis  religionibus,  in  uno  christiaaae  fidei 
ovili  Juda^um  congregavit  pariter  et  Gentilem. 

22.  Hoc  fortassis  docuit  et  patientia  illius  sancti 
patriarcha'  Jacob ,  qui  dccies  a  Laban  immutatam 
mercedem  aequo  animo  tulit  :  et  nihil  differre  inter 
album  et  nigrum  ,  vel  varium  pecus,  eodeni  boni 
pastoris  animo   et  cura  muUicoIorera   gregem  pa- 
scendo  monstravit  {Gen,  30).  Et  cum  dicat  Aposto- 
lus:  /n  Christo  Jesu  neque  circumcisio  aliquidvalett 
neque  prceyutium,  sed  nova  creatura  {Gal.  vi,  IB^ 
vi  alio  loco,  Ubinonest  Gentiliset  Judwus.circum" 
cisio  et  prcbputium^  Barbams  et  Si^ytha,  sorvus  et 
Uber,  sed  amnia  etin  omnibus  Christus  (Coloss,  ui. 


411  S.  BERNARDl  ABBATIS 

41);  quis  puerilis  animus  in  tantum  d^^sipcre  poluit,  i 
nt  vel  variarum  vcstium  colorem,  vel  diversum  con- 
suctudimim  morem,  servata  nova  crealura  in  Chri- 
sto  aliquid,  quantum  ad  salutem  diffcrre  pularet? 
Quod  si  quantum  ad  salutem  nil  reteri,  cur  varius 
vestium  color  monachos  separat  ?  cur  schisma  gr- 
nerat?  cur  animos  dividil?  cur  charilalcm  la;dit? 
Non  est,  non  cst  causa  aliqua,  non  raiio'  ulla,  non 
dico  audiendi,  non  dico  dividenJi,  scd  nec  grun- 
nieadi  in  istis.  Hahes  tu  idoneum  defensorem  alhc- 
dinis  tuae,  simpliccm,  ut  supra  dixi,  oculum  con- 
scienlia^  tuae  :  quo,  ne  longo  temporis  usu  nigcr 
inductus,  pularct  nonnisi  sub  alro  colorc  suo  mo- 
nachum  esse  possc,  albam  cucullam  ct  lunicam 
induisli ;  et  quia  sub  nigrorum  habilu  innumerabi- 
les  hujus  Ordinis  tcpefacios  a  proposilo  cerFiehas,  B 
ad  majorcm  et  novum  monaslica>  religionis  fervorem 
hoc  hactenus  inusitato  veslium  candore  exciiare 
arte  laudabiii  voluisli.  II  tbes  et  tu  non  dissimiliter 
probabilem  auctorcm  nlgredinis  tua?,  longissimum  a 
patribus  traditum  consueludinis  morem  :  quo  lulior 
tibi  videris  sequendo  volera  ,  quam  adinveniendo 
nova.  llabes  uterque  utriusquc  coloris  lui  inexpu- 
gnabilcm  propugnatriccm  ipsius  communis  Rcgula> 
vocem  {Reg,  5.  Benedicti,  cap.  55) ;  quae  pra^cipit 
ut  de  vestiura  colorc  aut  grossitudine  non  causentur 
monacbi,  sed  illius  coloris  aut  qualitaiis  vcslibus 
utantur,  qna;  in  provincia  qua  habilant  vcl  facilius 
inveniri  vel  levius  comparari  polucrint.  Tutatur 
ergo  albedinem  tuam  ratio  supradicia,  vel  fortasse  p 
major  quam  nondum  novi,  aliqua  :  tuctur  ct  nigre- 
dinem  tuam  paterna  auctorilas,  qua3  omni  rationi 
aequipollet,  et  quam  infcriorem  judicari  ab  aliquo 
sanum  sapicnie  non  decet. 

23.  El  cujus  patris  exemplum  ad  hoc  asserendum 
afferre  polero  ?  Et  quem  majorem  magno  Marlino 
reperire  valebo  ?  Ille,  inquam,  ille  magnus  Martinus 
monachus  et  episcopus,  nigrarum  colorcm  veslium 
suis  vesiibus  dedicavit,  de  qua  re  sic  in  ejus  Vita 
legitur  :  t  Quem  cum  nigro  ac  pendulo  pallio  cir- 
cumtectum  contigua  de  ialere  jumenta  vidissent , 
paululum  in  partem  allcram  pavefacta  cesse- 
runt.  »  Quod  vero  monachus  fuerit,  monasterium 
quod  non  longe  ab  oppido  rictaviensi,  monasterium 
quod  Meliolani,  monaslerium  quod  sibi  Turonis  Q 
conslruxit ,  lestantur.  Ecce  mon  ichus  Martinus , 
ccce  nigris  veslibus  contectus  Martinus.  Sed  quid  et 
de  his  Hieronymus  in  epist^jla  ad  Nepotianum 
missa  scribil?  «  Vestcs,  »  ail,  «  pullas  a^que  utcan- 
didas  devila.  d  Monens  eum  sciiicet  ul  fastum 
vel  jactantiam  cavcrel,  non  solum  in  canddis  ve- 
stibus,  quibus  tunc  magis  sa^culares  utcbantur,  sed 
etiam  in  pullis ,  quibus  illius  temporis  leligionis 
professores  uti  consueverant.  De  his  admirandus 
ille  NoianiJS  episcopus  Paulinus,  jam  dicli  Marti- 
ni,  Ambrosii,  Auguslini,  Ilicronymi  contemporancus 
ac  familiaris,  multisque  ssepe  ab  ipsis,  sed  et  a  ma- 
gno  papa  Gregorio  laudibus  praedicatus,  iter  cujus- 
dam  nobilissimee,  sed  ad  religionis  moDasticae  pro- 


CLARiB-VALLENSlS 


412 


positum  nuper  999  conversae  fcminae  descri- 
bcns,  sic  in  epislola  Sulpicio  Severo  direcla  lo- 
quitur  : 

c  Vidimus  gloriam  Domini  in  illo  matris  el  filio- 
rum  itinere,  uno  quidem,  sed  longe  dispari  cultu. 
Macro  illam  et  viliorc  asellis  burico  sedentem,  tola 
hujus  saeculi  pompa,  quahonoiali  et  opulenti  pole- 
rant,  circumflui  senatores  prosequebfmtur  :  carrucis 
nutanlibus ,  phaleraiis  equis ,  auratis  pilentis,  et 
carpentis  pluribus  gemente  Appia  alque  fulgente.  Sed 
sptendoribus  vanitati^  pra;Iuccbat  christianae  humi- 
liiatis  gratia.  Admirabantur  divites  pauperiem  san- 
clam,  at  illos  nostra  pauperics  ridebat.  Vidimus  di- 
gnum  Deo  hujus  mundi  confusioneff),  purpuream, 
sericam,  auratamque  supcUectilem,  pannis  veteri- 
bus  el  nigris  servientem.  Bcnediximus  Dominum, 
qui  humiles  excelsos  facit,  esurientes  implet  bonis, 
et  divites  dimitlit  inanes.  »  Ecce  non  solum  viri 
anliquae  religionis,  sed  eliam  muliercs,  sanctitatis 
propositum  assumenles,  vcslibus  nigris  usae  scri- 
buntur. 

24.  Nam  ut  quod  sentio  fatear,  visum  est,  ut 
mihi  vidctur,  magnis  patribus  illis  nigrum  hunc,  de 
quo  agilur,  colorem  magis  humililaii,  magis  pocni- 
tenlia^,  magis  luctui  convenire  :  quibus  studiis  quia 
tofam  monachi  vitam  maxime  invigilare  oportel, 
decreverunt  ut  color  moribus,  veslcs  virtutibus,  qua 
possenl  cognalione  jungerenlur.  Vestes  enim  can- 
didas  magis  gloriam  quam  Jibjectionem,  magis  gau- 
dium  quam  mocrorem  anliquitus  designasse ;  magis 
ctiam  Ecclcsiae,  ut  omnibus  notum  Ci^l,  sic  intcr- 
pretantibus,  et  angelus  resurgentis,  et  angeli  ascen- 
denlis  Domini  pra^conesiudicarunt,  ipseque  Salvator 
in  illa  transformationis  suae  gloria  vestibus  niveis 
praeclarus  apparens,  ostendit.  Inde  bonus  et  doctus 
vir  Sidonius  Arvernus  episcopus,  quorumdam  viiia 
mori*aci  rcprehensione  irridens,  inter  alia  (juibug 
in  eos  invehitur,  «  Frocedunt,  »  inquit,  t  albali  ad 
«  exscquias,  pullati  ad  nuptias  :  »  ostendons  eos  in 
tantum  moribus  et  actu  confusos,  ut  apparaium 
funereum  nuptiali,  nuptialem  funereo,  perverso  or- 
dine  permutaront.  Nam  qui  morem  communnu 
temporis  illius  servabant,  non  albali  ad  exsiqiiii^, 
puUati  ad  nuptias  ;  sed  albati  ad  nupt  a^,  piil  ali  ad 
exseqnias  proccdebant  :  ut  albati  nu^tinli  gaudio, 
pullati  luctui  funereo  concordarcnt.  Vidi  nuper  ipse 
in  Hispaniis  constitutus,  et  admiratus  sum,  anti- 
quum  hunc  morcm  ab  Ilispanis  adhuc  omnibus 
obscrvari.  Mortua  quippe  uxore  maritus,  mortao 
mariio  conjux,  morluis  filiis  patres,  mortuis  palri- 
bus  iilii,  defunctis  quibuslibet  cognatis  cognati, 
cx^tinctis  quolibet  casu  aniicis  amici,  statim  anra 
dcponunt ,  sericas  vestes,  peregrinarum  pellium 
legmina  abjiciunt,  totumque  penilus  multicolorem 
ac  prctiosum  haltiluni  abdicantes,  nigris  lantum 
vilibusque  itiduuientis  sc  conlcgunl.  Sic  crinibus 
propriis,  sic  jumentorum  suurum  caudis  decurtalis, 
seque  el  i])sa  alro  prorsus  colore  denigrant.  Talibus 
luclus  dolorisvo  insignibus  subtractos  charissimos 


413 


BPISTOL/B. 


414 


deOenl  :  et  iolegri  ad  roinns  spatium  anni  in  tali  ■  aut  qoantitateni  vestium,  ant  escarum,  eharitatem 


moerore  publica  lege  consummanl. 

25.  Hac  tanta  auctoritate  vel  ratione  tibi  colo- 
rique  tuo,  niger  monachc,  satisfacio  ;  nec  tamen 
ideo  albi  albedinem  condemno.  Laudaris  lu,  quia 
palrum  tuorum  sanctum  non  vis  excedere  morem  : 
laudatur  et  ille,  quia  vestium  insolito  candore,  sui 
magis  ac  magis  animi  in  sancto  proposito  excitat 
etiam  hoc  modo  fervorem.  Distingnit  se  quodammodo 
ali  colore,  non  a  communi  (quod  nefas  esset)  cha- 
ritate  ;  sed  a  multanim  hujus  ordinis  nota  omnibus 
tepiditate.  Cum  sis  igitur  sub  uno  pastore  Jesu 
Christo,  cum  habites  in  uno  ovili  Ecclesiae,  cum  ex 
una  vivas  aeternorum  fide  et  spe,  tam  lu  albe,  quam 
tu  niger  nionache,  quid   de  variis   vellcribus,  ut 


mter  monachos  vnlnerasse,  et  tanti  mali  istam 
lantummodo  causam  existere.  Cernebam  festucam 
in  oculo  fratris  :  sed  trabem  p?rmaximam,  cl  quer- 
cum  praevalidam  in  meo  vel  ipsius  oculo  videre  non 
poleram.  At  nunc  clarificato  oculo,  serenata  die,  el 
sole  meridiano  jam  nil  latere  permiltente,  video, 
video,  inquara,  quod  liccat  mihi  dicerc  pace  omnium 
un'ie  tamen  cerlus  sum,  quod  licebit  mihi  omnium 
pacc  bonorum.  Nam  qui  indignabitur,  de  se,  ut  ait 
Hieronymus,  dictum  falebitur.  Non  refugit  manum 
medenlis  pars  sospes  corporis :  sed  quae  se  palpantis 
digilis  tremens  subducit,  peslem  sine  duliio  intrin- 
secus  latere  ostendit.  Qiiid  cst  ergo  quod  exci- 
dcral? 


parum  austerius  loquar,  stuUissimae  ovcs  causamini  ?  B      27.  Dic,  dic,  inquam,  lu,  ut  mci  proposili  prius 


Quid  tam  nulla,  imo  tam  stulla  de  causa,  contra 
vos  ad  invicem  movemini  ?  cur  lam  puerili  occa- 
sione  primam  illam  stolam  charitatis  scindilis  ?  cur 
ipsa  habitacula  separatis  ?  cur  vos  ipsos  non  jam 
ovino,  sed  lupico  dente  mordetis?  cur  detrahilis? 
cur  laceratis  ?  Vidcte,  cavete  ne  hoc  nomen  inno- 
centiso,  quo  oves  nuncupamini,  non  de  993  illis 
vos  faciat  quas  positurus  est  summus  Pastor  a 
dexlris,  et  de  quibus  ipse  ait,  Oves  mece  vocem 
meam  audiunt  et  ego  Dominus  agnosco  easj  et  se^ 
quuntur  me;  et  ego  vitam  asternam  do  eis,  et  non 
peribunt  in  ceternum  {Joan,  x,  27,  28);  sed,  quod 
absil !  inlei'  illas  vos  constituat,  de  quibus  legitur  ct 


hominem  alloquar,  dic,  o  uiger  monache,  da  glo- 
riam  Deo  ;  et  quod  in  imis  cordis  tiii  contra  frairem 
adhuc  latet,  denuda.  Quis,  inquis,  pnti  potest  novos 
homines  veteribus  anleferri ;  eorum  stidia  nostrorum 
actibus  praeponi;  nostros  viliores,  illos  chariores 
videri  ?  Quis  aequo  oculo  aspicere  potcst  mundum 
ex  plurima  sui  parte  a  nostro  veteri  Ordine  avcrti, 
ad  ipsorum  novum  propositum  converii?  relinqui 
tritas  a  saeculis  vias,  concursus  fieri  ad  ignolas 
hactenus  semitas?  Quis  patiatur  novos  veteribus, 
juniores  senioribus,  albos  nigris  monachis  anle- 
ferri  ?  Hoc  tu,  inquam,  niger,  dicis.  Sed  tu, 
albe,   quid    proponis?  Fclices    nos,   inquis,   quos 


cantatur,  Sicut  oves  infcrno  positi  sunt;  mors  dc"  n  longe  probabilior  institulio  commendat,  quos  bea- 


pascet  eos  (Psal.  xlviii,  i5J.  Cernitis  adhuc  stultam 
esse  causam,  de  colore  disputare  ?  damnabilem,  fra- 
Irem  pro  colore  odire  ?  pessimam,  fralri  pro  colon^ 
di'tral]ere  ?  Si  tota  haec  mutui  causi  erat  di>*cidii,  si 
sola  lanla  materia  divortii ;  si,  inquam,  schismatis 
monastici  hsec  sola  et  tota  erat  occasio  :  nonne  hac 
tam  multis  rationibus  explosa,  cordium  vestrorum 
jam  vetus  scissura  unielur?  nonue  Isesa  charitas 
curabitur?  nonnc  ad  pacis  filios  evangelica  pax 
revertctur?  Sati.^facite  igitur  paci,  filii  pacis,  et  cum 
ea  perpetuura  foedus  inite  :  ne  forte,  si  aliter  fiat, 
proferatur  quandoque  eliam  coutra  vos  dirissima 
illa  prophelte  sententia  :  Non  est  pax,  dicit  Deus 
meus,  impiis  (Isai,  xlviii,22.)  Et  jam,  Deo  gratias. 


ttslimo    me   quorumdam    nostri    Ordinis   virorum  0  bal  {?sal,  cxxxix,  4). 


tiores  aliis  monachis  mundus  praedicat,  quorum 
opinio,  aliorum  existimationem  ;  quorum  dies,  alio- 
rum  lucernam;  quorum  sol,  aliorum  sidus  obscurat. 
Nos  religionis  perdilae  restauratorcs,  nos  emortui 
Ordinis  resuscitatores ;  nos  languentium,  tepentium, 
sordentium  monachorum  justissimi  comdemnatores  : 
nos  inoribus,  nos  actibus,  nos  usibus,  nos  vestibus  a 
caeteris  divisi,et  vcterum  tcporem  ostentui  fecimus,  ct 
novum  nostrorum  fervorem  praecellcre  approbamus. 
Ecce,  ecce,  vera  illa  occuUior,  sed  longe  aliis  cha- 
ritati  infestior  causa,  quae  mentium  vestrarum  uni- 
talem  scindebat,  quae  ipsas  doraos  ab  invicem  sccer- 
r.ebat,  quae  ad  vcrba  detractoria  vel  maledica  linguas 
vestras  persnepe,  juxta  prophetam,  ut  gladium  acue- 


antiquas  odiorum  causas  et  latebras  penetrasse,  nec 
jam  ad  quoorendum  etiam  sollicito  cogitatui  aliquid 
supcrcsse.  Quod  si  res  ita  se  habet,  neque  tu,  albe, 
nigrum,  neque  tu,  niger  monache,  album,  si  pra3- 
scripta  servare  voluerilis,  infestabis  :  neque  advcrsus 
fratrcm  pro  diverso  consuetudinum  more,  vel  pro- 
vario  tam  sa[^pe  nominato  colore,  a  statu  altissimae 
charitatis  moveberis, 

26.  Sed  quid  dixi  ?  quomodo  mente  excessi?  ubi 
inlclleclus  animi  ?  unde  acios  obscurata  videndi  ? 
Putabam  me  omnem  scandalorum  materiam  inve- 
nisse,  arbitrabar  me  omnes  odiorum  latebras  dete- 
xisse.  Suspicabar,  ut  dixi,  solam  diversitatem  con- 
suetadinum,  solam  varietatem  colorum,  qualitatem 


994  28.  Sed  refundatur  lethalis  gladius  gladio 
verbi  divini,  et  nc  levi  inanis  gloriae  vcnto  tantis 
sudoribus  fruges  colleciae  dispergantur,  si  sapientes 
estis,  satagite.  Et,  o  infelix  nimiumque  deflenda 
jactura!  si  longissimi  a^vi  tui  mundissimam  conti- 
nentiara,  si  invincibilera  obcdientiam,  si  jejunia 
infracta,  si  perpetuas  vigilias,  si  tara  grave  jugum 
disciplinae,  si  tot  palmas  patientiae ;  si,  ut  breviter 
raulta  concludam,  tantos  tarnquc  innumeros,  non 
jara  terrenae,  sed  toelestis  vitae  labores,  per  tanta 
tcmpora  ad  stipendium  aeternitatis,  a  te  per  De^ 
gratiam  congregatos  unus  nequam  serpentis  sibilus 
disperserit,  et  te  solo  flatu  evacuans,  inanem  in  con- 
spectu  summi  Judicis  draco  vetemus  effecerit  :  et 


415 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLARiE-VALLENSIS 


416 


ubi  est  quod  Salvator  hoc  morbo  adhuc  laboran-  a 
Ubus  discipulis  ait,  Videbam  Satamm  quasi  fulgur 
decaslo  cadentem?  (Luc.  x,  18).  Ubi  est  quod,  facta 
huic  simili  conteolione  intcr  eos  quis  eorum  vide- 
retur  esse  major,  alibi  dicil :  Vos  autem  non  sic :  sed 
qui  major  est  in  vobis,  fiat  sicut  junior;  et  qui  prce- 
cessor  est,  sicut  ministrator  ?  {Luc,  xxii,  26.)  Ubi 
latet  absconditum  ab  oculis  memoriae,  quod  cxcelsus 
ille  ei  magnus,  cujus,  juxta  Psalmum,  magnitudinis 
non  est  finis  {Psal.  cxliv,  3);  el  qui,  juxla  Apo- 
stolum,  est  super  omnia  Deus  benedictus  in  soicula 
{Rom,  IX,  5),  servis  suis  non  se  praefereDS  vel  con- 
ferens,  sed  submiitens,  sequilur  et  dicit :  Ego  autem 
inmediovestrumsunifSicut  quiministrat  (Lwc.xxii, 
27.)  Gorripitur  apostolus,  ne  se  pra^ferat  apostolo :  et 
non  corripietur  monachus,  ne  sc  pra^ferat  monacho  I  B 
Supponitur  a  Ghristo  magistro  minori  discipulo 
major,  inferiori  superior  :  et  super  Gisterciensem 
ego  Gluoiacensis  elevari  conabor!  Submittit  se  suis 
discipulis  ipse  Ghristus  :  et  super  fratrem,  longe 
forsiian  meliorem,  tumentem  superbia  levabit  cer- 
vicem  christianus,  et  monachus?  Dejicit  se  majeslas, 
et  jactat  se  intirmiias  ?  Humiliat  se  celsitudo,  extol- 
litur  puU*edo?  Servit  Deus,  et  imperare  nilitur 
limus?  Et  quomodo  cecidisti,  frater,  de  gradu 
Regulae  tuse,  quo  te  conscendisse  gloriabaris,  c  ut 
monachus  omnibus  se  infcriorem  et  viliorem  non 
solum  sua  lingua  pronuntict,  sed  et  intimo  cordis 
credat  affeclu?  »  {Reg.  S.  henedicti,  cap.  7.)  Et  quid 
ullra  laboro?Non  est  nccesse  religiosis,  sapienlibus,  Q 
litteratis,  acrius  instare,  nec,  ut  vulgo  dicitur, 
Minervam  doccre,  vel  ligna  ad  silvam,  vel  aquam 
ad  fliimina  sive  mare  rlefcrre.  Inleiligil,  agnoscit 
uiriusque  vestrum  sapicniia,  sicut  sine  fide,  sic  et 
sine  charitaie  impossibilc  Deo  placere  :  nec  ali-  • 
quem,  humilitate  abjecta,  posse  eamdem  charitatem 
nisu  quolibet  retinere.  Undc  enim  humilitas  recedil, 
ibi  necessario  superbia  succedit  :  ubi  superbia  suc- 
cedit,  ibi  statim  et  invidia  acredit  :  ubi  invidia 
oritur,  confestim  chariias  moritur.  Nam  neque  eum 
cui  invidet,  invidus  potest  diligere,  ncc  in  non  dili- 
gente  charitas  aliquo  modo  permanere. 

29.  Propter  isia,  unde  abest  charitas,  abost 
humililas  :  el  unde  abest  humililab',  abcst  et  cha-  ^ 
rilas.  Hoc  docel  clare  et  Apostolus,  cum  dicil  :  Cha-  ■* 
ritas  non  osmulatur,  non  agit  perperam,  non  est 
ambitiosa,  Et  quia  nec  etiam  alienarum  rerum  ci- 
pida,  subdit :  Aon  qumrit  quce  sua  sunt  (/  Cor.  xiii, 
4,  6).  Inflationcm  ergo  omnem,  ambilionom  omncm, 
cupiditatem  omnem, avaritiam  omnem  oxcludii  cliari- 
tas  :  imo  per  charitatem,  juxta  sequentia  Apostoli, 
expellitur  lota  simul  iniquilas.  Jam  si  hanc  chariia- 
tem,quam  legcm  Ghristi  idcm  apostolusvocat  ((^a/a^ 
VI,  2),  vis,  frater  Cluniacensis,  frater  Cistenn<nsis, 
integram  conser\are;  si  pcr  ipsam  maximos  libi 
ihesauro^  in  coelo  recondcre,  si  reconditos  conser- 
vare;da  lotam  quam  potueris  opcram,etcausas,  non 
dico  eam  fugantes,  non  dico  cam  pcrimentes,  sed 
vel  parum  eam  Isedentes,  a  te  abige  :  si  expulssB 


redire  voluerint,  firmi  pectoris  redeuntibus  ostinm 
claude,  et  cohabitatricem  sempiternam  totis  sanclae 
animae  tuae  amplexibus  reiine.  Sublevabit  te  chari- 
las  ipsa  firmiter  relenta  ad  regna  coelorum,  quae 
nimia  ac  dulci  vi  sua  incliuavit  usque  ad  tcrras 
Regem  CiXilorum.  Fidelis  inde  testis  est  Apostolus, 
dicens  quod  propter  nimiam  charitatem  Filium 
suum  miserit  Deus  in  similitudinem  carnis  peccati, 
(Rom.  VIII,  3).  Gaudebis  perenniter  coram  Deo  cha- 
ritate,  et  gaudium  tuum,  sicut  ipse  promisil,  nemo 
tolleta  te  {Joan,  xvi,  22).  1995  quando  eritDeus  om- 
nia  in  omnibus,  quando  satiaberis  a  looginqua  esuric 
tua,  cum  manifesta  fucrit  gloria  ejus;  quando, 
cum  apparuerit,  similis  ei  eris ;  et,  per  hanc  cha- 
ritatem  ci  sempilerne  unitus,  videbis  eum  sicuti  est. 

30.  Jam  tandem  ad  vos,  mi  charissimo,  cui 
prsesens  epistola  mittitur,  stilus  recurrat :  ut  a  quo 
sumpsit  initium,  in  ipso  suam  fortassis  importu- 
nam  prolixitatem  iiniat.  Gausa  mihi  scribendi,  ut 
superius  professus  sum,  tesie  conscicntia,  sola  vere 
charitas  fuit  :  ut,  quantum  ad  utrumque  nostrum 
attinet,  flatu  collocutionis  eam  recalescerc,  et  in 
mutui  affeclus  solitas  vel  majores  flammas  erum- 
pere  cogerem.  Restat  ut  vos,  quem  lacteam  for- 
temque  columnam,  cui  innititur  monastici  Ordinis 
sedificium,  summa  providcntia  praeparavit,  et  velut 
rutilum  sidus  exemplo  verboque  non  solum  monu- 
chis,  sed  et  toti  latina;  Ecclcsiae  nostro  teroporc 
insigniter  iucem  donavit :  restat,  inquam,  ut  totam, 
quam  potueritis,  huic  divino  operi  dctis  operam, 
et  unius  nominis  et  Ordinis  maximas  congrega- 
tionos  nequaquam  ultra  dissidere  paliamini.  Stu- 
dui  ego  semper  ut  sanctos  illos  congrogationis 
veslrae  monachos  nostris  fratribus  commendarem, 
et  ipsos  illis  perfectae  unione  charilalis,  si  ficri 
posset,  etiam  inviscerarem.  Hoc  publice,  hoc  priva- 
lira,  hoc  in  magnis  nostrorum  convenlibus  facere 
non  neglexi;  et  ut  rubiginem  illara  livoris  cl  /cli 
contrarii,  quae  interiora  viscerum  latcnter  rodtre 
solet ,   eraderem,   modis  quibus    potui ,   laboravi. 

31.  Instate  et  vos,  pro  magna  illa  gratia  a  D  o 
vobiscoilata,  agro  communi :  ut  sifut  uullus  post  vos 
nostris  diebus  plura  ulilia  in  illo  plantasse  probatu»', 
ita  laudabili  studio  et  industria,  omne  saiis  ulilihus 
contrarium  avellatur.  Expellite  sablimi  ilfa»  el  <'x 
Spiritu  Dei  flammante  eloquio  ab  eorum  cordibus, 
ut  milius  loquar,  puerilera  illam  spraulationem,  a 
lingua  suNurraiionem  :  et  loco  istorum ,  velint, 
nolint,  frateruam  ingerite  dilectionem.  Non  segre- 
get  ullra  greges  vestros  a  nostris  gregibus  usuuni 
diversitas,  colorum  varietas  :  sed  a  sumtia  unilale 
derivata,  corrupla  reparans,  discissa  redintegrans, 
divisa  vivificans,  univcrsa  unial  charilas.  Sic  plan*^, 
sic  drcet  ut,  quibus  est  unus  Dominus,  una  fides, 
unum  Baptisma,  quos  conlinet  una  Ecclcsia,  quos 
manet  una  perennis  et  beaia  vita  ;  eis  quoque,  ju>la 
Scripturam,  sit  cor  unum  et  anima  una  {Act.  iv,  32). 
Misi  gemmeo  amico  salis  gemmam,  cujus  corpora- 
lem  usura   vobis  utilera  olira  audivi,  et  rujus  spe- 


417 


EPISTOLiE. 


418 


cialem   inlellectum  suprascriptis  neccssarium   esse  a  praecipilare  verbum  quod   ad   rem  non  pertinet 

iu_.  _...  •  ^y^  levitate  uti  inlendam,  aut  nugari  delectet,  prse- 

sertim  apud  vos,  qui  videmini  columnae  Ecclesiae  : 
sed  ex  abundantia  cordis  os  loquilur,  et  veritas, 
dolore  urgeme  intrinseco,  tacilurnitalis  impatiens 
prorurapit  in  medium.  Mei  enim,  dico  vobis,  pene 
moti  sunt  pedes,  pene  effusi  sunl  gressus  mei,  quod 
exsecranda^  ut  videtur,  conversione  lam  frequenler 
sapientiam  vincit  malitia.  Adduntur  ubique  cornua 
impiis,  ct  cxarmatur  justitiae  zelus  :  et  non  est  qui 
facere  bonum,  non  dico  velit,  sed  possit.  Superbi 
ini(iue  agunt  usqucquaquc,  et  nemo  audet  mutire 
coutra.  Kt  ulinam  vel  innocentia  tuta  esset,  ct  jus- 
tilia  ipsa  suimel  sufficcrel  defensioni.  Quid  peccavit 
abbas  Latiniaceuiiis?  (612)  An  quod  bonus  monachus. 


|Utavi.  Nam  quamlibct  muilos  el  preliosos  appara- 
tiis  virlulum  suaruni  seleriii  Kegis  meus»  si  sine 
f  alerni  amoris  salc  intuleriul,  ut  insulsi  reji- 
«•.icnlur  :  si  hoc  >ale  oos  condierint,  epulai  jam  pla- 
ccnles  cuii  offerenlibus  adiuittcntur.  Nam  qui  in 
loge  sua  nu  lum  sacrilicium  siue  sale  suscipii,  nul- 
iius  munus  virtuiis  sine  tali  condimento  sibi  pl.iccre 
o^lendit,  elc. 

EPISTOLA  GCXXX. 

AD   TRBS  EPISCOPOS    OSTIENSEM,  TUSCULANUM, 
PR.ENESTINUM   (609). 

Monet  illos  efficii,  ut  a  Christi  grege  in  episcopatu 
Metensi  lupos  arceant, 

Ad  hoc  vos  Dcus  in  sublimilate  posuit,  ut  tanto 


majori  Ecclcsia?  sua^  uiiliiati  vivatis,  quando  in  ea  B  et  melior  abbas  ?  quod  bonae  opinionis,  et  melioris 


einincnliori  auclorilate  praeestis.  Alioquin  deponet 
illo  1$!^  Paterfamilias  poteutes  de  sode,  qui  pro 
accopta  potestate  inventi  fuerint  suis  utilitatlbus 
dcfuisse.  Quania  sustineat  sponsa  Christi  damna 
iu  episcopatu  Metensi  (610),  etsi  nos  ampiius  hor. 
rcmus,  quia  viciniores  sumus,  iamen  et  vos  arbitror 
non  lalere.  En  quantus  lupus  iilud  ovile  Christi  tum 
insidiis,  tum  manifeslis  assuilibus  quotidie  molitur 
irruujpere,  ei  disperdere  ovcs  Christi  sauguine  con- 
gregaias.  Idque  non  ab  heri  et  nudiustertius,  sed 
ox  quo  adhuc  fucrat  lupicellus,  non  cessat  iilum 
dominicum  grcgcm  quibus  potest  viribus  infestare, 
et  vaslare  rapinis,  incendiis,  homicidiis.  Kgo  itaque, 


est  vita;  ?  An  quia  monaslerium,  cui  praeest,  et  de- 
coravit  religionc,  et  bonis  temporalibus  ampliavit, 
et  bonorum  fratrum  numero  cumulavit  ?  En  sanguis 
iste  de  manu  ejus  exquiritur.  Si  crimen  est  accep- 
tum  csse  Deo  et  hominibus ;  tollatur,  et  crucifiga 
tur.  Negari  enun  non  potest  hoc  illum  esse,  coelo 
et  terra  testibus.  Si  qrimen  est  esse  hospitaiem, 
benignum,  sobrium,  castum,  humilem;  decidat 
merito  ab  inimicis  suis  inanis.  Revera  namque  et  in 
his  excusari  non  potest,  convincentibus  se  proprise 
vitae  sanctitate,  et  famae  gloria. 

2.  At  imponitur  ei,  noluisse  suscipere  nuntium 
domini  mei.  Prorsus  gravis  offensa,  si  ita  est.  Non 


quod  in  mc  est,  demonslro  iupum,  insligo  canes  :  r  negat  abbas,  hominem  qui  mittebatur  in  Angliam 


jam  quid  iutersit  vestra,  vos  vidcritis ;  meum  non 
ost  docorc  doctores. 

EPISTOLA  CCXXXI. 

AD  EOSDEU  PRO  ABBATB   LATINIACENSI   (611). 

Innocentiam  abbatis  asserit  ac  tuetur,  et  capita 
accusatimum  in  eum  producta  diluit.  De?iique 
zclum  disciplince  religiosce  in  ipsis  requirit, 

1.  Vobis  audco  loqui  quidquid  in  buccam  ?encrit. 

Nam  otsi  oportuerit  sustineri  modicum  quid   insi- 

pioniico   meio,    geret   mihi    procul    dubio   morem 

bcncvolenlia   vc^^tra,  quae  sapientibus  el  insipien- 

tibus  dcbilrix  cst.  Et  hoc  dico,  non  quia  cogitem 

(609)  Nomina  habet  titulus  epistolae  219  Alberi- 
cum,  Stcphanum,  et  Igmarum.  In  paucis  manuscri- 
ptis  h»^c  epislola  rcpcritur,  ut  in  Compendiensi. 

(610)  Vide  epistolam  178. 

(611)  Laliniacum,  dioecesis  Parisiensis  ad  Matro- 
nam,  ubi  monaslorium  a  sancto  Furseo  abbate,  ju- 
vantc  Erchinoaldo,  condilum ,  instauratumque  ab 
Ileriberto  il  Canipania*  comite,  qua  de  re  diploma 
Roberli  regis  oxstat  in  libro  sexto.  De  re  diploma- 
tica,  n.  151.  Eccicsia  Latiniaccnsis  celebris  et  fa- 
mosa,  oliin  sanclilatc  et  rehgione  tlorens  dicitur  in 
littoris  capituli  genaralis  nostrorum  monachorum, 
de  quibus  mox  agomus. 

(612)  lu  chartario  Sancti  Martini  de  Campis 
inveuinius  Gaulridum  abbattm  Laliniacensem  an- 
no  1122,  Arnulti  abbatie,  qui  anno  1106  obiil, 
succcssurem.  Anno  1224,  ut  in  Romano  codice  Val- 
licellaiico  bibiiothcca}  logimus,  Radulfus  abbas  Lali* 
niaci  factus  est :  de  quo  Hermannus  monachus  Lau- 
dunonsis  in  libro  tertio  De  miracuhs  B.  Marise,  eap. 
18,  ubi  a  comes  Campaniae  Theobaldus,  consilio 


cum  essct  honorifice  susceptus  hospitio,  quaerere 
loqui  cum  eo  ;  sed  paranti  exire  intervenit  Humber* 
tus  prsepositus,  dicens  se  potius  exiturum,  et  ho- 
mini  vicc  ipsius  satisfacturum.  Si  quo  minus  quod 
oportuit,  actum  fuit  cum  viro ;  cujus  culpa  fuerit, 
vobis  relinquimus  judicandum.  Accusatur  item  quod 
lilteras  domini  Papse  praedicto  Humberto  violenter 
abstulerit,  et  diruperit.  Sed  exstant  lilterse  integrse 
et  bullalae  :  nec  vi  eas,  sicut  mentitur,  amisit,  sed 
sponte  dimisii,  consilio  997  utique  comitis  Theo- 
baldi  (613),  et  nostro.  Dicitur  quoque  quod  quosdam 
monachos  in  captionem  posuerit.  Atque  id  quidem 

domni  Norberti ,  quemdam  csenobii  Santi-Nicolai 
in  silva  Vosago  >  (forte  Voago,  rectius  Yedogio^ 
D  dia'ccsis  Laudunensisj  «  monachum  nomine  Radul- 
fum,  Latiniaccmi  ditissimo  morjaslcrio  praefecisse 
abbatem  :  »  cui  haec  convenire  non  dubitamus, 
Obiit  aiiuo  1148,  ex  codice  Valiicellano,  eioue  Go- 
dtfridus  successit,  Galfridus  cictus  in  Charlaiio 
Sancti-Martini  de  Campis,  mortuus  anno  1162.  Con- 
tra  hunc  duas  habes  lilteras  capituli  gencralis 
nigrorum  n.onachorum  :  unas  ad  Adriaiium  III, 
alteras  ad  Alexancirum  iiid(m'III,  in  hujusce  tomi 
Appendice  relatas. 

(613)  Tbcobaldus  Magnus,  Campaniae  comcs,  La- 
tiniaci  advocatus,  ibidcm  srpultus,  ad  cujus  tumu- 
lum  lUnricus  comes  ojus  lijius  lampadem  instituit, 
IX  libro  sexto  De  rc  diplomatica,  n.  206.  Henricus 
ijbi  \crsabatur  aliquando,  ut  patet  ex  Sugerii  epi- 
stola  120.  De  Thcobaldo  in  nolis  ad  e^istolsm  37,  et 
apud  I^alduinum  de  Avcsniis,  in  hpicilegii  tomo  vu 
pag.  584,  ubi  Latiniaci  jacere  dicitur. 


419 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLENSlS 


420 


falsam.  Sed  si  quosdam  turbatorcs  ei  coDspirato-  j  sanctis,  quos  ego  novi  quia  sancli  et  veridici  sunt, 

•    j*  1      I      j*  *  *«  * I        •••     I     "■  ...         ,  ,  t     «       « 


res  in  diversa  clauslra  divisit,  nc  simul  posili  plus 
nocerent,  quis  hoc  reclc  judicanles  reprehendat? 
Jam  de  terris  et  bonis  ccclesise  quasi  dislractis 
et  alienalis,  et  datis  ab  co  cognatis  suis,  coram 
venerabilibus  cpiscopis  Suessionensi  et  Autis&iodo- 
rensi,  comilcque  Theobaldo,  advocaio  utique 
monastcrii,  salis  responsum  est,  et  adhuc  respon- 
detur,  sic  illum  dedisse  suis,  quomodo  alienis,  id 
est  ad  eumdcni  ccnsum  vcl  consueludincm. 

3.  Porro  autem  a  sa^culo  non  esl  auditum  quod 
iQonachus  rebellis,  superbus,  ambitiosus,  privilegium 
propriae  libertatis  ex  apostolica  auctoritale  morue- 
rit.  A  lempore  Juda3  Iscariotis  non  est  invenlus  si- 
milis  illi,  qui  sic  insurgeret  in  magistrum,  ct  tra- 


et  omnes  illae  pariter  conlinent  tam  laudcs  et  prae- 
conia  hujus,  quam  illius  horrendas  blasphemias, 
qucm  accusat. 

EPISTOLA  CCXXXUr. 

AD  ABBATEM  JOANNElf  DE  BUSAiO,  QUI  ABBATIAlf  SITAlf 
(618)  RELIQUERAT,  ET  ABIERAT  IN  SOLITUDINEM. 

Blande  euin  revocat  a  solitudine,  ad  quam,  dimisso 
monasterii  regimine,  se  contulerat. 

Filio  charissimo  Joanni,  fraler  Bernardus,  in  spi- 
fitu  ambulare,  et  timorem  Domini  non  dcrelinquere. 

1.  Dicere  non  possum  in  quanta  amaritudine 
animse  mesc  et  tristitia  cordis  scribam  ad  te,  Joan- 
ncs  /$9S  charissime,  pro  eo  quod  me  video  in  tot 


deret  sanguinem  justum.  Felix  magister,  cui  cum  B  scriptitationibus  meis  proficerc  nihil,  quia  non  capit 


Blagistro  omnium  communis  prophelica  illa  vox 
est :  Homo  pacis  meoit  in  quo  sperabam,  qui  edcbat 
panes  meos,  magnificavit  super  me  supplantationem 
{PsaL  XL,  10).  El  olira  quidcm  eratis,  contra  apo- 
stolum  Petrum,  dominantes  in  clerum  (/  Petr.  v,  3); 
imo  et,  conlra  coapostolum  ejus  Paulum,  domina- 
bamini  fidei  totius  orbis  (//  Cor.  i,  23)  :  at  nunc 
novum  aliquid  addidistis,  usurpantcs  amplius  et  in 
ipsam  religionem.  Quid  reslat,  nisi  ut  adjiciatis  et 
ipsis  Angelis  sanctis  dominari  ?  Nisi  quod  in  hoc 
posterior  Judas  priorem  vicissc  versuiia  et  fraude 
vidctur  :  quod  cum  illius  facinus  condiscipuli  hor- 
ruerint  UDiversi ;  iste  callidior  potuit  ad  conniveni 
dum,  imo  ad  favendum  suse  malitiae,  non  quoslibel, 


in  te  sermo  meus.  Scripsi  semel  et  denuo,  nisi 
fallor  (619)  :  et  exigentibus  peccatis  meis  in  nallo 
adhuc  respondct  mihi  labor  meus.  Ecce  tertio  jacto 
semen,  Deum  omnipotentem  dcprecans  ut  non  re- 
vertatur  ad  me  vacuum,  sed  prosperetur,  et  faciat 
ad  quod  illud  mitto,  laelificans  nos  tandem  aliquando 
de  fructu  tua3  obedientiae  et  saiulis.  Si  audieris  me, 
imo  si  exaudierit  me  Dcus,  lucratus  sum  filium 
menm  :  si  non,  convertam  me  dcnuo  ad  arma  con- 
sueta^  oraliones  videlicet  et  lacrymas,  non  quidem 
contra  te,  sed  pro  te.  Luxi,  et  lugebo,  ct  anxia  Ira- 
ham  suspiria  ex  imis  visceribus  pro  meis  visceribus. 
Quis  det  te  mihi  fratrem  meum  sugentcm  ubera 
malris  mcae?  quis  revocet  te  mibi  in  illam  quietem 


sed  ipsos  Apostolorum  principes  circumvenire.  Non  C  ^^^^U  concordiam  morum,  societatem  spirilus,  se- 


imputo  domino  meo  (614),  cui,  tanquam  homini, 
subripi  potuit ;  cl  hoc  oro,  ne  Deus  imputct.  Absit 
autcm,  ubi  vcritatem  agnoveril  ut  pra^valeat  tam 
exsecrabilis  maligni  hujus  sacrilcgusque  conatus  I 
Et  ego  de  hac  re  ad  ipsum  quoque  solilo  ausu 
scripsissem,  si  non  sensisscm  ipsum,  quidquid  scri- 
bimus,  minus  solito  acceptare  (615).  Quaeso,  dolete 
vos,  qui  monachi  estis  (616),  vicem  magistri  veslri 
beati  Benedicti  :  cui  jam,  ut  videtis,  prope  est  ut 
ubique  contradicatur,  cl  pcrcat  omnis  vigor  mona- 
sticse  disciplinse,  monachis  adversus  abbates  suos 
cornua  sumenlibus  de  raanu  forti. 

EPISTOLA  CGXXXU 

AD  EOSDEM. 

Contra  abbatem  Sancti  T/ieofredi. 
Si  vera  sunt  quse  audislis  de  abbate  Sancti-Theo- 
fredi  (617),  non  polestis  ca  dissimulare  sine  periculo 
vestro,  et  propter  officium,  et  propter  conscicntiam. 
€onscientiam  dico  non  lantum  veslram,  sed  etiam 
aliorum.  Sunt  autem  vorisimilia,  crcdo  qiiod  ct 
vera.  Verax  est  enim,  qui  tesliraonium  perhibel  de 
his,  praesenliura  lalor.  Unde  hoc  quoque  sciam 
qusrilis?  Fascem  tcnco  littcrarum  missarum  a  viiis 

(614)  Innocentio  pontifici. 

(615)  Vide  epistolam  218. 

(616)  Quippc  Albericus  Ostiensis,  ct  Ymarus  Tu- 
sculanus  Cluniaccnses  erant ;  Stephanus  Pncnesti- 
nos,  Clarai-Vallensis. 


renitatcm  conscientia;,  in  qua  te  aliquando  tenui  et 
possedi? 

2.  £t  nc  quod  ex  me  detrimentum  in  aliquo 
patiaris  seu  impedimentum^  illud  falsum  cssc  non 
dubites,  quod  tibi  a  nescio  quo  vel  quibus  falsiloquis 
persuasum  audivimus,  qcia  ego  videlicet  cogitarem 
sine  ratione  et  judicio  te  a  regimine  fralernarum 
animarum,  quod  tibi  credideraro,  submovere.  Non 
est  hoc  verum  :  scd  audi  potius  de  hac  re  paucis 
quod  vcrum  est.  Hoc  et  si  voluissem,  non  licuissel, 
el  si  licuissct  (ut  dc  propria  conscientia  loquar), 
ego  nullatenus  voiuissem.  Ilaec  veritas.  Si  ergo  hoc 
tolum  fuit  quod  avcrtit  cor  tuum;  veritale  com« 
perla  quid  rcstat,  nisi  ut  resipiscas,  redcas  ad  te, 
Q  rcdeas  ad  nos,  arguas  insuper  te  ipsum  ievitalis  et 
credulitalis  incaula^?  Si  enim  tantum  potuit  una 
malcdicta  suspicio  ad  te  alienandum  et  prxcipitan- 
dum;  quanto  magis  nunc  absoluta  certiludo  valere 
debet  ad  erigendum  et  revocandum  te!  Turpe  est 
tibi  falsitale  posse  seduci,  et  veritate  reduci  non 
posse.  Habeat  sane  veniam  acquievisse  ad  tempus 
palliata;  falsitati  :  at  vero  deprehensa?  jam  et  nu- 
datai  acquiescere  adhuc,  imo  etiam  non  multum 
irasci,  quantum    confusionis    habet?    Quamobrem 

(617)  Ordinis  S.  Bened.  in  diceccsi  Podiensi. 

(618)  Ordinis  Cisterciensis  iu  Briiannia  Minori, 
dioecescos  Nannclensis,  filia  Ciarae-ValliSy  fuodata 
anoo  1135.  Vide  epistolam  116. 

(619)  Non  exstant  bas  litterse. 


421 


EPISTOL^. 


422 


5,    si  vis  nos  vel  Deum  po-  g  non  decuit,  vel  quomodo  non  decuil  (620),  non  tam 
quod  subreptum  cst  tibi,  mi-      nos  la»sit,  quam  se  ipsum.  Magis  namque  ita  scri- 

btnilo  suam  prodidit  lcvitatem,  quam  uostrum  de- 
preiieudit  ermrcm.  Qumquamctsiia^sisset  inaliquo, 
nostrum  tani-  u  non  crat  reponcre  malum.  Atlendens 
proinde  uon  <|uod  illo  mcrctur,  scd  quod  me  decet, 
donari  juvcui  ciiam  a  vobis  lianc  culpam  rogo  et 
suj^plico,  qua;  magis  gloriolam  quam  malitiara 
rodulere  vidctur  :  iia  timen,  ut  manum  deinccps 
inhibeat  a  scribcndis  Iractandisve  quie  supra  ipsum 
esse  consiileriL  Nam,  ul  liquido  salis  apparet,  in  hoc 
cxiguo  quod  prajsumpsit,  opus  crat  slilo  et  animo 
m  ituriori.  Ccriuni  euim  sit  vobis,  hominem,  licet  ia 
brevi  pagina,  aut  non  scripsissc  ut  sensit,  aut  non 
scnsisse  ut  dcbuit. 

.    EPISTOLA  CCXXXV  (621). 

AD   DOUINUH   PAPAM  COELESTlNUlf,  PRO  INTRUSO  BBO- 

RACb^T<iSI. 

Aurtoritatem  sedis  apostoliece  adversus  infamem  ei 
simoniucum  Eboracensis  Ecclesiw  invasorem  im- 
ploral. 

1.  Oportat  vos  sccundum  justitiam,  qua;  ex  legc 
est,  suscitare  semen  fratris  vestri  dcfuncti.  Quod 
dignc  implcbitur,  si  papa)  Innocentio,  cui  in  baere- 
ditate  Domini  successistis,  et  defenditis  bene  gesta, 
et  minus  adimpleta  pc;  ticitis.  Prae  manibus  est  in 
quo  id  liceat  experiri.  Causam  Eboracensis  Ecclesiae 
per  eum  fuisse  decisam  quis  nesciat  (622)  ?  At  quo- 


irasci  et  noli  peccare 
tius  non  irasci.  Nam 

scraUoncm  ma^is  quam  iu'liguationcni  mcrctur. 
Nimirum  homo  es,  navigans,  cicut  et  omnc  huuia- 
num  gcnus,  in  hoc  mari  maguo  ct  spatioso  mani- 
bus,  ubi  rcplilia,  quorum  non  est  numerus.  Quis  se 
jactet  in  co  assiduis  nou  impelli  vcntis,  non  jaclari 
tluclibus?  No.jiis  tc  naufraj^asse  in  eis,  pcricuium 
m  falsis  fratribus  iucidisse.  Iterum  dico  :  ha'C  vcri- 
tas.  Deccptus  fuisti,  ct  spiritus  mendax»  in  ore 
pseudoprophctarum  supplantavit  te. 

3.  Scd  ccce  evauuit  falsilas,  luce  vcritatis  oborta. 
Si  adhuc  (quod  absil!)  pergis  in  tua  obslinatiouc 
persistcre;  ego  le  intcrim  uon  judicabo,  est  qui 
quaerat  et  judicel.  Ego  autem  parco  tibi,  dissimulans 
ct  diffcrens  interim  in  virga  venire  ad  te.  Porro  in  B 
misfricordia  et  S])irilu  mans.ietudiuis  allicere  te 
nobis  curabo,  si  potero  :  nam  id  mihi  senlio  fami- 
liarius  esse,  el  tihi  persuasibilius  fore  non  dubito. 
Illum  sanc  cvaginaro  supcr  te  gladiura  non  cuncta- 
bor,  qui  in  matcrno  mco  peclorc  jacct  reconJitus; 
conhnuus  utique  dolor  cordi  meo,  et  crcberrimi  ad 
Deum  gemitus  pro  te,  doncc  venias.  Quod  si  omnes 
hujus  tara  pie  fcrienlis  eusis,  sccundura  duritiam 
luara  et  cor  impocnilens,  fruslraveris  ictus,  nec 
possit  quandoque  diccre  anima  lua.  Quia  vulnerata 
charitate  ego  sura;  tu  dc  te  videris  :  nam  non  so- 
lum  jam  veritas,  sed  ct  charitas  liberabit  nos.  Scd 
quid  dixi?  Quomotfo,  raiser,  quomodo    liberabor, 


offusis  viscehbus,  filio  pereunte?  Non  quiescet  affec-  C  ^^^^  cxseculioni  mandatum  sit  quod  egressum  est 


ius,  ctsi  nou  sequatur  effectus  :  non  scdabitur  dolor, 

non  cessabunt   lacrymic.   Exhibebo    tibi,    (luamdiu 

vixero,  alierum  Samuclem  :  tu  utinam  nou  altcrura 

Saulem  mibi.  Rogabo  te,  rogabo  pro  tc,  ut  venias. 

Veni,  vcni,  ])riusquam  moriamur  :  ut  qui  dileximus 

nos  in  vitci,  in  morte  iion  separemur. 

!?tO  EPISTOLA   CCXXXIV. 

AD   IIERBERTUM    ABBATEM    SANCTI  STEPnANI 

DIVIOTSENSIS. 

Tcmcrarioi  scriptionis    culpam  Joanni  condonari 

rogat. 
Si  fralcr  Joannes  dixit  in  nos  vel  scripsit  quod 

(620  Joannos  islc  canonicus  erat  regularis  in  ec- 
clcsia  Sancii-Slcphani  Divionen>i,  ubi  llerbertus 
abbas,  de  <pio  in  epi^tola  59.  Quid  sit  illud  de  quod 


de  labiis  tanti  viri,  uiinam  nescirctur.  Quis  dct  ut 
non  anuunlielur  in^Gcth,  neque  in  compitis  Asca- 
lonis  ?  (//  Rey.  i,  20.)  Sod,  ut  verbum  abbreviatura 
faciam  auribus  occupatis,  audiat  paucis  dominus 
meus  quid  dictum  fuerit,  et  quid  factum  teneamus. 
Cum  in  multis  accusaretur  is  qui  sibi  vindicare 
electiouem  in  pra^fata  Ecclesia  irapie  cupiebat, 
tandera  omnis  controversia  ad  tcslimonium  yiri 
illustris  VVillclmi  (623),  ipsius  Ecclesise  tunc  decani, 
conquiescere  jussa  est  :  ut  nisi  capitulum  intru- 
sionis,  quod  liuic  inter  csetera   impingebatur,  ille 

cravit,  scd  pctentem  Roma  pallium  Papa  rejicit* 
Qua  rcpulsa  rex  olfensus,  Henricum  a  Pontifice  con- 
firmatum,  et  pailio  donatum  rccipere  renuit.  Quin 


scripscrit   conlra    Bernardum,  non  liquet.    Neque      regis  ad  exemp!um  compositi  cives  el  subditi,  pa- 
cnim   j.ulamus    cum  esse  Joannem  Cornubiensem,  D  storcii  non  admiserunt.  Tandem  placato  rege  Hen- 

'' '  '  '" -"      ricus  a  suis  susceptus  pnefuit  decem  annis,  mor- 

tuus  anno  1153  Sherbonia;.  Interea  Willelmus  apud 
Ilenricum  Wiutoniensem  degebat.  Sed  cognita  Eu- 
genii  pontificis  et  Bernardi,  necnon  Hennci  archl- 
Cfiscopi  morte,  Romam  mox  contendit,  ei  ab  Ana- 
stasio  Eugcnii  succcssore,  opc  Gregorii  cardinalis, 
voli  tnm  demura  facilc  factus  compos,  confirmatio- 
nem  et  pallium  obtinuit.  Sed  pauco  lempore  super- 
stes,  anno  1154  defunctus  cs^  Don  sine  suspicione 
veneni  propinali.  Hunc  in  sanctorum  numerum  re- 
latum  meminit  Goduvinus,  et  ad  sepulcrura  ejus 
crcbra  pairati  miracuia.  Sed  addit  idem,  «  quod 
crcdere  cui  cordi  cst,  memincrit  hunc  qualemcun- 
que  divum,  a  divo  cerle  Bernardo,  aut  ejus  saltem 
opera  cxauctoratum,  ct  praesulatu  expulsum.  t  De 
negotiis  Ecclcsise  Eboracensis  confer  epistolas  238, 
240,  252  346  seq. 
(623)  Yocabatur  is  WlUelfflus  a  Sancta-Barbara, 


Abulardi  discipulum,  de  (juod  Chesnius  in  notis  ad 
Abalaidum,  pag.  1159.  An  hicde  Conceptione  scri- 
psil? 

(G2i)  Scripta  anno  Christi  1143. 

(622j  Stalus  cau<?e  narratur  a  Willemo  Neubri- 
gensi,  De  robus  Augl.  libro  i,  cap.  17;  a  Francisco 
(joduvino,  lihro  De  cpiscopis  Auglia^,  seu  inter  Ebo- 
racens.  ii.  29;  a  Rog.  Ilovcd.  posleriori  parte  Anna- 
lium.  Uem  paucis  accipo.  Anne  1140  obiit  Thursti- 
nus  (alii  Thurslanum  vocant;  Willelmus  Ncubrigcn- 
sis,  Tnisiirium  :  vidc  Ivonem  Carnoiensem,  epi- 
slola  21-k,  ct  ibidcm  Jureii  iiotas),  archiopiscopus 
Ebor.icoiisis.  Eleclio  successoris  discordibus  votis 
agilaia  cst,  aliis  Willelmun  Stephani  regis  nepo- 
tem,  Eboraceiisis  Ecclcsiic  ihcsaurarium ;  aliis  Hen- 
licum  Murdach,  abbaiem  Foutanensem,  B.  Bernadi 
quondam  in  Clara-Vallc  discipulum,  eligentibus, 
Wiilelraum  Henricus  Wintonieosis  episcopus  conse» 


423 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLBNSIS 


424 


propria;  raanus  juramenlo  amovcret,  suis  omnino 
conalibus  lanta  frustraretur  ambilio.  Hoc  auiem  non 
ex  jmlicio,  sed  ex  mijericordia  :  sic  enim  rogiive- 
ral  ipse.  Mitissima  plano  sententia,  quippe  cuni  dc 
plurimis  ot  pessimis  pulsarelur,  quae  uullatonus 
propulsaro  valfbat.  Sed  ntmam  vel  ip^a  stet.  Quid 
enim  si  non  sufficit  juri,  dummodo  sulficiat  Eccl-siie 
liberalioni?  Non  causaniur  sentenliai  remissioiiem 
quse  nil  nocuit.  Neque  enim  profuit  adversario  etsi 
largior  indulgentia,  qui  ne  ipsum  quod  ultro  spopon- 
deral,  implere  praivaluit.  Nam  de  quo  praesumere 
visus  est,  dcfecit  ei,  ne  siui  ipsi  deficeret  pejerans. 
Quando  enim  vir  bonus  attestarctur  homini,  quem 
rumor  pul)licae  opinionis  ei  operis  veritas  detestatur  ? 
Quid  ergo  ?  Ille  noa  juravil,  et  iste  episcopus  esi. 

2.  0  rom  ignorantia  omoium  dignam,  et  peipe- 
tuo,  J^30  si  fieri  posset,  silentio  compriaiendam  I 
Verum  id  sero.  Ileu  !  nolus  est  orbi  triumphus  dia- 
boli.  Ubique  pertonat  plausus  incircumcisorum  el 
planctus  bonorum,  pro  eo  quod  videatur  sapientiam 
viciase  raalitia.  Monslratur  digito  raatris  Ecciosiae 
turpitudo  :  patris  Innocentii  vcrenda  irridentur,  de- 
nudata  a  s(  rvo  nequara,  quoniam  moituum  putat  : 
sed  vivit  iii  vobis.  Si  is  exitus  imminebat,  cur  e 
longinquo  Romam  est  pertracta  causa  spurcissima, 
umbra  mogis  et  angulo  digna  ?  cur  lanta  mari  terra- 
que  a  muitis  assumpta  fatigatio  ?  cur  a  finibus  terrae 
evocaii  viri  religiosi  qui  oum  ac  usarent,  et  paupe- 
rum  Chiisii  marsupia  longi  itinoris  expensis  cx- 
hausla  sunt  ?  Non  poterat  episcopari  lurpis  infaniis- 
que  i»ersona  (quod  invitus  dolensque  loquor),  nisi 
quic  in  illo  horrobat  Anglia,  Fiancia  abominabalur, 
etiam  Roma  cognosceret  ?  Quani  melius  in  Romana 
curia  causa  ejus  minime  ventilata  fuisset  et  non 
langcret  vel  sacra  limina  generalis  alque  horribilis 
fetor !  Quam  lolerabilius  ignorasset  apostolica  Sedes 
tam  inlolerabile  malum,  quam  tolerat  manifestum? 
Quid  islud  temeritatis  fuit?  Publice  infamatus,  ante 
judicem  accusatus,  nec  purgalus,  imo  et  convictus. 
et  sic  consecratus  est.  Yidcrit  qui  hic  manum  ]»ost 
ista  imposuit,  an  magis  exsecratus  (624)  dicere  de- 
buerim.  Non  (uim  negabit  sic  se  ista  habere,  non 
negabit  sic  se  ex  littcris  apostolicis  'ad  se  pro  hoc 
ipso  directis  eadem  comperisse.  Dicat  forte  aliquis, 
quia  non  est  datum  judicium,  non  fuissc  convictum. 
Ego  dico  et  confessum.  Nam  qui,  ut  judicium  cva- 
dcret,  ultro  elegit  ad  teslimonium  Willchni  decani 
confugerc  :  illo  sibi  defii  iente,  quid  nisi  judicio  suo 
a  causa  decidit,  ore  proprio  condemnatus  ? 

3.  Quae  cum  ita  sint,  videte,  domine  Pater,  ne 
decliuet  cor  vestrum  in  opus  malitiae,  quoniam,  se- 
cimdura  prophetam,  declinantes  m  obligationem  ad- 
ducet  Dominus  cum  opeiantibus  iniquiiatem  (rsal. 
cxxviv,  5).  Alioquiu  quod  consilium  datis  miseiii 
abbatibus  illis,  quos  ad  accusandum   eum  vocatio 


/^  apostolica  Romam  traxil ;  sed  et  aliis  quam  pluri- 
bus  ex  illo  episcopalu  viris  religiosis  ?  sintne  obe- 
dituri  huic,  et  sacramenta  accepturi  ab  bomine  bia 
iiitruso,  primo  quidem  perRegem,  deindeper  Lega- 
tuni?  Quippe  qui  illum  in  sanctuarium  Del,  contra 
jus  ct  fas,  contra  mandatum  summi  Pontificis,  in 
itijurlam  summae  Scdis  et  totius  Romanae  curiae,  cum 
non  potuit  per  ostium,  fodit  argenteo,  ut  aiunt,  sar- 
culo,  undc  impudenter  intrusil.  Ante,  ni^^i  fallor, 
suis  sedibus  exsulabunt,  quam  dare  acquiescant  ma- 
nus  idolo  huic,  nisi  vestra  violenta  auctorilas  obvi»- 
rit.  Caeierum  quam  sanctiori  vestroquc  apostolatu 
digniori  zelo  gladium  Phinees  in  confusiooem  dao- 
rum  tam  turpiier  fornicantium  stringeretis,   quam 

P  tot  sanctos  aut  dc  suis  fugere  locis  permittitis,  aut 
conlra  conscientias  suas  cogitis  remanere? 
EPISTOLA  CCXXXVI  (625). 

AD  TOTAM  CURIAlf  ROMANAM. 

Unde  supra. 
Dominis  et  patribus  reverendis,  episcopis  et  car- 
dinalibus  curiae,  frater  Bernardus  Clarae-Yallis  vo- 
catus  abbas,  salutem  et  nostras  qualescunque  ora- 
tiones. 

i.  Omnibus  scribendnm  fuit  de  eo  quod  speclal 
ad  omnes.  Nec  vereor  ne  forte  praesumptionis  ar- 
guar,  quippe  qui,  licet  omnium  minimus,  tamen 
931  Romanae  curiae  injuriam  a  me  non  judico  alie- 
nam.  Urimur  assidue,  dico  vobis,  urimur  graviter 
nimis,  ita  ut  nos  taedeat  etiam  vivere.  In  domo  Dei 

C  videmus  horrenda.  Et,  quia  corrigere  nos  non  possu- 
mus,  saltera  suggerimus  his  ad  quos  spectat.  Si 
quidcm  emendaverint,  bene;  sin  auiem,  nos  animas 
nostras  liberavimus  :  vos  excusationem  non  habd- 
bitis  de  peccato.  Non  ignoratis  prolatam  esse  sen* 
tentiam  a  doraino  papa  bonae  memoriae  Innocentio, 
cum  vestro  et  Romanae  curiae  generali  assensu,  irri- 
tam  esse  Willelmi  Eboracensis  electionem,  imo  in- 
trusionem,  nisi  Willelmus  alter,  tunc  decanus,  quod 
objectum  ei  fuerat,  propriae  manus  juramento  re- 
pelleret.  Nec  vos  latuit  quam  plena  esset  sententia, 
non  judicii,  sed  misericordiae  :  nimirum  cum  hoc 
Willelmus  ipse  quaesisset.  Sed  utinam  vel  ipsa  stet, 
et  quod  adversus  eam  factum  est,  stare  non  possit 

n  Quid  enim  ?  Non  juravit  ille,  et  iste  in  cathedra 
peslilentiae  sedet.  Quis  tribuat  ut  adversus  fornica- 
tionem  hanc  Phinoes  cum  pugione  procedat,  aut 
vivat  in  sede  sua  Petrus,  qui  spiritu  lahiorum  suo- 
rum  inteifiat  impios?MuIti  clamant  ad  vos  in  toto 
corde  suo,  ut  sacriiet^ium  hoc  digna  animadversione 
vin-licare  sludeatis.  Alioquin,  dico  vobis,  scandalum 
magnum  nimis  erit  in  Ecclesia  Dei  :  et  timeo  ne  Ro- 
mana^  Scdis  auctoriius  gravem  admodum  jacluram 
et  detrimentum  grande  suscipiat,  nisi  in  eum  qui 
pervertit  generalem  ejus  sontentiam  vindicta  pro- 
cesserit,  et  taUter,  ut  cajleri  metum  habeant. 


decanus  ecclesiae    Eboracensis,   postea    episcopus 
Dunelmensis. 

(624)  Eodem  sensu  vcrbum  exsecrare,  prout  legi- 
timte  consecrationi  opponitur,  occurrit  in  cpistola 


166,  n.  i,  in  epistola  223,  n.  2,  et  in  epistola  300 
inter  Chesnianas  tomo  IV,  quae  epistola  est  Drogo* 
nis  Lugdunensis  electi  ad  Ludovicum  Juniorem. 
(625 j  Scripla  anno  Ghnsti  H43. 


425  BPISTOLiB. 

2.  Qaid  enim  de  eodicam»  qnod  occultas  et  vere  m 
tenebrosas  liiteras  habuisse  se  gloriatur  Willelmus 
ille  ?  nllDam  a  piincipibus  tenebrarum,  non  a  prin- 
cipibus  Apostoiorum.  Et  ecce  audienint  iilii  incir- 
cumcisorum  :  subsannant  Romanam  curiam,  a  qua 
post  datam  tam  manifestam  sententiam,  furtim  da-> 
tas  esse  aiunt  contrarias  litteras.  Quid  dicam  vobis? 
Si  non  vos  urit  scandalum  graTC,  quo  scandalizan- 
tur  non  pusilli,  sed  magni  et  perfecti  viri  ;  si  non 
compatimini  panperibus  abbatibus,  quos  a  finibus 
terrse  vocalio  apostolica  Romam  traxit ;  si  non  mi- 
seremini  magnis  et  religiosis  monasteriis,  quibus 
omnino  sub  incubatore  illo  destructio  imminet ;  si 
(quod  primum  dicere  debui)  zelus  domus  Dei  non 


«26 


rapi:  Hmefque  haminm,  guteti  auuetim,  et  relnis 

gerendis  minus  exercitatum,  tanto  oneri  haud 
parem  fore  :  unde  fideli  cardinalium  ope  eum 
sublevari  rogat. 

Dominis  et  patribus  reverendis,  cardinalibus,  et 
episcopis  omnibus  qui  sunt  de  curia,  puer  Sanctitatis 
eorum. 

\,  Parcat  vobis   Deus;  quid   fecistis?  Sepultum 

hominem  revocastis  ad  homines;  fugitantem  curas 

ct  tarbas  curis  denuo  implicuislis,  et  immiscuistis 

turbis.  Fecistis  novissimum  primum,  et  ecce  novis- 

sima  illius  periculosiora  prioribus.  Crucifixus  mando 

per  vos  revixit  mnndo  :  et  qui  elegerat  abjectns 

esse  in   domo   Dei   sui ,  ipsum  vos  in   dominum 

...  .,  ........       omnium  elegistis.  Cur  consilium  inopisconfudistis? 

comedii  vos :  numquid  usque  adeo  immici  hommis  ...       .  ...  . 

I  . ./    ^  .  D  ciir  pauperis   hommis,   et   mcndici.  et   compuncti 

versutia  praivaJeba,  ut  proprium  quoque  contem-  D       j    •    ,.  •  .    u    *.  o  ^       ..  .  u 

ptum,  et  infamiam  hanc  pessimam  Ecclesise  prin- 


cipes  aequanimiter  ferant  ?  Quid  enim  si  sacrilegam 
homo  ille  consecralionem  recepit?  Profecto  longo 
gloriosus  eritjamelevaium  dejicere  Simouem,quam 
prohibere  conantem.  Alioquin  quid  facietis  reli- 
giosis  viris,  qui  onmino  non  inveniunt,  salva  con- 
scieniia,  vel  ipsa  communia  Sacramenta  de  leprosa 
manu  suscipere !  Ante,  ni  fallor,  eligent  fugere, 
quam  dare  manus  morti ;  ct  exsulare  prius,  quam 
vesci  idolothytis.  Quod  si  contra  conscientias  suas 
coegerit  eos  Romana  curia  curvare  genua  ante  Baal, 
videat  Deus  et  judicet :  \ideat  curia  illa  coelestis,  in 
qua   nulla  poterit   ambitione  subverti  judicium.  In 


corde  judicium  perturbastis  ?  Currebat  bene  :  quid 
vobis  visum  est  ssepire  vias  ejus,  avertcre  semitas, 
gressus  invoivere  ?  Quasi  descenderet  de  Jerusalem, 
et  non  magis  ascenderet  de  Jericho,  sic  incidit  ia 
latroues  :  et  qui  se  tanqnam  violentis  quibusdam 
diaboli  manibus,  camis  illecebris,  et  gloria  ssecali 
potenter  excusserat,  non  tamen  vaiuit  effugere 
manus  vestras.  Num  idcirco  Pisam  deseruit,  ut 
reciperet  Romam  (627)?  Num  qui  in  una  Ecclesia 
non  sustinuit  vicedominatum,  dominatum  in  omni 
Ecclesia  requirebat?    . 

2.  Quid  igitur  rationis  seu  consilii  habuit,  defuncto 
summo  Pontifice  repente  irruere  in  hominem  rusti* 
canum,  latcnti  injicere  manas,  et  excussa  e  maniba 


fine  ommnm  obsecrat  vos  puer  vester  per  viscera  «%  .'  •        i    r  i  .•        .    u 

.     .      j.      ^  .        ,  .     .      .    .       V.       .     ,     b  secun  et  ascia  vel    Iigone,  m    palatium  irahere, 
misencordiae  Dei  nostri,  si  quis  in  vobis  estzeus      i  •       *i.  j        .  j  *u        /«»» /w 

,        4  Tu       o    «jua      levaremcathedram,mduerepurpuraetbysso  (628-9) 

accingere  gladio  ad  faciendam  vindictam  in  nationi- 

bus,  iocrepationes  in   populis,  ad  allg^ndos  reges 

eorum  in  compedibus,  et  nobiles  eorum  in  manicit 

ferreis?  Sic  non  erat  inter  vos  sapiens  et  exercitatua, 

cui  potius    ista    convenirent?  Ridiculum  profecto 

videtur,  pannosum  homuncionem  assumi  ad  prsesi- 

dendum  principibus,  ad  imperandum  episcopis,  ad 

regna  et  imperia  disponenda.  Ridiculum,  an  mira- 


Dei,  miseremini  Ecclesise  sanclse,  saltem  vos  amici, 
ejus;  et  quantum  potestis,  date  operam,  ne  tam  de- 
testabili  facto  detur  assensus. 

^39  EPISTOLA  CCXXXVil. 

AD     TQTAM   CURUH    BOMANAM ,     QUANDO  ELBGERUNT 
ABBATEM    SANCTI-ANASTA8II    IN    PAPAM    EUGENIUM 

(626). 

Miratur  Bernardum  abbatem  S.Anastasii,  abstrac- 
tum  abotio  et  solitudine,  ad  totius  Ecclesiascuram. 

(626)  Anno  1145,  defuncto  Lucio  11  pontifice, 
Coelestini  successore,  electus  est  Bernardus  abbas 
Romae  ad  Sanctum-Anastasium,  S.  Bernardi  disci- 
pulus,  dictus  Eugenius  III ;  ad  quem  libri  de  Consi- 
derationc.  Ejusdem  tum  abbatis  epistolam  ad  Ber- 


neant.  Olim  quidem  tenebatur  quilibet  episcopas 
vice-dominum  et  oeconomum  habere,  distinct.  89. 
cap.  «  Yolumus.  »  Qaa  De  re  S.  Gregorius  Magnus 
sic  scribit  ad  Anihelmum  subdiaconum,  libro  ix, 
epist«  66  :  c  Yolumus  ui  frater  noster  Paschasius  et 
nardum  habeshic  ordine  344;  item  ipsius  jampapse  ^  vice-dominum  sibi  et  majorem  ordinet  domus,  qua- 
aliam  epistol»e  273  praemissam ;  denique  epistolam  D  tenus  possit  vel   hospiiibus  supervenientibus,  vel 


de  ejus  obitu  in  Appendice,  id  est  475. 

(627)  Eugenius  quondam  vice  domious  Pisanse  ec- 
clesiae  (codex  manuscriptus  Dunensis  cilatus  ab 
Henriqnez  vocat  Suffraganeum),  deinde  Bernardi  in 
Clara-Valle  discipulus,  mox  abbas  monasterii  San- 
cti-Anastasii,  seu  Trium-Fontium  ad  Aqaas-Salvias 
prope  Romam,  praeter  morem,  non  ex  cardinale,  sed 
ex  abbate  eleclus  est  a  cardinalibus  in  summum 
£coIesia3  Ponliiicem  anno  1145  in  lociim  Lucii,  ut 
jam  diclum  est,  qui  eodem  anno  quinto  kalendas 
martii  ex  hac  vita  migravit.  Hunc  ergo  miratur 
Bernardus,  qui  vice-dominatum  unius  parlicularis 
ecclesiae  npn  sustincbat,  ad  dominatum  totius  oni- 
versalis  Ecclesiae  vocatum.  Porro  qaid  officii  vel  di- 
gnitatis  hoc  nominc,  vice-dominus^  intelligendum 
veniat,  paucis  monstramus.  Sunt  enim  etiamum 
ecclesix,  seu  cpiscopia,  quai   titulam  istum  reti- 

Patbol.  CLXXXIL 


causis  quse  eveuiunt,  idoneus  et  paratus  existere,  etc. 
Ubi  Glossa  in  allegat.  cap.  •  Yolumus,  et  vice-domi- 
num,  »  id  est  oeconomum  rerum  episcopalium,  qui 
rebus  episcopalibns,  et  bospitibus  superveoientibus 
provideat«  Quia  Episcopus,  »  inquil,  «  non  potest 
talia  negoiia  in  propria  persona   tractare.  »    Yide 

auaest.  3,  «  Quia  Episcopus,  >  et  referas  quod  dicitur 
e  hospilihus,  ad  vice-dominum.  Ita  GIoss.  Yerum 
Filesacus  Theol.  Paris.  ad  tit.  de  Otfic.  Jud.  Ordin. 
lib.  I  Decret.  seu  de  sacra  Episcoporum  auctoritate, 
ita  potius  hsec  duo  censet  distioguenda,  ut  oeconomi 
maous  sit  hospites  curare;  at  vice-domini  causis 
et  litibus  disceptandis  nomine  episcopi  prseettse. 
Yide  Filesacum,  libro  citato  cap.  4,§  5. 

(628-9)  Jam  tunc  Pontifices  iuduti  erant  cappa  ru- 
bea,  dc  qua  Petrus  Damiani  iu  libro  i.  epist.  20. 


U 


427 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLAR^VALLBNSIS 


M 


calnm?  Plane  unum  horum.  Non  nego,  non  diffido  m  tel  qnaliter  actnm  esset.  Exspectabam  si  qnis  forte 
poBse  fuisse  hoc  etiam  opus  Dei,  qui  facit  mirabilia      de  filiis  meis    reverteretar,   qui    leniret   doloren 


magDa  solus  :  prsesertim  cum  audiam  usquequaque 
ex  ore  multorum,  quoniam  a  Domino  factum  est 
istud.  Sed  nec  ego  oblitus  sum  judiciorum  Dei  anti- 
quorum ,  et  Scripturae  plurimos  recen^entis  ex 
privata  seu  etiam  rusiicana  vita  olim  assumpios  in 
voluntate  Domiui  ad  regendum  populum  ejus.  Deni- 
que  nonne  (ut  unum  e  pluribus  memorem)  tali 
quodam  modo  elcgit  David  servum  suum,  et  suscepit 
eum  de  gregibus  ovium,  de  post  fetantes  accepit 
eum  (PMi.Lxxvii,  70, 71)?  lu,  inquam,  ita  et  de  nos- 
tro  Eugenio  in  beneplacilo  Domini  potuit  contigisse. 
3.  Non  sum  securus  tamen,  quoniam  filius  deli- 
catus-est,  et  tenera  verecundia  ejus,  assueta  potius 


patris,  qui  diceret:  Joseph  filius  tuus  vivit;  et  ipte 
dominatur  in  tota  terra  jEgypti  {Gen. xlv,  26).  Hine 
est  quod  litterse  istae  non  sunt  voluntatis,  sed 
necessitatis,  et  amicorum  extortse  precibus,  qulhas 
negare  non  possum  modicum  illud  quidquid  residaam 
est  vitae  mese.  Jam  enim  de  reliquo  breves  erunt 
dies  mei,  et  solum  mihi  superest  sepulcram  (63i). 
Quia  tamen  seroel  coepi,  loqnar  ad  dominam  meom. 
Jam  enun  filium  dicere  non  audeo,  qaia  filias  in 
pairem,  pater  mutatus  est  in  filium  (632).  Qni  post 
me  venit,  ante  me  factus  est :  sed  non  invideo,  qnia 
quod  mibi  deerat,  in  eo  me  habere  confido,  qui  non 
solum   post  me,  sed  etiam  per  me  venit.  Nam  si 


otio  et  quieti,  qnam  traclandis  quse   foris  sunt :  D  dignaris  quodammodo  per  Evangelium  ego  te  genui. 


timendumque  ne  non  ea  auctoritate,  qua  oportuent, 
8ui  apostolatus  officia  exsequatur.  Quid  puiatis 
gerere  animi  nunc  hominem  ilium,  qui  de  secreto 
internse  contemplationis  et  aroica  soliludlne  cordis, 
tanquam  infans  e  gremio  et  sinu  matris  subito 
perturbatus,  tractum  se  ad  mediam  videt,  et  quasi 
ovem  ad  victimam  ductum  ad  tam  insueta  et  insua- 
via?  Nisi  Dominus  supponat  manum  suam,  heu  1 
necesse  est  obruatur  et  opprimatur  onere  insuelo 
et  nimio,  quod  et  giganlinis,  ut  aiunt,  vel  ipsis 
quoque  angelicis  humeris  formidabile  f$93  videatur. 
Yerumtamen  quia  sic  facium  est,  ct,  sicut  multi 
dicunt,  a  Domino  factum   est,  veslra  interest,  cha- 


Quae  est  ergo  spes  nostra,  et  gaudium  nostram  et 
corona  gloriae  ?  Nonne  Vos  ante  Deum  ?  Deniqne 
filius  sapiens  gloria  est  patris  (Prov.  x.  4).  Ainodo 
tamen  non  vocaberis  filius,  sed  vocabitur  tibi  nomen 
novum,  quod  os  Domini  nominavit  (Isa.  Lxn,  2). 
Haec  est  mutatio  dexterae  Excesi,  ct  multi  ia  mutt- 
tionc  ista  gaudebunl.  Nam  qnemadmQdum  olim 
Abram  in  Abraham  {Gen,  xvii,  5).  Jacob  in  Israel 
{Gen.  xxxii,28) ;  et,  ut  de  tuis  magis prsedecessoribas 
tibi  proponam,  sicut  Simon  iu  Gepham  {Joan.  i,  42), 
Saulus  in  Paulum  {Act>  xui,  9):  sic  filiusmens 
Bernardus  in  patrem  meum  Eugenium,  Iseta  prorsus 
et  utili,  ut   speramus,  translalione  promotas    est. 


rissimi,  vestris    fervenUbus     studiis   fidelibusque  q  Digit^g  ^gi  ^3^  1^^^^   suscilans  de  pulvere  egenum. 


obsequiis  sollicite  confoveri,  quod  vestris  manibus 
constat  elaboratum.  Si  qua  ergo  consolatio  in  vobis, 
u  qua  virtus  charilatis  in  Domino,  si  qua  miseratio 
pietatis,  si  qua  compassionis  viscera,  assislite  et 
collaborate  illi  in  opere  ad  quod  assumptus  est  per 
vcs  a  Domino.  Quaecunque  sunt  vera,  qusecunque 
pndica,  quaecuuque  justa,  quaecunque  sancta,  quae- 
cunque  amabilia,  qusecunque  bonae  famae,  haec  ei 
suggerite,  haec  suadete,  baec  agile ;  ct  Deus  pacis 
erit  vobiscuni. 

EPISTOLA  CCXXXVIII  (630). 

AD  DOMINUM  PAPAlf  EUGENIUM  PRIMA 

Bernardus  Eugenio,  recens  in  Pontificem  assumptOj, 


et  de  stercore  erigens  pauperero,   ut  sedeal  cum 
principibns,  et  solium  gloriae  teneat. 

2.  Superest  ut,  facta  hac  mutatione  tui,  ipsa 
quoquc  quse  tibi  commissa  est,  Domini  tui  sponsa 
mutetur  in  melins,  et  jam  nequaquam  Sarai,  sed 
Sarra  de  caetero  nominetur  {Gen,  xvu.  15).  IntcUige 
quae  dico :  dabit  enim  tibi  Dominus  inteilectum.  Si 
amicus  sponsi  es,  ne  dixeris  dilectam  ejus  PriDci- 
pem  meam ;  scd,  Principem :  nil  tunm  in  ea  vindi- 
cans,  nisi  quod  pro  ea,  si  oportuerit,  etiam  984 
animam  dare  debes.  Si  Christus  te  misit,  aesiimabis 
te  non  ministrari,  scd  ministrare  venisse;  et  mini- 
strare  non  solum  substantiam,  scd  ipsam  qnoqoe 


gratulatur  ac  condolet :  ipsum  ad  ^J*^^^JlP^.f^f^  „  animam,  sicul  praefatus  sum.  Verns  successor  Panli 
cum  fortiter  obeundumammat.utconceptm  de  Q  ^.w  .«^L  P«„in  •  N.^n..in^^ri..^^^H^^..ir^. 
se  multorum  exspectattom  responaeat. 


Aroantissimo  Patri  et  domino,  Dei  gralia  summo 
Poniifici  EuGENio,  Bernardus  Clarae-Valiis  vocatus 
abbas,  modicum  id  quod  est. 

1.  Audilum  est  in  lerra  nosira,  el  celebri  sermone 
vulgalum  verbum  hoc,  quod  factum  est  de  vobis  a 
Domino.  Presseram  stiium  hactenus,  rem  tacitus 
considerabam.  Exspeciabam  enim  litteras  vestras. 
et  prseveniri  a  vobis  in  bcnedictionibus  dulcedinis. 

Exsp<»ctabam  virnm  fidelem,  qui  veniret  a  latere 
tuo,qui  diceret  cuncta  per  ordinem :  qnid,  quomodo, 

(630)  Scripta  anno  Christi  il45. 

(631)  HaDC  benieniiam,;am  enim  de  reliquo  breves 
erunt  dies  mei  et  solum  mihi  superest  sepulcrum^  in 
duobas  tantum  reperimus  codicibus,  Compendiensi 


dicet  cum  Paulo  :  Non  quia  dominamur  fidei  vestree^ 
sed  adjutores  sumus  gaudii  vestri  (//  Cor.  i,  23). 
Petri  haeres  audiet  Petrum  dicentem:  Neque  ut 
dominantes  in  clerum,  sed  forma  facti  gregis 
(/  Petr.  v,  3).  Sic  enim  jam  non  aneilla,  sed  libert 
etiam  et  formosa  speciosissimi  sponsi  per  te  in  desi- 
deratos  adsciscetur  amplexus.  Alioquin  per  quem 
alium  haec  tam  debita  libertas  sperabitnr,  si  el  tu 
(quod  absit)  in  Chrisli  haereditate  quaeras  qnae  toa 
sunt,  qui  jam  ct  ante  didiceras,  non  dico  tua  Don 
retinere,  sed  nec  tnus  esse? 

et  Sancti-Theoderici. 

(632)  Intra,  n.  3.  Ego  enimetsi  nomenpairts  de- 
posuit  sed  non  timorem,  etc.  Eadem  in  ProlOfO 
ad  libros  De  oonsiderttioaa. 


429 


EPISTOLiE. 


430 


3.  Ergo  fiduciam  lalem  habcDS  in  te,  qualem  in  m  rela.  VerumUmeo    quis  esl  ille,  et  qui  sunt  illi  ? 
nullo  prsedecessorum  luorum  a  mullis  retro  tem-      Nonne  Eboracensis  (635)  ipse  esl,  cui  te  prsesente, 


poribus  visa  esl  habuisse,  exsultat  merito  ubique  et 
gloriatur  in  Domino  omnis  Ecclesia  sanctorum : 
sed  specialiler  illa,  cujus  uierus  te  portavit,  et  cu- 
jus  ubera  tu  suxisli  (633).  Quid  ergo  ?  Nonne  et 
mibi  licet  gaudere  cum  gaudenlibus  ?  nunquid  non 
ero  unus  de  numero  Iselantium  ?  Exsullavi,  fateor, 
sed  cum  tremore:  exsultavi,  sed  in  ipso  exsulta- 
tionia  mese  articulo  timor  et  tremor  veneruni  super 
me.  Ego  enim  elsi  nomen  patris  deposui,  sed  non 
timorem,  sed  non  anxietatem,  postremo  ncc  affe- 
clum,  nec  viscera  patris.  Considero  gradum,  et 
casum  vereor :  considero  fastigiuro  digniutis ,  et 
inlueor  faciem    abyssi  jacentis  deorsum.  Attendo 


cum  adhuc  esses  quasi  unus  ex  nobis,  fratres  tm 
resliterunt  in  faciem,  eo  quod  reprehensibilis  erat? 
Sed  speravit  in  muUiludine  diviliarum  suarum,  et 
praBvaluit  in  vanitale  sua.  Ccrtum  est  tamen  quod 
non  iiitravil  per  ostium  in  ovile  ovium,  sed  ascendit 
aliunde.  Si  paslor  fuisset,  diligendus  eral ;  si  mer- 
cenarius,  tolerandus  :  nunc  autem  cavendus  et  re- 
pellendus,  utpoie  fur  et  935  latro.  Quid  dicam  de 
domino  Wintoniensi  ?  Opera  quae  ipse  facit,  testimo- 
nium  perhibentde  eo.  Porro  arcbiepiscopus  Can- 
tuariensis,  cui  adversantur,  vir  religiosus  est,  et 
suaveolentis  opinionis.  Pro  ipso  petimus,  ut  respon* 
deat  ei  justitia  sua.  Verum  illorum  iniquiUs  super 


eos,  ut  sit  sicut  scriptum  esl :  Justitia  justi  super 


mido,  pro  eo  quod  scriptum  est :  Uamo  cum  tn  fio- 
nore  esset,  non  intellexit  {PsaL  xlviii,  13,  21)  Quod 
quidem  ad  causam  magis,  quam  ad  tempus  arbitror 
esse  referendum  :  ut  sic  intelligatur  dictum,  cum  in 
hanore  esset,  non  intellexit,  ac  si  diceretur,  Houor 
absorbuit  intellectum. 

4.  Et  quidem  elegeras  abjectus  esse  in  domo  Dei 
tui,  et  recumbere  in  novissimo  loco  in  convivio 
ejus ;  sed  placuit  dicere  ei  qui  te  inviuvit:  Amice, 
ascende  superius  (Luc.  xiv,  iO).  lUquo  lu^cendisu  in 
altuffl ;  noli  altum  sapere,  sed  lime,  ne  forte  con- 
tiogat  sero  miserabilem  illam  emittere  vocem ;  A 
facie  ircB  et  indignationis  tuce,  elevans  allisisti  me 


eum  eritf  et  impietas  impii  erit  super  eum  (Et^cH. 
XYiii,  20).  Cum  acceperis  tempus,  secundum  opert 
manuum  illorum  retribues  illis,  ut  sciant  propheUm 
esse  in  Israel. 

6.  Quis  mihi  det,  antequam  moriar,  videre  Ec- 
clesiam  Dei ,  sicut  in  diebus  antiquis ;  quando 
apostoli  laxabant  retia  in  capturam,  non  in  ca- 
pturam  argenti  vcl  auri,  sed  in  capturam  anima- 
rum  ?  Quam  cupio  illius  te  hserediiare  vocem,  cujus 
adeplus  es  sedem  I  Pecunia^  inquit,  tua  tecum  sit 
in  perditionem  (Act,  viii,  20).  0  vox  tonitrui !  o 
Yox  magnificentiae  et  virtutis !  ad  cujus  terrorem 
confundantur  et  convertantur  retrorsum  omnes  qui 


(Psal,  ci,  11).  Alitiorem  quippe  locum  sortitus  es,  Q  odcrunt  Sion  !  Hoc  vchementer  exspecut  et  omnino 


sed  non  tutiorem ;  sublimiorem,  non  securiorem» 
Terribilis  prorsus,  terribilis  est  locus  iste.  Locus, 
inquam,  in  quo  sUs,  tera  sancU  est ;  locus  Petri 
est,  locus  Principis  Apostolorum,  ubi  steterunt  pedes 
ejus.  Locus  iliius  est,  quem  constituit  Dominus 
dominum  domus  suae,  et  principem  omnis  posses- 
sionis  sua3,  Si  forte  declinaveris  a  via  Domini, 
sepuhus  est  in  eodem  loco,  ut  sit  tibi  contra  te  in 
testimonium.  Merito  lali  pastori,  tali  nutritio  com- 
missa  est  £cclesia,  cum  adhuc  tenera,  cum  adhuc 
in  cunabulis  esset ;  cujus  edocta  magisterio  et 
exemplo  educau,  omnia  terrena  calcaret :  ulpote 
qui  excusserat  manus  suas  ab  omni  munere,  qai 
dicebat  de  corde  suo  et  conscientia  bona :  Argentum 


expelit  a  te  mater  tua;  hoc  filii  matris  tuae»  pusilli 
cum  majoribus  de&iderant,  hoc  suspirant :  ut  omnis 
plantatio,  quam  non  plantavit  Pater  coelestis,  tuis 
manibus  eradicetur.  Ad  hoc  enim  constitulus  es 
super  gentes  et  regna,  ut  evellas,  et  destruas ;  et 
sedifices,  et  plantes.  Mulii  audito  hcc  verbo  dixe- 
ront  apud  se  :  Jam  securis  ad  radicem  arborum 
posiu  est.  Muiti  dicunt  in  corde  suo  :  Florcs  appa- 
ruerunl  in  terra  noslra,  tempus  puUtionis  advenit, 
in  quo  sarmenta  sterilia  recidentur,  ut  ea  quse  pne- 
valent,  uberius  fructum  afferant. 

7.  Conforiare  igitur,  et  esto  robustus  :  manus 
tuse  in  cervicibus  inimicorum  tuorum.  Vindica  tibi 
animi  consUntia  et  vigore  spiritus  partem,  quam 


et  aurum  non  est  mihi  (Act.  iii,  6).  Habc  hacUnus.  D  dedit  extra  fratres  luos  tibi  omnipotens  Pater,  quam 


5.  Caeierum  causa,  quare  ante  tempus  scripserim 
Yobis,  haec  est.  Wintoniensis  episcopos  et  Ebora- 
censis  archiepiscopus  non  gradiunlur  uno  spiritu 
cum  Cantuariensi  arcbiepiscopo  (634) :  sed  incedunt 
aibi  ex  adverso,  et  hsec  vetus  est  de  legatione  que- 


et  tulit  de  manu  Amorrhsei  in  gladio  et  arcu  suo.  In 
onmibus  tamen  operibus  tuis  memento  te  esse  ho- 
minem,  et  limor  ejus  qui  aufert  spiritum  princi- 
pum,  semper  sit  ante  oculos  tuos.  Quantorum  in 
brevi   Romanorum  Pontificum   mortes  tuis  ocuUs 


i633)  Nempe   CUrae-Vallensis,  seu  CisUrciensis, 
potius  Clarse-Valensis,  quse  iUrum  mater  dicitur 
n.  6. 

(634)  Wintoniensis  episcopus  erat  Henricus  Ble- 
sensis  qui  prius  abbas  Glastoniensis,  nepos  Henrici 
regis ;  atque  adeo  fautor  Willelmi  ejus  consangui- 
nei.  Theobaldus  ex  abbate  Beccensi  erat  aoiisies 
^antuariensis,  ad  quem  ej^istola  361. 

(635)  Causa  Eboracensis  Willelmi^  dc  qua  in  eph« 


stola  235,  necdum  composita  erat  hoc  anno  :  nam 
teste  Serlonc  in  Monaslici  Anglicani  tomo  I,  pag.  747, 
c  ipse  cathedrae  praesidebat,  usus  rcgia  potesute  in 
eos  qui  resistebant.  »  Henricus  abbas  FonUnensis 
cum  aliis  eum  pertraxit  ad  Eugenium,  aquo  amotus 
est  Willelmus.  Ejus  faulores  FonUoense  monasle- 
num  diripucrunt.  De  Ilenrici  electione  infra  ad  epi* 
stolam  252. 


431 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLAR^-VALLENSIS 


432 


aspexisli  (636) !  Ipsi  tc  prtedecessores  tui  luae  cer-  a  fuerit  prsedicti  Eboracensis  culpa,  vestr»  coDscien- 


lissimffi  et  citissimae  decessionis  admoneaDt;  et 
modicum  lempus  dominationis  eorum  paucitatem 
dierum  luorum  nuntiel  tibi.  Jugi  proinde  medila- 
lione  inler  hujus  transeuntis  gloriae  blandimenla, 
memorare  novissima  lua  :  quia  quibus  successisti 
in  sedem,  ipsos  sine  dubio  sequeris  ad  morlem. 
EPISTOLA  CCXXXIX  (637). 

AD  BUIIDEII. 

Deposiiianem   Guillelmi  Eboracensis  urget  apud 
Pontificem^  cui  soli  ea  potestas  competat. 

Importunus  sum,  sed  habeo  excusationem  :  Euge- 

nii  apostolatus  excusat  me.  Aiunt  non  vos  essc  Pa- 

pam,  sed  me  :  et  undique  ad  meconfluuot,  qui  habent 

negotia.  Nec  desunt  in  tanta  mullitudiue  amicorum, 


tiae  derelinquo.  Cseterum  quod  factum  non  est, 
vobis  credimus  reservatum,  ut  in  eo  experiatnr 
Ecclesia  Dei,  cui  ipso  auctore  praeeslis,  fervorem 
zeli  vestri,  potentiam  bracbii  vestri  et  animi  sa- 
pientiam  :  et  timeat  omnis  populus  sacerdotem  Do- 
mini,  audiens  sapientiam  Dei  esse  in  illo  ad  facien- 
dum  judicium. 

EPISTOLA  CCXL  (638). 

AD  EUMDEH,  DE  EBORACENSl  INTRU80.      • 

Laudat  zelum  Eugenii.  Porro  eum  nunc  ostendi 
vult  in  deponemo  Eboracensi,  illamsedem  fraur 
dulenter  occupante, 

i .  Quam  cnpio  semper  ilta  de  yobis  andire,  in 
quibus  glorificetur  Deus,   honoretur  ministerium 


quibus  officium  negare  non  possum,  non  solum  abs-  D  vesirum,  et  anima  mea  laetificetur  I  Inde  est  quod 


que  scandalo,  sed  etiam  absque  peccalo.  Ei  nunc 
est  etiam  alia  excusatio  non  mlnus  idonea,  quia 
causa  [al,  cura]  honestissima  est.  Contra  idolum 
illud  Eboracense  itcrato  stilus  dirigitur  :  ea  scilicet 
necessitate,  quod  ssepenumero  hoc  telo  impetitum  a 
nobis,  necdiun  coufossum  est.  Cur  hoc?  Quia  nil 
forte  a  nobis  tale  directum  est,  qualis  fuit  gladius 
Jonalhse,  qui  nunquam  rediit  retrorsum.  Nec  sane 
fuit  culpa  jaculi,  sed  dirigeniis  jaculum.  Palet  enim 
quod  non  in  ea,  qua  oportuit,  fortitudine  missum 
est.  Nec  mirum.  Quis  enim  in  manu  forti  sagittas 
miitere  potest,  nisi  filius  excussorum  ?  Qui  locum 
Petri  tenei,  potcst  uno  iciu  exlinguere  Ananiam, 


audita  responsione  vestra  de  quibusdam,  qni  ad 
officium  legationis  nimium  videbantur  et  ambiiiose 
aspirare,  et  impudenter  sperare,  supra  quam  dicare 
possumus,  facti  sumus  Isetantes.  Non  autem  nos  tan- 
tum,  sed  et  omnes  qui  diligunt  nomen  yestnim, 
gavisi  sunl  gaudio  magno.  Porro  yisis  litteris  ye- 
stris,  quas  pro  cansa  Rutinensis  ecclesise  destinas- 
tis  (639),  tunc  prorsus,  tunc  repletum  est  gaudib  os 
nosirum,  et  lingua  nostra  exsultatione.  flaec  atque 
hujusmodi  digna  sunt  yestro  apostolatu,  summam 
Sedem  nobmtant,  decent  plane  orbis  Episcopmn. 
Unde  et  flecto  genua  mea  ad  ipsum  unici  hojus 
yestri  primatus  auctorem,  ut  det  vobis  sic  sapere. 


uno  Simonem  Magum  :  et,  ut  planius  quod  loquimur  Q  et  slc  agere  semper  in  evellendo,  et  plantando ;  in 


fiat,  peremploriam  dare  sententiam  ad  depositio- 
nem  episcoporum,  solius  Romani  Pontificis  noscitur 
98G  esse  :  pro  eo  nimirum,  quod  etsi  alii  multi 
yocati  sunt  in  partem  sollicitudiois,  solus  ipse  ple- 
nitudinem  habeat  potesiaiis.  Solus  proinde  si  dicere 
audeam,  in  culpa  est^  si  culpa  non  feritur,  quse 
ferienda  est  :  et  eo  impetu,  quo  fuerit  ferienda.  Quo 
autem  impetu,  non  dico  ferienda,  sed  fulminanda 

(636)  Mirum  non  immerito  videri  possit,  quid  sit, 
cur  tam  brevis  eevi  sint  Romaoi  Pontifices,  ut  solus  Pe- 
trus  putelur  aDnum  vigesimum  quintum  atiigisse ;  plu- 
rimus  paucis  annis  aut  paucis  mensibus,  imo  non  mul- 
tis  diebus  super^tites,  mors  prsematura  rapuerit,  cum 
yideamus  imperatorum  et  regum  plurimos  multo  lon- 
gioris  aevi  tuisse.  Resomnimo  digna  disquisitione.  Sed 
quis  novitsensum  Domini.  Yideo  tamen  eamdem  quse- 
stionem  B.  Petro  Damiani  propositam  ab  Alexandro 
poniitice,  quam  ille  diligenler  Iractal,  et  edisscrit, 
ut  legi  omnino  digna  siut  qua;  scribit.  Vide  inler 
episioias  iibri  primi  epistolam  il,  alias  Opusculum 
23.  «  Aliquando,  »  iuquit,  c  a  me  sollicite  requisi- 
stis,  quae  mihi  causa  videretur,  cur  apo^tolic8e*Sedis 
antistes  nunquam  diutius  vivat  ;  sed  intra  breve 
temporis  spatium  diem  claudat  extremum  :  adeo  ut 
post  divum  Petrum  apobtolum,  qui  per  viginti  quin- 

3ue  circiter  annorum  lustra  pra^sedit,  nemo  poslmo* 
um  Romanorum  Poutificum  hoc  spatium  praesula- 
tus  sequaverit.  Modernis  imo  temporibus  vix  quis- 
quam  in  praedicta;  Sedis  culmen  evehitur,  qui  me- 
tam  quatuor^  vci,  ut  multum,  quinque  transcendat 
annorum.  Quod  considerantibus  nobis,  prodigialis, 
ut  ila  loquar,  stupor  oboritur  :  quoniam  haec  bre- 
viter  yivendi  necessitas  in  nulla  alia  totius  orbia 


deslruendo,  et  aedificando :  siquidem  in  ruinam  et  re- 
surrectionem  multorum  ascendistis  hanc  cathedram. 
Ruant,  ruant  qui  noxie  stant ;  erigantur  digni.  Po- 
natur  secuiis  ad  radicem  sterilium  planlationuro, 
purgentur  fructiferse,  ut  fructum  plus  afferant.  Pr»- 
sideote,  inquam,  humili  Eugenio,  deponantur  su- 
perbi  de  sede ,  et  exaltentur  humiles :  esurientet 
impleantur  bonis ,   et  divites  dimittantur  inanes . 

ecclesia  reperitur.  Sed  in  quantum  mortalibus  di- 
vinse  dispensationis  revelatur  arcanum ,  videtar 
nobis,  quia  idcirco  hoc  judicii  coeleslis  ordo  dispo- 
nit,  ut  humano  generi  metum  mortis  incutiat ;  et 
quam  despicienda  sit  temporalis  vitae  gloria,  in  ipso 
gloriae  principatu  evidenter  ostendat :  qualenus  dum 
^  prsecipuus  hominum  tam  angusti  temporis  conipen- 
D  .dio  moritur,  tremefactus  quisque  ad  prsestolandi  sui 
obitns  cuslodiam  provocetur:  et  arbor  humani.ge- 
neris,  dum  cacumen  ac  verticem  suum  tam  fadle 
corruisse  considerat,  flatu  concussa  formidinis,  m 
suis  uudique  ramusculis  contremiscat.  >  An^stts 
quidem  limitibus  Pontilicum  vitas  inclusit  Damianot, 
fateor,  dum  ultra  quatuor  aut  quinque  annos  non 
exteudit :  in  breylores  tamen  mihi  videntur  coar- 
ctata:,  si  Pontificum  historiae  consulantur.  Rectissime 
igitur  S.  Bernardus  hac  epistola  hortatur  Eugeniom, 
ui  ex  brevissimo  suorum  praedecessorum  dominatu^ 
suum  quoque  suspecium  habere  discat. 

(637)  Scripta  anno  Cbristi  1145. 

(638)  Scripta  anno  Christi  1146. 

(639)  Abjiciendo  scilicet  homioem  indigoom,  md 
illam  sedem  electum  vel  promotum ;  de  quo  yido 
epistolas  328,  329. 


433 


RPISTOLiE. 


434 


Nuper  nempe  exsultatione  universse  terrse  ita  faclnm  /| 
est  in  causa  cujusdam  pauperis  episcopi  (640). 

2.  Age  ergo,  traoseat  jam  sanctus  hic  pietatis 
zelus  ct  ad  miseram  illam  Ecclesiam  transmarinam, 
quia  tempus  miserendi  ejus.  Yinea  Domini  Sabaoth 
est,  vinea  electa,  vinea  speciosissima  :  sed,  heu  1  in 
deserlum  pene  redacta,  quia  singularis  ferus  depa- 
scilur  eam.  Cur  dicunt  inter  gentes  :  Ubi  est  Deus 
ejus?  ubi  quem  posuerunt  custodem  in  vineis?  ubi 
manus  putans?  ubi  sarculus  excolentis?  Quousque 
sarmenio  inutili  occupatur  tellus,  suffocatur  fructus? 
Et  certe  tempus  putationis  advenit.  Siquidem  homo 
pacis  ejus  (641),  io  quo  speravit,  quod  se  purgare 
deberet,  non  purgatione,  sed  amputatione  opus  esse 
teslatur.  Exstant  denique  liUera;  ipsius  de  eo  ad  d 
apostolicae  Sedis  legatum,  in  quibus  manifeste  mani- 
f«istam  asserit  inlrusionem,  electionem  negat.  Ita 
ergo  quem  sibi  paraverat  defensorem,  accusatorem 
sustinet.  Ad  haec  quae  ubique  de  eo  publica  fama 
coDcelebrat,  eiiam  virum  militarem  possent  omni 
jure  spoliare  cingulo  militari. 

3.  Quomodo  jam  poterit  stare,  ubi  multiplex  vobis 
subest  ratio  dejiciendi  ?  et  voluntas  non  deest?  Legi 
siquidem  zeium  veslrum  pro  Ecclesia  illa  in  litleris 
vestris,  et  jam  exigo  de  roanibus  vesti^s.  Quanam 
via  procedendumsitad  ejusdejeclionem  (nequeenim 
una  937  mihi  esse  videtur)  non  est  meum  diciare 
sapienii.  Nec  multum  nostra  interest,  qua  parte 
arbor  iQfructuosa  cadai,  dummodo  cadat.  Dico  ta- 
men,  qui  sibi  possessionem  vindicat  fnrlivarum  com-  v 
mercio  lilterarum,  nonne  fur  est  et  latro  ?  Denique 
uhi  asseril  habuisse  se  clandestinas  litteras  exsecra- 
lionis  suae,  aut  verum  est,  aut  falsum  quod  loquitur. 
Si  verum,  reus  est  furti,  et  summi  Ponlificis  cri- 
minator  :  si  falsum,  debet  audire  :  Occidisti,  et 
possedisli.  Os  enim  quod  mentitur,  occidit  animam 
(Sap.  I,  11).  Sed  absli  ut  lanta  de  tali  viro  credatur 
duplicitas,  quanta  ab  isto  ei  imponilur.  Nempe 
Innocentius  hic  erat :  cui  si  pro  se  r^spondere  lice- 
rel,  procul  dubio  diceret  huic,  quia  Ego  palam 
in  te  dedi  sententiam,  et  in  occalto  locutus  sum 
nihil. 


(640)  De  hoc  episcopo,  suppresso  nomine,  agitur 
in  libro  teriio  de  Consideralionc,  cap.  3,  ubi  Euge- 
nius  laudatur  pauperi  episcopo  dedisse,  quod  daret, 
vc  immuniticus  notaretur.  Ibidem  notatur  episcopus 
de  transmarinis  partibus,  qui  episcopatum  emisse 
Roniie  volueril.  Quod  torsau  de  Willelmo  intelli- 
gendum. 

(641)  Nempe  Willelmus  decanus  Eboracensis, 
cujus  sacramento  se  purgare  voluerat  Willelmus  in- 
trusus,  supra  in  epistolis  235,  236. 

(642)  Scripti  anno  1147. 

(643)  Addc  etiam  Toiosfe.  Is  ex  patre  Raymundo 
Tolosae  comiie,  et  matre  Elvira  ni  Oriente  natus  (ut 
retert  Guillelmus  Tyrius,  Belii  sacri  libro  10,  cap. 
27,  qui  eum  Anfossum  appellat),  in  JorJane  ipso 
luslralibus  uodis  intinctus  est.  Idem  auclor  sic  de 
60  scribit,  libro  16,  cap.  28,  ejus  profectionem  in 
Orieniem  commemorans.  «  Applicuit  etiam  iisdem 


EPISTOLA  CCXLI  (642). 

AD   HILDBFONSUM  COMITBM    SANCTI   iBGIDU  (643),    Dl 

HENRICO  HJERBTICO. 

Henricum,  Petri  Brusii  hceretici  successorem,  ^usr 
que  impia  dogmata,  et  impura  facinora  describit^ 
pungens  Comitem,  quod  talem  in  sua  ditione 
sineret  impune  grassari. 

i.  Quanta  audivimus  et  cognovimus  mala,  qu»  in 
Ecclesiis  Dei  fecit  et  facit  qaotidie  Hen^icus  haere- 
ticus?  (644)  Versalurin  terravestra  sub  vestimentis 
ovium  lupus  rapax  :  sed  ad  Domini  designationem, 
a  fructibus  ejus  cognoscimus  illum  (Matth.  vu , 
15,  16).  Basilicae  sine  plebibus,  plebes  sine  sacer- 
dolibus,  sacerdoies  sine  debita  reverentia  sunt,  et 
sine  Christo  denique  Cbristiani.  Ecclesise  synagogae 
reputantur;  sanctuarium  Dei  sanctumesse  negatur: 
Sacramenta  non  sacra  censentur  :  dies  festivis  fru- 
strantur  solemniis.  Moriuntur  homines  in  peccatis 
suis  :  rapiuntur  animae  passim  ad  tribunal  terri- 
ficum,  heul  nec  poenitentia  reconciliati,  nec  sancta 
[a/.  sacra]  communione  muniti.  Parvulis  Christia- 
norum  Christi  intercluditur  vite,  dum  Baptismi 
negatur  gratia  :  nec  saluli  propinquare  sinuntur, 
Salvatore  licet  pie  clamante  pro  eis  :  Sinite^  inquit, 
parvulos  venire  ad  me{Matth.  xix,  14).  Ergonequi 
homines  et  'jumenta  salvavit,  quemadmodum  mulli- 
plicavit  misericordiam  suam  Deus,  ad  solos  tamen 
innocentes  non  patitur  eamdem  tam  muUara  mise- 
ricordiam  pervenire?  Quid,  quaeso,  quid  invidet 
parvuiis  Salvalorem  parvulum,  qui  nalus  est  eisl 
luvidia  hsec  diabolica  est :  invidia  hac  mors  intravit 
in  orbem  terrarum.  An  putal  parvulos  Salvatore 
non  egere,  quia  parvuli  sunt?  Si  ita  est,  ergo  gratis 
magnus  Dominus  factus  est  parvus  :  ut  omtttam, 
quod  flagellatus  esl,  quod  sputis  illitus,  quod  cruci 
affixus,  quod  denique  mortuus  est. 

2.  Non  est  hic  homo  a  Deo,  qui  sic  contrario  Deo 
el  facii,  et  loquitur.  Proh  dolorl  auditur  tamen  a 
pluribus;  et  populum  qui  sibr  credat,  habet.  0  in- 
fclicissimum  populuml  Ad  vocem  unius  hseretici 
siluerunt  in  eo  omnes  prophetic»  et  apostolicffi 
voces,  quae  de  convocanda  in  una  Christi  fide  e 
cunctis  nationibus  Ecclesia,  uno  veritatis  spiritu 
cecinerunt.  Ergo  fefellcrunt  divina  oracula,  fallun- 

diebus  inportuAcconensi,  vir  ma^fnificus  et  illustris, 
comes  Tolosaous,  Anfossus  nomme,  domini  Ray- 
mundi  comitis  senioris  filius;  (}ui  tantus  princeps 
Unti  fuit  merili  in  prima  expedilione,  vir  suis  egre- 
gius  titulis,  sed  patris  pia  darior  memoria,  dum 
inde  Jerosolymam,  ut  Domino  pro  peracto  feliciler 
peregrinatione  gratias  aciurus,  apud  Caesaream 
urbem  marilimam,  paucis  postquam  appulit  diebus, 
porrecto  illi  (ut  dicitur)  veneno;  sed  auctore  tanti 
sceleris  incerto,  vitam  finivit,  »  elc.  Porro  comita- 
lus  Sancli-iEgidii,  Galliae  Narbonensis  pars  esl,  a 
sancto  iEgidio  ejus  quondam  incola  sic  nuncupaia, 
cum  alias  Septimania  contineretur.  Comes  Sancti- 
^gidii  Hildefonsum  se  dicit  in  ouodam  pacto  au- 
no  1125  inier  ipsum  et  Raymundum  comitem  Bar- 
cinonensem  inito,  ubi  ejus  uxor  Fardida  vocatur. 

(644)  De  Henrico,  Henricianisque  hffireiicis  fuse 
egimus  in  Prasfiitione  hujus  tomi,  S  6. 


435 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GLARiG-VALLBNSIS 


tur  omniam  oculi  et  animi ;  qui  quod  legant  prae-  a  ratione  Ecclesiae  trahor  :  si  forte  spina  illa,  et  pma 

••  •         .      •     «  .  ^^   /-v    •    'f    .  •■  •    •         «  «1  «  •        * 


dictum,  intuentur  implctum^  Quam  certe  manifestam 
omnibus  veritatem  solus  iste  stupenda,  et  prorsus 
Jadaica  caecitate,  aut  non  videns^  aut  invidens 
adimpletam,  simul  nescio  qua  arte  diabolica  persua» 
sit  populo  stulto  et  insipienti,  de  re  manifesta  nec 
8uis  credere  oculis  :  fefellisse  priores,  errare  po- 
stcros  :  totum  mundum  etiam  post  cffusum  Ghristi 
sanguinem  perditum  iri  :  et  ad  solos,  quos  decipit, 
totas  miserationum  Dei  divitias,  et  universitatis 
gratiam  pervenisse.  Et  nunc  hujus  rei  gratia,  lice  t 
in  mulla  corporis  infirmitate,  iter  arripui  ad  has 
parles  (645),  quas  potissimum  singularis  ferus  98S 
depascitur,  dum  non  est  qui  resistat,  neque  qui 
salvum  faciat,  Quippe  de  tota  Francia  pro  simili 
effugatus  malitia,  has  solas  sibi  invenit  expositas ;  d 
in  quibus  fiducialiter  sub  tuo  dominatu  in  gregem 
Christi  tolo  furore  bacchatur,  quod  tuone  honori 
congruat,  princeps  illustris,  ipse  judicato.  Nec  mi- 
rum  tamen,  si  serpens  ille  calUdus  decepit  te,  quippe 
speciem  pietatis  habens,  cujus  virtutem  penitus  ab- 
negavit. 

3.  Sed  nunc  audi  quis  ille  sit.  Homo  apostata  est ; 
qui  relicto  religionis  habilu  (nam  monachus  exstitit 
[646]),  ad  spurcitias  carnis  cl  sa^culi,  tanquam  canis 
ad  suum  vomitum,  est  reversus.  Prds  confusione 
autem  habitare  intcr  cognalos  ct  nolos  non  susti- 
nens,  vel  potius  non  perniissus  ob  magnitudinem 
criminis,  succinxit  himbos  suos,  ct  iter  qua  nescie- 


ipsius,  dum  adhuc  parva  sunt  germioa,  de  agro 
dominico  exstirpari  queant,  non  mea,  qui  Dolhis 
sum,  sed  sanclorum,  cum  quibus  sum,  episcopo- 
rum  manu,  tua  qnoque  potenti  dextera  coope- 
rante^  In  quibus  praecipuus  est  venerabilis  Oalien- 
sis  episcopus  (647),  ab  apostolica  Sede  ad  hoc 
ipsum  directus;  homo  qui  magna  fecit  in  Israef|  et 
vicloriam  dedit  Ecclesise  suse  in  multis  per  illaxn  Do- 
minus  omnipotens.  Tua  interest,  vir  inclyte,  hono- 
rifice  suscipere  illum,  et  eos  qui  cum  ipso  sunl;  ac 
ne  tantus  labor  tantorum  virorum,  pro  tua  potit- 
simum  tuorumque  salute  susceptus,  inefficaz  sit,  ae- 
cundum  potestatcm  desuper  daiam  tibi  operam  dare. 

EPISTOLA  CCXLII  (648). 

AD  TOLOSANOS,  POST  EEDITDM  SUUM . 

Sollicite  fugiendosj  imo  ei  fugandos  hasreUcoi, 
Exercendam  hospitalitatem.  Nec  quosvis  praaii' 
catores  admittendos. 

i.In  adventu  charissimi  fratris  et  coabbatis  Dostri 
Beroardi  de  Grandi-Silva,  exsultavimus,  et  deleetaii 
sumus  in  his  quse  dicta  sunt  nobis  ab  ilio  de  oon- 
stanlia  cl  sinceritate  fidei  vestrse  in  Denm,  de  per* 
severanlia  dilectionia  et  devotionis  in  nos,  de  zelo 
el  odio  adversus  hsereticos,  ita  ut  quisque  vestnmi 
merito  dicere  possit :  Nonne  qui  oderunt  te^  Domine, 
oderam^etsuperinimicos  tuos  tabescebamf  Perfecto 
odio  oderam  illosy  et  inimici  facti  surU  mihi  (Psal. 
Gxxxvni,  21,  22).  Gratias  agimus  Deo,   quia  non 


bat,  arripuit,  factus  gyrovagus  ct  profugus  super  C  fuit  otiosus  adventus  noster  ad  vos.  Et  mora  quidem 

terram.   Cumquc    mendicare    coepissct,  posuit    in 

sumptu  Evangelium  (nam  liiteraius  erat),  et  venale 

dislrahens  verbuni  Dei,  evangelizabat  ut  manduca- 

rel.  Si  quid  supra  victum  elicere  poterat  a  simpli- 

cioribus  populi,  vel  ab  aliqua  matronarum,  id  lu- 

dendo  aleis,  aut  certe  in  usus  turpiores  turpiter 

effundebat.  Frequenter  si  ^uidem  post  diurnuro  populi 

plausum,  nocte  insecuia  cum  merelricibus  inventus 

est  prfledicator  iQsignis,  et  inlcrdum  etiam  cum  con- 

jugalis.  Inquire,  si  placel,  vir  nobilis,  quomodo  de 

Lausaoa  civitate  exieril;  quomodo  de  Cenomannis; 

quomodo  de  Pictavi;  quomodo  de  Burdegali  :  nec 

patet  ei  uspiam  reversionis  aditus,  utpoie  qui  foeda 


brevis  apud  vos,  sed  non  infructuosa.  Veritate  ni- 
mirum  per  nos  maoifestata,  manifestata  autem  non 
solum  in  sermone,  sed  eiiam  989  ia  virtute  (649), 
deprehensi  sunt  lupi,  qui  venientes  ad  vos  in  vesii- 
mentis  ovium,  devorabaat  plebem  vestram  sicot 
escam  panis,  sicut  oves  occisionis  :  deprehenssB 
vulpes,  quse  demoiiebantur  pretiosissimam  vineam 
Domini,  civitatem  vestram ;  deprehensae,  sed  non 
comprehensffi.  Propterea,  dileciissimi^  peraequimini 
et  comprehendiie  eos,  ei  nolite  desisiere,  donec 
peniius  depereant,  et  diffugiant  de  cunciis  iiaibas 
vestris,  quia  non  est  tuium  dormire  vicinis  serpen- 
tibus.  Sedent  in  insidiis  cum  diviiibus  in  onculiis, 


post  se  ubique  reliquerit  vestigia.  Tu  de  iali  arbore  Q  ut  iuterQciani  innocentes.  Fures  sunt  et  latrones. 


tandem  bonos  sperabas  fmclus?  Terrae  profecto  in 
qua  esi,  fecit  fetere  odorcm  in  universa  terra  :  quia 
non  potest,  juxta  sermonem  Domiiii,  arbor  mala 
fructusbonos  facere  (Matth.  vii,  18). 

4.  Haec  ergo,  ut  dixi,  causa  advenius  mci.  Nec  a 
me  ipso  nunc  venio,  sed  vocatione  pariter  et  mise- 

(645)  Yide  librum  iu  Viiae,  cap^  6. 

(646)  Henricum  iiidem  monachum  vocat  Gaufri- 
dus  in  libro  ieriio  de  Vila  Bernardi,  n^  16,  et  Exor- 
dium  Cislerciensc  relatum  libro  lertio  cjusdem  Vii«, 
cap.  17.  Illum  eremiiam  vocani  Acia  Hildeberii 
episcopi  Cenomannensis  in  Analeciorum  iomo  3, 
pag.  314,  ubi  plura  de  Henrico. 

(647)  Albericus,  de  quo  in  libro  ieriio  Vii»  Ber- 
nardi,  n.  17.  Bellocavi  naius,  Cluniaci  monachus, 
cardinalis  ab  lonoceniio  creaius  aono  1138,  legatus 


qualea  in  Evangelio  Dominus  noiat  (Joan,  x,  8). 
Subversi  sunt,  et  paraii  ad  subvertendum,  plane 
macu)aiores  famse  vestrse,  corrupiores  fidei  vesiree. 
Corrumpunt  bonosmores  colloquia  mala  (I  Cor.  xv, 
33) :  praeseriim  talium  sermo,  sicai  dicit  beatas 
Aposiolus,  serpit  ut  cancer  (//  Tim.  n,  17). 

in  Angliam,  ium  in  Syriam,  demum  ia  Galliam,  ad 
quem  episiola  219. 

(648)  Scripia  anno  Chrisii  1147. 

(649)  Miraculis  scilicet  illustribus  ab  ipso  faciis, 
de  quibus  in  libro  ieriio  Viiae,  cap.  6.  Ipsa  agnoaeii 
eitam  Berengarius  in  apologia  pro  Abselardo  :  «  Jam- 
dudam  jsanctiiudinis  iuae  odorem  ales  per  orbem 
fama  dispersii,  prseconizavit  meriia,  miracula  de- 
clamavit,  <  etc. 


437 


BPISTOUE. 


438 


2.  Quis  dabii  raihi   ut  habeam  opporluniialem  /^  Romano,   fraler  Bbbnaedus  Glar».Vallis  vocatM 


semel  adhuc  veniendi  ad  vos?  Nam  voluntatpm 
habeo,  si  quo  modo  possim  ia  voluntale  Domini 
secundo  videre  vos  ,  laborem  non  reputaturus, 
quamvis  corpore  infirmus  et  debilis,  pro  vestra 
exbortationc  et  salute.  Interim  autem  sic  slate  in 
Domino,  charissimi ,  sicut  coepistis  et  accepistis 
a  Dobis.  Obediie  episcopo,  caeterisque  prsepositis 
veslris,  magisiris  Ecclesiae.  Uabete  diligentiam 
hospilalitati,  quia  per  hanc  multi  placuerunt  Deo. 
Abraham  pater  vester  pro  studio  sancto  quod  in 
suscipiendis  peregrinis  habere  solitus  erat,  angelos 
hospites  suscipere  meruit  {Gen,  xviii).  Similiter  et 
Loih  nepos  ejus  pro  simili  devotione  et  pia  consue- 


abbas,  declinare  a  malo,  et  facere  quod  bonum  est. 
i.  Sermo  mihi  est  ad  te,  popule  sublimis  et  illu- 
slris,  cum  sim  vilis  exiguaque  persona,  ac  nulliua 
pene  momenti  homuncio.  Id  quidem  verecundam 
atque  onerosum  mihi  considcranti,  quis,  quibas 
scribam,  simulque  quam  aliter  hoc  alius  judicare 
possit.  Sed  levius  reor  verecundia  apud  homines 
periclitari,  quam  condemnari  apud  Doum  silentio, 
veri  taciturnitate  et  abseonsione  justiiise.  Ipse  eaiB 
dicit :  Annuntia  populo  meo  scelera  eorum  (Isa. 
LViii,  i),  Erit  mihi  etiam  in  testimonium  ante  fa- 
ciem  Domini,  si  dioere  potero  :  Justitiam  tuam  non 
abscondi  in  corde  meo^  veritatem  tuam  et  saluiare 


tudiue  de  eorum  susceptione  exsultavii  {Gen.  xix).  tuum  dixi  {Psal.  xxxix,  11).  Pro  hujusmodi  sane 
Et  vos  itaque  simih  forma  non  Angelos,  scd  Domi-  "  non  vereor,  quamvis  verecundia  reluctaole,  pro 
num  Angelorum   suscipile  in  peregrinis,  pasciie  in 


egenis,  operite  in  nudis^  visitate  in  languentibus, 
redimite  in  captivis.Talibus  hostiispromereturDeus, 
quiinjudiciodiclurus  est:  Quod  uniex  his  minimis 
meis  fecistisy  mihi  fecistis  {Matth.  xxv,  40). 

3.  Hoc  etiam  moneo  vos,  charissimi,  quod  et  di- 
cebam  vobis  cum  praesens  essem,  ut  nullum  extra- 
neum  sive  ignotum  praedicatorem  recipiatis,  nisi 
qui  missus  a  summo,  seu  a  veslro  permissus  ponti- 
ficc  prajdicaveril.Qwamodo,  inqmi,  prasdicabunt  tiist, 
mittantur  {Rom.  x,  15)  ?  Ipsi  sunt,  qui  induentes 
sibi  formam  pietatis,  etvirtutem  ejus  penitus  aboe- 
*;;antes;  profanas  novilates  vocum  et  sensuum/\an- 


mea  ignobilitate  scribere  de  longinquo  ad  populum 
gloriosum,  atque  his  iitteris  transmontanis  sui 
ipsorum  periculi  atqae  peccati  commonere  Roma- 
Dos,  si  forle  audiant,  et  quiescant.  Quis  scit  si  oon- 
vertantur  ad  precem  pauperis,  qui  noa  cedunt  po- 
tentium  minis,  non  omni  armatarae  fortium?  Nonne 
quondam  in  Babylone,  ad  vocem  pueri  janioris 
unius,  omnis  ille  populus,  qui  a  sensibus  iniquis 
judicibus  seductus  fuerat,  reversus  est  ad  jadicium, 
et  sic  servatas  est  sanguis  innoxius  in  die  illi 
{Dan.  xiii)  ?  Ita  nunc  quoque,  etsi  adolescentulus 
sum  ego  et  conlemptus  (adolescentulus  dico,  non 
annoram   paucitate,    sed   meritorum),   potens  est 


quam   nielli  venenura,   verbis  ccelestibus  intermi-  C  tamen  Deus  dare  etiam  voci  meae  vocem  virlutis. 


sccnt.  Cavete  proinde  eos  tanquam  veneficos  ;  et 
cognoscite  in  vestimentis  ovium  lupos  rapaces.  Sit 
vobis  commcndatus  lator  epistolse  venerabilis  abbes 
Grandis-Siiva;  (650),  et  domus  ejus,  quse  et  nostra 
rsl,  nuper  nobis,  et  nostro  Ordini  ab  ipso  tradita, 
et  ccciciiiae  Clarse-Vallis  specialiier  associata.  Osten- 
dite  nobis  in  ipso,  et  in  sanctis  qui  cum  eo  sunt, 
quantum  profeceritis  ex  nostra  admooitione  in 
operibus  misericordiaB ;  etdate  in  eis  experimentum 
vestrae  charitatis  et  devotionis,  qaam  habetis  erga 
oos,  Qiiidquid  illis  feceritis,  mihi  factum  reputate. 
Graiia  Dei  et  pax  sit  vobiscum,  amen. 

«40  EPISTOLA  CCXLIU  (651). 

AD    R0M4NOS,  QUANDO    RECESSERUNT  A  DOMIIfO    PAPA 

EUGENIO    (652) 

Romaniy  Arnaldohceretico  factionem  inflammante^ 
antiqucB  Reipublicce  ac  libertatis  formam  resti- 
tuere  nitebantur,solasacrorum  cura  Pontifici  re- 
licta.Itaque  vectigalia  Pontificum  sibi  vinaicant, 
jubentes  Pontificem  decimist  et  oblationibus  tan^ 
tum  more  prisco  contentum  vivere,  Hinc  nata  re- 
bellio^  et  in  Eugenium  acrius  concitata.  Cujus 
occasione  Bemardus  aspere,  sed  juste  increpat 
Homanos  tam  iniquos  in  Pontificem,  cujus  inju-- 
ria  in  sanctos  et  omnes  Catholicos  redundet^  non 
evasura  Dei  vindictam,  nisi  mox  resipiscant. 

Nobilibus,  ct  optimatibus,  atque  uoiverso  populo 

(650)  Bcrnardus  snpra  sola  littera  initiali  Bsignatas 
in  manuscriptis  qui  abbatiam  Grandis-Silvse  Ordinis 
S.  Bcnedicti  in  pago  Tolosano  Cisterciensibus  adjecit. 

(651)  Scripta  anno  Christi  1146. 

(652)  Confer  iibrum  quartum  de  Coniifideratione, 


per  qaam  fiat  ut  et  is  populus,  quem  nihilomiaus 
constat  esse  seductum,  ad  judicium  revertatur. 
Mea  ergo  defensio  ad  eos  qui  mihi  hinc  forte 
succensendum  indignandumve  putaveriat,  hsec  sit. 
2.  Si  neque  hoc  satis  est,  etiam  islad  adjicio» 
Communis  est  causa,  et  non  est  distinctio  pusilli  et 
niagni.  Dolor  nempe  in  capite  est,  ac  per  hoc 
minimc  alienus  ne  a  mioimis  quidem  vel  exiremis 
quibusque  corporis  partibus.  Nec  a  me  ergo.  Per- 
venit  profecto  usque  ad  me,  quamvis  omnium  mi- 
nimum,  dolor  maximus  iste,  quia  maximus  est ;  et 
quia  curo  sit  capitis,  non  potest  non  esse  et  eorpo- 
ris,  cujus  membrum  sum  ego.  Numquid  non  dolente 
capiie  clamat  lingua  pro  omQibi|8  corporis  mem- 
Q  bris,  in  capite  se  dolere,  et  omnia  per  ipsam  suum 
caput,  suumque  capitis  fatentar  incommodum  ?  Di- 
mittite  proinde,  quseso,  dimiltite,  at  plangam  pau- 
lulum  apud  vos  dolorem  meum ;  nec  meam  tantum, 
sed  et  totius  Ecclesise.  Nonne  ipsius  \ox  cst  ho- 
die  per  universum  mundum  :  Caput  meura  doleo, 
caput  meam  doleo?  Quis  namque  vel  oovissimus 
Cbristianorum  in  toto  sit  orbe,  qui  doq  glorieiur 
hoc  capite,  quod  ambo  iili  gloriosi  principes  terrse, 
alter  amisso,  alter  submisso  in  cruce  capite,  sao 

eap.  2;  Ottonis  Prisingensis  Chronicon,  lib.  7,  cap^ 
31,  et  librum  secundum  de  Gestis  Priderici,  cap.  20. 
Arnaldistae  dicuntur  hseretici  a  Bonaccurso,  jungUQ- 
turque  Catharis  et  Passagiis,  accusati,  quod  per  ma- 
los  ministros  sacramenta  irrita  esse  dicerent,  io  Spi- 
ei)egii  (omo  Xni,  pag.  S5. 


si 


^ 


439 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GLAKiG-VALLENSIS 


440' 


triampho  exstulernnt,  suo  sanguine   omaverunt  ?  >  nunc  tibi,  populo  miserande  et   vae  daplo  qotm 


Adomnem  itaqae  1941  spectat  Christianum  iDJuria 
Apostolorumy  et  sicut  in  omnem  terram  exivit  sonus 
eorum  {PsaL  xviii»  5),  sic  laesio  eorumdemab  omni- 
bus  usquequaque  seniilur,  usquequaque  plangitur  et 
doletur. 

3.  Quid  vobis  visum  est,  o  Romani,  ofTendere 
principes  mundi,  vestros  autem  speciales  patronos? 
Cur  Regem  lerrae,  cur  Domiuum  cceli,  furore  tam 
mtolerabtli,  quam  irrationabili  in  vos  pariter  pro- 
vocatis,  dum  sacram  et  apostolicam  sedem,  divinis 
regalibusque  privilegiis  singulariter  sublimatam, 
ausu  sacrilego  incessere,  suoque  minuere  honore 
coDtendiiis,  quam  vel  soli  contra  omnes,  si  opor- 
tuisset,   dcfenderc    debuistis?   Sic    fatui  Romani ; 


ante,  non  ab  exteris  nationibus,  non  a  feritate  bar- 
barorum,  non  a  millibus  armatorum.  Yse  tanlam 
a  facie  tuorum  tibi  ;  vae  a  domestids  et  amicis,  a 
clade  intestina,  a  crucialu  prsecordiorum,  a  lortio» 
nibus  viscerum 

5.  Agnoscisne  jam  quia  non  omnes  pacifici  qui 
domeslici,  nec  orones  amici  qui  videntur  ?  El  si 
alias  noveramus,sed  nunc  per  te  manifestius  edos 
cemur  omnem  veritatem  illius  sermonis  Domioi, 
qucm  dixit  :  Quoniam  inimici  hominis  domestici 
ejus  {Mich.  vii,  6,  et  Matth.  x,  36).  Yse  fratri  a  fratre 
in  medio  tui,  et  filiis  a  pareniibus  1  vae  non  a  gla- 
diis,  scd  a  labiis  iniquis  et  lingua  dolosa  I  Usque- 
quo  male   in  malo  vos  alterutrum  conforlatis,   et 


non  judicantcs,  neque  quod  honestum  est  discer-  g  gladiis   labiorum    invicem   stemitis ,  invicem  per- 


nentes,  caput  vestrum  atque  omnium,  quod  in 
vobis  est  delurpatis,  pro  quo  magis  ncc  vestris  ipsis 
cervicibud  parcendum  a  vobis  foret,  si  necessiias 
excgisset?  Patres  vestri  Urbi  orbem  subjugaverunt : 
vos  Urbem  properatis  orbi  facere  fabulam.  En  Petri 
haeres  Petri  sede  et  urbe  a  vobis  expulsus  est  :  en 
rebus  et  domibus  suis,  vestris  manibus  spoliaii 
sunt  cardinales  atque  episcopi  mioistri  Domini. 
0  popule  stulte  et  insipiens,  o  columba  seducta 
non  habens  cor !  Nonne  ille  caput,  et  illi  oculi  tui 
eraot?  QuiJ  ergo  nunc  Roma,  nisi  sine  capite 
truncum  corpus,  sine  oculis  frons  effossa,  facies 
tenebrosa  ?  Aperi,  gens  misera,  aperi  oculos  tuos, 


ditis,  ut  ab  mvicem  consumamini?  Congregamioi, 
oves  dispersae,  redite  ad  pascui,  reddite  ad  Pasto- 
rem  et  Episcopum  animarnm  vestrarum.  Redite, 
praevaricatores,  ad  cor.  Quod  loquor,  non  quasi 
hostis  convicians,  sed  quasi  amicns  objurgaos. 
Habet  vera  amicitia  nonnunquam  9419  objurgatio- 
ncm,  adulationem  nunquam. 

6.  Sed  jungimus  et  obsecrationem.  Obsecramus 
pro  Christo ,  reconciliamini  Deo ,  recondliamim 
principibus  vestris,  Petrum  loquor  et  Paulum^  quos 
utique  iu  vicario  et  successore  suo  Eugenio  auis 
sedibus  et  sedibus  effugasiis.  Reconciliamini,  in- 
quam,   orbis   principibus,   ne  forte  incipiat  pro  eis 


et  vide  desolationem  tuam  jamjamque  imminentem.      pugnare  orbis  terrae  contra  insensatos.  An  nesdtis 
Quomodo  in  brevimutatus  est  co^or  optimus(r/ir^.  ^  quia  his  offensis  nibil  omnino  valetis,  his  propitiis 


IV. ),  facta  est  quasi  vidua  domina  gentium,  prin- 
ceps  proviodarum  {Thren.  i.  1)  ? 

4.  Yerum  initia  malonim  sunt  haec  :  graviora 
timemus.  Numquid  non  prope  interitum  es,  si  per- 
sisiis?  Revertere,  revertere,  Sunamitis,  revertere 
ad  cor  tuum  :  agnosce  jam  vel  sero,  quae,  quanta, 
a  quibus  patiaris,  vel  passa  sis.  Recordare  qua 
causa,  quo  fine,  per  quos,  et  in  quos  usus,  non 
'onge  ante  hos  dies  cunctaruro,  quse  in  te  sunt, 
ecclesiarum  omnis  omatus  et  census  profligatus 
est  (653).  Qiiidquid  in  altaribus  et  in  altarium 
vasis,  quidquid  inipsis  sacris  imaginibus  auri  et  ar- 
genli  reperiri  tuQC  potuil,   manibus   impiorum  di- 


nihil  omnino  timetis  ?  Non,  inquam,  non  timebis 
sub  horum  tutcla  millia  populi  circumdantis  te,  urbs 
inclyta,  civitas  fortium.  Reconciliare  proinde  illis, 
simui  et  millibus  martyrum,  qui  quidem  apud  te»  seJ 
cootra  te  sunt  propler  grande  peccatum  quod  pec- 
casti,  in  quo  et  persistis.  Reconciliare  etiam  omni 
Ecclcsise  sanctomm,  qui  ubique  terrarum  audito 
hocverbo  scandalizati  sunt.  Alioquiu  pagina  ista 
contra  te  in  testimonium  erit  :  sed  ei  ipsi  ApostoU 
et  martyres  tui  stabunt  in  magna  constanlia  adver- 
sus  cos  qui  se  angustiavemnt,  et  qui  abstuleranl  la- 
bores  eomm.  Sed  jam  finem  loquendi  omnes  paritcr 
audiamus.  Annuntiavi  justitiam,  prsenuutiavi  peri* 


reptum  et  asportatum  est.  Quid  ex  his  omnibus  tu  Q  culum,  veritatem  non  tacui,   hortalus  sum  ad  me- 


in  tuis  nunc  marsupiis  invenis?  Porro  decor  domus 
Domini  irrecuperabiliter  poriit.  Et  nunc  quid  libi 
visum  est  iterare  maliliam,  innovare  denuo  super 
te  dies  malos?  Quid  modo  vel  lucri  amplioris,  vel 
certioris  spei  arridet  tibi?  nisi  quod  in  eo  novis- 
sima  tua  cernuntur  incauliora  prioribus,  quod  tunc 
quidem  non  solum  multi  de  plebe,  sed  etiam  de 
clero,  et  de  principibus  nonnulli  per  orbem  in 
schismate  illo  faverunt  iibi  :  nunc  vero  sicui  manus 
|U8e  contra  omnes,  sic  manus  omnium  eontra  te. 
Mundus  est  a  sanguine  tuo  mundus  omnis,  prseter 
te  solam,  et  iilios  tuos  qui  in  te  sunt.  Vee  ergo 

(653)  Per  Anacletum  antipapam,  quse  res  deseri- 
biiur  ab  Eroaldo  abbate  ia  libro  sectiado  De  Yita 


liora  :  superest  ut  aut  de  vestra  citius  correctione 
Isetemur;  aut  de  justa  imminenti  damnalione  certi, 
inconsolabiliter  lugeamus,  arescentes  et  tabescentos 
prae  timore  et  exspectatione,  quae  supervenient  ani- 
verse  urbi. 

EPISTOLA  CCXLIV  (654).. 

AD  GONRADUM  EBGBM  BOMANOBUII. 

Hortatur  Regem  ad  defensionem  auctoritatis  pon- 
ti/iciag  adversus  rebelles  Romanos. 
i .  Nec  dulcius,  nec  amicabilius,  sed  nec  arctius 
omnino  regnum  sacerdotiumque  conjungi  seu  com- 

Bernardi,  n.  1,  et  apud  Baronium  annoliSO. 
(654)  Scripta  annno  Ghristi  1146. 


441 


BPISTOLiE. 


442 


plantari  ia  iDvicem  potuerant,  quam  ut  in  persona  a  manus  Doroini,  nec  facta  impotens  ad  salyandum. 

^-_  ._•       L_  «^         _  ..__  ._--_  _.i      Liberabit  et  hoc  tempore   absque  dubio  sponsam 

suam,  qui  suo  sanguine  redemit  earo,  suo  spiritu 
dotavit,  donis  cceleslibus  exornavit,  ditavit  nihilo- 
minus  et  lerrenis.  Liberabit,  inquam,  liberabit :  sed 
si  in  manu  alierius,  viderint  regni  principes,  idoe 
lionor  Rcgis,  regnive  uiilltas  sit.  Non  est  utique. 

3.  Quamobrem  accingere  gladio  tuo  super  femur 
tuum,  polentissime,  et  reslituat  sibi  Csesar  qu» 
CaBsaris  sunl,  et  quee  sunt  Dei  Deo.  Utrumque  inle- 
resse  Gsesaris  constat,  et  propriam  tueri  coronam, 
cl  Ecclesiam  defensare.  Alterum  regi,  alterum  con- 
vcnit  Ecclesiae  advocato,  Victoria,  sicut  in  Domino 
confidimus,  prae  manibus  est.  Superbia  et  arrogan- 
..      tia  Romanorum  plus  quam  fortitudo  eorum.  Quid 

se  defendant,  invicem  onera  sua  portent.  Ait  Sa-  ^  enim  ?  Numquid  quispiam  magnus  yel  potens,  verbi 


Domini  ambo  haec  paritcr  convenirent ;  utpote  qui 
factus  est  nobis  ex  utraque  tribu  secundum  carnem 
summus  et  Sacerdos,  et  Rex.  Non  solum  autem,  sed 
et  commiscuil  ea  nibilominus  ac  confosderavit  in 
suo  corpore  (655),  quod  est  populus  christianus, 
ipse  caput  illius  :  ita  ut  hoc  genus  bominum  aposto- 
lica  voce  genus  electum,  regale  sacerdotium  appelle- 
tur  (/  Petr,  u,  9.)  In  alia  quoque  scriptura  quot- 
qnot  sunl  prsedesiinati  ad  vitam,  nonne  omnes  reges 
et  saccrdotes  nominantur  (Apoc.  i,  6^  et  v,  10.)? 
Ergo  quse  Deus  conjunxit,  bomo  non  separet.  Magis 
autem  quod  divina  sanxit  auctoritas,  humana  slu- 
deat  adimplere  voluntas ;  et  jungant  se  animis,  qui 
juncti  sunt  institutis.  Invicem  se  foveaot,  invicem 


piens :  Frater  adjuvans  fratrem,  ambo  consolabun' 
tur  (Prov,  XVIII,  19).  Quod  si  alterutrum  se  (quod 
absii)  corroserint  et  momorderint,  nonoe  ambo  de- 
solabuniur  I  Non  veniat  anima  mea  in  consilium 
eorum  qui  dicunl,  vel  imperio  pacem  et  libertatem 
Ecclesiarum,  vel  Ecclesiis  prosperitatem  ct  exalta- 
lionem  imperii  nocituram.  Non  cnim  utriusque 
institutor  Deus  in  destructionem  ea  connexuit,  sed 
in  a^dificationem. 

2.  Si  hoc  scitis,  quousque  vos  communem  conlu- 
meliam,  communem  dissimulatis  injuriam  1  Nonne 
ut  apostolica  Sedes,  ila  et  Gaput  imperii  Roma  est  I 
Ut  ergo  de  Ecclesia  taceam,  num  honor  Regt  est 


gratia,  imperator,*autrex,  foedam  rem  istam  in  im- 
perium  pariter  sacerdotiumque  praesumit?  Sed  po- 
pulus  hic  maledictus  et  tumultuosus,  qui  suas  ncscit 
metiri  vires,  cogitare  finem,  considerare  proventum, 
in  insipientia  sua  et  in  furore  suo  ausus  rst  hoc 
grande  sacrilegium  attentare .  Absit  ul  vel  ad  mo- 
mentum  stare  possit  ante  facieni  Regis  popularls 
manus,  vulgi  temeritas.  Facius  sum  insipiens,  qui 
cum  sim  vilis,  ignobilisque  persona,  taoqnam  ali- 
quis  magnus,  consiliis  tautae  magnitudinis  tantaeque 
sapientiae  me  ingcssi,  el  de  re  magna.  At  quo  igno- 
bilior  atque  abjectior,  tanto  liberior  sum  ad  loquen- 
dum  quod  charitas  suggerit.  Unde  et  adhuc  addo  in 


truncum  in  manibus  tcnere   imperium  !  Et  quidcm  Q  eadem  insipiehtia  mea  :  Si  quisaliud,  quam  locutus 

ignoro  quid  vobis  super  hoc  consulant  sapientes  ves- 

tri  et  principes  regni  :  sed  ego,  in  insipientia  mea 

ioquens,  quod  seniio  non  tacebo.  Ecclesia  Dei  ab 

exorlu  sui  usque  ad  haec  tempora  pluries  tribulata 

est,  et  pluries  liberaia  est.  Denique  audite  quid  ipsa 

de  se  loquatur  in  Psalmo.  Ipsius  enim  vox  est :  Soepe 

expugnaverunt  me  a  juventute  mea;  etenim non  po- 

tuerunt  mihi,  Supra  dorsum  194L8  meum  fabricave- 

runt  peccatorcii,  prolongaverunt  iniquitatem  suam 

(PsaL  cxxviii,  2,  3).  Gertus  esto,  o  Rex,  quoniam 

noc  nunc  quoque  relinquet  Dominus  virgam  pec* 

calorum  super  sortem  justorum.  Non  csl  abbreviata 

(655)  Rpcte  ad  hunc  locum  Sogerius  io  epistola 


sum  vobis  (quod  non  crediinus)  suadere  conabitur, 
is  profeclo  aut  non  diligil  Regem,  aut  parum  inteiU- 
git,  quid  regiam  deceat  majestatem  :  aut  certe  quee 
sua  sunt  quaerit,  et  non  valde  quae  vel  Dci,  Td  Regis 
sunt,  curare  convincitur. 

EPISTOLA  GGXLV  (666). 

AD  DOMINVll    PAPAM    BU6BNIUM,    PBO    AUBBUANBNSI 

BPISCOPO    (657). 

Gaudet  ob  zelum  pontificis  in  causa  Aurelianensii 

episcopi,  etc. 

Ita,  quaeso,  ita  facite.  Semper  consideretur  non  a 

quo,  sed  quid  petatur.  Pro  Aurelianensi  episcopo 

post  diuiurnam  cleri  populique  discordiam  unanimi 


74  :  c  Cum  glorin  corporis  Gbristi,  videlicet  Eccloiae  wk  omnium  consensu  ex  monacho,  et  abbate  Sanoti- 
Dei,  regni  et  sacerdotiiindissolubili  unitatecousistal,  "^  Sulpici 


regni 

constal  profecto,  quia  qui  alteri  providet  alteri  suf- 
fragaiur  :  quoniam  et  lemporale  regnum  per  Ec- 
clesiam  Dei  stare,  el  Ecclesiam  Dei  per  temporale 
regnum  proficere,  omnibus  discretis  evidenter  agno- 
scitur.  »  Vide  Joannis  Sarisberiensis  epistolam  44. 

(656)  Scripta  anno  Christi  1146. 

(657)  Nimirum  Helia.  Posl  mortem  Joannis  epi- 
scopi  Aurelianensis  anno  1133,  Hugonem  decanum 
in  demortiii  locum  fuisse  clectum  (auod  tamen  ab 
hisioricis  ecclesiae  Aurelianensis  viaeo  praetermts- 
sum)  auctor  est  Ordericus,  libro  13,  ad  annum  1134; 
sic  enim  scribit :  c  Po9tqnam  Joannes  senex  Au- 
relianonsis  cpiscopus  cpiscopatum  deseruit,  Hugo 
decanus,  qui  ad  poniificiilum  electus  fuerat,  de  cu- 
ria  Regis  rediit,  et  a  temerariis  hominibus  in  via 
percussus  obiit,  et  episcopatus  sine  praesule,  sicut 
navis  sine  gubernatore  in  nutri,  diu  flnctuavit,  » 
scilicct  ad  annum  usque  1136,  quo  Helias  noster 


icii  Bituricensis  electus  est.  Huuc  t  virum  reli- 
giosum  prudentem  et  litteratum  »  vocat  Petrus  Glu- 
uiacensis  libri  primi  epistola  11,  scribens  pro  ipsios 
confirmatione  ad  Innocentium  papam,  a  quo  mense 
aprili  anni  1137  consecratus  est.  Poslaliquot  annos, 
nempe  anno  1144,  gravium  criminum  reus  a  clericis 
AureUanensibus  apud  Lucium  II  accusatus,  cum  sese 
purgare  non  valuisset,  nec  Petrus  Venerabilis  (libri 
quiuti  epist.  19,  21,  27),  imo  neque  ipse  rex  Ludo- 
vicus  summum  Pontificem  flectere  in  ejus  j^ratiam 
potuisset,  ipse  S.  Bernardi  consilio  sponte  epiacopatn 
cessit  anno  1146,  Eugeuio  Illsedente.  Uode  mirum 
est,  Albericum  dicere  in  chronico,  ad  annum  1149, 
<  Ationcm  cpiscopum  Trecensem,  et  episcopum 
Aureliaoensem  in  concilio  Remensi  fiiisse  deposi- 
tos;  »  cum  ambo  nutu  proprio  «lignitatem  abdica- 
verint,  ut  de  Aurelianensi  constat  ex  hac  epistola  : 
quod  de  Attone  etiam  in  noCis  ad  epistolam  23  pro- 
batum  est. 


44a 


S.  BBRNARDI  ABB&TIS  GLARiE-VALLIiNSIS 


444 


nam  est  exauditus  Rex,  miaime  tamen  ofTensus,  ■-  episcoporum,  per  quos  me  purgare  oportuit,  pars 


quia  cor  ejus  in  mauu  Dei  est,  Quod  etsi  conligissel 
sustinendum  fuerat,  ue  Deus  offenderelur  :  qui  uli- 
que  ex  hoc  magis  propiliabitur,  et  cilius  respirare 
faciet  a  tribulatione  malorum  et  dolorc,  si  justitia 
teneatur,  si  non  relinquatur  veritas.  Haec  et  his  si- 
milia,  quae  de  vobis  per  orbem  celebri  in  dies  jucun- 
ditate  crebrescunt,  quanta  cor  roeum  suavitate  re- 
pleaut,  nou  est  facile  dictu.  Hsec  pro  his.  De  c<etero 
si  suggestum  vobis  a  quopiaro  fuerit  de  me  amplius 
onerando,  scitote  mihi  vircs  non  suppetere  ad  ea 
quse  porto.  Quantum  mihi,  lantum  parcctis  et  vobis. 
Proposilum  meum  monasterium  non  egrediendi  (658) 
credo  non  laterc  vos.  De  fratre  Baidicio,  quamvis 
dilecto,  quamvis  nccessario,  obeditum  est  sine  mo- 


multa  liaec  ost.  Non  certc  purgato.res  deficiunt  mihi, 
sed  episcopi  vel  desunt,  vel  absuot.  Quid  ego? 
rectcne  a  mc  exigi  potest  quod  inveniri  noo  poteal  ? 
Si  res  ita  judici  comperta  fuerit,  mirum  si  de  im- 
possibili  sententiam  ferat :  aul  si  non  ex  toto  im- 
possibile,  nimium  [al,  minimum]  quod  forte  miaus 
est,  Icviter  effugiet  ultro  negligcntius  perscrutantem  : 
nempe  misericordiam  vult,  non  sacrificium.  Quae 
enim  utilitas  insanguine  meo,  ul  quserat  iniquitatem 
meam,  el  peccatum  meum  scrutelur?  Magis  autem, 
quia  benignus  et  misericors  est,  aliquid  obliviscetur, 
aliquid  dissimulabit,  aliquid  et  de  suo  addet.  Do- 
minus  est.  An  non  licet  ei  quod  vult  facere  T 
Etiamsi  non,  quantum  sat  est,  ratiooem  mihi  suppe- 


ra.    De  abbate   miltendo    ad    Sanctum-Anaslasium  B  ditare  adverterit ;  quidni  tota  tamen  libertale  ute- 


(659),  si  factum  non  cst,  fict  statim  ut  factum  non 
esse  sciemus.  Porro  de  alia  mittenda  porsona,  quia 
in  ultimis  litteris  vestris  nihil  scripsistis,  nihil  prae- 
sumpsimus*  Gaeterum  et  hoc  lani  celeriter  Oet,  quam 
vobis  accelerarc  placuerit.  Plenius  vobis  el  mani- 
festius  de  his  omnibus  respondebunt  dominus  Aulis- 
siodorensis  (660),  et  fratcr  Baldicius.  Quod  sanctae 
memoriae  Balduinus  (664)  Pi^anas  archiepiscopus 
fecit  in  Sardinia  dc  cxcommuuicatione  !94'i  Arvo- 
rensis  judicis,  quia  nounisi  justc  hoc  virum  bonum 
fecisse  credimus,  veslra  auctorilute  raium  in  iucon- 
cussum  manere  rogamu^.  Porro  Turritanus  judex 
(662),  quia  bonus  dicitur  essc  princeps,  sit  vobis 
commendatus,  et  a  vobis  manuleneatuV.  | 

EPISTOLA  CCXLVI  (663). 

AD  BUMDEM  PRO  EODEM,    QUANDO   PR^DICTUS  AURE- 
LIANBNSI8  DEPOSITUS   EST. 

Aurelianensem,  sponte  $e  episcopatu  abdicantem, 
pontifici  commendat^  ut  honori  ejus  cautum  esse 
velit :  id  humilitatem  ejus^  et  pontificis  clemen^ 
tiam  decere, 

1.  Tempus  est  ut  el  ego  scribam,  non  jam  pro 

episcopo,  scd  pro  paupere  et  humili  monacho  (664); 

idque,  quodmiserabilius  est,  faeio  de  divite  ct  sublimi. 

Hicjam  non  habet  adulatio  locum,  habet  miseratio. 

Multi  pro  eo  scripserunt,  ut  remanerel  episcopus  : 

sed  multum  hoc  crat;  non  polui  adduci  ego,  ul  id 

auderem.  Nunc  vero,  si  rcs  humanius  aestimetur, 

ipsa  Dunc  exigit  quod  ante  vitabam.  Spcs  crat  ho- 

mini  adhuc ;   nam   sperandi    ralio  subcrat    talis. 

Dicebat  :  Yalde  immutatus  est  rerum  siatus,  ex 

quo  mihi  sententia  purgationis  imposita  fuit.  Et  qui- 

dem  gravem  illam  salis  accepi,  ct  qufp  vei  ab  inno- 

centissimo  difficile  impleri  posset.  Quid  nunc,  cum 

cuncta  penein  impossibile  vcrsa  sunt?  Nivernis  non 

est  episcopus  (665),  sed  ne  Trecis  quidem  :  Autis- 

siodorensis    transalpinavit.  Comprovincialium  sane 

f658)  Yide  epislolam  227,  et  epistolam  228,  u.  2. 

(659)  Mi&sus  est  Rualena8,de  quo  episiola  258,  et 
258,  et  duse  sequentes. 

(660)  Scilicet  Hugo. 

(661)  Vide  epistolas  444,  264. 

(662)  Is  videtur  esse  Gunnarius,  quondam  Judex 
et  domtnus  Sardiniae  letrarchalis,  qui  ad  S.  Martini 
tumulum  accedens,  rediit  per  Glaram-Vallem  :  ubi 


tur,  prompteque  misericordiam  superexaltabit  ju- 
dicio,  vir  apostolica}  mansuetudinis  et  auctorita- 
tis? 

2.  Ergo  cum  sic  liceret  speraro  timenti,  nec  fru- 
stra,  ut  sibi   suisque   videbatur,  cessit  tamen,  et 
nostro  se  lotum  commisit,  arbitrio.  Ac  ne   occa- 
sione  ipsius  diutius  ccclesia  fatigaretur,  consulente 
me   anticipans  terminum,  ct  securis  ictum,  ultro 
episcopum  exuit.  Unum  est,  clemcntissime  Pater, 
unde  homini  generoso  ac  verecundo  in  tam  mise- 
randa  fortuna  |>osset  non  parum  consolationis  af- 
ferri.  Quairitis  quid  ?  Profecto  non  ambnlat  in  ma- 
gnis,  ncc  in  mirabilibus  supcr  se.  Sufticit,  si  vestra 
indulgeniia  possit  rctinere  sacerdolem,  qui  cpisco- 
pus  fuit  :  tantum  a  nota  infamise  et  perpeluae  in- 
ustionis    cautnrio,    scuto  bonse    voluntatis   vestrae 
obumbretur  sibi.  0  dignam  omni  cxauditu  precem  ! 
Non  rogat  ut  gloriosus,  sed  nc  inglorius  sit,  qui 
exstitit  gloriosus.  Quidquid  illud  sit  quorl  mcdium 
est,  eo  contentus  est.  Liceat  cadenli  a  gloria,  ho- 
nesto  quo  poterit  mcdiocritatis  sese  exciperc  gradu, 
solamque  non  devenirc  in  extremilatem  opprobrii. 
Juvenis  est,  nobilis  gonere  est,  in  sublimitate  posilus 
fuit :  nec  lamen  humilem  refugit  locum,  sed  probrum. 
Nihilne  merebitur  vel  isU  humilitas  ?  Humiliatus  est 
impius  Achab,  profuit  ei  (///  Reg.  xxi,  27-29)  :  et 
in  viro  fideli  ac  nobili  humililas  pretium  non  habe- 
bit?  Absit  a  summa  945   Sede,  absit  a   sancla 
'  mcnte  vestra,  cor  contritum  et  humiliatum  deapi- 
cere. 

3.  Si  diceremus,  Humiliavit  se,  exaltetur;  nihil 
in  hoc  temere  a  nobis  praesumptum.  Possumus  for- 
sitan  excusare,  nimirum  ex  regula  quam  oplime 
uostis  (Matth,  xxni,  42).  Nunc  aulem  non  dicimus, 
Exaltetur ;  aed,  Ne  conculcetur,  et  confundamur  ab 
exspcctalionc  nosira.  Imo  vero  si  mala  suscepimus 

a  Bernardo  susccptus,  postmodum  ibidem  monachas 
factus  est,  tcste  Heribcrto  in  libro  secundo  de  Mira- 
culis  S.  Bernardi,  cap.  43. 

(663)  ScripU  anno  Christi  4446. 

(664)  Ex  abbate  Sancti-Sulpicii  apud  Biturigas 
episcopus,  ex  episcopo  denuo  monachus. 

(665)  ViHe  epistolam  275. 


446 


BPISTOLe. 


m 


de  mana  domini,  bonaqnare  non  8Uscipiamas?Num« 
quid  enim  polestatem  habetis  deponere  potentes  de 
sede,  et  exaltare  humiles  non  habetis?  Porro  po- 
testate  accepta  malle  in  malo,  quam  in  bono  uti, 
abuti  est.  Praeterea  angilu'*  debitis  mulli  ,  cum  sit 
pauper  ot  inops  :  jubeat  aucloritas  vestra  de  rebas 
episcopalibus  ea  solvi.  Durum  est  enim  simul  et 
honore  privari,  et  onere  premi  debitorum. 

EPISTOLA  CCXLVH  (666). 

AD  EUMDEM  PRO  REMENSI  ARCHIEPISCOPO. 

Displicet  eipreeceps  et  severiorin  Samsonem  archi- 
episcopum  Remensem  sententiay  de  Pallii  usu 
sublato, 

Amantissimo  patri  et  domino  Eugenio,  Dei  gratia 
summo  PoQtifici.  Bernardus  Clarae-Yallensis  vocatus 
abbas,  modicum  id  quod  est. 

i.  Parcat  vobis  Deus  :  quid  fecistia?  Faciem  ho- 

(666)  Scripla  anno  Christi  1146. 

(667)  Non  semel  Ludovicum  Juniorem  coronatum 
lego.  Primo  quidem  vivente  patre  Remis  inauguratus 
coronam  accepil  ab  Innocentio  papa  anno  1131. 
Deinde  Ordericus  Yitalis  libro  xiii,  ad  annum  1138, 
Biturigiscoronatum  tradithis  verbis  :  t  Anno  1138, 
indict.  1.  Ludovicus  rex  Francorum  apud  Bituricam 
in  Natale  Domiui  coronatus  est,  ibique  in^ens  curia 
nobilium  et  mediocrium  virorum  de  omni  Gallia  et 
Aquitania,  aliisque  circumsitis  nationibus  aggregata 
est,  Iliuc  metropolitani  prsesules,  eorumque  sufira- 
ganei  convenerunt,  illuc  consules,  aliaeque  dignitates 
confluxerunt,  suumque  famulatum  noyo  rcgi  exhibue- 
ruot.  9  Ita  Ordericus,  qui  novum  regem  appellat, 
quod  rex  Aquitanias  tunc,  mortuo  patre,  sit  corona- 
tus.  Hic  itcnim  coron^ttum  videmus  a  Samsone 
Remorum  archiepiscopo  ante  expeditionem  Jeroso- 
lymitanam,  forte  ut  in  conventu  soienmi  fidelitatis 
sacramentum  discessurus  a  subditis  exciperet.  Hu- 
jus  posiremae  celebritatis  locum  Horstius  suspicatur 
fuisse  urbem  Camotenscm,  ubi  de  cxpeditione  Jero- 
solymiiana  actum  est.  At  hanc  corooationem  apud 
Bilurigas  fictam  fuissepatet  ex  epistolse  eontextu,  et 
ex  lilieris  Eugenii  HI  in  Patriarchio  Bituricensi  re- 
lalis  :  ex  quibus  in^eUiginus,  Eugenium  sensisse, 
Bituricenscm  ecclesinni,  in  qua  Samson  sacra  fece- 
rat,  interdicto  suppositam  fuisse.  Patriarchium  Bi- 
turicense  editum  reperies  apud  Labbeum  in  tomo 
secundo  Bibliolhecae  novae.  Ex  hac  porro  epistolajet 
ex  alia  Ivonis  mox  citanda  apparet,  archiepiscopum 
Remensem  contendisse  jus  coronandi  Reges,  ubi- 
cunque  demum  ea  coronatio  fieret,  sibi  competere. 
Quod  Petrus  Bituricensis,  et  ante  eum  Ivo  Camo- 
tensis  negabant.  In  hac  vero  epislola  S.  Bemardus 
hanc  Remensis  archiepiscopi  praerogativam  non 
omnimo  inBciatur,  imo  admittere  videtur.  Hujusque 
meminit  Silvesler  U  papa  in  quadam  buUa  ad  Ar* 
nulfum  Remomm  praesulem,  quem  ob  perfidise  no- 

'tnm  suspensum,  anno  999  in  pristinam  dignitatem 
et  jnra  omnia  rcstituit.  «  Concedimus  tibi,  »  inquit, 
a  per  hujus  Privile^ii  statuta,  baculo  annuloqtie  red- 
ditis  archiepiscopali  officio  fungi,  et  omnibus  insi- 
gnibus  quaecumque  ad  sanctae  metropolun  Ecclesiae 
Remensis  pertinent,  soliio  more  perfrui,  pallio  so- 
l^mnitaiibus  assuetis  utaris,  benedictione  Regum, 
et  subjectorum  episcoporum.  »  Et  certe  convenien- 
tissimum  erat,  ut  cum  a  B.  Remigio  Remorum  ar- 
chiepiscopo  suscepissent  Reges  christianissimi  re- 
galis  saccrdotii  dignitalem,  coelesii^que  coronae  pt- 
gnus  pcr  Baptismum  et  christianae  religionis  profes- 
sionem,  ad  ejusdem  eiiam  successores  consecrando- 
rum  coronandommque  regum  praerogativam  refnn- 
dereni :  ut  simili  de  causa  Imperatores  tribuerunt 


A  minis  verecundissimi  confudistis;  et  cajus  laus  est 
in  Ecclesia,  ipsum  in  facie  Ecclesiae  humiliastis. 
Lsetificastis  omnes  inimicos  ejus  :  sed  quantos  ?08 
contristasse  putatis?  Nou  est  modus  condolendi, 
quia  amicorum  non  est  numerus.  Dilectus  a  Deo  et 
hominibus,  grandis  criminis  luit  poenas,  nullius  con- 
victus,  nuUius  confessus.  Tenemus  Phinees,  senti- 
mus  zelum;  Israeliies  perfoditur,  sed  non  cum 
Madianitlde,  Imponitur  ei  quod  Regem  coronavit 
(667);  sed  in  hoc  non  existi  nat  excessisse  se  teno- 
rem  privilegiorum  suorum.  Objicilur  quod  scienter 
divina  praesumpserit  celebrare  in  ecclcsia  inter- 
dicta  :  negat.  Suo  tempore  probabitur  iUnd,  pur- 
gabitur  istud.  Esto  tamen  :  putemus  omnia  constare, 
quaecumque  in  absentem  adversariis  ejus  licuit,  ant 

B  libuitloqui.  Debuitnehoc  solo  excessu,  cujus  caetera 
Jaudabilia  exstiterunt,  tam  dure  feriri,  tam  severo 

Moguntinensi  archiepiscopo  ob  S.  Bonifacium,  reges 
Hispaniamm  Toletano  proptAr  S.  Eleutherium,  reges 
Anglorum  Cantuariensi  ob  S.  Augustinum  :  quamvis 
pro  locorum  tcmporumque  necessitatibus  hoc  Re- 
mensis  archiepiscopi  privilegium  le^ilimae  dispensa- 
tioni  fuerit  obnoxium.  Ncc  aliud  existimo  inten  iisse 
Ivonem  Carnotensem  in  sua  illa  cetebri  epistola  189, 
qua  Ludovici  YI  solemnem  inaugurationem  a  Daim- 
berto  Scnonensium  archiepiscopo  Aureliae  peractam 
propu^nal.  Ahbi  enim,  Episl.  48,  hanc  Remensis 
ecclesiae  praerogativam  agnoscit,  ad  Urbanum  papam 
scribens,  eadem  sedem  c  diadema  regni  habere.  » 
Imo  in  alia  illa  epislola  «c  non  invidere  se  Remensi 
ecclesiae,  non  repugnare,  non  dolere  »  prostestatur, 
«  si  Regcs  Fraucomm  erga  eam  habuerint  tantam 

C  devotioncm,  ut  malint  a  metropolitano  ejus  conse- 
crari,  quam  ab  alio  :  »  sed  tamen  legitimam  dispen- 
sationem  in  Daimberti  facto  tnetur.  «  Quod  ergo 
fecimus,  »  inquit,  epist.  189,  «  saiubri  deliberatione 
et  provida  dispensatione  fecimus,  Nimirum  quia 
erant  quidam  regni  perturbatores,  qui  ad  baec  omni 
studio  vigilabaot,  ut  aut  regnum  in  aiiam  personam 
transferretur,  aut  non  mediocriter  minueretur.  » 
Quod  ergo  privilegium  istud  liec  ratione,  nec  con- 
sueiuiiine,  nec  lege  fulcitum  esse  afilrmat;  non  est 
absolute  explicandum,  sed  co  duntaxat  tendit  nervus 
inductionis  quam  coubuetudini  opponit,  ut  ostendat, 
quod  <  Fraocomm  reses  non  omnes  in  Remenst 
ecclesia,  vel  a  Remeosibus  archiepiscopis  siot  con- 
secrati,  »  quod  ultro  fateumr.  Iq  id  vero  totns  in- 
cumbere  videtur,  ut  neget,  sublata  qualibet  dispen- 
satione,  Regum  consecrationem  semper  in  ecclesia 
et  ab  archiepiscopo  Remensi  faciendam  sub  poena 

D  anathematis  ab  eo,  qui  secus  quomodocunquc  ten- 
taret,  incurrendi,  quod  ipsi  Remenses  legati  in  ista 
causa  urgere  ^  idebantur,  tesie  Aimoini  continuatore 
in  lib.  6  de  Gestis  Francomm,  cap.  50.  Gonfer  Hu- 
gonemin  Chronico  Autissiodorensi  ad  annum  1154. 
Tandem  vero  ne  qua  lis  hac  de  re  in  posterum  sub- 
oriretur,  Ludovicus  VU  anno  1179  solemni  seoten- 
tia  hauc  Remensis  archiepiscopi  praerogativam  con- 
firmavit,  Alexandri  et  Innocenlii  itidem  IH  litteris 
postea  comprobatam.  Plura  qui  volet,  legat  libram 
GruillelmiMarloti,  Sancti  Nicasii  Remensis  arcbiprio- 
ris,  de  Inauguratione  Regvm  Francomm  gallice  edi- 
tum  anno  1654,  in  quo  doctissime  ac  copiose  hanc 
materiam  pertractavit.  Quod  pertinet  ad  pallii  usum, 
quem  Pontifex  Samsoni  interdixerat,  mimm  est 
quo  in  pretio  fuerit  eo  potissimum  sseculo,  ut  S. 
Bernardus  tolerabilius  duxerit  interdici  sibi  Mis- 
sarum  celcbrationem,  quam  archiepisco  Remensi 
pallii  uAnm,  pro  (^uo  etiam  S.  Malachias  ex  Hiberoia 
bis  Romam  proficitci  non  dobitaverit. 


44t 


S.  BBRNARDI  ABBATI8  CLAR^-VALLBNSIS 


animadverti  ?  Semel  excessisse,  eliam  virius  poteral  ^ 
reputari,  si  de  vestro,  non  de  vultu  inimicorum  ejus 
judicium  prodiisset.  Deinde  quid  in  arcto  illo  fieri 
oportebat?  Dies  celebris,  solemnis  curia,  juvenis 
rex;  et,  quod  his  majus  est,  Dei  negotium,  de 
Jerosolymitana  scilicet  expeditione,  propter  quod 
omnes  convenerant;  prorsus  hsec  omnia  Missarum, 
et  coronse  regiae  solemnis  debilique  honoris  fnistra- 
tionem  nullatenus  admittebant.  Sed  nrc  ipsi  Bitu- 
ricensi  archiepiscopo  omnino  expediebat,  ut  houor 
Regis  per  eum  impedirelur. 

2.  Quae  cum  ila  se  habuerint,  sestimamus  locnm 
misericordise  non  deesse,  ubi  tanta  necessitas  typhum 
(668)  excusat  conlumaciae.  Numquid  polestatem 
habelis  tantum  percutere,  et  nequaquam  sanarel 
Nostisqui  dixerit :  Percutiam,  etego  sanabo  (Deut,  B 
XXXII,  39).  Absit  ul  cujus  tenetis  vicem,  non  usur- 
petis  et  vocem,  vocem  praecipue  pietatis.  Ergo  sola 
hac  vice  redeat  sagitta  Jonathae  retrorsum,  et  s  i 
necesse  fuefit,  in  me  magis  mittatur.  Tolerabilius, 
faieor,  habuissem,  interdici  mihi  Missarum  celebra- 
tionem,  quam  archiepiscopo  Pallii  usum.  Est  etiam 
quod  noo  mediocriter  veslro  pio  rigori  obviat  in  hac 
parte,  quod  filio  vestro  regi  Ludovico  possit  hinc 
non  parvse  oftensionis  et  irritationis  occasio  dari^ 
cum  ipse  sibi  tota  mali  hujus  videatur  esse  occasio. 
Quod  plane  lempore  isto  non  expedit  :  ne  bonum. 
940  quod  vestro  hortaiu  bono  et  magno  snimo 
coepit,  dignum  (quod  absit)  non  habeat  exitum,  si  in 
scandalo  el  animi  perturbatione  hoc]  rgerit.  De  Q 
csetero  mandastis  et  obedivi,  el  fecundavit  obedien- 
tiam  praecipienlis  auctoritas.  Siquidem  annuntiavi  et 
locutus  sum,  mulliplicali  sunt  super  numerum.  Va- 
cuantur  urbes  et  castella,  et  pcne  jam  non  inveniunl 
quem  apprehendant  septem  mulieres  virum  unum, 
adeo  ubique  viduse  vivis  remanent  viris. 

EPISTOLA  CCXLVm(669). 

AD    BUlfDEM. 

Pramonet  Ponti/icem,  ne  Sagiensi^  quantumvis 
supplici,  reditum  in  episcopatum  molientiy  fa- 
cites  aures  prasbeat. 

1.  Non  est  mihi,  more  multorum,  procemiis  uii 

ad  vos,  ambituve  verborum  :  a  re  ipsa  incipio.  Homo 

fallax  venit  ad   vos,  credo  ut   fallat ;  sed  absit  ut  ^ 

vos,  Hoc  eoim  non  nisi    in  muKorum  discrimen,  ^ 

idque,  maximum  posset  accidere.  Semper  quidem, 

sicut  fallere  malum,  ita  falli  a  malo  est  plerumque 

et  malum.  Sed   interest    quis  et  in   quo   fallatur. 

(668)  In  scriptis,  iypum,  El  prorsus  ita  scribe- 
bant  vetcre»  illi  pro,  typho,  i<l  est  supcrbia. 

(669^  Scripta  circa  annum  li46. 

(670)  Argute  sciteque  antiquum,  jamque  antiqua- 
tum  Dei  {)r8eceplum  (quo  prseceperal,  ut  fratri  abs- 
que  liberis  defuncio,  frater  superstes  suscitaret 
semen)  Amulfo  Lexoviorum  poniifici  accommodat  : 
oui  S.  Augustini  discipiinam  a  Joanne  germauo  suo 
Dagiornm  aniislite  traditam  seeculTibus  canonicis 
suis,  et  a  successore  gra\it'.r  labefactatam,  sic  sus- 
tentavit,  tum  scriplis  ad  summos  Pontificos  dalis, 
tiim  peculiarl  studiu,  ut  prseclare  dicat  hic  S.  Ber- 
nardus,  eum  fratri»  suscilasse  semen,  quod  aliena 
temeritas  licentiaque  ferme  suffoc  irant.  Hocque  in 


Quanto  vestra  potestas  et  dignitas  n^or,  tanlo  ea 
quae  vobis  forte  subreptio  fit,  non  modo  periealo- 
sior,  aed  et  turpior  est,  prsesertim  in  ecdesiasticis 
causis.  Si  verbi  gratia,  Sagiensis  haec  vnlpecala 
frandulenta,  concinnans  dolos  vobis,  sicut  callide 
cogitat  iiludere,  poterit  et  ad  vineam  Domini  sabaoth, 
quam  brevi  tempore  parte  non  modica  demolita  est, 
vestra  auctoritate  redire;  quanta  putatis  malignitate 
de  caetero  ssevituram  ?  Heu  I  quod  reliquum  est,  de- 
vorabit.  Nempe  qui  venit  vulpecula,  redibit  lesena  : 
et  in  quosque,  tam  cleri,  quam  populi,  non  jam 
calliditate  utetur,  sed  crudelitaie.  Vigilandum  ita- 
que  adversus  astutiam,  ne  ad  tantam  sffivitiam  denuo 
prorumpere  possit. 

2.  Non  ergo  vos  moveat  hominis  facies  miseranda, 
vilis  habitus,  vultus  supplex,  'demissa  supercilia, 
verborum  humilitas  :  sed  nec  ipsae  quidem  lacrymu- 
Ise,  currentes,  ut  aiunt,  ad  nutum  ejus,  doctae  men- 
tiri.  Hsec  omnia  in  facie  sunt :  et  scitis  qui  dixerit, 
Nolite  secundum  faciem  jadicare  (Joan.  vii,  24).  In 
his  atque  similibus  forma  pictatis  cxistit,  sed  non 
semper  et  virtus.  Yestimenta  ovium  sunt  haec,  fre- 
quenter,  sicut  designavit  Dominus,  usurpata  a  lupis 
in  stragem  maximam  ovium,  dum  non  se  abscon- 
dunt,  quoniam  illi  abscondite  vcniunt  (Matth.  vii. 
15)*  Inde  est  quod  aliqui  etiam  ex  nostris  pro  eo 
scripserunt,  talibus  circumventi  mendaciis,  parum 
advertentes  quod  a  Sapiente  sapienter  ac  veraciter 
dicitur  :  Est  qui  se  humiliat  nequiter^  et  interiora 
ejusplena  sunt  dolo  {Eccli.  xix,  23).  Vos  ergo  non 
attendalis  ad  verba  ejus,  neque  ad  corporis  gestus  : 
opera  interrogate.  A  fructibus  ejus  cognoscetis  eum. 
Multa  et  gravia  dicuntur  de  eo  :  dicenlur  et  in  eum, 
si  est  qui  quserat  et  judicet.  Nolo  dicere  omnia  quae 
audivi.  Nec  enim  omnibus  credendum  est,  sed  nec 
omnibus  decredenduni.  Unam  pono  breviter  meam 
co^jecturam  :  certinc  aliquid  habrat,  vos  judicabitis. 
Cur  datos  sibi  judices  declinavit  ?  Si  personas  cau- 
satur,  non  erant  suspecti.  Si  loci  importunitatom ; 
erat  hoc  in  terra  sua,  et  in  cognatione  sua,  ubi  et 
expensis  paucis,  et  iiinere  non  longo,  faciie  et  abs- 
que  labore  totum  negotium  polerat  explicari.  Restat 
proinde  nihil  aliud  suspicaodum,  quam  fugisse  ho- 
minem  subdolum  accusantium  mullitudinem,  qui 
extra  patriam  eum  minime  prse  inopia  sequi  possent. 
Gratias  agimus  domino  Lexoviensi,  qui  zelo  domus 
Domini  lactus,  nec  marsupio  pepercit,  nec  corpori.  Bo- 
nus  947  fraler,  cui  studium  est  semen  defuncti  (670), 

negotio  eum  laborasse  annos  plus  minus  vigenti , 
est  suspicari  ex  ojusdem  ad  Alexandrum  III  papani 
epistola  quae  incipit,  <  Est  quidam,  in  quo,  >  etc. 
Vide  tomum  duodecimum  BiDliolhecae  Patrum.  Mor- 
tuus  est  enim  Joannes  Arnulfi  fraier  anno  1143,  cui 
successit  Girardus  hujus  nominis  II,  anlea  canonicus 
saecularis,  quem,  ut  dicit  Arnulfus  ciiata  epistola, 
Romana  Rcclcsia  episcopari  non  permisit ,  donec 
eumdom  Ordinem  in  propria  persona  professus 
e$t.  Verum,  ut  ibidem  subditur,  episcopus  iste 
detestabilem  concepissc  praedicabalur  affectum, 
scilicet  plantationem  hanc  penitus  evellendi,  nempe 
canonicos  reguJarcs.  Qua  de  causa  hic  a  Bemardo 
suggilialur. 


449 


BPlSTOLiG. 


4S0 


fralris  suscitare  Gralias  el  vos  agite  illl,  qoia  ves-  ii  quod  in  me  est,  decolorari  tanlse  specimea  sancti- 


tro  quoque  nomini  haec  ejus  cura  non  parum  con- 
ferre  videlur  :  qua  fit  ut  convincatur  malignus,  et 
sic  dejiciatur  ;  quae  est  gloria  vestra. , 

EPISTOLA  CGXLIX  (671). 

AD  EUMDEM. 

Priorem  Casce-DeU  electum  in  episcopum  Valenti- 
nensem,  uti  dignum  commendat. 

Si  rebus  raritas  pretium  facit,  nil  in  Ecclesia  prc- 

tiosius,  nil  optabilius  bono  utilique  paslore.  Nempe 

rara  avis  est  ista.  Proinde  sicubi  talis  interdum  re- 

periatur,  et  occasio   dctnr,   confestim    injiciendse 

sunt  manus,  et  totis  nisibus  satagendnm,  ne  qaa  vi, 

ne  qua  arie  maliliae  fructuosa  promotio  valeat  pne- 

pediri.  Audivimus  in  ecclesia  Yalenlina  pari  voto 

cleri  et  populi  electum  esse  Priorem  Casse-Dei  (672), 

llirum  si  bonus  non  fuerit  ad  opus  ad  quod  assu- 

milur.  Scire  vultis  unde  id  sperem?Boni  hoc  volunt, 

ncc  potost  bonus  non  esse  qui  bonis  placet.  Nec 

minus  validum  argumentum  mihi  videturquod  bonus 

sit,  si  maiis  e  regione  displiceat.  Decet  Sanctitatem 

vestram  votis  assentire  bonorum  :  ne  si  ab  isto  forte 

resilire  contingat,   alium  quem  nolletis,  sladio  et 

consensu  pravonim  contingat  recipere. 

EPISTOLA  CCL. 

AD  BERNARDUM  (673)  PRIOREM  PORTARUM. 

RepuLmm  fratris  Natalis  in  episcopum  electi  non 
dehuisse  tammolesteferriaReligiosisAdsua  opera 
factum  non  esse .  Yeritum  forte Papam,nejuvenilis 
aiatis  vitia  nunc  demum  calumnice  paterent. 

Reverendissimis  patribus  et  dominis  amantissi- 


B 


tatis  :  nam  corrumpi  posse,  absit  ut  verear.  Pror- 
sus  autem  displicet  in  pulchorrimo  corpore  non 
solum  morbus,  sed  et  nsevus.  Non  plane  bonus  color, 
si  sanctorum  quispiam  anxie  ferre  sbjectionem  suam 
videatur,  de  qua  etiam  et  non  gaudere,  et  non  glo- 
riari,  minus  est  a  perfecto.  Porro  in  proposito  per- 
fectionis  apparere  imperfectum,  naevus  est.  Ergo 
hic  color  mibi  in  fratre  Naiaii  displicuit.  Quid  enim, 
9^H  etsi  castum  id  fuerit  coram  Deo?  Nempe  opor- 
tet  providere  bona  etiam  coram  hominibus. 

2.  Sed  dicitis  :  Non  ipse  graviter  taiit,  sed  nos. 
Ad  idem  revertitur.  Iterum  dico  quod  sentio.  Car 
vobis  grave  fuerit,  non  video,  nisi  quia  ipsi  grave 
esse  sensistis.  Yos  judicate,  an  hoc  eum  decuerit, 
pra3serlim  in  novitate  vitae.  Nam  ante  hanc  (ut  saiva 
ejus  pace  dixerim)  non  caruit  hac  nota  :  an  vero 
nec  culpa,  suae  ipsius  conscientiae  relinquendum  est. 
Et  quid  si  forte  hoc  cogitavil  [al.  judicavit]  domi- 
nus  Papa  :  cum,  sicut  dicitis,  eiectioni  ejus  assen- 
tire  reuucrii?  Veriius  quippe,  ut  sestimo,  linguas 
obtrectatorum,  vetuit  festinatam  novi  eremitse  pro- 
molionern  :  ne,  ut  dixi,  lingua  maliloqua  dicere 
posset,  hunc  esse,  quem  semper  optaverat,  eremi 
fructum.  Yerumtamen  quidquid  dominus  Papa  in- 
tenderit,  sive  hoc,  sive  aliud,  me  ignorasse  sciatis 
illud  ejus  consilium  :  ne  quis  dicat  qaod  meo  in- 
stinctu  id  fecerit.  Nam  quod  ad  me  pertinet,  mihi 
decretum  est,  ubi  opportune  possem,  non  solum  non 
impedire,  sed  etiam  totis  viribus,  et  ambabas,  ut 
dicitur,  trahere  manibus,   ubi  de  gratia,  quse  in  eo 


mis,  Bbrnardo  priori  Porlarum,  et  sanctis  qui  cum  C  est,  Deo  fructificare  valeret.  Quis  dabit  mihi  horoi- 


eo  sunt,  Bernardus  Clarae-Vallis  vocalus  abbas, 
salutem  in  Domino. 

1 .  Ex  quodam  Beatitudinis  vestrae  rescripto  com- 
peri,  scripsissc  me  aiiquid,  quod  me  indicaret  com- 
motum,vosque  islud  non  parum  metuere.  Verum  id 
fruslra.  Non  est  quod  a  puero  vestro  timendum  sit 
vobis,  reverendissimi  patres,  qui  vos  in  veritate 
diligo  ut  amicos,  el  susplfcio  ut  sanctos.  Nisi  forte 
DOn  me,  sed  mihi  paterno  timuistis  affectu,  quod 
motus  vobis  vidercr  non  ex  ratione ;  aut  si  ex  ra- 
tioDC,  forte  plus  quam  oporteret.  Motus,  fateor, 
fui,  sed  pro  vobis,  non  contra  vos,  atque  id  tenui- 
ter  satis  :  si  et  hoc  temcre,  sed  non  temere  coufiteor 


nes  liiteratos  et  sanctos  in  Ecclesiis  Dei  prseesse 
pastores,  si  non  in  omnibus,  certe  in  pluribus,  certe 
in  aliquibus  saltem?  Quid  enim  si  juvenis  aliqnaolim 
juveniliter  egisse  memoratur?  Vetera  transierant, 
nova  facta  sunt  omoia.  Gonsepultas  est  iterum 
Christo  per  eremi  baptismum  (674)  :  ego  rAim  se- 
pulta  vitia  retractabo? 

3.  Jam  qaod  abbas  Gaziacensis  (675)  sive  Tre- 
censis  dure  dicuotur  scripsisse  vobis,  omnino,  cam 
audivi,  dure  accepi,  et  cam  accepero  tempus,  non 
dissimulabo,  quantum  quidem  charitas  postulabit» 
et  familiaritas,  quae  mihi  pro  eorum  religiositate  ad 
ipsos  est.  Deo  autem  gralias,  qui  dedit  vobis  non 


adversum  me  injusliliam  meam,  et  vos  remiltetis  Q  vinci  a  malo,  sed  vincere  in  bono  malum,  quia  non 


temeritatcm  peccati  mei.  Ignoscite  mihi  :  sic  sum, 
zelus  doinus  vestrae  comedit  me.  Non  patior  plane^ 

(671)  Scripla  anno  Christi  1 145. 

(672)  Mortuo  sancio  Joanne  episcopo  Valenliae  in 
Delphinatu,  anno  1145,  eleclus  est  Prior  Casae-Dei, 
nomiue  Onlbertus,  in  cujus  gratiam  haec  epistola 
scripta  est  cum  epistola  270. 

(673)  Ejus  nominis  secundum,  qui  sede  Bellicensi 
anno  1142  relicta,  rediit  in  Cariusiam  Porianmi, 
ibidem  antc  annum  1147  Beroardo  Priori  primo  se 
abdicanii  suffecius,  ex  noiatione  ad  epistolam  153. 
Nalalcm;  de  quo  hic  quaestio,  in  regimen  ecclesiae 
Bellicensis  post  eum  poslulatum  non  ausim  aftir- 
mare.  Bernardo  sane  successit  Guillelmus^  Gaillelmo 
post  Pontium  Anteimus  seu  Nanlelmus,  ex  Priore  iti- 
dem  Poriaruffl,  cujus  esse  videtar  epistola  ad  Ludo- 


respondistis  eis  malum  pro  malo,  aut  maledictum 

pro  maledicto.  Porro  illas,  quas  ad  me  adversas 

vicum  Juniorcm  de  sua  promotione,  quse  est  epistola 
234  inter  Chesnianas. 

(674)  Existimabal  quippe  cum  aliis  Palribus  Ber-* 
nardus,  vitae  religiosae  professionem  esse  aiterum 
veluti  baptismum,  ut  diserle  in  libro  de  Praecepto  et 
Dispensalione,  cap.  17. 

(675)  In  tribus  Colbertinis,  Cazicensis.  An  is 
Caziacensis  abbas  Simon,  cui  scripta  est  epistola 
263?  Ejus  successor  Tes.  (sic  breviaium  legimus),  de 
quo  in  libri  sccundi  epistola  14  Petrus  Gellensis 
abbas  apud  Treoas,  hoc  loco  designatus;  tametsi 
nullae  ejus  contra  Gartusianos  ejustolfley  mnUiB  pro 
eis  reporiaotur. 


451 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  CLARD-VALLBNSIS 


«i 


prafetos  abbates  aote  scripseratis  litteras,  oec  stndio  ■  dicet  iniquitas  sceleratornm  Jnstitis  inaoeeotiom 


nec  volunlale  mea  ad  ipsorum  noliliam  pervenlsse 
sciatis.  Et  de  bis  satis. 

i.  Tempus  est  ut  non  obUviscar  mei.  Giamat  ad 
vos  mea  monstniosa  vita,  mea  eerumnosaconscienlia. 
Ego  enim  quaedamchimaera  mei  sseculi,  nec  ciericum 
gero,  nec  laicum.  Nam  monachi  jamdudum  exui 
conversationem,  non  habitum.  Noio  sciibere  de  me 
quod  vos  per  alios  audisse  exislimo,  quid  actitem, 
quid  studeam,  per  quae  discrimina  verser  in  mundo, 
imo  per  quae  jacter  prsecipitia.  Si  quominus  audistis, 
precor  ut  inquiratis,  et  secundum  quod  audiei  ilis,  et 
cunsilium  impendatis,  et  orationum  suffragia. 

EPISTOLA  CCLI  (676). 

AD    DOMINUM   BUGENIUM   PAPAM. 

Balmcnses  monachos  pro  merito  punitos  in  gratiam 
recipi  cupit^  et  cum  jEduensibus  conciliari. 

Amantis&imo  patri  el  domino  Eugemo,  Dci  gratia 
summo  Pontifici,  frater  Bbrmardus  Clarai-Vallis  di* 
ctus  abbus,  modicum  id  quod  est. 

Balmense^  mooachi  graviter  deliqucrunt,  sed  non 
impune  (677).  Yobis  pro  hoc  ipso  laus  el  gratiarum 
actio  ab  universa  debelur  Ecclesia,  quia  nou  silui- 
stis,  noo  dissimulastis,  non  quie\istis.  Efferbuisiis 
ut  1t^9  debuistis  :  percussistis,  sed  ut  sanaretis. 
Quod  si  obliviscatur  misereri  dominus,  et  contineat 
in  ira  sua  misericordias  suas,  unde  sanitas?  Pidu- 
cialiter  proinde  post  judicium  misericordiam  prse- 


Haec  dicOy  quia  causa  est  eis  cum  ^uefiftibiis  in  prm- 
sentia  vestra^  Majeslaiis,  et  timeut  ne  nooeat  stbi 
iniquitas  aliorum.  Sane  id  prsecipue  obseenmos, 
ut  concordiae  et  paci  ipsorum  operam  detis.  Utrisqne 
siquidem  bene  volumus,  atquo  ita  utrisque  credimus 
expedire. 

EPISTOLA  CCUI  (679). 

AD  EUMDEM,   PRO  BBORAGENSI. 

Sententiamf  contra  Eboracensem  jam  oUm  ab  M- 
nocentio  latam,  tandem  exsecutioni  mandari 
postulat,  ne  mala  ejus  opera  dissimulanti  Ponti- 
fici  imputentur, 

B  Saevit  frusirata  ambiiio,  mox  desperata  forit.  Garrit 
ad  laqueum  homo  perditionis»  et  debitam  jam  olim 
in  se  sententiam  damnationis  accelerat.  Vel  mine 
n.anlfesta  sunt  peccata  etjas,  praecedeatia  ad  judi- 
cium.  Aniicipat  mauum  succtsoris  arbor  maledicta 
ct  spmosa,  et  cunctanlem  securim  in  leMt  piovocai. 
Heul  quam  justius  ilia  jamdudumcecidis8el(ai.  ex- 
cidisset),  quam  sancli  illi,  quos  contra  jus  ei  fts 
male  stando  dejecit?  Eteoim  si  non  staret,  stanlei 
minime  dejecisset.  Et  illi  qaidcro  in  innoceotia  frua, 
et  pro  innoceniia  corruerunt  (680),  multo  melius 
stantes :  sed  sanguis  innoxius  de  manu  illorum  pro- 
cul  dubio  requiretur,  qui  vires  furiivas  tam  noxie 
arbori,  ne  statim  corrueret,  minisiraverunt.  Clamat 


stolamur,  ut  misericordiam  el  judicium  cantemus  P  contra  eorum  capita  sanguis  sanctorum  de  terra. 


Domino.  Sdmus ,  scimus ,  non  deviabit  Vicarius 
(678)  a  vesiigiis  ejus  cujus  \icariusest;  nimirum 
cum  illc  dicat :  Qui  mihi  ministrat,  me  sequatur 
(Joan,  XII, 26),  Dicit  autem  de  illo  propiieta :  Quis  scit 
si  convertatur  et  ignoscat  Deus^  et  relinquat  post  se 
benedictionem !  (Joel.  ii,  44.)  Hanc  de  vestrisquoque 
poslerioribus  audactcr  exigimus.  Alioquin  non  decet 
ttt  perdatis  innocentem  cum  impio.  Etenim  qui  mi- 
ium  fccerunt,  facti  de  niedio  sunt.  Quid  restat,  nisi 
ttt  reliquiae  salvsc  fiant?  Quidni  salventur  qui  obe- 
dierunt  vobis,  qui  obedierunt  praedecessori  vestro  ? 
Paulum  loquor,  qui  aiebat :  Auferte  malum  ex  vobis 
(/  Cor.  v,  13).  Itaque  miseremini  illis,  et  non  praeju- 


quorum  animae  in  manu  Dei  sunt,  et  non  tanget  eos 
tormentum  malitiae.  Verumtatem  viscera  mea  erant : 
effusa  sunt;  non  recipio  de  verbis  consolationem. 
Etsi  possent  esse  quallcumque  solatio  sive  950  re- 
medio,  deficiunt  tamen  prae  dolore,  moerore  pra;clu- 
dantur,  interrumpuntur  singultibus.  Unum  tamen 
ipsnmque  extremum,  quod  aiique  magis  scribere, 
quam  proloqui  possum,  adhuc  audite,  vel  potius  le- 
gite.  Si  adhuc  steterit,  proh  dolor  I  verendum,  ne 
ipsius  status  sit  vester  Aisus,  dum  quidquid  a^ie- 
cerit,  utpote  mala  arbor,  que  non  potest  nisi  malos 
fructus  facere  {Matth*  vu,  18),  non  illi  jam,  sed 
vobis  merito  imputetur. 


(676)  Scripta  anno  Christi  il47. 

(677)  Crimen  hoc  Balmensium  in  dioecesi  Bisun- 
tina  monachorum  intelligimus  tum  ex  duobus  res- 
criptis  Eugenii  papae.  uno  ad  Humbertum  archie- 

Siscopum  Bisunliiium ,  altero  ad  Willelmum  seu 
ruidoncm  comitem  Malisconensem,  quibus  rescrip- 
tis  Balmensem  abbatiam  in  Prioratum  redigit  c  ob 
exsecrabile  et  borrendom  facinus,  et  inauditum 
sanciae  Romanae  Ecclesiae  contemptum,  commissum 
in  diieclum  sibi  ma^istrum  Osbertum  :  f  tum  ex 
litteris  Willelmi  romitis  Malisconeosis  id  annui  nlis. 
Eugcnii  liiterae  lialae  suut  quarto  kalendas  junii  Pa- 
risius,  id  est  anno  1147.  Exstant  in  archivo  Clunia- 
eensL  Postea  tamen  abbatiae  titulus  Balmae  restituius 
est. 

(678)  Hic  non  obscure  Papa  Cbristi  Vicarius  di- 
dtur,  cum  alias  S.  Pclri  Viearius  apud  veteres  illos 
appeilsfi  Roleret,  uti  alias  ostendimus. 


(679)  Scripta  eodcm  anno. 

(680)  Hic  ioteliigit  Bemardus  stragem  in  Fonta- 
nense  Ordinis  sui  m  Anglia  monasterium,  factam  a 
fautoribus  Willeimi  intrusi.  Eam  diserte  narrat 
Serlo  monachus  in  Historia  ejus  monasterii,  Mo- 
nasiici  Anglicani  tomo  i.  pag.  747,  nbi  amoto  per 
Eugenium  Wiilelmo,  ejus  lautores  dicontor  concur- 
risse  in  ccenobiumy  cujus  abbas  Henricus  ipsis 
adversus  erat;  tum  omnia  diripuisse,  incendisse, 
profligasse,  salvis  nihilomious  monachis  cum  abbale  : 
ex  quibus  tamen  aIi<j[uos  fuisse  necatos  hic  innait 
Bemardus.  Serio  addit.  Henricum  abbatem  in  ar- 
chiepiscopatum  electum ,  statim  Claram-Vallem 
adiisse  ad  S.  Bernardum  :  et  inde  Treverim  conve- 
nisse  Eugenium  papam,  a  qoo  consecratus  ac  patlio 
donatus,  non  sine  multa  contradictione  a  sais 
tandcm  admissus  sit. 


453 


EPISTOLiB. 


«I 


II  defuit?  Primo  qnidcm  Jocus  ipso  PrKmonstrati,  io 
quo  degiiis,  noster  fuit,  et  nostro  umnere  habnistis 
(682  \  Nam  nobis  fraler  Wido  (683)  (boc  noinen 
primi  incolae  loci)  per  manum  episcopi  antc  donave- 
rat.  Deinde  quod  hi  de  Belio  Loco  (684)  vobis  se 
associavcrunt,  nostri  potissimum  sludii  fuit.  Apud 
Jerosolymam  rex  Balduinus,  dum  a  ihuc  viveret, 
locum  Sancli-Samuelis  donavit  nobis  (685),  et  mille 
aureos  simul,  de  quibus  sediBcareiur  :  vos  dono 
nostro  et  locum  habetis,  et  aureos  habuistis.  Apud 
Virdunum  pro  ecclesia  beati  Pauli,  ut  eam  vos  ha- 
beretis,  quantum  laboraverin),  multi  norunt  :  et 
qnantum  profecerim,  ipsi  senlitis.  Si  quominus 
recognoscitis  vos,  exstant  cpistolse  nostrae  ad  bcttae 
mcmorise  papam  Innocentium,  hujus  rei  veri  judi- 

H  ces,  et  quasi  vivi  testes.  Illis  de  Septem-Fontibas 

(686)  locum  quem  primum  inhabitaverunt  {France- 

vals  nomcn  ei)  nos  contulimus. 

auctoritatem  :  et  siquidem  rrm  paulo  dili^entuis  con- 
sideraveris,  pugnantia  facile  conciliabis.  Gerlum 
enini  est  Prsmonstrati  coenobium,  in  prima  sui  con- 
dilione,  non  eo  in  loco  situm  tuisse,  quo  primum  a 
S.  Norberto  fuerat  instilutum ;  sed  in  altera  monlis 
parte,  ad  quam  Hugo  Norbcrti  successor,  cui  hsec 
epistola  dirigitur,  illud  transtuierat.  Cajus  rei  me- 
minit  idem  Hermannus  tum  loco  citalo,  ubi  praevi- 
sionem  S.  Norberti  de  coenobii  translatione  refert, 
tum  ibidem,  cap.  10,  ubi  Praemonstrati  mutationem 
sic  describit  :  a  Videns  aulem  Hugo  ecclesiam  illam 
parvam » (nimirum  S.  Joannis  Baptistse,  quam  mona- 
chi  Vinceutiani  concesserant,  uli  praemiserat  cap.  4) 

^„ ^  .  c  jam  non  posse  sufficere  lantse  multitudini  quse 

35  et  36.  In  scripiis  non  paucis  (nam  et  id  no-      convenerat,  et  per  Dei  graiiam  quotidie  augmenta- 
convenit)  hujus  epistolse  ioco  ponitur  epistola  Cbatur;  sciens  etiam  dominum  Norbertum,  ut  supe- 


EPISTOLA  CCLIII  (684). 

AD  ABBATEM  DE  PRAEMONSTRATO. 

Asperioribus  Prcemonstratensium  Litteris  placide 
respondeiy  receiisens  sua  ineos  bene/icia.  Refellit 
quoque  singula  querelarum  capita^  constaniem  se 
ipsis  amicum  fore  professus. 
1.  Audivil  audilionem  vestram,  et  timui.  Scribitis 

enim  conira  me  amaritudines  :  absit  autcm  ut  tam 
rationabiliierquam  terribiliter.  Quid  peccavi?  anquod 
vestram  personam  semper  amavi,  vestrum  Ordinera 
fovi,  et  promovi  semper,  quod  in  me  fuit  ?  Fidem,  si 
verbis  noo  habelur,  opera  faciunt.  Ut  quidem  mea  mihi 
conscientia  respondet,  ego  a  vobis  debui  commen- 
rtari.   Sed  quia  coniraria   potius  loqui  et  scribere 
libet,  dabo  ego  voci  meae  vocem  virtulis  ex  facto- 
rum  lestimonio.  Id  quidem  grave.  Videar  imprope- 
rare  beneticia,  quod  uiique  non  decuerat.  Dt  minus 
sapiens  faciam,   vos  me  cogilis.  Cui  unquam  ve- 
slrum,   sive  vestrorum  nostra  opera  opus  fuit,  et 
(681)  Scripia  auno  4150.  —  Hugonem  innuit  Nor- 
berti  primura  discipulum  ex  capellano  episcopi  Ca- 
meracencis,  ac  successorem  in  regimine  Praemon- 
strati.    Hugo  isle  mirifice  laudatur,  non  solura  in 
iibro  de  Vita  S.  Norberti,  sed  eliam  apud  cognomi- 
nem  suum  Hugonem  chronographum  Autissiodoren- 
sera  Sancli  Mariani,  ei  apud  Hermannuni  monachum 
Laudunensein  in  libro  tertio  de  Miraculis  S.  Mariae, 
capp.  6,  8  et  10.  Norbertus  etiam  passim  apud  eum- 
dem  praedicatur  auctorem,  maxime  cap.  7.  ubi  ipsi 
Bernardo  praeponitur,  tura  quia  primus  Ordinis  sui 
fundator,  tuni  quia  Sanctimonialiura  ejusdem  Ordi- 
nis  instilutor,  quae  jara  tum  numerum  decem  mil- 
linm  exccdebant.  De  eodem  Norberto  plura  ad  epis- 
tolas  35  et  36.  In  scriplis  non  paucis  (nam  et  id  no 
lare  convenit)  hujus  epistolae  loco  ponitur  epistol 
423,  cum  rescripio  Beruardi  :  haec  aulem  locatur 
pofel  epistolam  296.  Ila  duae  sequentes  etiam  loco 
nou  constant  in  mauuscriptis. 

(682)  De  origine  Prffimonstrati  variant  auclores. 
Fabulosum  videiur  quod  apud  Franciscum  Aluteum 
Historiae  Cuciacensis  familiae  libro  2,  cap.  19,  legi- 
tur.  Gordonius  Societatis  Jesu,  in  Chronologia  ad 
annum  1116,  dicil  hunc  Ordinem  nomen  accepisse 
a  ratione  instituli  coDlitus  praemonstrata.  Sed  locum 
in  vocalura  fuisse  aute  S.  Norbertum,  patet  tum  ex 


rius  dictum  est,  in  spirilu  praevidisse,  quod  ex  altera 
montis  parte  major  ecclesia  foret  aedificanda,  inito 
cum  fratribus  suis  consilio,  D.  Burtholomaeum  epis- 
copura,  uipote  loci  fundatorem  et  patrem,  advenire 
rogavit,  quatenus  dispositis  omnibus  officinis,  ipse 
priraum  lapidera  in  ecclesiae  fuodamento  poneret.  » 
Fuerit  crgo  prima  illa  seiles  seu  ecdesia  a  nostrii 
Vinceniianis  concessa  :  sed  quid  prohibet  secundam 

,_ .  hanc  a  S.  Bernardo,  qui  eam  a  Widone  eremita 

alura  fuisse  aute  S.  Norbertum,  patet  tum  ex      prius  acceperat,    Prsemonstratensibus  concessam? 
ejus  Vita,  cap.  17,  ubi  dicitur  elegisse  «  locum  val-      Legantur  epistolae  duai  Philippi  abbatis  Bonae-Spei, 


de  desertura  et  &olitarium,  qui  ab  antiquis  Praemon- 
stratura  dicebaiur  :  »  tum  ex  Hermanno  monacho 
locis  infra  citandis.  Quod  vero  hic  dicit  Bernardus 
de  loco  Praemonstraii  a  se  concesso,  repuffliare  vi- 
detur  litteris  fuudaiionis  Praemonstrati,  Bartholo- 

maei  Laudunensis  episcopi  nomine  confeciis  (exstant      ^ 

in  Bibliolheca  Pra>monstratensi  et  in  notis  ad  Gui-  ^  lur,  et  locum  majori  cessisse,  secedendo  Yiconium, 
beriuni),  in  quibus  locus  praedictus  ad  Sancti  Vin-  D  ubi  fundamenta  jecit  coenobii,  quod  W^alterio  Sancti- 
cenlii  mooachos  perlinuisse  dicilur,  et  ab  ipso  Bar-      Martini  apud  Laudunum  abbati  subjecit. 


quibus  haec  respondere  videtur. 

(683)  Widonem  legimus  in  Historia  coenobii  Yico- 
niensis  prope  Yalentianas,  quae  exstat  in  Spicilegii 
tomo  12,  pag.  534,  ubi  Wido  seu  Guido,  c  Brilonum 
gente  progenitus,  sacerdos  officio,  »  eo  tempore  quo 
Norbertus  Praemonstratum  accessit,  ibi  degisse  dict'- 


tholomaiO  (cui  primura  ab  Adalberone,  Sancti-Vin- 
ceiitii  abbaie,  Seifrido  ejus  successore  postea  con- 
firmante,   concessus   fuerat)   S.   Norbeno   traditus. 
Quod  eiiam  notavit  Hermannus  monachus  libro  ter- 
tio  de  Miraculis  beaise  Mariae  Laudunensis,  cap.  4. 
«  Venientes  itaque,  »  iniquit,  «  ad  praefatum  locum 
Praemonslralura,  ingreJiuntur  orandi  gratia  (|uam- 
dam  ecclesiam  in  honore  S.  Joannis  Baptislae  ibidem 
construclam.  Hai^c  erat  de  jure  coenobii  Sancti-Vin- 
centii  Laudunensis, »  etc.  Ex  quibus  quidam^  nupe- 
rus  seriptor  in  notationibus  ad  Viiam  S.  Norberti 
cap.  19,  haerere  se  lestatur  in  explicanda  Bernardi 
concessione,  quam  a  monachis  Vincenlianis  per  ma- 
num  Bariholomaei  episcopi  factam  legit.  At  quamvis 
sexcenta  id  generis  in  contrarium  arfumenta  stt- 
rent,  Bernardi  verbum  ineiuctabiiem  obtinere  debei 


(684)  Bellus-Locus  ordinis  Praemonstratensis,  dioe- 
cesis  Trccensis,  ubi  canonicis  regularibus  succesaere 
Pra?monstratenses  anno  1140.  Ad  Odonem  hiyus 
Bd  i'Loci  abbatem  epistola  407. 

(685)  De  hoc  loco  Gaufridus  in  libro  tertio  YitflB 
Bernardi,  n.  22.  «  Postremo  quasi  vitis  abundantia- 
sima  suos  undique  palmites  propagavit,  excepto 
quod  in  terrara  Jerosolymitanam,  quamvis  locus 
esset  a  rege  paratus,  ob  incursus  paganorum  etaeris 
interapcriera  non  acquievit  miitere  fratres  suos.  > 
Confer  epistolam  175,  ad  Patriarcham  Jerosolymo- 
rum  qui  locum  offerebat,  epistolam  355,  qua  regi'- 
nae  Jerosolyraorum  Praemonstratenses  commemuit* 
De  monasterio  Sancti-Pauli  vide  notaa  ad  ep.  17^. 

(686)  Septem-Foaies  difleeesis   LhigeDeQsis  HA 
Moniem  Glarum. 


455 


S.  fiERNARDI  AfiBATlS  CLAR^-VALLENSIS 


456 


2.  Propter  quod  horum  vultis  recedereab  amicis? 
Numquid  reddilur  pro  bono  malum,  quia  miDamiui 
violare  pactum  (687),  valedicere  paci,  societatcm 
deserere,  951  scindere  unilatem?  Scd  esto.  Dc 
boDO  opere  uon  me  lapidalis,  sed  de  injuria,  quod 
fratrem  Roberlum,  cum  esset  de  vestra  professione, 
susceperim,  -habitum  ei  monachicum  tradens.  Non 
inficior,  apud  nos  cst.  Putaveram  aulem  me  super 
hoc  satisfecissc  vobis,  cum  susceptionis  illius  raiio- 
nero,  ordinem,  necessitatem,  viva  et  veridica  voce 
exposui,  idque  non  semel.  Quia  vero  necdum  quies- 
citis,  non  erit  mihi  pigrum  rescribere  quod  respon- 
deram,  quando  vobis  durum  non  est  repeiere  quod 
excusaveram. 

3.  Minime  ergo  praedictum  fratrem  Robertum  ali- 
quando,  ut  a  vobis  exiret,  solliciiavi  :  magis  aulem 
a  multis  annis  id  cupientem,  non  semel,  sed  saepe 
comprcssi.  Quonam  denique  modo  suspectus  haberi 
possum,  quod  frairem  Robertum  subduxerim  vobis, 
cujus  consilio  et  horlatu  magistrum  Othonem  habe- 
tis  ?  Si  nescitis,  ipsum  interrogate  :  si  bene  novi 
hominem,  non  negabit,  Possem  et  alios  forsitan  non 
paucos  nominare,  sive  conversos  ad  vos,  sive  re- 
versos  :  quos  hodie  non  haberetis,  nisi  a  nobis  suasi 
fuissent,  vel  coacii.  Parco  autem,  non  inops  male- 
rise,  sed  verecundiae  satisfaciens  dives.  Inveni  ego  in 
claustris  vestris,  qui  ad  verbum  prsedicationis  nostrae 
compuncti  et  conversi  ad  nos  venire  disposueraot : 
cum  ecce  sollicitantibus  vestris  retrahentes  pedem, 
recepti  et  relenti  sunl  in  Ordine  et  habilu  vcstro. 
Postmodum  vero,  remordente  cos  conscientia,  exire 
voluerunt  :  et,  ni  fallor,  exissent,  nisi  nostro  firma- 
rentur  non  assensu  tanium,  sed  et  hortatu. 

4.  Sed  jam  audite  (quia  itcrum  vullis  audire)  quo- 
'  roodo  tandem  fralrem  Robertum  receperim.  Domi- 

nus  papa  prsecepit,  ncmpe  rogatus  ab  illo  et  ejus 
amicis.  Dicebal  vestrum  sese  el  abbaiis  ejus  assen- 
8um  prece  sua  obtinuisse,  ne  quis  dicat  quod  prse- 
cepto  extorsit.  Negatis :  quid  ad  nos?  ipso  viderit. 
Si  vobis  summum  et  sanctum  Pontificem  falsitatis 
arguerc  libet,  ignoscite  nobis  :  quia  nos  tantse  san- 
ctitati  non  crcderc,  et  tantse  majcsiaii  non  obedire 
nefas  ducimus.  Quanquara  et  venerabilis  abbas  Go- 
descalcus  (688),  qui  de  vestris  est  (nam  is  a  domino 
Papa  ad  vos  hujus  rei  gratta  fuerat  destinaius),  non 
plane  negaverit  reportasse  se  a  vobis,  et  liberam 
^ratris  emancipationem,  et  vestram  ipsius  sponla- 
neam  concessionem  {al.j  male,  consessionem). 

5.  Jam  de  fratre  Fromundo  non  est  quod  nos 
lacessatis,  cum  nequaquam  eum  sine  voluntaria 
abbaiis  sui  concessiouc  rceoperim  :  quod  quidem  nec 
?os  laluisse  amara  illa  cpistola  demonstrat  in  qua 
nobis  de  sola  capituli  uon  exspeclata  conniventia 

(687)  Pactimi  lioc  dcscribit  Manriquez,  iniluin 
anno  1142,  inter  Cistcrcienses  ct  Praemonstratenses 
concordise  cauaa,  ut  intcr  utrorumque  monasteria 
leucse  du8e  ;  inter  grangias  seu  villas  una  iulercede- 
ret.  Hinc  Bernardus  domum  Bassi-Fontls  ait  fuisse 
eztra  stalulos  terminos  coustitutam.  Erat  autem 
ftita  in  dkecesi  Trecenai,  fundaU  anno  1143. 


■  calunmiam  sttatitis.  Quasi  vero  ?el  in  mntua  nostra 
conventione  id  prohibitum  fuerit :  vel  emaocipatio  filii 
ad  capitulum,  etnon  polius  ad  solum  spectetabbatem* 
6.  Adjicitis  et  de  domo  quadam  fratrum  vestro- 
rum  de  Basso-Fonte,  quod  eam  nos  de  medio  luli- 
mus,  licet  extra  statutos  termtnos  constitutam. 
Atque  utiuam  priusquam  nos  argucretis,  eoadem 
interrogassetis  fratres,  non  solum  quis  eam  de  medio 
tulerit,  sed  etiam  qua  de  causa.  Neqae  enim  celas- 
seni  vobis,  ut  confidimus,  hujus  rei  veritatem.  Ce- 
terum  audite  eam  nuoc  vei  a  nobis,  ac  deinde,  si  ita 
placet,  eos  interrogate.  Coeperant  sedificare  locnm, 
ubi  aliquas  e  sororibus  suis  constituerent,  longe 
quidem  ab  abbatia  sua,  in  confinio  autem  duanun 
grangiarum  domus  nostrse  et  prope  pascua  ovium 

B  nostrarum.  Rogavimus  eos  tanquam  amicos,  et 
quibus  forte  non  inutiles  fuissemus,  ne  seminarinm 
scandali,  et  dissensionum,  fomitem  suis  pariter  ei 
nostris  pararent,  posteris  relinquendum.  At  ilU  nihi- 
lorminus  sedificabanl.  Hsec  fuit  tota  violentia  nostra  : 
sicnos  de  medio  tulimus  domum  illam.  laexcusabilet 
sumus,  si  rogare,  vim  irrogare  est. 

1959  7.  Revera  episcopus  (quod  negandum  non 
est)  indignatus,  non  modo  quod  oratortum  in  suo 
episcopatu,  sed  et  quod  domum  in  fundo  ecclesiae  et 
terra  feudi  sui  sedificare  se  inconsullo  praesumpisscnt 
coepto  iotervenit  operi,  quamvis  fruslra;  nam  nec 
vetili  ab  eo  destiterunt.  Exinde  transeunti  mihi  per 
terram  illam,  is  qui  tunc  erat  abbas,   Bassi-Fonlts 

p  occurrens,  indicavii  quod  ab  aedificatione  oessassent. 
Yerumtamen  non  tam  proptcr  nos,  sicut  ex  ejus 
relatione  cognovi,  quam  propter  militem  illum,  qoi 
terram  eis  visus  dedisse  gravabat  eos  in  multis,  ita 
ut  de  eo  plurimum  querercntur.  Quamquam  etsi  pro 
sola  charitate  nostra  id  voluntarie  dimisissent,  nec 
religionem  eorum  dedecuisset,  nec  immeritis  forsi- 
tan  praestitisse  bencficium  viderentur.  Miror  sane 
unde  hsec  tandem  querela  emerserit,  cum  et  abbas 
ille  in  bona,  nisi  fallor,  et  devota  erga  nos  volun- 
tate  prsesentem  finierit  vitam  :  et  qui  substitutus  est 
ei,  frequenter  et  familiaritcr  convenicns  nos  in 
necessitatibus  suis,  nullam  nobis  querimonifle  hujos 
aliquando  fecerit  mentionem.  Denique  et  in  eadem' 
postea  domo  humanissime  susceptus  hospitio,  nihil 

D  hinc  ab  ipso  abbate,  vei  alio  quoquam  audivi.  Sed 
et  vobiscum  in  Glara-Yalle  postmodum  prsescns  fuit 
abbas,  et  nuperrime  Barri,  jam  iostante  capitulo 
vestro,  unde  litterae  illae  querulse,  ne  dicam  calum- 
niosse,  venerunt :  et  ncc  hic,  nec  ibi  super  boc,  sive 
ab  eo,  sive  a  vobis,  vel  tenuiter  quidem  memini  me 
fuisse  conventum. 

8.  Prsetereacausamini,  quod  domuncuhtm  fratrum 
vesirorum  de  Breoa  (689)  cooversus  Igoiaceosis  com- 

(688)  De  co  vide  epistolam  14. 

(689)  Brense  seu  Braose,  quod  oppidum  est  ad  Axo- 
nam,  quatuor  leucis  supra  Suessionas,  insigots 
exstabat  abbatia  Pra^monstratensium,  S.  Evodio  sa- 
cra  :  a  ^ua  non  lon^c  distat  Igniacum,  Ordiois  Cis- 
terciensis  in  dioecesi  Remensi.  Ahbas  Igniaci  Hom- 
bertus,  ad  qnem  epistola  141. 


4&T 


EPISTOL*. 


4SS 


bussit.  OdomuQCulamlnempeumbraculumquoddam  ii  vel  ipsam  observaret,  abbas  Sancti  FoiDani  absline- 


ramorum  erat,  uW  sederel  frater,  qui  stanles  adhuc 
in  agro  segeles  cuslodiret.  Neque  hoc  combustum 
maliiia,  sicut  iid^li  relalioue  cognovimus  :  sod  qu  d 
positum  in  agro  quodam  fratrum  Igniacionsium, 
lerram  occuparet,  quam  excoli  oporicbat.  Deniquo 
vix  uno  taxaia  esl  nummulo  domuncula  hjec  :  et 
abbali  de  Brena  ila  jam,  nisi  fallimur,  soper  hoc 
salisfactum,  ul  omnino  ncc  queratur,  nec  habcal 
unde  queratur.  Si  quominus,  ubi  id  nos  rescire 
fecerilis,  parali  sumus  ad  omnem  salisfaciionem. 
Sec  el  de  abbaie  Longi-Poulis  (689*),  ubi  primo 
qucrelam  veslram  aceepiinus,  qaod  inler  terminos 
vestros  domum  vellet  fediticare,  prohibuimus  cum  : 
et  jam  credimus  deslitisse.  Siu  autem;  cl  id  fict,  ubi 
factum  non  essc  noverimus. 

9.  Super  omnia  pliingitis,  quod  ecclcsiam  Sancli 
Fofllani  (690),  quse  de  ordine  veslro  est,  altbas  no- 
stcrde  Villari  feccrit  imbanniri  [id  est  intcrdici]. 
At  forte  jusiius  vobis  frairis  et  coabbatis  vestri  de 
praedicta  domo  Sancti  Foillani  incredibilis  obstina- 
tio,  quam  sumnii  Pontificis  justissima  [al.  repre- 
hensibilif*]  aoimadversio  displiceret.  Novi  siquidem, 
quod  multis  veslrorum  ipsius  abbatis  animosilas 
displiceat  graviler  :  mirum  valde,  si  non  etiam 
vobis.  Ila  ergo  dico  vobis,  huic  iiidignamini  :  siqui- 
dem  ipse  esl,  cujus  aul  cupiditas,  aut  cciitumaaa 
fratribus  vestris  divina  fecerit  officia  interdici.  Et 
quidera  prolixum  ou  hoc  negotium,  et  difficile  essct 


B 


rpt  ab  interdiclo.  Discedens  autem  nec  illam  tenuil, 
sed  domum,  quam  el  judicii  sententia,  et  composi- 
tiones  omnes  diruendam  esse  definierant,  ita  ut 
semel  etiam  dirula  jam  fuissel,  atque  inlerim  contra 
convcntionem  et  judicium  rca^dificata;  hanc,  in- 
quam,  et  lenuit,  et  lenct,  et  alleram  quoque  super- 
a^dificavit.  Quidni  exseqiieretur  episcopus  manda- 
lum  apostolicum,  quod  acceperat  de  proraulganda 
senlentia  interdicti,  prsesertim  addita  praevaricalio- 
n»*?  Ego  tamen  sperans  tandem  aliquando  vincere 
in  bono  malum ,  eamdem  sententiam  differri  feci 
usquo  ad  octavas  Epiphaniap,  si  forte  interim  vir 
ille  re**ogitarei,  ut  vol  formam  judi-  ii  exsequerctur, 
vel  compoilioneni  aliquam  obsrvaret.  Atque  uli- 
nara  sic  conli»  gat,  et  faciat  Dpus  pacis,  ut  requics- 
cat  supor  illum  pax  nostra! 

10.  Cum  hapc  ita  se  haboant,  non  est  quod  de 
nobis  queri  dcbealis  :  cum  justius  nos  de  vobis,  ut 
apparet,  queri  possimus.  Reliquum  est  ut  diligenles 
vos  diligatis,  pra»serlim  solliciti  servare  unitatem 
spiritus  in  vinculo  pacis  illo,  inquam,  vinculo,  quod 
inier  nos  el  vos  causa  pacis  charitatisque  firmatum 
est,  utiliter  quidem  et  non  minus  forsitan  vobis 
quam  nobis.  Si  rumpendum  decernitis,  non  expe- 
dii  quidem,  sod  nec  iiccre  ullatenus  pulo.  Nempe 
ubi  communis  cst  causa,  porsona3  reatus  pr»judicare 
non  dobcret,  etsi  \era  essent  quae  in  nos  dicitis. 
Ego  autem,  fratres,  quiilquid  faciatis,  decrevi  sem- 


uuiversa  ejus  subterlu^ia  epislolari  brevitate  con-      per  diigerc  vos ,  etiam  uon  dilcctus.  Occasiones 
cludi  :  ciusam  tameu  intordicti  quam  brcviter  inti-  **  quserat,  qui  vull  recedore  ab  amico  :  mihi  studii 


mabo.  Post  duas  aut  plures  convenliones  pacis, 
post  definitivam  sententiam  judicii,  juxla  mandalum 
capiluh  vesiri  per  vestros  et  nostros  abbates  pro- 
mulgatam,  accitus  demum  episcopus  Gameracensis, 
ad  cujus  parochiam  locus  Sancti  Foillaui  perlinere 
coguoscitur,  cum  viderel  abbatem  obstinato  aniiuo 
omnia  violare,  etiam  senteutia  eum  ecclesiastica 
cogere  voluit,  ut  dicebat.  Ille  vero,  ut  rediraerel 
lempus,  summi  Pontificis  audicntiam  appellavit. 
Ventum  est  anle  eura  :  qui  postquam  testimonio 
tam  vestrorum  abbatum,  quam  aliorum  religiosorum 
f9o3  indubitantcr  agnovit  abbatcm  Sancti-Foillani 
non  solum  resilire  a  compositionibus,  sed  et  judicio 


est,  et  erit,  nec  cuiquam  amicorum  justam  in  me 
discessionis  causam  dare,  nec  scrutari  in  alio  :  quod 
hoc  quidem  fictae,  illud  vero  neglectai  amicitia;  sit. 
Et  quia  secundura  prophclam  glutino  bonum  est  (Isa. 
XLi,  7);  solvcre,  vel  polius  abrumpere  vos  poteritis, 
sed  non  me.  Adhaerebo  vobis,  etsi  noliiis  :  adhaere- 
bo,  elsi  nolim  ipse.  Olim  rae  alligavi  forli  vinculo, 
charitaie  non  ficia,  illa  quae  nunquam  excidit.  Cum 
turbatis  cro  pacificus,  contnrbantibus  quoque  dabo 
locum  ira3,  ne  diabolo  dcm.  Vincar  jurgiis,  vincam 
obscquiis.  Invitis  praestabo,  ingratis  adjiciam,  hono- 
rabo  el  contemnentes  mc.  Et  nunc  trislis  est  anima 
mea   quod   quacunque   occasione   oflenderim   vos; 


contraire,   ecclesiam  ejus    imbanniri  jussit,   donec  u  eritque  tristis,  usquedum  vestra  induigenlia  releve- 


satisfecisset.  Demum  rogastis  tam  vos,  quam  ipje 
domnum  Cisterciensem,  et  nos;  mullisque  tam 
vestris,  quam  vestrorum  precibus  extorcistis,  pra;- 
sente  etiam  ipso  episcopo,  qui  prOmulgandae  senten- 
tiae  iuterdicti  mandatuni  acceperat,  ut  providerelur 
adhuc  forma  aiiqua  pacis.  Absenle  abbate  de  Yiliari, 
traclata  compositio,  dictumque  episcopo  est,  ut  si 


tur.  Si  tardaveritis,  ibo,  el  excubado  pro  foribus; 
perseverabo  pulsans,  instabo  opportune,  importune. 
donec  vcl  raerear,  vel  extorqueam  bcnediclionem 
PIus  quara  mcdium  hicmis  tran^-iit  jam,  et  tnnicam 
nostram  [id  est  charilalem]  usquc  adhuc  frustratus 
exspeclo. 


(689*)  Abbatia  Longi  Pontis,  duabus  leucis 
prope  Suessiones,  ordinis  item  Cisterciensis,  uti  et 
Villaris,  in  Brabantia  dioecesis  Namurcensis,  ubi 
lunc  abdas  Fastredus,  cajus  est  epistola  in  Appendice 
relata. 

(690)  Abbatia  Sancti  Foillani  Hibenii,  prope  Ro- 
dium  Hannonise  oppidnm  in  ejas  martyrii  ioco  sita, 

PATaoL.  GLXXXIL 


erat  Ordinis  Prsemonstratensis,  His  omnibus  Ber- 
nardi  in  Praemonstratenses  beneficiis  adde  donalio- 
nem  loci  in  silva  de  Orta,  a  Ludovico  Juniori  factam 
«  inlerveniente  domno  Bernardo  piae  memorise  Clarae- 
Vallensi  abbate,  »  ul  Sancti-Mariani  abbas  Aatissio- 
dorensis  agnoscit  in  epistola,  inler  CbesniaDas  dq- 
mero  282. 

15 


459 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GLARtG-VALLENSIS 


460 


954  EPISTOLA  CCLIV  (691). 

AD    ABBATBM    6CABIN01I   ALPENSBII. 

Laudat  in  sene  abbate  studium  reformandi  Ordinis. 
Temporis  brevitatem  non  obsistere  studio  perfec- 
tionis,  In  vita  spirituali  semper  proficiendum^ 
nunquam  standum. 


h  summatusin  brevi,explevittemparamuUa{Sap.  nr, 
43).  Bene  mulu,  qui  nnivem  complectitar.  Qaomodo 
enim  Don  explevit  omnia  tempora,  qni  transiit  ad 
seternitatem  ?  Quanta  sane  tempora  non  longaevita- 
te,  sed  longanimitate ;  hoc  est,  non  annorum  8e« 
rie,  vel  dienim  namero,  sed  mentis  devotione,  et 


Revcrendo  Patri,  et  omoi  veneralione  digno,  dom-  -  inexstinguibili  semper  proficiendi  desiderio  pereor- 


no  abbati  Alpensi  Guarino>  et  univcrsis  ejusdem  loci 
fratribus,  frater  Bernardus,  vestrse  sanctitatis  ser- 
vas,  de  bono  in  melius  semper  proficere. 

i.  Revera  nunc  in  te,  Pater,  experior  quod  in  sa- 
cris  Litteris  legisse  me  memini :  Cum  consumma- 
tus  fuerit  homo^  tunc  incipit  (EcclL  xviii,  6).  Jam 


rere  potuit,  tanta  sibi  in  meritis  non  immerito  vin- 
dicavit.  Retinet  quippe  virtute,  qaod  amisit  in 
tempore.  Porro  vera  virtus  finem  nescity  tempore 
non  claaditur.  Unde  est  iliud  :  Charitas  nunquam 
excidit  (/  Cor,  xm,  8) ;  et  item :  Patientia  pauperum 
nonperibit  iu  finem  (PsaUw^  19) ;  et :  TimorDami" 


seni  requies,  jam  corona  debebatur  emerito :  et  ecce  n  ni  sanctuspermanetinsceculumsa^culi  {Psal.  xvin 


tanquam  novus  in  Ghristo  miles,  nova  iterum  tibi 
excitas  bella,  provocas  adversarium;  el  rem  for- 
tium  prsesumis  fessus  scnex ,  dum  ad  iterandum 
certhmen ,  anUquum  hostem ,  etiam  quodammodo 
invitum  compellis.  Enimvero  dum  prseter  morem 
tuum,  tuorumque  praedecessorum  traditiones  (692), 
divinitas  inspiratus  ecclesias  et  ecclesiasiica  bene- 
ficia  reiinquis;  synagogas  Satanae,  id  est  cellulas 
extra  coenobium  (693),  in  quibus  tres,  vel  qualuor 
fratres  sine  ordine,  sinc  discipliua  habitare  soleut, 
deslruis;  feminas  a  inonasterio  arces  (694),  csete- 
risque  pietatis  ac  disciplinse  bonis  studiosius  invi- 
gilas  solito  :  quid  aliud  primus  et  maximus  ille  pec- 
cator,  nisi  videbit  et  irascelur,  dentibus  suis  fre- 


10).  Nunquam  justus  arbitratur  se  comprebendisse 
{Philipp.  III,  13)  :  nunquam  dicit  :  Satis  esi,  sed 
semper  esurit  sititque  justitiam  :  ita  at  si  semper 
viveret,  semper,  quantum  in  se  est,  jastior  esse 
contenderet,  semper  de  bono  in  melius  proficere 
totis  viribus  conaretar.  Non  enim  ad  annam  vel  ad 
lempus,  instar  mercenarii,  sed  in  aeternum  di* 
vino  se  mancipat  famulatui.  Audi  denique  vocem 
justi :  In  astemum  non  obliviscar  iustificationes 
tuas^  quia  in  ipsis  vivificasti  me;  et  !95ft  rar- 
sum :  Inclinavi  cor  meum  ad  faciendas  justi/icationes 
tuas  in  asternum  (PsaU  cxviii,  93, 112).  Non  igitar 
ad  tcmpus.  Proinde/tt^hYia  ejus  manet,  non  aliqnan- 
to  tempore,  sed  in  sceculum  saiculi  {Psal.  cxi,  3). 


met  et  tabescet?  SeJ  quse  cura?  E  conlra  tu  in  C  Sempiterna  itaque  justi  esuries  sempitemam  me- 


ejus  confusione-  et  tua  consolatione  cantabis  Deo 
tuo :  Qui  timent  te,  videbunt  me  et  lastabuntur,  quia 
in  verba  tna  supersperavi  Psal,  cxviii,  74).  Nec  ti- 
mendum  quod  succambat  hosti,  qui  nec  cedit  aetati. 
Yincit  annos  animus,  et  frigente  jam  corpore  fervet 
sanctum  in  corde  desiderium;  artubusquc  fatiscen- 
tibus,  durat  tamcn  incolumis  propositi  vigor,  nec 
sentit  rugosffi  carnis  iniirma  spiritus  promplus. 
Nec  mirum.  Utquid  enim  metuat  veterani  domicilii 
rainas,  qui  fabncam  spiritualem  videt  in  dies  in 
sablime  consurgere,  proticere  in  seternitatem?  Ger- 
tus  namque  est,  si  lerrestris  domus  ista  dissolvilur, 
quod  aedificalionem  habet  ex  Deo,  domum  non  ma- 
nu  factam,  aeternam  in  coelis  (//  Cor.  v,  1). 

2.  Sed  dicet  aliquis  :  Quid  si  morte  praevenlus 
fuerit  homo,  necdum  videlicet  spirituali  aedificio 
consummato?  Perfcctus  quippe  non  habet  quo 
proficiat :  et  qui  proficit,  eo  ipso  quo  proficit,  per- 
fectus  non  esse  convinciiur.  Esl  quod  securi  de  illo 
plena  tide  respondeamus.  Dicemus  nempe  :  Con- 


(691)  Haec  epistola  scripta  est  anno  1136,  quo 
unuum  est  Cistercio  Alpeuse  monasterium,  de  quo 
epi^tota  152. 

(692)  Id  est  remissiones  disciplinae  regularis,  a 
majoribus  inductas,  ut  in  epistola  91. 

(693)  Nempe  ejusmodi  cellulae  passim  exitiales 
sunt  observantiae  regulari,  quae  in  tam  exiguo  nu- 
mero  servari  vix  potest.  Obedientias  vocat  epistola 
400.  Eisdem  verbis  usus  est  supra  inepist.  1&0,d.2. 


retur  refectionem  :  et  licet  in  brevi  consummetur 
pro  tempore,  judicatur  tamen  explesse  lempora 
multa  pro  virtatis  perpetuitate. 

3.  Quomodo  denique  temporis  brevitas  bonorum 
praejudicet  perpetuae  devotioni,  quae  pertinacem 
reprobomm  malitiam  excusare  non  sufQcit  ?  Ob  boc 
enim  procul  dubio  inflexibilis  et  obstinatae  meDiis 
punitur  aeternaliter  malum,  licel  temporaliter 
perpelratum,  quia  quod  breve  fuil  teinpore'vel 
opere,  longum  esse  coostat  in  pertinaci  voluntate  : 
ita  ut,  si  nunquam  moreretur,  nunquam  velle  pee- 
care  desioeret ;  imo  semper  vivere  vellet,  ut  semper 
peccare  posset.  Proinde  potest  et  de  isto  per  con- 
n  trariumitidemdici:  Consummatus  in  brevi,  explemt 
tempora  multa;  quod  merito  multoram,  imo  om- 
nium  temporum  receperit  vicem,  qai  nuUo  tempore 
malam  voluerit  matare  intentionem  [aL  volnntatem]. 
Itaque  indefessum  proficiendi  studium,  et  jogis 
conatus  ad  perfectionem,  perfectio  repatatar. 

4.  Quod  si  sludere  perfectioni,  esse  perfectam  csl 
profecto  nolle  proficere,  deficere  est.  Ubi  ergo  sunt 
qui  dicere  solont :  Sufficitnobis,  nolumas  esse  oielio- 

(694)  Id  est  ab  ecclesia  :  nam  et  id  in  Ordioe  no- 
stro  olim  receptum,  ut  apud  Cistercienses,  qui  nequi- 
dcm  monachos  alienos  in  ecclesias  suas  admitiebaot 
tesle  Orderico  Yitali  in  libro  viii,  pag.  714.  Cartosien- 
scs  <  hospites  trntum  religiosos  in  ohorum  9,  apud 
Guigonem  in  Statutorum  capite  10.  De  interdielo 
quondam  mulieribus  in  nostras  ecclesias  ingressa 
lege  Praefationem  ad  Saecolum  primum,  n.  ilS,  et 
ad  Saeculum  secuodam,  o.  55. 


461 


EPISTOLiR 


4« 


res  quam  palres  nostri  ?  0  monache ,  non  vis  jj  probemas  el  oculis,  dum  in  te,  pater,  manifestom 
proficere?  Non.   Vis  ergo  deficere?  Nequaquam.      fil  nobis  quod  dicilur  :  cujus  quippe  et  si  homo  ex- 

terior  corrumpitur,  sed  interior  renovatur  de  die  in 


Quid  ergo  ?  Sic  mihi,  inquis,  vivere  volo,  et  mane- 
re  in  quo  perveni ;  nec  pejor  fieri  patior,  nec  mc- 
lior  cupio.  Hoc  crgo  vis  quod  esse  non  polest. 
Quid  enim  stat  in  hoc  sseculo  ?  Et  certe  de  homine 
specialiter  dictum  est :  Fugit  velut  umbra^  et  nurt' 
quam  in  eodem  statu  permanet  {Job  xiv,  2).  Ipse 
denique  hominis  saeculique  Auctor^  quandiu  in  terris 
visus  est,  el  cum  hominibus  conversatus  est,  nun- 
quam  (al.  nunquid)  stetlt.  Et  quidem,  teste  Scriptura, 
pertransiit  benefaciendo  et  sanando  omnes  (Act.  x, 
38.)  Pertransiit  autem,  sicut  non  infructuose,  ita 
non  remisse,  non  pigre,  non  lento  gressu ;  sed, 
quemadmodum  item  de  ipso  scriptum  est:  Exsultavit 


diem  (//  Cor,  iv,  16).  Uude  etenim  tantus  ardor  in- 
novandi  ordinis,  nisi  ex  renovatione  raentis?  Sic 
bonus  homo  de  bono  thesauro  suo  profert  bona 
(Matth.  XII,  35) ;  sic  arbor  bnna  fruclus  bonos  facit 
(Id,  VII,  17).  Primi  et  purissimi  fruclus  tui.  Sed 
quaenam  arbor  hos  prolulit  :  nisi  puritas  cordis  : 
Alioquin  qnando  impurus  animus  tanto  sludio  Re- 
gnlsB  inquireret  eligeretque  puritatem?  Nec  de 
turbido  fonte  limpidus  emanat  rivus,  nec  de  sordida 
mente  munda  cogitatio.  Inlus  est  procul  dubio,  in- 
tus  est  quod  delectat  :  et  ex  illa  plenitudine  in- 
trinseca  erumpit  totum  quod  foris  exuberat :  atque 


ut  gigas  ad  currendam  viam  (Psal.  xvni,  6).  Porro  B  in  mente  fulget,  quod  sic  placel  in  opere. 


currentem  non  apprehendit,  qui  et  ipse  pariter  non 
currit.  Et  quid  prodest  Ghrislum  sequi,  si  non  con- 
tingat  consequi?  Ideo  Paulus  aiebat :  Sic  currite  ui 
comprehendatis  (I  Cor.  ix,  24).  Ibi  tu,  Chrisiiane, 
figc  tui  cursus  profectusque  metam,  ubi  Ghristus 
posuit  suam.  Factus  est,  inqult,  obediens  usque  ad 
mortemiPhilipp.  ii,  8).  Quantumlibet  ergocucurreris, 
si  usque  ad  mortem  non  pdrveneris,  bravium  non 
apprehendis.  Bravium  Christus  est.  Quod  si  illo  cur- 
rente  tu  gradum  sistis,  non  Ghrislo  appropias,  sed 
te  magis  elongas ;  timendumque  tibi  est  quod  ait 
David :  Ecce  qui  elongant  se  a  te,  Domine^  peribunt 
(Psal.  Lxxii,  27).  Iiaque  si  proficere  currerc  esl : 


7.  Sequiroini,  filii,  palrem  :  imitatores  ejus  es- 
tote,  sicut  et  ipse  Ghristi.  Dicite  :  In  odore  (696) 
unguentorum  tuorum  curremus  {Cant.  i,  3) :  siqui- 
dem  bonus  odor  Ghrisli  est  io  omni  loco  (//  Cor.  ii, 
14).  Nam  ut  taceara  de  vobis,  qui  praesentes  comi- 
nus  percipitis  fragrantiara ;  lanta  ad  nos  usque,  qui 
longe  absuraus,  ex  studiis  ejus  bonis  pervenit  hujns 
snavissimae  respersionis  ubertas,  ut  nobis  certissime 
fiat  odor  vitae  ad  vitam.  Puto  quod  et  in  coelestibus 
jam  persenserint  odorera  suavitatis,  et  quadam 
selito  fesliviori  exsultatione  decantent :  Quai  est  ista 
quce  ascendit  per  desertum,  sicut  virgula  fumi,  ex 
aromatibus  myrrhce  et  thuris,  et  universi  pulverii 


ubi  proficere,  ibi  et  currere  desinis;  ubi  vero  (al.  Q  pigmentarii?  (Cant.  iiif  6);etillud:  Emissiones  tuof 


ubi  ergo)  non  currere,  ibi  et  dificere  incipis.  Hinc 
plane  colligiiur  quia  nolle  proficere,  nonnisi  defi- 
cere  est. 

6.  Yidet  scalam  Jacob,  et  in  scala  angelos,  ubi 
nulius  residens,  nullus  subsistens  apparuit;  sed 
vel  ascendere,  vel  descendere  videbantur  uoiversi 
(Gen.  xxviii,  12) :  quatenus  palam  daretur  intelligi, 
inter  prafectum  et  defectum  in  hoc  statu  mortalis 
vitae  nihil  medium  inveoiri ;  sed  quomodo  ipsum 
corpus  noslrum  continue  aut  crescere  constat,  aut 
decrescere,  sin  necesse  sit,  et  spiritum  aut  proficere 
semper,  aut  deficere.  Interest  tamen,  quod  nequa- 
quam  juxta  ordinera  corporalium  vicissitudinum 
etiam  spirilus  sua  vel  incrementa  capit,  vei  patitur 
detrimenta.  Nam  semperinrobustoetvegeto  corpore 
animus  moUior  atque  tepidior  jacet ;  et  rursum  in 
corpore  debili  et  infirmo  fortior  viget  promptiorque 
spiritus.  Quod  se  utique  in  se  expertum  contesians 
Aposlolus.  Quando  infirmor^  inquit,  tunc  fortior 
sum :  sed  et  libenlerg  lorialur  iu  infirmitatibus  suis, 
Ut  inhabitetin  mCj  Aii^  virtus  Christi  (II  Cor.  \ii, 
9,  10). 

1957  6.  Quod  quidem  sic  astrumns  exemplis,  ut 

(695)  Si  cum  Bernardo  veteres  passim,  non,  In 
odorem.  Neque  enim  sponsa  in  odorem  currit,  sed 
in  odore  curnt  ad  sponsura.  Petrus  Yenerabilis  infra 
in  cpistola  264,  c  tractus  odore  unguentorum  tuo- 
rum.  >. 

(696)  Scripla  anno  Ghristi  1134. 

(697)  Id  est  Grossum  quod  inteiligitor  tam  ex  co- 


paradisus  malorum  punicorum  cum  pomorum  fruc- 
tibus  {Cant.  iv,  13).  Quicunque  inter  vos  hunc  in  coelis 
jubilum  non  audit,  iovidet  :  quisquis  hunc  noa 
sentit  odorera,  ut  omnium  pace  dixerim,  putet. 

EPISTOLA  GCLV  (696). 

AE  LUDOVICUll  RJSGBM  FRANCORUM  (697)  • 

Monet  regem,  ne  concilum  hoc  tempore  Ecclesias  et 
regno  tam  necessarium,  ipsiusque  regis  honori 
cessurum,  impediat. 

LuDOvicQ,  Dei  gralia  excellentissirao  regi  Pranco- 

rum,  Bbrnardus  Glarae-Yallis  vocatus  abbas,  fidelis 

suus,  salutera  a  Rege  regura,  et  Dominp  domioan- 

tiura,  ipsi,  et  diiectae  ejus,  et  filiis  ejiis. 

1 .  Regna  terrae  et  jura  regnorum  tunc  sane  sana 

^  suis  dominis  atque  illaesa  persistunt,  si  divinis  or- 

dinationibus  ac  dispositionibus  non  resistunt.  Cur, 

domine,   irascitur  furor  tuus  contra  Dei  electum 

quem  tua  quoque  aublimitas  suscepit,  et  prseelegit, 

tibi  quidem  in  patrem,  filio   autem   tuo  etiam  in 

Samuelem  ?  Armatur  regia  indignatio,  tM)n  plane  in 

extraneos,  sed  in  semetipsam  et  siios.  Non  mirum 

si,  juxta  Scripturam,  Ira  viri  justitiam  Dei  nan 

operatur  {Jac.  i,  20) ;  quae  propriae  quoque  utili- 

dicibus  manuscriptis  in  quibus  haec  epistola  collo- 
catur  posl  epislolara  126  ad  cpiscopos  Aquitanise ; 
tum  ex  ipso  contextu,  cum  dicitur  hlio  suo  elegisse 
papam  in  Samuelem,  quod  de  Innacentio  II  intelli- 
gendum,  qui  Ludovicum  Juniorem  Remis  ioimzit 
anno  1131. 


m 


S.  BBRNARDl  ABBATIS  CLARiS-VALLMSIS 


4M 


talis,  sed  dignitatis,  sed  salatis  facit  stepe  ut  nec  A  passione  Domini,  Chrislo  denno  patiente,  ubi  et  alter» 


manifestum  omnibus  advertas  periculum,  sentias 
damnum.  Colligilur  concilium  (698).  Quid  in  hoc 
detrahitur  regiae  gloriae,  regni  nlilitaiibus?  Ibi  uni- 
versae  Ecclesiae  commendabitur  ac  rememorabitur 
excellentiae  vestrae  prompia  et  specialis  devotio, 
quod  regum  primus,  aut  certe  inter  primos,  rabiei 
persequentium  eamdem  matrem  vestram  strenuis- 
sime  et  christianissime  dcfendendo  obviastis.  Ibi, 
gloriose,  ab  ingenti  illa  multitudine  debilae  gratiae 
referentur  vobis  :  ibi  a  mlliibus  sanctorum  orabitur 
pro  vobis  et  vestris. 

2.  Alias  autem  quam  sit  hoc  tempore  necessarius 
conventus  episcoporum,  nullus  ignorat,  nisi  qui 
durus  corde  matris  Ecclesiae  angustias  non  attendit. 


B 


vice  passus  est.  Pcr  quemautem  nisi  per  vos?  Pelri 
uierque  est,  alter  suo  nutu,  alier  sua  maaii,  quolies 
neccsse  esl,  evaginandus.  Et  quidem  de  qao  miaus 
videbaiur,  de  ipso  ad  Petruui  dictum  est :  Converte 
gladium  tuum  in  vaginam  (Joan,  xvni,  14).  Ergo 
suus  erat  et  iile,  sed  non  sua  manu  ulique  educendas. 
2.  Tempus  ct  opus  esse  existinio  ambos  edad  in 
defeosionem  oricntalis  Ecclesiae.  Gujas  loeum  tene- 
tis,  zelum  aegligere  non  debetis.  Quale  est  hoe, 
principalum  tenere,  et  ministerium  declinare?  Yox 
clamantis  :  «  Venio  Jerosolymam  iterum  craci- 
figi.  »  (EcBSippus,  De  excid.  Iib  ui,  cap.  2.)  Adqaam 
vocem  etsi  alii  lepidi,  alii  surdi  sint,  sacoessori 
Petri  dissimulare  non  licet.  Loquetur  et  ipse  :  Et$i 


At  calor,  inquiunl,  nimius  esl.  Quasi  ncs  glacialia  ■'  omnes  scandalizati  fuerint^  sed  non  ego  {Matth. 


corpora  habeamus.  An  corda  nobis  magis  congelata 
sant,  et  nemo  est  qui,  juxta  prophetam,  compaliatur 
super  f957  contritione  Joseph  ?  {Amos  vi,  6.)  Sed 
hsec  alias.  Nunc  autem  ego  minimus  in  regno  vestro, 
sed  dignitate,  non  fidelitate,  dico  vubis  :  Non  expedit 
velle  impedire  taotum  et  tam  necessarium  bonum. 
Nec  desuBt  evidentes  causae,  quibus  id  manifestum 
facere  possem,  quas  et  nunc  proferre  in  medium  ad 
manum  mihi  est,  nisi  quod  sat  arbitror  dictum  sa- 
pienti.  Tamen  si  quid  ex  apostolica^  auctoritatis 
rigore  processit,  unde  se  meriio  essc  turbatam  cel- 
situdinis  veslrae  serenitas  arbitretur ;  qualiter  hoc 
ipsum  revocetur,  aul  tcmperetur,  prout  oportet  ad 


XXVI,  33) ;  nec  terrebitur  damnis  prioris  exercitos, 
quibus  magis  resarcicndis  operam  ddbit.  Numquid 
iJco  non  debel  facerc  homo  quod  debet,  quia  Deos 
facil  quod  vult  ?  Ego  vero  pro  taatis  malis,  tanquam 
Ghristtanus  et  fidelis,  meliora  sperabo,  et  omne 
gaudium  aestimabo,  quod  in  varias  tcntatiooes  inci- 
dimus  {Jac,  i,  2).  Revera  panem  doloris  comedi- 
mus,  et  potati  sumus  vino  compunciionis.  Qaid  dif- 
fidis,  amice  sponsi,  quasi  non  more  suo  vinam  bo- 
num  servaverit  usque  adhuc  benignus  et  sapiens 
sponsus  ?  Quis  scit  si  convertalur  et  ignoscat  Deos, 
et  relinquat  post  se  benediciionem  (Joel,  ii,  14).  Et 
certe  sic   operari,  sic  judicare  supema   divinitas 


honorem  vestrum,  fideles  vestri   qui  aderunt  \aL  nsolet:  scienti  loquor.  Quando  magna  bona  morta- 


male.  adhaerent]  tolis  viribus  euitenlur.  Inter  quos 
nos  qaoque,  si  quid  possumus,  non  dissimulabi- 
mus. 

KPISTOLA  GCLVI  (699). 

AD  DOMINUM  PAPAM  EUGENIUM. 

Eiccitat  Eugenium  ad  suppelias  orientali  Ecclesice 
ferendas ;  nec  abjiciendnm  animum  ob  acceptam 
cladem  in  amissione  civitatis  Edessas.  Miratur 
vero  se  Bamoti  in  ducem  belli  ekctum, 

1.  Non  est  leve  verbum  quod  sonuit :  triste  salis 
et  grave  esi.  Et  cui  trisie?  Imo  cui  non  triste?  Soli. 
filii  irae  iram  non  sentiunt,  nec  Iristantur   tristi- 
bus,  sed  laetantur  et  exsuUant  in  rebus   pessimis. 
De  caetero   communis   trisiitia   est,  quia  commu- 


libus  provenerunt ,  quae  non  magna  praevenerinl 
mala  ?  Nam,  ut  caetera  taceam,  nonnc  illud  unicum 
et  singulare  beneficium  nostrae  salutis  praecessit 
mors  Salvatoris  ? 

3.  Tu  ergo,  amice  spoosi,  amicum  te  in  necessi- 
tale  probato.  Si  triplici  illo  amore,  de  quo  tuus  in- 
terrogatus  est  praedecessor  (Joan.  xxi,  15-17),  ta 
quoque  tote  cordc,  tota  anima,  95S  tota  virtute 
Christum  diligis,  ut  oportet,  nihil  reservabis,  nihii 
dissimulabis  in  tanto  periculo  sponsa;  cjus :  sed 
quiquid  habes  virium,  quidquid  zeli,  quidquid  sol- 
liciludinis ,  quidquid  auctoritatis ,  quidquid  pote- 
statis,  impendes.  Singulare  periculum  singularem 
exigit  operam.  Fundamentum   concutitur,  et   tan- 


nis   esl  causa.   Bcne    fecistis   justissimum    zelum  Q  quam  imminenti  ruinae  totis  est  nisibus  occurren- 


nostrae  gallicanae  Ecclesiae  collaudiiudo,  ei  corrobo- 
rando  auctorilate  litlerarum  vestrarum.  Non  est, 
dico  vobis;  in  causa  tam  generali  et  tam  gravi  tepide 
agendum,  sed  ne  timide  quidcm.  Legi  apud  quem- 
dam  sapienfrm  :  «  Non  est  vir  fortis,  cui  non  crescil 
animus  in  ipsa  rerum  difficultate  (Seneca,  in  epist. 
22,  ad  Lucillum).  »  Ego  autem  dico,  fideli  homini 
magis  et  inter  tlagella  fidendum.  Intraverunt  aquae 
usque  ad  animaut  Chribti,  tacta  est  pupilla  oculi 
cjus.  Exserendus  et  nunc  uterquc  gladias  (700)  in 

(698)  Pisanum  intelligc  anno  1134  celcbratum, 
ad  quod  rex  praesules  Guilicanos  accedere  prohibe- 
bat  oblentu  caloris  immodici. 

.699)  Scripla  anno  Christi  146. 


dum.  Et  haec  propter  vos,   fidenter  quidem,  sed 
fideliter  dicta, 

4.Decaclero  verbum  illadquod  jam,ni  fallor,  audi- 
stis:  quomodo  videlicet  in  Carnutensi  conventu  (701) 
(quonam  judicio  satis  miror)  mc  quasi  in  ducem  et 
principem  miliiia;  elegeruut,  certum  m  vobis  nec 
consilii  mei,  nec  volunthtis  mcae  fuisse  vel  csse;  sed 
nec  possibilitatis  meas  (quantum  metior  vires  meas) 
pervenire  usque  illuc.  Quis  sum  cgo,  ut  disponam 
castrorum  acies,  ut  egrediar  ante  facies  armatofuin  ? 

(700)  Dc  duplici  hoc  gladio  legcris  librum  De  con- 
sideratione,  cap.  3  et  Ad  milites  Templi,  cap.  2. 

(701)  De  hoc  conventu,  qui  anno  1146  ooactos 
est  legendae  Petri  Venerabiiis  et  Sugerii  epistoiae. 


465 


BPHnVIiiB. 


486 


ant  qoid  lam  remotam  a  professione  mea,  etiamsi  a  pitnr,  qni  nee  postulat,  nee  petit  poatnlari,  et  an 


vires  suppeierent,  eliamsi  penlia  non  deesset  ?  Sed 
neque  hoc  moum  cst  veslram  docere  sapientiam  : 
Dostis  hsec  omnia.  Tantum  obsccro  per  illara  cha- 
rilatem,  qua  mihi  spccialiter  dcbitores  eslis,  ne  me 
humanis  voluniatibus  cxponatis;  sed,  sicut  singu- 
lariler  vobis  incumbil,  divinum  consilium  perqui- 
ratis ;  et  operam  detis,  ut  sicut  fuerit  voluntas  in 
coelo,  sic  fiat. 

EPISTOLA  CCLVII  (702). 

AD  BUMDElf,   PRO  FRATRE   PHILIPPO. 

i.  Estnegotium  quod  caetcris  non  miscemus  (703), 
quoniam  caeteris  amplius  tangit  et  angit  nos,  et  eget 
singulari  propriae  precis  inslantia.  Philippus  nostcr 
cum  se  exaltavit,  humiliatus  esl  :  sed  cum  se  humi- 


velit,  ignoro  :  magis,  quod  in  se  est,  elegit  abjectos 
esse  in  domo  Dci  sui.  Sed  nec  'nos  quidem  pro  bo-' 
mine,  sed  pro  Ordinc  postulamus,  cui  !^59  dis- 
pensationem  in  co  factam'Don  parum  profuturam  con- 
fidimus. 

EPISTOLA  CCLVin. 

AD  BUMDElf,  PRO  FRATRB  RUALBNO  (704). 

Rualenumy  jussu  Pontificis  abbatem  Sancti  Anas- 

tasii  constitutum^  sed  invitum  admodum  ac  re- 

nitentemt  remitti  ad  sc  rogat, 

In  veritate  comperimus  Rualenum  Dostmm  ne- 

dum  requicscere   in   quo  positus   est,  sed  nec  ali- 

quando  requieturum  confidimus.  Qnamobbem  opus 

est  maturato  rcmedio,  non  solum  illi,  sed  et  mihi* 


Iiavit,   non   est  exaltatus,  quasi   utnimque   pariter  g  Uror»  dico  vobis,  quandiu  ille  in  scandalo  est.  Nolit4 


Dominus  non  dixissel  (Mattli.  xxiii,  12).  Rigor  esl, 
scd  sine  dispcnsatione  ;  judicium,  sed  eine  miserl- 
cordia.  Muhi  (quod  negandum  non  cst)  sic  mensu- 
raverunt  :  sed  nullus  ita  sibi  voluit  mensurari.  Si 
autem  in  qua  mcnsura  mensi  fucriiiius,  remeiielur 
nobis  {Mntth,  vii,  2),erit  profeclo  judicium  sinemi- 
sericordia  ei  qui  non  feccrit  miscricordiam.  Capax 
est  vestcr  apostolatus  rei  utriusquc,  ct  zeli  scilicet 
et  miseraiionis.  Et  honor  quidem  majostatis  judi- 
cium  diligit  :  sed  absil,  ut  Rd  prapjudicium  mansue- 
tudinis.  Quanquam  dispensator  ille,  cujus  laus  est 
in  Evangclio,  elegit  polius  fraiidem  facere  suo  do- 
mino,  quam  proximo   non   miscreri.  Denique  pro 


mirari  hoc;  una  anima  sumus,  nisi  quod  ego  mater, 
ille  filius  :  nam  patris  in  co  ccssi  vobis  et  nomen, 
et  auctoritatem>.  Solus  qui  transfundi  non  potuit, 
mihi  remansit  affectus,  qui  me  excruciat.  Mater  au- 
tem  non  potest  oblivisci  filii  uteri  sui  (Isai.  xlix,  15). 
Id  me  fuisse  quis  dixerit  ?  ego  adhuc  esse  sentio. 
Clamat  matrem  pectus  triste,  et  continuus  dolor 
cordis  mei  pro  eo.  Quieritis  de  quo  querar.  De  me. 
De  vobis  nihil  queror,  sed  vobis.  Ego,  ego  8©va  et 
pia  macr  propriis  visceribus  non  peperci,  ut  ca»ti- 
ficarem  cor  mcum  in  obedientia  charitatis.  Immolavi 
dc  sinu  meo  chari  pignoris  hostiam  :  et  non  in  an- 
garia,  fatcor,  sed  in  voluniate  mea  parui  voluntati. 


centum  nunc  quidem  ocioginta,  nunc  vcro  quinqua-  Q  qusequos  vult,  angariat.  Atille  non  ita.  Reniiebatur, 


ginla  redhibuit.  Juste  laudatus  cst,  qui  domino  suo 
rerum  maluit,  quam  personarum  jacturam  facerc. 
Et  quia  dignus  est  qui  sic  operatur,  merccde  sua  ; 
nno  tali  opere  quosiHe  retinuit  servos,  iste  sibi  fecit 
amicos  {Luc.  xvi,  1-8). 

2.  Quid  facimus  ?  Videmur  intrasse  causam,  non 
porrigere  precem.  Non  cxpcdit  ita.  Si  pcrgimus  ista 
dicere,  judicium  provocamus,  non  misericordiam. 
Nulla  mihi  fiducia  in  arguracntationibus  i^^tis,  non 
plus  quam  in  telis  aranearum.  Frustra  jacitur  rete 
ante  oculos  pennatorura  (Prov.  i,  17).  Novi  quara 
validiora  valeant  mihi  responderi,  praesertim  a  tali 
ingenio.  Quamobrem  arma  mea  preces  pauperum 


quamvis  frustra,  plane  angariatus  tam  a  me,  quam 
a  vobis.  Numquid  cgo  timere  potui  tanta  obstioatione 
scmpcr  renisurum  ?  Pii  cordis  est  cedere  importuni- 
tati,  qua^  ad  id  qtiod  oportet  adduci  non  patitur. 
Alioquin  invitum  tenere  ad  quod  invitus  tractus  est, 
durum  pro  illo,  fructuosum  nemini  est.  Porro  occu- 
pare  locura,  et  non  facere  fruclum,  nec  loco  expedit, 
ncc  vos  decet,  nec  nos.  c  Nemo,  »  ut  ait  beatus  Am- 
hrosius,  «  invitus  bene  facit,  etiam  si  bonum  est 
quod  fdcit  :  quia  nihil  prodest  spiritus  timoris,  ubi 
non  est  spiritus  charitaiis  (S.  Amrr.  inpsal.  i).  >  Ob- 
secramus  itaquc  per  viscera  misericordiae  Dei  nostri, 
exihbele  viscera  palris ;  et  infaotem,  dum  adhuc 
vivit,  remittite  afl  ubera  matris,  cujus  fortassi»  bic 


sunt,  et  abundamns  ia  genere  isto.   His  cedat   nc- 

eesse  est  machinis  turris  forlitudinis,  elsi  alias  in-  n  lotus  languor  est,  quod  sit  praepropere   ablactatus. 

exruffnabilis.  Non  repellet  pauperum  preces  paupe-       Mclius  enim   vivcre  sinitur,  quam   dividitur.   Quae 


rum  pater,  paupertatis  amator.  Quinam  isli?  Non 
sum  solus  :  et  si  solus,  fi>rlasse  pra^sumere  possem. 
Omnes  filii  vestri  qui  mccum  sunt,  et  qui  mecum 
non  sunt,  mecum   tamen  sunt  in  hac  supplicationc 
Quis  numcret  cos  ?  Solus  sane  frater  Philippus  exci- 

(702)  Scripta  anno  Christi  1146. 

(703)  Hiuc  colligitur,  Iianc  epistolam  codcm  tem- 
pore  missam  cum  supcriori  in  graliam  Philippi,  de 
quo  haec  legmlur  in  Gatalago  Priorum  Clarje-Val- 
icnsium  :  «  Phiiippus,  qui  iiierat  episcopus  Taren- 
tinus,  et  tempore  schismalis  dcgradatus,  »  nempe 
quo<)  Anaclcto  adhsesissct,  c  venii  ad  Claram-Yullem: 
cui  de  m\scricordia  conccssum  cst  esse  in  officio 
diacoui.  >  Ha.'cisiiuscpistolaecausa.  Priorcratquando 


utilitas  io  sanguine  ejus  ?  Cnum  scio:  non  palris» 
non  mairis  illa  vox  erit,  Nec  mihi,  nec  tibisit^  sed- 
dividatur  {UI  Reg.  iii,  26).  Hoc  vos  forte  non  time- 
tis  quia  non  creditis  proventurum.  Sed  scriptitatio- 
nes   et    mussitationes  frequentissime    venieotes  in 

obiit  beatus  Rernardus, 

(704)  Scripta  anno  1145.  —  Rualenus,  ex  Priore 
Clarae-Vaillis  posl  clectionem  Eagenii  pontificis  crea- 
tus  abbas  Romae  apud  Smctum  Anasiasium,  ut  in 
q)istoIa  245  cnius  absentiam  lugei  in  epistola  sua 
43.  Nicolaus  Clarap-Vallensis,  ejus  praecipue  suffra- 
gio  in  Clarain-Vallem  admissus,  qui  postea  ejusdem 
nomine  varias  epistf)las  scripsit,  in  his  23  et  25,  qua 
pcrpcram  Rivaliis  titulum  loco  Rualeni  praeferunt. 


467 


S.  BERNARDl  ABBATIS  aARiE-VALLBNSIS 


48S 


manus  nostras,  plenae  sunt  timore  islo,  miniiantes  a  ne  dum  pungeris  lu,  plurimi  qui  te  in  Domioo  pluri- 


bominis  fugam  et  divisionem,  vel  potius  diruptio- 
nem,  non  modo  a  vobis,  sed  et  a  nobis. 

EPISTOLA  CCLIX  (705). 

AD  EUMDEM. 

Unde  supra,  —  Se  eadem  velle,  et  eadem  nolle  cum 
Ponti/ice;  adeoque  Rualenum  suum  libenter 
sistere  jubenti  Pontifici  ad  abbatiam  Sancti 
Anastasii. 

Btsi  quid  aliquando  volui,  quod  velle  me  noluistis ; 
mansueludinis  veslrae  dignaiio  eo  me  provocat,  ui 
quod  vultis,  non  modo  velim,  sed  et  avide  velim, 
Placet  vobis  ut  frater  Rualenus  abbas  sit  apud 
Sanctum  Anastasium?  et  mihi  placuerat  et  ante  : 
sed  quia  nimis  ille  nolebat,  placitum  in  non  placi- 


mum  amant,  pariter  compungantur.  Paroe  libi  el 
nobis,  qui  tui  amore  nec  ipsi  nobis  pepercimas  : 
magis  autem  induere  forlitudine,  confidens  et  scient 
quia  gaudium  Domini  fortitudo  tua.  loduere  laetitia 
salulari,  ut  et  nos  de  tua  jucunditate  laetantes,  hila- 
rem  dalorem  diligenli  Deo,  tum  pro  tua  pace,  tum 
pro  nosira  consolatione  laudes  et  gratias  referamua. 

EPISTOLA  CCLXL 

AD  DOMIPOJM  PAPAM  BUGENIUM. 

Abbatem  Sancti   Urbani,  ob  suscepium  miUtem 
Templi  censuris  subjectum^  absolvi  petit, 

Udus  de  miiitibus  Templi  voluit  monachari  in 

Ordine  nostro  :  nec  defuerunt  de  nostris,  qui  ei  in 

tum  venit.  Porro  vestro  beneplacilo  non^conniventc,  B  ^^^'  volunlate  assenlirenl.  Sed  cum  non   auderent 


rursum,  ut  justum  est,  non  placitum  in  placilum 
redit.  Experiri  licel.  Factum  est  quod  praecepistis, 
non  quia  praecepistis,  sed  quia  voluistis.  Ex  volun- 
tate  ergo,  et  non  quasi  ex  Irislilia,  vel  ex  necessi- 
tate.  Exsecutio  maturata  mandati  960  obedien- 
tiam  probal :  de  voluntate  stilus  iuterrogetur.  Si 
conteutus  forem  manJatum  facere,  noone  juxta 
verbum  Domini  servus  inutilis  essem,  solvens  debi- 
tum  ?  (Luc.  xvii,  10.)Nunc  autem  quiaadjeci  velle; 
jam  non  servus,  sed  filius. 

EPISTOLA  CCLX  (706). 

AD  RUALENUM  ABBATEM. 

Compatitur  Rualeno  in  demandata  sibiprasfectura 
cui  tandem  aaquiescendem  monet, 
Satis  superque  aflfixit  nos  abseutia  tua,  Rualene 
charissime :  sed  longe  magis  comperla  lua  iristitia 
turbati  sumus.  Etenim  juslius  te,  quam  noslram  de 
te  desolatiooem  seu  desiitutionem  plaogere  nobis 
videmur.  Ei  desolatio,  quidem  non  parum  damnosa, 
et  non  parum  molesta,  nempe  lam  dulci  filio,  tam 
utili  fratre,  tam  necessario  adjutore.  Verum  quo 
verius  ista  de  tua  amabilitate  memoramus,  affeciuo- 
sius  compaiimur  mcerori  luo,  pluris  multo  habentes 
luum  incommodum,  et  longe  aegrius  ferentes,  quam 
nosirum  damnum.  Dcnique  non  dissimulavimus,  non 
quievimus,  non  siluimus,  tenianles  super  hoc  Deum 
pene  usque  ad  irritandum  summum  ct  sanclum 
Pootificem,  ut  quomodocunque,  vel    cum    noslro 


eum  in  suis  claustris  recipere,  qnoniam  non  licebat, 
occulte  eum  duxerunt  ad  quamdam  abbatiam,  qoae 
dicitur  Yallis  (707),  maadantes  et  suggerenles  ab- 
bati,  ut  nigrum  habitum  de  alio  Ordine  monacho- 
rum  faceret  ei  tradi;  el  sic  eum  reciperent,  no- 
strumque  illi  darent.  El  factum  est  ita.  Res  nobis 
innotuit,  et  per  nos  delata  ad  capitulum  est.  Gapitnli 
decreto  frater  ille  foras  missus  esl.  At  fratres  de 
Templo  minime  hoc  contenti,  litleras  nihilominus  a 
vestra  majestate  episcopo  Catalaunensi  attnlerunt, 
quibus  abbatem  Sancti  Urbani  (nam  is  est  qui  mi- 
lili  habitum  tradiderat)  ab  introitu  ecclesie  suspen- 
deret,  donec  se  vestro  conspectui  prsesenlaret.  Inde 
est  quod  abbas  de  Vallibus,  quo  rogante  ille  hoc  fe- 
cit,  nil  mali  suspicatus,  compulsus  est  in  magna 
anxietaie  animi  fratrem  latorem  praesentium  mittere 
ad  pedes  misericordiae  vestrae,  ut  qui  per  eum  intri- 
catus  est,  per  eum  expedialur  :  si  tamen  boc  tam 
ipse,  quam  etiam  nos  alii  filii  vestri,  a  vestra  sancta 
Patemitate  potuerimus  promereri. 

!tGi  EPISTOLA  CCLXII. 

AD     BUMDEM     PRO     MONAGHIS     M080MBNSIBOS   (708). 

Non  possum  deesse  [al,  add.  denuo]  domino  Re- 
mensi  in  petilione  sua,  praesertim  cum  digna  sit 
exauditu.  Rogamns  proinde,  et  omni  instantia  sup- 
plicamus  pro  pauperibus  monachis  Mosomensibns, 
ut  ab  oppressioncl  quam  sustinent,  sicut  per  lato- 
rem  prsesentium  nosse  poteritis,  citius  liberentur, 


pericnlo  te  revocaremus.  Sed  quia  adhuc  frustrati  D  et  ab  eis  injuri»  sive  calumnise  malignantium  in 

somus  in  cunctis  molitionibus  et  conatibus  nostris ; 

supemis  tandem  judiciis  vel   fatigaii    cedente-j,  et 

dantes  potentiae  manus,  quoniam  quod  volumus  non 

valomus,  id  velle  cogimur,  quoi  possumus.  Tu  igi- 

tur  frater  charissime  et  desideratissime,   confortare 

in  Domino,  et  noli  jam  contra  stimulum  calcitrare ; 


(706)  ScripU  anno  Christi  1145. 
i706)  Scripta  eodem  anno. 

(707)  Incertum  quse  ista  abbatia,  quFe  eratordinis 
Gisterciensis,  siia  vel  in  ipsa,  vcl  non  longe  a  dioe- 
eesi  Catalauoensi,  ubi  monasterium  Sancti  Urbani, 
cnjns  mentio  infra,  quod  Uerchenraus  Catalaunorum 
episcopus  anno  865  construxit,  teste  Herico  mona- 
eno  in  libro  de  Miraculis  S.  Germani  Antissiodoren- 

cap.  14. 


manu  vestra  valida  propulsenlur.  Hoc  enim  est  pro 
quo  pauperes  de  longe  miserunt  clamantes  ad  vos. 
Jam  quale  responsum  a  vobis  oporteal  reportari, 
doceat  vos  amantium  tam  justititia,  quam  panpertas; 
et  prsefati  viri,  qui  pro  eis  intervenit,  et  vos  non 
parum  diligit,  reverentia. 

(708)  In  codice  Cisterciensi,  Pro  Samsone  Re- 
mensi  archiepiscovo,  Sed  perinde  est,  cum  epistola 
scripta  sit  rogatu  Samsoois  in  gratiam  monaehonim 
Mosomensium,  quod  monasterium  est  insigne  beatse 
Mariae  ad  Mosam,  dioecesis  Remensis,  sub  Benedictina 
Congregationc  San(  ti  Vitoni.  Caetcrum  nihil  de  hoc 
negotio  legitur  in  Chronico  Mosomensi,  Spicilegii 
tomo  Vlf. 


469 


BPISIOL^. 


470 


EPISTOLA  CCLXIII. 

BPISGOPO  SUESSIONENSI  PRO  ABBATE  GAZIACBN8I  (709). 

Porrexerara  preces,  cura  possera  forte  jubere,  et 
rae  putaverara  exauditum.  Sed  quia  coraperi  uon 
ita  esse,  raihi  videor  oon  jara  sirapliciter  fore 
coraraaniterqne  petendura,  sed  claraandum  in  vo- 
ciferalione :  neque  enira  tenuiter  seu  sequaniraiter 
fero  repulsam,  qoara  hactenus  expertus  non  sum. 
Facitc  itaque  quod  debetis,  facite  quod  soletis  :  nam 
cousuctudo  debiiorera  vos  fecit.  Facite,  inqnam, 
etsi  non  quia  rogamini,  certe  quia  juberaini.  liaque 
reverliraini  ad  judiciura.  Nec  enini  justiliae  videtur 
esse,  ut  vir  religiosus,  et  amicus  noster  et  filius  ve- 
ster,   abbas  Gaziacensis,  quod  juris  est  raonasterii 


j|  amantem  se  per  suum  Nicolaum  (7tl)  nsqae  ad 
Octavas  Domini  raecura  raansurura  visitet,  in  quo 
tuus,  ul  raihi  videlur,  ex  parte  et  raeus  ex  toto  spi- 
ritus  requiescit.  Videbo  te,  sancte  frater,  in  illo; 
audiara  le  per  illum,  et  quaedam,  quae  secreto  nota 
fieri  volo  saplenliae  tuse,  mandabo  per  ipsum.  San- 
ctae  animae  tuae,  sanctisque  sub  regiraine  tuo  omni- 
potenti  Domino  servientibu^,  me  nostrosque,  quanlis 
possum  precibus,  quanta   possum  devotione  com- 

mendo. 

EPISTOLA  CCLXV.  (712) 

RESCRIPTUM  BBRNARDI  ABBATI8  AD  EUMDBII. 

Laudari  detrectatj  velut  indignus  :  vicissim  tamen 
laudes  prasconi  suo  rependit. 
Quid  facis,  o  bone  vir?  Laudas  peccatorem,  mi- 


sui  prolatum,  et  absque  ecclesiae  suae  assensu.  Quan-  g  serura  beatificas  1  Resfat  ut  ores,   ne  inducar  in 

errorera.  Inducor  autera ,  si  tantis  delectatus  pneco- 
niis,  ignorare  rae  coepero.  Propcraodum  id  mihi 
contigerat  visis  lilteris  Beaiitudinis  tuae  et  bcalifi- 
cationis  raeae.  Quara  beatus  nunc  essem,  si  verbis 
beari  possera  !  Beatura  tamen  me  dixerim,  sed  fa- 
vore  tuo,  non  meis  laudibus.  Beatum,  quod  diligor 
&  te,  quod  diligo  te.  Quanqnam  et  hanc  mihi,  dul- 
cem  licet,  buccellara  liquandara  arbitror,  nec  ora- 
nino  plenis,  ut  aiunt,  buccis  admittendam.  Miraris 
cur  hoc  ?  Nempe  non  video  in  me  unde  tantum  di- 
ligi  raeruerim,  praesertim  a  tanto.  Scio  autem  quia 
plus  justo  vellediligi,  rainus  est  a  justo.  Quis  mihi 


quara  etsi  illi  verbo  oraniuo  pertinaciter  adhaereat 
adversarius,  utpole  juslitiae  non  c^nfidens;  justo, 
ut  putamus,  judicio  praedicto  abbati  non  debebit 
obesse  ;  cum  viri  illi,  in  quorura  conniventfa  (id  est 
arbitrio )  res  posita  est,  non  concordasse,  sed  potius 
dissensisse  sciantur.  Ex  hoc  crediraus,  quia  non 
contristabitis  nos,  neque  conturbabitis.  Sic  Deus 
laetificet  animam  vestram,  8ic  vos  ab  orani  pcrturba 
tione  conservet,  Pater  amande  et  honorande,  et  si 
omoibus  scrvis  Chrisli,  sed  nobis  specialiter. 

EPISTOLA  CCLXIV  (710). 

PETRI  CLUNIACENSIS  ABBATIS  AD  BERNARDUM 

ABBATBM. 


det  tantae   humilitatis  insigne  tam  imitari   posse, 
Suum  erga  Bernardum  desiderium  indicat,  et  in  p  quam  admirari  ?  Quis  mihi  tribuat  sancta  et  desidc- 
solativm  absentice  dilectum  sibi  Nicolaum  mitti  ^  ^^^  praesenlia  lua,  non  dieo  seraper,  non  dico  saepe 


obnixe  postulat, 

Forti  ac  splendidae  monastici  Ordiois,  irao  totius 
Ecciesiap  Dei  columnae,  domioo  Bernardo  Clarae- 
Vallis  abbati,  Petrus  hurailis  Cluniacensis  abbas, 
salutem  quam  repromisit  Deus  diligentibus  se. 

Si  liceret,  si  Dei  dispositio  non  obstaret,  si  in  ho- 
minis  potestate  essel  via  ejns;  raaluissem  charissi- 
mae  Beatitudini  tuae  nexu  indissolubili  adhaerere, 
quam  principari  inier  moriales  alicubi,  vel  regnare. 
Quid  enim  ?  nonne  regnis  omnibus  terrenis  praeferri 
a  me  deberet  grata  non  solum  hominibus,  sed  et 
augeiis  ipsis  cohabitatio  tua  ?  Concivera  te  illorum 
si  dixero,  licet  nondura  spes  in  rera  transierit,  per 


sed  vel  serael  in  anno  frui  ?  Pato  quia  nuUa  vice 
reverterer  vacuus.  Non,  inquam,  frustra  conspice- 
rem  virtutis  exemplar,  disciplinae  summam,  speca- 
lum  sanctitatis  :  quodque  mious  usque  adhuc  k 
Christo  didicisse  me  fateor,  non  incassum  fide 
oculata  perciperem,  quam  sis  et  tu  mitis,  et  humi- 
lis  corde.  Yerum  si  libi  pergo  facere,  quod  a  te 
mihi  factum  queror;  etsi  veriiatem  dicam,  veritatis 
taraen  legi  non  concordabo,  in  qua  legitur  :  Quod  tibi 
non  vis  fieri,  alii  ne  feceris  {Tob.  iv,  16).  liaque 
jam  respondeamus  petitiunculae  vestrae,  qua  episto- 
lam  conclusistis.  Is  quera  railti  vobis  jubetis,  modo 
mecum  non  est,  sedcura  domino  Autissiodorensi ;  et 


misericordiJD  Dei  graiiam  mendax  non  ero.  Si  plane  q        .^^^^    ^^  ^j^^  ^^^^  incommodo  nec  ad  nos 
mihi  datum  fuisset  usque  ad  ultimum  spiritum  te-      ^^^  posseadhac  venire  dicatur. 


rum  hic  esse,  daretur  fortassis  posthac  et  ubi  esses 
etiam  perpetuo  esse.  Qno  enim  currerem  niai  post 
te,  tractus  odore  unguentorum  tuorum  a  te  ?  Quod 
quia  semper  non  datur,  utinam  vel  saepe  daretur  I 
Et  quia  nfic  illud  esl,  utinam  saltera  frequenter  vi- 
deam  missos  a  te  I  Et  hoc  quoque  quia  raro  9^9 
contingii,  volo  ut  vel   in   proximo  Sanctitas  tua 

(769)  Simone  scilicet,  de  quo  epistola  293.  In- 
scripta  est  haec  epistola  in  antehac  editis  et  qui- 
busdam  manuscriptis,  Ad  eumdem,  id  est  ad  Eu- 
geniuro.  At  lectionem  nostram  praeferunl  codices 
Cistorciences  el  Vallis-Clarae  praeter  alios,  et  qui- 
dem  meo  judicio  rectius  inscripta  est  Episcopo  SueS' 
sionensi  Josleno,  in  cujus  dioecesi  Caziacum,  Ordi- 
nis  S.  Benedicti  ad  Matronam.  Forsan  de  Simonis 


EPISTOLA  GCLXVI. , 

AD  SUGBRICM  ABBATEM  8ANCTI DI0NT8II  (713). 

Animat  eum,  ut  mortem  intrepidus  excfpiat.Desi-- 
derium  suum  ejus  ante  morem  visendi  signtficat. 
Charissim6   et  intimo    amico  suo  Sugerio,  Dei 

gratia  ahbati   Santi   Dionysii ,  trater    Bbrnardus, 

bnjus  dejectione  intelligenda  est  Petri  Cellensis  lib. 
11  epislola  14: 

(710)  Scripta  anno  Chrisli  1149. 

(711)  Vidc  epislolam  298,  et  Petn  Veoerabilis  U 
brum  m,  epist.  33-35.        _.,^ 

(712)  ScripU  anno  Chnsti  1149. 

(713)  Scripta  anno  1151.  —  Sugerium  Bernardv. 
hortatur  ad  mortem  alacri  animo  excipiendam,  qu 


471 


S.  BERNARDI  ABBATI8  CURiG-VALLENSIS 


m 


gloriara  quae  ab  iulus  cst,  et  graliam  qua:  desuper  a  nobis  donare  roganiibus,  servare  indigentibas :  qnod 


venit. 

1.  Homo  Dei,  ne  Irepides  cxuere  hominem  illum 
qui  de  terra  est,  illum  qui  lc  de|nimil  usque  ad 
lerram,  et  conatur  deprimere  usque  ad  inforos.  Iblc 
esl  qui  vexat,  qni  onorat,  qui  oppugual.  Quid  tibi 
et  terrenis  exuviis,  qui  ad  ccijkim  ilurus,  slola  {j;lo- 
riae  mox  iudui  habes  ?  Prirsto  esl,  sed  veslito  non 
dviLitur  :  vestire  novit  illa,  non  supt  rvestire.  Sustinc 
ergo  palienter,  imo  libenter  accipc  nuilus  et  non 
veslitus  inveniri.  Denique  ct  Dcus  ipse  vult  vesliri : 
sed  cum  nudus,  non  cum  vestitus  csl.  Ilomo  Dei 
non  revcrtctur  ad  Dcum,  nisi  is  qui  dc  torra  est  et 
terra  cst,  in  tcrram  ierit.  Ili  enim  duo  homines  sibi 
inviccm  adversantur,  903  ncc  erit  pax,  doncc  ab 


uti^uc  non  est  difBdendum. 

EPISTOLA  CCLXVII. 

ABBATI  CLUXIAGENSI. 

Filius  vestor  frater  Galcherusjaclus  eslel  noster, 
secundum  rogulam  illam  :  Omnia  mea  ttia  sunt,  et 
tna  mca  (Joan,  xvii,  lOJ.  Non  sit  miaus  familiaris, 
quia  coramunis  :  sed  si  esl  quod  possit  alia  graUi, 
sit  familiarior  atque  acceplior,  ut  mihi,  qoia  vesler 
est ;  sic  vobis,  quia  noster  est. 

EPISTOLA  CCXLVnL 

AB  DOMINUM    PAPAM  EUGENIUll. 

Monct  promotionem  cujusdam  i7i4igni  mbreptitie 
factam,  adeoque  revocandam  sententiam. 

Alii  vereantur  majestatera  in  vobis,  et  tremolifl 


invicem  separcnlur  :  ct  si  pax  fueril,  non  erit  pax  B  labiis  ac  digitis  quod  ad  rcm  pertinel,  vix  ad  id 


Domini,  non  erit  pax  cum  Domino.  Non  es  lu  de 
iliis  qui  dicunt :  Pax,  et  non  est  pax  {Ezech,  xiii, 
10).  Te  exspcclat  pax  iila,  quai  sup«.rat  omue 
sensum;  te  exspectant  justi  donec  retribnalur  tibi; 
te  exspectat  gaudium  Domini  tui. 

2.  Et  ego  quidem,  chaiissime,  vehoraentcr  afficior 
ante  videre  te,  ut  bcnedictio  moriiuri  vcniat  supcr 
rae.  Et  quoniam  non  cst  est  in  hominu  \ii  ejus,non 
au  leo,  unde  certus  non  sum,  pro  ccrto  poIiic?ri : 
sed  quod  nondum  video,  quomodo  possira,  salis  ago 
ut  possira.  Fortc  veniam,  forte  non  veniam.  Sed 
quodlibet  horum  sil,  dilexi  a  principio,  diligam  sine 
fine.Fidenter  dico,  non  possum  perdcre  sic  dilectura 


unquam  longis  ambagibus  anfractibusque  perve- 
niant.  Ego  ccrte  utilitatem  vestram  et  honorem 
vestrum  tantummodo  attendens,  rem,  ut  est,  nnde 
et  apcrte  illico  aperio  ;  et  sinc  cunctatione  et  obvo- 
lutionc,  lanquam  uni  nostrum,  apostolico,  quod 
opus  est,  inlimare  non  vereor.  Subreptum  esl  vobis, 
ct  gravitcr  :  quod  non  dubius  affirmaverim.  Qais 
vobis  suggessit  hominem  de  ambitionc  notatura, 
convictum,  condemnatum,  ad  ecclesiaslicam  cogerc 
dignilalem  ?  Qua-i  uon  satis  pcr  se  ipse  se  ingerere 
voluisset.  Nonne  is  esi,  quem  sanctaB  memorise  Lam- 
bcrtus  cpiscopus  (714)  deprehensum  in  inalcficiis 
dctestandis,  quie  ipse  stiinulantc   arabitione  perpe- 


usque  in  finem.  Non  mihi   peril,    sed    pra^it,  cujus  Q  traral,  non  solum  a  gradii,  in  quo  erai,  scd  a  spe 

«.iratm^n        M%^<*  «,^l.r.vo,:t      ^1..«:^^        ^J J'       _•        _1     ••  ,        ..  ••  •  1  ••_  -.4         .l«U.-!«  J l_ 


animH>  mea  adha^sit  glutino  quod  non  dissipabitur, 
et  vinculo  quod  non  dirumpelur.  Tantum  memento 
nootri  cum  pervencris  quo  nos  praev^nis  :  ut  et 
nobis  cito  detur  venirc  post  tc,  ct  ad  tc  pervenire. 
Interira  tamen  nullatenus  pulcs  quod  lua  dnlcis  mc- 
moria  recedat  a  nostra,  ctsi  praesenlia  dolontibas 
subtrahatur.  Quanquam  poteos  est  Deus  tc  adhuc 

accidit  anno  1152,  ut  teslatur  Chronicon  Dionysia- 
Dura  his  verbis  :  «  Hic  est  annus  ultimus  folicis 
recordalionis  Suggerii  nbbatis.  Verum  quia  a  condi- 
tionis  moriendi  nemo  oxcipiiur,  cum  valctudino  qua 
morluus  cst,  voxari  coepissot,  fratrum  manibus  sus- 
tentatus  est,  ct  in  capitulum  s.c  duci  p'»poscit :  ubi 
post  verba  ajdificationis,  cum  lacrymis  et  gomitu 
omnium  pedibus  provoluius  Iratrumso judicioexpo-  ^ 
suit,  lacrymabiliter  posiulans  ut  quod  in  eos  deli-  0 
qucrat,  vel  ncgligcnlius  egerat,  rospcctu  pioialis  ci 
relaxarent.  Quod  fralros  oumos  cum  m  ixmia  dovo- 
tione  eicopiosa  lacrymarum  elfusiono  fciralanlissirae 
feccrunt.  Transiit  aulcm  idem  von«THbilis  pater  inter 
verba  Dominica?  Orationis  et  Syraboli,  die  Idiium 
Januarii,  septuagesirao  actitis  sua3  anno,  a  susce- 
ptione  monaslici  habiius  foro  soxagesimo,  praolaiiunis 
vero  suae  vigesimo  nono :  cujus  sepullurfo  et  exse- 
quiis  interfnerunt  sex  opiscopi  cum  muliis  abbati- 
DUs,Christianissimoquc  rcgo  Franconnn  Luilo\ico,ubi 
et  pietatis  memor,  et  immemor  rogla?  colsitudinis, 
dum  sepolirotur,  amarissime  flevit.  »  flnc  usque 
Cbronicon.  Inscriptum  est  hoc  cjus  sepulcro  epiia- 
phium,  Hic  jacet  Slgeuius  abbas  :  breve  qnidem, 
«ed  solo  Sugerli  nomine  lotum  exprimens  Sug-Tinm. 
Eum  egre^ie  laudat  Robertus  Herefordensis  in  epi- 
stola  216  inler  Sugerianas.  Elegantissimum  evulga- 
vit  FranciscuSfChilfletius,  a  Simone  Capra-AureaSan- 


tolius  promotionis  solerauiter,  ut  debuit,  dcgrada- 
vit  ?  Non  est  nisi  revocare  sentcntiam,  et  propter 
anxielatem  sanctorum  fratruni  de  Corona,  qui  pro 
hoc  clamant  ad  vos,  el  ob  revcrentiam  cpiscopi 
saucti  ct  docti,  qui  ia  hac  rc  auctor  exstitit  :  sed  et 
prupter  conscientiam,  conscientiam  dico  veslram, 
Don  alterius.  Unum  restat,  ut  hoc  ct  pro  mea  con- 

cti  Victoris  Parisiensis  canonico  compositum. 

Dccidit  Ecclesice  flos,  gemma,  corona,  columnat 

Vexillum,  clypeuSf  galea,  lumeny  apexy 
Ahhas  Sugerius,  specimen  virtutis  ct  a^ui, 

Cum  pietate  gravis^  cum  gravitate  pius, 
Mafinanimus,  sapiens,  facundus,  largus,  honestuSj 

judiciis  prassem  corpore,  mente  sihi. 
Rex  pcr  eum  caute  rexit  moderamina  rcgni, 

Illc  rcgens  regem,  rex  quasi  regis  erat. 
Dumque  moras  ageret  rex  trans  marepluribusanniSy 

Pra'fuit  hic  regno,  regis  agejido  vices. 
Quce  duo  vix  alius  potuit  sibi  jungere,  junxit, 

Et  probus  ille  viris,  et  bonus  iile  Deo. 
Nobilis  ecclcsice  dccoravit,  reppulit,  auxitj 

Sedem,  damna^  chorum^  laude.  vigore,  viris. 
Cui  rapuit  lucem  lux  scptima  Theiophanim 

Veram  vera  viro  Theiophania  dedit. 

Prolixura  el  elogans  ejus  elogium  a  Palribus  congre- 
galionis  S.  Mauri  littoris  aureis  laminee  aereift  in- 
scriptum  est.  Plura  de  co  in  notis  ad  epistolas  78  et 
369. 

(7l4)EngoIi3mensis  oral  opiscopus  !«ostGerarduu», 
mia  iu  dioeoesi  situm  est  mouaslcrium  do  Coroua 
drdinis  S.  Benodicti.  Lambertns  hudatur  in  libro 
quarto  de  Vita  Bemardi,  n.  29. 


473 


BPISTOLE. 


474 


scientia  inferam  :  irasciminu    et  nolite  peccare  A  tionem.  Quid  putas,  Pater  sanete,  illi  faetari  sunt 

j  r%  t  w  \  T^  A*  *  •••  «•     ■  •  *  *  A  *  *  * 


{Psal.  IV,  5).  Peccatis  enim,  si  non  irascimini  tanti 
suggestori  mendacii,  tam  indigna;  scntentiae  subre- 
ptori. 

!^e  1  EPISTOLA  CGLXIX. 

AD    EUMDEM. 

Litteris  a  se  per  dolum  extortis  robur  et  aiictort- 

tatem  derogat, 

Sorpens  deccpit  me.  Homo  versipellis  el  vcrsutus, 
jusliliai  inops,  audienliae  fugitan  -,  propriae  conscien- 
tiae  iriimicus,  fraternae  incubans  injuriae,  nescienli 
mihi  litleras  pro  se  per  dominum  Belvacensem  (715) 
elicuil.  Quid  enim  ille  a  me  non  oblineret?  Si  non 
vullis  ultra  modum  onerare  conscientiam  meam,  nil 
lucretur  subrepiione  dolosus,  nec  de  litteris  noslris 


B 


quorum  egressio  in  transgressionc,  regressio  in 
superbia  est  ?  £t  nunc  superbia  eorum  ascendit  sem- 
per  {PsaU  lxxiii,  23).Exsultantinrc  pessimaquam 
egerunt,  insullant  injuriam  patientibus.  Vicere, 
triumphant :  Prior  jam  non  est  Prior.  Dum  superbit 
impius,  incenditur  pauper.  Exire  etiam  vult:  non 
poiest  videre  dcstructionem  Ordinis  sui.  Et  jam 
exiss(;t,  si  solus  exire  potuisset.  Qui  Prior  necesse 
est  ul  bonus  sit :  nam  quorum  innititur  consilio,  au- 
divimus  a  bonis  bonos  esse. 

2.  Yidesne,  clementissime  Pater,  quantum  subre- 
ptum  sit  tibi  ?  Nihilne  dignum  recipiet  subreptionis 
auctor?  Si  bene  te  novi,  portabit  judicium  quicun- 
que  est  iile.  Venerunt  ad  te  in   vestimentis  ovium. 


opprimat  innocentes.   Quanquam   ne   hoc  quidem  ■'  ^"  habiiu  sancto;  species  decepit  te.  Quid  mirum  ? 

et  tu  homo  es.  Sed  jam  prodita  in  lucem  fraude 
exsurgeat  zelus,  ei  partes  suas  viriliter  exsequatur 
adversus  malignantes.  Non  veniat  anima  tua  in  con- 
siiium  eorum:  dissipeiur  consilium  Achitopbel.  Te 
ipsum  custodi.  Non  est  paris  periculi  scientiae  sub- 
ripi  et  zelum  dormire.  III ud  excusat  ignorantia. 
hoc  negligentia  inexcusabile  facit.  Forte  ascendat  ex 
adverso,  et  aliud  persuaderc  conetur.  Mentiatur  ini- 
quilas  sibi,  el  non  domino  meo.  Nam  hsec  veritas  ; 
et  res  sic  se  habet.  Nil  vero  jucundius,  nil  justius  in 
judiciis  vestris,  quam  cum  se  isiiusmodi  occasio 
prsebet,  si  qui  nocere  voluit,  cadat  ipse  in  foveam 
quam  fecit,  et  convertatur  dolor  ejus  in  caput  ejus 


mihi  satis  fuerit,  nisi  et  poenam  portet  quam 
meruit  subreptor  malignissimus ,  et  avarissimus 
exactor. 

EPISTOLA  CCLXX  (716) 

AD  EUMDEM. 

Scribit  in  causa  Prioris  Cartusiani  contra  trans- 
gressores  quosdam,  Moriem  abbatis  Cisterciensis 
nuntiat^  et  successorem  commendat. 

1 .  Qui  tcntant  nos,  non  dormiitant,  neque  dormiunt. 

Quomodo  nunc  de  novo  persecuti  sunt  in  montibus, 

insidiati  sunt  in  deserto?  Cartusienses  turbati  sunt 

(717)  :  turbati   suut  et  moti  sunt  sicut  ebrius,  et 

propemodum  omnis  sapicnlia  corum  devoraia  est. 


Scias,  domine  mi  ;  inimicus  homo  hoc  fecit.  Quid  r  etin  veriicefn  ipsiui  iniquitas  ejus  descendat  {Psal. 


dico,  fecit  ?  et  adhuc  facit.  Adhuc  fiduciam  habet,  ut 
et  illa  sanctitas  influat  in  os  ejus.  Esca  ejus  elecla  : 
nosti  optime.  Quosdam  jam  praevaricatores  consli- 
tuit  :  alios,  quos  per  se  expugnare  non  poterat,  per 
illos  impugiiat  bcllo  domestico  et  intestino.  Ab  ipsa 
fundatione  ioci  et  Ordinis  non  est  auditum,  ut  quis 
exiens,  sinc  satisfactiono  reciperetur.  Qui  male 
exierant,  pejus  rciniraverunl,  addentes  praivarica- 

(715)  Arnulius  de  Maiole,  ut  puto;  de  quo  in  epi- 
stola  278. 

(716)  Scripta  anno  Christi  1151, 

(717)  Causam  aperuit  auctor  Vitae  gallicae  S.  Ber- 
nardi,  libro  vi,  cap.  10,  ex  Vita  S.  Anthelmi  seu 
Nauthelmi,  primo  quidem  majoris  Cartusije  Prioris, 
demiim  cpiscopiBellicensis,repetitiam.aCum  enim,» 
ut  ibi  dicitur,  «  darel  oporam  novus  Prior  Anthel- 
mus,  ut  si  quid  sancti  Ordinis  pristina  religio  et 
obscrvantia  acccpisset  detrimenti ,  id  ad  priderp 
conscriptas  Conslitutioncs  reformaretur;  negligen- 
tcm  si  quidem  cemeret  aut  contumacem,  admoni- 
lionibus  blandis,  verbis  et  minis,  praeceptis  quoque 
et  objurgationijjus  ad  meliorem  frugem  revocare 
nitcbatur.  Quod  si  quis  nollet  resipiscere,  planeque 
obsiinaius  esset,  e  fratrum  sodalilate  illum  extru- 
dcrc  non  dubiiabat.  Erant  enim  nonnulli,  qui  sanas 
inslitutiones  ejus  non  ferentes,  cum  essent  grandes 
ifi  oculis  suis,  homines  mahgna  mente  et  in  conten- 
liones  proclives,  illi  sese  opponere  non  vererentur. 
At  ille  non  ferens  eorum  arrogantiam,  ne  aliorum 
pacem  ot  quietem  interturbarent,  e  monasterio  eos 
ejecit.  »  Quidam  vero  ex  illis,  ut  credere  par  est,  ad 
Eugenium  confugienles,  absoluti  et  nuUi  poenitentiae 
obuoxii  remissi  sunt :  qua  de  re  hic  Beraardus  con- 


Yii,  16,  17).  Zeius  domini  mei  facict  hoc.  Etpriora- 
bitur  iterum,  ut  confido,  qui  Priorfuit:  ut  non 
glorietur  omnis  iniquiias.  AliO(|uin  (quod)  non  fru- 
stra  timemus)  nisi  Prior  restituatur  in  gradu  suo, 
Ordo  non  diu  erit  in  905  statu  suo.  Inspiret  Deus 
vobis  palerne  accipere  ista,  et  repondere  bona  ad 
nostram  omnium  consolalionem,  qui  valde  desolati 
sumus,  et  afflicti  super  vires. 

queritur,  quod  <  ab  ipsa  fundatione  loci  esset  inau- 
ditum,  ut  quis  exiens  sine  satisfactione  reciperetur.  » 
Aliam  causam  assignat  Manricus  in  Annalibus  ad 
annum  1151,  cap.  2,  ex  Pctri  Venerabiiis  epistolis 
(libri  VI  epistola  12|,  nimirum  conteutionem,  quae, 
H  Hugone  Gratianopolitano  episcopo  in  archiepiscopum 
0  Viennenscm  assumpto,  novse  el^ctionis  occasione 
naia  est  ann6  1151  inter  varia  Cartusianorum  cae- 
nobia,  Cartusiam,  Excnbias,  Durbonum,  Portas.  Ma- 
jorevum,  Silvam,  et  Alverium ;  aliis  dicentibus, 
«  electum  non  debere  episcopari,  >  et  causam  illam 
ad  judicia  protrahcntibus ;  aliis  contra  asserentibns, 
c  suuni  noa  cssc  litigare,  sed  simplicitcr  quod  scn- 
tirent  diccrc,  non  autem  palatia  ad  causandum  in- 
trarc.  »  Verum  cnm  in  hac  posteriori  causa  agatar 
-  de  monasteriorum  altercatione,  non  vero  de  mona- 
chonim  reb^^llione  ,  quam  Bernardus  bac  in  epistola 
insinuat,  ad  priorem  potius  causam  haec  referenda 
sunl.  Qua?  ad  annum  1151  ideo  referimus,  quod  con- 
tigerint  paulo  post  mortem  Baioaldi  Cisterciencis 
(ut  patttex  hac  cpistola)  abbatis,  qni  obiit  decimo 
scptimo  kalcndas  januarii  auno  1150,  ut  ex  Cister- 
ciensi  Martyrolologio  probat  Mauricus  ad  annom 
H51,cap.  1. 


475 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLAELfi-VALLBNSIS 


476 


3.  Domnus  Cisterciensis  (718)  descrult  nos:  plaga 
magna  in  Ordine.  Mibi  vero  duplex  incunibit  mae- 
roris  ratio,  qui  in  uno  homine  el  patrem  aiiiisi,  et 
filium.  Et  nunc  habemus  pro  eo  domnum  Gozvinum 
Bonae-Vallis  abbalem.  Sit  beneplaciti  vestri  con- 
fortare  eum  litteris  aposiolicis,  et  quod  de  eo  fa- 
ctum  est,  vestro  roborare  favore.  Nostis  eum,  et  non 
est  ei  apud  vos  opus  commendatore,  quem  satis 
commendat  vita  sua,  et  sapientia  sibi  data  a  Deo. 
Dominus  Yalentinus  (719)  convalet:  et  ubi  valet. 
operatur  bona.  Propterea  amatores  boni  diligunt 
eum,  et  ipse  diligit  bonos.  In  hoc  apparet  quia  bo- 
nus  est,  Vestrum  est  tales  diligere  et  fovere.  Puer 
vester  plus  solito  iufirmatur :  gutlatim  defluit,  forle 
minime  dignus  quioccidatur  semel,  et  cito  ingredia- 
tur  ad  vitam. 

EPISTOLA  CCLXXI  (720). 

AD  COlflTElf  GAMPANIiE  THE0BALDUll(721). 

Manet  /ilium  ob  minusculam  cetatem  ad  dignitates 
ecclesiaticas  non  esse  promove^idum, 

Scitis  quia  diligo  vos  :  sed  quantum,  novit  Deus 

melius  quam  vos.  Me  quoque  diligi  a  vobis  non  du- 

bito,   sed  propter  Deum :   quem  si  offendero,  non 

erit  qnod  me  diligere  debeatis,  cum  jam  non  fuerit 

in  causa  Deus.  Quis  eoim  cgo  sum,  ut  de  me  taDtillo 

tanlus  princeps  curetis,  uisi  quandiu  Deum  in  me 

esse  creditis  ?  Ergo  ut  offendam  eum,  forlassis  nec 

vobis  expcdit.  Offendo  autem  procul  dubio,  si  facio 

quod  requiritis.  Nam  bonores  et  dignitates  ecclesia- 

sticas  non  ignoro  deberi  his,  qui  eas  digne  secundum 

Deum  administrare  et  veiint,  et  possint.  Porro  eas 

acquiri  parvulo  filio  vestro  precibus  meis,  vel  vestris, 

nec  vobis  justum,  nec  mibi  tutum  esse  noveritis 

(722).   Nam  nec  cuiquam,   vel   adulto,   plures   in 

pluribus  ecclesiis  habere  licet,   nisi  dispensatorie 

quidem,  ob  magnam  vel  Ecclesiae  necessitatem,  vel 

personarum  utilitatem.  Quamobrem  si  vobis  videtur 

hic  durus  sermo,  et  placet  quod  cogitastis  implere ; 

parcite  mihi  in  hoc :   nam  vos  satis,  ni  fallor,  per 

(718)  Rainaldus,  cujus  obitus  contigit  anno  1151, 
Gozvinum  ex  abbate  Bonae-Vallis  successorem  ha- 
bnit. 

(719)  Oribertas  ex  priore  Cas«e-Dei ;  de  cujusele- 
ctione,  epist.  249. 

(720)  Scripta  anno  Christi  1151. 
r721)Vide  epistolam  37  etsequcntem. 

(722)  In  hac  epistola  aitende,  lector,  et  admirare 
insi^nem  sancti  Yiri  virtutem,zelum  et  constantiam, 
<^ni  in  re  quam  sensit  Ecclesiie  Dei  et  suse  conscien- 
tiae  contrariam,  magni  principis  Theobaldi,  cui,  ul- 

Sote  magoo  Clarae- Vallensium  benefactori,  Dlurimum 
ebebat,  votis  et  desiderio  noluii  obsequi.  Pueros  ob 
natalium     splendorem    ad   dignitaies    ecclesiaticas 

Sromoveri,  et  piures   uni  dan  graviier  conqueritur 
emardus  in  epistola  42.  n.  25.  Exslat  inter  tracta- 
tnsy  ordiue  secundus,  tomo  II. 

(723)  Quartus  bic  Theobaldi  fiilius,  ad  Albas-Ma- 
nus  appellatus,  qui  primo  ad  sedem  Camotensem 
evectus,  deinde  ad  Senonensem,  postea  ad  Remen- 
sem  demum  sanctae  Romanae  Ecclesise  cadinalis  et 
legatus  in  Gallia  creatus  ent.  Is  sacravit  Philippum 
Augustum  nepotem  suum,  ac  in  ejus  gratiam  Ale- 
xander  III  Francorum  reges  inaugurandi  jus  Rrmensi 
archiepiscopo   confirmavit.  De  eo  scribnnt  Petrus 


A  vos  et  per  alios  amicos  veslros  istud  oblinere  pote- 
slis.  Ila  nec  vos  minus  quod  vuUis,  efficitis;  nec  ego 
peccavi.  Sane  Willelmulo  nostro  (723)  cupio  bene 
per  omnia  :  sed  ante  omnia  Deum.  Hinc  e&t  quod 
contra  Deum  nolo  aliquid  habeat,  ne  non  habeat 
Deum.  Quod  si  alius  secus  voluerit,  nolo  per  me 
habeat,  ne  perdam  et  ego  Deum.  Ubi  vero  emerse- 
rit  quod  secundum  Deum  habere  possit,  probabo  me 
amicum;  et  operam  meam,  si  opus  fuerit,  non  ne- 
gabo.  Apud  amalorem  justitise  in  excusando  eo  quod 
pro  justitia  est,  non  mullum  mihi  laborandum.  Vos 
auiem  apud  comitissam  (724)  per  ea  quae  vobls 
rescripsi,  habete  me  excusatum.  Valete. 
EPISTOLA  CGLXXII. 

EPISCOPO    LAUDUI<nBNSI  (725). 

B  Commonet  eum  pias  liberalitatis. 

Vestri  sumus.  Si  hoc  scitis,  imo  quia  non  iguo- 
ratis,  lator  praesentium  per  nos  vobis,  et  per  vos 
aliis  omnibus,  quos  ofiendisse  videtur,  efficaciter 
firmilerque  rcconcilietur.  Alioquin  offenditis,  quem 
veslrnm  non  negatis  :  quod  omnino  facere  non  su- 
detis.  Ex  quo  episcopari  cocpistis,  nullam  a  vobis 
adhuc  190G,  benediciionem  accepimus;  neque  sac- 
culum,  neque  peram,  neque  calceamenta  in  pedi« 
bus. 

EUGBNII  PkVJE  EPI8T0LA  AD  GAPITULUM  CISTBRGIBNSB, 
EPlSTOLiE  GGLXXIll   PRiEMISSA  (726). 

Capitulo  Cistercii  habendo  se  cupere  inieressey  si 
per  occupationes  ponii/icias  liceret.  Hortatur  ad 
p     studium  et  zelum  disciplince  et  perfectionis  re^ 
^      ligiosos  in  Capitulo  promovendum. 

EoGENius  episcopus,  scn^us  servorum  Dei,  dilectis 
filiLs  G.  (627)  Cisterciensi,  et  universis  abbatibus 
apud  Cistercium  ia  Qomioe  Domiui  congrcgatis, 
salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

1.  Optaremus,  filii  dilectissimi,  corporali  prsesen- 
tia  sacro  vestro  interesse  collegio,  unde  sicut  vobis- 
cum  in  unitate  sancti  Spiriius  ambulamus,  ita  de 
vivificatione    sancti    Spiritus    et    progressionibus 

Cellensis,  epist.  5,  lib.  i;  Petrus  Blesensis,  ci>ist. 
2S,  122,  aliiquc  plures. 

(724)  Mathildem,  filiam  Engelbcrti  marchionis, 
fratris  episcopi  Ralisponensis,  ut  videtur  ex  Vita  S. 
Norberti,  cap.  32.  En  locus  :  c  Assumptis  itaque  le- 

^  gatis  comitis  Theobaldi,  Ratisponam  usque  eos  ad- 
D  duxit  Norbertus.  Erat  enim  episcopus  eius  civitatis, 
nobilissimi  stemmatis,  el  habebat  fratrem  Engelber- 
tum  polentissimum  marchionem.  cui  erant  nubilis 
sptatis  filiae  :  e  quibus  una  (Mathildis  nomine,  teste 
Ordcrico  sub  finera  libri  xiii),  comiti  Theobaldo  de- 
spoosata  est.  »  De  Eogelberto,  ad  epistolam  130. 

(725)  Scripta  anno  1152.  —  Is  erat  Gallerus  de 
Sancio  Mauricio,  prius  abbas  Sancti  Marlini  apilid 
Laudunum,  anno  1151,  suffeclus  Bartholomseo  (its- 
sitno  episcopo,  qui  po«t  regiminis  annos  triginta  octo 
in  Fusniacensc  ordinis  Cisterciensis,  quod  ipsje  fun- 
daverat,  monaslerium  se  recepit.  Exstat  egregia  ejus 
epistola  ad  Samsonem  archiepisropum  Rrmensem, 
qua  falsam  dilapilalionis  bonorum  ecclesije  Laudu- 
nensis  accusationem  dituit  tum  Fusniaci  monacbus, 
hic  in  Appendic:^  hujus  tomi. 

(726)  Antehac  episiola  384.  Scripta  anno  Chri- 
8till50. 

(727)  Scilioet  Gozvino  abbati  quinto  Cisterc. 


BPISrOLfi. 


m 


3  prsescntialiter  el  commaniter  tractaremus.  a  illustravit;  et  Sareptana  mulier  ad  eornm  yocem 

•  •        •  %  •  m     *  •  ■_•*•  •  _••  *  *      •  J_l«f  ^VV  • 


vero  ex  divinae  dispositionis  arbitrio  in  medio 
ad  regendam  navim  Ecclesiae  constituti,  cir- 
sevientium  procellarum  inundatione  conlundi- 
ut  Don  quod  volumus,  sed  quod  nolumus,  fa- 
s;  et  susceptae  administratiODis  officio  alliga- 
iinde  ad  optatum  locum  gressum  flectere  non 
lus  :  per  spiritimi  el  litleras  nostras  vobis 
(Hiam  exhibemus,  et,  quatenus  permittitur, 
ite  ac  desiderio  vesiro  nos  conventui  proisen- 
;  cupientes  quidem,  et  quanto  possumus  af- 
*ogantes,  ul  et  vos  conjunctum  nobis  vestrum 
m  habeatis,  et  in  communi  super  nos  omni- 
is  Dei  gratiam  propensius  imploretis.  In  mon- 
inidem  vertice  conslituti,  ubi  undique  venlo- 


innumera  vasa  de  modico  oleo,  quod  babuerat  in 
lecytho,  replevit  (///  Reg.  xvii,  40,  16).  Sane  illi 
primitias  Spirilus  acceperunt,  et  oleum  suayRatis 
eorum  ad  nos  u^que  defluxit. 

3.  Unde  cogitandum  vobis  est  attentius  et  agen- 
dum,  ut  non  degeneretis  de  corum  virtutibus,  sed 
quales  fuistis  in  germine,  sitis  etiam  in  virgulto :  et 
qui  ex  eis  vitse  semina  suscepistis,  idem  cum  eis 
germen  afferati^,  et  frnctum.  Intuemini  qualiter  illi, 
quorum  lampades  exstinguuntur,  de  oleo  vestro 
exoptant  accipere;  etmulti,  qui  computruerunt  sicut 
jumenta  in  stercorc  suo,  ad  respectum  supernfle 
gratiae  regimini  vestro  committi,  et  orationibus 
desiderant  commendari.  Et  quoniam  fllii  sseculi  hu- 


itibus  propuIsamur,speramusnosex  Dei  dono  B  jiis  yos  renitcntes  etiam  ad  regimen   sui  trahcre 


tenus  in  tanto  turbine  posse  subsistere,  si 
lum  vestrarum  iniervcntum  apud  Deum  me- 
lus  oblincre.  Ut  autcm  apud  eum  de  orationi- 
jstris  promptam  sempcr  valeamus  invenire 
m,  et  quod  nostris  meritis  non  valemus, 
intercessionibus  assequamur  :  optamus  cha- 
I  vestram  de  his  quae  ad  Deum  sunt,  de  ob- 
lia  ordinis,  de  custodia  disciplinse,  ita  semper 
illicitam,  ct  contemptis  quae  retro  sunt,  ita 
anteriora  unumquemque  vestrum  extendere, 
ia  nubes  in  opcribus  vcbtris  appareat,  quae 
cs  vestras,  quominus  ad  Deum  penetrent, 
aliquando  praepedirc. 


moliuntur,  et  de  quiete  contemplalionis  et  deserti 
silentio  volunt  vos  aliquoties  ad  occupationes  et 
negotia  revocare ;  ad  mcntis  oculnm  patrum  vestro- 
rum  instituta  reducite,  et  propheticum  habentes 
exemplnm,  eligite  magis  abjecti  esse  in  domo  Dei, 
quam  habitare  in  tentoriis  peccatorum  (P5a/.LXxxiii, 
11).  Et  quia  nihil  habetis  quod  non  accepistis;  de 
Domino  in  bonitate,  de  vobis  autem  in  humilitate 
sentite,  ande  illius  videamini  vestigia  sequi,  qui  ait : 
Cumomnia  bene  feceritiSydicite,  Quia  servi inutiles 
sumus(Luc,  XVII,  10).  Si  enim  genera  Iinguarum,si 
gratiam  sanitalnm»  si  propheiandi  scientiam  acce- 
pistis;  si  verba  vestra  meliora  snnt,  imo  fragran- 


aotits  itaque,  fiiii  dilectissimi,  convenilis  in  Q  tiora  unguentis  optimis;  si  mundas  reveretur  vos, 


de  corrigendis  quae  in  aliquibus  vestrum  cor- 
.  sunt,  ct  statuendis  quae  ad  animarum  salu- 
profectum  ordinis  fuerint  statuenda,  commu- 
iram  habelc,  quoniam  qui  modica  spcrnit, 
n  decidit'(£cc/t.  xix,  1);  nec  ea  quse  nanora 
r  in  vobis,  incorrecta  relinquite.  Inutiliter 
)rtas  civitatis  obserat  [aL  observat],  qui  vel 
bramen,  tinde  ingrediantur,  hostibas  relin- 
ertum,  diccntc  scriptura,  c  Idem  facit  sen- 
^lecta,  quod  ventus  irruens;  >  et  :  «  Vitasti 
;  vide  nc  obruaris  arena.  »  Respicite,qu8eso, 
res  palres,  qui  nostrum  sacrum  Ordinem 
nt;  et  considerate,  qualiter  relicio  mundo, 
mptis  omnibus,  mortuis  mortuos  suos  sepe- 
issis,  ad  solitudinem  volaverunt,  unde  aliis 
equens  ministcrium  satagentibus ,  ipsi  ad 
;su  cum  Maria  sedcrunt  (Luctl^  39,  40),  ut 
t)erius  coeleste  manna  perciperent,   quanto 

ab  iEgypto  discessissent.  Ipsi  quidem 
sunt  de  terra  el  de  cognatione  sua;  obliti 
yulum  suum,  et  domum  patris  sui  :  et  quo*- 
!X  eorum  speciem  concupivit,  crescere  fecit 
genlem  magnam,  el  usque  ad  extremum 
srrae  propagines  eorum  extendii,  ita  quod 

daritatis  eorum  universum  corpus  Ecclesiae 

Scripta  anno  Christi  1150. 
Ita  in  quovis  ordine,  quantumvis  sancto, 
tur  hi  tres  hominum  ordines;  nec  unqaam 
)ominica  palea  deerit.  Vide  sermonem  3  in 


et  in  odore  unguentorum  vestrorum  currere  delecta- 
tur;  eju8  opus  certum  est  esse,  qui  ait :  Pater  meus 
usque  modo  operatur  (Joan,  y,  17). 

EPISTOLA  CCLXXni  (728). 

AD    DOMINUM    PAPAM    BUGENIUM. 

LcBtatur  oh  litteras,  zelo  et  affectu  plenas,  a  Pon- 
tifice  ad  capitulum  scriptas.  Hortaturj  ut  ea 
sollicUudine  pergat  fovere  omnes,  sed  prasdpue 
sui  Ordinis  Religiosos.  Abbatem  Trium  Fontium 
a  prasfectura  sua  abstractum  queritur. 

Amantissimo  patri  et  domino  Eogbnio,  Dei  gratia 
summo  Pontifici,  frater  Bbrnardus  Clarse-yallis 
yocatus  abbas,  modicum  id  quod  est. 

1.  Yox  tiy^uris  andita  est  in  capitolo  nostro  : 
H  exsnltavimus,  et  delectati  sumus.  Plane  eloquium 
castum,  fervidnm  zelo,  cautum  gcientia.  Spiritos 
viiae  spirabat  in  litteris,  spiritus  vehemens,  intonans 
et  increpans,  et  semulans  nos  Dei  aemulaiione,  Fa- 
teor,  non  facile  dixerim  quid  me  amplias  delectarit 
in  illis,  vestra  benignitas,  an  nostra  utilitas;  incli- 
nata  majestas,  an  erecta  humilitas;  mordens  seve- 
ritas,  an  mulcens  patemitas.  Qui  in  nobis  qnantu- 
lumcumque  esuriebant  justitiam,  refecti  sunt;  qui 
minns,  compuncti  sunt;  qui  minime  (729),  confusi 
snnt.  Ita,  quseso,  ita  jugiter  faciaiis.  SoUicitudo  quse 
omnibas  debetar,  nullo  modo  his,  quibus  specia- 

Ascensione,  n.  6;  item  sermonem  in  Dedicatione 
ecclesiae,  n.  3,  et  sermonem  30  de  diversis,  n.  1  : 
ad  haec  sermonem  46  in  Cantica,  n.  6. 


A 


479 


S.  BERNARDl  ABBATIS  CIARiE-VALLENSIS 


480 


lius  debelur,  sublrahenda  est,  sed  propensius  exhi-  f^ 
benda.  Charitas  benigna  est :  dilatare  se,  non  mi- 
norarc  novit.  Golligat  sane  el  alios,  sed  nobiscum  : 
nec  •alienura  a  vestro  aposlolatu  fovere  ejusmodi, 
qui  cum  apostolis  loqui  possunt  :  Ecce  nos  reliqui-- 
mus  omniaf  et  secuti  sumus  te  {Matth,  xix,  27). 
Non  sunt  relinquendi,  qui  ipsi  se  rcliquerunt.  Pu- 
silli  Domini  sunt,  in  ipsum  crodcntcs  :  non  descret 
eos  fideiis  servus  et  prudens,  is  pra^serlim  cui  crc- 
dita  uni\ersitas  est.  Nempc  universitatis  portio  hi  : 
et  quidem  pusillus  grex,  scd  qui,  ni  fallor,  meruc- 
runl  patrcm  habcrc  Deum,  accepturi  coronam  glo- 
rise  de  manu  Domini,  el  diadcma  regni  dc  m.inu  Dei 
sui.  Nec  enim  rapinam  arbilrantur'essc  se  hjiTedes 
Dei,  cohaeredcs  aulom  Ghrisli.  Deniquc  ^&i  au- 
dierunt :  ^'olite  timere^  pusillus  grexy  quia  com^  ■' 
placuit  Patri  vestro  dare  vobis  regnum  (Luc,  xii, 
32).  De  his  interim  satis. 

2.  Abbas  Trium  Fontium  (730)  hcne  planlatus 
erat,  utpote  secus  decursus  aquarum.  Vereor  ego, 
ne  arbor  bona  faciens  fructum  bonum,  cxplantata 
faciat  nullum.  Vidimus  int^rdum  vilem  in  prima 
plantatione  fecundam,  in  secunda  sterilcm.  Vidimus 
lignum  bene  plantatum  vircscere,  tran^^plantaium 
arcscere.  Graviter  proinde  vulncrastis  cor  mcum, 
81  non  remiltitis  eum  :  quia  sumus  cor  unum  et 
anima  una.  Quandiu  divisum  crit,  nccessc  erit  ut 
utraque  pars  suo  sanguine  cruenlctur.  Hcu!  onus 
quod  ambo  vix  portabamus,  quomodo  portabo  solus,  p 
snbducto  baculo  senectulis  mcae?  Si  de  me  parum 
est,  moveat  vos  totius  Ordinis  plaga  non  parva  :  ct 
ne  spe  incerti  boni,  tam  certa  interim  mala  fieri 
velitis.  Quod  si  omnioo  vobis  in  eo  complacuit,  ut 
retineatis  eum;  placeat,  obsccro ,  commendatum 
haberc  ipsum,  ac  deinceps  ad  Deum  levare  manus, 
ul  dignetur  idoncum  pro  eo  virum  providere  domui 
illi.  De  cselero  super  his  quac  pro  como^uni  utilitate 
totius  ordinis,  et  pro  aliis  quoque  ncgotiis  eidem 
abbati  dignum,  imo  et  necessarium  judicavimus  ad 

(730)  llugo  scilicet,  ad  quem  epistola  sequons,  ab- 
bis  Trium  Footium  in  Gampania,  non  vcro  Sancti 
Anaslasii  ad  Tres  Fontcs  prope  Romam,  quidqnid 
Wion,  Gi^conius,  aiiique  in  coutrariHm  seniiant. 
Prinno  quippe  Trium  Fonlium  appeilaiio,  pcr  ea  n 
maxime  tcmpora,  absoluie  soli  Gampania?  monabtc- 
rio  tribuitur,  ex  Vita  S.  Bcrnardi,  ct  cx  titulo  cpi- 
stolae  69,  Ad  abhatem  de  Tribus-Fontibus :  cum  Ko- 
manum  illud  Sancii  Anasiasii  nnncnpari  soleat,  ut 
probat  in  primis  mscripiio  ci-istola»  nunc  345,  Fra- 
tribusde  Sancto  Anastasio  dircctai.Dcmde  Rualcnus 
ex  Priore  Clarse-Vallensi  abbas  lunc  criit  ad  San- 
ctum  Anastasium.  ex  cpistolis  245,  258,  ct  duabns 
seguentibus :  quibus  accedil  Nicolai  Glarae-Vallonsis 
epistola  43,  Ad  Rualenum  abbatem  Sancti  Anastasii. 
Ad  haec  sequens  Bernardina  Cfustola  274  in  manu- 
scriptis  hunc  titulum  prajfert,  Ad  Hugonem  abbatem 
Trium  Fontium,  quando  erat  /iowo?,  qu«  vcrba  salis 
innuunt  hoc  monasterium  ab  urbe  Uoma  longius 
dissitum  fuisse.  Praetcrea  Bernardus  in  hac  epistola 
273  fiugenio  signiticat  se  aegrc  ferre  quod  Hugo 
Romam  evocatus  sit,  nempe  ut  crearetur  cardinalis: 
addilque  se  graviter  ex  hoc  vulncralum  iri^  nisi  ad 
se  remitlatur.  Atque  adeo  Hugo  in  Galliis  abbas 


vos  perferenda  committere,  festinatum  exposcimus 
Benignitatis  vestrae  responsum;  sedresponsum  facti, 
non  verbi. 

EPISTOLA  GGLXXIV  (731). 

AD  nUGONEM  ABBATEM  TRIUM  FONTIUN,  QUANDO  EBAT 

ROM.E   (732). 

Pcenitet  commendasse  nepotem  episcopi  Antissiodo^ 
rensis,  improbans  collatam  illi  prceposituram, 

Poenitel  me  scripsisse  pro  juvene  illo;  et  velim, 

si  fieri  possil,  revocari  precem,  per  quam  yideor 

approbasse  judicium  amici  (733)  super  coliata  et 

malc  collocata  ab  eo  prseposilura,  quod  utique  non 

facio,  nec  fcci  unquam.  Sed  vicit  me,  fateor,  ut  sic 

scriberem,  dilectio  qua  tenebar,  vehementer  astri- 

ctus  avuncuto  adolcscentis,  affectu   grandi   nimis, 

sed  minus  spirituali  in  hac  parte.  Urgebal  maxime 

plaga  recens  de  morte  illius.  Videar  levitate  usus  : 

sed  malo  periclitari  apud  domioum  meum  prsecipita- 

tione  scribendi,  quam  apud  Deum  suspicione  men- 

dacii.  Quamquam  caute  ac  provide  de  praepositura 

scripsi,  nihil  ad  ipsum;  quod   indubitanter  scirem 

duos  ut  memini,  praedecessores  ejus  ipsam  aUter 

ordinasse,  atque  alias   suo  confirmasse  privilegio. 

Tu  aulem  si  efficere  potueris  apud  ipsum,  ut  Eccle- 

sii£   privilcgium,    et  privilegio   efficaciam  reddat, 

bonum  0[>us  operatus  es.  Utinam  a  nsevo  sanguinis 

hujus  sanctum  purgaret  episcopum,  et  adolescenti 

in  aliis  providcretl 

EPISTOLA  GCLXXV  (734). 

AD  DOMINUM  PAPAM  EUGENIUM,  PRO  ANTISSIODORENSl 

ELECTIONE. 

De  statu  electionis  Antissiodorensis,  ct  fraude  in 
ea  commissa  ponti/icem  certiorem  fadt. 

Cum  primum  vobis  pro  Antissiodorensi  Ecclesia 

scripsi,  de  prima  audieram  electione,  dc  secunda 

nihil.  Bt  ecce  ine  veluli  prophetante,  opprobrium 

quod  suspicatus  sum,  seculum  est  :  et  timor  quem 

timebam,  evenit.  Mementote  quomodo  actum  sii  Ni- 

vernis  (735),  et  videte  si  non  simili  arte,  imo  fraude 

non  dissimili,  eodemque  auctore,  ut  aiunt,  et  nunc 

secunda  clectio  prresumpta  est :  ut  scilicct  uno  in)- 

erat.  Denique  faciendse  electioni  ad  successorem 
Hugoni  subrogandum  Bernardus  ipsc,  qui  tum  ia 
Gallia  versabatur,  prsesens  interfuit,  ut  palet  ex  epi- 
stola  274.  Porro  llugo  anno  1150  cardinalis  episco- 
pus  Osiiensis  iu  terlia  crcaiione  ab  Eugeuio  facta, 
simulque  cum  co  crcati  suni  cardinalcs  alii  duo  rao- 
nachi  Glaraj-Vallcnses,  Hcnricus  ct  Rolandus,  ic- 
stantc  Giaconio  :  tuncque  accidii,  ut  ecclesiae  Ostiensi 
ob  incolaruni  inopiam  conjungerotur  VeUtema.  I>o 
Hugonc  iierum  in  cpistolis  274,  287,  290,  296,  306 
et  307. 

(731)  Scripta  anno  Ghrisli  1151. 

(732)AIias,  Contra  nepotem  episcopi  Antissiodo- 
rensis.  Alias,  Pro  nepote  episcopi  Antissiodorensis. 
Vide  epistolam  276.  —  Epstoia  274,  quae  in  editis 
hunc  profert  titulum  :  Aa  Hugonem  abbatem,  etc., 
in  Leodiensi  codicc  ct  io  altero  Aurea-Vallis  ita  in- 
scribitar  :  Ad  Uugonem  episcopum,  de  prceposito 
Antissiodorensi,  Martene. 

(733)  Hugonis  episcopi  Autissiodorensis. 

(734)  Scripti  anno  Ghristi  li51. 

(735)  Idipsum  repetit  in  finc  cpisto-ae  sequeutis. 
Turbas  intelligit,  c|uai  acciierunt  in  electione  Ray- 
nmndi  episcopi  Nivcrncasis.  Confer  cpistolam  24^. 


481 


EPIST0L.1i:. 


482 


minato  duos  cjiciant,  ct  sic  demum  tertium,  qucm  a  fecerant :  qnod  donnm  postea  convalescens,  sicut 

1  a  1*1  «Wff*  «a*a*1  A  '   *  •**  *  i**  ** 


Tolunt,  subinducant.  Misenmt  et  isli  a  I  me,  ut  pro 
sua  parte  scrihercm,  el  visum  900  cst  niihi  miltcre 
fratrcma  latcrc  meo,  qui  dc  utratjuo  cerlius  actione 
cognosccrct  nosque  ccrlihcnrct,  Qui  intrans  cccle- 
siam,  ct  de  omnihus  dili^enlcrexplorans,  teslimonio 
omnium  qui  convenerant,  invcnit  nullum  presbytero- 
rum,  pripler  unum,  fratrcm  scilicet  ipsius  fralris 
Gaufridi  (736),  Ilugoncm;  nullum  de  diaconibus  prae- 
tcr  Stephanum  solum,  ex  parle  illa  esse  :  exceplis 
his,  qui  auctores  exstilerant,  personis  ecclesiae, 
cantore,  archidiacono,  et,  ut  dicebatur,  thesaurario  : 
neqie  enim ipse  praescns  tunc  adfuit.  Porro  in  parte 
allera,  practer  alios  inferioris  ordinis,  diaconos  no- 
vcm,  el  presbyteros  undccim  consentire.  Duodeci- 


ccrtissime  compcrimus,  fecisse  se  minime  recogno- 
vit.  Quis  denique  credat,  virum  sanctum,  spiritaa- 
lem,  si  sapait,  si  compos  sui  fuit,  te^itamentum  tale 
fecisse  ?  Qnis  vcl  saecularissimus  hoc  dixerit  tesla- 
mcntum  saccrdotis?  Hueccine  disposilio  hominis 
sobrii  et  spiritualis,  illius  qui  omnia  dijudicat,  et 
ipsc  a  nemine  judicatur?  A  quo  enim,  si  ita  remanse- 
rit,  sive  in  coclo,  sive  in  tcrra,  iste  non  judicabitur? 
2.  Tu  ergO;  serve  Dei,  qui  tencs  gladium  Petri, 
amputa  confusionem  opprobrii  a  religione,  scanda- 
lum  ab  Ecclesia,  crimen  a  persona,  a  spiritualium 
omnium,  qui  eum  in  spiritu  et  non  caroaliter  dili- 
gebant,et  tuo  ipsius  cordc  amaritudinem  et  dolorem. 
£xsurge,Phiuees  :  sta  et  placa,  at  sanetur  quassatio. 


nius,  qui  et  archipresbyter  est,  pro  neulra  partevelle  B  Sta,  inquam,  inflexibilis  adversus  carncm  et  sangai- 


se  subscribere,  pro  ncutra  scripsisse  lestabatur  : 
quanquam  priorem  plus  vcllct.  Sigillum  Ecclcsiae 
pra^fatus  Hugo  tcnebat  (737),  homo  non  pacis,  sed 
parlis  alicnie  :  nec  consideravit  in  tradcndo  quod 
dcbuit,  sed  quod  voluii.  Sicsc  rcs  habcl.  Et  cgoso- 
lila  pra>sumptione  unum  infero  :  nec  malitiam  glo- 
riari  oportct,  nec  sapieniiam  decipi  decet,  nec  Ec- 
cleBi:  m  suspcndi  diutius  expcdit. 

EPISTOLA  CCLXXVI  (738.) 

AD  EUMDEM,  POST  OBITUM  EPISCOPI  ANTISSIODORENSIS. 

De  irreligioso  epiacopi  Antissiodorensis  iestamento\^ 
nm  sine  fraude  Stepkani  diaconifacto  monet  Pon- 
tificem  :  illudque  scandali  causa  irritari  debere. 

1.  Adhuc  suggero  aliquid,  quod  ante  non  tacuis-  ^  dicU)'abbaie"sao  el  fratre 
sem,  si  ante  mihi  comperlum  iuisset,  sicut  nunc 
est.  Adost  homo  qui  pcccare  fecit  Israci,  sanctum 
loquor  episcopum  (739)  :  qui  cum  in  morte  aliquan- 
tum  stupidus  esset  et  lurbatus,  iste  eam  fecit  mori 
pcne  inteslatum.  Cum  enim  pauperibus  el  ecclesiis 
aut  nihil,  aut  parum  daret,  nepoti  suo  carnali  ado- 
lesccntuio,  sa.>culari  inutili,  totum  pene  quod  acqui- 
sierat  mensa;  episcopali,  Stephaao  saggerente  et 
soilicilante,  dimisit.  Aiunl  septem  ecclesias,  et  de- 
cimus,  et  prata  in  propria  fulva  episcopi ;  insuper, 
quod  pudor  cst  omni  religioni,  de  mobilibus  aureos 
suos,  et  proprias  equitaturas ;  et,  cum  minus  illae 
sufficercut  ad  couticicndum  iter,  ut  pro  his  tirman- 
dis  ad  vos  vcniret,  jussisse  iradi  etiam  monastcrii 


nem,  quo  !970  ariele  murum  tuseconstantise  filii 
hujus  saeculi  procul  dubio  coucutere  conabuntur. 
Yera  pietas  est  in  avunculam,  si  super  hujasmodi 
exstiteris  impius  in  nepotem. 

3.  Et  hoc  scitote,  quod  viros  religiosos,  decanum 
Sancti  Petri   Antissiodorensis,    et  Priorem  Sancti 
Eusebii,  tam  prose,  quam  pro  abbate    Sancti  Laa- 
rentii,  ob  primam  Antissiodorensis  Ecclesiae  eletio- 
nem  paratos  venire  ad  vos,  pars  adversa  p«r  comi- 
tem  Niverneosem  (740)  delinuit,  et  deterruil  ne 
venirenl.  Siquidem  comcs  ipse  vocatis  ad  se  deaua- 
tiavit,  ne  se  inlromittcreat,  et  minis  gravissimis  ac 
manifesiis  prohibuit  eos :  sicat  Prior  ipse  a  prse- 
Q  dicto  abbaie  suo  et  fratre  suo  carnali,  et  a  decano 
missus  ad  nos  propter  hoc  ipsum,  confessus  ei  con- 
questus  est  nobis ,  rogans  etiam  per  nos  hoc  ipsam 
inuotescere  vobis.  Dixi,  et  iteram  dico :  Mementote 
quod  factum  cst  Niveruis.Ordinatissimam  est,  minus 
interdum  ordinate  aliquid  fieri.  Claves  veslras,  qoi 
sanum    sapiunt    alteram  ia  discretione,  aiteramio 
potestate  constituunt. 

EPISTOLA  CCLXXYII. 

AD   BUMDEM,   PRO  ABBATB   CLUNIAGBNSI 

Abbatem  Cluniacensem  benevole  excipi,  el  honori' 

/ice  tractari  petit. 

Slultum  videtur  scribere  ad  vos  pro  domino  Cia- 
niacensi,  et  ei  quasi  vell&  palrociniam  ferre,  qaem 


equiialuras.  Quanquam  quidcm  existimant  episco-  D  omnes  sibi  patronum  habere  desideraat.  Sed  scribo, 


pum  donaliones  istas  ncscisse,  sed  Stcphanum  fe- 
cisse,  ct  sigillassc  quic  voluit :  etcredendum.  Nempe 
ct  anno  pra^lcrito  iu  articulo,  ut  putabatur,  moriis 
posil.nii,  ecclesiam  quamdam  eidem  nepoii  donare 

(73<J)  Ilic  videlur  a  tumultuantil.us  elecius  :  sed 
landcm  pra^valuit  eleciio  Alani  ex  abbate  Ripatorii 
ordmis  Cislcrcicnsis,  dioBcesis  Trecensis,  qui  Vitam 
S.  Bernanii  in  conipendmm  redcgit.  In  Aclis  episco- 
poruni  AnlissioJorensium  cpiscopalus  per  annum 
vacassc  dicitur.  Vide  epistolas  280  et  282,  elc,  atque 
librurn  terlium  De  consideratione,  n.  11. 

(737;  llinc  inielligilur,  Ecclesiam  Antissiodoren- 
scm  proprium  sigillum  cx  tunc  habuisse  pra^ter 
episcopalc. 

(738  )  Scripta  anno  Christi  1151. 

(739)  Id  csi  Uugonem,  ex  primo  abbate  Pontinia- 
censi  episcopum  antissiodorcnsem.  Obiit  anno  ii5i 


etsi  non  necessarie  illi,  satisfaciens  tamen  affectui: 
afiectui  dico  meo,  non  alterias.  Ipso  enim,  quia  cor- 
pore  non  possaui,  prosequor  amicam  peregrinantem 
Quis  uos  separabit !   Nec    aitiludo    Alpiam,    nec 

die  decima  Octobris:  de  cujus  viri  miraculosa  con- 
versione,  vinutibus  ac  sanctimonia,  lege  Henriquez 
in  Fasc.  Iib.  ii,dist.  iO,  cip.28,  et  in Monologio, ad 
diem  vicesimam  primam  Janaarii.  Lege  etiam  Yitae 
S,  Bernardi  librum  i,  cap.  3. 

(740)  Guillelmum  lY,  qui  patri  Gaillelmo  III  in 
Cariusiam  sedenti  successit  ab  anno  1147.  Confer 
paulo  iafra  epKslolam  280  et  ibi  notam. 

(741)  Scripta  anno  1146.  —  Petmm  Yenerabilem 
ad  Eugenium  boooris  causa  procedentem,  bis  litte- 
ris  fiernardus  commendavit.  Ille  sui  ilineris  memi- 
nit  tum  libro  secundo  De  miraculis,  eap,  26  :  c  In 
primOy  »  inquit^  c  pontificatos  domiiii  iiapi9S«faoii 


483 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  aAR^-YALLBNSIS 


48f 


aivium  frigora,  nec  longitudo  itineris.  Et  nunc  prse-  a 
sens  sam,  in  litteris  his  assistcns  illi.  Sine  me  pote- 
rit  esse  nusquam.  Debitor  sum  dignationi  ejus,  per 
quam  digaus  habilus  sum  assumi  in  id  gratise.  Sed 
debito  ipsa  absolvit  gralia,  quia  necessitas  in  volun- 
tatem  transiit.  Honorate  virum,  ut  vere  honorabile 
meiiibrum  in  Chrtsti  corpore.  Vas  est  in  honorem 
ni  fallor,  plenum  gra.iae  et  veritatis,  rcfertum  pluri- 
mis  bonis.  Remittite  eum  cum  Isetitia,  quamplurimo 
subreditu  laetificaturum.  Dignemini  eum  ampliori, 
Ql  dignum  est,  gratia,  et  ila  ut  de  plenitudine  ejus 
omnes,  cum  redierit,  accipiamus,  Sane  si  quid  pe- 
lierit  in  nomine  Domini  Jesu,  non  debet  apud  vos 
pati  difficultatem.  Nam  si  nescitis,  iste  est  qui  ma- 
nus  suas  extendit  ad  pauperes  Ordinis  nostri ;  iste 
est  qui  dc  possessionibus  ecclcsiae  suse,  quantum 
cumpace  potest  suorum,  libenter  frequenlerque  lar- 
gitur  ad  victum.  In  nominc  Jesu  cur  dixerim,  audite. 
Si  enim  peticril  (quod  suspfcor  vereorquc)  dimitli 
a  regimine  monaslerii  (742),  quis  illum  noscens,  in 
nomine  Jesu  petere  putet?  Fallor,  si  non  solito  timo- 
ralior,  si  non  se  ipso  melior  factus  sit,  ex  quo  vi- 
distis  eum.  Quanquam  pene  abintroitu  s^uoinmui- 
tis  Ordinem  illum  meliorasse  cognoscitur  :  verbi  gra- 
tia,  in  observanlia  jejuniorum,silentii,  indumeniorum 
pretiosorum  et  curiosorum  (743). 


B 


EPISTOLA  CCLXXVra  (7U). 

AD  EUMDBM,  PRO  EPISGOPO  BELVAGBNSI  (745). 

Petitiones  filii  vestri  episcopi  Belvaccasis  qnam 
dignse  sint  exauditu,  non  est  quod  vos  doceamus: 
ipsai  satis  per  se  paternis  visceribus  vestris  quod 
digDum  97  f  et  justum  est,  facile  persuadetMint 
Agimus  tamen.  Foveudus  est  devotus  juvenis  favor^ 
paterno  :  et  zelus  bonus,  quem  pro  sua  Ecclesia  gerit, 
non  modo  approbandus,  sed  et  juvandus.  Sic  seipso 
in  dies  devotior,  ferventior,  fortior  fiet,  cam  vexa- 
tiones  et  tribulationes  quse  nunquam  desunt  illi 
Ecclesiie  (746)  a  malis  hominibus,  manu  inJeficieoiis 
auxilii  vestri  sibi  senserit  e  regione  levari.  Petitio- 
nem  fratris  Arnulfi  de  Maiole  peiimus  exaadiri. 
Magistor  G.  (hoc  nomen  nun(io)  dicet  eam  vobis. 
Scd  ct  quod  petit  abbatissa  de  Paraclito  (747),  per 
ipsum,  si  dignamini,  scire  potestis ;  et  facere^  si 
dignum  judicalis. 

EPISTOLA  CCLXXIX  (748). 

AD  HENRICUlf  GOMITEM  (749). 

Cotnitem  ob  injuriam  a  subditis  ejus  illatam  de 
restitutione  in  integrum  compellat. 

Abbas  CasteliioDC  (750),  vir  religiosus,  Romam 
proiiciscens,  in  Dei  et  nostri  custodia  sua  omnia 
dorciiquit :  et  ecce  minisieriales  Simonis,  homines 
de  Beiiort,  abstulerunt  porcos  eorum.   Maluissem, 


anno  ad  visitandum  tam  ipsum,  quam  cummunem 
matrem  Romanam  Ecclesiam  Romam  adii ;  »  tum 
etiam  ad  Bernardum  scribens  libri  sexti  epistola 
46,  c  Videram  eum.  »  inquit  (scilicet  Eugenium), 
c  primo  anno  pontificalus  sui  Romae.  »  Quo  quidem 
in  itinere  illud  ipsi  accidit,  quod  postea  Eugenio 
scripsit,  libri  sexti  epistola  44,  ut  a  marchione  Opi- 
zone  per  Itaiiam  grassaote  spoliatus,  Piaceniinorum 
auxilio  omnia  recuperaverii.  Iterum  vero  Eugenium 
invisit  circa  annum  1151,  a  quo  quam  fuerit  beni- 
gne  exceptus,  tesiatur  in  quadam  epistola  ad  S. 
fiemardum,  cujus  amiciliae  officium  hac  in  parte 
agnoscit. 

(742)Forsan  cogitabat  Petrusdimisso  regiminead 
S.  Bernardum  se  recipere,  ut  quidem  ipse  profite- 
tur  supra  in  epistola  264. 

(743)  Haec  omnia  teslaniur  praeclara  cjus  Staluia 
in  Bibiiotheca  Ciuniacensi.  Confer  Orderici  librum 
decimum  tertium  ad  annum  1132. 

(744)  ScripU  anno  Chrisli  1150. 

^  (745)  Henrico,  qui  germanus  erat  Ludovici  Junio- 
ris,  post  archiepiscopo  Remensi.  Confer  epistolas 
269,  305  et  307.  Eum  a  Ludovico  patre  divinis  ser- 
vitiis  mancipatum  Honorius  U  in  suam  tutelam  sus- 
oepit,  teste  ejus  epistola  in  Spicilegii  tomo  III,  pag. 
150,  ubi  alia  succedit  Ludovici  regis  ad  legatum 
apostolicum,  conceitenda  eidem  Henrico  praebenda 
in  Ecclesia  Pontisarensi.  Abbas  fuit  Sai  cise  Mariae 
Stampeusis,  necnon  archidiaconus  Aurelianensis,  ex 
Chartario  Sancti  Marlini  de  Campis. 

(746)  Id  palet  ex  duabus  Anselmi  epistolis  ad 
Urbanum  U,  c[u8e  sunt  libri  secundi  epistolae  33  ct 
34.  Simile  quid  de  Balvacensis  Ecdesise  statu  scrilit 
IvoepiscopusCarnoiensisepistola  87.  c  Prsedicta.  > 
inquit.  f  Ecclesia  (Belvacensis)  tandiu  jam  bonos 
desuevit  babere  pastores,  ut  malos  habere,  videatur 
ei  quasi  legitimum,  bonos  auiem  eligere,  quasi  uefa- 
rium.  9  etc. 

(747)  Heloissa,  Petri  Abselardi  quondsm  conjux, 
deipde  sanctimonialis,  denique  abbatissa  parthenonis 
Ar  gcntoliensia  ,   ad  Sequanam  preteruuentem  in 


dioecesi  Parisiensi.  In  quem  locum  anno  1 127  eoeno- 
bitae  Dionysiani,  cum  ex  anliquissimis  diplomatibus 
probassent,  suum  esse  dono  Hermenrici,  Nnmmseque 
Q  uxoris,  regressi  sunt  longo  postliminio.  Theodrada 
enim,  Caroli  Magoi  filia,  congregaverat  ibidem  vela- 
las,  quae  ejecta  disciplina  monastica  ejectse  snnt. 
Paulo  ante,  ut  superius  diximus,  Petrus  Abaelardus, 
cum  facultate  abbatis  Sancti  Dionysii  abacesserat  in 
solitudinem  agri  Trecensis,  ubi  oratorium  caJamo- 
rum  paluslrium,  stipularum,  juncorumque  centoni- 
bus  confectum,  dicaverat  primo  sanctissime  TriDitaii : 
deinde  Paracliti  nomen  indidii,  quod  ibi  post  varias 
calamitates  tandem  nonnullo  solatio  respirasse  sibi 
visus  est.  Quem  locum  postea  Heloissse  cessit.  Helois- 
sam  alii  Uelwidem  vocant,  quo  nomine  duas  ipsi 
epistolas  scripsit  Hugo  Metellus,  «  Hclwidi  veneraoili 
abbatissae  Paracliti.  FAnineum  sexum  vos  excessisse 
fama  nobis  nolificavit.  Quomodo  dictando,  versifi- 
cando,  et  (cjuod  excellentius  omnibus  est  his)  muiie- 
brem  mollitiem  exsuperasti,  »  etc.  Eam  aliquando 
invisit,  et  exhortaiione  sua  dignatus  est  Bemardus, 
n  teste  Abaelardo  in  epistola  5. 

(74S)  Scripta  anno  Chrtsti  1152. 

(749)  Is  filius  Theobaldi  Magni  Campaniae  comitis. 
cujus  in  dignitates  successit  anno  1151. 

j750)  Baiduinus,  ad  quem  epistola  401,  episcopus 
dem  Noviomensis,  ex  epistola  402.  Castellioneosis 
abbatia,  de  qua  hic  sermo,  illa  est  indubie  canoni- 
corum  regularium  Ordinis  S.  Augustini  ad  Sequanam 
dioecesis  Lingonensis,  ubi  litterarum  prima  elementa 
didicit  BernarJus,  et  quam  ex  sseculari  regularem 
fecit,  ex  vitae  libro  i,  cap.  1,  n.  3  :  non  vero  Castel- 
lio  Neustrlae,  ut  quidam  perperam  volunt.  Castel- 
lio  quippe,cujus  abbas  iste  Balduinus  erat,  parum  di- 
stabat  a  Clara-YallH,  siquidcm  abbas,  Romam  pro- 
fecturus,  res  suas  Bernardo  commendavit.  Ad  haec 
focus  Bellus  Foriis  qni  non  longe  a  Castellione  aberai 
ex  contextu  epistolae,  situs  est  ad  amnem  Vigorara, 
qui  in  Albam  influit  infra  Claram-Vallem  et  Sarmm 
oppidum.  Denique  in  vetustis  Castellionis  Liii|[0- 
nensis  chartis,  uti  et  in  vulgato  abbatum  iodioe. 


485 


EPISTOLiE. 


486 


dico  vobis,  ut  nostros  proprios  rapuissent.  A   vobis  a      2.  Innotait  qoibus  oportuit  mysterium  bonae  vohin- 


requirimus  illos.  Ad  hoc  te  conslituit  principem 
super  lerram.  Princeps  rcgum  terrae,  ut  sub  eo  et 
pro  eo  booos  foveas,  mnlos  coerceas,  pauperes 
defendas,  facias  judicium  injuriam  patientibus.  Si 
liiec  facis,  opus  principis  facis  :  et  spes  est  ut  tuura 
D<  um  dilatare  el  roborare  debeat  priocipatum.Si  non, 
timendum  cst  libi,  nehocipsumquodvideris  habere 
honoris  et  potestatis,  auferatur  (quod  absit!)  a  te. 

EPISTOLA  CCLXXX  (751) 

AD  DOUINUII  PAPAM  EUGENIUM  PRO  ANTISSIODORENSI 

NEGOTIO. 

Queritur  ^nteniiam  apostolicam  in  causaelectionis 
Antissiodorensis^  a  se  jussu  Pontificis  denuntia- 
tamy  coniemni. 


tatis.  Et  mysterium  quidem  publicatum  est,  fructo 
vero  usque  adhuc  et  utilitate  fraudamur.  Quseritis 
qui  fecit  hoc  I  Homo  pacis  vestrae,  in  quo  speraba- 
tis.  Uomo,  cui  odio  religio,  cui  oneri  sapientia,  coi 
terrori  justitia  est :  qui  domini  sui  non  est  veritus 
secretum  prodere,  evacuare  decretum.  Nec  mirum 
qui  se  taiem  aperire  non  est  confusus :  qui  dum 
proprio  concedit  livori,  etiam  vestne  reverentiae  non 
pepercit.  Gonfusus  sum  ego ;  sed  quse  cura  ?  Non 
recuso  confusionem,  quam  mibi  obedientise  zelos 
invexit.  A  me  quidem  non  transiit  caliz  iste  :  sed 
per  me  piane  usque  ad  vos  pertransiit.  la  suggilla- 
tione,  ne  dicam  depravatione  dat»  sententiae  coi 
clarum  non  sit  auctorem  tangi  potius,  quam  denun- 


1.  Benc   facitis,  frequenti  et   bcnigno  exauditu  ^  liatorem?  Cujus  non  potuit  infamari  persona,  de- 


tempus  breve,  quo  hic  sum,  solando  taedentem,  pu- 
sillanimem  erigendo.  Faciiis,  etsi  non  quod  mereor 
ipse,  certe  quod  vos  decet.  Non  qiiod  ad  usum  pro- 
priae  voluntatis  tanla  abuti  bcDignitate  delecler ; 
paratus,  teste  conscientia,  tam  aequo  accipere  animo 
quod  negare,  quam  quod  prsestare  placueril.  Volo 
mihi  geri  morem,  sicut  et  omois  homo;  sed  non 
quod  justiiiae  obviet,  quod  veritati  prsejudicet,  quod 
vestrse  denique  displiceat  voluntati.  Hoc  pro  eo, 
ne  me  suspicemini  aut  non  advertere  beneficium, 
aul  ingratum  esse.  Nunc  quod  res  postulat,  audiat 
Sanctitas  vestra.  Cum  in  me  itur,  levis  jactura  est, 
et  quae  levari  facilii  queat  resarcilu.  Ego  plagis  con- 


buit  ne  iofirmari  promotio  (752)?  Unum  est  e  duobas : 
aut  stabit  sermo,  quem  a  vobis  egressum  testati 
sumus ;  aut  nos  mendaces  reputabimur,  sicut  jam 
reputamur.  Sed  meiius  vestroque  dignius  apostolatu, 
n6n  gloriabitur  in  malitia  qui  putens  fuit  in  ioiquitate. 
3.  Obeditum  tamen  mendato  ex  parte  est,  et  parte 
m^ori.  Tribus  commissum  erat;  uno  contenuiente, 
duobus  consenlientibus,  quid  restat,  nisi  nt  voz 
vestra  suppleat  quod  minus  est?Etquidem  tute  hoe. 
Non  est  quod  timeatis  a  scandalo  illoram  de  quibns 
Dominus  dicit:  Sinite  illos;  cceci  sunt^  et  ducescce- 
corum  {Maith.  xv»  14).  Quod  reliquum  est,  laetabitur 
populus,    laetabitur  sanior  pars  cleri,  etiam   ipse 


scieniiae  meae  nuUum  judico  accommodatius  medica- Q  IsBtabitur  rex;  laetabitur  denique    omnis   Ecclesia 


mentum  probris  et  contumeliis.  Non  est  proinde  quod 
pro  mc  movear,  homuncio  omni  opprobrio  dignus 
et  despeciione.  At  si  usque  in  christum  Domiui 
malignatio  forte  pervenerit,  nutat,  fateor,  patientia, 
et  omnis  pene  cedit  ^7^  mansuetudo.  Numquid 
petivi  a  domino  meo  ordinari  per  me  Ecclesias, 
disponi  episcopatus,  creari  episcopos  1  Aptum  vide- 
licet  insirumentum,  formica  plaustrum  trahens. 
Voluistis  hominem  promoveri;  dignesane,  ni  fallor: 
in  qucni  nimirum  quid  dicant,  non  inveniunt.  ne  hi 
quidem  qui  contra  volunt. 

Balduinus  abbas  secundus  post  Aldonem    abbatem 
primum  recensetur. 

(75i)  Scripia  circa  annum  1152.  Yide  epistolas 
275,  282. 


sanctorum.  Multa  bona  opera  ostendistis  ssecuto 
nostro  ex  graiia  quae  data  est  vobis  :  at  nuUum,  ut 
arbitror,  qudd  magis  pro  gloria  vestra  faciat,  quam 
si  sic  feceritis.  Testimonium  perhibeo  eis,  qnod 
multos  de  religione  nominaverint,  non  religione  de- 
lectati,  sed  impotentia,  qui  non  possint  malignitatem 
eoram  coercere,  qui  vi  vim  repedere  non  suffficiant : 
ut  quorum  sanctitatem  non  amant,  noo  sitqnod 
timeant  potestatem.  Comes  Niversensis  vias  patris 
non  ambijdat  (753) :  adversatnr  tum  huic,  tum  omni 
bono.  Incubat  terris  bonisque  Ecdesiarum.sicut  leo 

Antissiodorensis,  qui  in  quadam  ecclesia  oppidt  fa- 
mosi  in  Flandria,  quae  Insula  nuncupatur.  a  puero 
educatus,  sub  B.  Bernardo  in  hac  Clara-Vadle  habi- 
tum  religionis  suscepit.  Postea  prirous  abbas  factos 


(752)  Defuncto  Hugone  episcopo  Antissiodorensi  D  ^st  monasterii,  quod  Ripatorium  nominatar.  Gui  per 


anno  1151,  «  volentibus  clericis  alium  episcopum, 
ut  moris  est,  eligere,  »  inquit  Bernardus,  libro 
tertio  De  consideratione,  cap.  2,  t  quidam  adoles- 
cenlulus  intervenit  appeliaus  et  vetans  ne  fieret, 
quoadusquc  isset  et  redisset  ab  Urbe ;  cui  tamen 
appellationi  nec  ipse  detulit.  Nam  cum  videret  sc 
contemni,  tanquam  qui  irrationabiliter  appellasset, 
acciiis  quos  potuii  sibi,  tertia  die  post  factam  ab  aliis 
electionem,  fecit  suam.  »  (Vide  epist.  275).  Quibus 
acceptis  Eugenius,  tribus  (ut  hic  dicitur)  quorum 
unus  cral  Bernardus,  commisii  electionem,  Bernardi 
et  allerius  in  unum  convenere  sufira^a,  altero 
reclamante  :  unde  hic  postulat  ab  Eugeoio  suppleri 
quod  niinus  esl.  Electus  hic  videtur  fuisse  Alanus, 
qui  landem  Hugoni  successit.  De  quo  sic  .loquitur 
liber  Sepulcrorum  Clarae-Vailensium :  f  Ad  dexie- 
ram  domini  Godefridi  quoiiam  Liogonensis  episeopi, 
versus  chorum,  jacet  dominos  Alanus  epiBCopaa 


annos  duodecim  praesidens,  Domino  cooperante, 
sategit  ut  personis  utilibus  et  posscssionibus  necessa- 
riis...  ditaretur.  Anno  vero  novissimo  vitae  B.  Ber- 
nardi,  ab  Eeclesia  Altissiodorensi  in  episcopam 
concorditer  est  electas.  Hic  multam  hospitalttem 
omnibus  religiosis  domos  suas  freqaentantibos 
exhibuil....  Peractis  demum  inepiscopata  tredecim 
annis^  de  licentia  sedis  apostolicae  cessit  epicopata 
et  ad  suam  rediit  Claram-Vallem.  Obiit  autem  pridie 
idus  Octobris  circa  anoum  Domini  1181.  >  Ubi  dum 
concorditer  electus  dicitur,  intelligendum  est  in 
eum  tanuem  eligenlium  suffragia  couvenisse,  at 
etiam  Bemardus  epistola  282  aa  Ludovicum  regem 
diserte  testatur. 

(753)  Comes  Nivemensis  Guillelmus  IV,  de  qao 
epistola  276,  quem  tamen  multa  mnltis  ecelesiis 
beneficia  contuiisse  iegimas:  nam  Yexeliaoeiisi  mo- 
nasterio  bona,  que  pater  saas  abslaleral,  restitait; 


487 


S.  BERNARDI  ABBATI8  CLARiE-VALLENSIS 


48B 


paratus  ad  praedam.  Paralus  est  reciperc  etiam  Sa-  a  scendum,  quammihi  fuerat.  Quereris  quodtibi  aon 

«  Vt*  A  *        M.  A  ^^  J*^*  *A  *l.**_l  1*  *^1  A  ^  * 


racenum,  aut  quempiam  ex  Judseis,  ut  isto  careat, 
quod  solus  sibi  videalur,  qui  maliliae  et  calliditati 
ejus  resistere  el  norii,  et  possit.  Inde  est  quod  non- 
nullis  clcricorum  minis  et  manifeslis  gravaminibus, 
ut  nobis  ipsi  confessi  sunt,  silenlium  imposuit,  ne 
pars  adversa  de  multitudiae  glorietur. 

4.  Et,  ut  breviter  quod  sentio  exprimam,  si  judi- 
catur  operse  pretium  in  illo  episcopatu  monasteria 
paupcrari,  ecclesias  conculcari,  rcligioniilludi,  ipsam 
episcopalem  sedem,  cujus  prsecipue  facullalibus  et 
possessionibus  inhiat,  in  servitotem  redigi ;  Rognia- 
censis  regnare  nullatenus  permiltatur  (754|,  Ubi  est 
etiam  nnnc  spiritus  ille,  quem  habuistis  in  negotio 
Eboracensi?  !^73  Non  sentietillum,  qui  simile  opus 
teutaverit?Ecce  is,  sicit  accepimus,  in  spiritu  illius  Q 
yeoit,  qni  curiam  adversum  vosconcitavit;  si  licue- 
rit,  moliturus  idipsum.  De  negoiio  domini  Lunden- 
sis  (755)  rrducimus  vobis  ad  memoriam.  Causa 
dilationis  sublata  de  medio,  non  est  nisi  ut  fiat  quod 
faciendum  erat.  Et  hoc  addiderim :  habcre  bonum, 
justum,  et  bonae  faraae  cancellarium  (756),aposto!icac 
dignitatis  non  modica  pars  est,  apostolicae  admini- 
strationis  non  parvum  adminiculum  est  apostolicse 
conscientise  non  mediocris  custodia  est.  Scmpcr  qui- 
dem  notabilis  constituiio  perniciosa :  at  post  lougam 
deliberationem,  etiam  turpis. 

EPISTOLA  CCLXXXI. 

ABBATI  BRUNONI  DE  CLARA-VALLE  (757). 

Brunonem  perturhat,  et  imprudenier  scribeniem  p 

redarguit.  ** 

Rectene  irasceris  tu  modo?  Non,  ut  opinor.  Con- 

yiucunt   te   scrmoncs  tui,  non  dispositi  in  judicio, 

sed  praecipitati  in  pcrlurbationc.  Nam  judicium  qui« 

dem  tale  est :    Mcliora  suni  verbera  amici,    quam 

Dscula  inimici  (Prov,   xxvu,  6).  Al  ego  sine  causa 

vapulo,  inquis.   Esto:    nihilominus  tamen  vcrbcra 

Ycrborum  nosirorum  amicabilcm  curam  sonant.  Pa- 

nim  dixi :  paternam  loquunlur   sollicitudinem.  Ila- 

que  si  culpam  non  habcs,  nibil  te  laesimus,    propria 

excusatum  conscientia:  si  habes,    libi   potius  ira- 

Pontiniacensi  latifundia  dono  dedit,  et,  ut  alia  missa 
faciamus,  etiam  gratificatus  est  abbatiae  Sancii 
Germani  apud  Antissiodorum,  ubi  tumulum   habet 


crcdidi :  quasi  tu  mihi  inde  aliquid  locutus  faeris, 
Esto  :  credidi  qucrenti  de  te.  Tibi  qaomodo  aui 
credere  potui,  aut  decrcderc,  qui  dixerasnihil?  Pae 
quod  locutus  es.  Solvu  quod  debes  quam  ante  po- 
tcris  [a/.  quam  cito  poteris],  ne  forle  non  modo 
inter  nos,  scd  ct  dc  nobis  scandalum  oriatur.  De 
nobis  autem  bene  senti,  bene  de  le  sentientibus,  el 
iion  decredcntibus  tibi,  sicut  perturbate  loqueris, 
nesciens  quid  Ioquaris«  Mea  sunt  verba,  meam  lo- 
quuntur  afifeclum. 

EPISTOLA  CCLXXXII  (768). 

AD   LUDOVICUM    REGEM     FRANCORUlf    JUNIORBM,    PBO 
ELECTIONE   ANTISSIODOHENSI. 

Horiatur  regem,  ne  electo  Antissiodorensi  episcopo 

obsistat, 

1.  Volui  ego  nnquam  in  aliquo  imminui  houorem 
rcgis,  dignitatem  regni?  Deum  scit,  ncc  vestra,  ut 
contiilo,  conscientia  id  vobis  respondel.  Yidete  ne 
illi  magis  conira  vos  faciant,  qui  elcctiones  di^tur- 
bant,  ne  sint  in  Ecclesiis  qui  serviant  regi,  sed 
ipsis  de  Ecclcsiarum  redilibus  ser\iatur.  Ego,  ego 
electioni  Antissiodorensi  interfui.  Consors  fuit,  quia 
clerici  qui  antehac  in  partes  dissilicrant,  sine  con- 
tradictione  nunc  tandcm  Dco  miserante  convene- 
ruut.  Elcctum  bene  novimus :  testimonium  ei  per- 
hibcmus,  quoniam  bonus  cst.  Neniuicm  prorsus 
arbitror  adfuisse  illicelebritati,  qui  de  assensu  veslro 
dubitarct,  cum  jam  idem  assensus  vcstris  iitteris 
tcneretur.  Quis  enim  hoc  vel  cogitare  posscl  repe- 
tendum  allerum  assensum,  nec  sufticere  unum,  pra»- 
sertim  ubi  nulla  ex  tunc  intcrvcnit  alicra  electio? 
Nunquid  quoiies  dissenscrint  clcrici,  toties  erit  re- 
requirendus  favor  regis?  Nec  ratio,  ncc  consuetudo 
hoc  habet.  Denique  nuper,  si  rccordamini,  in  Sues-* 
siooensi  Ecclesia  quotics  ad  cligendum  clerici  con- 
venerunt,  quoties  dissenserunt,  et  infecto  negotio 
discesserunt :  nec  tamen  exislimo  toties  repetisse 
assensum  vcslrum,  qucm  semel  promeruerant. 

!^74  2.  Ita  est,  domine  mi  rex  :  non  est  quod 
dcbcatis    reprobare    factas    electiones,  quibus  ut 

pulcrorum  Clarae-Vallis  foco  supra  citato  ubi :  «  lo 
quadam  ecclcsia  oppidi  famosi  in  Flandria  que 
Insula  nuncupatur  a  puero  cducalus  Icgitur  t  noo 


in  capiiulo,  tametsi  in  cameterio  sepulturam  clegis-  n  naius.  Regniucensis  enim  dici  non   potest  monas- 
sct.  Illius  pater,  cujus  dicitur  vias  non  ambulare,  ■'       " 


crat  Guillelmus  III,  vir  utique  pius  admodum  el 
religiosus.  de  quo  ita  Hugo  monachus  Antissiodo- 
rensis:  c  Anno  1147,  Guillelmus  Nivernensis  comcs, 
relicto  saeculi  principatu  ct  omni  honore  calcato, 
Cartusiam  petil,  ibiquc  Dco  in  humillima  paupertate 
cpnversans,  infra  aimum  CA.mvcrsionis  suae  feliccm 
terminal  cursum  vit%.  »  Epistola  280  in  vetusto 
codicu  monasterii  Caniberonensis  hac  inscriptione 
insignitur,  An  dominum  papam  Eugenium,pro  eh' 
ctione  Nivcmetisi,  b  conirario  in  ediiis,  pro  Antis- 
siodorensi  negotio»  Martene. 

(754)  Uoc  ironice  dictum,  siquidem  de  Alano  (ut 
videtur)  intelligamus,  quem  hoc  nomine  S.  Bcruar- 
dus  idcirco  indigiiaverit,  fortasse  quod  ex  pago 
Regniaco  apud  Belgas,  non  longc  ab  Ipra  esset 
orlundus.  Nam  quod  passim  dicilur  losuiensis,  de 
loco  educatiouis  leterpretandum  insinuat  liber  Se- 


tcrio  Bcgniacensi,  de  quo  anno  1128,  in  nostra 
Chronologia  :  cumex  Clara-Yalle  inUipatorii  abba- 
tcm,  exinde  vcro  in  episcopum  Antissiodorensem 
fuerit  assumptus.  Nisi  forte  quis  dicat  in  secunda 
electionc  Aniissiodorcosi  monachum  Regniacensem 
fuisse  elcctum,  pro  quo  hic  S.  BernarduS  scripseril; 
scd  niultis  dissentientibus  lcrtia  tandem  electum 
fuisse  Alauum. 

(755)  Eskili.  Vide  epu^tolam  390. 

(756)  Forte  post  mortem  Guidonis  caDcellarii,  ad 
quem  efiistola  367. 

(757)  Priorcs  cdiii  Clara-Valle ;  dX  Cliara^ValU 
pra^fcrunt  melioris  notse  codic<'S,  quibus  domeslica 
Cliarae-Vallls  instrumcnta  sutfra^antur.  Est  ttutem 
Charae-Yallis  insignis  abbatia  Cistcrciensum  prope 
Mediolanum  de  qua  fuse  supenus  ad  epistolam 
134. 

(758)  Scripta  anno  Ghristi  1152. 


469 


BPISTOUS. 


470 


EPISTOLA  CCLXni. 

EPISGOPO  SUBSSIONBNSI  PRO  ABBATE  GAZIACBNSl  (709), 

Porrexeram  preces,  cum  possem  forte  jubere,  et 
me  putaveram  exauditum.  Sed  quia  comperi  non 
ita  esse,  mihi  videor  oon  jam  simpliciter  fore 
commuaiterqne  pctendum,  sed  clamandum  io  vo- 
dferatione :  neque  enim  tenuiter  seu  sequanimiter 
fero  repulsam,  qaam  hactenus  expertus  non  sum. 
Facite  itaque  quod  debetis,  facite  quod  soletis  :  nam 
cousuctudo  debitorem  vos  fecit.  Facite,  inqnam, 
etsi  non  quia  rogamini,  certe  quia  jubemini.  Itaque 
reverlimini  ad  judicium.  Nec  enim  justitiae  videtur 
esse,  ut  vir  religiosus,  et  amicus  noster  et  filius  ve- 
ster,   abbas  Caziacensis,  quod  juris  est  monasterii 


A  amantem  se  per  suum  Nicolaum  (711)  nsqne  ad 
Octavas  Domini  mecum  mansurum  visitet,  in  quo 
tuus,  ut  mihi  videtur,  ex  parte  et  meus  ex  tolo  spi- 
ritus  requiescit.  Videbo  te,  sancte  frater,  in  illo; 
audiam  le  per  illum,  et  quaedam,  quae  secreto  nota 
fieri  volo  sapientise  tuae,  mandabo  per  ipsum.  San- 
ctae  animae  tuae,  sanctisque  sub  regimine  tuo  omni- 
potenti  Domino  servientibu^,  me  nostrosque,  quantis 
possum  precibus,  quanta   possum  devotione  com- 

mendo. 

EPISTOLA  CCLXV.  (712) 

BES€RIPTnM  BEBNABDI  ABBATIS  AD  EUMDEII. 

Laudart  detrectat,  velut  indignus  :  vicissim  tamen 
laudes  prceconi  stw  rependit. 
Quid  facis,  o  bone  vir?  Laudas  peccatorem,  mi- 


sui  prolatum,  et  absque  ecclesiae  suae  assensu.  Quan-  Q  serum  beatificas  1  Resfat  ut  ores,   ne  inducar  in 

errorera.  Inducor  autem,  si  lantis  delectatus  pneco- 
niis,  ignorare  me  coepero.  Propemodum  id  mihi 
contigerat  visis  litteris  Beaiitudinis  luae  et  bcatifi- 
cationis  meae.  Quam  beatus  nunc  essem,  si  verbis 
beari  possem  !  Beatum  tamen  me  dixerim,  sed  fa- 
vore  tuo,  non  meis  laudibus.  Beatum,  quod  diligor 
&  te,  quod  diligo  te.  Quanqnam  et  hanc  mihi,  dul- 
cem  licet,  buccellam  liquandam  arbitror,  nec  om- 
nino  plenis,  ut  aiunt,  buccis  admittendam.  Miraris 
cur  hoc  ?  Nempe  non  video  in  me  unde  tantum  di- 
ligi  meruerim,  praesertim  a  lanto.  Scio  autem  quia 
plus  justo  vellediligi,  minus  est  a  justo.  Quis  mihi 


quam  etsi  illi  verbo  omniuo  pertinaciter  adhaereat 
adversarius,  utpole  juslitiae  non  confidens;  jusio, 
ut  putamus,  judicio  praedicto  abbati  non  debebit 
obesse  ;  cum  viri  illi,  in  quorum  conniventfa  (id  est 
arbitrio )  res  posita  est,  non  coocordasse,  sed  potius 
dissensisse  sciantur.  Ex  hoc  credimus,  quia  non 
contristabitis  nos,  neque  conturbabitis.  Sic  Deus 
laetificet  animam  vestram,  sic  vos  ab  omni  pcrturba 
tione  conservet,  Pater  amande  et  honorande,  et  si 
omnibus  scrvis  Christi,  sed  nobis  specialiter. 

EPISTOLA  CCLXIV  (710). 

PETBI  CLUNIACENSIS  ABBATIS  AD  BEBNABDUM 

ABBATEM. 


del   tantae   humilitatis  insigne  tam  imitari   posse, 
Suum  erga  Bemardum  desiderium  indicat^  et  in  p  quam  admirari  ?  Quis  mihi  tribuat  sancta  et  deside- 
solativm  ahsentim  dilectum  sibi  Nicolaum  mitti  ^  ^^^^  praesenUa  lua,  non  dieo  semper,  non  dico  s©pe 


obnixe  postulat, 

VoTi\  ac  splcndidae  monastici  Ordinis,  imo  totius 
Ecciesiae  Dei  columnae,  domino  Bebnabdo  Clarae- 
Vallis  abbaii,  Petbus  humilis  Cluniacensis  abbas, 
salutem  quam  repromisit  Dcus  diligentibus  se. 

Si  liceret,  si  Doi  dispositio  non  obstaret,  si  in  ho- 
minis  potestate  essei  \l\  ejns ;  maluissem  charissi- 
mae  Beatitudini  tuae  nexu  indissolubili  adhaerere, 
quam  principari  inter  moriales  aiicubi,  vel  regnare. 
Quid  enim  ?  nonne  regnis  omnibus  terrenis  praeferri 
a  me  deberet  grata  non  solum  hominibus,  sed  et 
aagelis  ipsis  cohabilalio  tua  ?  Concivem  te  illorum 
si  dixero,  licet  nondum  spes  in  rem  iransierit,  per 


sed  vel  semel  in  anno  frui  ?  Palo  quia  nulla  vice 
revertcrer  vacuus.  Non,  inquam,  frustra  conspice- 
rem  virtutis  exemplar,  disciplinae  summam,  speca- 
lum  sanctilatis  :  quodque  minus  usque  adhuc  k 
Christo  didicisse  me  fateor,  non  incassum  fide 
oculata  perciperem,  quam  sis  el  tu  milis,  et  humi- 
lis  corde.  Verum  si  tibi  pergo  facere,  quod  a  te 
mihi  factum  queror ;  elsi  veriiatem  dicam,  veritatis 
tamen  legi  non  concordabo,  in  qua  legitur  :  Quod  tiH 
non  vis  fien,  alii  ne  fecerU  {Tob.  iv,  16).  Iiaque 
jam  respondeamus  petiliunculae  vestrae,  qua  episto- 
lam  conclusistis.  Is  quem  milli  vobis  jubetis,  modo 
mecum  non  est,  sed  cum  domino  Autissiodorensi ;  et 


nnsencordiae  Dei  grauam  mendax  non  ero.  Si  plane  g        .^^^^^    ^^  ^.^^  ^j^i^  ineommodo  nec  ad  nos 
mihi  datum  fuissel  usque  ad  ullimum  spiritum  te-  '^hm  venire  dlcatur. 

cum  hic  esse,  daretur  fortassis  postbac  et  ubi  esses        ^      '^ 


eliam  perpeluo  esse.  Qno  enim  currerem  nisi  posl 
te,  tractus  odore  unguentorum  tuorum  a  te  ?  Quod 
quia  semper  non  datur,  utinam  vel  saepe  daretur  I 
El  quia  ncc  illud  est,  utinam  saltem  frequenler  vi- 
deam  missos  a  te  I  Et  hoc  quoque  quia  raro  9G9 
contingii,  volo  ut  vel   in   proximo  Sanctilas   tua 

(769)  Simone  scilicet,  de  quo  epislola  293.  In- 
scripta  est  haec  epistola  in  antehac  editis  et  qui- 
busdam  manuscriplis,  Ad  eumdem,  id  esl  ad  Eu- 
genium.  At  lectionem  nostram  praeferunt  codices 
Cisterciences  et  Vallis-Clarae  praeter  alios,  et  qui- 
dem  meo  judicio  rectius  inscripta  est  Efiscopo  SueS' 
sionensi  Josleno,  in  cujus  dioecesi  Caziacnm,  Ordi- 
nis  S.  Benedicti  ad  Matronam.  Forsan  de  Simonis 


EPISTOLA  CCLXVI. . 

AD  SUGEBIUM  ABBATEM  8ANCTI  DI0NT8II  (713). 

Animat  eum,  ut  mortem  intrepidus  excipiaU  Deti' 
derium  suum  ejus  ante  morem  visendi  significat. 
Charissim6   et  intimo    amico  suo  Sugebio,  Dei 

gratia  ahbati   Santi   Dionysii ,  trater    Bbbnabdus, 

hujus  dejectione  intelligenda  est  Petri  Cellensia  lib. 
II  epistola  14: 

(710)  Scripta  anno  Chrisli  1149. 

(711)  Vide  epistolam  298,  et  Petri  Veoerabilis  li 
brum  III,  epist.  33-35.        .  ^,,^ 

(712)  ScripU  anno  Chnsti  1149. 

(713)  Scripta  anno  1161.  —  Sugerium  Bernardi. 
hortatur  ad  mortem  alacri  animo  excipiondam,  qu 


491 


S.  BERNARDl  ABBATIS  CLAR.'E-VALLfcJSSlS 


4^ 


bonum  esi  ul  veslra  auctorilale  firmctur.  Similiter  i  tenderunl,  videntes  quai  ncmo  adhuc  videre  aliat 


et  pro  decanis  Suessionensi  et  Cameracensi  ro- 
gamus,  ut  dignae  preces  cornm  exaudiantur.  Peri- 
clinati  sumus  in  falsis  fratribus,  et  multae  lit*- 
terae  falsatae  sub  falsato  sigillo  nostro  io  ma- 
nus  multorum  exierunt  :  et,  qnod  magis  vercor, 
etiam  nsque  ad  vos  dicitur  falsitas  pervolasse 
(765).  Hac  necessitate  abjecto  illo,  novello  quod 
cernitis  de  novo  utimur,  continente  et  imaginem 
nostram,  ct  nomen  (776).  Figuram  aliam  tanquam 
ex  nostra  parte  jam  non  recipiatis,  nisi  forte  pro 
episcopo  Clari-MontiSy  cui  sub  nltcro  sigillo  litteras 
dedi,  cum  necdum  istud  haberem. 

EPISTOLA  CCLXXXV. 


potuit?  Suspecta,  fateor,  mihi  horum  delalio  esi. 
Magis  autem  incredibilem  reddit  unus  illorum,  no- 
mine  Raymundus,  qui  ut  aiunl,  capul  e«t  haja$ 
attentatae  malitiae;  homo,  ut  comperi,  !t70  palam 
loquai,  clam  susurro;  anxie  ambitiosus,  adalatorie 
blandus;  tolos  compositus  ad  fallendum,  ad  pertnr- 
bandum  non  minus.  Nolavi  sub  pelle  ovina  Inpum, 
ac  certis  designavi  indiciis,  quo  jam  aut  mordere  oon 
audeat,  aut  nocere  non  valeat. 

EPISTOLA  CCLXXXVl  (769). 

AD  EUMDEM,  PRO  EODEM. 

Si  susurrationes  et  subreptiones  prsevalaeriQl 
adversus  abbalem  Sancti-Dionysii,  mundus  ego  sum 
a  sanguine  ejus,  qui  scripsi  in  alia  vice  adversos 


ADEUMDEM,PROODONEABBATESANCTI.mONTSIl(767).  D"   »;"»""-  -J-,    4"»  -^^^V 

Ahk^i.^    o.^.*._n;o*,,.o.v  nA^*,^r»  /..«,*« ^•.//^/  .*  "  malignantes.    Verumtamen     quam     accusationem 


Abbatem  Sancti-Dionysii  Odonem  commendat,  et 
adversus  suspectas  aliorum  criminationes,  ex 
invidia  et  ambitione  natasj  tueiur. 

1.  Pro  ecclesia  Sancli-Dionysii,  ct  pro  persona 

Odonis  abbatis,  etsi  nemo  alius  scriberet,  ego  scri- 

bere  non  dubitarem.  Causa  bona  cst,  et  neutra  ex 

parte  nutans  :  ecclesia  nobilis,  et  abbas  boni  testi- 

monii  est.  Illud  orbi,  hoc  nobis,  qui  vicini  sumus, 

notissimum  est.  Ad  hsec  et  is,  et  illa  specialis  res 

vestra  est.  Pro  his  omnibus  vel  solus,  ut  dixi,  si 

opus  sit,  scribere  non  confundor.  Nunc  vero  tales 

mecum  scribunt,  quibus  minime  decredetur,  etiam 

me  non  scribente.  Ipsi  sunt,  quorum  manus  satis  su- 

pcrque  tractaverunt  de  verbo  hoc.  Ecce  hi  sciunt 


afferunt  adversus  hominem  illuro  I  An  quod  non  iik 
veniunt  quod  accusent?  Et  quomodo  si  rccte  istl 
cum  accusant,   excusatur  a   vicinis  omnibos  qui 
recto  sunt  corde?  Accusatur  quod  debita  multt 
fecerii,  impignoraverit  terras,    dilapidaverit  bona. 
Quasi  hsec  vel  necessariis,  vel  justis  ez  caosis  non 
potuerint  contigisse.  Mardavit  nobis  de  hit  oniventt 
conventus  iilius  ecclosise,  et  per  fidelem  personam 
testatus  est  aliler,  quam  vobis  dicta  saot,  se  ha- 
bere.  Verumtamen  inquiratur;  nam  certius  de  his 
oculas,  quam  juramentum  fidem  faciet :  et  si  in- 
venta  fuerint  quemadmodum  isti  malitiose  eompo- 
nunt,  quoquo  modo  acciderint,  abbas  non  ezeose- 


quid  fecerit  abbas;  et  quod  sciant,  loquantur.  Se-  Q  tur.    Si  non    fuerint,  delatores  nihil  de  fslsitite 


cure  prodeunt  porreclse  a  nobis  preces  pro  eo,  tam 
indubitatis  fultae  testimoniis.  Sccorus  vestram  solici- 
tudinem  pro  vestra  ipsius  proprietate  sollicito  et  com- 
pello,  nempe  invasa  nequiter,  vexata  atrociter.  Rogo, 
obsecro,  levate  manum,  extendite  brachiam,  opponite 
scutum.  Gladius  Petri  defendat  patrimonium  Petri. 
2.  Frustra   quidam  insurrexerunt  in   hominem, 
qaem  fama  publica  satis  excasat,  imo  celebris  com'- 
mendat  opinio.  Boni  videlicet  filii,  qui  patris  vere- 
cunda  tam  curiose  scratati  sunt,  nescio  qoae  incom- 
perta  omnibus  crimina  somniantes  (768).  Stupent 
qui  aodiunt  ad  subitam  et  inopinatam  criminatio- 
nem.  Erubescunt,    quia    nunquam    diclus  fuerat 
sermo  hujuscemodi  de  Odone.  Sancti-Dionysii  abbas  i 
nequaquam  sub  modio  latet.  Super  candelabrum 
stat  :  at,  etsi  velit,  non  possit  dissimolare  qaod  est. 
Et  lumen  ejus,  ut  fumus  ejus,  ab  omnibus  videatur 
necesse  est.  Numquid  isti  lynoeos  in  eum  oculos  in- 

(765)  Vide  epistolam  298. 

(766)  Hinc  patet  non  verum  esse  quod  ait  6uil- 
lelmus  abbas  Cisterciensis,  in  epistola  hic  edita  ad 
Tbeobaldum  Gampaniae  comitem,  nempe  falsum  esse 
sigillam  abbatis  Ue  Buzeio^  in  quo  nomen  abbatis 
impressum  erat,  asscrens  m   nullo  sigillo  Ordinis 

Sroprium  nomen  abbatis  unquam  impressum  fuisse. 
erte  in  charta  Bernardi  ipsius  pro  compositione 
litis  inter  monastcria  Sanciae  Genovelse  et  Sancti 
Victoris,  appensum  est  Bemardi  sigillum  eum  ejus 
nomine  et  (^ffigie,  librum  dextra,  pedum  sinistra  te- 
nentc.—  Vide  notitiam  de  sigilio  S.  Bernardi,  iofra, 
Operumeim  tomo  ultimo,  po>t  Vitam  et  Acta,  Edit, 


lucrentur.  Insimulant  eum  de  morte  bominis  :  si  se 
purgare  non  potest,  moriatur.  Quanqoam  quis  noo 
videat  oec  verisimile  esse,  ot  quem  paulo  ante  de 
morte  eripueraty  in  mortem  tradideril?  Qna  froats 
haec  audent  iososurrare  yobis,  qoi  videmot  et  cofMH 
verunt  zelnm  abbatis  in  liberatione  illorum,   qoi 
prius  homicidium  perpetraverant,  et  in  uliione  eo» 
rum,  qui  sanguinem  proximi  ulti  erant  1  Postremo 
si  bene  nossetis  istos,  posset  profeclo  sufQcere  ad 
decredendum  quidquid  non  accipitis  nisi  per  eos. 
Adsit  Deus  sanctse  menti  vestrae,  ne  quid  illi  lingat 
dolosa  adversus  innocentiam  subripere  possit. 
EPISTOLA  CCLXXXVU  (770). 

.  DOMINO  OSTIENSI  (771),  PRO  EODBII  ABBATB. 

Dominus  abbas  Saneti-Dionysii  accusatur  ab  ini- 
qnis  omnibus  :  sed  a  bonis  hominibus,  qui  in  ecdena 
et  in  circuitu  ejus  sunt,  excusatur.  Pro  quo  taoto  af- 
fectuosius  rogamus  Charitatem  vesiram,  quanlo  me- 

(767)  Scripta  cirea  annum  li&3.  —  Odo  ex  mo- 
nacho  Saocti-Oionysii  prope  Parisios  abbas  Sanoii* 
Curoelii  apud  Compeodiam,  deio  Sngerio  ahbali 
Diooysiano  suffectus  aono  H5i.  De  ejus  ordinaiione 
et  laudibus  vide  Sugerianas  epistolas  156  et  se* 
qnentes^  maxime  epistolam  462,  quse  est  Btldiriiii 
episcopi  Noviomensis,  qni  Odonem  «  viram  rali- 
giosum  et  strenuum,  t  catholtee  electam,  al  a  ae 
benedictom  didt  Eugenio  scribens. 

(768)  Vide  epistolas  f^equentes. 

(769)  Scripia  aniio  ChrisU  ii53, 
(770;  Scripu  eodem  snno, 

(771)  Scil.  Hugooi.  V.ep.S83J7i,9«0,999,Ml 


473 


EPISTOLfi. 


474 


sdeatia  inferam  :  irascimini,   et  nolite  peceare  f  tiooem.  Quid  putas,  Pater  sanete,  illi  foctori  soat 

j  r>.  I  MSI-k  ••  •  •  •  ..•  ••     ^*  _  __     •_        • • ^__I^ __  _•_         •_ 


{Psal,  IV,  5).  Peccalis  eDim,  si  non  irascimini  tanti 
suggestori  mendacii}  tam  indignae  scntentise  subre- 
ptori. 

!^e  1  EPISTOLA  CGLXIX. 

AD    EUMDEM. 

Litteris  a  se  per  dolum  exiortis  robur  et  auctorx- 

tatem  derogat. 

Serpens  decepit  me.  Homo  versipellis  et  versutus, 
justitia^  inops,  audienliaefugilan',propriae  conscien- 
tiae  inimicus^  fraternae  incubans  injuriae^  nescienti 
mihi  littcras  pro  se  per  dominum  Belvacensem  (715) 
elicuit.  Quid  enim  ille  a  me  non  obtineret?  Si  non 
vuitis  ultra  modum  oncrare  conscicntiam  meam,  nil 
lucretur  subreplione  dolosus^  nec  de  litteris  noslris 


B 


quorum  egressio  in  transgressione,  regressio  iq 
superbia  est  ?  Et  nunc  superbia  eorum  ascendit  sem- 
per  (Psal.  lxxih,  23j.Exsultantinre  pessimaquam 
egerunt,  insullant  iujuriam  patientibus.  Vicere, 
triumphant :  Prior  jam  non  est  Prior.  Dum  superbit 
impius,  incenditur  pauper.  Exire  etiam  vult:  non 
poiest  videre  dcstructionem  Ordinis  sui.  Et  jam 
exisstft,  si  solus  exire  potuisset.  Qui  Prior  necesse 
est  ut  bonus  sit :  nam  quorum  innititur  consilio,  aa- 
divimus  a  bonis  bonos  esse. 

2.  Yidesne,  clementissime  Pater,  quantum  subre- 
ptum  sit  tibi  ?  Nihilne  dignum  recipiet  subreptionis 
auctor?  Si  bene  te  novi,  portabit  judicium  quicun- 
r|uc  est  iile.  Venerunt  ad  te  in   vestimentis  ovium. 


opprimat  innocentes.   Quanquam   ne  hoc  quidem  ^  »"  h&hhu  sanclo;  species  decepit  te.  Quid  mirum  ? 


mihi  satis  fuerit,  nisi  et  poenam  portet  quam 
meruit  subreptor  malignissimus ,  et  avarissimus 
exactor. 

EPISTOLA  CCLXX  (716) 

AD  EUMDEM. 

Scribit  in  causa  Prioris  Cartusiani  contra  trans- 
gressores  quosdam.  Mortem  abbatis  Cisterciensis 
nuntiat^  et  successorem  commendat. 

1 .  Qui  lentant  nos,  non  dormiltant,  ncque  dormiunt. 

Quomodo  nunc  de  novo  pcrsecuti  sunt  in  montibus, 

insidiati  sunt  in  deserto?  Cartusienses  turbati  sunt 

(717)  :  turbati   sunt  et  moti  sunt  sicut  ebrius,  et 

propemodum  omnis  sapicnlia  eorum  devorala  est. 


et  tu  homo  es.  Sed  jam  prodita  in  lucem  fraude 
exsurgeat  zelus,  et  partes  suas  viriliter  exsequatur 
adversus  malignantes.  Non  veniat  anima  tua  in  con- 
siiium  eorum:  dissipelur  consilium  Achitopbel.  Te 
ipsum  custodi.  Non  est  paris  periculi  scientiae  sub- 
ripi  et  zelum  dormire.  Iliud  excusat  ignorantia. 
hoc  negligentia  inexcusabile  facil.  Forte  ascendat  ex 
adverso,  et  aliud  persuaderc  conetur.  Mentiatur  ini- 
quitas  sibi,  et  non  domino  mco.  Nam  haec  veritas  ; 
et  res  sic  se  hal)et.  Nil  vero  jucundius,  nil  justius  in 
judiciis  vcstris,  quam  cum  se  isliusmodi  occasio 
prsebet,  si  qui  nocere  voluit,  cadat  ipse  in  foveam 
quam  fecit,  et  convertatur  dolor  ejus  in  caput  ejus 


Scias,  domine  mi  :  inimicus  homo  hoc  fecit.  Quid  r  et  in  veriicefn  ipsius  iniquitas  ejus  descendat  {Psal 

•  r.-  i'_'.a-i II 1» 'a         kll _*»!_•  li         -  -  .<.  .^v         av>  •  ••  '      f         •»!_-_         ■WTt, : 


dico,  fecit  ?  et  adhuc  facit.  Adhuc  fiduciam  habet,  ut 
et  ilia  sanctitas  influat  in  os  ejus.  Esca  ejus  elccta  : 
nosti  opiime.  Quosdam  jam  praevaricatores  consli- 
tuit  :  alios,  quos  per  se  expugnare  non  poterai,  per 
illos  impugiiat  bello  domestico  et  intestino.  Ab  ipsa 
fundatione  loci  et  Ordinis  non  est  auditum,  ut  quis 
exiens,  sine  saiisfactiono  reciperetur.  Qui  male 
exierant,  pejus  rciuiraverunl,  addentes  praevarica- 

(715)  ArnuUus  de  Maiole,  ut  puto;  de  quo  in  epi- 
stola  278. 

(716)  Scripta  anno  Christi  1151. 

(717)  Causam  aperuit  auctor  Vitae  gallicae  S.  Ber- 
nardi,  libro  vi,  cap.  10,  ex  Vita  S.  Anthelmi  seu 
Nauthelmi,  primo  quidem  majoris  Cartusise  Prioris, 
demnm  episcopi  Bellicensis,repetitiam.aCum  enim,» 
ut  ibi  dicitur,  «  daret  operam  novus  Prior  Anthel- 
mus,  ut  si  quid  sancti  Ordinis  pristina  religio  et 
obscrvanlia  acccpisset  detrimenti ,  id  ad  priderp 
conscriptas  Conslitutioncs  reformaretur;  negligen- 
tem  si  auidem  cemeret  aut  contumacem,  admoni- 
lionibus  mandis,  verbis  et  minis,  praeceplis  quoque 
et  objurgationibus  ad  meliorem  frugem  revocare 
nitcbatur.  Quod  si  quis  nollet  resipiscere,  planeque 
obsiinalus  esset,  e  fratrum  sodalilate  illum  extru- 
dcre  non  dubiiabat.  Erant  enim  nonnulli,  qui  sanas 
institutiones  ejus  non  ferentes,  cum  essent  grandes 
in  oculis  suis,  homines  maligna  mente  et  in  conten- 
liones  proclives,  illi  sese  opponere  non  vererentur. 
At  iile  non  ferens  eorum  arroganliam,  ne  aliorum 
pacem  et  quietem  interturbarent,  e  monasterio  eos 
ejecit.  D  Quidam  vero  ex  illis,  ut  credere  par  est,  ad 
Eugenium  confugientes,  absoluti  et  nulli  poenitentise 
obuoxii  remissi  sunt :  qua  de  re  hic  Beraardus  con- 


VII,  16,  17).  Zelus  domini  raei  facict  hoc.  Elpriora- 
bitur  iterum,  ut  confido,  qui  Prior  fuil :  ut  non 
glorietur  omnis  iniquiias.  AIiO()uin  (quod)  non  fru- 
sira  limemus)  nisi  Prior  restituatur  in  gradu  suo, 
Ordo  non  diu  erit  in  905  statu  suo.  Inspiret  Deus 
vobis  paterne  accipere  ista,  et  repondere  bona  ad 
nostram  omnium  consolationem,  qui  valde  desolati 
sumus,  el  afflicti  super  vircs. 

queritur,  quod  «  ab  ipsa  fundatione  loci  esset  inau- 
ditum,  ut  quis  exiens  sine  satisfactione  reciperetur.  » 
Aliam  causam  assignat  Manricus  in  Annalibus  ad 
annum  1151,  cap.  2,  ex  Petri  Venerabiiis  epistolis 
(libii  VI  epistola  12),  nimirum  contentionem,  quse, 
H  Hugone  Gratianopolitano  episcopo  in  archiepiscopum 
U  Viennensem  assumpto,  novse  el<*ctionis  occasione 
naia  est  ann6  1151  intcr  varia  Cartusianorum  cse- 
nobia,  Cartusiam,  Excnbias,  Durbonum,  Portas.  Ma- 
jorevum,  Silvam,  et  Alverium ;  aliis  dicentibus, 
«  electum  non  debere  episcopari,  »  et  causam  illam 
ad  judicia  protrahentibus ;  aliis  contra  asserentibns, 
c  suuni  nou  cssc  litigare,  scd  simpliciler  quod  sen- 
tirenl  dircrc^  non  autem  palatia  ad  causandum  in- 
traro.  »  Verum  cnm  in  hac  posteriori  causa  agatur 
de  monasteriorum  altercatione,  non  vero  de  mona- 
chonim  reb^^llione  ,  quam  Bernardus  bac  in  epistola 
insinuat,  ad  priorem  potius  causam  hsec  referenda 
sunl.  Qua?  ad  annum  1151  ideo  referimus,  quod  con- 
tigcrint  paulo  post  mortem  Bainaldi  Cistercieucis 
(ut  patftex  hac  epistola)  abbatis,  qid  obiit  decimo 
scpiimo  kalcndas  januarii  auno  1150,  ut  ex  Cister- 
ciensi  Martyrolologio  probat  Mauricus  ad  annom 
1151,  cap.  1. 


475 


S.  BERNARDI  AfiBATIS  GLARiE>VALLBNSIS 


476 


3.  Domnus  Cisterciensis  (718)  descruit  nos:  plaga 
magDa  in  Ordine.  Mihi  vero  duplex  incunibit  mae- 
roris  ratio,  qui  in  uno  homine  et  patrem  anriisi,  et 
filium.  Et  nunc  habemus  pro  eo  (lomnum  Gozvinum 
Bonae-Vallis  abbalem.  Sit  beneplaciti  vestri  con- 
fortare  eum  litteris  apostolicis,  et  quod  de  eo  fa- 
ctum  est,  vestro  roborare  favore.  Nostis  eum,  et  non 
est  ei  apud  vos  opus  commendatore,  quem  satis 
commendat  vita  sua»  et  sapicntia  sibi  data  a  Deo. 
Dominus  Valentinus  (719)  convalet:  et  ubi  valel. 
operatur  bona.  Propterea  amatores  boni  diligunt 
eam,  et  ipse  diligit  bonos.  In  hoc  apparet  quia  bo- 
nus  est,  Vestrum  est  tales  diligere  et  fovere.  Puer 
vester  plus  solito  infirmatur :  gutlatim  defluit,  forte 
minime  dignus  quioccidatur  semel,  et  cito  ingredia- 
tur  ad  vitam. 

EPISTOLA  CCLXXI  (720). 

AD  COMITEM  GAMPANIiB  THE0BALDUM(721). 

Monet  filium  ob  minusculam  cetatem  ad  dignitates 
ecclesiaticas  non  esse  promovendum, 

Scitis  quia  diligo  vos  :  sed  quantum,  novit  Deus 

melius  quam  vos.  Me  quoque  diligi  a  vobis  non  du- 

bito,  sed  propter  Deum :   quem  si  offendero,  non 

erit  quod  me  diligere  debeatis,  cum  jam  non  fuerit 

in  causa  Deus.  Quis  euim  ego  sum,  ut  de  me  tantillo 

tantus  princeps  curetis,  nisi  quandiu  Deum  in  me 

esse  creditis  ?  Ergo  ut  offendam  eum,  forlassis  nec 

vobis  expedit.  Offendo  autem   procul  dubio,  si  facio 

quod  requiritis.  Nam  bonores  et  dignitates  ecclcsia- 

sticas  non  ignoro  deberi  bis,  qui  eas  digne  secundum 

Deum  administrare  et  velint,  et  possint.  Porro  eas 

acquiri  parvulo  filio  veslro  precibus  meis,  vel  vestris, 

nec  vobis  justum,  nec  mihi  tutum  esse  noveritis 

(722).   Nam  nec  cuiquam,   vel   adulto,    plures    in 

pluribus  ecclesiis  habere  licet,   nisi  dispensatorie 

quidem,  ob  magnam  vel  Ecclesiae  necessitatem,  vel 

personarum  utilitatem.  Quamobrem  si  vobis  videtur 

hic  durus  sermo,  et  placet  quod  cogitastis  implere ; 

parciie  mihi  in  hoc:   nam  vos  satis,  ni  fallor,  per 

(718)  Rainaldus,  cujus  obitus  contigit  anno  1151, 
Gozvinum  ex  abbate  Bonae-Vallis  successorem  ha- 
buit. 

(719)  Oribertos  ex  priore  Casse-Dei ;  de  cujusele- 
ctione,  epist.  249. 

(720)  Scripta  anno  Christi  1151. 
r721)Vide  epistolam37  etsequcntem. 

(722)  In  hac  epistola  aitende,  lector,  et  admirare 
insi^nem  sancti  Viri  virtutem,  zelum  el  constantiamy 
qni  in  re  quam  sensit  Ecclesiee  Dei  et  suae  conscien- 
ti8e  contrariam,  magni  prmcipis  Theobaldi,  cui,  ul- 

Sote  magno  Clarae-Vallensium  benefaciori,  plurimum 
ebebat,  votis  et  desiderio  noluit  obsequi.  Pueros  ob 
oatalium     splendorem    ad  di^nitates    ecclesiaticas 

gromoveri,  et  plures   uni  dan  graviier  conqueritur 
emardus  in  epistola  42.  n.  25.  Exsiat  inter  tracta- 
tosy  ordiue  secundus,  tomo  11. 

(723)  Quartos  hic  Theobaldi  fiilios,  ad  Albas-Ma- 
nus  appellatus,  aui  primo  ad  sedem  Camotensem 
evectos,  deinde  ad  Senonensem,  postea  ad  Remen- 
sem  demom  sanctae  Romanae  Ecclesiae  cadinalis  et 
legatus  in  Gallia  creatuse^tt.  Is  sacravit  Philippum 
Augustum  nepotem  soum,  ac  in  ejus  gratiam  Ale- 
xander  III  Francomm  reges  inaugurandi  jus  Romensi 
arehiepiscopo   confirmavit.  De  eo  scribnnt  Petms 


A  vos  et  per  alios  amicos  vestros  istud  obtinere  pote- 
slis.  Ita  nec  vos  minus  quod  vuliis,  efficitis;  nec  ego 
peccavi.  Sane  Willelmulo  nostro  (723)  cupio  bene 
per  omnia  :  sed  ante  omnia  Deum.  Hinc  cbt  quod 
contra  Deum  nolo  aliquid  habeat,  ne  non  habeat 
Deum.  Quod  si  alius  secus  voluerit,  nolo  per  me 
habeat,  nc  perdam  et  ego  Deuro.  Ubi  vero  cmerse- 
rit  quod  secundum  Deum  habere  possit,  probabo  me 
amicum ;  et  operam  meam,  si  opus  fuerit,  non  ne- 
gabo.  Apud  amalorem  justitise  in  excusando  eo  quod 
pro  justitia  est,  non  muUum  mihi  laborandum.  Vos 
aulem  apud  comitissam  (724)  per  ea  quae  vobis 
rescripsi,  babete  me  excusatum.  Valete. 
EPISTOLA  CGLXXII. 

BPISCOPO    LAUDUNENSI  (725). 

B  Commonet  eum  pice  liberalitatis. 

Vestri  sumus.  Si  hoc  scilis,  imo  quia  non  iguo- 
ratis,  lator  prsesentium  per  nos  vobis,  et  per  vos 
aliis  omnibus,  quos  ofTendissc  vidctur,  efficaciter 
firmilerque  reconcilietur.  Alioquin  offendilis,  quem 
veslrnm  non  negatis  :  quod  omnino  facere  non  cu- 
detis.  Ex  quo  episcopari  coepistiSy  nullam  a  vobis 
adhuc  /9GG,  t)enediciionem  accepimus;  neque  sac- 
culum,  neque  peram,  neque  calceamenla  in  pedi- 
bus. 

EUGBNII  PAPiE  EPI8T0LA  AD  CAPrTULUM  CISTERCIENSE, 
BPlSTOLiE  GGLXXIll   PRJEMISSA    (726). 

Capitulo  Cistercii  habendo  se  cupere  interesse^  si 
per  occupationes  pontificias  liceret.  Hortatur  ad 
p     studium  et  zelum  disciplinw  et  perfectionis  re- 
**      ligiosw  in  Capitulo  promovendum, 

EtJGENius  episcopus,  scn^us  servorum  Dei,  dilectis 
filiis  G.  (627)  Cislerciensi,  et  univcrsis  abbatibus 
apud  Cistercium  in  nomiuc  Domiui  congrcgalis, 
salulem  et  apostolicam  bencdictioncm. 

1.  Optaremus,  filii  dilcctissimi,  corporali  praescn- 
tia  sacro  vestro  interesse  collegio,  unde  sicut  vobis- 
cum  in  unilate  sancli  Spiritus  ambulamus,  ita  de 
vivificatione    sancti    Spiritus    et    progressionibus 

Cellensis,  epist.  5,  lib.  i;  Petrus  Blesensis,  Cj>isl. 
28,  122,  aliiquc  plures. 

(724)  Mathildem,  filiam  Engelbcrti  marchionis, 
fralris  episcopi  Ralisponensis,  ut  videtur  ex  Vita  S. 
Norberti,  cap.  32.  En  locus  :  c  Assumptis  itaquc  lc- 

^  gatis  comitis  Theobaldi,  Ratisponam  usque  eos  ad- 
D  duxit  Norbertus.  Erat  enim  episcopus  cjus  civitatis, 
nobilissimi  stcmmatis,  el  habebat  fratrcm  Engelber- 
tiim  potentii^simum  marchionem.  cui  erant  nubilis 
setatis  tiliae  :  e  quibus  una  (Mathildis  nomine,  leste 
Ordcrico  sub  finem  libri  xiii),  comiti  Tlieobaldo  dc- 
sponsata  est.  >  De  Eogelberto,  ad  epistolam  130 

(725)  Scripta  anno  1152.  —  Is  erat  Galtcrus  de 
Sanclo  Mauricio,  prius  abbas  Sancti  Marlini  api)i<i 
Laudunum,  anno  1151,  suffeclus  Barlholomaeo  f  iis- 
siiuo  episcopo,  qui  po^t  regiminis  annos  tri^inta  octo 
in  Fusniacense  ordinis  Cisterciensis,  quod  ipse  fun- 
daverat,  monaslerium  se  recepit.  Exstat  egregiaejus 
epistola  ad  Samsonem  archiepisropum  Rrmonsrm, 
qua  falsam  dilapi<1alionis  bonorum  ecclesiae  Laudu- 
nensis  accusationem  diluit  tum  Fusniaci  monaclnis, 
hic  in  Appendici^  hujus  tomi. 

(726)  Antehac  cpisiola  384.  Scripta  anno  Chri- 
sti  1150. 

(787)  Scilicet  Gozvino  abbati  quinto  Cisierc. 


477 


BPISTOLiE. 


47B 


animae  pnescntialiter  et  eommaniler  tractaremus.  ■  illustravit;  et  Sareptana  mulier  ad  eoram  Tocem 


Quia  vero  ex  divinae  disposiiionis  arbitrio  in  medio 
pelagi  ad  regendam  navim  Ecclesiae  constituli,  cir- 
eum  saevientium  procellarura  innndatione  contundi- 
mur,  ut  non  quod  volumus,  sed  quod  nolumus,  fa- 
ciamus;  et  susceptae  administrationis  officio  alliga- 
mur,  unde  ad  oplalum  locum  gressum  flectere  non 
possirous  :  per  spiritum  et  litteras  nostras  vobis 
prsesentiam  exhibemus,  et,  quatenus  permittitur, 
charitate  ac  desiderio  vesiro  nos  conventui  prsbsen- 
tamus;  cupientes  quidem,  et  quanto  possumus  af- 
fectu  rogantes,  ul  et  vos  conjunctum  nobls  vestrum 
spiritum  habeatis,  et  in  communi  super  nos  omni- 
potentis  Dei  gratiam  propensius  implorelis.  In  mon- 
tis  siquidem  vertice  constituti,  ubi  undique  vento- 


innumera  vasa  de  modico  oleo,  quod  babnerat  in 
lecytho,  replevit  (///  Reg.  xvii,  iO,  16).  Sane  illi 
primitias  Spirilus  acceperunt,  et  oleum  snavfUtis 
eorum  ad  nos  u^que  defluxit. 

3.  Unde  cogitandum  vobis  est  attentius  et  agen- 
dum,  ut  non  degenerelis  de  corum  virtutibus,  sed 
quales  fuistis  in  germine,  sitis  etiam  in  virgulto :  el 
qui  ex  eis  vitae  semina  suscepistis,  idem  cnm  eis 
germen  afferati^,  et  frnctum.  Intuemini  qualiter  ilii, 
quorum  lampades  exstinguuntur,  de  oleo  vestro 
exoptant  accipere ;  et  multi,  qui  computruerunt  sicut 
jumenta  in  stercorc  suo,  ad  respectum  supernse 
gratiae  regimini  vestro  commilti,  et  orationibns 
desiderant  commendori.  Et  quoniam  filii  saeculi  hu- 


rumflatibus  propuIsamur,8peramu8no8ex  Dei  dono  B  jiis  vos  renitcntes  etiam  ad  regimen   sui  trahcre 


aliquatenus  in  lanto  turbine  posse  subsistere,  si 
orationum  vestrarum  inierventum  apud  Deum  me- 
ruerimus  obtinere.  Ut  autem  apud  eum  de  orationi- 
bus  veslris  promptam  semper  valeamus  invenire 
fiduciam ,  et  quod  nostris  meritis  non  valemus, 
vestris  intercessionibus  assequamur  :  optamus  cha- 
ritatem  vestram  de  his  quae  ad  Deum  sunt,  de  ob- 
servantia  ordinis,  de  custodia  discipiinae,  ita  semper 
fore  sollicitam,  ct  cootemptis  quae  retro  sunt,  ila 
se  in  anteriora  unumquemque  vestruro  extendere, 
ut  nuila  nubes  in  operibus  vcbtris  appareat,  quae 
orationes  vestras,  quominus  ad  Deum  penetrent, 
valeat  aliquando  praepedire. 


moliuntur,  et  de  quicte  conlemplaiionis  et  deserti 
silentio  volunt  vos  aliquoties  ad  or^upationes  et 
negotia  revocare ;  ad  mentis  oculnm  patrum  vcstro- 
rum  instiluta  reducite,  et  propheticum  habentes 
exeroplum,  eligite  magis  abjecti  esse  in  domo  Dei, 
quam  habitare  in  tentoriis  peccatorum  (Psa/.  lxxxiii, 
11).  Et  quia  nihil  habetis  quod  non  accepistis;  de 
Domino  in  bonitate,  de  vobis  autem  in  humilitate 
sentite,  unde  iliius  videamini  vesligia  sequi,  qui  ait : 
Cumofnnia  bene  feceritis^dicitef  Quia  servi  inutiles 
sumus  (Luc,  XVII,  iO).  Si  enim  genera  linguarum,si 
gratiam  sanitalum,  si  prophetandi  scientiam  acce- 
pistis;  si  verba  vestra  meliora  sunt,  imo  fragran- 


2.  Quoli^s  itaque,  filii  dilectissimi,  convenitis  in  Q  tiora  unguentis  oplimis;  si  mundus  reveretur  vos 


a^ium,  de  corrigendis  quae  in  aliquibus  \estram  cor- 
rigenda  sunt,  et  statuendis  quae  ad  animarum  salu- 
tem  et  profectum  ordinis  fuerint  staluenda,  commu- 
nem  curam  habetc,  quoniani  qui  modica  spernit, 
paulatim  decidii\Eccli,  xix,  i);  nec  ea  quae  oiinora 
videntur  in  vobis,  incorrecta  relinquite.  Inntiliter 
enim  portas  civitatis  obserat  [aL  observat],  qui  vel 
nnum  foramen,  imde  ingrediantur,  hostibas  relin- 
quit  apertnm,  dicente  scriplura,  c  Idem  facit  sen- 
tina  neglecia,  quod  ventus  irruens;  »  et :  «  Vitasti 
grandia;  vide  ne  obruaris  arena.  »  Respicite,  quseso, 
ad  veteres  patres,  qui  nostrum  sacrum  Ordinem 
statueruoi;  et  considerate,  qualiter  relicto  mundo. 


et  in  odore  unguentorum  vestrorum  currere  delecta- 
tur;  ejus  opus  certum  est  esse,  qui  ait :  Pater  meus 
usque  modo  operatur  (Joan.  v,  i7). 

EPISTOLA  CCLXXni  (728). 

AD    DOMINUM    PAPAM    EUGENIUM. 

Lcetatur  oh  litteras,  zelo  et  affectu  plenas,  a  Pon- 
tifice  ad  capitulum  scriptas,  Hortatur,  ut  ea 
sollicitudine  pergat  fovere  omnes,  sed  prcecipue 
sui  Ordinis  Religiosos,  Abbatem  Trium  Fontium 
a  prmfectura  sua  abstractum  queritur, 

Amantissimo  patri  et  domino  Eugenio,  Dei  gratia 
snmmo  Pontifici,  frater  Bebnardus  Clarae-Yallis 
vocatus  abbas,  modicum  id  quod  est. 

i.  Yox  tiyturis  audita  est  in  capitulo  nostro  : 


et  contemptis  omnibus,  mortuis  mortuos  suos  sepe-  ^  exsullavimus,  et  delectati  sumus.  Piane  eloquium 
lire  dimissis,  ad  solitudincm  volaverunt,  unde  aliis  "  castum,  fervidnm  zelo,  cautum  scientia.  Spiritns 


circa  frequens  ministerium  satagentibus ,  ipsi  ad 
pedes  Jesu  cum  Maria  sedemnt  (Luc.-Ti,  39,  40),  ut 
tanto  uberius  cceleste  manna  perciperent,  quanto 
longius  ab  iEgypto  discessissent.  Ipsi  quidem 
egressi  sunt  de  terra  ei  de  cognatione  sua;  obliti 
8unt  populum  suuro,  et  domum  patris  sui  :  et  quo- 
niam  Rex  eorum  speciem  concupivit;  crescere  fecit 
(Os  in  gentem  magnam,  et  usque  ad  extremnm 
907  terrae  propagines  eorum  extendit,  ita  quod 
splendor  claritatis  eorum  nniversum  corpus  Ecclesiae 

(728)  Scripta  anno  Christi  il50. 

(729)  Ita  in  quovis  ordine,  quantumvis  sancto, 
reperiuntur  hi  tres  hominum  ordines;  nec  unqnam 
in  area  Dominica  palea  deerit.  Yide  sermonem  3  in 


vitae  spirabat  in  litteris,  spiritus  vehemens,  intonans 
et  increpans,  et  aemulans  nos  Dei  aemulatione*  Fa- 
teor,  non  facile  dixerim  quid  me  amplins  delectarit 
in  illis,  vestra  benignitas,  an  nostra  utilitas;  incli- 
nata  majestas,  an  erecta  humilitas;  mordens  seve- 
ritas,  an  mulcens  patemitas.  Qui  in  nobis  qnantu- 
Inmcumque  esuriebant  justitiam,  refecti  sunt;  qui 
minus,  compuncti  sunt;  qni  minime  (729),  confusi 
suot.  Ita,  quaeso,  ita  jugiter  faciaiis.  Sollicitudo  quae 
omnibus  debeiur,  nullo  modo  his,  quibus  specia- 

Ascensione,  n.  6;  item  sermonem  in  Dedicatione 
ecclesiae,  n.  3,  et  sermonem  30  de  diversis,  n.  i  : 
ad  haec  sermonem  46  in  Cantica,  n.  6. 


499 


S.  BEMARDl  ABBATIS  aARiE-VALLENSIS 


500 


EPISTOLA  CCXCIV  (785). 

AD    DOMINUM    PAPAM  EUGEMUM.  PRO  EPISCOPO 

CENOMANNENSI. 

Eptscopum  Ccnomanensemy  et  alios  Pontifici  com- 

mendat. 

Adest   cpiscopus   Cenomanensis  (786).  Ipse  est, 

si  nescitis,   de  cujus  veritate  et  honestaie  nullus 

dubilat,   nisi  qui  bene   non   novit  hominem.  Mihi 

quidem  ab  incunte  juventute  sua  notus  et  dilectus 

est,  tam  pro  mcmoratis  virtutibus,  quam  pro   aliis 

bonis  moribus  suis.  Si  quid  aliud  Paternitali  vestrae 

de  eo    insusurratum   est,     aut  ego  fallor,  aut  ille 

roentitus  cst  in  caput  suum.  Audite  eum,  et  cum 

plenitudine    gratias  vestra;  remittite.  Deceptas  sum 


EPISTOLA  CCXCVI. 


DOMINO  OSTIENSI  (789)^    PRO  EODEM. 

Quidam  clericus  dicilur   aures  domini  mei  cir- 

cumveoisse  ,  aiiquid  contra  episcopum  suum  ,  ei 

nosirum  amicum  pro  sua  cupiditate  molitus.  Si  mei 

fiH^  curaest  vobis,  imo  justitiacDei,  dateoperam, 

ut  nihil  lucretur  de  suo  mendacio  susurro  aialigaus, 

nec  laedatur  in  aliquo  innocens  episcopus,  et  fidelis 

amicus  (790). 

EPISTOLA  CCXGVn. 

ABBATI ARREMARENSI  (791). 

Monachutn  apostatam   posnitentem  recipi  petit. 
Lator  praesentium,  ad  petitionem  nostram  dadam 
sasceptus  in  consortium  vestrum,  stuitiiia  el  levitate 


enim,  si  bene  non  fucrit  collocata    Abbas  Vindoci-      ^^^  ^^.^^^^  ^^^i^^  ^^^^^^  ^  ,^bis  exUt.  Sed   quia 
nensis.   q"'  spec.ahler  vestcr  est  (787),  rogan.us  ut  B  ^„^j„,  j^„ijg„,i3^  „,  videtnr,  redire  cupit.  et  se 


et  ipse  spccialem  inveniat  graliam,  et  rationabilis 
ejus  petilio  haud  difficilem  assequi  mereatur  effe- 
ctum.  Dominus  Andegavensis  mittit  nunlium  suum, 
et  per  se  et  per  nos  aliquid  pelens.  Exaudiatur  et 
ipse  pro  justitia  sua,  et  non  exnudiatur  contra  eum 
susurro  mendax.  Dignum  est  enim  ut  qui  omnibus 
vivitis,  omnibus  pro  meritis  valeatie. 

EPISTOLA  CCXCV. 

DOMINO  HBNRICO  CARDINALI  (788),  PRO  EODEM 

EPISCOPO, 

Sic  tibi,  quasi  mihi  scribo,  et  hoc  quoties  tibi 
scribo.  Ubi  enim  tu  es,  me  osse  confido,  quippe 
quem  tanquam    mc  ipsum  diligo.   Si  me  ta  aBque 


iterum  recipi  humiliter  petit,  petimus  et  nos  ut  ite- 
rum  recipiatur,  pcenitentique,  amore  Dei  ei  nostro, 
introitus  et  habitus  non  negetur. 

EPISTOLA  CCXCVm  (792). 

AD  DOMINUM  PAPAM  SUGBNIUM. 

Nicolai  notarii  fraudes  et  imposturat  detegit. 

Nicolaus  ille  (793)  exiit  a  nobis,  qoia  non  erat  ex 
nobis  :  exiit  autem  fceda  post  se  relinqaens  vestigia. 
Et  ego  longe  ante  hominem  noveram  ;  sed  ezspecta- 
bam  ut  aut  Deus  eum  converteret,  aut  instar  Judae 
ipse  se  proderet :  quod  et  factum  est.  Pneter  libros, 
denarios,  et  aureos  multos,  in  ipso  exitu  ejus  in* 


diligis,  imo  quia  diligis,  vide  ne  dominus  Cenoma-  p  venta  sunt  super   eum  sigilla  tria,  unum  ejus  pro« 


nensis  ex  te  (quod  in  te  est)  in  aliquo  redeat  con- 
Irisiatus.Alioquin  ego  contristarer  in  homine  quem 
salis    pro  sua  honestate  diligo,  et  a  te  diligi,  volo» 

(785)  Scripla  circa  eumdem  annum. 

(786)  Guillcimus  de  Passavant,  ex  archidiacono 
Remensi  episcopus  Cenomancnsis ,  quam  reiigiosae 
vita;  fuerit,  docent  ejus  acta  in  tomo  tertio  veterum 
Analectorum,  a  pag.  357. 

(787)  Ita  supra  de  Odone  abbale  Sancti-Dionysii : 
t  Ad  haicet  is,  clilla  ecclcsia  specialis  vestra  est,  » 
nimirum  quod  abbatia  et  Dionysiana,  ct  Vindoci- 
nencis,  cui  tunc  prseerat  Robertus,  sint  proxime  sub 
potestate  et  jure  ponlificis  Romani. 

(788)  Scriptacirca  annum  1150. —  Alias,  Domino 
Helia:  cardinali,  De  eo  Emaldus  in  iibro  primo  de 


prium,  altenun  Prioris,  tertium  nostrum  ipsomqae 
non  antiquum,  sed  novellum :  quod  et  ob  ipsius 
dolos  et  lurtivas  subreptiones  mutare  naper  coactus 

homo  versipellis^et  pelle  sub  ovina  aliauandiu  men- 
tem  tegens  lupinam,  tandem  prodidit  hypocrisin 
suam.  Nam  sigillo  Bernardi  non  semel  abusus ,  et 
deprehensus  falsarius,  fiigam  arripuit  :  ut  non  sine 
causa  alias  ad  Bugenium  scripserit  Bemardus,  pericli- 
utum  se  in  faisis  fratribus,  epist.  284.  Profu^isse  in 
Angliam  communiter  tradunt  ex  occasione  cimisdam 
Nicolai  S.  Albani  in  Anglia  monachi,  qai  S.  Ber- 
nardi  jam  e  vivis  erepti  sententiam  de  Coneeptione 
B.  Vu*gini8  impugnavit.  At  cum  Petms  Gellensis, 
qui  S.  Doctoris  causam  tuendam  suscepit ,  epistola 
23  libri  vi,  et  epistola  9  libri  ix,  istum  Anglum  vocet. 


Vita  Bcrnardi,  cujus  apud  CIaram*Vallem  monachus      eumque  sibi  ex  istis  dantaxat  Scriptomm   velitatio- 
fuerat  Henricus,  tunc  cardioalis  tituli  Sanciomm  D  nibus  notum  et  amic 


Nerei  et  Achillei.  Epistola  ejus  exstat  iu  tomo  tertio 
Bibliotbecae  Cisterciensis,  pag.  239,  de  legitima 
«lectione  Alexandri  III. 

(789)  Scilicet  Hugoni.  Vidc  epistolas  287,  290. 

(790)  Post  hanc  epistolam  in  manuscriptis  haud 
paucis  locanlur  epistolie  259  ad  Prsemonstratenses, 
290  ad  episcopum  Ostiensem,  et  314  (quse  modo  374) 
ad  monachos  Hibcrnienses,  in  qua  Bernardi  epistolie 
olim  desincbant. 

(791)  Guidoni,  ad  quem  epistola  398. 

(792)  Scriptaanno  Christi  1151. 

(793)  Hic  ille  Nicolaus,  quem  tanti  fecit  Petrus 
abbas  Cluniacensis,  ut  videre  est  in  epistolis  ejus, 
cx  monacho  Arremarensi  factus  Cisterciensis,  ct 
Bernardi  notarius.  Valebat  enim  stilo,  et  ipsum 
tantuiu  Bernardum  exprimebat.  EpistolHe  ejus 
exslanl  in  cdilionc  Colonicnsi  Bibliolhccit'  P.itrum, 
cdcnte  Joanuo  Picardo   Victorino   Parisicnsi.   Scd 


amicumindicet;  illum  autem  Gallum, 
et  Petro  Cellensi  familiariter  notum  et  cbarissimum 
esse  constet  ex  epistolis  ultro  citroque  ad  invicem 
missis ;  alium  ab  illo  esse  fatendum  est ;  ut  interim 
taceam  quod  stilus  ejus  non  sit  tam  mordaz,  sed 
urbanior ,  quam  ut  in  Petram  Cellensem  tam  peto- 
lanter  se  gesserit»  ut  ipse  Petms  conqueritur  passim 
de  Nicolao  Angelo  epistola  9  libri  ix ,  et  ex  ipsius 
Angeli  epistola,  quae  ipsam  prsecedit,  legenti  lono- 
tescit.  Caeterum  Nicolaus  ex  monasterio  Arremarensi 
ad  Clarse-Vallensem  transiit  absente  Bernardo,  anno 
circiter  1146,  certe  Eugenio  in  Pontificem  assumpio, 
ut  patet  cx  epistola  7  quam  ad  Ciarfle-VaUenses 
nondum  admissus  scripsit.  Fugit  vcro  anno  circiter 
1151,  nimirum  post  electionem  Gratianopolitanam, 
dc  qua  supra  in  notis  ad  epistolam  270,  siquidem 
epistohi)  389  S.  Bemardi  ubi  de  illa  agitnr,  sub- 
scripsisse  reperiiur.  Plura  dc  co  in  Pra^fatione  ad 
tomum  ni. 


501 


BPISTOLiE. 


502 


fueram.  Hoc  eoiin  est  quod  yobis  tacito  nomine  a 
scripsisse  me  memlDi  (794)  :  quia  videlicet  pericli- 
laii  sumus  in  falsis  fratribus.  Quis  possit  dicere,  ad 
quam  mullas  persouas  sub  nomine  meo,  me  igno- 
rante,  quse  voluil,  scripsit?  Quis  mihi  det  ut  ipsa 
curia  vestra  ad  purum  purgelur  faece  mendaciorum 
ejus?  Qnis  mihi  det  ut  vel  eorum  innocentia,  qui 
mecum  suot,  satis  valeal  excusari  apud  circumven- 
tos  et  prseventos  impudeniissimis  ejus  mendaciis? 
Vobis  quoque  aliquoties  in  eadem  falsilate  scripsisse, 
et  uon  semel»  pariim  convictus,  partim  et  confessus 
est.  De  turpiiudiDibus  ejus,  quibus  terra  sordet,  et 
facta*  sunt  omnibus  in  parabolam,  supersedeo  pol- 
luere  labia  mea,  el  vestras  aures.  Si  ad  vos  venerit 
(oam  hoc  gloriatur,  et  amicos  se  habere  confidit  in 


EPISTOLA  CCC. 

BLESBNSI  GOMITISSiE  (796). 

Solatur  comitissam,  filii  delicta  per  cetatem  excur 
sans^  et  melioris  frugis  spem  faciens;  unde 
blande  potius  et  leniter  quam  aspere  traotan-- 
dum  monet. 

Si  quando  in  vos  filius  vester  visus  est  excessisse, 
doluimus;  et  dolemus  non  minus  excessum  filii, 
quam  matris  injuriam  :  quod  tamen  et  ipsum  ex^ 
cusabile  est  in  adolescente  filio.  Nempe  delicta  ju- 
ventutis,  ipsa,  quae  commisily  excasat  selas  proclivior. 
An  nescitis  quia  proni  sunt  sensus  hominis,  et  cogi- 
tationes  in  malum  ab  adolescentia?  {Gen.  viu,  21.) 
Confidendum  mutatum  iri  in  melius,  patris  meritis 
et  eleemosynis  (797).  Propterea  insistendum  magis, 


curia],  mementote  Arnaldi  de  Brixia,  quia  ecce  plus  B  magisque  votis  et  precibus  ad  Deum  pro  eo  :  quia 


quam  Arnaldus  hic.   NuUus  perpelua  diguior  ioclu- 
sione,  nihil  ei  perpetuo  silentio  justius. 

EPISTOLA  CGXCIX. 

GOBflTI  ENGOLISMBNSI,  PRO  FRATR1BU8  DE  BUXU  (795). 

Queritur  de  gravi  exactione  suis  a  comite  imposita, 
Nolite  mirari,  si  gravis  nobis  videtur  tam  grandis 
rediius,  qui  de  terra  illa  Buxiae  a  fratribus  nostris 
exigilur,  quia  tale  aliquid  non  consuevimus.  )9S3 
Nam  multas  fecimus  abbatias,  et  nuUa  illarum  tali 
subjacet  exactioni.  Scd  quia  vos  ita  vultis,  et  Deus 
plus  acceptat  voluntarium  bonum,  quam  coactum, 
sustinemus  juxta  convcntionem,  quam  fratres  nostri 


etsi  ille  minus  interdum,  quam  debuil,  se  filialem 
exhibuit^  mater  tamen  pro  suis  visceribus  maternum 
deserere  non  debet,  sed  nec  valet  affectum.  Nunquid 
potest  mater  oblivisci  fHii  uteri  sui?  Et  si  t7/a,  in- 
quit,  oblita  fuerit,  ego  tamen  non  obliviscar  tui 
(/«ai.XLix,  15).0remus  et  ploremus  coram  Domino, 
ut  Deus  tantse  indolis  juvenem,  probitatis  pateroae 
imitatorem  (quod  non  diffidimus)  sua  faciat  pietate. 
Agendum  cum  eo  in  spiritu  lenitatis,  blandisque  ob- 
sequiis  :  quia  sic  melius  ad  bona  opera  provocabilur, 
quam  si  irritationibus  et  increpationibus  exasperetur. 
Ita  sane  de  ejus  ciia  laetaque  mutatione  posse  laeti- 
ficari  confidimus  cor  vestrum  et  nostrum  pariter. 


vobiscum  fecerunt ,   donec    Deus  meliorem  vobis  r  Quidni  ego  totis   cupiam    visceribus    quotidie    se 


inspirct  volunlatem,  quod  non  diffidimus.  De  caetero 
diligite  eos,  fovete,  defendite,  manutenete  :  quia 
tunc  securius  stabitis  ante  tribuoal  Christi,  si  pau- 
peres  ejus  habueritis  vestri  dilectores,  et  pro  vobis 
intercessores. 

(794)  Epistola  284. 

(795)  Scripta  circa  annum  1150.  —  In  editione 
prima  Lu^dunensi  anni  1494  legitur,  Comiti  Angelr 
herto  (an  is  de  quo  epistola  123?)  pro  fratribus  de 
Bruxia.  [n  alia  anui  1530,  Comiti  Engelberto  pro 
fratribus  de  Bruxia.  In  editione  item  Lugdunensi 
anni  i520,etsequentibus  prseler  unam,  Comiti  En^ 
golismensi  pro  fratribus  de  Buxia.  Hanc  lectionem 
praeferunt  saeculi  nostri  auctores,  asserentes,  Guil- 
Mmum,  cognomento  Sectorem-ferri,  coinitem  En* 


ipso  fieri  mellorem?  Utinam  qualem  inveni  in 
me,  talem  sempcr  in  omnes  inveniam.  Quid  enim, 
quanlum  ad  nos,  unquam  volui,  el  non  fecit? 
Retribuai  illi  Dominus.  Gaeterum  pro  vobis,  sicut 
saepe  petistis,  ssepe,  prout  oportnit,  et  monui,  et 
monebo. 

nostrae.  Actum  apud  Claram-Vallem  anno  ab  Incar- 
natione  Domini  1153.  »  Ita  Picardus,  ex  schcdis 
ipsius  mooasterii  Sancti  Amantii. 

(796)  Scripta  circaannum  1152.  —  Non  vana  spe, 
aut  potius  vaticinio  Bernardus  videtur  Comitissam 
solatus.  Nam  quatuor  eam  filios  Theobaldo  Magno 
comiti  Campaniae  genuisse  reperio,  Henricum  co- 
milcm  Bleseosem,  qui  patri  successii  anno  1151; 
Tbeobaldum  dapiferum  Ludovici  Juoioris,  ac  postea 
Philippi  Augusli  regum,  quo  in  munere  successit  Ra- 


golismensem  ,   Cisterciensibus    locum    concessisse  II  dulfo  comiti  Viromanduorum;  Stephanum  Sacrum- 

I   .    f  rt     *  *11         ¥*  *  L*  *•         __      W*  !•      ,*  _  f~  /^  •  •  •  r^       ••• 


anno  1143  in  villa  Buxia,  ubi  situm  Benedictinorum 
ccenobium  S.  Amantii,  ab  Amaldo  comite  saeculo 
decimo  constructum.  Sed  cum  de  concessione  loci 
Cisterciensibus  facta  isti  reclamarent,  Bernardum 
pacis  studio  locum  cessisse  anno  1153  :  tali  quidem 
conditione,  ait  Picardus,  quod  sexaginta  marcas 
argenti  monachis  Clarse-Vallensis  propter  sedificia 
et  caBlera  ab  eisdem  loco  acquisita  monachi  S. 
Amantii  reddcrent.  Scripsit  itaque  Bernardus  hoc 
modo  :  c  In  nomine  Domini.  Ego  Beroardus  Clarse- 
Vallcnsis  vocatus  abbas,  notum  volo  esse,  quod 
locum  de  Buxia,  et  quidquid  in  eo  habemus,  ex 
dono  comitis  Engolismensis,  et  Petri  Austensii, 
ecclesise  Sancti-Amantii  concessimus.  Teste  fuerunt 
dominus  Hugo  Engolismensis  episcopus,  dominus 
Godefridus  Lingonensis  episcopus ,  Junius  abbas 
de  Coroua,  frater  quoque  Philippus  Prior  noster,  et 
frater  Gerardus,  et  irater  Gaufridus,  monacbi  domus 


Csesarem,  postea  Cartusianum;  itemque  Guiilel- 
mum,  de  quo  supra  epistola  271,  cui  jam  tum  puero 
ad  dignitates  Ecclesise  promovendo  Bemardus  ope- 
ram  suam  recusabat.  Bernardus  bac  io  epistola 
agere  videlur  de  Henrico  primogenito  ad  quem 
epistola  279,  qui  ex  Syria  redux,  et  pateraae  poten- 
liae  successione  intumescens,  in  quosdam  excessus 
detaiis  fervore  abripiebatur.  Inter  quos  a  Sancto 
memoratur,  epistola  376,  quod  c  maledictas  nundi- 
nas  cum  Roberto  Regis  fralre  post  festa  paschalia 
staiuissel,  »  ut  monomachia  invicem  congrederentur. 
Is  tamen  Bernardi  monitis  et  piae  matris  lacrymis 
brcvi  ita  resipuit,  ut  ab  illius  aevi  scriptoribus  mter 
illustres  viros  referri  meruerit. 

(797)  Nempe  Theobaldi  Magni,  de  quo  supra  in 
notis  ad  episiolam  37  :  cujus  eleemosynas  et  bene- 
facta  praedicat  Vita  non  solum  Bernardi,  sed  etiam 
Norberti  ei  aliorum;  item  nova  hic  epistola  416. 


503 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLARiE-YALLBNSIS 


501 


EPISTOLA  CCCI  (798). 

SANCTjE  SORORI  IMPBRATORIS  HISPANLE  (799). 

Controverstam,  ex  receptione  cujusdam  monasterii 
inter  suos  et  alios  quosdam  Ueligiosos  mtam^ 
ejus  opera  sopiri  cupit, 

i.  Quod  faeium  est  de  receptione  Tholdanos  mo- 

nasterii,  scialis  per  me  non  esse  factum,  utpote 

absentem  et  ignoranlem  quid  fieret.  Factum  autem 

per  nostros  non  nego,  consilio  tamen  multorum  Re- 

ligiosoruTT,  episcopi  connivcntia  et  a^^scnsu,  nobilis 

quoque  dominsc,  quae  locum  illum  in  propria  possf*s- 

sionc  fundavit,  petitione  et  volunlate,  publice,  ut 

accepimus,  et  nihil  in  abscondito  factum.  Existima- 

bant  aulem  se  libere  posse  suscipere  loeum,  quem 

in  Dei  libertaie,  et  sine  alterius  ecclesise  subjectione 

fundatum,  ipsa  quae  fuudaverat  asserebat;  et  privi- 

legia,  ut  aiunt,  prse  manibus  erant.  Caeterum  quia 

Carraccetenses  (aL  Carracenccs)  fratrcs  factam  sibi 

in  hoc  injuriam,  ut  scribitis,  conqueruotur,  nec  au- 

dientes  Salomonem,  qui  ait,  )9$4  Noli  prohibere 

eum  qui  bene  vult  facere;  si  potes^  et  ipse  bene  fac 

Prov.  III.  27),  nobis  in  tam  sancto  opere  contra- 

dicuDt  :  et  quoniam  servos  Dei  non  oportet  liligare 

(//  Tim.  II,  24),  consilii  nobis  fuit  ad  vestrum  po- 

tissimum   comilium  causam   remittere,  ut  veslra 

aucloritate  et  opera  omnis  inepta  et  injusta,  ut  aiunt» 

calumniaconquiescat;  et  Ordo  in  domo  Dei  receptus, 

ad  ejus  gloriara  et  vestram  ipsius  salutem  deinceps 

in  pace  permaneat. 

(798)  Scripta  circa  annum  1449. 


^  2.  Nam  et  frater  Nicolaus  (800),  qui  mttltani  gnt* 
tulatnr  de  vobis,  satis  in  hoc  de  vobis  confidere  mo- 
nuit  tum  propter  vestram  erga  nos  speeialem  devo- 
tionem,  tum  etiam  propter  bonam,  quam  audivit  a 
vobis,  de  hoc  ipso  promissionem.  Si  autem  vestris 

.   (quod  non  credimus)  salutaribus  monitis  ant  consilils 

contradictores  illi  acquiesccre  nolunt,  tune  duorom 

judicio  episcoporum,  ad  quos  dao  illa  loca  jure  pi- 

rochiali  pertinere  noscuntur,  omnis  inter  eos  con- 

troversia  terminetur:  quodquc  ab  eis  judicatum  sive 

constitutum  concorditer  fuerit,  vestrum  erit  ratnm 

habere,  et  de  csetero  firmiter  manutenerc.  Si  timetis 

Deum,  non  patiemini  impediri  tantum  bonum,  nee 

bonam  illam  mulierem  frustrari  a  desiderio  suo,  nec 

fratres  illos  suae  devotionis  privari  fructu,  nec  Deum 

denique  tam  accepio  sibi  rcformati  ordinis  sacrificio 

defraudari  (801).  Obsecramus  vos  et  pro  novella 

vestra  plantatione,  illos  loquor  de  Spina,  ut  eis  vi- 

scera  misericordia;  cxhibeatis,  quatcnus  vestro  be- 

neficio  Eustentati,  in  servitio  Dci  et  suo  ordine  per- 

severent. 

EPISTOLA  CCCII. 

LEGATIS    APOSTOUCIS,    PRO    ARGHIEPISGOPO    MOGUN 

TINO  (802). 

Causam  archiep.  ab  adversariis  gravaU  commendai. 

Dominis  et  patribus  reverendis,  apostolicse  Sedis 

Legatis,  puer  Sanctitatis  eorum  Bernardus  Clarse- 

Yallis  voeatus  abbas,  per  omnia  Deo  placere,  et 

loco  Solopera  seu  Sol^uvria  dicio,  qui  locus  situs 


B 


(799)  Alfonsi  scilicet,  cognomento  Boni,  Castellse  C  est  haud  procul.ab  oppido  Yirio.  Robcrtus,  Heir- 
V .• : : .._.• «^-    ...  i_      ^^j.  f^Yms,  t  Bernardo  abbati  Clarae-Vallensi,  et 

ecclesise  beatae  Mariae  de  Soleuvria.  •  tradit  babita- 
tionem  &uam  Fago-Pendenti  vicinam^  circitcr  aunom 
1146.  Algarus  vero  Constantiensis  episcopus  coo- 
firmat  donationcm,  a  quodam  Willelmo  Silvano, 
c  Deo,  et  beata"  Maria;  de  Soleuvria,  et  frairibus 
ibidem  Deo  servientibus  factam  in  manu  Nivardi, 
fratris  domini  Bernardi  Clarse-Vallensis  abbatis.  » 
Quo  ex  loco  inferunt,  Nivardum  tunc  isiius  coeoobii 
fuisse  abbatem.  Paulo  post,  id  est  anno  1150,  idem 
monasterium  ob  loci  exi^uitatem  et  incommoda 
translatum  est  in  Yallem-Richcrii,  quae  de  feodo  ee- 
clesiae  Bajocensis  et  parochia  erai,  Solopera  in 
dominium  Bajocensis  episcopi,  sicut  antea  fuerat, 
resignata,  cum  consensu  Bemardi  abbatis.  Exstant 
in  Neustria  pia  Philippi  episcopi  Bajocensis  littersede 

„ ,  _  ,_      conventione,  quie  inter  eum,  c  et  abbatem  Thomam 

rebellis,  et  contumacia  ductus  ad  Clarse-Vallensem  D  de  Yalle-Richerii  facta  est  de  loco,  qui  Solopera 


el  Leouensis  regis  seu  imperatoris  :  nam  hoc  titulo 
donari  amabant  tunc  temporis  illi  reges.  Sancia  hsec 
in  S.  Bernardum  mire  propensa,  asceterium  Cister- 
ciensis  Ordini^  in  dicecesi  Palentina,  Sancli-Petri 
dc  Spina  appellatum,  condidit  anno  1147,  colonia  a 
Bernardo  transmissa,  duce  ejus  fratre  Nivardo.  Nec 
multo  post  monachi  nigri  coenobii  de  Toldanos  in 
regno  Legionensi,  ab  Elvira  infaotissa  recens  fun- 
dati,  Carracetensium,  quibus  suberant,  jugum  de- 
Donentes,  Cisterciensibus  se  subdiderunt.  Statim 
Carracetenscs  reclamavere,  implorata  Sanciae  apud 
Bernardum  auctoritate.  Quid  vero  inde  secutum  sit, 
discimus  ex  veteri  instrumento,  quod  profert  Han- 
ricus  in  Annalibus  ad  annum  1148,  cap.  8,  in  quo 
inter  caetera  sic  legitur.  c  Post  decessum  D.  Fio- 
reniii  abbaiis,  iste  Ferdinandus  abbas  de  Toldanos 
Carraceiensem  ecclesiam  gratis  odio  habuit,  et  ei 


ecclesiam  se  coMtuIlit.  Quod  regina  domna  Sancia, 
quae  Carracetense  monasterium  affeciuose  dilexit, 
moleste  fercns,  Clarse-Yallcnsi  abbati  et  conventui 
litteras  dircxit,  ne  praedictum  abbatem  illicenter 
recipiant.  Clane  -  Yallensis  abbas  Rejg^inae  preces 
exaudivit,  abhatem  Ferdinandum  reapere  noluit, 
nisi  a  Carracetensi  ecclesia,  ut  reciperetur,  licen- 
tiam  impetraret.  (}uam  cum  impctrare  non  pos- 
set,  nec  Clarse-Vallensi,  nec  Carracctensi  ecclesise 
aliquamdiu  obedivit.  »  Hsec  ibi.  Islud  tamen  coe- 
nobium  post  plures  annos  jugum  Cisterciensium 
subiit.  ^ 

(800)  Ex  hoc  loco  scriptores  Cistercicnscs  rccte 
colligunt,  Nivardum,  Bemardi  germanum  natu  mi- 
nimum,  a  sancto  fratre  suo  in  Hispaniam  missum  ad 
deducendam  coloniam  in  pn^dictum  Spioense  mo- 
nastcrium.  Vide  cpistolas  372  et  373.  Idcm  etiam 
ab  eodcm  antea  missus  fucrat  in  Neustriam  i^  ordi- 
nandum  in  dioecesi  Bajocensi  novum  coenobium  in 


vocatur,  in  quo  prius  ejus  abbatia  erat,  »  commu- 
Uto  cum  Valle-Richerii ,  quem  locum  Pbiiippus 
episcopus  ei  concessit,  sicut  abbas  de  Mortuo-Mari 
antea  ab  ipso  acceperat.  Hugo  Rothomaffensis  ao- 
tistes  hanc  commutationem  confirmavit  Bajocis 
anno  1150.  Thomae  abbati  Vallis-Richerii  succesait 
Rogerius,  qui  loci  istius  secundus  abbas  in  epitaphio 
suo  dicitur. 

(801)  Lambertus  Campester,  editionis  anni  1580 
auctor,  hic  ad  marginem  nolat,  mentionem  rcfor- 
mationis  fuisse  lempore  Bcniardi. 

(802)  Scripla  anno  Christi  1153.  —  De  isU  lega- 
tionc  ita  Baronius  ad  annum  1153.  c  Eodem  anno,  » 
inquit,  «  decernitor  ab  Eugenio  papa  legatio  in 
Gcrmaniam  ad  judicandum  episcopum  MoguntiDuni. 
Fuerunt  delecti  ad  hoc  munus  obcnndum  BerDardiis 
presbyter  et  Gregorius  diaconus,  »  cic.  Bcrnardus 
quidem  cx  priore  monasterii  Lateraneosis  Ganookus 
regularis   ab  Eugenio   presbyter    cardinalis    tituii 


505 


EPISTOLiG. 


506 


gratos  fruetuose  sas  legatiODu  manipolos  repor-  ■  pro  rege.  Nescio  autem  an  episeopns  (803)  ad  hoe 


B 


tare. 

Eisi  corpore  remotl,  sed  affectu  et  bona  volunlate 
vobisappropiavimus,  oplantes  etorantes  dirigi  aclus 
et  studia  veslra  ad  omne  quod  decet  el  expedil. 
Inde  est  quod  audienips  miserandum  illum  archiepi- 
scopum  Mogunlinensem,  vocatum  ad  vestram  prae- 
sentiam  ibique  responsnrum  adversariis  suis,  aiisi 
sumus  veslram  pro  eo  inlerpellare  bonitatem.  In 
hoc  enim  credimus  bonorificari  ministerium  vestrum, 
si,  quatenus  salva  justitia  licet,  parieti  inclinato  el 
maceriae  depulsae  humeros  vestrse  auctoritatis  sup- 
poniiis;  nec  calamum  quassatum  conteri,  nec  linum 
ftimigans  (quod  in  vobis  est)  exslingui  permittitis. 
Sentiai,  obsecramus,  sibi  profuisse  et  precem  no- 
stram,  et  suam  simplicitatem,  ob  quam  fertur  a 
falsis  fratribus  circumvenlus  potius,  quam  inventas 
in  aliquo  dignus  deposiiionis. 

EPISTOLA  CCCin. 

LUDOVICO  JUNIOBI  RB6I  FRANGORUM. 

Quid  agendum  regi  causa  cujusdam  de  Britannta 
adulteri  et  excommunicati. 
Si  homo  ille  de  Britannia  dimiitere  vellet  adulte- 
ram,  ut  posset  solvi  anathematis  vinculo  quo  tene- 
tur,  et  illa  paternam  haeredilatem  suam  secundum 
divisionem  suam,  quam  fecit  cum  fratre  suo,  a  vo- 
bis  requireret,  etsi  hoc  ipso  indigna,  non  esset  for- 
sitan  recusandum,  )985  ut  proinde  potenlis  viri 
servitium  et  auxilium  haberetis.  Alioquin  non  cst 
consilium  humilis  fidelis  vestri  concedi  ullatenus 
aut  terram  extraoeo ,  aut  vestri  favorem  dominii 
excommunicato  et  incestuoso :  ne  (quod  Deus  aver- 
tat)  quandoque  et  vos  audiatis,  Si  videbas  furem, 
currebas  cum  eOt  et  cum  adulteris  portionem  tuam 
ponebas  (PsaL  xlix,  18).  Nec  tamen  verbum  prseci- 
pitanter,  et  quasi  ex  abrupto  rumpere  consulacrim. 
Agendum  autem  per  fidelem  et  prudentem  nuntium, 
quatenus,  si  fieri  potest,  inducietur,  et  tempus  re- 
dimatur.  Quod  si  et  hoc  ille  renuerit,  et  malignari 
maluerit ;  fidendum  in  Domino  quia  non  prsevalebit : 
quoniam  quidem  justiiia,  quae  cum  rege  est,  erit 

S.  Clemcntis  creatus  anno  1145 .  Gregorius  vero  is 
csse  creditur,  qui  anno  1137  ab  lunocenlio  factus 
esl  cardioalis  tituli  S.  Angeli.  Conradus  episcopus, 
qui  cenlum  annis  postea  scripsit  Chronicon  Mogun-  Q  est  epistola  365 


conveniens,  satisque  idoneus  sit :  non  qaia  fidelis 
non  sit,  et  qaidem  fidelissimus ;  sed  quia  odit  illum, 
nec  suum^  ut  vereor,  consilium  credet  ei.  Ipse  ta- 
men  paratus  est  pro  vestra  voluntate  ad  omne,  quod 
cum  Dei  voluntate  facere  poterit.  Si  quid  est  quod 
quasi  ex  parte  mea  vobis  secreti  suggerat ,  a  nie 
Hoc  illud  accepisse  sciatis ,  et  tanquam  ex  ore  meo 
id  accipiatis.  Homo  est  enim  quem  multum  diligo, 
et  salis  credo  ei  :  vosque  illi,  ni  fallor,  credere  quod 
volaeritis,  secure  potestis. 

EPISTOLA  CCCIV  (804). 

BIDBM. 

Gaudet  valetudinem  suam  regi  essecuras;  Robertum 
regis  germanum  commendat. 

In  litteris,  quas  misit  Dignatio  vestra ,  laetificastis 

animam  meam :  laetificet  vos  ipse,  qui  in  causa  est, 

Deus.  Quis  sum  ego,  aiit  quae  domus  patris  mei,  ut 

de  morte,  vel  vita  mea  Majestas  regia  cogitet?  Et 

nunc  qaia  tanti  habitus  sum,  ut  de  meo  esse  scire 

curetis,  sciatis  me  aliquantulum  convaluissc  (805), 

et,  ut    me  sentio  morlis  interim  ereptum  periculo, 

debilem  tamen,  et  debilem  valde.  De  caetero  scire 

nos  volo,  dominum  Robertum  (806),  germanum  ve- 

strum,  dignanter  nos  et  devote  satis  visitasse  in  in- 

firmiiate  nostra,  sed  et  sic  loculuro  in  auribus  no- 

stris ,  ut  gaadium   nobis  et  spem  de  se  meliorem 

reliquerit .   Diligite  eum :  quia  si  dictis  Cacta  com- 

pensot,   complacebit  vobis  in  illo  :  et,  si  dignum 

M  judicatis,  sciat  vobis  placere  quod  nostro  et  bono- 

^  rum    consiliis    de    caetero   acquieturum    promisit. 

Sigillum  non  erat  ad  manum  :  sed  qui  legit,  agno- 

scat  stilum,  quia  ipsedictavi  (807). 

EPISTOLA  CCCV  (808). 

AD  DOMINUM  PAPAM  EU6BNIUM. 

Episcopum  Belvacensem  a  Romano  itinere  justis  ex 

causis  detentum,  Itaque  causam  ejus  Pontificis 

consilio  totam  committit. 

Filius  vesler  ille  Belvacensis  (809)  (quem  dicerem 

et  nostram,  nisi  insolentiam  redoleret)  appellatas  ad 

vestram   praesentiam  veniebat,  et  libens,  utpote  de 

nobio  Cisterciensi  diem  exlremum  pie  et  feliciter 
claasit.  Vide  Serarium  de  Rebus  Moguntinis  lib.  v, 
et  Baronium  ad  annum  1153.  Ad  eumdem  Henricum 


tiacum,  Henricum  depositum  tradit,  omnemque 
culpam  rejicit  in  Arnoldum  quemdam  episcopi  pro- 
ditorem ;  Dodechinus  in  Appendice  ad  Marianum,  in 
Canonicos;  uterque  in  Legatos  pecunia  corruptos, 
suffecto  Arnaido  Cancellario.  Otto  nibilominus  Fri- 
singensis,  de  Vita  Friderici,  lib.  u,  cap.  9,  qui 
prxscns  aderat,  juste  depositum  asserit.  c  Rex,  » 
mquit.  «  Proximam  Pentecosten  Wormatiae  ferians, 
Henricum  Moguntiae  sedis  archiepiscopum,  virum 
pro  defeusione  Ecclesiae  frequenter  correptum,  nec 
correclum,  pcr  eosdem  cardinales  deposuil,  »  etc. 
Yideat  Leclor  ulri  assentiendum  sit,  scriptori  sup- 
\  ari,  an  oculato,  docto,  et  sincero.  Ccrte  quod  addit 
Conradus ,  brevi  post  tempore  ambos  camales 
morte  pudenda  interiisse,  erroris  arguitur,  cum  Otto 
ibidem  asscrat  eos  diu  supervixissc,  et  Bemardum 
alia  lcgationo  iiidcm  in  Germania  perfunctum  esse  sub 
Adriano  IV  in  comperto  s>it.  Utut  sit,  Henricus  depo- 
situs  in  Saxoniam  accedens,  non  multo  post  in  coe- 


(803)  Forsan  Joannes,  Aletensis  sea  Sancti-Ma- 

clovii  episcopus  ex  monrcho  Ordinis  Cisterciensis, 
ad  quem  plures  epistolae  Petri  Celleosis,  lib.  i  epi- 
stolae  15  sequentes. 

(804)  Scripta  eodem  anno. 

(805)  Vide  epistolam  307,  n.  2. 

(806)  Vide  epistolas  222,  224,  376. 

(807)  Id  est,  scripsi;  ut  ex  ipsis  verbis  intelligi- 
tur  :  quo  sensu  eiiaro  aliis  in  episiolis  hoc  verbum 
sumitur,  in  epistola  85,  n.  4,  et  in  epistolis  307, 
310.  Differt  tamen  dicto  a  scribo  in  epistolis  89,  et 
90,  n.  1. 

(808)  Scripta  anno  Chrisli  1153. 

(809)  Henricus,  Ludovici  Junioris  germanus,  de 
auo  cpistola  278.  Confer  epistolam  307.  f  Nostmm  • 
aicit  Bernardus,  itemque  in  epistola  sequente, 
«  frater  vestcr ;  >  nam  Henricus  monachas  Glarae- 
Vallensis  faerat,  ut  in  Vitae  libro  iv,  n.  15.  Vide 
DOtaa  ad  epistolam  307. 


507 


S.  BBRNARDl  ABBATIS  aAL£-VALLBNSIS 


508 


8ua  JQstHia  securoa,  et  do  vestro  paterno  favore  k  sam  requirerer»  qui  pro  me  respOQdencti  bcnltatem 

_>i..   .t..v:. o.j  ^w.ft:*:     ^_^      ^« :_ ._:  _^«:  »AA;«vA..Am     Mrvm    A/\nvAnfiic  iii/1i/>fltiie  «iinn*    nAfl  M%n^ 


Don  dubius.  Sed  obstiti  ego,  et^vix  eum  poiui  reli- 
nere,  quippe  cupidum  videndi  faciem  vestram. 
Quod  autem  retinere  volui,  cum  multae  occurrerent 
causaB,  illud  praecipuum  fuit,  quod  de  vestra  dubita- 
vimus  voluntate.  Deinde  praeter  alias  incommodi- 
tates  non  paucas,  quae  obviare  viderentur,  ipse  et 
frater  suus  Rex  non  ambulant  in  uno  spiritu,  el  non 
erat  satis  tutum  diu  absentari  a  suis.  Nolo  a  me 
quu^ratis  cujus  sit  culpa  :  non  est  meum  inculpare 
quemquam.  Sufficil  mihi  excusare  episcopum.  Quid- 
quid  humilitatis,  quidquid  obsequii  pro  sua  persona 
potuit,  vidimus  exhibentem,  )980  et  nihil  profi- 
cientem.  Scitote  tamen,  quidquid  timeat,  quidquid 
accidere  debeat,   sine  mora  venturum,  ubi   vobis 


acciperem.  Non  conventus  judicatus  sum;  non  con- 
victus  condemnatus  sum. 

2.  Et  nunc  audiie ,  si  dignamini,  excusatio- 
nem  nostram,  et  si  forte  minime  sufficieniem 
vobis,  veram  tamen.  Yoluisti  loco  vestri  sub- 
stitui  fratrem  Nicolaum ;  et  ego  memini,  non 
diffiteor.  Ita  convenit  vobis  pariter  et  mihi  :  fore 
credidi  propter  quod  locutus  sum.  Quod  ita  non  est 
factum,  necessitas  fecit,  non  duplicitas.  Res  in  dis- 
cordiam  versa  est.  Quid  dico  in  discordiam  ?  Con- 
cordia  magis  fuit.  Tam  concorditer  discordes  ab 
haec  nostra  conniventia  omnes  inventi  sunt,  ut  nec 
onus  quidem  monachus  sive  conversus,  praeter  duos 
aut  tres,  qui  vestrates  erant,  acquieverit  assentire. 


a\^i.iucic    ucuca»,    9iut5  luura    vcuiuruiiJ,   uui    vuuis  -^  aui  ires,  qui  vci>iraies    eraui,  aiHiuiowrA»  luavuvuv^. 

placiturum  cognoverit  Persona  ejus,  et  causa  ejus  "*  Tentavimus  nibiiominus  tamen  in  multis  argumentis. 


in  manu  vestra.  Nec  enim  in  sibi  credito  ita  agit, 
vel  ita  conversatur,  ut  se  tali  indignum  putet  praero- 
gativa.  Iiaque  pro  se  direxit  istum,  sciens  quod  ad 
patrem  dirigeret.  Scire  placet  quid  injunctum  sit 
ei  ?  Nihil  ex  injuncto  agere,  sed  totum  commiUere 
vestro  coDsiiio,  de  quo  totus  pendet  ipse.  Nempe 
fiduciam  habei,  non  modo  judicari  causam  suam  a 
vobis,  sed  juvari,  sed  foveri,  sed  manuteneri.  Si 
placet  eam  committere  domino  Remensi  archiepi- 
scopo,  maturum  posse  sortiri  finem  Domino  auxi- 
liante  confidimus,  si  tamen  appeilandi  suffugium 
parti  utrique  subtrahatnr. 

EPISTOLA  CCCVI  (810). 

DOMINO  OSTIBNSI  (811)  PRO  BLECTIONE  ABBATIS 
TUROLDl  DB  TRIBUS-FONTIBUS. 

Purgat  se  adversus  calumniatn   Hugonis  episcopi 

OstiensiSy  qui  promotionem  Turoldi  in  abbatem 

TriumrFontium  indigne  ferebat :  nam  alium  ipse, 

Nicolaum  sdlicet,  designaverat.  Roberti  electio' 

nem  in  novi  monasterii  abbatem  excusat, 

1.  Vae  mundo  a  scandalis  (Matth.    xvni,  8).  Ego 

vos  scandalizo?  ego  vobis  scandalo  sum  ?  Quis  hoc 

^crederet  posse  contingere,  nisi  cui  nota  non  esset 

nostra  unanimitas,   nostra  mutua  charitas,  et  quo- 

modo  in  domo  Dei  ambuiavimus  cum  concensu  ? 

Subita  et  dolenda   mihi  mutatio  1  Qui  me  poriabat, 

nunc  parat  opprimere;  qui  me  defensabat,  nunc 


nunc  blandiendo,  nunc  terrendo  quomodo  res  effe- 
cum  sortiretur;  sed  ut  unanimiter  ita  et  pertinacitcr 
obsiiterunt.  Possemus  vim  facere  :  sed  sic  milii 
parcat  Deus  quomodo  parcendo  illi  omisimus,  ne 
homo  verecundus  et  pusillus  corde  (ut  nostis)  et 
fugitans  onus,  in  hoc  tanto  turbine  renianeret.  Nam 
prseter  ea  quae  exUrinsecus  sunt,  quae  probastis  et 
vos,  supra  vires  ejus  esse  omnia  videbantur.  Itaqne 
tollentes  cum  cum  suis  imposuimus  onus,  quod  eo 
levius  ferret,  quo  a  nostris  pariter  portaretur.  Bst 
euim  locus  noviter  ordioalus  de  fratribus  noslris  et 
vicinior  nobis,  ut  possit  a  nobis  facilius  frequeniari. 
De  abbalibus  ad  locum  pertinentibus,  quia  asaensum 
C  vestrum  non  tenebamus,  nihil  ausi,  fratrem  Rober- 
tum,  quo  nemo  magis  idoneus  ad  manum  esse  tunc 
visus  est  dare  voluimus  :  eum  responsum  est  nobis 
Jt97  a  vestra  discrelione  fuisse  prohibitum.  Quid 
plura?  Acoeperunt  homlnem  qui  vestrae,  sicut  acce- 
pimus,  displicet  Sanciitati. 

3.  Nec  laiet  causa.  luhonestum,  ut  aiunt,  pubUce 
praedicatis,  et  ob  turpiludinis  notam  e  priori  mona- 
sterio  trusum  (812),  cui  ante  praefuerat.  Potest  ita 
exstitisse  :  me,  quantum  recordari  valeo,  usque  ad 
hoc  tempus  non  audisse  hujuscemodi  verbum  de 
illo,  Deum  testor  et  angelos  ejus.  Sed  neque  ipse 
archiepiscopus  (813),  cum  eum  amovere  omnimodis 


niteretur,  tale  aliquid  vel  scripto,  vei  nuntio  nobis 
terret  minis,  biasphemiis  impetit,  arguit  praevari-  >%  aliquando  significavit.  Egone  turpitudinis  assentator 
cationis  1  Protoplasti  super  gravi  et  singulari  peccato      [al,  fautor]  forem  aut  inhonesti  ?  Si  ita  dc  me  senti- 


confessionem  requisiti  sunt  (Gen.  iii)  :  Ninivitae 
ad  poenitentiam  exspectali  sunt  (Jon.  iii)  :  Sodo- 
milae  non  de  auditu,  sed  lAagis  de  visu  puniti  sunt 
{Gen,  xix)  :  Mecum  eo  differentius,  quo  comtempti- 
bilius  actum  est.  Non  sum  reputatus  qui  ponerer  ad 
rationem,  qui  invitarer  ad  satisfactionem,  qui  cau- 

(810)  Scripta  anno  Christill51. 

(811)  Scilicet  Hugoni,  antea  Trium-Fontium  in 
Campania  GaUiae  provincia  abbaii,  ex  epistolis  273 
ct  274.  Uode  etiam  cardinalis  praecipuam  ejus  lo? 
curam  gerebat. 

(812)  Id  est  ex  Fontanensi  in   Anglia,  cui  pos  t 
llauricium  Toroldus  seu  Turoldus  a  duobus  annis 
praefuit,  multa  pro  poteslate  agens,  ({uaedam  etiam 
contra  consilinm  et  voluntatem  archiepiscopi  veue- 
rabiUs  prttsomens.  Unde  etiamorta  inter  eos  simul- 


[al.  fautor] 

tis,  videte  ne  vestram  quoque  Excellentiam  pariter 
involvat  hoc  nubilum  :  quippe  qui  cum  ejusmodi 
tam  notam  omnibus  familiaritatem  atque  amicitiam 
semel  initam,  tento  studio  hucusque  fovistis.  Bt  de 
archiepiscopo  quid  dicitis?  quid  sentitis?  An  et  ipse 

tate,  de  mandalo  sancli  patris  Bernardi  resignato 
officio  Rievallem  reversus,  ex  quo  assumptns  fue- 
rat,  »  teste  Serlone  in  Historia  Fonianensi,  Mona- 
stici  Anglicani  tomo  I,  pag.  748.  .    „     .    . 

(813)  Eboraceiisis,  nomine  Henricus  de  Murdacny 
et  ipse  Anglus,  et  monachus  antea  Clarae-Vallensis , 
ad  quem  epistola  106  ,  qui  et  ipse  fuerat  abbas  Fon- 
tanensis,  lum  ex  hac  epistola,  tum  ex  notis  ad  epi- 
stolam  quae  nunc  est  321. 


509 


BPISTOLS. 


510 


quem  talcm  scirct  (nec  eoim  poterat  nesdre,  cum  ^  promptu  est   vobis   insipientiam  maam  eorrigere; 


nolus  esset  ex  longo)  prior  promoveret  ct  in  loco 
cui  ipse  praefueral  ?  Minime  ego  vel  tenuiter  suspicer 
illud  de  tali  viro,  et  tanto  amatore  honcstatis.  E^ 
quidem  qui  promovit  ipsc  el  amovit ;  non  negaverim  : 
q«ia  ratiooe  hoc  fcoerit  viderit  ipse.  Nam  muliis 
displicuisse  factum  cognoscitur,  ncmpe  nec  ratiu- 
nem,  nec  ordiocm,  nec  consuetudinem  in  ejus  amo- 
tione  cerncDiibus.  Tanlum  archicpiscopussicvoluit; 
et  ne  conlristaremus  eum,  nostro  hortaiu  isle  in 
pace  cessit,  et  dcdit  locum  irsc. 

4.  Unum  dico  :  ex  quo  ad  nos  intravit  (814) 
(sicut  tcstimonium  habet  ab  omnibus),  nihil  in  eo 
quod  promolioni  huic  obviaret  compertum  est.  Sine 
querela  conversalus  est.  Adhuc  non  deest  homini  b 
litteralura  congrueos,  non  docirina,  non  affabilitas, 
non  gralia  in  vuUu  ct  sermone.  Sed  suspecta  est 
vobis  brevitas  tcmporis  quod  nobiscum  fuit  :  fateor 
ct  mihi.  Fortassis  bcne  faciet  :  fortasis  malc.  Vc- 
rcor  omnia  opera  mea,  el  quod  operor  non  intelligo. 
Unde  cerlus  non  sum  certum  vos  facere  minime 
possum.  Factum  cst ;  ct  quod  factum  est,  non  potest 
non  iieri.  Si  propheta  fuisscm,  non  profecto  fecissem 
nnde  amicum  offcnderem,  sanctum  turbarem,  episco- 
pum  scaodalizarem.  Quid  vultis  ul  faciam?  sic  fa- 
ctum  est  tali  nccessitatc,  lalique  ordine. 

5.  Haec  excusatio  mea.  Si  sufficit  tollatur  de  me- 
dio  scandalum  :  si  minus,  ego  judicium  portem^ 
quod  ct  quale  dccrevcritis.  Nam  si  quod  aedificavi, 


aut,  si  hoc  dignins  judicatis,  etiam  et  puoire.  Dico 
tamen,  si  pie,  si  christianc  mecum  agitur,  corripiet 
me  justus  in  misericordia  et  increpabit  me,Doa  in  ira 
apud  alios  diffamabit.  Habetis  formam  meam  hic, 
nisi  et  hoc  indignamini  praesentibus  Htteris.  Nempe 
comperta  per  alios,  ct  non  per  vos  veslra  indigna- 
tione,  cautum  habui  non  rependere  vicem  :  sed 
mox  vobis  de  vobis  per  prsescntia  scripta  conqueri. 
De  cstero  benedictus  Deus,  qui  et  hoe  quod  dederat, 
et  do  quo  mihi  forte  iminoderatius  blandiebar,  sola- 
tium,  ante  exitum  tulit :  veslram  seilicet  et  domini 
mei  gratiam  (815),  ut  vel  proprio  experimento  di- 
scara,  non  ponerc  spem  meara  in  homine. 

2W  EPISTOLA   CCCVII  (816). 

AD    EUMDEM. 

Belvacensem  episcopum  contra  sinistros  rumores 
tuetur*  Valetudinemsuam  extreme  afflictamindi- 
cat :  et  quid  archiepiscopo  Lugdunensi  acciderit. 

1.  Festine  ista  dicio,  et   ob  boc  minus  festive  : 

siquidem  vialor  trausire  festinans  urget.  Res  mira, 

sed  magis  laeta.  Frater  G.   Fulcherius   cum  litteris 

domini  mci  pariter  et  vestris,  simulque  prsescnlium 

lator  peregrinus,  uno  pene  momento  adfuerunt,  Deo 

ita  sine  dubio  providente,  ut  haberem  per  quem 

festinantcr  rescriberem  :  quod  utique  cupienti  mihi 

non  poierat  satis  esse  festinum.  Inde  est  quod  haec 

in  infirmitate  mea  ipse  dictavi,  quod  non  esset  tunc 

alter  ad  manum.  De  domioo  Bclvacensi  (817)  quod 


tam  cito  itcrum  destruam,  grave;  nisi  forte  causa  Q  primum  posuitis,  primum  ita  respondeo.  Sui  juris 


conveniens  supervenit  :  quod  fortasse  processu 
temporisaccidercpotcst.  Si  vultis  vos  amovere  eum, 
potestatcm  liabeiis.  Non  obsisto,  non  me  oppono 
torrcnli.  loiquc  non  egi.  Si  insipicDter  videor,  in 

(814)  E;o  rclicia  Ricvalle  acccsserat  ad  Claram- 
Vallem.  Quod  subditur  de  ejus  litieratura,  probat 
Scrlo  his  vcrbis :  «  Homo  in  Scripluris  saeris  non 
mediocrilcr  cruditus,  et  in  liberalibus  artibus  suffi- 
cientcr  edoctus.  » 

(815)  Nethpe  Eugenii.  Ita  Innocentii  II  offcnsam 
incurrerai  Bemardus  vcra  dicens,  ex  epistola  218  ; 
adeo  summorum  hominum  gratiam  retinere  difficile 
est,  quantumvis  bene  meritis,  citra  dispendium 
vcrilalis  1 

(816)  Scripta  anno  Christi  1153. 


est  :  jam  non  est  in  mea  potestate,  sed  in  civitate 
vita  ejus  et  conversatio.  Si  secus  quam  debet»  vel 
decet  ioterdum  agit,  dolere  possum ;  sed  emendare 
prout  volo   non    valco.  Verumtamen    quod  vobis 

invitus  primo  episcopatum  susceperit,  ostendit 
scriptis  ad  diversos  cpistolis  imcf  et  ipsi  Bernardo 
prsematura  promotio  non  est  visa  carere  scrupulo, 
ut  proinde  Petrum  abbatem  Cluniaccnsem  consulen- 
dum  putavcrit,  uti  videre  est  apud  eumdem,  libri  v 
epistola  8,  quam  vide.  Ipsius  Henrici  epistolam 
Sugcrio  abbati  Sancti-Dionysii  scriptam,  vide  in 
Galiia  ChrtaUana  in  episcopis  Belvacensibus.  Alte- 
ram  ad  dictum  abbatem  Cluniaceni^em  hic  tibi  exhi- 
bendam  duximus,  vel  quod  suspicemur  ab  ipso 
Bernardo  dictatam,  vel   certe  ad  imitationem  Ber- 


(817J  Hcnricus,  Ludovici  Crassi  filius,  et  Ludovici  D  Qardi  compositam.   Prius   enim   non  improbabile. 


Junioris  regis  Galliarum  frater,  episcopus  Belvacen- 
sis,  raale,  uti  Iiinc  apparet,  apud  Pontificem  adiit. 
Undc  rcspondet  Bcmardus,  se  de  ejus  erratis,  si 
quae  sint,  dolere  posse  ;  emendare,  prout  velit,  non 
valerc  :  mallelque  Bemardus  ipsum  potius  Ponti- 
ficem  has  ejus  corngendi  partes  sibi  sumpsisse,  et 
fratcrnc  eum  monere  super  his,  quae  de  eo  audive- 
rat.  Porro  de  rcpentina,  sed  a  Bernardo  praevisa, 
ejus  ad  religiosum  statum  conversione,  lege  Vitam 
S.  Bernardi,  lib.  iv,  cap.  3,  quam  nos  secuti  Baro- 
nium,  in  Chronologia  ad  annum  1149  retulimus, 
cum  eo  anno  factum  episcopum  Belvacensem  vi- 
dcatur  certior  tcmporis  nota  convincere,  uti  Jaco- 
bus  Sirraundus  ad  Epistohs  Petri  Gellcnsis  ex  Sup- 
plcmcnlo  Sigcberti  notat,  lib.  i,  epist.  24.  Sed  lon- 
gius  a  vero  recedit  notalio  initi  episcopatus  Belva- 
ccnsis  ab  Hcnriquez  in  Monolo^io  ex  Joanne  Chenu 
relala  ad  aunura  1161  .  Denique  ad  Remensem 
csihidram  cvcctus  est  anno  1163.   Cseteram  qnam 


cum  non  fuerit  Bernardo  insolens,  aliorum,  etiam 
episcoporum,  nomine  dare  litleras  :  quarum  plures 
habemus  inter  editas.  Si  id  minus,  altenim  res 
ipsa  convincet.  Confer  initium  cum  epistola  236 
ad  cardinales  de  electione  Eogenii  ponlificis.  Con- 
fer  sequentia  cum  epistola  16,  ubi  eadem  verbo 
tenus. 

Inter  patres  reverendissimo,  et  inter  amicos  cha- 
rissimo  domino  Petro  abbati  Cluniacensium  frater 
Herigus,  sive  jubente,  sive  permittente  Deo,  Bel 
vacensis  electus^seipsum,  etsi  quid  ampliuspotest. 

Parcat  vobis  omnipotens  Deus,  quid  est  quod  fe- 
cistis  ?  Sepultum  kaminem  revocastis  ad  homines^ 
et  consilio  vestro,  cui  nimium  creditum  est^  expo- 
situs  sum,et  repositus  in  terribile  curarum  pelaqus: 
ut  me  iterum  honoris  altitudo  resorbeat.  Nescivi^ 
anima  mea  conturbavit  me,  propUr  quadrigas  Ami- 
nadab,  quas  suscepi  requendas  :  rejt^  non  regere 


491 


S.  BEBNARDl  ABBATIS  CLAB^tl-VALLtjNSIS 


4^ 


bonum  esi  ut  vestra  auctoritalc  firmclur.  Similiter  a  tenderiint,  videnlcs  qu»  ncmo  adhuc  videre  alios 

potuit?  Suspccla,  fateor,  mihi  horum  delalio  est. 
Magis  autem  incredibilem  rcddit  unus  illorom,  no- 
mine  Raymundus,  qui  ut  aiunt,  caput  e^t  hnjiii 
attentalae  maliliae;  homo,  ut  comperi,  27S  palu 
loquax,  clam  susurro;  anxie  ambitiosus,  adulatorie 
blandus;  tolos  compositus  ad  fallendum,  ad  pertnr* 
bandum  non  minus.  Noiavi  sub  pelle  oviDa  lapuoi, 
ac  ccrtis  designavi  indiciis,  quo  jam  autmordere  non 
audeat,  aut  nocere  non  valeat. 

EPISTOLA  CCLXXXVI  (769). 

AD  EUBfDBM,  PRO  EODBM. 

Si    snsurrationes    et  subreptiones    prflevalueriot 
adversus  abbatem  Sancti-Dionysii,  mundus  ego  sura 


et  pro  decanis  Suessionensi  ct  Camcracensi  ro- 
gamus,  ut  dignae  preces  corum  exaudiantur.  Pcri- 
clinati  sumus  in  falsis  fratribus,  et  multse  lit- 
terse  falsatae  sub  falsato  sigillo  nostro  io  ma- 
Dus  muUorum  exierunt  :  et,  quod  magis  vercor, 
etiam  usque  ad  vos  dicitur  falsitas  pervolasse 
(765).  Hac  necessitate  abjeclo  illo,  novello  quod 
cernitis  de  novo  utimur,  continente  et  imaginem 
nostram,  ct  nomen  (776).  Figuram  aliam  tanquam 
ex  nostra  parte  jam  non  recipiatis,  nisi  forte  pro 
episcopo  Clari-Montis,  cui  sub  nltero  sigillo  litteras 
dcdi,  cum  necdum  istud  haberem. 

EPISTOLA  CCLXXXV. 


ADKDMOE1I,PROODONEABBATESANCTI.DIONTSII(767).  D^    ^.'^^*°'  ^J"^'    ^"^  '^"P**    '"    ^"^  ^»<«  «^^««0« 

Abbatem  Sancti-Dionysii  Odonem  conimmdat,  et  ^  "^^f'^^^^^^       Verumtamen     quam     accusationem 


adversus  suspectas  aliorum  criminationeSj   ex 

invidia  et  amlntione  natasj  tuetur, 

1.  Pro  ecclesia  Sancti-Dionysii,  ct  pro  persona 
Odonis  abbatis,  etsi  nemo  alius  scriberct,  ego  scri- 
bere  non  dubilarem.  Gausa  bona  cst,  et  neutra  ex 
parte  nutans  :  ecclesia  nobilis,  ct  abbas  boni  lesti- 
monii  est.  Illud  orbi,  hoc  nobis,  qui  vicini  sumus, 
notissimum  est.  Ad  ha^c  et  is,  et  illa  specialis  res 
vestra  est.  Pro  his  omnibus  vel  solus,  ut  dixi,  si 
opus  sit,  scribere  non  confundor.  Nunc  vero  tales 
mecum  scribunt,  quibus  minime  dccredetur,  etiam 
me  non  scribente.  Ipsi  sunt,  quorum  manus  satis  su- 
pcrque  tractaverunt  de  verbo  hoc.  Ecce  hi  sciunt 


afferunt  adversus  hominem  illum  I  An  quod  non  hk 
veniunt  quod  accusent?  Et  quomodo  si  rccte  isti 
cum   accusant,   excusatur  a   vicinis  omnibus  qui 
recto  sunt  corde?  Accusatur  quod  debita  muJtt 
feccrit,  impignoraverit  terras,    dilapidaverit  bona. 
Quasi  hsBc  vel  oecessariis,  vel  justis  ex  cauaia  non 
potuerint  contigisse.  Mardavit  nohis  de  his  imivartis 
conventus  illius  ecclesise,  et  per  iidelem  personam 
testatus  est  aliter;  quam  vobis  dicta  sant»  sa  hi^ 
bere.  Verumtamen  inquiratur;  nam  certius  de   his 
oculus,  quam  juramentum  fidem  fadet :  et  vk  in- 
venla  fuerint  quemadmodum  isti  malitiose  coropo- 
nunt,  quoquo  modo  acciderint,  abbas  non  exeuse- 


quid  fecerit  abbas;  ct  quod  sciunt,  loquuntur.  Se-  Q  tur.    Si  non    fuerint,  delatores  nihil  de  falsitate 


cure  prodeunt  porreclse  a  nobis  preces  pro  eo,  tam 
indubitatis  fultae  testimoniis.  Sccurus  vestram  solici- 
tudinem  pro  vestra  ipsius  proprietate  sollicito  et  com- 
pello,  nempe  invasa  nequiter,  vcxata  atrociter.  Rogo, 
obsecro,  levate  manum,  extendite  brachium,  opponite 
scutum.  Gladius  Petri  dcfendat  patrimonium  Petri. 
2.  Frustra   quidam  insurrexerunt  in   hominem, 
quem  fama  publica  satis  excusat,  imo  celebris  com- 
mendat  opinio.  Boni  videlicet  filii^  qui  patris  vere- 
cunda  lam  curiose  scrutati  sunt,  nescio  quse  incom- 
perta  omnibus  crimina  somniaotes  (768).  Stupent 
qui  audiunt  ad  subitam  et  inopinatam  criminatio- 
nem.  Erubescunt,    quia    nunquam    dictus  fuerat 
sermo  hujuscemodi  de  Odone.  Sancti-Dionysii  abbas  i 
nequaquam  sub  modio  latet.  Super  candelabrum 
stat  :  ut,  etsi  velit,  non  possit  dissimulare  quod  est. 
Et  lumen  ejus,  ut  fumus  ejus,  ab  omnibus  videatur 
necesse  est.  Numquid  isti  lynceos  in  eum  oculos  in- 

(765)  Vide  epistolam  298. 

(766)  Hinc  patet  non  verum  esse  quod  ait  Guil- 
lelmus  abbas  Cisterciensis,  in  epistola  hic  edita  ad 
Tbeobaldum  Gampaniae  comitem,  nempe  falsum  esse 
sigillum  abbatis  de  Buzeio,  in  quo  nomen  abbatis 
impressum  erat,  asserens  in   nullo  sigillo  Ordinis 

groprium  nomen  abbatis  unquam  impressum  fuisse. 
erte  in  charta  Bernardi  ipsius  pro  compositione 
litis  inter  monasieria  Sanctse  Genovelae  et  Sancii 
Victoris,  appNensum  est  Bemardi  sigillum  cum  ejus 
nomine  et  cffigie,  Iibrum  dextra,  pedum  sinistra  te- 
npntc.—  Vide  notitiam  de  sigdio  S.  Bernardi,  infra, 
Operumejus  tomo  ultimo,  po>tVitam  et  Acta,  Edit. 


lucrentur.  Insimulant  eum  de  morte  hominis  :  st  se 
purgare  non  potest,  moriatnr.  Quanquam  quis  non 
videat  nec  verisimile  esse,  ut  quem  paulo  anta  de 
morte  eripuerat»  in  mortem  tradiderit?  Qna  fronle 
hsec  audent  insusurrare  vobis,  qni  videmnt  et  comio- 
verunt  zelnm  abbatis  in  liberatione  illoram,   qoi 
prius  homicidium  perpetraverant,  et  in  uliione  ao» 
mm,  qui  sanguinem  proximi  ulti  erant  1  Postremo 
si  bene  nossetis  istos,  posset  profecto  sufficere  ad 
decredendum  quidquid  non  accipitis  nisi  per  eos. 
Adsit  Deus  sancise  menti  vestrse,  ne  quid  illi  lingua 
dolosa  adversus  innocentiam  subripere  possit, 
EPISTOLA  CaXXXVU  (770). 

.  DOVINO  OSTIBNSI  (771),  PRO  EODBIf  ABBATB. 

Dominus  abbas  Sancti-Dionysii  accusatur  ab  ini- 
quis  omnibus  :sed  a  bonis  hominibus,  qui  in  eoelesia 
et  in  circuitu  ejus  sunt,  excusatur.  Pro  quo  laoto  af- 
fectuosius  rogamus  Charitatem  vesiram,  quanto  ine- 

(767)  Scripta  cirea  annnm  1153.  —  Odo  ex  mo- 
nacho  Sancti-Dionysii  prope  Parisios  abbas  Sanoci- 
Gurnelii  apud  Compendium,  dein  Sogerio  ahbiti 
DionysisDO  suffectus  anno  H5i.  De  ejns  ordinaiione 
et  laudibus  vide  Sugerianas  epistolas  156  et  ae* 
qoentes^  maxime  episiolam  162,  quse  est  Bsldniiii 
episcopi  Novioroensis,  qai  Odonem  «  virain  rali- 
giosum  et  strenuum,  »  catholiee  eleclnm,  et  a  te 
benedictum  dicit  Eugenio  scrib^s. 

(768)  Vide  epistolas  oequentes. 

(769)  Scripta  aniio  Christi  1153. 
(770;  Scripta  eodem  snno. 

(771)  Scil.  Uugooi.  V.ep.«88J7i,««0,»5,Ml 


493 


EPlSTOLii:. 


494 


liorera  de  co  ct  habuimup,el  habcmus  ?estimationcm.  f^  nuria  cst  :  supcr  solcm  abuiulaiuia  osi.  Mcusii 


Stet  pro  eo  vcstra  benignilas,  et  si  non  quia  amicus 
floster  est,  sed  quia  nec  vera  sunl,  nec  verisimilia, 
'quae  iniponuntur  ei.  Si  gravatus  est  dibitis,  causa 
evidens  fuit  tcmporis  ipsius,  quanquam  fere  nulla  sint 
dcbita.  Ad  id  qiiod  impositum  cst  dcterrarum  distra- 
etione,  evidens  falsilas  comprobatur.  Nam  de  morte 
G.  Dc  ipsos  quoque  adversarios  rcor  cum  potnisse 
haberc  suspectum,  quippe  qui  eumdem  G.  et  suos 
omncs  conclnsos  ab  hostibus,  ab  ipso  mortis  arti- 
culo,  multo  quidem  labore  eripuit.  Pro  his  oronibus 
maximeqae  pro  Raymundi  non  incognita  nobis 
Yersutia»  attentius  rogamus,  ul  abbatis  innoccntiam 
Tcstra  sollicitodo  tueatur. 

»77  EPISTOLA  CCLXXXVin  (772). 

AD  A5DREAM  AYUNCULUM  SUUM,  MIUTBM  TEMPLI. 

Jnfelicem  exitum  sacrce  expediiionisdolet;avunculi 

adventum  optat^ 
i.  Litterfle  tuse,  qnas  novissime  traosmisisti, 
invenemnt  me  in  lectulo  decumbcntcm.  Accepi, 
eas  obviis  roanibus;  libenter  legi  libenter  relegi, 
sed  libcDtius  tc  vidissem.  Legi  in  illis  desiderium 
laam  videndi  me,  legi  et  metum  tuum  pro  periculo 
lerrae,  quam  Dominus  sua  prsescntia  honoravit; 
pericaio  civiiatis,  quam  suo  sanguinc  dedicavit.  Yae 
principibus  nostris  (773).  In  tcrra  Domini  nihil  boni 
feeenmt :  in  suis,  ad  quas  vclocitcr  redicrant,  in- 
credibilcm  exerccnt  malitiam,  ct  non  compatiuntur 
anper  contritionc  Joscph.  Potentcs  sunt  ut  faciant 


ram 


bonam,  ct  confertam,etcoagitalam,  ct  supcreffluen- 
tem  dabunt  in  sinus  nostros  {fMc,  vi,  38). 

2.  Desideras  me  viderc;  et  de  mco,  ut  scribis, 
arbitrio  dcsiderii  tni  pendet  cffectus.  Nam  manda- 
tum  supor  hoc  mcum  te  indicas  cxspcctare.  Et  quid 
dicam  tibi?  Et  ciipio  ut  venias.  ct  limeo  ne  venias. 
Iia  inler  vclle  et  nolle  positus,  coarctor  e  duobus ; 
et  quid  ciigam,  ignoro.  Unum,  ne  videlicet  tuo  sa- 
tisfaciam  desidcrio,  et  meo  pariter  :  an  credam 
magis  cclebri  de  le  opinioni,  qua  terrae  ita  pemc- 
cessarius  praedicaris,  ut  de  tua  absenlia  non  mc- 
diocris  illi  dcsolaiio  imminerc  credatur.  Iiaquc  qaod 
mandarc  non  audeo,  opto  tamcn  at  tc  vidcam  ante- 
quam  moriar.  Tu  mciius  id  viderc  ct  cognosccre 
B  potes,  si  quo  modo  sine  damno,  et  sinc  scandalo 
iilius  genlis  venirc  possis.  Et  fieri  possct  quod  ad- 
ventus  tuus  omnino  non  csset  inutilis.  Forle  favenle 
Deo  non  deessent  qui  te  scquercntur  revertenlcm 
ad  subveniendam  Ecclesiae  Dei,  quoniam  omnibus 
notus  es  et  dilecius.  Poicst  facerc  Deus  ut  ct  tu  cum 
sancto  patriarcha  Jacob  loquaris  :  In  baculo  meo 
transivi  Jordanem  istum,  et  ecce  cum  iribus  turmis 
regredior  {Gen.  xxxii,  10).  Unum  dico  :  si  venturus 
cs,  ne  tardaveris,  ne  forte  vcnias,  el  non  me  invc- 
nias.  Ego  enim  jam  delibor,  nec  pulo  me  Jongum 
faccrc  super  tcrram.  Quis  mihi  tribuat  iua,  in  vo- 
luntate  Domini,  amabili  ct  dulci  prjesentia  vel  pau- 
^"J«">  refrigerari,  priusquamabeam?Regin8e  scripsi 
nala,  booum  autem  facerc  ncqueunt  (a/.  ncsciunt).  r  ^^^^^»  "^"^  voluisli,  et  gaudco  dc  bono  testimonio 
Ck)nfidimus  aaiem  quia  Don  rcpcllet  Dominas  plebem  ^"^^  ®*  perhibcs.  Magistrum  ct  fratrcs  vestros  om- 
aoam,  ct  hsercditatem  suam  non  dcrelinquet.    Porro 


dextera  .Domini  faciet  virtutcm,  et  brachium  suum 
aoxiliabitnr  ei  :  ut  cognoscant  omnes  quia  bonum 
est  spcrare  in  Domino,  quam  sperare  in  priocipibus. 
Bcne  facis  formicae  tc  comparans.  Quid  cnim  aliud 
qnam  formicae  quique  terrigenae  et  filii  hominum 
samus,  rebus  inuiilibus  atque  inanibus  insudantes  ? 
Qose  autem  abundantia  homini  de  universo  labore 
sao,  quo  ipse  laborat  sub  solc  ?  Ergo  ascendamus 
iaper  solem,  et  convcrsalio  nostra  in  coelis  sit,  jam 
mente  precedenies,  quo  sumas  et  corpore  sccuturi. 
Ibi,  mi  Andrea,  ibi  fructus  labqris  tui ;  ibi  retributio 
taa.  Sub  sole  militas,  sed  sedcnti  supcr  solem.  Hlc 
militantcs,  indc  donativa  cxspectemus.  Mcrces  mi*  D 
litis  nostrte  non  de  terra,  noo  dc  dcorsom  est :  pro- 
col  ct  ab  ultimis  finibus  pretium  ejus.  Sub  solc  pc- 

^    (772)  Scripta  anno  Ghristi  1153. 

(773)  De  infelici  expeditiooe  in  Orientem  hoc 
intellige.  Nam  ambitio,  simultas,  aemulatio  intcr 
chrisiianos  Principes  sacrae  iilius  expcditionis  vires 
et  conatus  infregit.  Iia  indicat  Bernardus  iibro  se- 
eottdo  de  Goosideratione,  cap.  1.  Ita  ctiam  indicat 
Otto  Frisingensis,  testis  oculatns,  de  Gestis  Fredcrici, 
libro  i,  cap.  78,  ubi,  post  commemoratas  ingentes 
excrcitus  christiani  clades,  subjungit  :  Nondum 
lamen  ex  tot  et  taotis  aitritionibus  fastus  inter  eos 
regalis  decoctus  conquicverat.  Yidc  JSmilium  iu 
Uidovicum  VII,  ubi  agit  dc  obsidione  urbis  Damas- 
ecnss,  jam  penc  cxpugnatse,  nisi  ambitionc  prindpam 
spes  omnis  elusa  essct.  Yide  etiam  Sigonium,  de 
Regno  Italie,  libro  xi.  Ploi^  de  caoftii  rei  infolidter 


nes  dc  Tcmplo,  nec  non  et  eos  de  Hospiuli,  per  te 
in  Domino  saluiamus.  Inclusos  quoquc  ct  sanclos 
omncs,  ad  quos  opporlunc  loqui  poleris,  per  te  in 
Domino  salutantes,  eorum  nos  orationibus  commen 
damus.  Eslo  pro  me  ad  eos.  Girardum  nostnim  (776), 
qui  in  domo  nostra  aiiquando  conversatus  csi,  ct 
nunc,  ut  audivimus,  cpiscopus  factus  cst,  et  ipsam 
affectu  magno  devotissime  salutamus. 

27n  EPISTOLA  CCLXXXIX  (776). 

AD  RB6INAM  JEROSOLTMORUlf. 

Insiruit  eam,  quomodo  se  gerat,  ut  probce  viduce  co- 
ram  Deo,  et  regince  coram  hominibus  partes  im- 
pleat. 

DUect»  in  Christo  filiae  M.  (777)  reginfie  Jerosoly- 
moram,  Bbrnardus  GIar«-Vallis  vocatus  abbas, 
misericordiam  a  Deo  salutari  sao. 

1.  Miror  quod  a  multo  jam  tempore  non  vidimus 

in  expcditionc  transmarina  gestae,  vide  in  notis  ad 
hbrum  sccundum  de  Gonsiderauone,  cap.  1.       ' 

(774)  Yidc  epistolam  sequentcm. 

(775)  An  Girardus  Bethlehemitanus  episcopus  de 
quo  Guillelmus  Tyrius  initio  libri  xvii,  ad  an.  1146 
et  sub  tinem  ad  an.  1152?  an.  Sidoniensis,  ibi.lem? 

(776)  Scripta  anno  Christi  1153. 

(777)  Mihsendi,   aliis  MelusinaB,    filiae   Balduini 
Jerosolymorum  regis  ex  Latiuis  secundi  :  cui  suc- 
ccssit  Fulco  gener  ejus,  hujus  Miliscndis  maritus 
qui  leporem  equo  mscclando  praeceps  actus.  post 
triduum  exspiravit  anno  4142.  Ad  eamdem  episiolae 

^^A  ?n  *,  ^*  i^*.-  ^^1™J  ®J"^  ^«^f»  sanctimoDUlis, 
ex  OaiUelmo  Tyrio  sub  finem  Itbri  xv. 


495 


S.  BERNARUl  ABBATIS  GLAKii-VALLBNSlS 


ilteras   tuas,  non  solilas   salutationcs   habuimus  :  a  re^noa  bona,  si  bona  non  fueris  vidua.  Qaaerii 
.,...?  '.         .  _   -^._  _-^  j___        boua  vidua  aeslimelur ?  Ex  his  profeclo quae  A 

ius  dicit :  Si  filios  educavit,  si  hospitio  rece 
sanctorum  pedes  lavit,  si  tribulationem  paUm 
subministravity  si  omne  opus  bonum  subseeu 
(/  Tim.  V,  10).  Si  haec  facis,  beata  es,  ei  bei 
crit.  Bencdicai  le  Dominus  ex  Sion,  ezlmia  i 
miuo  iilia,  et  omni  veneraiione  digna.  Adn 
praemissa  est ;  prosecutio  jam  a  vestra  digo 
exspectatur.  Occasio  data  esi  :  excusatiojai 
admitttitur,  si  nonrcnovata  a  nostra  parle  fa 
ritas,  familiaribus  deinceps  a  vobis  verbia  a( 
frequenter. 

^79  EPISTOLA  CCXC. 


1 

quasi  nos  obliti  simus  antiquse  tuse  e^ga  nos  devo- 
tionis  quam  in  multis  probavimus.  Audivimus, 
fatf  or,  ncscio  quse  sinistra  :  quie  etsi  non  pro  certo 
credidimus,  doluimus  tamen  sive  veritate,  sive  men- 
dacio  tuam  aliquatenns  decolorari  opinionem.  Sanc 
intervenit  Andreas  charissimus  avuncalos  meus, 
cui  in  nullo  decredere  possumus,  scripto  suo  nobis 
si^nificans  meliora  :  quod  scilicet  pacifice  et  man- 
suctc  te  habcas,  sapienter  et  consilio  sapientium  te 
et  tua  regas;  fratrcs  de  Templo  diligas,  et  familiarcs 
hnbeas;  periculis  inmiinentihus  terrse,  secundum 
sapicntiam  tibi  a  Peo  datam,  &alutaribu8  consiliis  et 
auxiliis  provide  et  sapienter  [al.  vigilanter]  occurras. 
Taiia  prorsus,  talia  decent  opera  mulicrem  fortem. 


.  ,  .  DOMINO  OSTIENSI,  DE  JORDANO  CARDINALB  (T 

humilem  viduam,  sublimem  reginam.  Neque  enim  B  Legatum  apostolicum  describit^  quam  fceda  t 

vestigia  reliquent, 
Pertransiit  legatus  vester  de  gente  in  geot 
de  regno  ad  populiun  alterum,  foeda  et  hoi 
vesiigia  apud  nos  ubique  relinquens.  A  radl 
pium  et  regno  Teutonicoruin ,  per  omnet 
ficclesias  Franciae,  et  Normanniae,  et  circamq 
drcumiens  usque  Rothomagum,  vir  aspostolie 
plevit,  non  Evangelio,  scd  sacrilegio.  Tnriiia 
ubique  commisisse ;  spolia  ecciesiarum  aspon 
formosulos  pueros  in  ecclesiasiicis  honorii»a 
potuit,  promovisse ;  ubi  non  potuit,  voloisse. 
se  redemerunt,  ne  veniret  ad  eos  :  ad  qoos  i 
nire  non  potuit,  exegit  et  extorsit  per  nunti 


quia  regina  es,  indignum  tibi  viduam  essc,  quod,  si 
voluisscs,  non  rsses.  Puto  quod  et  gloria  tibi  est, 
praecipue  inter  Christianos,  oon  minus  vivere  vidnam, 
quam  reginam.  Ulud  successionis  est,  hoc  virtutis  : 
illud  tibi  ex  genere,  istud  ex  munere  Dci :  illud  fe- 
licitcr  nata  es,  hoc  viriliter  nacta.  Duplcx  hoiior; 
alter  secundum  saeculum,  alter  secundum  Deum  : 
uterquc  a  Deo.  Nec  parvus  tibi  videatur  honor  vi- 
duitatis,  de  quo  Apostolus  :  Honora,  inquit,  viduas, 
qtUB  vere  viduce  sunt  (/  7m,  v,  3). 

2.  Habes  certe  penes  te  ipsam  familiare  commo- 
nitorium  apostolicse  iterum  salutaris  sententise,  qua 
doceris  ab  eo  providere  bona,non  tantum  coram  Deo, 


sed  etiam  coram  hominibus  {IlCor,  viii,  21) :  coraoi  Q  scholis,  in  curiis,  in  triviis,  fabulam  se  ipsain 


Deo,  ut  vidua;  coram  hominibus,  ut  regina.  Attende 
reginam,  cujus  digna,  indignave  non  possnnt  latere 
sub  modio  :  super  candelabrum  sunt,  ut  appareant 
omnibus.  Memento  viduam,  cui  jam  non  est  quod 
velit  placere  viro,  ut  soli  possit  placere  Deo.  Beata 
es,  si  Salvatorem  ponas  Libi  murum  ad  proteetionem 
conscientiae,  et  antemurale  ad  repulsionem  intoiae. 
Beaia,  inquam,  si  veluti  desolatam  et  viduam  tolam 
te  Dco  regendam  commiseris.  Alioquin  bene  non 
regis,  si  bene  non  regeris.  Regina  Austri  venit  au- 
dire  sapientiam  Salomonis,  ut  regi  disceret,  et  sic 
rcgeret.  Et  ecce  plus  quam  Salomon  liic  {Matth.  xii, 
42)  :  Jesum  loquor  et  hunc  crucifixum.  Huic   te 


Sseculares,  religiosi,  omncs  male  loquantur  4 
pauperes,  et  monachi,  et  clerici  conqueniiil 
co.  Homines  quoque  suae  professionis ,  ipsi 
qui  magis  eihorrent  et  famam  ejus ,  et 
Hoc  testimooium  habet  et  ab  his  qui  ioi 
ab  his  qui  foris  sunt.  Nou  sic  dominus.  Ji 
Paperons  (779),  non  sic  :  cujus  laus  est  in  J 
sia,  quippe  honorificaniis  ubique  minisierium  i 
Legiie  litteras  has  domino  meo.  Ipse  vi 
quid  de  tali  hominc  faciendum  sit  :  ego  li 
animam  meam.  Dico  tamen  prsecipitatione  qoa  i 
Bonum  est  ei  si  purget  ipse  curiam  suam,  i 
liberet  eonscientiam  suam.  Decreveram  ista  ti 
sed  venerabilis  Prior  Montis-Dei  (780)  ad  hi 


committe  regendam,  huic  docendam,  quomodo  re-  ^.__^ . 

gere  debeas.  Disce  tanquam  vidua,  quod  sit  mitis  et  D  impulit,  et  animavit  ut  scriberem.  Et  scitoie 
humilis  corde  {Matth,  xi,29):  disce  tanquam  regina,      me  dixisse,  quam  pliblice  praedicatur. 
quod  judicet  in  justitia  pauperes,  et  arguat  in  aequi- 
tate  pro  mansuetis  terrae  {Isai,  xi,  4).  Ergo  cum 
cogitas  dignilatcm,  attende  et  viduitatem  :  qoia  ut 
pure  apud  te  quod  sentio  proferam,  non  potea  esse 


EPISTOLA  CCXCI. 

AD  DOMINUIf  PAPAM  EUGENIUH,  PRO  BGCLB8U  ii 
EUGENDI  JUEENSIS  (78i). 

Sancti  Eugendi  nobile  monasterium,  olim  < 


(778)  Scripta  anno  1152.  — In  quibusdam  manu* 
scriplis  hsec  cpistola  ad  hominum  Ostiensem,  nempe 
Hugouem,  locatur  post  epistolam  ad  Prsemoustrd- 
tenses,  quae  habetur  in  iisdem  manuscriptis  post 
epihtolam  296.  Legatus  istc,  de  quo  bic  a^tur,  fuit 
Jordanus  de  Ursmis,  in  Germaniam  ad  Conradum 
imperalorem  legatus  anno  1151. 

(779)  Joannes  Paparonus  seu  Papyrio,  anno  1152, 
teste  Joanne  Hagustaidensi,  c  profectus  in  Hiber- 
niam,  quatuor  pailia  certis  sedibus  distriboit,  gen* 
temqud  in  ea  lc^i  nuptiarum  non  assnetam  plurimum 
correxit. » Ad  id  usqne  temporis  episeopi  sese  mutuo 


consecrabant,  ex  Giraldo  in  top.  HibemisB^  ea 
(780)  Grervasius  tunc  prior  erat  Montia-IM 
Carihasia  est  dioecesis  Remensis,  ab  Odooe  S 
Remigii  abbate  fundau  anno  1136.  Apparel  < 
ex  hoc  ioco,  Gervasium  Bemardo,  uti  et 
acceptum  fuisse.  Nec  tamen  putes  eum  eaee  i 
rem  epistolse  ad  Pratres  de  MonteDei,de  qaa  i 

1781)  Augenuum  veteres  appellabant,  qui  m 
m  fuit  insignis  monasterii  Condatiscenaii. 
Romano  in  Jurcnsibus  jngis  eoDatmcti,  effoae  i 
8.  Eu|[end  dedit,  poatea  in  S.  Ciaudii  nNil 
dioecesis  Lngdunensis. 


BPISTOLB. 


498 


gione  famosum,  si  vera  suat  quae  dicuntur,  A  praeserlim  jam  senesce*  li  ?  Vapor  est  ad  modlcum 


mterilum  esi,  Nec  dccredenda  omnia.  Domos 
\  nobis,  vobis  nolas,  pertinentes   ad  ipsum, 

jam  d(»slructas,  partlm  in  dies  deslrui  cer- 
,  et  dolemus.  Quae  in  membris  Yidemus  ,  baec 
graviora  de  capitefama  nuntiante  percepimus. 
lumquid  debeo  ego  nunc  malorum  vobis  , 
n  non  est  numerus,  rclexcrc  narralionem  ? 
praesentium  monachus  prsefati  monaslerii,  et 
jandus  Prior,  homo  nobis  ab  anliquo  pro 
^nestate  et  religione  dilectus,  polerunt  vobis 
re  quae  plenius  norunt,  etsi  nou  omnia  :  quis 
hoc  posset  ?  Tot  et  tanta  pro  certo,  quae 
licam  sccurim,  etsi  dissimulantem,  etsi  dor- 
em,  mirum  si  non  surgerc  et  ferire  compel- 
Cgo  liberavi  animam  meam  :  sed  uon  sufficit» 

monasterium  liberetur.   In  manibus  vestris 
!t  vita  illius. 

««OEPISTOLA  CCXCII. 

AD  QDEMDAM    SiECULAREM  (782). 

\ngit  eum,  quod  Petrum,  cognatum  suum;  a 
iito  vitcB  religiosce  abstrahere  oonatus  sit, 
tsi  i^otus  nobis  facie,  sed  non  fama.  Ipsa 
ite  didicimus  quod  sis  homo  sapiens,  ct  se- 
n  saeculum  honoratus.  Yoluit  autem  dilectus 
neus  Petrus,  cui  et  notior,  et  familiarior 
118  affiniiate  videris,  ut  tibi  scriberem,  imo 
erem.  Tu  enim  scripseras  illi,  et  utinam  ul 
isset,  et  illi  expediret,  Non  sic  fecisti.  Novum 


parens»  et  deinceps  eTterminabitur,  Si  sapis,  non 
veniet  super  te  illa  maledictio  :  Viii  stultum  firma 
radice,et  statim  maledixi  pulchritudini  ejus  (/ofr.v, 
3).  Pulchre  stultum  pseudosapientem  verus  Sapiens 
appellavit,  sciens  sapientiam  hujus  mundi  stultitiam 
esse  apad  Deum  (/  Cor,  iii,  19).  0  utinam  saperes, 
ei  intelligcres,ac  novissima  provideres  I  {Deut,  xxii, 
29).  Saperes  quae  Dei  suni,  intelligeres  quae  mundi 
suut,  providercs  quae  infemi  sunt  1  Profccto  inferna 
horreres,  supema  appeteres.  quae  sunt  ad  manum 
[al  ad  malum]  contemneres.  Multa  suggerit  ani- 
mus,  in;^o  spiritus ,  loqui  tibi  de  salute  animae  tuae  : 
sed  donec  rescripto  noverim  tuo  qualiter  ista  acce- 
-.  peris,  non  adjiciam  ultra,  ne  fiam  onerosus,  cui  de 
"*  ccetero  volo  esse  amicus,  et  adjuior,  si  volueris,  ad 
salutem.  Dilectam  nobis  in  Christo  uxorcm  tuam 
per  te,  licet  immeritam,  salutamus. 

EPISTOLA  CCXCIU. 

PETRO  ABBATI    DE  GELLA  (783),   PRO  MOKACHO  CAaA- 
CKN8I,  QUI  AD  CLARAM-VALLEM  TRANSIERAT. 

Unde  mihi  scripsistis,  ita  respondeo  vobis. 
Molestiam  domini  Caziacen^is  nuUi  arbitror  moi  s- 
tiorem  esse  quam  mihi.  Sed  puto  vos  non  iatere, 
voluntate  et  praecepto  ipsius  jam  ex  longo  illum 
monacbom  factum  noslrum;  ei  mihi  ipsum  obe- 
dientiam  promisisse,  et  me  curam  iilius  suscepisse. 
Quoties  ez  tunc  volentem  vcnire  repuli,  venientcm 
remisi .   recordari  facilo   non  est.  Tandem  modo 


militem  ausus  es  dehortari  a  servitio  Domini  C  veniens,   me  nolente   remansit,   et   nullo  modo  ei 


^o  tibi,  est  qui  quaerat  et  judicet.  Non  suffi- 
tibi  peccata  tua,  nisi  te  et  alienis  invoive- 
rarsum  ad  peccata,  quod  in  te  fuit,  pceni- 
juvencm  rcvocares  ;  et  sic  secundure  duri- 
am  et  cor  impoenitens  thesaorizares  tibi  iram 
rae  ?  Quasi  non  satis  eum  per  se  tentet  dia- 
lisi  tu  juveris  illum,  homo  christianus,  dux 
notus  ejns.  Tu  quidem  illi  serpentem  alte- 
id  non  tihi  ille  alteram  Evaro  exhibuit.  Tuis 
s  est  manibus,  sed  non  eversus  :  fundatas 
n  supra  firmam  petram. 
ramtamen  non  reddimus  tibi  vicem,  sed 
is  in  bono  malum,  orantes  pro  te,  optantes 


persuadere  reditum  potui.  )991  Diccbat  aulcm 
quia  si  nos  eum  projiceremus,  itarum  se  longias,  et 
nuUatcnas  rediturum.  Sed  nec  sic  assensum  mcum 
habens,  imo  et  contra  consllium  meum  intravil. 
A  quo  utique  introitu  salva  conscientia  cum  prohi- 
bcre  non  potuit,  nec  projicere  possum,  utpote,  ut 
dixi,  jam  olim  in  mcam  resceptnm  curam,  et  de 
quo  redditurus  sum  rationem.  Diu,  fateor,  periculum 
hoc  conscientiae  meae  dissimulaveram  propter  moles- 
tiam  boni  illias  hominis :  ct  adhuc  dissimulassem,  si 
meo  iste  consilio  quoquomodo  acquiescere  voluisset. 
Quae  cam  ita  sint,  vestrum  est  consolari  hominem, 
delinire  tristiiiam  ejus,  excusatum  me  babere  de  tam 


liora,  et  meliora  scribentes.  Primo  quidem  n  rationabili  causa.  Postremo  ipse  quoque,  ut  scitis.in 


piens  diceris,  ut  quod  diceris,  verius  sis, 
3  ad  virum  sapientem,  qui  ait  :  Noli  prohi' 
n  qui  potest  bene  facere;  si  valeset  ipse^  bene 
ov.  III ,  27).  Habes  tempus  faciendi.  Sed 
a    habiturus  ?  Quantulum  superest  vitae  tibi, 

Etquidcm  uxoratum^ex  fine  epislolae.  Fall 
aticanus  n.  663,  in  quo  inscribitar,  Petro 
le  Cella,  ad  quem  epistola  sequens. 
Scripta  circa  annum  !160.  —  Notior  Petrus 
s  a  Cella  mona<^terio  subarbii  Tricassini, 
Sancti  Remigii  abbatia  aut  ecclesia  Carnu- 
libus  eliam  praeruit.  Binas  scripsit  lilteras 
icenses,  qua;  sunt  libri  secundi  epistolae  14 
Qullas  de  hoc  monacho,  cui  nomen  Adamo 
telligitur  ex  duabus  litteris  ,  a  Nicolao  Clarae 
ejus  nomine  ad  Petrum  nostrum ,  id  est 
m,  scriptis,  qui  Petrum  de  reformato  mo- 


pendulo  est,  et  saepe  cogitavit  relinquere  domom 
suam  (784).  Quod  si  vellet  nunc  effjctui  mancipare, 
ego  non  prohiberem,  pro  eo  quod  in  ea  non  sine 
magna  anxietate  versetur. 

nasterio  laudat  epistola  25.  Hic  est  Petrns,  qui 
Beraardi  memoriam,  el  sententiam  de  B.  Manae 
Gonceptione  vindicavit  adversas  alterius  Nicolai  in- 
sultus,  ex  notis  ad  epistolam  174.  Bernardi  nlumnum 
se  dicit  in  libri  noni  epistola  8  ad  capitulum  Cister- 
ciense.  De  Caziaco  supra  ad  epistolam  263. 

(784)  Huc  spectat  libri  ii  epistola  15  Petri  Cel- 
lensis  ad  Caziacenses  :  «  Quandiu  patrem  vestram, 
imo  nostrum,  vobiscum  retinere  poteritis,  alium  ne 
cogitetis.  »  Id  intelligendum  de  Simone,  qui  tandem 
mortuo  Bernardo  in  Claram-Yallem  se  recepit,  supra 
ad  epistolam  263. 


499 


S.  BEfLNARDl  ABBATIS  aARiE-VALLENSIS 


5(X) 


EPISTOLA  CCXCIV  (785). 

AD    DOMINUM    PAPAM  EUGEXIUM.  PRO  EPISCOPO 

CENOMANNENSI. 

Eptscopum  Cenornanensem,  ct  alios  PotUifici  com- 

mefidat, 

Adest   cpiscopus   Cenomanensis  (786).  Ipse  est, 

si  ncscitis,    de  cujus   verilate  et  honestaie  nullus 

dubilat,   nisi  qui  bene   non   novit  hominem.  Mihi 

quidem  ab  incunle  juvenlute  sua  notus  et  dilectus 

est,  tam   pro  memorati»  virtutibus,  quam  pro   aliis 

bonis  moribus  suis.  Si  quid  aliud  Paternilali  vestrae 

de  eo    insusurratum   est,     aut  ego  fallor,  aut  ille 

mentitus  est  in  capnt  suum.  Audite  eum,  et  cum 

plenitudiDe    gratia)  veslrae  remittite.  Deccptus  sum 


EPISTOLA  CCXCVI. 


DOMINO  OSTIENSI  (789)^    PRO  EODEM. 

Quidam  clericus  dicitur   aures  domini  mei  cir- 

cumveoisse  ,  aliquid  contra  episcopum  suum  ,  ei 

nostrum  amicum  pro  sua  cupiditate  molitos.  Si  mei 

)98!9  curaest  vobis,  imo  justitiac  Dei,  dateoperam, 

ut  nihil  lucretur  de  suo  mendacio  susurro  aialignus, 

nec  Ixdatur  in  aliquo  innocens  episcopus,  et  fidelis 

amicus  (790). 

EPISTOLA  CCXGVU. 

ABBATI ARREHARENSI  (791). 

Monachum  apostatam   posnitentem  recipi  petit. 
Lator  prsesentium,  ad  petitionem  nostram  dadum 
susceptus  in  consortium  vestrum,  stultiiia  et  levitaie 


enun,  si  bene  non  fueril  collocata.   Abbas  Vmdoci-  •    .    u  i  •.         ^,^       ««i>;-  ^*::.    c^ 

,^^„,  B  sua  rcjecto  habitu  sancto  a  vobis  cxul.  Sed    quia 

nensis»    qui   sneciaiter  vestcr  esl  (/87),  rogamus  ut  B  i    *  •.    .•       .     -j  .  j-  •* 

*     .  ;  ,         ^'  ^.      ^.,        ductus  pceoitentia,  ut  videlur,  redire  cupit,  el  se 


et  ipse  specialem  inveniat  graliam,  et  rationabilis 
ejus  petitio  haud  difficilem  asscqui  mereatur  effe- 
ctum.  Dominus  Andegavensis  mittit  nuntium  suum, 
et  per  se  et  per  nos  aliquid  peiens.  Exaudiatur  et 
ipse  pro  justitia  sua,  et  non  exaudiatur  contra  eum 
susurro  mendax.  Dignum  est  enim  ut  qui  omnibus 
vivitis,  omnibus  [)ro  meritis  valeatis. 

EPISTOLA  CCXCV. 

DOMINO  HENRICO  CARDINAU  (788),  PRO  EODEM 

EPISCOPO, 

Sic  tibi,  quasi  mihi  scribo,  et  hoc  quoties  tibi 
scribo.  Ubi  enim  tu  es,  me  esse  confido,  quippe 
quem  tanquam    mc  ipsum  diligo.   Si  me  ta  aeque 


iterum  recipi  humiliter  petit,  petimus  et  nos  ut  ite- 
rum  recipiatur,  pcenilentique,  amore  Dei  et  nostro, 
introitus  et  habilus  non  negetur. 

EPISTOLA  CCXCVm  (792). 

AD  DOMINUM  PAPAM  SUGBNIUM. 

Nicolai  notarii  fraudes  et  imposturat  deiegit, 
Nicolaus  ille  (793)  exiit  a  nobis,  quia  non  erat  ex 
nobis  :  exiit  autem  fceda  post  se  reliDqaens  Testigia. 
Et  ego  ionge  ante  hominem  noveram  ;  sed  ezspecta- 
bam  ut  aut  Deus  eum  converteret,  aut  instar  Judae 
ipse  se  proderet :  quod  et  factum  est.  Preter  libros, 
denarios,  et  aureos  multos,  in  ipso  exitu  ejos  in- 


diligis,  imo  quia  diligis,  vide  ne  dominus  Cenoma-  #»  venta  sunt  super  eum  sigilla  tria,  unum  ejus  pro- 
nensis  ex  te  (quod  in  te  est)  in  aliquo  redeat  con-  prium,  alterum  Prioris,  tertium  nostrum  ipsumqae 
Irisialus.AIioquin  ego  contristarer  in  homine  quem  non  antiqaum,  sed  novellum  :  quod  et  ob  ipsius 
satis    pro  sua  honestate  diligo,  et  a  te  diiigi,  volo,      dolos  et  fortivas  subrepliones  mutare  nuper  coactas 


(785)  Scripla  circa  eumdem  annum. 

(786j  Guiiicimus  de  Passavant,  ex  archidiacono 
Remensi  cpiscopus  Cenomanensis ,  quam  religiosae 
vita;  fuerit,  docent  ejus  acta  in  tomo  tertio  veterum 
Analectorum,  a  pag.  357. 

(787)  Ita  supra  de  Odone  abbale  Sancli-Dionysii : 
t  Ad  haicet  is,  clilla  ecclesia  specialis  vestra  cst,  » 
nimirum  quod  abbatia  et  Dionysiana,  ct  Vindoci- 
nencis,  cui  lunc  pneerat  Robertus,  sint  proxime  sub 
potestate  et  jurc  pontificis  Romani. 

(788)  Scriptacirca  annum  1150.—  Alias,  Domino 
Helias  cardinali,  De  eo  Emaldus  in  libro  primo  de 
Vita  Bcrnardi,  cujus  apud  Claram-Vallem  monachus 
fuerat  Henricus,  tunc  cardinalis  tituli  Sanciorum  D 
Nerei  et  Achiliei.  Epistola  ejus  exstat  in  tomo  tertio 
Bibliothecae  Cisterciensis,  pag.  239,  de  legitima 
«lectione  Alexandri  III. 

(789)  Scilicet  Uugoni.  Vidc  epistolas  287,  290. 

(790)  Post  hanc  cpistolam  in  manuscriptis  haud 
paucis  locaniur  cpistolie  259  ad  Prsemonstratenses, 
290  ad  episcopum  Ostiensem,  et  314  (quse  modo  374) 
ad  monachos  Hibcrnienses^  in  qua  Bernardi  epistols 
olim  dcsincbant. 

(791)  Guidoni,  ad  quem  epislola  398. 

(792)  Scriptaanno  Christi  1151. 

(793)  Hic  ille  Nicolaus,  quem  tanti  fecit  Petrus 
abbas  Cluniaccnsis,  ut  vidcre  est  in  epistolis  ejus, 
cx  monacho  Arremarensi  factus  Cisterciensis,  ct 
Bernardi  notarius.  Valebat  euim  stilo,  et  ipsum 
tantum  Bernardum  cxprimebat.  EpistolBC  ejus 
exsiant  in  cdilioiic  Colonicnsi  Bibliotlicca;  P.itrum, 
cdcnie  Joanue  Picardo   Victorino   Parisicnsi.   Scd 


homo  versipellis,et  pelle  sub  ovina  aliauandiu  men- 
tem   tegens  lupinam,  tandem  prodidit   hypocrisin 
suam.  Nam  sigillo  Bernardi  non  semel  abusus ,  el 
deprehensus  falsarius,  fugam  arripuit  :  ut  non  sine 
causa  alias  ad  Eugenium  scripserit  Bemardus,  pericli- 
utum  se  in  faisis  fratribus,  epist.284.  Profu^isse  in 
Angliam  communiter  tradunt  ex  occasione  cunisdam 
Nicolai  S.  Albani  in  Anglia    monachi,  qui  S.  Ber- 
nardi  jam  e  vivis  erepti  sententiam  de   Coneeptione 
B.  Vu*giais  impugnavit.  At  cum   Pctms  Cellensis, 
qui  S.  Doctoris  causam  tuendam  suscepit ,   eptstola 
23  libri  vi,  et  epistola  9  libri  ix,  istum  Anglum  vocet. 
eumque  sibi  ex  istis  duntaxat  Scriptorum   velitatio- 
nibus  notum  elamicumindicet;  illam  autem  Gallum, 
et  Petro  Cellensi  familiariter  nolum  et  cbarissimum 
esse  constet  ex  epistolis  uUro  citroque  ad  invicem 
missis  ;  alium  ab  illo  esse  fatendum  est ;  ut  interim 
taceam  quod  stilus  ejus  non  sit  tam  mordax,   sed 
urbanior ,  quam  ut  in  Petrum  Cellensem  tam  peto- 
lanter  se  gesserit,  ut  ipse  Petrus  conqueritur  passim 
de  Nicolao  Angelo  epistola  9  libri  ix ,  et  ex  ipsius 
Angeli  episiola,  quae  ipsam  praecedit,  legeati  lano- 
tescit.  Cseterum  Nicolaus  ex  monasterio  Arremarensi 
ad  Clarse-Vallenscm  transiit  absente  Bernardo,  anno 
circiter  1146,  certeEugenio  inPontificem  assumpio, 
ut  palet  ex  epistola  7  quam  ad  Clarfle-Vallenses 
nondum  admissus  scripsit.  Fugit  vcro  anno  circiter 
1151,  niniirum   post  electioncm  Gratianopolitanam, 
dc  qua  supra  in  notis  ad  epistolam  270,  siquidem 
epistolsu  389   S.  Bcmardi  ubi  de  illa  agitar,   sub- 
scripsisse  reperiiur.  Plura  de  eo   in  PrscfatioQe  ad 
tomum  III. 


501 


BPISTOLiE. 


502 


fueram.  Uoc  eaim  est  quod  vobis  lacito  nomine 
scripsisse  me  meminl  (794)  :  quia  videlicet  pericli- 
taii  sumus  in  falsis  fratribus.  Quis  possit  dicere,  ad 
quam  multas  per&onas  sub  nomine  meo,  me  igno- 
rante,  quae  voluil,  scripsit?  Quis  mihi  det  ut  ipsa 
coria  vestra  ad  purum  purgetur  faece  mendaciorum 
ejos?  Quis  mihi  del  ut  vel  eorum  innocentia,  qui 
roecum  suot,  satis  valeat  excusari  apud  circumven- 
tos  et  praeventos  impudeniissimis  ejus  mendaciis? 
Vobis  quoque  aliquoties  in  eadem  falsilate  scripsisse, 
et  non  semel,  pariim  convictus,  partim  et  confessus 
est.  De  turpiiudiDibus  ejus,  quibus  terra  sordet,  et 
factae  sunt  omnibus  in  parabolam,  supersedeo  pol- 
luere  labia  mea,  et  vestras  aures.  Si  ad  vos  venerit 
(oam  hoc  gloriatur,  et  amicos  se  habere  confidit  in 
curia),  mementote  Arnaldi  de  Brixia,  quia  ecce  plus 
quam  Arnaldus  hic.  Nullus  perpetua  diguior  inclu- 
sione«  oihil  ei  perpeiuo  silentio  justius. 

EPISTOLA  CCXCIX. 

GOMITI  ENGOLISMBNSI,  PRO  FRATEIBUS  DB  BUXU  (795). 

Queritur  de  gravi  exactione  suis  a  comite  imposita. 
Noiite  mirari,  si  gravis  nobis  videtur  tam  grandis 
reditus,  qui  de  terra  illa  Buxiae  a  fratribus  nostris 
exigitar,  quia  tale  aliquid  non  consuevimus.  ^H3 
Nam  mulias  fecimus  abbatias,  et  nulla  iliarum  tali 
subjacet  exactioni.  Scd  quia  vos  ita  vultis,  et  Deus 
plus  acceptat  voluntarium  bonum,  quam  coaclum, 
sustinemus  juxta  conveniionem,  quam  fratres  noslri 
vobiscum  fecerunt ,  donec  Deus  meliorem  vobis 
inspiret  voluntatem,  quod  non  difHdimus.  De  caetero 
diligite  eos,  foveie,  defendite,  manutenete  :  quia 
tunc  securius  stabitis  ante  tribuDal  Christi,  si  pau- 
pcres  ejus  habueritis  vestri  dilectores,  et  pro  vobis 
intercessores. 

(794)  Epislola  284. 

(795)  Scripta  circa  annum  1150,  —  In  editione 
prima  Lugdunensi  anni  1494  legitur,  Comiti  Angel- 
herto  (an  is  de  quo  epistola  123?)  pro  fratribus  de 
Bruxia.  In  alia  anni  1530,  Comiti  Engelberto  pro 
fratribus  de  Bruxia.  In  editione  item  Lugdunensi 

.  anni  i520,etseqaentibus  praeter  unam,  Comiti  £n- 
golismensi  pro  fratribus  de  Buxia.  Hanc  lectionem 
preefcrunt  saeculi  nostri  auctores,  asserentes,  Guil- 
Mmum,  cognomento  Sectorem-ferri,  coinitem  En- 
golismensem  ,  Cisterciensibus  locum  concessisse 
anno  1143  in  villa  Buxia,  ubi  situm  Benedictinorum 
coenobium  S.  Amantii,  ab  Amaldo  comite  sseculo 
decimo  constructum.  Sed  cum  de  concessione  loci 
Cisterciensibus  facta  isti  reclamarent,  Bernardum 
pacis  studio  locum  cessisse  anno  1153  :  tali  quidem 
conditione,  ait  Picardus,  quod  sexaginta  marcas 
argenti  monachis  Clarse-Valiensis  propter  sedificia 
et  caeiera  ab  eisdem  loco  acquisita  monachi  S. 
Amanlii  reddcrent.  Scripsit  itaque  Bernardus  hoc 
modo  :  c  In  nomine  Domini.  Ego  Bernardus  Clarse- 
Vallcnsis  vocalus  abbas,  noium  volo  esse,  quod 
locum  de  Buxia,  et  quidquid  in  eo  habemus,  ex 
dono  comitis  Engolismensis,  et  Petri  Austensii, 
ecclesise  Sancti-Amantii  concessimus.  Teste  fuerunt 
dominus  Hugo  Engolismensis  episcopos,  dominus 
Godefridus  Lingonensis  episcopus,  Junius  abbas 
de  Coroua,  fraler  quoque  Philippus  Prior  nosler,  it 
frater  Gerardus,  et  Irater  Gaufridus,  monacbi  domus 


l^  EPISTOLA  GCG. 

BLESBNSI  GOMITISSiE  (796). 

Solatur  comitissam,  filii  delicta  per  astatem  excw- 
sans^  et  melioris  frugis  spem  faciens;  unde 
blande  potius  et  leniter  quam  aspere  traotan^ 
dum  monet. 

Si  quando  in  vos  filius  vester  visus  est  excessisse, 
doluimus;  et  dolemus  non  minus  excessum  filii, 
quam  matris  injuriam  :  quod  tamen  et  ipsum  ex^ 
casabile  est  in  adolescente  filio.  Nempe  delicta  ju- 
ventutis,  ipsa,  quae  commisit,  excusat  aetas  proclivior. 
An  nescitis  quia  proni  sunt  sensus  hominis,  et  cogi- 
tationes  in  malum  ab  adolescentia?  {Gen.  vui,  21.) 
Confidendum  mutatum  iri  in  melius,  patris  meritis 
et  eleemosynis  (797).  Propterea  insistendum  magis, 

B  magisque  votis  et  precibus  ad  Deum  pro  eo  :  quia 
etsi  ille  mious  interdam,  quam  debuit,  se  filialem 
exhibuit^  mater  tamen  pro  suis  visceribus  maternum 
deserere  non  debet,  sed  nec  valet  aftectum.  Nunquid 
potest  mater  oblivisci  filii  uteri  sui?  Et  si  illa,  in- 
quit,  oblita  fuerit,  ego  tamen  non  obliviscar  tui 
(/sat.xLix,  15).0remus  et  ploremus  coram  Domino, 
ut  Deus  tantae  indolis  javenem,  probitatis  pateroae 
imitatorem  (quod  non  diffidimus)  sua  faciat  pietate. 
Agendum  cum  eo  in  spiritu  lenitatis,  blandisqae  ob- 
sequiis  :  quia  sic  melius  ad  boaa  opera  provocabitur, 
quam  si  irritaiionibus  et  increpationibus  exasperetur. 
Ita  sane  de  ejus  cita  laetaque  mutatione  posse  laeii- 
ficari  confidimus  cor  vestrum  et  nostrum  pariier. 

r  Quidni  ego  totis  cupiam  visceribus  qootidie  se 
ipso  fieri  meliorem?  Utinam  qualem  inveni  ia 
me,  talem  semper  in  omnes  inveniam.  Quid  enim, 
quantum  ad  nos,  unquam  volui,  et  non  fecit? 
Retribuat  illi  Dominus.  Caeterum  pro  vobis,  sicut 
saepe  petistis,  saepe,  proat  oportuit,  et  mooui,  et 
monebo. 

nostrae.  Actum  apud  Claram-Vallem  anno  ab  Incar- 
natione  Domini  1153.  »  Ita  Picardus,  ex  schedis 
ipsius  monasterii  Sancti  Amantii. 

(796)  Scripta  circaannum  1152.  —  Non  vana  spe, 
aut  potius  vaticinio  Bernardus  videtur  Comitissam 
solalus.  Nam  quatuor  eam  filios  Theobaldo  Magno 
comiti  Campamae  genuisse  reperio,  Henricum  co- 
mitcm  Blesensem,  qui  patri  successii  anno  1151; 
Theobaldum  dapiferum  Ludovici  Juoioris,  ac  postea 

^  Philippi  Auf^sti  regum,  quo  in  munere  successii  Ra- 
D  dulfo  comiti  Viromanduorum;  Stephanum  Sacrum- 
Caesarem,  postea  Cariusianum;  itemque  Guiilel- 
mum,  de  quo  supra  epistola  271,  cui  jam  tum  puero 
ad  digniiates  Ecclesise  promovendo  Bemardus  ope- 
ram  suam  recusabat.  Bernardus  hac  io  epislola 
agere  videtur  de  Henrico  primogenito  ad  quem 
epistola  279,  qui  ex  Syria  redux,  et  patemae  polen- 
tiae  successione  intumescens,  in  quosdam  excessus 
detalis  fervore  abripiebatur.  Inter  quos  a  Sancto 
memoratur,  epistola  376,  quod  c  maledictas  nundi- 
nas  cum  Roberio  Regis  fratre  post  festa  paschalia 
staluissel,  »  ut  monomachia  invicem  congrederenlur. 
Is  tamen  Bernardi  monitis  et  piae  matris  lacrymis 
brcvi  ita  resipuii,  ut  ab  illius  aevi  scriptoribus  mter 
illuslres  viros  referri  meruerit. 

(797)  Nempe  Theobaldi  Magni,  de  quo  supra  in 
notis  ad  episiolam  37  :  cujus  eleemosynas  et  bene- 
facta  praedicat  Vita  non  solum  Bernardi,  sed  etiam 
Norberti  et  aliorum;  item  nova  hic  epistola  416. 


503 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLARiE-YALLBNSlS 


501 


EPISTOLA  CCCI  (798). 

SANCT^  SORORl  IMPBRATORIS  HISPANL£  (799). 

Controversiam,  ex  receptione  ctijusdam  monasterii 
inter  suos  et  alios  quosdam  Religiosos  natam^ 
ejus  opera  sopiri  cupit, 

1.  Quod  faclum  est  de  receptione  Tholdanos  mo- 

nasterii,  scialis  per  me  non  esse  factum,  utpote 

absentem  et  ignoranlem  quid  fieret.  Factum  autem 

per  nostros  non  nego,  consilio  tamen  multorum  Re- 

ligiosorum,  episcopi  connivcntia  et  a*^scnsu,  nobilis 

quoque  domina!,qu8elocumillum  in  propria  possf*s- 

sione  fundavit,  petitione  et  voluntate,  publice,  ut 

accepimus,  et  nihil  in  abscondito  factnm.  Existima- 

bant  aulem  se  libere  posse  suscipere  loeum,  quem 

in  Dei  libertate,  ct  sine  alterius  ecclesiae  subjectione 

fundatum,  ipsa  quae  fuudaverat  asserebat;  et  privi- 

legia,  ut  aiunt,  prae  manibus  erant.  Caeterum  quia 

Carraccetenses  (a/.  Carracenccs)  fratrcs  factam  sibi 

in  hoc  injuriam,  ut  scribitis,  conquerantur,  nec  au- 

dientes  Salomonem,  qui  ait,  )9$-i  ffoli  prohibere 

eum  qui  hene  wult  facere;  si  potes,  et  ipse  hene  fac 

Prov,  III.  27),  nobis  in  tam  sancto  opere  contra- 

dicuDt :  et  quoniam  servos  Dei  non  oportet  litigare 

(//  Tim,  u,  24),  consilii  nobis  fuit  ad  vestrum  po- 

tissimum  consilium   causam   remittere,  ut  veslra 

auctoritate  et  opera  omnis  inepta  et  injusta,  ut  aiunt, 

calumniaconquiescat;  et  Ordo  in  domo  Dei  receptus, 

ad  ejus  gloriam  et  vestram  ipsius  salutem  deinceps 

in  pace  permaneat. 

(798)  Scripla  circa  annum  1149. 


^  2.  Nam  et  frater  Nicolaus  (800),  quimttltain  gnii- 
tulatnr  de  vobis,  satis  in  hoc  de  vobis  confidere  mo- 
nuit  tum  propter  vestram  erga  nos  specialem  devo- 
tionem,  tum  etiam  propter  bonam,  quam  audivit  a 
vobis,  de  hoc  ipso  promissionem.  Si  autem  vestris 

.   (quod  non  credimus)  salutaribus  monitis  ant  consiliis 

contradictores  illi  acquiescere  nolunt,  tune  duorom 

judicio  episcoporum,  ad  quos  dao  illa  loca  jare  pi- 

rochiali  pertinere  noscantur,  omnis  inter  eos  coo- 

troversia  terminetur :  qaodquc  ab  eis  jadicatum  sive 

constitutum  concorditer  fuerit,  vestrum  erit  ratam 

habere,  et  de  caetero  firmiter  manutenerc.  Si  timetis 

Deum,  non  patiemini  impediri  tantum  bonam,  nee 

bonam  illam  mulierem  frustrari  a  desiderio  suo,  nee 

fratres  illos  suae  devotionis  privari  fructu,  nec  Deum 

denique  tam  accepto  sibi  reformati  ordinis  sacrificio 

defraudari  (801).  Obsecramus  vos  et  pro  novelli 

vestra  plantatione,  illos  loqaor  de  Spina,  ut  eis  vi- 

scera  misericordiae  cxhibeatis,  quatcnus  vestro  be- 

neficio  sastrntati,  in  servitio  Dei  et  suo  ordine  per- 

severent. 

EPISTOLA  CCCII. 

LEGATIS    APOSTOLICIS,    PRO    ARGHIEPISGOFO    IfOGUN 

TINO  (802). 

Causam  archiep.  ah  adversariis  gravoH  commendai. 

Dominis  et  patribus  reverendis,  apostolicse  Sedis 

Legatis,  puer  Sanctitatis  eorum  Bernardus  Clarae- 

Yallis  vocatus  abbas,  per  omnia  Deo  placere,  ei 

loco  Solopera  sea  Sol^uvria  dicio,  qui  locas  situs 


B 


(799)  Alfonsi  scilicet,  cognomento  Boni,  Castellae  Cest  haud  procul.ab  oppido  Virio.  Robcrtus,  Heir- 
V : : : »._: i.  _ .  ...  ,_      ^^.j  fl|jm^  ,  Bemardo  abliati  Clarae-Vallensi,  et 

ecclesise  beatse  Mariae  de  Soleuvria.  •  tradit  babita- 
tionem  suam  Fago-Pendenti  vicinani,  circitcr  aunam 
1146.  Algarus  vero  Constantiensis  episcopus  con- 
firmat  donationem,  a  quodam  Willelmo  Silvano, 
c  Deo,  et  beatsp  Maria;  de  Soleuvria,  et  fratribus 
ibidem  Deo  servientibus  factam  in  manu  Nivardi, 
fratris  domini  Bernardi  Clarse-Vallensis  abbatis.  i 
Quo  ex  loco  inferunt,  Nivardum  tunc  isiius  coenobii 
fuisse  abbatem.  Paulo  post,  id  est  anno  1150,  idem 
monasterium  ob  loci  exi^uitatem  et  iQconunoda 
translatum  est  in  Vallem-Richerii,  quae  de  feodo  ee- 
clesiae  Bajocensis  et  parochia  erat,  Solopera  in 
dominium  Bajocensis  episcopi,  sicut  antea  fueral, 
resignata,  cum  consensu  Bemardi  abbatis.  Ezstant 
in  Neustria  piaPhilippiepiscopiBajocensislittersede 
conventione,  qaie  inler  eum,  c  et  abbatem  Thomam 


et  Leonensis  regis  seu  imperatoris  :  nam  hoc  tiiulo 
donari  amabant  tunc  temporis  illi  reges.  Sancia  haec 
in  S.  Bernardum  mire  propensa,  asceterium  Cister- 
ciensis  Ordinis  in  dicecesi  Palentina,  Sancli-Petri 
de  Spina  appellatum,  condidit  anno  1147,  colonia  a 
Bernardo  transmissa,  duce  ejus  fratre  Nivardo.  Nec 
multo  post  monachi  nigri  coenobii  de  Toldanos  in 
regno  Legionensi,  ab  Elvira  infanlissa  recens  fun- 
dati,  Carracetensium,  quibus  suberant,  jugum  de- 
Donentes,  Cisterciensibus  se  subdiderunt.  Statim 
Carracetenscs  reclamavere,  implorata  Sancise  apud 
Bernardum  auctoritate.  Quid  vero  inde  secutum  sit, 
discimus  ex  veteri  instrumenlo,  quod  profert  Han- 
ricus  in  Annalibus  ad  annum  1148,  cap.  8,  in  Quo 
inter  caelera  sic  legitur.  c  Post  decessum  D.  Flo- 
renlii  abbaiis,  iste  Ferdinandus  abbas  de  Toldanos 
Carraceiensem  ecclesiam  gratis  odio  habuit,  et  ei 


rebellis,  et  contumacia  duetus  ad  Clarae-Vailensem  D  de  Valle-Richerii  facta  est  de  loco,  qui  Solopera 


ecclesiam  se  contullit.  Quod  regina  domna  Sancia, 
quae  Carracetense  monasterium  affeciuose  dilexit, 
moleste  ferens,  Clarse-Vallensi  abbati  et  convenlui 
litteras  dircxit,  ne  praedictum  abbatem  illicenter 
recipiant.  Clane  -  Vallensis  abbas  Re^nae  preces 
exaudivit,  abbatem  Ferdinandum  reapere  noluit, 
nisi  a  Carracetensi  ecclesia,  ut  reciperetur,  licen- 
tiam  impetraret.  (}uam  cum  impetrare  non  pos- 
set,  nec  Clarse-Vallensi,  nec  Carracclensi  ecclesise 
aliquamdiu  obedivit.  »  Haec  ibi.  Islud  tamen  coe- 
nobium  post  plures  annos  jugum  Cisterciensium 
subiit.  ^ 

(800)*  Ex  hoc  loco  scriptores  Cistercicnses  recte 
colligunt,  Nivardum,  Bemardi  germanum  natu  mi- 
nimum,  a  sancto  fratre  suo  in  Hispaniam  missum  ud 
deducendam  coloniam  in  pnrdictum  Spiaense  mo- 
nasterium.  Vide  epistolas  372  et  373.  Idcm  etiam 
ab  eodem  antea  missus  fucrat  in  Neustriam  ad  ordi- 
nandum  in  dicecea  Bajoceosi  novum  coenobium  in 


vocatur,  in  qao  prius  ejus  abbatia  erai,  i  commu- 
tato  cum  Valle-Richerh ,  quem  locum  Phiiippos 
episcopus  ei  concessit,  sicut  abbas  de  Mortuo-Mari 
antea  ab  ipso  acceperat.  Hugo  Rothomaf[ensis  an- 
tistes  hanc  commutationem  confirmavit  Bajocis 
anno  1150.  Thomae  abbati  Vallis-Richerii  saccesait 
Rogerius,  qui  loci  istius  secundus  abbas  in  epitaphio 
suo  dicitur. 

(801)  Lambertus  Campester,  editionis  anni  1580 
auctor,  hic  ad  marginem  notat,  menlionem  refor- 
macionis  fuisse  lempore  Bernardi. 

(802)  Scripta  anno  Christi  1153.  —  De  isU  legt- 
tionc  ita  Baronius  ad  annum  1153.  c  Eodem  aono,  » 
inquit,  c  decernitor  ab  Eugenio  papa  legaiio  in 
Germaniam  ad  judicandum  episcopum  Moguntinum. 
Fuerunt  delecti  ad  hoc  munus  obcandum  Bernardiis 
presbyter  et  Gregorius  diaconus,  »  cic.  Bcroardus 
quidem  ex  priore  monasterii  Lateranensis  Gaooiiieas 
regularis  ab  Eagenio   presbyter    cardinalis    lituii 


m 


BPISTOL^. 


506 


graiM  fnictuosae  »am  legatioois  manipolos  repor-  j|  pro  rege.  Ncsdo  aulcm  an  cpiseopiis  (808)  ad  hoe 

^''^*  conveniens,  satisque  idoneus  sit :  non  qnia  fidelis 


B 


Etsi  corpore  remoli,  sed  affectu  ei  bona  voluntate 
vobisappropiavimus,  optanles  elorantes  dirigi  actus 
el  sludia  veslra  ad  omne  quod  decet  et  expedit. 
Inde  esl  quod  audientps  miseraodum  illum  archiepi- 
scopum  Moguntinensem,  vocatum  ad  vestram  prae- 
senliam  ibique  responsurum  adversariis  suis,  ausi 
sumus  veslram  pro  co  inlerpellare  bonitatem.  In 
hoc  enim  credimus  honorificari  ministerium  vesirum, 
si,  qualenus  salva  juslitia  licet,  parieti  inclinalo  et 
maceriae  depulsae  humeros  vestr»  auctoritatis  sup- 
ponitis;  nec  calamum  qua^satum  conleri,  nec  linum 
fnmigans  (quod  in  vobis  est)  exslingui  pcrmiuiUs. 
Sentiat,  obsecramus,  sibi  profuisse  et  precem  no- 
stram,  et  suam  simplicitatem,  ob  quam  fertur  a 
falsis  fratribus  circumventus  potius,  quam  inventus 
in  aliquo  dignus  depositionis. 

EPISTOLA  CCCin. 

LUDOVICO  JUNIORI  REGI  FRANCORUM. 

Quid  agendum  regi  causa  cujusdam  de  Britannta 
adulteri  et  excommunicati. 
Si  homo  ille  de  Briianoia  dimiitere  vellet  adulte- 
ram,  ut  posset  solvi  anathematis  vinculo  quo  tene- 
lur,  et  illa  paternam  haeredilatem  suam  secundum 
divisionem  suam,  quam  fecit  cum  fratre  suo,  a  vo- 
bis  requireret,  etsi  hoc  ipso  indigna,  non  esset  for- 
sitan  recusandum,  !9S5  ut  proinde  potentis  viri 
servitium  et  auxilium  haberelis.  Alioquin  non  cst 
consilium  humilis  fidelis  vestri  concedi  ullatenus 
aut  terram  exlraneo ,  aut  vestri  favorem  dominii 
excommunicato  et  incestuoso :  ne  (quod  Deus  aver- 
tat)  quandoque  et  vos  audiatis,  Si  videbas  furem, 
currebas  cum  eo^  et  cum  adulteris  portionem  tuam 
ponebas  (Psal,  xlix,  18).  Nec  tamen  verbum  prseci- 
pitanter,  et  quasi  ex  abrupto  rumpere  consulucrim. 
Agendum  autem  per  fidelem  et  prudentem  nuntium, 
quatenus,  si  fieri  potest,  inducielur,  et  tempus  re- 
dimatur.  Quod  si  et  hoc  ille  renuerit,  et  malignari 
maluerit;  fidendum  in  Dominoquianonpreevalebit : 
quoniam  quidem  justiiia,  quae  cum  regc  est,  erit 

S.  Clementis  creatus  anno  1145  .  Gregorius  vero  is 
csse  credilur,  qui  anno  1137  ab  lunoceotio  factus 
esl  cardioalis  tituli  S.  Angeli.  Conradus  episcopus, 
qui  cenlum  annis  postea  scripsit  Chrooicon  Mogun-  Q  est  epistola  365. 


non  sit,  et  quidem  fidelissimus ;  sed  quia  odit  illum, 
nec  suum,  ut  vereor,  consilium  credet  ei.  Ipse  ta- 
men  paratus  est  pro  vestra  voluntate  ad  omne,  quod 
cum  Dei  volunlate  facere  poterit.  Si  quid  est  quod 
quasi  ex  parte  mea  vobis  secreti  suggerat ,  a  nie 
Hoc  illud  accepisse  sciatis ,  et  lanquam  ex  ore  meo 
id  accipiatis.  Homo  est  enim  quem  multum  diligo, 
et  satis  credo  ei  :  vosque  illi,  ni  fallor,  credere  quod 
volueritis,  secure  poiestis. 

EPISTOLA  CCCIV  (804). 

EIDEll. 

Gaudetvaletudinem  suam  regi  essecurce;  Robertum 
regis  germanum  commendat, 

In  litteris,  quas  misit  Dignatio  vestra ,  laetificastis 

animam  meam :  laetificet  vos  ipse,  qui  in  cansa  est, 

Dcus.  Quis  sum  ego,  aut  quae  domus  patris  mei,  ul 

de  morte,  vel  vita  mea  Hajestas  regia  cogitet  ?  Et 

nunc  quia  tanti  habitus  sum,  ut  de  meo  esse  scire 

curetis,  sciatis  me  aliquantulum  convaluissc  (805), 

et,  ut    me  sentio  mortis  interim  ereptum  periculo, 

dcbilem  tamen,  et  debilem  valde.  De  caetero  scire 

nos  volo,  domioum  Robertum  (806),  germanum  ve- 

strum,  dignanter  nos  et  devote  satis  visltasse  in  in- 

firmiiate  nostra,  sed  et  sic  locuturo  in  auribus  no« 

stris ,  ut  gaudium   nobis  et  spem  de  se  meliorem 

reliquerit.   Diligite  eum:  quia  si  dictis  facta  com- 

pensct,  complacebit  vobis  in  illo  :  et,  si  dignum 

p  judicatis,  sciat  vobis  placere  quod  nostro  et  bono- 

^  rum    consiliis    de    caetero   acquietunim    promisit. 

Sigillum  non  erat  ad  manum  :  sed  qui  legit,  agno- 

scat  stilum,  quia  ipsedictavi  (807). 

EPISTOLA  CCCV  (808), 

AD  DOMINUlf  PAPAM  EUGBNIUM. 

Episcopum  Belvacensem  a  Romano  itinere  justis  ex 

causis  detentum,  Itaque  causam  ejus  Pontificis 

consilio  totam  committit, 

Filius  vesler  ille  Belvacensis  (809)  (quem  dicerem 

et  nostrum,  nisi  insolentiam  redoleret)  appellatus  ad 

vestram  prsesentiam  veniebat,  et  libens,  utpote  de 

nobio  Cisterciensi  diem  extremnm  pie  et  feliciter 
clausit.  Vide  Serarium  de  Rebus  Moguntinis  lib.  v, 
et  Baronium  ad  annum  1153.  Ad  eumdem  Henricum 


tiacum,  Henricum  depositum  tradit,  omnemque 
culpam  rejicil  in  Arnoldum  quemdam  episcopi  pro- 
ditorem ;  Dodechious  in  Appendice  ad  Marianum,  m 
Canonicos;  uterque  in  Legatos  pecunia  corruptos, 
suffecto  Arnaldo  Cancellario.  Otto  nibilominus  Fri- 
singensis,  de  Vila  Fridericl,  lib.  ii,  cap.  9,  qui 
prxsens  aderat,  juste  depositum  asserit.  c  Rex,  i 
inquit.  «  Proximam  Pentecosten  Wormatiae  ferians, 
Henricum  Moguntiae  sedis  archiepiscopum,  virum 
pro  defeusione  Ecclesiae  frequenter  correptum,  nec 
correctum,  per  eosdem  cardinales  deposuit,  »  elc. 
Videai  Lector  utri  assentiendum  sit,  scriptori  sup- 
\  ari,  an  oculato,  docto,  et  sincero.  Certe  quod  addit 
Conradus ,  brevi  post  tempore  ambos  camales 
morte  pudenda  interiisse,  erroris  arguitur,  cum  Otto 
ibidem  asserat  eos  diu  supervixissc,  et  Bernardum 
alia  lcgationc  ilidem  in  Germaoia  perfunctura  csse  sub 
Adriano  IV  in  comperto  sit.  Utut  sit,  Henricus  depo- 
situs  in  Saxoniam  accedens,  non  multo  post  in  coe- 


(803)  Forsan  Joannes,  Aletensis  seu  Sancti-Ma- 

clovii  episcopus  ex  monrcho  Ordinis  Cisterciensis, 
ad  quem  plures  epistolae  Petri  Cellensis,  lib.  i  epi- 
stolae  15  sequentes. 

'804)  Scripta  eodem  anno. 

805)  Vide  epistolam  307,  n.  2. 

.806)  Vide  epistolas  222,  224,  376. 

(807)  Id  est,  scripsi;  ut  ex  ipsis  verbis  inlelligi- 
tur  :  quo  sensu  eiiam  aliis  in  epistolis  hoc  verbum 
sumitur,  in  epistola  85,  n.  4,  et  in  epistolis  307, 
3t0.  Differt  umen  dicto  a  scribo  in  epistolis  89,  et 
90,  n.  1. 

(808)  Scripta  anno  Christi  1153. 

(809)  Henricus,  Ludovici  Junioris  germanus,  de 

3U0  epistola  278.  Gonfer  epistolam  307.  c  Nostrum  » 
icit  Bernardus,  itemque  in  epistola  sequente, 
a  frater  vestcr ;  »  nam  Henricus  monachus  Glarae- 
Vallensis  fuerat,  ut  in  Vitae  libro  iv,  n.  15.  Vide 
notas  ad  epistolam  307. 


507 


S.  BERNARDI  ABBATIS  aARiE.VALLENSIS  508 

,  et  do  vestro   paterao  favore  k  sam  requirerer,  qui  pro  me  respoadendi  facnltatem 
;titi  ego,  el-vix  eum  poiui  reli-      acciperem.  Non  conventus  judicalus  sum;  non  con- 


sua  justma  securus 
Don  dubius.  Sed  obstiti 
nere,  quippe  cupidum  vidcndi  faciem  vcstram. 
Quod  autem  retinere  volui,  cum  mulla}  occurrerent 
causae,  illud  praecipuum  fuil,  quod  de  vestra  dubita- 
vimus  voluntate.  Deinde  praeter  alias  incommodi- 
lates  non  paucas,  quae  obviare  viderenlur,  ipse  et 
frater  suus  Rex  non  ambulant  in  uno  spiritu,  et  non 
erat  satis  tutum  diu  absenlari  a  suis.  Nolo  a  me 
qu^eratis  cujus  sit  culpa  :  non  est  meum  inculpare 
quemquam.  Sufficit  niihi  excusare  episcopum.  Quid- 
quid  humililatis,  quidquid  obsequii  pro  sua  persona 
poluit,  vidimus  exhibentem,  !9SB  et  nihil  profi- 
eientem.  Scitote  lamen,  quidquid  timeat,  quidquid 
acciderc  debeat,   sine  mora  veniurum,  ubi   vobis 


B 


victus  condemnatus  sum. 

2.  Et  nunc  audite »  si  dignamini,  excusatio- 
nem  nostram,  et  si  forte  minime  sufficieniem 
vobis,  veram  tamen.  Voluisti  loco  veslri  sub- 
siitui  fratrem  Nicolaum ;  et  ego  memini,  non 
difiiieor.  Ita  convenit  vobis  pariter  et  mihi  :  fore 
credidi  propter  quod  locutus  sum.  Quod  ita  non  est 
factum,  neccssitas  fecit,  non  duplicilas.  Res  in  dis- 
cordiam  versa  est.  Quid  dico  in  discordiam  ?  Gon- 
cordia  magis  fuit.  Tam  concorditer  discordes  ab 
haec  nostra  conniventia  omnes  iovcnti  sunt,  ut  nec 
unus  quidem  monachus  sive  conversus,  praeter  duos 
aut  tres,  qui  vestrates  erant,  acquieverit  assentire. 


placilurum  cognoverit  Persona  ejus,  el  causa  ejus  ^  Tentavimus  nihilomiaus  tamen  in  multis  argumentis. 


in  manu  vestra.  Nec  enim  in  sibi  credito  ita  agit, 
vel  ita  conversatur,  ut  se  tali  indignum  putet  prsero- 
gativa.  Ilaque  pro  se  direxit  istum,  sciens  quod  ad 
patrem  dirigeret.  Scire  placet  qnid  injunctum  sit 
ei  ?  Nihil  ex  injuncto  agere,  sed  totum  committcre 
vestro  consilio,  de  quo  totus  pendet  ipse.  Nempe 
fiduciam  habet,  non  modo  judicari  causam  suam  a 
vobis,  sed  juvari,  sed  foveri,  scd  manuteneri.  Si 
placet  eam  committere  domino  Remensi  archiepi- 
scopo,  maturum  posse  sortiri  finem  Domino  auxi- 
liante  confidimus,  si  lamen  appeilandi  suffugium 
parti  utrique  subtrahatur. 

EPISTOLA  CCCVI  (810). 

DOIflNO  OSTIBNSI  (811)  PRO  BLBCTIONE  ABBATIS 
TUROLOI  OB  TRIBU^FONTIBUS. 

Purgat  se  adversus  calumniam   Hugonis  episcopi 

Ostiensis^  qui  promotionem  Turoldi  in  abbatem 

TriumrFontium  indigne  ferebat :  nam  alium  ipse, 

Nicolaum  scilicet,  designaverat,  Roberti  electio" 

nem  in  novi  monasterii  abbatem  excusat, 

1.  Vae  mnndo  a  scandalis  (Mattk,    xvni,  8).  Ego 

vos  scandalizo?  ego  vobis  scandalo  sum  ?  Quis  hoc 

^crederet  posse  contingere,  nisi  cui  nota  non  esset 

nostra   unanimitas,   nostra  mutua  charitas,  et  quo- 

modo  in  domo  Dei  ambulavimus  cum  concensu  ? 

Subita  et  dolenda   mihi  mutatio  !  Qui  me  portabat, 

nunc  parat  opprimere;  qui  me  defensabat,  nunc 


nunc  blandiendo,  nunc  terrendo  quomodo  res  effc- 
cum  sortiretur;  sed  ut  unanimiter  ita  et  pertinacitcr 
obsliterunt.  Possemus  vim  facere  :  sed  sic  mihi 
parcat  Deus  quomodo  parcendo  illi  omisimus,  ne 
homo  verecundus  et  pusillus  corde  (ut  nostis)  et 
fugitans  onus,  in  hoc  taoto  turbine  renianerel.  Nam 
praeter  ea  quae  extrinsecus  sunt,  quae  probasiis  et 
vos,  supra  vires  ejus  esse  omnia  vidcbautur.  Itaqae 
lollentes  eum  cum  snis  imposuimus  onu5,  quod  eo 
levius  ferrel,  quo  a  nostris  pariter  portaretur.  Est 
euim  locus  noviter  ordioalus  de  fratribus  nostris  et 
vicinior  nobis,  ut  possit  a  nobis  facilius  frequentari. 
De  abbatibus  ad  locum  pertinentibus,  quia  asscosum 
C  vestrum  non  tenebamns,  nihil  ausi,  fratrcm  Rober- 
tum,  quo  nemo  magis  idoneus  ad  manum  esse  tunc 
visus  est  dare  voluimus  :  cum  responsum  est  nobis 
fBH7  a  vestra  discretione  fuisse  prohibitum.  Quid 
plura  ?  Acceperunt  hominem  qui  vestrae,  sicut  acce- 
pimns,  displicet  Sanciitati. 

3.  Nec  laiet  causa.  luhonestum,  ut  aiunt,  publice 
prsedicatis,  ei  ob  turpiludinis  notam  e  priori  mona* 
sterio  trusum  (812),  cui  ante  praefuerat.  Potest  ita 
exstitisse  :  me,  quantum  recordari  valeo,  usque  ad 
hoc  tempus  non  audisse  hujuscemodi  verbum  de 
illo,  Deum  testor  et  angelos  ejus.  Sed  neque  ipsc 
archiepiscopus  (813),  cum  eum  amovere  omnimodis 
niteretur,  lale  aliquid  vel  scripto,  vel  nuntio  nobis 


lerret  minis,  blasphemiis  impetit,  arguit   praevari-  g  aliquando  significavit.  Egone  turpitudinis  assentator 
cationis  1  Protoplasti  super  gnvi  et  singulari  peccato      \aL  fautorl  forem  aut  inhonesti  ?  Si  ita  de  me  senti- 


confessionem  requisiti  sunt  {Gen,  iii)  :  Ninivitae 
ad  poenitentiam  exspeciali  sunt  {Jon.  iii)  :  Sodo- 
mitae  non  de  auditu,  sed  oftagis  de  visu  puniti  sunt 
(Gen.  XIX)  :  Mecum  eo  differentius,  quo  comtempti- 
bilius  actum  est.  Non  sum  repuUtus  qui  ponerer  ad 
rationem,  qui  invitarer  ad  satisfactionemy  qui  cau- 

(810)  Scripta  anno  Christill51. 

(811)  Scilicet  Hugoni,  antea  Trium«Fontium  in 
Campania  Galliae  provincia  abbati,  ex  epistolis  213 
ct  274.  Uode  etiam  cardinalis  prsecipuam  ejus  lot 
curam  gerebat. 

(812)  Id  est  ex   Pontancnsi  in   Anglia,  cui  post 
Mauricium  Toroldus  seu  Turoldus  a  duobus  aiinis 
praefuit,  multa  pro  potestate  agens,  c|uaedam  etiam 
contra  consilium  et  voluntatem  archiepiscopi  veue^ 
rabilia  presumens.  Unde  etitmorta  ioter  eos  simul- 


tis,  videte  ne  vestram  quoque  Excellentiam  pariter 
involvat  hoc  nubilum  :  quippe  qui  cum  ejusmodi 
tam  notam  omnibus  familiaritatem  atque  amicitian^ 
semel  inium,  tanto  studio  hucusque  fovistis.  Et  de 
archiepiscopo  quid  dicitis?  quid  sentitis?  An  et  ipse 

tate,  de  manflato  sancti  patris  Bernardi  reaignato 
officio  Rievallem  reversus,  ex  quo  assumptus  fue- 
rat,  »  teste  Serlone  in  Historia  Pontanensi,  Mona- 
stici  Anglicani  tomo  I,  pa^.  748.  ,    w    j    . 

(813)  Eboracensis,  nonune  Henricus  de  Murdacn, 
et  ipse  Anglus,  et  monachus  antea  Clarae-Vallensis , 
ad  quem  epistola  106  ,  qui  el  ipse  fuerat  abbas  Fon- 
Unensis,  tum  ex  hac  episiola,  tum  ex  nolis  ad  epi- 
stolam  quae  nunc  est  321. 


509 


BPISTOLiE. 


510 


quem  talcm  scirct  (nec  eoim  poterat  nesdre,  cum  j|  promptn  est  vobis  insipientiam  meam  corrigere; 


nolus  essct  ex  longo)  prior  promoveret  ct  in  loco 
cui  ipse  praefuerat  ?  Minime  ego  vel  tenuiter  suspicer 
iilud  de  tali  viro,  et  tanto  amalore  honeslatis.  E^ 
quidem  qui  promovit  ipse  et  amovit ;  non  negavenm  : 
qua  ratione  hoc  fccerit  viderit  ipse.  Nam  mulus 
displicuisse  faclum  cognoscitur,  nempe  nec  ratio- 
nem,  nec  ordincm,  nec  consuetudincm  in  ejus  amo- 
tione  cerneuiibus.  Tantum  archiepiscopussicvoluit; 
et  ne  contristaremus  eum,  nostro  hortaiu  iste  in 
pace  cessit,  et  dedit  locum  irse. 

4.  Unum  dico  :  ex  quo  ad  nos  intravit  (814) 
(sicut  testimonium  habet  ab  omnibus),  nihil  in  eo 
quod  proinotioni  huic  obviaret  compertum  est.  Sine 
querela  conversalus  est.  Adhuc  non  deest  homini  g 
litteralura  congrueos,  non  doclrioa,  non  affabilitas, 
non  graiia  in  vultu  et  sermone.  Sed  suspecta  est 
vobis  brevitas  tcmporis  quod  nobiscum  fuit  :  fateor 
ct  mihi.  Fortassis  bene  faciet  :  fortasis  malc.  Vc- 
rcor  omnia  opera  mea,  et  quod  operor  non  intelligo. 
Unde  certus  non  sum  certum  vos  facere  mioime 
possum.  Factum  est ;  ct  quod  factum  est,  non  potest 
non  tieri.  Si  prophdta  fuisscm,  non  profecto  fecissem 
unde  amicum  offcnderem,  sanctum  turbarem,  episco- 
pum  scaadaiizarem.  Quid  vuUis  ut  faciam  ?  sic  fa- 
ctum  est  tali  nccessitatc,  taUque  ordine. 

5.  Haec  excusatio  mea.  Si  sufficit  toUatur  de  me- 
dio  scandalum  :  si  minus,  ego  judicium  portem^ 
quod  ct  quale  decrevcritis.  Nam  si  qaod  sedificavi, 


aut,  si  hoc  dlgnius  judicatis,  etiam  et  punire.  Dico 
tamen,  si  pie,  si  christianc  mecum  agitnr,  corripiet 
me  justus  in  misericordia  et  increpabit  me,non  in  ira 
apud  alios  diffamabil.  Habetis  formam  meam  hic, 
nlsi  ct  hoc  indignamini  praesentibus  litteris.  N«3mpe 
comperta  per  alios,  et  non  per  vos  veslra  indigna- 
tione,  cautum  habui  non  rependere  vicem  :  sed 
mox  vobis  de  vobis  per  prsescntia  scripia  conqueri. 
De  caBtero  benedictus  Dcus,  qui  et  hoe  quod  dederat, 
et  do  quo  milii  forte  immoderatius  blandiebar,  8ola« 
tium,  ante  exitum  tulit :  vestram  sciiicet  et  domini 
mei  gratiam  (815),  ut  vel  proprio  experimento  di« 
scam,  non  ponere  spem  meam  in  homine. 
»««  EPISTOLA   CCCVII  (816). 

AD    EUMDEll. 

Belvacensem  episcopum  contra  sinistros  rumores 
tuetur*  Valetudinemsuam  extreme  afflictamindi' 
cat :  et  quid  archiepiscopo  Lugdunensi  acciderit. 

i.  Festinc  ista  dicio,  et  ob  hoc  minus  festive  : 

siquidem  viator  transire  festinans  urget.  Res  mira, 

sed  magis  laeta.  Frater  G.   Fulcherias   cum  litteris 

domini  mei  pariter  et  vestris,  simulque  praesentium 

lator  peregrinus,  uno  pene  momento  adfuerunt.Deo 

ita  sine  dubio  providente,  ut  haberem  per  quem 

festinantcr  rescriberem  :  quod  ulique  cupienti  mihi 

non  poterat  satis  esse  festinum.  Inde  est  quod  hsec 

in  infirmitate  mea  ipse  dictavi,  quod  non  esset  tunc 

alter  ad  manum.  De  domino  Bclvacensi  (817)  quod 


tam  cito  itcrum  destruam,  grave;  nisi  forte  causa  Q  primum  posuitis,  primum  ita  respondeo.  Sui  juris 


convcniens  supervenit  :  quod  fortasse  processu 
temporisacciderepotcst.  Si  vullis  vos  amovere  eum, 
poteslatcm  habelis.  Non  obsisto,  non  me  oppono 
torrenti.  Inique  non  egi.  Si  insipicnter  videor,  in 

(814)  E/o  rclicia  Rievalle  accesserat  ad  Claram- 
Vallem.  Quod  subditur  de  ejus  litieralura,  probat 
Scrlo  his  vcrbis :  <  Homo  in  Scripturis  saeris  iion 
mediocriicr  cruditus,  el  in  liberalibus  artibus  suffi- 
cienler  edodus.  » 

(815)  Neihpe  Eugenii.  Ita  Innocentii  II  offensam 
incurrerat  Bernardus  vera  dicens,  ex  epistola  218  ; 
adeo  summoruni  hominum  gratiam  retinere  difticile 
est,  quantumvis  bene  mcritis,  citra  dispendium 
verilaiis  I 

(816)  Scripta  anno  Chrisli  1153. 


est  :  jam  non  est  in  mea  potestate,  sed  in  civitate 
vita  cjus  et  conversatio.  Si  secus  quam  debet,  vel 
decet  ioterdum  agit,  dolere  possum ;  sed  emendare 
prout  volo  non    valco.  Verumtamen   quod  vobis 

invitus  primo  episcopatum  susceperit,  ostendit 
scriptis  ad  diversos  cpistolis  mff  et  ipsi  Bernardo 
praematura  promotio  non  est  visa  carere  scrupulo, 
ut  proinde  Petrum  abbatem  Clnniacensem  consulen- 
dum  putavcrit,  uti  videre  est  apud  eumdem,  libri  v 
epistola  8,  quam  vide.  Ipsius  Henrici  epistolam 
Sugcrio  abbati  Sancli-Dionysii  scriptam,  vide  in 
Gallia  Chrialiana  in  episcopis  Belvacensibus.  Alte- 
ram  ad  dictum  abbatem  Cluniacensem  hic  tibi  exhi- 
bendam  duximus,  vel  quod  suspicemur  ab  ipso 
Bernardo  dictatam,  vel  cerie  ad  imitationem  Ber- 


(817)  Henricus,  Ludovici  Crassi  filius,  et  Lndovici  D  nardi  compositam.  Prius  enim  non  improbabile, 
Junioris  regis  Galliarum  frater,  episcopus  Bclvacen-  cum  non  fuerit  Bemardo  insolens,  aHorum,  etiam 
sis,  male,  uli  liinc  apparet,  apua  Pontificem  adiit. 
Unde  respondct  Bernardus,  se  de  ejus  erratis,  si 
quae  sint,  dolcre  posse  ;  emendare,  prout  vcHt,  non 
valere  :  mallctque  Bemardus  ipsum  potius  Ponti- 
ficem  has  ejus  corngendi  partes  sibi  sumpsisse,  et 
fraterne  eum  monere  super  his,  quae  de  eo  audive- 
rat.  Porro  de  repentina,  sed  a  Bernardo  praevisa, 
ejus  ad  religiosum  statum  convcrsione,  lege  Vitam 
S.  Bernardi,  lib.  iv,  cap.  3,  quam  nos  secuti  Baro- 
nium,  in  Chronologia  ad  aonum  1149  retulimus, 
cum  eo  anno  factum  episcopum  Belvacensem  vi- 
dealur  certior  temporis  nota  convincere,  uti  Jaco- 
bus  Sirmundus  ad  Epistolas  Petri  Cellensis  ex  Sup- 
plemcnto  Sigcberli  notat,  lib.  i,  epist  24.  Sed  lon- 
gius  a  vero  recedit  notatio  initi  episcopatus  Belva- 
censis  ab  Henriquez  in  Monolo^io  ex  Joanne  Chenu 
rclala  ad  aunum  1161.  Dcnique  ad  Remensem 
cathcdram  cvcctus  est  anno  1163.   Cseterum  qaam 


episcoporum,  nomine  dare  litieras  :  quarum  plures 
habemus  inter  editas.  Si  id  minus,  alterum  res 
ipsa  convincet.  Confer  initium  cum  epistola  236 
ad  cardinales  de  electione  Eugenii  pontificis.  Con- 
fer  sequentia  cum  epistola  16,  ubi  eadem  verbo 
tenus. 

Inter  patres  reverendissimo,  et  inter  amicos  cka- 
rissimo  domino  Petro  abbati  Cluniacensium  frater 
HEaicus,  sive  jubentCt  sive  jpermittente  Deo,  Bel 
mcensis  electus^seipsum,  etsi  quid  ampliuspotest. 

Parcat  vobis  omnipotens  Deus,  quid  est  quod  fe- 
cistis  ?  Sepultum  hominem  revocastis  ad  homines^ 
et  consilio  vestro,  cui  nimium  creditum  est,  expo- 
situs  sum,et  repositus  in  terribile  curarum  pelagus: 
ut  me  iterum  honoris  altitudo  reiorbeat.  Nescivi, 
anima  mea  conturbavit  me,  propter  quadrigas  Ami" 
nadaby  quas  suscepi  requendas  :  re§i^  nan  regere 


491 


S.  BERNARDI  ARBATIS  CLARiE-VALLtJSSIS 


4^2 


bonum  esi  iit  vestra  auctoritalc  firmclur.  Similiter  a  tenderunt,  videnles  quse  nemo  adhuc  videre  alius 


€t  pro  decanis  Sucssionensi  ct  Cameracensi  ro- 
gamus,  ut  dignae  preces  corum  exaudianlur.  Pert- 
clinati  sumus  ia  falsis  fratribus,  et  multse  lit- 
lerae  falsatse  sub  falsato  sigillo  nostro  in  ma- 
nus  muUorum  exierunt  :  et,  quod  magis  vercor, 
etiam  usque  ad  vos  dicitur  falsitas  pervolasse 
(765).  Hac  necessitate  abjecto  illo,  novello  quod 
cernitis  de  novo  utimur,  continente  et  imaginem 
nostram,  ct  nomen  (776).  Figuram  aliam  tanquam 
ex  noslra  parte  jam  non  recipiatis,  nisi  forte  pro 
episcopo  Clari-Montis,  cui  sub  nltero  sigillo  litteras 
dcdi,  cum  necdum  istud  haberem. 

EPISTOLA  CCLXXXV. 


potuit?  Suspecla,  fateor,  raihi  horum  delalio  esl. 
Magis  aulem  incredibilem  reddil  unus  illorum,  no- 
mine  Raymundus,  qui  ut  aiunt,  capul  e«t  hnjus 
altentalae  maliliae;  homo,  ut  comperi,  97S  palam 
loquax,  clam  susurro;  anxie  ambitiosus,  aduiatorie 
blandus;  totos  compositus  ad  fallendum,  ad  pertur- 
bandum  non  minus.  Nolavi  sub  pelle  ovina  lopum, 
ac  cerlis  designavi  indiciis,  quo  jam  aut  mordere  non 
audeat,  aut  nocere  non  valeat. 

EPISTOLA  CCLXXXVI  (769). 

AD  EUMDEM,  PRO  EODEll. 

Si    susurrationes    et  subreptiones    praevaluerint 


adversus  abbatem  Sancti-Dionysii,  mundus  ego  suro 
ADKOiiDEii,PaooDONBABBATE8ANCTi-moNT8ii(767).B»  sanguinc  ejus,  qui  scripsi  iD  alia  vice  adversas 
Abbatem  Sancti-Dionysii  Odonem  commendat,  et  ^ '"^^'^''f^;-    Vcn.n.Umen     quam     accusationen. 

•     ^  ..  .„..„.•„_.. afferuut  adversus  hommem  illum I  An  quod  non  in- 

veniunt  quod  accusent?  Et  quomodo  si  rccte  isti 

eum  accusant,   excusatur  a   vicinis  omnibus  qui 

recto  sunt  corde?  Accusatur  quod  debita  multa 

feccrii,  implgnoraverit  terras,    dilapidaverit  bona. 

Quasi  haec  vel  necessariis,  vel  jusiis  ex  causis  non 

potuerint  contigisse.  Mardavit  nobis  de  his  universis 

conventus  illius  ecclosiae,  et  per  fidelem  personam 

testatus  est  aliter,  quam  vobis  dicta  sunt,  se  ba- 

bere.  VerumUmen  inquiratur;  nam  ceriius  de   his 

oculus,  quam  juramentum  fidem  faciet :  et  si  in- 

venta  fuerint  quemadmodum  isti  malitiose  compo- 

Dunt,  quoquo  modo  acciderint,  abbas  non  excuse- 


adversus  suspectas  aliorum  crtmtnationesj  ex 

invidia  et  ambitione  natas,  tueiur. 

1.  Pro  ecclesia  Sancli-Dionysii,  ct  pro  persona 
Odonis  abbatis,  etsi  nemo  alius  scriberet,  ego  scri- 
bere  non  dubitarem.  Causa  bona  est,  et  neutra  ex 
parte  nutans  :  ecclesia  nobilis,  et  abbas  boni  testi- 
monii  est.  Illad  orbi,  hoc  nobis,  qui  vicini  sumus, 
notissimum  est.  Ad  hsec  et  is,  et  illa  specialis  res 
vestra  est.  Pro  his  omnibus  vel  solus,  ut  dixi,  si 
opus  sit,  scribere  non  confundor.  Nunc  vero  tales 
mecum  scribunt,  quibus  minime  decredetur,  etiam 
me  non  scribente.  Ipsi  sunt,  quorum  manus  satis  su- 
pcrque  tractaverunt  de  verbo  boc.  Ecce  hi  sciunt 


quid  fecerit  abbas;  et  quod  sciunt,  loquuntur.  Se- Q  tur.    Si  non    fuerint,  delatores  nihil  de  falsitate 


cure  prodeunt  porreclse  a  nobis  preces  pro  eo,  tam 
indubitalis  fultae  testimoniis.  Sccurus  vestram  solici- 
tudinem  pro  vestra  ipsius  proprietate  sollicito  et  com- 
pello,  nempe  invasa  nequiter,  vexata  atrociter.  Rogo, 
obsecro,  levale  manum,  extendiie  brachium,  opponite 
scutum.  Gladius  Petri  defendat  patrimonium  Petri. 
2.  Frustra   quidam  insurrexerunt  in   hominem, 
qaem  fama  publica  satis  excusat,  imo  celebris  com- 
mendat  opinio.  Boni  videlicet  filii,  qui  patris  vere- 
eunda  tam  curiose  scmtati  sunt,  nescio  quse  mcom- 
perta  omnibos  crimina  somniantes  (768).  Stupent 
qui  audtunt  ad  subitam  et  inopinatam  criminatio- 
nem.  Erubescunt,    quia    nunquam    diclus  faerat 
sermo  hujuscemodi  de  Odone.  Sancti-Dionysii  abbas  i 
nequaquam   sub  modio  latet.  Super  candelabrum 
stat  :  ut,  etsi  velit,  non  possit  dissimulare  quod  est. 
Et  lumen  ejus,  ut  fumus  ejus,  ab  omnibus  videatur 
necesse  est.  Numquid  isti  lynoeos  in  eum  oculos  in- 

(765)  Vide  epistolam  298. 

(766)  Hinc  patet  non  verom  esse  quod  ait  Guil- 
lelmus  abbas  Cisterciensis,  in  epistola  hic  edita  ad 
Theobaldum  Campaniae  comitem,  nempe  falsum  esse 
aigillum  abbatis  de  Buzeio^  in  quo  nomen  abbatis 
impressum  erat,  asserens  in  diiUo  sigillo  Ordinis 
proprium  nomen  abbatis  unquam  impressum  fuisse. 
Gerte  in  charta  Bernardi  ipsius  pro  composilione 
lilis  inter  monastcria  Sancise  Genovelse  et  Sancii 
Victoris,  appensum  est  Bemardi  sigilium  cum  ejus 
nomine  et  cffigie,  Iibrum  dextra,  pedum  sinistra  te- 
nentc.  *-  Vide  notitiam  de  sigilio  S.  Bernardi,  infra, 
Ojierumejus  tomo  ultimo,  po>t  Vitam  et  Acta.  Edit. 


lucrentur.  Insimulant  eum  de  morte  hominis  :  st  se 
purgare  non  potest,  rooriatur.  Quanquam  quis  non 
videat  nec  verisimilc  esse,  ut  quem  paulo  ante  de 
roorte  eripuerat,  in  mortem  tradiderit?  Qua  fronte 
hsec  audent  insusurrare  vobis,  qai  viderunt  et  cogno- 
vemnt  zelum  abbatis  in  liberaiione  illomm,   qui 
prius  homicidium  perpetraverant,  ei  in  uliione  eo* 
mm,  qui  sanguinem  proximi  ulti  erant  I  Postremo 
si  bene  nossetis  istos,  possel  profeclo  sufficere  ad 
decredendum  quidquid  non  accipitis  nisi  per  eos. 
Adsit  Deus  sanciae  menti  vestrae,  ne  quid  illi  lingua 
dolosa  adversus  innocentiam  subripere  possit. 
EPISTOLA  CCLXXXVU  (770). 

.  DOHINO  OSTIENSI  (771),  PRO  EODBM  ABBATB. 

Dominus  abbas  Sancti-Dionysii  accusatur  ab  ini- 
quis  omnibus  :  sed  a  bonis  hominibus,  qui  in  ecclesia 
et  in  circuitn  ejus  sunt,  excusatur.  Pro  quo  tanto  af- 
fectuosius  rogamus  Gharitatem  veslram,  quanto  me- 

(767)  Scripta  circa  annum  1153.  —  Odo  ex  mo- 
nacbo  Sancti-Dionysii  prope  Parisios  abbas  Sanoti- 
Goroelii  apad  Compendium,  dein  Sagerio  abbati 
Dionysiano  suffectus  anno  H61.  De  ejus  ordioatione 
et  laudibus  vide  Sugerianas  epistolas  156  et  se* 
qaentes;  maxime  epistolam  162,  quae  est  Baldaini 
episcopi  Noviomensis,  qni  Odonem  «  vimm  reli- 
giosum  et  strenaum,  i  catholice  electum,  et  a  se 
benedictum  didt  Eugenio  scribens. 

(768)  Vide  epistolas  Bequentes. 

(769)  Scripta  aniio  Christi  1153. 
(770;  Scripu  eodem  aono. 

(771)  Scil.  Uugooi.  V.ep.  »88,874,  ««0,999, 803. 


13 


EPlSTOLiE. 


5t4 


miliutarus  Domino  exercituam.  Frater  Rolandus, 
filius  noster,  apostolicae  largitalis  litteras  defcrt. 
Ipsum,  fratres  nostros  vobiscum  degeoteSy  et  me 
ipsum  commendatos  habete. 

EPISTOLA  CCaX  (824). 

AD  BUGBNIUM  PONTIFIGEM. 

iMudat  Sugerium  abbatem,  ejusquelegatos  Pontifid 

commendat. 

Amantissimo  patri  ei  domino  Eugenio,  Dei  gratia 
sommo  Pontifici,  frater  Bbrna&ous  Clarae-Yallensis 
Yocatus  abbas,  modicum  id  quod  est. 

Si  quod  magnse  domus  magni  Regis  vas  in  honore 
habetur  apud  nostram  Ecclesiam  Gallicanam,  si  qais 
ut  David  fidelis  ad  iraperium  Domini  ingrediens  et 
990  egrediens  (/  Reg,  xxii,  14),  meo  judicio  ipse 
est  venerabilis  abbas  Sancti-Dionysii.  Novi  siquidem 
virum,  quod  et  in  temporaiibus  fidelis  et  prudens, 
et  in  ftpiritualibus  fervens  et  hnmilis ;  et  in  utrisque 
(quod  est  difflcilimum)  sine  reprehensione  versetur. 
Apud  Csesarem  est  tanquam  anos  de  coria  Romana, 
apud  Deum  tanquam  unus  de  curia  coeli.  Petimus 
et  obsecramus,  benigne  a  vobis  suscipi  nuntios  tanti 
viri;  et,  sicut  vos  decet  et  ipse  omnino  dignus  est, 
rescribi  ei  verba  bona  et  amicabilia,  plena  familia- 
ritatis  et  dilectionis,  pleoa  favoris  et  gratiae  :  siqai 
dem  specialius  diligere  et  honorare  personam  ejas, 
cst  houorificare  mimsterium  vestram. 


EPISTOLA  CCCX. 

A  AD  ARNOLDUM    CARNOTENSEM    ABBATEM  BONiSVALUS 

(825). 

Bernardus  in  extremis  positus  hanc  amico  episto- 

lam  ultimam  scripsit. 

Sascepimus  charitatem  vestram  in  charitate,  et 

non  in  voluptate.  Quse  enim  voluptas,  ubi  totum  sibi 

vindicat  amaritudo  ?  nisi  quod  solum  nihil  comedere 

utcunque  delactabile  esi.  Somnus  recessit  a  me,  ne 

vel  beneficio  sopiti  sensus  dolor  unquam  recedat. 

Defectus  slomachi  fere  totum  quod  patior  est.  Fre- 

quentcr  et  in  die,  et  in  nocte  exigit  confortari  mo- 

dico  admodum  qualieunque  liquore  :  nam  ad  soli- 

dum  omne  inexorabiliter  indignatur.  Hoc  parum 

oquod  dignatur  admittere,  non  sine  gravi  molestia 
sumit :  sed  timct  graviorem,  si  se  vacuum  omnino 
dimiserit.  Quod  si  plusculum  quid  interdum  admit- 
tere  acquiescat,  id  gravissimum.  Pedes  et  crura  in- 
tumuemnty  quemadmodum  hydropicis  contingere 
solet.  Et  in  his  omnibus,  ne  quid  lateat  amicum  de 
statu  amici  sollicitum,  secundum  interiorcm  homi* 
nem  (ut  minus  sapiens  dico)  spiritus  promptus  est 
in  carne  infirma.  Orate  Salvatorem,  qui  non  vuit 
mortem   peccatoris,   ut  tempestivum   jam   exitum 

|i  non  dififerat,  sed  custodiat.  Gurate  munire  votis  cal- 
caneam  nudum  meritis  :  ut  is  qui  insidiatnr,  inve- 
nire  non  possit  unde  figat  deutem  et  vuluus  infligat. 
Uaec  ipse  dictavi,  sic  me  habens,  ut  per  notam  vobis 
manum  agnoscatis  affectum.  Yerumtamen  rescri- 
psisse,  quam  scripsisse  maluerim. 


ADMONITIO. 

Haclenus  prima  sancti  Bernardiepistolarum  collectiOj  qua:  ipsiustemporeadejusdicipulis  facta  est  ut 
inPrcefationediximus.  Harum  epistotarum  ordinem,  adeo  anttquumet  receptum,  mutarefutt  religio.  Se 
quentes  veroy qux  in prioribus eUitis  confuse  ettemere,nullahabitatemporisratione^  adjecta  sunt^ in  ordi^ 
nemredigerevisumestoperaspretium,  admarginemapponendovulgatum  ordinem,  quemunaquasque  earum- 
dem  epistolarum  antea  obtinebat,  Verumquas  huiceaitioni  jamprimum  accesserunt,  singulas  mwM  no- 
mine  ad  calcempagina^  distinximus.  His  omnibus  succedet  appendix,  qua:  Bemardi  epistolas  dubias,  char- 
tas  et  inslrumenta  ejus  nomine  confecta^  ad  haic  Utteras  ad  eum  vel  pro  eo  scriptas  complectetur,  cum 
alius  nonnuUis  qum  ad  iUustrandas  ejus  epistolas  conducere  visa  sunt. 

Bbbnabdus  de  Glara-Valle,  in  domo  Dei  qnemad- 
modum  oportet  conversari. 

1.  Quod  cfHSCopi  quserunt,  Christus,  quantum 
credimos,  aequirit ;  et  ipsorum  negotium,  Dei  est 
causa.  Qui  ergo  Dei  est,  jungatar  eis :  si  qois  renait, 
audiat  a  Domino,  Qtii  non  est  mecum^  contra  me  est 
(Matth.  XII,  30).  Imo  vero  aut  acquiescat  Apostolo 

nensis,  sed  Yiennensis  Ordinis  Cisterciensis.  Altc- 
rum  vero  Arnoldnm  appellant,  Boose-Vallis  Garno- 
tensis  (quae  est  monachorum  Benedictinorum)  abba- 
tem,  ad  quem  haec  euistola  scripta  fuerit.  Sed  taai- 
torum  virorum  pace  dixerim,  ooum  et  eumdem  esse. 
Nam  quod  perlinet  ad  nominis  diversitatem,  auctor 
libri  secundi  Vitse  S.  Bernardi  in  pervetusto  coUice 
manuscripto  Corbeiensi  scribitur  Ernaldus,  ^uo 
nomine  noster  Arnoidus  abbas  Gamoiensis  ab  Ar- 
nulfo  episcopo  Lexoviensi  in  iis,  quas  ad  eam  scri- 
psity  epistoiis  indigitatur.  Sed  missa  nominis  contro- 


EPISTOLA  CCCXI(8S6). 

AD  HAUfBBlCUM  GANCBLLABIUM. 

JEmulos  quosdampiis  aliorum  conatibus  adversanr  n 
tes  acriter  perstringit :  Haimericum    vero  ad 
sedulam  boni  publici  curam^  oblata  occasiane, 
exstimulat. 
Viro  iilustri  domino  Haimbbigo,  sanctae  Roman» 

Sedis  cancellario,  Uuoo  Pontiniacensis  abbas,   et 

(824)  Usec  epistola,  quse  in  regia  editione  ordine 
361  exstat,  inter  Sugerianas  pmna  refertur  apud 
Chesnium,  ubi  Eugeiiii  responsum  subjieitur.  Gonfer 
epistolam  ibidem  septimam. 

(825)  ScripU  anno  1153.  Scriptores  recentiores, 
nimirum  Uorstius,  Garoius  de  Visch,  atque  aactos 
Vitse  Cailicae  S.  Bernardi,  contra  Trithemii,  Bellar- 
miui,  aliorumque  sententiam,  Arnoldum  hunc  die 
stinctum  volunt  ab  auctore  iibri  secundi  Vita;  S.  Ber- 
nardi,  quem  auctorem  vocant  Bernardum,  eomque 
abbaiem  Bone^Vallis,  non  Pictaviensis   aut  Ruti- 


(826)  Altas  episiola  313  :  qoe  veroanteaSii  arat»  Dunc  374.  ScripU  cincam  annnm  ii25. 


515 


S.  BKRNARDI  ABBATIS  GLARitl-VALLENSIS 


516 


dicenli,  Spiriium nolite exstinguere (I  Thess.  v.  \9), 
aul  cerle  audiat  cum  Jndseis,  Vos  semper  spiriiui  san^ 
cio  resisiitis  {Aci.  vii,  51) ;  et  a  propheta,  Vce  qui  di- 
ciis  !99f  bonum  malum,  et  malum  bonum  {Isai,  v, 
20) :  qui  lastaniur  cum  male  fecerinif  et  exsultant 
tn  rebus  pessimis  {Prov.  ii,  14).  Non  polerunt  simul 
et  ia  optimis  exsultare,  nec  ex  uno  pariter  simul  ore 
laudabitur,  et  justus  de  juslitia  sua,  et  peccator  in  de- 
sideriis  animae  suae.  Altamen  quid  mirum,  si  bonum 
quod  bonis  est  odor  vitse,  contrarium  contrariis  opc- 
retur ;  quando  ipse  fons  et  origo  boni  natus  cst  in 
ruinam  et  resurrcctionem  multorum,  et  in  signam 
cui  hodieque  contradicitur?  {Luc.  u,  34.)Etiam  nunc 
quampluribus  invenitur  Salvator  lapis  esse  offensio- 
nis,  et  petra  scandali  {Isai.  vui,  14) :  cum  tamen  non 
desinty  qui  cordc  alacri  dicant,  Ipse  esi  pax  nosira^ 
gui  fecit  uiraque  unum  {Ephes,  ii,14).  Porro  cui  pax 
generat  scandalum,  in  quo  pacabitur  ?  cui  ipsa  salus 
damnatio  est,  in  quo  salvabitur  ?  Scriptum  est,  GlO' 
ria  ei  diviiite  in  domo  ejus ;  haud  dubium  quin  ho- 
minis  justi.  Quam  autem  gloriam,  quasve  dicat  di- 
vitias,  subinde  ostendit :  Jusiitia,  inquit,  ejus  manei 
in  sceculum  sxculi  {PsaL  cxi,  3).  Et  revera  nulla 
talis  gloria,  nullae  tantee  divitiae,  quanta  juslitia  in 
domo  conscientiae  justi.  Sed  quid  perdit  injustus  ? 
Si  Paulus  gloriatur  de  sui  cordis  divitiis,  Gloria^ 
inquiens,  nosira  hcec  esi^  iesiimonium  conscieniias 
nosirce  (II  Cor.  i,  12) :  quisnam  inde  gravatur? 

versia,  certum  est  librum  secundum  Yitae  S.  Ber* 

nardi  scriptum  esse  Godefrido  a<ihuc  Lingouensi 

episcopo.  ita  enim  Ipgitur  cap.  5,  n.  29  :  <  (fodefn- 

dus  Prior  ejusdem  loci,  propinquus  ejus  in  carne  et 

spiritu...  qui  postca   in  ecclesia  Lingonensi   factus 

episcopus...   usque  hodie  ingrediens  et   egrediens 

laudabiliter  pcrseverat.  »  Scripius  est  igitur  ante 

annum  1161,  quo  Godefridus  dimisso  episcopatu 

f  ClaranHVallem  reversus  est  ad  amplexum  swe 

Rachelis,  »  ut  refert  Ghronicon  Clarse-yallense,  ubi 

mortuus  perhibetur  anno  1164,  sexto  Idus  Novem- 

bris.  Atqui  a   fimdatione  Bonse-Yallis  Yiennensis 

anno  1117,  usque  ad  annum  1180,  nullas  abbas  in 

ea  Bernardi  nomcn  sortitus  est.  Primus  enim  prse- 

fiiit  S.  Joannes  ab  anno  1118  ad  annum  1138,  qui 

in  episcopum  Yaleniinum  assumptus,  locum  cessit 

Gozevino  secundo  abbati.  Hic  Rainaldo  Cistcrcii  ab- 

bati  suftectus  anno  1151  Pelrum  habuit  in  Bona- 

Yalle  successorem  :  Petrus  vero  anno  1171  beatum 

Hugonem,  antea  Liancelli  abbatem,  qui  ad  annum 

1180,  cpo  decessisse  traditur  in  Menologio   Cis- 

terciensi,  Bonsei-Yaii  Yienoensi  prefuit.  Ubi  ergo 

Bemardus  Bonse-Yallis  Yiennensis  abbas,  qui  ante 

annum  1164  quo  denaius  est  Godefridus  Lingoncnsis, 

libnim  secnndum  viUe  S.  Bernardi  scripserit  ?  Hsec 

aatem  omnia  ex  Annalibus  Manrici  inductione  con- 

fttant.  Accedit  qnod  Yitae  Bemardinae  liber  secundus 

ab  homine  alterius  congregationis ,  quam  Cister- 

riensis,  conditus  est,  ut  ejus  Prsefationem  accurate 

expendenti  perspicuum  fiet.  Unus  igitur  atque  idem 

est  auctor  pnedicti  libri,  ei  S.  Bernardi  amicas  ille, 

ad  quem  morti  proximus  hanc  cpistolam  scripsit, 

nimirum  nosier  Arnoldus  seu  Eraaldus  Bonae-Vallis 

Carnotensis  abbaa,  de  c|uo  haec  monuit  vir  doctissi* 

mus  R.  P.  Bertrandus  Tissier,  qui  ea  qua  pollet  since- 

ritate  et  judieio,  cum  nostri  iU*noldi  opera  penes  se 

haberet  seiretque  non  posse  ea  Bibliotbee»  Patram 

CSisterciensum    accenseri,    ad    noslrum    Acherim 

transmisit  quaoi  bnmaBiiiime  ;  bee  inqiumt  de  iio* 


a  Tamen  Propheta  subjungit  :  Peccalor  videbit,  ei 
irascetur  {PsaL  cxi,  10).  Quanta  malitia!  Nunquid 
hae  divilise  terrenis  facultatibus  similes  sunt ,  ut 
ioslar  illarum,  etiam  istis,  in  quo  alter  abundat, 
alter  minuatur?  Quid  igitur  irasceris,  ubi  nil  per- 
dis  ?  imo  quid  invides  bonis  bona,  ct  illa  bona,  quae 
non  curas  tibi  vindicarc  ?  Sic  canis,  ut  vulgo  aiunt, 
defcndit  fenum  quod  non  comedit.  Sed  fremas  den- 
tibus  licet  et  tabescas,  non  tamen  poterit  quod  ex 
Deo  cst  omnino  dissolvi.  Et  velis,  nolis,  videbunl 
justi  et  Isetibuntur,  et  omnis  inquitas  oppilabit  os 
sunm. 

2.   Yerum  haec  illis  qui  possunt  esse  suspecti. 
Gseterum  vobis  hoc  dicimus  :  en  lucrum  praesto  est, 

g  parate  talentum.  Qaid  enim  facit  in  sudario,  qaod 
quandoque  cum  nsura  exigendum  est  ?  dum  tcmpus 
habemus,  cur  operari  negligimas  ?  Sane  etsi  vestro 
ex  officio  semper  in  promptu  sit  pietatis  incumbere 
lucris,  sed  maxime  in  prsesentiarum  maximus  san- 
ctae  avaritiae  patet  quaestus  :  tantum  vos  non  pigeat 
ipsam,  quam  ad  hoc  ipsum  accepistis,  dominicam 
in  medium  proferre  pecuniam.  Alioquin  sapientia 
abscondita  et  thesaurus  invisus,  quseutilitas  in  ulris- 
que  ?  (Eccli.  xx,  32.)  Denique  si  vere  vobis  non 
solum  officii,  verum,  ut  aiunt,  ct  studii  esi  operari 
bonum  ad  omnes ;  maxime  hoc  debetis  ad  dome* 
sticos  fidei.  Quod  quidem  licet  omnibusab  Apostolo 
promulgatum  sit  generale  mendaium  (Galai.  vi,  10), 

r  atro  Arnoldo  monnit  :  c  Scripsit  hic  auctor  li- 
brum  secundum  Yitae  S.  Bernardi,  item  Hexaemeron 
seu  tractatum  de  Opere  sex  dierum,  librum  de 
Cardinalibus  Chrisli  Operibus,  tractatum  de  Yerbis 
Domini  m  cruce.  Haec  tria  opuscula  Clarae-Yallen- 
sis  nobis  BibUotheca  suppeditavit.  Postea  autem  ter- 
tium  in  Bibliotbeca  Patrum  reperi  cum  aiio  brevi  de 
B.  Yirgine  eidem  subjuncto.  Porro  liber  dc  Car- 
dinalibus  Christi  Operibus  huic  in  prsedicla  Biblio- 
theca  Clarse-Yallensi  adscribiiur  in  duobus  manu- 
scriptis  exemplaribus  cam  hoc  titulo  :  Prologus 
domni  Brnaldi  abbatis  Bonae-Yallis  in  librum  de  Gar- 
dinalibas  Chrisli  Operibus,  qucm  scripsit  ad  Adria- 
num  papam,  scilicet  UI.  »  Ita  ille.  Eidem  in  Cister- 
ciensi  Bibliotheca  duo  alii  tractatus  tribuntur  : 
primus,  de  Septem  Donis  Spiriius  sancti,  cujus  hoc 
exordium,  «  Nemo  cum  haH^  capitula  viderit,  »  eic. ; 
secundus,  de  Corpore  et  saoguine  Domini,  ut  litte- 
^  ris  mihi  significavit  R.  P.  domnus  Jacobus  Lan- 
D  noyus,  qui  priorem  manu  propria  transcriptum  ad 
nos  direxit.  Quanquam  an  vere  ejus  sit  prior  iste 
liber,  nan  facile  dixerum  :  de  posteriori  quid  sta- 
mendum  sit,  cum  illum  non  viderim,  haud  liauet. 
Hsec  interim  de  nostro  Araoldo,  qui  obiisse  iridetur 
circa  annum  1154,  quo  Gaufridus  post  eam  vilam 
S.  Bernardi  prosequendam  suscepit.  Nam  ipse  Gau- 
fridas  libro  quarto  Yitae  8.  Beraardi  seu  secundo  a 
se  conBcripto,  cap.  4,  n.  25,  dieit  annum  tertium 
elapsum  esse  a  prima  Kskili  Damnorum  archiepiscopi 
profectione  in  Claram-Vallem  visitandi  Bernardi 
gratia,  quam  paulo  aut  S.  Bernardi  obitum  conti- 

flsse,  oempe  anno  1152,  coUigitur  ex  his  verbis 
xordii  Ctsterciensis,  dist.  3,  cap.  25  :  c  Haud  vcro 
multo  post  hoc  elapso  tempore,  i  (scilicet  post 
E^kili  in  Daniam  reditum)  c  tristissimus  rumor  au- 
res  ejus  perculit  de  dormitione  beati  Yiri  specialis 
amici  sui^  »  nempe  Bernardi.  Aroulfus  episcopus 
Lexoviensis  laudat  epistolas  Braaldi,  quai  omnei 
excidisao  »ammopere  dolcmui. 


517 


epistola:. 


518 


Id  tamen  spccialiter  a  vobis  loci  ipsius  Testri  atqne  a  nibns  indigni,  qoam  Tobis  inco(;:niti :  se    certe  eo 

.       .      .  ••  •        ••  •  •  .  __«•.„__        %T1_»    f^ •_     ■■      aMXk^t^a     aK<»<ik     i.»^—^tt  -_         •  1»  •        mr 


minislprii  privilegio  audacter  exposcimos.  Nisi  forte 
(qnod  minim';  sealimas)  magis  occupalis  locum, 
qaam  hoaorificalis  ministerium.  Siqaidem  cum  aul- 
Inm  fermc  6at  io  orbe  bonum,  quod  per  manus  quo- 
dammodo  Romaai  canceliarii  traasire  aon  habeat, 
ut  vel  vix  booum  judicetur,  quod  ejus  prius  aoa  fuerit 
examiaatum  judicio,  moaeratum  coasilio,  studio 
roboratum,  et  couRmatum  adjutorio  :  cui  jusiius 
erit  quam  ipsi  dcputaadum,  quidquid  justis  ia  ae- 
goiiis  vel  iafectum,  vel  miaus  perfeclum  fuerit  de- 
preheasum,  sicut  ct  seque  omae  quod  itiveaietur 
utiliter  atque  laudabiliter  coasummatum?  Proiode 
aut  felicissimum  merilo  dixerimus  homiaem,  qui 
ilium  locum  teael;  aut  certe  miserrimum,  quippe 
qui  uoiversi  sempcr  booi  aut  pariicipem  se  siae 


magis  non  lagraii,  quo  minus  digoi.  Verumtameu, 
dum  haec  faciiis,  facilis  quod  debetis,  quia  sapieo- 
tibus  et  iosipieatibas  debitorem  vos  esse  cognoscitis. 
Saac  illa  opioio,  cujus  odore  booo  vestrae  dignitaiis 
excellentiam  io  id  digoatioais  erga  pusillitatem 
aostram  dicitis  fuisse  permotam,  periculosa  quidem, 
sed  io  hac  parte  aon  mediocriter  officiosa  ,  quoaiam 
ex  hoc  prsecurreote  veolo  fructus  iile  peroptimus 
Dobis  el  gratissimus,  et  qui  nil  veulo  simile  habet, 
])roveait,  quod  ia  tanto  Dei  altissimi  sacerdote  prius 
suscipi  in  gratiam,  quam  in  notitiam  mcruerimus. 
De  adveotu  uostro,  cur  modo  ooo  veoerimua,  sive 
quaodo  veoire  disposuerimus,  vel  si  quae  suot  alia, 
quse  de  oobis  ioterim  Saoctitati  vestrse  sit  sciscitari, 
barum  lator  mooachus,  quem  ad  hoc  ipsum  prse- 


dubio  probabii,  aut  hoslem:  jureque  in  eum  tota,  B  mittere  ciiraYimus,  vobis  iideliler  de  omoibus  satis- 

i»ive  laus,   rive  viiuperaiio,  versabitur  pro  rerum      facere  poterit. 

exitibus,et  suorum  meritis  studiorum.  Beatus  autcm 

qui  dicere  poterit  Domioo:  Particeps  ego  sum  om' 

nium  timentium  te^  et  eustodientiummandatatua 

(PasL  cxviii,  63). 

3.  Sed  quid  agimus  ?  dum  rem  necessariam  vobis 
iotimare  satagimus,  peoe  obliti  sumus,  quam  occu- 
patis  auribus  ista  iogerimus.  Quaaquam  si  opus  sit 
et  fiduda,  nequaquam  forlassis  importuni  videbimur : 
si  tamen  1t9^  recordamini  non  nostra  merita,  sed 
vestra  munera,  quibus  apud  oostram  humilitatem 
digoaoter  satis  amicitiarum  fores  aoticipare  curastis 
(827).  Hoc  aimirum,  hoc  vestrse  digoatioois  ac 
devotionis  clarum  admodum  insigne  tenemus,  quod 


EPISTOLA  CCCXni  (830). 

AD  GAUFRIDUM  ABBATEM   SANCTJE-IIARLS    BBORACBN- 

SIS. 

Religiosos,  a  laxiore  ad  strictiorem  vivendi  modum 
transire  volentes,  non  impediendos;  etapostatas 
censendos^  quipost  transitum  resiliunt  ad  vitam 
priorem. 

Yiro  veoerabili  domiao  Gaufrido,  abbati  ecdesiae 
Sanctae-Mariae  Eboraceosis,  frater  Bbrnardus  abbaa 
dictus  Clarae-Vallis,  ia  Domino  salutem. 

i.  PlacuiiReverentiae  tuse  iitteras  parvltati  mese 
dirigere,  io  quibus  ue  de  rebus  dubiis  coasulerc 
voluisti.  Yerum  de  his  et  similibus  tanto  quid  cer- 
tum  respondere  pertimescimus,  quanto  minus  diviooe 


tantillos    Unws    tantisquc    inlenlus  non   dici-nns  g  ,^,^^,i,  ^^^    ,^^4^^^    ^^^  ^^^  ^^ 

mnnerandos,  sed  vel  essc  salutendos  a  vestra  Excel-     j^j^^^,^^  proximorum  animos.  si  quidqnam  aliud 


leotia  judicastis.  Ipsis  itaque  vobis  pro  maleriali 
spirituale,  quod  est  sapientia,  retribuat  aurum,  qui 
nobis  jam  tribuit,  non  tam  dato  vestro,  qnam  vestro 
delectari  lucro.  Yalete. 

EPISTOLA  CCCXII  (828). 

ad  raynaldum  archiepisgopum  rembnsem  (829). 

De  remissis  ad  se  litteris  gratias  agit. 

Reverendissimo  patri  ac  domioo  R.  Dei  graiia  Re- 
measium  archiepiscopo,fraterBBRNARDUS  de  Clara- 
Yalle,  salutem,  et  si  quid  potest  pecoatoris  oratio» 


quam  voluot  edicimus,  offeodere  dubitamua.  Quod 
saoe  illis  potissimum  accidit,  quorum  coascieoiia, 
quia  fastidiosse  menlia  angore  confundilur,  difficiles 
etangulosas  impuritatis  suae  ratiociaatioaes  affe- 
ctare  conatur.  Sed  ipsa  tamen  caecitaiis  suae  vindex 
est :  quia  dum  quasi  sibi  adulari  nititur  eo  quod  cgit, 
illico  recurrente  veritatis  aculeo  repuogitur  ac 
remordetur  io  eo  quod  meminit.  Cujus  nimirum  dilfi- 
cuilatis  serumnam  Psalmista  deplorans  orat,  et  dicit : 
EduCt  Domine,  decarcere  animam  meam  ad  confi- 
tendum  nomini  tuo  {PsaL  cxli,  8.)  Ne  me  ergo  yir 
Benedictus  Deus,   qui  nos  littewum  vestrarum  0  bone,  quasi  simulatae  caliidilatis   arguas,  ai  minus 

dignatus  est  visitatione  consolari.  Et  quidem  potuimus 

littcris  litteras  ulcumque  reddere  :  sed  quando  huic 

gratiae  sufficimus  reprenderevicem,  qua  nos  avobis 

benediciionibus    dulcedinis  tantae  praeventos   esse 

merito  gloriamur,  excitamur  exhortationibaa,  salu- 

tationibus  honoramur  ?  Homines  utique  tam  iis  nomi- 

(827)  lode  patet,  hanc  epistolam,  vel  primami 
vel  unam  ex  pnmis  ad  Haimericum  a  Bemardo 
scriptam  esse,  et  quidem  ante  epistolam  15,  quam 
anno  1126  diclatam  fuisse  oolavimus  supra.  Caucel- 
larius  erat  Haimericus  jam  inde  ab  anno  1125,  ut 
probat  Hooorii  socunUi  bulla  in  BibUotheca  Clnnia- 
censi,col  1379. 

(828)  Episiola  nova:  qam  vero  aniea  312  erat| 
nunc  398.  Scripta  circa  aDnunr)  H30. 


quam  velis,  inquisitionibus  tuis  respondere 
sufficiam;  vel,  si^quid  valeo,  totum  tamen  expli- 
care  non  audeam.  Litteraramsiquidem  tuarum  prima 
speciea  a  querimoniis  sumpsit  exordium :  quia  vide- 
licet  senecluii  tuae  grave  infortunium  sit,  quod 
mooaehorum  tuorum  aliqua  pars  ad  arctiorem  ac 

(829)  Raynaldus  seu  Reginaldus,  eo  nomine  ae- 
cuudus,  Remensi  EcGlesiae  praefuit  ab  anno  1124,  ad 
initium  anni  1139,  secundum  nostrum  calculum, 
mortuus  Idibus  Januarii,  ut  notavimus  ad  epistd- 
laml70. 

(830)  Aliasepistola  371 :  quae  vero  anlea  313  erat^ 
nuuc  311.  Scriptaanno  Christi  1132.  Hujua  epirolae 
argomeAturo  peodet  ex  epistola  94. 


499 


S.  BBRNARDl  AfiBATIS  aARiE-VALLBNSIS 


500 


EPISTOLA  CCXCIV  (785). 

AD    DOMINUM    PAPAM  EUGENIUM,  PRO  EPISCOPO 

CENOMANNENSI. 

Eptscopum  Cenomanensem,  et  alios  Pontifici  com- 

mendat, 

Adest   episcopus   CenomaneDsis  (786).  Ipse  est, 

si  nescitis,   de  cujus  veritate  et  honestate  nullus 

dubilal,   nisi  qui  bene   non   novit  hominem.  Mihi 

quidem  ab  ineunte  juventute  sua  nolus  et  dilectus 

est,  tam  pro  memoratis  virtutibus,  quam  pro   aliis 

bonis  moribus  suis.  Si  quid  aliud  Paternilali  vestrae 

de  eo    insusurralum   est,     aut  ego  fallor,  aut  ille 

meniitus  cst  in  caput  suum.  Audite  eum,  et  cum 

plenitudine    gratia^  vestrae  remittite.  Deceptns  sum 


EPISTOLA  CCXCVI. 


DOMINO  OSTIENSI  (789)^    PRO  EODEM. 

Quidam  clericus  dicilur   aures  domini  mci  cir- 

cumveoisse  ,  aiiquid  contra  episcopum  suum  ,  et 

nostrum  amicum  pro  sua  cupiditate  molitus.  Si  mei 

!9S)9  cura  est  vobis,  imo  justitia;  Dei,  date  operam, 

ut  nihil  lucretur  de  suo  mendacio  susurro  malignus, 

nec  la^dalur  in  aliquo  innocens  episcopus,  et  fidelis 

amicus  (790). 

EPISTOLA  CCXCVII. 

ABBATI  ARREMARENSl  (791). 

Monachum  apostatam    posnitentem  redpi  petit. 
Lator  praesentium,  ad  petitionem  nostram  dudum 
susceptus  in  consortium  vestrum,  stulliiia  et  levitate 


enim,  si  bene  non  fuerit  collocala.  Abbas  Vindoci-  ^-«^.^  u«u#.,  „«„«»/>  «   ««k:«  «^:;.    c^^    «  • 

,^^.,  B  sua  reiecto  habitu  sancto  a  vobis  cxut.  Sed   quia 

nensis.    qui   speciahter  vester  est  (787),  rogamus  ut  B  ,,„,,„,  ^«,„;t«nUa  n»  .'.^atur   raAW.  .u.u    «r  c« 
et  ipse   specialem  inveniat  gratiam,  et  rationabilis 


ejus  petilio  haud  difficilem  assequi  mereatur  effe- 
ctum.  Dominus  Andegavensis  mitlit  nunlium  suum, 
et  per  se  et  per  nos  aliquid  petens.  Exaudiatur  et 
ipse  pro  justitia  sua,  et  non  exhudiatur  contra  eum 
susurro  mendax.  Dignum  est  enim  ut  qui  omnibus 
vivitis,  omnibus  pro  meritis  valealie. 

EPISTOLA  CCXCV. 

DOMIMO  HENRICO  OARDINAU  (788),  PRO  EODBM 

EPISCOPO, 

Sic  tibi,  quasi  mihi  scribo,  et  hoc  quoties  tibi 
scribo.  Ubi  enim  tu  es,  me  csse  confido,  quippe 
quem  tanquam    me  ipsum  diligo.   Si  me  ta  seque 


ductus  poeuitentia,  ut  videtur,  redire  cupit,  et  se 
iterum  recipi  humiliter  petit,  petimus  et  nos  ut  ite- 
rum  recipiatur,  poenitentique,  amore  Dei  et  nostro, 
introilus  et  habitus  non  negetur. 

EPISTOLA  CCXCVin  (792). 

AD  DOMINUM  PAPAM  SUGBNIUM. 

Nicolat  notarii  fraudes  et  imposturas  detegit. 

Nicolaus  ille  (793)  exiit  a  nobis,  quia  non  erat  ex 
Dobis  :  exiit  autem  foeda  post  se  relinquens  vestigia. 
Et  ego  longe  ante  hominem  noveram  ;  sed  exspecta- 
bam  ut  aut  Deus  eum  converteret,  aut  instar  Jud» 
ipse  se  proderet :  quod  et  factum  est.  Prseter  libros, 
denarios,  et  aureos  multos,   in  ipso  cxitu  ejus  in« 


diligis,  imo  quia  diligis,  vide  ne  dominus  Cenoma-  a  yenta  sunt  super  eum  sigilla  tria,  unum  ejus  pro- 
nensis  ex  te  (quod  in  te  est)  in  aliquo  redeat  con-  prium,  alterum  Prioris,  tertium  nostrum  ipsumque 
tristatus.AIioquin  ego  contristarer  in  homine  quem  non  antiquum,  sed  novellum :  quod  et  ob  ipsius 
satis    pro  sua  honestate  diligo,  et  a  te  diligi,  volo,      dolos  et  furtivas  subreptiones  mutare  nupcr  coactus 


n85)  Scripta  circa  eumdem  annum. 

(786)  Guiilclmus  de  Passavant,  ex  archidiacono 
Remensi  episcopus  Cenomanensis ,  quam  religiosae 
yiiae  fuerit,  docent  ejus  acta  in  tomo  tertio  veterum 
Analectorum,  a  pag.  357. 

i787)  Ita  supra  de  Odone  abbale  Sancti-Dionysii : 
id  ha3C  et  is,  ct  illa  ecciesia  specialis  vestra  est,  » 
nimirum  quod  abbatia  et  Dionysiana,  et  Vindoci- 
ncncis,  cui  tunc  praeerat  Robertus,  sint  proxime  sub 
potestate  et  jure  pontificis  Romani. 

(788)  Scriptacirca  annum  1150.—  Alias,  Domino 
Helias  cardinuli.  De  eo  Emaldus  in  iibro  primo  de 
Vita  Bernardi,  cujus  apud  Claram-Vallem  monachus 
fuerat  Henricus,  tunc  cardinalis  tituli  Sanciorum  D 
Nerei  et  Achillei.  Epistola  ejus  exslat  in  tonio  tertio 
Bibliotbecse  Cisterciensis,  pag.  239,  de  legitima 
«lectione  Alexandri  III. 

(789)Scilicet  Hugoni.  Videepistolas  287,  290. 

(790)  Post  hanc  epistolam  in  manuscriptis  haud 
paucis  locantur  epistol»  259  ad  Prsemonstratenses, 
290  ad  episcopum  Ostiensem,  et  31  i  (quse  modo  374) 
ad  monachos  Hibcrnienses,  in  qua  Bernardi  epistolae 
olim  desinebant. 

(791)  Guidoni,  ad  quem  epistola  398. 

(792)  Scriptaanno  Christi  1151. 

(793)  Hic  ille  Nicolaus,  quem  tanti  fecit  Petrus 
abbas  Cluniacensis,  ut  videre  est  in  epistolis  ejus, 
ex  monacho  Arremarensi  factus  Cisterciensis,  ct 
Bernardi  notarius.  Valebat  enim  stilo,  et  ipsum 
tantuiu  Bernardum  exprimebat.  Epistolffi  ejus 
cxsiant  in  cdilione  Coloniensi  Bibliotlicca)  P<itrum, 
edenie  Joanuc  Picardo  Victorino   Parisicnsi.   Scd 


homo  versipelli8,et  pelle  sub  ovina  aliquandiu  men- 
tem  tegens  lupinam,  tandem  prodidit  hypocrisin 
suam.  Nam  sigillo  Bernardi  non  semel  abusus ,  et 
deprehensus  falsarius,  fugam  arripuit  :  ut  non  sine 
causa  alias  ad  Eugenium  scripserit  Bemardus,  pericli* 
Utum  se  in  falsis  fratribus,  epist.284.  Profu^isse  in 
Angliam  communiter  tradunt ex  occasiooe  cuiusdam 
Nicolai  S.  Albani  in  Anglia  monachi,  qui  S.  Ber- 
nardi  jam  e  vivis  erepti  sententiam  de  Conceptione 
B.  Vu^ginis  impugnavit.  At  cum  Petrus  Cellensis, 
qui  S.  Doctoris  causam  tuendam  suscepit  ,  epistola 
23  Ubri  vi,  et  epistola  9  libri  ix,  istum  Anglum  vocet. 
eumque  sibi  ex  istis  duntaxat  Scriptorum  velitatio- 
nibus  notum  etamicumindicet;  illum  autem  Gallum, 
et  Peiro  Cellensi  familiariter  notum  et  cbarissimum 
esse  constet  ex  epistoUs  ultro  citroque  ad  invicem 
missis ;  alium  ab  illo  esse  fatendum  est ;  ut  ioterim 
taceam  quod  stilus  ejus  non  sit  tam  mordax,  sed 
urbanior ,  quam  ut  in  Petrum  Cellensem  lam  petu- 
lanter  se  gesserit,  ut  ipse  Petrus  conqueriiur  passim 
de  Nicolao  Angelo  epistola  9  Ubri  ix  ,  ct  ex  ipsius 
Angeli  epislola,  quae  ipsam  prsecedit,  lcgcnti  inno- 
tescit.  Caeterum  Nicolaus  ex  monasterio  Arrcmarensi 
ad  Glarse-Vallensem  transiit  abscnte  Bernardo,  anno 
circiter  1146,  certe  Eugenio  in  Pontificcm  assumpio, 
ut  patet  ex  epistola  7  quam  ad  Clarse-Vallenscs 
nondum  admissus  scripsit.  Fugii  vero  anno  circitcr 
1151,  nimirum  post  electioncm  Gratianopolitanam, 
dc  qua  supra  in  notis  ad  epistolam  270,  siquidem 
epistola;  389  S.  Bernardi  ubi  de  illa  agitur,  sub- 
scripsisse  reperitur.  Pliua  de  eo  in  Pra;fatione  ad 
tomiun  III. 


501 


BPISTOLE. 


502 


fueram.  Hoc  coim  est  quod  vobis  Ucito  nomine 
scripsisse  me  memini  (794)  :  quia  videlicet  pericli- 
taii  sumus  in  falsis  fratribus.  Quis  possit  dicere,  ad 
quam  mullas  personas  sub  nomine  meo,  me  igno- 
rante,  quse  voluil,  scripsit?  Quis  mihi  det  ut  ipsa 
curia  vestra  ad  purum  purgetur  faece  mendaciorum 
ejus?  Quis  mihi  det  ut  vel  eorum  innocentia,  qui 
mecum  suDt,  satis  valeal  excusari  apud  circumven* 
tos  et  prseventos  impudeniissimis  ejus  mendaciis? 
Yobis  quoque  aliquolies  in  eadem  falsitate  scripsisse, 
et  uon  semel,  partim  convictus,  partim  et  confessus 
est.  De  turpitudiuibus  ejus,  quibus  terra  sordet,  et 
factae  sunt  omnibus  in  parabolam,  supersedeo  pol- 
luere  labia  mea,  et  vestras  aures.  Si  ad  vos  venerit 
(oam  hoc  gloriatur,  et  amicos  se  habere  confidit  in 
curia),  mementote  Arnaldi  de  Bnxia,  quia  ecce  plus 
quam  Arnaldus  hic.  Nullus  perpetua  diguior  inclu- 
sione,  niliil  ei  pcrpeluo  silentio  justius. 

EPISTOLA  CCXCIX. 

COMITI  ENGOLISMBNSI,  PRO  FRATR1BU8  DE  BUXU  (795). 

Queritur  de  gravi  exaciione  suis  a  comite  imposita. 
Nolite  mirari,  si  gravis  nobis  videtur  tam  grandis 
reditus,  qui  de  terra  illa  Buxis  a  fratribus  nostris 
eiigitur,  quia  tale  aliquid  non  consuevimus.  f^SS 
Nam  mulias  fecimus  abbaiias,  et  nulla  illarum  tali 
subjacet  exactioni.  Sed  quia  vos  ita  vultis,  et  Deus 
plus  acceptat  voluntarium  bonum,  quam  coaclum, 
sustinemus  juxta  convcntionem,  quam  fratres  nostri 
Yobiscum  fecerunt,  donec  Deus  meliorem  vobis 
inspiret  voluniatem,  quod  non  difiidimus.  De  cstero 
diligite  eos,  fovete,  defendite,  manutenete  :  quia 
tunc  securius  stabitis  ante  tribuual  Christi,  si  pau- 
peres  ejus  habueritis  vestri  dilectores,  et  pro  vobis 
intercessores. 

(794^  Epistola  284. 

(795)  Scripta  circa  annum  1150.  »  In  editione 
prima  Lu|;dunensi  anni  1494  legitur,  Comiti  AngeU 
oerto  (an  is  de  quo  epistola  123?)  pro  fratribus  de 
Bruxia.  In  alia  aoui  1530,  Comiti  Engelberto  pro 
fratribus  de  Bruxia»  In  editione  item  Lugdunensi 
anni  1520,etsequentibus  praeter  unam,  Comiti  En- 
golismensi  pro  fratribus  de  Buxia.  Hanc  lectionem 
prsefcrunt  saeculi  nostri  auctores,  asserentes,  Guil- 
Itlmum,  co^nomento  Sectorem-ferri,  coinitem  En- 
golismensem  ,  Cisterciensibus  locum  concessisse 
anno  1143  in  villa  Buxia,  ubi  situm  Benediclinorum 
ccenobium  S.  Amantii,  ab  Amaldo  comile  sseculo 
decimo  constructum.  Sed  cum  de  concessione  loci 
Cisterciensibus  facta  isti  reclamarent,  Bernardum 
pacis  studio  locum  cessisse  anno  1153  :  tali  quidem 
conditione,  ait  Picardus,  quod  sexaginta  marcas 
argenti  monachis  Clarae-Valiensis  propter  aedificia 
et  caelera  ab  eisdem  loco  acquisita  monachi  S. 
Amanlii  redderent.  Scripsit  itaque  Bernardus  hoc 
modo  :  c  In  nomine  Domini.  Ego  Bernardus  Clarse* 
Vallcnsis  vocalus  abbas,  noium  volo  esse,  quod 
locum  de  Buxia,  et  quidquid  in  eo  habemus,  ex 
dono  comitis  Engolismensis,  et  Petri  Austensii, 
ecclesiae  Sancti-Amantii  concessimus.  Teste  fuerunt 
donr>inus  Hugo  Engolismensis  episcopus,  dominus 
Godefridus  Lingonensis  episcopus,  Junius  abbas 
de  Coroua,  fraler  quoque  Philippus  Prior  noster,  et 
frater  Gerardus,  et  frater  Gaufridus,  monachi  domus 


EPISTOLA  CCC. 

BLESBNSI  GOXITISSiB  (796). 

Solatur  comitissam,  filii  delicta  per  astatem  excur 
sans^  et  melioris  frugis  spem  faciens;  unde 
blande  potius  et  leniter  quam  aspere  traotan^ 
dum  monet. 

Si  quando  in  vos  filius  vester  visus  est  excessisse, 
doluimus;  et  dolemus  non  minus  excessum  filii, 
quam  matris  injuriam  :  quod  lamen  et  ipsum  ex^ 
cusabile  est  in  adolescente  filio.  Nempe  delicta  ju- 
ventutis,  ipsa,  quae  commisit,  excusat  setas  proclivior. 
An  nescitis  quia  proni  sunt  sensus  homiois,  et  cogi- 
tationes  in  malum  ab  adolescentia?  {Gen.  viu,  21.) 
Confidendum  mutatum  iri  in  melins,  patris  meritis 
et  eleemosynis  (797).  Propterea  insistendum  magis, 

B  magisque  votis  et  precibus  ad  Deum  pro  eo  :  quia 
etsi  ille  mious  interdum,  quam  debuit,  se  filialem 
exhibuit,  mater  tamen  pro  suis  visceribus  maternum 
deserere  non  debet,  sed  necvaletaffectum.iVun^utti 
potest  mater  oblivisci  filii  uteri  suif  Et  si  iUat  in- 
quit,  oblita  fuerit,  ego  tamen  non  obliviscar  tui 
(/saf.XLix,  15).0remus  et  ploremus  coram  Domino, 
ut  Deus  tantae  indolis  juvenem,  probitatis  paternae 
imitatorem  (quod  non  diffidimus)  sua  faciat  pietate. 
Agendum  cum  eo  in  spiritu  lenitatis,  blandisque  ob- 
sequiis  :  quia  sic  roelius  ad  bona  opera  provocabitur, 
quam  si  irritationibus  et  increpationibus  exasperetur. 
Ita  sane  de  ejus  cita  laetaque  mutatione  possc  laeii- 
ficari  confidimus  cor  vestrum  et  nostrum  pariier. 

r  Quidni  ego  totis  cupiam  visceribus  qootidie  se 
ipso  fieri  meliorem?  Utinam  qualem  inveni  in 
me,  talem  semper  in  omnes  inveniam.  Quid  enim, 
quantum  ad  nos,  unquam  volui,  et  non  fecit? 
Retribuat  illi  Dominus.  Caeterum  pro  vobis,  sicut 
saepe  petistis,  saepe,  prout  oportuit,  et  monui,  et 
monebo. 

nostrae.  Actum  apnd  Claram-Vallem  anno  ab  Incar- 
natione  Domini  1153.  i  Ita  Picardus,  ex  schcdis 
ipsius  monasterii  Sancti  Amantii. 

(796)  Scripta  circaannum  1152.  —  Non  vana  spe, 
aut  potius  vaticmio  Bernardus  videtur  Comitissam 
solalus.  Nam  quatuor  eam  filios  Theobaldo  Magno 
comili  Campaniae  genuisse  reperio,  Henricum  co- 
mitcm  Blesensem,  qui  patri  successii  anno  1151; 
Theobaldum  dapiferum  Ludovici  Junioris,  ac  postea 

^  Philippi  Au^sti  regum,  quo  in  munere  successil  Ra- 
II  dulfo  comiti  Viromanduorum;  Stephanum  Sacrum- 
Caesarem,  postea  Carlusianum;  itemque  Guiilel- 
mura,  de  quo  supra  epistola  271,  cui  jam  tum  puero 
ad  dignitates  Ecclesiae  promovendo  Bemardus  ope- 
ram  suam  recusabat.  Bernardus  hac  iu  epistola 
agere  videtur  de  Henrico  primogeoilo  ad  quem 
epistola  279,  qui  ex  Syria  redux,  et  paternae  poten- 
tiae  successione  intumescens,  in  quosdam  excessus 
aetatis  fervore  abripiebatur.  Inter  quos  a  Sancto 
memoratur,  epistola  376,  quod  c  maledictas  nundi- 
nas  cum  Roberto  Regis  fratre  post  festa  paschalia 
statuisset,  »  ut  monomachia  invicem  congrederentur. 
Is  tamen  Bernardi  monitis  et  piae  matris  lacrymis 
brevi  ita  resipuit,  ut  ab  illius  aevi  scriptoribus  inter 
illustres  viros  referri  meruerit. 

(797)  Nempe  Theobaldi  Magni,  de  quo  supra  in 
notis  ad  epistolam  37  :  cujus  eleemosynas  et  bene- 
facta  praedicat  Vita  non  solum  Bernardi,  sed  etiam 
Norberti  et  aiiorum;  ilem  nova  hic  epistola  416. 


503 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLARiE-YALLBNSlS 


50« 


EPISTOLA  CCCI  (798). 

SANCT^  SORORl  IMPBRATORIS  HISPANLE  (799). 

Controverstam,  ex  receptione  cujnsdam  monasterii 
inter  suos  et  alios  quosdam  Religiosos  natam, 
ejus  opera  sopiri  cupit. 

1.  Quod  factiim  est  de  receptione  Tholdanos  mo- 

nasteriit  sciaiis  per  me  non  esse  factam,   utpote 

absentem  et  ignoranlem  quid  fieret.  Factum  autem 

per  nostros  non  nego,  consilio  tamen  multorum  Re- 

ligiosoruTT,  episcopi  connivcntia  et  a^scnsu,  nobilis 

quoque  dominae,  quse  locum  iilum  in  propria  posses- 

sione  fundavit,  petitione  et  voluntate,  publice,  ut 

accepimus,  et  nihil  in  abscondito  factum.  Existima- 

bant  autem  se  libere  posse  suscipere  loeum,  quem 

in  Dei  libertaie,  et  sine  alterius  ecclesiae  subjectione 

fundatum,  ipsa  quae  fundaverat  asscrebat;  et  privi- 

legia,  ut  aiunt,  prse  manibus  erant.  Cseterum  quia 

Carraccetenses  {al.  Carracences)  fratres  factam  sibi 

in  hoc  injuriam,  ut  scribitis,  conqueruntur,  nec  au- 

dientes  Salomonem,  qui  ait,  !994  iVo/t  prohibere 

eum  qui  bene  vult  facere;  si  potes^  et  ipse  bene  fac 

Prov,  III.  27),  nobis  in  tam  sancto  opere  contra- 

dicuDt :  et  quoniam  servos  Dei  non  oportet  liligare 

(//  Tim.  II,  24),  consilii  nobis  fuit  ad  vestrum  po- 

tissimum   con^ilium   causam   remittere,  ut  veslra 

auctoritate  et  opera  omnis  inepta  et  injusta,  ut  aiunt, 

calumnia  conquiescat;  et  Ordo  in  domo  Dei  receptus, 

ad  ejus  gloriam  et  vestram  ipsius  salutem  deinceps 

in  pace  permaneat. 

(798)  Scripta  circa  annum  U49. 


jl     2.  Nam  et  frater  Nicolaus  (800),  qui  multam  gra- 

tulatnr  de  vobis,  satis  in  hoc  de  vobis  confidere  mo- 

nuit  tum  propter  veslram  erga  nos  specialem  devo- 

tionem,  tum  etiam  proptcr  bonam,  quam  audivit  a 

vobis,  de  hoc  ipso  promissionem.  Si  autem  vestris 

(quod  non  credimus)  salutaribus  monitis  aut  consiliis 

contradictores  illi  acquiescere  nolunt,  lunc  duorum 

judicio  episcoporum,  ad  quos  duo  illa  loca  jure  pa- 

rochiali  pertinere  noscantur,  omnis  inter  eos  con- 

troversia  terminetur:  quodquc  ab  eis  judicatum  sive 

constitutum  concorditer  fuerit,  vestrum  erit  ratam 

habere,  et  de  csetero  firmiter  manutenere.  Si  timetis 

Deum,  non  patiemini  impediri  lantum  bonum,  nec 

bonam  illam  mulierem  frustrari  a  desiderio  suo,  nec 

fratres  illos  suse  devotionis  privari  fructu,  nec  Deum 

denique  tam  accepio  sibi  reformati  ordinis  sacrificio 

defraudari  (801).  Obsecramus  vos  et  pro  novella 

vestra  plantatione,  illos  loquor  de  Spina,  ul  cis  vi- 

scera  misericordiae  exhibeatis,  quatenus  vestro  be- 

neficio  Eustrntati,  in  servitio  Dei  et  suo  ordine  per- 

severent. 

EPISTOLA  CCCII. 

LEGATIS    APOSTOLICIS,    PRO   ARCHIEPISCOPO    MOGUN 

TINO  (802). 

Causam  archiep.  ab  adversariis  gravati  commendat, 

Dominis  et  patribus  reverendis,  apostolicae  Sedis 

Legatis,  puer  Sanctitatis  eorum  Bernardus  Clarae- 

Yallis  vocalus  abbas,  per  omnia  Deo  placere,  et 

loco  Solopera  seu  Sol^uvria  dicto,  qui  locus  situs 


B 


r799)  Alfonsi  scilice^  cognomento  Boni,  Castellse  C  est  haud  procul.fld)  oppido  Yirio.  Robcrlus,  Heir- 


et  Leonensis  regis  seu  imperatoris  :  nam  hoc  titulo 
donari  amabant  tunc  temporis  illi  reges.  Sancia  haec 
in  S.  Bernardum  mire  propensa,  asceterium  Cister- 
ciensis  Ordinis  in  dioecesi  Palenlina,  Sancti-Petri 
de  Spina  appellaium,  condidit  anno  1147,  colonia  a 
Bernardo  transmissa,  duce  ejus  fratre  Nivardo.  Nec 
multo  post  monachi  nigri  coenobii  de  Toldanos  in 
regno  Legionensi,  ab  Elvira  iniautissa  recens  fun- 
dati,  Carracetensium,  quibus  suberant,  jugam  de- 
nonentes,  Cisterciensibus  se  subdiderunt.  Statim 
Carracetenses  reclamavere,  implorata  Sancise  apud 
Bernardam  auctoritate.  Qaid  vero  inde  secatum  sit, 
discimus  ex  veteri  inslrumento,  quod  profert  Man- 
ricus  in  Annalibus  ad  annum  1148,  cap.  8,  in  cruo 
inter  caetera  sic  legitur.  c  Post  decessum  D.  Flo- 
rentii  abbaiis,  isle  Ferdinandus  abbas  de  Toldanos 
Carracelensem  ecclesiam  gratis  odio  habuit,  et  ei 


nesii  filius,  c  Bernardo  abbati  Clarae-Yaliensi,  et 
ecclesiae  beatae  Mariae  de  Soieuvria.  •  tradit  babita- 
tionem  suam  Fago-Pendenti  viciaani,  circitcr  annum 
1146.  Algarus  vero  Constantiensis  episcopus  con- 
firmat  donationem,  a  quodam  Willelmo  Silvano, 
c  Deo,  et  beatsp  Marise  de  Soleuvria,  et  fralribus 
ibidem  Deo  servientibus  factam  in  manu  Nivardi, 
fratris  domini  Bernardi  Clarae-Yallensis  abbatis.  i 
Quo  ex  loco  inferunt,  Nivardum  tunc  istius  coeoobii 
fuisse  abbatem.  Paulo  post,  id  est  anno  1150,  idem 
monasterium  ob  loci  exiguitatem  et  incommoda 
translatum  est  in  Yallem-Richcrii,  quse  de  feodo  ec- 
clesise  Bajocensis  et  parochia  erai,  Solopera  in 
dominium  Bajocensis  episcopi,  sicul  antea  fuerat, 
resignata,  cum  consensu  Bemardi  abbalis.  Exstant 
in  Neustria  pia  Philippi  episcopi  Bajocensis  litlersede 
conventione,  quse  inter  eum,  c  et  abbatem  Thomam 


rebellis,  et  contumacia  ductus  ad  Clarse-Yaliensem  D  de  Yalle-Richerii  facta  est  de  loco,  qui  Solopera 


ecclesiam  se  contullit.  Quod  regina  domna  Sancia, 
quse  Carracctense  monasterium  affeciuose  dilexit, 
moleste  ferens,  Clarse-Yallensi  abbati  et  conventui 
iitteras  dircxit,  ne  praedictum  abbatem  illicenler 
recipiant.  Clarse  -  Yallensis  abbas  Reginse  preces 
exaudivit,  abbatem  Ferdinandum  reapere  noluit, 
nisi  a  Carracetensi  ecclesia,  ut  reciperetur,  licen- 
tiam  impetraret.  Quam  cnm  impetrare  non  pos- 
set,  nec  Clarae-Yailensi,  nec  Carracetensi  ecclesise 
aliquamdiu  obedivit.  »  Hsec  ibi.  Islud  umen  cce- 
nobium  post  plures  annos  jagum  Cisterdensium 
subiil.  ^ 

(800)*  Ex  hoc  loco  scriptores  Cistercicnses  recte 
colligunt,  Nivardum,  Bemardi  germanam  natu  mi- 
nimum,  a  sancto  fratre  suo  in  Hispaniam  missum  ad 
deducendam  coloniam  in  pr»*dictum  Spinense  mo- 
nastcrium.  Yide  epistolas  372  et  373.  Idcm  etiam 
ab  eodem  antea  missus  fucral  in  Neustriam  ad  ordi- 
nandum  in  dicecesi  Eajoceosi  novum  coenobium  in 


vocatur,  in  quo  prius  ejus  abbatia  eral,  »  commu- 
tato  cum  Yalle-Kicherh ,  quem  locum  Philippus 
episcopus  ei  concessit,  sicut  abbas  de  Mortuo-Mari 
antea  ab  ipso  acceperat.  Hugo  Rothoma^ensis  an- 
iistes  hanc  commutationem  confirmavit  Bajocis 
anno  1150.  Thomse  abbati  Yallis-Richerii  successil 
Rogerius,  qui  loci  istius  secandus  abbas  in  epitaphio 
sno  dicitur. 

(801)  Lambertus  Campester,  editionis  anni  1520 
auctor,  hic  ad  marginem  notat.  menlionem  refor- 
mationis  fuisse  tempore  Bcrriardi. 

(802)  Scripta  anno  Christi  1153.  —  De  ista  lega- 
tione  ita  Baronius  ad  annum  1153.  c  Eodem  anno,  » 
inquit,  a  decernitur  ab  Eugenio  papa  legatio  in 
Germaniam  ad  judicandum  episcopum  Moguntinum. 
Fuerunt  delecti  ad  hoc  munus  obcundum  Bernardns 
presbyler  et  Gregorius  diaconus,  »  cic.  Bornardus 
quidem  ex  priore  monasterii  Laieraoensis  CanoDicus 
regnlaris  ab  Eugenio   presbyter    cardinalis    tituli 


505 


BPISTOLiE. 


506 


graio»  fructuosae  nnm  legatioaU  manipolos  repor-  j|  pro  rege.  Nescio  aulem  an  episcopns  (803)  ad  hoc 


tare. 

Etsi  corpore  remoti,  sed  affectu  el  bona  voluntate 
vobisappropiavimus,  oplanles  elorantes  dirigi  aclus 
el  studia  vestra  ad  omne  quod  decet  et  expedit. 
Inde  est  quod  audientPs  miserandum  illum  archiepi- 
scopum  Moguntinensem,  vocatum  ad  vestram  prae- 
senliara  ibique  responsurum  adversariis  suis,  aiisi 
sumus  veslram  pro  co  inlerpollare  bonitatem.  In 
hoc  enim  credimus  honorificari  ministerium  vestrum, 
si,  quatenus  salva  juslitia  licet,  parieli  inclinalo  et 
maceriae  depulsae  humeros  vestr»  auctoritatis  sup- 
poniiis;  nec  calamum  quassatum  conleri,  nec  linum 
fumigans  (quod  in  vobis  est)  exstingui  pcrmillitis. 
Sentiat,  obsecramus,  sibi  profuisse  et  precem  no- 
slram,  et  suam  simplicitatem,  ob  quam  fertur  a 
falsis  fratribus  circumventus  potius,  quam  inventus 
in  aliquo  dignus  deposiiionis. 

EPISTOLA  CCCIII. 

LUDOVICO  JUNIORI   REGI  FRANGORUM. 

Quid  agendum  regi  causa  cujusdam  de  Britannta 
aduUeri  et  excommunicati. 
Si  homo  ille  de  Britannia  dimiitere  vellet  adulte- 
ram,  ut  posset  solvi  anathematis  vinculo  quo  tene- 
lur,  et  illa  paternam  haeredilatem  suam  secundum 
divisionem  suam,  quam  fecit  cum  fratre  sno,  a  vo- 
bis  requireret,  etsi  hoc  ipso  indigna,  non  esset  for- 
sitan  recusandum,  !9S5  ut  proinde  potentis  viri 
servitium  et  auxilium  haberetis.  Alioquin  non  cst 
consilium  humilis  fidelis  vestri  concedi  uUalenus 
aut  terram  extraneo,  aut  vestri  favorem  dominii 
excommunicato  et  incestuoso :  ne  (quod  Deus  aver- 
tat)  quandoque  et  vos  audiatis,  Si  videbas  furem, 
currebas  cum  eo^  et  cum  adulteris  portionem  tuam 
ponebas  (Psal,  xlix,  18).  Nec  tamen  verbum  praeci- 
pitanter,  et  quasi  ex  abrupto  rumpere  consulucrim. 
Agendum  autem  per  fidelem  et  prudentem  nuntium, 
quatenus,  si  fieri  potest,  inducielur,  et  tempus  re- 
dimatur.  Quod  si  et  hoc  ille  renuerit,  et  malignari 
maluerit ;  fidendum  in  Domino  quia  non  praevalebit : 
quoniam  quidem  justiiia,  quae  cum  regc  est,  erit 

S.  Clemcntis  creatus  anno  1143 .  Gregorius  vero  is 
esse  credilur,  qui  anno  1137  ab  lunocentio  factus 
esi  cardiDalis  tituli  S.  Angeli.  Gonradus  episcopus. 


conveniens,  satisque  idoneus  sit :  non  qnia  fidelis 
non  sit,  et  quidem  fidelissunus ;  sed  quia  odit  illum, 
nec  suum,  ut  vereor,  consilimn  credet  ei.  Ipse  ta- 
men  paratus  est  pro  vestra  voluntate  ad  omne,  quod 
cum  Dei  volunlate  facere  poterit.  Si  quid  est  quod 
quasi  ex  parte  mea  vobis  sccreti  suggerat ,  a  me 
Hoc  illud  accepisse  sciatis ,  et  lanquam  ex  ore  meo 
id  accipiatis.  Homo  est  enim  quem  multum  diligo, 
et  satis  credo  ei  :  vosque  illi,  ni  fallor,  credere  quod 
voiueritis,  secure  polestis. 

EPISTOLA  CCCIV  (804). 

EIDEll. 

Gaudetvaletudinem  suam  regi  exsecuras;  Robertum 
regis  germanum  commendat. 

B  In  litteris,  quas  misit  Dignatio  vestra ,  laetificastis 
animam  meam :  laetificct  vos  ipse,  qui  in  causa  est, 
Deus.  Quis  sum  ego,  aut  quae  domus  patris  mei,  ul 
de  morte,  vel  vita  mea  Hajestas  regia  cogitet  ?  Et 
nunc  qnia  tanti  habitus  sum,  ut  de  meo  esse  scire 
curetis,  sciatis  me  aliquanlulum  convaluissc  (805), 
et,  ut  me  sentio  mortis  interim  ereptum  periculo, 
dcbilem  tamen,  et  debilem  valde.  De  caetero  scire 
nos  volo,  dominum  Robertum  (806),  germanum  ve- 
strum,  dignanter  nos  et  devote  satis  visitasse  in  in- 
firmiiate  nostra,  sed  et  sic  locuturo  in  auribus  no« 
stris,  ut  gaodium   nobis  et  spem  de  se  meliorem 

'  reliquerit.  Diligite  eum:  quia  si  dictis  facta  com- 
pensct,   complacebit  vobis  in  illo  :  et,  si  dignum 

p  judicatis,  sciat  vobis  placere  quod  nostro  et  bono- 

^  rum  consiliis  de  caetero  acquietunim  promisit. 
Sigillum  non  erat  ad  manum  :  scd  qui  legit,  agno- 
Bcat  stiluffl,  quia  ipsedictavi  (807). 

EPISTOLA  CCCV  (808), 

AD  DOMINUM  PAPAM  EUGBNIUM. 

Episcopum  Belvacensem  a  Romano  itinere  justis  ex 

causis  detentum,  Itaque  causam  ejus  Pontificis 

consilio  totam  committit. 

Filius  vesler  ille  Belvacensis  (809)  (quem  dicerem 

et  nostrum,  nisi  insolentiam  redoleret)  appellatas  ad 

vestram  praesentiam  veniebal,  et  libens,  utpote  de 

nobio  Cisterciensi  diem  extremum  pie  et  felictter 
dausit.  Vide  Serarium  de  Rebus  Moguntinis  lib.  v, 
et  Baronium  ad  annum  1153.  Ad  eumdem  Henricum 


qui  cenium  annis  postea  scripsil  Chronicon  Mogun-  Q  est  epistola  365. 


tiacum,  Henricum  depositum  tradit,  omnemque 
culpam  rejicit  in  Arnoldum  quemdam  episcopi  pro- 
ditorem ;  Dodechious  in  Appendice  ad  Marianum,  in 
Canonicos;  uterque  in  Legatos  pecunia  corruptos, 
suffecto  Arnaldo  Cancellario.  Otto  nibilominus  Fri- 
singensis,  de  Vila  Fridericl,  lib.  ii,  cap.  9,  qui 
praesens  aderat,  juste  depositum  asserit.  c  Rex,  » 
inquit.  «  Proximam  Pentecoslen  Wormatiae  ferians, 
Hcnricum  Moguntiae  sedis  archiepiscopum,  virum 
pro  defeusione  Ecclesiae  frequenter  correptum,  nec 
correctum,  per  eosdem  cardinales  deposuit,  »  etc. 
Yidcat  Lector  utri  assentiendum  sit,  scriptori  sup- 
{ ari,  an  oculato,  docto,  et  sincero.  Cerie  quod  addit 
Conradus ,  brevi  post  tempore  ambos  camales 
morle  pudenda  interiisse,  erroris  arguitur,  cum  Otto 
ibidem  asserat  eos  diu  supervixissc,  et  Bemardum 
alia  Icgationc  iiidem  in  Germania  perfunctura  esse  sub 
Adriano  IV  in  coroperto  sit.  Utut  sit,  Henricus  depo- 
situs  in  Saxoniam  accedens,  non  multo  post  in  coe- 


(803)  Forsan  Joannes,  Aletensis  seu  Sancti-Ma- 

clovii  episcopus  ex  monncho  Ordinis  Cisterciensis, 
ad  quem  plures  epistolae  Petri  Cellensis,  lib.  i  epi- 
stolae  15  secjuentes. 

(804)  Scripta  eodem  anno. 

(805)  Vide  epistolam  307,  n.  2. 

(806)  Vide  epistolas  222,  224,  376. 

(807)  Id  est,  scripsi;  ut  ex  ipsis  verbis  intelligi- 
tur  :  quo  sensu  etiam  aliis  in  episiolis  hoc  verbum 
sumitur,  in  epistola  85,  n.  4,  et  in  epistolis  307, 
310.  Differt  umen  dicto  a  scribo  in  epistolis  89,  et 
90,  n.  1. 

(808)  Scrij.ta  anno  Christi  1153. 

(809)  Henricus,  Ludovici  Junioris  germanus,  de 

3U0  epistola  278.  Gonfer  epistolam  307.  c  Nostram  » 
icit  Bernardus,  itemque  in  epistola  sequente, 
«  frater  vestcr ;  »  nam  Henricus  monachus  Glarae- 
Vallensis  fuerat,  ut  in  Vitae  libro  iv,  n.  15.  Vide 
notas  ad  epistolam  307. 


527 


S.  BEIUIARDI  ABBAHS  CLARiE-TALLBNSlS 
EPISTOLA  CCCXXn  (855) 


Stt 


AD  HUGONBM  NOVITIUM  ,  POSTEA  BONJE-VALLIS  ABBA- 

TEM  (856). 

Laudat  vitce  religiosce  propositum,  prasmunitque 
eum  adversus  tentationes,  et  ad  constantiam  ac 
perseverantiam  excitat. 

Charissiino  in  Ghristo  fiiio  Hugoni,  novse  creaturse 
Id  Christo,  fraler  Bbrnardus  Garse-Yaliis  vocatus 
abbas,  conforiari  in  Domiiu). 

1.  Audita  conversione  tua,  exsultavimus  et  dele- 
etati  sumus.  Quidni  gaudeant  homines,  unde  Isetan- 
tur  et  angeli  ?  jam  celebris  agitur  dies ,  jam  resonat 
in  excelsis  graliarum  actio,  et  vox  laudis.  Adole- 


jl  mala  (/  Cor.  ny,  33).  Propterea,  quantum  poteris, 
fili,  confabulationes  hospitum  declinato,  quse,  dom 
aurem  implent,  eyacuant  mentem.  Disce  orare  Deum, 
disce  levare  cor  cum  manibus :  disce  ocuios  sap- 
plices  in  coelum  erigere,  ct  Patri  misericordiarum 
miserabilem  faciem  repraesentare  io  omni  necessi- 
tate  tua.  Impium  est  seniire  de  Deo,  quod  continere 
possit  super  te  vi^cera  sua,  et  avertere  aurem  a 
singuliu  luo  vel  clamore.  De  caeiero  spiritualium 
palrum  consiliis,  haud  secus  quam  majeslatis  divinse 
prseceptis,  acquiescendum  in  omnibus  esse  me» 
menio.  Hoc  fac,  et  vives  :  hoc  fac,  et  veniet  super 
tc  benedictio,  ut  pro  singulis  quse  reliquisii,  cen- 
tuplum  recipias,  etiam  in  praesenli  viia.  Nec  vero 


tcens  nobilis,  delicatus,   vicit   malignum,   sprevit  B  credas  spiritui  suadenti  nimis  id  festinatum,  et 

mundum,  corpus  exposuit,  propioqnorum  renuntia- 

vit  affectibus,  paratos  divitiarum  laqueos  Iransili- 

vit,  quia  pennatum  auimal  erat.  Unde  tibi  hsec  sa- 

pienlia,  fili?  Nequeenim  tanlam  invenimus  in  seni- 

bus  Bahylonis.  (psi  sunt  qui  juxta  Apostolum,  imo 

contra,  divites  iieri  volunt  in  hoc  saeculo,  ut  inci- 

dant  in  tentationem  et  laqueum  diaboli  (i  Tim.  vi. 

9).  Hugonis  nostri  sapientia  non  de  terra  est,  sed 

de  coelo.   Confiteor  tibi,    Pater,  quia  abscondisti 

hsec  a  sapientibus,  et  parvulo  revelasti.  Tu  quoque, 

fili ,  ne  sis  ingratus  beneficio  Redemptoris ,   sed 

ponc  animum  pueriiem,  magis  auicm  parvulus  esto 

malitia,  sed  non  sensu  (/  Cor.  xiv,  20).  Non  setatem 

teneram  ordinis  asperitas   terreat.  Memento  quod  ... 

asperior  carduus  [a/.  cardo,  male]  pannum  faciat  C  petere  audeamus,   quod  voluntati   Dei,   et  honori 


in 
maturiorem  setatem  differendum  fuisse  :  ei  potius 
crede  qui  dixil :  Bonum  est  homim,  cum  portaverit 
jugum  ah  adolescentia  sua.  Sedebit  solitarius,  leva- 
vit  enim  sesupra  se  {Thren.  lu,  27,  28).  Bene  vale, 
studeio  perseverantiae,  quae  sola  coronatur. 

SOO  EPISTOLA  CCCXXIU  (857). 

AD  INNOGENTIUM  PAPAM. 

Pro    archiepiscopo    Treverensi    contra   abbatem 

Sancti-Maximi  (858). 

1.  Quam  magua  multiiudo  dulcedinis  tuae,  do- 

mine,   ac  dileciionis  circa    nos,   sicui  frequenter 

experti  sumus !  et  hunc  superest  ut  experiamur  ad- 

huc  in   tempore  opportuno.  Absit  autem  ut  aliquid 


leniorem,  conversatio  conscientiam.  Aderit  Christi 
suavitas,  et  prophetse  farinula  puhnentum  iocome- 
stibile  condietur  (IV  Reg.  iv,  39-41).  Si  tenUtio- 
num  sentis  aculeos,  exaltatum  in  ligno  serpentem 
aeneum  intuerc;  et  suge  non  tam  vulnera  quam 
ubera  Grucifixi.  Ipse  erit  tibi  in  matrem,  et  tu  eris 
ei  in  filium  ;  nec  pariter  Crucifixum  Isedere  aliqua- 
tenus  poterunt  clavi,  quin  per  manus  ejus  et  pedes 
ad  luos  usque  per\'eniant. 

2.  Sed  inimici  hominis  domestici  ejus  {Michosa: 
YU,  6).  Ipbi  sunt  qui  non  te  diligunt,  sed  gaudium 
8uum  ex  te.  Alioquin  audiant  a  puero  nostro  :  Si 


tuo  sentiamus  esse  contrarium  1  Quia  ergo  cor  no- 
strum  non  reprehendit  nos  de  minus  rationabili  vel 
honcsta  petitione,  fiduciam  habemus  quod  non  re- 
verleniur  ad  nos  vacuae  preces  nostrse,  praesertim 
quia  patrem  pro  filio,  et  Innocentium  pro  innocente 
postulamus.  Quam  fideliler  Treverensis  archiepisco- 
pus  apostolicas  Sedis  honorem,  et  quietcm  Romanse 
Ecclesiffi  ab  adolescenlia  sua  dilexerii,  quam  immo- 
bihter  et  soUicite  ia  tempore  tribulationis  ei  adhse- 
serit,  et,  aliis  in  umbra  sedentibus,  pondus  diei  et 
sestus  cum  ea  portaverit ;  quam  constanter  el  intre- 
pide  verbum  veritatis  pro  testimoniis  cjus  in  con- 


diligeretis  me,  gauderetis  utiqne,  quiavadoad  Pa-  D  *P^<^^"  regum  loculus  sit  pro  consortibus  suis,  non 

trem  {Joan.  xiv,  28).  «  Si  prostratus,  »  ait  beatus 

Hieronymus,   c  jaceat  in  limine  pater,  si  nudato 

sinu,  quibus  te  lactavit,   ubera  mater  ostendat,  si 

parvulus  a  collo  pendeat  nepos  ;  per  calcatum  transi 

patrem,  pcr  calcatam  pergc  matrcm,  et  siccis  ocu- 

lis  ad  yexilhim  crucis  cvola.  Summum  pietatis  est 

genus,  in  hac  parte  pro  Christo  esse  crudelem  {Hie- 

Ton,  Epist.  4,ad  Heliodorum). »  Phreneticorum  lacry- 

mis  ne  movearis,  qui  te  plangunt  de  gohcnnae  filio  fa- 

ctum  filium  Dei.  Heu  1  qusenam  mi^eristam  dira  cupide 

(ViRG.i€n.  vi,720)  ?  quistam  crudelisamor,  qusetam 

ioiqua  dilectio  ?  Corrumpunt  bonos  mores  colloquia 


(855)  Alias  epistola  351  :  qiuevero  antea322  erat, 
Dunc  363.  Scripta  circa  annum  1138.  • 

(856)  Bonse-Vallis  scilicet  in  dicecesi  Vesontio- 
nensi,  cujus  postea  abbas  iste  Hugo  piissimus,  san- 
eti  Hiigonis  epiacopi  Gratianopolitani  nepos,  de  quo 


necesse  habetis  scribi  a  nobis ;  ipse  enim  ccrtissime 
scitis.  De  caetcro  autem  quod  scimus  loquimur,  et 
quod  vidimus  testamnr,  si  tameu  lestimonium  no- 
strum  accipitis,  quam  prudenter  et  provide  res  et 
possessiones  Ecclesiae  eripuerit  de  manu  tiliorum 
alienorum,  quam  liberaliter  et  benigne  bona  sua 
semper  in  commune  deduxerit,  maxime  autem  cir- 
ca  domesticos  fidei :  quani  diligenter  et  circumspecte 
integritatem  fama  suae  ctistodierit  a  labiis  iniquis, 
et  a  lingua  dolosa. 

2.  Quid  ergo  displicuit  ie  eo  Patemitati  vestrae? 
Numquid  quod  ecclesiam  lllam   beaii  Maximini  de 

in  Yitae  libro  iv,  n.  40. 

(857)  Epistola  nova  :  au<e  vero  antea  323  erat, 
Dunc  365.  Scripta  anno  Christi  1139. 

(858)  Yide  epistola  179,  180. 


mStOLE. 


m 


regia  polestate  extrexit,  ut  sacerdotali  subjiceretT  A 
Damquid  quod  hominem  illum,  qui,  ut  aiuut,  prius 
dux  quam  miles,  prius  abbas  quam  monachus  esse 
▼oluit,  DOD  suscepit  ?  Si  ergo  hoc,  vel  aliquid  aliud 
in  eo  displicuit,  dignum  tamen  erat  ut  apud  pium 
Patrem  inveterata  dilectio  facile  ood  periret,  sed 
operiret  graiia  culpam.  et  hominem  in  pauds  re- 
prehensibilem,  laudabilem  in  pluribus,  muliorum 
beneficiorum  recordatio  excusaret.  Nunc  autem, 
domine,  exaltasti  dexteram  deprimentium  eum. 
Isetificasti  omnes  inimicos  ejus.  Hirabile  siquidem 
est  in  oculis  multorum,  quo  TitSB  merilo,  qua  opi- 
nione  boni  positus  sit  in  regimine  animarum  bomo 
qni  accepit  in  vano  animam  suam.  Quomodo  nan^ 
que  poterit  regere,  qui  regi  non  potuit  ?  quomodo 
audebit  prseesse,  qui  subesse  non  didicit  ?  vel  obe- 
dieutiam  imperare  subjectis,  quam  prselatis  eibibere  B 
non  novit?  Si  quis  damui  suceprceesse  nescit,  dicit 
Magister  Gentium,  quomodo  Ecclesice  Dei  diligen" 
Ham  hoMitt  {I  Tim.  ni,5.)  Denique,  qualis  pater, 
tales  filii ;  qui  matrem  suam  crudeliter  eviscera- 
runt,  ut  haberent  unde  foverent  schismata  et  dis- 
sensiones :  de  quorum  lamen  moribus  et  conversa- 
tione  honestius  est  silere,  quam  aliquid  loqui.  Sed 
neque  hoc  ipsum  diximus,  ut  judicemus  de  alienis 
servis,  qui  suo  domino  sianl,  aut  cadunt:  sed  sci- 
mus,  si  istorum  misera  voluntas  prsevaluerit,  quod 
dissoluti  juvenes  excutient  jugum  disciplinae  a  cer- 
vicibus  suis,  ut  ad  similitudinem  istorum  possint 
eircumire  terram,  et  perambulare  eam:  quibus 
etiam,  si  alTectus  ad  effectum  non  periingat,  hoc  Q 
ipsum  erit  ad  gloriam,  quod  repugnare  poterint 
prselatis  suis.  Heu!  quantorum  et  qualium,  qui  de 
suis  meritis  apud  vestram  misericordiam  confidunt, 
spes  et  fiducia  movebitur  de  loco  suo,  si  filium 
olim  tam  dilectum,  a  gremio  vesiro,  et  ab  uberi- 
bns  consolationis  vestrse  tdrbo  repcntinus  excus- 
seritl 

3.  Si  quis  ergo  precibus  noslris  locus  est  apud 
Excellentiam  tuam,  beate  Pater,  suppliciter  petimus, 
nos  qui  te  potius,  quam  tua  diligimus,  ul  in  die 
bonorum  801  non  repellas  hominem.qui  pern)an- 
sit  tecum  in  tentationibus  tuis,  ut  aliquid  apud  te 
de  jure  illius  depereat,  qui  a  te  crescere  potius 
quam  minui  exspeciabat.  Alioquin,  si  prseter  spem  n 
omnium,  et  prseter  meritum  hominis  contigerit  ut 
diripiant  alieni  labores  ejus,  ut  ponaniur  adversus 
eum  mala  pro  bonis,  odium  pro  dilectione;  ipse  qui- 
dem,  a  quo  non  timebit,  vulnus  excipiet  solus,  sed 
multi  in  persecutione  ejus  dolebunt.  Spiritus  verita- 
tis,  qui  a  Patre  procedit,  doceat  te  dividere  lucem 

(859)  Alias  epistola  336 :  quse  vero  antea  324  erat^ 
nunc  382.  Scripto  anno  Christi  H39. 

(860)  Hic  est  ille  RobertU!>,  qui  B.  Bernardo  in 
Glara-Valle  successit:  imo,  quem  ipse  Bemardas 
jam  moribundus  sibi  successorem  nominavit.  Vide 
librum  de  viris  illustribus  Ordinis  Cisterciensis  dist. 
2,  cap  23 ;  Meyer.  libro  Annalium  Flandr.  et  Man- 
ripuez  in  Annalibns.  Dunas  voeant  Bd§»  maritimi 


a  tenebris  in  omni  opere  tuo,  ut  scias  reprobare 
malum  et  eligere  bonum. 

BPISTOLA  CCCXXIV  (859). 

AD  ROBERTUM  ABBATBll    DE   DUNIS  (860). 

Absentice  mutum  solamen  suggerit,  nempe  animo- 
rum  eonjunctionemt  imo  et  corporum,  quando^ 
que  futuram. 

Pratri  et  amico  charissimo  Robbrto  abbati,  ^fra- 
ter  Bbrnardus  de  Clara-Valle,  quod  amico  charis* 
simo. 

Et  tarde  notus,  et  cito  es  mihi  sublatus,  Roberte 
charissime.  Sed  consolor,  quod  solo  de  corpore  pa- 
tiar  hoc  :  nam  spiritu  semper  es  mccum.  Quod  ta- 
mcn  vel  ipsum  quando  ego  sequanimiter  tolerarem, 
si  solus  non  csset  in  causa  Deus  ?  Erit,  erit,  quando 
reddemur  nobis,  quando  et  quisque  de  se,  et  uter- 
que  de  invicem  plene  gaudebimus,  prsesentes  nobis 
in  utraque  portione  nostri,  in  neutra  deinceps  ab 
alterutro  dividendi.  Glutinum  erit  tantie  conjun- 
ctionis,  qui  causa  nunc  est  tanlillse  separationisy 
prsesens  peri>etuo  futurus  nobis,  prsesentes  nos  no- 
bis  perpetuo  servaturus.  Salutamus  omnes  filios 
vestros  et  nostros,  et  rogamus  ut  orent  pro  nobis. 

EPISTOLA  CCCXXV  (861). 

AD   BUlfDBM,   DE    IDBBIO   NOVmO. 

Qui  de  novitio  dyscolo  faciendum  rogatus  consulit. 

Amantissimo  fratri  et  coabbati  suo  Robbrto  de 
Dunis,  frater  Bbbnardus  Clane-ValHs  dictus  abbas 
salutem. 

Super  hoc  fratre,  quem  adeo  non  solnm  inutilem, 
sed  etiam  onerosum  esse  nuntiastis,  absque  eo  quod 
intrinsecus  latet;  quale  nobis  ipsis,  tale  et  vestrae 
Dilectioni  damus  consilium.  Nobis  siquidem  videtur 
pro  his  quse  de  ipso  retulistis,  quod  in  probatione 
sua  se  nec  probabilem  exhibuit,  nec  receptibilem  : 
et  ideo  meruit  ut  rationabiliter,  et  sana  conscientia 
valeatis  malum  auferre  ex  vobis.  Verumtamem  si 
pieiati  vestrse  placet  super^xaltare  misericordiam 
judicio,  adhnc  ipsum  potesiis  retinere  sine  profes- 
sione,  quanto  vobis  tempore  videbitur.  Hoc  autem 
omnino  dissuademus,  ne  eum  in  hoc  stain  recipiatis 
ad  profcssionem  :  sed  iterum  probetur,  si  forte  se 
talem  exhibere  valcat,  qualem  debet.  Sin  autenh 
ferro  abscissionis  utendum  est,  ne  una  ovis  mor- 
bida  totum  gregem  contaminet. 


aggeres  collesve  sabuli  candidi,  vel  a  natura»  vel  ab 
sestnanle  pelago  congesti.  In  his  olim  fuit  coenobium 
Dunense  floreniissimum,  verum  nunc  arenis  excre- 
scentibus  sepuUum,  ob  neglectam  per  belli  calami- 
tates  ohicum  ligneorum  instauralionem. 

(861)  Alias  epistola  337  :  quae  vero  antea  325  erat, 
nuoc  395.  Scriptacirca  annum  1139. 


m 


S.  BBRNARDl  kBUim  (SiAR^-VALLBNSIS  Sgt 

EPISTOLA  CCCXXVI  (862).  j|U»«^  kMo  ille,  et  refarmidat.  Clattdfte  dculMS 


GUILLEUIl  ABBATIS,  AD  GAUrBIDUll  QARNOTBNSBIf 
BPISGOPUM,  ET  BEBNARDUM  ABBATEM  CLARJS- 
YALLBNSEM  (863). 

Ut  Dei  et  EceUdce  ddUsafn  adversUs  Petri  Abcelardi 
errores,  quorumaliguot  capitula  produdt,  tueatp- 
tur* 

Beverendis  io  Christo  dominis  et  pairibus,  Gau- 
FBiDO  CarDOiensium  episeopo^  et  Brbmardo  Claree- 
Vallis  abbati,  vitam^tdies  bonos. 

1.  Confundor,  Deus  scit,  apud  vos,  cum  de  re 
comnlunis  et  ^avis  necessitatis,  silentibus  vobis,  et 
MHfe  allis,  quorum  erat  loqui,  cogor  vos  alloqui, 
nullus  in  hominibuF,  domini  et  patres.  Cum  enim 
dd 


qu^m  UmebitT  et  qui  }m*  dicit  qntA  dicif,  ctuid  nOU 
dicet,  c«m  nallum  timebit?  BmortuiB  quippe  tt  Eo- 
dlesia  omnibus  pene  doctrinsg  etidesiasticee  Bla((i^ 
stris  (864),  quasi  in  vacuam  rempoblicftm  Bcclesim 
domesticQs  irruent  ininnicus,  singulare  sibi  in  eft 
megisterium  arnpuit:  agens  id  Scriptura  diviiiB 
quod  agore  solebat  ifl  dialeeUci,  propriis  adinven- 
tiones,  anmias  novitates ;  coosor  fidei,  non  discipn* 
lus ;  emeidator^  non  imitator. 

3.  Hadc  ^nt  ergocapitula  ex  opuscuiis  ejos  edle- 

cta,  (tttGB  vobifl   offefeiida  poiavi:   1.  Qood  fiden 

definit  ffistimafionem  rerum  Cjuee  non  videnfur.  9« 

( m  communis  spei  graviter  nimis  ei    periculose  g  Quod  imprOpria  dicii  esse  in  Deo  nomina  Patrin,  el 


corrumpi  video,  nullo  resistente,  nullo  obloquonle; 
quam  Christus  suo  nobis  sanguine  sacravit,  pro  qua 
^postoli  et  martyres  usque  ad  mortem  pugnaverunt, 
quam  sancti  doctores  duris  laboribus  suis,  et  ma- 
gnis  sudoribus  defensam,  iniegram  et  incorruptam 
usque  ad  faeces  temporum  nostrorum  transmise- 
ruul  t  contabesco  in  memetipso,  et  a  frixura  cordis 
et  dolore  spiritus  cogor  pro  ea  loqui,  pro  qua,  si 
hecesse  esset  et  opportunum,  veilem  etiam  mori. 
Nec  de  minimis  agitur,  sed  de  fide  sanct»  Trinitatis, 
de  persoua  Mediatoris,  de  Spiritu  sancio,  de  gratia 
Dei,  de  sacramenlo  communis  redemptionis.  Petrus 
enim  Abselardus  iterum  nova  docet,  nova  scribit;  et 


Filii,  et  Spiritos  vancii,  sed  descripiionem  hiiieessa 
pleniiudinis  sommi  boni.  3.  Quod  Pater  tit  pleni 
pot^tia^  Filiu*  quttdam  potentia,  Spiritus  sanctoa 
nulla  poientia.  4*  De  Splfitu  sancto,  quod  non  sit  ex 
sub!»tftiitia  Patris  et  Filii,  sicut  Filius  est  ex  subi* 
staAtia  Palrls.  5.  Qu^d  8piHtus  lanctus  sit  aniiDB 
mundi.  6.  Qtiod  libero  arbitrio,  sine  adjuvanle  gnH 
tia,  berte  possumus  el  velle  et  agere.  7.  Quod  Chri- 
&lus  n6n  ideo  assampsit  camem  et  passus  est,  m 
nod  a  jtire  diaboli  liberaret.  8.  Quod  Christos  Deoa 
et  hbmo  non  est  tertia  persooa  in  Trinitate.  9.  Quod 
irt  sacramento  altaris  io  a^  remancat  forma  prio*- 
ris  subiUnlite.  10.  Quod  suggesiiones  diabolicas  per 


libri  ejus  transeuni  mafia,  transiliunt  Atf^es;  et  novse  ^  pbysicam  dicit  fieri  in  bominibos*  il.  Qnod  ab  Adam 
ejus  sententi»  de  fide,  et  nova  dofBaaia  per  provin-  ^  ^if^^  trahimdd  originalls  peecaii  culpam,  sed  poenam. 


cias  et  regna  deferuntur,  celebriter  prsedicantur,  el 
WhtH  dtfeddutttur  :  in  tantum  ul  iri  cui^a  6ofnana 
dicaDtur  habere  auctoritatem.  Dioo  vobiS)  periculose 
silatis,  tam  vobis,  quam  EodesuB  Dii.  Pro  nihilo 
ducimus  corrumpi  fidem,  pro  qua  nosmetipsosnobis 
abnegavimus  :  non  timeinus  Deum  offeadere,  ne 
•Ifeodamus.  Dico  vobis^  adhuc  pariirieos  parturit 
malum  hoc  :  sed  nisi  prsBvenium  fuerit,  erumpet  id 
regulum,  eui  vix  inveDiatur  iocaniator.  Quod  our 
dicara  adveriite» 

2.  Casu  Duper  incidi  in  lectiODem  oujusdem  libelli 
homiDis  illius,  cui  tituios  erati  Theologia  Petri 
Abelardik  Fateor,  ouriosum  nae  feoit  titulus  ad  le- 


12.   Quod   uullum   sil  p<>coatum,  nisi  m  consonsu 

peccati   «ft  contempto  Dei.  13.  Quod  dicit  concopi 

scentla,  ct  d^lectatione,  ft  ignoraniia  nullom  MM 

peccatum  committi ;  el  hujusmodi  nos  esse  pecca' 

tuih,  ^d  naturam. 
4.  Hsec  paoca  interim  capitola,  ex  opuscuUs  ejua 

congesla  in  uDvm,  primo  vobis  arbitratus  sum  offe- 

renda,  ad  excitandos  Vos,  et  excusandos  nos,   na 

fruslra  commoli  videamur,  Quae  lamen  cum  aiiis  io- 

eidentibus,  auxiliante  eo  in   cujns  manu  suttus  et 

DOS  et  sermones  nostri^  ex  hoc  latius  digerere  ag^ 

grediar ;   parvipendens  si  vobis  displicuero  in  ser« 

mone,  dumnon  dispiiceaminfide:  ut,  si  quocunque 


gendum.  Duo  autem  erant  libelli  idera   pene  oonti-D  modo  suggerere  potuero  vobismejuste  commotum. 


nentes  :  nisi  quod  in  altero  pIuS|  in  altero  mious 
aliquanto  inveniretur.  Ubi,  cum  aiiqua  invenirem 
que  raultum  moverent  me,  notavif  et  cur  moverent 
sobiiOlavii  et  cum  ipsis  libellie  misi  vobis  :  utrum 
reoie  me  moveriat^  judicii  vestri  sit.  Cum  enim  gra-* 
viter  turbarer  ad  insolitas  in  fide  vocum  novitales, 
et  novas  iuauditorum  sensuura  adinventioaesi  oum 
non  baberem  in  quem  refunderem ;  vos  in  omnibus 
elegi,  ad  quos  me  converterem,  et  quos  in  causam 
Dei^  et  tetios  latioe  Boclesie  eiiarem.  Vos  etiam 

\^tli)  Alias  epistola  3^1 :  que  Vero  antea  326  erai^ 
nunc  400  <  Scripta  circa  annum  113d. 

(863)  llec  epistola  prefationis  \ice  prefixa  esi 
Dispuutioni  erusdem  Guillelmi  abbatls  Sancti-tlico- 
denci  prope  Remos  contro  Abelarduni,  ediiae  in 
tomo  quHrto  Biblioihece  Cisterciensis.  Scripta  vero 
est  ante  omnes  Bemardi  in-  Abelardum  epistolas. 


commoveamini  et  vos :  et  in  causa  caf>itif«,  sive  pes 
ille  sit,  sivemanus,  sive  eiiamoculus,  non  paveatis* 
Dilexi  et  ego  eum,  et  diligere  veliem,  Deus  testis 
est:  sed  io  causa  hao  nem6  unquam  proximus  mihi 
erit,  vel  amicus.  Nec  secreta  commonitione  leu  cor^ 
reptioae  malum  faoc  attentandnm  est,  quod,  ipsb  se 
prodenle,  tam  publicam  factim)  est«  Sunt  auiem,  ui 
audio,  adhoo  alia  ^jus  opusoola,  qvortun  nomina 
sunt.  Sic  et  non  ;  Scito  te  ipsum ;  et  alia  quedam 
de  quibus  timeo  ne,  sicut  monstruosi  sunt  noraiais 

Dtexinitio  epibtole  intelliilHtt';  adeoqne  anie  an- 
nutn  1140. 

(864)  lui  fere  Hugo  Metcllus  in  epislOla  quarta 
ad  lonocentium  oonira  eamdem  Abfielarilum. « llor* 
tuo  Ansolmo  Laudunensi  et  Guillelmu  Gaialaunensii 
igDis  verbi  Dei  it  lerrndelicil»  »  eto« 


BPIStOtJ. 


iU 


etkim  sint  monstraou  dogniatis  :  aed,  sicot  di-  i  Homo  ille,  non  a  Deo,   sed  ab  hominibus  dectoi 


eHHt,  odenint  lucem,  neo  etiam    qafiesita  iDTeiiiQii- 
tar«  Sed  jam  veniamus  ad  rem,  eic. 

KPISTOLA  CCCXXVII  (865) 

MSGRlPTUIf  BBRIIARm  AD  GmLLELVUH  ABBATBIf. 

Ubellum  eontra  Petrum  Abcelardum  comcriptum 
iaudat,  mutuumque  colloquium  vost  Paschn  pro^ 

mittit. 

GuiLLELMO  charissinlo  soo,  ft^ter  Bbrnardub. 

Motum  vestrum  ei  justum  judico,  et  necessarium. 
Sed  et  otiosum  non  esse,  monsirat  libellus  tundens 
el  obstruens  os  loqueniiuro  iniqua.  Non  quod  illum 
idhue  attentius,  ut  jubetis,  percurrerim;  sed  quia 
ex  eo  quod  cursim  potuii  penridere,  placet  fateor,  et 
poientem  existimo  iniquum  dogma  obraere.  Yerum, 
quoniam  meo  judicio  non  sati^,  ut  optime  nostis, 
fidere  eonsuevi,  prsesertim  in  tam  magnis  rebus; 
opene  pretium  puto,  prsesertim  ooosiderata  oppor- 
tunitate,  mo  atque  vos  pariter  alicubi  convenire  et 
conferre  de  omnibus.  Idipsum  tamen  ante  Pascha 
fieri  posse  non  arbitror,  ne,  quod  prtesens  tempus 
iadicit,  siudium  orationis  impediatur.  Porro  silentii 
ac  patientiae  super  his  me»  patieniiam  habete  : 
cum  horum  plurima  et  pene  omnia  hucusque  ne* 
scierim  (866.)  Jam  vero  ad  quod  hortafnini  potens 
est  et  Deus  dare  mihi  spiriium  bonum  vestris  ora- 
tionibtts.  Valete. 

EPISTOLA  CCCXXVIII  (867). 

AD    ROMANUIf      PONTIPIGBII    (868). 

Contra  electum  Hutenensem. 


multos  habet  testes  infamise  suse,  nullum  purgatio- 
nis ;  et,  ut  vobiscum  involute  loquar,  honestius  est 
de  illo  silere,  qnam  loqui.  Absit  ul  in  diebus  tuis 
talia  monstra  promoveaotur,  ut  ille  ponatur  custos 
animarum,  qui  pranihilo  ducit  effusionem  sanguinis 
Cbrisli,  et  prelium  rcdemptionis  animae  su?e!  Quid 
autcm  illi  aliquantulum  asiute  verbum  de  injuria  et 
oppressione  appellalionis,  ut  ad  se  pcr  hsec  ad  cu- 
riam  inclinarcnt,  causae  iuterseruerunt  suae  ?  Nolitc 
accipore  verbum  mendacii  :  quia,  sicul  virorum  ve- 
racium  relatione  discitur,  nulla  sccuta  est  appelia- 
tionis  oppresslo,  ubi  nulla  prsecebsil  appellatio. 
Pr6inde  oportel  ut  quod  religiosonim  consilio  p6r 
episcopum  factum  est,  per  te  robur  accipiat  in  manti 
B  potenti  ^t  brflchio  excelso.  Sed  et  ipsum  archiepi- 
scopum  (870)  magis  ac  magis  tibi  volumus  conmien- 
dari  pro  quo  nec  rogare,  nec  exaudiri  vellemus,  st 
non  honorificaret  ministerium  suum. 

EPISTOLA     CCCXXIX    (87i), 

AD  EPISCOPVM  LEMOTICENSBM. 

Contra  eumdem  electum  Rutenensem. 
Verba  quee  ego  loquor  vobis,  non  pro  me  ifJM 
loqiiere,  nec  in  eis  qusero  quae  mca  sunt.  Vobis 
loquoi*  pro  vobis.  Breves  dies  hominis  sunt.  Quan- 
diu  estis  episcopus  Limovicensis,  ministerium  ve- 
strum  honorificate,  ut  vldeamus  opcra  v^stra  bona. 
Caosana  Catinensis  (872)  elecli,  a  domino  Papa 
vobis    commissaui,    et  remoia   omni    appellaiioue 


Hacteniis  amicorum    precibus  morem   gerenles,  C  ^nonico  fine  tr^rminaDdam  a  vobis   audientes,  facti 


scripsimus  opportuoe,  importune:  nunc  autem, 
etiamsi  yelimus,  tacere  tamen  christiana  religione 
prohibemur,  Maledietus^  inquit  propheta,  qui  pro- 
hibet  gladiumsuuma  sanguins(Jerem.  xlviii,  10). 
Quotidie  nequitia  proficit,  malorum  dcdideria  pro- 
sperantur;  etnon  est  qui  ascendat  ex  adverso,  vol 
qui  opponat  se  murum  pro  domo  I^rael.  Ecce  adhuc 
in  diebus  tuis,  et  manibus  et  pedibus  nituntur  in- 
gredi  ad  saocU  sanctorum  bomines  corruptissimi, 
qui  pepigerunt  pactum  cum  morte,  et  faedus  eum 
inferno.  Utquid  patientia  baec?  Rutilenses  (869) 
clerici  elegerunt  804I  vitiis  suis  consentientem 
personam,  nec  puduit  eos,  etiam  in  ocuHs  tuis, 
veriialem  operire  mendaoio,  ut  dicitur,  ct  circa 
electam  personam,    et  circa  negotium   electioois. 

(865]  Alias  cpistola  392  :   quae  voro  antea  327  Q 
erat,  nunc  339.  Scripta  circa  annum  1139. 

(866)  Hinc  patet  Guillelmum,  unum  ex  primis  in- 
centorem  fuisse  adversum  Abaelardum,  quod  etialn 
Guillelmus  ipse  in  superiori  epistola  diserte  affirmal,  * 
conquerendo  de  Gaafridi  et  Bernardi  bilentio. 

(867)  Epistola  nova :  quae  vero  antea  328  erat, 
Dunc  414.  Scripta  circa  annum  1140. 

(868)  HsBC  epistola  subsequebatur  aliam  cujtis-' 
dam  A.  ad  abbatem  Reatinensis  monasterii;  alque 
inscripia  crat.  Ad  eumdem,  At  Innocentio  vel  Eu^e- 
nio,  et  quidem  a  Bernardo,  directam  fuisse,  patet 
ex  epistola  sequente,  quae  est  ejusdem  argumeuii, 
id  est  contra  Ruteoensem  eleetum,  A^emari  fluc^ijl- 
sorem,  cujus  nqeiep.  igneraturw  Bemardus  ia  epy- 
stola  240,  n.    I,  Eugenlo   gratuiatur,  ob  finitam 


sumus  sicut  cousolati.  Ecce  enim  prae  manibus  e^t 
tempus,  et  negotium,  in  quibus  Ecclesia  Dei  perspi- 
ciet  utram  sit  rationale  in  pectore  pontificis.  Jam 
non  erit  otiosus,  si  tamen  in  vobis  est,  timor  Dei, 
vigor  canonum,  amor  jastitise.  In  Ecclesii  Rutined- 
si  agitur  de  pastore,  et  episcopo  animarum,  et  iuc- 
cessore  Ciiristi,  de  illo,  inquam,  qui  suscitet  semen 
fratris  defuncli.  Et  ad  hsec  quis  tam  idoneusT 
Numquid  ille,  quem  vita  inquinavit,  quem  coh- 
scientia  accusavit,  quem  fama  pnblicavit?  numquid 
ille,  qui  de  abbatia  in  abbatiam,  vel  potius  d^ 
abysso  in  abyssum  descendit,  ut  idem  sit  violator 
virginum,  et  consec^atur?  Et  ubi  erit  jani  illild, 
quod  dictum  est  ab  Apostolo :  Oportet  episcopumsifte 
crimine  esse,  tanquam  dispensatorem  Dei*!  {Tit.  t, 

causam  Rutencnsis  Ecclesiae,  nempe  ob  depositum, 
ut  videtur,  Ruteuensem  episcopum  indignum,  de  quo 
hac  in  episiola  et  ih  sequente. 

(869)  Legeddum,  Rutinenses  ^  ut  co1Iig?tur  ex  epi^ 
stola  sequente.  Rulilti  monastcrium  dioecesis  Treve- 
rensis,  dc  quo  in  libro  quarto  Vitse  ۥ  Bernardi,  tf  j 
47;.nihil  juvat  ad  hunc  locum. 

(870)  Bituricensem  s6ilicet,  cujus  suffraganeus  est 
episropus  Rutencnsis. 

(871)  Epistola  nova  :  quae  vero  antea  329  erat, 
nunc  318.  Scripta  circa  anniim  1140. 

(872)  Fortasse  lcgcndum,  Caturcensis;  nam  Vix 
ad  aliam  civitatem  haec  e[<istoIa  referri  poicst.  Qtrod 
si  ita  videbiiur^  hoc  toco  agi  videtur  de  elecuOne 
Raimimdi,  qoem  proinde  GoillehiiBS  a  Grtie^  ifi 
aibo  Cadurcensium  episcoporum  immerito  expungat. 


S35 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLARA-YALLBNSIS 


S36 


7)Noli  ergo  stare  contra  te  ipsum,  aliud  dicens,  i  draco,  sedet  ininsidiis  m  occaltis,  nt  interficiat  in- 


et  aliud  agens :  sed  opera  taa  verbis  tuis  respon- 
deant  idem  de  eodem ;  ne  illud  tibi  aptari  possit, 
quod  de  quibusdam  dictum  est  :  Infirmatas  sunt 
cantra  eos  linguoe  eorum  (Psal,  lxiii,  9)  Ecce  in 
manu  tua  est.  Yerumtamen  aoimam  tuam  custodi, 
neque  communicaveris  peccatis  alienis.  Per  te 
stabit,  aut  per  te  corruet :  sed  si  per  te  corruerit, 
manus  tuas  consecrabis  Domino. 

EPISTOLA  CCCXXX  (873). 

AD  INNOCENTIUII  PAPAM. 

Contra  Petrum  Abmlardum. 
Amantissimo  patri  ac  domino  iNNOCENTio  Bbr- 
NARDUS  Clarffi-Yallis  vocatus  abbas,   modicum  id 
quod  est. 


Qoccntem.  Sed  tu,  Domine  Deus,  oculos  superborum 
humiliabis,  tn  conculcabis  Leonem   et  Dracooem. 
Nociiit  ille,  quoad  vixit ;  et  idem  fuit  ei  vitse  termi- 
nus  aique  malitiae  :  iste  vero,  nova  dogmata  scri- 
bens,  jam   providit  qnomodo  virds    suum  trans- 
fundat  in  posteros,  quomodo  noceat  generationi 
omniquae  ventura  est.  Denique,  ut  pauca  de  multis 
dicam,  theologus  noster  cum  Ario  gradus  et  scalas  in 
Triniiate  disponit ;  cum  Pelagio  liberum  arbitrium 
gralise  praeponit;  cum  Nestorio  Christum  dividens 
hominem  assumpium  a  consortio  Trinitate  excludit. 
Sed  in  his  omnibus  gloriatur,  quod  cardinalibus  et 
clericis  curiae,  scientiae  fontes  aperuerit ;  quod  ma- 
nibus  et    sinibus  Romanorum  libros  et  sententias 


Plorans  ploravit  in  nocte  sponsaChristi,  et  lacry-  g  incluserit,  et  in  tutelam  erroris  sui  assumit  eos  a 


mse  ejus  in  maxillis  ejus  :  non  est  qui  consoletur 
S05  eam  ex  omnibus  charis  ejus.  Moram  faciente 
Sponso,  tibi,  domine,  commissa  est  Sunamitis  in 
loco  peregrinationis  suse.  Nulli  familiarius  confitetur 
injurias,  nuUi  secretius  exponit  sestus  et  gemitus 
suos,  quam  amico  Spoosi.  Nam  quia  Sponsum  dili- 
gis,  sponsam  ad  te  clamantem  non  despicis  in 
opportunitatibus,  in  tribulaiione.  Inier  hsec  omnia 
genera  hostium,  quibus  circumvallatur  Gcclesia  Dei, 
sicut  lilium  inter  spinas,  nihil  periculosius,  nihil 
molestius  est  quam  cum  ab  e\%,  quos  continet  in 
gremio  sno,  et  quos  suis  fovet  uberibus,  laccratur 
interius.  Pro  talibus  et  de  talibus  est   illa  vox 


quibus  judicari  debet  et  damnari.  Qua  mcnte,  qua 
conscientia  recurris  ad  fidei  defensorem,  fidei  per- 
sccutor?  quibus  oculis,  qua  fronte  intueberis  ami- 
cum  Sponsi,  sponsse  violatort  0  nisi  detineret  me 
cura  fratrum !  o  nisi  me  corporalis  infirmitas  im« 
pediretl  quantum  desiderarem  videre  amicom 
Sponsi  pro  sponsa  zelantem  in  abseniia  Sponsil 
Ego,  qui  silere  non  potui  injurias  domini  mei,  Ise-  * 
siones  Ecclesise  patientis  feram?Tu  autem,  dilectis- 
sime  Pater,  ne  elongaveris  auxilium  tuum  ab  ea  : 
ad  dcfensionem  ejus  conspice,  accingere  gladio  tuo. 
Jam  enim  ex  abundantia  iniquiiatis  refrigescit  cha- 
ritas  multorum  :  jamjam  sponsa  Christi,   nisi   ma- 


—    -— m  fl«Wfti9      UAMlftV*  WMA      •       ■««&&«■»•■«•        W|^V*AW*  ^*»»»»ww»^  ••••r«  •--w 

^ , . .  ..-^.  ^^   f,.  ^^ ^,      num  adhibeas»  egreditur  et  abit  post  vesligia  gre- 


adoersum  me  appropinquaverunt  et  steterunt  (PsaL 
XXXVII,  12).  Nulla  quidem  pestis  efficacior  ad  nocen- 
dum,  quam  familiarisinimicus.  Argumento  nobissunt 
et  Absalon  familiaritas,  etosculumJudse.  Fundamen- 
tum  aliud  ponitur  nobis,  preeter  id  quod  positum  esU 
Nova  fides  in  Franciacuditur,de  virtutibuset  vitiis  non 
moraliter,  de  sacramentis  non  fideliter,  de  myste- 
rio  sanctae  Trinitatis  non  eimpliciter  ac  sobrie,  sed 
pneter  utaccepimus(873),  disputatur.MagisterPetrus 
et  Emaldus,  a  cujus  peste  Italian^  purgastis,  astite- 
ruDt  et  convenerunt  in  «num  adversus  Dominum, 
et  adversu^Xhristum  ejus.  Squama  squamse  conjun- 
gitur,  et  ne.  jbpiraculum  quidem  incedit  per  cas. 
Corrupti  sunt,  et  abominabiles  facti  sunt  in  studiis 


gum,  et  pa^cit  greges  juxia  tabernacula  pastorum. 
EPISTOLA  CCCXXXI  (874). 

AD  STBPHANUlf  CAaDlNALBM  ET  BPI8C0PUM 
PRJENBSTlNnM. 

Ejusdem  argumenti, 

Yenerabilii  domino  et  episcopo  Patri  S.  Dei  gra- 
tia  Praenestino  episcopo,  frater  Bbbnardus  Clarse- 
Yallis  abbas,  viriliter  agere  et  conforiari  in  Domino. 

Augustias  et  gemitus  sponsse  Christi  eo  vobis  fa« 
miliarius  enuntio»  quo  amicum  Sponsi  vos  esse 
80S  cognovi,  et  gaudio  gaudere  propler  vocem 
Sponsi.  Confido  enim  de  vobis  in  Domiaa,  si  bene 
novi  interiorem  hominem  vestrum,  quia  non  quse- 
rilis  quse  vestra  sunt,  sed  quse  Jesu  Christi.  Petrum 


suis,  et  de  fermento  suse  corruptionis  corrumpunt  n  Abselardum,  catholicse  fidei  persecutorem,   inimi- 


fidem  simplicium,  morum  ordinem  coniorbant,  E^ 
cleaise  maculadt  castitatem  :  ad  imaginem  et  simili- 
tudinem  illius  qui  transfigurat  se  in  angelum  lucis 
habentes  formam  pielatis,  sed  virtutem  ejus  abne- 
ganles,  circumomati^  $unt  ot  &imiIitudo  templi,  ut 
sagittent  in  obscuro  rectos  corde.  Evasimus  rugitum 
Petri  Leonis,  setfem  Simonis  Petri  occupantem  :  sed 
Petrum  Draconis  incurrimus,  fidem  Simonia  Petri 
impugnantem.  Ule  i^ersecotos  est  Ecclesiam  Dei 
manifeste,  sicut  leo  rapiens  :  iste  vero,    lanquam 

(873)  Bpistola  nova  :  auflB  vero  antea  330  erat, 
nonc  349.  Scripta  anno  Cnristi  1140. 

(873*)  Hic  profter  ut  idcm  valet  ac  prmterguam  : 
i]aod  aimili  promoa  intentiona  et  formula  oaurpator 


cum  crucis  Chrisli,  vila  probat,  et  conversatio,  et 
libri  jam  de  tenebris  in  lucem  procedentes.  Mona- 
chum  se  exterius,  hsereticum  ioierius  ostendit,  ni- 
hil  habens  de  monacho,  prseter  nomcn  et  habitom. 
Aperit  cisternas  veteres  et  lacos  coutritos  hseretico- 
rom,  ut  bos  et  asinus  cadat.  Siluerat  jam  per  multoa 
dies  :  sed  quando  siloit  in  Britannia,  concepii  do- 
larem,  et  uonc  in  Franda  concepit  iniquitatem. 
Egresaus  est  de  caverna  sua  coluber  lortuosus,  et  in 
similitudinem  hydrse,  uno  prius  capite  succiso,  se- 

de  eodem  Abaeiardo,  Epist.  GCCXXXYl :  De  Spiritii 
sancto  prflet<*rqnam  accepimus  enuntians.  »  Edit. 

fi74)  Epiitola  nova  :  quae  vero  antea  331  erat, 
nunc360.  ScripCa  anno  Ghriato  1140. 


S37 


BPISTOL^. 


588 


ptem  pro  uno  eapita  prodoxil.  Sueciso  noo,  snccisa  ■  Lepram  adinventionnm  snamm  atramenlo  signavit 


fuit  nna  illius  haeresis  Suessione  :  sed  jam  loco 
illius  septem  et  eo  amplius  haeresps  emersenint,  qua- 
ram  exemplar  habuimus,  et  misimus  vobis.  Rudes 
et  novellos  auditores  ab  uberibus  diaieciicae  separa- 
tos^  et  eosqui,  ut  ita  dicam,  prima  iidei  elementa 
vix  sustinere  possunt,  ad  myslerium  saoctae  Triui- 
tatiSy  ad  sancta  sanctorum,  ad  cubiculum  Regis 
introducit,  et  ad  eum  qui  posuit  tenebras  laiibulom 
suum.  Denique  theologus  noster  cum  Ario  gradas 
et  scalas  in  Trinilate  disponit,  cum  Pelagio  liberum 
arbitrium  gratiae  praiponit,  cum  Nestorio  Ghrislum 
dividens,  hominpm  assumplum  a  consortio  Trini- 
iatis  excludit.  Sic,  sic  per  omnia  fere  sacrameota 
discurrens,  atlingit  a  fine  usque  ad  finem  foriiter, 
et  disponit  omnia  damnabililer.  Ad  haec  glorialur.se  B 
infecisse  curiam  Romanam  novitatis  suse  veneno ; 
manibus  el  sinibus  Romanomm  libros  et  sententias 
suas  indusisse,  et  in  tutelam  sui  erroris  assumit 
eos  a  quibus  judicari  del>et  et  damnari.  Provideat 
Deus  Ecclesise  suae,  pro  qua  mortuus  est,  ut  eam 
exhiberet  sibi  non  habentem  maculam  aut  rugam, 
quatenus  perpetuum  silensium  imponatur  homioi 
cujus  maledictione  os  plenum  est,  et  aroariiudioe 
et  dolo. 

EPISTOLA  CCCXXXII  (875). 

AD   C.   CARDINALEM. 

.  Item  contra  Petrum  Abaslardum, 
Domino  venerabili  el  patri  dilectissimo,  sanctae 
Romanae  Ecclesiae  cardinali  G.  Bbrnabdus  Clarae- 
Yalleosis  abbas,  spiritum  consiiii  et  fortiiudinis. 


et  calamo.  Libros  ejushabuimus,  et  misimus  vobis. 
Cognoscite  auctorem  operis  in  opcre.  Yidete  qaod 
theologus  noster  cum  Ario  gradus  et  scalas  in  Tri- 
nitatedisponit,cumPelagio  liberum  arbitrium  gra- 
tiae  praeponit ;  cum  Neslorio  Christum  dividens,  ho- 
minem  assumplum  a  consortio  Trinitatis  excludit. 
Et  haec  pauca  suut  de  muUis.  Non  crit  in  vobis  qai 
vicem  Christi  doIeatSOT,  qui  diligat  justitiam,  qui 
oderit  iniquitatem  ?  Si  os  loquentis  iniqua  obstru- 
ctum  non  fuerit,  videat  ille  et  judicet,  qui  solus  la- 
borem  et  dolorem  considerat. 

EPISTOLA  CCCXXXni  (876). 
ad  g.  cardinalem  (877). 
Ejusdem  item  argumenti. 

Viro  venerabili  ct  amico  suo  G.  diacono  cardinaH 
sub  tiiulo  sanctorum  Sergii  et  Bacchi,  Bbrnardus 
Clarae-Vallensis  abbas,  salutem  et  dilectiooem. 

Secundum  tuam  consuetudinem,  quotiescunque 
curiam  inlro,  semper  mihi  debes  assurgere.  Verba 
videntur  quasi  ludentis  ;  sed  seria  res  agilur.  Ecce 
ego  curiam  intro,  sccundum  causam  dico,  non  se- 
cundum  persooam.  Qui  personae  meae  assurgere  so- 
lebas,  assurge  nunc  causse  meae,  imo  causae  Chri- 
sti  :  quia  Christus  est  in  causa,  et  veritas  periclita- 
tur.Assurge,  imo  exsurge  adversus  eum  qui  disputat 
de  fide  contra  fidem,qui  verbislegislegem  impugnat, 
cujusmanus  conlra  omnes,  et  manusomnium  contra 
emn.  Hic  est  Petrus  Abxlardus,  qui  de  moribus, 
de  sacramentis  ,  dc  Patre  el  Filio  et  Spirilu  saucto 
scribit,  docet,  et  disputat,  dividens  prout  vuU.  Nunc 


Silerc  non  possum  injurias  Christi;   angustias  et  CAutcm  intral  curiam,  postquamcommovitEcclesiam, 


doIore§  Ecclesiae,  et  miseriam  inopum,  et  gemitum 
pauperum.  Incidimus  in  tempora  periculosa.  Magi« 
stros  habemus  prurientes  auribus :  discipuli  a  veri* 
tate  auditum  avertunt,  ad  fabulas  convertuntur. 
Habemus  in  Francia  monachum  sine  regula ,  sine 
sollicitudiue  praelatum,  sine  disciplina  abbatem  Pe- 
trum  Abaelardum,  disputanlem  cum  pueris,  conver- 
santcm  cum  mulieribas.  Aqaas  furtivas  et  panes 
absconditos  domesticis  suis  apponit  in  libris,  et  in 
sermonibus  suis  profanas  vocum  noviiates  inducit  et 
sensuum.  Accedit  non  solus,  sicut  Moyses,  ad  cali- 
ginem  in  qua  erat  Deus,  sed  cum  lurba  multa  et 


et  turbavit  cam,  non  ul  sanct  contritionesejus,  sed  ad 

excusationes  excusandas  in  peccatis.Si  filias  ejus  es, 

defende  ulcrumqui  te  portavit,  et  uberaquae  saxisti. 

EPISTOLA  CCCXXXIV  (878). 

AD  GUIDONEM  PISANUM  (879). 

Contra  eumdem  Abmlardum, 
GUiDONi  Pisano,  bernardus  Clarae-Vallis  abbas, 
mentem  sanam  in  corpore  sano  (juven.).         « 

Caasam  meam  propriam  secure  vobis  conmiitte- 
rem  propter  officium  muluae  dilectionis  noslrae  : 
nunc  autem  tanto  confidentius  istam  commillo  , 
quanto  amplius  ille  diligendus  est,  cujus  est  causa. 


discipiilis  suis.  Per  vicos  et  plateas  de  fide  catholica  Q  Causa  est  Chrisli,  imo   Chrislus  esl    in   causa,   et 


disputatur,  de  partu  Virginis,  de  sacrameoto  alla- 
ris,  de  incomprehensibili  sanctae  Trinitatis  mysterio. 
Evasimus  rugitum  Petri  Leonis  :  sibilos  Petri  Dra- 
conis  iocurrimus.  Sed  tu,  Domine  Jesu,  oculos  su- 
perborum  humiliabis,  ta  conculcabis  Leonem  et 
Draconem.  Nocuil  ille  quoad  vixit,  et  idem  fuil  et 
vitae  terminus,  atque  malitiae  :  isie  vero  jam  provi- 
dit  quomodo  virus  suum  transfundat  in  posteros, 
quomodo  ooceat  generationi  omni  quie  ventura  est. 

(875)  Epistola  nova  :  quae  vero  anlea  332  erat 
nunc  367.  Scripta  anno  Christi  1140. 

(876)  Epistola  nova  :  quae  vero  antea  333  crat, 
nunc  386.  Scrijpia  anno  Christi  1140. 

(877)  Is  esl  Gregorius  Tarquinius,  sanctorum  Ser- 
gii  et  Bacchi  diaconus  cardinalis,  a  Gallisto  II  creatus. 


veritas  in  periculo.  Dividuntur  vestimcnta  Christi, 
sacramenla  Ecclesiaescinduntur  :  sed  integra  manet 
lunica  inconsutilis,  desuper  contexla  per  lotum.  Ta- 
nica  haec  anitas  esl  Ecclesiae,  quae  scissuram  ignorat, 
divisionem  non  recipit.  Quod  enim  desuper  contex- 
tum  est,  quod  a  Spiritu  sancto  compactam  est,  non 
dissolvctur  ab  hominibus.  Cum  haerelici  exacuerunt 
linguam  suam  sicut  scrpentes,  cum  omnes  aculeos 
ingeuii  sui  excusserunt,  ut  pacem  Ecclesiae  contur- 

(878)  Epistola  oova  :  quae  vere  antea  334  erat, 
nunc  362.  Scripta  aono  Christi  1140. 

(879)  Guido  Muricotus  de  Vico,  Pisanus,  cardina- 
lis  tilufi  sanclorum  Cosmae  et  Damiani,  ab  Innocntio 
creaitts. 


99u 


S.  BERNARDI  ABMTB  CtARJE-VALLENSIS 


546 


bent ;  lamen,  quoniam  porlas  inferl  sanl  non  ptm-  j^ 
valebunt  adversuseam.  Sifilias  hujasest,  simaterna 
ubera  recongoscis,  non  deseras  matrem  in  perioulo, 
non  subtrahas  humeros  tuos  in  tempore  Iribulationis. 
Magisler  Petrus  ingreditur  cariam,  at  apostolieie 
Sedis  aucloriias  ponatur  ei  murus  et  anlemurale  ad 
eontirmandos  suos  errores,  quos  scripsit,  quos  do- 
cuit,  quibus  fidem  catholicam  impugnavit. 

EPISTOLA  CCCXXXV   (880). 

AD  QUEMDAM  PRESBTTERUM  CARDINALEM  (881). 

Item  contra  Petrum  Abaslardum 
Cardinali  pfesbytero,  Bernardus  ClarsB  Vallis  ab- 
bas,  salutem  et  dileclionem  in  Domino. 

Nemo  adolescentiam  luam  contemnat.  Canities  p 
quippe  non  capitis,  sed  meniis  requiritur  a  Domiuo,  ^ 
SOS  et  stas  senectutis  vita  immaculata.  Non  expa- 
vit  JeremiaS;  nonformidavit  Daniel,  lioet  ambo  pu^ri 
essent,  senes  impudicos,  inveteratos  dierum  roalo- 
rum.  Impudicum  et  rgo  merito  appcllaverim  ilium 
qui  decon^m  Ecclesiae,  qui  iiddi  maculat  castitatem. 
Hic  est  Petrus  Abaelardus,  qui  d*'  fidc,  de  sacramen- 
tis,  de  mysterio  sanctae  Trinitatis,  prsterqaam  ac- 
cepit,  disputat,  dividens  singulis  prout  vult.  Nunc 
autem  ingreditur  curiam,  postquam  Ecclesiam  com-* 
movit,  et  cooturbavit  eam,  non  ut  sanet  coutritio- 
nes  ejus,  scJ  quia  deelinavit  in  verba  maliti»,  ad 
excusandas  encusationes  inpeccatis.Confidcnter  pro 
Boclcsia  stabunt  qui  se  filios  esse  BcclesisD  cogno- 
scunt. 

BPISTOLA  CCCXXXVI  (882).  C 

ad  quemdam  abbatem  (883). 
Ejusdem  argumentu 

Dilectissimo  fratri  et  eoabbati,  frater  Bernardus 
Clarse-Vallensis  abbaft,  zelum  Dci  habere  secundum 
scienliam. 

Oportet  beereses  esse,  «t  qni  probati  sunt,  mani- 
festi  fianl.  9i  quis  est  Dontini,  jangatur  ei.^^Deus 
enim  est  in  causa.  Veritas  pertclilatur  :  dividuntnr 
vestimeuta  Christi,  sacramenta  scinduntur  Eccle^ise. 
Apianta  pedis  usque  ad  verticem  faciei  corrumpitur 
sanitas,  simplidtas  fidelium  deridetur  ;  p-^opc  est 
ut  ascendat  leo  de  cubili  suo,  ui  contra  Ecclesiam 
se  ertgat  praedo  gentium^  Prsecedit  jam  Pctrus  Abse- 
lardus  anle  faciem  Antichrisli  pararc  vias  cjas,  D 
de  fide,  de  sacramentis,  de  Patre  et  Filio  et  Spiriia 
sancto,  pneterqaam  accepinras,  enuntians.  Scfibit, 


docel,  et  contendit  Yerbis  ad  subVersionem  audien- 
tium.  Ponit  in  Trioitate  gfadus  et  scalas  Cam  Arie  • 
prsBponit  grtiiiae  liberum  arbitrium  cum  Pelagio; 
hominem  assumptnm  a  consorlio  Trinitatis  excludit 
Christum  dividit  cum  Nestorio.  Sed  in  omnibus  his 
gloriatur  quod  Ecclesiam  Romanam  sibi  rcconcilia- 
vii  quod  libros  et  sententias  suas  minibus  et  sini- 
bus  Romanorum  incluserit :  et  in  defensionem  sai 
erroris  assumit  eos  a  qtiibus  judicari  debet  et 
damnari.  Videftt  Deus,  et  judicet,  si  velocitef  ob- 
structum  nos  fuerit  os  loquentis  iniqaa.  Csetera 
prsesentium  lator  latias  explicabit. 

EPISTOLA  CCCXXXVII  (884). 

ad  innocbntiijh  pontificbm,  in  pjersona  frangijb 

episcoporum  (885). 

Episcopi  Gallice  exponunt  Pontifici  guid  actum  $ii 
in  causa  Petri  Abaslardiy  Bemaraum  ad  discep^ 
tationem  in  synodo  provdcdntis,  ied  objectos  swi 
hceresum  articulos  tespondefe  ndlentis  etadSe' 
dem  apostolicam  appellantis, 

Reverendissimo  patri  et  domino  innogbntio,  Det 
^^tta  summd  Pontifici ,  Hbnricus  Senonensinni 
archiepiscopus,  (jaufridus  Carnotensis  episcopos, 
sanctse  Sedis  aposlolicae  famulus  (886).  Hblias  Au- 
rclianensis,  HugO  Atiiissiodorensis,  Hatto  Trecen- 
sis,  Manasses  Meidcnsis  episcopi  devotas  oraliones 
et  dcbitam  obedientiani. 

1 .  NuUi  dubium  est  quod  ea  qutf  apostoUca  fir- 
madtur  auctoritate,  rata  sempef  etistunt,  nec  ali- 
cujus  possunt  deinceps  matilari  civillatione,  vel 
invidia  depravari.  Ea  propter  ad  vestfam  apostoli- 
ctttn  Sederh,  bcatissime  Pater,  refefre  dignum  cen- 
suilrtus  qu^am,  qnae  nuper  in  nostra  contigit  tra« 
ctari  prsesentia  :  quse  quoniain  et  nobis,  et  multis 
religiosts  ac  sapientibas  viHs  raiionabiliter  acia 
visa  sunt,  vesti^se  MMI  Serenitatis  exspectant  com- 
probari  jadicio,  simul  et  auctorit^te  perpetuo  robo- 
rari.  Itaqae,  cam  per  totam  fere  Galliam  in  civitati- 
bus,  vicis,  et  castellis,  a  scholaribus,  non  solum 
intra  scholas,  sed  eti^m  triviatim ;  nec  a  liitcratis 
aut  pfovectis  tantum,  sed  a  pheris  et  simplicibus, 
aut  certe  stultis,  de  sancta  Trinitate,  quae  Deus^est, 
disputaretor,  insaper  alia  multa  ab  eisdem,  abso- 
na  prorsus  et  absurda,  et  plane  fidei  catholicse, 
sanctorumqae  ralrum  auctoritatibus  obviantia 
proferrentnf  i  cumque  ab  his  qui  sane  sentie- 
bant,    et  eas  fneptias    rejiciendas    esse    cense- 


(880)  Epistola  nova  :  qu8e  vero  antea  333  erat, 
nunc  368.  Scripta  anno  Christi  1140. 

(881)  Codex  Vedastinus,  no<iiinaiim,  ad  Petrum 
cardinalem,  Martene. 

(882)  Epistola  nova  :  quae  vero  antea  336  erat, 
nunc  324.  Scrifitn  anno  Christi  1140. 

(883)  Forte  ad  Bernardum  abbatfm  Italum,  qui 
Romam  a  Bernardo  tunc  missus  fuerat,  infra  in 
epistolis  343  ct  344. 

(884)  Alias  epistola  370  :({uae  vero  antea337  er«t, 
nuiic  325  Scripla  anno  Christi  1140. 

(885)  In  codices  Yaticano  noiato  662,  hab<>tur 
Qroine  suo  post  epiatolam  189,  cam  hoe  titalo  : 


Episcopi  Francice  domino  Ihnocentio  papce  ;  ubi 
Franciie  nomine  metropolis  Senonensis  mtelligitur. 
Hinc  in  epistola  161,  vox  sanguinis  ArchembafdR, 
subdecani  Aureliacensis,  ad  innocentium  damare  de 
Francia  dicitur  :  et  epistola  126,  n.  4,  Frandam  a 
Burgundia  distinguit.  Franciae  tamen  nomine  etiam 
tunc  secundse  Bolgicse  magna  pars  comprdheifde- 
baiur. 

(386)  1d  est  legatus.  Hoc  nomineprse  modesiiiiuti 
solebat  Gaufridus,  ut  legilur  in  chartario  eccIesiiB 
Sancti-Stephani  apud  Drocas.  Viearii  saaefee  sedis 
alii  panim  dioehintar^ 


RPlSTOLiB. 


s«r 


baat  (8^,  mpin^  adnmili  eorriperentur;  yehe-  j^     3.  Iiaque  prsesente  gloHoso  rege  Franeonim  Ln* 
...„-  1 — I — .   -.  — .-_:.-* : — :  — i      dovico  cuoi  Willelmo  religioso  Nivemis  comite,  do- 

raino  quoquc  Remensi  arcliiepiscopo,  cum  quibna- 
dam  suis  suffraganeis  episeopis,  nobis  etiam  et 
suffr^f^aneis  nostris,  exceptis  Parisiis  et  Niyemis, 
episcopis  praesentibas,cum  multis  religiosis  abbati-* 
bus  et  sapientibus,  valdeque  litteratis  clericis,  adfuil 
dominus  abbas  Clarae-yallensis,  adfuit  magister  Pe- 
trus  eum  fautoribus  suis  (888).  Quid  multa?  Domi- 
nus  abbas  cum  librun»  Theologiae  magistri  Petri 
proferret  in  medium,  et  quse  adnotaverat  absurda* 
imohsereiica  plane  capitula  SIO  de  libro  eodem 
proponerct,  ut  eamagisterPetrus  vel  ascripta  nega- 
ret ;  vel  si  sua  fateretur,  aut  probaret,  aut  corigeret ; 


mentius  convaleseebant^  et  auctoritate  magistri 
PetriAb8eIardi,etcujua<lam  ipsiuslihri,  otii  Theologise 
iodiderat  nomen,  nec  noo  et  aliorum  ejusdem  opus- 
oalorum  freti,  ad  astmendas  profanag  adioventiones 
illas,  non  sioe  muitanim  ammarum  dtspendio,  sese 
magit  ac  magis  armabant.  Quae  eoim  et  oot  et  alios 
pheirea  non  pamm  moyerant  ac  lceserant,  inde  ta- 
men  qusestionem  facere  yerebantur. 

S.  Yemm  domious  abbas  Clars-^yallis»  his  a  di- 
versie  et  siepius  auditis,  imo  ecrte  in  prsetaxato 
magistri  pctri  Tbeologiss  libro,  nec  non  et  aliis 
ejusdem  libris,  in  quorum  fotte  iectionem  inciderat, 
diligenter  inspedis  lecreto  privs,  ae  deinde  Mcsum 


doobus  aut  tribut  adhibitis  testibus,  juita  eyangeli-  ■«  visus  diffidere  magister  PetrusAbaelardus,  et  subter- 


enm  prseceptum,  hominem  convenit :  et  ut  audito- 
res  8008  a  talibus  comp^^seeret,  iibrosque  tnos  cor- 
rigerel,  amicabiliter  satis  ac  famiiiaritcr  illum  ad- 
monuit.  Plnres  etiam  seholarium  a^hortatus  est  ut 
et  librot  yenenis  plenos  rq)odiarent  et  rejicerent, 
et  a  doctrina  qua;  fidem  Isedebat  catholicam, 
cayerent  et  abstinerent.  Qnod  magistor  Petms 
minos  patienter  et  nimium  aegre  ferens,  crebro 
Doe  pulsare  eoepit,  neo  ante  yoluit  desistere, 
quoad  ad  dominum  Clarae-yallensem  abbatem 
euper  hot  scribentes,  assignaio  die,  scilicet  octayo 
PentecOStes,  Senonis  ante  nostram  submonui- 
mns  yenire  preesentiam,  quo  se  vocabat  et  offc- 
relMt  paratum  magister  Petrus  ad  prohadas  et  de- 
fendendas,  de  quibus  illum  dominus  abbas  Clarse- 
Yallensis,  quomrdo  prffltaicatum  est,  reprehenderat, 


:c 


fugere,  respondere  noluit :  sed  quamvis  libera  sibi  da 
retur  audientia ,  tutunique  locum  et  »quos  habere 
judices,  ad  tamen  sanctissime  Pater,  appellans  pr»- 
sentiam,  vestramum  suisa  conventu  discessit. 

4.  Nosautem,  licet  appeliatio  ista  minus  canonioa 
videretur,  Sedi  tamen  apostolic»  deferentes,  in  per- 
sonam  homlnis  nullam  voluimus  proferre  senten- 
tiam.  Caeterum  sententias  pravi  dogmatis  ipsius, 
quia  n-ultos  infecerant,  et  sui  eonUgione  adusque 
cordium  intima  pcnelraveranl ;  8»pe  in  audientia 
poblica  lectas  et  relfHitas,  Pt  tam  verissimis  rationi-* 
bus,  quara  beati  Augustini,  aliorumque  sanctorum 
Patrum  inductis  a  domino  Clarae-yallensi  auctori-* 
tatibus,  non  solum  falsas,  sod  et  h«reticas  esse  evi- 
dentissime  comprobatas,  pridie  ante  faotam  ad  voi 
appellationem  damnavimus.  Kt  quia  multos  in  erro- 


sententias.  Ctttemm  dominus  abbas  neo  ad  assigna-  ^  rem  perniciosissimum  et  plane  damnabilem  pertra- 


tum  diem  se  ventumm,  nec  conlra  Petrum  sese 
diseeptatumm  nobis  remandavit.  Sed  qnia  magister 
I^etms  interim  snos  nihilomiuus  co^it  uodequaque 
convoeare  discipulos,  et  obsecrare  ut  ad  futuram 
inter  se  dominumque  abbatem  Glarse-yallensem 
disputationem,  una  cum  illo  suam  sententiam  simnl 
et  scientiam  defensuri  venireut,  et  hoc  dotninum 
Clar»-yailensem  minime  laleret;  yeritus  ipse  ne 
propter  occasionem  absentiae  suse  tot  profanae,  non 
sententiae,  sed  insaniae,  tam  apud  minus  intelligen- 
tes,  quam  earumdem  defensores  majore  dignse  vi- 
derentur  auctorilate ;  prsedicto  quem  sibi  desigoa- 


hunt  eas  auctoritato  vesira,  dilectissime  domine, 
perpetua  damnatione  notari,  et  omnes  qui  pervica- 
citer  et  contentiose  illas  defenderint,  a  vobis,  tequis- 
sime  Pater,  josta  poenamulctari  unanimiter  etmulta 
precum  instantia  postulamus.  Saepedicto  vero  Pelro 
si  Reverentia  vestrn  silentium  imponerei,  et  tam 
legendi  quam  scribendis  prorsus  interrumperet  fa- 
cultatem,  et  libros  ejus,  perverso  sine  dubio  dogmate 
respersos,  condemnaret;  avulis  spinis  et  tribulis 
ab  Ecclesia  Dci,  prievalerel  adhuc  Iseta  Christi  seges 
succrescere,  florera,  fructificare.  Qu»dam  autem  de 
condemnatis  a  nobis  capitulis  vobis,  reverende  Pa- 


veramus  die,  licet  eum  niinime  snscepisset,  taclus  D  ter,  conscripta  transmisimus,  ut  per  hsec  audita  re- 

zelo  pii  fervoris,  imo  ccrte  sancti  Spiritus  igne  suc- 

census,  sese  nobis  uUro  Senonis  praesentavit.  II la 

vero  die,  scilicet  octava  Pentecostes,   convenerant 

ad  nos  Senonis  fratres  et  soffraganei  nostri  episcopi 

ob  honorem  et  revereniiam  sanctarum,  quas  in  ec- 

desia  nusira  populo  revelaturos  nos    indixeramus: 

reliquiaram 


liqui  corpus  operis  facilius  aestimetis. 

EPISTOLA  CCCXXXVni  (889). 

AD  HAIMERICUM  CARDINALEM   ET  CANCELLARItM. 

Petro  Ahaslardo  hcereseos  convicto,  non  debere  apud 
cardinales  et  curiam  Romanam  patere  refu- 
gium* 

'    Illustri  viro  et  amico  prsecordiali  HAiMBnioo,  san- 


(887)  ineptias  vocabant  veteres  etiam  gravissimas 
haereses,  ut  observatum  alias  in  Praefatione  2  Saeculi 
4,  Benedictini,  n.  133.  Hieronymus  inepistola  ad  Aly- 
pium  et  Augustinum,  agoos  de  haeresi  Coelestiana, 
<  Ncc  grandc  esl  ineptissimis  naeniis  respoodere;  » 
et  Bernardus  ipse  rursus  in  serm.  65  in  Caot*  n.  8. 

(888)  fd  anno  1140  acoidisse  refert  praster  alioa 
Uugo  Sancti  Mariani  Cbronographus,  nul|a  tameq 


mentione  facta  de  revelaiione  reliquiarura,  neque  in 
Chronico  S.  Petri  yivi.  De  hac  synodo  a^ens  Otto 
Frisingensis  episcopus,  Ttieobaldum  palatinum  co- 
mitem  cum  aliis  nobilibus  ei  interfuisse  scribit  in 
libro  primo  de  Gestis  Friderici,  cap.  48. 

(889)  Aliaa  epistola  369  :  (]uae  vero  antea  338  erat» 
nunc  401.  Seripta  anno  Chrltti  1140»  yide  tpistoUoi 
187  seqq.  et  Nolas. 


S43 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLAHS-VALLBNSIS 


5« 


*  

ctae  RomanaQ  Ecclesiae  diacono  cardioali  et  cancella-  a  tera  autem  quae  vidit  et  audivit  Nicolaus  iste  meu. 


rio,  Bebnardus  Clarse-Vallensis  abbas,  providere 
bona  coram  Deo  et  hominibus. 

i .  Sicut  audivimus,  sic  vidimus  libros  et  senten- 
tias  magistri  Petri  Abseiardi  :  notavimus  verba,  si- 
gnavimus  mysteria,  et  mysteria  iniquilatis  inventa 
sunt.  Theologus  noster  verbis  legis  legem  impugnal. 
Sanctum  projicit  canibus,  et  margaritas  porcis  : 
fidem  corrumpit  simplicium,  Ecclesiae  maculat  casti- 
latem.  # 

Quo  semel  est  imimia  recens  servabit  odorem  Testa 

[diu. 

(HoRAT.  Episi.  I,  II,  69.) 

Transierat  per  ignem  liber  ejus,  et  inductus  est  in 

refrigerium.  Jamque  in  Ecclesia   hoslis  Ecclesiae, 


imo  et  vester,  viva  melius  referet  voce. 

EPISTOLA  CCCXXXIX.  (891) 

AD   PAPAM  INNOCBNTimf . 

Alvisi  Atrebatensis  episcopi  innocentiam  advergui 
calumniatores  ejus  asserit, 

Amantissimo  patri  et  domino,  Dei  gratia  snmmo 
Pontiiici  Innocentio,  Bernardus  Clarse-Yaliis  abbaB 
vocatus,  modicum  id  quod  est. 

Nec  novum  nec  mirnm  est  humanum  animuro 
posse  falli  vel  fallere.  Cavendum  et  hoc  et  illnd, 
quia  utrobique  periculum.  Ad  utrumque  cautelam 
vobis  apposuit  magni  consilii  Angelus,  quando  diiit, 
Estotes  prudentes  sicut  serpentes^et  simplices  sicut 
columbcB  (Matth.  x,  16),  ut  nec  pradentia  decipi, 


fidei  persecutor,  in  gremio  fidei  requiescit.  Effusus  "  nec  simplicitas  decipere  ^posset.  Marcianenses  mo- 


esl  sicut  aqua.  Non  crescat  qui  ascendit  cubile  pa- 
iris  sui,  et  maculavit  stratum  ejus.  Maculavit  Eccle- 
siam  homo  iile,  rubiginem  suam  simplicium  menti- 
bus  affricuit.  Cum  ea  ratione  nititur  explorare  quae 
pia  mens  fidei  vivacitate  apprehendit.  Fides  piorum 
credit,  non  discutit.  Sed  isie  Deum  habens  suspe- 
ctum,  credere  noa  vult  nisi  quod  prius  ratione 
discusserit.  Cumque  prophela  dicat,  Nisi  credideri" 
tiSt  non  intelligetis  (Isai,  vii,  9,  sec.  LXX)  :  iste 
fidem  voluntariam  nomine  redarguit  levitatis,  abutens 
illo  Salomonis  testimonio,  Qui  credit  cito,  levis 
est  corde  (Eccli,  xix,4).Rcprehendat  ergo  beatam  vir- 
ginem  Mariam,  quoniam  cito  credidit  angelo  nun- 


nachi  (892)  venerunt  ad  vos  in  spiritu  mendacii  et 
spiritu  crroris ,  adversus  Dominum  ,  et  adversus 
christom  ejus.  Verbum  iniquum  constituenint  ad* 
versus  Atrebatensem  episcopum,  cujus  conversatio- 
nis  et  vitae  bonus  odor  fuit  hactenus  in  omni  loco* 
Qui  sunt  isti,  qui  ut  canes  mordent,  qui  dicunt  bo- 
num  malum,  qui  ponunt  lueem  tenebras  ?  qoi  sunt 
isti,  qui  contra  legem  maledicunt  surdo,  et  coram 
cseco  ponunt  offendiculum  ?  (Levit.  xix,  14.)  Quare, 
domine,  irasceris  in  filium  tuum?quare  Isetificasti 
inimicos  ejus  ?  Ubi  est  illud  apostoli,  NoUte  omni 
spiritui  credere,  sed  probate  spiritus  si  ex  Deo  sunt? 
(I  Joan.  IV,  1,)  In  Domino  confido  quia  dissipabitar 


tianti,  et  dicenli  :  Ecce  concipies  et  paries  filium  p  consilium  eorum,  et,  cum  apparaerit  quod  verum 


(Luc.  I,  31).  Redarguat  et  iilum  in  extrema  linea 
vilae  credentem  verbo  morientis  et  dicentis  :  Hodie 
mecum  eris  in  paradiso  !  (Id.  xxiii,  43.)  Laudel  e 
regione  duritiam  Sl  1  cordis  illorum,  quibus  dictum 
est  :  0  stulti  et  tardi  corde  ad  credendum  in  omni- 
bus  quas  locuti  sunt  Prophetas  (Id.  xxiv,  26.)  Com- 
mendet  etiam  illius  tarditatem,  cui  dictum  esl :  Pro 
eo  quod  non  credidisti  verbis  meis,  eris  tacens^  et 
non  poteris  loqui  (Id.  i,  20). 

2.  Deniquc  ut  pro  brevitate  epistolse  de  multis 
pauca  dicam  :  doctor  egregius  cum  Ario  gradus  et 
scalas  iu  Trinitate  disponit;  cum  Pelagio  liberum 
arbitrium  gratiae  prseponil ,  cum  Nestorio  Christum 
dividens,  hominem  assumptum  a  consortio  Trinita- 


est ,  evacuabitur  quod  ex  falso  est,  ut  mentita  sit 
iniquitas  sibi.  Auribus  nostris  auiivimus  quam 
fidelitert  quam  coustantcr  locutus  sit  in  conspectu 
Regis  et  principum  pro  fidelitate  Romanae  Ecclesiae. 
Yeniet  ad  vos  in  innocentia  sua  in  die  vocationis 
suse  :  praemisit  ante  filium  suumarchidiaconum  prae- 
sentium  latorem,  cujus  personam  ct  mores  vestrae 
mansuetudini  commendamus.  De  caetero  venit  ad 
vos  abbas  Sancti-Vedasti  (893),  homo  plane  inimi- 
cus  sibi,  suis,  et  ecclesiae  suse,  homo  qui  accepit  in 
vanum  nomeu  abbatis  :  quserit  enim  quse  sua  sunt, 
non  qu8e  Jesu  Christi.  Sed  et  qualis  pater,  talis  et 
filius  qui  cum  eo  est :  qui  nec  conscientiae,  nec  suae 
famae  pepercit.  Subsannatio  et  illusio  his  qui  in  cir- 


tis  excludit.    Sed   in  his   omnibus   glorialur  quod  Q  cuitu  ejus  sunt  :  G.  loquor  monachum  ejus.  Spiritus 


cardinalibus  et  clericis  curise  scientise  fontes  ape- 
ruerit,  quod  manibus  et  sinibus  Romanorum  libros 
et  scnteritias  suas  incluserit ;  ei  in  lutelam  suierro- 
ris  assumit  eos  a  quibus  judicari  dcbuit  et  damnari. 
Jacinctus  multa  mala  oslendit  nobis  (890) :  non  fecit 
tamen,  non  quia  non  voluit,  sed  quia  non  potuit. 
Tcrum  sequanimiter  ferimus,  cum  nec  persona:  do- 
mini  Papae,  nec  curiae   in  curia  illa  pepercit  Cse- 


veritatis  det  vobis  dividere  lucem  a  tenebris ,  de 
vobis  reprobare  malum  et  eligere  bonum. 
Si »  BPISTOLA  CCCXL  ^(894). 

AD  BUMDBM  INNOGBNTIUM    PAPAM. 

Pro  episcopo  Andegavensi, 
Amantissimo  domino  et  patri,  Dei  gratia  sammo 
Pontifici  iNNOCENTio,   Bbrnardus   Clarfle-Vallenfiis 
abbas,  modicum  id  quod  est. 


(890)  Yide  epistolam  189. 

(891)  Alias  cpistoU  327  :  quae  vero  ante  339  erat, 
nunc  402.  Scripta  circa  annum  1140. 

(892)  Marcianense  Ordinis  S.  Bened.  nobile  mo- 
nastorium  ad  Scarpam,  dioecesis  Tornacensis,  a 
sancta  Rictrode  conditam  ssecolo  septimo. 


(893^  Gualtero  nomen  eral,  cajus  succpssor  ab 
anno  1147  Guerricas,  de  quo  in  epistola  284.  Pnr- 
^atur  in  Gallia  Christiana,  quod  nihil  in  eum  ab 
mnocentio  decretum  sit. 

(894)  Epistola  nova  :  quae  vero  antea  340  erat, 
nonc  403.  Seripta  circa  annum  1140. 


I4S 


BPISTQLE. 


546 


Preetus  jam  seUte,  laborilms,  periciilis,  4ndega-  J|  autem  iacrefflenlum  dedit.  Sanotitatem  yestram  ro- 


Teosis  episcopus  (895),  c^jus  pectus  non  moveat, 
nisi  ejus  qui  viscera  misericordiae,  qni  omoem  hu- 
maoitatia  exuit  affectum  ?  Hsec  me  movent  pro  ho- 
mine  iUo^  cujus  senectutem,  si  unum  excipitur 
foctum,  yenerabilem  facit  et  vita  et  scientia.  De  quo 
qnoniam  quid  peractum  &it  inter  ipsum  et  abbaliam, 
nondum  cognovimus,  nihil  scribere  prssumimus  de 
re  incognita.  Sed,  si  constiierit  eum  fecisse  quod 
promisit,  nihil  jam  superesse  credimus,  nisi  nt  ple- 
nitudini  gratiae  et  officii  sui  restituatur. 

EPISTOLA  GGGXLI   (896). 

AD  MALACBIAII   mBRRNLS  ARCmEPISGOPUll. 


gamus  ut  verbum  Domini  praedicetis,  ad  dandam 
scientiam  salutis  plebi  ejus.  Duplex  enim  vobis  in- 
cumbil  neccssitas,  ei  ex  officio  legaiionis,  et  episco- 
pali  negotio.  De  caetero,  quoniam  injmuliis  offendi- 
mus  omnes  {Jacobi  ni,  2),  et  inter  homines  sjeculi 
frequenter  positi  mulium  de  pulvere  mundi  conira- 
himus  ;  vestris  et  vestrorum  orationibus  me  com- 
mendo,  ut  in  fonle  misericordiae  suae  nos  313 
lavarc  et  emaculare  dignelur  ipse  fons  pieiaiis  Jesns 
Ghristus,  qui  dixiiPetro:  Nisi  lavero  te,  non  habebis 
partem  mecum  {Joan.  xui,  8).  Sed  el  hoc  ipsum, 
non  solum  precibus,  verum  etiam  quasi  ex  debiio 
requiro,  cum  ego  clamen  ad  Dominum  pro  vobis. 


Fratres,  Utteras,  et  baculum,  ab  eo  missa  grato  D  "  ^"^^  P^«***  peccaioris  oratio.  In  Domino  valele. 


EPISTOLA  CCCXLII  (899). 

AD  JOSLBNUM  BPISCOPUlf  SUBSSIONBNSBM. 

Archiepiscopum  Budegalensem  apud  regem  purgari 

postulat. 
Veoerabili  domino  et  dileclissimo  patri  Joslbno, 
Dei  gratia  Suesbionensi  episcopo,  Bbbnardus  Clarae- 
Vallensis  abbas,  inyenire  gratiam  apud  Dominum. 
1.  Injuria  regni  est  et  principum  ejus,  si  negotia 
regis  de  sinu  ipsius  cum  impetu  procedant  ad  pu- 
blicum,  et  non  tam  circumspeclo  quam  prsecipiti 
explicentur  consilio.  Placet  mihi,  et  mullum  placet 
quoniam  rex  credil  vobis,  el  confidit  in  vobis.  Scio 
enim  quia  regem  et  honorem  regni  bona  aemula- 
tione  semulamini,  et  scio  nihilomiDUS  spiritum  con- 
silii  esse  vobiscum.  Iia  oportet  :  hic  ordo,  haec  ra- 
V  tio,  hic  modus  videndus  est  in  viro  consilii,  ut 
diligat,  et  sapiens  sit,  In  ore  duorum  istorum,  id  est 
dilcclionis  et  sapientise,  stabil  omne  yerbum  con- 
silii.  Hsec  duo,  si  in  unum  conveniant,  poterit  eru- 
ctare  verbum  bonnm,  et  discere  opera  facienda  regi. 
Gselerum,  si  vel  dilectio  prudentiam,  vel  prudentia 
dilecliooem  solam  in  administratione  consilii^dese- 
ruerit,  vae  terrae,  cujus  rex  puer  erit !  In  consilium 
eorum  non  veniat  anima  mea,  qui  vel  diligentes  moi 
prudentes  non  sunt,  vel  prudentes,  me  uon  diligunt. 
Sic  enim  cecidit  miser  ille  Adam  de  gradibus  seter- 
nitatis,  quando  abiit  in  consilio  impiorum,  Evse 
diligentis,  sed  non   prudeniis  ;  serpentis  prudentis. 


animo  suscipit.  Locum  Religiosis  idoneum  pras- 
pararijubet;  seque  ejus  orationibus  commendat. 

Venerabili  domino  et  beatissimo  patri  malachIjE, 
Dei  gratia  Hiberniensium  archiepiscopo  (897),  apo- 
stolicae  Sedis  lcgato,  fraier  Bernaedus  Clarse-Vallis 
vocatus  abbas,  invenire  gratiam  apud  Dominum. 

i.  Inter  muliiplices  aeslus  et  curas  pectoris  mei, 
prse  multitudine  quarum  anima  mea  turbata  est 
yaldO;  fratres  de  terra  longinqua  yenientes,  ut  ser- 
yiant  Domino,  epistola  tua,  et  baculus  tuus  ipsa  me 
consolata  sunt :  epistola  iu  osiensione  bonse  volun- 
tatis,  baculus  ad  sustentandum  corpus  infirmitatis, 
(iratrei  qui  Deo  serviunt  in  spiritu  humilitaiis.  Onmia 
snscepimus,  omnia  placent,  omnia  pariter  coope- 
rantur  in  bonum.  Quod  autem  voluistis  duos  de  fra- 
tribus  mitii  vohis  ad  prseyidendum  locum  (898); 
communicaio  cum  fratribus  consilio,  dignum  duxi- 
mus  non  eos  separandos  ab  invicem,  donec  plenius 
in  eis  formetur  Ghristus,  donec  ad  integrum  docean- 
tur  prselia  Domini.  Gum  igitur  fuerint  in  schola 
sancti  Spiritus  eruditi,  cum  induti  yirtute  ex  alto ; 
tunc  demum  ad  patrcm  filii  revertentur,  ut  canient 
canticum  Domini,  uon  jam  in  terra  aliena,  sed  in  sua. 

2.  Vos  autem  interim  juxta  sapientiam  vobis 
datam  a  Domino,  secundum  habitudinem  locorum 
quse  vidistis  apud  nos,  praevidete  ei  praeparate  eis 
locum  a  tumultibus  sseculi  separatum.  Tempus  enim 
prope  est,  in  quo  vobis,  operante  Dei  gratia,  novos 

de  vettribus  homines  producemus.  Sit  nomen  Do-  D  sed  minime  diligenlis. 
mini  henedictum  in  ssecula,  de  cujus  munere  venit,  2.  Quid  est  quod  domuius  meus  rex  archiepisco- 
ut  communes  habeam  filios  vobiscum,  quos  vestra  pum  BurdcgaleDsem  (900)  altrahere  nititur  in  cau- 
prsedicatio  plantavit,  nostra  exhoriatio  rigavit,  Deus      sam  sine  causa?  Vestrone  id  agitur  consilio?  Absit 


antea  341 


(895)  Ulgerius,  ad  quem  epistola  200. 

(896)  Alias  epistola  315  :  quae  vero  i 
erat,  nunc  385.  Scripta  circa  annum  1140. 

(897)  Usserius  hanc  epistolam  inter  Hibernicas 
retert,  ubi  contra  Johannem  Picardum  observat, 
Armachanos  antistites  ante  pallii  usum,  qui  nonnisi 
anno  1150  ipsis  concessus  est,  dicios  fuisse  archi- 
episcopos,  atq^ue  metropolitani  potestate  usos.  Us- 
serium  in  primis  moyet  archiepiscopi  nomen  in 
Halachia,  qui  ante  aliquot  annos  relicto  archiepi- 
scopatu,  Dunensis  episcopatns  administrationem 
susceperat,  Vitse  capite  14.  Sed  archiepiscopi  nomen 
ob  pristinam  dignitatem  ei  tribuere  potuit  Bemar- 


dus  qui  tamen  in  sequentibus  episcopum   tantum 
yocat. 

(898)  Id  esl  situm  Melli-Fontis  monasterii,  anno 
1141  conditi  in  dioecesi  Armachana,  praefecto  Melli- 
Fonti  abbate  Christiano,  de  quo  in  epistola  nunc 
357.  n.  3.  De  hoc  monasterio  in  Aciis  S.  Malachiae 
et  S.  Bernardi,  et  in  episiola  254,  apud  Ghesnium 
tomo  4. 

(899)  Epistola  nova  :  quse  vero  antea  342  erat, 
nunc  383.  Scripta  anno  Ghristi  1140.  Vide  episto- 
lam  223. 

(900)  Is  tum  erat  Gaufridus  de  Loratorio,  cui 
nondum  archiepiscopo  scripta  est  epistola  125.  In 
dltis  hsec  male  directa  scribitur  ad  Joannem. 


M7 


S.  BBRNARDl  ABUlHB  GLARiE-yALLENSIS 


64S 


S  vobis  ifitud  coriMliana !  ^bmi  a  me  itla  Mspieio  I  f^  pnnl  supQr  bo8  :  ^i  nondam  ^tate  fels.  Ultoris 
Quid  tandcm  mali   fedt  bomo  illa  ?  Quod  electaip      tuis,  domine,  exiracii  sumns  d«  sion  patna  nosftriy  al 

ad  uoius  jussionis  vocem,  relietis  fratribns  6t  patre, 
in  odore  preeeptorum  (uoFum  cafiarrinas.  Liltaris 
tuis  eicusai  sumus  a  gremio  matris  no^tre,  et  ab 
ubenbus  oonsolationis  ejus :  ejeeti  somiis  de  loeo 
voluptaiis,  et  opposuisti,  domine,  flammeam  gladiaRit 
ne  peTertamar,  et  utinam  versatilem.  Gecidit  eoroaa 
capitis  nQi*tri,  versaa  est  tn  luctum  cboras  noater. 
Quomodo  eantabimus,  domine,  canticam  Domini  in 
terra  alieni?0  quanio  dulfiias  ei  seonrius  fuerat 
nobis  exsultare  aoimas  nostras  in  sina  matris  no- 
strae,  et  in  oubioulo  genitricis  Rostml  Stc  cacur- 
rimus,^  qua,ai  in  incertum;  ^ic  pugoavimns,  qoasi 
aerem  verberantrs  :  sed  tua,  domine;  promissio  fail 
B  in  causa,  quam  credidimu9  gratia  plenam  et  veri- 
tate.  Nunc  autem  (jam  enim  biems  abiit  et  reoetait), 
si  ita  plaQet  domino  meo,  egrediamar  ad  videadqm, 
ubi  inveniamus  requiem  pedibus  nostris  :  quoniam 
asque  adbuc  prpbibuil  nos  grando,  nix,  giacies,  et 
spirilus  procellarum.  Crudelissimum  quippe  videtur, 
et  ab  omni  humaniialis  ofticio  |onge  remoiam, 
iilum  (904)  fraudare  b^  de$iderio  suo,  qui  nos  prius 
ccnpit  amare  quam  ^osaet  qui  nos  palris  affectu  in 
filios  adopla\it,  94^0  ul,  si  fieri  polui-set,  oculos 
suos  eruisset,  et  dedisset  nobis.  Non  habuil  nbi 
caput  suum  redioaret  Rex  meus  et  Deus  meas, 
cujus  regnam  non  erat  4o  boc  mundo  :  utinam  et 
mundus  nos  abjiciat  et  repellat  in  solitudinibus 
erranles,  in  montibus,  et  spel^ncis,  ctt  cavemis 
terrse! 

EPISTOLA  CCCyUV  (90?). 

EJnSOEM  BEy^NARDI  AD  SANCTOM  BERNi&DUV. 

PngfectMram  sibi  imposUam  oonqueritur. 

VenerabiU  dominp  et  dilectissimo  P.  (906)  abbati 
Clarse-Vallia,  filius  ejus  B.  i^octionem  il(am  quae 
docet  de  omnibus. 

Quotiescunque  mamoriae  occurrit  dies  illamiseriae 
et  calamitaiis  in  qua  i^vulsus  sum  ab  uberibus  con- 
sotalionis  vestrae,  flere  magis  libct  quam  aliq^id 
scribere.  Si  tanta  esset  ubertas  orationis  qaaata 
lacrymarum,  facile  vobLs  esset  intelligere  super 
egeoum  et  pauperem.  A^ce^sU  ad  meditationem 
animus,  manus  Sf  ^  ad  calamum,  et  dolor  meus 
reoovatus  est.  Obvia,vit  mibi  scribenli  illa  amaritudo 
mea  amarisi»ima,  et  illa  uristis  imago  diei  iliius  in 


pari  Piclaviansium  pace,  et  voto,  ei  voce,  personam 
(901)  canonica  libertate  coosecravil  I  quod  pecu- 
niam  Piclaviensium,  quam  moriens  di^pcrsit,  dedit 
pauperibus  et  ecclesiis,  de  fauoibas  asurientum,  de 
sinu  Ecclcsiae  non  extraxit  I  Eo  sangpis  isto  de  mauu 
ejus  exquiritur.  Si  culpa  est  qupd  pvibus  erraoT 
l^ibus  assignavit  pastorcm,  quod  pupillum  et  viJuam 
non  ^poliavit,  quod  privilegia  apoaloUcie  Sedis  illibata 
ppnservavit,  noo  potest  excusari,  0  Gonsiiium  sine 
consilio,  m  quo  justitia  pro  scclcre,  et  ionoceuiia 
pro  criminc  reputalur  1  Altendite  vubif^i  episcopi  ( 
ve^a  cnim  res  agitur,  paries  cum  proximus  ardet 
(HoHAT.  Epi^t.  I,  II,  84). 

3.  Vobis  lamen,  domine,  quoniam  et  lateri  regis 
arctius  adhaeretis,  et  cx  nqtu  vestro  ipaius  pcndeut 
negotia  ;  vobis  incumbit  pro  consortibus  vestris  id 
agere  cum  rege,  ut  non  accendat  onmem  iram 
suam.  pico  vobis,  bomo  ille  imperterritus  est,  bomo 
potcns  in  oporo  et  sermunc  :  vix  polerit  avelli  a  suo 
jure.  Magnum  enim  locum  oblinet  in  terra  illa.  Si 
res  turbala  fucrit,  multi  permanebunt  cum  eo  in 
tentationibus  ejus.  Videte  crgo,  noquis  oleum  flam* 
mse  adjiciat.  Exstinguatur  iguis,  anlequam  coor- 
valescat  incendium: 

Sero  {enim)  medicina  paraturt 
Cum  mala  per  Umgas  convaluere  moras, 

(OviDius,  De  remed.  amor,^  91,  92.) 

81 41  EPISTOLA  CCCXLIU  (902). 

BBRNAHDl  ABBATIS  ITALI  AD  INNOOUNTIUM  Q 

Conqueritur  quod  in  monasterio  Saluatoris  omnia 
secundum  Pontificis  promusa  non  contigerint, 

Desiderabiii  douuuo  et  delccyssimo  patri,  Dei 
^ratia  summo  Pontifici  Innoc^io,  servus  ejus 
BsRNABDUS,  prcces  pauperum. 

Coarctor  e  duobus,  quoniam  et  pudor  siientium 
imperat,  el  necessitas  jubet  loqui.  Loquar  ergo  ad 
dominum,  cum  sim  pulvis  et  ciois  :  loquar  autem  in 
amaritudine  animae  mese».  Conqu^rimur,  domine,  dp 
te,  sed  apud  te  :  et  querela  quidem  in  umbra  est. 
sed  causa  querelae  jam  in  sole  posuit  tabernaculum 
suum.  Factum  ut  imperasti  :  vcnimus  ad  monaste- 
rium  Sancti-Salvatoris  (903)  sicut  mandaveras  in 
litteris  tui  servo  tuo,  pairi  nostro.  Ubi  est  crgo 
nunc  exspectatio  mea,  et  tua  promissio?  Transivi- 


B)us  per  ignem  ct  aquam  :  et,  nbi  quia  Dopninus  erat  ^  qaa  stulUtia  elevata  est  super  candelabrum,  et 
in  nobis,  forsitan  aqua  absorbuisset  nos.  Periculis  factus  snm  conturbatus.  Non  ego  reprehendo,  do- 
ktronum  et  fluminum,  periculis  in  dvitatibus  et  mine,  vel  opus,  vel  intentionem  vestri  operis,  quod 
solitudine,  periculis  in  terra  et  in  mari  fatigati  in  digito  Dei  esse  creditur  :  sed  plaogo  paululum 
sumus,  et  non  fuit  qui  adjuvaret.  Ha;c  omnia  vene-      dolorem  meum.  Ecce  enim,  postquam  projectus  sum 


(90i)  Grimoardum,  ex  ahbate  B.  Marise  de  AIIo- 
diis  :  cujus  eleclio,  auno  1140  facta,  aliqaandiu 
suspensa  fuit  pcr  Ludovicum  VIL 

(902)  Epistola  nova,  scripta  anno  Cbristi  1140. 

(903)  Uoc  rnonast^^rium  bactenus  existit,  octo 
millibiis  a  Farfensi  dissiium,  eidcmque  subjectum  : 
in  qood  monacbi  Farfenses  aestate  commigrant. 
Gonfer  epistolam  184,  et  ibi  Notas. 

(904)  Mempi  Atcwalfam  fd>bat^a)  FarfQns^ 


(905)  Epistola  nova  :  quse  vero  antea  344  erat, 
nunc  31 5.  Scripta  anno  Christi  1140. 

(906)  Id  cst,  Patri,  scilicel  Bcrnardo  :  nam  banc 
epistolam  ad  S.  Bt;rnardum  scriptam  fuisse  constat, 
et  quidem  a  Bernardo  illo  cnii  postea  abbas  ftiit 
Saucti-Anastasii  ad  Aquas-Salvias  prope  Romam» 
ac  demum  pontifex  stib  nomine  Eugenii  Ul.  Ejasdem 
est  praecedens,  uU  et  epi^tola  428.  Bsp  omnes  sub 
B^rnardi  po^iine  priinum  vulg^t»  i^nnt, 


M9 

a  facie  oeulorum  tooram^  defecit  ia  dolpre  ?i(ji  mea,  a 
et  dies  mei  iu  gemitibus.  Heu  niihi!  quia  perdidi 
formam  cui  imprimebar,  speculum  compositionis 
mese,  lumen  oculorum  mcorum  !  Jam  non  sonat  vox 
iila  dulcis  in  auribus  meis,  nec  facies  ilia  decora 
meis  aspectibus  apparet,  quam  mei  errores  erube- 
scere  solebant.  Quare,  domine,  frustratus  sum  a  spe 
mea?  quare  fraudatus  a  dcsiderio  meo  ?  Praedsa  est 
velut  a  texenie  Yita  mea ;  dum  adhuc  ordirer,  succi- 
sus  sum.  Complcta  est  in  me  miscrabiiis  illa  sen- 
leotia,  et  sicut  io  Gantico  canticorum,  domine, 
dixisti,hodie  lego  in  libro  expericntiae  illud  :  Homo, 
eum  in  honore  esset,  non  intellexit  (PsaL  xLvni,  13). 
NoR  enim  satis  inteliigebam,  cum  essem  in  Clara- 
Yalle,  me  esse  in  loeo  volaptatis,  inter  ligna  para- 


ob^rvantu^ni,  4tiamen  nintium  vakMinii  per 
medicinas  tuendoe  studium  improbat 
Dilectissimis  in  Cbristo  filiis  nostris  de  Sancto^ 
Anastasio,  frater  Bbbnardus  Clarse-^yallis  vocatus 
abbas,  salutem  et  dcvotas  oratiooes. 

1.  Testem  habeo  ia  coelis,  quam  multum  oonei 
vos  cupiam  in  visceribus  Jcsu  Chrjsti,  quanto,  ai 
fieri  posset,  desiderio  dcsiderarem  vid^re  vps,  non 
propter  vos  tantum,  scd  propler  me,  cui  inagnum 
certe  solatiuni  et  praegrandis  esset  laetitia  amplecti 
viscera  mea,  gaudium  meum,  et  coronam  meam, 
quod  estis  vos.  At  quoniam  id  nondum  conc^ditjir 
(concedeiur  enim,  sicut  beoe  confido  de  misaricor«r 
dia  Dei,  et  erit  quando  videbimus  vos,  et  gaudebit 
cor  nostrum,  et  gaudiu^n  9tG  nostrum  nemo  tollet 
disi;  et  ideo  pro  nihilo  habui  terram  desiderabiiem.  Q  a  nobis);  interim  certe  magps^  nai^i  est  consolatio 


Quid,  domine,  quid  in  me  placuit  cousiderationi  tuac, 
quod  me  posuisti  ducem  ac  praecept«rem  gentibns, 
quod  me  constituisti  principem  populi  lui?  Numquid 
eonversatio  mea  iu  saeculo?  Sed  illa  fetida  fuit. 
Numquid  illa  io  monasterio?  Sed  illa  tarda  et  tepida 
fuit.  Quare,  eufn  essem  parvus  in  oauiis  meis,  caput 
factus  sum  iii  tribu  Israel  ?  quare,  cum  non  e&sem 
mnodus  ab  occnltis  meis,  ab  alienis  non  pepercisti 
servo  tuo  ?  Quid  faciet  homo,  quem  de  praeteriiis 
urget  dolor,  de  praesenlibus  labor,  et  timor  de  futu- 
ris?  Ad  summam  doloris,  et  cumulum  miseriae  mcae, 
hoc  solum  libi  dicere  prsetupao,  domine  desiderabi- 
lis,  quia  non  exspeaato  vuluus  ab  hoste  tuli  (Ovid.). 


et  laetitia  multa  in  his  quse  d^  vobis  audivi  per 
dileciissimum  fratrem  et  coabbatem  nostrum  vene- 
rabiiem  Bemardum  vestrum.  Hultam  enim  vobis 
babco  gratiam,  quod  tam  bene  sibi  ooraplaoet  in 
vobis  pro  disciplina  vestra  et  Ordinis  zek),  pre  obe- 
dieoUa  et  voluataria  paupertale,  pro  quibus  sine 
dubio  merces  vestra  multa  est  iu  ccelis.  Unde  rogo 
vos«  fratres,  et  multuni  obsecro,  sic  agite,  et  sic 
state  in  Domino,  dilectissimi,  sollicili  semper  cirea 
cttstodiam  Ordinis,  ul  Ordo  custodiat  vos  :  solliciti 
servare  onitaiem  spiritus  io  vincuio  pacis  (Ephes. 
IV,  3);  mutuam  in  vobisraetipsis,  maximeque  ad 
prselatos,  .eharitatem  humilem  habentes,  quae  est 


C£t«irum,  donaiae,  ut  de  loco  loquar  ad  quem  me  r  vinculum  perfectionis  (Coloss.  in,  U).  Humilitatem 

^^  •••••  •  •••  •  •  ^r  «  •  .         _     •       •  ^ 


misisii,  su;  cucurri  quasi  m  incerlum,  sip  pugnavi, 
quasi  aercm  verber^n^.  Nam  dominus  papa,  cujus 
littcris  evocati  sumus,  promissionem)  quam  de  ejus- 
dem  loci  confirmalione  feceral,  opere  non  complevit, 
sicut  et  iirseseiiS  lempus  probal.  Dominus  Fars  (907) 
ad  introitum  noslrum  gavisus  est  gaudio  psagno, 
et  iri  loto  corde  suo  pueros  vestros  recepit,  ita  m, 
si  fieri  posset,  oculos  suos  eruisset,  et  dedisset  nobis. 
In  hoc  sulum  rcprehcnbibilis  i^s^,  ei  conigendus  esi 
a  vobis,  quo()  ofk^qia  faciat  vch^^menter,  et  ultra 
promissioncm  suam  et  noslram  voluntatem.  Q-.o^ 
niam  sermo  jam  in  loogum  processit,  de  interiori 
mcp  homin?  nihil  brcvius,  nihil  yerius  dicere  possum, 
nisi  |uia  laierem  lavo. 

EPISTOLA  CCCXLV  (908). 

AD  FRATBES  DE  SANCTO  ANASTASIO  (909). 

QQrnmend^  eQVum  in  religiosa  disciplina  zelun^  ei 

(907)  Legendum,  Farfensis;  cujus  loci  abbas  Ate- 
nulfus  mouachus  a  Bernardo  peti<trat.  Vide  librum 
ler|ium  Vil»  S.  Bcrnardi.  cap.  7,  n.  23. 

(908)  Alias  epist.  324 ,  nunc  321 .  Scrjpta  anoo  iiiO. 

(909)  Nempe  Romae  ad  Tres-Pontes,  undeassum- 
ptus  Eugcnius  III,  antea  Bernardua  dicius,  supra. 

(910)  Mirum  nustris  temporibus  paradoxum  :  sed 
saliem  hic  locus,  cum  alio  ex  sormone  50  iu  Cuntica 
cqiiiparatus,  monachos,  qui  qilium  carais  suse  pro- 
fiientur,  ab  immodica  valetudinis  cura  revocare 
debcrct  cxempio  veterum  mooachorom,  qui  auidem 
ali^uando  medicos  ai  t^mperandam  viQtus  ruioneii^ 
(i4  in  Vita  Pachopf^U  de  PalaBO^Ofie,  cap.  i).  reaiediA 
artc  qusesita,  sed  rarius,  admitt9)>wt«  Q«i9  ^lkff^ 


ante  omDia,  super  omnia  pacem  sectammi,  propter 
inhabitanlem  Spiritum  Da  in  vobis,  qui  nonnisi 
super  quietum  et  humilem  requiescit  (Isai,  lxvi,  2). 
2.  Caeterum  unum  quidem  a  me  petit  venerabilis 
abbas  vesier,  quod  mihi  minimc  bonum  videtur. 
Credo  autem  quod  et  e go  spiritum  Dei  habeam,  et 
consilium  Dei  in  hoc.  Scio  quidem  quod  in  regione 
habitatis  infirn  a,  et  multis  aiiqui  ex  vobis  laborant 
infirmitatibus  :  sed  mementote  ejus  qui  dixerit :  Li- 
bet^ter  gloriabor  tn  infirmitatibus  meis,  ut  inhabitet 
in  me  virtus  Christi;  el :  Cum  infirmor^  inquit,  tum 
fortior  sum  (H  Cor.  xii,  9,  iO).  Compatior  utique, 
et  multum  cgo  compatior  infirmitati  eorporum  :  sed 
time^a  muUo  Hiagis,  ampliusque  cavenda  infirmi- 
tas  animaruu).  Propterea  minime  competit  religioni 
vestrae  mediciuas  quserere  oorporales,  sed  neo  e«f- 
pedit  ss^luti  (910).  Nam  de  viiibus  quidem  hevbis, 

Qistercicnses  medicamina  suis  indulgebant,  ut  con- 
stat  ex  cp''stola  nunc  405,  et  ex  Herberlo,  libro  3, 
oap.  io;  nee  Bernardus  in  hac  epistola  denegat,  sed 
quas  hortiis  et  nalivBB  herbarum  species  suppeiiitent, 
Hon  quas  medicorum  apothecae.  Inlerim  sequentes, 
si  lubet,  auctores,  super  hoc  problemate  non  inutili- 
ter  leges  :  S.  Basilium,  in  Reg.  fus.  disp.  cap.  5B; 
Ciissiotlorum,  libro  Inslit.  divin.  cap.  3i ;  Kstium, 
Cprnel,  el  Oliv.3on«rt.  in  cap.  38  Bccli.  Rossignol. 
De  vita  relig.  libro  ii,  cap.  ii;  Nigronium  in  Reg. 
comm.  i7;  Franciscum  Arias,  De  morlif.;  Blosinm, 
ultim.  edit.  p.  654;  Molauum,  iibro  De  sanctie  me- 
dicis;  Rodrig.,  m  p.  tr.  5,  c.  i7;  PlatnmDebono 
8\,m  U  lUi «» a^;  Pirmittm  m  Bv.  t.  II,  1.  ▼,  c.  M. 


m 


S.  BBRNARDl  AfiBAfB  CLAIbE-VALLBNSIS 


$si 


et  quse  pauperes  deceant,  interdum  aliquid  sumere,  f^  hoc  a  me  ipso,  sed  ad  testimonium  fllum  qni  spi- 
tolerabiJc  est,  et  hoc  aliquaudo  solet  fieri.  At  vero      ritu  Dei  aguntur. 


species  emere,  quaTere  medicos,  accipere  potiones, 
religioni  indecens  est,  et  contrarium  puriiaii,  ma- 
ximeque  Ordinis  nostri  nec  honestati  congruit  nec 
puritati.  Haec  cnim  omnia  genles  inquirunt.  Scimus 
autem  quia  qui  in  carne  vivunt,  Deo  placere  non 
possunt  {Rom.  viii,  8).  Spiritualia  proinde  spiritua- 
libus  comparanda  (/  Cor,  ii,  13),  et  qi^aerenda  polio 
hnmilitatis,  et  clamandum  in  lolo  corde  :  Sana  ani- 
mam  meam,  domine,  quia  peccavi  tibi  (Psal.  xl, 
5).  Huic  saoitati/  fratres  dilectissimi,  operam  date; 
hanc  sectamini,  hanc  servate,  quia  vana  salus  ho- 
minum. 

EPISTOLA  CCCXLVI  (911). 

AD   DOmNUM  INNOCBNTIUM  PAPAM. 

Hortatur  Pontificem^  ne  causce  archiepiscopi  EbO' 
racensis,  utpote  iniquas,  faveat. 

Amantisslmo  patri  et  domino,  Dei  gralia  summo 
Poniifici  Innocentio  ,  Bernardus  Clarse-Vallensis 
vocatus  abbas,  modicum  id  quod  est. 

Cum  multi  sint  vocati,  paiici  vero  electi  (Matth. 
XX,  16,  et  XXII,  14),  non  est  magnum  argumentum 
ad  facicndam  rei  dubiae  iidem,  id  essc  laudabile 
quod  a  multis  laudaiur.  Arciiiepiscopus  bboracen- 
sis  venit  ad  vos  (al.  nos),  ille,  dc  quo  jam  ssepenu- 
mero  scripsimus  Sanclitati  vestrae,  homo  qui  non 
posuit  Deum  adjulorem  suum,  sed  speravit  in  muUi- 
tudiuo  divitiarum  suarum.  Causa  cjus  infirma  est, 
et  languida:  et,  sicut  virorum  veracium  attestatione 
deprehendimus,  a  planta  pedis  usque  ad  vorticcm  C 
noQ  estsanitas  in  ea.  Quid  ergo?  quid  quaerit  homo 
sine  justitia  apud  examinatorem  justilise,  apuJ  cu- 
stodem  aev^uilatis?  Itane  arbitratur  se  posse  absor- 
bere  juslitiam  in  curia,  sicut  cam  absorbuit  in  An- 
glia?  Absorbuit  fluviuni,  et  non  miratur,  et  habet 
iiduciam  quod  influat  Jordanis  in  os  ejus.  Ecce  ille 
venit  cum  multis,  quos  astipulavit  sibi  et  preci- 
bus  et  pretio.  Solus  iste  evasit,  ut  nuntiaret  tibi  : 
solus  iste  in  pcriculum  capitis  317  sui  opposuit 
se  murum  pro  domo  Israe),  qui  cum  a)iis  non  ado- 
ravit  statuam  ad  imperium  regis.  Solus  est,  nisi 
quia  justiiia  non  reiiquit  eum  solum.  II)a  obviavit 
iilio  suo,  quasi  mater  honorificata  (Eccli.  xv,  2). 
Quid  ergo  faciel  Vicarius  Petri  in  negotio  isto,  nisi 
quod  fecit  Petrus  cum  illo  qui  domum  Dei  sestima-  ii 
vit  pecunia  possideri?  (Act.  vni,  20).  Si  supra  pe- 
tram  fimdata  est  Ecclesia,  portae  infcri  non  praeva- 
lebunt  adversus  eam  (Matth.  xvi,  18).  Non  loquor 

(911)  Alias  epistola  377,  nunc  405.  Scripla  circa 
annum  1141.  Vide  episto)am  235. 

(912)  Alias  epistola  378  :  quae  vero  antea  347 
erat,  nunc  391.  Scripta  circi  annum  1141. 

(913)  Indubic  hi  sunt  abbas  et  monachi  Fonta- 
nenses,  qui  maxime  intruso  adversi  erant,  uti  et 
monachi  RievaDenses,  de  quibus  in  binis  epistolis 
seauentibus,  nempe  in  epistoiis  353  et  360. 

(914)  Alias  epistola  388:  quae  vero  antea  348  erat, 
nunc  407.  Scripta  anno  Christi  1141. 

(915)  Arnulrus  ex  arcbidiacono  Sagiensi  electas 
anno  1141  in  sedem  Lexovieiiflem,  Orderico  paasiffl 


EPISTOLA  CCCXLVn  (912), 

AD  EUMDEM    DOMINUM  INNOGBNTIUM  PAPAM. 

Commendat  nuntios^  causa  archiepiscopatm  Ebo^  . 
racensis  Romam  petentes. 

Amanlissimo  palri  et  domino  Innocentio  sammo 
Pontiflci,  frater  Bbrnardus,  Oarse-Vallensis  vocataa 
abbas,  modicum  id  quod  est. 

Hic  quos  videtis,  viri  sunt  simplices  et  recti  ac 
timentes  Deum.  Et  nunc  in  spiritu  ascenderont  ad 
conspectum  g)ori8e  vestrse,  justitiffi  utique  solias  io- 
tuitu  et  obtentu.  Ponite,  quseso,  ocnlos  vestros  sa- 
per  fatigatos  pauperes  (913),  quia  non  sine  causa  de 
longe  ad  vos  veniunt,  nec  longa  terrarum  spatia, 
g  nec  maris  periculum,  nec  Alpium  nives,  nec  sum- 
ptus  grandis  via;,  cum  pauperes  sint,  reputantes. 
Provideat  ergo  dominus  nieust  ^^  cujus  fraas  vel 
ambitio  tantos  labores  evacuare  prsevaleat :  praeser* 
tim  cum  non  quae  sua  sunt  quserant,  sed  quse  Jesa 
Christi.  Neque  enim  vel  inimicum  arbitrior  suspi- 
cari  eos  privato  amore  vel  odio  in  id  negotii  excita- 
tos,  sed  solo  timore  Dei.  Iiaque,  si  quis  Dei  est,  jun- 
gatur  eis.  Si  deinceps  terram  occupaverit  arbor 
infructuosa,  cujus  calpam  dixerim,  nisi  tenentia 
securim? 

EPISTOLA  CCCXLVm  (914). 

/  AD    EUMDEM  INNOCENTIUM. 

Pro  Arnulfo  Lexoviensi  episcopo  electo  (915). 

Amantissimo  patri  et  domino,  Dei  gratia  summo 
Pontifici  Innogentio,  Bebnardus  Clarae-Vallensis 
vocatus  abbas,  modicum  id  quod  est. 

1.  Benedi:tus  Deus  et  Pater  Domini  nostri  Jesa 
Christi,  qui  Ecclesiam  suam,  immaculatam  sponsam 
dilpcti  Filii  sui,  in  diebus  nostris  liberam  et  absolu- 
tam  a  tribulationibus  malorum  custodivit  et  dolore. 
Schismata  corruerunt,  hsereses  8i)uerunt  (916),  su- 
perborum  et  sublimium  colla  calcantnr.  Bt  quidem  in 
schismate  vidi  impium  superexaltatum,  et  elevatum 
sicut  cedros  Libani;  et  transivi,  et  ecce  non  erat. 
In  hseresi  multorum  redivivi  pullulabant  errores, 
sed  obstructum  est  os  loquentium  iniqua.  Tyrannus 
Siciliae  (917)  extulerat  in  allum  cor  suum,  sed  jam 
humiliatursubpotenti  manu  Dei.  NuDus  gradus  prse- 
termissus  cst,  de  quo  non  acceperit  victoriam  per  vos 
Ecclesia  Dei,  in  manu  potenti  et  in  brachio  ezcelsa. 

2.  Superesl  tamenin  tertio  gradu  comes  (918)  An- 

Luxoviensem,  in  Neustria,  vir  doctus,  scriptis  epi* 
stolis  clarus,  de  cujus  electiono  eiiam  Petrus  Ve- 
nerabilis  ad  Innocentium  scripsit,  quse  est  libri 
qunrti  epistola  7.  Hsec  Bernardi  epistola  primum  a 
Joanne  Picardo  edita  est  ultima,  n.  367,  ab  Horstio 
dein  omissa,  et  recusa  in  Spicil^i  tomo  tertio.  De 
eodem  Arnulfo  agit  ait  episto)a  248. 

(916)  Anacleii  et  Victoris  schismata  intelligit, 
hsereses  Petri  Abselardi. 

(917)  Scilicet  Rogerius. 
(618)    Gaufridus,  cognomento    Planta-Genestus» 

Fulconis  Jerosoiymoram  regis  filiuSy  Henrici  U  Aih 
glorum  regis  pater.; 


553 


BPISTOLifi. 


554 


degavensis,   raalleus    bononim,  oppressor  pacis  et  j^  vestra  liberalilas,  sed  de  vestro.  Praesentium  lalo- 


libertalis  Ecclesiae.  Persequitur  ecclesiam  Lexovien- 
sem,  ut  non  introitum  habeat  pastor  ecclesiae  illius 
in  ovile  ovium,  nisi  aHunde.  Sed  quod  factum  est, 
non  potest  non  fieri.  Denique  si  res  ipsa  habeat 
diligentem  inspectorem,  et  prudcnter  examinelur; 
ad  commodum  causse,  et  ad  rei  geslae  confirmationem, 
omnia  cooperantur  in  bonum,  persona,  negotium, 
auctor  operis,  impugnator.  Si  enim  ad  personam 
respiciaSy  bic  est  filius  tuus  dilectus,  in  qno  tibi 
complacuil.  319  Si  ad  negotium,  ordine  integro  et 
canonica  libertaie  consummatum  est.  Siad  auctorem 
operis,  vir  religiosus  est,  et  timens  Deum.  Si  ad 
operis  impugnatorem,   ecce  bomo  qui  non  posuit 


rem,  virum  commendabilem,  vobis  commendamns. 
Amicus  est,  domine,  pauperum  Ghristi,  ei  servus 
servomm  tuorum,  Peto,  domine,  si  quid  haboerit 
apud  tuam  Excellentiam,  ut  eum  solita  pietate  pro 
nobis  exaudias,  imo  proipso,  qui  talis  est,  ut  per  se 
tanlum  merito  debeat  exaudiri. 

EPISTOLA  CCCL  (920). 

AD  BUMDBll. 

Propinquum  suum  benedicHone  Pontificis  munirt 

rogat, 

Juvenisiste  magnanimns  (ut  aiant)  et  strenuus  in 

opere  mititariy  ut  meliorem  miiitetr  militiamy  profi- 

ciscitur  Jemsalem.  Rogat  puer  vester  rogatns  ab 


Deum  adjutorem  suum,  bostis  Bcclesiae,  inimicus  ^  [^^^  ^^  in  bono  opere  qnod  ccepit,  veftram  mcrea- 
crucis Christi.  Inomni  siquidem  negotio  validissimum  "  tnr  nercJDere  consolationem.  sed  favorem.  Md  om- 
argumentum  est  ad  faciendam  rei  dubise  fidem,  id 


semper  essemelius,  quod  placeat  bonis,  malisautem 
displiceat.  Sed  appellavit  Sedem  apostolicam  comes 
Andegavensis.  Quare  obsecro?  qua  Isesione?  quo 
gravamine  urgente?Nou  quia  opprimeretur,  sed  quia 
opprimeret;  non  ut  injuriam  suam  relevaret  appel- 
lationis  remedio,  sed  ut  i>enedictionen  istius  obsta- 
culo  appellationis  impediret. 

3.  Cum  itaque  et  religio  promoventis  et  promoti 
dilectio  et  causse  justitia  confiuant  in  unmn;  super- 
fluum  videtur  etvanum  rogare  pro  eo,  ubi  ejus  bumi- 
litas  postularit.  Loquar  ergo  ad  dominum  meum,  cum 
sim  pulvis  etcinis.  Loquar  servus  sponsae  ad  amicum 
Sponsi:  jucundum  sit  eloquium  meum.  Tibi  dominc, 
commissa  est  Ecclesia  a  solis  ortu  usque  ad  occasum. 
Tu  ei  debes  esse  murus  et  antemurale  a  facie  inimici 
et  persequentis ;  tu  debesfoverefilios  ejus  sub  umbra 
alarum  tuarum.  Suscipe  Lexoviensem  episcopum, 
uterinum  filium  Romanae  Ecclesise,  et  remitte  eumin 
benedictionibus  dulcedinis,  nequando  dicat  inimicus 
ejus:  Prsevalui  adversua  euro,  Accingere  gladio  tuo. 
Pater,  ad  exaltationem  filii,  ad  depressionem  inimici, 
ad  conservandam  Ecclesise  libertatem.  Non  enim 
sumus  ancillse  filii,  sed  liberse,  qua  libertate  liberavit 
Dos  Christus. 

EPISTOLA  CCCXUX  (919). 

AD  EUMDBM. 

Amicum  Fontifici  commendat. 

Amantissimo  Palri  et  domino,  Dei  gratia  sumtro      t^^^^^^i^^.  ^  d^^.,^a^^*»..^/u.^:^.-  /^.,*^^^    t 
«,..^.,  .        ^'        "^,       -,  ,,.    m^  InnocentiusBemaraoatqueOratmCuterctensiam' 

Ponlifaci  iNNocENTio,  fratcr  Bkrnardus  Clarae-Vallis  D     ^Hssima  privilegia  concedit  ob  profclara,  ejus  in 

vocatus  abbas,  modicnm  id  quod  est.  Sedem  apostolicam  merita, 

Gratiam  quam  inveni  in  ocuUs  vestris,  nolo  habere         Innocbntius  episcopus  servus  servonim  Dei,  di- 
solus :  cum  amicis  eam  volo  dividere.  Non  enim     lecto  filio  Bbrnardo  Garse-Yallensi  abbati,  ejusque 


tur  percipere  consolationem^  sed  favorem,  sed  ora- 
tionem,  sed  t)enedictionem.  Propinquus  noster  est, 
et  camem  meam  juxta  prophetam,  non  debui 
despexisse  {Isa.  Lvni,  7). 

Si  9  EPISTOLA  GCCU  (921 ). 

AD  BUXDBM    INlfOCBNTnJM. 

Pauperes  quosdam  commendat, 
Frequenter  scribo  vobis.  Preces  et  litteras  meas 
habetis  per  singulos  dies.  Coarctore  duobus,  ne  aut 
amicis  ingratus  sim,  aut  vobis  importnnus.  Dilectio 
me  provocat,  sed  revocat  confusio,  et  pene  pudor 
excludit  officium  charitatis.  Non  habet  sponsa  Cbri- 
sti  ubi  capnt  reclinet,  ubi  confngiat,  nisi  ad  ami- 
cum  Sponsi  in  tempore  tribulationis.  Isti,  quos 
videtis  pauperes,  a  pauperibus  missi  per  multa  peri- 
cula  terrae  et  maris  confugiunt  sub  umbra  alarum 
vestrarum  ad  petram  fidei  catholicse,  et  ad  gremium 
apostolicse  pietatis  recurrunt :  quia  in  multis  vexati, 
in  paucis  bene  disponuniur  a  tribulatione  malorum 
et  dolore.  Si  vestri  apostolatus  officium,  si  veterem 
consuetudinem  tenetis,  nec  pauperis  eausas  potestis 
abjicere,  nec  vultnm  hoaorare  potentis.  Precamur 
vos  pro  eis,  quooiam  fratres  nostri  sunt,  et  de 
Ordine  nostro,  a  quibus  missi  sunt,  ut  precibus 
eorum  pro  ratione  aurem  pietatis  inclinetis,  pro 
amore  illius  qui  non  spemit  preces  pauperum. 

EPISTOLA  CCCLII  (922). 

SBO  INNOCBNTII  U    PAPiB  PRIVILBGIUM    SANCTO   BKR- 
NARDO  CONGBSSUM  (923). 


timeo,  ne  forie  non  sufficiat  mihi  et  illis.  Magna 
enim  est.  Multos  possum  facere  participes  ejus: 
verunitameo  ego  exinanitus  non  ero.  Quod  igitur 
graiis  accepi,   gratis  dabo  :  et  liberalem  me  facit 

(919)  Alias  epistola  330:  quaevero  antea3&9  crat, 
nunc  408.  Scripta  circa  annum  il4i. 

(920j  Alias  epistola  331 :  quse  vero  antea  350erat, 
nunc  409.  Scripla  circa  annumii41. 

(921)  Episiola  nova  :  quse  vero  antea  351  erat, 
nunc  322. 

Patrol.  CLXXXU. 


successoribus  regulariter  sustituendis  in  perpertunm, 
etc. 

Cseterum  quam  firma  persevei^antique  constantia 
causam  beaii  Pctri  et  sanctse  matris  tuae  Romanae. 

(922)  Epistola  nova  :  quse  vero  aotea  352  erat, 
nunc  389.  Scripta  anno  Cbri8till3i. 

(923)  Hoc  privilegium  post  Beroardi  ad  Innocen- 
tium  epistolas  visum  est  refetre  ex  Spicilcgii  tomo 
X,  pa|(.  383,  ubi  Uistoria  Fontanensis  monasterii 
dioecesisfuroneosis  babelur. 


%& 


S.  BBRNARDIABBATI8  (JLARiE-VALLBNSlS 


5M 


Ecclesi»,  dilecle  fili  in  Domino  Bernardc  abbas,  /|     Ego  Innocenlius    calholicae    Ecclesiae     episco- 
iocandesoente  Petri  Leonis  schismale  forvor   tue,      P^s* 


religionis  ct  discretionis  suceperit  defensandam,  et 
se  murum  inexpugnabilem  pro  domo  Dei  opponeos 
aiiimos  regum  ac  principnm,  et  aliarum  tam  eccle- 
siasticarum  quam  saecularium  personarum,  ad  Ga- 
tholicie  Ecclesiae  unitatem,  et  beati  Petri  ac  noslram 
obedientiam,  frequentibus  argumentis  et  ratione 
munitis  inducere  laborayerit ;  magna  quae  Ecclesiae 
Dei  et  nobis  provenit  utilitas  manifestat  (924). 
Quamobrem  tuis  justis  desideriis  accommodantes  as- 
sensum,  beatae  Mariae  Dei  genitricis  monasterium  ; 
cui  Deo  auctore  prsesides,  cum  omnibus  ad  ipsum 
pertinentibus,  apostolicae  sedis  patrocinio  commu- 
nivimus.  Statuentes,  ut  quascunque  possessiones 
aut  bona,  quae  ad  eumdem  locum  in  praesentiarum 
juste  et  canonice  pertinere  noscuntur,  aut  in  futu- 
rum  concessione  pontificum,  liberalitaie  regum  vel 
principum,  oblatione  fidelium  seu  aliis  justis  modis, 
auxihante  Domine,  ei  conferri  contigeht,  firma  tibi 
tuisque^  successoribus,  et  illibata  permaneant.  Pro- 
bibemus  ne  aliquis  archiepiscopus  aut  episcopus  te 
vel  succcssores  tuos,  seu  aliquem  abbatem  Cister- 
ciensis  ordinis,  nisi  pro  fide  ad  concilium  vei  syno- 
dum  venire  compellat.  Quia  vero  Cistercicnse  mo- 
nasierium  hujus  religionis  origo  est  atque  princi- 
pium,  noslra  concessione  hac  praerogativa  non  im- 
merito  gaudeal;  ut  siquando  fuerit  pastore  proprio 
vidualum,  quemlibet  abbalem  dc  omnibus  abbatibus 


B 


Ego  Hatthaeus  Albanensis  episcopus. 

Ego  Romanus  diac.  card.  S.  Mariae  in  Por« 
ticu. 

Ego  Joanncs  tit.  S.  Chrysogoni  presb.  card. 

Ego  Gregorius  diac.  card.  SS.  Sergii  et  Bae- 
chi. 

Datum  Lugduni,  per  manum  Haimerici  sanctae 
Romanae  Ecclesiae  diac.  card.  et  cancellarii  xiii 
kal.  Martii,  indict.  c.  x«  Incarnationis  dominise  anno 
MGXXii,  pontific.  domini  Innocentii  II  papae  anno 
tertio. 

S9i  BPISTOLA  CCCUIl  (925). 

AD  WILLBUfini  ABBATEM  DB  RIBVALLB  (926). 

MofiP.t  cequanimiter  ferre  illegitifnam  archiepiscopi 
Eboracensis  ordinationem. 

Dilecto  fratri  et  coabbati  suo  Willblmo  de  Rie- 
valle,  frater  Bbrnardus  de  Clara-Valle,  spiritum 
consilii  et  fortitudinis. 

Audivi  quod  factam  est  de  archicpiscopo  illo,  ct 
plurimum  doleo.  Propterea  sciens  zelum  vcstrum,  ne 
forte  plus  justo  ferveat,  teroperamentum  scientiae  non 
admiilens,  quod  nec  ordini  nostro  convenit,  nec 
doniui  vestrae  necessarium  est;  dignum  duxi  conso- 
latoria  scribere  vobis  :  quoniam  satis  aeqaanimh<»r 
portanda  sunt  caetera,  quandoqaidem  non  dos  arguit 
propria  conscientia.  Secunis  dieo,  neque  iniquitaA 
vestra,  neque  peccatum  vestmm  Resiilistis  quoad 


,.   .        _  potaistisrjamsecundamAngustiai  sententiam.non 


dum  eligat,  et  absque  aliqua  contradictione  obtincat; 
CHiteris  vero  vestri  ordiois  abbatiis,  quae  unam  vel 
piures  abbatias  habent  sibi  subditas,  et  de  sui 
corporis  fructifera  copia  derivatas,  890  abbaie  suo 
rebus  humanis  exempto,  eligendi  quemcunque  ma- 
luerint  de  sibi  subjectis  abbatibus,  vel  quemlibet 
roonachum  de  omnibus  congregationibus  Cister- 
ciensibus,  liberam  concedimus  ^facultatem.  Uia  au- 
tem  abbatia  quae  nuilam  habet  subditam,  querolibet 
monachum  de  omnibus  praefatai  rehgioois  coogre- 
gaiionibus,  libere  sibi  in  abbatem  eligat  et  habeat. 
Porro  conversos  vestros  qui  monachi  non  sunt, 
post  factam  in  vestris  cocnobiis  professionem,  nullus 


vos  inquinat  alienum  malum,  quandoquidem  non 
consensistis  corde,  et  ore  redarguistis.  Ait  enim : 
f  Duobus  modis  non  te  inquinat  aiienum  malnm  [aL 
non  te  inquinat  malas],  si  non  consentis,  et  si  redar* 
guis.  »  (Serm.  88,  cap.  iH,  n.  19.)  De  caeCero  jam 
bono  animo  estote,  et  nolite  turbari.  De  Ordimbos 
vero  et  Sarcramcntis  caeteris  scitote,  quoniam  qoi 
baptizat,  ipse  et  sacrat,  Christus  Dominus,  Pontifex 
animarum  nostrarum.  Qnod  si  quis  contentiosus  est 
super  ordinatione,  nemo  vos  cogit  ordinari.  Ommno 
tamen  secure  dico,  si  cum  Ecclesia  suscipitur,  non 
est  periculum.  Alioquin  dc  hoc  mundo  extremns,  si 
vellemus  omnes  malos  fngere,  quos  Ecclesia  tolerat. 


archiepiscoporum,  episcoporttm  vel  abbatum,  sine  q  ^^  summam,  non  diu  Urdabit  quin  innotescat  res 


vestra  grata  licentia  suscipere,  aut  susceptum 
retinere  Praesimiat.  Statuimus  ut  de  laboribus,  quos 
Yos  et  lotius  vestrai  congregalionis  fratres  propriis 
manibus  et  sumptibus  colitis,  et  de  animalibus 
vestris,  a  vobis  decimas  expetcre  vei  recipere  nemo 
praesuniat.  Nulii  ergo,  etc.  Conservantibus  vero 
eidem  loco  quae  sua  sunt,  sit  pax  Domini  noslri  Jesu 
Christi  :  quatenus  et  hic  fructum  bonae  actionis 
percipiant,  et  apud  '  districluin  Judicem  praemia 
aeternae  pacis  inveniant.  Amrn. 

(924)  Haec  verba  laudantur  a  Gaufrido  in  Vita  S. 
Bemardi,  lib.  iii,  n.  13. 

(925)Alias  epistola  379:  quae  vero  antea  353 
erat,  nanc  387.  Scripta  circa  annum  1141. 

(926)  Is  est  Wiileimus,  Rievallis  in  dioecesi  Bbo* 


summo  Pontifici :  et  quod  ordinaverit  aut  praeceperit 
ipsc,  bona  omnino  conscientia  sequimini  et  tenete. 
Loterim  vos  aequanimiter  exspectate. 

EPISTOLA  CCCLIV  (927). 

AD  RBGINAM  JEROSOLTMORUM  MILISENDEM,  PILIA  BAL- 
DUINI  RBGIS,  BT  PULCONIS  UXOREM. 

Mortuo  Fulconeviro  suo,  ut  se  gerere' debeat, 

Illustrissimae  Jerosolvmorum  rc^inae  M.  Bernar- 
Dus  Clarae-Vallensis  abbas,  inveuirc  gratiam  apad 
Dominum. 

raccnsi  Ordinis  Cislerciensis  abbas,  auo  ministro 
usus  est  Bemardus  in  scribenda  cpistola  1  ad  Ro- 
bertum.  De  Rievalle  Monaaticoo  Anglic  p«g.  727. 
(927)  Epistola  nova;  quae  vero  antca  354  erat, 
nunc  388.  Scripu  anno  Cbristi  1142. 


&S7 


BPISTOL/E. 


Inier  multiplices  curas  et  negotia  regalis  aula;  «  tura  i>ei ;  el  gladio  spirilus,  quod  esl  verbniu  Dei 


satis  incongraam  mihi  scribere  videtnr,  si  in  te  lan- 
tum  gloriam  regoi  toi,  poteotiam  tuam,  et  lineam 
Dobilitatis  respexissem.  Haecomnia  videntur  in  oculis 
hominum ;  et  qui  non  habent,  inYident  habentibus 
ca,  et  bealum  dicunt  hominem,  cujus  h^  sunt.  Sed 
que  est  ista  beatitudo  in  possidendis  iUis,  quae  om- 
nia  tanquam  fenum  yelociter  arescont,  et  quemad* 
modum  olera  herbarum  cito  decidnntl  Bona  sunt 
hiec;sed  mobilia,  sed  mulabilia,  sed  prseteritura, 
et  peritura,  quia  bona  carnis.  Porro  de  came,  et 
de  bonis  ejus  dirtum  est.  Omnis  caro  fenum^  et  om- 
nis  gloria  ejus  tanquam  flos  feni  (Isa,  xl,  6).  Scri- 
benlem  ergo  ad  te  non  multum  istn  revereri  oportuit, 
in  qoibns  fallax  gratia,  et  vana  est  pulehritndo.  Ac- 


dpe  paucis  quae  dico  :  nam  etsi  multa  habeam  tibi,  B  ^^l^^^!^  prodest. 


sesc  accmxcruiit,  nou  adversus  carnem  et  saogni^ 
nem,  sed  coutra  spiritualia  nequitiae  in  cceleslibus. 
Suscipite  illos,  tanquam  bellatores  pacificos,  mAs* 
suetos  ad  homines,  violentos  ad  daemones.  Imo  Chri- 
stum  in  eis  suscipite,  qui  est  causa  peregrinalionis 
eorum. 

33t«  EPiSTOLA  CGCLVI  (929). 

AD  MALACHIAM  HIBKANLS  AECHIEPISCOPUM  (930). 

Remittit  Heligiosos,  sed  (ouod  negotiis  imputat)  non 
satis  adhuc  excultos,  et  instructos. 

Malachl£  Dei  gratia  epiacopo,  Sedis  apostolic» 
legato,  frater  Bernardus  Clar%-Vallis  vocatus  abbaa 
si  quid  pote&t  peceatoris  oratio,  et  ai  qaid  ptvperis 


dicere,  verbum  tamen  faciam  abbreviatum  propter 
multas  curas  tuas,  et  meas.  Accipe  breve  consilnim, 
sed  utile,  de  terra  longinqua,  de  qno  tanqnam  de 
parvo  semine  mulla  seges  surgat  in  posterum;  ac- 
cide,  inquam,  consilium  de  manu  amici,  non  com- 
modam  suum  quaerentis,  sed  honorem  tuum.  Nuilus 
siquidem  libi  fidelior  ad  consilium  esse  potest,  quam 
qui.non  tua,  scJ  qui  te  diligiL  Mortuo  rege  viro 
tuo,  et  parvulo  rege  adhuc  minus  idoneo  ad  por- 
tanda  nrgotia  regni  et  ad  prosequendum  regis  offi- 
cium,  oculi  omnium  in  te  respiciunt,  et  in  te  solam 
universa  regni  moles  inclinata  recumbit.  Opus  est 
ut  manum    tuam  mitlas  ad  forlia,  et  in  muliere 


Fecimus  quod  praeccpit  Sanciitas  vestra,  et  si  non 
ut  digoam,  profeclo  at  poasibile  pro  tempore  fuit. 
Tanta  apud  nos  ubique  malitia  grassatnr,  ut  vix  id 
tantiliuffl,  qaod  factum  est,  fieri  licueriL  Misimus 
lara  [a/.  tam^n]  exiguum  seminis  quod  videtis,  ad 
seminandam  vel  modiciim  partem  agri  illias,  in  quem 
verus  Laac  qaondam  exierat  ad  meditandum,  cuoi 
primam  adducta  est  ei  Rebeoca  per  pueram  Abra- 
liam,  perenni  conjogio  feliciter  copulanda  {Gen. 
xxiv).  Nec  conlemnendam  semen,  de  quo  illud  in 
pairibtts  vestris  expcrimur  impletum  hoc  tempore  : 
Nisi  Dominus  sabaothreliquissetnobis  semen^  quasi 
Sodoma  fuissemus^  etsicut  Gomorrha  similes  esse^ 


exhibeas  Tirnm,  agens  ea  qu«  agenda  sunl  in  spirilu  •  l»"*  ('*"•  ''  ^^"  «l^q"»  ««<>  «""inavi,  rigaic  vos.  cl 
consilii   et   foriitudinis.  lu  prudenler  tl  moderale  ^  ^«"'  mcrementum  dab.t.  Sanclos  omne»  qni  ap.id 

vos  sunt,  per  vos  samtamus,  humtliter  ipsorum  noi^ 

et  vestris  sauctis  orationibus  commendantes.  Valeie. 

EPISTOLA  CCCLVII  (931). 

AD    EUyDEM. 


oportet  te  cuncla  disponere,  ut  omnes,  qui  te  vide- 
rint,  ex  opeiibus  regem  te  potius,  quam  reginam 
existiment,  ne  forte  dicant  in  gentibus  :  Ubi  est  rex 
Jerosolymorum?  Sed  non  sum,  inquies,  ad  ista  suffi- 
-ciens.  Magna  enim  bsec  sunt;  supra  vires  meas,  et 
SDpra  scienliam  meam.  Opcra  haec  opera  sunt  viri; 
ego  autem  mulier  sum ,  corpore  debilis,  mobilis 
corde,  nec  provida  consilio,  nec  as&ueta  negotiis. 
Scio,  filia,  scio,  quia  magna  sunt  bcc  :  sed  et  hoc 
scio^  quia  etsi  mirabiles  elationes  maris,  roirabilis 
in  altis  Dominus.  Magna  sunt  baec,  sed  magnus  Do- 
minus  noster,  et  magna  virtus  ejus. 

EPISTOLA  CCCLV  (928). 

AD  BAMDEM  RBGINAM  JEROSOLTMORUM. 

Pramonstratenses   Jerosolymam  peregrinantes 

commendat, 

Videtis  quantum  piaesamam  de  vobis,  cui  audeo 

et  alios  commendare.  Quanquam  Praemonstralenses 

fratres  istos  magis  fortassissuperflue  commendaiim, 

quam  temerarie.  Suntmeriioitacommendabiles  suo, 

ul  non  egcant  alicoo.  luvenientur,  nisi  fallor,  viri 

consilii,  spiiitu  fer^entes,  iii  tribulalione  patientes^ 

potenles  in  operc  el  sermone.  Inducrunt  se  aima- 

(928)  Alias  epistoia  376  :  quae  vero  antea  355 
erat,  nunc  264.  bcripta  circa  annurn  li42. 

(929)  Alias  epistoia  316  :  qi  ae  vero  antea  356  eiat, 
niinc  369.  Scripta  onrio  Christi  1141. 

(930)  Et.  hanr  epistolnm  inter  Hibemicas  ordine 


Perseveranfem,  imo  et  pro/ieientem  ab  eo  dilectio- 
nem  requirit,  eam^ue  in  /ratribus  a  se  missis^ 
curandis  et  fovendis  ostendi  cupit. 

Amantissimo  patri  et  domino  reverendissimo  Ma- 
LACHi^,  Dei  gratia  episcopo,  sanctae  et  apostoliese 
Sedis  legato,  suse  sanctiiatis  paer»  frater  Birn ardus 
Clarae-Vallis  vocatus  abbas,  salutem  et  qaalescun- 
que  noatras  oratione^. 

1.  Quam  duicia  faacibaameia  doquia  tua,  domine 
if  paterl  quam  jacanda  tuse  memoria  Sanctitatis!  Si 
quid  affeclionis,  si  quid  devotionis,  si  qaid  animi 
in  nobis  est,  totum  sine  dubio  sibi  vindicat  tuae 
Dilectionis  charitas.  Nec  opas  est  verfoorum  multi- 
tudinA,  ubi  multum  viget  affectus.  Confido  enim 
quod  teslimonium  perhibeat  spiritui  tuo  ^piritus  quem 
habes  a  Deo,  laum  esae  modicum  id  Kjuod  samus, 
Tu  quoque,  pater  amantis^ime  et  desideratissime, 
ne  tradas  oblivioni  animam  pauperis,  charitatis 
nexibus  adbaercntem  tibi,  et  auimam  pauperis  tui  ne 
obliviscaris  iu  finem.  Neque  eoim  quasi  de  novo 

43  Usserius  refert,  ubi  multa  de  McIIi  Fonle,  aliis- 
qui'  ejusdem  pro\iuciae  Cisterciensibus  monasteriis 
notat. 

(93i)  Alins  rpisti  la  317  :  anae  vero  antea  357 
erai,  liUi.c  370.  Scripta  annD  Christi  1142. 


559 


S.  BERNAROI  ABBATIS  GLARi&-VALLBNSIS 


»9 


commendamus  nos  tibi,  cum  in  multo  jam  tempore  a 
gloriemur  in  Domino,  quod  invenire  meruit  parvitas 
nostra  gratiam  in  oculis  Sanctitatis  tuae  :  sed  ora- 
mus  ut  dilectio,  jam  non  novay  novis  quotidie  pro- 
ficiat  incrementis.  Filios  nostros,    imo  et   vestro, 
lanto  obnixius  commendamus  vobis,  quanto  amplius 
remorti   sunt   a  nobis.   Yos   scitis    qiioniam    tota 
post  Deum   iiducia  uostra  fuil,  ut  mitteremus  eos 
quouiam  Sanctitatis  vestrae  non  acquiescere  licitnm 
videbatur.  Facite  quod  vos  decet,  ut  lotis  visceri- 
bus  charilatis  amplectamini  eos,  et  foveatis .  Nequa- 
quaro  occasione  aliqua  circa   eos  sollicilude  et  dili- 
genlia  tepescat,   el  pereat  quod  planlavit  dexiera 
tua. 
2.  Jam  quidem  quia  bene  proficit  domus,  et  ex 


EPISTOLA  CCCLVIU  (933). 

AD  DOMINUM  PAPAM,  NBMPB  CGBLB8TINUM. 

Opem  et  auctoritatem  Pontificis  in  pace  Theobaldo 
CampanuB  comitiprocuranda  postulai. 

Quod  comes  Tbeobaldus  rogat,  et  ego  :  filius  si- 

quidem  pacis  est.  Et  zelum  pacis  habet,  sed  a  vobis 

tlagitamus  effectum.  Pacis  vester  apostolatus,    paeis 

loctts,  qucm  tenetis,  debitor   est.  Pacem  oinnes  di- 

ligunt,  pauei  merentur.  Porro  de  amatoribtts  puer 

vester  se  esse  faietur :  an  et  de  meritoribas  sit,  voa 

jndicabitis.  Unum  est,  quod  elsi  nos  non  meremiir, 

sponsae  Christi,  quae  est  Ecelesia,  necessitas  ezigit: 

amicus  Sponsi  non  contristabit  eam  (934).  Ad  hoc 

illiuuiSedi  apostolicse  incumbit  aollicitudo  omuium 

Ecclesiaram,  ut  omnes  sub  illa,et  in  illa  uniaaiur; 


vestris  litteris,  et  ex   fratrum   noslrorum  relatione  B  et  ipsa  pro  omnibus   sollicita  sit  servare   amiatem 


didicimus  :  multiplicatur  tam  in  temporalibus  quam 
in  spiritualibus.  Unde  et  congratulamur  plurimum 
et  toto  animo  gratias  agimus  Deo  et  patemae  solli- 
citudini  vestrse.  Ei  quoniam  multa  adhuc  opus  est 
vigilentia,  tanquam  in  loco  novo,  el  in  terra  tam 
insueta,  imo  et  inexperta  monastieae  religionis ;  ob- 
secramus  in  Domino,  ne  retrahatis  manum  vestram, 
sedquod  bene  8)93  incoepistis,  opiime  perficiatis, 
De  fratribus  nostris,  qui  redierunt  a  loco  illo,  nobis 
bene  placuisset  si  remansissent.  Et  fortusse  non- 
nullam  occasionem  prsebuerunt  eis  fratrum,  qui  de 
terra  sunt,  minus  disciplinati  mores,  in  eo  maxime, 
quod  minus  facile  eorum    consiliis  acquiescere  vi- 


Spiritus  in  vinculo  pacis.  Pacem  ergo  date  nobis, 
pacem  niittite  nobis  :  etsi  non  quia  debetis,  eerle 
qui  obedire  debetis.  Satis  pro  imperio. 

EPISTOLA  CCCLIX  (935). 

CLARA-VALLBNSIUM  AD    BUMDBM     COELBSTINUM. 

Abbatem  Morimundi  Jerosolymam  peregrinaturum 

cupiunt  reiinere* 

Summo  pontifici  G.  pusillus  grex  de  CJara-Vaile, 
de\otissimam  debitae  subjectionis  obedientiam,  et  si 
quid  pote&l  peccatorum  oratio. 

Quoniam  illius  vos  gerere  vicem  gratulamur,  qui 
suam  dicebat  instantiam  qnotidianam  sollicitudinem 


dentur  in  his  rebus,  quarum  prius   fuerant    inex-  r  ^i^nium  Ecclesiarum  (//  Cor.  xi,  28) ;   apud  aures 

.:  ^    PlAtiltia  VAttlrJX^     IiaaI    maiArihnu     «\it/tiinala«>      n^^Mv*::» 


perti 

3.  Charissimum  filium  nostrnm  Cbristianum  et 
vestrum  remisimus  ad  vos,  quanium  potuimus  in- 
slruclum  plenius  in  his  quse  ad  Ordinem  pertinent, 
et  de  caetero  circa  observantias  ejus  solliciliorem 
futurum,  ut  speramus.  Nec  miremini  quod  non  plures 
cum  eo  misiinus  fratres ;  quouiam  nec  idoneos  in- 
venimus  fratres,  qui  facile  acquiescerent,  nec  invi- 
tos  cogere  coDsilium  fuit.  Dileclissimus  frater  noster 
Robertus  (932)  precibus  nosiris  acquievit  etiam  hac 
\icei  tanquam  filius  obedientise.  Yestrum  erit  juvare 
eum,  ut  possit  jam  et  in  aedificiiset  in  caeteris  ne- 
cessariis  promoveri  domos  vestra.  Illud  quoque  Pa- 
^rnitaii  vestrae   suggerimus,   ut  viris  religiosis,  et 


Pietatis  veslrae,  licet  majoribus  occupatas  negotiis, 
repulsam  tamen  non  metuit  nostra  pusillitas,  verum 
magna  compellit  necessitas  :  neque  enim  pro  mini- 
mo  aadire  potestis,  de  quibus  auditurus  estis.  Quod 
uni  ex  minimis  meisfecistis,  mihifecistis  (Matth. 
XXV,  40).  Causa  autem  haec  non  nostra  tantum,  sed 
loiius  ordinis,  nostri  ob  quam  etiam  tiiius  yester, 
noster  omnium  videlicet  pater,  si,  cum  hae  datse 
sunt,  domi  fuisset  (936),  aut  vestrae  per  seipsam 
Majestatis  prsesentiam  adiisset,  aut  certe  ex  sao 
nomine  scriptam  hanc  miserabilem  lacrymabilemque 
delegasset  querimoniam.  Sedne  diu  sollicitam  cha- 
ritatem  S94I  vestram  suspendamus,  unus  ex  fra* 
iribus  nostris  abbatibus,  qui  dicebatur  de  Moriman- 


'cru&Mibi    vcofcicc     ou|^gi^iiiiiu9,     u»    Tnio    iciigii/sia,  "l  «^  ■ — —  — -w...*.».^ 

quos  speralis  utiles  fore  monaslerio,   persuadeatis,  "  ^^  (^^*')»  »P*u"*  cui  prsecrat  monasterium  inconsalte 

•  ^vi*_  •.  •.  onfia    rlAaAwAn**        «>&•.>■}■.     Ia««ImI«m        Im^^»!.....      _&_• 't. 


quatenus  ad  eorum  Ordiuem  veniant :  quoniam  baec 
erit  summa  uliiitas  domus,  et  vobis  facilius  acquie- 
scent.  Valeat  SaQClitas  vestra,  noslri  semper  memor 
in  Christo. 

(932)  Quis  iste  Robertus?  an  Robertus  ille  vir 
sanctus,  a  Serlone  laudatus  in  Historia  Fontanensi, 
Monastici  Angiicani  tomo  I,  pag.  743  et  749,  mo- 
nachus  quodam  WitebieuMs,  sociatus  monachis 
de  coenobio  Eboracensi  egressis,  de  quibus  supra 
ad  epistolam  95  et  sequentes?  an  Robertus,  Bernar- 
di  consangttineus,  ad  quem  episiola  1  ? 

(933)  Alias  epistola  374  :  c|U8e  vero  antea  358erat, 
nunc  a^ifi.  Scripia  anno  Chrisii  1142. 

(934)  Post  verba,  amicus  Sponsinon  contristabit 
eum,  in  codice  Vedastioo  additur :  Fratrem  iV.  ves- 
trcemajestati  et  commendavimuset  commendamuSf 


satis  deserens,  spiritu  levitatis  impttlsus  statuit  pe- 
tere  JerosoIymam,prius  quidem,  ut  aiunt,  ai  eircam- 
spectionis  vestrae  prudeotiam  tentaturus,  si  quo 
modo  a  vobis  suoposset  erroriextorquerelicentiam. 

quia  commendandus  est.  Qu8e  vero  sequnntur  ejus- 
dem  epistolse  in  prsedicto  Vedasiino  codice,  novam 
incipiunt  lioeam  cum  hoc  titulo  ad  eumdem^  qaasi 
aliera  esset  epistola.  Martbnb. 

(935)  Epistola  nova  :  quae  vero  antea  359  erat, 
nunc  377.  Scripla  Christi  1143. 

(936)  Glossema  huc  irrepserat,  Forte  eum  tunc 
contigerat  abesse^  et  hujus  reiadhuc  ignarum  esse. 

(937)  Rayoalbus  scihcet  abbas  Monmundi  quar- 
tus  ab  Arnoldo  abbate  primo,  qui  item  abbatiam 
deseruit,  ex  epistola  <|uarta.  Raynaldus  etiam 
prsefectura  post  quincim  annos  regiminis. 


MH 


EPI8T0L£. 


S62 


Qaa  in  re  si  quem  et  (quod  absit! )  assensum  prae-  jj  speremus  auxilium,  qui  non  despiciel  sperantes  io 


bueritis,  ipse  perpendite,  quanta  possit  nostro  ordi- 
ni  esse  destructionis  occasio  :  cum  etemplo  hujus, 
quicunque  abbas  pastorali  se  sentiet  sarcina  aggra- 
vatam,  mox  illam  abjiciet,  utpote  quam  se  licite 
posse  abjicere  arbilretur,  praesertim  apud  nos,  ubi 
nec  grandis  bonor,  et  grande  Yidetur  onus.  Deinde 
ad  majorem  domus  sibi  commissse  desolationem, 
meliores  quosque  ac  perfeciiores,  qui  sub  ipso  dege- 
bant,  su^  socios  vagationis  assumpsit  :  inter  quos 
etiam  nobilem  illum  puerum,  qnem  et  antea  de 
Golonia  {quod  nec  vos  latuisse  credimus)  non  sine 
scandalo  talerat,  ad  majus  scandaium  nunc  abducere 
secum  praesumpsit.  Quod  si,  ut  vobis  relatum  est, 
dicit  se  in  illa  terra  nostri  Ordinis  velle  servare 


se.  Gonfido  enim  de  misericordia  Patris^nostri  qui 
est  in  ccelis,  quoniam  evellelur  omnis  plantatio 
quam  non  plantavit  ille  :  et  arescet  ad  maledictnm 
ejus  ficulnea  sterilis,  nec  lerram  diutius  occupabit. 
Propter  quod  rogo  el  obsecro  Fratemitatem  ve- 
stram,  ut  non  conturbemiai,  nec  turbetis  gregem 
Dei,  qui  commissns  ett  vobis :  magis  autem  con- 
solamini  vos  ea  vinliter  agite,  ui  in  sanctitate, 
serviamus  Domino,  et  liberavit  nos  ab  inimicis 
nostris.  Nos  tamen,  quod  potuimus,  suggessimus 
domino  Tusculano  episcopo  (939),  cui  injunctum 
est,  ut  legatione  fungatur  in  partibus  ilHs :  et  omnino 
promisit  nobis,  se,  nisi  aliquid  nielius  fecerit  nobis 
uiui.  «c  .u  ...»  «:rr«  uo5iri  uraiDis  veiie  servare  p  id  galtcm  omnimodis  observatumm,  ne  tradat  et 
observantias.  et  ideo  fratrura  se  didt  secum  ducere  »  paHium  quod  pornat,  si  non  juraverit  8)95  decanus 


multitudinem,  qnis  non  videat,  plus  illic  milites 
pugnantes,  quam  monacbos  cantantes  aut  plorantes 
necessarios  esse?  Sed  et  nostra  religio  plurimnm  ex 
hoc  capiet  detrimentum  :  cum  facile  sit  euiqne  va- 
gari  gestienti»  illo,  tanquam  absque  ulto  discrimine 
praesumere  peregrinari,  ubi  scilicet  idem,  quod  pro- 
fessus  est,  inventurus  est  proposilum  observari.  Jam 
vero  quid  super  hoc  vobis  placeat,  quidve  vestram 
decernere  deceat  auctoritatem,  non  est  nostrae  prae- 
sumptionis  indicare,  sed  vestrse  discretionis  exami- 
Tiare. 


iile,  nmic  vero  epitcopus  (940),  io  cujus  juramento 
causa  pendebai  :  causam  referai  ad  dominum 
papam. 

EPISTOLA  GCGLXI  (941). 

AD    THBOBALDUM  AACHlEPlSGOPUII  (942),   PaO  JOANNB 

SALRSDERIBNSl. 

Confisus  de  amiciiia  Tkeobaldiy  Joannem  ei  com- 

mendaU 


EPISTOLA  GGGLX  (938). 

AD  WILLELBUM  ABMATEM  DB  RIBVALLB. 


Augetis  mihi  gratiam,  et  multiplicatis  gloriam, 

si  gratia  mei,  amici  mei  gratiam  invcniat  in  oculis 

vestris.  £go  tamen  ab  homine  glorium  non  qusero, 

scd  regnum  Dei  et  justitiam  ejus.  Unde  factum  est, 

Denuo  hortaiur  Willelmum  ad  paiientiam  ei  oequa-  C  ut   prseseniium   latorem    Joannem    (943)   amicum 

meum  et  amicum  meorum,  mittam  ad  Sublimiiatem 
vestram,  ad  familiaritatem  vestram,  quam  in  vobis 


mmitatem 

Ghiiissimo  fratri  et  coabbati  Willelmo  de  Rie- 
valle,  frater  Bemardus  Glarse-Yallensis  vocaius  ab- 
bas,  salutem  et  spirilum  consilii. 

Laboravimus,  quanium  potuimus,  adversus  pe- 
stem  communem;  etsi  qno  minus  impeiravimus 
quod  optavimus,  manet  tamen  nobis  fructus  laboris 
nostri  apud  eum,  apud  quem  nullum  bonum  irre- 
muueralum  esl.  Haec  est  ergo  nostra  et  omnium 
qui  pro  veritale  decertant^  consolatio  vera,  tiuoniaai 
reposiia  est  nobis  corona  justitise,  quam  reddet 
nobis  in  illum  diem  jusius  Judex.  De  csetero  jam 
meminisse  vos  volumus,  quoniam  si  quid  patimur  pro- 
pter  justitiam,   beaii ;   et   quod  nos    non  inquinat 


et  de  vobis  habere  prsosumo.  Testimonium  enui 
bonum  habet  a  bonis,  quodnon  minus  vita,  quam 
litteratura  promeruit.  Nec  hoc  didici  ab  illis  qui 
verba  sicut  verba  jaciare  noverunt;  sed  a  filiis 
meis,  qui  mecun  sunt,  quorum  verbis  credo,  sicut 
crederem  oculis  raeis.  Prsesens  vobis  commendave- 
ram  eum ;  sed  nunc  absens  multo  magis  commendo, 
utique  tanto  securius,  quanto  sincerius  et  vitam 
et  mores  hominis  fidissimis  relatoribus  didici.  Si 
qnid  ergo  ego  possum,  imo  quia  poasum  plurimum 
ante  faciem  vestram,  providete  ei,  unde  honeste, 
imo  honorabiliter  vivere  possit;  sed  et  hoc  veloci- 


alienum  malum,  cui  non  consensimus,  imo  et  red-  D  ter,  quia  non  habet  quo  se  vertat.  Interim  provi- 


arguimus.  Est  ergo  et  haec  consolatio  nostra,  ut  jam 
in  paiieniia  nostra  possideamus  animas  nostras ;  et 
quod  apud  homines  obtinere  nequivimus,  a  Domino 

(938)  Alias  epislola  380  :  quae  vero  antea  360  arat, 
nuDC  378.  Scripto  anno  Ghrisii  H43. 

(939)  Ymaro,  qui  legatus  in  Angliam  anno  1143. 
quo  aHDO  haec  epistola  scripta  est.  Ad  eumdem 
Ymarum  exsUnt  epistolae  219  et230. 

(940)  Willelmus  a  Sancta-Barbara,  ex  decano 
Eboracensi  episcopus  Dunelmensis,  de  quo  in  epi- 

slola  235. 
(94i)  Aliasepistola  383  :  quse  voroantea  361  erat, 

nunc  379.  Scripta  circa  annum  1144. 
(942)  De    Theobaldo,  qui  ex  monacho  Beccensi 


dete  ei  in  necessitatibus  suis,  et  liceat  mihi  expe- 
riri  totum  illud  familiaritaiis  arcanum  ,  quod  mihi 
conservatis  in  visceribus  vestris,  amaniissime  paier, 

creatus  est  archiepiscopus  Gantuariensis ,  jam  su- 
perius  facta  mentio  est  in  epistola  238.  Ordericua 
ejus  Promotionem  consignat  anno  1138,  pag.  919. 
(943)  Is  est  Joannes  Saresberiensis,  a  cognomine 
Anglifie  civitaie  sic  dictus,  sancti  Thomae  archiepi- 
scopi  Ganiuariensis  amicus  praecipuus :  cnjus  meritis 
episcopatum  Garnutensem  sibi  obtigisse  profiterL 
solebat  litteras  suas  sic  exordiri  solitus  :  c  Joannea 
Dei  gratia,  et  meritis  beali  Thomae  martyris,  Cari 
notensis  ecclesiae  minisier  hnmilis,  f  ut  in  Spicilegii 
tomo  X,f>ag.39l,  ubi  vox  «  meritis  «omissa. 


563 


S.  BERNARDI  ABBATfS  C(-AR.^VALLENSIS 


m 


EPISTOLA  CCCLXII  (944). 

AD  ROBBRTUll  PULLUH  (945)  CARDINALBM  ET  CANCBL- 

LARIUM. 

Hortatur  ut  Eugenio^  recens  electo  Ponti/ici,  stre- 
nuum  pro  officio  suo  se  adjutorem  preebeat  in  ne- 
gotiis  Ecclesio!,     - 

Domino  et  amico  ciiarissimo  Roberto,  Dei  gratia 
sanciae  RomanaB  Ecclesise  presbytero  cardinali  et 
canccllario,  frater  Bbrnardus  ClarsB-Vailis  vocatus 
abbas,  aalutem  et  devolas  orationes. 

1.  Soripta  Dilectionis  veslree  eo  affectu  suscepi- 
mus,  qao  semper  apud  nos  est  in  benedictione 
memoria  vestra.  Nec  sane  egere  vos  credimus  bu- 
manae  gratiae  verbis,  aut  commendatiliis  epistolis  ad 
nos  :  quoniam  quidem  ulrique  nostrum  indubilabile 


A  2.  Age,  inquam,  dllectissime,  pro  loco  queoi 
lcues,  pro  ea  quam  adeptus  es  digniiate  :  viriliter 
ct  prudcntcr  ezerce  qui  in  te  est  zelum  Dei,  ad 
gloriam  ejus,  et  salutem  taam,  et  EcciesiaB  sanctae 
pluriman  utilitatem,  ut  dicere  possis  et  tu  quia 
gratia  Dei  in  me  vacua  non  fuit  (/  Cor.  xv,  iO). 
Haclenus  quippe  eraditioni  multorum  ddeliter  el 
utiliter  instabas,  coelo  et  terra  testibus;  sed  jam 
tempus  faciendi  Domino,  ne  patiaris,  quod  io  te 
cst,  dissipari  ab  impiis  legem  ejus.  Cura  proindc 
dilectissime  ct  desideratissime  pater,  etiam  ia  hac 
dispcnsatione  inveniri  fideiis  Doraini  servus  et  pru- 
dens  ;  quatenus  et  pro  te  faciat  columbina  simplici- 
las,  et  pro  ea,  quse  tuae  quam  maximae  fidei  et  soiii- 
ciiudine  credita  est,  Domiui  tui  sponsa,   adversus 


nisi  fallor,  tesUmomam  perhibet  Spiritus  veritatis .  B  ^enenatas  maligai  et  anliqui  serpentis  astutias  mi- 


quam  sincere  et  diligamus  vos  et  diiigamur  a  i^obis ; 
ille,  ioquam  ,  Spirilus,  per  quem  et  diffundilur 
charitas  ista  in  cordibus  nostris.  Benediclus  Deus, 
qui  secundum  suam  misericordiam  Eugenium  no* 
strum,  imo  suum,  praevenit  in  benediclionibus 
dulcedinis,  parare  scilicet  lucernam  Christo  suo ; 
et  praemittere  virum  fidelem  ad  adjutorium  cjus,  et 
nostram  quoque  pluriman  consolationem.  Nam  cum 
molesla  osset  amico   amici  vocatio   et  absenlatio, 

cujusnimirum  praesentia  frui  belectalur  iii  Domino; 
jam  tunc,  ut  manifeste  video,cogilabat  ipse  cogi* 
tationes  pacis,  et  non  afflictionis,  et  S9G  dicebat : 
Quod  ego  facio,  tunescismodo^  scies  autem  postea 


litet  prudcntia  serpenlina,  et  in  utraque  glorificetur 
Deus.  Multa  quidem  babeo  vobis  dicere;  sed  non 
est  opus  longa  epistola,  ubi  praesens  est  vox  viva. 
Quamobrem  vestris  paritcr  et  nostris  occupationi- 
bus  parcens,  posui  vcrba  mea  in  ore  praesentium 
fratrum  :  tanquam  me,  ipsos  audite.  Yalete. 
EPISTOLA  CCCLXIII  (946). 

AD  ORIENTALIS  FaANGliE  GLERUll  BT  POPULUM. 

Ad  arma  contra  infideUs  pro  defensione  Orientalis 
Ecclesice  suscipieTida  hortatur.  Prasterea  contra 
turbulentum  quemdam  prcedicatorem  docet  Ju- 
dceos  non  esse  persequendosy  nedum  occidendos, 

Dominis   et   patribus   charissimis  archiepiscopis, 


(Joan,  xiii,7).Quamobrem  sollicitus  sis,  charissime,  |«  cpiscopis,   ct  univcrso  clero,   et  populo  orienlalis 

et  consiliarium  ordinavit      Franciae  et  Bajoariae,   Bernardus  Clarae  Vallensis 


pro  eo  cui  te  consolatorem 
Deus,  et  observa  caute  secundum  datam  tibi  sa- 
pientiam,  ne  forte  inter  tam  multiplicium  nego- 
tiorum  tumultus  malignorum  fraude  circumveniri 
possit  ut  subripiatur  ei  verbum  quod  indignum  sit 
Bngenii  apostolatu. 

(944)  Alias  epistola  334  :  guae  vero  antea  362  erat, 
ounc  380.  Scripta  anno  Chnsli  1145. 

(945)AIias,  Ad  Rolandum  cancellarium,  At  co- 
dex  manuscriptus  Cisterciensis  habet.  Ad  Robertum 
Pullum,  et  quidem  rectius,  quantum  conjectura 
assequi  possum.  Primo  enim  Robertus  S.  Bernardo 
fnisse  charissimum  et  maxime  familiarem  -  constat 
ex  epistola  205,  ad  episcopum  Roffensem,  quod 
etiam  de  eo,  ad  quem  hic  scribit,  aperte  insinuat. 


vocatus  abbas,  in  spiritu  fortitudinis  abuodare(947). 
1.  Sermo  mihi  ad  vos  de  ncgotio  Chrisli,  in  quo 
est  utique  salus  nostra.  Haec  dico,  ut  excnset  indi- 
gnitatem  personae  loqnentis  auctoritas  Domin); 
excuset  et  consideratio  propriae  utilitatis.  Modicus 

osse  Onuphrii  sentenliam  :  nam  Guidonem  cancella- 
rii  nomine  liltcris  apostolicis  subscripsisse  anno 
1146,  lego  tomo  primo  Monastici  Aaglicani,  pag. 
1 08,  anno  1 147,  in  notis  ad  Guibetum  de  Novigento , 
620. 


(946)  Alias  epistola  322  ;  quae  vero  antea  363  erat, 
nunc  37 i.  Scripta  anno  Chrisli  1146. 

(947)  Inscriptio  hujus  epistolae  in  hactenus  editis 
angustior  mihi  visa  est  (soiius  enim  Spirensis  epi- 

Deiudc  virum  islum  eruditioni  multorum  fidelitor  et  n  scopi  ejusque  cleri  populi  meminerat),  quam 
Utiliter  instituisse,  coelo  et  terra  testibus  hic  asscrit,  ^  pateretur  scopus  epistolae.  itaque  aliam  et  ampIiorf*m 
quod  quidem  de  nullo  alio  melius  iutelligas,  quam      firaefiximus,  quam  Otto  Frisiogensis  de  Gestis  Fri- 

*"    '   ■  "  d'Tici  libro  i,  cap  .   41,   exhibuit.    Verum  postea 

comperi,  eamdem  epistolam  non  eodem  lanlum 
argumento,  sed  et  totidcm  pcne  verbis,  mutata  tan- 
tum  epigraphe,  ad  divcrsas  nationes,  provincias  el 
urbes  datam.  Nam  in  manuscripto  ex  Anglia  mihi- 
misso,  item  in  alio  Gonfiueutmo  inveni,  Populo  , 
Anglorum  ioscriptam  (extat  in  maouscripto  Sencti- 
Victoris  Parisiensis  sub  ea^em  epigraphe)  (a)  Imo 
Baronius  eamdem  epistolam  exhibett  panculis  tantnm 
verbis  mutatis,  cum  hac  epigfaphe  ;  Mainfredo  Bri- 
diensis  ecolesia:episcopo,nec  non  consulibustmiliti- 
bus,  et  universis  populis  sub  eo  consHtutiSy  frater 
Bemardus  Clara^Vallis  vocatus  abbas, spiritu  forti- 
tudinis  abundare.  Vide  Baronium,  adannum  1146, 
n.  15.  Nempe  hoc  velnti  cla^sicum  est  ad  expeditio- 


de  Roberto  PuIIo,  «{ui  litteras  Parisiis  professus, 
Oxoniensem  acadcmiam  in  An^Iia  insiauraviL 
Demum  cancellarias  istc,  de  quo  hic  quaestio,  prae- 
missus  a  Deo  dicitur  ante  Eugenii  pontificalum  ad 
idjutorium  ejus.  At  Robertus  Pullus,  ex  Onuphrio 
cancellarium  egit  Lucio  II  poniifici  usque  ad  annum 
Eugenii  tertium,  imo,  si  Ciaconio  credimus,  ad 
quintum  :  Rolandus  vero,  cognomeoto  Blandinellus 
sen  Papero,  patria  Seoensis,  postea  Alexander  HI, 
cardinalis  diaconus  tituli  sanctorum  Cosmae  et  Da- 
miani  ab  Eugenio  creatus,  cancellarii  dignitatem 
obtinuit  pontmcatus  Eagenii  anno  duntaxat  octavo. 
Plura  de  Roberto  Pullo  vide  si  lubet  in  notis  ad 
epistola  205.  Interim  tamen  noto  de  tempore,  quo 
Robertus  eancellariam  administravit,  praeferendam 


(a)  In  Leodiensi  S.  JaeoU  codie«  honc  titalom  prafert  :  Hanc  episloUu»  B.  Bcrnardus  abbas  Clarte-Vatleiuif 
Jam  in  extremis  poiiius  dieiavit  ad  gentem  Anglorum.  Martkii . 


BPISIOIUE. 


m 


quidem  sum,  sed  non  modicum  cupio  tos  omnes  in  >  sed,  dico  vobis,  tentat  vos  Dominus  Deus  vester 


viseeribus  Jesu  Christi.  Ea  Dune  mihi  ratio  scribendi 
ad  vos,  ea  eausa,  nt  uniyersitatem  vestram  lit- 
teris  audeam  eonvcoire.  Agerem  id  libentias  ?iva 
?oce,  si,  ut  voluntas  non  deest,  suppeteret  et  fa- 
cultas.  facce  nunc>  fratres,  aoceptabile  teiiipus,  ecce 
nune  dies  copiosse  salutis.  Commota  est  siquidem 
et  contremuit  tcrra,  qoia  coepit  Deus  coeli  perdere 
terram  suam.  Suam,  ioquam,  in  qua  est,  Yerbum 
Patris  sui,  docere  visus  (948),  et  annis  pius  quam 
iriginta  homo  cum  hominibus  conversatus :  suam 
utiqne,  quam  illustravit  miraculis,  quam  dedicavit 
sanguine  proprio,  in  qua  primi  resurrectionis  ilores 
apparuerunt.  Bt  nune  peccatis  noetris  exigentibus, 
crneis  adversarii  ciput  extulerunt  sacrilegum,  de- 


Respicit  filios  hominum,  si  forte  sit  qui  intelligat,  ei 
requirat,  et  doleat  viccm  ejus.  Miseratur  enim  Domi- 
nus  populum  suum,  et  lap^is  graviter  providet  reme- 
dium  salutare. 

4.  CoDsiderate  quanto  ad  salvandos  vos  artificio 
utilur,  et  obstupescite :  intuemini  pietatis  cjus  abys- 
sum,  et  confidite  peccalores.  Non  vult  mortem 
vestram,  sed  ut  converlamini,  et  vivatis;  quia  sic 
quaerit  occasionem,  non  adversum  vos,  sed  pro 
vobis.  Quid  est  enim  nisi  exquisita  prosus  el  inven- 
libilis  soli  Deo  occasio  salvationis,  quod  homicidas, 
raptores,  adulteros,  perjuroa,  ca^lerisquc  obligalos 
criminibus,  quasi  gentem  quse  jusiitiam  fecerit,  de 
servitio  suo  submoneredignaturO:nnipotcns?  Nolite 


populantes  in  ore  gladii  terram  promissionis.  Prope  B  diffidere,   peccatores :   benignus   est  Dominus.  Si 

enim   est,  si  non  fuerit  qui  resistat,  ut  in  ipsam 

Dei  yiventis   irruant  eiyitatem,  ut  officioas  nostras 

redemptionis  evertant,  ut  polluant  loca  sancta,  Agni 

immaculati  997  purpuraia    cruore.    Ad   ipsum, 

prob  dolor  1  religionis  Ghristianse  sacrarium  inhiant 

ore  sacrilego,  lectumque  ipsum  invadere  et  con(;ul- 

care  conantur,   iu  quo    propter   Yita  nostra  ob- 

dormivit  in  morte. 

2.  Quid  facitis,  viri  fortes?  quid  facitis,  servi 
crucis  ?  Itane  dabitis  sanctum  canibus,  et  marga- 
ritas  porcis  f  Qnam  multi  illic  peccatores,  confiten- 
tes  peccata  cum  lacrymis,  veniam  obtinuerunt, 
postquam  patrum  gladiis  eliminata  est  spurcitia 
Paganorum  !  Oidet  homomalignus,et  invidet  ;  fren-  r 
det  dentibus  et  tabescit.  Excitat  vasa  iniquilatis 
suae,  nec  ulla  quidem  taniae  pieiatis  signa  aut  vcsti- 
pii  relicturus,  si  quando  forte  (quod  Deus  avertat  !) 
obLincie  valuerit  iUasaQetasaoctorum.Yerum  idqui- 
dem  omnibus  deinceps  sseculis  iaconsolabilis  dolor, 
quia  irrecuperabile  damnuro,  specialiter  autem  gene- 
rattoni  huic  impiissimae  infinitu  confusio,  et  oppro* 
brium  sempiternum. 

3.  Quid  tamen  arbiiramnr,  fratres?  Numquid 
abbreyiata  manus  Domini,  aut  impotens  facta  est  ad 
salvandum,  quod  ad  tuendum  et  restitucndum  sibi 
hsereditatem  suam  exiguos  vermiculos  vocat  ?  Nun- 
quid  non  potest  mittere  Angelorum  plus  quam  duo- 
decim  legiones,  aut  certe  dicere  yerbo,  et  liberabi- 


vellet  punire  yos,  seryitium  yestrum  non  modo  non 
expeteret,  sed  nec  susciperet  quidem  oblatum.  Itcrum 
dicO|  pensale  divitias  bonitatis  Dei  altissimi,  consilium 
miserationis  attendite.  Necessitatem  se  babere  aut 
facit,  4ut  simulat,  dum  vestris  cupit  necessitatibus 
subvenire.  Teneri  vult  debitor,  ut  militantibus  sibi 
stipendia  reddat,  indulgenliam  delictorum,  et  glo- 
riani  sempiternam.  Beatam  ergo  dixcrim  gcnera- 
tionem,  quam  apprehendit  tam  uber  indulgeniiae 
tempus,  quam  invenit  superstitem  annus  isie  placa- 
bilis  Domino,  etvere  jubilaeus.  Diffunbitur  cnim  ha^c 
bcnediclio  in  universum  mundum,  et  ad  signum 
vitae  (949)  ceriatim  eonvolant  universi. 

5.  Quia  ergo  fecunda  est  virorum  fortium  f^rra 
vestra,  et  robusta  noscitur  juventute  refera,  sicut 
laus  esl  vestra  in  uniyerso  mundo,  et  virtutis  veslrae 
tama  replevit  universum  orbem;  accingimini  el  vos 
viriliter,  et  felicia  arma  accipit  Christiani  nomiuis 
zelo.  Cesset  pristina  illa  non  militia,  sed  plaue  ma- 
litia,  qua  soletis  invicem  slernere,  invicem  perdere, 
ut  ab  invicem  consumamini.  Quae  miseros  tam  dira 
libido  excitat,  quod  proximi  corpus  gladio,  cujus 
fortassis  et  anima  perit,  iransverberent?  Sed  nec 
effugit  qui  glorietur :  et  ipsius  animam  pertransibi^ 
gladius,  cum  solum  hostem  gaudeat  cecidisse.  lili 
se  dare  discrimini  insaniae  est,  non  virtutis:  nec 
audaciae,  sed  amentiae  potius  est  ascribendum. 
Habes  nunc,  fortis  miles,  habes,  vir  bellicose,  ubi 


tur  terra  ?Omnino  subest  ei,  cum  yoluerit,  posse  :  q  dimices  absque   periculo;  ubi  et  vincere  gloria,  et 

nem  sacram.  De  ea  loquens  Guillelmus  Tyrensis : 
ff  Vir  immortalis  memoriae  et  bonestae  conyersationis 
spcculum  dominus  fiernardus  Clarae-Vallensis  abbaa. 


piae  in  Domino  et  per  omnia  amplectandae  recorda- 
tionis,  ad  praedicti  Deo  muneris  exsecutionera  prae- 
cipuus  eligilur,  qui  injunctae  sibi  dispensationis 
sedulus  cxsecutor,  ejusdem  operissecum  Deo  ama- 
biles  trahens  comministros,  impiger,  indefessus, 
licet  corporis  esset  invalidi,  tum  propter  jejunia  et 
subtilem  nimis  dietam,  regna  cireuit,  regionea  ob- 
ambulat,  evangelizans  ubique  regnum  Dei,  >  etc. 
Adde  quae  hac  de  re  lcguntur  in  ejus  Yita  et  roira- 
culis,  et  confer  e||istolam  355.  Habiins  est  autem 
Spirae  freqnens  principum  conventus  sacrae  expedi- 
tionis  causa,  ubi  publice  recitatas  has  Bernardi 
litteras  quisdubitet?  Hinc  illa  ad  Spinenses  inscri* 
ptio  :^omino  etpatri  charissimo  epUcopo  Spirensi, 


et  universo  clero  etpopulo^  Bernardus  Claras-Vallis 
vocatus  abbaSy  in  spiritu  fortitudinis  abundare,  Uli 
et  paulo  posl  in  Bavaria  m  conventu  procerum  per 
abbatem  Eberacensem,  una  cum  litleris  Bugenii 
pontificis  lectas  testatur  Sigonius,  de  Regno  Ital. 
anno  1147.  et  Ollo,  de  Geslis  Friderici,  libro  i,  cap, 
41.  Caeterum  exslai  Bernardi  nomine  inter  epistolas 
Nicolai  Cldrae-Vallis.  Bibliotecae  Patrum  lomo  XU, 
edit.  Colon.  alia  ejusdera  argumenti  ad  comitem  et 
proceres  Britanniae :  quam  nic  habes  in  fine  episto- 
larumS.  Bemardi. 

(948)  Apud  Hors.  Suam,  in  qua  est  visus. 

(949)  Cnicis  signum,  numero  sequenti,  ubi  etiam 
de  indulgcntia  (rucc  siguatis  concossa  omnium,  de 
quibus  corde  contrito  confessio  facta  fuerit.  Cpnfer 
epistolam  423. 


567 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  aARiE-VALLENSIS 


mori  lucmm.  Si  999  prudens  mercator  es,  si  con*  a  expelendi.  Nunc  autem  cum  in  nos  coeperinl  esse 
quisitor  bujus  sseeali,  magnas  quasdam  tibi   nun-      violenti,  oporlet  vim  vi  reppellere  eos,  qui  noa  sioe 


dinas  indico ;  videne  pereani.  Suscipe  crucis  signum, 
et  omnium  pariter,  de  quibus  corde  eonirito  con- 
fessionem  feceris,  indulgentiam  oblinebis.  Materia 
ipsa  si  emitur,  parvi  constat :  si  devolo.  assumitur 
bamero,  valet  sine  dubio  regnam  Dei.  Bene  ergo 
facerunt,  qni  caeleste  jam  signaculum  suscepenint: 
bene  eaeteri  faciunt,  sed  nec  ad  insipientiam  eis,  s<' 
festinent  et  ipsi  apprebendcre  quod  et  eis  in  salutem 
existat. 

6.  De  caetero,  fratres,  moneo  vos,  non  autem 
ego,  sed  apostolus  Dei  mecum,  non  esse  credendum 
omni  spiritui  {Joan.  iv,  1).  Audivimus  et  gaudemas, 
ut  in  vobis  ferveat  zelus  Dei ;  sed  oportet  omnino 
temperamentum  scientiae  non  deesse.  Non  sunt 
persequendi  Judaei,  non  sunt  trucidandi,  sed  nec 
effugandi  quidem  (950).  Interrogate  eas  divinas 
paginas.  Noviquid  in  Psalmo  legitur  prophetatum 
de  Judseis:  Detu  ostenditmihi,  inquit  Ecclesia,  super 
inimicos  meos^  ne  occidas  eos^  nequando  obliviscan- 
turpopuli  mei.  Vivi  quidam  apices  nobis  sunt,  reprae- 
senlantes  Dominicam  passionem.  Propter  hoc  dispersi 
8unt  in  omnes  regiones,  utdum  justas  tanli  facinoris 
pcenas  luunt,  testes  sint  nostrae  redemptionis.  Unde 
et  addit  in  eodem  psalmo  loquens  Ecclesia :  Disperge 
Ulos  in  virtute  tua,  et  depone  e$s,  protector  meus^ 
Domine  {Psal,  lviu,  12).  Iia  factum  est :  dispersi 
8unt,   deposiii  sunt;   duram  sustinent  captivitatem 


causa  gladios  portant.  Est  autem  cbristian»  pioiatit 
ut  debellare  superbos,  sic  et  parcere  subjeclis ;  hit 
prsescrtim,  quorum  et  legislatio  rcpromissa,  quoroai 
palrcs,  ei  ex  quibus  Gbristus  secundum  camem,  qul 
est  benedictus  in  saecula.  Attamen  exigendum  ab  eis 
juxla  tenorem  apostolici  mandali  (952),  ut  omoea. 
qui  crucis  signam  susceperiot,  ab  usorarum  exaetiooe 
liberos  omnino  dimittant. 

8.  lllud  quoque  admonitos  vos  esse  est  iieo6B8C« 
fratres  dilectissimi,  ut  si  quis  forte  amtns  primatiHii 
gerere  inter  vos,  expeditione  sua  regoi  volaeri^ 
exercitum  prsevenire,  nullatenus  aude^t  :  et  si  a 
Dobis  missum  se  simulet,  non  esl  verum  :  aui  » 
B  ostendat  litterasytanquam  a  nobis  datas  ;  sed  oauuao 
falsas,  ne  dicam  furtivas  esse  dicatis.  Viros  b«Ui* 
C0SO8  ,  et  gnaros  talium  duces  eligere  est :  et  sima^ 
proficisci  exercitum  Domini,  ut  ubique  habeal  robor 
et  non  possit  a  quibuslibetviolentiam  sustioere.  Fuii 
cnim  in  priori  expeditione,  antequam  Jerosolyma 
caperetnr,  vir  quidam,  Petrus  oomioe  (953),  eujas 
et  vos,  nisi  fallor,  saepe  mentionem  audislis.  Is 
populum  qui  sibi  crediderat,  solum  cum  suis  ioce- 
dens  tanti  pericnlis  dedit,  ut  aut  nulli,  aut  pau^ 
cissimi  eorum  evaserint,  qui  non  corruerint,  aui 
fame,  aut  gladio.  Propterea  omnino  timendum  est, 
si  similiter  et  vos  feceriiis,  nc  coniingat  et  vobis  si-> 
niiliter.  Quod  avertat  a  vobis  Deus,  qui  est  benedic- 


snb  priocipibus  christianis.  Gonvertantur  tamen  ad  Q  IQS  in  saecula !  Amen. 
vesperam,  et  in  tempore  erit  respectus  eorum.  De- 
nique  cum  introierit  gentium  multiiudo,  tunc  omnis 
Israel  salvus  eritj  ait  Apostolus  {Rom,  xi,  25,  26). 
interim  sane  qui  moritur,  manet  in  morte. 

7.  Taceo  quod  sicubi  desunt,  pejus  Judaizare 
dolemus  Ghristianos,  feneratores  (951),  si  tamen 
Ghristianos,  et  non  magis  baptizalos  Judaeos  con^ 
venit  appellari.  Si  Judsei  penitus  conterantur,  unde 
jam  prosperabitur  eorum  in  fine  promissa  salus  sive 
conversio?  Plane  et  Gentiles  si  essent  similiter 
exspectandi,  sustinendi  forent  potius  quam  gladiis 

(950)  Recte  ac  religiose  Bemardus.  et  id  quidem 
longe  potiori  ratione  quam  de  Grentibus  ;  quod  Judaei 
vivi  apices  sunt  repnesentantes  Dominicam  passio- 
nem,  et  testes  divinarum  pagiaarnm :  Gentiles  non  Q 
ita.  Goufer  epistolam  sequentem,  et  sermonem  64 
in  Ganiica,  et  librum  ad  Milites  Tempii,  cap.  10. 

(951)  Hie  usuras  universim  in  Ghrisiianis  damnat 
Bemardus,  nedum  iu  c!ericis. 

(952)Lilter8e  Eugeniilll  pro  cxpeditione  in  lorram 
sanctam  recitantur  apud  Oltonem  Frisingenscm,  de 
Gestis  Federici  libro  i,  cap.  38.  Ubi  pontifex  sa- 
eram  militiam  professor,  nou  tantum  ab  animae  de- 
bitia,  sed  et  ab  usnris  prsestandis  absolvit. «  Qui- 
cunque  vero,  »  inquit,  «  a;re  premuntur  alieno,  et 
tam  sanetum  iter  puro  corde  incoejierint,  de  praeter- 
ito  usuras  non  solvant;  et  si  ipsi,  vel  alii  proeis 
ooeasione  usurarnm  astructi  sunt,  sacramento  vel 
fide,  apOstolica  eos  auctoriiate  absolvimus.  » 

(953)  Gelebris  iste  Potrus,  oognomento  Eremita, 
da  quo  GuiUelmus  Tyrius  in  abro  primo  de  bello 
saero  passim,  et  Jaeobus  a  Vitriaco  in  Historise 
oecidentalis  eapite  17.  Hujus  nomini^  Petrom  Ere- 
initam^    Moniis  Sancti   Qnintini  propc   Pcronam 


890  EPISTOLA  GCGLXIV  (954). 

AO  PETBUM  ABBATBM  CLUNIA8£NSEIf. 

Invitat  Petrum  ad  conventum  Carnotensem,  ubi  de 
auxilio  Orientali  Ecclesias  ferendoconsultandum. 

Amantissimo  patri  Petro,  Dei  gratia  venerabili 
Gluniaeensi  abbati,  frater  Bebnahous  de  Glara-VaUe, 
salutem,  et  quas  polest  orationes. 

1.  Gravem  nimis  ac  miserabilem  Ohentalis  Eccle- 
sise  gemitum  (955)  ad  aures  veatras,  imo  etiam  ad 
ipsa  etiam  penetralia  cordis   arbitror  pervewaae. 

Priorem  invenimus  in  Neerologio  Gorbeiensi.  An 
idem  sit  cum  islo,  qui  etiam  de  Aeheriis  dietus, 
nondum  pro  comperto  habemus. 

(954)  Alias  epistola  355 :  ^uae  vero  antea  364  erat, 
Ounc  381.  Scripta  anno  Ghristi  1146. 

(955)  Nimirum  cum  anno  1144  nobilis  civitas 
Mesopotamiae,  trans  flumen  Eupbratem,  Edissa,  a 
tempore  Gonstantini  Magni  christianae  reli^ionis 
euiiui  dedita,  et  beati  Thomae  apostoli  allatis  ex 
India  reliquiis  ioclyta,  tum  demum  in  potestatem 
lofidelinm  redacta  est  maxima  christiani  populi 
clade.  c  Nam  eum  a  multis  retro  annis,  i»  ut  habet 
Willelmus  Neubrii^ensis  de  Rebus  An|^L  c  Saraceni, 
oceulto  Det  judieio  supra  modum  m  Gbrisliaoos 
grassari  permissi,  ca{)tis  civitatibus  clarissimb, 
scillicet  Alexandria,  Antioehia,  Jerusalem,  Damasco, 
.£|yptum,  Syriam,  aliasque  Orientis  provincias.  in 
quibus  Ghristtts  colebalur  occnpassent;  sola  naec 
civitas  propugQatrix|non  tantum  murorum,  sed  etiam 
finium  suorum,  inmedio  hostium  innumerabiliimi 
et  ferocissimorum  invieta  perseveravit,  osque  ad 
tempus  expeditionia  Jero80l)rmitap8e .  priori8:  qoa 
Jerosalem  et  Antioehiam  Ghristiaiii  expttgiiati8  db- 


dvB 


BPISTOLiE. 


570 


Diganm    quippc   esr,  ul  secundum   magnitudinem  a  et  servis  suis*  in  nomine  ejus,  ct   pro  zelo  ipslus 

__^»_^_^  .-  -       ^_i_:i_«_»;_   _;j_ < «  ^  ••  «•  ii  ••■ 


?estram,  magnnm  exhibeatis  eidem  vestrae  et  om- 
nium  BdeliQm  matri  compassioBis  affectum,  prae- 
sertim  tam  veheroenter  afflictae,  tam  graviter  peri- 
clitanti.  Dignum,  inqnam,  ut  tanto  amplius  comedat 
vos  zelus  domus  Dei,  quanto  ampliorem  in  ea  locum 
ipso  auctore,  tenetis.  Alioquin  si  duramus  viscera, 
51  obduramus  corda,  si  plagam  hanc  parvi  pendi- 
mus,  nec  dolemus  super  contrilione  ;  ubi  nostra  in 
Denm  charitas,  ubi  dilectio  promixorum  ?  Imo  vero 
si  non  satagimus  quanta  possumus  sollidtudine, 
cmisilium  aliquod  et  remedium  tantis  malis,  tentis- 
que  periculis  adhibere  ;  quomodo  non  ingrati  con- 
vincimur  esse  ei  qui  abscondit  non  in  die  malorum, 
in  tabernaculo  suo;  justius  perindc  et  vehementius 


nominis  congregandis  veslram  admodum  desidera- 
bilem  conferre  prsesentiam. 

EPISTOLA  CCCLXV  (957). 

AD  HENRICUM  MOGUNTINUlf  ARCmEPISCOPUM  (958). 

Radulfum  monachum,quifkLeles  in  Judasorum  necem 

armabat,  arguii, 

Venerabili  domino  et  charissimo  patri  Heneico 
Monguntino  archiepiscopo,  Bernardus,  Clars-Vallis 
abbas,  invrnire  gratiam  apud  Deum. 

1.  Litteras  Dilectionis  vestrae  debita  veneratione 
suscepi ;  sed  pro  multitudine  negotionim  brevis  est 
responsio.  Depositum  querelae  vestrse  apud  nos  si- 
gnum  est  et  pignus  dilectionis  et  prsecipuae  humi- 


puniendi,  utpote  tam  divinse  gloriae,  quam  fratemse  B  litalis  iudicium.  Quis  enim  ego  sum,  aut  quse  domus 


salatis  negligcntes?  Haec  vobis  tam  fiducialiler» 
quam  familiariter  duximus  suggerenda ,  ob  gratiam 
tttique,  qua  nostram  indignitatem  excellentia  vestra 
dignatur. 

2.  Nnm  ct  patres  nostri,  episcopi  Franciae,  una 
cum  domino  Rege  el  principibus,  tertiadie  dominica 
post  Pascha  apud  Carnotum  urbem  venturi  snnt,  et 
de  verbo  hoc  Iractaturi  (956) :  ubi  utinam  mereamur 
habere  praesentiam  vestram.  Quia  enim  magnis 
omnino  magnorum  virorum  consiliis  hoc  verbnm 
constat  egere ;  gratum  profecto  obsequium  praesta- 
bitis  Deo,  si  negotium  ejus  non  duxeritis  alienum, 
sed  charilatis  vestrse  probaveritis  zelum  in  oppor- 


patris  mei,  ut  ad  me  referatur  archiepiscopi  con- 
temptus,  et  metropolilanae  990  sedis  injuria  ? 
Nonne  et  ego  sum  puer  parvulus,  ignorans  introitum 
et  egressum  meum?  Verum)  amen  non  ignoro  verbum 
veritatis  usquequaque,  quod  ex  ore  Altissimi  pro- 
cedit :  Necesse  est  ut  veniat  scandalum,  vceautem  illi 
per  quem  venit !  {Matth.  xviii,7).  Homo  ille  de  quod 
agitur  in  liiteris  veslris  (959),  neque  ab  homine, 
nequc  per  hominem,  sed  neque  a  Deo  missas  venit. 
Quod  si  se  monachum  aut  eremitam  jactat,  et  cx  eo 
sibi  assumit  libertatem,  vel  officium  prsedicationis  , 
potest  scire,  et  debet,  quod  monachus  non  habet. 
docentis,  sed  plangentis  officium  (960) :  quippe  cui 


tuniiatibus,    in    iribuiatione.    Nostis    enim,   pater  Q  oppidum  carcer  esse  debet,   et  soliludo  paradisas. 

,"    »  ,•  •  •       •  .       ^^  «■•  *     ••       .      1*.  j*  _         _  _    __ 


amaniissime,  nosUs  quoniam  amicus  m  necessitate 
probalur.  Confidimus  autem  quod  magnum  huic 
verbo  proventum  praeseniia  veslra  prsestabit,  tum 
pro  auctorilate  sanctae  Cluniacensis  ecclesiae,  cui  Deo 
auctore  praeestis,  tum  maxime  pro  sapientia  et 
gratia,  quamvobis  ipse  donavitad  ulilitatem  utique 
proxiinorum,  el  sui  ipsius  honorem.  Qui  vobis  etiam 
nunc  inspirare  dignetur,  ut  non   gravemini  venire, 

tinuere  Saracenis.  «  Pergit  deinde  narrare  qua 
occasione  Edissa  cosserit  intidelibus.  «  Nempe  Ar- 
menius  quidam  ci>is  Edissenus,  habitans  in  turri 
muro  coniigua,  ob  filiam  suam  a  principe  civilatis 
corruptam  coquens  animo  vindictam,  invitaios  pactis 
olandeslinis^Turcas  ipsa  nocte  Nativilatis  Dominicae 


Hic  vero  a  contrariis,  et  solitudinem  pro  carcere, 
et  oppidum  habet  pro  paradiso.  0  hominem  sine 
pectore !  o  hominem  sine  fronle  1  cujus  stultilia 
clevata  est  super  candelabrum,  ut  appareat  omnibus 
qui  sunt  in  domo. 

2.  Tria  sane  sunt  in  eo  reprehensione  dignissima, 
usurpatio  prsedicationis,  contemptus  episcoporum, 
homicidii  approbati  libertas.Novum  genus  polentise. 

sima  trigesima  tertia  est  Petri  Venerabilis  ab  hoc 
conveniu  se  excusantis  ob  capitulum  generale  Clu- 
niaci  eodem  die  indictum. 

(957)  Alias  epistola323:quae  vero  antea  365erat, 
nunc  396.  Scripta  anno  Chrisli  li46. 

(958)  De  quosupra  episl.  302.  Incodice  Aquicin- 


tnlromisit  in  urbem  :  qui  irruentes  in  populum  se-  q  clensi  huic  epistolse  prsefigitur  titnlus  :  Ad  HenHr 
cure  in  ecclesia  excubaniem,  et  archiepiscopum  qui-  cum  Moguniinum  archiepiscopum,  contra  frairem 
dem  altari  assistentem   maciarunt  ;  populum  vero 


non  resistentem,  sed  subiti  casus  stupore  rigentem 
gladiis  trucidarunt.  Sic  capta  et  in  potestatem  spur- 
cissimae  gentis  redacta  est  Edissa  tantis  retro  tem* 
poribus  semper  invicta  et  antiqua  fidei  christianse 
alumna.  Latissimis  quoque  finibus  ejus  perttnaci 
hostium  furore  pervasis  et  in  eorum  prossessionem 
cedentibus,  christianaereligionis  cuUustrans  Euphra- 
tem  funditus  deletus  esi.  Tanti  mali  fama  exciti 
Christiani.  »  etc.  Ita  Wilellmus  Neubrigensis,  de 
Rcbus  An^).  libro  i,  cap.  18.  Ecce  hio  ost  ille  gravis 
et  miserabilis  Orientalis  Ecclesiae  gemitus  de  quo 
Bernardus. 

(956)  In  hoc  conventu,  Bernardus,   militise  dux 

electus,  id    officii  suscipere    detrectavit,  tanquam 

,suis  moribuset  monastico  institnto  repugnans,  ut  in 

.epistola  256  ad  Eugenium,  n.   4.  Confer  epistolam 

'nonc  363,  et  epistolas  Sugerianas,  quarum  cente- 


Rodulfumf  qui  neci  Judceorum  consenserai.  Mar- 

TBNE. 

(959)  Radulfus  seu  Rodulfus  nomine,  describitur 
apud  Oiionem  Frisingenscm,  de  Gestis  Frtderici. 
libro  I,  cap.  37,  cruentae  in  Judaeos  persocutionis 
auctor,  cujus  seditiosas  doctrinae  restitit  Bernardus 
ipsumquc  Radulfum,  Moguntiae  in  maximo  populi 
favore  repcrtum,  monuit  ne  contra  monachorum  re- 
gulatn  pcr  orbem  vagando,  propia  auctorttate  ver- 
bum  praedicationis  assumeret.  Tandem  ad  hoc  enm, 
ut  sub  promissa  obedientia  in  coenobium  suum  trans- 
iret ,  induxit  populo  graviter  indignante  et  nisi 
ipsius  sanctitaiis  consideratione  rcvocaretar,  etiam 
sediiionem  movere  volente.  Iia  Ot(o,  De  gestis  Pride- 
rici,  libro  i,  cap.  39. 

(960)  Vide  Hieronymum  adversus  Vigilaatiam, 
cap.  6,  et  notas  ad  epistolam  89. 


57! 


S.  BERNARDI  ABB\TIS  CLARiE-VALLENSlS 


57t 


Nunquid  tu  roajor  es  patre  nostro  Abraham,  qui  J( 
eodem  prohibente  gladium  deposuit,  quo  jubente 
levaverat  ?  (Gen.  xxii.)  Nunquid  tu  major  es  prin- 
cipe  Apostoloraro,  qui  quaesivit  a  Domino,  Domine, 
si  percutimus  in  gladio  ?  (Luc,  xxii,49.)  S-^d  inslru- 
cius  es  omni  sapieutia  iEgyptiorum,  id  est  sapicnlia 
hujus  raundi,  qua  stultitia  est  apud  Deum  (/  Cor, 
III,  19).  Aliter  solvis  quaestionem  Petri,  quam  ille 
quidicit.  Mitte gladium  in  locum  suum.  Omnisenim 
qui  acceperit  gladium  gladio  peribit  (Matth,  xxvi, 
52).  Nonne  copiosius  triumphat  Ecclesia  de  Judaeis 
per  singulos  dies  vel  conviucens,  vel  convertens  eos, 
quam  si  semel  et  simul  consuroerel  eos  in  orc  gladii  ? 
Nunquid  incassum  constituta  rst  illa  universalis 
oralio  Ecclesise  quse  offertur  pro  perfidis  Judaeis  a  n 
solis  ortu  usque  ad  occasum,  ut  Deus  et  Dominus 
auferat  velameu  de  cordibus  eorum,  ut  ad  lumcn 
veritatis  a  suis  tenebris  eruantur  (961)  ?  Nisi  enim  cos 
qui  iacreduli  sunt,  credituros  speraret,  superfluum 
videretur  et  vaaum  orare  pro  eis.  Sed  considerat  oculo 
pietatis,  quod  Dominus  habet  respectum  gratiae 
apud  eum  qui  reddit  bona  pro  malis,  et  dilectionem 
pro  odio.  Ubi  est  ergo  illud  quod  dictum  est  :  Yidcas 
ne  occidas  eos  ?  {PsaL  lviii,  12.)  ubi  est,  Cum  ple- 
nitudo  gentium  intraverit,  tunc  omnis  Israel  salvus 
fiet  ?  {Rom.  xi,  25, 26.)  ubi  est,  Mdificans  Jerusalem 
Domintu  dispersiones  Israelis  congregabit  ?  {Psal. 
GXLvi,  2.)  Tune  es  ille  qui  mendaces  facies  Pro- 
pfaetas,  et  evacuabis  omnes  ihesauros  pietatis  ct 
misericordiae  Jesu  Chrisli?  Tua  doctrina  non  est  tua,  C 
sed  ejus  qui  misit  te  palris.  Sed  credo  suffieit  tibi, 
si  sis  sieut  magister  tuus.  Ille  enim  erat  homicida  ab 
initio  :  ille  mendax,  et  pater  mendacii  {Joan,  viii,  44 
0  monstruosa  scientia !  o  sapientia  infemalis,  contra- 
ria  Prophelis,  el  ApostoUs  inimica,  subversio  piciatis 
ct  gratise  !  o  iromundissima  baeresis  !  o  meretrix 
sacrilega,  quae  impraegnata  de  spiritus  falsitatis  con- 
cepit  dolorem,  et  peperitiniquilatem!  (P^a/. vii,  15.) 
Libet  sed  non  licet  ultra  progredi.  Ad  ultimum,  ut 
omoia  quse  ^ntio  superbis,  breviter  comprehendam  ; 
homo  est  magnus  in  oculis  suis,  plenas  spiritu  arro 
gantiae.  Verba  etoperaejus  praetendunt,  qnod  cona- 
tar  sibi  facere  nomen  juxta  nomen  magnorum  qui 
soDt  in  terris  :  sed  non  habet  sumptus  ad  perficien-  n 
dum.  Vale.  " 

^961)  Haec  oratio  quotannis  funditur  feria  sexta 
Heodoroaiae  sanctse  totidem  verbis  quae  hic  adhibet 
Bemardas. 

(962}  Alias  epistola  386  :  quae  vero  antea  366 
erat,  lunc  410.Scripta  anno  Chrisii  1146. 

(963)  Gelebris  rcvelationibus  abbatissa  nempe 
coenubii  S.  Ruperti  confessoris  in  op|>osito  Bingen- 
sis  oppidi  Moguntinae  dioccesis,  Ordinis  S.  Benedicti 
inquit  Tritheinius,  iibro  de  Scriptoribus  ecclesiasii- 
cis.  De  Hildej;arde  intelligendus  videtur  Monachus 
Autissiodoreasis  ad  annum  1146  his  verbis:  <  Per 
tiiem  tempus  io  Alcmaniuae  partil)us  hab^^I^^tur  aM- 
niirabilis  virgo  auaedam  proiectse  aetalis,  cui  tantam 
gratiam  virtus  divina  contulerat,  ut,  cum  ipsa  laira 
et  illitterata  esset,  mirabiliter  tamen  ab  hoc  mundo 
raueretur  frequentibus  et  in  Bummis  dbceret ,  iiou 
solum  quod  postea  in  imis  dicerct,  scd  polius  (quod 


9St  EPISTOLA  CCCLX VI  (962). 

AD  HILDE6ARDEM  ABBATISSAM    (963). 

Laudibus  suis  modeste  rejectis,  ut  ipsa  Dei  gratiatn 
in  se  agnoscat  monet,  et  orationes  pro  se  suisque 
postulat, 

Dilectae  io  Christo  filiae  Hildegardi,  frater  Bbr- 
NARDus,  Clarae-Vallensis  vocatus  abbas,  quid  potest 
oratio  peccatoris. 

Quod  de  nostra  exiguitate  longealiter  quam  nostra 
sese  conscieniia  habeat,  qui  dam  sentire  videotur ; 
nos  nostris  merilis,  sed  stultitiae  buminum  depu- 
taiidum  est.  Ad  dulcedinem  autem  piae  cbaritatis  tuae 
scribere  properavi ;  quamvis  id  brevius  omnino 
quam  vellem,  negotiorum  multitudo  compeilal. 
Congratulamur  gratiae  Dei  quae  in  te  est,  et  ut  eam 
tanquaro  gratiam  habeas,  et  toto  ei  humililatis  et 
devotionis  affectu  studeas  respondere,  admonemus  : 
sciens  quod  Deus  superbis  resistit,  humilibus  autem 
dat  gratiam  {Jacobi  iv,  6^.  Qnod  in  nobis  est,  hor- 
tamur  et  obsecramus.  Caeterum  ubi  interior  eruditio 
esl,  ct  unciio  docens  de  omnibus,  quid  oos  aut 
docore  possurous,  aut  monere  ?  Diceris  enim  coe- 
lcstia  secrela  rimari,  et  ea  quae  supra  homines  sunt» 
Spiritu  sancto  illuslrante  dignoscere.  Unde  rogamus 
magis  et  suppliciter  postulamus,  ul  nostris  memoriam 
babeas  apud  Deum,  et  eonim  pariter  qui  nobis  in 
spirituali  socictate  juncti  sunt.  Nam  cum  spiritus 
Deo  conjungitur,  coniidimus  quod  nobis  muUum 
prodesse  valeas  et  subvenire.  Mulium  enim  valet 
deprecatio  justi  assidua  {Jac.  v,  16).  Nos  pro  t<^  as- 
sidue  oramus,  ut  conforteris  ad  bona,  instruaris  ad 
interiora,  dirigaris  ad  permansura  :  ila  ut  nec  hi 
qui  spem  suam  in  Deo  posuerunt,  desperando  pro  tc 
claudicent;  scd  ut  in  profectu  benedictionis,  quam 
Deo  accepisse  cognosceris,  bene  coufo  tati,  in 
roelius  et  roelias  proficiant. 

EPISTOLA  CGCLXVII  (964) 

G.  (965)  CANGELLARIO. 

Episcopum  Metensem  commendat. 
Praedecessor  vester  bonse  memoriae  Haimerinis 
cancellarius  dominuro  Metcnsero  episcopuro  (966) 
speniali  amplectebatur  dileciionem;  et  ouniios  ejus, 
quoties  Romam  venirent,  plurimum  accepialMit,  et 
juvabat  studiosius.  Unde  rogo  vosquoque  per  eadem 

salis  mirabile  est  ei  inauditam)  etiaro  scribendo  ia- 
tine  dictaret,  el  dictando  libros  catholicae  docirioae 
conficeret.  »  Vide  Chronologiam  nostram  ad  annum 
1148.  HilJegardis  episiolse  habentur  in  Bibliotijeca 
Patrum,  quas  inter  uua  exstat  ad  Bernardam  in  qua 
ejus  studium  in  ^raedicandasacraexpeditionelaudat 
eumque  «  ante  biennium  sicut  hominem  in  solo  >  sc 
vidisse  dicit.  Joannes  Saresberiensis  ejus  visiones 
petit  a  magistro  Girardo,  eamque  dicit  Eugenio 
papie  acceptissimam  fuisse. 

(9(i4)  Aiias  epistoia  332  :  quae  vero  antca  i67 
crat,  nunc  419.  Scripia  circa  annum  1147. 

(965)  Guidoni  Moricalo  do  Vico,  Pisano,  qui  posi 
Robcrium  Pullum  cancellarius  fuit    ab  aauj  1146, 
ex  notis  ad  epistolam  334. 
(966)  Scilicet  Stephaouui. 


573 


BPISTOLiB. 


m 


gradi  vestigia,  et  nobili  episoopo,  in  magoa  necessi-  A  dilcctissime  et  desideratissime  domineji  AiEJiGliina,  ob- 


t  i(c  posito,  armis  Ecclesiffi  snbvenire. 

EPISTOLA  CCCLXVIII  (967). 

AD  6.  OIACOmJM  CARDINALEll. 

Affectum  ejus,  liiterin  et  donis  expressum,  gratusj 
ampleetitur,  et  ab  amore  terrenorum  opumque 
avocat. 

Domino  et  amico  charissimo  6.  Dei  gratia  sanctae 
Romanae  Ecclesiae  diacono  cardinali,  frater  Bbrnar- 
Dus  Clarae-Vallis  vocatos  abbas,  salutem  et  devotas 
orationes. 

i .  Benedictus  tu  a  Domino,  qui  (am  copiose  prae- 
vcuisti  nos  in  hcnedictionibus  dulcedinis  :  ut  si 
qua  misoricordiae  viscera,  si  quid  affectionis,  si 
quid  cbaritatis  invenitur  in  nobis,  totum  sibi  me- 


sec<o  magis  ac  magis  a  malo,  et  fac  bonum  :  nec 
inveniaris  ia  Chrisli  haereditate  qnserens  quae  tua 
sunt,  red  memor  esto  scmper  apostolici  illins,  Nihil 
intulimus  in  hunc  mundum,  haud  dubium  quia 
nec  quidquam  auferemus{l  Tim.  vi,  7).  Quamobrem 
eam,  quae  imniortalis  est,  auimam  tuam  serva,  cha- 
rissirae;  nc  qua  occasione  avelli  aut  eradicari 
queat  ab  affectu  cordis  tui  quod  Dominus  loqnitur 
in  Evangelio  ;  Quid  prodest,  ioquit,  homini  si  uni^ 
versum  mundum lucretur,  se  autem  ipsumperdat, 
et  detrimentumsui  faciat  f{Matth,xYi.  26.)  Miser, 
prorsus,  miseri,  qui  inbonis  ducunt  dies  snos  utin 
puncto  ad  inferna  descendant  {Job,  xxi.  13).  Cum 
enim  intierint,  non  sument  omnia,  nee  descendet 


rito  vindicel  inuslris  animi  tui  tm  devota  humaiuw.  B  cum  eis  gloria  eor^^  xtviii,  i8),  qnoniam 

hum.lisque  de»ot.o.  N.m  et  aniea  ewuliabam  om-      ^^^^  J^^^  ^^.^^^  p^^^„3  ^j^   „    ,5^^   H^^ 


humilisqi 

nino,  et  gratulabar  zelo  bono,  quem  ia  te  esse 
fratrum  noslrorum  rclatione  3S9  didiceram  :  sed 
jam  eo  amplius,  si  quid  possum  in  Domino,  tnae  di- 
lectiooi  me  senlio  debitorem,  quo  devotius  et  humi- 
lius  parvttati  nostne  commendatum  te  reddere  stu- 
duisli.  Unde  et  soHicitus  fui  fratribus  nostris  indice, 
tui  pectoris  legere  litteras,  plenas  devotae  affectionis, 
plenas  pietatis  et  gratiae ;  benedictionem  (968) 
quoque,  quam  destinaveras,  exhibere  ;  et  praecipere, 
sicut  rogasli,  in  memoriam  tui  et  tuorum,  ipsis  in 
vasis  Missarum  solcmnia  celebrari.  Faciat  te  Deus 
in  magaa  domo  suavasin  honorem,  utdetequoque 
nos  charissimi  tui  operum  testimonio,  quod  pluri- 
mum  desideramus,  mereamur  audire,  Quoniam  vas 
electionis  mihi  est  iste  {Act.  ix,  16).  Testis  enim 
nobis  est  Spiritus  veritatis,  per  quem  et  diffundi- 
tur  charitas  ista  in  cordibus  nostris  {Rom.  y,  6), 
quomodo  te  cupiamus  in  visceribus  Jesu  Gbristi. 

2.  Quia  ergo  aemulamur  te  Dei  aemulatione,  non 
modo  est  ad  eum  pro  te  deprecatio  nostra,  sed 
etiam  ad  teipsum,  ut  solUcite  provideas,  quomodo 
te  oporleat  conversari  in  domo  Dei,  et  in  sorte 
minisierii  hujus.  Dieo  enim  non  de  praesumptione, 
Deus  scit,  sed  de  charitate,  quoniam  judicium  grave 
his  qui  praesunt  (Sap.  vi,  6),  si  non  etiam  pro- 
desse  laboran  :  et  e  contra,  qui  bene  mioistraverit, 


cogita,  dilectissime,  et  haec  medicare  jugiler,  et  in 
corde  tuo  describe  ea,  ne  a  memoria  laa  ullatenus 
rccfidant.  Vale. 

EPISTOLA  CCCLXIX  (969). 

AD  SUGERIUM  ABBATElf. 

Gratulatur  Sugerio  de  reformotione  ecclesioe  S,  Ge- 
novefce  feiiciter  instituta,  et  ut  behe  ctsptis  insis' 
tat^  hortaiur. 

Amantissimo  patri  el  domino  Sogbrio,  Dei  gratia 
venerabili  abbati  Beati-Dionysii,  frater  Bbanardus 
de  Clara-Valie,  salutem  et  orationes  (970). 

Benedictus  Deus,  qui  in  manu  vestra  operatus 
est  salulem  in  ecciesia  Sanctae-Genovcffle  (671) :  ut 
domus  Dei  restitueretur  ordini  et  disciplinae.  Agit 
vobits  gratias  apostoUca  ipsa  auctoritas,  quod  (ide- 
liter  et  efficaciter  opus  magnifieum  incoepistis  : 
agimns  et  nos  quas  possumus  gratias,  et  quicunque 
Deum  diligunt  in  veritate.  Rogamus  itaque  obnixins 
et  postulamus,  nt  secundum  apostoIicarHm  tenorem 
litterarum,  operi  manaum  vestrarura  dexterara  por- 
rigatis  :  ut  quod  magnifice  coeptum  est,  vcstrae  Ma- 
guitudinis  opera  profieere  possit  in  dies,  et  feliciter 
consummari.  Jam  pro  ecclesia  Sancti-Victoris  (972) 
charitatem  veslram  sollicitare  superfluuiii  jodicamus: 
quia  omnium  ecclesiarum  cuslodia  vobis  eommissa 
esse  dignoscitur.  Sed  bis  debetur  ampUus,  quarum 


gradum  bonum  acquiret  (/  Tim,  iii,  13).  Tu  ergo,  n  religio  amplius  noscitur  indigere. 


(967)  Alias  epistolii  335  :  quae  vero  antea  368 
erat,  nunc  420.Scripla  circa  atmum  1147. 

(968)  Id  cst  donum  seu  vasa  sacra,  quae  Guido 
in  nnnisterlum  altaris  Clarae-Vallensibus  destina- 
veral,  iiifra,  indubie  aurea  aut  argeotca. 

(969)  Alias  epistola  356  :  quae  vero  antca  369  erat, 
nuiic  338.  Scripta  circa  annum  1147. 

(970)  Haec  precandi  formuia  uti  solet  Bernardus 
scribendo  ad  Sugerium. 

(971)  Quse  sit  saius  isla  coUige  ex  Slcphano  Tor- 
naconsi  cpiscopo,  quondam  abbateSanctae  Genovefae, 
iii  sei  iiiouc  de  rcformatione  discipUnae  ibidem  facta. 
<  Anno,  »  inquil,  «  ab  Incarnatione  Domini  factum 
est  verbum  in  palatio  Regis  et  traciatum  bolemniten 
et  protractum  fideliter,  et  feliciter  consunrniatmn. 
Veneruni  nuntU  c[ui  dicerent,  ecclesiam  sanctorum 
apostolorum  Petri  et  PauU,  in  monte.Locutitio  skam 
in  aua  gloriosa  virgo  Genovefa  requiescil  in  corpore 
multisexponi  pcricuUs,  et  iurumii  sialu  suorumnio- 


rura  potius  quam  murorum  minari  ruinam  :  fiUos 
ejus  singulariter  et  saecnlariter  vivcnles  qoaerere 
quae  sua  sunt,  vagari  post  greges  sodalium  suorum 
ecclesiastioa  stipendia,  quae  eunt  tributa  egeutiuqn 
animarum  pro  voluntate  sua  consumere  :  portiones 
do  communi  facere  et  non  yivere  in  commuui :  di- 
vina  afficta  minus  devote,  minus  religiose  celdbrare. 
t^ropter  haec  et  alia  quae  dici  non  opus  est,  persooa- 
rum  statum  mutari  debore,  mundari  saocta  et  io 
melius  ordinari.  Placuil  sermo  in  ooulis  Domini 
sabaoih  et  principium  cjus;  nec  sine  la^titia  mirati 
sunt  universi.  »  In  ea  porro  ecclesiu  caoonioos  re- 
gulares  S.  Augustini  instituerat  Sugerius  pro  mODt- 
chis,  c|U08  Eugenius  eo  induci  urseceperat  in  iocum 
canonicorum  saecularium :  qua  de  re  item  in  epistola 
sequente,  ubi  ecclcsia  de  Monte  af^pellatur,  soiUoet 
Lpeutitio,  ut  oUm  dicebatur.  Vide  Sageru  epistolas, 
ubi  hapc  ct  snqucntes  insertae  sunl. 
(972)  Vide  cpiaolam  410. 


575 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLAR^VALLBNSIS 


$76 


EPISTOLA  CCCLXX  (973). 

AD  BUMDBIf. 

Ecclesiam  de  Monte  ei  commendat. 

Charissimo  patri  et  domino  Sugerio,  Bcali-Dio- 
njrsii  abbali,  frater  Bernardus,  Clarse-VaHeusis  vo- 
catus  abbas,  salutem  et  dilectioaem. 

Oportet  vos  operari  opera  ejus  qui  reliquit  vos  ia 
loco  suo  (974),  iiDO  opera  Domini  Dei  veslri,  qui 
ad  tale  ministerium  vos  elegit.  De  opchbus  ejus 
est,  quod  ecclesia  de  Monte  religionem  iaduit  et 
decorem  :  ubi  vos  novella  illa  plantalio  consiliato- 
rem  et  auiiliatorem  magnum  iuvenit.  Supplicamus, 
ut  quod  bene  coepistis,  melius  consummctis,  et  op- 
po.atiS  vos  murum  pro  domo  Israel,  ul  non  prseva- 
leat  homo.  Dignemini  etiam  coosolari  abbatem  loci 
iliius  v975)  quia  pusillanimis  est  :  quia  sic  con- 
venit  booori  personae  vestrse,  ei  saluii  animse  vestrse 
et  spccialiter  inlempore  isio. 

EPISTOLA  CCCLXXI  (976). 

AO  BOMDBll. 

Dusuad€t  matrimonium inter  filium  eamitis  Ande- 

gavensis  et  filiam  regis  Francorum,  ob  impedi- 

'mentum  consanguinitatis. 

Domino  abbati  Beati-Dionysii,  frater  Bernardus 
de  Clara-Yalle,  salutem  et  orationes. 

Sic  scripsi  ad  dominum  Regem  :  «  Opus  grande 
et  onus  inaestimabile  suscepistis,  quod  a  nemine, 
nisi  divina  virtute,  possit  portari.  Supra  vires  est 
homiDis  negotium  vestmm  (977) :  sed  Deo  facile  est> 


A  bibet,  sicut  veridica  attestalione  eogQOTuniiSy  ma* 
trem  reginse  et  puerum  istum,  filium  Comitit  An- 
degavensis,  in  tertio  ooosaQguinitatis  gradu  inve- 
niri.  Propter  quod  onmimodo  monemus,  ne  faciatis 
hane  rera  :  sed  limeatis  Deum,  el  declinetis  a  malo. 
Promisisiis  vos  nulla  ratione  sine  eonsilio  noatro  id 
factumm  :  et  si  dissimulavero,  ipse  peceaTi.  Hoc 
ergo  consilium  nostmm,  ut  nullo  modo  id  faciatis. 
Si  feceritis,  sciatis  vos  et  contra  consilium  nostrum, 
contra  consilium  multoram  diligentinm  nomem  ve- 
strum,  el  eiiam  cootra  Deiim  fecisse  :  et  nolite  pu- 
tare  quod  acceptum  sit  Deo  sacrificium  vestrum, 
cum  sit  ex  parte,  ut  pro  alieno  sollicitus,  regno 
proprio  non  parcatis,  disponendo  iliudcontra  Deum, 
conira  jus  et  fas,  et  contra  utile  atque  honestum. 

"  Liberavi  animam  meam  :  liberet  et  vestram  Deus  a 
labiis  iniquis  et  a  lingua  dolosa.  » 

aS4  EPISTOLA  CCCLXXII  (978). 

AD  P.    (979)    BPISGOPIJM   PALBNTIXUM    IN    HI8PANIA. 

Laudat  eum  ab  humilitate  ,  sed  maxime  a  studio 

lectioms. 

Yenerabili  domino,  et  charissimo  patri  P.  Dei  gratia 
Palentiensi  episcopo,BBRNARDus  Clarae-Vallensis  ab- 
bas,  prseveniriaDominoin  benedictionibusdulcedini!». 

Quis  dabit  mihi  pennas  sicut  columbfe,  et  vo- 
labo,  et  requiescam  in  odore  unguentorum  tuomm  ? 
Venerabilis  tua  eonversatio,  et  integritas  morum 
replevit  nares  meas  in  odorem  suavitatis;  el  ecce 
odor  iste  factus  est  roihi,  sicut  odor  agri  pleni, 


quod  hominibus  est  impossibile  (Luc.  xyiii,  27).  p  ^^^^  benedixit  Dominus.  Yere  sicut  adipe  el  pin- 


Si  haec  scitis,  cavendum  vobis  summopere  est,  ne 
qua  occasiooe  tam  necessarium  repellatis  auxilium, 
ne  qua  suggestione  Deum  offendatis,  et  gratiam  ejus 
vobis  reddatis  infensam.  Cavendum,  inquam,  nunc 
maxime,  nequando  provocatus  a  vobis  irascatur 
Deus,  et  avertat  faciem  suam  a  vobis,  ac  manum 
retrahat  adjutorii.  Siquidem  perieulum  hoc  non  ad 
soluro  Regem  spectat,  sed  ad  universam  Eccle&iam 
Dei :  quia  ex  hoc  jam  vestra  et  totius  mundi  una  est 
cauia.  Quorsum  hsec  tendant,  audite.  Festino  qui- 
dem  ad  voe,  sicnt  hse  litterse,  vigiliam  beatae  Marise 
Magdalenae  Lauduni  facturus ;  sed  aliis  jam  liiteris 
prsemonere  vos  et  praemunire  curavi.  Audivi  enim 
quod  festinel  Coroes  Andegavensis  alligare  vos  fide 


guedine  repleta  est  anima  mea  in  odore  isto,  et  in 
talibus  vita  spiritus  roei.  Quoroodo  eniro  potest 
audire.  et  non  delectari  in  crassitudine  anima  mea, 
cum  audierit  virum  sublimem  et  humilem,  cegotio- 
sum  et  quietum,  et  tremenlero  verba  Doroini  ?  0 
rara  avis  in  terris,  humilitas  curo  sublimitate,  et 
tranquilla  mens  in  medio  negoiiorum !  Lsetificastii 
Domine,  animam  servi  tui ;  Isetificet  et  tuam  roiseri- 
cors  Doroinus  in  laetitia  gentis  suee.  Gavisus  Bum 
gaudio  roagno,  quod  talia  de  vobis,  et  a  talibus 
nuntiaU  sunt,  quibus  non  forte  putare  potui.  La- 
tores  eniro  prsesentiuro  fratres  nostri  nuntiaverunt 
nobis  de  castigatione  camii ,  quam  redigis  in  servi- 
tutero,  de  erectione  spiritus,  de  aroore  lectionis, 


««.  w.^E«».»«u.v,  »»1^.  ..™ de  mansuetudine  morum ,  de  operatione  boni  ad 

filium  suuro,  et  filiaro  vestram.  At  hoc  quidem  non  omnes,  maxime  autem  addomesticos  fidei.  Tu  ergo, 

tantum  non  expedit,  sed  non  licet;  non  modo  alias  charissime,  non  roe  intendas  intenturo  eirca  laudes 

ob  causas,  sed  quia  titulus  eonsanguinitatis  id  pro-  tuas  in  verbis  istis.  Nonduro  eniro  roenti  excidit  illa 

sine  dobio  rcferenda  est  ad  Ludovicuro  Juniot<>m, 

3ui  Mariam  suaro  primogenitam  filio  Fulconis  An- 
egavorum  comiiis,  qui  in  Orientero  etiaro  profectus 
est,  conjungere  volebat;  quae  res  effeciu  caruit, 
Maria  Henrico  Caropaniee  comiti  tradita. 

(978)  Epistola  nova  :  quae  vero  antea  372  erat, 
nunc  319.  Scripta  circa  annum  1147. 

(979)  Petrum  scilicet,  cujusnoroen  diploroati  San- 
cise ,  Spinam  abbatiam  S.  Bernardo  concedentis, 
subscriptum  invenitur  apud  Manriquez,  ad  annum 
1147,  cap.  18  n.  3.  —  Hanccharlam  vide  infra  inler 
variorum  donaliones  pias,  Appendici  epistoiarum 
subjungimus.  Edit* 


(973)  Aliu  epistola  357  :  quse  vero  anlea  370  erat 
nunc  337.  Scripta  circa  annum  1147. 

<974)  Id  de  Sudovico  Juniore  intelligandum,  qui  in 
Onentem  profeetus,  Sugerio  vices  suas  commiserai : 
unde  Bemardus  in  superiori  epistola  ait,  omnium 
ecclesiarum  curam  ei  esse  commissam,  et  in  epi- 
"Stola  nunc  376  ad  eumdem  c  Maximus,  >  inquit, 
<  Princeps  estis  in  regno.  »  Unde  <  Majestatis  »  no- 
mine  eoropelletur  ab  Ul^erio  Andegavensi  episcopo 
in  epittola  3  inter  Sugerianus. 

(975)  Seilieet  Odonem. 

(975)  Alias  3pistola  363  :  qusevero  antea  371  erat, 
nunc  385.  Scripta  circa  annuro  1147. 

(977)  Id  est  expeditio  tacra  :  unde  haec  epistola 


577 


KPISTOLiE. 


578 


prophellca  reprehcnsio  :  Populus  meus,  qui  te  bea-  A  non  habuertt  cooperculum,  tmmundum  erit  (iVtMn. 


tificant,  ipsi  te  decipiunt  {Isa.  ix,  16).  Nolo  enim 
oleo  peccatoris  impinguari  caput  luum,  quia  peccator 
sum ;  scd  potius  oleo  laetitiae,  quse  procedit  de  corde 
puro,  et  conscienlia  bona,  et  fide  non  ficla.  Non 
tum  ego  vendiior  olei ;  non  enim  habeo  nisi  parum 
olei,  quo  ungar  in  palaestra  hujus  saeculi  :  verumta- 
men  laudes  Christi  silere  non  possum.  Laudetur 
ergo  non  crealura,  sed  Greator  :  iaudetur  non  ille 
qui  accepit,  sed  ille  a  quo  accopii  :  laadetur  non 
iUe  qui  planlat,  uon  ille  qui  rigal,  quia  nihil  sunt; 
sed  qui  incrementum  dat  Deus.  Ego  ergo  non  acci- 
pientis,  sed  porrigentis  manum  laadabo  :  non  lau- 
dationem  servi,  sed  laudationem  Domini  loquetur  os 
meum.  Tu  ergo,  dilectissime,  si  sapis,  imo  quia  sapis 


XIX,  15).  Manum  meam  provocavitad  scribendam  illa 
tua  devotio  legendi,  qua  non  solum  magnornm  ho- 
miiium,  sed  etiam  nagas  nostras  amplecteris  :  nt 
per  quos  nunliata  est  bonitas  taa,  per  eosdem  libi 
nuntiaretnr,  quantam  cordi  meo  dedisti  Isetitiam. 
EPISTOLA  CCCLXXni  (980). 

ABBATIS  SP.  (98i)  AD  8ANGTUM  BBRNABDUM. 

De  prcefectura  sibi  imposita  luget 
Desiderabili  domino  et  charissimo  patri  Bbrnardo 
Clarae-yallensiabbati^filiusejas  Sp.  fratram  eoclesiae 
servus  iautilis,  benedictonem  omnium  genliam. 

Desiderio  desideravi,  si  tieri  posset,  ut  litterae 
istie  invenirent  vos  liberum  ab  aliis  negotiis  et  ab- 
solutum.  Timeo  enim,  et  timui,  eum  eas  scriberem, 


^,, , r —  -j '^    o  ...  . 

in  te  quidem,  sed  non  ex  te  cognosce  gratiam  :  quia,  b  et  recordabar  illius,  qai  qa^erebat  videre  Jesom,  sed 


omne  datum  optimum,  et  omne  donum  perfectnm 
desursum  est,  descendens  a  Patre  laminam.  Scio 
quosdam  esse,  qui  quasi  scienter  nescire  voiant 
quae  acceperunt  a  Domino,  ne  in  superbiam  elati, 
in  \iscum  incidant  dia)^1i.  Mihi  autem  videtnr 
debere  scire  quid  acceperim,  ut  sciam  quid 
desit  mihi  :  mihi  videtur  juxla  Apostolum,  ut  scia- 
mus  quae  a  Deo  donata  sunt  nobis,  ne  nesciamus,  ad 
quae  postulanda  suspirandum  sit  nobis.  Qui  enim 
accepit,  et  nescit  quae  accepit,  duplici  pericalo  vici- 
num  se  constituit  :  quia  ingratns  est  circa  acce- 
ptum,  et  incautus  circa  custodiendum  beneficium. 


non  poterat  prae  turba,  quia  statura  pusillaB  erat 
(Luc.  XIX,  3).  Sed  qaid,  si  otiom  invenero,  et  non 
invenero  graiiam  in  ocalis  vestris  ?  Namqoid  solum 
otium  erit  mihi  solatium  ?  Parcat  vobis  Deas.  Quid 
fecistis  ?  ubi  me  posuistis,  et  qualem  ?  Utinam  ap- 
penderentur  vires  meae,  sarcina,  qnam  porto,  in 
statera  1  quasi  arena  maris.  Haec  gravior  appareret. 
Quis  enim  ego  sum^  aut  quae  domus  patris  mei? 
Nonne  ego  sum  ]puer  parvulus,  ignorans  introitam 
et  egressam  meum  ?  Quis  er|^o,  aut  quid  ego,  ut 
possim  solus  occurrere,  imo  succurrere  ecclesise, 
in  qua  positus  sura,  tanqaam  parieti   inclinato  et 


Quomodo  enim  refert  gratiam  ei,  a  quo  accepit,  si  C  macerise  depulsse  ?  Supra  vires  meas  est  n*  gotium 


nescit  se  accepisse  quod  accepit?  vel  (giomodo 
sollicitus  erit  custodire,  qui  non  meminit  se  aliquid 
accepisse  ?  Aufer  a  me,  Domine,  opprobriam  ingra- 
ti  illius  populi,  de  quo  dictum  est  :  Obliti  sunt  be- 
nefactorum  ejusy  et  mirabilium  ejus,  quce  ostendit 
eis  (JPsaL  lxxvu,  11).  Acceptum  itaque  beneficium, 
eliam  secundum  sapientes  hujus  sseculi,  aeternae  rae- 
moriae  infigendum  est.  Oportet  ergo  at  accepta  scia- 
mus  custodire,  et  gratia  Dei  vacua  non  sit  in  nobis  ; 
sed  nt  semper  in  nobis  maneat,  semper  gratias 
agamus  Domino  SS5  Deo  nostro.  niud  quoqae  uon 
otiose  puto  adjiciendum,  ut  in  acqnistionem  salutis 
ct  gratise  tribus   gradibus  ascendas  :  humilitate, 


istud  ;  stuUo  labore  consumor.  Laborav  i  in  gemitu 
meo  :  sed  quse  utilitas  in  laboribus  et  gemitibus 
meis?  Inveterati  sunt  morbi,  plaga  crudelis,  et  insa- 
nabilis  dolor,  nisi  in  mana  forti.  Vltia  quippe  versa 
sunt  in  mores,  mores  in  con8uetudinem,coasuetudu 
in  naluram,  natura  in  necessitatem.  0  qnam  necesse 
esset  hanc  necessitatem  evellil  Sed  quod  eum 
lacrymisdicendum  esset,  confortata  est,  et  non  potero 
ad  eam.  Ecce  enim  non  est  aaxilium  mihi  in  me.  Sed 
et  frater  iste  iator  prsesentium,  qui  valde  nobis  neces- 
sarius^erat,  recedit  a  nobis.  Docebat  enim  novilios; 
proficiebant  illi,  ego  autem  gaudcbam,  et  sperabam 
de  misericordia  Dei,  quod  quandoque  absorberetur 


fide,  timore.  Humilitas  enim  est,  cai  gratia  datur ;  n  mortale  a   vita.  Testimonium  illi  perhibeo,  qaan- 


fides,  in  qua  suscipitur ;  timor,  a  quo  custoditar..Nam 
sinc  tribus  his  si  ascendamus  ad  gratiam,  timeo,  ne 
dicatur  nobis  :  Domine  neque  in  quo  haurias  habes, 
etputens  altus  est  {Joan.  iv,  11).  Sit  ergo  ad  hau- 
riendam  aquam  sapientise  funiculus  haereditatis,  et 
haec  humilitas  sit  in  ore,  sit  in  corde,  sit  in  actu  : 
quia  funiculus  triplex  difficiie  rumpitur.  Fides  sit  hy- 
dria,  et  haec  magna  sit,  ut  ab  ea  multum  gratiae  capia- 
tur.  Sii  limor  operculam,ne  sortibus  vanse  gloriae  aqua 
sapientise  inquinetur  :  scriptum  est  enim  :  Vas  quod 

(980)  Epistola  nova  :  quae  vero  antea  373  erat 
nuilc  411.  Scripta  circa  anuum  1147. 

(981)  Haud  dubie  abbatis  de  Spina,  Palentinse 
dioecesis  cujus  fundatrix  Sancia,  Alfonsi  imperatoris 
sofor.ad  quam  epistola  301,  locum,  S.  Bernardode- 
dit.Nivardus  Bernardi  frater  cum  sociis  eomissus.Ab- 
batis  primi  nomen  ignorat  Manriquez,ad  annnm  1147, 


tum  licet  sestlmare  homiuem  ab  homine,  quia  eon- 
versatio  ejus  apod  hos,  et  Deo  grata  fuit  et  dulcis 
hominibus.  Unde  et  discessio  ejus  sinedoloreessenon 
potuit.  Potens  es,  Domine,  convertere  planctum  meum 
in  gaudium  mihi,  si  inveni^gratiam  in  oculis  tuis.  Hsed 
hactenus.  Caetera  prsesentium  lator  iatins  explicabit. 

8Se  EPISTOLA  CCCLXXIY  (982). 

▲D  PRATRBS  DB  HIBBRNIA,  IN  TBANSITV  BBATI  MAU- 

GHliE  BPISCOPI  (983). 

Sanctorum  obitum  gaudio  potius  qu  am  luctu  prose- 

cap.  18,  n.  3. 

(982)  Alias  epistola  311  :  qu&i  vero  antea  374 
erat,  nunc  358.  Scripta  annp  Cbristi  1148. 

(983)  Anno  1148^  die  secunda  novembris  contigit 
sancti  Malachise  obitas  de  quo  in  ejus  Yiia  a  Ber- 
nardo  scripta,  in  lomo  IL  Adde  sermones  dno  de 
eodem,  in  tomoUL 


579 


S.  BERNARDl  ABBATIS  CUR.^E-VALLBNSIS 


580 


Quendum  Singulariqtwque  Dei  beneficio,  Claraiti^  tL  &\iini[iayib\is,   si  quid  nostra   in  his  exiguitas  per 
ValUmtantivirimorteetsepuUurahomratam.^^lyQy^lil^^-^^^^  Patris  noslri  merila  unquam  potucrit; 


Religiosb  fratribus  qui  in  Hlbernia  sunt»  et  liis 
maxime  congregationibus,  quas  bealae  niemorise 
Malachias  episcopus  fundavit,  frater  Bernardus 
Ciarse-YaUis  vocatus  abbas,  Paracleti  consolalionem. 

1.  Si  haberemus  hic  manentem  civitatem,  copio- 
sissimis  jure  lacrymis  plangeremus,  talemnos  ami- 
sisse  concivem.  Caelerum  si  fuluram  magis  inquiri- 
mus  ut  oportet,  est  quidcm  non  modica  doloris 
occasio  tam  necessario  duce  destitui  :  debet  tamen 
zelum  temperare  scieotia,  et  dolorem  spei  fiducia 
delinire.  Nec  mirari  quempiam  decet,  si  gemitum 
extorquet  affectus,  si  desolaiio  lacrymas  exprimit : 
modum  tamen  adhibere  necesse  est,  imo  non  mo- 


et  in  corporalibus,  si  quando  forle  opportunitas 
pra^bcretur,  omnem  vobis  consolationem  impendcre 
tota  dcvotione  paratos. 

3.  Et  nunc  quoque,  dilectissimi,  Hiberniensis 
Ecclesiae  gravem  hanc  deslitutionem  loto  miseramur 
affeetu  :  et  eo  amplius  vobis  compatiniur,  quo  nos 
amplius  ex  hoc  novimus  debitor:^.  Hagnificavit 
enim  Dominus  facere  nobiscum,  cum  locum  nostram 
dignatus  est  beatae  mortia  ejus  honorare  praaesentiaf 
ct  pretiosissimo  SS7  corporis  ejus  locupletare 
thesauro.  Nec  molestum  sit  vobis,  quod  apud  nos 
habeat  sepulturam  :  quando  sic  ordinavit  Deos  se- 
cnndum  mullitudinem  misericordiae  suae,  ut  vos  eum 


dice  eliam  consolari,   intuentes  non  quse   videntur,  B  vivum  habcretis,  nobis  habcrc  liceret  vel  defunetum. 

sed  quse  non  videntur.  Quae  enim  videntur,  tempora^ 

iia  sunt;  quse  autem  non  videntur,  aeterna.  Primum 

quidem  congratulandum  est  animae  sanctse,  ne  nos 

arguat  de  inopia  charitatis,    dicens  et   ipse   quod 

Dominus  ad  Apostolos  ait  :  Sidiligeretis  me,  gaude- 

retis  utique,  quia  vado  ad  Patrem  {Joan,  xiv,  28). 

Praevenit  nos   ad  Patrem  spirituum  spirilus  patris 

nostri :  nec  modo  charitatis)  inopes,  sed  mgratitu- 

dinis  etiam  rei  esse  convincimur  super  omnibus  qus 

per  eum  nobis  beneficia  provenere,  si  non  congra- 

tulamur  ei,  qui  de  labore  ad  requiem,   dc  periculo 

'ad  securitatem.  de  mundo  transiit  ad  Patrem.  Itaque 

et  pium  est  Malnchiam  ilere   defunctum,  et   pium 


Et  nobis  siquidem  communis  \obiscum  pater  ille 
erat,  el  est  :  nam  et  in  morte  ipsius  hoc  nobis  con- 
firmatum  est  testamenlum.  Quamobrem  sicut  nos 
hujus  tanti  patris  gralia,  universos  vos,  tauquam 
g^^rmanos  fratres,  totis  amplectimur  visceribus  cha- 
ritaiis  :  sic  et  dc  vobis  i^m  sentire  spiritualis  ipsa 
cognatio  persuadet. 

4.  Hortamur  aulem  vos,  fratres,  ut  beati  hujus 
patris  nostri  semper  curelis  sectari  vesiigia,  eo  stu 
diosius,  quo  vobis  certius  sancta  fjus  conversatio 
diuturnis  experimentis  innotuit.  In  hoc  enim  veros 
Tos  ejus  filios  esse  probabitis,  si  paterna  viriJiler 
instituta  servetis  :  et  ut  iu  eovidistis  et  audistis  ah 


magis  Malachiae  congaudere  viventi.    Nunquid  non  a  eo  quemadmodum  vos  oporteat  ambulare,  sic  am- 


vivit  ?  Utique  et  beate.  Yisus  est  oculis  insipientium 
mori^  ille  aatem  esl  in  pace. 

2.  Dehinc  eliam  unitatis  propriae  consideratio 
exsultandum  nobis  suggerit  et  laetandum,  quod  tam 
polens  suos  patronus  ad  coelestem  curiam,  lam  fide- 
lis  prsecesserii  advocatus  :  cujus  et  ferventlssima 
charitas  oblivisci  ne  queat  filiorum,  et  probata  san- 
ctitas  obtineal  gratiam  upud  Deum.  Quis  enim  bunc 
Malachiam  sanctum  aul  minus  posse  prodesse,  aut 
minus  suos  diligere  audeat  suspicari  ?  Profecto  cnm 
diligcretur  prius,  certiora  nunc  suae  dilectionis  a 
Deo  capit  experimenta  :  et  dum  dilexisset  suos,  in 
Bnem  dilexiteos.  Absii  autem  ut  tua  nunc,  o  anima 
sancta,  minus  efficax  aestimctur  oratio,  quando  prae- 


senti  vividius  supplicare  est  roajestati,  nec  jam  in  D  salutem  et  orationes. 


burietit,  ut  abundeiis  magis :  siquidem  gloria  patris, 
sapientia  filiorum  {Prov.  x,  1).  Nam  et  nostram 
non  mediocriter  excuicre  desidiam,  et  reveren- 
liam  incutere  coepit  piaesensnobistaniae  perfectionis 
exemplar.  Atque  ulinam  sic  nos  posl  se  trahat,  ut 
pertrahat  in  tam  recenti  virtutum  ejus  odore  avidius 
alacriuspus  currentes.  Orantem  pro  nobis  universi- 
tatem  vestram  Christus  custodiat. 

EPISTOLA  CCCLXXV  (984). 

AD  IDAM  COmTISSAIf  N1V£BN£NSBM. 

Uonachos  Vizeliacenses  a  Comitissce  clientibus  in- 

festari  queritur. 

Dilect»  iji  Chrislo   iiiiae  Nivernensi   comitissae, 

frater  Bernarous  Clarae-Yallensis  vocatus  abbas, 


fide  ambulas,  sed  in  specie  regnas  I  Absit  ut  immi- 
nuta^  nedum  exinanita  tua  illa  tam  operosa  charitas 
reputetur,  cum  ad  fontem  ipsum  charilatis  ffiternae 
prociimbis,  pleno  hauriens  ore,  cujus  et  ipsa  prius 
stillicidia  sitiebas?  Non  potuit  morti  cedeie  charitas 
fortis  ut  mors,  imo  et  morle  fortior  ipsa.  Nam  et 
decedens  non  erat  immemor  vestri,  affectuosius  vos 
commendans  Deo,  ( t  nostram  quoque  exiguitalem 
solita  illa  sua  mansuctudine  et  humilitnic  cxorans 
ut  veslris  non  obliviscer  emur  in  finem.  Unde  etdi- 
gnum  duximus  scribere  vobis,  ut  sciatis  nos  et  in 

(984)  Alias  epistola  390  :  quae  veio  antca  375 
erat,  nunc  316.  scribta  anuo  Cnrisii  1148. 
(986)SciIiC6tPontms. 


Conqueritur  venerabilis  abbas  VizeliaceDsis  (985), 
quod  vos  et  clientes  vestri  mercateres  et  caeteros 
Vizeliacum  volentes  ire  prohibetis  :  quod  quia  Guil- 
lelmus  comes  (986)  bonse  memorise,  et  filius  ejus  in 
praesentia  domini  Autissiodorensis  et  nostra  penitus 
refutavit,  lanquam  impium  et  iniquum;  monemus 
el  rogamus,  ne  id  deinceps  ullo  modo  faciatis.  Ti- 
memus  enim,  si  talia  facere  coeperitis,  ne  forte  et 
vobis  hic,  el  viro  vestro,  ubi  ipse  esi,  plurimum 
possint  obesse,  quod  omnino  noilemus.  Credite  rrgo 
nobis,  et  omnino  desistite  a  inalitia  hac. 

(986)  Guillelmus  iste  in  Caiihusiam  (ut  jam  no- 
latum)  secedenSy  alterum  Guiilelmum  miuin  saum 
successorem  habuit  ab  anno  1147. 


501 


EPISTOLE. 


502 


fuenun.  Hoc  eoim  est  quod  vobis  tacito  noiDine 
scripsisse  me  memlDi  (794)  :  quia  videlicet  pericli- 
tali  sumos  in  falsis  fratribus.  Quis  possit  dicere,  ad 
quam  mullas  persouas  sub  nomine  meo,  me  igno- 
rante,  quse  voluil,  scripsit?  Quis  mihi  detutipsa 
curia  vestra  ad  purum  purgetur  faece  mendaciorum 
ejos?  Qais  mihi  det  ut  vel  eorum  innocentia,  qui 
mecum  suot,  satis  valeai  excusari  apud  circumven- 
tos  et  praeventos  impudeniissimis  ejus  meudaciis? 
Vobis  quoque  aliquoties  in  eadem  falsitate  scripsisse, 
et  non  semel,  partim  convictus,  partim  et  coafessus 
est.  De  turpiludioibus  ejus,  quibus  terra  sordet,  et 
factae  sunt  omnibus  in  parabolam,  supersedeo  pol- 
luere  labia  mea,  et  vestras  aures.  Si  ad  vos  venerit 
(oam  hoc  gloriatur,  et  amicos  se  habere  confidit  in 
curia),  mementote  Arnaldi  de  Brixia,  quia  ecce  plus 
quam  Arnaldus  hic.  NuUus  perpetua  diguior  inclu- 
sione»  nihil  ei  perpetuo  silentio  justius. 

EPISTOLA  CCXCIX. 

COMITI  ENGOLISMBNSI,  PRO  FRATRIBUS  DE  BUXU  (795). 

Queritur  de  gravi  exactione  suis  a  comite  imposita, 
Nolite  mirari,  si  gravis  oobis  videtur  tam  grandis 
redituSf  qui  de  terra  illa  Buxise  a  fratribus  nostris 
ejdgitar,  quia  lale  aliquid  non  consuevimus.  9S3 
Nam  multas  fecimus  abbaiias,  et  nulla  illarum  tali 
subjacet  exactioni.  Sed  quia  vos  ita  vuUis,  et  Deus 
plus  acceptat  voluntarium  bonum,  quam  coaclum, 
sustinemus  juxta  convenlionem,  quam  fratres  noslri 
vobiscum  fecerunt,  donec  Deus  meliorem  vobis 
inspiret  voluniatem,  quod  non  diffidimus.  De  caetero 
diiigite  eos,  fovete,  defendite,  manutenete  :  quia 
tuDC  securius  stabitis  ante  tribunal  Christi,  si  pau* 
peres  ejus  habueritis  vestri  dilectores,  et  pro  vobis 
inlercessores. 

(794)  Epistola  284. 

(795)  Scripta  circa  annum  1150.  —  In  editione 
prima  Lu|;dunensi  anni  1494  legitur,  Comiti  Angel- 
berto  (ao  is  de  quo  epistola  123?)  pro  fratrUms  de 
Bruxia,  In  alia  aotii  1630,  Comiti  Engelberto  pro 
frairibus  de  Bruxia.  In  editione  item  Lugdunensi 
anni  1520,etseqaentibu8  prxter  unam,  Comiti  £n- 
golismensi  pro  fratribus  de  Buxia.  Hanc  lectiooem 
prsfcrunt  saeculi  nostri  auctores,  asserentes,  Guil- 
Mmum,  cof^nomento  Sectorem-ferri,  comitem  En- 
folismensem  ,  Cislerciensibus  locum  concessisse 
anno  1143  in  villa  Buxia,  ubi  situm  Benediclinorum 
eoenobium  S.  Amantii,  ab  Arnaldo  comile  saeculo 
decimo  constructum.  Sed  cum  de  concessione  loci 
Cisterciensibus  facta  isti  reclamarent,  Bernardum 
pacis  studio  locum  cessisse  anno  H53  :  tali  quidem 
conditione,  ait  Picardus,  quod  sexaginta  marcas 
argenti  monacbis  Clarse-Valleosis  propter  aedificia 
et  csiera  ab  eisdem  loco  acquisita  monachi  S. 
Amantii  reddcrent.  Scripsit  itaque  Bernardus  hoc 
modo  :  c  lo  nomine  Domioi.  Ego  Beroardus  Clarse- 
Vallensis  vocatus  abbas,  noium  volo  esse,  quod 
loenm  de  Buxia,  et  quidquid  in  eo  habemus,  ex 
dono  coroitis  Engolismensis,  et  Petri  Austcnsii, 
ecclesisB  Saneti-Amantii  coocessimus.  Teste  fuerunt 
dominus  Huffo  Engolismensis  episcopus,  dominus 
<jodefridus  Lingonensis  episcopus,  Junius  abbas 
de  Corooa,  frater  quoque  Phiiippus  Prior  noster,  ct 
frater  Gerardus,  et  trater  Gaufridus^  monachi  domus 


l^  EPISTOLA  GCC. 

BLBSBNSI  COMITISSJB  (796). 

Solatur  comitissamf  filii  delicta  per  astatem  excu- 
sans^  et  melioris  frugis  spem  faciens;  unde 
blanae  potius  et  leniier  quam  aspere  traoian^ 
dum  monet. 

Si  quando  in  vos  filius  vester  visus  est  excessisse, 
doluimus;  et  dolemus  non  minus  excessum  filii, 
quam  matris  injuriam  :  quod  tamen  et  ipsum  ex^ 
cusabile  est  in  adolesccntc  filio.  Nempe  delicta  ju- 
ventutis,  ipsa,  quae  commisit,  excusat  aetas  proclivior. 
An  nescitis  quia  proni  sunt  sensus  hominis,  et  cogi- 
tationes  in  malum  ab  adolescentia?  {Gen,  viu,  21.) 
Confidendum  mutatum  iri  in  melios,  patris  meritis 
et  eleemosynis  (797).  Proptcrea  insistendum  magis, 

B  magisque  vutis  et  precibus  ad  Deum  pro  eo  :  quia 
etsi  ille  minus  interdum,  quam  debuil,  se  filialem 
exhibuit^  mater  tamen  pro  suis  visceribus  maternum 
deserere  non  debet,  sed  nec  valet  affectum.  Nunquid 
potest  mater  oblivisci  filxi  uterl  sui?  Et  si  illa,  in- 
quit,  oblita  fuerit,  ego  tamen  non  obliviscar  tui 
(/5at.  XLix,  15).0remu8  et  ploremus  coram  Domino, 
ut  Deus  lantse  indolis  juvenem,  probitatis  paternse 
imitatorem  (quod  non  diffidimus)  sua  faciat  pietate. 
Agendum  cum  eo  in  spiritu  lenitatis,  blandisqne  ob- 
sequiis  :  quia  sic  melius  ad  bona  opera  provocabitur, 
quam  si  irritaiionibus  et  increpationibus  exasperetur. 
Ita  sane  de  ejus  cila  laetaque  mutatione  posse  laeii- 
ficari  confidimus  cor  vestrum  et  nostrum  pariier. 

r  Quidni  ego  totis  cupiam  visceribus  qootidie  se 
ipso  fieri  meliorem?  Uiinam  qualem  inveni  in 
me,  talem  semper  in  omnes  inveniam.  Quid  enim, 
quanlum  ad  nos,  unqoam  volui,  ct  non  fecit? 
Retribuat  illi  Dominus.  Caeterum  pro  vobis,  sicut 
saepe  petistis,  saepe»  prout  oportuit,  et  monui,  et 
monebo. 

nostrae.  Actum  apud  Claram-Yallem  anno  ab  Incar- 
natione  Domini  1153.  •  Ita  Picardus,  ex  schcdis 
ipsius  monasterii  Sancti  Amantii. 

(796)  Scripta  circa  annum  1 152.  —  Non  vana  spe, 
aut  potius  vaticinio  Bernardus  videlur  Comitissam 
solalus.  Nam  quatuor  eam  filios  Theobaldo  Magno 
comiii  Campaniae  genuisse  reperio,  Ueoricum  co- 
milcm  BleseDsem,  qui  patri  successii  anno  1151 ; 
Theobaldum  dapiferum  Ludovici  Junioris,  ac  postea 

^  Philippi  Augusti  regum,  quo  in  munere  successii  Ra- 
U  dulfo  comiti  Viromanduorum;  Stephanum  Sacrum- 
Caesarem,  postea  Cariusianum;  itemque  Guillel- 
mum,  de  quo  supra  epistola  271,  cui  jam  tum  puero 
ad  digniiates  Ecclesiae  promovendo  Bemardus  ope- 
ram  suam  recusabat.  Bernardus  hac  iu  epistola 
agere  videtur  de  Henrico  primogenilo  ad  quem 
epistola  279,  qui  ex  Syria  redux,  et  paternae  poten- 
liae  successione  intumescens,  in  quosdam  excessus 
aelatis  fervore  abripiebatur.  Inter  quos  a  Sancto 
memoratur,  epistola  376,  quod  c  maledictas  nundi- 
nas  cum  Roberio  Regis  fratre  post  festa  paschalia 
statuisset,  »  ut  monomachia  invicem  congreaerenlur. 
Is  tamen  Bernardi  munitis  et  piae  matris  lacrymis 
brcvi  ita  resipuit,  ut  ab  illius  aevi  scriptoribus  mter 
illustres  viros  referri  meruerit. 

(797)  Nempe  Theobaldi  Magni,  de  quo  supra  in 
notis  ad  epistolam  37  :  cujus  eleemosyoas  et  bene- 
facta  praedicat  Vita  non  solum  Beroardi,  sed  ctiam 
Norberti  et  aliorum;  item  nova  hic  epistola  416. 


583 


S.  BBRNARDI  AB6ATIS  GLARiE-VALLBNSIS 


»4 


est,  et  mulium  providenduin,  ne  tanta  porlio  Eccle-  a 
sise  Dei  sine  fruetu  ndaximo  fatigetur,  et  hic  sta- 
tuendum,  quid  omnes  insurgentium  malignitates 
vel  reddere  vel  elidere  possit.  In  voluntate  no^tra 
est,  ut  vobis  in  nomine  Doniioi  congregatis,  parvi- 
UUis  nostrae  litteras  transmittamus,  quae  elsi  non 
adjuvent,  saltem  afTeclum  nostrum  ostendant.  Aie 
autem  qui  vobis  debit  banc  voluntatem,  donet  et 
facultatem,  etconterat  Saiaoamsub  pedibus  verstris : 
ut  in  opere  isto  glorificetur  Dominus,  honoretur 
Ecclesia,  regnum  stabiliatur,  et  obslruatur  os  lo- 
quentium  et  facientium  iniqua. 

S89  EPISTOLA  GGCLXXVIII  (990>. 

AD  BUMDEM. 

Petit  subsidium  annonce  pro  Religiosis  Bituricen^  n 

sibus. 

Domino  dilectissimo  Sugbrio,  Dei  graiia  venera- 
bili  abbati  Sancii-Dionysii,  frater  Bbrnabdus  Glarse- 
Yallisabbas,  saluteroeiorationes. 

Fraires  nosiri  de  Biluricensi  archiepiscopaiu, 
de  Domo-Dei,  egent  pane:  etaudivimus  quodabun- 
dat  ibi  annona  domini  Regis,  et  parum  venalis  inibi 
videtur.  Itaque  rogamus  vos,  ut  prsecipiatis  eis  dari 
de  annona  illa,  quantum  visum  fuerit  prudentise 
vestr».  Nam  et  dominus  Rex,  dum  in  hae  lerra 
esset  eis  benefacere  solebat. 

EPISTOLA  GGGLXXIX  (991). 

AO  EUMDBM. 

Abbati  cuidam  inopi  subveniri  rogat.  ^ 

Domino  el  patri  dileclissimo  Sugbrio,  Dei  gratia 
reverendo  ablnti  Sancli-Dionysii,  frater  Bbrnardus 
Glarae-Yallis  vocatus  abbas.  salutem  et  devola 
orationes  in  Gbrisio. 

Abbatem  pauperem  abbali  diviti  mitiimus,  ul  de 
alierius  abundantia  alterius  inopia  aliquatenus 
releveiur.  Vobis  saue  honestiorem  cedimus  partem 
juxta  sententiam  Yeritatis,  quae  bestius  esse  defini- 
dare,  quam  acdpere  {Act,  xx,  35).  Nec  dubiio 
quin  libentius  et  liberalius  manum  vestram  exteQ- 
deretis  ad  hunc  pauperem  Gbristi,  si  vobisseque  ut 
nobis,  innotuisset  ejus  religiositas  et  honestas  sed 
et  necessilas  ipsa  quam  paiitnr.  Nam  et  debitis 
premiior,  et  panis  inopia  laborai,  quod  agri  ejus  pro 
triiico  herbas  ei  pemiciosas  reddiderint.  Quia  ergo  D 
sieriliias  ista  vestros  non  aitigit  loculos,  rogamus 
et  petimus  per  vestram  misericordiam  ei  subveniri : 
nec  ttllatenus  dubiietis»  quin  uiiliter  posilum  sit  ei 
repositum,  quidquid  ei  prsesiare  placuerit. 

EPISTOLA  CGGLXXX  (992). 

AD  EUMDEM. 

De  periculoso  statu  Eccksias  Orientalis. 
Amantissimo  patri  et  domino  Sugerio,  Dei  gralia 
Beati-Dionysii  abbatis,  Bbrnardus  Glarse-Vallis  vo- 

(990)  Alias  epistoia  360  :  ause  vero  antea  318 
erat,  nunc  347,  Scripia  anno  Ghnsti  1149. 

(991)  Alias  epislola  361 ;  quae  vero  antea  579 
erat,  nunc  363.  Bsi  93  inter  Sugerianas..  Scripta 
anno  GhristilUO. 


catus   abbas,    8a'utem,   ei  quas  potest  orationes  in 
Domino. 

Verbum  quod  altulerunt  magisier  Templi  «i 
fraier  Joannes  iam  laelus  accepi,  quam  id  quod  a 
Deo  crederem  processisse.  Ipsa  enim  jam  OrieBtalis 
Ecclesia  tam  miserabililer  clamat,  ut  quisquis  noo 
toto  compatitur  affectu,  Ecclesise  filins  esse  nori 
probetur.  Yenim  quam  laetus  de  nuniio,  iam  tristi) 
de  angusto  termino,  ad  qnem  vestrse  Dilectioni 
occurrere  non  potui.  Siquidem  promiseram  Liugo- 
neasi  episcopo  ipsa  die  occurrere  ad  colloquimn, 
quod  de  magnis  et  gravibus  negotiis  fiduma  oosui 
acceperat.  Indicavi  autem  ipsum  tempns,  qnando,  si 
placet,  Iselus  occurram  cum  eodem  episcopo  qiii 
multum  poterit  utilis  esse  colloquio. 

810  EPI5T0LA  GGGLXXXI  (993). 

ad  bumdem. 

Monet  se  de  ipso  rectesentientemy  dolere  tamenquod 
mala  regni  palam  ipsi  imputentur.  Hortatur  ut 
careat^  ne  eorum^  per  quos  ista  fiunt^  comortio 
infametur. 

Reverendo  pairi  et  amico  nostro  charissimo  Su- 
gerio  Dei  gratia  abbati  Saocii-Dionysii,  frater 
Bernardus  Glarse-Vallensis  vocatns  abbas,  saluiem 
ei  quaiescunque  nostras  orationes. 

Ad  liitcras  Paiemiiaiis  vestrde  repondere  brevius, 
temporis  augusiiee  coegerunl.  Jam  enim  advespcras- 
cebat  ea  die,  qua  litieras  illas  accepi :  et  necease  erat 
sequenti  die  ad  Gisterciense  capitulum  proficisei. 
Proinde  respondeo  breviier,  ei  volo  ut  omnino  longc 
fiat  a  vobis.  ne  aliquando  veniat  in  cor  vestrum« 
quod  de  nobis  uUo  modo  crediderim,  vestro  consilio 
el  voluntale  fieri  mala  quae  plangimus.  Yerum 
unum  fuit,  quia  zelo  urgente  ducius,  ipsum  vobis 
zelum  exprimere»  imo  et  imprimere  aique  ingerere 
laborabam,  ut  vestram  quoque  Sanctitaiem  inflam- 
maretaffecius.  Alterum  fuit,  quod  licet  bene  senii- 
rem  de  conscieniia  vestra,  plurimnm  tamen  con- 
tristabar  de  fama  et  scandalo,  quod  est  in  Ecclesia 
Dei.  Quod  si  acquiescere  nolunt  maxime  in  hujus- 
modi  rebus,  quid  facietis  inter  eos?  Quare  de  vobis 
illi  se  palliant  ?  nonne  oportet  vos  omnino  aiienare 
a  sacrilegis  illis,  ei  longe  fieri  ab  eis;  ui  securi  de 
consciencia,  decanieiis :  Odivi  ecclesiam  malignan" 
tium^  et  cum  impiis  non  sedebo  {?sal.  xxv,  5) :  ot 
noverit  omnis  ecclesia  sanctorum,  alienam  ab  eo- 
rum  numero  et  coosortio  vestram  innoceotiam  esse  ? 
Proinde  memoramini  principium  loquendi  Domino 
in  Propheta ;  in  invenietis  beatum  viram  esse  qui 
non  abiit  in  consilio  impioram  (Psal.  i,  1).  Illud 
autem  credaiis,  nunquam  male  me  sensisse  de  vo- 
bis.  Novi  enim  vos  ei  puritaiem  veslram.  Yalele, 
et  orate  pro  nobis. 

(992)  Alias  episiola  362:  quse  vero  aniea  380 
eral,  nunc  360.  Scripiaanno  Ghrisii  1149. 

(993)  Alias  episiola  364 :  quse  vero  antea  38i 
erai,  nunc  320.  Scripta  circa  apnum  1 150. 


m 


EPlSTOLiK 


586 


^  EPISTOL A  CCCLXXXn  (994). 

AD  LEONIUM  ABBATKM  SANCTI  BBRTINI  (995). 

Epis  in  se  suosque  bene/icia  gratus  agnoscit.  Tho- 
.  mam  de  Sancto  Audomaro  ad  Clara^Vallenses 
transire  volentem  non  prohibendum, 
Dilecto  et  venerabili  domino  Leomio  abbati,  et 
imiverso  conventai  ecclesiae  Sancti  Bertini,  frater 
PsaNABDus  Clarse-Yallis  vocatus  abbas,  spiritum  ve« 
ritatiSy  qaem  mundus  non  polest  accipere. 
.  i.  Liiteras  Dilectionis  vestrae,  dilectissimi  fratret, 
tuscepimus,  iudicium  voluntatis  et  petitionis  veslrae. 
Bencficiorum,  quaD  nobis  et  nostris  plena  manu, 
liilari  mente,  vultu  sereno  exbibetis»  in  seternum 
Bon  obliviscar.  Sed  quid,  non  sum  oblitus,  et  in- 
gratus  inveoior  ?  Nunquid  sola  memoria  habebit  me 


A  opus  bominis  sit,et  non  Dei?  Non  ab  bomine,  nqne 
per  hominem,  sed  a  Domino  factum  est  istud.  Non 
enim  homo,  sed  Dcus  est,  qui  operatur  in  cordibus 
hominum  ad  inclinandas  eorum  yoluntates  quo- 
cunque  voluerit.  A  Domino,  inquam,  factum  est 
istud  :  et  ideo  non  sohim  mirabile,  sed  immutabile 
esse  debet  io  oculis  nostris.  Quis  enim,  vel  quid  est 
homo ,  ut  adjuvet  sensam  Domini ,  vel  sptritnm 
ejas?  Novit  ille  qui  qnserit  ovem  perditam,  et  quid 
quserat,  et  ubi  quserat  :  et  quomodo,  et  unde  re- 
vocet,  et  ubi  cellocet,  sic  ut  eam  ullerius  non  perdat. 
Quem  ergo  Dominus  vocavit,  vide  ne  revoees ;  quem 
Deus  erexity  tu  inclinare  noli ;  nec  ponas  ei  offen- 
diculum,  cui  Deus  manam  porrigit  ascendenti. 
3.  Sed  jam  videndum  est  quid  ponderis  babeal 


excasatum  ?  irao  Acerbius  accusabit.  Nec  immemo-  |  m„^  ^^^  ^^^^^^  ^^^  obUtum  a  parentibus.  Videat 
rem.   nec  ingralam  araicis  meis  me  exhibere  novi.      prudentia  veslra  qaid  habeal  plas  vigoris  et  raUonis, 


Si  tamen  non  habeo  quod  retribuam  pro  omnibus 
quae  aecepi  a  vobis;  ut  minus  sapiens  loquor,  Do- 
minus  retribuet  pro  me.  De  alieoo  liberalis  sum, 
quoniam  inops  et  pauper  sum  ego.  Honorem  eccle- 
sise  vestrae,  et  decorem  domus  Domini,  qui  in  vobis 
est,  quantum  diiigam,  ipse  novit,  qui  plus  profundi- 
tatein  humani  cordis  ingreditur.  Sed  nec  ego  vereor 
verum  dicere  io  hac  parte :  ego  diligenies  me  diligo. 
Sed  non  in  hoc  juslificatus  sum  :  nam  et  Eihnici 
hoc  faciunt.  Non  multum  laudis  habet,  si  amantes 
me  amavero  :  sed  si  non  amavero,  scderatus  pro 
scelere  judicabor.    Dilexi  vos,  et  ante  meritum: 


utrnm  illud  quod  factum  est  de  ipso  per  aliam  ipso 
nescieate,  an  illad  quod  sciens  et  prudensde  se  ipso 
fecit :  non  autem  ipse,  sed  gratia  Dei,  quse  nolentem 
praevenit  ut  velit,  quae  voientem  subsequitur  ne 
frustrt  veiit.  Ego  aatem  dico,  quod  votum  parentum 
integrum  manet,  et  oblatio  eonim  non  est  exinaoita, 
sed  cumulata.  Nam  et  idem  offeriur  quod  prius 
oblatom  est ;  et  eidem  offertur  cui  prius  obiatum 
est;  et  qaodprius  a  solis  parentibus  obUtum  fuerat, 
nanc  offertur  a  filio.  Prseterea  super  hoc  verbo  pre- 
cipere  vobis  nihil  habeo  :  consilium  auiem  do  A 
Domino  egressus  est  sermo  :  nolite  impedire  eursam 


quare   eiiam   posl  meritam  non  diligerem  ?  Quos  ^  graiia  Dei,  nolite  reprimere  primitias  bon«  voiun- 
enm,  etiamsi  nulla  merita  praecessissent,  honorari  ^  ^^^  .  q^^^  enim  in  eo  eceptum  est,  de  Spiritu 


oportuit ;  post  beneficia  non  honorare^  plus  quam 
iqjuria  esl.  Diligam  vos  semper,  fratres  94Lt  cha- 
rissimi,  in  Domino,  et  cum  omni  amore  serviam 
vobis  ineo,  cujus  servi  estis  :  imo  Christum,  cujus 
^iDembra  estis,  semper  in  vobis  honorabo. 

2.  Yerumtamen  ut  rationabile  sit  obsequium  no- 
strum  et  honor  irreprehensibilis,  quem  vobis  exhi- 
bere  debemus ;  prudenter  et  caute  id  fieri  oportet, 
quia  honor  regis  judicium  diligit  {Psal.  xcviii,  4). 
Super  his  igitur  quse  mihi  rescribitis,  respondeo 
Charitaii  vestrae,  quia  nec  ego  audeo,  nec  vos  debe- 
tis  prohibere  eum  qui  bene  focere  potest*  Quid  enim 
respondere  liabemus  Apostolo  dicenti :  Spiritum  no- 
lite  exstinguere  ?  (/  Thess.  v,  19.)  Neqae  emm  se. 
curum  eslexstinguere,quod  exstinctum  accenderenon  ■' 
sit  tuae  potestatis.  Et  ubi  est  illud  ^  Unusquisque 
in  ea  vocatione  qua  vowtus est^in  ea  permaneatf 
{lCor.  vu  20. )  Yocatus  est,  inquam,  Thomas  (996) 
non  a  me,  sed  ab  eo  qui  vocat  ea  quse  non  sant, 
tanquam  ea  quse  sunt  {Rom.  iv,  i?).  Quid  ad  nos 
respicitis  ?  quid  nos  intuemini  in  hoc  facto,  tanqaam 

(994)  Alias  epistola  324 :  qase  vero  antea  382  erat» 
nunc  321.  Scripta  circa  annum  1150. 

(995)  De  Sancti  Bertini  monasterio  actum  supra 
iii  epislola  149.  De  Thoma  conferepistola  108  ad 
ipsum.  Leonius  abbas  laudatur  ab  Hermanno  mona- 
cbo  Laudunensi  in  libro  tertiode  Mintcalis  B.  Marise 
cap.  4,  ubi  «  vir  religiosissimus  et  lam  gentilium, 
quam  diviuarum   litterarum   perilissimus  »  dicitur, 

Patrol.  CLXXXU, 


sancto  est.  Yos  autem  nolite  dissunalare  injaruun 
quam  nobis  infertis,  cum  nunquam  vos  Ifleserimus 
in  hac  parte,  ut  fratres,  quos  Deus  misit  ad  vos, 
vellemus  sui)trahere  vobis.  Noverit  autem  ipse 
Thomas,  si  irritum  fecerit  votum  suum,  cujus  me 
testem  adhibuit :  noverit  alius,  quicunque  sit  iile» 
qui  eum  ad  hoc  impulerit,  quod  ascendam  ex  ad- 
verso,  et  stabo  contra  eos  in  die  Domini*  Sed  inte- 
rim  melius  est  ei,  vobis,  et  nobis,  servare  anitatam 
spirilus  in  vinculo  pacis.  Yale. 

EPISTOLil  CCCLXXXm  (997). 

AD  BUMDBll  ABBATBM  SAMGTI  BBBTINI. 

Jiogat  ut  officia  humanitatiSt  hactenus  fratritus 
tuis  exhibita,  continuet. 

'     Amico   suo    charis^imo  Lbonio,  Sancti  Bertini 

venerabili  abbati,  frater  Bbrnabdus  Clare-Yallis 

vocatus  abbas,  salutem  in  eoqui  mandat  salutes  Jacob* 

Quod  merito  coofidam  de  vobis,  chariuis  vestra 

palam  fecit,  quse  inventa  occasione  se  ipsam  inno* 

tescendi,  non  potuit  latere  sub  modio.  Gratissima 

habeo  illa  officia  humanitatis,  quse  fratribas  nostris 

Prsefuit  abanno  1148,  ad  annum  1163. 

(996)  Exstat  ad  eum  episiola  108. 

(997)  Alias  epistola  342  :  quae  vero  antea  383 
erat,  nunc  361.  Scripta  circa  annum  1150. 

(998)  Monachis  de  Claro-Marisco,  prope  AadO'* 
maropolim,  cmas  coenobii  primordia  MaQncui  refTt 
ad  annnm  1139. 


\^ 


^^7  S.  BERNARDl  ABBATIS  €LAR.£-VALLR1SSIS  588 

(998)  imp^^ndilis,  qui  habitHHl  juxta  vos.  Qood  illis  •  quippe  proficiens,  gloria  est  raagislri.  Qojsquis  ia 

facitis    mihi  facitis  :  imo  sic  magis  mihi  facitis,  •*  sdiola  Christi  non  proficit,  ejus  iodignus  esi   magi- 

quam  Vi  mihi  84!9  faccrelis.  Obsecro  erj»o,  ut  per-      sterio,  praesertim  tamen  ubi  sumus,  ubi  nihil  eodem 

severeihfficsollicitudo  vestrapro  eis.quoniam  louge 

facli  sunt  a  n  >bis,  ut  non  possimus  eis,  prout  oportet, 

assistcre.  Sit  ergo  vestrae  bcnignitatis  vicem  nostram 

supplere,  ui  vos  ipsis  in  patrem,  et  ipsi  sint  vobis 

in  filios,  Si  forte  veneril  terapus,  quo  tantae  charitati 

respondere  possimos ;  quod  non  simus  ingrati,  tides 

oculata  moustrabit.  Vale. 

EPISTOLA  CCCLXXXIV  (999). 

AD  M0NACH08  EGCLBSLE  SANCTI  BERTINI. 

Gratias  agit  heneficenticB  hactenus  suis  vrmstitx 
largam  a  Deo  retributionem  promittens. 

Uoiversis  qui  sunt  in  ecclesia  Beati-Berlini 
amandis  iu  Chrisio,  frater  Bbrnardus  Ciarae-Vallis 
vocatus  abbas,  scrvire  Domino  io  laetilia. 

Ad  grataarom  actionem,  ad  reddendum  dilectionis 
officium,  meritis  vestris  provocamur.  Quia  enim 
acceptum  beneficium  seiernffi  memoriae  infigendum 
est,  beneficiis  qu»  fralribus  nostris,  imo  quae  mihi 
contulistis,  nec  immemor  essc  debeo,  nec  ingratus. 
Meum  est,  quidquid  meis  tmpenditur  :  mihi  datur, 
quidquid  infundilur  in  visceribns  meis.  Scio  cui  cre- 
didl,  et  certus  sum  :  scio  quia  diligitis  nos,  non 
verbo  et  lingua,  sed  opere  et  veritate.  In  argumen- 
tum  quippe  dilectionis  et  gratiae ,  quam  fratres 
nostri  invencrunt  in  oculis  vcslris,  non  verba  pro- 
eedunt,  sed  opera  :  co  ulique  puriora  apud  Deum,et 
gratiora  apud  bomines,-  quo  de  sola  gratia  dantis 


slatu  permanet :  et  non  proficere,  sinc  dubio  dcfi- 
cere  cst.  Nemo  proinde  dicat  :  Satis  est,  sic  volo 
manere,  sufficit  mihi  esse  sicut  heri  et  nudiustcr- 
tius.  In  via  residet  qui  ejusmodi  est:  in  scala  sub- 
sistit,  ubi  neminem  patriarcha  vidit  non  asccnden- 
tem,  aut  doscendenlem  (Gen.  xxviii,  12).  Dieo  er- 
go  :  Qui  se  existimat  stare,  videat  ne  cadat  (1 
Cor,  X,  12).  Ard:ia  et  angusla  est  via,  et  non  bic» 
sed  in  domo  patris  maiisiones  sunt  mullae  {Joan. 
XIV,  2).  ilaque,  qui  se  dicit  in  Chrislo  manere,  de- 
bet  sicut  ille  ambulavit,  et  ipse  ambulare  (I  Joan. 
II,  6).  Jesus  enin,  ui  ait  evangelista,  crescebat  et 
^  proficiebat  sapientia^  et  oitate,  et  gratiaapud  Deum 
*  et  homines  (Luc.  ii,  52).  llle  non  resttlit  ergo,  sed 
exuliavit  ut  gigas  ad  currendam  viam  PsaL  xviii, 
6):  et  nos  quoque,  si  non  desipimus,  eurremus 
post  eum,  843  trahcmur  in  odore  unguentorom 
ipsius.  Alioqui  si  elongari  contigerit,  erit  pigritanii 
animse  et  laboriosior,  et  periculosior  via,  dum  nee 
oJore  recreari,  nec  ccrta  possit  agnoscere  vcstigia 
iongius  abeuntis. 

.  2.  Sic  crgo  carrite,  fratres,  ut  comprehendatis  (/ 
Cor,  IX,  24).  Quod  sane  ita  fiet,  si  nequaquam  arbi- 
tramini  vos  comprehendissc,  sed  obliti  quae  rclro 
Bunt,  extenditts  voe  in  anteriora  {Philipp.  iii,  13) : 
si  apprehendatis  disdplinam ,  nequando  iraseatnr 
Dominus,  ct  pcreatis  de  via  justa  (Psal.  ii,  12).  Qui 


provcniunt,  preeter  merilum  accipicnUe.  Pro  ^^  ^^ditmeM^pxiifiii^Mhucesuriet ;  etquimtme, 
iritnr  gratias  agimus  universitau  vestr»  :  pro  ^^^^  adhucsitiet  (Eccli.  xxiv,29) :  ut  noveril  pigcr.  qnl 


igitar  gratias  agimns 

omnibas  debitores  sumas  vobis,  si  quid  sumus,  si 
qaid  possumus,  et  nos,  et  fratrcs  nostri.  Sed  ne 
parum  vobts  sit  acceptos  csse  bominibus,  accepti 
cstis  ci  Dco  mco.  Nam  quod  ani  ex  mininnis  ejus 
fecistis,  ipsi  fceistis  (Matth.  xxv,  40).  Quid  qnod 
Bon  aai  tantam,  sed  plaribas  ex  minimis  ejus  fe- 
cistis?  In  omnibus  his  pcnes  me  non  rctributio 
molta,  quoniam  inops  ct  paaper  sum  cgo  :  sed  Do- 
minai  reiribaet  pro  me.  Ipsc  qui  rctribator  cst 
omnium  bonorum,  retribuat  vobis,  quod  paupercs 
ejus  prffivenistis  in  benedictionibus  dulccdinis,  et  in 
exemplo  oharitatis.  De  prfletcritis  gralias  agimus :  de 
futaro  prccamur,  ut  bonum  faeicntes  non  dcficialis. 
Tempore  enim  suo  metetis  dc  semine  boni  operis 


digne  prorsus  iapidaiur  stercoribus  boum  (Eeeli. 
XXII,  2),  fastidium  sibi  non  de  satictate,  sed  deiocdia 
generari. 

3.  Denique,  quia  omnia  coopcraolar  in  bonam 
his,  qui  sccundum  propositum  vocali  sunl  saacti 
(Rom.  VIII,  28);  moveat  nos  ipsum  quoque  saecala- 
ris  copiditatis  exemplum.  Qacm  enim  ambitiosura 
vidiiDus  aliquando,  contentum  adepiis  dignitatibua, 
ad  alias  non  anhelare  ?  Sic  et  cnriosi  cojasque  noa 
satiatur  oculus  visu,  nec  auris  implelur  audilu. 
Quid  eorum  qui  avaritise  servianl,  aal  amatoret 
sunt  voluptatum,  sea  vanas  sectantur  hominum  lau- 
des,  nonne  el  ipsorum  insatiabilia  desidcria  arguoBl 

lempore  enmi  »uu  u.c.ou»  uo  ..u.^.  ^u.  -F- -  ^  ^os  ncgligcnUa  et  tcpidiutis  ?  Pudcat  certe  spirllaa. 

manipulos  pacis  el  glon«  •:  quod  nobis  pnBstct  D  ^^^  ^^^  ^^^^^  ^^^^  ^^^^^  .^^^^^  j^^^ 

scal  anima  conversa  ad  Dominnm,  minori  affecta 


Deus.  Amen. 

EPISTOLA  CCCLXXXV  (1000). 

AD  BOSDBM. 

Eis  defneUon  observantia  gratulaturt  eosdemque 
ad  itudium  religiosce  perfectionis  et  assiduipro- 
fectus  excitat. 
Dilectissimo  sibi  in  Chrislo  universo  conventui 

monastcrii  Sancti-^Bertini,  frater  BsaNARDUS  Clar»- 

Vallis  vocatus  abbas,  salotcm  et  orationes. 

'    1 . '  Ita,  quteso,  ita  facite,  dilectissimi.  Discipulus 

"  (999)  Alias  cpistola  343  :  qo«  vero  antea  384 
crnt,  nuno  prsemissa  epistolae  273.  Scripla  circa 
anuumiibO. 


acctari  ju8titiam,qaam  iniqnitalem  antea  sectardur. 
Esi  enim  causa  quoquc  valdc  disaimilis.  Stipendium 
quippe  peccati  mors ;  fructus  aulam  spiriias,  vita 
»lcma  [Rom.  vi,  23).  Pudeat  proinde  negligentias 
nunc  in  vitam,  quam  prius  in  mortem  ire,  et  minori 
atodio  salutis  acquirere,  quam  perditionis  aagmen- 
tum.  Nam,  ut  omnino  simus  inexcusabiles,  in  via 
vitse  quo  citius,  eo  facilius  currilur  :  et  leve  Salva- 

(lOOO)Aliasepistola  341 :  qusvcroaDlea  380eril| 
nunc  448. 


S09 


BPISTOLiE. 


510 


quem  talem  scirct  (nec  eaim  poterat  neseire,  cum  *  promptn  est  Tobis  iDsipientiam  raeam  oorrigere; 


notus  essct  ex  longo)  prior  promoveret  ct  in  loco 
cui  ipse  praefuerat  ?  Minime  ego  vel  tenuiter  suspicer 
illud  de  tali  viro,  et  tanto  amalore  bonesiatis.  E^ 
quidem  qui  promovit  ipse  el  amovit ;  non  negavenm  : 
qfia  ralione  hoc  feoerit  viderit  ipse.  Nam  muUis 
displicuisse  factum  cognoscitur,  ncmpe  nec  ratio- 
Dem,  nec  ordioem,  nec  consuetudinem  in  ejus  amo- 
tione  cemeDiibus.  Tantum  archiepiscopussicvoluit; 
et  ne  contristaremus  eum,  nostro  hortaiu  iste  tn 
pace  cessit,  et  dedit  locum  irse. 

4.  Unum  dico  :  ex  quo  ad  nos  intravit  (814) 
(sicut  testimonium  habet  ab  omnibus),  nihii  in  eo 
quod  proinotioni  huic  obviaret  compertum  est.  Sine 
querela  conversalus  est.  Adhuc  non  deest  homini  g 
litteralura  congrueos,  non  doclrina,  non  affabilitas, 
non  gratia  in  vultu  et  sermone.  Sed  suspecta  est 
vobis  brevitas  tcmporis  quod  nobiscum  fuit  :  fateor 
et  mihi.  Fortassis  bene  faciet  :  fortasis  malc.  Yc- 
reor  omnia  opera  mea,  et  quod  operor  non  intelligo. 
Unde  certus  non  sum  certum  vos  facere  miuime 
possum.  Factum  est ;  et  quod  factum  est,  non  potest 
non  lieri.  Si  propheta  fuissem,  non  profecto  fecissem 
nnde  amicum  offenderem,  sanctum  turbarem,  episco- 
pum  scandalizarem.  Quid  vultis  at  faciam?  sic  fa- 
ctum  est  tali  necessitatc,  lalique  ordine. 

5.  Hsec  excusatio  mea.  Si  sufficit  tollatur  de  me- 
dio  scandalum  :  si  minus,  ego  judicium  porten^ 
quod  et  quale  decreveritis.  Nam  si  quod  sedificavi, 


aut,  si  hoc  dignius  judicatis,  etiam  et  punire.  Dico 
tamen,  si  pie,  si  christiane  meeum  agitur,  corripiet 
me  justus  in  misericordia  et  increpabit  me,  non  in  ira 
apud  alios  diffamabit.  Habetis  formam  meam  hic, 
nisi  et  hoc  indignamini  prsesentibus  litteris.  Nempe 
comperta  per  alios,  et  non  per  vos  veslra  indigna- 
tione,  cautum  habui  non  rependere  vicem  :  sed 
mox  vobis  de  vobis  per  prsescntia  scripta  conqueri. 
De  csetero  benedictus  Deus,  qui  et  hoe  quod  dederat, 
et  do  quo  mihi  forte  imtnoderatius  blandiebar,  sola- 
tium,  ante  exitum  talit :  vesiram  scilicet  et  domini 
mei  gratiam  (815),  ut  vel  proprio  experimento  di- 
scam,  noo  ponere  spem  meam  in  bomine. 
«SS  EPISTOLA   CCCVn  (816). 

AD    EUMDEM. 

Belvacensem   episcopum  contra  sinistros  runwres 

tuetur*  Valetudinemsuam  extreme  afflictamindi- 

cat :  et  quid  archiepiscopo  Lugdunensi  acciderit. 

1.  Festino  ista  dicio,  et   ob  hoc  minus  feslive  : 

siquidem  vialor  transire  festinans  urget.  Res  mira, 

sed  magis  laela.  Frater  G.   Fulcherius   cum  Htteris 

domini  mei  pariter  et  vestris,  simulque  praesentium 

lator  peregrinus,  uno  pene  momento  adfuerunt,  Deo 

ita  sine  dubio  providente,  ut  haberem  per  quem 

feslinanter  rescriberem  :  quod  utique  cupienti  mihi 

non  poierat  satis  esse  festinum.  Inde  est  quod  hsec 

in  infirmitate  mea  ipse  dictavi,  quod  non  esset  tunc 

alier  ad  manum.  De  domino  Belvacensi  (817)  quod 


tam  cito  iterum  deslruam,  grave;  nisi  forte  causa  Q  primum  posuitis,  primum  ita  respondeo.  Sui  juris 


conveniens  supervenit  :  quod  fortasse  processu 
temporisacciderepotcst.  Si  vultis  vos  amovere  eum, 
potestaiem  haheiis.  Non  obsisto,  non  me  oppono 
torrenti.  Inique  non  egi.  Si  insipicnter  videor,  in 

(814)  E,',o  relicia  Rievalle  accesserat  ad  Claram- 
Vallem.  Quod  subdilur  de  ejus  litieratura,  probat 
Serlo  his  verbis :  <  Homo  in  Scripturis  sacris  non 
mediocriier  eruditus,  et  in  liberalibus  artibus  suffi- 
cienter  edoctus.  » 

(815)  Neitipe  Eugenii.  Ita  Innoceotii  II  offensam 
incurrerat  Bemardus  vera  dicens,  ex  epistola  218  ; 
adeo  summorum  hominum  gratiam  retioere  difticile 
est,  quantumvis  bene  meritis,  citra  dispendium 
veritatis  I 

816)  Scripta  anno  Chrisli  1153. 


i 


est  :  jam  non  est  in  mea  potestate,  sed  in  civitate 
vita  ejus  et  conversatio.  Si  secus  quam  debet»  vel 
decet  interdum  agit,  dolere  possum ;  sed  emendare 
prout  volo  non    valco.  Verumtamen   quod  vobis 

invitus  primo  episcopatum  susceperit,  ostendit 
scriptis  ad  diversos  epistolis  imcfetipsi  Bernardo 
praemalura  promoiio  non  est  visa  carere  scrupulo, 
ut  proinde  Petrum  abbatem  Cluniacensem  consuien- 
dum  putavcrii,  uti  vidcre  est  apud  eumdem,  libri  v 
epistola  8,  quam  vide.  Ipsius  Henrici  epistolam 
Sugerio  abbati  Sancli-Dionysii  scriptam,  vide  in 
Gallia  Christiana  in  episcopis  Belvacensibus.  Alte- 
ram  ad  dictum  abbatem  Cluniacensem  hic  tibi  exhi- 
bendam  duximus,  vel  quod  suspicemur  ab  ipso 
Bernardo  dictatam,  vel  ceric  ad  imitationem  Ber- 


817)  Henricus,  Ludovici  Crassi  filius,  et  Ladovici  D  nardi  compositam.   Prius   enim   non  improbabile. 


Junioris  regis  Galliarum  frater,  episcopus  Belvacen- 
sis,  male,  uti  hinc  apparet,  apua  Pontificem  adiit. 
Unde  respondet  Bernardus,  se  de  ejus  erratis,  si 
quae  sint,  dolere  posse  ;  emendare,  prout  velit,  non 
valere  :  malietque  Bemardus  ipsum  potius  Ponli- 
ficem  has  ejus  corngendi  partes  sibi  sumpsisse,  et 
fraterae  eum  monere  super  his,  quae  de  eo  audive- 
rat.  Porro  de  repentina,  sed  a  Bernardo  praevisa, 
ejus  ad  religiosum  statum  conversione,  lege  Yitam 
S.  Bernardi,  lib.  iv,  cap.  3,  quam  nos  secuii  Baro- 
nium,  io  Chronologia  ad  annum  1149  relulimus, 
cum  eo  anno  facium  episcopum  Belvacensera  vi- 
deatur  certior  temporis  nota  convincere,  uti  Jaco- 
bus  Sirmundus  ad  EpistoUs  Petri  Cellensis  ex  Sup- 
plemenlo  Sigeberti  nolal,  lib.  i,  epist  24.  Sed  lon- 
gius  a  vero  recedit  notatio  initi  episcopatus  Belva- 
censis  ab  Henriquez  in  Monologio  ex  Joanne  Chenu 
relata  ad  annum  1161  .  Dcnique  ad  Remensem 
cdthcdram  evcctus  est  annoll63.  Cseteram  quam 


cum  non  fuerit  Bernardo  insolens,  aiiorum,  etiam 
episcoporum,  nomine  dare  litieras  :  qaarum  plures 
habemus  inter  editas.  Si  id  minus,  altemm  res 
ipsa  convincet.  Confer  initium  cum  epistola  236 
ad  cardinales  de  electione  Eugenii  ponlificis.  Con- 
fer  sequentia  cum  epistola  16,  obi  eadem  verbo 
tenus. 

Inter  patres  reverendissimo^  et  inter  amicos  cha- 
rissimo  domino  Petro  abbati  Cluniacensium  frater 
Hehigus,  sive  jubente,  sive  permittente  Deo^  Bel 
vacensis  electus^seipsum,  etsi  quid  ampliuspotest» 

Parcat  vobis  omnipotens  Deus,  quid  est  quod  fe- 
cistis  ?  Sepultum  hominem  revocastis  ad  homines^ 
et  consilio  vestro,  cui  niniium  creditum  est,  expo- 
situs  sum,et  repositus  in  terribile  curarum  pelagus: 
ut  me  iterum  honoris  altitudo  resorbeat.  Nescivi^ 
anima  mea  conturbavit  me,  propter  quadrigas  Ami- 
nadabf  quas  suscepi  requendas  :  re§t^  non  regere 


syi 


S.  BERiNARDl  ABBATIS  GLAR.frVALLENSlS 


5d2 


]oci  nostri,  beatus  Joannes  et  Pauluf^,  ssepius  nos  'm 
visitare  dignati  sunt :  quos  ego  super  hac  re  interro- 
gari  feci  et  hujusroodi  sententiam  responderunt, 
dicebantque  multitudinem  angeiorum  qui  cecide- 
rant,  de  illis  qui  ibi  mortui  sunt,  esse  reslauratam. 
Hoc  autem  scilote,  quod  magnam  vestri  memoriam 
habuerunt,  finemque  vcslrum  cito  venturum  prse- 
dixerunt,  Quia  igilur  345  benb  res,  etsi  non  se- 
cundum  hominum  desiderium,  tamen  secundum  Dei 
proposiium  eveoit;  vestrse  erit  prudentise  in  ipso 
hac  re  consolari,  cujus  solius  gloriam  quseriiis  et 
desideratis.  Idcirco  namque  vobis  et  exhortandi,  et 
operandi  gratiam  in  hoc  negolio  dedit,  quia  bonum, 
quod  inde  tacturus  erat,  prsevidit.  Ipse  igitur  cur- 
sum  vcslrum  feliciter  compleat,  nosque  vobiscum  in 
sua  gloria  conslituat. 

EPISTOLA  CCCLXXXVn  (1004) 

AD  PETaUM  ABBATEM  CLUNUCENSEM, 

Profviasinceri  inPetrum  affectas  et  amoris  protes' 
tationey  si  quid  acerbius  litteris  quibusdam  scrip- 
serit^  excusari  rogat. 

Reverendissimo  pairi  et  amico  charissimo  Petro, 
DeigraliaCluniacensi  abbati,fraterBERNAaDU8  Clarse- 
Yallis  vocatus  abbas,  in  vero  Salutari  salutem. 

Uiinam  sicut  praesentem  epistolam ,  ita  vobis 
mentem  meam  mittere  possem  !  Sine  dubio  tunc 
clarissimc  legeretis,  quid  in  corde  meo  de  amore 
vestro  digitus  Dei  scripserit,  quid  meis  impresserit 
medullis.  Quid  ergo  ?  incipio  me  itermn  apud  vos 
eommendare?  Absit.  Jam  pridem  conglutinata  est 


EPISTOLA  CCCLXXXVIII  (1007), 


PETRI  VENERABILIS  AD  BERNARDUM  ABBATBM    GLARjfr* 

VALLENSEM. 

Titulos  etelogia  respuit^et  quanti  Bernardum^  ejus 
que  amicitiam  faciat,  luculenter  ostendiU  Ejus- 
demquoque  satisfactionemde  injuria  litterarum 
libens  admittit. 

Venerabili  el  prseclaro  in  membris  Chriiti  viro 
domino    Bernardo  Clarae-vallensi    abbati,  frater 
Petrus  humilis  Cluniacensium  abbas,  post  Deum  et 
in  Deo  quod  est. 

1.  Quid  dicam  ?  Loqui  soleo  :  sed  nuoe  mutos 
factus  sum.  Unde  hoc  ?  Quia  litterse  vestrae,  qu» 
me  eloquentcm  facere  debuerant,  mutum  fecerunt; 
Quare?  Taola  in  illis,  licet  brevibus,  iegi,  ut  ti  ad 
I  respondendum  me  effundere  conarer,  magis  tacitar- 
nus  quam  loquax  viderer.  Sed  gravi  homiDi,  sed 
religioso  loquor.  Agendum  est  ergo,  ,prout  graviiaa 
postulat;  prout  religio,  etsi  non  mea,  tamen  vestra 
efdagiut.  Quidenim  ?  nooneverum  est  quod  dieo? 
Brevis  est  epistola,  sed  multa  respondendi  materia. 
Fer,  rogo,  insuisnm,  si  quid  secas  dixero  qoam 
oporleat.  Veras  enim  amicitiae  est,  non  solum  salst 
amici  suscipere,  sed  et  inausa  aut  condire»  aut  to- 
lerare.  Accepi,  3M  ut  dixi,  ex  parte  tua  liiteras, 
litteras  siogulares,  litteras  amorem  dulcissimum,  ei 
lionorem  plus  qaam  mihi  debitum  pnetendentes^ 
Reverendissimum  me  dicis,  pairem  nomiuas,  ami- 
cum  charissimum  appellaa.  Gaadeo  ad  ista :  sed  salva 
veritate,  quae  ex  Christo  in  te  defluxit,  duo  praeee* 


anima  mea  animae  vestrse :  et  de  personis  imparibus  Q  dentia  nescio,  tertium  agnosco.  Nam  reverendibsi-^ 


pares  animos  fecit  pariliias  .charitatis.  Quid  enim 
mese  humilitati  cam  vestra  snblimitate,  si  non  incli- 
nasset  dignatio  digoitatem  ?  Ex  tunc  factam  est,  ut 
utrimque  permiscerentur  et  mea  humilitas  et  subli- 
mitas  vestra  :  ut  nec  ego  aine  vobia  hnmilis,  nec 
sine  me  sublimis  esse  possetis.  Hsec  dico,  quia  Ni- 
colaus  meu8>  imo  et  vester,  in  spiritu  vehementi 
commotus,  commovit  me,  asserens  se  vidisse  epi- 
Btolam  nOBlram  directam  ad  vos,  in  qua  voces  ama- 
ritudinis  elaudebanlur  (1005).  Credite  amanti,  quia 
nec  in  corde  mco  ortum  est,  nec  ab  ore  meo  extor- 
tum  est,  quod  aures  vestrse  Beatitudinis  exasperaret. 
Maltitado  negotiorum  in  culpa  est,  quia  dum  scri« 
ptores  nostri  non  bene  retinent  sensum  nostram. 


mum  me  esse  ignoro  ;  patrem,  quantum  ad  te,  nui 
esse  nego  :  amicum  et  charissimum  tuum  me  noa 
solum  ore  profileor,  sed  et  corde  agnosco. 

2.  Ut  enim  de  reverendissimi  et  amici  charissimi 
nominibus  taceam,quorImi,  ut  dixi,  aiterum  nescio^ 
alterum  agnosco,:  de  patris  interim  nomine  hoc  tibi, 
reverende  frater,  scribo,  quod  singularis  suo  tem- 
pore,  et  praeclarissimus  religionisflos,domnas  Gaigo 
Prior  Carthusiensis,  mihi  quondam  scripsit.  Scribe- 
bam  ei  frequenter,  et  saepe  cum  co,  vel  verbis  ad 
invicem  collatis,  vel  litteris  familiaribns  delectabar, 
et  eum  in  epislolis  meis  patrem  uominabam.  Tole- 
ravit  hoc  primum,  putans  me  finem  factarum  scri* 
bendi.  At  postquam  me  persistere  vidit,  et  frequen- 


ultra  modum  aeaant  stilam  saom,  nec  videre  possum  II  tibus  lilteris  patris  nomen  iterare,  in  baec  verba 


qose  scribi  prsecepi  (1006).  Parcite  hac  vice  :  quia, 
qaidqaid  de  aliis  sit,  vestras  videbo,  et  non  credam 
nisi  ocalis  et  auribus  meis.  Caetera  vobis  commonis 
iste  filius  planius  et  plenius  viva  referet  voce.  Ipsum 
tanquam  me  audietis,  qui  vos  diligit,  non  verbo,  ne- 
que  liogaa,  sed  opere  et  veritate.  Salutate  nobis  sanc* 
tam  illam  multitudinem  vestram;  ei  orate,  at  orent 
pro  puero  sao. 

(1004)  Alias  epistola  352  :  quse  vero  antea  387 
erat,  nunc  397.  ScripU  anno  Christt  1150. 

(1005)  Kulla  ex  editis  episiola  cst  cui  bsee  conve- 
nianty  Argamentum  memorat  Petrus  in  epiatola 
seauente,  u.  4»  Similes  motas  experti  Bont  Cartuo 
lioases  ut  paiet  ex  cpistola  270, 


sanctus  ille  tandem  prornpit.  Scripsit  namque  mihi 
epistolam,  in  quam  inter  csetera  hoc  inserait :  c  Unde 
petimus  per  eam,  qua  in  non  indignos  vestra  fervent 
viscera,  dilectionem,  ut  quando  nostrs  exiguitati 
vesira  scribere  dignatar  serenitas,  ita  de  propria 
cogitetis  sedificatione,  ut  infirmitatem  nostram  peri- 
culosa  non  infletis  elatione.  •  Ac  ttatim  :  c  Et  illad  » 
inquit, «  prseomnibus  acsnper  omnia  qasesamaSy  et 

(1006)  Hinc  apparet  multas  si  non  ex  his  saltem 
ex  aliis,  eDistouis  a  Bernardi  notariis  eompositas 
fuisse ;  qaales  sunt  Nicolai  infira  in  Appendica. 

(1007)  Alias  epistoU  353  :  quse  vero  anlea  388 
erat,  nunc  348.  Scripta  circa  annom  1150« 


513 


BPlSTOLiE. 


5t4 


miliutarus  Domino  exercituum.  Frater  Rolandus» 
filius  nosler,  apostoUcae  largitalis  litteras  defcrt. 
Ipsum,  fratrcs  nostros  vobiscum  degenteSi  et  me 
ipsum  commendatos  habete. 

EPISTOLA  CCCIX  (824). 

AD  BUGBNIUM  PONTIFIGEM. 

fMudat  Sugerium  abbatemf  ejusquelegatos  Pontifici 

commendat.    ^ 

Amantissimo  patri  et  domino  Edgbnio,  Dei  gratia 
summo  Pontifici,  frater  Bernarous  Ciarse-Valleasis 
vocalus  abbas,  modicum  id  quod  est. 

Si  quod  magnffi  domus  magni  Regis  vas  in  hooore 
habetur  apud  nostram  Ecclesiam  Gailicanam,  si  quis 
ut  David  fidelis  ad  imperium  Domini  ingrediens  et 
mO  egrediens  (/  Reg,  xxii,  14),  meo  judicio  ipse 
est  venerabiiis  abbas  Sancti-Dionysii.  Novi  siquidem 
virum,  quod  et  in  temporalibus  fidelis  et  prudens, 
et  in  tpiritualibus  fervens  et  hamilis ;  et  in  utrisque 
(quod  est  difflcilimum)  siae  reprehensione  versetur. 
Apud  Caesarem  est  tanquam  anus  de  curia  Romana, 
apud  Deum  tanquam  unus  de  caria  cceli.  Petimus 
et  obsecramus,  t>enigne  a  vobis  suscipi  nuntios  tanti 
viri;  et,  sicut  vos  decet  et  ipse  onmino  dignus  est, 
reseribi  ei  verba  bona  et  amicabilia,  plena  familia- 
ritatis  et  dilectionis,  pleoa  favoris  et  grati»  :  siqui 
dem  speciaJius  diligerc  et  honorare  personam  ejus» 
est  houorificare  mimsterium  vestrum. 


EPISTOLA  CCCX. 

A  AD  ARNOLDUM    CARNOTENSEM    ABBATBM  BONiBVALUS 

(825). 

Bernardus  in  extremis  positus  hanc  amico  episto^ 

lam  ultimam  scripsit, 

Suscepimus  charitatem  vestram  in  charitate,  et 

non  in  voluptate.  Quae  enim  voluptas,  ubi  totum  sibi 

vindicat  amaritudo  ?  nisi  quod  solum  nihil  comedere 

utcunque  delactabile  est.  Somnus  recessit  a  me,  ne 

vel  beneficio  sopiti  sensus  dolor  unqaam  reeedat. 

Defecius  slomachi  fere  totum  quod  patior  est.  Fre- 

quentcr  et  in  die,  et  in  nocte  exigit  confortari  mo- 

dico  admodum  quaiicunque  liquore  :  nam  ad  soli- 

dum  omne  inexorabiliter  indignatur.  Hoe  parum 

Dquod  dignatur  admittere,  non  sine  gravi  molestia 
sumit :  sed  timet  graviorem,  si  se  vaeuam  omnino 
dimiserit.  Quod  si  plusculum  quid  interdum  admit- 
tere  acqaiescat,  id  gravbsimum.  Pedes  et  crura  in- 
tumaemnt,  quemadmodum  hydropicis  contingere 
solet.  El  in  his  omnibus,  ne  quid  lateat  amicum  de 
statu  amici  sollicilum,  secandam  interiorem  homi- 
nem  (ut  minus  sapiens  dico)  spiritus  promptus  e&t 
in  caroe  infirma.  Orate  Salvatorem,  qui  non  vult 
mortem   peccatoris,   ut  tempestivum   jam  exitum 

fk  non  differat,  sed  custodiat.  Curate  munire  votis  eal« 
caneam  nudum  merilis  :  ut  is  qui  insidiatar,  inve- 
nire  non  possit  uode  figat  deutem  et  vuiuus  infligat. 
Hec  ipse  dictavi,  sic  me  habens,  ut  per  notam  vobis 
manum  agnoscatis  affeaum.  Yerumtamen  rescH- 
psisse,  quam  scripsisse  maluerim. 


ADMOWITIO. 

Hactenusprimasancti  Bernardiepistolarum  collectio^  quas  ipsiustempore  adejus  dicipulis  facta  est  ut 
inPrcefationediximus.  Uarum  epistotarum  ordinem,  adeo  anttquumet  receptum,  mutarefuit  religio.  Se 
quentes  vero,  quce  in  prioribus  editis  confuse  et  temere,  nulla  haoita  temporis  ratione,  adjecta  sunt,  in  ordi^ 
nemredigerevisumestopercepretium^  admarginemap^onendovulgatum  ordinem,  quemunaquxque  earum- 
dem  epistolarum  antea  obtinebat.  Verumquag  huiceditioni  jamprimum  accesserunt,  singulas  nov^  no- 
mine  ad  calcempaginx  distinximus.  His  omnibus  succedet  Appendix,  qua:  Bernardi  epistolas  dubias,  char- 
tas  et  instrumenta  ejus  nomine  confecta^  ad  hasc  litteras  ad  eum  vel  pro  eo  scriptas  complectetur,  cum 
alius  nonnullis  qux  ad  iilustrandas  ejus  epistolas  conducere  visa  sunt. 


EPISTOLA  CCCXI  (826). 

AD  HAIMBEICUM  GANCBLLARIUM. 

jEmulos  quosdam  piis  aliorum  conatibus  adversanr  n 
tes  acriter  perstringit :   Haimericum    vero  ad 
sedulam  boni  publici  curam^  oblata  occasione, 
exstimulat. 
Viro  illustri  domino  Haimbbico,  sanctae  Romanse 

Sedis  cancellario,   Hugo  Pontiniacensis  abbas,   et 

(824)  Haec  epistola,  quae  in  regia  editione  ordine 
361  exstat,  mter  Sugeriaoas  pruna  refertur  apud 
Cbesnium,  ubi  Eugeuii  respoosam  subjicitur.  Confer 
epistoiam  ibidem  septimam. 

(825)  Scriptd  aono  1153.  Scriptores  receotiores, 
nimiram  Horstius,  Caroius  de  Visch,  atque  auctos 
Vitae  Callicffi  S.  Bernardi,  contra  Trithemii,  Beilar- 
miui,  ahorumque  senleniiam,  Arnoldum  hunc  die 
stinctum  volunt  ab  auctore  iibri  seeundi  Vita;  S.  Ber- 
nardi,  quem  auctorem  vocant  Bernardum,  euoique 
ibbatem  Booe^YalliSy  noo  Pictavieosia   aut  Kuti- 


Bbbnabdus  de  Clara-Valle,  io  domo  Dei  qnemad- 
modum  oportet  conversari. 

1.  Quod  episcopi  quflerunt,  Chriatus,  quantum 
credimas,  acquirit ;  et  ipsorum  negotium,  Dei  est 
causa.  Qui  ergo  Dei  est,  jungatar  eis :  si  quis  renait, 
audiat  a  Domino,  Qui  non  est  mecum,  contra  me  est 
(Maith.  XII,  30).  Imo  vero  aut  acquiescat  Apostolo 

neosis,  sed  Viennensis  Ordiois  Cistercieoais.  Altc- 
rum  vero  Arnoldam  appellant.  Booae-Vallis  Caroo- 
teosis  (quae  est  monachorum  Benedictinorum)  abba- 
tem,  ad  quem  hsec  epistola  scripu  fuerit.  Sed  tau- 
torum  virorum  pace  dixerim,  uoum  et  eamdem  esse. 
Nam  quod  pertioct  ad  nomiois  diversitatem,  auctor 
iibri  secundi  Vitse  S.  Bemardi  in  pervetusto  codice 
manuscripio  Corbeiensi  scribitur  Eroaidus,  i|uo 
nomiue  noster  Arnoldus  abbas  Camoiensis  ab  Ar- 
nulfo  episcopo  Lexoviensi  in  iis,  quas  ad  eam  scri- 
psit,  epistolis  indigitatur.  Sed  miasa  nomiaia  contro- 


(826)  Alias  epislola  313 :  qne  vero antea  311  erat,  nanc  374.  ScripU  ctnam  annnm  il2ft. 


.595 


S.  BBRNARDl  ABBATIS  GLARi&YALLBNSIS 


596 


rogo  qQtnCom  possum,  et  supplico»  quod  jam  per  a 
^uasdam  vestri  Ordinis  personas  mandavi ;  ut  in  hoc 
tinto  sandonim  virortim  qui  Gistercii  eonveneruut, 
convento,  raei,  uliqueyestri,  memoriam  faciatis  me- 
que,  toiumque  Cluniacensis  congregationis  corpus 
eorum  Intente  orationibus  comrocndetis. 

34S  EPISTOLA  CCCLXXXIX  (10!1). 

AD  PBTIUM  IBBATBM  GLUNUCBNSBM 

Perjucundas  sibi  fuisse  Petri  lilteras,  sed  occupa- 
tionum  mole  prapedito  non  lieuisse  prolixius 
respondere. 

Charissimo  patri  et  domino  Pbtro,  Dei  gratia 
Cluniacensium  abbati,  frater  Bbbnabous  Clare- 
Yallis  vocatus  abbas,  salutem  et  oraiiones. 


EPISTOLA  CCCXC  (1016). 


AD  BSKTLUM  LUNOBNSBM  ABCHIBPISCOPUM,  8BDIS  AP08- 
TOLICJE  IN  DACIA  ET  SUBCIA  LBGATUM  (1017) 

Amorem  ejus  gratus  et  humilis  agnoscitf  suumque 

vicissim  ostendit^ 

Amantis^mo  patri  et  domioo  Eskilo»  Dei  gratia 
Lundeosi  archiepiseopo,  frater  Bbbnabdus  Clar»- 
Vallis  vocatus  abbas,  in  vero  Salolari  salutem. 

1.  Scripta  et  salotationes  vestras,  imo  affectiimei 
cordis  vestri,  tam  libenter  suscepi,  qoam  speeialiter 
et  diligo  vos,  et  diligor  a  vobis.  Inde  est  quod  ao- 
diiis  tribulationibus  vestris,  eas  non  solom  meas 
feci,  sed  et  inveni :  quia  non  possum  te  doleote  noa 
dolere,  dulcissime  pater,  nec  nisi  molestus  ei  anxius 
tuas  moleslias  et  anxietates  audire.  Taogit  ei  angii 


Yidi  litierasvestrasparvomomento,  sednonparvo  §cor  meom  quidquid  tuum  cxasperat  :  et  qoidquid 


affectu.  Occupatus  eram  tanta  occupatione,  quantam 
vel  vos  scitis,  vel  scire  potestis,  amantissime  pater* 
JU)ripui  tameo  me,  et  eripui  votis  et  responsionibus 
omnium  :  et  inclusi  me  cum  Nicolao  illo,  qucm 
diligit  anima  vestra.  Legi  et  relegi  dulcedinem, 
ei  magnam  dulcedinem,  quse  de  vestris  litteiis 
emanabat.  Redolebanl  illse  litterse  affectum  ve- 
strum,  movebant  meum.  Dolebam,  quia  sicut 
afficiebar,  non  valebam  rescribere.  Nempe  mul^ 
ta  dici  malitta  evocabat.  Convenerat  enim  mul- 
tiludo  magna  fere  ex  omni  nalione,  quse  sub  ccelo 
esl.  Me  oportebat  oinnibus  respondere :  quia,  peccalis 
meis  exigentibus,  in  hoc  naius  sum  in  mundum,  ut 
multis  et  moltiplicibus  sollicitudinibus  confundar,  ei 
urar.  Hoc  taniillum  interim  scribo  animae  meae  : 
*ed  cum  accepero  tempus,  ego  accuratios  dictabo 
epistolam,  quse  lucidius  aperiat  diligentis  affectum- 
i>e  iestamento  Baronis,  quod  nobis  misLstis,  in 
verilate  vobis  mandamos,  quia  non  sicut  debitum,  sed 
sicut  datum  accepimus.  Gaudeo,  qnia  de  Grationopo- 
^itano  negotio  veritatem  cognovi  (1012).  Ulud  autem 
scitote,  quia  multum  incaluit  cor  meum  ad  verba  coni- 
munis  filii,  quae  ex  parte  vestra  retultt  mihi.  Paratus 
sum  et  non  sum  turt)atus  ad  faciendam  vestram  ,  ubi* 
cumque  potuero,voluntatem.In  couventuCislereiensi, 
vcsiri,  tanquam  specialis  domini,  et  patris,  et  amici 
charissimi,  et  vestrorum,  tam  vivorun,  quam  mor- 
luorum,  memoria  facta  est  (1013).  Salutat  vos 
Bclvaccn»is  electus,utvester(10i4);  vesierest  enim. 


illud  sit  quod  te  persequitur,  non  solum  te  perse- 
quitur,  sed  me  tecum.  Quidquid  enim  graliae  et 
dileclionis  impendere  sibi  possuiit  absentes  amici, 
puto  et  me  debcre  tibi,  et  mihi  deberi  a  te.  Audax 
sum,  sed  non  mendax,  et  in  hanc  audaciam  me 
eompulit  tuae  Sublimitatis  dignatio.  Quando  enunid 
praesumerem  ego  ?  quaodo  tantsm  tanlillus,  et  a 
tanto  gratiam  sperare  auderem?  Et  si  ego  retribuere 
non  potero,  non  est  mortuus  reiributor  meus,  quia 
Dominus  retribuet  pro  me  (PsaU  cxxxvu,  8).  Domi* 
nus,  inquam,  in  qno  ei  pro  quo  tanta  nos  devo^ 
tione  complecteris,  tanta  stringis  affectione.  Bene- 
dictus  sanctos  angdus  tuus,  qui  pio  pectori  tuo  id 
suggessit :  benedictus  349  Deus  noster,  qui  per- 
C  suasit.  Glorior  privilegio  amoris  tui,  refectus  sum 
pcr  eharissimum  frairem  nostrum  filium  tuum 
Guillelmum  de  abondantia  suavitatis  pectoris  tui. 
Rrfectus  som  per  nontiom  toom,  refecios  sum 
per  litteras  tuas,  refectus  sum  per  omnes  qoi  a  te 
osqoe  ad  nos,  vd  per  nos  evadere  possunt. 

2.  Utioam  mihi  datum  esset  desuper  bsc  di- 
cere,  non  dictare,  ut  me  potius  loquens,  qoam  scri- 
bens  aperire  valerem  I  Pro  certo  acceptior  essei 
sermo  vivus  quam  scriptus,  efficacior  lingua  quam 
littera.  Oculi  quippe  loqoentis  fidem  facereni  dictis, 
et  melius  affectum  vultos  exprimeret,  quam  digiius. 
Sed  quia  illud  absens  per  me  non  possum,  per  lit^ 
teras,  quse  secundum  in  htijusmodi  locum  obtinent, 
satisfacio   quantum  possum.    Nuntium  tuum  cum 


Bgo  Nicolaus  vester  sali:to  vos  in  seternum,  ei  B  magna  exsultatione    vidimus,  et  negotiiim   iuom. 


nltra,  ei  domesticam  iram  familiam,  qu»  lateri  et 
spiriiui  vestro  adhserei  (1015). 

(1011)  Alias  epistola  354  :  quae  voro  aniea  389 
erat,  nunc  413.  Scriptaanno  Christi  1150. 

(1013)  Vide  epistolam  prsecedentem,  n.  5. 
(1013)Sic  frrebat  ususmtermonacborumcongrega- 

iiones,qu8e  mutua  su  ffragiorum  societate  aUiuck>antur. 

(1014)  Henricus.  Yide  epistolam  307,  etnotas. 

(1015)  Uoc  de  soo  addidit  Nicolaus  noUrius  Ber- 
Qardi. 

(1016)  Alias  epistola  314  :  quae  vero  antea    390 
erat,  nunc  375.  Scdpta  anno  Chrisii  1152. 

(1017)  Ludensis  civitas,  Daniae  Metropolis,    cui 
iunc    praeerat    Eskilus,  ad  quem   plures  epistoUs 


quantumconqoe  potuimus,  munivimus  ae  dominum 
Papam  (1018).  De  secreto  autem  verbo  illo  (1019) 
qood  tam  ardenter  ascendit  in  cor  tttony  respondc* 

scripsit  Petrus  Cellensis,  qui  ejus  rogalo  Cartnsieo- 
ses  in  Daniam  direxit  ex  libri  pnmi  epistola  23,  ubi 
Eskilom  laudat,  ({uod  *  non  solum  in  herbam,  sed 
in  spicas  Cisterciensis  sive  Clarse-VMlIis  Ordo  ibi 
multiplicatione  fratrum  excrevit,  nihilominus  ei  re- 
ligio  Prsemonstratensis.  »  Bskilum  non  modo  archie- 
piscopum  Lundensem  in  Dania,  sed  et  primatem 
Suecisex  decrnto  Adriani  lY  papse  fuisse  lego. 
Venit  is  ex  Dania  vi^^itatum  S.  Bemardum  in  Clara- 
Valle.  Vide  historiam  lectu  dignissimam,  VitaeS.  Ber- 
nardi  libro  iv,  cap.  4. 


597 


BPISTOIJB. 


598 


bit  tibi  ex  parte  nostra  Outllelmiis  tQUS  :  taas,  in- 
quam,  et  specialiter  taus  in  Tisceribus  Jesu  Christi 
Posui  enim  verba  mea  in  ore  ejus,  et  ipsum  audies 
tanquam  me  in  negotio  isio.  Heu  avcnor,  abripior  1 
non  licet  ultra.  Avocat  diei  malitia,  revocat  turba 
supervenientium  et  epistolam  potius  rumpunt,  quam 
finiunt.  Sed  nunqnid  quia  faciunt  ut  paucis  scribam 
facere  potcrunt  ut  parum  diligam  ?  Actum  excludunt 
a  me  non  affcclum.  Ille  semper  tecum  est,  qui  su 
juris  esl ;  et  tecum  erit  quandiu  fuerit,  omni  mihi 
amicitiae  jure  coiende,  pie,  ac  reverendissime  pater. 

EPISTOLA  CCCXCI  (i020). 

▲O  ABBATIS8111  FABBRNUCIX8III  (1021). 

Monet  de  re/iciendis  non  tantum  domilms,  sed  et 
fnarilms,  et  de  diligenti  hapitaUs  cura. 

Bernabdus  vocatus  abbas  de  Clara-Valle  A.  abba- 
tissse  Paberniaceosi,  pudicilise  et  gratise  titulum. 

Fratres  isli  pro  consilio  animarum  suarum  pater* 
nitatem  nostram  adeunies,  de  vestro  bono  siudio, 

(1018)  Vide  cpistolam  280,  n,  4. 

(1019)  Quidnam  hoc  secrcli?  Id  plane  mihisecre- 
tum  nisi  quod  Saxo  grammaticus  idipsum,  nisi  fallor, 
aperiat.  Is  ergo  de  fi^^kilo  oostro  sic  habet,  Historia; 
Dan.libro  14  :  «  Eodcm  tempore  Eskilus,  domesticis 
supra  vires  ne^otiis  fali^atus,  dum  quieti  intcnlius 
consulit,  proficiscendi  licentia  a  Rege  difticulier 
extorta,  nobile  Galliarum  coenobium  quod  Clara- 
Vallis  nuncupatur  petivii.  »  Et  rursus  eodem  libru  : 
c  Valdemarum  regem  Eskilus  secreta  allocutione 
pctilum  enixe  deposcit  arcani,  qnod  ei  comittere 
velit,  intempestivam  confesdonem  non  arguat.  A 
quo  postulata  sperare  jussus,  jainpridem  deponendi 
pontifieatusallHtamsibi  cupidinem  dicit,  quem  tanto 
oneri  imparem  aetas  viribus  defuncta  constiluat. 
Neque  enim  in  fastigio,  sed  privatum  ac  procuratio- 
neliberum  decedere  velle;  prsBterilse  conversitionis 
habitum  monastica  mutaturum.  •  Mox  subdit  eum 
ab  Absalone  quem  in  pontificatu  successorem  habuit, 
rogatum,  «  Quid  ita  plel)em  moestiiia  afficeret  ?  » 
respondisse :  <  Tum  senium  suum,  tum  exsilinm  ne- 
potum  dignitatis  sibi,  patriseque  fastidium  afferre. 
Huic  accedere  voti  religionem  qua  se  dudum  Ber- 
nardo  Clarae-Vallensi,  pontificatu  ultro  cessurum» 
privatamque  vilam  et  honoribus  defunctam  acturum 
spoponderit.  »  En  secretum.  Porro  anno  1178  veoit 
Eskilus  in  Claram-Vallem,  ubi  quadriennio  pic 
rcligioseque  transacto  obiit,  anno  nimirum  1182. 
Vide  Saxonem  grammaticum,  Historiae  Dan.  libro 
14;  videeiiam  librum  de  Viris  lllustribus  Ordinis 
Cisterciensis,  disi.  3,  cap.  23 ;  Vitam  S.  Bernardi, 
libro  4,  cap.  4 ;  Grantzium,  libro  6  ;  Dan.  capp.  41, 
42 ;  Henriquez  in  Menolosio,  die  decima  aprilis.  De 
secessu  Eskili  in  Claram-Vallem  legendae  prse  aliis 
epistolae  duae  P^ri  Cellensis,  nempe  libri  septimi 
epistola  17  ct  libri  octavi  epistola  1 .  Idem  auctor  in 
libri  primi  epistola  23  eumdem  laudat,  quod  «  nova 
seminaria  de  omni  genere  sacrorum  Ordinum  » 
provinciam  sibi  commissam  seminare  statuisset, 
idque  jam  magna  ex  parte  perfecisset,  adductis  fra- 
trious  ex  Ordme  non  roodo  Gsterciensiy  sed  etiam 
Praemonstratensi ;  Et  Cartbutiensibus  quam  primum 
ibidem  instituendis. 

(1020)  Alias  epistola  347  :  quae  vero  anlea  391 
erat,  nunc  326. 

(1021)  Faberniacum  seu  Fayemeium,  coenobium 
dioecesis  Bisuntinensis,incomitatuBur^ndi8e  situm, 
primiim  quidem  in  gratiam  sanctimonialiumOrdinis 
S.  Benedicti  conditum  est,  postea  vero,  cum  dis- 


l^  quod  in  emendftido  loco,  cq!  gratia  Dei  prfeestis, 

habere  vos  perhibent,  non  parum  nos  laetificaverunt. 
Monemus  autem  et  obsecramusdevotionemvestram, 
quod  sicut  reficiendis  domibus,  iia  renovaniis 
moribus  operam  detis.  Non  solum  autem  de  mona- 
sterio,  sed  etiam  de  hospitali  domo  Dei,  cui  sub 
manu  vestra  praedicti  fratres  deserviunt,  intonlissime 
necesse  est  curam  geratis  :  quatenus  videlicet  ab 
omni  exactione  et  infestatione  ministrorum  seu  clien- 
tum  vestrorum  securam  ac  liberam  custodiatis ; 
quodque  illorum  pravo,  ut  audivimus,  consilio  ei- 
dem  domni  ab  aliis  ante  vos  abbatissis  coUatum 
abstulistis,  precamur  nl  restituatis.  Sicut  enim  ad 
vestram  sollicitudinem  pertinet  aliamm  malefacta 
desiruere  ant  corrigere ;  sic  illarum,  si  qua  bona 
I  egerunt,  non  solum  flrma  et  ineoncussa  tenere,  sed 
etiam  augmentare  et  multiplicare  debetis.  Presbyte- 
rum  quoque,  qui  in  ipsa  domo  habitans,  suam  adhuc 
foris  rem  habere  videlur,  aut  proprium  deserere 
aut  de  domo  exire  cogatis.  Valete,  el  propter  bonum 

sensionibus  et  liberiori  monialium  vitae  pateret  locus, 
in  jus  et  potestatem  monachorum  Casse-Dei  transiit 
anno  1132,  ut  constat  ex  sequenti  diplomate,  quod 
ex  Chartophylacio  Casae-Dei  proferimus. 

Ansbrigus  Dei  gratia  Bisuntinensis  archiepisco^ 
pus,  veneraHli  Stephano  Casce-Dei  abbati,  fi^atri- 
ousque  Undem  Deo  famulantibuSf  suisque  successo* 
ribus  in  perpetuum. 

Ex  commissa  nobis  pastorali  sollicitudine  oportet 
nos  ad  ecclesiarum  pacem  et  ad  religUmis  tncre" 
mentumpervigili  cura  providere.  Quapropter  illam 

g  nobilem  Favemiacensem  ecclesiam,  quas  antiquis 
temporibus  religione  sanctimonialium  floruerat^ 
visitavimus^  ut  ejus  desolationi  aliquod  suffragium 
prceberemus,  Convocatis  itaque  ibidem  ejusdem  loci 
advocatis,  videlicet  Rainalao  consule,  Widone  de 
Jufici'  Villa,  et  Henrico  fratre  ejus,  Tebaldo  de  Ru' 
brO'Monte,  Humberto  de  Jusliaco  et  Ludotnco  fratre 
ejus,  ab  omni  religionis  cultu  alienam^  et  ab  inco- 
lis  suis  pro  multimoda  perturbatione  desertam  re- 
perimus.  Nostra  igitur  soilicitudine  et  illustrium 
virorum  admonitione  dissensio,  quce  prcefatum  lo- 
eum  exterminaverat,  Deo  auctore,  pacificata  est : 
pro  religione  vero  prcefati  loci  reformanda,  pras- 
dicti  advocati  consuetudines.quas  in  villa  Favemia- 
censi  et  infra  terminos  parochias  ejus,  sive  justas, 
sive  injustas  habebant,  in  manu  Rainaldi  comitis 
omnino  deposuerunt  vuerpivemnt,  et  se  nunquam 
ulterius  repetituros  abjuravemnt  Mlas  vero  consue^ 
tudines,quas  in  villis  Faverniaco  appendentibus  hor 

0  bere  videbantur,similiter  in  mauu  ejusdem  consulis 
vuerpivemnty  et  praster  debitas  abjuravemnt,  lllas 
vero  easdem  Richardus  de  Monte-Falchemi  praster 
debitas  in  vUlis  Favemiacensi  ecclesiw  appendenti' 
buSf  in  manu  nostra  deposuit  et  vuerpivit  :  comes 
autem  Rainaldus  consuetudines  a  prasdictis  advo^ 
catis  in  sua  manu  depositas  in  nostra  manu  dona" 
vit,  et  nos  Deo  et  beata:  Marice  super  altare  obtu^ 
limus.  Hoc  itaque  per  Dei  misericordiam  expleto^ 
sanctimoniales,  clerus  etpopulus^  casati,  advocati 
parivoce  et  consensu  acclamavemut,  ut  ecclesim 
Casce-Dei  Favemiacensis  ita  uniretur  ecclesia^ut  de 
capitulo  Casa^-Dei  perpetuis  temporibus  abbas  assu" 
matur,  a  quo  secundum  Ordinem  et  consuetudinem 
ecclesice  Casas-Dei  Faverniacensis  regatur  ecclesia^ 
Nos  igiiur  propfatas  plebis  voluntatibus  incliaatiiec' 
clesias  Casce  Dei  Favcrniacenscm  ecclesiam  cum  suis 
appendiciiSi  salvo  pontificali  jure  et  ministrorum 


S99 


S.  BERNARDI  AB8ATIS  CLAR.E-VALLRNSIS 


600 


quod  de  vobis  audivimos,  de  nobls,  si  quid  valemus  a  habet  et  pavorem  ruinse  :  nec  altus  locus,  sed  allum 


familiariter  confidite. 

850  EPISTOLA  CCGXCU  (1022). 

AD  RADULFUM  PATRIARCHAM  ANTIOCHBNUM. 

Humilitatem  prcecipue  ei  inculcat, 
Domino  et  patri  reverendissimo  R.  Dei  gratia  pa4 
triarchse  sedis  Anliochense,  frater  Bernardus  Clarae- 
Vallensis  abbas,  si  quid  prodest  paupcris  devotiOi 
et  si  quid  potest  peccatoris  oratio. 

Ut  ad  vestram  Celsitudinem  scribere  auderem, 
nimirum  vilis  homuncio,  non  fuit  prsesumptio,  sed 
liducia  :  nam  et  fr.  Hatto  id  suggessit,  et  charitas 
persuasit.  Itaquis  exhibito  brevi  quidem,  sed  fideli 
debitse  venerationis  salutationisque  obsequio,  oro 
Deum  omnipotentem»   ut  quem  Petri  dignatus  est 


supercilium  reprehenditur.  £t  quisnam  sedens  ia 
altodemissum  potest  habere  supercilium,  nisi  qui 
semper  suspeclum  habet  prsecipitium  ?  Timor  pras? 
cipitii  tumorem  dominii  reprimit.  Qusecunque  volu- 
mus  ut  faciant  nobis  homines,  eadem  et  nos  faciamui 
eis.Quissibi  non  velit  deferri  a  subditis?  utinam  seque 
libenter  et  nos  nostris  praepositis  deferamns.  Aiio^ 
quin  pondus  et  pondusi  mensura  et  mensura, 
utrumque  abominabileestapudDcum  (Prov,XJ..  10). 
Abominabiles  ergo  apud  Deum  sumus,  si  non  eodem 
pondere  vel  mensura  superioribus  exhibemus,  quo  a 
subjectis  exigimus.  Non  possum  satis  mirari  cautam 
liumilemque  Genturionis  fidem  et  responsionem,  qua 
legitur  ad  Salvatorem  ita  dixisse :  Nam  et  ego  homo 


cathedra,  dignum  judicet  et  corona.  CsdlQmm,  ui  g  sumsubpotestateconstiiutus^habemiubmemHitei 


optime  novit  prudentia  vestra,  non  coronabitnr,  nisi 
qui  legilime  certaveril.  Hinc  est,  quod  ipse,  cnjus 
hsec  verba  sunt,  beatus  Apostolus,  cum  sibi  reposi- 
tam  coronam  justitise  dicere  vellet,  prsemisit,  quia 
bonum  certamen  ceriavi  {II  Tim.  iv,  7).  Quod  si 
militia  est  vila  hominis  super  lerram  (Job  vii,  1), 
quid  pontificis  vita,  cui  duplex  profccto  causa  exi- 
stit  pugnaudi,  ct  pro  se  videlicet,  et  sibi  commis- 
sis?  Pugnandum  veroest  adversus  carnis  lasciviam, 
adversus  nequitiam  saeculi,  coutra  spiritualia  ne- 
quitiffi  in  coelesiibus.  Et  quis  ad  haec  idoneus  ?  fu- 
niculus  hic  iriplcx  difYicile  rumpilur.  Has  tres  tur- 
mas  fecere  Chaldsi  ad  depra^dandos  greges  Job  : 
camem  videlicet,    cum    vitiis    et  concupiscentiis 


{Luc.  VII,  8).  0  prudens  et  vere  corde  hamiUs  ani- 
ma  I  diclurus  quod  prselatus  esset  militibus  repres^ 
sit  extoUentiam  confessione  sabjectionis ;  imo 
prsemisit  subjectionem,  at  pluris  sibi  esset  qaod 
suherat,  quam  quod  praeerat :  quod  ipso  verborum 
ordioe  ostenderet,  et  bonam  mentis  compositionem 
bene  ordinatse  orationis  series  indicaret.  Yolebam 
plenius  ista  prosequi,  luculentiusque  distinguere; 
sed  verecundia  intervenit.  Erit,  cum  potero  scribere 
plura,  securus,  si  tamen  haec  pauca  vobis  placere 
d51  cognovero.  Infine  obsecro,  et  si  vere  mihi  lo- 
cus  ille  gratise  apud  voa  manet  qui  diciiur,  milites 
Dei,  qui  lemplum  Jerosolymitanum  inhabitant,  in 
se  experiantur,  ut  amore  no&tri  sint  vobis  deinceps 


suis.    Exsurgal    Deus,    et     dissipentur     inimici  C  de  commendatis  commendatiores.  Ex  hoc  siquidea 


fjus  {PsaL  Lxvii,  S).  Exsurgat,  inquam,  necesse 
est,  qui  dixit :  Sine  me  nihil  potestis  facere  {Joan, 
XV,  5).  Cum  eo  autem  quid  ?  Omnia  in  eo^  inquit, 
possum^  qui  me  confortat  {Philipp.  iv,  13).  In  eo 
eonfortare  et  tu,  pater,  confortare,  et  esto  robu- 
stus  :  accingere,  sta  in  praelio,  pugna  fortiter  pro 
gregibus  tibi  commissis,  quos  te  necesse  est  Com- 
missori  ex  inlegro  reconsignare  :  pugna  el  pro  te 
ipso,  qaia  et  pro  te  habes  exigere  rationem.  Cave- 
0  tibi  in  loco  excelso,  quo  stas  :  ne  forte,  quod 
absit,  corruas,  et  tanto  gravius  conquasseris,  quan- 
0  ex  altiori  corrueris.  Sic  locum  aptum  teneas,  ut 
tamen  altum  nonsapias,  sicut  dicit  Apostolus  :  Noli 
altum  sapercy  sed  time  {Rom.  xi,  29).  Locus  altus 


magis  et  Deo  placilus,  et  hominibus  aeceptus  eritis. 

EPISTOLA  CCCXCm  (1023). 
AD  w.  patriarcham  jerosoltmorum  (1024). 

Ad  humilitatem  eum  hortatur. 

Yenerabili  domino  et  dilectissimo  patri,  Dei  gratia 
Jerosloymorum  patriarchse  W.Bermardus  Clara-Val- 
lensis  abbas,  Spirilum  veritatis  qui  a  Patre  procedit. 

1.  Occasione  accepta  per  virum  fidelem  ami- 
cum,  nostrum,  latorem  prffisentium,  pauca  verbay 
in  multis  occupatus,  scribo  vobis,  in  multis  occupa- 
to.  Quod  si  prsesumptuosndi  cuilibet  videatar,  et  ia 
hac  parte  judicer,  veoialis  tamen  est  prsesumptio, 
quse  desoendit  ex  amore.  Sed,  ne  multa  seribam, 
cum  pauca  promiserim,  ad   rem  ipsam  veoiamus. 


sensato  homini  non  tam  occasio  est  elationis,  quam  U  Cum  placuit  universorum  Creatori  Deo  aperire  alti» 
causa  timoris.  Habet  quidem  honorem  Ecclesia,  sed      tudinem  consilii  sui  super  salutem  generis  hamani, 


ejus^regendam  concedimus,  et  abbatis  correctionem 
abbati  Casap-Deif  sutsque  successoribus^  si  in  Ordine 
suo  peccaverit^  fore  stabilimus,  Si  vero  culpa  tam 
aravis  exstiterit,  ut  abbas  dignus  sit  depositione,  no- 
rs  prius  ostensa  culpa  vel  archiepiscopis  nobis  suc" 
eedentibusM  rebellis  exstiterit  et  emenaare  noluerit, 
fotestatem  deponendi  eum  prcedicto  abbati  concedi^ 
mus»  Vt  autemprcesens  paginaimmobilis  perseveret, 
siaiUi  nostri  impressione  insignimus^  et  ne  quis  eam 
uiierius  infringere  attentet,  sub  anathematis  vtn- 
cuio  interaicimus. 

Hujus  rei  testes  sunt  Willelmus  de  Arguelj  Wido 
de  Mertiniaco  archidiaconuSt  Petrus  de  freva  deca- 
nus  Sancii-Stephani^Hugo  Favemiacensis  archidia* 
eonus,  WolbertusarehidiacmuSf  HugodeDola^  Hugo 


Luxoviensis  abbas,  Wido  abbas  de  Charo^LocOt  Lam-' 
bertus  abbas  de  Clara^Fontana,abbas  de  ihrimonie, 
Warinus  Capellanus,  Rainaldus  comes,  Fridericus 
comes  de  Fontiniaco,  Wido  de  Jund-  yHla  et  Henri- 
cusfrater  ejus  Tebaldus  de  Rubro-MontetHumberUu 
de  Vissiaco  et  Ludovicus  frater  ejus. 

Data  Bisuntiiin  asde  capituli  SancMoanniSf  anno 
ab  fncarnationeDomini/esu  Christi  1132.  fndiciUme 
duodecima,  decimo  quinto  kalendas  Dciobris.  Yida 
epist.  199. 

(1022)  Epistola  nova  quse  vero  antea  398  erat, 
nunc  327. 

(1023)  Epistola  nova. 

(1024)  Willelmum,  ad  quem  epistola  175  :  ubi 
consale  ootas. 


eoi 


BPISTQLiB. 


602 


sic  dilexit  mundam,  ut  Filium  suum  unigenitum  /^ 
daret,  qui  faotus  homo  propter  homines,  de  filiis 
hominum  Tocavit  ad  sc  quos  voluit,  ei  electos  de 
csteriSy  et  dilectos  prse  cseteris.  Item  et  unum  ex 
illis,  quasi  de  electis  electum,  et  dilectum  prse  di- 
lectis,  in  specialem  sui  amoris  gratiam  separavit : 
cui  vices  suas  committeDs,  cum  jam  exaltatus  a 
terra  elevatis  manibus  sacrificium  offerret  vesperti- 
num,  antequam  in  manus  Patris  sui  spiritum  com- 
mendaret,  tanquam  frater  fratri  ,  Matrem  virgini, 
virgo  virginem  commendavit.  Quid  sibi  vult  tale 
principium  ?  diligenter  aitende. 

2.  Multos  elegit  Dominus,  et  principes  fecit  in 
populo  suOy  ut  sit  illis  sacerdolii  dignitas  :  sed  te 
quadam  familiari  gratia  collocavit  in  domo  David 
pueri  sui.  Tibi  soli  de  omnibus  episcopis  oniversi  B 
orbis  commissa  est  terra  ilia,  quse  germinavit  her-  • 
bam  virentem,  et  facientem  fructum  secundum  spc- 
ciem  suam,  de  cujus  radice  ortus  esl  flos  campi,  et 
lilium  convallium.  Te  solum,  inquam,  elegit  Domi- 
nus  prae  consortibus  tuis,  ut  sis  ei  in  episcopum  fa- 
miliarem,  qui  per  singulos  dies  introeas  in  laberna- 
cnlum  ejus,  et  adores  in  loco,  ubi  sleterunt  pedes 
ejus.  Legimus  olim  dictum  ad  sanctum  Moyson,  quo- 
Diam  mandatum  accepit  a  Donnino,  qnod  traderct 
filiis  Israel  :  Solve  calceamenium  pedum  tuorum; 
locus  enim  in  quo  stas,  terrasancta  est  (Exod.  iii,  5). 
Sanclus  quoque  locus,  sed  in  illo  figura  ;  in  isto  au- 
tem  verilas  expressa  signo  sanctitatis.  Sanctus  ille, 
sed  iste  sanctior.  Quid  enim  simile  cum  veritate  ?  p 
quid  simile  habet  illud,  quod  per  speculum  et  iu  ^ 
ffioigmate,  cum  gloria  iila,  quse  jam  scisso  velo  re- 
veiata  facie  videtur  ?  £t  tamen,  cum  hsec  omnia  in 
figura  contingerent  et  in  forma  futurorum,  dictum 
est  Moysi :  Solve  calceamentum  pedum  tuorum  ; 
locu^  enim  in  quo  stas,  terra  sancta  est.  Et  ego  dico 
tibi,  Solve  calceamentum  pedum  tuorum  ;  locus  enim 
iii  quo  stas,  terra  sancta  est.  Si  adhnc  affectus  tui  ex 
aliqua  parte  involuti  sunt  operibus  mortuis,  solve 
velociler  :  locus  enim  in  quo  stas,  terra  sancta  est. 
0  quam  metuendus  est  locos  ille,  in  quo  primum 
per  viscera  misericordise  Dei  nostri  visitavit  nos 
Oriens  ex  alto  1  0  quam  metuendus  est  locus  ille,in 
quo  primum  occurrit  pater  filio  revertenti  de  re- 
gione  dissimilitudinis,  et  accumbens  super  collum  D 
ejus  stola  gloris  induit  eum !  0  quam  metuendus 
est  locus  ille,  in  quo  dulcis  et  rectus  Dominus  vul-  ^ 
neribus  nostris  vinum  pariter  infudit  et  oleum,  in 
quo  constituii  nobiscum  pactum  foederis  pater  mi- 
sericordiarum,  et  Deus  totius  consolationis !  Grattas 
tibi,  1159  Domine,  gratias  tibi,  quia  bonum  opus 
operatus  es  in  medio  terrae,  in  medio  annorum  legia 
et  gratise  nolnm  fadens  illud.  Gum  enim  iratus  foe- 
ris,  misericordise  recordaberis.  Ecce  locus  longe 
sacratior  illo,  in  quo  stetit  Moyses,  et  longe  nobi- 
lior  :  quia  locus  Domioi,  loeus»  inquam,  iliius  est, 
qui  venit  per  aquam  et  sanguinem ;  non  in  aqua 

(1025)  Epistola  nova. 

(1026)  Petro;  qui  Accone  in  Palaestina  obiit,  te^te 


tantom,  sieut  Moyses,  aed  in  aqua  tl  ia  aaDguioe. 
Ecce  locuS|  ubi  posuerunt  enm.  Quis  asccndet  in 
montem  Domioi?  aut  quis  slatuit  in  looo  sancto 
ejus  7  Solus  iste  ascendere  debet,  qui  didicit  a  Do* 
mino  Jesu  Ghristo,  esse  mitis  et  humllis  corde. 

3.  Humilis  solus  secure  potest  ascendere :  quia 
humilitas  non  habet  unde  cadat.  Superbus.  etsi  as- 
cendat,  stare  tamen  diu  non  potest,  tanquam  qui 
non  supra  pedes  suos  stare  voluit,  sed  alienum  sibi 
assumpsit  pedem ,  illum  scilicet ,  quem  propheta 
abhorrenS|dicit  iflon  veniat  mihipes  superbias{Psal. 
XXXV,  12).  Superbia  enim  non  nisi  unum  pedem 
habet,  proprise  amorem  excellentiae  :  et  ideo  super- 
bus  diu  stare  non  potest,  tanquam  qui  non  nisi  uni 
pedi  innititur.  Quis  enim  staret  in  illo  pede^  in  quo 
cecidemnt  qui  operati  sunt  ioiquitatem,  angelus  in 
eoelo,  homo  in  paradiso?  Si  Deus  naturalibus  ramis 
non  pepercit,  homini,  dico,  quem  gloria  et  honore 
coronavit,  et  constituit  eum  super  omuia  opera  ma- 
nuum  suarum ;  et  angelo,  qui  fuit  initium  viarum 
Dei,  plenus  sapientia,  et  perfectus  decore  :  multo 
magis  timendum  est,  ne  forte  nec  mibi  parcat  su- 
perbienti,  non  jam  in  loco  voluptatis,  non  in  coeli 
palatio,  sed  in  valle  lacrymarum.  Ut  ergo  secure 
stare  valeas,  sta  in  humilitate ;  ila,  non  in  uno  pede 
superbise,  sed  in  pedibus  humilitatis,  ut  non  move- 
antur  vestigia  tua.  Humilitas  enim  duoshabetpedes; 
considerationem  divinae  potentiae,  et  propriae  infir- 
mitatis.  0  speciosi  pedes,  et  firmi,  nec  teDcbris  igno- 
rantise  involuti,  nec  lubrico  luxuriae  inquinati  I  Tu 
ergo  in  alto  positus,  noli  altum  sapere,  sed  time,  et 
humiliare  sub  potenti  manu  ejus  qui  superborum 
et  sublimium  colla  propria  solet  virtute  calcare.  No- 
veris  Ecclesiam  commissam  tibi,  noo  sicut  ancillam 
domino,  scd ,  ut  ad  priocipium  epistolae  revertar, 
tanquam  filio  matrem,  tanquam  Mariam  Joanni,  ut 
et  de  te  ad  eam  dici  possit.  Mulier,  eccefilius  tuus; 
et  de  ipsa  ad  te,  Ecce  mater  tua  (Joan.  xix,  26.  27). 
Ita  enim  sccurus  esse  poteris  ingredienset  egrediens, 
et  pergens  ad  imperium  ejus,  qui,  etsi  altus  est,  et 
in  altis  habitat,  humilia  tamen  respicit  in  coelo  et  in 
terra. 

EPISTOLA  CCGXCIV(1025). 

AD  AlCHIEPISGOPUIf  LUGDUNKNSEM. 

Pro  abbate  Athanacensi  apud  Lugdunum. 

Lugdunensi  archiepiscopo  (1026),apQstoIicseSedi8 
legato,  Bernardus  Glarse-yallensis  abbas,  providere 
bona  coram  Deo  et  hominibus. 

Si  suavis  opinio  et  odor  bonus,  quem  de  vobia 
habuit  hactenus  mater  Ecclesia,  in  cujus  horto  ger- 
minastis  sicut  lilium,  fuerit  immutatus,  noa  potero 
non  dolere.  Sicut  cedrus  in  Libano  exaltata  est, 
sic  estis  hodie  in  Ecclesia  Dei,  amabilis,  laudalnlis, 
et  charus  omnibus.  Magna  sunt,  quse  jam  de  vobis 
habemus,  sed  adhuc  exspeciamus  majora.  Tenc  in- 
terim  quod  accepijiti :  non  dabis  famam  tuam  videre 

WiUelmo  Tyrio  in  libro  xv,  cap.  15,  etquidem  anno 
1139.  De  hoc  Bemardus  in  epistolifl  171  et  lt2. 


603 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLENSlS 


6M 


eomii>tionein.  Melius  est  enim  nomen  bonum,  qoam 
diviii»  multae,  Quid  fecisti  de  abbate  Athanacensi 
(1027J  ?  Jam  judicatus  est,  jam  damnatus  est,  jam 
depositus,  et  locum  perdidit  abbatis,  et  ofGcium 
Quod  factum  est  de  eo,  factum  est  citlus,  tanquam 
in  momento  et  in  ictu  oculi,  sicut  erit  in  resurre- 
ctione  mortuorum.  Confidenter  loquor  vobis,  quia 
plenitudo  amoris  excludit  timorem.  Tamen  quid 
peccavit  homo?  quid  tandem  mali  fecit  353  homo, 
eui  laas  est  in  Ecclesia  Dei  7  Quod  scimus ;  loqui- 
mur,  quia  testimonium  bonum  habet,  et  ab  his  qui 
foris,  et  ab  his  qui  intus  sunt.  Gffiterum,  cum  adhuc 
ignoretur  utrum  penes  eum  cnlpa  sit,  nec  canoni- 
cum  subterfugit  examen;  sicut  nobis  videtur;  vel 
fttare  debuit  adhuc,  vel  cecidisse  canonico  judicio 
de  csetero.  Quid  igitur?  nec  sponte  confessum,  nec 
aliis  manifestum,  vel  ab  his  convictum  damnastis  I 
Sed  dicitis  mihi :  Cum  in  causa  esset,  decidit  a 
Causa.  Non  enim  potuit  producere  testes  illos,  quos 
ei  scripseram.  Bene  ;  qnia  non  steterunt  pro  eo  qui 
Btabant  contra  eum  :  tanquam  eis  dioeretur,  Aut 
contra  vos  sltbitis,  aut  iste  deponetur.  Illos,  inquam, 
habere  non  potuit ;  sed  potuit  habere  alios,  quorum 
teslimonia  non  minus  essent  credibilia  tcstimoniis 
illonim  quos  habere  non  potuit.  Sed  jam  ex  alio 
latere  causam  inspiciamus.  Esto,  reus  esl ;  in  media 
causa  defecit.  et  innoceutia,  el  causa.  Et  ubi  cst 
illud,  c  Yitiatam  causam  licet  relevare  appellationis 
remedio  ?  »  Quod  si  appellantem  noluislis  audire, 
attamen  appellato  deferri  oporiuit.  Ncque  cnim  de- 
cei  ut  procedant  de  labiis  vestris  incoosiderataverba, 
vel  pnedpitata  judicia.  Non,  inquam,  principem 
Bcclesiae  decent  verba  praecipiiationis,  praesertim 
illa,  quie  non  in  tenebris,  sed  in  lumine  proferuotur. 
Dico  vobis,  multos  cum  illo  laesistis,  et  multi  in 
perseculione  ejus  dolebunt.  Non  faciam  vobis  ver- 
bum  absconditum.  Multorum  precibus  rogabar  scri- 
bere  pro  eo  ad  apostolicam  Sedem,  quorum  non 
est  tutum  preces  contemnere.  Sed  quomodo  fieri 
poterat,  donec  prius  convenirem  dominum  meum,  et 
charissimum  mcum  Patrem  ?  Convenimus  igitur 
vos  verbis  pacificis,  tanquam  illum  cujus  honorsem- 
per  fuit  mihi  curae,  ut  sentenliam  illam  intcmpesti. 
vam  in  locum  suum  revocetb,  et  homo  ille  restitua- 
tur  in  gradnm  prisiinum,  donec  causaejus  ciunma- 
jori  cautela  examinetur.  Haec  scribo  vobis  servus 
vester,  prsecipue  pro  vobis.  Non  enim  contra  vcs, 
sed  vobiscum  stare  volo,  et  pro  vobis,  apud  Deum 
et  apud  homines. 

(1027)  Alhanacense  monasterium  Ordinis  sancti 
Benedicti  antiquum  et  illusire,  Lugdini  ad  confluen- 
les  Rhodani  et  Ararii^. 

(lO^)  Antea  epistola  325. 

(1029)  Eidem  ium  abbati  scripta  est  epistola  65. 
Bpiscopus  fuit  ab  anno  1131  ad  annum  U48,  quo 
anno  apud  Philippopolim  decessil  octavo  idus  Ocio- 
bres,  (*x  Necrologio  Sancti-Dionysii  apud  Remos. 
Ejus  obitum  memorat  Ludovici  Junioris  episiola  22 
jnier  Sugerianas.  Confer  epistolam  339. 

(1030)  Quantum  reaius  cont^ahiiur  ex  ipsa  pro* 
fessioiie,  si  tanlum^ex  sola  vocaiione,  ul  ahbi  eiiana 


A  EPISTOLA  CCCXCV  (1029). 

AD  ALVISUM   ATaEBATBNSBM   BPISCOPUM   (1029). 

Non  satis  cequam  ejus  petitionem  es^,  ut  Thomas 
de  Sancto-Audomaro,  qui  se  Clarai'  Vallensibus 
devoveraty  dimittatur  Bertinemibus ,  qui  eum 
sibi  ex  voto  parentum  vindicare  volebant, 

Yenerabili  patri  et  amico  nostro  Alviso,  Dei  gratia 
Atrebatensi  episcopo,  frater  Bbrnardus  vocatus  ab- 
bas,   salutem  et  nostras  qualescunque  orationes. 

1.  Rogasiis  nos  proecclesia  Sancti-Bertini,  quam 
et  vos  diligitis,  et  nos  ipsi  diligimus,  et  dileximus 
ab  initio.  Yerumtamen  quod  nunc  rogat  venerabilis 
abbas  ejusdem  monasterii,  utinam  diligcntius  con- 
siderasset  prudentia  vestra ,  quale  sit  istud ,  non 
dicam  facere,  sed  vel  rogare.  Neque  enim  dubito, 
quin  redarguisselis  eum,  tanquam  qui  delinquerei 

B  graviier,  et  adversuro  nos  amicos  suos,  el  adversum 
ipsum ,  cujus  animam  quserit ;  imo  et  adversus 
Deum ,  cujus  conatur  immutare  consilium.  Quid 
enim,  domine  pater?  id  vobis  persuaderi  potuit,  ut 
ab  amico  vestro  tale  aliquid  peteretis  ?  Vocat  Deus 
Thomam  de  coelo,  vocai  ut  exeat  de  lerra  sua,  et 
de  cognatione  sua,  et  de  domo  patris  sul,  el  veniat 
in  locum  quem  ipse  ei  ostendit  :  ego  quis  sum  (jui 
prohibcam  spiritum  Dei,  354  qui  debeam  impedi- 
re  cum,  qui  proprias  oves  vocat  nomine  proprto  ;  ct 
ipse  ante  eas  vadii,  ut  alium  non  sequanlur,  sed 
ipsum  7  Thom  is  paupertatem  elegit,  ego  eum  ad 
divitias  deliciasque  remittam? 

2.  Nec  ignoro,  quin  possint  apud  Sancium-Berli- 
num  fratres  suam  ipsorum  operari  salutem  :  scd 

C  quos  ilbc  vocaverit  Deus  (1030),  ul  unusquisque  in 
quavocatione  vocatusesl,  ioea  permaneat.  Scio,scio 
ubi  legerim  :  li^imo  mittens  manum  suam  ad  ara^ 
trum,  et  respiciens  retro,  aptus  est  regno  coelorum 
(Luc.  IX,  62).  Quo  nequaquam  ego  fraudare  vclim 
cbarissimum  filium  meum  Thomam,  etanimam  quae 
mihi  a  Deo  commissa  est.  Unde  satis  admiror,  quo- 
nam  modo  subripi  potuerit  tantae  discretioni,  refli 
hojuscemodi  postutare.  Ego  enim,  quoniam  de  ves- 
tra,  sicut  scitis,  dilectione  praesumo,  paulo  minus 
respondeam,  quod  aii  Dominus  ad  (ilios  Zebedsei  : 
Nescitis  quid  petatis  {Matth.  xx,  22).  Nisi  quod  co- 
gitavi,  non  sic  de  charitate  prsesumendum,  ut  nou 
etiam  sacerdotali  cathedrse  deferretar. 

3.  Facite   ergo    morem  vestrum  :  honorificale 
U  etiam  in  hac  parte  ministcrium  veslrum  ,  et  viriliier 

juvate  etiam  has  Christi,  sponsas,  ut  eum  ad  quem 
vocantur  sponsi    thalamum,  sine  offensione,  sinc 

censet  Beroardus  in  epistolis  107  ei  108»  Iq^i  item 
Noviiios  ab  Ordine  deficientes  inter  apostalas  censci 
sermone  63  in  Cantica,  n.  6.  Si  ad  laxiorem  statum 
eiira  aposiasiae  crimen  reilectere  non  licet,  teste 
etiam  Bernardo  in  Apologia  ad  Guillelmum,  b.  30, 
licebitne  in  ipsa  stricie  viventium  societate  mollia  ei 
laxiora  impune  sectari,  in  scandalum  fratnun,  et 
recti  ordinis  detrimentnm  ?  Bt  lamen  haee  est-quo- 
rumdam  religio,  qui  in  tuto  omoia  esse  arbitrantnr, 
si  cseteris  insuper  habilis,  substantialia  serveui  : 
quasi  saucise  insiiiuUonis  ei  recli  ordinit  violatio, 
non  sit  vlolaUo  profestionid  :  et  substaiitiAlia  invio- 


603  BPISTOLjE.  606 

dilatione  mereantar  intr&re.  Agile,  inquain,at  ami-  H  tranqaillo  transiiu  mortem  finire,   sancte,  et  reve- 
CU8  8pon<^i,  qai  statet  gpaudio  gaudet  proptervo-      rendissime  pater. 


eem  sponsi :  et  sicut  bene  soletis  juvare  cseleros, 
sic  juvate  et  istos,  ut  non  solum  non  exstinguatis 
(quod  absit)  spirilam  Dei,  sed  et  coadjutorem  ejus 
iidelem  vos  essc  probetis.  Hoc  enim  omnino  certum 
sii  Paternitali  vestrse,  quoniam  meo  consilio  sive 
permissione  mea  nusquam  declinabunt.  Sdo  enim 
quoniam  ipse  peccarem,  et  eos  peccare  facerem,  si 
quid  eis  aliud  consulerem,  aut  concederem.  Reddant 
ergo  vota  sua  quae  distinxemnt  labia  sua.  Alioquin 
viderint  ipsi,  quibus  credant  dicentibus  :  Ecce  bic 
est  Christus,  ecce  illic  est.  Qaoniam  oportebit  eos 
mihi  ante  tribunal  Christi  super  voto  suo,  cujas  ego 
testis  sum,  respondere. 

EPISTOLA    CCCXCVI  (1031). 

AD  RICUINOM  EPISCOPUM  TCJLLBT«8BM(132). 

Excusat  se  apud  eum,  quod  ejus  professum  Willel- 
mum  igmrant  susceperat, 

Yenerabili  Ricuino,  Dei  graiia  Tuliensi  episcopo, 
fraier  Bernardus  diclus  de  Clara-Vallc,  cum  pu- 
sillo  sibi  grege  commisso,  sospitatem  et    pacem. 

Gratias  a^imus  salutis  Auctori,  quod  digni  habili 
sumus  a  vobis  salutari.  Verumtamem  quantum  r.os 
salutatio  laetificat,  tanlum  illa,  quam  subjunxistis, 
obedientia  gravat  :  licet  lamen  gravali,  fecimus 
quod  jussistis.  Simul  coram  Deo,  et  vestra  sancii- 
tate,  teste  etiam  ipso  venerabili  fratre  Willelmo, 
nos  excusamus,  quod  ignorantes  vestrum  esse 
professum   recepimus.  Si    culpa  est,    quod    ita  a 


S55  EPISTOLA  CCCXCVII  (1033). 

AD  ODONEM  ABBATEM    MAJORIS-MONASTERII    PROPB 

TURONB8(1034) 

Monachos^  de  qutbusdam   reditibus  cum  clericis 
contendenteSf  arbitrorum  sententice  acquiescere 
debere. 
Reverendis8imo  patri  et  domino  Odoni,  Dei  gratia 

abbati  Majoris-Monasterii,  sanctoque  el  in   Christi 

ch^ritate  juncto  conventui,  Huoo  Pontiniacensis  et 

Bbrmardus  Clarae-Vallensis,  spirilu  ambulare,    et 

quserere  semper  non  pigre  faciem  Dei  Jacob. 

1.  Charitas,  fratres,  nos  adnionet  scribere  ad  vos 

et  pro  vobis,  et  quod  longe  a  vobis  absomns,  sed 

locis,  non  animis.  Porro  animos  facile  in    eamdem 

I  veslne  frati^rnitatis  unaniniitatem  conflavit  fragrans 

ubique  odor  saavtssimus   fomosissimse  sanctitatis. 

Cffiterum  ab  heri  et  nudiustertius  modiee  intra  nos 

turhfitam  dolemus    lantse   serenitatis    participiom. 

Subito   nempe  oborto   nubilo    famae  subtristioris, 

haud  dubinm  quin  a  facie  aquilonis,  operuit  confn- 

sio  facies  nostras,  quod  de  vobis  tam  insolitum,  tr.m 

vestro   nomini  dissonnm   audiremus.   Formidantos 

igitur  jamjamque  graviler  ppriclilari  ct  famam  v«'- 

stram,  et  no8lram  pro  vobis  glorinm,  sinon  sermo, 

qui   exiit  velocius,  evanuerit  flatu  secundior ;  fra- 

terna    curamus   sollicitudine   his    litteris  vestram 

commonere  Reverentiam  de  celcri  correptione  super 

malo,  quod  in  dies  divulgare  non  parcit  famavolau'^. 

Miramur  ?ane  aliquos  veslrum  (absit  enim  ut  oai- 


nobis  recepius  est ;  ipsius,  non  nostra  est.   Posl  C  nes  suspicemur)  tanta  vel  simplicitate  deceptos,  vel 
hanc  nostram  veram  ac  puram  satisfactionem,  mc- 
reamur  vestram  gratiam  et  bcnedictionem.  Valele. 
Optamus  vos  tam  plenum  dierum,  quam  virtutum 

lata  esse  possint ,  accidentariis  cum  animo  corruplis. 

(1031)  Antea  epistola  365. 

(1032)  Inscriptionem  hane  restituit  eodex  Cor- 
beiensis,  B<^rnardt  aeiaie  scriptus :  in  antehac  editis 
legebatur,  Ad  abbatem  quemdam.  Nec  coujeciura 
tilult  levis  erat,  cum  in  coutextu  epistolae  ajgalur  de 

f)rofesso  ejus,  ad  quemBernardus  scribit,  scilicelWil- 
elmo,  qui  monachus  erat  forsan  Sancti-Apri  aut  San- 
cti-Mansueti.  Sanctitatis  compellatio,  et  sancti  et  rc- 
verendissimi  Patris  tituli  episcopo  rectias  conve- 
niunt,  quam  abbati.  Ad  Rtcuinum  ilem  epistola  61. 
(1033^  Anteaepistola  387. 
(1034)  Quem  a  secunda  profectione  ad  loca  sancta 


cupiditale  caecos,  ut  celeberrimo  nomini  non  par- 
centcs,  unius  altaris  pauculos  reditus  (1035)  orbis 
gloriae  praeferant.  Non  oportct,  fratres,  non  oportet 

Andegavensi  civitate  habere,  dedi  viridarium  joris 
episcopalis,  quod  habebam  proprium  in  parochia 
Sancti  Stephani,  non  longe  ab  ecclesia  ipsios,  con- 
cedente  Andegavenni  capitulo.  Non  enim  decebat, 
ut  tam  sanctum  ac  religiosum  mooasterlum,  quam 
hospitalitate  insignissimum  ubique  plantationem 
habet,  et  prae  cBeteris  praedicatur,  in  tam  populosa 
urbe  et  tam  vicina  sibi  hospitio  carere. ...  Regaaute 
Ludovico  rege  Franconim,  Gaufrido  filio  Pulcnnis 
regis  Jerosolymitani  ei  Hugone  archiepiacopo  Tn- 
ronensi.  <  Quin  et  Normannns  Ulgerii  successor  in 
charla  donationii  ecclesiae  de  Ver,  anno  Incama- 
tionis  1152,  Indict.  15,  confecta,  non  inferius  reddit 


amoris  et  honoris  testimonium  de  monachia  Majoris- 


quartiad  eumscripta,  cujus  etiam  meminit  epislola 
28  libri  secundi  in  qua  de  rapinis  et  sseculari  vio- 
lentia  suo  monasterio,  injuriisque  archiepiscopo 
Toronensi  iilatis  apud  Graufridum  Camotensem  ad- 
versus  Majoris-Monasterii  monaehos  graviier  expo- 
stulat.  Et  tamcn  horum  pietatem  et  religionem  eo 
ipso  tempore  maxime  commendat  Ulgerius  Andega- 
vensis  episcopus  in  quadam  charia  anni  1131  nis 
verbis :  «  Ego  Ulgenus  episcopus  Andegavensis, 
ecclesiee  Majoris-Monasterii,  et  fratribus  meis  Odoni 
venerabili  abbati  et  monaehis  illius,  quibus  ferven- 
tiores  in  divino  servitio  alios  me  novisse  non  me- 
mini,  dedi  anno  Incarnationia  1131  eoclesiam  de 
Bessiaco  et  capelhm  de  Belli  Fortis,  »  Et  in  alio 
instrumento :  «  Ego  Ulgerins  Andegavensis  episeoiMU 
cum  cognovissem  sanciissiniam  eccleaiany  wgoria- 
Monasierii  nullum  receptaculam  sase  proprietatis  in 


Monasterii.  «  Quos,  »  inquit,  «  ob  religionis  sanctae 
nrivilegium,  quo  specialiter  pollent,  et  quia  boni  aedi- 
ncaiores  et  propagatores  sui  ordinis  exisliunt,  siufpi- 
lari  ampleetor  charitste.  »  Imo  causam  abbatis  Majo- 
ris,  Monasterii  (Guillelmi  vidilicet  non  Odonis  ejas 
Buccessoris,  qui  hanc  dignilalem  iniit  anno  1124  ad 
anuum  1135)  effregie  tuetur  Ivo  Camotensis  epistola 
108,  ad  Paschalem  scripta  adversus  Rodulfi  archiepi- 
scopi  Turonensis  accusationes,  quamvis  postea  epi- 
stoui  234  ad  promittendam  metropolitano  suo  obe- 
dientiam  Guilfelmum  eohortetiir.  Porro  de  simili  de- 
cimarum  litigatione,  de  qua  hac  in  epistola  agitur, 
vide  inter  alios  Petri  Venerabilis  epistolam  28  libri 
tertii  ubi  hoc  argumentam  solide  pertractat. 

(1035)  Altaria  vocabant  eccleeias  parochiales  cum 
dedmis,  qualia  tunc  temporis  monasleriis  conferri, 
etiam  a  ssecnlaribus,  mos  erat,  Gonfer  epistol.  375. 


607  S.  BERNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLENSlS  606 

ullis  sefttimare   temporalibus   lucris   testiroonium,  |^  probata  sequitate,  sed  et  privata,  ut  bene  Dovimat, 


quod  Yobis  ab  antiquo,  imo  ab  iniiio,  ab  his  quoque 
qui  foris  sunl,  conversationis  merito  conquisistis. 
Sed  forsan  dicilis :  Nos  ncmini  injuriam  facimus. 
Tencmus  nostra,  parali,  si  quis  ex  adverso  esl, 
subire  judicium.  Reole.  Sed  quid,  si  alius  respon- 
deril  et  dixerit,  Hoc  ipsum  delictum  est  in  vobis, 
quod  causas  habeiis,  Quarenon  magis  fraudempati' 
minif  (/  Cor.  vi,7.)  Quid,  si  legerit  el  alius :  Si  guis 
abstulerit  tua,  ne  repetas  :  quinimo,  percutienii  in 
dextram  maanllam^  prcebe  et  alteram ;  auferenti 
tunicam,  proebe  et  pallium  ?  (Luc.  vi,  29,  30.) 

2.  £t  haec  vobis,  hisque  simiiia  objiceremus,  ni^i 
quod  corrigere  vos,quam  confundere  malumus.Hoc 
autem   dicimus,   tutius  csse  omni   christiaoo,   et 


familiaritate  confiditis.  Quod  igitur  viri  boni,  et  ipM 
amici  vestri  super  reformanda  paoe  eoncordi^rt 
nec  dubium  quin  et  fideliter  defini^LTi  ii^  quare  vos 
juxta  condictum  quod  prseeesserat  non  teneti8?Ao 
idcirco  noo  fideliter  egisse  putantur,  quia  videtur 
nec  aequa  commutatio,  quaestus  ulique  majoris  ad 
minorem?  Sic  prorsus  videtur  :  sed  quaerenti  quaa 
sua  sunt,  sed  ei  qui  pluris  aestimat  nummos  quam 
amicos,  pecuniam  quam  justitiam,  ac  lerrenara 
possessionem  super  fratemam  dilectionem.  Si  d« 
mundo  fuissetis,  et  mundus  quod  suum  erat  dilige- 
ret;  tam  non  mirum,  quam  nec  insolitum  videretur : 
nunc  vero  filii  lucis  et  pacis,  luci  teoebras,  paci 
rcs  praeferunt  temporales.  Tales  profecto  deplorat 


maxime   monacho,    possidere  quidpiam  minus   in  |  prophetica  lamentatio :  Et  qui,  inquiens  nutrieban- 


pace,  quam  cum  lite  amplius.  Sic  quippe  canitis : 
Melius  est  modicum  justo^superdivitias  peccatorum 
multas  (Psal,  xxxvi,  16).  Quid,  quod  de  altari 
contenditur;  el  hocadversus  filios  Levi,  id  est  ad- 
versus  clericos  ?  Clcricorura  est  altari  deservire,  et 
de  altario  vivere.  Nobis  nostra  professio  el  anti- 
quorum  roonachorum  excmf)la  victuro  ex  propriis 
praescribont  laboribus,  et  non  ex  sanctuario  D(  i. 
Huc  accedit,  quod  eidero  ecclosiae,  de  qua  praesens 
disceplalio  est,  clerici  soli  deserviunt,  vosque  cum 
illis  partimini  beneficium,  curo  quibus  non  exhibelis 
obsequium.  Paulus  clamal  pro  ciericis,  imo  anle 
ipsum  Moyses :  Non  alligabis  os  bovi  trituranti 
(Deut.  XXV,  4);  Item  :   Quis  plantnt  vineam,  et  de 


tur  incroceis  amplexatimnt  stercora  {Thren.iy,^). 
4.  Merito,  aiunt,  nolumus  tenere  concordiam, 
in  qua  pars  nostra  gravari  cognoscitur.  Quid,  si 
pars  altera  gravari  viderelur?  Tunc  prorsus,  tunc 
aequa  et  justa  concordia  judicaretur.  Yerumlamen 
hoc  ante  pactum  cautum  esse  debuit.  Ubi  enim  non 
est  lex,  nec  praevaricatio.  Nunc  autem  lex  pacti  jam 
commodum  non  considerat,  sed  condictum.Quid  ad 
ha?c  dicitis,  qui  contradicilis?  qui,  dum  vos  fingitis 
consultorcs,  proditis  turbatores,  tergiversalored,  prss- 
varicalorcs.  Aut  negate  paclum,  aut  implete.  Quid 
enim?  an  non  negatis  quidem  conventionem,  sed 
causamini  circumventionem,  culpamque  refcrtis  in 
episcopum,  quasi  non  egerit  simpUciter  vobiscum ; 


fructu  ejus  non  edit  ?  Aut,  Quis  pascit  gregem^  et  C  ^^  ^"™  **^"  ®*  ^^^^  ^^  ceperit,  et  induxerit  in  eam- 


de  lacte  gregis  non  manducat?(I  Cor.  ix,  9,  7.)  Vos 
autem  per  contrarium  convenimua  :  Qua  audacia,  o 
monachi,  praesumitis,  seu  vinum  de  vinea  quam  non 
plantastis,  seu  lac  de  grege  quem  non  pascitis  ?  Quo 
paclo  ibi  exigiiis,  ubi  nihil  exhibetis?  Certe,  si  ita 
vullis,  baptizate  nascentes,  sepelite  raorientes, 
visitate  jacentes,  copulate  nubentes,  instruite  rudes, 
corripite  delinquentes,  excommunicate  contemnen- 
tes,  absolvile  resipiscentes,  reconciliate  poeniientes : 
et  in  medio  denique  Ecclesiae  i>periat  os  suum  mo- 
nachos,  cujus  officium  est  sedere  et  tacere.  Sic 
fortasse  dignum  se  S5G  probabit  mercenarius 
mercede  sua.  Alioquin  invidiosum  admodum  est, 
velle  metere  ubi  non  seminaveris;  sed  et  colligere 
quod  aHus  sparserit,  etiam  injuriosum. 

3.  Bsto  tamen :  liceat  et  hoc  ex  dono  episcopi, 
nec  ul!a  jam  reputetur  injuria,  cum  canonica  ex- 
cusat  investitura.  Caeterum  de  pacto  ve^tro  quid 
facitis  ?  Siquidem  Canonicis  reclamantibus  et  can- 
santibus  de  injuria,  placuisse  tandem  vobis,  nisi 
fallimur,  non  negabitis  causam  vestram  poni  io 
manu  Camoteosis  episcopi,  simul  et  comiiis  T.  (1036) 
ut  quidquid  pari  utriusque  eonsensu  pro  lite  diri- 
menda  definiretur,  utraqne  pars  irrefragabiliter  te- 
neretis.  Opiime  plane,  et  consultissime.  Talesquippe 
eleeti  annt  mcdiatores,  de  quorum  satis  non  solum 

(1036)Th6obaJdi. 


dem,  cujus  vos  modo  poenitet,  pactionem  ?  Dicere 
potestis :  sed  mirum  cui  persuadere ;  mirum  si  vos 
vel  ita  suspicari.  Nequaquam,  inquiunt;  sed  nonde- 
het  stare  quod  absque  nostro  consilio  factum  est,  hoc 
est  sine  assensu  totius  capituli.  Quid  ?  quod  abbas 
statuerit  cum  consilio  seniorum,  stare  non  debet,  si 
non  omnea  consenseritis?  Ilane  in  Regula  vestra 
manisfestam  super  hoc  senteniiam  aut  non  attendi- 
lis  aut  contemnitis?  Mandat  siquidem  ut  fratres  ad 
consilium  vocati,  singuli  sic  respondeant  quod  sen- 
serint,  quatenus  defendere  non  praesumant  quod  re- 
sponderint :  sed  abbas,  auditis  singulorum  senteotiis, 
quam  potissimum  ipse  elegerit,  ei  omnes  sine  con- 
tradictione  acquiescant  €{Reg.  S.  BenedicH^e^Lp,  3). » 
^Si  ergo  in  quibuscunque  disponendis  prBemiiiet 
auctoritas  abbatis,  Regula  item  praescribente,  quia 
in  abbatis  arbitrio  pendet  omnis  ordinatio  monaste^ 
rii;  patet  quod  inobedientes  vos  ac  rebelles  esse 
probatis,  qui  pactnm  quod  abbas  formavit,  contra 
ejus  voluntatem  labefactare  conamini.  Nisi  forte  et 
ipse  in  corde  et  corde  locutus  est,  ut  quod  palam 
per  se  aedificavit,  clam  per  suos  destruat;  et  sic 
praevaricatorem  se  quoque  constitoat.  Quod  quidem 
absit  ut  credamus :  nam  de  optimo  viro  id  tantum 
suspicari,  pessimum  est.  Non  nos  sane  latet  scru- 
pulus  noonullorom,  qui  plusquam  oportet  justtf 
nodum  in  sdrpo  quaerebaot,  dum  absqoe  SimoDia 
istiuimodi  eommutationea  inter  ecelesits  posse  fieri 


m 


BPlSTOLiG. 


610 


non  pularent.    Sed   de  hoc,^  ul  arbitramur,  vobis  |^  tu,  vel  proprio  judicio  consulens;  cogitare  debueras, 

„.!..  ..      Qon  affeclum  cfrga  me  luum,  sed  meum  in  Ecclesia 

locum.  Sane  aliiiudo  negotii  non  amicum  desiderat, 
sed  erudiium,  sed  dignum  :  cujus  auclorilas  potior, 
vita  sanaior,  stiius  maturior  et  opus  illuslrei,  ci 
coosonet  sanctitali. 

2.  Quantulus  ego  in  populo  chrisiiano,  cujus  lit- 
terae  in  ecclesiis  leciilentur  ?  aut  quanlula  mihi  in- 
genii  eloquiive  facultas,  ul  a  me  potissimum  festiva 
et  plausibilia  requirantur?  Quid?  quem  coeli  habent 
laudabilem  et  laudatum,  ego  de  novo  laudare  in 


utique  curiosius  sciscitantibus,  catholicorum  et 
eruditorum  virorum  responsionibns  satisfactum  est : 
357  aul  si  quo  minus  ;  in  promptu  est  etiam  nunc 
ex  aucioritate  canonum  affirmare,  quod  fas  sit  de 
rebus  ecclesiasticis  fieri  permulationes,  prout  ec- 
clesiis  vidcbitur  expedire.  Hsec  adversus  illos,  qui 
se  de  his  quorum  sua  nihil  inlerest  praesumpliosus 
intromittentes  semper  paraii  sunt  injuriam  conci- 
larc  (1037% 

EPISTOLA  CCCXCVIII  (1038). 

AD  GUIDONBM  ABBATBM  ET  FRATRES    ARRBMARBN8ES. 

Rogatus  ab  Arremarensibtis,  ut  0//icium  de  sancto 
Victore  ipsorum  patrono  componat^  tenuitatem 


cipio  super  terram  ?  Supemis  velle  addere  laudibus, 

detrahere  est.  Non  quod  glorificatos  ab  angelis,  ho- 

.  j.;.^     „  ,        -    ,     .^.,  n»ioes  jam  laudare  non  audeant :  sed  quia  in  solem- 

suamet  operis  difficultatempraftendit,expm^^^      nilate  celebri  [aL  solemnil.  non  novella  andiri  de- 

qualta  esse  oportetquce  publtceadhtbentur  divino  ^     ,      .  ,    .     ^  .  ji  "wu  uvvoim  auuin  uo- 

cultui:  cantusquoqueecciesiasticileges  describit.  I  ^^  ^®^  *®^®'  ^®^  ^^^  authentica  et  anUqua,  quse 

et  Ecclesiam  sedificent,  et  ecclesiasticam  redoleant 
gravitatem.  Quod  si  nova  audire  libet,  et  causa 
requirii;  ea,  ut  dixi,  recipienda  censuerim,  quae 
cardibus  audientium,  quo  gratiora,  eo  uliliora  red- 
dat  et  eloquii  dignitas,  et  auctoris.  Porro  sensa 
indubiiata  resplendeant  veritate,  sonent  justiiiam, 
humiliiatera  suadeant,  doceant  seqniiatem  :  quae 
eliam  lumen  veritalis  mentibus  pariant,  formam 
moribus,  crucem  vitiis,  affectibus  devotionem,  sen- 
sibus  disciplinam.  Cantus  ipse,  si  fueril,  pleuus  sit 
gravitate  (1040);  nec  lasciviam  resonel,  nec  rusti- 
cilatcm.  Sic  suavis,ut  non  sit  levis;  sic  mulceat 
aures,  ut  moveal  corda.  Trislitiam  levet,  iram  mi- 

(1837)  Codcx  Vcdastinus  sic  epistolam  conclttdtt :  Qstantissimi   musici,   sed  rcvera,  vi  1  vobis  testibus 
..       .         .._     ...„.._      _....  i^  j^jj^jr  g^  (liceal  dicere)  religiosius  cecineruui.  Sed 

eorum  libros  musicos  vestruni  jam  faslidium  pridem 
sepclivit.  Reviviscat,  obsecro,  saltem  aliquid  prisc» 
rcligiositaiis  in  sacra  musica,  quod  si  cordi  est  et 
curde  divinus  honor,  hoc  a^te,  viri,  hoc  laborate, 
ut  quae  cantantur  verba,  simul  etiam  intelligantur. 
Quid  mihi  varius  in  templo  sonus,  quid  muitiplex 
concentus,  si  desit  ei  nucleus,  si  sensum  et  verba, 
quse  concentu  sunt  iaslillanda,  percipere  nequeam  ?  » 
Ila  Uierouymus  Drexclius  in  Rhetoricae  coelestis 
libro  I,  cap.  5.  Sed  age,  liberemus  religiosum  re- 
ceutis  memoriae  virum  ab  invidia,  quam  ilii  forle 
apud  musicos  nostros  hujusmodi  censura  creat  : 
aut  saltem  consones  iili  demus  quibuscum  uti  gran- 
dioribus,  facilius,  sustineat  odium,  infaustum  veri* 
tatis  partum.  fit  eoce  occurrit  e  Bemardi  nostri 
schola,  qui  pari  cum  magistro  suo  senau  spiritaquo 


cantus  quoque  ecclesiastici  leges 

Venerabili  Guidoni  abi>ati  Arremarensi  (1039) , 
et  sauctis  qui  cum  co   sutii   fratribus,  Bbrnardus 

servus  Sanctitaiis  eorum,  servirc  Domino  in  san- 

ctitate. 

1.  Petis,  charissime  mihi  Guido  abbas,  et  tecum 

pariter  qui  tecum   sunl  fratres,  dictare  me  aliqua 

vobis  legenda  solemniter,   vel    canenda  in  feslivi* 

tate  sancti  Victoris,  cujus  apud  vos  corpus  sacra- 

tissimum  requiescit.   Cunctanti  inslas,  dissimulan- 

tem  urges  ,*  meam,  etsi  justam ,  verecundiam  dissi- 

mulans.   Ipse  adhibes  mihi  et   precaiores,  quasi 

sii  aliquid,  ad  inclinandum  me  tuae  voluntati,  tua 

ipsa  voluntate  co^cntius  [al,  convenientius].  Verum 

(1837)  Codcx  Vcdastinus  sic  epistolam  concludtt : 
Semper  parati  sunt  concitare  injuriam  aliis,  invi^ 
diam  suis,  Vobisautem,Pater,consulimusuti  eonsi' 
liomeliorumtnec  abduci  scandalopriscorum  ad  prce- 
varicandum  pactum  labiorum  vestrorum ;  ncf  dum 
paucorum  malorum  scandaium  declinatis^  bonis 
omnibus,  quod  absit,  scandalo  sitis.  Martene 

(1038)  Antea  epistola  312. 

(1039)  ArremarcDse  monasterium,  dioecesis  Trc- 
censis,  ordinis  sancti  Benedicti,  patronum  habet 
sanctum  Victorem  confessorem,  cujus  Acta  ex  Ber- 
nardo  babes  in  tomo  3.Ejus  loci  monachus  fuit  Nico- 
laus  Bernardi  noiarius,  de  quo  supra  in  epistola  298. 

(1040)  Ferquam  eieganter  ista  Bernardus,  ideoque 
debite  ponderanda.  Si  iocus  et  propositum  pateretur, 
verba  Bernardi  illustranda  essent,  et  aliorum  san- 
ctorum  Patrum  sententiis  munienda ,  aut  certo 
ostendendum,  quae  illorum  de  cantu  JScclesiae  et 


divinis  ofQciis  icloneo  mens  fuisset.  Sed  quia  seve-  g  musices  abusum  acriter  peratringii,  Aelredas,  in- 
rior  et  rigidor  forte  disciplina  fuit,  quaro  praesentis  ^  quam,  abbas  Rievallis  in  Anglia,  cujua  pleraque 
sseculi  mores  et  ingenia  lerant ;  libet  audire  virum      tomo  quinto  Operum  Bernardi  habes.  Jlie  ergo  Sep- 

"  -=-.-:-  ^^ij  (jhaijiatis  libro  ii,  cap.i,  ita  ioquilur.  «  Ad 
(juid  illa  vocis  contractio  et  iufractio  ?  Uic  snccinit, 
ilie  discinit :  aiter  sopercinit  aiter  mediaa  quasdam 
notas  dividit  et  inciuit.  Nunc  vox  stringiiur,  nuno 
frangitur,  nunc  implngitur,  nunc  diffusiori  soniin 
diiatatur.  Aliquando,  quod  pudet  dicere,  in  equinos 
hinnitus  cogitur,  aiii|uando  virili  vigore  deposito,  in 
femineae  vocis  graciiitate  acuitur,  nonnunquam  arti- 
ficiosa  quadam  circumvolutione  torquetur  et  retor- 
guetur.  Videas  aliquando  hominem  aperlo  ore,  quasi 
intercluso  halitu  exspirare,  non  cantare,  acridiculosa 
quadam  votis  iuterceptione,  quasi  minilari  silentiumf 
nunc  agones  morientium,  vel  ex&taiio  paiieniium 
imitari.  Interim  htstrionicis  quibusdam  gestibos 
totum  corpoa  agitatori  torquentor,  kbia,  rotant 
oculi,  ludunt  bumerii  et  ad  nngolae  <|qM{u9  qoM 


prorsus  pium  et  reilgiosum ,  ac  de  rebus  ad  pietaiis 
ac  virtutis  cultum  spectantibus  pridem  elegan- 
ter  florideque  disserentem.  c  Uic  pace,  »  inquit, 
«  vestra  dixerim ,  o  muaici;  nunc  templis  can- 
tandi  genus  dominatur  novum,  aed  exorbitans  , 
concisum,  saltatorium,  et  parum  profecu»  reli- 
giosum,  theatro  aut  choreis  convenientius,  quam 
templo.  Artificium  quserimus,  et  perdimus  priscum 
precandi  ac  cantandi  studium  :  curiositati  consuli- 
iDus,  sed  revera  negligimus  pietatem.  Quid  enim 
novitia  hiec  et  tripudians  cantandi  ratio  »  nisi  co- 
moedia  est,  in  qua  canU>re8  velut  actores  suot. 
quortun  modo  unus  prodit,  modo  duo,  modo  simoi 
prodeunt  omnes,'et  modulatis  vocibus  colioquuntor : 
mox  iterum  vivus  triumphat  solua,  cseteris  brevi 
secttturia  ? »  ]St  iofra :  FueraAt  m 0  soperiore  prfo« 


Gll 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GURiG-VALLENSlS 


«12 


tiget;  sensum   liuerse   non  evacnet   sed   fecumlet  A  dem  flagito,  sequor  retributionem.  Quiidni   sequar? 


Non  cst  levis  jaclura  gralisB  spiriluaiis,  lovilale 
cantus  abduci  a  sensuum  uliliute,  et  plus  sinuandis 
iutendere  vocibus,  quam  insinuandis  rebus. 

3.  En  qualia  oportei  csse  quae  in  audientiam  Ec- 
clcsise  vi«-*niunl,  qualemve  horum  auctorem.  Num- 
quid  lalis  ego,  atit  talia  quae  paravi,  ?  El  tamen  de 
paupnrtale  35S  mea,  le  pulsante,  le  inquiotanle,  et 
si  non  quia  amicas  es,  cerle  ob  luam  imporiuniiatem 
surgens,  juxia  verbum  Domini,  praestiti  quod  pctisti 
{Luc.  XI,  8). Praestiti  dico,  non  quoJ  tibi  ad  votura, sed 
quod  mihi  ad  manum  venire  potuit,  pro  posse  uli- 
que  meo,  non  pro  velle  tuo.  Scrvaia  tamen  anti- 
quorum  veritaie  scriplorum,  quie  lu  raihi  Iraosmi- 
seras,  de  vila  Sancli  duos  Sermones  diciavi  (1041) 


Sive  placeant,  sive  non ;  mea  non  refert,  qui   quod 
habui,  dedi.  Ergo  merces  roea,  oratio  vestra. 

EPISTOLA  CCOXCIX  (1042). 

AD    LELBERTUM    ABBATBM     SANCTI-MIGHAEUS    (1043). 

Nonachum  auemdam  a  perverso  peregrinationis  pr(h 
posito  dehortatiis,remittit  adsuummonastenum. 

Patri  ct  amico  suo  Lelberto,  Sancti-Mlcbaelis 
abbati  frat^r  Bernardus,  eorum,  qui  in  Clara-Yalle 
sunt  servorum  Dei  inutilis  servus,  debitum  dilectio- 
nis  affectum. 

Hic  61ius  vester  peregrinationem,  quam,  etsi  ve- 
stra  Ucentia  susceperai,  noslro  consilio  deserenst 
ad  vos  reversus  est.  Cum  enim  cognovissemus,  viam 
illam  et  eum  requisisse  pcr  levitatero,  et  vos  6b 


qualicunque  sermone  meo   :  illud  quantum  potui  ■  illius  unprobitatem  annuisse  ;  dure,  ut  dignus  erat 


cavens,  ut  nec  brevitas  obscuros,  nec  prolixiias 
redderel  onerosos.  Deinde,  quod  ad  cantum  spectat, 
hymuitm  compo.^ui,  raelri  negligens,  ul  scnsui  non 
deessem.  Rcsponsoria  duodecim  cum  anliphonis 
\iginti  septem  suis  in  locis  disposui  addito  repon- 
sorio  uno,  quod  prioribus  Vesperis  assignavi :  ilem- 
que  duobus  aliis  brevibus  ipso  die  festo  pro  vestra 
regulari  consuetudine,  uno  ad  Laudes,  altero  ad 
Yesperas  decantandis.  fit  pro  his  omnibus  merce- 

digiiorum  flexus  lespondet.  Et  ha;c  ridiculosa  dis- 

solatio  vocfrtur  relicio,  el  ubi  hajc  frequenlius  agi- 

tanlur,    ibi    Deo   honorabilius    serviri   clamatur  I 

Stans   intcrea    vulgus   sonitum  follium,   strcpitum 

cymbalorum  harmoniam  fistularum  iremens  ailoni- 

tusque  miratur,   sed  lascivas  canlantium  gesticula- 

tiones,  meretricias  vocum  allernationes  et  infractio- 

Dtfis  non  sine  cachinno  risuque  intuetur  :  ut  eos  non 

ad   oraiorium,    sed    thcalrum,   ncc   ad    orandum, 

sed  ad  speciandum  sestimes  convenisse.  Nec  timetur 

illa  tremenda  majestas,  cui  assistitor;  nec  defertur 

mystico  illi  pr8e»epio,  cui  minisiratur:   ubi  Chrislus 

mystice  pannis  involvitur,    ubi  sacratissimos  ejus 

sanguis  caiice  libatur,  ubi  aperiuntur  coelt  assistunt 

angeli,  ubi  terrena  ccelestibus  junguntur,  ac  an^e- 

lishomioes  sociantur.  hic  quod  Sancti   Patres  m- 

stituerunt,    ut    infirmi    excitarentur    ad    affeclum 

pietetis,  in  usum  assumilur  illicitae  vuluptatis.  Non 

euim  sensui  prseferendus  est  sonus,  sed  sonus  cum 

seosu,  ad  incitamentum  majoris  affectos,  plerumqtte 

admittendus.  Ideoque  talis  debet  esse   sonus,  tam 

moderatus,  tnm  yravis,  ut  non  totum  animnm  ad 

8ui  rapiat  obtectationem,  sed  sensui  majorem  relin- 

quat  portionem.  Ait  nempe  B.  Au^iinus,  Confes- 

sion.  iib.  10,  cap.  33  :  Itf ovelur,  aoimus  ad  affectum 

pietatis,  cantico  audito  :  sed  si  magis  sonum,  quam 

sensimi,  lihido  audiendi  desideret,   improbatur.  Et 

alias  :  Cum  me,  inquit,  raagis  cantus,  quam  verba 

delectani,  pceoaliter  nie  peccasse  confiteor,  et  mal- 

lem  non  audire  cantantem.  •  Ita  Aelredus.  Yerum 

colophonem    imponat    summos    Kcclesise   PrsMuI, 

Joaones  XXII,  et  quid  de  hujusmodi  musica  sentiat, 

imo  quid  sanciat,  audiamus  :  «  Dulcis  omnino  sonus 

in  ore  psallentium  resonat  cum  Deum  corde  susci- 

piunt,  dum  loquuntur  verbis :  in  ipsum  quoque  canti- 

bu8  devotioneni  accendont.  Inde  eienim  io  eeciesiis 

Dei  psalmodia  cantanda   prseci^dtur,   ut   fidelium 

dev  otio  excitetur  :  in  hoc  noctumum  diumumque 

officium,  et  Missaram  celebriiates  assidue  clero  ac 

populo  sub  maturo  teoore,  distinctacfue  graditione 

cantaotur  ;  ii  eadem  distinetioDe  colhbeaot.  et  ma- 

Uiritate  deleetaiil«  Sed  nonaolli  novelte  scoole  di« 


inc^epatum  reverti  persuasimns  ,  suse  siquidem, 
quantum  conjicere  potuimns,  leviiatis  et  improbita- 
tis  poenitentem,  ac  de  caetcro  eraendationem  polli- 
cenlem  :  rectius  judicantes ,  quamtumlibet  rcrum  in 
suo  monasterio  monachum  poenitcntiam  agere,  quam 
foris  vagando  provincias  circumire.  Neque  enim 
terrenam,  sed  coelestem  requirere  Jerusalem,  mo- 
nachorum  propositum  est ;  et  hoc  non  pedibus  profi- 
cisccndo,  sed  affectibus  proflciendo.   Yos  autem, 

scipuli ,  dum  tcmporibus  mensurandis  invigilant , 
novis  notis  intcndunl,  fingere  suas,  quam  auiiquas 
cantare  malunt  :  in  scmibreves  et  minimas  ecclesia- 
stica  cantaptnr,  notulis  percutiuntur.  Nam  mclodias 
-  hoquetis  intersecant,  discantibus  lubricant,  triplis  et 
p  motetis  vulj^aribus  nonnunquam  inculcant,  adeo  ut 
V  interdum  amiphonarii  et  gradualis  fundamentr 
despiciant;  ignorent  super  quo  asdificaot ;  tonos 
ncsciant,  quos  non  discemunt,  imo  confundimt : 
cum  ex  earum  raultiiudiue  notarum  ascensiones 
pudicae,  descensionesque  temperatse,  plani  cantus, 
quibus  toni  ipsi  secernuntur,  ad  invicem  obfuscen- 
tur.  Currunt  enim,  et  non  quiescunt,  anres  ioe- 
briant,  et  non  medentur  :  gestibus  simulant,  qood 
depromunt,  quibus  devolio  quserenda  contemnilur, 
vitiuda  lascivia  propalatur.  Non  enim, »  Uiquit,  fru* 
stra  ipse  BoetiuSi  lascivus  aniraus,  vel  lascivioribus 
delectatur  raodis,  vel  eosdem  ssepe  audiens,  einolli- 
tur  et  frangitur,  Haec  i  ieo  dudum  nos  et  fratres 
nostri  correctione  indigere  percipimus :  boc  relegare 
imo  prorsus  abjicere,  et  ab  eadem  Ecclesia  Dei  pro* 
fiigare  efficacius  properamus.  »  etc.  Ita  Joan.  XXH, 
Extrav.  com.  lib.  3.  tit.  de  Vita  et  hon,  cleric.,  cq>. 
un.,  ubietiam  subjun^it  oualem  velit  esse  musicam 
11  et  cantum,  qui  Ecclesiam  uei  deceat. 
^     (1041)  Habentur  tomo  III  cum  officio  saocti. 

(1042)  Antea  cpistola  319. 

(1043)  Multa  sunt  in  Gallis  coeoobia  Saocti  Mi- 
chaelis :  nempe  in  Moote-Tumba  aeu  in  Periculo 
maris,  ad  Mosam,  Toroodori  in  Burgandia,  io  Eremo 
apud  Pictones,  et  in  Terascia.  Hujus  abbas  videlur 
fuisse  Lelbertus  :  sive  is  sit  Elbertus,  qui  Fusoiaci 
locum  Bartholemseo  Laudunensi  episcopo  concessit 
ad  conslruendum  Cisterciensium  coenobium,  anno 
1121  ;  sive  Gislebertus  ejus  successor,  in  chartario 
noiatus  anno  1130,  altcr  sui  sseculi  Plaio  dictus 
apud  Hermannum  Laudunensem  mouachum  in  libro 
lertio  de  Miraculis  S.  Mariae,  cap.  19.  Simone  San* 
cti-Nicoiai  abbate  (de  quo  supra  io  epistola  83) 
defuocto,  ad  Saoctum-Nicolaum,  node  assumptni 
fuerat,  revocatus.  Leoni  ablMiii  ejos  succasaori  b* 
Aocentius  U  diploma  largitar  anno  liSSi 


613 


BPlSTOLiJ:. 


614 


pater,  nan  molestam  habeatis  ejus  reveraionem,  etsi  ^  timebas,  non  aecidit  nobis.  Diligenter  eat  res  inqni- 
suspectam  habeatis  ejus  conversationem  quin  po-      sita,  quemtdmodum  monuisti,  et  inventns  esl  Uolas 


tius  gaudete,  quia  hic  filius  vesler  mortuus  fuerat,  et 

rcvixit;  perierat,  elinventus  est  {Ltu:.  xv»  32)  1(^). 

EPISTOLA  CD  (1045). 

AD  ABBATEM  LiBTIKNSEM. 

Fratrem  Robertum  recipi,  et  benigniiu  tractari,  ac 
statutum  abbatis  sibi  renuntiari  cupit. 

Venerabili  patri  Laetiensis  (1046)  moDasterii,  ac 
filiis  ejus,  frater  Bernardus,  servorum  Dei,  qui  in 
Giara-Vaile  sunt,  inuiilis  servus,  servire  Domino  in 
timore,  et  exsultare  ei  cum  tremore. 

Remisimus  vobis  fratrem  Robertum,  primnm  pro 
eo  et  cum  eo  precanles,  ut  clementius  cum  ispo 
859  agatur  in  recipiendo,  quam  cum  cseteris  solet 


in  ore  ejus  qui  ista  dixit  tibi.  Unam  e  duobus  nul- 
laienus  dubites,  hominem  videiicet  aut  ex  maltgni- 
tatc,  aut  ex  suspicione  locutum.  Procul  dubio  eon- 
vertetur  dolor  ejus  in  caput  ejus,  et  in  verticem 
ipsins  siniquitas  ejus  descendet.  Reus  est  enim  il- 
lius  rei,qaam  alteri  conatur  impingere. 

EPISTOLA  CDII  (1049). 

AD  BALDUINUM  NOYIOMBNSEM  BPISGOPUM  (1050). 

Puerum  ei  facete  commendat. 
Domino  Balduino  Noviomensi  episcopo,    frater 
Bbrn ARDus  Clarse-Yallis  vocatus  abbas,  melius  quam 
meruit. 


fngilivis  revertentibus.  Noa  enim  par  esse   debet  m     ^^^^  ^^^^^  puerum  istum  praesentium  lalorem, 
poena,  ubi  dispar  est  causa.  Deinde  ut  ab  obedienlia^"'*®^®^®  panem  vestrum,  nt  probem  de  avaritia 

vestra,  utrum  cum  irislitia  id  feceritis.  Nolite  lugere, 
nolite  flere :  parvnm  ventrem  habet,  paucis  conten- 
tus  erit.  Graliam  tamen  vobis  habemus,  si  doctior 
a  vobis,  quam  pinguior  recesserit.  Maneries  (1051) 
locuiionis  pro  sigilio  sit,  quia  ad  manum  uon  erat, 
nam  neque  Gaufridus  vester. 

EPISTOLA    CDIII    (1052). 
AD  henricum  arghidiagonum  (1053). 
An  valeat  Baptismus  hac  verborum  forma  collatus, 
«  Baptizo  te  in  nomine  Dei,  et  sanctas  et  verce 
cruas,  » 

Dilecto  sno  Hbnrigo  archidiacono,  frater  Bbrnar- 

^ ^ ^  ^ DUS  Glarse-Vallis  vocatus  abbas,  salutem  etorationes 

de  morte  vero  ipsrnimirum'congratuIantes  pro  ade^  #     *'  ^^^^*^^'*  ^^^*'  ^^  proposita  quaestione  respon- 
,.tn  nrspmm  nnhi«  i>iitAm  irAmAnuninrA  ai^Amntn  ««-  *  ^^^t  «me -prfiBJudico  tameu  sanius  sapieniis.   Ra- 

plum  ex  utero  puerura  ob  periculum  mortis  laicus 


(1047),  in  qua  cum  pericnlo  (ut  ipse  dicil)  animse 
suse  diu  iavitus  detentus  est,  dmoveatur;  et  ad 
aliam,  in  qua  securius  et  salubrius  vivat,  transfera- 
tur.  Alioquin,  quantum  intentionem  hominis  attendo, 
timeo  ne  illum  irrevocabiliter  amitiatis.  Cselerum 
autem  audivimus  domtnum  abbatem  graviter  infir- 
mari :  cujus  nobis  vel  vitam,  vel  mortem  flagita- 
mus  citius  renuotiari,  ut  aut  de  vita,  licet  mortali, 
recipiamus  gaudium ;  aut  de  morte,  licet  vitali,  lu- 
ctum ;  sive,  ut  verius  fatear,  de  qualibet  et  gaudium 
simul  et  lucium.  De  vita  quidem  ipsi  condolentes 
\al,  de  vita  utiquc  tpsi  condoleutes],  quod  sit  retar- 
datus  ;  sed  nobis  gaudentes,  quibus  est  reservatus  : 


pto  praemio,  nobis,  autem  gementespro  adempto  ne- 
cessario. 

EPISTOLA  CDI  (1048). 

AD  ABBATEM  BALDUINUM   DB  GASTEELIONB. 

Timorem  ei  eximit,  imprudenti  cujuidam  verbo 

natum, 

Et  in  hoc  cognovi  qood  diligis  nos ,  quoniam  ti- 

muisii  nos.  Yerumtamen  gaude»  quia  timor,  quem 

« 

(1044)  lisdem  omnino  verbis  utilur  Hildebertus 
in  epistola  23,  quae  esl  ejusdem  cum  istaargumenti. 
Conrer  sententiam  Tbeodemiri  abbatis  in  Qpuscuio 
Jons  Aurelianensis  episcopi  contra  CUudium  Tau- 
rinensem  de  peregrinationibus  monachornm. 

(1045).  Anteaepistola  386, 

(1046)  Codices  nonnulli  habent  Lesciensis,  qnod 


quidam,  ut  dicitis,  baptizavit,  communem  verborum 
formam  non  tenens,  sed  dicens  :  Bapiizo  te  in  no- 
mine  Dei,  el  sanclae  et  verae  crucis.  »  Quaeritis, 
utrumnam  baplizatus  sit  puer ;  an  magis,  si  vivit 
baptizandus  (1054)?  Ego  vere  hunc  baptizatnm  puto: 
nec  sonum  vocis,  veriiaii  fidci  et  pietati  inieotionis 

fuit,  Martene. 

(1047)  Obedientia,  Cella,  Prioratus,  seu  villa,  cui 
procurandse  bini  aut  temi,  pluresve  monachi  desti- 
nari  solebant.  Cellulse  vocantur  in  epistola  254,  n  1. 

(1048)  Antea  epistola  338. 

(1049)  Antea  epistola  339. 
(1050J  Bpistola  capituli  Noviomeosis  de  ejus  ele- 

coebobium  est  Ordinis  Benedicti  in  finibus  dan-  ^  ctione  habetur  ordine  44  inter  Sugerianas  :  nbt 

noniae  et  Terascise,  sacrarum  fitterarum  studiis  tunc  I  plures  Baldnini  jam  episcopi  htterse  de  Compedien- 

non  incelebre ,  teste  Phillippo  de  Eleemosyna  in  epi-      si  ecdesia  referuntur.  nempe  157, 158,  et  162.  Ex 

stola  24,  Bibliotbecae  Cisterdensis  tomo  3^  religione 

et  institutis  Ludocivi  Blosii,  piissimi  abbatis  iUustre : 

quod  Theodericus  de  Avesniis  a  fundamentis  instau- 

ravit  sub  annum  1080 ,  ut  scribit  Uerimanntn  in 

Spidlegii  tomo  12,  pag.  413.  Guntero  primo  abbati 

post  annos  regiminis  duodecim  succesdit  Reinems, 

mortuus  anno  1184.  Hunc  excepit  Wedricus  religio- 

sissimus  abbas,  qui  bibliotbecam  et  viros  ez  Han- 

nonia  pios  et  doctos  conquisirit.  Anno  1147  succes- 

sorem  habuii  Tesceiinum  :  cui  suffectus  anno  1153 

Helgotus  ex  monacho  Latiniaeensd.  An  ad  Wedricum 

spectet  hsec  epistola,  aliorum  esto  judidum.  —  Hsec 

epistola  in  vetusto  codice  Sancti  Martini  Tomacensis 

talem  praefert  inscriptionem  :  Evistola  Bernardi  ad 

Werricum  (pro  quo  nomine  facue  legitur  Wedrieum 

Letiensem  abbatm  cujus  bacleuu^  nomen  ignotum 


priori  Sugeriana  epistola  44  constat.  Balduinum 
hunc  ipsum  esse  abbatem  de  Castellione,  ad  quem 
Bemarai  epistola  279,  et  quse  nunc  est  401.  Idem 
subscribit  epistolae  426,  hinc  in  appendice. 

1051)  Id  esl  modus,  Gallice  mani^e. 

1052)  Aniea  epistola  340. 

1053)  Henricus  Ludovici  Junioris  frater,  per  id 
tempus  erat  archidiaconus  Aurelianensis,  ex  Char- 
tario  Sancti-Martini  de  Campis. 

(1054)  luterrogatns  Bernardus  (si  tamen  ejus  est 
bsec  epistola,  nam  plerique  negant,  quod  tamennon 
facile  dixerim.  Hasc  Horstius  mabillonius  autem  sic: 
Bpistola  hsec  dubia  nonnullis  videtur,  Reperitur 
tamen  in  vetustis  editionibusy  Lugdunensi  anm  1520 
aHisque  subseqaentibus,  et  in  mamiscripto  eodlce 
SorbOQico :  noo  stilus  dtffen  8  Berflvdiiio),  interro- 


615 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GLARiE-VALLENSlS 


616 


prsejudicare  potuisse,  Ut  enim  tacearo,  quod  in  no-  a  slatem.  Gonsiliam  tibi  dedi,  non  pneceptom,  Btnper 

minAnAi  nMom  AvnrAAftii  suhstantiftlTl  AAO  Triniln-       vaI  sAmAl  in  diA    AnmAdm*A !  fAminm^nni   vi«il 


•roine  Dei  nnam  expressit  substantiam 


Trinita-      vel  semel  in  die  coroedere ;  feminarnm  visitaiioiws 


tis  in  eo  ipso  quod  addidil,  «  sanclse  et  verae  cru- 
cis,  »  manifesle  commendavit  Dominicampassionem. 
Nisi  forte  putamus  Apostolum  contra  id  quod  qui- 
dem  alio  loco  dixerai,  qui  gloriatur^in  Domino 
glorietur  {/  Cor,  i.31,et  //  Cor.x.  17)  ;  in  ipsa  ligni 
substanlia,  et  uon  magis  in  Grucifixigratiagloriari, 
cum  diceret :  Miki  autem  absit  gloriari,nisi  incruce 
D&mini  noitriJesu  C/im^t(Ca^a/,vi,14).N(>queenim| 
cum  juxla  communem  Ecclesiae  constiiutionem  ba- 
ptizantes  dicimus,c  In  nomine  Patris  et  Filii  et  Spi- 
ritus  sancti,  »  aliud  intelligeudum  est,  quam  in 
confessione  Trinitalis.  Porro  autem  confessio  sanctae 
crucis,  non  nisi  Grucifixi  confcssio  esL  Legimus  sane 


in  Aclibus  apostolorum,  non  modo:  c  In  nominePa-  B  sibi. 


vcl  colloquia  omnino  non  admittere ;  tuamm  teopere 
manuum  sustentare,  multaqne  alia,  quse  longum  est 
modo  commemorare.  Quod  si  hujusmodi  sumptus 
nequaqnam  tibi  ad  opus  tam  sumptuosum  suppetere 
ccrneres,  non  deberes  incipere  quod  consumaiare 
non  posses.  Hoc  tibi  tutum  credidi  consilium  :  boe 
nec  meo  cogeris  tcnere  prsecepto,  uec  tamea  meo 
mulabis  consilio.  Yale. 

EPISTOLA  GDV  (1056). 

AD  G.  ABBATEM. 

Fratricuidam  ad  vivendum  more  communitatis  sai 

virium  esse. 
Domino  G.   abbati,  frater  Bbbnardus,  qoidquid 


tris  et  Filii  et  Spiritus  sancli.  »  verum  ei  in  nomine 
Domini  Jesu  Ghristi  aliqnos  baptizatos  {Act.  x,  48). 
2.  Pergitis  autem  quaerere  de  ipso  baptizalore, 
utrumnam  peccaverit,  an  vero  et  aliis  formam  hanc 
liceat  imitari.  Quasi  vero  conscquens  sit,  ut,  si  in 
facto  homiDi&  ipsa  eum  videlur  excusare  simplicilas, 
utautnuUum,  aut  non  magnum  peccalum  fuerit ; 
continuo  eliam  inveniantur  excusabiles,  qui  sua 
temeriiate,  conlra  formam  Ecclesiae,  novum  bapti- 
zandi  \ellent  inducere  morem.  Quod  si  quis  cum 
peccassc  contendit,  cgo  tantum  non  crediderim  fuisse 
peccaium,  ut  \cl  baplizatoris,  vel  ipsius  qui  baptiza- 
ius  est,  poluerit  preejudicare  saluti.  Neque  enim  ec- 
clesiasticam  contempsisse  formam,  sed  ex  devoiione 


Scito  fralrera  G.  ex  quo  venit  de  Grista,  ubi  me- 
dicamina  sumpsit.  Gonventum  per  omnia,  tanquam 
unum  de  validioribus,  firmissime  tenuisse,  nec  ei 
quidquam  in  alimeniis  prseter  quod  commune  fuit, 
indultum  fuisse ;  ad  vigilias  jugiter  cum  aliis  ex- 
stitisse.  Ex  hoc  jam,si  aliter  apud  vos  egeril,  nou  ei 
conseniiatur.  Gcrtum  enim  sit  vobis,  non  esse  cor- 
poris  aegritudinem,  sed  animse  passionem.  Vale. 
aei  EPISTOLA  GDYI  (1057). 

AD  ABBATEM  SAMCn-MICOLAI. 

Dulcissimo  amico  et  coabbati  suo  de  Sancto-Ni* 
colao  (1058),  frater  Bbrnadus  de  Glara-Yalle,  spi- 
ritum  pietatis. 

Hosiis  Ghristi  diabolus  fecit  morem  suum,  seda« 


quadam  festiuaniis  fidei  in  hanc  vocem  erupissc  vi-  C  cendo  christianum ;  nos  quoque,  ad  quos  forte  de- 


dciur. 

EPISTOLA  GDIY  (1055). 

AD  ALBBRTUM  INCLUSUM. 

Consulit  ei  semeL  in  die  refici^et  mulierculas  pror^ 

sus  non  admitiere, 

Fraier  Bbrnardus  de  Glara-Vallc,  fratri  Alberto 
inciuso,  bonum  ceriamen  certare. 

Petis  a  me,  ut  nescio  quam  jejunii  ohservantiam, 
quam  a  me  intra  tuam  ceilam  requisieras,ac  mulier- 
cularum  colloquia,  quse  et  tibi  \idelicet  a  me  recor- 
daris  fuisse  prohibita,  mea  licentia  possis  admittere : 
quae  uiique  propier  inopiam,  ut  scribis,  non  potes 
evitare.  Ego  jam  nullam  super  te  usarpo  mihi  pote- 


venit,  nihilominus,  prout  potuimus,  fecimus  nostrum, 
corrigendo  seductum.  Restat  itaque,  ut  e t  vos,  quod 
vcstrum  est,  faciatis,  soscipiendo  correctom  ;  et  sic 
omnes  in  communi  speremus,  Deum  etiam  quando- 
quc  quod  suum  est  facturtun,  reddituram  scilioet 
unicuique  secundam  opera  sua. 

EPISTOLA   CDYII(1059). 

AD  ODONEM  ABBATBM  BELLl-LOGI. 

Monet  depositum  pauperi  tine  dilaticne  reddendum. 
Frairt  et  amico  suo  odoni,  abbati  regularium  de- 
ricorum  Belli-Loci,  frater  Bbrnaedus,  monaaterii. 
Glarse^Vallis  dispensator  indigoua,  salatem. 


gatus,    inquam,  an  baptismus   sob  hac  verborum      Baptlsmos.  Idem  habet  ejustola  23  ad  Booifaciom* 
forma  collatas  valernt,  c  Baptizo  te  in  nomine  Dei,  |  Estque  similis  locus  libri  decimi  noni  eontra  Fao- 


et  sanctae  crucis ;  respondit  affirmative,  non  omnino 
spemenda  ductus  ratione.  Sed  hsec  sententia  hodie 
Don  recipitur  a  theologis,  et  traditione  apostoiica, 
et  aliorum  Patrum,  ipsiusque  S.  Augustini  auctori- 
tate  refcllltur;  ac  docent  passim  omues,  expressam 
invocationem  sanctissimse  Trinitatis,  sive  distinctam 
trium  personarum  expressionem,  esse  de  esaeutia 
formae ;  adeoque  Baptismum  sine  hac  coliatum  esse 
invalidum.  Ita  habet  Ganon  49  apostol.  qui  locum 
Matth.  xxvii,  velut  interpreians  de  forma  verborum 
rejicit  Baptismum  in  morte  Domini  collatum,  ita 
subjiciens  :  c  Non  enim  dixit  nobis  Dominus,  In 
morte  mea  baptizate;  sed,  Euntes  docete  omnes 
gentes,  baptizantes  eos  in  nomine  Patru  et  Filii  et 
Sqiritus  sancti.  »  S.  Augostini  senteotia  clanssima 
eat  tibro  sexto  oontra  DonatiataSy  cap.  S5»  eerta  esae 
TOrba  ovaiigelica,  sioe  qaibus  noo  potest  consecrari 


stum,  cap.  16.  Quae  sint  autem  illa  verba  evangelica, 
exponit  contra  Donatistas,  libro  3,  eap.  15 :  c  Si,  » 
inquit, «  evangelicis  verbis,  In  namine  Patris  et  Filn 
et  Spiritus  sancti,  Mareion  Baptismam  oooaecrabat, 
integrum  erat  Sacrameotum.  »  Vide  eumdem  libro 
tertio  contra  Maximinum,  cap.  17;  epistola  20 ;  et 
Enarrationes  in  psaimum  lxxxvi.  Hioc  et  Cajetaoi 
seotentia  sufficere  Baptisnum  in  oomioe  Chriati 
coUatum,  exploditur. 

(1055)  Antea  epistola  345. 

(1056)  Antea  epistola  346. 
(1957^  Epistola  nova. 

(1058)  Haud  dubie    Simoni    abbati  -  rooDaaterii 
Sancti-Nicolai  m  silva  Vedogii,  ad  quem  epistote  83 

(1059)  Ante  epiatola  348. 


617 


BPISTOU^. 


618 


Dcpositum  hujus  hominis,  qnod,  ul  ipse  ait,apnd  •  mus,  nisi  essetillacausa,  quod  clericum  delicatum 
T08  servandum  coramisit ;  nec  bonum  est  vobis,  nee  ^  laboris    inexperlem,  suscipere  forroidamos.  Yale. 


honorificum  quod  detinetis,  si  tamen  detinetis(i060). 
Hinc  enim  deplanctnm  (106!)  ad  me  facere  venit, 
Qlique  propter  familiarem  specialemque  amicitiam, 
quam  intcr  me  etvos  esse  audivit.De  qua  etiam  ipse 
prsesumens,  ad  reverentiam  vobis  dico,  quare  non 
potius  calicem  de  altari  vendidistis,  quo  tam  impor- 
tnnum  clamorem  reprimeretis,  si  bos  vel  eqnus  non 
erat  vobis  qui  venumdari  posset ;  ut  is  quod  suum 
erat,  reciperel  ?  Parcite,  quaeso,  personae  vestrie, 
parcite  bono  nomini  domus  vcstrae,  parcite  sacrae, 
quae  nunc  est,  Qnadragesimae ;  et  panperi,  quod  sine 
excusatione  debetur,  sine  dilatione  reddatur,  ante- 
quam  res  amplius  divulgetur,  et  jam  non  sine  ma- 
jori  dedecore  persolvatur. 

EPISTOLA  CDVm  (1062). 

AG  W.  ABBATEM  TRBCENSEM.  (1063). 

Clericum  delicatum  sceculo  valedicentem  abbaii 
Trecensicommendat,  veritus  rigori  Clara^Valten' 
sium  imparem  fore. 

Amtco  et  conservo  suo  domioo  W.  abbati  eano« 
nicorum  (1064)  ciericornm  Trocentium,  frater  Ber- 
FARDUsecclesiaeClarae-Yallis  servus  inuiilis,  salntem 
in  Domino. 

Glericum  istum  relinquentem  sseculum,  nobiscum 
manere  cupientem,  ad  vestram  potius  Ordinem, 
timens  ne  nostri  difficultate  frangeretur,  confugere 
persuasi.  Gommendamus  ergo  vobis  eum,  utpote 
nobis  bene  cognitum,  et  honeste  morigeratum»  et  in 
littteris  erudilum;  postremo  tanqnam  Dei  servum, 
quemper  Dei  gratiam  credo  vobis  futurum  fidum  so-  Q 
latium.Neque  enim  ipsum  tam  propter  se,  quam  prop- 
ter  vos,  quem  diiigimus  sicut  no8|  ad  vos  ire  volu- 
mus :  quem  propter  vilse  suse  meri  tum  libenter  retinere- 


9S9  EPISTOLA  GDIX  (1066). 

AD  RORGONBM  D£  ABBATIS-VILLA  (1066). 

Monet  corpoream  proisentiam  non  magni  penden- 

dam  :  rogat  terram  quamdamincultamreligiosii 
attribuu 

Yiro  illustri,  etiam  nobisquoque  dileclo,  Rorooni 
de  Abbatis-Yilla,  Bbrnardus  Glarae-Vallis  vocatus 
abbas,  salutem  et  nostras  orationes 

Perlatum  est  ad  nos,  quod  gratum  tibi  esset,  si 
prflesentias  etcoUoquii  nostri  copiam  babere  Taleres; 
et  hoc  ideo,  quia  nnum  de  servis  Altissimi  me  csse 
credit  tua  benignitas.  Et  ego  dico  tibi,  quod  prohac 
tua  humiliUte,  et  pro  bona  tuae  nobilitali^  «ma, 
n  quam  audivimus ,  mihi  quoqne  jucnnda  foret  tua 
praesentia.  Sed  licet  hoc  in  nos  hnmann  pietatis 
bonum  laudabile  sit,  non  tamen  perfectum.  Nam 
hsec  corporalis  quidem  est  wsio,  et  brevis,  et  nobis 
cnm  cseteris  animantibus  communis.  Magis  ergo  ad 
illam  etemfle  societatis  jucundissam  visionem 
suspirare  debemns,  et  bonis  operibus  insistere,  ut 
ad  illam  perveniamus.  Rogamus  tuam  Dileciionem, 
ut  tirram  illani,  quae  tui  juris  est  in  parcecia  de 
Gnrrenni,  de  qua  dilectus  et  familiaris  noster  abbas 
de  Alchi  (1066)  tecum  locutus  est,  et  quae  deserta 
et  incnlta  tibi,  tuisque  antecessoribus  nsque  nunc 
inutilb  fuit,  ecclesise  de  Alchi  in  eleemosynam  con* 
cedere  digneris  :  quatenus  et  animse  luse,  et  anima- 
bus  antecessorum  et  snccessomm  tuornm ,  apnd 
Deum  hoc  tunm  proficiat  beneficium. 
EPISTOU  GDX  (1067). 

AD    GILDUINUM    ABBATBM    SANCTI-VIGTORIS     (1068). 

P.  Lombardum  commendat. 
Reverendis  patribus  et  dominis,  et  amieis  charis- 


(1060}De  restituendo  deposito  exstat  in  Biblio- 
thecse  Gislerciensis  tomo  I.  pag.  241,  egregia  epi- 
stola  Phiilppi  abbatis  ab  Elcemosyna,  ordine  tertia; 
ad  Henricum  comitem  paiatinum. 

(1061)  Deplangere,  multum  plangere ;  deplanctus, 
querclse  multae. 

(1062)  Anteaepistola  349. 

(1063)  Guillelmum  abbatem  Sancti  Hartini  Tre- 
censis  Ordinis  Sancti  Augustini. 

(1064)  Uic  adjective  c  canonici  »  appellantur  cle- 
rici,eodem  sensu  quo  in  snperiori  epistola  Prsemon- 
Btratenses  dicuntur  regulares  clerici.  n 

(1065)  Antea  epistola  350. 

(1066)  Rorgo  de  Abbatis-Villa,  qnse  urbs  est  ad 
Somenam  fluvium,  in  veteri  Brevtario  Gorbeiensis 
Bibliothccse,  ante  annos  quingentos  scripto,  lauda- 
tur  cum  uxore  sua  Elizabeth  pridie  Idus  Angnsti,  ut 
fundator  loci  ad  quem  primo  pertinuit  breviarium, 
nempe  Prioratus  Sancti-Petri  apud  Abbatis-Yillam. 

(1066*)  Alciacum,  monastenum  Ordinis  sancti 
Benedicti,  dicecesis  tunc  Tervanensis,  nuuc  Audo- 
aiarensis,fuudatum  in  Morinis  adquantiamflavium  sub 
annum  700,  primo  pro  sanctimonialibus,  qnibas  suc- 
ccsserunt  monachi  ab  instauratione  post  Nortmannos. 

(1067)  Antea  epibtola  366. 

(1068)  Is  a  Ludofico  Grosao  abbati»  Sancti^l^c- 
toris  fundatore  abbas  constitutus  est  anno  1113. 
Guillelmo  Campellensi,  qui  locum  ordinare  oosperat. 
ad  sedem  Cataulensem  evecto,  nt  dictum  est  aa 
epistolam  3.   Dc  sancto-Yictore,  prseter  ea    qnae 

Patrol.  CLXXXU. 


Chesnius  refert  in  notis  ad  Abselardum,  sic  ioquitur 
Albericus  in  Chronico  ad  annum  1129  :  «  IJomua 
Sancti-Victoris  Pariaieusis,  quse  erat  Prioria  nigro- 
rum  mooachorum  de  Massilia,  ejectis  praedictis 
monachis,  adductus  est  conveutus  Regularium  de 
Sancto  Rufo  de  Yalcntia  per  magistmm  flugonem, 
qui  dictus  est  Sancto-Victore,  et  de  regis  auctorftate : 
et  ita  multiplicata  religione  habet  Ordo  iste  baie 
tri^nta  abbatias,  et  plus  quam  oetoginta  priorias.  » 
Eximia  sunt  quse  de  isto  Sancti-Yictoris  Ordine 
narrat  Jacobus  a  Yitriaco,  Hiatoriae  Occidenlalia 
capite  24,  de  quo  inter  alia  :  <  Hsee  siquidera,  > 
inquit»  «  lancta  et  omni  acceptione  digni  mtUtan- 
tium  in  castris  Domini  oongregatio,  refngium  eat 
paupernm,  eonaolatio  lugentium,  fuicimentum  et 
quasi  basis  debilium,  recreatio  lassorum,  relevatio 
lapsomm,  portos  tranquillissimus  scholamm...  Iful- 
tia  a  principio  Parisiensibui  magistris,  Tiria  litteratia 
et  honestis,  velnt  stellis  fulgentibus  illustrata,  et 
quasi  margaritis  pretiosis  decorata.  Inter  ciuos  no- 
minatiasimus  et  preecipuus  exstitit  citharista  Domini, 
organum  Spiritus  sancti,  magister  Hogo  de  Sancto- 
Yictore  dictns.  «  Ea  propter  S,  Beroardua  speeiali 
semper  amore  domum  istam  complexus  eet,  cqjna 
rei  evidens  nobis  8upj>editat  argumenium  coneesaio 
seqoens,  ipso  a£[ente  lacta,  ut  testatur  antographom 
in  Dancti->Viclon8  Cartopbylaeio  etiaronum  anerfa 
tnm  9  euiai  ezmnplnm  emditQi  et  anksinimaa  D. 
Toniielenii  Bibliotheesd  prasractna  miU  «Mraiwi« 
cftvit.  Vide  infra  inter  ckartas  Bemardi. 


m 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  CLARi&VALLBNSiS 


620 


simis,  G.  Dei  gratia  venerabili  abbati  Sancti-Yicto-»  m  bus.  Non  me  sane  teiret  hoe,  et  pecettor  noB  hor- 


ris  Parisiensis,  et  universo  conventui  sancto,  fraler 
Bernardus  Glarse-Yallis  vocatus  abbas,  salutem  et 
nosiras  qualescunque  orationes. 

Necessc  habemus  multa  requirere ,  quia  multa 
requiruntur  a  nobis  :  nec  amicis  possumus  parcere, 
quia  ab  aliis  amicis  nbn  parcitur.  Dominus  Lucensis 
episcopus,  pater  et  amicus  noster,  commendavit 
mihi  virum  venerabilem  P.  Lombardum  (1069), 
rogaas  ut  ei  parvo  tempore ,  quo  moraretnr  in 
Francia  causa  studii,  per  amicos  nostros  victui  ne- 
cessaria  providerem  :  qaod  effeci,  quaodiu  Remis 
moratus  est.  Nunc  commorantem  Parisius  vestrse 
dileclioni  commendo,quiade  vobis  ampliusprsesumo: 
rogans  ut  placeat  vobis  providere  ei  in  cibo  per 


reo  peccatorem  :  nec  segrum  spemo,  eam  ipse  ne 
sentiam  segrotare,  Sed  etsi  me  sanam  {Nitas»  1011 
recuso  infirmus  infirmo  fieri,  ut  infirmum  Inerili- 
ciam ;  libcnter  audiens  et  in  hoc  Panli  conailiuin, 
qui  ait:  Vosqui  spirituales  estitf  hujusmodiim- 
truite  in  spiritu  lenitatis  ;considerans  Uipsuns^  ns 
et  tutenteris{Galat,  \i,  1).  Nec  repatoimmanitatem 
morbi,  cogiians  peritiam  medid,  simul  el  pietatem 
saepe  mihi  expcrtam  in  propriis  magnisqiie  langoo- 
ribus.  Quantislibet  sordeas  vitiis,  quantumvis  ftB- 
dam  geras  consclentiam,  horrendis  licet  seeleri- 
bus  tuam  adolescenliam  sentias  inquinatam ;  etsi 
inveteratus  dierum  malorum  computrueris  tnnqutm 
jumentum  in  stercore  suo  :  mundaberis  sine  dahio 


breve  tempus,  quod  facturus  est  hic  usque  ad  Na-  B  et  supcr   nivem   dealbaberis,    renovabiturque    ut 

aquilae  juventus  tua.  Scio  denique  qui  ait  :  Ubi 
abundavit  delictumt  superabundavit  et  gratia  {Rom. 
V,  20).  Bonus  Mcdicus,  qui  sanat  omnes  infirmitatcs 
animas,  replens  in  bonis  desideria  cjus  (PsaL  cii, 
3,6). 

3.  Magnse  divitise  bona  eonscientia.  Et  rerera 
quid  ditius  in  rebus,  vel  dulcins  ?  qnid  in  terra  quie- 
tius  alque  securias  ?  Bona  conscientia  danma  remm 
non  metuit,  non  verborum  contumelias,  non  corpo- 
ris  cruciatns  :  quippe  que  et  morte  ipsa  magis  eri- 
gitur,  quam  dejicitnr.  Quid,  qnteso,  in  bonis  lorrae 
tantae  compares  feiicitati  ?  quid  tale  mundus  blan- 
diens  suis  offerat  amatoribusT  quid  simile  vel  men- 


tivitatem  beatae  virginis  Marise.  Vale. 

am  EPISTOLA  GDXI  (1070). 

AD    THOMIM    BETB1LAGEN8EM     PBJBPOSrrUM    (i071) 

Suavissima  sane  et  meliflua  epistola  qua  Thomam 
invitat  ad  vitam  rehgiosamt  peccatis  etiam  qui- 
biucunque  non  obstantibus,  Bonas  conscientias 
nihil  prosferri  posse  in  hoc  mundo, 

Bonae  spei  juveni  TnoMiE,  venerabili  Beverla- 
eensi  praeposito,  frater  Bbrnardus,  paupemm  Ghri- 
Rti  de  Glara-Yalle  servus,  secundum  nomen,  apo- 
stolicse  haereditatis  omen. 

1.  Ot  ad  te  ignotus  scriberem,  is  qui  te  noverat 
Ivo  suggcssit,  eharitas  persuasit.  Ille  sibi  liquido 
comperla  de  te  nobis  retulit  quse  voluit :  illa  quee 


oraniacredit(/Cor.xiii,7),audirenonpotuitotiose.  ^^^»  poUiceatur  insipientibas?  Si  infinita  pnedia, 
Non,  inquam,  otiose,  quantum  quidem  ad  nos,  quos  *•  "  "^P^  P»*»'^*'  «»  ^"»'»^*»  pontificales,  ut  sceptra 


profecto  audito  illo  mox  compulit  ad  scriben- 
dum  tibi,  ad  tc  exhortandum,  ad  orandum  pro  te«  An 
vero  tibi  non  infructuose,  tu  videris.  Placent,  fatcor, 
quffi  audivimus  de  te  ab  his  qui  te  noverunt ;  non 
quidem  generositas  sanguinis ,  non  corporis  ele- 
gantia,  non  forme  decos,  non  rerum  coiMa,  vel 
fastigia  dignitatum  :  hsec  slquidem  et  his  similia 
gloria  camissunt,  etflos  feni :  sed  vivacitas  ingenii, 
ct  morum  ingenuitas,  maximeque  is,  quem  nuper 
te  aiunt  inter  divitias  concepisse,  sanctse  pauperta- 
tis  amor.  Unde  et  nos  gratnlantes  admodum,  bonam 
de  te  spem  concepimus,  quse  utinam  non  confun- 
dat.  Utinam  nostrum  hoe  gaudium  cito  perveniat 


regnorum  ;  nonne,  ut  csetera  taceam  discrimina, 
sine  quibus  talia  nec  acquiruntur,  nec  retinentur, 
una  snperviente  morte  simul  omnia  dimittuotur  ? 
Scriptum  namque  est,  Dormieruntsomnumsuumyet 
nihil  invenerunt  omnes  viridivitiaruminmanibus 
suis  {Psal.  Lxxv«  6).  At  vero  bona  bonae  conscientiae 
revirescunt,  in  laboribus  non  arescunt,  nec  in  morte 
evanescunt,  sed  reflorescunt :  Isetificant  viventem 
morientem  consolantur,  reficiunt  mortuum,  nec  de- 
ficiunt  in  aeternum.  Sed  quid  moror  in  verbi^,  cum 
9S4  modo  sim  verba  iiBCtis  impiere  paralas  ?  In- 
prompu  certe  tibi  est,  aut  me  probare  mendacem 
aut  te  divitem.  Tantnm  veui,  et  experire.  Quam 


usque  ad  Angelos  qui  de  tua  poenitentia  et  conver-  D  ^®^»»  gressibus  occurremus  cum  panibua  fngienti. 


tione,  sicnt  el  de  eieteria  peeeatoribus,  jucundum 
exipectant  festivumque  eonvivium.  Florem  tuae  ju- 
ventntis,  et  tantae  indolis  ipecimen,  0  si  mihi  in 
manibut  venire  contingatl  si  liceat  Deo  servare 
immodicnm  \f.  inuninutum] ,  illibatum  offerre  in 
odorem  suavitatis  I 

8.  Sed  forte  me  sero  locutum  tua  reaponderit 
oonscientia,  quod  jam  non  valeal  iUibitt  servari, 
quam  mullis  te  fortasse  sentis  maoulasse  erimini- 

(1069)  Petms,  a  theolo^cis  libris  sententiarum 
Magister  dietus,  a  patria  hic  Lombardos,  ez  Bono- 
sienftt  aeademia  in  Oalliam  aceedens.  eommendatus 
Bemardo  ett  ab  epiaoopo  Lneaoii»  Uborto  an  6re<- 
gorio  (ad  quem  optatula  lertia  NicoW  G^arae-YaU^^n- 


quam  Isetis  amplexibus  excipiemus  filium  adolescen- 
tiorem?Cito  proferetur  stola  prima,  et  dabitor  annu- 
lus  io  digito  diceturque  :  Hie  filius  meus  mortuus 
fuit^et  resurrexU ;  periit;  et  itwentus  esi  {Luc.  xv, 
U.  32). 

EPISTOLA  GDXU  (1072). 

AD  T.  ADOLBSCBNTRM  QUI  VITAMMOIUSTICAM  VOTiaiT. 

Dilectissimo  filio  sno  T.  BBaNiaDUs  Glars-Yal- 
lensis  abbas,  exire  obviam  sponso  et  sponse. 

sis,  in  persona  Bemardi)  et  per  Beroardam  OUduino 
et  canonicis  Saucti-Yictoris. 

(1070)  Antea  ejiiktola  373. 

(1071)  Yide  epiatolam  107|  ad  enmdem. 
(1078)  Bpistola  ttova. 


621 


BPISTOL^. 


622 


1.  Ut  yerbit  tibi  familiaribus  loqnar  :  homo  ett  A  '^*^  pnefero  charilalem,  qna  ealamnm  quasu- 

■  ..• t-        .-1.  a  1«        ■  «•  M»         ^ Inm    ■kAtl    M«tiMn<l#^      Atf^MtAan  -      *  ^_ & _.  • 


animal  rationalc,  mortale.  Aliud  nobis  gratia  Crea- 
ioris,  aliud  nobis  intalit  mGritum  peceatoris.  In  uno 
siunus   consortes  angelic»  nobilititatis,   in   altero 
bestialis  iaBrmilatis.  Utrumque  tamen  debet  exci- 
tare  nos,  et  devare  ad  quaerendum  Dominam»  et 
timor  mortis,  et  digQitaa  rationis.  Memor  eito  verbi 
tui,  in  quo  mihi  spem  dedisti.  Frnctum,  promissio- 
nis  requiro  tempus  requisitionis  advenit  :  noli   ibi 
Irepidare  timorc,  ubi  non  est  timor.  Non  onas  est 
sed  honor  servire  Domino  in  Isetitia.  Inducias  tibi 
dare  non  possum  :  nihil  enim  certias  morie,  nihil 
bora  mortis  incertius.  Sed  quid  dieamns  de  teaera 
Ktate  tua  ?  Poma  saepe  aute  maturitatem  avelluntur 
de  arboribus  vel  manu  vel  turbine.  Quid  de  specie 
et  pulchritudine  tua  ? 
0  formose  puer,  nimium  ne  crede  colori : 
AU>a  ligtutra  caduntjvaccinia  nigra  leguntur. 
(ViRGiLius,  Bucolicont  cgl.  u,  vers,  17,  18.) 
Exi,  exi  cum  Joseph  de  domo   Pharaonis  ;  et 
^gyptiie  dominsD,  id  esl  gloriae  saeculari,  pallium 
relinque.  Exi  de  terra,  et  de  cognatione  tua;  obli- 
viscere  populum    tuum,  et  domum,  patris  tui;  et 
eoncupiscet  Rex  decorem  tuiun.  Puer   Jesus  non 
inveniiur  inter  affines  et  notos.  Egredere  de  domo 
patris  tui  in  occursum  ejus  :  quia  ipse  egressiis  est 
propter  te  de  domo  Palris  sui.  A  summu   ccelo 
egressio  ejus.  Derito  invenit  illum  mulier  quse   a 
finibus  suis  egressa  clamabat,  dicens  :  Miserere  mei 
Pili  Davidj  Ille  autem,  quoniam  diffusa  est  gratia 


lom  non  patiendo  eonteri,  nostrom  expatere  consi- 
lium  ei  suadere  carastis.  0  prndens  humilitas,  ho- 
milisque  charitas,  sic  pareens  monacho  injurianti, 
ut  non  deesset  novitio  fiuctnantil  Quantum  ergo 
potai  eonfirmatum ,  et  omnia,  qaautum  reor,  de 
quibus  notatas  est,  emendare  965  paratum,  ad 
vos  enm  remitto.  tam  probatae  veslrse  benignilati 
conaolens,  et,  si  neeesse  est,  sapplicans,  ut  reci- 
piatur:  at  tamen  prsedlctum  fratrem,  eni  et  litteras 
proinde  precatorias  misi,  a  sua  priori,  si  fieri  potest, 
sententia  fiectat.  Yalete. 

EPISTOLACDXIV(1075). 

AD  ALAaDVM  MONAGHUM. 

BUnde  supra.  —  Perstringit  eum^  quod  prasdicto  no- 
vitio  expuUo,  ac  jam  redltum  atque  emendtUio» 
nsm  molientif  pertinaeius  obsistat. 

Diiecio  filio  suo  Alardo,  frater  BBRNAaDus,  pa- 
ternse  dilectloni^  afTectum. 

1.  Conqueritur  frater  Adamaras  [al,  Ademanis], 
quod  ei  nimia  amarus  exstiteris  :  non  aolum  quia 
te  agente  domo  expulsus  sit,  sed  quia  teqnoqae  pro- 
hibente  reconciliari  non  possit.  Et  ego  quidem 
non  nisi  bono  xelo  te  id  facere  crediderim  :  sed  cum 
recordor  tuae  illius  obstinationis,  quam  tibi  amicis- 
sima,  ut  scis,  fiducia  soleo  sajpe  improperare ;  ve- 
reor,  ne  idem  zelos  tuas  non  sit  sccundum  scien- 
tiam.  Nam  at  ipsa  Regulae  verba  ponam,  quante 
audacise  est  qaemquam  caedere,  aut  excomani- 
care^   nedum   eliminare,  abbate  scilicet  absente  et 


in  labiis  suis,  ciio   respondit  ei :  0  mulier  magna  C  ^f^^^^^  ^  {^^9*  5.  Benedicti,  cap,  70.)  An  non  ma- 


est  fides    tua !  fiat  sicut  petisti  {Matth,   xv,  22, 
28). 

2.  Satanas  Satanam  potest  ejieere  :  sed  Spiritus 
veritatis  nunquid  erit  sibi  contrarins  ?  Ipsnm  credo 
fuisse  qui  de  conversione  tua  mecum  pcr  os  tuum 
loqucbatur.  Vide  ergo  ut  non  declines  ad  dexteram, 
vcl  ad  sinistram  :  sed  vcnias  ia  Claram-Vallem 
secundum  verbum  tuum.  Hoc  tibi  breviter  et  se- 
creto  scripsi,  mandans  per  dilectum  filium  noatrum 
Girardum,  amicum  tuum.  Nihil  excusationis  prse- 
leodas.  Si  studiam  est  in  causa,  si  adhue  dooeri  vis 
et  esse  sub  magistro  :  Magister  adest,  el  vocat  le 
ille  scilicet,  in  quo  sanl  omnes  thesaari  saptentiie 


gis  tuae  humiliutis  erat,  alii  non  facere  qaod  tibi 
nolles  fieri?  Imo  tua3  perfeclionis  esse  debuerat 
Apostohim  potius  imitari  dicenlem,  Factus  sum 
infirmis  infirmus,ut  infirmos lucri  faeerem  (ICor. 
IX,  22) ;  et  rursum  :  Vos  qui  spirituales  estis^  instruite 
hujusmodiin  spiritu  lenitatisconsiderans  te  ipsum 
ne  et  tu  tenteris  f  (Galat.  vi,  1.)  At  Prior,  iniquies, 
ilium  ejecit,  non  ego.  Et  hoc  quidem  ipse  novi :  sed 
te  saadente,  te  omnimodis  compellente.  Unde  ei 
nnnc  cum  eum,  sicut  aadivi,  ipse  quoque  Prior 
miseratus  capiat  revoeare;  le  in  tua  perdarante 
dariiia,  non  sinitor  emendare,  quod  compulsas  esl 
indiscretus  egisse.   Rogo,  quae  est  haec  eecatilas, 


abscondili.  Ipse  esl  qni  doeet  hominem  seienUam,  n  ^^  *^^"^  omnibus  mfserantibas,  ipso  quoqoe  do- 
quilinguas  infanUum  fadl  disertas,  qoiaperit,  ei  "^^  *^^*«  propiUo,  ta  solus  implaeabitia  flecU 
nemo  claadit;  elaudii,  et  nemo  aperit.  °P°  ^^®  ^^  redplatur?  An  non  legiaU,  Judicium 


EPISTOLA  GDXIII  (1073). 

AD  RAINALDUM  ABBATBM  (1074. 

Novitium  in  propotito  eonfirmatum  benigHereoipi 

poitulat. 

Domino  abbaU  Rainaloo  fralerBBRNARDUB»  quid- 
quid  sibi  cupit  graUse  spiriloaUs. 

Laudo  prudenUam,  qna  monaehami  propter  no- 
viUum  iristare  Umoistis  ;  aed  magis  approbo  hu- 
miliiatem  qua  factam  vobis  iiyoriam,  et  tamgnuadem 
injuriam,  tam  paUenler  luIisUs  :  incomparabiUter 

(1073)  Antea  epistola  389, 

(1074)  Fusoiaceaaem»  ul  pntOi  ad  qnem  epistola 


sine  misericordia  ei  qui  non  fecU  misericordiam  ? 
(Jac.  u,  13. )  An  oblitus  es  quod  rursum  scrlptam 
est,  [n  qua  mensura  mensi  fUeritis^remetietur  vo* 
bis  f  (Matth.  VII,  8.)  An  vero  contemnis  quod  mise- 
ricordibus  promissum  est,  Quoniam  ipsi  misericor'» 
diam  consequenturf  (Matih.  v,  7.) 

8.  Sed  nescis,  inquis,  quam  jnste  expulsus  sit. 
Sed  juslo,  an  injuste  expalsos  sit,  non  qoaero»  nec 
caro  modo  :  sed  hoc  tantum  queror,  hoc  cansor, 
hoc  vehementer  admiror,  quod  humiliter  satisfaoieos, 

72  et  sequentes, 
(1075)  Antea  epistola  328« 


623 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLARiEVALLENSIS. 


624 


in^tanter  petcns,  patientcr  sustinem,  emendaiionem  a  primo  qiiidem  cum  vos  paUremus  in  eis  non  serie 

i.M. _^>.    *:-    ^.,:ji^w^     A..n^:-:    «.^.^4...    ...  ^  t :     -^j  -.^u:»    ... i-.i_ i.  • .  .     « 


promiltcns,  nec  sic  quidem  exaadiri  meretur,  ut 
juxra  Apostolum  confirmetur  in  eo  charitas  {II  Cor. 
II,  8),  et  secundum  ma^strum  nostrum  probetur 
iterum  in  omni  patientia  {Reg.  S«  Benedicti^  cap, 
58).  Gert€  ai  injuste  expulsus  fuit,  justum  est  ut 
revocetur  :  sijuste,  pium  est  ut  recipiatur.  Unde 
et  hoe  nostruin  condiium,  licet  indiscussa  causa, 
arbitratus  sum  esse  securum,  quo  fit,  ut  sive  per 
justitiam,  sive  per  misericordiam  a  justo  et  misc- 
ricorde  Deo  non  recedatur.  Rogo  ergo  te,dilectissimi 
fili,  ut  quod  illc  suis  apud  te  precibus  non  meruit, 
vcl  nostris,  quas  tam  longe   qusesivit,  veleat,   adi- 

pisci. 

EPISTOU  CDXV  (1076), 

AD  QUEMDAM  PACTI  SUI   PRiEVARlCATOREM. 

Hortatur  ut,  excusso  voluptaiis  carnalis  jugo^  pro* 
missum  religionis  votum  exsequatur, 

Etsi  tuoblitus  tui,  sed  non  ego  :  siquidem  diligo 

le,  et  quantum  diligo,  tantum  doleo.  Perro  dilectio 

facit  at  doleam  :  doleor  autem  ut  non  obliviscar.  Sed 

beu  I  miseram  tristemque  memoriam  I  Mirabar  quid 

teimpediret,  ut,  quemadmodum  promiseras,  non 

yenires.  Nee  enim  credere  poteram,  te  tuam  pactum 

et  illud  pactum,  leviter  prsevaricari,  ni  si  grandi  ex 

causa  :  quippe  quem  et  in  setate  minori    fidelem 

satis    veracemque  compereram  •   Nec  me   fefellit 

opinio.  Revera  866  enim  grandis  gravisque  causa 

est  quae  te  detinet.  Ea  siquidem  ipsa  vicit  fortissi- 


loqui,  sed  nobis,  ut  soletis,  voluisse  jocari;  forte  a 
partibus  vestris  adveniens  monachus  aliquis,  inanis 
nostrae  illius  opinionis  nebulam  solvit.    Siquidem 
cum  de  litteris  illis  nihil  aote  cognosceret,  pneier 
ca,  quse  de  ore  nostro  audierat ;  ipsas  aliter,  sed 
veraciter,  licet  nesciens,  exposuit,  ita  ut  jam  mi- 
nime  sinamur  dubitare  male  vos  revera  snspieari 
de  nobis,  quasi  qui  in  distributione  eleemosynamm 
comitis  Campaniae  (1078),  amicis  nostris  absentibuf 
amici  non  existeremus.  Et  hoc  vos  patimini ,  quia 
rem  in  manu  nostra  positam  fuisse  ereditis.  Yeram 
qui  praedictum  comitem  vel  se,  vei  sua  putat  mode- 
rari  nostro  consilio;  cerlus  sum  quia  aut  me,  aul 
llum    non  satis  novit.  Denique  et  probatum   est. 
B  Nonnullis  namque  monasteriis,  sed  et  ipsi  specialiler 
episcopo,  de  quo  me,  ne  de  vobis  aperte  loqueremar 
tam  aspere  tetigistis;  importane  satis  et  impudenter 
rogiums,  ut  aliquid  daret,  impetrare    non  merui* 
Distribuit  itaque  homo  de  rebus  ipse  suis,  quantum 
voluit,  et  quibus  voluit ;  partim  quidem  me  vidente 
sed  non  dividente;  plurimum  vero  nec  vidente,  non 
hmea  invidentc.  Nam  et  nobis  forsitan  aliqua  ex. 
torquere  potuissemas,  si  voluissemus.  Deo  autem 
gratias,  quo  iuspirante  nec  oblata  contingere  acquie- 
vimus.  Jam  si  dignam  ducitis,  mihi  potius  de  me, 
quam  famseesse  credendum;  nulla  vobisut  arbiiror 
occasio  remanet,  cur  veseris  illis  solitis  beneficiis, 
quse  nobis  improperanda  ease  putastis,  solito  indi- 


mum  David,  decepit  sapientissimura  Salomonem.  q  gniores  vel  nos,   vel  episcopum  judicetis.   Scitote 


.Quid  dicam?  Numquid  qui  cadit,  non  adjiciet  ut 
resurgat?  0  quam  multa  etquam  necessaria  habeo 
libi  dicere  I  sed  ea  seribere  longum  ett.  Hoc  ergo 
brevlter  intimo.  Siqua  nostri  antiqui  amoris  adhuc 
in  te  scintilla  vivit ;  si  tibi  quandoque  evadendi  a 
miserrima  illa  captivitate  tua  spes  ulla  remansit ; 
si  denique  cassam  falsamve  non  vis  esse  fiduciam, 
quam  te  in  tali  quoque  conversatione  tua  multam 
habere  aiunt  in  orationibus  et  amicitia  nostrse  con- 
gregationis;  revisere  Glaram-Yallem  ne  differas: 
li  tamen  tam  Uber  et  compoa  tui  es,  ut  te  a  cruenta 
illa  bestia;  quae  tna  quotidie  omnia  simul  cam  san- 
guine  animse  tuse  efFundere  satagit,  vel  ad  tempus 
andeas  absentare.  Alioquia  ex  boc  jam  noveris  te  a 
nostrae  fratemitatis  familiariiate  prorsus  sepositum 
nec  poteris  nltra,  nisi  fruslra,  blandiri  de  aocietate 


tamen    paratos  oos  aequanimiter  carere,  quidquid 
habere  non  meruimus. 

EPISTOLA  CDXVII  (1079). 

AD  ABBATEM  DB   TRUNCO-BERENGABII. 

Fratrem  Dodonem  ab  eo  humane  recipi  postulat, 
Dileclissimo  fratri  el  coabbati  suo  G.  de  Tronco- 
Bcrengarii,  fraler  Bermardus  de  Clara-Yalle,  salutem 
io  Do  roino. 

Unde  frater  Dodo  nostram  simplicitatem  consul- 
ium  venit  tale  a  nobis  consilium,  imo  jodieium 
reportavit.  Cum  nullam  idooeam  causam  attulerit, 
cur  locum  suum  et  Ordinem  deserere  velit ;  nalla 
8#?  1  DObis  visa  est  ratio  permittere,  quod  ad  alium 
transire  debat.  Nam  votamillud  quod  se  prios 
fedsse  dicii,  de  quo  et  maxime  sui  scrupuli  ooea- 


boDorum  :  quoniam  indignum  profecto  te  judicas  D  "^"^"  ^"'"P''*]  /^  ^^^  cogiutione,    aat  plus 

etiam  verbo,  sed  hoc  aolo  facto  faitse  constet;  ne- 

quaquam  huic  prseponendam,  cui  utique,  posterius 

licet,  tamen  et  verbo,  et  deliberatiooe,  et  habitu, 

et  professione  sese  aatrinxiase  videtnr  :  prssertim 

cam  illud,  quod  voverat,  nec  districtius  esse  videa- 

tar  isto,    nec  rectius.   (juapropier  nec  vobis,  qui 

pro  ejus  anima  Cbristo  reddere  rationem  habelis, 

tutum  esae  credimus,  in  hoe  ei  vestram  indnlgere, 

licentiam,  cum  scriptum  lit :  Declinantes  autmn 

in  obligationes  addueet  Dofninus  cum  operantibus 


eorom  conaoruo,  quorum  acquiescere  recusas  con- 
iilio.  Gaeterum  si  venire  non  pigriuiris,  confido  te 
per  Dei  miaericordiam,  priusquam  discedas  a  nobis, 
solvendum  a  mortis  compede  quo  teneris. 
EPISTOLA  CDXVI  (1077). 

AD  INCOGNmiM. 

Eleemosynas  comitis  Theobaldia  senon  fuissedis- 

tributas  asserit, 

Mordaces  litter»,  quas  more  vestro  dudum  nobis 

misistis,  morsum  vos  eordis  pati  signiflcant.  Nam 


(1076)  Ant^a  epistola  393. 

(1077)  Episiola  nova. 


(1078)Sci]ieetTheobaldi. 
(1079)  Kpistola  Bova 


625 


BPISTOLiB. 


626 


iniquiUUm  (Psal.  cxxif  >  6).  Sosdpile  ergo  eom 
dolciter  ut  filium,  enstodite  sollidte  ut  vobis  eom- 
miasum,  vestrisy  ni  fallor,  ex  hoc  jam  obsecuturum 
praeceptiset  consiliis  obtemperatnrum. 

EPISTOLA  CDVm   (i080). 

AD  HUOOM£M    AECHIBPISGOPUII      R0T01CAGBN8EM. 

Donationem  Saviniaco  factam  eonfirmari  ab  archt- 

episcopo  rogat. 

Domino  et  patri  diiectissimo  HuaoNi,  Dei  gratia 
RotomagcDsi  archiepiscopo»  et  universfle  Ecdetiae  Ro- 
lomageDsi,  frater  Bernaedus,  Glarse-Yallis  yocatus 
abbu,   salutem  et  quas  potest  oratioDes  in  Donino. 

Sdre  Tolumus  benignitatem  yestram  et  oertum 
perbibemas  teatimonium  yeritati,  quod  dominus 
PhiUippus  Bajocensis  episcopus  (1081)  culturam,  ante 
grangiam  de  Escuris  sitam,  et  quatuor  acras  terre 
coDtinentem,  filiis  vestris  fratribus  nostris  Sayi- 
niacensibus  concessit  nostra  prece,  et  in  prsesentia 
nostra,  simul  et  reverendi  patris  Domini  Hearici, 
modo  Eboraceasis  archiepiscopi,  et  domini  Guidonis. 
abbatis  Ghari-Lod,  et  aliorum  fratrum  aostrorum. 
Quodrca  petimus  et  obnixe  deprecamur  charissi- 
mam  in  Domino  Pietatem  vestram,  quatenus  pne(a- 
tis  61iis  vestris,  ne  forte  super  eadem  lerra  dein- 
ceps  iniqnietentur,  patema  sollicitudine  et  paterno 
provideatis  affectu.  Si  quis  autem  vd  nunc  vel  alio 
tempore  aliquam  eis  de  cultura  ista  seu  movere 
calumniam,  seu  violentiam  inferre  volucrit ;  sit  ve- 
strse  charitatis  opponerevos  murum  pro  domo  qus 
veslra  est,  et  vindicare  ei  jus  suum,  ut  dne  in- 
quietatione  illud  possideat :  siquidem  hffic  est  veri- 
las  et  certa  veritas  quam  vobis  scribimus. 


EPISTOLA  GDXIX  (1083). 


AD  PBTRUII  AIBATBII  CBLLBlfSBM. 

Fumum  Cettensibus  dimittit. 

Pbteo,  Dei  gratia  venerabili  abbati  Sancti-Petri 
de  Gdla  frater  Bbenaedus  Glaree-Yallis  vocatus 
abbas,  salatem  et  quas  potest  orationes  in  Domino. 

Goncedimus  et  cofirmamus  vobis  et  domui  vestr» 
fumum  apud  Trecas  positum»  qui  erat  domus 
Dostr»  de  Mores.  Quia  enim  firatres  nostri  ejas, 
modi  redditus  tenere  non  possunt ;  per  manum  no» 
stram  qui  eumdem  furaum  edifieant,  aeceptis 
quadraginta  qnatuor  libris  quas  in  sedificationem 
iptius  expenderant,  vobis  ei  domui  vesirsB  libera 
obtinendum  tradiderant :  quod  nos  ratnm  haberi 
B  volumus,  et  sigilli  nostri  impresdone  firmamus. 
Testes  sunt  fratres  domus  vestrse ,  Petrus  prior, 
Jocelinus  sabprior,  Stephanus  pnepositus;  Walche- 
ras  quoqne  et  Runaudus  cdlerarii  nostri,  et  Fro- 
mundus  qui  loeum  sedificabat.  Actnm  anno  ab  In- 
earaatione  Domini  1152. 

BPISTOLA  CDXX  (1083). 
(Fragmentum.) 

AD  NICOLAUM    GAllBEACBltSBM  BPlSOOPUIf . 

Venerabili  domino  et  charissimo  Patri  N.  (1084), 
Gameracensi  epiacopo  Bbenaedus  Glarae  -  Yallis 
vocatus  abbas,  providere  bona  coram  Deo  et  homi« 
nibus. 

In  amidtia  veteri  novum  quserimus  argumentum 

C  non  quod  dubietatem  toUat,  sed  quod  certitudinem 

faeiat.  Gerius  sum  enim  quod  me  diligilis;  sed  sicut 

ipsa  dileetio  vestra  nobis  apad  nos  innotuit (1085). 


MONiTUM  IN  SEQUENTES  TRIGINTA  SEX  EPISTOIAS 

Sub  Dum.  CDXXI-CDLY  inter  genuioas,  CLDXI  inter  spurias, 

Quas  primuSf  sed  sine  temporis  nota,  edidit  domnus  maetbnius  Amplissima:  Colleclionis 

tomo  I,  col.  785  (1086). 

Ex  epistolis  quas  hoc  tomo  plurimas  edidimus^  hiBWMximisuntpretiiquas  Bemardum  habentparentem 
hactenus  tneditce  {i^%l\  cum propter  sancti  doctoris  exceHentiam^tumpropterearumquastractantre' 
rum  gravitatem,  Singulas  hc  expendere  nec  propositi  nostri  est,  nec  otii ,  quanquam  in  his  nuUa  est 
quam  diligenter  accurateque  legi  non  majnmopere  intersit.  Unam  tantum  aut  alteram  perstringemus , 
qiue  ad  illustrandum  sancti  abbatis  historiam  maxime  videntur  conducere^  earumque  occasione  qucedam 
de  eodem  sancto  hactenus  minus  nota  discutiemus.  Cansideranda  inprimis  venit  epistola  ii ,  ad  /nito- 
centium  papam  11,  de  contentione  Philippi  et  Hugonis  pro  Ecclesia  Turonensi.  Himirum  morULO  Bilde' 
berto  archiepiscopo  annoiiZit.DecenUfris  die  decima  octavay  cum  canonici  Gaufridi  comitis  violentia  e 
propriis  expulsi  sedibus  exsularent,  vacantique  Ecclesias  vrovidere  deberent ,  quidam  contra  sacrorum 
scita  canonum  Philippum  quemdamelegerunt^  Gislebertiante  Hildebertumarchiepiscopi  nepotem^et,  utait 
S.  Bernardus  {Epist,  150),  ejus  ambitionis  hasredem,  E  contrario  Hugo  vir  jfrudens  et  nobUis  a  saniori 
parte  eorumdem  clericorum  eananice  eligitur ,  »  ti^  legimus  in  Actis  episcoporum  Cenomanansium 
(Analect.  toni.  III).  Re  ad  Innocentium  papam  delata,  utriusque  electionem  destgnatis  judidbus  exami" 

(1080)  Epistola  nova,  ez   Archivo  Saviniacensi.  n  Gamerac.  —  Huc  usque  sine  numerali  nota  edita 


Scripla  circa  annum  1 152. 

(1 081)  Is  erat  Philippus  Harcurius,  qui  cnm  de 
tcrra  de  Escuris  Saviniaco,  data  anno  1124  a  Ro- 
bcrto  de  Tostis,  et  a  Richardo  I  et  Richardo  II  Ba- 
jocensibus  episcopis,  a  quibns  beneficiario  jure  pen- 
debat,  confirmata  aliquandiu  cum  monachis  disce- 
ptasset;  eademdemum  et  ipse  confirmavit  litteris 
suis  anno  Ii51,men8e  novembris,  additis  quatuor 
acris  terrae. 

(1082)EpistoIa  nova,  ex  chartario  Gellensi.  Scri- 
pta  anno  Christi  1152. 

(1083)Bpi8toIa  nova,  ex  ms.  codice  S.  Sepulcri 


cumUtulo:  Fragmentum  epistolce. 
ri084)  Nicolas  de  Ghievres,  de  quo  epistola  214. 

(1085)  Gaetera  desunt,  nec  alibi  usquam  occur- 
runt. 

(1086)  Epistolas  421-454  codex  Yedastinus,  Atre- 
bat.,  scquenlem  ms.  Aquicinctensis,  ultimam,  quffi  in 
Appendicc  inier  spurias  est  ordine  prima,  Yerainen- 
siscodex  suppeditavit.  Edit. 

(1087)  NonnuIlsB  tamen  exstant  supra,  sed  aliis 
inscriptae;  scilicet  epist.  428,  430,  444,  452,  453, 
que  cum  edilis  sub  num.  391,  316,  417,  86,  413, 
paucis  mutatis,  eaedoiu  sunt.EDiT. 


627  S.  BBRNARDI  ABBATIS  GURiG-VALLBNSIS  628 

nandam  commisit,  ataue  ut  libratis  ambarum  partium  utrimque  ratianum  mamentis  decretcrio  jniiek 
pronuntiarent  quis  iegitimus  futurus  esset  antistes,  facultatem  attribuit.  Hos  inter  judicet  videtwr 


principem  loeum  tenuisse  sanctus  Bemardus  qui  de  tota  judicii  sene  Innocentium  II  eerUarem  feeiU 
scripta  ad  eum  epistola  11,  a  nobis  primum  hoc  iomo  edita  qua  multa  discimus^  hactenus  ignotisf  fueel^ 
toriam  archiepiscorum  Turonensium  et  Vitam  S.  Bernardi  mire  illustrant, 

Paucis  post  annis  Eugenius  papa  III  S.  Bemardi  olim  discipulus  celeberrimam  illam  eatUraversum, 
qum  ab  ducentis  jam  et  amplius  annisy  de  primatu  seu  jure  metropolitano  Turonensem  inUr  et  Dolm- 
sem  ecclesias  movebatur^  sancti  abbati  comnUsit  asaua  placidaque  compositione  dirimandam.  AposMieum 
mandatum  ut  exsequeretur  Bemardus^  una  cum  baufredo  notario  ac  Nivardo  fratre  suo,  ad  aesHnatum 
accessit  locum,  examinatis  utriusque  jfartis  rationibus,  pacis  amans  faventem  Dolensibus  protuHt  sen^ 
tententiam,  Cujus  tenorem  hactenus  ignoramus  :  at  Turonenses  auibus  antea  causam  a£udicaperamt 
summi  pontifUes,  Nicolaus  /,  Joannes  VIII,  Joannes  XIII,  Leo  /X,  Gregorius  Vtl,  Urbanus  nl  etnoinssisM 
Lucius  Ilf  qui  Hugonem  Eturonensem  archiepiscopum  de  Dolensi,  Bnocensi  et  Trecorensl  episcopatikus 
investiverat  per  baculum  ligneum,  hactenus  in  ecclesia  Turonensi  conservatum^  prolatm  a  S.  Bemarie 
sententias  stare  detrectarunt.Hasc  discimus  ex  Anastasii papos  IV  epistola  ad  Turonensem  arehiepiscopsm 
a  nobis  primum  edita  tom.  III  Anecdotomm,  pag.  897,  in  qua  sic  loquitur  :  c  Dolensis  Ecclesim  gemitms 
felicis  memorice  papa  Eugenius  prasdecessor  noster  eonsideratione  motus  sanctce  recordationis  Bemardo 
quondam  Clarce-Vallis  abbati  per  sua  scripta  mandavit,  ut  ad  componendam  pacem  inter  te  et  Dolen- 
fem  ecclesiam  laboraret,  etjuxtadatam  sibi  desuper  sapientiam^  agttatam  hinc  inde  longo  temporecon' 
troversiam  fratema  charitate  sopiret.  Quoniam  igitur  a  parte  iua  et  illius  Ecclesim  de  servando  quod 
ipse  inter  vos  consHtueret,  securitate  accepia,  idem  abbas  inier  vos,  proisentibus  dileetis  filiis  nostris 
G.  monacho  et  Nivardo  fratre  ipsius  abbatis ,  quod  vidit  expedire  constituit^  per  prxsentia  scripta 
fratemitati  tuoi  mandamus ,  quatenus  a  rigore  voluntatis  tuce  descendas,  considerans  quia  charitas  non 
qum  sw^  sed  quas  aliorum  sunt  qucerit  compositionem  ipsam  observes.  »  Idem  testcUur  htnocentius  III 
in  deci^etoria  sententia  adversus  Dolenses,  a  nobis  edita  ibidem  pag,  945.  De  pertinacia  Turonennum 
conquesti  sunt  Dolenses,  et  ipsi  similem  in  reatum  prolapsi,  faclx  ab  abbate  de  Fontanis  de  consensu 
partium  compositioni  stare  recusantes. 

Docent  Vitn*  S.  Bernardt  scriptores  sanciissimum  abbatem  revertentis  in  Italium  Innocentii  II  com^ 
mitem  fuisse  :  at  vero  ad  Casinense  mbnasterium  eumdem  accessisse  nusquam  tradunt.  Tamen  nan  so' 
lum  aecessisse,  sed  M  in  capitulo  sermonem  habuisse,  cum  solemni  judicio  depositus  est  Raynaldus  abbas 
ejusque  in  locum  subrogatus  abbas  Stabulensis  Wibaldus,  qui  paulo  ante  vitandx  tantce  dignitatis  causa 
Castno  declinaverat,  iiscimus  ex  Petri  Diaconi  Chronico  Casinensijin  quo  lib.is,  cap.  422,  hmc  habet:  • 
Sequenti  autetn  die  iterum  ad  monasterium  ascendenies  in  capitulo  resederunt,  in  quo  post  peractum 
ab  abbate  Claroe-Yallensi sermonem,  cardinales  auctoriiate  apostolica  eidem  Baynaldo  Casinensem abba- 
tiam  interdixerunt.  *  ete. 

Eo  in  ioco  primum  Wibaldo  abbati  innotuisse  potuit  S.  Bemardus,  quem  etiam  postea  in  Germania 
prmdicantem  audiitcx  demiratus  est,  unde  et  in  epistola  147,  ad  Monegoldum  scholos  magistrumy  eum- 
dem  Bernardum  tanquam  egregium  Christiani  oratoris  exemplum  proponit  his  verbis  :  »  Est  tamen  rn« 
terdum  in  Ecclesia  qucedam  rerum  opportunitas,  in  qua  dicefidi  arttficium  irreprehensibiliter  exerce- 
iur,  et  maximS  in  prcedicandi  officio,  in  cujus  gratice  principatu  meo  quidem  judicio  ponitur  vir 
nostrorum  temporum  valde  iUustris  Bemardtu  Clarevallensis  abbas.  Oratorem  non  immento  dixerim, 
qui  a  rhetoribus  definitur  virbonus  dicendi  peritus  (1088).  Si  quidem  vir  illebonus,  lango  eremi  squai- 
lore  etjejuniis  ac  pallore  cotifectuSjCt  in  quamdam  spiritualis  formas  tenuitatem  redactus,  prius  persua- 
det  visus  quam  auditus.  Optima  eia  Deo  concessa  est  natura,eruditio  summa,  industria  incomparabilis^ 
exercitium  ingensy  pronuntiatio  aperta^  gestus  corporis  ad  omnem  dicendi  modum  accommodatus.  Kon 
igitur  mirumy  si  potenti  tantarum  rerum  virtute  excitat  dormientest  imo,  ut  plus  dicam,  ntortuos,  et 
bomino  cooperante  et  sermonem  confirmante,  alterat  homines  et  ad  jugum  Dei  trahit  capiivosqui  fue- 
rant  in  curribus  Pharaonis.Hunc  tu  vere  dixisses  eloquentem^  qui  non  destruit  opere,quod prasaicat  ore, 
qui  non  est  intus  Nero,for%s  Cato.  Quem  si  videas,  doceris;  si  audieuyinstrueris;  siseqtiare,  profeceris. » 

Cum  igitnr  ea  fuerit  in  Bernardo  eloquendivis  et  ^atia,  haudquaquam  mirum  videri  debety  si  tanto 
cum  fructu  uhique,  sed  maxime  in  Germania  conctonatus  fecerit,  Domino  vrmsertim  cooperante,  ac 
sermonem  confirmantsequentibussignis,  Miracula  hasc  in  Germaniaa  S.  Bemarao  quotidie patrata  scriptis 
consignarunt  disdpuli  ejus,  testes  oculati;  sedjuvat  hic  ea  referrequm  de  hisscribit  Helmodtisiu  Chro- 
nico  Sclavorum,  cap.  59,  hoc  modo  :  c  Circa  tempora  dierum  tllorum  ortof  sunt  res  novas  et  toti  orbi  stu» 
pendae.  Prassidente  enim  sanctissimo  papa  Eugenio,  Conrcuio  quoque  III  gubemacula  regni  moderante^ 
clamit  Bemardus  Claras-  VaUensis  abbas^cujus  fama  tanta  signomm  fuit  opinione  celebris^ut  de  toto  orbe  con- 
flueret  ad  eum  populorum  frequentia,  cupientiumvidere,  quce  per  eumfierent  mirabiiia.  Hic  itaque  in- 
gressus  in  Teutonicam  terram,  venit  ad  celebrem  curiam  Franckenvord^  quo  tunc  rex  Conradtts  cum 
omni  principum  frequentia  festinus  occurrerat.  Cum  ergo  vir  sancttts  in  ecclesiis  posittis,  curandis  asgro' 
tii  in  nomine  Domini  propensius  instaret,  astante  rege  et  summis  potestatibus^  incertum  erat  inter  tan" 
tas  populomm  catervas^  quid  quis  paieretur,  aut  cui  forte  subveniretur .  Aderat  illic  comes  noster  Adolfus 
certitis  nosse  cupiens  ex  operatione  divina  virtutem  viri.  Inter  hcsc  offertur  ei  puer  cascus  et  claudus^ 
cujus  debilitatis  nulla  potuit  esse  dubiiatio.  Ccepit  ergo  vir  sagacissimtu  intentare  solertert  si  forie  pos- 
set  in  hoc  puero  sancttt^s  ejus  experimentum  capere.  Cujtu  incredulitati,  veluii  divinitus  edocttis  vir 
Dei,  remedtum  providens,  puemm  prceter  morem  jtissit  sibi  applicari,  ca^teros  enim  verbo  tantum  [con- 
signaifit.  Hunc  vero  exhibitum  manibus  excepit^oculisque  morosa  contractatione  visum  restittUt.  Deinde 
genua  contracta  corripienSy  jussit  illum  curreread  gradus,  manifesta  dans  indicia  reeuperati  tam  visus 
quam  gressus.  » 

Epistola  23,  5.  Bernardtts  qttemdam  dehoriatur  monachum  ^ui  ad  alium  transire  monasterium  ave- 
bat,  ejusque  propositum  improbat  omnino.  Et  quidem  ea  fuit  semper  et  constans  sanctissimi  doctoris 
sententia^  monachum  in  regulari  monasterio  stabilitum^  quocunqtie  prastextu ,  ad  aliud  transmigrare 
monasteriomm  non  debere.  Id  prossertimdocet  in  iibro  De  pracepto  et  dispensatione,  capite  16,  ttbi  mo- 

(1088)  Sit  ergo  nobisorator  quem  instituimtu.  is  quiaM.  Catone  de/initur,vir  bontu  dicendi  peritus. 
QuiNTiL.Ub  XII.  cap.  1. 


629  BPISTOLiE.  630 

nachum  per  majorU  perfectionu  speciem  e  Clunianeensilnis  ad  Cistercienses  eostme  districtiori  disciplince 
addictos  transire  meaitantem  a  suo  consilio  avertere  Miatur,  Id  si  observasset  Ihcolaus  Arremarensis  mo- 
nachus  nunquam  inillam  pragcipitiiabvssumruisset^  quam  probi  exhorruere  omnes,  Isabsente,  Bernar^ 
rio,  a  Rualeno  priare  admmus  apud  uoram- Fa/ltfifi,  cum  esset  ingenii  facilis,  at  sihi  parum  constantis^ 
seque  in  aliorum  anifnos  insinueret,  ac  litteras  pro  tempore  apprime  calleret^  brevi  posl  firmatam  in 
Clara-Valle  stabilitatem,  S.  Bernardi  factus  est  notarius,  quo  in  munere  sanctissimi  abbatis  sui  indul^ 
geniia  ac  facilitate  abusus,  sigillum  ejus  in  malos  usus  adulteravit,  commissis  turpihus  quibusdam  ac 
demum  in  horrendam  prolapsus  est  aefectionem ;  sed  tandem  post  varios  hinc  inde  discursus,  ad  suos 
mortuo  S,  Bemardo  reversus  est  ArremaremeSy  uU  tuncsibi  tutoacsecuro  esse  liceret  Omnia  ha^qui- 
dem  obseruat  fusiusque  describit  Mabillomus  in  limine  sernumum  S.  Bernardi,  ubi  Nicolai  eiusdem  ViUim 
a  se  compositam  repro^entat,  Verum  quod  vir  erudUus  ignoravitj  quis  crederit!  idem  Nicotaus  tam  turpi 
labe  inustus,  tantam  siM  postea  famam  fecity  sibique  adeo  principum,  episcoporum,  summorum  etiam 
ponti/icum  devinxit  aidmos^  ut  ipsis  eharus  evaaeret,  Id  sane  eonstat  ex  Aariani  papas  fV  epistoia  ad 
Samsonem  arckiepiseopum  Remensem  a  nobis,  tomo  lU  edenda^  in  ^ua  eummus  pontifex  sic  hquitur  : 
c  Veniens  ad  apostolicw  sedis  prossentiam  dilectus  /ilius  noster  magister  Nicolaus,  qui  nobis  satis  eharus 
est  et  acceptus,  Arremarensis  monasterii  monachus;  de  suffragio  et  admissione  precum  suaruminne- 
gotiis  ejusaem  ecclesia:  fratemitatem  tuam  nostris  litteris  expetiit  ammoneri.  Quocirca  fratemitatem 
tuam  per  apostoHca  scrtpta  mandamus,  quatenus  eumdem  fihum  nostrum,  qui  circa  negoiia  tua  exi- 
stit  satis  sollicitm  ac  devotus,  pro  B.  Peiri  ac  nostra,  reverentia  diligas  oitenHus,  et  konores^  et  peti- 
tionihus  ejus  in  negotiis  ipsius  ecclesuB  benigno  jugUer  concurras  ascensu,  et  ita  ei  favorem  et  auxi- 
lium  tuum  in  causis  suis  impendas,  ut  fraternitas  tua  de  admisstone  precum  nostrarum  commendabilis 
videatur.  »  Quid  quod  Alexander  lUy  sua  enmdem  Nicolaum  epistola  dignatus  est  honorare,  ac  etiam 
non  spemendis  laudibus  exomare,  Sic  enim  edendam  tomo  II  epistolam  6,  ad  eumdem  Nicolaum^  in- 
choat :  Devotionis  tuce  comtantiam  et  fidei /irtnitatem,  quam  erga  sacro  sanctam  Bomanam  Ecclesiam  et 
personam  nostram  muiiis  rerum  experimentis  et  ipso  effectu  operis  te  habere  cognoscimuSf  gratam  ac^ 
ceptamque  tenemus,  et  eam  plurimum  in  Domino  commendamus,  Novimus  enim  qualiter  proprice  per- 
sonce  minime  pepercisti,  et  pro  negotio  ecclesim  satis  multum  laborasti,  Unde  nos  propositum  et  vo- 
luntatem  habemus  personam  tuam,  sicui  specialem  ecclesias  fUium,  sincera  in  Domino  charitate  diligere^ 
ct  petitiones  tuas  omni  tempore  exaudire.  »  Deinde  eum  hortatur,  ut  sicut  bene  coepity  c  in  devotione  et 
fideUtate^  et  EcclesiWy  et  sua  comtanter  perseverei,  »  et  alias  tam  ecclesiasticas  quam  sasculares  per" 
sonas  ad  hoc  idem  inducere  studeat  et  propensius  soHdare.  *  Demum  ipsum  Hugoni  Senonensit  Sam- 
soni,  Remensi  archiepiscopis  atque  Henrico  Trecensi  comiti  commendat. 

9M  3  EPISTOLA  GDXXL  J^  Sed  brevem  me  facit  multa  occupatio,  et  modica 

AD  if AR.  BT  uxcHiEif  Ejus.  (levotio  siccum.  Indulgete  mihi ;  et   nunc  argenle 

Hortatur  eos  ad  eleemosynam  et  pia  opera,  diei  maliiia,  probare,  (f,  properare)  compellor  ad 

Bernardus,  abbas  Glare-Yallis,  dilectis  suia  Mar.  id  quod  nccesse  est.   Huic  adolescenli   de  vcstris 

et  uxoriejus,  sicse  invicemdiligere,  ut  mulnonoriot  partibus  illis  causa  su8e  salutis  ad  nos  venientiy 

Chrisli  amorem  prseponere.  vobis  nescio  que  eansa  prsctermissis,  quia  nos,  sicat 

Quidquid  supcr  terram  possidelis,  certum  est  vos  M\ky  cum  recipere  non  possumus,  ad  vos    reverti 

quandoque  amittere,  niai  qaod   in  ccBlam   et  per  perauasimus,  vobis  oisi  fillor,  noa  inutilem  fatu- 

manus  pauperum  curaverilia  praemittere.  Eia,  cba-  rum  si  recipere  voIueriti8,quod  et  multum  precor  ut 

rissimi,  tbesaurizate  vobis  thesauros  in  coek),  ubi  faciatis. 

tioea  non  demoliatur,  ubi  fures  non  effodiant,  nec  EPISTOLA  CDXXIII. 

furentur  ;  ubi  denique   dux  ipse  nobis  nibU  vobis  ^„  quemdam  episcopum. 

.possit  auferre.  Si  de  nunUo  solliciti   estis,  habetis  commendat  ei  causam  monasteni  Sancti  Martini, 
quoiidie  ad  ostium  vestrum  non  unum  ,  sed  plures,         semper  facere  quod  Deus  vull. 
qui  fideliier  deportabunt  qmecunque  illo    irans.  B     pjacct  vobis  quod  pauper  ecclesia  S.  Marlini  col- 

miltere  volueritis.  Ad  hoc  enim  tempore  pneseDtl  jalum  sibi  a  Deo  paupertalis  levamen  magis  fortas- 

Deus  illorum  jerumnas  mulUplicavit,  ut  oscasionem  .js  amicorum  quam  justiti»  inopia  perdit  ?  Alioquin 

habeatis  thesaiirizandi  in  loco  tant»  felicitatis  et  gj  ^^^^  creditur  non  habere  causam,   et  hoc  ei 

securilatis.  Idipsum  de  vestra  parte  inlimare  .curetis  expedit,  ut  cito  ab  injusta  quiescu  querimonia.  Vo- 

T.   fratri  nostro  et  bono  nepoti  vestro.  et  W.  qui  j^^^g  ^^^^^  ^^,  „^n  ^  diligenter  inquirere 

habet  neplem  vestram,  et  si  quos  alios  sdlis  qui  ^^^^m  et  operam  dare  qualiter  aut  juste  lermineni 

noslrum  de  hac  re  tam  salubre  consiliam  non  con-  ^^j  ^^^^^^  i^  ^,4  ^^^  j^^ji^i^  ^^^  concordia.  Va- 

lemnant,  et  eos  maxime  qui  ia  domo  Dei  sunt  sen-  ^^^  ^^i  memor.  dulcissime  pater. 

tire  volo  vestrse  m  proximo  visitalionis  benedictio- 

Qgnj  EPISTOLA  CDXXIV. 

EPISTOLA  CDXXII.  a">  Quemdam  amicuii. 

AD  QUEMDAM  ABBATBM  Excusat  sc  quodcum  co  ad  legatum  ire  non  queat, 

Excusat  se  de  epUtoUe  brevitaU,  remittitque  illi  C     Q"^^  ^^  T^*'  ""^  mandastis.ipse  non  veni,  causa  est 

quemdam  adolescentem.quemadmitterecum  suis  ^^  ^n»  g^avis,  cujus  vos,  etsi  mterim  non  consoium, 

minime  poterat,  necessesit  misereri.  Supplicare  vos  pro  illa  omnipo- 

Quidqoid  sibi.  tenti  Deo  siniplex  [f,  supplex]  rogo.  Quod  ergo  cum 

Non  ignoro  qnidcm  quod  in  nostris  lilteris  ad  vos  legato  utrique   paritcr  acluri  fueramus,  solus  ut 

missis  et  brevitas  et  siccitas  soleat  esse  moiesta.  potestia  implete. 


631 

EPISTOLA  CDXXV. 

AU  QUEMDAll  lUDICBll. 

Commendat  ei  cautam  abbaHm  Fantanett  (4098.) 

Sic  de  Yobis  nsque  modo  confisas  sum,  ut  circa 
ea  quae  ad  nos  pertinent,  nbicunque  yos  scirem,  me 
non  necesse  esse  putaverim.  Miror  ergo  quomodo 
erga  abbatiam  Fontaneti,  qaam  in  vestra  post  Deum 
custodia  reliqoimus,  pro  qaa  et  ssepe  vos  prsesentem 
preesentes  rogavimus  »  ita  intepuistis.  Audivimus 
quod  in  plaeitis  que  pro  eadem  ecdesia  super  vos 
accepistis,  sicut  definistis,  necdum  finem  posuistis 
Sciatis  autem  quamdiu  bsec  facere  tardabitis»  quan* 
diu  aliter  fratres  ipsos  quam  soletis  consokri  et 
visitare  nou  eurabitis ;  semper  noslras  pro  ipsit 
qaerimonias  audietis. 

BPISTOLA  CDXXVI. 

AD  QUEMDAM  AMIGUM. 

Commendat  ei  latorem  pratsentium. 

Ubicunque  et  pcr  omnia  placere  Deo. 

Commendo  yestrae  Charilati  satis  mihi  pro  sua 
religiositate  charum  hominem,  haium  videlicel  la- 
torem,  vestro  apud  Comitem  indigentero  patrocinio. 
Sentiat,  quaeso,  pro  sua  causa,  quam  ipse  vobis 
referet,  quantum  apud  vos  humililas  noslra,  quan- 
tam  vestra  apud  Comitem  Reverentia  possit. 

EPISTOLA  CDXXVII. 

AD  EPISCOPUM  TaBCENSEM. 

Improbat  quod  arcfudiacanatum  puerulo  dederit. 

Venerabili  domino  H.  (1090)  patri»  Dei  gratia  Tri- 
cassino  episcopo,  frater  BEaifAHDUS  seipsum  quan- 
tum  potest. 

Benigna  vestra  Dignatio  fecit  ut  de  vobis,  cnm 
nccesse  est,  indubiianter  prsesumamus.  Pro  venera- 
biii  filio  vestro  G.  precem  apud  vos  facere,  imo  con- 
silium  vobis  propter  vos  ipsum  dare  suscepimus. 
Bf  iramur  vos,  qui  bonam  famam  vestram  diligimus, 
qua  ratione  cujusve  consilio>  quod  bene  feceratis, 
de  archidiacouatu  videlicet,  quem  prsedicio  filio 
vestro  G.  qui  illum  optime  administrare  potest, 
quam  paerulo  qui  seipsum  regere  nonpotest  (1091), 


S.  BBRNARDI  ABBATI8  CLARiE-VALLBNSIS  632 

J^  807  3  EPISTOLA  CDXXVIQ. 

AE   QUEMDAM    ABIATEM. 

Laudat  eum  ad  hortatnr  ad  emendatumem  sui 
monasterii  et  prascipue  hospitaUe 

Pudicitise  et  gratiae  titulum. 

Fratres  isti  pro  consilio  animarom  iuamn  parvi- 
tatem  nostram  adeuntos,  de  vestro  bono  atadio, 
quod  in  emendando  loco,  cui  Dei  gralia  prseeslis, 
babere  vos  perhibent,  non  parum  nos  letificavenmt, 
Monemusautem  et  obsecramus  devotionem  vestram, 
quod  sicnt  in  refidendis  domibos,  ila  reDOvaailii 
moribus  operam  detis.  Non  solaro  antem  4e  mooa^ 
sterio,  sed  etiam  de  hospitali  domo  Dei,  eoi  sab 
manu  vestra  prsedicti  fratres  deserviont,  intentis- 
sime  necesse  est  curam  geratis ;  qoatenaa  videltcet  - 
B  ex  omni  exactione  et  infestatione  ministronxm  sea  ' 
dientum  vestrorum  securam  ac  liberam  caatodiatis ; 
quodqne  illorum  pravo,  ut  audivimus,  consilio  ddem 
domui  ab  aliis  ante  vos  abbatibus  coUatum  absto- 
lislis,  precamurut  restituatis.  Sicut  enim  ad  vestram 
sollicitudinem  pertinet  aliorum  malefacta  destruere 
aut  corrigcrc ;  sic  illorum,  si  qua  bona  egeniot,  nen 
solum  firma  et  inconvulsa  tenere,  sed  etiam  augmen- 
tare  et  multiplicare  debetis.  Presbyterum  quoque, 
qui  iu  ipsa  domo  habitans,  suam  adhuc  foris  rem 
habere  videiur,  aut  proprium  deserere,  aut  de  domo 
exire  cogaiis.  Valete,  et  propler  bonum  quod  de 
vobis  audivimus,  de  nobis  si  qnid  valemus  familia- 
riter  confidite. 
C  EPISTOLA  CCXXIX. 

AD    QUBMDAM  AMIGUM. 

Gratias  agit  Deo  de  rebus  prospere  gestis. 
Velle  scire  vos  scio,  quod  scire  vos  focio.  Gratias 
illi,  qoi  omnla  opera  nosira  operatus  est  nobis. 
Grande  opos,  et  iter  grave  laete  prospereque  pere- 
gimos,  fratres  laetos  et  in  pace  dimisimus,  rebus  el 
amids  abundantes,  Deo  et  hominibus  satis,  ut  sesti- 
mo  placentes.  Fratrem  G.  vix  sine  tam  episcopi, 
qnam  patram  offensione  rcducere  potuimas.  Post 
mesnum  tempas  ,  quod  nunc  in  manibas  est ,  si 
opus  illo  habueritis  imo  quia  habebitis,  habere 
poteritis. 

EPISTOLA  CDXXX. 

AD  QUEMDAM  AMICUM. 


committere  maluistis,  tam  male,  ut  nobis  videiur,  n  q^^  beneficia  eccUsiastica  non  de  laicali  manu 


iu  irritum  ducere  cogitastis.  Nam  si  quid  aHiifica- 
veratis,  iterum  (quod  absitl)  destruitis.  Sed  sat 
didum  est  capienli.  Si  homines  timetis,  Evangelium 
docet  qaem  magis  timere  debetis.  Si  hominibus 
placere  vultis,  melius  tamen  est  obedire  Deo  :  si 
quid  Csesari  del>etis,  et  Deo. 

(1089)  Foijtanetum  insigne  monasterium  Ordinis 
Cisterdensis  in  dicecesi  iCduensi,  haui  procal  a 
Monte-Barri,  a  sancti  Bernardi  consanauiDeis  fuD- 
datum  circa  annum  1118,  tiiia  secundaCIarse-Vallis, 
cujus  primus  abl)as  Godefridus.  Maht. 

(1090)  Hattoni.  ad  quem  exstant  ejusdem  sancti 
Bemardi  epistolse  23  et  203,  plures  vero  Petri 
Cluniacensis.  Id. 

(1091)  Bcclesiasticas  dignitates  pueris  tribuisem- 
per  sgre  taiitaanctus  doctor.  Id  potettum  exepistoia 


sed  de  episcopi  aceipienda  sunt, 
Cum  laici  ecclesias  sive  ecclesiastica  benefieia  qnse 
illidte  tenent,  relinquere  voiunt,  unum  l>onum  est. 
Cum  vero  ea  in  usus  servoram  Dei  transire  volunt, 
duplicatnr  i>onam :  sed  cum  1m)c  fieri  non  potest 
nisi  per  manum  episcopi,  gemini  se  episcopus  aut 

271.  in  qua  redarguit  Theobaldum  comitem,  quod 
Willclmo  filio  sno  impuberi  eas  procurare  vellet ; 
tum  ex  tractatu  De  officio  episcoporam  cap.  17, 
ubi  hsec  hal>et :  c  Scholares  pueri  et  impuberes 
adolesccntuli  ob  sanguinis  dignitatem  promoventur 
ad  ecclesiasiicas  dignitates,  et  de  sub  rerula  trans- 
feruntur  ad  principandum  presbyteris ;  Isetiores  in- 
terim  quod  virgas  evaserint,  quam  quod  meruerint 
principatum.  »  Vide  ejusdem  libram  tertium  de 
Consideratione,  cap.  5.  Id. 


633 


BPISTOLiE. 


634 


mali  reum,  aut  boa  probibit  anetorem,  joxta  quod  ■  mMtal«,  m  omnino  ignorantibns,  elegine.  Nam  nc< 

ttlinm    nAflroKif    ant   Atk\kit  mmmj^w^m^mm^       /\^^Jt   ^..k :i  ^-    '^    Am     mnt^am^m^m^^i^     ^^i^^^^»^  ' . • .      <      . 


suum  negabil  aut  dabit  aaMBsam.  Qaod  autem  miles 
Yos  rogat,  boc  a  vobis  rogari  ipse  debaerat.  Qaid 
enim  ?  meliusne  ease  judicatis  ab  bomiae  militari 
bsereditate  possideri  sanctuarium  Dei,  quam  a 
sanctis  Dei  ?  Mirum,  ai  noa  miranlur  oomes  qui 
audiunt.  Nolite,  quaeso»  nolite ;  ne  forte  audiant  filii 
incircumcisionem  et  Isetentur.  Eato,  potestis  capti- 
vam  Ecclesiam  eripere  de  manu  potentis,  et  juri 
proprio  vindicare;  quod  minime  arbitramur:  quen^ 
nam,  quaeso,  deilla  libentius  elegitisvobishseredem 
successorem  ?  Qui  inde  deserviat  exerdtibua  regis, 
an  intercessorem  pro  peecatis  vestris?  Facite  ergo 
quod  justum,  quod  vobis  dignum  est,  quod  Deo  et 
hominibus  bonis  jucundum;    qaod  deniqae,   etsi 


lfragan< 

sutt  vero  eos  magis  fiavere  election!  et  assensum 
praebuisse.  Ad  haec  Philippi  pars.  «  Possumus,  • 
nquiunt,  «  ad  objecta  facile  et  suffidenler  respon- 
dcre,  81  modo  dies  alius  nobis  conveniens  nomine- 
tar,  non  quod  hodiernum  negemus  fuisse  datum, 
sed  eleetus  noster  non  fuit  submonitus.  Debuit  enim 
vocari  et  nomine,  ad  quem  proprie  caasa  spectare 
cognosdtur.  iTuncqui  ex  adverso  erant  :  c  Absit,  » 
inquiant,  non  inter  elcctos  de  cathedra,  sed  inter 
electores  de  electionibas  contentio  est.  Litigantium 
igitur  est  causa,  ipsi  ad  eaasam  vocari  debaerunt, 
quod  si  et  electum  de  litigantibus  esse  contenditis, 
id  quidem,grave  etindecens.  SufQdt  antem  genera- 


aliqaid  non  esset,  amore  aosiri  eoafidenter   fleri  B  liter  vocatum  fuisse  cum  caeteris.  Nemo  quippe  a 


postolarem. 

EPISTOU  CDXXXI. 

AD  IMNOGENTIUM  II,  PAPAM. 

Delegatus  a  summo  ponti/ice  judex  addirimendam 
litem  inter  duos  contendentes  de  archiepiscopatu 
Turonensi,  declarat  Philippi  electionem  esse 
nullam, 

Ad  decidendum  Turonensis  litem,  Pater  vene- 
rande,  convenimus,  et  convenimus  Blesis,  quod  is 
locus  acturis  foret  et  vicinitaie  eongruus  et  securi- 
tate.  Ibi  ergo  Pbiiippi  eleclionem  (1092)  qui  ex 
adverso  erant  cum  in  multis  accusassent ,  quffi  bre- 
vitatis  studio  prseterimus ;  duo  haec  demum  precipua 
capitula  ei  opposuerunt,  quod  infra  annos  videlicct 
essel,  et  quod  nequaquam  electos  a  quibns  oportait, 
sed  neque  a  quaotis.  Aberant  siquldem  eo  temporis 
majores  personse  ecdesiae  nimirum,  et  ab  ecdesia 


litteris  submonitoriis  exclusus  est  qui  in  parte  fuis- 
set,  quanquam  negare  non  potestis,  quin  vobis  ma- 
nifeste  denuntiatum  fuerit  eum  qu8erere.  Abierat, 
et  non  inveniebatur,  ne  forteinhserentem  die  statulo 
non  adesse  contingeret.  Nihil  igitur  Incraturum  de 
abscntia,  quamquidem  etsi  non  veniret,  nihilominus 
eo  absente  causa  lerminaretur.  Si  ejus,  ut  dicitis, 
causa  est,  et  opus  erat  hominem  pro  se  loqui,  certe 
quod  submonitionem  non  habuit,  culpa  est,  aut  ejus 
qui  disparuit,  aut  vestra,  qui  eiinsinuareneglexistis. 
Qoid  eorum  ioterest  qui  io  dvitatem  vestram  et  in 
ecelesiam  communia  vocationis  seripta  miserunt,  si 
ad  eom  qui  se  absentavit,  qoi  se  non  solum  ab 
nrbe,  sed  et  a  patria,  et  a  regno,  et  qua  intentione, 
ipse  viderit  ?  Adhuc  qaid  sibi  deestex  onmibus  qood 
suum  requirit  negotiom,  d  de  Justitia  non  diffidit? 


pulsae  et  propriis    domibus,   archidiaconi  scilicet  C  G^rnimus  hominem  vallatum  mnltitudine  sapientum 


omnes,  decanus  et  cantor,  cum  universls  iliius  ec- 
clesiae  presbyteris,  ac  multitudine  aliorom  diversi 
ordinis  clericorum:  unde  et  suam  qoam  fecerant 
de  Hugone  electionem  sanam  atque  canonicam  esse 
dicebant,  quod  ii  in  ea  eonsentirent,  quorom  prse- 
valerel  in  eligendo  auctoritas ;  non  autem  obesse 
quod  extra  ecdesiam  vel  dvitatem  prseter  morem 
celebrata  fuisset,  eum  ad  hoc  persecotionis  orgeret 
necessitas :  sed  neque  impedire,  qood  pars  altera 
non  interfuit,  cum  prsemonita  a  fratribos,  et  vocata 
adesse  renuerit.  Namdicit  eis  assignasse  locum,  et 
illum  locum  quem  pari  consensu  ntraqoe  pars  ad 
eligendum  elegerant ;  porro  autem  Ulos  antidpasse 


et  peritoram  in  causis,  stipatam  eiiam  numero,  ar- 
matorum,  si  opus  est  et  ipsis.  Habet  secum  et  epi- 
scopos,  habet  optimum  procoltorem.  Itane  venerat 
imparatus  ?  aut  quid  sibi  volt  tantas  iste  comitatus 
necessariorum  suorum,  siactums  non  erat?  quid  si 
sui  sibi  necdum  sufficiunt  ?  Judex  offert  quotquot 
habet  necessarios.  Et  bsec  dicemus,  si  vere  con- 
slaret  Philippum  nescisse  diem  consitutam  negotio  ? 
nunc  autcm  quando  queat  negare  de  die  et  loco  sibi 
significatum  fuisse  ab  abbate  otiqae  Glarse-Yallensi, 
qui  ante  decem  ferme  et  octo  dies  in  episcopatu 
Gameracensi  forte  transiens  iatitantem  offendit; 
patet  vos  manifeste  non  paeem  querere,  sed  dilatio* 


diem,  prseripuisse  electionem,  Phiiippum  furtiva  le-  n  ocm  ?»  His  itaque  apartibas  allegatis,  justamnobis 


(1092)  Hic  Philippus  fuitGisleberti  ante  Hildeber- 
tum  archiepiscopi  neposj  et,  ait  S.  Bemardus 
epistola  150,  ipsius  c  ambitioms  haeres,  »  ad  quem 
tanquam  invasorem  sedis  Turonensis  exstat  ejusdem 
S.  Bernardi  epistolal51.  De  eo  liber  De  gestis  epi- 
scoporum  Genomanensium  sic  habet :  c  Hildeberio 
defuncto,  canonici  ejusdem  Ecclesiae  dia  violentia 
Goffridi  comitis  propriis  sedibns  sunt  expolsi.  Gom 
vero  pOQtificem  canonice  deberent  eligere,  in  partea 
divisi  sunt.  Quidam  enim  illorum  contra  sanctorum 
scita  canonum  quemdam  Philippum,  aliis  redaman- 
tibus,  elegemnt.  Philippus  quidem  oon  intrans  per 
ostium  ovile  ovium,  sed  asoendens  aliuDde,  Petrum 
suum,  Petmm  Leonis  primogenitam  satanaa  adiit, 


et  ab  eo  pro  honore  Ofiprobriam,  pro  benedictione 
maledictionem,  pra  sacramento  suscepit  sacrilegium 
nnde  feslinaDter  rediens,  sedem  Turonensem  occu- 
pavii.  Intcrim  Hugo,  vir  prudens  et  nobilis  a  sanion 
parte  eorumdem  ciericorum  canonice  eligilur.  Hic 
vero  in  Gcnomanensi  ecdesia  a  Guidone  et  com- 
provincialibus  episcopis  consecratur.  Quo  Phitippus 
cognito,  secum  oraamenta  ecdesise  deferens,  furtim 
aufugit.  »  Porro  eum  Hildebertus  die  decembris  de- 
cima  octava  anni  1136  obierit,  hsec  non  nlsi  anno 
sequenti  cootingere  potuerunt.  Hine  corriges  Hor- 
stii  Ghronologiam  quse  Philippl  intmsionem  oonsi- 
gnat  ad  annam  1133.  Maet. 


6S5 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  CLARiE  VALLBNSIS 


636 


ot  his  qai  nobiscum  erant,  religiosis  et  sapientibus  a 
persoois,  episcopis  et  abbatibus  et  elericis  visum  est 
diuturnse  jam  fatigationi  ecclesiee  ponere  finem,  et 
nequaquam  ultra  sustinere  moras  etdilationes  quse- 
rentium  qusB  sua  sunl,  et  sub  hac  occassione,  pes- 
sumdantium  Ecclesiam  Dei.  Data  ergo  sentenlia  a 
nobis,  quod  juslitia  exigeret  iugredi  causam,  nec 
esset  canonica  excusalio  quam  afferreDt,  ipsi  more 
suo  tergiversantes  tanquam  qui  causae  suae  parum 
fiderent,  appellaverunt.  Tunc  vero  prolatis  scriptls 
apostolicis,  in  quibus  et  nobis  causam  inexcusabiliier 
terminare,  et  ipsis  sententise  nostrae  irrefragabiliter 
obedire  praecipitur,  illi  audire  contemnentes  abie- 
runt :  vocati  sunt  nec  venerunt;  vocati  secundo,  et 
iierum  rcnuerunt:  nos  autem  conversi  ad  partem  ^ 
alteram  ordine  nihilomiDus  judiciario  juxta  manda- 
tum  veslrum  processimus,  et  suscepta  probatiooe. 
canonica  super  duobus  memoratis  capilulis,  post 
examinatos  testes,  post  peracta  sacrificia,  Philippi 
electionem  apostolica  freti  auctorilate  quassavimus. 
Porro  de  Hugone  quia  infra  sacros  ordines  eum 
cooslat  fuisse  electum,  vestrae,  ul  dignum  est,  mi- 
sericordise  rescrvavimus. 

367  «  EPI3T0LA  CDXXXU. 

AD  DOMINUll  PAPAJf. 

/n  gratiam  episcopi  Trecensis^ 
Petimus  dominum  Trecensem  exaudiri  de  justitia 
sua :  vcUemns  autem  ut  inter  ipsum  et  clerieos  suos 
talis  oonicordJa  sludio  vcstrse  benignitalis  refbrma* 


BPiSTOLA  CDXXXV. 
ADkinnm. 

Commendat  ei  Hiterarum  laiorem. 
Frigescente  charitate,  pauci  hodie  inveniontur 
fideles,  et  quia  omne  charum  pretiosom,  fidelitas  et 
amor  domini  N.  qui  fidelissime  vestra  negotia  apod 
nos  gessit,  aretioribus  vinculis  gratiae  et  benevo- 
lentise  debet  asirittgi.  Prosit  autem  ei,  quoniaffl 
nos  ipsom  tanquam  promptum  littcrarom  et  fldelM 
virom  spirituali  eharitatediligimus. 

£PIST0LA  CDXXXYL 

AD    BOIIDIM. 

Cwnmendai  eiquemdam  amicum. 
N.  flamma  negoiiorum  qoae  assidue  Romas  geran* 
4ur,  fere  adastaf ,  ex  detiderabilt  et  joeanda  inspee- 
ctione  scriptorum  vestrorum,  utinam  refir^sertri 
merear.  Sed,  proh  dolorl  ad  opos  senri  vestri  in 
toia  Glara-Yalle  flcriptores  noo  possont  reperiri« 
satis  dictam  est  a  filio  patri.  Amicom  nostrom  et 
personse  noslrse  et  Ordinis  glorificom  amatorem  do- 
niinum  N.  qui  eliam  fideliter  negotia  gerit  soorum, 
dulcedo  vestrse  benevolentie  pro  se  et  nobis  habeat 
charom. 

EPISTOLA  CDXXXVU. 

AD  BITIIDBM. 

In  graOam  Trecenis  episcopL 
Ad  notom  misericordis  fontem,  de  quo   mihi  ei 
amicis  meis  toties  haosi,  domini  Treoeosis  episcopi 


relur,  ut  ultra  clerici  noo  appoocreot  injuste  vexare  ^  ^^^^^^.  ^^.^  ^^  ^^.^  ^^^^^  ^^^^^  ^^p^jj.^ 


hominem  senem,  qui  nec  juste  de  pontifice  in  aliquo 
conqueri  possunt.  Est  qoidam  inter  eos  contempti- 
biiis  adolescentiae,  contemptricis  insolentitB,  cujus 
satius  judicamos  castigatum  iri  prsesumptionem, 
quam  ab  ispo  conculcari  pontificem:  quis  iile  sit 
lator  praesentium  vobis  dicet.  Sic  igitur  et  de  isto  et 
de  aliis  vestra  diseretio  providere  dignetor,  ut  et 
episcopus  qui  vestnim  honorem  diligit,  honoretur 
et  nunquam  de  soa  jostitia  gravetur.  Yidendum 
autem  ne  odium  cujusquam  personse  ei  noceat 
qoem  sua  defendit  innocentia. 

EPISTOLA  CDXXXU. 

AD  BUMDBIf. 

In  gratiamepiscopi  Trecensis 


recurrere.  Hoc  est  ergo  quod  haurire  desidero,  qua- 
tenus  apostolica  pietas  hominem,  cujos  jam  cani 
merentur  quietem,  non  sinat  injoste  vexari,  et  peli- 
tiooes  ejos,  quas  per  nontiom  soom  facit,  dignetor 
efTectoi  mancipare. 

EPISTOLA  CDXXXVIU. 

AD  BUIIOBII. 

In  graliam  Trecensis  episcopi. 
Aogetis  mihi  gratiam,  et  gloriam  moltiplicatis, 
com  gratia  mei,  amici  mei  gratiam  inveniuoi  in 
ocolis  vestris,  qoam  moltis  jam  de  charo  feeistis 
cbariorem.  Bgo  tamen  gloriam  ab  homine  non 
qusero,  sed  regoum  Dei  et  jostitiam  ejus,  qoam  puto 


lo  eausa   domini  Treoensis   et  clericorom  iila,  Q  esse  com  domino  Trecensi.  Seeure  vobis  utnimqoe 


qua^urous,  caotela  servetur  ut,  episcopus,  sicut 
dignom  eet,  honoretur,  et  clerici  sua  justitia  non 
priventur.  Reformetur  pax  ioter  eos,  et  frenum 
imponatur  malevoiis,  ut  de  eetero  in  jam  senem 
pastorem  insurgere  unquam  non  possiot. 

EPISTOLA  CDXXXIV. 

AD  BUMDBM. 

Ejusdem  argumenH. 
Oportet  vos  esse  amicom  amicorom  nostrorum, 
et  fratri.  N.  atsistere  in  caosa  qoam  porUt,  com  ea 
tamen  discretione,  ot  derici  proprio  pastori,  si  fieri 
potest,  sabdantor,  et  quod  ipai  in  sua  jostitia  non 
graventur,  et  de  csetero  iner  eos  pax  sit. 


copio  esse  commendaiom,  et  justom  sdiicet  et  amt- 
cum ;  Don  solom  aotem,  sed  et  missom  ab  eo  bon» 
indolis  juvenem,  charum  nobis  latorem  prsesentium, 
seqoe  veBUrsecommendo  charitati. 

EPISTOLA  CDXXXIX. 

AD  BUMDBM. 

Ingratiam  Trecensis  episcopU 
Gaosa  domini  Trecensis,  com  nontio  dilecto  no- 
stro,  qui  eam  portat,  sit  vd>is  commendata:  manu- 
tenete  eam,  qnoniam,  ni  falior,  justa  est.  Homo  ipse 
amid  vestri  amicus  est.  Vide  ne  qoemqoam  aodias 
adversos  dominom  Trecensem;  led  potius  java 
caosam  et  nuotiom  ejasinquantum  potes. 


\ 


637 


s  EPISTOU  GDXL. 

AD  Aifoiinajif* 

Hortatur  ut  aninuBcuram  wmferens  eorporis  sollicif 
tudinit  sasculo  renuntiet» 

MagDuin,  fateor,  i>ODum  fecit  nobis  domiDasAvia- 

ficeasis  (i093),  qui  post  indultam  sois  satis  optatam 

gratamque  aotitiam,  etiam  tue  Dilectioni  subiotulit 

mentionem,  de  tua  nos  certificaas  ac  Istificans  in- 

columiiate.  Yemmtamea  id^ego  de  amroa  tua  liben- 

tius  accepissem,  nam  de  corpore  episcopus  aiebat : 

c  Amo  quidem  et  corpus  tuum^  sed  aoimam  am- 

plius  :  nam  et  meum  eorpus  ego  non  diligo,  nisi 

propter  animam»  ut  noferis  juxta  illam  a  me  diligi 

regulam,  Diliges  proximum  tuum  sicut  teipsum 


KPiSTOLE. 

A 


6» 


BPISTOLA  CDXU. 

AD    nilODBIf   QUniDAM  (lOM). 

Mittit  eiadoUseentemqui  se  inordine  reeipipostu- 

labat. 
DcYOtas  orationes. 

Hunc  adolescentem  qui  vobis  has  litteras  portavit, 

exspectantem  me   Gatalaunis  inveni:  qui,  ut  me 

vidit,  simpUcita*  satis  et  verecuade  rogavit  se  in 

aostro  Ordiae  recipi,  et  oioaachum  fieri ;  aarrans 

mihi,  quia  cum  Thomas  de  Marfai,  cujus  armiger  fuit, 

vellet  eum  militem  ftcere  militie   saecQli  miliiiam 

Gbristi  prffiposuity  et  eb  hane  ctusam  adaos  ooafu- 

git  Super  his  aliqiios  de  (ratribas  ooofalite,  et  si 

laodaveriat,  vohisque  ila  visum  fuerit,  reoipite  enm 


(Matth.  xxii,  39) ;  et  sicut  meam  meo,  sic  tuo  tuam  b  ^^  probate.  Notum  facio  vobis  extoraisse  me,  non 

1       e _     • .wii  .         _  .  V  vmAia       at^     A^w^t^^      B^.a.!^!.      ;i /•aaux        _i_ 


corpori  prsefero  animam.  ToIIe  quippe  animam, 
quid  erit  corpus,  aisi  quod  ad  omaium  humaaorum 
corporum  partem  dictum  est,  Terra  esf  et  in  terram 
ibis  ?  i^{Gen.  iii,  i9.)Gsterumaaimie  prsestatur  cum 
corpore  solv  ilur,  si  aoa  tamea  tantis  fuerit  aggra- 
vata  peccatis,  ut  reverteos  iu  terram,  quod  de  terra 
sumptum  est,  oon  prevaleat,  sicut  scfiptum  est, 
redirespirilus  ad  Domitfum  qui  fecit  illum  (£^c/t.  xii, 
7).Non  est  sequum  profecto  seque  diligi  quod  move- 
tur,  et  qaod  movet;  quod  regitur,  et  quod  regit ; 
qnod  viviflcator,  et  qnod  vivificat ;  quod  deaique  de 
terra  et  terra  est,  et  qnod  desursum  veoit  aaturse 
superioris  iosignitum  imtgrae.  Quanto  lamen,  proh 
dolor  I  hoc  fenom,  et  hujus  feni  male  olentem  florem. 


meiB,  sed  domine  Beatricis  precibus  (1095),  ab 
episcopo  liceotUt  hiemandi  justa  vos,  dod  tameo 
ia  Glara-Valle,  sed  in  DemeDtioi  pralo.  laterim  vi- 
gilate,  pigroe  exeitate,  oimios  reprimite,  pusillaoi- 
mes  eoDsolamiai  omoibus  omoia  facti,  omniam 
virtutes  vestras  facite. 

KPISTOLA    GDXLIL 

AD  QUBIIDAM  OBDINIS  S.  BBNBDIGTI  ABBATBM. 

MitHt  ei  duos  adolescentes  ad  ordinem  Cistercien' 

sem  viribus  impares,  sed  sibi  non  /orte  inutiles. 

Paeem  et  eharitatem  diligere. 

Istos  dnos  adolesceoles,  booam  quidem  voluota- 

tem  habentes,  sed  viribus  corporis  ad  oostrum  Or- 

dinem  oequaquam  sufficientes,  idcirco  vobis  traos- 


hocestcamem,  el  bona  camis  non  geque  saltem,  Q  mitlero     curavimus:    quia   si    tales    perseverant 


el  insuper  pluris  habent,  qnam  fleternae  beatitadinis 
cl  beatae  aeteraitatis  oapacem  rationem  quidem  prse- 
dictam  creaturam  ?  Yerum  tnqui  aliter  sapis,  novi 
enim,  sed  doleo  nondum  te  vivere  ut  sapis,  tu  ergo 
miserere  anim»  tose  placens  Deo  (Eccli,  xxx,  S4). 
Quid  adhuc  jungis  ivitam  cum  qnibus  sententiam 
non  concordas?  Aut  muta  vitam,  aut  dissimula 
sentenliam.  Gseleram  hoc  melius  est,  nt  qood  jam 
ratione  coeptsti,  et  eorde  concepisti,  opere  non  dissi- 
mules.  Sapiens  sapientise  consilium  non  contemnit : 
Quid  prodest  homini,  si  universum  mundum  /ti- 
cretur,  animm  vero  suae  detrimentum  patiatur  ? 
{Matth.  xvi,26.)Qttid  te  juvatmente  tenere  veritatem. 


quales  eos  probavimus,  doo  iouliles  vobis  confidi- 
mus.  Dcnique  suscipite  eos  et  probate  vos  ipsi,  ao 
verum  sit  quod  testamnr:  nec  eoram  acceleretur 
suscipieoda  professio,  ut  prius  ipsorum  utilitas  di- 
gooscatur. 

EPISTOLA  GDXLin. 

AD  QVBMDAll  AlliCUll. 

De  quodam  adolescentey  cujus  pravos  mores  narrat, 
qui  nobilium  matrimonium  ambiebat. 
Feci  quod  voluistis  quod  ad  me  ommoo  ooo  per- 
tioebat,  nisi  quia  voluistis.  Quid  enim  ad  nos  perti- 
netdevestris  lerris,  de  vestris  placitis,  de  vestris 
coojugiis?  Deinde  etiam  hoaiinem  illum,  pro  quo 


cum  adhuc  vanitatem  teneas  in  conversione  ?  Abi,  ^  loe  precantes  ducissam   precari     compulistis,   ita 


quseso,  recede  de  medio  filiorum  alienorum,  quo- 
rum  os  loquiturvanitatem,  et  dexteraeorum  dextera 
iniquitatis.  Beatum  hi  dicant  populum  cui  haecsunt; 
tu  cum  propheta  non  tam  verbo  clama,  quam  ex- 
perimeato  proba,  quia  beatus  populus  cujus  Domi- 
nus  Deus  ejus  {Psal.cjunj  li,  15).  Delectet  eos  io 
mundo,  cum  siot  ruituri  cum  mundo  ;  tu  delectare 
in  Domino,  et  dabit  tibi  petitiones  cordis  tui ;  tibi 
adhffirere  bonum  sit,  ut  et  tu  eum  Jeremia  dicas  : 
Bonusest  Dominus  quasrenti  illum  {Thren.m  25) : 
quod  si  quserentl,  quanto  magis  invenienti  ? 

(1093)  Avia  Orthelio  esC  dnplex  :  una  silieet 
ex  Ptoiemaeo  Yacceoram  urbs  in  HispaDia  Tarra- 
cooensi ;  altera  Yestioorum  urbs  in  Italia,  modo 
exeisa,  cujus  episoopatas  Aquilam  traaslatua  eat. 
Mart. 


semper  cognovimus  ajuventute  sua  malis  fuisse 
intentum,  et  ab  omni  bono  elongatum,  quatenus  haec 
ei  mala  non  tam  illa  vel  cnpiditate  ducissse,  \  quam 
justo  Dei  judicio  credamus  contingere;  nunquam 
ejus  ad  aliquem  sanctorum  peregrinationem.  cum 
peccator  sit,  vidimus;  nunquam  ejus  elemoynas, 
eam  dives  sit,  audivimus;  nonquam  ejifs  patroci- 
nium  qaod  pni^io  vel  viduse  ferret,  cum  diu  prae- 
positus  exstiierit,  agoovimus.  Bt  nnDC  insaper  ooo 
cessat  se  supra  se  exteodere  oltra  etiam  mensuram 
suam.  Scitote,  vos  qui  amici  ejus  estis,  quia  .'aut  vix 

(1094)  Fortasse,  ad  priorem  Glarse.Valiis. 

(1095)  £xsut  ejusdem  S.  Beraardi  epistohi  li8 
ad  Beatricemt  oobilem,  et  religiosara  matrooam,  io 
qoa  o£6ciosam  cijtts  cbaritaiam  et  sollioilodiDem 
comnModat.  Id. 


639 


S.  BERNARDl  ABBATI8   CLAR^VALLENSIS 


640 


aut  Dunqnam  poterit  ei  aliquod  proficuum  societas  a  licitus.  Ncque  eoim  ignorare  poteram  qaod  patere- 


nobilium  tenire  qnibas  in  matrimoniam,  soam  non 
atlendens  mediocritatemy  tanto  appetit  stadio  filios 
et  filias  suas  conjungere.  :  volo  lamen  et  mullum 
desidcro^  ui  illud  quod  propter  vos  faciliter  rogare 
suscepi,  in  bonum  ei  proveoiat. 

EPISTOLA  CDXLIV. 
De  quodammonacho  quiad  alium  Ordinem transtre 
volebat,  quod  fieri  improbat. 

AD  QUBXDAVABBATKM 

Unus  frater  dum  nostram  simplicitaiem  consalere 
venit,  talea  nobis  consiliam,  imojudicium  reporta- 
vit.  Gum  nuUam  idoneamcaasamattulerit,  cnr  locum 
et  Ordinem  suum  deserere  velit;  nulla  visa  est  ratio 
permittere,  quod  ad  alium  transire  debeat.  Nam  vo- 
tum  illad  quod  se  prius  fedsse  dicit,  de  quo  et  ma- 
xime  sibi  scrupuli  occasionem  sumpsit :  eum  sola 
cogitatione  aut  plus  etiam  verbo,  sed  soli  faetum 
fuisse  constcty  nequaquam  huic  prsponendum  pa- 
tamus,  cui  utiquc  posterius  licet  tamen  et  verbo  et 
deliberaiione,  ct  habitu  et  professione  sese  astrin- 
xissc  vidctur;  praesertim  cum  illud  quod  voverat, 
nec  dislrictius,  esse  videtur  isto,  nec  reclius.  Qua- 
propter  nec  vobis,  qui  pro  ejus  anima  Christo  red- 
dere  rationem  habetis,  tutum  esse  credimus  in  hoc 
ci  crcderc,  in  hoc  ei  vestram  indulgere  licentiam 
cum  scriplumsit :  Declinantes  autemin  obligationes 
adducet  Dominuscum  operaniibusiniquitatem{Psal 


B 


mmi,  cum  cogitarem,  qaalem  me  relinqaeretis ;  sed 
nuiii  usqae  modo  defuit  opportunitas,  per  qnemt 
cum  corpore  coepi,  Deo  miserante,  m^^liorari,  tos 
quoque  esse  facerem  anino  mdiori.  Jam  ergo  bono 
animo  estole,  quia  castigans  castigavit  me  Domi- 
nus,  et  morti  non  tradidit  me.  Prima  Dominiea  Ad- 
ventus  Domini,  primum  ad  altare  per  memetipsam, 
et  sine  adminiculo  alierias  accessi  ad  acciplendam 
sacram  Communioneni ;  istas  litteras  ipse  dictavi : 
quibus  duobns  signis  perpendere  potestis,  quantnm 
divina  benigoitatc  et  corpore  et  animo  convalaerim. 
Libenter  vos  viderem,  si  opportune  et  sine  distart»- 
tione  fteri  posset. 

EPISTOLA  CDXLVn. 

AD  AMEDBUll  ALTJB-GUIIBJE  ABBATEM. 

Rogat  ut  nuntios  mittat  Montem-Pessulanum^  quo 
ascenderedebebantregis  SiciUasnaves^ut  apudre^ 
gem  eum  excusent^  quod  fratres  in  SieiHam  non 
miserit. 

Dileclio  fratri  in  Domino  abbati  Altse-GumbsB 
Amedbo,  fralerBBiNARDusGanB-Vallisvoeatasabbas, 
salutem  et  dilectionem. 

Rogamusut  palrem  vestnun  vel  aliqaem  alium 
nuntium  rationabilem  et  discretum  mittatki  pro  no- 
bis  apud  Montem-Peasalam,  ita  ut  ibi  sit  in  Oc-> 
tavis  Assumptionis  bealtt  Marise  :  in  ipsa  enim  die 
ct  in  ipso  loco   dd)ent  esae  nuntii  regis   Siciriae 


cxxiv,  5).  Suscipite  ergo  eum  dulciter,  ut  filium  ;  C  (1096),  qui  descendant  mare  in  navibus,  ut  portcnl 


sollicite  custodite,  ut  vobis  commissum,  veslris,  nisi 
fallor,  ex  hoc  jam  obsecuturam  pra3cepti«,  et  consi- 
liis  obtemperaturum. 

EPISTOLA  CDXLV 

AD  QUBMDAM  ABBATBM. 

Commendat  ei  L.  fugitivum  revertentem,  quem  be* 

nigne  suscipi  rogat 

Obsecro  vos  per  misericordiam  Dei  et  per  nostram 

invicem  dilectionem,   quatenus  fratrem  L.  erroris 

sui  poenitentem,  eum  desiderio  reverientem,  emen- 

dationem  promittentem  benigne  suscipiatis :  sed  et 

in  ipsa  susceptione  atque   reconciliatione  clementius 

mitiusque  cum  eo  agatur,  quam  cum  cseteris  solet 

fugitivis,  sentiatque  sibi  valere,    quid  per  nos  se 

apud  vos  commendare  nostrisqae  precibus  manire 

curaverit. 

807  0  EPISTOLA  CDXLVI. 

ADANONTMUM. 

Scribit  se  ex  morbo  gravi  convaluisse ,  et  mortis 

januas  evasisse. 

Quidquid  sibi. 

Super  ipsa  vestra  sollidtudine,  qua  vos  anziari 
per  litteras  vestras  insinuatis  diu  eistiti  et  ego  sol- 

(4096)  Roeerii  primi  Sieilise  regis,  ad  qaem  ez- 
stantsancli  Bemardi  epiatole  807,  208,  209.  Mabt. 

(1097)  Misil  postea  S.  Bernardus  fratres  ad  fun- 
dandum  in  Sicilia  abbatiam,  quibus  prsefecit  c  ma- 
gistrum  Brunonem,  otim  sibi  per  dies  multosindivi- 
dnum  comitem,  tunc  autem  patrem  maliarum 
auimanim  laetantium  in  Christo,  >  ex  epistola  209, 
quflB  aeripta  dicitar  aoBO  1139,  ae  proinde  hsBC  ant 
eodem  aut  pracedenti  anno  scripta  videtur.  U»; 


filiam  comitisTheobaldiia  filio  domini  sui.  Si  forte  ad 
opus  fratrum  nostrorum  naves  adduxerint,  et  re- 
quisierint  abbatiam  quam  missuri  eramus,  nunlius 
vcster  habeat  nos  excusatos  (i097)  in  hffic  verba  : 
0  Fratres  qaidem  parati  erant,  et  abbatia  ordinala ; 
sed  dominus  Alfanus  nuntiua  domini  regis  Siciliae 
dixit,  qaia  rex  non  requirebat  nisi  duos  fratres  qui 
prKoederent  alios  ad  ridendum  locum :  cum  aatem 
placuerit  domino  regi,  significabit  nobia  voluntatem 
suam  de  tota  abbatia  simul  mittenda  :  nam  pericof 
lumeat  religionis  et  ordinis,  sicut  vestra  providentia 
novit,  fratres  sine  disdplina,  sine  custodia  vel  abbatia 
vel  aliorum  fratrum  suorum  versari  in  terra  aliena.i 
EPISTOLA  CDXLVm. 

ADAMONTMUM. 

0  Commendat  ei  abbatemFarfensemsanctas  Eccleeias 

Romanas  cardinalem, 
Virum  nobilem  et  genere  et  moribus,  abbatem 
Farfensem,  apostolicse  sedis  cardinalem  (1098)  vo- 
bis  commendamus,  ateum  honorifice  et  amicabiliter 
suscipiatis.  Dcacendit  a  latere  domini  Papae  ad  cu- 
riam  Regis  ab  ipso  vocatus,  habens  ad  ipsum  verba 
secreta  de  commnni  negotio    regoi   et   Ecclesiae. 

(1098)  Hnnc  statim  auspicatus  fui  esae  Gerardnm 
cardinalcm  diaconum  ab  Innocentio  II  creatam,  fa- 
ctum  postea  monachum  Clarffi-Vallensem  et  in  clau- 
stro  CiarsB-Vallis  sepultam.  Verum  cum  in  eo  desi- 
deretur  abbatialis  dignitas,  satius  est  ut  credamna 
esse  Adinulfam  abbatem  Sanctffi-Harise  Farfensia, 
Ordinis  S.  Benedicti,  ab  Innoeentio  II  anno  1130 
sanctae  Romane  Eodesiae  presbyternm  cardinalam 
creatum.  Id. 


641 


BPISTOLit:. 


642 


Suscipite  honeste  hominem,  et  hominem  bon»  yo-  a  lecta  unici  Domini  nostri  sponsa  tali  vel  nunc  ad 
luntatis;  et  in  eo  cxcellentiores  principes  mundiy      cumulum  malorum  committatur,  qui  displiceat  oculis 

ejus.  Dico  vobis,  et  dico  ut  vere  fidelis,  quia  omnino 
non  expedit  vobis.  Sic  vobis  rcgnum  contingat 
administrare  Francorum,  ut  inde  acquiratis  regna 
coelorum,  optime  et  illustrissime  rex. 

EPISTOLA  CDL. 

AD    AMICUlf. 

Serihii  se  iandem  eonvalescere  ei  a  fneriii  fau-- 

cibut  erepium. 

Idem  quod  sibi. 

Opas  utile,  et  qnantum  mihi  videtur,  caiholicum 
elaborastis:  habeo  tamen  semel  adhuc,  si  yita  du- 
raverit,  vobis  illud  prsesente  perlegere  et  vobiscum 
B  singula  proferre ;  ct  lunc  si  quid  forte  repertum 
(uerit  quod  merilo  moveat,  aut  omnino  amovebiiur, 
aut  ita  emendabitur,  nt  ultra  jam  non  movere  valeat, 
neo  moveredebeit.  De  csetero  congratnlamini  mihi, 
quia  castigans  esstigavit  me  Dominas  et  mortl  non 
tradidit  me  {Psal,  gxyii,  18).  Gnm  enim,  securi  ad 
radicem  infruetuosae  arboris  posfla,  jamjam  soccidi 
metuerem  :  precibus  amicorum  redditus  sum,  qui 
Tidelicet  fimo  charissimo  lacrymarum  suarum  steri- 
litatem  meam  se  fecundaturos  pollicentcSy  inducias 
aliquanti  temporis  a  pio  Patrefamilias  Impetrarunt 
{Lue.  XIII,  6-9). 

EPISTOLA   GDLI. 


eum  videlicct  a  quo  venit,  et  eum  ad  quem  venit, 
papam  et  imperatorem  pariter  honorate.  Temeritatis 
quidcm  est,  quod  ego  tantiilus  talem  virom  vobis 
audeo  conimendare ;  sed  humiiitas  ipsius  hoe  pe- 
tentis  excludit  pudorem,  et  si  faetoa  som  iniipiens, 
ipsa  me  coegit. 

M7  ^  EPISTOLA  GDXLIX. 

AD  aBOBMFKANCORini. 

Exeusai  se  a  suscipienda  digniiaie  ad  quam  eleeius 

erai. 

Regi  Francorum,  frater  Bbenaidus. 

Piacet,  fateor,  quod  in  his  quae  Dei  snnt,  tanta 

sinceritate  versamini.  Nam  nt  aiia  taceam,  nequa- 

quam  promotionem  miseri  hominis  tantopere  eara* 

retis  (1099),  si  non  esset  in  eausa  Deos:  qoo  enim 

alio  emolumento  id  ita  placeret,  eum  sin  paoper  et 

inops?  Nec  sufficit  assentire,   insuper  et  rogatis. 

Exhibetis  favorem,  largum  gratifle  sinom  expanditis, 

et  ne  onera  pusillanimis  reformidem,  auxiliiim  de 

regia  protectione  promittitis.  Quaeoam  haec  in  rcge 

dignatio,    in  adolescente    maturiias?  Yerum  ego, 

oplime  Rex,   nuilatenus  acquieseo  mittere  manum 

ad  forlia,  corde  pusillus,  fractus  corpore,  et  cui  so- 

lum  pene  superest  sepidcrum ;   non  audeo  prorsus 

ad  sancta  indignus  et  InsufGciens.  Hoe  considerare 

debuerant  auctores  eleetionis :  si  dissimularunt,  ego 

non  queo,  quod  lcgo,  Miserere  animm  ium  placens 

Deo  {Eccli.  xxx,  24).  Aut  siidoneum  credideruot  ob  Q^ 

babitum  religionis  quo  iudoor,  in  habitu  spedcs  est 

sanctitatis,  non  sanctitas.  Nemo  mihi  me  notior, 

nemini  ego  quam  mibi :  non  plane  me  credo  contra 

tesiimoQium    conscieniiae  me»  videntibus    tantum 

in  facie  et  secundum  faciem  judicantibus.  Ecce  ego 

et  pueri  mei,  quod  dedit  mihi  Deus,  orantes  hic 

sumus,   quamvis  peccatores,  pro  regno  vestro  et 

vestra  persona  :  si  separatis  ab  invicem,  id  quidem 

difficile  el  crudele ;  non  ad  orandum,  sed  plorandum 

provocatis.  Hactenus  pro  me:  jam  pro  Eeciesia  quid 

partunat  animus,  dignemini,  obsecro,  pauds  atten- 

dere.  Sedet  in  tristitia  domina  Ecdfesianun,  et  la- 

crymae  ejus  iu  maxillis  ejos:  mutatas  est  color  opti- 


•** 


AD  FBATEBS 

Uoriaiur  ad  eleemosynas  famis  iempore  faciendas. 

Non  ignoralis,  fratres,  qui  diierit,  Beaii  miseri- 
cordeSf  quoniam  misericordiam  consequeniur 
{Maiih.  v.  7) ;  et  illud,  Beaius  qui  inielligii  super 
egenum  ei  pauperem  {Psal.  xl,  2)  et  rursnm  :  $i 
videris  nudum^  operi  eum,  ei  carnem  iuam  ne  des' 
pexeris  {!sai.  lvhi,  7) ;  et  apud  sanctum  Job,  Visi" 
iabis  speciem  iuam,  ei  non  peccabis  {Job.  v,  24). 
Ut  hsee  vobis  pauca  de  muliis  in  hunc  modum  et 
Scripturis  retexerem,  illnd  est  occasio,  quod  egcnos 
vagosque  sub  hoc  famis  tempore  (llOO)  plus  solito 
constat  egere.  Undo  si  qua  in  vobis  pietatis  viscera, 
si  qna  in  vobis  miserationis  compassio,  dignum  est 


mus,  defloruit  antiqua  venttstas,  preliosissimns  iUe  Q  utin  seipsos  experiantur ;  quatumlibet  enim  miseri 


ornatus  datus  est  in  coneolcationem,  nobilitas  in 
eontemptum,  et  in  servitalem  libertas.  Grodor  ia 
bac  flamma,  nec  consiliam  refrigerii,  donee  vooiat 
qui  consoletur  eam.  Tangat  proiiide  eor  vestmm  re- 
verentia  Sponsi  egns,  eujas  sangnino  redempta, 
cujus  simiiitudine  adomata,  cojus  hereditato  dotata 
est,  et  perseveret  propositnm  vestriun,  na  tam  di* 

(1099)  Hsec  epistola  scriDta  fnisse  vidcftur  occa- 
sione  electionis  factse  de  S.  Beroardo  in  archiepisco- 
pum  Remensem,  cum  post  defunctum  Rainaldum 
archiprsesulem,  omninm  elfictomm  vota  in  Glarse- 
Yallensem  abbatem  se  contulerunt:  qoam  iUe  dinii- 
tatem  ut  et  multas  alias  recusavit.  Tunc  post  dtio- 
mm  annorum  sedis  pootificalis  laMvaofm,  Somson 
electus  est,  anoo  1140.  Mabt. 

(1100)  Anno  1146,  ex  brevi  Ghrooloo  Gntalan- 


et  despicabiles,  os  vestram  et  caro  vestra  sont,  quod 
vos  non  aliterdeillis  sentirejustnm  est  ut  sentiaot: 
sentiant  dico,  et,  si  non  reram  vestraram,  saltem 
verbomm  beneficio ;  nt  videlicet  capellano  prseci- 
piatis,  quatenus  omni  studio  euret  excitare  et  ex- 
hortari  popnlum  qnam  pnblice  quam  privatim,  ad 
benefaciendam  eis. 

nensi  apud  Labbeum,  c  fames  valida  ubique  terra- 
ram,  (|ualis  unquam  ante  non  fuit,  »  Hsec  fames,  si 
Ghrooico  Lobiensi  a  nobis  tomo  tertio  Anecdotoram 
edito  credimus,  Inecepit  anno  1143  ae  foit  valida 
sefrtem  annis.  J^usdem  meminere  Ghmnica  Honas- 
teriense,  Mortoi  llaris  et  Seoonense  AnecdotQram, 
tomo  tertio,  Remeose  aoad  Labbeom,  et  Britandeam 
spnd  domnum  Lobtnouam  historias  Britanoia  tomo 
Ii»  p>g.  3*  ID. 


M3 


S.  BERNARDl  ABBATIS  CLARiE-VALLBNSlS 


644 


M7  »  EPISTOLA  GDUI. 


AD    QUEMDAll    ABBATBIf. 

Eortatur  ut  benigne  fugitivum  redpiat^  nec  pra- 
lati  dignitatem  abjiciat. 

Suo  illi  quud  suo. 

Nemo  cum  has  legerit,  s!  norit  unde  salutatioois 
formulam  sumpserim,  suceensere,  ut  arbiiror,  debe- 
bil  mibi,  quod  me  in  capite  meliori  prseferre  pr»- 
sumpserim,  et  quod  tanquam  aliquid  inferius  meum 
esse  dixerim,  cujus  ego  merito  totus  sum  et  quo 
extoto  inferior:  quamquam  noo    solum  inferiora 
nostra,  sed  eiiam  plerumque  quibus  inferiores  nos 
esse  scimus,  nostra  non  improprie  appellare  sole- 
mus,  ut  est  illud,  Portio  mea^  Domine,  in  terra  9u 
ventium  (PsaL  cxLi,  6).  £t  haec  quidem  de  vobis, 
sed  non  vobis.  Jam  ad  vestras  litteras  breviter  pro 
tempore  respondendum  est,  quse  cum  mibi  in  manus 
venerunt,  naiaiis  animae  Dominae  nostr»  dies  festus 
illuxerat,  cugus  me  totum  jure  sibi  vindicans  devo- 
tiOy  nibil  aliud  cogitare  sinebat;  sed  et  nuntius 
repedare  festioans»  vix  usque  in  crastinum,  ut  bsec 
jam  festo  exoccupatus  utcunque  rescriberem,  ex- 
spectavit.  Fugitivum  itaque  fratrem   dure  a   me, 
uipote  durum  corde  increpatum»  nihil  melius  inte- 
rim  potui  quam  ad  locum  remittere  unde  fugerat: 
quippe  quem   juxla   noslras    consuetudines  domi 
absque  abbatis  sui  consensu  retinere  non  debuu 
Oportet  auiem  a  vobis  eum  similiter  aspere  incre- 
pari,  et  ad  humilem  provocari  satisfactionem,  de- 
inde  nostris  confortari  liiteris  pro  eo  direclia  ad 
abbatem.  De  infirmitate  nostra  nihil  certius  modo 
sollicito  indicare  potui,  nisi  quod  infirmus  et  fuit  et 
sum  nec  minus  solito,  nec  magis  multum.  Quod 
vero  Don  nisi  quam  missurus  eram,  causa  est  plus 
me  animarum    timuisse    scandalum,    quam  unius 
corporis  periculum.  Jam  ne  quid  ^borum  qim  man- 
datis  omnino  praetermittam,  quin  et  aiiquatenus  ad 
sioguia  respondeam,  venio  etiam  ad  vos.  Velie  vos 
audire  scripsistis,  quid  ego  vos»  qui  utique  omnia 
vestra  norim,  facere  velim.  Sed  bsec,  nisi  falior,  si 
modo  dicerem  nec  vos  possetis,  nec  ego  consulerem. 
Yolo  enim  et  ipse  quod  vos  veUe  de  vobis  jam  olim 
non  latet  me.  Gseterum  mea  atque  vestra  teque,  ut 
eequum  est,  voluntate  postposita,  magis  qood  velle 
Deum  de  vobis  puto  et  mihi  ut  vobis  suadeam  tutam 
dnco ;  et  vobis  si  persuadeam,  non  incommodum. 

Tenete  itaque  meo  concilio  quod  tenetis,  manete  in 
quo  estis,  et  studete  prodesse  quibua  prseeslis; 

nee  prseesse  refugite,  dum  prodesse  potesUs ;  sed  vse 

gravius  quia  prsecesse  metuitis  et  prodesse  refu« 

gitis. 


I  EPISTOLA  GDLni. 

AD   ANONTIIDll. 

Laudat  ejui  prudentiam  et  hiumiHiatem, 
Quidqnid  sibi  cupit  graiiee  spiritualis. 
Lando  prudeatiam,  qua  monachum  propter  no- 
vitium   contristari   timuistis;  sed  magis   approbo 
humilitatem,  qua  factam    vobis    injuriam  et   tam 
grandem     iiyuriam,    pertuiistis.     Inoomparabiliter 
auiem  praefero  charitatem,  qua  calamum  quassatum 
non  patiendo  eonteri  (Isai.  xlii,  3),  nostmm  expe- 
tere  consilium  ei  suadere  curastis.  0  prudens  liu- 
militas,  bnmilisqae  eharitaa,  sio  parceot  numacho 
i^juriam,  ut  non  deesset  aovitio  flactnantil  Qaan- 
tum  ergo  potui  confirmatnm,  et   omniay  qaantom 
P  reor,  de  quibus  notatas  est,  emendare  paratum,  ad 
^  vos  eom  remitto ;  tam  probalse  vestrs   beiugiiitati 
cooaulena,  et  si  neeesse  est,  supplicans,  ut  reeiput- 
tur,  ut  tamen  predictaa  fraler,  cul  et  lilleraa  pro- 
ittde  precatorias  misi,  a  aoa  prioa,  si  fieri  posaet, 
sententia  flectatar. 

SftV  »  EPISTOLA  GDLIY. 

AD    ANONTinill. 

StephanOj  si  perseveraverit,  promittit  dignos  pami" 

tentim  fructus. 
Quis  satis  mirari  possit  vestrse  charitatis  ardorem  ? 
Sed  quoniam  dignom  non  est,  ipsam  unde  soUicitam 
esse  cognovimus,  diatius  manere  soilicitam.  Stepba- 
nus  vester  qui  et  noster,  si  digno  suse  conversationis 
initia  fine  compieverit,  ai  aequa  cum  capite  devotione 
C  etiam  candam  hostiae  ofiferre  sategerit,  testimonium 
ei  perbibemus  quiadignos  faciet  poenitentiae  fructus. 

EPISTOLA   GDLY. 

AD   MATBRTEaAll    IMPERATOaiS   HISPANIAaUM  (iiOi). 

Fratrum  ei  suffragia  eoncedit^  oratque  ut  controver' 

sia,  qu€einter  suos  et  ftatresde  Careda  eratj  per 

episcopos  terminetur. 

Uittstri  dominse  G.  regine  etmaterterse  imperato- 
ris  Hispaniarumy  BBBNAaDus  Glarse-Vailis  voeatus 
abbas,  flAloCem  et  orationea. 

Devotiooem  vestram  ex  relatione  fratris  noetri 
Nivardi  (ilOi)  audientes,  graiias  agimua  Deo,  et 
oramos  ut  seeandom  fidem  et  fidueiam  qoam  ha- 
betis  in  nobia»  vobia  reiribuere  pro  saa  pietate 
dignetor.  Fratamitatem  domoa  nostr»  et  oratiooum 
"  QoatrtnuD,  seut  deeideraitis,  gratanter  vobia  an- 
nuimoa,  et  vA  tantamdem  pro  vobia  fiat,  qaantom 
pro  ono  qoolibet  nostram  tam  in  vlia  quam  in 
morle.  De  eetero  necesse  haboimoa  sug gerere 
prManti»  vestrtt  de  fratriboa  de  Gareda  (i  103), 
quia  per  naptem  vestram  et  per  aaipaoa  calonuiiam 

nobis  strount.  De  monasterio 

Oportet  ergo  noa  providere  bona  non  tantom  ooram 


(ilOi)  Htec  epistola  scrij[>ia  fuisse  videtur  occa- 
iione  fandationis  monasterii  de  Spina  in  dioecesi 
Palentina,  qood  eondidit  Sancia  ^onai  regis  aoror, 
ei^ai  ae  fnndationi  opponebaot  mpnachi  de  Gareda, 
aeu  it  legitor  in  epiaioia  301  8«  pemaidi  Garraoee* 
tenies,  am  Carraccences,  qnie  scripta  dicitar  circa 
gnnam  1149.  Mabt* 


(1102)  Pratria  S.  Bemardi  natu  miniml,  qm,  pri- 
moa  Spinensia  monaaterii  abbaa  falsse  perhit>etar, 
Id. 

(1403)  Sen  de  Garraeceda  ordinis  S.  Benedicti  in 
dioeceai  Asturicensi,  qood  monaateriam  cirea  an* 
num  990  a  Beimondo  rege  fundatom  Gialercienaibus 
donavit  Alphonsue  Tll^  rex  Hispauiarum.lD. 


645  BPISTOLyG.  m 

Dco,    sed   eiiam  coram  hominibus,  oroDimodisque  ^  scopi  et^domini  Atitaricensis  yelitii  et  faeiiitis  banc 

cupimus  sic  procedere  in  hoc  negoiio,  ut  uottyJtn|ie«  controversiam  terminari.  Ubi  enim  vcl  eorum  con- 

retur  tonum  nostrum,  nec  homines  illi  occasionem  fessione,  episcoporum  judicio  innotuerit  non  habere 

habcant  detrahendi.  Proinde  remisimus  ad  vos  i.e-  eos  unde  adver  nos  super  hoc  possint  vel  debeant 

goiium,  ut  scandalum  istud  compescere  studeaiis.  reclamare,  parati  sumus,  juvante  Deo,  sic  ordinare 

Et  si  aliter  noluerint  illi  desislere,  jodicio,  ut  di-  iocum,  utetvestra  devotio  gratuletur,  et  Deus  glori- 

gnum  esty  domini  Zemorenensis  [Zamorenais]  epi-  ficetur  in  opere  vestro. 

Inter  episiolas  quas  jam  editis  aeeensemuSj  nonnullas,  ut  sublestm  fideiy  inter  dubias  amandare 
in  animo  erat ;  sed  eonstitutum  ordinem  servare  nobis  reliywni  fuit.  De  quo  lectorem  moni- 
tum  voluimus.  Primam,  cujus  inscriptio  :  c  Ad  Raymundum  dominum  castriAmbruosii  » (leg. 
Ambasii  (Amboise),  et  aquibusdam  Bernardo  Sylvestri  ascribitur.ut  anecdotamvenditat  Ama- 
duzius  ;  sed  fallitur :  jam  enim  lucm  viderat,  et  inter  Opera  S.  Bernardi  in  primis  editiofii- 
bus  recensetur.  Eon. 

PILeFATIO  IN  EPISTOLAM  SEQUENTEH. 

(Amaduzzi,  Anecdota  Uiteraria  ex  mss.  codicibut  eruta,  tom.  IV,  pag.  229.  (RomsB  apud  Antoniom  Ful 

gonium.  1783,  %»). 

Francisco  M.  Banditio,  Arimtnemi,  archiepitco  Beneventano  et  S,  R.  E.  cardinali  amplissimo^  Joan- 
nes  Christophorus  AiUDUTiut. 

Qui  litieris  operam  navant,  quique  eruditis  pabutum  profbere  student  staiis  quibusdam  operibus,  id 
poiissimumcurant^utprimumvarieiatererumomnibusptaceant^tum  utea,  quas uniuscujusque  inter- 
sint,  singulis  consenianea  faciani.  Viies,  cardinatis  amplissime,  me  in  eoesse^  ul  anecdotis  quibusdam 
opusculis  varias  litteratorum  classes  detinendas  oblectandasque  susceperim;  quodut  assequar,  varia  tum 
idiomatiset  oraiionis  tum  oitatis  etargumenti  dieersiiate  distinciai  lucubrationes  jamdiu  mihi  edendas 
proposui.  Quare  si  qute  sunt  quas  profcipue  speciari  debeant  hae  prmsertim  temporumcorruptione^  qua: 
se  miris  litierarum  scientiarumque  progressibus  fasde  immiseuit,  ea  esse  cum  primis  censui,  quce  ad 
sacra  pertinerent,  quaique  velfiaei  pra^tantiam;  vel  marum  casiitatem  praferrent.  Yerum  quam  ip.^e 
unquam  graiiam  inirem,  si  hujusmodi  res  munusculi  insiap  iis  proiberem,  qui  ludicris  levibusque  crc' 
pundiis  assueti  (nam  cceieros,  qui  impiis  nefariisque  commentis  detineniur,  uipote  omnino  aspemau' 
dos  non  moror)  gravia  ac  severa  quasque  ad  stomachum  usque  fasiidiuni  ^  Sua  erga  sponte  fluit  cogiia- 
tiOj  quasad  te  unum  deligendum,  cutbeati  Bemardi  abbati  Ctaras-Vallensis episiolam adhuc  anccdoiam 
inscriberem  ac  nuncuparem^  me  nutic  potissimwn  commonefecit.  Tu^qui  easiudia,  sedulo  coluisti,  qu<e 
tuum  insiituium  in  primis  decent,  qui  ad  bibliothecam  omni  scripiorum  genere  itistruendam  in  Ariminensi 
clericum  regularium  collegio  afUmum  ioi  annorum  spaiio  intendisti,  quique  eos  prxseriim  auctores 
consectaris,  qui  et  iuam  preeclaram  digniiatem,  et  pasioralem  procurationcm  prascepiis,  ei  exemplis 
juvent,  ae  excitent^  Hbentusime  quidem  excipies  opusculum^  quod  a  clarissimo,  sanctissimoque  Ctster- 
ciensis  ordinis  alumw  condnnatum  tibi  nunc  staiuo.  Is  enim  fuit  divus  Bemardus,  ut  singulos  fore  homi- 
num  ordines  insiituendos  epistolis  suis  sibi  proposuisse  visus  fuerii :  quandoquidem  laicos^  monachos, 
clcricoSy  abbaieSjepiscopos^cardinales,  etipsos  quoque  summos  ponti/ices  in  Eugenio  lll  scripiis  suispro 
dignitate  erudivii,  aique  informavitjSingulis  prasbens  eastigatioris  vita:  perquam  apia  documenia.  Epi- 
siola  quam  nunc  profero  eaestqua  laicum  variis  humanaSf  rectm  tamen  honestasque  poliiices  prmcepiis 
imbuendum  suscipiat;  quorum  sane  plura  eum  privatum  hominem^  quem  se  esse  seniiai  semper 
unusquujue  quantacunque  digjiitaie  vrmcellat,  respiciant,  facile  sinfuli  ea  vindicent  aique  arripiani 
quo!  sibi  pecuLiariier  convenire  iniellexerint.  Nutlla  vero  in  casiens,  sive  scriptis  quiouscunque  S. 
Bernardi  abbatis  tneniio  occurrit  hominis  ad  quem  episiolam  hanc  hacienus  ineditam  inscripiam 
animadveriimus.  Qui  vero  et  epistolas  et  scripia  castera  sanctissimi  hujus  Ecclesias  docioris,  atque  eapo^ 
tissimum  quas  Mabillonius  ianquam  genuina  et  a  spuriis  disHncta  proposuit  (1104),  accuraia  lectione 
percurrerit,  facile  in  hac  eiiam  styli  dulcedinem,  orationis  ardorem,  elhquii  sanctiiatemj  unteniiarum 
gravitaiem,  leporum  copiam,  quas  eidempoiissimum  tribuuntur,  non  aegre  deprehendei.  Quod  si  idas- 
serere  detreciaverit,.saltem  anxium  saneti  scriptoris  imitatorem  hanc  seripiisse  episiolam  fateri  oni- 
ntno  cogetur.  Hanc  nos  quidem  obtkiuimus  a  viro  elarissimo  Angelo  M.  Bandinio,  qui  ex  codiee  mem-^ 
branaceo  sceculi  w,ineuntis,  biblioihecm  Medieeo-lAurentianas,  eui  ipsepro  meritissuispra^t,  excri- 
psii,  ei  ut  ederemus,  nobis  pro  sua  humanitate  indulsit.  Exstat  ipsa  etiam  in  duobus  altis  ejusdem  bi- 
ilioiheccB  codicibus,  qws  omnes  ipseaccurate  recensuit  (1105);  quod  dum  primumfacii,  eputolas  inge" 
nuiiaiem  in  aHquod  suspicionis  dubiumrevocare  videtur^  forte  tu  severioribus  critices  reautis,  quas  do- 
cti  interdum  impensius  amant,  moremgerat.  Habet  etipsa  bibliotheea  atios  codiees  iivi  Bemardi  opera 
continentes,  et  ea  quidem  qum  in  Mabiltoniana  editione  desiderentur.  Cum  ilta  vero  nec  pauea,  nec  exi- 
gua  sini,ac  mulio  egeant  examine,uduloque  comparationis  studio,  eadem  nune  innuisse  suf/iciat,  rejeciis 
interim  m  itnam  oram  eorumdemindicUs,qu€eprauto  esse  possint  Os  quibus  hane  spartam  deineepe  ornare 
libeatiiiOli).Porroalibietiamalia  habentur  sanctinostn  doctoris opera^  qua absunt a  taudata  ediiiane, 
quaque  forte  eadem  quoque  ac  qua  exstant  in  codMbus  Mediceo-LaurenOanisesse possent;  quodsane  non^ 

(1104)  Parisiis  apud  Hontalan  1719,  tom.  lY.  multorum  sapientium  sententiis  definitm  sunt.  Des. 

(1105)  Vid.  tom.  II,  CaiaUHf.  codd.  mss.  Latin.  asquo  vivendi  sine  servaveris.  Vide  Bandiniom  in  ca- 
biblioth.  Laurent.  cod.  15,  plut.  46,  8  2,  col.  387.      talogo  tom.  1«  col.  122. 

et  lom.  III.  cod.  plui.  78,  §  3,  eoL  169 ;  tom  ibid.  Ibid.  §  27 :  Deoblatione  laadis.  Inc.  Oblatio  nostrm 

cod.  138,  plut.  80,  num.  8,  pag.  36;  coi.  697.  laudis^  quam  Deo  immolamusp  tdc*  Des.  martvrium 

(1106)  Plut.  14,  cod.  18, 1  22  :  Liber  de  auatuor  divinum.  Sont  varie  brevesqoe  senteoti».  Vid.  ibid, 
principallbus  virtnttbus  pnidentiay  magQanimitaie,  eol.  1S3. 

^oDsianiia,  justiiia.  Inc.  Quatuor  virtuhm  spcdes       Ibid.  (.  38  :  De  immensA  Cfaarllate  Dei  PiUrl8,d^ 


G47  S-  BERNARDl  ABBATIS  CLARyE-VALLBNSIS  648 

nisi  diligenii  perquisitione  assequi  quts  poterit  Scilicet  cL  Martinus  Gerbertius  abbas  S.  Blasii  insii- 
val^igraaitinlHnereAlemannico  (ii07)  naberi  inniss.  operibus  sancti  Bemardi  asservatisin  bibliothe' 
ca  Augustai  Viudelicorum  nonnullaquwhaudquaquam  in  Mabillonii  editione  oecurrant,  qucpque  examen 
aliquodpostulent,  Jnsuper  ipse  ibidcm(^i  108) profcri  episiolkm omnino  brevem, erutam  ex cod.  mss,  swculi 
XIII  bibliothecas  Ochenhusanas^quam  S,  Bcmardus  G.  de  Stopho  scribit,  quasque  in  laudata  editione  frustra 
qutereretur,  JSon  aspemanda  quidem,  imo  plurimi  asstimandaillius  scriptoris  opera,  quoi  ecclesiasHcam 
tradiiionem,  et  Patrum  seriem  claudant,  quasque  scholasticorum  barbdriem^  qua:  mox  religionem,  in 
scientias,  ac  litteras  irrepsit,  feliciier  antevertant,  Nec  te  interim  pigebitj  Cardinalis  amplissime,  si 
insuper  addam  epistolam  alteramf  non  eam  quidem  a  divo  Bemardo  exaratamt  sed  a  matrona  quadam 
quas  ab  ejus  concilio,  disciplinaque  penderet,  ad  ipsum  scriptam.  Pfon  te  quidem  latet^  sanctissimum 
abbatem  nostrum  cum  pluribus  leetissimis  feminis  epistolarum  commercium  exercuisse,  ut  docent  ipsius 
epistolas  a  Mabillonio  recensitiB,  ac  datm  ad  reginam  Jerosolffmorum,  ad  Mathildem,  refinam  Anglorum, 
ad  Sanciam  sororem  imp.  Uispaniof,  ad  ducissam  Lotharingia^^  ad  ducissam  Burgundttjc,  ad  Ermengar^ 
dam  quamdam  comitissam  Britannias^  ad  Idam  comitisam  Nivemensem,  ad  Blesetisem  comitissam,  ad 
Beatricem  nobilem,  et  religiosam  matronam,  ad  Sophiam  virffinem,  ad  abbatissam  Faberniacenscm, 
ac  postremo  tandem  ad  nonnullas  sanctimoniales.  Amanuensis  fortasse  incuria  (nisi  id  alia  etiam  culpa 
factum  fuerit)  matronas,  quce  hancnostram  epistolam  scripsit,  nomen  nobis  invidit;  neque  eiiam  tn- 
stitutx  a  nobis  hac  de  re  observationes  quidquam  lucis  attulerunt,  llanc  epistolam  quinetiam  nobis 
communicavit  laudatus  Bandinius,  qui  ipsam  ex  eodice  altero  Mediceo  Laurentiano,  eoque  mcmbranaceo 
sceculi  XV  eruere  sategit  {ii09),  nobisque  edendam  concessit,  Quamvellem,  ut  ego  gratum^  ct  obse^ 
quentem  in  te  animum  meum  prodere  nunc  studui,  sic  tu  meam  hanc  voluntatem,  et  obscrvantiam 
oequi  bonique  consuleres  !  Sed  qui  ab  antiqua  iua,  planeque  singulari  humanitate  nunc  mihi  poUiceri 
non  dubitem  f  Quas  quidem  humanitas  etsi  stimulu  non  egeat ,  nee  precibus  locum  relinquat,  patere 
tamen,  Cardinalis  amplissime,  ut  de  ea  jugiter  mihi  conservanda  tanquam  de  re  mihi  tuyn  charissi- 
ma,  tum  spectatissima^  cujus  instar  eorum,  quipretiosas  res  poseident  sollicitum  esse  decet,  te  majo^ 
rem  in  modum  exorandum  nunc  censeam.  Yale. 
Daiis  Romas  Idibus  Augusti  anno  a  Christo  nato  1780. 

EPISTOLA  CDLVI.  A  ^*^°^'  rcgula  omittenda.  Andi  ergo,  et  atteDdc 

AD  RAYMOiiDUM  DoiiiNuif  CASTRi  AMBEUOSU.  Q"o^  «^ "»  ^^*  ^omo  sumptus  el  reditus  sunt  aequa- 

(Ex  codice  membradacco  ssculi  xiy  bibliolhec»     '«^»  ^^  inopinalus  polerit  destniere  sUlum  ejus. 

Mcdico-Laurentian»  edidit  Joannes  Ghristopborus     Status  hominis  negligentis  dorous  est  ruinosa.  Quid 

Amandutius.)  est  negligioentia  gubemaniis  domum  ?  Iguis  validus 

^o  Graiioso   militi  et  felici    Ratxumdo,      in  domo  accensus,  Discnte  diligenter  eorum  dili- 


domino  (^ri  Ambruosii,  Bernaedus  in  senium  de-  gentiam    et  propositum,    qui    tua    administrani. 

ductus  salutem.  Labenti,  nondum  lapso  faeultatibus  minus  verecun- 

Doceri  petis  a  nobis  de  cura  et  modo  rei  familia-  dum  est  abstinere  quam  cadere.  Saepius  revidcre, 

ris  utilius   gubemandse,   et  qualiter  piitresfamilias  quse  tua  sunt,  quomodo  sint,  magna  prudentia  cst. 

debeant   se  habere,   ad  quod    tibi  respondemus.  Cogita  de  eibo  et  potn  animalium    tuorum;  nam 

Licet  omnium  rerum  mundanarum  status,  et  exitus  easuriunt,  et  non  pelunt.  Nuptie  sumptuosae  damnuin 

sub  fortuna  laborent,  non  tamen  hoc  timore  est  sine  honore  confemnt.  Sumptus  pro  militia  hono- 

mira  filii  obedientia,  et  Spiritus  sancti  benignitate,  Ibid«  $  35  :  Laus  de  Domino  Jesu  Christo.  Inc. 

Inc.  0  immensa  Dei  Patris  charitasj  qua  adeodile"  Quam  pulcheres  angelis  iuis,  DomineJesu.  Des. 

xit  mundum,  ut  Filium  suum  unigenitum  daret.  p  Domine,  qui  similis  tui  t  Bst  brevissimum.  Yid. 

Des,  malumlegere  Salmonem^  quam  legere  Salo^  D  jbid.,  col.  ead. 

monem.  Yid.  ibidem,  col.  124.  God.  3,  §  5,  pag.  65.  De  amore  Dei.  Inc.  Magna 

Piut.  16,  cod.  1.  §  17  :  Beilam  de  pcrfcctione  ser-  res  estamory  quo  anima  per  semetipsam,  Des.  Non 

Torum  Dci.  Inc,  Peccantes  prima  excipit  negligen-  cessant miht  aicere utamemDeummeum.Yid,ibi6., 

tia  sui  deinde  curiositas  rerum  exteriorum,  Des.  e  col.  165. 

htee  est  perfectio  servorwn  Dei.  Yid.  ibid.  col.  160.  Ibid.  §  6,  pag.  66  t*.  De  excelleniia  et  utiliute 

Ibid.  8  24  :  Sermo  de  octo  l>eatitudinibus  per  orationis.  Inc.  Dominus  dicit  tn  Evangelio,  quoniam 

modam  dialogi,  et  eorrespondet  superiori  proxmio  oportetsemperorare,ele,De8^tcompendiumfaciam 

lermoni.  Inc  Simils  est  regnum  calorum  monacho  orat et  ipse  Dominus  Jesus  Christus^ etc.  Yid.  ibidem, 

negotiatori^qui  audiens  proximarum  nundinarum  col.  ead. 

opinionem.  Des.  ubi  tantam  halmit  copiam^  et  for  Ibid.  §  8,  pag.  68  t«  :  (}uomodo  fn  pace  vera  ob- 

cultatem  isicrandi.  Yid.  ibidem  coL  161.  dormit  anima,  et  requiescit,  Inc.  In  pace  in  idipsum 

Ibid.  g  29.  De  paaaioue  Domini  in  septem  horia  ca-  dormiam,  et  requiescam.  Pax^  inquam,  illa,  per 

nonicis  meditanda.  Inc.  Septiet  in  die  laudem  dixi  ouam,  et  qua,  etc.  Dei.  qui  cum  tanta  fidudapsalle- 

tibi.  Rogasti  me, ut  aHquem  modum  contemplandi  bat  in  pace  in  idipsum  aormiam,et  requiescam,  Vid. 

in  passione  monstremtibi:  De%.et  sedebisjuxta  eum  ibidem,  coi.  ead. 

admonunientumetusdemDomininostriJesuChrii»  Ibid.  g  9,  pag,  70  f  :  Yita  S.  Beraardi,  guam 

ti,  qui  vitdt,  etc.  Yid.  ibid.  col.  eadem.  dedit  cuidam  monacho  ad  bene  reiigioseque  TiTen- 

Ibid.  S  33.  De  coelesti  gioria  ad  quam  festinare  C  dum.  Inc  Si  vis  plene  assequi  quod  intendis,  duo 

debemus.  Inc.  Festinemus  ingredi  illam  sanctam  ci-  ttbi  sunt  necessaria  facienda.  Des.  sin  autem^  roga 

vitatem,  in  qua  filius  virginis  et  rex.Des.  et  quidem  Deum  ut  tibi  dimittat,  qui  est  misencors  et  pius, 

perpetuus  minimeque  fucatus  candor  vita^  ostema.  benedictus  in  sascula.  Vid.  ibidcm»  ool.  eadem. 

Vide  ibidem  coL  eadem.  (1107)  Psg.  175  et  seq. 

Ibid.  §  34.  Specalum  monachomm.  Ine.  Fratres  (1108)  Pag.  216. 

(^nseimh  locusiste,inquoconvenimut,tocussanr  hm)  Yid.  tom.  I  Catalog.  eodd,  mu.  LaHnor. 

etusest.D».eigauderemereamini,ortestanteeodem  ood.  2,  plat.  16|  pag.  234»  coL  163. 
Pominonostro^qui  cum  Patre^eicXid.  ibid.,coL162. 


64« 


BPISTOLE. 


6S0 


rabilis  est,  saniplus  pro  ju\ando  amicos  rationabi-  ^  joculaloiibus  intendens,  cito  uxorem  babebit,  cujua 


lis  est.  Sumptas  pro  juvando  prodigos  perditus  est: 
Familiam  grosso  cibo ,  non  delicato  nutrias.  Qoi 
gulosus  effeclus  est,  vix  aliter  quam  morte  morcs 
mntabit.  Gulositas  vilis  et  negligeotis  hominis  pa- 
tredo  est ;  gulositas  solliciti  et  diligentis  hominis 
solatium  eal.  Diebus  paschalibas  abundanter,  non 
delicate  pasce  familiam  tuam.  Fac  gulam  liligare 
cum  bursa,  et  cave  cujus  advocatus  existas.  Si  au- 
tem  inter  gulam  et  bursam  judex  existas,  asepius, 
sed  non  semper  pro  bursa  senteiitiam  feras.  Nam 
gula  affectionibus  probat,  et  sic  testibus  non  jura- 
tis,  bursa  evidenter  probat,  jam  arcis  et  cellario 
yacuatis ,  vcl  in  brevi  tempore  vacuandis  :  tunc 
male  judicas  contra  gulam ,  quando  avaritia  ligat 
bursam  ;  nunquana  recte  inter  gulam  et  burdam 
avaritia  judicabit.  Quid  estavaritia?  Sui  homicida. 
Quid  est  avaritia?  Paupertatis  timor.  Semper  in 
paupertate  vives  :  recte  vivit  ayarus  in  se,  non 
perdens  divilias,  sed  aliis  reservando.  Meiius  est 
aiiis  rcservare,  quam  in  se  perdere.  Si  abundas 
blado,  non  diligas  canestrum.  Diligens  canestrum 
cupit  esse  pauperum  homicida.  Yende  bladum,  cum 
satis  valet,  non  quando  per  pauperem  emi  non  po- 
test.  Yicinis  minori  pretio  vende,  etiam  inimicis  ; 
non  semper  gladio,  sed  sa^pe  servitio  vincitur  inimi- 
cus.  Superbia  contra  vicinum  balenum  est  ;  exspe- 
ctas  tonitru  cum  sagitta.  Habes  inimicum  capitalem, 
in  carcere   positus  es,   habes   inimicum,   quaeras 


nomen  est  paupertas.  Sed  quis  erit  hajos  axoris 
fiIius?Derisio.  Placet  tibi  verbum  joculatoris,  finge 
te  non  audire,  etalia  cogitare :  ridens  et  gaudens  de 
yerbis  joculatoris  jam  pignus  sibi  dedit.  Joculatores 
^mproperantes  digni  sunt  suspendio.  Quid  est  jocu- 
lator,  mala  improperans?  Animal  homicidium 
secum  porlans.  Joculatores  instrumentorum  Deo 
placuerunt.  Audi  de  famulis.  Famulum  alti  cordis 
repelle  ut  futurum  inimicum.  Famulum  tuis  moribus 
blandientem  repelle.  Famulo  et  vicino  te  laudanii- 
bus  resiste,  alias  te  cogitat  decepisse.  Famulam  de 
facili  se  verecundantem  dilige  ut  filium.  Si  vis  sedifi- 
care,  inducat  te  necessitas,  non  voluntas.  Gupiditas 
sedificandi  sedificando  non  tollitury  nimia  et  inordi- 
B  Dala  aedificandi  cupiditas  parit,  et  exspectat  aedifi- 
ciorum  venditionem.  Turris  completa  et  arca  vacuata 
faciunt  valde  tarde  hominem  sapientcm.  Yis  ali- 
quando  vendere,  cave  partem  hsereditatis  non  ven* 
das  te  poteatiori,  sed  potius  minori  pretio,  te  mi- 
nori.  Totum  autem  vende  plus  offerenti.  Melius  est 
gravem  pati  famem  quam  patrimonii  venditionem ; 
sed  melius  est  partem  vendere,  quam  te  usuris  sub* 
jiccre.  Quid  est  usura  ?  Legalis  latro,  prsedicens 
quod  intendit.  Nihil  emes  in  consortio  poientioris  : 
parvum  consortem  paiienter  sustineas,  ne  tibi 
societ  fortiorem.  Qusesivisti  de  usu  vini.  Qui  ia 
diversitate  et  abundantia  vinorum  esf  sobrius,  ille 
est  terrenus  Deus.  Ebrieias  nil  recte  agit,  nisi  cum 


tuum    oculum  pro    custode.   Si   babes  inimicum,  Q  in  Intum  cadit.    Sentis  vinum,   fuge  consortium. 


conversationem  non  habeas  cum  ignotis.  Semper 
cogita  quod  inimicus  sagax  cogitat  inimici  vias. 
Debilitas  inimici  non  est  loco  pacis,  sed  tregua  ad 
tempus.  Si  le  (11 10)  secarus  non  cogitare  ,  quse  tu 
cogitas,  inimicum,  periculo  te  exponis.  De  feminis 
tais  suspectis  quid  agant,  ignorantiam,  non  scientiam 
quseras.  Postquam  sciveris  crimen  uxoris,  a  nuUo 
medico  curaberis  :  dolorem  de  mala  uxore  lunc 
miiigabis,  quando  audies  de  uxoribus  alienis.  Gor 
noblie  et  altum  non  inquirit  de  operibus  mulierum  ; 
malam  uxorem  potius  risu,  quam  baculo  castigabis, 
Femina  meretrix  et  senex  omnes  divilias  annulla- 
bit ;  femina  scnex  et  meretrix,  si  lex  permitleret, 
viva  sepelienda  esset.  De  vestibus  nota  quod  vestis 
sumptuosa  probatio  est  pauci  sensus.  Yestis  minus 


Seniis  vinnm,  quaere  somnum,  antequam  colloquium, 
Qui  se  esse  ebrium  verbis  excusat,  suam  ebrieta* 
temaperteaccusat.Male  sedet  injuvene  vina  cogno- 
scere.  Fuge  medicum  scientia  plenum,  exercitio  non 
probatum.  Fuge  medicum  ebrium.  Gave  tibi  a 
medico  voiente  in  te  experiri  qualiter  alios  de  simili 
morbo  curabit.  Caniculos  valde  parvos  dimitte. 
Clericis  el  reginis  cancs  custodes  utiles  sunt.  Ganei 
ad  venandum  plus  conslant  qnam  conferant.  Haben- 
tem  filios  dispensatorem  tuorum  bonorum  non 
instiiuas.  Sed.  dices :  Si  aversetur  fortuna,  quid 
prodest  vivendi  doctrina  ?  Audi  quod  de  hoc  viderim 
stultos  omittentcs  continentiam,  et  tandem  se  ex- 
cusatos  sub  fortuna;  et  venit  aliquando  foriuna,  sed 
servans  doctrinam  raro  accusabit  fortunam.  Raro 


apparens  cito  vicinis  tsedium  parit :  stude  bonilate  D  enim    diligentiam    cum    infortunio     sociabis,    ei 


placere,  non  veste.  Mulieris  petitio  hal)entis  vestes, 
et  vestes  quaerentis ,  non  indicat  firmitatem.  De 
amicis  leneas  quod  major  est  amicus  qui  sua  tri- 
buit  quam  qui  seipsum  offert  ;  de  illis  magna  est 
copia  amicorum.  Amicus  non  reputes  qui  te  prse- 
sentem  laudat;  si  consulis  amico,  non  quseras 
placere  sibi,  sed  rationi.  Dicas  in  consulendo 
amieo,  sic  mihi  videtur,  non  praecise  sic  agendum 
esl.  Pacilius  de  maio  exitu  consilii  redargutio 
sequelur  quam  de  bono  laus.  Audivi  quod  te  visi- 
tant   jacuiaiorcs,  attende   qase  sequuntur.  Homo 


rarius  a  pigritia  iufonanium  separabis.  Exspectat 
piger  sibi  sobveniri  a  Deo,  qui  vigilare  praecepit  ia 
mundo.  Tu  ergo  vigila,  et  leviiatem  expendendi 
cum  gravitate  lucrandi  compensa.  Appropinquat 
senectus;  consulo  quod  Deo  potius  quam  ino  filio 
te  commiitas.  Disponis  legatum  ;  consulo  quod 
prius  servitoribus  quam  sacerdotibus  soivi  mandes* 
Diligentibus  personam  luam  non  commitlas  ani- 
mam.  Gommitie  animam  luam  diligenti  animam 
suam.  Dispone  de  rebus  ante  morbum ;  isepe  quis 
efficitur  infirmitatis  servus,  et  servus  testari  noa 


(lilO)  Sie.  -*  Lege  :  Si  tUm  ei  $ecurtUi  eic. 
Patrol.  CLXXXH. 


^\ 


651 


S.  BBRNARDl  ABBATIS  GLARiE-VALLENSIS 


652 


polest.  Liber  crgo  testeris,  antequam  ser vas  efficia-  ^  quam  et  his  qui  versus  Hierosolymam  sunt  profecti. 


ris.  Sufiicit  tibi  quod  dictum  est  de  testamentis.  De 
fiiiis  audi.  Mortuo  palre,  quaerunt  divisionem,  si 
DObiles  sunt ;  melior  est  ssepe  eorum  aspersio  per 
mundum,  quam  haereditalis  divisio.  Si  laboratores 
sunt,  faciant  quod  volunt;  si  mercatores,  tutior  est 
divisio  quam  communio,  ne  unius  infortunium  aliis 
imputetur.  Mater  autem  forsan  remaritari  quaerit ; 
stulte  agit ;  sed  ut  peccata  sua  deploret»  utinam 
ipsa  senex  accipiat  juvenem,  nam  non  ipsam,  sed 
sua  quseftvit ;  quibus  habitis,  bibet  cum  eo  doloris 
calicem  quem  optavit,  ad  quod  eam  perducat  meia 
suse  vitse  damnabilis  seaectutis,Amen. 
Deo  gratias. 


Et  multi  quidem  signati  sunt  ipso  loco,  cateros 
autem  ad  opussimul  provocavimus,  ul  qui  ex  Chh-» 
stianis  necdum  signati  sunt  ad  viam  Uierosolymam, 
noverint  eamdem  sese  indulgentiam  hac  adepturos 
expeditione,  si  tamen  praestiterint  in  ea  pro  con 
silio  episcoporum  et  principum.  Illud  enim  omni- 
modis  interdicimus,  dc  qua  ratione  ineant  foedus 
cum  eis,  neque  pro  pccunia,  neque  pro  tribuio,  do-^ 
ucc,  auxilianle  Deo,  aut  ritus  ipsc,  aut  nalio  deiea* 
tur.  Vobis  sane  loquimur  archiepiscopis  et  coepi-> 
scopis  vestris,  opponite  omnino,  ut  maximam 
super  his  geratis  soliiciiudinem,  et  quantumcunque 
potesiis,  studium  adhibeatis  et  diligenliam,  ut  viri . 
liier  fiat ;  et  secundum  Deum  ministri  Christi  estis. 


(Litteras  matronce  cujusdam  vtde  infra  inter  epiS"  d  /. .    .   . 

tolasdiversorumadS.Bemardum,subnum.ill.)^  et  idcirco  fiduciaUus  a  vobis  exigitur,  ut  negoUo 


EPISTOLA  CDLVU. 

AD  UNIVEA80S  FIDBLES. 

De  expeditione  in  terram  sanctam.  Festum  SS,  Pe' 
tri  et  Pauli  quo  apud  Magdeburgum  conveniant^ 
designat. 

(Anno  1147.) 

[BoczEK,  Codex  diplomaticus  et  epistolaris  Mora* 
vice.  Olomucii  1836,  4o,  t.  I,  p.  253,  ex  codice 
ms.  Olomucensi  saec.  xiv  signalo  CXXVI.] 

307  ^^  Dominis  et  Patribus  reverendis  archi- 
episcopis  caeterisque  episcopis  et  principibus  et 
uoiversis  fidelibus  Dei,  BsRNAaDus,  Clarae-Vailen- 
sis  vocatus  abbas,  spiritum  fortitudiois  et  saluiis. 

Non  dubito  quin  auditum  sit  in  terra  vestra,  eli 
eelebri  sermone  vulgatum,  quomodo  suscitavert 
spiritum  regum  Deus  et  principum  ad  faciendam 
vindictam  in  nationibus  et  exstirpandas  de  terra 
Cbrisiiani  nominis...  Magnum  bonum  magna  divinae 
roiseraiionis  ubertas!  Yerumtamen  videt  boc  ma- 
lignus  et  invidet  more  suo ;  frendet  dentibus  et  ta- 
bescit;  mulios  amittit  ex  his  quos  variis  criminibus 
et  sceleribus  oi'iigatos  tencbat :  perditissimi  quique 
eonvertuntur  declinantos  a  malo,  parati  facere  bo- 
num.  Sed  aliud  damnum  veretur  longe  amplius  de 
conver&ione  gentium,  cum  audivit  plenitudinem 
eorum  introiluram,  et  omnen  quoque  Israel  fore 
saivandum.  Uoc  ei  nunc  tempus  immioere  videtur, 
et  tola  fraude  satagit  versuta  malitia,  quemadmodum 


ejus,  quod  ad  vos  spectat,  invigilciis.  Nos  quoque 
plurimum  id  rogamus  et  obsecramus  in  Domino. 
Erit  autem  hujus  exercitus,  et  in  vestibus,  et  in  ar- 
mis^  et  faleris  cseterisque  omnibus  eadem  quse  et 
alterius  exercitus  observatio,  quippe  quos  eadem 
rctributio  munit.  Placuit  autem  omnibus  in  Fran* 
kenevort  coogregatis,  quatenus  exemplar  istarum^ 
litterarum  ubique  portaretur,  et  episcopi  atque 
presbyteri  populo  Dei  annuntiarent ,  et  eos  contra 
hostes  crucis  Christi^  qui  snnt  ultra  albi  (sic),  signo 
sanctae  crucis  consignarent  et  armarent ;  qui  nimirum 
omnes  in  festo  apostolorum  Petri  et  Pauli  apud 
Magdeburg  convenire  debent. 

EPISTOLA  CDLVm. 

AD  WLADISLAUM  DUCEM,  MAGNATES  BT  POPULUM 

BOUEMIiE. 

Omnes  ad  expeditionem  Hierosolymitanam  invitat; 
idemque  negotium  episcopo  Moraviensi  commen'^ 
dat, 

(Anno  1147.) 

[BoczEK,  ubi  supra  p.  255,  ex  eodem  codice.] 

Duci  Wladislao  caelerisque  nobilibus  et  universo 

populo  Bohemiae,  Bernardus  Clarse-ValleDsis  abbas 

vocatus,  salutem  in  Christo. 

Est  mihi  sermo  ad  vos  de  negotio  Christi,  in  quo 

est  eiiam  salus  vera.  Quod  loquor,  ut  iodignilateair 

personae    scribentis  excuset    apud    vos  auctoritaa 

Domini ;  excuset  consideratio  utilitalis  vestr»  ;  ex- 


obviet  tanto  bono.  Suscitavit  proinde  semen  nequam  D  cuaet,  quae  in  nobis  est  intentio  charitatis.  Modicus 


filios  seeleratos  paganos,  quos,  nt  pa^  vestra  dixe- 
rim,  nimis  diu  sustinuit  Ghsistianorum  fortitudo, 
perniciose  insidiantea  dissimulans,  calcaneo  suo  nec 
conterens  capita  venenata  Sed,  quia  dicil  Scriptura : 
Ante ruinam  exaltabitur cor,  fietergo, Deo  voienie, 
ut  eorum  superbia  citius  humilietur,  ei  non  propter 
hoc  impediatur  viaUierosolymilana;  quia  enim  verbum 
hoc  cruds  parvitati  nostrse  Dominus  evangelizan- 
tium  commisit,  consilio  domini  regis  et  episcoporum 
et  principum,  qui  convenerant  Franitonovort , 
'denuntiamus  araiari  Chrisiianorum  robur  adver- 
8U8  illos,  ct  ad  delendas  penitus,  aut  certe  con- 
Wcftendas  naiiones  iiias  signum  salntaro  susciperci 
eamdem  eis  promiitentes  indulgeutiam  peocatorum^ 


quidem  sum,  sed  non  modice  cupio  omoes  vos  in 
visceribus  Jesu  Chrisli.  Uic  zeius  urget  ut  scribam 
quod  Jibentius  viva  voce  cordibus  vestris  inscrit)ere 
laborarem,  si,  ut  voiuntas  non  deest,  suppeieret  el 
facuitas.  Sed  spiritus  quidem  promptus  est,  caro  an- 
tem  infirma.  Obtemperare  non  potest  corruptibil^ 
corpus  animse  desiderio,  nec  spiritus  velocitatem 
moles  terrena  valet  comitare  ;  sed  quod  hine  que- 
remur,  abest  a  vobis  portio  nostri  ;  sed  quse  utiliof 
est,  cor  nostrum,  usque  ad  vos  dilataium  erit,  etsi 
corpus  onerosum  terrarum  intercapedo  detineat. 
Audiat  ergo  universiias  vestra  verbum  bonum,  audiat 
vcrbum  salutis,  et  oblatam  indulgentias  copiam  dc- 
votis  quibusdamaoimse  bpaebiii  amplectatur,  Neque 


BPISTOLiK. 


«54 


teile  est  tempos  istttd  celeris,  qos  buc-  ■  ne  pK^ria  quisqne  negotia  Chrittl  ttisgotioTelit  prs- 


prseieriere,  leroporibus ;  noYa  veDit  e  coelo 
I  miserationis  ubertas ;  beati  quos  superstites 
t  annus  placabilis  DominO)  anous  remissionis, 
nlique  jubilaeus  !  Dico  vobis»  non  fecit  Domi- 
iiler  omni  retro  generationi,  nec  tam  copio- 
1  palres  nostros  gratiae  munus  effudit.  Videle 
•tificio  utiiur  al  sahandum  vos ;  considerate 
8  abyssum,  et  obstupescite,  peccatores  :  ne- 
iem  se  habere  facit,  aut  facit,  aut  simulat, 
estris  necessitatibus  subvenire  de  coelo  venit; 
om  hoc  nec  ab  homine  est,  sed  a  corde  pie- 
ivinae  processit.  Commoia  Obt  et  contremuit 
quia  Dominus  fecit  perdere  terram  suam, 
,  inquam,  [suppL  in  qua]  visus  est  et  annis 
juam  XXX  homo  inter  homines  conversaius. 
f  quam  bonoravit  nativitate  sua,  illustravit 
ilii,  dcdicavit  sanguine ,  sepuitura  ditavit. 
,  in  qua  vox  turturis  audita  est,  cmn  Yirginis 
castitatis  studium  commendaret.  Suam,  in 
Mrimi  apparuerunt  flores  resurrectionis.  Hanc 
nissionis  terram  coeperunt  occupare  maligni, 
(oerit  qui  resistat,  ad  ipsum  inhiant  nostrae 
ims  sacrarium»  lectumque  ipsum  maculare  co- 
r,  in  quo  propter  nos  obdormivit  vita  nostra 
rte«  et  profanare  ioca  sanctorum,  loca  dico 
immaculaii  purpurata  cmore.  Audite  amplius 
l.quod  movere  debeat  quamlibet  durum  pec- 
Mninis'  Cbristiani.  Accusatur  proditionis  Rex 
' ;  imponitur  ei  quod  non  sit  Deus,  sed  falso 
kverit  quod  non  erat.  Quis  in  vobis  est  fidelis 
rargat,  defendai  Dominum  suum  ab  imposilae 
ionis  infarpia ;  securum  coutlictum  ineat,  ubi 
.vincere  gioria,  et  mori  lucrum.  QuiJ  mora- 
servi  crucis,  quid  dissimulatis  vos,  quibus  nec 
eoporum,  nec  terrena  substantia  Ueest.  Su- 
)  signum  crucis,  et  omnium,  do  quibus  corde 
to  confessionem  feceriiis,  plenaui  indulgen- 
ielictorum  haoc  vobis  summus  poutifcx  offert, 
us  ejus  cui  dictum  est :  Quodcunque  solveris  su" 
trram  erit  solutum  et  in  coilo.  Suscipite  muous 
UD,  et  ad  irrecuperabilem  indulgeniiaeTaculia- 
Iter  alterum  prsevenire  feslioet.  Rogo  et  consulo, 


ferenda,  nec  propter  ea  quse  temporibns  aliis  potue- 
runt  vel  poterunt  exereeri,  illud  omittat  quod 
recuperari  ullra  non  possit.  Et  nt  noveritis  quando, 
qua,quomodosit  eundum,pauci8  auditerin  proximo 
Pascha  profecturus  est  exerciius  Domini,  et  pars 
non  modica  per  Hungariam  ire  proposuit.  Illud  quo- 
que  statutnm  est  ne  quis  ant  variis  aut  grisiis,  seu 
eiiam  sericis  ntatur  vesUbus ;  sed  neque  in  equorum 
faleris  auri  vel  argenti  quidpiam  apponatur,  tantum 
in  scutis  et  ligno  sellarum,  quibus  utentur;  cum  ad 
bella  procedcnt  aurum  vel  argentum  apponi  licebit 
his  qui  voluerint,  ut  refulgeat  sol  in  eis  et  terrore 
dissipetur  gentium  fortitudo.  Copiosius  hsec  et  latiu8 
prosequi  oportuerat,  nisi  quod  habetis  apud  V08  do- 
B  minum  Moraviensem  episcopum,  virum  sanctum  et 
doctum,  quem  exoratum  volumus  esse,  ut  seeundum 
sapientiam,  quse  data  est  ei  a  Domino,  diligentios 
super  hoc  universitatem  vestram  studeat  exhortari. 
Exemplar  quoque  litterarum  domini  pap»  misimus, 
cujus  admonitionem  intentissima  debetis  aure  perci- 
pere,  et  ojus  observare  dooreta.  Valete. 

EPISTOLA  CDLK. 

AD  G DE  STOPHO. 

[Dom  Gbrbbrt,  Iter  Alemannicum^  1765, 8*,  p.  216.] 
Bbrmardus,  Clarae-Vallensis  vocalus  abbas,  dileeto 
in  Chrisio  filio  G.  de  Stopho,  salutem  et  orationes. 
Charissimus  films  noster  frater  tuus  Henricus  ad 
Bos  divertit,  et  consilio  nostro  salutaris  signi  quod 
^  aeceperat,  propositum  non  deposuit,  Sed  ionge  me« 
iiora  :  uti  pauper  enim  factus  pro  paupcre  Christo^ 
in  domo  pauperum  Christi  sub  religionis  habitu 
dispoeuit  conversari.   Quod   tibi  nec  grave  debet 
videri  nec  asperum,  quia  ipse  cum  Maria  optimam 
partem  elegit,  quse  non  auferetur  ab  eo,  et  faciem 
induit  vere  euntis  in  Hierusalem,  non  quae  oocidit 
prophetas,  sed  eam,  cujus  participatio  in  idipsum. 
Consolare  igitur  in  verbis  istis  et  memento  quid 
iuter  vos  novissime  fueritis  eollocuti.  Et  sic  ago 
cum  eo  de  omnibus,  ut  a  nobis  et  ab  ipso  gratiam» 
et  a  Deo  misericordiam  consequaris.  Bene  valOi 
semper  dilecte. 


MONITUM  IN  SEQUENTEM  EPISTOLAM. 

igenius  de  Lbvis,  presbyter,  Anecdota  sacra,  sive  collectto  omnis  generts  opusculorum  veterum 

SS.  Patrumj  etc.  Augustae  Taurinorum  178 4%  p.  50.] 

}luribus  historicis,  ut  apud  Carolum  Visch,  et  editores  operum  ejusdem  sancti  abbatis  plurima  alki 
>S.  Bemardiasservariin  manuscriptis^et  nundum  editahinc  indedelitescentia  edocti  sumus.  Cum  vero 
pistola  in  quodamcodicenostrosxculi  xiii,  in  membrana  exarato,  legatur  interdiversa  alia  opera  jam 
,  et  plura  S*  Bernardo  attributa,  dubta  velsuppontitia,  utsunt  De  interioridomo.  De  conscientia  sedifi- 
i,  et  Sermo  de  doctrina  S.  Bernardi  ad  quemaam  suum  monachum,  eam  edere  curamus,  ne  in  pulvere 
fscat. 

^is  vero  sit  illefraterN.f  cui  hanc  scripsit  sanctusBernardus,ignoramus^  cum  nobis  compertum  non 
t  vel  (fuo  loco  vel  ad  quod  monasterium  ipse  JS.  pertinere  dicatur.  Veremur  tamen  ne  hvsc  alicujui 
iriisit,  cum  de  soUtudine  ioquatur  indocumento  11. 

EPISTOLA  CDLX.  Bbrnardus,  in  Domino  qualicunque  veteri  jam  exuto 

AD  N....  homme  Chrislo  vivere,  et  mori  mundo. 

[Levis  Anecdota  sacra^  p.  51.]  Quoniam, dilecte mi frater  inDpmioOf  adinic^me  is 

•7  13  In  Chri^to  suo  fratri  dilecto  N.,  frater     {XKnitentia  positOi  me  instaotissime  snppii^aeU,  «t  te 


t)55 


S.  BERNARDl  ABBATIS  GURiE-VALLBNSIS 


m 


in  posterum  aliquibus  spiritualis  exhortatioais  litte-  i  prorsus  infirmitas,  miserrimaqoe  perversitas  I  Jam 


rulisvisitarem,  novi,  frater,  quod  hoc  dicens  ardcn- 
tes  carbones  super  caput  meum  congeris.  Yerumta- 
men  affectuose  insiando  duritise  meae,  superbia  omni 
tua  supplici  humilitfite  vicisti  in  tantum,  ut  hoc  tibi 
jam  promitterem  ,  quod  optabas,  quamvis  magis 
dignum  foret  hoc  me  a  te  quidem  suscipere,  quam 
me  tibi  huju^modi  destinare.  Quia  tamen  instantia 
tuae  devotionis  me  compulit,  stultum  fieri  in  parle 
ista,  sicut  polero  qualitercunque  experiar,  quod 
hortaris.  Non  tibi  alia  spiritualia  quidem  scribens, 
nisi  ca,  quamvis  rudia  et  simplicia  mihi  colligere 
proponebam.  Sed  interim  alloquor  tuam  dilectioncm, 
cum  nuUus,  sicut  tu  melius  nosti,  perfccte  Deo  ser- 
vire  possii,  nisi  omnino  procuret  se  dissolvere  a 


enim  quasi  insensibiles  facti  sumus,  quasi  deteriores 
simulacris,  habentes  ante  oculos,  et  non  videntes; 
aures,  et  non  audientcs ;  rationem,  et  non  discer- 
nentes;  amarum  in  dulce,  et  dulce  in  amarum  po- 
nenles.  0  Deus  nunc  nobis  tantse  perversitatis  cor'* 
rectio?  Unde  tibi  tantae  offensionis  satisfactio? 
Certe  nihil  tale  invenitur  in  nobis,  nisi  nobis  tuo 
munere  tribuatur  :  tu  enim  solus  pro  noslris  deleciis 
satisfacere,  qui  solus  cognoscis  figmenlum  nostrum, 
salus  et  redemplio  nostra.  Qui  solum  in  illis  hojp 
facis,  qui  se  miseros  conspicientes  in  intimis  a  te 
solo  relevari  se  posse  confidunt.  Levemus  sic  ad 
Deum  mentis  nostrae  oculos  in  directo,  et  videa- 
mus  ubi  nunc  proslrati    sumus ,   nam    qui    pro- 


mundo.  Oportet,  si  sequi  volumus  Deum  Salvato-  B  prium  casum  ignorat  surgere,  minus  curat.  Cogno- 


rem,  vocem  nos  audire  prophetse,  ut  impietatis  coU 
ligaHonibus  dissolutiSy  dissolvamus  fasciculos  depri- 
mentes,  acquamur  Redempiorem,  quia  juxta  Apo- 
sioli  testimonium.  Nemo  militans  Deo  terrenis  se 
debet  negoliis  impUcare  {II  Tim,  xxii,  4).  Nunquam 
igilur  de  aliqua  re  creata,  nisi  in  quantum  nostrum 
sunt  inciiantia  divini  amoris  affectum  cor  nostrum 
esse  soilicitum  permittamus.  Quia  multiplex  rerum 
labentium  varietas  plus  debito  ruminata,  non  solum 
animi  distrabeodo  pacatam  et  mentis  gratam  inter- 
Tumpit  quietem ,  verum  etiam  rerum  gigneudo 
phantasmata  turbulenter  quassalionis  molestia, 
imporlune  impellit  cadaver.  Sed  potius  post  affe- 


scentes  ergo  in  fortitudine  damemus  ad  Deum  d^ 
profundis^  ut  nobis  adjutricem  porrigat  manum 
suae  misericordiae,  quam  abbreviari  nunquam  potuit 
ad  salvandum.  Non,  quaeso,  confidentiam  amittamua 
magnam  habentem  remuneratonem.  Adeamus  thro- 
num  graliae  ejus  cum  fiducia,  finem  fidei  nostrse 
reporlantes  salutem  animarum  nostrarum.  NuUa 
nobis  insit  cunctatio,  jam  enim  nos  vocat  salus« 
exspectat  tribulatio,  compellit  intrare.  Quid  igitur 
facimus  ?  Quid  moras  contrahimus  ?  Festinemus  in* 
gredi  illam  requiem  jucunditatis  seternse,  festivitatia 
supernse^  refectionis  inlemae  ubi  sunt  magna,  et  in- 
scrutabilia,  et  mirabilia  quorum  non  est  numerus. 


ctum  omnium  terrenoruni  sarcinam  onerosam  depo-  Q  Ascendat  Jerusalem  stiper  cor  nostrum.  Suspiremus 


sitam  absque  recordalionis  gravedine  curramus  ad 
i{lum  qui  nos  invitat,  in  quo  est  animarum  opulenla 
refectiOy  et  pax  summa,  quai  exsuperat  omnen  sen- 
9um.  Venite,  inquit;  ad  me  omnes,  qui  laboratis  et 
(merati  estis,  et  ego  reficiam  vos.  0  Dei  nostri  di- 
gnatio  admirabilis  I  o  mansuetudo  amabilis !  o  cha- 
ntas  ineffabilisl  Quis  enim  hominum  aliqua  fecit 
talia?  Quis  unquam  «udivit,  quis  ne  conspexit 
similia?  Ecce  invitat  inimicos,  hortatur  reos,  allicit 
ingratos :  Venitej  inquit,  ad  me^  tollitejugum  meum 
super  vos^  et  invenielis  requiem  (Matth.  xi,  19). 
0  verba  dnlcissima  1  o  verba  suavissinia !  o  verba 
deifica,  et  omni  gladio  penetrabiliora  ancipiti,  inti- 


ad  patriam  nostram,  tendamus  sursum  ad  matrem. 
nostram,  introeamus  in  potentias  Domini,  et  in-r 
tueamur  regem  nostrum  mansuetum  super  omnia  re- 
gnantem,  et  Uquescent  in  miseratioDibus  ejus  cordm 
nostra.  Agamus  illi  gratias:  toto  corde,  qui  defectun^ 
nostrum  considerans  suse  a  nobis  non  abstulit  mise-^ 
ricordiae  pietatem,  desiderium  nobis  tribuens  ipsiut 
currere,  quod  non  est  munus  per  impendendum,  sed 
gralise  reputandum.  Gum  hoc  propheiarum  ille  exi- 
miusse  asserit  concupiscere :  Concupivit  anifna  mea 
desiderarejustificationes  tuas  inomnitempore(PsaL 
cxviii,  20),  sine  qua  hoc  ipsum  desiderium  nostra 
incuria  negligens  aliqua  nimia  tepiditate  lassesdt. 


ma  prsecordium  eviscerantia,  nimiaque  repleta  dul-  m.  Cogitavi  qusedam  incitaliones  hujus  memoralia  ad* 

pertingentia !  "  notare,  in  quibus  fugienda  pariter,  et  consequenda 


cedine  usque  ad  divisionem  animae 
Expergiscere  igitur  nunc,  anima  Christiana,  ad  tantse 
benigoitaiis  amorem,  duloedmis  tautse  saporem,  ad 
tantse  suavitatis  odorem.  Certe  quod  ista  non  sentio 
infirmus  ero,  jam  proximus  morti.Inardesce,  quaeso, 
anima  mea,  pinguesce,  dulcesce  in  misericordia  Dei 
tui.  Inardesce  fervore,  pinguesce  amore,  el  dulcesce 
sapore.  Nemo  te  prohibeat  in  te  trahere,  tenere  et 
gusiare.  Quid  ampIiusquerimus^Quidexspectamus? 
Quid  ultra  desideramus  ?  In  hoc  enim  nno  habemus 
omnia  bona.  Sed,  o  heu  insania  nostra  mirabilis  I  o 
infirmitas  miserabiiis  1  o  yesania  detestabilia !  Nam 
YOcamur  ad  requiem,  et  sequimur  laborem^  inyita« 
mur  ad  delectum,  et  aequimur  dolorem ;  promit- 
Utur    gaudiuiD,    irretimur     mcerore,    Mlierabilis 


pateant.  Quae  quidem  cum  affectu  affectuose  quoti« 
die  speculantes  pristino  vigore  reassumpto  tandiu 
infatigabiliter  virtutibus,  et  gratiis  in  cbaritate  divi- 
na  crescamus.  Quoadusque  perfectum  veniat  deside^ 
rium  collium  atemorum.  Sunt  igitur  hsec  virtute»:. 
quaedam  innumerabiles,  et  scal»  salubres,  per  quaa 
sine  dubio  ad  perfectionem  virtutum,  et  culmen: 
possunt  ascendere,  fideliter  exdtati  per  easvideli-' 
cet  sancta  verecundia  in  cunctis  verbis,  et  actibua 
suis.  Tarditas    loquendi,  promptitudo    obediendi, 
^requentia  orationis,  fugere  otium,  et  dissolutionei. 
pure  et  frequenter  confiteri,  libenter  servire,  infru* 
ctuosum  consortium  devitare.  Hsee   namque  suiit 
margarit»  qusnlam  fiilgentesi  quse   posseMorem^ 


657 


BPISTOLiE. 


658 


Buum  angelis    et    hominibos    faciunl  gfratiosum,  ||gunt,  hoc  est  de  nulla  re  cures,   vel  implices  te 


iium  autem  ei  placuerit  qui  te  segregavit  ex  utero 
fnatrii  tuce  (Galai,  i,  15),  et  vocavit  per  gratiam 
snam,  ut  in  te  revelaret  imaginem  filii  sui,  de  mi- 
serabili  JSgyptiaca  ser<iiute  te  transferens  in  li- 
bertate  gloriae  filioram  Dei,  ^tanquam  in  viam  novi 
hominis  coeperis  pedem  ponere,  quse  inter  timorem 
et  amorem  humilitatis  est  semita  constituta,  tunc 
per  eamdem  humilitatis  viam  ad  eminentiora  con- 
scendens  poteris  te  io  aliioribus  exercere.  Ex  quibus 
ftlia  memoralia  subsequuntur. 

Oporlet  igitur  primum  ante  omnia  te  cupientem 
sequi  vestigia  Salvatoris,  ut  spem  totam  fixam  ba- 
beres  inDomino,  de  omnibus  mundi  hujus  te  despe- 
res,  Secundum,  ut  ab  omaibus  vitiis,  et  coocupi- 


B 


m  aliquo  interiusy  yel  exterius  quoquo  modo« 
ubi  non  invenis  animo  tuo  lucrum,  nec  etiam  in 
hujusmodi  te  ab  aliquo  implicari  permiltas.  Deci- 
mum,  ut  yisui  atque  ori,  caeterisque  corporis  sensibus 
omnimodam  abslinentiam  ponas,  ita  ut  nihil  prorsus, 
vel  videre,  audire,  vel  tangere  studeas,  nisi  utili^ 
tuae  animse ;  linguam  etiam  perfecte  restringes,  ut 
nihil  loquaris  omnino,  nisi  interrogatus^  vel  necessi- 
tate>  seu  evidenti  utilitate  coactus,  et  tunc  cum 
revereutiay  timore,  animiqne  dulcedine  breviter,  et 
submisse,  si  potes,  super  devitans  prolixitatem  ver- 
borum,  eorumque  oceasionem  juxta  posse  prsecidens. 
Undedmum,  ut  gratam  sanctamque  solitudinem 
possideas  omni  tempore,  et  (operatione  vigiliarum 


scentiis  malis  in  quantum  sustinet  humana  conditio  ■>  habeas  pretiosam  in  ipsis,  offeres  Deo  semper  ora- 


le  ipsum  studeas  penitus  emendare,  ut  fermento 
peteri  totius  malitias,  et  nequitice  expurgato,  am^ 
hules  in  novitate  vitas  (/  Cor.  v,  7),  post  Christum, 
quod  nisi  prius  hujus  catenas  iniquitatis  confregeris, 
anima  tua  in  tenebris  agravala  ad  coelestia  non  po- 
terit  elevari.  Tcrlium,  ut  a  te  ipso  dissolvas  omnem 
loUigationem  extrinsecam,  ut  mente  possis  Domino 
eolligari.  Quartum,  ut  amore  AUissimi  omnes  mundi 
persecutioncs  aequanimitcr  feras  uno,  si  possibilc 
est ;  cunctas  pro  voto  suscipiens  solum  in  Christi 
passionibus  deliclis;  renucns  temporalem  laetitiam 
in  ipsis  tribulationibus  bilarcscas;  omnes  reputans 
libi  ad  purgationem  peccaminum  luctumque  tuae 
aaimae  prseparatas.  Quintum,  ut  cum  sentias  te  tuo 
ebnoxium  Creaiori,  rationera  tibi  fieri  non  poscas 
ad  aliqua  creata.  Sextum,  ut  habens  despectum  te- 
metipsum,  et  cupiens  ab  omnibus  haberi  zelans, 
iMilensque  sacratissimam  paupertatem  in  omnibusy 
quae  ad  te  pertinent,  asperitatem,  vilitatem  et  par« 
citatem  habeas  quantum  potes.  Sic  tamen  in  aliis 
tfon  requiras,  sed  potius  Isetus  et  gachdens  de  omni 
eonsolatione  fratema  eis,  si  oportet,  obsequendo, 
ministrando,  assistas  omni  consolatione  reputans 
esse  dignos  nisi  absit,  quod  divina  in  aliquo,  ita  tibi 
patet  offensio,  quae  omni  excusatione  careret,  de 
qua  tamen  compatiendo  et  timendo  ex  intimo  corde 
doleas  quantum  potes.  Septimum,  ut  vivens  omni 
tempore  in  timore,  blanditias  hujus  sseculi,  honores, 
glorias  vel  favores,  aurasque  vanae  glorise,  qui 
potationes  mortiferas  omnino  fugias  toto  posse  stans 
continuo  in  te  ipso  omni  hora  habeas  te  suspectum. 
Quod  si  lui  ipsius  fueris  gloriam  assecutus,  nollus  ho- 
stis  interior  vel  exterior  tibi  nocebit.  Octavum,  ut 
amore  illius,  qui,  cum  sit  Dominus  omnium  ccele- 
slium,  terreslrium  et  infemorum,  pro  nobis  assum- 
psit  vilissiroi  servi  formam  in  eo  subjiciens  se  vo- 
lantarie  hominem  peccatis  humiliando  temetipsum, 
omnem  bominem  repotes  tuum  dominum,  et  te 
reputes  vilissime  servum  hominum,  et  in  omnibus 
drca  omnes  te  reputes  sicut  servum.  Sic  enim 
tranquillitatem,  et  pacem  cum  omnibus  obtinens 
scaodalum  penitus  ignorabis.  Nonum,  ut  nihii 
eomm  tangas,  qui,  te  spirituali  utilitate  no|i  tan- 


tiones  tuas  cum  atteniione  verborum,  devotionis 
fervore,  humilitateque  profunda.  Duodecimum,  ut 
cum  divinum  officium  dei>es  celebrare,  ita  faciens  in 
te  ipso  obliviscaris  omnium  terrenorum  quantum 
fixa,  et  immobili  mente  coelestibus  insistendo 
mysteriis  cum  tanta  illorum  reverentia,  devotione, 
et  timore  persolvas,  qui  inter  angelomm  agmina 
constitutus  divino  conspectui  laudes  principaliter 
offeras  cum  eisdem.  Terciumdecimum,  ut  gloriosam 
reginam  Domini  nostri  matrem  in  summo  habens 
omnis  temporis  venerationis  affectu,  in  cunctis  ad 
eam  necessitatum  articulis  ac  pressuris,  tanquam 
ad  singulare  et  tutissimnm  refugium  te  convertas 
fiducialiter  ipsius  tutelae  praesidium  flagitando,  eam- 
que  in  tuam  suscipiens  advocatam  devotissime,  ac 
secure  tuam  ei  committas  causam,  quae  est  miseri- 
cordiae  mater,  quotidie  studens  ei  phicere,  ac  spiri- 
tualem  et  singularem  reverentiam  exhibere,  et 
tua  ei  devotio  sit  accepta,  et  reverentia  grata  ipsius 
puritatis  munditia,  omni  virtute,  mente  et  corpore 
illibata  in  te  ipso  servando  toto  conatu  nitaris  humi- 
litatis  ac  mansuetudinis  ejns  sequi  vestigia.  Quar- 
tumdecimum,  ut  unquam  mulieres  omnes  juvenes, 
et  imberbes  prseter  necessitatis  vel  manifestse  uii- 
litatis  causam  devitans,  unum  ubicunque  fueris  eli- 
gens  tibi  patrem,  unum  quidem  discretum,  sanctum, 
mansuetum,  et  pium,  doctum  in  experientia  operis, 
potiaturque  sublimitate  srrmonis,  qui  te  verbis,  et 
exemplis  efficacibus,  et  ignitis  ad  divlnum  amOrem 
instmat,  ad  quem  etiam  in  cunctis  necessitatibns 
tuis  possis  habere  recursum,  et  spirituale  consola- 
mentum.  Quintumdecimum,  ut  omnem  frigidiiatem 
tristitise,  vel  acediae,  in  qua  latet  via  confusionis, 
quae  ducit  ad  mortem  a  te  ipso  summo  studio  de- 
pellens  interius,  exteriusque  serenus  semper  existas. 
Nulli  ullo  modo  contradicens  in  aliquo,  vel  resistens, 
sed  potius  omnino  per  omnia  requiescens,  duntaxat 
divinae  laudi,  vel  saluti  aninDse  non  obsistant.  Sex- 
tumdecimum,  ut  afftctiones  tuas  omnes  ac  voluntates 
conformans  voluntaii  divinae  omnia  te  aedificet  in 
hoc  mundo  purilatis  et  innocentiae  gratia  divinae, 
tibi  munere  elargita,  nec  aliorom  unquam,  plusquam 
debito  defectibufl  perturbatua,    iaiquitati  addendo. 


659 


AO  S.  BBRMRDl  BPISTOLAS 


6M 


iaiquitatem  all«Dis  sordiba*  polloaris,  ne,  dum  cupis  ■  desiderii,  qiu9  fenrore  drea  .univertorom  Creatorem 

!•  •  _.l_  ^  l*l_  J       «  •  •  •  •  •        •        *  J  .  •  •  •        #  •  l_l*«  _    »     « 


alios  de  pelago  liberare,  deterius  ipse  corruas  ia 
profuodum  potius,  igitar  quibus  non  potes  sine 
detrimeoto  prodesse  operiens  charitate  benigna  illi 
summse  sapientise  derelinque,  quse  bona  novit  eli- 
gere  de  malis  quibuscunque,  sic  in  omnibus  bonis 
pariter,  atqoe  malis  spiritualem  Deo  concedente 
poteris  reperire  profectum.  Decimumseptimum,  ut 
cor  tuum  senres  omni  cnslodia,  solisque  spirituali- 
bus  exerciliis  deditum  nullse  tibi  exercitium  visibi- 
lium  rerum  imagioes  imprimantur,  ut  a  creaturis 
omnibus  alienus  liber  possis  omnium  Creatori  vacare. 
Decimomoctavum,  ot  imaginero  ac  similitodincm 
majestatis  divinae  coosiderans  in  omnibus  hominibus, 
ila  omnes  diiigas  intimo  cbaritatis  affectu  omnium- 
que  et  maxime  infirmorum,  et  quorumcunque  iudi- 
gentium  curam  geras,  dummodo  circa  spiritualia 
non  fiat  tibi  nociva  destructio,  sicut  bona  mater  di- 
ligit,  atque  curat  ooicum  filium  praedilectum.  Deci- 
mumooDum,  ut  contioue  mentem  tuam  ita  habeas  cum 
Deo  ordioatam,  quae  omoe  tempus  tuum  exercitium 
semper  tam  mentis  quam  corporis  sii  oratio,  omnia- 
que  excrcilia,  servitia,  et  maxime  viliora,  vel  hu- 
miiiora  cum  tanto  facias  charitatis  fervore,  ac  si  ea 
Christo  corporaliler  exhiberes,  quod  ccrte  potes, 
et  debes,  et  veraciter  cogitare,  quia  Chrislus  dicit  in 
Evangelio  :  Quod  uni  exminimis  meis  fecistis^  mihi 
fecistis  (Matth,  xxv,  40).  Vigesimum,  ut  honorem 
et  reverentiam  omnibus  exhibeas  tam  debitam  quam 


iDtendas,  ut  qni  omnium  inferloram  oblitus  qnid- 
quid  agas  ubicunque  sieteris,  et  quibuscunque 
negotiis  impliceris  die  ac  nocte,  omni  momento,  et 
omni  hora  Deum  semper  habeas  in  memoriam, 
credens,  et  cogilans  te  semper  esse  coram  eo  ve- 
risslme,  et  cogitans  ipsum  nndique  te  conspicerei 
hsec  cogita  cum  maxima  reverentia,  timore  pariter 
et  tremore,  cum  summa  discretione,  et  ardeniissimo 
amore  nunc  ante  pedes  immensse  majestatis  ejus 
proslratus  corde  amarissimo  peccatoram  veniara 
postulando;  nunc  sacratissimse  passioni  Filii  Dei 
gladio  compassionis  eonfossus,  coram  ejus  cnice 
vulneratus  cum  eo,  lacrymosus,  et  flebilis  appa^ 
rendo;  nunc  totius  vitse  decursum  tuse  obliquitati, 
"^  velut  rectitudinis  lineam  propooendo;  nunc  innu- 
merabilia,  et  immensa  ejus  beneficia  mente  pertra- 
ctans  gratiarum  actionibus  insislendo ;  nunc  stimulis 
alicujus  amoris  ardentissimi  punctus  ipsum  in  crea- 
turis  omnibus  iotuendo;  nuoc  polentiam,  nunc 
sapientiam,  nunc  bonitatem  ejus  et  clementiam 
attendens,  eum  magnifice  in  cunctis  operibus  suis 
collaudando ;  nunc  desiderio  patriae  coelestis  attractus 
gemebundis  suspiriis  anhelando;  nunc  circa  nos 
viscera  inexistimabilis  charitatis  consideraas  Iseta- 
bunda  et  excellentissima  admiralione,  corde  et 
animo  in  Christo  deficiendo;  nunc  te  priecipitem 
tenentem  fogieDtem,  nuoc  eoim  te  teoeDiem,  subl^ 
vaotem  et  attraheotem ;  nunc  ingratum  te  per  omnia 


devotam,  et  sanctissimam  obedientise  normam  non  Q  existentem,  considerans  ineffabilibus  divinae  miseri- 


solum  in  magnis  et  arduis,  *  sed  etiam  in  minimis, 
qii  pupillam  oculi  studeas  custodire  illsesam,  obe- 
diensque  quidem  non  solum  majoribus  et  prselatis, 
sed  etiam  omnibus  te  subjiciens  quibuscunque  ab- 
negando  te  ipsum  pro  Christo  in  omnibus  et  diffe- 
rentibns,  altius,  ttudeas  focere  voluntatem,  in  nu!Io 
te  prsebens  alicoi  onerosum,  sed  potius  in  charitate 
Christi,  et  diligens  universos  te  ipsum  communiter 
omnibus  gratum  reddens,  affabilitates,  amicitias, 
familiariiates  fugias  singulares,  prae  omnibus  autem 
cavens,  ne  unquam  verbo,  facto,  vel  gestu  alicujus 
rancoris,  odii,  clamoris,  injuriae,  turbationis,  mui^ 
murationis,  detractionis  scandali,  vel  adulationis, 
et  quorumeunque  similium  aliqna  ratione,  vel  modo 
per  te,  vel  per  alium  causa  vcl  occasio  fias.  Yice- 
simum  primum,  ut  virtutes  vel  gratias  spiritualeSy 
quas  per  te,  vel  in  te  divina  largitio  operari  digna* 
tar,  tribulationesque,  et  praelia  virtutum,  quse  pro- 
posita,  et  similia  ab  omnibus  studeas  qnantum  potes, 
iis  tamen  exceptis,  quae  proprio  sacerdoti  in  pro- 
pria  debent  accusatione  detegi,  nisi  forte  alicui  tuo 
spirituati,  et  probato  aroico  ei  spiritualis  niilitatis 
causam  revelares,  cujus  consilium  vel  Joctrinam 
in  hujus  tibi  crcdas  posse  conferre,  sollicitus  sem- 
per  furare  tempus  ubique,  ut  possis  solitarise  ora- 
tioni  vacare,  et  tacendo  sedeas  solitarius  eleva- 
tns  desiderio  ad  superna.  Vicesimum  secundum, 
ot  solutos  ab  omnibus  nihil  tenere  desiderans,  jam 
oocuefflptis   oiDiiibiis  cbariSy    tanto   mentis  conatu 


cordise  tibi  visceribus  patefactis,  nimio  in  emti 
charitatis  ardore  te  conferens  totum  in  fleiibus  re*- 
solvendo;  nunc  vero  occultissima,  profundissimai, 
admirabilissima,  et  summa  arcana,  nimiumqne 
stupenda  judicia  justitiae  ejus  diligenter  attendeas 
enm  in  omnibas  sceleribus,  et  constans  cum  sam- 
mo  amore,  ingentique  timore  descendens  suppli^ 
citer,  et  hnmiliter  yenerando  pr»  omnibus,  aut 
continuam  et  vivam  memoriam  ipaius  sacratissiinae 
passionis.  Vicesimum  tertium,  .ut  super  custodram 
tuam  vigiles  omni  tempore  ab  antiqui  hostis  fraii»- 
dibus,  quae  ssepe  se  in  angelum  lucis  transfiguraf» 
in  omni  via  hominnm  laqueos  iendit  et  retia,  «ft 
animas  nostras  valeat  captivare,  sollicitudine  can* 
tissima  venaotium  laqueos  fugieos,  sicut  passer, 
taotaeqoe  parvitaiis  humilitate  sancti  in  oculis  tuia 
fias,  ut  nec  subtilissiroa  ejus  retia  te  valeani 
continere,  a  quibus  sane  tunc  poteris  liberari 
illaesus,  cum  efTectus  fueris  Israel,  continne  menla^ 
libus  oculis  videns  Deum,  quia  neque  dormitabit, 
neque  dormiet  ejus  custos.  Vicesimom  quartura,  ot 
tenens  indefessum  instituti  sancti  rigorera  sacris 
ardoribus  coelestium  desiderioram  succensus,  mentis 
ac  corporis  mundiiise  pulchriindinem,  innocenttq^ 
puritatem,  consdentiae  rectitudinem  illibaie  con- 
servans,  curam  diligcntissimam  tenens,  ne  teneDdo 
unquam  in  aliqoo  resipiscas.  Ad  quod  diligealiiis, 
et  purios  conservandum  quotidiana  discussione  se- 
ptiet  ia  die  examiBes  vitan  taam,  semper  vMe  piM 


APPBNDIX. 


662 


nUbet  canonieam  heram,  n  ambalationis  di-  •  qnantnm  ad  primnm,  p08t.h»e  eommiauones,  quas 


Deo  sine  macula  jastiti»  et  sanctitatis.  Et  qnod 
a  est»  qoi  sic  justitiam  et  disciplinam  8er?et»  ut 
i.penitus  negligat  vel  omittat,  et  ideo  necessa- 
I  esl,  ulad  poenitentiae  lavacnim  recurrens  cum 
re  et  g^mitu  saepissime  tuse  accusationi  insistas, 
wi  quidem  accasatione  sicat  confessione  inte- 
veraciter  et  pure,  sine  omni  velamine  excusa- 
8  vel  occultationis,  per  ordinem  omnes  tuos 
iMendo  defectus  tanquam  Deo  sacerdoti  dicens 
proprio  inlimare,  narrando  proprias  omissiones, 

in  his,  quse  sunt  ad  Denm,  fecisti,  et  maxime 
«tione  quantum  supplicem  ejus  actom  mentalem 
let,  et  vocalem  defectus  in  observaiione  justitise 


egiiti  ex  mala  custodia  sensuum,  et  sensibus  adja- 
centium  affectionnm  et  cogitationum.  Ouam  quidem 
confessionem  semper  debet  contritio  et  satisfnctio 
comitari;  d'>leas  de  offensis  non  solum  magnis,  sed 
eiiam  et  modicis,  et  doiendo  caveas  reiterare  cul- 
pam,  semper  studcns  causas  et  occasiones  peccati 
prsecidere,  quantumcunque  per  amorem  etiam  vi- 
deantor  tibi  esse  coigunctse,  quod  juxta  Salvatoris 
Justitiam,  sententiam,  eruendus  est  oculus  scandali- 
zans,  imo  occasiones  pe<*cati,  quse  quidem  apparent 
nobis  nimium  delectabiles,  etiamsi  'nobis  multum 
displiceant  eorum  afTectuSy  unde  fortissimum  est  in 
hac  pugna  certamen. 


APPENDIX  AD  EPISTOLAS  S.  BERNARDL' 


ill 


I. 


EPISTOLiE  DUBI2E  VEL  SPURI^E. 


EPISTOLA  CDLXI. 

AD   MATTH.EUM  ALBANRNSEM  BPI8C0PUM. 

r  Evangelio  Lucce,  cap.  xvi,  1-9 :  c  Homo  qui' 

dam  erat  dives  qui  habebaf  viUicum,  » 
▼erentissimo  domino  suo  Matthjeo  venerabili 
pratia  Albanensi  episcopo,   frater  Bernardus, 
e  snns  quidquid  servus  domino  et  filius  patri 

od  a  Roma  per  dominam  Sertvlum  charissi- 
nostrum  Yelvacensem  abbatem  supereminen- 
«fpiitudinis  vestrae  parvitati  mese  jnandaverat, 
ieet  ut  ea  quae  super  evangelium  de  villico  ini- 
tis  Deus  mibi  dixisse  donaverat,  vobis  trans- 
rem,  etsi  sero  nunc  tandem  non  minimum  a. 
os,  ne  quid  ibi  insulsum  vos  offendat,  trans- 
.  Super  hoc  igitur  quseso  vos  io  me  pietatis  et 
afis  abundare  visceribus,  quatenus  et  ignosca- 
ibi  quod  distuli  et  emendetis  vobis  incorrectum 
obtuli.  Aucloritati  namque  prudentise  vestrae 


g  reservari  id  ad  corrigendum,  et  suppliciter  offero,  et 

cuUellnm  qui  vulgo  Quinivers  nuncupatur,  habens 

de  ebore  manubrium  cum  chartula  mitto,  quatenus 

imposturam  quam  avnlsione  dignam  adjudicaveritia, 

roeo  gladio  succidatis.  De  caetero  autem  precor  ve- 

strae  pietatis  abundantlam,  ne  in  orationibus  vcstris 

obliviscamini  mei,  quia  sine  oblivione  quotidie  ve- 

stri  memor,  ubi  propensius  postulo  misericordiam 

Dei.  Yalete. 

Explicit  epistola. 

LECTIO  sancti  bvangblii  : 
In  illo  tempore  dixit  Jesus  discipulis  suts  para^ 
bolam  hanc^  etc. 

MS  EPISTOLA  CDLXII  (1113). 

AD  QUOSDAM  NOVrrBR  CONVBRSOS  (1114). 

Hortatur  ad  constantiam  proposiH  vitas  religiosce  et 
ne  anteactcB  vitof  peccatis  se  deterreri  sinant. 

1.  Super  bono  nuntio  quod  de  vobis  auribus  no- 


setati  S.  Bemardi  conveniant.  Hanc  tamen  episto- 
lam  suspectam  et  pro  adulterina  habemus :  verum 
non  fuit  ideo  praetermittenda.  Referenda  videtur  ad 
annum  1133  Mart. 

(1113)  Antea  epistola  385. 

(1114)  Etsi   haec  epistola    pia  est,  nescio  quid 

tamen  contortum  ac  elaboratum  habet,  quod  Ber- 

nardi  genium  et  dicendi  facilitatem  non  sapit.  Et 

in  ipso  epistolae  contextu  quiddam  habetur  Bernardi 

10  codfce  Yerdinensi,  ubi  exstat  post  Yitam  et  Q  sententiae  non  satis  conveniens.  Hanc  invenimus  in 
...i^  o    n j:  ^ui.-.:^  ni —  *t>ii — :-   m«.    V  ^^^  codice.  Yalicauo,  notato  663  ;  et  qnidem  extra 

ordinem  aliarum  epistolarum,  post  «  homiliam  B. 
Bernardi  de  Contemplu  mundi,  »  sub  hoc  titulo, 
c  Epislola  ejusdem  consolatoria;  »  quo  ex  codice 
quaedam  loca  hic  emendavimus.  Fortasse  ex  illarum 
est  numero  epistolarum,  quas  Bernardi  jussu  ejus 
notarii  quandloque  suo  marte  scribebant. 


i)  Haec  Appendix  cpntinet  S.  Bemardi  du- 
ipuriasve  epistolas  nonnullas;  quasdam  item  a 
ao  Clarae-Yaltensi  ejus  nomine  scriptas  ;  tum 
jlas  ad  jeumdem  a  diversis  hominibus  scriptas ; 
scchartas  Bernardi ;  cum  quibusdam  aliis  mo- 
ntis  quae  ad  illuslrandas  Bernardinas  epistdlas 
loere  visa  sunt.  Omnia  partim  ex  libris  editis, 
n  ex  mss. 
It)  Epistolam  hanc    descripsimus  ex  manu- 


;ula  S.  Bernardi  abbatis  Clarae-Vallensis.  Mat- 
i  Alhanensis  episcopus,  cui  inscribitur,  ex 
cho  Cluniacensi  factus  Prior  Sancli-Martini  a 
)is,  inde  creatns  est  cardinalis  et  episcopns 
aenf^is,  apostolicae  Sedis  in  Gallia  legatus,  ad 
lexslat  sancli  Bernardi  epislola  21.  Servulns 
Serlo,  de  quo  e^istolae  initio,  Belvacensi)! 
^uciani  mdnasterii  abbas  erat,  quae  omnia 


663 


AD  S.  BBRMARDI  BPISTOLAS 


664 


stris  iasoaait,  vehementer  gavisa  est  aaima  mea  el  *  exeoiplo  sugs  conversationis  nobis  ostendit,   nibil 

t.        ••  •  ■»*-        •_  •         __        _•     •.    •■  • '  ^      l^         _  .i^— _Z  J^^M         !!<«*■■<         AVvA/I^Ark« 


exsultavit  cor  meutn  in  Domino,  qui  vos  prsescivit 

et  prsedestinavit  conformes  fieri  imaglnis  Flii  sui,  et 

vocare  digaatur,  ut  in  pr8esentijusiificet,eiglorincet 

Id  futuro.  Benedictus  Deus  et  Pater  Domini  noslri 

Jesu  Christi,  qui  jussit  lumen  suum  splendescere  in 

cordibus  vestris  :    quatenus    conteronentes    hujus 

sseculi  vanitates  et  insanias  falsas,  ad  gloriandum  in 

spe  gloriae  filiorum  Dei  de  intimis  animae   medullis 

trahaiis  suspiria;  eligentes  et  proponentes  abjecti 

esse  in  domo  Dei  nosiri»  magis  quam  habitare  in 

tentoriis  peccatorum.  Confirmet  autem  Deus  in  vobis 

bonum  quod  inspiravit  propositum,  ne  antiquus  et 

inimicus  bostis  humani  generis  vos  vel  a  proposito 

avertere,  vel  subvertere  possit  in  proposito  :  ne  \i- 

delicet  blandiente  vobis  vana  et  insana  hujns  saeculi 

delectatione,  "ad   perficiendam    carnis     curam    in 

desideriis  animum  denuo  revocetis,  quod  est  averti 

a  proposito  :  aut  in  ipso  religionis  introitu,  leooci- 

nantibus  imperfcctioni  vestrse  extrinsecis  consolatio- 

nibus,  carni  potius  quam  spiritui  consulatis,    quod 

est  in  proposito  subverti.  Quidam  enim  saeculo  abre- 

nuntiaturi  (ut  salva  pace  omnium   dixerim)  illorum 

maxime  conversationem  aemulantur,  quibusmajorem 

solliciludinem    incutit  camis  suae  fragilitas,  quam 

spiritus  infirmitas.  Unde  gravioribus  relictis  turpi- 

tudinibus,  crapulae  tamen  applaudunt  et  lamciborum 

quam  potuum   exigunt  superfluitatem  :   non  satis 


B 


proprium  in  mundo  possidens,  Patri  obediens 
usque  ad  mortem.  Ejus  ergo  exemplo  deliciae 
nobis  fugiendae  sunt,  et  bonum  obedientiae  toto 
mentis  ac  corporis  conatu  amplectendum  :  ut  qui 
inobediendo  recessimus  a  Deo,  per  obedientiae  legem 
redire  mereamur.  Sed  sunt  qui  dicunt  :  Utquid 
in  miseria  tormentorum  affligemus  animas  nos- 
tras,  cum  Deus  non  delectetur  in  cruciatibus  et 
licite  mundo  utentes  salutem  inveuire  possimus  ? 

3.  Pilii  hominumutad  vosverbisutar  Aposio\l,hoc 
sentite  in  vobis  quod  et  in  Christo  Jesu :  qui,  cum  m 
forma  Dei  esset,  non  rapinam  arbitratus  est,  SOO 
esse  se  asqualem  Deo;  semetipsum  exinanivit, 
formam  servi  accipiens  {Philipp.  ii,  5-7).  Si  ergo 
hoc  sentitis  de  ipso,  quod  licet  justa  et  aequali  prae- 
rogativa  majestalis,  formam  Dei  habere  posset  et 
exhibere,  ipsam  tamen  exuit  et  induit  servilem ; 
non  ut  aliquid  in  se  evacuaret  usurpatum,  sed 
ut  nostrum  reprimeret  supercilium  :  si  hoc, 
inquam,  sentilis  de  ipso;  propter  hoc  ipsum  et  vos 
vestram  exinaniatis  transitoriam  felicitatcm,  ei  qui 
se  pro  nobis  miserum  fecit,  cum  miser  non  esset, 
vicem  rependentes,  non  de  vobis  faciendo  quod  non 
estis,  sed  in  vobis  ostendendo  quod  estis  :  ut  quos 
facit  miseros  necessitatis  conditio,*miseros  fateatur 
voluniatis  devotio. 

4.  Itaque,  dilectissimi,  ut  ad  vos  redeam,   in  hac 


diligenter  animadvertentes,  multa  licere  quae  non  C  valle  lacrymarum  et  miseriarum,  si  christiani  estis, 

ea  via  qua  Christus  ambulavit  et  ipsi  ambuletis.  Vae 
homini  duabus  viis  ingredienti  (Eccli.  ii,  i4).  Si 
enim  caro  et  sanguis  regnum  Dei  possidere  non 
possunt  {lCor.  xv,  50);  carnalibus  profecto  conso- 
lationibus  spirituales  sociari  impossibile  est.  Qui 
ergo  debitorem  el  procuratorem  camis  se  consti- 
tuit,  ut  magis  sterilem  pascere,  quam  viduae  studeat 
benefacere,  nullum  religiouis  jugum  quamlibet  leve, 
quamlibet  suave  videatur,  ei  tolerabile  est.  Unde 
contingit  ut  neque  hic,  ubi  sine  murmure  esse  non 
potest,  neque  in  futuro,  ubi  poenam  murmurationis 
tolerari  necesse  est,  pacem  inveniat.  Ubi  autem  non 
est  pax,  nec  Deus,  quia  in  pace  factus  est  locus  ejus 
{PsaL  Lxxv,  3).  Jugum  tamen  Dei  suave  est  etonus 


expediunt,  quia  profectum  poenitentis  graviter  im- 
pediunt. 

2.  Super  hac  re,  charissimi,  consulatis  eum  qui, 
quod  impossibile  est  cujuscunque  legis  observantiae, 
in  quo  infirmaiur  per  camem,  de  peccato  damnavit 
peccatum  in  carne,  ut  justificatio  legis  in  his  imple- 
retur,  qui  non  secundum  carnem  ambulant.  Oui' 
cunque  enim  in  came  sunt^  sive  in  habitu,  sive 
extra  habitum  religionis,  si  verax  est,imo  quia  verax 
est  Apostolus,  Deo  placere  non  possunt  {Rom.  viii, 
8).  Multum  enim  citra  profectum  proficit,  imo  infra 
imperfectum  vehementer  deficit,  cujus  gula  deus  est. 
GoDSuIaiiSyinquam,  Dominum  nostrum  Jesum  Ghri- 
stum,  qui  non  solum  langoribus,  sed  et  nostriserro* 


ribus  volens  mederi,  de  secreto  suo  ad   publicum  ■%  leve  {Matth.  jn\  30).  Sed  quibus  ?  Spiritui  ejus  et 


nostrum  prodiit;  et  ioter  haec  et  illa  afferens  remc- 
dium,  sicut  langores  evacuavit  moriens  in  cruce, 
ita  et  errores  destmxit,  et  mores  instruxit,  dum  vixit 
in  carae.  Ipse  nimirum  utpote  qui  peccare  non 
poterat,  et  universorum  Dominus  erat,  cum  mundi 
hujus  deliciis  libere  et  juste  uti  potuisset,  volunta- 
riam  paupertatem  tamen  tam  diligenter  amplexus 
est,  ut  nec  etiam  haberet  ubi  caput  suum  reclinarei. 
In  cujus  paupertatis  exsecutione  tautam  exhibuit 
Patri  obedientiam,  ut  non  solum  delicias,  sed  et  se 
psum  sibi  abnegaverit,  petens  in  omnibus  non 
suam,  sed  Patris  fieri  voluntatem.  Qui  ergo  homi- 
nem  errantem  in  solitudine  et  in  inaquoso  venerat 
redttcere  iti  viam  rectam,  nt  iret  in  civitatem  babi- 
ionls;  salubriortni  et  •ecoriorem  redeaodi  viam 


qui  eo  aguotur  {Rom.  viii,  14).  Qui  sunt  illi?  Non 
servi  carnis,  sed  filii  Dei.  Vultis  cognoscere  filios 
Dei?  Qui  spiritu  facta  carnis  mortificant,  quorum 
membra  templum  suot  Spiritus  saucti,  quem  a 
Deo  acceperant :  ut  jam  non  sint  sui,  oec  sibi  vivant, 
sed  ei  qui  pro  ipsis  mortuus  est  et  resurrexit,  em* 
pti  videlicet  pretio  magno  pretiosi  sanguinis  Christi. 
Unde  et  portanles  eum  et  glorificantes  in  corpore 
suo,  utique  honorificant  eum :  quia  non  solum 
coram  Deo,  sed  etiam  coram  hominibus  confiteotur 
eum.  Qui  autem  confitetur  eixm  coram  hominibus, 
con/itebor,  inquit,  et  ego  eum  coram  Patre  meo 
{Matih.  X,  32). 

5.  Bonum  estergo  coofiteri  Domino  io  gratiaram 
acMooe,  booum  est  quoqae  coofiteri  Dorainum  io 


665 


APPBNDIX. 


666 


operum  exhibitione :  Qt  Ghristus  nos  eoafitealnr  in  n  tate  necessariae,  via  aecnra  et  reeta  est :  alioquia 


districta  singulorum  examinalione,  quando  nos 
oporluerit  manifestari  ante  tribunal  ejus,  ut  unus- 
quisque  referal  propria  corporis,  sive  bonum,  sive 
roalum,  prout  gessit  in  corpore  (//  Cor.  v,  10). 
Harum  utrarumque  confessionum,  et  ejus  qna  homo 
coufitetur  Deum,  et  ejus  qua  Deus  confiletur  homi* 
nem,  si  vultis  esse  pariicipes,  nolite  olterius  evagari 
in  exterioribus,  diffusi  in  vanitates  et  insanias  seculi : 
sed  reversi  ad  vos  intrate  ad  cor  vestrum,  ubi  sme 
dubio  regnum  Dei  est.  Regnum  enim  ejus  intra  vos 
est  (Lttc.  XVII,  21).  Quid  est  hoc  regnom  ?  Sana  et 
iibera  voluntas  hominis,  ita  se  conformans  voluntati 
Dei,  ut  nihil  velit  quod  sdat  ei  displicere;  nihil  nolit 
quod  scial  ei  non  placere.  Primum  ergo  qusarite 


Ghristus  eam  non  fuisset  ingressus.  Gsterae  vi8b,  etsi 
boDfe  sint,  plenae  tamen  sunt  iatronibus.  Semita 
hujus  paupertatis,  quia  ardua  est,  et  pauci  per  eam 
ascendunt,  insidias  latronum  ignorat.  Non  enim 
frequenter  ponunt  latrones  insidias,  ubi  frequens 
non  est  transitus  viatorum.  Dieo  vobis  in  verilate, 
quae  Dens  est,  et  experto  credite  :  quia  haec  via 
quanto  arctior,  quanCo  molestior  videtur  in  ingressu, 
tautolsetior,  tanto  jucundior  invenitur  in  progressu. 
In  ingressn  exigit  meritum,  in  progressn  rependit 
prsemium.  Etenim  non  solum  in  futuro  vitam  aeter- 
naro  possidebitis,  sed  et  in  prsesenti  centuplum  acci- 
pictis,  non  solum  in  bonis  spiritualibus,  sed  et  in 
temporalibus,  si  cor  non  apposueritis.  Ipsa  siquidem 


regnum  Dei,  ut  liberetur  etsanetur  voluntas  vestra,  ■*  bona  temporalia,  sunt^  si  non   amantur,  lidta;  si 


veneno  saeculi  graviter  imbuia  vel  cormpla*;  et 
omnia  corpori  necessaria  adjicientur  vobis.  Nolite 
solliciii  essedecorporequodest  haereditasvermium  : 
sed  solliciti  estoie  de  anima,  quae  ad  imaginem  Dei 
facta  est,  quomodo  revelata  facie  gloriam  Dei  spe- 
culeiur,  et  in  eamdem  imaginem  reformeiur,  et 
transformetur  a  darilate  in  claritatem,  tanquam  a 
Domini  spiritu. 

6.  Quid  dulcius  fratres  mei,  quid  jucundius,  quid 
sanctius  inter  corporea  corpore  Ghrisli  ?  Et  tamen 
dictura  esiAposioUs  :Nisiegoabiero,Paracletusnon 
venieL  Dnm  eoim  corporali  Christi  prxsentia  viden- 
do  et  audiendo  delectati  sunt,  nunquam  eis  perfecte 


amantur,  iilicita.  Sive  autem  amantur,  sine  non 
amantur,  non  multuro  expediunt,  quia  quadam  sui 
duicedine  cor  possidentis  dto  subveriunt.  Quae  vobis 
dubiiandi  occasio?  Pauca  relinquetis  cum  soilici- 
tudine,  totum  mundum  assumetis  in  possessionem 
sine  sollicitudine.  Omniaenim  vestra  &unty  sivefKun- 
dus^  sivevita^  sive  mors^  sive  prassentiay  sive  futu- 
ra :  ofnnta/inquam,  vestrasunt,  Tamen  vere  subjungi 
potest,  Yos  autem  Christi,  sicut  Christus  Dei  (/  Cor. 
III,  22,  23) :  id  est,  si,  sicut  Ghrislus  in  omnibus 
operibus  suis  Patrem  suum  glorificavit,  ila  et  vos  in 
omni  actu  vestro  ejus  gloriam  qusesierilis. 
8.  Si  enim  Ghristus  in  operibus  vestris  apparueril 


datur,   sed    semper  promittitur    Spiritus  sanctus,  Q  gloriosus,  a  quo  vobis  trepidandumest?Ipse  utique 


Etenim  8TO  inquit,  cum  assumptus  fuero,  mittam 
eum  ad  vos  (Joan,  xvi,  7).  Ghristo  enim  adhuc 
vivente  in  carne,  nonne  Petrus  negavit  ad  vocem 
ancillse?  Ghristo  autem  assumpto  et  misso  Spiritu 
sancto,  nonne  ibant  gaudentes  Apostoli  a  conspectu 
concilii,  quoniam  digni  habiti  sunt  propter  nomen 
Jesu  conlumeliam  pali  ?  {Act.  v,  41.)  Longe  ergo 
eminentior  et  dulcior  virtus  Spiritus  sancti,  quam 
delectatio  corporis  Christi.  Quod  si  tam  excellentis 
et  beati  corporis  carnalis  delectatio  potuit  ab  Apo- 
stolisne  avertere  Spiritumsanctum,  sine  cujus  affec- 
tionenihil  quod  bonumest  potestamari,  sine  cujus 
virlute  uihil  salutiferi  oneris  potest  tolerari :  vos 
ipsi  judicale  an  non  miseri  sunt  et  insani,  qui  ad 
religionem  venluri,  delicias  corporis  quaerunt.  Ye- 


solus  est,  in  cujus  manu  sit  salus,  et  condenmaiio 
nostra.  Si  condenmat,  benedictum  sit  nomen  ejus> 
quia  sic  meruimus  (1115)  :  si  salvat,  gloriosum  sit 
nomen  ejns,  quia  superabundavit  misericordia  judi- 
cio.  Pater  enim  omne  judicium  -  dedit  Pilio.  Quis 
tamen  est  qui  condemnet  Jesus  Ghrisius?  pius, 
inquam,  et  dulds  Jesus,  qui  mortuus  est  pro  deli« 
ctis  nostris;  qui  resurrexit  pi^opter  justificationem 
nostram ;  qui  est  ad  dextram  Patris,  ubi  etiam  inter- 
pellat  pro  nobis?  Militans  in  terra,  regnans  et  in 
coelo,  nihil  sitit  nisi  nostram  salutem  :  et  ipse  fugien- 
tibus  ad  so  referet  coofusionem  ?  Absit !  Quantum- 
cunque  gravis  se  ingerat  memoriae  meae  recordalio 
scelerum  meorum,  quantumcunque  me  deterreatpra;- 
teritas  vitse  meae  horribilis  consideratio,  faciant  alii 


nientibus  quippead  religioneni  non  est  consideranda  "  quod  censuerint  expedire;  ego  semper  seniiam  in 


carnis  fragilitas,  ut  ei  delicate  subserviatur,  sed 
impedimenta  fervoris  spihtus,  ut  sollicite  fugian- 
tur. 

7.  Festinate  ergo  fieri  pauperes  spiritu,  et  inopes 
rebus,  ut  Dominus  sit  soUicitus  vestri.  Hujusmodi 
enim  panpertatis,  voluntarise  videlicet,  et  ex  volun- 

(1115)  Non  putamui  id  dicturum  fuisse  Bernar- 
dum :  nec  damnationem  seternam,  in  qua  nulla  erit 
humanae  voluniatis  cum  divina  consensio,  imo  ob- 
stinata  ac  destcsianda  ab  ea  defectio,  in  sententia 
Bernardi  fuisse  de  genere  rerum  illarum,  quas  di- 
vioae  voluutati  committere  debeamus  volentes.  Id 
patetex  serroone  25  de  Diversis,  nbi  destinguens  ea 
quse  a  Deo  sub  conditione,  et  qus  absoiute  petere 


bonitatede  duIcedineDomini  mei  Jesu  Ghristi,  semper 
oculi  md  ad  misericordiam  ejus  :  sciens  nimirum  el 
quandoque  in  me  experiens,  ionge  efficaciorem  ejus 
dulcedinem  ad  consolandum,  quam  viiae  meae  amari« 
tudinem  ad  eum  desolandum;  multoque  promptiorem 
ejus  benignitatem  ad  indulgendum,  quam   meam 

debeamus,  in  hoc  genere  gratiam  Deo  gratum  fa- 
cientem,  etfgloriam  in  fuluro  repouit,  n.  5.  In  epi- 
stola  42,  adTHenricum  Senonensem,  n.  13,  Mosis 

3uidem  excessum  amoris  volentis  fratrum  causa 
eleri  de  libro  vitae  el  Pauli  anathema  esse  cupien- 
tis,  ad  ^ehenuam  ipsam  extendit,  sed  cum  bona 
conscieniia,  quae  non  competit  damnatia,  qaorum 
mentio  est  hac  in  epistola. 


8^7  AU  S.  BERNARDl  EPISTOLAS  668 

ioiquitatem  ad  deUQqaendnm.  Scio  udque,    quia  a  eongregaiionis ,  vt  riti«  participes  illius  interiHe 


non  est  imquitas,  sicut  iniqailas  8T1  mea  :  sed  e 
regione,non  est  dolor  sicat  dolor  ejus.  Si  supra  mo-> 
dum  peccavi,  non  despero,  quia  supra  modum  doluit, 
inquorespiro.  Si  exasperatur  Deus  immanilate  scele- 
ris  mei,  mitigatur  procul  dubio  in  dolore  satisfactio- 
nis  Pilii  sui  :  quia  mitis  et  innocens  Agnus  in  cruce 
peodens,  utpote  qui  coram  tondente  se  obmuiuit, 
non  improperat  circumstamibus^  et  insanientibas  in 
eum;  sed  dulciter  suggerit  transeunlibus  per  viam, 
et  respicientibas  ad  eum.  Sic  enim  scriptum  est : 
0  vos  ofnnes  qui  transitis  per  viam,  attendite,  et 
videte  si  est  dolor  sicut  dolor  tneus.  (Thren.  i,  12.) 
Hoc  siquidem  de  cruce  clamat  transeuntibus.  Sed 
unde  transeuniibus?  De  mundo,   non  cum  mundo. 


oonsolationis,  quam  Lq  vobis  quandoqae  sentire,  sed 
a  nobis  nuoquam  potestis  audire.  Yalce. 

EPISTOLA  CDLXIII  (1116). 

AD  ALFONSUM  RBGBM  POHTUOALLIiK  (H17). 

Rex^  obtenta  de  Saracenis  victoria,  reus  voti  de 
condendo  Cisterciensibus  monasterio  tenebatur. 
Itaque  postulatos  e  Clara-  Valle  monachos  Ber- 
nardus  mittit  in  Lusitaniam» 

Christianissimo  et  pio  Alfonso  regi  Portngallo- 
rum,  Bebnaedus,  Clarse-Yallis  vocatus  abbas,  modi- 
cum  id  quod  est. 

Benedictus  Deas,  et  Pater  Domini  nostri  Jesu 
Ghristi,   Pater   misericordiarum,    et    Deus    totius 


Qua,  et  quo  transeuniibus  ?  Per  viam  momentanese  B  consolalionis,  qui  consolatus  est  vos  in  tribulatione 


paupertatis,  ad  divitias  setern»  feliciUtis.  Id  enim 
quod  in  praeseoti  est  momentaneum  et  leve  (ribu- 
lationis  nostrae,  supra  modum  in  sublimitate  aeter- 
num  glorise  pondus  operatur  in  nobis  :  si  tamen 
contemplemur  non  ea  quae  videnlur,  sed  quae  non 
videntur(// Cor.  vi,  17,  18), 

9.  Non  haec  scribo  vobis  ,  ut  in  peccatis  securius 
delectcmini  :  quia  Allissimus,  qui  et  ipse  Jesus 
Christus,  odio  habct  peccalores  ,  et  misertus  est 
popnileniibus.  Si  poeniientia,  imo  quia  poenitenlia 
esi  vobis  nece.ssaria,  locus  et  tempus  poeoitentiae 
vobis  non  decst.  Ecce  enim  tempas  acceptabile  in 
quo,  elsi  non  cruormartyruni,  labor  temen  inChristo 


vestra,  dum  abstulit  opprobrium  Saracenorum  a 
cervicibus  vestris.  Ceciderunt  muri  Jericho,  cecidit 
Babylon  magna,  destruxit  Dominus  muniiiones  ini- 
micorum  suorum,  et  extulit  cornu  populi  sui : 
quod  etiam  antequam  fieret  rescivimus,  reve- 
lante  Spiritu  ,  qui  ubi  vult  spirat  absque  auditione 
vocis.  Propter  quod  animas  nostras  aflliximus,  ct 
tam  parvitas  mea,  quam  reliqui  fratres  mei  coram 
Domino  provoluti,  decertantibus  manibu^  veslris, 
robur  ct  fortitudinem  postulabamus  (1118),  et  ex  eo 
quod  iniquitates  nostrae  vestram  non  impediverunt 
felicitatem,  summe  laetati  sumus.  Rescivimus  eiiam 
ingentem  pietatem,  qua  commotus  votum  de  aedili^ 


antiqui    serpentis  astutiam    triumphat,   et   dejicit  P  cando    coenobio  Aitissimo    devovistis.  Quaproplcr 
fortitudinem.  Locus  autem  apud  nos  idoneus  et  de-      mittimus  hos  filios,  quos  iacte  doctrinse  ab  incuna* 


lectabiiis,  non  ad  gaudendum,  sicui  in  saeculo,  sed 
ad  lugendum  quod  commissum  est  in  sseculo  :  ubi 
quidem  multum  subtiliter  et  utiliter  prsedicatione 
aeniorum,  sed  multo  subtilius  et  utilius  examioatione 
conversationis  eorum,  et  in  malo  dcstruimur,  et 
iostruimur  ad  bonum.  Deus  autem  totius  miseri- 
cordiae  et  consolationja  faciat   vos  socios  nostrae 

(1116^  Antea  epistola  367. 

(iH7)  Duas  sequentes  epistolas  Horstius  huc  re- 
tulit  et  tomo  primo  Annalium  Bernardi  Brito-Lusi- 
tani,  qui  alias  sub  nomine  ducissse  Loiharingiae  ad 
Bernardum,  et  Bemardi  nd  eam  litteras  ex  Gallico 


bulis  religionis  Christo  nutrivimus :  quatenus  nos 
ipsos  celsitudini  vestrse  commendantcs,  piam  voti 
intentionem  ad  debitam  exsecutionem  perducanl, 
illud  condentes  monasterium,  in  eujus  duratione  et 
8T9  integritate  indelebile  habebitis  eiogium  regni 
vestri,  et  in  divisione  redituum  dividetur  a  vobis 
corona  vestra  (1119.)  Servet  vos,  et  illastrem  regi- 

nostris  annis  complevit  eventus.  Sed  id  te  malo  ex 
ipsis  ejus  gentis  auctoribos  plenius  cognoscere.  Audi 
ergo  Angeium  Manriquez  Lusitanum  Ordinis  Cister- 
ciensis  theologum :  «  Quod  autem  ibi  dicit,  in  divi- 
sione  redituum,  dividetur  a  vobis  corona  vestra,  no- 
(^i  ei  credimus)  idiomate  translalas  vulgavit.  Sed  n  stris  temporibus  evenit.  Sabastiano  enim  in  Africa 
alium  ejusmodi  epistolarom  fidejnssorem  optamus.      misere  exstinclo,  Henricus  cardinalis  regnum  obti- 


Gerie  Bernardi  genius^  stylus,  modeslia  in  eis  desi- 
derari  videntur.  Gcnuma  est  Bernardi  epistola  308 
ad  Alfonsum  Regem;  itemque  Petri  abbatis  Clarae- 
Vallensis  octavi  epistola  ad  Regem  Portugallise,  cui 
gratias  agit  ob  relevaiam  suorum  fratrum  inopiam 
e|  oblaiionem  monasterii  de  Castineria,  apud  Che« 
snium  tomo  lY ,  pag.  480.  Quae  sequimtur  notae  Hor- 
stii  sunt. 

(1118)  Rcm  gestam  vide  prolixe  narratam  apud 
Henriquez  in  Fasc.  lib.  i  disl.  4,  cap.  27  ;  et  in  Me- 
nologio  ad  diero  vigesimam  Augusti,  pag.  273, 
ubi  videbis  Bernardnm,  etsi  in  ualliis  agentem, 
velut  alierum  Moysen,  extensis  in  coclum  manibus, 
Alfonso  in  Lusitania  Sealabim  munitissimam  Sara- 
cenorum  urbem  oppugnanti,  tanquam  alteri  Josue, 
suppetias  et  victoriam  contulisse  :  idque  quia  sola 
nominis  ejus  fama  permotus  Alfonsus  opem  illius, 
lieet  tanto  intervalio  distantis,  imploraverat. 

(1119)  Memorabiie    Bernardi   valicintum,   quod 


nuit,  qui  partem  redituum  mooasterii  Alcobaciensis 
aulico  cuidam  assignavit,  et  rex  brevi  fato  cessit, 
nullum  haeredem  relinquens:  et  rex  Hispaniarum 
Philippus  Uin  haereditatem  intravit,  exstincta  anti- 
qua  Lusitanorum  regum  progenie.  In  dicto  autem 
monasterio  mille  monacbi  simul  habitabant,  qui  die 
ac  nocie  incessanter  divinis  laudibus  insistel>ani. 
Qui  divisi  erant  per  decanos  tali  ordinCi  ut  in  choro 
laus  perennis  haberetur.  Primis  enim  post  absolutas 
laudes  matutinas  e  choro  egredientibus,  aliisuccede- 
bant ;  quibus  etiam  abeuntibus,  alii  intrantes  easdem 
decantabanl,  ita  ut  nun^uam  chorus  sine  monachis 
videretur.  •  Sic  prophetiam  hanc  explicat  R.  P.  An- 
gelus  Manriquez  in  Laurea.evangelica,  et  in  Annali- 
bus,  et  ex  eo  Henriquez  in  Fasc.  c.  lib.  1,  dist.  4, 
cap.  27,  et  rursus  in  Menologio  ad  diem  vicesimam 
Aug[usti. 

Hic  occnrrit  opportone  non  minus  memorabile 
consUium,  seu  potaot  vaticiniam  de  «odem  HeimoQf 


669 


APPBNDIX. 


670 


Dftm  oondoriem  Salvaior  ennetohim,  et  benedieat 
prolemyeslrartiy  ut  videatie  fllios  filionim  ▼estrorum» 
gaudentes  in  possessionibus  vestris. 

EPISTOLA  CDLXIY  (1120). 

AD  JOANNEM   CIRITAM  (1121). 

Cognito  divinittis  ejus  zelo  ac  desideriOf  mtttit  e 
Claros'  Valle  monachos  ad  fundandum  in  Lusita" 
nia  monasterium. 

Yenerabili  fratri^  Deo  dileclo,  et  in  via  saeculi  hu« 
jus  socio  nostro  Joanni  CiniTiE,  Bbrnahdus,  Glarae- 
Yallis  vocaius  abbas,  salutem  salutis  auctore. 

Permttlente  Patre  misericordiarum ,  et  Deo  totius 
consolalionis  (1122),  qui  non  siait  anlmas  peccatorum 
peccatis  damDari,  scivimus  de  Fraternitate  tua,  quo' 
pacto  assiduis  orationibus  pro  peccatorum  venia 
peclus  divinum  pulsare  non  desinis  :  et  quia  vir  de* 
sideriorum  es ,  adimplcvit  Donunus  desiderium 
tnum ,  dum  nobis  aperuil  exaudiri  deprecaliones 
tuas  (1113).  Et  qui  ia  eadera  societatenos  tibi  socia- 
vit,  qui  duobus  discipulis  euntibus  Emmaus  se  so- 
ciumprsebuit;  mitlimushos  filiolos,  quoslacteevan* 
gelicse  doctrinae  Domino  nutrivimus,  ut  quocuaque 

rege  Lusitanise,  sed  jam  tum  cardinale  et  archie- 
piscopo  Eboreosi,  quod  in  Vila  S.  Caroli  Borromaei 
legisse  memini,  nec  abs  re  futurum  puto,  si  hic  in 
gratiam  lecloris  addidero.  «  Sebastiano  Lusitaniae 
rege  absquc  filiis  niortuo,  creatus  est  rex  Uenricus 
S.  R.  E.  cardinalis  ejus  patruus,  quem  vehemenler 
rogatum,  regni  oplimales,  prsesules,  populique 
exoraverunt,  ut  uxorem  vellet  ducere  :  sperabaut 
enim  ex  eo,  quanr  is  aetate  coafecta,  procreandum 
in  imperio  qui  succederet.  Prseter  universi  regni  so- 
lalium ,  pietali  religionique  valde  consenlaneum 
esse,  discordiis,  bellis  calamitatibus  occurrere,  quse 
Henrico  mortuo,  nullo  regiae  domus  relicto,  succes- 
sore,  propemodum  necesse  erat  existere.  Henricus, 
ut  episcopus,  religione  solvi,  uxorisque  ducendae 
facultatem  a  Gregorio  pontifice  sibi  concedi  postulat, 
Eodem  tcmpore  Mediolanum  ad  Carolum  dat  litte- 
ras  :  adductum  se  a  Lusiianis  suis,  ut  conjugio 
conscutiret  :  quo  lanquam  uuico  remedio  tranqmU 
litati  provinciae  posset  consuli  : -^  grave  admodum 
sibi  esse,  ducereque  id  cujusdam  loco  sacrificii,  in 
quo  seipsum  pro  suorum  salute  immolaret  :  sed 
publicse  quieti  cedendum  judicasse.  Yehementer  igi- 
tur  rogare,  ui,  quantum  eniti  possct,  ad  eam  con- 
cessionem  Poniificem  perducere  conarelur.  Idem  viri 
priocipes  alii  majofem  in  modum  a  Carolo  posln- 
lant,  negotiumque  ejus  auctoritati  commendant. 

c  Carolus  amicissimi  optimique  regis  postulationi, 
Don  quod  is  velle  videlur,  sed  quae  sanctae  Ecclesiae 
putaret  conducere,  respondet  :  Ma^ni  quidcm  inle- 
resse  videri,  quferere  Lusitanis,  qui  ei  siae  contro- 
versia  legiiime  posset  in  regno  succedere  :  sed  tali 
antistit  potestatem  facere  conjugii,  rem  omnium 
videri  gravissimam,  neque  uUo  unquam  tempore 
concessam.  Personse  Deo  dicatse,  in  alio  gcnere, 
factam  qnandoque  dici  potestatem  nuptiarum  :  guod 
nullo  tamen  satis  certi  probatique  auctoris  lestimo- 
nio  fere  confirmatur  :  omnino  exoptatos  ejusmodi 
nuptiarum,  vel  publicae  quietis,  vel  successioois 
eventus  minime  coniigisse  :  maxima  etiam  inde  pu- 
blice  ac  privaiim  exstitisse  incommoda,  unde  magnae 
utilitates  exspectarentur  :  probandam  magis  ak[ue 
imitandam  quorumdam  regum  contineotiam,  qui 
matrinionio  conjuncti,  cum  recte  ac  legitime  filios 
possent  suscipere,  nulla  tamen  hseredis  snecessprisve 
habita   ratione,    singulan  pastimonis  stiidibi  lali 


m  miseratio  divina  disposuerit,  et  coeleste  aliqnod 
micaverit  signam,  monasterium  condalis  :  in  qoibas 
te  ipsnm  signiferum  etilucem  caeterorum  elegit,  ut 
et  principia  agas,  et  actum  ad  exitum  ducas,  dn-^ 
ctnmque  Deo,  et  ejus  Praecnrsori  offeras. 
EPISTOLA  CDLXV  (1124). 

AD  ABBATBM  SANGTI-BENEDICTn 

Domino  abbaii  Sancti-Benedicti,  frater  bernabdus 
de  Clara-Valle,  sanctam  aecipere  benediclionem. 

Oportet  ut  ex  inslanti  festinetis  ad  dominum 
Regem,  et  totam  confnsionem  nostram,  et  quomodo 
proditi  sumus,  ei  tanquam  benigno  domino  nostro 
plenissime  indicetis.  Et  quia  gaudemus  cx  parte, 
quod  negotinm  ejus  in  causa  nobis  fuit  hujus  anxie- 
tatis,  pro  eo  siquidem  quod  domino  Senonensi  consu- 
B  limus ;  de  die  statuenda,  quod  nobis  bene  ante  promi- 
serai,  ita  confudit,  sic  in  nos  vindicans  Regis  amorem. 
Petite  et  ab  eo  litteras  efficacissimas  super  hoc 
negolio,  ut  dominus  Papa  omnimodis  confirmet, 
quod  fecerunt  filii  obedientes,  duo  scilicet  episcopi : 
quia  et  sibi  gratissimnm,  et  Ecclesise  necessarium 
est.  Nee  noceat  qnod  ita  tertius  se  subtraxit,  inobe- 

matrimonii  usu  abstinuerunt,  quanto  roagis  qui  cse- 
Hbem  vitam  professi  sine  singulari  qnadam  venia 
sese  ad  connubium  referre  non  poterant  ?  Quae  dixe- 
rat,  allatis  exemjplis  confirmavit.  Postrenio  in  re 
tanta  tamquc  difncili,  nihil  se  aliud  probare  posse 
dixit,  quam  ut  quibus  de  causis  ea  Tacultas  poslu- 
landa  videretur,  eae  causae  summo  Pontifici  candide, 
C  nulloque  studio  referreniur  :  quod  is  pro  summa 
auctoritate  divinoque  atflatu  judicasset,  sequo  aoimo 
voluntaleque  acciperetur.  De  re  graviter  ad  pontifi- 
cem  scripsit,  quidsibimaxime  pronarelur,  indicavit : 
eventus  qualis  fuerit,  ignorat  nemo.  »  Ita  gravissi- 
mns  fcriptor  Yitse  sancti  Caroli  Borromeei  Carolus  a 
Basilica,  episcopus  Novariensis. 

Exstat  in  Spicilegii  tomo  Vllldiploma  Joaqnis  re- 
gis  Porlugallensis,  qui  Menendo  Alchobazise  abbali 
monasterium  Goicense  tradil  aera  mcgxxxiii. 

(1120)  Antea  epistola  368. 

(1121)  Alias,  Ziritam.  Fuit  is  abbas  et  fundator 
monasteriorum  Sancti  Joannis  de  Tarouca,  Sancti* 
Christophori,  et  Santi-Petri  de  Aquilis. 

(1122)  Eadem  verba  initio  superioris  epistolae;  et 
infra,  c  lacte  evangelicse  doctrinse.  »  Sane  quod  ait 
de  condendo  monasterio,  c  ubi  coeleste  aliquod  mi- 
caverit  signum  «  a  Bemardi  moribus  et  genio  atie- 

^  num  videtur. 

D  (1123)  Henriquez,  ait  Horstius,  in  Yita  Joannis 
Ciritae  modum  exauditionis  explicat.  Nimirum  B. 
Bemardo  anno  1119,  vigesima  quarta  junii,  post 
Yigiliarum  laudes  orationi  in  choro  insisteoti  S. 
Joannem  Baptistam  apparuisse,  jubentem,  ut  ioi  re- 
moiiores  Hispaniae  oras  eoloniam  monachorum  diri- 
geret,  locnm  a  Deo  monstrandnm  monasterio  eon- 
gruum.  Hinc  Bemardum  octo  ex  suis  delegisse, 
nempe  Boemundum,  Aldebertum,  Joannem,  Ber- 
nardum,  Cisinandum,  Rolandum,  et  Alanum  eos- 
que  de  divina  voluntate  commonitos  in  Hispaniam 
misisse:  qui  Joannem  Ciritam,  dato  per  S.  Bernar- 
dum  indicio,  invenientes,  ejus  ductu  et  auspiciis 
principis,  monasterium  Sancii-Joannis  de  Tarouca 
consiruxerint.  Vide  Henriquez  in  Fasc.  lib.  i,  dist. 
19,  et  Manriquez  in  Annalibus  anno  1119,  cap.  3. 
(1124)  U'£C  epistola  cum  sequente  edita  est  apud 
Chesnium,  tomo  iV,  sed  neutra  stilum  Bemardi 
sapit. 


671 


AD  S.  BBRNARDI  BPISTOLAS 


672 


diens  mandato  apostolico,  et  regaliam  coatemptor  f^  sao »    BsaNARDUS    abbas    Qarffi^Yallia   salutem. 
monitorum  :  qai  si  ad  eum  venerit,  sentiat  nostram         Scitis,   mi  domine,  qualiter  et  ego,  et  res  mese 


injuriam,  et  injuriam  6iagul|rero,  Regi  non  placere 
SMlutale  charissimum  nostrum  caaccllarium,  et  ro- 
gate,  ut  tales  superhoc  litleras  scribat.quse  et  suum 
probent,  cl  regium  erga  nos  redolere  invcniantur 
affectum»  sicut  prsesumimus  de  utroque. 

EPISTOLA  CDLXVI. 

AD  LUOOVICUM  HEGEM. 

LuDovico  excellentissimor^^gi  Francorum,  domino 


sub  tutela  vestra  positse  aint.  Unde  de  amicitia  veslra 
8T3  confideas,  hunc  clericiim  J.  latorem  praesen- 
tium  precario  commendo  :  quatenus  vestra  Subli- 
mitas,  si  opus  sit,  ipsum  domino  Papae  commendet, 
et  querimooiam  ipsius  super  pecoaia  episcopo  nostro 
credita  veram  et  justara  esse  me  atiestaate  credatis. 
Yalete. 


II. 

NICOLAI  CLARiE-VALLENSIS  IN  PERSONA  S.  BERNARDI 


EPISTOLA  CDLXVIII  (1125). 

NICOLAl  CLARS-VALLENSIS  AD  COMITEM  BT  BARONES 
BRITANNliE,  IN  PER80NA  DOMINI  CLARJE  VALLBN8I8 
PRO  NBGOTIO  GRUCIS  (1126). 

1.  Commota  est  et  coatremuit  terra,  quia  Rex 
coeli  perdidit  terram  suam,  terram  ubi  steteruut 
pedes  ejus  :  iaimici  crucis  ejus  uoaaimiter  simul 
adversus  eum  testamealum  disposueruat,  et  qui 
oderuat  cum  extuleiuat  caput.  Dixcrunt  ia  corde 
8U0  cognatio  eorum  simul  :  Hsereditate  possideamus 
sanctuarium  ejus.  Officinas  redemptionis  nostrse 
evertere  moliuntur,  et  loca  Christi  sanguine  dedi- 
cata  profana  contendunt.  Prsecipue  autem  illud 
christianse  religionis  insigne,  sepulcrum,  inquam, 
in  quo  sepuUus  est  Dominus  majestatis,  ubi  facies 
ejus  sndario  ligata  est,  omni  nisu  nitantur  evellere. 
Agitant  manus  suas  saper  montem  filiae  Sion  :  et 
nisi  Dominas  custodierit,  prope  est  ut  irruaot  in 
eivitatem  sanctam  Jerusalem,  in  civitatem  Dei 
\iventis,  super  quam  invocatum  est  nomen  ejus. 
Populi  cbristiaoi  partim  coajiciuotur  ia  viacula, 
partim  trucidaatar  sicut  oves  occisionis.  Yides  et 
dissimuiat  ille  magnus  providentiae  oculus,  ut  videat 
si  est  intelligens  aut  requirens  Dcum,  si  sit  qui 
doleat  vicem  ejus,  qui  restituat  haereditatem  suam 
sibi.  Ei  cam  omnia  possit,  cui  rubest  omaia  posse 
eum  volacrit,  vult  tamea  nomiui  christiaao  victo- 
riam  adscribere,  et  saper  tribulaates  eos  miitere 
inanum  suam. 

^8.  Propterea  iostantissima  postolatioue  domiai 
Regis^  apostolicoque  prsecepto  io  paschali  solemai- 
tate  ad  Yerseliacum  celeberrimum  locum  adveaimos, 
obi  domiaus  Rex  cum  priaeipibus  regai  et  populo 
mnlto  addiem  feslnm  ooavenerat.  Expositus  est  autem 
lacrymabilis  iste  dolor  in  conspectu  omnium,  et  reci- 
tatie  sunt  litters  istae  domini  Papse,  quarum  exem* 
plar  universitati  vestrse  transiniitimus.  Emollivit 
aatem  corda  eorum  Spiritus  saactus  :  et  statim  Rex 
cam  malta  multiiudiae  priacipum,  et  iaaamerabili 
populo,  sigaolcracis  Christi  armatus  est.  Diffua- 

(1125)  Scriutaanoo  Chri8till46. 

(1126)  Gonier  epistolam  363,  ad  cujua  imitatio- 
nem  bec  scripta  est. 


gditar  autem  beaedictio  ista  per  uaiversam  ter- 
ram,  et  certatim  evolautomnes  ad  suscipiendum 
sigoom  salutis  in  froatibus  et  io  humeris  suis.  Et 
quia  terra  vestra  fecunda  est  virorum  fortium,  et 
militari  juventate  referta,  decet  vos  inter  primos, 
et  cum  primis  ad  tam  saactum  opus  accedere,  et 
armatos  asceadere  ad  servieadum  Deo  vivenli.  Eia 
igitur,  fortissimi  mililns,  accingimini ;  et  qui  non 
habet  gladium,  emat  eum.  Nolitc  deserere  solum 
Regem  vestrum,  Regem  Francorum,  imo  Regem 
coelorum,  pro  quo  ipse  tantum  viae  et  laboris  susci- 
pit.  Yenil  ad  vos  homo  Dei  dominus  Carnotensis,  qui 
plenius  vos  doceat  qufe  dicta  et  facta  sunt,  et  osten- 
dat  largissimam  veniam,   quae  in  litteris  domini 

p  Papse,  soper  eos  qni  cnices  susceperunt,  continetur. 
Pro  illo  qui  pro  vobis  mori  dignatus  est,  defendite 
loca  mortis  ejus  et  redemptionis  nostrse,  ne  quando 
dicant  gentes  :  Ubi  est  Deus  eorum  ?  ut  vos  faciat 
victoriosos  in  terris,  in  coelis  gloriosos,  sponsus 
Ecclesiae,  fiiius  Marise,  Dominus  Deus  aoster. 

EPISTOLA  CDLVXm  (il27). 

EIUSDEM  AD  MANUBLBM  COMNBNUM  G0N8TANTIN0P0L1- 
TANUM  IMPBRATORBM,  IN  PBR80NA  DOMINI  CLARiE- 
VALLBNSI8. 

Ut  filiutn  comiiis  Thebbaldi  faciat  novum 
militem  (1128). 

Sublimi  et  glorioso  Manubli,  Constantinopolitano 
imperatori,  frater  Bbrnardrs  Glarse-Yallensis  voca- 
D  tus  abbas,  sahitem  et  orationes. 

1  •  Quod  tantse  audeo  scribere  majestati,  non  inso- 
lentia  temeriiatis  est,  sed  confidentia  charitatis. 
8T4I  Quis  enim  ego  sum,  aut  quae  est  domus  patris 
md  in  Israel,  nt  tanti  nominis  Imperatorem  nostris 
litteris  audeam  prseveoire  ?  Pauper  enim  sum  igno- 
bilisque  persoaa,  loogo  terrarum  spatio  et  vastissimi 
maris  iaterjectu  remotus  a  prjeseatia  vestrse  Subli- 
mitatis.  Quid  ergo  taota  sublimitati  cum  taata  humi- 
litate,  si  aoa  daret  mihi  fiduciam  humilitas  Christi, 
ia  qua,  ct  de  qua  reges  terrse  et  omoes  populi, 

(1127)  Scripta  aaaoChristo  1146. 

(1128)  Agitar  de  Henrico  ad  quem  epiat.   179. 
Quoad  caetera,  vide  epist.  363. 


673 

principes  et  jodices  glorlantar  ?  Ad  nos  enim  nsqae  a 
pervenit  magnificentia  ct  gloria  nominis  vestri,  quse 
longe  lateque  dilatata  est  supcr  terram.  Hujas  rei 
gratia  flecto  genuameaad  Patrem  spirituam,  ex  quo 
omnis  paiemitas  in  ccelo  et  in  terra  nominatur,  at 
de  regno  illo  ad  regnum  illius  transferamini,  cujus 
regnum,  regnura  est  omnium  sseculorum. 

2.  Nuilis  igitur  meis  meritis  prsecedentibus  audeo 
mittere  ad  thronum  gloriae  vestrae  praesenlium  lato- 
rem,  juvenem  magnae  nobililatis,  ut  eum  sacra- 
raentis  mililaribus  appliceiis,  et  accingatis  ei  eosem 
contra  inimicos  crucis  Christi,  qui  adversus  eam 
exlulerunt  caput.  Et  juveni  quidem  sublimium  patc- 
bat  aditus  curiarum  :  sed  altiori  consilio  mittimus 
ad  illius  imperii  vestri  gloriam  singuIarera,utmemor 


APPBNDIX.  674 

EPISTOU  CDLXIX. 

SJUSDBM  AD   LUCANUM  BPI8G0PUM  (1129)  IN  PBR80NA 
DOMINI  CLARiS«VALLENSIS. 

Incilativa  ad  fortitudinem, 
Yenerabili  domioo  Lucano  episcopo,  Bbrnardus, 
in  luce  vivere  et  in  luce  mori. 

1.  Positus  eslis  in  sublimi  ioco,  et  opus  est  sublimi 
animo,  qui  vos  doceat  :  quia  cathedra,  quam  acce- 
pislis,  oneris  est,  non  honoris;  operis,  non  nominis; 
virtutum  denique,  non  diviliarum.  Sic  enim  ait  illa 
coelestis  fislula,  de  cujus  et  in  cujus  pectore  verbum 
Doniini  personabat  :  Si  quis,  inquit,  episcopatum 
desideraty  bonum  opus  desiderat  (/  Tim*  iii,  1).  Opus^ 
non  dignitatem.  3T5  Quia  ergo  manum  vestram 
misistis  ad  fortia,  opus  est  vobis  fortitudine  :  quia 


sit   omnibus  diebus  vitae  suse,  a  quo  railitaris  disci-  B  speculator  domui  Israel  factus  estis,  opus  est  pru* 


plinae  dignitatem  susceperii.  Nequaquam  aulem  has 
ivissem  in  preces,  nisi  Ghristus  esset  in  causa,  pro 
quo  tantum  vise  paiiler  et  laboris  assumpsit.  Quid- 
quid  illi,  vel  pro  illo  feceritis,  mihi  factum  est. 

3.  De  csetero^  gioriosissime  Imperator,  nanc  opns 
est  oslendendi  et  extendendi  abundantiam  suavitatis 
vestrae.  Commota  est  et  contremait  terra,  quia  Rex 
coeli  perdidit  terram  suam,  terram  ubi  steterunt 
pedesejus.  Prope  est  enim  ut  irruant  inimici  Domini 
in  civiiatem  suam,  etiam  in  illud  gloriosum  sepul- 
crum,  ubi  virgineus  flos  Mari^  iinteis  et  aromatibus 
condilus  est,  unde  et  resurrexit  ille  primus  el 
maximus  flos  qui  apparuit  in  terra  nostra.  Propterea 


deniia  :  opus  est  aurea  temperantiae  mediocritate, 
quia  sapientibus  et  insipienlibas  debitor  estis.  Porro 
in  consummationem  virtuium,  jusiiiia  vestiri  vos 
oportet,  qua  unicaique  reddetur  quod  saam  est, 
dicente  Scriptura  :  Sacerdotes  tui  induantur  justi" 
tiam  {PsaL  cxxxi,  9).  Felix  hsec  quadriga,  et  auriga 
ejus  beatus,  qui  in  humilitatis  temone  praesidens, 
virtutam  rotas  ad  ductum  et  cosductum  ipsiua  in- 
clinat. 

2.  Humilitas  virtutum  magistray  singalaris  filia 
sammi  Regis,  a  summo  coelo  cum  coelorum  Domino 
descendens,  in  coelestibus  animis  seternam  posuit 
mansionem.  a  Sine  humilitate  per  prudentiam  elige- 


ad  prseceptum  domini   Papae,  et  ad  qualemeumque  r  re  quod  diligendum  est,  »  sicut  Sapiens  ait,  «  er* 


exhortationem  nostram  Francorum  Rex  et  innume- 
rabilis  muliitudo  principum,  miliium,  populorum, 
transitura  est  per  fiues  vestros  ad  civitatem  Dei 
viventis.  Yestrum  erit  eos  honorifice  suscipere,  et 
agendum  nunc  pro  loco  quem  tenetis,  pro  potestate 
quam  accepistis,  pro  dignitate  qua  polletis,  pro 
divitiis  quibus  abundatis  :  quod  conveniat  imperiali 
excellenlise,  honori  personae  vestrse,  et  saluti  animse 
vestrae  in  aeternum^  et  in  saeculum  sseculi.lnterquos 
at  ante  quos  filium  comitis  Theobaldi  illustrissimi 
principis  vobis  sollicitius  commendamus,  non  tan- 
quam  unum  de  caeteris,  sed  prae  cseieris  unum.  Juve- 
nis  est,  nobilis  est,  bontti  indolis  est,et  primitias  suse  n 
miliiise,  non  malitiae  sed  justitise  consecravit :  filius 
etiam  est  hominis  illius,  qni  propier  veritatem  et 
mansuetudinem  et  justitiam  diligitar  el  honoratur 
inler  principes  terrae.Pro  his  omnibus  vos  participem 
facimus  omDium  beneficiorum  quse  in  domo  nostra 
fiunt  et  fient^  ut  vos  faciat  victoriosum  in  terris,  in 
ccelis  glorlosnm,  Sponsus  Ecdesiie,  filius  Marise, 
Dominus  Deus  nosler. 


(1129)  Existimamas  hanc  esse  Lucanam  sea  Lii* 
censera  in  Italia  episcopum,  qui  Petram  Lombar- 
dum  Bemardo  commendavit,  sapra  in  epistola  410| 


ronea  discretio  est  :  adversa  per  fortitudinem 
superare,  tacens  victoria  :  illecebris  per  tempe- 
rantiam  resistere,  tumulenta  sobrietas  :  operibas 
jusiitise  insistere,  palliata  superbia.  ■  Sola  est  ha- 
militas  quae  virtutes  beatificat,  et  perennat  :  qan 
vim  facit  regno  coelorum,  quae  Dominum  miyestatis 
humiliavit  usque  ad  mortem,  mortem  aotem  crucis. 
Yerbum  enim  Dei  in  sublimi  constitutum,  ut  ad  nos 
descenderet,  prior  humiiitas  invitavit ;  veritas,  qna 
se  promiserat  venturum,  compulit;  puritas  uteri 
virginalis  suscepit  :  salva  Virginis  integritate,  po- 
tenlia  eduxit,  obedientia  in  omnibus  deduxit,  pa- 
tientia  aDimavit,  charitas  verbis  et  miraculis  mani- 
festavit.  Hsec  in  corde  pontificis  alta  radice  radicari 
debet,  atqae  fundari :  qua  cedente,  onmis  conven- 
tns  virtutam  vel  opprimilur,  vel  succambit.  Factutf 
sum  insipiens,  vos  me  coegistis.  Non  erat  quidem 
meum  docere  episcopum  :  sed  amicum  admonerey 
et  meam  est,  et  omnium  qui  novernnt  veritatem 
charitatis.  Reliqua  vobis  communis  filins  illic  pleniut 
et  planius  viva  voce  referet.  Neque  enim  litteris 
conmiittendum^  8TS  quod  etsi  quosdam  docerei 
qaibusdam  tamen  nocere  potuisset. 

Ubertum  an  Gregorium,  quorum  ille  anno  11 4p,  hie 
anno  1146  electus  est,  testante  Ughello  inltaliae  sa- 
cro  tomo  I. 


675 


AD  S.  BBRNAROl  BPISTOLAS 


676 


III. 

DIVERSORUM  AD  S.  BERNARDUM  ET  ALIOS. 

t 

Qu8B  numeribus  noiis  470,  473,  474,  475,  477.  pr«notanlur,  uunc  primum  edunlur  inles  opera 

S.  Bernardi.  (Edit.) 


B 


EPISTOLA  CDLXX. 

ALFONSI  REGI8  AB  8«  BBENARDUM. 

[Manrique,  Cisterciensium  seu  verius  eeeletiasHcO' 
rum  Annalium  lomi  1-IY,  Lugduni  1642,  foL, 
l.  II,  p.  71 .] 

Alfonsus,  Dei  gralia  Poriugallensium  rex,  yene- 
rabili  patri  Bbrnardo,  abbati  Clarae-Vallensium. 

Noveritis  quod  per  Dei  misericordiam  acquisiyi- 
mus  Sanctarenam,  quse  erat  civitas  munitissima  et 
Jugum  super  capita  noslra;  et  credimus  per  bonas 
drationes  yestras,  quia  nos  vobis  primum  commen- 
davimus,  et  promisimus  quod  faceremus  yobis  mo- 
nasterium  vestri  ordinis;  quod  parati  sumus,  ut  fa- 
ciamus  sumptibus  nostris.  Yos  mitiite  ad  nos 
monachos^  et  nos  quod  diximus,  complemus.  Reliqua 
qnomodo  acciderunt,  quseque  evenerunt,  dicet  vobis 
fannliaris  noster,  quem  mittimus  :  ipsum  credite; 
ei  nos,  reginam  iiforem  nostram,  ct  unicum  filium, 
qucm  nuper  habeo,  Henricum,  Deo  commendate. 

EPISTOLA  CDLXXI. 

SITOBRn  ABBATIS  S.  DlOmrSII  AD  S.  BBRNARDUM  (1130). 

Chratias  agit  de  consolatUme  sibi  in  extremis  agenti 

data^  seque  ipsius  commendat  orationibus, 

(Dom  Martbne,  Thesaurus  Anecdot.^  toro.  I,  col. 

424,  ex  ms.  Goisliniapse  bibUotbece.) 

Amantissimo  domino  et  patri  venerabili,  Dei  gra- 
tia  Clarse-yallis  abbati  Bbrnardo,  Sugbrius  adhuc 
B.  Dionysii  humilis  mioister  talutem  et  sincerse 
dileciioois  affectum. 

Yisiiasti  nos  litteris  vesiris,  visiiet  vos  Oriens  ex 
alto.  Munuscula  vestra,  imo  munera  maxima»  map- 
pn^am  pretiosam,  panem  beaedictionis  vestrse,  liUe-  p 
ras  oonsolatipnis,  in  quibus  continentur  verba  bona, 
verha  sancta^  melle  et  lacte  redundantia,  mibi  mi* 
aero  peccatori  delegastis,  et  in  e^ctremis  posito  con 
BolatioBem  maximam  prsebuistii.  Si  enim  angelicam 
liciem  vestram  vel  semel  ante  decessnm  meum  vi- 
dm  potuissem,  ab  hoc  miserrimo  saeculo  securius 
eBirem.  Sciatis  autem  pro  certo,  quia  si  mille  anni^ 
aut  uttra,  vivere  meruissem,  nisi  in  beneplaeito  Dei 
remauere  noa  eurarem.  Nec  enim  ex  operibns  justi- 
ti»y  sed  in  sola  Dei  misericordia  eonfidens,  quam 
ienper  in  se  sperafutibus  exhibeti  ad  eum  redire 
toia  cordis  intenlione  desidero;  unde  et  animam 
meam  in  sanctas  manus  vestras  devote  commendOy 
ei  ttt  vestris  et  sanctarom  congregationum  yestra- 
rum  oraiionibus,  divinam  propiiiationem  animffi  mese  Q 
eonciiietis,  genibua  vestm  ^sanctitatis   provolntus 


(1430)  Hanc  epistolam  scripsit  Sugerius  morti 
proximus,  accepta  sancti  Bemardi  epistola  266,  qua 
aanciuf  idDbas  eum  animat»  ut  mortem  intrepidua 
CBCipiat  bis  yerbis  :  Bomo  Deif  ne  trepides  exuere 


i  EPISTOLA  CDXXXU. 

BVBRVINI 8TEINFELDBNSIS  PRJBPOSITI  AD  8.BBRNARDUM 

De  hcereticis  sui  temporis. 

(Bx  tomo  lY  operum  S.  Bemardi,  antea  sermoni  65 
in  Cantica  canticorum  pneposita.) 

Reverendo  domino  suo  et  Patri  Bernardo  Clarae- 
Yallensium  abbati,  Evbrvinus  Steinfeldensis  minis- 
ter  bumilis,  in  Domino  confortari,  ei  confortare  Ec- 
desiam  Christi. 

8TT  1.  Lsetabor  .ego  super  eloqnia  tua,  sicut  qui 
invenit  spolia  mulla,  qui  nobis  memoriam  abundan- 
tis  suavitatis  Dei  eructare  in  omnibus  dictis  et  scri- 
ptia  vestris  soletis,maxime  in  Cantico  amorisSponsi 
et  spons»,  hoc  est  Christi  et  Ecclesiae,  ita  ut  eidem 
^nso  dicere  veraciter  possimus  :  Servasti  bonum 
vinum  usque  adhuc  {Joan,  ii,  10).  Hujus  vini  tam 
pretiosi  pincernam  te  nobis  ipse  consiituit :  non 
cesses  propioare ;  non  hseiites,  hydrias  non  poieris 
evacuaie.  Nec  te  excuset,  pater  sancte,  debiliias 
tua  :  cum  plus  operetur  pietas  in  officio,  quam  cor- 
poralis  sedificationis  exercitaiio.  Nec  dicas  te  occu- 
patum  :  nescimus  aliquid  huic  tam  neeessario  operi 
conununi  prseponendum.  De  hydria  quantumi  san* 
ctissiine  pater,  habes  nobis  modo  propinare  I  De 
prima  propinatum  est  satis,  et  reddidit  eos  sapientes 
et  fortes  contra  doctrinam  et  impetum  Scribarum  et 
Pharisaeorum  :  secunda,  contra  argumenta  et  tor« 
menta  Gentilium  :  terlia,  cootra  subtiles  deceptio- 
nes  hsereticorum  :  quarta,coQtra  falsos  Christianos  : 
quinta,  contra  bsereticos  circa  finem  satculi  ventn- 
ros,  de  quibus  per  Aposiolum  manifeste  Spiiitus 
dicit  :  In  novissimis  temporibus  discedent  quidam  a 
fide^  iniendentes  spiritibus  erroris  et  doctrinis  dce- 
moniorum,in  hypocrisi  loquentiummendaciumfpro» 
hibentium  nubere,abstinere  a  cibisy  quos  Deus  crea" 
vit  ad  percipiendum  cum  gratiarum  actiane  (/  Tim 
IV,  1-3).  De  sexta  inebriabuntur,  fideles  confortando 
contra  illum  qui  in  hac  niminim  disceaaionea  fidere* 
yeiabitur,sciiicet  ille  peccati  fiiius,  homo  perditionis, 
qui  adversaiur  et  extollitur  super  omne  qnod  dicitur 
aut  quod  colitur  Deus ;  cujus  est  adventus  secnndum 
operationem  Satanae  io  omoi  viriute,  et  aignis,  et 
prodigiis  mendacibus,  et  in  omni  sednctioBe  iniqui« 
tatis  (//  Thess.  u,  3-10).  Post  hanc  septima  non  erit 
necessaria,  quando  filii  hominum  inebriabuntur  ab 
ubertale  domus  Dei  et  torrente  voluptatis  ejus.  0 
bone  pater,  satis  interim  propinasti  de  quarta  hydria 

hominem  illum  qui  de  terra  est.,.,  Quid  tibi  et  ter^ 
renis  exuviiSf  qui  ad  ccUum  iturus,  stolce  gloria 
moz  indui  habes  t 


ff77 


APPBNmX. 


m 


omDibas  nobis  ad  correctioDem ,  ad  sedificationem,  f^  yitse  quaerentes.  Nos  hoc  sustinemu»,  qnia  de  mnn- 

ad   conftammationem,  incipientibus ,  proficicntibos      do  non  sumas  :  vos  autem  mundi  amatoros,  cum 

atque  perfectis ;  usque  in  finem  sseculi  profuturus 

conlra  leporem  ac  pravitatem,  quae  est  ia  falsis  fra- 

Iribus.  Jam  tempus  est  ut  de  quinta  haurias,  et  in 

medium  proferas  conira  novos  haereticos,  qui  cir- 

cumquaque  jam  fere  per  omoes  Ecclesias  ebulliunt 

de  puteo  abyssi,  quasi  jam  princeps  illorum  incipial 

dissolvi,  et  instet  dies  Domini.  Kt  in  epithalamio 

amoris  Christi  el  EcclesiaB  locus,  qui  a  te,  pater, 

sicui  tu  ipse  mihi  retulisti,  jam  est  traciandus,  vido- 

licet:  Capite  nobis  vulpes  parvulas^  qu(B  demoliun^ 

tur  vineas  (Caniic.  u,  15),  huic  myslerio  congruit,  et 

te  ac  quintam  hydriam  perduxil.  Rogamus  igitur,  pa- 

ler,  ut  omnes  parles  haeresis  illorum,  qu«  ad  tuam      ,  , ^ , 

notitiam  pervenerunt,  distinguas,  et  contra  positis  B  ad  formam  Ghrisli  et  apostolorum,  cibum  suum  et 
ralionibus  et  auctoritatibus  nostrae  fidei,  illas  de- 

struas. 

2.  Nuper  apad  nos  juxia  Coloniam  quidam  haere* 
tici  detecti  sunt,  quorum  quidam  cum  salisDsu^tione 
ad  Ecclesiam  redierunt.  Dno  ez  eis,  aciiicet  qui  di- 
cebatur  episcopus  eorum  cum  socio  suo ,  nobis  res- 
titerunt  in  conventu  clericorum  et  laicorum,  prae- 
aente  ipso  domino  archiepiscopo  cumxmagnis  viris 
nobilibus,  hajresim  suam  defendentesexverbisChri- 
sti  et  Apostoli.  Sed,  cum  vidissent  se  non  posse  pro- 
cedere,  peiierunt  ul  eis  statueretur  dies,  in  quo 
adducerent  de  snis  viros  fidei  su«j  peritos ;  promit- 
tentes  se  velle  Ecclesiae  sociari,  si  magistros  suos 


mundo  pacem  habetis,  quia  de  mundo  eslis.  Pseu- 
doapostoli  adulterantes  verbum  Christi,  qu»  sua  sanl 
quaesiverunt,  vos  et  patrcs  vestros  exorbitare  fece- 
runt  :  nos  et  patres  nostri  generaii  apostoli,  in 
gratia  Christi  permansimus,  et  in  finem  sseculi  per- 
manebimus.  Ad  distinguendum  nos  et  vos,  Christus 
dizit :  A  fructibus  eorum  cognoscetiseos  (Matth,  vii, 
16j.  Fructus  nostri  simt  vestigia  Christi.  In  cibis 
suis  vetant  omne  genus  laclis,  et  quod  inde  coufi- 
citnr,  et  quidquid  ex  coitu  procreatur.  Hoc  de  con* 
versatione  sua  pobis  opponunt.  In  sacramentis 
suis  velo  se  tegunt :  tamen  nobis  aperte  confessi 
sunt,  quod  in  mensa  sua  quotidie  eum  manJacant, 


potum  in  corpus  Ghristi  et  sanguinem  per  Domioi* 
cam  orationem  consecranl,  ut  inde  se  meaibra  et 
corpus  Christi  nutriant.  Nos  vero  dicunt  in  sacra- 
mentis  non  tenere  veritatem,  sed'  quamdam  umbram 
et  hominum  traditionem.  Confeasi  sant  eiiam  mani- 
feste  se  praeter  aquam,  in  igneni  et  spiritum  bapti* 
zare,  ct  baptiiatos  esse  :  adducentes  illud  lestimo^ 
nium  Joannis  Baptislae  baptizantis  in  aqua,  el 
dicentis  de  Christo  :  Ille  vos  bapiizabit  in  Spiritu 
sancto  et  igne  {Maiih.  iii,  11);  et  in  aiio  loco  :  Ego 
baptizo  in  agua^  major  autem  vestrum  sietit,  guem 
vos  nescitis  {Joan.  i,  26),  quasi  alio  bapiismo  praeter 
aquam  vos  baptizatunis.  Et  talem  baplismum  per 


viderent  in  responsiono  deficere  :  alioquia  se  veile  Q  imposiiionem  nianoum    debere    fieri  conaii    sunt 


poLius  mori,  quam  ab  hac  sentenlia  deflecti.  Quo 
aaUito,  cum  |>er  triduum  esseni  admoniti,  et  resi- 
piscere  noluisseat,  rapti  sunt  a  populis  uimio  zeio 
permotis,  nobis  tamen  invitis,  et  in  ignem  positi, 
alque  cremati;  el,  quod  magis  mirabiie  est,  ipsi 
tormentum  ignis  non  solum  cum  palientia,  sed  et 
cum  la^tiiia  iairoierunt  et  sustinuerunt.  Hic,  sancte 
pater,veliem,  si  pra^sens  essem,  habere  responsionem 
luam,  uude  istis  diaboli  membris  tanta  foriitudo  in 
sua  hseresi,  quanta  vix  etiam  invenitur  in  valde  re- 
iigiosis  in  fide  Christi. 

3.  Uaec  est  h»resis  iliorum.  Dicunt  apud  se  taa» 
tum  Ecclesiam  esse,  eo  quodipsi  soli  vestigiis  Chri- 
sti  iiihaereant ;  el  apostoiicae  vitae  veri  sectatoreg 
permaaeant,  ea  quae  mundi  sunt  non  quaerentes,  non 
domum,  nec  agros,  nec  aliquid  pecuhum  possidea- 
tes  :  sicut  Christus  oou  possedit,  aec  discipulis  suis 
possidenda  coucessit.  Yos  autem,  dicuat  nobis,  do- 
mum  domui,  et  agrum  agro  copulatis,  et  quae  muadi 
suni  hujus  quaeritis  :  ita  etiam  ut  qui  io  vobis  perfe* 
ctissimi  babentur,  sicut  monachi  vel  regulares  ca- 
nonici,  quamvis  haec  noa  ut  propria,  sed  possident 
ut  communia,  possident  tamen  haec  omnia.  De  se 
dicunt :  Nos  pauperes  Ghrisii,  instabiles,  de  civitate 
in  civitatem  fugientes,  sicut  oves  ia  medio  luporum 
cum  apostoiis  et  mariyribui  persecatioaem  patiamr: 
cum  tameu  saactamet  arctissimam  vitamdacamus  ia 
jejunioet  abstineniiis,  in  orationiba»  eL  laboribus  die 
ac  aoctc  pcrsisteutes,  et  taniam  necessaria  ei  w 


osUindere  testimonio  Lucae,  qui  in  Aclibus  Aposio- 
lorum  describens  baptismum  PauU,  quem  ab  Anania 
suscepit  ad  praeceptum  Christi,  nullam  mentionem 
fecit  de  aqaa,  sed  taatum  de   manus  imposilione  : 
et  quidquid  invenilur  tam  in  Actibus  Apostolorum, 
quam  in  Epistolis  Pauli,  de  manus  impositioiie,  ad 
huoc  baptismum  volunt  periinere.  El  quemlibet  sic 
inter  eos  baptizatum  dicunt  electum,  et  habere  po- 
teslatem  alios  qui  digni  fuerint  baptizandi,   et  in 
mensa  sua  corpus  Cbristi  et  sanguinem  consecrandi, 
Prius  enim  per  manus  impositionem  de  nomero 
eorum,  quos  auditores  vocani,  recipiunt  eum  ioter 
credeotes  :  et  sic  iicebit  eum  interesse  oraiionibus 
H  eorum,  usquedum  satis  probatnm  eum  faolant  eie- 
ctum.  De  baptismo  nostro  non  curant.  Nupiias  dam« 
nant,  sed  caosam  ab  eis  investigare  non  potui;  vel 
quia  eam  fateri  non  audebant,  vel  potius  quia  cam 
ignorabant. 

4.  Sunt  item  alii  haereiici  quidam  in  terra  Doslrt, 
omoino  ab  istis  discordantes,  per  quorum  mutuain 
discordiam  et  contentionem  utrique  nobis  sunt 
delecti.  Isti  negant  in  altari  fieri  corpus  Cfaristi, 
eo  quod  omnes  sacerdotes  Ecclesiae  non  sunt  con- 
secrali.  Apostolica  enim  dignitas,  dicunt,  corrupta 
est,  implicaas  se  oegotiis  ssecuhuibus;  et  io  cathe« 
dra  Petri  non  miUtans  Deo,  sicat  Petras,  potestate 
consecrandi,  quae  data  fuit  Petro,  se  privavit :  et 
quod  ipsa  non  babet,  archiepiscopi,  qai  io  EccliBtia 
saeculariter  vrvunt,  ab  ca  noa  aecipfcint  ut  8li«|oos 


m 


AD  S.  BERNARDl 


conseerare  possint,  advertenU^s  illud  de  verbit  Ghri-  a 
sti  :  Super  cathedram  Moysi  sederunt  Scribce  et  Pha* 
nsasi;  quas  vobis  dicunt  facite  {Matth.wyiu,  2,  3): 
qoasi  islis  talibus  concessa  sit  potestas  tantum  di- 
cendi  et  prsBcipiendi,  et  nihil  amplius.  Et  ita  eva- 
cuant  sacerdotium  Ecclcsiaey  et  damnant  sacramen- 
ta,  praeter  Baptisroum  solum,  et  hunc  in  adultis,  quos 
dicunt  baptizari  per  Chrislum,  quinque  sit  minister 
Sacramentorum.  De  Baptismo  parvulorum  fidem 
habentf  praeler  illud  de  Evangelio  :  Qui  credide- 
rit  et  baptizatus  fuerit,  salvus  erit  {Marc.  xvi, 
16).  Omne  conjuginm  vocant  fornicationem,  praeler 
quod  contrahitur  inter  utrosquc  virgines,  masculum 
et  feminaro,  astruentes  haec  de  verbis  Domioi,  qui- 
busrespondit  Pharisaeis:  QuodDeus  conjunxit,  homo 
non  separet ;  quasi  Deus  tales  conjungat,  tanquam  B 
ad  similitudiaem  primorum  hominum  :  et  quod  eifr- 
dem  ei  opponentibus  de  libello  respondit  repudii : 
Ab  initio  non  fuit  sic;  et  item  quod  ibidem  sequi- 
tur :  Qui  dimissam  duxerit^nuechatur  {Matth,  xix, 
6-9;  et  illud  de  Aposlolo  :  Uonorabile  connu' 
bium  sit  omnibus,  et  thofus  immaculatus  {Hebr, 
xiu,  4). 

5.  In  snffragiis  sanctomm  non  confidunt;  jejunia 
ceterasqne  affiicUones,  quse  fiunt  pro  peccatis, 
astruunt  justis  uon  esse  necessaria,  nec  etiam  pec- 
caloribus ;  quia  in  quacunque  die  ingemncrit  pecca- 
tor,  omnia  peccata  remitluntur  ei  :  cseterasque 
observaniias  in  Ecclcsia,  quas  Christus  et  aposioli 
ab  ipso  discedentes  non  condiderunt,  vocant  super-  Q 
stitiones.  Purgatorium  ignem  post  mortem  non  con- 
cedunt;  sed  animas  statim,  quando  egrediuntur,  de 
corpore  in  aeternam  vcl  requiem,  vel  poenam  tran- 
sire,  propter  illa  Salomonis  :  Lignum  in  quamcun* 
quepartem  ceciderit,  sive  ad  austrum^  sive  ad 
aquilonem,  ibi  manebit  (Eccl.  xi,  3).  Et  sic  fidelium 
orationes  vel  oblationes  pro  defunctis  annihilant. 

6.  Contra  haec  tam  mulliformia  mala  rogarous, 
sancle  pater,  ut  evigilet  soUicitudo  vestra,  et  conlra 
feras  arundinis  stilum  dirigatis.  Nec  nobis  respon- 
deatis,  quod  tnrris  ilia  David,  ad  quam  confugimus, 
aatis  sit  sedificata  cum  propugnaculis,  quod  mille 
elypei  pendent  ex  illa,  omnis  armatura  fortium. 
Sed  volamus,  pater,  ut  hsec  armatura  propter  nos 
timpliciores  ei  tardiores,  vestro  studio  in  unum 
Gollecta,  contra  haec  tot  monstra  ad  inveniendum  D 
fiat  paratior,  et  in  resistendo  efficacior.  Noveritis 
etiam,  domine,  quod  redeuntes  ad  Ecclesiam  nobis 
dixerunt,  illos  habere  maximam  multitudinem  fere 
ubique  terrarum  sparsam,  et  habere  eos  plures  ex 
Bostris  clericis  et  monachis.  Illi  vero  qui  combusti 
sunt,  dixerunt  nobis  in  defensione  sua,  hanc  hsere- 
sim  usque  ad  haec  tempora  occultatam  fuisse  a  tem- 
poribus  martyrum,  et  permanisse  in  Graecia,  et 
quibusdam  aliis  terris.  fit  hi  suot  illi  haeretici,  qui 
se  dicunt  apostolos,  et  suum  papam  babent,  Alii 
papam  nostrum  annihiiant,  nec  tamen  alium  praeter 
eam  habere  fatentur.  Isti  apostolici  Satan»  babent 

^Uer  le  feinioai  (ot  dimmt)  continentes,  vidoas,  vir* 


EPISTOLAS  680 

gines,  uxores  suas,  qnasdam  inter  electas,  quasdam 
inter  credentes;  quasi  ad  formam  aposlolorum, 
quibus  concessa  fuit  poteslas  drcumducendi  mu- 
lieres.  Vale  in  Domino. 

EPISTOLA  CDLXXIII. 

HBNaiCI  RBMENSIS   AD    BBHNARDUM. 

[MANRtQUB.  Annal.  CisierCf  t.  II,  p.  i35] 
^TT  ^  Patri  suo  filius  suus  Henricus,  quidquid 
filius  patri. 

Non  est  iasolentia,  sed  confideniia,  quod  vobis 
scribo,  benignissime  Pater.  Scio  quia  non  est 
meum  loqui,  sicut  vulneratus  N.  et  dormiens  in 
sepulcris,  sed  zeius,  fateor,  urit  animam  meam  pro 
paupere  isto  episcopo,  qui,  quia  justitiam  eoluii, 
voluit  aequiiatem,  plaga  inimici  percussus  est,  ca- 
stigatione  crudeli.  Quia  ^oluit  sedere  in  sede  sua,  et 
episcopo  episcopalia  resignare,  hoc  est  maximum  et 
primum  peccatum,  En  sanguis  iste  de  manu  ejus 
exquiritur.  Si  quid.ergo  ego  possum  in  oculis  Patris, 
imo  quia  multum  possum,  facite  negotium  ejus, 
sicut  illi  noveritis  expedire.  De  caetero  laetus  et  in- 
columis  sum,  et  exspecto  videre  faciem  vestram, 
sicut  faciem  Dei.  Prope  est  enim  dies  desponsalio- 
nis  meae,  quo  feriam  pactum  Domino  cum  Deo  per 
manum  vestram,  et  sub  custodia  vestra,  ut  scrviam 
ei  die  ac  nocte,  et  omnibus  diebus  vitae  mcse,  aman- 
tissime  Pater. 

EPISTOLA  CDLXXIV. 

JOANNIS  ALETANI  EPISCOPI  AD  S.    BERNARDUM. 

[Manriqub,  ubi  supra^  135.] 
Patri  suo  et  Patri  omaium  bonorum,  Bernardo 
Glarse-Valiensi  abbati,  frater  Joannes  Aletensis  epis* 
copus,  et  hic  honestari  in  laboribus  suis,  et  ilUc  ho- 
norari  cum  angelis. 

Utinam  viderem  vos,  non  scriberem  vobis,  et 
dolorem  meum  iiniret,  et  leniret  vestrse  suavitatis 
aspectus.  Contristatus  sum  enim  in  exsecratione 
mea,  quamvis  juxta  Sapienlem,  ipsa  tribulatio  sit 
mihi  pro  solatio,  non  conscientia,  sit  pro  flagello. 
Scio  euim,  quia  felicitcr  suut  miseri,  quos  constat 
non  meruisse  quae  perferunt.  Propterea  ex  me 
quae  circa  me  sunt,  scribo  vobis,  breviler  tameo, 
ne  quos  mundo  debetis  oculos,  dctineam  pagina 
longiori.  Post  datam  in  me  sententiam  juxta  vestrum 
consilium,  perrexi  ad  dominum  meum,  quem  con- 
stituit  Dominus,  dominum  domus  suae  et  principem 
omnis  possessionis  suae.  Ad  quem  ingressus  plus 
inveni  judicis,  quam  patris,minu8  misericordise  quam 
censurae.  Prsevenerunt  enim  me  homines  monasle- 
rii  majoris,  et  majores  facti  sunt  me,  facientes  vod 
suse  vocem  virtutis.  Dixeruut  me  subterfugisse  epi* 
scoporum  audientiam,  in  quorum  manibus  ipse  me 
posuerat  audiendum.  Non  solum  autem  hsec,  sed 
quaecunque  uudecunque  coUigere  potuerunt  propo* 
suerunt  adversum  me,  et  cum  multa  pace  auditi 
sunt.  Cumque  paratus  essem  repeiiere,  vel  refellere, 
qnse  dicebantur,  noluit  me  audire  universitatis  ju* 
dex,  non  illi  imputetur*  ,Sed  et  super  dolorem  vttl« 
nerum  roeoram  addidit^  remittens  me  ad  illos,  ad 


68t 


APPENDIX. 


682 


quos  ante  me  miseral,  qoos  cx  parte  suspcclos  ha-  a  hffiretica  pravitate  a  pnmordiosuae  converpionis  im- 
bebam,  ct  adliuc  manus  ojus  extentii,  quia  suspen-      bnla^ChrisiumsoIo  qiiidem  nomine  confitetur,  factis 


sus  accessi  ad  illum,  et  suspensus  ab  illo  recessi. 

Ei  quamvis  nihil  horum  conscius  sum,  quse  illi 
malitiose  coniposuerunt  adversum  me  :  porro  tamen 
jiidicium  palienter  [exspcclo],  elsi  non  libenter.  Scio 
enim  me  meruisse  graviora  quam  patior,  tanquam 
sc-rvus  malc  operans  el  dignus  omni  indignatione. 
Verumt^mcn  duram  provinciam  nactus  sum  homo 
rainimi  ccnsus,  et  census  minoris  illi  aggredi,  et  cum 
ilis  ingrodi  causam,  qui  confidunt  in  virtute  sua  et 
iu  mullitudinc  divitiarum  suarum  gloriantur.  Hinc 
esi,  quod  inter  vesiros  Clarae-Vallenses  positus  ex- 
pccto  consilium  vestrutn,  (anquam   oonsilium  Dei  : 
quia  nemo  poteril  eripere  pauperem  episcopum  de 
manu  fortiorum  cjusyuisi  veslra  manus  lolaobviave- 
rit  infestantibus  el  diripientibus  eum.  Domine  pater,  B 
paratus  sum,  ei  non  sura  turbatus,  ut  custodiam 
mandata  lua,  et  utinara  voLunlas  tua  (si  Domini  vo- 
luatas  est)  cum  raea  voluntate  non  discordet,  bene- 
placitum  vestrae  dignaiionis,  si  dignum  judicalis,  re- 
uttntiate  pucro  vestro^   quia  non   est  consilium  ct 
auxilium  nisi  ad  vos  et  ex  vobis,  amantissime  Paler. 

EPISTOLA  CDLXXV. 

M.  CRACOVIBNTIS  EPISCOPI  AD  S.    BERNARDUM. 

lllum  ad  conversionem  Rutfienorum  invitat, 

(S.  Bemardus  Pez.    Thesaurus  Anecdot,,  tom.  V, 

part.  I,  col.  360,  ex  codice  Windbergensi.) 

377  3  B.  Dei  gralia  Clarae-Vallensi  abbati,  viro 
venerabili   et  rcverendo,  omni  prxconio  digno  el 


autem  penitus  abnej^at.  Neque  enim  vel  Latinae,  vel 
GrnRca^  vult  esse  conformis  Ecclesiae,  scd  seorsum 
ub  utraque  divisa  neutri  gcns  praefata  sacramento* 
rum  pariicipatione  comraunicat.  llocautem,  domine, 
totum  pcn^trabilior  omni  gladio  ancipiti  vestra  prae- 
dicatio  amputaret,  si,  ut  eam  visitaretis,  vobis  Spi- 
ritus  sanctus  iuspirarct.  Nec  modo  in  Ruthenia,  quae 
quasiestalier  vobis,  verumetiam  inPoIonia  etBohe- 
mia,  vcl  communi  appellatione  Sclavonia,  quse  plu- 
res  provincias  continet,  talem  ac    tanium   fnictura 
tamque  Deo  acceptabilem  faccretis,  ut  ab  ipio  post- 
modura  audiretis :    Euge  serve  bone  et  /idelis,  Aat 
ccrtissime  vobis  omnes,  aut  fere  omnes,  ut  spcra- 
raus,  in  audilu  auris  obedirent. 

Dignamini  igitur,  pie  Pater,  dignamini,  qni  csete- 
ras  illustratis,  nostras  ctiam  tenebras  illustrare. 
Dignamini  Sclavos  incompositus  in  via  moram  et 
vit%  rationibus  informare.  Dignamini  gelidum  axem 
vestri  prsesentia  visilare,  ut  in  adventu  nostri  abba- 
tis  frigus  horridum  Aquilonis,  Austri  gratia  et  Mul- 
ciberi  flamine  temperetur  :  ut  inculta  barbaries  ve- 
stris  moralitatibus  excolatur  :  ut  homines  inhumani 
vestra  erudilione  mitescant,  sub  jugo  Dominico  man- 
suescant.  Si  enim  gloria  cclcberrima  et  Treicius 
Orpheus  et  Thebanus  Amphion  coelo  inseruntur  et 
astris,  vatumque  celebrantur  ingenio,  et  post  mor- 
tem  carminc  vivunt,  quod  uterque  silvas  et  lapides, 
id  est,  silveslres  et  lapideos  homines  lyrae  cantibus 


merito  sanclitalis  insigni,  M.  ejusdem  gratia  Craco-  p  delinivit,  legemque  pali  coegit,  quanto  magis  nos 


viensis  episcopus,  et  comes...  Petrus,  quod   facit, 
facere  frnctus. 

Grates  Deo  nostro  referimus,  grates  siquidem 
infinilas,  qui  vos  talem,  o  abbatum  decus  et  gloria, 
nostro  suscilavit  saeculo,  quem  sollicitudo  omnium 
Ecdesiarum,  quemadmodum  vas  elcciioois,  nunquam 
et  nusquara  prsetereat,  puera  infirmitas  aliorum  CO' 
gat  pariter  infirmari;  cujus  meritis  Deus  orbi  bo- 
num  omne  largitur  immerito,  cujus  prece  districtus 
arbiter  mitigatus  sententiam  revocat,  ac,  ne  statim 
feriat  peccatores,  iram  suspendit,  ut  parcat. 

Dilcctus  fiiius  vester  magister  A.  nos  ex  parte  ve- 
stra  consuluit,  si  quis  posset  et  impios  Ruihenorum 
rilus  atque  observantias  exstirpare.  Posset  quidem, 


speramus  quod  gentes  efleras  et  immanes  sacer  abbas 
Christo  conciliet,  qui  et  pra^co  est  Rvangelii,  et  lu- 
ccrna  in  domo  Domini,  et  divinse  voluntatis  inter- 
pres  et  mclior  Orpheo,  ct  supema  clarus  scientia, 
et  coelesti  prsediclus  intciligentia,  et  omnium  fere 
charismatum  munere  insignitus  et  gratia. 

Quanto  autem  animi  quamque  ardenti  desiderio 
ego  et  comes  Petrus,  vir  utique  circa  Dei  caltum  et 
Ecclesiam  religionemque  dcvotissimus,  vestrum,  pie 
Pater,  prsestolemur  adventum,  solus  ille  nobis  est 
testis  qui  vidct  secreta  cordis.  Nec  nos  soli  optamus 
abbatem  Clarae-Vailensem.  Simul  in  unum  dives  et 
pauper,  nobiles  et  ignobiles,  juvenes  et  virgines 
senes  cum    junioribus  a^que  dcsiderant.  Abbatem 


domine,posset,sed  solus  ille  homo  posset,in  quopo- D  omnis  ordo  et  setas,  abbatera  omnis  sexus  atque 


tens  gralia  esset.  Confidimus  autem  in  Domino  Jcsu 
quod  si  abbas  Clarae-Vallensis  hic  esset,  hoc  bonum 
facere  posset.  Gens  autem  illa  Ruihenica  niultitudine 
innumerabili  ceu  sideribus  adsequata,  orthodoxse  Bdei 
regulam  ac  verae  religionis  instituta  non  servat, 
nou  attendcns  quoniam  extra  Catholicam  Ecclesiam 
veri  sacriticii  locus  non  est.  Nec  solum  in  sacrificio 
Dominici  corporis,  sed  in  conjugiis  repudiandis  et 
rebaptizaniis  alque  aliis  Ecclesiae  sacramcniis  turpiter 
claudicare  cognoscitur.  Ita  erroribus  variis,  imo  vero 

(1131)  Hic  Thomas,  prius  abbas  Mauriniac^nsis^ 
abdicato  spontc  regiraioe,  ad  Sanctum  Marthium  de 
Campis  secesserat.  Cum  vero  Albericus*  episcoptis 

Patrol.  CLXXXU. 


omnis  conditio,  abbatem  omnes  Poloni  omniumque 
vola  suspirant. 

EPISTOLA  CDLXXVI. 

TUOM^  (1131)  QUONDAM  ABBATIS  MAURINIACENSIS  AD 

S.  BERNARDUM. 

{Exstat  in  cditione  Operum  S.  Bernardi  anno  1719 
daia,  tom,  /,  in  appendice  ad  epistolas,  col,  576. 

377  *,  Domino  diloctissimo  et  in  Christi   vi- 
sceribus  hoiiOrando  Bernardo  Dei  gratia  Clararum 

Ostiensis  io  Franciam,  et  Ymarus  Tusculanensis  in 
Angliara  a  Lucio  papa  legali  Floriacum  venissent 
et  tn  pernicioso  statu  positam  abbatiam  agnovissen'^ 


683 


AD  S.  BERNARDI  BPISTOLAS 


664 


Valiium  abbati,  Thomas  suse   sanctitaiis  servus  et  f  ditetur,  sublimelur  ad  superbiam,  diffluat  ad  luxu- 

•      <ili«ia      enlillAm  ^:__<.     _«_C _« I    _^ :.r C?«J :_     _•..-! • 


filius  salutem. 

Veslri  loci  nomen  veslrae  et  sub  signis  vestris 
mililanlium  congruit  aclioni.  Lucetis  enim  in  medio 
nationis  pravao  aique  perversa;  veluti  magna  lumi- 
narif^,  in  mundo  verbum  vitae  coniinentes,  et  habi- 
tatis  in  convallibus  quae  frumento  illo  abuudantquod 
ntisit  Deus  in  Jacob  et  cecidit  in  Israel.  Uaec  intuens, 
fiduciam  concepi  scribendi  celsiiudini  vesira;  modi- 
cus  IioiDO  et  abjectus  in  domo  Dei,  de  commotione 
mea,  quam  paiior  licet  invitus,  sanclitatis  vesira^ 
reposceus  antidolum.  Causa  autem  hsec  est.  Albe- 
ricus,  vir  apostolicus,  episcopus  Ostiensis,  cum  sub 
Komanae  legationis  olticio  Gallias  circuiret  et  peram- 
bularel  leriam  miracula  facieudo  de  quorum  mul- 


riam,confirmetur  ad  nequiliam.Sed  spuria  vitulamina 
non  dabunt  altas  radices,  quia  omnis  plantaiio  quani 
non  plantat  Pater  coelestis  eradicabitur.  Dcnique  in 
hoc  quoque  negotio  spe  sua  fructali  sunt.  Erat 
namque  Lancelious  virnequam  et  intractabiiis,  pelle 
rufus,  facie  fulmineus,  mente  sanguineus,  nostri 
tcmporis  Phalaris  alter;  ob  idque  jure  meruit  pati 
repulsam  rei  quam  diu  desidcraverat,  et  ad  quam 
tam  turpiter  quam  paienter  aspiraverat.  De  aliis 
quee  fama  dispergit  tacendum  est.  Nulli  enim  et 
omnibus  credere,  tesle  Seneca,  vitium  esl.  Episco- 
pus  tameu  auctoritate  contisus^  viuci  nesciens, 
oeptis  vehementer  insistit ;  et  si  me,  qui  diu  loco 
prsefueram,  et  nunc  a  monachis,  clero,  populo,  mi- 


titudine  et  magnitudine  relicemus,  Macharium  nepo-  B  jiiibus,  proceribus  expetebar,  posset  obruei  e,  desi 


lem  suuni,  la;sa'  opinionis  hominem,  corpore  pin- 
guem,  corde  duplicem,  ore  bilinguem,  de  nova 
parvaquc  et  paupcre  abbalia  in  antiquam,  magnam, 
et  divilCii)  Sancli  ficnedicti  abbatiam  transposuit, 
inaudila  hac  conventionc  interposila,  nc  Cluniacensis 
ordo  inibi  intromitieretur,  neve  quisquam  de  fratri- 
bus  illis  ad  ali^uem  locum  Ciuniaco  subditum  mit- 
lereiur.  Cui  hoc  morliferum  simouiacse  haereseos 
venenuiii  non  olet,  profcclo  dono  caret  discrelionis, 
et  ^piritualium  narium  fielidis^imo  abundat  polypo. 
Quid  enim  hoc  esi  nisi  veudere  religionem,  justi- 
tiam,  veritatem,  ct  iiou  ingredi  per  Obtium  ?  Pulans 
igiiur  episcopus  quod  nil  bibi  posset  obsistere,  alte- 


derata  se  credebat  firmiter  obtinere.  Parisius  igitur 
in  palatio,  in  conventu  veoerabilium  personarum, 
rege  praesente  simul  et  curia,  moderationis  abrupto 
freno,  in  amicum  absentem,  qui  sibi  servierat,  qui 
Macharium  in  abbatem  sibi  subrogari  fecerat,  multa 
jaculatus  est  et  ira  dictante  plurima  coogessit  qui- 
bus  veritas  non  consentit.  At  cum  per  baec  puI.nnO' 
nem  non  sedaret,  et  eadem*  usque  ad  taedium  quo- 
rumdam  quibus  sanior  et  ideo  clarior  oculus  inerat 
multiplicaret,  cum  se  nihil  prohcere  viderci  et  pene 
dehcere,  priorem  Sancii  Martini  de  Campis,  sub 
quo  militabam,  et  in  privato  loco  successeram, 
evocat,  et  auctoritate  qua  prsecellit  prsecipit  quate- 


lum  ncpoiem  suum  Lancelinum  omni  conatu  niiitur  r  nus  quid  de   rae  aentiat  adjuratus  coram  cunctis 


Ecclesiai  MauriDiacensi  subrogare  ;  quod  Macharius, 
dum  hico  pneesset,  non  soium  se  facturum  promi- 
serat,  sed  ctiam  inUubilauler  adjuraverat.  Nam  pro- 
gmies  hsec  de  loxicato  trunco  sunicns  originem^ 
squamis  squamas  adjungit ,  et  Ecclesia;  cuilnram 
pra^occupat,  et  sub umbra  atque  potestale  virisupra- 
dicti  alitur,  ac  invitis  omnibus  coalescit,  pecunias  et 
praibendas  acquirendo  condonatione  gravium  cul- 
parum  et  turpium  redemptione  personarum.  Gla- 
mores  adversariorum  audiunt  quam  libentissime. 
At  si  pnesulis  Albini  et  martyris  ossa  Rufini  disca- 
psata  rutilaverint,  dox  illico  vertitur  in  diem,  niger 
color  albescit,  Protheus  ludit  in  pelago,  protinus 
mutantur  omnia  ;  rident  qui  flebaDt,  flcnt  qui  ride- 
bant,  et,  ut  vulgari  proverbio  dicitur,  non  evangelici. 


edicat.  Ille  vero,  sicut  ex  condicto  machinatum  erat 
(nam  et  die  prseterita  legatum  quem  capitulum 
mittebat  ad  me  ut  quantocius  Parisius  venirem 
retraxit  ab  itinere),  assent  sic  corpore  debilita- 
tum  ut  vel  hanc  vel  alteram  obedientiam  non  pos- 
sem  implere.  Uic  stilum  retraho,  et  uupono  digitura 
ori  meo.Scriptum  est  enim:  Principi  populi  iuinon 
maledices.  Et :  Mihi  vindictam^  ei  ego  reiribuam. 
Et:  Falsus  iesiis  non  erit  impunitus.  Quautom 
enim  id  devium  sit  a  vero,  propiiia  divinitate  ipsa  res 
indicat.  Nam  de  iofirmitate  iu  qua  me  servum  ve- 
strura  vestra  sublimitas  visitata  est,  sanas  et  mem- 
brib  omnibus  incolumis  convalui,  excociis  bumoribus 
quos  ex  infirmitate  loci  ubi  plus  minua  quinquennio 
inhabitaveram,  contraxeram.  Mox  episoopus  verbum 


sed  Sydonii  piscatores  aqua  turbida  retia  mittunt,  D  arripit,  et  cnm  austeritaie  et  imperio  monachos 

jubet  diacedere,  ac  indiscussis  electione  et  per- 
sona,  aliam  festiuato  personam  prsecipit  eligere, 
de  his  et  similibus  his  summo  justoque  judici  ratio- 
nem  reddiiurus.  Uas  propter  res  oculas  interioris 
hominis  mei,  mi  dulcissime  Pater,  conturbatus  est. 


et  licet  multiplicia,  auro  et  argento  sua  farciunt 
marsupia.  liarum  exactionum  immanilas  non  ideo 
fit  ut  sancta  Romana  Ecclesia,  qua;  nunc  populi  sui 
seditione  commovetur,  auxilieiur,  sed  ut  generatio 
pra\a  et  perversa   rapinis  ecclesiarum  sustentetur, 

este  chrouograpbo  Mauriniacensi,  Ademaro  abbate 
deposilo,  .Macariuiii  Albcrici  ncpotem,  lunc  Mauri- 
niaceiiseni  abbatom,  <  i  substiiuunt,  ut  locum  ad 
Cluniaci  instituta,  qua;  iile  in  cella  Longipontis  pro» 
icssus  erat,  rclormart  t.  Thoinas,  quera  jam  longioris 
oiii  ta^debat,  spcrabat  ea  occasione  ad  Mauriaccnsem 
abbatiam  rc^rcdi.  At  spc  sua  frustatus,  obsistente 
forte  Alberico,  suffectumque  Macario  Thevinum 
ArgcDtolii  priorem  videns,  impotentius  in  Albericum 


et  nepotes  ejus,  Macarium  et  Lancelinum,  invehitur. 
Qua;  autem  in  eos  scribit,  vel  nimio  animi  rancore 
abreptus,  vel  vanis  ninioribus  deceptus  falsissima 
esse  constat  ex  praedicto  chronographo  Maurinia- 
censi.  An  et  quid  Bemardus  huic  epistolse  respon- 
derit,  incertum.  Sed  ex  citato  chronographo  disci- 
mus  Thomam  ad  Coltimbense  monastenam»  uode 
primum  assumptus  fuerat,  remigrassey  ubi  paulo 
postobiit. 


685 


APPBNOfX. 


686 


et  albugiae  preeoccupante  pupinam,  ad  intuitum  Yeri  ^  lans  camdem,  quatenus  ancillae  vestne,  ac,  quaeso. 


luminis  tremulus  palpitat  et  dofi(it.  Scicns  igitur 
in  (^mpis  amplius  me  paccm  habere  non  posse, 
titnbo,  fateor,  utrum  ad  monasterium  Mauriniacense 
redeam,  ubi  mc  juvenis  dedi  ct  in  communi  capi- 
lalo  me  fieri  monaclium  dcvovi,  an  ad  ecclesiam 
Columbenscm,  in  qua  quibusdam  causis  emergen- 
tibus  monachi  vestes  indui  et  professionem  feci,  et 
cum  miltcrer  ad  abbatiam  Mauriniacensem,  me  Go- 
lumbas  redilurum,  si  cam  reliquissem,  spopondi. 
IMuat  ergo  milu  Dcus  per  \os  coelesicm  rorem,  et 
quod  devote  exopto  et  supplex  cxprto,  veslrie  con- 
solatiouis  mercar  habere  rescriplum.  Valcte. 

EPISTOLA  CDLXXVII. 

MATRONJE  CUJUSDAM  AD  SANGTUM  BERNARDUM. 


[amaduzzi,  Anecdota  liiteraria  ex  mss,  codicibus 
eruta,  tom.  IV,  p.  251.  Romae  1783,  8«.  —  Vide 
praefalionem  ad  epistolam  456. J 

Angustise,  fateur,  milii   sunt   undique,  quoniam 
qucm  diligit  anima  mca  sermonibus  excitare  compei- 
lit  amor,  impaliens  intclleclus  scaturit,  dilatatur  aff^ 
ctus,  verum  ccnsura  silentii  reprimit,  dum  nota  non 
exprimit  lingua  balbutiens,   charta   deficit,  retun- 
ditur  calamus,  manus  quoque  ab  antiquo  non  im- 
pigira  retardatur.  £vae  nempe  maledicta;,  non  cor- 
pore,   sed    spiritu    parturiens    doloribus,    premor 
magna  sollicitudinc  Sarae,  anxiae  Rebeccae  desiderio, 
semula'ione  Rachelis,  Liae  conlemptu.  Atque  utinam 
mihi  prudeniia  daretur  Jahelis,  imporiunitas  Ruth, 
Ju  iith  andacia,  placor  Edissae,  ul  o-)eiirem  paiiio 
Sisaram,   amicirer   Boozo,    deciporeni   aggrediens 
Uolofernem,  in  bonum  hoc  nil  ultra  simile  illis  at- 
tentans,  et  adircm  Assuerum  in  throno  sedcntem 
langueulis    animae    salubria    pctitura.   0   iudicibile 
Magdalcna;  gaudium,  o  solatium,  o  tripudium,  quae 
Jesu  fructus  \irginei  pedes  dcosculans,  rigans  ia- 
crymi«,  capillis  trrgens,  ungens  unguento,  antido- 
tum  reportavit  saluiis!  Cum  hacc  &er\o,  servo  Jesu. 
Si  data  liccnlia,  et  honestate  conccdente,  inpende- 
rcm  ab  ubertate,  jucundiiates  concipercm.  Fiercm, 
arbitror,  prae  magniiudine  gaudi  semiviva.  Guudeo 
quia  scienti  lcgem  loquor,  cui  omnia  prout  sonanl, 
sapiunt,  et  figuras,  et  aenigmaia  iiitelligit,  et  expo- 
nit.  Quid   nostra   paterniiatem    \estram  epistolari 


filia^  memoriam  habeatis,  quae  iu  signum  incor- 
ruptae  6dei,  non  in  munus  per  latorem  prsesentium 
enxenium  offero,  et  praescnto,  desiderans,  et  anhe- 
lans,  antequam  moriar,  vestris  conspectibus  con- 
solari 

EPISTOLA  CDLXXVIII  (1132). 

B.  AD  S.  BBRNARDUM  (H33). 

De  indisciplinaio  monacho  agit. 

Dilcciissimo  Pairi  Bernardo,  Dei  gratia  Clarae- 
Vallcudis  abbati,  fialer  B,  bicut  ablactttus  super 
matrem  ^uam,  tcrram  flucntcm  lac  et  mel. 

1.    Injurias   meas  decrcveram   operire   silentio, 
i.isi  quia  dignum  duxi,  veritate  mendacium  praeve- 
g  nin».  37 H  Quoties,    ei  quam  proterve  frater  R. 
intus    et   exlra  monasterium    mecum  cODtenderit, 
quol  et  quaula  scandala  gciens  et  prudeus  coram 
pusillo  grege  posuerit,  quam  erecta  cervice,  et  ex- 
tcnto  collo  regulari  disciplinae  et  consuetudinibus  se 
opposucrii^  leslis  est  ille  qui  iaborcm  et  dolorem  con- 
siderat  ;  tesiis  cst  loia  congregatio  fratrum,  iu  quo- 
rura  auribus  et  oculis  effusa  est  contentio  ejus;  testis 
est  et  sua  ipsios  conscienlia,  etiamsi  aliud  lingua  lo- 
qualur.  Gratias  ago  Dco  meo,  quoniam,  quantum  ad 
iiijuriam  meam  pertiuet,  si  aliqua  fuit,  ab  ipso  fuit 
patieutia  mea.  Audivi  multa  verba  quae  non  licet 
monacho  ioqui ;  ei  faclus  sum  sicut  bomo  non  au- 
diens,  et  non  habens  in  ore  suo  redargutiones.  Ro- 
gabam  homincm  muilis  precibus  et  secreto,  et  pu- 
C  blice,  et  solus,  el  cum  aliis  ;  ut  parceret  ct  sibi,  et 
nol)is  :  ul  couscieniiae  su»e  misereretur,  pariter  et 
famae  nostra;  in  terra  alicna,  ne  tam  nova  plaotatio 
aUquo  turbioe  commovcreiur.  Arguebam,  obsecra- 
Imm,  mcrcpabdm,  misccns  terroribus  blandimenta, 
ne  poneret  nos  subsannationem,  et  derisum  his  qoi 
iu  circuitu  nostro  sunt.  Vuhieribus  semivivi  nostri 
vinum  pariter  infudi  ct  oleum  ;  sed  insanabilis  fuit 
dolor. 

2.  Cum  jam  pene  omuia  correptionis  argumenta 
consumpta  essent,  nec  vuinus  veniret  ad  cicatricemi 
timui  ne  scabies  et  putredo  unius  membri  reliqoas 
partes  corporis  occuparet.  Sed  quia  verel>ar  opera 
mea,  diu  supersedi,  roetuens  ne  ille,  qni  in  angeltun 
lucis  iransfiguravcrat  se,  ad  injuriarum  ultionem 


distendo  anguslia,  cum  ad  voccm,  dudum  loquelae  D  mearum,  sub  zelo  justitiae  et  amore  Ordinis  me  pro- 


grandis  in  me  ignis  amoris  omui  narratione  major 
exarsit;  ita  ut  fructeta  vanitatis  onmia  exusla  siut, 
et  cum  sponsa  claroarem  una  voce  :  Filiae  Jerusalem, 
nuntiate  dilecto,  quia  amore  langui  o.  Quis  mihi  det, 
nt  iangueotes  et  vos,  ei  bibatis  poculum  quo  potatis. 
Indulgeto,  Pater,  indulgete ;  stulta  facta  sum,  vos 
me  coegisiis.  Charitas  quae  ebi  in  Christo,  urget  me, 
plcna  quidi^m  sum  sermonibus,  et  uteri  mei  spiritus 
mc  coarctant.  Quapropter  verbi«  fiutni  imponcns  do- 
miuationem  vcslram,  quae  unica   et  singularis  est 
mihi,  tlagilo  iu  Christo  Jesu  pro  vulneribus  interpel- 


(1132)  Epistola  nova. 
(1136) 


Haud  duble  Bernardi,  qui  abbas  fuit  ad 


vccarct.  Invocalo  ergo  in  auxilium  Domino,  ne  me 
paleretur  declinare  ad  dcxteram  vel  ad  sinislram, 
homini  superbo  et  contumaci  indixi,  ne  psalmum 
vei  aotiphonam  imponerei,  donec  emendasset  iliud 
quod  adversus  filios  matris  suae  ponebat  scandalum. 
In  orooibus  his  non  esl  aversus  furor  ejus»  sed 
manus  ejus  cxtenla.  Nam  qci  prius  nolebat  cantare 
rogalus,  prohibitus  cantabat  :  anliphonas  imposuit, 
et  locutus  est  mntus,  et  admiralae  ^unt  turbae.  In 
crastino  suspondi  homincm  a  nieosa.  Cumque 
asccudisset  ex  advcrso,  et  oppositus  mibi  in  altera 

Sanctum-Anas'asium  prope  liomam,  de  qua  in  fine 
epistolse.  Ejusdcni  sunt  episiola  343  ei  344. 


687 


AD  S.  BERNAHDI  BPISTOLAS 


688 


parie  capiiuli  facie  ad  faciem  plurima   inlorsisset  a  mel.  Non  aerem   incassum   verberas,  non   iouiilia 

K_     :»:»»•:>«»:»      »^^w^^»>Al     K../>»;ia»  •    c;    «.«•«»-«*«««    xr^ j:_:.^  i •       _-j-    . 


verba  praicipitalionis,   respondi   breviler  :  Si  quis 

vull  conteutiosus  esse,  nos  talem  consuetudinem  noa 

habemus,  nec  Ecelesia  Dei.  El  sic  evasi  manus  ejus. 

Indignatus  graviter  (quoniam  et  me  noviiium,  et  se 

inveteratum  in  Ordine  praedicabat)  de  claustro  ex- 

silivit ;  et  egressus  portam  monasterii,  recessit  so- 

lus  :  quippe  qucm  non  amor  propagandi  Ordinis,  sed, 

sicut  ipse  impudenter  abbati  confessus  est,  ad  con- 

templationem  sui  Roma  perlraxeranl.  Videat  Deus, 

et  judicet  :  quoniam,  quanlura  in  ipso  fuit,  fetere 

fecit  Ordinem   nostrum,   coram  abbate,  et  coram 

servis  ejus. 

EPISTOLA  GDLXXIX.      . 

HUGONH  METELLI  AD  S.  BBRNARDUM. 

Ih  qm  eius  laudes  fuse  prosequitur, 
Reverendo  cl  in  Christo  benedicto  patri  Bernardo 
abbali  Clarae-Vallis,  clarissimae  lampadi,  Huco  Me- 
TELLUS,  quondam  nugigerulus,  nunc  crucis  Ghristi 
bajulus,  introire  in  sanctuarium  sacrae  Scriplurae,  et 
fragmenla  illius  ne  pereant  colligere,  el  a  frigido 
lapide  inleriorem  excutere. 

\ .  Oleum  effusum  nomen  luum,  fragrans  more 
contritorum  aromatum.  Fama  nominis  clarissimi 
iui  longe  laleque  diffusa,  usque  ad  fines  lerrae  per- 
transiit,  suavissimoque  suo  odore  mare  et  aridam 
recreavit,  pluriraosque  ad  locum  unde  spirat  per- 
iraxit,  quia  Iracti  per  odorem,  ex  ipso  aromale 
gustaverunt   saluiiferum   saporem ;  379  el  quos 


B 


tractas.  Non  digito  loqueris,  non  pede  strepis  :  om- 
nia  cum  mansuetudine  componis.  In  peculio  cuim 
tuo  lupus  accubat  cum  agno,  pardus  cum  hsedo,  et 
puer  parvulus  minat  eos.  Oleum  effusum  verbum 
tuum.  Lex  clementiae  in  verbo  tuo  est.  Dura  pr«- 
dicas  misericordiam^  lapis  indulgenliam,  desoiatis 
solatium,  desperatis  spem  el  consilium,  effundis 
oleuoi.  Dum  agonistas  in  paldesira  Dei  desudantes, 
nimioque  labori  succumbentes,  eloquio  meliito  rc- 
creas,  fonte  iacteo  potas,  sermone  dulci  ungis, 
oleum  fundis.  Verbum  taum  stillicidium  cst,  in  quo 
laetatur  germinans.  Torrens  inebrians  esl,  ger- 
mina  muitipiicans.  Dum  examine  discreiioois  hones- 
tum  ab  inhonesto,  utile  ab  inutili  segregas,  oleum 
in  lorcolari  ab  amurca  eliquas,  paleam  in  ventilabro 
a  grano  scparas.  Dum  spiritualem  sensum  in  littera 
scrutaris,  oleum  prelo  rationis  a  theca,  qua  latebat, 
elicis.  Oleum  aqua  mixtum  snpereminct  :  et  spiri- 
tuaiis  sensus,  quem  inquiris,  litterali  supereminet. 
Oleura  vino  raixtum  superiorem  pptit  locum;  et 
misericordia ,  quara  prsedicas,  superexaltat  judi- 
cium,  etc. 

3.  Dum  lego  scripta  tua,  ipsa  voce  sua  mihi  Jo- 
quuntur,  ipsa  salutaria  monita  prosequuntur :  scd 
non  mihi  obsecundant,  non  me  satiant.  Ipse  loqua- 
ris,  ipse  osculo  oris  tui  me  osculeris.  Revelata  facie 
te  volo  videre,  non  per  speculum  in  senigmate.  Jpsc 
me  osculeris,  non  ore  tuo,  jungendo  labia   labiis, 


sapor  stygius  infecerat,  imo  felor  Acherontis  defe-  Q  quia  indignus  sum,  sed  osculo;  non  osculo  scripto- 


cerat,  et  dehominaverat,  gustu  nectareo  refor- 
mati  sunl.  Oleum  effusum  vita  tua.  Vita  tua 
clarissima  lampas  est,  quae  lucendo  ardet,  et 
ardendo  lucet.  Ardet  sibi,  lucet  alteri.  Vita  tua 
lampas  est,  quae  nou  tantura  vicinat,  sed  etiara 
iiluminat  remota.  Conversatio  enim  tua  sparso 
lumine  rutilans,  non  inclusa  ;  sed  exclusa ;  non  con- 
fusa,  sed  modestc  effusa,  exemplo  bono  tenebras 
illuminal,  lucem  ministral,  raontes  hurailial,  irra- 
diat,  valles  implet  et  illustrat.  Tu  es  etiam  carbo 
ardeos,  qui  carbones  exstinctos  accendis  de  vicino 
bonse  conversationis  tuee  sufflatorio.  Totus  enim 
vitae  tuae  cursus  exemplo  bene  vivendi  plurimos 
inforraat,  deformia  reformal,  exinlegrata  redinte- 
grat,  excrustata  consolidat,  el  non  in  tenebris,  sed 


rum  tuorum,  non  praedicantium  de  te  bonum  :  sed 
osculo  oris  tui,  id  est  mellito  eloquio  procedente  ex 
ore  tuo  jucundo.  Loquendo  eoim  et  exhortando  tra- 
hes  rae  post  te  :  trahes,  iuquara,  non  invitura,  sed 
spontaneum.  Spoutaneum,  qnia  etsi  difticile  sit  ire 
post  te ;  si  Caacasus  et  Parnassus  Alpesque  sint  in- 
ter  me  et  te,  tamen  odor  boni  trahit  me  post  te, 
Tractus  currara  in  odore  unguentorura  tuorum,  ut 
per  odorem  perveniam  ad  saporem.  Introdoces  enim 
me  in  cellaria  tua,  ubi  sunt  diversi  generis  fercola, 
et  diversis  speciebus  condita  pocula  :  quibas  sagi- 
natus,  quibus  debriatus,  introducar  in  aelemi  Regis 
cubiculum,  ubi  gaudeam  in  sempiternum.  Dixi,  cor- 
ram  post  te,  sed  non  ad  te :  quia  nondum  deliberavi 
apud  rae,  angelicura  habilura  candidorum  Nazaraeo- 


in  conspecto  solis,   odorera  suavitatis  dans,  aro-  D  rura  pro  alio  habitu  mutare.  Bonum  est  mihi  sic 


matizat. 

.  2.  Oleum  effusum  verbum  tuum.  Talentura  tibi 
creditum,  talentum,  inquara,  loquendi  et  persua- 
ilendi,  non  inciudis,  sed  mensura  excludis.  Verba 
tua  igne  charitatis  vaporanlur,  et  nectarc  mansuetu- 
dinis  dulcoraniur.  Lingua  tua  calamus  est  scribae 
velociter  scribcntis.  Lingaa  tua,  lingua  venefici  sa- 
pienter  incantantis.  Lingua  nova,  nova,  inquam, 
lingua  ioqucris,  dum  mysl  Tia  sacra  insonas,  dum 
laudes  Condiloris  pcrsonas.  Sub  lingua  tua  nova  et 
veiera,  corpus  ct  umbra.  Sub  Ungua  tua  gratia  et 
lex,  non  legis  examinata  fsex.  Sub  lingua  tua  iac  et 
rael,  non  dolus,  non  fel.  Lingua  favus  est  disliUans 


esse,  etc  Qua)  superius  dixi,  pater  venerande,  ad  te, 
et  de  te,  et  propter  te,  dixi  specialiier :  jam  cala- 
mura  laxo,  et  alios  tecum  ad  audiendum  ea  quse 
dicam  invito  :  in  quibus  errala  mea  reprebendo,  et 
miseriam  mundi  deploro,  precumque  tuarum  leva- 
men  appello,  etc. 

3SO  EPISTOLA  CDLXXX. 

EJUSDEM  HUGONIS    METELLI  AD.   S.   BERNARDUM. 

Se  suosque  ab  accusatione  purgare  conalur, 
Bernardo  Clarae-Vallis  abbati  serenissimo,  et  in 
Ghristo  bencdicto,  Uugo  Metellus,  quondam  do- 
mesticus  Aristotelis»  nunc  servns  Ghristi,  ascendere 
de  Jericho  in  Jerusalem. 


689 


APPENDI&. 


690 


i.  PinguescuDt  speciosa  deserti,  et  Clara-Vallis  ■  hnmana  natura  una  perfectio  est,  cognoscere  sc  im- 

___  J_.         »  __   «. «_  __  _«._•» J »  _  _  ^^  *./••!••  I  A 


abundat  frumento,  quo  pascitur  pardus  cum  agno, 
leo  cum  vitulo  :  a  quibus  regnom  coelorum  vim 
patilur,  a  quibus  Domino  Deo  abominaliones  Egyp- 
tiorum  immolantur  :  ubi  bestise  fiunt  homines,  et  in 
hominis  natura  fiunt  conversationes  angelicse.  Adji- 
ciat  Clarse-Valli  larga  Dei  dextera  piuribus  pluriora, 
el  de  clara  faciat  clariorem,  declariori  clarissimam. 
Felix  conventus,  felix  concentus,  ubi  non  flat  aquilo 
ventus  terras  exurens,  sed  pluvius  auster  areolas 
aromatum  nutriens. 

2.  Miitimus  vobis,  pater  venerande,  abbatem  no- 
strum  ad  videndum,  ad  colloquendum,  ad  sedifican- 
dum.  Yidere  enim  faciem  vestram  angelicam  jucun- 
dum   est,  colloqui  jucundius  est,  sedificari  jucun- 


perfectum  (si  enim  dixerimus  quod  peccatam  noa 
habemus,  non  ipsos  seducimus,  et  veritas  aon  est  io 
nobis  (/ /oan  I,  8);  optimus  ille  est,  qui  urgetor 
minimis.  (IIorat.  Satirarum  libro,  i,  sat,  3,  vcrs.  68, 
69).  Memini  quemdam  prudcntem  dixisse,  et  dictum 
memorabile  scripturae  maodasse  :  «  Non  ergo,  » 
inquit,  a  offendar  paucis  maculis,  ubi  plura  nitent  in 
egregio  corpore.  «(Hor.  De  artc  poetica,  yers,  351, 
352.) 

4.  Scio,  pater,  scio,  charitate  movente,  Apostolo 
praeeunte  (/  Cor.  vii,  7),  velle  te  omnes  homines 
similes  tui  esse.  Sed3Sl  labor  dirficilis  est  te  as- 
sequi,  difficilior  tc  consequi.  Quemadmodum  enim 
acies    exterioris   hominis     reverberatur     intuendo 


dissimum  est.  Mitiimus  vobis  hominem  innocentem,  B  sphaeram  solis,    sic  ad  intuilum  tuarum  virtulum 


plenum  melle,  sine  felle;  plus  enim  habet  mellis 
quam  fellis,  plus  amoris  quam  horroris ;  simpliciter 
prudentem  et  prudenter  simplicem  ;  turtarem  cum 
castitate,  el  columbam  cum  sunplicitate. 

3.  Relatum  est  nobis,  pater  reverende,  relatum 
esse  vobis,  quod  claustrum  quod  claudit  nos,  paucos 
vel  nallos  clauderet  religiosos.  Si  relator  vesler  re- 
tulit,  nullos,  falsi  prolocutor  fuit  :  si  paucos  retulit, 
verum  dicit,  et  mecum  sentit.  Nos  enim  pauci  sumus, 
Si  vero  non  ita  intellexit,  sed  de  numero  paucorum, 
paucos  separat,  et  ad  sinistram  coUocat,  non  est 
mirabile,  etsi  sit  miserabile.  Ut  enim  quse  fiunt  in 
prsesentiarum  taceamus,  et  priora  tempora  ad  me* 
moriam  reducamus,  arca  beati  Noe  munda  et  im-  r 
munda  animalia  in  sinu  suo  collocavit.  Domus  pa- 
triarchae  bonum  unum,  et  alierum  reprobum  habuit. 
Ad  ultimum,  schola  Christi  undecim  sanae  menlis 
collegit,  unumque  phreneticum  inter  alios  sustinuit; 
aliosque  discipulos  habuit,  quorum  nomina  secun- 
dum  prsesentem  justitiam  in  libro  vitae  dixit  esse 
scripta,  quse  ab  eodem  libro  secundum  Dei  prae- 
scientiam  erant  abrasR.  Clauslrum  etiam  coeli  sa- 
perbia  ascendit,  de  quo  cum  dedecore  corruit.  Si, 
inquam,  relator  vester  improbus  paucos  rcprobos 
de  numero  proborum  segregat,  videat  ilic,  provideat 
ille,  quo  oculo  dicat.  Quod  si  caligat,  lippieniem 
oculum  tergat,  et  collyrio  inungat,  ut  clarius  videat, 
nec  in  malis  altcrius  ita  acuta  perspiciat,  ut  aquila 
vel  epidaurius  serpens  :  suo  vero  lippis  et  inanctis  ^ 
occellis  iotuens.  Non  est  tutum  in  ambiguis  offeu- 
dere  Deum  aut  proximum,  et  judicare  alterius  ser- 
vum.  Scio  enim  qui  dicit  :  Tu  quis  eSy  qui  judicas 
alienum  servum  ?  suo  domino  stat,  aut  cadit  (Rom. 
XIV,  4).  No]i  itaque,  pater,  noli  omni  spiritui  credcre, 
ncc  claudat  oculum  tuum  lingua  adulantium  et  lip- 
pientium ,  nec  impinguet  caput  taum  peccatoris 
oleum.  Quserunt  namque  gratiam  tuam  et  gloriam 
suam  super  aliorum  excogitatam  offensam.  Credo 
ego  te,  pater,  habere  gratiam  spirituum,  et  effundere 
io  terram  venditoris  oleum.  Hi  tales  cursores,  alie- 
narum  cogitationum  sunt  dispunciores,  verborum  et 
syllabarum  venatores.  Hi  tales  figuram  oculorum 
tenent,  qui  alios  vident,  se  non  vident.  Quia  vero  in 


obstupescit  acies  interioris  hominis.  Condescendat 
itaque  satur  famelico,  sanus  infirmo,  perfectus  im- 
perfecto ;  et  oret  ut  famelicus  salictur,  et  iafirmus 
firmetur,  imperfectusque  perficiatur.  Omnipotens 
autem  Deus,  qui  te  fecit  cum  non  esses,  et  perfecit 
cum  imperfectus  esses ;  omuipotens,  inquam,  non 
est  faclus  impotens,  necbrachium  ejus  abbreviatum 
est,  nec  misericordia  ejus  attenuata  est. 
EPISTOLA  CDLXXXI. 

EJUSDBM  IIUGONIS  METELLI,  IN  PERSONA  ABBATIS  SCI  AD 

GUILLELMUM  ABBATEM. 

Excusat,  quod  ad  Herherti  sui  calum7iias  aliqua^ito 

durius  respondeat. 
GuiLLELMO  venerabili  et  in  Chrisio  dileclo  abbati, 
SiEBAUDus  humilis  abbas  Sancti-Leonis,    de  leone 
rugiente,     et    oviie     Cbristi   circumeunle  feliciler 
triumphare. 

1.  Epistolam  nostram  dcvota  ct  dextera  manu  sus- 
cipite,  et  quidquid  in  ea  exaratum  est  perlegite.  Ni- 
hil  salis  est  ibi,  amaritudinis  nihil;  quod  contristet 
spiritum  vestrum  nihil.  Pacificus  est  ad  vos  ingres- 
sus  noster ;  ramum  olivse,  non  arma  fert  sermo 
noster.  Irrit^ti  relationibus  quorumdam  asperis, 
adversum  fratrem  nostrum  Herbertum  eommoti  su- 
mus,  quod  aspera  et  irrita  promulgassel  de  nobis  ; 
et  commoti  scripsimus  in  eum  aspera  pro  asperio- 
ribus.  Homines  siquidem  sumus.  Nulli  etcnim  injii- 
riae  suse  videntur  parvae  :  multi  etiam  cas  gravius 
sequo  accepere.  Praeter  ea  longe  plus  irrilavit  nos 
Dei  nostri  injuria  quam  nostra,  cujus  pactum  irri- 
tum  fecit  :  quamvis  ct  Dei  sit  nostra,  et  nostra  Dei. 
Quia  vero  irritali,  et  zelo  Dei  intrinsecus  tacti,  as- 
pera  verba  in  fratrem  nostrum  rcspersimus,  non 
sine  ratione,  nec  sine  auctoritate  divinae  paginae  hoc 
fecimus.  Paulus  Corinlhios,  nuper  a  se  conversos, 
duris  et  ignominiosis  verbis  contristavit,  contri.sta- 
tos  emendavit  (/  et  //  Cor,) ;  Galatas  fascinatos  pleco 
ore  pronuntiavit  {GaL  lu.  1):  quos  si  mitius  ap- 
pellasset,  non  emendasset,  etc. 

2.  Frater  autem  Herbertus,  si  tamen  frater,  non 
ut  eum  decuit,  id  litteris  snis  me  post  se  fluviuai 
misisse,  qui  eum,  absorberet,  descripsit :  ut  tac^am 
qaod   me  despectivr,    suppresso  nomine   abbatis. 


691 


AD  S.  BERNARDI  BPISTOLAS 


m 


hominem  vocabit.  Sagittarium  etiam  me  in  eodem  m  ego»  ut  videntem  interrogem,  cnjus  oculi  in  capite 


scripto  appellavil,   et   arcu   exteuto  manum  meam 
armavit :  quod  equidem  juxta   metaphoram  tolera- 
bile  esset,  si  sagiltas  toxicatas  me  miitere  non  ad- 
junxisset.  Par  pari  retnlil,  injuriam   suam  injuria 
nostra  vindicavit.  Certum   autem   bit  Ghariati  ve- 
strse,  paler  bone,  me  palenio  aftcclu  detbctum  fra- 
tris  nostri  plangerc,  resurreclioucmque  ejusexpanso 
siou,  manibus  expansis  cxspcctare.    Exs()Ccto  enim 
si   quo  raodo  resi|jiscat,  si  quo  modo  ad  cor  redeal. 
Sicut  iii   inilio   chartula;  mcae    prsedicavi,    ita   di- 
ctante  in  fralrem  Herbertuui  arpcra  vcrba  effudi,  et 
tam   fratem,  quam   vos  in  fratre  cxaspcravi.    Sed 
quia  ira  viri  justiiiam  Dci  nou  opcralur,  non  ac- 
cendi  omnem  iram  meam,  sed   U  mperavi,  imo  ex- 
stinxi  eam,  eic. 

3»®  EPISTOLA  CDLXXXIL 

HAIMONIS  ARCHmiACONI  CATALAUNENSIS  AD    BERNAR- 

DUM  (1134). 
Revtrendo   patri  ac  Domiuo   B.    venerabili  Dei 
gratia  Clarae-Vallensi  abbati,  II.  cadem  gratia  Ca- 
talaunensis    Ecclesia^   humilis   archidiacouus,   aute 
Deum  et  homines  iocedere  sine  querela. 

Doinine,   ecce   quem   amas,  gravitcr  infirmaiur. 
Quartanarius  enim  est.  Rogo  ergo  le,  palcr,  ut  quia 
magnis  %stuo   febribus,  magui  mc  Siiuclorum,  qui 
tecum  sunt,  juvare  digneris  orationibus.  Scio  enim, 
scienier  scio,  quia  si  pronus  adoraveiis  in   lerram, 
et  tetigoris  Dominum   Jesum  co  quo  soles    valido 
oralionis  tactu,  exibit  virtus  de  eo  ad  sanandum,  et 
flabit  spirilus  ejus,  et  liquefaciel   omnern  iegritudi-  ^ 
nem  meam.   Bene  valeal   Sanctitas   vcstra  in  Do-  ^ 
mino,  domine  mi,   et  amantissime    paier.  UtiDani 
merear  coosoIation<.'m  et    rescriptuin  de  manibus 
vestris,  et  de  pane  refectiouis  vcslrie  cum  benedi- 
ctione  Dei  et  vestra  accipere. 

EPISTOLA  CDLXXXni. 

EJUSDEM  AD  EUMDBM. 

Domino  patri  ac  dignc  venerando  •  B.  Dei  gratia 
Glarae-Yallensi  abbati,  11.  eadcm  gratiaid  quodcbt, 
optimam  partem  in  sorte  sanctorum. 

Accepta  occasione  de  postulandis  Sermonibus  ve- 
stris  in  Gantico  canticorum,  scribere  ad  vos,reverende 
pater,  compulsus  sum  :   quod  quidem  sine  causa 


ejus?  maximo  cum  puer  sim,   et   nesciam    oqui, 
pusillus  inier  fratres  meos,  et  novella  plani-itio  in 
juvontuie  mca.  Absil,  domine  mi,  absil  a  nioribus 
el  riisciplina  adolescenlije  me»,  ul   aiidenm  vobis 
siue  cauj^a  loqui,  nedum  quod  habeam  ad  vos  Itile- 
rata  colloquia.  Verum,  ul  praiJixi,  posluiandi  Ser- 
mones  vestros  nunc  se  ingessii  occa^^io,  quos  sa»pe 
per  nuntios  requirens,  opporlune  insliti  el  impor- 
tune ;    nunc  quoque   litieris   improbioribus   insto. 
Ccrte  si  essom  aliquis,  nonoc  merito  indigne  lulis- 
sem,  quod  liber  iste  vesler  volvitnr  pcr  ora  sinusque 
omniuru,  me  vero  soium  elabilur?  Qnare  hoc,  do- 
mine  mi?   Forsitan   indignum   me  judicaslis.  Ad 
quod  ego  :  Si  indignum  me  esse  sciebaiis  et  insulVi- 
cientem  ad  inteUigeodum,  quare  promiltobatis?  si 
B  autem  p:obum  ac  studiosum,  quare  diftertis?  Obse- 
cro,  domine,  ne  differatis  ultra  promissum.  Nun- 
tiate  et  mihi  rumores  oplimos,  quos  aliis  spar&i!vlis 
de  eis  spirilualibus  nuptiis,  quibus  sa^pe  vos  para- 
nymphus  iuterfuislis.  Frangile  panem  vcrbi,  appo- 
nite    favum    mellis ,  quem   distillaverunt     manus 
vestrse  :  ut  babeam    in  his  diebus  jejunii ,  unde 
reficiar.  Bene  valeat  Sanctilas  vestra ,    domine  mi 
pater,   divinarum    el  humanarum   rerum    maxime 
arbiter,  magister  chrislicolarum,  currus  EcciesisB  et 
auriga  ejus. 

EPISTOLA  CDLXXXIV  (1135). 

G.  AD  S.  BERNARDUM. 

Ad  excusandum  Ambianensem  episcopvm  ab  expe- 

ditione  transmarina. 

Dulcissimo  patri  et  domino  B.  Dci  gratia  Clarae- 
Vallensium  abbati,  fralerG.  quod  patri  filius. 

Quaedam  perlata  sunt  ad  aures  domini  nostri  Am- 
bianensis  3S3  episcopi  (1136),  quae  admodum  ter- 
ruerunt  eum.  Homo  humilis  est,  et  de  se  minima 
sentit :  sed  quod  non  credit  humilitas,  crebri  ru- 
mores  adduxerunt  in  dubium.  Rexi  ut  dictum  est 
ei,  vult  eum  habere  socium  peregrinationis  suae,  et 
super  hoc  habere  socium  peregrinationis  snae  et 
super  hoc  habere  dicitur  assensum  domini  Pap». 
Magna  dignitos  satisque  jucunda,  si  uon  impossibili- 
tas  reclamaret.  Pauper  et  intirmus  est,  ila  ut  nec 
corpus  labori,   nec   pecunia    sufticiat    necessiuti. 


facere  non  prsesumpsissem.  Quse  cnim  liceniia    ju-      Quantum  etiam  necessarius  sit  ad  reprimendos  ra- 
veni   et  indocio  mihi,   ut  auies    doclissimi  scnis  D  ptores  el  protegendos  pauperes  Christi,  qui  m  dioe- 

cesi  sua  sunt,  norunt  ipsi,  novimus  ipsi,  qui  rem 
didicimus.  Cogimur  iiaque  charitalis  affectu  vestram 

Catalaunensis  anno  1152. 

(1136)  Scriptaanno  Christi  1148. 

(1136)  Theodorici  scilicet,  qui  jnmo  fuit  mona- 
chus  coenobu  Sancti-Nicolai,  in  dioecesi  Lauduneusi, 
postea  vero  abbas  Saucli-Eligii  Noviomensis ,  ac 
demum  pontifex  Ambiancnsis  a  Samsone  Remorum 
archiepiscopo  consccratus  uno  armo  post  consecra- 
tionem  Guidonis  Catalaunensis,  id  esl  anno  1145, 
ex  libro  terlio  Herman  de  miracuiis  S.  Man.v 
Lauduoensis,  cap.  26.  Huic  epistol»  respondet 
eiusdem  Thoodorici  epislola,  inter  Sugerianai»  24 
ad  Sugerium  :  in  qua  contestatur,  se  ad  expediuo- 
uem  regiara  nullatenus  sufticere.  Ejusdem  est  eliam 
epistola  ibidem  34. 


sollicitem,  quem,  erudivii  Dominus  Jesus  in  docirina 
sua,  sicut  erudit  homo  tilium  suum?   Et  quis  sum 

(1134)  Guido,  ex  decano  Laudunensi  electus  anno 
1142.  Catalauoensis  episcopus,  se  anno  tantum 
1144  coDsecratus  (de  cujus  electione  vide  Bernardi 
epistolas  221  ct  224)^  ad  c  sedem  suam  vcuiens, 
qnemdam  Laudunensis  Ecclesia?  juvenem  clericum, 
nomiDe  Uaimonem,  qui  secum  abierat,  mox  in  ipso 
primo  consecrationis  suae  anno,  sedis  ejusdem  ar- 
chidiaconum  fecit.  »  Quse  verba  UermanDi  Laudu- 
nensis  in  hbro  lertio  de  Miraculis  B.  Maria;,  cjp. 
25,  intelligeoda  sunt  de  isto  Haimone  cujus  cpisto- 
las  tuas  hic  editas  a  venerabiH  vero  N.  a  Sancio- 
Hemigio,  itidem  Catalauoensi  archidiacono,  acce- 
pimus.  Porro  idcm  Uaimo  post  Bdrihoiomaeum  Gui- 
donis  successorem  creatus  est  et   ipse   episcopus 


«93 


APPBNDIX. 


«94 


humiliter   interpellare   pietatem,  ui   enm,  si  fieri  ■  in  sempitemnm  concederem.  Abbas  aulem  prsedicti 
potest,    super  hoc  faciatis    excnsatnm,    consulens     loci  in  manu  nostra  abbatiam  dimisit,  et  ad  opns 

Clarfie-Vallcnse  reddidit. 

2.  Yidens  ergo  quia  omnipotens  Dens  tua  solU- 
citudine,  sapienlia,  et  religione  pcne  totnm  illumi- 
naverat  et  correxcrat  mundum,  ipsam  ecclosiam 
GisterciensiOrdini,  tuap  Paternilati,  et  Clarffi-Vallensi 
domui  cum  omnibus  posi^cssionibus  suis  in  perpe- 
tnum  dono  :  in  89-1  quibus  haec  sunt  quse  no- 
minibus  propriis  duximus  adnotanda  :  Terram  ab- 
batiae  adjaccntem,  grangiam  de  Frigido-Fonte,  Per- 
tam  in  Rostcria,  Pertam-Haymonis,  Perlam  Siccam 
Domini-Peruclum,  Bruliam  cum  omnibus  appendiciis 
ct  pertinentiis  ipsarum  grangiarum,  et  omnia  quae 
prsedicta    ecclesia  in  dominio  possidcbat.  Ne  autcm 


communi  ecclesiarum  ntilita  ti,  gravique  compatiens 
qua  vexatur  infirmitati.  Yalete. 

EP1ST0L\  CDLXXXV  (1137). 

SAMSONIS  ARCHIBPISCOPI  REIIBNSIS  AD  8ANCTUM  BBR- 

NARDUM. 

De  condiiione  monaslerii  Morensis,  dioecesis  Lingo- 

nensis. 

Samson  Dei  gvaiia  Remorum  archiepiscopus,  cha- 
rissimo  ac  prjecordiali  amico  suo  Bernardo,  Clarae- 
Vallensis  monaslerii  venerabili  abbati,  salulem,  et 
in  sanctse  religionis  propoaito  bealam  perseveran- 
tiam. 

Sanclitatis  vestrse  petitionibus  debita  soilicitndine 


annuentes  apud   abbatem  et  canonicos  Beati  Dio-  d  hoc  aliqua  temporum  vetustate,  vel  alicujus  hominis 

•  •  1.  !•  1       l_ • __A  -     -       1  -   -  * m.        M  -  -*  m.  •*  1  •, 


nysii  muitum  diuque  laboravimus,  ut  ecclesiam, 
quae  est  apud  Moras,  nobis  donarent  cum  omnibus 
appendiciis  suis,  ad  faciendam  ibidem  abbatiam 
Ordinis  Ciar»-VaUensis ;  quod  quidem  vix  impeirare 
potuimus.  Cseterum  Domino  propitiante  taadem 
ipsam  ecclesiam  cum  omnibus  appendiciis  suis  nobis 
donaverunt,  ea  conditione  videiicet,  ubi  ibidem  ab- 
batia  Clarae-Valiensis  Ordinis  fieret.  Nos  itaque 
ecclesiam  illam  cum  omnibus  appendiciis,  vobis,  et 
sanctae  congregationi  Clarae-Vallensi  concedimus  et 
donamus,  ita  videlicet,  ut  ibidem  abbaliam  Clarae- 
Valtensis  Ordinis  absque  longioris  mora3  obstaculo 
faciatis.  Valeat  Sanclitas  vestra  in  Doraino,  et  pro 
nobis,  el  pro  ecclesiis  nobis  commissis  jugiter  Do- 
minum  oret. 

EPISTOLA  CDLXXXVI  (1138). 

HRNRICI  BPISCOPI  TRBCENSIS  AD  S.  BBRNARDUM  DB  BU- 

LBNCURliB  ABBATIA. 

Venerabi'i  rt  reverendissimo  patri  Bbrnardo 
Clarae-Vallensi  abbiti,  ejusqne  successoribus  regu- 
lariler  subslituendis,  ego  IIbnricus  Trccensis  epi- 
scopus,  in  perpetuum  saluiem. 

1.  Si  monasteriis  et  ecclesiis  in  episcopalu  nostro 
constitutis  curam  et  vigilantiam  ut  in  melius  profi- 
ciant  adhibemus,  ab  illo  cui  cura  est  de  omnibus, 
speramus  auxilium,  et  praemium  exspectamus.  In 
episcopatu  nostro  quaedam  ecdesia  canonicorum 
eral,  Biilencuria  nomine,  abbatem  haVens,  canoni- 
cos,  et  conversos,  et  mulieres ;  qui  omnes  voverant 


perversitate  aut  mularetur,  aut  penitus  deperiret 
sigili  nostri  munimine  confirmaximus.  Actum  cst 
hoc  anno  ab  Incarnatione  Domini  1152,  regnantc 
Ludovico  Juniorerege  Francomm. 

EPISTOLA  CDLXXXVn  (1139). 

GAUFRIDI  EPI8C0PI  CARNOTENSIS  AD    STEPHANUM  EPI 

SGOPUM  PARISIENSEM. 

De  pace  inter  ipsum  et  Stephanum  de  Garlanda, 
De  refoimanda  pace  inter  vos  et  Stephanum  de 
Garlanda,  dudum  vobis,  ipso  petente,  locuti  fuimus. 
Nunc  autem,  quoniam  audivimus  quod,  omissis 
quibusdam  quae  adversum  vos  videbatur  habere, 
pacem  vestram  desiderat,  sanctitatis  vestrae  discre- 
tioni  consulimus  (quem  ex  cordis  affeclu  diligimus 
et  cui  consulere  nisi  quod  honori  vestro  scrviet 
C  non  possumus),  consulimus,  inquam,  el  petimus,  ut 
diem  ei  compelentem  et  terminum  constituatis  ,  in 
quo,  juxta  considerationem  rationis,  pacem  cum  eo 
reformetis,  quam  offert  vobis  ad  cognitionem  ct 
examinationem  amicorum  vestrorum,  videlicet  ab- 
batis  de  Clara-Valle.  Non  enim  decet  pAternitatem 
vestram  oblatara  pacem  respuere,  quam  eliam  non 
oblatam  modis  omnibus  provocare  debelis.  Nam 
juxta  Domini  Salvaloris  oxemplum,  ovem  errantem 
debetis  requirere,  et  ad  pacis  ovile  ve3lris  etiam 
humeris  reportare.  Si  cum  omnibus  hominibas 
sicut  dicit  Apostolus,  pacem  debemus  habere, 
quanto  magis  cum  his,  de  quibus  nos  oporlf^t  Do- 
mino    respondcrc?   Unde,  quod  absit,  sit  praedicli 


propositum  sanctiiatis  ;  ubi  cum   peniius  disciplina  ^  yjri  gatisfactionem  ex  amicorum  sententia  non  re- 


defecisset,  regnarel  insolentia,  honestas  deperissct ; 
vocatus  ab  illius  loci  habitaroribus,  qui  jam  sc  ipsos 
per  semetipsos  sustinerc  non  poterant,  adveni.  Ibi 
nb  illius  loci  abbate,  et  abomnibus  tam  canonicis, 
quamconversis  et  mulieribns,  cum  multis  precibus 
rogatus  sum,  ut  ecclesiam  ipsam  et  omnes  posses- 
siones  ejus,  quae  jam  per  se  stare  non  poterant,  Deo 
et  Ordiui  Cislerciensi,  specialiter  antem  venerabilii 
palri  et  domui  Clarae-Vallis  emendendum  et  possi- 
dendam  juxta  consnetudinem  Cistercicnsis  Ordinis 

(1137)  Scripta  circa  annum  1152. 

(il38)  Scripla  auno  Christi  1152. 

(1139)  Scripta  annum  1126.  Antea  epistola  465. 


cipitis,  ccrtum   est  quod  et  apudDeum  ofiensam 
incurritis,   et    amicis    vestris    ruborem    incutitis. 

Valete. 

EPISTOLA  CDLXXXVIH  (1140). 

HUGONIS  EPISCOPI  OSTIENSIS    (1141)    AD    GAPITULUM 

CISTERCIENSE. 

De  morti  Eugenii  III  pap(¥, 
Amantissimis  in  Christo  patribus,   GosviNO   Ci- 
stercienci,  Bernardo  Qarae-Vallis  abbatibus,  totique 
capitulo   Cisterciensi  ad  honorem  Dei  congregato. 

^1140)  Scriptfl  anno  Christi  1153. 
(1141)  Is  ohm  monachus  Claras-Vallensis,  ad  quem 
Bernardi  epistolae  287,  290,  clc. 


695 


AD  S.  BERNARDI  EPISTOLAS 


6% 


Huoo  Dei  gratia  Ostiensis  episcopus»  unitatem  spi- 
ritus  in  vinculo  pacis. 

Sicut  sacra   docct  auctoritas,  omnis  caro  fcnum, 
et  omnis  gloria  cjus  quasi  tlos  feni  (Isa^  xl,  6). 
Breves  dies  hominis  sunt :  transit  bomo  velul  um- 
bra,  nunquam  pcrmunet  iu  codem  slatu.  Deficit  ut 
fumus,  cadit   ut  folium  quod  a  venlo  rapilur  {Job 
niv,  5.2;  VIII,  9;  niii,  25).  Dccus  Ecclesia',  pater 
justilia^,  amator  religionis  ct  palronus,  qui  super- 
borum  et  sublimium  colla  propria  virtule  calcaveral, 
qui  super  solium  David  ct  super  reguum  ejus  scde- 
bat,  ut  Ecclesiam   sibi   commissam,  quam  ad    su- 
blimem   statum   reduxerat,  confirmarel  ct  corrobo- 
rarci;  pater,   inquam,   uosler  ac  defensor,  fdicis 
memorise  papa  Eugcnius     trabca    caruis  exulus, 
ociavo  Idus  Julii  carne  immaculatus   migravit  ad 
Gbristum.    Exi\il    Cbiisto  obviam   in  aora,  et  sic 
sempcr  cum  Domino  eril;  Agimm   seculurus  quo- 
cunqucierit.  Cujus  exsequiae,  pra^ier  spcm  onmiuni, 
jam  ff  re  enim  senalum   adnihilaverat,  pra^ier  mo- 
rem   consuetum,  ita  per    biduum  sunl  a  cicro  vi 
populo  celebraiae,  ut  jam  crederetis  regnantom  in 
coeiis,  qui  mortuus  iia  colebatur    in  terris.  0  quan- 
tus  erat  luctus  omnium  1  quanta  praBcipuo  iamenia 
pupillorum  et   viduarum !  jam  diceretis  csbC  cum 
Deo,  qui  ita  lamenlabatur  u  populo.  Piocul  dubio 
ereptus  est    de  laqueo  venaniium  :  coutrilus  est  la- 
quens,  et  ipse  liberatus  esl,  rapius,  ut  crcdimus  uos 
qui  ejus  conscienliam   novimus,  usque  ad  tertium 
coeium,  non  relinquens   nos  orphauos,  ut  quidam 
autumant.  Rogabit  enim   Deum  Palrem  el  Uuigcm- 
tum  cum  Spiritu  saocto  qui  cst  Dcus  bcnediclus  in 
saecula,  cum   quo  est,  pro   nobis.  Vos  autem,  de 
quurum  collegio  ipse  est  electus,  ut  sederel  super 
principcs,   et  solium  gloriae  teneret,  orale  pro  co 
constituite   perpetua  bcneficia,  ut  Deus  sibi  indul- 
geat,   el  corona  gloriae  sibi  augeat:  Pro  boose  me- 
moriae  fratre  nostro  &iifliliter  oraie  :  pro  nobis  vero 
qui  in  hac  valle  miseriae,  in  hac  regione  dissimilitu- 
dinis,  el  in  medio  prava;  nationis  remaosimus,   et 
pro  Ecclesia  Romana,  quae  ex  tam  alto  gradu  tam 
brevi  spatio  usque    iu    profundum    abyssi   inferni 
cecidit,  nihiiominus  rogamus  orctis,  ne  demergatur 
in  profundum  hujus  magni    maris,   iu   quo  simt 
reptilia,  quorum  non  est  numerus.    Pra:terea   ro- 
gamus  obnixe,  quatcnus,   si   parvitas  nosira  quid- 
quam    in    oculis  vestris    pot(st,    pctilioncs    quas 
latores  praesentium  pro   domo   Saocti-Anastasii,  et 
pro  domo  Fossa^-Nov»',  et  pro  domo  de  Casa-Murii 

(1142)  Scripta  circa  annum  1154. 

(1143)  Nempe  Sancti-Yincentii  ad  urbem,  Sancti- 
Michaelis  in  Terascia,  Sancti-Nicolai  in  Bosco, 
Sanctae-Mariae  de  Novigenlo,  Sancii-Nicolai  in 
Prato,  virorum;  praeter  parthenones  Sancli-Joannis 
in  ipsa  urbe,   et  Auriniacensem   in  eadem  dioeccsi. 

(1144)  Hflec  cnumerat  Hermannus  Lauduuensis 
in  iibro  tertio  de  Miraculis  :  scilicei  Pra^monstra- 
tense,  Sancti-Martini  in  urbe,  Tenoliense,  Clara- 
Fontanense,  et  Cuissiacense  Ordinis  Pra^monstra- 
tentis,  Fusciniacense,  Spinetense,  et  Yalciarense, 
Ord.    Gislerciensis,   virorum  :  quibus   nonun  ad 


A  vobis  facient ,  benigne  et  efficacitcr  exaudiatis 
Alioquin  sciatis  quod  inde  magnum  sentitur  scan- 
dalum. 

3S5  EPISTOLA  CDLXXXIX  (1142). 

BARTIIOLOM.EI,  EX  EPISCOPO   UONACHI,   AD    SAMSONEM 
ARGHIEPISCOPUM  REMENSEM. 

Rcddit  rationem  suce  administrationiSt 
Venerabili,  semperque  amabili  domioo  Samsoni 
Remorum  archiepiscopo,  et  sub  cjus  pra^seotia 
congrcgaio  sancto  conventui,  frater  Bartholomjsus 
in  Fusciniaco  pauper  monachus,  misericordiam  ct 
vcntatcm  diligeutibus. 

1.  Verecundiae  mcae  silentium  imperat  hujus  san- 
cti  conventus  solemnitas  ;  sed  frontcm  apcrit,  ct 
stimulat  ad  loquendum   in  palam  imminens  famae 


B 


meae  periculum.  Neque  enim    dissumulare   possum 


quod  multorum  vulgavit  opinio,  quod  ctiam  ad 
aures  domini  Papse  volavit.  Episcopales  reditus  mc 
dctraxisse  rumor  est,  cui  rumori  plus  juslo  credit 
Liudunensis  episcopus.  Meum  crgo  est  super  eis 
fatcri  quod  verum  est;  intueri  auiem  quod  justuui 
esl,  ei  tueri,  vesirum  erit. 

2.  Laudunensis  sedes  trislis  et  mcerens  erat,  cum 
illuc  primum  ingressus  sam,  utpotc  allrila  seditio- 
nibus,  et  ignibus  concremata  Ipsae  quoque  res  majo- 
ris  ecclcsise  afHictae  erant,  et  tenues  rediius.  Si  ilii 
porrexi  manum  ut  resurgeret,  novil  Deus,  novcrunt 
et  Ecclesiae  tilii.  Verumtamen  nihil  cis  conluli,  quod 
ad  reditus  pertinet  episcopi,  praeicr  porcos,  quos 

C  vulgo  nostrates  verres  vocani,  quos  mensae  episco- 
pali  persona)  solvcbant  ccclcsiae.  IIos,  inquam,  ad 
praebendam  canonicorum  concessi,  quoniam  ilios 
nec  sine  pudore  exigere,  nec  habere  sine  modcstia 
poleram.  Praeterea  quinque  duntaxat  abbatias  in 
nostra  dioecesi  reperi  (1143),  rebus  pariter  ac  reli- 
gione  dilapsas.  In  his,  Domino  Deo  multiplicantc 
misericordiam  suam,  et  numcro,  ct  merito  crevit 
sanclorum  numerus,  et  possessio  cst  dilalata.  No- 
vcm  insupcr  novae  religionis  monasteria  passim  in 
eadcm  dioecesi  sunt  fuodala  (1144).  Horum  in 
personis  numerus  numcrum  penc  excedit  ;  horum 
religio  rehgionis  est  specimen  :  .horum  tam  mulla 
possessio    est,  tam  multis  abunde  sufficiens. 

H  3.  Si  manum  beneficii  me  porrexisse  negavero 
antiquis  ecclesiis  ui  resurgerent,  novellis  ut  con- 
surgerent,  mentiar.  Profui  sane  fere  ecclcsiis 
omnibus  :  sed  nec  quanlum  volui,  nec  quantum  de- 
bui.  Sane  Calixlus  papa  domiaum  Norbertum,  cujus 
memoria  benedictione  est  fidei  nostrae  commisit. 

radices  montis  Laudunensis  adjecit  Monasteriolum 
pro  sanctimonialibus  ejusdem  instituti :  quo  uno 
monasterio  censet  Hermannus  Laudimensem  eccle- 
siam  caeteris  debere  praeferri,  quod  antc  illud  nulla 
hujusmodi  religionis  abbatia  fcminarum  exstiient. 
c  Hae,  depositis  omnibus  lineis  indumenlis,  »  inquil 
idem  auctor,  «  atquc  pelliciis,  solis  tunicis  laneis 
utebantur,  et  non  solum  nendo  vel  texendo,  sed 
etiam  in  agris  fodiendis,  silvis  exslirpaiidis,  evel- 
lendisque  spitiis  et  vepribus,  mauibus  assidue  labo- 
rnntes  cum  silentio,  sibi  victum  quaerebant  eiemplo 
Clare-Valiensium  monachorum.  » 


097 


APPBNDIX. 


at  ei  locum  traderem,  ejusqiie  votis  assisterem.  ■  stincta  permoti,    coeperunl  de  modo  ac  statu  oon- 

fM  •     .  1  •  ••  -  •11«  _      ^A*-^_;_     _.._.     .. _l.^^ ^.. «^_    ^>^4^_:      _A  I       . 


Tcrrani  igitur  ad  episcopum  pertinentfrn  illi  con- 
tuli,  quse  vix  tamcn  sufficeret  duohus  aratris.  Hujus 
pars  Yersiniaco  est  posita ;  pars  apud  Cuisy,  quse 
tamen  multis  jam  ab  annis  inculla  el  sterilis  jace- 
bat.  De  his  ilaque  quse  ad  episcopalcs  pertinebaut 
reditus,  nihil  amplius  me  recolo  detraxisse.  Yestro 
tamen  favorc  ac  consensu  quidam  ecclesiis  contuie- 
runt  terras,  quas  a  nobis  habebant  in  benefido  : 
censum  famcn  tcrrarum  et  vinagia  nuUi  penitus 
condonavi. 

4.  De  csetero  quid  iili  sedi  accessit  commodi  aut 
honoris,  nolo  humanum  procedat  judicium.  Si  quid 
vero  ut  homo  deliqui,  in  conspectu  hominum  con- 
fundi  non  refugio.  Causam  itaquc  noslram  vobis, 
tanquani  juilicibus  allcgare,  tanquam  testibus  inti- 
mare  volui  :  in  quibus  calumniatorem  non  timeo, 
verum  diccns.  Liceat  3SO  tamcn  mihi  aliud  au- 
dere  apud  vos,  liccat  aliquid  humanum  loqui. 
Nihilne  sedi  nostra)  titulorum  accessit  ct  gloriae, 
cum  tol  et  tantas  parturivit  ccclcsias,  cum  tot 
muliiplicavcrit  regularcs  pcrsonas?  Cur  crgo,  ut 
audio,  dominus  Laudunensis  sinc  teslibus  bellum 
parat  (1145)?  cur  tcntat  quod  forte  ei  promoverc 
non  liccat?  Si  filios  Dei  congregavi,  si  suscepi 
juslum  in  nomine  jusli;  ncmo  mihi  succenscat  : 
videat  alius  nc  congregala  disperdat.  Conservet 
vos  omnipotens  Pater  ad  honorcm  sui  nominis,  et 
per  vos  Ecclesiae  suae  religionem  ct  saoclitatem  cor- 
roboret. 

EPISTOLA  CDXC  (1146). 

TURSTINI  ARCHIEPISCOPI  EBORACENSIS  AD  WILLELMOM 
CANTUARIENSBM    PONTIFICEM  (1147). 

Revcrendissimo,  ot  iu  christiana  charitate  domino 
WiLLELMO,  Dci  gratia  Cantuariensi  archiepiscopo, 
apostolicae  Scdis  legato,  Turstinus  eadem  gratia 
archicpiscopus  Eboracensis,  in  Christo  proficcre,  et 
nunquam  dcficere  exoptat. 

1.  Ecclesiaslicae  dignitatis  summus  honor  est  cum 
filiis  et  oplimatibus  Ecclcsiarum  inter  difficillimos 
eventus  summa  coiiimunicare  coasilia.  Undc  Pater- 
nitati  vestrse  rem  insolitam,  quse  inler  nos  Eboraci 
nuper  contigil,  indicare  decrcvimus,  domine  venera- 
bilis  et  egregie  pater.  Siquidem  notum  satis  ac  cer- 
tum  est  mullis,  quanta  bonilate  ac  fama  cniluit  vir- 


versationis  suse  vehementer  agitari,  et  remordeote 

conscientia,  sicut  ipsi  testantur,  mullis   angoribus 

aesluare.  Nempe  falli  se  pene  metuebant,  si  tantum 

votum   exsecutio  digna   minime  scqueretur.   Unde 

inaestimabili  horror^e  dicti  fratres  Eboracenses  per- 

culsi  sunl,  co  quod  professionis  suae  votum  in  nullis 

vel  saltem  minimis  in  rebus,  adimplere  viderentur  ; 

metuentes  sane  nc  in  vacuum  currerent  aut  cucur- 

rissent,  sivoti  reos  tantse  inobedientise  poenalis  ullio 

non  reprobaret.  Facinus   namque,   vel  potius  inM- 

niam  videri  credebant,   se  porlare  Regulam    beati 

Bcnedicti,  non  ad  profectum  salutis,   sed  ad  judi- 

cium   mortis,    His  igitur  permoti   praedicti   iratres, 

Priori  suo,  Richardo  nominn,   mentis  suse  difficiles 

D  a?stu8   innotescerc  studu«.ruot,  praetendentesque  de 

transgressione    formidincm,    ex    voti     correctione 

patrocinium  supplicabant :  ac  ne  prospcritatis   ali- 

cujus  respectu  vel  adversitatis   timeret  auxiliari  per 

Spiritum  Dci,  et  Ctiristi  nomcn  adjurabant.  Expavit 

ipse  dc  novitate  rei :  ac  licei  inter  suos  dulcis  for- 

tunae  summa  facullaie   vigeret,  audito  tamen    ru- 

more   melioris  vitai,  perpendit  velut  intentione  cen- 

soria   dubios  casus   labentis    fortuna}.    [nterimqae 

brevi,  ut  rcs   erat,    internae  virtutis  usus   consilio 

iuter  hoc  et  illud  illico  diserevit  decrevitque.  Polli- 

cetur  nonmodo  auxilium,  verum  etiam  cjus<iem    voti 

fore   se  socium.  Quid   multa?   paulo  post  numerus 

eorum   ad  tredecim  pene  convaluil,  qui   de    corri- 

gcndo  statu  vita3sna3  juxta  Regulam  beati  Bencdicli 

l%imo397    vcriiaiem  Evangclii,  coatcaderc   propo- 

nebant 

2.  In  vigiliis  igiiur  apostolorum  Petri  et  Pauli 
dilectus  frater  noster  Richardus  Prior,  in  quo  tota 
[icnc  monastcrii  cura  pendebat,  sumpto  sccum  Sub- 
priore  suo  Gervasio,  inter  suos  concsenobitales 
nominato  ac  religioso,  rem,  uti  agitabatur,  domino 
abbati  suo  familiariter  cxponere  curavit.  itaque 
dominus  abbas,  vir  utique  pro  sensu  et  ingenio  suo 
honestus  ac  bonus,  nimis  autem  simplex  et  illittera. 
tus,  novi  rumoris  miraculum  exhorruit  :  antiquos 
ritus  el  solitas  consuetudines,  quas  pene  toto  orbe 
generalis  multitudo  obtinuit,  posse  se  in  locello  suo 
mutare  ncgavit.  At  vcro  dominus  Prior  uipote  bene 
litteratus  :  c  Nil  rude,  inquit,  o  pater,  aut    novum 


tutis  in  auribiis  omnium  insiiine  coenobiura  Sanctae-  Dinducere  coutendimus.  Veram  et  antiquam  religio- 


Mariae  Eboracensis.  lufra  paucos  namque  annos  et 
rebus  plurimum  cxcrevit,  et  numoro  ct  religione 
fratrum  laudabiliter  abundavit.  Verum  quia  cum 
opibus  virtutcs  minus  vigere,  minus  consisterc  haud 
dubium  est,  aiiqui  ex  fratribus  ejusdem  coenobii 
antc  dimidium  ferme  annum,  divino,  ni  fallor,  in- 

(1145)  Barlboloma^o  post  annos  regiminis  tri- 
giiita  ocio  ^uccessii  anno  1151  Gualterus,  ex  primo 
abbate  Sancli-Martini  in  urbe  :  Gualtero  post  annos 
Ircs  Gualterus  alter,  dc  Mauritania  diclus,  ex 
di  cano  ccclcsiae  Lauduncnsis,  qui  hanc  litem  Bar- 
tholomaeo  tum  monacho  facessivit.  Quousque  vero 
lis  et  controversia  haec,  prsesertim  adversus  Prse- 
monstratenses,  qui  Barihoiomaei  beneficia  ia  primis 


nem  beati  patris  noslri  Benedicti,  imo  etiam  anti- 
quissimum  Evangelium  Christi,  quod  omnes  reli- 
giones  et  regulas  antcccdit,  assumere  et  totis  viribus 
cum  gratia  obscrvarc  dcbcmus.  Caetcrorum  mona- 
chorum  nullos  detrahimus,  institutionibus  eorum 
non  invidemus.    Scimus     quod    in  omni   loco   un 

experti  fuerant,  pcrducta  sit,  intelligitur  cx  Adria- 
ni  IV  papie  liitrris  ai  Ludovicum  Juniorem  scriptis 
quae  in  Bibliothcca  Praemonstralcnsi  referuntar. 

(1146)  Scripia  annoChristo  1132. 

(1147)  De  nujus  cpistolae  argumenlo  vide  Bernar- 
di  epislolas  94  et  313.  Ad  Turstinum  scripiae  sunt 
epistolae  95  et  319,  in  quarum  priore  Beratrdos 
eidem  ob  hoc  factum  gratulaiur. 


499 


AD  S.  BBRNARDI  EPISTOLAS 


700 


Domino  servilur,  uni  regi  militalur  {Reg,  S.  Bene-  a  pelit  SS8  dicere  :  Nobis  n^undus  cruciGxus  est,  ct 


dictif  cap.  6i);  et  in  foro,  et  in  claustro  gratia 
Dci  eadem  vaiet.  Job  etiam  fortior  exstitit  in  ster- 
quilioio  quam  Adam  in  paradiso.  DcDique  quiquid 
beatus  Benedictus  instituit,  ita  totum  Spiritus 
sancti  provideniia  destinatum  esl,  ut  nihil  utilius, 
nihil  sanctius,  nihil  felicius  excogitari  posset. 
Cumquc  sciret  ac  prsedicaret,  qnod  socordia  inimica 
sit  animse,  cerla  quidem  lempora  ordinavit  lectionis 
et  orationis  instantiae,  certa  quoque  tempora  libori 
et  industriae  :  quatenus  in  altero  salubriter  excrce- 
ret  animam,  in  altero  carnem,  in  utroque  vcro  tolleret 
fastidium.  Hiec  quoquc  super  adducit  :  Scurrilitates, 
aut  verba  otiosa,  et  risum  moventia,  aetcrna  clau- 
sura  in  omuibuslocis  damnamus,  ct  ad  lale  eloquium 


nos  mundo  (Galat,  vi,  14).  Eis  competit  dicere,  Di- 
mitte  nobis  debita  nostra,  sicut  et  nos  dimittimus 
debitoribus  nostris  (Matth,  vi,  12)  :  qui  debilorem 
neminem  habcnl,  in  quo  quidquam  exigere  velint. 
Felix  hominum  genus,  quorum  habitus,  victus, 
tolusque  modus  conversationis  eorumdem  sapit 
Evangelium.  Illorum  portio  solus  est  Deus,  Illi  plene, 
quantum  humanae  facultatis  est,  charitatem  Dei 
et  proximi  implere  dignoscuntur  :  quia  soli  Deo 
cohaerentes,  teniporalia  cuncta  praeter  modicum  et 
contcmi  libilcm  hnbilum  ita  plene  deseruerunl,  ut 
nihil  concupiscant,  unde  proximus  sibi  dignetur 
irasci.  Non  igitur,  o  patcr,  unquam  impossibile 
videatur  tenere  Regulam  beali  Bencdicli  :  quando- 


discipulum  aperireosnon  permittimus  (//;?</.  cap.  6).  B  quidem  talia  Deus  nobis  minislravil  exemplaria,  qui 


Et  alibi  quoque  ait  :  Omni  tcmpore  sil^ntio  debent 
studere  monachi,  maxime  tamen  nocturnis  horis 
{Ibid,  cap.  42).  Hoc  decretum  qnam  diligentcr  ob- 
servatum,  neminem  latet  qui  nostras  consuetudinrs 
nosse  poluit.  E  mtibus  namquc  aliis  ad  eccicsiam 
post  collalioncm,  alii  recodunt  vicissim  ad  nugas  el 
inutiles  garrulasque  confabulationes.  Quasi  non 
sufficiat  diei  malitia  sua,  nisi  et  superaddatur 
nocti  f  t  sua.  » 

4.  Multa  addidit  praeterea  de  ciborum  insolentia, 
de  dulci  et  solemni  vicissituditie  potationum,  de 
pretiosa  subtiiitate  pannorum.  «  Non  ila  s.piiit, 
non  ita  docuit  beatus  piter  noster  Bei  edictus.  Ab 
eo  quippe  non  color  veslium,  scd  calor   atlendilur  : 


sanctis  virtutibus  pra^cesserunt  nos,  ut  sequamur 
illos.  Si  vero  propter  viciniam  et  slrepitum  popu- 
lorum  non  omnino  valcamus  sequi  oorum  puriu»tem, 
saltem  modum  vila^  et  professionis  juxta  rcgulam 
nostrnm  advertaraus,  proplerea  quod  non  monachi, 
sed  mortui  sumus.  » 

4.  In  huuc  modum  locutus  est  dominus  Prior 
Richardus  cum  domino  Galfrido  abbatc  suo  dc  cot- 
rectionc  manasterii  sui  :  qua3  verba  dominus  abbas 
non  satis  jucunde  accepit ;  qnia  difficile  est  diulurnos 
usus  amovere.  Verumtannen  cum  sc  faleretur  minus 
perspicacem  et  iilitleratum,  rogavit  uli  scriplo 
plenius  innotesceret  qualiter  in  loco  suo  lali.i  acti- 
tari  potuissent  :  quod  libenter  ampleclens  non  sc- 


Di>n  sapor  pulmentariorum  exquiritur,  sed  parcitale  Q  gniori  studio  susccptum  implevit  imperium.  Scripsit 


cibonim  necessitas  fallitur.  Non  agnoscit  suos  beatus 
Benodictus,  nisi  sub  Rcgula  et  abbalc  in  csenobiis 
degeutes.  Porro  si  libet,  o  pater  venerabilis,  recur- 
ramus  ad  evangelicam  puritatem,  ad  evaug<>Iicam 
perfectionem  et  pacem;  et  inlueamur,  qu  m  nihi- 
lum  vcl  parum  reluceat  in  moribus  vcl  actibus 
nostris  quod  docuit  Christus.  Coucu:'i<cimus  omnia, 
irascimur,  rixamnr  :  rapimns  atiena,  rcpeiimus 
nostra  cum  lite,  fraudes  et  meudacia  defensamus, 
camem  et  affectus  ejus  sequimur.  Nobis  vivimus, 
nobisplacemus;  vinci  formidamus,  vicis^e  gl^na- 
mur;  cseleros  opprimimus,  opprimi  devitamus  ; 
cseteris  invidemjs,  de  nostris  profeclibus  gloriamur, 
etjocamur,  ct  cx  alienis  sudoribus  impinguamur, 
el  totus  mundus  non  sufticit   malitise  nostra,'.    Ei^i 


igitur  ut  non  aliis  collocutionibus,  ncc  pannis,  nec 
cibariis  uterenlur,  qusm  Regula  permittere  videre- 
tur  :  silumque  et  ordinem  monasterii  tnm  diligeoter 
expressit,  ut  vix  melius  in  eremo,  quam  iu  urbe 
Rcgula  teneri  pulnretur.  Possessionr^s  vero,  sicut  in 
robus  saecularibus  edoctus,  ila  fideliter  ordinavit, 
quatenus  ut  iu  illis  evangdicam  justiliam  vix  in  ullo 
exccssisse  cn^derclur.  Dc  redilibus  siquidem  eccle- 
siarum  vcl  dfcimarum,  de  quarum  investitura  nio- 
nachi  magis  reprehensibiles  haberi  solent,  omnia 
suscipi  et  fieri  lcgitima  et  canonica  consideratione 
cpiscoporum,  nt  non  nisi  in  usus  pauperum,  pere- 
grinorum,  hospitumve  debere  expcndi  :  at  vero  ex 
lcgitima  cultura  terrae  et  usu  pecorum  monachos 
victitare  decrevit.  Quse  cum  omnia  coepissent  inter 


videalur   E^angelium   cmortuum  ct  impossibile  in  D  alios    rumore    notari ,   furor   subitus   muUitudinis 

ca^terorura  in  taniam  prorupit  invidiam,  ut  tali 
homiui  familiaribusque  suis  nil  pra^ter  exsilium  de- 
putarcnt,  vel  dislrictam  custodiam. 

5.  Tamen  post  multas  ct  amicas  altercationes 
hinc  iude  habitas,  dominus  abbas  difBcililer  se  posse 
mutare  refercbat,  quod  anleccssores  sui  tenui^se 
videbantur  :  et  volens  supcr  hac  re  bonis  uti  consi- 
liis,  plenam  rcsponsior:cm  usquo  post  Nativitatcm 
beaiae  Marise  prolelavii. 

6.  Interea  c^teri  fratres  frustra  metuentes  se  plus 
solito  regulari  districtione  coarctari,  coeperunt  in 
invidiam    Prioris    ettterorumqnc  Pharisaico    pene 


nobis,  intueamur  mouachos  Saviniacenses  et  Cla- 
rse  Yallenses  qui  nuper  venerunt  ad  nos,  quam 
clare  reluxit  Evangelium  in  iili-i,  ut,  si  dici  fas  esl, 
utilias  sit  cos  imitari,  quam  Evangehum  recilare  : 
cnm  vero  videtur  sancia  conversatio  eorum,  quasi 
reviviscere  judicatur  Evangelium  in  illis.  Soli  sua 
non  repeiani,  soli  nihil  possidcnt,  unde  se  proximis 
auteferre  coutendant.  Soli  sunt  qui  proximorum 
damnum  non  appetunt.  Modica  cullura  tcrrse  et  u^u 
pccoram  contenti  sunt :  ea  vero  non  haberc  appc- 
UMp  nisi  quandiu  Deus  vult;  quia  cum  vult  Deus 
ea  aaferri,  oon,  licita  appetcrcnt.  Eis,  iri  fal1or,com- 


701 


APPBNDIX. 


aii 


more  grassari :  et,  nisi  quoramdam  benignitate  in-  ■  pene  calcaveram,  venienlibus  una  viris  sapientibns 


tercessisset  dilatio,  intestioae  perseculionis  modani 
impetus  excessisset.  Interea  rumor  sediiionis  inter- 
nae  inter  exteriores  turbas  voliiabat.  Audiebamus 
sane  strepitum  vulgi ;  rei  tamen  ipsa  veritas  latebat : 
cum  ecce  Richardus  Prior,  conjunctis  secum  Sub- 
priore  et  secretario  monasterii  sui,  totam  rem«  uti 
erat,  nobis  indicare  curavit.  Postulabant  quidem 
cleinenliam  beati  Petri  ac  noslram,  quatenus  ad 
observaudum  quoJ  voverant,  benignam  opem  non 
n^gareni  deferre:  jamjamqueneccessitatem  immine- 
re  proclamabant,  praesertim  quia  jam  eonspirave- 
rant  fratres,  ut  si  quis  eorum  de  professioue  sua 
quidquarn  mussitaret,  oxtra  communionem  fieret. 
De  sociis  etiam  Prioris,  vel  timorc,  vel  amore,  vel 
vanilate  conterritis,  jani  ibant  retro,  non  aliter  pace 
resiituta,  sibi  culpam  fatendo,  quod  de  servanda 
professionc  sua  quidquam  murmurassent. 

7.  Ego  igilur  Turstinus,  Dei  gratia  Eboracensis 
archiepiscopus,  audiens  Gbristi  servos  juxta  prse- 
ceptum  beali  Benedicti  nil  amori  Christi  velle  prae- 
ponerc,  verebar  in  iis  Ghristi  gratiam  offendere,  si 
juslse  3S9  petilioui  eoram  non  curaremepiscopali 
pietale  subvenire  :  quippe  cujus  officii  summa  est, 
et  de  monachorum  religiosa  quiete  providere,  et  op- 
pressis  in  necessitite  condolere.  Ac  proinde  reli- 
giosarum  personarum  usus  consilio,  donimum  Gal- 
fridum  abbatem  et  Richardum  Priorem  cum  Sub- 
priore  suo  ac  opportuniorem  locum  evocavi,  qua- 


B 


ac  religiosis,  quorum  nomina  sunt  haec :  Hugo  de- 
canos,  Willelmus  Prior  clericorum  regularinm  de 
Cisbaroe,  Wiiielmus  thesaurarius.  Hugo  archidia- 
conus,  Serlo  canonicus.  Aufredus  capellanus  meus 
ct  canonicus,  Robertus  sacerdos  de  hospitali.  Foris 
inlra  portam  remanserunt  equi  nostris  cum  paucis 
hominibus. 

9.  Denique  introeuntibus  nobis,  ut  dictum  est, 
ostium  capituli,  occurrit  nobis  dominus  abbas  in 
ipso  ostio  cum  monachis,  quibus  capitulum  plenis- 
simum  erat :  et  nisi  pariem  clericorum,  qui  mecum 
veniebat,  amoverem,  intrare  prohibuit.  Yiz  ergo 
respondere  potui,  quod  cum  clericis  meis,  qui  viri 
boni  et  sapientes,  et  eorum  amici  erant,  ad  tantum 
ncgotium  intrare  non  deberem,  cum  ecce  totum 
capitulum  tanto  strepitu,  tanto  horrore  personuit, 
ut  magis  seditiosus  ebriorum  et  debacchantium  ho- 
minum  fremitus,  quam  monachorum  humilitas,  quse 
ibi  nuUa  erat,  videretur.  Insurgunt  plurimi,  et  ex- 
sertis  brachiis  velut  ad  luctandum  advolabant :  cla- 
mabant  se  exiluros,  si  ego  intrarem.  Tum  ego  : 
«  Testis,  »  inquam,  «  mihi  sit  Deus,  quod  sieut  pa- 
tcr  adveniebam,  nec  quidquam  mali  vobis  inferre 
putaram ;  pacem  tanlum  inter  vos  capiens  et 
cliristianam  fraternilatem.  Jam  vero  qaia  mihi 
quod  episcopalis  auctoritatis  et  officii  est  auferre 
conamini,  et  ego  quod  vestrae  necessitaiis  est 
itidem  vobis  toUo.  Cesset  igitur  ecclesia  vestra.  » 


tenus    religiosis  personis  el  fratrum  petitionem,  et  p  Tum  unus  eorum,  nomine  Simeon  :  «  llalumus,  » 


abbdlis  responsionem  in  bona  pace  consummarem. 
Ipsi  nihii  aliud  quam,  ut  prius,  cum  mullis  lacry- 
mis  expelebant  uti  paup<Tem  Christum  in  volunta- 
ria  paupertalc  sequerentur,  et  Christi  crucem  in 
corpore  suo  portarent,  itemque  evangelicam  pacem 
Regulamquc  beati  patris  Benedicli  plene  observaro 
non  impcdirentur.  Ad  ha^c  sane  domini  abbatis  li- 
cenliam  opemquc  paternam  ilagitabant.  At  vero 
dominus  abbaseorumoperam  longe  fore  necessariam 
sibi  lacrymose  fat^batur,  promitlens  quod  eorum 
votum,  quia  banclum  erat,  non  impediret;  opem 
vero  quam  expetebant,  nescienle  capitulo  suo,  pro- 
mitlere  nullam  auderet. 
8.  Ita  ^ue  domiuus  abbas  cum   monachis  suis  re- 


inquit,  «  centum  annis  ecclesiam  nostram  cessare.  » 
Cui  omnes  assentientes,  voce  phrenetica :  €  Capite !» 
inquiunt,  «  capite  !  »  Apprehendentes  ^ue  Priorem 
sociosque  ejus,  jam  trahere  incipiebant,  volentes 
eos,  sicut  inter  se  consilium  fuerat,  aut  in  earce- 
rem  impingere,  aut  in  exsilium  agere.  Ipsi  vero, 
aliam,  qua  mauus  eorum  cvaderent,  spem  non  ha- 
bentes,  me  totis  ulnis  complectuntar,  pacem  beati 
Petri  et  nostram  expetentes.  Et  ila  vix  in  ecclesiam 
reversi  sumus,  iilis  usque  in  ecclesiam  fremcotibus 
et  proclamanlibus :  c  Capite  rebellcs  !  apprehendite 
proditores  !  i»  A>se<limus  itaque  in  ecclesia,  et 
abbis  cum  reliquis  monachis  SSO  suis  revertitur 
in  capitulum  suum. 


vertitur  domum,  data  interim  pace  ac  die  constitula  D      iO.  Interea  homines  abbatiae,   forihus   clausis  et 


qua  in  capituium  eorum  advenirem,  ac  religiosis 
adventaniibus  personis  rem  cum  abbate  pertracta- 
rem.  Intcrea  rcliqui  fratres  in  eorum  invidiam  i.^- 
surgere  tanto  crudelius  enitebantur,  quanto  ipsi 
votum  suum  explete  manifeslius  appetebant.  Advo- 
cantur  interim  fraires  M^ijoris  Monasterii  et  GIu- 
niacenses  monachi,  qui  in  vicinia  nostra  demoran- 
tur,  quatenus,  eis  prsesentibus  et  acclamantibus, 
eos,veIut  communis  Ordinis  desertores  et  violalores, 
ab  omni  dignitale  et  cura  monasterii  sui  reprobarent 
l^osi  abbatem  namque  in  eorem  manus  summa 
monaslerii  cura  fuerat  delegata.  Sed  haec  interim. 
Ego  autem  die  staiula  suinmo  mane  ad  capilulum 
monachorum  venire  parabam  :  et  jam  ostii  limen 


osiiis  aditus,  adstare,  velat  io  insidiis  excubare. 
Tum  nos  (ut  vera  fatear)  monachorunf  impctus 
metuentes,  ostium  ecclesise,  per  quod  itar  in  daa- 
strum,  intus  obserandum  caravimus.  Interea  rumor 
evolat,  occurril  pjpulus.  Nil  tamen  foris  aut  dictum 
aut  acium  esl  mali.  Cum  ergo  inter  monachos  nuUa 
concordia  fieri  potuisset,  domum  revenimus,  addu- 
cenics  nobiscum  prsedictos  numcro  duodecim  prc- 
sbyteros,  et  subdiaconum  unum :  e  quibus  plures 
bene  litteraii,  omnes  plenam  observatiouem  Regulse 
ac  profesviouis  sti»e,  el  Evan^^eliipariier  expetenles. 
Ilaque  iu  domo  bcati  Petri  et  uostra  liospitantur, 
nuila  violenliae  adversitate  a  proposito  deterrendi. 
Fratres  autem  abbatiae  nihilominas  in  eoram  ordiae 


708 


AD  S.  BBRNARDI EPISTOLAS 


704 


debaochaDtur :  abbas  aescio  quid  actarus  iter  arri-  a  aaathema  sit.  AUler  eoim  evaagclizat  quam  Ghristus 

«.  ■  ■  !•  •  •  «•  .  f       


puit. 

11.  Quocirca  Pateroiiatem  vestram  per  Ghristum 
obsecramus,  eorum  partem,  qui  ad  severiora  et 
arctiora  traosire  cnpiuat,  auctoritate  vestra  defen^ 
sare  velitis.  Si  vero  abbas  eorum  ad  vos  veocril, 
pro  vestra  a  Deo  data  aucloritate  et  sapieolia,  in 
pacem  illum  reducatis,  et  ae  filiorum  saactum  pro- 
positam  impediat,  admoueatis.  Quod  si  prseveoerit, 
et  recessit,  rogaraus,  ut  per  praesealem  auntium 
litteras  illi  exhortatorias  dirigatis,  nc  periiaaciter 
adversetur  illis,  imo  potius  opem  couferat  et  oppor- 
tuaitatcm,  qui  Ghristi  Evangclio  et  Regulae  beati 
Benedicti  ia  verilaie  cupiuut  obedire.  Debet  saltcm 
abbasct  moaachi  sui  in  hac  re  iEgyptioset  Babylo- 
aios  imitari,  qui  filios  Israel  in  terram  promissionis 
permiseruat  utiliter  rcpedaro.  Labia  quoque  Jacob, 
ob  ejus  obstiaatiouem  clauculum  fugieotem,  post 
crudelem  persecutioaem  ad  patrem  redirc  permisit. 
Neque  vero  desertores,  scd  provisores  ceasendi 
suut,  qui  locum,  ubi  peccandi  iibertas  aiajor  est, 
reliaquentes,  tutius  Deo  famulari  desideraot.  Ncmpe 
Ghristus  ipse  deterrere  eos  debet,  qui  Pharisseos 
redarguit,  eo  quod  oec  ipsi  iotroat,  aec  alios  intrare 
sinaat.  Notum  siquidem  omaibus  est,  quod  Regula 
beati  Beuedicti,  toto  peae  etcommuui,  ut  ita  dicamy 
orbe  moaachonim,  modum  suum  in  omaibus  pror- 
8US  amiserit  et  statum.  Adco  ut  aemo  salis  mirari 
potest,  quod  quis  audet  coram  Deo  ct  Saoctis  ejus 


cvaagelizavit,  qui  augelicam  pacem  et  regulam  suae 
professioais  observare  cupieules  impedire  festiuat. 
Quicuoque  vero  ille  sit  refelleadus  summopere  est, 
cum  Veritas  dicat :  Si  oculus  tuus  dexter  scandali-- 
zat  ie,  erue  eum^  et  projice  abs  te  {Matth,  v,  20, 
29).  Nil  dOl  quippe  molestius  laeditur,  vel  caulius 
observalur  ia  corpore,  quam  oculus  :  attamen  cum 
impedit,  spiritualiter  est  erueudus.  Hoc  est  eaim  pru- 
deutem  esse  sicut  serpeotem,  caput  totum  id  e^l 
mealem,  subducere  ab  omui  fallacia,  quae  Isedii  aui- 
mam. 

13.  Vemmtamca  propter  scandalum  iafirmorum, 
qui  mious  sapiuat  veritatem,  ro^amus  Saoctitatem 
vestram,  et  omoes  qui  audire  volueriot  haoc  peti- 
B  tiouem  aostram,  qualeous  ioter  abbalem  Eboraceo- 
sem  et  ssepe  dictos  fratres  studeatis  retituere  pacem. 
Postremo  memiaisse  debemus  quod  Molismeosium 
mooachorum  similis  egressus  Gistercieusis  \ivxi  per- 
fectissimam  uormam,  quam  tota  pcae  miratur  Ec- 
clesia,  io  primis  iastituit  ac  fuodavit,  quorum  puri- 
tatis  iogeoium  veoerabilis  memorise  domiuus  Hugo 
Lugduoeosis  archiepicopus  christiaoa  pietate  lau- 
davit,  sanctse  Regulae  renovationem  etprobaiissimam 
intcgritatem  fideliter  adoptavit.  Atque  demum  cum 
ad  apostolicam  notitiam  aemulorum  querimooia  pcr- 
veairet,  domioo  Urbauo  papa  secimdo  prapsidenle, 
mandatum  decretalc  porrigitur,  quateaus  solo  ab- 
bate  reportato  ad  regimea  abbatiae  suae  qui  pariter 


promittere  cum  taota  solemoitato,   quod   ipse  vel  C  exierat,  uemo  caeterorum,  qui  io  pleoa  observatioae 


quotidie  negligit,  sive,  ut  verius  dicam,  compellitur 
non  observare.  Gadit  profecto  in  eos  quod  ait  pro- 
pheta,  Populus  hic  labiis  me  lionoratj  cor  autem 
ecrum  longe  est  ame{ha,  xxix,  13) :  ui  Apostolus 
ait,  Voce  con/itentur  se  noscere  Deum^  factisautem 
negant  {Tit.  i,  16). 

12.  Verum  fortassis  quia  mulli  ita  faciunt,  fre- 
quens  unus  confert  audaciam.  Verum,  quod  dolens 
enuntiOy  fallitur,  plane  falliiur  audacia  mouachorum  : 
quia  multitudo  peccaotium  aoo  facit  impuoitatem 
scelerum.  Uade  ooa  impedieodi,  scd  protegendi 
aunt  qui  regulam  profcssionis  sua;  cupiuot  observare 
neque  reprehendendi  qui   idcirco   fcstinaat   locum 


Regulse  pcrseverare  voluisset,  impedimeatum  aut 
molestiam  aliquam  pateretur.  Luce  vero  ctarius  est, 
quantum  io  eorum  excclleatissima  cooversatiooe 
totius  Evaogolii  veritas  elucescit.  Prolixo  et  peue 
fastidioso  sermooe  usi  sumus  :  quiastaius  mooacho- 
rum  caeterorum,  qui  fortassis  haud  placcbit,  judicio 
sane  desigaaodus  esse  videbatur,  ne,  secus  quam 
cootigit,  aemulorum  divulgarelur  judicio.  Valeat  in 
Ghrisio  Sanctitas  vestra. 

EPISTOLA  GDXGI. 

PASTRBDI  ABBATIS  CI|ARiE-VALLENSIS  TERTIl  AD  QUEM- 
DAM  ORDINIS  SUI  ABBATBM 

Fastredus  indigous  servus  ct  abbas  mouachorum 


mutare.  Nequeeoim  Deus  ex  loco,  sed  locus  eligilur  n  Clarae-Vallensium,  N.  abbati  salutem  io  Jesu  Ghristo, 

^  ^^  ^^         A  w^  1*  I*  *    •  v^     aI    nMk«B»«l*«w«    ijiji.  n.  \  jxm  o    At*nM^f  Ali^oA  wnaiia^a  vkVA  vi  &> 


ez  Deo.  Beatus  quoque  Beoedictus  liquido  cootesla- 
tur,  quod  in  omni  loco  uoi  Domioo  Dco  servitur, 
uni  Regi  militatiu*  {Reg,  cap.  6t).  lo  Gollatiouibus 
Patrum  Joseph  eremita  sufAcieutcr  edisserit,  quod 
ille  iidem  suae  professioois  rectius  servat,  qui  se  ad 
eum  locum  coutulerit,  quo  domiaica  fidei  priecepta 
p]eniu8adimplerepotucrit(GASSiANus,  collai.  17).  Et 
quidam  :  «  Juvat  nos  saoctam  opportuuitaicm  appe- 
tere,  qui  adjutor  est  ia  importuoitatibus,  io  tribu- 
latioue.  »  IUi  vero,  ui  fallor,  Pharisaei  vel  hseretici 
judicandi  sunt,  qui  ncc  timent,  nec  alios  timerc  si- 
nuiit  quod  Veriias  ait  :  ^isi  abundaverit  justitia 
vestra  plus  quamScribarumautPharisoeorum,  non 
intrabitis  in  regnum  caslorum,  Si  enim  angolus  de 
eoelo  evangelizaverit  aliter  quam  evangelizatum  est. 


el  spirilum  piajoris  evangelicse  paupertatis. 

1.  Relalu  ejus,  qui  tam  animie  vestrse  compatitur 
quam  vos  corporis  appetitibus,  notum  nobis  est, 
quod  vos  tam  R^gulae,  quam  exempli  in  mo- 
aacborum  vestroruia  oculis  exhibcndi  obliti,  in 
hospitum  domo  meosam  instruitis,  desideriis  vestris 
indulgtiotes,  hospitibus  deficicotibus :  el  io  vcstitu 
et  lectis  magis  divitem  epuloaem,  quam  pauperen) 
Lazarum  imitamioi,  noo  recordaotes  poenam,  quam 
Deum  hujus  vita:  fclicitatibus  iooixis  mioatur.  Pro- 
fecto,  filii  et  frater,  parum  refert  hoc  habitu  vesliri, 
ut  iafemo  quisdemergatur.  Alio  coim  quocuaqno 
iibcrior  patet  via,  et  latior,  qua  ambulare  potes. 
Quaadoquidem  vcro  Deus  ad  huuc  te  vocavit,  io  hoc 
incumbc,  uc  merilum  perdas.  Nuuquam  eoim  intra 


705 


APPKNDIX. 


T66 


clauslrum  aut  moDasteriom  deeuit  is  habiius:  quos-  Adenique;  prfleter  natnralis  iilios  Bliraculi,  quo  majus 


que  soles  eo  vcstire,  ea  non  sunt  qualitale,  quam 
nobis  statuta  nostra  praescribunt.  Cum  enim  mona- 
chi  elymon  sit  solitudo  et  tristitia,  quomodo  solita- 
rio  convenire  possuot  vestimenta  sumptuosa,  et 
mundi  pompam  redolentia?  Et  quomodo  tristi  qua- 
drant  Iselitiae  et  exsultationis  vestigia?  Sufficit,  fili 
mi,  monacho,  quod  sancto  apostolo  Paulo  supererat, 
scilicet  comedere  qood  natoram  et  vitam  sustentare 
poterat;  et  vestimentum,  qood  corpus  tegeret.  Qui 
cnim  plus  petit,  potius  Pharisaeos  bypocrita  nobis 
dicetur,  qui  vestitu  honorem  venatur,  quam  pauper- 
tatis  evangelicse  discipulus  et  imitator. 

2  Non  haec  vita  est,  quam  me  et  te  docoit  pater 
et  praedeoessor  noster  Bernardus  felicis  recordatio- 


inter  mulierum  natos  non  surrexit,  capot  ostenta- 
lum  est. 

4.  Quaodoquidem  ergo  tot  male  perierunt,  quo« 
modo  bene  tibi  potest  succedere  ?  In  tui  excosatio- 
nem  affers  stomachi  et  capitis  dolores,  quodque 
communes  cibi  libi  officiant.  Tota  erras  via,  si  cre- 
das  monachum  saecularium  medicinas  sequi  posse 
(1148).  Ad  monasterium  eoim  venimos,  ot  corpori 
iocommoditates,  et  non  commoda  et  voluptates  quse- 
ramus.  Si  sancto  Paulo  fortitodinem  addebat  infir- 
mitas,  qoare  domo  medium  tantorum  bonorum  et 
caosam  extorbare  niteris?  Grede  mihi^  pater  mi, 
ssepios  sanctum  Bemardum  pultes  ex  farioa  confe- 
ctas,  addito  oleo  et  melle,  cum  scrupulo  edentem 


nis;  nec  modos,  qoem  noslri  sacri  Ordinis   abbaies  B  vidi  ad  stomachum  calefaciendom.  Dumqoe  eom  de 


et  monachi  sequuniur,  qui  nos  pane  cx  avena  con- 
fecto,  el  herbis  sine  oieo  et  abdomine  coctis  enutrie- 
runt,  et  fabis  pisisqoe,  ipso  etiam  Paschatis  festo 
die :  qoae  austeritas,  vel  simiiis  in  omnibus  Ordinis 
domibus  observatur.  Et  tu,  qoasi  hojos  Ordinis  non 
fores,  991B  cibos  tibi  procora  delicatos  el  lautos, 
ut  guUe  facias  satis  f  Si  abbas,  et  tuorum  regula  et 
exemplum  es,  qui  audes  carnes  lautas,  pisces  recen- 
tes^  diversimode  paralos,  et  panem  extra  monaste- 
riuma  mulieribus  coctum  comedere?  Non  sine  pu- 
dore  dico,  quod  tamen  dicendum,  quod  multi  suut 
in  via  Dei,  subditi  suo  abbate,  navigantes  nauclero 
milites  duce  perfectiores  :  quodque  tuo  in  monaste- 
rio  mulli  reperianlur,  qui  eo  tempore,  quo  tu  horas 


hac  austeritate  accosarem,  mihi  respondit  ;  c  Fili 
mi,  si  monachi  obligationem  nosses,  omnis  bocella, 
quam  edis,  lacrymis  irriganda  foret.  In  hoc  enim 
monasteriom  intramos,  ot  peccata  nostra  et  popoli 
deploremus;  et  panem,  quem  suis  laboribos  para- 
runt,  comedentes,  horum  peccala  comedimos,  ot  ea 
tanqoam  propria  iugeamus. »  Addebatque  praeterea : 
c  Nec  sufficit  monacho  infirmilatem  allegare.  Sancti 
enim  patres,  majores  nostri,  vallcs  humidas  et 
declives  monasteriis  exstruendis  indagabant,  ut 
saepe  infirmi  monachi,  et  mortem  ante  ocolos  ba- 
bentes,  secori  non  viverent.  »  Si  ergo  sancti  aegri* 
todinis  media  inquirunt,  quare  tu  illa  indigas,  ot 
laule  habearis  ?  et  si  ipsi  medium  hoc  tantorum  bo- 


noais  coenis  opiparis  et  superfluis   transigis,  ipsi  C  norum  causa  nobis  accersunt,  qua  dispensatione  ta 


orationi  vacant,  et  ad  expiandas  culpas  et  earum 
remissionem  discipiinas  sumuot.  Quam  procul  abes, 
pater  et  fraler  mi,  a  socii  nostri  perfcctione,  qui 
ipso  novilialus  anno  obiit,  quemque  abstiuentiae 
rigor  ad  finem  usque  comitatus  esl !  Magna  enim 
nausea  captus,  et  ovi  cocti  disiderio  affectus,  iodi- 
care  noluit  (ne  voluntaiis  ei  appetitus  negaii  merito 
excideret)  nisi  ultimo  vilae  puncto,  dumque  jam 
animam  ageret,  abbate  prius  promittente,  illum  ad 
hoc  desiderium  explendum  non  adactum  iri. 

3.  Abbas  ergo  in  religione,  homo  ad  ejus  exem- 
plum  siatute,  ubi  est  tuum  meritum  tali  novitio 
comparandum?  Si  Christus  praedicaturus  jejunat; 
si  Elias,  ut  curru  igneo  levaretur,  jejunat ;  si  Nini- 
vitae  excidium  suum  jejunio  redimunt;  si  Esther 
jejunio  populum  servat,  et  Assueri  indignalionem 
sedat ;  si  saocius  Joannes  Baptista  lotam  vitam  je- 
junio  iransigit  ad  viam  Evangelio  stemendam,  et 
Si  hac  via  sancti  incesserunt :  quam  tu  tibiviam  ad 
coelumsteniis,  tamdiversam  viam  ingrediens?  Gula 
primomm  parentum  nostrorum  periit  innocentia. 
Ebrius  Noc  pudenda  detexii,  et  Loth  ince^tum  com- 
misii,  Posiquam  comedit,  surrexit  populus,  et  ad- 
oravil  vitulum.  Amoninconvivio  occisus  est,  ibi  qtie 
Holofernes  se  neglexit.  Comedens  Balthasar  mortis 
suae  praenuutiam  vidit  scripturam.   Et  in  convivio 

(1148)  Yide  epistolam  345  et  ibi  notas. 


monasterii  boua,  infirautatis  excusatione  in  corporis 
tui  commoditates  insumis  et  prodigis?  Major  t  st, 
frater  mi,  animae,  quam  corporis  tui  infirmitas.  Si 
enim  illa  esset  in  Dei  graiia,  non  tam  debile  esaet 
corpus,  nec  adeo  terrenis  deliciis  amicum.  Emenda 
ergo  et  curiosos  habitus,  et  exquisitas  opolas  devita. 
Qoamvis  enim  venam  non  explorem,  novi  qoo  re- 
medio  tibi  medendum  sit :  sique  baec  frateraa  et  a 
socio  profecta  admonitio  non  suffecerit,  necesse 
erit,  ut  tanquam  praelatus  medicinam  adhil)eam. 

999  EPISTOLA  CDXCU. 

PBTRI  DE  BOTA  NOVITII  CLABJB-VALLENSIS  AD  C.  FMJt- 

POSITDM  NOVIOMENSEM. 

n  Transactce  vitag  errores  enumerat,  et  Clara^^VaHis 
optimam  laudat  imtitutionem, 

Dilecto  soo  C.  sanctae  matris  ecclesiae  Noviomen- 
sis  praeposiio,  forsilan  annuali,  si  velit  aotem  coe- 
lorum  regi  fuluro  in  perpetuum,  frater  PBTaus,  per 
misericordiam  Dei  Clarae-Yallis  novitius,  salutem  in 
idipsum. 

1.  Moris  est  amicorum,  qoos  jongit  amor  Christi, 
sed  locoram  separant  intervalla,  ot  com  se  yidere 
non  habeant,  nec  loqui  sibi  facie  ad  faciem^  fre- 
qoenler  tamcn  pia  in  Christo  memoria  se  respidant, 
sibiqoe  motois  loquantur  afTectibua ;  secreta  et 
amica  voce  cordis  super  alterulro  inquirentes,  et 
profondis  apud  Deum  gemitibus  orantes  pro  invi* 


707 


AD  S.  BERNARDl  £PISTOLAS 


708 


cem.  Secundum  banc  amoris  legem^  ni  fallor,  inqui-    m  vasis,  de  more,  siiaviter  nuthrer,  nec  insalubriter 


ris  et  tu  aliquaudo  intratemetipsumin  secrcto  cordis. 
quid  agalur  apud  me  dilectum  tuum  ;  quae  mibi  sit 
voluntas,  quis  siatus  el  babitus,  quod  d^siderium. 
Bl  forsitan  times  amica  pietate  bumeris  meis,  quos 
exiguos  agnovisli,  et  debiles  arbitraris  ad  hujus 
vitae,  quam  elegi,  poriaodum  ouus,  el  jugum  susli- 
nendum.  Dilecie  mi,  trepidaverunt  multi  limore 
ubi  non  erat  timor.  Quia  igitur  in  bono  Jesu  me 
diligis,  non  te  oporlet  in  hujuscemodi  timere.  Hsec 
enim  Domini  sunt,  cujus  jngum  suave  et  onus  leve. 
Ego  autem  cum  sufficiens  non  sim  ad  expendendam 
multitudioem  bonorum,  quse  nuntiant  animae  mea} 
per  singulos  dies  corporis  mei  aures  et  oculi,  tauieu 
ad   ceriificandum    cor  tuum  de  statu  et   desiderio 


quidem,  quantum  in  vasiserat;  dumquc  mihi  30-1 
manu  corporis  dcicctabiles  legerem  delicias :  sa^pc 
in  eisdem  vasis  silcnter  legebam,  manu  scilicet 
cordis,  loDge  alium  cibum.  Sed  tu,  dilecte  mi,  licel 
tibi  satis  aftiniter  recumberem,  hunc  me  legere 
nescicbas.  Quid  igitur?  nunquid  dapes  quotidie 
feslivas  aut  inculpabiles  scutellas  redarguo?  Nun- 
quid  liquorem  illum,  cujus  et  color  blande  arride- 
bat  oculis,  et  sapor  dulce  in  palato  respondebat, 
aut  scyphos  accuso  argenteos?  Absit.  Non  enim 
cibus  erat  in  vitio,  neque  potus,  neque  etiam  ar- 
geutea  vasa  :  sed  in  meovase  fictili  latebantscmina, 
unde  spinarum  surgenlium  graves  introrsum  sen- 
tiebam  aculeos,  ad  auram  quidem  renun  exterius 


mco,  lusesaiagam  signare  Dilectioni  pauca  dc  Clara-  g  auditarum  vel  visarum  excitatos.  Saepe  itaque  et  in 


Valle,  de  pauperibus  Christi  habitantibus  in  ea,  de 
ordine  et  modo  vitae  ipsorum,  ad  quos  imitandos 
fideUbus  anhelal  suspiriis  anima  mea 

2.  Primo  siquidem  omnium,  describam  tibi  par- 
tem  aliquam  et  modum  veteris  vitse  meae  :  modum 
dico,  si,  ubi  raro  aut  nunquam  modus  fuil,  modum 
possim  appellare.  Volo  autem  ut  id  ad  profcctum 
tuum  in  hac  descriptione  diligentur  atlcndas,  de 
quot  et  quantis  mortibus  me  jam  eripuil  Salva- 
toris  benignitas,  ipsumque  glorifices,  qui  vere 
quemcunque  peccatorem  venientem  ad  se  non  ejicit 
foras.  Si  quid  vero  inme  legeris,  quod  et  in  te  for- 
tuitu  deprehendas  notabile,  luse  fideliter  consulo 
fraternitali  et  saluli,  ut  id  sinc  mora  corrigere  fesli- 


mensa,  et  extra  meosam,  silenter  legebam  in  auro 
et  argento,  in  tam  pretiosa  quam  speciosa  domus 
episcopalis  supelleciile. 

4.  Legebam  etiam  in  plerisque  aiiis  rebud  mundi, 
quasad  concupiscendum  intuebanturpraedones  ocali 
mei,  mandalorum  Dei  trausgressores.  Legebam  au- 
tcm  sic  ;  Petre,  quae  intueris,  in  quibus  gaudes,  vel 
gaudere  appetis,  de  mundo  sunt  Erit  igitur  quando 
non  erunt  :  tu  autem  eris.  Ubi  eris,  Petre?  siqui- 
dem  tu  injurius  crucis  Christi,  in  qua  sola  glorian- 
dum  non  ambigis,  in  mundanis  gloriari  concupiscis 
certus  tamen  quod  cum  sua  concupiscentia  quotidie 
pereundo  transil  mundus :  et  homo,  cum  inlerierit, 
non  sumet  omnia,  neque  cum  eo  descendet  gloria 


nes,  dum  licet,  et  nescis  quid    superventura   pariat  C  ejus.  Petre,  illam  carnis  lunicam  vilissimam,  quam 


dles.  Ego  igitur,  dilectemi,  dum  essem  Noviomi,  ct 
in  feneslris  domus  episcopalis  solus  mihi  sederem, 
frequenter  etiam  tecum,  et  cum  aliis,  considerata 
ssepius  domus  iliius  ordinatione,  et  notata,  quae  se 
oculis  ingerebat,  ejusdem  pulchritudiue,  heri  nova, 
liodie  veterascente  :  memoriam  mentis  et  intuitum 
secreto  deferebam  ad  ordinaiissimam  illam  domuro 
supercoelestem,  cujus  gloriosa,  iudeterminabilis,  et 
sempe  nova  pulchritudo  onmem  transcendit  homi- 
nis  cogitationem.  Ab  hujus  autcm  semita  longe 
positus  miser  ego  miserrimum  me  videbam,  qui 
scienter  in  latiludinem  viae  pessimae  ambulabam. 
Per  qnam,  nisi  cura  vigili  fugialur  cito   et  irregres- 


tanti  facis,  ut  pro  ejus  cura  et  desideriis,  non  solum 
tui,  sed  (quod  majus  et  exsecrabilius  est)  oblivisca- 
ris  etiam  Dei,  multo  adhuc  villiorem  in  brevi  relin- 
ques  vermibus,  et  putrcdini.  In  hoc  ergo  tui  exitu, 
cujus  horam  nescis,  nudatus  carnis  tunica,  quo  mi- 
grabis?cui  occurres?  quid  respondebis?  ubi  etiam, 
reponeris,  donec  rcdeas  ad  tunicam?  redibis  enim, 
et  ipsam  eamdem  vere  iterum  indueris  :  et  resur- 
ges  quidem,  aut  in  vitam  el  gaudium,  aut  in  mor- 
tcm  et  luctum ;  et  horum  non  eril  fiuis. 

5.  0  dilccte  nii,  haec  eral  lectio,  quam  silenter  et 
frequenter  relegebam  in  cordis  cubiculo  :  et  prae- 
fatae  inquisitiones  multoties  spiritum  meum  pene  ab 


sibiliter  curritur   ad  domum  longe   aliam,   domum  q  omni  disjuogebanl  laetitia.    Nec  mirum.   Me  etenim 

*1*a1I*J  A  a*  /^  *  «  A  *  ^^  l^  A  *d*  I*  *l  **  *l 


scilicet  doioris*  domum  extrcroae  et  infitiitae  turpi- 
tudinis,  ubi  nullus  ordo,  sed  sempiternus  horror  in- 
habiiat,  et  cum  verme  qui  non  moritur,  sempiter- 
nus  ignis.  0  quam  jure  igitur  sollicitus  cogitabam, 
ne^  sicut  iocoeperat,  me  huc  pertraheret  anior 
mundi,  per  cujus  ampla  et  stulta  desideria  lubricus 
ct  msatiabilisevagabar,  adeo  ebrius,  ut  pro  vinbus 
et  licentia,  in  nullo  meae  camis  reluctarcr  volu- 
ptati :  hoc  exccpto,  qnod  me  saepc  rocordabar  et 
moriturum,  ct  cx  h^jus  seeculi  labilibus  gaudiis 
obstupescens  pensabam  aeternorum  mirabilia  sa^cu- 
lorum  : 

3.  Dum  enim  ad  mensam  domini  nostri  episcopi, 
civem  nostrum,  imo  et  hostem  meum,  in  argenteis 


arguebat  conscientia,  quod  in  omoibus  viis  meis  de 
nostroSalvalore  meum  fieri  damnalorem  promerere, 
cum  eliam  in  his,  quae  ad  cultum  ejus  pertinerent, 
ipsum  offendere  non  vererer.  0  quam  mira,  o  quam 
audax  et  insana  prsesumptiol  Certus  eram  Dominum 
justum  esse,  et  potentem  in  inferno  meperdere :  et 
hoc  timcns,  non  cessabam  tamen  ipsum  offendere. 
Ego  quidem,  ut  pars  mea  esset  Dominus,  clericatus 
reccpcram  sacramentum ;  sed  enormilas  vitae  meae 
ab  ipsi  re  sacramenlimc  fecerat  alienum.  0  quaro 
mira  ergo,  o  quam  stulta  et  impudens  elatio  1  EIo- 
quia  Doniini,  eloquia  casta  :  ct  ego  haec  de  pectore 
inccsto  proferre  et  eoarrare  praesumebam  per  os 
poliutum  et  dolosum,  sciens  Dominum  dixisse  per- 


709 


APPBHDIX. 


7ia 


caiori :  Quare  tu  enarras  jusHtias  meas,  et  assumis  m  siones,   delractiones,    turpiloquia.    Taceo    pesaiina 
.-  .         .  ,         o/F>__,  .^v      cogitationum  ei  operum  luli  el  lateris,  in  qnibus 

occulie  et  pessime  occupabar,  tolus  lutum,  qoi  per 
singula  momenta,  qumtum  in  me  erat,  ex  operibos 
meis  ad  aeternse  mortis  properabam  snpplicium. 
Sed  misertus  mei  Pater  misericordiarum,  me  tan- 
dem  visitavit,  et  Iraxit  ad  Filium. 

7.  Vides  ergo,  quanla  jam  feceril  animae  Paler 
bonus,  qui  misericordiler  ereptum  de  fluminibus 
Babylonis,  misericordius  locavit  in  Glara-Yaile  apud 
fonles  Salvaloris.  Glara-Vallis  enim,  etsi  secundum 
spcciem  loui  sita  sit  in  valle,  tamen  fundamenta 
ejus  in  monlibus  sanclis,  cujus  portas  diligit  Domi' 
nus  super  muUa  tabemacula  Jacob.  Gloriosa  dicta 


testamentum  meum  peros  tuum  ?  {PsaLxhm,  16.) 
Hcec  eadem  eloquia  divina,  si  quendoque  quacunque 
alia  de  causa,  prasler  solum  Dei  amorem  ct  hono- 
rem,  Icgendo  vel  cantando,  pronuntiarem  in  eccle- 
sia,  me  sciebam  ceriissime  sacrilegio  alligari,  qui 
cultum  Deo  debiium  offerebam  vaoitati.  Non  era:n 
igilur  servus  Ghristi,  cum  hinc  dicat  Apostolus  : 
Si  hominibus  placerem^  Christi  servus  non  essem 
(Galat.  1,10);  hioc  propheta  :  Deusossa  eorum  dis- 
sipaint,  qui  hominibus  placent  (Psal.  lii.  6).  Saepe 
vero  ut  piaccrem  hominibus,  sive  mihi,  uon  Deo, 
mea  erui  praecordialis,  ei,  ut  verius  dicam,  vecor- 
dialis  intentio. 


6.   Ego  itaque  servus  nequam,  utquid,  vel  qua  ^  sunt  de  ea :  quia  in  ea  gloriosus  et  mirabilis  Deus 
frunle  in  agro  Dei  terram   occupabam,   qui  revera  **  glo.  iosa  operatur  mirabilia.  Ibi  enim  veteres  insani 


i-adix  aniara,  ulilis  nulli,  quam  piuribus  inulilis, 
sed  inutilior  mihi,  nuUum  nisi  amaritudinis  fructum 
germinabam  ?  Quod  euim  viventibus  exemplum,  vel 
quod  pro  defunctis  solvebam  sacrificium,  de  quo- 
rum  victimis  comedebam  adipes,  ei  bibebam  vinum 
libaminum  ?  Rerum  siquidem  ecciesiae,  quocunque 
me  velamino  palliarem,  detracior  et  pranlator 
eram,  et  expensor  earum  in  rebus  pravis.  0  quam 
prava  Deoque  odibilis  hsec  d05  mea  perversitas  1 
Audierani  coim  beatum  scripsisse  Hieronymum : 
c  Quicunquerebus  £cclesiae  abutuntur  in  aliis  rebus, 
peccalum  incurrunt  redimentium  mendacium,  el 
reorum  sanguinis  Salvaloris.  »  Quia  igilur  tam  in 
his,  quam  in  aliis  muitis,  reus   eram  abusionis  et 


redeunt  ad  cor ;  et  licet  homo  eorum  ezterior  cor- 
rumpatur,  interior  tamen  renascitury  et,  ot  verbis 
atar  Apostoli,  renovatur  de  die  in  diem  (//  Cor,  iv, 
16),  in  eum  qui  secundum  Deum  creatus  est  bomi- 
nem  (Ephes,  iv,  24).  Ibi  superbi  humiliantor,  ibi 
paupertantur  divites,  ibi  pauperes  evangelizantur, 
et  peccatorum  tenebrae  iransmuiantur  in  lucem.  Ad 
banc  igitur  domum  a  finibus  terrae  ingens  licet  bea- 
tOTum  pauperum  convenerit  multitudo,  de  regiooi- 
bus  cungregata  et  nalionibus,  horum  tamen  cor 
unum  et  anima  una  est,  ut  de  hac  domo  specialiter 
dici  possit :  Ecce  alienigena^  et  Tyrus,  et  populus 
jEthiopum^  hi  fuerunt  illic  (Psal.  lxxxvi,  4).  Jurc 
igitur  habiiaiio  est  in  ea  laetaniium  omnium,    non 


rapina^,  saepc  cum  aJ  aures  meas  insonaret  Apo-  r  inani   laetitia.    Perennis  enim  laelitiae,  el    suae  ad 


stoii  ilia  vera  et  limenda  proposilio  :  Raptores  re- 
gnum  Dei  non  possidebunt  (lCor,  vi,  9, 10),  in  corde 
meo  quasi  respondendo^  murmurabal  illa  plena  ti- 
moris,  plena  doloris,  et  pudoris  feslinala  conclu- 
sio :  Ergo  ipsi  rapii  ei  conclusi  cum  immundis 
8piritil)us,  sme  tine  gehennaii  cremabuntur  iucen- 
dio  1  Feslinatam  dixi  conclusionem,  tum  pro  lege 
argunicnii,  el  iiiationis  cito  factae,  tum  inaxime  quia 
dies  Domini  in  qua  hoc  futurum  est  velociter  ap- 
propinquat ;  unde  scriptum  esl :  Adhuc  modicum^ 
et  mouebo  ccelum  et  terram  (Agg.  ii,  22) :  et  ahbi : 
Dies  magna  et  amara  valdcy  et  velox  nimis :  tribu- 
labitur  ibi  fortis  (Sophon,  i,  14).  Quocirca  mirum 
non  erat,  si  hoc  et  alia  multa  similia  me  reddebant 


coelos  ascensionis  jam  coeptae  certam  spem  babent, 
quam  in  Glara-Vaile  iavenerunt.  Scalam  Jacob,  et 
angelos  in  ea,  alios  quidem  descendentes,  qui  aic  pro- 
vident  illorum  corporibus,  ut  non  deficiant  ia  via  : 
alios  vero  ascendenles,  qui  sic  regant  eorumdem  ani- 
mos,  posimodum  cum  ipsis  giorientur  et  corpora. 
8.  Ego  autem,  quanto  diligentias  de  die  in  diem 
iniueor^  tam  beatae  vitae  pauperes,  tanto  credo  eos 
perfeetius  per  omnia  Ghristum  sequi  et  sapere,  et 
certis  conjicio  indiciis,  in  omnibus  quae  aguat, 
veros  ministros  Dei  apparere.  Nam  dum  vacaot 
oratiooi,  in  spiritu  et  veriiate  Deo  loqui,  et  tum  ex 
secrata  et  amica  apud  eum  locutione,  tum  ex  hu* 
mili  modo  se  habeodi,   plane    apparent  Dei 


sollicitum  et  pensautem;  qui  eiiam  recordari  non  po-  D  familiares  et  amici.  Dum  yero  manifestius  laadantef 


teram  ab  infaotia  me  vixisse  vel  per  momentum 
temporis,  io  quo  non  essem  operatus  vel  rapioam, 
vel  aliud  opus  mortis.  Valde  etenim  diUgebam  con- 
gressus  et  conventus  vanitatis,  speciacula,  jocos, 
otia,  verba  apta  risui,  non  iructui  :  raro  verum 
dicere,  plorimum  mentiri ;  jurare,  perjurare,  fa- 
vcre,  adulari:  et  similia  :  quse  cuncta  ex  quodam 
commuoi  et  assiduo  usu,  facie  tenus  non  peccata 
repuinbam,  sed  quasi  quasdam  societatis  atfeciaiae 
et  mundanae  probitatis  faceiias.  Scicbam  tamen  haec 
eadem,  cum  mier  Deum  separent  et  hominem,  va- 
nitaies  esse  et  insanias  falsas.  Majora  taoeo,  cor- 
dis  videlicet  elaiiones,   semulationes  odia>  ditsen- 


Deum  psalmodiae  sunt  intenti,  quam  purus  sit  et 
quam  fervens  in  id  ipsum  89G  affectus  mentis, 
ostendit  eorum  omnis  corporis  status,  in  omni  ti- 
more  et  reverentia  sanctitatis  :  ostendit  et  ipso- 
rum  distinctio  morosa,  et  in  psalmis  modulatio, 
quam  dulcia  faucibus  sais  eloquia  Dei,  super  mel 
ori  suo.  Dum  eos  iiaque  aitendo,  diurnis  horis 
nocturnisque  vigiliis  ab  ante  medium  noctis,  usque 
ad  primam  diei,  facto  breviter  intervallo,  tam  san- 
cte,  tam  infatigabiliter  psalleotes  :  mihi  quidem 
paulo  mioas  ab  angelis,  sed  plus  multo  videntar 
quam  homines.  Quod  autem  sunt  hujas  tam  conU- 
nuae,  tam  alacris,  et  tam  semper  recentis  toIeraDtiaey 


iw 


AD  S.  BERNARDI  BPISTOLAS 


712 


quod  lanli  sunt  fervoris  et  meriti,    non    humanae  A  hanc  videnlcs   laliter  incedenlem,  el  ad  Ghristum 


potentiae,  sed  muneris  est  divini.  Dum  vero  sunt  in 
lectionc,  leniter  haurire  videntur  et  affluentcr  quL 
dem  aquas  Siloe  cum  silentio  fluentes,  et  in  vitam 
salientes  aetornam.  Illorum  vcro  disposiilo  et  habi- 
tus  demonstrant,  omncs  eos  esse  unius  magistri 
discipulos,  docentis  in  eorum  cordibus,  et  diccnlis  : 
AudU  hraeU  et  tace  (Prov,  i,  5).  Tacent  enim  el 
audiunl,  et  sapientores  fiunt :  quoniam  audiens  sa- 
piens  sapicntior  erit. 

9.  Dilecte  mi,  quid  hos  tam  bealae  vitse  paupercs 
credis  videri  vel  dici  posse,  quando  manunm  fua- 
rum  inhaerent  laboribus,  quando  eunt  ad  opcra,  vel 
redeunt?  in  quibus  omnibus  constat,  eos  non  suo 
duci  spiritU;  sed  divino.  Certe  tam  patienli  animof 


noviter  conversam  de  tencbris,  pra;  admiratione  ei 
gaudio  jurc  concinunt  :  Quas  est  ista  quas  ascendit 
sicut  aurora  comurgenSy  pukhra  ut  luna  ?  (Cantic. 
VI.  9.)  elc.  Terrctur  aulcm  cxclusus  diabolus,ei  supra 
modum  dolet,  videns  (quod  utinam  sempcr  videat  et 
doleat)  horum  resurrcctionem,  rcgni  sui  ruinam 
esse  non  modicam.  Ergo  armalur  et  ipse  quanto 
potest  acutiori  malilia ;  ut  quos  ultra  tenere  3197 
non  potuit  muodi  hujus  blandimentis,  eos  acrius 
persequendo,  subtilioribus  impugnet  et  implicet 
argumcntis.  Non  tamen  praevalebit  inimicus.  Ipsi 
enim  altissimum  posoerunt  refugium  suum,  crucem 
Chrisli,  diicclam  suam,  quam  fideli  desiderio  am- 
plexantur  et  bajulant,  salvaadorum  spem  unicam. 


tAm  placido  et  immobili  vullu,  tam  sanclo  et  suavi  B      iO.  Item,  dilecte  mi,  quid  credendum  putas  super 


ordine  cuncta  peragunt,  ut  et  si  sese  plurimum 
exerceant  ad  opcra,  vix  tamen  vel  movcri  pcrpcn- 
duntur,  vel  gravari  in  aliquo,  quanticunquc  sint 
labores.  Unde  manifeslum  est,  in  ipsis  illum  san- 
ctum  operari  Spiritum,  qui  disjionit  omnia  suaviter  : 
in  quo  et  ipsi  recreantur,  et  quiescunt  ctiam  labo- 
rantes.  Horum  siquidem  paupcrum  alios  cpiscopalcs, 
a]ios  consularcs,  aliarumque  dignitatum  ct  multae 
scientiae  viros  illustres,  et  juvenes  egregios  audio 
exstitisse  :  sed  nunc,  per  Dei  gratiam,  omni  apud 
eos  acceptione  pcrsonarum  emortua,  quanto  quisquc 
se  putavit  in  sseculo  altiorem,  lanto  se  in  hoc  groge 
minorem  minoribus,  et  abjectiorem  rcputal  per  om- 
nia.  Eos  ilaque  dum  intueor  in  bortis  cum  sarculo, 
in  pratis  cum  furca  vel  raslro,  in  agris  cum  falci  • 
cola,  in  siiva  cum  securi,  in  aliis  laborum  locis  cum 
aliis  operum  instrumentis ;  dum  et  ego  respiciens 
quid  hierint,  considero  praesentem  eorum  statum, 
opera,  instrumenta,  personas  abjectas,  vestimenta 
imcomposita  et  vilia  :  judicio  quidem  exterioris 
ocoli  videntur  mihi  non  homines,  sed  gens  stulta^ 
muta  siquidem  et  elinguis,  opprobrium  hominum,  ct 
iibjectio  plebis;  sanus  autem  ct  fidelis  intclleclus  in 
corde  asserit  mibi,  horum  vitam  in  Christo  esse 
absconditam  in  coelis.  Inter  quos  gaudeo  equidem 
me  viderc  Gaufridum  Peronensem,  Raynaldum  Mo- 
rinensem,  G.  de  Sancto-Audomaro,  Waltcrum  de 
Insula,  quos  ego  cunctis  veterior  in  veteri  agnovi 
homine  :  sed  nunc  in  ipsis,  Dei  gratia,  illius  vetu- 
statis  nec  vestigium  perpendo  remansissc.  In  vcteri 
homine  novi  eos  exaltato  corde,  elatis  oculis  ambu- 
lare  in  magnis  et  mirabilibus  super  se  :  nunc  autem 
yideo  ipsos  sub  misericordi  manu  Dei  humiiiatos 
incedere  in  parvis  et  in  mirabilibus  infra  se.  In 
veteri  homine  novi  eos  sua  secum  sepulcra  deferen- 
tes  exterius  dealbata,  sed  intus  plena  ossibus  mor- 
toorum  :  nonc  autem  credo  eos  ferre  vasa  Domini, 
quse  etsi  cxterius  appareant  despicabilia,  intus  ta- 
men  plena  sunt  speciebus  coelestiima  odoramento- 
rum.  Quando  igitor  hsec  omnes  societas  ad  solitum 

laborem  et  progreditur  et  redit,  gradatim  quidem 
at  simpliciter,  onos  post  aliom,  qua^i  acie  directa 

et  armis  pacis  bumiliter  annata;noime  Angeli  Dei 


eisdcm  pauperibus  in  tempore  mensse,  in  continentia 
et  habitu  ?  Tunc  temporis  nec  Dcum  videre  credo 
quod  displiceat,  nec  hominem  quod  debcat  accusa- 
re.  [bi  siquidem  adco  modestc,  adco  sanctc  se 
habent,  ut,  quod  sunt,  appareant  homines  justi  et 
timentes  Deum.  Hinc  attenle  suscipicntes  spirituale 
et  prsecipuum  ferculum,  verbum  vila?,  quod  semper 
esuriunt :  hinc  reverenter  edcotes  el  bibentes  alia 
bona  Dei,  quae  sibi  sunt  apposita ;  non  cxquisitas 
delicias,  scd  labores  manuum  suarum,  legumina 
scilicct  et  pulmenta.  Potus  est  eis  cerevisia  :  si  hanc 
non  habcnt,  gaudcnt  aqoa  simplici.  Raro  autem 
utuntur  vino,  et  hoc  mixto  cum  aqua  plurima.  Red- 
denies    itaquc   dcbitum   corpori,    non   gula),   non 

C  ventri,  comedunt  et  bibunt ;  sed  tanlum  indigentiae 
naturali,  et  Deo,  scientcs  scriptum,  Esca  ventri,  et 
venter  escis.Deusautemhunc  et  has  destruet  (lCor. 
IV,  13)  :  quoniam  regnum  Dei  non  csl  esca  el  poius 
sed  justitia  ei  pax  et  gaudium  {Rom,  xiv,  i7),  in 
quibus  versatur  toia  eorum  voluntas  et  studium. 
Magislrum  enim  ct  totius  vilae  sua;  dictatricem  ha- 
bent  obedieotiam  :  quam  adeo  fideliter  scquuntur 
ad  omnia,  ut  ncc  unam  quidem  diei  sive  noctis 
prsetermiltant  particulam,  qnse  non  sit  apud  eos 
obedicntia'  et  divino  culiui  mancipata.  Unde  ct  ego 
fideliter  credo,  eos  (ut  taceam  quae  majoris  sunt 
meriti  mcrcodis)  non  solum  in  singulis  passi- 
bus  quos   faciunt,  scd   etiam   in  singulis  manuum 

H  suarum  motibus  circa  injuncta  opera  peccati  re- 
missionem  consequi,  vel  augmentum  corona*  in  vita 
a^tcrna.  Qui  si  fortc  cadant  aliquando,  quod  omnino 
vitare  non  possunt,  dum  portant  camem  firagiiem, 
non  tamen  coiliduntur,  quia  Dominus  supponit 
manum  suam. 

11.  Ecce  habes  pauca  illa,  dilecte  mi,  quse  de 
pauperibus  Clarae-Vallis  in  bujus  epistolae  prsemiis 
tuai  promissa  sunt  dilectioni.  Piura  restant  meliora 
et  optima,  ad  quae  describenda  cimi  sufficere  non 
valcam,  quse  dicta  sunt  in  praesentiarum  sufficiant. 
Meum  vero  desiderium  est,  quatenus  pr»fatis  pau- 
pcribus  in  Christo  merear  adjungi  corpore  et  spiri- 
tu,  ut  adjotus  eorom  soffragio,  et  froctoosios  poeni- 
tentiam   agere^  el  fidaciaiius  habeam  elimare  ii 


713 


APPENDIX. 


714 


Dominum  :  Dominej  ad  te  canfugi^  doce  me  facere  m  stnun  est  antem  iDfnictiiosam  arborem,  ne  terram 


uoluntatem  tuam,  Eripemede  inimicis  meis^  Deus 
meus  {Psal.  cxlii  9,  10)  Ad  te,  Domine  leuavi 
animammeam;  Deus  meus.in  te  confido,  non  eru- 
bescam  (PsaL  xxiv,  l,  2) :  et  hissimilia.  Ego  autem 
probor  adhuc,  et  per  gratiam  Dei  ad  homm  paupe- 
mm  regulam  instituor  et  vitam  :  ut  dom  eb  ad- 
junctns  fuero,  nna  cnm  ipsis  noverim  vigilare  et 
solummodo  somniare  in  spiritn.  Yigilanti  enim 
promittitur  regaum^  et  qui  seminat  in  spiritn,  de 
spiriiu  metet  vitam  setemam.  In  qua  ego  particeps 
ipsius,  et  te,  et  totam  Noviomensem  ecclesiam,  do- 
mioam  scilicet  et  matrem  meam,  per  misericordiam 
Dei  feliciter  sternare  videam  cnm  Christo,  et  re- 
gnare.  Amcn.   Yalete.  Domino  volente,   proxima 


occnpet,  succidere,  eteam,  quse  fructum  ferat,  in- 
serere  :  precamnr  exhortantes  vigilantiam  vestramy 
quatenus  anctoritate  qna  prseeminetis,  et  sapientta 
qua  polletis,  adversus  pestem,  qus  ut  cancer  serpit, 
talem  sententiam  proferatis,  cui  neqnaquam  resi* 
stere  prsvaleant  portse  inferi,  et  per  quam  ora  blaa> 
phemantium  obstruantur,  et  in  portis  filise  Sion 
landationes  Domini  annnntientur.  Valete,  et  coUe^ 
ctionem  nostram,  quam  beatse  memorise  Innocentins 
papa  priviiegio  apostolice  auctoritatis  eonfirma* 
vit  (li50),  et  vos  per  apostolicam  benedictionem 
corroborate. 

EPISTOLA  CDXCIV. 

EORUMDBIf  AD  ILEXANDRJm  III. 


Dominica  post  Ascensionem  Domini  ,    snsceptnri  b     Amantissimo  patri  et  domino  AlbxandrOi  sanct» 


sumus  nostrse  professionis  armaturam,  per  gratiam 
et  benedictionem  Jesu  Christi,  qnam  meritis  Matris 
SU8B,  vestrisque  precibns  nobis  dignetur  concedere 
ideih  ipse  Jesu  Chrislus.  Amen.  Iterum  valete,  et 
roemento  novissima  tua,  et  miserere  animae  tuse. 
89S  EI>ISTOLA  CDXCIU  (1149). 

CAPITUU      GBNBRALIS      NIGRORUM     MONACHORUlf    AD 

ADRIANUM  IV. 

De  amovendo  abbate  Latiniacensi. 
Amantissimo  patri  et  domino  Adriano  sanctse 
Romanse  Sedis  summo  pontifici,  humiiis  conventus 
ablmium  snb  Remensi  archiepiscopatu,  in  nno  spi- 
ritu  ad  Dei  honorem  coadunatus,  sincerse  charitatis 
obsequia,  et  pia  orationum  snffragia. 


Romanse  Sedis  summo  pontifici,  humiiia  conventns 
abbatum  sub  Remensi  archiepiscopatu  in  uno  spiritn 
ad  honorem  Dei  congregatus,  sincerse  charitatis  obse- 
quium,  et  dcbitam  cnmomni  subjectione  reverentianu 
1.  Confiteantur  Domino  misericordiae  ejuS|  quo« 
niam  cum  in  initio  vestrae  electionis  sive  consecra* 
tionis  ,navis  sanctae  Ecclesi»  universalis,  quss  soli 
beato  Petro  specialiter  commissa  est,  certam  noa 
habens  stationem  ,  hinc  inde  adversis  fluctibus  con- 
cuteretur,  et  adeo  periclitaretury  ut  prse  roagnitndine 
periculi  Salvatorem  quasi  dormientem  suscitaremns, 
damantes  cum  beatis  discipnli,  Domine,  salva  nos, 
perimus  (Math.  viii,  25);  clamor  noster  introivit  ia 
aures  ejus,  qui  salvat  a  pusillanimitate  spiritus   ei 


Quoniam  vestra  Sanctitas  adest  in  ecclesia  plebis,  Q  tempestate,  et  statuii  procellam  in  auram,  et  deduxit 


et  in  cathedra  seniorum  sublimari  memit,  ut  davi- 
bus  beati  Petri  vobis  spedali  gratia  collatis,  quae  li- 
ganda  sunt  Iigare,  et  quse  sohenda  solvere  debeaUs : 
deliberationes  nostras,  secundum  quod  zelus  domus 
Dei  urget  nos,  ante  Sedem  justltiae  humiliter  effun- 
dimus,  et  lamcntabilea  aeramnas  sive  ruinam  Laii- 
niacensis  monasterii  vestro  moderamini  noiificamus. 
Homo  ille  qui  sub  nomine  pastoris  praifato  mona- 
sterio  prseesse  videtur,  non  solum  non  prodesse,  imo 
plurimum  obesse  probatur  ;  qnoniam  subditos  ad 
normam  religionis  miuime  dirigit,  et  ignominiose 
vivens,  piures  ex  iliis  exemplo  pravse  vitae  comma- 
culat  et  inficit.  Quod  satis  constat  non  solum  ex  eo 
quod  per  urbes  Francise  infamis  habetur,  sed  etiam 


nos  in  portum  quem  volebamus.  Volebamus  aolem , 
et  ad  hoc  anxii  su&pirabamus,  ut  jam  non  easei 
disddium  :  sed  exstincto  errore  pernidoaissimo,  ad 
serviendum  Domino,  et  ad  solam  vestram  beatita- 
dinem  honorandam,  sedentem  uiique  in  cathedra 
Principis  Apostolorum,  reges  ei  populi  oongregaren* 
lur,  et  convenirent  SWI  in  unum.  Quoniam  igitnr 
jam  nequaquam  omui  vento  doctrinse  circnmferimur, 
nec  audimus  seductores  dicentes,  Kcce  hic,  ant  ecoe 
illic ;  scd  illi  firmissime  Petrse,  snper  quain  Poniifex 
pontificumsuam  fundavit  ecdesiam,  immobiliter  ad- 
haeremus  :  in  nostris  necesdtatibus,  sub  tutda  vestri 
apostolatus  contidenter  confugimus ,  postulantes  ha« 
militer,  ut  si  qnasunt  in  domo  Dei  salubria,  clavibas 


ex  eo  quod  quidam  ex  fratcibas  eonsortium   ejua  |  l>eaii  Petri  confirmatis ;  si  qua  noxia,  repellatis. 


tanquam  lelhale  contagium  perhorrescunt ,  et  in  aiiis 
monasteriis  sub  legibus  monasticis  professionis  reli- 
giosse  conversantur.  Proinde  illa  Latiniaceosis  ec- 
clesia,  quondam  celebris  et  famosa,  eas  videtur  de- 
relinquere,  sicut  umbraculum  in  vinea,  et  sicut  tu- 
gurium  in  cucumerario.  Quoniam  igitur  super  his 
non  possumus  non  dolere,  et  tamen  non  eat  nobis 
licitum  in  alienam  messem  falcem  immittere;  ve- 

(1149)  Hsec  epistola  scripU  est  drca  annum  1155 
adversus  Godefridum  se  Galfridum  abbalem,  de  qno 
in  notis  ad  cpistelam  231. 

(1150)  Hinc  patet,  capitulomm  generalium  ordi- 
ms  8»  Beneoditi  origioem  «d  iaBoeeutiam  referan* 

PATaoL.  CLXXXU. 


2.  £t,  ut  de  muliis  taceamus,  unum  est  quod  noa 
prsecipne  discipuios  beati  Benedicti  in  illa  quietCi 
quam  sub  vestra  Sublimiiate  habemus,  non  param 
perlubat,  videiicet  quod  Latiniaceusem  ecdesiam, 
olim  in  sanctiiate  et  reiigione  florcntem  ei  copia 
rerum  afflueniem,  modo  uon  sine  lacrymabili  mce* 
rore  aspicimus  ab  illo  statu  dejid  et  in  pomornm 
custodiam  redigi.   Homo  enim  qui  sub  nonjine  pa* 

dam  :  quorum  primum  fuisse  videtur  Suessioiienaoi 
ad  cujus  abbates  Bemardus  scripsit  epistolam  91. 
Magnoa  Con\entu8  vocai  Petroa  Veiierabili8|  aupct 
iU  epistola  229,  n.  30, 


\^ 


715 


S.  BERNARDl  ABBATIS  GLARifi-VALLENSlS 


7lG 


sioris  ecclesiffi  prenominat»  prsesse  videlur,  non  i  facientem  snceidere,  et   eam  qnae  fructam  bonum 

solum  non  prodesse,  imoplurimum  obesse  probatur,      '     *  '  "^ 

quoniam  subditos  ad  normam  religionis  non  iufor- 

maty  verum  etiam  ignominiosam  et  infEonem  gerens 

vitam,  miserabiliter  scandalizat,  et  secum  in  perdi- 

Uonem  prsecipitat.  Et  quia  non  est  qui  reclamet,  in 

tantam  impudentiam  jam  erupit,  ut  quemdam  ex 

fratribus,  sui  sceleris  complicem  et  conscium,  aliis 

prsefecerit,  et  Priorem  domus  constituerit.  Exinde 

qoam  immanis  lues  gregem  Domioi  corrumpat  et 

nterimat^  eos  scribere  supersedimus.  Id  enim  vestra 
prudenlia  molius  novit.  Denique  super  bis  malis 
dudum   scribentes  apud   praedecessorcra    veslrum, 

elicis  memoriae  papam  Adrianum,  lacrymabilem 
querimooiam  exposuimus  :  et  ut  lamenlabili  ruinae 
prsdicli  monasterii  finem  imponeret,  devote  suggcs- 
simus.  Qui  pmdenter  inleiligens  quia  ita  oportet 
ficri,  missis  litteris  ad  venerabiles  episcopos,  Ala- 
num  Antissiodorensem,  et  Tbeobaidum  Parisiensem, 
prseceptum  fecit,  ut  in  praesentia  religiosorum  abba- 
liim  rem  diligenter  discutereot,  et  seeuodum  ^uod 
dignum  esset,  apostolica  auctoritate  determinarent. 
Cumque  die  prsefixo  Latiniaci  jussioni  domini  Papae 
jparati  essent  obtemperare;  ille  non  abbas  dicendus, 
iaon  satis  conscienlise  fidens  et  judicium  subterfu- 
l^ens,  protulit  in  medinm  litteras,  nescimus  qua 
calliditate  aut  subreptione  emendicatas ,  in  quibus 
auctoriiate  domini  papse  prsedicti  Adriani  videbatur 
interminari,  ne  ipse  abbas,  utpote  filius  Ecclesiae 
Bomanse,  a  prsedictis  epicopis  aliqua  ratione  sive 


ferat  inserere  :  precamur  exbortaotes,  qoatenus  se- 
cundum  potentiam  quae  prseeminelis,  ct  secundum 
sapientiam  qua  poUetis,  adversus  immineotem  per- 
niciem  sententiam  proferatis,  adversus  quam  non 
praevaleaot  portae  inferi,  el  per  quam  repressis 
blasphemantium  linguis  ,  ora  laudantium  nomen 
Domini  in  hoc  opere  vestro  aperiantur.  Yalete  e^t  in 
benedictionibus  dulcedinis  dexteram  aposiolicae  ma- 
jestatis  super  nos  extendite. 

EPISTOLA  CDXCV. 

AD  ABBATfiM  &EAT1NENS1S  MONASTEBII  SS. 

Dileclissimo  ac  venerabili  domioo,  Dei  graiia  SS. 
M  Reatiaensis  monasterii  abbati,  A.  (1151)  suus,  con- 
solationem  Spiritus  paracleti. 

Litteras  Dilectionis  tufle,  nimium  breves  et  suc- 
cincias,  debita  veneratione  suscepi,  et  a  verbis  tuis 
formidavit  cor  meum.  Cum  enim  legerem  ia  capite, 
c  Patri  domino  veoerabili  abbati,  »  quia  nibil  mihi 
conscius  sum,  fateor,  aliquantulum  erubui,  et  oogi- 
tabam,  qualis  esset  iila  salutaiio.  Quis  enim  ego 
sura,  aut  quae  domus  patris  mei  ?  Ego  suni  puor 
parvulus,  ignoraos  introitum  et  egressura  meum. 
Infelix  ego  sum,  quicum  nihil  sim  in  conspectu  Dei, 
magnustamen  sum  in  oculis  vesiris,  cui  de  opinione 
aliquantulum  ,  de  veritaie  nihil  constat.  Uiinam 
litterse  vestrae  tantum  habuisseot  veritatis,  quanium 
babuerunt  falsitatis.  Quamvis  nemo  meniiens  judi- 
candus  est ,  qui  dicit  falsum  quod  putat  verum  • 
quoniam  quantum  in  ipso  est,  non  fallii  ipse,  sed 


judicio  fatigaretur,  sive  gravaretur.  Ita  negotinm  ex  «   fallitur.  De  caetero,  si  quid  valent  apud  fontem  mi- 


tunc  indiscttssum  remansit. 
'  400  3.  Propterea,  venerabilis  Pater,  adhuc  vi- 
*|»erea  pestis,  adhuc  ut  cancer  serpit;  et  fama  mali, 
veloci  mobilitate  vigens,  per  urbes  Franciae  crebre- 
scil.  Quoniam  igitur  videnies  legum  Ordinis  praeva- 
ricantes  moerore  tabesdmus,  et  tamen  in  alienam 
messem  falcem  mittere  probibemur;  vestrum  est 
autem  arborem  infructuosam,  imo  malos  fructus 


sericordi»  preees  pauperum,  confidimus  in  Doiuioo, 
quod  prosperum  iter  faciet  nobisDeus  salutarium 
nostrorum.  Precamur  et  nos  ardorem  fidei  vestrae 
ut  in  sinu  memoriae  vestra)  nos  habeatis,  quando  in 
tabernaculum  ejus  introibitis,  quando  adorabitis  in 
loco  ubi  steterunt  pedes  ejus.  Angelus  Domini  cu- 
stodiat  introilum  tuum,  et  exitum  tuum  ,  domine 
venerabilis  ac  charissime  pater. 


(1161)  Incertum  qnis  ille  A.  scrijptor  hujus  eptstolae,  quae  inter  Bernardinas  Coloniae  nnper  edita  est 
•Bte  eam«  qu£e  in  hac  editione  est  epiitola  388.  De  Reatinensi  monasterio  supra  ad  epistolam  201. 


S.  BERNAHiDI  CHARm 


(Edit.  MabilL,  passim.) 


I 

PRO  ABBATIA  DB  TEUNGO-BBEBNOAEII. 

Bemardus  abbas  Clartt-Vailis,  omnibus  prsesentem 
paginam  inspecturis. 

Gontigit  aJ!)batem  Trunchiniensem  (1162)  et  Bal- 
doinum  de  Wasia  pro  determinanda  controversia 
eorum  Komam  ituros,  per  nos  uransitum  facere, 
Quorum  caosam  eam  audivimus,  eorom  labori  et 

(115i)  Brat  tnm  Gosvinus  abbas  Trunobiniensis 
hoec  schcdula  eruta  est. 


Q  sumptui  eompatientes,  Deo  auxiliante  eos  in  pace  et 
^  dilectione  composuimus  in  hunc  modum.  Ecclesia 
Trunchiniensis,  secundum  privilegia  sua,  Were- 
broech  et  Saleghem  cum  intcgro  jure  parochiali 
possidebit  in  perpeluum.  Statuimus  quoque ,  ut 
ecclesia  Trunchiniensis  Balduino  annuatim  viginti 
solidos  daret  in  festo  sancii  Remigti*  BaldoinHs 
etiam  oblationes,  quas  in  eeclesia  Tninchiniaceosi 

juxta  Gaadavum  monaaUriii  ex  c^jua  antografibo 


717 


GHARTJ;. 


7t8 


habebat,  rogata  nostro  eidem  eeeksitt  eoneessit.  ^  faeta  hai»  minqiiam  exeedent  pmQominataf  sam- 

«M-  Haia  non  extendetur  in  latnm  nltra  qoadra 
ginta  perticat  arpennales.  Si  autem  eamdem  haiam 
eontigerilaliquando,  seu  vetuatate,  seu  aliqua  ocea- 
sione,  adid  devenire  ut  non  sit;  si  eamsimul  ibidem 
reparare  volueriul,  licebit;  quod  si  nohierint,  terra 
remanens,  sive  culta  sii,  sive  inculta,  ad  dominium 
episGopi  revertelur.  Omnia  alia  forifacta,  quse  extra 
haiam  iientsine  parte  comiti^,  episcopi  sunt. 

2.  Siatutum  est  de  clehcis,  ut  omnino  a  potestate 
comitis  liberi  et  immunes  existant :  ita  quod  nee 
aliquid  juris  vel  dominationis  in  eos  ex  aliqua  oeca» 
sione  comes  exercebit,  nee  rebus  eorum,  ubicun- 
que  siot,  manum  aliquo  modo  mittere  sibi,  vel  ali* 
eui  ministrorum  suorum  iicebit.  Quod  si  in.  aperto 


Idem  sic  sensit  Simon  q>iscoptts  Tomacensis 

PRO  UJXOVIBNSI  BT  SANCTI-ilPai  MONASTERIIS  (1153). 

Hascest  compmtiointerLux(nnensem  et  Sancii-Apri 
abbates,  de  ecclesia  Galdonis-Curtis 

Ego  BESNAaDUS  Glarse-Yallis  vocatus  abbas,  cui 
dominus  papa  (1154)  causam  Luxoviensis  et  Sancti- 
Apriabbalum  commisit  decidendam  (1155)  eidem 
causse  per  concordiam  hoc  modo  finem  imposui. 
Staluium  est  ut  iliide  Sancto-Apro  universam  deci- 
mam  GaldonisGuriis-babeant;  ipsam  vero  eodesiam 
et  omnia,  prseter  decimas,  ad  eam  pertinentia  Luxo- 
vienses  possideant,  remittentes  si  quid  juris  habue'» 
runt  in  ecclesia  Bolonis-YiUfle»  quam  ten^>ant  iili 


de   Sancto-Apro.   Omnes  autem  annuales  census,  B  iatroeinii  forifacto  ciericos  fuerit  deprehensusy  abs<* 


quos  ecclesia  Galdonis-Guriis  debet  tam  episcopo 
quam  ministris  ejus,  illi  de  Sanclo-Apro  singuiis 
annis  ex  integro  persolvant.  Uuc  autem  factum  est 
consilio  venerabiiium  Godefridi  Lingonensis  et  Hai- 
tonis  Trecensis  episcoporum,  et  aliorum  rehgioso- 
rum  vivorum,  qui  ad  hoc  ipsum  acciti  suot  a  nobis, 
quorum  nomina  sunt  haee  :  Guillelmus  abbas  Sancti 
Martini  Trecensis,  Balduinos  abbas  Gasteliionis» 
Stephanus  abbas  Trium  Fontium,  Balduious  abbas 
Gristse,  Guido  abbas  Ghari-Loci  (1156). 

m. 

COVPOSITIO  rAGTAINTBB  BUGONBM  BPI8G0PUII  BT  WIL- 
LELMUM  COMITKM  ANTISSIODOBBNSBM  (1157). 

400  ^  l.In  nomine  sanclaB  et  individuse  Trinitar 
tis  ego  fiEiiNABDUsCiare-Yailisvocatns  abbas. 

Gognita,  quseinterHugonem  episcopum  Antissio- 
dorensem  etWilieimum  comitemNivemensememer- 
serat  discordia  pro  qoibusdam  qnerelis,  quae  inter 
eos  agebantur,  Antissiodorum  veni^et pari  amborum 
eonsensu  at  voluntate  querelasilias  ad  conoordiam 
redactas  feci  termmari  hoc  modo.  In  bosco»  qui 
dicitur  Brueria  {La  Bruiire)  Kpiscopi,  faeieut  com- 
muniler  episcopus  et  comes  liaiam,  factamque  com- 
muniter  cuslodient  :  ita  quod  singuii  singuios  mir 
nistros  ejus  custodiffi  deputabuot»  et  uterque  ab 
ambobus  fideiitatem  excipiet;  eritque  in  sammento 
eorum»  quod  nullus  homo  sive  animal  in  haia  per 
occasionem  capiatur.   Forifacta   liaiffi  communiter 


qae  omni  clericalis  ordinis  injnria  seu  indignitate 
episcopo,  vel  ejus  ministris  reddetur  :  ae  deineepe^ 
siquidem  contra  ipsum  a  comite  vel  ejus  ministria 
aut  hominibus  expostaiabitor;  episcopus  eis,  quaiH 
tum  jus  et  ratio  dicUverit,  de  eodem  feciet  sa- 
tis. 

3.  Tcloneum  civitatis  ct  suburbiorum  ejus,  quia 
episcopo  et  comiti  commnne  esse  coastat,  si  aiiquod 
forifacium  iode  eommissum  fuerit,  episeopns  capi- 
tale  suum  per  se  recipiet,  cnm  ei  lege  qua  qutsque 
vivit :  et  eomes  pro  forifacto  sexaginu  solidos.  S 
telonearius  comitis,  sen  aliquis  clientum,  primus 
ceperit  enm,  qui  capitale  episcopi  abstnlit,  capitale 
sunm  cum  ea  lege  episcopo  reddere  faciet  :  et  si 

V  per  qus  incnriam  cnm  eodem  eapitali  evaserit,  ips^ 
pro  illo  episeopo  de  eapitali  et  lege  respondebit. 

4.  Servientes  episcopi,  ei  quotquot  erunt  de  fami« 
lia  ejns,  nunquam  justitiabunt  seper  comiiem.  On^ 
nia  forifacta  claustrorum,  videlicet  daustri  Sancti 
Stephani,  et  clanstri  Sanct»  Mari«,  et  ckutri  San* 
cti  Busebii;  et  Sancti  Petri,  et  Sancti  Amatoris,  ei 
ea  quffi  cianstris  continentur,  juris  episcopalis  sunt, 
nec  aliquam  in  eis  exercere  poteritcomes  potesta'» 
tem,  nec  pro  aliquo  forifacto  cnjnslibet  homlnls  res^ 
quffi  in  claustris  sunt,  in  suam  transferet  potestatem 
Si  aliqnis  laicus  deprehemos  faerit  in  daostris  ia 
latrooinio,  cum  una  quacunque  veste  sua  pro  justi* 
Ua  fadenda  eomiti  reddetur.  Bxtra  dauslra  autem 


perdpientttr:  qu»  etiam  forifacta  hac  ratione  de- m  quicnnqoe  Idci  latrones  deprehend  fuerint,  e  ips{ 


terminaniur.  Poreus,  ovis,  vaccae,  cum  lascivientes 
fugiunt  tauros,  d  in  ea  deprehens»  fuerint,  nihii 
emandabunt.  Boves,  vaccse  equi,  asini,  caprse  et 
similia  animalla,  si  sine  custode  in  ea  inventa  fue* 
riot,  pro  singulis  singuli  denarii  persolventur.  Si 
custos  adfuerit,  tres  solidos  pro  se  emendsbit.  Pro 
peeudibus  nihil  exigetur.  Si  homo  ligna  csedens  in 
ea  inventus  fnerit,  quiodecim  sdidis  emendabit; 
incendium  faciens  sexaginta.  Iiaque  prsedicta  fori- 

(1 153)  Ex  authent.  Sancti-Apri.  Scriptaanno  Ghri* 
still40. 

(1 1 54)  Sciiicet  Innocentius  IL 

(1155)  Luxovio  tunc  praefuisse  videtur  Joceranus: 
monasterio  autem  SancU*Apri  Petrns,  an  Duraadus? 


et  res  eorum  eomitis  sunt,  excepUs  tllis  rebus,  qu« 
in  dausiris  nominatis  contiueniur,  qu8e  propnss  ad 
episcopuoi  pertinent. 

5.  De  terris  censualibas  manifestum  est,  quod 
nunquam  Ucet  oomiti  vel  homini  soo  eas,  qu»  de 
fundo  sunt  episcopi,  acquirere,  nid  per  episcopumi 
nec  etiam  aliqnam  decimam.  Bannum  comitis  obser- 
vabuQi  tribus*  diebus  omnes,  tam  clerici,  quamlaid, 
qui  in  dausiris  morantur :  quibus  transactis,  Ubere^ 

(1156)  Huieehartse  appensam  erat  dgilinm,  sed 
eontriium  est. 

(1157)  Bpist.  426  edit.  1690,  429  edit.  1729, 4M 
in  novissima  Parisiensi  ouris  (hame  fcatrum.  ibiT, 


7Vd 


S.  BBRMARDl  ABBAT18  CLARiE-VALLBNSIS.GHARTili:. 


720 


^endent  Si  episcopus  Vinvm  ant  annonam  camp«-'||     11.  kttt^  Antissiodori  aitno  ab  Ineartiatione  Do- 
raveril»  nihil  gellagii,  vel  alterius  consuetadinia  ab     mini  il45,epi80opatus  Eugenii  pap«  III  primo.  Hoic 


eo  exigetur.  Bpiscopus  servientes  ei  homines  comi- 
lis,  tam  per  se ,  quam  ecclesiasiicos,  ministros,  pro 
Ghristianitate  submonebit,  etjustificabunt  se  per  eum. 
6.  Domus  comilis  et  munitiones  castrorum,  quse 
ipse  dignoscitur  tenere  ab  episcopo,  scilicet  Cattri- 
Novi,  Sancti  Salvatoris»  Gonadse»  Mailliaci,  tradentur 
eptscopo  ad  ejus  beneplacitum  :  ita  tamen  quod  eo 
diacedente,  comiti  vel  ministerialibua  ejus  cum  inte- 
gritate  restituentur.  In  boacis  comiiis  episcopus  ao- 
cipit  necessaria  sibi  et  ecclesiae  Sancti  Stepbani. 
'  7.  Dictum  est  et  concessum  de  canonicis  Sancli 
Stepbani,  quod  in  bosco  de  Thul  usuarium  suum 
plenarie  liabebunt.  Gognitum  est  et  a  comite  con- 


rei  interfuerunt  abbates  Stephanus  Regniacensis^ 
Guido  de  Garo-loco,  Balduinus  de  Gaftellione,  Gauf- 
fridus  de  Rupibus,  Raynaudus  archidiaeonus,  Gauf- 
fridus  cantor,  Hugo  decanus  Meldensis,  Andreas  de 
Baldement,  Landricua,  Bemardus,  Hugo  de  Gastro- 
cen%\im{Chateaucensois)f  Hugode  Todaco  (Toucy) 
presbyteri.  Gaufridus  cellarius,  magister  Anselmus, 
Guido  de  Bicbiaco,  Stephanus  de  Sancto  Germano, 
canonid.  Milites :  Guillelmus  filius  suprascripti  co- 
mitis,  Hugo  de  Tilio,  Humbertus  de  Sancto  Germano, 
Siguinus  de  Torneila,  Odo  de  Tociaco,  Hnmbaudus 
Tontus.  Servientes,  Robertus  praeposilus  comitis, 
Humbaudus  pistor,  Erveus  prsepositus  episcopi,  Olan- 


cessimi,  quod  non  licet  ei  Antissiodori  aliqoam  mu-  a  nus  eellarius,  et  alii  quamplures»  hinc  et  inde  (1158). 

tationem  vel  innovationem  facere  abaque  licentia 

episcopi,  de  cujus  feodo  reeognoscit  se  tenere  quid- 

quid  habet  Antissiodori  et  in  circuitu  ejns,  prseter 

hoc  quod  continetur  infnt  muros  urbis  extra  clau- 

strum»  quod  tenet  de  domino  rege,  et  praeter  feodum 

ducis  uitra  pontem. 

8.  Gomes  res  episcopi  custodire  debet  ut  suas 
proprias.  Si  aliquis  de  poteaiate  ejus  aliquid  de  re- 
bua  episcopi  aut  hominum  suorum  ceperit ,  comes 
reddi  fadet,  aut  de  suo  recompensabit.  Ad  molendi- 
nosepiscopi  de  Regioanne  (Regenne)  tale  dd)et  ease 
bocbellum,  quod  quidem  navibus  ascendentibus  et 
descendentibus  pervium  sit.  De  iliis  qui  pisces  ven* 
dunt,  comes  habet  quatuor  creditatorios,  in  quibus 


IV. 

PaO  MONASTBRIO  S.   VIGTORIS  PARISIBNSI  (1159). 

Ego  Bbrnardus,  Glarse-Yallis  vocatus  abbas,  om* 
nibus  Dei  fidelibus,  tani  posteris,  quam  prssentibus, 
notum  fieri  volo,  me  quadam  vice,  cum  Parisius 
venissem,  rogasse  dominum  Odonem  abbatem  S. 
Genovefae,  omnesque  fratres  in  communi  capitulo, 
ut  fralemffi  dilectionif  intuitu  Gelduino  abbati  fra- 
tribusque  eoclesiae  S.  Yictoris  concederent  aquam 
Benevim,  de  submolendino  quod  Gupels  appeliatur, 
acceptam  usqueadsuam  ecdesiamdeducere,  et  iode 
versus  Parisius  in  Sequanam,  dato  idoneo  preiio 
hominibtts  posterisS.  Geoovefse...  aquam  dncerent. 


episcopus  nihil  acdpit.  Si  ad  alios  telonearius  epi-  (J  Et  ut  prsefat»  eccIesisB  B.  Victoris  liceret  in  eadem 


acopi  primus  advenerit  et  primus  barguinaverit, 
tantum  accipiet,  quantum  curia  episcopi  necesse 
habebit.  £t  idem  telonearius  comitis  fadet :  si  pari- 
ter  venerint»  pariter  acdpient  quod  invenerint« 
JSioiiliter  in  aliis  victualilNis  facient.  Greditariam 
hal>et  episcopus  in  omnibus  victualibus  quadraginla 
diebus  exinde;  donec  reddiderit»  abeis,  quibus 
.debetur,  nihil  ei  credetur. 

MO  2.  9.  Stattttum  est  de  mercatoribus  qui  ven- 

dunt  indomibtti  snis,  qaod  a  quindeeim  at  quinde- 

*dm  diesy  vei  a  mense  in  mensem,  teloneario  qMscopi 

jentas  reddent,  si  qaaesit»  ab  eis  fuerint.  In  nundi- 

.nis  libertatis  Kalendarum  Maiarttm,  telonei  et  ven- 

tarom  duse  sunt  partes  episcopi,  tertia  comitis.  Uii- 


aqua  infra  muros  suos  molendinum  facere  ad  suos 
usus,  ut  quantnlumcunque  utiiitatisitquse  ductu  ilio 
infra  eosdem  muros  ex  extra  propriis  expensis  ex- 
•truere  valeant.  Quse  Odo  abbas  omnia  oommaoi 
fratrum  suorum  assensu  nostro  interventa  benigne 
eoncessit,  ita  tamen  ut  molendinum  S.  Genofef», 
quod  superius  est  nominatum,  nulla  operis  S.  yic:o- 
ris  machinatione  aut  aquse  elevatione  impediatar. 
Quae  concessio  ut  ecclesise  B.  Yictoria  rata  firmaque 
in  perpetuum  perseveret,  sigiiio  eam  eommendamiis. 
el  sigilli  noslri  impressione  testificandam  duximas. 
Placuit  et  eorum  nomina  subjungere,  qui  precibos 
nostris  tum  interfuere :  Dominus  Godefridus  Lingo- 
nensis  episcopus,  D.  Joannes  S.  Madovii  episoopus, 


que  qui  hos  redditus  recipittnt,  fideUtatem  episcopo  §oiagister  Bemardas  Paridensis  arehidiaconus,  mo- 
etcomiti  facient. 

10.  Episcopus  in  vineis  snis  propriis,  et  in  censua- 
libus,  d  ilii  voluerint  quorum  sunt  vineffi,  custodiam 
ponet :  si  noluerint,  non  cogentar.  Gomes  faciet 
aimilitfer  in  Brueria  tota,  ciguscunque  fundus  sit  aut 
.possessio,  episcopi  et  comitis  venatio  communis  est, 
et  forifacta  ad  venationem  pertinentia. 

(1158)  Bamdem  controversiam  inter  Alanum  epi- 
icopum  et  Willelmttm  comitem  denuo  recradescen- 
tem  composuit  Godefridus  episcopus  qaondam  Lin- 
flonensis,  tum  privatus  degens  apud  Glaram-Tailem , 
ta  est  anno  1164,  sutaitque  ut  quidqaid  inter  Hu- 
goncm  episcopum  et  Guiilelmum  de  Garthusia  comi- 


nachi  quoque  nostri  Gerardus  et  Gaufridas. 

V. 

PRO  MONASTBRIO   8ANGTI-AIIANTU  (1160). 

In  nomineDomini,  ego  Bbrmardus,  Glarse-YalUs 
vocatus  abbas,  notum  volo  ease,  quod  locomde 
Buxia  (1161)  et  quidquid  ia  eo  habebamus  ex  dono 

tem  sancice  memorios  Bernardus  Claras^Vallis  ab^ 
bas  composuitf  iovioiabiliter  obeervaretar. 

(1159)  Hsec  concessio  facta  est  circa  annum 
.1150. 

(1160)  Ex  ehartario  Bnxend.  ScripU  anno  i!63. 
(1161  Vide  noias  ad  epist.  299. 


7^1  BBRNARDUS  GLAItG-VALLBNSIS  ABBAS.  —  IN  TOH.  II  PRiEPATIO.  722; 

Gonitis  EnKolisine,  el  eoclesia  EagolisineiMfit,  el  a  Philippus  Prior  noster,  et  frater  Girardus  ei  frater 
Petri  Austensii,  eoclesiffi  Sancti  Amantii  conoessi-     Graufridus  monachi  domus  nostne. 
sum.  Testes  fuerunt  Ugo  Engolismensis  episcopus,         Actum  apud  Claram-Yallem  anno  ab  incamatiOBe 
dominus  iuoius  abbas  de  Gorona,  firater  quoque     Domini  1153. 


SANGTI  BEBNABDI 

ABBATIS  GLARiE-YALLBNSIS 

OPERUM  TOMUS  SECUNDUS, 


COHPLICTKNS 


TRACTATUS  MORALES,  DOCTRINALES 

ET  POLEMICOS. 

(Collati  snnt  ad  eodieei  (]oIbertinnm,  Dionysiannm,  Cistercienaes,  S.  Germani,  Majorif-Monasterii, 

Gemeticensem  S.  Tlieodorid  Remensis  et  Compendienaem. ) 


IN  TOMDM  II  PRiEFATIO 

Maxime  ad  libros  De  consideratione 


401-418  /.  /n  iuperioribus  editiambus  Horstiaiiis  ac  nostra,  post  sancti  Bemardi  epistolas  eollocati 
erant  in  tomo  secundo  Semwnes  de  Tempore  ac  de  Sanctis^  tum  Sermonesde  Diversis :  in  tertio  Sermones. 
in  Cantica  :  quUms  varii  Tractatus  Bemardini  quarto  loco  suceedebant.  Verum  reattentius  cansiderataf , 
hps  Tr€u:tatus  epistolis  proxime  subjieere  visum  est :  idque  nobis  naturalis  ordo  facile  persuasit,  Cum 
enim  ejusmodi  Tractatus  episfolari  modo  scripti  sint,  imo  nonnulli  ex  epistolis  in  tractatus  relati,  c(m* 
sequens  erat  ut  non  longo  post  epistolas  intervallo  eoUocarentur,  Accedit  ex  hoc  ordine  illud  commodif 
quod  cum  Sermones  de  Tempore,  de  Sanctis^  ac  de  Diversis  in  tertiumtomum^  Sermones  verosuper  Coit- 
tica  in  quartum  rejiciantur;  hisquasi  continenter  adjungatur  tomi  ^inti  initio  Expositio  a  Gilleberto 
continuata  in  Cantica  :  qum  Bemardi  Sermones  in  eadem  Cantica,  quasi  ejus  conseetaria  appendix» . 
quam  proxime  subsequi  debebat,  Ob  has  itaque  similes  que  rationes  non  incongruum  duximus,  vulgatum 
Horstii  ordinem  tantisper  immutare,  ut  Lectorum  commodo  etnaturali  rerumordini  consuleremus.  Hmc 
de  ordine  rerum,  quoe  subsequentes  tomos  constituunt;  hoc  loco  repetenda  et  prasmittenda  fuere  :  nunc 
de  ordine  Tractatuum,  quos  tomus  secundus  continei,  pauca  dicenda  sunt. 

IL  In  disponendis  objectis  opusculis  Horstius  dignitatis  potius,  quam  temporis  ratumem  habuit.  Nam 
si  ordinem  temporum  sequimur^primus  est  tractatus  de  Humilitate  ;deinde,  tractatus  de  Diligendo  Deo; 
tum,  Apologia  ad  Guillelmum  :  quo  ordine  enumerantura  Gaufrido  in  libri  tertii  de  Bemardi  Yita,  capite 
octavo;  Bemardo  ipso  primum  €t  tertium  pariter  suggerente  inepistola  decima  octava,adPetrum  cardi" 
nalem,  qua^  sub  annum  1127  scripta  fuit :  ubi  et  c  paucas  ad  diversos  epistolas  »  memorat;  quo  nomine 
?Mud  scio  an  tractatumde  Diligendo  Deo  comprehendit,  Postea  recensenda  est  epistola  quadragesimasC' 
cunda,  ad  Henricum  Senonensem  archiepiscopum,  eodem  circiter  anno  1127  dictata:  mox  tractatus  de, 
libero  Arbitrio  circa  annum  1128,  ut  colUgiturex  epistola  quinquagesima  secunda,  ad  Haimericum.  Ne 
longo  post  intervallo  habitus  esi  Sermo  de  Conversione,  ad  Clericos,  Successit  anteannum  1136  Uberad 
Milites  Templi :  quo  tempore  exarata  est  epistola  septuagesima  septima^ad  Hugonem  de  Sancto-Victore. 
Anno  1140  epistolam  centesimamnonagesimamdeKrroribusAbcslardi  Jnnocentiodirectamfuisseconstai. 
Eodem  fere  anno  prodiit  tractatus  de  Prascepto  et  Diepensatione,  quem  Petrus  Yenerabilis,  anno  1143 
ex  Hispania  reversus,  postulavit  Ubriquarti  epistoUs  uigeeima  septima.  Incunte  answ  1149  absoluUis  est  . 
liber  de  Vita  sancti  MaUsckuB  :  eodemgue  anno  in^^ooHeunt  Ubride  Considorationef  ut  mox  dicturi'\ 


723  S.  fiBRNARDUS  GLARJE-rALLBNSIS  ABBAS.  724 

snmus.  Hase  sunt  Opuscula,  quihus  eonstat  tomus  qnartus  :  exeepHs  DeelamatUmibus^  quas  m  supe- 
riarum  classem  rejedmus^  utpote  a  Bemardo  alienas;  et  libro  de  Cantu,  quem  pramissis  subjungemus. 

IIL  Bic^  inquam,  est  ardo  temporis,quosingulitractatusconscriptisunt,  Verumardinemetdignitatem 
argumeniiservarepra^stat,prima  loca  tribuendoyprimo  librisde  Consideratione;secundo,EpistolafdeMoribus 
Praslatomm^  odHenricum  Senonensem,  tertiOf  Sermoni  de  Conversione,adClericos;  quarto,  tractatui  ad 
Pra^ceptoet  Dispensatione:  quinto,  Apologim  ad  GuiUelmum,quiduo  traetatusmonaehos  spectant;  sexto, 
libro deLaude  ^M^novee  Militim,  ad Milites  templi,  Et  hascprima  classis  prodignitatepersonarum»  Altera 
classis  de  virtutibus;  nempet  septimo,  Hbellus  de  Humilitate;  octavoy  de  Diligendo  Deo.  Tertia  classis  erit 
de  dogmatibuSy  scilicel,  nono,  opusculum  deCratiaet  Libero  Arbitrio ;  decimoy  epistola  de  Baptismo,  ad 
Hugonem  deSancto  Victore;  undeciww,  epistolmde  trfmbus  Abmlardi^  adfnnoeenUum.  Postremo  duode- 
cimo,  hisioricus  liber  deVita  sancti  Malaehimi  Ris  omnibue^  tertio  deeinto  loeo  sweeedet  liber  de  Cantu. 
Opusculorum  ordinem  supra^  pag,  ^^M^  reprcesentavimus  pro  eommodiori  usu^hominum  studiosorum, 

IV.  Inhisomnibusnullum  Bemardodigniusvideturtquam  libri  quinquede  Consideratione,  ad  Eugenium 
papam.  Si  enim  argumenH  §t  personag  dignitatem  speetes^  nihil  generosius;  si  modnm  tractandi,  nihil 
sublimius ;  si  styli  majestatem,  et  sententiarum  gravitatem,  nihil  eloquentius  ac  fortius;  si  denique 
dictorum  puritatem,et  inhasreniem  sacris  canonibus  disciplinamy  nihil  catholico  Doctori  et  sanctissimo 
Patri  convenientius.  Qui  vero  magis  arduum  erat  homini  in  solitudine  educato^  amundi  rebus  et  nego- 
tiis  alieno,  quam  vivendi  legessummo  Ponti/ici,  nedum  toti  Ecclesi(B  tradere,  et  quasi  prcBscribere?  Quid 
homini  privato  difficiliusyquam  de  totius  Ecclesia^  statu,  de  moribussacrorumministrorumf  deomnium 
offidiSf  inrtutibus,  ac  vitiis  apte  et  accurate  breviterque  disserere^  imoetjustam  ferresententiamf  Quid 
sapienHuSf  quam  ita  sublimium  quorumcunque  hominum  vitia^  errata,  abusus  notare^persequif  castigare; 
ut  non  modoinvidiam  et  criminandi  suspicionem  eviiesy  sed  etiam  amorem  reportes  et  admirationem? 
Et  hasc  sane  fuit  Bernardi  seu  dexteritasy  seu  felicitaSj  seu  divinitus  concessa  auctoritas,  ut  quam  pri- 
mum  ejus  libri  de  Consideratione  in  pubHcum  prodiere,  eos  certatim  exquisierint,  lectitarent,amaverint 
universi^  etiam  summi,  quos  maxime  tangebant  Pontifices. 

V.Merito  itaque  Emaldus  Bona^-ValH^  abhas  in  librisecundi  de  Bemardi  Vita,  capite  octavo,  hoc  opus 
vocat  t  Ubrummulta^  utilitatis  :  inquO  wsanctus  acuiasima  tndligine^  tam  eaquas  circa  Pontificemy 
quam  que  infra  suntprosequens^  etiam  ad  ea  quas  supra  ipsum  sunt  ascendens,  tanta  de  natura  divina 
disseruitf  ui  videatur  in  iertium  eoelum  assnmptuSf  audisse  4fuafdam  verba  quas  non  licet  homini  loquiy  et 
Regem  in  decore  suo  vidisse.  In  his  quas  infra,et  qux  circa  ipsumsuntymorum  societas.naturcB  asqualitas, 
officiorum  distantia,  consideraHomeritorum,  dijudicatio  provectuum  subtilissime  distinguitur,et  singulis 
in  suo  genere  sui  cognitio  intimatur.  In  his  quas  supra  hominem  sunt,  speculatur  coslestia ;  non  eo  modo 
quo  AngeHf  qui  semper  adhoerent  Deo^  considerant,  sed  eo  modo  quo  potest  homo  puri  animi  et  mentis 
sineeres  divina  contingere,T^  etc.  Et  hasc  estdivisio  qtdnque  libromm  de  ConsideraHone  quorum  inprimo 
domonstratnr  Considerationis  necessitas  et  uHlitas  :  in  seeundo  conHderatur  quag  in  PonHficCy  id  est 
PonHfex  ipse  quiSt  qualisve  sit :  in  terHo^  quee  sub  ipso,  id  est  orUs  universus  :  in  quarto  quw  circa 
ipsumj  domestici,  cardinaleSy  episcopi :  in  quinto  qnm  supra  ipsum,  Deus  et  Angeli.  In  his  c  quam  liber 
in  voce,  quam  disertus,  etinrerum  superiorum  inferiorum  que  scientia  locuples,  diligens  considerator 
agnoscet,  »  inquit  Gaufridus  in  Hbro  tertio  de  ejus  Vita,  capite  octavo. 

VI.  Restat  observare  tempus^quo  libriistiscripti  snnt.  Hosanno  {H9 parturire  cmpit  anctus  Pater,  nee 
uno  tenore  (ut  Baronio  visum  est)  absoMt,  sed  dioersis  intervallis  scriptos  ad  Eugenium  transmisit.  Et 
primumquidemipso  annoii^9,  de  quo  Nicolaus,  ejusdem  Bemardi  notarius^  ante  suam  discessionem 
scribens  Petro  Venerabili :  «  Mitto  vobis, »  ait,  « libmm  domni  Abbatis  CUira^ValHs ad dominum  Papam.^ 
Exstat  hase  epistola  apudipsum  Petmm  in  libri  sexHepistola  septima.  Neque  hoc  loco  libri  nomine  in- 
tegmm  opus  (ut  auctores  isH  toquuntur  pasHm,  teste  Emaido^  qui  <  libmm  multm  utilitatis  »  hos  quin" 
que  libros  vocat)  intelligit  potest.  Namsecundum  Bemardus  Eugenio  direxit  anno  ii50,  post  infelicem 
expeditionis  Jerosolymitanm  exitum,  de  quo  ab  ipso  Hbri  exordio  apologiam  pramitHt.  TerHum,  anno 
115t,  post  obitum  scilicet  Hugonis  Antissiodorensis^nt  constat  ex  capite  secundoynumero  undecimo;  et 
quarto  quidem  anno post  concilium  Remense^  ex  nnmero  vigesimo,  anno  iiM  celebratum.  Quartum  de^ 
niqne  et  qnintum  paulo  post,  si  non  cum  tertio^  absolvit. 

4#5  VII.  Cmterum  praedicti  HbriRothomagi  primnm,  cum  Apologia  ad  Guillelmum,  atque  tractatn 
de  Prmeepto  et  DispensaHonef  absque  anni  indicio;  tum  Spirm  anno  1550  typis  vulgati  sunt  sine^nHa 
capitulommyUt  fit  invetustiscodicibns,divisione.  lidem  anno  \^iO  ac  deinceps,  cum  casteris  Bemardi 
operihns  recuH :  postea  per  Antonium  Carafam,  magni  nominis  cardinalem^  Pio  V  ponHfice  recogniH, 
atqne  Antwerpioe  formis  Ptantinianis  seorsim  impresH  fnerunt.  Eosdem  demum  Gerardus  Vossius^  prce- 
poHtus  TungrensiSf  rogatu  Joannis  Vendevi  ti,  episcopi  Tbmacensis  piissimif  denno  recensere  aggressus, 
eos  enmocto  mannscripHs  codicibus  contnlit ;  ac  Romm  anno  1594  seorsim  editos  ClemenH  VIII  nuncn- 
pavit^  adhibita  eapitnm  diviHone,  qnalis  in  exemplari  Nicolaipapm  V^anno  XklMexarato^appoHtaerat* 
De  hde  editithie  Nicolans  Faber  in  epistola  ad  eumdem  Vossinm^  uH  landatis  emteris  operibns  :  <  Omitto,  • 


725  H0R8TH  W  TOM.  11  MONrPUM.  7« 

c  tn^ttt^  c  libros  de  Cannderatume  beaii  Bemardi^  in  quibus  licei  fortasse  minus  oleij  *quam  in  cateris 
impenderis;  nontamenminuszelidomus  Dei^nutantisque  disciplinas  in  ea  reparandce  ostendistu  Ibi 
enim  libros  huic  rei  aptissimos,  9HP^^^«Jt^^  V^almMfitiQr,  et  beato  B^rnprdo  fereasqualis,  non  dKpoa^wwwv 
Deuteronomium  summorum  Ponti^m  t^Mti^Jenios  eurasii,  qud  primum  ab  auctore  religiossimo 
destinati  suntj  ubi  tamen  forsitan  minus  terebantur.  » 

VIII,  Secundum  tot  tantosque  viros  denuo  ad  censuram  prasdictos  libros  revocavimus,  eosque  in  priori 
nostra  recensione  ad  quatufit^^mplariAcontulimu*iiuhac  vero  adalios  duosex  bibliotheca  Colbertina 
pervirutn  clarissimum  Stefhanumhalnziumnobisisaniniritatos  :  qvfrum  inus  notatus  3541,  capitulo^ 
rum  distinctionem  habet,sed  a  Vossiana  ptane  diversam.  Cum  autem  sectiones  istas  non  sint  exauctoris 
institutoj  vulgatasretinere  visum  sst  ad  cavendam  citatipssusn  confusionem. 

IX.  Porro  hujus  operis  imcriptio  voriatin  veiusiik  tibrisi  Pr^mbUiorest  Colbertini  codiciSynotati  3964  : 
c  Beati  Bemardi abbatis  Calras-Vallis  in  libro  de  Consideratione  ad  dominum  Eugenium  papam  prolo^ 
gus  incipit  feliciter.  »  Sed  non  Aon^i  mfitvM/nenti  ejfmfnQdi  in$cnptione$t  quce  plerumque  ex  notariO' 
rum  arbitrio  profectce  sunt.  Hissnbfieere'  jf{Vcrtt  qnod  nof$Hnipra?fktimis  huic  tomo  prasmisit> 


loe 


J.  MILONIS  Mmi  lONmM  AD  LEGTORES 


SanctiBernardi  tractatusvarios  quatuor  hictomui  exhibetfgenuinos,inquam,et  indubios^nam  aliisalibi 
locus  erit.  Hos  inter  primas  ordine  et  excellentia  tenei  de  Consideratione  ad  Eugenium  Illponti/icem  libery 
st  quisquam  alius,  Ecclesiw  prassulibut  ei  prmlutis  uHUsprorsus  ac  necessariui,  hi  Viia  saneH  Bemardi, 
Ub,  2.  c.  %,  item  libroZ^  cap.  8,  kabes,  qum  lectionthorum  librorwm  omnino  pramitti  suadeo,  Bis  adde. 
sequentia.  Gerardus  Vossius  praspositus  Tungrensis  libros  hosce  abiblioiheeaVaiicanaseparaiimeiidii  Ro- 
mo!  anno  1594,  et  summo  pontifici  Clemenii  VIH  dicaviU  In  eorum  vero  commendaiionem  inier  caiert^ 
kiBC  priBfatur.  c  Quantum  inier  alios  pontifices  Nicolaus  V  kisce  Ubris  iribueritf  re  ipsa  ostendii^  dum 
Ubros  eosdem,ante  u^um  typographiaginventumfadeo  magnifieoeiinsignicharaciere  separaUmprosuoaliCH 
rumque  usu  describendos  curavit.  Quommetiam  amore  ac  siudio  flagrans  Pius  F, re  ei nomine  piuSt  eomn^ 
dem  lectionem  mensas  sum  lubens  adhibebai^  ponderabat^  ei  magnifaciebai :  sicui  et  ab  ejus  in  poniificatu 
successore  Gregorio  XIII  factum  intelUgo.  Quos  et  Urbanus  VII  in  episcopatu,  ac  posi  in  cardinakttu 
multum  sibi  famiUares  habuisse  diciiur^  secumque  ad  eonclave  iulisse,  in  quoeisummuspontifex  renunr 
iiatus  est.  Quem  brevi  in  pontificaiu  secuius  Gregorius  XlVyphtrimumquoqtUiisdem  BemardiUbris  M- 
buere,  eosque  frequenter  m  ore  kabere  solebai :  ei  seorsim  {ut  o^  omnibue  eeelesiasiicist  maxime  auiem  pr<»- 
latis^  commodius  circumferri  legiquepasseni)  exsiare  peropiabai :  sicui  afide  digniesimisdeeo  adhuc  cor* 
dinaUaccepi :  ipseque  exejusmeiore  non  setnel  audivi. »  Hofc  Vossius  in  Dedicaiione  ad  Clemeniem  VllU 

Porro  inter  Tractatus  invenies  duos  exepistolis  huciranslaioStidquenonsine  causUt  utarbiiror,  Pro* 
lixitas  quippe^  et  ipsa  argumenti  ratio,  necnon  tractandi  modtu  nomen  Traciaitu  exposcere  videbaniur* 
Frequerts  autem  esse^  ui  pii  Patmm  labores  ac  traciatus  nomen  Epistolce  soriiantury  observai  Ephrasmius 
apud  Photium,codice  229,  et  variis  exemplis  ostendit  Baronius  ad  annum  Chrisii  584,  agens  de  episiola  a 
S.  Gregorio  nomine  Pelagii  Ilscripta  adversusiria  Capitula.  Inter  Epistolas sancii  Bieronymi  ei  sancti 
Augustini  complures  occurrent^quos  ipsimei  auciores\Ubrinomine  donani.  Quiddnde  edendommPaimm 
curam  susceperunt,  muUomm  judicio  hujtssmodi  lucubrationes  apHus  in  traciaiuumsive  Itifrommi  qtuim 
epistolarum  censum  syllabumque  retuUssent.  Quamvis  et  hi  auctoritate  non  omnino  videantur  destitui : 
prcesertim  cum  hoc  exemplum  ab  ApostoUs  venerit^  ut  argumenta^  quamvis  seria,  committereniur  episto^ 
Us.Sed  talesepistolcevere  tractatussuntde  rebus  haudquaquam  famiUaribus.Unde  etnobisvisum,dtMsillas 
epistolas,quadragesimam  secundam  et  cenesimavtif0^agesimam,utpote proUxas  admodum  e  numeroccB- 
teramm  eximere.etin  gratiam  lectoris  disiindiasksti^fiifs^iff^ifsiibus  adjungere.  Nec  obstat,  qtiodad  unam 
singularem  personam  directa^,  eam  pecuUariter  subinde  compeUeni.  Sane  si  justt  de  argumento  aliquo 
tractatuSy  idcirco  quod  ad  unum  aUquem  dirigantur^  Epistolas  nominepramotandi  veniunt,  nuUusprope 
Uber  erit,  cui  non  debeatur  nomen  Epistolce,  cum  fere  hoc  omnibus  solemne^sit,  lucubraiiones  suas  aUcui 
inscribere.  Adeoque  ipsa  etiam  Bemardi  Apologia  ai  GuiUelmum  abbaiemt  aliaque  plurd  ejus  optucula 
inier  epistolas  referahiur.  Retinuimus  tamem  receptum  Epistolarum  numemm  ei  ordinem,  ne  cui  forie 
industria  nostra  fraudi  esset^  si  priorum  ediiionum  citationes  a  nostra  discrepareni.  Si  qua:  proBtetea 
de  quibus  forte  monendus  sit  lecior  suis  locis  invenieif  ei  prolixe  quidem  in  Prmfaiione  totius  operis. 


727 


S.  BBRNAROi  ABBATIS  CLARA-VALLENSIS 


72» 


SANCTI  BERNARDI 

ABBATIS  CLARJS-TALLENSIS 

DE  CONSIDERATIONE 

UBRI  QUINQUE 

AD  EUGENIDH  TERTIUH. 


«•T    PROLOGUS- 


Sttbit  animam  dictare  aliquid,  qaod  ta,  papa  bea- 
tissime  Eugeni,  vel  sedifieet,  yel  delectet,  yel  codso- 
letur.  Sed  netcio  qaomodo  vult,  et  non  valt  exire 
keta  qttidem,  sed  lenta  oratio  :  dum  certatim  illi 
eontrarla  imperare  contendunt  majestas,  atqne  amor. 
Nempe  urget  ille,  inhibet  illa.  Sed  intervenit  tua 
dignatio,  quahoc  ipaum  non  prsecipis,  sed  petisXl), 
cura  predpere  magis  te  deceat.  Majestate  igitor 
tam  dignanter  cedente,  quidni  cedat  pudor  ?  Quid 
enim  si  cathedram  ascendisti  f  Nec  si  ambules  su- 
per  pennas  ventorum»  sabduceris  affectui.  Amor 
dominttm  nescit,  agnoscit  fiiium  et  in  infulis  (2). 
Per  se  satis  subjectus  est,  obsequltnr  aponte,  gratis 
obtemperat,  libere  referetur.  Non  sic  aliqui,  non 
sic  :  sed  aut  timore  ad  ista  impellontur,  aut  cupi- 
ditate.  Hi  sudt  qui  in  faeie  benedicunt,  mala  autem 

(1)  Alias,  Sed  intervenii  dignatio,  qua  hoc  ip$um 
non  saltem  prasdpis,  sed  petts. 

(2)  Infularum  nomine  non  tantum  mitram.  sed 
nniveriim  poutificalia  insignia  inteiligit.  De  his  in- 
terius  ad  hberuro  quartum,  cap.  3,  n.  6. 


A  in  cordibus  eoram ;  blandiantnr  coram  io  necessi- 
tate  deficiunt.  At  charitas  nunqaam  excidil  (/  Cor. 
XIII,  8).  Ego,  ut  verum  fatear,  matris  sum  liberatua 
officio,  sed  non  deprsedatus  affectu.  Olim  mibi  io- 
visceratas  es,  non  Utm  facile  erueris  (3).  Ascende 
in  coelos,  descende  in  abysaos  :  non  recedes  a  me, 
aequar  te  quocumque  ieris  (Luc.  ix,  37).  Ainavi  pau- 
perem  (4),  amabo  pauperum  et  divitum  pairem.  Non 
enim,  si  bene  te  novi,  quia  pater  pauperum  factus, 
ideo  non  pauper  spiritu  es.  In  te  hanc  mutationem 
factam  esse  eonfido,  non  de  te  ;  nec  priori  statui  tuo 
fluccessisse  promotionem,  sed  aceeasisse.  M onebo  te 
proinde,  non  ut  magister,  sed  ut  mater  :  plane  ut 
amans.  Amens  magis  videar,  sed  ei  qui  non  amat,  ei 
qui  vim  non  sentit  amoris. 


B 


(3)  Aliis,  non  nUhi  ex  medullis  tam  facile  ab^ 
iraheris. 

(4)  Editi  addunt  spiritu,  At  deest  spiritu  in  ple- 
risqne  mannscriptis.  Bt  vero  senteniia  concinnior 
est  absque  hoc  vocabulOt  tametsi  additur  infra. 


LIBER  PRIMUS. 


CAPOT  PRIMUM. 
PonHfidi  tam  varHsoccupationibus  pre8so,eondolet. 
I.  Unde  ergo  jam  incipiam?  Ubet  ab  occupatio- 
nibus  tnis,  quia  in  his  maxime  condoleo  tibi.  Condo* 
leo  dixerim,  si  tamen  doles  et  tu  :  alioqnin  doleo 
magis  dixisse  debueraro  ;  quia  non  est  condoiere, 
nbi  i^mo  qoi  doleat.  Itaque  si  doles,  condoleo  :  si 
BOB,  doleo  tamen,  et  maxime,  sciens  longins  a  sa- 
liile  absistere  membrumqaod  obstupoit;  et  legruro 


Q  sese  non  sentientem  periculosius  laborare.  Absit 
autem  ut  de  te  id  suspicer.  Novi  quibus  deliciis 
dulcis  quietis  tuse  non  longe  autehac  fmebare.  Noa 
potes  his  dissuevisse  tam  ctto,  ita  subito  non  dolore 
nuper  subtraclas.  Plaga  recens  dolore  non  caret. 
Ncque  enim  jam  occalluit  vulnus,  nec  in  tam  brevi 
versum  in  insensibile  est.  Quanquam  si  non  dissi- 
mules,  non  deest  tibi  jugis  materia  jusii  doloris  a 
quotidianis  [al  sM.  damnis  et]  jacturis.  Invitus,  ni 


729 


DB  GOHSIDBRATIONE  LIBRI  QUINQUB.  —  LIB.  I. 


730 


falkOTf  aYelleris  a  tu88  Raohelia  amplexibos  (5) ;  et  A  retur  ?  qaid  non  usui  cedat  ?  qaantis  qnod  pro  ama- 


quoties  id  pati  contigerit,  toties  dolor  tuos  renove- 
tnr  necesse  est.  At  quando  non  contingit  ?  Quoties 
Tis,  etincassum?  quoties  moves,  nec  promoves?, 
quoties  conaris,  et  non  datur  uUra ;  eniteris,  et  non 
paris  (6);  tentas,  et  abriperis;  et  ubi  incipis,  ibi 
deficis:  et  dum[adhuc  ordiriSy  succidunt  tef  Yene^ 
rum  /ilii  usque  ad  partum,  ait  propheta ;  et  vires  non 
habet  parturienf{IV  Reg,  xix,  3),No8ti,  hoel  nemo 
te  melius  Attriiae  frontis  es,  et  instar  Titalse  Ephraim 
doctus  diligero  trituram  {OseoR  x,  11),  si  pace  tua 
[al.  quod  pace  tua  loquar],  sic  se  habent  res  tuse. 
Absit :  hffic  est  pars  illius,  qui  datus  est  in  reprobum 
sensum.  Abhissane  cupio  tibi  pacem,  non  cum  his. 
Nihil  plus  metno  tibi  pace  ista.  Miraris  si  unquam 


ritadine  Mf9  prius  exhorrebant,  usa  ipso  male  in 
dulce  conyersum  est  ?  Audi  justum  quid  lamentetur 
super  bujuscemodi:  Quasprius  tangere  nolebat  ani" 
ma  mea^  nunc  prce  angusHa  cibi  mei  sunt  {Job,  yi. 
7),Primum  tibi  importabile  videbitur  aliquid:  processa 
t^mporis,  si  assuescas,  judicabis  non  adeo  grave  * 
paulo  post  et  leve  senties,  paulo  post  nec  senties  > 
paulo  post  etiam  delectabit.  Ita  paulatim  in  cordis  du- 
ritiam  itur,  et  ex  illa  in  aversionem.  Sic  gravis  et 
continuus  dolor  dtum,  ut  dixi,  habitorus  est  exitam, 
aut  sanitatem  profecto,  aut  insensibilitatem. 

3.  Hine  prorsus,  hinc  tibi  timui  semper,  et  timeo, 
ne  dilato  remedio,  dolorem  non  sustinens  (7).  peri- 
culo  te  irrevocabiliter  desperatus  immergas.  Vereor, 


possit  accidere  ?  Eliam,  dico  tibi,  si  res,  ut  assolet,  ^.inquam,    ne  in    mediis    occupationibus,  quoniam 


per  consuetudinem  in  incuriam  venerit. 

CAPUT  II. 

Vts  consuetudinis  ad  inducendos  pravos  morest  et 

duritlam  cordis. 
S.Noli  nimis  credere  affectoi  tuo  qui  nanc  est, 
Nil  tam  fixum  animo,  quod  neglectu  et  tempore  non 
obsolescat  Yulneri  vetusto  et  oeglecto  callus  obdu- 
cilur,  et  eo  insanabile,  quo  insensibile  fit.  Denique 
dolor  contmuus  et  acerbus»  diuturnus  esse  non  pa- 
titur.  Nam  si  non  aliunde  extundiiur,  necesse  est 
eedat  vel  sibi.  Enimvero  cito  aut  de  remedio  conso- 
lationem  recipiet,  aut  de  assiduitate  stuporem.  Quid 
non  inverlai  consuetudo?  quid  non  assiduitate  du- 

(5)  Usitalum  Patribus  et  theologiae  mysticae  scri- 


multae  sunt,  dum  diffidis  finem,  frontem  dures,  et 
ita  sensim  te  ipsum  quodanmiodo  sensu  prives  justi 
utilisque  doloris,  Multo  prudentius  te  illis  subtrahas 
vel  ad  tempus,  quam  potiare  trahi  ab  ipsis,  et  duci 
certe  paulatim  quo  tu  non  vis.  Quaeris  quo  ?  Ad  cor 
durum.  Nec  pergas  quaerere,  quid  illud  sit :  si  non 
expavisti,  luum  hoc  est.  Solum  est  cor  durum, 
quod  semetipsum  non  exhorret,  quia  nee  sentit. 
Quid  me  interrogas?  Interroga  Pharaonem.  Nemo 
duri  cordis  salutem  unquam  adeptus  est,  nist  quem 
forte  miserans  Deus,  abstulit  ab  eo,  juxta  prophe- 
tam,  cor  lapideum,  et  dedit  cor  carneam  {Ezech. 
xixvi,  26).  Quid  ergo  cor  durum  ?  Ipsum  est  quod 

demersit  me.  Redire  post  causas  ad  cor  desidero,  sed 


ptonbus,   nomine  Racbelis  et  Liae,  contemplativam  fi  vanis  ab  eo  cogiialiooam  tumultibus  exclnsus  redire 
et  activam  vitam  designare.  Jacob,  sed  alteram  fe-      non  possnm.  Ex  hoc  ergo  mihi   longe  factum  est. 


canditas,  alteram  venustas.  Ambse  quidem  uxores 
commendabat  :  quae  duse  dotes  disparibus  atnasque 
vitae  officiis  apphcari  solent.  Eodem  sensu  Marthae 
et  Mariae  nomina  non  raro  usurpari  videas.  Itaque 
insinuat  Eugenium  hactenus  vitae  conlemplativse 
studiis  deditum,  segre  ad  activae  negotia  descen- 
dere,  utpote  quae  varie  distrahaot  mentem,  et  pene 
obruant,  ut  vix  subinde  ad  supema  ac  divina  valeat 
assurgere. 

Sane,  quam  molcstimi  sit  viris  piis  et  relifposis, 
avelli  a  sanetae  contemplationis  otio  ad  negotia  sse- 
culi,  ad  dignitates  et  honores  tot  tantisque  oecupa- 
tionibus  obnoxios  p^trtrahi,  ex  sanctorum  Patrum 
scriptis  rebusque  ^[estiscoostat.Unumlibetaddacere 
e  summo  illo  colmine,  uli  probe  conscium  doloris  et 
molestiae,  quam  afferre  solet  istud  qaietis  et  tran- 
qailliialis  religiosae  dispendium.  Gregorius  M.  san- 


quod  intra  me  est,  ita  ut  obedire  nequeam  prophe- 
ticse  voci,  qua  dicitur :  Rediteyprasvaricatores^adcor  : 
sed  stultis  pressus  cogitationibus,  solummodo  excla- 
mare  compellor  :  Cor  meum  dereliquit  me.  Contem- 
plativse  viise  pulchritudinem  velut  Rachelem  dilexi 
sterilem,  sed  videntem  ac  pulchram,  quae  etsi  per 
quietem  suam  minus  generat,  lucem  tamen  subtiuus 
videt.  Sed  quo  judicio,  nesdo,  lux  mihi  in  nocte 
conjuncta  est,activa  videlicet  viia  fecunda,  sed  lippa, 
minus  videns,  quamvis  amplius  pariens.  Sedere  ad 
pedes  Domini  cum  Maria  festinavi,  verba  oris  q*us 
percipere :  et  ecce  cum  Martha  compellor  in  exte- 
rioribus  ministrarei  atque  erga  multa  satagere.  »  Ita 
pontifex  vere  sanctissimus,  in  Regist.  lib.  i,  epist.  5. 
Similia  habet  ibid.  epist.  6,  7,  et  praesertim  24,  item 
26  et  26. 
Sed  placet  et  aliam  ejusdem  nominis  et  eulrainis 


ctiss.  Pontlfex,  eveetus  ad  iilud  summi  in  Ecclesia  iFpontificem,  eadem  quoque  mente,  et  simili  animi 


honoris  fastigium,  mirum  quam  deplores  sortem  et 
conditionera  suam,  pristioam  cum  praesenli  conferens. 
Yerba  ejus  perquam  elegantia  sunt,  et  perutilia, 
meritoque  inculcanda  his  quibns  adeo  noa  horret 
animus  ad  tot  curas,  et  contemplationis  remoras,  ut 
potius  inslar  Ephraim,  qoasi  vitula  docta  diligere 
trituram,  avidi  ad  ista  ferantur,  et  esse  sub  sentibus 
delicias  oompntent.  Sed  audiant  isti  Grefforium  ge- 
meotem  et  querentem  se  sub  colore  pontiflcatus,  ad 
ssecuium  reauctum,  et  jam  tantis  terrae  curis  inser- 
vire,  quanlis  se  in  vita  laica  nequaquam  deservisse 
meminerit,  <  Alta  enim,  inquit,  quietis  me»  gaudia 
perdidi,  et  intus  corroens,  ascendisse  exterius  vi- 
deor.  Undemea  Conditoris  mei  facie  longe  expalsam 
deploro,  >  etc.  Et  paalo  post :  «  Undique  eausarum 
flactibos  quatior,  ae  tempestatibos  deprimor,  ita  at 
reete  dicam ;  Veni  in  aUimdinemmmif-et  tempeitas 


aestu  loqueotera  aucure.  Gregorius  enim  IX,  ubi, 
scribens  ad  Camaldulenses  monachos,  angorem  ani- 
mi  sui  in  pontificatu  exponit,  et  orationum  ab  eis 
suffraf^  postulat,  ita  loquitur  :  «  Quia  vero  impor- 
tuna  hppientifl  lise  instantia  nos  frequenter  a  sua- 
vibus  perspicacis  Rachelis  amplexibus  avellente,  ipsi 
Deo  precibus  insistere  non  possumus,  ut  oportet ; 
vosqui  ad  pedes  ejus  sedetis,  jugiter  cum  Maria,  et 
quibus  ab  olim  nos  junximns  bitumine  eharitatis, 
sollicitandos  duximus,  »  etc. 

(6)Horstius,  eniteris  etnon  obtines^  parturis  et 
non  paris.  Editiveteres  etscripti  plerique  prs^erunt 
lectionemnostram.  Innonnullis  tamen,  eniteris  et  nan 
parturis.  Sed  paris  rectius  ad  seosam. 

(7)  Ita  scriptt  cam  veCustiseditis :  HorttiOy^Mgfm 
vel  nan  sentienst  vel  nan  susHnens.       • 


731  S.  BBRNARDI ABBATIS  aAR^VALLBNSIS  732 

nec  eompimeiioQe  scinditarf  oee  pieUiU  mollitar,  ||ip8orum  peregrina  etprava  dogmata  trahi  se  patieih 


nec  movetur  precibns  :  miois  non  cedit,  flagellis  du 
ralur.  Ingratum  ad  beneficia  esi,  ad  consiiia  iDfi- 
dum,  ad  judicia  saevum  [al.  surdum],  inverecondum 
ad  turpia,  impavidum  ad  pericuU,  inbumanum  ad 
hiunana,  temerarium  in  [al.  ad]  divina,  praeterilo- 
rum  obliviscens,  proisentia  negligens,  fuiura  non 
providens.  Ipsum  est  cui  prseteritorum,  prseter  solas 
injufias,  nihil  omniuo  non  prsetcril  ;  prsesenlium 
nibil  non  perit  :  fuinrorum  nulla,  nisi  forte  ad  ulci- 
scendum,  prospectio  seu  praeparaiio  est.  Et  ut  brevi 
cuncta  borribilis  roali  mala  complectar,  ipsum  est 
quod  nec  Deum  limet,  nec  bominem  rcveretur.  Eu 
quo  trahere  te  babent  bae  occupaliones  maledictse  : 
si  tamen  pergis,  ut  coepisti,  ita  dare  te  totum  illis. 


tissime  ferrent.  Unde  et  subdens,  Smtinetis  enim, 
inquit,  $iquis  vos  in  servitutem  rediyit  {U  Cor,  %i, 
I9i  20).  Noa  bona  patienlia,  cumpossis  esse  liber, 
servam  te  permittere  fieri.  Nolo  dissimules  servi- 
tulem,  in  quam  certe  in  dies,  dum  nescis,  redigeris. 
Hebetali  cordis  indicium  est,  propriam  non  sentire 
continuam  vexatiooem.  Vexatio  dat  intellectum  au-- 
(/ifut,  ait  quidam  (/5ai  xxviii,  19).  Verunaest;  sed 
si  nimia  non  fuerit.  Nam  si  sit,  non  plane  intelle- 
ctum  dat,  sedcontcmptum.  Denique  impius  cum  in 
profunduffl  malorum  venerit,  coatemnit  (Prov,  xviu, 
3).  Expergiscere  ergo,  et  pessimae  servitutis  jugum 
jam  jamque  imminens,  imo  jam  non  modice  pre- 
mens,  non  tantum  cave,  sed  horre.  An  ideo  noa 


nil  tui  tibi  reliqueus.  Perdis  tempus :  si  licet  nuac  B  servus,  quia  non  ani  servis,  sed  omnibus?  Nulla 

turpior  servitus  graviorve,  quamscrvitus  Judaeorum, 
quam  quocumque  ierint  post  se  trabunt,  et  ubique 
dominos  offcndunl  (8)  suos.  Tu  quoque  dic,  quaeso 
ubi  unquam  sis  liber,  ubi  tutus  ubi  tuus.  Ubique 
strepitus,  ubique  tumultus,  ubique  jugum  tuai  servi- 
tutis  te  premit. 

CAPUT  lY. 
Quo!  servitusdignayquaf  indigna  servo  servorum  Dei. 

5,  Nec  mibi  reponas  [aU  apponas]  nunc  Apostoli 
vocera,  qua  ait :  Cum  essem  liber  ex  omnibus^  om^ 
nium  servum  me  feci.  Longe  est  istud  a  te.  Numquid 
bac  illescrvitutc  hominibusinserviobat  in  acquisitione 
turpesquaestus^  Numquid  ad  eum  de  toto  orbe  con- 


alterum  me  tibi  exhibere  Jethro,  tn  quoque  ia  his 
siuko  labore  consameris(£a:o(f.  xviii.  18),  quae  ooa 
suut  ni  afflictio  spirilus,  cvisceratio  mcntis,  eva- 
cuatio  gratiae.  Nam  fructus  horum  quid,  nisi  ara- 
nearum  telae? 

CAPUT  III. 
tndignum  proceribus  Ecclesia  continue  causis  liti" 
gantium  audiendis  et  decidendis  incumbere, 
4.  Quaeso  te,  quale  esl  istud,  de  mane  usque  ad 
vesperam  litigare,  aut  litigantes  audire  ?  £t  uiinam 
sufficerel  dici  malitia  sua  1  non  suni  libcrae  noctes. 
Vix  rclinquitur  necessitati  naturae,  quod  corpusculi 
pausationi  sufficiat;et  rursum  ad  jurgia  surgitur. 
Diesdiei  eructat  litcs,  et  nox  nocti  indicat  maliliam: 


usque  adeo  noa  estreapirare  iobouis,  aoa  est  alier-  8  fluebaut  ambitiosi,   avari,  simoaiaci,  sacrilegi,  con- 


nam  capesaere  requiem,  non  vel  rara  interseri  otia. 
Non  ambigo  te  quoque  ista  deplorare  :  at  frustra 
istud,  si  non  et  emendare  studueris,  Interim  tamen 
sic  temper  facias  hortor,  nec  te  noquam  ad  ista  du- 
raveris  quoiibet  usu  vel  assiduitate,  Pereussi  eos, 
et  non  doluerunt,  ait  Deus  [a/.  propheta]  {Jerem. 
v,  3).  Nihit  tibi,  et  illis.  Jusii  potius  tibi  aptare  cu- 
ratoeiaffectiouem,  etvocem,  qui  ait :  Quaf  est  enim 
fortitudo  meaut  sustineam  ?  aut  quisfinis  [a1.  aut 
quas/iducia]  meus,  ut  patienter  agam  f  Necfortitu- 
do  lapidum  [al.  laterum]  fortitudo  mea,  nec  caro 
meaasneaest{Jobvu  ^^»  12).Magna  virtuspatieatiae: 
sed  uon  hanc  libi  ad  ista  optaverim.  Interdum  impa- 
tientem  esse  probabilius.  Tanc   approbes   illornm 


cubinarii,  incesluosi,  et  quaeque  istiusmodi  monstra 
bominum,  ut  ipsius  apostoliea  auctoriiate  vel  obti'- 
nerent  bonores  ecclesiasticos,  vel  retinerent  ?  Ergo 
servum  se  [a/.  te.]  fecit  homo,  cui  vivere  Christus 
erat,  et  mori  lucrum,  ut  plures  lucrifaceret  Christo  , 
non  u(  lucra  augeret  avaritise,  Non  est  igitur  qnod 
de  solertissima  Pauli  industria,  et  charitate  tam  li- 
bera  quam  liberali,  servili  conversationi  [al.  condi- 
tioai]  tuae  patrociuium  sumas.  Quam  tuo  dignius 
apostolatu,  quam  salubrius  tuae  coaseieatise,  quam 
fructuosius  Ecclesiae  Dei  audias  potius  ipsum  alibi 
diceatem :  Pretio  emptiestis,  nolite  ef/iciservi  homi' 
num{I  Cor.  vii,  23)!  Quid  servilius  iadigniusque, 
praesertim  summo  Poatiflci,   quam,  non  dico  omni 


paUentiam,qaibus  Paulus  dioebat  :  Libenter  suffer-  •<*"e,  sed  peae  omoi  hora,  insndare  talibus  rebus,  el 
tis  insipientes,  cum  sitis  ipsi  sapientes  ?  Ni  fallor,  pro  Ulibus?  Denique  quando  oramus?  quando  docc- 
ironia  erat,  et  non  iaus,  sed  suggiUatio  quorarodam  i^ns  populos?  quaadosedificamusEcGlesiam^quaodo 
mansoetudinis,  qnl  qaasi  datis  roanibus  psendoa-  mediUmor  iu  lege?  Et  quidem  qaotidie  perstrepunt 
postolis,  a  quibus  et  seducti  erant,  4tlO  adquaeque     in  palatio  leges,  sed   Justiniani,  non  Domini  (9). 


(8)  Id  est  inveniant.  Glossema  hoc  in  quibusdam 
scriptis  invectum  in  textum. 

(9)  Legum  abusus  fedt,  ut  sancti  viri  et  xelo 
justitiae  lerventes  acrioreia  subinde  ia  leges  ceosu- 
ram  ferant.  Yerum  non  tam  legee  ipsas,  qnam  ab- 
usum,  et  ipeot  abutentes  feriunt.  Horum  sane  vitio 
flti  ut  leges  saepe  non  nisi  lites  sint,  aut  serant. 
Nempe  et  vioam  abit  in  vitium^  non  sua^  sed  abu* 
tentiam  (mI|Mi :  nec  eapropter  vuium  re  te  culpave- 
rii.  Qaid  enim  abusu  non  pottlt  depravare  ei  t  Legum 


porro  usum  maxime  corrumpunt  ambitio,  et  lucri 
cupiditas.  ffinc  nnlli  fcre  causse,  qualiscumque  ea 
sit,  patrociuium  decst:  hioc  illae  litium  ambages, 
aoteqaam  ad  causae  metam,  id  est  sententi4m|  per- 
venias.  Sed  hac  de  re  cap,  x,  redibil  sernxo. 

Hoc  loco  Bem.  evocat  pontificem  ab  immodica 
legum  Justioiani  etlitium  occupatione.  Quid  autcm 
velat,  idem  ad  caeteros  quoque  Ecclesiae  praelatos, 
imoet  omnetecclesiatiicosexteodere?  quorum  pla- 
ret  videmoa  td  legum  ei  jariom  ttudia  firri  propea«- 


733 


DB  CORSIDERATIONB  LIBRl  QUINQUB.  -  LIB.  l. 


734 


Justene  eiiam  isliid?  Tu  Tideris.  Nam  eerte  lex 
Domini  immaenlata,  coavertens  animas  {P$aL  XTm, 
8).  Hae  autem  non  tam  le^es,  quam  lites  sunt  et 
cAvillatrones,  sQbvertmtcs  judicium.  Tu  ergo  pastor 
et  episcopns  animanim,  qua  mente,  obsecro,  susli- 
nes  coram  te  semper  silere  illam^  garrire  istas? 
Fallor,  si  non  movet  tibi  scrupulum  perversitis  hflec. 
Puto  quod  et  interdum  compellat  clamarc  ad  Domi- 
num  cum  propheta  :  Narraverunt  mihiiniqui  fabu' 
lationes,  sed  non  ut  lex  tua  {Psal.  cxvin,  85).  1 
ergo,  et  aude  liberum  profiteri  sub  tam  gravi  mole 
inconvcnientise  hujus,  et  cui  fas  non  sit  cervicem 
subducere.  Nam  si  potes  et  non  vis,  multo  magis 
scrvus  es  hujns  ipsius  tam  perversae  voluntatis  tuie. 
An  non  servus,cui  dominatur  iniquitasl  Et  maxime. 
Nisi  tu  forte  indignius  judices  homiaAm  tibi,  quam 
vitium  dominari.  Quid  interest,  volens  servias,  aa 
invilus?  Nam  etsi  coacta  servitus  miserabilior,  sed 
affectata  miserior  esl.  Et  quid  vis  me  facere,  in* 
quis?  Uttibi  ab  his  oceupationibus  pareas.  Impossi- 
bile  fortasse  respondebis,  facilius  cathedrae  valedi- 
cere  posse.  Recte  hoc,  si  rumpcre,  et  non  magis  in- 
tcrrumpere  ista  horlarer. 

sius,  eo  quod  magis  ad  splendorum,  questumque  et 
vitae  eommodaspectare  putentur. 

At  qu«e  ista  praepostera  vURe  et  stndiorum  ratio, 
ut  toli  hodie  sint  in  legibus  Justiniani,  quorura  tota 
voluntas  ei  voluptas  esse  debebat  in  lege  Domini  ? 
Nonne  hoc  ipso  vit»  genere  et  instituto  (utpote  cle- 
rici,  id  cst,  in  sortem  Domini  cooptati)  profitentur  ? 
Nonne  hujusce  rei  scipsos  quotidie  commonefaciunt, 
cum  prseeunte  Propheta  beatos  illos  pronuntiant, 
quorura  voluntas  est  in  lege  Domini,  et  in  lege  ejus 
meditantur die  ac  noctef  Jam  vero  illi  inScripturis 
divinis  hospiles  ac  peregrini,  a  libris  piia  et  spiri- 
tualibus  alieni,  ac  fastidiosi,  In  Codice  et  Digestis 
Novellis  ac  Libellis,  legibus  ac  liiibus  majori  gustu 
et  voluptate  versantur.  Gum  eodice  Evangeliomm, 
ac  gestis  sanetorum  nihil  illis  commercii,  nisi  quod 
verba  Psalmorum  raptim  cursimque  demurmurant, 
et  Chori  pensum  fesiinaoter  absolvunt.  Hinc  ad  pro- 
fana,  nedum  vana  studia  sese  convertunt.  Quae  hic 
meditatio  divinae  legis  ?  qusesacrarumremmet  statui 
ecclesiaslico  congmentinm  traetario?  Et  tamen  cla- 
mantauotidie:  Quomodo  dilexilegem  tuam^Dominel 
tota  die  meditatio  mea  est  I  etc.  Mirum  si  non  veren- 
tur  testcm  cordis  sui  Deum,  aut  certe  propriam 
conscientiam,  ne  forte  arguatur  mendacii,  qui 
utriusque  testimonio  convincuntnr,  nihil  minus  dUi- 
gere  ^uam  quod  ore  profitentur.  Quorsum  enim 
quotidie  recitamus  Psalmos  ?  nonne  ut  congruenies 
verbis  sensibusque  Psalmorum  affectus  induamus, 
et  mores  monitis  divinis  conformemns  ?  Quts  autem 
credat  eos  sentire  quod  assemnt,  aut  certe  per  os 
divini  Yatis  assertum  repetunt  quotidie,  beatum 
dicentes  illum,  qui  in  lege  Domini  scrutatur  et  me- 
ditatur  die  ac  nocte  ?  Quid  mirum,  si  tales  vidcamus 
succo  verse  pietatis  paulatim  destitui;  nullo  divina« 
mm  remm  vegetari  influxu,  sensim  sine  aensu 
exarescere,  tanaemque  penitus  emori. 

Hinc  Petrus  Blesensis,  vir  doctissimus,  et  ipse  le- 
gum  peritissimus  :  «  Res,  inquit,  plena  discriminis 
est  in  clericis  usus  legum.  Totum  enim  hominem 
adeo  sibi  vindicat,  ut  eum  suspendat  a  spiritualibus. 
a  divinis  avellat,  epist.  26.  Et  alibi :  Haee(legum  trac- 
tatio)  vix  umqXiam  paciiica  esC,  qpa  semp^r  litipt  de 
contratibus,  vel  quasi  de  maleficus,  vel  quasi  tte  ytms 


/|.  4111  CAPOT  y. 

Non  gerendam  aliorum  curam  eum  iui  ipsius  Sfi-* 

curia  et  neglectu, 
6.  Audi  ergo  qnid  redarguam,  quid  suadeam.  Si 
quod  vivis  ct  sapis,  totum  das  actioni,  considera- 
tioni  nihil ;  laudo  te  ?  In  hoc  non  laudo.  Puto  qnod 
et  nemo,  qui  a  Salomone  audierit :  Qui  minoratur 
actu,pereipiet  sapientiam  {Eccli.  xxxviii,  25).  Certe 
nec  ipsi  actioni  expedit  consideratione  non  praeve- 
niri.  Si  itcm  totus  vis  esse  omnium,  instar  illius  qni 
omnibus  omnia  factus  est  (/  Cor.  ix,  22);  lando 
humilitatem,  sed  si  plena  sit.  Quomodo  autem  plena, 
te  excluso?  Et  tu  homo  es.  Ergo  ut  integra  sit  et 
plena  hnmanitas,  colligat  et  te  intra  se  sinus  qui 
omnes  recipit.   Alioquin  quid  tibi  prodest,  juxta 

vVerbum  Domini,  si  universos  lucreris,  te  nnum  per- 
dens  {Matth.  xvi,  26)  ?  Quam  ob  rem  cum  omnes  te 
habeant,  esto  eiiam  tu  ex  habentibus  unus.  Quid 
solus  fraudaris  munere  tui !  Usquequo  spiritus  va- 
dens,  et  non  rediens  {Psal,  Lxvn.  39)  I  tJsquequo 
non  recipis  te  et  ipse  inter  alios  vice  tua?  Sapienti- 
bns  et  insipientibus  debitor  es;  ct  soli  negas  te  tibi? 
Stultus  et  sapiens,  servus  et  liber,  dives  et  pauper, 

figuris  causamm^de  actionibttsetobligationibus,deju- 
diciiSyde  sententiis  et  appellationibus,etaliis  qusecum 
sopire  liles  debeant,  semper  cincrcs  litium  excitant 
jam  sopitos.  »  lia  ille  epistola  qua  clericum  rcgis 
An^j^IiaE  a  studio  Jurispradentiae,  ad  sacramm  litle- 
rarum  studia,  veluti  statui  ecclesiasiieo  magis  eon- 
gi  ua,  provocat,  in  Tubis  nostris  Discipl.  eccl.  tub.  6, 
»ag.  553.  Sicet  apud  Baron.  tom.  XU,  an  1165^  n.2, 
oan.  Sarisberien.  Thomam  arehiepiscopum  Gantua- 
riensem,  qui  demom  pro  Ecclesia  gloriosns  martyr 
occubuit,  a  studio  legum  dehortatur,  utpote  qoie 
magis  curiositaii  quam  utilitati  serviant.  «  Uallem, 
inquit,  vos  ruminare  Psalmos,  et  B.  Gregorii  Mora- 
les  librOs  evolvere.  Quis  alectione  legum  et  canonum 
compunctus  snrgit  ?  > 

Similem  Carolo  Borromseo  sanctissimo  prsesuii 
mentem  fuisse  lego.  •  Usitatam  enim,  inquit  scriptor 
Yitse,  jurisconsultorum  scientiam,  qua  luerat  occu- 
patus  adolescens,  minime  jam  in  pastorali  cura  ad 
se  perlinere  arbitratus  est.  Tbeologica  et  canoniea 
tantum  novit,  quaotum  cardinali  magnam  ecelesiam 
regenti  efficere  posse  concessum  est.  Ex  Iheologia 
Scripturas  divinas  potissimum  sequebatur,  tum.ve- 
teres  Patres.  interpretesque  illos,  qui  solidiorem 
sensiun  amplectuntur.  Canonum  ea  scientia  perjn- 
cunda  erat,  ciu»  Patram  mores  et  acta  rcprmen- 
0[}ans ,  Ecclesiae  oomponendse  atque  ordioaodfle  ra- 
tionem  continet.  Dolens  autem  eos  communi  consue- 
tudine  tantummodo  canones  ad  interpretandum  se- 
ligi,  qui  ad  lites  judidaque  valent ,  constitoit  ipse 
qui  iis  dcelarandis  preesset,  unde  sacra  majorom 
instituta,  etritus,  optimumque  Ecclesise  administran- 
dae  genus  hanriretur.  »  Lib.  vii,  cap.  il. 

Porro  superiora  omnia  cnm  grano  salis  accipe. 
Sobriam  enim  iegum  scientiam  et  usum,  non  quae- 
stui,  sed  justiiiae  et  veritatis  patrocinio  utilem,  nomo 
sapiens  damnat.  Id  solum  monentur  sacri  ordinis 
homines,  ut  noverint  praecipuas  sui  status  partes, 
et  officia,  ament  digna  et  debita  vocationi  suae  stu- 
dia  :  et  prsepostere  occupari  eaveant  :  ne  negligant 
scire  in  primis,  quse  perfectionem  sui  status  magis 
magisque  promoveant :  ne  minorem  praecipuis,  ma- 
j^rem  vilioribQ8|'et  alienis  euram  ad  j^dultriam 
impjBBdam.  Y.  Lindanilm  episC/iltlremttnd.lib.  m 


1?« 


735 


S.  BBRIiARDI  ABBATIS  GLARiB-VALUNSlS 


736 


vir  et  femina,  senex  et  juvenisi  clericus  et  laicus, 
justus  el  impins,  omnes  pariter  participant  te,om- 
nes  de  fonle  publico  bibunt  pectore  tuo  ;  et  tu  seor« 
sum  sitiens  stabis  ?  Si  maledictus  qui  partem  suam 
facit  deteriorem,  quid  ille  qui  se  penitus  reddit  ex- 
perteml  Sane  deriventur  aquse  tuffi  in  plateas ;  homi- 
nes  et  jumenta  et  pecora  bibant  ex  eis,  quin  et  ca- 
melis  pueri  Abrahse  potum  tribuas  :  sed  inter  caele- 
ros  bibe  et  tu  de  fonte  putei  tui.  AlienuSf  inquit, 
non  bibat  ex  eo  {Prov.  v,  17).  Nunquid  tu  alienus? 
Gui  non  alienus,si  tibi  es?  Denique  qui  sibi  nequam, 
cui  bonus?  (Eccli.  xiv,  5.)  Memento  proinde,  non 
dico  semper,  non  dico  sffipe,  sed  vel  interdum  red- 
dere  te  ipsum  tibi.  Utere  tu  quoque  te  inler  multos, 
aut  certe  post  multos.  Quid  indulgentius  ?  Hoc  enim 
dico  secundum  indulgentiam,  nonsecundum  judicium 
[al.  imperium].  Puto  et  ipso  Apostolo  indulgenlio- 
rem  me  in  hac  parte.  Ergo  plus  quam  oportet,  in- 
quis.  Non  mficior.  Quid,  si  ita  oportet  ?  Nam  tu,  ut 
confido,  nostra  non  eris  meticulosa  informatione 
contentus,  sed  abundabis  magis.  Sane  sic  decel,  te 
scilicet  abundantiorem,  quam  me  audaciorem  esse. 
Ego  quoque  mihi  tutins  judico  apud  majestatem 
timiditate,  quam  temeritate  periclitari.  Et  fortassis 
non  secus  moneri  sapientem  oportuit,  ut  sit  quod 
scriptaro  est :  Da  occasionem  sapientif  et  sapientior 
erit  {Prou.  ix,  9). 

CAPUT  VI. 
Non  tam  episcopis,  quam  principibus  judiciariam 
potestatem  competere. 
7.  Audi  tamen  Apostolum,  quid  de  hujusmodi 
sentiat.  Sic  non  est  inter  vos  sapiens^  ait  ille,  quijur 
dicel  interfratrim  etfratrem  f  Etinfert :  AdignO' 
miniam  vobis  dico  icontemptibiliores  quisunt  in  EC' 
clesia,  illos  constituite  adjudicandum  {I  Cor.  yi,  5, 
4).  Itaque  secundum  Apostolum,  indigne  tibi  usur- 
pas  ttt  apostolicus  officium  [al.  judicium]  vile,  gra- 
dum  contemptibiltum.  Unde  et  dicebat  episcopus, 
episcopum  instrueos :  Nemo  mi  itans  Deo  implicat  se 
negotiissoscularibus  (//  Tim.  ii,  4).  Egoautem  parco 
tibi.  Non  enim  fortia  loquor  sed  possibilia.  Putasne 
bec  tempora  sustinerent,  si  hominibus  ligantibus 
pro  terrena  hasreditate,  et  flagitantibus  abs  te  judi- 
cium,  Toce  Domini  tui  responderes  :  0  homines^quis 
me  constUuit  judieem  super  vos  {Lac.  xn,  14)  ?  In 
quale  tn  judicium  mox  venires  ?  Quid  dicit  homo  rus- 
ticanns  et  imperitus,  ignorans  primatum  (10)  suum, 
inhonorant  summam  et  pneceUam  sedem,  derogans 
aposlolieae  dignitati?  Et  tamen  non  monstrabunt, 
pnto,  qui  hoc  dicerent,  ubi  aliquando  qnispiam  Apo- 
stolorum  judex  sederit  hominnm,  aut  divisor  temu« 
norum,  aut  distribator  terraruro.  Stetisse  denique 
41li  lego  Apostolos  judicandos  {Act.  y,  27),  sedisse 
judicantes  non  iego.  Brit  illnd  (11),  non  fuit.  Itane 
imminutor  est  dignitatis  servus,  si  non  vult  esse  ma- 

impoeuit.  fug.,  ubiquaerit  curmulti  clericorum  hodie 

plnrit  taciant  jarisprttdeotise  stadia  qaam'tbeolQjsiae. 

(10)  In  quodam  codioe  Yaticano  apud  Vossium, 

pen^iMliMM»  el  lA  eonieqoemtbut  abiqae  pro  pri- 


H  jor  domino  suo  :  aut  discipulus  ,  si  non  vuU  esse 
major  eo  qui  se  misit :  aut  fiiius,  si  non  transgredi* 
tur  terminos,  quos  posuerunt  patres  sui  ?  Quis  me 
constituit  judicem?  ait  ille  Dominus  et  magister : 
eterit  injuria  servo  discipuloque,  nisi  judicet  univer> 
sos  ?  Mihi  tamen  non  videtur  bonus  aestimalor  re- 
rum,  qui  indignum  putat  Apostolis  seu  apostolicis 
viris  non  judicare  de  talibus,  quibus  datum  est  ju- 
dicium  in  majora.  Quidni  contemnant  judicare  de 
terrenis  possessiuncnlis  hominum,  qui  in  coelestibus 
etangdos  judicabunt?Ergo  in  criminibus,  non  in 
possessionibus  potestas  vestra  :  quooiam  propter 
iUsL^  et  non  propter  has,  accepislis  claves  regni  coe- 
lorum,  prsevaricatores  utique  exclusuri,  non  posses- 
sores.  Ut  sciatis^  ait,  quia  Filius  hominis  habet  pc 

0  testatem  in  terra  dimittendipeccata  {Malth*  u,  6). 
etc.  Qusenam  tibi  major  videtur  et  dignitas,  et  pote- 
stas  dimittendi  peccata.  an  preedia  dividendi  ?  Sed 
non  est  comparatio^  Habent  hsec  infirma  et  terrena 
judices  sqos,  reges  et  principes  terrse.  Quid  fines 
alienos  invaditis?  Quid  falcem  vestram  in  alienam 
messem  extenditis  ?  Non  quia  indigoi  vos,  sed  quia 
indignum  vobis  talibns  insislere,  quippe  potioribus 
occupalis.  Denique  ubi  necessitas  exigit,  andi  quid 
censeat  Apostolus :  Si  enim  invobis  judicabitur  hic 
mundus  indigniestis  qui  de  minimisjudicetis  {ICor. 
VI,  2). 

CAPUT  VIL 
Pietati  et  rerum  astemarum  considerationi  in  pri'-. 

mis  vacandum  esse. 

C-  8.  Sed  aliud  est  iocidenter  excurrere  in  ista, 
eausa  quidem  urgente,  aliud  ultro  incumbere  istis, . 
tanquam  magnis  dignisqne  tali  et  talium  intentione 
rebus.  Itaque  haec  et  Innamera  talia  dicerem,  si  for- 
tia  dicerem,  si  recta,  si  sincera.  Nunc  autem  quo- 
niam  dies  mali  sunt  {Ephes.  v.  16).  sufficil  interim 
admonitum  essOy  non  totum  te,  nec  semper  dare 
actioni  :  sed  considerationi  aliquid  tui  et  cordis,  et 
tcmporis  sequestrare.  Hoc  autem  dico  necessitatem 
intuen^,  non  sequitatem  :  quanquam  non  sit  prseter 
aequum,  necessitati  cedere.  Nam  si  liceret  quod  de- 
ceret,  absolute  per  omnia  et  in  omnibus  prseferen- 
dam,  et  vel  solam,  vel  maxime  colendam  eam,  quse 
ad  omnia  valet  id  est  pietatem,  prorsus  irrefragabi- 
lis  ratio  monstrat.  Quid  sit  pietas  qnaeris  ?  Yacare 

0tonsiderationi.  Dicas  forsitan  in  hoc  dissentire  me 
ab  illo,  qni  pietatem  definit  cultum  Dei  {Job.  xvui, 
28,  juxta  LXX).  Non  est  ita.  Si  bene  consideras, 
illius  sensum  meis  expressi  verbit,  elsi  tamen  ex 
parte  \al.  etsi  licet  ex  parte].  Quid  tam  pertinent  ad 
cultum  Dei,  quam  quod  ipse  hortator  in  Psalmo. 
VacatCy  et  videte  quoniam  ego  sum  Deusf  {PsaL  xuv  . 
11)  quod  sane  in  pariibus  considerationis  prsect- 
puum  est.  Quid  denique  [aL  deinde]  lam  valens  ad 
omnia,  quam  quae  ipsius  quoque  actionis  partet  be- 

mutus,  ibidem  legiinrpersonahUf  eontra  fidem  cae* 
terorum  maanscriptoram  eteditorom. 

(11)  Nempe  ut  sedeant  Jadicantei,  juxtai&ad  Malr 
thci  XIX,  28,  SedMtis  4  vos^  elc. 


73: 


DVi  GONSlOBRATlOiNB  LIBRI  QUINQUB.  —  LiB.  L 


738 


nigaa  qnadam  prssnmptione  snas  llwit,  pneagando  H  et  fortitudine.  Nam  eum  jnstitite  dicatur  poHio,  qnod 


quodammodo,  et  praeordinando  qn«  agenda  snnt  ? 
Necessario  sane;  ne  forte  quae  et  praevisa  et  preme- 
ditata  poierant  esse  proficuo»  precipitata  magis 
perieulo  fiam:  quod  tibimet,  li  recordaris  in  ipsis 
actiooibns  causarum,  et  in  magnis  quibusque  nego- 
tiisy  magnarumve  consiliis  rerum  frequenter  acci- 
disse  non  ambigo.  Et  primum  quidem  ipsum  fontem 
suum,  id  est  mentem,  de  qua  oritur,  purificat  con- 
siiieratio.  Deinde  regit  aflectus,  dingii  actus,  corri- 
git  exoessus,  componit  mores,  viiam  honestat  et  or- 
dinat,  postremo  divinaram  pariter  et  humanarum 
rerum  scientiam  coofert.  Hsbc  est  quse  confusa  dis- 
terminat,  biantia  cogit,  sparsa  coliigit,  secreta  ri- 
matur,  vera  vestigat,  verisimilia  examinat,  ficta  et 


sibi  non  volt  fieri  qnis,  atii  non  facere ;  porro  per- 
fectio,  quod  ait  Dominus,  Quagcumque  vuUis  ut  fa^ 
ciant  vobis  homines  et  vos  facile  illis  {Matth,  vii, 
i2)  :  neutrum  horum  erit,  nisi  ipsa  voluntas,  de  qua 
tota  ducitur  forroa,  sie  ordinata  fuerit,  nt  nee  velit 
aliquid  superflum,  nec  necessarium  quid  supersti- 
tiose  nolit,  qnod  quidem  temperaniie  est.  Deniqne 
et  ipsi  justitiae,  ut  justa  sit,  temperantia  modum  im- 
ponit.  Noli  nimium  esse  justus^  ait  Sapiens  {Eccl. 
VII,  17),  ostendens  per  hoc  minime  approbandam 
jusliliam,  quae  temperantiae  moderamine  non  frene- 
tur.  Quid  quod  el  ipsa  sapientia  hoc  temperantiae 
frenum  non  respuit ;  dic^nte  Paulo  secundum  sa- 
pientiam  a  Deo  sibi  daiam,  non  plus  sapere  quam 


fucaia  explorat.  Hsee  est  quse  agenda  prmoTdiiiuXt^oportetsaperetSedsapereadsolfrietatemt^Rom.uu 

3.)  Sed  et  e  converso,  quod  lemperantise  necessaria 
justitia  sit,  osteodit  Domious,  arguens  in  Evangelio 
illorom  temperantiam,  qui  abstioebant  ut  videren- 
tur  hominibus  jpjunanies  (Matth,  vi,  i6).  Erat  in- 
cibo  temperantia,  sed  non  jusUtia  in  animo  :  quia 
non  Deo  placere,  sed  homioibus  inlendelmnt.  Quo- 
modo  rursum  vel  ista,  vel  illa  sine  fortiiudine  ?  cum 
constet  fortitudinis  esse,  ei  non  mediocris,  cobibere 
velle  et  nolle  suum  inter  augustias,  parum  et  nimis ; 
ut  sit  contenta  voluntas  modo  illo  medio,  nudo, 
puro,  solo,  constante  sibi,  aequali  undique  sui,  ut- 
pote  ex  omni  parte  pariter  circumciso,  quem  solum 
constat  esse  virtutis. 
il.  Dicito  mihi,  quseso,  si  potes,  cuinam  potis&i- 


acta  recogitat,  ut  nihil  in  menie  resideat  aut  incor- 
rcctum,  aut  correctione  [al,  inoorreptum..,  corre- 
ptionel  egeus.  Utec  est  qute  in  prosperi)  adversa 
prseseniil,  iu  adversis  quasi  non  sentit  :  quorum  al- 
lerum  fortitudinis ;  alterum  prudentise  est. 

41 S  CAPUT  VUI. 

Ex  pietate  et  contemplatione  pulcherrimam  qua- 
tuor  primarum  virtutum  harmoniam  et  conne- 
xionem  oriri, 

9.  Ibi  etiam  advertere  tibi  eat  suavissimum  quem- 

dam    concentum  complexumque    virtutum,  atque 

alteram  pendere  ex  altera;  sicut  boc  loeo  videe, 

foriitudinis  matrem  esse  prudentiam :  nec  fortitudi- 

nem,  sed  temeritatem  esse  quemlibet  ausum,  quem 


non  parturivit  prudentia.  Hsec  item  est,  quse  inter  Cmum  trium  harum  virtutum  meditullium  hoc  dan- 


voiuptas  et  nccessitates  media,  quasi  qusedam  ar- 
bitra  sedens,  utrimque  certis  limiiibus  disterminat 
fifies,  istis  assiguans  et  praebens  quod  aat  est,  iiiis 
qnod  nimis  est  demens;  et  sic  ex  alterutro  tertiam 
iormans  virtutem,  qnam  dicunt  temperaotiam* 
Nempe  intemperantem  ipsa  consideratio  censet,  tam 
enm  qui  necessariis  pertinaciter  demit,  quam  qui 
indulget  superiluis.  Non  esl  ergo  temperantia  in 
solis  resecandis  superfluis :  est  et  in  admittendis  ne- 
cessariis.  Uujus  sententise  Apostolus  non  fautor  tan- 
tum,  sed  auctor  esse  videtur,  qui  cnram  camis  no- 
strse  docet  non  perfici  in  desiderio.  Dicens  siquidem 
curam  carnis  non  perfici^  superflna  eohibet :  ad-* 


dum  ceoseas,  quod  iia  cunctis  conterminum  est,  ut 
videatur  esse  proprium  singularum  ?  An  ipsum  vir- 
tus  est,  et  nihil  aliud  ?  Sed  sic  virtus  non  esset  mui- 
tiplex,  sed  esseut  omnes  una.  An  potius,  quia  sine 
eo  virtus  non  est,  omnium  quodammodo  iutima  vis 
una  est  et  medulla  virtutum,  in  qua  sic  uniuntur,  ut 
proiode  \aU  perinde]  una  videantur  omnes  ?  pneser 
tim  quod  non  illud  participando  commnnicant,  sed 
totum  a  singuiis  atquo  integrum  possidetur.  Verbi 
eausa,  qnid  tam  justiti»,  quam  modus  ?  Aiioquin  si 
quidextra  modum  relinquit,  non  plane  cuique  414 
tribuit  quod  suum  est :  quod  tamen  snum  ipdus  est 
faoere.  Quid  tam  rursum  temperantiae,  quB  non 


dens,  in  desiderio  (Mom.  xiii,  i4),  necessaria  non^aliunde  profecto  temperantia  est,  niai  quod  nil  im- 
excludit.  Unde  mihi  videtor  non  omnino  absnrde  Vmoderatnm  admittit?  Sed,  pnto,  fatebere  etiam  non 

minus  esse  fortitudinis,  cum  vel  maxime  ipsa  sit, 


definire  temperantiam,  qui  hanc  nec  precidere  ne- 
eeasitatem,  neo  cxcedere  dicat,  juxta  iliod  philosophi. 
f  Ne  quid  nimis.  > 

io.  Jam  de  justitia,  quse  nna  ex  quatiior  est, 
nonne  constat  consideratione  mentem  prseveniri,  ut 
se  formet  in  ea?  Se  enim  necesse  est  priua  oogitet, 
ut  ex  80  normam  ducat  jostitise,  nec  factura  ntiqne 
alteri,  quod  sibi  fieri  nolit ;  nec  quod  sibi  velit  fieri 
negatora.  In  his  nerope  duobua  liquet  integmm  esse 
jostitise  statum.  Sed  nee  ipsa  solitaria  est.  Intoere 
etenim  nunc  mecnm  etiam  hujus  pulchram  ooimexio- 
nem  et  cohserentiam  eom  temperentia,  et  item  am- 
baram  cum  duabus  superioribns,  id  est  pmdenlia 


quae  ab  irruentibus  vitiis,  et  quasi  hinc  inde  sufifo- 
care  conaniibus,  purum  illud  potenter  emit  et  vin- 
dicat  in  quoddam  stabile  fundamentum  boni,  sedem- 
que  virtutis.  Brgo  modum  tenere  justitia  est,  tempe- 
rantia  est,  fortitudo  est.  Sed  vide  ne  in  hoc  dilfe- 
rant,  ut  justitise  quidem  in  afTectu  res  sit;  a  forti- 
tudine  autem  efficacia  ejns ;  porro  possessio  atque 
usns  apud  temperantiam.  Restat  ut  doceamns  ab 
hac  communione  prudentiam  non  exclndi.  Nonne 
ipea  esty  qu»  modum,  diu  animi  neglecta  poathabi-* 
tum,  et  vitiorom  invidia  quasi  in  abditis  reelofam, 
et  coopertnm  qnftdam  vetostatii  e$Ugine;  prfor  re* 


739 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  CUKAi.YALLBNSIS 


7iO 


perit  6i  advertitT  Propterea  dico  iibi  :   a  pauciii^  extremam  partem  Ezechielis  tam  diligentee,  quam 

adveriitur,   quia  paucorum  prudeniia  est.    Itaque      eleganter  exposuii. 

jusiitia  quaerit,  prudenlia  invenit,  vindicat  fortitudo, 

temperaniia  possidet.  Non  milii  iioc  loco  proposi- 

tum  «si  de  virtutibus  disputare  :  sed  h^ec  dixerim 

boritns  ad  vacandum  considerationi,  cujus  beneficio 

hsec  ei  similia  advertuntur.  Cui  iam  pio,  iamque 

uiili  otio  oullam  in  viia  operam  dare,  nonne  vitam 

perdere  esl  ? 


CAPUT  IX. 

Recentia  Ponti/icum  exempla  paulatim  corrigenda, 

vetera  imitanda. 


CAPUT  X. 

Abusus  advocatorum,  judicum^  procuratorum, 
eorumque  fraudes  graviter  perstringit, 

13.  Sed  esto :  alius  inolevti  mos,  dies  alii  sunt, 

ei  alii  hominum  mores  et  tempora  periculosa  non 

instani  jam,  sed  exstant.  Fraus,    ct  circumveniio, 

et  violentia  invaluere  super  terram.  Calumniaiores 

mulii,  defensor  rarus,  ubique  potentiores  pauperio* 

res  opprimunt:  non  poasumns  deesse  oppressis, 

non  negare  injuriam  patientibus  judicium.  Nisi  agi- 

ientur  .caus»,  audianiur  partes,  inter  paries  judi» 

cari  quid  potesi  [al,  inter   partes  judicare    quia 


potest]  ?  Agitentnr  caus»,  sed  sicut  oporiet.  Nam 
42.  Quid  iamen,  si  te   phiiosophise  huic  toium  o  is  modus,  qui  frequentainr,  exsecrabiiis  plane  ;  et 


repente  devoveris  ?  Preedecessores  iui  non  ita  con- 
sueverunt  (12)  :  eris  molestus  quam  pluribus.  quasi 
qoi  a  pairum  vesiigiis  subiio  deviaris  :  nempe  id 
videberis  agere  in  suggillaiionem  iliorum.  Sed  et 
notabere  vuigari  proverbio  :  Qui  hoc  facii  quod 
nullus,  miraniur  omnes  :  veluti  qui  cupias  admira- 
iioni  fore.  Nec  potes  eorum  omuia  simul  et  subiio 
vel  erraia  corrigere,  vel  excessus  redigere  in  mo- 
dnm.  Erit  cum  acceperis  iempus,  ut  secundum  sa- 
pientiam  tibi  a  Deo  datam  paulatim  et  opportune  id 
studeas.  luterim  sane  malo  alterius  utere  m  bonnm 
quod  poles.  Quanquam  si  de  bonis,  et  non  de  novis 
sumamus  exempla,  non  defuere  Romani  pontifices, 
qui  sibi  otia  inter  maxima  negotia  invenireni.  Ob- 


qui,  non  dico  Ecdesiam,  sed  nee  fonim  deceai  [al. 
decerei].  Miror  namque  quemadmodum  religioMe 
aures  iuse  audire  suBiineni  hujusmodi  dispulaliones 
advocatorum,  ei  pngnaa  verborum,  quse  magis  ad 
subversionem,  qnam  ad  inveniionem  proficiunt  ve- 
ritaiis.  Corrige  pravum  morem,  et  prannde  linguas 
vaniloquas  [al.  maliioquas],  el  iabia  dolosa  claude. 
Hi  suni  qui  docueruoi  iinguas  suas  ioqui  men- 
daciumi  diserii  adveraus  jusiiiiam,  erudiii  pro 
falsitate.  Sapientes  suni  ut  faciaoi  malum,  elo- 
quenies  ui  impttgaenc  verum.  Hi  suni  qui  instrnuui 
a  quibus  Juerant  insiruendi ;  adsiruuni  non  com- 
perta,  41  ft  sed  sua ;  struuni  de  proprio  calumnias 
innoceniise ;  destruuni  simplicitaiem  veritaiis,  ol>- 


sidio  urbi,  ei  barbaricus  ensis  civium  cervidbus  C  siruuot  judicii  vias.  Nihii  iia  absque  labore  mani- 


imminebat  :  numquid  tamen  istud  termit  beatum 
papam  Gregorium  (i3),  quomimns  sapientiam  scri- 
bcrct  in  olio  ?  Eo  nempe  iemporis  (quod  ex  ejus 
prcefaiioue  [al,  ex  verbis]  liquet)  obscurissimam  ]et 

(12)  Aliis  alia  est  interpunctio  :  Quid  tamen  ?  Si 
te  phiiosophuB  huic  totum  repente  devoveris,  profde- 
cessores  tui  non  ita  consueverunt.  Quidam  bai)eut, 
Qmd  tum? 

(13)  Gregorius  inter  ipsos  armorum  strepiius  sa- 
cris  studiis  mieutus.  velut  alier  Arcliimedes.  Ei  qui- 
dein  prsefai.  lib.  ii,  Homil.  in  Ezech.  testaiur  duoous 
se  ineommodis  iurbari  in  proposiio,  nimia  obscnriiaie 
^iaionum,  ei  terrore  immineniinm  maiorum.  Nam 
^gilulfum,  inquit,  Longobardorum  regem  ad  obsidio- 
nem  nostram  summopere  festinantem  Padum  tran^ 


fesiam  facii  veritaiem,  ut  brevia  ei  pura  narraiio. 
Ergo  illas  quas  ad  te  necesse  erii  intrare  causas 
(neque  enim  omnes  necessc  erit),  diligcnter  volim, 
aed  breviter  decidm  (14)  assuescas,   frustaioria^ 

ille  corsus  potesi.  Sed  et  snmptibus  atteruniur  liti- 
|[antium  facultaies,  cauiiusque  plerisque  essei  de 
jure  suo  deccdere,  quam  juri  expenendo,  soriis 
oonnunquam  minus  idoncse  damnuin,  impendiorum 
jactura  cumulare.  Causas  itaque  Bernardus  vuli 
breviter  decidi,  omnes  litium  amt)ages  recidi :  cum 
nihil  iia  al>8qne  labore  manifesinm  Factai  veriiaiem, 
ut  brevis  et  pura  narratio. 

In  quam  senteniiam  mulia  variis  coneiliorum 
decretis  staluta  legimus,  sed  utioam  praxim  in  cu- 
riis  ei  iribunalibus  videremns!   Concil.   Trident., 


sisse  cognavimus.  Unde  pensate,  fratresjin  caligi^  Q  sess.  24 ;  cap,  20.  De  reform.f  et  sess.,  25,  cap.  10. 
nosis  ac  mysticis  sensibus  penetrare  qwid  vaieat^^  De  reform,^  abi  inter  alia  aie  habet :  c  Admonei 
fntffu  misera^  timoris  sui  pertwrbationibus  accu^:  aancta  synodus  iam  ordinarios,  quam  aiios  quos- 
pata^  etc.  Tamen  obscurissimam  et  exiremam  pariem  cunqne  ludices,  ui  te^^minandis  causis,  quanta  fieri 
Esechieiis  eo  iemporis  iam  diligenier  quam  eieganter     poterit  breviiaie  siudeant ,  ae  litigatorum  ariibns. 


'  ezposuit,«uti  inquit  S.  Bernardus.  Videani  nonc  pre- 
lati  EoeiesiiB,  caeieriqne  viri  ecciesiastici,  qnomodo 
in  pace  ei  tranqmlliiate  vivenies,  ntantur  oiio  con- 
cesso  :  an  ad  sacra  studia,  an  ad  vana  ei  ssecularia 
nq^otia.  Quam  mulios  heu  I  videre  eat  alienis,  oiios^is, 
'  ei  mdignis  occupari  1  Quid  auiem  inieresi,  an  oiiosus 
ais,  an  maie  occupains  ?  Olim  eerte  sancti  prseanles, 
eliam  in  gravissiinia  negoiiis,  inveneruni  oiium  va- 
candi  Deo  :  et  nunc  invenieni,  quibus  cura  ei  parci- 
monia  iemporis  eril. 

(14)  Persiringit  aries  fraudesqne  advocalorum, 
qmblM  adeo  curse  oon  eat,  controveraiis  aopieodia  ad- 
movere  manomc  ui  j>oiiua  oleum  affondant*  Nimimm 
lemntur  litea  ex  liiibua,  eontroversi»  cooiroversias 
axdpinnl»  nuihqae  rtmora  aini  vol  inhiberi  rixarum 


aeu  iu  liiis  conieslaiione,  aeu  aiia  parle  jndicii  dif- 
ferenda,  modis  omnibus,  aut  termini  prsefixione,  aui 
competenti  alia  raiione  occurrant,  »  etc.  Yide  concil. 
Laierao.,  ttli.  sess,  10,  et  in  Clem.  Saspe  de  verb, 
sig.  c.  Pinem  litibus,  etc. ,  fin.  de  do.  et  cont.  cap. 
2.  de  re  jud.,  etc.,  constiiutus.  de  procnr.  cap. 
l^annuHij  de  reacr.  Clem.  Dispenamamfdt  judiciis, 
et  alibi  ^ffipius. 

Horum  canonum  observantiam  magnus  ecclesia- 
sticse  disciplinse  zelaior  card.  Borromaeus  studiose 
promovit,  de  quo  memorabile  esi,  «  notariis  seribis- 
quefori  ejua  iempore  aecidiss^,  ul  periiiam  earom 
iiiium,  quse  de  beneficiia  alibi  tam  irequeoier  inter 
dericos  esse  solent,  pene  dedisoereni,  iib.  vii  Yite, 
oap,  86,  Tbomam  quoqueHomm  ingli»  marlyrem 


il 


D£  GOflSlDJSIUTlUKE  LMU  UULNQUE.  -  LID.  11. 


\2 


que  et  veDatorias  prscidere  dilaliones.  Causa  Tidnte  ■geoeraleni  pestem.  latuere  Magistram  sic  faeientem 


intret  ad  le,  caosa  panperis,  et  ejus  qui  non  habet 
quod  det.  Aliis  alias  multas  poteris  committere  ter- 
miaandas,  quam  plnres  nec  dignas  aadientia  judi- 
care.  Quid^  enim  opus  est  admittere  illos,  quorum 
peccata  roaoifesta  sunt  prseceJentia  ad  judicium? 
Tanta  est  impudentia  nonnuUorum,  ut  cum  manifc- 
sta:  ambitionis  prurigine  scateat  tola  faeies  causae 
eorum,  non  erubescant  audientiam  flagitare,  publi- 
cantes  semetipsos  ad  multorum  conscientias,  in  quo 
Tcl  suae  solius  saiis  poterant  coofundi  juJicio.  Non 
fuit  qui  reiunderet  attritas  frontes ;  et  ideo  plures 
facti  suDt,  et  magis  induruerunt.  Sed  et  nescio  quo- 
modo  viiiosus  conscientias  vitiosorum  non  refugit: 
et  ubl  omues  sordent,  unius    fetor  minime  sentilur 


el  audi  dicentem  •  Qui  mihi  ministratf  me  sequatur 
{Joan  XII,  26).  Non  parat  aures  ut  audiat,  sed  fla- 
gcl!um  quo  feriat.  Yerba  nec  facit,  nec  reeipit.  Nec 
enim  sedet  judicans,  sed  insequiturpuniens.  Causam 
tamen  non  tacet,  quod  xiJelicet  domum  orationis, 
negotialionis  fecissent.  Ergo  ei  tu  fac  similiter.  Ero. 
bescant  vultum  luum  isliusmodi  negotiatores  si  fieri 
potest  :  si  noo>  timeant.  Et  tu  flagellum  tenes.  Ti- 
mcant  nummuiarii,  necfldant  in  nummis,  sed  difti- 
daut;  abscoudaot  ses  suum  ate,  scientes  effundere, 
quam  accipere  paratiorem.  Hoc  studiose  et  constan- 
ter  agendo,  multos  lucrifacies,  torpium  sectatores 
lucrorum  honestioribus  ofQciis  vindicando  :  multos. 
ne  vel  audeant  hujusmodi  attentare,  servabis.  Ad- 


Quis  enim  unquam,  verbi  causa,   avarum  avarus,  B  jice  illud,  quod  non  parum  proficiet  etad  ferias  quas 

tibi  suadeo.  Ila  nempe  non  pauca  tibi  momenta, 
temporum  redimes  ad  vacandnm  considerationi, 
qusedam,  ut  dixi,  negotia  nec  audiendo,  qusedam 
aiiis  committendo:  qnae  tua  digna  putaveris  audien- 
tia,  fideli  quodam  et  accomodo  ipsi  causte  com- 
pendio  terminando.  De  qua  considcratione  hts  ad- 
dere  aliqna  cogito,  sed  sub  alterius  sane  principio 
libri !  atque  hic  sit  finis  istius,  ne  doplo  te  oneret 
minus  snavis  oratio,  si  longa  fuerit. 


immundum  immundus,  luxnriosnm  luxuriosus  eru- 
buit  ?  Piena  est  ambitiosis  Ecdesia  :  non  est  jam 
quod  horrcat  in  studiis  et  molitionibus  ambilionis, 
non  plus  quam  spelunca  latronis  in  spoliis  viatoriun, 

CAPUT  XI. 
In   advocatos  et    procuratores,  qui  ex  iniquitaie 

quoistum  faciunt^  severeanimadvertendum. 
14.  Si  Christi  discipulus  es,   ignescat    zelus    tuus, 
exsurgat  auctorilas  adversus  impudentiam  hanc  et 

a  protrahendis  in  foro  causis  alienissimura  fuisse 
Stapletouus  in  Yita  ejus  testatur.  Nam  causis 
omnibus  et  litibus  >  adeo  expedivit  et  liberavit 
tribunal  soom,  ut  quadam  vice  expedita  causa,  dum 


sequentem  proferri  juberet ,  responsum  acciperet, 
nullam  illic  amplius  superesse.  >  Ita  in  Yita  ejus 
mihi.  pag.  39. 


LIBER  SECUNDUS^ 


41  e  CAPUT  PRIMUM. 
Apoloffiam  instituitj  ob  infelicem  successum  expe^ 
ditionis  in  Terram^Sanctam  susceptas, 
\ .  Memor  promisai  mei,  quo  ecce  jam  aliquamdiu 
teneor  apud  te,  vir  optime,  papa  Eageni,  volo  absol- 
Tere  me  vel  sero.  Puderet  dilationis,  si  mibi  conscius 
forem  incuriie,  aut  contemptus.  Non  iut  est  :  sed 

incidimus,  ut  ipse  nosti,  intempus  grave  (15),  quod 

(15)  Expeditio  in  Orientem,  hortatoro  S.  Bemardo 
suscepta,  infeliciter  cessit.  Hinc*  nata  contra  Yinim 
sanctum  mnrmura  et  ealomni».  His  hoc  capite  anti- 
dotonsiveapologeticon  opponit.Idem  quoqoeliaciuijt 
^alii  Scriptores,  ne  putes  ipsum  Bemardum  solum 
suse  causae  et  innocentiae  assertorem.  Yide  Gaufrid. 
lib.  ui.  Yitae,  cap.  4.  Otho  Frising.  de  ffeat.  Frid. 


lib.  I,  cap.  60,  ubi  multis  hac  de  re  philosophatus 
tandem  concludit:  «  Bxpeditionem  illam,  eUi  eum  D 
tanta  Christianorum  strage  coqjunctam,  fuisse  bonam 
et  salutarem,  si  non  pro  dilatatione  lerminoram,  vel 
pro  eommoditate  corporum,  attamen  ad  multarum 
salutem  animarum.  Additque.  Qtumvis  si  dicamus 
sanctum  illum  Abbalem  (Bemaitiam)  spiritu  Dei  ad 
excitandos  nos  afflatum  fuisse,  sed  nos  ob  super- 
biam  lasciviamque  noi4ram  salubria  monitja  non 
observantes,  merito  rerum  personaramqne  disp«D- 
dium  deportasse,  non  sit  a  rationibus  vel  antiquis 
exemplis  disaonum.  >  Ua  Oho,  qni  pnesens  interfuit, 
et  quae  oculis  suis  vidit,  sincerius  enarrare  potuii, 
Yide  epist.  Joan.  Abb.  Casse-lbrii  iuter  epist.  Bera. 
332  {nunc  386).  Et  Will.  Tyriom  ipod  BarQii.  aiia. 
1148,  ubi  de  causis  frustratse  expeditionis,  Sed  Ubet 
UQum  pr»  cseterie  istitts  i^tatie  audire,  bon»  not88 


ret  ipsi  pene  vivendi  usoi  videbatur  indicere  cessa^ 
tionem,  nedum  stadiis;  cum  seilicet  Dominus  provo- 
eatus  peccatis  nostris,  ante  tempus  quodammodo 
visus  sil  judicasse  orbem  terrsp»  in  sequitatequidem^ 
sed  miaericordiae  suae  oblitus.  Non  pepercit  popuk) 
suo,  non  suo  nomini.  Nonne  dicunt  in  gentibus,  Ubi 
est Deus eorumt  (Psal  cxiii,  2.)  Necmiram.  Eccle- 
sise  filii,  et  qui  christiano  censentur  nomine,  pro- 

et  fidei  scriptorem,  causas  infelicis  belli  diligentius 
•edisserentem.  Is  est  Guillelmus  NeubrigcDsis  lib.  i. 
De  reb.  Angl.,  eap.  20.  «  Legimus,  inquit,  olim  nn- 
meroaissimum  Domini  exercitum  unius  hominis 
etiam  occulte  peccantis  seelere  ita  inquinatum,  et 
favore  divino  nudatum,  ut  eneryos  et  languldus 
appareret.  Gonsultas  Dominus,  respondit  populum 
anathemate  pollutum  esse,  et  adjecit;  Anatketna  in 
medio  tui  est,  Israel;  non  poterU  stareadversus  ho^ 
tes  tuos,  donec  deleatur  exte  qui  hoc  contaminatus 
est  scelere*  Porro  in  nostro  illo  exercitu  tanta  tam 
contra  Christianam,  quam  contra  castrensem  etiam 
disciplinam,  mala  increveraot,  ut  mirum  non  sit, 
quod  eis  lanquam  pollutis  et  immundis  favor  nequa- 
quam  divinus  arriserit.  Castra  enim  a  oastratioiie 
dicuntur  luxurise.  At  castra  illa  no»tra,  casta  non 
erant  :  in  quibos  utique  infelici  qaadam  licent  a 
multoram  spirabant  libidines.  Praesumentes  quoque 
de  muititudine  et  instructu  Qopiarum,  atque  ila  car- 
nem  brachium  saum  superbe  ponentes,  in  Domini, 
pro  ((up  semulari  videbantur,  miaericordia  atqoio 
potentiaminusconfidebaot,  declaratttmque  in^eat, 
guia  Deua  saperfaU  reaisUt  ^ttoilibaa  aatem  dat 
grattam*  Prseterea  io  terra  Cbrittiaoi  Imperatorisi 


743 


S.  BBRMARDI  ABBATIS  GLARiE-VALLBNSlS 


744 


strati  8unt  in  deserto,  anl  inierfecti  gladio,  ant  fame  t  si  illi  ceciderunt  et  perierunt  propter  iniquitatem 


consumpti.  EfTusa  est  conteotio  (16)  super  principes, 
ei  Dominus  errare  fecil  eos  io  invio,  ei  non  in  via, 
(PsaL  cvi,  40).  GoDtritio  et  infelicitas  in  Iviis  eorum 
{Psal,  XIII,  3)  :  pavor,  et  moeror,  et  confusio  in  pe- 
netralibus  regam  ipsorum.  Quam  confusi  pedes  an- 
nuntiantium  pacem,  annuntianlium  bona  (Isai.  lii, 
7).  Diximus,  Pax  et  non  est  pax  :  promisimus 
bona,etecce  turbatio.Quasi  vero  temeritate  in  opere 
isto,  aut  levitate  usi  simus.  Cucurrimus  plane  in  eo, 
non  quasi  in  iocertum,  sed  jubcnte  te,  irao  per  te 
Deo.  Quare  ergo  jejunavimus,  et  nonaspcxit  ?  bumi- 
liavimus  animas  nostras,  et  nescivit  ?  Nam  in  his 
omnibus  uon  est  aversus  furor  ejus,  sed  adbuc  ma- 
nus  ejus  extenta*  Quam  patienter  interim   adhuc 


B 


suam,  miramur  istos  eadem  facientes,  eadem  pas- 
sos?  Sed  nunquid  iUomm  casus  adversus  promissa 
Dei?  Ergo  nec  istorum.  Neque  enim  aliqua^opro* 
missiones  Dei  justitiae  Dei  prsejudicant.  Et  audi  aliud. 
3.  Peccavit  Benjamin :  accinguntor  reliquse  tribus 
ad  ultionem,  nec  sine  nutu  Dei.  Designavit  denique 
ipse  ducem  prseliaturis,  Itaque  praeliantur^  freti  et 
manu  validiori,  et  causa  potiori,  et,  quod  his  majus 
est,  favore  divino.  At  quam  terribilis  Deus  in  consi? 
liis  super  filios  hominum!  {PsaL  lxv,  5.)  Terga  de- 
dere  sceleratis  ultores  sceleris,  ct  paucioribus  plures- 
Sed  recurrunt  ad  Dominum.  Et  Dominus  ad  eos ; 
Ascendite,  inquit.  Ascendunt  denuo,  denuoque  fusi 
et  confusi  sunt.  Ita  Deo  primum  quidem  favente» 


audit  voces  sacrilegas,  et  JSgyptios  blaspbemantes,  D  cundo  etjubente,  justijustum  certamen  ineunt,  e^ 


quia  callide  ednxit  eos,  ut  occiderel  in  deserto  ? 
(Exod,  xxxu,  i2.)^t  quidem  judicia  Domini  vera 
(PsaL  xviii ,  i  0) ;  quis  nesciat  ?  At  judicium  hoc  abys- 
sus  tania,  ut  videar  mibi  noo  immerito  pronuntiare 
beatum,  qui  non  fuerii  scandalizatus  in  eo. 

2.  Et  quomodo  tamen  humana  temeritas  audet 
reprehendere,  quod  minime  comprehendere  valet? 
Recordemur  supernorum  judiciorum,  quse  a  sseculo 
sunt,  si  forte  sit  consolatio,  Nam  quidam  ita  dixit: 
Memor  fui  judiciorum  tuorum  a  sceculo,  Domine, 
et  consolatus  sum  (PsaL  cxviii,  52).  Rem  dico  igno- 
tam  nemini  et  nuoc  nemini  notam.  Nempe  sic  se  ha- 
bentmorlaliumcorda:  quod  scimus  cum  necessenon 


succumbunt.  Sed  quo  inferiores  certamine,  eo  fide 
superiores  inventi  suut.  Quid  putas  de  417  me  fa- 
cerent  isti,  si  roeo  hortatu  (i7)  iterato  ascenderent, 
iterato  succumberent?  quando  me  audirent  roonen- 
tem  tertio  repetere  iter,  repetere  opus  ,  in  quo  serocl 
jam,  et  secundo  frustrati  forent?  Et  tamen  Israeliise 
uoam  et  alieram  non  reputanles  frustrationem,  ter- 
tio  parent,  el  superant  (Judic.  xx).  Sed  dicunt  forsi- 
tan  isti :  Unde  scimus  quod  a  Domino  sermo  egres- 
sus  sit?  Quae  signa  tu  facis,  ut  credamus  tibi?  Non 
est  quod  ad  ista  ipse  respondeam :  parcendum  vere- 
cundiae  me^  (i8).  Responde  tu  prome  etprote  ipso, 
secundum  ea  quse  audisti,  et  vidisti ;  aut  certe  se- 


est,  in   necessitate  nescimus.  Moyses  cducturus  po-  Q  cundum  quod  tibi  inspiraverit  Deus. 


pulum  de  terra  iEgypti,  meliorem  illis  pollieilus  est 
terram  {Exod,  iii,  i7).  Nam  quando  ipsum  aliter 
sequeretur  populus,  solamsapiens  terram?  Eduxit ; 
eductos  tamen  in  terram,  qnam  promiserat,  non  in- 
troduxit.  Nec  est  quod  ducis  temeritati  imputari 
queat  trisiis  et  inopinatus  eventus.  Omnia  faciebat 
Domino  imperante,  Domino  cooperante,  et  opus 
confirmante  sequentibus  signis.  Sed  populus  ille 
inquis,  durae  cervicis  fuit,  semper  contentiose  agens 
contra  Dominum,  et  Moysen  servum  ejus.  Bene,  illi 
increduli  et  rebelles  ;  hi  autem  quod?  Ipsos  inter- 
roga.  Quid  me  dicere  opus  est,  quod  factentur  ipsi  ? 
Dico  ego  unum.  Quid  poterant  proficere,  qui  semper 


4.  Sed  forte  miraris  me  prosequi  ista,  qui  aliud 
proposueram.  Facio  non  oblitus  propositi,  sed  quod 
a  proposiio  non  judicem  aliena.  Nempe  de  couside- 
ratione,  ui  memini,  sermo  mihi  ad  tuam  Dignaiionem. 
Et  sane  magna  isia  res,  et  egens  consideratione  non 
minima.  Quod  si  res  magnas  a  magnis  considerari 
oportet,  cni  seque,  ut  tibi,  id  siudii  competitY  qui 
parem  super  terram  non  habes  ?  Sed  tu  seeundum 
sapientiam  et  potesiatem  datam  tibi  desuper,  iiciee 
de  hoc.  Non  est  mese  humiliiatis  dictare  tibi  sic  vel 
sic  fieri  quidquam.  Sufficit  intimasse  oportere  ali- 
quid  fieri,  unde  ei  Ecclesia  consoletur»  et  obsimtuir 
osloquentium  iniqua.  Hsec  panca  vice  apologise  di- 


revertebantur,  cum  ambularent  ?  Quando  et  isti  per  i^  cta  sint,  ut  ipsa  qualiacumque  babeal  coDScieDtia 
toiam  viam  non  redieruni  corde  in  Jlgyptum?  Quod  **  tua  ex  me,  tmde  habeat  me  exeusaium,  et  te  parir 


cum  quo  fcedus  percusserant,  et  qno  jubeoie,  venalia 
vel  alTerebaniur,  vel  abundabani,  minus  a  rapinis 
temporabant.  Immisit  ergo  eis  iofensus  Imperator^ 
hinc  fifmem,  inde  hostem  :  ianti  sanguinis  Gnrisiiani 
periculum  Ghrisiiaous  minime  perhorrescens.  Deni- 
qne  venalibus  prohibitis,  cum  pro  viciualibus  conge- 
rendis  propter  hostium  iosidias  nostri  non  valerent 
excurrere,  primo  exercitus  fame  contabuit :  deinde 
hosiium  excepius  insidiis,  vel  Turcarum  gladios  ine- 
briavit,  vel  Ghristianse  statum  libertaiis  ignominio- 
sissim»  atqne  infelicissimse  servituiis  sorie  mutavit. 
Nec  superbis  -  atque  immundis  casiigandis  irae  de- 
fnerecoelesies,  et  plerumque(nt  dicitur)  effosa  desn- 
per  intempetiivanun  nnbmm  inundatio  de  ezercitu 
nostro  pltts  minnit,  quam  hoetilis  gladius.  Iiaque 
duonrai  eKerdtunm  maximomm  parte  tonge  n^iora 
4i?ersis  etsilme  ei  dadilNM  profligata,  com  ptrtc 


residua  duo  illi  magni  Principes,  egre  exitiom 
evadentes,  ierosolymam  venerunt :  et  nolla  re  me- 
morabili  facta,  inglorie  recesseront.  »  Ita  I>Ieubri- 
gensis. 

(i6)  Locns  snmpios  ex  psalmi  cvi  vers.  40,  obi 
qoondam  Bernardi  iempore  legebator  contentiOj  ui 
apud  Willelmom  Tyrensem  in  lib  xvi,  cap  2i,  pro 
eo  quod  modo  h9ibemu%,contemptiOf  reetius  a  Grseco 

(17)  Quid  ad  soscipiendam  expediitonem  contole- 
rii  Bemardos  docent  ejus  epistolse  256,  28«,  3M. 
aique  liber  m  de  ejus  Vita,  cap.  4. 

(18)  Miracula  sobinielligit  qoibus  Deos  Bemardi 

grsedicationem  et  horutiones  ad  beilom  sacrom  pro- 
avii,  in  lib.  vr  de  ejos  Yita,  cap.  et  seq.  Tide  qpi« 
ttolam  242,  ad  TotoMooe  et  ibiaem  nolas* 


7« 


DB  CONSIDBRATIONB  LlBRI  QUINQUE.  -  LIB.  II. 


7tt 


tcr,  el«i  non  apad  eos  qui  facla  ex  eventibos  sesli-  *  Tu  prinius  libi ,  lu  ultimus.  Snme  exemplnin  de 


mant,  cerle  apud  le  ipsnm.  Perfecta  el  absoluta 
CQique  excusatio,  teslimonium  rons  ientise  suae. 
Hibi  pro  miaimo  est  ut  ab  illis  judicer,  qui  dicunt 
bonnm  malum,  el  malum  bonum,  ponentes  lucem 
tcn"bras,  el  lenebras  laccm  (Isai-  v,  20).  Ktsi  necesse 
sit  nnum  6eri  e  duobus,  malo  in  nos  murmtir  bo- 
minum,  quam  in  Deum  esse.  Bonum  mihi,  si  digne- 
tur  me  uti  pro  clypeo,  Libcns  excipio  in  me  detra- 
bentinm  Hnguas  maledicas,  et  venenata  spicula 
blasphemorum,  ut  non  ad  ipsum  perveniant.  Non 
recnso  inglorius  fieri,  utnon  irruRlurinDei  gloriam. 
Quis  mihi  dc  gloriari  in  voce  illa  :  Quoniam  propier 
te  sustinui  opprobrium,  operuit  confusio  faciem 
meam  ?  Gloria  mihicsl,  consorlcm  fieri  Chrisli,  cujus 


summo  om  uum  Patre,  Verbum  suum  et  emittente 
[al,  ex  se  cmittente],  et  retincnte.  Verbum  luum, 
consideratio  lua  :  quae  si  procedit,  non  recedat.  Sic 
progredialur,  ut  non  egrediatur ;  sic  exeal,  ut  non 
deserat.  In  acquisitione  salutis  nemo  tibi  gr»rraanior 
nnico  matris  luae.  Contra  salutem  propriam  cogiies 
nihil.  Minusdixi,Contra  :  Praeter,  dixisse  debueram. 
Quidquid  se  consideralioni  offerat,  quod  non  quoquo 
modo  a^i  tuam  ipsius  salutem  pertiueat,respuendum. 

CAPUT  IV. 

Notitiam  sui  ipsius  triplici  consideratione  sui  com^ 
plectitur ;  et  primutn  quidem    considerationis 
membrum  hic  exsequitur. 
7.  El  bsec  tui  consideratio  in  Iria  qusedam  dividi- 


.„  ^        i  .  ,         .  . '    "*      n  tur,  81  consideres  quid,  quis,  el  qualis  sis.  Qm  m 

illavoxest:    Opprobna  exprobrantium,  tibi  ceci- D  .    •        ^     ^     \.    .  .        n..iA 

,         .  in    ,    "^  i"*'^'"'"*"^*»  «c/»  cpci    ■»  natnra,  quis  m  persona,  qualis  m  moribus.  Quid, 

derunt  super  me  P^a/.LXviii,  8,  10).  Nunc  jam  re-  '  ^ 


currat  stilns  ad  suam  materlam,  ct  in  ea  quae  pro- 
posiieramus,  suo  tramite  gradiatur  oralio. 

CAPUT  U. 

Considerationis  a  contemplatione  distinctio. 

5.Et  primo  quidem  ipsam  considerationem  quid 
dicam,  considera.  Non  cnim  idem  per  omnia  quod 
rontemplationem  intelligi  volo ;  quod  hsec  ad  reruni 
ceriitudinem,  illa  ad  inquisitionem  magis  se  habeat. 
Juxta  quem  sensum  potest  contemplatio  quidem 
definiri,  verus  certusque  intuitus  animi  de  quacun- 
que  re,  sive  apprehensio  vcri  non  dubia.  Considera- 
tio  autem,  intensa  ad  investigandum  cogitaiio,  vel 


vcrbi  gratia,  homo.  Quis,  Papa,  vel  summus  Pon- 
Ufex.  Qualis,  benignus  mansuetus,  vel  qoidquid  tnle. 
Quanquam  primum  illud,  [^ilosophicum  sit  magis 
quam  apostolicum  vestigare ;  attamen  est  in  defini- 
tione  hominis,  qaem  dicunt  animal  rationale,  mor- 
tale  :  quod  diligentios  intueri  si  libet,  iicet.  Non  est 
quod  tuse  in  eo  aut  professioni  obviet,  aut  dignitati: 
est  vero  quod  saluti  afferre  qaeat.  Nam  consideranti 
dno  hsec  simul,  rationale,  mortaleque ;  is  tibi  exinde 
occurrit  froctus,  ut  et  mortale,  quod  in  te  est  ratio- 
nalc  humiliet;  et  rursum  rationale,  mortaie  coofor- 
tet :  quod  neutmm  neglectui  erit  homini  cireurospe- 
cto.  8i  qua  adhuc  prsesens  consideranda  requirit 


iotcmio  animi  vcstiganii»  verum.  Qaanquan»  sole-  q  ^^     tractabuniur  infra.  cl  forte  uliliua  ex  parlium 
pani  ambae  pro  mvicem  mdifferenter  usurpan. 

CAPUT  m. 


ConsideraHonis  quator  puncta  designat, 
6.  Jam  quod  ad  considerationis  attinet  fructum, 
quator,  et  occurmnt,  tibi  consideranda  reor:  te, 
quae  sub  te,  quae  circa  te,  quae  supra  te  suot,  A  te 
ina  consideratio  inchoet,  ne  frastra  extendaris  in 
alia,  le  neglecto.  Qoid  tibi  prodest  si  universum 
mnndum  lucreris,  le  unum  perdens  ?  {Matth.  xvi, 
26.)  Etsi  sapiens  sis,  dcest  tibi  ad  sapientiam,  si 
tibi  non  fueris.  Quantum  vero?  Ut  qnidem  senserim 
«go,  totum.  Noveris  licet  omnia  mystcria,  noveris 
lata  terrae,  alta  coeli,  profonda  maris;  si  te  nescie- 
ris,  eris  similis  aedificanti  sine  fondamento,  minam, 


coUatione. 

CAPUT  V. 

Alterum  membrum  considerationis  sui  proponit : 
nempe,  Quis  sit^  et  unde, 
8.  Nunc  quis  sis,  et  de  quo  sis  factus,  adverten- 
dam.  Quanquam  quod  dixi,  de  quo  id  mihi  praeie- 
reuodum  putem,  tuae  potius  relinquendum  agnitioni. 
Illud  dico  indignum  tibi,  citra  perfectum  agere  de 
tanta  assumpta  perfectione.  Quidni  erubescas  mini- 
mus  inveniri  in  magnis,  qui  te  recordaris  magnum 
inroinimis  exstitisse?Non  es  oblitus  prima[a^  add. 
tuae]  professionis  :  non  excidit  menti  quae  subducta 
est  manui,  sed  ne  affectui  quidem.  Ipsam  ad  singula 
tua  imperia,  judicia,  instituta,  babere  prae  oculis 


non  stfucturam  laciens.  Quidquid  exstruxeris  extra  D  non  crit  inutile.  Haec  te  consideratio  facit  honoris 


le,  crit  instar  congesti  pulveris,  vcntis  obnoxium. 
Non  ergo  sapiens,  qni  sibi  non  est.  Sapiens  sibi 
sapiens  crit:  et  bibet  de  4tS  fonte  putei  sui  pri- 
mus  ipse.  A  te  proinde  incipiat  tua  consideratio  • 
oon  solum  auiem,  sed  et  in  te  finiatur.  Quocunque 
evagetur,  ad  te  revocaveris  eam  cum  salutia  fmctu. 

(1 9)  Monet  ut  vetcris  fortunse  memoria  coniineat 
se  intra  iimites  modestiae.  Idoncum  sane  frenum  ad 
arroganliam  et  tumorem  animi  comprimendum  ac 
sistendum.  Exemplum  bujus  rei  praeclarum  ac  cele- 
bredcdit  Agaihoclcs  Siculus,  qui  figulo  patre  natus 
ei  ignobili,  tandem  regno  Sicilise  potitus  esl.  At  ne 
hoooris  species  abriperet  extra  roetas  honestatia, 
immemorem  onde  esset,  et  quam  in  lubrico  enm 
fortuna  collocasset,  ortus  sui  memoriam  conserva- 
Yit»    utens   vasis  fictilibus,  quorum  intuitu  figuli  se 

Patrol.  CLXXXn. 


contemptorem  in  honore  ipso.  Atque  id  magnom. 
Non  recedat  a  pectore  :  clypeus  est  tibi  vel  a  sagitta 
illa.  Homo  cum  in  honore  esset,  non  intellexit  (Psal. 
xLvni,  13).  Loquere  ergo  tibi  :  Abjecius  eram  in 
domo  Dei  mei.  Quale  est  hoc,  de  paupere  et  abjecto 
levari  super  gentes  et  regna  (19)?Quis  ego  aut  qoa- 

filium  esse  recordaretur.  Id.  quod  Ausonius  elega  ti 
expressit  epigrammate.  Quod  praetcr  alios  etiain 
adfert  Nicolaos  Serarius  in  Hist.  Moguotina,  ubi 
agit  de  Willegiso  archicpiscopo  ejusdem  ecclesise, 
qui  itidem  obscuro  loco  natus,  sed  demum  facius 
archiepiscopus,  qnanto  roajor  foit^  tanto  se  submis- 
sius  gessit :  ideoque  studebat  identidem  pristinae 
conditionis  suae  rocolere  memoriain.  Et  qoia  patre 
carpentario  natus  erat,  pa^sim  in  sedifieil»  et  ]Nirie'- 
tibus  rotas,  fabrilo  scilicet  parentis,  opus,  pioxit^ 

24 


747 


S.  BBRNARDI  ABfiATIS  CLAR^VALLBNSIS 


748 


domus  patris  mei,  ul  sedeam  excelsis  sublimior  ?  a  Quidui  loceris  in  eminenli,  unde  prospectes  omnia 
Sane  qui  dixit  mihi :  Amice^  ascende  superius  (Luc.      qui  speculator  super  omnia  constitneris  ?  Enimvero 

prospectus  iste  procinctum  parit,  non  otium.  Quo- 
modo  [al.  quando]  libet  gloriari,  ubi  otiari  non  licet? 
Nec  locus  est  otio,  ubi  sedula  arget  sollicitudo  om- 


XIV  10),  amicum  fore  fidit.  Si  minus  inveniar,  non 
expedit  quideni.  Quid  elevavit,  et  dejicere  potest* 
Seraquerela :  Quoniam  elevans  allisisti  me  (Psal,  ci 
11).  Non  est  quod  blandiatur  celsitudo,  ubi  sollici- 
tudo  major.  Illa  discrimen  intendit,  haec  amicum 
probat.  Uuic  accingamur,  si  nolumus  tandem  cum 
rubore  novissimum  locum  tenere. 

CAPDT  VI 

Quale  debeat  esseprocerum  Ecclesice  studium, 

9.  Factum  superiorem  dissimularc  nequimus ;  sed 

enim  ad  quid  omnimodisattendendum.  Nonenimad 

dominandum  opinor.  Nam  et  prophcta,  cnm  simili- 

ter  levarelur,  audivt :  Ut  evella^  et  destruas^et  disper^ 


nium  Ecciesiarum.  Nam  quid  tibi  aliud  dimisit  aan- 
ctus  Apostolus  ?  Quod  habeo,  inquit,  lioc  tibi  do*  Quid 
illud?  Unum  scio  :  noo  est  aurum  neqne  argentum, 
cum  ipse  dicat :  Argentum  et  aurum  non  est  mifU 
(Act.  III,  6).  Si  habere  contingat,  atere  uon  pro  li- 
bitu,  sedpro  tempore.  Sic  eris  utens  illis,  quasi  noo 
utens.  Ipsa  quidem,  quod  ad  animi  bonum  spectat, 
nec  bona  sunty  nec  mala :  usus  tamen  horum  bonat, 
abusio  mala,  aollicitado  pejor.  qusestus  turpior.  Bsto, 
ut  alia  quacunque  ratione  haec  tlbi  vindices :  sed 


das  et  dissipeSf  et  asdifices  etplarltes  (Jerem.  i,  10).  B  Qon  aposiolico  jure.Nec  enim  tibi  illedare  qaod  non 


Quid  horum  fasium  sonai  ?  Rusiicani  magis  sudoris 
schemate  quodam  labor  spiritualisexpresbusest.Bt  nos 
igitur  4119,  ut  muitum[a(.  ut  non  muitum]  seniia- 
mus  de  nobis,  impositum  senserimus  ministerium, 
non  doHiinium  datum.  Non  sum  ego  major  propheta 
et  si  forte  par  potestate,sed  mopitorum  non  est  com- 
paratio.  Heec  loquere  tibi>  et  doce  te  ipsum,  quialios 
doces.  Puta  te  velut  unum  aliquem  ex  prophetis.  An 
non  satis  ad  te?  Et  nimium.  Sed  gratia  Dei  es  id 
4Uod  es.  Quid  ?  Esto  quod  propheta  :  nunquid  plos 
quam  propbeta  ?  Si  sapis,  eris  contenius  mensura 
quam  libi  mensus  est  Deus.  Nam  quod  amplius  est, 
a  malo  est.  Disce  exemplo  prophetico  prsesidere  non 
tam  ad  imperitandum,  quam  ad  factitandum  quod 


habuit  potuit.  Quod  habuit,  hoc  dedit,  soUicitudi- 
nem,  ut  dixi,  super  Ecclesias.  Nunquid  dominaticH 
nem?  Audi  ipsnm.  fion  dominantes,  ait,  in  cUro, 
sedforma  facti  gregis(l  Petr.  v,  3).  Et  ne  dictum 
sola  humilitate  putes,  non  etiam  veriiate,  vox  domini 
est  in  Bvangelio :  Reges  gentium  dominantur  eo- 
rum,  et  qui  potestatem  habent  super  eos^  benefici 
vocantur :  et  infert :  Vos  autem  non  sic{Luc,xjLii,2S), 
Planum  est :  Apostolis  interdicitur  dominaius. 

11.  I  ergo  tu,  et  tibi  usurpare  aude  aut  dominans 
apostolatum,  aut  apostolicus  domioatum.  Plane  ab 
alterutro  prohiberis.  Si  utrumque  simul  habere  v(h 
les,  perdes  utrumque.  Alioquin  non  le  exceplam[a/. 
exemptum]  illorum  numero  putes,  de  quibus  queri- 


tempus  requirit.  Disce  sarculo  tibi  opus  esse,  non  C  turDeussic:  Ipsiregnaverunt^  etnonexme;prin' 


sceptro,  ut  opus  facias  propheUB.  Et  quidem  ille  non 

regnatUrus  ascendit,  sed  exstirpaturus.  Pntasne  et 

lu  [al,  add,  non]  invenias  aliquid  eiaborandum  in 

agro  Domioi  lui  ?  Et  piurimum.  Non  plane  totum 

quivere  emundare  [al,  emendare]  Prophetae :  aliquid 

filiis  suis  Apostolis  quod  agerent  reliquerunt;  ali- 

quid  ipsi  parentes  tui  tibi.  Sednec  tu  ad  omnesuffi- 

cies.  Aliquid  profecto  tuo  relicturus  es  successori, 

ei  ille  aliis,  et  alii  aliis  usque  in  finem.  Circa  unde- 

cimam  denique  horam  operarii  otii  arguuntur.  et 

mittuntur  in  vineam.  Antepeasores  tui  Apostoli  au- 

dierunt,  quia,  messis  quidem  multa^  operarii  vero 

pauci  (Matih.  ix.  37).  Paiernam  tibi  vindicatio  hsere- 

ditaiem.  Nam  6i  tilius,  et  haeres  {.Galat.  iv,  7).  Ut 

probes  ha*redem,  evigila  ad  curam  ;  et  non  otio  tor- 

peas,  ne  et  tibi  dicatur  :  Quid  hic  sias  toia  die  otio- 

tVA^iiMatth.  XX,  6.) 

10.  Multo  roious  inveniri  oportet  aut  deliciis  re- 
iolotum,  aut  resupinum  pompis.  Nihil  horum  tibi 
tabulse  testatoris  assignant.  Sed  quid?  Si  illarum 
tenore  contentus  sis,  curam  potius  hsereditabis  et 
operam,  quam  gloriam  et  diviiias.  Blanditur  cathe- 
dra  ?  Specula  est.  Indedenique  superintendis,  sonans 
tibi  epi«oopi  nomine  non  dominium,  sed  officium. 

addito  boc  elegio :  Willegisef  Willegise^  quis  fueris 
ne  obliviscere,  Et  hocvelut  insigne  sibi  perpttuum 
smnpait,  cujus  intuitu  semper  originis  suse  memo- 
jriam  aleret^  idque  in  hodiernam  iiaque  diem  ctvitas 


cipes  exstiterunt,  et  ego  non  cognoin  (Ose  vin,  4). 
Jam  ai  regnare  sine  Deo  juvat,  babes  gloriam,  sed 
apud  Deum.  At  si « interdictum  tenemus,  audiamus 
eJictum.  Qui  major  e%t  vestrum,  fiat  sicutjunior; 
et  qui  proBcessor  est^  sicut  qui  ministrat.  Forma 
apostolica  hsec  est :  dominatio  interdieitur,  indieitar 
minisiratio,  quae  et  commendatur  ipaius  exenplo 
Legislatoris,  qui  aecutus  adjungit :  Ego  autem  m 
medio  vestrum  sum^  ianquam  qui  miniitrat  (Luc. 
XXI,  26,  27).  Quis  se  jam  titulo  hoc  ingloriura  polei, 
quo  se  prior  Domious  glori»  prseaignivit  ?  MerUo 
Paulus  gloriatur  in  eo^dicena :  Mimstri  Christi  sunt^ 
et  ego,  Rt  addit :  Ut  minus  sapiens  dico^plus  ego.  M 
laboribus plurimiSf  m  carceribus  abundantius,  in 
plagis  supra  modum^in  mortibus  frequenter{ll  Cor. 
XI,  23).  0  praeclarum  4l)90  miuisterium!  Quo  non  id 
gloriosus  principatu?  Si  gloriari  oportet,  forma  tibi 
sanctorum  praefigitur,  Apostolorum  propooilttr  gloria. 
Parvane  tibi  illa  videtur?  Quis  mibi  tribuat  aimilem 
fieri  in  gloria  sanctorum  ?  Clamatpropheta:  HtAiati- 
tem  nimis  honorificati  sunt  amici  tui^  Deus;  ntfnti 
confortatus  esl  principatus  eorum  (Psal.  cxuviu, 
17).  Glamat  Apostolus :  Mihi  autem  absit  gloriari  msi 
incrueeDomininostri  Jesu  Christi!  (Galat.  vi,  14.) 

Moguntina  reservat.  Yide  Seraiium  loco  citato,  mibi 
pag.  723,  ubi  alia  quaedam  aymbolica  de  rota  aiUsi^ 
et  do  vitsB  brevitate  ac  fortunse  volubililate  dod  afaa 
re  jihiioaophalur. 


m  GQNSIDBRATWNB  UBM  <iUi(iQUB.  -  LIB.  II. 


750 


oe  gioricris  opto  sempcr  optimo  (^eoere  gio-  A  fuerc  kk   bello,  non   molles  in  sericit.  Si  fiiius  es 

Aposlolorum  el  Prophelarum»  el  tu  fac  similer. 
Yindica  libi  nobile  geous  similibus  moribas ;  qao<l 
noo  aliunde  nobilo,  quam  morum  ingeonitate,  et 
fidei  fortitudine  fit.  Per  hanc  vicerunt  rcgna,  ope- 
rati  sunt  justitiani,  adepti  sunt  repromissiones 
{Hebr.  \i,  33).  Hoc  chirographum  paterna?  tuae  hse- 
reditaiis,  quod  tibi  evolvimus,  ubi  inspicias  portio- 
nem  [aL  add,  substantia]  qua;  le  conlin^it.  loduere 
forlitudioem,  ct  baereditasti.  Posside  fidrm,  posside 
pietaiem,  posside  sapientiam,  scd  s.ipientiam  san- 
ctorum  (ipsa  esl  limor  Domini),  et  habos  quod  tuum 
est.  UaBes  sine  defraudaiione  iuiegrum  pateraum 
fuudum.   Pretiosissimus    fundus   virtus  est.  Bonus 


^d  Aposloii,  quod  Prophctai  delegerc  sibi, 
lare  [al  reliquerc]  tibi.  Agoosce  hseredita- 
101  in  Christi  crucc,  in  laboribus  plurimis. 
[ui  dicerCj  potuit  :  Plus  omnihus  laboravi 
XV,  10).  Gloria  est,  sed  nil  in  ea  inane,  nii 
nii  rrsupinum.  Si  labor  terrct,  merces  invi- 
lusquisquc  enini  secundum  suum  laborem 
etn  accipict.  Et  si  ille  plus  omnibus  iabora- 
)a  tamen  totum  elaboravit,  et  adhuc  io- 
.  Exi  io  agrum  Doniini  tui,  et  considera 
«r,  quantis  hodieque  de  veteri  maledicto  sil- 
ipinis  ac  tribuJis^  Exi,  iuq^am,  ia  mundum  : 
t  enim  mundus,    isquc  creditus  tibi.  Exi  in 


lon  tanquam  dominus,  sed  tai.quam  viliicus,  p  fundus  humiiifas  ia  quo  4U91  omoe  aedificium  spi- 


(iprocurare  unde  exigeadus  es  rationcm.  Exi 
.  autem|,  dixerim,  quibusdam  tuae  passibus 
sollicitudiois,  ct  soiiicitae  iatentioais.  Neque 
psi  qui  jussi  sunt  ire  ia  orbem  uoiversum, 
circumicruut  praeseatia  corporis,  sed  meotis 
atia.  Et  tu  U\k  ocuios  quoslam  considera- 
ufle,  et  vide  rcgiones,  si  non  sunl  magis  sicc% 
3:n,  quaui   a^bae  ad   messt^m.  Quam  multae, 
ataveras  fruges,  diligeatcr  inspectae,  vepres 
apparebunt?  Imo  ne  vepres  quidem  :  annosae 
roosae  arbores  sunt,  sed  non  profecto  fructi- 
lisi  forte  glandium  aut  sillquarum,  quas  pord 
utnt.  Quousque  occupant  terram?  Nonae,  si 
cerois  ista,  pudebit  oliosam  jacere  socurim ; 
;8ine  causa  faicem  apostolicam  accepisse? 
n  hunc  quoudam  agrum  Isaac  patriarcha  exi- 
un  pi  irnum  Rebecca  occurrit  ei  :  cl,  ut  Scri- 
wbet,  Exierat  ad  meditandum  {Gen,  xxiv, 
0  ad  meditandum,  tu  ad  cxstirpindum  cgre. 
lecesse  esl.    Tibi  jam  praecessisse  meditaiio 
tempus  facicndiprse  maoibus.  Si  nunc  haesL 
(/.  cogitare]  iocipias,  id  quidem  sero.  AntCt 
Donsilium  Sdlvatoris,  sedissc   debueras,  aate 
ise  opus,  metiri  vires,  pooderasse  sapicaliam, 
comparassc,  sumptus  computasse  virtutum. 
go,  puta   tempus  putationis   adessc,  si  tamen 
ionis  praeivit.    Si  cor  movisti,  moveoda  jam 
movenda  est  et  manus.  Accingere  gladio  tuo, 
spiritus,  quod  csi  vcrbum  Dei  {Ephes,  vi,  17). 


rituaie  constructum  crescii  in  lemplum  sanctuoi  ia 
Domiao.  Per  haoc  nonnulii  possedere  etiam  portas 
inimicorum.  Quae  enim  virtutum  aeque  potest  daemo- 
num  omnem  dcbeliare  supcrbiam,  tyraoaidem  ho- 
minum  ?  Caeterum  cum  omni  indifferenter  persona; 
haec  ^it  quaedam  turris  foititudiois  a  facie  ioimici ; 
neacio  quo  pacto  tamen  vis  ejus  major  in  majoribus, 
et  in  clarioribus  ciarior  comprobatur.  Nulla  spieadi* 
dior  gemma,  in  omni  praecipue  ornaiu  summi  Pon- 
tificis.  Quo  eaim  celsior  Cieteris,  eo  humilitate 
apparet  illubtrioret  se  ip>o. 

CAPUT  VII. 
Hesumens  priorem  qua^stionem,  quis  sit,  diligenlius 

expendit. 
i5.  Argnar  forsitan«  qiiod  non  saii.s  priiuis  cxpli- 
citis  partibu?,  in  secuudas  aeseio  quomodo  stilus 
excurrerit,  describere  inclioaas  qualem  tc  oporteat 
esse,  cum  aecdum,  quis  sis,  pieaius  expressisset. 
Credo  erubcs(^ns  in  summo  pOditum  apice  videri 
bominemnudum,  festinavit  induere  insignibus  suis. 
Absque  bis  nempe  eo  deformior,  quo  illustrior  pa- 
res.  Nuaquid  potcst  abscoadi  civitatis  supra  montem 
positae  desolatio,  aut  latere  fumus  luoeraae  exstiactae 
su  per  caadeiabrum  ?  Simia  in  tecto,  rex  fatuus  in 
soiio  sedens.  Et  nunc  audi  eanticum  meum,  et  qui- 
dem  miaus  suave,  sed  saiutare.  Monstruosa  res 
gradus  8ammus,et  animus  inhmus  :  sedes  prima,  et 
vita  ima;  iiagua  magniioqua,  et  manus  otiosa;  ser- 
mo  multos,  et  fructus  nuilus;  vultus  gravis,  etacius 


^  manum  et  brachium  dextrum    in  faciendo  "  levis ;  ingens  auctoritns,  et   nutans   stabilitas.  Ad- 


am  iu  nalionibus,  increpationes  in  popuiis,  in 
jo  reges  eorum  in  compcdibus,  et  nobiles 
in  manicis  fcrreis.  Si  haec  facis,  honorificas 
irium  tuum,  ct  ministcrium  te.  Non  mediocris 
rincipaius.  Exlurbare  est  hoc  malas  be^iias  a 
18  tuis,  quo  greges  tui  securi  in  pascua  cdu- 
Domabis  lupos,  scd  ovibus  non  dominaberis. 
ias  ulique,  non  premendas  succpsisti.  Si  bcnc 
(rasti  quis  sis,  haec  le  oportere  facere  non 
;.  Porro  scienti  ct  non  facicnii,  pcccatum  esl 
'acobi  IV,  17).  Non  cs  oblitus  ubi  lcgcris  : 
fSciens  voluntatemdomtnis  suuet  non  faciens 
d.  digna]j  plagis  vapulabit  multis  {Luv,  xii, 
c  Prophctae,  sic  Apostoli  factitabant.  Fortes 


movi  speculum  :  foedus  se  in  eo  vultus  agnoscat :  In 
tuum  gaude  dissimilcm  inveniri.  Inspice  tamen  et 
tu,  ne  fortr,  eti^i  sit  undcmerito  placeas  tibi,etiam 
in  quo  debeas  displicerc,  non  dcsit.  Voio  glorieris 
testimonio  conscientiae  tuae,  sed  noo  miaus  ut  eodem 
ipso  humiiieris.  Rara  vox,  Nihil  mihi  consciussum 
(/  Cor,  IV,  4).  Cautior  in  I  onis  ambuias,  si  et  mala 
non  ialeant.Quamobrcm,ui<iixi,  novciis  tc,  utinler 
an  guslias  qua;  non  dcsunt,  fruarisconFcicutiae  bono ; 
magis  autom  ut  scias  quid  d(  j^it  libi.  Nam  cui  non 
dc^it?  Omiiia  iili  dc^unt,  qui  nihii  sihi  dcs:e  puliit. 
Quid  si  summus  Poiitifcx  sis?  Nuniquid  quia  sum- 
mus  Poatifex,  idco  summus  ?  Infimum  noris  esse,  si 
su  mmum  putas.  Quis  suromusf  Cui  addi  noo  possit. 


751 


S.  BBRNARDI  ABfiATIS  GLARJB-YALLBNSIS 


7Sf 


Qraviter  erras,  si  te  illum  existinies.  Absit.  Non-  tu  A  nihil.  Et  forte  prseseotes  cseteri  coDdiscipuli  eraot/ 

j-   .•!•      :    j:_^:.>< _:_«—.__    »_^a       tw%»^*   ^    -      "  .        ?a :       ^^1»^»^^^    ^^■^iU.,%m    jk^mwnMk _-' 


de  illis  es  qui  digniiates  virtutes  putaot.  Tibi  ante 
experta  virtns,  quam  dignilas  fuit.  Augustis  relinqui- 
to  illam  sententiam,  aliisque,  qui  divinis  [al.  divis] 
eoli  hononbus  non  timuerunt :  verbi  gratia,  Kabu- 
chodonosor,  Alexandro,  Antiocho,  Hcrodi.  Tu  vero 
considera  non  consummatione  summum  te  dici,  sed 
comparatione.  Nec  me  putes  comparationem  diccre 
meritorum,  sed  ministeriorum.  Sic  te  existimet 
homo,  ut  minislrum  Ghristi,  et  (quod  absque  praeju- 
dicio  sanctitatis  cnjuspiam  dixerim)  summum  plane 
inter  ministros.  Alias  niti  tead  summam  velim,  non 
putare  summum,  aut  velle  putari  antequam  sis.  Nam 
quomodo  proficis,  si  jam  sufficis  tibi  ?  Non  sit  pro- 
inde  tibi  aut  pigrum  vestigare  quid  desit,  aut  fateri 


cum  commitens  uni,  unitatem  omnibus  commen- 
daret  in  uno  grege  et  uno  pastore,  secuodimi  illnd  r^ 
Una  est  columba  mea,  formosa  mea  ,  perfecta  mii 
(CantiCy  vi.  8),   Dbi  unites,   ibi  perfeetio.  Refiqur 
numeri  perfectionem  non  habent,  sed  divisionem,' 
recedentes    ab   unitate.   Inde   est  quod  alii  aiogttlf 
singulas  sortiii  sunt  plebes,  scientes  sacrameotum/ 
Denique  Jacobus,  qui  videbatur  columna  Ecclefi»,- 
una  contentus  est   Hierosol^rma,   Petro  nniversita-' 
tem  cedens.  Pulchre  vero  ibi  positas  est  susciure 
semen  defuncti   fratris,  ubi   ocdsus  est  ille  :  nam 
dictus  est  frater  Domini  {Galat.  t,  19).  Porro  ce- 
dente  Domini  fratre,*  quis  se  alter  iogerat  Petri 
prserogativs  Y 


quod  desit  verecundum.  Loquere  et  tu  voce  ante-  B     ^^*  Ergo,  juxta  canones  tuos,  alii  in  partem  sol- 


cessoris  tui,  Non  quodjam  acceperim,  aut  jam  per- 

fectus  sim  :  et  rursum,  Ego  me  non  arhitror  com- 

prehendisse  {Philip.  ni,  42,  13).  Hsec  scientia  san- 

ctorum  :  hec  longe  ab  illa  quse  inflat,  Hanc   qui 

apponit,  apponit  et  dolorem  {Eccle.  i,  18)  :  sed  do- 

lorem  hnnc  nemo  nnquam  sapiens  subterfugit.  Est 

quippe  medicinalis  dolor,  per  quem  stupor  ille  le- 

thalis  animi  duri  et  poenitentis  extunditur.  Et  idco 

sapiens,  qui  dicere  potuit :  Et  dolor  meus  in  con- 

spectu  meo  semper  {PsaL  xxxvii,  18).Nuncjam  re- 

petendse   reliquise,  si  quse  sunt,  loci  iilius,  a  quo 

paulo  ante  divertimus. 

4«»  CAPUT  VIII. 

De  pontificias  dignitatis  et  potestatis  excellentia 

disserit. 

15.  Age,    indagemus  adhuc   diligentius  qui  [  a(. 

quis]  sis,  quam  geras  videlicet  pro  tempore  perso- 

nam  in   Ecclesia  Dei.  Quis  es  ?  Sacerdos  maguus, 

bummus   Pontifex.  Tu    princeps  episcoporum,  tu 

haeres  Apostoiorum,  tn   primatu  Abel,  gubematu 

Noe,  patriarchatu  Abraham,   ordine  Melchisedech, 

dignitate  Aaron,  auctorilate  Moyses,  judicatu  Sa- 

muel^  potestate  Petrus,   unciione  Christus.   Tu  es 

cui  claves  traditae,  cui  oves  creditee  sunt.    Sunt 

quidem  et  alii  coeli  janitores,  ei  gregum  pastores  : 

sed   tn   tanto    gloriosius,    quanto    et  differenlius 

utromque  prae  cseteris  nomen  haereditasti..  Habent 

illi  sibi  assignatos  greges ,   singuli  singulos  :  tibi 


Iicitadinis(21),  tu  in  plenitudinem  potestatis  vocatnt 
es.  Aliorum  potestas  certis  arctalur  limitibus  :  tnt 
extenditur  et  in  ipsos,  qui  potestatem  super  alioi 
accepemnt.  Nonne,  si  causa  exstiteni,  tu  episoopo 
coelum  claudere,  tu  ipsum  ad  epi|c<ipata  depooere' 
etiam  et  tradere  satanae  poles?  Slat  ergo  inconcus^ 
sum  privilegium  tnum  tibi  tam  in  datis  elavibus, 
quam  in  ovibus  commendatis.  Accipe  aliud,  qnod 
nihilominusprserogatTvam  [al,  ipsum]  confirmat  tibi; 
Discipnli  navigabant,  et  Dominus  apparebatin  littora;* 
quodque  jucnndius  erat,  in  corpore  redivivo.  Sdeiif 
Petras  quia  Dominus  cst,  in  mare  se  misit,  et  sie 
venit  ad  ipsum,  aliis  navigio  pervenientibus  {Joani 
xxi).  Quid  istud  ?  Nempe  signum  singularis  pontifidS 
Petri,  per  quod  non  navem  unam,  ut  caeteri  quiqne 
suam,  sed  sseculum  ipsum  susceperit  guberaandum'. 
Mare  enim  saeculum  est;  naves,  Ecclesiae.  Inde  est 
quod  altera  vice  instar  Domini  gradiens  snperaqnai^ 
unicum  se  Christi  vicarium  designavit  (22),  qoi  doq 
uni  populo,  sed  cunctis  prseesse  deberet :  siqoidem 
aqucB  multce,  populimulti  {Apoc.  xvii,  15).  Itacaoi 
quisque  cseterorum  habeat  suam,  libi  uoa  commissj 
est  grandissimanavis;  facta  ex  omnibus  ipsa  nni- 
versalis  Ecclesia,  toto  orbe  diffusa. 

CAPUT  IX. 

Proprice  natura^  considerationem  cammendat. 

17.  En  quis  es.  Sed  noli   pblivisci  etiam   qind? 
Nam  et  ego  non  sum  oblitus,  idmepromisisse  repe^ 


universi  crediti,  uni  unus  (20).  Nec  modo  ovium,  ^  tiluram  in  opporiunitai^.   Quam  opportune  cum  ed 
scd  et  paslorum  tu  unus  omnium  pastor.  Unde  id  ^  quies,  etiamquod  ante  eras,  consideras  !  Qoid  dico, 


probem  quaeris?  Ex  verbo  Domini.  Gui  enim,  non 
dico  episcoporum,  sed  etiam  Apostolorum  sic  ab- 
soluie  et  indiscrete  totse  commissse  sunt  oves? 
St  me  amas^  Petre,  pasce  oves  meas  {Joan,  xxi,  15). 
Quaa?  illius  vel  illius  populos  civitatis,  aut  regio- 
ni.s,  aut  certi  [al.  cerle]  regoi  ?  Oves  meas,  inquit. 
Cui  non  planum,  non  designasse  aliquas,  sed  assi- 
gnasse  omoes?    Nihil   cxcipitnr,    ubi  distioguitur 

(20)  Magis   arridet  ha?c  lectio   quam  alia  apud 
Vossium  :  Tibi  universos  credidit  uni  unus. 
.  (21)  Necplacet  isla  lectio,  ex  codice  Nicolai  V,  tn 
partemsolltciiudinisvel  potestatis,  subdita  tamen 
tiH;  tu  m  plenitudinem  potestatis  vocatus  es^qum 


eras?  Ei  nunc  es.  Quid  desinas  iutueri,  quod  noil 
desisii  esse?  Una  sane  consideratio  est,  quid  fueris, 
et  quid  sis  :  nam  quis  sis  factus,  altera.  Non  oportct 
ut  ista  extundat  MS  illam  in  scratinio  tut.  Es 
enim,  ut  dixi,  adhuc  quod  cras  :  et  non  minus  hoc 
es,  quam  quod  factus  es  post,  forie  et  magis.  D&d^ 
que  illud  natus  es,  mutuatus  hoc,  non  in  hoc  mitta- 
lus.  Non  rejectum  illud,  sed  isiud  adjectum.  Trtr 

verba,  vel  potestatis,  subditce  tamen  tibi,  aliis  oouit: 
bus  desunt. 

(22)  Et  tamen  Bernardus  episcopos  etiam  Chriifi 
vicarios  appellat  in  opusculo  sequenti,  nnm  36.  Tide 
notaa  ibi  ad  nnm;  'M  eiad  apist.  183. 


DB  GONSiDBRiTIONB  LIBRI  QUINQOB,  -  LIB.  U. 


7S4 


s  «Iramque  simul  :  nam,  et  pnefatnm  me  A  pntat.  Propterea  non  est  illi  habitare  in  longo,  quod 

•  11      ft  •  •  —         U.>^  ^^^     ..•2K^_^—    H^^A  1a  J  •«.  J  •!.  ••  . 


li»  ooUatsB  ex  iavicem  ambaeres  uliliores  fieat. 
npra  coaiideranti  quid  sia»  naturam  occurrere^ 
i  liomo  :  nam  homo  natus  es.  Porro  percun- 
^piis,  personae  respondebitnr  nomen,  quod  es 
ipna :  qnod  quidem  factus,  non  natus  es.  Quid 
mim  yidetur  ad  purum  esse  tni,  et  ad  te 
palius  pertinere  ?  qnod  factus,  an  qnod  natus  ? 
\  qnod  natus  ?  Uoc  ergo  consulo  consideres[a/., 
lera]  mazime,  quod  maiime  es,  hominem  vi- 
t^  quod  et  nalus  cs. 

Nec  modo  quid  natus,  sed  et  qualis   natus, 

t  aitendas,   si    non  vis  tuae  consideratioois 

et  utilitate  fraudari.  Tolle  proinde  nunc  haere- 

hm  perizomata  ab  inilio  maledicta,  Oirumpe 


ultra  modum  sit :  sed  ne  in  iato  quidem  quod  eztra 
sit :  porro  nec  in  alto  vel  imo,  quod  alterum  supra, 
alterum  infra  sil.  Denique  et  longitudo  exterminium 
habere  solet,  at  dilataiio  scissuram,  et  altitudo 
ruinam,  et  profundum  absorptionem.  Dico  hsec 
pianius,  ne  me  putes  ea  loqui  quae  Apostolus  com- 
prehendere  hortatur  cum  omnibus  sanctis,  longitu- 
dincm,  latiiudinem,  sublimitatemy  et  profundum, 
{Ephes,  in,  18)  :  quod  allerius  erit  et  disputationis, 
et  temporis  (Infra  lib,  v,  capp.  13,  14).  Nunc  autem 
longum  dico,  cum  sibi  homo  longiorem  promittit 
vitam ;  latum,  cum  in  superfluas  animus  distenditur 
curas;  altum,  cumde  se  plus  prsesumit;  prufandumy 
cum  se  plus  dejicit.  Qui  ergo  longa  sibi  metitur 


so  foliorum  celantium  igoominiam,   non  pla-  B  4194  tempora,  nonne  vere  ingreditur  iter  extermi- 


irantium.Dele  fucum  fugacis  honoris  hujus,  et 
loloratse  nitorem  gloriae,  ut  nude  nudum  con* 
I,  quia  nudus  egressus  es  de  utero  matris  tufle 
,  21).  Nunquid  infulatus  ?  numquid  micaos 
Is,  aut  floridus  sericis,  aut  corooatus  pennis 
liTarcinatus  metallis  ?  Si  cimcta  baec,  veluti 
quasdam  matutinas^  velociter  transeuntes  et 
ertransituras,  dissipes  et  exsuflQes  a  facie 
erationis  tuse,  occurret  tibi  homo  nudus,  et 
%  et  miser,  et  miserabilis  ;  homo  dolens  quod 
sit,  erubescens  quod  nudei  sit,  plorans  quod 
ut,  murmurans  quod  sit ;  homo  natus  ad  la- 
{Und.  v,7),  non  ad  honorem  ;homonatu8de 


nii,  transiens  vitae  terminos  productiori  sollicitu- 
dine  ?  Inde  est,  quod  homines  in  praesenti  a  sese 
exsules  per  oblivionem,  in  alia  per  inanem  sollici- 
tudinem  migrant  saecula,  non  profutura,  imo  nee 
futura.  Similiter  animus  distentus  in  multa,  multis 
laceretur  curis  necesse  est.  Nempe  inunoderata 
extensio  extenuationem,  et  exlenuatio  nimia  seis- 
sionem  fadt.  Jam  vero  alta  praesumptio,  quid  nisi 
ruinosa  prsecipitatio  est?  Legisti  namque,  Ante  rui- 
nam  exaltatur  cor  {Prov.  xvin,  18).  Quid  e  regione 
nimise  pusillanimitatis  dejectio,  nisi  desperata  quse- 
dam  absorptio  est?  In  haac  fortis  non  dejicietur. 
Prudens  loogioris  vitae  nou  abducetur  incerto.  Mo- 


e, 


etob  hoccumreatu;  brevi  vivens  tempore,  p  destus  moderabitur  curas,  temperavit  a  superfluis, 

kllVM    vrkAtil    •      wArklAfvia      «Mtillia       m*Smm.^2<.    /JLJJ  „^^»    Jaam*    MAAAa0awiia        Da«*i>a     Ci«at..a        m1«.a«m      om     ^^_ 


e  cum  meiu  ;  repletus  multis  miseriis  {ibid, 
,  et  propterea  cum  fletu.  Bt  vere  multis,  quia 
18  et  animae  simul.  Quid  eoim  calamitate  vacat 
ti  in  peccato,  fragili  corpore,  etmente  sterili? 
er^o  repletus,  cui  infirmitas  corporis,  et 
I  cordis  cumulatur  traduce  sordis,  mortis 
one.  Salubris  copuia,  ut  cogitans  te  stunmum 
cem,  attendas  pariter  vilissimum  cinerem  non 
sed  esse.  Imitetur  cogitatio  naturam  ;  imite- 
quod  dignius  est,  Auctorem  naturse,  summa 
i  eonsocians.  Nonoenaturain  persona  hominis 
10  vitse  spiraculum  colligavit  ?  Nonne  Auctor 
!  in  sui  persooa  Verbum  limumque  contem- 
?  Ita  tibi  sume  formam  tam  de  nostrae  con- 


non  deerit  necessariis.  Porro  justus  altiora  se  non 
prsesumet,  sed  loquetur  cum  just6 :  Sijustus  fuero, 
non  levabo  caput  {Job.x,  15). 

CAPUT  XI. 

Serium  examen  sui  Ponti/ki  serio  commendat. 

20.  Tu  ergo  in  hac  consideraiione  tui  caute  am- 
buJes,  et  tota  aequitate  verseris,  ut  nec  plus  vero  tibi 
tribuas,  nec  plus  justos  parcas.  Porro  plus  vero  tri- 
buis,  non  modo  arrogando  tibi  quod  non  habes 
bonum,  sed  etquod  babes  adscribendo.  Yigilanter 
disceme,  qualis  ex  te,  et  qualis  sis  dono  Dei ;  et 
non  sit  in  spiritu  tuo  dolus.  Erit  autem,  nisi  fideliter 
partiens,  tua  tibi,  et  quse  sunt  Dei,  Deo  sine  fraude 
resignes.  Ex  te  mala,  bona  a  Domino  esse,  persua- 


s  originis,qoam  de  sacramento  redemptionis  :  D  sum  tibi  non  ambigo.  Sane  inter  considerandum 


I  sedens,  non  alla  sapiens  sis,  sed  humilia  de 
.iens,  humiiibusque  conseotiens. 

CAPUT  X, 

IM  membrum  considerationis  sui,nempe  Qua^ 
lisj  sity  exponit, 

Proinde  si  consideras  quantus  es,  cogita  etiam 

ei  maxime.  Haec  te  sane  consideratio  tenet  io 

e  a  te  avolare  sinit,  non  ambulare  in  magnis, 

in  mirabilibus  super  te.  lu  le  consistito.  Non 

etjici,  non  attolli  supra,  non  evadere  in   lon- 

on  extendi  in  latius.  Tene   roedium,  si  non 

dere  modum.  Locus  medius  tums  est.  Medium 

nodi,  et  modus  virtus.  Omnem  exira  modnm 

nem  [a/.,  babitatioDemlt  sapiensexsilium  re- 


qualis  sis,  etiam  qualis  fueris  ad  memoriam  revo- 
candum.  Gonferenda  posteriora  prioribus.  Profece- 
risne  in  virtute,  in  sapientia,  in  intellectu,  in  sua- 
vitate  morum ;  an  ab  his  forte  (quod  absit) !  defeceris. 
Patientior  sis,  an  impatientior  solito,  iracundior 
leniome,  insolentior  an  humilior,  affabilibr  an  au- 
sterior,  exorabilior  an  difficilior,  pusillior  animo  an 
magnanimior,  serius  magis  an  plusculum  dissolutus, 
timoratior  an  forte  fidentior  quam  oportet.  Quam 
latus  tibi  patet  campus  in  hoc  genere  considerandi ! 
Memoro  ego  pauca,  veluti  quaedam  seminaria  pro- 
ferens;  non  tamen  ipse  serens,  sed  dans  semen 
serenti.  Oportet  innotescat  tibi  zclus  tuus,  clemeDtia 
tua,  discretio  quoque  moderatrix  eurumdfm  virtii- 


755 


S.  MRNARDI  ABBATI8  CLAfyB-VALLRHSIS 


7)6 


lum,  qualis  videlicel  in  donandis  injuriis,  quafis  sis  /^  solis  radius  ad  nivcm   vel  glaciem  ?  Safjiens  David, 


in   ulciscendis,   quam   in    utroque  providus   modi, 

loci,  lemporis  observator.  Prorsus  consideranda  tria 

haec  in  usu  virtutum  harum;  ne  non  sint  vlrtutes,  si 

preeter  haec  reperiantur  :  nempe  ejusmodi,  uon  na- 

lura  virtules,  sed  usus  facit.  Nam  ex  se  indifferenles 

esse  noscuntur.  Tuum  est,  aut  abutendo  et  confun- 

dendo   facere  vitia;  aut  bene  ordinalcque    ulendo, 

virtutes.   Solent  discretionis    oculo  caligante  alter. 

utrum  sibi  prseripere  loca,  terminos  occupare.  Porro 

caliginis  duse  sunt  causse,  ira  et  moilior  affectu  s 

Is  judicii  censuram  enervat,  illa  prsecipitat.  Quomodo 

ab  altero  non  periclitetur,  aut  pietas  clementia?,  aut 

zeli  rectiludo?  Turbalus  prse  ira  oculus  clementer  q  Ab  otio  et  nugis  vanisque  sermonibus  Pontificem 

nil   intuetur  ;  suffusus   fluxa  quadam   et   muliebri  dehortatur. 


sapientior  Salomon  faii  :  sed  blandientibns  uimis 
secniidis  rebus  alter  ex  parte,  alter  ex  toto  dcsipuit. 
Magnus  qui  incidens  in  adversa,  non  ercidit  vel 
parum  a  sapientia  :  nec  minor  cui  praesens  felicHas 
si  arrisit,  non  irrisit.  (Juanquam  facilius  inveneris 
qoi  sapientiam  retinuerunl,  conlmria  sibi  fortnita, 
qiiani  qui  propitia  uon  pcrdiderant.  PneferelKkis 
ille  et  magnus  [al,,  magnis]  est,  cui  inter  prospchi 
saltem  risus  indeccntior,  aut  sermo  insolentior,  aiit 
immolatior  cura  vestis  vel  corporis  non  irrepsit. 

CAPUT  XIII. 


mollitie  animi  rectum  non  videt.  Non  cris  innocens, 
ai  ant  punias  eum  cui  forte  parcendum  esset»  aut 
parcas  ei  qui  fuerat  puniendus. 

CAPUT  XII. 
Neque  in  prosperis  animum  nimis  laxandum,  neque 
in  aiuersis  de/iciendum . 
21.  In  tribulationibus  quoquc  qualem  tc  invene- 
ris  nolo  dissimules.  Si  constantem  iu  tuis,  condolen- 
tem  id  alienis  gaude.  Recti  cordis  hoc  ;  e  re|j;ione 
perversissimi,  si  cum  in  propriis  deprehendaris  for- 
tasse  impatiens,  minime  tamen  in  alienis  compatiens 
sentiaris.  Quid  in  prosperis?  nibilne  est  quod 
considerationem  sollicitet?  Est  utique  si  diligenter 
attendas,  quam  rarns  semper  exstiterit,  qui  non  vel 
modice  in  prosperitate  animum  relaxaverit  a  sui 
custodia  et  disciplioa.  495  Quando  hsec  incauiis 
non  fuit  ad  disciplioam,  quod  i^nis  ad  ceram,  quod 

(23)  Nugas  et  otiosas  fabulas  facesscre  jubei  ab 
ore  sacerdotis,  quidni  Poniificis?  Seriis  taotum  et 
utilibus  id  patere  vult  ncmpe  Evangelio  coosecra- 
tum,  nec  vano  sermone  (quamvis  alio  eum  urbani 
nomine  coloreni)  profaoandum.  Simile  prorras  pri- 
scse  et  rigidsB  virtutis  exemplum  reliquit  B.  Petrus 
Damiani,  qui  tsedium  vita)  pub  icae,  et  desiderium 
quietis  solitudinis,  vel  hinc  accepisse,  vel  certe 
acoisse  videtur,  quod  illi  cum  moribus,  facetiia,  jocis, 
vel  (nt  verbo  Bcmardi  utar)  nugis  curialinm  miuus 
conveoiret.  Audiamus  ipsum  in  epislola  qua  se  apud 
pontificem  et  cardinales  ob  dcmissum  episcopatum 
Ostiensem  excusat,  <  Fuil,fuit  olim,  inquit,  sed  jam 


22.  Etsi  recle  Sapiens  hortatur  sapicntiam  scribi 
in  otio  (Eccli.  xxxviii,  25),  cavendum  et  in  otio 
otium  est.  Fugienda  proinde  otiositas,  mater  nu- 
garum,  noverca  virtutum.  Intersaecularesnugae,  nu- 
gae  sunt;  inore  sacerdotis,  biasphemiae  (23).  Inter- 
dum  tamen  si  incidant  ferendae  fortassis  ;  refcrends 
nunquam.  Magis  interveniendum  caute  el  prudenter 
nugacilati.  Prorumpendum  saoc  in  serium  quid, 
quod  non  modo  uiiliter,  sed  libenler  audiant  et  su- 
persedeant  otiosis.  Consecrasti  os  tuum  Evangelio  : 
lalibus  jam  aperire  illicitum,  assuescere  sacrilegium 
est.  Labia  saterdotis^  ait,  cu^todiunt  scientiam  et 
^  hgem  requirunt  de  ore  ejus  (Malach.  ii,  7)  :  non  nu- 
**  gas  piofccto  vel  fabulas.  Verbum  scurrile  quod  faceti 
urbanive  nomine  colorant,  non  sufticit  perigrinari 
ab  ore  :  procul  et^ab  aure  refegandum.  Foede  ad 
cachinnos  moverfs,  foedius  movcs.  Porro  detrahere, 

anos  Hyrcanae  gcnuerint  tigres,  saxei  judicamur. 
eprimo  calamum,  nam  ut  turpiores  attexantur  iue- 
ptia;,  pudore  vuffundor.  Videlicetvenatus,  aucupium, 
alearum  insuper  furi»,  vel  seaceoruiii,  <  etc.  Ita  iUe : 
ubi  vidca  qaam  belle  Bernardo  c^iDsentiat,  ei  quales 
in  saccrdoiibus  nugas  detestelur :  quas  hodie  mulli 
ecclesiasticorum,  nedum  prselaturum,  adeo,  non 
censent  cum  B^rnardo  blasphemias,  ut  ne  quidem 
veniales  culpas  exisiiment. 

Ouam  hic  Beroardus  Eugenio  cavendam  nooet 
vauiloquii  culpam,  eam  alius  olim  sauctissioiuft  Poo- 
tifex  Gregorius,  proposilo  sui  exemplo,  velut  ipsc 
reus,  rraviter   et    patheticf^  rcrirehcndit.  Nam    dum 


elapsum  est  tempus,  ui  modestiae  pudor,  mortitic^-  Q  exuendens  verbaEzech.,  Ft7t/iofittni«,spe(?u/atorm 


tionis  insigne,  digna  severitas  et  sacerdoialis  genii 
vaieat  censura  servari.  Nam  ut  me  soium  aigne 
coarguam,  yidetis  ipsi,  quia  protinus  ut  ad  vos  venio, 
ecce  sales,  ecce  facetiae,  cece  lepores,  urbanitates, 
dicacitates,  volumina  questionum,  omnesque  ver- 
borum  inanium  pestes  insolenier  erumpunt,  quse  nos 
nou  jam  saderdotes,  sed  potius  oratores  ac  rhetoies, 
sive,  quod  inhonestum  est,  scirras  oslendunt.  Mox 
enim,  ut  verba  conserimus,  paulatim  qusedam  Icno- 
einia  eonfabulationis  altemaB  surrepunt,  quse  omnem 
animi  rigorem  indecenter  cmoltiani,  et  severitatis 
robur  in  excussum  risum,  et  turpia  joca  dissolvant. 
IUbc  est,  guod  mens  extra  se  sparsa  confunditur, 
aeies  cordis  obtunditur,  lux  divini  amoris  exstingui- 
tur,  terror  in  alios  et  reverentia  sacerdotalis  amit- 
titnr,  et,  quod  periculosius  est,  recte  vivendi  linea, 
qusaUis  ad  etmplum  proponenda  fuerat,  non  te- 
netur.  Quod  si  nos,  vel  pi^dore,  vel  metu,  io  haec 
deelioare    contemnimus    mox  inhumaoi,  rigidi,  ct 


dedi  te  domui  Israel,  onus  vocaiionia  su»  ponderat, 
iti  haec  verba  prorumpit,  quae  mcrito  etiaro  rorda 
nostra  percellaui.  Pauca  nos  excerpemus,  tu  integra 
suo  loco  lcge  homil.  n  in  Bzech.  «  0  quam  dura 
iiiibi  sunt  ista  quae  loquor !  quia  memeiipsum  lo- 
ijuendo  ferio...  qui  otiosis  verbis  saH>e  impelicor,et 
ab  exhortatione  atque  aediBcaiione  proximoram 
torpens  et  negligcns  cesso  !  Qoi  in  conspectu  Dei 
factus  sum  mntus  et  verbosus :  mutus  in  neoes- 

sariis,  verbosus    in    otiosis,   ete Bt    qra<leiB 

in  monasterio  positus,  valebam  et  ab  otioais  lin- 
guam  restringere,  et  iu  intentioae  oiationis  pen'' 
conlinue  mentem  tenerc.  At  postquam  cordis  hu- 
mcrum  sarcinae  pastorali  supposui,  coltigerc»  se  ad 
semetipsum  assidue  non  pote^^t  animus,  quia  mi 
mtiUa  partitur....  quia  autem  neoeasitate  loci  MBp« 
>iiii  >aecuJaribusjttiiffor  ;  iionnun(|uam  mihi  Hogna' 
disciplinam  relaxo.  Nam  si  in  assiduo  censone  mer 
rigore  me  teneo,  scie  qtiia  ab  inflrmioribas  fugior, 


665 


APPIUiiDIX. 


666 


operum  exhibitione :  nt  Christus  nos  confiteatnr  in  a  tate  necessari»,  via  secnra  et  recta.  est :  alioqnia 


districta  singnlomm  examinatione,  quando  nos 
oportuerit  manifestari  ante  tribunal  ejus,  ut  unus- 
quisque  referai  propria  corporis,  sive  bonum,  sive 
nialum,  prout  gessit  in  corpore  (//  Cor.  v,  10). 
Harum  ntrarumque  confessionum,  etejus  qua  homo 
coofitetur  Deum,  et  ejus  qua  Deus  confitetnr  homi- 
nem,  si  vuUis  esse  participes,  nolite  ulterius  evagari 
in  exterioribus,  diffusi  in  vaniiates  et  insanias  seeculi : 
aed  reversi  ad  vos  intrate  ad  cor  vestrum,  ubi  sme 
dubio  regnnm  Dei  est.  Regnum  enim  ejus  intra  vos 
est  (Luc.  XVII,  21).  Quid  est  hoc  regnnm  ?  Sana  et 
libera  voluntas  hominis,  ita  se  conformans  voluntali 
Dei,  ut  nihilvelit  quodsciat  ei  displicere;  nihil  nolit 
quod  sciat  ei   non  placere.  Primum  ergo  quserite 


Ghristus  eam  non  fuisset  ingressus.  Cseterae  vifls,  etsi 
boQte  sint,  plenae  tamen  sunt  lauronibus.  Semita 
hujus  paupertatis,  quia  ardua  est,  et  pauci  per  eam 
ascendunt,  insidias  iatronum  ignorat.  Non  enim 
frequenter  ponunt  latrones  insidias,  ubi  frequens 
non  est  transitus  viaiorum.  Dico  vobis  in  veritate, 
quae  Dens  est,  et  experto  credite  :  quia  bffic  via 
quanto  arctior,  quanto  molestior  videtur  in  ingressu, 
tanlolaetior,  tanto  jucundior  invenitur  in  progressu. 
In  ingressu  exigit  meritum,  in  progressu  rependit 
prsemium.  Etenun  non  solum  in  futuro  vitam  seter- 
nam  possidebitis,  sed  et  in  prsesenti  centuplum  acci- 
pictis,  non  solum  in  boois  spiritualibus,  sed  et  in 
temporalibus,  si  cor  non  apposneritis.  Ipsa  siquidem 


regnum  Dei,  ut  liberetur  etsanetur  voluntas  vestra,  ■' bona  temporalia,  sunt,  si  non   amantur,  licita;  si 


veneno  ssBculi  graviter  imbula  vel  corrnpta*;  et 
omnia  corpori  necessaria  adjicientur  vobis.  Nolile 
solliciii  essedecorporequodest  hsBreditasvermium  : 
sed  solliciti  estote  de  anima,  quse  ad  imaginem  Dei 
facta  esl,  quomodo  revelata  facie  gloriam  Dei  spe- 
culeiur,  et  in  eamdem  imaginem  reformeiur,  et 
transformetur  a  claritate  in  claritatem,  tanquam  a 
Dumini  spiritu. 

6.  Quid  dulcius  fratres  mei,  quid  jucundius,  quid 
sanctius  inter  corporea  corpore  Chrisii  ?  Et  tamen 
dictum  estApostolis  iNisiegoabierOf  Paracletusnon 
veniet.  Dnm  enim  corporali  Christi  pra)sentia  viden- 
do  et  audiendo  delectati  sunt,  nunquam  eis  perfecte 


amantur,  illicita.  Sive  autem  amantur,  sme  non 
amantur,  non  multum  expedinnt,  quia  qnadam  sui 
dulcedine  cor  possidenlis  cito  subvertunt.  Quse  vobis 
dubilandi  occasio?  Pauca  relinquetis  cum  sollici- 
tndine,  totum  roundum  assumetis  in  possessionem 
sine  soliicitudine.  Omniaenim  vestra  sunt^  sivemun- 
dus^  sive  vita,  sive  mors,  sive  prassentitty  sive  futu- 
ra :  omnta/inquam,  vestrasunt,  Tamen  vere  subjungi 
potesl,  Vos  autem  Christi,  sicut  Christus  Dei  {/  Cor. 
III,  22,  23) :  id  est,  si,  sicut  Ghristus  in  omnibus 
operibus  suis  Patrem  suum  glorificavit,  ila  et  vos  in 
omni  actu  vestro  ejus  gloriam  quaesierilis. 
8.  Si  enim  Christus  in  operibus  vestris  apparueril 


datur,   sed    semper  promittitur    Spiritus   sanctus,  Q  gloriosus,  a  quo  vobis  trepidandumest?lpse  utique 


Etenim  370  inquit,  cum  assumptus  fueroy  mittam 
eum  ad  vos  {Joan.  xvi,  7).  Christo  enim  adhuc 
vivente  in  carne,  nonne  Petrus  negavit  ad  vocem 
ancillse?  Christo  autem  assumpto  et  misso  Spirilu 
sancto,  nonne  ibant  gaudentes  Apostoli  a  conspectu 
concilii,  quoniam  digni  habiti  sunt  propter  nomen 
Jesn  contumeliam  pati  ?  {Act.yy  41.)  Longe  ergo 
eminentior  et  dulcior  virtus  Spiritus  sancti,  quam 
delectatio  corporis  Christi.  Quod  si  tam  excellentis 
et  beati  corporis  carnalis  delectatio  potuit  ab  Apo- 
stolis  ne  avertere  Spiritumsanctum,  sine  cnjus  affec- 
tionenihil  quod  bonumest  potestamari,  sine  cujus 
virtute  uihil  salutiferi  oneris  potest  tolerari :  vos 
ipsi  judicate  an  non  miseri  sunt  et  insani,  qui  ad 
religionem  venturi,  delicias  corporis  qusemnt.  Ve- 


solus  est,  in  cujus  manu  sit  salus,  et  condemnaiio 
nostra.  Si  condenmat,  benedictum  sit  nomen  ejus, 
quia  sic  meruimus  (1115)  :  si  salvat,  gloriosum  sit 
nomen  ejus,  quia  superabundavit  misericordia  judi- 
cio.  Pater  enim  omne  judicium '  dedit  Filio.  Quis 
tanen  est  qni  condemnet  Jesus  Chrisius?  pius, 
inquam,  et  dulcis  Jesus,  qui  mortuus  est  pro  deli- 
ctis  nostris;  qui  resurrexit  pfopter  justificationem 
nostram ;  qui  est  ad  dextram  Patris,  ubi  etiam  inter- 
pellat  pro  nobis?  Militans  in  terra,  regnans  et  in 
ccelo,  nihil  sitit  nisi  nostram  salntem  :  et  ipse  fugien- 
tibus  ad  so  referet  confusionem?  Absit!  Quantum- 
cunque  gravis  se  ingerat  memoriae  mese  reeordatio 
scelerum  meorum,  quantumcunque  me  deierreatprse- 
terit»  vitae  meae  horribilis  consideratio,  faciant  alii 


nientibus  quippead  religionem  non  est  consideranda  "  quod  censuerint  expedire;  ego  semper  sentiam  in 


carnis  fragilitas,  ut  ei  delicate  subserviatur,  sed 
impedimenta  fervoris  spiritus,  ut  sollicite  fugian- 
iur. 

7.  Festinate  ergo  fieri  panperes  spiritu,  et  inopes 
rebns,  nt  Dominus  sit  sollicitus  vestri.  Hujusmodi 
enim  paupertatis,  voluntariae  videlicet,  et  ex  volun- 

(1115)  Non  putamus  id  dicturum  fuisse  Bernar- 
dum :  nec  damnationem  seternam,  in  qua  nulla  erit 
humanse  voluntatis  cum  divina  consensio,  imo  ob- 
siinata  ac  destostanda  ab  ea  defectio,  in  sententia 
Bernardi  fuisse  de  genere  rerum  illarum,  qnas  di- 
vinae  voluntati  committere  debeamus  volentes.  Id 
patetex  sermone  25  de  Diversis,  nbi  destinguens  ea 
qiue  a  Deo  sub  conditione,  et  qnae  abaoiute  petere 


bonitatede  dulcedineDomini  mei  Jesu  Christi,  semper 
oculi  mei  ad  misericordiam  ejus  :  sciens  nimirumei 
quandoque  iu  me  experiens,  longe  efficaciorem  ejns 
dulcedinem  ad  coosolandum,  quam  viise  mese  amari- 
tudinem  ad  eum  desolandum;  multoque  promptiorem 
ejus  benignitatem  ad  indulgendum,  quam    meam 

debeamus,  in  hoc  genere  gratiam  Deo  gratum  fa- 
cientem,  etfgloriam  in  futuro  repouit,  n.  5.  In  epi- 
stola  42,  ad  Henricum  Senonensem,  n.  13,  Mosis 
quidem  excessum  amoris  volentis  fratrum  causa 
aeleri  de  libro  vitae  et  Pauli  aoathema  esse  cupien- 
tis,  ad  gehennam  ipsam  extendit,  sed  cum  oona 
conscteniia,  quae  non  competit  danmatis,  qaonua 
mentio  esl  hac  in  epistoUt. 


7M 


tn  BBRNARDl  ABBATffi  CLARiE-VALLRNSIS 


IfD 


tatem  tuami  et  possessionem  tuam  terminos  terras  ^  ilHs    causa  forte  qiram  nescinouB ,  aut    necessiUs 
{FsaU  II,  8).  Possessionem  el  dominium  cede  huic :      poluit  obslitisse. 


tu  cilraro  lUius  habe.  Pars  tua  hfflc  :  ultra  ne  exten- 
das  manum. 

2.  Quid,  inquis?  non  negas  prseesse  et  dominari 

veias?  Plane  sic.  Quasi  non  beiie  prsesit,  qui  prseest 

io  solliciludine.  Numquid  non  et  villa  villico  et  parvus  • 

dominus  subjeclus  esl  p«dagogo?  Nec  Umen  villse 

ilie,  nec  is  sui  domini  domious  est.  Ita  et  tu  prsesis 

ut  provideas,  ut  consulas,  ut  procures,  ut  serves. 

Prsesisut  prosis;  prapsis  ut  fidelis  servuset  prudens, 

quem  constiiuit  Dominus  super  familiam  suam.  Ad 

quid  ?  Dtdes  illis escam  in  tempore  ( Matth,  xxiv,  45) ; 

hoc  est,  ut  dispenses,  non  imperes.  Uoc  fac  et  do- 

minari  ne  affectes  hominum  homo,  ut  non  domioc- 

tur  tui  omnis  injustitia.  At  satis  superque  id  intima- 

lum  supra,  cum,  quis  sis,  disputarelur.  Addo  tameu 

et  hoc  :  nam  nuUum  tibi  vcnenum,  nallum  gladium 

plus  formido,  quam  libidinem  dominandi.  Certe  ut 

multum  tibi  tribuas,  si  multum  deceptus  non  es,  nil 

te   existimas    plus  accepisse  a   magnis  AposloUs. 

Recordare  nunc  vocisillius  :  Sapientibus  etinsipien- 

tibus  dehitorsum  (Rom.  i,  14).  El  si  non  indebitam 

tibi  ipsam  ceuses,  hoc  quoque  simul  memento,  de- 

bituris  nK)lestum  oomcn  servienli  potius,  quam  do- 

minanti   congruere.  Servu^s   in  Evaogelio  audit   : 

Quantum  debes  domino  meo?  {Luc.  xvi,  5.)  Ergo 

si  te  agnoscis  sapientibus  et  insipieatibus  nen  domi- 

natorem,    sed    debitorem,    curandum   summopere 


4.  Nobis  quae  dissimuiandi  ralio  est?  Qoa  fiducia, 
qaa  conscientia  Chrisium  non  vel  offerimus  eis  t|ui 
non  habenl  ?  An  veriutem  Dei  in  iojostiiia  detiue- 
mus  ?  Et  quidem  quandoquc  perveniat  genliam  ple* 
nitudo]^necesse  est.  ExspecUmus  ut  in  eas  incidat 
fides^?  Cui  credere  casa  contigit  ?  Quomodo  credeot 
sine  prsedicante?  (Rom.  i,i4.)  Petrusad  Comelitini, 
PhiUppus  ad  eunuchum  missi  sunt  (Act,  x,  20,  «t 
vui,  26),  et,  si  exempluiu  recentius  qufleremus,  Au- 
gustinus  a  beato  Gregorio  destinatux,  formam  fidei 
iradidit  Anglis.  Et  de  his  tu  iu  lecnm.  Ego  addo  ei 
de  pertinacia  Grsecorum,  qui  nohiscum  suot  et  no- 

B  biscum  non  sunt,  jancti  fide,  paco  divisi,  quanquam 
et^  in  fide  ipsa  claudicaverint  a  semitis  rectis.  Et 
item  de  haeresi,  qase  clam  pene  ubique  serpit ;  apud 
aliquos  saevit  palam.  Nam  parvulos  Ecclesise  passim 
et  pubiice  deglutire  festiuat  (26).  Quaeris  ubi  sit  hoc  ? 
Veslri  [a/.,  viri],  qui  terram  Austri  Um  s«epe  visitant, 
ecce  hi  sciunt  et  possunt  dieere  tibi.  Cunt  ct  re- 
deunt  per  medium  illorum^  aut  trauseunt  aecaa: 
sed  quid  boni  adhuc  cum  UUs  egeriot,  necdam 
audivinuis.  Et  forsiUn  audissemas,  nisi  prae  aufo 
Hispanise  salus  populi  vUuisset.  Tuum  esi  et  plagae 
huic  remedium  providere. 

5.  Sed  est  iusipientia,  quae  ipsam  quoque  jam 
propemodum  siultam  fecit  sapientiam  fidei.  Quo- 
modo  et  ipsam  CathoUcam  pene  lotam  hoc  vinu 


tibi  et  tou  vigilantia  coosiderandum,  quomodo  et  C  infecii?  Nani  dum    et  in  ipsa  quique  que  uostra 


qui  non  sapiunt  sapiant  et  qui  desipuere  resipiscant. 
At  nallum  genus  insipienti»  infideUute,  ut  sic 
loquar,  insipieniius.  Ergo  497  et  infidelibus  dt- bitor 
es,  JudseisGrsecis^a/.  omit.  Gra*cis)  etGenlibus. 

3.  loterest  proiode  tua,  dare  operam  quam  possis, 
ut  iacieduli  converUntur  ad  fidem,  conversi  non 
averUDtur,  aversi  revertantur  :  porro  perversi  or- 
dinentur  ad  recliiudinem,  subversi  ad  veritatem 
revocentur  :  aubversores  invictis  rationibus  convin- 
caotur,  ut  vel  emendenlur  ipsi,  si  fieri  poUst;  vel 
si  non,  perdani  auctoriutem  faculutemque  alios  sub- 
verteodi.  Non  omnino  et  ab  hoc  insipientium  geuere 
pessimo  tibi  dissimulandum.  Dico  autem  hfereticos 


sunt  quaerimus,  fit  at  invicem  invidentes,  inviccm 
provocantes,  exerceamur  ad  odia,  animemur  ad 
injurias,  armemur  ad  lites ,  cavillemur  ad  dolo», 
feramur  ad  detractiones,  prorumpamus  ad  maledicu, 
opprimamur  a  fortioribus,  opprimamus  infirmibres. 
Quam  oigne  et  laudabiUter  occupatur  roeditatio  cor- 
dis  tai  adversus  tam  pestilens  insipientise  geoas, 
quodcorpus  ipsum  Christi,  qua)  est  multitudocreden- 
tium,  occupasse  consideras  ?  0  ambitio  ambientium 
crux  I  quomodo  omnes  torquens,  omnibus  pktces  ? 
NU  acerbius  crudat  nil  molestius  inquieUt ;  nO 
tamen  apud  miseros  mortales  c«Iebrius  negotiii 
ejust,  An  non  limina  Apostolorum  plus  jam  ambttib, 


schbmaticosque  :  nam  hi  sunt  subversi,  ei  subver-  Q  quam  devotio  Urit  ?  At  non  vocibus  pjus  vestram 


sores;  canes  ad  scissionem,  vulpes  ad  fraudem. 
Erunt,  inquam,  hujusuiodi  maximc  tuo  studio  aut 
oorrigendi,  ne  pereant;  aut  ne  perimaut,  coercendi. 
Esto,  de  Judseis  excusat  te  tempus  :  habent  termi- 
num  suum  qui  prseveniri  (a/.,  prseteriri)  non  poterit. 
Plenitudinemgentium  prseireoportet.  Sed  deipsisgeo- 
tibas  qiiid  respondes?  Imo  quid  tua  consideratio  re- 
iipondet  tU>i  percuncUnti  sic?  Quid  \isum  est  patribus 
ponere  metam  Evangelio,  verbum  suspendere  fidei, 
donee  ififideliUs  durat?  Qua  ratiooe,  putamus,  sub- 
stitii  velociter  currens  sermo?  {Psal,  cxlvii,  15.) 
quis  primaa  inhituit  huoc  saloUrem  cursum?  Et 

(S6)  Hennciani  et  Colonienses  hseretici  parvulos 

»  bapiisroo  exdom  volebant,  de  quUms  in  eptstola 

iii  ei  in  sermonibas  66  ei  66  super  Cantica.  An 


tota  die  resultat  palatium?  An  non  qusestibus  ejus 
toulegum  caoonumque  disciplina  insudat?  An  non 
spoliis  ejus  omoia  Italica  inhiat  inexplebiU  aviditale 
rapaciUs?  Qoid  iu,  imo  qaid  aUud  tua  ipsius  spi- 
ritualia  studia  nou  saltem  intercidit^  sed  absoidit. 
Quoties  sancU  ac  fecunda  tua  ab<.rtiri  oiia  fecit 
inquietam  et  inquieUns  malum?  Aliudest  quod  ab  op> 
pressis  M9  appellatur  adte,  aUud  autein  qaodaoi- 
bitio  in  Ecciesia  per  te  regq^re  molitur.  Nec  dees^ 
ilUs,  nec  huic  aliquatcnus  assentire  oportei.  Qatfli 
vero  taique  fovetur  illa,  spernuntur  illi  1  utrisqoe 
Umen  debitor  es,  illis  ot  erigas,  istis  nt  reprimat. 

iUi  ex  AquiUnia  in  Hispaniam  etiam  «ffosi,  fpm 
terra  Auetri  dicitar  infra,  quod  hobii  Galtisauatra- 
lis  slt*      ■     • 


^i 


DB  OONSIDBRATIONB  LIBRI  QUINQUB.  -«  UK  lU. 


m 


CAPUT  II. 


Quis  modus  in  appellatianibus  ad  Sedem  apostoli- 

cam  adhihendus  sit. 

6.  Ki  quoniam  incidii  de  appellationiniu,  prose- 
qui  aliquai6nu«  non  erit  ab  re.  Magno  in  Ya^  et  pio 
opus  iptuitu  est ;  ue  quod  magna  fuit  necossitatc 
[a(.  utilitatej  provisum,  male  uteodo  reddatur 
inutile.  Mihi  videtur  et  in  multam  possc  eas  devc- 
nire  pemiciem,  si  uon  summo  moderamine  actiten- 
tur  (27).  Appellatur  de  toto  mundo  ad  te.  Id  quidem 
in  tjstimonium  singularis  primatus  tui.  At  tu,  si 
sapis,  non  primatu  gaudebis,  sed  fructu.  Apostolis 
diclum  es^  :  In  hoc  nolite  gaudere,  quod  spiritus 
subjiciuntur  vobis  (Luc,  x,  20).  Appellatur  ad  te,  ut 
dixi  :  et  utinam  tam  fructuose,  quam  necessarie. 
Utinam  cum  oppresus  ciamat,  senliat  opprcssor,  et  B 
non  superbiat  impius  unde  incenditur  pauper.  Quid 
tam  decorum,  ut  ad  iuvocationcm  tui  nominis  op- 
pressi  cffugiant,  versuti  non  refugiaut  (28)?  Quid  e 
regione  tani  perversum,  tam  recti  alienum,  ut  Isetetur 
qoi  malum  fecit ;  et  qui  tulit,  inaniter  fatigetur  ? 
Inbumanissimc  non  moveris  erga  homioem,  cui 
illatae  injuriae  cumulavere  dolorem  et  labor  itineris, 
et  damna  exponsarum  :  sed  niliilominus  ignovissime 
in  illum  non  moveris,  qui  huic  tot  calamitatum 
partim  auctor,  partim  exstitit  causa.  Evigila,  homo 
Dei,  cum  haec  contingunt  :  moveatur  miseratio, 
moveatur  ei  indignatio  tua.  Alteram  l^so,  alteram 
laedenti  debos*  Consoletur  iila  damnorum  resarcitu 
suorum,  salisfactione  in  uriarum,  fine  calumniarum  : 
cum  isto  ita  agatur,  ut  poeniteat  fecisse  quod  v 
non  timuit  facere,  ct  non  de  poenis  innocentis 
rideat. 

7.  Arbltror  idem  deborc  pati  illum,  qui  sine  causa 
lorte  apppllavit.  Formulam  hanc  justitiae  praefigit 
tibi  et  divinae  incommutabilis  ratio  {equitatis,  et,  ni 
fallor,  ipsa  appeltatiQnum  lex,  ut  illicite  usurpata 
appellatio  nec  prosit  appellanii,  nec  appellato  obsit. 
Utquid  enim  frustra  fatigatus  sit  homo  ?  Quam  ple- 
num  justitiae,  ut  sese  potius  la*serit,  qui  voluit  proxi- 
mum  (29)  ?  Appellasse  inique,  iniquum  est ;  inique 
et  impune,  iniquarum  appellationum  fomes.  Iniqua 
autem  omnis  appellatio,  ad  quam  justitiae  inopia  non 
coegit.  Appellare,  non  ut  graves,  sed  si  gra- 
veris,  licet.  Appellandum  a  sentiotia.  Ante  s<*n-  Q 
tentiam  improba  omnino  ,  nisi  ob  manifestum 
gravamen,  praesumitur  appellatio.  Qui  igitur  non 
gravatus  appellat,  liquet  quia  aut  gravare  inten- 
dit,  aut  tempus  redimere.  Non  est  autem  suftugium 
appellatio,  sed  refagium.  Quantos  novimus  appel- 

(87)  De  appellationum  usu  conferenda  epistola 
178  vi  notae  ad  eam,  item  Uildeborti  epistola  82. 

(28)  Id  esi  non  confugiant,  ut  tomo  V,  in  seimone 
1  Guenici  Assumptionc,  n.  1,  et  alibi  apM  probos 
auctores.  InJc  refu$;^um. 

(29)  Alii  a'ldunt  lcedere  explicandi  c^iusa.  Tum,  ap- 
jpellasse  inique  iniquum  est ;  tnique  appellantem  im- 
pune  transire^niqiusrum  appellatianum  fomes.Qpm 

:  lectio  Yossio  in  textum  inaerenda  videtar.  Sed  nostra 
eonstans  est  in  mss.  nostris  et  meojudicio  melior. 
De  appellatione  prudentissime  conciL  Indent*  Sess. 


lasse  pulsatos,  quo  interim  liceret,  quod  nunqoam 
llcet  ?  Nonnuilis  etiam,  quoad  Tixenmt,  Itcuisse  a{H 
pellationis  suffragio  nefaria  scimus,  verbi  gnUia, 
inceslum,  adulterium.  Quale  est  hoc,  turpitudini 
patrocinari,  qnod  vel  maxime  formidari  a  lurpibus 
oportebat?  Quousque  murmur  universae  terrae  aut 
dissimulas,  aut  noii  a^lvertis  ?  Quousque  domiitas  ? 
quousque  non  evigilat  consideratio  tua  ad  tantam 
appellaiionum  confusiooem  atque  abusionem  ? 
Prseter  juiet  fas,  praeter  morem  el  orJinem  fiunt.  Non 
locus,  non  modus,  lemnus,  non  tempus,  non  cauaa 
discernitur,  aut  persona.  Presumuntur  Icviter  pas- 
sim,  plenimque  et  nequiter.  Yolent^s  malignari, 
nonne  his  potissimura  terreri  solobant?  Nunc  ter- 
rori  ipsi  ex  his  magLs  fiunt,  atque  id  boDis.  Anti- 
dotum  versum  in  vencnum.  Non  mutatio.  dexterae 
Excelsi  haec. 

8.  Appellantur  boni  a  malis,  ut  non  Caciant  bona  : 
et  supersedent  a  voce  tonitrui  lui  formidantes. 
Denique  appeliantur  499  «^piscopi,  ne  illicita  au- 
deani  mairimonia  solvere  vel  prohibere.  Appellan- 
tur  ne  rapinas,  ne  furta,  ne  sacrilegia,  et  quae 
cjusmodi  sunt,  punire  ullatenus  vol  cohibere  prae- 
sumant.  Appelantur,  nc  indignas  et  infames  perso- 
nas  a  sacris  officiis  beneficiisve  reppeliere  seu 
amovere  queant.  Quod  tu  invenis  remedium  morbo 
huic,  ne  quod  repertum  ad  remedium  fuit,  repr- 
riatur  ad  mortem  ?  Zolatus  est  Dominus  domum 
orationis  faclam  speluncam  latronum  (Matth.  xxi, 
i3)  :  tu  ejus  minister  dissimulas  miserorum  refu- 
gium  datum  arma  iniquitati  ?  Yideas  prseripi  paasim 
partes  oppressorum,  et  prorumpere  ad  appellandum 
non  tam  gravatos,  quam  gravare  volentes.  Quid 
hoc  mysterii  ?  Tuum  est  considerare,  non  meum 
commentari  istud.  Ei  cur,  inquis,  male  appellati  non 
veniunt,  ostensuri  suam  innocentiam,  malitiam  con- 
victuri  ?  Dico  quod  dicere  ad  haec  solent  :  Nolumus 
vexari  frustra.  In  curia  esse,  qui  proclivins  faveant 
appellantibus,  fovcant  appellationes.Cessuris^Romae, 
domi  cedere  satius. 

9,  Fateor  me  non  omnino  decredere  (30)  his. 
Quem  das  mihi  in  tam  crebris  appellationibus  quae 
hodie  fiunt,  qui  pro  expensis  itineris  vel  nummum 
restituerit  illi,  quem  forte  appellarit  ?  Mirum  vi9ro 
si  ita  onmes  et  appellantes  justi,  et  appeliati  rei 
vestro  examine  inventi  sint.  Diligitey  inquit,  justi' 
tiam  qui  judicatis  terram  (Sap.  i,  1).  Parum  est 
jus  itiam  tenere,  nisi  et  diligas.  Qui  tenent,  tenent ; 
quidiligunt,  zelantur.  Amatorjustitiae  inquirit  justi- 
tiam,  et  proseqiitur  eam  : porro  oomem injustiiiam 

13,  c.  I,  De  refor,  «  Cum  igitwr  rei  criminum  pie- 
rumque  ad  evitandas  pcenas^et  episcoporum  subter- 
fugienda  judida,  querelas  etaravamina  simulentf 
ei  appellationis  dtffugio,  juaicis  processum  impe^ 
diant,  ne  remedio^ad  tnnocentioi  prassidium  insti- 
tuto,  ad  iniquitatis  defensionem  abutantur^  atfue 
ut  hujusmodi  eorum  calliditati  et  tergiversattoni 
occuratur  ;  ita  statuitf  etc.  » 

(30)  DiscrederehMhfxA  aHi^  ot  in  epist.  iS8,  ad 
Innocentium 


783 


8.  IBRNARDl  ABtliTIS  CLARyfr^nLLBNglS 


7M 


pem(|«itar.  Nil  libi  et  iUis,  qbi  appellationes  vena-  ft  clesise  causa  delaU  est  sed  non  exspecuta  senten- 


tieaes  fratBnt.  Podet  elogii,  quod  apud  Ethaicos  jam 
▼eititor  in  paiabolam:  Duos  movimQS  [al,  novimns] 
oervot  ptogues.  Ut  mitius  loquar,  plus  facetisequam 
juititife  hic.  Tu  si  amas  justitiam,  appellatiooes  non 
afTectas,  sed  sustines.  Yerumtamen  qnid  emolumenti 
afrert  eeclesiis  Dei  tua  unius  hominis  justitia,  ubi 
sententta  prsevalet  aliter  affectorum  ?  At  istud  loci 
illius  eritf  cum  coeperint  versari  quse  circa  te  sunt 
{Infra^  iv,  5). 

10.  Nanc  vero  non  te  existimes  otiose  vacare  con- 
siderationi  hnic,  qua  appellationes  ad  legitimnm,  si 
fieri  potest,  revoces  usum.  Et  si  hitic  mea  qoffiratur 
vd  potius  curetur  sententia,  dioo  appellationes  ut 
non  contemncndas,  sic  nec  usurpandas  omnino. 
Porro  boram  quid  insolentins  censeam,  haud  facile 
dixerim  :  nisi  quod  usurpatio  quamdam  videtur  in- 
duoere  eontemptus  necessitatem,  ac  per  hoc  forte 
acrius  insectanda,  quse  ampUns  nocet.  Aut  non  vere 
nocentior  est,  mala  in  se,  in  partu  pejor  1  Nonne  ipsa 
est  qufle  ipsuni  jns  quoque  naturse  aut  extenuat,  aut 
exterminat  ?  Nam  ssepe  rebus  etiam  pretiosissimis 
pretii  gratiam  non  modo  demit,  sed  adimit.  Quid 
Sacramentia  acceptios  ?  Usorpata  lamen  ab  indignis, 
indigneve  traetata,  minime  acceptantur.  Magis  ha- 
bent  damnationem,  quia  debitam  venerationem  non 
habent.  Fateor  grande  et  generale  mundo  bonum 
esse  appellationes  :  idque  tam  necessarium,  quam 
solem  ipsum  mortalibus.  Revera  quidam  sol  justitise 
est,  prodens  ac  redarguens  opera  tenebrarum.Pror* 


B 


tia,  appellatum  est  aine  cansa,  stne  gravamine,  soLo 
frustratoriae  dilationi<t  intnitu.  At  ille»  sive  perdere 
quae  pararat,  sive  "dilects  tandin  frustrari  eonsortio 
nolens,  nihilominus  qnod  proposuerat,  contempta 
sivc  dissimulata  appellatione  peregit.  Quid  illud  quod 
in  Autissiodorensi  ecciesia  nuper  a  quodam  adole- 
scente  prsesumptum  est?  Nempe  dcfimcto  sancto  epi- 
scopo  (32),  volentibus  clericis  alium,  ut  moris  est, 
eligere  sibi,  intcrvenit  ille  appellans,  et  vetans  ne 
fieret,  quousque  isset  et  redisset  ab  urbe :  cui  tamen 
appellationi  nec  ipse  detulit.  Nam  cum  videret  se 
contemni,  tanquam  qui  irrationabiliter  appellasset ; 
accitis  quos  potuit  sibi,  tertia  die  post  faclam  ab  aliis 
electionem,  fecit  suam  (33). 

12.  Cum  itaque  ex  his  et  innumeris  talibus  liqueat, 
non  ex  contemptu  gigni  usurpationem,  sed  ex  usur- 
patione  contemptum  :  videris  tu,  quid  sibi  velii, 
quod  zelus  vester  assidue  pene  vindicat  illum,  istam 
dissimulat.  Yis  perfeciius  coercere  contemptum? 
Cura  in  ipso  utero  peiwmae  matris  prsefocari  ^ermen 
nequam.  Quod  ita  fiel,  si  usurpatio  digna  animad- 
versione  mulctetur.  Tollc  usurpaiion^m,  et  contem- 
ptus  excusationem  non  habet.  Porro  inexcusabilitas 
ausum  explodet.  Non  sit  proin  1e  usurpaior,  et  con- 
temptor  nullu«  eril,  aut  admodum  rarus.  fipne  facis 
tu,  quod  appellationum  negato  suffragio,  imo  suffu- 
gio,  multa  remittis  negotia  ad  cognoscentt  s,  \e\  qui 
noscere  citius  posfunt.  Ubi  enim  certior  ac  facilior 
notio,  ibi  decisio  luiior  expeditiorque  esse  poiest. 


SU8  fovendffi  et  manu  tenendae  sunt :  sed  quas  extor*  ^  Quam  plenum  gratise,  quam  multorum  perinde  per 


sit  neeessitas,  non  calliditas  adinvenit.  Usurpatortae 
sunt  hvjusroodi  omnes,  non  subvenientes  in  neces- 
sitate,  sed  opitulantos  iniquilati.  Quidni  veniant  in 
contemptum  ?  Quanti  ut  talibus  quoque  deferrent, 
etiftm  de  proprio  cessere  jure,  ne  longo  et  casso 
itinere  fatigarentur  ?  (31)  Plures  tamen  suaamittere 
non  ferentes,appellationes  minusopportunas^etcelsa 
nomina  hnporiunins  contempserunt. 

11.  Dico  aliquid,  quod  ad  rem  pertinet,  exempli 
causa.  Quilam  sibi  publice  desponsaverat  uxorem. 
Adest  dies  celebris  nuptiarum,parata  omnia,  invitati 
multi.  Et  eece  homo  concupiscens  uxorem  pro- 
ximi  sui,in  vocem  appellationis  inopinat«e  prorum- 


hoc  ct  laboribus  parcis,  et  sumptibus !  Ai  quibus  sic 
credas,id  tibi  omnimodis  attendendum.  Potcram  multa 
de  eodem  uliliter  addere  his  :  scd  memor  proposili 
mei,  contentus  interim  occasionem  deiiisse,  ab  alia 

transeo. 

CAPUT  m. 

Prassules  Ecclesimnon  tam  ut  prassintyacsenietipsos 
pascant,  quam  ut  aHis  prosintf  constitutos  esse. 

13.  Et  primum  quod  occurrit  minime  transeun- 

dum  reor.  Praees,  et  singularlter.  Ad  quid?  eget,  tibi 

dico,  considerationc.Numquid  ut  de  subditis  crescas? 

Nequaquam,  scd  ut  ipsi  dc  tc.  Principem  te  consti* 

tueruni,  sed  sibi,  non  tibi.  Alioquin  qno  pacto  te 


pit,  affirmans  sibi  traditam  prius,  suam  potius  esse  Q  reputas  superioreto  his,  a  quibus  beneficium  mendi- 


debere  [al  add,  (}uid  phira  ?].  Stupet  sponsus.bserent 
omnes,  sacerdos  uon  audet  progredi,  4UIO  frusira- 
tur  omnis  ille  apparatus  ;  deseendit  quisque  in  do- 
mum  suam^  suam  ccenam  manducaturus,  sponsa  a 
nrensa  et  thalamo  sponsi  suspenditur,  quo  usque 
Roma  reditum  est.  Parisius  contigit  boc,  nobiii  (}a- 
liarum  civitate,  sede  regia.  Rursum  in  civitate  ea^ 
deni  quidam  sibi  desponsata  uxore  diem  constituit 
nuptiarum.  Interim  emergit  calumnia,  dic<mtibus 
quibusdam   non  debere  conjungi.  Ad  judicium  Ec- 

(3i)  Huc  pertinent  qu»  diota  snnt  supra  num.  8  : 
Cesswris  Romm  domi  cedere  satius.  In  similli  causa 
Juvenalis,  satyra  8  : 

Furor  est  post  omnia  perdere  naulum. 


cas  ?  Audi  Dominum :  Qul  potestatem  habent  super 
eos,  benefici  vocantur  {Luc.  xxii,  25).  At  istud  de  his 
qui  foris  sunt.  Quid  ad  nos?  Tu  id  mendacitcr  dice- 
ris,  si  non  tam  beneficus  esse,  quam  beneficis  prse- 
esse  intendas.  Parvi  dejectique  animi  est,  de  subditis 
non  pro^ectum  quaerere  subditorum,  aed  qusestum 
proprium.  In  summo  prsesertim  pmnium  nihil  tnr- 
pius.  Tunq,  pnlchre  Magister  Gentium  parentes  filiis, 
non  filios  debcre  censuit  tbesaurizare  parentibus 
(//  Cor.  \n,  14).  Non  mediocria  glorise  vox  illa  iden- 

(32)  Hugone  scilicet,  qneni  itidcm  sanctum  snp- 
presse  nomine,  vocat  iemardua,  ep.  276. 

(33)  De  toto  hoe  negotlo  f^  agit  Beniardus  in 
epMolis  276,  276^  et  280. 


769 


DB  GOtKIOBaATIOMS  UBRl  QUINQUB.  --  LIB.  m. 


m 


tidem  ipsius :  Non  reguiro  datum^ied  frucium  (Phi'  a 
lip.  iVf  17).  Al  jain  Iraaseamus  ethinc,  fie  qais  mo- 
ram  in  bis  moam,  avariliae  in  te  notam  iDterpreietur : 
qae  quam  louge  a  te  sit,  libro  superiori  lestatus 
sum  (cap.  4),  aciens  quanta^  et  inquanta  tua  neces- 
sitate  respucris.  Ad  te  proinde  seripserim  is(a,  non 
propter  te.  Nempe  quod  tibi  scribitur,  soli  prodesae 
non  decet.  Hic  locus  avaritiam  carpit,  a  quo  vitio 
immunis  saiiM  tua  opinio  est;  an  et  opus,  ta  videris. 
Vidimus  tamen  (ut  obiata  a  pauperibus  [al.  paupe- 
rioribusj  taceam,  quse  tangere  non  acquiesois)  Ger- 
manicos  detumuisse  [al.  detinuisse]  saceos,  4Mt 
sed  pretio,  non  massa.  Argentum  reputatura  est  fe- 
num  ;  summarii  (34)  non  levatis  sarciois,  onusli 
nibilominus  ropatriant  vel  inviti.  Nova  res.  Quando 


CAPUT  IV. 


Gradus  ardinumac  dignitatumyqua:  in  EccleiiaiUnt 
non  tetnere  confundendos  ac  perturbandoi .  Hinc 
abusum  quoBrendi  privilegia  ac  exemptiones  per^ 
stringit. 

14.  Audi  aliud,  si  tamen  aliud.  Ad  idem  enim 
fortiissis  pertinere  quis  dicat.  Tua  consideratio  vi- 
dcrit  hoc.  Mihi  videtur  non  loage  a  vero  dissentirc, 
qui  id  forte  inter  avaritiae  species  iocandum  puta- 
vcrit.  Kgo  vero  illius  aut  speciem  esse,  aut  specieni 
habere  non  negaverim.  Saae  inter  est  tuse  porfec- 
liouis,  et  malas  rcs,  et  mulas  paritcr  species  devi-« 
tare.  lu  altero  CDnscientiae,  ia  aitero  fanue  consulis. 
Puta  tibi  non  licere  (eUi  aiia^  fortasse  li^^eat)  quid- 
quid  male  fuerit  coloratum.  Denique  iuterroga  ma- 


hactcnus  aurum  Roma  refudit  [al.  refugit]  ?  El  minc  B  jores  luos,  et  dicenl  tibi :  Ab  omni  specie  mala  abs- 

tinete  vos  (l  Thess^  v.  22).  Saae  minister  Domioi 
Domioum  imiletur,  quia  ipse  ait  :  Qui  mihi  mmi- 
strat,  me  sequaiur  (Joan.  xii,  26),  Bt  liabes  de  illo  : 
Domius  regnavit,  decorem  induit^  induii  Dominus 
fortitudinem  (PsaL  xcxii,  i).Tuquoque  eslo  fortis 
in  fide,  decorus  in  gloria ;  et  probasti  to  imilatorem 
Doi.  Fortitudo  tua,  fiducia  tidelis  couscientise  :  de- 
cor  tuus,  splendor  bonee  opinionis.  Ita,  queeso,  in- 
duere  fortitudincm ;  etenim  gaudium  Domini  forti- 
tudo  tu:^.  Porro  specie  tua  et  pulchritudine  tuft 
nihilomiaiM  tanquam  propna  similitudine  deltcla- 
tur.  laduere  vestimentis  gloriae  lua»,  vcstire  dupli- 
cibus,  quibus   domesticos   suos  fortis   illa   mulicr 


Romanorum  coosilio  id  nsurpatum  non  credimus. 
Duo  venerunt,  ambo  locupletes,  et  ambo  rei.  Siqui- 
dem  unus  Moguntinus,  Goloniensis  alter  (35) :  alteri 
gratia  gralis  reddita  est;  alter,  indignus  credo  cui 
gratia  redderetur,  andivit  :  Gumquali  v^ste  intrasti, 
cum  tali  egredieris.  O  vocem  magoificam  I  vocem 
prorsus  apostoliese  liberlatis  I  Quid  minus  ab  illa 
haec  habuit,  Pecunia  tua  iecum  sit  in  perditionem  ? 
{Act.  VIII,  20.)  Nisi  quod  io  illa  plus  zeli,  in  ista 
plus  modestiae  sonuit.  Quid  ille  de  transmariois  par- 
tibus  peoe  a  finibus  terrse,  terra  et  mari  currens 
pro  episcopatu,  suis  et  alieois  facuitatibus  rursus 
emendo  (36)  ?  Jam  enim  emerat  prius.  Tulit  mulia. 


sed  retulit,  non  omnia  tamen.  Incidit  miser  in  manun  T  inducre  consuevit  (Prov.  xxxi,  21).  Nou  sii  in  con- 

•  •  •  J  »«•  ri  -•  "-•  «  •^••*  _— .  A  J .  ^  A^     £m  ^m  ^l      «« ^VM       A  •  4      m 


scientia  nulans  iofirmitas  modicse  fidei,  noo  sit  m 
fama  nsevus  malae  specici ;  et  vestieris  duplicibas, 
ct  gaudebit  sponsus  super  sponsam  animain  taam, 
el  gaudebit  supcr  te  Deus  tuus.  Miraris  quorsam 
haec,  ignarus  usqu<>  adhuc  quid  dicere  velim.  Non  te 
tollo  diutias.  Murmur  loqcor  ct  querimouiam  eccle- 
siaruin.  Truncari  se  clamitaot  ac  demembrari  (37). 
Yei  nullae,  vel  paucve  admo  ium  suut,  quae  plagam 
istam  aul  non  doleant,  aut  non  timeant.  Quserisquam  ? 
Subtrahuotur  abbatcs  episcopis,  489  episcopi  ar- 
chi<  piscopis.  archiepiscopi  patriarchis  sive  prima- 
tibus.  Rouaoe  spiecics  hsec?  Mirum  si  excusari  queat 
vel  opus.  Sic  factitaudo  prohatis  vos  habere  pleni- 
tudinem  poiestatis,  seJ  juslitise  forte  non  ita.  Faci- 
spondebitur  tibiex  Evaogelio :  Quantoeis  prcecipie-  ^  tis  hoc,  quia  potestis  :  scd  ntrum  et  dcbeatis,  quK- 


alias,  acciperc  quam  dare  potcntiores  [al,  promptio- 
res].  Rene  fecisti,  tuas  in  ulroque  servans  innoxias, 
nec  imponcre  sciiicet  ambitioso,  nec  supponere  ini- 
quo  mammonae  acquiescens.  Non  sic  a  paupere  epi- 
acopo  cootinuisti,  dans  quod  darct,  ne  immuniticus 
notaretur  :  accepit  ciam,  quod  palam  dedit.  Sic  de 
tuo  sacculo  coosultum  est  verecundiae  viri,  sic  quo- 
que  curiae  morem  gerens,  tuo  beneticio  invidiam  de- 
clinavit  eorum  qui  diliguot  munera.  Non  potes  abs- 
condere  :  et  factum  novtmus,  et  personam.  Audire 
gravat  ?  Et  ego  co  libentius  prsedioo,  quo  tu  id  mo- 
lestius  audis  :  si  tibi  sic  expedit,  et  mihi  sic.  Tam 
non  oportet  Ghristi  gioriam  me  silerc,  quam  nec  tc 
quaerere  tuam.  Et  si  pergis  murmurare  adhuc ,  ro- 


bait  ianto  magis  plus  prasdicabant^  dicentes :  Bene 
omnia  fecii  (^Marc.  vii,  36,  37). 

(34)  Summarii,  equi  oneriferi,  vuigo  sommiers,  a 
summa,  scu  o^y(&0(,  onus. 

(35)  Benricus  I,  archiepiscopus  Moguntinus,  gra- 
vatus  suorum  canonicoruin  caiumoiis,  ei  implorans 
sedem  apostolicam  absolutus  est.  Scribit  pro  eo 
Beroardus,  epistolam  302,  ad  quamvidc  nolas.  Go- 
loniensis  Blier,  id  esl,  Arnaldus,  q»i  ex  prdeposito 
S.  Audreae  in  Archiepiscopum  eicctus  anao  1438, 
post  anuos  aiiquot  de  simonia  accusatus  est.  De 
lioc  Arnaldo  auctor  Magoi  Ghronici  Relgici  Ganoni- 
cus  leg.  S.  August.  prope  Nussiam,  testatur,  eum 
in  concilio  Remensi  presente  Eugenio  de  simonia 
aceusatum,  una  cum  Archiepiscopo  Moguntino  sen- 
tentiam  depositionis  accepisse.  Dictis  vcro  areUi- 
episcopis  pro  sua  reconciliatioae  Romm  accedenti- 


stio  cst.  Houorum  ac  dignitatum  gradus  et  ordines 
quibusque   suos  servare  positi  estis,  non  invidere, 

bus,  vi  llenrico  Moguntino  gratiam  obtiueote, 
Aruoldum  Goloniensem  reconciltationem  impetrare 
non  potaisse,  cum  tamea  pro  ea  obtinenda  plurima 
obtulisset. 

(36)  Hic  videtur  agere  de  Willelmo  in  Eboracen- 
scm  cathedram  intruso,  de  qao  epistolse  235,  238  et 
seqaentes.  Adde  quse  de  Engenio  refert  Joannea 
Saresberiensis  in  Polycratici  libro  v,  cap.  15,  ubi 
Eug^^nius  laudaiur  quod  c  nullum  omnino  manus 
hominis  litigantis  recipiebat  out  cui  credebal  litem 
imminere. 

(37)  Quales  probet  improlSftve  fiemardug  excm- 
ptiones,  vide  hic  n.  18,  <  t  confer  episotlam  seu  opu- 
sculum  II  ad  Henricum  Senouenscm^  cap,  9.  inrra. 


787 


S.  BBRNARDI  ABB\TIS  GURiE-VALLBRSlS 


768 


at  quidam  vestrorum   ait :  Cui  honorem,  honorem  a 
(Rom*  xni,  7). 

15.  Spirilaalis  hoino  ille  qui  omne  dijudicat,  ut 
ipae  a  nemine  judicetur  (/  Cor.  ii,  15),  omne  opus 
sQum  trina  quadam  coiisideratione  praeveniet.  Pri- 
mum  qaidem,  an  liceat;  deinde,  an  deceat;  po- 
stremo,  an  et  expediat.  Nam  etsi  constet  in  chri- 
stiana  ulique  pfailosophia  non  decere  nisi  quod  licet, 
non  expedire  nisi  qnod  decet  et  licet :  non  continuo 
tamen  omnc  qnod  licet,  decerc  expedire  conse- 
quens  erit.  Age,  aptemus,  si  possumus,  tria  ipsa 
operi  huic.  At  quomodo  non  indecens  tibi  voluntate 
pro  lege  nti ;  et  quia  non  est  ad  quem  appelleris, 
j[M>te8tatem  exercere,  negligere  rationem  ?  Tunc  ma- 
jor  Domino  tuo,  qni  ait :  Non  venifacere  voluntatem 
meam  !  (Joan,  vi,  38.)  Quanquam  nonminus  dejecti,  B 
qaam.elati  animi  est,  veluti  rationis  expertem,  non 
pro  ratione,  sed  pro  libitu  agere ;  nec  judicio  agi, 
sed  appetitu.  Quid  tam  bestiale?  El  si  indignum 
coivis  utenti  ratione  vivere  ut  pecus,  quis  in  te 
reetore  omnium  tantam  contumcliam  naturse,  ho- 
noris  injuriam  ferai?  Sic  degcnerando,  qaod  absit! 
generale  opprobrium  fecisti  proprium  tibi  :  Homo 
cum  inhonoreesset,  nonintellexit;  comparatus  est 
jumientis  insipientiims,  similis  factus  est  illic  (Psal. 
XLYiii,  13).  Quid  item  tam  indignum  tibi,  quam  ut 
totum  tenens,  non  sis  contentus  toto,  nisi  minutias 
qaasdam,  atquc  pxiguas  portiones  ipsius  tibi  ereditac 
universitatis,  tanquam  non  sint  tuse,  satagas  nescio 
quomodo  adhuc  facere  tuasT  Ubi  etiam  meminisse 
te  volo  parabolse  Nathan  de  homine,  qui  multas  oves  Q 
babens  (38),  unam  quae  erat  pauperis  concupivit 
(IIReg.  XII).  Huc  quoque  veniat  factum,  imo,  faci- 
nus  regis  Achnh,  qni  rerum  summam  tenebat,  et 
anam  vineam  affectavit.  Avertat  Deus  a  et  quo  1  ille 
aadivit  :  Occidisti  et  possedisti  (IllReg.  xxi). 

16.  Nolo  autem  praetendas  mihi  fruclum  emanci- 
pationis  ipsius.  Nulius  e.^t  cnim,  nisi  quod  inde 
episeopi  insolentiores,  monachi  etiam  dissolutiores 
fiunt.  Quid  qaod  et  pauperiorcs?  Inspice  diligentius 
talium  ubique  libertorum  et  facullates,  et  vitas,  in 
non  pudenda  admodum  et  tenuitas  in  his,  et  in  illis 
Msculariias  invenitur.  Mairis  noxise  libertatis  ge- 
mina  soboles  fafec.  Quidni  peccet  licentius  vagum  et  Q 
maleliberum  vulgus,  cum  nonsitquiarguat?  Quidni 
lieentius  quoque  spolietur  ac  dcpnedetur  inormis 
religio,cum  non  sit  qui  defendat?  Qoo  'n'm  refu- 
gi«m  illis?  Naroqaid  ad  episeopos  dolentes  injuriam  ? 
RMentibus  profecto  aspiciunt  oculis,  sive  quae  fa- 
eiant  lama,  sive  quae  patiuntur.  Quae  demum  utilitas 
ia  sanguine  isto?  Yereor  ne  illa,  quam  in  propheta 
eommimitus  est  Deus  :  Ille,  ioquiens  in  iniquitate 
tua  morietur,  sanguinem  autem  ejus  de  manu  tua 
requtram  (Ezech.  iii,  18).  Si  enim  et  extollitur  qui 
Mibtrabitar,  ec  qui  subirahitur  uritur  [al.,  murmu- 
ral];  qui  subtrahit,  quomodo  innocens?  Panim  est  : 
invohimus  ignem  :  audi  apertius.  Si  is  qui  murmu- 

(3S)  Alias,  qui  centum  oves  habens.  At  parabda, 
U  negum,  zii»  babei»  plunmas  oves.  Centum  a  quo- 


rat,  secundum  animam  mortuus  est  :  qui  instigat, 
quomodo  vivit  ?  Quomodo  vero  non  reus  mortis  am- 
borura,  et  suae  pariter,  qui  gladium  dedit ,  unde 
ambo  morerentar?Hoc  est  quod  dixeram  :  Occidisti, 
et  possedisti.  Addequod  qui  audiunt,scandalizantur, 
indignantur,  detrahunt,  et  blasphemant  :  faoc  est, 
vulnerantur  ad  mortem.  Non  esl  bona  arbor  faciens 
fructus  talcs,  insolentias,  dissolutiones,  dilapida- 
tiones,  simultates,  scandala,  odia  :  quodque  magis 
dolendum,  inter  ecclesias  inimicitias  graves,  ptTpe- 
tesque  discordias.  Vides  quam  verus  sit  sermo  ille : 
Omnia  48S  mihi  licent,  sed  non  omnia  expediunt 
(/  Cor.  X,  82).  Quid  si  forte  nec  licet  ?  Ignosce  mihi : 
non  facile  adducor  licitum  consentire  quod  tot  illi- 
cita  parturit. 

17.  Tunc  denique  tibi  licitum  censeas,  suis  ec- 
elesias  mutilare  mombris,  confundere  ordinem. 
pertnrbare  terminos,  quos  posuerunt  paires  tui?  Si 
justilis^  est  jus  cuique  servare  suum ;  auferre  cui- 
quam  sua,  justo  quomodo  poterit  convenire  ?  Erras, 
si  ut  summam,  ita  et  solanl  institutam  a  Deo  vestram 
apostolicam  potestatem  existimas.  Si  hoc  sentis, 
dissentis  ab  eo  qui  ait :  Non  est  potestas  nisi  a  Deo. 
Proinde  quod  sequitur,  Qui  potestati  resistit,  Dei 
ordinationi  mt5<ii ;  etsi  principaliter  pro  te  faclt, 
non  tamen  singulariter.  Denique  idem  ait  :  Omnis 
anima potestatibus  sublimioribus  subdita  sit  (Rom. 
XIII,  1,  2).  Non  ait,  Sublimiori,  tanquam  iii  uno, 
sed  sublimioribus,  taoquam  in  multis.  Non  ergo  tua 
sola  potestas  a  Domino;  sunt  et  mcdiocres,  snnt 
et  inferiores.  Et  quomodo  quos  Deus  conjunxit,  non 
sunt  separandi  (Matth.  xix,  6}  :  sic  nec  quos  sub- 
junxit ,  comparandi .  Monstrum  facis ,  si  manui 
submovens,  digitum  facis  pendere  de  capite,  sape- 
riorem  maoui,  brachio  collateralem.  Tale  est  si  in 
Ghristi  corpore  membra  aliler  loeas  qiiam  disposuit 
ipse.  Nisi  lu  putas  alium  esse,  qui  posuit  in  Ecclesia 
quosdam  quidem  apostolos,  quosdam  autem  prophe- 
tasy  alios  vero  evangelistaSfalios  doctores  etpastores, 
adconsummationem  sanctorum,  in  opus  ministerii, 
inasdificationem  corporis  Cfert5/i.Atquehoccorpu<, 
quod  tibi  ipse  Paulus  suo  vere  apostolico  figarans 
eloquio,  et  Cipiti  convenientissimeaptans,  totum  exeo 
compactum  perhibet,  et  connexum  per  amnem  jun- 
cturam  subministrationiSj  secundnm  operationem 
in  mensuram  uniuscujusque  membri ,  augmentum 
corporis  faciens  in  asdificationem  suiy  in  eharitate 
(Ephes.  IV,  11, 12,  16).  Nec  vilem  reputes  formam 
hanc,  quia  in  terris  est  :  exemplar  habet  e  ecelo. 
Neque  enim  Filius  potest  facere  quidquam,  nisi  quae 
vidcrit  Palrem  facieotem  (Joan.  v,  19),  pra»ertira. 
cum  ei  sub  Moysi  nomine  dictum  sit  :  Vide  omnia 
facias  secundum  exemplar  quod  tibi  in  monte  monr 
siratum  est  (Exod.  xxv,  40). 

18.  Viderat  hoc  qui  dicebat :  Vidi  civitatem  san- 
ctum,  Jerusalem  novam,  desvendentem  de  coslo^  a 
Deo  paratam  (Apoc.  xxi,  2).  Ego  enim  proptersimili- 

dam  imperito  invectum  et  parabola  Bvangelii  de 
centom  ovibos,  Lac9  XT. 


m 


DB  GQNSIDBRATiONB  LlfiRI  QUINQUB.  -  UB.  III. 


770 


tudioem  dictam  reor,  quod  sicut  illicSeraphim  el  Ghe-  ii  populorum  ;  si  dcmum  vestra  ipaoram  apoatoUea 
rubim,  ac  cseleri  quique  uaque  ad  Aogeloaet  Archai^      mandata   et  instituta  ea,  qua  dignum  eat,  solliciUi- 


gelos,  ordioaDtttr  sub  uno  capite  Deo ;  ita  hie  quo- 
que  sub  uno  sumroo  Poniifice  primates  vel  pairiar- 
chse,  archiepiscopi,  episcopi,pre8byteriy  vel  abbates, 
et  reliqui  in  hunc  modum.  Non  est  parvi  pendenduni 
quod  et  Deum  habet  auctorem,  et  de  ccelo  ducit 
origincm.  Quod  si  dicat  episcopus.  Nolo  es9e  sub 
archiepiscopo ;  aut  abbas,  Nolo  obedire  episcopo  : 
hoc  de  ccelo  non  est.  Nisi  tu  forte  Angelorum  quem- 
piam  dicentem  audisti»  Nolo  snb  Archaogelis  esse : 
aut  ex  alio  quolibet  infcriorum  ordioum  aliquem 
non  ferentem  subesse  cuiquam,  nisi  Deo.  Quid, 
inquis  ?  prohibes  dispensare  ?  Non,  sed  dissipare. 
Non  sum  tam  rudis,  ut  ignorcm  positos  voa  dispen- 


dine  observentur,  ne  quid  in  agro  Domini  ioi  aot 
neglcctu  inculium,  aut  fraude  subreptum  inveniatur. 
Posse  inveniri  ne  dubites.  Mihi  in  promptu  est  (ut 
multa  et  innumera  praetermittamy  quas  |>as8imne- 
glecta  jacent)  nonnulla  etiam  ex  his  quse  pUntavit 
dextcra  tua,  convulsa  monstrare.  Nonne  os  tuum  in 
Remensi  concilio  subjecta  capitula  promulgavit? 
Quis  ea  tenei?  quis  tenuit.  Falleris  ai  teneri  putii^ 
Si  non  putas,  ipse  peccasti,  aut  statuena  quae  non  i^ 
nerentur,  aut  quodnon  tenentur  disaimulana.  t  Pr»- 
cipimus, »  aisti,  ut  tam  episcopi  quam  clerici,  nequa 
in  superfluitaie,  seu  inhonesta  varietate  colorum,  aut 
fissura  vestium,  neque  in  tonsura^  intaentium  (qoo- 


satores,  sed  in  aedificationem,  non  in  destructiunem  B  rum  forma  et  exemplum  essedebent)  offendant  aspe- 


(//  Cor.  xui.  10).  Denique  quaeritur  inter  dispensa- 
tores,  ut  fidelis  quis  inveniatur  (/  Cor.  iv,  2).  Ubi 
necessitas  urget»  excusabilis  dispensatio  est  :  ubi 
utilitas  provocat,  dispensatio  laudabilis  est  (39 j. 
Utilitas,  dico,  commuisis,  non  propria  (40).  Nam 
cum  nil  horum  est,  non  plane  fidelis  dispensatio, 
sed  crudelis  dissipatio  est.  NonouUa  tamen  mona- 
steria,  sita  in  diversis  episcopaiibus,  quod  specialias 
pertinuerint  ab  ipsa  sui  fundatione  ad  Sedem  apo- 
slolicam  pro  voluntate  fundatorum,  quis  nesciat  ? 
Sed  allud  est  quod  largitur  devotio,  aliud  quod 
molitur  ambitio  impaiiens  [subjectionis.  Et  hsec  dicta 
de  his. 

434  CAPUT  y. 


ctum ;  sed  poiiua  ita  in  suis  actibus  errata  condem- 
neijt,  et  auiorera  innocentiae  conversatione  demon- 
strent,  sicut  dignitas  exigit  ordinis  daricorum. 
Quod  si  moniti  ab  episcopis  suis  intra  quadraginta 
dies  non  obtemperaverint,  ecclesiasticis  beneficiia 
eorumdem  pontificum  auctoritate  priventur.  Bpi- 
scopi  vero,  si  prsefixam  [al,  prsefatnm]  poenam  irro« 
gare  neglexerint,  quia  inferiorum  culpa;  ad  nulloa 
magis  referendee  sunt  quam  ad  desides  negltgeo- 
tesque  rectores ;  tandiu  ab  officio  pontificaii  abs- 
tineant,  donec  pcenam  a  nobis  constitutam  clerids 
sibi  subjeciis  imponant  {Can,  2).  lilud  etiam  duxi- 
mus  annectendum,  ut  nullus  in  arcbidiaconum  vel 
decanum,  nisi  diaconus  et  presbyter  orduietur.  Ar- 


Summo  Pontifici  incumbere  curam  de  apostolicis  C  <^*Jidiaconi  vero,  decani  et  praeposia,  qui  infra  Ordi- 


decretis,  et  majorum  institutis  per  totum  orbem 
servandis, 

19.  Superest  ut  generaliter  super  uoiversum 
Ecclesise  statum  intendat  consideratio  tua :  ai  ple- 
bes  ciericis,  si  clerici  sacerdotibus,  si  sacerdotes 
Deo  in  ea,  qua  oportei,  humilitate  subjecti  sint ;  si 
in  monasleriis  et  religiosis  iocis  servetur  ordo, 
vigilet  disciplina ;  si  super  prava  opera  et  dogmata 
censura  ecclesiastica  vigeat ;  si  floreant  vineae  ho- 
nestate  et  sanctimonia  sacerdotum  ?  si  flores  fructus 
parturiant,   obedientiam  [a/.,  obedientia]  fidelium 

{Ji9)  Notanda  Bernardi  in  materia  dispensationum 
sentenlia  :  nempe  ut  nonnisi  necessitate  urgente,  et 
communi  utiiitate  suadente  dispensetur.  Jam  vereor 


nes  prsenominatos  sunt,  si  inobedientea  ordinari  con- 
tempserint,  honore  suscepto  priventur.  Prohibemus 
autem  ne  adolescentibus,  vel  infra  sacros  Ordioes 
coustiiutis,  sed  qui  prudentia  et  vit»  merito  clare- 
scunt,  pnedicticoncedabturhonores  {Can.  9). » 

Yerba  tua  haec :  tu  sanxisti.  Quid  effcclni 
mancipatum  ?  Adhuc  adolescentes,  adhuc  qui  infre 
sacros  Ordines  sunt,  in  Ecclesia  promoventur.  Quod 
ad  primum  capitulum  pcrtinet :  luxus  vestium  in- 
terdictus  (41),  sed  non  restrictus ;  poma  dictataf  sed 
minime  secuta   est.  Jam  qaartus  annus  est,  ex  quo 

Joannes  Saresberiensis,  in  Polycratiei  libro  4,  eap. 
7 :  «  Nec  tamen  dispensationem  legii  tubtrako 
manibus  potestatum :  sed  perpetuamproecepiumem^ 


saepiusdispensari,  ubi  necessitas  et  uiilitas  veJ'  non  D  ^ti^  prohtbitionem  habefUia^  libtto  eorum  nequa^ 


est,  vel  tantum  privata  est.  Qoid  autem  hic  est  dis- 
pensarc  sensu  Bernardi,  nisi  Uissipare  ?  Et  his  merito 
iUa  ejusdem.  S,  Patris  verba  ingerimur :  c  Quid  tibi 
frustra  quispiam  blanditur  de  absolutione  apostO' 
lica  cujusconscientiamdivina  ligatam  tenet  senten- 
tia?  »  epistola  l,ad  Roberturn.Item  illa:  c  Quodet  vos 
quoque  non  immerito  timentes,  nec  satis  de  propria 
causa  confidentesy  remorsas  ac  remordentes  cons- 
cientias  apostolicaconati  estis  delinire  sententia.  0 
friuoium  satis  remedium !  quod  non  est  aliud,  ram 
more  Protoplastorum  cauteriatis  conscientiis  texere 
pertzofnatafVideiicet  ad  veiamentum,  non  medicor 
mentum,  Apostoiicam,  inquiunt,  iicentiam  qtuesivi'' 
mus^impetravimus,Utinam  non  iicentiamqucesisse' 
tis^sed  conciiium,  id  est,  non  ut  iiceret,sea  an  lice' 
retf  etc,  >  Ita  Bernardus  epist.  7,  ubi  notato  dignia- 
aima  circa  dispensationesy  a  n«  7,  usque  ad  n.  10« 


quam  arbitror  supponenda,  Id  his  itaque  duntasMt 
qum  mobiiia  sunt^  dispensatioverborumadmittitur: 
ita  tamen  ut  compensatione  honestatis  aut  utUita' 
tis  mens  iegis  integra  conservetur, »  Legesis  apud 
eumdem  libri  7  caput  17. 

(40)  Yossius  in  margine  notal,  non  tw;  quMt 
propria  referendum  sit  ad  Pontificero,  non  ad  eom 
cui  conceditur  dispensatio. 

(41)  i£vo  Bernardi  luxum  et  mollitiem  ve^tium 
inter  clericos  eo  magis,  et  pene  impuoe  graaaitam 
censent  plerique,  quod  e  prima  nobihtate  tunc  pla- 
res;  in  clerum  adlecti,  et  jarophdem  elegantitt 
assueti^  agre  se  ad  modestiam  etfrugalitatem  sacro 
statu  dignam  componerent :  quin  et  noc  modo  jpris- 
tinum  splendorem  et  stemmatis  excellentiam  peca- 
liari  vestium  cultn  tueri  vellent,  ne  forte  o  plebe 
inatar  cs^rorum  vidofeBlor  aflaumpti.  Sed  -fuia 


771 


8.  BBRNARDI  AB6ATIS  OLARiG-VALLBNSIS 


m 


dfttQin  mendatum  andWimus,  pt  neminem  adhuc 
clericorum  priyatum  beueficio,  neminemepiscopo- 
mm  snspensum  ab  officio  luxiraus.  At  luciu  ama- 
Hssimo  dignum  qnod  srcumm  cst.  Quod  hoc  ?  Impu- 
nitas  incurioe  soboles,  inttolentise  maler,  radix  im- 
pudentise,  transgressionum  nulrix.  Ei  beatus,  si 
omni  satagas  cura  malorum  omnium  primam  paren- 
tem  cavere  ineuriam.  Sed  ad  hoc  lu  operam  dabis. 
Bt  tnnc  lera  ocnlos  tuos,  et  vide  si  non  seque,  ut 
prins,  pellicuHa  discolor  sacrum  Ordinem  decolorat ; 
si  non  teqne,  ut  prius,  fissura  enormis  pene  inguina 
nndat  (42).  Solent  dicere :  Niim  de  vestibus  cura  est 
Deo  et  non  magis  de  moribus  ?  At  forroa  haec  ve- 
slinm,  deformitatis  mentium  et  morum  indicium  est. 
Qoid  sibi  vult  quod  derici  aliud  esse,  aliud  videri 
voluni  ?  Id  qnidem  minus  castum,  ininusque  since- 
rum.   Nempe  habitu   milite^,   quaestu  clericos,  actu 


A  enirum  exhihcnt.  Nam  neque  pngnant  ut  milites 
neque  ut  clerici  evangelizant.  Gujus  ordinis  sunt  ? 
Com  utriusque  esse  cupiunt,  utrumqne  deserunt, 
tttrumque  confondunt.  Unusquiique ,  iiiquit,  m  suo 
ordine  resurget  (/  Cor  xv,  23).  Isli  in  quo  ?  An  qui 
sine  ordine  peccaverunt,  sine  ordine  peribunt  ?  Aut 
si  sumnie  sapiens  Deus  veraciter  creditur,  a  summo 
usquc  deorsum  nihil  inordinatum  relinquere ;  vereor 
isKis  uon  alibi  ordinandos,  quam  ubi  nullus  ordo, 
sed  sempiiernus  horror  inhabital.  0  miserandam 
sponsam,  talibus  creditam  paranymphis  I  qui  assi- 
gnata  cultni  ejus,  proprio  retinere  qnsestui  non  ve- 
pentnr.  Non  amici  profecto  sponsi,  sed  semuli  sunt. 
Bl  de  hissatis  qnse  sub  te  sunt,  etsi  non  ad  raateriae 
copiam,  quie  est  mulla  nimis  ;   certe   ad   id  qvod 

"  proposui  ego.  Visenda  jam   qaae  circa  te  sunt,  sed 
ad  ea  ostium  nobis  quartus  liber  aperiet. 


LIBER  QUXRTUS. 


Mft  CAPUT  PRIMUM. 

Tractat  de  0$  quas  circa  ipsum  sunt. 
1.  Si  mihi  plenius  innotuisset,  amantissifne  Eu- 
geni,  priora  qualiter  acceptaris,  secundum  hoc  vcl 
fidentius  in  reliquum  processissem,  vel  cautius,  aut 
certe  substilissera  omnino.  Nunc  vero  quia  ob  loco- 
rum  distaniiam  id  minime  datur,  non  mireris  si 
prodit  exilior  sermo  anceps,  verecunde,  fateor,  ad 
medium  veniens.  Primis  itaque  considerationis  parti- 
bos  librisprioribus  pertractatis,  in  manibus  est  de  his 
addere,  quse  circa  te  sunt.  Et  ipsa  quidem  sub  te, 
sed  quod  propiora,  eo  importuniora  tibi.  Nempe 
coram  posita  incuriam  non  admittunt,  non  dissimu- 
laUonem,  non  oblivionem.  Vehementius  urgent,  tur- 
bulentius  irrnunt :  verendum  ne  obruant.  Circa 
cyosmodl  quam  sobria  et  intenta  consideratione 
opns  sit,  propno  te  experimento  edoctum  satis  non 
ambigo.  Alioquin  si  non  cauta  opportunaque  inter- 

prvdetps  hoc  in  iis  studium  probet?  >am  una  Qum 
statu  et  vitse  genere  mores  habitumque  mutari  par 
efftt>  ?el  oerte  ita  statuero  secum,  praecipuum  bo- 
mlkkis  Deo  sacrati  deeus  et  ornamentnm  esse  virtu- 
tm,  modestiaro,  pietatem.  Sed  quia  hic  feredepra- 
vato  plurimomm  errabatopinio,  sanctis  et  religiosis 
virls  semper  eurse  fuit,  vomieam  illam  in  commu- 
iHMn  pemieiem  in  dies  magis  magisque  tumeseentem 
airiori  stilo  pungere.  Accesserunt  ei  diversornm 
Eeelesi»  preesulum,  nec  non  consiliorum  decreta,  ad 
reprimendum  luxum  vestium  edita,  qnse  tamen  S. 
Bemanins  non  observari  dolet  ac  queritur.  Vide 
infra  Tract.  de  morib.  ct  off.  episc.  contra  luxum 
vestinm  incler.,etc.,  cap.  2. 

(4£)  Sacris  decretis  severe  cavetur,  ne  clerici 
veates  ferant  virgaias,  partitas  scacatas.  Majores 
no8tri  vocabant  fractilatas  vestes  etpomposas.Vide 
Gbron»  YuindeBheimense  lib.  n,  cap.47,  quse  vidcn- 
tar  conci>8e  fuisee  vestes,  ]ati&simis  rimis  et  hian- 
tilnis,  qnales  Tidemns  in  Gallorum  thoracibus  ses- 
tivo  tempore :  quibus  fiebat,  utseminudi  esse  vide* 
ronttir:  et,  ni  cnm  Petro  Cbrysologo  loquar,  arHfi* 
§im  n%ditaU  vnUH^  Serm.  i%%.  Id  S,  Bemardus 


veniat  consideratio,  occupatio  continuabitur,  et  vexa- 
tionis  non  erit  modus,  et  sollicitudinis  non  erit  finis. 
Non  tempus  vacuum,  non  liberum  cor :  plus  laboris, 
et  minus  utilitatis.  Dico  autem,  iostantia  illa  tua 
quotidiana,  ab  urbe,  a  curia,  a  domeslica  ecclesia 
tua.  Haec,  inquam,  circa  te  sunt,  clerus  et  populus 
p  luus,cui  specialiter  episcoparis,  ac  per  hoc  speciaMs 
curse  teneris  debitor.  Hi  quoque  qoi  tibi  quolidic 
assistunt  seniores  populi,  orbis  judiccs ;  et  qui  iicm 
de  domo  et  mensa  tua  sunt,  capellani,  cnbicnlarii, 
ministri  quique  diversis  deputati  officiis  in  obsequium 
tui.  Hi  te  familiarius  visitant,  frequentius  pulsant, 
molestiusque  sollicitant.  Hi  sunt  qui  non  vereotur 
suscitare  dilectara,  et  aotequam  ipsa  velit. 

CAPUT   II, 

De  cleriet  popuURomani  moribusagit  (43),   et  de 
veterum  Pastorumcura  ac  vigilanHa. 

2.  Et  primo  quidem  clerum  illum  ordinatissimum 

/iuuram  enormen  ?Lppe\\iiX,qua!pene  inguina  nudet, 
eo  quod  olim  non  thoraces  modo  haberent  ea  ra- 
D  tione  fenestratos  et  hiantes,  verum  etiam  et  femo- 
ralia  late  fissa,  nt  ex  antiquis  pietiiris  constat. 
Quare  cum  clerid  extra  chorum  longiorem  vestem 
posuissent,  in  omninm  oculos  incurre&t  illa  amictus 
turpitudo,  qu9e  modestorum  oculos  animosque  offen- 
deret.  Ita  fere  Cresoll.  in  Mysta{[.  lib.  iv,  cap,  i3, 
sect.  5.  Ubi  eiiam  addit  morbum  illam  dire  ia  Ger- 
mania  grassatum,  sed  et  a  prsesulibus  magna  vigi- 
lantia  laboratum,  ne  liceotius  latiusque  serperei.  fit 
quidem  deincops  diver»os  Colonienses  Prsesules  ad- 
dneit :  qui  pastorali  cura  et  ceosura  invaleseentem 
abnsum  reprimere  stoduemnt.  Tales  fuerani  Con- 
radus  anno  1260,  Walramus  aono  1337,  Willelmus 
anno  1353  ot  1360,  qui  inter  alia  sic  ait  :  Monemus 
universos  et  singulos  clericos,  ne  de  castero  vestes 
partitas  virgatas  taliatas  scacatas  etc.y  automnino 
rubeas^  aut  omnino  virides,  autalaucas,  aut  botona- 
tas  vel  nodatas,  etc.  deferant.  Omitto  cseieros* 

(43)  Vide  Baron.  ad  an.  1144,  n,  3,  et  1145,  n.  3 
et7,  et  an.il52,  n.  1,  2. 


773 


OB  GONSIOBRATIONB  UBfU  QUINQUB.  —  UB.  IV. 


774 


e$ge  decet,  es  qno  pcecipae  in  omQem  Ecclesiam  A  quod  coostat  aon  mo'io  aliquaulo  facium,  sed  ali- 

1  •       i"  •*  ¥V       •  _1  _1  "  !•  ^  A*A.       A         .^  O         /^        "J         •II         J  •  «• 


cleri  forma  processit.  Deinde  omne  quod  perperam 
agitur  le  praeseme,  id  tibi  Uirpius.  lolerest  gloriie 
Sanctitatis  tuae,  ut  quos  prfle  oculis  habes,  ita  ordi- 
nati,  ita  sint  iaformati,  quateous  totius  hoaestatis  et 
ordinis  ip&i  speeulum,  ipsi  sint  forma.  InveniaDtur 
prae  caeteris  oportet  expediti  ad  ofBcia,  idonei  ad 
Sacramenta,  ad  plebeserudiendaa  soiliciti:  circum- 
spectiadesse  custodiendos  in  omni  castitate.  Quid 
de  populo  loquar?  Populus  Romanus  est.  Ncc  bre- 
viuspotuit,  uec  expressios  tamen  aperire  de  tuis 
parochianis  quod  sentio.  Quid  tam  notum  ssaculis, 
quam  protervia  et  fastus  [aL  cervicositasj  Roaa- 
norum  ?  Gens  insueta  paci,  tumuUui  assueta ;  gens 
immitis  et  intractabiUs,  usque  adhuc^  subdi    nescia 


quandiu  factitatum?  Quid  illud  sit  dicam  et  non 
proderit.  Cur?  Quia  non  placebit  satrapis,  plus  ma- 
jestati  quam  veritati  faventibus,  Fuerunt  ante  te 
qui  se  totos  ovibus  pascendis  exponerent,  pastoris 
opere  et  nomine  gloriantes,  nihii  sibi  reputantes 
indignum,  nisi  quod  saluti  ovium  obviare  putarent, 
non  quaerentes  quse  sua  sunt,  sed  ijnpendentes. 
Impendere  curam,  impendere  substantiam,  impen- 
dere  et  se  ipsos.  Unde  unus  illerum :  Et  ego^  ait, 
superimpendar  pro  animabus  veHris  (U  Cor.  xii,  i6). 
£t  tanquam  dicerent,  Non  venimus  miniatrari,  leKi 
minisirare;  ponebant,  quoties  oportuisset,  sine 
sumptu  Bvangelium.  Unus  erat  de  subditis  quseatus, 
una  pompa,  unaque  voluptas,  si  quo  modo  eoa  poa- 


nisi  cum  non  vaiet  resistere.  En  ^lngSL :  tibi  incum-  ^  ^^^  parare  Domino  plebem  perfectam.  Id  ooinino- 


bit  cura  haec,  dissimulare  non  licet.  Rides  me  forai. 
tap,  fore  incurabiiem  persuasus.  Noli  diffidere;  cu- 
ram  exegeris,  nou  curationem.  Denique  audisti : 
Curam  illius  habe  {Luc,  x,  35) ;  et  non,  Cura,  vd, 
Sana  illud.  Yerum  dixit  quidam  ; 

Non  est  inmedico  semper  releveturut  ceger 

'Oyid.  1  dePonto,  eleg.  10.) 

Al  mclius  propono  de  tuis  tibi.  Paulus  loquitur  : 
Plus  omnibus  laboravi  (/  Cor  xv,  iO)«Non  ait,  Plus 
.  omnibus  profui,  aut,  Plus  omnibus  fructifieavi,  ver- 
bum  insolens  religiosissime  yitans  :  alias  autem  no« 
verat  homo  413G  quem  docuit  Deus,  quia  unusquis- 


dis  sategebant,  etiam  in  multa  contritione  oordis 
et  corporis,  in  labore  et  aerumna,  in  fame  et  siti,  in 
frigore  et  nuditate. 

4.  Ubi  nunc,  queso,  oonsuetudo  hsac?  Subiit  dis- 
similis  valde ;  longe  in  aliud  mutata  sunt  studia,  et 
utinam  non  in  pcyus.  Gura  tamen  et  anxietas,  ex 
aemulatio,  et  sollicitudo,  feteor,  perseverant.  Traia- 
lata  bsec,  non  imminuta.  Testimonium  vobis  per- 
hil)eo,  quod  nec  substantise  parcitis,  non  magis  quam 
ante.  Diversa  autem  locatio  dissiirilitudiaem  facit. 
Magna  abusio  1  pauci  ad  os  legislatoris,  ad  manus 
omnes  respiciunt.  Non  immerito  tamen.  Omne  pa- 
pale  negoiium  illse  [a/.  illij  agunt.  Quem  dabts  mihi 


que  secundum  suuin  laborem  accipiet  (/  Cor,  iiit  9)v  C  ^^  ^^  maxima  urbe,  qui  te  in  Papam  receperit. 


non  secundum  proventum.  £t  ob  hoc  in  laboriims 
potius  quam  in  profectibus  gloriandum  putavit,  sicut 
alibi  quoque  habes  ipsum  dicentem  :  /n  laboribus 
plurimis  ( //  Cor.  xi,  23).  Ita,  quseso,  fac  tu  quod 
tuum  est  :  nam  Deus  quod  suum  est  satis  absque 
tua  sollicitudine  et  anxietate  curabit.  Planta,  riga, 
fer  curam;  et  tuas  expUcuisti  [a/.,  explevisti]  partes. 
Sane  incrementum,  ubi  voluerit,  dabit  Deus,  non 
tu.  Ubi  forte  nolucrit,  tibi  deperit  nihil,  dicente 
Scriptura  :  ReddetDeus  mercedem  laborum  sancto- 
rum  suorum  (Sap,  x,  17).  Securus  labor,  quem  nul- 
lus  valet  cvacuare  defectus.  Et  hoc  dixerim  absque 
praejudicio  divinae  potentiae  et  bonitatis.  Scio  indu- 
ratum  cor  popuh  hujus :  sed   potens  est  Deus  de 


preiio  seu  spe  pretii  uon  interveniente  ?  et  tunc 
potissimuoi  volunt  dominari,  cum  profeiai  fuerint 
servitutem.  Fideles  se  spondent,  ut  opportunius 
fidentibus  noceant.  Ex  hoo  non  erit  conatUum  tibi  a 
quo  se  arcendos  putant,  non  secretura  quo  ae  non 
ingerant.  Si  stante  pro  foribua  quoquain  iUorum, 
moram  vel  modicam  fecerit  ostiariua  :  ego  tunc 
pro  illo  esse  nolo  [aL  noluerim].  £t  nune  eaperire 
paucis,  noverimne  et  ego  vel  aliquatenus  moires 
gentis.  Ante  omnia  sapientes  sunt  ut  facient  mala, 
bonum  autem  facere  nesciunt.  Hi  invisi  terrae  et 
coelo :  4iS7  utrique  (44)  iiyecere  roanus,  impii  in 
Deum,  temerarii  in  sancta,  seditiosi  in  invieem, 
semuii  in  vicinos,  iohumani  in   exiraneos  :  quos 


lapidibus  istis  suscitare  filios  Abrahae.  Quis  scit  si  n  nemioem  amaotes  amat  nemo  ;  et  cum  timeri  affe- 


revertaturet  ignoscat,  convertat  et  sanet  eos  ?  Sed  non 
est  propositi  mei  dictare  Deo  quid  facere  debeat :  tibi 
utinam  possim,  quse  oportet  et  pront  oportet,  suadere. 
3.  At  locus  dubius,  et  scrupulosa  incidit  dispu- 
tatio.  Nam  ubi  adoriar  dicere  quod  sentio?  Video 
satis  quid  imminet.  Clami^bitur  insuetum;  nam 
justum  negari  non  potcrit.  Ego  vero  ne  insuetom 
quidcm  asseoserim.  Nempe  assuetum  fuisse  scio,  ac 
per  hoc  in  dissuetum  potnisse  venire  :  sed  nonre- 
dirc  in  iosuetum.  An  vero    assuetum  quis    neget, 

(44)  Id  est,  terrae  et  coelo,  quod  mox  explicat.  Ui 
motus  contigere  incentore  Amaldo ,  qui  Romanis 
auctor  fuit,  ut  Romse  antiouum  Reip.  statum.  resti- 
iuere  molirentur,  unica  Sacrornm  cura  Pontifici 


ctani  ab  omnibua,  omnes  timeant  necesae  est.  Hi 
sunt  qui  subesse  non  sustinent,  prfleease  noi  norunt ; 
superioribus  infideles,  inferioribus  importabiles. 
Hi  inverecundi,  ad  petendum,  ad  negandum  frontosi 
(45).  Hi  importuni  ut  ac4^ipiant,  inquieti  dpnec  as^- 
piant,  ingrati  ubi  acceperint.  Docuenint  linguam 
suam  grandia  loqui,  cum  operentur  exigua.  Lar- 
gissimi  promissores,  et  parcisaimi  exbibitores : 
blandissimi  adulatores,  etmorda^iaaimi  detractores  : 
simplicissimi  dissimu1atores>  et  malignissimi  prodi- 

relicta.  Hsec  fuse  inepistola  943,  et  apud  BarOQtW 
anno  1162. 

(45  )3ic  in  epistola  i  99f  frQ»tQ9us  od,  v$reimndi(m 
n«  1. 


775 


8.  BBRNARDI  ABBATIS  aARiE-VALLBNSIS 


7T6 


iores.  Exeurrimus  nsque  huc,  plenius  te  atque  ex-  a  eonsideratio,  qna  forte  invenerii,  quomodo,  si  fisri 


pressins  admonendum  putaotes  horum  qnae  circa  te 
sunt  in  hac  parte. 

5.  Jam  ad  ordinem  recnrramus.  Quale  est,  quod 
de  spoliis  fcclesianim  emuntur  [al  emuol],  qui 
dieunt  tibi,  Euj^e,  euge  ?  Pauperum  yita  in  plateis 
divitum  seminatur.  Argentum  micat  in  luto  :  accur- 
htur  undique,  tollit  illud  non  pauperior,  sed  fortior, 
aut  qui  forte  citiuspraecncurrit.  A  te  tamen  mos  istc 
vel  potius  mors  ista  non  coepit;  in  te  utinam  desinat. 
Sed  reliqua  prosequamnr.  Inter  bsec  tu  paslor  pro- 
eedis  deauratus,  tam  multa  circumdatus  varietate. 
Oves  quid  capiant?  Si  auderem  dicere;  daemonum 
magfs,  quam  ovium  pascua  hsec.  Scilicet  sic  factita- 
bat  Petrus,  sic  Paulus  ludebat  ?  Vides  onmein  eccle- 
siasticnm  xelum  fervere  sola  pro  dignitate  tuenda. 
Hoiiori  totum  datur,  sanctilati  nihi),  aut  parum.  Si 
causa  requirente  paulo  submissius  agere,  ac  socialius 
te  habere  tentaveris;  Absit?  inquiunt,  non  decet 
(46),  tempori  non  congruit,  majestati  non  coDvenit, 
quam  geras  personam  attendito.  De  placito  Dei  ulti* 
ma  meniio  est;  pro  jactura  salutis  nulla  cunctatio 
m%\  quod  sublime  est,  hoc  salutare  ducamus ;  et 
quod  gloriam  redoiet,  id  justum  .  Ita  omne  humile 
probro  ducitur  inter  palatinos,  ut  facilius  qui  esse, 
quiim  qui  apparere  humilis  velit,  invenias.  Timor 
Domini  simpUcitas  reputatur,  ne  dicam  fatuitas. 
¥irum  circumspectum  et  amicum  proprise  conscien- 
tise    calumniantur   hypocritam.     Porro    amatorem 


B 


possit,  converlas  eos,  ne  ipsi  subvertant  te.  Quid 
diffidimus  posse  reverti  in  oves,  e  quibus  verti  in 
lupos  potuerunt?  Hic,  hie,  non  parco  tibi,  nt  pareat 
Deus.  Pastorem  tc  populo  huic  certe  aut  nega,  aul 
exhibe.  Non  negabis  :  ne  cujus  sedem  tenes,  te  Ac- 
gct  haeredem.  Petros  hic  est,  qui  nesdtur  proees- 
sisse  aliquando  vel  gemmis  omatus,  vel  sericis ;  non 
tectus  auro,  non  vectus  equo  albo  (47),  nec  stipa- 
tus  milite,  nec  circumstrepentibus  septus  mini^tris. 
Absque  his  tamen  credidit  satis  posse  impleri  salu- 
taremandatum  :  Si  amas  me,  pasce  oves  meas  {Joan, 
xxr.  45).  In  his  successisti,  non  Petro  ,  4SS  sed 
Constantino.  Consulo  toleranda  pro  tempore,  non 
affectanda  pro  debito.  Ad  ea  te  potius  incito,  quo- 
rum  te  scio  debitorem.  Etsi  purpuratus  (48),  etsi 
deanratus  incedens,  non  est  tamen  quod  horreas 
operam  curamve  pastoralem,  Pastorit  hseres  :  non 
cst  qnod  embescas  Evangelium.  Quanquam  si  volens 
evangelizes,  inter  Apostolos  quidem  etiam  gloria  est 
tibi.  Evangelizare  pascere  est.  Fac  opus  evange- 
lislae,  et  pasloris  opus  implesti. 

7.  Dracones,  inquis,  me  mones  pascere,  et  scor^ 
piones  ,  non  oves,  Proptcr  hoc,  inquam,  magis  ag- 
gredere  eos,  sed  veiiio,  non  ferro.  Quid  tu  denuo 
usurpare  gladium  tentes,  quem  semel  jussus  es  re* 
ponere  in  vaginam  ?  Quem  tamen  qui  tuum  negatt 
non  satis  mihi  videtur  attendere  verbum  Domini  di- 
centis  sic :  Converte  gladium  tuum,  in  vaginamJoan, 


quietis,  et  sibi  intcrdum  vacantem,  inutilem  dicunt.  Q  xvin,  11).  Tuns  ergo  et  ipse,  tuo  forsitan  nutu,  elsi 


CAPUT  UI. 

De  vestium  pompa  resecanday  et  zelo  Pontificine' 

cessario. 
6.  Quid  ergo  tu?  eyigilasne  adhuc  ad  istos,  qui 
eircumdederunt  te  laqueis  mortis?  Quseso,  sustine 
paulisper,  ct  supporta  me.  Imo  da  veniam,  non  tam 
temere,  quam  timide  haec  loquenti.  iEmulor  te  aemu- 
latione  booa,  et  utinam  quam  vehementi,  tam  utili. 
Scio  ubi  habitas ;  increduh  et  subversores  sunt  tecum. 
Lupi  non  oves  sunt :  talium  tamen  tu  pastor.  Utilis 

(46)  Vide  unde  dormptela  Principum  ac  Praelato- 
rum  :  nempe  a  malis  consiliariis  et  familiaribus. 
Utpote  qui  tantum  norunt  blanda  suggerere,  ac  non 
nisi  placentia  loqui.  Hinc  eleganter  Seneca  :  Jjfofi^- 


non  tna  manu  evaginandus.  Alioquin  si  nullo  modo 
ad  te  pertineret  et  is,  dicentibus  Apostolis,  Ecce 
gladii  duo  hic  ;non  respondisset  Dominus,  Satisest 
{Luc  XXII,  38) ;  sed,  Nimis  est.  Uterque  ergo  Eccle- 
siae  et  spiritualis  scilicet  gladius,  et  matcrialis; 
sed  is  quidem  pro  Ecclesia,  ille  vero  ot  ab  Ecclesia 
exserendus :  ille  sacerdotis,  is  militis  mann,  sed 
sane  ad  nuium  sacerdotis,  et  jossum  imperatoria 
(49).  Et  de  faoc  alias.  Nunc  vero  arripe,  qui  tibi  ad 
feriendum  creditrs  est :   ct  vulnera  ad  salutem,  si 

esset.  Ambrosii  voto  fidem  faciunt,  qusede  Theodo- 
sii  imperio  olim  florentissimo,  leffuntnr  apnd  Baro- 
nium,  tom.  VI  .  An.  Christi  446.  Itaplane  Theodeni 
imperium  pro  arbitrio  aulicorum,  nonpro  roHone 


trabo  tibi^  inquit,  cujus  reiinopia  laborent magna  n  consiliiadministratuminteriittantamolescomUt 
fastigiat  quid  omniapossidentibus  desit,  scilicetille  Hoc  ergo  r(  stat,  ut  Principes  accuratc  dispiciant, 
qu4verumdicat.,,  mnvidesguemadmodumillosin  quos  in  numcrum  famillarium  adlegant.  Audiant , 
preecepsaaatexstinctalibertas^etfidesinobsequium  imo  spectent  et  sequantur  Davidis  exemplum. 
servile  submissat  dum  nemo  ex  animi  sui  sententia  .  Ecce,  dictum  et  factum  cjuse gregium  et  vere  reginm: 
suadetj  dissuadeique^  sed  adulandi  certamen  est  et      Non  habitabit  in  medio  domus  mece^  quifacit  super- 


unum  amicorum  omnium  officium^  una  contentio, 
amis blandissime  fellat  f  {Lib.  vi  De  benef,  cap  30.) 
Uinc  S.  Ambro^ius,  quam\is  Theodosii  imperatoris 
acre  ingenium,  et  vehementem  impetum  nosset, 
minus  tamen  binc  quam  a  familiarium  suomm  con- 
nliis  meturbat.  Iden  imperatori  scribcns  epistolam 
28,  id  ab  ipso  enizius  postulat,  ut  i.nimi  sui  motus, 
quamvis  acres  et  vividos,  »ibimet  potius,  quam  ahis 
regendos  committat.C//tnam,  inquit,^  nemo  mitigat^ 
nullus  accendat !  Libenter  cum  natura  impetum  com 


biam :  qui  loquituriniqua,  non  direxittn  conspectu 
oculorum  meorum  {Psal.  c). 

47)  Obser\  a  morem  tunc  fuisse,  ut  Pontifex  equo 
aibo  veheretur,  quod  etiam  probat  Sngerius  in  libro 
dc  Yita  Ludovici  Grossi,  pag.  318. 

(48J  Petrus  Damiani  Poutitici  «mbram  caipam  » 
tribuit  in  lib.  i,  epistola  20.  Adrianus  IV,  apud 
Joannem  Saresberiensem  in  Polycratici  lib.  vfu, 
cap.  23  aii,  «  coronamet  phrygium  »  (quodalio  no- 
minc «  regoum  0  vocatur)  «  clara  merito  videri , 


mitto  tibi:  ipse  te  revocaSf  et  pietatis  studiovincis  quia  ignea  sunt.  »  Vide  infra  n.  5,  et  lib.  11,  n.  18 

impeium  naturce.  £t  rectequidem  :  quod  quamvis  a  '     (49)  Idcm  verliis  paulo  immutatis  de  doplici  glt- 

vehementi  Principia  ingenio  non  potest  non  timeri,  dio  babetin  epistola  256.  Joannea  Saresberienais  in 

plos  tamen  ab  rniprooLi   fantiliaribus  metuendum  Polycratici  lib.  iv,  cap  3  ;  c  Bunc  ergo  gladmm  dg 


717 


DB  GONSIDERATIONH  LIBRl  QUINQUB.  —  Llfi.  IV. 


778 


aon  omDes,  si  non  vel  multos,  eerte  quos  possis. 
8.  Non  sum,  inquis,  melior  quam  patres  mei. 
Quem  illorum  domus  exasperans,  non  dico,  audivit, 
sed  non  irrisit?  Ideo  tu  iosiste  magis,  si  forte  au- 
dtant,  et  quiescant :  insiste  et  resistentibus.  Dicendo 
hxtei  forte  nimius  dicar.  Nnm  nostra  illa  vox  :  hista 
apportunej  importune?  (II  Tim.  iv,  2).  Hnnc,  si 
andes,  nimium  appellalo.  Prophetse  prsecipitur  : 
Clama^  ne  cesses.  Ad  quos,  nisi  ad  sceleratos  et 
peccatores?  Annuntiaj  inquit,  popuh  meo  scelera 
eorum,  et  domui  Jacobpeccata  eorum  (Isat.  Lvni,  i). 
Prudenler  adverte  et  sceleratos  perhiberi,  et  popu- 
lum  Domini.  Pula  de  his  idem.  Etsi  scelerati,  ctsi 
iniqui,  vide  ne  audias  :  Quod  uni  ex  minimis  meis 
non  fecistif  nec  mihifecisti  {Matth,  xxv,  45).  Fateor 
populum  istum  exstitisse  usque  adhuc  dura  fronte, 
et  indomito  corde;  sed  utrumne  eliam  indomabili, 
ne^cio  unde  liquido  scire  possis.  Potcst  fore,  quod 
liecdum  tuit.  Si  diffidis  tu ;  sed  apud  Deum  non  erit 
impossibiie  omne  verbum  (Luc.  i,  37).  Si  dura  froole 
sunt,  durato  et  tu  e  contra  tuam.  Nil  lam  durum, 
quod  duriori  non  cedat.Dominus  ad  propheiam  :  Dedi 
frontem  tuamdurioremfrontibus  eorum  {Ezech.wi, 
8).  Unum  esl  quod  te  absolvit,  si  egisti  cum  populo 
illo,  ul  possis  dieere  :  Popule  incus,  quid  libi  debui 
facere,  et  non  feci?  Si  sic  fecisti,  nec  profecisti;  esi 
demum  quod  facias,  ct  quod  dicas  :  exi  de  Hur 
ChaldKorum,  et  dicito,  Quia  oporteret  me  el  aliis 
civilaiibus  evangelizare  (Luc.  iv,  43).  Puio  nec 
pcenitf  bit  exsilii,  orbe  pro  urbe  commulato. 


B 


manu  Ecclesice  accipit  jprinceps^  eam  ipsa  tamen 
gladium  sanguinis  nonhabeat.  Ilabet  tamen  et  is- 
tum  :  sed  eo  utitur  perprincipis  manum.  »  Confcr 
capul  2  libri  ad  Milites  Templi. 

Docel.  S.  Bernardus  utrumquc  gladium  compc- 
tere  Ecclesia;,  ei  spiritualem  icilicet  cl  malerialem. 
Sed  illum  ab  Ecclesia,  hunc  pro  Ecclesia  eiseren- 
dum;  iilum  sacerdotis  manu,  hunc  ejus  nutu,  sed 
manu  militis,  et  ad  jussum  imperatoris.  His  verbis 
utuntur  longa  serie  Politici  (ut  Seclarios  sileam) 
immo  Theologi  plures  el  Canonisfse,  qui  olim  (forte 
etiam  hodie),  Imperatoribus  et  principibus  conlra 
Pontificcm  armalis  navarunt  operam  :  et  cum  alibi 
ferro  dccertaretur,  illi  non  minus  calamo  rem  ege« 
runt.  Contendunt  illi  non  competere  Ponlifici  gla- 
dium  materialem,  sed  ut  supremum  caput  Ecclesise,  q 
posse  Imperatorem,  uipote  dignius  et  potentius  Ec-  ^ 
clesite  membrum,  simili  ratione  alios  Principes,  ad 
hoc  requiiere,  ut  «arma  coinmodct  Ecciesise,  eam- 
que  contra  hostes  defendat,  non  vero  propria  auc- 
toritate  posse  movere  Lellum.  Et  ad  hoc  nituntur 
prsescnti  loco  Bernardi,  ut  qui  velit  non  manu,  sed 
nutu  tanlum  ponlificis,  jussuque  Imperatoris  tem- 
poralem  gladium  exseri.  Similia  proicrunt  ejusdem 
verba  ex  epistola,  256,  ad  enmdem  Eugenium  : 
ExserenduSj  inquil,  nunc  uterque  gladius^  Christo 
denuo  paiiente,  ubi  et  altera  vice  passus  est.  Per 
quem  autem  nisiper  vos  fPetri  uterque  est,  alter  suo 
nutUyalter  sua  manUyquoties  necesse  est  evaainan' 
dus.  Dequoenimminus  videbatur,adPetrumaictum 
est :  Reconde  gladium  tovm.  Suus  ergo  erat,  sed  non 
9ua  utique  manu  educendus,  etc.  Sed  vidc  Gloss.  in 
cap.  Unam  sanctam^  ubi  prsesens  Bemardi  iocus  com- 
mQde  explicatur.  Yide  etiam  epistolam  Gregorii  IX 
e%  ediiione  Vossii  de  duplici  gltdio  pontificis,  et  lua 

Pathol.  CLXXXH. 


CAPUT  IV. 

Quales  collaterales  et  coadjutores  a  Pontifice  adhi- 
bendi :  ubi  de  virtutibus  praslatorum. 

9.    Veniamus  ad    collaterales  (50)  et  coadjutores 

tuos.  Hi  seduH  tibi,  hi  inlimi  sunt.  Quamobrem  si 

boni  suot,  tibi  potissimum  sunt :  si  mali,  seque  plus 

tibi.  Ne  tedixeris  sanum,  dolentem  latera  :  hoc  est, 

ne  te  dixeris  bonum,   malis   innitentcm.  Aut  si  bo- 

nus  sis,  bonitas  tui  solius  quem  fructum  affcrre  po- 

test?  sicut  in  superiore  libro  dixisse  me   memini 

(Lib.  3,   n.   9).   Quid,   inquam,  cmolumenti  affert 

Ecclesiis  Dei  tua  unins  hominis  499  justitia,  ubi 

sententia  praevalet  aliter  affectorum  ?  Sed  nec  tuta 

tibi   tua  obsessa  malis,  non  magis  quam  saoitas 

vicino  serpenle.  Non  est  quo  le  subducas  malo  in- 

testino.  Bt  e  regione,    })onum   domesticum   eo  am- 

plius,  quo  sajpius  juvat.    Scd   sive  levent,  sive  gra- 

vent,  cui  rectius  impulandum    quam  tibi,  qui  tales 

aiit  elegisti,  aui   admisisti  ?  Non  de  omnibus  dico  : 

nam  sunt  quos  non  elegisti,  sed  ipsi  te.  At  potesta- 

tem  non  habent,  nisi  quam  tu  eis  aul  tribueris,  ut 

permiseris.  Ad  idem   ergo  revertimur.  Tibi  impota 

quidquid  patieris  ab  co   qui   sine  te   potest  facere 

nihil.   His  exceptis,  de  caetero  non  inconsiderate, 

ut  vides,  eligendi  qui«]ue  seu  colligendi  sunt  in  opus 

ministerii    hujus.   Tuum    est     undecumque    evo- 

carc  et  adciscere  tibi,  cxemplo  Moysi,  senes  (Num. 

XI,  16, )  non   juvenes  ;   sed    senes  non   tam   setate 

quam   moribus,  quos   lu  nosli,  quia   senes  populi 

Q  suut.  An  ncn  elig^ndi  dc  toto  orbe,  orbem  judicatu- 

ri  ?  (51)  Sane   huic  negotio  non  se  ingerat  rogans. 

utriusque  ex  professo  tractaotom.  Item  Petrum  Da- 
miani  lib.  iv,  epist.  6,  ubi  gladium  materialem  non 
videtur  pcrmitierc  Eccle^ise  :  sed  adnotatione  sat 
prolixa,  antidoton  aurtor  nescio  quis  (forte  ipse  qui 
edidit,  C;  nstnntious  Cajetauus)  adbibet.  Item  lege 
Baron.  an.  1053.  Sed  vidcat  omniuo  lecior  Sixtum 
Senrns.  \irum  dociiss.  ex  ord.  Praedic.  lib.  vi  Bi- 
b  iot.  sanclse,  adnot.  72,  ubi  prolixe  Bernardi  vcrba 
rxplicat ;  eaquc  a  sinisiris  ini(  rpretationibus  Calvini^ 
Fcrialiciumquc  vindicat.  SulHciet  Icctori  baec  indi- 
Cits^o  nec  euim  vacal  isla  nunc  prolixius  discutere, 
cun)  has  notas   \ideam   praeter  mcntem  excrescere. 

(50)  Joanncs  Sare&bciiensis  in  lib.  v.  cap.  10,agit 
dc  lateribus  poteslatum^  his  scilicet  quiprincipi- 
bus  debent  assistere, 

(51)  De  electioiiC  cardinalium  ultissimc  hie  mo- 
net  et  instruit  pontificem,  et  vult  iIlo%  non  ex  una 
genU^  \el  natione,  ^ed  de  tolo   mundo   eligi.    Idem 
statuil  concil.  Basil.,   sess.  23,  et  poslremo  iiiKiem 
verbis  Tridcnt.  sess.  24,  cap.  2,  De  reform.    Quos 
(cardinales)  inquit,  sanctiss.  Homanus  pontifiex  ex 
omnibus  Christianitatis  nationibus^quantum  com- 
mode  fieri  poterit,  prout  iduneos  rcperit  assumet. 
Katio  iri  pnmis  cst,  quia  in  cc^noscemlis  causis,  ct 
rebus  per   omnem  EccK-siam  emergentitus,   statu- 
que  oninium  geutiuin  explotaudo   nccessarium  esl. 
Noque  cnim  graviores  in  gubcrnationecommiltuntur 
errorcs  quam    ijgnoraiione  stalus  reip.  At  vix   fieri 
potrst  ut  exten  (mnia  pei s|  ci ta  habeant,  aut  ita, 
iit  par  es>t,  cordi  illis  sint,  quse  ad  alias  gentes  ins- 
truendas ,     conciliandas,     regendasque    pertinent. 
Dfinde,   quia  cum   oninium   geotinm   principibns, 
rebuspub.  regibus  agendum  est,  expedit  in  comilio 
esse  omninm  i^entium  optimates,  ({uorum  opera  res 
et  negotia  feliaus  tractentur.  Denique,  ne  in  eon- 


S5 


779 


S.  BERNAfiDl  ABfiATIS  GLARiG-TALLENSIS 


780 


Cunsilio,  non  prece  agendum  est.  Sunt  quse  neces-  a  non  aliud  quam  justitiae  hoslem  reputes.  Pro  hujat* 

6ario  a  nobis  rogantium  aut  extorquet  importunitas,      modi  falsis  fratribus   dicit   tibi   Magister  :  Manus 

aui  necessitas  mcretur.  At  istud  in  his  quae  nostra 

sunt.   Ubi  auiem  non  licet  quod  volo   facere,  quis 

locus  roganti  ?  Nisi   forte  qui  rae  rogak,  hoc  rogat, 

ut  quod  vult,   velle   liceat  mihi,   et  non  magis  ut 

velim  (52).  Alius  pro  alio,  alius  fortc  et  pro  se  ro- 

gat.  Pro  quo  rogaris,  sit  suspcctus  ;  qui  ipse  rogat 

pro  se,  jam  judicatus  est.  Nec  iuierest,   per  se,   ao 

per  alium  quis  roget.  Glericum  curiam  frequentan- 

tem  (53),  qui  non  sit  de  curia,  ad  idem  noris  perti- 

nere  ambientium  genus.  Adulantem,  ct  ad  placitum 

cujusque    loquenlem,  unum    de   rogantibus  puta, 

etiamsi  nihil  rogaverit.  Scorpioni  non   est   in  facie 

quod  formides  :  sed  pungit  a  cauda 


cito  nemini  impostteris  (/  lim.  v, 

11.  £xcluso  iiaque  universo  hoc  pestilenti  ge- 
nere  hominumy  curae  tibi  maxime  sit  introduoere 
tales,  quos  postmodum  introduxisse  non  poeniteal. 
Turpe  est  libi  ssepius  retractare  quod  feceris,  et 
judicium  tuum  frequenter  periclitari  non  decet. 
Diligenter  proinde  omne  quod  faciendum  erit,  tra- 
cta  apud  te,  et  cum  his  qui  te  diligunt.  Tracta  ante 
factum,  quia  post  factum  sera  retractatio  est.  Sa- 
pieniis  consilium  est :  Omnia  fac  cum  consilio^  et 
post  factum  non  posnitebis  {Eccli.  xxxii,  24).El  hoc 
tibi  persuade,  qui  admittendi  sunt,  difhcile  in  cii* 
ria  posse  probari  :  et  ideo,  si  fieri  potest,  viros 


10.  Si  ad  taiium  blanditias  cor  tuum.  ut  assolet^  B  probatos  oportere  deligi,  non   probandos.  Nos  io 

monasteriis  omnes  recipimus  spe  meliorandi  :  at 
curia  bonos  facilius  recipere,  quam  facere  consue- 
vit.  Quod  si  plures  in  ea  defecisse  bonos,  quam 
malos  profecisse  probavimas,  quaerendi  sane  qui- 
bus  nec  defeclus  timeatur,  nec  profictus  optetur, 
utpote  jam  perfcctis. 

12.  Iiaque  non  volentes,  neqnc  currenies  assu- 
mito  (54),  sed  cunctantes,  sed  renuentes :  eliam  coge 
illos,  et  440  compelle  intrare.  lo  talibus,  ut  opinor, 
requiescet  spiritus  tuus,  qui  non  siut  attritse  frontis, 
sed  verecundi,  sed  limorati :  qui  prseier  Deum  tan- 
tum  timeant  nihil,  nihil  sperent  nisi  a  Deo.  Qai 
advenlanlium  non  manus  attendant,  sed  necessilates. 


molliri  senseris,  memioeris  scriptum  :  Omnis  homo 
primum  bonum  vinumponit;  cum  autem  inebriati 
fuerint^  tunc  id  quod  deterius  est  {Joan.  ii,  10). 
Pari  pondere  aestimaveris  ejus  humilitatem  qui  ti- 
met,  et  ejus  qui  sperat.  Yiri  callidi  et  dolosi  pro- 
prium  esse  solet  tunc  praetenderc  humilitatem,  cum 
aliquid  obtioere  voluerit  :  de  qualibus  dicit  Scriptu- 
ra :  Est  qui  se  humiliat  nequiter^  et  interiora  ejus 
plena  sunt  dolo  (Eccli.  xix,  23).  De  vobis  ipsis 
sume  senientiae  hujus  evidens  ac  famiiiare  exem- 
plum.  Quantos  quos  supplices  admisisti,  postmodum 
susiinuisti  graves,  insolentes,  contumaces,  rebel- 
les  ?  Quod  quidem  interius  malum  legunt  principia. 


posteriora  produnt.  Verbosulum  adolesceotem,   ct  r  Qui  stent  virilitcr  pro  afflictis,  et  judiccni  in  aeqoi- 
studentem   eloquentise  cum  sapienliae  sit    inanis,      (ate   pro   mansuetis   terrse.  Qui  sint  compositi   ad 

Meditaniibus  quidem  hooores  blaudiuntur  :  at  pon- 
santibus  onera,  honori  sunt  atque  formidiiii.  Jam 
quis  credat  illos  rite  functuros  obtentis  hoooribus, 
qui  nequidem  eorum  onera  vel  officia  norunt,  ant 
Gurant?  At  io  sanctis  viris  semper  observatom, 
invilos  et  coactos  ad  honores  et  digoitates  pervenisse. 
£t  lamen  quo  aegrius  susceperunt  impositas  digni- 
tales,  eo  dignius  fideliusque  gesserunt.  Nimimm  qni 
honorem  fugiuui,  non  blandieatem  foris  speciem, 
sed  latenteiii  intus  aculeum  respiciant,  hanc  territi 
abstinent,  et  fagiunt.  Com  vero,  etsi  relact«nU*8, 
fugcrc  nequeunt,  quia  se  diviose  providentise  et  supe- 
horum  obedieotise  subjiciant,et  humeros  sarcinfle  sub- 


sistorio  et  judicio  Ecclesiae,  quod  par  est  onmium 
es^e  sincerissimum,  studia  et  aemuialiooes  naiionuin 
sentianlur,  dum  natio  aiiqua  seconlemptam  aibitra- 
tur  adeoque  sibi  deesse  fautoreset  patronos  queritur. 

(52)  Uorstio,  ut  non  magis  velim^  sed  mendose  : 
et  paulo  ante,  ut  quod  vult,  hoc  liceat  mihi^  apud 
Yosiium. 

(53)  Glericod  in  curiis  frequentcr  merilo  de  am- 
bitu  suspectos,  adeoquc  honoribus,  quos  ambiuni 
indignos,  alii  ouoque  rrincipes  ceusuerunt.  Ita  phi- 
Uppus  11,  rex  Uisp.  Clericum  quemdam  designarat 
episcopum;  sed  iiiox  ut  inteiicxit  eum  adcsse  iu 
curia,  rtvocavit  collationcm,  laccratis  quae  jam  de- 
supcr  confecise  crant  litleris.  Yide  Petrum  Damiani 
et  Peirum  Blesens,  adversus  clericos  curiales.  Item 


mitiaot;  necessilas  illis  vinutis,  laborisque  fit  cakar 
et  stimulus   :  dum  hoc  sibi  incumbere  sentioot, 
ci.  £spencseum  digress.  in  Kpist.  ad  Tim.  lib.  ii,  n  ut  omnibus  modis  conentur    se  suscepto   maneri 
cap,  10.  Sed  hoc  magis  iadigaum,  et   minus  feren-  ^  prsestare   pares.  Ita  mox  miltunt  manum  ad   for- 
dum,  si  qui  prsesuies  et  prselaii  neglecta  residentia,      lia,  ad   laborcm   se    vocatos  atj^noscunt  :   idcoqoe 


et  posthabitis   ovibus,  haercaut  in  curiis,  prffibeant 
ae  asseclas  rogum  ac  procerum  :  et   qui   tales  deti- 
nent  siue  causa,  vei  nou    remiltunt  ad  suos,  fortc 
no:i  erunt  minus  culpabilos.  Uujus  rei  iadigniiatcm 
considerans  Geatianus  tlervelus,  scribens  in  Canun. 
concil.  Chaicedon.  ita  loquitur  :  <  Miserabile  certe, 
miserabile  boni  omnes  illud  Romas  judicant  specta- 
culum,  cum  catervi**-  cernantur  episcoporum,  qui 
malunt  assectando  Cardinales,  se  eorum  servitio 
mancipare,quamin  sua  yarascia  suumobeundomu- 
nus  Christo  servire.  Quos  certe  (durior  sententia)si 
summus  pontifex  /lagelliSj  non  ex  Ecclesia,  sed  ab 
urbe  Roma  ad  Ecclesiam  suam  expelUret,  si  mihi 
vicarii  Christi  officio  rite  fungi  videretur.  i  lu  ille. 
(54)  Non  nisi  dignos  assumi  jubet :  at  digni  soiuni 
qui  fugiunt.  Nam  cur  plurimi    tam  avide    honores 
Uesiderant?  nempe   quia  onera  non  considerant» 


non  libet  otiari  aut  deliciari,  sed  corant  sic  pneesse 
ut  prosint,  et  de  commisso  sibi  talento  quando- 

aue  respondere  possint.  Talis  erat  Hehodorus,  quem 
ieronymus  sacerdotium  recusantem  oommendat, 
Merebatur,  inquii,  negando^  quod  esu  nolebat ;  «o- 
que  dignior  erat^  quo  se  clamabat  indignum.  Talis 
quoque  Papa  Cornelius,  qucm  laadat  C^rprianoi, 
non^  ut  quidam^  vim  fecisse,  ut  episcopus  fierei;sei 
vim  passum^  ut  episcopatum  acceptaret.  Kpisi.  52. 
Salui^errime  ergo  sanxit  Leo  imperalor  sub  annom 
Dom.  469, 1.  31.  c.  D^  episc.  et  cter.  Non  pretio.  sed 
precibusordinetur  antistes.  Tantum  abatnbitudebet 
esse  sepositusy  ut  quasratur  cogendus,  rogatus  reee- 
dat,  invitatus effugiat :  sola iUi suffrageiurneeeS' 
sitas  excusandi.  Profecto  enim  indtghus  est  saeer' 
dotio,  nisi  fuerit  ordinatus  invitus.  De  eaeterii 
quaiitatibtts  eiigendonim  cardinalium  vide  eouciL  tSh 


781 


DB  G0NSIDBRATI08B  LIBRI  QUINQUB.  -  LIB.  IV. 


782 


mores,  probati  ad  sanctimoniam ,  parati  ad  obe-  a  exitus  sit :  qtioram  sermo  sedificatio,  quorum  vita 


dientiam,  mansueti  ad  patientiam,  subjecti  ad  di- 
sciplinam,  rigidi  ad  censuram,  calholici  a*!  fidem, 
tideles  ad  dispensationem,  coneordes  ad  pacem  , 
conformes  ad  unitatem.  Qui  sint  in  judicio  recti,  in 
consilio  providi,  in  jubcndo  discreti,  iu  disponendo 
industrii,  in  agendo  streuii»  in  loquendo  modesti, 
in  adversitate  securi,  in  prosperitate  devoti,  in  zelo 
sobrii,  in  misericordia  non  remissi,  in  otio  non 
otiosi,  in  hospitio  non  dissoluti,  4n  convivio  non 
cffusi,  in  cura  rei  familiaris  non  anxii,  alienae  non 
cupidi,  8U8B  non  prodigi,  ubiqac  et  in  omnibus 
circum<^pecti.  Qui  legatione  pro  Ghristo  fungi, 
quoiies  opus  erit,  nec  jussi  renuant,  nec  non  jnssi 
affectent.  Qui  quod  verecunde  excusant,  obstinatius 


Justitia,  quornm  praesenlia  gralia,  quorum  memoria 
in  benediciione.  Qui  se  amabiles  prsebeant,  noii 
verbo,  scd  opcre  :  reverendos  exhibcant,  sod  aclu, 
non  fastu.  Qui  humiles  cum  humilibus,  et  cum 
innocentibus  innoccntes;  duros  dure  redarguant, 
malignantes  cocrceant,  reddant  retributioncm  su- 
porbis.  Qui  non  de  dote  viduae,  (56)  et  patrimonio 
Cnicifixi  sc  vcl  8uoi(  ditare  festincni,  gratis  dantcs 
quod  gratis  acceperunt,  gratisfacientesjudicium  in- 
juriam  patientibus,  vindictam  in  nationibus,  incre- 
pationes  in  populis.  Qui  de  tuo  denique  spiritu,  illo- 
rum  instar  septuaginta  Moysi,  accepisse  cemantur 
{Num.  XI,  16,  17),  per  quem  sive  absenies,  sive 
praeseutcs  contendant  placere  tibi,  placere  Deo.  Qui 


non  recusent.  Qui  missi,  post  aurum  non  ennt,  sed  B  ad  te  redeant  fatigati  quidem,  sed  non  suffarcinati : 


Ghristum  sequantur  :  qui  quaestum  legationem  non 
aestiment,  nec  requirant  datum,  seJ  fructum.  Qui 
regibus  Joannem  exhibeant ,  .£gyptiis  Moysen , 
fornicantibus  Phinees^  Eliam  idololatris,  Elisseum 
ayaris,  Petrum  mentientibus,  Paulum  blaspheman- 
tibus,  negotiantibusChristum.  Qui  vulgus  non  sper- 
nant,  sed  doceant :  divites  non  palpent,  sed  lerreanl: 
panperes  non  gravent,  sed  foveant  :  minas  princi- 
pnm  non  paveant,  sed  contemnant.  Qui  non  cuni 
turba  intrent,  nec  cum  ira  exeant  :  qui  ecciesias 
non  spolient,  sed  emendent.  Qui  marsupia  non 
exhauriant ,  sed  corda  reficiant  et  crimina  corri- 
gant ;  famae  provideant  suae,  uec  invideaut  alicna^. 


simul  et  gloriantes,  non  quod  curiosa  seu  pretiosa 
quaeque  terrarum  aituleriut,  sed  quod  reliquerint 
pacem  regnis,  legem  barbaris,  quietem  monasteriis, 
ecclesiis  ordinem,  cleiicis  disciplinam,  Deo  populum 
>acceptabilem,  sectatorem  bonorum  operum. 

CAPDT  V. 

Exemplis  commendatur  abstinentia  munerum;  et 
arrogantia  ministrorum  Papce  perstringitur. 

13.  Dignum  reor  ad  mcdium  venire  factum  dulcis 

memoriae   Martini  nostri  (57).  Nosti   hoc;  sed  an 

memineris,  ignoro.  Is  cardinalis  presbyter,  functus 

441  aliquaudo  Irgationo  ia  Dacia  (58),  tam  pauper 

remcavit,  ut  pene  cxpeosis  et  equis  deficientibus, 


Qui  orandi  studium  gerant,  et  usum  habeaut,  ac  de  n  vix  pcrven>ret  Fioreutiam.  Ibi  episcopus  loci  dona- 

'     ^* '  *    '  *       vit  ei  equum,  quo  Pisas  usque,  ubi  eramus  tunc, 

pervcctus  est.  Postridie,  crcdo,  secutus  episcopus, 

Cum  Factor  rerum  pnvaret  semine  clerum; 

Ad  Satanas  votum  successit  turba  nepotum. 
Hxc  estfraus,  hic  laqueus  diaboli,ha!cpetra  scanr 
dali  inquam  non  pauci  alias  boni  impingunt^  ut  ab 
hoc  cognatorum  affectu  se  vinci  et  vinciri  sinant^ 
iisque  opes  et  status  jugi  cura  et  studio  sine  fine 
accumulentj  etiam  e  bonis  Ecclesiasy  cum  animas  et 
salutis  suas  suorumque  gravi  periculo,  Gliscit  enim, 
serpit  et  crescit  hxc  cupiditas  instar  ignis  latentis^ 
quo  magis  illi  indulgetur,  tandemque  fit  insatu- 
rabilis^  et  in  immane  evadit  incenaium.  Ita  sacer" 
dotesj  ^ui  coslestes  esse  debebant^  fiunt  terreni^  et 
summi^unt  imi :  ita  quos  animo  excelso  omnia  hu- 
mana  aespicere,  illisque  aliiores  esse  aliosque  idijh 
sum  docere  oportebat,  ad  ea  conversi  prouibuntur 


omni  Txi  orationi  plus  fidant,  quam  snse  industriie  vcl 
labori.  Quorum  ingressus  pacificus,  mol<*stus  (55) 

teran.  subLeone  X,  sess.  9,  De  reform.  cur...  Item  c. 
Bonce,  de  postulat.  Praela.  c.  Exsecrabilis,  ext.  do 
praeb.  Aoton.  Flor.  3,  p.  summ.  Tii.  21,  cap.  2.  §  2. 
Hieron.  Platuni  lib.  siugubri  de  statu  cardin.  cu- 
jus  doctrina  caeteris  quoque  praelatis  ct  ecclesiasticis 
viris  faciti  accommodari  potest. 

(55)  Sic  mss.  plerique.  Quidam  habent  cum  editis 
non  molestus.  Sed  alteram  lcctionom  praeferimus,  id 
est  quorum  exitus  tristitiam  affert.  Apud  Vossium 
una  lectio  modestus. 

(56)  Vide,  notasadcpist,271.,coacil.Trident.  so^s. 
25,  cap.  l^De  Reformat.y  ubi  verba  Bemardi  puIcUre 
confirm  it  Canones  Apost.  can .  39.  et  can.  75.  Concd. 
Antiocb.  c.  25.  et  Carthag.  iv,  cap.  15  et  31 ;  Ma- 


tiscon.  cap.  13;  Hisp.  i,  cap.  1.  Videat,  si  cui  libeat 

Coruel.  in  Ezech.  xliv,  ubi  occasione  proeccpti  di-      mentemque  sublimem  ad  infima  hasc  deprimunt.  t 

,  ne  U     0  curvce  in  terras  animoiy  et  ccelestium  inanes ! 


viui  quo  pontifcx  prohibctur  lugere  super  u  oriuo, 
quidcm  patre  et  matre,  baec  habet :  Hasc  sacerdotes 
Veteris  Testamenti,  conjugiis^filiis  familiasilligati : 
quid  jam  faciant  sacerdotes  et  episcopi  Novi  Testa^ 
mentij  qu^s  Deus  caslibes  et  illiberes  esse  voluit,ut  a 
curis  terrenis  ad  coeiestiamentem  transferrent^  eam 
que  totam  in  Deo,  bonisqueastemis  defigerent  ?  Quaro 
sapientcr  monet  S.  Basil.  in  Constit.  monast.  cap. 
23  ;  Scientes  itaque  intolerabile  detrimentum  hujus 
erga  cognatos  affectus^  fugiamus  illoi^umcuram  ^an- 
quam  diabolicam  ad  nos  impugnandum  armaturam. 
Sedecce,  inquit  doctor  sapiens,  hisce  Satan  invidens 
insidias  ex  lafere  ponit,  dum  cognatos  pro  filiis  sub- 
stituit,  eosque  curandos,  et  ex  itno  sensim  ad  sum- 
mos  opum  et  dignatumgradus  provehendos  esse  sug- 
gerit  in  ilLis  extollendam  et  perpetuandam  esse 
familiam,  in  illis  conservandum  et  celebrandum 
apud  posteros  nomen ;  ita  nimirum. 


Quam  hi  a  Chriai  el  priscorum  Patrum  virtute  de- 
geaerant !  Vide  haec,  et  iu  similcm  senteniiam  plura 
apud  Cornel.  a  Lapide  ia  cap.  44.  Ezech.  v,  25. 

(57)  Is  presbyter  cardinalisah  Innocontio  creatus 
anno  1130.  Nostrum  vocat  ;  cmardus,  non  quod 
Clarae-Vallensis  fuerit,  (nequ  cnim  inter  praelatos 
inde  assumplos  ab  Ernaldo  nuni  ratur  in  lib,  ii  Vitae 
num.  8),  sed  sive  quod  pcculiaris  Bemaridi  amicus 
fuerit,  sive  quod  Gallus,  seu  quod  ejusdem,  id  etl 
Cisterciensis,  instituli.Quod  tamen  Manricus  asse- 
rerc  uonaudet.  Anno  1132.  Hsec  Martini  in  Daeiam 
legatio  ponitur.  Hoc  factum  ex  Bernardo  Johannes 
SaresDcriensis  laudat  Polycratici  lib.  v,  cap.  15 
uti  et  sequens  Gaufridi  Carnotensis.  Alia  exeropla 
ibidem  cap.  16. 

(58)  Ita  constanter  ediii  etscripti;  Dania  legit 
Manncus. 


783 


S.  BERISARDI  ABBATIS  GLARiE-VALLBNSlS 


784 


erat^enim  illi  cansa  cum  adversario,  et  ageDdi  aderat  a  siDerenl,  frenarent  praecipitem,  dormitaDtem  excita- 


dies)  coepit  requirere  suffragia  amicorum.  Gumque 
per  singulos  soUicitarenlur,  ventum  cst  ad  Marti- 
num.  Fiducia  erat  major  in  illo,  qui  non  posset 
immemor  esse  recentis  beneficii.  Tum  Martious  : 
«  Decepisii  mc,  >  in((uit  :  «  nesciebam  tibi  immi- 
nerenegotium.TolIe  equum  luum,  ecce  in  stabulo  est. 
«  Et  hora  eadem  resigna? it  illi.  Quid  dicis,  mi  Eu- 
geni?  Nonne  allerius  sseculi  rcs  est,  redisse  legaium 
de  terra  auri  sine  auro?  transiisse  per  terram  ar- 
genti,  et  argentum  nescisse?  donum  insuper,  quod 
poterat  esse  suspectum,  illico  rcjecisse? 

14.  Sed  0  mihi  locum  suavem,  nbi  incidit  occasio 
memorandi  et  nomiaandi  suavissimi  odoris  virum, 
episcopum  loquor  GarDOtensem  Gaufridum,  qui  le- 


rcnt.  Quorum  me  reverentia  et  libertas  extollentem 
reprimeret,  excedentem  corrigeret  :  quorum  ine 
constaniia  el  lorlitudo  nutantem  firmaret,  erigeret 
diffideutem:  quorum  mefidcs  et  sanciilas  ad  quaeque 
sancla,  ad  quseque  honesta,  ad  quseque  pudica,  ad 
quaeque  amabilia  et  bonae  famae  provocaret.  Et  nanc 
reduc  oculos,  mi  Eugeoi,  ad  eum  qui  nunc  est  cariae 
sive  Ecclesise  statum  et  studia  praelatorum  ,  eomm 
prsesertim,  qui  sunt  in  circuitu  luo. 

16.  Sed  de  his  hactenus.  Ego  palpavi,  noa  fodi 
parietem  (60).  Tibi  licet  fodere  et  videre,  otpote 
propheia;  filio.  Mihi  progredi  non  est  fas.  Unam  dico 
quod  in  facie  est.  Ridicule  ministri  vestri  vestris  ae 
compresbyteris  441^  antelerre  conantur.  Non  lioc 


gationem  in  purtibus  Aquitauiae  (59)  propriis  sum-  B  ratio   habet,   non  antiquitas  habuit,   non  conseatit 

ptibus  strenue  administravit,  idque  annos  |»1ures. 

Rem  loquor  quam  vidi  ipse.  Eram  cum  eo  in  terra 

illa,  cum  a  quodam  presbylero  pra^sentatus  illi  esi 

piscis,  quem  vulgo  vocant  sturgionem.  Percunctatus 

legatus  quanti  venierit,   c  Non  accipio,   »   iuquil, 

«  nisi  receperis  pretium.    »  Et  rcsignavii  solidos 

quinque  invito  et  verecundo.  Item  cum  essemus  in 

quodam  oppido,  domina  illius  oppidi  obtulit  ei  pro 

devotione  cum  manutergio  duas  vel  tres  paropsides 

pulchras,  ligneas  tamen  :  quas  aliquaudiu  inluens 

homo  scrupulosse  conscienliae,  laudavit  eas,  sed  non 

acquievit  accipere.  Quando  [aL  quomodo]  argenieas 

recepisset,  qui  ligneas  refutavit?  Non  fuerunt  qui 

posent  lcgato  dicere  :  Ditavimus  Abraham  (Gen, 

XIV,  24).  Ipse  vcro  cum  Samuele  libere  conciona- 

batur  ad  omnes  :  Loquimini  de  me  coram  Domino 

et  coram  Christo  ejus,  uirum  bovem  cujuspiam  tu' 

lerim  autasinum;  siquempiam  calumniatus  sum^ 

si  oppressi  aliguem^  si  de  manu  cujusquam  munus 

accepi;  et  contemnam  illud  hodie^vobisque  resti- 

iuam  (/  Reg.  xii,  3).  0  si  lalium  darelur  virorum 

/^opia,  quales  perstrinximus  nunc!  Ouid  te  felicius, 

quid  illo  jucuodius  saeculo?  Nonne  secundaab  aelcr- 

Ditate    illorum  tibi   tcmporum  beaiiludo   viderelur, 

cum  te  quaquaversum  procedens,  slipatum  vidcres 

tam  inclyto  agmioe  beatorum  ? 

15.  Si  te  novi,  haeres,  et  allum  trahcns  suspirium 
[al,  spiritum],  tecum  loqueris  :  Puias  forc  posse 
quod  dicitur?  Putas  hic  suiiius,  quousque  haec  fiant? 
Quis  det  vivere,  ut  viderc  contingat?  0  si  viderem 
in  vita  mea  Ecclesiam  Dei  talibus  innixam  columnis! 
0  si  Domini  mei  sponsam  cemerem  tantae  commis- 
sam  fidei,  tantae  creditam  puritati  1  Quid  me  beatius, 
quidve  securius,  cum  ejusmodi  circa  roe  viiae  meae 
et  custodes  spectarem  simul  et  testes?  Quibus  omnia 
mea  secreta  secure  committerem,  communicarem 
consilia;  quibus  mc  totum  refunderem,  tanquam 
alteri  mihi.  Qui,  si  veiicm  aliquatenus  deviare,  non 

(59)  De  hac  legatione  in  Aquitaniam  conlra  Hen- 
ricianos  lege  lih.  ii  de  Vita  Bernardi.  cap.  6  ei  lib. 
ui,  cap.  6.  B  ruardi  varias  ad  Gaufridum  istum 
epistolas  habes  in  tomo  primo. 

(60)  Proverbialis  locutio,  petita  ex  Ezechiele  viii ; 
quasi  diceret;  Ego  leviter  taatom  et  obiter  et  sam- 


auciontas.  Et  si  de  sua  consuetudine  calurania 
struitur,  melius  profecto  illa,  quam  sunmius  Ordo 
coutemnitur.  Frivolum  tamen  satis,  unde  maximo 
obtinere  id  volunt.  Nos  sumus,  ioquiunt,  qui  ia 
omni  celebritate  domino  Papae  conjunctiores  assisti* 
mus,  sedenti  propiores  assidemus,  procedeniea 
posteriores  praecedimus  (61).  Hoc  totum  non  digni* 
tatis  irivilegium,  sed  sedulitatis  debitum  est,  dia- 
coninomen  solemni  ipsa  administratione  interprctaos. 
Deniqus  presbyteris  ordinala  consessione  ambienti- 
bus  majcstatem,  vos  ad  pedes  sedetis.  Propiores 
assistiiis,  ut  habeat  paratiores.  In  evangeliis  legimus, 
quia  facta  estcontentio  inter  discipulos^quis  eorutn 

^  videretur  esse  major  (Luc.  xxii^  24).  Beatas  esses, 

B  si  sic  circa  te  caetera  tenerentur. 

CAPUT  VI. 

Pontificinon  convenire,  utpote  gravioribusmtenio, 
rei  domesticce  curam  ;  proindeque  alteri  potius 
ceconomo  committendam. 

17.  Taedel  jam  curiae  :  exeundum  pakuio ;  dooi 
exspectant  nos.  Hi  non  modo  circa,sed  qaodammodo 
intra  te  sunt.  Non  est  supervacua  contideratio , 
qua  inteodis  disponere  domui  tuae,  providere  his 
qui  in  sinu  tuo  ct  in  gremio  tuo  saat.  Ego  dico  et 
necessariam.  Paulum  audi  :  Si  quis  domui  sum 
prceesse  nescit^  quomodo  Ecclesice  Dei  diligefUiam 
Iiabebit  f  (1  Tim,  iii,  5)  ilem  :  Si  quis  suorum  et 
maxime  domesticorumyCuramnon  habetffidemnega' 
^  vit  et  est  in/idelideierior  (Id,  v,8).  Et  baec  dicensynon 
B  te  moneo  summis  occupatum  inpendere  infinis  el 
quasi  minutum  fieri ;  minimis  impendere  qaod  mt- 
xiinis  debes.  Quid  te  intrices,  uade  te  enpuit  Deos? 
IloiCf  iaquii,  omnia  adjicienturvobis{Matth.  vk  38). 
Verumtamen  et  haec  oportet  facere  et  iUa  aon  oinit- 
tere.  At  illa  per  te  agens,  per  te  etiam  oportet  pro- 
vid(  as,  qui  pro  te  de  his  provideant.  Nam  si  unas 
servis  per  se  ubn  sufiicit  simul  et  custodise  jamen- 
torum,  et  curse  mcnsarum  :  tu  per  te  quomodo  io- 

mis  quasi  digitis  rcm  tetifji;  tuoro  est  altius  rimari 
omnia  et  perscruiari  quae  vitia  deformeat  ficclaaianL 
(61)  Ita  scripti  nucc  locum  restituaot  el  jrecte : 
cam  Romano  more  servi  domiaum  praeeedant,  di- 
goiores  posteriori  ordiae.  la  editis  legebator,  prioffi 
sequimuT  procedentem. 


785 


DB  GONSIDBRATIONB  UfiRI  QUIMQUB.  —  LIB.  IT. 


786 


tendere  valeas  el  lu»  domui,  el  domini  pariter?  •  Quid  episcopo  lurpius,  quam  incumbere  suppcllectil 

de  qua  scriptnm  eat :  0  Israel  quam  magna  est  cUh^  ei  substantiolae  suas  :  scruUri  omnia,  adsdlari  de 

miu  Domini  (Baruch.  iii,  24)l,yacuum  prorsus  a  sol- 

licitudine  rerum  minomm  et  vilium  oportet  esse  ani- 

raum,  tam  magnis  et  tam  multis  inientum  rebus. 

Oportet  liberum,  quem  nulla  sibi  vindicel  violenta  oc- 

cupatio.   Oportet  ingenuum,  quem  nulla  deorsum 

trabat  indigna  affectio.  Oportet  rectum,  quem  nuUa 

seorsum  avertat  sinistra  intentio.   Oportet   cautum, 

quem  nulla  subeat  furtiva  suspido.  Oportet  vigilem, 

quem  nnlla  ab  sese  abducat  perigrina  et  curiosa  co- 

gttatio.  Oportet  Brmum,  quem  nulla  concutiat  repen- 

tina  turbatio.  Oportet  invictum,  quem  nulla  fatiget 

vel  continua  tribulatio.  Oportet  amplum,  quem  nulla 

eoarctet  rei  temporalis  amissio. 


singulis,  mordcri  suspicionibus,  moveri  ad  qusque 
perdita  vei  neglccia?  Ad  verecundiam  dieo  quorum- 
dam  cjusmodi,  scrutantium  quotidie  omnem  sub- 
stautiam  suam,  numerantium  singula,  de  minutis  e 
quadranlibu»  exigcntium  rationem.  Non  ila  ille 
JSgyptius,  qui  Joseph  omnibus  traditis,  ignorabat 
quid  haberct  in  domo  sua  (Gen.  xxxit,  4.  6).  Bru- 
bescat  christianus,  chrbliano  sua  non  credens. 
Homo  sine  fide,  iidem  tamen  habuit  servo,  super 
omnia  bona  sua  constituens  eum  :  et  hic  erat  alie- 
nigena. 

20.  Mira  res !  Satis  superque  episcopi  ad  manum 
habent,  quibus  animas  credant  :  et  cui  suas  com- 


l6.  His  te  non  dubiles  et  bonis  privandum,  et3  mittant  facultatulas,  non  invcniunt.  Optimi  videlicet 


feriendum  malis,  si  animum  dividens,  et  Dei  rebus, 
el  tuis  pariter  reculis  voluerb  impertiri.  Procuran- 
dus  quem  implices,  qui  pro  te  molat.  Pro  dico  non 
tecum.  Quaedam  per  temet  facies:  queedam  per  te 
et  alios  simul ;  qusedam  per  alios  ac  absque  te. 
Quis  sapiens,  etintelliget  hsec?  Non  est  quod  inier 
isia  dormitet  consideratio  tua.  Ego  vero  agenda 
domus  tuae  sub  eo  genere,  quod  uovissimum  posui, 
locanda  censuerim.  Per  alium,  ut  dixi,  illa  facies. 
At  is,  si  fidelis  non  fuerit,  fraudabit :  si  non  fucrit 
prudens,  fraudabitnr.  Quaerenilus  proinde  fidelis  et 
prudens,  quem  constituas  super  familiam  tuam. 
Adhuc  inutilis  est,  si  tertium  desit.  Quaeris  quid 
hoc  ?  Aucloritas.  Quid  enim  prodest  ei  velleet  scire 


sestimatores  rerum,  qui  magnam  de  minimis,  parvam 
aut  nullam  de  maximis  curam  gerant.  Sed,  ut  li- 
quido  datur  intelligi,  patientius  ferimus  Gbristi  jactu- 
ram,  quam  noslram.  Quotidianas  expensas  quoti- 
diano  reciprocamus  scrutinto,  et  continua  dominici 
gregis  dcirimenla  nescimus.  De  pretio  escarum  et 
numero  panum  cum  ministris  quotidiana  discussio 
est :  rara  admodum  cum  presbyteris  celebratur  col- 
latio  de  peccatis  populomm.  Gadit  asina,  et  est  qui 
sublevet  eam  :  perit  anima,  et  nemo  est  qui  reputet. 
Nec  mirum,  cum  nec  nostros  quidem  assiduos  sen- 
tiamus  defcctus.  Nonne  ad  singulas  supputationet 
istas  irascimur,  urimur,  anxiamur?  Quam  tolera- 
bilius  rerum,  quam  mentium   sustineremus  jactu- 


quseque  dlspooere,  448  prout  necesse  est,  si  quod  6  ram  !  Quare,  inquit,  non  ma^  fraudem  patimini? 

^cit  et  vull,  nonpoiesl?  Danda  ergo  faculUs  agendi 

pro  libitu.Si  inpraejudidum  rationis^utas  hoc  fieri, 

mcinrnlo  fidelem,  qui  agere  nihilominus  pro  ratione 

voict :   altende  prudcntem,  qui  agere  nibilominus 

pro  ratione  sciel  Sed  fidelis  solersque  voluntas  tunc 

proderit,  cum  ei  affatim  suppetet,   unde   lota  facili- 

tatc   mancipetur  cffectui,  cunctis  sine  cunctaiione 

parentibus.  Subdendiigituromnes.  Nullum  patiatur 

contradictorem.   Nemo  qui  dicat,  Cur  fecisti    sic? 

Potestatem   habeat    excludpre   et   admittere  quos 

voluerit,  mutare  ministros,  transferre  ministeria  ad 

quos  et  quando  voluerit.  Ita  timori  sit  omnibus,  ut 

sitet  utililati.  Prsesit  omnibus,  ut  omnibus  prosit,  rt 

de   omnibus.  Clandettinas  et  susurratas  delationes 


(/  Cor.  VI,  7.)  Quseso,  tu  qui  alios  doces,  doce  te 
ipsum  :  si  tamen  jam  non  docuisli^  pluris  te  habere, 
quam  tua.  Transitoria  ista,  quae  stare  tibi  nullo 
pacto  queunt,  fac  ut  a  te  transeant,  non  per  te. 
Rivus  qua  fluit,  cavat  terram  :  sic  discursus  tempo- 
ralium  consdentiam  rodit.  Si  potest  torrent  in  agros 
excurrerre  sine  laesione  satorum  ;  et  tu  te  ista  sine 
vulnere  mentis  posse  tractare  confidito.  Omnimodit 
consulo  studeas  avertere  a  tc  concursum  horum. 
Multa  nescias,  plurima  dissimules^  nonnulla  obli- 
viscaris. 

21.  Sunt  lamen  quse  ignorare  te  nolim,  moret 
quorumque  et  studia.  Non  opportet  ut  vitia  domus 
tuse  ultimus  444  scias  :   quod  quamplurimis  no- 


\M^.     viiiiiiuus.    vfjaiiucsuua»  i;i    susuriauis  uciauuiirs  w%  iu«c    uii>iiiiuo   'm-wt-wt  ovi«»o   •     ^i-v«   v|uw...|#« »•■•>•>«  ••w- 

non  recipias  adversus  eum :  magis  detractiones  cen-      vimus  contigisse.  Quapropter,    ut  dixi,  alius  alia 


sueris.  Et  hanc  velim  generalem  libi  constituas  regu- 
lam,  ut  omnem,  qui  palam  veretur  dicere  quod  in 
aure  Iccus  est,  suspectum  habeas.  Quod  si  te  ju- 
diranle  dicendum  coram  ille  renuerit,  delatorem 
judiccs,  non  accusatorem. 

49.  Itaque  unus  omnibus  facienda  injungat,  et 
uni  omnes  respondeant.  Tu  illi  habeasfidem,  vacans 
tibi  et  Ecclesiae  Dei.  Si  quominus  aut  fidelis  inveoia- 
tnr,  aut  prudcns,  fideli  potius  commiitendum.  Sane 
e  duobus  lulius  hoc.  Quamquam  si  idoneus  non  re- 
peritnr,  eisi  minus  fidelem  sustinere  potius  consulo, 
quam  te  immergere  labyrinto  huic.  Memento  Sal- 
vatorem  Judam  ceconomum  habuitse  (Joan  xii,  6). 


dispenset;  de  disdplina  tu  provide,  illud  neminl 
credas.  Si  insolentior  coram  te  vel  sermo  sonueril 
vel  habitus  apparuerit  :  manus  tua  auper  ejusmodi ; 
tu  ulciscere  injuriam  tuam.  Impunitas  ausum  parit, 
ausus  excessum.  Domum  episcopi  decct  sanctitodo, 
decet  modestia,  decet  honestas  :  horum  disdplina 
custos.  Sacerdotes  domestici,  aut  caeteris  honestio- 
res,  aut  fabula  omnibus  sunt.  In  vultu,  inhabitu,  in 
incessu  illorum  qui  circa  tc  tunt,  nihil  retidere  im- 
(tudicum,  nihil  indecens  patiaris.  Discant  a  te  co- 
episcopi  tui  comatulos  pueros  el  comptos  adoletcentet 
secum  non  habcre.  Gcrte  ioter  mitratot  ditcnrrere 
calamistratos  non  deoet.  Bt  memento  qaod  Sapiint 


787 


S.  BBRNARDl  ABBATIS  aAR^-VALLBRSIS 


:88 


admonei :  Filice  tibi  sunt  ?  noli  faciem  tuam  hila-  a  calce  aliqua  velim  vel  anle  dicta  quasi  epilogaado 


remad  eas  ostendere  (Ecclu  vii,  26). 

22.  Nec  ausieritatem  tamen  suadeo  tibi,  sed  gra- 
vitatem.  Illa  infirmiores  fugat,  hsec  reprimit  le\iores, 
Illa,  si  adsit,  odibilem ;  hsec,  si  desit,  coatempti- 
bilem  reddit :  in  omnibus  tamen  modus  melior.  Ego 
nec  severius  velim,  nec  dissolutius.  Quid  hac  medio- 
critate  gratius,  ut  nec  de  severitate  sis  oneri,  nec  de 
familiaritate  coniemptui  ?  In  palatio  papam,  domi  te 
patremfamilias  exhibe.  Ament  te  domestid  tui  :  si 
non,  facito  ut  timeant.  Utilis  semper  custodia  oris, 
qnse  tamen  affabilitatis  graiiam  non  excludat.  Ergo 
ubique  frenanda  liogua  prseceps,  maxime  autem  in 
convivio.  Ille  convenientior  habitus,  si  tu  actu  qui- 
dem  severus  sis,  vulta  sercnus,  verbo  serius.  Gapel- 


repetere,  vel  addere  praetermissa.  Gonsideres  ante 
omnia  sanctam  Romanam  Ecclesiam,  cui  Deo 
auctore  prsees,  Ecclesiarum  matrem  esae,  non  do- 
minam  :  te  vero  non  dominum  episcoporum,  sed 
unum  ex  ipsis ;  porro  fratrcm  diligentiuai  Deum,  et 
participem  timentium  eum.  De  caetero  oportere  te 
esse  considera  formam  justitise,  sanctimonise  spe- 
culum,  pietatis  exemplar,  assertorem  veritatis,  fidei 
defensorem,  dociorem  gentium,  Ghristianorum  du- 
cem,  amicum  Sponsi,  Sponsse  paranymphum,  cleri 
ordinatorem,  pastorem  plebium,  magistrum  insi- 
pieniium,  refugium  oppressorum,  pauperum  advo- 
catum,  miserorum  spem,  tutorcm  pupillorum,  judi- 
cem  viduarum,  oculum  csecorum,  linguam  mutorura, 


lani,  et  qui  tecum  jugitpr  divinis  intersunt  officiis,  B  baculum  senum,  ultorem  scelerum,  malorum  metum, 


non  sint  sine  honore.  Tuum  est  tales  tibi  providere, 
qui  digni  sint.  Serviatur  eis  ab  omnibus  tanquam 
(ibi.  Necessaria  de  manu  tua  accipiant.  His  contenti 
sint  quse  tu  provideris  illis  :  lu  vide  ne  egeant.  Super 
hoc  quem  forte  ab  adventantibus  pelere  deprehen- 
des,  judica  Giezitam  (IV  Reg.  v,  20-27)  :  id  de 
ostiariis,  id  de  cseteris  oflicialibus  deceraendum. 
Verum  hoc  cx  abundanti  :  nam  formam  istam  jam 
olim  a  te  positam  reecordamur.  Quid  tuo  dignius 
apostolatu  T  quid  salubrius  ad  conscicntiam,  hone- 
stius  ad  famam,  uiilius  ad  exemplum?  Optimus 
canoo,  qui  projicit  avaritiam  ex  calumnia,  et  non 
a  conscientia  tanlum. 

GAPUT  VII. 


bonorum  gloriam,  virgam  potenlium,  malieum 
tyrannorum,  regum  patrem,  legum  moderatorem, 
canonum  dlspensatorem,  sal  terrse,  orbis  lumen, 
sacerdotem  Altissimi,  vicarium  Ghristi,  christum 
Domini :  postremo  deum  Pharaonis.  Intellige  quse 
dico :  dabit  tibi  Dominus  intellectum.  Ubi  malitise 
juncta  potentia  est,  aliquidtibi  suprahominem  prse- 
sumendum.  Vultus  tuus  super  facientes  mala.  Timeat 
spiritum  irse  tuse,  qui  hominem  non  veretur,  gladium 
non  formidat.  Timeat  oralionem,  qui  admonitionem 
contempsit.  Gui  irasceris  tu,  Deuin  sibi  iralum,  non 
hominem   putet.   Qui    te  non  audierit,  auditurum 


r  Deum,  et  contra   se  paveat.  Quod  reiiquum  est,  de 
his  quse    supra  te  suot,   incumbit  jam  disputatio: 

Epilogus  seu  summa  eorum  qux  inponti/ice  requi-     qu«m  «°o  li^^fOi  ^^  adjuvante,    solvere  spero,  cl 

runtur.  me  pariter  absqiyere  promissione  mea* 

23.  Libet  jam  et  hunc  claudere  librum  :  sed  in 


LIBER  QUmTUS. 


445  CAPUT  PRIHUM. 

De  his  quce  supra  nos  sunt,  id  est  de  Deo  rebusque 
divinis^  considerationem  instituit^  ad  quas 
modo  per  creaturas  erigimur, 

1.  Libri  superiores,  etsi  de  conbidcralione  inscri- 
bantur,  plurimum  tamen  habent  actionis  admistum 
dum  res  aiiquas  non  considerandas  tantum,  sed 
agendas  docent  vel  mouent.  A  qui  in  manibus  modo 
eat,  sola  in  consideratioue  versabiiur.  Quse  enim 
supra  sunt  (id  quidem  instat  (62)  aciu  non  indigent, 
sed  inspectu.  Non  est  quod  in  eis  actites,  quse  uno 
modo  semper  sunt,  et  in  aetemum  ;  porro  aliqua  ct 
ab  seterno.  Et  hoc  velim  solerter  advertas,  vir  saga- 
cissime  Eugeni,  quia  toties  peregrinalur  considcratio 
tua,  quoties  ab  illis  rebus  ad  ista  deflectitur  inf<^- 
riora  et  visibilia,  sive  intuenda  ad  notitiam,  sivc 

(68)  AliiH,  ut  quidem  constat;  sed  legendum  ins- 
tmt,  id  ett,  id  modo  exsequendum  restai. 
(63)  Yaria  hic  lectio,  quidam  scripti :  appropriare 


appelenda  ad  usum,  sive  pro  offieio  disponenda  vei 
actitanda.  Si  tamen  ita  versatur  in  his,  ut  per  bec 
illa  requirat,  haud  procul  exsulat.  Sic  considerare, 
repalriare  est  (63).  Sublimior  iste  prsesentium  ac 
dignior  usus  rerum,  cum  juxia  sapientiam  Pauli, 
invisibiliaDei,  pereaqucefactasunt.inteiiecta,  con* 
spiciuntur.  Sane  hac  scala  cives  non  egent,  sed  cx- 
sules.  Quod  vidit  ipse  hujus  seutentise  auctor,  <iui 
cumdiceret  invisibilia  pervisibilia  conspici,  signan- 
ler  posuit,  a  creatura  mundi  (Rom,  i,  20).  Et  ven? 
quid  opus  scalis  tenenti  jam  solium?  Greaiura  coeli 
illa  est,  praesto  habens  per  quod  poiius  ista  intueatur. 
Videt  Verbum,  et  in  Verbo  facia  per  Verbum.  Nec 
opus  habet  ex  fais  quse  facla  suni,  Pactoris  notitiam 
mendicare.  Neque  enim  ut  vel  ipsa  noverit,  ad  ips  i 
desceudit,  quse  ibi  ilia  videt,  ubi  longe  mclius  suni 
quam  in  se  ipsis.  Unde  nec  medium  requirit  ad  e^ 

est,B\i\  repatriare  w^Horstius  cum  paucis  utmmqu  • 
habei.  Repatriare  rectius  ad  scnsum,  ut  oppooatur 
ex8iiio,ut  infranum.  2,  Repatriasse  erit  hoe,  etc. 


7B9 


DB  GONSIDBfiATIONB  LIBRI  QOIMQUB.  -^  LIB  V. 


790 


oorporis  sensQm  :  iiensas  ipsa  sibi,  se  ipsa  sentiens.  ■  et  ponderans  ad  yestigandum  Deam.  Speeulativa  est 


Optimum  videndi  genas,  si  nuUius  egueris,  ad  omne 
quod  libuerit  (al,  add.  nosse),  te  contentus.  Alio- 
quin  juvari  aliunde,  obnoxium  fieri  est  minusque  a 
perfecto  istud,  et  minns  liberum. 

2.  Quid,  quod  et  inferioribus  eges?  nonne  praepo- 
stemm  hoc  et  indignum  T  Plane  saperiomm  qusedaro 
iujuria  est,  inferiorum  operam  desiderare  :  a  qua 
injuria  nemo  hominum  perfecte  vindicabitur,  nisi 
cum  quisque  evaserit  in  libertatem  filiorum  Dei. 
Nempe  emni  hi  omnes  docibiles  Dei  (Joan.  vi,  45), 
et  nulla  interveniente  creatura,  solo  beati  Deo.  Re- 
patriasse  erit  hoc,  exisse  de  patria  corporum  in 
regionem  spiriluum.  Ipsa  est  Deus  noster,  maiimas 
Bpiritus,  maxima  mansio  spiriluum  beaiorom  :  et  ne 
quid  hic  sibi  usurpet  sensas  (aL  add.  carois)  seu  B 
imaginatio,  veritas  est,  sapieniia  est,  virtus,  setcr- 
nitaSfSummum  bonum.Unde  (al.  add.  a  quo)  ioterim 
absumus  :  et  ubi  sumus,  vallis  est  lacrymarnm,  in 
qua  sensualitas  regnat,  et  consideratio  exulat :  in 
qua  libere  quidem  et  poteslative  se  exserit  sensua 
oorporeus,  sed  intricatus  caligat  oculus  spiritualis. 
Quid  igitur  mirum,  si  ope  indigeuae  advena  indiget? 
Et  felix  secundum  lempus  viator,  qui  civium  bene- 
ficium,  sine  quo  transire  non  polestf  in  obsequium 
convertere  potui'»  utens,  non  fmens  :  argens,  non 
potens ;  exactor,  non  supplex. 

CAPOT  II. 
Assignat  varios  considerationis  gradus. 

3.  MagDUs  ille,  qui  usum  sensuum,  quasdam  ve- 


consideratio  se  in  se  colligens,  et,  qaantum  divini- 
lus  adjuvatur,  rebus  humanis  eximens  ad  contem- 
plandum  Deum.  Puto  vigilanter  advertis  aliaram 
hanc  esse  fructum  :  caeieras,  si  non  referantur  ad 
islam,  quod  dicuoiur  videri  possc,  sed  non  esse.  Bl 
prior  quidem  absque  intuitu  hujus  multa  serit,  et 
nihil  metit  :  sequens  vero  nisi  ad  istam  se  dirigat, 
vadit,  sed  non  evadit,  Ergo  quod  prima  aptat,  se- 
cundat  odorat,  tertia  gustat.  Ad  quem  tamen  gastum 
perducant  et  caetcrae,  etsi  tardius  :  nisi  quod  prima 
laboriosius,  sccunda  quielius  pervenitur. 

GAPDT  in. 
Ea  qua^  supra  nos  sunt,  Deum  scilicet  et  Angelost 
investigari  opinione,  fide  et  intellectUm 
5.  Dixisti,  inquis,  satis  qua  ascendamr  :  etiam 
quoascendendam,  dicere  babes.  Falleris,  si  id  spe- 
ras  :  ineffabile  est.  Tu  me  existimas  loqui  quod 
oculas  non  vidit,  noc  auris  audivit,  et  in  cor  homi- 
nis  non  ascendit  ?  Nobisy  inquit,  revelavit  Deus  per 
Spiritum  suum  (I  Cor.  ii,  9,  10).  Ergo  qu»  supra 
sunt  non  videbo  docentur,  sed  spiritu  revelantur. 
Veram  quod  sermo  non  expHcat,  consideratio  quse- 
rat,  oratio  expetit,  mereatur  viia,  puritas  asse- 
quatur,  Sane  eomm  admonitus  que  supra  sunt,  non 
te  existimes  mitti  a  me  suspicere  solem,  lunam, 
stellas,  non  ipsum  firmamentum,  non  aquas  quse 
super  coelos  sunt.  Ista  siquidem  omnia,  etsi  supra 
loco,  pretio  infra  sunt,  et  dignitate  naturse  :  sunt 
enim  corpora.  Tui  portio  spiritus  est,  quo  snperius 


luti  civium  opes ,  expendere  satagit,  dispensando  C  quidpiam    frustra  qnaeris,   quod   non  sit   spiritas 


446  in  suam  et  multomm  salutem.  Nec  ille  minor 
qni  hunc  sibi  gradum  ad  illa  invisibilia  philoso- 
phando  constitait  :  nisi  quod  hoc  dulcius,  illud  uii- 
lius ;  boc  felicins,  illud  fortius  esse  constat.  At  om- 
nium  maximus,  qui  sprcto  ipso  usu  reram  et  sen- 
suum,  quanlum  quidem  hiimanae  fragilitati  fas  est, 
non  ascensoriis  gradibus,  sed  inopiiatis  excessibus, 
avolare  interdum  contemplando  ad  illa  sublimia 
consuevit.  Ad  hoc  ultimum  genus  illos  pertincre 
reor  excessus  Pauli.  Excessus,  non  ascensus  :  nam 
rapium  potias  fuisse,  qaam  asceodisse  ipse  se  per- 
hib  *t  (//  Cor.  xii,  1-4).  Inde  est  qnod  dicebat  :  Sive 
mente  excedimuSf  Deo  (Id.  v.  13).  Porro  hsec  t'ia 
ita  contingunt,  cum  consideratio,  etsi  in  loco  pere- 
grinalionis  suae,  virtutis  studio,  et  adjutorio  gratiae 
facta^  superior,  sensualitatera  aut  premit  ne  inso- 
lescai,  aut  cogit  ne  evagelur,  ant  fugit  ne  inquinet. 
In  primo  potentior,  in  secundo  liberior,  in  tertio 
purior.  Puriiatis  siquidem  et  alacritatis  pariter  alis 
fit  ille  volatus. 

4.  Vis  tibi  has  consideralionis  species  propriis 
distingui  nominibus?  Dicamiis,  si  placel,  primam 
dispensativam,  secundam  sestimativam,  tertiam  spe- 
culaiivam.  Horum  nominum  raiiones  definitiones 
declarabunt.  Dispeosativa  esi  considerttio  sensi- 
bus  sensibilibusque  rebus  ordinate  et  socialiter 
utens  ad  promerendnm  Deum.  iEstimativa  est  con- 
lideratio  pradenter  ac  diligentor  qusBqae  scrataos 


Porro  spiritus  est  Deus,  sunt  et  Angeli  sancti,  et 
hi  supra  te.  Sed  Deus  natura,  Angeli  gratia  supe- 
riores  sunl.  Unum  siquidem  tui  et  Angeli  optimum 
raiio  est  :  Dcus  vero  non  sui  aliqnid  optimam  ha- 
bet,  unum  optimum  totus.  Is,  ei  qui  cum  eo  sunt 
beati  spiritus,  tribus  modis,  veluti  viis  totidem, 
nostra  sunt  consideralionc  447  vestigandi  opi- 
nione,  fide,  intellecin.  Quoram  intellectus  rationi 
innilitur,  fides  auctorilali,  opinio  sola  veri  simili- 
tadine  sc  tuetur.  Habent  illa  duo  certam  veritatem 
sed  fides  claasara  et  involntam,  intelligentia  nudam 
et  manifestam  :  caeterum  opinio  certi  nihil  habons, 
verum  per  verisimilia  quaerit  potins,  quam  appre- 
hendit. 

6.0mnino  in  hiscavenda  confusio,  ne  aut  incer- 
tum  opinionis  fides  figat,  aut  quod  firmum  fixum- 
que  est  fidei,  opinio  revocet  in  quseslionem.  Et  boc 
scicndum,  quia  opinio,  si  habet  asseriionem,  teme- 
rariaest :  fides,  si  habethaesitatiouem,  infirma  esl : 
item  intellectus^  si  signata  fidei  tenet  irrumpere, 
repniatnr  effractor,  scrutator  majestatis.  Multi  suam 
opinionem  intellectnm  putaverunt,  et  erraverant.  Et 
quidem  opinio  potest  putari  intellectus ;  intellectns 
opinio  non  potest.  Unde  boc  accidil  ?  Profecto  quia 
haec  falli  poiest,  ille  non  potest :  aut  si  falli  potait, 
intellectus  non  fuit,  sed  opinio.  Veras  nempe  intel- 
lectus  certam  habet  noo  modo  Tcritatem,  sed  noti 
tiam  veritatis.  Posgamus  aiogula  haec  ita  definire. 


m 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLAR^VALLBRSIS 


792 


Fidos  cst  voluntaria  quaedam  cl  certa  prselibalio  a  ista  dixerimus.  Ad   quid   enim   coelestium    nomina 

tt  «  .  •-  -•  T  A  11  A  A  •  •  •    •  •.  ^»  •••■  ■/*•  ••  •         • 


oecdttm  propalatae  verilalis.  Intelleclus  est  rei  cojus- 
cunque  invisibilis  cerla  et  manifesla  noiitia.  Opinio 
est  quasi  pro  vcro  haberc  aliquid,  quod  falsum 
esse  nescias.  Ergo,  ut  dixi,  tides  ambiguum  non 
babet ;  aut  si  habet,  fidcs  non  est,  aed  upinio.  Quid 
igitur  dislat  ab  intellectu  ?  Nempc  quod  elsi  non 
habet  incertum  non  magis  quam  inteliccius,  habet 
tameo  involucrum,  q  uod  non  intellectus.  Denique 
quod  intcllexisti,  non  est  de  eo  quod  ullra  quaeras  : 
aul  si  est,  non  iotellexisti.  Nil  autem  malumusscire 
quam  quse  fide  jam  scimus.  Nil  supereril  ad  beati- 
tudineniyCum  quae  jarn  certa  sunt  nobis  fide,  erunt 
aeque  et  nuda. 

CAPUT  IV. 
Angeli  quomodo  consideraridi. 
7.  His  ita  expeditis,  age  jam  dirigatur  conside- 
ratio  io  eam  quae  sursum  esl  Jerusalem  mater  no- 
stra,  ac  tolis  tribus  memoratis  viis  caute  et  vigilan- 
ter  vestigemus  invesligabilia  :  quatenus  tamen  licet, 
vel  magis  quatcnus  nobis  donabitur.  Et  primo  qui- 
dem  cives  spiriius  esse  illic  polentes,  gloriosos, 
beatos,  distinctos  in  personas,  dispositos  in  digni- 
tates,  ab  inilio  stantes  in  ordine  suo,  perfectos  in 
genere  suo,  corpore  aethcreos  (64-65),  immortalitatc 
perpetuos,  impassibiles  non  creatos,  sed  factos,  id 
est  gratia,  non  natura  ;  mente  puros,  affectu  beni- 
gnos,  religione  pios,  castimonia  integros,  uoanimi- 
tate  individuos,  pace  securos,  a  Deo  conditos,  divi- 
ois  laudibus  et  obsequiis  deditos.  Uaec  omnia  legendo 


innotuemnt,  si  ne  opinari  quidem  ^lva  fide  aliquid 
iicet  de  rebus,  quarum  nomina  suni?  Angeii,  Ar- 
changeli,  Virtutes,  Potestates,  Principatus,  Domina- 
tiones,  Throni,  Cherubiu,  elSeraphiu,  haec  nomina. 
Quae  signiiicata  eoram?  NuUane  intcr  illot  spiritus 
qui  simpliciter  Angeli,  et  eos  qui  Archangeli  nnn- 
cupantur,  distaniia? 

S.Quid  ergo  sihi  vuit  gradualisdistinctio  haec(66)? 
Pulemus  449  Angelos  dici  (nisi  ut  convcnientius 
aliquid  considerasti)  qui  sioguli  siiigulis  bominibus 
dati  credeotur ;  missi  in  ministerium^  secundum  Pauli 
doctrinam  ^proptereos  qui  hcereditatem  capiunt  salu- 
tis  (Hebr.  i,  14)  :  dequibus  Salvator,  Angeli  eorum 
semper  vident  faciem  Patris  (Matth.  xviii,  10.)  Pu- 
B  temus  his  praeesse  Archangelos,  qui  conscii  mysterio- 
rumdivinorum,  nonnisi  ob  praecipuas  ct  maximas 
causas  milluntur.  £  quibus  magnus  ille  archang«^Ius 
Gabriel  missus  legilur  ad  Mariam  (Luc  i,  26),  ob 
causam  utique,  qua  major  esse  non  poluil.  Putemus 
esse  super  istos  Virtutes  esse,  quorum  outu  vel  opere 
signa  el  prodigia  in  elemenlis,  sive  ex  elementis  facta 
apparent  ad  commonitionem  mortaliuni.  Inde  est 
fortas^is,  quod  cum  in  Evaogeliis  lif  as  :  Eruntsigna 
in  sole  et  luna  et  stellis^  paulo  host  habes,  Nam  vir^ 
tutes  cxlorum  movebuntur  (Luc  xxi,  25,  26) ;  hi 
minirum  spirilus,  per  quos  signa  tiunt.  Pulemos 
Polestates  superiores  istis,  quarum  virlute  pote- 
stas  tenebrarum  comprimitur,  et  coercetur  ma- 
hgnitas  acris  bujus,  ne  quantum  vult  noceat:  ne 


comperimus,  fide  tenemus.   Quanquam  de  corpori-  ^  maliguari,  niai  ut  prosii,  possit.  Putemus  Princip&'- 


bus  horum  non  modo  unde  sint,  sed  an  aliquatcnus 
aiuty  haeret  sententia  aliquorum.  Unde  si  quis  inter 
opinabilia  magis  id  ponendum  censerit,  non  con- 
tendo.  Porro  intellectu  praeditos,  non  fide,  non  opi- 
nione,  seJ  intellectu  capimus;  quia  non  possunt 
liujus  expertes,  et  Dei  simul  participes  esse.  Sunt 
et  nomina  quaedam  nota  nobis  simililer  ex  auditu, 
perquae  hariun  beatitudinum  ctiam  quae  non  iiquido 
mortalium  perccpit  auditus,  officia,  merita,  gradus, 
ordines,  utcumque  a  nobis  coojici  ct  dicerni  qucunt. 
Sed  enim  quod  ex  auditu  non  esi,  jam  non  ex  fide : 
nam  fides  ex  andilu  (Rom,  x  17).  Itaque   opinando 

(64-65)  Confer  sermonem  5  in  Cantica,  ubi  de  cor- 
poribus  angelorum,  et  ibi  notas. 

(66)  Novem  essc  augelorum  ordines,  nec  plures, 
nec  pauciores ;  gradu  ac  dignitalc  inter  se  distinclus 
sententia  esl  mnltorum  Patrum  consensu  tradita. 
Nam  ita  sentit  Ignatius  epist.  ad  Trallian.  ;  Diony- 
sius,  De  caelest.  hierach.  cap.  6,  ubi  ex  iostituto  eam 
rem  tractans,  trcs  constituit  an^elorum  hierarchias, 
ei  singulas  in  tres  ordines  snbdividit.  Hos  sequuntur 
Gregor.  hom,  34  super  Evang.,  Hieron.  lib.  ii,  Apo- 
log.  advers.  Rufl.,  Chrys.  hom,  4  super  gen..  Ku- 
peri.  lib.  ifi,  de  process.  Sp.  S.  cap.  6,  et  Bcrnard. 
noster,  praeter  locum  praeseutem,  scrm.  de  S.  Mar- 
tino,  et  hom.  8  in  Caniic.  In  ordinc  tamon  horum 
ordinum  constituendo  Patres  variant,  nec  certa*  col- 
locationis  rationem  habuissc  videntur.  Qua  de  rc  v. 
S.  Tbom.  1.  p.  q.  108,  a.  6. 

Porro  pbserva  Bemardum  de  hac  materia  sobrie 
admodum  et  opinando  potius,  quam  affirmando  lo- 
entiUD.  Nam  qnot  aint  angelorum  ordines,  et  quibns 


tus  his  quoque  prailatos,  quorum  moderaniine  el 
sapientia  omnis  in  terris  principatus  constituitur, 
regitur,  limitaiur,  trausfenur,  mutilatur,  mutatur. 
i'uiemus  Dominatioues  adeo  cunctis  supereminere 
praefatis  ordinibus,  ul  respectu  horum  caeteri  vi- 
deaniur  omnes  admioistratorii  spiritns,  et  ad  istos, 
tanquam  ad  dominos,  referri  regimina  Principatuum, 
tulamina  Potestatum,  operaiiones  Virtutum  ,  re- 
velationes  Archangelorum,  curam  et  providentiam 
Angelorum.  Putemus  Thronos  alto  etiam  ab  his 
evolasse  recessu,  qui  ex  eo  quod  sedent,  Throni 
dicuntur ;  et  ex  eo  sedeut,  quod  sedit  in  eis  Dens. 

inter  se  proprietatibus  discreti,  res  esi  a  sensibttty 

Datque  experientia  morialium  longe  remotissima. 
Proindeque  in  loco  obscuro  ei  CAliginoso  non  te- 
merc  iigeodus  gressus,  namque  ex  humanis  rationi- 
bus  debniendum,  sckI  procedeodum  caate,  quousque 
Scripturae  sacrie  et  Ecclesiae  nobis  auctoriias  praeiu- 
xerit.  Unde  et  Sancti  Patres  hanc  rem  parce  ei  so- 
brie  sibi  tractaudam  puUrunt,  uti  videre  est  apud 
Hilarium  Enarr.  psai.  cxxix  ;  Aug.  io  Bnch.  Ciip.  58, 
ubi  fatetur  ingenue,  se  ignorare  quomodo  se  habeat 
beatissima  illa  et  suprema  societas;  et  quae  ibi  sint 
differentiae  Dcrsonarum,  idem  lib.  ad  Orosium  ooat. 
Priscill.  et  6rig.  protitelur,  sed  nec  in  ea  ignorantia 
ullum  esse  periculum  ait.  Quin  et  ipse  Dionys.,De  coe- 
lest.  hierarch.,  cap.  6,  uhi  tractationem  de  angelo- 
rum  ordinibus  aggrcditur,  praefatur  solum  Deum  et 
ancelos  scire,  quot  sint,  et  qui  coelestium  natnraram 
ordines.  Sed  \ide  S.  Thom.  loc.  cit«,  art.  5  ei  6.  et 
ibid.  Comment. 


793 


DB  GOaSIOBHAIIONB  LlBRl  QUINQUB.  ^  LIB.  Y. 


7M. 


Neque  eDim  sedere  in  eis  qui  non  sederent 
posset.  Quseris  qnid  [aL  quam]  illam  sentiam  ses- 
sionem  ?  Summam  tranquillitatein,  placidissimam 
serenitatem,  pacem  qose  exsuperat  omnem  inlelle- 
ctum.  Talisestquisedetin  Thronis  Dominussabaoth, 
judicans  omoia  cum  tranquilliiale,  placi  ilssimus, 
serenissimus,  pacatissimus.  Et  tales  sibi  eonstituit 
Tbronos,  simillimos  sibi.  Potemut  Gherubin  ex 
ipso  sapientiae  fODle,  ore  AUissimi  haurientes,  et 
refundentcs  fluenta  scienlis  univcrsis  civibus  suis.l 
Et  vide  ne  is  sit,  quem  propheta  loquebatur,fluminis 
impelus  Isetificans  civitatem  Dei  (Psal.  xlv,  5). 
Puterous  Seraphin,8piritu8  totos  divino  ig^e  succeo- 
sos,  succendere  univcrsa,  ut  sioguii  cives  singulae 
sint  lucernse  ardentes  et  lucentes  ;  ardentes  chari- 
tale,  luceQtes  cognitione. 

9.  0  Eugeni,  q  t<un  bonum  est  noshic  esse  1  quam 
fore  melius,  si  quando  tamen  toti  seqnamur  quo  ex 
parte  praecessimus  !  Prsecedimus  animo,  et  ne  ipso 
quidem  toto,  sed  parte  modica  nimis.  Aflectus  ja- 
cent  mole  corporea  praegravati  et  lulo  haerentibus 
desidcriis,  sola  interim  arida  et  tennis  coosideratio 
pnevolat.  El  tamenex  tantillo  quod  jam  datur,  libet 
exclamare  :  Dominedilexi  decorem  domus  tuce^  et 
locum  habitationis  glorice  tu(je{Psal  xxt,  8).  Quid  si 
totam  se  colligai  anima,  et  reductis  affectibus,  e  cunc- 
tis  locis,  quibus  captiyi  tenentur,  timendo  quse  non 
oportet,  araando  quse  non  decet,  doiendo  vane,  gau- 
dendo  vanius,  cum  his  ineat  tota  libertate  volatum,  pul- 


j^  consQipens,  ipsam  pnrgatiasimam  et  tao  ainore  di« 
gnissimam  reddat,  Geniere  est  in  CherubiD,  qui  ple» 
nitudo  scieotiae  dieantur,  Deum  scientiiiniai  domi- 
num  esse,  qui  solus  solam  neaoiat  iifnojraoiiam,  qui 
totus  sit  lux,  at  lencbr»  in  eo  non  siat  ulle ;  totBJi 
sit  ooulus,  et  qui  minime  aliquando  faliiinr,  qula 
mioime  clauditur ;  qui  extra  se  non  quserat  lumoo, 
cui  admoveatur  ut  videat,  ipse  qui  videt,  ipse  uode 
videt.  Geroere  est  in  Thronis,  quam  non  suspectut 
omni  innocentise  judex  sedeat  in  his,  qui  cireuoi- 
venire  nolit,  circumveniri  non  possit,  quippe  sic 
amans,  et  sic  videns.  Nec  vaoat  tessio^  :  tran- 
quillilatift  msigne  est.  De  vultu  tali  judidivii  meuai 
prodeat  opto,  cui  insil  amor,  error  absit,  et  per- 
turbatio.  Gernere  esi  in  DonoAnationibus,  quantfle  sit 

B  Dominus  majestatis,  cujus  nutu  imperiam  conttat, 
et  imperio  universitas  atque  aetemitat  termini  sunt. 
Geroere  est  in  Priiicipatibus  principtum  ex  quo  om- 
nia;  et  quomodo  a  cardine  ostium,  sie  ab  ipao  regi 
universitatem.  Gernere  est  in  Potetlatibus,  quam 
potestative  idem  priaceps  quos  regit,  protegtt,  con- 
trarias  potestates  arcent  et  propulsans.  Gernere  eti 
in  Virtutibus  unam  ubique  aequaliler  praBsto  ette  vir- 
tutem,  per  quam  omnia,  vivificam,  effioicem,  invi* 
sibilem,  immobiiemque,  omnia  lamen  movenlam 
utiliter,  tenootem  fortiter  :  quse  cum  ia  oiiaut 
usiiata  effecta  apud  mortales  enipent  ,  ailraoala 
sive  prodigia  vocant.  Gernere  postremo  ei  miritri 
est  in  Angeiis  ct  Archangeiis  veritatem  atque  ex- 


sct,  impetu  spiritus,  et  in  pioguedioe  gratise  illaba-  g^  perientiam  vocis  illius,  Quoniam  ipsi  ciira  eet  de 


tur?  Nonne  cum  cceperii  cirouireiucidasmansiones,  et 
sinuro  illum  etiam  Abrafase  curiosius  perscrutari,  et 
sub  altari,  quodcumque  illud  est  (67),  martyrum  re- 
visere  animas,  in  prima  stola  secundam  paiientissimc 
exspectantes,  multo  magis  tunc  uistabit  loquens 
cum  (»ropheta  :  Unam  petii  a  Domino  :  hanc  requs- 
ram,  ut  inhabitem  in  domo  Domini  omnibus  diebus 
vitcemece^  ut  videamvoluntatem  Domini  cx  visitem 
templum  ejus  ?  {PsaL  xxvi,  4).  Quidni  ibi  videatur 
cor  Dei  ?  quidni  ibi  probetur  quse  sit  voluotas  Dei 
bona,  et  beneplacens,  et  perfecta  ?  Bona  in  se,  pla- 
cens  in  effectibut,  beneplacent  fnientibus,  perfecta 
perfectis,  et  nihil  ultra  qaaerentibas.  Patent  viscera 
misericordiae,  patent  cogitationes  pacis,  divitise  sa* 


ncbis  (/  Petr.  5,  7) ;  qui  talium  oos  et  tantoram  noa 
desinil  jueundare  vititationibus,  instruere  reveiatio- 
nibus,  tuggestiooibat  commouere»  sedulitate  tola- 
tiari. 

GAPUT  Y. 
Gratias  ac  dotes  Angelorum  a  Deo  in  ipsot  derioari. 
i  1 .  Hsec  omnia  contulit  iliis  spiritibus  ipse  qui 
condidit  illos,  unus  atque  idem  tummut  Spiriiot, 
divideos  singulis  prout  voluit.  Haeo  operatur  io  illit» 
hsec  dedit  operari  et  illit,  sed  aliter.  Ardeot  8era- 
phio,  sed  igne  Dei,  vel  potius  igne  Deo.  Quod  prse- 
cipuum  est  in  eis,  amant,  ted  non  qiiantom  Dent» 
nec  quomodo.  Luceot  Gherubin,  et  scientia  emiooai^ 
scd  participio  veriiatis;  ac  per  lioc  non  ut  Veritatv 


lutLs  4411,  myateria  bonae  volontatit|   benignitatis  ^  nec  quantum.  Sedent  Throni,  sed  insi<ientis  bene- 
arcana,  quse  clausa  morlalibus,  eliam  ipsis  electis     ficio.  Judicant  et  ipsi  cum  traoquiliitate,  ted  non 

ad  meosuram  modurove  pacit  pacantis,  pacis  quae 
exsuperatomnem  sensum.  Dominaotur  Dominationes, 
scd  sub  Domino  dominantur,  serviunt  paritor.  Quid 
hoc  ad  summum,  tempitemum,  singulareque  domi- 
nitim  ?  Praesunt  Priucipatus  et  regant  :  seJ  regun-' 
tur  et  ipsi,  ita  ut  regere  jam  non  norinjt,  ti  regi 
detierint  Prflecellit  in  Potestatibus  fortitudo  :  ted 
qui  debent  quod  fortes  sunt,  et  aliter  esi  fortis,  ei 
plus ;  nec  tam  fortis  quam  ipsa  fortiludo  esi.Yiriatet, 

Haec  fusius  in  prsefatione  ad  tomum  III. 

(68)  In  quibusdam,  neglectasjuventutis^  sed  men- 
dose;  hic  enim  agitur  de  electis. 


suspecta  sunt.   Id  quidem  talubriter,  ne  detinant 
timere,  dum  necdum  digne  amare  idonei  inveniun- 
ur. 

10.  Gemere  est  in  his  qui  Seraphin  appellan- 
tur,  quomodo  amet  qui  unde  amet  non  habet, 
sed  est  e^  qui  nifail  horam  quse  fecerit  odit  :  quos 
salvandos  fecit,  quomodo  foveat,  quomodo  provehat, 
quomodo  amplexetur»  quomodo  delicta  electse  ju- 
ventiiiis(68),  et  paleas  ignorantiamro  ejus  ignis  ilie 

(67)  Ex  his  verbit  patet,  Bernardum  sermone  2 
in  festo  Omnium  Sanctorum  non  ita  sensiste  de 
altari  illo,  qaasi  intellectu  aut  fide  id  tibi  consta- 
ret :  sed  lantum  opinative  cententiam  tuam  dixisse 


7»S 


8.  BBRNARDI  ABfiATIS  GLAR/E-VALLBRSIS 


796 


pro  sao  ministerio  el  poleniata   satagant   excitare  a  tur,  qaod  est,  Est.  Nempe  hoc  estet  esse,  quod  haec 


c^rda  torpentia  hominum  mnovatione  si^norum 
▼ifias  vero  in  eis  manens,  ipsa  faeit  opera.  Faciant 
et  ilUe,  sed  in  eomparatione  ejas  non  faciunt.  De- 
nique  tantaminterestyUtquasi  singalariter  propheta 
dical  ad  eum,  Tu  e$  Deus  qui  facu  mirabilia  (PsaL 
LXXT,1 5) :  et  idem  de  eo,  Qui  facitmirabilia  magna 
solui  (Ptal.  cxxxYi,  4).  Adsunt  Aogeli  et  Archan- 
geli :  sed  ille  germanior  nobis,  qoi  non  modo  adest, 
sed  inest. 

12.  Quod  si  si  dicas  posse  inesse  et  angclam,  non 
inBdor.  Memini  scriptum  lEtangelus  qui  loqueba" 
tur  in  4UM  me  (Zach,  i,  14).  Atqui  differentia  et 
in  hoc.  Inest  Angelus  9uggerens  bona,  non  ingerens : 
inest  hortans  ad  bonnm,  non  bonum  creans.  Dcus 


omnia  esse.  Si  et  centum  talia  addas,  non  recessitti 
ab  esse.  Sic  ea  dixeris,  nihil  addidisti  :  si  non  dixe- 
ris,  nihil  minoisli.  Jam  si  vidisti  hoc  tam  singulare 
tam  summum  esse,  nonne  in  comparatione  hujus 
quidqaid  hoc  non  est ,  judicas  poiius  non  esse 
qoam  esse  ?  Quid  item  Deus  ?  Sine  quo  nihil  est. 
Tam  nihil  esse  sine  ipso,  quam  nec  ipse  sine  se 
potest.  Ipse  sibi,  ipse  oronibus  est.  Ac  pcr  hoc 
qnodammodo  ipse  aolus  est,  qui  suum  ipsius  est,  et 
omnium  esse.  Qaid  est  Deus  ?  Principium  :  et  hoc 
ipsede  se  responsum  dedit  (Joan.  vui,  25).  Malta  in 
rd>us  dicuntur  principia,  sed  respectu  posteriorum. 
Alioquin  si  ad  aliquid  praecedens  respidas,  ipsum 
potius  principiom  dabis.  Quamobrem    si  qaaeras 


siciBesl  nl  aflieiat,  ut  infundat,  vel  poiius  ut  infun-  B  yerum  simplexque    principium,    invenias    oportet 


datar  et  participetur,  ita  at  unum  perinde  cum 
nosiro  spiritam  esse  dicere  quis  non  timuerit,  etsi 
non  nnam  personam,  unamve  substantiam  (69). 
Habes  enim  :  Qui  adkasret  Deo,  unus  spiritus  est 
(/  Cor,  VI,  17).  Angelus  ergo  cum  auima,  Deus  in 
anima.  Ille  ut  contabemalis  animte  inest,  Deus  ut 
vita.  Itaqae  sicut  anima  videl  in  oculis,  audit  in  an- 
ribat,  odorat  in  naribas,  inj  faucibus  gustat,  tangit 
ia  UHo  reiiquo  corpore  :  sic  Deas  diversa  in  diversis 
spirilibus  operatur ;  verbi  gratia,  in  aliis  amantem 
80  exhibens,  in  aliis  agnoscentem,  in  aliis  alia 
fiuieiitem,  sicut  unicuique  datur  manifestatio  spi- 
rilas  ad  alilitatem  (Id,  xn,  7).  Quis  est  iste   lam 


qaod  prindpiam  non  habuerit.  Ex  quo  universum 
ccepit,  ipsam  profecto  minime  coepit.  Nam  si  coepit, 
alinnde  coeperit  necesse  est.  Ase  enim  coepit  nihil. 
Nisi  forte  quis  putaverit,  quod  noa  erat,  dare  sibi 
potuisse,  ut  esse  inciperet ;  aut  fuisse  aliquid,  an- 
tequam  esset.  Qaod  utrumque  quia  ratio  non  con- 
sentit,  constat  nihii  dbimet  exUiisse  principium. 
Quod  vero  aiiud  princifuum  habuit,  primum  [aL 
prindpium]  non  fuit,  Veram  ergo  principium  nequa- 
quam  coepit,  sed  totum  ab  ipso  eoepit. 

14.  Quid  est  Deus  ?  Gui  saecala  nec  accesserunt, 
nec  decesseruni :  ncc  coaeterna  tamen.  Quid  est 
Deus  ?  Bx  qno  omnia,  per  quem  omnia,   in   quo 


oommaoit  in  vocibus,  tam  longe  in  rebas  ?  quomodo  Q  omnia  (Rom,  xi,  36).  Ex  quo  onmia,  creabiliter. 


qaem  Doslris  loquimar  verbis,  in  sua  recondilus 
majesiate,  noslros  penilus  et  aspectus  effugit,  et 
afisctas  ?  Audi  ipsom  quid  loqualur  hominibu». 
Sicut  exaltantur  cceli  a  terra,  sic  exaltatas  sunt 
via  meoi  a  viis  vestris^et  cogitationes  mece  a  cogita- 
Uonibus  vestris  (Isai.  lv,  9).  Dicimur  amare,  et 
Doas  :  didmnr  nosse,  et  Deas :  et  multa  in  hanc  mo- 
dun.  Sed  Dous  amat  ut  charitas,  novit  at  veritas,  se- 
dit  ol  aeqaiiat,  dominatar  ut  majestas,  regit  ut  prin- 
dphim,  tuetur  al  salus,  operatur  ot  virtus,  revelat 
nl  hix ,  assiitit  at  pietas,  Quse  omnia  fadunt  et 
Angeli,  fedmus  et  nos  :  sed  longe  inferiori  modo, 
nliqae  bono  quod  sumus,  ted  quod  partidpa- 


CAPUT  VI. 
Principii  et  essentice  rationem  proprie  soli  Deo 

convenire. 
13.  Nnnc  jam  Irand  spiritus  istos,  si  forte  cum 
iponsi  dicere  potsis  et  lu :  Paululum  eum  pertran- 
siuem  eos^  inoeni  quem  dUigit  anima  mea  (Cantic 
in,  4),  Quis  esl?  Non  sane  occurrit  melins,  quam 
QjiU  est,  Hoc  ipse  de  se  voluit  responderi,  hoc  docuit, 
dieenle  Moyse  ad  popnlum,  ipso  quidem  injungent»* : 
Qui  est,  misit  me  ad  vos  (Exod.  iii,  14).  Merito 
qnidem.  Nil  compelenlius  seternitati,  qus  Deus  est. 
Si  bonum,  ti  magnum,  si  be^tum,  si  sapientcm,  vel 
qnidqoid  lale  de  Deo  dixeris;  in  hoc  verbo  instaura- 


non  seminabiliter.  Per  quem  omnia,  ne  alium  au- 
ctorem  atque  alium  opificem  arbitreris.  In  quo 
omnia,  non  quasi  in  loco,  sed  quasi  in  virtute.  Ex 
quo  ommia  taoquam  uno  prindpio,  auclore  omnium. 
Per  qoem  omnia,  ne  alterom  principium  indocatur 
Ml  artifex.  In  quo  omnia,  ne  tertium  indocaiar; 
locus.  Ex  qoo  omnia  non  de  qoo,  quia  non  est 
materia  Deos  :  effident  causa  est,  non  materialis. 
Frnslra  philotophi  materiam  quserunt  :  non  eguit 
materia  Deus.  Non  enim  officinam  qoaesivit,  uoa 
artificem.  Ipse  per  se  omnia  fedl.  Unde  ?  De  nihilo  : 
nam  »i  ex  aliquo  fedt,  illud  non  fedt,  ac  per  hoc 
nec  omnia.  Absil  al  de  sua  incorrupta  ineormplibi- 
H  lique  substantia  tam  multa  feceril;  etsi  bona,  cor- 
^  ruptibiUa  taii||en.  Quaeris  si  in  ipso  omnia,  ipse 
ubi  ?  Nibil  miaos  invenio.Quis  capiat  locus  ?  Quseris 
nbi  non  sit  ?  Nec  hoc  quidem  dixerim.  Qois  sine 
Deo  locos  ?  Incomprehensibilis  est  Dens  :  sed  non 
parum  apprehendisti,  si  hoc  tibi  de  eo  comperlnm 
esl  quod  nusquam  dt,  qui  non  clauditur  loco ;  el 
nusquam  non  dl,  qui  non  excluditur  loco.  Suo  au- 
lem  illo  sublimi  atque  incomprehensibili  roodo, 
sicul  omoia  in  ipso,  dc  ipse  in  omnibus  est.  Deni- 
qoe  sicut  aii  evangelista,  in  mundo  erat  (Joan*  i, 
10).  Alias  vero»  obi  erat  antequam  mundus  fieret, 
ibi  esl.  Non  est  quod  quaeras  ultra  ubi  erat :  prseter 
ipsum  nihil  eral.  Brgo  in  se  ipso  cral. 


(69)  Tide  Sermonem  5  in  Ganlica,  n.  8  el  ibi  nolam. 


79t 


DB  GONSIOBRATIONB  LIBUI  QUINQUB.  -  UB.  V. 


7tt 


CAPUT  VU 
Deum  et  simplicem  et  trinum  esse. 
15.  Quid  esl  Deus  ?  Quo  niliil  melius  oogiUri  po- 
lest.  Si  approbas,  non  oportet  assentiaris  esse 
aliquid,  quo  Dcuh  sit  (70),  et  quod  Deus  non  sil. 
Uoc  enim  sine  dubio  melius.  Quomodu  non  melius 
Doo,  si  Deusnonest,  quoddat  Deo  ut  sit?  At  nieiius 
illam  divinitatem,  qua  dicunt  Deum  esse  (71),  non 
aiudquam  Deumesse  fatemur.  Non  esi  crgo  inDc-o 
nisi  Deus.  Quid  ?  inquiunt  :  negas  Deum  habere 
divinitatem  ?  Non,  sed  quod  babet,  hoc  est.  Negas 
divinitate  (72)  Deum  esse?  Non,  scd  non  alia,  qua  n 
quse  ipse  est.  Autsi  tu  aliam  inveuisti,  adjuvetme 
Trinitas  Deus,  adversus  iUam  (73)  tota  me  contu- 
macia  erigo.  Quaternilas  orbem  disterminat,    non 


A  bus  distal,  ut  anima  :  non  formis  sabstat,  yx  omne 
quod  factum  e>t;  sed  ncque  formse,  ut  istis  visum 
esi.  Magna  laus  videlieet  Deo*  ut  se  ab  informitate 
vindicet,  forma  uoa  esse  contenium.  Hoc  est  dicere, 
csetera  pluribus,  Deum  nonuisi  uni  debeie  quodest. 
Quid?  Cujus  bencficio  sunt  quae  sunt,  ipse  pro  suo 
esse  alteri  beneficio  (74)  incliQabil?  Laus  ista,  ut 
Viilgo  dicitur,  blasphemiam  valcl.  An  nou  pluris  esi 
nullo  indigere  quam  utio?  Habe  reverentiam  Deo, 
ul  quod  pluris  est,  illi  tribuas.  Si  cor  tuum  usque 
huc  ascendere  potuit,  Deum  luum  infra  qoomodo 
coliocabis  ?  Ipse  sibi  forma>  ipse  sibi  essentia  est. 
In  boc  interim  gradu  suspicio  ilium  :  et  si  alter 
poiior  appareret,  illum  polius  darem.  Numquid 
verendum,   ne  cogitatio  transvolet  illum  ?   Quau- 


signat  deiutem.   Deus    Trinius   est,  Dous  trium  B  tumcunque  in  altum  proficiat,  ultra  est.  Infra  quod 


singula  persoaarum.  Si  quarum  divinitatem  adjicere 
placet;  interim  ego  hanc,  quse  Deus  non  e»t,  per- 
suasi  mihi  mioime  adorandam.  Puto  quod  et  tu. 
Ncmpo  Dominum  Deum  tuum  adorabis,  et  illi  soli 
servies  (Luc.  iv,fl^.  Gloriosa  vero  divinitas,  quae  sibi 
honorem  nou  audeai  arrogare  divinum.  At  melius 
quarturo  hoc  omnino  respuimus,  quam  sine  honore 
recipimus.  Multa  dicuntur  esse  in  Deo,  et  quidcm 
sane  catholiceque,  sed  multa  unum.  Alioquin  si  di- 
versa  putemus,  non  quatemitatem  habemus,  sed 
centenitatem.  Verbi  causa,  dicimus  magnum,  bo- 
num,  justum,  et  innumcra  talia :  sed  nisi  omnia 
unum  in  Deo,  ei  cum  Deo  coosideres,  habebis  mul- 
tiplicem  Deum. 

16.  Mihi  vero  non  deest  quot  cogitem  melius  ejus 
modi  Deo  tuo.  Quaeris  quid?Mera  simpliciias.  Vero 
judicio,  natura  simplex  mulliplici  antefertur.  Scio 
quod  ad  haec  respondere  solent.  Noo  multa,  iu<- 
quiuni,  sed  unam  tantum  divinitatem,  quse  omnia 
illa  sunt,  Deo  ut  sit  conferre  asserimus.  Asseritis 
ergo,  etsi  non  maltiplicein,  duplicem  Deum ;  et  noo 
'ad  merum  simplex  pervenistis,  neque  ad  id,  quo 
melius  cogitari  non  potest.  Tam  non  est  simplexy 
quod  vel  uni  fuerit  obnoxium  formse,  quam  nec 
virgo  vel  uni  co^nita  viro.  Securus  loquor,  ne  is 
quidem  qui  vel  dulpiex  est,  erit  meus.  Habeo  enim 
meliorem.   Esto  quod  hunc  numeroso  et  multiplici 


homo  cogitare  po^sit,  altissimom  quaerere,  ri<iicu»' 
lum  est ;  statuerc,  impium.  Ultra,  noa  dtraquse- 
rendus  est. 

17.  Ascende  adhuc,  si  potes,  ad  cor  altius,  et 
exaltabitur  Deus.  Non  est  formatus  Deus  :  forma 
est.  Non  est  affectus  Deus :  affectio  esi.  Non  est 
eompositus  Deus  :  merum  simplex  est.  Et  ut  liquido 
noveris,  quid  simplex  dicam :  idem  quod  unum.  Tam 
simplex  Deus,  quam  unus  esi.  Est  autcm  unus, 
et  quo  modo  aliud  nihil.  Si  dici  possit,  unissi- 
mus  est.Unus  est  sol,quod  non  sit  ulter  :  uua  luna« 
quod  seque  altera  non  sii,  Atque  id  quidem  Dcus, 
sed  plus.  Quid  plus?  Unus  est  etiam  sibi.  El  huc 
Q  vis  tibi  declarari  ?  Idem  est  semper,  et  uno  modo. 
Nou  sicuuus  sol,  non  sicuna  luna.  Clamai  ulerque 
nou  esse  unum  sibi ;  ille  motibus,  illa  ct  defectibus 
suis.  Deus  autem  non  modo  unus  s>il>i :  et  in  se 
unus  est.  Nihil  in  se  nisi  se  habet.  Non  ex  tem- 
pore  alterationem  habet,  non  in  substantia  alteri- 
tatem  binc  de  eo  Boetius :  <  Hoc  vere  anum,  in  qao 
nullus  est  namerus,  uultum  in  eo  aliad  pneter  id 
quod  est  :  Neque  enim  subjectum  fieri  potest : 
forma  euim  est.  »  Gompara  huic  aoi  omne  quml 
anum  dici  potest;  et  unum  non  erit.  Trinitas  est 
taroen  Deus.  Quid  ergo  ?  Dt^struinius  quod  diclum 
est  de  unitate,  quia  inducimus  trinitatem?  Non; 
sed  slatuimus  unitatem.   Dicimus  Patrem,  didmus 


anteponam  :  sed  plane   prs  simplid  sperno.  Mea^  n  Filium,  dicimus  Spiritum  sanctum ;  non  Uimen  trcs 


Deusipse  catholice  est.  Tam  non  habet  hoc  el  iliud, 
quam  non  haec  et  illa.  Est  qui  esl,  non  quae  cst; 
Purus,  simplex,  integer,  perfectus,  constans  sibi, 
uihil  de  lemporibus,  nihil  de  locis,  nihil  dc  rcbus 
trahens  in  se,  nihil  ex  se  deponens  in  eis ;  non  ha- 
bens  quod  ad  numerum  459  dividat,  non  quse 
coIUgat  ad  anum.  Unum  quippe  est,  sed  non  uni- 
tnm.  Non  partibus  constat,  ut  corpus ;  noo  affecti- 

(70)  Necessaria  prorsas  correctio  ex  duobus  ma- 
nuscriptis  Golbertinis;  ubi  iu  antebac  editis,  quod 
Deus  sit.  Ratioex  consequentibus  perspicua. 

(71)  Nempe  Gilbertus  Porretanus  Pictavensis  epi- 
scopus,  ejusque  sequaces,  damnati  in  condlio  Re- 
mensi  aiinol148,  de  quo  Gaufridus,  libro  in  de  Vita 
S.  Bernardi,  n.  15.  Idem  Gaufridus  libellam  edi>iit 
de  rebus  geslis  in  condllio  Remensi  eontra  Gilber* 


Deos,  sed  unum.  Quid  sibi  vult  isle  (ut  sic  loqaar) 
absque  numero  numerus?  Si  tria,  quomodo  non 
numerus?  si  unum,  ubi  numeras';  Sed  habeo,  in- 
quis,  quid  numerem,  et  qoid  non  numerem.  Sub- 
stantia  una  est  :  personae  tres  sunt.  Quid  mirum? 
quid  vel  obscurum  in  hoc  ?  Nihil,  si  person»  seorsain 
a  substantia  cogitentur.  Nunc  vero  cum  tres  ilhe  per-  \ 
sonae  illa  substantia  siut,  et  ilia  una  substantia  tros 

tum,  de  quo  ad  sermonem  80  in  Gantica. 

(72)  Alii  male  divinitatem.  Eadem  correctio  adhi- 
bita  in  sermone  80  super  Gantica,  o.  15. 

(73)  Editi  addunt,  vel  quatemitatem^  sed  deest 
in  manascriptis. 

(74)  Qoidam  cum  Horstio  habent  alterius  heau^" 
eio.  Scd  planior  sensus,  alteri  beneficOt  at  ia  porio- 
ribos  minascriptis. 


799 


8.  BBRNAROI  ABBATIS   GUR^VALLBNSIS 


8CtQ 


iUe  penonse;  qnis  numerum  neget?  Nam  vere  tres  a  una  subtantia  snnt.  Secundo  loeo  illa  pneeellit,  qua 


sant.  Qois  numeret  tamen?  Nam  vere  unum  sunt. 
Aat  81  tn  Aieile  explicatu  id  pntas,  dicendo  tres, 
dicito  qnid  numerasti  ?  Natnras?  Uoa  est.  Bssentia? 
Una  est.  Substaniias  ?  Una  est.  Deitates  ?  Una  est. 
Non  haec,  sed  personas  nnmero»  inquis.  Quae  non 
sint  illanna  naiura,  illa  una  essentia,  illauna  substan- 
tia,  illa  nnadiviDita8?Gatho1icus  es :  minime  hoc  da- 
b. 

CAPUT  VIII. 

Persanarum  pluraUtem  in  Deo  consurgere  ex  pro^ 
prietatibus;  essentiam  tamenunam  etsimplicem 
esse. 

18.  Personamm  proprietates  non  aliud  quam  per- 

sonas;  ipsasque  non  aliud    quam  nnum    Deum, 


e  converso  tres  subtanlise  una  in  Ghrislo  persona 
sunt.  Porro  hsec  et  qusecumque  alia  dici  una  pos- 
sunt,  summse  illius  unitaiis  imitalione,  non  compa- 
ratione,  Una  appellari  vera  sobriaque  probat  consi- 
deratio.  Nec  abducimur  ab  hac  unitatis  professione 
assertione  Trium  :  cum  in  hac  Trinitate  non  red- 
piamus  multiplicitatem;  sicut  nec  soiitudinem  in 
unitate.  Quamobrem  cum  dico  Unum,  non  me  Tri- 
nitatis  turbat  numerus,  qui  essenliam  non  multipli- 
cat,  non  variat,  nec  partitur.  Rursum  cum  dico 
Tria,  non  me  arguit  intuitus  unitatis,  quae  illa  qu8&- 
cumque  tria,  seu  illos  ires,  nec  in  confusionem 
cogit  (75),  nec  in  singularitatem  redigii. 

A"  K  i       .•  A'  .  ^^P^T   XI. 

nnam  divraam   substantiam,  unam  divinam  natu- 

ram,  unam  divinam  et  summam  majesutem,  fides  »  ^«  *>»  ^^^«>wpi^^na/ttra  e*im /ri^tM  p^-wn^wc 


catholica  confitetur.  Nnmera  ergo,   si  potes,   aut 

sinesubstantia  personas,  quse   ipsa  sunt  :   aut  sine 

personis  proprietates,  quseipsae  sunt.  Aut  si  dividerc 

qnis' conetur  vel  4LIMI  personas   asubstantia,    vol 

proprietates  a  personis,  nescio  quomodo  Trinitaiis  se 

profiteri  cultorem  possit,  qui  in  taotam  rerum  nu- 

merositatem  exce^serit.  Dicamus   itaque   tres,  sed 

non  ad  prsejudicium  Unitatis :   dicamus  unum,  sed 

non  ad  confusionem  Trinitatis.  Neque  enim  nomina 

VJBCua  snnt,  nec  absque  significaniia  cassae    voces. 

Quserit  quis  quomodo  illud    quod   catholicum   esse 

dicimus,  possit  esse  [aL  add,  quomodo  hoc]  ?  Suffi 

ciat  ei  tenere  sic  esse.  Atque  hoc  non  rationi  per- 

spicuum,  nec  tamen    opinioni  ambiguum,  sed  fide  C  eongruere,  ut  quomodo  ibi  tres  personse  una  essen- 


contra  in  Christoplures  naturas  in  unam  perso- 
nam  coalescere. 

20.  Idem  me  sentire  faieor  et  de  illa  unitate  cui 
secundum  ab  ista  inter  C8etera  Uoft  honorem  dedi. 
Dico  in  Chrislo  Yerbum,  animam,  et  camem,  sine 
confusione  essenliarum  unam  esse  personam,  et 
item  absque  prsejudicio  personalrs  uniiatatis  in  sua 
numerositate  manere.  Nec  negaverim  hanc  ad  illud 
quoque  genus  unitatis  pertinere,  qua  anima,  et 
caro  unus  cst  homo.  Decuit  quippe  familiarius  simi- 
Uusque  cum  hominis  convenireconstitutione,  quod 
pro  hominc  conslitulum  est  sacramentum.  Decuit  et 
cum  summa,  quse  in  Deo  est  et  Deus   est,   unitate 


persuasnm.  Sacramentum  hoc  magnum  est,  et 
quidem  veneraDdum,  non  scmtandum.  Quomodo 
plurafitas  in  unitatc,  et  hac  unitate,  aut  ipsa  in 
pluralitate?  Scrutitari  hoc  temerilas  est,  credere 
pietasest;  nosse  vita,  et  vita  seteraa  est.  Unde 
si  operse  pretium  censes.  o  Eugeni,  percnrral  nunc 
coosideratio  multa  Una,  quo  eminentia  hujus  singu- 
laris  Unius  fiat  evidentior.  Est  unitas,  quse  collectlva 
potest  dici,  verbi  causa,  multi  lapides  faciunt 
icervnm  unum.  Est  et  unitas  constitutiva,  cnm 
multa  membra  unum  corpus,  vel' multae  partes 
unumquodcumque  totnm  consiituunt.  Est  et  con- 
jngativa,  qua  fit  ut  duo  jam  non  duo  sint,  sed  una 


lia,  itahic  convenienlissima  quadam  contrarietale 
tres  essentise  sint  una  persona.  Videsne  pulchre  in- 
ter  utramque  unitatem  hanc  collocari ;  in  co  iitiqne 
qui  constitutus  est  mediator  Dei  hominisque  homo 
Ghristus  Jesus?  Pulcherrima,  inquam,  conveoien- 
tia,  ut  salulare  sacramenlum  congrua  quadam  simi- 
litudine  ambobus  respondeat,  et  salvanti  videUcet  el 
salvato.  Ita  hsec  unitas  duarum  consistens  media 
unitatum,  alteri  succumbere,  alteri  4&4  prsemi- 
nere  cognoscitur;  quantum  superiore  inferior,  tan- 
tuminferiore  superior. 

21 .  Tantam  denique,   tamque  expressam  uuionis 
vim  in  se  praefert  ea  persona,  in  qua  Deus  et  homo 


earo.  Et  est   nativa,qua  anima  et  caro  unus  nasci-  D  unus  est  Cbrisius;  nt  si  duo  illa  dese  invicem  prae- 

tnr  homo.  Est  unitas  potestativa,  qua  homo  vinntis 

non  instabilis,  non  dissimilis,  sed  unus  sibimet  sem- 

per  nititnr  inveniri.  Est  consentanea,   cum  per  cha- 

ritatem '  multoram  hominum  esi  cor  nnum,  et  anima 

una.  Est  et  votiva,  cum  anima  votis  omnibus  adbse- 

rens  Deo,  unos  spiritus  est.  Et  est  dignativa  unitas 

qua  liaina  nosier  a  Dei  Verbo  io  unam  assumptus  est 

personam. 

19.  Yernm  hsec  omnia  quid  ad  illnd  summnm 
tf Ique,  nt  ita  dicam,  nniee  Unnm,  nbi  unitatem 
coosubstantialitaa  facit?  Huic  Uni  quodvis  illoruro, 
si  asaimiles,  erit  quoquo  modo  unum  :  si  compares, 
Dnllo.  Igitnr  inter  omnia  qne  recte  unum  dicuntur, 
arcem  tenei  Unitaa'  Trinitatis,    qna  tres    personae 


dices,  non  erraveris,  Deum  videlicet  hominem,  et 
hominem  Deum  vere  catholiceque  pronuntians.  Non 
auiem  similiter  vel  carnem  de  anima,  vel  animam 
de  caroe,  nisi  absnrdissime,  praedicas,  etsi  similiter 
anima  et  caro  unus  sit  homo.  Nec  mirum,  si  non 
aeque  potis  anima  sit  sua  illa  vitali,  etsi  non  param 
valida,  inteulione  connectcre,  atque  suis  affeetihus 
astriogere  sibi  caraem,  ut  sibi  divinitas  hominem 
illum,  qui  prsedestinalus  est  filiiis  Dei  in  virtute. 
Longa  catena  et  fort  s  ad  stringendum,  divina 
praedestinatio  :  ab  aeterno  esl  enim.  Quid  lon- 
gius  aeiernitate?  Quid  divinitate  potentius?  Inde 
est  quod  nec  morie  inoidenie  ullatenus  intercidi  hsec 
nnitas  potuit,  etsi  carae  et  anima  ab  iovicem  sepa- 


(75)  HorsUus  addit  wUurte,  Sed  deest  ia  aliis  editit  ei  nwmuscriptis. 


801 


OB  GONSIDBRATIONB  LIBRl  QUINQUB.  —  LIB.  V. 


802 


ratis.  Bt  fortassis  hoc  sensit  ille,  qiii  se  indigoum  «  de  radiee  :  ot  inde  virgam,  inde  florein  dusiaae  ori- 


professus  est  solvere  eorrigiam  calcearaeQti   hujus 
[aL  ejus]  (Marc,  i,  7). 

GAPUT  X. 

Parabola,  quas  est  apud  Matthasum  de  tribus  satis, 
ChrisH  personx  accommodatur, 
22.  Sed  et  i]la  tria  sata  de  Evangelio  (Mattk,  xiu, 
33),  mista  et  fermentaia  Id  pauem  unum,  si  quis 
ad  haec  tria  dixeril  pertinere,  non  ineongrue  id  mi- 
hi  facere  videbitur.  Quam  bene  ea  mulier  fermen- 
lavit,  ul  nec  divisione  quidem  facta  carnis  el  auimae, 
a  carne  vei  anima  Yerbum  divideretur  !  Mansit  et 
in  separatione  iuseparabilis  unitas.  Nec  enim  quse 
cx  parte  contigit  separatio,  poiuit  uoilati  prscri- 


ginem  demonstraret.  Inde  igitur  sumpta  caro,  unde 
orta  Virgo  :  nec  nova  in  Yirgine,  que  prodiit  ex 
radice. 

CAPUT  XI. 

Continuatio  considerationis  de  Deo. 
24.  Forte  substomacharis,  si  adhuc  pergimus  qusB- 
rere,  quid  est  Deus?  tum  quia  toties  jam  quesUum 
est  tum  quia  diffidis  inventuni  iri.  Dico  tibi»  Pater 
Eugeni  solus  est  Deus,  qui  frustra  nimquam  qneri 
potest,  nec  cum  inveniri  non  potest.  Doceat  te  de  hoc 
experimentum  tuum;  aut  si  non  experto  credito» 
non  mihi  sed  sanctoqui  ait  :  Bonus  est  Dominej 
sperantibusin  te  animce  quoerenti  te{Tkren,  iii,  25). 


bere,  permaneuti  in  toiis  U*ibus.  Sive  ccnjunctis,  B  Quid  ergo  est  Deus  ?  Quod  ad  uuiversum  spectat» 


sive  disjunctis  duobus,  nihilominus  perscveravit  in 
tribus  unitas  personalis.  iEqne  unus  Christus  una- 
que  persona.  Verbum,  anima,  et  caro,  etiam  mor- 
tuo  homine  perduravit.  In  utero  Yirginis  ut  sentio 
ego,  commistio  haec  et  fermentatio  facia  est  :  et 
ipsa  mulier  quae  miscuit,  et  fermentavit.  Nam  fer- 
mentum  non  immerito  fortasse  dixerim  fidem  Ma- 
riae.  Plane  beata,  quae  crcdidii,  quoniam  perfecia 
sunl  in  ca,  quae  dicta  sunt  ei  a  Domino  {Luc»  i,  45). 
Perfecta  aulem  non  essent,  si  quominus  juxta  ver- 
bum  Domini  esset  fermentum  totum,  et  perpeiuo 
fermentatum,  servans  nobis  tam  in  morte,  quam  in 
vita  pariler  unum  atque  intcgrum  mediatorem  Dei  et 


finis?  quod  ad  electionem,  salus  :  quod  ad  se,  ipse 
novit.  Quid  est  Deus?  Voluntas  omnipotens,  bene- 
voleniissima  virtos^  lumen  aeternum,  incommutabi- 
lis  ratio,  summa  beatitudo  creans  mentes  ad  se 
participandum,  vivificans  ad  sentiendum,  afficiensad 
appetendum,  dilatans  ad  capiendum  justificans  ad 
promerendum,  accendens  ad  zelum,  fecuadans  ad 
fruclum,  dirigens  ad  aequitatem,  formans  ad  bene- 
volentiam,  moderans  ad  sapientiam,  roborans  ad 
virtutem,  visitans  ad  consolationem,  illamiQaiis  ad 
cognitionen,  perpeluans  ad  immortalitatemy  in^Iens 
adfelicitatem,  circumdans  ad  securitatem. 

CAPUT  XU. 


hominum  cum  sua  deitate,  hominem  Chrisium  Jesum.  r  Deum  et  bonorum  operum  pium  remuneratorem^et 


23,  Advertere  est  in  hoc  admirabili  sacramento 
juxta  numerum  satorum,  roirae  et  dccenlissimae  di- 
slinctionis  gradus,  novum,  anliquum,  setemum. 
Novum,  auimam,  quae  de  nihilo  tunc  creata  credi- 
tur,  cum  infusa  :  antiquum,  carnem,  quae  a  primo 
usque  hominum,  id  est  ex  Adam,  traducta  cogno- 
scitur  :  aetemum,  verbum,  quod  ab  aeterao  Patre 
coaeternum  illi  genitum  indubitata  veritate  asseri- 
tur.  iii  in  his  triplex,  si  diligenter  advertas,  divinae 
potenliae  genus,  quod  factnm  sit  de  nihilo  aliquid, 
de  vetusto  novum,  aeteroum  beatumque  de  damnato 
et  mortuo.  Quid  hoc  ad  nostram  salutem  ?  Mullum 
per  omnem  modum.  Primum  quidem,  quod  peccato 
redacii  in   nihilum,  per   hoc  quodammodo  iterato 


scelerum  asquissimum  vindicefn  esse. 
25.  Quid  est  Deus  ?  Non  minus  poena  perversorum 
quam  humilium  gloria.  Est  enim  rationabilis  quse- 
dam  aequitatis  directio  inconvertibilis  atque  indedi- 
nabiUs,  quippe  attingeos  ubiqae  :  cui  illisa  omBis 
pravitas  conturbetur  necesse  est.  Quidiii  ia  haae 
omne  tumidum,  vel  distortum  impiagat«  et  con- 
quassetur  ?  Vse  universo,  quod  obvium  forte  offea- 
derit  cedere  nescia  rectitudo  :  nam  et  fortitudo  est. 
Quid  iniquis  voluntatibus  tam  CQ.ntrariam  et  adver- 
sum,  quam  semper  conari,  impingere  sempery  et 
frustra  [al  frustrari]?  Vae  oppositis  voluntatibas, 
solam  suae  profecto  aversionis  referentibus  poenaiiu 
Quid  tam  poenale,  quam  semper  veila  quod  nuaquam 


creati  sumus,  ut  simus  initium  aliquod    creaturae  "  erit?  Quid  tam  damnatum,  quam  voiuntas  addieta 


ejus.  Deiode  quod  ex  vetusia  servitute  in  libcrlaiem 
filiorum  Dei  translali,  in  novitate  spirilus  ambulan- 
tes.  Postremo,  quod  de  potestate  tenebramm  vocaii 
ad  regnum  claritatis  aeternae,  in  quo  jam  ct  conse- 
dere  nos  fecit  in  Christo.  Alieni  sint  a  nobis  (^fi), 
qui  Christi  a  nobis  carnem  alienare  conantur,  no- 
vam  creaiam  in  Virgine,  et  non  de  Virgine  sum- 
ptam,  iiTipie  asserentes.  Pulchre  propheticus  spiritus 
longe  anie  occurrit  huic  sententiae,  imo  bUisphemiae 
impiorum  :  Egredietur,  inquiens,  virga  de  radice 
Jesse,  et  flos  de  radice  ejus  ascendet  {Isai  xi,  1). 
Dixisse  poterat,  Et  flos  de  virga  ;  eed  4ftft  maluily 


huic  necessitati  volendi  nolendique,  ut  ad  utrumlibet 
jam,  sicut  non  nisi  perverse,  ita  non  nisi  miaeM 
moveatur?  In,  aetemum  non  obtinebit  quod  vul|; 
et  quod  non  vult,  in  aeternum  nihilqminus  sustiaebil. 
Digne  omnino  ut  quid  ad  nihil  atficitur  unquam  quod 
deceat,  ad  nil  umiuam  quod  libeat,  evadat.  Quis 
hoc  facil?  Rectus  Dominus  Deus  noster  qui  et  eom 
perverso  pervertitur.  Nunquam  recto  pravoque 
conveniet.  Haec  enim  sibi  invicem  adversantur,  etsi 
non  invicem  laedant.  Laesio  alierius  est :  absitat 
Dei  JOurum  tiln  est^  inquit,  contra  stmulum  cfUd' 
trare  {Act.  ix,  5);  boc  est,  non  stimalo  durum,  sad 


(76)  Horstius  addit  I^ovatianif  quod  margiaia  lemma  est 


^3 


S.  fiBRNARDl  ABBATIS  GLARiE-VALLBNSIS 


804 


ealcitranli.  Et  est  turpium  poena  Deus:  lux  est  enim.  a  morte  seosibus,  per  quos  ntiqne  curiosius  exire, 
Et  qnid  tam  iavisum  obscenis  flagitiosisque  menti-      et  a  se  ire  solebat  in  eam,  quse  preterit,  mundi 


bus?  Profecto  omnis  qui  male  agit,  odil  lucem 
{Joan,  III,  20).  Sed  dico  :  nunquid  nou  poterunt 
declinare?  Minime  omnino.  Lucet  ubique,etsi  non 
omnibus.  Denique  in  tenebris  lucet,  el  tenebrse  eam 
non  comprefaendunt  (Id.  i,  5).  Yidet  tenebras  Lux, 
ctti  hoe'  est  videre,  quod  lucere  :  sed  non  vicissim 
a  tenebris  ipsa  videtur,  quia  tenebrse  eam  non  com- 
prehendunt(77].Et  videntur  ergo,  ut  confundantur : 
et  non  vident,  ne  consolentur.  Nec  modo  a  luce  : 
et  in  Ince  yidenlur.  A  quo,  vel  quibosT  Ab  omni 
vidente,  ut  pro  multitudine  intuentium  sit  oonfusio 
multa.  At  nuUus  de  tanta  numerositate  spcctantium 

molestior  oculus  suo  ciyusque.   Non  est  aspectus,        '  „niate~Dei'prof^eiele^anterdi^^ 
aive  in  coelo,  sive  la   tcrra,  qiiem  tcnebrosa  con-  ■' 


istius  figuram  ?  Vides  turpibus  nihil  deesse  ad  con- 
iusioncm,  cum  producentur  spcrtiicuium  fieri  Deo, 
Angelis,  hominibus,  sibi  ipsis  ?  0  quam  male  mali 
omnes  locali  suut,  utique  opposiii  torrenti  huic 
direciae  aequitatis,  ct  huic  lumini  propalatie  verita- 
tis  expositi  [aU  oppositi].  Nonne  hoc  est  perpetuo 
tundi  perpetuoque  confilndi  ?  IHipUci  contritione^ 
ait  ille,  contere  eosy  Domine  Deus  noster  {Jerem, 
xvii.  18). 


CAPUT  XIII. 
De  Umgitudine,  latitudine,  profunditate,  etsubli- 


sdeBtia  suffngere  magis  velit,  minus  possit.  Non 
Iat'nt  tpnebfse  vel  se  ipsas.  450  Se  vident  quse 
aliud  non  vident.  Opera  tenebrarum  sequuntur  illas, 
nec  est  quo  se  abscondant  ab  illis,  ne  in  tenebris 
quidem.  Hic  est  vermis  qui  non  moritur,  memoria 
prsetiTitomm.  Semel  injectus,  vel  potius  ionalus 
per  peccatom,  haesit  firmiter,  nequaquam  deinceps 
avelleudus.  Nec  cessat  rodere  conscientiam ,  eaque 
pastns,  esca  utique  inconsumpiibili,  perpetuat  \i- 
tam.  Horreo  vermem  mordacem,  et  mortem  viva- 
eem.  Horreo  incidere  in  manus  n^orlis  viventis,  et 
vite  motientis. 

29.  Hsec  secunda  mors,  quae  nunquam  peroccidit, 
sed  semper  ocddit.  Qois  det  illis  semel  mori,  ut  ^ 
non  moriantur  in  setemom  ?  Qui  dicunt  montibus,  ^ 
Caditesuper  nos ;  et  collibux,  Operitenos  {Luc.  xxiii, 
30),  qoi  nisi  mortem  mortis  beneficio  aut  finire, 
aut  evadere  volunt?  Denique  invocabunt  mortem, 
ait  ei  non  veniet  {Apoc  ix,  6).  Intuere  id  clarius. 
Constat  immortalem  animam  esse,  ncc  aliquando 
absqne  sua  memoria  vivere,  ne  non  animam  ali- 
qoando  eaae  contingat.  Itaqne  durante  anima,  durat 
et  memoria.  Sed  qualis?  Fieda  flagiiiis,  horrida 
facinoribus,  vanitate  turoida,  eontempto  hispida  et 
neglecta.  Quae  priora,  transierunt,  et  non  transie- 
ront.  Transieront  a  mann,  sed  non  a  mente.  Quod 
factom  esty  factum  non  esse  non  potest.  Proinde 
etsi  faeere  in  tempore  fuit,  sed  fecisse  in  aempiter- 
mim  manet.  Non  transit  com  tempore,  qood  tem-^  ^ 


27.  QuidOdt  Deus  ?  Longitudo  latitudo,  sublimi- 
tas,  et  profundom.  Quid,  inquis?  tenemos  te  qua- 
temiiatis,  quam  abominatus  es,  professorem.   Mi- 
nime.  Abominalus    sum  et  abominor.   Visus  sum 
prolulisse  plura,  sed  unura  est.  Unus  Deus  signatus 
est  pro  captu  nostro,  non  pro  suo  statu.  Divisus  est 
hic,  non  ille.   Voccs  diverss,  semiiae   multse  :  sed 
unum  par  eas  significatur ,   unus  quseriiur.   Non 
divisiones  substantise  in  quateraario  isto  expressae 
sunt;  non  dimensiones,  quales  in  corporibus  intue- 
mur;  non  distinctio  porsonalis,  qualem   in  Trinitate 
adoramus  ;   non    numerus    proprietatum ,  qualem 
personis  ipsis  inesse  fatemur,  etsi  non  aliud  a  per- 
sonis.  Alioquin  hoc  singulum  horani  in  Deo,  quod 
quatuor  simul ;  hoc  qoatuor  ipsa,   quod  singnlum 
est.  Nobis  autem,  quia  non  possumus  cum  Deo 
simplicitate  contendere,  dum  contendimus  appre- 
hendere  unum  ,   occurrit    veluti   quadruplicatum. 
Facit  faoc  speculum  et  aenigma,  per  quod  solum  in- 
terim  videri  datur.   Cum   aulem   videbiaus    fade 
ad  fadem,  videbimus  sicuti  cst.  Nec  enim  jam  tunc 
fragilis  acies  mentis  nostrse,   quantumlibet  vebe- 
menter   inteadens,  aliquatenus  resiliet,   dissilietve 
45T  in  suam  pluralitatem.  Colliget  sese  magis, 
adunabit,  conformabitque  onitati  illios,  vel  potios 
unitati  illi ,  ul  una  oni  fades  respondeat  faciei. 
Nempe  similes  ei  erunus,  quia  videbimus  cum  si- 
cuti  est  (/  Joan.  iii,  2).  Beata  visio  I  ad  quam  me- 
rito  suspirabat,  qoi  ait  :   Exquisiivit  te  facies  mea  ; 


pora  transit.  In  fleteranm  ergo  necesse  esi  crudet,  ^  faciem  tuam,  Domine  requiram  {PsaL  xxvi,  8).  Kt 


quod  perperam  te  egisse  in  seternum  memineris. 
Experiri  erit  faoc  veritatem  vods  illios  :  Arguam 
teetstatuam  contra  faciem  tuam{PsaL  xux,  21). 
Dominus  locotos  est  coi  omne  adveraoin  et  sibi 
adveraari  necesse  est,  ut  ait  sera  querela  :  0  custos 
h&minum  quare  posuisti  mecontrarium  tibi,  etfa- 
ctus  summihimet  ipsi  gravisf  (Job.  vii,  29.)  Ita  est 
0  Eogeni.  Non  potest  Deo  esse  contrari  m  quid,  et 
sibimet  cohercre,  sed  qoi  argoetor  a  Dco  arguciur 
et  a  se  ipso.  Non  est  sane  jam  tunc  quod  ant  veri- 
tatem  dissimulet  ratio,  aot  rationis  iBtuitom  anima 
dedinet,  membris  avulsa  corporeis,  et  in  sese  colle- 
cta.  Quo  enim  id  valeat,  sopitis  conclusisqoe  in 


quia  adhuc  iu  quserendo  res  et,  interim  ascenda- 
mu8  quadrigam  istam,  otpote  infirmi  et  imbecilles, 
indigenies  tali  vehicolo,  si  forte  vel  sic  apprehen- 
demus,  in  quo  apprebensi  sumus,  id  eat,  hojus 
ipsius  vehiculi  rationem.  Nam  hoc  monitum  habe- 
mus  ab  ipso  auriga  et  primo  curras  hujua  exhibi- 
tore,ui  studeamus  comprehendere  cumomnibus  san^ 
ctis,  quoe  sit  longitudo^  latitudo,  sublimitas,  et  pro^ 
fundum  {Ephes.  iii,  18).  Comprehendere  dixit,  non 
Cognoscere  ;  ut  non  curiositate  contcnti  sdeniiK, 
tota  cura  fructui  inhiemus.  Non  in  cognitione  cst 
fructus,  sed  in  comprehensione.  Alioquin  scienti 
bonum,  et  non  facienti  ut  ait  qoidamy  peccatum  est 


805 


DB  GONSIDBBATIONB  LlfiBI  QUINQUR.  —  Ltf.  V. 


ao6 


at  (Jacobi  nr»  47)  :  ipse  Paalus  alio  loeo,  Sie  cur-  m  ipsa  gemioa  :  timor  DoiDioi   sanctiis,  et  aaaetiis 

L.^j..  ,./>  «,x  -r^„.j      amor.  His  perfecie  affecU  anima,  velnli  quilwisdaw 

duobus  brachiis  sois  comprehendil,  ampfcseliUir, 
stringit,  tenet,  et  ait :  Tenui  eum,  nec  dimittam 
{Cantic.  in,4).  Et  limor  quidem  sublirai  et  profando, 
amor  lato  et  longo  respondet.  Quid  tam  timendum 
quam  potestas,  cui  non  potes  resistere;  quam  sa- 
pientia,  cui  abscondi  non  poies?  Poterat  minus 
timeri  Deus,  alterutro  carens.  Nunc  autem  perfecte 
oportet  timeas  illum,  cui  nec  oculus  deest  omnia 
videns,  nec  manus  potens  omnia.  Quid  item  tam 
amabile,  quam  amor  ipse,  quo  amas,  et  quo  ama- 
ris?  Amabiliorem  tamen  juncta  seternitas  iacit  : 
qn»  dam  non  excidit,  foras  mittit  suspicionem.  Ama 
igitnr  perseveranter  et  longaminiter,  et  hahes  lon- 


rtte,  inquii,  ut  comprehendatis  (/  Cor.  ix  24).  Qoid 
ait  comprehcndere,  inferins  declarabo. 

2S.  Quid  igitur  est  Deus  ?  Longitudo,  inquam. 
Quid  i(isa?  JStemiias.  Hsec  tam  longa,  ut  non  ha- 
beat  lerminum,  non  magis  loci,  quam  temporis. 
Est  et  lalitudo.  Est  ipsa  quid  ?  Gbaritas.  Qaibus  et 
ista  terminis  augustetur  in  Deo,  qui  ijihil  odit  eo- 
rum  quae  feceril  ?  Denique  solem  suum  oriri  facit 
super  bonos  el  malos,  pluit  super  juslos  el  injustos 
{Matth.  X,  45).  Ergo  ei  inimicos  coociudit  sinus  ille. 
Nec  boc  quoque  conientus,  evadit  in  infinitum. 
Omnem  non  modo  affectionem,  sed  et  coguitionem 
exccdit,  adjiciente  Apostoio  et  dioente  :  Scire  etiam 
supereminentem    scientice    charitatem     Christi 


v^^..w«.  ~.,  ..r/.  ^^-.  r -      gitudinem  :  dilata  amorem  taum  asqae  ad  inlmioos, 


quod  hoc  plus  forsitan  est,  quia  seternitas  est.  Vides 
tantam  Cbse  lalitudinem,  quanlam  et  longitudinem  , 
Utinam  sive  videas  non  tantam  esse,  sed  ipsam  :  id 
esse  unam  quod  alteram;  non  minus  unam  quRm 
duas,  nec  plus  duas  quam  unam.  Deus  aetcmitas, 
Deus  charitas  est  :  longitudo  sioe  protensione, 
lalitudo  sine  distensione.  In  utroque  pariter  locales 
quidem  cxcedit  temporalesque  angustias,  sed  liber- 
tate  naturffi,  usn  enormitate  substantise.  Tali  modo 

omoia   fecit   in   mensura;   et 


et  latitudinem  tenes.  Esto  etiam  in  onmi  80i(licita- 
dine  timoratus,  et  subUme  profundamqae  appre- 
hendisti, 

31.  Ant  si  mavis  qaatuor  aeque  tuis,  divinis  qna- 
tuor  respondere ;  facis  hoc,  si  stapes,  si  paves,  si 
ferves,  si  sustines.  Stupenda  plane  sublimitas  ma- 
jestaiis  pavenda  abyssus  jadicionim.  P«*vorem 
exigit  charitas,  aetemitas  perseverantiam  sostinendi. 
Quis  stupet,  nisi  qui  contemplatar  gloriamDei? 
Qais  pavet,  nisi  qai  serutatur  profundam  sapieoti»? 
Quis  fervet,  nisi  qui  mediutur  charitalem  Dei? 
Quis  sustinet  et  perseverat  in  amore  nisi  qai  emu- 
29.  Quid  item  Deu8?Subiimitas  et  profiiudum.  In  C  latur  aetemitatem    charitatis?   Nempe   setemitatis 


immensus    est  qm 
quamvis  immensus, 
immeositatis. 


hic  tamen   modus  et  ipsios 


altero  supra  omnia,  in  altero  infra  omnia.  Liquet  in 
deitate  nusquam  claudicare  sequalitatem,  stare  eam 
undique  firmiter,  constare  immobiliter  sibi.  5u- 
blime,  polentiam;  profundum,  sapientiam  ejus  [a/. 
esse]  considera.  Ex  aequo  et  ista  respondent  sibi, 
dum  et  sublimitas  inattingibilis,  et  profunditas  seque 
inscrutabilis  cognoscatur,  Paulo  admirante  et  cx- 
clamante :  Oaltitudo  divitiarumsapientim  et  scien- 
tice  Dei !  quam  inscrutabilia  sunt  judicia  ejuSp  et 
investiyabiles  vioe  illius !  {Rom.  xi,  33.)  Libet  et 
nos  cxclamare  cum  Paulo,  horum  utcumque  intuentes 
iu  Deo,  et  cum  Deo  simplicissimam  unitatem  :  0  sa- 
pieniia  potens,  attingens  ubique  fortiter !  o  potentia 


qnamdam  inaginem  perseverantia  preferL  Deaiqoe 
sola  est  eui  setemitas  reddilor,  vel  potius  quae  «Ker- 
nitati  hominem  reddit,  dicente  Domino  :  Quiper- 
severaverit  usque  in  finem^  hic  salvus  erit 
{Matth.  X,  22). 

32.  Et  nunc  adverte  in  quatoor  istis  eomenpla- 
tionis  species  quatuor.  Prima  et  mazima  contempht- 
tio  est  admiratio  majestatis.  Hsec  Beqnirit  cor  pur- 
gatum,  ut  a  vitiis  liberum ,  atque  exoaeratam  pao- 
catis,  facile  ad  superna  levet :  interdum  ^aoqae 
vel  per  aliquas  morolas  stupore  et  ecstasi  saspen- 
sum  teneat  admiranlem.  Secunda  autem  necessaria 
est  huic ;  est  enim    intuens  judieia  Dei.  Qqo  sane 


sapieos,   disponens  omnia  suaviter  I  Sap.  viii,  1)  Q  pavido  aspectu,  dum  vehementias  concatit  intneo- 


Res  una,  effectus  mulliplex,  operationesque  diversse. 
Et  illa  una  res  est  longitudo  propler  seternitatem, 
latitudo  propter  charitatem,  sublimitas  propter  ma- 
jestateni,  profunditas  propter  sapientiam. 

CAPUT  XIV. 
Modum^  quoprasdictasecundum  ApoAolum  compre- 
hendere  possimuSf  ostendit. 
30.  Novimus  hsec.  Num  idco  et  arbitramur  nos 
comprehendisse  ?  Non  ea  disputalio  comprehendit, 
sed  saoctitas  :  si  quo  modo  tamen  comprchendi 
459  polest  quod  iocomprehensibile  est.  At  nisi 
possct,  iion  dixisset  Apostolus :  Ut  comprehendamus 
cum  omnibus  sanctis  {Ephes,  ui,  18).  Saocti  igilnr 
compreheoduot.  Quaeris  quomodo?  Si  sanctus  es, 
comprehendisti,  et  nosti  :  si  non;  esto,  et  tuo  ex- 
perimento  scies.   Sanctum  facit  affectio  sancta,  et 


tem,  fugat  vitia,  fnndat  virtutes,  initiat  ad  sapien- 
tiam,  humilitatem  servat.  Yirtutum  siquidem  bonnm 
quoddam  ac  stabile  fundamentum,  humilitas.  NenVM 
si  nutet  illa,  virtutum  aggregatio  Donoisi  Tnina  est. 
Tertia  cootemplatio  occupatur,  vel  pothis  oliatur 
circa  memoriambeneficioram;et  ne  dimittat  Jlngrfh 
tum,  solliciiat  memorantem  ad  amorem  beno(ii(Qtot- 
ris.  De  talibus  dicit  propheta  loqnens  ad  Donimin : 
Memoriam  abundantias  suavitis  sum  eruetakunt 
{Psal.  Gxuv,  7).  Quarta  quae  retro  simt  oblivisi^ns, 
in  sola  requiescit  exsptetatione  promissorom  :  qnm 
cum  sit  meditatio  etemitatis  (siquidem  que  promitr* 
tuntur,  aeterna  sunt)  ,  longanunitatem  alit,  et 
perseverantiffi  dat  vigorem.  Puto  jam  facile  est  qua- 
tnor  nostra  hsec,  quatuor  illis  Apostoli  assignare, 
dnm  lougitudinem  comprehendit  meditatio  promis- 


>  • 


807  &  BBRNiLKDi  ABBAHS  GiJLRie-VALLBNSl&  808 

Amiiiin;  latilii^iMm  reeordalio  benefidonnn,  subli-  m  potest   :  at  orando  forie  qutm  disputando  dignius 
mitsitem  cootemplatio  majestatis,   profundnm   in-      quaeritar,  et  invenitur  facilius.  Proinde  is  sit  finis 
spectio  jndiciorum.   Qoserendus  adhnc  fuerat,  qui      libri,  sed  non  finis  quserendi. 
nec  satis    adhuc  inventus  est,   nec  quseri  nimis 


***-^ADM01SlTI0 

IN  ;SEQUENTEM  EPISTOLAM  SEU  OPUSCULUM  U. 


i .  libros  de  Camideratione,  ad  summufn  Pontificem  directos,  opportune  subseauiiur  tractaius  De  com' 
jMmendis  Moribus  Episcoporum,  quas  prima  est  ex  ouinque  Bemardi  epistolis  ad  Henricum  archiepisco- 
pum  Semonensem,  ordine  quadragestma  secunda,  Is  coanomento  Aper^  iestanie  Uugone  Autissiodorensi 
chrofnograpkot  aliis  {si  vulgati  non  falluni  indices)  Giwertus,  ex  cananico  elecius  est  post  Daimbertum 
poniifex  Senonensis  anno  il22.  Hac  in  dignitate  cum  remissius  ageret,  ad  diliaentiorem  muneris  sui 
curam  animatus  est^  agenie  potissimum  uaufrido  Camotensi  eviscopo  cum  Burchardo  Meldensi^  confir- 
mantein  primis  sancto  Bemardo  :  quem  et  vatronum  habuit  aaversus  Ludovid  Vll  infestationeSy  ui  tei- 
tatumfacit  epistola  quadragesima  nona,  adHonorium  papam. 

2.  Has  autem  procellas  tum  HenricOy  tum  Stephano  Parisiensi  episcopo  excitavii  eorum  secessus  ab 
aula,  et  vitce  melioris  instiiuiio.  Adeo  ut  qui  «  ante  »,  sicut  in  frcedicta  legitur  epistola,  in  htMiu 
actiiqtie  saxulari  honorati  fuerant  sublimes.judicaii  fideles,  habitt  familiares;  »  postea  «  inimici  facii 
skstdigne  sno  sacerdotio  conversanteSt  et  per  omnia  honorificantes  ministerium  suum.  Hinc  domini  Se- 
fsofsensie  cpnstanUam  labefactare  conaius  est »  Ludovicus  rex :  quod  amplius  illustratur  in  Notis  ad  epis- 
toias  vigesimam  secundam  ei  quadragesimam  quintam, 

3.  Non  tamen  iia  mores  suos  composuit  Henricus,  ut  non  in  ecclesiasticam  censuram  incurrerit  ob  ini^ 
qwtm  vexationem  eujusdam  archidiaconi  Eccksia^  suas^  quem  c  non  modo  judicio  non  convicium, 
sed  nee  verbo  convenium  »  dignitate  privavity  teste  Bemardo  in  epistola  ceniestma  ociogesima  se-^ 
c^snda^  eumdem  Henrieum.Hunc  suspensum  fuisse  tradit  Hugo  chronographus  Autissiodorensis  adannum 
il36 :  idque  attestantur  Acta  Episcoporum  AuOssiodorensium  capite  quinqujogesimo  quinto,ubi  de  Hugone 
episcopo,  «  quicum  inSenonenst  ecctesia,  vroptersuspensionemdomini  Henrici  metropolitanif  locum  conse- 
crationis  non  haberet ;  apud  Ferrarias  a  aomino  GaUfrido  Carnoiensi  episcopo  circa  festum  beati  Vincentii 
coneecrahss  est.  v  Bane  autom  suspensionem  Henrico  ex  iniqua  devositione  archidiaconi  sui  accidisse  pro- 
ximum  vero  esU  Sed  tandem  hac  censura  solutus  antistes,  anno  1 1 40,  apud  Senonas  synodum  habuit,  m  qua 
Petri  Aba^lardi  errores  damnati  fuerunt,  Exstant  ea  de  re  communes  Patmm  synodicas  littera  ad  Innocen- 
iium  papam,  inter  Bemardinas  epistola  centesima  nonagesima  prima ;  quibus  litteHs  significant,  se  paucis 
totum  negotium  exposuisse,  a  pro  eo  maxime,  quia  idipsum  diffusius  ac  plenius  contineretur  in  litteris  do- 
mini  Senonensis :  •  qum  litteras  non  alias  videntur^  quam  Bemardi  episiola  centesima  nonagesimay  ad  In- 
noc&niiiumfquaiinterhosce  tractatus  relata  est.  Porro  Henricus  vivere  desiit  anno  1144  ei  quidem  quarto 
Idufi  Junii :  cui  successit  Hugo  proecentor, 

i.  Cceterumhanc  episiolam  statim  ab  Henrici  conversione  scriptam  fuisse  probant  in  primis  hac  ejus 
l^erba  n.  2  :  t  !9uper  autem  nobis  a  vestris  pariibus  flare  cospit  aura  secundior.  Rumoribus  siquidem  re^ 
emiioribus  nuniiata  suni  de  vobis  solito  la^tiora^  et  non  ex  incerio  famccy  sed  ore  veridico  venerabilis 
Meldensis  episcopi :  »  quod  scilicet  viiam  in  melius  instituisset  Henricus  Gaufridi  Camotensis  episcopi 
consiUiSf  ^i  mox  declarat  Bemardus.  Atqui  hanc  Henrici  mutationem  Hmorii  secundi  poniihcatu^  ac 
proinde  ante  annum  1130  contigisse  constat,  tum  ex  Bernardi  epistoia  quadragesima  nona^  aa  eumdem 
nonorium,  cui  ipsum  Benricum  commendat ;  tum  ex  ipsa  infestaiionum  causa^  quce  non  alia  fuit^  quam 
Henrieidiscessio  abaula  et  aulicovivendi  genere^atque  adeo  vitce  recOoris  instituttOtUtpatet  ex  prcemissis. 

b.Iiaque  eub  annum  1126  scripta  fuit  hasc  epistota  :  quo  tempore  Meldensi  prassiaebat  bcclesia  Bu:- 
chari^uSf  cujus  relatu  c  solito  lastiora  »  de  Henrici  conversatione  nuniia  Bernardus  ait  se  accepisse,  Mel^ 
dehst,  inquam,  Ecclesim  tuncpra^erat  Burchardus,  non,  uti  hactenus  vulgo  persuaium  fuxi^  Manasses  II, 
qnem  non  ante  annum  1133  Burchardo  successisse  probani  authenticas  ejus  litterce  de  Choisiaco  pro  mo- 
nasterio  Sanvti-Martini  de  Campis,  ubi  hasc  clausula  habetur :  «  Acta  sunt  hasc  anno  incamationis  Do- 
mini  1133,  indict,  xui,  anno  autem  ordinationis  domini  Innocentii  U  papa;  sexto,  ordinaOonis  nostra^ 
secundo,  c  ei  alia  ejusdem  chartade  Mauregario,  data  <  anno  incarnationis  Domini  1140.  anno  auiem 
ordinatUmis  nostroi  septimo.  »  Huic  calculo  favet  Ordericus  in  libro  sexto,  pag.  627,  ubi  «  Stephanus  Pa* 
rtiiensis  episcovus^  et  Burchardus  Meldensis  »  Resbacenses  monachos  admonuisse  memorantur  de  conce- 
dendii  Uttcensitms  reliquiis  sancti  Ebrulfi,  qua  de  re  Bemardus  epistolam  ad  Resbacenses  scripserat,  Id 
faeium  refert  Ordericus  anno  1130,  ad  quem  proinde  annum  Burchardus  Meldensem  Ecclesiam^  non 
manasses^  administrabcU.  Hinc  corrigendi  numeri  apud  Chesnium  in  notis  ad  Abcelardum,  ubi  Manasses 
dicitur  Meldensem  Ecclesiam  regere  ccepisse  anno  1126 :  idque  probatur  ex  ejus  litteris  de  Ckoisiaco^  quas 
decennio  serius,  et  quidem  anno  Manassas  episcopi  secundo,  aatas  fuisse  superius  observavimtu.  Quania 
vero  morum  et  eonsiliorum  gravitate  prasditus  fuerit  Burchardus,  tllud  argumento  est,  quod  ipsum  cum 
Gaufrido  consiliarium  Bemardus  Henrico  gratuiatur  hac  in  epistola,  qua^  in  codice  Vattcano  notato  663 
dividitur  in  septem  capita.  Verum  satius  vuum  est  Horstianas  sectiones  jam  receptasretinere 


809 


TRACTATUS  DB  MORIBUS  KT  OPPIGIO   BPISG, 


8t0 


S.  BERNARDI  ABBATIS 

DE  lORIBDS  ET  OFFICIO  EPWORIIX  TRACTATIIS 

SEU  EPISTOLA  XLII 

AD  IIENRICUM  ARCHIEPLSCOPDM  SBNONBNSEM. 


401  PROLOGUS. 

Domino  venerabili  Henbigo,  SeDoneosiam  archi- 
episcopo,  fraler  Bbrmabdvs,  si  qaid  potesl  peccatoris 
oratio. 

Placuit  Prsestanti»  vestrae  novQm  aliquid  a  nobis 
dictaium  requirere.  GraYamur  pondere  digniutis, 
sed  dignatioQis  muiiere  gratuiamur.  El  blandiiur 
petentis  favor,  et  petitionis  terret  exactio.  Qui  enim 
nos  sumus,  ut  scribamus  episcopis?  Unde  dare, 
inde  et  negare  compellor  quod  postuior.  Scribere 
tantae  altiiudini,  supra  me  est :  et  eidem  non  obedire, 
contra  me.  Utrobique  periculum  ;  sed  in  ea  parte 
majus  imminere  yidetur,  si  non  obediero.  Hac  itaque 
exiensquaminusapparet,facioquod  jubetis.  Dat  quip- 
pe  ausum  ipsius  dignitalis  digoanter  indulta  fainiiiari- 
tas,  et  excusat  praesumptiooem  auctoritas  imperantis. 

CAPUT  PRIMUM. 

Arduum  ac  periculosum  esse  munus  episcapi;  ideo- 
que  ei  bonis  consiliarits  opus. 
1.  Igitur  ex  quo  regni  coelorum  claves  Deo  au- 
ciore  vobis  iraditas  suscepistis,  ac  juxia  ritum  fortis 
illius  muheris,  manum  mittere  coepistis  ad  fortia 
{Prov.  XXXI,  19),  si  qua  vos  aut  egisse  qu»  non 
dcberetis,  aut  pertuli&se  quae  nolletis  audivimas,  ei 
illa  agentem  doluimus,  et  condoluimus  haec  patienti. 
Inier  h«c  autem  ego  recordabar  illorum  versiculo- 
rum :  Qui  descendunt  mare  in  navibus,  facientes 
operationem  in  aquis  multis^  ascendunt  usque  ad 
cxlosy  et  descendunt  usque  ad  abyssos.  Anima  eo- 
rum  in  malis  tabescebat;  turbati  sunt ;  et  moti 
sunt  sicut  ebriust  et  omnis  sapientia  eorum  devo- 
rata  est  {PsaL  cvi,  23,  26,  27).  Et  ideo  non  judica- 
bam,  ut  assolet ;  magis  quippe  ad  eompassionem  me 
provocabat  hujuacemodi  cogitatio :  Si,  inquam,  ten- 
taiio  est  cujuscanque  hominis  vita  super  terram  {Job. 
VII,  1),  quantis  putatis  periculis  patet  vita  pontiiicis, 
cui  omnium  necesse  est  ferre  tentationes?  Si  ergo 
latens  m  caverna,  et  quasi  sub  modio,  non  quidem 
lucens,  sed  fumigans,  ventorum  tamen  impetus  nec 
sic  deciinare  sufBcio,  sed  continuis  tentationum  va- 
riisque  fatigaius  impulsibus,  instar  vento  agitate 
arundinis,  hac  illacque  circumferor:  quid  positut 
supra  moniem,  positus  su|ira  candelabrum?  Soius 


A  mihi  servandus,  solus  tamen  ipae  mihi  sum  scandaio 
solus  taedio,  solas  oneri  atque  periculo,  ila  ut  pro* 
prise  gulse  et  venlri,  et  ocuio  scandalizanti  frequenter 
Irasci  oporteat.  Quibus  ergo  moiestiis  angitur,  qai- 
bus  lacessitur  injuriis,  cui  etiam,  etsi  propria  cea- 
sent,  nunquam  tamen  de  alienis  dessant  joris  pogne 
intus  timores? 

2.  Nuper  autem  nobis  a  vestris  partibus  fiare 
coepit  aura  secundior.  Rumoribus  siquidem  recen- 
tiorihus  nuntiaia  sunt  de  vobis  solito  lietiora,  et  non 
cx  incerto  famse,  sed  ore  veridico  venerabilis  Mel- 
densis  episcopi  (77-78).  Interrogatus  euim  de  esse 
vestro,  vullu  alacri,  et  tanquam  bene  fidens  unde 
requirebatur :  Puto  inquit,  hominem  ex  hoc  jam  con- 
B  siiiia  se  subacturum  Camotensis  episcopi.  Hoc  ab  eo 
responsum  tam  laetus  accepi,  quam  certus  fui  consi« 
lia  viri  fidelissima  fore.In  nullo  meiius  poterat  nobis 
cordis  vestri  propositum  commendare,  in  nullo  spem 
dare  certiorem  vestri  profectus  in  Domioo.  Secure,  ni 
fa.lor,  prasfatis  ambobus  viris  et  vos,  et  vestra  ere- 
deiis.  Talibus  utendo  4M^  consiiiariis,  t>onam  vobis 
servabitis  et  famam,  et  consdeutiam.  Sic  Dei  sacer- 
dotem,  sic  lantae  civitaiis  decet  episcopum,  puerili- 
bus  non  agi  ssecuiaribusve  consiiiis.  Omnes,  juxt» 
Domini  prseceptum,  etiam  inimici,  diligantur  {Lm. 
VI,  27) ;  sed  ad  consiiium  soli  eligantur,  qui  et  pru- 
dcntes  esse  videantur,  et  i>euevoli  (l\f).  Propterea 
C  Dominus,  et  imprudens  discipuli,  et  fratrum  iatidele 
coQsiiium  refutabat,  respondens  improvido.  Pion  sa* 
pis  qua^  Dei  sunt  {Marc.  viii,  33) ;  et  maievolis,  Vos 
ascendite  ad  diem  festum  hunc^  ego  autem  non 
ascendam  (Joan.  vii,  8).  Nec  istorum  maiitiae,  nec 
illius  imprudeutiae  se  credendum  putavit.  Quaerens 
deuique  cui  se  crederc  debeat,  cui  tuto  sua  couimit- 
t{it  dispeqsanda  mysteria,  et  quaai  diiticile  invenienSy 
sub  admiratiooe  inierrogat :  Quis  putas  est  fkteli$ 
servus  et  prudens^  quem  constiiuit  Dominus  super 
familiam  suam  ?  (Matth,  xxiv,  45.)  Quamobrem  et 
Petro   curam  ovium  crediiurus  prms  ejus  staduit 
probare  benevolentiam,  ter  sciscitans  si  se  diiigeret 
Q  (Joan.  XXI.  15-17).  Probavit  et  prudentiam,  quando 
errantibus   hominibus,  et   putantibus  ipsum    esse 
quempiam  ex  Prophetis,  ilie  prudenter  veriiatem  ad- 


(77-78^  Haud  dubie  Burchardi^  non  Manassae  II,  ex 
Admonitiooe,  n.  5. 

^9)  In  editis,  etiam  anni  1494»  hic  interserantar 
bieo  verba»  absque  prudmtia  et  benevoleniia  non 

Patrol.  CLXXXII. 


esseperfecta  consilia:  quod  iemma  est  ex  margine 
iuvectum  in  textum,  deestque  emendatioribus  ma- 
nusoriptis  Colbertinis  1038  et  1410. 


26 


811 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GURiE-VALLKNSlS 


812 


vertens,  Deum  potius  Prophelarum  confessus  est :  a  cui  de  tanta  raritate  inter  mortales,  non  unum,  sed 


Tu  esy  inquiens,  Chrisius  Filius  Dei  (Matth,  xvi,16.) 
Vse  nostro  generi  ab  imperfeelione  siia !  Yix  ia  mul- 
litudine  hominum  unum  reperias  in  utraque  gratia 
benevoleotiam,  vel  fideli  inesse  sapientiam  depre- 
bendas.  Sina  oumero  tDtem  sunt,  quos  utriasque 
muneris  expertes  esse  constiterit. 

5.  Prudenter  igitur  cogitastis  sacerdotale  odus, 
episcopale  opus,  curamque  pastoralem  digne  non 
posse  administrari  sine  consilio.  Hinc  ipsa  castorunri 
consilioruni  maler  Sapienlia  de  se  ipsa  loquens:  Ego 
sapientiat  inquit,  habito  in  consilio.  Sed  quali  con- 
silio  ?  nuaquid  in  qualicumque  ?  Et  eruditis,  ait,  in- 
ternum  cogitationibus  {Prov,  viii,  12).  Sed  el  quod 
intida  consilia  declinanda  sint,  per  os  Salomonis  taiiter 


duos,  ipsosque  idoneos  saiis  iodulsit,  providos,  benc- 
volos  :  et,  ut  facile  adsint,  comprovincialcs;  ut  gra- 
lis,  debitores  jure  subjcctionis.  Horum  acquiescendo 
consiliis,  nec  prieceps  eritis  in  sententia,  nec  vehe- 
mens  in  vindicta ;  non  in  corrigendis  remistior,  non 
severior  in  parcendis,non  pnsillauimtsin  expectandis; 
nec  superlluas  in  victu,  nec  notabilis  in  vestitu  ;  non 
citus  ad  promittendum,  non  ad  reddendum  tardus, 
nec  prodigus  dator.  Istorum  consilium  longe  sem- 
per  faciet  a  vobis  malum  tempori  vetus,  sed  cupidi- 
tali  novum,  simoniam;  et  matrem  ejus  avaritiam, 
quae  est  idolorum  servitus.  Bt  ut  trevi  omniii 
sermone  concludam,  si  his  credidoris,  in  omnibus, 
exemplo  Apostoli,  hoDorificabitisministeriaro  vestrum 


monei:  Causam  tuam  tracta  cum  amico  tuo^etse-  p  {Hom,  xi,  13):  ministerium,  inquam,non  dominium. 
cretum  extraneone  reveles  {Prov.  xxv,  9).  Pulchre  "  Ipsum  ilaque  honorificabilis ;  non  vos :  nam  qui  qu«e- 


quoque  per  alium  quemdam  Sapientem,  cum  sine 
onsilio  nil  agendum  consulat,  virorum  tamen  con- 
lii  intuens  paucitatem,  ita  loquitur:  Multi  sint 
tibi  amici,  unus  autem  iit  tibi  consiliarius  de 
mille  {Eccli.  vi,  6).  Unus,  inquit  de  mille.  Bcni- 
goam  ergo  non  dubitaverim  vobis  esse  divinitatem, 

(80)  Iia  concil.  Carthagin.  iv,  cui  S.  Augustinus 
intertuii,  can.  15:  Episcopus iinquii,  vilem  supellec" 
tilem^  mensam  ac  victum  pauperem  habeat^  et  di' 
gnitatis  sux  auctoritatem  fide  ac  vitas  meritis 
qucerat,  Quae  verba  concilium  Tridentinum  repetit, 
et  iJONse  auctoritatis  pondere  corroborat,  hortatur- 
que  cpiscopos,  ut  in  primis  mores  suos  ito  compo- 
nant,  ut  reliqui  ab  iis  fru^litatis,  modestiae,  conti- 
nentiae,  et  sancise  humilitatis  exempla  petere  possint. 
£t  post  addiicta  verba  concilii  Gartnag.  vult,  ut 
etiam  in  reliquo  vitoe  genercy  ac  tota  sua  domo  ca- 
veantj  ne  quid  appareat,  quod  a  sancto  hoc  insti- 
tuto  sit  alienum,  quodque  non  simplicitatem,  Dei 
%elumy  ac  vanitatum  contemptum  pras  se  ferat, 
sess.  25,  cap.  1,  Dereform. 

Perversa  multorum  aoimos  occupavit  opiniO|  ex- 
tcrnum  iilum  splendorum,  fasium,  et  magnincum 
apparatum,  proceribus  quo^ue  ecclesiasticis  compe- 
tere,  imo  necessarium  esse,  ut  statns  sai  dignitatem 
tucri  possint.  Sed  hanc  persuasionem  canonum  ac- 
Gonciliorum  auctoritas,  unanimis  Patrum  doctrina, 
sanctorum  Prsesulum  exempla,  et  ratio  ipsa  convel- 
lunt.  Ostcndere  id  lacile  esset  per  singula,  si  ferret 
presentis  instituti  raiio.  Fiet  ahas  prolixe,  cum  ede- 
tnr  in  lucem  Zetus  domus  Deiy  libcr  hoc  titulo  de 
ecclesiastics  vit»  disciplina  Jam  affectus.  Interim 
has  auctores  lege,  Bartholom.  De  Martyrib.  ex  ord. 
Dominicanorum  archiepisc.  Bracarensem  lib.  utilis- 
simo,  qai,  Stimulus  pastorum  inscribitur,  parte  2> 
cap.  6.  ibidem  adjunctum  habes  tractatum  el^anti^s. 
De  morib.  praelat.  P.  Ludov.  Granat.  ex  eodem  ord. 
concionatoris  celeberrimi,  ubi  idem  argumentum 
docte  ac  eleganter  prosequitur  cap.  xi.  Antonium 
Molioam  in  instructi  sacerd.,  tract.  2,  cap.  13,  qui 
liber  utinam  omuiam  ecclesiasticorum  maoibus  te- 
faturl  Lindanum  episc.  Ruremund.  Tract.  ad  omnes 
ecclesiast.  De  fuf^ienda  impoeuit.  lib.  ii,  paf^.  115. 
Henrlcum  Guickium  itidcm  Ruremund.  episcopum 
opist.  2,  parsenet.  ad  cler.  su»  diceces.  Gersonem. 
caiiceil.  Paris.  tom.  ii,  tract.  De  temptfrant.  prselat., 
mihi  pag.  543  et  scq.,  et  tom.  I,  |iag.  202,  de  signis 
fjiose  Ecdes.  QuiDus  merito  addenti  Beliarm.  De 
oificio  princip.  Gurist.,  lib.  i,  cip.  6.  Platas  de  car- 
din.|  cap.  li>.  Rodrigoex.  ii|  p.  Bxero.,  tract,  m. 


rit  quae  sua  sunt,  se  cupit  honorari,  non  roinisteritm. 

4eS  GAPUT  II. 

Ilonorem  et  decus  dignitatis  ecclesiasticoe  non  con* 
sistere  in  externo  splendore,  sed  in  momm  et 
virtutum  decore. 

4.  Honorificabitis  antem  non  cultu  vestium  (80), 

cap.  29,  ubi  testimonio  S.  Francisci  Xaverii  docet 
c[uoniodo  paretur  et  conservetur  auctoritas,  et  cur  ea 
in  pra)latis  hodic  adeo  eviluerit. 

Ui  omnes  una  voce  docent,  idque  gravissimis  ra- 
tionibus  et  exemplis  convincunt,  veris  solidisque 
virlulibus  potius,  quam  externo  splendore  honorem 
et  revereniiam  acq^uiri :  nimis  inhrma  esse  honoris 
fulcra,  c^uibus  plerique  nituntur:  putius  illa  aucto- 

Q  riiati  ofhcere^  et  taudem  in  contemptum  vergere.  £t 
hoc  maxime  in  prtelato  ecclesiaslico  loeum  habere  : 
sanctorum  Praisuium  exempiis  facile  id  comprobari. 
Quanta  enim,  ut  alios  infinitos  praBleream,  sancto- 
rum  Basilii,  Manini,  Augustini,  Chrysostomi  fuit 
auctoritas,  quse  dignitas  et  gloria  ?  ad  quibus  illa  re- 
bus  coustiiit?  Gerte  siilla  tuendse  aucioritatis  admi- 
nicula  qusesissent,  qase  sola  nunc  multis  curse  sunt, 
jam  dudum  periisset  memoria  eorum  cum  sonitu,  et 
nomina  eorum  lenebris  ct  oblivione  perpetua  sepulta 
laterent,  qui  nunc  honorificaii  sunt  nimis  per  omnem 
Ecclesiam,  eruntque  semper  in  benedictione :  qnia 
niinirum    ipsi  honorificarunt  mioisterium  saum  ia 

,  diebus  carnis  suae,  aon  argeiito  vel  auro,  non  pre- 
tiosis  vestibus,  booisque  hujus  sseculi ;  sed  talium 
rerum  contemptu,  sedula  officii  ac  vocationis  crra, 
serioque  humilitatis,  modestiae,  charitatis.  csetera- 
rumque  virtutum  studio.  Sed  bsee  nberius  eiegaDtias* 

Dque  tractata  ieges  apud  citatos  auctores,  quorum 
verbis  in  hujusmodi  materia  iibenter  utimur,  at  veri- 
tas,  tantis  nixa  auctoribus,  plas  habeat  ponderit,  et 
mioas  timeat  invidiam. 

Sed  (|uia  diversitatem  temporum  obtendere  so- 
lenl,  qui  in  imo  jacentes,  et  langaidi  circa  subii- 
mioris  vitae  studia,  virtutibus  honorem  et  auctori- 
tatem  se  conseqai  ac  tueri  posse  de^rant,  adeoqae 
ad  inttma  isthsec  et  iafirma  prsesidia  conversi,  alia 
tempora,  alios  mores  requirere  dictitant  :  iiis  libet 
sanciissimum  nottrfli  aetatis  Praesaiem  proponerCf 
cujus  quo  rarior  vitae  modestia,  majorque  frugalitas, 
et  omnis  splcndoris  abdicatio,  eo  major  fait  aoeto* 
ritas  et  reverentia.  De  quo  ita  Hieron.  Platus  lih.  De 
offic.  cardin,  c:<p.  16.  c  Haec  est  via  certissiroa  et 
optima  veneraiiouis  acquirendae  inter  honiines,  ai  tir* 
tus  emleet,  si  integritas,  si  gravitas,  religio  aepiMaf 
emiooat,  at  ab  hominibai  o^ntpiciaiQr.  •  OoBirmtt 


TRAGTATUS  DB  HORIBUS  ET  OPFIGIO  BPISG. 


814 


qoorum  fastu,  non  ampl»  aedificiis,  sed  orna^*  f^  centias  ornat  gemma  sapientie.  Padeat  et  oollo 

.......  :...-   L^_:-       circumtcxere,  quod  honestius  atque  iuaf  ius  Chrisli 

jugo  submittitur.  Non  Christi  stigmata  sunC  hec, 
quae  isti  martyrum  exemplo  circamferant  in  corpore 
suo.  Muliebria  potius  esse  noscuntur  insignia,  qu8e 
'^^H-^  curiosius  et  somptuosius  illae  sibi  praeparare 
consueveru.^.  cogitantes  nimirom  quae  sant  raun- 
di,  quomodo  piac<b«^|  Yiris. 

5.  Verum  tu,  sacerdo.  i^j  altissimi,  cui  ex  his 
placere  gesUs,  mundo,  an  DeoT  «  ^^^  ^^^  ^^ 
cerdos?  Si  Deo,eurqualispopulus,  talis  ^**«i»Anios? 
Nam  81  placere  yis  mundo,  quid  tibi  prodest  saoo. 
dolium?  Nec  enim  potes  duobus  domiois  senrire. 
Qui  autem  vult  amicus  e$se  hujus  mundi,  inimicus 
Dei  constituitur :  {Jac,  iv,  4)  et  propheta,  DeuSf  in- 


oribus,  studiis   spiritnalibus,  operibus  bonis. 

molti  aliterl  Cernitar  in  «««inollis  sacerdo- 
yestium  cultus  plurimus ;  \irtutum  Mit  nullus, 
rfguus.Quibus  ego  si  rememorem  illud  aposw. 
,  Non  in  veste  pretiosa  (/  Tim.  ii,  9),  vereor 
ligneniur,  dum  nimirum  indignum  docant  in  se 
iptam  sententiam,  qoam  prius  io  viiiorem 
1  et  ordinem  prolatam  fuisse  recognoverint. 

vero  non  eodem  atantur  medici  ferro  secan- 
egibos,  quo  et  popularibus  homioibus  :  aut 

fiat  injuria,  si  ipsis  forcipibus  capilli  excre- 
»8  detondeantur,  quibus  et  unguinm  fuerint 
ita  superflua.  Attamen  si  dedignantor  pari  com 
trculis,  oon  quidem  a  me,  sed  ab  Apostolo  fe- 


lententia,  dedigneutur  et  cum  ipsis  eadem  in-  g  qnit,  dissipabit  ossaeorum  qui  hominibus  placent ; 


eulpa.  Despiciant  jam  textricum  sive  pellificum, 
1  propriis  operibus  gloriari.  Horreant  et  murium 
eatas  pelliculas,  quas  gulas  vocant  (81),  mani- 
circumdare  sacratis,  et  sacraotibos  tremenda 
Hia.  Respoant  et  apponcre  pectori,  qood  de- 


confusi  sunt,  guoniam  Deus  sprevit  eos  {PsaL  lii, 
6) :  et  Apostolus  :  Si  hominilms  placerem^  ChrisH 
servus  non  essem  (Galat,  i,  10).  Volens  itaqoe  pla- 
cere  hominibns,  Deo  non  plaees :  si  non  places,  non 
placas.  Cur  ergo,  ot  dixi,  sacerdos?  Si  vero,  qaod  ad- 


plo  S.  Nicolai  Myrens.  episcopi,  deinde  subdit: 
[oid  antiqua  repeiimus?  Cardinalis  Borromaeus, 
lis  tempora  causetur,  nolum  est,  qoam  omnem 
lectilem  alicujus  pretii,  conopsea,  aulaea,  alia- 
!jus  generis  absse  removerit.  Yeslibus  atebator, 
ois  quidem,  ut  cardinalis;  inierioribus  vero 
mplici  panno  et  tela  :  quin  etiam  cubicularis 
418  ex  panno  erat  cinerico,  rudi  et  crasso, 
I  ipsam  vesiem  quatoordecim  totis  aonis  non- 
i  ffiotavii,  moltaqoe  alia    ejosmodi,  quie  oon 


lorem  designandom  in  artem  symbolicam  invectom 
esse  qaidam  opinantor,  sumpta  videlicet  meiapbora 
a  cmentis  pellibas  seu  gulis  eorum  animalinm,  qo» 
in  amphilheatris  motuis  morsibus  digladiando  sese 
strangolabant.  Faerint  igitor  jpelies  istae,  de  qoibua 
hic  agit  bernardus   vel  manom  Ponticorom,  vel 
alioram  similiom,  quibos  color  rubricains  sive  pilos 
villosos  Gularum  nomen  indiderit.  Quod  spectat  ad 
eanim  osom  hic  ab  ipso  assignatom,  non  parom 
iiiostraiur  ex  muiila  ouadam  parobola  in  qoibusdam 
ecesse  reterri,  quoniam  nota  sunt  et  recentia,      editionibos  Bemardi  Operibos  inserta,  sed  stili  ejos 
aoter  osque  ad  moriem  servavit.  Quid  horum  U  et  genii  gravitalem  non  assequeote,  ex  qua  huic 
de  ejus  cclebritaie  imminuit?  Potius  nmiium     loco  exponendo  paoca  delibare  sufficiat.  a  Sed  nun- 


lit.  Nam,  qui  haec  speciosa  babeant,  molti  sont : 
e  id  virtuiis  est,  sed  opulcniise,  quee  etiam  in 
ieotem  cadere  potest,  et  ssepe  cadit.  At  vero 
ipemere  sapieniise  est,  ideoque  admirationcm 
18  et  commendalionem  parit.  »  Ita  Ptatus,  Cui 
Eigatur  Carolus  a  Basilica  Petri  episcopus  No- 
osis  a  diserlissimus  Yita;  S.  Caroli  ik^rromsei 
tor,  lib.  VII,  cap.  6,  ubi  ait  fuisae,  qui  exi^oum 
tatum  et  alia  qu£dam  in  Carolo  ad  ChrisiianiH 
iitaiis  virtutem  periinenlia  reprehenderent,  et 
nam  digaiiatem  aliquo  modo  ita  imminui  que- 
itur.  Res  etiam  ad  ipsum  Pontif.  Piam  V.  ali- 
do  relaia  est.  Cui  Carolus  ita  faai  sui  raliooem 
idit,  ot  nihil  haberet  opiimus  Paier,  (|uod  im- 
aret.  Eorum  qui  Dei  ministri  essent,  dignitatem 
xifttimationem  dicebat,  non  in  homanis  oraa- 


quid  talis  ac  tantus  sponsos  ad  sponsam  aaam  vacoa 
maoo  venit?  Nequaqoam  sed  donativa  detulit,  de- 
lata  erogavit.  Et  quia  hiemis  tempore  venit,  hiemalea 
vestes  primum  sponsse  dedit,  a^mnam  videlicetp^/- 
liceam,  et  cappam,  quod  utrumque  fit  de  agno  :  sed 
alierum  sioe  doiore  agni,  scilicet  lana,  de  qua  fit 
caupa,  sumitur  :  alterum,  videlicet  pellis,  uude 
pemcea,  absque  dolore  gravi  ab  aguo  non  accipitur, 

Sponsus  iste  agnus  est De  lana  &ui  sponsse 

suse  cappam  fecit,  cum  humilitatem  verbis  docnit. 
PelUceam  dedit,  cum  vigiliis,  jejuniis,  et  aliiscarnis 
su8e  alflictionibos,  oltimum  passionem  crucis,  mor- 
titicationem  carais  sponsse  ostendit.  PelUcea,  quse 
de  mortuis  animalibus  fit,  mortificaiionem  insiuuat. 
Haec  autem  hiemis  tempore.  Paschali  vero  tempore 
amUniam  (d  hermine)  pelliceam  dedit  circa  collum, 


is,  sed  in  religiosis  virtutibus  consistere»  Res  ^  et  circa  manum  rubeis  gulis  prseparatam.  Igitur 
declaravit,  ei  superius  narrata  demonstrant.  II  peUicia  sponsse  de  arminio  fit,  quod  candidum  est, 


li  abjeciionem,  morum  gravitate,  sanciitateque 
inctam,  sommis  ati^e  iofimis  tanto  semper  in 
»re  foisse,  qoantom  uolla  terreoi  spleodoris 
meota  conseqoi  potoisseot. 
I)  Hojus  vocis  duplicem  poasomus  reddere  ra- 
\m>  Primo  enim  non  incoogme  liitera  immotata 
itur  osorpari  pro  guna,  a  Grseco  -^om^o,  qood  ve- 
I  viilosam  sigoificat  ex  peilibus  confectam.  Unde 
Guitberti  in  episiola  ad  Lullam  episcopum  : 
amdepellibuslutrarumfactamiiuefratemitati 
•  Nec  enim  novum  litteram  N  in  L  demoiari. 
ipod  Varrooem  vallus  pro  vannus;  evallere  pro 
mere  apod  Piioium  lib.,xvui,cap.  iO,  nt  notavit 
iquiuus  in  Orthographia.  Secundo  pro  pellibos 
laiiam  sanguineo  colore  tinctis,  eo  loquendi 
0,  quo  nomen  GalUcum,  gueukt  ad  rubeom  oo« 


m  significationem  laetitiae  spiritualis  ob  spem  fu- 
torse  resurrectionis  :  circa  collum  et  usque  supra 
pectus  et  circa  manum  rubeis  gulis  ornata  est,  quia 
passionem  Christi,  qoam  ore  prsedicat,  corde  sentit, 
et  operibos  attestatur.  Dedit  etiam  Christus  Paschali 
tempore  spoosse  sose  cordubanos  doos,  »  etc.  Yide 
Declamaiiones  n.  10  epist.  2,n.  11.  Porro  quam  fuerit 
familiaris  Bernardi  seeculo  pellicearum  usus,  tam 
clericis  quam  monachis,  imo  etiam  laids,  ipsisqoe 
feininis,  vide  Chesnium  in  notis  ad  Petri  Venerabilis 
epist.  28.  lib.  i.  De  Gulis  loqui  videtur  Benedictus 
XII,  in  BuIIa  Ad  decorem,  his  verbis  :  Prohibemus 
etiam  ne  dicti  Canonici  de  coetero  ferant  fortatu^ 
ras  de  verUibus  variorum  aut  s^uirolorum  cum  dor- 
sis  vermlstis,  sed  sint  de  civxttbus  rimplicibus  vel 
alblst  vel  nigris,  vel  griseis,  eic. 


81  j 


S.  BBRNARDl  ABBATiS  CLARiC-VALLENSlS 


816 


didi  placercinlendis,  nonmiindo.sedDeo  curqualis  a  oculos  vestros.  Yila  nostra  cedit  vobis  in  superfluas 


populus,  talis  et  sacerdos?  Enimvero,  si  sacerdos 
pastor  est,  et  populus  oves,  dignum  est  ul  in  nuUo 
apparea  ovibus  pastor  dissimilis  ?  Si  instar  mei,  qui 
ovis  sum,  pastor  meus  et  ipse  incurvus  graditur, 
vultum  gerens  dcorsum,  et  lerram  semper  respiciens, 
et  soli  ventri  menle  jejunus  pabula  quaerita^*»  ^^ 
quo  discemimur  ?  Vae,  si  veuerii  lupus!  -^**  ®"^  ^"* 
prajvideat,  qui  occurrat,  qui  erif  ^*' ^«^^°<^  P*»^?»- 
rem   more  pecorum  se^^^»  '''^^^^'^  corporeis, 

h^rere  infimis.  ^-^**.^^   ^^'^^'J'^  '  «'  "^^"   P^^^"^ 
t   n  "^"^  ^^  hommem,  coBlum  mcnte  suspicere, 

^^  sursum  sunt  et  quaerere  et  sapere,  non  quae  su- 

per  terram  ? 

6.  Gseterum  mibi  indignatur,  si  vel  nutum  facere 


copias.  Nostris  necessilatibus  dctrahitur,  quidquid 
accedil  vanitatibus  veslris-  Duo  denique  mala  de 
una  prodeunt  ra'^'^»^'  cupiditatis,  dum  et  vos  vaui-. 
tando  Df"^''*  ^^  ^^^  spoliando  perimitis.  Jamenta 
^uiuntur  onusta  gemmis,  et  nostra  non  caratis 
crura  nuda  caligulis.  Annuii,  catenulae,  tintinna- 
bula,  ei  clavalae  quaedam  corrigiae  (82),  maltaque 
talia,  tam  speciosa  coloribus,  quam  ponderibus 
pretiosa,  mulorum  dependent  corvidbus  :  fratrum 
autem  iateribus  nec  semicinctia  miserantes  appo- 
nitis.  Huc  accedit,  quod  haec  omuia  nec  negotiatioais 
studio,  nec  proprio  manuum  exercitio  vobis  elabo^ 
rastis,  sed  necjurehaereditariopossidelis  :  nisi  forte 
et  vos  in  corde  vesiro  dixeritis  :  Hcereditate  pom» 


,  , ^—    --   ,rr ,   deamus  BanctmriumDei(Psal,hTiii\ii^{Z),EihB^ 


monachum,  qui  non  habeam  judicare  de  episcopis. 
Utinam  et  oculos  mihi  claudas,  ut  nec  cemere  pos- 
sem,  quae  contradieere  prohibes  1  Magna  vero  prae- 
sumptio,  si  ovis  cum  sim,  in  ipsum  pasiorem  meum 
lupas  saevissimas,  vanitaiem  et  curiositatem,  irruere 
cernens,  infremuero,  quo  ad  meum  forte  balatum 
cruentis  bcstiis  a  auopiam  occurratur,  et  succurra- 
tur  perituro.  Quid  facient  de  me,  qui  ovicula  sum, 
quae  et  ipsum  pastorem  tanta  feritate  insiliunt? 
£t  qnidem  si  non  vult  ut  clamem  pro  se,  nanquid 
Don  et  pro  me  balare  licebit?  4M4  Sed,  etsi  ego 
sileo,  ne  ponere  videarin  coelum  os  meum,  clamatur 
tamen  in  Ecclesia  :  Non  in  veste  pretiosa.  Glamatur 


pauperes  modo  quidem  coram  Deo  tantum,  cai  corda 

loquuntar.  Nec  enim  audent  aperte  causari  adver- 

sum  vos,  quibus  interim  pro  saa  vita  necesse  habent 

potius  supplicare.  Gaeterum  in  futuro   subunt  in 

magoa  constantia  adversus  eos  qui  se  angu^tiave- 

ruut,  stante  quippe  pro  eis  patre  orphanorum,  et 

judice  viduaram.  Ipsius  enim  lunc  vox  erit  :  Quan- 

diu  non  fecistis  unis  dei  his  minimis  meis^  nec  mihi 

fedstis  (Matth.  xxv,  45). 

CAPUT  UI. 

Prcesulum  potissima  et   dignissima  omamenta, 
castitas,  charitas,  humilitas. 

8.  Yos  autem,  reverendissime  pater,  vos,  inquam. 


autem   specialiter  ad  feminas  :  ui  erubescat  in  se  r  absit  ut  in  talibus  honorificandam  putetis  ministe- 


deprehendi  episcopus,  qaod  in  fragiliori  qaoque 
sexu  aadierit  reprehendi.  An  forte  nuUa  timetur 
confusio,  si  ego  solus  submussitare  desiero  ?  Nun- 
quid  etsi  ego  non  loquor,  sua  cuiqae  non  loquitur 
conscientia  ?  Quid  si  alius  audacior  me,  non  quidem 
de  Apostolo,  ut  ego;  non  de  EvangeliO|  non  de 
propbeta,  non  denique  quidpiam  ecclesiasticum, 
sed  illud  tantum  gentilicum  ingerat  :  Dicite,  pon* 
tifices,  »  non  quidem  a  in  sancto,  »  sed  in  freno, 
«  quid  facit  aurum  ?  »  Quam  tolerabilius  ceraitur  in 
sancto,  quam  in  frenol  Hoc  me  etiam  tacente,  etsi 
non  curia  regum,  tamen  penuria  pauperum  clamat. 
Sileat  lioct  fama,  sed  non  fames.  Fama  quidem  siiet, 


rium  vestrum.  Yidentur  quidem  honorifica,  sed  ocalo 
qui  videt  in  facie,  non  qui  videt  in  abscondito.  Nam, 
quae  videntur  in  abscoodito,  nallis  apparent  fucala 
coloribus,  spectabiiia  sunt  tamen;  nuliis  condita 
saporibus,  praedulcia  tamen ;  nullis  elevata  calmi- 
nibus,  excelsa  tamen.  Gastitas,  charitas,  humilllas, 
nullius  quidem  coloris  sunt,  sed  non  nullius  decoris; 
nec  mediocris  decoris,  qui  divinos  quoque  deleetare 
possit  aspeclus.  Quid  castitate  decorius,  quae  mao- 
dum  de  immundo  conceptum  aemine,  de  bosie  do- 
mesticum,  angelum  denique  de  homine  facit?  Diffe- 
runt  quidem  inter  se  homo  pudicus  et  angelos,  sed 
felicitate,  465  non  virtute.  Sed,  eisi  illius  caslitas 


quia  non  potest  mundus  odisse  vos.  Nam  quomodo  D  ^^licior,  hujus  tamen  fortior  esse  cognoscitar.  Sola 


arguet  mundus  peccatnm,  a  quo  potius  laudatur  pec- 

cator  in  deslderiisanimaeauae,  etiniquus  benediciiurl 

7.  Glamaut  vero  nudi,  ciamant  famelici,  conque- 

runtur,  et  dicunt : 

IHcite^  pontifices,  in  freno  quid  facit  aurum  f 

(Feesius,  Sat.  8,  vers  69.) 

Nunquid  aarum  a   freno  repellit  frigus  sive  esu» 

rieml  Nobis  frigore  et  fame  miserabiliter  iaboran- 

tibus,  quid  conferant  tot  matatoria,  vel  extensa  in 

perticis,  vel  plicata  in  manticis  I  Nostrum  est  quod 

effunditis ;  nobis  cmdeliter  subtrahitar,  quod  inani- 

ter  expenditis.  Bt  nos  enim  Dei  psalmatio,  et  nos 

sanguine  Cbristi  redempti  sumus.  Nos  ergo  fratres 

teitri.  Yidate  qoale  sit  de  fraternt  portione  peicere 


est  castitas,  quae  iu  hoc  mortaliiatis  et  looo,  et  tem- 
pore  statum  quemdam  immortalis  glorise  reprseeen* 
tat.  Soia  inter  naptiarum  solemnia  morem  beatae 
illius  vindicat  regionis,  in  qua  neque  nubant,  neqne 
nubuntur  :  praebens  quodammodo  terriscoeleBiis  jam 
illius  conversationis  experientiam.  Yas  interim  fra* 
gile  quod  portamus,  in  qua  et  crebro  periclitamar, 
tenet  castitas  (ut  monet  Apostolus)  in  sanetificaiiooem 
(/  Thess.  IV,  4),  et  instar  odonferi  balsami,  qaocoii* 
dita  cadavera  iocorrupta  servantur.  Sensos  ipsa  et 
artus  continet  et  contingit  [constringit],  ne  dissoS- 
vantar  otiis,  ne  corrampantar  desideriis,  ne  camii 
voiuptatilMis  computrescant :  qaemadmodom  bfltar 
de  quibaidam,  qoia  computmrunt  ut  jupmttk  iti 


(82)  Qlmtm  oorrifi»!  lora  cliTii  es  auro^  purpara,  aliitve  eoloriiwi  faUettu. 


917 


TRAGTATDS  DE  HORIBUS  ET  OFFICIO  BPI9G. 


818 


Hercore  suo  (JoeL  i",  17).  Hoc  itaque  tante  palchri» 
tadinis  ornamentum  digne  dixerim  sacerdotiiim 
honorare,  quod  dileetum  Deo  et  hominibus  faciat 
sacerdotem^  cujus  quippe  memoria,  non  in  camis 
succeasione,  sed  in  spiriluali  benedictione  sit,  red- 
datque  similem  in  gloria  sanctoram,  in  hac  licet 
adhuc  regione  dissimilitodinis  constitntnm. 

9.  Yerum  quantalibet  Tenustate  sui  casiitas  emi« 
nere  appareat,  sine  charitate  tamen  nec  pretium 
habet,  nec  meritum.  Nee  mfrnm.  Quod  enim  absque 
illa  bonum  suscipitur?  Pides?  Sed  nec  si  montes 
transferat.  Scientia  ?  Sed  ne  illa  quidem  qus  lingua 
loquitur  angelorum.  Martyrium?  Nec  H  iradidero^ 
inquii,  corpus  meum  ita  ut  ardeam  (I  Cor,  mi,  1-3). 
Nec  absque  illa  quodlibet  bonum  suscipitur,  nec  cum 
illa  quamlibet  exiguum  respuitur.  Gastitas  sine  cha- 
ritate  lampas  est  sine  oleo.  Sublrahe  oleum,  lampas 
non  lucet.  Tolle  charitatem,  eastitas  non  placet.  Sed 
0  guam  pulchra  est,  ut  Sapiens  clamat,  casta  gene-' 
ratio  cum  charitate!  {Sap.  iv,  1.)  Cum  illa,  inquam, 
chariiate,  quam  describit  Apostolus,  de  corde  puroj 
et  conscientia  bona^  et  fide  non  ficta  (/  Tim.  i,  5). 
.  iO.  Porro  puritas  cordis  in  duobus  consistit  :  in 
quaerenda  gloria  Dei,  et  utilitate  proximi ;  ut  in  om- 
nibus  videlicet  actis  vel  dictis  suis  nihil  suum  quaerat 
episcopus^  sed  tantum  aut  Dei  honorem,  aut  salutem 
proximoram,  aut  utramque.  Hoc  enim  agens  im- 
plebit  non  solum  pontificis  officium,  sed  et  etymo- 
logiam,  nominis,  pontem  utique  se  ipsum  faciens 
inter  Deum  et  proximum.  Pertingit  pons  iste  usque 
ad  Deum  ea  fidueia,  qua  non  susnn,  sed  illius  gloriam 
quserit.  Pertingit  usque  ad  proximum  illa  pietate, 
jqua  et  ipsi,  non  sibi  prodesse  desiderat.  Offert  Deo 
bonus  mediator  preces  et  yota  populoram :  reportans 
illis  a  Deo  benedictionem  et  gratiam.  Supplicat  ma- 
jestati  pro  excessibus  delinquentium,  vindicat  in 
peccantes  injuriam  Dei.  Ingratis  improperat  bene- 
ficia  pietatis,  contemnentibus  potentiae  severitatem 
insinuat,  utrisque  tamen  nihilominus  placare  studet 
indignanlis  furorem  :  nunc  quidem  hominum  ob- 
tendens  infirmitatem,  nunc  divine  magnitudinem 
pietatis.  Denique  sive  excedat  Deo,  sive  sobrius  sit 
nobis,  aut  Deo  semper,  quantum  in  ipso  esl,  prae- 
stare  \aU  piacere]  geslit,  aut  {al.  add,  praestare 
nobis,  non  quod  sibi  omnino  utile  est  quaerens,  sed 
quod  mullis. 

i1.  Fidelis  pontifex,  qui  bona  quaelibet  per  manus 
.suas  transeuntia,  sive  divina  beneficia  ad  homiues, 
sive  hominum  vota  ad  Deum,  columbino  intuens 
oculo,  nihil  sibi  reteotat  ex  omuibus.  Nec  populi 
requirit  datum,  sed  lucram,  nec  Dei  gloriam  usur- 
pat  sibi.  Acceptum  talendum  non  ligai  in  sudario, 
sed  pa.ritur  nummulariis,  a  quibus  et  usuras  rocipit, 
non  sibi,  sed  Domino.  Non  habet  foveam  ut  vulpes, 
non  tanquam  volucres  nidum,  non  loculos  quomodo 
Judas  ;  non  denique,  sicut  nec  Haria,  locum  in  di- 
versorio.  Imitatur  perfecto  illum  qui  non  habebat 
ubi  reclinaret  caput ;  factus  in  praesenliarum  tan- 
quam  vas  perditum  :  quandoqae  procttl  dubio  futu- 


I  ram  Tas  in  honorero,  et  non  in  contnmeliani.  De- 
nique  perdit  animam  snam  in  hoc  muiido,  ut  in  vitam 
aeteraam  cnstodiat  eam.  Hoc  tanto  pnritatis  intimae 
bono  gloriari  non  potest  veraciter,  nisi  qni  extrin- 
secas  MIO  gloriolas  perfecte  respuerit,  Nec  enim 
pure  valet  Dei  vel  proximi  quserere  lucra,  qni  pro^ 
pria  non  eontempserit.  Is  taotum  puritatis  interioris 
gloria  non  fraodatur,  qui  dicere  potest  cum  Domino  : 
Si  ego  quasro  gloriam  meam^  gloria  mea  nihil  est 
(Joan,  Jin,  54) ;  et  cum  Apostolo :  MM'  vivere  Chri- 
stus  est^  et  mori  lucrum  (PhHipp.  i«  Si);  et  eum 
propbeta  :  Oblivioni  datus  sum,  tanquam  mortuus  a 
corde  {PsaL  xxx,  13),  id  est  a  propria  volttntate. 
Bona  oblivio,  si  te  ipsum  nescias,  ut  prozimo  prosis. 

Q  Bene  antem  mortnos  a  corde,  si  jam  non  tibi  vivere 

^  studeas,  sed  ei  qui  pro  te  mortuus  est.  Bene  mortans 
est  a  corde,  qui  dicit:  Vivo  autemjam  non  ego,  Sed, 
si  mortuus  a  se,  non  tamen  a  Ghristo  :  sequitur 
enim  Vivit  vero  in  me  Christus  {Galat.  n,  20).  Mor' 
tem  hanc,  quae  fit  a  corde,  infert  charitaa,  de  qua  Io« 
quitur  sponsa  in  Ganticis :  Vulnerata  charitate  ego 
sum  {Cantic.  iv,  9).  Mortis  qnippe  est  ut  mors  dir 
lectio  {Cantic.  yni,  6),  et  mortem  in  nobis,  non  vi-^ 
tam  occidit.  Unde  et  audacter  minatnr  :  0  mors,  ero 
mors  tua  {Ose.  xiii,  14).  Peccatnm  exstinguit,  qaod 
animse  vitam  expulerat ;  animamqae  restituit  inno- 
centlae. 

11.  Yeram,  si  praevalet  morti  charitas,  ita  ut  illan 
in  congressu  perimere  possit,  cur  dieitur  fortis  ut 

C  morsy  et  non  potius,  morte  fortior  ?  An  fone  quia  et 
ipsa  est  mors,  et  se  ipsa  fortior  esse  non  potest  ? 
Bona  mors,  non  vitae,  sed  mortis.  Bona  mort,  et 
nequaquam  abhorrenda,  quae  vitam  etsi  adindit,  non 
perimit.  Adimit  quidem,  sed  ad  tempus,  restitnenr 
dam  in  tempore,  durataram  sine  tempore.  Denique 
mortuis  estisMqmi.et  vita  vestraabsconditaestcum 
Christoin  Deo.  Cum  amtem  Christusapparueritvita 
vestra^  tunc  et  vos  apparebitiscum  ipso  in  gloria  {Co- 
loss,  iii,  3,  4).  Libenter  igitur  carebo  ad  tempas,  ttt 
in  aeteranm  possideam.  Et  ista  sufficiant  pro  eo  quod 
scriptum  est :  Charitas  de  corde  puro  (/  TYm.  i,  6). 
Sane  in  tanta  oblivione  sui  necesse  est  corbeneesae 
conscium  sibi,  quo  se  io  lucra  secorius  foris  eiten- 
dat,  cum  securam  intra  se  reliquerit  conscieatiam. 

D  Quid  enim  prodest  homini  si  aniversum  mundum 
lucretur,  animae  autem  suae  detrimentam  patiatur? 
(Matth.  %Yi,  26.) 

CAPDT  JV. 
Cura  sincerai  fidei,  et  charitatis  tton  fictaf,  prossuli 

maxime  necessaria, 
13.  Sed  et  ordinis  exigit  ratio,  ut  qui  ad  sui  men- 
suram  proximom  jubeiur  diligere,  prius  se  ipsum 
diligere  norit.  Itaque  duo  sunt  praecipue  quse  bonam 
reddunt  conscienliam,  pcenitere  de  malis,  et  abstit 
nere  a  malis  ;  hoc  est,  ut  verbis  loquar  beati  Gre^ 
gorii,  et  commissa  flere,  et  flenda  non  committere 
{Hom.  3it,inEvang.  pof/,m^.)Horamnetttrum8olui|i 
sufficit.  Nam  si  primttm  absque  secundo  su^eeret^ 
Irustra  et  David  honaretur  ^diiceasy  Declim  a.  malb 


819 


S.  BBRNAROI  ABBAT13  GLAILE-VALLBNSIS 


820 


(PsaUxnyi\TI) :  eilMAsi%:  Qttiesdie agereperverse  gSAlannon  sitTuquidem  neo  Salvator  zelatar  nisl 


(isa.  i,  46)  et  Deas  ijpse  ad  Cain  :  Peecasti,  quiesce 
{Gen,  IV,  7,  Juxta  LXX).  Rarsum  si  secandum  per 
se  posi  peccatum  bonam  sufficit  restaurare  cooscien- 
tiam,  sine  caasa  clamat  poenitens  in  Psalmo  :  Beati, 
quarum  remissce  sunt  iniquitates,  et  quorum  tecta 
suntpeccata  (Psal,  jlwi,  i);  ct  illud  :  Videhumi- 
litatem  meam  et  laboremmeum,  et  dimitte  univer- 
sa  delieta  mea  {PsaL  xxiv,  18);  et  in  oraiione  Do- 
minica  :  Dimitte  nobis  debita  nostra,  sicut  et  nos 
dimittimus  debitoribus  nostris  (Matth.  vi,  12).Utri- 
nsque  virlutis  bene  conscius  animus  secure  jam  se 
ipsum  deserat,  et  quodammodo  perdat,  ut  alios  lu- 
erifaciat.  Gam  infirmantibus  infirmetur,  uraiur  cum 
scandalizatis :  fiat  etiam,  si  oporteat,  Judsis  Judacus, 
nihilque  formidet  cum  tali  conscientia,  exemplo  Jere- 
mise  eC  Ezechielis,  in  ^gyi^tum  vel  in  Ghaldseam  cum 
transgressoribus  captivari  {Jerem.  xliii,  6,  et  IV 
Reg.  xxiv) ;  sed  et  cum  sancto  Job  frater  fieri  dra- 
conum,  et  socius  struthionum  {Job,  xxx,  29) ;  cum 
Moyse  qnoqae  (quod  gravius  est)  deleri  de  libro  Dei 
{Exod,  xxzii,   32) ;  et  cum  paulo  anathema  esse  a 
Ghristo  pro   fratribus  non  timeat  cum  hujusmod 
conscientia  (Rom,  ix,  3) ;  ipsam  denique,  si  necesse 
estfintrare  gehenoam,  securus  medias  penetrans  flam- 
'mas,  Ista  decantetconscient!a,£/^amM^tot;^o  inme' 
dio  umbrce  mortis,  non  iimebo  mala,  quoniam  tu 
mecum  es  {Psal.  xxn,  4).  Gomparemus,  si  placet, 
thesauros  regum  et  fastigia  regnorumcum  hujusmondi 


B 


salotem,  nee  malignus  invidet  ftisi  salati.  Si  autem 

poierant,  quomodo  ant  sine  charitate  sunt,  qaandia 

in  illa  fide  sunt,  cum  sine  charitale  salus  esse  non 

possit ;  aut  deserentes  fidem,  non  etiam  deserunt 

charitatem,   cum  charitas  et  infidelitas  simul  etse 

non  possint?  Recedunt  ergo  quidam  a  fide,  quia 

Yeritas  asserit ;  conseqnenter  et  a  salute,  quia  Sal- 

vator  redarguit :  inde  nos  colligimus,  quod  et  a  cha- 

ritate,  sine  qua  salas  esse  non  potait  {al.  poterit).  Et 

hij  inquit,  radicem  non  habent.  Non  negateos  babere 

bonum,8ed  in  bono  potiusradicatosnonesse  cansatur. 

15.  Denique  sequitur,  et  ait :  Quia  ad  tempus 

credunt.  Ronum  est,  sed  ntinam  duraturum.  Non 

enim  qui  cceperit,  sed  qui  perseveraverit  usque  in 

finem,  hic  salviis  erit  {Matih*  x,  22).  Non  anlem 

durant,  quoniam  in  tempore  tentationis  recedunt. 

Reati  si  interim  rapti  fuissent,   antequam   malitia 

mutaret  corda  eoram.  Nunc  vero  vse  pr»gnantibus 

et  laclantibus  in  illis  diebus,  teneros  utique  fetus 

gestantibus,  et  de  vita  recenti  facile  in  periculis 

exturbandos.  Tales  snnt  anim»  parvam  adhuc  et 

teneram  habentes  cbaritalem  :  et  ob  hoc  earum  fidem 

vivam,  sed  fictam,  necesse  est  in  tentatione  deficere. 

Vasa  figulij  ait,  probat  fomax,  et  homines  justos 

ientatio  {Eccli.  xxvu,  6),  illos  videlicet,  qui  ex  fide 

vivunt.  Justus  nempe  ex  fide  vivit  {Rom.  i,  17),  sed 

ex  fide  quae  vivat.  Neque  enim  qu»  mortua  est,  vi- 

tam  dare  potest.  Dsemonum  fides  non  adducitur  in 


fidncia  :  nonne  cuncta  horum  4Mt  prse  tanti  boni  Q  examinationem  :  vacua  quippe  cbaritate,  mortua  est. 


[al.  tantis  bonisj  divitiis,  miseria  reputabitur?  Et 
haoc  fidttciam  operatur  charitas  de  corde  puro,  et 
conicientia  bona* 

15.  Jam  vero  quod  restat,  de  fide  nonficta  {I  Tim. 
1,5);  et  item  quod  ex  alio  loco  in  mentem  v6nit, 
lides  nne  operibus  mortua  esi  {Jac.  n,  20),  duo 
ista  mittunt  nos  ad  qnamdam  fidei  trifariam  divi- 
sionem,  nt  dicatar  fides  moftua,  ficta,  probata.  Et 
mortuam  quidem  Apostolus  definit  eam  esse,  quae 
sine  operibus  est,  id  est  quae  non  operatur  ex  di- 
lectione,  quasi  non  habens  animam,  ipsam  dilectio- 
nem,  qua  vegetetnr  [al.  add,  anima],  et  moveatur 
ad  opera.  Fictam  autem  ego  arbitror  illam  vocari 
^den,  qu|^  suscepta  quidem  ex  charitate  vita,  mo- 


Gredunt  quidem  et  contremiscunt,  sed  timor  non  esi 
in  charitate.  Proinde  in  labore  hominum  non  sunt, 
et  cum  hominibus  non  flagellantur  :  quod  exstinct» 
fidei  nulla  Jam  debeatur  probatio,  sed  reprobatio. 
Solam  itaque  justornm  fidem,  id  est  vivorum  vivam, 
fomax  tentationum  snscipit  examinandam.  Sed  non 
omnium  justitia  manet  in  saeculnm  ssculi :  qnoniam 
sunt  qui  ad  tempus  crednnt,  et  in  tempore  tenta- 
tionis  recedunt.  Qualis  sit  cujuscunque  fides,  tribii- 
latio  probat.  Si  cujus  deficit  (deficit  enim,  cum  in 
cbaritate  non  perseverat),  ficta  esse  dignoscitnr,  d 
cujus  perseverat,  probala  et  perfeeta  censetur. 

16.  Liquet  ex  his  satis,  ut  arbitror,  non  omnes 
qui  babuerint  charitatem,  habere  et  perseverantiam 


veri  incboat  ad  bene  operandnm ;  sed  non  perseve-  Q  in  charitate.  Alioquin  frustra  commoneret  discipnlos 


rans  defidt,  et  moritur  lanquam  abortiva.  Bo  utique 
sensu  fictam  hujusmodi  dixerim  nominatam,  quo 
vasa  figuli  vocamus  fictilia  :  non  quia  videlicet  utilia 
non  sunt  quamdiu  durant,  sed  quia  fragilia  cum  sinti 
din  minime  durant.  De  hac  fidei  fictione  pnto  illos 
notari  in  Evangelio  :  Qui  ad  tempus  credunt  et  in 
-tempore  tentaiionis receduni.lnieTTOgo  eosquidi- 
cant  charitatem  a  quo  semel  accipitur,  nequaquam 
altra  recedere.  Ait  Yeritas  de  quibusdam  :  Et  hi  ra^ 
dices  non  habent,  qui  ad  tempus  credunt,  et  in 
tempore  tentationis  receduni  {Luc,  viii.  13).  Uode, 
et  qao  reeedont  ?  Utique  a  fide  ad  infidelitatem. 
Item  qnaero  :  Poterantne  inilla  fide  salvari,  an  non 
poterant?  Si  non  poteranty  qne  injnria  Salvatori, 
qasve  tentatoiri    leiHia,  qaod  hinc  rec^dant,  nbi 


Dominus :  Maneie,  inquiens,  in  dilectione  mea  {Joan. 
XV,  9).  Aut  enim,  si  nccdum  diligebant,  non  debnerat, 
dicere,  manete^  sed,  Estote  in  dilectione  mea  :  ant 
si  jam  diligebant,  necesse  non  erat  moneri  de  perse- 
verantia,  qua  secundnm  istos  privari  non  poteranU 
Guret  igiinr  servus  bonus  et  fidelis  M8  fide  ser- 
vare  non  ficta  charitatem  de  corde  pnro  et  conscien- 
tia  bona :  pluris  sestimans  animae  vitam  quam  corpo- 
ris,  minus  horrens  camis  mortem  quam  fidei. 

GAPUT  V. 

De  virtute  humiliiatis  omnibus  quidem,  sed  prw- 

latis  in  primis  necessaria. 

17.  Jam  de  tribus  qus  superins  proposoimus, 

sola,  ni  fallor,  tractanda  restat  hnmiliias.  Hsee  daa- 

bite  praemftris  virtotibas  in  tantam  e&t  neeeisariii. 


821 


TRACTATUS  OB  MORIfiUS  ET  OFFICK)  BPISG. 


822 


ut  absque  isla  illse  nec  esse  yirtutes  videantar.  a  sentire  humiliter  oovit,  in  neutro  ipsius  de  se  judi- 


Nempe  ut  caslitas  seu  charitas  detur»  Jiumilitas  me- 
retur  :  quoniam  humilibus  Deus  dal  gratiam  (Jac, 
IV)  6).  Humilitas  ergo  viriutes  alias  accipit.  Servat 
acceptas,  quia  non  requiescit  Spiritus  Domini,  nisi 
super  quietum  et  humilem  (Isa.  lxvi,  2).  Servata^ 
consumroat ;  nam  virtus  in  inQrmitate»  hoc  est  in 
bumilitate,  perficitur  (//  Cor,  xii,  9).  Inimicam  om- 
nis  gratiae,  omnisque  initium  peccati  debellat  super- 
biam,  et  tam  a  se  quam  a  cseteris  virtutibus  super- 
bam  illius  propulsat  tyrannidem.  Siquidem  cum  ex 
aliis  quibusque  bonis  virium  magis  suarum  capere 
solcat  incrementum  superbia,  sola  hsec  omoium 
propugnaculum  quoddam  turrisque  virtutum,  ejus 
forliter  resistit  malitise,  obviat  prsesumptioni.  Sola 


ciiim  £alli  potest,  videlicet  ut  aut  majus  aliquid  pntet 
se  essc  quam  sit,  aut  a  se  esse  quod  sit.  £t  ideo 
))atienter  careos  quod  sibi  novit  deesse,  humiliter 
de  eo  quod  certus  cst  adesse,  non  in  se,  sed  in  Do- 
mioo  gloriatur. 

20.  Porro  adversus  hoc,  ut  de  se  altins  se  aliquid 
sentiat,  solel,  ne  insolescat,  veros  humilis  illud  sibi 
jugi  meditatione  revolvere  :  Non  alta  sapienies,  sed 
humilibus  4M9  consenHentes{Rom.  xii,  16) :  et  il- 
lud,  Non  ambulaui  in  magnis,  neque  in  mirabilibus 
super  me,  Si  non  humiliter  sentiebam,  sed  exaltaui 
animammeam  (P<a/.GXXX,1,2) :  eiMem iQuisept^ 
tat  aliquid  esse,  cum  nihil sU,  ipse  se  seducit  (Galat. 
VI.  3).  CoDtra  hoc  autem  ut  a  se  sentiat  esse,  quod  se 


denique  est,  dc  qua  omoium  plena  virtutum  Maria  B  sentit  esse,  sollicite  se  ipsum  interrogat :  Quid  liabes 


gloriandum  esse  putavil.  Audito  quippe  ab  angelo, 
Ave,  gratia  plena,  quasi  solam  ex  illa  plenitudiue 
humilitatem  iii  se  cognosceret,  solam  replndisse  ac 
rcspondisse  memoratur  in  gratiam  :  Respexit,  in- 
quicns,  Deus  humilitatemancillce  su(b{Luc,  i,  28-48). 
18.  Quld  deinde  auctor^t  dator  virtutum  Christus, 
in  quo  omnes  thesauri  sapientiae  et  scientiae  sunt 
absconditi,  in  quo  omnis  quoque  plenitudo  divinita- 
tis  habitat  corporaliter  ?  nonne  tamen  et  ipse  de  hu- 
militate,  tanquam  summa  suae  doctrinae  suarumque 
virlutum,  glorialus  est  ?  Discite,  ait,  a  me,  non  quod 
sobrius,  aut  castus,  aut  prudens,  aut  aliquid  ejus- 
modi :  sed,  quia  mitis  sum  et  humilis  corde  {Matth, 


quod  non  accepisH?  Si  autem  accepistit  quid  gloria^ 
ris  quasi  non  acceperis  ?  (/  Cor.  iv,  7).  Ilem,  qui  hu- 
manas  landes  consuevit  perfecte  contemnere,  cum  se 
laudari  percipit  de  eo  quod  in  se  novit  noo  esse, 
nuUatenus  acquiesciens,  illud  sibi  commemorat :  Qui 
te  beatificanty  in  errorem  te  mittunt  {Isa.  ui,  12). 
Sed  et  ilius  nihilominus  versiculi  recordatur.  Verum- 
tamen  vani  fiUi  hominum,  mendaces  filii  hominum 
in  stateris,  ut  dedpxant  ipsidevaniiate  in  idipsum 
{Psal.  Lxi,  10).Proinde  sollicile  studet  imitari  Apos- 
tolum,  ita  de  se  loquentem  :  Parco  autemf  ne  quis 
me  existimet  supra  id  quod  videt  in  me,  aut  audit 
aliquid  ex  me{II  Cor,  xii,  6).  Cum  vero  laudari  se 


XI,  29).  A  mCt  inquit,  discite.  Non  ad  doctrinam  Q  coraperit  de  bono  quod  se  forte  habere  cognoscit, 


patriarcharum,  non  ad  prophetarum  libros  ego  vos 
mitlo ;  sed  me  vobis  excmplum,  me  formam  humili- 
tatis  exhibeo.  Inviderunt  mihi  altitudinem  quam 
habeoapud  Patrem,  angelus  et  femina  :  ille  potentiae, 
illa  scientise.  Vos  autem  semulamini  charismata  me- 
liora,  discentes  a  me  qnia  mitissum  et  humilis  corde. 
19.  Commodum  reor  indagare  aliquid  et  de  su- 
perbia,  quatenus  ex  opposiio  sibi  vitio  virtatis  hujus 
decor  manifestior  appareat.  Suberbia  est  appetitus 
proprise  excellentise.  Hsec  in  species  duas  dividitur, 
in  caecam  et  vanam  superbiam.  Quae  quidem  et  aliis 
nominibus  appellari  possimt,  contumacia  etvanitas  : 
quarum  prior  inielligentise,  posterior  voluntatis  vi- 
tium  est.  Nam  ox  illa  rationis  fallitur  ocnlus,  et  ex 


nihilominus,  quantum  in  se  est,  scuto  veritatit  curat 
a  se  jaculum  favoris  repellere  :  dans  gloriam  Deo, 
et  dicens  :  Gratia  Dei  ium  id  quod  sum  (/  Cor,  xv, 
10).  Et  propulsans  a  se  omnem  suspiciooem,  ait 
Domioo  :  Non  nobis,  Domine,  non  nobis,  sed  nomini 
tuo  da  gloriam  {Psal.  cxiii,  9).  Meiuit  nimirum,  si 
aliter  egerit,  ne  forte  audiat  ab  ipso,  Recepisti  mer- 
cedem  tuam  {Matth.  vi,  6);  et  iterum,  Gloriam  ab 
invicem  quceritis,  et  gloriam  quoi  a  solo  Deo  est, 
non  vultis  {Joan,  v,  44).  Refugiens  ergo  ei  de  hoc 
ad  consilium  Apostoli,  probat  ipse  opus  sunm,  ut 
sic  habeat  in  semetipso  gloriam,  et  non  in  altero 
(Galat.  VI,  4).  Fidelis  suimet  custos,  qui  sibi  oleum 
favoris  sine  fraude  reservet,  ne  in  adventu  sponsi 


ista  voluntatis  appetitus  male  afficitur.  Quod  melius  **  lampas  conscientise  vacua  exstinguatur.  Non  in  al" 


extingutarum  definitionibus  demonstrabimus.  Caeca 
superbia  seu  contumacia  est  viiium,  quo  se  existi- 
mans  aliquis  vel  esse  bonum  quod  non  est,  vel  a  se 
esse  quod  est,  in  se,  non  in  Domino  gloriatur.  Yana 
superbia  seu  vanitas  est  vitium,  quo  quis  tam  de  eo 
quod  est,  quam  de  eo  quod  non  est,  suis  magis 
quam  Dei  landibus  delectatur.  His  ita  pnemissis, 
aptemus  jam  contraria  humilitati,  singula  singulis 
opponentes.  Humilitas  est  contemptus  proprise  excel- 
lentiae.  Contemptus  opponitur  appetitui.  Duabus 
quoque  superbiae  speciebns,  duae  nihilominus  hnmi- 
litaiis  opponuntur  :  contra  caecam,  ut  quis  de  se 
noverit  sentire  humiliter ;  contra  vanam,  nec  con- 
sentire  aliter  sentientibus.  Nempe  qiii  de  se  ipso 


tero^  inquam.  Nec  enim  tutnm  arbitratur  labiis  ho- 
minum  committere  gloriam  suam,  arcae  utique  sine 
clave,  et  sine  sera,  nullique  omnino  clausie  nocere 
volenti.  Non  tutum  plaoe,  sed  stulinm,  ibi  thesaa- 
rnm  tuum  rocondere,  unde  non  valeas  resumere 
cum  volueris.  Si  ponis  in  os  meum,  jam  non  in  tna, 
sed  in  mea  potestate  est,  cnm  utique  pro  meo  libitu 
vel  laudare  te  possim,  vel  derogare  tibi. 

CAPUT  VI. 

Laus  et  vera  gloria  in  conscientia  cujusque  repo* 
nenda;  attamen  non  Hne  formidine,  quia  Deus 
est  scrutator  et  judex  cordium, 

21.  Sanum  vas  et  inconcussnm  conscientia,   et 

secretis  aervandis  idonenm,  nuUis  pateos  miidiil» 


823 


8.  BEANARDI  ABBATIS  GLARiE-YALLBNSIS 


824 


nulU  Tiolenlise  oedenS'^  nuIH  quippe  oculo  yel  manui  ^ 
aceessibilis,  exeepto  duntaxat  Spiritui,  qui  scrutatur 
etiamalta,  Dei.  Quidquid  ineareposuero,  securus  sum 
quia  non  perdam  :  senrabit  vivo,  defuncto  reslituet. 
Nam  quocunque  vado  ego»  ipsa  it  mecum,  secum 
ferens  depositum  quod  servandum  acceperit.  Adest 
vivo,  mortuum  sequitur ;  ubique  mihi  vel  gloria,  vel 
confusio  inseparabilis  pro  qualilate  depositi.  Beati 
qui  in  veritate  dicere  possunt  :  Gloria  nostra  hcec 
esty  testimonium  conscientiae  nostrce  {11  Cor,  i,  12). 
Non  potest  dicere  nisi  humilis,  qui  juxta  vulgare 
proverbinm,  et  oculos  campi  metuere,  et  silvarum 
aures  soleat  semper  habere  suspectas.  Beatus  nempe 
homo  qui  semper  est  pavidus  {Prov,  "xxviii,  44). 
Non  potest  dicere  arrogans  et  praesumptor,  qui  se  ip- 
snro  impudenterostenlans,  passim  etubique,  tanquam  n 
per  campum  incedens,  totus  fertur  in  gJoriam  :  glo- 
riatur  etiam  cum  male  fecerit,  et  exsultat  in  rebus 
pesslmis.  ^stimat  se  non  videri,  dum  plures  habeat 
imitatores  quam  reprehensores,c8ecus  dux  csecorum. 
Sed  habet  hic  campus  oculos  sanctorum  procul 
dubio  angelorum,  quos  semper  offendere  solet  in- 
diseiplinata  conversatio.  Non  dicet  hypocrita  :  Gloria 
mea  est  testimonium  conscientise  meae  :  quia  etsi 
judicantium  secundum  faciem,  verbo,  vultu  habituve 
simulalorio  illudat  opinioni ;  sed  non  ejus  qui  scru- 
tatur  renes  et  corda,  fallit  vel  evadit  judicium,  si- 
quidem  Deus  noa  irridetur. 

2).  Timeat  ergo  et  iste  nemoris  aurem.  Lingua 
licet  manuque  cessantibus,  auri  tamen  ubique  prse- 
senti  4TO  de  quacumque  silva  latebrose  duplicita-  ^ 
tis  et  spinosae  ealliditatis  tacentis  et  quiescentis  cor  ^ 
loquitur,  cogitatio  confitetur.  Pravum  esi  cor  ho- 
minis  et  imperscrutabile  {Jerem.  xvii,  9},  ita  ut 
nemo  sciat,  quae  sunt  in  homine,  nisi  spiritus  ho- 
minis  qni  in  eo  est;  sed  nec  ipse  plene.  Nam  cum 
Apostolus  diceret.  MtTit  pro  minimo  esty  ut  a  vobis 
judicer^  aut  ab  humano  die;  adjecit :  Sed  nec  ego 
me  ipsum  judico.  Quare?Qnoniam  non  possum,  aii^ 
ratam  vel  ipse  de  me  proferre  sententiam.  Ego  enim 
nihil  mihi  conscius  sum,  non  tamen  in  hoc  justift^ 
catus  sum.  Non  ex  toto  credo  me  vel  ipsi  conscientiae 
me»,  quippe  cum  ne  ipsa  quidem  queat  me  compre- 
hendere  totum ;  nec  potest  judicare  de  toto,  qui  to- 
tumnon  audit.  Quiautem  judicatme,  Dominus  esU 
(I  Cor.  lY,  3,  4).  DominuS;  inquit,  cujus  utique  q 
sdentiam  non  effugit,  sententiam  non  sublerfugit, 
etiam  quod  propriam  latet  conscientiam.  Audit 
Deus  in  corde  cogitantis,  quod  non  audit  vel  ipse 
qui  cogiiat.  Aderat  anris  Prophetee  absentis  ori 
furtive  poscentis  pecuniam  (IV  Reg.  v,  22) :  et  ego 
quantumlibeC  in  occnlto  Isedere  cogilans  aut  proxi- 
mum  nequiter,  aut  turpiiter]  meipsum,  non  verear 
aurem  nusquam  absentem?  Tremenda  prorsus  au- 
ris  at  reverenda,  eui  non  cessat  tpiies,  non  tacet 
silentiam.  Denique  ait :  Aufertemalum  cogitationum 
vestrarum  ab  oculis  meis.  {Isa.  i,  16).  Sed  quid  e^t 
qao4p  dicit,  ab  oculis  meis  ?  an  et  nostra  Deus  non 
•oliim  audit,  sed  et  videt  arcana?  Qualis  oculi,  qui 


contemplantur  cogitationesl  Non  sunt  coloratse,  nl 
videatnr,  sicut  nec  sonant  ut  audiantur.  Solent 
sentiri  a  cogitante,  non  audiri  ab  auscultante,  non 
a  contemplante  videri.  Merito  tamen  Dominas  scit 
cogitaliones  homiQum  quoniam  vanse  sunt.  Cur  enim 
nesciret,  quas  et  audit,  et  videt?  His  prsecipue 
duobus  sensibus,  id  est  visui  et  auditui,  nemo 
fidem  putat  esse  negandam.  Hoc  nos  scire  constan- 
ter  adstruimus,  quod  vidimus  et  audivimus.  Merito 
itaque  non  erat  opus  Domino  Jesu,  ut  quis  testimo- 
nium  perhiberet  de  homine :  ipse  nimirum  sciebat 
quae  essent  in  homine.  Quid  cogitatis,  ait,  mala  in 
cordibus  vestris  f  {Matth.  ix,  4.)  Respondebat  non 
sermonibns,  sed  cogitationibus.  Audiebat  non  lo- 
quentes,  videbat  non  apparentes. 

23.  ConlrcmiAco  totus,  tuam,  Domine  Jesu,  quan- 
tillo  possum  intuilu  considerans  majestatem,  prse- 
sertim  cum  recordor,  in  quantis  ipsins  aliquando 
contemptor  exsliterim.  Sed  et  nunc  cum  jam  a 
facie  majestatis  fugi  ad  genua  pietatis,  quid  amplius 
facio  ?  Yercor  ne  qui  aliquando  contrarius  exstiti 
majestati,  et  nunc  ingratus  pietati  inveniar.  Quid 
enim  si  cessant  manus,  et  nou  cessat  pectus  ?  Quld 
si  os  jam  silet,  et  necdum  cor  quiescit  ?  Si  singuli 
illiciti  motus  animi  mei  singula  sunt  qusedam  in 
te,  Deus,  convicia,  utpata  iracundiae  motus  in 
mansuetudinem,  invidiae  in  charilatem,  in  frugali- 
tatem  luxuriae,  turpitudinis  in  castitatem,  et  innu- 
mera  his  similia,  que  de  coenoso  lacu  prurientis 
pectoris  mei  etiam  nunc  incessanter  ebulliunty 
iqundantes  et  impingentes  in  serenitatem  prseful- 
gentis  vultus  tui  :  quid  magnum  feci  solos  cohibera 
artus,  actus  corrigere?  Si  has  atque  hujusmodi, 
quas,  foris  licet  vacans,  intus  actitare  non  cesso, 
iniquitates  observaveris,  o  Domine,  quis  snstine- 
bit?  An  forte  jam  non  ago  illa,  sed  patior  ?  Aguntur 
quidem  in  me,  sed  a  me  non  aguntur,  »  non  con- 
sentio.  Sane  si  inei  non  fuerint  dominata,  tunc 
immaculatus  ero,  et  immaculatus  coram  eo,  non 
solum  si  carnero,  sed  et  si  observavero  me  ab  ini- 
quitate  mea.  Mea  dixerim,  non  quia  facio,  sed  qnia 
sustineo.  Corpus  gesto  mortis,  camemque  peccati  : 
sufficit  interim  mihi,  si  non  regnet  peccatum  in  meo 
mortali  corpore.  Sic  corpus  crimini  non  reputatur, 
nec  quod  habitat  in  eo  peccatum  :  si  tamen  non 
delector,  si  tamen  non  exhibeo  membra  mea,  arma 
iniquitati.  Pro  hac  orabit  ad  te,  o  misericors,  qui* 
vis  etiam  sanclus  in  tempore  opportnno :  (Psal. 
XXXI,  6.)  supplex  nimirum,  quod  malum  sentiat ;  et 
nibilominus  sanctus,  dum  non  consentiat :  snpplex 
pro  periculo,  sanctus  pro  virtute  :  sanctus  plane 
atque  beatus,  qui  condelectatus  legi  Dd  sccandam 
interiorem  hominem,  de  malo,  quod  ita  inesse  cor- 
pori  4Ti  senlit,  ut  nisi  pariter  cum  corppre  carere 
non  possit,  merito  sese  consolatur,  et  ait :  Jam  non 
ego  operor  illud^  sed  quod  habitat  in  mepeecaium. 
{Rom.  VII,  17). 

24.  Yerun^^men  delicto  quis  intelligit?  Nam  si 
possem  dicere  cum  Paulo,  qnod  qoidem  longe  ast  s 


m 


TRACTATOS  DB  MORIBUS  ET  OPFICIO  BPISC. 


826 


me,  NiMl  mihi  e&nscim  iutn  (/  Cor.  Vf,  4) :  non  /^ 
tamen  in  hoc  esse  justificatnm  oporteret  me  gloriari : 
Nanenim  qui  se  ipsum  commendatjlle  probatus  est^ 
sed  quem  Deus  commendai  {II  Cor,  x,  18).  Si  ap- 
plaaserit  mihi  justitiam  hnmanos  dies,  pro  minimo 
habeo,  quia  ille  lucet  tantnrn  in  facie.  Homo  enim 
videt  in  facie,  Deus  autem intnetar  cor.  (/  Reg»\y\, 
7.)  Propter  hoc  Jeremias  non  satis  popnlaribus 
senientiis,  velut  qnibusdam  humani  diei  radiis,  mo- 
yebatur,  sed  fidenter  loqnebatnr  Deo  :  Diem  hominis 
non  concupivi  tu  scis.  (Jerem,  xtii,  16)  Si  mens 
mihi  arriserit  dies,  neque  me  ipsum,  inqnit,  judico 
(/  Cor,  IV,  3)  :  qnia  nec  ipse  me  satis  intelligo. 
Solus  merito  constitutus  est  judex  vivorum  et  roor- 
tuorum,  qiii  finxit  singillatim  corda  universoram« 


niorum,  et  pluralitatem  bene/iciorumperstringit. 

25.  Yobis  antem,  dilectissime,  vobis  prsedpue 
tanlo  magis  arbitror  hanc  esse  necessariam^  qoan- 
to  major  noscitur  materia  suppetere  superbiendi. 
Genns,  setas,  scientia,  cathedra,  et,  quod  majus 
est,  primatus  praerogativa  (83),  cui  non  essent  in- 
solentiae  formes,  elationis  occasio?  Qnanquam  esse 
possint  et  hnmiliUtis.  Meditantibus  qnidem  honores 
blaodiuntnr,  sed  onera  pensantibus  t©dio  sunt  at- 
que  formidini.  Non  autem  omnes  capiunt  hoc  ver- 
bum.  Multi  enim  non  tanta  fiducia  et  alacritate  cur- 
rerent  ad  honores,  si  esse  senlirent  et  onera. 
Gravari  profecto  metuerent,  nec  cum  tanto  labore 
et  periculo  quarumlibet  affecUrent  infulas  dignita- 
tum.  Nunc  vero  quia  sola  attenditur  gloria,  et  non 


ei  inteliigit  omnia  opera   eorum.  Solam  aitendo  B  poena,  purnmesse  clericum  erubescitur  in  Ecclesia; 

__  _ -.A  • 


judicem,  quem  et  solum  juslificatorem  agnosco. 
Pater  dedit  ei  judicium  facere,  qnia  filius  hominis 
est  (Joan.  v,  27).  Non  nsnrpo  mihi  vel  super  me 
servus  Filii  potestatem,  nec  me  annnmero  iJlis,  de 
quibus  ita  conqueri  solet :  Tulerunt  homines  a  me 
Judicium.  Paier  non  judicat  quemquam,  sed  omne 
judicium  dedit  Filio  (th'd.,22) :  et  ego  mihi  prae- 
sumam  quod  nec  ipse  Paier  sibi  assumit?  Yelim, 
nolim,  ipsi  me  adstare  nece«se  est :  ipsi  horum  quse 
gesserim  in  corpore,  reddere  rationem,  cui  nec 
verbum  praetervolat,  nec  snbterfugit  eogitatio.  Sub 
tam  aequo  libratore  meritomm,  sub  tam  intimo  se- 
eretomm    insppctore,   quis  gloriabitur  castnm   se 


sequc  viles  aestimant,  el  inglorios,  qui  quocumque 
eminenliori  in  loco  non  fuerint  IT*  sublimati. 
Scholares  pueri  et  impuberes  adolescentuli  ob 
smguinis  dignitatem  promoventur  ad  ecclesiasticas 
dignital^  (84),  et  de  sub  ferula  transferuntur  ad 
principandum  presbyteris ;  laeliores  iuterim  quod 
virgas  evaserint,  quam  quod  meruerinl  principa- 
tnm;  nec  tamillis  blandilur  adeptum,  quam  adem- 
ptum  magisterium.  Et  hoc  quidem  in  initio.  Pro- 
cessu  vero  temporis  paulatim  insolescentes,  docti 
sunl  in  brevi  vindicare  (85)  altaria,  subdilorum 
marsupia  vacuarc,  magistris  nimirnm  in  hac  disci- 
plina  ntentes  idooeis,  ambitione,  et  avaritia.  Verum 


habere  cor?  Sola  profecto,  qa»  non  solet  gloriari,  r  qnantavis  industria  tua  tibi  lucra   conquirere  cau- 

n/\m       m/vwif       nr<nonMnAi*A       A/\M#AmrlAiiA      *i/vn       ^kMnenAwi*  »..1....    ~UA<%MSjk      ^i. Anffn1i1\A#    »i<vllantlO    rAfVl    nAfiftlil   8fir* 


non  novit  prsesumere,  contendere  non  oonsuevit, 
gratiam  inventura  est  in  oculis  pictatis  humilitas. 
Deus  namqne  superbis  resistit^  humilibus  autem 
dat  gratiam  (Jac.  iv,  6).  Non  contendit  judicio, 
nec  praelendit  justitiam  qui  vere  humilis  est,  sed 
dicit :  Non  intres  in  judicium  eum  servo  tuo,  Domi- 
ne  (PsaL  cxlu,  2).  Recusat  judicium,  et  postula 
misericordiam,  facilius  sibi  veniam  impetrare  pos- 
se,  quam  justitiam  vindicare  confldens.  Novit  natn- 
ram  divinam  naturaliter  piam,  quie  in  nostra  [aL 
nostram]  nequaquam  humilitatem  abhorreat.  Non 
dcspicit  ilU  majestas  cor  contrilum  et  bumiliatum 
in  nostro  genere,  quse  corpus  ex  eo  humilitatis  as- 
sumere  non  dedignata  est.  Nescio  quo  pacto  fami- 


tulus  videaris,  quantalibet  vigilantia  rem  possis  ser- 
varetuam,  quantocnmque  studio  regum  libi  ac  prin- 
cipum  gratiam  eaptare  cures,  didmus  Umen:  Vm 
terrce,  cui  rex  puer  est,  et  cujusprincipesmaneco- 
medunt  {Eccle.  x,  16). 

26.  Nec  dicimus  quamcumque  aeUtem  Dei  gratiae 
praematuram,  sicut  nec  seram  :  cum  multos  videa- 
mus  jnniorum  super  senes  intelligere,  moribus  an- 
tiquare  pies,  praevenire  tempora  meritis,  et  quod 
aeuti  deesi,  compensare  virtutibns.  Boni  pueri,  qui 
quod  aeute  videntur,  esse  student  et  malitia.  Mali- 
tia,  inquam,  sed  non  sensu:  quoram,  juxu  admo- 
nitionem  Apostoli,  nemo  contemnat  adolesceniiam 
(ITim.  IV,  12).  Meliores  bonae  indolis   adolescentes 


liarius  semper  humilitati  propinquare  solet  divini-  D  inveteratis  dierum  malomm.  Puer  centum  annorum 


tas.  Denique  illa  se  indnit,  ut  appareret  hominibus. 
SubsUntiam,  formam,  habitumque  geatavit  humi- 
lem,  ipsius  nobis  commendans  virtutis  excellentiam, 
quam  speciali    sui  voluerit    honorare   praesentia. 

CAPDT  VII. 
Ambitionem   ecelesiasticorum,   promotionem  jU" 

(83)  Primatnm  metropoliUni  Senonensis  rerie- 
tunt  a  Joanne  YHI,  qui  Ansegiso  archiepiscopo  vices 
suas  in  Gallia  et  Germania  demaqdavit.  Exstat  liber 
hac  de  re  singularis  Joannis  Bapiistae  Drioti  eano- 
nici  Senonensis.  Adi  epi^tolam  Ludovici  VI,  ad  Cal- 
lixtum  II,  in  tomo  3  Spidlegii,  paf.  147. 

(80)  Confer  epistolam  271,  ad  Theobaldum  Cam- 
panis  eomitem,  quem  fiiio  suo  Willelmo  impuberi 


maledictus  est  :  et  est  e  regione  senectus  venerabi- 
lis,  non  diutuma,  neque  numero  annomm  compu- 
tau  (Sap.  IV,  8).  Bcfnus  puer  Samuel,  qui  loquenti 
Deo  promptus  aderat  auditor,  dicens :  Loquere,  Do-- 
mine  quia  audit  servus  tuus  (I  Reg.  m  9) ,  ac  si 
diceret :  Paratus  sum  etnonsum  turbatusutcustO" 
diam  mandata  tua  (Psal.  cxvni,  60).  Bonus  et  Je- 

digniutes  ecclesiasticas  procurare  volentem  graviter 
et  amice  reprimil  Bernardns. 

(85)  Vendicare  scnhebwai  illina  aevilibrarii,  pro 
quo  nonoulli  codices  habent  vendicate.  Sed  praefe- 
renda  lectk)  prior,  ut  verbum  respondeat  ambitioni, 
de  qua  mox  ;  avaritiae  aliud  membram  de  evacuan-» 
dis  subditoram  mtr&opiis. 


827 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  CLARiE.VALLBNSiS 


828 


remiaSy  qui  ante  saDCtifieatus  quam  natus»  cum  se  f^ 
excusaret  de  pueritia,  nihilominus  constitulus  est 
super  gentes  et  super  regna  {Jerem.  i,  6).  Bonus 
quoque  Daniel,  cujus  spirilum  suscitavii  Deus,  ut, 
onviuceret  iniqua  judicia^  et  sanguinem  innoxium 
liberaret  {Dan.  xiii,  45-64).  Denique  cani  sunt 
sensus  hominis,  et  aetas  senectutis  viia  immaculala 
{Sap.  IV,  8,  9).  Sicubi  hujuscemodi  puer  senex  pro- 
motus  invenitur,  opus  Dei  est,  his  qui  tales  non  sunt 
mirandum  non  imitandum. 

27.  Gseterum  curritur  in  elero  passim  ab  omni 
setate  et  ordine,  a  doctis  pariter  et  indoctis  ad  eccle- 
siasticas  curas  tanquam  sine  curis  jam  quisque 
victurus  sit,  cum  ad  curas  pervenerit  (86).  Nec 
mirum  de  his  qui  necdum  in  semetipsis  experti 
sunt.  Yidentes  quippe  illos  qui  jam  proprios  hu-  fi 
meros  cupitae  sarcinse  submiserint,  non  solum  non 
gemere  tanquam  sub  onere,  sed  insuper  appetere 
plus  onerari,  non  deterrentur  periculis,  quae  cupi- 
ditate  caecati  non  vident;  sed  favoribus  amplius, 
quos  illis  invident,  provocantur.  0  infinita  semper 
ambitio,  et  insatiabilis  avarftia  !  Cum  primos  hono- 
rum  gradus  meruerint  in  Ecclesia,  meruerint  autem 
vel  vitse  merilo,  vel  pecuniae,  sive  etiam  carnis  el 
sanguinis,  quse  regnum  Dei  non  possidebunt,  prae- 
rogativa,  non  ideo  corda  quiescunt,  duplici  semper 
sestuantia  desiderio  quo  utique  magis  ac  magis  et 
dilatenturin  plura,  et  ad  celsiora  sublimentur.Yerbi 
graUa,  cum  factus  quis  fuerit  in  quacunque  Eccle- 
sia  decanus,  vel  praepositus,  archidiaconus,  aut  ^ 
aliquid  hujusmodi,  non  conientus  uoo  in  una, 
plures  sibi,  imo  quot  quot  valet,  conquirere  honor^ 
satagit,  tam  in  una,  quam  in  pluribus.  Quibus 
lamen  omnibus,  si  locus  evenerit,  libenter  unius 
prseferet  episcopi  dignitatem.  Sed  nunquid  sic  sa- 
tiabitur?  Factus  episcopus,  archiepiscopus  esse 
desideraU  Quo  forte  adepto,  rursum  nescio  quid 
altius  somnians,  laboriosis  itineribus  et  sumptuosis 
familiaritatibus  Romanum  statuit  frequentare  pala- 
tium,  qusesluosas  sibi  quasdam  exinde  comparans 
amicitias.Si  lucri  spiritualis  gratia  hsec  faciunt,  lau- 
dandus  est  zelus ;  473  sed  praesumptio  corrigenda. 

28.  Nonnulii  cum  isla  non  possunt,  vertunt  se 
ad  aliud  ambiendi  genus,  in  quo  nibilominus 
aperiunt  eam,  quam  habent,  dominandi  libidinem.  D 
Nam  cum  prsesideant  urbibus  valde  populosis,  et 
toias,  ut  ita  dicam^  patrias  proprise  dioecesis  am- 
biiu  circumcludant;  occasione  inveota  ex  quocun- 
que  veteri  privilegio,  satagunt  ut  vicinas  sibi  sub- 
jiciant  civitates  :  quatenus  duse,  quibus  duo  vix 
praesules  snfficiebant,  sub  uno  redigantur  antistite 
(87).  Rogo,  quse  hsec  tam  odiosa  praesumptio?  quis 
hic  tantus  ardor  dominandi  super  terram?  quse 
priocipandi  tam  effrenis  cnpiditas?  Gerte  cum  pri- 

(86)Hinc  vulgatum  Curarum  nomen  ad  signifi- 
canda  beneficia  eorum  quas  yocant  Coratomm. 

(87)  Id  forte  intelligendum  de  Noviomensi  epi- 
tcopo,  gai  Tornicensem  ecclesiam,  jamdudam  tue 
sedi  amtam,  vix  tandam  pastns  eti  proprio  gaodere 


mun  tractus  es  ad  cathedram,  flebas,  refugiebas, 
vim  querebaris,  multum  ad  te  et  omnioo  supra  te 
esse  dicens ;  miserum  clamitaos  et  indignum,  qai 
non  esses  idoneus  tam  sancto  ministerio,  tantis  non 
sufficeres  .curis.  Quid  igitur  nunc  verecunda  de- 
pulsa  formidine,  sponte  ambis  ad  ampUora;  imo 
irreverenti  audacia,  propriis  non  contentus,  invadis 
aliena?  Cur  hoc?  Forte  ut  plures  populos  salves? 
Sed  in  alienam  messem,  tuam  mittere  iialcem,  inja- 
riosum  est.  Ut  tuae  prsestes  Eeclesi»  ?  Sed  Ecclesia- 
rum  Sponso  non  placet  tale  unius  incrementum, 
quod  sit  detrimentum  alterius.  Crudelit  ambitio,  et 
ncredibilis,  si  fidem  oculi  non  adstruerent!  Yix 
tenent  manus,  quin  illud  ad  litteram  impleant 
quod  legitur  in  propheta  :  Secuerunl  praegnantes  I 
Galaad  ad  dilatandum  terminos  suas  {Ainos  i,  13). 

29.  Ubi  est  illa  terrifica  comminatio,  Vcp  qui 
conjungitis  domum  ad  domumtet  agrumagro  copu- 
latis  ?  {Isai.  v,  8.)  Nunquid  in  his  duntaxat  exiguis 
Vce  istud  metuendum  est,  non  autem  cum  urbes 
urbibus,  aiit  provincise  provinciis  continuantur? 
Imo  eiiam  respondeant,  si  volnnt,  se  imitari  Domi- 
num  Christum,  facientes  et  ipsi  utraque  unum, 
adducentes  et  ipsi  ex  diversis  pascuis  greges,  nt  fiat 
unus  pastor,  et  unum  ovile.  Hujus  rei  gratta  non 
pigritantur  crebro  terere  limina  apostolorum,  in- 
veuturi  et  ibi  (quod  magis  doleodum  est)  qui  suse 
faveantimprobse  voluntati :  non  quod  valde  Romani 
curent,  quo  fine  res  terminenlur ;  sed,  quia  valde 
diiiguot  munera,  sequuntur  retributiones.  Nnde 
nuda  loquor,  nec  retego  verenda  sed  inverecunda 
confnto.  Uiinam  privatim  et  in  cameris  haec  fierint  I 
ulinam  soli  videremus  et  audiremus  1  utinam  nee 
{al.  vel]  loquentibus  crederetr!  utinam  nobis  roli- 
queriot  moderni  Noe,  unde  a  nobis  possent  aU- 
quatenus  operiril  Nunc  vero  cemente  orbe  mund 
fabulam,  soli  tacebimos?  Gaput  meum  undiqae 
conquassatum  est,  el  ego  sanguine  circumquaque 
ebuUiente  putaverim  esse  tegendum?  Qaidquid 
apposuero,  cruentabitur ;  et  major  erit  confusio  vo- 
luisse  celare,  cum  ceiari  nequiverit. 

CAPOT  VIIL 
Uumilitatem  etmodestiamepiscopo  commendat. 

30.  Bona  humilitas,  quse  ct  in  prsesentiarum  ab 
hujusmodi  mordaeibus  curi  mentem  facit  esse 
quietam,  et  a  minacibus  poenis  in  futuro  secaram 
reddit  conscientiam.  Hsec  vestros,  paier,  aoimos 
ab  horum  omnium  pestifera  semulatione  compescat. 
Audite  potius  Prophetam,  taUter  a  talibas  dehor- 
tantem  :  Noli,  inquit,  amutari  in  malignantibusf 
neque  zelaveris  facientes  iniqvitatem  [Psal. xxxyi^ 
i).  i£mulari,magi8  oportetApostoIum  non  gIoriant<*m 
in  immensum,  nec  se  ultra  se  extendentem  :  nec 
audentem  se,  ut  ipse  fatetur,  comparare  quibosdam 

episeopo,  scUicet  Anselmo  ex  abbate  SancU-Yia 
centii    Laudunensis,    quem  Eugenius  lU,  Bemard 
rogaiu,    Tornaeensibus  ooncessit.  Gonfer  lib.  m  de 
Gonsider.  num.  ik  ai  16. 


829 


TRAGTATUS  DB  MORIBUS  BT  OPFIGIO  BPISG. 


830 


qui  se  ipsos  commendant,  sed  se  sibi  eomparantem,  a  conanturi  Ipso  reclamante  ac  dicente :  Non  est  servut 
ei  meiientem  seeundnm  mensuram  regule,  quam      majo^  domino  suo^  neque  apostolus  eo  qui  misit 


mensus  est  ei  Deus  (//  Cor.  x,  42«  43).  Audiendo 
etiam  ex  ore  ejus,  Nolite  fraudare  inuicem  (ICor. 
Yii,  5),  propriis  placebit  esse  contentum.  Qui  et 
provocans  ad  humilitatem,  suum  illud  archiepi- 
scopo  non  cunctabitur  salubriter  4IT4  iniimare  : 
Nolialtum  sapere,  sed  time  {Rom.  xi,  20).  In  alio 
posito  non  altum  sapere  diffidle  est  et  omnino  inu- 
silatum  :  sed  qnanto  inusitatius,  tanto  gloriosius. 
Timor  de  adepta  jam  altitndine  tsedere  magis  quam 
placere  faciet  altiora.  Non  vos  ergo  felieem^  quia 
prseestis :  sed  si  non  prodestis,  infelicem  pntate. 

34 .  Ut  autem  secure  prsesse  possitis,  subesse  et 
vos,  si   cui  debetis,   non  dedignemini.  Dedignatio 


eum(Joan.  xiii,46).Quod  nondedignatusestmagister 
et  Dominus,talisque  et  magister  et  doroinus,indignum 
sibi  judicabit  servus  bonns,  devotusque  discipulus  ? 
32.  Quam  pulcbre  locutus  est  beatus  ille  Genturio, 
cujus  fidei  nuUa  per  inventa  est  in  Israel !  Et  ego, 
inquit,  homo  sum  sub  potestate,  habens  sub  me  mi' 
lites  {Luc.  vn,  8).  Non  jactabat  poteslatem,  quam 
nee  solam  protulit,  nec  priorem.  Dicturus  quippe, 
habens  sub  me  militesj  prsemisit :  Bomo  sum  sub 
potestate.  Prins  se  agnovit  hominem,  quam  poten- 
tem.  Agnovit,  inquam,  se  hominem  homo  gentiiis, 
nt  in  se  jam  impleri  ostenderet,  quod  longe  ante 
dixerat  David:    Sciant  gentes   quoniam  homines 


quippe  subjeclionis,   prseUtionis  reddit   indignum.  g  gunt  (Psal.  ix,  24).  Homo,  inquit,  sum,  et  sub  po- 

Sapienlisestconsilium  :  (2iian/oma/oreff,ton/o  ^u-  

milia  te  in  omnibus  {Eccli.  ui,  20).  Sapientiae  vero 
praeccptum  :  Qui  majorest  vestrum^  fiat  sicutminor 
{Luc.  JLXii,  26).  Quod  si  expedit  etiam  minoribus 
essc  subjectum,  miqorem  jugum  qnomodo  licebit 
conlemnere  ?  Yideant  in  vobis  potius  subditi  !quod 
vobis  redhibeant.  Intelligitisquaedico  :  cuihonorcm, 
honorem.  Omnis  anima,  inquit,  potestatibus  subli" 
mioribus  subdita  sit  {Hom.  xiii,  4).  Si  omnis,  et 
vestra.  Qnis  vos  excipit  ab  universitate  ?  Si  quis 
tentat  excipere,  conatur  decipere.  Nolite  illorum 
acquiescere  consiliis,  qui,  cum  sint  christiani, 
Cbristi  tamen  vel  sequi  facta,  vel  obsequi  dictis 
opprobrio  dncunt,  Ipsi  sunt  qui  vobis  diccre  solent: 


testate.  Jam  quidquid  subinferas,  suspectam  non 
habemus  jactantiam.  Prsemissa  siquidem  est  humili- 
tas,  ne  altitudo  praecipitet.  Nec  enim  locum  invenit 
arrogantia,  ubi  tam  clarum  humililatis  insigne  prse- 
cesserit.  Agnoscis  infirmitatem  \al.  humilitatcni], 
confiteris  subjectionem  :  jam  et  te  sub  te  habere  mi- 
lites  profitere  securus.  Revera  quia  non  confusus  est 
de  subjectione,  jure  ex  prselatioue  meruit  honorari. 
Non  erubuit  super  sc  potestatem,  ct  ideo  dignus  qui 
haberet  et  sub  se  milites.  Ex  abundantia  cordis  os 
loquebatur :  et  juxta  quod  intus  ordinatas  habuit 
affeciiones,  foris  quoqne  verba  decenter  composuit. 
Dedit  prius  honorem  prsepositis,  ut  jam  a  subditis 
juste  reciperet :  sciens  se  a  superioribus  accipere, 


•  Servate  vestrae  sedis  honorem.  Decebat  qnidem  C  ^^q^  impenderet  inferioribus,  etquia  melius  proprise 


ex  vobis,  vobis  commissam  Ecclesiam  crescere  : 
nunc  vero  saltem  in  illa  qua  suscepistis  maneat 
digniiate.  Et  vos  enim  vestro  prsedeccssore  impoten- 
tio.  ?  Si  non  crescit  per  vos,  non  decrescat  per 
vos.  9  Haec  isti.  Christus  aliter  et  jussit,  et  gessit. 
Reddite,  ait  gtue  sunt  Cmsaris^  Ccesari ;  et  quwsunt 
Deit  Deo  {MarCf  xii.  47).  Quod  ore  locutns  est, 
mox  opere  implere  curavit.  Conditor  Csesaris, 
Caesari  non  cnnctus  est  reddere  censnm  :  exemplum 
enim  dedit  vobis,  ut  et  vos  ita  faciatis.  Qnando 
vero  Dei  sacerdotibus  debiiam  negaret  revereotiam, 
qui  hanc  ssecularibus  quoque  potestatibus  exhibere 
curavit?  Porro  vos,  si  Gaesaris  snccessori,  id  est 


4Tft  subjectionis  dbceret  experimento  sua  ipse 
moderari  imperia.  Forte  non  ignorabat,  quod  sub- 
jecto  sibi  homini  Deus  onmia  subjecerit  sub  pedibus 
ejns;  offendenti  se  infensa  reddiderit;  et  is,  quem 
humilem  constituerat  super  opera  manuum  suarum, 
superbis  merito  comparalus  jumenlis  insipientibus, 
et  similis  facius  sit  illis.  Noverat  et  fortassis,  quod 
humanus  spiritns,  subditus  conditori  subjectam  sibi 
possederit  camem :  rebellis  rebellem  invenerit : 
factusque  transgressor  legis  superioris,  sentirc  coe- 
perit  aliam  Icgem  in  membris  suis,  repugnantera 
legi  mentis  suae,  et  caplivantem  se  in  lege  peccati. 

CAPUT  IX. 


regi,   sedulus  in  suis    curis,   consiliis,    negotiis,  Q  Abbates  exemptionibus  prcepostere   studentes  ar- 

exercilibus    adestis;    indignum   erit    vobis  cui- 

cnnque  Christi  vicario  (88)   taliter   exhiberi,   qua- 

liter  ab   antiquo  inter    Ecclesias  ordinatum  est  ? 

Sed  quoB  sunt,   inquit  Apostolus,   a  Deo  ordinata 

sunt.  {Rom.  xui,  4).  Yiderint  ergo  hujus  ignominiis 

dissuasores,   quale    sit  Dei   ordinationi  resistere. 

Yalde  ignomioiosum  servo,  si  sitsicut  dominus  ejus: 

aut  discipulo,  si  sit  sicut  magister   ejus.  Plurimum 

se  vobis  deferre  putant,  cum  vos  Christo  pr^ferre 

(88)  Id  est,  papae  seu  pontifici  Romano,  qnem 
Bemardus  inter  primoa.  c  Yiearium  Cbritii  i  proprio 
nomine  appeliavit  hic  et  in  epistola  254,  num.  4. 
Gonfer  notationem  ad  epistol.483.  Qaanquam  etiam 
episcopum  c  Ghristi  vicariam  »  veteri  mor^^ippelltt 
infra,  nnm.  36  ;  Paptm  vero  ringslariter  Ub.  ;II 


guuntur. 

33.  Miror  quosdam  in  nostro  Ordine  monasterio- 
mm  abbates  hanc  humilitatis  regnlam  odiosa  eon- 
tentione  infringere,  et  sub  hamili  (qnod  pejns  est) 
habitu  el  tonsura  tam  superbe  sapere,  et  cnm  ne 
unum  quidem  verbnlnm  de  suis  imperiis  snbditos 
prsetergredi  patiantur,  ipsi  propriis  obedire  eontem- 
nant  episcopis.  Spoliant  ecclesias,  ut  emancipentur 
(89);  redimunt  se,  ne  obediant.  Non  ita  Ghristus. 

de  consid.  num.  46,  et  lib.  iv.  num.  23. 

(89)  Alibi  non  improbat  Beraardos  bnjusaiodi 
exemptiones  monasteriomm,  que  speoialins  ab  ipsa 
sui  fundatione  ad  Sedem  apostolicam  pertinoenuit  $s 
voluntaie  fundatorum.  Sei  aliud  est,  ioqiiil»  piod 


831 


S.  BBRNARDI  AfiBATIS  CLARiE-YALLENSIS 


832 


nie  siquidein  dedit  fitam,ne  perderel  obedienliam  :  /^  ecclesiae  liberlatem.  0  libertas  omni,  ut  ita  loqnar, 

servitute  scrvilior  !  Patienter  ab  bujusmodi  libertate 
abstineam,  quae  me  pessimae  addicat  superbiaB  ser- 
vituti.  Plus  timeo  dentes  lupi^  quam  vir^am  pasto- 
ris.  Certus  sum  enim  ego  monacbus,  et  monachorum 
qualiscunque  abbas,  si  mei  quandoque  pontificis  a 
propriis  cervicibus  ezcutere  jugum  tentavero,  quod 
Satanae  mox  tyrannidi  me  ipsum  subjicio.  Adverteos 
nimirum  cruenta  iUa  besliai  quae  circuit  quaerens 
quem  devorct,  elongalam  custodiam ;  heu  1  statim 
insilit  in  praesumptorem.  Merito  enim  non  cunctalur 
praesidere  superbo,  qui  se  jure  regem  gloriatur 
super  omnes  filios  superbiae.  Quis  dabit  mihi  centum 
in  mei  custodiam  deputari  pasiores  ?Quanto  plures 
seniio  mei  curam  gerere,   tanlo  securior  exeo  in 


qua  isti  ut  careant,  totum  fere  suum  suorumque 
victum  expendunt.  Quid  hoc  est  praesumptionis,  o 
monachi  ?  Neque  enim  quia  praelati  monachis,  idco 
non  monacbi.  Nempe  monachum  facit  professio, 
praelalum  necessitas.  Ut  autem  non  praejudicct  ne- 
cessitas  professioni»  accedat,  non  succedat  praelatio 
monachatui.  Alioquin  quomodo  illud  implebitur  : 
Principem  te  constitueruni  ?  esto  inter  illos  tan- 
quam  unus  ex  illis  ?  [Eccli.  xxxii,  1).  Quomodo 
tanquam  unns  ex  iilis,  manens  inter  humiles  super- 
bu8,  inter  subditos  rebellis,  immitis  inter  mansuetos  ? 
Ut  te  putemus  tanquam  unum  ex  illis,  videamus 
tam  exhibere  paratum,  quam  exigere  obedienliam  ; 
videamus    tam    hbenter    praepositis    obtemperare 


subjectum,  quam  imperare  subjectis.  Quod  si  semper  B  pascua.  Slupenda  iDsania  1  Animarum  non  cunctor 


vis  obedientes  habere,.et  nunquam  esse,  probas  le 
non  esse  tanquam  unum  ex  iilis,  dum  unus  esse 
renuis  tt  obedieniibus :  a  quibus  dum  te  super- 
biendo  segregas,  quorum  aggregeris  consortio  pa- 
tenter  advertimus :  et  si  tu  vel  impudenier  conlem- 
nis,  vel  imprudenier  dissimulas,  rcputari  profecto 
inter  illos  te  noveris,  de  quibus  scriptum  est :  Alli- 
gant  onera  gravia  ei  imporiabilia,  et  imponunt 
humeris  hominum,  digito  auiem  suo  nolunt  ea  mo- 
vere  (Matih,  xxiii,  4).  Quorum  ergo  tibi  indigoius 
consortium  judicas,  delicatorum  magistrorum,  quos 
veriias  increpat,  an  obedientium  monachorum, 
quos  amicos  suos  commemorat  ?  Ait  siquidem  :  Vos 
amici  mei  esiis^  si  feceritis  quce  prascipio  vohis 
{Joan.  XV,  i4).  Yides  igilur  quale  est  jubere  quod 
ipse  non  feceris ;  aut  nolle  facere,  quod  docueris. 

34.  Deinde  ut  taceam  illud  de  Regula,  ubi  a 
sancto  Benedicto  tibi  praecipitur,  ut  quae  doces  dis- 
cipulis  esso  contraria,  in  tuis  faciis  indices  non 
agenda ;  ut  item  praetermittam,  quod  aperte  definit 
tertium  humilitatis  esse  gradum,  ul  quis  pro  Dei 
amore  omni  obedientia  se  subdat  majori  {Capp,  2, 
7)  :  in  regula  Yeritatis  attende  quod  legitur  :  Qui 
solverit,  inquit,  unum  de  his  minimis  meis  man- 
datls  ei  docuerit  sic  homineSf  minimus  vocabitur 
in  regno  caslorum  {Maiih.  v,  19).  Proinde  tu  do- 
cens  et  renuens  obedire,non  minimum,  sed  maximum 
Christi  mandalum  et  docere,  et  solvere  convinceris. 
Itaque  doctor  et  solutor  mandati,  minimus  lu  vocan- 
dut  es  in  regno  coelorum.  Si  ergo  tui  putas  iujuriam 
prioratus,  minorem  summis  videri  sacerdotibus,  non 
magis  indignum  aedimandum  est,  minimum  vocari  in 
41 TG  regno  coelorum  ?  Si  multum  superbus  es,  plus 
mioimus,  quam  minor  vocari  con^ndere.  Minor 
quippe  vilitas  est  mioorem  videri,  quam  minimum  • 
longe  autem  praestantius,  solis  subdi  episcopis,  quam 
universitati. 

35.  Sed  non  propier  me,  inquit,  facio,  sed  quaero 

Oeni  subjeetionii.  Lib.  iii  de  Consid.,  n.  18. 

(00)  mosmodi  omamenta  abbatibns  jprimum  con- 
eMi  e4Bpia  saecolo  X,  Paulus  LauAUs  nosler  in 
Ghromo  id  annum  4308  itidem  Abbatea  tfguit, 
qoi  Imbc  iwigiiia  eapubaiu.  Lneius  III  ta  Lanteiaio 


turbas  mihi  custodiendas  colligere,  et  unum  super 
propriara  gravor  habere  custodem !  Et  quidem  sub- 
jecli  me  de  rcddenda  pro  se  ratione  sollicitant  :  qui 
autem  praesunt  mihi,  ipsipoiimi  Paulo  dicente,  per* 
vigilani,ianquam  rationem  pro  me  reddiiuri  {Uebr, 
XIII,  17).  liii  etsi  bonorant,  onerant  :  hi  non  tam 
premunt,  quam  protegunl.  Scio  me  legisse  :  Judi- 
cium  durissimum  his  qui  prassunt ;  exiguo  autem 
concediiur  misericordia  {Sap,  vi,  6,  7).  Quid  igitur 
vos,  0  monachi,  sacerdotum  graval  aucloritas  ?  Me- 
tuitis infeslationem?  Sed  siquid  patimini  propter  justi- 
tiam,  beati,  Saecularilatem  contemoiiis  ?  Sed  saecu- 
larior  nemo  Pilato,  cui  Dominus  astitit  judicandus. 
Nonhaberes,mquii^in  me  poiesiaiem,  nisiiibi  data 
essei  desuper  {Joan,  xix.  11).  Jam  tunc  per  se  loque- 
baiur  et  in  se  expcriebatur  quod  post  per  aposto- 
los  clamavit  in  Ecclesiis,  Non  esi  potestas  nisi  a  Deo 
et,  Qui  resisiit  potesiati,  Dei  ordinaiioni  resistii. 
{Rom.  XIII,  1,  2). 

36.  Ite  nunc  crgo,  resistite  Christi  Yieario,  cnm 
nec  suo  adversario  Christus  restiterit :  aut  dicite, 
si  audetis,  sui  Praesulis  Deum  ordinationem  nescire, 
cum  Romani  Praesidis  potestatem  Christus  super  se 
quoque  fateatur.  fuisse  caelitus  ordioatam.  Yerum 
aperte  indicant  quidam  horum  quid  cogitent,  dum 
multo  labore  ac  pretio  apostolicis  adepiis  privilegiis, 
per  ipsa  sibi  vindicant  insignia  pontiGcalia^  uientes 
et  ipsi  more  pontificum,  mitra,  annuio,  atque  san- 
daliis  (90).  Sane  si  attenditur  rerum  dignitas,  haoc 
monachi  abhorret  professio  :  si  ministerinm,  soHs 
liquet  congrucre  pontificibus.  Profecto  esse  desi- 
derant,  quod  videri  gcstiunt ;  meritoqoe  neqneunt 
esse  subjecti,  quibus  jam  ipso  se  comparant  deside- 
rio.  Quid  si  et  nomen  eis  conferre  privilegionmi 
posset  auctoritas  ?  quanto  putas  auro  redimerent,  ut 
appellarentur  pontiGces  ?  Quo  ista,  o  monachi  ?  Ubi 
timor  mentis  ?  ubi  rubor  frontis  ?  Qnis  Qnquam 
probatorum  monachorum  tale  aliquid   aut   verbo 

f 

Casae-Dei  tbbati  ex  obedientia  imposuiu  Saoerdoti, 
diacono,  et  subdiaeono,  unus  mitre,  annnlli,  et 
scandaliorum  concessus  est  a  Leone  IX  in  eeelesia 
Yesoolionensi  ad  qosdam  fasta,  ut  legitur  in  Probt- 
•tionibus  histori»  Tomatieniis  pag,  3o84t  Mi* 


833                                        .  SBRMO  b&  GONVBRSIONG  AD  aBRlGOS.  m 

docuit,  aat  reliquit  exemplo  ?  Daodcciin  hamilitatiB  a  pari  catbedra,  iisdeoique  solemnium  indamentoruai 

gradus  Magisier  vester  edisserit,  propriisque  distin-  insij^ibus  altollamioi,  cur  non  et  sacrot  Ordioes 

gvi\id€Scnpiionib\is(S.Benedictus,Regul(Bcap.  7):  celebratis,  et  benedictiones  datis  in  populis  (91)? 

in  quo,  quaeso,  illorunfi  docetur  aut  contioelur,   ut  Quam  multa  moveor  dicere  adversus  impudeatibsi> 

hoc  fastu  delectari  monachus,  has  quserere   debeat  mam  praesumptionem  ?  sed  frenat  impelum,  quod 

Jignilaies?  auribus  occupatis  scribere  me   recolens,  longiori 

37.  Labor,  et  latebrse,  et  voluntaria  panpertas,  lectione  vereor  fieri  onerosus  archiepiscopo  :   et 

haec  suni  moDachornm  insignia ;  haec  vitam  solent  quia  res  tam  manifesU  est,  ut  multitudo  reprehen- 

nobilitere  monasiicam,   Vestri   autem  oculi    omne  dentium  videatur  4ITT    impudentiam  obdurasse. 

sublime  vident,vestri  pedes  omne  forum  circnmeunt,  Quod  si  et  h»c  ipsa  cemuntur  gratas  excedere  com- 

vestrae  linguBB  in  omnibus  audientur  condliis,  veslrae  pendi  metas,  vobis,  o  domine,  donate,  qui  me   el 

manus  omne  alienumdiripiuntpalrimonium.  Tamen,  in  hocpropriam  prodere  coegistis  imperitiam,  dum 

si  ita  oporlet,  ul  emancipati  a  subjeclione   ponlifi-  morem  modumque  solemnem  in  scribendo  servare 

cum,  pari  cum   successoribus  aposlolorum  gloria,  nescierim. 

(91)  Et  id  utrumque  postea  in  usum  venit  quoad  Imo  eUam,subdiaconatum  aliquandoconftfuntquin- 

benedictiones  et  collationeai    miaoram    Ordioom.  que  primi  abbates  ordinis  Gi&tercieasis. 


ADMONITIO 


Varia  estsequentis  opusculi  inscriptio.  In  prima  ejus  editione^  scilicet  Spirensi  anni  1501,  inscribitur» 
•  De  conversione,  ad  Sckolares  libetlus^  »  absque  divisione  capitum.  In  editis  anni  1520,  «  De  conver^ 
sione^  ad  Clericos  sermo  :  »  quem  genuinum  titulum  existimamus.  Sermonem  vocat  Bernardus  ipse^ 
n.  31  :  c  Fatigavimus  vos  prolixitate  sermonis.  »  eic.  Quidam  codices  prceferunt.  ad  Clericos  Parisien-- 
ses,  »  Exordium  Cisterciense  favet  in  Hbro  septimo  de  Yita  Bemardi,  cap.  13.  »  Quadam  prmterea  wse, 
cum  vir  Domini  Bemardus  causa  exigente  Parisius  adesset,  rogatu  clericorum  ingressus  est  de  mare 
scholas  eorum  :  quibus  ostendens  formam  veroe  philosophicey  monebat  eos  attentius  de  mundi  contem-- 
ptUt  I  etc.  Gaufridus  factum  narratin  libro  quinto  de  eadem  Vita,  n.  10  :  «  Patrem  sanctumf  fines  Pa- 
risiorum  aliquando  peragrantem,  ut  ad  ipsam  diverteret  civitatem  episcopus  Stephanus,  et  ccBteri  omnes 
qui  pariter  aderant,  obnixe  rogantes  non  poterant  obtinere.  Maano  stquidem  %elOf  nisi  causa  grauis  urge* 
rety  conventus  publicos  declinabat.  Cum^ue  vespere  itersuum  aiias  ordinasset^maney  ubiprimum  locutus 
est  fratribuSy  dicere  jubet  episcopo,  quia  Parisius  ibimus,  ut  rogasti.  Conveniente  igitur  clero  admodum 
copiosOj  sicut  semper  ab  eo  solebant  expetere  verbum  Dei,  continuo  tres  ex  illis  compuficti  sunty  et  con- 
versi  ab  inanihus  studiis  ad  veras  sapientice  cultum,  abrenuntiantes  smculo,  et  Dei  famulo  inhasrerites,  » 
etc.  Gravis  et  patheticus  est  hic  sermo  contra  clericos^  qui  Ecclesioe  dignitates  ambtunt,  et  temere  ad  «o- 
cros  Ordines  accedunt.  Capitulorum  distinctionem,  qwklis  in  editis  ab  anno  1620  adhibita  est,  retinuimus. 


S.  BERNARDI  ABBATIS 

DE  CONVERSIONE 

AD  GLERIGOS 

SERMO  SEU  LIBER. 


478  GAPITT  PRIMUM.  Dmandatoruai  ejus,  sed  ut  naciaat  ea  {PsaU  cii,  18). 

QuodnemoconverUadDominum^nisiDeivoluntate  Nimirum  verba  vitse  seteraae  habet,  et  venit  hora 

prasventus  et  ejus  voce  interius  clamante,  possit  (utiaam  et  nunc  sic)  quando  mortui  aodient  vocem 

1.  Ad  audiendum,  ut  credimus,  verbum  Dei  coa-  ejus;  et  qui  audieriat,  viveat  {Joan.  v«  25) :  siqoi- 

venistis.  Neque  eoim  causa  aobis  alia  vestrse  hujus  dem  vita  ia  voluaiate  ejus.  £t  si  vultis  scrire,  voluo- 

tam  avidse  coacorsionis  occurrit.  ApproCNunus  atiqae  tas  ejus  coaversio  nostra.  Deoique  ipsum  audile. 

desiderium  hoc,  et  laudabili  atudio  coagaudemus.  Nunquidvoluntatismeafestmorsimpii,dicitDomi'' 

Baatl  eoim  qui  audiunt  yerbam  Dd,  sed  si  costo*  nus,  et  non  magis  ut  convcrtatur  et  vivat  {Suek. 

diaa(  iUud  IIm.  xi,  M}.  BeaU  fot  memom  imrt  »vni,  iS)«  Ex  quibtti  yetik  irideiMr.  ifote^^ 


835  S.  fiBRNARDl  ABBATIS 

quoDioin  vera  nobis  vila  non  nisi  in  conversione  m 
est,  nec  aliter  ad  eam  patet  ingressus,  dicente  item 
Domino  :  Nisi  eonversi  fueritis,  et  efficiamini  sicui 
parvuli,  non  intrabiiis  inregnum  cmlorum  {Mattk, 
1VII1,  3).  Merilo  saneparvuli  soli  intrant ;  nam  pucr 
parTulus  minat  eos,  qui  in  hoc  ipsum  natus  et  datus 
eat  nobis.  Qusero  igitur  vocem  quam  audiant  mortui, 
et  cum  audierint  vivant :  forte  enim  et  mortis  evan- 
gelizare  necesse  cst.  Ei  occurrit  interim  verbum 
breve,  sed  plenum,  quod  os  Domini  locutum  est,  ut 
propheta  testatur  :  Dixisti,  ait  loquens  sine  dubio 
ad  Doroinum  Deum  suum,  Convertimini^  fihi  homi- 
num  (PsaL  lxxxix,  3).  Nec  immerito  sane  a  filiis 
hominum  vidctur  exigenda  conversio,  pcccatoribus 
utique  necessaria.  Nam  supernis  spiriiibus  ea  ma- 
gisquae  rectos  decet  indicta  iaudatio  est»  eodem  B 
propheta  psallente  :  LaudaDeum  tuum,  Sion  {Psal, 

CXLVIl,  12). 

2.  Gseierum  qnod  ait,  dixisti,  meo  quidem  judicio 
non  negligenter  prsetereundum  est,  nec  simpliciier 
audiendum.  Quis  enim  humanis  comparare  audeat 
diclis  quod  dixisse  dicilur  Deus?  Vivus  profecto  est 
sermo  nci  et  efficax  {Hebr.  iv,  12)  et  vox  ejus  in 
magnificentia  et  virtute  {PsaL  xxviii,  4).  Denique 
ipse  dixitj  et  facta  sunt{PsaL  cxlviii,  5).  Dixit :  Fiat 
luxy  et  facta  est  lux  {Gen.  i,  3).  Dixit :  Converti^ 
mini  filii  liominumy  et  conversi  sunl.  Ita  plane  con- 
veraio  animarum  opus  divinse  vocis  est,  non  humanse. 
Simon  Joannis,  piscator  hominum  in  hoc  ipsum 
vocatus  et  constiiutus  a  Domino,  incassum  tamen  et  a 
ipse  laborans  tota  nocte  nil  capiet»  donec  in  verbo 
Domini  rete  jactans,  conciudere  possit  multitudinem 
copiosaro.  Uiinam  jactemus  et  nos  hodie  in  hoc 
verbo  rete  vcrbi,  et  cxperiamur  quod  scriptum  est : 
Ecce  dabit  voci  sum  vocem  virtutis  {PsaL  lxvii,  34). 
Si  mendacium  ioquimur,  id  plane  de  proprio  est. 
Sed  et  tunc  forsilan  nostra  judicabitur  vox  esse,  et 
non  Domini,  si  quaeramus  quie  nostra  suut,  non  quae 
Jesu  Christi.  Caeterum  etsi  loquimur  justiiiam  Dci, 
et  gloriam  Dei  quaerimus,  cffectum  tamen  ab  eo  solo 
sperare,  ab  eo  posiuiare  necesse  cst,  nt  voci  suse 
vocero  virtutis  accommodet.  Ad  hanc  ergo  ioterio- 
rem  vocem  aures  cordis  erigi  admonemni,  ut  lo« 
qaenlem  Deum  intus  audire,  quam  foris  hominem 
studeatis.  Ula  enim  vox  magnificentise  et  virtutit,  D 
deserta  concutiens  secreta  discutiens,  torporem 
excutiens  animarum. 

41TO  CAPDT  II. 

Quod  ipsa  vox  Domini  omnibus  se  offerat,  et  ani-- 

mam  sibi  ipsi  nolentem  reprmsentet, 

3.  Nec  sane  laborandom  est,  ut  ad  vocis  hujus 
perveniatur  auditum  :  iabor  est  potius  aures  obtu- 
rare  ne  audias.  Nimimm  vox  ipsa  se  offert,  ipsa  se 
ingerit,  nec  pulsare  iuterim  cessat  ad  ostia  singulo- 
rum.  Denique  ^uadro^in^a  anniSt  inquit,  proximus 
fuigenerationi  huiCtet  dixit:  semperhi  errant  corde 
{PsaL  xciv,  10).  Adhuc  nobis  proximus  est,  adbue 
joqoUar,  et  tfon  ett  forte  qoi  aodiat.  Adhoc  dieit : 
hi0ftaifU  eorie;  tdhuc  SapietitU  clamitat  in  platels  f 

BfiiU^fi,prafparicatm9^adcor  {ha.  uvi,  8).  Hoc 


CLAR.«-VALLBNSIS  836 

nempe  initium  loquendi  Domino  :  ei  hoc  verbum  ad 
omnes  qui  convertuntur  ad  cor^prsecessisse  videtur 
et  non  modo  rovocans  eos,  sed  redducens  et  statuena 
contra  faciem  suam.  Bst  enim  non  tantum  vox  vir- 
tutis,  sed  et  radius  lucis,  annuntians  pariter  homi- 
nibus  peccata  eorum,  et  illuminans  abscondita  tene- 
brarum.  Nec  vero  uila  internae  hujus  vocis  ac  lacis 
differentia  est,  cum  unus  idemque  sit  Dei  Filins  et 
Yerbum  Patris,  et  splendor  gloriae :  sed  et  animse 
quoque  substantia,  in  suo  quidem  genere  etiam  ipsa 
spiritualis  etsimplex,  sineulladistinctionesensuum, 
sed  tota,  si  tamen  tota  dicenda  est,  et  \idens  pari- 
ter  et  audiens  videatur.  Quid  enim  illo  agitor  sive 
radio,  sive  verbo,  nisi  ut  noverit  semetipsam  ?  Ape- 
ritur  siquidem  conscientise  liber,  revolvitor  misera 
vit»  series,  tristis  qusedam  historia  replicaiur, 
illuminatur  ratio,  et  evoluta  memoria  velut  quibus- 
dam  ejus  oculis  exhibetur.  Utraqoe  vero  non  tam 
ipsius  est  animae,  quam  anima  ipsa  :  ut  eadem  sit  et 
inspiciens  et  inspecla,  contra  suam  statuta  faciem, 
et  a  violentis  quibusdam  apparitoribus  immissarum 
ulique  cogitationeum  coacta,  proprio  interim  judi- 
canda  assistere  tribunali.  Quis  sane  judicium  hoc 
sine  iribulatione8ustineat?i4(im^ip^m  anima  mea 
turbata  est,  ait  propheta  Domini  {PsaL  xli,  7)  :  et 
tu,  contra  faciem  tuam  sine  argutione,  sine  torba- 
tione,  sine  confusione,  atatui  non  posse  miraris  ? 

CAPUT  IIL 

Quod  per  vocem  Dei^  animce  ratio,  quasi  in  libro, 
omnia  mala  deprehandere,  reprehendere,  dijudi- 
careet  discemere  valeat. 

4.  Nec  a  me  speres  audire  quid  in  memoria  tua 

ratio  deprehendat,  quid  reprehendat,  quid  dijudicet, 

quid  decemat.  Applica  intus  auditum,  reflecte  ocu- 

los  cordis ;  et  proprio  disces  experimento  quid  aga- 

tur.  Nemo  enim  scii  quse  sunt  in  homine,  nisi  spi- 

ritus  hominis  qui  in  ipso  est  (/  Cor,  ii,  11).   Si  su- 

perbia,  si  invidia,  si  avarilia,  si  ambitio,  aut  similis 

aliqua  pesiis  abscondiia  est,  vix  effugere  polerit  hoc 

examen.  Si  fornicatio,  si  rapina,  si  crudeliias,   si 

fraus  uUa,  autquaelibet  culpa  admissa  cst,  internum 

hunc  judicem  non  lalebit  reus  ipse,  nec  inficiabilur 

coram  eo.  Tranaiit  enim  velociier  totus  ille  pruri:u8 

delectationis  iniquae,    et  voluptatis  illecebra    toU 

brevi  finita  est;  sed  amara  quaedam  impressit  signa 

memorifie,  sed  vestigia  foeda  reliquit.  In  illud  siqui- 

dem  repo&itorium,  velut  in  sentinam  aliquam,  toia 

decurrit  abominaiio,   et  immundida  tola  defluxit, 

Volumen  grande,  cui  universa  inscripta  sunt,  siilo 

utique  veritatis.  Amarum  jam  venter  tolerat,  etsi 

fauces  miseras    brevi    transitu  dulcedine  quJEidam 

frivola  visum  esl  oblectasse.  Ventrem  meura  doleo, 

miser,  ventrem  meom  doleo.  Qoidni  doleam  ventrem 

memoriae,  ubi  Unta  congesta  est  potredo  ?    Qoia 

nostrum,  fratres,     exteriorem  hanc  vestem,    qoa 

legitur,  si  redente  obscenis  ondique  sputis  illitam, 

et  foedissiibis  quibusqoe  sordibus  inquinatam  oonsi* 

deret,   non  vehementer  exhorreat,  non  vdodtdr 

exuat,   Ron  indignanier  abjiciit?  Iiaqo^  qol  doq 

vesiem^  wi  semelipaum  intua  aub  veate  (alem  repe» 


837 


SBftHO  DB  GONVBRSIONB  AO  GLBRIGOS. 


838 


rit,  eo  amplius  deleat,  et  ftDimo  eoosternetur  opor-  j^  tem  :  cnm  nniyersa,  quibns,  ad  vagandum  foraa  et 
tet,  quo  proprius  tolerat  quod  exhorret.  Ncque  cnim      inutiiiter  sese  occupandum,    in  eam  quse  prseterit 


ut  4ISO  tuiiiciim  abjicit  suam,  sic  abjicere  conta- 
minata  anima  poterit  et  se  ipsam.  Denique  quis  in 
nobis  tantae  paiienti»  est  et  virtutis,  ut  si  forte 
(quemadmodum  de  Mariasorore  Moysi  legitur  {Num. 
XII,  10)  carnem  suam  subitanea  [aL  subcutanea] 
quadam  lepra  male  candentem  viderit,  »quo  animo 
stare  possit,  et  graiias .  agere  Greatoril  Qnid  vero  est 
caro  ista,  nisi  corruptibilis  qusedam  tunica,  qua  vea- 
timur?  aut  quid  lepra  baee  corporea  electis  omnibus 
sesiimanda,  nisi  patern»  virga  correptiooi<3,  et 
pui^gatio  cordis?  Ibi,  ibi  tribulatio  vebemens,  et  jus- 
tissima  causa  doloris  est,  cum  excitatus  a  sommo 
miscrse   voluptalis,  interiorem  coeperit  quis  depre- 


B 


bujus  mundi  figuram,  egredi  consueverat,  ostiacor- 
poris  clausa  erunt,  ut  necessario  maneat  in  se  ipsa. 
cui  nullus  jam  pateat  eiitus  a  se  ipsa.  Yerum  is  qui- 
dem  perniciosissimus  erit  redilus,  et  miseria  sempi- 
terna,  quando  jam  poenitentia  haberi  poterit,  agi 
non  poterit.  Ubi  enim  deerit  corpus,  actus  non  erit, 
Sane  ubi  nulla  fuerit  aciio,  nec  satisfactio  qnidem 
ulla  poterit  inveniri.  Quocirca  pcenitentiam  quidem 
habere,  dofere  est :  nam  poeniieniiam  agere,  reme- 
dium  doloris  est.  Neque  enim  carenti  manibus  erit 
ultra  levare  cor  in  coelum  cum  manibus  ;  sed  quis- 
quis  ante  obitum  carnis  non  redierit  ad  se  ipsum,in 
sc  ipso  maoeat  necesse  est  in  seleroum.  Sed  in  quali 


hendere  lepram,  quam  sibi  ipse  raulto  studio    et  ■•  se  ipso  ?  Qualem  sese  fecerit  in  hac  vita,  qualem 


labore  qusesivit.  Licet  enim  nemo  oderit  camem  suam 
sc<I  muho  minus  oilisse  poterit  anima  semetipsam. 

CAPUT  IV. 

Quod  diligens  iniquitatem,  odit  animam,  et  camem 
suam :  et  de  pcenitentia  infructuosa  post  mortem, 

5.  At  forte  aliquem  moveat  illud  de  Psaimo :  Qui 

diligit  iniquitatem,  odit  animam  8uam{PsaLXy^), 

Ego  autem  dico,  odit  et  carnem.  An  non  odit,  cui 

gehennae  cumulos  mercatur  in  dies,  et  cui  secundum 

duritiam  suam  et  cor  impoenitens  thesaurizat  iram 

in  diae  irae?  Caetcrum  hoc  odium  tam  carnis,  quam 

animae,  non  in  afteclu  sed  in  effcctu  potius  inveni-. 

tur.  Sic  nimirum  odit  ct  phreoeiicus  carnem  suam 


invenerit  exiens  ab  hac  vita  :  nisi  quod  fortasse  erit 
nonnunquam  detenor  :  nam  melior  nunquam  erit. 
Habet  enim  hoc  ipsum  quod  nunc  ponit,  481 
quandoque  recipere  corpus,  non  tamen  ad  poeniten- 
tiam,  sed  ad  poenam  :  ubi  nimirum  peccaii  ipsius  et 
carnis  quodammodo  similis  videbitur  esse  conditio  : 
ut  quemadmodum  culpa  semper  puoiri  poterit,  nec 
nnquam  poterit  expiari;  sicnecin  corpore  aliquando 
tormenta  finiri,  nec  corpus  ipsum  exinaniri  valeat  in 
tormentis.  Merito  quidcm  ultio  sempiterna  desaeviet 
quod  nunquam  possit  culpa  deleri  ;  nec  substantia 
carnis  deficiet,  ne  simul  cogatur  etiam  afOiciio  carnis 
terminari.  Haec,  fratres  mei,  qui  pavet,  cavet ;  qui 


cum  sibi  ipsi  manus  inferre  laborat,  ralionis  dclibe-  C  '^^^^^K*^  incidit. 


ratione  sopila.  An  vero  gravior  ulla  phrencsis  judi- 
eatcr,  quam  impocnitcntia  cordis  et  peccandi  obsli- 
nata  voluntas?  Siquidem  manus  nefarias  injicit  sibi 
ipsi,  ncc  carncm,  sed  mentem  lacerat  et  corrodit. 
Si  vidisii  hominem  scalpere  manus,  et  usque  ad 
sanguinem  confricare,  evidentem  habes  in  eo  simi- 
litudinem  anima;  peccantis  expressam.  Gedit  siqui- 
dem  voluptas  illa  dolori,  et  succedil  prurilui  cru- 
ciatus.  Neque  id  igoorabat,  sed  dissimulabat  ille 
dum  scalperet.  Sic  laceramus,  sic  exulceramus  pro- 
priis  manibus  animas  infelices  :  nisi  quod  tanto  gra- 
vius,  quanto  excellentior  est  spiritualis  creatura :  et 
cui  difiicilius  medeatur.  Neque  id  quidem  inimicitia- 


CAPUT  V. 

Quod  vermis  conscientias  in  prassenti  sentiriae 
suffocari  debet^nonin  immortalitatem  foveriac 
nutriri. 

7.  Ut  ergo  redeamus  ad  vocem  unde  processimus, 

expedit  nobis  profecto  redire  ad  cor,  dum  illic  iter, 

quo  osiendat  nobis  salutare  suum,  qui  tanto  studio 

pietaiis  illuc  revocat  praevaricatores.   Nec  sentire 

interim  pigeat  morsus  vermis  inierni ;  aut  periculosa 

quaedam  animi  teneritudo  [aL  amaritudo],  ct  perui- 

ciosa  molliiies  persuadere  queat,  ut  praeseniem  veli- 

mus    dissimulare   molesiiam.    Optimum    est    tune 

sentiri  vcrmem,  cum  possit  ctiam  suffocari.  Itaque 

mordeat  nunc  ut  moriatur;  ct  paulatim  desinat  mor- 


rum  studio  gerimus,  sed  stupore  quodam  insensibi-  n  dere  moriendo.  Rodaiiolerim  putredinem,  ut  rodendo 

f  •  •  •  _  W«  J»#l  •  •      •        • J  •  B^  «.  *  •  •   . 


litatis  intemse.  Effusus  siquidem  animus  damna  in- 
teriora  non  sentit ;  quia  nec  intus  est,  sed  in  venlre 
forsitan,  aut  sub  ventre.  Denique  ct  animus  quo« 
rnmdam  in  paiinis,  quorumdam  in  loculia  invenitur. 
Ubi  est  thesaurus  JLuus^  inquit,  ibi  est  et  cor  tuum 
{Matth,  VI,  21).  Quid  vero  mirum,  si  propriam  mi- 
nime  sentiat  anima  Isesionem,  quae  sui  ipsius  oblita, 
el  penitus  absens  sibi,  in  longinquam  profecta  est 
regionem  ?  Erit  autem  cum  in  semetipsam  reversa 
cognoscet,  quam  crudeliter  miserae  veoationis  ob. 
tentu  evisceraverit  semetipsam.  Neque  cnim  id  sen- 
tire  poterat,  dum  vilem  muscarum  praedam  desiderio 
captans  insatiabili,  aranearum  insiar,  ex  visceribus 
propriis  intexere  retia  videretur. 
6.  Erit  autem  hio  reditus  ame  dabio  vel  postmor* 


consumat,  et  ipse  quoque  pariter  consumatur,  ne 
foveri  incipiat  in  immortalitatem,  Vermis,  inquit, 
eorum  non  morietur  et  ignis  non  extinguetur  {Isa, 
Lxvi,  24).  A  faeie  illorum  morsuum  quis  sustinebit? 
Mttltiplex  enim  nunc  consolatio  arguentis  conscien- 
tiae  relevat  cruciatum.  Benignos  est  Deus,  qui  non 
patitur  nos  tentari  supra  quam  possumus,  nec  ver- 
mem  hunc  supra  modum  patitur  maligaari.  Maxime- 
que  inter  initia  conversionis  oleo  misericordise  linit 
ulcera  :  ue  nec  roorbi  quantitas,  nec  difticultas  cura- 
tionis  ultra  quam  expeUit  innotescat ;  magis  autem 
arridere  videtur  facilitas  quaedam,  quae  postmodum 
evanescit,  qnando  jam  exercitatos  habenti  sensus 
cprtamen  forte  datur,  ut  vincati  et  discat  quokiiam 
omnium  potentior  W  sapieQtia.  iQterim  aane  aa«< 


m 


S.  BBRNARDl  ABBATIS  GLARiE-VALLBNSlS 


UO 


dieDS  quis  vooem  Domioi  :  Redite  prawicatoresj  ad  a 
corf  [ha.  xlvi,  8)»  et  tantis  in  interiore  cubicnlo 
obsceDitalibus  deprebensis,  singula  quaeque  rimari 
satagil,  et  quonam  hsec  influxeriot  aditu,  curiosus 
vestigator  explorat;  nec  difficile  patet  foramen,  imo 
et  foramina  coutuenti.  Sed  nec  parum  illi  ex  hac 
coDsideratione  doloris  accedit,cum  per  feneslraspro* 
prias  mors  ista  dcprehenditur  introiisse.  Mulia  si- 
quidem  admisisse  videtur  petulantia  ocuiorum,  multa 
prurilns  aurium,  multa  quoque  olfaciendi,  gustandi 
tangendique  voluptas.  Nam  spiritualia  quidem  viiia, 
quorum  supra  mcminimus,  difficile  adhuc,  proul 
sunt,  carnalis  examinat.  Unde  fit^  ut  quse  sunt  gra- 
viora,  aut  minus,  aul  minime  sentiat,  nec  tam  8U« 
perbue  aul  iuvidise,  quam  flagitiosorum  aut  facino- 
rosorum  recordatione  actuum  mordeatur.  B 

CAPDT  YL 

DifficuUatem  conversionis^  et  luctam  resipiscere  por 
rantis,  graphice  reprwsentat. 

8.  £t  ecce  iterum  vox  de  nubibus  dicens  :  Pec- 
casli,  quiesce.  Et  quod  dicitur,  ule  est.  Jam  sentina 
redundans  domum  omnem  intolerabili  fetore  conta- 
minat:  vanum  tibi  est,  dum  adhuc  sordes  influant, 
exhaurire;  dum  peccare  non  desiiteris,  poenitere, 
Quis  enim  eonmi  jejunia  probet,  qui  ad  liles  et  con- 
tcntiones  jejunaut,  et  percuiiunt  pugno  impie,  sed 
et  voluutates  et  voluptates  propriae  iuveniuntur  in 
eis?  Non  lale  est  jejunium  quod  elegi,  dicit  Domi- 
nus  {Isa  L\iii,  5).  Ciauiie  feuestras  obsera  aditus, 
foramina  obslrue  diligenter ;  et  sic  demum  non  q 
subeuntibus  novis,  sordes  poteris  expurgare  vetu- 
stas.  iEstYmaihumo  facile  quodjubetur  implcndum, 
tanquam  ignarus  exercitii  spiritualis.  Quis  enim 
prohibeat,  499  inquit,  quominus  imperem  mem- 
bris  meis  ?  Indidt  igitur  gulae  jejunia,  crapulam  in- 
terdicit,  oblurari  praecipit  aures  ne  audiant  sangui- 
nem,  avertit  oculos  ne  videant  vanitatem  ;  manus 
ad  avaritiam,  sed  ad  eleemosynam  magis  extendit, 
quibus  forte  laborem  imponere  velil,  prohibens  la- 
trocinia,  sicut  scriplum  est  :Qui  furabaturjam  non 
furetur,  m^igis  autem  iaboret  manihus  suis  quod 
bonum  estyUt  habeat  unde  tribuat  necessitatempa' 
tienti  {Ephes,  iv,  28). 

9.  Cseterum,  dum  suas  quibusque  membris  in  honc 
modum  leges  promulgat,  ct  decreta  praeponit,  inter-  " 
rumpunt  subito  vocem  jubentis,  et  uno  impetu 
ciamant :  Unde  haec  nova  religio  ?  Facere  jubes  nt 
libet.  Sed  invenieiur  qui  novis  decrelis  obviet,  qui 
novis  legibus  contradicat.  Quisenim  illeest,  inquit? 
Et  illa:  Nimirum  ipsa^.quffi  paralytica  jaceiin  domo, 
et  male  torquetur.  Ipsa  cst  enim,  in  cujus  nos  pri- 
dem  deputasti  obsequium,  si  ignoras,  ad  obedien- 
dum  utique  concupiscentiis  ejus.  Expalluit  miser  ad 
banc  vocem,  et  confusus  obmutuil.  Anxiabatur  enim 
in  eo  spiritns  ejus.  Ac  membra  qaidem  ad  suam 
illam  infeiicisslmam  dominam  incunctanter  acce- 
dont,  ut  adverstts  Dominom  crudeliter  interpelient, 
at  imperia  duriora  cauaentur.  Plangit  galt  parci- 

ta9vim  m  wAm  idblbitmn,  proUbitam  crapoto 


voiuptatem.  Oculus  queritur  indictaa  lacrymas,  pe- 
tulanliam  interdictaro.  Quibus  hsec  et  similia  pro- 
sequentibus  excitata  et  vehementer  exacerbata 
voluntas  :  Somniumne  est^  inquit^  an  fabula  qood 
narratis?  Tum  vero  opportunum  suse  tempus  nacta 
querimoniae  lingua  :  Omnino,  ait,  sic  est  ut  audislis. 
Nam  et  ego  a  fabulis  et  mendaciis  jussa  sum  reti- 
cere,  et  nihil  deinceps  nisi  serium,  imo  et  penitus 
necessarium  loqui. 

10.  Exsilit  igitur  vetula  furens,  et  totius  oblita 
languoris,  procedit  horrentibus  comis,  veste  lacera, 
pectore  nudo,  scalpens  ulcera,  frendens  dentibus 
et  arescens,  atque  ipsum  inficiens  aerem  flatibus 
viruteniis.  Quidni  confundatur,  si  quid  adhae  su- 
percst  rationis,  ad  talem  miserse  voluntatis  occur 
snm  et  incursum?  Haec,  inquit,  est  tota  tui  coojagii 
fides,  sic  compateris  male  patienti?  Usque  adeo 
superdolorem  vulnerum  meorum  addere  pepercisti? 
Subtrahendum  forsitan  ex  immoderata  dote  aliquid 
videbatur;  sed  quid  relinquitur  hoc  sublato?  Solum 
hunc  languenti  miserae  praestitisti,  et  omnia  ejus 
obsequia,  quemadmodum  sint '  distributa,  aliquando 
cognovisti.  Nunc  autem  si  tibi  forsitan  morbi  hujas 
pessimi,  quo  laboro,  triplex  malignitas  excidisse 
potuit,  sed  non  mihi.  Siquidem  voluptuosa  sum^  cu- 
riosa  sum,  ambitiosa  sum;  et  ab  hoc  triplici  ulcere 
non  est  in  me  sanitas  a  planta  pedis  usquc  ad  verti- 
cem.  Itaque  fauces,  et  quae  obscena  sunt  corporis, 
assignata  sunt  voluptati,  quandoquidem  vclut  de 
novo  necesse  est  singula  recenseii.  Nam  curiositati 
pcs  vagus^  et  indisciplinatus  oculus  famulantur.  At 
vanitati  quidcm  auris  et  lingua  serviunt,  dum  per 
illam  impinguat  caput  meum  oleum  peccatoris,  per 
hanc  ipsa  suppieo  quod  in  laudibus  meis  alii  minus 
fecisse  videntur.  Valde  enim  delector  et  recipere  ab 
aliis,  et,  cum  opportune  possum,  etiam  tradere  aliis 
laudes  meas,  et  meo  et  alieno  orc  semper  cupiensj 
praedicari.  Cui  potissimum  morbo  luum  quoqae  in- 
genium  plurima  solet  adhibere  fomenta.  Porro  ma- 
nus  ipsas,  quibus  est  undiqae  liber  motus,  non  un^ 
specialiier  alicui  operi  depuuunus,  sed  modo  vani- 
tati,  modo  curiositati,  modo  voluptati  sedulum  satis 
exhibentfamulatum.  Quibns  ita  dispositis,  non  mihi 
haec  onmia  vel  in  uno  satisfacere  aliquando  potue- 
runt,  quod  non  satietur  oculus  visu,  nec  auris  im« 
plealur  audilu.  Atque  ntioam  inter  spectandum 
toium  aliquando  corpus  ficret  oeulus,  aut  inter 
prandendum  in  fauces  membra  omnia  verterentar. 
Tunc  mibi  id  modicum  consolationis,  quod  utcaa- 
que  mendico,  tantas  surriperef  Dixit,  et  cum 
indignatione  et  furore  recedens:  Teneo,  inquit^ 
longumque  tenebo. 

11.  Jam  vero  rationi  ipsa  vexatio  dat  intcllectum 
498  jam  inootesdt  aliquatenus  hujus  negotii  difA- 
cultas,  jam  praesumpta  fadlitas  evanescit,  Yidel 
enim  memoriam  plena  spurcitiarum ;  videt  abun- 
dantius  alias  atquealias  influere  sordea;  videt  ipsaa 
feoestras  morti  patolas  olaadi  omnino  non  poaae ;  e( 

quod  adhtto  fmUm  yplQotas  laDgttldi  daoiaeuri 


841 


SVaMO  OB  mSRSiQI^  AD  Q)<P|CQS. 


m 


ex  ci\jus  ulceribas  saoies  universa  protluxit.  Yidet  a  dignas»  sed  el  brevissimas  quoque  et  pemeciosissi- 

''  mas  omnibus^  amatoribus  suis.  Super  hoc,  ait   ne* 

quam  el  inulili  servo  tuo  el  ipsa  fatere.  Ncc  enim 
inficiari  potes,  ne  in  modico  quidem  tibi  universa 
ejus  obsequia  saiisfacore  aliquando  potuisse.  Vulu- 
plas  gfuUuris,  qute  lanti  hodio  aestimatur,  vix  duo- 
rum  obtinel  latitudinem  digiiorum  :  et  ejus  tam  rao- 
dicffi  partis  tam  exigua  deleciatio  quanta  paratur 
soUicitudine,  quantam  deinde  molestiamparit?  Hinc 
monatruosius  dilaUntur  renes  et  humeri,  hinc  lu- 
menles  uleri  nontam  impinguantur,  484  quam 
impraeguantur  a  ruina :  et  dum  carnisonus  ossa  non 
susiinenl,  etiam  morbi  varii  generantur.  Sic  libidinis 
illecebrosa  vorago  quantis  laboribus  et  dispendiis, 
interdum  et  famae  vel  honoris,  aut  etiam  vitas  ipsius 
0  periculo  comparalur  ?  ut  ad  modicum  flagrans  sul- 
phureus  vapor  furentes  stimulis  agat,  et  apum  par 
volantium,  ubi  maie  grata  mella  fuderil,  nimis  te- 
naci  feriat  icla  rorda  morsu  :  cujus  appetitus  an« 
xietalis  et  vecdrdiee,  actus  abominationis  et   ignomi- 

nise  exitus  poenitudinis  et  verecundiffi  plenus  esse 
dignoscilur. 

14.CaBlerum  spectacula  vana,  rogo,  quid  corpori 
praestant,  quidve  animae  conferre  videntur?  At  certe 
nihil  in  homine  cui  curio^itas  prosit  invenies.  Fri- 
vola  prorsus  et  inanis  ac  nugatoria  consolalio  :  et 
nescio  quid  illi  durius  imprecer,  quam  ut  semper 
habeai  quod  requirat,  qui  jucundsB  quieiis  pacem 
[a/.  oiia]  fugilans,  curiosa  inquieludine  delectolur. 
Liquet  sane  vel  ex  hoc  ipso  nihil  his  omnibus  dele- 


denique  anima  sese- contaminatam,  nec  per  alium, 
sed  per  proprium  corpus,  nec  aliunde  quam  a  se^ 
ipsa.  Est  enim  quiddam  animae,  sicut  memoria  quae 
inhcitnr,  sio  voluntas  jpsa  quae  inlicit.  Denique  tota 
ipsanihil  est  aliud  quam  ratio,  memoria,  et  volun- 
tas.  Nunc  autem  et  ratio  minus  habens,  caeca  quo- 
dammodo,  quod  hactenus  ista  non  viderit ;  infirma 
omnino,  quod  ne  agniia  quidem  praevaleat  reparare 
[aL,  temperare] :  et  memoria  foedissima  pariter  et 
fetidissima;  el  voluntas  languida,  et  horrendis 
ulceribus  undique  scaturiens  invenitur.  At  ne  quid 
ex  omnibns  quae  sunt  hominis  relinquatur,  ipsum 
etiam  corpus  rebelle  est:  et  singula  membra  fenes- 
trae  singuiae,  quibus  mors  intrat  ad  animam,  et  in« 
cessanter  exuberat  ipsa  confusio. 

CAPUT  YII. 
Hespiratio  cojisolationis  pauperibusspiriiu  seu  anir 
mcB  miseriam  agnoscenti. 
12.  Audiat  ergo  anima,  quaecunque  ejusmodi  est, 
voeem  divinam,  et  audiat  cum  stupore  et  admira- 
tione  dicentem:  Beati  pauperes  spiritUy  quoniam 
ipsorum  est  regnum  caslorum  (Matth,  v,  3).  Quis 
spiritu  pauperior  eo,  qui  in  toto  spirilu  sud  non  invi  - 
nit  requieai,  non  invcnit  ubi  capui  reclinet  ?  Hoc  quo- 
que  consilium  pietatis,  ut  qui  sibi  displicet,  placeat 
Deo,  et  qui  propriam  domum  odit,  domum  utique  ple- 
nam  spurcitiae  et  infelieitatis,  invitetur  ad  domum  glo- 
riae,  domum  non  manu  factam,  aetemam  in  coelis. 
Nec  mirum  si  ad  hujus   dignationis  magnitudinem 


expavcscit,   si  difficile  credit  huic  auditui,  si  vehe-  C  ctaiionis  inesse,  quorum  solus  transitus  juvat.  Caete- 

rum  vaoitas  vanilalum  quam  nihil  sit,  vel  ex  ipso 
nominc  manifestius  judicatur.    Vanus  ulique  labor 
qui  sludio  vaniutis  assumitur  [a/.  absumitur).  c  0 
doxa,  doxa,  c  ait  sapiens,  >  inmillibus  mortaliuro 
nihil  aliud,  quam  auiium  intlatio  vana!  {BQenv8,l>e 
consolatione,  lib  uj,  pro-a  6.)  t  Et  lamen  qnantam 
puus  infelicitatem  ha}c  ipsa  non  lam  f.jlix  vanilas, 
quam  vana  feliciias  parii?  Hinc  namque  caecitas  cor- 
dis,  sicut  scriptum  est:  Populemeus,  qui  tebeati/i'' 
cant.in  errorem  te  inducunt  (Isai.  iii,  12).  Hinccer- 
*  vicosus  furor  animosilatis,    hinc  suspicionis  labor 
anxius,  hmc  livoris  crudele  tormenlum,  et  cremantis 
invidiae  miserior,  qiiam  miserabiJior  cruciatus :  hinc 
diviliarum  amor  insaliabilis  longe  amplius  desiderio 
■  torqnet  animam,   quam  refrigerat  usu  suo;  mpote 
quarum  acquisilio  quidem  laboris,  possessio  limo- 
ris,   amisjsio  plena  duloris  iovenitur.  Podtremo  ubi 
multae  opes,  multi  etiam  qui  comedunt  eas  (Eccle. 
Vy  10):et  usus  quidcm  divitiarum  apud  alios,  divi- 
tibus  solum  nomen  cedit  et  sollicitudo.  Ei  in   his 
omnibus  pro  tam  exiguis,  aui  magis  ne  ex^nis  qui- 
dem,  sed  nuilis,  eam  parvipenderc  gloriam,  quam 
nec  oculus  vidit,  nec  auris  audivit,  nec  in  cor  ho- 
minis  ascendit,  quae  praeparavit  Deus  diligenlibui;  se, 
non  lam  insipientiae  quam  infidelitatis  esse  videtor 
[al.  dignoscitur]. 

15.  Nec   immerito  sane  roundus  hic  positos  in 
malignOy  vana  promissione  deladil  aoimas  ^oprin 

27 


menti   slupore  admiraiur,  et   ait :  Ergone  beatum 

bominem   miseria   facit?   Caeterum    quisquis  ejus- 

modi  es,  non  diffidas.  Non  miseria,  sed  misericordia 

facit  beatum  :  sed  hujus  propna  sedes  miseria  est. 

Aut  certe   bealum   faciat  ipsa  miseria,  ut  humilla- 

tio  in  humilitatem  transeat,  necessitas  in  virtutem. 

Ptuviamvoluntariami  inquit,  segregabiSj  Deus^  has'* 

reditati  tuce ;  et  infirmata  est,  tuveroperfecuti  eam 

(PsaL   Livii,  10).    Utilis  prorsus  infirmitas,   quae 

medici  manum   requirit :   et  salubriter  a  se  deficit, 

quem  perficit  Deus.  Sed  quia  non  est  via  ad  regnum 

Dei   sine  primitiis  regni,  nec  sperare  potest  coeleste 

regnum,  cui  nec  super  propria  membra  adhuc  re- 

gnare  donatur  ;  sequitur  vox  diccns,  Beati  mites, 

quoniam  ipsi  hasreditabunt  terram{Matth.y,  4);ac 

si  evidentius  dicat:  Mitiga  efferos  volunlatis  motus, 

et  crudelem  bcbtiam  mansuescere  cura.  Ligatus  es : 

solvere  studeas  quod   rumpere  omnino  non  possis. 

Eva  lua  est  [aL  add.  vita].  Yim  facere,  aut  eatenus 

mea  offendere  nullo  modo  praevalebis. 

CAPUT  VIII. 

Carnales  voluptates,  et  divitias  esse  omnino  va- 
nas^  fallaces,  et  momentaneas. 

13.   Nec  mora,   respirans  homo  inter  haec  verba 

atque  id  quoque  facilius  reputans,  licet  verecundus 

accedit  et  delinire  satagii    viperam  intlammatanu 

Arguit  vitse  carnalis  illecebras,  et  consolatiooes  sse- 

cuiarea  nugacitatis:  accusat,  tanqi]flm.'exi0Mt3  etin^ 

Pateol.  CLXXXU. 


r. 


843 


S.  BBRNARDl  ABBATIS  GLARiG-VALLBNSIS 


844 


coDditionis  et  nobilitaUs  oblitas,  quas  non  pndeat  A  tant  homines    iniquilatis  mystcria,   dum  vaniutis 


porcis  in  miDisterio  subjugari,  in  desiderio  sociari, 
Dcc  sic  tainen  infelici  edulio  saliari.  Onde  enim 
h«ec  tanta  pusillauimitas  et  abjectio  lam  miserabilis, 
ut  egregia  creatura,  capax  aetcmse  beatiludinis  et 
glorise  magoi  Dei,  utpote  cujus  sit  inspiralione  cen- 
dita,  similitudine  insignita,  cruore  redempta,  fide 
dotata  spiritu  adoptata,  miseram  non  erubcscat 
sub  putredine  hac  corporeorum  sensuum  gerere 
servitutem?  Merito  plane  ne  eos  quidem  appreheu- 
dere  potest,  qiw  talem  deserens  sponsum,  (ales 
sequitur  amatores.  Merito  siliquas  esuriit,  el  uon 
accepit  qui  porcos  pascere  maluit,  quam  paternis 
epulis  satiari  (Luc.  xv,  16).  Insanus  siquidem  labor 
pascere  sterilem  quse  non  parit,  et  viduse  beneface- 
re  nolle  :  omittere  curam  cordis,  et  curam  carnis  B  insidise,  quas  ut  deprehendere  ipse  non  potes,  sic 


coDSilia  celant,  dum  perambulant  in  enebris  negotia 
tenebrarum. 

CAPDT  IX. 

Quod  impossibile  sU  peccantem  latere. 
18.  Parietes,  inquit,  sunt  undique:  quis  me  videt? 
Bsto,  nemo  te  videat :  non  lamen  nuUus.  Yidet  te 
angelus  malus,  videt  teangclas  bonus,  videt  etbonls 
et  malis  major  angelis  Deus;  videt  accusator,  \idet 
(estium  mullitudo,  videt  et  ipse  Judex,  cujus  te 
oportet  assistere  tribunali :  sub  cujus  sane  oculis 
velle  delinquerc  tam  insanum,  quam  horrendum 
incidere  in  manus  Dei  viventis.  Noli  esse  securus: 
latent  insidise,  quas  latere  non  possis.  Latent,  iuqaam, 


agere  in  desiderio  :  impinguare  cl  fovere  cadaver 
putridum,  quod  paulo  post  vermium  esca  futurum 
Hullatenus  dubitatur.  Nam  et  servire  mammonse, 
et  avaritiam  colere,  quod  est  seniius  idolorum, 
aut  vanitatem  sectari,  prorsus  degeneris  animse 
indicium  esse  quis  nescial? 

16.  Esto  tamen,  magna  sintet  honesta  quse  mun- 
dus  interim  anjatoribus  suis  erogare  videtur  :  sed 
infida  esse  quis  nesciat?  Gerta  nimirum  eorum  bre- 
vitas,  et  ipsius  quoque  brevitatislinis  incertus.  Ssepe 
viventem  deserunt  :  nam  morientem  nec  raro  sc- 
quuntur.  Quid  vero  in  rebus  humauis  certius  morte, 

quid  hora  moriis  incertius  invenitur?  Non  miseratur 
inopiam,  non  divitias  reverctur,  non  generi  cujusli- 
bet,  non  moribus,  non  ipsi  denique  parcit  setati  :  ' 
nisi  quod  senibus  quidem  in  jannis,  adolescentibus 
autem  in  insidiis  est.  Infelix  proinde,  qui  in  hujus 
vilffi  tenebris  et  lubrico  W^  fidens,  perituram  in- 
sumit  operam;nec  advertit  quoniam  vapor  est  ad 
modicum  parens,  et  vanitas  vanitatum.  Obtinuisti 
taudem,  ambitiose,  quam  ex  longo  jtempore  concu- 
pieras  dignitalem?  £erva  quod  babes,  Implesti,  pe- 
cuniose,  loculos  tuos?  sollicitus  esto  ne  perdas. 
Uberes  fructus  attuiit  ager  tuus?  dirue  horrea  tua, 
utmajora  aediiices;  muta  quadrata  rotundis,  dic  ani- 
mae  tuse :  Habes  mulia  bona  reposita  in  annos  p  lurimos 
Brit  enim  qni  dicat :  StultCt  hac  nocte  animam  tuam 
repetenta  te  :  quosautemparastitCujus  erunt  ?(Luc> 
XII,  19,  20.) 

17.  Atque  utinam  tanium  congregala  perirent,  ei 
non  deteriusipse  quoque  periret  congregator  eorum. 
Esset  utique  tolerabilius  pcriiuro,  quam  perempto- 
rio  insudare  labori.  Nunc  vero  stipendia  peccaii 
mors  :  et  qui  in  camo  scminat,  de  came  metet 
corruptionem.  Npc  eoim  opera  nostra  transeunt,  ut 
videntur  :  sed  temporalia  quseque  vclut  seteruitatis 
semina  jaciuntur.  Stupebit  [al.  mal.  superbit]  insi- 
piens/  cum  ex  hoc  modiro  semine  copiosam  viderit 
exsurgere  messem»  scu  bonam,  seu  malam,  pro  di« 
versa  qualiUite  sementis.  Uoc  qui  cogitat,  nuilum 
omnino  parvum  reputat  esse  peccatum,  quod  futu- 
ram  messem  potius  sestimet,  quam  sementem.  Se- 
.  mmant  ergo  dum  neaoiunt,  et  seminant  dam  occul- 


non  potes  ipse  non  deprehendi.  Audit  plane  qui 
plantavit  aurem  ;  et  qui  finxit  oculum,  ipse  conside* 
rat  (PsaL  xciii,  9).  Non  illius  Solisarcet  radios  ma- 
ceria  lapidum,  quos  ipsc  creavit ;  non  vel  ipse  cor- 
poris  hujus  paries  veritatis  excludit  aspectum.  Nada 
sunt  ejus  oculis  omnia,  peneirabilior  est  ancipiti 
gladio.  Ipsas  quoque  non  modo  cernit,  sed  et  discer- 
nit  cogitaiionum  vias  et  medullasaffectionum.  Deni- 
que,  si  non  totam  humani  cordis  abyssum,  et  quid- 
quid,  in  ipso  iatet  inspiceret  prse  ipso,  non  illc  jam 
nil  sibi  conscius  judicantis  sese  Domini  senteutiam 
tantopere  formidaret.  Mihi^  inquit,  pro  minimo  esl, 
uta  vobisjudicery  autab  humano  die,  sednegue  me^ 
ipsum  ^udico.  Nihil  enim  mihi  conscius  sum^  sed 
non  in  hoc  justificatus  sum.  Qui  autem  judicat  me, 
Dominus  est  (/  Cor.  iv,  3,  4). 

19.  Si  tu  objectu  parieiis,  aut  cujuslibet  simula* 
tionis  prsetentu,  humana  frustrari  posse  jadida  glo- 
].iaris  ;  cerlus  esto,  non  illum  vcra  crimina  prteterire, 
qui  de  falsis  etiam  accusare  criminibus  consuevit. 
Si  tantopere  ejus,  qui  nihilominus  forte  tuam  ver?a- 
tur,  proximi  conscientiam  reformidas ;  multo  minas 
eos  contemnas,  quibus  odiosa  magis  iniquitaSy  et 
longe  ampliusexsecrabilis  corruptioest.  Si  deniqiie 
Deum  non  times^  et  solos  hominum  revereris  tspe- 
ctus,  memor  esto  hominem  Christam  hominam  fada 
ignorare  non  posse:  ut  quod  coram  me  attentare 
minime  prorsus  auderes,  multo  minus  audeas  coram 
^>so;  qnodquenon  dico  non  liceret,  sed  nec  liberet 
quidem  praesumere  vidente  conservo,  inspiciente 
Domino  vei  cogitare  penitus  exhorrescas.  Alioquin; 
si  carnis  oculnm  magis,  quam  gladiomy  qui  cames 
habet  devorare,  formidas  ;  et  isquoque  timor  quem 
times,  eveniet  tibi  et  accidet  quod  vereris.  Nihil 
opertum  quod  non  reveletur,  vel  oceultum  quod  noo 
sciatur  (Luc,  xii,  2).  Arguentur  a  luoe  in  lucem  pro- 
lata  opera  tenebraram;  nec  modo  obscenitatam 
abominanda  secreta,  sed  iniqua  commercia  M# 
vendentium  sacramenui,  et  frandolenta  susarha 
[al.  suspiria]  adinvenientium  dolos,  et  jadiciasob- 
vertcntium,  qui  novit  omnia;  noia  faciet  anifersii; 
cum  coeperit  scrutator  ille  cordis  ei  renam  scrvtiri 
Jerusalem  in  lacerais. 


^5  SBRHO  DB  GONVBRSIONB  Al>  €LBRIGOS.  846 

CAPUT  X.  I^liis  super  filios  hominum  1  sed,  si  terribilis  esl  etiam 

Nm  iolum  declinando  a  malo,  sed  et  faciendo  bo-      misericors  inveoitur,  dum  futnri  formam  judicii  non 


num  saluiem  obtineri. 
20.  Quid  ergo  facturi  sunt,  imo  potius  quid  pas- 
suri  qui  crimina  commiserunt,  ubi  audituri  snnt, 
!te  in  iffnemcetemum  (Matth.  xxv,  41)  qui  pielatis 
opcra  non  fecerunt  ?  Qoando  vcro  admittetur  ad 
nuptias,  qui  nec  lumbos  prsecinxit  ut  abstincret  a 
malo,  nrc  lucemam  tenuit  nt  faceret  bonum  : 
quando  nec  virginitatis  integritos,  nec  lampadum 
elaritas  solius  olei  poterit  cxcusare  defcctum  ?  aut 
quis  illos  n^anere  ^credendus  rst  cruciatus,  qui  in 
hac  vila  non  sohim  mala,  sed  forte  pessin^a  perpe- 
trant;  si  sic  snnt  cmciandi  qui  hic  bona  receperuol, 
ut  in  medio  flammseaestuantibus  lin^is,  ne  minimae 


occultat.  Aoima  eniro  qvne  peccaverit,  ipsa  morietur 
(Ezech.  xviii,  4)  :  palmes  qui  fructum  non  fecerit 
excidctur  {Joanf  xv,  2)  :  virgo  cui  defuerit  olenm,  a 
nuptiis  excludetur  {Matth.  xxv,12),et  quibona  rece- 
perit  in  hac  vita,  crnciabitur  io  fuiura  .  Quod  si  forie 
contingat  in  uuo  quolibet  simul  haec  quatuor  inve« 
niri,  ea  plane  extrema  dosperatio  est. 

4I»T  CAPUT  XI. 

Converti  molientes  acrius  a  solitis  vitiis  tentari, 

ipsis  vero  luctum  esse  necessarium, 

22.    Haec  igilur  et  his  similia  intus  suggerit  ratio 

voluntati,  eo  copiosius,  quo   perfectius  illustraiione 

'spiritus  edocetur.  Felix   sane,  cujus   voluntas  sic 


quidem  still»  obtinere  refrigerium  queant?  Cavea-  B  cesserit  et  aquieverit  consiiio  ration  s,  ut  a  limore 


rous  ergo  mala  opera,  nec  includentis  sagense  fidu- 
cia,  libere  intra  Ecclesiam  delinquHmus  :  hoc 
scienles,  quia  nou  omnes  quos  sagena  trahit,  pisca- 
torum  vasa  recipient;  sed  erit  cum  ad  littus  venerint, 
eligent  bonos  in  vasa,  malos  autem  foras  mittent 
{Matth.  xin,  48).  Neque  hoc  contenti  lumborurocin- 
gulo,  accendamus  etiam  iucernas  nostras,  et  in- 
stanter  operemur  bonum,  cogitantcs,  quod  omnisar- 
bor,non  modo  quae  nialum  fecerit  fructum,sed  etinm 
quae  bonum  non  fecerit,  excidetur  et  in  ignem  mittc- 
tur,  illum  utique  ignem  setemum,  qui  paratus  est 
diabolo  etangelis  ejus. 

21 .  Caeterum  sic  declinemns  a  malo  et  faciamus 
bonum,  ut  inquiramus  pacem,  non  glonam  prose- 
qnamur.  Illa  enim  Dci  est,  et  eam  alteri  non  dabit. 
Gloriam,\no,u\tymeam  alteri  non  dabo{lsai,\Ui<,%). 
Et  dicebat  homo  secundum  cor  Dei  :  ^on  nobiSj 
Domine,non  nobis^sed  nomini  tuodagloriam  (Psal. 
cxiii,  1).  Recordemur  etiam  Scripturae  dicentis  :  Si 
recte  offeras  etnon  recte  dividas,  peccasti  (Gen.i\, 
juxta  LXX).  Recta  est,  fratres;  illa  nostra  divisio, 
nemo  detrectet,  Alioquin,  si  cui  forsitan  minus  pla- 
cet,  sciat  non  nostram  esse,  sed  angeloram.  Priorcs 
enim  Angeli  cecinerant  :  Gloria  in  excelsis  DeOj  et 
in  terrapax  hominibusbona^  voluntatis  {Luc.u,  14). 
Servemus  ergo  in  vasis  olenm,  ne  forte  (quod  absit) 
clausas  jam  nuptiamm  januas  frustra  pulsantes, 
verbum  audiamus  am&mm  et  deintus  nobis  sponsus 


concipiens,  promissionibus  deinceps  ccelestibus  fo- 
veatur,  ei  parturiat  Sj  iritnm  salutis.  At  forte  inve- 
nietur  rebellis  ct  obstinata  voluntas,  nec  impaliens 
solum,  sed  et  monitis  pcjor,  cl  minis  durior,  ct 
adhibitis  acerbior  blandimentis.  Invenietur  forsitan, 
quse  nihil  moia  suggcstionibus  rationis,  uno  ot 
gravi  furore  commota  respondent,  dicens  :  Quous- 
que  vos  patior  ?  prsedicatio  vestra  m  me  non  capit. 
Scio  quod  astuti  (slis  :  sed  astutia  vestra  in  me 
locum  non  habet.  Forte  et  advocans  membra  sin- 
gulfl,  solito  ampliiis  solitis  jubet  obedire  concupi- 
scentiis,  nequitiis  dcservire.  Hinc  nimirum  est  illud 
quod  quotidianis  discimus  experimentis  ,  eos  qui 
converti  deliberani,  tentari  acrius  a  concupiscenlia 
^•carnis,  eturgeri  ^ravius  in  operibus  luti  et  lateris, 
*  qui  iEgyplura  egredi,  et  Pharaon^s  imperium  effu- 
gere  moliuntur. 

23.  Uiinam  autem  qui  ejusmodi  est,  declinet  im. 
pietatem,  et  terribile  iilud  profundum  caveat,  de 
quo  scriptum  est  :  Impius  cum  venerit  in  profun- 
dummalorumyContemnit  (Prot;.  xviii,  3).  Fortissima 
siquidem  potione  curalur,  et  periclitatur  faciie,  nisi 
multa  sollicitudine  studeat  medici  obtemperare  con- 
siliis,  observare  prsecepta.  Vehemens  est  teutatio, 
et  proxima  despcrationi ,  nisi  toium  coUigat  et  ad 
miserandum  animee  suse,  qnam  adeo  mii^eram  et 
miserabilero  videt,  convertat  affectum,  et  audiat  vo- 
rcem  dicentem  :  Beatiqui  lugent^  quoniam  ipsi  con- 


respondeat :  iV^scto  vos[Matth.  xxv.  42).  Adhuc  ta-  ni  solabuntur  (Matth.y,  5).  Lugeat  abundanter,  quia 


men  mors  posita  est,  non  modo  secus  iniqpitatem, 
sterilitatem,  vanitatem,  sed  et  secus  introitum  ipsius 
eiiam  voluptatis.Quocirca  opus  est  fortitudine  adver- 
sus  testamenta  peccati,  ut  rugienti  leoni  resistamus 
fortes  in  fide,  et  ignila  ipsius  jacula  hoc  ipso  clypeo 
viriliter  repellamus.  Opus  est  juslitia,  ut  operemur 
bonum.  Opns  prudentia,  ne  cnm  fatuis  virginibns 
reprobemur.  Opus  denique  tcmperantia,  ne  volu- 
platibus  indulgentes,  audiamus  aliqnando  quod  roiser 
ille,  epularum  pariter  et  vestium  splendore  finito, 
dum  misericordiam  precaretur,  audivit :  jtfem^/o 
/itiyquod  recepistibona  in  vita  tua,  etlazarus  simi- 
liter  mala:nuncautemhicconsolaturttuvero  cru- 
daris  (Luc.  xsi,  25).  Plane  terribilis  Dens  in  consi- 


-lugendi  tempus  advenit  :  et  ad  sorbendas  juges 
lacrymas  isia  sufficiunt.  Lugeat,  sed  non  sine  pieta- 
tis  affectu ,  et  obtentu  consolationis.  Considerct 
nullam  sibi  inveniri  requiem  in  seipso,  sed  oronia 
plena  miseriae  et  desolationis.  Consiiieret  non  esse 
bonum  in  carae  sua;  sed  oi  io  sseculo  nequaro  lihii 
nisi  vanitatero  et  afflictionero  spiritus  coniineri. 
Consideret ,  inquaro  ,  nec  intus  nec  subtus,  nec 
circa  se  sibi  occurere  consolationero  ;  ut  \el  tan- 
dem  aiquando  discat  quaerendam  sursum  et  desur- 
sum  esse  spcrandam.  Lugeat  sane  interim  plangeoB 
d^Iorero  suum,  exitus  aquarum  deducat  oculns  ejus, 
et  palpebra  non  requiescat.  Nimirom  purgaiur  la- 
crymis  oculus  ante  caligans  et  acnitur  visuf ,  ut 


847 


S.  BERMARDI  ABBATIS  GLAR^-VALLBIfSIS 


m 


iniendere  possit  in  serenissimi  luminis  claritatem.  ^  laetiiiam  dulcissima  vox    eonsolatoris   interni.  Ibi 


CAPUT  xn.  • 

Quotnodovoluntas  suaviterinducenda  ad  amandum 
et  desiderandam  coslestia. 
24.  £x  hoc  sane  suspiciat  per  foramen,  prospiciat 
per  cancellos,  prsedulcem  radium  prosequalur  ob- 
tutu,  el  Magorum  sedulus  imitator,  lumen  lumine 
quserat.  Inveniet  enim  locum  tabemaculi  admira- 
bilis,  ubi  panem  Angelorum  manducet  homo  :  inve- 
niel  paradisum  voluptatis  plantatum  a  Domino  ; 
inveniet  boitum  iloridum  et  amoenissimum  ;  inve- 
niet  refrigerii  sedem,  et  dicet  :  0  si  audiat  vocem 
meam  misera  illa  voluntas  ,  ut  ingrediens  videat 
bona  et  visitet  locum  islum  1  hic  nimirum  inveniet 
requiem  ampliorem,  et  me  quoque  eo  minus  inquie* 


quibusdam  spei  naribus  influit  jucundissimus  odor 
agri  pleui,  cui  Dominus  benedixit.  Ibi  avidissime 
prselibantur  incomparabiles  deliciae  charitatis  ;  et 
succisis  spinis  ac  vepribus,  qnibus  antea  pangeba- 
tur,  unctione  misericordise  perfusus  aoimus  in  cod- 
scientia  bona  feliciter  requiescit.  Quse  quidem  non 
inter  vitae  aeternse  praemia,  sed  iiiter  lemporaiis  mi- 
litise  slipendia  depuiantur ;  nec  ad  futuram  perti- 
nenty  sed  ad  eam  magis  quae  nunc  est  Bcdesie 
promissionem.  Hoc  enim  centuplum  est,  quod  in 
hoc  sfleculo  sseculi  contemptoribus  exhibetnr(Jfa<M, 
xix,  29).  Nec  tibi  illud  nostro  speraveris  eloqnio 
commendandum.  Solos  spiritus  esl  qui  revelat :  sine 
causa  paginam  consulis  ;  experientiam   magis  re- 


tabit,  quo  minus  inquietabilur  ipsa.  Neque  enim  g  quire.  Sapientia  est,  cujus  pretium  nescil  homo.  De 


mentitur  qui  dixit :  Tollite  jugum  meum  super  voSj 
et  invenietis  requiem  animabus  vestris  {Matth,  xi, 
29).  In  bujus  hde  promissionis  exacerbaiam  blandius 
alloquatur  et  simulata  quadam  hilaritate  ,  spiritu 
mansuetudinis  eam  conveniens  dicat:  Gesset  peni- 
lus  indignatio  tua.  Non  ego  sum  qui  le  olfendere 
possim.  Tuum  est  corpus,  tuus  et  ego  ipse  :  non 
est  quod  timeas.  noo  est  quod  verearis.  Nec  mirum, 
si  forie  amarius  adhuc  reddiderit  illa  responsum, 
ut  dicai,  4Stt  quia  mnitse  cogilationes  ad  insa- 
niam  te  adduxerunt.  Sustineat  interim  sequanimiter, 
ac  dissimulet  omnino  quod  agiiur,  donec  inter  lo- 
quendum  inducens  alia  pro  aliis»  opportune  ali- 
quando  iuferat,  dicens   :   luveni  [  al  mtravi]  hodie 


occultis  trahitur,  nec  in  terra  suaviter  viventiam 
inveoitur  ista  i^uavitas.  Nimirum  snavitas  Domioi 
est :  nisi  gustaveris,  non  videbis.  Gustate^  inquit,  ei 
videte,quoniam  suavis  est  Dominus  (P5a/.xxxiiT,9). 
Manna  absconditum  est,  nomen  novum  est,  quod 
nemo  scit  nisi  qui  accipit.  Non  illud  eruditio,  ted 
unctio  docet  :  nec  scientia,  sed  conscientia  compre- 
hendit.  Sanctum  est,  roargaritse  sunt,  nec  faciet 
ipse  quod  prohibet  {Matth.  vii,  6),  qui  coepit  facere 
et  docere.  Neque  enim  canes  aut  porcos  jam  repa- 
tat,  quos  prioribus  abrenontiantes  facinoribus  atqae 
flagitiis  etiam  consolatur  per  Apostoium,  dicens  : 
Ha^c  quidem  fuistiStSed  abluti  estis,sed  sanctificati 
estis  (Cor.  vi,  H).   Tantum   caveat,  ne  reverutor 


hortum    pulcherrimum ,   et  amoenissimum   locum.  (  canis  ad  vomitum,  nec  [aL  vel]  sus  lota  ad  volata- 
Bonum  esset  iilic  nos  esse :  nam  et  tibi  nocet  in  hoc      brum  luti. 


lecio  aegriludinis,  in  hoc  doloris  sirato  versari  in 
hoc  cubili  tuo  gravi  corde  compungi.  Aderit  Domi- 
nus  quserenti  se,  animse  speranli  in  se  :  aderit  votis 
suppiicibus,  et  verbis  ejus  efficaciam  ministrabil. 
Excitabiiur  desiderium  voluntatis,  ut  uon  modo 
videre  locum,  sed  et  iniroire  paulaiim,  et  mansio- 
nem  inibi  facere  concupiscat. 

CAeUT  XIII. 
Conversos  mira  suavitate  ac  deliciis  vitce  pice  ac  spi- 

ritualis  refici, 
25.  Nec  vero  locum  repules  corporaleni  paradi- 
sum  hunc  voluptatis  intcrnse.  Non  pedibus  in  hunc 
hortum,  sed   atfectibus   introitur.    Nec  terrenarum 


CAPUT  XIV. 

/n  terrenis  non  esse  ullam  satietatem,nisi  fattidio 
conjunctam :  at  coelestxum  desideria  experiendo 
semper  crescere. 

26.  In  hujus  ergo  ostio  paradisi  divioi  suanrri 
vox  auditur,  sacratissimum  secretissimumqoe  ood- 
silium,  quod  absconditum  est  a  sapientibus  el  pro- 
deniibu»,  parvulis  revelaiur.  Cujus  sane  vocis  tadi- 
tum  non  sola  jam  ratio  capit,  sed  gratantereameom- 
municat  ct  voluniati.  Beati  qui  esuriunt  et  sitiunt 
iustitiam  quoniam  ipsi  saturabuntur  (Matth.  v,  6). 
Altissimum  plaoe  consilium,  et  489  ioesti- 
mabiie    sacramentum.    Fidelis    sermo    ei    omni 


tibi  commendatur  arborum  copia,  sed  virtutum  uti-  Uacceplione  dignus,  qui  de  coelo  nobisa  regalibuase- 


que  spiritualiumjucuodauecoraque  plantatio.  Uortus 
condusus,  ubi  fons  signatus  iu  quatuor  capita  de- 
rivatur,  et  ex  una  sapientise  vena  virtus  quadripar- 
tita  procedit.  Splendidissima  quoquc  inibi  iilia  vcr- 
nant  :  el  cum  ilores  apparent,  eliam  vox  turturis 
audiiur.  Illic  nariius  sponsas  fragrantissimum  prae- 
stai  odorem,  et  cstera  quoque  aiomata  fluunt ;  au- 
slro  spirante,  aquilonc  fugato.  It>i  mcdia  est  arbor 
vilse^  malus  illa  de  Canlico,  cunctis  pretiosior  iiguis 
iilvarum,  cujus  et  umbra  spoosam  refrigcrat,  et 
ructus  dulcis  gulturi  ejus  {Cantic,  ii,  3).  Ibi  conti- 
nentite  nitor,  et  sincerae  veritatis  intuitus  oculos 
cordis  irradiat :   aoditui  qaoque  dat    gaudium  et 


dibus,  venit.  Facta  est  enim  valida  fames  in  terra, 
et  omnesjam  noo  egere  coepimus,  sed  ad  extremam 
devenimus  egestatem.-Denique  et  comparatl  sumos 
jumentis  insipientibus  et  similes  facti  samusillis: 
eiium  porcorum  siliquas  insatiabilifer  esurimus.  Qai 
pecuniam  diligit,  non  satialur ;  qni  luxuriam,  dob 
satiatur  ;  qui  gloriam  quseril,  non  satiatur  ;  de- 
nique  qui  mundum  amat,  nunquam  satiatur,  Nofi 
ego  homines  satiatos  hoc  mundo  et  ad  ejus  omneB 
memoriam  nauseantes.Novi  satiatos  pecunia  et  satia- 
tos  honoribus,  satialos  voluptatibus  et  curiositatibM 
hujus  mandi,nec  mediocriter,sed  uiqne  ad  faslfdlam 
8atiatos.Bt  facileest  coique  Bostrum  iuao 


m 


SBRHO  DB  G0NTBR810NB  AD  GLBR1G08. 


850 


per  Dei  gratiam  obtinere.  Neque  eDim  parit  hanc  eo-  ■  iii,  37) :  posl  iitec  in  terris  visas  est,  et  cum  homi- 


pia,'sed  contemptus.  Sic  fatui  filii  Adam,  porcorum  vo- 
rando  siliquas,  uon  esurientes  aoimas,  sed  esuriem 
ipsam  pasciiis  animarum.  Sola  nimirum  hoc  edulio 
inedia  vestra  nutritur,  sola  fames  alitur  cibo  inna- 
turali.  Et  dico  planius  exempli  gratia»  unum  sumens 
e  multis  quse  humana  vanitas  concupisdt,  non  prius 
satiabuntur  corda  hominum  auro,  quam  aura  cor- 
pora  satientur.  Nec  indignetur  avarus  :  et  de  ambi- 
tiosis  et  luxuriosis,  etiam  et  de  facinorosis  eadem 
sententia  est.  Si  quis  mihi  forle^non  credit,  expe- 
rientiae  credat,  vel  propriae,  vel  multorum. 

27.  Quis  in  vobis  est,  fratres,  qui  satiari  cupiat, 
et  desideriurn  suum  opiet  impleri?  Incipiat  esurire 
jnslitiam,  et  non  poterit  non  satiari.  Panes  illos  de- 
siderety  qui  in  domo  patris  abundaot ;  et  inveniet 


nibus  conversatus  est.  Hujus  indulgentia  deiet  pec- 
catum,  non  quidem  uta  memoria  4l1IOexcidat,  Fed 
ut  quod  prius  inesse  pariter  et  inficere  consuevis* 
set,  sic  de  csetcro  insit  memoriae,  ut  eam  nullaieaus 
decoloret.  Multorum  enim  nunc  peccalorum,  qu8e 
vel  a  nobis,  vel  ab  aliis  commissa  novimus  recor- 
damur  :  sed  propria  quidem  inquinant,  aliena  non 
nocent.  Ut  quid  hoc,  nisi  quod  in  his  erubesdmus 
singulariter,  heec  nobis  singulariter  imputanda  ve- 
remur?  Tolle  damnationem,  tolle  timorem,  toll 
confusionem  ;  quae  quidem  omnia  plena  remissio 
tollit  :  et  non  modo  non  oberunt,  sed  etiam  coo- 
perabuntur  in  bonum,  ut  devotas  ei  referamus  gratias 
qui  remisit. 

CAPUT  XVI. 


sese  continuo  siliquas  fastiJire  porcorum.  Gustum  ^Muericordiamdivinamobtineriyfniserendosibiipsi 

jttstitiae  vel  exiguum  studeat  experiri,  ut  eo  ipso  de-  *  *  ^ 

sideret  amplius,  et  amplius  mereatur,  sicnt  scriptum 

est:  Quiedit  me^adhucesuriet ;  qui  bibit  me,  adhuc 

sitiet  {EccU,  xxiv,  29).  Hoc  enim  cognatum  magis 

spiritui,  et  naturaiiiis  desiderium  vehemeniius  occu- 

pat  cor  humanum,  cseteraque  viriliter  desideria  pel- 

lit.  Sic  nimirum  fortem armatum  fortior  superal,  sic 

clavus  clavo  solet  exlundi.   Beati  ergo  qui  esuriunt 

et  sitiuntjustitiam,quoniam  ipsi  saturabuntur  .Non- 

dum  quidem  ipsa,  qua  non  satiabiturhomo,  et  vivet ; 

sed  caeteris  universis,  quae  prius  insatiabiliter  fue- 

runt  coneupita  ;  ul  ex  hoc  sibi  voluntas  ad  servien- 

dum  prioribus  concupiscentiis  corpus  vindicare  desi- 

stens,  rationi  prorsus  -exponat,  roagid  autem  urgeat 


primum ;  deinde  proximo. 
29.  Jam  vero  supplicanti  pro  ea,  congruc  respon- 
detur  :  Beati  misericordes^  quoniam  ipsi  misericor^ 
diam  consequentnr  {Matth.  v.  7).  Miserere  ergo 
animse  tuae,  qui  Deum  tibi  vis  misereri.  La\a  per 
singulas  noctes  lectum  tuum,  lacrymis  tuis  stra- 
tum  tuum  rigare  memento .  Si  compateris  tibi  ipsi, 
si  laboras  in  gemitu  poenitentite  (primus  hic  gra- 
dus  misericordiae  esl)  misericordiam  utiqae  conse- 
queris.  Quod  si  forte  magnus  et  muilus  peocatoi 
es,  et  magnam  quaeris  misericordiam  ac  multitu- 
dioem  miserationum  ;  tu  quoque  miserioordiam 
tuam  magnificare  et  multiplicare  labora,  recond- 
liatus  esto  tibi  ipsi  :  nam  et  tibi  gravis  faclus  eras. 


ipsa  servire  justitiae  in  sanctificationem,  non  minore  Q  quod  posilus  esses  contrarius  Deo.  Ex  hoc  sane  in 

domo  propria  reformata  pace,  eamdem  necesse  est 
prius  erga  proximos  dilatari,  ut  novissime  osculetnr 
te  et  ipse  osculo  oris  sui,  et,  quemadmodum  scri- 
ptum  est,  reconciliatus  pacem  habeas  ai  Denm 
(Rom.  V,  i).  Dimitie  his  qui  in  te  peccavemnt,  et 
dimittetur  tibi  quod  ipse  pcccasti,  dum  sjcura  con- 
scientia  oraveris  Patrem,  et  dixeris  :  Dimitte  nobis 
debita  nostra,  sicut  et  nos  dimittimus  debitoribui 
nostris(Matth,  vi,  i2).  Si  forte  quempiam  defrauda- 
veris,  redde  vel  simplum  :  quod  snperest  da  paupe- 
ribus,  et  misericordiam  praestans  misericordiam 
consequeris.  Si  fuerint  peccata  tua  sicut  coccinnm, 
quasi  nix  dealbabuntur  :  et  si  fuerint  rubra  quasi 
vermiculus,  velut  lana  alba  erunt  (/sa.  i,  18).  Ut 


ztlo,  quam  prius  exhibuisse  servire  iniquilati  ad 
iniquilitem. 

CAPUT  XV. 

Purganda  memoria  a  peccatorum  sordibus  /iducia 

divince  misericordia, 

28;  Caeterum  jam  et  voluntate  muUta,  in  servi- 

tutem  redacto  corpore,  veiut   &iccato  jam  aliquate- 

nns  fonte,  et  oppiiato    fora<nine,   tertium    adhuc 

idque  gravissimum  restat,  de  purganda  scilicet  me- 

moria    et  exhaurienda  sentina.  Quomodo   enim  a 

memoria  mea   eicidet  vita  mea  ?  Membrana  vilis 

et  tenuis  airamentum  forte  prorsus  imbibit:  qua 

deinceps  arte  delebitur  ?  Non  enim  superficie  tenus 

tinxit ;  sed  prorsus  tolam  intinxit.  Frusira  conarer 


eradere  :  ante  scinditur  ebarta,  quam   inserti  cha-  Q  non  confundaris  super  cuDCtis  adinventionibu  \  tuis 


racleres  deleantur.  Ipsam  enim  forte  memoriam 
delere  possel  oblivio,  ut  videlicet  mente  captus  eo- 
rum  nou  meminerim,  quae  commisi.  (^terum  ut 
memoria  integra  maneat,  et  ipsius  maculae  delean- 
lur,  quae  novacula  possct  efficere?  Solus  utique 
sermo  vivus  et  efficax  et  penetrabilior  omni  gladio 
ancipiti.  IHmittuntur  tibi  peccata  tua.  Murmuret 
Pharisaeus,  et  dicat :  Quis  potest  dimittere  peccata, 
nisi  solus  Deus1(  Marc,  ii,  b,  7.)Mihi  enim  qui  id 
loquitur  Deus  est,  et  non  aestimabitur  alius  ad  il- 
lum,  qui  adinvenit  omnem  viam  disciplinae,  et  dedit 
IHam  Jacob  puero  suo,  et  Israel  dilccto  suo  (  Baruc. 


quibus  praevaricalus  es,  in  quibus  i  unc  eruliescis : 
fac  eleemosynam,  si  non  potes  de  terrena  substan- 
lia,  de  voluntate  bona  :  et  omnia  munda  erunt  ; 
non  modo  illuminata  ratio,  et  correcta  volnntas, 
scd  ipsa  quoque  memoria  munda  erit  :  nt  ex  hoc 
jam  voceris  ad  Dominum,  et  audias  voeem  dicentis  * 
Beati  mundo  corde  (Matth,  v,  8). 

CAPUT  xvn. 

Oculos  cordis  continuo  mundandos^  ui  Deus  videri 

possit, 
30.  Beati  mundo  corde,  quoniam  ipsi  Deum  vt- 
debunt  (Ibid,),  Magna  promissio,  fratres  mei,  et 


851  S.  BBRNARDI  A.BBA.TIS 

totis  desideriis  affectaada.  Haec  enim  visio  contir-  a 
raatio  est,  sicut  Joannes  aposlolus  ait  :  Nunc  filii 
Dei  sumus,  sed  nondum  apparuit  quid  erimus.  Sci- 
mus  quia,  cum  apparuerit,  similes  ei  erimus,  quia 
videhimus  eum  sicuti  est  (I/oan.  iii,  2).  Haec  visio 
vita  aelerna  cst,  sicut  ipsa  in  Evaugelio  Veritas 
ait :  Hcec  est  vita  OBterna,  ut  cognoscant  te  solum 
verum  Deumy  et  quemmisistiJesum  Christum  {Joan. 
XVII,  3).  Odibilis  macula,  quaj  bealam  hanc  nobis 
adimit  visionem,  ei  exsecrabilis  negligenlia,  qua 
dissimulamus  interim  illius  oculi  mundationem.  Ut 
enim  corporeus  nobis  visus  aut  humore  interiori, 
aut  exterioris  iujectione  pulveris  impcditur  :  sic  et 
iiiluitus  spirilualis  interdum  quidcm  propriae  carnis 
illecebris,  interdum  curiosilaie  s{ecu'ari  et  ambi- 
lione  turbatur.  Quod  quidcm  non  minus  uos  expe-  Q 
rientia  propria,  quam  divina  pagina  docel,  ubi  le- 
gilur  scriptum  :  Corpus  quod  corrumpitur,  aygra- 
vat  animam^  et  deprimit  terrena  inhabitatio  sen- 
iummulta  cogitantem  (Sap  ix,  15).  In  utroque  ta- 
men  solum  quod  hebctat  et  confundit  obtutum,  poc- 
catum  est :  necaliud  interoculumetlucem,  inter  Denm 
et  hominem  separare  491  videtur.  Quamdiuenim  in 
hoc  corpore  sumus,  peregrioamur  a  Domino.  Non 
utique  corporis  est  culpa,  hujus  scilicet,  quod  geri- 
muscorpus  mortis  :  magis  autem  quod  corpus  pec*- 
cati  sit  caro,  rn  qua  bouum  non  cst,  sed  potius  lex 
peccati.  InterJum  lamen  corporeus  oculus,  non  ad- 
huc  festuca  manente,  sed  jam  sublata  vel  exsufildta, 
aliquandiu  caiigare  videtur  :  quod  quidem  et  ipsum 
in  interiori  oculo  qui  in  spiritu  ambulat,  ;sa)piu8  { 
czpehtur.  Neque  ejim  ubi  ferrum  extraxeris,  conti- 
nuo  vilnus  redditum  est  sanitati  :  sed  tuuc  primum 
necess-t  est  adhibere  tomcnta  et  operam  dare  cu- 
rationi.  Nemo  ergo  sentina:n  ejicieus,  muudatum 
sese  protinus  arbitretur  :  quiniroo  noverit  se  muliis 
interim  puriiicationibus  eger^.  Nec  modo  lavandum 
aqua,  sed  et  purgandam  et  examiuandum  i|^ni,  ut 
dicat :  Transivimus  per  ignem  et  aquam,  et  edu- 
xisti  nos  in  refrigerium  (Psal.  lxv,  12).  Beati  ergo 
mundo  corde  quoniam  ipsi  Deum  videbunt  :  nunc 
quidem  per  speculum  ia  aenigmale  ;  in  fuluro  auiom 
facie  ad  faciem,  ubi  nimirum  faciei  nosirse  fuerit  con- 
summita  mundiiies,  ut  sibi  eam  exhibeat  gloriosam, 
non  habentem  maculam  neque  rugam. 

CAPUT  xvni.  B 

Pacificos  merito  beatificari  nomine  fHiorum  Dei, 
3 1 .  Ubi  opportune  illico  subinfertur  :  Beati  pacifici, 
quoniam  filii Dei  vocabuntur  {Matth.  v,  9).  Esi enim 
homo  pacatus,  qui  bona  pro  bonis  rcddens,  quantum 
in  seest,  nemini  vult  nocere.  Est  alius  patiens,  qui 
noa  reddcns  mala  pro  malis,  etiam  poiens  est  susti- 
nere  nocentem.  Est  et  pacificus,  qui  bona  pro  malis 
reddens,  in  promptu  habet  et  prodesse  uoceuti.  Pri- 
mus  quidem  parvulus  cst,  et  facile  scandalizaiur  : 
nec  facilequi  hujusmodi  est,  in  hoc  sfficulo  nequam 
et  pleao  scaodalis  poterit  obtinere  salutem.  Secun- 
d  us,  ut  scriptum  est,  in  paiientia  sua  possidct  ani- 
mam  suam  (Luc,  zxi,  19).  Nam  tertius  quidem  non 


GLi^RiE.VALLENSIS 


852 


tnodo  suam  possidet,  sed  et  multorum  animas  lucri- 
facit.  Primus,  quantum  in  ipso  est,  pacem   hdbet ; 
secundus  pacem  tenet,  tertius  pacem  facit.    Merito 
proinde  beatificatur  nomine  filii,  quod  opus   filii 
impleverit,  ul  post  suam  uon   in^ratus  reconcilia- 
tionem,  etiam  alios  reconciliet  Palri  suo  :  siquidem 
qui  bene  ministra^erii,  bonura  {^radum  sibi  acquirit 
(7  Tim.  111,  13);  ncc  in  domo  pairis  graJus  melior 
credenius  esi,  quam  filii.Si  enim  filii,  et  haeredes : 
h^re^ies quidem  Dei^cohaeredesautemChristi  (Rom. 
VIII,  17),  ut  queraidraoJum  ipse  dicit,  ubi  ipse  est, 
ibi  sit  el  minisier  suus  (  Joan,  xii,  26).  Fatigavimus 
vos  prolixitate  sermonis,  et  detinuimus  ultra  quaro 
oporteret.  Ex  hoc  jam   finera  loquacitati  nostrse, 
quera  non  iraperai  verecutidia,  videtur  imperare  %el 
hora.  Mementole  tamen  Apostoli,  quera  aliquando 
vcrbura  praedicationis  usque  in  racdiam  noctem  le- 
gitis  protraxisse.  Utinam  adhac,  ut  ipaius  verbis 
utar,  sustineatis  modicum  quid   insipientice  mece. 
Mmuior  enim  vos  Dei  a^mulatione  (IlCor,  xi,  1,  2). 

CAPUT  XIX. 

Graviter  perstringit  ambitiosos,  qui  temere  et  indi- 
gnesacras  Ecclesias  functiones  usurpant. 

52.  Filioli,  quis  demonstrabit  vobis  fugere  a  veu- 

tura  ira  ?  Nemo  enim    magis  iram  meretur,  quam 

amicum    simulans  inimicus.    Juda,    osculo    tradis 

Filium  hominis,  homo  unanimis,  qui  simul  mecum 

dulces  capicbas  cibos,  qoi  in  paropside  manum  pa- 

riter  intinxisti  I  Non  est  tibi  pars  in  oratione,  qua 

orat  ad  Patrem  et  dicit :   Pater^  ignosce  illis,  quia 

nesciunt  quid  faciunt  (Luc.  xxiu,  34).  Vse  vobis  qoi 

clavera  tolliiis  non  scientise  solum,  sed  et  auctori- 

tatis  1  nec  ipsi   introitis,  et  multipliciter  impedilis» 

quos  introducere  debuistis.  ToHitis  enira  et  non  ac- 

cipitis  claves.  De  quibus  Dominus  queritur  per  pro- 

phetam  :  Ipsi  regnaverunt,  et  non  ex  me :  principes 

499  exstiterunt^etego  non  vocavi  eos{Osee  viii, 

4).  Unde  tantus  prselationis  ardor,  unde  ambitionis 

irapudeniia  tanta,  unde  vesania  tanta  prsesumptionis 

haraanae?AudetneaIiquis  veslrum  terreni  cujuslibet 

reguli,  non  praecipienie  aut  etiam  prohibeate   60« 

occupare  ministeria,  praeripere  beneficia,    negotia 

dispensare  ?  Nec  tu  Deum  piites,  quae  in   magna 

dorao  sua  a  vasis  irae  aptis  in    interitum  sustinet, 

approbare.  Multi  quidem  veniunt,  sed  considera  qais 

vocetur.  Ordinem  ipsum  dominici  sermonis  atteade. 

fJea/t,inquit,mundo  corde,  quoniam  ipsi  Deum  vide^ 

bunt  :  ac  deinde,   Beati  pacifici,  quoniam  filii  Dei 

vocabuntur  (Matth.  v,  8,  9).    Mundicordes  utique 

vocat  Pater  coelestis,  qui  non  quaeraut  qaae  sua  sunt, 

sed  quae  Jesu  Christi  :  nec  quod  sibi  utile,  sed  quod. 

mulus.  PetrCy  inquit.aiTias  me?  Domine,  tu  scis  quia 

amo  te.Pasce,  ai«,  oves  meas  (/oafi.xxi,  17).Quando 

enim  sic  amalas  oves  committeret  noD  amanti?  Ni- 

mirum  hoc  quaeritur  inter  dispensatores,  ut  fidelis 

quis  inveniatur.Vse  roinistris  infidolibus,  qui  necdum 

reconciliati,   recunciliationis  alienae    negotia,  quasi 

homines  quijustitiam  fecerint,  apprehenduot.  V» 

filiis  irae,  qui  se  ministros   gratiae  profitentur.  Vip 


853 


SBRMO  DB  GONVBRSIONB  AO  GLBRIGOS. 


854 


Oliis  irse,  qui  pacificoruin  sibi  usnrpare  gradus  et  A  dominalur  superbia,  sed  el  ioiquitas,  luxnria  etiam 
Domina  non  verentur.  Vse  fi!iis  irse,  qui  fideles  sese      iprincipatar  :  in  quibas  et  pessima  forte  appareat 


niediatores  pacis,  ut  peccata  populi  comedant,  men- 
liuntur.  Vae  qui  ambulantea  in  carnc,  Deo  placere 
non  possunt,  el  placare  velle  prsesumunt. 

33.  Non  miramur,  fralres,  quicunquo  praesentem 
siatum  £c61esiae  miseramur ;  non  miramur,  de  radice 
colubri  regulum  orientem.  Non  miramur,  si  vinde- 
miat  viueam  Domini»  qui  instituiam  a  Domino  prse- 
i>^rgreditur  viam.  Impudenter  enim  pacifici  gradum 
<'i  filii  Dei  vices  occupathomo,  quinecprimam  qui- 
dem  adhuc  vocem  Domini  ad  cor  revocantis  audivit : 
aut  si  quando  forsitan  cseperil  audire,  resiliens  fugit 
ad  folia,  ut  absconderelur  in  ei^.  Propterea  nccdum 
peccare  quievit,  sed  longam  adhuc  trahit    restem  : 


ntra  parietes  abominatio,  si  juxta  Ezechielis  pro- 
phetiam  parietem  fodiamus  {Ezech,  viu,  8),  ut  in 
domo  Dei  videamus  horrendum.  Siquidem  post  for- 
nicaliones,  post  adulteria,  post  incestus,  nec  ipsae 
quidem  apud  aliquos  ignominiae  passiones  et  turpilu- 
dinis  opera  desunt.  Utinam  non  fierent  quae  usque 
adeo  non  conveniunt,  ut  \aL  utinam]  nec  Apostolnm 
scrihere  haec  (Rom,  i,  et  Epkes,  v),  nec  nos  dicerc 
oporteret  !  utinam  nec  dicentibus  crederetnr,  quod 
humanum  aliquando  occnpaverit  animnm  tam  abo- 
minanda  cupido  I 

35.  Nunquid  noQ  olim  civitates  illae,  spnreitiae 
hujns  matres,  divino  praedamnatae  judicio,  et  in- 


necdum  factus  est  vir    videns  paupertatem  suam,  B  ccndio  sunt  deletae  ?  (Gen.  xix.)  Nunquid  non  ge- 


scd  dicit,  quia  dives  sum,  et  nullius  egeo,  cum  sit 
pauper,  et  nudus,  et  miser,  et  miserabllis.  Nihil  illi 
dc  spiritu  mansuetudiuis,  quo  praeoccupatos  in  de- 
licto  possit  instmere,  considerans  seipsum,  ne  ct 
ipso  tentetur.  Compnnctionis  lucrymas  ncsciens, 
lictatur  magis  cum  male  fecerit,  et  in  rebus  pessi- 
niis  exsultat.  Nimirum  uous  eorum  pst,  quibus  Do- 
minus  ait :  Vce  vobis  qui  ridetis  nunCj  quoniam  fle^ 
hitis{Luc.  VI,  25).  Pecuniam,  non  justitiam  concu- 
piscit;  oculiejus  oinnc  sublime  vident.  Insaiiabiiiter 
<  suril  dignitates,  gloriam  sitit  humanam.  Procul  ab 
eo  misericordiae  viscera  :  saevire  potius  et  lyraouum 
exliiberelaetatur;  quaestum  aeslimat  pietatcm.  Quid 
dc  munditia  cordis  loquar?  Utinam  nou  iilud  obli- 


hennalis  flamma  moram  non  sustinens,  exsecrabilem 
iliam  praevenit  tollere  nationem,  quod  ipsius  specia- 
liier  essent  peccata  manifesta  praecedentia  ad  judi- 
cium?  Nunquid  non  et  ipsam,  utpote  consciam  tantae 
confusionis,  teliurem  absumpsit  ignis,  sulphur,  ei 
ftpiritus  procellarum  ?  Nunquid  non  in  lacum  hor- 
ribilem  solum  omne  redactum  est?  Amputata  suni 
hydrae  capitaquinque,  sed  hen  innumera  surrexerunt. 
Quis  reaedificavit  urbes  flagitii?  quis  turpitudinis 
moenia  dilatavit  ?  quis  extendit  propagines  virulen- 
tas  ?  Vae,  vae,  inimicus  hominum  sulfurei  illius  in- 
cendii  reliquias  infelices  circumquaque  dispersit, 
exsecrabili  illo  cinere  Ecclesiae  corpus  aspersit,  et 
ipsorum  quoque  ministrorum  ejus   nonnullos  sanie 


vioni  dedissct  tanquam  mortuus  a  corde!    utinam  C  ^ctidissima   spurcissimaque    respersit.   Heu  I  genus 


none^setcolumba  ^educta  non  habens  cor!  utinam 
es^iet  quod  vei  dt>foriscst  mundum,  nec  ea  quaecor- 
poralis  cst  maculata  tunica  inveniretur,  ut  obediret 
vel  inhac  partc  dic<*nti :  Mundamini^  qui  fertis  vasa 
L)omini{ha.  lii,  14). 

CAPUT  XX. 

Xrguit  inconHnentes^quisncras  Ordines  impudenter 
temerare  non  verentur. 
34.  Non  accusamus  uuiversitalem,  eed  nec  unit 
v^rsitatem  possumus  excusare.  Reliquit  sibi  Domi- 
u  as  multa  millia.  Alioquin  nisi  eorum  nos  excusaret 
jiisiitia,  et  illud  nobis  semen  sanctum  Dominus 
s  ibaoth  ri?Iiquissct,  olim  jam  sicut  Sodoma  subversi 


electum,  regale  sacerdotium,  gens  sancta,  populus 
acquisitionis,  quis  inter  tua  illa  primordia  tam  divina, 
et  spiritualibus  affluentem  charismatibus  christianae 
religionis  orlum,  credere  posset,  posse  talia  in  te 
aliquando  reperiri  ? 

36.  Ingrediuntur  cum  hac  macula  tabernaculnm 
Dei  viventis;  inhabitant  enm  hac  macula  templum, 
sanctum  Domini  polluentes,  judicium  muitiplex  ac- 
cepluri,  quod  et  tam  gravissimas  cooscientias  ge- 
runt,  et  nihiiominus  sese  ingerunt  in  sanctuarium 
Dei.  Tales  enim  non  modo  placant  Deum,  sed 
1 1  magis  irritant,  dum  videntur  in  cordibus  suis 
dicere  :  Non   requiret.  Irritant  plane  et  infensum 


cs 


semus,  et  sicut  Gomorrba  similiter  periissemus.  D  reddunl  sibi,  vereor  ne  in  his  quibus  eum  propi- 

tiare  debucrant.  Utinam  magis  turrim  incboaturi, 
sedentes  computarent,  neforte  sumptus  non  habeant 
ad  perficiendum.  Utinam  qui  continere  non  valent, 
perfectionem  temerarie  profiteri,  aut  caelibatui  dare 
nomina  vererenlur.  Sumptuosa  siquidem  turris  est,. 
et  verbnm  grande,  quod  non  omnes  capere  possunt. 
Esset  autem  siue  dubio  meiius  nubere,  quam  uri; 
et  saivari  in  humili  gradu  fidelis  populi,  quam  in 
cltri  sublimitate  ct  deterius  vivere,  et  districtius 
judicari.  Multi  enim,  non  quidem  omnes,  sed  tamen 
mulii.certumest,  neclatere  queunt  prae  muliitudine, 

ostram  habet  ubi  :  fratrum  nomine  forsan  intelli- 
guntur  cardinales,  ut  in  cpistola  48. 


Dilalata  siquidcm  videtur  Ecciesia  ;  ipse  etiam  cleri 
sacratissimus  Ordo :  frairum  numerus  super  nume- 
rum  multipUcatus  est  (92).  Verum  etsi  multiplicasti 
^r^ntem,  Domine,  non  magnificasti  laetitiam,  dum 
nihil  minus  apparetdecessissc  nieriti,  quam  numeri 
-198  accessisse.  Gurritur  passim  ad  sacros  Ordines 
ei  reverenda  ipsis  quoque  spiritibus  angelicis  mi- 
iiisleria  bomines  apprehendunt  sine  reverentia 
sineconsideratione.  Neque  enim  signum  regoi  oc- 
cupare  coelcstis ,  aut  illius  timnnt  imperii  gestare 
coronam,  inqiabus  avaritia  regnat,  ambitio  imperat, 

(92)  Varia  est  hujus  loci  iectio  in  editis  et  scriptis 
Kditio  Spireuiiis  anni  1501  h&bei,  sacratissinus  ordo 
super  numerum  multiplicatus  est.  Editio  anni  1520 


S.  BERNARDl  ABBiltlS  GLARiE-VXLLtSNSiS 


855 

nec  prse  iropndeDtia  qaaerunt  :  multi  utique  liber-  /^ 
tatem,  in  qua  vocaii  sunt,  in  occasionem  carnis  de- 
disse  videntur,  abstinenies  remedio  nuptiali,  et  in 
omne  deinceps  flagiiium  efnuenies. 


B 


CAPUT  XXL 
Serio  cohortatur  ad  pimitentiam. 

37.  Parcile,  obsecro,   fralres,    parcite    ani-nabus 
vestris,  parciie  sanguini  qui  pro  vobis  effusus  est. 
Horrendum  cavele    periculum,   igncm  qui   paralus 
est  declinate.    Inveniatur  tandem  non  irrisoria  per- 
fectionis  professio;  exhibeatur  ctiam  virlus  in  specie 
pietatis.  Non  sit  inanis  caelibisvitaa  forma,  et  vacua 
veritaiis.  Quidni  pericliletur  caslilas  in  deliciis,  hu- 
mililas  in  divitiis,  pielas  in  negotiis,  veritas  191 
ia  muUiloquio,  charitas  in  hoc  saeculo  nequam  ?  Fu- 
gile  de  medio  Babylonis,  fugile,  et  salvalo  animas 
vestras.  Convolate  ad  urbes  refugii,  ubi  pessitis  el 
de  praeterilis  agere  poenitentiam,  et  in  praesenti  ob- 
tinere  gratiam,  et  futuram  gloriam  fiJucialiter  prae. 
stolari.  Non  vos  retirdet  conscientia    peccitorum  : 
quia  ubi  illa  abundaverunt,  superabundare  gratia 
consuevit.  Non  poBniteniiae  austeritas  ipsa  deterreat. 
Neque  enim  condignse  sunt  passiones  hujustemporis 
ad    praeteritam   culpam,    quae  remittitur;    non   ad 
praesentem  consolationis   gratiam,  quse  immitUtur; 
non  ad  futuram  gloriam  quae  promiititur  nobis.  De- 
ni()ue  nulla  est  tanla  amariludo,  quam  non  prophe- 
tica  farina  dulcoret  {!V  Reg,  iv,  41),  quam  non  sa- 
pidam  reddat  sapientia,  lignum  vitae  (Exod.  xv,  25) 

38.  Si    verbis  uon   creditis,    operibus    credite, 
ezemplis  acquiescile  piurinaorum.  Currunt  undique  C 
peccalorea  ad    poenilenliam,   ct  iiatura   pariter  et 
consuetudine    delicaii   exteriorem  omnino  asperita- 
tem  non  reputanl,  ut  exasperatse  conscientiae  lenian- 
tur.  Nihil  credentibus  impossibile,  nil  amantibus  dit- 
ficile,  nil  asperum  mitibu^,  nit  humilibns  arduum  re- 
peritnr,  quibus  et  gratia  fert  aaxilium,   et  obediendi 
devotio  lenit  imperium.  Quandin  ambulatis  in  ma- 
gnis  et  mirabiiibus  supcr  vos?  Magnum  prorsus  et 
mirabile  est  m>nistrum  esse  Christi,   et  mysteriorum 
Dei  dispensatorem.  Longe  super  vos  est  ordo  pacifi* 
corom,  nisi  forte,  omissisgradibuspraeostensis,  saL 
taremagis,  quam  ascendere    libet.    Ulinam    tamen 
quisquis  sic  intrat »  si  fieri  posset,  tam  fideiiter  mi- 
nistraret,  quam  fiducialiter  se  ingessit.  At  difficile,  q 
fortassis  et  impossibile  est,  nl  ex  amara  radice  am- 
bitionis,  suavis  frnctus  prodeat  charitatis.  Dico  ego, 
81  vultis  audire,  imo  non  ego,  sed  Dominus  :  Cum 
vocatusfueris  (uLnuptias^recumbe  innovissimo  loco; 
quia  omnis  qui  se  exaltat,  humiliabitur ;  et  qui  se  hU" 
miUat,  exaltabitur  {Luc  xiv,  10,  11). 

CAPDT  XXU. 

Bonorum  pastorum  esty  docere;  nec  /ugere 
persecutiones  propter  justitiam. 

39.  Beati^  inquit,  pad/iciy  quaniam  /ilii  Dei  uoca- 
buntur(Matth.yf  9).  Constdara  diligenier  non  paci- 
dicoa,  sed  pacificos  commendari.  Snnt  enim  qui  di- 
cttot,  pi  ton  fadunt.  Stne,  qnemadmodum  non  au- 


ditores  legis  justS  punt,  sed  faclores  :  sic  non  an- 
nunliatores  pacis  sunt  beali,  sed  actores.  Uiinam 
lamen  nostri  :  quicunque  videntur  hodie  Pharisaei 
(forie  enim  aliqui  suut),  etsi  non  facerent,  sallem 
dicerent  quod  oportct.  Utinam  qui  sine  sumptu 
Evangelium  ponere  nolunt,  ponerent  vel  pro  sum- 
ptu  :  ulinam  vel  evangelizarent  ul  manducareBi. 
Mercenarius,  inquit,  videt  lupum  venientem,  et  fugil 
(Joan,  X,  12).  Uiinam  hodie  quicunque  pastores  n».n 
sunt,  merconarios  gregi  vellenl  se  exhibere,  non 
lupos  :  niinain  ipsi  non  laederent,  utioam  non  fuge- 
renl,  nemine  persequcnte,  utinam  non  expooereni 
gregem,  donec  lupus  veniens  videretnr.  Nimiruni 
suslinendi  fuerant,  si  invenirentur,  praescrtim  tom- 
pore  pacis  recipientes  mercedem  snam/et  pro  mer- 
cede  sua  saliem  in  cuslodia  gregis  laboranles  : 
dummodo  non  ipsi  turbarent  gregem,  et  gralis  avcr- 
terent  a  pascuis  justitiae  el  veritatis.  Nam  persecutio 
quidem  iodubitanter  mercenarios  a  pastoribus  sc- 
gregit  el  discernii.  Quando  enim  transitoria  damna 
non  timeat,  qui  tempjralia  lucra  sectaiur?  Quando 
terrenam  sustineat  persecutionem  propter  juatitiam, 
qui  terrenam  mercedem  plus  quam  justiliam  qaae- 
ril?  Beati,  inquit,  qui  persecutionem  patiuntur  pro- 
pter  justitiam,  quoniam  ipsorum  est  regnum  ca^- 
lorum.  Pastornm  haec  beatitudo,noo  mercenariorum, 
mulio  minus  latronom  est,  vel  luporum.  Usque  adeo 
siquidem  persecutionem  non  sustioent  propter  justi- 
tiam,  ut  persecutionem  malint,  quam  justitiam  «us- 
tinere.  Nempe  "contraria  est  operibus  corum,  gravis 
est  etiam  eis  ad  andiendum. 

495   40.  Cseterum   propler  avaritiam,  proptcr 
ambitionem  paratos  eos   videas  universa   pericnla 
subire,  suscitare  scandala,  sustioere  odia,  dissimu- 
lare  opprobria,  negligere  maledicta  :  at  non  ««nas 
pemiciosa  sit  animositas  talium,  quam  pusiriattiini- 
tas  mercenariorum.  Veris  ergo  pastoribus  dicit  Pa- 
stor  ©orum,  pasior  bonus,  qui  pfo  ovibus  sais  ani- 
mam  suam  poaere  non  pepercii :  Beati  eriHs,   oum 
vos  oderint  homines,  et  cum  separaverint  voSy  et  eje^ 
cerint  nomen  vestrum  tanquam  malum  propter  Pi- 
lium  hominis :  gaudele  in  illa  dieet  exsultaU,  quo- 
niam  merces  vestra  copiosa  est  in  easUs  {Matth.  v, 
10-12).  Siquidem  non  est  quod  fures  timeani,  qoi 
sibi  in  coelo  thesaurizanl.  Non  est  quod  canscntur  de 
multiplici  tribulatione,  ubi  mullipUcationem  mercedis 
attendunt.  Quinimo  gaudeant  magis,  nt  dignum  est, 
quod    non  tam  persecutio,  quam  remuneratlo  an- 
geAim  :  ei  exsuUcnt  eo  abundantius,  qno  plura  su- 
slinentpropterChristum,  ut  eos  prolode  copiosior 
merces  maneat  apud  ipsum.  Quid  limidi  eaas,  mo- 
dicfie  fidei?  Fidelis  exsUt  sententia  irrefragabili  ve- 
rilate  subuixa,  quia  nulla  nocebit  adversiUs,   si 
nuUadominetur  iniqnitas  {Inorat.  seu  colleeta  Ec- 
clesice).  Sed  parum  est  nocere :  etiam  prodcnl,  et 
copiosius  proderit,  dummodo  sit  justitia  in  inlen- 
lione,  Cbrialus  in  causa,  apud  quem  paUentia  pau- 
peram  non  peribit  in  finem.  Ipsi  gloria  DanCt  et 
semper,  et  in  flaecula  sttcalortim.  AmM. 


tt7  LIBBR  DB  PRiSCliPTO  BT  DISPBKSATIORB .  -  ADHONITIO.  858 


iM«itarfrflte*«MMH*M*MMa*aAaAMMaMMna«i 


»*•  ADMONITIO  IN  OPUSCULUM  IV. 


1.  Mer  eos  aui  monasHccBvitce  instituta  sectantur,  illud  fere  usuvenit,  ut  quo  quisque  religiosior  est, 
eo  minus  Regulcesuasobligationemmediteturquam  sensum,  nec  tam  casuistarum  placita  reqmrattquam 
legislatoris  sui  voluntatefn.  Cum  enim  regulce  sibi  prcescriptce  ex  animo  addictus,  subjectusque  sit,  m- 
hil  in  votis  potius  habet,  quam  eam  in  omnibus  sequi  ducem,  etiamsi  nulla  esset  parendi  neces' 
sitas.  Religiosis  eo  modo  comparatis  non  est  lex  posita,  nec  ila  necessaria  esi  sequentis  libri  lectioy  ^am 
aliis,  quos  magis  afficiunt  ac  sollicitant  qucestiones  de  Regulce  obligatione,  quam  de  vera  et  germana  ejus 
senteniia  et  praxi ;  neque  alio  animo  doctores  consuluntl  quam  ut  Regulce  oniis  minuere,  et,  quoadcitra 
crimen  fieri  possit,  ab  hjus  ckccurata  seuj  uf  ipsis  videtur,  scrupulosa  observaiione  impune  recedere  sibi 
Uceat.  Ejusmodi  hominibus  nihil  magis  formidandum,  quam  ut  incidant  in  doctores  male  sancs  voluntati 
obsequentes  :  ex  quorum  consiliis  laxiorem  viam  sectentur,  atque  inde  in  Regulx  suas  neglectum,  ium  in 
ejus  contemptum,  acdemum  instatussuiodium  (quce  certns  damnationis  conditio  est)  sensim  delabantur. 

2.  Atqui  ex  omnibus^  meo  quidem  judicio,  consulere  possunt  neminem,  qui  eos  et  salubrius,  et  secu- 
rius  instruat^  quam  Bemardum  :  cum  iis  prceditus  fuerit  dotibus  quce  doctorem  integerrimum  ef/kiunt, 
pietate  scilicet  haud  vulgari,  doctrina  ccetitus  infusa,  et  monasticarum  rerum  insigni  peritia.  Ex  uuo 
fit,  ut  ejus  his  de  rebus  sententia  minime  suspecta  esse  possit,  sed  omnio  pia^  certa,  et  omnibus  ejusaem 
instituti  sectatoribus_  amplectenda  :  adeo  ut  si  optio  nobis  daretur,  ut  aliquis  e  caelo  delapsus  id  confir- 
maret^  nuUum  potius  auctorem,  quam  istum  auscultare  velle  deberemus.  Nunc  vero  eam  debemus  gra- 
tiam  Camotensibus  Sancti-Petri  monachis,  qui  sanctissimi  Patris  de  proposita  materia  sententiam  et 
doctrinam  obttnuerunt :  quo  qua  occasione,  quove  tempore  acciderit,  operas  pretium  est  investigare. 

3.  Quo  tempore  Udo  abbas  istimonasterio  praserat,  ejus  loci  monachi scripta  epistola  Bernardum  consu- 
luerunt^  quxnam  esset  Regula  sancti  Benedicti,  ejusque  statutorum  obligatio,  Bemardum  cunctabundum 
iteratis  litteris  interpellant  {nam  binas  Bemardus  memorat,  infra^  nn,  67,  60)  et  quidem  inconsulto,  ui 
videtur^  abbate  :  quas  causa  fuit,  ut  Vir  sanctus,  qui  eorum  tandem  obsecutus  est  voluntati,  librum 
suum,  non  Gaufrido,  quem  hucperperam  intrudunt  vulgati  indices^  sed  Rogerio  ab  anno  i\Zi  ad  annum 
1158  abbati,  moncmhisque  Columbensibus  ejusdem  dioecesis  et  instituti,  dirigeret;  ut  responsum  suum 
in  manus  Carnotensium  monachorum,  citra  conscientiam  ipsorum  abbatis,  sicuti  Regula  cavet,  ne  per- 
veniret.  Epistolam  epistolis  duabus  reddere  Bernardus  animo  destinaverat :  sed  crescente  materia,  ex  epis- 
tola  factus  est  liber,  c  Proinde  vos^  »  inguit  n.  60.  c  si  placet  Librum^  si  placet  Epistolam  nominate  :  » 
et  in  epistola  prama  ad  Columbenses, «  Liber,  sijudicatts,  non  Epistola  censeatur.  Et  quia  inter  multcks 
quassttoneSy  qiue  ibi  a  me  solvuntur,  id  prascipue  subtilius  utiliusque  pertractatur^  quasnam  liceat  prmcO' 
pta,  et  perquos,  et  quatenus  dispensari;  detur  ei  titulus^  De  Prascepto  etDispensatione,  nisivobis  aliud  forte 
congruentius  videatur.  >  Ex  his  verbis,  imoex  toto  librointelliqimus,  hunc  maxime  monasteriorum  praspo- 
sitis  necessarium  esse,  non  solum  ut  sibi  subditos  instruant,  sed  ut  ipsi  etiam  agnoscant,  qualis  sit  penes  se 
dispensandi  auctoritas. 

4.  Qum  occasio  Camotenses  monachos  ad  Bernardum  consulendum  impulerit,  nobis  incompertum,  Nam 
toio  Udonis  abbatis  regimine,  quod  ab  anno  1128  od  annum  fere  1150  productum  est,  nullas  turbas  apud 
eos  excitatas  invenimus.  Quinimo  Udonem  abbatem  cum  suis  monachis  bene  consensisse  ex  ipsius  actis 
colfxgere  licet,  Ejus  electionem  (utid  obiter  observemus)  non  solum  ma^nusille  Gaufridus  Carnotensium 
episcopus,  sed  etiam  Matthanis  Albanensis  cardinalis  et  leqatus,  solemnx  edicto  comprobavit,  anno  1188 ;  et 
vpse  Gaufridus  episcopus^  cognomento  de  Leugis,  census  ex  ecclesia  S,  Martinide  valle  suburbana,  5.  Petri 
monasterio,  abbatias  S.  Joannis  in  Valleia,  et  leprosis  debitos  definivit,  approbante  Innoceniio  II  et  Tlieo" 
baldo  comite,  prmsente  Udone  S.  Petri abbate,  itcm,  Audrea  de  Baldamento  «  de  quo  in  Bemardi  episto* 
lis  non  semel  c  et  Hugone  S,  Joannis  de  Valleia  abbate,  domno  Bernardo  Claraf-Vallensi,  Giialterio  Priore 
S,  Martini  de  VallCy  iGosleno  de  Leugis,  fratre  episcopi  Gaufridi,  et  Gosleno  de  Leugis  ejusdem  nepote,  Anno 
1141,  indict,  rx,  epacta  xx,  concurrente  iii,  decimo  quinto  kalendas  februarii,  »  Erat  et  aUus  Hugo  de 
Leugis  prcepositus  ecclesiag  Camotensis,  Cmterum  abbas  Udo  S,  Petri  armarii  seu  bibliothecas  libras  ve* 
tustate  pene  deletos,  et  plures  a  tineis  corrosos  animadvertens,  ratus  c  inhonestum  et  4I9T  indecorum  » 
esse,  •  quod  monctsterium  magrue  nobilitatis  haberet  armarium  tanim paupertatis, »  assensu  capituli  illud 
renovare  agressus  est,  assignando  reditus  ex  sinqulis  monasterii  Obedientiis,  ut  armarius  (sic  biliothecce 
prmfectum  vocabant)  singulis  annis  haberet,  unae  libros  renovare  vetustos,  aut  vetustis  novos  superaddere 
valeret.  Id  factum  confirmatumque  anno  1 145,  quo  tempore  Bemardus  sequentem  librumjam  composuerat. 

5.  Hunc  quippe  Petrus  Venerabilis,  nuper  de  Hispaniis  reversus,  a  Bemardo  postulavit  libriquartt  epis- 
tola  vigesima  secunda,  quas  Bemardi  epistolo!  dueentisimas  vigesimm  septimm  respondet,  seriptm  sub 
annum  1143,  ti/  suo  loco  probatum  est,  Petri  verba  huc  ascribo  ex  fine  vrmdictce  epistolce  :  «  Mtttite,  si 
placet,per  prassentium  Uitorem,V£lper  alium,epistolam  illamvestram^quthusdam  Carnotensibus  monachis, 
ut  mihi  videtur,  missam,  respondentem  de  Regulm  prceceotis,  et  de  diversis  monastici  Ordinis  tuibtis  : 
quam  Cluniaci  semel  ^,  sea  nunquam  postea  ad  relegenaum  habere  potui.  t  floe  in  opusculo  Gaufri- 
dus  libro  tertio  de  Vita  Bemardi,  oapite  octavo,  c  vigtlem  »  sancti  Doctoris  c  et  circumspectam  disere» 
tionem  »  merito  laudai;  et  id  sane  quivis  sibi  facile  persuadeaU,  quisquds  asquo  animo  hunc  librum  te^ 
gerit,  et  cum  sancti  Thonue  Aquinatts  sententia  contulerit, 

6.  Neqtte  enim  {ut  quibusdam  videri  possit)  severior  est  Bemardi  doctrina,  sed  sincera  et  mckxime  ac" 
curata  :  quam  facile  aliunde  probare  Itceret,  si  non  eam  solidius  fulciret  dicentis  auctoritas,  Quatuor 
vero  prmcipua  de  corporalihus  {quas  vocat)  sancti  Benedicti  Requlas  observantiis  tradit  piissimtts  Pater, 
Primum  est,  corporaies  istas  observantias,  non  graves  quidem  tllas  (quales  sunt  abstinentia  a  carnibtis, 
silentium  nocturnum,  tam  severe  a  sanctissimo  Legislatore  prcescripta),  sed,  exempli  causa^  «  silentium 
indictum,  »  accedente  praspositi  mandato,  si  quonuntis  obseruantur,  «  in  peccatum  reputari^  non  tamen 
in  crimen^  ita  sane  si  per  stibreptionem  aut  oblivionem,  non  per  contemptum^  horum  trangressio  con» 
tigerit,  »  n.  17;  ita  ut  >  nec  sine  offensa  negUgi,  nec  contemni  sine.crimine  vel  ipsa  queant:  »  ei, 
«  ohnoxium  faciant  peccaioy  non  magno  tamen^  si  contemptus  defuerit  »  ibidem  :  denigue  <  vixpecca- 


859  'S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLARiE-VALLENSIS  86» 

tumreputantur,  •  n.iS  prcesertim  cum  c  remedio  posnitentice  >  sanantur,  Nimirumquod  hoc  pacto  mo' 
nachus  se  contineat  intra  Regulce  limites,  quas dividitur  in  c  Prcecepta^el  Remeiia^  »  n.  32.  Secundum 
cst,  ejusmodi  transgressiones  contemptu  evadere  peccata  mortalia.  Elatio  quippe  contemnentis,  atque 
impcenitentis  obstinatiOy  in  minimis  quoque  manaatis,  culpam  facit  non  minimamy  et  convertit  in  cri- 
men  grave  rebellionis  ncevum  satis  levem  simplicis  transgressionis,  >  n.  26.  Tertium  denique  est,  in  eo 
differre  contemptum  a  neglectu,  c  quod  neglectus  quidam  languor  inertias  est:  contemptus  vero  super- 
bice  tumor,  »  n.  18.  c  voluntatis  superba  contentiOj  »  nolentis  mandato  acquiescere^  n.  26.  Denique  c  si 
possumus  et  nolumuSy  superbi  sumus^  »  n.  31,  ac  per  hoc  contemptus  ret.  c  non  ergo^  »  inquit  n.  26, 
c  qualiscunque  mandati  prceteritio  criminalem  facit  inobedientiamj  sed  repugnare,  sed  nolle  obedire^  • 
prcecept  imubi  et  prcBceptum^  et  pamoe  remedium  respuitur, 

499  7.  Et  hcec  omnlno  est  sancti  Thomas  doctrina  2,  2,  qucest,  86.  art,  9,  tum  in  corpore,  tum  in 
responsione  ad  vrimumj  in  qua  tres  sunt  partes  :  quarum  prima  est  de  observantiis  HeguCas  S.  Benedi- 
cii ;  altera  de  ooservantiis,  quarum  transgressio  ex  condicto  obligat  ad  veniale;  tertia  de  statutis  Ordinis 
fratrum  Prxdicatorum,  quce  ex  speciali  (fuodam  constituto  adpcenam  tantum  obligant,  Prima  pars  sic  /ui- 
bet :  «  Ad  primum  ergo  dicendum  quod  xlle  qut  profitetur  Regulam,  non  vovet  servare  omnia  quas  sunt  in 
Regula  :  sed  vovet  reaularem  vitam,  quce  etiam  consistit  in  tnbus  prcBdictis  principalibus  votis.  Unde  etin 
ifuibusdam  Religionwus  cautius  aliqui  profitentur,  non  quidem  Regulam,  sed  vivere  secundum  Regulam, 
id  est  tendere  ad  hoCj  ut  aliquis  mores  suos  informet  secundum  Regulam,  sicut  secundum  quoddam  eaxm- 
plar.  Et  hoc  tollitur  per  contemptum.  »  Et  hasc  est  propria  species  Regulas  sancti  Benedictiy  teste  eiiam 
Bernardo  n.  10.  Secunda  species  ita  exprimitur :  «  /n  quwusdam  autem  Religionibus  adhuc  cautius  profi- 
tentur  obedientiam  secundum  Regulam,ita  quod  professioni  non  contrariatur,  nisi  id  quod  est  contra  prce- 
ceptum  Regulce,  »  id  est  prceceptum  proprie  dictum,  obligationem  inducens :  c  transgressio  vero  vel  omissio 
aliorum  obligat  solum  ad  peccatum  ventale  :  quia.sicut  dictum  est,  hujusmodi  dispositiones  sunt  ad  princi- 
palia  vota :  peccatum  autem  venialeest  dispositio  admortale. » ItaqtLC  insententia  sancti  Thomce  trans- 
gressiones  minorum  observantiarumsunt  dispositiones ad  trangressiofiesprincipalium  votorum;  acproindc 
culpasveniales. 

8.  At  demus  etiam  Regulam  sancti  Benedicti  in  minoribus  observantiis  obligare  solum  ad  pcenam :  vi- 
deamus  qua  ratione  sanctus  Thomas  hac  de  re  sententiam  suam  explicet  :  c  /n  aliqua  tamen  re- 
ligionCt  fratrumscilicet  Prasdicatorum,  transgressio  talis,vel  omissio  ex  suo  genere  non  obligat  ad  culpam, 
neque  mortalem,  neque  venialem,  sed  solum  adpcenam  taxatam susHnendam ;  quiaperhunc  modum  ad  ta- 
lia  observanda  obligantur^  qui  tamenpossent  venialiter,  vel  mortaliter  peccare  ex  negligentia,  vel  libidine, 
vel  contemptu.  »  Ergo  ex  sancto  Thoma  etiam^  in  iis  statuiis  quce  obligant  ad  solam  pamam,  incurri  poteat 
venialis  culpa  c  ex  negligentia  vel  libidine, » imo  et  mortalis  »  ex  contemptu.  >  Vno  verbo,  ejusmodt  erra- 
torum  qualitas  pendet  ex  affectione  animi,  cujus  negligentia  vel  prava  dispositio  nulla  constitutione 
excusari  potest,  maxime  uot  non  fertur  in  unam  quamdam  observantiamy  sed  in  totum  corpus  obser- 
vantias  regularis. 

9.  Ad  hanc  doctrinam  illustrandafn  necessaria  est  responsio  ad  tertium,  in  qua  contemptum  ita 
explicat^  «  quod  tunc  committit  aliquis  vel  transgreditur  ex  contemptu,  quando  voluntas  ejus  renuit 
suhjici  ordinationi  legis  vel  regulas  »  iquas  ipsissima  est  Bernardi  doctrina),  et  ex  hoc  procedit  ad  facien- 
dum  contra  legem  vel  regulam.  Quando  autem  e  converso  propter  aliquam  particularem  cau^am,  puta 
concupiscentiam  vel  iram,  inducitur  ad  aliquid  faciendum  contra  statuta  legis  vel  regulce,  non  peccai 
ex  contemptu,  sed  ex  aliqua,  alia  causa,  eliamsi  frequenter  ex  eadem  cama,  vel  alia,  simile  peccatum 
iteret.  Sicut  etiam  Augmtinus  dicit  in  libro  de  Natura  et  Gratia,  guod  non  omfiia  peccata  committun- 
tur  ex  contemptu  superbice.  Frequentia  tamen  peccati  dispositive  tnducit  ad  contemptum. 

499  10.  Itaque  secundum  mentem  beati  Thomas,  ex  habitu  seu  consuetudine  ejusmodi  culparum  fit 
progressus  in  contemptum  :  quia  in  re  omnino  consentire  videtur  cum  Bernardo,  qui  ait  n.  26,  ejusmodi 
lapsus  «  per  contemptum  verti  in  usum  et  consuetudinem  ;  quasi  contemptus  gradus  sit  ad  eonsueludi- 
nem,  nonconsuetuao  ad  contemptum.  «  Ettunc,  »  inquit,  non  peccati  species,  »  nempe  levior  graviome 
sit^  «  sed  peccantis  intentio  pensatur.  »  Eamdem  sententiam  fusius  explicat  in  libro  de  HumUitate,  ca- 
pitibus  20  et  21.  Verum  alter  cum  altero  recte  conciliari  potest,  si  dixerimus,  Bemardum  esse  intelli' 
gendum  de  consuetudine  obfirmata,  a  quaquis  recedere  nolit,  nequese  reoocando  ai  mandatum,  neque 
pcenam  culpce  subire  volendo,  auononnissi  contemptu  perveniri  potest :  Thomam  vero  explicandum  de  con- 
suetudine,quas  oritur  ex  fragititate  et  commotione  passionis,quam  quis  ex  animo  abjicere  vellet^  sed  per  tit- 
/irmitatem  non  valet;  quce  nihilominus  consuetudo  ad  contempcum  (nisi  generose  tandem  ei  resistatur)  sen". 
sim  pertrahit.  Verumlongius progredior :  sed  tamen  (ut  quidem  existimo)  non  otiose,nec  intempestive.Finio 
cum  effato  Joannis  Saresberiensis  in  epistoladucentesima  octogesima  secunda :  c  Minima  servata  tntam  ac- 
quirunt,et  plerumqtie  martyrii  gloriam  promerentur  :  neglecta  vero  e^crimine  inobedientias  et  contemptus 
astemamin^erunt  mortem.  »  Casterum  sequentis  opusculi  editio  Rotomagi  primumfacta  est  ante  annum 
quingentesimum  absque  temporin  nota,  adjunctis  libris  de  Consideratione,  et  Apologia  ad  Guillelmum^ 
titi  alias  m4>nuimus. 

SANCTI  BERNARDI  ABBATIS 

DE  PRiECEPTO  ET  DISPENSATIONE 

LIBER. 

500  BPISTOLA  AD  ABBATEM  GOLUMBENSEM.  q  rumdam  monachoram,  vobis  primum,  ul  promise- 

DB  OPBRB  SBQUBNTi.  ram,  destinare  curavi :  ubi  et  aliud  quoque  impletiim 

Domno  Abbati  Golumbensi,  fraier  Bernardus  ab-  csl  quod  jussistift.  Nara  cum  breviter  rescribere 
bas  dietns  de  Clara-Yalle,  valere  in  Domino  semper.      dccrevissem,  et  epislolis   epislolam  tantum  reddere 

R^scriplam  meam  ad  epislolas  GarDOtensium  quo-      vclle  coepissem;  hortatu  vestro  in  libri,  ut  cerniiis» 


8di 


LIBBR  DB  PfLSGBPTO  BT  DISPBNSATIOITB. 


nhiif'' 
00£ 


loDgitadiaem  protrAxi  slilum,  ut  et  in  pluribus  plu-  a  damoosa  transgredient? :    an    eonsiiia  lanium   vel 

.  1«/*  •  ,^V  1  I    •  «  ^^  ••  •      ^l-        » tl'  _        «  •  ■  • 


res  possint  aedificari.  Quod  opus  cum  a  vobis  peric- 
cium  fucrit,  tunc  non  ipsis,  ad  quoi»  factum  est,  sed 
eorum  priu-t  reddatur  abbati  :  et  sic  demum  ad 
ipsos,  si  jusserit  abba>,  pervcniat.  Monacki  enim 
sunt;  et  ex  iege  suse  Regulse  stne  nulu  sui  abbatis 
sicut  dare,  iia  et  accipere  datas  prohibeotur  episio- 
las  {Reg.  S.  Benedicti^  cap.  54).  Nam  et  ob  hoc 
raanime  diu,  sicut  scitis,  multiim  licet  rogatus  ab 
cis,  respondere  tardavi,  quod  (ut  mihi  viiicbatur) 
ignorante  abbate  scribere  illas  epistolas  et  miuere 
p:%sumpsissent.  Nec  falso  id  suspicatus  &um,  uii 
poslmodum  liquido  comperi.  Ego  cuepto  operi  (quod 
quidem  legentibus  apparebii)  Bpisiolae  nomeu  indi- 


monita,  et  ob  hoc  nullius,  aut  non  msLgm  pooderis 
bit  ipsorum  professio ;  nuilius,  aul  non  gravis  cu^pse 
ipsorum  prsevaricatio  :  an  certe  quaedam  sint  depa- 
landa  imperiis,  quaedam  pro  conslliis  reputanda,  qoo 
partim  ea  liceal,  parlim  nou  liceat  omnino  prseter- 
greJi.  Et  si  hoc  ultimum  detur,  distiogui  a  me  taac 
^Ol  demum  ccrlos  ac  propriae  cujusque  partis  K- 
mites  flagitatis :  ne  cui  forte  pcr  varias  sui  sensiis 
opiniones  liccntius  vagandi  detur  occasio ;  sicque 
liquare  cuiicem  et  camelum  glutirc  conlingat,  si 
nesciat  quantum  corae  vel  operae  suse  quibusque  de- 
beat  observantiis.  Hic  est,  quantum  recolo,  t»tus 
vestrae  illius  partitionis  sensus,  etsi  non  verbd.  Quo<l 


deram  :  sed  quoniam  pro  nomine  modum,  veslro  d  autem  subjungitis  et  pergitis  inquirere  de  ol>edieu- 


obvianle  mandato,  ut  promiseram ,  non  servavi ; 
Liber,  si  judicatis,  uun  Epistola  censeatur.  Et  quia 
inter  multas  quiestione.s  quse  ibi  a  me  solvuuiur, 
id  prsecipue  subliiius  utiliusque  pertraclatur,  quaenam 
liceat  praeccpla,  etper  quos,  et  quatedus  dispensari; 
detur  ei  tituhis,  De  Prsecepto  et  Dispeosatione^:  nisi 
vobii  aliud  forte  congruentius  videalur. 

PR^FATIO  AD  MONACHOS  CARNOTENSES 

m  TaAGTATUM  8EQUBNTBII. 

Qua  mente  jam  tacebo  ?  qua  fronte  tamen  ioquar? 
Crebris  epistolis  et  nunliis  cogitis  me  aut  propriam 
prodere  imperitiam,  aut  officium  renuere  oharilalis. 
At  ego  malens  siue  ilia  quae  inilat,  quam  absque  illa 


tia,  quibus  gradibus  distinguatur,  quibus  elaadatur 
limilibus;ad  eamdem  arbitror  pertinere  divisionem, 
quippe  quae  in  decretis  regularibas  praecipua  habc- 
tur :  et  puto,  cum  ad  iilam  satis  responsum  facrii, 
de  ista  jam  nil  supererit  quod  ambigatur. 

2.  Itaque,  at  sentio  ego,  Regula  sancti  Benedicti 
omni  homini  proponitur,  imponitur  nuUi.  Prodest» 
si  devote  suscipitur  et  tenetur ;  non  tamen,  si 
non  suscipitur  obest.  Qaod  autem  in  voluntate 
est  suscipientis,  non  in  potest  Ue  proponenlis ;  vo- 
luntarium  merito  dixerim,  non  necessarium .  Atta^ 
men  hoc  ipsum  quod  dico  voiuntarium,  si  quis  ex 
propria  voluntatc  semel  admfserit  ei  promiaerit 
d(;iuceps  tenendum,  profecto  in    necessarium   sibi 


quae  «diticat,  iuveniri;  victus  tandem  precibus  ve-  C  ipse  convertit,  nec   jam  liberum  habet  dimittere. 


stris,  duris  injicio  nodis  ungues  teneros,  et,  ut  ve- 
reor  ego,  non  aliud  quam  tereudos.  Sed  boc  incas- 
sum.  Nam  mea  me,  ut  scribiiis  et  praiscribilis,  tam 
absentis  scripta  quam  verl)a  praeseniis  arguunl  excu- 
santem.  Quis  enim  jam  reliuquitur  mihi  vel  de  im- 
possibilitaiecaurandi  locus,  praeserlim  apud  vos,  qui 
ex  ore  et  cx  corde  meo  satis  certum  teuere  vos 
creditis,  quantum  possim  in  talibus?  Fidei  proinde 
vesirae,  non  meo  fidens  ingenio,  abysstun  ingredior 
qusestionam  ;  nesdcns  (Duus  scit)  qua  emersurus. 
Praeslo  charitas  eril,  utioam  ita  et  veritas.  Si  quo- 
minus,  excuset  effectum  delectus  potius  ingenii  : 
voluntatem  certe  uou   culpabitis.   Tentabo  autem 


quod  ante  tamen  non  suscipere  libcrum  habuit. 
Ideoque  quod  ex  voluntate  suscepit,  ex  necessitate 
[al.  add,  jam]  tenebit;  qaia  omnino  necesseest  eum 
reddere  vota  sua  quse  distinxerunt  labia  «ua,  et  ex 
ore  suo  aut  eondemnari  jam,  aut  ju&tificari.  Ceete-. 
rum  felix,  ut  quidam  sanctorum  ait,  necessitas,  quae 
cogit  in  mclius  (S.  Augustinus,  epist.  127).  Omuia 
proiude  saucti  Benedicti  instituta,  exceptis^  sane 
nonnullis  de  spiritualibus,  vcrbi  causa,  charitaie, 
hiioilitate,  mansuetudine,  quse  non  tam  ipsum  con- 
slat  instituisse  quam  Deum,  et  ob  hoc  penitiis  non 
csse  mutanda;  de  csetero  reliqua  universa  (93)  non 
profiteutibus  quidem   monita  tantum,  seu    cpnsilia 


easdem,  si  potero,  qusestiuncula*  sub  epistolari  cun-  p  censenda  sunl,  nec  gravant  non  observata:  cum 


ctis  brevitat6  redigere,  etsi  non  episiola  brevi.  Mi- 
rum  siquidem  non  esl,  si  fuero  ego  longior  in  lx- 
ponendo  :  cum  vos  lantum  eas  pouendo,  duas  et 
ipsas  satis  longas  epistolas  texuerilis. 

CAPUT  PRIMUM. 

Ad  monasticce  liegulce  institutafrcecepta  sintt  an 

consilia  duntaxat, 

I.  Prima  igitur  quaestio  circa  Regulam  nostram 
vcrsatur,  de  qua  (ni  fallor)  et  reliquse  omnes,  aut 
pene  omnes  oriuntur.  Quserilis  nempe,  Regularis 
illa  institutio  quomodo  et  quatenus  sit  pensanita 
profitentibus  eam  :  utrum  videlicet  cuncta  quee  con- 
tiiiet,  putdoda  sint  esse  prsecepta,  conscquenter  et 

(93)  Corporales  observantias  vocat  n.  3  et  sqq. 


tameu  profitentibus  in  preecepta,  praevaricantibns  in 
crimina  fiant,  sive  (ut  vestra  vobis  reddam)  illis  vo- 
luntaria  vel  factitia,  istis  necessaria,  et  tanquam 
naturalia  non  inmierito  repuUintur.  Ita  sane  neces- 
saria  dixerim,  ut  ex  eis  minime  prsejudicetur  neces- 
sariis  rationabilibusque  dispensationibus. 

CAPUT  U. 

/n  constitutionibus  majorum  quando  et  a  quibus 

dispensandum, 

3.  Sednon  omnibus  in  bnjusmodi  creditaest  dis- 
pensatio,  nisi  his  dantaxat  qui  cum  apostolis  dicere 
possunt  :  Sic  nos  existimet  homo  ut  ministros 
Chnsti^  et  dispensatores  mysteriorium  Dei  (I  Cor. 
IV,  7).  Novit  autem  fidelis  servas  et  pradens,  qaem 
conslituit  Dominas  super  familiam  saam,  ibt  tMtnn» 


m 


S.  BBRNARDI  ABBAHS  GLiRiB-VJlLLBSSK 


864 


uMirpare  dispeQsatioaem,  unde  bonam  possit  habere  A 
reeoaipensatioDem.  Hoc  quippe  queeritur  inter  dis- 
pensatores,  ut  fidelis  quis  inveniatur.  Et  eadem  for- 
tasse  fidelitaa  a  subditis  nihilominus  exigitur  in 
obtemperando,  qnse  a  propositis  in  dispensando. 
Constat  igitur  ex  his  quae  dicta  sunt,  vestram  illam 
divisionem  integram  esse  ac  sufficientem,  si  modo 
person»  dislinguantur  et  lempora,  dum  subjectis 
quidem  sit  omnis  regularis  inslitutio  (quanlum  dun- 
taxat  ad  corporales  observantias  pertinel)  ante  pro- 
fessionem  voluntaria,  post  profesbionem  necessaria  : 
prflelatis  vero  partim  voluntaria,  ut  qufle  inventa  ab 
homine ;  partim  neceasaria,  ut  quee  fuerint  divinitus 
institnta. 

4.  Qaam  ob  rem  fortassis  tunc  potissimum  congrua  d 
et  luculenta  magis  eadem  divisio  apparebit,  si  ejus 
membrum  quod  dictum  esi  necessarium,  rursus  in 
tria  haec  subdividatur  :  Stabile,  Invioiabilc,  Incom- 
mutabile.  Btquidem  StabiIedixerim,quod  iia  est  ne- 
cessarium,  ut  non  cuilibet  hominum  iilud  mutare  fas 
sit,  niai  solis  dispensatoribns  mysteriorum  Dei,  id  est 
prsepositis,  MM  nt,  verbi  gratia,Regul9e  sanctorum 
Basilii,  Auoustini,  Benedicti,  necnon  et  authentici 
canones,  et  si  quae  sunt  alia  ccciesiastica  insliluta 
dignse  auctoritatis.  Quae  quoniain  a  sanctis  tradita 
sunt,  saneita  stabiliter  perseverant,  nec  omnit>o  cuivis 
subjeclorum  ea  aliquo  modo  variare  vel  mutare  con- 
ceditur.Quia  tamen  abliomioibus,  eliam  per  homines, 
loco  et  ofHcio  illis  canonica  electione  succedentcs,  P 
licite  interdum  innoxieque  pro  causis,  personis,locis 
et  temporibus  dispensantur.  Ubi  sane  qui  hsec  legit, 
attendat  me  cauie  non  dicere,  ea  posse  vel  ab  istis 
leviter  pro  volunlate  mutari,  sed  ex  ratione  fideliter 
dtspensari.  Ideo  aulem  hanc  ipsam  mutationcm  taliter 
et  a  talibus  reeipere  possunt,  quoniam  non  natura- 
iiter  nec  per  se  bona  sunt. 

5.  Porro  invenia  atque  instituta  fnemnt,  non  quia 
aliter  vivere  non  liceret,  sed  quod  ita  magis  expe- 
diret ;  nec  planc  ad  atliud,  quam  ad  iucrum  vel  cu- 
stodiam  charitatis.  Quandiu  ergo  charitati  militant, 
immobiliter  fixa  sunt,  muiarique  omnino,  ne  ab 
ipsis  quidcm  praepositis,  sine  offensa  possunt.  At  si  Q 
e  Gontrario  contraria  forte  aiiquando  charitati  visa 
fuerint,  his  duntaxat  qoibus  hoc  posse  videre  datum 
est,  et  providere  creditum  cst :  nonne  justissimum 
esse  liquet,  ut  quse  pro  charitate  inventa  fuerint, 

(94)  Nempe  si  qaa  alia  sunt,  cporuro  actus  inter- 
nns  al)  inordinata  animi  dispositione  separari  potest, 
ut  in  furto  et  homicidio,  ubi  factum  ipsum  diviuam 
dispcnsalionem  admittit,  non  prava  animi  affectio. 
AHas  Bemariius  a  seipso  dissentiret,  a  quo  inter 
immutabilia  censetur  num.  seq.  omnii  illa  sermonis 
Dominici  in  monie  habita  traditio :  quo  in  sermone 
interdicta  est  mulieris  cujnsvis  prava  concupiscentia. 
Bodem  spectat  falsum  testimoninm. 

\95)  Qttod  S.  doctor  ait  non  haberi  ex  Scriptiu*a 
SaiMaooia  factum  divino  coosilio  fuisse  paratum  ; 
verum  qnidem  est  nullo  in  loco  disertc  haberi,  tam- 
elsi  ex  cap.  ii  Epistolse  ad  Htbr.,  v.  32  non  obscure 
eollHritar.  Qua  de  re  sic  agit  Estius  in  comraent. 
4  Ad  tomonem  venio,  i^  quo  respoiidet  Augtlsti- 


pro  charitate  quoque,  obi  expedire  videbitur  vel 
omittantur,  vel  intermittantur,  vel  in  aliud  forie 
conmiodius  demutentur?  Sicut  e  regione  iniquum 
procul  dubio  foret,  si  statuta  pro  sola  cbaritate, 
contra  charitaiem  tenerentur.  Teuent  ergo  tixam 
firmamque  inunobiiitatem ,  etiam  apud  prselatos, 
quae  ex  stabili  necessario  sunt  :  sed  quatenus  cha  • 
ritaii  deserviunt.  Nunquid  autem  hoc  ego  vel  solus 
seutio,  vel  primus  dico  ?  An  non  hoc  ipsum  et  papa 
Gelasius  sensit?  Ait  siquidem  :  «  Ubi  necessitas 
non  est,  inconvertibilia  maneant  sanctorum  Patrum 
decreta.  »  Leo  quoque  papa  ^  «  Ubi,  »  inquit,  «  ne- 
cessitas  non  est,  nullo  modo  sanctorum  Palrum 
constituta  violentur  :  •  et  infert,  «  Ubi  ergo  necessi- 
tas  fuerit,ad  utilitatem  Ecclesise,  qui  potestatem  habet 
ea  dispenset.  Ex  necessitate  enim  fit  mutatio  legis.  » 

CAPUT  III. 
Dispensationem  in  lege  divina  soli  Deo  retervatam 

esse.At  quce  sunt  legis  ceternce,  omnino  etiam  Deo 

esse  immutabilia. 

6.  Necessarium  deinde,  quod  inviolabile  nominavi, 
illud  intelligo,  quod  non  ab  homine  traditum,  sed 
divinitus  promutgatum,  nisi  a  Dco  qui  tradidit, 
mutari  omnino  non  patitur  :  ul  exempli  causa, 
Non  occides,  Non  mcechaberis,  Hon  furtum  faciei 
(Exod,  XX,  13-i5),  et  reliqaa  illius  labulse  legi- 
sdta  (94)  :  quee,  etsi  nullam  prorsus  humanam  di- 
spensationem  admittunt,  nec  cuiquam  hominum  ex 
his  aliquid  aliquo  modo  solvere,  aut  Itcuit ,  aut 
licebit ;  DominuM  tamen  horum  quod  voluit,  quando 
voluit  solvit,  sive  cum  ab  Hebraeis  iEgyptios  spoliari 
{Exod.  111,  22),  sive  quando  prophetam  com  muUero 
fornicaria  misceri  prseccpit  (Ose,  i,  2).  Qoorum 
utique  alterum  quid  nisi  grave  furti  facinus,  altemm 
quid  nisi  flagitii  turpitudo  repntaretur,  si  non  axeu- 
sasset  utrumque  factum  auctoritas  imperantis  ?  Sane 
ubi  simile  aliquid  aliquando  a  sanctis  hominibos 
fnisse  legitur  nsurpatum,  Scriptura  noa  indicMite 
qnod  Dens  ita  praeceperit ;  aut  eos  peccasae  faten- 
dum  est,  sicut  homines ;  aut  certe,  sicut  proplietas, 
familiare  Dei  consilium  accepisse.  Onde  et  mwam 
eiemplum  pono  quod  occurrit  de  Samsooe,  q«i  ae 
ipsum  una  cum  hostibus  opprimeos  interfecit  (Judie, 
XVI,  30).  Quod  utique  factum  xi  defendilur  non  fuisse 
peccatum,  privatum  habuisse  consilium  indobitaiiCer 
credendus  est,  etsi  de  Scriptura  hoc  non  habe- 
rous  (95). 

nus  lib.  I  De  civititeDei,  cap.  2i  et  26,  dicenaquod 
seipsum  cum  hostibus  ruina  domus  oppressit,  id  eum 
fecissc  Spiritu  lateuter  hoc  jubenie,  qui  per  eum 
miracula  faciebat.  Nec  fas  est  nobis  aliter  credere  : 
nam  ad  id  faciendum  divinitus  ei  reddita  fuit  amissa 
fortitudo.  Sic  enim  ait :  Domine  Deu^,memento  mei, 
et  redde  mihi  fortitudinem  pristinam,  ut  ulciscar 
mede  hostibus  m^.Hanc  responsionem  pleriaue  atii 
8equuntur,et  recte.  Nec  obstat  quod  dicit,tt<  ulciscar 
me  de  hostibus  meis.f  quasi  privatam  injuriam  ulci- 
scendi  cupidus.  Nam  injuria  Sauisonis  injuria  jmi- 
blica  erat,  ut  qui  Judcx  esset  populi,  et  pro  ejos 
salute  pugoaret.  Irrisio  quoque  ejus,  irrisio  Dd 
Israel  erat,  in  cujus  contumeliam  Philistei  pro  capto 
Samflone  diis  suis  sotemnes  in  templo  gratias  age- 


8«5 


LIBBR  DB  PS^BPTO  ET  DISnmSATIONB. 


60o 


7.    Jam   vero   necessarium  iDcommutabile    quid  a  dum  ooq  est)  Dei  regula  charitas  Regnlae  sancti  Be- 
accipi  503  velim  ?  Equidem  nil  congruentius,  quam      nedicii  jure  prseponitur.  Esto  proinde  ut  interdam 


quod  divina  ita  constat  et  aeterna  ratione  firmatum, 
ut  nulla  ex  causa  possii,  vel  ab  ipso  Deo,  aliquatc- 
nus  immulari.  Sub  hoc  genere  est  omnis  iila  Ser- 
monis  dominici  in  moute  habiti  spirilualis  traditio, 
et  quidquid  de  dilectione,  humilitate,  mansuetudine 
ceeterisque  virtutibus,  lam  in  Novo,  quam  in  Yeteri 
Testamento  spiritualiter  observandum  contraditur. 
Haec  quippe  talia  sunt,  quse  nec  liceat,  nec  expedial 
aliquando  uon  haberi.  Eo  siquidem  iinmobiliter,  quo 
et  naturaliter  bona,  nunquam  nisi  iunocenter,  uuu- 
quam  nisi  salubriter  aut  imperantury  aut  observan- 
tur.  Omni  temporc,  omni  pcrsonse,  morlem  con- 
templa,  cuatodita  salutem  operautur.  Primam  ergo 


Regulae  littera  cedat  pro  temporccharitati,cam  ratio 
neccssitatis  (96)  excgerit  :  absit  tamen  ut  bominis 
cujuspiam  subdatur  voluntati.  Super  fratrum  sane 
transgressiones,  non  superPatrum  traditiones  con- 
stituitur  qui  abbas  eligitur,  mandatorum  coltor,  et 
ultor  vitiorum.  Arbitror  namque  sanctas  illas  obser- 
vantias  prselatorum  prudenliee  et  fidei  credilas,  non 
subditas  voiuntati.  Uinc  est  quod  idem  legislator  in 
his  quae  abbati  dispensanda  reliquit,  cante  nusqaam 
(ut  mcmini)  voluntatem ,  sed  aul  considerationem, 
aut  dispositionem,  aut  providentiam,  504I  aul  certe 
arbitnum,  seu  aiiquid  hujusmodi  ponit  ;  volens  ni- 
mirum  providum  fidumque  dispensatorem,  rationis, 


necessitatem  sua  cuique  facit  in  promittendo  voluu-  B  ubi  forie  dispeosat,  sequi  judicium,  non  su8e  piaci- 


tas;  secundam,  prsecipientis  auctoriias;   tertiam, 
praecepti  dignitas. 

8.  Diiferuut  autem,  ut  jam  dictum  est,  quibusdam 
a  se  invicem  gradibus  tres  istse  necessitates^  nec  una 
omnes  sequitur  immutabilitatis  firmitas.  Nam  ex 
prima  quidem  quod  efficitur,  etsi  non  penitas  immu- 
tabile,  lamen  vix  mutabiie  esse  conslat :  dam  solis 
illud  iiceat  mutare  prseiatis,  et  hoc  nonnisi  fideli  et 
providat  dispensatione.  Quod  vcro  tit  ex  sequenti, 
quae  et  major  ista,  estpene  jam  incommutabile.  Soli 
quippe  Deo  esse  mutabile  superius  demonslratum 
est.  Porro  quod  de  novissima  fit,  tanquam  omnium 
maxima,   omnino  incommutabile   cst,  uipoie  quod 


tum  voluntatis.  Unde  et  intimat  ei  non  semel,  qaod 
de  omnibus  judiciis  suis  Deo  redditurus  sit  rationem. 
10.  Lego  profecto  in  Regula:  c  Haec  consideratio 
penes  abbatem  sit ;  •  et  hoc  vel  illud  esse  in  pro- 
videntia,  vel  arbitrio,  seu  dispositione  abbatis  (S. 
Benedicti  Reg,  cap.  3).  Ut  auiem  pro  saa  voluntate 
aliquid  mutet,  me  ibi  legisse  non  recolo  :  quinimOy 
c  In  omnibas,  » inquit,  «  omnes  magistram  seqaan- 
tur  Regulam,  nec  ab  ea  temere  devietura  qooquam.  » 
Ergo  nec  ab  ipso  abbate.  c  Omnes, »  inquit,  c  magi- 
stram  sequantur  Regulam.  »  Nemo  ergo  soam  vo- 
luntatem  :  abi  sane  nec  abbatem  excipi  piito.  yidelia 
quantum  necessitati  tribuitar,  subtrahitur  volantati  i 


ne  ipsi  quidem  Deo  mutare  liberum  est.  Quod  igiiur  a  Quid  etiam  ?  Nonne  regalaris  ipsa  professio,  qua  sie 

11*1  i*  A.**  I*  A  Ia*  ^^        *  *  ^       k* «  A.  T^       *  *  11  *  •%. 


nuUi  huminum  fas  est,  nisi  solis  mutare  prselatis, 
dicL  vix  muiabile  congrue  potest  :  quod  soli  constat 
licerc  Deo,  dicatur  pene  immutabile  :  quod  ne  ipsi 
quidem,  pcnilus  immutabile  nominetur. 

CAPUT  IV. 
Quid  prcelatis  circa  dtspensationem  Reguloi  liceat. 
9.  Qua3  cum  ita  siut,  ut  ad  ea  redeam,  de  quibus 
potissiiuum  quseritur  patet  quod  magna  ex  parte 
regulans  Iraditio  subest  ejus  qui  praeest,  etsi  non 
voluntati,  cerle  discretioni.  Sed  diciiis  :  Quid  ergo 
relinquitur  necessitati?  Audite  :  quamplurimum. 
Primo  quidem  quidquid  de  spiritualibus  in  ipsa  Re- 
guia  tradilum  est,  in  manuabbatis(ut  suprataxaium 
est)   nequaquam  relinquitur.  Deinde  reiiqua  pars. 


junior  subdit  sponte  Priori,  aeque  alligat  et  Priorem 
(97)  7  Gommunis  equidem  pacti  pari  reor  utnunque 
necessitate  teneri,  fierique  duoa  per  unius  sponsio- 
nem  a^  alteruirum  debitores  :  fidelis  curse  unom, 
alterum  humilis  obedientise.  Quidnam  igitur  jainvo- 
iuntati  relinquitnr,  nbi  et  prselatus  debiti  necessitate 
tenetur?  Sed  et  de  hoc  item  non  parum  prselati  prae- 
scribitur  voluntati,  quod  is  qui  profiletur,  spondet 
quidem  obedientiam,  non  tamen  onmimodam,  sed 
determinate  secundum  Regulam  ;  nec  aliam,  quam 
sancti  Benedicti  :  ut  oporteat  eum  qui  praeest,  non 
frena  suse  laxare  volnntati  super  sabditos,  sed  pr»- 
fixam  ex  Regula  sibi  scire  mensaram;  et  sic  aua 
demam  imperia  moderari  cinca  id  aolami  qaod  re- 


quse  in  corporalibus  constat  observantiis,  ne  ipsa  D  ctumesse  constiterit;  nec  quodlit)et  rectom,  sed  hoc 


quidem  in  ejus  ita  voiuntaie  posita  est,  ut  ejusdem 
deserviat  voluntati,  sed  magis  charitati..  Neque 
eoim  abbas  supra  Regulam  est,  cui  semel  et  ipse 
spontauea  se  professione  submisit,  etsi  (qnod  negant 

bant,  Sed  quamvis  citra  Dei  consiliam  factum  Sam* 
sonis  pcrpetraium  concedatur,  nun  tamen  propierea 
peccaium  fuisse  (uti  S.  Bemardus  hic  scntit)  rran- 
ciscus  a  Yicioria  contendit  in  Relectione  de  homici- 
dio  sub  finem,  «  Non  enim,  inquit,  iQtertecit  sc 
Samson  ex  iuteutione,  sed  voluit  bostes  opprimerc 
et  intet  licere,  ad  quod  secuta  Cbt  mors  ipsius,  cum 
alioquin  optasset  iilos  perdere  se  salvo,  si  fieri  po- 
tuisset.  Hoc  autem  sine  nova  revelatione  babetur 
licitum.  »  Quod  quidem  confirmat  fiieazari  exempjo, 
quod  iegitur  i  Macchab.  ti,  abi  Scri^tura  eum  laib- 
dare  videtur,  magnifice  vero  Ambrosios  lib.  i  OOic., 


iantam  quod  prsedictus  Pater  instituit,  aat  cerle 
quod  si  secundum  quod  instituit.  Sic  se  qnippe 
babet  professio :  «  Promitto,»  qoq  quidem  Regolem, 
sed  c  obedientiam  secundum  Regolam  sancti  leiie- 

ciqp.  46.  Denique  eumdem  Samsonem  inter  taiieias 
reterendum  censet  Estius  citato  loco. 

(96)  Editi  addunt  vel  charitatis  :  qood  abeat  a 
scriptis,  et  vero  superfluum  videtur,  siquidem  ratio 
necessitatis  ipsa  ex  charitaie  esL  Unde  iofra^  muB. 
11  :  Necessitasnon  habet  legem,  et  ob  hoeexeiuat 
dispensationemf  etc. 

(97)  Sensus  est,  ana  eademque  monachi  proto- 
sione  et  iigari  praefectum  seu  abbatem,  et  monaduu& 
ipsum  prootentem  :  et  quidem  alterum  fidelis  mifm 
aiiflB,  nt  scyjcet  Mbditum  ad  Bafiil»  obaemiieiiem 
flectei;  ateum  hnmiUt  «Midilte^-eMileWloiiM. 


867  S.  fifiRNABDl  AfifiATlS  GLARiE-VALLBNSlS 

dicti.  f  Non  ergo  secuDdum  voluntatem  prsepositi. 


86i 


Proinde  si  professo  secandum  illam  Regulam  abbas 
mcus  mihi  aiiud  forte  imponere  tentaverit  quod 
non  sil  secundum  Regulam,  aut  ctiam  quod  non  sit 
secundum  isla  instituta,  verbi  causa,  fiasilii,  Augu- 
stini,  Pachomii  :  qua^nam  mihi,  queeso,  in  hac  re 
necessitaa  Imminet  obsequendi  7  Solum  quippe  id  a 
me  posse  exigi  arbitror,  quod  promisi  (98;* 

CAPDT  Y. 

Legem  obedientias  non  esse  extendendam  a  prcelatis 
ultra  limites  professionu^  neque  ciira  contrahen- 
dam, 

li.  Videtis  ergo  jam  obedientiae  limites,  quos  re- 

quirilis.  Si  modus  est  obedilionis  tenor  professiooisY 

nec   se  valeat  extendere  potestas  imperantis,   nisi 


A  CAPUT  VI. 

Religiosum  perfectionis  cupidum  non  debere  obedien- 
tiam  intra  certos  professionis  limites  constringere^ 

11.  Caeterum  subjectus  hujusccmodi  obedientiam, 

quae   voti    finibus  cohibetur,   noverit  imperfcctam. 

Nam  perfecta  obedieniia  legem  nescit,  terminis  non 

arctalur  :   neque   contenla  angustiis  professiouis , 

largiori  volunlate  fertur  in  latitudinem  charitatis, 

ct  ad  omne  quod  injungitur  spontanea,  vigore  libc- 

ralis  alaerisque  animi,  modum  non  considerans,  in 

inCnitam  libertatem  extcnditur.  Haec  est  illa  de  qua 

signanter  apostolus  Petrus  :   CQsti/icanteSf  inquit, 

corda  vesira  in  obedientia  charitatis  {IPetr.  i,  22): 

pttlcbre  ipsam  per  hoc  sequestran,  ab  illa  inerti  et 


quatenus  attigerit  votum  profiteniis  :  profecto  circa^  a  servili  qaodanimodo  obedienlia,  nec  charitati  prom- 


et  ultra,  ncc  non  etiam  contra,  quid  aliud  quam 
obedientite  liniites  quosdam  censuerim,  et  his  suis 
terminis  virlutem  eamdem  circumcludi?  Quamobrem 
quisquo  professus  in  quovis  genere  salutiferse  vitse, 
nec  ullra  obedientise  lege  (99)  cogendus,  ncc  citra 
est  inhibendus,  quam  sua  ipsius  videlur  complecti 
professio.  Quanto  minus  contra  ?  Is  ergo  qui  medius 
est  vitae  mcdus,  prsefixus  voto,  professione  firma- 
tus,  tanquam  lignum  quod  erat  in  medio  paradisi, 
solus  505  sine  dubio  legi  eril  subjectus,  obnoxius 
jussioni.  Ergo  prselati  jussio  vel  prohibitio  non  prse- 
^ereat  terminos  professic  nis.  Nec  ullra  extendi  po- 
tCMt,  nec  conlrahi  citra.  Nil  me  prselalus  prohibeat 
horum  quee  promisi,  nec  plus  exigat  quam  promisi. 


pia,  sed  obnoxia  nccesbitati.  Haec  justi  illius,  cui 
lex  posita  non  eat  (  /  Tim.  i,  9),  propria  est :  non 
quod  vel  ille  perfecUia  TiTere  deb^at  sine  lege,  sed 
quia  non  sit  ^ub  Icge:  miaime  quippe  contentus 
voto  suse  cujuscumque  proflMsioius ,  quam  superat 
animi  devotione.  Quanquam  nec  ista  (100)  Regula 
ipsa  tacuerit,  ubi  monet,  si  fratri  impossibilia  in- 
junguntur,  c  ul  confidens  de  adjutorio  Dei;  obediat 
t  ex  charitate  {Reg,  5.  Benedicti,  cap.  68).  »  Iq  ea- 
dem  denique  Regilla  t^rtius  humilitatis  describitt*r 
gradus,  «  ut  omiti  obedientia  monachus  se  subdat 
c  majori !  >  (Ibid.  cap.  7.)  Dicens  quippe  c  omni,  » 
non  vuli  nos  in  obediendo  mensura  esse  conicnios 
professionis,  non  attendere  promissi  debitum,  non 


Vota  m^a  nec  augeat  sine  mea  volunlate,  nec  mi-  C  de  pacto  sumere  ncodum ;  sed  transire   alacriter 


nuat  sine  certa  necessitate.  NecesiLitas  quippe  non 
habet  legem ,  et  ob  hoc  excusat  dispensationem. 
Voluntas  vero,  quia  sola  meretur  et  relrii^ytionem, 
etiam  sola  non  immorito  gradum  altiorem  usurpat. 
Alioquin  et  absque  necessitate  remissio  voti,  non 
dispensatio,  sed  praevaricatio  est :  et  restrictio  con- 
ira  voluntatem,  murmur  est,  non  profectus.  Ponant 
ergo  prsepositi  metam  obedientise  subjecionim  ex 
votis  labiorum  ipsorum^  non  suorum  desideriorum  : 
rooneiites  eos,  non  cogentes  ad  celsiora  ;  conde- 
scendentes  eis,  cum  neoesse  fuerifi  ad  renussiora  ; 
non  cadehtes  cum  eis. 

•^  (98)  Diffidlis  bic  locus,  ex  quo  quis  inferat,  pne- 
lati  mandatum  non  excedere  modum,  si  sit  secun- 
dum  Begulam  sancti  fienedicti,  vel  etiam  secundum 
instituia  Basllii,  etc,,  adeoque  Profesbum  Regula; 
S«  fienedicti  his  teneri,  si  quidcm  a  prseposito  prse- 
cipiantur.  At  nequaquam  ea  fiernardi  senteniia  est, 

3ui  paulo  antedixil,Profe8sum  hunc  spopondisse  obe- 
ientiam  secundum  Regulam,  nec  aliam  quam  S. 
Benedicti  ac  proinde  prsepositi  mandata  esse  mode- 
randa  secundumrectum,  quodprcedictus  pater  insti- 
tuitaut  certequodsitsecundumquod  instttuit.Unde 
hunc  locum  ita  restituendum  puio,  quod  non  sit  in 
Begula^  aut  etiam  quod  non  sit  secundum  ipsam; 
VMtiiuta  verbi  causa  Basilii^  etc.  Sane  duo  codices 
bonse  notSB.  Compendiensis  et  Sancti  Theodorici, 
hono  etiam  Yalicanus  et  prima  eriitio  Rotomagensis, 
habcnt  secundum  t>fam,non  tj/a,ut  in  aliis,  tametsi 
in  priori  membro  cum  aliis  scriptis  et  editis  prflefe- 
niDl  iecundum  ReauiamjpToqQ»  inRcifula  ieffendum 
jMm  (tabito.  Si  qni  iaineD  pro  vnJgata  lectioiie 


etiam  votum,  et  obedire  in  omnibus.  Est  sane  qui- 
dam  obcdientise  limes,  secundum  temputi,  ipsa  tem- 
poris  extremitas,  ut  is  sit  terminus  obedicntise,  qai 
et  vilse.  Hun6  nobis  maxime  Unigeniti  Dei  commen- 
dal  exemplum,  qui  factus  est  Patri  obediens  usque 
ad  mortcm.  Hsec  ergo  quoties  interrumpitur,  inoSe- 
dientia  dicitur,  et  peccalam,  et  transgressio  seu 
preevaricatio. 

CAPUT  VII. 

Obedientice  aradus,et  inobedientiasgravitasquomodo 
noscenda,  juxia  distincUones  prasmissas. 

13.  Sed  inierest  sane  qua  causa,  quo  affectu,  qua 

contendit,  non  repuguo,  modo  assentiat,  argameo- 
U  tum  esse  a  majori  ad  minus  :  ouasi  dicerei,  S. 
fiienedicti  alumnum  non  obligari  iAis  prsepositi  sui 
mandatis,  quse  non  sunt  secundum  Regulam;  malto 
minus  institutis  fiasilii,  etc,  in  quibus  auidem  ho- 
ncsia  eslprsecipiendi  ratio,  sed  nalla  sabdilo  parendi 
necessitas.  Sicuii  chrisiianus  dici  potest  nonobli- 
gari  ad  illf^  facienda  quse  non  sunt  secundam  Dei 
«prsecepta,  multo  minus  ad  ea  quse  non  sunt  secun- 
dum  consilia,  quibus  non  tenetur. 

(99)  Codex  S.  Theoderici*  recte  habet  lege,  non 
iegemy  nt  in  aliis  cditis.  Recte  ad  hunc  locum  Petros 
Cellensis  in  lib.  ii,  epistoIa7,  ad  abbatem  MoUsmen- 
sem  :  Extra  Deum  nihil  agas,  extra  Benedictumni- 
hil  prascipias. 

(100)  Miiiutuium  est  quod  ox  eodem  codioe  hie 
reddimns  ista,  pro  istam,  Gemeticensis  addit  o^e- 
dientiam.  Sed  ligendum  ista,  numero  plurali, id est 

moxdicta. 


869 


L16BK  DB  PRiBGBPTO  BT  DISPBNSATIONB. 


8^ 


inteDtione,  quo  prsecipiente,  io  quove  praecepto  ma-  a  obsequeudi  cura,  eo  et  culpa  gravior  incurritur  de 
lum  hoc  committatur.  Et  quidem   nuUam  prorsus      contemptu. 


inobedientiam  dico  paryi  ducendam^  non  tamen 
omnem  pari  sestimandam  periculo.  Enimvero  mao- 
datum  Dei  est :  Non  occides  {Exod.  XX|  13).  Fac  ergo 
duos  homicidas,  et  unum  quidem  spoliandi  cupidi- 
tate,  alterum  vero  necessitate  sese  defendendi  faci- 
nus  perpetrasse  (101).  An  non  hic  satis  evidenter 
intcr  Icpram  et  lepram  causa  separat,  faciens  uti- 
que  disparem  valde  culpam  unius  cjusdemque  trans- 
gressioois  ?  Quid  vero  si  hunc  subita  ira,  illum  stu- 
diosa  malitia,  aut  vetus  odium  forte  ad  idem  scelus 
impulerit  ?  numquidnam  simili  pensandum  erit  ju- 
dicio,  qaod  tam  dissimili  faclum  MM  constabit 
affectu  ?  Nil   deiode  incestius  obceniusve,    quam 


16.  His  itaqne  distinctionibus  animadversis,  et 
obedientise  modus,  et  pondus  inobedieniis  facile 
reperitur.  His  gradibus  non  solum  inter  diem  et 
noclemy  boc  es  t  obcdientise  bonum  et  inobedientise 
malum,  discernitur ;  sed  etiam  inter  diem  et  dicm; 
itemque  inter  noctem  et  noctem  :  inter  bonum 
videlioet  et  melius,  inter  malum  et  pejus.  Bonus 
quidem  obedientse  gradus  est,  si  juxta  magistri 
nostri  sententiam,  propter  motum  gehennse,  seu 
propter  professionem  sanctam,  quam  professua 
est,  quispiam  obedierit  (5.  Benedicti  Reg.  cap.  5) : 
melior  tamen  cunt  ex  Dei  amore  obeditur.  Illa 
quippe  obedientia  necessitatis  est,  ista  charitatis. 


illas  filiasLot  paternum  usurpasse  concubitum  ((?en.  B  Ulum  autem  optimum  dixerim  obedientiae  gradum, 


XIX,  32-36) :  et  tamen  quis  non  videat,  quantum 
evacuarit  aut  attenuaverit  turpis  nefandique  reatum 
flagitii  pletas  intentionis,  et  intentio  pietatis  ?  Jam 
vcro  de  illo  qui  prsecipit,  et  item  de  eo  quod  prseci- 
pitur,  hujuscemodi  avertenda  erit  secundum  ratio- 
nem  distinctio,  ut  cujus  inter  praeceptores  reveren- 
tior  nobis  imminebit  auctorilas,  ejus  gravior  formi- 
detur  offensio,  ac  majoris  cujusquc  mandati  trans- 
gressio,  damnabilior  aestimetur.  Melias  siquidem 
est  obedire  DeOy|qaam  hominibus ;  et  in  ipsis  melias 
magistris,  quam  condiscipulis  ;  porro  in  magistris, 
melius  nostris,  quam  exlraneis.  Quibus  autem  (me- 
lius  consiat  obedire,ipsis  procul  dubio  et  non  obedire 
delestabilius  est. 

14.  Et  de  mandatis  similiter.  Majoribus  quippe 
major,  minoribus  minor  opera  nostra  et  cura  debe- 
tur :  de  quorum  etiam  contemptu,  juxta  eamdem 
considerationcm,  gravior  leviorve  offensa  contrahi- 
tur.  Porro  majora  minoraque  mandata  dixcrim,  se- 
cundum  quod  magis  minusve  veile  constiterit  ipsum 
qui  praecipit,  sive  homioem,  sive  deum.  Est,  verbi 
gratia,  mandatum,  Non  furaberis  {ExOd.  xx,  15) ;  et 
est  mandatum,  Omni  peienti  te  da  {Luc.  vi,  30). 
Utrumque  quiJem  magnum,  quoniam  utrumque 
divinum :  sed  de  non  furando,  majus.  Qnis  enim 
nescial  sequissimo  Deo  non  seque  displicere  tenaces, 
alque  fures  ;  el  quia  de  duobus  malis  plus  velit  nos 
tenere  nostra,  quam  tollere  aliena ;  et  ita  minus 
peccare  qui  non  tribuit  sua,  "quam  qui  non  sua  fu- 
ratur? 

15.  Scd  et  in  mandatis  hominum  rara  aequalitas 
invenitur,  cum,  pro  variis  neccssilatibDS  vel  ulililati- 
bus  agendorum,  injangentium  affcclio  varietur ; 
quodque  putaverint  rectius  vel  commodius,  hoc 
amplius  cupiadt  et  exigant  observari.  Tam  ergo 
qualitas  preeceptorum,  quam  auctoritas  prsecipien- 
tium,  ot  dhedlentiee  prsefigil  metam,  et  inobedientiae 
terminat  culpam :  quando  (ut  dicium  est)  in  prselatis- 
quibusve  gravioris  auctoritatis,  et  eorum  mandatia 
quibusquc  majoris  utilitatis,  quo  diligentior  debetur 


cum  eo  animo  injunctum  opus  recipitur,  quo  et 
prsecipitur.  Cum  enim  ex  voluntate  jubentis  pendot 
intentio  exsequentis,  fit  ut  nec  majus  minoribus,  ^ 
nec  minus  majoribus  confose  (ut  assolei)  ad  implen- 
dum  quod  injungitur,  subjecti  studinm  impendaiur ; 
sed  moderante  animo  quseqne  pro  sna  dignitate  im- 
peria,  modum  sciat  utrobique  servare,  tam  in  ob- 
servando  videlicet  jussa,  quam  in  cavendo  probi-* 
bita  :  non  quod  vel  minimum  horum  quse  jubentur, 
contemnendum  putet,  etsi  tamen  minimnm  quod 
minimum  est,  reputet ;  sed  minimum  ex  compara- 
tione  majorum.  Novit  verus  humifisque  obedienset 
minima  non  contemnere,  et  maximecurare  qusema- 
Q  xime  sunt,  intimo  qnodam  devoti  sinceriqne  animi 
sapore  discernens,  quibus  de  mandatis  ei  quipraecsty 
suis  quodammodo  factis  respondeat  cum  propbeta : 
Tu  mandasti  mandata  tua  custodiri  nimis  {PsaL 
cxviu,  4).  Ubi,  quia  non  dicit  universaliter  omnia, 
illa  tantnm  oportet  intelligi,  507  qnse  quoniam 
non  sine  grandi  culpa  quacunque  occasioae  violan- 
tur,  ideo  non  sine  grandi  poena  quomodocunque 
violata  donantur ;  ut  puta,  Non  occides^  et  si  qua 
hujusmodi  sunt :  quorum  nunquam  potest  esse  ob- 
servatio  injusla  vul  mala ;  nunquam  bona  licitave 
transgressib  dispensatione  duntaxat  humana. 

CAPUT  vm. 

Gravius  peccari  legum  contemptu,  quam  neglectu, 
17.  Csetera,  quse  vel  a  prsepositis  dispensationem 
admittunt,  quia  leviori  censnra  neglecta  puniuntur, 
D  leviora  dicuntur.  Ex  his,  verbi  gratia,  dico  esse 
vel  risum  interdictum,  vel  indlctum  silentium.  Hsec 
siquidem  si  conlra  mandatum  non  veniunt,  nec 
peccata  sunt.  Accedente  mandato,  si  quominus  jam 
Observantur,  in  peccatum  reputantnr,  non  ntmen  in 
crimeo ;  ita  sane,  si  per  subreptionem  aut  oblivio- 
nem,  non  autcm  per  contemptum  horum  trangressio 
contigerit.  Media  quippe  sunt,  e  qnibus  illa  vidcli- 
cet  prsecepta  constiluuntur,  quae  vos  factitia  nomi- 
natis,  longe  utique  disparem  a  naturalibus,  qnan- 
tum  in  ipsis  est,  gerentia  necessilatem :  cum  tamen- 


(101)  Quid  de    hujusmodi  homicida  sentjat  Bemardus,  ipse  explicat  infra  in  opusculo  6,  Ad  Milites 
Templi,  n.  2.  .     •  « 


971 


S.  BBRNARDl  ABBATIS  GlARiE-VALLBNSIS 


872 


Dec  sine  offensa  negligi,  nec  contemai  sine  crimine  A  V^opter  traditiones  vestras? {Matth,  xy,  3.)Si  aulem 


vel  ipsa  queant,  injuncta  ab  his  duntaxat  quibus 
proprie  dicitur  :  Qui  vos  audit^  me  audit;  et  qui 
vos  spemit,  me  spemit  {Luc.  x,  16).  Licct  nam- 
que  ipsa  per  se  injuncli  operis  qualitas  innoxia  sit; 
adjunctae  tamen  auctoritalis  pondus  obnoxium  man- 
datOy  mandatumque  peccalo  obnoxium  facit,  non 
magno  iamen,$i  conlemptusdefuerit. 

18.  Hsec  crgo  generalis  regula  sit  universorum, 
qu»  per  se,  aut  propter  se  nec  bona,  nec  mala  sunt, 
aut  divina  institutione,  aut  propria  cujusque  pro- 
fessione  fixa  non  sunt  :  ut  non  jussa  quidem,  Hcite 
ulrumlibet  vel  admittantur,  vel  omittantur:  jussa 
vero,  sine  culpa  non  negliganlur,  sine  crimine  non 
contemnantur.  Ubique  enim  et  culpabilis  neglectus, 


dolet  80  contemni  magister  homo  prse  illo,  qui 
docet  hominem  scientiam ;  consoletur  iila,  quam  et 
vos  posuistis,  Samuelis  sententia,  qua  inter  lepram 
ci  lepram  videiur  discemere  sic :  Si  peccaverit  vir 
in  virum,  propitius  ei  poterit  esse  Deus;  si  autem 
111  Deum  peccaverit.quis  oraMt  pro  eo  f  (I  Reg. ii,^^.) 
Ei^o  igitur  si  me  hoc  angi  articulo  seniiam,  ut  aut 
Deum,  aut  hominem  offendere  uecesse  sit ;  Deum 
potius  libeoter  eligo  non  offendere^et  quide  i.  tutius 
justiusque.  Habeo  nempe  ex  prsesenti  prophetae 
capilulo  de  hominis  laesione  meam  consolatioaem, 
Dei  scilicet  propitiationem.  C%terum  Deo  offeoso, 
quis  orabit  pro  me?  si  ad  hominem  coofugero,  id 
quidem  Scriplura  non  consulii ;  quinimo  :  Matedi^ 


et  contemptus  damnabilis  est.  Differunt  autem,  quod  R  ^t  &it)  qui  spem  ponit  in  homine  (Jerem.  xvii,  5) 


neglectus  quidem  \fort.  quidam]  languor  inertise  est, 
contemptus  vero  superbise  tumor.  Porro  contemptus 
in  omni  specie  mandatonun  pari  pondere  gravis, 
et  eommuniter  damnabilis  est :  neglectus  autem  in 
Hxis  gravior,  lolerabilior  in  mobilibns  mandati<«. 
Siqui(|em  adulterium  quocunque  modo,  quocunque 
perpetres  animo,  turpe  flagitium  est  ac  criminale 
peccatum  :  cum  tamen  leve  verbum^  in  temporc  vel 
loco  silenti)  forte  per  oblivionem  subreptum,  risusve 
per  impelum  magis  excussus,  in  quam  prsesumptus 
contra  praeceptum  (quod  utique  animi  negUgenlis, 
aut  dissoluti  spiritus  indicium  esi),  eo  facillime  ve- 
niam  promereatur,  quo  vix  vel  peccatum  reputatur. 


Merilo  proinde.  Si  autcm  in  Deum  peecaverit, 
etiamsi  subintelligalur  Propler  hominem,  quis,  ia- 
quit,  orabit,  pro  eo  ?  Neuter  equidem.  Nam  et  a  quo 
offcnditur,  et  ob  quem  ofTendiiur,  aeque  uiriusque 
ora  tio  exsecranda  decerniiur  apud  ipsum  qui  offen- 
ditur,  hoc  ( st  apud  Deum.  Talis  ergo  requirendus 
est  ad  orandum,  qui  sit  idoneus  ad  placandum. 
Porro  culpam,  si  quaest,  quod  homo  offendiiur  cum 
ei  non  obeditur,  aul  multum  exleouat,  aut  penitua 
annullat  causa  melior.  Quaproplcr,  cum  <iicitur: 
Si  peccaverit  vir  in  virun^f  subaudieodum  est,  pro- 
pter  Deum:  quod  uullatenus  Isesio  cujuscuoque 
proximi,  nedum  praelati,  excusetur  a  culpa,  si  solus 


Quid,   quod  scienter  et  ex   delibcratione  io  verba  i  defuerit  in  causa  Deus.  Alioquin  Paulo  contradicii, 
otiosa,  sileniio  licet  non  indicto,  linguae  laxalur?  ''  qui  ail:  Sic  enim  in  fratrem  peccantes^  in   Chri* 


dunquid  hoc  tamen  negei  quispiam  usurpari  conlra 
regulam  Yeritatis?  unde  nimirum  et  ratio  exigenda 
Obt  in  futuro  judicio.  Judice  ipso  terrifice  admodum 
comminanle  quia  de  omni  verbo  otioso  reddent 
homiues  rationemindie  judicii  (Matth.  xii,  36).  Heu 
nobis!  qusenam  poteril  reddi  de  olio?  Alioquin 
otium  non  est,  si  non  omnino  ratione  vacuum  est. 
Et  tamen  quis  nesciat  unum  detractionis  verbum, 
quantum  eiiam  innumeris  talibus,  id  est  otiosis, 
praeponderet  ad  delicium  meritumque  damnationis? 
Quid  ita?  Tidelicet  quia  discretio  est  in  mandatis, 
consequenter  ei  in  culpis:  ut  (sicut  dixeram)  majo- 


stum  peccatis  (/  Cor.  viii,  12).  Nam  de  praBpositis 
certum  tenemus  i|'sius  Yeritatis  testimonium,  sic 
loqucnlis  ad  ipsos ;  Qui  vos  spernit,  me  spemit  {Luc. 
X,  16).  Sed  etde  quolibet  fratre :  Nolite,  ait,  contemr 
nere  unum  ex  his  pusillis;  et :  Qui  scandaUxa- 
verit  unum  ex  his  pusiUis  {Matth.  xviii,  10,  6), 
quod  sequitur,  avertat  Deus  a  nobis. 

20.  Sed  non  omniura  scandala  aequa  sunt  lanee 

pensenda.  Aliter  namque  accipienda  sunt  scandaU 

pusillorum,  aliter  Phariseeurum,  de  quibus  apoato- 

lia    timentibus  et  intimantibus  quod     scaDdalizati 

esbcnt  iii  sermone  verilatis  responsum  est:  Sinite 


rum  gravior,   leviorque  mioorum  censeatur  trans-  Q  illos;  cceci  sunt,  et  duces  ca^corum  (lfa/(A.xv,14,). 


gressio  mandatorum. 

CAPUT  IX. 
Praslato  tanquam  Deo  obediendum  esse. 
19.  Sed  mandantium  non  ita.  Sive  enim  Deus, 
sive  boroo  vicarius  Dei,  mandatum  quodcunque  tra- 
diderit;  pari  profecto  obsequendum  est  cura,  pari 
reverentia  deferendum  (102),  ubi  tamen  Deo  con- 
trarianon  ftOSprsecipit  bomo.  Quod  si  contigerit, 
pergendum  indubitanter  consulo  in  Petri  apostoli 
sententiam :  quia  obedire  oportet  Deo  magis  quam 
hominibus  {Act,  v,29).  Autenimhoc  respondendum 
cum  apostolis,  aut  cum  Pharisseis  certc  audien- 
dum :  Quare  ei  vos  transgredimini  mandatum  Dei 


Illorum  quippe  scandaium  de  ignorantia,  istorum  de 
malitia  descendit.  Illi  scandalizauiur,  quia  veritatem 
nesciunt;  isti,  quia  oderunt.  Unde  et  pusillos  illos 
arbitror  appellari,  quod  voluntatis  quidem  bonse,  sed 
non  magnse  scientise  existentes,  zelum  Dei  habeant, 
scd  non  secundum  scientiam.  Talium  scandala  ca- 
ram,  non  iram  provocare  soleni  spiritualium  don- 
taxat  virorum,  Paulo  ita  docente,  Vos  qui  spirituales 
estis,  hujusmodi  insiruite  inspiritu  lenitatis  {pa' 
lat.  VI,  1).  Indignum  siquidem  est  valde,  humanam 
eos  mereri  indignationem,  qui  divinam  tam  facile  con- 
sequuntnr  miserationem.  Nam  hi  quoque  qui  Dimii- 
num  crucifixerunt,  magni  quidem  peccatores,  sed 


(102)  Tide  et  coofer.  no,  21,  22  et  29,  atque  sermooem  42  in  Caotica  o.  2. 


LlfiBR  ra  PCLBGEPTO  B  T  DiSPBiNSATIONB.  874 

i  flestimatores,  etsi  ex  iino  iram,  niinquid  non  /^  deatur.  Siquidem  quod  nos  asserimus  de  dubiis  hoc 
m  altero  veniam  meraerint  ?  Beau  quidem  ille  negat  de  manifestis :  al  cumait,  sipeccaverit  vir 
■iy  si  juxia  verbum  Domini  in  ipso  scandalizati  in  virum,  subandiatur,  Propter  Deum:  cni  aperte 
aaeDi  {Matth.  xi,  6).  Nunc  rero  quid  nisi  mi-  conlraria  homincs  hominibus  frequenier  mandare 
Sed  tamen  et  miserandi.  Probat  hoc  pia  illa  ,  piaesumunt,  Sed  hinc  vos  sumentes  maleriam  sive 
Bce  paticnlis,   sed   nihilominu»  compaiientis     occasionem  argumentandi,   asserilis,  si  hoc  consti- 

terit,  utjussa  hominum  qualibet,  vel  inslituia,  di- 
vinaB  auctoritatis  pondere  fiestimanda  sinl;  hominem 
subhomine,  aut  vix,  aut  nequaquam  posse  salvari, 
cum  in  tantopopulo  (103)  mandaiorum,  quae  pralati 
etiam  per  incuriam  ssepe  preecipiunt,  inlerdum  non 
praevaricari,  aut  dif&cile  admodum,  aut  omnino  im- 
possilHle  videatnr. 

CAPUT  X. 

^  et  odi^se  et  me,  ei  Patrom  meum.  Pro  hu-  B  Obedientiam  non  essegravem  et  molestam.ninim- 
m  pusillo  in  scientia  terrens  Pauius  cum,  qui         perfectis,  invitis,  et  camalibus ;  cceteris  suavem 

et  fadlem. 

23.  £t  quidem  non  nego  difficultatem  tantse  in- 
esse  perfetioni :  sed  cum  ipsa  corde  imperfecto 
praesumitur.  Porro  imperfecti  cordis,  et  infirmse 
prorsus  voluntatis  indicium  est,  statuta  seniorum 
studiosios  discutere,  haerere  ad  singula  quse  injun- 
guntur,  exigere  de  quibusque  rationem,  et  male  su- 
spicari  de  omni  prseceplo,  ciyus  causa  latuerit :  nec 
unquam  libenter  obedire,  nisi  cum  audire  conligcrit 
quod  forte  libuerit,  aui  quod  non  aliter  licere  seu 
expedire  monstraverit  vel  aperta  ratio  vel  indubi- 
tata  auctoritas.  Delicala  satis,  imo  nimis  molesta 
est  hujuscemodi  obedientia.  Non  plane  hsec  illa  est 


icatio  :  Pater,  inquit,  ignosce  Ulis.  Et  quasi 
iretur  indulgentiae  ratio  in  tam  borrendo  fa- 
$,^eqmtur  :  Quianesciunt  quidfaeiunt  {Luc. 
84).  Ac  si  diceret  :  Bo  digni  venia,  quo  et 
.  scientia  sunl.  Ideo  ignosco  illis,  quia  non 
cor  ab  ilUs.  Si  enim  cognovissenti  nunguam 
%um  glorias  crucifixissent  (/  Cor.  ii,  8).  Sunt 
soon  ita  ignosco,  quos  ulique  non  ignoro  el 


Mbeai  scientiam,  nescil  tamen  condescendere 
ioribus  :  Et  peribit,  inquit,  in  tua  scientia  fra- 
ro  quo  Christus  mortuus  est  (/  Cor.  viii,  11). 
I9  21.  Quod  si  tantopere  cavenda  sunt  scan- 
^arvulorum,  quanto  amplius  prselatorum  ?  quos 
>eu8  sequare  quodammodo  in  utraque  partc 
Mw,  sibimet  imputat  illorum  et  reverentiam, 
itemptnm,  specialiter  conteslans  eis  :  Qui  vos 
,  me  audit;  et  qui  vos  spemit  me  spemit.  An- 
ettique  hoc  ipsum  et  Regula  nostra  perhibet), 
t :  c  Obedientia  quee  majoribus  praebetur,  Deo 
»tnr?  »  (S.  Benedicti.  Beg.  cap.  5.)  Quamobrem 
lid  vice  Dei  prsecipit  homo,  quod  non  sil  ta- 


sertum  displicere   Deo;  haud   sccus  omnino  Q  qu^  ^^  Regula  iraditur,   «  Obedientia  sine  mora,  > 
mdum   est,  quam   si   praecipiat  Deus.   Quid 
interest,  uirum  per  se,  an  per  suos  ministros, 
homines,  si7e  Angelos,  hominibus  innotescat 
jilacitum  Deus?  Sed  homines,  inquis,  facile 
n  Dei  voluntaie  de  rebus  dubiis  percipienda, 
praecipienda  fallere  possunt.  Sed  enim  quid 
efert  tua,  cui  conscius  non  es  ?  prsesertim  cum 
B  de  Scripluris,quia  Labiasacerdofis  custodiunt 
tiam  et  legem  ex  ore  ejus  requirunt :  quia  an^ 
Domini  exercituum  est{Malach.  ii,  7).  Reqni- 
dixerim,  legem,  non  quam  vel  auihentica  ulla 
Uira  tradiderit,  vel  ratio  manifesta  probaverit 
ujusmodi  quippe  nec  prseceptor  exspectandus, 
rohibitor  auscultandus  est) ;  sed  quod  ita  latere 


{Beg.  S.  Benedictii  cap.  5.)  Disputare  profecto  hoc, 
est  in  astu  cordis,  non  in  auditu  auris  obedire* 
Tstiusmodi  ergo  carnalem  animam  non  modo  premi, 
sed  etiam  opprimi  poudere  prsesumptae  perfeciionis 
necesae  est :  quia  non  potest  portare  caro  infirma, 
quod  solus  spiritus  promptus  experitur  jugum  esse 
suave  et  onus  leve.  Christi  quippe  jugum  et  onus 
est,  etomnino  importabile,  nisi  Christi  seque  spiri- 
tui.  Huic  itaque  si  dicitis  legem  Regulae  subintras- 
sc,  ftiO  ut  abundaret  delictum,  verum  dicitis. 
Caetcrum  hoc  culpa  non  est  datse  legis,  aut  dantis 
legem,  sed  improvide  protitentis,  et  impie  praevari- 
cantis.  Mandatum  quidem  sanctum  et  justum :  sed 
tu  te  noris  essa  carnalem,  venumdatum  sub  peccalo 


bacurum  esse  cognoscitur,  nt  in  dubium  venire  Q  {Bom.  vii,  12, 14).  Yerum  hoc  ante  prsevidisse  de- 


t,  utrumnam  Deus  sic,  an  aliter  forte  velit,  si 
ie  labiis  custodientibus  scientiam,  et  ex  or^ 
i  Domiai  exerciiuum  certum  reddatur.  A  quo 
[ue  divina  potius  condlia  requirentur,  quam  ab 
mi  credita  et  dispensatio  mysteriorum  Dei? 
n  proinde  quem  pro  Deo  habemus,  tanquam 
1  in  his  quse  aperte  non  sunt  contra  Deum, 
e  debemus. 

.  Nec  sane  coolraria  loquimur  sancto  prophetse 
leli,  quasi  nos  in  hac  parte  divinam  hominibus 
entes  auctoritatem  :  cum  ille  in  supra  memo- 
capitulo  plane  discemere  inter  utrumque  vi- 


bueras,  quo  turris  hujus  evangelicfie  non  prius  jace- 
res  fundamentum,  quam  sedens  computares,  si  ha* 
beres  sumptus  ad  periiciendum.  Nunc  autem  quid 
restat,  nisi  ut  aut  correctus  obedias  senioribus,  aut 
confnsus  audias  ab  illusoribus :  Bic  homo  ccepit 
cediftcare^  et  non  potitit  consummare  {Luc.  xiv, 
28-30). 

24.  Sed  forsan  dicilis :  Ergone  ita  perfectus  quis 
piam  invenitur,  qui  non  vel  minimum   aliquid  in- 
terdum   subripiatur  de  lam  multis  ac  minutis,  quse 
passim  vel  a  negligeniibus  preepositis  imperantur  1 


Minime  quidem  cuiqnam  hoc  ego  dederim,  cnm  ipsi 

)3)  Cum  in  hac  voce  populo  conveniant  codices  nostri,  visum  est  reponere  pro  cumulo,  ut  in  antehac 
lis. 

Pathol.   I.  CLXXXIL  M 


875 


S.  BEftNARDI  ABBATI8  GLARili-VALLBNSIS. 


87B 


quoque  de  se  fatoantur  Apostoli.  In  multu  offendif  f^  est  monacho  leve  ac  vcniale  peccatum,  quodqiie  not 


mus  omnes  {Jacobi  iii,  2) ;  et,  Si  dixerimus  quia 
peccatum  non  habemus,  ipsi  nos  seducimus  (I  Joan, 
I,  8).  .Sed  non  continuo  ul  aliquid  praeterimus,  peri- 
mus :  prsessrtim  cum  nos  Scriplura  consoletur,  Si 
guis  peccaverit,  ioquiens,  at^t/oca/t^m  habemusJesum 
Christum  justum  ;  et  ipse  est  propitiatio  pro  pec- 
catis  nostris  (I  Joan.  ii,  1,  2).  Denique  propheta  de 
pso  testatur,  quod  pro  transgressoribus  rogaverit, 
ut  non  perirent  (Isa.  liii,  12).  Ubi  sane  notandum, 
quia  etsi  pro  transgressoribus,  non  tamen  pro  con- 
temptoribus  legilur  supplicasse.  Yerum  illi  quomodo 
perire  possunt,  pro  quibus  Salvaiorrogat,  ne  pereant  ? 
Quamobrem  oon  video,   cur  ita  omoem  inobedien- 


humani,  sed  divini  mandati  statuat  transgressoreni. 
In  51 1  hoc  genere  transgres^iunis  saat  Donnulli 
siultiloquia  seu  vaniloquia,  et  queeque  otiose  dida, 
facta,  et  cogitata.  Hujusmodi  enim  nanqnam  ni« 
contra  mandatum,  et  Dei  mandatum  nsnrpantur* 
Peccata  quippe  sunt,  et  Deus  prohibet  omne  pecca- 
tum  :  et  tamt^n  venialia,  non  criminalia  repatantiir, 
excepto  cum  per  contemptum  vertuntur  in  asmn  el 
consuetudinem  :  et  tunc  non  peccati  speeiea,  sed 
peccantis  inteniio  pensatur.  Elatio  quippe  contem- 
nentis,  atque  impcenitentis  obstinatio,  in  ipiniroit 
quoquo  mandatis  cnipam  facit  non  miDimam ,  et 
eonvertit  in  crimen  gravia  rebellionia  naevnm  satii 


tiam  et  iransgressionem  vel  minimomm  quorumli-  p  levem  simplicis  transgreasionis.  Deniqoe  in  qno  in- 
bet  mandatorum  cxagerandam  putaveritis,  ut  ex-  *'  obedientise  crimen  et  absque  dnbio  sit,  apnd  St- 
clamaretis :  Quod  ergo  jam  mouacho  poterit  veniale 
peccatum  esse  vel  leve,  cujus  universse  actioni  crimen 
insidiatur  inobedientise  ?  Sed  hoc  indc  videlicet  cons- 


tare  creditis,  quod  preelatorum  jussionibus  tantum 
tribuenduui  asseritur,  quantum  si  divinitas  traderen- 
tur.  Quasi  vero  et  ipsa  evangelica  prsecepta  non 
mulium  ioter  se  discrepent,  et  merilo  observationis, 
et  transgressionis  periculo. 

CAPUT  XI. 

Prmepta  esse  tmparta,  adeoque  transgressionem. 

Cseterum    sicut  non   omnia    unius  esse  constat 
vel  necessitatis,  vel  utilitatis,  vel  dignitaiis ;  sic  non 


muelem  advertiie.  Quasi,  'mqtiiifpeeeatumariolanii 
estrepugnare,  et  quasi  scelus  idololatrim  nolU  ac' 
quieseere  (/  Reg.  xv,  23).  Non  ait,  Non  aeqoieseere  : 
sed,  nolle  acquiescere :  ut  non  jussionis  simplez  ipat 
transgressio,  sed  volnntatis  superba  contentio  (104), 
scelus  idololairise  repntetar.  Non  est  enim  id  vpvam 
nolle  obedire,  et  non  obedire.  Uoc  quippe  interdom 
erroris  est,  nonnunqnaro  et  infirmitatis  :  illnd  vero 
aut  odiosae  pertinacie,  aut  contumaciae  non  ferends. 
Quod  et  ipsum  repognare  est  et  resistere  Spiritii 
sancto ;  et  si  ad  mortem  nsqae  perduraverit,  bla-'' 
sphemia  est,  non  remittenda ,  sive  in  hoc  sseeolo, 


una  de  omnium  transgressione  fertur  sententia,  nec  a  sive  in  futuro.  Non  ergo   qualiscamque    mandali 

paria  manent  discrimina  dispares  culpas.  Porro  nec      '       •    •  -' —   ^   --  .--1--^. — : j  -^ 

pari  cuipa  negligunlur,  quse  non  pari  cara  prseci- 
piuntur,  nec  pari  proinde  poena  punitmtur.  Ecce 
enim  Evangelium  tam  flagitium  crapulae,  quam  for- 
nicationis  turpitudinem  damnat.  Yerum  quis  magis 
non  horreat  e  duobus  malis,  turpitudine  foedari, 
quam  cibo  exsaturari  ?  Nonne  denique  Yeritas  in 
Evangelio  sub  nominibus  trabis  et  festucae  ( Matth. 
viii  4)f  grave»  levesques  discernit  inobedientise  cul. 
pas  ?  Nonnc  ipsa  dispulante,  imo  definiente,  gradatim 
nobis  distin^uitur,  quae  cuique  reatui  poena  debea- 
tur,  dum  alium  judicio,  alium  consilio,  alium  ei  ge- 
benna  reumesscprotcstatur?(Jla^^/i.  v,  22^)Qu8enam 
ergo  consequendi  necessilas  cogit,  ut  si  magistris 
divina  detur  in  suis   praeceptis  aucioritas,  nullum 


prseteriiio  criminalem  facit  inok)edientiam  :  scd 
puguarc,  sed  nolle  obedire.  Cseterom  quanti  abaqna 
illa  pessima  et  rebelli  voluntate  non  obediuni  t  Qoo- 
modo  itaque  monacho  crimen  insidiatnr  inobediea- 
tise,  si  toiies  sioe  crinuoe  transgreditor,  qnotiea  ii 
transgrpssione  deferuit  hnjasmodi  recaicttrans  «I 
eontenlioba  voluntas  ? 

27.  Frustra  autem  comparant  qnidam,  nt  diddi, 
quaslibet  inobedientias  antiqase  illi,  quse  facta  est  ia , 
paradiso ;  quse  nimirum  valuit,  non  solum  obJifUf 
personam,  sed  ei  vitiarc  naturam.  Arbitror  tanN 
et  ipsam  primam  gravissimamque  prgvaricatkww, 
aut  non  aliunde,  aut  inde  maxime  jodicatain  gra- 
vissimam,  hoc  est  ex  rebellione  defensioois,  qm ' 
secttta  est  :  quando  Deo  causam  requirente  pecetti, 


ideo  jam  ironacho  leve  aut  veniale  peccatnm  inve-  ^  ut  peccatores  ad  poenitentiam  provocaret  (ooldMt  ^ 
niri  posse  puteiur;  et  quod  ejus  universae  actioni  ■'  quippe  mortem  eorum,  sed  magis  ut  converterentar ' 


crimen  insidiclur  inobedienlite?  Esto,  sit  crimen, 
cui  poenalis  illa  gehcnna  vel  gebennalis  pcena  assi- 
guatur :  quale,  quseso,  iliud  detiniemus  esse  crimen, 
quod,  Veritaic  judice,  reum  tantum  facit  judicio  ? 
Nec  tamen  diffitebimur  e^se  reatum,  quod  vel  hac- 
tenus  reum  siaiuit.  Quod  si  reaium,  ei  peccatum  ? 
porro  omae  peccatum  contra  Dei  mandatum  praesu- 
mitur.  Quod  auteni  conlra  mandatum  prsesumitur, 
inobedientia  dicitur, 

26.   Hinc  colligitur,  quod  irasci  fratri,  et  inobe- 
dientia  sit,  et  crimen  noii  sit.  Bn  unum  inyentum 


et  vivereni),  ipsi  maluerunt  declinare  cor  8onm  ii 
verba  nuilitise,  ad  excusandas  excnsationes  in  pee» 
catis.  Et  qaidem  gemina  malitia  peccatoris.  PriMa  ' 
quod  nec  sui  misertus  est,  at  colpam  propriui  l^  ^ 
teretur,  et  sanaretur:  deinde  qnod  et  uxorem,  «t«' 
fallaciter  excusaret ,  crudeliter  accaaavii  {Getu  in; ' 
1-13).  ■ 

28.  Quid  est  quod  denique  dicitis,  in  omni  ae- 
tione  monacho  crimen  insidiari  inobedientke» 
aut  fartim  subrepat  nescienti,  ant  casu  nccidat 
felici ;  aut  non  valenti  implere  qood  prMipitnr, 


\ 


C 
I 

c 
e 


(104)  Ita  tres  scripti  nostri :  editi,  contemptio^  Et  omnino  legendum  contentiOt  onde  inlra 
recalcUrans  et  contentiosa  voluntas. 


I 

I 

1 


LIBBR  0B  PRJKBPTO  BT  DISPBN8ATI0NB. 


878 


nnnia  slruatur  de  impoasibili  ?  Itane,  in-  f^  easiooe  malum  ita  iDobedientise  exaggeratis    ut  a 

tan™  neceasario  bono  promittendae  obedientiae  ler- 
reatis :  quia  etsi  diffidle  cavetur  ubique  subrepens 
[mss.  subripiens]  vel  insidiaos,  ut  vos  dicitis,  iDobc- 
dientia  in  tam  variis  et  iDnumeris,  qu»  a  senioribus 
indienntur ;  non  seraper  lamen  damnabiliter  seu  cri- 
minaliter  qaod  praecipitur,  non  impletur.  Etsi  enim 
omnis  inobedientia  inexcusabiliter  sit  culpabilis , 
nnlla  tamon  etemaliter  damnabiiis,  nisi  quam  re- 
medium  pcBnitentise  non  sauat ;  nulia  est  lethaliter 
criminalis,  nisi  quae  contemptum  superbiae  non  evi- 
tat.  Magna  igitur  securitas  filiis  obedientite,  et  re- 
vera  pax  bominibus  bonfe  voluntatis :  quoniam  in 
omni  obedienlia  sola  damuatur  impoeDitentia,  quam 
nescit  qui  diligit  Deum ;  sola  iDcriminalur  super- 


ooacho  crimen  insidiator  inobedieotiee  ? 
itiqna  illa  tam  nota,  et  tam  noxia  prseva- 
eilc,  ut  creditur,  indnlgentiam  conseque- 
nmodo  coofesaio,  et  non  defensio  sequere- 
B  enim  taninm,  ut  dictnm  est,  nocuit  sim- 
onis,  quamvia  ex  deliberationp,  tranagres- 
Uim  adjuQCtse  excusationis  cum  prflemedi- 
Mtinatio. 

CAPUT  XII, 

I  ofque  ac  lege  divina  disparitatem  esse 
inobedientia. 

tl  Duuquid  forte  in  lege  qaidem  divioa 

ist  bec  eonsideratio  gravioris,  leviorisque 

txtB,  non  antem  ita  et  in  Regula  nostra? 


nne  dicat  plus  tribuendum  humanis,  quam  g  bia,   quam  facile  cavet  qui   timet  gehennam.  Sed 


kditionibus ;  plurisque  qnod  per  suos  Deus, 
d  per  se  ipsum  imperat,  aestimandum  ?  Ad- 
pie  et  apud  saoctum  Benedictum  proprise 
\m  ab  iovicem  seDtentise  inveniuutar,  alia 
ibns,  519  alia  de  gravioribus  inscripta 
Beg.  S,  Benedictiy  capp.  24,  25.)  Quid  esi 
iorculpa,  nisi  levior  inobedientia?  Tra- 
itnr  a  prselatis  interdum  minora  mandata, 
transgressio  leviora  secundum  Regulam 
^oeata  ;  et  tamen  in  Deum  nihilominus  prse- 
fit,  quoties  abbatis  jussio  prseteritur : 
et  ex  ore  ipso  Dei  non  sequalia  sunt  pro- 
et  ideo  non  sequali  cuncta  vigilantia  obser- 


exemplis  clarius  elucescet  quod  didmus.  Si  jubenle 
scniore  ut  sileam,  verbum  mihi  forte  per  obliviooem 
elabitur  ;  reum  me  f^leor  iDobedieDtiae,  sed  veoiali- 
ter.  Si  ex  cootemptu  scieos  el  deliberans  spoDle  io 
verba  prorupero,  et  rupero  silentii  logem :  praevarica- 
lorem  me  constituo,  et  criroinalitcr;  etsi  impceniteus 
perseverousque  ad  mortem,  peccavi,  et  damnabiliter. 

CAPOT  XIII. 

Refellit  monackos,  difficultatemyVeletiam  impos- 
sthUitatem  ohedientias  religiosas  nimium  exagge- 
rantes. 

31.   An  et  hoc  durum   fortasse  videatur?  Hsec 
quippesuDtvestra,  si  bcoe  recolo,  verba,  cum  diffi- 


^  alia  cura  exbibenda  est  ei  procnl  dubio,  Q  cultatem  seo  impossibilitatem,  ut  vobis  videlur,  te- 


perhibet  primum  et  maximum  mandatum 
XII,  38)  :  alia  his  quse  alibi  discernens,Out 
inquii,  unum  de  his  minimis  mandatis 
r,  i9).  Quidergo?  Audivimus  ex  Regula 
et  leviores  culpas ;  legimos  et  in  Evangelio 
ininimaqne  mandata :  et  mandatorum  trans- 
»  oniversas  dicemus  aequaliter  maximas  ? 
gitnr  necesse  nt  concedam  quod  dicitis,  aut 
!et  noD  iribui  omne  quod  ab  homine  magis- 
tur,  quod  non  sit  contra  Deum ;  aut  monacbo 
osse  inveniri  leve  seu  veniale  peccatum : 
toiies  Deo  (quod  fatendum  est)  inobediens 
vtncituiv  quoiies  ejus,   qui  pro   Deo  sibi 


nendse  obedientise,  vel  cavendse  inobedieotiae  con 
siderantes,  in  vitam  ita  monachicam  exclamatis  : 
t  Hseocine  est  illa  eo  securior,  quo  arclior;  eo  cer- 
tior,  quo  magis  ardua  veuieadi  ad  Deum  via,  ut  mo- 
nacho  natoraliter  bona  vix  cavere,  naturaliter  bona 
vix  pro  communi  infirmitate  valenti  implere,  non 
minor  tamenftlSnecessaria  sit  cautela  adcavenda, 
vel  observaoda  quse  sibi  praelatus  suus  vel  prohi- 
bere  voluerit,  vel  jubere  ?  »  Et  subditis:  «  Quo«i  cum 
a  multis  credatur,  licet  a  paucis,  vel  etiaui  a  Dullis 
ad  iutegrum  observetur;  quid  alind  operatur  talis 
seuteutiae  credulitas,  quam  quod  illa  ab  Aposlolo 
taulum   colpata  maDducaodi  idolothyta  libertas?  » 


lominis  mandatum,  quod  quidem  juslitise  Q  (/   Cor.  vni,  7.)  Nil  plane  aliud,   si  ita  esset,  ut 


ignet,  pnetergreditur ;  sicut  tamen  non  par 
xseeutione  eiigitur,  sic  nec  per  culpa  con- 
X  transgressione.  Etsi  qnippe  nnus  est  qui 
* ;  non  tamen  unius  ponderis  quae  jubentur, 
\  subinde  discriminis  jussorom  est  omnium 
transgfessio.  Unde  pater  Benedictus.  c  Se- 
a  inquit,  c  mensuram  culpse,  excommuni- 
•xtendatur  mensura.  »  {Reg.  cap.  24.) 
rustra  proinde  (ut  videlis)  aui  terremini, 
,'re  conamini  de  obedientise  promissione» 
X  regulari  professione,  quasi  non  oporteat 
«,  quam  constat  nec  integre  posse  teoeri, 
criroiDC  pra^teriri :  siquidem  Deo,  qutd- 
minister  homo  non  perperam  jusserit,  im- 
B  eoDstiterit.  Fmstra,  inquam,  ex  hac  oc- 


dicitis.  Bene  prorsns  non  potest  conscius  esse  sibi , 
qui  se  non  implere  confidit  quod  debere  se  credit. 
Creditis  itaqne  (ut  verborum  vestrorum  sensum  bre- 
vitcr  colligam)  quod  ad  integrum  mandala  Dei  ob- 
servari  vix  valeani,  abbatis  non  valeaut :  cum  Veri- 
tas  ipsa  testctur,  ue  unum  quidem  iota  prseleritum 
iri  {Matth.  v.  18).  Cfleterum  (jui  ita  sentit^  videiur 
mihi  (ut  pace  vestra  dixerim)  Decdum  gustasse  quam 
suavis  esl  Domiuus  :  sub  jugo  legis  gomrre  adhuc, 
DODdum  respirare  sub  gratia ;  suave  Christi  jugum 
nequaquam  esse  expertus;  ideoque  certis^ime  ad- 
huc  infirmari  per  camcm,  quia  spiritus  non  adjuvat 
ejosinfirmitatem. 

32.  Quid  vero  sibi  vult  illa  dislinctio,  quod  Dei 
quidem    vel  vix  prselati   vero  hominis  nequaquam 


787 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  aARiE-VALLBNSIS 


admoDei :  Filias  tibi  sunt  ?  noli  faciem  tuam  hila-  a  calce  aliqua  velim  vel  ante  dicta  quaai   epilogaiido 


remad  eas  ostendere  (Ecch,  vii,  26). 

82.  Nec  aasteritatem  tamen  buadeo  tibi,  sed  gra- 
vitatem.  Illa  infirmiores  fugat,  haec  reprimit  leviores, 
Illa,  ai  adsity  odibilem ;  hsec,  si  desit,  coolempti- 
bilem  reddit :  in  omDibus  tamen  modus  melior.  Ego 
nec  severius  velim,  nec  dissolutias.  Quid  hac  medio- 
critate  gratius,  ut  nec  de  severitate  sis  oaeri,  nec  de 
familiaritate  contemptai  ?  In  palatio  papam,  domi  te 
patremfamilias  exhibe.  Ament  te  domestici  tui  :  si 
non,  facito  ut  timeant.  Utilis  semper  costodia  oris, 
qase  tamen  affabilitatis  gratiam  non  ezcIudaL  Ergo 
ubique  frenauda  liogua  prseceps,  maxime  autem  in 
convivio.  Ille  convenientior  habitus,  si  tu  actu  qui- 
dem  severus  sis,  vultu  sercnus,  verbo  serius.  Capel- 


repeiere,  vel  addere  pnetermisaa.  GoaBidem  aate 
omnia  sanctam  Romanam  Eccleaiam^  eui  Dio 
auctore  praees,  Ecclesiarum  matrem  esae,  noa  do- 
minam  :  te  vero  non  dominum  epiflcoporum,  led 
unum  ex  ipsis ;  porro  fratrcm  diligentiaoi  Deoin,  ct 
participem  timenlium  eam.  De  caetero  oportere  le 
esse  considera  formam  justitiae,  saoctimoiiis  wgt- 
culum,  pietatis  exemplar,  assertorem  veritaiis,  fidei 
defeosorem,  doctorem  gentium,  GhrisUaQonim  di- 
cem,  amicum  Sponsi,  Sponsae  paraoymphum,  deri 
ordinatorem,  pastorera  plebium,  roagiatrum  ins- 
pientium,  refugium  oppressorum,  pauperum  advo- 
calum,  miserorum  spem,  tutorem  pupillorum,  jodi- 
cem  viduarum,  oculum  caecorum,  linguam  mutonim, 


lani,  et  qui  tecum  jugiter  divinis  iotersani  ofGciis,  B  baculum  senum,  ultorem  scelerum,  malorum  m^iim. 


non  siot  sine  honore.  Tuum  est  tales  tibi  providere, 
qui  digni  siot.  Serviatur  eis  ab  omnibus  tanquam 
tibi.  Necessaria  de  mana  tua  accipiant.  His  conteoti 
sinlquae  tu  providerisillis  :  lu  vide  ne  egeant.  Super 
hoc  quem  forte  ab  adventaotibas  petcre  deprehen- 
des,  judica  Giezitam  (IV  Reg,  v,  20-27)  :  id  de 
osliariis,  id  de  cxteris  ofGcialibus  deceroendum. 
Yerum  boc  cx  abundanti  :  nam  formam  istam  jam 
olim  a  te  positam  reecordaraur.  Quid  tuo  dignius 
apostolala  7  quid  salubrius  ad  conscientiam,  hone- 
stius  ad  famam,  uiilius  ad  exemplum?  Oplimus 
canoD,  qui  projicil  avaritiam  ex  calumnia,  et  non 
a  conscientia  tantum. 

CAPDT  VII. 


bonorum  gloriam,  virgam  potentium,  malleaa 
tyrannorum,  regum  patrem,  legam  moderatoren, 
canonum  dlspensatorem,  sal  terrse,  orbis  limieii, 
sacerdotem  Altissimi,  vicarium  Christi.  chriitifli 
Domioi :  postremo  denm  Pharaoois.  lotellige  qoK 
dico :  dabit  tibi  Dominus  intellectum.  Ubi  malitis 
juncta  potentia  est,  aliquid  tibi  saprahominem  pre- 
sumendum.  Vultus  tuu^  super  facientes  mala.  Tiineit 
spiritum  irae  tuae,  qui  homincm  non  veretur»  gladiniB 
non  formidat.  Tiraeat  orationem,  qui  admonilioDeffl 
contempsit.  Cui  irasceris  tu,  Dcuin  aibi  iratum,  noo 
hominem  putet.   Qai    te  non  andierit,  auditarum 


P  Deum,  et  contra   se  paveat.  Quod  rdiquum  est,  de 

his  quae    supra  te  sunt,  incumbit  jam   diiputatio: 

Epilogus  seu  summa  eorum  quce  inpontifice  requi-     ^^^  ^^  ^^f^»  ^®o  adjuvante,    solvere  spero,  et 

runtur.  me  pariter  abselvere  promisaione  mea* 

23.  Libet  jam  et  hunc  claudere  librum  :  sed  in 


UBER  QUUHTUS. 


445  CAPDT  PRIMUM. 

De  his  qu(B  supra  nos  sunt^  id  est  de  Deo  rebusque 
diviniSf  considerationem  instituit,  ad  quas 
modo  per  creaturas  erigimur. 

1.  Libri  superiores,  etsi  de  coubidcratione  inscri- 
bantur,  pLurimum  tamen  habent  actionis  admistum 
dom  res  aliqnaa  non  considerandas  lantum,  sed 
agendaa  docent  vel  monent.  A  qui  in  manibus  modo 
eat,  sola  in  consideratioiie  versabiiur.  Quae  enim 
supra  sont  (id  quidem  instat  (62)  aciu  non  indigent, 
sed  inspectu.  Non  est  quod  in  eis  aclites,  quae  uno 
modo  semper  sunt,  et  in  setemum ;  porro  aliqua  et 
ab  seterno.  Et  hoc  velim  solerter  advertas,  vir  saga- 
cissime  Eugeni,  quia  toties  peregrinatur  considcratio 
tna,  qaoties  ab  illis  rebus  ad  isla  deflectitar  iofe- 
riora  et  visibilia,  sive  intuenda  ad  notitiam,  sivc 

(68)  Aliift,  ut  quidem  constat;  sed  legendum  ins- 
tmi,  id  eat,  id  modo  exsequendum  reatai. 
(63)  Varia  hic  lectio,  quidam  acripti :  appropriare 


appetenda  ad  usum,  sive  pro  officio  disponenda  vel 
actitanda.  Si  tameo  iu  veraatur  in  his,  ut  per  hae 
illa  requirat,  haud  procul  exsulat.  Sic  conaiderare, 
repatriare  esl  (63).  Sublimior  iste  prseaentium  ac 
di^oior  usus  rerum,  cum  juxla  sapientiam  Panli, 
invisihiliaDei^  pereaquasfactasunt^inteHecta,  con- 
spiciuntur,  Sane  hac  scala  cives  non  egent,  sed  ex- 
sules.  Quod  vidit  ipse  hujus  seutentise  auclor,  qm 
cumdiceret  invisibilia  pervisibilia  conspici,  aignao' 
ter  posuit,  a  creatura  mundi  (Rom,  i,  20).  Rt  ven^ 
quid  opus  scalis  tenenti  jam  solium?  Creatnra  coeli 
ilia  est,  prdesto  habens  per  quod  potiua  ista  intueatur. 
Videt  Verbum,  et  in  Verbo  facia  per  Verbum.  Nec 
opus  liabet  ex  his  quae  facta  sunt,  Padoris  notitiani 
mendicare.  Neque  eoim  ut  vel  ipsa  noverit,  ad  ips  i 
dei>ceadit,  quae  ibi  illa  videt,  nbi  longe  melius  sui:t 
quam  in  ae  ipsis.  Unde  iiec  medium  requirit  ad  e^ 

ei/.alii  repatriare  estMoTsims  cum  paucia  utmmqu 
habet.   Repatriare  rectius  ad  senaum,  ut  opponatur 
exaiiio.ut  mfranum.  2,  Repatriasse  erit  hoc,  etc. 


-Wl 


LIBBR  DB  PRiBGBPTO  BT  DISPBNSATIDNE. 


882 


<|uoqae  qnod  agit,  se  malom  eflse  erediderit ;  ae  tan- 
tum  malnm,  qnantmn  crediderit.  Quod  si  annuero, 
rarsom  pergitis  ioquirere,  cor  non  e  contrario  tantum 
cuique  bonum  sit  quod  operatur,  quantnm  yel  falso 
opinatur.  Mirum  quippe  vobi8,imoetinjostunn  vide- 
.tur,  ut  plus  in  malo,  quam  in  bono  humanie  valeat 
iutentionis  opinio.  Si  respondero,  de  malis  quidem 
merito  ita  credi  propter  oculum  neqnam  :  reepon- 
.  debitis  et  mibi  non  immerito  quoqq^  propter  sim- 
pliecm  oculum  idem  teque  putandum  et  de  bonis. 
Nam  qui  dixit  ex  oculo  nequam  corporis  tenebras 
aeslimari,  indicavit  et  de  simplici  Incem  seque  cor- 
poris  approbari  {Matth,  vi,  23).  Sed  videte,  ne  forte 
non  sit  vere  oculus  simplex,  qui  fallitur.  Fallitur 
enim  tam  qui  bonum  malum,  qnam  qui  malum  bo- 
nura  putaverit.  Scitis  autem  neutnim  horunn  Yse 
illud  evitare  propheticum,  Vce  qui  dicitis  bonum  mor 
/ttfit,  et  malum  bonum  {Isa*  v,  20) :  eum  tamen 
nerao,  qui  hoc5i5  velit  cavere  maledictum  (105), 
de  quo  Veritas  pronuntiat,  quod  sit  lucis  (106)  totius 
corporis,  id  est  operis,  argumentum.  Sed  absit  ut 
prseco  Yerilalis  clamet  contra  Yeritatera ;  maledicat 
18  quod  illa  probaveril ! 

36.  Ego  vero  ut  interior  oculus  vere  simplex  sit, 
duo  illi  esse  arbilror  necessaria,  charitatem  in  in- 
tentione,  et  in  electione  veritatem.  Nam  si  bonum 
quidem  diligat,  sed  verum  noo  eligat ;  habet  qui- 
dem  zelum  Dei,  sed  non  secundum  scientiam  :  et 
nescio  quemadmodum  judicio  Yerilatifi  vera  esse 
possil  cum  falsiiate  simplicitas.  Yolens  denique  ad 
veraro  discipulos  inslruere  simplicitatem  magistra 
yeriitLSf  EstotBt  inquiij  prudentes  sicut  serpentes^  et 
simplices  sicutcolumbas(Matth.x,  16).  Prsemisiiergo 
pru(i''Titiim,  siue  qua  neminem  satis^esse  posse 
simplicem  sciret.  (^uomodo  denique  vere  simplex 
crit  oculus  cum  ignorantia  veritatis?  aut  vero  vera 
potest  dici  simpUcitas,  quam  simplex  ignorat  veri- 
tas  ?  Scriptum  est  enim  :  Ignorans  ignorabitur  I  Cor, 
XIV,  38).  Patet  ergo  laudabilem  illam  et  a  Domino 

audatam  simplicitatem  absque  bis  dnobus  non  esse 
bonis,  benevolentia  atque  prudentia  :  ut  oculus  vi- 
delicet  cordis,  non  solum  pius  qui  fallere  nolit,  sed 
et  cautus  sit  qui  falli  non  possit. 

37,  Gseterum  sicut  oculum  simplicem  duo  ista  fa- 
ciunt  bona,  amor  boni,  et  cognitio  veri :  sicnequam 
occulum  duo  e  regione  mala  constitunnt,  cecitas, 
qua  fit  ut  veritatem  non  agnoscat;  et  perversitas, 
qua  fit  ut  diligat  iniquitaiem.  Porro  inter  duo  haec 
bona,  qusenec  fallere,  nec  falli  sinunt;  et  duo  illa 
mala,  quse  tam  falli,  quam  foUere  fiaciunt,  dno  sunt 
inedia :  unnm  quidem  bonum  per  quod  oculus  inte- 
rior,  etsi  falli  queat  ignorantia  veri,  zelo  tamen  bon^ 

(105)  Locus  obscurus,  sed  constans  in  editis  et 
scriptis,  tametsi  Horstius  putat  legendum,  quin  hoc 
velit,  Sed  retinenda  alia  leciio,  quse  dilemmatis 
altera  pars  est.  Bernardus  quippe  hoc  in  loco  probat, 
bonam  inientionem,  que  lux  est  operis,  non  seque 
valere  in  malum,  quam  in  bonum.  Sic  aotem  fere 
ratiocinatur,  Intentio  illa  circa  malum  vel  est  oculus 
simplex,  vel  non.  Tum,  si   est,  inquil,  nibiiominus 


jl  fallere  penitus  non  consentit :  alterum  vero  malum, 
quod  licet  veri  notitiam  non  impediat,  amorem  ta- 
men  boni  pre  malitia  minime  sentii. 

38.  Et  quoniam  omnis  res  melius  divisione  inno- 
tescit :  secundum  hoc  duplex  malnm,  et  illud  item 
geminum  bonum,  quadrifariam  dividamus  oculum 
cordis,  in  bonumet  meliorem,  in  malum  etpejorem. 
Bt  aubdamus  exempla.  Est  qui  bonum  diligit,  et 
malum  nescius  agil.  Hujus  quidem  bonus  est  oculus, 
quia  piu8  :  non  tamen  simplez,  quia  csecus.  El  est 
qui  bonum  et  libenter  agit,  et  prudenter  intelligit : 
Istius  revera  oeulum  non  immerito  simplicem  dixe- 
rim,  utpote  cui  neutrum  bonum  desit,  nec  zelus 

p  scilicet  bonus,  nec  scientia.  Hunc  profecto  reqnirit 
oculum  Deus,  eum  respicit  super  filios  hominum,  ut 
videat  si  est  intelligens  aul  requirens  Deum  {Psal. 
xin,  2).  Est  e  contrario  qui  bonum  minime  diUgens, 
ex  malitia  quidem  pervcrsus  est  :  sed  sipiens  ut 
fadat  malum,  per  ignorantiam  csecus  non  est.  Quem 
quidem  ideo  oondum  appellaverim  nequam,  quam 
unum  ei,  Hcet  ad  suum  malum,  non  desit  bonum,  id 
est  scientia. 

39.  Sed  est  qui  bonum  forte  nescius  qnod  non 
diUgit,  agit  :  cui  profecto  non  incongrue  id  quod 
dicitur  fiequann  assignaverim,  eo  quod  neutro  careat 
malo,  nec  caecitate  scilicet,  nec  perversitate.  Dici- 
tur  siquidem  nequam,  quasi  nequaquam,  ut  iis  so- 
lummodo  nequam  appeUetur,  qui  nequaquam,  hoc 

C  est,  in  nullo  penitus  appareat  bonus ;  sed  sit  utro- 
que  bono  vacuus,  tam  videlicet  veri  notitia,  quam 
et  benevolentia.  Alius  est  itaque  pius  oculus,  non 
quidem  fallere  promptus,  sed  tamen,  ul  dictum  est, 
falli  pronus  de  quo  propheta  :  Ephraim^  inquit, 
quasicolumba  seducta,nonhabenscor(Ose,yu.  11)< 
AUus  is  quem  Dominus  simplicem  dicit,  tam  nec  fal- 
lere  faciiis,  quam  nec  falli,  de  quo  et  Apostoli  do- 
centur  cum  eis  dicitur  :  Estote prudentes  sicut  ser- 
pentes,  et  simplices  sicut  columbce. 

40.  Et  item  alius  est  oculus  simpliciter  malus, 
fal'ens  utique  libenter,  sed  non  facile  falsus  :  qua- 
lem  510  profecto  habent  UU  qui   ore  dominieo 

Q  astrnuntur  prudentiores  esse  filiis  lucis  in  genera- 
Uone  sua.  Et  alius  quem  nequam  esse  definivimus, 
qnia  sit  dupliciter  malu^,  cui  quippe  et  malitia  parit 
ignorantiam,  et  ignorantia  malitiam  operit,  ita  ut 
ssepe  nesciens  et  malum  quod  vult  non  faciat,  et 
bonum  faciat  quod  non  vult.  Obseuratum  nempe  est 
insipiens  cor  eorum  qui  istius  modi  sunt,  et  qnasi 
jam  traditi  in  reprobum  sensum,  bonum  omnino  nec 
diligere,  nec  dignoscere  quennt.  De  talibus  scriptum 
est :  Impius  cum  venerit  in  profundum  malorum^ 
contemnit  {Prov.  xviii.  3).  Nam  qui  hujusmodi  e8t,ea- 

incurril  Vas  propheticum,  prolatum  in  eos  qui  dicunt 
niatum  bonum  :  et  aiiunde  nemo  vitare  volet  istud 
maledictum,  cum  ea  intenUo  sit  oculus  simplex,qaem 
Yeritas  laudat. 

(106)  Omnino  sic  legendum,  ul  induobus  scriptis, 
non  luXf  sicut  iu  autehac  vulgatis;  ut  sit  sensus, 
quod  oculus  simplex  sil  argumentum,  id  cst  origo  et 
causa,  lucis  totius  corporis,  idest  operis. 


863 


S.  BBRNARDl  ABB&TIS  GLARA-VALL^IS 


I 


vere  profecto  malum  nec  voli,  etiam  si  possit ;  nes  i 
si  velit,  scit.  Quamobrem  hunc  oculum  in  superiori 
divisione  illo  altero  censui  non  immerito  pejorem, 
non  quia  malignior  sit,  sed  quia  periculosior.  Igao- 
rantia  quippe  securiorem,  securitas  segniorem  facil, 
non  nequiorem.  Est  tamen  ex  hoc  procul  dubio  de- 
terior,  quod  ille  solum  habet  malum,  malam  inten- 
tionem  ;  iste  el  falsam  cousiderationem.  Ille  uno 
caret  e  duobus  bonis,  bono  zelo ;  isle  et  vero  judicio. 
Ex  hoc  itaque  pessimo  oculo,  qui  neutrum  bonum 
habet,  et  ilem  ex  illo  optimo  qui  neutro  caret,  seu- 
tiendum  est  Yeritatem  disseruisse,  aut  tenebris 
ub\oIvi  toium  corpus,  aui  luce  perfundi.  Nam  reli- 
qui  duo,  quorum  neuter  utrumque  aut  booum  habet, 
aut  malum;  etsi  ex  parte  possunt,  nou  tamen  toti 
sufficiunt  vel  lucem  dare  vel  tenebras  corpori,  p 

41.  Si  igitur  (it  jam  ad  propositam  quaestiuncu-  ■' 
am  rcvertamur)  is  vere   oculus  ncquam  est,  qui 
perversus  pariter  et  csecus  bonum  agit,  et  malum 
credit ;  utique  recte  operando,  sed  opinando  inique, 
bonum  sibi  in  malum  vertit ;  et  lantum  malum , 
quantum  crediderit :  quandoquidem  juxta  senten- 
tiam  Domini,  totum  corpus  teuebrosum  reddit  ocu- 
lus  nequam.  Quid  cnim  luci  relinquitur,  ubi  nec  pia 
inientio,  nec  vera  opinio  invenitur?  At  non  ideo 
sequitur,  ut  qui  e  contrario  malum  facit,  el  bonum 
putat,  juxta  suam  fidem  similiter  et  ipse  inveniat. 
Quare  ?  Non  est  quippe  simplex  oculus  ille,  qui  ex 
judicio    Yeritatis    totum   corpus  lucidum   reddat, 
qualem  profecto  superius  definivunus.  Neque  enim 
ex  toto  adhuc  tenebrse  desunt,  ubi  ignorantia  veri-  v 
tatis  lucem  obscurat  bonae  [a/.  deest  bona]  volunta- 
lis.  Gum  itaque  iiie  oculus  utrumque  malum ,  is 
vero   minime    utrumque   babeat    bonum;    nonne 
ratio  videtur  exigere,  ut  plus  ille  noceat,   quam 
prosit  iste?  Neque  enim  consequens  est,  ut  tan- 
tum    valeat     in    bonum    unum,    quanlum     duo 
mala  in  malum.  £t  quidem  laude  dignam  dixe- 
rim  vcl  solam  intentionem  piam  :  nec  piane  condi- 
gna  remunerationem  fraudabitur  in  opere  quoque  non 
bono  ipsa  bona  voluntas.  Aitamen  sine  malo  quo- 
cumque  non  erit  decepta  simplicitas.  Cur  inquis  ? 
nunquid  non  ex  fide  ?  Prorsus  ex  fide,  sed  falsa ; 
vel  certe  potius  non  ex  fide,  quia  fides  falsa,  fides  D 
non  est.  Denique  de  fide  vera/  non  falsa  pulo  dixisse 
Apostolum  :  Omne  quod  non  est  ex  fide^  peccatum 
esi  (Rom.  xiv,  23).  Non  autem  ex  fide  vera  bonum 
creditur  quod  malura  cst  :  est  enim  fahum.  Pecca- 
tum  igitur    est.   Utrumque    proinde    complectitur 
prsesens  capitulum,  Omne  quodnon  estex  ftdepeC' 
catum  est^  ei  caecam  videlicet  malitiam,  et  dece- 
piam  innocentiam  :  quia  quod  a  nesciente  fil,  et 
bonum  prorsus  condemnat  intentio  prava,  et  ma- 
lum  non   penitus  excusat  recia.  Sive  itaque  malum 
puies  bonum  quod  forte  agis,  sive  bonum  malum 
quod  operaris,  utrumque  peccatunfi  esi,  quia  neu- 
Irum  ex  fide  :  licet  sane  levius  admodum  peccetur, 
ttbi  sana  iotentione  sola  reprehensibilis  actio  foris 
apparel,  quam  ubi  maligna  latet  etiam  in  non  mala 


[al.  mendose  iu  mala]  aciione  intentio.  yerom  qood 

absque  vel  minimo  peccato  non  est,  purum   boDan 

minime  est.  Quo   pacto  ergo  bonum  noo    paniia 

puro  malo  comparabitur  6iT  ia  efficie&iia,  hoc  esi 

ut  tam  efficax  ad  bonum  illttd  sit^  qaam  ad  malam 

istud  ?  Et  hsec  super  hac  quaestione  sufficiaat.  Nan 

ad  superiorea  quoque   satis  reor  esse  responsum 

superius.  Et  qaidem  vos  easdem  ssBpiua  dabiiaiio- 

nes  iteratis  atquq  rovohitis  :  sed  mea  aoa  ioierest 

ipsarum   toiies    repeiere  solutiones.   Safficil  enim 

semei  solvisse  eiiam  quod  crebrias  ia  qasstiooe 

versalum  fuerit. 

CAPUT  XY. 

An  quantum  obedientia  valet  ad  mentumt  tanium 

inohedientia  valeat  ad  demeritum. 

48.  Quaerentibtts  item  de  obedieutiae  pondere,  seu 
discrimine  inobedieutiae,  a  laiere  incidii  vobis  et  de 
merito  uiriusque  quaerendum,  airum  videlicet  in 
quibusque  praecepiis  qoantttm  obedieniia  vaiet, 
iantum  gravet  inobedieniia, :  ot  verbi  grttia,  f ei 
Abraham  de  immolando  filio  {Gen,  xvi),  vel  ille 
nescio  quis  de  filio  itidem  fumi  inoendiis  ezpooen* 
do  (Doctr.  SS.  PP.  lib.  de  Obed.  6),  ianiam  di- 
vinae  indignaiionis  ei  ullionis  merito  iucurrisseot,  ti 
noo  obedissent,  quaotum  laudis  et  gratiae  recepe- 
runt  pro  eo  quod  obedierunt.  Quod  vobis  quidem  et 
durum  vtdetur,  et  neeesaarium  :  sed  non  est  ita. 
Enimvero  constai  nonnolla  nec  fieri  sine  gloria,  et 
posse  non  fieri  sine  calpa ;  ideoque  si  fiant,  digna 
esse  prsemiis,  non  iamen  suppliciis  si  non  fiant. 
Nani  et  non  tangere  mulierem,  meriti  esi  non  roe- 
diocris;  et  nullius  tamen  delicti  propriam  ampleeli 
conjugem.  Istiusmodi  sani  quseeunqae  evaogelieo 
illi  capitulo  congruere  possuni :  Qui  potest  capere, 
capiat  {Matth,  xix,  12.). 

43.  Et  rursum  quaedam  per  conirarittm,  neglecta 

quidem  offensam  conirahunt,  sed  impleta   gloriara 

[al.  gratiaro]  non  merentnr;  ei  damnani  oontem" 

ptorem,  et  auctorem   non  glorificant.  Talia   sooi 

qusecumquc  divinitus  lege  publica  imponontar  boiiii- 

nibus,  sine  quibus  nec  salvari  qaeont.  Uinc  iilad 

apud  gentilem  : 

Non  feci  furtum.  Non  pasces  in  eruee  corvas. 

(UoRAT.  lib.  1,  ep.  16, 46.) 

Ei  in  Evangelico  :  Si  diligiHs  eos  qui  vas  dUigunt, 

quam  mercedem  habebitis  ?  et  si  salutaveriiis  fratra 

vestros  tantum  quid^  amplius  fadtis?  Mattk*  ▼.  46, 

47.)  Denique  ei  universaliier,  Cum  feceriUs  omma 

quos  mandata  sunt  vohis^  didte  quta  servi  ifmtiles 

sumusy  quos  facere  debuimus,  fecvmus  .(Ltf«xYU,10.) 

Ae  si  dicat :  Si  solis  contenii  esiis  preceptis  et  tra- 

ditionibus  impoaitse  legis,  et  non  sponte  etiam  pcr- 

fectionis  vos  consiliis,  et  saasiooibos  nnaneipalis; 

iib'  ri  quidem  estis  a  drbito,  non  tamen  pro   meriio 

gloriosi :  evasisiis  poeoam,  sednou  aoqaiaisiisearo- 

nam.  Qasenam  er^o  nos  necessitas  eogit  paren  ia 

singulis,  quae  injuncta  fuerint,  ei  fonnidaro  nltlo- 

nem  dc  transgressione,  et  de    observatione  parare 

remuneraiionemT  Eapropter  in    talibua  ge&effobs 

hsec  regttla  teneatur,  ut  iu  difOcilioribas 


798 


DB  GQNSIOBRATIONB  LIBRI  QUINQUB.  -  MB.  Y. 


m 


Neqae  enim  sedcre  io  eis  qui  non  Bederent 
IK)6set.  Quaeris  qoid  [al,  qoam]  illam  sentiam  ses* 
sionem  ?  Snmmam  tranquiilitatem,  placidissimam 
serenitatem,  pacem  qnse  exsoperat  omnem  intelle- 
ctum.  Talisestquisedet  in  Tbronis  Dominossabaoth, 
judicans  omoia  cum  tranquillitate,  placi  iissimus, 
serenissimus,  pacatissimus.  Et  tales  sibi  eonstitoit 
Thronos,  simillimos  sibi.  Putemos  Gherubin  ex 
ipso  sapientise  foniey  ore  Altissimi  haurtentes,  et 
refundentes  flnenta  sdenlise  onivcrsis  civibus  suis.l 
Et  vide  ne  is  sit,  quem  propheta  loqoebatur,fluminis 
impetus  laetificans  civitatem  Dd  {PsaL  xlv,  5). 
Futemos  SeraphiD,spiritus  totos  divino  igne  succen- 
sos,  succendere  univcrsa,  ut  singnii  dves  singulae 
sint  lucemse  ardentea  et  lucentes  ;  ardentea  chari- 
tate,  lucentes  cognitione. 

9.  0  Eugcni,  qi.un  bonum  est  noshic  esse  I  quam 
fore  melius,  si  quando  tamen  toti  sequamur  quo  ex 
parte  prsecessimus  !  Prspcedimns  animo,  et  ne  ipso 
qnidem  toto,  sed  parle  modica  nimis.  Aflectus  ja- 
cent  mole  corporea  prsegravati  et  lulo  hserentibos 
desideriis,  sola  interim  arida  ei  tenuis  coosideratio 
pnevolai.  Et  tamenex  tantillo  quod  jam  dator,  libet 
exdamare :  Domine  dilexi  decorem  domus  tucB^  et 
locum  habitationis  glorice  tuai(Psal  xxv,  8).  Qoid  si 
lotam  se  coUigai  anima,  et  reductis  affectibus,  e  cune- 
tis  locis,  quibus  captivi  tenentur,  timendo  quse  non 
oportet,  amando  quae  non  decet,  doiendo  vane,  gau- 
dendo  vanius,  cum  his  ineat  tola  libertate  volaiom,  pul- 


f^  consQHiens,  ipsam  purgatisaimam  et  soo  auiore  di« 
gnissimam  reddat,  Ceroere  est  in  Cherobio,  qui  ple» 
nitodo  scientiae  dieontur,  Deum  acienUarain  doou* 
num  ease,  qui  solus  solam  neacial  ignorantiam,  qni 
totus  sit  lux,  at  tencbre  in  eo  non  sini  uUe ;  lotoi 
sit  ooulus,  et  qui  minime  aliquando  falliinr,  quia 
minime  clauditur ;  qui  extra  se  non  quaerat  lomao, 
cui  admoveatur  ut  videat,  ipse  qui  videt,  ipae  unde 
videt.  Gernere  est  in  Thronis,  qoam  non  aoapectoa 
omni  innocenlise  judex  sedeat  in  his,  qui  cireim* 
venire  nolit,  circumveniri  non  possit,  quippe  sic 
amans,  et  sic    videns.  Nec  vaoat   aeasi^  :  trtn- 


quillitaiis  insigne  est.  De  vultu  tali  judien 
prodeat  opto,  cui  insit  amor,  error  absit,  et  per- 
turbatio.  Gernere  esi  in  Dominationibus,  qoantse  sit 
B  Dominus  majestatis,  cujus  nutu  imperiam  cooatai, 
et  imperio  universitas  atque  setemitas  termini  sunt. 
Geroere  est  in  Principatibus  principium  ex  quo  om- 
nia;  et  quomodo  a  cardine  ostiom,  sic  ab  ipso  regi 
universitatem.  Geroere  est  in  Poteatatibus,  quam 
potestative  idem  princeps  quos  regit,  protegit,  con- 
trarias  potestates  arcena  et  propulsans.  Ceraere  eai 
in  Virtutibus  unam  ubique  sequaliter  prssto  eaae  vir- 
tutem,  per  quam  omnia,  vivificam,  efficjicem,  iovi- 
sibilem,  immobilemque,  omnia  lamen  movaBltm 
uiiliter,  tenootem  fortiter  :  quse  com  io  miaua 
usitata  effecta  apud  mortales  eruperit  ,  aBiraoola 
sive  prodigia  vocant.  Gernere  postremo  ei  nirari 
est  in  Angelis  ct  Archangelis  veritaiem  atqne  ex« 


set,  impetu  spiritos,  et  in  pinguediQe  gratiae  illaba-  n  perientiam  vocis  illius,  Quoniam  ipsi  cura  e$t  de 


tur?  Nonne  cum  cceperit  circuirelucidasmansiones,  et 
aionm  illum  etiam  Abrahse  curiasius  perscrutari,  et 
anb  altari,  quodcumque  illud  est  (67),  marlyrum  re- 
visere  animas,  in  prima  stola  secundam  patientissimo 
exapectanies,  multo  magis  tunc  instabit  loquens 
cum  propheta  :  Unam  petU  a  Domino  :  hanc  requi- 
ram,  ut  inhabitem  in  domo  Iknnini  omnibus  diebus 
vitcemece^  utvideamvoluntateim Domini  ac  visitem 
templum  ejus  ?  (PsaL  xxvi,  4).  Qoidoi  ibi  videatur 
cor  Dei  ?  qoidni  ibi  probetnr  qnse  sit  volootas  Dei 
bona,  ei  beneplacens,  ei  perfecia  ?  Bona  in  se,  pla- 
cens  in  efTeciibos,  beneplaoena  froentibus,  perfecta 
perfectis,  et  nihil  oltra  qoaerentibus.  Patent  viscera 
miaericordise,  patent  eogitationes  pacis,  divitise  sa- 
latu  41419,  mjtteria  bonse  volantaiia^  benignitatis 
arcana,  qose  claasa  mortalibos,  eliam  ipsis  electis 
aospecta  snnt.  Id  quidem  salubriter,  ne  desinant 
iimere,  dum  necdum  digne  amare  idonei  inveniun- 
or. 

10.  Cemere  est  in  his  qui  Seraphin  appellan- 
tor,  quomodo  amet  qui  unde  amet  non  habet, 
sed  est  el  qoi  nihil  homm  quse  fecerit  odit  :  qoos 
salvandos  fecit,  qoomodo  foveat,  qoomodo  provehat, 
qoomodo  amplexetur,  quomodo  delicta  electseju- 
ventutis  (6a|,  et  paleas  ignorantiaram  ejus  ignis  ille 

(67)  Ex  his  verbis  patet,  Bernardum  sermone  2 
in  festo  Qmnium  Sanclorum  non  ita  sensisae  de 
altari  illo,  quasi  intellectu  aut  fide  id  aibi  consta- 
rei  :  sed  tantum  opinative  cententiam  auam  dixisse 


*  nobis  (/  Petr.  5,  7) ;  qui  taliom  nos  et  lantofBm  nun 
desiait  jucundare  viaitationibus,  instruere  revelaiio- 
nibus,  soggestionibos  oommouere,  aedolitata  aola-i 
tiari. 

CAPUT  Y. 
Gratias  ac  dotes  Angelorum  a  Deo  in  ipsot  derivari. 
11.  Hsec  omnia  contolit  illis  spiritiboa  ipae  qai 
condidit  illos,  unus  atque  idem  sommoa  Spiriloa, 
dividens  singnlis  prout  voluiL  Hec  operaiur  in  iilia» 
hsec  dedit  operari  et  illis,  sed  aliter.  Ardent  8era- 
phin,  sed  igne  Dei,  vel  potius  igne  Deo.  Qood  pna- 
cipuum  est  in  eis,  amant,  sed  non  qoaaiam  D6aa« 
nec  quomodo.  Lucent  Cherabin,  et  seientia  emuioai» 
scd  participio  veriiatis;  ac  per  lioc  non  ut  Yeritaa, 

^  nec  quantum.  Sedent  Throni,  sed  insi^lentis  bene- 
ficio.  Judicant  et  ipsi  com  tranquillitate,  sed  boo 
ad  mensuram  modumve  pacis  pacantis,  pacis  qme 
exsuperatomnem  sensum.  Dominantur  Dominaiionea, 
scd  sub  Domino  dominantor,  serviunt  pariiar.  Quid 
hoc  ad  summum,  sempitemum,  singuiareque  doau- 
ninm  ?  Pnesuot  Priucipatus  ot  regant  :  seJ  regun- 
tur  et  ipai,  ita  ut  regere  jam  non  noriot,  ai  ragi 
deaierini  Praecellit  in  Poiestatibos  foriiiodo  :  aed 
qui  debent  quod  fortes  sunt,  et  aliter  esi  foriis,  ei 
plus ;  nec  tam  fortis  quam  ipsa  foriitudo  esi.yirtaiea» 

Hsec  fusius  in  praefatione  ad  tomum  III. 

(68)  In  quibusdatn,  neglectofjuventutis^  sed  'men- 
dose ;  hic  enim  agitur  de  electia. 


887 


S.  BBRN\RDI  ABBATIS  aARiE-YALLBNSIS 


«88 


oris  ubique  promissio :  sed  quia  non  una  est  omni'  A  Porro  de  vicino  prohibet,  quod  jubet  de-peregriao: 

.  ...         •  .        •ji*i*       •      j»*    ""  .       •  •  ••_    •  .^      .  _      .    •    ^  .  j  ••      • 


bus  cordis  inleDtio,  potest,  indubitanter  sine  detri- 
mento  salutis,  et  sine  damno  professionis,  operis 
qnoque  non  una  ubique  observatio  cclebrari.  Sicut 
enim  non  omnes  omnia  tenent,  etiam  boni  Ghristiani 
quse  in  Evangelio  sunt,  omnes  tamen  secundum 
Evangelium  vivunt  (nam  qui  concessis  alligari  con- 
jugiis  contenti  sunt,  non  ideo  lamen  credunt  se  re- 
cessisse  ab  Evangelio,  quia  evangelici  sublimitatem 
consilii  de  caelibe  ducenda  vila  non  elegerunt,  ila 
sane  si  in  gradu  illo  inferiori  legiiime  ac  fideliter 
conversenlur)  :  sic  quoque  qui  secundum  Regulam 
vivere  statuunt,  etsi  non  ad  uoguem,  ut  dicitur, 
totam  custodiunt,  etsi  qua  pro  sui  ciaustri  ritu  vel 


ne  vicinilas  inler  monasleria  fomes  scandali,  nim 
materia  sit,  si  alterutrum  recipere  monachos  acqoie- 
verint  absque  mutuo  duntaxat  asseosu.  Quod  loties 
equidem  experimur  (109),  quoties  talis  uspiam  nao- 
nachorum  susceptio  plane  non  nisi  contra  decretom 
regulare  prsesumitur. 

5!tO50.  Quod  si  etiam  posi  haec  fratris  ita  re- 
gulariter  suscepti  inquietiorem  forie  animam  pulia- 
verit  recordatio  scandali,  quod  discendens  fratribus, 
quos  deseruit,  fecit;  et  quia  oporteat  emendart  sao 
reditu  quod  ex  discessu  deliquerit :  prudenter  ad- 
vertat  qui  hoc  cogitat,  scandalum  scandalo  ood 
bene  emendari.  Qualis  denique  emendatio   crit  si 


mutant,  vel  praetermittuut ;  a  regulari  tamen   om-  B  ut  aliis  scandalum  tollas,  alios  scandalizas  ?  Quan- 


nino  professione  non  discedunt,  donec  lamen  sobrie, 
et  ju8te,et  pie,  pro  suorum  moribus  vivere  non  de- 
sistunt.  Denique  Regula  ipsa  tradil  oclavum  huvaor 
litatis  gradum,  «  ut  nihil  agat  monachus,  nisi  quod 
communis  monasterii  regula,  vel  majonim  cohor- 
tontur  exempla  {Reg,  S,  Benedictiy  cap.  7).  > 

49.  Exceptis  proinde  Gisierriensibus,  ei  qui  illo- 
rum  forte  ritu  non  tam  vivere  secundum  Regulam, 
quam  ipsamex  iotegro  pure  ad  litteram  (uti  se  sane 
professos  esse  putant)  tenere  curant  :  de  csetero 
neminem  obedienter  degentem  regolaris  moveat  so- 
lemnisque  professio,  in  qua  non  fii  de  tota  Regula 


quam  profecto  et  tolerabilius  scandalum  illod  sit 
et  venialius,  quod  facium  est  intentione  proficiendi 
in  melius,  quam  quod  facere  cogitas  ad  deterios 
apostatando.  Sed  et  ante  quoque,  licet  non  sine 
scandalo,  tutius  tuam  sine  dubio  ad  id  quod  patasti 
meliuSy  secutus  es  conscientiam,  quam  si  in  priori 
bono  et  loco  contra  conscientiam  permaneres,  qoao- 
quam  secure  id  posses  :  si  sane  hioc  eamdem  luam 
ipsius  conscientiam  reddere  aecuram  posses. 

51.  Quapropter  qood  de  manducante,  et  non 
manducante  decernit  Apostola)  (Rom.  viv,  3),  usor- 
pemus  et  nos  in  nostrse  hujus  dispulatiuoculae  con- 


promissio,  in  his  duntaxat  monasteriis  in  quibus  C  clusione,  ut  et  qui  propria  impellente  conscientia 


ordo  et  disciplina  servatur  cum  bonis  consuetudi- 
nibus.  Salva  igiiur  cuique  sua  manet  in  coenobiis 
bene  ordinatis  professio,  lantum  si  saua  fuerit  et  in- 
tentio.  Gseterum  qui  inquietus  est,  et  ita  credere  non 
potest ;  sed  magis  credens  et  cedens  stimulanti  con- 
scientise  exit,  et  quserit  ubi  solvat  quod  suo  in  loco 
aL  solvat  vota  sua  quse],  suo  utique  judicio  voverai 
quidem,  sed  non  solverat  :  sicut  non  laudo  quod 
egreditur,  ita  ut  regrediatur  non  consulo,  si  tamen 
ad  remotum  ignotumque  mooasterium  migraverit. 
Cur  ita  Y  TumpropterPauIisententiam,  qua  beaium 
manifeste  pronuntiat,  qui  se  ipsum  non  judicat  in 
60  quod  probat  (Aom.  xiv,  22)  :  tum  ex  nostri  au- 
ctoritate  magistri,  qoi  talem  et  suscipi  jubet,  et  reti- 
oeri ;  ioveotum  quoque  bonum   et   utilem  suasione 


suum  deserit  locum,  ne  soum  (quod  patat)  deserat 
votum ;  oon  deserentem  noo  spemat :  et  qui  tecon 
coDsdentia  fratemum  scandalam  timeos,  fratres 
000  deserit ;  deserentem  non  judioet.  Et  de  his  ne 
accipite  sane  quod  sentio  respoodisse,  sine  prcju- 
dicio  saoius  sentientis. 

CAPOT  xvn. 

Ad  dubia  quasdam  ex  PatrHms  prapoiiia  retpondet 
52.  Item  postulatis  absolvi  vobis,  car  vel  beatos 
Gregorius  nescio  quem  Venantiura,  habitaai  oiODa- 
chalem,  quem  pie  susceperat,  impieqoa  rejeeerat, 
oon  solum  resumere  non  coegit,  sed  etiam  omneoi 
legitur  indulsisse  communionem  apostats  perdu- 
ranti  (Lib.  i,  epist.  33 ;  lib.  ix,  epist  25,  31),  vd 
sanctus  Auguslinus  conjugii  legl  votum  qiiodaiDmo- 


ici,   professione    ligari .  Denique    suadeatur.  »  Q  do  subjiciat  continentise ;  ita  ut  io  iibro  de  YiriiJiDi- 


ioquit,  c  ut  stet  (Reg,  S.Benedicti,csLp,  61).  »  Et  ne 
forte  prioris  sui  monasterii  memor,  remordente,  ut 
assolet,  conscientia,  incipiat  denuo  de  rapta  stabi- 
litate  causari  (108);  generalem  super  hujusmodi 
scrupulo  consolatoriam  profert  sententiam,  dicens  : 
IMque  enim  uni  Deo  servitur^uni  Regi  militatur, 

(108)  Tales  fuerunt  illi  monachi  ad  Pontiniaccn- 
ses  translati,  ad  quos  insignem  scribit  epistolam 
Petrus  Gellensis,  in  tomo  II  Spicilegii,  pag.  447,ubi 
vide  et  duas  sequenies. 

(109)  Quantas  Bemardo  rixas  facesseriot  ejusmodi 
susceptiones,  variss  piobant  ejus  epistolae,  nempe  3, 
32»  33,  65  cum  iribus  sqq.  ilem  253,  293,  313,  395 
et  396.  Gonfer  epistolas  94  et  371 ,  et  maxime  Gas- 
sianum,  Gollat.  14,  cap.  5  et  sqq. 

(110)  Qusestionem  hanc  Beroardi  aevo  fuibse  ven- 
tilatam   patet    tum    ex   Abelardo,   qui  quemdam 


tate  asserere  videatur,  nec  ecelibis  qaldem  Titc 
propositnm  copulse  posse  pnescribere  eoqjogali, 
quominus  indissolubile  maoeat,  etiam  quod  a  coii- 
tinenlibus,  fallente  diabolo,  fracto  saoctttatls  volo, 
initum  fuerit  matrimonium  (110).  Bt  ad  h«c  nihil 
ad  prsesens  certius  breviusque  respondendum  ooear- 

Burgnndiae  magistmm  arguit,  pag.  1067 
monachos  atque  monialesnos  tfnufUcu 
professionis  votumfetbenedicHonis  vdeonseeraiioms 
vinculum^posse  matrimonium  contrahere  aseereret : 
tuin  ex  concilio  Remensi  sub  Bugenio  111,  ubi  cjib- 
moJi  matrimonia  irrita  ac  uulla  esse  definit  eaaen 
7,  etiam  ia  Conversis  professis.  Longe  ante  Grego- 
riuft  Magnus  monachos,  qui  uxores  duiuftsent,  in 
monasierium  revocari  jubet  in  Hb.  l,  epistoUt  4#  : 
eosdem  vero  excomruunicat  concilium  Ghaieedo- 
oeose,  can.  16.  Paulo  distimilis  eet  argomenti 


,    qood 
m  ehamsust 


889 


LIBBR  DB  PRi^PTO  BT  DISPBNSA<nOIIB. 


rit,  nisi  qood  iU  sancti  anlistites  sapaernnt :  reo-  ■  rum  actualium  delictorum,  in  lumen  virtalnm  en 


tene  ?  ipsi  viderint.  Nam  ego  in  sensibus  actibusque 
iUustrium  Patram  caotua  profecto  sum  omnino  non 
aliud  SBStimare,  quam  quod  beato  Apostolo  leste 
quseritur  j%m  inier  dispensatorea,  ut  videlicet  fidelis 
quis  inveniatur  (/  Cor.  iv,  2).  Gertus  sum  enim,  sive 
in  sno  abundaverint  sensu,  sivein  Dei  spiritu  ;  sicut 
ot  in  caetcris^  ita  et  in  his  ambos  extitisse  fideles, 
illum  in  dispensando  quod  prae  manibus  erat,  istum 
in  scribendo  quod  senserat. 

53,  Quod  deniqne  quseritis  de  quibusdam  episco- 
pis,  quos  sanctus  idem  papa  Gregorius  ad  lempus 
in  monasteriis  pro  eorum  excessibus  legitur  reclu- 
sisse,  utrumnam  in  suo,  an  in  monastico  interim 
habitu  babitarint  cum  monachis  :  ego  nescio,  nisi 
quod  credibilius  videtur,  nequaquam  illos  insigncm 


dimus,  reaptantes  nobis  illud  Apostoli :  I9ox  pras^ 
cessity  dies  autem  appropinquavit  (Rom.  xu,  ii). 

CAPUT  XVIII. 
Morte  abbatis  twn  licere  profesm  mutare  locum. 
55.  Id  qooque  vobis  insinuari  precamini,  an  ab- 
batis  mutatio  monasterium  suum  mutare  volentibus 
monachis  in  aliquo  patrocinelur ;  hoc  est,  si  in 
mortc  vel  depositione  prselati  plus  aliquid  libertatis 
subditis  relaxetur,  quo  utique  licentius  possint  eo 
aniculo  temporis  migrare  quo  voluerint,  altero 
necdum  videlicet  substituto.  Ad  quod  respondeo  : 
Nequaquam.  Elenim  sponsio  professionis  quando  ex 
more  fit  in  oratorio,  de  abbatis  vita  non  sumit  ter- 
minum,  sed  de  prsesentia  testimonium.  Profitenti 
itaque  modus  sit  sua  vita,  non  aliena.  Attendat  de- 


religionis  habitum  suscepisse,  quem  non  erant  per-  B  nique  qoid  inde  Legislator  ipse  non  solum  senserit, 


petuo  habiluri ;  sed  tantum  qusesisse  quietem  in  se- 
cretis  monasteriorum,  et  opportunitatem  pcenitentise. 
54.  Audire  et  hoc  vultis  a  me,  unde  inter  csetera 
poenitentiae  instiluta  monasterialis  disciplina  me- 
ruerit  hanc  praerogativam,  ut  sccundum  baptisma 
uuncupeiur  (111).  Arbitror  ob  perfectam  mundi 
abrenuntiationem,  ac  singularem  exccllentiam  vitae 
spiriiualis,  qua  prseeminens  5!tl  universis  vitse 
bumanae  generibus  bujuscemodi  conversatio,  pro- 
fessores  et  amatores  suos  Angelis  similes,  dissimiles 
hominibus  facit ;  imo  divinam  in  homine  reformat 
imaginem,  configuraus  nos.  Ghristo  instar  Baptismi. 


sed  et  tradiderit,  ut  «  si  quando  •,  inquit,  «  aliier 
fecerit  »,  videlicet  quam  promittit,  c  a  Deo  se  8ci%t 
damnandum  quem  irridet  {Reg.  S.  Benedicti,  cap. 
58).  »  Item  dicit,  quod  nec  soi  jam  corporis  Novi- 
tius  habiturus  sit  potestatem;  et  iiem,  t  Perseve- 
rantes,  »  ait,  «  in  monasterio  usque  ad  mortem 
(Dnd,  in  Prologo).  >  Salvis  igitur  exceptionibus,  quas 
superior  disputatio  perstrinxit,  de  csetero  nuUa 
liceat  occasiooe  monacho  locum,  cui  professus  est, 
citra  suam  mortem  deserere;  suo  duntaxat  arbitrio. 
Alioquin  prsevaricator  est,  damnationero  habens 
quia  primam  fidem  irritam  facit. 


Et  quasi  denique  seeundo  baptizamur,  dum  per  hoc  Q     56.  Sed  vos  pergitis  ampliua  scisdiari,  etdicitis  : 


quod  moriificamus  membra  nosira  quse  sont  super 
terram,  rursum  Ghristum  induimus,  complautati 
denuo  similitudini  mortis  ejus.  Sed  et  qoomodo  iu 
Baptismo  eruimur  de  polestate  tenebrarum,  et  in 
regnum  iraasferimur  claritatis  aeternae  :  ita  et  iii 
sancii  hujus  secuuda  quadam  regeneratione  proposili, 
da  tenebris  aeque,  non  unius  originaiis,  sed  multo- 

nardina  epistola  76  de  quodam  homine,  qui  post 
diuiinam  in  domo  et  haliitu  religioms  conversatio^ 
nem,  noodum  tameu  confirmato  proposito,  ad  secun- 
das  nuutias  convularai. 

(111)  Idem  in  sermone  11  de  Diversis  et  in  epistola 
411,  num.  8.  B.  Petrus  Damiani,  Opusc,  16,  in  episco* 
pum  munachos  ad  seeculum  revocantem,  DiCf  iuquit, 
obsecro^  legisti  aliquando  vitas  monasticas  proposi- 

tum  secundum  esse  Baptisma  ?  Sed  quia  noc  inve-  ■%  ligionis  sese  res  babet.  Moritur  enim  Religiosus  mon- 

1}  U  doy  ejosque  operibus,  acsibiinsuper  ipsi  voluntatiqoe 


Quid  si  non  potest  nisi  cum  raucore  perpetuo  animi, 
ibidem  manere,  ob  minus  videlicet  regularem,  mi- 
nusve  amabilem  abbatis  electionem?  Subit  anin  o 
nunc  illud  de  Evangelio,  quod  de  conjugii  lege  do- 
centi  discipuli  Domino  responderunt  :  Si  ita  est 
inquiunt,  non  expedit  nubere  {Matth.  xix,  10).  Ma- 
gnie  revera  angustise.  Si  tenuerit  exosam,  nihil  onero- 

dam  Baptismus  eenseatur,  ista  est.  Nam  sicntin  Baptia- 
mo  hoc  agitur,  ut  omnino  moriamor  vits^  veteri,  et 
renascamur  novse  (vide  Rom.  vi,  Coloss.  ui,  Ephes, 
11  et  dibi,  unde  non  idem  homo  e  Baptismo  emer^t, 
qui  in  eum  ingressus  erat,  sed  plane  alius) ;  sequitur 
etiam,  ut  prioris  illios  hominis  peccata,  non  magis 
huic  homini  recens  nato  iribuenda  sint,  qoam  niea 
aiteri,  vel  alterius  mihi.  Ita  prorsus  in  professione  Re- 


niri  indictisPatrum  perspicuum  est^negarelicitum 
jam  non  est,  eic.  Vide  loco  dtato,  cap.  8.  Yide  et 
Uieronymum,  epistola  25,  ubi  Paulam  de  Blsesillfle 
obitu  consolaiur.  R$vera  inquit,  si  sasculare  deside- 
rium,  et  (quod  Deus  a  suis  avertat !)  delicias  hujus 
uitoi  cogitantem  mors  immatura  rapuuset,  plan- 
genda  erat.  Nunc  vero  cum  propitio  Christo^  ante 
quatuorferme  menses,secunao  quodam  modo  propo^ 
siti  se  baptismo  laverit,  et  ita  deinceps  vixerit^  ut 
calcato  mundo  semper  monasterium  cogitarit,  etc. 
Idcm  ad  Demetriadem.  Ifunc,  inquit,  quia  sasculum^ 
reliquistif  et  secundo  post  Baptismum  gradu  inisti 
pactumcum  adversario  tuo,  dicens  ei^  Renuntiotibif 
diabole,  et  sasculo  tuo^  et  pompa;  tuce,  et  operibus 
tuis^  serva  fcedus  quod  peptgistt.  Quibus  adde  Odonisi 
abbat  s  Cluniaren^isCollationum  lib.  ii,cap.7,et  Theo- 
4ori  Studit»  testamentum  apud  Baroniom,  tomo  IX. 
Raiio  ergo,  cur  vitae  religios»  professiOt  qua&i  qui- 


soae  :  et  ita  moritur,  ut  non  magis  liceat  ei  mundo, 
ejusque  deliciis  vel  volontate  sua  uti,  quam  si  plaoe 
mortuus  ac  sepulius  esset.  Gum  ergo  Religiosi  quo- 
que.  sicut  in  Bapiismo,  desinant  esse  quod  aiitea 
fuerunt,  el  novi  quidam  homines  esse  incimaot, 
novis  studiis,  novse  vitse,  aliis^ue  omnino  deiecti-' 
tionibas  et  cogitationibua  dediti ;  nil  mirum  ai  culpa 
ei  poense^  quas  vetus  ille  homo  debebat,  ona  com 
ipso  homine  moriantur,  bec  jam  ad  secundum  hunc 
hominem  pertineant.  Ita  fere  Hieronvmus  Platos, 
de  Bonostatus  relig.  libro  i,  cap.  13.  Hinc,  utetiam 
observavit  Renatus  Ghoppinus  Monastici  iibro  i,  tit. 
2,  n.  17,  sicut  in  Baptismo  renatis,  sic  profesaa  in 
Religione  ceu  novis  hominibus  nova  induntor  no- 
mina  :  Italis  praesertim  ac  Belgis,  ut  ait  ille,  Fran- 
ciscis  etiam  Fuliensibus  et  Gapuccinis. 


WI 


S.  BBRKARU  ABBATIS  GLARiE-VALLBNSIS 


872 


nec  sine  offensa  negligi,  nec  contemni  sine  crimine  A  V^opter  traditiones  vestras?{Matth.  xy, 3.) Si  ftutem 


vel  ipsa  queant,  injuncta  ab  his  duntaxat  quibus 
proprie  dicitur  :  Qui  vos  audit,  me  audit;  et  qui 
vos  spernit^  me  spemit  {Luc.  x,  16).  Licct  nara- 
que  ipsa  per  se  injuncli  operis  qualitas  innoxia  sit ; 
adjunctae  tamen  auctoritatis  pondus  obnoxium  man- 
dato,  mandatumque  peccalo  obnoxium  facit,  non 
magno  tamen,$i  conlemptus  defuerit. 

18.  Haec  crgo  generalis  regula  sit  universorum, 
qu»  per  se,  aut  propter  se  nec  booa,  nec  mala  sunt, 
aut  divina  institutione,  aut  propria  cujusque  pro- 
fessione  fixa  non  sunt  :  ut  non  jussa  quidem,  licite 
ulrumlibet  vel  admittantur»  vel  omittantur:  jussa 
vero,  sine  culpa  non  negligantur,  sine  crimine  non 
contemnantur.  Ubique  enim  et  culpabilis  neglectus, 


dolet  8e  contemni   magister    homo    prs  illo,    qui 
docet  hominem  scientiam ;  consoletur  illa,  quam  ei 
vos  posuistis,  Samuelis  sententia,  qua  inter  lepram 
rt  lepram  videiur  discemere  sic :  Si  peccauerit  vir 
in  virum,  propitius  ei  poterit  esse  Deus;  si  autem 
xn  Deum  peccaverit.quis  orabit  pro  eo  f  (/R^.ii,25.) 
Ei^o  igilur  si  me  hoc  angi  articulo  seniiam^  ul  aot 
Deum,  dut  hominem  offendere  uecesse  sit ;  Denm 
potius  libeoter  eligo  non  offendere^et  quide  i.  taliaa  ' 
justiusque,   Habeo  nempe  ex   prsesenti    prof>hete 
capitulo  de  hominis  Isesione  meam  consolatioaem, 
Dei  scilicet  propitiationem.  Cseterum  Deo  offenso, 
quis  orabit  pro  me?  si  ad  hominem  confugero»  i4 
quidem  Scriptura  non  consulil ;  quinimo  :  Mal^di^ 


et  contemptus  damnabilis  est.  Differuut  autem,  quod  R  ^^*  ^^>  Q^^  ^P^  ponit  in  homine  (Jerem.  xvii,  6), 

negleclus  quidem  [/br^  quidam]  languor  inertise  est,      **-*""*   «.-:«.i-    c;   «...«,«   :«    n^ -. 

contemptus  vero  superbiae  tumor.  Porro  contemptus 
in  omni  specie  mandatorum  pari  pondere  gravis, 
et  eommuniter  damnabilis  est :  negiectus  autem  in 
Hxis  gravior,  tolerabilior  in  mobilibiis  mandatis. 
Siquidem  adulterium  quocunque  modo,  quoctmque 
perpetres  animo,  turpe  flagitium  est  ac  criminale 
peccatum  :  cum  tamen  leve  verbum^  in  tempore  vel 
loco  sileniii  forte  per  oblivionem  subreptum,  risusve 
per  impetum  magis  excussus,  in  quam  prsesumptus 
contra  praeceptum  (quod  utique  animi  negligentis, 
aut  dissoluti  spiritus  indicium  est),  eo  facillime  ve- 
niam  promereatur,  quo  vix  vel  peccatum  reputatur. 
Quid,  quod  scienter  et  ex  delibcratione  io  verba 


Merilo  proinde.  Si  autcm  in  Deum  peccaverit, 
etiamsi  subintelligalur  Propter  hominem,  quis^  in- 
quit,  orabii,  pro  eo  ?  Neuter  equidem.  Nam  et  a  quo 
offcnditur,  et  ob  quem  offendiiur,  aeque  uiriosqae 
ora  tio  exsecranda  deceroitur  apud  ipsum  qui  ofTen- 
ditur,  hoc  ( st  apud  Deum.  Talis  ergo  requirendus 
est  ad  orandum,  qui  sit  idonens  ad  placandum. 
Porro  culpam,  si  qua  esl,  quod  homo  offendijur  cum 
ei  non  obeditur,  aul  mtdtum  exteouat,  aut  peaitus 
annullat  causa  melior.  QuaproptQri  cum  <iicitur: 
.S»  peccaverit  vir  in  inrutif ,  subaudiendiun  est,  pro- 
pter  Deum;  quod  uuUatenus  laesio  cujuscunque 
proximi,  nedtun  praelati,  excusetur  a  culpa,  si  solus 
defuerit  in  causa  Deus.  Alioquin  Paulo  conlradicii, 


otiosa,  sileotio  licet  non  indicto,  linguae  laxalur?  ^  qui  aU:  Sic  enim  in  fratrem  peccantes^  in   Chri" 


dunquid  hoc  tamen  negei  quispiam  usurpari  conlra 
regulam  Veritatis?  unde  nimirum  et  ratio  exigenda 
Obt  in  futuro  judicio.  Judice  ipso  terrifice  admodum 
comminante  quia  de  omni  verbo  olioso  reddent 
homiues  rationem  in  die  judicii  (Matth.  xii,  36).  Heu 
nobisl  qusenam  poterit  reddi  de  otio?  Alioquin 
otium  non  est,  si  non  omnino  ratione  vacuum  est. 
Et  tamen  quis  nesciat  unum  detractioois  verbum, 
quantum  etiam  innumeris  talibus,  id  est  otiosis, 
praeponderet  ad  delictum  meritumque  damnationis? 
Quid  ita?  Tidelicet  quia  discretio  est  in  mandatis, 
consequenter  et  in  culpis:  ut  (sicut  dixeram)  majo- 


stum  peccatis  (/  Cor,  viii,  12).  Nam  de  praspositis 
certum  tenemus  i|<sius  Yeritatis  testimonium,  sic 
loqucntis  ad  ipsos ;  Qui  vos  spernity  me  spemit  (Luc. 
X,  16).  Sed  etde  quolibet  fratre :  Nolite,  ait,  contem- 
nere  unum  ex  his  pusillis;  et:  Qui  scandalixa- 
verit  unum  ex  his  pusitlis  {Matth.  xviii,  10,  6), 
quod  sequitur,  avertat  Deus  a  nobis. 

20.  Sed  non  omniura  scandala  aequa  sunt  lance 
pensenda.  Aliter  namque  accipienda  sunt  scandala 
pusillorum,  aliter  Pharisaeurum,  de  quibus  aposto- 
lia  timentibus  et  intimantibus  quod  scandalizati 
essent  in  sermone  veritatis  responsum  est:  Sinite 


rum  gravior,   leviorque  miDorum  censeatur  trans-  Q  illos;  cceci  sunt^  et  duces  ccecomm  {Matth.x\,{i^). 


gressio  mandatorum. 

CAPUT  IX. 
Praslato  tanquam  Deo  obediendum  esse. 
19.  Sed  mandantium  non  ita.  Sive  enim  Dens, 
sive  homo  vicarius  Dei,  mandatum  quodcunque  tra- 
diderit;  pari  profecto  obsequendum  est  cura,  pari 
reverentia  deferendum  (102),  ubi  tanien  Deo  con- 
trarianon  ftOSpraecipit  bomo.  Qnod  si  contigerit, 
pergendum  indubitanter  consuio  in  Petri  apostoli 
sententiam :  quia  obedire  oportet  Deo  magis  quam 
hominibus  {Act.  v,29).  Autenimhoc  respondendum 
cum  apostolis,  aut  cum  Pharisaeis  certc  audien- 
dum ;  Quare  et  vos  transgredimini  mandatum  Dei 


Illorum  quippe  scandalum  de  ignorantia,  istorum  de 
malitia  descendit.  Illi  scandalizauiur,  quia  veritatem 
nesciunt;  isti,  quia  oderunt.  Unde  et  pusillos  illos 
arbitror  appellari,  quod  voluntatis  quidem  bonae,  sed 
non  magnse  scientiae  existentes,  zelum  Dei  habeant, 
scd  non  secimdum  scientiam.  Talium  scandala  cu- 
ram,  non  iram  provocare  solent  spiritualium  dun- 
taxat  virorum,  Paulo  iu  docente,  Vos  qui  spirituales 
estis^  hujusmodi  instruite  inspiritu  lenitatis  {Ga" 
lat.  VI,  1).  Indignum  siquidem  est  valde,  humanam 
eos  mereri  indignationem,  qui  divinam  tam  facile  con- 
sequuntnr  miserationem.  Nam  hi  quoque  qui  Dimii- 
num  crucifixerunt,  magni  quidem  peccatores,  sed 


(102)  Tide  et  coofer.  nn,  21,  22  et  29,  atque  sermonem  42  in  Caniica  o.  2. 


801 


DB  GdNSIDBRATiONE  LIBRl  QUINQOB.  —  LIB.  V. 


802 


ratis.  Bt  fortassis  hoc  sensit  ille,  qni  se  indignum  m  deradiee  :  ut  iDdeTirgann,  inde  florem  duxiaM  ort- 


professus  est  solvere  corri^iam   calceamenti   hujus 
[aL  cjus]  (Marc.  i,  7). 

CAPUT  X. 

Parabola^  qux  est  apud  Matthofum  de  tribus  satis, 
Ckristi  personas  accommodatur. 
28.  Sed  et  illa  tria  sata  lie  Evangclio  {Matih,  xiii, 
33),  mista  et  fermentaia  in  panem  unum,  si  quis 
ad  hsc  Iria  dixerit  periinere,  non  incongrue  id  mi- 
hi  facere  videbilur.  Quam  bene  ea  mulier  fermen- 
tavit,  ul  nec  divisione  quidem  facta  carnis  et  auime, 
a  carne  vel  aoima  Yerbum  divideretur  1  Mansit  et 
in  scparatione  iuseparabilis  unitas.  Nec  enim  quae 
cx  parte  contigit  separatio,  potuit  uoilati  praecri- 


ginem  demonstraret.  Inde  igitur  sampta  caro,  unde 
orta  Virgo  :  nec  nova  in  Yirgine,  quse  prodiit  ex 
radice. 

CAPUT  XI. 

Continuatio  considerationis  de  Deo. 
24.  Forte  substomacharis,  si  adhuc  pergimus  quc- 
rere,  quid  est  Deus?  tum  quia  toties  jam  quassitam 
est  tum  quia  diffidis  inventum  iri.  Dico  tibi,  Pater 
Eogeni  solus  est  Deus,  qui  frustra  nuoqujim  qaseri 
potest,  nec  cum  iaveniri  non  potest.  Doceat  te  de  boc 
experimcntum  tuum;  aut  si  non  experlo  creUtto, 
non  mihi  sed  sanctoqui  ait  :  Bontu  est  Donune^ 
sperantibusin  te animag quasrenii  te{Thren.  iii, 25). 


bere,  permanenti  in  toiis  tribus.  Sive  ccnjunctis,  B  Quid  ergo  est  Deus  ?  Quod  ad  uuiversum  spectat» 


sive  disjunctis  duobus,  nihilominus  perseveravit  in 
tribus  unitas  personalis.  iEque  unus  Christus  una- 
qae  persona.  Yerbum,  anima,  et  caro,  etiam  mor- 
ttio  homine  perduravil.  In  utero  Yirginis  ut  sentio 
ego,  commistio  haec  et  fermentaiio  facia  est  :  et 
fpsa  mulier  quse  miscuit,  et  fermentavit.  Nam  fer- 
mentom  non  immerito  fortasse  dixerim  fidem  Ma- 
riae.  Plane  beata,  quae  credidit,  quoniam  perfecia 
sunl  in  ea,  quae  dicta  sunt  ei  a  Domino  {Luc.  i,  45). 
Perfecta  autcm  non  essent,  si  quomious  juxta  ver- 
bum  Domini  esset  fermentum  totum,  et  pcrpetuo 
fermentatum,  servans  nobis  tam  in  morte,  quam  in 
vita  pariter  unum  atque  intcgrum  mediatorem  Dei  et 


finis?  quod  ad  electionem,  salus  :  quod  ad  se,  ipse 
novil.  Quid  est  Deus?  Yoluntas  omnipotens,  beae- 
voleniissima  virtas,  lumen  aeternum,  inconomatabi- 
lis  ratio,  summa  beatitudo  creans  mentes  ad  se 
parlicipandum,  vivificans  ad  sentiendam,  afBciensad 
appetendum,  dilatans  ad  capiendum  juslificans  ad 
promerendum,  accendens  ad  zclum,  fecaad^pa  ad 
fniclum,  dirigens  ad  aequitatem,  formaos  ad  beoe- 
volentiam,  moderans  ad  sapientiam,  roborans  ad 
virtuiem,  visitans  ad  consolationem,  illainiQans  ad 
cognitionem,  perpetuans  ad  immortalitatemi  implena 
adfelicitatem^  circumdans  ad  securitatem. 

CAPUT  XU. 


hominum  cum  sua  deitate,  hominem  Chrisium  Jesum.  r  Deum  et  bonorum  operum  pium  remuneratorem,  et 


23,  Advertere  est  in  hoc  admirabili  sacramento 
juxta  numerum  satorum,  mirse  et  dccenlissimse  di- 
stindionis  gradus,  novum,  anliqutim,  setemum. 
Novum,  auimam,  quae  de  nihilo  tunc  creata  credi- 
tur,  cum  infusa  :  antiquum,  carnem,  quse  a  primo 
usque  hominum,  id  est  ex  Adam,  traducta  cogno- 
sdtur  :  setemum,  verbum,  quod  ab  aiterao  Patre 
coseteroum  illi  geoitum  indubitata  veritate  asseri- 
tur.  Bt  in  bis  triplex,  si  diligenter  advertas,  divinae 
potenlise  genus,  quod  factum  sit  de  nihilo  aliquid, 
de  vetusto  novum,  aeternum  beatumque  de  damnato 
et  mortuo.  Quid  hoc  ad  nostram  salutem  ?  Multum 
per  omnem  modum.  Primum  quidem,  quod  peccato 
redacii  in  nihilum,  per   hoc  qaodammodo  iterato 


scelerum  asquissimum  tnndicefn  esse^ 
25.  Quid  est  Deus  ?  Non  minus  poena  perveraorum 
quam  humilium  gloria.  Est  enim  rationabilia  quae- 
dam  sequitatis  directio  inconvertibilis  atque  indecli- 
nabilis,  quippe  attingeos  ubiqae  :  cui  iliisa  omnis 
pravitas  conturbetur  necesse  esl.  Quidni  in  hanc 
omne  tumidum,  vel  distortum  impingat,  et  con- 
quassetur  ?  Yae  universo,  quod  obvium  forto  offen- 
derit  cedere  nescia  rectitudo  :  nam  et  fortiluda  eat. 
Quid  iniquis  voluntatibus  tam  coatrariam  et  adver- 
sum,  quam  semper  conari,  impingere  sempery  et 
frustra  [al  frustrari]?  Yae  oppositia  voiuntatibat, 
solam  suae  profecto  aversionis  referentibas  pioenMii. 
Quid  tam  poenale,  quam  semper  vella  qnod  nanqaam 


creati  sumus,  ut  simus  initium  aliquod    creaturae  D  erit?  Quid  tam  damoatum,  quam  voluntas  addieta 


ejus.  Deiode  quod  ex  vetusia  servitute  in  liberlaiem 
filiorum  Dci  translati,  in  novitate  spiritus  ambulan- 
tes.  Postremo,  quod  de  potestate  tenebraram  vocati 
ad  regnum  claritatis  aeteroae,  in  quo  jam  ct  conse- 
dere  nos  fecit  in  Christo.  Alieni  sint  a  nobis  (76), 
qui  Christi  a  nobis  carnem  alienare  conantur,  no- 
vam  creatam  iu  Yirgine,  et  non  de  Yirgine  sum- 
ptam,  inDpie  asserentes.  Pulchre  propheticus  spiritus 
longe  anie  occurrit  huic  sententiae,  imo  blasphemiae 
impiorimi  :  Egredietur,  inquiens,  virga  de  radice 
Jesse,  et  flos  de  radice  ejus  ascendet  {Isai  xi,  1). 
Dixisse  poterat,  Et  flos  de  virga  ;  sed  4166  maluit. 


huic  necessitati  volendi  nolendique,  ut  ad  airaoilibet 
jam,  sicut  non  nisi  perverse,  ita  non  niai  miaere 
moveatur?  In,  aeteraum  non  obtioebit  quod  vidt; 
et  quod  non  vult,  in  aeternam  nihilominua  sastioebii. 
Digne  omnino  ut  quid  ad  nihil  atficitur  unqaam  quod 
deceat,  ad  nil  unquam  quod  lil>ealy  evadat*  Quis 
hoc  facit?  Rectus  Dominus  Deus  noster  qui  et  eom 
perverso  pervertitur.  Nunc|uam  recto  pravoque 
conveniet.  Haec  enim  sibi  in\icem  adversantur,  atsi 
non  invicem  laedant.  Laesio  alierius  est :  absit  at 
Dei  Durum  tibi  est^  iaquil,  conira  sUmuhm  cald' 
trare  {Act,  ix,  5);  boc  est,  non  stimaio  darum,  sed 


(76)  Horstius  addit  NovatiainU  quod  marginis  lemma  esL 


903 


S.  BSRNARDl  ABB&TIS  GLARiE-VALLBN^ 


ealcitranti.  Et  est  tarpium  pcena  Deus:  lux  est  eoim.  b  morte  sensibns,  per  quos  ntiqaa 


canoai»  enrc. 


Bt  quid  tam  invisum  obscenis  tlagitiosisque  menti- 
bus?  Profecto  omnis  qui  male  agit^  odit  lucent 
{Joan.  III,  20).  Sed  dico  :  nunquid  noti  poterunt 
dedinare?  Minime  onmino.  Lucet  ubique,etsi  non 
omnibus.  Denique  in  tenebris  lucet,  et  tenebrse  eam 
non  comprehendunt  {Id,  i,  5).  Videt  tenebras  Lux, 
cui  hoe'  est  videre,  quod  lucere  :  sed  non  vicissim 
a  lenebris  ipsa  videtur,  quia  tenebrse  eam  non  com- 
prehendunt(77].Et  videntur  ergo,  ut  confundantur : 
et  non  vident,  ne  consoleotur.  Nec  modo  a  luce  : 
et  in  luce  videnlur.  A  quo,  vel  qnibnsT  Ab  omni 
vidente,  ut  pro  muliitudine  intuentium  sit  oonfusio 
multa.  Al  nullus  de  tanta  numerositate  sprctanlium 

molestior  oculus  suo  ciyusqup.   Non  est  aspectus,        '  fnitaU^ei'profundeeiele^atUerd^ 
sive  in  coelo,  sive  io   tcrra,  qtiem  tcnebrosa   con-  *« 


et  a  se  ire  solebat  in  eam,  quae  prsteril»  miiiitfi 
islius  figuram  ?  Vides  turpibus  nihil  daesse  ad  ooii- 
rusioncm,  cum  producentur  spcctdculum  lieri  Deo, 
Angelis,  hominibus,  sibi  ipsis  ?  0  quam  male  malt 
omnes  locali  suut,  utique  opposiii  lorreoli  hBie 
direcis  aequitatis,  et  huic  lumini  pro|ialalie  verita- 
tis  expositi  [aL  oppositi].  Nonne  hoc  esl  perpetoo 
tundi  perpeiuoque  confundi  ?  DupUei  cantriHane^ 
ait  ille,  contere  eos,  Damine  Deus  noster  {Urem. 
XVII.  48). 


CAPUT  XIII. 
De  longitudine^  latitudine^  profunditate,  ettubH- 


sdeatia  suffugere  magis  velit,  minus  possii.  Non 
lat  nt  tenebrae  vel  se  ipsas.  450  Se  \ident  quse 
aliud  non  vident.  Opera  tenebrarum  sequuntur  illas, 
nec  est  quo  se  abscondant  ab  illis,  ne  in  tenebris 
qoidem.  Hic  est  vermis  qui  non  moritur,  memoria 
prsettTitorum.  Semel  injectus,  vel  potius  ionatus 
per  peccatum,  hsesit  finniter,  nequaquam  deinceps 
avelleudus.  Nec  cessat  rodere  conscientiam ,  eaque 
pastas,  esca  utique  inconsumptibili,  perpetuat  \i- 
tam.  Horreo  vermem  mordacem,  et  mortem  viva- 
cem.  Horreo  inddere  in  manus  n^ortis  viventis,  et 
vitflB  morieniis. 

29.  Haec  secunda  mors,  quae  nunquam  peroccidit, 
sed  semper  ocddit.  Quis  det  illis  semel  mori,  ut  ^ 
non  moriantur  in  aetemum  ?  Qui  dicunt  maniibuSf  ^ 
Caditesuper  nos ;  et  collibus,  Operitenos  (Lttr.xxiu, 
30),  qui  nisi  mortem  mortis  beneficio  aut  finire, 
aut  evadere  volunt?  Denique  invocabunt  mortem, 
ait  ei  non  veniet  {Apoc.  ix,  6).  IntU(  re  id  clarius* 
Constal  immortalem  animam  esse,  ncc  aiiquando 
absque  sua  memoria  vivere,  ne  non  animam  ali- 
qaando  esse  contingat.  Itaque  durante  anima,  durat 
et  memoria.  Sed  qualis?  Faeda  flagiiiis,  horrida 
facinoribus,  vanitate  tumida,  contemptu  hispida  et 
negleeta.  Quse  priora,  tran^ienint,  et  non  transie- 
mnl.  Transiemnt  a  manu,  sed  non  a  mente.  Quod 
factum  est,  factum  non  esse  non  potest.  Proinde 
etsi  faeere  in  tempore  fuit,  sed  fecisse  in  sempiter- 


27.  Quidest  Deus?  Longttudo  lalitiido,  sabUmi- 

tas,  et  profundum.  Quid,  inquis  ?  teiieini»  le  qiia- 

temiiatis,  quam  abominatus  es,  professorem.  Mi- 

nime.  Abominaius    sum  et  abominor.   Visus  sui 

protulisse  plura,  sed  unum  est.  Unus  Deos  signalns 

esi  pro  ciptu  nostro,  non  pro  suo  stalu.  Dlvisos  est 

hic,  non  ille.  Yocos  diversae,  semitae  multae  :  sed 

unum  par  eas  significatur ,   unus  quaeriiur.  Non 

divisiones  substantiae  in  quateroario  isto  expresas 

sunt ;  non  dimensioncs,  quales  in  corporibus  imae- 

mur;  non  distinctio  porsonalis,  qualem  in  Trinilate 

adoramus  ;   non    numerus    proprietaium ,  qoalem 

personis  ipsis  inessc  fatemur,  etsi  non  aliod  a  per- 

sonis.  Alioquin  hoc  singulum  horani  in  Deo,  qnod 

quatuor  simul ;  hoc  quatuor  ipsa,   quod  singolom 

est.  Nobis  autem,  quia  non  possumus   com  Deo 

simplicitate  contenderc,  dum  coniendimus  appre- 

hendere  unum  ,   occurrit   veluti   quadruplicaloni. 

Facit  hoc  speculum  et  aenigma,  per  quod  solum  in- 

terim  videri  datur.   Cum  auiem   videbinus   fade 

ad  fadem,  videbimus  sicuti  est.  Nec  enim  jam  tuDC 

fragilis  acies  mentis  nostrae>   quantumlibet  vehe- 

menter   inteudens,  aliquatenus  resiliet,   dissitieive 

457  in  suam  pluralitatem.  GoUiget  sese  magis, 

adunabit,  conformabitque  onitati  illins,  vel  polios 

unitati  illi ,  ut  una  uni  fades  respondeai  facieL 

Nempe  similes  ei  erimus,  quia  videbimus  cum  si- 

coti  est  (/  Joan.  iii,  2).  Beata  vido  I  ad  qoam  me- 


num  manet.  Non  transit  cum  tempore,  quod  tenH  ^  rito  suspirabat,  qui  ait  :  Exquisivit  te  facies  mea  ; 
pora  transit.  In  aeteraom  ergo  necesse  esi  crudet,  •'  faciem  tuam,  Domine  requiram  {Psal.  xxvi,  8).  Bt 


quod  perperam  te  egisse  in  aeternum  memineris. 
Experui  erit  hoc  veritatem  vods  illius  :  Arguam 
te  et  staiuam  contra  faciem  tuam  {Fsal.  xux,  21). 
Dominus  locutos  est  coi  omne  adversoin  et  sibi 
adversari  nece&se  est,  ut  sit  sera  querela  :  0  custos 
hominum  quare  posuisti  mecontrarium  tibi,  etfa- 
ctus summihimet  ipsi  gravis?  (Job.  vii,  29.)  Ita  est 
0  Eugeni.  Non  potest  Deo  esse  contrari  m  quid,  et 
sibimet  cohaerere,  sed  qui  arguetur  a  Deo  argoetur 
et  a  se  ipso.  Non  est  sane  jam  tunc  quod  aot  veri- 
tatem  dissimulet  ratio,  aut  rationis  iBtuitom  anima 
dedinet,  membris  avulsa  corporeis,  et  in  sese  colle- 
cta.  Quo  enim  id  valeat,  sopitis  conclusisqoe  in 


qoia  adhuc  iu  quaerendo  res  et,  interim  ascenda- 
mus  quadrigam  istam,  utpote  infirmi  et  imbedlles, 
indigentes  tali  vehiculo,  si  forte  vel  sic  apprehen- 
demus,  in  quo  apprehensi  sumus,  id  esi,  hojos 
ipsius  vehiculi  rationem.  Nam  hoc  monitum  habe- 
mus  ab  ipso  auriga  et  prirno  curms  h^jus  ezhibi- 
tore,ui  studeamns  comprehendere  cumomnibus  san' 
ctis,  quof  sit  longitudo,  latitudOt  sublimitas^  et  pro* 
fundum  {Ephes.  ui,  18).  Comprehendere  dixit,  non 
Cognoscere  ;  ol  non  curiositate  contonti  sdenii», 
toia  cura  fmctui  inhiemus*  Non  in  cognitione  rst 
fructus,  sed  in  comprehensione.  Alioquin  scienU 
bonum,  et  non  faeienti  ut  ait  quidam,  peccatum  est 


805 


DB  CONSIDBBATIONB  LIBBI  QUINQIIB«  —  LJS.  V. 


t06 


at  {Jacobi  iv,  47)  :  ipse  Paalus  alio  loco,  Sic  cur-  a  ipsa  gemioa  :  timor  DoiDioi   saoctus,  et 


nte,  iaquit,  ui  comprehendatis  (I  Cor,  va  24).  Quid 
aii  comprehcodere,  inferios  declarabo. 

2S.  Quid  igitur  est  Deus  ?  Loogitudo,  inquam. 
Quid  i|isa?  JBtemilas.  Hsc  tam  longa,  ul  non  ha- 
beat  terminum,  non  magis  loci,  quam  temporis. 
Est  et  lalitudo.  Est  ipsa  quid  ?  Gharitas.  Qoibus  et 
ista  terminis  augustetur  in  Deo,  qui  uihil  odit  eo- 
rum  quae  fecerit  ?  Deuique  solem  suum  oriri  facit 
super  bonos  el  malos,  pluit  super  justos  el  iojustos 
(Matth,  X,  45).  Ergo  ei  inimiros  concludit  sinus  ille. 
Nec  hoc  quoque  conientus,  evadit  in  infinitum. 
Omnem  non  modo  affectionem,  sed  et  cognitionem 
exccdit,  adjiciente  Apostolo  et  dioeote  :  Scire  etiam 


amor.  His  perfecte  affecU  anima,  vekiti  quibatdan 
duobus  brachiis  sois  compreheodii,  aaiplMiliir, 
striogit,  teoet,  et  ait :  Tenui  eum,  nec  dimitiam 
(Cantic.  ui,4).  Et  limor  quidem  sublimi  et  profwKto, 
amor  lato  et  loogo  respoodet.  Quid  tam  timeodum 
quam  potestas,  cui  non  potes  resistere;  quam  sa- 
pientia,  cui  abscondi  ooo  poies?  Poterat  mious 
timeri  Dcus,  alterutro  careos.  Nuoc  autem  perfecte 
oportei  timeas  illum,  cui  oec  oculus  deest  omnia 
videns,  nec  manus  potens  omnia.  Quid  item  tam 
amabile,  quam  amor  ipse,  quo  amas,  et  qoo  ama- 
ris?  Amabiliorem  tameo  jimcta  ttternitas  fiieit  : 
quae  dum  oon  excidit,  foras  miUit  suspieiooem.  Ama 


supereminentem    scientias    charitatem    Christi     igitur  perseveraoter  et  loogaminiter,  et  bafees  lon- 
(Ephes.  ui,  19).  Quid  plus  dicam?  ^terna  est.  Nisi  B  gjtudioem  :  dilata  amorem  toum  usque  ad  ioimicos. 


quod  hoc  plus  forsitan  est,  quia  seteroitaa  est.  Yides 
tantam  Cbse  latitudinem,  quaniam  et  loogitudinem  , 
Utioam  sive  videas  oon  tantam  esse,  sed  ipsam  :  id 
esse  uoam  quod  alteram;  oon  minus  unam  quam 
duas,  nec  plus  duas  quam  uoam.  Deus  setcroitas, 
Deus  charitas  est  :  loogitudo  sine  proleosione, 
latitudo  sine  distensione.  In  utroque  pariter  loeales 
quidem  cxcedit  temporalesque  aogustias,  sed  liber- 
tate  oaturee,  usn  enormitate  substantise.  Tali  modo 
immeosus  est  qui  omoia  fecit  io  mensura;  et 
qoamvis  immensus,  hic  tamen  modus  et  ipsius 
immensitatis. 


et  latitudioem  teoes.  Bato  eiiam  in  onmi  soiUicito- 
dioe  timoratos,  et  sublime  profimdomqiia  appre- 
heodisti, 

31.  Aut  si  mavis  qaatuor  seque  tuis,  divinis  qoa- 
tuor  respoodere ;  faeis  boc,  ai  stapesy  si  pavea,  ai 
ferves,  si  sustines.  Stupeoda  plana  subiimitas  ma- 
jestaiis  pavenda  abyssus  judiciorum.  Pemrem 
exigit  charitas,  aetemitas  perseveraotiam  sostineiidi. 
Quis  stupet,  oisi  qui  cootemplatnr  gloriamDci? 
Qais  pavet,  oisiqai  scrutatur  profuodam  sapiaotis? 
Qois  fervet,  oisi  qui  meditatar  charilatem  Dd? 
Quis  sustniet  et  perseverat  io  amore  oisi  qiii  emo- 


29.  Qoid  item  Deus?Subiimitas  et  profttudum.  In  C  latur  aetemitatem    charitatis?   Nempe   aetemitatis 


altero  supra  omnia,  in  altero  infra  omnia.  Liqoet  in 
deitate  nusquam  claudicare  aequalitatem,  stare  eam 
undiqoe  firmiter,  consUire  immobiliter  sibi.  Su- 
blime,  poteotiam;  profuodum,  sapientiam  ejus  [al. 
esse]  considera.  Ex  aequo  et  ista  respoodeot  sibi, 
dum  et  sublimiias  inattingibilis,  et  profonditas  seque 
inscrutabilis  cogooscatur,  Paulo  admirante  et  cx- 
clamaote :  Oaltitudo  divitiarumsapientias  et  scien- 
tice  Deit  quam  inscrutabilia  sunt  judicia  ejus,  et 
investiyabiles  vias  illius !  {Rom.  xi,  33.)  Ubet  et 
nos  exclamare  ciuu  Paulo,  horum  utcumque  iotueotes 
in  Deo,  et  cum  Deo  simplicissimam  aoitatem  :  0  sa- 
pieotia  poleos,  attingens  ubique  fortiter  I  o  potentia 
sapiensy   disponens  omnia  suaviter  I  Sap.  viii,  1)  Q  pavido  aspectu,  dum  vehementios  concatil  intaeo- 


qmimdam  imaginem  perseverantia  pnefert.  Deni^ioe 
sola  est  cui  aetemitas  reddiior,  vel  potius  qaaa  «tor- 
oitati  homioem  reddit»  diceote  Domioo  :  Quiper- 
severaverit  usque  in  finem^  hic  salvus  erit 
{Matth.  X,  22). 

32.  Et  ouoc  adverte  io  quatoor  istis  coolompla- 
tioois  species  quatuor.  Prima  et  maxima  conlempla- 
tio  est  admiraiio  majestatis.  Haec  veqairil  cor  pnr^ 
gatum,  ut  a  vitiis  liberam ,  aique  exoneFatom  pae- 
catis,  facile  ad  soperoa  levet :  ioterdum  qooqne 
vel  per  aliquas  morolas  stapore  et  ecstasi  soqien- 
sum  teneat  admiraotem.  Secuoda  aatem  necessaria 
est  haic ;  est  enim    iotuens  jadida  Dei.  Qqo 


Re»  uoa,  effectus  muitiplex,  operatiooesque  diversae. 
Et  illa  uoa  res  est  longitudo  propter  seteroitatem, 
latitudo  propter  charitatem,  sublimitas  propter  ma- 
jestateni,  profunditas  propter  sapientiam. 

CAPUT  XIV. 
Modum^  quopra^ictasecundum  Apaltolum  compre- 
hendere  possimusy  ostendit. 
30.  Novimus  hsec.  Num  ideo  et  arbitramur  nos 
comprehendisse  ?  Non  ea  disputalio  comprehendit, 
sed  saoctitas  :  si  quo  modo  tameo  comprcheodi 
459  potcst  quod  incompreheosibile  est.  At  nisi 
posset,  uon  dixisset  Apostolus :  Ut  comprehendamus 
cum  omnibus  sanctis  {Ephes.  ni,  i8j.  Sancti  igitur 
comprehenduDt.  Quaeris  quomodo?  Si  saoctus  es, 
comprehendisti,  et  nosti  :  si  non;  esto,  et  tuo  ex- 
perimento  scies.  Sanctum  facit  affectio  sancta,  et 


tem,  fugat  vitia,  fundal  virtotes,  ioitiat  ad  sapieii- 
tiam^  humilitatem  servat.  Yirtotum  siquidem  bonom 
quoddam  ac  stabile  fundameDtum,  humilitas.  NeimM 
si  nutet  illa,  virtutnm  aggregatio  nonnisi  roina  esl. 
Tertia  contemplatio  occupatnr,  vel  potius  oHtlar 
circa  memoriam  beoeficioram ;  et  oe  dimittaijli|gnh 
tum,  soUicilat  memoraotem  ad  amorem  benofiKQlc^ 
ris.  De  talibus  dicit  propheta  loqnens  ad  DowiiMMi : 
Memoriam  dbundantias  suavitit  suas  emcUihmt 
{Psal.  GXLiv,  7).  Quarta  quse  retro  sunt  oblivis^^, 
io  sola  requiescit  exspeetatiooe  pr<miissorom  :  qa^ 
com  sit  meditatio  setemitatis  (siquidem  qaae  promii- 
tuotur,  aeteraa  suot)  ,  longaoimitatem  alit,  et 
perseverantiffi  dat  vigorem.  Puto  jam  facile  est  qoa- 
toor  nostra  haec,  quatuor  illis  Apostoli  assignare, 
dum  lougitudioem  compreheodit  meditaiio  prooiis- 


807  &  BfiRNilRDI  ABBATB  GURie-¥ALLBKSI&  M$ 

Borm;  Ittiiorfuiem  reeordalio  beneidoniHi,  snbli»  m  potest   :  tt  oraodo  foiie  q«am  disyotaiido  digWBi 
imtnein  cootemplatio  mtjestatis,   profuodom   in-      qosritiir,  et  inTenitur  ftdlios.  Proiode   is  tit  finis 
spectio  jndicioram.   Qoerendos  adhne  fnertt,  qni      Ubri,  sed  non  tinis  querendi. 
nec  sttis    tdhuc   inventns  est,   nec  qusri  nimis 


ADMOHITIO 

IN    SEQDENTElf  EPISTOLAM  SEU  OPUSCULCM  U. 


1.  Ubros  de  Consideratione,  ad  summum  Pantificem  directos,  oyportune subseaniiur  iraeiatus  Dectmh 
fimendis  Moribus  Episcoporum,  qum  prima  est  ex  auinque  Bernardi  epistolis  ad  Henricum  arekupiseo- 
pum  Semonensem,  ordine  quadragesima  secunda.  h  cognomento  Aper^  testante  Hugone  AuOssiodoremi 
chronograjoho^  aiiis  {si  vulgati  non  faliunt  indices]  GHbertus^  ex  canonico  electus  est  post  Daimbertwm 
pontifex  benonensis  anno  1122.  Hac  in  dignitate  cum  remissius  ageret,  ad  diliaeniiorem  munerissui 
curam  animatus  est,  agenie  potissimum  Gaufrido  Camotensi  eviscopo  cum  Burcnardo  Metdensi^  eemfr- 
mante  m  primis  sancto  Bemardo  :  quemetpatronum  habuit  adversus  Ludovici  VII  infestationes,  ui  tet' 
tatum  facit  epistota  quadragesima  nona^  aa  Honorium  papam, 

2.  Has  autem  procellas  tum  Henrico^  tum  Stephano  Parisiensi  episcopo  excitavit  eorum  seceuus  ek 
aula,  et  vitoi  melioris  institutio.  Adeo  ut  qui  «  ante  ^,  sicut  in  prcedicta  legiiur  episiola^  m  hMbL 
acfuque  sceculari  honorati  fuerant  sublimes^judicati  fideles,  habiti  familiares;  •  postea  •  inimiti  faeti 
^issi  digne  smo  sacerdotio  eonversantes^  et  per  omnia  honorificantes  minisierium  suum.  Hinc  domini  5#- 
mouensis  constontiam  labefactare  conatus  est  »  Ludovicus  rex :  quod  amplius  illustratur  tn  Ifoiis  ad  epis- 
tolas  vigesimam  secundam  et  quadragesimam  quintam. 

3.  Aon  tamen  ita  mores  suos  composuit  HenricuSj  ut  non  in  ecclesiasticam  censuram  incurrerit  6b  «i- 
quam  vexationem  eujusdam  archidiaconi  Eeciesice  sua^y  quem  t  non  modo  judicio  non  convictumt 
sed  nee  verbo  eonventum  »  dignitate  privavity  teste  Bemardo  in  epistola  centestma  octogesima  sf* 
eunda^  eumdem  Henricum.Hunc  suspensum  fuiue  tradit  Hugo  chronographus  Autissiodorensis  adammm 
il36 :  td^ii^  attestantur Acta  Efiscoporum  Autissiodorensium  capite  quinquagesimo  quinto,ubi  de  Bugome 
episcopo,  c  quieum  inSenonenst  ecciesia,vroptersuspefisionemdomini  Henrici  metropolitani,  locum  conse- 
cratUmis  non  haberet ;  apud  Ferrarias  a  domino  Gaufrido  Carnotensi  episcopo  eirca  /estum  beaii  Vincentii 
eonMecratus  est.  *  Banc  autem  suspensionem  Henrico  ex  iniqua  depositione  archidiaconi  sui  accidisse  pro- 
ximmm  vero  esL  Sed  tandem  hac  censura  solutus antistes,  anm  1 1 40,  apud  Senonas  stpiodum  luibuit^  tn qua 
Petri  Abaslardi  errores  damnati  fuerunt.  Exstant  ea  de  re  communes  Patrum  synodicm  litteree  ad  innoeen' 
tium  papam,  inter  Bernardinas  epistola  centesima  nonagesima  prima ;  quibus  titterissignificani,  sepaueit 
totum  negotium  exposuisse,  «  pro  eo  maxime,  quia  idipsum  diffusius  ac  plenius  contineretur  in  iitteris do- 
mini  Senonensis :  •  quce  litterce  non  atice  videntur^  quam  Bemardi  epistola  centcsima  nonagesima^  ad  h- 
noeenOumf  qua:  inter  hosce  tractatus  retataest.  Porro  Henricus  vivere  desiit  anfto  1144  et  quidem  quarto 
Idus  Junii  :  cui  successit  Hugo  proecentor, 

4.  Casterum  hanc  epistolam  statim  ab  Henrici  conversione  scriptam  fuisse  probant  in  prinus  koeeejius 
\erba  n.  t :  •  Nuper  autem  nobis  a  vestris  partibus  flare  ccepit  aura  secundior.  Rumoritms  siquidem  rc 
eentioribus  nuntiata  sunt  de  vobis  solito  loftiora,  et  non  ex  inccrto  famce,  sed  ore  veridico  venerabitis 
Meldensis  episcopi :  •  quod  sciHcet  vitam  in  melius  instituisset  Heuricus  Gaufridi  Carnotensis  episcopi 
consHiiSf  ut  mox  declarat  Bemardus.  Atqui  hanc  Henrici  mutationem  Himorii  secundi  pontificaiu^  ae 

Sroinde  ante  annum  1130  contigisse  constat,  tum  ex  Bemardi  epistota  quadragestma  nona,  ad  eumdem 
Jonoriumf  cuiipsum  Henricum  commendat ;  tum  ex  ipsa  infestationum  causa^  qua:  non  atia  luit^  quam 
Henrieidiseessio  ab  auta  et  aulico  vivendi  genere^atque  adeo  vitce  rectioris  institutio,ut  patet  ex  prcrmissis. 

5.  liaque  sub  afMtMn  4126  scripta  fuii  hasc  epistola  :  quo  tempore  Meldensi  prmsidebat  tccteszee  Bk- 
dMrdus,  cujus  relatu  c  solito  lastiora  »  de  Henrici  eonversatione  nuntia  Bemardus  ait  se  aceepisse.  Mel* 
densi,  inquam,  Ecclesiof  tuncprceerat  Burchardus,  non,  uti  hactenus  vulgo  persuas^um  /tul,  Manasses  H, 
qnemnon  ante  annum  1133  Burchardo  successisse  probant  authentica:  ejusUttera:  de  Choisiaco  pro  mo- 
nasterio  Santti-Martini  de  Campis,  ubi  heec  ctausula  habetur :  «  Acta  sunt  hcec  anno  incamationis  Do- 
mtiit  ii33y  indict,  xui,  anno  autem  ordinationis  domini  Innocentii  II  papa^  sexto^  ordinationis  nostnt 
secundo,  c  et  atia  ejusdem  charta  de  MauregartOj  data  c  anno  incarnationis  Domini  1140.  anno  auiem 
ordinationis  nostra;  septimo.  »  tiuic  calculo  favet  Ordericus  in  libro  sexto,  pag.  627.  vbi  c  Stephanus  Pa* 
rtsiensis  episcovus^  et  Burchardus  Meldensis  >  Besbacenses  monachos  admonuisse  memorantur  de  conce- 
dendis  Utieensthus  reliquiis  sancti  Ebmlfi,  qua  de  re  Bemardus  epistolam  ad  Resbacenses  scripserat,  Id 

iaeium  refert  Ordericus  anno  il30,  ad  quem  proinde  annum  Burchardus  Metdensem  Ecclesiamy  non 
lanasses,  administrabat.  Hinc  corrigendi  numeri  apud  Chesnium  in  notis  ad  Aba?lardum,  ubi  Manasses 
dicitur  Meldensem  Ecclesiam  regere  coepisse  anno  1126 :  idque  probatur  ex  eju$  litteris  de  Ckoisiaco^  quas 
decennio  serius^  et  quidem  anno  Manassce  episcopi  secundo,  datas  fuisse  supertus  observavimus,  Qttanitf 
vero  morum  ei  consiliomm  gravitate  prteditus  {uerit  Burchardus,  tUud  argumento  est,  quod  ipsum  eum 
Gaufrido  consiliarium  Bemardus  Henrico  fratulatur  hac  in  epistola^  quce  in  codice  Vaticano  notaio  663 
dividitur  in  septem  capita.  Yerum  satiusvisum  est  Horstianas  sectiones  jam  receptasretinere 


^t 


LIBBR  DB  PRiBCBPTO  BT  DISPBMSATIDNB. 


882 


ti- 


ii 


quoqne  qnod  agit,  se  malom  esoe  erediderit ;  ac  tan- 
tum  malnm,  qaantam  crediderit.  Quod  si  annuero, 
rursnm  pergitis  inquirere,  cur  non  e  contrario  tantum 
cuique  bonum  sit  quod  operatur,  quantum  vel  falso 
opinatur.  Mirum  quippe  vobis,  imoelinjustum  vide- 
.tur,  ut  plus  in  malo,  quam  in  bono  humanfle  valeat 
intentionis  opinio.  5i  respondero,  de  malis  quidem 
mento  ita  credi  propter  oculum  nequam  :  respon- 
debitis  et  mihi  non  immerito  qaoqqe  propter  sim- 
pliccm  oculum  idem  aeque  putandum  et  de  bonis. 
Nam  qui  dixit  ex  oculo  nequam  corporis  tenebras 
aestimari,  indicavit  et  de  simplici  lucem  seque  cor- 
poris  approbari  {Matth.  vi,  23).  Sed  videte,  ne  forte 
non  sit  vere  oculus  simpiex»  qui  fallitur.  Fallitur 
enim  tam  qui  bonum  malum,  quam  qui  malum  bo- 
nuro  putaverit.  Scilis  autem  neutruro  horum  Vse 
illud  evitare  propheticum,  Vcb  qui  dicitis  bonum  mor 
lum,  et  malum  bonum  {Isa.  v,  20) :  cum  tamen 
nemo,  qui  hoc515  velit  cavere  maledictum  (105), 
dequo  Veritas  pronuntiat,  quod  sit  lucis  (106)  tolius 
corporis,  id  est  operis,  argumentum.  Sed  absit  ut 
praeco  Verilatis  clamet  contra  Veritatem ;  maledical 
18  quod  illa  probaverit ! 

36.  Ego  vero  ut  interior  oculus  vere  simplex  sit, 
duo  illi  esse  arbitror  necessaria,  charitatem  in  in- 
tentione,  et  in  electione  veritatem.  Nam  si  bonum 
quidem  diligat,  sed  verum  non  eligat ;  babet  qui- 
dem  zelum  Dei,  sed  non  secundum  scientiam  :  et 
nescio  quemadmodum  judicib  Veritatis  vera  esse 
possit  cum  falsiiate  simplicitas.  Volens  denique  ad 
veram  discipulos  iostruere  simplicitatem  magistra 
Veritas,  EstotCt  inquit,  prudentes  sicut  serpentes,  et 
simplices  sicut  columb(B(Matth,x,  16).  Prsemisitergo 
prud"ntiim,  siue  qua  neminem  satis  'esae  posse 
simplicem  sciret.  Quomodo  denique  vere  aimplex 
crii  oculus  cum  ignorantia  veritatis?  aul  vero  vera 
potest  dici  simplicitas,  quam  simplex  ignorat  veri- 
tas?  Scriptumestenim  :  Ignorans  ignorabiturl  Cor, 
XIV,  38).  Patet  ergo  laudabilem  illam  et  a  Domino 

audatam  simplicitatem  absque  his  duobus  non  esse 
bonis,  benevolentia  atque  prudentia  :  ut  oculus  vi- 
delicet  cordis,  non  solum  pius  qui  fallere  nolit,  sed 
et  cautus  sit  qui  falli  non  possit. 

37,  Gaeterum  sicut  oculum  simplicem  duo  ista  fa- 
ciunt  bona,  amor  boni,  et  cognitio  veri  :  sic  nequam 
occulum  duo  e  regione  mala  constituunt,  csecitas, 
qua  fit  ut  veritatem  non  agnoscat;  et  perversitas, 
qua  fit  ut  diligat  iniquitatem.  Porro  inter  duo  bsec 
bona,  qusenec  fallere,  nec  falli  sinunt;  et  duo  illa 
mala,  quae  tam  falli,  quam  fiiliere  &ciant,  duo  sunt 
inedia :  unam  quidem  bonum  per  quod  oculus  inte- 
rior,  etsi  falli  queat  ignoraotia  veri,  zelo  tamen  bon^ 

(105)  Locus  obscurus,  sed  constans  in  editis  et 
scriptis,  tametsi  Horstius  putat  legendum,  quin  hoc 
velit.  Sed  retinenda  alia  lectio,  quae  dilemmatis 
altera  pars  est.  Bernardos  quippe  hoc  in  ioco  probat, 
bonam  inientionem,  quse  lux  est  operis,  non  seque 
valere  in  malum,  quam  in  bonum.  Sic  autem  fere 
ratiodnatur,  Intentio  illa  circa  malum  vel  est  oculus 
simplex,  vel  non.  Tum,  si   est,  inquit,  nihilominus 


Jl  fallere  penitus  non  consentit :  altenrai  vero  malum, 
quod  licet  veri  notitiam  non  impediat,  amorem  ta- 
men  boni  prse  malitia  minime  sentit. 

38.  Et  quoniam  omnis  res  melius  divisione  inno- 
tescit :  secundum  hoc  duplex  malnm,  et  illud  item 
geminum  bonum,  quadrifariam  dividamus  oculum 
cordis,  in  bonumet  meliorem,  inmalum  etpejorem. 
Et  subdamus  exempla.  Est  qui  bonum  diiigit,  et 
malum  nescius  agit.  Hujus  quidem  bonus  est  oculus, 
quia  pius  :  non  tamen  simplez,  quia  csecus.  Et  est 
qui  bonum  et  libenter  agit,  et  prudenter  intelligit : 
Istius  revera  oculum  non  immerito  simplicem  dixe- 
rim,  utpote  cui  neutnim  bonum  desit,  nec  zelus 

Q  scilicet  bonus,  nec  scientia.  Hunc  profecto  rcquirit 
oculum  Deus,  cum  respicit  super  filios  hominum,  ut 
videat  si  est  intelligens  aul  requirens  Deum  {PsaL 
XIII,  2).  Est  e  rontrario  qui  bonum  minime  diligens, 
ex  malitia  quidem  pervcrsus  est  :  sed  sipiens  ut 
faciat  malum,  per  ignorantiam  ceecus  non  est.  Quem 
quidem  ideo  nondum  appellaverim  nequam,  quam 
unum  ei,  licet  ad  suuro  malum,  non  desit  bonum,  id 
est  scientia. 

39.  Sed  est  qui  bonum  forte  nescius  quod  non 
diligit,  agit  :  cui  profecto  non  incongrue  id  quod 
dicitur  nequam  assignaverim,  eo  quod  neutro  careat 
malo,  nec  csecitate  scilicet,  nec  perversitate.  Dici- 
tur  siquidem  nequam,  quasi  nequaquam,  ut  iis  so- 
iummodo  nequam  appelletur,  qui  nequaquam,  hoc 

C  est,  in  nullo  penitus  appareat  bonus;  sed  sit  utro- 
que  bono  vacuus,  tam  videlicet  veri  notitia,  quam 
et  benevolentia.  Alius  est  itaque  pius  oculus,  non 
quidem  fallere  promptus,  sed  tamen,  ui  dictum  est, 
falli  pronus  de  quo  propheta  :  Ephraim^  inquit, 
quasi colunU>a  seducta,  non  habens  cor  {Ose^  vii.  1 1 ). 
Alius  is  quem  Dominus  simplicem  dicit,  tam  nec  fal- 
lere  faciiis,  quam  nec  falli,  de  quo  et  Apostoli  do- 
centor  cum  eis  dicitur  :  Estote prudentes  sicut  ser- 
pentes,  et  simplices  sicut  columbas. 

40.  Et  item  alius  est  oculus  simpliciter  malus, 
fal^ens  utiqne  libenter,  sed  non  facile  falsus  :  qua- 
lem  510  profecto  habent  illi  qui   ore  dominico 

Q  astruuntur  prudeniiores  esse  filiis  lucis  in  genera- 
tione  sua.  Et  alius  quem  nequam  esse  definivimus, 
qnia  sit  dupliciter  malu«,  cui  quippe  et  malitia  parit 
ignorantiam,  et  ignorantia  malitiam  operit,  ita  at 
ssepe  nesciens  et  malum  quod  vult  non  faciat,  et 
bonum  faciat  quod  non  vult.  Obscuratum  nempe  est 
insipiens  cor  eorum  qui  istius  modi  sunt,  et  quasi 
jam  traditi  in  reprobum  sensum,  bonum  omnino  nec 
diligere,  nec  dignoscere  queunt.  De  talibus  scriptum 
est :  hnpius  cum  venerit  in  profundum  malorumj 
contemnit  {Prov.  xviii.  3) .  Nam  qui  hujusmodi  est,ca- 

incurrit  Va:  propheticum,  prolatum  in  eos  qui  dicunt 
maium  bonum  :  ei  aliunde  nemo  vitare  volet  istud 
maledictum,  cum  ea  intentio  sit  oculus  simplex,qaem 
Veritas  laudat. 

(106)  Omnino  sic  legendum,  ul  induobus  scriptis, 
non  luXj  sicut  iu  autehac  vulgatis;  ut  sit  sensus, 
quod  oculus  simplex  sit  argumentum,  id  cst  ori<;o  et 
causa,  lucis  totius  corpons,  id  est  operis. 


863 


S.  BBRNARDl  ABBATIS  GLARiB-VALLBmiS 


vere  profecto  malam  nec  valt,  etiam  si  possit ;  nes  a 
si  velit,  scit.  Quamobrem  hunc  oculum  in  superiori 
divisionc  illo  altero  censui  non  immerito  pejorem, 
non  quia  malignior  sit,  sed  quia  periculosior.  Igno- 
rantia  quippe  securiorem,  securitas  segniorem  facit, 
non  nequiorem.  Est  tainen  ex  hoc  procul  dubio  de- 
terior,  quod  ille  solum  habet  malum,  malam  inten- 
tionem  ;  iste  et  falsam  cousiderationem.  lile  uoo 
caret  e  duobus  bonis,  bono  zelo ;  iste  et  vero  judicio. 
Ex  hoc  itaque  pessimo  oculo,  qui  neutrum  bonum 
habet,  et  item  ex  ilio  optimo  qui  neutro  caret,  seu- 
tiendum  est  Yeritatem  disseruisse,  aut  tenebris 
ubvolvi  totum  corpus,  aut  luce  perfimdi.  Nam  reli- 
qui  duo,  quorum  neuier  utrumque  aut  bonum  habet, 
aut  maliim;  elsi  ex  parte  possunt,  nou  tamen  toti 
sufiiciunt  vel  lucem  dare  ver  tenehras  corpori, 

41.  Si  igitur  (ct  jam  ad  propositam  quaestiuncu-  ■' 
am  revertamur)  is  vere   oculus  ncquam  est,  qui 
perversus  pariler  et  caecus  bonum  agit,  et  malum 
credit ;  utique  recte  operando,  sed  opinando  inique, 
bonum  sibi  in  malum   vertit ;  et  tantum  malum , 
quantum  crediderit :  quandoquidem  juxta  senten- 
liam  Domini,  totum  corpus  tenebrosum  reddit  ocn- 
lus  nequam.  Quid  enim  luci  relinquitur,  ubi  nec  pia 
intentio,   nec  vera  opinio  inveuitur?  At  non  ideo 
sequitur,  ut  qui  e  contrario  malum  facit,  et  bonum 
putat,  juxta  suam  fidem  similiter  et  ipse  inveniat. 
Quare  ?  Non  est  quippe  simplex  oculus  ille,  qui  ex 
judicio    Yeritatis    totum   corpus  lucidum   reddat, 
qualem  profecto  superius  definivimus.  Neque  enim 
ex  toto  adhuc  tenebrse  desunt,  ubi  ignoraniia  veri-  C 
tatis  lucem  obscurat  bonse  [a/.  deest  bona]  volunta- 
tis.  Gum  itaque  ille  oculus  utrumque  malum ,  is 
vero   minime    utrumque   habeat    bonum;    nonne 
raiio  videtur  exigere,  ut  plus  ille   noceat,  quam 
prosit  iste?  Neque  enim  consequens  est,  ut  tan- 
tum    vaieat     in    bonum    unum,    quantum     duo 
mala  in  inalum.  Et  quidem  laude  dignam  dixe- 
rim  vel  solam  intentionem  piam  :  nec  plane  condi- 
gna  remunerationem  fraudabitur  in  opere  quoque  non 
bono  ipsa  bona  voluntas.  Attamen  sine  malo  quo- 
cumque  non  erit  decepta  simplicitas.  Cur  inquis  ? 
nuoquid  non  ex  fide  ?  Prorsus  ex  fide,  sed  falsa ; 
vel  certe  potius  non  ex  fide,  quia  fides  falsa,  fides  D 
non  est.  Denique  de  fide  vera/  non  falsa  puto  dixisse 
Apostolum  :  Omne  quod  non  est  ex  fidey  peccatum 
est  (Rom.  xiv,  23).  Non  autem  ex  fide  vera  bonum 
creditur  quod  malum  est  :  est  enim  falsum.  Pecca- 
tum  igitur    est.   Utrumque    proinde    complectitur 
prsesens  capilulum,  Omne  quodnon  estex  fidepec' 
catum  esty  et  csecam  videlicet  malitiam,  et  dece- 
piam  innocentiam  :  quia  quod  a  nesciente  fit,  et 
bonum  prorsus  condemnat  intentio  prava,  et  ma- 
lum  non   penitus  excusat  rccia.  Sive  itaque  malum 
puies  bonum  quod  forte  agis,  sive  bonum  malum 
quod  operaris,  utrumque  peccatum  est,  quia  neu- 
trum  ex  fide  :  licet  sane  levius  admodum  peccelur, 
ttbi  sana  iotentione  sola  reprehensibilis  actio  foris 
apparet,  quam  ubi  maligna  iatet  etiam  in  non  mala 


[a/.  mendose  in  mala]  actione  intentio.  Yeram  qiiod 

absque  vel  minimo  peccato  non  est,  purum   boDuai 

minime  est.  Quo  pacto  ergo  bonum  noa    punm 

puromalo  comparabitur  ftl7  ia  efficientia,  hoc  est 

ut  tam  efficax  ad  bonum  illud  sit^  quam  ad  malun 

istud  ?  Et  haec  super  hac  qusestione  sufficiant.  Nam 

ad  superiores  quoque   satis  reor  eaae  responsum 

superius.  Et  quidem  vos  easdem  ssepius  dabitatio- 

nesiteratis  atquQ  revolvitis  :  sed  mea  noo  interest 

ipsarum   loties    repetere  solutiones.  Soiiicit  enim 

semel  solvisse  ctiam  quod  crebrias  ia  quaestiooe 

versalum  fuerit* 

CAPUT  XY. 

An  quantum  ohedientia  valet  ad  merttumt  tantum 

inobedientia  valeat  ad  demeritum. 

42.  Quaerentibus  item  de  obedientise  pendere,  seu 
discrimine  inobedientise,  a  latere  incidil  vobis  et  de 
merito  ulriusque  quserendum,  utrum  videlicet  io 
quibusque  prseceptis  quantum  obedientia  valet, 
tantum  gravet  inobedientia, :  ut  verbi  gratia,  vel 
Abraham  de  immolando  filio  (Gen.  xxii),  vel  ille 
nescio  quis  de  filio  itidem  fumi  incendiis  exponen- 
do  {Doctr.  SS.  PP.  lib.  de  Obed.  6),  tantum  di- 
vinse  indignationis  et  uliionis  merito  iucurrissent,  si 
nonobedissent,  quautum  laudis  et  gratiae  recepe- 
runt  pro  eo  quod  obedierunt.  Quod  vobis  quidem  et 
durum  vtdetur,  et  neeessarium  :  sed  non  est  iu. 
Enimvero  constat  nonnalta  nec  fieri  sine  gloria,  et 
posse  non  fieri  sine  eulpa ;  ideoqne  si  fiant,  digna 
esse  praemiis,  non  tamen  suppliciis  si  non  fiant. 
Nani  et  non  tangere  mulierem,  meriti  est  non  roe- 
diocris;  et  nullius  tamen  delicti  propriam  ampleeti 
conjugem.  Istiusmodi  snnt  quseeunqae  evaogelieo 
illi  capitulo  congruere  possunt :  Qui  potest  eapere, 
capiat  (MaHh.  xix,  12.). 

43.  £t  rursum  qusedam  per  oonlrarium,  neglactt 

quidem  offensam  conlrahunt,  sed  impleta    gloriam 

[al.  gratiam]  non  merentur;  et  damnant  coniem- 

plorem,  et  auctorem   non  glorificant.   Talia    sunt 

qusecamque  divinitus  lege  publica  imponuntur  hoiui- 

nibus,  sine  quibus  nec  saivari  qaennt.  Uinc  iilud 

apud  gentilem  : 

Non  feci  furtum.  Non  pasces  in  cruce  corvas. 

(HooAT.  lib.  I,  ep.  16,  46.) 

Ei  in  Evangelico  :  Si  diligiHs  eos  qui  vos  diliqunt, 

quam  mercedemhabebitis  f  et  si  salutaveriHs  fratret 

vestros  tantum  quidf  ampUus  fadtis?  Matth.  v.  46, 

47.)  Denique  et  universaliter,  Cum  feceriti*  om$na 

qucR  mandata  sunt  vobis,  dicite  quta  servi  inutiles 

sumus,  qtuefacere  debuknuSf  fecimus  .(Lo«xvii,10.| 

Ae  si  dicat :  Si  solis  eontenii  estis  prcoeptis  et  tra- 

ditionibus  impositae  legis,  et  non  sponte  etiam  pcr- 

fectionis  vos  consiliis,  et  suasionibns  mancipatis; 

libriquidem  estis  adrbito,  non  tamen  pro   merito 

gloriosi :  evasistis  poenam,  sednou  aoquisistbcoro- 

nam.  Qusenam  er^o  nos  necessitas  cogit  parem  io 

singulis,  quse  injuncta   fuerint,  et  formidare  ttltio- 

nem  de  transgressione,  et  de    observatione  parare 

remuneralionem?  Eapropter  in    talibus  genePilis 

hsec  regttla  teneatur,  ut  in  difficilioribos  qmdkni 


885 


UBBR  DB  PRiBGBPTO  BT  01SPBN8ATI0NB. 


886 


ageiidis  obedilio  grador,  quam  gra?ior  pneTaricatio  i 
judicetar  :  et  in  faciiioribas  minusque  ooerosis  codp 
tempttts  damnabilior,  quam  actus  landabiiior  eesti- 
metur. 

CAPDT  XVI. 

Transitus  et  mutaHo  monasterii  quatenus  pro- 

banda, 

44.  Jam  et  si  de  hoc  satis  est,  videamus  quatenus 
etiam  tenenda  sit  ipsa,  qme  in  proSessione  firmari 
solet^  loci  stabiiitas,  et  quibus  (si  qidbus  tamen)  ex 
caudis  rumpere  illam  vel  liceat  cuiquam^  vel  expe- 
diat.  Et  liinc  siquidem  dubitare  vos  dicitis.  Ad 
quod  interim  nunc  securus  responderim,  a  bono 
quod  semel  quis  voverit,  descendere  noa  licere  e  t 
ad  hoc  mutare  locum^  quem  sibi  quisque  dclegerit,  R 
el  cui  se  sua  voluntate  et  voce  firmaverit,  omnino 
non  coDSulo,  sed  ncc  sanclus  papa  Gregorius.  Ait 
eoim  :  c  Perfecti  quique  magna  se  discretionis 
subtilitate  conspiciunt,  ne  ad  deteriora  unquam 
vcl  in  opere,  vel  in  cogltatiooe  dilabaotur.  Sed 
quod  hinc  sensit  vir  apostollcus,  hoo  se  Apostolus 
implere  gloriatur :  Quof,  inquiens,  5tS  retro  obli' 
tus,  et  ad  eaquas  ante  sunt  extentus  (Philipp,  m, 
13).  An  et  propheta  Ezecbiel  idem  non  signiticavit, 
eum  de  sanctis  animaiibus  diceret :  Non  reuerteban- 
tur  cum  incederenty  sed  unum  quodque  ante  faciem 
suamgradiebaturf  (Exech.  i,  42.)  Et  hi  omnes  id 
sentiendo,  non  aliud  quam  Magislri  sui  sententiam  * 
secuti  sunt,  dicentis  in  Evangelio  :  Nemo  mittens  Q 
manum  suam  ad  aratrum  et  respiciens  retro,  aptus 
est  regno  Dei  {Luc>  n,  62)  Prsescribat  proinde 
stabilitatis  pacium  omni  deinceps  remisso  descensui, 
contentioso  discessui,  vago  et  curioso  discursui,  to- 
tius  denique  inconstantiae  levitati;  non  tamen  his 
qu«  in  professionis  serie  sequuntur,  morum  videli- 
oet  eonversioni,  et  obedientie  qo»  secundum  Re- 
guiam  fit.  Nam  si  haec  ibidem,  pro  improbitate  ni- 
mirum  atque  irreligio^itaie  cohabitantium,  obtineri 
forte  nrquiverint;  duce  spiritu  libertatis  transire 
indul)itanter  suadeo  ad  locnm  alium,  ubi  non  impe- 
diatur  homo  reddere  Deo  volo  sua,  qusB  Jistinxe- 
runt  labia  sua.  Et  quidero  cum  saocto  sanctus 
eris,ct  cum  perverso  perverteris.  n 

45.  Sane  de  religiosis  ac  bene  ordinatis  monaste- 
riis  nuUus  professorum  mco  consilio,  ne  arctioris 
quidem  vitae  desiderio,  sinc  licentia  sui  senioris  egre- 
dietur  (iO'7).  Egressus  tamen,  si  meiius  invenerit  et 
elegorii,  meo  nihilominus  jam  consilio  non  regredia- 
turad  inferius  bonunn,  quod  reliqueratetcontempse- 
rat  prse  meliori  :  prsesertim  si  illud  mdius  tale  fue- 
rit,  quod  ejus  primse  professioni  congruere  videatur. 
Ipse  nempe  viderit^  qua  ratione,  quave  intentione 
altiora  seu  arctiora  prcesumpserit :  nam  ad  inferiora 
jam  vel  remissiora,  me  consuleute,  neqnaquam  apo- 
slatabit :  si  non  tamen  loci  prioris  vicina  revocetur, 
quia  de  noto  monasterio  nec  retineri  quis  regulariter 
potest,  nec  recipi  sine  oonsensu  abbatissui  {Reg.  S. 


Benedicti,  cap.  61).Et  accipite  manifestius  in  exem- 
plis  h^jus  senlentise  rationem. 

46.  Forte  vult  aliquis  de  Gluniacensibus  iustitutis 
ad  Gisterciensium  sese  stringere  paupertatem,  eli- 
gensprsB  iilis  nimirum  consueludinibus  magisRegulae 
puritatem.  Si  me  consulit,noa  c^nsulo,  si  non  sane 
id  abbatis  sui  usurparit  asseosu,  Quaniobrem  ?  Pri- 
mo  propter  scandalum  ipsoruni  quos  deserit.  Deinde 
qoia  cerla  pro  dubiis  relinquere  lutum  non  cst ; 
forsitan  enim  haec  tenere  potest,  illud  non  poter  it 
Tertio  suspeciam  habeo  levitatem,  qoa  id  saepequod 
facile  volumus  antequam  probemus,  expcrli  jam 
nolunms,  uno  prope  momento  idipsum  ct  cupientes, 
et  respuenlesy  tam  leviter  quam  et  irrationabiliter, 
Quales  utique  non  paucos  frequenter  experimur» 
quia  una  vix  hora  in  una  volunlate  duraotes,  aura 
ievitatis  impulsi,  vagi  et  insUbiles  hac  et  illac  velut 
dirii  nutant;  mutautque  pro  experimento  judicium, 
imo  sioe  judicio  fiuctuantes  et  tumuUuantes,  lot  de 
se  consillia  prsesumunt,  quotloca  revisunt :  sempe 
quod  non  habent  cupientes,  et  quod  habent  fasti- 

dientes. 

47.  Et  quomodo  ego,  ait  aliquis,  professus  Regu- 
lam,  non  secundum  Regulam  cum  bona  queam  de- 
gere  conscientia  T  siquidem  vovens,  et  non  solvens, 
qui  nisi  pejero  ?  Quasi  non  multo  magis  habeas 
inde  conqueri  alibi  quoque,  cum  coeperis  pure  juxta 
Regulam  coaversari.  Profeclo  etiam  tunc  :  Et  qua- 
nam,  inquies,  conscientia  habitare  sustineam  extra 
domum  meam  priorem,  quae  me  de  saeculo  fu- 
gientem  excepit,  initiavit  ad  bonum,  signavit  in  sa- 
lutem ;  molestus  fratribus,  iaobediens  seniori,  sta- 
bilitatis  insuper  prsevaricans  pactum,  et  primam  irri- 
tam  faciens  fidem  ?  Yerumtamen  neutra  justa  queri- 
monia  est.  Nam  qui  se  ideo  perjurum  puiat,quod  ad 
purum  [aL  punctum]  Regulam  non  observat ;  videtor 
mihi  non  satis  atlendere  quid  juraverit.  Nemo 
quippe  cum  profitatur,  spondet  Regulam,  sed  deter- 
minale  secundum  Regulam  sui  quisque  conversio- 
nem,  suamquc  deinceps  conversadonem  sese  polh- 
cetur  dirigere.  Hsec  profecto  hi]\jus  temporis  omnibus 
ferme  monachis  communis  protessio  est.  Et  licet  in 
divfrsis  monasteriis,  diversis  et  obseryantiis  519 
Deo  serviatur;  quandiu  tamen  sui  quisquo  loci 
bonos  usus  sollicite  servat,  haud  dubium  quin  se- 
cundum  Regulam  vivat,  quoniam  quidem  boni  usus 
a  Reguia  non  discordant.  Quisquis  itaque  tenet 
quod  teoeri  iaveoerit  booum,  ubi  profilelur  ;  pro- 
fecto  vivit  sicut  promiltit  :  quia  noo  aliun  procnl 
dubio  quisque  promittit,  quam  quod  habere  eorum 
pia  videiur  vita,  cua»  quibus  deioceps  vivere  dispo- 

nit  et  cligit. 

48.  Quid  cnim  ?  nunquid  verbi  gratia,  aut  in 
Majori  Monasterio  usus  Gluniacensium,  aut  jsti 
forte  illorum  ritus,  aut  vero  utrique  Gisterciensium, 
districtiunem  litteratoriam  profitenlur  ?  Attamen 
omues  secundura  Regulam  profitemur,  Uoa  quidem 


(107)  Yide  Bernardi  epislolam  395,  n.  2,  ubi  de  monasterio  Sancli-Bertini  idem  asserit. 


887 


8.  BBRNARDI  ABBATIS  GLAIIS.YALLBN8IS 


006 


oris  ubiqne  promissio :  sed  quia  non  una  esl  omni'  a  Porro  de  vicino  prohibet,  quod  jnbet  deperegfino: 


bns  cordis  intentio,  potest,  indubitanter  sine  detri- 
mento  salutis,  ei  sine  damno  professionis,  operis 
qnoque  non  una  ubique  observatio  cclebrari.  Sicut 
eoim  non  omnes  omuia  tenent,  etiam  boni  Ghristiani 
quse  in  Evangelio  sunt,  omnes  tamen  secundum 
Evangelium  vivunt  (nam  qui  concessis  alligari  con- 
jugiis  contenti  sunt,  non  ideo  tamen  credunt  se  re- 
cessisse  ab  Evangelio,  quia  evangelici  sublimilatem 
coosilii  de  caelibe  ducenda  \ila  non  elegerunl,  ila 
sane  si  in  gradu  illo  inferiori  Ifgiiime  ac  fideliter 
conversentur)  :  sic  quoqne  qui  secundum  Regulam 
vivere  statuunt,  etsi  non  ad  uoguem,  ut  dicitur, 
totam  custodiunt,  etsi  qua  pro  sui  claustri  ritu  vel 


ne  vicinilas  in^r  monasteria  fomes  aeaiidaliy  rixae 
materia  sit,  si  alterutrum  recipere  monaehos  acquie- 
verint  absque  mutuo  duntaxat  assensu.  Qaod  loties 
equidem  experimur  (109),  quoties  talis  uspiam  mo- 
nachorum  susceptio  piane  non  nisi  contra  deerelQm 
regulare  prsesumitur. 

590  50.  Quod  si  etiam  post  hsec  fratrts  ita  re- 
gulariter  suscepti  inquietiorem  forte  aDimora  palM- 
verit  recordalio  scandali,  quod  discendens  fratribus, 
quos  deseruit,  fecit;  et  quia  oporteat  emendari  soo 
reditu  quod  ex  discessu  deliquerit :  pmdenter  ad- 
vertat  qui  hoc  cogitat,  scandalum  scandalo  000 
bene  emendari.  Qualis  denique  emendalio   crit  si 


mutant,  vel  praetermittuut ;  a  regulari  tamen   om-  Q  ut  aliis  scandalum  tollas,  alios  scandalizas  T  Qnan- 


nino  professione  non  discedunt,  donec  tamen  sobrie, 
et  juste,et  pie,  pro  suorum  moribus  vivere  non  de- 
sistunl.  Denique  Regula  ipsa  Iradit  octavum  humi- 
litatis  gradum,  «  ut  nihil  agat  monachus,  nisi  quod 
communis  monasterii  regula,  vel  majorum  cohor- 
tantur  exempla  {Reg.  S,  BenedicH^  cap.  7).  > 

49.  Exceptis  proinde  Gislerriensibus,  el  qui  illo- 
rum  forte  ritu  non  tam  vivere  secundum  Regulam, 
quam  ipsam  ex  integro  pure  ad  litieram  (uti  se  sane 
professos  esse  putant)  tenere  curant  :  de  csetero 
neminem  obedienter  degentem  regularis  moveat  so- 
lemnisque  professio,  in  qua  non  fit  de  tota  Regula 


quam  profecto  et  tolerabilius  scsndalum  illad  sit 
et  venialius,  quod  faetum  est  intentione  proficieDdi 
in  melius,  quam  quod  facere  cogitas  ad  deterins 
apostatando.  Sed  et  ante  quoque,  licet  noD  sine 
Bcandalo,  tutius  tuam  sine  dubio  ad  id  quod  patasti 
melius,  secutus  es  conscientiam,  quam  si  in  priori 
bono  et  ioco  contra  conscientiam  pemianeres,  qoao- 
quam  secure  id  posses  :  si  sane  hinc  eamdem  tuam 
ipsius  consdentiam  reddere  secnram  posses. 

5i.  Quapropter  qaod  de  manducante,  et  non 
manducante  decernil  Apoetola)  (Aom.  viv,  3),  usar- 
pemus  et  nos  in  nostrae  hujus  disputatiunculae  con- 


promissio,  in  his  duntaxat  monasteriis  in  quibus  C  clusione,  ut  et  qui  propria  impellente  conscieniia 


ordo  et  disciplina  servatur  cum  bonis  consueiudi- 
nibus.  Salva  igitur  cuique  sua  manet  in  coenobiis 
bene  ordinatis  professio,  lantum  si  saua  fuerii  et  in- 
tentio.  Gaeterum  qui  inquietus  est,  et  ita  credere  non 
potest ;  sed  magis  credens  et  cedens  stimulanti  con- 
scientiae  exit,  et  quaerit  ubi  solvat  quod  suo  in  loco 
al.  solvat  vota  sua  quse],  suo  utique  judicio  voverai 
quidem,  sed  non  solverat  :  sicut  non  laudo  quod 
egreditur,  ita  ut  regrediatur  non  consulo,  si  tamen 
ad  remotum  ignotumque  mooasterium  migra\erit. 
Gur  ita  T  TumpropterPaulisentenliam,  qua  beatum 
manifeste  pronuntiat,  qui  se  ipsum  non  judicat  in 
eo  quod  probat  (Rom.  xiv,  22)  :  tum  ex  nostri  au- 
ctoritate  magistri,  qui  talem  et  suscipi  jubet,  et  reti- 
neri ;  inventum  quoque  bonum   et  utilem  suasione 


suum  desertt  locum,  ne  saum  (quod  putat)  deserat 
votum ;  non  deserentem  non  spernat :  et  qui  aecara 
consdentia  frateraum  scandalam  timens,  fratres 
non  deseril ;  deserentem  non  judioet.  Et  de  his  me 
accipite  sane  quod  sentio  respondisse,  sine  pnejo- 
dicio  sanius  sentientis. 

CAPOT  xvn. 

Ad  dubia  qumdam  ex  Patribus  prapotita  respondet. 
52.  Item  postulatis  absolvi  vobis,  cur  vel  beatas 
Gregorius  nescio  quem  Yenantium,  habitum  laona- 
chalem,  quem  pie  sasoeperat,  impieque  rejeoerat, 
non  solum  resumere  non  coegit,  sed  etiam  omnem 
legitur  indulsisse  commuoionem  apostate  perdu- 
ranli(Lib.  1,  epist.  33;  lib.  ix,  epist  25»  31),  vd 
sanctus  Augustinus  conjugii  legi  votum  quodammo- 


ici,   professione    ligari .  Denique    suadeatur.  »  D  do  subjiciat  continentiae ;  ita  ut  in  iibro  de  Yirgini- 


inquit,  «  ut  stet  {Reg.  S.BenedicHjCap,  61).  »  El  ne 
forte  prioris  sui  monasterii  memor,  remordente,  ut 
assolet^  conscientia,  incipiat  dcnuo  de  rupta  stabi- 
litate  causari  (108);  generalem  super  hujusmodi 
scrupulo  consolatoriam  profert  sententiam,  dicens  : 
IMdque  enim  uni  Deo  serHtur^uni  Regi  militatur. 

(108)  Tales  fuerunt  illi  monachi  ad  Pontiniaccn- 
ses  translati,  ad  quos  insignem  scribit  epistolam 
Petrus  Celleasis,  in  tomo  11  Spicilegii,  pag.  447,ubi 

.  vide  et  duas  sequeotes. 

(109)  QuantasBeraardo  rixas  facesserintejusmodi 
susceptiones,  varia3  piobant  ejus  epistolse,  nempe  3, 
32,  33,  65  cum  iribus  sqq.  item  253,  293,  313,  395 
et  396.  Confer  epistolas  94  et  37i ,  et  maxime  Gas- 
sianum,  Collat.  14,  cap.  5  et  sqq. 

(110)  Quaestionem  hanc  Bernardi  aevo  fuibse  ven- 
tilatam   patet    tum    ex   Abeelardo,   qui   quemdam 


laie  asserere  videatur,  nec  cselibis  quidem  Hut 
proposilnm  copulse  posse  prsescribere  cof^jagali, 
qnominas  indissolubile  maneat,  etiara  quod  a  eon- 
tinenlibus,  fallente  diabolo,  fracto  saoctitatis  volo, 
initum  fuerit  matrimonium  (110).  Bt  ad  htet  nihil 
ad  praesens  certius  breviasque  respondeadam  occar- 

Burgundise  magistram  arguit,  pa|;.  1067,  qaod 
monachos  atque  moniales  pos  tpubhcum  ettam  mue 
professionis  votum^etbenedictioms  velcanseeratiams 
vinculum^possematrimoniumcontrahere  assereret ; 
tum  ex  concilio  Remensi  sub  Bugenio  III,  ubi  cjus- 
modi  matrimooia  irrita  ac  nulla  esse  defiuit  canon 
7,  etiam  ia  Gonversis  professis.  Longe  ante  Gr6go- 
rius  Magnus  monachos,  qui  uxores  duxissent,  in 
monasierium  revocari  jubet  in  lib.  i,  epistola  46  : 
eo5dem  vero  excomtuunicat  concilium  Ghalcado- 
nense,  oan.  16.  Paulo  dissimilis  est  argamenii  Ber- 


689 


UBBR  DB  PRJBGBPTO  BT  DISPBNSi^TIONB. 


rit,  nisi  quod  ita  saDCti  antistites  sapoernnt :  ree-  a 
tene  ?  ipsi  yiderint.  Nam  ego  in  sensibus  actibusque 
iUustrium  Patram  caatus  profecto  sum  omnino  non 
aliud  aestimare,  quam  quod  beato  Apostolo  leste 
quseritur  jam  inier  dispenaatores,  nt  videlicet  fidelis 
quis  inveniatur  (/  Cor.  iv,  2).  Gertus  sum  enira,  sive 
in  suo  abundaverint  sensu,  sivein  Dei  spiritu  ;  sicut 
ct  in  caetcris^  ita  et  in  his  ambos  extitisse  fideles, 
illum  in  dispensando  quod  prse  manibus  erat,  istum 
in  scribendo  quod  senserat. 

53,  Quod  deniqne  quaeritis  de  quibusdam  episco- 
pis,  quos  sanctus  idem  papa  Gregorius  ad  lempus 
in  monasteriis  pro  eornm  excessibus  legitur  reclu« 
sisse,  utrumnam  in  suo,  an  in  monastico  interim 
habitu  habiiarint  cum  monachis  :  ego  nescio,  nisi 
quod  credibilius  videlur,  nequaqaam  illos  insigncm 
religionis  habitum  suscepisse,  quem  non  erant  per-  B 
petuo  habituri ;  sed  tantum  qusesisse  quietem  in  se- 
cretis  monasteriorum,  et  opportunitatem  poenitentiae. 

64.  Audire  et  hoc  vultis  a  me,  unde  inter  c«etera 
poenitentiae  instiluta  monasterialis  discipJina  me- 
ruerit  hanc  praerogativam,  ut  sccundum  baptisma 
uuncupetur  (111).  Arbiiror  ob  perfectam  mundi 
abrenuntiationem,  ac  singularem  exociientiam  vitse 
spiriiualis,  qua  praeeminens  591  universis  vitse 
humanae  generibus  hujuscemodi  conversatio,  pro- 
fessores  el  amatores  suos  Angelis  similes,  dissimiles 
hominibus  facit ;  imo  divioam  in  homine  reformat 
imaginem,  configarans  nos  Ghristo  instar  Baptismi. 
Et  quasi  denique  secundo  baptizamur,  dum  per  hoc  Q 
quod  moriificamus  membra  noslra  quae  sunt  super 
terram,  rursum  Ghristum  induimus,  complautati 
denuo  similitudini  mortis  ejus.  Sed  et  quomodo  iu 
Baptismo  eruimar  de  poiestate  tenebrarum,  et  ia 
regnum  iraasferimar  claritalis  aeternae  :  ita  et  iu 
sancii  hujus  secuuda  quadam  regeneratione  propoaiti, 
dd  tenebris  aeque,  non  unius  originalis,  sed  multo- 

nardina  epistola  76  de  quodam  homine,  qui  post 
diuUnam  in  damo  et  hakitu  reiigiotUs  conversatiO' 
nem,  noodum  tameu  confirmato  proposito,  ad  secun- 
daa  nuutias  convolarat. 

(111)  Idem  in  aermone  11  de  Diversis  et  in  epistola 
411,  num.  2.  B.  Petras  Damiani,  Opasc,  16,  in  episco« 
pum  mouachos  ad  saeculum  revocantem,  DiCf  iuquit, 
obsecrot  legisii  aliquando  vitm  monasticas  proposi- 
tum  secundum  esse  Baptisma  f  Sed  quia  hoc  inve-  ■% 
niri  indictisPatrum  perspicuum  estfnegare  licitum  ^ 
jam  non  est,  eic.  Vide  loco  citato,  cap.  8.  Vide  et 
Uieronymum,  episiola  25,  ubi  Paulam  de  Blaesillae 
obitu  consolaiur.  Revera  inquit,  si  sceculare  deside- 
rium,  et  (quod  Deus  a  suis  avertat !)  delicias  hujus 
vitas  cogitantem  mors  immatura  rapuisset,  plan- 
genda  erat,  Nunc  vero  cum  propitio  Christo^  ante 
quatuorferme  menses,secunao  quodam  modo  propO' 
siti  se  baptismo  laverit,  et  ita  deinceps  vixerit,  ut 
calcato  mundo  semper  mmasterium  cogitarit,  etc. 
Idem  ad  Demetriadem.  Nunc,  inquit,  quia  sofculumj 
reliquisti,  et  secundo  post  Bapttsmum  gradu  inisti 
pactumcum  adversario  tuo,  dicens  et,  Renuntiotibif 
diabole,  et  sasculo  tuo^  et  pompas  tum,  et  operibus 
tuis^  serva  foedus  quod  pepigistt,  Quibus  adde  Odonia 
abbat  s  Cluuiacen^isCollationum  lib. ii.cap.^yOt  Theo- 
^ri  Studitae  lestamentum  apud  fiaroniam,  tomo  IX. 
Batio  ergo,  cur  vitae  religiosae  professio,  quasi  qui- 


rum  actualium  delictorum,  in  lumen  virtutam  eva- 
dimus,  reaptantes  nobis  illud  Apostoli :  Nox  pras^ 
cessit,  dies  autem  appropinquavit  (Rom,  xii,  18j. 

CAPUT  XVIII. 
Morte  abbatis  non  licere  professis  mutare  locum. 

55.  Id  quoque  vobis  insinuari  precamini,  an  ab- 
batis  mutatio  monasteriom  suum  mutare  volentibus 
monachis  in  aliquo  patrocinetur ;  hoc  est,  si  in 
morte  vel  depositione  prselati  plus  aliquid  libertatis 
subditis  relaxetur,  quo  utique  licentius  possint  eo 
ariiculo  temporis  migrare  quo  voluerint,  altero 
necdum  videlicet  substituto.  Ad  quod  respondeo  : 
Nequaquam.  Btenim  aponsio  professionis  quando  ex 
more  fit  in  oratorio,  de  abbatis  vita  non  sumit  ter- 
minum,  sed  de  praesentia  testimonium.  Profitenti 
itaque  modus  sit  sua  vita,  non  aliena.  Attendat  de- 
nique  quid  inde  Legislator  ipse  non  solum  senserit, 
sed  et  tradiderit,  ut  «  si  quando  »,  inquit,  «  aliier 
fecerit  »,  videlicet  quam  promittit,  <  a  Deo  se  sdat 
damnandum  quem  irridet  (Reg.  S,  Benedicti,  cap. 
58).  »  Item  dicit,  quod  nec  sui  jam  corporis  Novi- 
tius  habiturus  sit  potestatem;  et  iiem,  «  Perseve- 
rantes,  »  ait,  «  in  monasterio  usque  ad  mortem 
(ibid.  in  Prologo). »  Salvis  igitur  exceptionibus,  quas 
superior  disputatio  perstrinxit,  de  caetero  .  nulla 
liceat  occasione  monacho  locum,  cni  professus  est, 
citra  suam  mortem  deserere;  suo  duntaxat  arbitrio. 
Alioquin  praevaricator  est,  damnationem  habens 
qnia  primam  fidem  irrilam  facit. 

56.  Sed  vos  pergitis  amplius  sciscitari,  etdicitis  : 
Quid  si  non  potest  nisi  cum  raucore  perpetuo  animi, 
ibidem  manere,  ob  minus  videlicet  regularem,  mi- 
nusve  amabilem  abbatis  electionemT  Subit  anin  o 
nunc  illud  de  Evangelio,  quod  de  conjugii  lege  do- 
centi  discipuli  Domino  responderunt  :  Si  ita  est 
inquiunt,  non  expedit  nubere  {Matth,  xix,  10).  Ma- 
gnae  revera  angustiae.  Si  tenuerit  exosam,  nihil  onero- 

damBaptismus  censeatur,  istaest.  Namsicntin  Bapii»- 
mo  hoc  agitur,  ut  omnino  moriamnr  vitae  veteri,  et 
renascamur  novae  (vide  Aom.  vi,  Coloss.  iii,  Ephes. 
II  et  alibi,  uode  non  idem  homo  e  Baptismo  emer^t, 
qui  in  cum  ingressus  erat,  sed  plane  alius) ;  sequitur 
etiam,  ut  prioris  illias  hominis  peccata,  non  magis 
huic  homini  rpcens  nato  tribuenda  sint,  qaam  mea 
alten,  veialterius  mihi.  Ita  prorsus  in  professione  Re- 
ligionis  sese  res  babet.  Moritur  enim  Religiosua  man- 
do,  ejusque  operibus,  acsibiinsuper  ipsi  voiunlatique 
soae :  et  ita  moritur,  ut  noo  magis  liceat  ei  mondo, 
ejusque  deliciis  vel  voluntate  sua  uti,  qaam  si  plaae 
mortaus  ac  sepulius  esset.  Gum  ergo  Religiosi  quo- 

?[ue.  sicut  in  fiapiismo,  desinant  esse  quod  auiea 
uerunt,  et  novi  quidam  homines  esse  incipiaot, 
novis  studiis,  novae  vitse,  aliis^ue  omnino  delect»- 
tionibas  et  cogitationibus  dediti;  nil  mirum  ai  culpa 
et  poenae,  quas  vetus  ille  homo  debebat,  nna  com 
ipso  homine  moriantur,  uec  jam  ad  secundum  hunc 
hominem  pertineant.  Ita  fere  Hieronvmus  Platos, 
de  fionostatas  relig.  libro  i,  cap.  13.  Hinc,  aletiam 
observavit  Renatua  Choppinua  Monastici  libro  i,  tit. 
2,  n.  17,  sicut  in  fiapiismo  renatis,  sic  profasas  in 
Religione  ceu  novis  hominibus  nova  induntor  no- 
mina  :  Italis  praesertim  ac  fielgis,  nt  ait  ille,  Fran- 
ciscisetiam  Fuliensibos  et  Capuccinis. 


971 


S. 


BBIU(ARD1  A6BATIS  GLARi£-VALLBNSIS 


m 


nec  sinc  offensa  negligi,  nec  contemni  sine  crimine  4  P^^P^^  traditiones  vestras? {Matth.  xr» 3.)Si  autem 


vel  ipsa  queant,  injuncta  ab  his  duntaxat  quibus 
proprie  dicitur  :  Qui  vos  audit^  me  audit ;  et  qui 
vos  spemitt  me  spemit  ^Luc,  x,  16).  Licet  nam- 
que  ipsa  per  se  injuncti  operis  qualitas  innoxia  sit ; 
adjunctse  tamen  auctoritatis  pondus  obnoxium  man- 
dato,  mandatumque  peccato  obnoxium  facit,  non 
magno  tamen,si  contemptus  defuerit. 

18.  Hsec  crgo  generalis  regula  sit  univeFSorum, 
quae  per  se,  aut  propter  se  nec  bona,  nec  mala  sunt, 
aut  divina  institutione,  aut  propria  cujusque  pro- 
fessione  fixa  non  sunt  :  ut  non  jussa  quidem,  licite 
utnimlibet  vel  admittantur,  vel  omittantur:  jussa 
vero,  sine  culpa  non  negligantur,  sine  crimine  non 
contemnantur.  Ubique  enim  et  culpabilis  neglectus, 


dolet  se  contemni  magister  homo  pne  iilo»  qai 
docet  hominem  scientiam ;  consoletur  illa,  quam  eC 
vos  posuistis,  Samuelis  sententia,  qua  inter  lepram 
e{  lepram  videiur  discemere  sic :  Si  peccav^rit  vir 
in  virum,  propitius  ei  poterit  esse  Deus;si  autem 
m  Deum  peccaverit.quis  orabit  pro  eo  f  {IBeg-  ii,25.) 
Eijo  igitur  si  me  hoc  angi  articulo  seniiamy  ut  aai 
Deum,  aut  hominem  offendere  uecesse  sit ;  Deum 
potius  libeoter  eligo  non  offendere^et  quide  i.  tutius 
justiusque,  Habeo  nempe  ex  prsesenti  prophete 
capitulo  de  hominis  laesione  meam  consoiationem, 
Dei  scilicet  propitiationem.  Cseterum  Deo  offenso, 
quis  orabit  pro  me?  si  ad  hominem  coofugero,  id 
quidem  Scriptura  non  consulit ;  quinimo  :  Mal^dip- 


et  contemptus  damnabilis  est.  Differuot  autem,  quod  R  ^'  ^^^*  ^^^  ^P^  ponit  in  homine  (Jerem.  xvii,  5), 


neglectus  quidem  [fort.  quidam]  languor  inertiae  est, 
contemptus  vero  superbise  tumor.  Porro  contemptus 
in  omni  specie  mandatorum  pari  pondere  gravis, 
et  eommuniter  damnabilis  est :  neglectus  autem  in 
Hxis  gravior,  lolerabilior  in  mobilibus  mandatis. 
Siquidem  adulterium  quocunque  modo,  quocunque 
perpetres  animo,  turpe  flagitium  est  ac  criminale 
peccaium  :  cum  tamen  leve  verbum^  in  lempore  vel 
loco  silentii  forte  per  oblivionem  subreptum,  risusve 
per  impetum  magis  excussus,  in  quam  prsesumptus 
contra  praBceptum  (quod  utique  animi  negligenlis, 
aut  dissoluti  spiritus  indicium  esi),  eo  facillime  ve- 
niam  promereator,  quo  vix  vel  peccalum  reputatur. 
Quid,  quod  scienter  el  ex  delibcratione  io  verba 


Meriio  proinde.  Si  autcm  in  Deum  peecaverit, 
etiamsi  subintelligatur  Propler  hominem,  qui$,  in- 
quit,  orabU,  pro  eo  ?  Neuter  equidem.  Nam  et  a  quo 
offcnditur,  et  ob  quem  •  offenditur,  seque  utriusque 
oratioexsecranda  decerDiiur  apud  ipsum  qui  offen- 
ditur,  hoc  (st  apud  Deum.  Talis  ergo  requirendus 
est  ad  orandum,  qui  sit  idoneus  ad  piaoandum. 
Porro  culpam,  si  quaestyquod  homo  offendi)ur  cum 
ei  non  obeditur,  aut  multum  extenuat,  aut  penitus 
annullat  causa  melior.  Quapropter,  cum  dicilur: 
.St  peccaverit  vir  in  virum,  subaudiendum  est,  pro- 
pter  Deum:  quod  nuUatenus  laesio  cujuscunque 
proximi,  nedum  praelati,  excusetur  a  culpa,  si  solus 
defuerit  in  causa  Deus.  Alioquin  Paulo  contradicii. 


otiosa,  sileotio  licet  non  indicto,  linguae  laxatur?  ^  qui  ait:  Sic  enim  in  fratrem  peccantes^  in   Chri" 

dunquid  hoc  tamen  neget  quispiam  usurpari  contra 

regulam  Veriiatis?  unde  nimirum  et  ratio  exigenda 

Bhi  in  futuro  judicio.  Judice  ipso  terrifice  admodum 

oomminante  quia  de  omni    verbo  otioso    reddent 

homiues  rationem  in  die  judicii  (Matth.  xii,  36).  Heu 

nobisl   qusenam  poterit  reddi    de    olio?  Alioquin 

otium  hon  est,  si  non  omnino  raiione  vacuum  est. 

Et  tamen   quis  nesciat  unum  detractionis  verbum, 

qoantum   etiam   innumeris    talibus,  id  est  otiosis, 

prseponderet  ad  delictum  meritumque  damnationis? 

Quid  ita?  Videlicet  quia  discretio  est  in  mandatis, 

consequenter  et  in  culpis :  ut  (sicut  dixeram)  majo- 


stUM  peccatis  (/  Cor.  viii,  12).  Nam  de  praspositis 
certum  tenemus  ipsius  Veritatis  testimonium,  sic 
loqucntis  ad  ipsos ;  Qui  vos  spemit^  me  spemit  (Luc. 
X,  16).  Sed  etde  quolibel  fratre :  Nolite,  ait,  contem- 
nere  unum  ex  his  pusillis;  et:  Qui  scandalizth 
verit  unum  ex  his  pusiUis  (Matth.  xviii,  10,  6), 
quod  sequitur,  avertat  Deus  a  nobis. 

20.  Sed  nou  omnium  scandala  aequa  sunt  lance 

pensenda.  Aliter  namque  accipienda  sunt  scandala 

pusillorum,  aliter  Pbariseeorum,  de  quibus  apoato- 

lis    timentibus  et  intimantibus  quod    scandalizati 

essent  in  sermone  veritatis  responsom  est:  Sinite 


rum  gravior,   leviorque  miDorum  censeatur  trans-  Q  illos;  casci  sunt^et  duces  ccecomm  (Ma^/i^.xY,14,). 


gressio  mandatorum. 

CAPUT  IX. 
Praslato  tanquam  Deo  obediendum  esse. 
19.  Sed  mandantium  non  ita.  Sive  enim  Deus, 
sive  bomo  vicarius  Dei,  mandatum  quodcunque  tra- 
diderit;  pari  profecto  obsequendom  est  cura,  pari 
reverentia  deferendum  (102),  ubi  tamen  Deo  con- 
trarianon  5IISpr8ecipit  bomo.  Quod  si  contigerit, 
pergendum  indubitanter  consulo  in  Petri  apostoli 
sententiam :  quia  obedire  oportet  Deo  magis  quam 
hominibus  (Act.  v,29).  Autenimhoc  respondendum 
cum  apostolis,  aut  cum  Pharisseis  certc  audien- 
dum :  Quare  et  vos  iransgredimini  mandatum  Dei 


Ulorum  qiiippe  scandalum  de  ignorantia,  istorum  de 
malitia  descendit.  Illi  scandalizaniur,  quia  veritatem 
nesciunt;  isti,  quia  oderunt.  Unde  et  pusillos  illos 
arbitror  appellari,  quod  voluntatis  quidem  bonse,  sed 
non  magnse  scientise  existentes,  zelum  Dei  habeant, 
scd  non  secundum  scientiam.  Taiium  scandala  cu- 
ram,  non  iram  provocare  soleut  spiritualium  dun- 
taxat  virorum,  Paulo  iu  docente,  Vos  qui  spiriiuales 
eslis^  hujusmodi  insimite  inspiritu  lenitatis  {Ga' 
lat.  VI,  1).  Indignum  siquidem  est  valde,  humanam 
eos  mereri  indignationem,  qui  divinam  tam  fadle  con- 
sequuntnr  miserationem.  Nam  hi  quoque  qui  Omni- 
num  crucifixerunt,  magni  quidem  peccatores,  sed 


(108)  Vide  et  confer,  nn,  21,  22  et  29,  atque  sermonem  42  in  Gantica  n.  2. 


L1B8R  I»  PR.fiGEPTO  B  T  DISPBNSATIONB.  874 
Mimalores,  etsi  ex  uno  iram,  minquid  non  ^  deatur.  Siquidem  quod  nos  assenmus  de  dubiis  hoc 
6K  altero  veniam  ^meruerint  ?  Beau  quidem      ille  negat  de  manifeslis :  at  cum  ait,  sipeecaverit  vir 
"^  ~  »v.    V  .                    .  ,.    ..      ^^  virum,  subandiatur,  Propter  Deum:  cui  aperte 


ty  si  juxia  verbum  Domini  in  ipso  scandalizati 
lent  (Matth.  xi,  6).  Nunc  vero  quid  nisi  mi- 
3ed  tamen  et  miserandi.  Probat  hoc  pia  illa 
%  paticntis,  sed  nihilominus  compatientis 
aiio  :  Pater,  inquit,  ignosce  illis.  Et  quasi 
eliir  indulgeuti»  ratio  in  tam  horrendo  fa- 
«eqiiitur  :  Quianeseiunt  quidfaeiunt  (Luc. 
14).  Ac  si  diceret :  Eo  digni  venia,  quo  et 
icientia  sunt.  Ideo  ignosco  illis,  quia  non 
Mr  ab  illis.  Si  enim  cognouissentt  nunquam 
Mf»  glorias  crucifixissent  (I  Cor.  ii,  8).  Sunt 
■00  ita  ignosoo,  quos  utique  non  ignoro  el 


contraria  homines  hominibus  frequenter  mandare 
piaesumnnt«  Sed  hioc  vos  sumentes  maleriara  sive 
occasionem  argumenUndi,  asseritLs,  si  hoc  coosti- 
terit,  ut  jussa  hominum  qualibet,  vel  inslituia,  di- 
vin»  auctoritatis  pondere  aestimanda  sinl;  homioem 
subhomine,  aut  vix,  aut  nequaquam  posse  salvari, 
cum  in  tanto  populo  (103)  mandatorum,  quaeprslati 
etiam  per  incuriam  saepe  praecipiunt,  interdum  non 
praevaricari,  aut  dif&cile  admodum,  aut  omnino  im- 
possibile  videatur. 

CAPUT   X. 


^HodiMc  ei  me,  el  Patrom  meum.  Pro  hu-  B  Obedientiam  non  essegravem  et  molestam.nisiim- 


11  pusillo  in  scientia  terreus  Paulus  cum,  qui 
tbeat  scientiam,  nescit  tamen  condescendere 
Mibus  :  Etperibit,  inquil,  in  tua  scientia  fra^ 

0  quo  Christus  mortuus  est  (/  Cor.  viii,  11). 

1  21.  Quod  si  tantopere  cavenda  sunt  scan- 
inridoriun,  quanto  amplius  prselatorum  ?  quos 
nifl  sequare  quodammodo  in  utraque  partc 
»,  sibimet  imputat  illorum  et  reverentiam, 
omplum,  specialiter  contestaos  eis  :  Qui  vos 
me  audit;  et  qui  vos  spemit  me  spemit.  An- 
Dl(|oe  hoc  ipsum  et  Regula  nostra  perhibet), 
:  c  Obedientia  quse  roajoribus  prsebetur,  Deo 
ur?  »  (S.  Benedicti,  Reg,  cap.  5.)  Quamobrem 
d  vice  Dei  prsecipit  horao,  quod  non  sil  ta- 


perfectis^  invitis,  et  camalibus ;  casteris  suavem 
et  facilem, 

23.  £t  quidem  non  nego  difficultatem  tantse  in- 

esse  perfetioni :  sed   cum  ipsa  corde    imperfecto 

prsesumitur.  Porro   imperfecti  cordis,    et  infirmae 

prorsus  voluntatis  indicium  est,  statuta  seniorum 

studiosius  discutere,  hserere  ad  singula  quse  injun- 

guntur,  exigere  de  quibusque  rationem,  et  male  su- 

spicari  de  omni  prsecepto,  cigus  causa  latuerit :  nec 

unquam  libenter  obedire,  nisi  cum  audire  contigcrit 

quod  forte  libuerit,  aut  quod  non  aliter  licere  seu 

expedire  monstraverit  vel  aperta  ratio  vel  indubi- 

tata  auctoritas.  Delicata  satis,   imo  nimis  molesta 

est  hujuscemodi  obedientia.  Non  plane  hsec  iila  est 


Nlum  displicere   Deo;  haud   secus  omnino  Q  <iu8e  ex  Regula  traditur,   «  Obedientia  sine  mora,  » 

idum   est,  quam   si   praecipiat  Deus.   Qoid 

iterest,  uirum  per  se,  an  per  suos  ministros, 

nmines,  sive  Angelos,  hominibus  innotescat 

|»laeitum  Deus?  Sed  homines,  inquis,  facile 

Dei  voluntate  de  rebus  dubiis  percipienda, 

HrsecipienHa  fallere  possunt.  Sed  enim  quid 

fert  tua,  cui  conscius  non  es?  prsesertim  cum 

deScripturis^quia  Labiasacerdotis  custodiunt 

am  et  legem  ex  ore  ejus  requirunt :  quia  an^ 

Domini  exercituum  est  (Malach.  ii,  7).  Requi- 

lixerim,  legem,  non  quam  vel  auihentica  ulla 

ira  tradiderit,  vel  ratio  manifesia  probaverit 

jusmo<li  quippe  nec  prseceptor  exspectaodus, 

>hibitor  auscultandus  est) ;  sed  quod  ita  latere 


{Heg.  S.  Benedicti^  cap.  5.)  Dispuiare  profecto  hoc, 
est  in  astu  cordis,  non  in  auditu  auris  obedire* 
Istiusmodi  ergo  carnalem  animam  non  modo  premi, 
sed  etiam  opprimi  poudere  prsesumptae  perfectionis 
neccsse  est :  quia  non  potcst  portare  caro  infirma, 
quod  solus  spiritus  promptus  experitur  jugum  esse 
suavc  et  onus  leve.  Christi  quippe  jugum  et  onus 
est,  et  omnino  importabile,  nisi  Christi  aeque  spiri- 
tui.  Huic  itaque  si  dicitis  legem  Regulse  subintras- 
se,  51 0  ut  abundaret  delictum,  verum  dicitis. 
Cseterum  hoc  culpa  non  est  daiae  legis,  aut  dantis 
legem,  sed  improvide  proHtentis,  et  impie  praevari- 
cantis.  Mandatum  quidem  sanctum  et  justum :  sed 
tu  te  noris  essa  carnalem,  venumdatum  sub  peccato 


leurum  e&se  cognoscitur,  ut  in  dubium  venire  Q  (Rom.  vii,  12, 14).  Verum  hoc  ante  prsevidisse  de- 


nlriuDuam  Deus  sic,  an  aliter  forte  velit,  sl 

I  labiis  custodientibus  scientiam,  et  ex  ore 
Domini  exerdiuum  certum  reddatur.  A  quo 
le  divina  potius  concilia  requirentur,  quam  ab 

II  eredita  el  dispensatio  mysteriorum  Dei? 
proinde  quem  pro  Deo  habemus,  lanquam 

in  his  quse  aperte  non  sunt  contra  Deum, 
debomus. 

Nec  sane  coolraria  loquimur  sancto  prophetae 
^li,  quasi  nos  in  hac  parte  divinam  hominibus 
Dtes  auetoritatem  :  ctun  ille  in  supra  mcmo- 
itpitulo  plane  discemere  inter  utrumque  vi- 


bucras,  quo  turris  hujus  evangelicse  non  prius  jace- 
res  fundamentum,  quam  sedens  computares,  si  ha- 
beres  sumptus  ad  perficiendum.  Nunc  autem  quid 
restat,  nisi  ut  aut  correctus  obedias  senioribus,  aut 
confusus  audias  ab  illusoribus :  Bic  homo  coepit 
asdificare,  et  non  potitit  consummare  {Luc.  xiv, 
28-30). 

24.  Sed  forsan  dicilis :  Ergooe  ita  perfectus  quis 
piam   invenitur,  qui  non  vel  minimum   aliquid  in- 
tcrdum  subripiatur  de  lam  multis  ac  minutis,  quse 
passim  vel  a  negligentibus  prsepositis  imperantur  I 
Minime  quidem  cuiquam  hoc  ego  dederim,  cum  ipsi 


))  Cum  in  hac  voce  populo  conveniant  codioes  nostri,  visum  est  reponere  pro  cumulo,  ut  in  antchac 


Patbol.   I.  GLXXXIL 


823 


•8.  BERNARDI  ABBATIS  GLARiE-VALLBiNSIS 


m 


nulU  Tiolenli»  eedenS'^  nulH  quippe  oculo  yel  manui  j^ 
accessibilis,  ezeepto  duotaxat  Spiritui,  qui  scruUtur 
etiamalta,  Dei.  Quidquid  ineareposuero,  securus  sum 
quia  Don  perdam  :  senrabit  vivo,  defuncto  reslituet. 
Nam  quocunque  vado  ego,  ipsa  it  mecum,  secum 
ferens  depositum  quod  servandum  acceperil.  Adest 
vivo,  mortuum  sequitur ;  ubique  mihi  vel  gloria,  vel 
confusio  inseparabilis  pro  qualilate  depositi.  Beati 
qui  in  veritate  dicere  possunt  :  Gloria  nostra  hcBC 
e$U  testimonium  comcientim  nostrce  {II  Cor.i,  12). 
Non  potest  dicere  nisi  humilis,  qui  juxta  vulgare 
proverbium,  et  oculos  campi  metuere,  et  silvarum 
anres  soleat  semper  habere  suspectas.  Beatus  nempe 
homo  qui  semper  est  pavidus  {Prov,  xxvin,  14). 
Non  potest  dicere  arrogans  et  preesumptor,  qui  se  ip- 
snm  mipudenter  ostentans,  passim  et  ubique,  tanquam  n 
per  campum  incedens,  totus  fertur  in  gloriam  :  glo- 
riatur  etiam  cum  male  fecerit,  et  exsultat  in  rebus 
pessimis.  ^siimat  se  non  videri,  dum  plures  habeat 
imitatores  quam  reprehensores,  csecus  dnx  caecorum. 
Sed  babet  hic  campus  oculos  sanctorum  procul 
dubio  angelorum,  quos  semper  offendere  solet  in- 
disciplinata  conversatio.  Non  dicet  hypocrila  :  Gloria 
mea  est  testimonium  conscientiae  meae  :  quia  etsi 
judicantium  secundum  faciem,  verbo,  vultu  habituve 
simulatorio  illudat  opinioni ;  sed  non  ejus  qiii  scru- 
tatur  renes  et  corda,  fallit  vel  evadit  jadicium,  si- 
quidem  Deus  non  irridetur. 

22.  Timeat  crgo  et  iste  nemoris  aurcm.  Lingua 
licet  manuque  cessantibus,  auri  tamen  ubique  prse- 
senti  470  de  quacumque  silva  latebrosse  duplicita-  p 
tis  et  spinosae  calliditatis  tacentis  et  quiescentis  cor  ^ 
loquitur,  cogitatio  confitetur.  Pravum  esl  cor  ho- 
minis  et  imperscrutabile  {Jerem,  xvii,  9),  ita  ut 
nemo  sciat,  quae  sunt  in  homine,  nisi  spiritus  ho- 
minis  qni  in  eo  est;  sed  nec  ipse  plene.  Nam  cum 
Apostolus  diceret.  jfi^t  pro  minimo  est,  ut  a  vobis 
judicer,  aut  ab  humano  die;  adjecit :  Sed  nec  ego 
me  ipsum  judico,  Quare?Quoniam  non  possum,  aii, 
ratam  vel  ipse  de  me  proferre  sententiam.  Ego  enim 
nihil  mihi  conscius  sum,  non  tamen  in  hoc  justifi- 
catus  sum,  Non  ex  toto  credo  me  vel  ipsi  conscientiae 
roese,  quippe  cnm  ne  ipsa  quidem  queat  me  compre- 
hendere  totum ;  nec  potest  judicare  de  toto,  qni  to- 
tum  non  andit.  Qui  autem  judicat  me,  Dominus  est, 
(/  Cor,  lY,  3,  4).  Dominus,  inquit,  cujus  utique  n 
sdentiam  non  effu^it,  sententiam  non  sublerfugit, 
etiam  quod  propriam  latet  conscientiam.  Audit 
Dens  in  corde  cogitantis,  quod  non  audit  vel  ipse 
qui  cogitat.  Aderat  anris  Prophetse  absentis  ori 
fnrtive  poscentis  pecuniam  {IV  Reg.  v,  22) :  et  ego 
quantumlibet  in  occulto  Isedere  cogitans  aut  proxi- 
mum  nequiter,  aut  turpiiter]  meipsum,  non  verear 
anrem  nusqaam  absentem?  Tremenda  prorsus  au- 
ris  at  reverenda,  cui  non  cessat  qtiies,  non  tacet 
sileDtinm.  Deniqueait :  Aufertemalum  cogitationum 
vestrarum  ab  oculis  meis,  {Isa.  i,  16).  Sed  quid  est 
qaod*dieit,  ab  oculU  meis?  an  et  dostra  Deus  non 
•olam  audit,  sed  et  videt  arcana?  Qualis  oculi,  qui 


contemplantur  cogitationesl  Non  sam  eo1onite,il 
videatur,  sicnt  ncc  sonant  ut  audiantar.  Solent 
sentiri  a  cogitante,  non  aadiri  ab  auscoltinte,  oon 
a  contemplante  videri.  Merito  tamen  Dominas  sdl 
cogitationes  homioum  quoniam  vanse  sunt.  Car  enim 
nesciret,  quas  et  audit,  et  videt?  His  pmcipoe 
duobus  sensibus,  id  est  visui  et  aaditai,  nemo 
fidem  putat  esse  negandam.  Hoc  nos  scire  oonstaB- 
ter  adstruimus,  quod  vidimus  et  andivimus.  Iferilo 
itaque  uon  erat  opus  Domino  Jesu,  ut  quis  testimo- 
nium  perhiberet  de  homine :  ipse  nimiram  sctebat 
quse  essent  in  homine.  Quid  eogitaHs,  ait»  mala  in 
cordibus  vestris  ?  {Matth.  ix,  4.)  Respondeb«t  noa 
sermonibus,  sed  cogilationibus.  Andiebal  non  lo- 
quentes,  videbat  non  apparentes. 

23.  ContremiAco  lotus,  tuam»  Domine  Jesu,  quan- 
tillo  possum  intuitu  considerans  majestatem,  pne- 
sertim  cum  recordor,  in  quantis  ipsins  aliqoando 
contemptor  exslilerim.  Sed  et  nunc  cam  jam  a 
facie  majestatis  fugi  ad  genua  pietatis,  qnid  amplins 
facio?  Yercor  ne  qui  aliquando  eontrarins  exstiti 
majestati,  et  nunc  ingratus  pietati  inveniar.  Quid 
enim  si  cessanl  manus,  et  nou  cessat  pectus  ?  Quid 
si  os  jam  silet,  et  necdum  cor  quiescit  ?  Si  singuli 
illiciti  motus  animi  mei  singula  snnt  qnsedam  in 
te,  Deus,  convicia,  utpnta  iracundiae  motus  in 
mansuetudinem,  invidiae  in  charitatem,  in  frogali- 
tatem  luxurise,  turpitudiois  in  castitatem,  et  innu- 
mera  his  similia,  quae  de  coenoso  lacu  prnrientis 
pectoris  mei  etiam  nunc  incessanter  ebulliunt, 
inundantes  et  impingentes  in  serenitatem  praefol- 
gentis  vultus  tui  :  quid  magnum  feci  solos  cohibere 
artus,  actus  corrigere?  Si  has  atque  hujasmodi, 
quas,  foris  licet  vacans,  iotus  actitare  non  eesso, 
iniquitates  observaveris,  o  Domine,  quis  sastine- 
bit?  An  forte  jam  non  ago  illa,  sed  patior  ?  Agnntor 
quidem  in  me,  sed  a  me  non  aguntur,  a  non  con- 
sentio.  Sane  si  mei  non  fuerint  domioata,  tunc 
immaculatus  ero,  et  immaculatus  coram  eo,  non 
solum  si  carnero,  sed  et  si  observavero  me  ab  ini- 
quitate  mea.  Mea  dixerim,  non  quia  facio,  sed  qnia 
sustineo.  Gorpus  gesto  mortis,  camemque  peceati : 
sufficit  interim  mihi,  si  non  regnet  peccatum  in  meo 
morlali  corpore.  Sic  corpus  crimini  non  repatatur, 
nec  qnod  habitat  in  eo  peccatum  :  si  tamen  non 
delector,  si  tamen  non  exhibeo  roembra  mea,  arma 
iniquitati.  Pro  hac  orabit  ad  te^  o  misericors,  qui- 
vis  etiam  sanctus  in  tempore  opportuno  :  {Psal 
XXXI,  6.)  supplex  nimirnm,  quod  malum  sentiat ;  et 
nihilominus  sanctus,  dum  non  consentiat :  snpplex 
pro  periculo,  sanctus  pro  virtute  :  sanctns  plane 
atque  bealus,  qui  condelectatus  legi  Dei  sccnodnm 
interiorem  hominem,  de  malo,  quod  ita  inesse  cor- 
pori  471  sentit,  ut  nisi  pariter  cnm  corppre  carere 
non  possit,  merito  sese  consolatur,  et  ait :  Jam  non 
ego  operor  illud,  sed  quod  habitat  in  mepeceatum, 
{Rom.  VII,  17). 

24.  Verun^^en  delicta  qnis  inlelligit?  Nam  si 
possem  dioere  cum  PaulO/  qnod  qoidein  ionge  est  a 


LISRR  m  PRJKBPTO  BT  DISt^BmilONB.  878 

iltmnia  slraatar  de  impoasibili  T  ItaDe,  ii>-  j|  easiooe  malum  ita  iDObedieDtise  exaggeratis    ut  a 
monacho  crimen  insidiainr  inobedieoiiae  ?      t^m  necessario  bono  promittendae  obedientise  ter- 

reatis :  qaia  etsi  difficile  cavetur  ubique  subrepens 
[mss.  subripiens]  vel  insidians,  ut  vos  dicitis,  ioobc- 
dientia  in  lam  variis  et  innumeris,  quae  a  senioribus 
indicnntar ;  non  semper  tamen  damnabiliter  seu  cri- 
minaliter  quod  praecipilar,  non  impletur.  Etsi  enim 
omnis  inobedientia  inexcusabiliter  sit  cnlpabilis , 
nulla  tamnn  setemaliter  damnabilis,  nisi  quam  re- 
medium  pcenitentiae  non  sanat ;  nalla  est  lethaliter 
criminalis,  nisi  quae  contemptum  superbiae  non  evi- 
lat.  Magna  igitur  securitas  filiis  obedientise,  et  rc- 
vera  pax  hominibus  bonae  volantatis :  quoniam  in 
omni  obedientia  sola  damoatur  impoenitentia,  quam 
nescil  qui  diligit  Dcnm ;  sola  incriminatur  super- 


■ntiqua  illa  tam  nota,  et  tam  nozia  prseva- 
fiMilc,  ut  creditur,  indnigentiam  conseque- 
m&modo  confessio,  et  non  defen.^^io  sequere- 
[oe  enim  laniom,  ut  dictum  est,  nocuii  sim- 
ittonis,  quamvis  ex  deliberationi»,  tranagres- 
iitQm  adjunctae  excnsationis  com  praemedi- 
obotinatio. 

CAPUT  XU, 

ila  atque  ac  lege  divina  disparitatem  esse 
inobedientUB, 

$ed  nunquid  forie  in  lcge  qaidem  divina 

I  est  hec  eonsideratio  gravioris^  leviorisqne 

Mito,  non  autem  ita  et  in  Regula  nostra? 


s  tane  dicat  plns  tribuendum  humanis,  quam  Q  bia,  quam  facile  cavet  qui   timet  gehennam.  Sed 


iraditionibus ;  plurisque  qaod  per  suos  Deus, 
lod  per  se  ipsum  imperat,  sestimandum  ?  An- 
ilque  et  apud  sanctum  Benedictum  proprise 
icte  ab  invicem  sententise  inveniuntor,  alia 
)ribus,  519  alia  de  gravioribus  inscripla 
{Reg*  S.  Benedictif  capp.  24,  25.)  Quid  esi 
evior  culpa,  nisi  levior  inobedientia  ?  Tra- 
i|itur  a  prselatis  interdum  minora  mandata, 
transgressio  leviora  secundum  Regulam 
p^ccata  ;  et  tamen  in  Deum  nihilominus  prse- 
»  fit,  quoties  abbatis  jussio  prseteritur : 
n  et  ex  ore  ipso  Dei  non  aequalia  sunt  pro- 
i,  et  ideo  non  aequali  cuncta  vigilantia  obser- 


exemplis  clarius  elucescet  quod  dicimus.  Si  jubente 
seniore  ut  sileam,  verbum  mihi  forte  per  oblivionem 
elabitur  ;  reum  me  faleor  inobedientlae,  sed  veniali- 
ter.  Si  ex  bootemptu  sciens  et  deliberans  sponte  in 
verba  prorupero,  et  rupero  sileniii  logera :  praevarica- 
torem  me  constituo,et  crimina1itcr;etsi  impcenitens 
persevero  usque  ad  mortem,  peccavi,  et  damnabiliter. 

CAPDT  XIII. 

Refellit  monachos,  difficultatem.veleHam  impos- 
stbUitatem  obedientice  religiosas  nimium  exagge- 
rantes. 

31.   An  et  hoc  durum   fortasse  videatur?  Hkc 
quippesuotvestra,  si  bene  rccolo,  verba,  cum  diffi- 


sed  alia  cura  exhibenda  est  ei  procul  dubio,  Q  cultatem  seu  impossibilitatem,  ut  vobis  videtur,  te- 


se  perhibet  primum  et  maximum  mandatum 
XXII,  38)  :  alia  his  quae  alibi  discernens,Ottt 
ly  inquii,  unum  de  his  minimis  mandatis 
,  T,  49).  Quid  ergo?  Audivimus  ex  Regnla 
es  et  leviores  culpas ;  legimas  et  in  Evangelio 
i,minimaque  mandata:  et  mandatorum  trans- 
nes  universas  dicemus  aequaliter  maximas  ? 
t  igitur  necesse  ut  conccdam  quod  dicitis,  aut 
licet  non  iribui  omne  quod  ab  homine  magis- 
|]dlar,  quod  non  sit  contra  Deum ;  aut  monacho 
posse  inveniri  leve  seu  veniale  peccatum : 
u  toiies  Deo  (quod  fatendum  est)  inobediens 
MiTincituiv  quoiies  ejus,  qui  pro  Deo  sibi 


nendae  obedientiae,  vel  cavendae  inobedientiae  con 
siderantes,  in  vitam  ita  monachicam  exclamatis  : 
t  Haeccine  est  illa  co  securior,  quo  arctior;  eo  cer- 
tior,  qno  magis  ardua  veuieadi  ad  Deum  via,  ut  mo- 
nacho  natnraliter  bona  vix  cavere,  naturaliter  bona 
vix  pro  communi  infirmitate  valenti  implere,  non 
minor  tamenftlSnecessaria  sit  cauteia  adcavenda, 
vel  observanda  quae  sibi  praelatus  suus  vel  prohi- 
bere  voluerit,  vel  jubere  ?  »  Et  subditis:  «  Quod  cum 
a  multis  credalur,  licet  a  paucis,  vel  etiani  a  nullis 
ad  integrum  observetnr;  quid  alind  operatur  talis 
seutcntiae  credulitas,  quam  quod  illa  ab  Apostolo 
tanlum   culpata  manducandi  idolothyta  libertas?  » 


hominis  mandatum,  quod  quidem  justitiae  Q  (/   Cor.  viii,  7.)  Nil  planc  aliud,   si  ita  esset,  ut 


inigoet,  praetergreditur ;  sicut  tamen  non  par 
ezseeutione  exigitur,  sic  nec  per  culpa  con- 
'  ex  transgressione.  Etsi  quippe  unus  est  qui 
ur ;  non  tamen  unius  ponderis  quae  jubentur, 
os  subinde  discriminis  jussorum  est  omnium 
bi  transgfessio.  Unde  pater  Benedictus.  c  Se- 
ii  >  inquit,  c  mensuram  culpse,  excommuni- 
\  extendatur  mensura.  »  {Reg.  cap.  24.) 
Frustra  proinde  (nt  videlis)  aut  terremini, 
Tere  conamini  de  obedientiae  promissione» 
.  ex  regulari  professione,  quasi  non  oporteat 
lere,  quam  constat  nec  integre  posse  teneri, 
M  crimine  praeteriri :  siquidem  Deo,  quid- 
ri  miniater  bomo  non  perperam  jusserit,  im- 
BDi  coMtiterit.  FmBtray  inquaro,  ex  hac  oc- 


dicitis.  Bene  prorsus  non  potest  conscius  esse  sibi , 
qui  se  non  implerc  confidit  quod  debere  se  credit. 
Creditis  itaque  (ut  verborum  vestrorum  sensum  bre- 
vilcr  colligam]  quod  ad  integrum  mandata  Dei  ob« 
servari  six  valeani,  abbatis  non  valeant :  cum  Veri- 
tas  ipsa  testctor,  ne  unum  qiiidem  iota  praeteritum 
iri  {Matth.  v.  18).  Caeterum  qui  ita  sentit,  videtur 
mihi  (ut  pace  vestra  dixerim)  necdum  gustasse  quam 
suavis  esi  Dominus  :  sub  jugo  legis  gemrre  adhac, 
nondum  respirare  sob  gratia;  suave  Christi  jugum 
nequaquam  esse  expertus;  ideoque  certissime  ad- 
huc  infirmari  per  camom,  quia  spiritus  non  adjuvat 
cjusinfirmitatem. 

32.  Quid  vero  sibi  vult  illa  dislinctio,  quod  Dei 
quidem   vel  vix  prselati  vero  bominis  nequaquam 


827 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  CURiE.VALLB!(SlS 


o28 


remias,  qni  aole  sanctifleatas  quam  natos,  cum  se 
eicusaret  de  pueritia,  nihilominus  conslituius  est 
Buper  gentes  et  super  regna  {Jerem.  i,  6).  Bonus 
quoque  Daniel,  cujus  spiriium  suscitavii  Deas,  ut, 
onvinceret  iniqua  judicia^  et  sanguinem  innoxium 
liberaret  (Dan,  xiii,  45-64).  Denique  cani  sunt 
aensus  hominis,  et  setas  senectutis  vita  immaculata 
(Sap.  IV,  8,  9).  Sicubi  hujuscemodi  puer  seneK  pro- 
motus  iovenitar,  opus  Dei  est,  his  qui  tales  non  sunt 
mirandum  non  imitandnm. 

27.  Gseterum  curritur  in  clero  passim  ab  omni 
ffitate  et  ordine,  a  doctis  pariter  et  indoctis  ad  eccle- 
ftiasticas  curas  tanquam  sine  curis  jam  quisque 
Ticturus  sit,  cum  ad  caras  pervenerit  (86).  Nec 
mirum  de  his  qui  necdum  in  semelipsis  experti 
sunt.  Yidentes  quippe  illos  qui  jam  proprios  hu- 
meros  cupitse  sarcinae  subraiserint,  non  solum  non 
gemere  tanquam  sub  onere,  sed  insuper  appetere 
plus  onerari,  non  delerrentur  periculis,  quse  cupi- 
dilate  caecali  non  vident;  sed  favoribus  amplius, 
quos  illis  iovident,  provocantur.  0  infinita  semper 
ambitio,  et  insatiabilis  avarftia  !  Cum  pritnos  hono- 
rum  gradus  meruerint  in  Ecclesia,  meruerint  aulem 
vel  vilffi  merilo,  vel  pecunia',  sivc  etiam  carnis  et 
sanguinis,  quse  regnum  Dci  non  possidebunt,  prse- 
rogaliva,  non  ideo  corda  quiescunl,  duplici  semper 
sestuantia  desiderio  quo  utique  magis  ac  magis  et 
dilatenturin  plura,  et  ad  celsiora  sublimentur.Verbi 
gratia,  cum  factus  quis  fuerit  in  quacunque  Eccle- 
sia  dccanus,  vel  praepositus,  archidiaconus,  aut 
aliquid  hajusmodi,  non  contentus  uno  in  una, 
plures  sibi,  imo  quot  quot  valet,  conquirere  honores 
satagit,  tam  in  una,  quam  in  pluribus.  Quibus 
tamen  omnibus,  si  locus  evenerit,  libenter  unius 
prseforet  episcopi  dignitatem.  Sed  nunquid  sic  sa- 
tiabitur?  Factus  episcopus,  archiepiscopus  esse 
desiderat  Quo  forte  ad*;pto,  rursum  nescio  quid 
altius  somnians^  laboriosis  itineribus  et  sumptuosis 
familiaritatibus  Romannm  statuit  frequentare  pala- 
tium,  quaestuosas  sibi  quasdam  exinde  comparans 
amicitias.Si  lucri  spiritaalis  gratia  hsec  faciunt,  lau- 
dandus  est  zelus;  478  sed  praesumptio  corrigenda. 

28.  NonauIIi  cum  ista  non  possunt,  vertunt  se 
ad  aliud  ambiendi  genus,  in  quo  nibilominus 
aperiunt  eam,  quam  habent,  dominandi  libidinem. 
Nam  cum  prsesideant  urbibus  valde  populosis,  et 
toias,  ut  ita  dicam^  patrias  proprise  dioecesis  am- 
biiu  circamcludant;  occasione  inveota  ex  quocan- 
que  veteri  privilegio,  sataguot  ut  vicinas  sibi  Bub« 
jiciaot  civitates  :  quateous  duae,  quibus  duo  viz 
prsesules  sufficiebant,  sub  uno  redigantur  antistite 
(87).  RogOy  quse  haec  tam  odiosa  prsesumptioT  quis 
hic  tantus  ardor  dominandi  super  terramT  quae 
priocipandi  tam  effrenis  capiditas?  Certe  cum  pri- 

(86}Hinc  vulgatum  Gararum  nomen  ad  signifi- 
canda  beneficia  eorum  quas  vocant  Curatoram. 

(87)  Id  forte  inteliigendum  de  Noviomensi  epi- 
icopo,  gai  Tornacensem  eedesiam,  jamdodam  suae 
Mdi  omtam,  vix  tandom  patBUi  aii  ppoprio  gaudere 


f^  mun  tractas  es  ad  cathedram^  flebas»  refagiebis, 
vim  querebaris,  muUum  ad  te  et  omnioo  SQprt  1« 
esse  dicens ;  miserum  clamitans  el  indignum,  qei 
non  esses  idoneus  tam  sancto  ministerlo,  tanlis  wm 
sufficeres  .curis.  Quid  igitur  nunc  verecunda  de- 
pulsa  formidine,  spoote  ambis  ad  ampUora;  ioio 
irreverenti  audacia,  propriis  non  contenius,  invadis 
aliena?  Cur  hoc?  Forte  ut  plures  popolos  lalves? 
Sed  in  alienam  messem,  tuam  mittere  falcem,  injn- 
riosum  est.  Ut  tuae  prsestes  Ecclesi»  ?  Sed  Ecclena- 
rum  Sponso  non  placet  tale  unins  iacremenUiffl, 
quod  sit  detrimentum  alterius.  Crudelis  ambilio,  et 
ncredibilis,  si  fidem  oculi  non  adstraerentl  Yix 
tenent  manus,  quin  illud  ad  litteram  impleaat 
qood  legilur  in  propheta  :  Secuerunt  priggnanies  I 

B  Galaad  ad  dilatandum  terminos  suos  (Amos  i»  13). 

29.  Ubi  est  illa  terrifica  comminatio,  V(e  qui 
conjungitis  domum  ad  domum^et  agrum  agro  copu- 
latis  ?  (Isai.  v,  8.)  Nunquid  in  his  dnntaxat  exigais 
Vo!  istud  metuendum  est,  non  aatem  cum  urbes 
urbibus,  aut  provincise  provinciis  continuantor? 
Imo  eiiam  respondeant,  si  volunt,  se  imilari  Domi- 
num  Christum,  facientes  et  ipsi  utraque  unaoi, 
adduceates  et  ipsi  ex  diversis  pascuis  greges,  nt  fiat 
anus  pastor,  et  unum  ovile.  Hujus  rei  gratia  non 
pigritantur  crebro  terere  Iimina  apostolorum,  in- 
venturi  et  ibi  (quod  magis  dolendum  est)  qui  suc 
faveantimprobse  voluntati :  non  quod  valda  Romaai 

^  curent,  quo  fine  res  terminentur ;  sed,  quia  valde 
^  diligunt  muncra,  sequuntur  retributiones.  Nnde 
nuda  loquor,  nec  retego  verenda  sed  invereeunda 
confuto.  Utinam  privatim  et  in  cameris  basc  fiierint  I 
utinam  soli  videremus  et  audiremns  I  utinam  nec 
[aL  vel]  loquentibus  crederetrl  ntinam  uMb  reli- 
querint  moderni  Noe,  unde  a  nobis  posseni  ali- 
quatenns  oporiril  Nunc  vero  cemente  orbe  mund 
fabalam,  soli  taoebimos?  Gaput  meum  undiqae 
conquassatum  est,  et  ego  sanguine  circumquaque 
ebuUiente  putaverim  esse  tegendnm?  Qnidquid 
apposuero,  cruentabitur ;  et  major  erit  confusio  vo- 
luisse  celare,  cum  celari  nequiverit. 

CAPUT  VIU. 
Humilitatem  etmodestiamepiscopo  commendat. 

30.  Bona  humilitas»  quse  et  in  prsesentiarum  ab 
D  hujusmodi    mordaetbus    curi   mentem    facit    esse 

quietam,  et  a  minacibus  poenis  in  futuro  securam 
reddit  cooscientiam.  Hsec  vesiros,  paier,  animos 
ab  horum  omnium  pestifera  aemnlatione  compescat. 
Audile  potius  Prophetam,  taliter  a  talibus  dehor- 
tantem  :  Noli^  inquit,  amutari  in  malignantilmst 
neque  zelaveris  facientes  iniquitatem(Psal.xxxyi, 
i).  i£mulari,magis  oportetApostoIum  non  gloriant<*m 
in  iminensum,  nec  se  ultra  se  extendentem  :  nec 
audentem  se»  ut  ipse  fatetur,  comparare  quibosdam 

episcopo,  scilicet  Anselmo  ex  abbate  Sancti-YiB 
centii    Laudunensis,    quem  Eugenitts  lU,  Bemard 
rogatu,    Tomacensibas  concessit.  Gonfer  lib.  ui  de 
Gonaider*  num.  14  el  16. 


-681 


LIBBR  DB  PRiBGBPTO  BT  DISPBNSATIDNB. 


882 


i 
I 

I 

P 


f  • 


9- 


a 


•L 

«- 
a: 

h 


.^uoqne  qnod  agil,  se  iiialom  esoe  erediderit ;  ac  tao- 
tam  malam,  quantam  crediderit.  Quod  si  annuero, 
mrsum  pergitis  inquirere,  cur  non  e  contrario  tantuiA 
euique  bonum  sit  quod  operatur,  quantnm  vel  falso 
opinatur.  Mirum  quippe  vobis,  imoetinjustum  vide- 
.tur,  ut  plus  in  malo,  quam  in  bono  humanfle  valeat 
inlentionis  opinio.  Si  respondero,  de  malis  quidem 
merito  ita  credi  propter  oculum  nequam  :  respon- 
debitis  et  mihi  non  immerito  quoqoe  propter  sim- 
plieem  oculum  idem  aeque  putandum  et  de  bonis. 
Nam  qui  dixit  ex  oculo  nequam  corporis  tenebras 
aestimari>  indicavit  et  de  simplici  lucem  aeque  cor- 
poris  approbari  {Matth»  vi,  23).  Sed  videte,  ne  forte 
.  non  sit  vere  oculus  simplex,  qui  fallitur.  Fallitur 
enim  tam  qui  bonum  malum,  quam  qui  malum  bo- 
num  putaverit.  Scitis  autem  neutrum  horum  Vse 
illud  evitare  propheticum,  Vce  qui  dicitis  bonum  mor 
lum,  et  malum  bonum  (Isa,  v,  20) :  cum  tamen 
nemo,  qui  hoc515  velit  cavere  maledictum  (105), 
de  quo  Veritas  pronuntiat,  quod  sit  lucis  (106)  totius 
corporis,  id  est  operis,  argumentum.  Sed  absit  ut 
praeco  Veritatis  clamet  contra  Veritatem ;  maledicat 
18  quod  illa  probaverit ! 

.36.  Ego  vero  ut  interior  oculus  vere  simplex  sit, 
duo  illi  esse  arbitror  necessaria,  charitatem  in  io- 
lentione,  et  in  electione  veritatem.  Nam  si  bonum 
quidem  diligat,  sed  verum  non  eligat ;  babet  qui- 
dem  zelum  Dei,  sed  non  secundum  scientiam  :  et 
nescio  quemadmodum  judicib  Verilatis  vera  esse 
possit  cum  falsitate  simplicitas.  Volens  denique  ad 
veram  discipulos  ioslruere  simplicitatem  magistra 
Veritas,  Estote,  inquit,  prudentes  sicut  serpentes,  et 
siimplicessicutcolumbas(Matth,ii,  16).  Prsemisitergo 
|)ruri>ntiim,  siue  qua  neminem  satis^esse  posse 
simplicem  sciret.  Quomodo  denique  vere  simplex 
crit  ocuius  cum  ignorantia  veritatis?  aut  vero  vera 
potest  dici  simplicitas,  quam  simplex  ignorat  veri- 
tas  ?  Scriptum  est  enim  :  Ignorans  ignorabitur  I  Cor, 
XIV,  38).  Patet  ergo  laudabilero  illam  et  a  Domino 
audatam  simplicitatem  absque  his  duobus  non  esse 
bonis,  benevolentia  atque  prudentia  :  ut  oculus  vi- 
delicet  cordis,  non  solum  pius  qui  fallere  nolit,  sed 
et  cautus  sit  qui  falli  non  possit. 

37,  Caeterum  sicut  oculum  simplicem  duo  ista  fa- 
ciunt  bona,  amor  boni,  et  cognitio  veri  :  sic  nequam 
oceuium  duo  e  regione  mala  constituunt,  cecitas, 
qua  fit  ut  veritatem  non  agnoscat;  et  perversitas, 
qua  fit  ut  diligat  iniquitatem.  Porro  inter  duo  bsec 
bona,  qusenec  fallere,  nec  falli  ainunt;  et  dno  illa 
inala,  quae  tam  falli,  quam  fiiUere  &ciuat,  duo  sunt 
inedia :  unum  quidem  bonum  per  quod  oculus  inte- 
rior,  etsi  falli  queat  ignorantia  veri,  zeio  tamen  boni 

(105)  Locus  obscurus,  sed  constans  in  editis  et 
scriptis,  tametsi  Horstius  putat  legendum,  quin  hoc 
velit.  Sed  retinenda  alia  lectio,  quae  dilemmatis 
altera  pars  est.  Bernardus  quippe  hoc  in  loco  probat, 
bonam  intentionem,  quse  lux  est  operis,  nou  seque 
valere  in  malum,  quam  in  bonum.  Sic  autem  fere 
ratiocinatur,  Intentio  illa  circa  malum  vel  est  oculus 
simplex,  vel  non.  Tum,  si   est,  inquit,  nihilominus 


B 


Jl  fallere  penitus  non  consenlit :  altemm  vero  malum, 
quod  licet  veri  notitiam  non  impediat,  amorem  ta- 
men  boni  prse  malitia  minime  sentit. 

38.  Et  quoniam  omnis  res  melius  divisione  inno- 
tescit :  secundum  hoc  duplex  mahim,  et  illud  item 
geminum  bonum,  quadrifariam  dividamus  oculum 
cordis,  in  bonumet  meliorem,  inmalum  etpejorem. 
Et  subdamus  exempla.  Est  qui  bonum  diiigit,  et 
malum  nescius  agit.  Hujus  quidem  bonus  est  oculus, 
quia  pius  :  non  tamen  simplez,  quia  caecus.  Et  est 
qui  bonum  et  libenter  agit,  et  prudenter  intelligit : 
Istius  revera  oculum  non  immerito  simplicem  dixe- 
rim,  utpote  cui  neutnim  bonum  desit,  nec  zelus 
scilicet  bonus,  nec  scientia.  Hunc  profecto  requirit 
oculum  Deus,  cum  respicit  super  filios  hominum,  ul 
videat  si  est  intelligens  aul  requirens  Deum  {PsaL 
XIII,  2).  Est  e  rontrario  qui  bonum  minime  diligens, 
ex  malitia  quidem  pervcrsus  est  :  sed  s-ipiens  ut 
faciat  malum,  per  ignorantiam  ceecus  non  est.  Quem 
quidem  ideo  nondum  appellaverim  nequam,  quam 
unum  ei,  licet  ad  suum  malum,  non  desit  bonum,  id 
est  scientia. 

39.  Sed  est  qui  bonum  forte  nescius  quod  non 
diligit,  agit  :  cui  profecto  non  incongrue  id  quod 
dicitnr  nequam  assignavcrim,  eo  quod  neutro  careal 
malo,  nec  csecitate  scilicet,  nec  perversitate.  Dici- 
tur  siquidem  nequam,  quasi  nequaquam,  ut  iis  so- 
lummodo  nequam  appelletur,  qui  nequaquam,  hoc 

C  est,  in  nullo  penitus  appareat  bonus ;  sed  sit  utro- 
que  bono  vacuus,  tam  videlicet  veri  notitia,  quam 
et  benevolentia.  Alius  est  itaque  pius  oculus,  non 
quidem  fallere  promplus,  scd  tamen,  ut  dictum  est, 
falli  pronus  de  quo  propheta  :  Ephraim^  iuquit, 
quasi columba  seducta,  non  habens  cor  (Ose, yii.  11)* 
Alius  is  quem  Dominus  simplicem  dicit,  tam  nec  fal- 
lere  facilis,  quam  nec  falli,  de  quo  et  Apostoli  do- 
centor  cum  eis  dicitur  :  Estoteprudentes  sicut  ser- 
pentes,  et  simplices  sicut  columbm, 

40.  Et  item  alius  est  oculus  simpliciter  malus, 
farens  utiqne  libenter,  sed  non  facile  falsus  :  qua- 
lem  510  profecto  habent  illi   qui   ore  dominico 

Q  astruuntur  prudeniiores  esse  filiis  lucis  in  genera- 
lione  sua.  Et  alius  quem  nequam  esse  definivimus, 
qnia  sit  dupliciter  malu«,  cui  quippe  et  malitia  paril 
ignorantiam,  et  ignorantia  malitiam  operit,  ita  ut 
ssepe  nesciens  et  malum  quod  vult  non  faciat,  el 
bonum  fadat  quod  non  vult.  Obscuratum  nempe  esl 
insipiens  cor  eorum  qui  istius  modi  sunt,  et  quasi 
jam  traditi  in  reprobum  sensum,  bonum  omnino  nec 
diligere,  nec  dignoscere  queunt.  De  talibus  scriptum 
est :  hnpius  cum  venerit  in  profundum  malorum, 
contemnit  {Prov,  xviii.  3) .  Nam  qui  hujusmodi  est,ca- 

incurrit  Vce  propheticum,  prolatum  in  eos  qui  dicunt 
malum  bonum  :  el  aliunde  nemo  vitare  volet  islud 
maledictum,  cum  ea  intentio  sit  oculus  simplex,quem 
Veritas  laudat. 

(106)  Oinnino  ^ic  legendum,  ut  induobus  scriptis, 
non  lux,  sicut  iu  antehac  vulgatis;  ut  sit  sensus, 
quod  oculus  simplex  sit  argumentum,  td  est  origo  et 
causa,  lucU  totius  corporis,  idest  operis. 


863 


S.  BBRNARDl  ABBATIS 


vere  profecto  malum  nec  volt,  etiam  si  possit ;  nes  A 
si  velit,  scit.  Quamobrem  hunc  oculnm  in  superiori 
divisionc  illo  altero  censui  non  immerito  pejorem, 
non  quia  malignior  sit,  sed  quia  periculosior.  Igoo- 
rantia  quippe  securiorem,  securitas  segniorem  facit, 
non  nequiorem.  Est  tamen  ex  hoc  procul  dubio  de- 
terior,  quod  ille  solum  hahet  malum,  malam  inten- 
tionem  ;  iste  et  falsam  cousiderationem.  lile  uno 
caret  e  duobus  bonis,  bono  zelo ;  iste  et  vero  judicio. 
Ex  hoc  iiaiiue  pessimo  oculo,  qui  neutrum  bonum 
habet,  et  item  ex  illo  optimo  qui  neutro  caret,  seu- 
liendum  est  Yeritatem  disseruisse,  aut  lenebris 
ubvolvi  toium  corpus,  aut  luce  perfundi.  Nam  reli- 
qui  duo,  quorum  neuter  utrumque  aut  boQum  habet, 
aut  malum;  etsi  ex  parte  possunt,  noa  tamen  toti 
sufficiunt  vel  lucem  dare  ver  tenebras  corpori, 


41.  Si  igitur  (it  jam  ad  propositam  quaestiuncu- 


B 


am  revertamur)  is  vere   oculus  ncquam  est,  qui 
perversus  pariter  et  caecus  bonum  agit,  et  malum 
credit ;  utique  recte  operando,  sed  opinando  inique, 
bonum  sibi  in  malum   vertit ;  et  tantum  malum, 
quantnm  crediderit :  quandoquidem  juxta  senten- 
tiam  Dominiy  totum  corpus  tenebrosum  reddit  ocn- 
lus  nequam.  Quid  enim  luci  relinquitur,  ubi  nec  pia 
intentio,   nec  vcra  opinio  invenitur?  At  n<m  ideo 
sequitur,  ut  qui  e  contrario  malum  facit,  et  bonum 
putat,  juxta  suam  fidem  simililer  et  ipse  inveniat. 
Quare  ?  Non  est  quippe  simplex  oculus  ille,  qui  ex 
judicio    Yeritatis    totum  corpus  lucidum  reddat, 
qualem  profecto  superius  definivimus.  Neque  enim 
ex  toto  adhuc  tenebrae  desunt,  ubi  ignoraniia  veri-  C 
tatis  lucem  obscurat  bonse  [a/.  deest  bona]  volunta- 
tis.  Gum  itaque  ille  oculus  utrumque  malum ,  is 
vero   minime    utrumque   habeat    bonam;    oonne 
raiio  videtur  exigere,  ut  plus  iile  noceat,   quam 
prosit  iste?  Neque  enim  consequens  est,  ut  tan- 
tum    vaieat     in    bonum    unum,    quantum     duo 
mala  in  malum.  Et  quidem  laude  dignam  dixe- 
rim  vel  solam  intentionem  piam  :  nec  plane  condi- 
gna  remunerationem  fraudabitur  in  opere  quoque  non 
bono  ipsa  bona  voluntas.  Attamen  sine  malo  quo- 
cumque  non  erit  decepta  simplicitas.  Cur  inquis  ? 
nunquid  non  ex  fide  ?  Prorsus  ex  fidc,  sed  falsa ; 
vel  certe  potius  non  ex  fide,  quia  fides  falsa,  fides  D 
non  est.  Denique  de  fide  vera,'  non  falsa  puto  dixisse 
Apostolum  :  Omne  quod  non  est  ex  fide^  peccalum 
est  (Rom,  xiv,  23).  Non  autem  ex  fide  vera  bonum 
creditur  quod  malum  cst  :  esl  enim  falsum.  Pecca- 
tum  igitur    est.   Utrumque    proinde    complectitur 
prsesens  capilulum,  Omne  quodnon  estex  fidepec^ 
catum  esty  et  caecam  videlicet  malitiam,  et  dece- 
piam  innocentiam  :  quia  quod  a  nesciente  fit,  et 
bonum  prorsus  condemnat  intentio  prava,  et  ma- 
lum  non   penitus  excusat  recia.  Sive  itaque  malum 
puies  bonum  quod  forte  agis,  sive  bonum  malum 
quod  operaris,  utrumque  peccalum  esi,  quia  neu- 
trum  ex  fide  :  licet  sane  levius  admodum  peccetur, 
ubi  sana  intentione  soia   reprehensibilis  actio  foris 
apparet,  quam  ubi  maligna  latet  etiam  in  non  mala 


GLARiB-VALLmiSIS 

[aU  mendose  in  mala]  actione  intentio.  yemm  qood 

absque  vel  minimo  peccato  non  est,  purum  boaiHB 

minime  est.  Quo  pacto  ergo  bOBum  noa    punm 

puro  malo  comparabitnr  ftl  7  ia  efficientia,  hoc  est 

ut  tam  efficax  ad  bonum  illud  sit,  qaam  ad  oialam 

istud  ?  Et  hsec  super  hac  quflestione  sufficiaai.  Nam 

ad  superiores  quoque   satis  reor  eaae  Fespoosum 

superius.  Et  quidem  vos  easdem  ssepitts  dobitttio- 

aesiteratis  atquQ  rcvolvitis  :  sed  mea  ooa  iaterest 

ipsarum   loties    repetere  solutiones.   Sofilcit  enim 

semel  solvisse  ctiam  qaod  crebrias  ia  qasstiooe 

versalum  fuerit. 

CAPUT  XY. 

An  quantum  obedientia  valet  ad  mentufn,  taiUum 

inobedientia  valeat  ad  demeritum. 

42.  Quaerentibus  item  de  obedienti»  pendere»  seti 
discrimine  inobedientise,  a  latere  incidit  vobis  et  de 
merito  uiriusque  quaerendom,  atrum  videlicet  in 
quibusque  prseceptis  quantum  obedieatia  valet, 
tantum  gravet  inobedientia, :  ut  verbi  gratia,  vel 
Abraham  de  immolaudo  filio  {Gen.  xxii),  vel  ille 
nescio  quis  de  filio  itiJem  fumi  inoendiis  expoaen- 
do  {Doctr.  SS.  PP.  lib.  de  Obed.  6),  taotum  di- 
vinse  indignationis  et  uliionis  merito  iucurrisseot,  si 
non  obedisseoi,  qua^tum  laudis  et  gratiae  recepe- 
runt  pro  eo  quod  obedierunt.  Quod  vobis  quidem  et 
durum  vtdetur,  et  neeessarium  :  sed  non  est  ita. 
Enimvero  constat  nonaalla  nec  fieri  sioe  gloria,  et 
posse  non  fieri  sine  culpa ;  ideoqne  si  fiant,  digna 
esse  prsemiis,  non  tamea  suppliciis  si  non  fiaot. 
Nani  et  ooo  taagere  mulierem,  meriti  est  oon  me- 
diocris;  et  nullius  tamen  delicti  propriam  ampleeti 
conjugem.  Istiusmodi  saat  quseeunqae  evaogelico 
illi  capitulo  coogruere  possunt :  Qui  potest  eapere, 
capiat  (Maith.  xix,  12.). 

43.  Et  rursum  qusedam  per  cootrarium,   neglacta 

qnidem  offensam  contrahunt,  sed  impleta    gloriam 

[al.  gratiam]  non  mereotar;  et  damnant  cootem- 

ptorem,  et  auctorem   ooo  glorificant.   Talia    suat 

qusecumquc  divinitus  lege  publica  imponuntur  houti- 

nibus,  sine  quibus  nee  salvari  qaeoot.  Uioc  illud 

apud  gentilem  : 

Non  feci  furtum.  Non  pasces  in  cruee  cortfos. 

(HoEAT.  lib.  I,  ep.  16,  46.) 

Ei  in  Evangelico  :  Si  diligitii  eos  qui  vos  diligunt, 

quam  mercedemhabebitis  ?  et  si  salutaveritis  fratres 

vestros  tantum  quid^  ampUus  facitis?  Mattk.  ▼. 46, 

47.)  Denique  et  universaliter,  Cum  feceriUs  omma 

quoe  mandata  sunt  vobis,  dicite  quta  servi  inutil^ 

sumuSf  quafacere  debuimus,  fecimus  .(Lo«  Jivu,10.| 

Ae  si  dicat :  Si  solis  contenii  estis  preceptis  ei  tra- 

ditionibus  impositae  legis,  et  non  aponte  etiam  pcr- 

fectionis  vos  consiliis,  et  suasiooibus  maneipatii; 

lib'  ri  quidem  estis  a  drbito,  ooo  tameo  pro   merito 

gloriosi :  evasistis  poenam,  sed  nou  aoqoisistb  cqfo- 

nam.  Qusenam  er^o  oos  oeccssitas  cogit  parem  io 

singulis,  quse  injuncta  fucrint,  et  fonnidare  oltio- 

nem  de  transgressione,  et  de    observatioae  parare 

remuneralionem?  Eapropter  in    talibua  geoerahs 

hsec  regula  teneatur,  ut  in  difncilioribos 


833                                         SBRMO  US  GONVBRSIONfi  AD  aBRlCOS.  834 

docuit,  attt  reliquit  exemplo  ?  Duodecim  humilitatis  a  pari  cathedra,  iisdeinque  solemnium  indttmentoruoi 

gradus  Magiater  vester  edisserit,  propriisque  distin-  insignibus  attollamini,  cur  non  et  sacros  Ordinei 

gu\id€Scnp\iombfis(S,Benedictus,Regul(gcap.  7):  celebratis,  et  benedictiones  datis  in  popajis  (91)? 

■n  quo,  quaeso,  illorum  docetur  aut  continelur,   ut  Quam  multa  moveor  dicere  adversus  impudeotibsi- 

hoc  faslu   delectari  monachus,  has  quaererc    debeat  mam  praesumplionem  ?  sed  frenal  impetum,  quod 

dignilaies?  auribus  occupalis  scribere  me  recolens,   longiori 

37.  Labor,  et  latebrae,   et  voluntaria  paupertas,  lectione  vereor  fieri  onerosus  archiepiscopo  :   et 

haec  suni  nionachorum  insignia ;  haec  vitam  solent  quia  res  tam  manifesU  esl,  ul  multitudo  reprehen- 

nobilitare  monasiicam.   Vestri   autem  oculi    omne  deniium  videatur  4L77    impudentiam  obdurasse. 

sublime  vident,vestri  pedes  omne  forum  circumeunt,  Quod  si  et  haec  ipsa  cernuntur  graias  excedere  com- 

veslrae  linguae  in  omnibusaudienturconciliis,  veslrae  pendi  metas,  vobis,  o  domine,  donale,  qui  me   et 

manus  omne  alienumdiripiuntpatrimonium.  Tamen,  in  hocpropriam  prodere  coegislis  imperitiam,  dum 

81  ita  oportet,  ut  emancipati  a  subjeclione   poniifi-  morem  modumque  solemnem  in  scribendo  servare 

cum,  pari  cum   successoribus  aposlolorum   gloria,  nescierim. 

(91)  Et  id  utrumque  posloa  in  usum  venit  quoad  imo  etiam,subdiaconatum  aliquando  conftnintquin- 

benedietiones  et  collationem    minorom    Ordinum.  que  primi  abbates  ordinis  Cisterciensis. 


ADMONITIO. 


Varia  est  sequentis  opusculi  inscriptio.  In  prima  ejus  editione,  scilicet  Spirensi  anni  4501,  inscribitur. 
«  De  conversione,  ad  Scholares  libellus,  »  absque  divisione  capitum.  In  editis  anni  1520,  c  De  conver' 
siane^  ad  Clericos  sermo  :  »  quem  genuinum  titulum  existimamus.  Sermonem  vocat  Bemardus  ipsCy 
n.  31  :  <  Fatigavimus  vos  prolixitate  sermonis.  »  eic.  Quidam  codices  prceferunt.  ad  Clericos  Parisien-' 
ses.  »  Exordium  Cisterciense  favet  in  Hbro  septimo  de  Vita  Bernardi,  cap.  13.  »  duadam  prceterea  vi^e, 
cum  vir  Domini  Bemardus  causa  exigente  Parisius  adesset,  rogatu  clericorum  ingressus  est  de  more 
scholas  eorum  :  quibus  ostendens  fortnam  verce  philosophuBj  monebat  eos  attentius  de  mundi  contem" 
ptUj  1  etc.  Gaufridus  factum  narratin  libro  quinto  de  eadem  Vita,  n.  10  :  <  Patrem  sanctum,  fines  Pa- 
risiorum  aliquando  peragrantem,  ut  ad  ipsam  diverteret  civitatem  episcopus  Stephanus,  et  cceteri  omncs 
qui  pariter  aderant,  obnixe  rogantes  non  poterant  obtinere.  Mctgno  stquiaem  zeto,  nisicausa  grcms  urg^ 
ret,  conventus  publicos  declinabat.  Cumque  vespere  iter  suum  alias  ordinasset^  mane,  ubiprimum  locutus 
est  fratribuSy  dicere  jubet  episcopo^  quia  Parisius  ibimus^  ut  rogcLsti.  Conveniente  igitur  clero  admodum 
copioso,  sicut  semper  ab  eo  sotebant  expetere  verbum  Dei,  continuo  tres  ex  illis  compuncti  sunt^  et  con- 
versi  ab  inanibus  studiis  ad  veras  sapientias  cultum,  abrenuntiantes  soeculo,  et  Dei  famulo  inhofrentes,  > 
etc.  Gravis  et  patheticus  est  hic  sermo  contra  clericos,  qui  Ecclesice  dignitates  ambiunt,  et  temere  ad  sc^ 
cros  Ordinesaccedunt,  Capitulorum  distinctioncfn,  qmlis  in  editis  ab  anno  1520  adhibita  est,  retinuimus. 


S.  BERNARDI  ABBATIS 

DE  CONVERSIONE 

AD  GLERIGOS 

SERMO  SEU  LIBER. 


4^8  GAPUT  PRIMUM.  n  mandatbrnm  ejus,  sed  ut  naciant  ea  (PsaL  cu,  18), 

QuodnemoconverUadDominumjnisiDeivoluntate  Nimirum  verba  vitae  aeternae  habet,   et  venit  hora 

pranfentus  et  ejus  voce  interius  clamante,  possit,  (ntinam  et  nnnc  sic)  quando  mortui  audient  vooem 

i.  Ad  ittdiendum,  ot  credimus,  verbum  Dei  con-  ejus;  et  qui  audierint,  vivent  (Joan.  v«  25) :  fiqai« 

tenistis.  Neqae  enim  causa  nobis  alia  vestrse  hujus  dem  vita  in  voluniate  ejus.  £t  si  vultis  scrire,  volon- 

tam  atide  eoocoruonis  occurrit.  ApproDamos  tttique  tas  ejus  conversio  nostra.  Denique  ipsum  aadile, 

detideriam  boc,  et  laadabili  stadio  congaademus,  Nunquidvoluntatismeaiestmorsimpii,dicitDomi'- 

Battl  eoim  qoi  aodiaot  verbam  Dei,  sed  si  casto*  ni^»  et  non  magis  ut  convertatur  et  vivat  {S^h. 

dloitt  tiM  {iMe.  .ju,  tt}.  Beati  qoi  nmorM  iiiot  «nui  SS),  Kx  quiboi  tetbif  ifMMi^pmia^ 


887 


8.  B8RNARDI  ABBATIS  aARiG^YALLENSIS 


^ 


oris  ubiqae  promissio :  sed  quia  non  una  est  omni^  i  Porro  de  vicino  prohibet,  quod  jubet  deperegrino: 

•  i«*.<*  »••_«      »_•»  t.  •  J      1     •  • "  _  •     •      •»  •      » __A     _f^     ^  - _      -J      !•  2 


bus  cordis  intentio^  potesl,  indubitanter  sine  detri- 
mento  salutis,  ei  sine  damno  professionis,  operis 
quoque  non  una  ubique  observatio  cclebrari.  Sicut 
enim  non  omnes  omnia  tenent,  etiam  boni  Ghristiani 
quae  in  Evang^elio  sunt,  omnes  tamen  secundum 
Evangelium  vivunt  (nam  qui  concessis  alligari  con- 
jugiis  contenti  sunt,  non  ideo  tamen  credunt  se  re- 
cessisse  ab  Evangelio,  quia  evangelici  sublimitatem 
consilii  de  caelibe  ducenda  viia  non  elegerunt,  iia 
sane  si  in  gradu  illo  inferiori  legiiime  ac  fideliter 
conversenlur)  :  sic  quoqne  qui  secundum  Regulam 
vivere  slatuunt,  etsi  non  ad  uogucm,  ut  dicitur, 
iotam  custodiunt,  etsi  qua  pro  sui  claustri  ritu  vel 


ne  vicinitas  in^r  monasteria  fomes  seazklali,  n%m 
materia  sit,  si  alterutrum  reeipere  monadios  acquie- 
verint  absque  mutuo  duntaxat  assensu.  Qaod  loties 
equidem  expcrimur  (109),  quoties  talls  uspiam  mo- 
nachorum  susceptio  plane  non  nisi  contra  decreloro 
regulare  praesumitur. 

59O50.  Quod  si  etiam  posl  bsc  fratrb  ita  re- 
gulariter  suscepti  inquietiorem  forte  animam  pulu- 
veril  recordalio  scandaii,  quod  discendens  fratribus, 
quos  deseruil,  fecit;  et  quia  oporteat  emendari  sao 
reditu  quod  ex  discessu  deliquerit :  prudenter  ad- 
vertat  qui  hoc  cogitat,  scandalum  scandalo  noo 
bene  emendari.  Qualis  denique  emendatio   crit  si 


mutant,  vel  praetermittuut ;  a  regulari  tamen   om-  B  ut  aliis  scandalum  tollas,  alios  scandalizas  ?  Qaan- 


nino  professione  non  discedunt,  donec  tamen  sobrie, 
et  juste,et  pie,  pro  suorum  moribus  vivere  non  dti- 
sistunl.  Denique  Regula  ipsa  tradil  ociavum  humi- 
litatis  gradum,  «  ut  nihil  agat  monachus,  nisi  quod 
communis  monaslerii  regula,  vel  majorum  cohor- 
Untur  exempla  (Reg.  S.  BenedictU  cap.  7).  » 

49.  Exceptis  proinde  Gislerciensibus,  el  qui  illo- 
rum  forte  ritu  non  tam  vivere  secundum  Regulam, 
quam  ipsam  ex  integro  pure  ad  litleram  (uti  se  sane 
professos  esse  putant)  tenere  curant  :  de  csetero 
neminem  obedienter  degentem  regularis  moveat  so- 
lemnisque  professio,  in  qua  non  fit  de  tota  Regula 


quam  profecto  et  tolerabilius  scsndalum  illud  sit 
et  venialius,  quod  facium  est  intentione  proficiendi 
in  melius,  quam  quod  facere  cogitas  ad  deterios 
apostatando.  Sed  et  ante  qnoque,  licet  non  une 
scandalo,  tutius  luam  sine  dubio  ad  id  quod  patasti 
melius,  secutus  es  conscieniiam,  quam  si  in  priori 
bono  ei  loco  contra  conscientiam  permaneres,  qoao- 
quam  secnre  id  posses  :  si  sane  Idnc  eamdem  toam 
ipsius  consdentiam  reddere  secnram  posses. 

51.  Quapropter  quod  de  manducante,  et  non 
mandncante  decernit  Apoatolas  {Rom.  viv,  3),  usar- 
pemus  et  nos  in  nostrse  hajus  dtspalaliancalae  con- 


promissio,  in  his  duntaxat  monasteriis  in  quibus  C  clusione,  ut  et  qai  propria  impellente  conscientia 
ordo  et  disciplina  servatur  cum  bonis  consueiudi- 
nibus.  Salva  igitur  cuique  sua  manet  in  coenobiis 
bene  ordinatis  professio,  lantum  si  saua  fuerit  et  in- 
tentio.  Cseterum  qui  inquietus  est,  et  ita  credere  non 
potest ;  sed  magis  credens  et  cedens  stimulanti  con- 
scientise  exit,  et  quserit  ubi  solvat  quod  suo  in  loco 
aL  solvat  vota  sua  quae],  suo  utique  judicio  voveral 
quidem,  sed  non  solverat  :  sicut  non  laudo  quod 
egreditur,  ita  ut  regrediatur  non  consulo,  si  tamen 
ad  remotum  ignotumque  mooasterinm  migra\erit. 
Gur  ita  ?  Tum  propter  Pauli  sententiam,  qua  beatum 
manifeste  pronuntiat,  qui  se  ipsum  non  judicat  in 
eo  quod  probat  (Rom.  xiv,  22)  :  tum  ex  nostri  au- 
ctoritate  magistri,  qui  talem  et  suscipi  jubet,  et  reti- 
neri;  inventum  quoque  bonum   et  utilem  suasione 


sunm  deserit  locum,  ne  saum  (quod  patat)  deseral 
votum ;  non  deserentem  non  spernal :  et  qui  secara 
consdentia  fratemum  scandalam  limeos,  fratres 
jaon  deseril ;  deserentem  non  judicet.  Et  de  his  me 
accipite  sane  quod  sentio  reepondisse,  sine  pneju^ 
dicio  sanius  sentientis. 

CAPOT  xvn. 

Ad  dubia  quagdam  ex  Patribus  prapotita  retpondeU 
52.  Item  postulatis  absolvi  vobis,  cur  vel  beatos 
Gregorius  nescio  quem  Venantiora,  habitum  nsona- 
chalem,  quem  pie  susceperat,  impieque  rejoeerat, 
non  solam  resumere  non  coegit,  sed  etiam  omnem 
legitur  indulsisse  commuoionem  apostatae  perdu- 
ranli(Lib.  i,  epist.  33;  lib.  ix,  epist  25,  31),  vel 
sanctus  Augustinus  conjugii  legi  votum  qoodammo- 


ici,   professione    ligari .  Denique    suadeatur.   »  Q  <^o  subjiciat  continentiae ;  ita  ut  in  iibro  de  Yirgini* 


inquit»  t  ut  stet  (Reg.  S.BenedicHyCa,p,  61).  »  Et  ne 
forte  prioris  sui  monasterii  memor,  remordente,  ul 
assolet,  conscientia,  iocipiat  dcnuo  de  rupta  stabi- 
litate  causari  (108);  generalem  super  hujusmodi 
scrupulo  consolatoriam  profert  sententiam,  dicens  ; 
IMdque  enim  uni  Deo  servitur,uni  Regi  miliiatur, 

(108)  Tales  fuerunt  illi  monachi  ad  Pontiniacen- 
ses  translati,  ad  quos  insignem  scribil  epistolam 
Petrus  Gellensis,  in  tomo  11  Spicilegii,  pag.  447, ubi 

.  vide  et  duas  sequentes. 

(109)  QuantasBemardo  rixas  facesserint  ejusmodi 
susceptiones,  variae  piobant  ejus  epistoiae,  nempe  3, 
32, 33,  65  cum  iribus  sqq.  item  253,  293,  313,  395 
et  396.  Gonfer  epistolas  94  et  371,  ei  maxime  Gas- 
siaoum,  Gollat.  14,  cap.  5  et  sqq. 

(110)  Quaestionem  hanc  Bernardi  aevo  fuisse  ven- 
tilatam   patet     tuin    ex   Abselardo,   qui   quemdam 


late  asserere  videatur,  nec  celibis  quidem  vilc 
propositnm  copuhe  posse  praescribere  conjiigali. 
quominus  indissolubile  maneat,  etiam  qaod  a  con- 
tinentibus,  fallente  diabolo,  fracto  sanctitatia  voto, 
initum  fuerit  matrimonium  (110).  Et  ad  bsec  nihil 
ad  praesens  certins  breviusque  respondeodum  occar- 

Burguudiae  magistrum  arguit,  pa|;.  1067,  qaod 
monachos  atque  moniales  nos  tpwfhcum  eham  sute 
professionis  votum,etbenedictionis  veleonseenstioms 
vinculum^posse  matrimonium  contrahere  assererei : 
lum  ex  concilio  Remensi  sub  Bugenio  III,  ubi  cjas- 
modi  matrimonia  irrita  ac  uulla  esse  definit  caoon 
7,  etiam  in  Gonvorsis  professis.  L^mge  ante  Grego- 
rius  Magnus  monachos,  qui  uxores  duxissent,  iu 
monasierium  revocari  jubet  in  lib.  i,  epistola  40  : 
eosdem  vero  excomtuunicat  conciiium  Chakado- 
nense,  can.  16.  Paulo  disiimilis  est  argamenil 


989 


LIBBR  DB  PRJBGBPTO  BT  DISPBNSATIONE. 


rit,  nisi  quod  ita  sancti  antistites  sapnernnt :  ree-  i  mm  actualinm  delictorum,  in  lumen  virtutnm  eva- 


tene  ?  ipsi  viderint.  Nam  ego  in  sensibus  actibusque 
iUnstrium  Patrum  cautus  profecto  sum  omnino  non 
aliud  aestimare,  quam  quod  beato  Aposlolo  leste 
quseritur  jam  inier  dispenaatores,  nt  videlicet  fidelis 
quis  inveniatur  (/  Cor.  iv,  2).  Gertus  sum  cnim,  sive 
in  suo  abundaverint  seosu,  slvein  Dei  spiritu  ;  sicut 
ct  in  caeieris,  ita  et  in  his  ambos  extilisse  fideles, 
illum  in  dispensando  quod  prs  manibna  erat,  istum 
in  scribendo  quod  senserat. 

53,  Quod  denique  quaeritis  de  qnibusdam  episco- 
pis,  quos  sanctus  idem  papa  Gregorius  ad  lempus 
in  monasteriis  pro  eomm  excessibus  legitur  reclu- 
sisse,  utmmnam  in  suo,  an  in  monastico  interlm 
habitu  babiiarint  cum  monachis  ;  ego  nescio,  nisi 
quod  credibilius  videtur,  nequaquam  illos  insigncm 


dimus,  reaptantes  nobis  illud  Apostoli :  Nox  proi- 
cessity  dies  autem  appropinquavit  [Hom,  xii,  12;. 

CAPUT  XVIII. 
Morte  abbatis  non  licere  professis  mutare  locum. 
55.  Id  qnoque  vobis  insinuari  precamini,  an  ab- 
batis  mutatio  monasterium  suum  mutare  volentibns 
monachis  in  aliquo  patrocinetur ;  hoc  est,  si  in 
mortc  yel  depositione  praelati  plus  aliquid  libertatis 
subditis  relaxetur,  quo  utique  licentius  possint  eo 
aniculo  temporis  migrare  quo  voluerint,  altero 
necdum  videlicet  substituto.  Ad  quod  respondeo  : 
Nequaquam.  Etenim  aponsio  professionis  qnando  ex 
more  fit  in  oratorio,  de  abbatis  vita  non  sumit  ter- 
minum,  sed  de  praesentia  testimonium.  Profitenti 
itaque  modus  sit  sua  vita,  non  aliena.  Attendat  de- 


religionis  habitum  suscepisse,  quem  non  erant  per-  B  nique  quid  inde  Legislator  ipse  non  solum  senserit, 


petuo  habituri ;  sed  tantum  qusesisse  quietcm  in  se- 
cretis  monasteriorum,  et  opportunitatem  poenitentise. 
54.  Audire  et  hoc  vullis  a  me,  unde  inter  caetera 
poenitentise  instiluta  monasterialis  disciplina  me- 
rnerit  hanc  pnerogativam,  ut  sccundum  baptisma 
uuncupeiur  (111).  Arbiiror  ob  perfectam  mundi 
abrenuntiationem,  ac  singularem  exocllentiam  vitse 
spiriiualis,  qua  prseeminens  591  universis  vitae 
humanae  generibus  hujuscemodi  conversatio,  pro- 
fessores  et  amatores  suos  Angelis  similes,  dissimiles 
hominibus  facit ;  imo  divinam  in  homine  reformat 
imaginem,  configuraus  nos  Christo  instar  Baptismi. 


sed  et  tradiderit,  ut  «  si  quando  »,  inquil,  «  aliier 
feceril  »,  videlicet  quam  promittit,  «  a  Deo  se  sci%t 
damnandum  quem  irridet  {Reg*  S.  Benedicti,  cap. 
58).  »  Item  dicit,  quod  nec  sui  jam  corporis  Novi- 
tins  habiturus  sit  potestatem;  et  iiem,  <  Perseve- 
rantes,  »  ait,  «  in  monasterio  usque  ad  mortem 
(Ibid.  in  Prologo). »  Salvis  igitur  exceptionibus,  quas 
snperior  disputatio  perstrinxit,  de  caetero  nulla 
liceat  occasiooe  monacho  locum,  cui  professus  est, 
citra  suam  mortem  deserere;  suo  duntaxat  arbitrio. 
Alioquin  praevaricator  est,  damnationem  habens 
quia  primam  fidem  irrilam  facil. 


Et  quasi  denique  secundo  baptizamur,  dum  per  hoc  Q     56.  Sed  vos  pergitia  amplini  sciscitari,  etdicitis  : 


quod  morliticamus  membra  nosira  quse  sunt  super 
terram,  rursum  Christum  induimus,  complautati 
denuo  similitudini  mortis  ejus.  Sed  ct  quomodo  in 
Baptismo  eruimur  de  poiestate  tenebrarum,  et  ia 
regnum  Lransferimur  claritatis  aeternae  :  ita  et  in 
sancii  hujns  secuuda  quadam  regeneratione  proposiii, 
de  tenebris  seque,  non  uoius  originalis,  sed  multo- 

nardina  epistola  76  de  quodam  homine,  qui  post 
diutinam  in  domo  et  kakitu  religioms  conversatiO" 
nem,  noodum  tameu  confirmato  proposito,  ad  secun- 
das  nuptias  convolarat. 

(111)  Idem  in  sermone  11  de  Diversis  et  in  epistola 
411,  num.  8.  B.  Petrus  Damiani,  Opusc,  16,  in  episco« 
pum  mouachos  ad  seculum  revocantero,  Dic^  iuquit, 


Quid  si  non  potest  nisi  cum  raucore  perpetuo  animi, 
ibidem  maoere,  ob  minus  videlicet  regularem,  mi- 
nusve  amabilem  abbatis  electionem?  Subit  anin  o 
nunc  illud  de  Evangelio,  quod  de  conjugii  lege  do- 
cenii  discipuli  Domino  responderunt  :  Si  ita  est 
inquiunt,  non  expedit  nubere  {Matth.  xix,  10).  Ma- 
goie  revera  angnstise.  Si  tenuerit  exosam,  nihil  onero- 

damBaptismus  censcatur,  istaest.  Nam  sicntin  Baptis- 
mo  hoc  agitur,  ut  omnino  moriamnr  vitae  veteri,  et 
renascamur  novse  (vide  Rom.  vi,  Coloss.  iii,  Ephes, 
II  et  alibi,  uode  non  idem  homo  e  Baptismo  emergii, 
qni  in  oum  ingressus  erat,  sed  plane  alius) ;  sequitur 
etiatn,  ut  prioris  illius  homiois  peccata,  non  magii 
huic  homini  recens  nalo  iribuenda  sint,  quam  niea 


obsecroy  legisti  aliquando  vitce  monasttccg  proposi-      alteri,  vei  alterius  mihi.  Ita  prorsus  in  professione  Re- 
ium  secundum  esse  Baptisma  ?  S  "      '    *  «^^  -=  t-v^*  "^-:.        :.- o^i:^: 

ntrt  indictisPatrum  perspicuum 
jam  non  est,  etc.  Yide  looo 


Uieronymum,  epislola  25,  ubi  Paulam  de  filsesillfle 
obitu  consolaiur.  Revera  inquit,  si  sa^culare  deside' 
rium,  et  {quod  Deus  a  suis  avertat !)  delicias  hujus 
vita^  cogitantem  mors  immatura  ropuissety  plan- 
genda  erat.  Nunc  vero  eum  propitio  Christo^  ante 
quatuorferme  menses,se€unao  quodam  modo  propo- 
siti  se  baptismo  laverit,  et  ita  detnceps  vixerit^  ut 
calcato  mundo  semper  monasterium  cogitarit,  etc. 
Idem  ad  Demetriadem.  Nunc,  inquit,  quia  stecuiumj 
reliquistij  et  secundo  post  Bapttsmum  gradu  inisti 
pactumcum  adversario  tuo,  dicens  ei,  Renuntiotibif 
diabolef  et  sceculo  tuo,  et  pompai  tuce,  et  operibus 
tuiSy  serva  fcedus  quod  pepigisti,  Quibus  adde  Odoni;» 
abbat  s  Cluniacen>isCollationum  lib.  ii»eap.7yet  Theo- 
4ori  Sluditse  lestamentum  apud  Baronium,  tomo  IX. 
Ratio  ergo,  cur  vitse  religiose  professiOy  quasi  qui- 


ejusque  deliciis  vel  voluntate  sua  uti,  ouam  si  plaae 
mortuus  ac  sepulius  esset.  Cum  ergo  Religiosi  quo- 

?[ue,  sicut  in  Bapibmo,  desinant  esse  quod  auiea 
uerunt,  et  novi  quidam  homines  esse  incimaot, 
noviB  studii»,  novae  vitse,  aliis^ue  omnino  delecti- 
tionibus  et  cogitationibus  dediti;  nil  mirum  ai  culpa 
et  pcense,  quas  vetus  iUe  homo  debebat,  una  cum 
ipso  homine  moriantnr,  i»ec  jam  ad  secundum  hunc 
hominem  pertineant.  Ita  fere  Hieronymus  Platus, 
de  Bono  statns  relig.  libro  i,  cap.  1 3.  Hinc,  ut  etiam 
observavit  Eenatns  Choppinus  Monastici  libro  i,  tit. 
2,  n.  17,  sicut  in  Baptismo  reuatis,  sic  professts  in 
Eeligiooe  ceu  novis  hominibus  nova  induntor  no- 
mina  :  Italis  praesertim  ac  Belgis,  ut  ait  ille,  Fran- 
ciscis  etiam  FuIiensibuH  et  Gapuccinis. 


871 


S.  BEBNAR01  ABBATI8  GLARi£-VALLBNSIS 


872 


oec  sine  offensa  negligi,  nec  contemni  sine  crimine  K  propter  traditiones  vestras?{Matth.  it»  3.)Si  Auteoi 


vel  ipsa  queant,  injuncta  ab  his  duntaxat  quibus 
proprie  dicitur  :  Qui  vos  andit,  me  audit;  et  qui 
vos  spemit,  me  spemit  {Luc.  x,  16).  Licct  nara- 
que  ipsa  per  se  injuncti  operis  qualitas  innoxia  sit ; 
adjunctae  tamen  auctoritatis  pondus  obnoxium  man- 
datOy  mandatumque  peccato  obnoxium  facit,  non 
magno  tamen,  $i  contemptus  defuerit. 

18.  Hsec  ergo  generalis  regula  sil  universorum, 
quae  per  se,  aut  propter  se  nec  bona,  nec  mala  suot, 
aut  divina  institutione,  aut  propria  cujusque  pro- 
fessione  fixa  non  sunt  :  ut  oon  jussa  quidem,  licite 
utrumlibet  vel  admittantur,  vel  omittantur:  jussa 
vero,  sine  culpa  non  negligantur,  sine  crimine  non 
contemnantur.  Ubique  enim  et  culpabilis  neglectui, 


dolet  se  contemni   magister    homo    prs   illo»    qai 
docet  hominem  scientiam ;  consoletur  illa,  quam  «I 
vos  posuistis,  Samuelis  sententia,  qua  inter  lepram 
el  lepram  videiur  discemere  sic :  Si  peccav^t  vir 
in  virum,  propitius  ei  poterit  esse  Deus;  si  atUem 
m  Deum  peccaverit.quis  orabit  pro  eol^lheg^ix^fS^) 
GiiO  igitur  si  me  hoc  angi  articulo  seniiamy  ut  ^ 
Deum,  aut  hominem  offendere  uecesse  sit ;  Deum 
potius  libeoter  eligo  non  offendere,  et  quide  i.  tutias 
justiusque.   Habeo  nempe  ex    prsesenti    prophete 
capitulo  de  hominis  Isesione  meam  consolatioaem, 
Dei  scilicet  propitiationem.  Caeterum  Deo  offenso, 
quis  orabit  pro  me  ?  si  ad  hominem  confugero,  i4 
quidem  Scriptura  non  consulit ;  quinimo  :  Maledi^ 


et  contemptus  danmabilis  est.  Differuot  autem,  quod  D  ^^^>  ^^^  9^^  ^P^  ponit  in  homine  {Jerem.  xvii,  5), 

negleclusquidemf/or^  quidam]  languorinertiaeest,      "-^-"^   • — '"-*-    ^-   — —   •-    ^ -•- 

contemptus  vero  superbise  tumor.  Porro  contemptus 
in  omni  specie  mandaiorum  pari  pondere  gravis, 
et  communiter  damnabilis  est :  neglectus  autem  in 
Hxis  gravior,  lolerabilior  in  mobilibus  mandatis. 
Siquidem  adulterium  quocunque  modo,  quocunque 
perpetres  animo,  turpe  filagitium  est  ac  criminale 
peccatum  :  cum  tamen  leve  verbum,  in  tempore  vel 
loco  silentii  forte  per  oblivionem  subreptum,  risusve 
per  impetum  magis  excussus,  in  quam  prsesumptus 
contra  praeceptum  (quod  utique  animi  negligentis, 
aut  dissoluti  spiritus  indicium  est),  eo  fadllime  ve- 
niam  promereatur,  quo  vix  vel  peccatum  repulatur. 
Quid,   quod  scienter  et  ex  delibcralione  io  verba 


Merilo  proinde.  Si  autcm  in  Deum  peccaverity 
etiamsi  subintelligalur  Propier  hominem,  quis^  in- 
quit,  orabit,  pro  eo  ?  Neuter  equidem.  Nam  et  a  quo 
offenditur,  et  ob  quem  •  offendiiur,  aeque  utriusque 
ora  lio  exsecranda  deceroiiur  apud  ipsum  qui  offen* 
ditur,  hoc  ( st  apud  Deum.  Talis  ergo  requirendus 
est  ad  orandum,  qui  sit  idoneus  ad  pJacaudum. 
Porro  culpam,  si  quaestyquod  homo  offendi^ur  cum 
ei  non  obeditur,  aut  multum  extenuat,  aut  penitus 
annullat  causa  melior.  Quapropler,  cum  diciiur: 
Si  peccaverit  vir  in  vimm,  subaudiendum  est,  pro- 
pter  Deum:  quod  uullatenus  Isesio  cujuscunque 
proximi,  nedum  prslati,  cxcusetur  a  culpa,  si  solus 
defuerit  in  causa  Deus.  Alioquin  Pauio  contradicit, 


otiosa,  sileotio  licel  non  indicto,  linguae  laxatur?  ^  qui  ait:  Sic  enim  in  fratrem  peccantes^  in   Chri" 

dunquid  hoc  tamen  neget  quispiam  usurpari  contra 

regulam  Veritatis?  unde  nimirum  et  ratio  exigenda 

e^t  in  futuro  judicio.  Judice  ipso  terrifice  admodum 

comminanle  quia  de  omni    verbo   otioso    reddent 

homiues  rationemindie  judicii  (Matth.  xii,  36).  Heu 

nobis!    quaenam  potcrit  reddi    de    olio?  Alioquin 

otium  non  est,  si  non  omnino  raiione  vacuum  est. 

Et  tamen   quis  nesciat  unum  detractioois  verbum, 

quantum   etiam   innumeris    talibus,  id  est  otiosis, 

prseponderet  ad  delictum  meritnmqne  damnationis? 

Quid  ita?  Tidelicet  quia  discretio  est  in  mandatis, 

consequenter  et  in  culpia :  ut  (sicut  dixeram)  majo- 


stum  peccatis  (/  Cor.  viii,  12).  Nam  de  praspositis 
certum  tenemus  ipsius  Yeritatis  testimonium, .  aic 
loqucntis  ad  ipsos ;  Qui  vos  spernit^  me  spemit  {Luc. 
X,  16).  Sed  et  de  quolibet  fratre :  Nolite,  ait,  contem- 
nere  unum  ex  his  pusillis;  et :  Qui  scandaUza- 
verit  unum  ex  his  pusiilis  (Matth.  xviii,  10,  6), 
quod  sequitur,  avertat  Deus  a  nobis. 

20.  Sed  non  omnium  scandala  aequa  sunt  lance 

pensenda.  Aliter  namque  accipienda  sunt  scandala 

pusillorum,  aiiter  Pharisseorum,  de  quibus  apoato- 

iis    limentibus  et  inlimantibus  quod     scandalizati 

essent  iu  sermone  veritatis  responsum  est:  Sinite 


rum  gravior,   leviorque   mioornm  censeatur  trans-  n  Hlos;  cceci  sunt,  et  duces  ccecorum  (lfa^/ft.xv,14,) 
grcssio  mandatorum.  '**  .  .       .   •  ?-  i-- -%. 

CAPDT  IX. 

Proelato  tanquam  Deo  obediendum  esse. 
19.  Sed  mandantium  non  ita.  Sive  enim  Deus, 
sive  bomo  vicarins  Dei,  mandatum  quodcunque  tra- 
diderit;  pari  profecto  obsequendnm  est  cura,  pari 
reverentia  deferendum  (102),  ubi  tamen  Deo  con- 
trarianon  508prsecipit  homo.  Quod  si  contigerit, 
pergendum  indubitanter  consulo  in  Petri  apostoli 
sententiam :  quia  obedire  oportet  Deo  magis  quam 
hominibus  {Act.  v,29).  Aut  enim  hoc  respondendum 
cum  apostolis,  aut  cum  Pharisaeis  certc  audien- 
dum :  Quare  ei  vos  transgredimini  mandatum  Dei 


Illorum  quippe  scaodaium  de  ignorantia,  istorum  de 
malitia  descendit.  Illi  scandalizauiur,  quia  veritatem 
nesciunt ;  isti,  quia  oderunt.  Unde  et  pusillos  illos 
arbitror  appellari,  quod  voluntatis  quidem  bonse,  acd 
non  magnse  scientiee  existentes,  zelum  Dei  habeant, 
scd  non  secundum  scientiam.  Talium  scandala  cu- 
ram,  non  iram  provocare  solent  spiritnalium  dun- 
taxat  virorum,  Paulo  ita  docente,  Vos  qui  spirituales 
estis^  hujusmodi  insiruite  inspiritu  lenitatis  (Ga- 
lat.  VI,  1).  Indignum  siqnidem  est  valde,  humanam 
eos  mereri  indignationem,  qui  divinam  tam  fadie  con- 
sequuntor  miserationem.  Nam  hi  quoque  qui  Domi- 
num  crucifixerunt,  magni  quidem  peccatores,  sed 


(102)  Vide  et  confer.  nn,  21,  22  et  29,  atque  sermonem  42  in  Gantica  n.  2. 


LIBRR  DS  PRjSGEPTO  BT  DiSPBiNSATIONB. 


874 
Mtimatores,  etsi  ex  ano  iram,j[iunquid  non  f^  deatur.  Siquidem  quod  nos  asserimusde  dubiis,  hoc 

il^e  negat  de  manifestis :  al  cumait,  «peccavm^  vir 
in  virum^  subandiatur,  Propter  Deum :  eni  apeite 
contraria  homines  hominibus  frequenier  mandare 
pi  sesumunt,  Sed  hinc  vos  sumentes  materiam  sive 
occasionem  argumentandi,  asserilis,  si  hoc  consti- 
lerit,  utjussa  hominum  qualibet,  vel  inslituia,  di- 
viiise  auctoritatis  pondere  aestimanda  sini ;  hominem 
Bubhomine,  aut  vix,  aut  nequaquam  posse  salvari, 
cum  in  tantopopulo  (403)  mandatorum,  quaeprselati 
eiiam  per  incuriam  saepe  prsecipiunt,  interdum  non 
prsevaricari,  aut  difficile  admodum,  aut  omnino  im- 
possibile  videatur. 


altero  veniam  memerint?  Beaii  quidem 
it,  ai  juxta  verbum  Domini  in  ipso  scandalizati 
isent  {Mattk.  xi,  6).  Nunc  vero  quid  nisi  mi- 
Sed  tamen  et  miserandi.  Probat  hoc  pia  illa 
ice  paiicntis,  sed  nihilominus  compatientis 
calio  :  Pater,  inquii,  ignosee  illis.  Et  quasi 
retnr  indulgeutise  ratio  in  tam  borrendo  fa- 
,'.8equitur  :  Quianeseiuni  quidfaciutU  (Luc. 
34).  Ac  si  diccrel  :  Eo  digni  venia,  quo  et 
scientia  sunt.  Ideo  ignosco  illis,  quia  non 
ior  ab  illis.  Si  enim  cognovis$eni^  nunquam 
MHii  glorias  crucifixiisent  (/  Cor.  u,  8).  Sunt 

i  Boo  ita  ignosco,  quos  ulique  nou  ignoro  et  GAPUT   X. 

^  H  odioe  61  me,  el  Patrom  meum.  Pro  hu-  B  Obedieniiam  non  essegravem  et  molesiam,  nisiim- 
ii  pnsillo  in  scientia  terrens  Paulus  cum,  qui         perfeciis,  invitis,  eicamalibus;  cceieris  suavem 

ei  facilem. 

23.  £t  quidem  non  nego  difficultatem  tantse  in- 
esse  perfetioni :  sed  cum  ipsa  corde  imperfecto 
prsesumitur.  Porro  imperfecti  cordis,  et  infirmae 
prorsus  voluntalis  indicium  est,  statuta  seoiorum 
studiosins  discutere,  haerere  ad  singola  qus  injun- 
guntur,  exigere  de  quibusque  rationem,  et  male  su- 
spicari  de  omni  prsecepto,  ctgus  causa  latnerit :  nec 
unquam  libenter  obedire,  nisi  cum  audire  contigcrit 
quod  forte  libuerit,  aut  quod  non  aliter  licere  seu 
expedire  monstraverit  vel  aperta  ratio  vel  indubi- 
tata  auctoritas.  Delicata  satis,  imo  nimis  molesta 
est  hujuscemodi  obedientia.  Non  plane  hsec  illa  est 


tbeat  scientiam,  nescit  tamen  condescendere 
loHbus  :  Et  peribit,  inquit,  in  tua  scieniia  fra^ 
^  quo  Christus  mortuus  est  (/  Cor.  viii,  11). 
9  21.  Quod  si  taotopere  cavenda  sunt  scan- 
•rvolorum,  quanlo  ampHus  prselatomm  ?  quos 
>eu8  square  quodammodo  in  utraque  partc 
08,  sibimet  impuiat  illorum  et  reverentiam, 
lemptum,  speciallter  contestans  eis  :  Qui  vos 
me  audit;  ei  qui  vos  spemit  me  spemit.  An- 
Slique  hoc  ipsum  et  Regula  nostra  perhibet), 
t :  c  Obedienlia  quee  majoribus  prsebetur,  Deo 
fnr?  »  (S.  Benedicii,  Reg.  cap.  5.)  Quamobrem 
lid  vice  Dei  prsecipit  homo,  quod  non  sil  ta* 
)ertom  displicere   Deo;  haud   secus  omnino  Q  qu^  ex  Regula  traditur,   «  Obedientia  sine  mora,  » 


indum  est,  quam  si  prsecipiat  Deus.  Quid 
nterest,  uirum  per  se,  an  per  suos  ministros, 
lomines,  sive  Angelos,  hominibus  innoiescat 
placitum  Deus?  Sed  homines,  inquis,  facile 
I  Dei  voluntate  de  rebus  dubiis  percipienda, 
prsecipienda  fallere  possunt.  Sed  enim  quid 
(fert  tua,  cui  conscius  non  es  ?  prsesertim  cum 
\  de  Scripturis,quia  Labiasacerdotis  cusiodiuni 
Ham  et  legem  ex  ore  ejus  requiruni :  quia  an^ 
Domini  exerciiuum  est{Malach,  ii,  7).  Reqni- 
dixerim,  legem,  non  quam  vel  auihentica  ulla 
nra  tradiderit,  vel  ratio  manifesta  probaverii 
ijusmo<li  quippe  nec  praeceptor  exspectandus, 
robibitor  auscultandus  est) ;  sed  quod  ita  latere 


{Reg.  S.  Benedicii,  cap.  5.)  Dispuiare  profecto  hoCt 
esl  in  astu  cordis,  non  in  auditu  auris  obedire* 
Istiusmodi  ergo  eamalem  animam  non  modo  premi, 
sed  etiam  oppriml  pondere  prsesumptse  perfectioois 
neccsse  est :  quia  non  potest  portare  caro  infirma, 
quod  solus  spirilus  promptus  experitur  jugum  esse 
suavc  et  onus  leve.  Cbristi  quippe  jugum  et  onus 
est,  et  omnino  importabile,  nisi  Christi  seque  spiri- 
tui.  Huic  itaque  si  dicitis  legem  Regulse  subintras- 
se,  51 0  ut  abundaret  delictum,  verum  didtis. 
Cseterum  hoc  culpa  non  est  daiae  legis,  aut  dantis 
legem,  sed  improvide  protitentis,  et  impie  prsevari- 
cantis.  Mandatum  quidem  sanctom  et  justum :  sed 
tu  le  noris  essa  carnalem,  venumdatum  sub  peccalo 


Mcnrum  esse  cognosdtur,  ut  ia  dubium  venire  Q  {^om.  vii,  12, 14).  Yerum  hoc  ante  prse^idisse  de- 


;,  ntrumnam  Deus  sic,  an  aliter  forte  velit,  sl 
le  labiis  custodientibus  scientiam,  et  ex  ore 
1  Domiai  exerciiuum  certum  reddatur.  A  quo 
oe  divina  potius  eoncilia  requirentur,  quam  ab 
m\  credita  et  dispensatio  mysteriorum  Dei? 
1  proinde  quem  pro  Deo  habemus,  tanquam 
lin  hia  quse  aperte  non  sunt  contra  Deum, 
e  debcmus. 

Nec  sane  contraria  loquimur  sancto  prophelse 
leli,  quasi  nos  in  hae  parte  divinam  hominibus 
Hites  auctoritatem  :  cum  ille  in  supra  memo- 
capitulo  plane  discemere .  inter  utromque  vi- 


bucras,  quo  turris  hujus  evangelicse  non  prius  jace- 
res  fundamentum,  quam  sedens  computares,  si  ha- 
beres  sumptus  ad  perficiendum.  Nunc  autem  quid 
restat,  nisi  ut  aut  correctus  obedias  senioribus,  aut 
confusus  audias  ab  illusoribus :  Hic  homo  cospit 
cedificarey  ei  non  poiilit  consummare  {Luc.  xiv, 
28-30). 

24.  Sed  forsan  dicitis :  Ergooe  ita  perfectus  quii 
piam   invenitiir,  qui  non  vel  minimum   aliquid  in- 
tcrdum   subripiatur  de  lam  multis  ac  minutis,  quse 
passim  vel  a  negligentibus  prsepositis  imperantur  I 


Minime  quidem  cuiquam  hoc  ego  dederim,  cum  ipsi 
)3)  Cum  in  hac  voce  populo  conveniant  codioes  nostri,  visum  est  reponere  pro  cumulo,  ut  in  antchac 

118. 

Patbol.   I.  CLXXXIL  S8* 


875 


S.  BERNARDI  ABBATI8  GLARill-VALLBNSIS. 


87S 


quoque  de  se  fatcantur  Apostoli.  In  multis  offendu  a  est  mooacho  leve  ac  veniale  pcccatum,  quodque  qob 


mus  omnes  (Jacobi  iii,  2) ;  et,  Si  dixerimus  quia 
peccatum  non  habemuSj  ipsi  nos  seducimus  (I  ioan. 
I,  8).  Sed  non  continuo  ul  aliquid  praeterimus,  peri- 
mus :  prsessriim  cum  nos  Scriptura  consoletur,  Si 
quis  peccaverit,  ioquiens,  (k^i/oca/iim  habemusJesum 
Christum  justum  ;  et  ipse  est  propitiatio  pro  pec- 
catis  nostris  (I  Joan,  ii,  1,  2).  Denique  propheta  de 
pso  testatur,  quod  pro  transgressoribus  rogaverit» 
ut  non  perirent  (/«a.  liii,  12).  Ubi  sane  notandum, 
quia  etsi  pro  transgressoribus,  non  tamen  pro  con- 
temptoribus  legilur  supplicasse.  Yerum  illi  quomodo 
perire  possunt,  pro  quibus  Salvaior  rogat^  ne  pereant  ? 
Quamobrem  non  video,   cur  ita  omnem   inobedien- 


humani,  sed  divini  mandali  statuai  transgressoreiii. 
lo  5tl  hoc  genere  transgres^iuois  suot  DoanaDa 
siultiloquia  seu  vaniloquia,  et  quseque  otiose  didt, 
facta,  et  cogitata.  Hujusmodi  enim  nonquam  nisi 
contra  mandaturo ,  et  Dei  mandatum  asurpaDtur* 
Peccata  quippe  sunt,  et  Deus  prohibet  omoe  pecca* 
tum  :  et  tamon  venialia,  non  criminalia  repatantnr, 
excepto  cum  per  contemptum  verluntur  ia  nsnm  et 
consuetudinem  :  et  tunc  non  peccati  species,  sed 
peccantis  inteniio  pensatur.  Elatio  quippe  contem- 
neotis,  atque  impcenitentis  obstinatio,  in  ininirois 
quoquc  maodaiis  culpam  facit  non  miDimam ,  et 
eonvertit  in  crimen  gravis  rebellionis  nsvYim  satis 


tiam  et  transgressionem  vel  minimomm  quorumli-  p  levem  simplids  transgressionis.  Deniqne  in  qoo  in« 
bet  mandatorum   cxagerandam  putaveritis,  ut  ex-  ''  obedientiae  crimen  et  absque  dubio  sit,  apod  Sa- 


clamareiis :  Quod  ergo  jam  monacho  poterit  veniale 
peccatum  esse  vel  leve,  cujus  universse  actioni  crimen 
insidiatur  inobedientisefSed  hoc  indc  videlicet  cons- 
tare  creditis,  quod  praelatorum  jussionibus  tantum 
tribuendum  asseritur,  quantum  si  divinitas  traderen- 
tur.  Quasi  vero  et  ipsa  cvangelica  prsecepta  non 
multum  inter  se  discrepent,  et  merilo  observationis, 
et  transgressionis  periculo. 

CAPUT  XI. 

Prcecepta  esse  imparia,  adeoque  transgressionem. 

Gseteium    sicut  non   omnia    unius  esse  constat 
vel  necessitatis,  vel  utilitatis,  vel  dignitalis ;  sic  non 


muelem  advertiie.  Qutisif  inquit,  peccatum  ariolandi 
estrepugnare,  et  quasi  scelus  idololatrioi  noUe  o^ 
quiescere  (I  Reg,  xv,  23).  Non  ait,  Non  aequiescere  : 
sed,  nolle  acquiescere :  ut  non  jussionis  simplex  ipss 
transgressio,  sed  voluntatis  superba  contentio  (104), 
scelus  idololairise  repotetnr.  Non  est  enim  id  ipsmn 
noUe  obedire,  et  non  obedire.  Hoc  quippe  interdom 
erroris  est,  nonnunquaro  et  infirmitatis  :  illud  vero 
aut  odiosse  pertinacise,  aut  cootumaciae  non  ferends. 
Quod  et  ipsum  repugnare  est  et  resistere  Spiritai 
sancio ;  et  si  ad  mortem  usque  perduraverit,  bia* 
sphemia  est,  non  remittenda,  sive  in  hoc  sseeolo, 


una  de  omnium  transgressione  fertur  sententia,  nec  «%  sive  in  futuro.  Non   ergo    qualiscumqne    mandatl 

paria  manent  discrimina  dispares  culpas.  Porro  nec      '  '       »    •    »        "   --  ._-._^__.. j  _. 

pari  culpa  negliguntur,  quse  non  pari  cora  prseci- 
piuntnr,  nec  pari  proinde  poena  puniuntur.  Ecce 
enim  Evangelium  tam  Oagitium  crapulse,  quara  for- 
nicationis  lurpitudinem  damnat.  Verum  quis  roagis 
non  horreat  e  duobus  malis,  turpitudine  foedari, 
quam  cibo  exsaturari  ?  Nonne  denique  Veritas  in 
Evangelio  sub  nominibus  trabis  el  iestucae  ( Matth, 
VII,  4),  graves  ievesques  discernit  inobedientise  cul. 
pas  ?  Nonnc  ipsa  disputante,  imo  definiente,  gradatim 
nobis  distin^uitur,  quae  cuique  reatui  poenadebea- 
tur,  dum  alium  judicio,  alium  consilio,  alium  ei  ge- 
hf nna  reum  essc  protestalur?  (Matth,  v,  22.)  Qusenam 
ergo  consequeudi  necessitas  cogit,  ul  si  magistris 
divina  detur  in  suis  praeceptis  auctoritas,  nullum 
ideo  jam  ir.onacho  leve  aut  veniale  peccatom  inve- 
niri  posse  putelur;  et  quod  ejus  universse  actioni 
crimen  insidictur  inobedientite?  Esto,  sit  crimen, 
cui  pcenalis  lila  gehenna  vei  gehennalis  pcena  assi- 
gnatur :  quaie,  quseso,  iliud  detiniemus  esse  crimen, 
quod,  Veritaio  judice,  reum  Untum  facit  judicio? 
Nec  tamen  diffitebimur  e^se  reatum,  quod  vei  bac- 
tenus  reum  slaiuit.  Quod  si  reaium,  ei  peccatum  ? 
porro  omac  peccatum  contra  Dei  mandatum  praesu- 
mitur.  Quod  auteni  contra  mandatum  praesumitur, 
inobedientia  dicitur, 

26.   Hinc  colligilur,  quod  irasci  fratii,  et  inobe- 
dieotia  sit,  et  crimen  nou  sit.  Bn  unum  inventum 


D 


prseteritio  criminalem  facit  inobedientiam  :  scd 
puguare,  sed  nolle  obedire.  Gaeterum  quanti  absque 
illa  pessima  et  rebelli  voluntate  non  obediunt?  Qoo- 
modo  itaque  monacho  criroen  insidiatur  inobedieo* 
tise,  si  toiies  sine  crimine  transgreditnr,  quoties  ia 
transgressione  deferuit  hujnsmodi  recalcilrans  et 
contentio^a  volnntas  ? 

27.  Prustra  autem  comparant  quidam,  ot  dicitis, 
quaslibet  inobedientias  antiqnse  illi,  quse  facta  est  in 
paradiso ;  quse  nimirum  valuit,  non  solum  oblif^ 
personam,  sed  el  vitiare  naturam.  Arbitror  tamen 
et  ipsam  primam  gravissimamque  prsevaricationen, 
aut  non  aliunde,  aut  inde  maxime  judicatam  gra- 
vissimam,  hoc  est  ex  rebellione  defensionis,  que 
secuta  est  :  quando  Deo  causam  requirente  peccati, 
ut  peccatores  ad  pcenitentiam  provocaret  (nolebal 
quippe  mortem  eorum,  sed  magis  ut  converterenlur 
et  vivereni),  ipsi  maluerunt  declinare  cor  snnm  ia 
verba  malitise,  ad  excusandas  excusationes  in  pec* 
catis.  Et  quidem  gemina  malitia  peccatoris.  Primva 
quod  nec  sui  misertus  est,  ut  culpam  prepriam  h^ 
teretur,  et  sanaretur :  deinde  quod  et  uxorem,  nt  se 
fallaciter  excusaret,  crudeliter  aceosavit  (Gen.  nt, 
1-13). 

28.  Quid  est  quod  denique  dicitis,  in  omni  ac- 
tione  monacho  crimen  insidiari  inobedientise,  qiiasi 
aut  furtim  subrepat  nescienti,  aut  casu  acddat  ia- 
felici;  aut  non  valenti  implere  quod  precipitur, 


(104)  Ita  tres  scripii  nostri :  editi,  contemptiom  Et  omnino  legendum  contentiOf  unde  infira  dieilttr, 
recalcttrans  et  contentiosa  voluntas. 


a£45 

CAPUT  X. 

I9m  solum  declinando  a  malo,  sed  et  faciendo  bO' 
num  salutem  obtineri. 

20.  Quid  ergo  facturi  sunt,  imo  potius  quid  pas- 

suri  qui    crimina   commiserunl,  ubi  audituri  sunt, 

Ite  in  ignemcetemum  (Matth.  xxv,  41)  qui  pietatis 

opera    non   fecerunt  ?  Quando  vero  admittetur  ad 

naptias,  qui  nec  lumbos  prsecinxit  ut  abstincret   a 

malo,   ofc   lucernam   tenuit   ut   faceret  bonum  : 

quando  nec  virginitatis  integritns,  nec  lampadum 

elaritas  solius  olei   potcrit  rxcusare  dcfectum  ?  aut 

quis  illos  n^anere  ^credendus  rst  cruciatus,  qui  in 

hne  vila  non  solum  mala,  sed  forte  pessin^a  perpe- 

trant;  si  sic  snnt  cruciandi  qui  hic.  bona  receperunl, 

ut  in  medio  flammse  sestuantibus  liniruis,  ne  minima; 


SBRHO  DB  CONVBRSIONB  AD  GLRRIGOS.  846 

^liis  super  filios  hominum  I  sed,  si  terribilis  est  etitm 
misericors  invenitur,  dum  futuri  formam  judicii  non 
occultat.  Aoima  enim  quie  peccaverit,  ipsa  morietur 
(Ezech.  xviii,  4)  :  palmes  qui  fractum  non  fecerit 
excidetiir  {Joan,  xv,  2)  :  virgo  cui  defuerit  oleum,  a 
nupliis  excludetur  {Matth.  xxv,12),et  qui bona  reoe- 
peril  in  hac  vita,  cruciabilur  in  fuiura  .  Quod  si  forie 
contingat  in  uuo  quolibet  simul  haec  quatuor  inve* 
niri,  ea  plane  extrema  desperalio  est. 

4»T  CAPUT  XI. 

Converti  molientes  acrius  a  solitis  vitiis  tentari, 

ipsis  vero  luctum  esse  necessarium. 

22.    Usec  igitur  et  his  similia  intus  suggerit  ratio 

voiuntali,  eo  copiosius,  quo   perfectius  illustratiODe 

'spiritus  edocetur.  Felix   sane,  cujus    voluntas   sic 


quidem  stillsB  obtinere  refrigcrium  queant?  Cavea-  B  cesserit  et  aquieverit  consilio  ralion  s,   ut  a  timore 


rous  ergo  mala  opera,  nec  includentis  sagense  fidu- 
eia,  libere  intra  Ecclesiam  delinquHmus  :  hoc 
scientes,  quia  non  omnes  quos  sagena  trahit,  pisca- 
torum  vasa  recipient;  sed  erit  cum  ad  littus  venerint, 
eligent  bonos  in  vasa,  malos  autem  foras  miitent 
{Matth.  xin,  48).  Neque  hoc  contenti  lumborumcin- 
gulo,  accendamus  etiam  lucernas  nostras,  et  in- 
fttanter  operemur  bonum,  cogitantes,  quod  omnisar- 
bor,non  modo  quse  malum  fecerit  fructum,sed  etinm 
quse  bonum  non  fecerit,  excidetur  et  in  ignem  mittc- 
tur,  illum  utique  ignem  setemum,  qui  paratus  est 
diabolo  et  angelis  ejus. 

2i.  Cseterum  sic  declinemus  a  malo  et  faciamus 
bonum,  ut  inquiramus  pacem,  non  gloriam  prose- 
quainnr.  Illa  enim  Dci  est,  et  eam  alteri  non  dabit. 
Gloriamf\Dou\i,meam  alteri  non  dabo{Isai.TiiMfi). 
Etdicebat  homo  secundum  cor  Dei  :  fion  nobis, 
Domine,non  nobis^sed  nomini  tuo  da  gloriam  {PsaL 
cxiii,  1).  Recordemur  eliam  Scripturse  dicentis  :  Si 
recte  offeras  etnon  recte  dividas,  peccasti  [Gen.iy, 
juxta  LXX).  Recta  est,  fratrcs;  illa  nostra  divisio, 
ncmo  detrectet,  Alioquin,  si  cui  forsitan  minns  pla- 
cet,  sciat  non  nostram  esse,  sed  angelorum.  Priorcs 
enim  Angelicecinerunt  :  Gloriain  excelsis  Deo,  et 
in  terrapaxhominibusbonce  voluntatis  (Lttc.ii,  14). 
Servemus  ergo  in  vasis  oleum,  ne  forle  (quod  absit) 
clausas  jam  nuptiarum  januas  frustra  pulsanles, 
verbum  audtamus  am&rum  et  deintus  nobis  sponsus 


concipiens,  promissionibus  dcinceps  ccelestibus  fo- 
vealur,  ei  parturiat  S]  iritum  salutis.  At  forte  inve- 
nietur  rebellis  et  obstinata  vohmtas,  nec  impatiens 
solum,  sed  et  inonitis  pejor,  rt  minis  durior,  ct 
adhibitis  acerbior  blandimenlis.  Invenietur  forsitan, 
qu8e  nihil  moia  suggestionibus  rationis,  imo  et 
gravi  furore  commota  respondeat,  dicens  :-  Quous* 
que  vos  patior  ?  prsedicalio  vestra  in  me  non  capit. 
Scio  quod  astuti  rstis  :  sed  astutia  vestra  in  me 
locum  oon  habet.  Forte  et  advocans  membra  sin- 
gula,  solito  amplius  solitis  jubet  obedire  concupi- 
sceotiis,  nequiliis  dcservire.  Hinc  nimirum  est  illud 
quod  quotidianis  discimus  experimentis  ,  eos  qui 
converti  dehberant,  lenlari  acrius  a  concupiscentia 
.camis,  eturgeri  gravius  in  operibus  luti  et  lateris, 
'  qui  JUgyplum  egredi,  et  Pharaon^s  imperium  effu- 
gere  molitmlur. 

23.  Ulinam  autem  qui  ejusmodi  est,  declinet  im. 
pietatem,  et  terribile  iilud  profundum  caveat,  de 
quo  scriptum  est  :  Impius  cum  venerit  in  profun- 
dummalorum.cofitemnit  (Prov.  xviii,  3).  Fortissima 
siquidem  potione  curatur,  et  pericliiatur  facile,  ni^i 
multa  sollicitudine  studeat  medici  obtemperare  con- 
siliis,  observare  prsecepla.  Yehemens  est  tentalio, 
et  proxima  dcspcrationi ,  nisi  lotum  colligat  et  ad 
niiserandum  animae  suae,  quam  adeo  mi^eram  et 
miserabilem  videt,  convertat  affectum,  et  audiat  vo« 
rcem  dicentem  :  Beatiqui  lugent^  quoniam  ipsi  con^^ 


respoudevii :  Nescio  vos  [Matth.  xxv.  42).  Adhuc  ta-  nr  solabuntur  {Matih.  v,  5).  Lugeat  abundanter,  quia 

♦.  •  3  •  .  •«  .  ^^  1  J*  A—  _  J  _  'j  _«  1  —  1.  J  • 


men  mors  posita  est,  non  modo  secus  iniqpitaiem, 

sterilitatem,  vanitatem,  sed  et  secus  introitum  ipsius 

etiam  voluptatis.Quocirca  opus  est  fortitudioe  adver- 

sus  tesiamenta  peccati,  ut  rugienti  leoni  resistamus 

fortes  in  fide,  et  ignita  ipsius  jacula  hoc  ipso  clypeo 

viriliter  repellamus.  Opus  est  jusiitia,  ut  operemur 

bonnm.  Opus  prudentia,   ne  cum  fatuis  virginibus 

reprobemur.   Opus  denique   temperanlia,  ne  volu- 

ptalibus  indnlgentes,  audiamus  aliqnando  quod  miser 

ille,  epularum  pariter  et  vestium  splendore  Boito, 

dnm   misericordiam   precaretur,  audivit :  Mmen/o 

filiyquod  recepistibona  in  vita  tua,  etLazarus  simi- 

liter  mala:nincautemhicconsolatur,tuvero  cru- 

eiaris  {Luc.  xsi,  85).  Plane  terribilis  Dena  in  consi- 


'lugendi  tempus  advenit  :  et  ad  sorbendas  juges 
lacrymas  ista  sufficiunt.  Lugeat,  sed  non  sine  piela- 
lis  affectu ,  et  obtentu  consolationis.  Coosideret 
nullam  sibi  inveniri  requiem  in  seipso,  sed  omnia 
plena  miseriae  et  desolationis.  Consideret  non  esse 
bonum  in  came  sua;  sed  ci  io  ssculo  nequam  lihii 
nisi  vanilatem  et  afflictionem  spiritus  cootineri. 
Consideret ,  inquam  ,  ne c  intus  nec  subtus,  ncc 
circa  se  sibi  occurere  consolationem  ;  ut  vel  tan- 
dem  a  iquando  discat  quserendam  sursum  et  desnr- 
sum  esse  spcrandam.  Lugeat  sane  interim  plaogeiw 
d^Iorem  suum,  exitus  aquarum  deducat  oculns  ejns, 
et  palpebra  non  requiescat.  Nimirum  purgatnr  la- 
crymis  oculus  ante  caligans  et  acnilnr  visiif ,  nt 


847 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLAR^-YALLBNSIS 


Itt 


intendere  possit  in   serenissimi  luminis  claritatem.  H  Isetitiam  dulcissima  vox    eonsolatoris   inleniL  Iki 


CAPUT  XII.  » 
Quomodo  voluntas  suaviter  inducenda  ad  amandum 
ei  desiderandam  caslestia. 
24.  £x  hoc  sane  suspiciat  per  foramen,  prospiciat 
per  cancellos,  prsedulcem  radium  prosequaiur  ob- 
tutij,  el  Magorum  seduius  imitator,  lumen  lumine 
quserat.  Inveniet  enim  locom  labemaculi  admira- 
bilis^  ubi  panem  Angelorum  manducet  homo  :  inve- 
niel  paradisum  voluptatis  plantatum  a  Domino  ; 
inveniet  bortum  lloridum  et  amoenissimum  ;  inve- 
niet  refrigerii  sedem,  et  dicet  :  0  si  audiat  vocem 
meam  misera  illa  voluntas  ,  ut  ingrediens  videat 
bona  et  visitet  locum  isium  I  hic  nimirum  inveniet 
requiem  ampliorem,  et  me  quoque  eo  minus  inquie* 


quibusdam  spei  naribus  influit  jucoQdiMiims  odt 
agri  pleui,  cui  Dominus  beoedixit.  Ibi  «vidiMiiK 
prselibantur  incomparabiles  deliciae  chaiitatii ;  a 
succisis  spinis  ac  vepribusy  quibus  aotea  pnogete- 
tur,  unctione  misericordise  perfuaus  aainiiis  in  em- 
scientia  bona  feliciter  requiescit.  Qnae  qmdein  M 
inter  vitae  setemse  prsemia,  sed  inter  lemporalk  »- 
litise  stipendia  deputantur ;  nee  ad  futuram  pcrli- 
nent,  sed  ad  eam  magis  quae  nnnc  est  Bedoi» 
promissionem.  Hoc  enim  centuphim  est,  qaod  ia 
hoc  ssculo  saeculi  contemptoribus  exhibetiir(Jfiittl. 
XIX,  29).  Nec  tibi  illud  nostro  speraveris  eloqM 
commendandum.  Solos  spiritus  esl  qni  rereiat :  mt 
causa  paginam  consulis  ;  experieniiam    magit  iv- 


Ubit,  quo  minus  inquielabitur  ipsa.  Neque  enim  B  quire.  Sapientia  est,  cujos  pretium  Descil  hoaio.De 

mentitur  qui  dixit :  ToHite  jugum  meum  super  vos^ 

et  invenietis  requiem  animabus  vestris  {Matth,  xi, 

29).  In  hujus  tide  promissionis  exacerbaiam  blandius 

alloquatur  et  simulata  quadam   hilaritate  ,  spiritu 

mansuetudinis  eam  conveniens  dicat:  Cesset  peni- 

lus  indignatio  tua.   Non  ego  sum  qui  te  offendere 

possim.  Tuum  cst  corpus,  tuus  et  ego  ipse  :  non 

est  quod  timcas.  noo  est  quod  verearis.  Nec  mirum, 

si  forte  amarius  adhuc  reddiderit  illa  responsum, 

ut   dicat,  499  quia  mnitae  cogilaliones  ad  insa- 

niam  te  adduxeruni.  Sustineat  interim  sequanimiter, 

ac  Uissimulet  omnino  quod  agitur,  donec  inter  lo- 

quendum    inducens  alia  pro   aliis,   opportune  ali- 

quandu  iuferat,  dicens   :   luveni  [  al  iDlravi]  hodie 


occultis  trahitur,  nec  in  terra  soaviler 
invenitur  ista  suavitas.  Nimiram  snaviias  IKmnni 
est :  nisi  gustaveris,  non  videbis.  GustatSf  iiiqiiit,d 
videte.quoniam  suavit  est  Dominus  {PsaLjixm.^y 
Manna  absconditum  est,  nomen  novum  est,  qaod 
nemo  scit  nisi  qui  accipit.  Non  illud  enidllio,  Mii 
unctio  docet  :  nec  scientia,  sed  conscientia  conqve- 
hendit.  Sanctum  est,  margaritse  suDi,  nee  Imt 
ipse  quod  prohibet  {Matth,  vii,  6),  qni  ceeiHt  kmt 
et  docere.  Neque  enim  canes  aut  porcos  jam  repa- 
tat,  quos  prioribus  abrenuntiantes  facinoribns  atqoe 
flagitiis  ctiam  consolalur  per  Apostolnm,  dieettt: 
Ha!C  quidem  fuistis.sed  abluti  esiis,sed  sanetifieati 
esiis  (Cor.  vi,  il).   Tantum  caveat,  ne  reverlaiv 


canis  ad  vomitum,  nec  [al.  vel]  sus  lota  ad  Tolota- 
Bonum  esset  itiic  nos  esse :  nam  et  tibi  nocet  in  hoc      brom  luti. 


lecio  segriludinis,  in  hoc  doloris  sirato  versari  in 
hoc  cubiii  tuo  gravi  corde  compungi.  Aderit  Domi- 
nus  quserenti  se,  animse  speranli  in  se  :  aderit  votis 
suppiicibus,  et  verbis  ejus  efficaciam  ministrabit. 
£&citabilur  desiderium  voluntatis,  ut  uon  modo 
videre  locum,  sed  et  inlroire  paulaiim,  et  mansio- 
Dcm  inibi  facere  concupiscat. 

CAeUT  Xlli. 
Conversos  mira  suavitate  ac  deliciis  vitce  pias  ac  spi^ 

ritualis  re/ici. 
25.  Nec  vero  iocum  repuies  corporaleiu  paradi- 
8um  hunc  voluptatis  inturnse.  Nou  peUibus  in  hunc 
horlum,  sed  atfectibus  iotroitur.  Nec  terrenarum 
tibi  commendatur  arborum  copia,  sed  virtuium  utt- 
que  spirituaiiumjucundadecoraque  plantatio.  Uortus 
conclusus,  ubi  fons  signatus  iu  quatuor  capila  de- 
ri\aiur,  et  ex  una  sapientise  vena  virtus  quadripar- 
tita  procedit.  Spiendidissima  quoquc  inibi  iilia  vcr- 
nani  :  et  cum  flores  apparent,  euam  vox  turturis 
audiiur.  Iliic  narUus  sponsae  fragranlissimum  prae- 
siai  odorem,  et  csetera  quoque  aiomata  fiuunt ;  au- 
siro  spirante,  aquiionc  fugalo.  Ibi  media  est  arbor 
viiae,  maius  illa  de  Canlico,  cunctis  pretiosior  liguis 
aiivarum ,  cujus  et  umbra  spoosam  refrigerat,  et 
ruclus  dulcis  gutturi  ejus  {Cantic.  ii,  3).  Ibi  conti- 
nentise  nitor,  el  sincerae  veritalis  intuitus  oculos 
cordis  irradial :   auditui  quoque  dat    gaudium  et 


CAPUT  XIV, 

In  terrenis  non  esse  ullam  satietatem^nisi  fasHHo 
conjunctam :  at  ca^lestium  desideria  experimdo 
semper  crescere. 

26.  In  hujus  ergo  ostio  paradisi  divini  sasarn 
vox  auditur,  sacratissimum  secretissimumqne  ooa- 
silium,  quod  absconditum  est  a  sapieDtibus  et  pm- 
deniibus,  parvulis  revelatur.  Gujussane  vocisandi- 
tum  non  £ola  jam  ratio  capit,  sed  grataoterenraeoia- 
municat  et  vohmiati.  Beati  qui  esuriunt  et  sitiunt 
fustitiamquoniam  ipsi  saturabuntur  {Mdtth.Yt 6). 
Altissimum  plaoe  consiiium,  et  48#  iiMesii- 
^mabile  sacramenlum.  Fidelis  sermo  et  omai 
Bacceplione  dignus,  qui  de  coelo  nobisa  regalibuste- 
dibus,  venit.  Facta  est  enim  valida  fames  in  terra, 
et  omnesjam  non  egere  coepimas,  sed  ad  extremsoi 
devenimus  egestatem.^Denique  et  comparati  snmiis 
jumentis  insipientibus  et  similes  facti  snmnsiUis: 
eiiam  porcorum  siliquas  insatiabiliter  esurimns.  Qoi 
pecuniam  diligit,  non  satiatur ;  qui  luxariam»  nofi 
satiatur  ;  qui  gloriam  quserit,  non  satiatur ;  de- 
nique  qui  mundum  amat,  nuuquam  saiiatur,  Novi 
ego  homines  satiatos  hoc  mundo  et  ad  ejus  onmefl 
memoriam  nauseaotes.Novi  satiatos  pecunia  et  satia- 
tos  honoribus,  satiatos  voluptatibus  et  curiositatibo9 
hujus  maodi,oec  mediocriter,sed  usqae  ad  faslidiom 
satiat08.Et  facileest  coique  aostrum  luac  taiiatitam 


m 


LIBBR  DB  PRiBGBPTO  BT  DISPBNSATIDHB. 


882 


<(uoqiie  qaod  agit,  m  maliim  68§e  crediderit ;  ac  taD-  f^ 
tum  malum,  qaantum  crediderit.  Quod  si  annuero, 
rursum  pergitis  inquirere»  cur  non  e  contrario  tantuiA 
cuique  bonum  sit  quod  operatur,  quantum  vel  falso 
opinatur.  Mirum  quippe  vobis,  imoelinjustum  vide- 
tur,  ut  plus  io  malo,  quam  in  bono  humanse  valeat 
intentionis  opinio.  Si  respondero,  de  malis  quidem 
merito  ita  credi  propter  oculum  nequam  :  respon- 
debitis  et  mihi  non  immerito  quoqqe  propter  sim- 
plicem  oculum  idem  seque  putandum  et  de  boois. 
Nam  qui  dixit  ex  oculo  nequam  corporis  tenebras 
aeslimari,  indicavit  et  de  simplici  lucem  seque  cor-> 
poris  approbari  (Matih.  vi,  23).  Sed  videte,  ne  forte 
non  sit  vere  oculus  simplex,  qui  fallilur.  Fallitur  n 
enim  tam  qui  bonum  malum,  quam  qui  malum  bo- 
num  putaverit.  Scitis  autem  neutrum  horum  Vse 
iliud  evitare  propheticum,  Vee  qui  dicitis  bonum  mor 
luWf  et  malum  bonum  {Isa.  v,  20) ;  cum  tamen 
nemo,  qui  hoc515  velit  cavere  maledictum  (105), 
de  quo  Veritas  pronuntiat,  quod  sit  lucis  (106)  totiui 
corporis,  id  est  operis,  argumentnm.  Sed  absit  ut 
praeco  Veritalis  clamet  cootra  Veritatem ;  maledicat 
18  quod  illa  probaverit ! 

36.  Ego  vero  ut  interior  oculus  vere  simiilex  sit, 
duo  illi  esse  arbitror  necessaria,  charitatem  in  in- 
tentione,  et  in  electione  veritatem.  Nam  si  bonum 
quidem  diligat,  sed  verum  non  eligat ;  habet  qui- 
dem  zelum  Dei,  sed  non  secundum  scientiam  :  et 
nescio  quemadmodum  judicio  Veritatis  vera  esse  C 
possit  cum  falsiiate  simplicitas.  Voiens  denique  ad 
veram  discipulos  inslruere  simplicitatem  magistra 
Veritas,  Estotet  inquit,  prudentes  sicut  serpentes,  et 
simplicessicutcolumb(B(Matth,x,  16).  Prsemisitergo 
prud*ntiim,  sine  qua  neminem  satis^esae  posse 
simplicem  sdret.  Quomodo  denique  vere  simplex 
crit  oculus  cum  ignorantia  veritatis?  ant  vero  vera 
potest  dici  simplicitas,  quam  simplex  ignorat  veri- 
tas  ?  Scriptum  est  enim  :  Ignorans  ignorabitur  I  Cor. 
XIV,  38).  Patet  ergo  iaudabilem  illam  et  a  Domino 

audatam  simplicitatem  absque  his  duobus  non  esse 
bonis,  benevolentia  atqne  prudentia  :  ut  oculus  vi- 
delicet  cordis»  non  solum  pius  qui  fallere  nolit,  sed  Q 
et  cautus  sit  qui  falli  non  possit. 

37,  Caeterum  sicut  oculum  simplicem  duo  ista  fa* 
ciunt  bona,  amor  boni,  et  cogniiio  veri :  sic  oequam 
occulum  duo  e  regione  maia  constituunt,  csecitas, 
qua  iit  ut  veritatem  non  agnoscat;  et  perversitas, 
qoa  fit  ut  diligat  iniquitaiem.  Porro  inter  duo  hsec 
bona,  qusnec  fallere,  nec  falli  sinunt;  et  duo  illa 
mala,  quae  tam  falli,  quam  fiillere  &ciunt,  duo  sunt 
inedia :  unum  quidem  bonum  per  quod  oculus  inte- 
rior,  etsi  falli  queat  ignoraotia  veri,  zelo  tamen  boni 

(105)  Locus  obscurus,  sed  constans  in  editis  et 
scriptis,  tametsi  Horstius  putat  legendum,  quin  hoc 
velit.  Sed  retinenda  alia  lectio,  quae  dilemmatis 
altera  pars  pst.  Bernardus  quippe  hoc  in  loco  probat, 
bonam  inientionem,  quse  lux  est  operis,  non  aeque 
valere  in  malum,  quam  in  bonum.  Sic  aotem  fere 
ratiodnatur,  Intentio  illa  circa  malum  vel  est  oculus 
simplex,  vel  non.  Tum,  si   est,  inquit,  nibilominus 


fallere  penitus  non  consentit :  alteram  vero  malum, 
quod  licet  veri  notitiam  non  impediat,  amorem  ta- 
men  boni  prse  malitia  minime  sentil. 

38.  Et  quoniam  omnis  res  melius  divisione  inno- 
tescit :  secundum  hoc  duplex  mahim,  et  illud  item 
geminum  bonum,  quadrifariam  dividamns  ocnlum 
cordis,  in  booumet  meliorem,  inmalum  etpejorem. 
Et  subdamus  exempla.  Esl  qui  bonum  diligit,  et 
malura  nescius  agit.  Hujus  quidem  bonus  est  oculus, 
quia  pius  :  non  tamen  simplex,  quia  csecus.  Et  est 
qui  bonum  et  libeoter  agit,  et  prudenter  intelligit : 
Istius  revera  oeulum  non  immerito  simplicem  dixe- 
rim,  utpote  cui  neutrum  bonum  desit,  nec  zelns 
scilicet  bonus,  nec  scientia.  Hunc  profecto  reqairit 
oculum  Deus,  cum  respicit  super  filios  hominum,  ut 
videat  si  est  intelligens  aul  requirens  Deum  {PsaL 
xin,  2).  Est  e  contrario  qui  bonum  minime  diligens, 
ex  malitia  quidem  pervcrsus  est :  sed  sipiens  ut 
faciat  malum,  per  ignorantiam  ceecus  non  est.  Quem 
qnidem  ideo  nondum  appellaverim  nequam,  quam 
unum  ei,  licet  ad  suum  malum,  non  desit  bonum,  id 
est  scientia. 

39.  Sed  est  qui  bonum  forte  nescins  quod  non 
diligit,  agit  :  cui  profecto  non  incongrue  id  quod 
dicitur  nequam  assignaverim,  eo  quod  neutro  careat 
malo,  nec  csecitate  scilicet,  nec  perversitate.  Dici- 
tur  siquidem  nequam,  quasi  nequaquam,  ut  iis  so- 
lummodo  nequam  appelletur,  qui  nequaquam,  hoc 
est,  in  nullo  penitns  appareat  bonus;  sed  sit  utro- 
que  hono  vacuus,  tam  videlicet  veri  notitia,  quam 
et  benevolentia.  Alius  est  itaque  pius  oculus,  non 
quidem  fallere  promplus,  sed  tamen,  ut  dictum  est, 
falli  pronus  de  quo  propheta  :  Ephraim^  inquit, 
quasicolumba  seducta,  non habens cor(Ose ^yit.  11). 
Alius  is  quem  Dominus  simplicem  dicit,  tam  nec  fal- 
lere  facilis,  quam  nec  falli,  de  quo  et  Apostoli  do- 
centor  cum  eis  didtur  :  Estote  prudentes  sicut  ser- 
pentes,  et  simplices  sicut  columboi. 

40.  Et  item  alius  est  oculus  simpliciter  malus, 
fal'ens  utiqne  libenter,  sed  non  facile  falsus  :  qua- 
lem  510  profecto  habent  illi  qui  ore  dominico 
astruuntur  pmdeniiores  esse  filiis  lucis  in  genera- 
tione  sua.  Et  alius  quem  neqnam  esse  definivimus, 
qnia  sit  dupliciter  malu^,  cui  quippe  et  malitia  parit 
ignorantiam,  et  ignorantia  malitiam  operit,  ita  ut 
saepe  nesciens  et  malum  qnod  vult  non  fadat,  et 
bonom  faciat  quod  non  vult.  Obseuratum  nempe  est 
insipiens  cor  eorum  qui  istius  modi  sunt,  et  quasi 
jam  traditi  in  reprobum  sensum,  bonum  omnino  nec 
diligere,  nec  dignosoere  queunt.  De  talibus  scriptum 
est :  hnpius  cum  venerit  in  profundum  malorum^ 
contemnit  {Prov,  xviii.  3) .  Nam  qui  hujusmodi  est,ca- 

incurrit  Vcb  propheticum,  prolatum  in  eos  qui  dicunt 
malum  bonum  :  et  aliunde  nemo  vitare  yolet  istud 
maledictum,  cum  ea  intentio  sit  oculus  simplex,quem 
Veritas  laudat. 

(106)  Omnino  sic  legendum,  ut  induobus  scriptis, 
non  tux,  sicut  in  autebac  vulgatis;  ut  sit  sensus, 
quod  oculus  simplex  sit  argumentum,  id  cst  orij;o  et 
causa,  lucis  totius  corpons,  idest  operu. 


863 


S.  BBRNAROl  ABBATIS  OLARiB-VALLBNglS 


vere  profecto  roalum  nec  vult,  etiam  si  possit ;  nes  a  [al.  mendou  iu  mala]  aclioM  intentio.  Vernm  qnod 


si  velit,  scit.  Quamobrem  huoc  oculum  in  superiori 
divisione  illo  altero  ceusui  ooQ  immerito  pejorem, 
noD  quia  malignior  sit,  sed  quia  periculosior.  Igoo- 
rantia  quippe  securiorem,  securitas  segoiorem  facil» 
non  nequiorem.  Est  tamen  ex  hoc  procul  dubio  de- 
terior,  quod  ille  solum  habet  malum,  malam  inten- 
tionem  ;  iste  et  falsam  considerationem.  lile  uno 
caret  e  duobus  bonis,  bono  zelo ;  isle  et  vero  judicio. 
£x  hoc  iiaque  pessimo  oculo,  qui  neutrum  bonum 
habet,  et  ilem  ex  illo  optimo  qui  neulro  caret,  seu- 
tiendum  est  Veritatem  disseruisse,  aut  tenebris 
ubvolvi  toium  corpus,  aut  luce  perfundi.  Nam  reli- 
qui  duo,  quorum  neuler  utrumque  aut  bonum  habet, 
aut  malum;  etsi  ex   parte  possunt,  nou  tamen  toti 


absque  vel  minimo  peccato  non  est,  purum  boaani 
minime  est.  Quo  pacto  ergo  bouQm  non  pumoi 
puro  malo  comparabitur  fti  T  in  efficieatia,  hoe  est 
ut  tam  efficax  ad  bonum  illad  sit,  quam  ad  malum 
istud  ?  Et  hsec  super  hac  qusstione  sufficiant.  Nam 
ad  superiores  quoque  satis  reor  esse  respcmsum 
superius.  Et  qaidem  vos  easdem  sspius  dabilatio- 
nesitcratis  atquQ  revoKitis  :  sed  mea  noa  interest 
ipsarum  loties  repetere  solutiooes.  Sufficit  enim 
semel  solvisse  ctiam  quod  crebrius  ia  qoaestiooe 
versatum  fuerit. 

CAPUT  xy. 

An  quantum  obedientia  valet  ad  merttumt  tanUim 
inobedientia  valeat  ad  demeritum. 
42.  Quaerentibus  item  de  obedientise  pondere,  seu 


sufficiunt  vel  lucem  dare  vel  lenebras  corpori,  discrimine  inobedienUae,  a  latere  incidit  vobis  et  de 

41.  Si  igitur  (.:t  jam  ad  propositam  quaestmncu-  "  merilo  uiriusque  quaerendum,  utrum  videlicet  in 

quibusque  prseceptis  quantam  obedientia  valeC, 
tanium  gravet  inobedieotia. :  ut  verbi  gratia,  vei 
Abraham  de  immolaudo  filio  {Gen.  xxii),  vel  ille 
nescio  quis  de  filio  itidem  furni  incendiis  expooen* 
do  {Doctr.  SS.  PP.  lib.  de  Obed.  6),  laalum  di- 
vinae  indignationis  et  uliionis  merito  iueurrisseot,  si 
non  obedissent,  quaiitum  laudis  et  gratise  recepe- 
runt  pro  eo  quod  obedieruot.  Quod  vobis  quidem  et 
durum  vtdetur,  et  neeessarium  :  sed  non  est  ita. 
Enimvero  constat  aonnolla  nec  fieri  sioe  gloria,  ei 
posse  non  fieri  sine  culpa ;  ideoqne  si  fiant,  digaa 
esse  prsemiis,  non  tameo  suppliciis  si  non  fiant. 
qualem  profecto  superius  definivimus.  Neque  enim  ^^^^  ^^  ^^^  ^^  mulierem,  meriti  est  non  me- 
ex  toto  adhuc  tenebrae  desunl,  ubi  ignoraniia  veri-  t  ^.^^^.^.   ^  ^^^,.^  ^^^^  ^^jj^^.  p^opriam  amplecli 


igitur  (i:t  jam  ad  propositam  quaestiunci 
am  revertamur)  is  vere  oculus  ncquam  esl,  qui 
perversus  pariter  et  caecus  bonum  agit,  et  malum 
credit ;  utique  recte  operando,  sed  opinando  inique, 
bonum  sibi  in  malum  vertit;  et  tantum  malum, 
quantnm  crediderit :  quandoquidem  juxta  senten- 
tiam  Domini,  totum  corpus  tenebrosum  reddit  ocn- 
lus  nequam.  Quid  enim  luci  relinquitur,  ubi  nec  pia 
inientio,  nec  vera  opinio  inveuitur?  At  non  ideo 
sequitur,  ut  qui  e  contrario  malum  facit,  et  bonum 
putat,  juxta  suam  fidem  simililer  et  ipse  inveniat. 
Quare  ?  Non  est  quippe  simplex  oculus  ille,  qui  ex 
judicio    Yeritatis    totum   corpus  lucidum  reddat, 


tatis  lucem  obscurat  bonae  [a/.  deest  bona]  volunta- 
tis.  Gum  itaque  ille  oculus  utrumque  malum ,  is 
vero  minime  utrumque  habeat  bonum;  nonne 
ratio  videtur  exigere,  ul  plus  ille  nooeat,  quam 
prosit  iste?  Neque  enim  consequens  esl,  ut  tan- 
tum  valeat  in  bonum  unum,  quantum  duo 
mala  in  uialum.  £t  quidem  laude  dignam  dixe- 
rim  vel  solam  intentionem  piam  :  nec  plane  condi- 
gna  remunerationem  fraudabitur  in  opere  quoque  non 
bono  ipsa  bona  voluntas.  Attamen  sine  malo  quo- 
cumque  non  erit  decepta  simplicitas.  Car  inquis  ? 
nunquid  non  ex  fide  ?  Prorsus  ex  fide,  sed  falsa ; 


conjugem.  Istiusmodi  sual  quflecunque  evaogelieo 
illi  capitulo  congruere  possuol :  Qui  potest  eapere, 
capiat  {Matth.  xix,  12.). 

43.  Et  rursum  qusedam  per  cootrarium,  negloeta 
quidem  offeosam  conlrahunt,  sed  impleta  gloriam 
[al.  graliam]  non  merentar;  et  damnant  coalem- 
ptorem,  et  auctorem  ooa  glorificant.  Talia  sunt 
quaecumquc  divinitus  lege  publica  impoauotnr  houii- 
nibus,  sine  quibus  nee  salvari  qaeant.  Uinc  iilod 
apud  gentilem  : 

Non  feci  furtum.  Non  pasces  in  cruce  corvos. 

(HoiAT.  lib.  1,  ep.  16,  46.) 


vel  cerie  potius  non  ex  fide,  quia  fides  falsa,  fides  D  Bi  in  Evangelico :  iSi  diligiHs  eos  qui  vos  diligunt^ 


aon  est.  Denique  de  fide  vera,'  non  falsa  pulo  dixisse 
Apostolum  :  Omne  quod  non  est  ex  /ide,  peccatum 
est  (Rom,  xiv,  23).  Non  autem  ex  fide  vera  bonum 
credilur  quod  malum  est  :  est  enim  falsum.  Pecca- 
tum  igitur  est.  Ulrumque  proinde  complectitur 
prsesens  capitulum,  Omne  quodnon  estex  fidepeC' 
catum  esty  el  caecam  videlicet  maliliam,  et  dece- 
piam  innoceniiam  :  quia  quod  a  nesciente  fit,  et 
bonum  prorsus  condemnal  intentio  prava,  et  ma- 
lum  non  penitus  excusat  recta.  Sive  ilaque  malum 
putes  boaum  quod  forie  agis,  sive  bonum  malum 
quod  operaris,  utrumque  peccatum  est,  quia  neu- 
Irum  ex  fide  :  iicet  sane  levios  admodum  peccetur, 
ubi  saoa  iotentione  sola  reprehensibilis  actio  foris 
apparel,  quam  ubi  maligna  iatel  etiam  in  non  mala 


quam  mercedemhabebitis  f  et  si  salutaveritis  fratres 
vestros  tantum  quid,  amplius  facitis?  Mattk.  v.  46, 
47.)  Denique  el  universaliter,  Cum  feceritis  omnia 
qucR  mandata  sunt  vobiSj  dicite  quta  servi  inutiles 
sumus,  quafacere  debuimus,  fecvmus  .(Lti^xYUylO.) 
Ac  si  dical :  Si  solis  conlenii  estis  prcceptis  et  tra- 
ditionibus  impoaitae  legis,  et  non  sponte  etiam  pcr- 
fectionis  voa  consiliis,  et  suasioaibus  maadpalis; 
lib'  ri  quidem  estis  a  debito,  non  tamen  pro  merito 
gloriosi :  evasistis  poenam,  sed  oou  acqaisistiscQro- 
oam.  Qasenam  er^o  oos  necessitas  cogit  parem  in 
singulis,  quse  injuncta  fiierint,  el  formidare  altio- 
nem  dc  transgressione,  et  de  observatiooe  parare 
remuneralionem?  Eapropter  in  talibui  fOBenhs 
hsec  regula  leneatur,  ut  in  difficilioribas 


88S 


UBBR  DB  PIUBGKPTO 


agendis  obeditio  i^ratior,  quam  gravior  praeYarieatio  A 
judicetar  :  et  in  facilioribas  minnsqae  onerosis  con- 
temptus  damnabilior,  quam  aclas  laudabilior  lesti- 
metor. 

CAPDT  XVI. 

Transiius  et  mutaHo  numasierii  guatenus  pro- 

banda. 

44.  Jam  et  si  de  hoc  satis  est,  videamus  quatenus 
etiam  teneuda  sit  ipsa,  qu»  in  professione  firmari 
solet,  lod  stabilitas,  et  quibus  (si  qiubas  tamen)  cx 
causis  rumpere  illam  vel  liceat  cuiquam,  vel  expe- 
diat.  Et  hinc  siquidem  dubitare  vos  dicitis.  Ad 
quod  interim  nunc  securus  responderim,  a  bono 
quod  semel  quis  voverit,  descendere  non  licere  et 
ad  hoc  mutare  locum,  quem  sibi  quisque  dclegerit,  R 
ei  cui  se  sua  volnntate  et  voce  firmaverit,  omnino 
non  consalo,  sed  ncc  sanclus  papa  Gregorius.  Ait 
enim  :  «  Perfecti  quique  magna  se  discretionis 
subtilitate  conspiciunt,  ne  ad  deteriora  unquam 
vclin  opere,  vel  in  cogitatiooe  dilabantur.  Sed 
quod  hinc  sensit  vir  apostolicas,  hoc  se  Apostolas 
implere  gloriatur :  Quoft  inquiens,  5t9  retro  obli' 
tus,  et  ad  eaquas  ante  sunt  extentus  (Philipp.  m, 
13).  An  et  propheta  Ezechiel  idem  non  signiticavit, 
cum  de  sanclis  animalibus  diceret :  Non  reverleban" 
tur  cum  incederent^  sed  unum  guodque  ante  faciem 
suamgradiebaturf  (Exech,  i,  12.)  Bt  hi  omnes  id 
sentiendo,  non  aliud  quam  Magistri  sui  sententiam  * 
secuti  sunt,  dicentis  in  Evangelio  :  Nemo  mittens  (t 
manum  suam  ad  aratrum  et  respiciens  retro,aptus 
est  regno  Dei  (Luc.  ix,  62)  Pr»8cribat  proinde 
slabilitatis  paclnm  omni  deinceps  remisso  descensui, 
oontentioso  discessui,  vago  et  curioso  discursui,  to- 
lius  denique  inconstantiae  levitati;  non  tamen  his 
qu»  in  professionis  serie  sequuntur,  morum  videli- 
cet  eonversioni,  et  obedienttse  qne  secundum  Re- 
guiam  fit.  Nam  si  hsBc  ibidem,  pro  improbitate  ni- 
mirum  alque  irreligio^itale  cohabitantium,  obtineri 
forte  nrquiverint;  duce  spiritu  libertatis  transire 
indubitanter  suadeo  ad  locnm  alium,  ubi  non  iaipe- 
diatur  homo  reddere  Deo  voto  sua,  qnee  Jistinxe- 
runt  labia  sua.  Et  quidero  cum  sancto  sanctus 
eri8,el  cum  perverso  perverteris.  n 

45.  Sane  de  religiosis  ac  bene  ordinatis  monaste- 
riis  nulkis  professorum  mco  consilio,  ne  arctioris 
quidem  vitae  desiderio,  sinc  licentia  sui  senioris  egre- 
dietur  (10'}).  Egressus  tamen,  si  nelius  invenerit  et 
elegerii,  meo  nihilominus  jam  consilio  non  regredia- 
turad  inferins  bonum,  quod  reliqueratotcontempse- 
rat  prse  meliori  :  prsesertim  si  illud  melius  tale  fue- 
rit,  quod  ejus  primse  professioni  coogruere  videatur. 
Ipse  nempe  viderit,  qua  ratiooe,  quave  intenlione 
altiora  seu  arctiora  proesumpserit :  nam  ad  inferiora 
jam  vel  remissiora,  me  consuleute,  nequaquam  apo- 
statabit :  si  non  tamen  loci  prioris  vicina  revoceiur, 
quia  de  noto  monasterio  nec  retineri  qais  regulariter 
potest,  nec  recipi  sine  consensu  abbaiissui  {Keg,  S. 


N  DISPBNSATIONB.  88« 

Benedicti,  cap.  61).  Bt  accqtite  manifestius  in  exem- 
plis  h^jus  sententiae  rationem. 

46.  Forte  vuU  aliquis  de  Gluniacensibus  itistitutis 
ad  Cisterciensium  sese  slringere  pauperlatem,  eli- 
gensprse  iilis  nimirum  consueludinibus  magisRcgul» 
puritatem.  Si  me  consuUt,  non  c^nsulo,  si  non  sane 
id  abbatis  sui  usurparit  assensu,  Quaniobrem  ?  Pri- 
mo  propter  scandalumipsorum  quos  deserit.  Deinde 
qnia  ceria  pro  dubiis  relinquere  tutuin  non  c&t ; 
forsitan  enim  heec  tenere  potest,  illud  non  poter  it 
Tertio  suspeciam  habeo  ievitatem,  qua  id  saepequod 
facile  volumus  antequam  probemus,  expcrti  jani 
nolunms,  uno  prope  momento  idipsum  et  cupientes, 
et  respuentes,  tam  leviter  quam  et  irrationabiliter, 
Quales  utique  non  paucos  frequenter  experimur, 
quia  una  vix  hora  in  una  voluntaie  durantes,  aura 
levitatis  impulsi,  vagi  et  inslabiles  hac  et  illac  velut 
ciriinuiant;  mutantque  pro  experimento  judicium, 
imo  sioe  judicio  fluctuantes  et  tumultuantes,  tot  de 
se  consillia  praesumunt,  quotloca  revisunl :  sempe 
quod  non  habent  cupientes,  et  quod  habent  fasti- 
dientes. 

47.  Et  quomodo  ego,  ail  aliquis,  professus  Regu- 
lam,  non  secundnm  Regulam  cum  bona  queam  de- 
gere  conscientia  ?  siquidem  vovens,  et  non  solvens, 
qui  nisi  pejero  ?  Quasi  non  muito  magis  habeas 
inde  conqacri  alibi  quoque,  cum  coeperis  purc  juxta 
Regulam  cooversari.  Profecto  etiam  tunc  :  Et  qua- 
nam,  inquies,  conscientia  habitare  sustineam  extra 
domum  meam  priorem,  quse  me  dc  saeculo  fu- 
gientem  excepit,  initiavit  ad  bonum,  signavit  in  sa- 
lutem ;  molestus  fratribus,  inobediens  seniori,  sta- 
biliiatis  insuper  prsevaricans  pactum,  et  primam  irri- 
tam  ftkciens  fidem  ?  Yerumumen  neutra  justa  queri* 
monia  est.  Nam  qai  se  ideo  perjurum  puiat,quod  ad 
purum  [aL  pnnctum]  Regalam  non  observat ;  videtur 
mihi  non  satis  aitendere  quid  juraverit.  Nemo 
quippe  cum  profitatur,  spondet  Regnlam,  sed  deter- 
minate  secandum  Regulam  sui  quisque  conversio- 
nem,  suamquc  deinceps  conversadonem  sese  polli- 
ceturdirigere.  Hsecprofecto  hiyus  temporis  omoibas 
ferme  monachis  communis  protessio  est.  Et  licet  in 
divfrsis  monasteriis,  diversis  ot  obseryantiis  519 
Deo  serviatur;  quandiu  tamen  sui  quisquo  loci 
bonos  usus  soilicile  servat,  haud  dubium  quin  se- 
cimdum  Regulam  vivai,  quoniam  quidem  boni  usus 
a  Regula  non  discordant.  Quisquis  itaque  tenet 
qaod  teneri  invenerit  bonum,  ubi  profitetur  ;  pro- 
fecto  vivit  sicut  promiltit  :  quia  non  aliun  procnl 
dubio  quisque  promitlit,  quam  quod  habere  eorum 
pia  videtur  vita,  cum  quibus  deioceps  vivere  dispo- 

nit  et  eligit. 

48.  Quid  enim  ?  nunquid  verbi  gralia,  aut  in 
Majori  Mouasterio  usus  Cluniacensium,  aat  jsti 
forle  illorum  rilus,  aut  vero  ulrique  Cisterciensium, 
districtiunem  litleratoriam  profitentur?  Attamen 
omnes  secundum  Regulam  profitemur,  Una  quidem 


^     (107)  Vide  Bernardi  epistolam  395,  n.  2,  ubi  de  monasterio  Sancti-Bertini  idem  asserit. 


887 


8.  B8RNARDI  ABBATIS  aARiG-YALLBNSIS 


«8 


oris  ubiqae  promissio :  sed  quia  non  una  est  omni'  i  Porro  de  vicino  prohibet,  quod  jubel  de^peregrino: 


bus  cordis  intentio^  potest,  indubitanter  sine  detri- 
mento  salutis,  el  sine  damno  professionis,  operis 
quoque  non  una  ubique  observatio  cclebrari.  Sicut 
enim  non  omnes  omnia  tenent,  etiam  boni  Ghristiani 
quse  in  Evang^elio  sunt,  omnes  tamen  secundum 
Evangelium  vivunt  (nam  qui  concessis  alligari  con- 
jugiis  contenti  sunt,  non  ideo  tamen  credunt  se  re- 
cessisse  ab  Evangelio,  quia  evangelici  sublimitatem 
coDsilii  de  cselibe  ducenda  viia  non  elegerunt,  ila 
sane  si  in  gradu  illo  inferiori  Ifgiiime  ac  fideliter 
conversentur)  :  sic  quoqne  qui  secundum  Regulam 
vivere  statuunt,  etsi  non  ad  uoguem,  ut  dicitur, 
totam  custodiunt,  etsi  qua  pro  sui  claustri  ritu  vel 


ne  vicinitas  in^r  monasteria  fomes  seandali,  rixe 
materia  sit,  si  alterutram  recipere  monadios  acqoie- 
verint  absque  mutuo  dontaxat  assensu.  Qaod  toties 
equidem  experimur  (109),  quoties  talis  uspiam  mo- 
nachorum  susceptio  plane  non  nisi  contra  decretam 
regulare  prsesumitur. 

59O50.  Qnod  si  etiam  posi  hsc  fratris  ita  re- 
gulariter  suscepti  inqnietiorem  forie  animoan  pulu- 
verii  recordatio  scandali,  quod  discendens  fratribus, 
quos  deseruit,  fecit;  et  quia  oporteat  emendari  sao 
reditu  quod  ex  discessu  deliquerit :  prudenter  ad- 
vertat  qui  hoc  cogitat,  scandalum  scandalo  non 
bene  emendari.  Qualis  denique  emendatio   crit  si 


mutant,  vel  praetermittuut ;  a  regulari  tamen   om-  Q  ut  aliis  scandalum  tollas,  alios  scandalizas  ?  Qaan- 


nino  professione  non  discedunt,  donec  lamen  sobrie, 
et  juste,et  pie,  pro  suorum  moribus  vivere  non  de- 
sistunl.  Denique  Regula  ipsa  tradit  octavum  humi»- 
lilatis  gradum,  «  ut  nihil  agat  monachus,  nisi  qnod 
communis  monasterii  regula,  vel  majorum  cohor- 
tantur  exempla  (Reg.  S.  Benedictiy  cap.  7).  » 

49.  Exceptis  proinde  Gislerriensibus,  ei  qui  illo- 
ram  forte  ritu  non  tam  vivere  secundum  Regulam, 
quam  ipsam  ex  integro  pure  ad  litieram  (uti  se  sane 
professos  esse  putant)  tenere  curant  :  de  csetero 
neminem  obedienter  degentem  regularis  moveat  so- 
lemnisque  professio,  in  qua  non  fit  de  tota  Regula 


quam  profecto  et  tolerabilius  scsndalum  iliad  sit 
et  venialius,  quod  facium  est  intentione  proficiendi 
in  melius,  quam  quod  facere  cogitas  ad  deterias 
apostatando.  Sed  et  ante  quoque,  licet  non  sine 
scandalo,  tutius  luam  sine  dubio  ad  id  quod  patasti 
melias,  secutus  es  conscientiam,  quam  si  in  priori 
bono  et  loco  contra  conscientiam  permaneres,  qnao- 
quam  secure  id  posses  :  si  sane  hinc  eamdem  toam 
ipsius  conscientiam  reddere  securam  posses. 

51.  Quapropter  qaod  de  manducante,  et  non 
manducante  decernit  Apostolas  (Aom.  viv,  3),  usur- 
pemus  et  nos  in  nostr»  hajus  dispataliancnlae  con- 


promissio,  in  his  dantaxat  monasteriis  in  quibus  C  clusioney  ut  et  qai  propria  impellente  conscieniia 


ordo  et  disciplina  servatur  cum  bonis  consuetudi- 
nibus.  Salva  igitur  cuiqae  sua  manet  in  coenobiis 
bene  ordinatis  professio,  lantum  si  saua  fuerit  et  in- 
tentio.  Cseterum  qui  inquietus  est,  et  ita  credere  non 
potest ;  sed  magis  credens  et  cedens  stimulanti  con- 
scientise  exit,  et  quaerit  ubi  solvat  quod  suo  in  loco 
a/.  solvat  vota  sua  quse],  suo  utique  judicio  voveral 
quidem,  sed  non  solverat  :  sicut  non  laudo  quod 
egreditur,  ita  ut  regrediatur  non  consulo,  si  tamen 
ad  remotum  ignotumque  mooasterium  migra\erit. 
Gur  ita  ?  TumpropterPaalisententiam,  qua  beatum 
manifeste  pronuntiat,  qui  se  ipsum  non  judicat  in 
eo  quod  probat  (Rom.  xiv,  22)  :  tum  ex  nostri  au- 
ctoritate  magistri,  qui  talem  et  suscipi  jubet,  et  reti- 
neri ;  inventum  quoque  bonum   et  utilem  suasione 


suum  deserit  locum,  ne  saum  (qaod  patat)  deeerat 
votum ;  non  deserentem  non  spemat :  et  qai  tecara 
consdentia  fraternum  scandalam  timeos,  fratres 
jaon  deserit ;  deserentem  non  judicet.  Et  de  hls  ine 
accipite  sane  quod  sentio  reepondisse,  sine  pneju- 
dicio  sanius  sentientis. 

CAPOT  xvn. 

Ad  dubia  qumdam  ex  Patribu$  praposita  retpondet. 
52.  Item  postulatis  absolvi  vobis,  cur  vel  beains 
Gregorius  nescio  quem  Venantiora,  habitum  mona- 
chalem,  quem  pie  sasoeperat,  impieque  rejeeerat, 
non  solam  resumere  non  coegit,  sed  etiam  omnem 
legitur  indulsisse  commuoionem  apostate  perdu- 
ranti  (Lib.  i,  epist.  33 ;  lib.  ix,  epist  25,  31),  vd 
sanctus  Auguslinus  conjugii  legi  votum  qoodammo- 


icl,   professione    ligari.  Denique    suadeatur.   »  Q  do  subjiciat  continentiae ;  ita  ut  in  iibro  de  Yirgini- 


inquit»  c  ut  stet  (Reg.  S.BenediciiyCaip,  61).  »  Et  ne 
forte  prioris  sni  monasterii  memor,  remordente,  ut 
assolet,  conscientia,  incipiat  dcnuo  de  nipta  stabi- 
Htate  causari  (108);  generalem  super  hujusmodi 
scmpulo  consolatoriam  profert  sententiam,  dicens  ; 
IHdque  enim  uni  Deo  servitur^uni  Regi  militatur. 

(108)  Tales  fuerunt  ilii  monachi  ad  Pontiniacen- 
ses  translati,  ad  quos  insignem  scribit  episiolam 
Petrus  Gellensis,  in  tomo  II  Spicilegii,  pag.  447, ubi 

.  vide  et  duas  sequeotes. 

(109)  QuantasBemardo  rixas  facesserint  ejusmodi 
susceptiooes,  variae  piobant  ejus  epistoiae,  nempe  3, 
32)  33,  65  cum  tribus  sqq.  ilem  253,  293,  313,  395 
et  396.  Gonfer  epistolas  94  et  371,  et  maxime  Gas- 
sianom,  Gollat.  14,  cap.  5  ei  sqq. 

(110)  Qaaestionem  hanc  Bernardi  aevo  fuibse  ven- 
tilatam   patet    tuin    ex   Abselardo,   qui   quemdam 


tate  asserere  videatur,  nec  celibis  quidem  vitc 
propositnm  copuhe  posse  praescribere  conjogali. 
quominus  indissolubile  maneat,  etiam  quod  a  con- 
tinentibus,  fallente  diabolo,  fracto  sancttUtia  votu, 
initum  fuerit  matrimonium  (110).  Et  ad  bee  iiihil 
ad  prsesens  certius  breviusque  respondeadam  occar- 

Burgandise  magistmm  arguit,  paj^.  1067^  qaod 
manachos  atque  moniales  pos  tpubheum  ettam  nue 
professionis  votum^etbeneaictionis  velconseeraiimsis 
vinculum^posse  matrimonium  contrahere  assereret ; 
lum  ex  concilio  Remensi  sub  Bugenio  III,  ubi  cjas- 
modi  matrimonia  irrita  ac  nulla  esse  definit  canon 
7,  etiam  in  Gonversis  professis.  Longe  ante  Grego- 
rius  Magnus  monachos,  qui  uxores  daxissent,  iu 
monasierium  revocari  jubet  in  lib.  i,  epistoHt  40  : 
eoMlem  vero  excomniunicat  conciiium  Ghalc^o- 
nense,  ean.  16.  Panlo  distimilis  est  argamenii 


889  LIBBR  DB  PRJBGBPTO 

rit,  nisi  quod  ita  sancti  antistites  sapnerant  :  ree-  k 
tene  ?  ipsi  viderint.  Nam  ego  in  sensibus  actibusque 
iUustrium  Patrum  cantus  profecto  sum  omnino  non 
aliud  aestimare,  quam  quod  beato  Apostolo  leste 
quseritur  jim  inier  dispenaatores,  nt  Tidelicet  fidelis 
quis  inyeniatur  (/  Cor.  iv,  2).  Gertus  sum  enim,  sive 
in  suo  abundaverint  sensu,  sive  in  Dei  spiritu  ;  sicut 
ot  in  caeieris,  ita  ei  in  his  ambos  extitisse  fideles, 
illum  in  dispensando  quod  prse  manibus  erat,  istum 
in  scribendo  quod  senserat. 

53,  Quod  deoique  qusritis  de  quibusdam  episco- 
pis,  quos  sanctus  idem  papa  Gregorius  ad  tempus 
in  monasteriis  pro  eorom  excessibus  legitur  reclu- 
sisse,  utrumnam  in  suo,  an  in  monastico  interlm 
babitu  habiiarint  cum  monachis  :  ego  nescio,  nisi 
quod  credibilius  videtur,  nequaquam  iilos  insigncm 
religionis  habitum  suscepisse,  quem  non  erant  per-  B 
peluo  habituri ;  sed  tantum  qusesisse  quietcm  in  se- 
cretis  monasteriorum,  et  opportunitatem  poenitentise. 

54.  Audire  et  hoc  vultis  a  me,  unde  inter  caetera 
poenilcntise  instituta  monasterialis  disciplina  me- 
ruerit  hanc  praerogativam,  ut  sccundum  baptisma 
uuncupeiur  (411).  Arbiiror  ob  perfectam  mundi 
abrenuntiationem,  ac  singularem  ezocllentiam  vitse 
spiriiualis,  qua  prseeminens  591  universis  vitae 
humanse  generibus  hujuscemodi  conversatio,  pro- 
fessores  et  amatores  suos  Angelis  similes,  dissimiles 
hominibus  facit ;  imo  divinam  in  homine  reformat 
imaginem,  configurans  nos.  Ghristo  instar  Baptismi. 
Et  quasi  denique  secundo  baptizamur,  dum  per  hoc  Q 
quod  moriificamus  membra  nosira  quse  sunt  super 
terram,  rursum  Ghristum  induimus,  complautati 
denuo  similitudini  mortis  ejus.  Sed  ct  quomodo  in 
Baptismo  eruimur  de  poiestate  tenebrarum,  et  iu 
regnum  transferimur  daritatis  aeternse  :  ita  et  iii 
sancii  hujus  secuuda  quadam  regeneratione  propositi, 
de  tenebris  aeque,  non  unius  originalis,  sed  multo- 

nardina  epistola  76  de  quodam  homine,  qui  post 
diulinam  in  domo  et  hakitu  religionis  convereatiO" 
nem,  noodum  tamcu  confirmato  proposito,  ad  secun- 
das  nuptias  convularat. 

(111)  Idem  in  sermone  11  de  Diversis  et  in  epistola 
411 ,  num.  2.  B.  Petrus  Damiani,  Opusc,  16,  in  episco- 
pum  mouachos  ad  sfleculum  revocantero,  DiCf  iuquit, 
obsecrot  legisti  aliquando  vUce  monasticcB  proposi- 
tum  secundum  esse  Baptisma  ?  Sed  quia  noc  inve-  f| 
niri  indictisPatrum  perspicuum  est^negarelicitum  ^ 
jam  non  est,  etc.  Yide  looo  citato,  cap.  8.  Vide  et 
Uieronymum,  episioia  25,  ubi  Paulam  de  filsesilifle 
obitu  cbnsoiaiur.  Revera  inquit,  si  sa^culare  deside- 
rium,  et  {quod  Deus  a  suii  auertat  l)  delicias  hujus 
vitas  cogitantem  mors  immatura  raputuet^  plan- 
genda  eraU  Nunc  vero  cum  propitio  Christo^  ante 
quatuorferme  menses,secunao  quodam  modo  propo^ 
siti  se  baptismo  laverit,  et  ita  deinceps  vixerit^  ut 
calcato  mundo  semper  monasterium  cogitarit,  etc. 
idem  ad  Oemetriadem.  Nunc,  inquit,  quia  sasculum^ 
reliquistiy  et  secundo  post  Baptismum  gradu  inisti 
paciumcum  adversario  tuo,  dicens  ei^  Renuntiotibi^ 
diabole,  et  sceculo  tuo^  et  pompai  tuaa,  et  operibus 
tuis^  serva  fcedus  quod  pepigistt.  Quibus  adde  Odoni;» 
abbat  s  CluiuacenMsCollationum  lib.  ii.cap.T^et  Theo- 
4ori  Studitae  lestamentum  apud  Baronium,  tomo  IX. 
Raiio  ergo,  cur  vitse  religiosae  professio,  quasi  qui- 


BT  DISPBNSATIONE. 

rum  actualinm  delictorum,  in  lumen  virtutum  eva- 
dimus,  reaptantes  nobis  illud  Apostoli :  Nox  prm- 
cessitj  dies  autem  appropinquavit  (Rom.  xii,  12;. 

GAPUT  XVIII. 
Morte  abbatis  non  licere  professis  mutare  locum. 

55.  Id  quoque  vobis  insinuari  precamini,  an  ab- 
batis  mutatio  monasterium  suum  mutare  volentibus 
monachis  in  aliquo  patrocinetur ;  hoc  est,  si  in 
mortc  Tcl  depositione  praelati  plus  aliquid  lil>ertatis 
subditis  relaxetur,  quo  utique  licentius  possint  eo 
ariiculo  temporis  migrare  quo  voluerint,  altero 
necdum  videlicet  substituto.  Ad  quod  respondeo  : 
Nequaquam.  Etenim  sponsio  professioois  quando  ex 
more  fit  in  oratorio,  de  abbatis  vita  non  sumit  ter- 
minum,  scd  de  praesentia  testimonium.  Profitenti 
itaque  modus  sit  sua  vita,  non  aliena.  Attendat  de- 
nique  quid  inde  Legislator  ipse  non  solum  senserit, 
sed  et  tradiderit,  ut  «  si  quando  »,  inquil,  «  aliier 
fecerit  »,  videlicet  quam  promittit,  «  a  Deo  se  sciat 
danmandum  quem  irridet  {Reg.  S.  Benedicti,  cap. 
58).  »  Item  dicit,  quod  nec  sui  jam  corporis  Novi* 
tius  habiturus  sit  potestatem;  et  item,  «  Perseve- 
rantes,  »  ait,  «  in  monasterio  usque  ad  mortem 
(Ibid,  in  Prologo). »  Salvis  igitur  exceptionibus,  quas 
superior  disputatio  perstrinxit,  de  caetero  nuUa 
liceat  occasione  monacho  locum,  cui  professus  est, 
citra  suam  mortem  deserere;  suo  duntaxat  arbitrio. 
Alioquin  praevaricator  est,  damnationem  liabens 
quia  primam  fidem  irritam  facit. 

56.  Sed  vos  pergitis  amplius  scisdtari,  etdicitia  : 
Quid  si  non  potest  nisi  cum  rancore  perpetuo  animi, 
ibidem  maoere,  ob  minus  videlicet  regularem,  mi* 
nusve  amabilem  abbatis  electionem?  Subit  anin  o 
nune  illud  de  Evangelio,  quod  de  conjugii  lege  do- 
centi  discipuli  Domino  responderunt  :  Si  ita  est 
inquiunt,  non  expedit  nubere  {Matth.  xix,  10).  Ma- 
gnae  revera  angustiae.  Si  tenuerit  exosam,  nihil  onero- 

dam  Baptismus  censeatur^  ista  est.  Nam  sicut  in  Baptis- 
mo  hoc  agitur,  ut  omnino  moriamur  vitae  vetert,  et 
renascamur  novae  (vide  Rom.  vi,  Coloss.  iii,  Ephes. 
II  et  alibi,  uode  non  idem  homo  e  Baptismo  emergit, 
qui  in  cum  ingressus  erat,  sed  plane  aiius);  sequitur 
etiam,  ut  prioris  illius  homiois  peccata,  non  magia 
huic  homini  recens  nato  iribuenda  sint,  qnam  niea 
aiteri,  vei  alterius  mthi.  Ita  prorsus  in  professione  Be- 
ligionis  sese  res  habet.  Moritur  enim  Beligiosua  mun- 
do,  ejusque  operibus,  acsibiinsuper  ipsi  voluntatiaue 
suae  :  et  ita  moritur,  ut  non  magis  liceat  ei  mundo, 
ejusque  deliciis  vel  voluntate  sua  uti,  quam  si  plaae 
mortuus  ac  sepuUus  esset.  Gum  ergo  Religioai  quo- 

?[ue.  sicut  in  Baptismo,  desinant  esse  quod  autea 
uerunt,  et  novi  quidam  homines  esse  incimant, 
novia  studii»,  novae  vitae,  aliis^ue  omnino  delecti- 
tioi^us  et  cogitalionibua  dediti;  nil  mirum  ai  culpa 
ot  pcenae,  quas  vetus  ille  homo  debebat,  una  cum 
ipso  homine  moriantur,  i»ec  jam  ad  secundum  hunc 
hominem  pertineant.  Ita  fere  Hieronymus  Platus, 
de  Bono  status  relig.  libro  i,  cap.  i  3.  Hinc,  ut  etiam 
observavit  Benatus  Ghoppinua  Monastici  libfo  i,  tit. 
2,  II.  17,  sicut  in  Baptismo  renatis,  sic  professta  in 
Religiooe  ceu  novis  hominibus  nova  ihduntor  no- 
mina  :  Italis  praesertim  ac  Belgia,  ut  ait  ille,  Fran- 
ciscis  etiam  FuIienaibuH  et  Gapuccinis. 


WI 


S.  BBRNARIU  ABBATI8  GURi£-VALLBNSIS 


m 


aec  sine  offensa  negligi,  nec  contemni  sine  crimine  K  propter  iraditiones  vestras?{Matth.  it»  3.)Si  autem 


vel  ipsa  queanl,  injuncta  ab  his  duntaxat  quibas 
proprie  dicitur :  Qui  vos  atidit,  me  audit;  et  qui 
vot  spemit,  me  spemit  {Luc.  x,  16).  Licot  nam- 
que  ipsa  per  se  injuncti  operis  qualitas  innoxia  sil; 
adjuoctse  tamen  auctoritatis  pondus  obnoxium  man- 
datOy  mandatumque  peccato  obnoxium  facit,  non 
magno  tamen,  si  contemptus  defuerit. 

18.  Hsec  ergo  generalis  regula  sit  universorum, 
quse  per  se,  aut  propter  se  nec  bona,  nec  mala  sunt, 
aut  divina  institutione,  aut  propria  cujusque  pro- 
fessione  fixa  non  sunt  :  ut  non  jussa  quidem,  licite 
utrumlibet  vel  admittantur,  vel  omitlantur:  jussa 
vero,  sine  culpa  non  negligantur,  sine  crimine  non 
contemnantur.  Ubique  enim  et  culpabilis  neglectus, 


dolet  80  contemni  magister  homo  prs  illo,  qui 
docet  hominem  scientiam ;  consoletur  illa,  quam  el 
vos  posuistis,  Samuelis  sententia,  qua  inter  iepram 
el  lepram  videiur  discemere  sic :  Si  peccav^t  vir 
in  virum,  propitius  ei  poterit  esse  Deus;  si  atUem 
m  Deum  peccaverit,quis  orabit  pro  eo  f  (/jR^.ii,S5,) 
Eijo  igitur  si  me  hoc  angi  articulo  senliamy  ut  aat 
Deum,  aut  hominem  offendere  uecesse  sit ;  Denm 
potius  libeoter  eligo  non  offeadere^et  quidei.  tulias 
justiusque.  Habeo  nempe  ex  prsesenti  prophete 
capitulo  de  hominis  Isesione  meam  consolatioQem, 
Dei  scilicet  propitiationem.  Caeterum  Deo  offenso, 
quis  orabit  pro  me?  {^i  ad  hominem  confugero,  i4 
quidem  Scriptura  non  consulit ;  quinimo  :  Mal^di^ 


el  contemptus  damnabilis  est.  Differunt  autem,  quod  R  ^*  ^^^*  9^^  ^P^  ponit  in  homine  {Jerem.  xvii,  5), 

negleclus  quidem  [/br^  quidam]  languor  inertise  6sl,      "— -"^    «.-:«^-    c:   ««♦^ —   :-    n^ .-. 

contemptus  vero  superbise  tumor.  Porro  contemptus 
in  omni  specie  mandatorum  pari  pondere  gravis, 
et  eommuniter  damnabilis  est :  neglectus  autem  in 
tixis  gravior,  lolerabilior  in  mobilibus  mandatis. 
Siquidem  adulterium  quocunque  modo,  quocunque 
perpetres  animo,  lurpe  flagitium  est  ac  criminale 
peccatum  :  cum  tamen  leve  verbum^  in  tempore  vel 
loco  silentii  forte  per  oblivionem  subreptum,  risusve 
per  impetum  magis  excussus,  in  quam  prsesumptus 
contra  praeceptum  (quod  utique  animi  negligentis, 
aut  dissoluti  spiritus  indicium  est),  eo  fadllime  ve- 
niam  promereatur,  quo  vix  vel  peccatum  repulalur. 
Quid,  quod  scienter  et  ex  deliberatione  in  verba 


Merilo  proinde.  Si  autem  in  Deum  peccaverit, 
etiamsi  subintelligalur  Pr  opter  hominem,  quis^  in- 
quit,  orabit,  pro  eo?  Neuter  equidem.Nam  et  a  quo 
offcnditur,  et  ob  quem  •  offendiiur,  aeque  utriusqoe 
ora  lio  exsecranda  deceroiiur  apud  ipsum  qui  offen- 
ditur,  hoc  ( st  apud  Deum.  Talis  ergo  requirendus 
est  ad  orandum,  qui  sit  idoneus  ad  piacaudum. 
Porro  culpam,  si  quaestyquod  homo  offendi)ur  cum 
ei  non  obeditur,  aut  multum  extenuat,  aut  penitos 
annullat  causa  melior.  Quapropler,  cum  diciiur: 
Si  peccaverit  vir  in  i/irufi^ ,  subaudieodum  est,  pro- 
pter  Deum:  quod  uuliatenus  Isesio  cujuscuoque 
proximi,  nedum  prslati,  cxcusetur  a  culpa,  si  solus 
defuerit  in  causa  Deus.  Alioquin  Paulo  contradicit, 


otiosa,  sileotio  licet  non  indicto,  linguae  laxatur  ? '' qui  ait :  5tc  emm  tn /ra/rm  peccantes^  in   Chri" 

dunquid  hoc  tamen  neget  quispiam  usurpari  conira 

regulam  Yeritatis?  unde  nimirum  et  ratio  exigenda 

Obt  in  futuro  judicio.  Judice  ipso  terrifice  admodum 

comminanie  quia  de  omni    verbo  otioso    reddent 

homiues  ralionem  in  die  judicii  (Matth.  xii,  36).  Heu 

nobisl    qusenam  poterit  reddi    de    olio?  Alioquin 

otium  non  est,  si  non  omnino  ratione  vacuum  est. 

Et  tamen  quis  nesciat  unum  detractioois  verbum, 

quantum   etiam   innumeris    talibus,  id  est  otiosis, 

praeponderet  ad  delictum  meritumque  damnalionis? 

Quid  ita?  Tidelicet  quia  discrelio  est  in  mandatis, 

consequenter  et  in  culpis :  ut  (sicut  dixeram)  majo- 


stum  peccatis  {I  Cor.  viii,  12).  Nam  de  pr93positis 
certum  lenemus  ipsius  Yeritatis  testimonium,  «c 
loqucntis  ad  ipsos ;  Qui  vos  spernity  me  spemit  {Luc. 
X,  16).  Sed  etde  quolibet  fratre :  Nolite,  ait,  contem- 
nere  unum  ex  his  pusillis;  et:  Qui  scandalvbO' 
verit  unum  ex  his  pusiilis  {Matth.  xviii,  10,  6), 
quod  sequitur,  avertat  Deus  a  nobis. 

20.  Sed  non  omnium  scandala  aequa  sunt  iance 
pensenda.  Aliter  namque  accipienda  sunt  scandala 
pusillorum,  aliter  Pharisseorum,  de  quibua  apoato- 
iis  timentibiis  et  intimantibus  quod  scandalizati 
essent  iii  sermone  veritatis  responsum  est:  Sinite 


rum  gravior,   leviorque  minorum  censeatur  trans-  Q  iHos;  cceci  sunt^  et  duces  coscomm  (lfat^ft.xv,14,). 


grcssio  mandatorum. 

CAPDT  IX. 
Proelato  tanquam  Deo  obediendum  esse. 
19.  Sed  mandantium  non  ita.  Sive  enim  Deus, 
sive  bomo  vicarius  Dei,  mandatum  quodcunque  tra* 
diderit;  pari  profecto  obsequendum  est  cura,  pari 
reverentia  deferendum  (102),  ubi  tamen  Deo  con- 
traria  non  508  prsecipit  bomo.  Qnod  si  contigerit, 
pergendum  indubitanter  consnlo  in  Petri  apostoli 
sententiam :  quia  obedire  oportet  Deo  magis  quam 
hominibus  {Act.  v,29).  Autenimhoc  respondendum 
cum  apostolis,  aut  cum  Pharisaeis  certe  audien- 
dum ;  Quare  ei  vos  transgredimini  mandatum  Dei 


Illorum  quippe  scandaium  de  ignorantia,  istorum  de 
malitia  descendit.  IUi  scandalizaniur,  quia  veritatem 
nesciunt;  isti,  quia  oderunt.  Unde  et  puaillos  illot 
arbitror  appellari,  quod  voluntatis  quidem  bon8e,8ed 
non  magnse  scientiae  existentes,  zelum  Dei  liabeant, 
scd  non  secundum  scientiam.  Talium  scandala  cn- 
ram,  non  iram  provocare  solent  spiritualium  dun- 
taxat  virorum,  Paulo  ita  docente,  Vos  qui  spirituales 
estis^  hujusmodi  insimite  inspiritu  lenitatis  {Ga- 
lai.  VI,  1).  Indignum  siquidem  est  valde,  humanam 
eos  mereri  indignationem,  qui  divinam  tam  fadle  con- 
sequuntnr  miserationem.  Nam  hi  quoque  qui  Domi- 
num  crucifixerunt,  magni  quidem  peccatores,  sed 


(102)  Vide  ct  confer.  nn»  21,  22  et  29,  atque  sermonem  42  in  Gantica  n.  2. 


861 


LIBBR  DB  PRiSGBPTO  BT  DI3PBNSATI0NB. 


lODgitudiaem  protrAxi  slilum,  at  et  in  pluribus  plu-  i  damnosa  transgredienti' :    an    conftilia  tantum  vei 


res  possint  aediOcari.  Quod  opus  oun  a  vobis  pcrlc- 
Clum  fucril,  tunc  non  ipsis,  ad  quob  factum  est,  sed 
eorum  priu^  reddatur  abbaii  :  et  lic  demum  ad 
ipsos,  si  jusserit  abba>,  pervcniat.  Monachi  enim 
sunt;  et  ex  lege  suas  Regulae  sine  nulu  sai  abbalis 
sicut  dare,  ila  et  accipere  datas  prohibentur  ep>sio- 
las  (Reg.  S.  Benedicli,  cap.  54).  Nam  et  ob  hoc 
roaiime  diu,  sicut  scitis,  muUnm  licet  rogatus  ab 
eis,  respondere  lardavi,  quud  (ut  mihi  videbatur) 
iguorante  abbate  scribere  illas  epistolas  et  mittere 
p:a3sumpsissent.  Nec  falso  id  suspicatus  sum,  uli 
poatmodum  iiquido  comperi.  Ego  ccepto  operi  (quod 
quidem  legentibus  apparebii)  Episiolae  nomeu  indi- 


monila,  et  ob  hoc  nullius,  aut  non  ma{gni  ponderis 
bit  ipsorum  professio ;  nuliius,  aut  non  gravis  ca^pae 
ipsorum  prsevaricatio  :  an  ccrte  qusedam  i int  depn- 
tanda  imperiis,  quaedam  pro  conslliis  repotaoda,  quo 
partim  ea  iiceai,  partim  nou  liceat  omnioo  prseter- 
greJi.  Et  si  hoc  ultimum  detur,  distiogui  a  me  tunc 
501  demum  ccrtos  ac  proprise  cujusque  partis  K- 
mites  flagitatis :  ne  cui  forte  pcr  varias  sui  sensiis 
opiniones  liccntius  vagandi  detur  occasio ;  sioque 
liquare  culicem  et  camelum  glutirc  conlingat,  si 
nesciat  quantum  curae  vel  operse  suse  quibusque  de- 
beai  observantiis.  Hic  est,  quantum  recolo,  t*tU8 
vestra3  illius  partitionis  sensus,  etsi  non  verba.  Quci 


deram  :  sed  quoniam  pro  uomine  modum,  vestro  d  autem  subjungitis  et  pergiiis  inquirere  de  obedieu- 

tia,  quibus  gradibus  distinguatur,  quibus  claudatnr 
limilibus;ad  eamdem  arbitror  pertinere  divisionem, 
quippe  quae  in  decretis  regularibus  praecipua  habc- 
tur :  et  puto,  cum  ad  illam  satis  responsum  fucrit, 
de  ista  jam  nil  supererit  quod  ambigatur. 

2.  Itaque,  ut  sentio  ego,  Regula  sancti  Benedicti 
omni  homini  proponitur,  imponitur  nuUi.  Prodest* 
si  devote  suscipitur  et  tenetur ;  non  tamen,  si 
non  suscipitur  obest.  Quod  autem  in  voluntatc 
est  suscipientis,  non  in  potest  ue  proponenlis ;  vo- 
luntarium  merito  dixerim,  non  necessarium .  Atta- 
men  hoc  ipsum  quod  dico  voluntarium,  si  quis  ex 
propria  voluntatc  semel  admiserit  et  promiserit 
diiiuceps  tenendum,  profecto  in    necessarium   sibi 

quae  aediticat,  iuveniri ;  victus  iduJem  precibus  ve-  C  ipge  convertit,  nec   jam  liberum  habet  dimiltere. 


obviante  mandato,  ut  promiseram,  non  servavi; 
Liber,  si  judicati^,  uun  Epistola  censeatur.  £t  quia 
inter  multas  quseslione.s  quse  ibi  a  me  soivuulur, 
id  prsecipue  sublilius  utiliusque  pertraciatur,  quaenam 
liceat  prsecepla,  et  per  quos,  el  quatedus  dispensari ; 
detur  ei  titulus,  De  Prsecepto  et  Dispensatiooe^:  nisi 
vobis  aliud  forte  congruenlius  videalur. 

PR^FATIO  AD  MONAGHOS  CARNOTENSES 

m  TEAGTATUII  SBQUENTEM. 

Qua  mente  jam  tacebo?  qua  fronte  tamenloquar? 
Crebris  epistolis  et  nunliis  cogitis  me  aul  propriam 
prodere  imperitiam,  aut  officium  renuere  oharitalis. 
At  ego  malens  siue  illa  quae  intlai,  quam  absque  illa 


stris,  duris  injicio  nodis  ungues  teneros,  et,  ut  ve- 
reor  ego,  non  aliud  quam  terendos.  Sed  hoc  incas- 
sum.  Nam  mea  me,  ut  scribitis  et  praescribitis,  tam 
absentis  scripta  quam  verba  praesentis  arguunl  excu- 
santem.  Quis  enim  jam  reliuquitur  mihi  vel  de  im- 
possibilitatecaurandi  locus,  prseserlim  apud  vos,  qui 
ex  ore  et  ex  corde  meo  satis  certum  tenere  vos 
creditig,  quaotum  possim  in  talibus?  Fidei  proindc 
vesirae,  non  mco  fidens  ingenio,  abyssum  ingredior 
quflestionnm  ;  nescicns  (Dcus  scit)  qua  emersurus. 
Praesto  charitas  erii,  ulioam  ita  et  veritaa.  Si  quo- 
minus,  excuset  effectum  delectus  potius  ingenii  : 
voluntatem  certe  uou    culpabiiis.   Tentabo  autem 


quod  ante  tamen  non  suscipere  libcrum  habuiu 
Ideoque  quod  ex  voluntate  suscepit,  ex  necessitate 
[al.  add.  jam]  tenebit;  quia  omnino  necesseest  eum 
reddere  vota  sua  quse  distinxerunt  labia  ?ua,  et  ez 
ore  suo  aut  condemnari  jam,  aut  justificari.  Ceete-. 
rum  felix,  ut  quidam  sanctorum  ait,  necessitas,  quae 
cogit  in  mclius  (S.  Augustinus,  epist.  127).  Omuia 
proiude  saucti  Benedicti  instituta,  exceptis^  sane 
nonnullis  de  spiritualibus,  vrrbi  causa,  charitace, 
hj  oilitate,  mansuetudine,  quae  non  tam  ipsum  coo- 
s!at  instituisse  quam  Deum,  et  ob  hoc  penitiis  non 
cssc  mulanda;  de  caetero  reliqua  universa  (93)  non 
profilentibus  quidem   monita  tantum,  seu    cpnsilia 


easdem,  si  potero,  quaestiuncuki  sub  epistolari  cun-  q  censenda  sunt,  nec  gravant  non  observata :  cum 


ct)s  brevitat^  redigere,  etsi  non  epislola  brevi.  Mi- 
rum  siquidem  non  esl,  si  fuero  ego  longior  in  ux- 
ponendo  :  cum  vos  tanlum  eas  poaendo,  duas  et 
ipsas  satis  longas  epistolas  texueritis. 

CAPUT  PRIMUM. 

Ad  monasticas  Hegulce  instituta  frascepta  sintt  an 

consilia  duntaxat, 

I.  Prima  igitur  quaestio  circa  Regulam  nostram 
vcrsatur,  de  qua  (oi  fallor)  et  reiiquae  omnes,  aut 
pene  omnes  oriuntur.  Quaerilis  nempo,  Regularis 
illa  inatitutio  quomodo  et  quatenus  sit  pensanda 
profitentibus  eam  :  utrum  videlicet  cuncta  quae  con- 
tiuet,  putdnda  sint  esse  praecepta,  conscqueoter  et 

(93)  Corporales  observantias  vocat  n.  3  et  sqq. 


tamcu  profitentibus  in  praecepta,  praevaricantibus  in 
crimina  fiant,  sive  (ut  vestra  vobis  reddam)  illis  to- 
luntaria  vel  factitia,  istis  necessaria,  et  tanquam 
naturalia  non  immerito  reputantur.  Ita  sane  neces- 
saria  dixerim,  ut  ex  eis  mmime  praejudicetnr  neees- 
sariis  rationabilibusque  dispensationibus. 

CAPDT  U. 

In  constitutionibus  majorum  quando  et  a  quibui 

dispensandum, 

3.  Sed  non  omnibus  in  bnjusmodi  creditaest  dis- 
pensatio,  nisi  his  duntaxat  qni  cum  apostolif  dleere 
possunt  :  Sic  nos  existimet  homo  ut  ministros 
Chnsti,  et  dispensatores  mysteriorium  Dei  (/  Cor. 
IV,  7).  Novit  autem  fidelis  servus  et  pmdens,  qnem 
constituit  Dominns  super  Camiliam  suaro,  ibi  tantnm 


875 


S.  BBRNARDI  ABBATI8  €URif2-VALLBNSIS. 


87B 


quoque  de  se  fatcantur  Apostoli.  In  multu  offendi^  a  est  monacho  leve  ac  vcniale  peccatum,  qnodque  noB 


mu$  omnes  {Jacobi  ni,  2) ;  et,  Si  dixerimus  quia 
peccatumnonhabemus,ip5i  nos  seducimus  {IJoan. 
I,  8).  Sed  noQ  continuo  ut  aliquid  prseterimus,  peri- 
mus :  prsessrtim  cum  nos  Scriptura  consoletur,  Si 
quis  peccaverit,  ioquiens,  adt;oca/um  habemusJesum 
Christum  justum  ;  et  ipse  est  propitiatio  pro  pec- 
catis  nostris  (I  Joan.  ii,  1,  2).  Denique  propheta  de 
pso  testalur,  quod  pro  transgressoribus  rogaverit, 
ut  non  perirent  {Isa.  uu,  12).  Ubi  sane  notandum, 
quia  etsi  pro  transgressoribus,  non  tamen  pro  con- 
temptoribus  legiiur  supplicasse.  Yerum  illi  quomodo 
perire  possunt,  pro  quibus  Salvator  rogat,  ne  pereant  ? 
Quamobrem  non  video,  cur  ita  omnem  inobedien- 
tiam  et  iransgressionem  vel  minimomm  quorumli-  p 
bel  mandatorum  cxagerandam  putaveritis,  ut  ex-  ^ 
clamarelis :  Quod  ergo  jam  monacho  poterit  veniale 
peccatum  esse  vel  leve,  cujus  universse  actioni  crimen 
insidiatur  inobedientise  ?  Sed  hoc  indc  videlicel  cons- 
tare  creditis,  quod  prselatorum  jussionibus  tantum 
tribuenduui  asseritur,  quantum  si  divinitas  traderen- 
tur.  Quasi  vero  et  ipsa  evangelica  prsecepta  non 
muUum  inter  se  discrepeDt,  et  merito  observationis, 
et  transgressionis  pehculo. 

CAPUT  XI. 

Prcecepta  esse  imparia^  adeoque  transgrestUmem. 

Ceeterum    sicut  non   omnia    unius  esse  constat 
vei  necessitatis,  vel  utilitatis,  vel  dignitaiis ;  sic  non 


humani,  sed  divini  mandati  statuat  transgressoreiii. 
In  5if   hoc  genere  transgres^ionis  suat  DonanQa 
siultiloquia  seu  vaniloquia,  et  quseque  otiose  dielt, 
iacta,  et  cogitata.  Hujusmodi  enim  nonqiiam  nia 
contra  mandatum ,  et  Dei  mandatnm  nsurfMintun 
Peccata  quippe  sunt,  et  Deus  prohibet  omne  peeca- 
tum  :  et  tamen  venialia,  non  criroinalia  refratantar, 
excepto  cum  per  contemptnm  verluntur  io  osiim  et 
consuetudinem  :  et  tunc  non  peccati  species,  sed 
peccantis  intentio  pensatur.  Elatio  quippe  eontem- 
neolis,  atque  impoenitentis  obstinatio,  in   miniinit 
quoquc  maodatis  cnlpam  faeit  non  mioimam ,  et 
convertit  in  crimen  gravis  rebellionis  nsevum  satis 
levem  simplicis  transgresaionis.  Deniqne  in  qno  in- 
obedientise  crimen  et  absque  dubio  sit,  apod  Sa- 
muelem  advertiie.  Quasi^  inquit,  pecca^um  ariolandi 
esfrepugnare,  et  quasi  scelus  idololatriee  noUe  ac- 
quieseere  (/  Reg.  xv,  23).  Non  ait,  Non  aequieseere  : 
sed,  nolle  acquiescere :  ut  non  jussionis  simplfx  ipaa 
transgressio,  sed  voluntatis  superba  contentio  (i04), 
scelus  idololatrise  reputetur.  Non  est  enim  id  ipsam 
nolle  obedire,  et  non  obedire.  Uoc  quippe  interdom 
erroris  est,  nonnunqnam  et  infirmitatis  :  illud  vero 
aut  odiosse  pertinacife,  aut  contumaciae  noo  ferendc. 
Quod  et  ipsum  repugnare  est  et  resistere  Spiritil 
sancto ;  et  si  ad  mortem  usque  perduraverit,  bla* 
sphemia  est,  non  remittenda,  sive  in  hoc  ssecolo, 


una  de  omnium  transgressione  fertur  sententia,  nec  p  sive  in  futuro.   Non   ergo    qualiscumque    roandali 


paria  manent  discrimina  dlspares  culpas.  Porro  ncc 
pari  culpa  negiiguntur,  quse  non  pari  cora  prseci- 
piuntur,  nec  pari  proinde  poena  puniuntur.  Ecco 
enim  Evangehum  tam  flagitium  crapulae,  quam  for- 
nicationis  turpitudincm  damnat.  Verum  quis  magis 
non  horreat  e  duobus  malis,  turpitudine  foedari, 
quam  cibo  exsaturari  ?  Nonne  denique  Yerilas  in 
Evangelio  sub  nominibus  trabis  et  iestucse  ( Matth. 
VII,  4),  graves  levesques  discernit  inobedientise  cuL 
pas  ?  Nonnc  ipsa  disputante,  imo  definiente,  gradatim 
nobis  distin^uitur,  quse  cuique  reatui  poenadebea- 
tur,  dum  alium  judicio,  alium  consilio,  alium  ei  ge- 
henna  reumesscprotestatur?(lfa^M.v,  22.)Qu8enam 
ergo  consequendi  necessitas  cogit,  ut  si  magistris 
divina  detur  in  suis   praeceptis  aucioritas,  nuilum 


prseteritio  criminalem  facit  inobedientiam  :  scd  re- 
puguarc,  sed  nulle  obedire.  Caeterum  quanti  absqoe 
illa  pessimaet  rebelli  voluntate  non  obediunt?  Qoo- 
modo  itaque  monacho  crimen  insidiatur  inobediea- 
tise,  si  toties  sine  crimioe  transgreditur,  qaoties  ta 
transgressione  deferuit  hujnsmodi  recalcilrans  el 
contentio^a  voluntas  ? 

27.  Frustra  autem  comparant  quidam,  ut  didtis, 
quaslibet  inobedientias  antiqnse  illi,  quse  facta  est  in 
paradiso ;  quse  nimirum  valuit,  non  solum  obligan 
personam,  sed  et  vitiarc  naturam.  Arbitror  tamefi 
et  ipsam  primam  gravissimamque  prsevaricationai, 
aut  non  aliunde,  ant  inde  maxime  jndicatam  gra- 
vissimam,  hoc  est  ex  rebellione  defensioois,  qme 
secuta  est  :  qnando  Deo  causam  requirente  peccali. 


ideo  jam  nr.onacho  ieve  aut  veniale  peccatnm  inve-  ^  ut  peccatores  ad  poenitentiam  provocaret  (nolebal 

»:.:       .«nooA     *MilAl.«K*     <il      n%tt\A     Allie      linillOFCaO      0«»tiAni     "    m«:nnA    mAwtAm     AAM.m      at^    mAma     *i«    MKW^m»Am4 ammmtWtr 


niri  posse  putetur;  et  quod  ejus  universse  actioni 
crimen  insidictur  inobedientiffi?  Esto,  sit  crimen, 
cui  poenalis  illa  gehenna  vel  gehennalis  pcena  assi- 
gnatur :  quale,  quseso,  iliud  detiniemus  esse  crimen, 
quod,  Yeritato  judice,  reum  lantum  facit  judicio  ? 
Nec  tamen  ditBlebimur  e^se  reatum,  quod  vel  hac- 
tenus  reum  siatuit.  Quod  si  reaium,  ei  peccatum  ? 
porro  oraae  peccatum  contra  Dei  mandatum  prsesu- 
mitur.  Quod  auteni  corilra  mandatum  praesumitur^ 
inobedientia  dicitur, 

26.   Hinc  colligitur,  quod  irasci  fratri,  et  inobe- 
dientia  sit,  et  crimen  nou  sit.  Bn  unum  inveotum 


(104)  Ita  tres  scripii  nostri :  editi,  contemptiom  £t   omnino  legendum  contentio,  tmde  i 
recalatrans  et  contentiosa  voluntas. 


quippe  mortem  eorum,  sed  magis  ut  cenverierentnr 
et  vivereni),  ips^i  maluerunt  declinare  cor  snnm  in 
verba  malitiae,  ad  excusandas  excnsationes  in  pec> 
catis.  Et  quidem  genuna  malitia  peccatoris.  PriMni 
quod  nec  sui  misertus  est,  ut  culpam  prepriam  Ib^ 
teretur,  et  sanaretur :  deinde  quod  et  uxorem,  nt  as 
fallaciter  excusaret,  crudeliter  aecnsavit  {Gen*  nt, 
1-13). 

28.  Quid  est  quod  denique  dicitis,  in  omni  ac- 
tione  monacho  crimen  insidiari  inobedientise,  qoasi 
aut  furtim  subrepat  nescienti,  aut  casu  aecidai » 
felici;  aut  non  valenti  implere  quod  preeipilnr,  cri- 

dieiliirf 


878 


LIBBR  m  PRJBGBPTO  BT  DISPBNSATIONB. 

Btomnia  stroatar  de  impossibili  ?  Ilane,  in-  j^  casione  malum  ita  inobedientiae  exaggeratis    ut  a 
monacho  crimen  insidiatnr  inobedieoiiae  ?      tam  necessario  bono  promittendae  ob^ientise  ter- 


•Dtiqna  illa  tam  nota,  ei  tam  noxia  prseva- 
faeilo,  ut  creditur,  indalgentiam  conseque- 
^Qmmodo  coofessio,  et  non  defenitio  sequere- 
|oe  enim  tanmm,  ut  dictum  est,  nocuii  sim- 
dionis,  quamvis  ex  deliberation(>,  transgret- 
intnm  adjuactse  excusationis  cum  prsemedi- 
obstinatio. 

CAPUT  XII, 

ula  aque  ac  lege  divina  disparitatem  etse 
inoMiientia, 

Sed  nuuquid  forie  in  Icge  quidem  divioa 

a  est  bec  eonsideratio  gravioris,  leviorisque 

entise,  non  autem  ita  et  in  Regula  nostra? 


ter- 

reatis  :  quia  etsi  difficile  cavetur  ubique  subrepeos 
[itm,  subripiens]  vel  insidians,  ut  vos  dicitis,  inobe- 
dientia  in  tam  variis  et  innumeris,  quse  a  senioribus 
indicnntur ;  non  semper  lamen  damnabiliter  scu  cri- 
minaliter  quod  praecipitnr,  non  impletur.  Etsi  enim 
omnis  inobedientia  inexcusabiliter  sit  culpabilis , 
nuUa  tamon  setemaliter  damnabilis,  nisi  quam  re- 
medium  pcenitentiae  non  saoat ;  nulla  est  lethaliter 
criminalis,  nisi  quae  contemptum  superbise  non  cvi- 
taU  Magna  igitur  securitas  filiis  obedientise,  et  rc- 
vera  pax  bominibus  bonse  volnntatis :  quoniam  in 
omni  obedientia  sola  damoatur  impceoitentia,  quam 
nescit  qui  diligit  Dcum ;  soia  incriminatur  snper- 


is  sane  dicat  plus  tribuendum  humanis,  quam  g  bia,   quam  facile  cavet  qui   timet  gehennam.  Sed 


traditionibus ;  plurisque  qnod  per  snos  Deus, 
nod  per  se  ipsum  imperat,  aestimandum  ?  An- 
nique  ei  apud  sanctum  Benedictum  proprise 
dcte  ab  iovicem  seotentise  inveniuntor,  alia 
oribns,  5f  9  alia  de  gravioribus  inscripta 
^  {Reg.  5.  Benedictij  capp.  24,  25.)  Quid  esi 
leviorculpa,  nisi  levior  inobedientia  ?  Tra- 
igitur  a  prselatis  interdum  minora  mandata, 
I  transgressio  leviora  secundum  Regulam 
.  p^ccata  ;  et  tameo  io  Deum  nihilominus  prte- 
.0  fit,  quoties  abbatis  jussio  prseteritur : 
m  et  ex  ore  ipso  Dei  non  sequalia  sunt  pro- 
I,  et  ideo  non  sequali  cuncta  vigilantia  obser- 


exemplis  clarius  elucescet  quod  dicimus.  Si  jubenle 
scniore  ut  sileam,  verbum  mihi  forte  per  oblivionem 
elabitur  ;  reum  me  fsileor  inobedieniiae,  sed  veniali- 
ter.  Si  ex  contemptu  sciens  et  deliberans  sponte  in 
verba  prorupero,  et  rupero  silentii  logem :  prsevarica- 
torem  me  constituo,et  crirainaliter;etsi  impoenitens 
persevero  usque  ad  mortem,  peccavi,  et  damnabiliter. 

CAPOT  XIII. 

Refellit  monachos,  difficultatem.veletiam  impos- 
stbilitatem  ohedientice  religiosce  nimium  exagge- 
rantes. 

31.   An  et  hoc  durum  fortasse  videalur?  Haec 
quippesuotveslra,  si  bene  recolo,  verba,  cum  diffi- 


;  sed  alia  cnra  exbibenda  est  ei  procul  dubio,  Q  cultatem  sen  impossibilitatem,  ut  vobis  videtur.  te~ 


«e  perhibet  primum  et  maonmum  mandatum 
.XXII,  38) :  aliahis  quee  alibi  discernens,Out 
iy  inquii,  unum  de  his  minimis  mandatis 
•  T,  i9).  Quid  ergo?  Audivimus  ex  Regula 
•es  et  leviores  culpas ;  legimus  et  in  Evangelio 
ayminimaqne  mandata:  et  mandatorum  trans- 
mes  universas  dicemus  seqnaliter  maximas  ? 
II  igitur  necesse  ut  conccdam  quod  dicitis,  aut 
iBoet  non  iribui  omne  quod  ab  homine  magis- 
l|rtlnr,quod  non  sit  contra  Deum ;  autmonacho 
posse  inveniri  leve  seu  veniale  peccatum : 
si  toiies  Deo  (quod  fatendum  est)  inobediens 
DOTincituPr  quoiies  ejus,  qui  pro   Deo  sibi 


nendse  obedientiae,  vel  cavendse  inobedientise  con 
siderantes,  in  vilam  ita  monachicam  cxclamatis  : 
«  Hseocine  est  illa  co  secnrior,  quo  arctior;  eo  cer- 
tior,  quo  magis  ardua  veniendi  ad  Deum  via,  ut  mo- 
nacho  natnraliter  bona  vix  cavere,  naturaiiter  bona 
vix  pro  communi  infirmitate  valenti  iiuplere,  non 
minor  tamen5f  Snecessaria  sit  caulela  adcavenda, 
vel  observanda  quae  sibi  prselatus  suiis  vel  prohi- 
bere  voluerit,  vel  jubere  ?  »  Et  subditis:  «  Quo«i  cum 
a  multis  credatur,  licet  a  paucis,  vel  etiani  a  nullis 
ad  integrum  observetnr;  quid  alind  operatur  talis 
seiitentifle  creduliias,  quam  quod  illa  ab  Aposiolo 
tanlum   cnlpata  manducandi  idolothyta  libertas?  n 


,  bominis  mandatnm,  quod  qnidem  justitise  Q  (/   Cor.  viii,  7.)   Nil  plaue  aliud,   si  ita  csset,  ut 


pngnety  prsetergreditur ;  sicut  tamen  non  par 
;  exsecutione  exigitnr,  sic  nec  per  culpa  con- 
r  ez  transgressione.  Etsi  quippe  nnus  est  qui 
tar ;  non  tamen  unius  ponderis  qnse  jubentur, 
iu8  subinde  discriminis  jnssorum  est  omniam 
la  transg^essio.  Unde  pater  Benedictus.  t  Se- 
n,  >  inquit,  c  mensuram  culpse,  excommuni- 
s  extendatur  mensura.  »  (Reg,  cap.  24.) 
Frustra  proinde  (ut  videlis)  aut  terreminit 
rrere  conamini  de  obedientise  promissione» 
t  ex  regulari  professione,  quasi  non  oporteat 
lere,  quam  constat  nec  integre  posse  teoeri, 
ne  criroine  praeteriri :  siquidem  Deo,  qnid- 
ei  minister  homo  non  perperam  jusserit,  im- 
loin  constiterit.  Frustray  inquam,  ex  bac  oc- 


dicitis.  Bene  prorsns  non  potest  conscius  esse  sibi , 
qui  se  non  implere  confidit  quod  debcre  se  credit. 
Creditis  itaque  (ut  verborum  vestrorum  sensum  bre- 
vitcr  coUigam)  quod  ad  inlegrum  mandala  Dei  ob- 
servari  \ix  valeani,  abbalis  non  valeant :  cum  Veri- 
tas  ipsa  testctur,  ne  unum  quidem  iota  prseteritum 
iri  (Mattk.  V.  18).  Cfleterum  qui  ita  sentit,  videiur 
mihi  (ut  pace  vestta  dixcrim)  necdum  gustasse  quam 
suavis  esl  Dominus  :  sub  jiigo  legis  gomrre  adhuc, 
nondum  respirare  sub  gratia ;  suave  Christi  jugum 
nequaquam  esse  experlus;  ideoque  certisame  ad- 
huc  infirmari  pcr  camcm,  quia  spiritus  non  adjuvai 
cjus  infirmitatem . 

32.  Quid  vero  sibi  vnlt  illa  distinctio,  quod  Dei 
quidem   vel  vix  prselati  vero  bominis  nequaquam 


867  S.  fifiRNABDI  AfifiAT»  aARiE-YALLRNSlS 

dieti.  f  NoD  ergo  seeoDduin  voluntatem  pnepotitL 


Proiode  si  professo  seciiodum  illam  Regalam  abbas 
meus  mihi  aliud  forte  imponere  teotaverit  quod 
noo  sit  secuadum  Regulam,  aut  ctiam  quod  Don  sit 
secuodum  ista  instituta,  verbi  causa,  fiasilii,  Augu- 
stini,  rachomii  :  qua^nam  mihi,  qaaeso,  in  hac  re 
necesaitas  imminet  obsequendi  ?  Solum  quippe  id  a 
me  posse  exigi  arbitror,  quod  promisi  (98}. 

CAPOTV. 

Legem  obedientice  non  esse  extendendam  a  prcelatis 
ultra  limites  professionu^  neque  eitra  contrahen- 
dam. 

1 1 .  Videtis  ergo  ]am  obedieotiae  limites,  qooa  re- 
quiritis.  Si  modus  est  obeditioDis  tenor  professionisT 
nec   se   valeat  extendere  potestas  imperantis^    nisi 


A  CAPUT  VL 

Religiosum  perfectioniscupidumwmddpereckedkt 
tiam  intra  certos  professiomt  limiies  eansirktgm. 

11.  Caeterum  subjectns  hnjnseemodi  obediettin, 

quae  voti   finibus  cohibetur,  noveril  innperfeelH 

Nam  perfecta  obedientia  legem  nesett»  lenniaii  m 

arclatur  :   neque   contenla  angnsiii»    profewionii 

largiori  voluntale  fertar  in  latitodinem  ^fl^^titffL 

ct  ad  onme  quod  injnngitur  spontanea,  Tifore  libe- 

ralis  alaerisqne  animi,  modam  non  eonsidermas,  ii 

infinitam  libertatem  extenditur.  Haee  esi  ilit  de  qia 

signanter  apostolus  Petrus  :  Okstificanies,  inqait, 

corda  vestra  in  obedientia  chariiatis  (JPetr.  i,  1»: 

polcbre  i|.'Sam  per  hoc  sequestran,  ab  itla  inerti  et 


quatenus  atligcrit  votura  profitenils  :  profecto  drca,  n  «cnrili  qnodanmodo  obedientia,  nec  chnriuti  pros- 


et  ultra,  ncc  non  etiam  contra,  quid  aliud  quam 
obedientije  liniites  qoosdam  censuerim,  et  his  sois 
terminis  virtutem  eamdem  circumcludi?  Qoamobrera 
quisquc  professus  in  quovis  genere  salutiferae  vitae, 
nec  ultra  obedientiae  lege  (99]  cogendus,  nec  citra 
est  iohibendns,  quam  sua  ipsius  videtur  complecti 
professio.  Quanto  minus  contra  ?  Is  ergo  qui  medius 
est  viiae  raodus,  prsefixus  voto,  professione  firma- 
tos,  tanquam  ligoum  quod  erat  in  medio  paradisi, 
solus  505  sine  dubio  legi  erit  subjectus,  obnoxins 
jussioni.  Ergo  prselati  jnssio  vel  prohibitio  non  prae- 
lereat  terminos  professic  nis.  Nec  ullra  extendi  po- 
teMt,  nec  contrahi  citra.  Nil  me  prselaius  probibeat 
horum  qnse  promisi,  nec  plus  exigat  quam  promisi. 


pta,  sed  obnoxia  nccesbitaii.  Hsec  josti  illina,eii 
lex  posiu  non  eat  ( /  lYnt.  i,  9),  proprin  eat :  noa 
quod  vel  ille  porfectu  fi?ere  deb^i  sine  lege,  wbk 
quia  non  sit  «ab  lege:  ■iaime  qnippe  coolentas 
voto  suae  cujusctunque  professioBis ,  qaam  aapeiat 
animi  devotione.  Quanquam  nee  iala  (100)  Regnli 
ipsa  tacoerit,  ubi  mooet,  si  fratri  impottinilia  in* 
junguntur,  «  ut  confidens  de  adjntorio  Dei;  obediat 
«  ex  chariute  {JKeg,  S.  Benedicti,  cap.  68).  >  fa  ea> 
dem  denique  Regula  tertius  hnmilitatis  deserilHli?r 
gradus,  «  ut  omiii  obedientia  monachus  ae  snbdai 
«  majori !  ■  (Ibid.  cap.  7.)  Dieena  quippe  c  onmi,  ■ 
non  vuli  nos  in  obediendo  mensnra  esse  conicotos 
professionis,  non  attendere  promisai  dd^itum,  noo 


Vota  mea  nec  augeat  sine  mea  voluntate,  nec  mi-  C  de  pacto  sumere  icodum ;  sed  traoaire    alacriler 


nuat  sine  certa  necessilatc.  Necestitas  quippe  non 
habet  legem ,  et  ob  hoc  excusat  dispensationem. 
Voluntas  vero,  quia  sola  meretur  et  rciril)ytionem, 
etiam  sola  non  immerito  gradum  altiorem  usurpat. 
Alioquin  et  absque  necessitate  rcmissio  voti,  non 
dispensatio,  sed  pra>varicatio  est  :  et  restrictio  coo- 
ira  volimtatem,  murmur  est,  non  profcctus.  Ponant 
ergo  prsepositi  metam  obedientiae  subjectorum  ex 
TOtis  labiomm  ipsorum,  non  suorum  desideriorum  : 
monefites  eos^  non  cogentes  ad  celsiora  ;  conde- 
soendentes  eis,  oum  necesse  fueriti  ad  remissiora  ; 
non  cadentes  cum  eis. 


etiam  votum,  et  obedire  in  omnibna.  Est  sane  qui- 
dam  obedientie  liines,  secundum  tempus,  ipsa  ten- 
poris  extremilas,  ut  is  sit  terminus  obedicntis,  qai 
et  vitse.  HunC  nobis  maxime  Uoigeuiti  Dei  comnifD- 
dat  exemplum,  qui  factus  est  Patri  obediens  usque 
ad  mortem.  Hsec  ergo  quoties  interrampitnr,  ioofie- 
dientia  dicitur,  et  peccatum,  et  transgresaio  sea 
prsevaricatio. 

CAPUT  VII. 

Obedientiof  araduSfet  inobedientiaigravitasqwmods 
noscenda,  juxta  distinctiones  prasmissas. 

13.  Sed  inierest  sane  qua  causa,  quo  affectu,  qna 


(98)  Diffidlis  hic  locus,  ex  quo  qois  inferat,  pne-      contendit,  non  repoguo,  modo  assenuat,  argnmeo- 
lati  mandaium  non  excedcre  modum,  si  sit  secun-  D  tum  esse  a  majori  ad  minus  :  quasi  dicerei,  S. 


dum  Regulam  sancti  Benedicti,  vel  etiam  secundum 
instituta  Basilii,  eic,,  adeoque  Profesfeum  Regulae 
S.  Benedicti  his  tencri,  si  quidcm  a  prffiposito  pr^- 
cipiantur.  At  nequaquam  ea  Bernardi  sententia  est, 

3ui  paulo  antedixit,Professum  hunc  spopondisse  obe- 
ientiam  sccundum  Regulam,  nec  aliam  quam  S. 
Benedicti  ac  proinde  prffipoeiti  mandata  esse  mode- 
randa  secuodumrectum^  quodprcedictus  pater  insti- 
tuitaut  certequodsitsecundumquod  instituit.Unde 
hunc  locum  ita  restituendum  puto,  quod  non  sit  in 
Begulay  aut  etiam  quod  non  sit  secundum  ipsam; 
tnstituta  verbi  causa  Basilii^  etc.  Sane  duo  codices 
bonee  nctSR.  Gompendicnsis  et  Sancti  Theodorici, 
iroo  etiam  Yaticanns  el  prima  editio  RoiomagensiSj 
babcnt  secundum  u/am,non  t«/a,ut  in  aliis, tametsi 
in  priori  membro  cum  aliis  scriptis  et  editis  prsefc- 
rant  secundum  Regulamj^Toqno  tnA^ial^ndum 
jane  non  dobito.  oi  qni  tamen  pro  ToJgata  Tectione 


Benedicti  alumnum  non  obligari  illis  prsepoaili  sui 
mandatis,  quae  non  sunt  secundum  Regnlam ;  mnlto 
minus  in^titutis  Basilii,  etc,  in  quibus  quidem  ho- 
ncsta  estprsecipieudi  ratio,  sed  nulla  subdito  parendi 
necessitas.  Sicuti  christianns  dici  poteat  nonobli- 
gari  ad  ili^  facienda  quse  non  sunt  aecundnm  Dei 
.prseoepta,  multo  mions  ad  ea  quse  non  suni  secnn- 
dum  consilia,  quibns  noo  tenetur. 

(99)  Codex  S.  Theoderici-  recte  habet  lege,  noo 
legemt  ut  in  aliis  cditis.  Recte  ad  hunc  locom  Petrns 
Cellensis  in  lib.  ii,  epistoIa7,  ad  abbatem  MoUsmen- 
sem  :  Extra  Deum  nihil  agas^  extra  Benedictumni- 
hil  pracipias» 

(100)  Miiiutulum  est  quod  ex  eodem  codice  hie 
reddimns  ista^  pro  istam,  Gemeticensis  addit  obe- 
dientiam.  Sed  kgendum  ista,  numero  plurali,  id  est 

moxdicta. 


m 


LIBBR  DB  PRiBGBPTO  BT  DISPBNSATIDNB. 


882 


"I 


I. 


^uoqoe  qnod  agit,  se  nndani  eflse  erediderit ;  ac  tan« 
tum  malnm,  quantnm  crediderit.  Quod  si  annuero, 
mrsum  pergitis  inqnirere,  cur  non  e  contrario  tantum 
cuique  bonum  sit  quod  operatur,  qnantum  vel  falso 
opinatur.  Mirum  quippe  vobis,  imo  el  injustum  vide- 
tur,  ut  plus  in  malo,  quam  in  bono  humanse  valeat 
intentionis  opinio.  Si  respondero,  de  malis  quidem 
.  merito  ita  credi  proptcr  oculnm  neqnam  :  respon- 
debitis  et  mihi  non  immerito  quoque  propter  sim- 
plicem  oculum  idem  seque  putandum  et  de  bonis. 
Nam  qui  dixil  ex  oculo  nequam  corporis  tenebras 
aestimari,  indicavit  et  de  simplici  lucem  seque  cor- 
poris  approbari  (Mattk,  vi,  23).  Sed  videte,  ne  forte 
non  sit  vere  oculus  simplex,  qni  fallilur.  Pallitur 
enim  tam  qui  bonum  malum,  quam  qui  malum  bo- 
nura  putaverit.  Scitis  autem  neutrum  horunn  Yse 
illud  evitare  propheiicum,  Vos  qui  dicitis  bonum  mor 
lum,  et  malum  bonum  {ha,  v,  20) :  cum  tamen 
nemo,  qui  hoc5f  5  velit  cavere  maledictum  (105), 
de  quo  Veritas  pronuntiat,  quod  sit  lucis  (106)  totius 
corporis,  id  est  operis,  argumenlum.  Sed  absit  ut 
praeco  Veritatis  clamet  contra  Veritatem ;  maledicat 
18  quod  illa  probaveril ! 

36.  Ego  vero  ut  interior  oculus  vere  simplex  sit, 
duo  ilii  esse  arbilror  necessaria,  charitatem  in  in- 
tentione,  et  in  electione  veritatem.  Nam  si  bonum 
quidem  diligat,  sed  verum  non  eligat ;  habet  qui- 
(Jem  zelum  Dei,  sed  non  secundum  scientiam  :  et 
nescio  quemadmodum  judicio  Veritatia  vera  esse 
possit  cum  falsiiate  simplicitas.  Volens  denique  ad 
veram  discipulos  iostmere  simplicilatem  magistra 
VenUiSf  EstotCt  inquiifprudentessicutserpentes,  et 
simplices  sicut  columbai(Matth,x,  16).  Prsemisitergo 
pmd*fitinm,  siue  qua  neminem  satis *es8e  posse 
simplicem  sciret.  Quomodo  denique  vere  simplex 
crit  oculus  cum  ignorantia  veritatis?  aut  vero  vera 
potest  dici  simplicitas,  qnam  simplex  ignorat  veri- 
tas  ?  Scriptnm  est  enim  :  Ignorans  ignorabitur  I  Cor. 
XIV,  38).  Patet  ergo  laudabilem  illam  et  a  Domino 

audatam  simpHcitatem  absque  his  duobus  non  esse 
bonis,  benevolentia  atque  pradentia  :  ut  oculus  vi- 
delicet  cordis,  non  solum  pius  qui  fallere  nolit,  sed 
et  cautus  sit  qui  falli  non  possit. 

37,  Csterum  sicut  ocalum  simplicem  duo  ista  fa- 
ciunt  bona,  amor  boni,  et  cognitio  veri  :  sic  nequam 
occulum  duo  e  regione  mala  constitunnt,  csecitas, 
qua  fit  ut  veritatem  non  agnoscat;  et  perversitas, 
qua  fit  ut  diligat  iniqnitatem.  Porro  inter  duo  baec 
bona,  qusenec  fallere,  nec  falli  ainunt;  et  duo  illa 
mala,  quse  tam  falli,  quam  fiillere  fiacinnt,  dno  sunt 
inedia :  unum  qnidem  bonum  per  qnod  oculus  inte- 
rior,  etsi  falli  queat  ignoraotia  veri,  zelo  tamen  bon^ 

(105)  Locus  obscurus,  sed  constans  in  editis  et 
scriptis,  tametsi  Horstins  putat  legendum,  quin  hoc 
velit,  Sed  retinenda  alia  lectio,  quse  dilemmatis 
altera  pars  est.  Bernardus  quippe  hoc  in  loco  probat, 
bonam  intentionem,  quse  lux  est  operis,  non  aeque 
valere  in  malum,  quam  in  bonum.  Sic  autem  fere 
ratiodnatur,  Intentio  illa  circa  malum  vel  est  oculus 
simplex,  vel  non.  Tum,  si   est,  inquit,  nibilominus 


H  fallere  penitus  non  consentit :  alteram  vero  malum, 
quod  licet  veri  notitiam  non  impedlat,  amorem  ta- 
men  boni  prse  malitia  minime  sentil. 

38.  Et  quoniam  omnis  res  melius  divisione  inno< 
tescit :  secundum  hoc  duplex  malum,  et  illud  item 
geminum  bonum,  quadrifariam  dividamus  oculum 
cordis,  in  bonumet  meliorem,  in  malum  etpejorem. 
Et  subdamus  exempla.  Est  qui  bonum  diligit,  et 
malum  nescius  agit.  Hujus  quidem  bonus  est  oculus, 
quia  pius  :  non  tamen  simplez,  quia  csecus.  Et  est 
qui  bonum  et  libeoter  agit,  et  pmdenter  intelligit : 
Istius  revera  oculum  non  immerito  simplicem  dixe- 
rim,  ntpote  cni  neutmm  bonum  desit,  nec  zelus 

p  scilicet  bonus,  nec  scientia.  Hunc  profecto  rcqnirit 
oculum  Deus,  cum  respicit  super  filios  hominum,  ut 
videat  si  est  iotelligens  aut  requirens  Denm  (PsaL 
XIII,  2).  Est  e  contrario  qui  bonum  minime  diligens, 
ex  malitia  quidem  pervcrsus  est  :  sed  sipiens  ut 
faciat  malum,  per  ignorantiam  caecus  non  est.  Quem 
quidem  ideo  nondum  appellaverim  nequam,  quam 
unum  ei,  licet  ad  suum  maluro,  non  desit  bonum,  id 
est  scientia. 

39.  Sed  est  qui  bonum  forte  nescius  quod  non 
diligit,  agit  :  cui  profecto  non  incongrue  id  quod 
dicitnr  nequam  assignaverim,  eo  quod  neutro  careat 
malo,  nec  csecitate  scilicet,  nec  perversitate.  Dici- 
tur  siquidem  nequam,  quasi  nequaquam,  ut  iis  so- 
lummodo  nequam  appelletur,  qui  nequaquam,  hoc 

C  est,  in  nullo  penitns  appareat  bonus ;  sed  sit  utro- 
que  booo  vacuus,  tam  videlicet  veri  notitia,  quam 
et  bcnevolentia.  Alius  est  itaque  pius  oculus,  non 
quidem  fallere  promplus,  scd  tamen,  ut  dictum  est, 
falli  pronus  de  quo  propheta  :  Ephraim^  inquit, 
quasi columba  seducta,  non  habens  cor  (Ose ,  vii.  1 1 ). 
Alius  is  quem  Dominus  simplicem  dicit,  tam  nec  fal- 
lere  facilis,  quam  nec  falii,  dc  quo  et  Apostoli  do- 
centur  cum  eis  diciiur  :  Estote prudentes  sicut  ser- 
pentes,  et  simplices  sicut  columbx, 

40.  Et  item  alius  est  oculus  simpliciter  malus, 
fal-ens  utique  libenter,  sed  non  facile  falsus  :  qua- 
lem  5f  S  profecto  habent  illi   qui   ore  dominico 

0  astmuntur  pmdeniiores  esse  filiis  lucis  in  genera- 
tione  sua.  Bt  alius  quem  nequam  esse  definivimus, 
qnia  sit  dupliciter  malu^,  cui  quippe  et  malitia  parit 
ignorantiam,  et  ignorantia  malitiam  operit,  ita  at 
ssepe  nesciens  et  malum  quod  vult  non  faciat,  el 
bonum  faciat  quod  non  vult.  Obscuratum  nempe  est 
insipiens  cor  eorum  qni  istius  modi  snnt,  et  quasi 
jam  traditi  in  reprobum  sensum,  bonum  omnino  nec 
diligere,  nec  dignosoere  quennt.  De  talibus  scriptum 
est :  hnpius  cum  venerit  in  profundum  malorum^ 
contemnit  (Prov,  xviii.  3).  Nam  qui  hujusmodi  est,ca- 

incurrit  Vx  propheticum,  prolatum  in  eos  qui  dicunt 
maium  bonum  :  el  aliunde  nemo  viiare  volet  istud 
maledictum,  cum  ea  intentio  sit  oculus  simplex,quem 
Veritas  laudat. 

(106)  Omnino  ^ic  legendum,  ut  in  duobns  scriptis, 
non  lu^y  sicut  iu  antehac  vulgatis;  ut  sit  sensus, 
quod  oculus  simplex  sil  argumentum,  id  csl  origo  et 
causa,  lucis  totius  corpons,  idest  operis. 


863 


S.  fiBRNARM  ABBATIS  QLARiB-YALLBRSIS 


vere  profecto  malum  nec  vult,  etiam  si  possit ;  nes  a 
si  velit,  scit.  Quamobrem  hunc  oculum  in  superiori 
divisioiic  iilo  altero  censui  non  immerito  pejorem, 
non  quia  malignior  sit,  sed  quia  periculosior.  Igno- 
rantia  quippe  securiorem,  securitas  segniorem  facit, 
non  nequiorem.  Est  tainen  ex  hoc  procul  dubio  de- 
terior,  quod  ille  solum  habet  malum,  malam  inten- 
tionem  ;  iste  et  falsam  cousiderationem.  lile  uno 
caret  e  duobus  bonis,  bono  zelo ;  isie  et  vero  iudicio. 
£x  hoc  ita«{ue  pessimo  oculo,  qui  neutrum  bonum 
habet,  et  item  ex  illo  optimo  qui  neutro  caret,  seu- 
tiendum  est  Veritatem  disseruisse,  aut  tenebris 
ubvolvi  totum  corpus,  aut  luce  perfundi.  Nam  reli- 
qui  duo,  quorum  neuter  utrnmque  aut  bonum  habet, 
aut  malum;  etsi  ex  parte  possunt,  nou  tamen  toti 
sufficiunt  vel  lucem  dare  vel  tenebras  corpori, 

41.  Si  igitur  (ct  jam  ad  propositam  quaestiancu-  '' 
am  rcvertamur)  is  vere  oculus  ncquam  est,  qui 
perversus  pariter  et  caecus  bonum  agit,  et  malum 
credit ;  utique  recte  operando,  sed  opinando  inique, 
bonum  sibi  in  malum   vertit ;  et  tantum  malum , 
quantum  crediderit :  quandoquidem  juxta  senten- 
tiam  Domini,  totum  corpus  tenebrosum  reddit  ocu- 
lus  nequam.  Quid  enim  luci  relinquitur,  ubi  nec  pia 
inientio,   nec  vera  opinio  invenitur?  At  n^n  ideo 
sequitur,  ut  qui  e  contrario  malum  facit,  et  bonum 
putat,  juxta  suam  fidem  similiter  et  ipse  inveniat. 
Quare  ?  Non  est  quippe  simplex  oculus  ille,  qui  ex 
judicio    Yeritatis    totum   corpus  lucidum   reddat, 
qualem  profecto  superius  definivimus.  Neque  enim 
ex  toto  adhuc  tenebrse  desunt,  abi  ignoraniia  veri-  C 
tatis  lucem  obscurat  bonse  [a/.  deest  bona]  volunta- 
tis.  Gum  itaque  ille  oculus  utrumque  malum ,  is 
vero   minime    utrunaque  habeat   bonum;    nonne 
ratio  videtur  exigere,  ut  plus  ille   noceat,   quam 
prosit  iste?  Neque  enim  consequens  est,  ut  tan- 
tum    valeat     in    bonum    unum,    quantum     duo 
mala  in  nialum.  £t  quidem  laude  dignam  dixe- 
rim  vel  solam  intentionem  piam  :  nec  plane  condi- 
gna  remunerationem  fraudabitur  in  opere  quoque  non 
bono  ipsa  bona  voluntas.  Attamen  sine  malo  quo- 
cumque  non  erit  decepta  simplicitas.  Cur  inquis  ? 
nunquid  non  ex  fide  ?  Prorsus  ex  fide,  sed  falsa ; 
vel  certe  potius  non  ex  fide,  quia  fides  falsa,  fides  D 
non  est.  Denique  de  fidevera,'nonfalsa  pulo  dixisse 
Apostolum  :  Omne  quod  non  est  ex  fi4e,  peceatum 
est  (Rom.  xiv,  23).  Non  autem  ex  fide  vera  bonum 
creditur  quod  malum  cst  :  est  enim  falsum.  Pecca- 
tum  igitur    est.   Utrumque    proinde    complectitur 
preesens  capitulum,  Omne  quodnon  estex  fidepec" 
catum  est^  et  C8ecam  videlicet  malitiam,  et  dece- 
ptam  innocentiam  :  quia  quod  a  nesciente  fit,  et 
bonum  prorsus  condemnat  intentio  prava,  et  ma- 
ium  non   penitus  excusat  rccta.  Sive  itaque  malum 
puies  bonum  quod  forte  agis,  sive  bonum  malum 
quod  operaris,  utrumque  peccatum  est,  quia  neu- 
trum  ex  fide  :  licet  sane  levius  admodum  peccelur, 
ubi  sana  iotentione  sola  reprehensibilis  actio  foris 
apparel,  quam  ubi  maligna  iatet  etiam  in  non  mala 


[al.  mendose  in  mala]  actione  inientio.  ?enmi  qsod 

absque  vel  minimo  peccato  non  est,  purum   boimn 

minime  est.  Quo  pacto  ergo  bonum  non    puma 

puro  malo  comparabitur  l^f  T  in  efficientia,  hoc  est 

ut  tam  ef&cax  ad  bonum  illud  sit,  quam  ad  malum 

istud  ?  £t  hsec  super  hac  quffistione  sufficiant.  Nam 

ad  superiores  quoque   satis  reor  esse  responsum 

superius.  Et  qnidem  vos  easdem  sspius  dubiutio- 

nes  iteratis  atquQ  revolvitts  :  sed  mea  non  interest 

ipsarum   toties    repetere  solutiones.  Sofficil  eniin 

semel  solvisse  ctiam  quod  crebrias  in  qosstione 

versatum  fuerit. 

CAPUT  XY. 

An  quantum  obedientia  valet  ad  merttum,  tanium 

inobedientia  valeat  ad  demeritum. 

42.  Quaerentibus  item  de  obedieutte  pondere»  seu 
discrimine  inobedientise,  a  latere  incidit  vobis  ei  de 
merito  utriusque  quaereudum,  utnim  videlicet  in 
quibusque  prseceptis  quantum  obedientia  valet, 
tanium  gravet  inobedieotia, :  ut  verbi  gratiSy  vei 
Abraham  de  immolaudo  filio  (Gen,  xxii),  vel  ille 
nescio  quis  de  filio  itidem  fumi  inoendiis  expooen- 
do  (Doctr.  SS.  PP.  lib.  de  Obed.  6),  tantum  di- 
vinse  indignationis  et  uliionis  merito  iucurrissent,  si 
non  obedissent,  quantum  laudis  et  gratise  recepe- 
runt  pro  eo  quod  obedierunt.  Quod  vobis  quidem  et 
durum  vtdetur,  et  neeessarium  :  sed  non  est  ita. 
Enimvero  coostat  nonnalla  nec  fieri  sine  gloria,  et 
posse  non  fieri  sine  culpa ;  ideoqne  si  fiant,  digna 
esse  prsemiis,  non  tamen  suppliciis  si  non  fiant. 
Nani  et  non  tangere  mulierem,  meriti  est  non  me- 
diocris;  et  nullius  tamen  delicti  propriam  ampleeti 
conjugem.  Istiusmodi  sunt  quaecunqae  evaogelioo 
illi  capitulo  congruere  possunt :  Qui  potest  eapere, 
capiat  {Maith.  xix,  12.). 

43.  Et  rursum  qufledam  per  contrarium,   negleeta 

quidem  offensam  oontrahunt,  sed  impleta    gloriam 

[al.  gratiam]  non  merentnr;  et  damnant  contem* 

ptorem,  et  auctorem  non  glorificant.   Talia    sunt 

quaecumque  divinitus  lege  publica  imponimtur  hotui- 

nibus,  sine  quibus  nec  salvari  qneunt.  Uinc  iilnd 

apud  gentilem  : 

Non  feci  furtum.  Non  pasces  in  cruce  corvos. 

(UoRAT.  lib.  I,  ep.  16,  46.) 

Et  in  Evangelico  :  Si  diligiHs  eos  qui  vos  diligunt, 

quam  mercedem  habebitis  ?  et  si  salutaveritis  fratres 

vestros  tantum  quid,  ampUus  facitis?  Mattk.  ▼.  46, 

47.)  Denique  et  universaliter,  Cum  feceritis  amma 

qucR  mandata  sunt  vobis,  dieite  quta  servi  inutiles 

sumus,  quafacere  debtdmuSf  fecimus  .(LtiexYU,10.) 

Ae  si  dicat :  Si  soiis  contenii  estis  preceptis  et  tra- 

ditionibus  impositse  legis,  et  non  sponte  etiam  pcr- 

fectionis  vos  consiliis,  et  suasiooibns  mancipatis; 

lib'  ri  quidem  estis  a  drbito,  non  tamen  pro   merito 

gloriosi :  evasistis  poeoam,  sednou  acqaisistiscore- 

nam.  Qusenam  er^p  nos  necessitas  cogit  paren  ia 

singulis,  quae  iDJuncta  fuerint,  et  formidare  tiltio- 

nem  de  transgressione,  et  de    observatione  parare 

remuneralionem?  Eapropter  in    talibus  gaBenihs 

hsec  regula  teneatur,  ut  ia  difficilioribus 


885  UB8R  OB  PRiBGBPTO  N  OISPBNSATIONB. 

agendis  obeditio  gratior,  quam  gravior  pnevaricatio  i 
judicetur  :  et  in  faeilioribus  minusqne  onerosis  con- 
temptus  damnabilior,  quam  aelus  laudabilior  aesti- 
metur. 

CAPDT  XVI. 


886 


TransUus  et  mutatio  monasterii  quatenus  pro- 

banda, 

44.  Jam  et  si  de  hoc  salis  est,  videamus  quatenus 
etiam  tenenda  sit  ipsa,  quas  in  professione  firmari 
solet,  loci  stabilitas,  et  quibus  (si  quibas  tamen)  cx 
caudis  rumpere  illam  vel  liceat  cuiquam^  vel  expe- 
dial.  Et  Iiioc  siquidem  dubitare  vos  dicitis.  Ad 
quod  interim  nunc  securus  responderim,  a  bono 
quod  semel  quis  voverit,  descendere  non  licere  e  t 
ad  hoc  mutare  locum,  quem  sibi  quisque  dclegerit,  R 
et  cui  se  sua  voluntate  et  voce  firmaverit,  omnino 
non  consulo,  sed  nec  sanctus  papa  Gregorius.  Ait 
eoim  :  c  Perfecti  quique  magna  se  discretionis 
subtilitate  conspiciunt,  ne  ad  deteriora  unquam 
vcl  in  opere,  vel  in  cogitatioue  diiabantur.  Sed 
quod  hinc  sensit  vir  apostolicus,  hoc  se  Apostolus 
implere  gloriatur :  Quas^  inquiens,  5iS  retro  ohli- 
tus,  et  ad  eaquas  ante  sunt  extentus  (Philipp.  m, 
13).  An  et  propheta  Ezechiel  idem  non  signiticavit , 
cum  de  sanctis  aoimalibus  dieeret :  Non  reverteban- 
tur  cum  incederent^  sed  unum  quodque  ante  faciem 
suamgradiebaturf  (Ezech.  i,  12.)  Et  hi  omnes  id 
sentiendo,  non  aliud  quam  Magistri  sui  sententiam  * 
secuti  sunt,  dicentis  io  Evangelio  :  Nemo  mittens  Q 
manum  suam  ad  aratrum  et  respiciens  retro,  aptus 
est  regno  Dei  {Luc.  ii,  6i)  Prsescribat  proinde 
stabiiitatis  paclum  omni  deinceps  remisso  descensui, 
oontentioso  disccssui,  vago  et  curioso  discursui,  to- 
tius  deniqiie  inconstantiae  levitati;  non  tamen  his 
quse  in  professionis  serie  sequuntur,  morum  videli- 
eet  eonversioni,  et  obedientise  qu»  secundum  Re- 
gulam  fit.  Nam  si  hsec  ibidem,  pro  improbitate  ni- 
mirum  atque  irreligioitaie  cohabitantium,  obtineri 
forte  nrquiverint;  duce  spiritu  libertatis  transire 
indubitanter  suadeo  ad  locnm  alium,  ubi  non  impe- 
diatur  homo  reddere  Deo  volo  sua,  quse  (Jistinze- 
runt  labia  sua.  Et  quidem  cum  saocto  sanctus 
eris,ot  cum  perverso  perverteris.  n 

45.  Saoe  de  religiosis  ac  bene  ordinatis  monaste- 
riis  nulhis  professorum  mco  consilio,  ne  arctioris 
quidem  vitSB  desiderio,  sine  licentia  sui  senioris  egre- 
dietur  (10*}).  Egressus  tamen,  si  melius  invenerit  et 
elegerit,  meo  nihilominus  jam  consilio  non  regredia- 
turad  inferius  bonum,  quod  reliqueratctcontempse- 
rat  pm  meliori  :  prsesertim  si  illud  melius  tale  fue- 
rit,  quod  ejus  primse  professioni  congruere  videatur. 
Ipse  nempe  viderit,  qua  ratiooe,  quave  intentione 
altiora  seu  arctiora  prcesumpserit :  nam  ad  inferiora 
jam  vel  remissiora,  me  consuleute,  nequaquam  apo- 
slatabit :  ti  non  tamen  loci  prioris  vicina  revocetur, 
quia  de  noto  monasterio  nec  retineri  quis  regulariter 
potest,  nec  recipi  sine  oonsensu  abbalissui  {Reg,  5. 


Benedicti,  cap.  61).Bt  accq)ite  manifestius  in  exem- 
plishujus  senlentiae  rationem. 

46.  Forte  vuU  aliquis  de  Gluniacensibus  institutis 
ad  Cisterciensium  sese  siringere  pauperlatem,  eli- 
gensprse  iilis  nimirum  consuetudinibus  magisRcgulse 
puritatem.  Si  me  consuUt,non  c^nsulo,  si  non  sane 
id  abbatis  sui  usurparit  assensu,  Quamobrem  ?  Pri- 
mo  propter  scandalumipsoruni  quos  deserit.  Deinde 
quia  cerla  pro  dubiis  relinquere  lututn  non  cst ; 
forsitan  enim  haec  tenere  potest,  illud  non  poter  it 
Tertio  suspeciam  habeo  levitatem,  qua  id  ssepequod 
facile  volumus  antequam  probemus,  expcrti  jani 
nolunms,  uno  prope  momenlo  idipsum  et  cnpientes, 
et  respuentesy  tam  leviter  quam  et  irrationabiliter, 
Quales  utiqne  non  paucos  frequenter  experimur, 
quia  una  vix  hora  in  una  volunlate  durantes,  aura 
levitatis  impulsi,  vagi  et  inslabiles  hac  et  illacvelut 
dbrii  nutant;  mutantque  pro  experimenio  judicium, 
imo  sine  judicio  fluctuantes  et  tumultuantes,  tot  de 
se  consillia  prsesumunt,  quotloca  revisunt :  sempe 
quod  non  habent  cupientes^  et  quod  habent  fasti- 
dientes. 

47.  Et  quomodo  ego,  ail  aliquis,  professus  Regu- 
lam,  non  secundum  Regulam  cum  bona  queam  de- 
gere  oonscientia  ?  siquidem  vovens,  et  non  solvens, 
qui  nisi  pejero  ?  Quasi  non  multo  magis  habeas 
inde  oonqneri  alibi  quoque,  cum  coeperis  purc  juxta 
Regulam  cooversari.  Profecto  etiam  tunc  :  Et  qua- 
nam,  ioquies,  conscientia  habitare  sustineam  extra 
domum  meam  priorem,  quae  me  de  saeculo  fu- 
gientem  excepit,  iniliavit  ad  bonum,  signavit  in  sa- 
lutem ;  molestus  fratribus,  inobediens  seniori,  sta- 
biliiatis  insuper  prsevaricans  pactum,  et  primam  irri- 
tam  faciens  fidem  ?  Verumtamen  neutra  justa  queri- 
monia  est.  Nam  qui  se  ideo  perjurum  putat,quod  ad 
purum  [aL  punctum]  Regnlam  non  observat ;  videtur 
mihi  non  satis  ailendere  quid  juraverit.  Nemo 
quippe  cum  profitatur,  spondet  Regulam,  sed  deter- 
minate  secundum  Regulam  sui  quisque  conversio- 
nem«  suamquo  deinceps  conversadonem  sese  polli- 
cetur  dirigere.  Hsec  profecto  hujus  temporis  omnibus 
ferme  monachis  communis  protessio  est.  Et  licet  in 
div^rsis  monasteriis,  diversis  et  obseryantiis  5f  9 
Deo  serviatur;  quandiu  tamen  sui  quisque  loci 
bonos  usus  sollicite  servat,  haud  dubium  quin  se- 
cundum  Regulam  vivat,  quoniam  quidem  boni  usus 
a  Regula  nou  discordant.  Quisquis  itaque  tenet 
quod  teneri  invenerit  bonum,  ubi  profiietur  ;  pro- 
fecto  vivit  sicut  promittit  :  quia  non  aliun  procnl 
dubio  quisque  promittit,  quam  quod  habere  eorum 
pia  videlur  vita,  cuin  quibus  deinceps  vivere  dispo- 

nit  et  eligit. 

48.  Quid  enim  ?  nunquid  verbi  gratia,  aut  in 
Majori  Mouasterio  usus  Cluniacensium,  aut  jsti 
forle  illorum  ritus,  aut  vero  utrique  Cisterciensium, 
districtiunem  litteratoriam  profitenlur?  Attamcn 
omnes  secundura  Regulam  profitemur,  Una  quidem 


(107)  Yide  Bernardi  epistolam  395,  n.  2,  ubi  de  monasterio  Sancti-Bertini  idem  asserit. 


887 


8.  BBRNARDI  ABBATIS  aAIlfi.VALLBNSIS 


1»8 


orifl  ubiqne  promissio :  sed  quia  non  una  est  omni'  A  Porro  de  vicino  prohibet,  quod  jubel  deperogrino: 


bns  cordis  intentio,  potesl,  indubitanter  sine  detri- 
mento  salutis,  et  sine  damno  professionis,  operis 
quoque  non  una  ubique  observatio  cclebrari.  Sicut 
enim  non  omnes  omnia  tenent,  etiam  boni  Christiani 
quae  in  Evangelio  sunt,  omnes  tamen  secundum 
Evangelium  vivunt  (nam  qui  concessis  ailigari  con- 
jugiis  contenti  sunt,  non  ideo  tamen  credunt  se  re- 
cessisse  ab  Evangelio,  quia  evangelici  sublimitatem 
coDsilii  de  caelibe  ducenda  vila  non  elegerunt,  ila 
sane  si  in  gradu  illo  inferiori  Irgiiime  ac  fideliter 
conversentur)  :  sic  quoque  qui  secundum  Regulam 
vivere  statuunt,  etsi  non  ad  uoguem,  ut  dicitur, 
totam  custodiunt,  etsi  qua  pro  sui  claustri  ritu  vel 


ne  vicinitas  in^r  monasteria  fomes  aeanidali,  rixe 
materia  sit,  si  alterutmm  recipere  monachos  acquie. 
verint  absque  mutuo  duntaxat  assensu.  Quod  toties 
equidem  experimur  (109),  quoties  talis  uspiam  mo- 
nachorum  susceptio  plane  non  nisi  contra  deeretom 
regulare  prsesumitur. 

5M^50.  Quod  si  etiam  posl  htec  fratris  ita  re- 
gulariter  suscepti  inqnietiorem  forle  animum  pulM- 
veril  recordatio  scandali,  quod  discendens  fratribus, 
quos  deseruit,  fecit;  et  quia  oporteat  emendari  soo 
reditu  quod  ex  discessu  deliquerit :  prudenter  ad- 
vertat  qui  hoc  cogitat,  scandalum  scandaio  oon 
bene  emendari.  Qualls  denique  emendatio   erit  si 


mutant,  vel  prsetermittuut ;  a  regulari  tamen   om-  B  ^^  ^^'^  scandalum  tollas,  alios  scaodalizas  ?  Qaan- 


nino  professione  non  discedunt,  donec  tamen  sobrie, 
et  juste.et  pie,  pro  suorum  moribus  vivere  non  dti- 
sistunt.  Denique  Regula  ipsa  tradit  octavum  humi*- 
lilatis  gradum,  «  ut  nihil  agat  monachus,  nisi  quod 
communis  monasterii  regula,  vel  majonim  cohor- 
tantur  exempla  (Reg.  S,  Benedicfh  cap.  7).  • 

49.  Exceptis  proinde  Gisierriensibus,  ei  qui  illo- 
rum  forte  ritu  non  tam  vivere  secnndum  Regulam, 
quam  ipsam  ex  integro  pure  ad  litleram  (uti  se  sane 
professos  esse  putant)  tenere  curant  :  de  csetero 
neminem  obedienter  degentem  regularis  moveat  so- 
lemnisque  professio,  in  qua  non  fit  de  tota  Regula 


quam  profecto  et  tolerabilius  scandalum  illud  sit 
et  venialius,  quod  factum  est  intentione  proficiendi 
in  melius,  quam  quod  facere  cogitas  ad  deteriiis 
aposlatando.  Sed  et  ante  quoque,  licet  non  sine 
Bcandalo,  tutius  tuam  sine  dubio  ad  id  quod  patasti 
melius,  secutus  es  conscientiam,  quam  si  in  priori 
bono  et  loco  contra  conscientiam  permaneres,  qoao- 
quam  secure  id  posses  :  si  sane  hinc  eamdem  luam 
ipsius  conscientiam  reddere  securam  posses. 

51.  Quapropter  quod  de  manducante,  et  non 
manducante  decernit  Apostola)  (Rom.  viv,  3),  usur- 
pemus  et  nos  in  nostrse  hujus  disputaliunculae  con- 


promissio,  in  his  dnntaxat  monasteriis  io  quibus  u  clusioney  ut  et  qui  propria  impellente  conscieniia 
ordo  et  disciplina  servatur  cum  bonis  consueiudi- 
nibus.  Salva  igitur  cuique  sua  manet  in  coenobiis 
bene  ordinatis  professio,  lantum  si  saua  fuerit  et  in- 
tentio.  Gaeterum  qui  inquietus  esl,  et  ita  credere  non 
potest ;  sed  magis  credens  et  cedens  stimulanti  con- 
scientise  exit,  et  quaerit  ubi  solvat  quod  suo  in  loco 
aL  solvat  vota  sua  quae],  suo  utique  judicio  voverai 
quidem,  sed  non  solverat  :  sicut  non  laudo  quod 
egreditur,  ita  ut  regrediatur  non  consulo,  si  tamen 
ad  remotum  ignotumque  mooaslerium  migra\erit. 
Gur  ita  ?  TumpropterPauIisentenliam,  qua  beatum 
manifeste  pronuntiat,  qui  se  ipsum  non  judicat  in 
eo  quod  probat  (Aom.  xiv,  82)  :  tum  ex  nostri  au- 
ctoritate  magistri,  qui  talem  et  suscipi  jubet,  et  reti- 
neri ;  inventum  quoque  bonum   et  utilem  suasione 


suum  deserit  locum,  ne  snum  (quod  putat)  deserat 
votum ;  non  deserentem  non  spemat :  et  qui  aecura 
conscientia  fratemum  scandaium  timens,  fratres 
non  deserit ;  deserentem  non  judicet.  Et  de  hiis  me 
accipite  sane  quod  sentio  respondisse,  sine  prciia- 
dicio  samus  sentientis. 

CAPOT  xvn. 

Ad  dubia  quasdam  ex  Patrihus  praposita  respondet 
52.  Item  postulaUs  absolvi  vobis,  cur  vel  beatos 
Gregoritts  nescio  quem  Venantiura,  habitnm  mona- 
chalem,  quem  pie  susoeperat,  impieque  rejeeerat, 
non  solam  resumere  non  coegit,  sed  etiam  omnein 
legitur  indulsisse  communionem  apostatae  perdo- 
ranti(Lib.  i,  epist.  33;  iib.  ix,  epist  85«  3i),  vd 
sanctus  Augustinus  conjugii  legi  votum  quodammo- 


ici,   professione    ligari .  Denique    suadeatur.   »  Q  ^o  subjiciat  continentiae ;  ita  ut  in  iibro  de  Yirgini- 


inquit,  c  ut  stet  (Reg,  S.BenedictijCaji,  61).  »  Et  ne 
forte  prioris  sui  monasterii  memor,  remordente,  ul 
asBolet,  oonscieotia,  incipiat  dcnuo  de  rapta  stabi- 
litate  aiusari  (108);  generalem  super  hujusmodi 
acrupulo  consolatoriam  profert  sententiam,  dicens  : 
Ulfique  enim  uni  Deo  servitur^uni  Regi  militatur. 

(108)  Tales  fuerant  illi  monachi  ad  Pontiniacen- 
ses  translati,  ad  quos  insignem  scribit  epistolam 
Petrus  Gellensis,  in  tomo  II  Spicilegii,  pag.  447, ubi 

.  vide  et  duas  sequenies. 

(109)  QuantasBemardo  rixas  facesserint  ejusmodi 
susceptiones,  varia3  probant  ejus  epistolae,  nempe  3, 
32,33,  65  cum  iribus  sqq.  item  253,  293,  313,  395 
et  396.  Gonfer  epistolas  94  et  371,  et  maxime  Gas- 
sianum,  GoUat.  14,  cap.  5  et  sqq. 

(110)  Qusestionem  hanc  Bernardi  aevo  fuibse  ven- 
tilatam   patct    tuin    ex   Abeelardo,   qui   quemdam 


tate  asserere  videatur,  nec  eselibis  quidem  vite 
propositnm  copulae  posse  praescribere  eonjogali, 
qnominus  iodissolubile  maneat,  etiam  quod  a  eoo- 
tinenlibus,  fallente  diabolo,  fracto  saoctitatis  volo, 
initum  fuerit  matrimonium  (110).  Bt  ad  hme  nihil 
ad  prsesens  certius  breviusque  respondendum  occar- 

Burgundiae  magistram  arguit,  pa|;.  1067^  qnod 
monachos  atque  moniates  pos  tpubhcum  etumstut 
professionis  votumfetbenedictionis  veieonsecraUomt 
vinculum.posse  matrimonium  contrahere  assereret : 
tum  ex  concilio  Remensi  sub  Bugenio  III ,  ubi  <^ii^- 
modi  matrimonia  irrita  ac  uulla  esse  definit  caoou 
7,  etiam  ia  Gonversis  professis.  Longe  ante  Grego- 
riuR  Magnus  monachos,  qui  uxores  duxissent,  iu 
monasierium  revocari  jubet  in  lib.  T,  eptstola  40  : 
eosdem  vero  excomtuunicat  concilium  Ghalcado- 
nense,  can.  16.  Paulo  distimilis  eat  argumenii  Ber» 


889  UBBR  DB  PR^PTO 

rit,  nisi  quod  ita  sancti  antistites  sapuernnt :  ree-  A 
tene  ?  ipsi  viderint.  Nam  ego  in  sensibus  actibusque 
iUnstrium  Patrum  cantus  profecto  sum  omnino  non 
aliud  aestimare,  quam  quod  beato  Aposlolo  leste 
quaeritnr  jam  inier  dispensatores,  ut  videlicet  fidelis 
quis  inveniatur  (/  Cor.  iv,  2).  Gertus  sum  enim,  sive 
in  suo  abundaverint  sensu,  sive  in  Dei  spintu  ;  sicut 
ot  in  csetcris^  ita  et  in  his  ambos  extitisse  fideles, 
illum  in  dispensando  quod  prae  manibns  erat,  istum 
in  scribendo  quod  senserat. 

&3,  Quod  deniqne  quseritis  de  quibusdam  episco- 
pis,  quos  sanctus  idem  papa  Gregorius  ad  tempus 
in  monasteriis  pro  eorum  excessibus  legitur  reclu- 
sisse,  utrumnam  in  suo,  an  in  monastico  interim 
habitu  habilarint  cum  monachis  :  ego  neseio,  nisi 
quod  credibilius  videtur,  nequaquam  illos  insigncm 
religionis  habitum  suscepisse,  quem  non  erant  per-  B 
petuo  habituri ;  sed  tantum  qusesisse  quietcm  in  se- 
cretis  monasteriorum,  et  opportunitatem  poeoitentise. 

54.  Audire  et  hoc  vultis  a  me,  unde  inter  csetera 
poenitentiae  instituta  monasterialis  disciplina  me- 
ruerit  hanc  prserogativam,  ut  sccundum  baptisma 
uuncupeiur  (iil).  Arbitror  ob  perfectam  mundi 
abrenuntiationem,  ac  singularem  exccUentiam  vitae 
spiriiualis»  qua  praeeminens  59f  universis  vitae 
humanae  generibus  hnjuscemodi  conversatio,  pro- 
fessores  et  amatores  suos  Angelis  similes,  dissimiles 
hominibus  facit ;  imo  divioam  in  homine  reformat 
imaginem,  configurans  nos  Christo  instar  Baptismi. 
Et  quasi  denique  secundo  baptizamur,  dum  per  hoc  Q 
quod  moriificamus  membra  nosira  quse  sunt  super 
terram,  rursum  Ghristum  induimus,  compiautati 
denuo  similitudini  mortis  ejus.  Sed  et  quomodo  in 
Baptismo  eruimur  de  potestate  tenebrarum,  et  in 
regnum  traQsferimnr  claritatis  aeternae  :  ita  et  iu 
sancLi  higns  secuuda  quadam  regeneratione  propositi, 
de  tenebris  seque,  non  unius  originalis,  sed  multo- 

nardina  epistola  76  de  quodam  homine,  qui  post 
diutmam  in  domo  et  haiutu  religumis  convertatio- 
nem,  noodum  tameu  confirmato  proposito,  ad  secun- 
das  nuptias  convolarat. 

(iil)  Idem  in  sermone  ii  de  Diversis  et  in  epistoU 
4il,  Dum.  8.  B.  Petms  Damiani,  Opusc,  i6,  in episco- 
pum  monachos  ad  sfleculum  revocantem,  DiCf  iuquit, 
obsecro,  legisti  aliquando  vitce  monasticm  propon^ 
tum  secundum  esse  Baptisma  f  Sed  quia  wc  inve-  n 
niri  indictisPatrum  perspicuum  est^negare  licitum  ^ 
jam  non  est,  eic.  Vide  loco  citato,  cap.  8.  Vide  et 
Uieronymum,  epistola  25,  ubi  Paulam  de  Blsesillse 
obitu  consolatur.  Revera  inquit,  si  sofculare  deside- 
rium,  et  {quod  Deus  a  siUs  avertat !)  delicias  hujus 
vitm  cogitantem  mors  immatura  rapuuset,  plan- 
genda  erat,  Nunc  vero  cum  propitio  Ckristo,  ante 
quatuorferme  menses,secunao  quodam  modo  propo^ 
siti  se  baptismo  laverit,  et  ita  deinceps  vixerit^  ut 
calcato  mundo  semper  monasterium  cogitarit,  etc. 
Idem  ad  Demetriadem.  Nunc,  inquit,  quia  sascuiumy 
reliquistiy  et  secundo  post  Etapttsmum  gradu  inisti 
pactumcum  adversario  tuo,  dicens  ei,  Renuntiotibij 
diabole,  et  sceculo  tuo^  et  vompas  tuaa,  et  operibus 
tuiSy  serva  fcedus  quod  pepigistt,  Quibus  adde  Odonib 
abbat  s  Cluiiiacen>isCollationum  lib.  ii.cap.l^et  Theo- 
•dori  Studit»  testamenlum  apud  Baronium,  tomo  IX. 
Ratio  ergo,  cur  vitae  religios»  professio,  qua&i  qui- 


BT  DISPBNSATIOIIB. 

mm  actoalium  delictorum,  in  lumen  virtutnm  eva- 
dimus,  reaptantes  nobis  illud  Aoostoli :  Nox  prce- 
cessitj  dies  autem  appropinquavit  (Rom,  xii,  i2;. 

GAPUT  XVIII. 
Morte  abbatis  non  licere  professis  mutare  locum. 

55.  Id  qnoque  vobis  insinuari  precamini,  an  ab- 
batis  mutatio  monasterinm  suum  mutare  volentibus 
monachis  in  aliquo  patrocinetur ;  hoc  est,  si  in 
mortc  vel  depoaitione  praelati  plus  aliquid  libertatis 
subditis  relaxetnr,  quo  utique  licentius  possint  eo 
anicuio  temporis  migrare  quo  voluerint,  altero 
necdum  videlicet  substituto.  Ad  quod  respondeo  : 
Nequaquam.  Etenim  sponsio  professionis  qnando  ex 
more  fit  in  oratorio,  de  ablMtis  vita  non  sumit  ter- 
minum,  sed  de  praesentia  testimonium.  Profitenti 
itaque  modns  sit  sua  vita,  non  aiiena.  Attendat  de- 
nique  qnid  inde  Legislator  ipse  non  solum  senserit, 
sed  et  tradiderit,  ut  «  si  quando  »,  inquil,  «  aliier 
fecerit  »,  videlicet  quam  promittit,  •  a  Deo  se  sci<it 
damnandum  quem  irridet  (Reg.  S.  Benedicti,  cap. 
58).  »  Item  dicit,  quod  nec  sui  jam  corporis  Novi- 
tius  habiturus  sit  potestatem;  et  item,  «  Perseve- 
rantes,  »  ait,  «  in  monasterio  usque  ad  mortem 
{[bid.  in  Prologo).  »  Salvis  igitur  exceptionibus,  quas 
superior  disputatio  perstrinxit,  de  caetero  nuUa 
liceat  occasione  monacho  locum,  cni  professus  est, 
citra  suam  mortem  deserere;  suo  duntaxat  arbitrio. 
Alioquin  prsevaricator  est,  damnationem  babens 
quia  primam  fidem  irriuun  facii. 

56.  Sed  vos  pergitis  amplius  sdscitari,  etdicitis  : 
Quid  si  non  potest  nisi  cum  rancore  perpetuo  animi, 
ibidem  manere,  ob  minua  videlicet  regularem,  nii- 
nusve  amabilcm  abbatis  electionem?  Subit  anin  o 
nunc  illud  de  Evangelio,  quod  de  conjugii  lege  do- 
centi  discipuli  Domino  responderunt  :  Si  ita  est 
inquinnt,  non  expedit  nubere  (Matth,  xix,  iO).  Ma- 
gnse  revera  angustise.  Si  tenuerit  exosam,  nihil  onero- 

damBaptismus  censeatur,  ista  est.  Nam  sicntin  Bapii»- 
mo  hoc  agitur,  ut  omnino  moriamnr  vitae  veten,  et 
renascamur  novae  (vide  Rom.  vi,  Coloss.  ui,  Ephes. 
II  et  alibi,  unde  non  idem  homo  e  Baptismo  emer^t, 
qui  in  cum  ingressus  erat,  sed  plane  alius);  seqnitur 
etiam,  ut  prioris  illius  homiois  peccata,  non  magis 
huic  homini  recens  nato  iribuenda  sint,  quam  niea 
alteri,  vei  alterius  mihi.  Ita  prorsus  in  professione  Re- 
ligionis  sese  res  bat>et.  Moritur  enim  Religiosus  mun- 
do,  ejusque  operibus,  acsibiinsuper  ipsi  volunlatiane 
soe  :  et  ita  moritur,  ut  noo  magis  liceat  ei  ronndo, 
ejosque  deliciis  vei  voluntate  sua  uti,  onam  si  plaoe 
mortuus  ac  sepultns  esset.  Gnm  ergo  Religiosi  quo- 

?[ue,  sicut  in  Baptismo,  desinant  esse  quod  autea 
uerunt,  et  novi  qnidam  homines  esse  incipiaot, 
novis  studii»,  novae  vite,  aliis^ue  omnino  delecti- 
tionibus  et  oogitationibos  dediti ;  nil  mirum  ai  culpa 
et  pcense,  quas  vetus  ilie  homo  debebat,  una  com 
ipso  homine  moriantur,  uec  jam  ad  secundum  hunc 
hominem  pertineant.  Ita  fere  Hieronymus  Platns, 
de  Bonostatos  relig.  libro  i,  cap.  13.  Hinc,  utetiam 
observavit  Renatns  Ghoppinus  Monastiei  iibro  i,  tit. 
2,  u.  i7,  sicut  in  Baptismo  renatis,  sic  professis  in 
Religione  ceu  novis  hominibus  nova  induntnr  no- 
mina  :  Italis  praesertim  ac  Belgis,  ut  ait  ille,  Fran- 
ciscisetiam  Fuliensibus  el  Gapuccinis. 


Wl 


S.  BBRNARBl  ABBATIS  GURJS-VALLBNSIS 


872 


aec  sine  offensa  negligi,  nec  contemni  sine  crimine  A  P^^^^  traditiones  vestras? (Matth.  xv»  3.) Si  aulem 


vel  ipsa  queani,  injuncta  ab  his  duntaxat  quibus 
proprie  dicitur  :  Qui  vos  audity  me  audit;  et  qui 
vos  spemitf  me  spemit  {Luc,  x,  16).  Licet  nam- 
que  ipsa  per  se  injuncti  operis  qualitas  innoxia  sit; 
adjunctae  tamen  auctoritatis  pondus  obnoxium  man- 
dato,  mandatumque  peccato  obnoxium  facit,  non 
magno  tamen,si  contemplusdefuerit. 

18.  Haec  crgo  generalis  regula  sit  universorum, 
qus  per  se,  aut  propter  se  nec  bona,  nec  mala  sunt, 
aut  divina  institutione,  aut  propria  cujusque  pro- 
fessione  fixa  non  sunt  :  ut  non  jussa  quidem,  licite 
utrumlibet  vel  admittaniury  vel  omittantur:  jussa 
vero,  sine  culpa  non  negligantur,  sine  crimine  non 
contemnantur.  Ubique  enim  et  culpabilis  neglectus^ 


dolet  se  contemni  magister  homo  pne  ilio,  qui 
docet  hominem  scientiam ;  consoletur  iila,  quam  et 
vos  posuistis,  Samuelis  sentenUa,  qua  inter  lepram 
n  lepram  videiur  discemere  sic :  Si  peccaverit  vir 
in  virum,  propitius  ei  poterii  esse  Deus;  si  autem 
m  Deum  peccaverit.quis  orahit  pro  eo  f  (/i{ej7.ii,25.) 
E^o  igitur  si  me  hoc  angi  articulo  seniiam^  ut  aat 
Deuni,  aut  hominem  offendere  necesse  sit ;  Deum 
potins  libeoter  eligo  non  offendere^et  quide  i.  tutius 
justiusque.  Habeo  nempe  ex  praesenti  propheta» 
capitulo  de  hominis  laesione  meam  consolatioaem, 
Dei  scilicet  propitiationem.  Caeterum  Deo  offenso, 
quis  orabit  pro  me  ?  si  ad  hominem  confugerOy  id 
quidem  Scriptura  non  consulil ;  quinimo  :  Mal^dic- 


et  contemptus  damnabilis  est.  Differuot  autem,  quod  R  ^^«  ^^  ^^^  ^P^  ponit  in  homine  {Jerem.  xvii,  5), 

negleclusquidemf/or^  quidam]  languorinertiaeest,      ^---"^   ^--:^j«    c:   «...«_   :«    r^ ... 

contemptus  vero  superbise  tumor.  Porro  contemptus 
in  omni  specie  mandatorum  pari  pondere  gravis, 
et  communiter  damnabilis  est :  neglectus  autem  in 
tixis  gravior,  tolerabilior  in  mobilibns  mandatis. 
Siquidem  adulterium  quocunqae  modo,  quoconque 
perpetres  animo,  turpe  flagitium  est  ac  criminale 
peccatum  :  cum  tamen  leve  verbum^  in  tempore  vel 
loco  silentii  forte  per  oblivionem  subreptum,  risusve 
per  impetum  magis  excussos,  in  quam  praesumptus 
contra  preeceptum  (quod  utique  animi  npgligentisy 
aut  dissoluti  spiritus  indicium  esi),  eo  facillime  vo- 
niam  promereator,  quo  vix  vel  peccatum  reputatur. 
Quid,   quod  scienter  et  ex  delibcratione  in  verba 


Merilo  proinde.  Si  autcm  in  Deum  peccaverit, 
etiamsi  subintelligalur  Propter  hominem,  quiff  in- 
quit,  orabit,  pro  eo  ?  Neuter  equidem.  Nam  el  a  quo 
offcnditur,  et  ob  quem  offendiiur,  aoque  utriusqae 
ora  tio  exsecranda  decernitur  apud  ipsum  qui  offen- 
ditur,  hoc  ( st  apud  Deum.  Talis  ergo  reqnirendus 
est  ad  orandum,  qui  sit  idoneus  ad  piacandum. 
Porro  culpam,  si  qnaestyquod  homo  offendi)ar  cum 
ei  non  obeditury  aut  multum  extenuat,  aut  penitus 
annullat  causa  melior.  Quaproptcr,  cum  ^iicitur: 
Si  peccaverit  vir  in  virun^,  subaudiendum  est,  pro- 
pter  Deum:  quod  uullatenus  Isesio  cujuscunque 
proximi,  nedum  praelati,  excusetur  a  culpa,  si  solus 
defuerit  in  causa  Deus.  Alioquin  Paulo  contradicii, 


otiosa,  sileutio  licet  non  indicto,  linguse  laxatur?  ^  qui  ait:  Sic  enim  in  fratrem  peccantes^  in   C^H- 


dunquid  hoc  tamen  neget  quispiam  usurpari  conlra 
regulam  Veritatis?  unde  nimirum  et  ratio  exigeoda 
e&t  in  futuro  judicio.  Judice  ipso  terrifice  admodum 
comminante  quia  de  omni  verbo  olioso  reddent 
homiues  ralionem  in  die  judicii  (Matth.  xii,  36).  Heu 
nobisl  qusenam  potorit  reddi  de  otio?  Alioquin 
otiura  non  est,  si  non  omnino  raiione  vacuum  est. 
Et  tamen  quis  nesciat  unum  detractionis  verbum, 
quantum  etiam  innameris  lalibus,  id  est  otiosis, 
prseponderet  ad  delictum  meritumqae  damnationis? 
Quid  ita?  Tidelicet  quia  discretio  est  in  mandatis, 
consequenter  et  in  culpis :  ut  (sicut  dixeram)  majo- 


stUM  peccatis  (/  Cor»  viii,  12).  Nam  de  praspositis 
certum  tenemus  i|)sius  Ycritatis  testimonium,  sic 
loqucntis  ad  ipsos ;  Qui  vos  spemit,  me  spemit  (Luc. 
X»  16).  Sed  etde  quolibet  fratre :  Nolite,  ait,  contem- 
nere  unum  ex  his  pusillis;  et :  Qui  scandalizo' 
verit  unum  ex  his  pusiilis  {Matth.  xviii,  10,  6), 
quod  sequitur,  avertat  Deus  a  nobis. 

20.  Sed  non  omnium  scandala  aequa  sunt  lance 

pensenda.  Aliter  namque  accipienda  sunt  scandala 

pusillorum,  aliter  Pharisaeorum,  de  quibus  aposto- 

lis    timentibiis   et  intimantibus  quod     scandalizati 

es&ent  iii  sermone  verilatis  responsum  est:  Sinite 


rum  gravior,   leviorqne   miDorum  censeatur  trans-  Q  Hlos;  casci  sunty  et  duces  coecorum  (ira^<^.xv,14,) 
grcssio  mandatorum.  •"'  i.       ^   • •-  --. -i. 

CAPUT  IX. 

Praslato  tanquam  Deo  obediendum  esse, 
19.  Sed  mandantium  non  ita.  Sive  enim  Deus, 
sive  homo  vicarius  Dei,  mandatum  quodcanqae  tra- 
diderit;  pari  profecto  obsequendam  est  cura,  pari 
reverentia  deferendum  (102),  ubi  tamen  Deo  con- 
trarianon  50Spr8ecipit  bomo.  Qnod  si  contigerit, 
pergendum  indubitanter  consulo  in  Petri  apostoli 
sententiam :  qnia  obedire  oportet  Deo  magis  quam 
hominibus  {Act.  v,29).  Auteniinhoc  respondendum 
cum  apostolis,  aut  cum  Pharisseis  certc  audien- 
dum ;  Quare  et  vos  transgredimini  mandatum  Dei 


Illorum  quippe  scandalum  de  ignorantia^  istorum  de 
malitia  descendit.  Illi  scandalizantur^  quia  veritatem 
nesciunt;  isti,  quia  oderunt.  Unde  et  pusillos  illot 
arbitror  appellari,  quod  voluntatis  quidem  bonae^sed 
non  magnae  scientite  existentes,  zelum  Dei  habeant, 
scd  non  secundum  scientiam.  Talium  scandala  cii- 
ram,  non  iram  provocare  solent  spiritualium  dun- 
taxat  virorum,  Paulo  ita  docente,  Vos  qui  spirituaUs 
estis^  hujusmodi  insiruite  inspiriiu  lenitatis  {Ga" 
lat,  VI,  1).  Indignum  siquidem  est  valde,  humanam 
eos  mereri  indignationem,  qui  divinam  tam  facile  con- 
sequuntnr  miserationem.  Nam  hi  quoque  qui  Domi- 
num  crucifixerunt,  magni  qtiidem  peccatores,  sed 


(102)  Yide  et  confer.  nn,  21, 22  et  29,  atque  sermonem  42  in  Gantica  n.  2. 


875 


LIBBR  ra  PfiiBGEPTO  BT  DiSPBNSATtONB. 


874 


pttsiUi  sestimatores,  etsi  ex  uno  iram,  niinquid  non  ||  deatur.  Siquidem  quod  nos  asserimusde  dubiis,  hoc 
tamen  ei  aitero  veniam  meroerinl?  Beau  quidem      iHe  negat  de  raanifestis:  at  cumait,  si  peccaverit  vir 


fuiseent,  si  juxta  verbum  Domini  in  ipso  scandalizati 
non  essent  {Matth.  xi,  6).  Nunc  vero  quid  nisi  mi- 
seri  ?  Sed  tamen  et  miserandi.  Probat  hoc  pia  illa 
in  cruce  paiicntis^  sed  nihilominus  compatientis 
suppUcatio  :  Patert  inquit,  ignosce  illis.  El  quasi 
qusereretur  indulgeuti»  ratio  in  tam  borrendo  fa- 
einore,  sequitur  :  Quianesciunt  quidfadunt  (Luc. 
xxin,  34).  Ac  si  diceret  :  Eo  digni  venia,  quo  et 
posiUi  scientia  sunt.  Ideo  ignosco  illis,  quia  non 
ignoscor  ab  illis.  Si  enim  cognovissenti  nunquam 
Dominum  glorias  crucifixissent  (/  Cor,  ii,  8).  Sunt 
quihus  noo  ila  ignosco,  quos  utique  non  ignoro  et 


in  virum,  subandiatur,  Propter  Deum :  cui  aperte 
contraria  bomines  hominibus  frequenter  mandare 
piaesumunt.  Sed  hinc  vos  sumentes  maleriara  sive 
occasionem  argumenUndi,  asserilis,  si  hoc  consti- 
terit,  ut  jiissa  hominum  qualibet,  vel  instituia,  di- 
vinae  auctoritatis  pondere  fiestimanda  sinl;  homioem 
subhomine,  aut  vix,  aul  nequaquam  posse  salvari, 
cum  in  UDtopopulo  (103)  mandatorum,  quse  prseiati 
eliam  per  incuriam  saepe  praecipiunl,  interdura  non 
praevaricari,  aut  difficile  admodum,  aut  omnino  im- 
possibiie  videatur. 

CAPUT   X. 


vidisse,  el  odisse  et  me,  et  Patrem  meum.  Pro  hu-  B  Obedieniiam  non  essegravem  et  molestam,  nisiim- 


jusmodi  pusillo  in  scientia  terreus  Pauius  cum,  qui 
cum  habeat  scientiam,  nescit  tamen  condescendere 
infirmioribus  :  Et  perihit,  inquit,  in  tua  scientia  fra^ 
ter^  pro  quo  Christus  mortuus  est  (/  Cor,  viii,  11). 
MW  21.  Quod  si  tanlopere  cavenda  sunt  scan-' 
dttla  parvulorum,  quanlo  amplius  praelatorum  ?  quos 
sibi  Deus  sequare  quodammodo  in  utraque  partc 
dignatus,  sibimet  impntat  illorum  et  reverentiam, 
et  contemplum,  specialiter  conteslans  eis  :  Qui  vos 
auditf  me  audit ;  et  qui  vos  spemit  me  spemit,  An- 
Bon  denique  hoc  ipsum  et  Regula  nostra  perhibet), 
Qbi  ait  :  c  Obedienlia  quse  majoribus  prsebetur,  Deo 
exhibetur?  >  (S.  Benedictu  Reg.  cap.  5.)  Quamobrem 
quidquid  vice  Dei  prsecipit  homo,  quod  non  sil  la- 


perfectis^  invitis,  et  camalibus ;  casteris  suavem 
et  facilem. 

23.  £t  quidem  non  nego  difficultatem  tantae  in- 

esse  perfetioni :  sed    cum  ipsa  corde    imperfecto 

praesumitur.  Porro   imperfecti  cordis,    et  infirmse 

prorsus   voluntatis  indicium  est,  statuta  seniorum 

studiosins  discutere,  hserere  ad  singula  quse  injun- 

guntur,  exigere  de  quibusque  rationem,  et  male  su- 

spicari  de  omni  praecepto,  ctyus  causa  latnerit :  nec 

unquam  libenter  obedire,  nisi  com  audire  contigcrit 

quod  forte  libuerit,  aut  quod  non  aliter  licere  seu 

expedire  monstraverit  vel  aperta  ratio  vel  indubi- 

tata  auctoritas.  Delicala  satis,   imo  nimis  molesta 

est  hujuscemodi  obedientia.  Non  plane  hsec  iila  est 


men  certum  displicere   Deo;   haud   sccus  omnino  Q  <l^^  ^^  Regula  traditur,   «  Obedientia  sine  mora,  » 

•_.     _  j __-  •  •      .     »      »v  r\.     '  *  IT%»^       O      ti^M^j^Ai^MZ      AM>%      K   \    T\:<.__i^__ _r_-.._      1 


acGipiendum   est,  quam   si   prsecipiat  Deus.   Quid 
enim  inlerest,  utrum  per  se,  an  per  suos  ministros, 
sive   homines,  sive  Angelos,  hominibus  innotescat 
8uum  placitum  Deus?  Sed  homines,  inquis,  facile 
falliin  Dei  voluntate  de  rebus  dubiis  percipienda, 
et  in  prsecipienda  failere  possunt.  Sed  enim  quid 
hoc  refert  tua,  cui  conscius  non  es  ?  prsesertim  cum 
teneas  de  Scripturis^quia  Labiasacerdotis  custodiunt 
scientiam  et  legem  ex  ore  ejus  requirunt :  quia  an- 
gelus  Domini  exercituum  est{Malach,  ii,  7).  Requi- 
runt,  dixerim,  legem,  non  quam  vel  auihentica  ulla 
Scriptura  tradiderit,  vel  ratio  manifesta  probaverit 
(de  hujusmodi  quippe  nec  prseceplor  exspectandus, 
nec  prohibitor  auscultandus  est) ;  sed  quod  ita  latere 


{Heg.  S.  Benedicti,  cap.  5.)  Dispuiare  profecto  hoc, 
est  in  astu  cordis,  non  in  auditu  auris  obedire* 
Tstiusmodi  ergo  earnalem  animam  non  modo  premi, 
sed  etiam  opprimi  poudere  prsesumptse  perfectionis 
necesse  est :  quia  non  potest  portare  caro  infirma, 
quod  solus  spirilus  promptus  experitur  jugum  esse 
suave  et  onus  leve.  Christi  quippe  jugum  et  onus 
est,  et  omnino  importabile,  nisi  Christi  seque  spiri- 
lui.  Huic  itaque  si  dicitis  legem  Regulse  subintras- 
sc,  5f  O  ut  abundarei  delictum,  verum  didtis. 
Cseterum  hoc  culpa  non  est  datae  legis,  aut  dantis 
legem,  sed  improvide  protitenlis,  et  impie  prsevari- 
cantis.  Mandatum  quidem  sanctum  et  justum :  sed 
tu  te  noris  essa  carnalem,  venumdatum  sub  peccalo 


aut  obscurum  esse  cognoscitur,  ut  in  dubium  venire  Q  {Rom.  vii,  12, 14).  Yerum  hoc  ante  prse^idisse  de- 


possit,  utrumnam  Deus  sic,  an  aliter  forte  velit,  si 
non  de  labiis  custodientibus  scientiam,  et  ex  ore 
angeli  Domini  exerciiuum  certum  reddatur.  A  quo 
denique  divina  potius  eoncilia  requirentur,  quam  ab 
illo  cui  credita  et  dispensatio  mysteriorum  Dei? 
Ipsum  proinde  quem  pro  Deo  habemus,  tanquam 
Deum  in  his  quae  aperte  non  sunt  contra  Deum, 
audire  debcmus. 

22.  Nec  sane  contraria  loquimur  sancto  prophelae 
Samueli,  quasi  nos  in  hac  parte  divinam  hominibus 
tribuentes  auctoritatem  :  cum  ille  in  supra  memo- 
rato  capitulo  plane  discemere.inter  utrumque  vi- 


bucras,  quo  turris  hujus  evangelicae  non  prius  jace- 
res  fundamentum,  quam  sedens  computares^  si  ha- 
beres  sumptus  ad  perficiendum.  Nunc  autem  quid 
restat,  nisi  ut  aut  correctus  obedias  senioribus,  aut 
confusus  audias  ab  illusoribus :  Hic  homo  coepit 
asdificare,  et  nonpottUt  consummare  {Luc.  xiv, 
28-30). 

24.  Sed  forsan  dicitis :  Ergone  ita  perfectus  quit 
piam   invenitur,  qui  non  vcl  minimum   aliquid  in- 
lerdum   subripiatur  de  tam  multis  ac  minutis,  quae 
passim  vel  a  negligentibus  praepositis  imperantur  I 
Minime  quidem  cuiquam  hoc  ego  dederim,  cum  ipsi 


(103)  Cum  in  hac  voce  populo  conveniant  codioes  nostri,  visum  est  reponere  pro  cumulo,  ut  in  antehac 
excusis. 

Patbol.   I.  GLXXXIL 


875 


S.  BBRNARDI  ABBATI8  €LARif2-VALLBNSIS. 


87B 


quoque  de  se  fatcaDtur  Aposloli.  /n  multu  offendU  a  est  monacho  leve  ac  ycniale  peccatum,  quodque  noB 


mu$  omnes  {Jacobi  iii,  2) ;  et,  Si  dixerimus  quia 
peccatum  non  habemuSf  ipsi  nos  sedu^imus  (lioan. 
I,  8).  Sed  noQ  continuo  ul  aliquid  prseterimus,  peri- 
mus :  prsessrtim  cum  nos  Scriptura  consoletur,  Si 
quis  peccaverit,  ioquiens,  adt;oca/um  habemusJesum 
Christum  justum  ;  et  ipse  est  propitiatio  pro  pec" 
catis  nostris  (I  Joan,  ii,  1,  2).  Denique  propheta  de 
pso  testalur,  quod  pro  transgressoribus  rogaverit, 
ut  non  perirent  (Iia.  hui,  12).  Ubi  sane  notandum, 
quia  etsi  pro  transgressoribus,  non  tamen  pro  con- 
temptoribus  legilur  supplicasse.  Yerum  illi  quomodo 
perire  possuot,  pro  quibus  Salvator  rogat,  ne  pereant  ? 
Quamobrem  oon  \ideo,  cur  ita  omnem  inobedien- 
tiam  et  transgressionem  vel  minimomm  quorumli- 
bet  mandatorum  cxagerandam  putaventis,  ut  ex- 
clamareiis:  Quod  ergo  jam  monacho  poierit  veniale 
peccatum  esse  vel  leve,  cujus  universse  aclioni  crimen 
insidiatur  inobedientise  ?  Scd  hoc  indc  videlicei  cons- 
tare  creditis,  quod  prselatorum  jussionibus  tantum 
tribuendum  asscritur,  quantum  si  divinitas  traderen- 
tur.  Quasi  vero  et  ipsa  evangelica  prsecepta  non 
muUum  ioter  se  discrepeot,  et  merilo  observationis, 
et  transgressionis  periculo. 

CAPUT  XI. 

Prcecepta  esse  imparia,  adeoque  transgrestionem. 

Ceeterum    sicut  non   omnia    unius  esse  constat 
vei  necessitatis,  vel  utilitatis,  vel  dignitaiis ;  sic  non 


humani,  sed  divini  mandati  statuat  transgressoreiii. 
In  5if   hoc  genere  transgresbiunis  suat  Donniina 
siultiloquia  seu  vaniloquia,  et  quaeque  otiote  diela, 
iacta,  et  cogitata.  Hujusmodi  enim  nonqiiam  nifli 
contra  mandatum ,  et  Dei  mandatnm  nsurfMinUir* 
Peccata  quippe  sunt,  et  Deus  prohibet  omne  pecca- 
tum  :  et  tamon  venialia,  non  crimmalia  refratantury 
excepto  cum  per  contemptnm  verluntur  in  nsnm  et 
consuetudinem  :  et  tunc  non  peccati  species,  sed 
peccantis  intentio  pensatur.  Elatio  quippe  eontem- 
neolis,  atque  impoenitentia  obstinatio,  ia   Qiiniinia 
quoquc  maodatis  culpam  facit  non  mioimam ,  et 
convertit  in  crimen  gravis  rebellionia  naevom  satis 
p  levem  simplicis  transgreaaionis.  Deniqoe  in  qno  in- 
obedientise  crimen  et  absqae  dubio  tii,  apad  Sa- 
muelem  advertiie.  Quasi,  inqaitf  peceatumariolandi 
esfrepugnare,  et  quasi  scelus  ^lolatrim  noUe  a^ 
quiescere  (I  Reg.  xv,  23).  Non  ait,  Non  aeqnieseere  : 
sed,  nolle  acquiescere :  ut  non  jussionis  simplfx  ipaa 
transgressio,  sed  voluntatis  snperba  contentio  (i04), 
sceius  idololairise  reputetnr.  Non  est  enim  id  ^Mom 
nolle  obedire,  et  non  obedire.  Uoc  quippe  interdom 
erroris  est,  noonunqnam  et  infirmitatis  :  illud  vero 
aut  odiosse  pertinadse,  aut  cootumaciae  non  ferend». 
Quod  et  ipsum  repugnare  est  et  resistere  Spiritai 
sancto ;  et  si  ad  mortem  nsque  perduraveritt  bia* 
sphemia  est,  non  remittenda,  sive  in  hoc  sseeolOi 


una  de  omnium  transgressione  fcrtur  sententia,  nec  p  gjve  in  futuro.  Non  ergo    qualiscamqoe    mandati 


paria  manent  discrimina  dispares  culpas.  Porro  nec 
pari  culpa  negiiguntur,  quse  non  pari  cora  prseci- 
piuntur,  nec  pari  proinde  poena  puniuntur.  Ecco 
enim  Evangelium  tam  flagitium  crapulae,  quam  for- 
nicationis  turpitudinem  damnat.  Vcrum  quis  magis 
non  horreat  e  duobus  malis>  turpitudine  foedari, 
quam  cibo  exsaturari  ?  Nonne  denique  Yerilas  in 
Evangelio  sub  nominibus  trabis  et  festucae  ( Matth. 
VII,  4),  graves  levesques  discernit  inobedientise  cul. 
pas  ?  Nonnc  ipsa  disputante,  imo  definiente,  gradatim 
nobis  distin^uitur,  quse  cuique  reatui  poenadebea- 
tur,  dum  alium  judicio,  alium  consilio,  alium  ei  ge- 
henna  reum  essc  protestatur?  {Matth,  v,  22.)  Qusenam 
ergo  consequendi  necessitas  cogit,  ut  si  magistris 
divina  <letur  in  suis  prseceptis  auctoritas,  nuilum 


prseteritio  criminalem  facit  inobedientiam  :  scd  re- 
puguarc,  sed  nolle  obedire.  Caeterum  quanti  abaque 
illa  pessima  et  rebelli  voluntate  non  obediunt  ?  Qno- 
modo  itaque  monacho  crimen  insidiatur  inobedien- 
tiae,  si  toties  sioe  crinuoe  transgreditnr,  quoties  ia 
transgressione  deferuit  hujnsmodi  recalciirans  at 
contentioba  voluntas  ? 

27.  Frustra  autem  comparant  quidam,  ut  dicitis, 
quaslibet  inobedientias  antiqose  illi,  quse  facta  est  in 
paradiso ;  quae  nimirum  valuit,  non  solum  ohligare 
personam,  sed  et  vitiarc  naturam.  Arbitror  tamra 
et  ipsam  primam  gravissimamque  prsevaricationem, 
aut  non  aliunde,  ant  inde  maxime  judicatam  gra- 
vissimam,  hoc  est  ex  rebellione  defensionis,  que 
secuta  est  :  quando  Deo  causam  requirente  peocati, 


ideo  jam  nr.onacho  leve  aut  veniale  peccatnm  inve-  ^  ut  peccatores  ad  poenitentiam  provocaret  (nolebat 

«^Im     .xaooa    mitAiiin*    xif     rwtte\A    Aiiio    nnivAregtk     OAti/kni    U  m.:*v.>«M   ■MMatA.M    ^«««^.^    »j».A   «.«»•    •••  AM.MB>A»tAakAniM» 


niri  posse  putetur;  et  quod  ejus  universse  aotioni 
crimen  iosidictur  inobcdientiffi?  Esto,  sit  crimen, 
cui  poeoalis  illa  gehenna  vel  gehennalis  poena  assi- 
gnatur :  quaie,  quaeso,  iliud  detiniemus  esse  crimen, 
quod,  Yeritatc  juUice,  rcum  untum  facit  judicio  ? 
Nec  tamen  difBtebimur  e^se  reatum,  quod  vel  hac- 
tenus  reum  siatuit.  Quod  si  reatum,  ei  peccatum  ? 
porro  omoe  peccatum  contra  Dei  mandatum  prsesu- 
mitur.  Quod  auteni  contra  mandatum  praesumitur, 
inobedientia  dicitur, 

26.   Hinc  colligitur,  quod  irasci  fratri,  et  inobe- 
dientia  sit,  et  crimen  nou  sit.  Bn   unum  inventum 

(104)  Ita  tres  scripti  nostri :  editi,  contemptiom  £t   omnino  legendum  contentiOt  tmde  infra  die&tttr, 
recalcUrans  et  contentiosa  voluntas. 


quippe  mortem  eorum,  sed  magis  ut  converterentur 
et  vivereot),  ipsi  maluerunt  declinare  cor  snnm  io 
verba  malitiae,  ad  excusandas  excnsationes  in  pee> 
catis.  Et  qnidem  gemina  malitia  peecatoris.  Primnai 
quod  nec  sui  misertas  est,  at  colpam  propriam  Ih 
teretur,  et  sanaretur :  deiode  quod  et  uxorem,  ot  9$ 
fallaciter  excusaret,  crudeliter  aecasavit  {Gen.  m, 
1-13). 

28.  Quid  est  quod  denique  dicitis,  in  omni  ac- 
tione  monacho  crimen  insidian  inobedientis,  qoasi 
aut  fartim  subrepat  nescienti,  aat  casa  accidat » 
(ielici;  aut  non  valenti  implere  quod  praeeipitar, 


LIBBR  DB  PRJKBPTO  BT  DlSf  BNSATIONB. 


878 


Btomnia  slroatar  de  impossibili  ?  Ilane,  in- j^  casione  malum  ita  inobedientiae  exaggeratis    ut  a 

'    '"'         •    «^  —      •    **      ^gjjj   necessario  bono  promittendae   obedientise  ter- 

reatis :  qaia  elsi  difficile  cavetur  ubique  subrepens 
[mss.  sobripiens]  vel  insidians,  ut  vos  dicitis,  inobe- 
dientia  in  tam  variis  et  innumeris,  qu»  a  senioribus 
indicnntur ;  non  semper  lamen  damnabiliter  sou  cri- 
minaliter  qood  praecipilnr,  non  impletur.  Etsi  enim 
omnis  inobedientia  inexcusabiliter  sit  culpabilis , 
nulla  tamon  stemaliter  damnabilis,  nisi  quam  re- 
medium  pcenitentise  non  sanat ;  nalla  est  lethaliter 
criminaiis,  nisi  quae  contemptum  superbise  non  cvi- 
tal.  Magna  igitur  securitas  filiis  obedienli»,  et  re- 
vera  pax  bominibus  bonse  volnnUlis :  quoniam  in 
omni  obedienlia  sola  damoatur  impoenitentia,  quam 
nescil  qui  diligit  Deom ;  sola  incriminalur  super- 

is  sane  dicat  plus  tribuendum  bamanis,  quam  g  bia,   quam  facile  cavet  qui   timet  gehennam.  Sed 


monacho  crimen  insidiatnr  inobedieoiiae  ? 
•Dtiqna  illa  tam  nota,  ei  tam  noxia  prseva- 
faeilc,  ut  creditar,  indalgentiam  conseque- 
lommodo  coofessio,  et  non  defen»io  seqaere- 
|oe  enim  tanium,  ut  dictam  est,  oocoii  sim- 
etionis,  quamvis  ex  deIiberation(>,  transgret- 
intam  adjaactse  excasationis  com  prsemedi- 
obstinatio. 

CAPUT  XII. 

nla  aque  ac  lege  divina  disparitatem  esse 
inobedienHoB. 

Sed  nuuquid  forle  in  lcge  qoidem  divina 

a  est  hec  consideratio  gravioris^  leviorisque 

eotise,  non  aotem  ita  et  in  Regula  nostra? 


traditionibns ;  plurisque  qnod  per  saos  Deus, 
aod  per  se  ipsura  imperat,  aestimandum  ?  An- 
aique  et  apud  sanctum  Benedictum  proprise 
ncte  ab  invicem  sententise  inveniontar,  alia 
oribus,  5f  9  alia  de  gravioribus  inscripta 
'  {Keg*  S.  Benedictif  capp.  24,  25.)  Quid  esi 
erior  culpa,  nisi  levior  inobedientia  ?  Tra- 
igitar  a  prselatis  interdnm  minora  mandata, 
I  traiisgressio  leviora  secundum  Regulam 
p^ecata  ;  et  tamen  in  Deom  nihilominns  prte- 
0  fit,  quoties  abbatis  jussio  prseteritur : 
m  et  ex  ore  ipso  Dei  non  sequalia  sunt  pro- 
I,  et  ideo  non  sequali  cuncta  vigilantia  obser- 


exemplis  clarius  elucescet  quod  dicimus.  Si  jubenle 
scniore  ut  sileam,  verbum  mihi  forte  per  oblivionem 
elabitur  ;  reum  me  fileor  inobedienliae,  sed  vpniali- 
ter.  Si  ex  contemptu  sciens  et  deliberans  sponte  in 
verba  prorupero,  et  rupero  sileniii  logera :  praevarica- 
torem  me  constitoo,  et  crirainaliter;  et  si  impoeniiens 
persevero  usque  ad  mortem,  peccavi,  et  damnabditer. 

CAPOT  XIII. 

Refellit  monachos,  difficultatem,veletiam  impos- 
stbUitatem  ohedientice  religiosae  nimium  exaqge- 
rantes. 

3i.   An  et  hoc  durum   fortasse  videalur?  Haec 
quippeauotvestra,  si  bcne  recolo,  verba,  cum  diffi- 


sed  alia  cura  exbibenda  est  ei  procal  dubio,  Q  cultatem  seu  impossibilitatem,  ut  vobis  videiur.  te- 


fse  perhibet  primum  et  maximum  mandatum 
.XXII,  38) :  aliahis  quee  alibi  discernens,Out 
tj  inquit,  unum  de  his  minimis  mandatis 
.  T,  i9).  Quid  ergo?  Audivimus  ex  Regula 
«8  et  leviores  culpas ;  legimus  et  in  Evangelio 
a,minimaque  mandata:  et  mandatorum  trans- 
mea  universas  dicemus  sequaliter  maximas  ? 
it  igitur  necesse  nt  conccdam  quod  dicitis,  aut 
lioet  non  iribui  omne  quod  ab  homine  magis- 
Ipltnr,  quod  non  sit  contra  Deum ;  autmonacho 
posse  inveniri  leve  seu  veniale  peccatum : 
si  toiies  Deo  (quod  faiendura  est)  inobediens 
MivincituPr  quoties  ejus,   qui  pro   Deo  sibi 


nendse  obedientiae,  vel  cavendse  inobedientiae  con 
siderantes,  in  vilam  ita  monachicam  cxclamatis  : 
«  Hseocine  esl  illa  eo  securior,  quo  arctior;  eo  cer- 
tior,  quo  magis  ardua  venieudi  ad  Deum  via,  ut  mo- 
nacho  natnraliter  bona  vix  cavere,  naturaiiter  bona 
vix  pro  communi  infirmitate  valenti  iiuplere,  non 
minor  tamen5f  Snecessaria  sit  cautela  adcavenda, 
vel  observanda  quae  sibi  praelatus  suus  vel  prohi- 
bere  voluerit,  vel  jubere  ?  »  Et  subditis:  «  Quod  cum 
a  multis  credatur,  licet  a  paucis,  vel  etiam  a  nullis 
ad  integrum  observetur;  quid  alind  operatur  talis 
seiitentise  credulilas,  quam  quod  illa  ab  Aposiolo 
tanlum   cnlpata  manducandi  idolothyta  libertas?  n 


bominis  mandatum,  quod  qnidem  justitise  Q  (/   Cor.  viii,  7.)  Nil  plaue  aliud,   si  ita  csset,  ut 


pngnet,  prsetergreditur ;  sicut  tamen  non  par 
exseculione  exigitur,  sic  nec  per  culpa  eon- 
r  ex  transgressione.  Etsi  quippe  unus  est  qui 
imr ;  non  tamen  unius  ponderis  quae  jubentur, 
ias  subinde  discriminis  jussorum  est  omniam 
ia  transg^essio.  Unde  pater  Benedictus.  t  Se- 
Q,  >  inquit,  c  mensuram  culpse,  excommuni- 
I  extendatur  mensura.  »  {Reg.  cap.  84.) 
Frustra  proinde  (ut  videlis)  aut  terreminit 
rrere  conamini  de  obedientise  promissione» 
t  ex  regulari  professione,  quasi  non  oporteat 
lere,  quam  constat  nec  integre  posse  teneri, 
ne  criroine  prseteriri :  siquidem  Deo,  qnid- 
ei  minister  homo  non  perperam  josserit,  im- 
iQin  censtiterit.  Frnstra,  inqoam,  ex  hac  oc- 


dicitis.  Bene  prorsns  non  potest  conscios  esse  sibi , 
qui  se  non  implere  eoofidit  quod  debere  se  credit. 
Creditis  itaque  (ut  verborum  vestrorura  sensum  bre- 
vitcr  colligam)  quod  ad  integrum  raandala  Dei  ob- 
servari  \\x  valeani,  abbalis  non  valeant :  cum  Veri- 
tas  ipsa  testctur,  ne  unum  quidem  iota  prseteritura 
iri  (Mattk,  v.  i8).  Cseterum  qui  ita  sentit,  videiur 
mihi  (utpace  vestra  dixerim)  necdum  gustassequam 
suavis  esl  Dorainus  :  sub  jiigo  legis  gorarre  adhuc, 
nondum  respirare  sub  gratia ;  suave  Christi  jugum 
nequaqnam  esse  exf>erlus;  ideoque  certissime  ad- 
huc  infirmari  per  carncm,  quia  spiritus  non  adjuvai 
ejusinfirmitatem. 

32.  Quid  vero  sibi  volt  illa  distinctio,  qnod  Dei 
quidem   vel  vix  prselati  vero  hominis  nequaqoam 


879 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  aABiG-VALLBNSlS 


omnino  a  quolibet  jussa   posse  teaeri    prohibitave  a  precepta  obedieulifle,  et  inobedientle  remedia,  H 


conceditis  ?  quasi  vero  illa  queant  absque  istis  in- 
tegre  custodin.  Sed  si  aiienditis,  de  male  quoque  vi- 
ventibus  praelatis  Dei  prseceptum  esi,  Quce  dicunt  /o- 
cite  {Matth.  xxiii,  3).  Igilur  qui  noo  facit,  aperte  non 
in  hominem  tantam,  sed  et  in  Deum  prsevaricator 
existit.  Itane  ergo  nulius  mandata  perfecte  exsequi* 
tur  sui  magistri?  Quamobrem  putatis?  quia  nolu- 
mus  aut  quia  nou  possumus?  Sedsi  volumuset  non 
possumus,  sccuri  sumus.  Si  possumus  et  nolumus» 
superbi  sumus.  Porro   ad   cavendam  superbiam,  il- 


ne  peccando  quidem  a  Regula  recedaiur.  Fateor 
sane  impossibile  cuivis  mortalium  vel  yeniaUler 
interdum  non  delioquere  in  prsecepiis  obedieoiift: 
sed  nulla  jam  de  impossibiiitate  querela,  qoandoqai- 
dcm  et  ex  Regnla  licet  id  quoque,  quod  criiniiitfi» 
ter  delinqui  contigerit,  emendare.  Qnod  ergo  diei- 
tis  a  nullis  posse  observari  ad  iategram  quidquid  a 
magistris  prsecipitur,  verum  est  :  sed  levis  cal|M 
inqbedieniise  est,  et  facilis  cura  ejus  iaveaitar  io 
Regula,si  quidem  sit  transgressio  absque  contempta. 


lam  vere  annuehm  necessariam  esse  cautelam  quam  g  Si  autem  et  ipsum  deesse  aliquando  non  posse  con- 


dicitis,  ne  forte  iucurratur  inobedientise  crimen. 
Quod  si  impossibile  vos  putatis,  utnon  videlicet 
imperiis  prselatorum  per  contemptum  inlerdum  su- 
perbise  resistatur ;  scitote  non  paucos  sed  inaume- 
rosaliter  omnino  sentire,  uec  aliud  quamquod  pto- 
prio  didicerint  experimento.  Si  aiitem  non  im- 
possibiie  quidem,  sed  lamcn  difficil  esse  sentitis 
magistros  non  contemnere ;  et  dum  ideo  consentitis, 
quoniam  gravamini,  non  superbe  sapere,  murmuratis 
adversus  obedientise  legem,  affirmattes  pericu- 
losum  promiitere,  quod  tam  laboriosum  est  obser- 
varc ;  ad  hoc  ego  respondeo,  imo  non  ego,  sed  Do- 
minus  :Qui potest/\nq\iii,  capere capiat.  {Matth.  xix 
12.)  Hoc  quippe  est  quod  paulo  superius  dixi,  quia 
antcquam  sedificiuin  inchoares,  providisse  debueras 
unde  perticeres.  Nunc  aulem,  ut  ait  quidam,  aut 
nou  tentasses  [sic  mss,^  al,  non  tenlal,  aut  perfice, 


tenditis,  id  quidem  falsum  est :  sed  nec  talem  taniM 
inobedientiam  sine  cura  relinquit  diligentia  regoli- 
ris.  Et  licet  fortiori  egeat  curationis  medieamento, 
caret  tamen  morbo  prsevaricatioois,  niai  cam  el 
ipsum  forie  medicamentam  cootemnitttr. 

34.  Quae  cum  ita  sint,  frustra  de  impo«8ibili(ate 
causamur  qui  Regolam  profitemur :  frasira  nobii 
de  peccandi  necessitate  blandimur,  ut  ideo  justi 
imperia  prselatorum  Deo  non  imputanda,  sed  tan- 
quam  hominum  contemnenda  putemus :  ne  rem  ?i- 
delicet  impossibilem  continere  nostra  professio  videir 
tur,  si  tantum  ex  ea  hominibus,  quantum  Deo  obe- 
dientise  deberi  asserimus.  Cui  eoim  jam  vel  iu 
professo  impossibile,  imo  per  Dei  gratiam  non  pe^ 
facile  sit  cavere  prsevaricationem,  ubl  non  inobe- 
dientia,  sed  impoenitentia  facit  prsevaricatorem  ? 
Hoc  quippe,  ut  jam  dixi,  profitentium  nemo  spondei. 


Yerumtamem  nemo,  sicaute  profitctur  poUicetur  se  n  utjam  non  peccet:  et  obboc  non  conttnuo,  utquii- 


uUra  in  nullo  transgressurum ;  hoc  est,  jam  non 
peccaturum.  Alioquin  aut  perjural  qui  ita  jurat,  aut 
sanctior  est  illo  qui  ait ;  In  multi  offendimus  om» 
nes  {Jacobi  iii,  2).  Quod  si  couscqucns  falsum  esse 
videtur ;  videndum  est  et  de  eo  quod  antecedit,  ne 
forte  lcx  quse  data  est  propter  transgressiones  cohi- 
bendas,  non  solum  non  eas  coerceat,  sed  et  augeat 
insuper  crimine  perjurii:  siquidem  id  promittere 
nos  in  nostra  professione  credamus,  quod  certum 
est  non  posse  teneri. 

33.  Partienda  est  proinde  nobis  in  duo  universa 
haec  observatio  regularis,  in  Precepta  videlicet,  et 
Remedia.  Prsecepiis  intituiturvita  contra  peccatum; 
Remediis  resliluitur  post  peccatum   innocentia.   Sic 


piam  aliquo  modo  non  obedit,  praevaricaiorem  se 
constituit  nisi  qui  se  forie  sic  professum  falso  exis- 
timat,  qnales  vos  utique  asseritis  esse  non  piacoi. 
De  quibus  etiam  (si  qui  tamen  suDt^ut  dicitis)  verun 
est  et  quoJ  subditis,  qaod  uil  utique  aliud  ilU  ttlis 
eorum  crcdulitas,  vel  potius  crudelitas  in  suis  ipso- 
rum  operatur  conscientiis,  quam  noxia  illa  recumbeo- 
tium  in  idolio  libertas  in  alienis.  Necesse  est  eniiD 
qui  hujusmodi  est,  ex  propria  perire  sententia,  qu^ 
madmodum  in  illius  scientia  clamat  Apostolos 
infirmum  perire  fratrem  (/  Cor,  viii,  11).  Et  quomodo 
nihil  esse  commune  item  ipse  perhibet,  quod  cum 
gratiarum  actione  percipitur,  nisi  ei  qui  putat  aliquiJ 
esse  commune  {Rom,  xiv,  14;  /  Tim,  iv,  4) :  ita  ei 


ergoutraqueislacomplectiturnostraprofe&8io,utpro-  a  regularis  prolessio,  quantum  in  se  est,  damnabilb 


fessus  quisque  cum  in  aliquo  forte  regularium  manda- 
torum  deliqueril,  si  ad  rcmedium  aeque  regularc  con- 
fugerit,  elsi  convincitur  transgressor  mandaii,  non 
tamen  pacti  praevaricator.  Solum  itaque  censuerim 
freg'sse  volum,  violasse  propositum,  pactum  prse- 
varicasse,  qui  ct  pr  seceplum  contempserit,  et  reme- 
dium.  Nam  illum  sane  dico  sccurum,  qui  etiamsi 
interuum  obedientiae  limitem  prseterit,  consilium 
non  rcspuit  poeiiitentirc.  Rcgulares  namque  termi- 
nos,  etsi  saepe  deliquerit,  non  evadit,  qui  eensurae, 
quse  ex  Regula  esl,  diociplinam  non  subteriugit. 
Pais  siqnidem  Regulse  est  regularis  correctio,  el  in 
ea  reperilur  non  solum  bonae  vitse  instructio,  sed 
etiam  emendatio  pravse.  Inveniuntar  5f  4  in  ea  e^ 


non  est,nisi  ei  qui  damnabilem  putat.  Qaod  qaalenni 
puiari  cporteat,  puto  satis  superius  demon&tratooi. 

CAPUT  XIV.    - 

Cur  consctentia  errans  non  asque  convertat  malun 
in  bonum,uti  bonum in  malum. 

4 

35.  Nunc  jam  respondcndum  est  qusestianeaUequie 
incidii  vobis  ex  occasione  apostolici  praesentis  capi- 
tuli.  Quaeriiis  nempe,  uirumnam  ista  de  idolothyus 
Pauli  scnteniia,Pu/o  quia  nihil  commune  esjt  in  Chri- 
sto  nisi  ei  qui  putat  quid  commune  esse^  Uli  cont- 
mune  est ;  et  rursum,  Si  comederU^  damnatus  esti 
quia  non  ex  fide  (Rom,  xiv,  14,23);  in  generalem  rc 
gulam  trab  possitiquateaos  malnm  cuilibei  aii  booov 


«1 


LIBBR  DB  PRiBGBPTO  BT  DISPBNSATTONB. 


882 


^aoqoe  qnod  agit,  se  nndani  eflse  erediderit ;  ae  tan« 
tum  malnm,  qnantum  crediderit.  Quod  si  annuero, 
rursum  pergitia  inqnirere,  cur  non  e  contrario  tantum 
cuique  bonum  sit  quod  operatur,  quantum  vel  falso 
opinatur.  Mirum  qnippe  vobis,  imo  el  injustum  vide- 
tnr,  ut  plus  in  malo,  quam  in  bono  humane  valeat 
intentionis  opinio.  Si  respondero,  de  malis  quidem 
merito  ita  credi  proptcr  oculum  neqnam  :  respon- 
debitis  et  mihi  non  immerito  quoque  propter  sim- 
plicem  oculum  idem  seque  putandum  et  de  bonis. 
Nam  qui  dixil  ex  ocnlo  nequam  corporis  tenebras 
aestimari^  indicavit  et  de  simplici  lucem  aeque  eor- 
poris  approbari  {Matth.  vi,  83).  Sed  videte,  ne  forte 
noD  sit  vere  oculus  simplex,  qui  fallitur.  Pallitur 
enim  tam  qui  bonum  malum,  quam  qui  malum  bo- 
num  putaverit.  Scitis  autem  neutrum  borum  Yse 
illud  evitare  propheticum,  Vce  qui  dicitis  bonum  mor 
lum,  et  malum  bonum  {Isa,  v,  20) :  eum  tamen 
nemo,  qui  hoc5f  5  velit  cavere  maledictum  (105), 
de  quo  Veritas  pronuntiat,  quod  sit  lucis  (106)  totius 
corporis,  id  est  operis,  argumentum.  Sed  absit  ut 
praeco  Veritatis  clamet  cootra  Veritatem ;  maledicat 
is  quod  iila  probaverit ! 

36.  Ego  vero  ut  interior  oculus  vere  simplex  sit, 
duo  ilii  esse  arbitror  necessaria,  charitatem  in  in- 
tentione,  et  in  electione  veritatem.  Nam  si  bonum 
quidem  diligat,  sed  verum  noo  eligat ;  habet  qui- 
dem  zelum  Dei,  sed  non  secundum  scientiam  :  et 
nescio  quemadmodum  judicio  Veritatis  vera  esse 
possit  cum  faisiiate  simplicitas.  Voiens  denique  ad 
veram  discipulos  iostmere  simplicitatem  magistra 
Veritas,  Ettote^  inquit,  prudentes  sicut  serpentest  et 
simplices  sicut  columbos {Matth.\,  16).  Prsemisit  ergo 
prud-iitiim,  siue  qua  neminem  satis 'esse  posse 
simplicem  sciret.  Quomodo  denique  vere  simplex 
crit  oculus  cum  ignorantia  veritatis?  aut  vero  vera 
potest  dici  simplicitas,  qnam  simplex  ignorat  veri- 
tas  ?  Scriptom  est  enim  :  Ignorans  ignorabitur  I  Cor, 
XIV,  38).  Patet  ergo  laudabilem  illam  et  a  Domino 

andatam  simplicitatem  absque  his  duobus  non  esse 
bonis,  benevolentia  atque  prudentia  :  ut  oculus  vi- 
dclicet  cordis,  non  solum  pius  qui  fatlere  nolit,  sed 
et  cautus  sit  qui  falli  non  possit. 

37,  Csterum  sicut  oculum  simplicem  duo  ista  fa- 
ciunt  bona,  amor  boni,  et  cognitio  veri  :  sic  nequam 
occnlnm  duo  e  regione  mala  constituunt,  csecitas, 
qua  fit  ut  veritatem  non  agnoscat;  et  perversitas, 
qua  fit  ut  diligat  iniquitatem.  Porro  inter  duo  haec 
bona,  qusenec  fiallere,  nec  falli  sinunt;  et  duo  illa 
mala,  quse  tam  falli,  quam  fiiUere  faciunt,  duo  sunt 
inedia :  unnm  qnidem  bonum  per  qnod  oculus  inte- 
rior,  etsi  falli  queat  ignoraotia  veri,  zelo  tamen  l>on^ 

(105)  Locos  obscurns,  sed  constans  in  editis  et 
scriptis,  tametsi  Horstins  putat  legendum,  quin  hoc 
velit.  Sed  retinenda  alia  lectio,  quae  dilemmatis 
altera  pars  pst.  Bemardus  quippe  hoc  in  loco  probat, 
bonam  intenlionem,  quse  Inx  est  operis,  non  aeque 
valere  in  malum,  quam  in  bonum.  Sic  autem  fere 
ratiocinatur,  Intentio  illa  circa  malum  vel  est  oculus 
simplex,  vel  non.  Tum,  si   est,  inquit,  nibilominus 


H  fallere  penitns  non  consentit :  altemm  vero  malum, 
quod  licet  veri  notitiam  non  impediat,  amorem  ta- 
men  boni  prse  malitia  minime  sentit. 

38.  Et  quoniam  omnis  res  mclius  divisione  inno- 
tescit :  secundum  hoc  duplex  malnm,  et  illud  item 
geminum  bonum,  quadrifariam  dividamus  oculum 
cordis,  in  bonumet  meliorem,  in  malum  etpejorem. 
Et  subdamns  exempla.  Est  qui  bonum  diligit,  et 
malum  nescius  agit.  Hujus  quidem  bonns  est  ocnlus, 
quia  pius  :  non  tamen  simplez,  quia  csecus.  Et  est 
qui  bonum  et  libenter  agit,  et  prudenter  inteiligit : 
Istius  revera  oculum  non  immerito  simplicem  dixe- 
rim,  utpote  cui  neutmm  bonum  desit,  nec  zelus 

p  scilicet  bonus,  nec  scientia.  Hunc  profecto  requirit 
oculum  Deus,  cum  respicit  super  filios  hominum,  ut 
videat  si  est  iotelligens  aul  requirens  Deum  {Psal. 
XIII,  2).  Est  e  conlrario  qui  bonum  minime  diligens, 
ex  malitia  quidem  pervcrsus  est  :  sed  sipiens  ut 
faciat  malum,  per  ignorantiam  caecus  non  est.  Quem 
quidem  ideo  nondum  appellaverim  nequam,  quam 
unum  ei,  licet  ad  suum  malum,  non  desit  bonum,  id 
est  seientia. 

39.  Sed  est  qui  bonum  forte  nescius  quod  non 
diligit,  agit  :  cui  profecto  non  incongrue  id  quod 
dicitur  nequam  assignaverim,  eo  quod  neutro  careat 
malo,  nec  caecitate  scilicet,  nec  perversitate.  Dici- 
tur  siquidem  nequam,  quasi  nequaquam,  ut  iis  so- 
lummodo  nequam  appelletur,  qui  nequaquam,  hoc 

C  est,  in  nullo  penitus  appareat  bonus;  sed  sit  utro- 
que  i>ono  vacuus,  tam  videlicet  veri  notitia,  quam 
et  benevolentia.  Alius  est  itaque  pius  oculus,  non 
quidem  faliere  promptns,  sed  tamen,  ut  dictum  est, 
falli  pronus  de  quo  propheta  :  Ephraim^  inquit, 
quasi columba  seducta,  non  habens  cor  {Ose ,  vii.  1 1 ). 
Alius  is  quem  Dominus  simplicem  dicit,  tam  nec  fal- 
lere  facilis,  quam  nec  falli,  de  quo  et  Apostoli  do- 
centur  cum  eis  dicitur  :  Estote  prudentes  sicut  ser- 
pentes,  et  simpUces  sicut  columbce. 

40.  Et  item  alius  est  oculus  simpliciter  malus, 
falens  utique  libenter,  sed  non  facile  falsus  :  qua- 
lem  5f  S  profecto  habent  illi  qui   ore  dominico 

0  astruuntur  pnideniiores  esse  filiis  lucis  in  genera- 
tione  sua.  Bt  alius  quem  nequam  esse  definivimus, 
qnia  sit  dupliciter  malu«,  cui  quippe  et  malitia  parit 
ignorantiam,  et  ignorantia  malitiam  operit,  ita  ut 
saepe  nesciens  et  malum  quod  vult  non  fadat,  el 
bonum  faciat  quod  non  vult.  Obseuratum  nempe  est 
insipiens  cor  eorum  qui  istius  modi  sunt,  et  qnasi 
jam  traditi  in  reprobum  sensum,  bonum  omnino  nec 
diligere,  nec  dignoscere  queunt.  De  talibus  scriptum 
est :  Impitis  cum  venerit  in  profundum  malorum, 
contemnit  {Prov.  xviii.  3).  Nam  qui  hujusmodiest,ca- 

incurrit  Vce  propheticum,  prolatum  in  eos  qui  dicunt 
maium  bonum  :  et  aliunde  nemo  vitare  volet  istud 
maledictum,  cum  ea  intentio  sit  oculus  simplex,quem 
Veritas  laudat. 

(i06)Omnino  ^ic  legendum,  ut  induobus  scriptis, 
non  lu^,  sicut  iu  autehac  vnlgatis;  ut  sit  sensus, 
quod  oculus  simplex  sit  argumentum,  id  cst  orij^o  et 
causa,  lucis  totius  corpons,  idest  operis. 


863 


S.  fiBRNARDl  ABBATIS 


vere  profecto  maliim  nec  vult,  etiam  si  possit ;  nes  a 
si  velit,  scit.  Qiiamobrem  huoc  oculam  in  superiori 
divisioiie  illo  altero  censui  non  immerito  pejorem, 
non  quia  malignior  sit,  sed  quia  periculosior.  Igno- 
rantia  quippe  securiorem,  securitas  segniorem  facit, 
non  nequiorem.  Est  tamen  ex  hoc  procul  dubio  de- 
terior,  quod  ilie  solum  habel  malum,  malam  inten- 
tionem  ;  iste  et  falsam  cousiderationem.  lile  uno 
caret  e  duobus  bonis,  bono  zelo ;  isle  et  vero  judicio. 
£x  hoc  iiaque  pessimo  oculo,  qui  neutrum  bonum 
habet,  et  item  ex  iilo  optimo  qui  neutro  caret,  seu- 
tiendum  est  Veritatem  disseruisse,  aut  tenebris 
ubvolvi  totum  corpus,  aui  luce  perfundi.  Nam  reli- 
qui  duo,  quorum  neuler  utrumque  aut  bonum  habet, 
aut  malura;  elsi  ex  parte  possunt,  nou  tamen  toti 
sufiiciunt  vel  lucem  dare  vel  tenebras  corpori, 

41.  Si  igitur  (<  t  jam  ad  propositam  quaestinncu-  " 
am  revertamur)  is  vere   oculus  ncquam  est,  qui 
perversus  pariter  et  cfficus  bonum  agit,  et  malum 
credit ;  utique  recte  operando,  sed  opinando  inique, 
bonum  sibi  in  malum  vertit ;  et  tantum  malum , 
quantum  crediderit :  quandoquidem  juxta  senten- 
tiam  Domini,  totum  corpus  tenebrosum  reddit  ocu- 
lus  nequam.  Quid  enim  luci  relinquitur,  ubi  nec  pia 
inientio,   nec  vera  opinio  invenitur?  At  ntn  ideo 
sequitur,  ut  qui  e  contrario  malum  facit,  et  bonum 
putat,  juxta  suam  6dem  similiter  et  ipse  inveniat. 
Quare  ?  Non  est  quippe  simplex  oculus  ille,  qui  ex 
judicio    Yeritatis    totum   corpus  lucidum  reddat, 
qualem  profecto  superius  definivimus.  Neque  enim 
ex  toto  adhuc  tenebrse  desunt,  ubi  ignoraniia  veri-  C 
tatis  lucem  obscurat  bonae  [a/.  deest  bona]  volunta- 
tis.  Gum  itaque  ille  ocalus  utrumque  malum ,  is 
vero   minime    utrumque   habeat    bonum;    nonne 
ratio  videtur  exigere,  ut  plus  ille   noceat,   quam 
prosit  iste?  Neque  enim  coosequens  esl,  ut  tan- 
tum    valeat     in    bonum    unum,    quantum     duo 
mala  in  nialum.  £t  quidem  laude  dignam  dixe- 
rim  vcl  solam  intentionem  piam  :  nec  piane  condi- 
gna  remunerationem  fraudabitur  in  opere  quoque  non 
bono  ipsa  bona  voluntas.  Attamen  sine  malo  quo- 
cumque  non  erit  decepta  simplicitas.  Cnr  inquis  ? 
nuoquid  non  ex  fide  ?  Prorsus  ex  fide,  sed  falsa ; 
vel  certe  potius  non  ex  fide,  quia  fides  falsa,  fides  D 
non  est.  Denique  de  fide  vera/  non  falsa  pulo  dixisse 
Apostolum  :  Omne  quod  non  est  ex  fide,  peccaium 
est  {Rom,  xiv,  23).  Non  autem  ex  fide  vera  bonum 
creditur  quod  malum  est  :  est  enim  falsum.  Pecca- 
tum  igitur    est.   Utrumque    proinde    complectitur 
preesens  capitulum,  Omne  quodnon  estex  ftdepec" 
catum  est^  et  cs&cam  videlicet  malitiam,  et  dece- 
ptam  innocentiam  :  quia  quod  a  nesciente  fit,  et 
bonum  prorsus  condemnat  intentio  prava,  et  ma- 
ium  non   penitus  excusat  recta.  Sive  itaque  malum 
putes  l>onum  quod  forte  agis,  sive  bonum  malum 
quod  operaris,  utnimque  peccatum  est,  quia  neu- 
irum  ex  fide  :  iicet  sane  levius  admodum  peccelur, 
ubi  sana  iotentione  sola  reprehensibilis  actio  foris 
apparet,  quam  ubi  maligna  latet  etiam  in  non  mala 


QLARiB-YALLBRSIS 

[al.  mendose  in  mala]  actione  intentio.  Yerom  qaod 

absque  vel  minimo  peccato  non  est,  purum   booon 

minime  est.  Quo  pacto  ergo  bonam  aon    punui 

puro  malo  comparabitur  l^f  T  in  efficientia,  hoc  est 

ut  tom  efficax  ad  bonam  iliad  stt,  qaam  ad  malam 

istud  ?  £t  hsec  super  hac  qaffistione  sufficiant.  Nam 

ad  superiorea  quoque   satis  reor  esae  responsum 

superius.  Et  qaidem  vos  easdem  sspius  dabilatio- 

nesiteratis  atqu^  revolvitis  :  sed  mea  noa  interesl 

ipsarum   loties    repetere  solutiones.   Sufficil  enim 

semel  solvisse  ctiam  qaod  crebrias  in  qusestiooe 

versatum  fuerit. 

CAPUT  XY. 

An  quantum  obedientia  valet  ad  mentum^  tantum 

inobedientia  valeat  ad  demeritum* 

42.  Quserentibus  item  de  obedientis  pondere,  aeu 
discrimine  inobedieutise,  a  latere  incidit  vobis  ei  de 
merito  utriusque  quaerendum,  utnim  videlicet  in 
quibusque  prseceptis  quantum  obedientia  valet, 
tanium  gravet  inobedieoiia, :  ut  verbi  gratiay  vei 
Abraham  de  immolando  filio  (Gen.  xxii),  vel  ille 
nescio  quis  de  filio  itiJem  fumi  incendiis  ezponen* 
do  {Doctr.  SS.  PP.  lib.  de  Obed.  6),  tantum  di- 
vinse  indignationis  et  uliionis  merito  iucurrisseot,  si 
non  obedissent,  quanium  laudis  et  gratise  recepe- 
runt  pro  eo  quod  obedieruot.  Quod  vobis  quidem  et 
durum  vtdetur^  et  neeessariam  :  sed  non  est  ita. 
Enimvero  coostat  nonnalla  aec  fieri  siae  gloria,  et 
posse  non  fieri  sine  culpa ;  ideoque  si  fiant,  digna 
esse  prsemiiSy  non  tamen  suppliciis  si  non  fiant. 
Nam  et  non  tangere  mulierem,  meriti  est  non  roe- 
diocris ;  el  nullius  tamen  delicti  propriam  amplecti 
conjugem.  Istiusmodi  sunt  quaecunqae  evaogelioo 
illi  capitulo  coagruere  possunt :  Qui  potest  eapere, 
capiat  {Maith.  xix,  12.). 

43.  Ei  rursum  qufledam  per  contrarium,   neglecta 

qnidem  offensam  oontrahunt,  sed  impleta    gloriam 

[al.  gratiam]  non  merentur;  et  damnant  contem* 

ptorem,  et  auctorem   non  glorificant.   Talia    sunt 

qusecumque  divinitus  lege  publica  imponuntur  batui- 

nibus,  sine  qaibus  nec  salvari  qaeunt.  Uinc  illud 

apud  gentilem  : 

Non  feci  furtum.  Non  pasces  in  cruce  corvos. 

(UoRAT.  lib.  I,  ep.  16, 46.) 

Ei  in  Evangelico  :  Si  diligiHi  eos  qui  vos  diligunt, 

quam  mercedem  habebitis  f  et  si  salutaveritis  fratre» 

vestros  tantum  quid^  ampUus  facitis?  Mattk.  t.  46, 

47.)  Denique  et  universaliter,  Cum  feceriHs  omma 

qum  mandata  sunt  vobis,  dicite  quia  tenri  inutiles 

sumus,  quafacere  debuimus,  fedmus  .(Ltiexyu,10.) 

Ae  si  dicat :  Si  solis  eontenii  estis  preceptis  et  tra- 

ditionibus  imposiiae  legis,  et  non  sponte  etiam  pcr- 

fectionis  vos  consiliis,  et  suasionibus  mancipatii; 

lib*  ri  quidem  estis  a  debito,  non  lamen  pro  meriio 

gloriosi :  evasistis  poenam,  sed  nou  aoquisistis  coro- 

nam.  Quaenam  erKO  nos  necessitas  cogit  parem  ia 

singulis,  quae  injuncta  fiierint,  et  formidare  tiltio- 

nem  dc  transgressioue,  et  de    observatione  parare 

remaneralionem?  Eapropter  in    talibus  generaiis 

hsec  regula  teneatur,  ut  ia  difTicilioribas 


APOliOGU  AD  6UILLELHUH.  -  ADIOinTIO.  9M 

fertnr  volasute.  Denique  nbi  est  ibesaurus  tous  a  tanqaam  utiqae  regem  in  regao  suo;  et  I9m  $uni 

ibi  estet  oor  tuum  (Matth.  ti,  21).  Ilem  si  Deum  condignas  passiones  hujui  temp&ris  adfuiurmmgl^ 

amaos  anima  ex  ipso  vivit,  uti  corpus  ex  ipsa ;  quo  riam  quos  revelabitur  in  nobis  (Rom.  mi,  18),  non 

pacto,  quseso,  praesentior  esse  contenditur  ubi  dat,  quidem  que  revelabilumobis,  velaiaUquidexteriua; 

quam  undeaccipit  vitam?  Fons  siquidem  vitse  chan-  sed  in  nobis,  quasi  intus  jam  roanens  sed  Doodum 

tas  est :  nec  vivere  animam  dixerim,  qua;  de  illo  non  a;>|)arens :  et  item,  Omnis  gloria  ejus  /iUas  regis  ab 

bauserit.  Haurire  porroquomodo  potest,  nisi  fuerit  intus(Psal  xliv,  14);  ct,  Ascendethomo  ad  ear  a/- 

prsesens  ipsi  fonti,  qui  charitas  cst,  qu»  Deus  est?  tum  (PsaL  lxiii,  8);  scd  eiascensionesin  cordesuo 

PrsBsens  igitur  Deo  est  qui  Deum  amat,  in  quantum  disposuit  (Psal^  lxxxiii,  6);  rursumque,  ilmiMjtM^t 

amat.  In  quo  enimminus  amat,  absens  profecto  est.  sedes  est  sapientuB^Sap.  vii,  sec.  LXX),  eujas  sine 

In  eo  autem  minus  Deum  amare  convincitur,  quod  dubio  illa  vox  est.  Coslum  mihi  sedes  est  (ba.  Lxvi, 

carnis  adhue  necessitatibus  occupatur.  Illa  vero  circa  1) :  si  hsec,  inquam,  hisque  simiHa  non  pauca   ia 

corpus  oecupatio  quid  ent,  nisi  a  Deo  qaaedam  ab-  Scripturis  advertitis,  profecto  studebitis  ad  requi- 

sentatio?  et  absentatio  quid,  nisi  peregriuatio  ?  Et  n  rendum  regnum  Dei  et  justitiam  ejus,  intrare  potias 

peregrinamur  ergo  a   Domino^  et  in  corpore  pere  *'  ad  vos^  quam  vel  extra  exire,  vel  ascendere  sopra. 

grinamur  :  cujus  nostra  nimirum  et  intentio  prse-  Sed  supra  sane,  vel  extra  dixerim   ioci   positioue, 

peditur  aeruTinis,  ri  curis  cbaritas  fatigatur.  sicut  coelum  a  terra  locum  tenet  exteriorem;  sol, 

61.  In  fine  Kecuiidae  epistolae  interrogatis,  quid  luna,  et  sidera  superiorem.  Nam  eadem  ipea,  quse 

sentiendam  arbitrer  de  eo,  quod  in  Evangeiio  nobis  intra  nos  sunt  subtiliori  suse  naturse  invisibilitatf , 

promittitur,  Ecce  enim  merces  vestra  multa  est  in  eiiam  supra  nos  sunt  sublimiori  excellentiiB    digni- 

cmlis  :  (Luc.  vi,   23)  mTantes  maxime  sanctum  tate,  et  extra  quoque   imaiensiiate  majestatis.   Sed 

Augustinum  dixisse  super  hoc,  non  coelos  istos  visi-  altiesima  sunt  hsec,  egentia  utiqae   et   diligentiori 

biles  et  corporeos  oportere  intelligi,  ne  merces  no-  disputatione,  et  doctiori  disputatore,  et  opere  pro- 

stra  in  rebus  mobiiibus  volubilibusque  viUeatur  col-  lixiori.  Ego  eoim  putaveram  modum  in  his  tractan- 

locari;  ideoque  spiritualia  quaedam  firmameou  ease  dis  epistoiarum  nequaquam  eiopssum  iri :  sedsermo, 

inteiiigenda,  de  quibus  nescitis,  ut  dicitis,  quid   vei  ut  vidfO,  processit  in  longins  qnam  spera\i.  Proiode 

suspicari  debeatis.  Sed  si  attenditis  quod  lcgistis,  ^  ^os,  si  placet,  Librum :  siplacet,  Epbtola  nominate; 

BegnumDeiintravos est(Luc.  xvii,2i); ei,Habitare  v  nam  ego  me  in  paucis,  sive  in  multis,  vestrse  debui 

Christumper/idemincordibusvestris^EphesAuA^)  (quod  et  studui)  satisfacere  voluntati. 


ADMONITIO  IN  OPUSGULUM  V. 


M4  1.  Nihilest  quod  majorem  Bemardo  invidiam  conflaverit,  ouam  liber  iste^  editus  in  momachos 
Cluniaeenses:  Ea  enim  erat  per  id  tempus  ipsorum  existimatio,  ut  orbis  quasi  censuram  aggredi  mdsretur, 
quiillosarguere  tentaret;  eapropagatwetmultitado,  ut  is  agmen  adversariorum  inse  concitaret.Etsunt 
etiam  uunc  nonnuUi,  qui  Bernarai  hac  in  parte  zelum  quasi  nimium  accusent :  non  satis  attendentet, 
Doctorem  sanctum  a  Deo  ita  comparatum  et  institutum  fuisse,  ut  EcclesiiB  maculas  abstergerett  et  mo  • 
nastici  ordinis  integritatem  splendoremfue  restitueret,  bellum  indicendo  vitiis,  quoe  ejus  puritatem  suo 
tempore  deformabant.  Nunc  ergo  scire  interest,  quo  titulo,  auoveanno  Bernardus  hoc  opus  ediderit:  an 
quas  in  Cluniaeensibus  carpit^  re  ipsa  vitia  sinty  an  tolerabiles  ritus :  et  siquidem  vitia  sunt,  vera  an 
supposita. 

i.  Quod  ad  titulum  pertinet^  Epistolam  vocat  Bemardus  m  sequenti  libro  n.  15  ;  « Jam  vero  Epistota, 
ut  epistola  remaneat,  finienda  erat,  •  etc.  At  vero  in  fine  Ubri  (fpusculum  vocat  ubi  de  Ogerio^fui  a  Ber- 
narao  discedere  nolebat  «  absque  recenti  Opusculo.  »  Gaufridus  in  libro  tertio  de  Bernardi  Ftto,  capite 
octavo,  Apotogeticum  appeUat :  «  Si  fervens  contra  suorum,  vel  aliorum  vitia  zelust  legatur  if ,  quem 
Apologeticum  vocat. »  Certe  apologiof  nomine  utitur  Vir  sanetus  tn  epistoia  decima  octava  ubi  scripta  sua 
Petro  cardinali  recensens.  «  Secnon  et  Apologiam^  >  inquit^  «  ad  quemdam  amicum  nostrum,  ubt  aliqua 
disserui  de  Cluniacensibus  et  nostris  id  est  Cisierciensihus  observantiis.  >  Vulgatum  proinde  Apologim 
titulum  retinebimus  ab  tpso  etiam  auctore  eonsecratum. 

3.  Ex  eadem  epistola  aecima  octava,  qum  sub  annumiiVi  seripta  est,  condit(t  ApologUe  tempus  intel- 
ligitur.  Et  sane  librum  hunc  unum  ex  primis  Bemardi  opusculis^  et  quidem  iertxum  fuisse  constat  ex 
enumeratione  Petro  cardinali  facta,  m  qua  duo  tantum  ante  Apologiam  memorat,  nempe  librum  de  Uu- 
militate,  et  llomilias  in  laudibus  Virginis  matris  in  Miasusest,  quibusapohpiam  continenter  subjicit  cum 
paucis  epistolis,  Itaque  Apologia  composita  est  sub  annum  1125,t^  estsubtnitia  regiminis  Petn  Venera* 
JHlis,  qui  Ihtgoni  secundo  successit  anno  1122,  anno  dimidio  post  Pontium,  sub  quo  magnopere  laxata 
fuerat  Cluniacensis  Ordinis  disciplina  regularis.  Non  mirum  itaque,  si  Bemardus  aliqua  reorehensione 
digna  notavit,  eaque  in  scripto  redegit  rogatu  Guillelmi  Sancti-Theoderici  abbatix,  qui  ex  Ordine  C/tf* 
macensi  censebatur.  Nam  cum  Nigrorum  monachorum  coenobia  fere  omnia  ritus  Cluniacenses  sectaren" 
tur :  exorta  semel  Cisterciensium  congregationCy  qua:  alios  mores  habebat,  ea  Cluniacensis  OrdinLs  (ta- 
metsi  ei  aggregata  non  erant)  dicebantur,  ut  vel  ex  sequente  Apologia  patet^  in  qua  GuiLlelmum  alto- 
quens.  c  (frdinem  vestrum  t  dicit  nn.  i  et  30|  et  in  eodem  n.  30  monasterium  Sancti  Nicohi  dkeceeis 


887 


6.  BBRN\RDI  ABBATIS  aARiE^VALLENSIS 


«88 


oris  nbiqae  promissio :  sed  quia  non  una  est  omni'  i  Porro  de  vicino  prohibet,  quod  jubet  deperegrino ; 

m  !••  •  ««*ii_*AA  •  J«*         *  *  •     •      "«  •      A «         •        #     _1     V*  • 


bns  cordis  inlentio,  potest,  indubitanter  sine  detri- 
mento  salutis,  et  sine  damno  professioois,  operis 
quoque  non  una  ubique  observatio  cclebrari.  Sicut 
enim  non  omnes  omnia  teaent,  etiam  boni  Ghristiani 
quse  in  Evangelio  sunt,  omnes  tamen  secundum 
Evangelium  vivunt  (nam  qui  concessis  alligari  con- 
jugiis  contenti  sunt,  non  ideo  tamen  credunt  se  re- 
cessisse  ab  Evangelio,  quia  evangelici  sublimitatem 
coosilii  de  caelibe  ducenda  vila  non  elegerunt,  ila 
sane  si  in  gradu  illo  inferiori  legiiime  ac  fideliter 
conversentur)  :  sic  quoque  qui  sccundum  Regulam 
vivere  statuunt,  etsi  non  ad  uoguem,  ut  dicitur, 
totam  custodiunt,  etsi  qua  pro  sui  claustri  ritu  vel 


ne  vicinilas  in|er  monasteria  fomes  scandali,  riu 
materia  sit,  si  alterutmm  recipere  montchos  acqoie. 
verint  absque  mutuo  dontaxat  assensu.  Qnod  toties 
equidem  experimur  (109),  quoties  talis  uspiam  mo- 
nacborum  susceptio  plane  non  nisi  contra  decretam 
regulare  prsesumitur. 

5M^50.  Quod  si  etiam  post  haec  fratris  ita  re- 
gulariter  suscepti  inquietiorem  forte  animnm  putea- 
verii  recordatio  scandali,  quod  discendens  fratribus, 
quos  deseruit,  fecit;  et  quia  oporteat  emendari  soo 
reditu  quod  ex  discessu  deiiquerit :  pmdenter  ad- 
vertat  qui  hoc  cogitat,  scandainm  scandalo  non 
bene  emendari.  Qualis  denique  emendatio   crit  si 


mutant,  vei  praetermittuut ;  a  regulari  tamen   om-  B  u^  Aliis  scandalum  tollas,  alios  scandalizas  ?  Qaan- 


nino  professione  non  discedunt,  donec  lamen  sohrie, 
et  ju8te,et  pie,  pro  suorum  moribus  vivere  non  de- 
sistunt.  Denique  Regula  ipsa  tradit  octavum  hum»- 
Utalis  gradum,  «  ut  nihil  agat  monachus,  nisi  quod 
communis  monasterii  regula,  vel  majomm  cohor- 
tantur  exempla  {Reg.  S.  Benedictiy  cap.  7).  > 

49.  Exceptis  proinde  Gisierriensibus,  el  qui  illo- 
rum  forte  ritu  non  tam  vivere  secundum  Regulam, 
quam  ipsam  ex  integro  pure  ad  litieram  (uti  se  sane 
professos  esse  putanl)  tenere  curant  :  de  csetero 
neminem  obedienter  degentem  regularis  moveat  so- 
lemnisque  professio,  in  qua  non  fit  de  tota  Regula 


quam  profecto  et  tolerabilius  scandalum  illud  sit 
et  venialius,  quod  factum  est  intentione  profidendi 
in  melius,  quam  quod  facere  cogitas  ad  deterias 
apostatando.  Sed  et  ante  quoqae,  licet  non  sine 
scandalo,  tutius  luam  sine  dubio  ad  id  quod  patasti 
melius,  secutus  es  conscientiam,  quam  si  in  priori 
bono  et  loco  contra  conscientiam  permaneres,  qoan- 
quam  secure  id  posses  :  si  sane  hinc  eamdera  laam 
ipsius  conscientiam  reddere  securam  posses. 

51.  Quapropter  quod  de  maoducante,  et  non 
manducante  decernit  Apostolas  (Rom.  viv,  3),  usur- 
pemus  et  nos  ui  nostrse  hujus  dispatatiunculae  con- 


promissio,  in  his  duntaxat  monasteriis  in  quibus  u  clusione,  ut  et  qui  propria  impellente  conscientia 


ordo  et  disciplina  servatur  cum  bonis  consueiudi- 
nibus.  Salva  igitur  cuique  sna  manet  in  coenobiis 
bene  ordinatis  professio,  tantum  si  saua  fuerit  et  in- 
tentio.  Gaetemm  qui  inquietus  est,  et  ita  credere  non 
potest ;  sed  magis  credens  et  cedens  stimulanti  cou- 
scientise  exit,  et  quaerit  ubi  solvat  quod  suo  in  loco 
aL  solvat  vota  sua  quae],  suo  utique  judicio  voveral 
quidem,  sed  non  solverat  :  sicut  non  laudo  quod 
egreditur,  ita  ut  regrediatur  non  consulo,  si  tamen 
ad  remotum  ignotumque  monasterium  migraverit. 
Gur  ita  ?  Tum  propterPauIisententiam,  qua  beatum 
manifeste  pronuntiat,  qui  se  ipsum  non  judicat  in 
eo  quod  probat  (Aom.  xiv,  22)  :  tum  ex  nostri  au- 
ctoritate  magistri,  qui  talem  et  suscipi  xubet,  et  reti- 
neri ;  inventum  quoque  bonum   et  utilem  suasione 


suum  deserit  locum,  ne  suum  (quod  putat)  deserat 
votum ;  non  deserentem  non  speraal :  et  qui  secura 
conscientia  frateraum  scandalam  timens,  fratres 
json  deserit ;  desereotem  non  judicet.  Et  de  his  me 
accipite  sane  quod  sentio  respondisse,  sine  preju- 
dicio  sanius  sentientis. 

CAPOT  xvn. 

Ad  dubia  quofdam  ex  PatrUms  proposita  respondet, 
52.  item  postulatis  absolvi  vobis,  cur  vel  beatas 
Gregorius  nescio  quem  Venantium,  habitura  raona- 
chalem,  quem  pie  sasoeperat,  impieque  rejecerat, 
non  solam  resumere  non  coegit,  sed  etiam  omneoi 
legitur  indulsisse  commuoionem  apostatae  perdu- 
ranli(Lib.  i,  epist.  33;  lib.  ix,  epist  25,  31),  vel 
sanctus  Augustinus  conjugii  legi  votum  quodammo- 


ici,   professione    ligari .  Denique    suadeatur.  »  0  <lo  subjiciat  continentise ;  ita  ut  in  iibro  de  Vlrgini- 


inquit, «  ut  stet  {Reg.  S.Benedicti.csLp,  61).  »  Et  ne 
forte  prioris  sui  monasterii  memor,  remordente,  ul 
assolety  conscientia,  incipiat  denuo  de  mpta  stabi- 
litate  causari  (108);  generalem  super  hujusmodi 
scmpulo  consolatoriam  profert  sententiam,  dicens  : 
IHHqtie  enim  uni  Deo  servitur^uni  Regi  militatur. 

(108)  Tales  fuemnt  illi  monachi  ad  Pontiniacen- 
ses  translati,  ad  quos  insignem  scribit  epistolam 
Petrus  Gellensis,  in  tomo  II  Spicilegii,  pag.  447, uhi 
vide  et  duas  sequentes. 

(109)  QuantasBeraardo  rixas  facesserint  ejusmodi 
susceptiones,  varise  piobant  ejus  epistolse,  nempe  3, 
32, 33,  65  cum  tribus  sqq.  item  253,  293,  313,  395 
et  396.  Gonfer  epistolas  94  et  371,  et  maxime  Gas- 
sianum,  Gollat.  14,  cap.  5  et  sqq. 

(110)  Qusestionem  hanc  Bernardi  aevo  fuibse  ven- 
tilatam   patet    tuin    ex   Abselardo,   qui   quemdam 


tate  asserere  videatur,  nec  cselibis  quidem  vitc 
propositnm  copuhe  posse  praescribere  conjogali, 
quominus  indissolubile  maneat,  etiam  quod  a  coo- 
tinentibus,  failente  diibolo,  fracto  sanctitatis  volo, 
initum  fuerit  matrimonium  (110).  Et  ad  b»c  nihii 
ad  prsesens  certius  breviusque  respondeadum  occar- 

Burgnndise  magistmm  arguit,  pa|.  1067,  qaod 
manachos  atque  moniales  pos  tpubheum  etiam  suit 
professionis  votumfetbeneaictionis  veleonseeratioms 
vinculum^posse  matrimonium  contrahere  assererei : 
tum  ex  concilio  Remensi  sub  Bugenio  lil,  ubi  cjasr 
modi  matrimonia  irrita  ac  nulla  esse  definit  canoii 
7,  etiam  ia  Gonvcrsis  professis.  Longe  ante  Grego- 
rius  Magnus  monachos,  qui  uxores  duziftsent,  in 
monasierium  revocari  jubet  in  Hb.  t,  epistola  40  : 
eoddem  vero  excomtuunicat  conciiium  Ghalcedo- 
nense»  can.  16.  Paulo  distimilis  est  argamenti 


889 


LI6BR  DB  PRiBGBPTO  BT  DISPBNS&TIONE. 


rit,  Disi  quod  iU  sancti  antistites  sapaerunt :  reo-  ■  mm  aetualiam  delictonim,  in  lamen  virtuttim  era- 


tene  ?  ipsi  viderint.  Nam  ego  in  sensibus  actibusque 
iUustrium  Patrum  cautus  profecto  sum  omnino  non 
aliud  aestimare,  quam  quod  beato  Aposlolo  leste 
quneritur  j^m  inier  dispenaatores,  ut  videlicet  fidelis 
quis  invenialur  (/  Cor,  iv,  2).  Gertus  sum  cnim,  sive 
in  suo  abundaverint  sensu,  sivein  Dei  spiritu  ;  sicut 
ot  in  caetcris,  ita  et  in  his  ambos  extitisse  fideles, 
ilium  in  dispensando  quod  prs  manibus  erat,  istum 
in  scribendo  quod  senserat. 

53,  Quod  denique  quseritis  de  quibusdam  episco- 
pis,  quos  sanctus  idem  papa  Gregorius  ad  (empus 
in  monasteriis  pro  eorum  excessibus  legitur  reclu- 
sisse,  utrumnam  in  suo,  an  in  monastico  interim 
habitu  habitarint  cum  monachis  ;  ego  nescio,  nisi 
quod  credibilius  videtur,  nequaquam  ilios  insigncm 


dimus,  reaptantes  nobis  illud  Apostoli  :  I9ox  proB^ 
cessity  dies  autem  appropinquavit  (Rom.  xii,  12;. 

CAPUT  XVIII. 
Morte  abbatis  non  licere  professis  mutare  locum, 
55.  Id  quoque  vobis  insinuari  precamini,  an  ab- 
batis  mutatio  monasterium  suum  mutare  volentibus 
monachis  in  aliquo  patrocinetur ;  hoc  est,  si  in 
mortc  vel  depoaitione  prselati  plus  aliquid  libertatis 
subditis  relaxetur,  quo  utique  licentius  possint  eo 
anicuio  temporis  migrare  quo  voluerint,  altero 
necdum  videlicet  substituto.  Ad  quod  respondeo  : 
Nequaquam.  Elenim  sponsio  professionis  quando  ex 
more  fit  in  oratorio,  de  abbatis  vita  non  sumit  ter- 
minum,  sed  de  praesentia  testimonium.  Profitenti 
itaque  modus  sit  sua  vita,  non  aliena.  Attendat  de- 


religionis  habitum  suscepisse,  quem  non  erant  per-  B  nique  quid  inde  Legislator  ipse  non  soium  seoserit, 


peluo  habituri ;  sed  tantum  qusesisse  quielem  ia  sc- 
eretis  monasteriorum,  et  opportunitatem  pcenitentiae. 
54.  Audire  et  hoc  vullis  a  me,  unde  inter  caetera 
poenitcntiae  instituta  monasterialis  diiciplina  me- 
ruerit  hanc  pnerogativam,  ut  sccundum  baptisnui 
uuncupetur  (111).  Arbiiror  ob  perfectam  mundi 
abrenuntiationem,  ac  singularem  excdlentiam  vitse 
spiritualis»  qua  prseeminens  591  universia  vitse 
humanae  generibus  hujuscemodi  conversatio,  pro- 
fessores  et  anmtores  suos  Angelis  similes,  dissimiles 
hominibus  facit ;  imo  divinam  in  homine  reformat 
imaginem,  configuraus  nos  Ghristo  instar  Baptismi. 


sed  et  tradiderit,  ut  «  ai  quando  »,  inquil,  t  aliier 
fecerit  •,  videlicei  quam  promittit,  «  a  Deo  se  sciat 
damnandum  quem  irridet  (Reg*  S.  Benedicti^  cap. 
58).  »  Item  dicit,  quod  nec  sui  jam  corporis  Novi- 
tius  habiturus  sit  potestatem ;  et  ilem,  c  Perseve- 
rantes,  »  ait,  «  in  monasterio  usque  ad  mortem 
(Ilnd.  in  Prologo). »  Salvis  igitur  exceptionibus»  quas 
superior  dispulatio  perstrinxit,  de  csetero  nuUa 
liceat  occasione  monacho  locum,  cui  professus  est, 
citra  suam  mortem  deserere ;  suo  duntaxat  arbitrio. 
Alioquin  prsevaricator  est,  damnationem  babens 
quia  primam  fidem  irrilam  facii. 


Et  quasi  denique  secundo  baptizamur,  dum  per  hoc  Q     56.  Sed  vos  pergitia  amplius  sciscitari,  etdicitis  : 


quod  mortificamus  membra  nostra  quae  sunt  super 
terram,  rursum  Ghristum  induimus,  complautati 
denuo  similitudini  mortis  ejus.  Sed  et  quomodo  in 
Baptismo  eruimur  de  potestate  tenebrarum,  et  in 
regnum  transferimur  claritatis  aeternae  :  ila  et  iu 
sancii  hujus  secuuda  quadam  regeoeratione  propositi, 
de  tenebris  aeque,  non  unius  originaiis,  sed  multo- 

nardina  epistola  76  de  quodam  homine,  qui  post 
diutinam  in  domo  et  kaiutu  religionis  conversatio- 
nem,  noodum  tamcu  confirmato  proposito,  ad  secun- 
das  nuptias  convolarat. 

(111)  Idem  in  aermone  11  de  Diversis  et  in  epistola 
411,  num.  8.  B.  Petrus  Damiaoi,  Opuse»  16,  in  episco- 
pom  muuachos  ad  sceculum  revocantem,  DiCf  iuquit, 
obsecrot  legisti  aliquando  vitoi  monasticas  proposi- 
tum  secundum  esse  Baptisma  f  S  ' 
niri  indictisPatrum  perspicuum 
jam  non  est,  etc.  Vide  loco 
Uieronymum,  epistola  25,  ubi  Paulam  de  Blsesillae 
obitu  consolaiur.  Revera  inquit,  si  sasculare  deside- 
rium,  et  {quod  Deus  a  suis  avertat !)  delidas  hujus 
vitm  cogitantem  mors  immatura  rapuuset^  plan- 
genda  eraU  Nunc  vero  cum  propitio  Christo^  ante 
quatuorferme  menses,seeunao  quodam  modo  propo^ 
siti  se  baptismo  laverit,  et  ita  detnceps  vixerity  ut 
calcato  mundo  semper  motiasterium  cogitarit,  etc. 
Idem  ad  Demeiriadem.  Nunc,  inquit,  quia  sofculum^ 
reliquisti,  et  secundo  post  Bapttsmum  gradu  inisti 
pactumcum  adversario  /uo,  dicens  ei^  Renuntio  tibi^ 
diabole,  et  soiculo  tuo^  et  pompas  tuaa,  et  operibus 
iuiSy  serva  fcedus  quod  peptgistt.  Quibus  adde  Odonia 
abbat  s  Cluniacen>isCoUationum  lib.  ii,cap.7»et  Theo- 
4ori  Studitae  testamentum  apud  Baroniom,  tomo  IX. 
Ratio  ergo,  cur  vitae  religiosae  professiOi  quasi  qui- 


Quid  si  non  potest  nisi  cum  raucore  perpetuo  animi, 
ibidem  manere,  ob  mious  videlicet  regularem,  mi- 
ousve  amabilem  abbatis  electiooem?  Subit  anin  o 
nunc  illud  de  Evangelio,  quod  de  conjugii  lege  do- 
centi  discipuli  Domino  responderunt  :  Si  ita  est 
inquiunt,  non  expedit  nubere  {Matth.  xix,  10).  Ma- 
gme  revera  angusliae.  Si  tenuerit  exosam,  nihil  onero- 

damBaptismus  eenseatur,  ista  est.  Namsicutin  Bapiia- 
mo  hoc  agitur,  ut  omnino  moriamur  vitae  veteri,  et 
reoascamur  novae  (vide  Ram.  vi,  Coloss.  iii,  Ephes, 
II  et  alibi,  unde  non  idem  homo  e  Baptismo  emergit, 
qui  in  oum  ingressus  erat,  sed  plane  alius) ;  sequitur 
etiam,  ut  prioris  illius  homiois  peccata,  non  magis 
huic  homini  recens  nato  iribuenda  sint,  quam  niea 
alteri,  vei  alterius  mihi.  Ita  prorsus  in  professtone  Re- 


ejusque  deliciis  vel  voluntate  sua  uti,  quam  si  plaoe 
mortuua  ac  scpulius  esset.  Gom  ergo  Religiosi  quo- 

?[ue,  sicut  iu  Baptismo,  desinant  esse  quod  aniea 
uerunt,  et  novi  quidam  homines  esse  incipiaot, 
novis  studii»,  oovae  vitae,  aliis^ue  omoioo  delect!i- 
tiooibus  et  oogitaliooibua  dediti ;  oil  mirum  ai  culpa 
et  poense,  quas  vetus  ilie  homo  debebat,  ona  ciim 
ipso  homine  moriantur,  hec  jam  ad  secuodum  hunc 
hominem  pertioeaot.  Ita  fere  Hieronvmus  Platos» 
de  Bonostatus  relig.  libro  i,  cap.  13.  Hinc,  utetiam 
observavit  Renatos  Ghoppinua  MonasiiGi  libro  i,  tii. 
2,  u.  17,  sicut  in  Baplismo  reuatis,  sic  profesas  in 
Religiooe  ceu  novis  homioibus  nova  indunior  ao- 
mina  :  Italia  praesertim  ac  Belgia,  ut  ait  ille,  Fran- 
ciscis  etiam  Fuliensibus  et  Gapuccinis. 


m 


S;  BBRNARDI  ABBATIS  GLARiB-VALLBN&IS 


892 


sius  :  8  diiniserit  inyitam,  nihil  inchristi&nias.  Annon  f^ 
simili  necessitate  constringitur  qni  nec  deserere  va- 
let  locum,  ne  frangat  votum;  nec  manere  in  loco, 
ne  cam  rancore  vivat,  et  vitam  perdat?  Quid  consu- 
lam  huic  ?  Ut  discedat  ?  Non  licet  propter  professio- 
nem.  Utstet?  Propter  rancorem  non  expedit.  Duo 
mihi  sequ^  inconvenientia,  aeque  periculosa  propo- 
niiis,  ut  quidquid  respondero,  vobis  minime  prosit. 
Qoeritisnempequide  duobus  monachotutiussit,  resi- 
dere  in  proprio  monasterio  sub  trregulanter  electo 
cum  rancore,  an  ad  quietius  vivendum  alio  migrare. 
Quod  quidem  haud  secus  accipio,  quam  si  requira- 
Us,  quanam  morte  perire  consulam  eum  qui  se 
ipsum  forte  perimere  vult,  incendio,  an  prsecipitio. 
Revera  namque  et  urilur  qui  in  odio  manet ;  el  qui 
frangit  propositum,  in  praeceps  ruit.  Sed  vos  me  in  D 
hac  difficultate  consilii  facile  expeditis,  cum  deinde 
sequimini;  et  quatenus  accipi  hoc  ipsum  velitis 
quod  appellaUs  irregulare,  aperiendo  subjungitis  : 
pnesertim  ti  electionis  irregularitas  adeo  involuta 
Sit  et  intorta,  ut  licet  de  ea  coram  Deo  non  dubitetur, 
coram  hominibus  tamen,  aut  vix,  aut  nullatenus 
convincatur.  Yenit  nunc  quoque  in  mentem  Sa- 
pientis  elogium  :  Occasionen  gucmt,  qui  5919 
ifuU  recedere  ab  amico  (Prov,  xvni,  i).  Qnoniam 
modo  V08  irregularem  dicitis  electionem,  quse 
cassari  regulariter  non  valet  aut  reprobari?  Et  qui- 
dem  legitur  :  Quod  probari  non  poiest,  mihi  in- 
fectum  est.  Sed  dicitis  :  Bt  quis  obediat  scienter 
indigno,  etsi  non  manifesto  ?  Pratres,  nonne  legisiis 
et  in  vestra,  etin  Veritatis  regula :  Super  cathedram  r 
Moysi  sederunt  Scribce  et  Pharisoei,  quce  dicunt : 
facite;  secundum  opera  vero  illorum  nolite  facere 
{Mattk,  xxin,  2,  3,  5.  BenedicU  Reg.  cap.  4). 

CAPUT  XIX. 
Ad  aUa  quasdam  dubia  pauds  respondet, 

57.  Jam  de  mutandis  vestibus,  vel  lavandis  ob 
noctamam  illusiooem,  accipite  breve  consilium. 
Joxta  ritnm  sui  loci  quemque  facere  consulo  de  hu- 
joamodi,  quae  diversis  modis  diver^is  in  monaste- 
riis  certum  est  observari.  De  his  qui  in  pluribus 
monasteriis  profitentur  (quod  pene  oblitus  fueram) 
pnto  satis  esse  responsum  superius,  cum  de  loci 
stabilitate  disputatum  est,  et  non  est  necesse  ut 
repetam.  Praetermitto  et  aliqua  de  canonibus  quse 
V06  reqniritis;  tum  qnoniam  talium  nostra  non  re*  Q 
fert  qoi  monaehi  sumns;  tum  quia  in  libris  eadem  ipsi 
fadle  reperire  potestis,  si  qaserere  non  gravemini. 

58.  Yenio  ad  tria  illa,  qu»  in  altera  vestra  rur- 
tum  epistda  continentur  :  ubi  primum  interrogatist 
quidnam  consulam  homini,  qui  adversus  quempiam 
conmiotus  fuerit ;  sed  non  adeo  ut  cum  IsBdere  ipse 
velit,  adeo  tamen  at  libenter  accipiat,  si  quo  modo 
aliunde  Iiedi  contigerit  :  sitne  videlicet  tutum  ita 
eommoto  accedere  ad  altare,  an  se  subtrabere  inti»- 
rim    debeat,  donec    comppscatur  commotio.  Nun- 


quam  mihi  contingat  turbatum  ad  pacis  accedere  sa- 

crificium ;  cum  ira  et  disceptatione  contingere  Sacra- 

menium,    in  qno  Deus  indubilanler  est  mundum 

recoocilians  sibi.  Certe  non  recipitur  munus  quod- 

cnnque  meum,  quod  defero   ad   altare,  nisi   anie 

placato  iratre,  quem  me  forte  Isesisse  meminero  : 

quanto  minus  si  me  ipsiim  non  peccavero  prius  ? 

CAPUT  XX. 

Binas    Pauli  sententias   in    speciem    pugnantes 

conciliat, 

59.  Quod  deinde  quseritis  de  cootrarietate  quae 
inesse  videtur  duabus  illis  Pauli  senteniiis,  Con- 
v&rsatio  nostra  in  ccelis  est  (Pkilipp.  iii,  20) ;  et, 
Quandiu  sumus  in  corpore,  peregrinamur  a  Domino 
(II  Cor,  V,  6) :  quomodo  videlicet  anima  eodem  tem- 
pore  possil,  et  in  corpore  peregrinari  a  Domino,  el 
in  coelis  simul  esse  cam  Domino ;  ipse  solvit  Aposto- 
lus,  cum  alibi  dicit,  Ex  parte  cognoscimus,  et  ex 
parteprophetamusAn  quantum  quippe  cogooscimus, 
tanquam  praesentia  contemplantes,  jam  cum  Domino 
sumus.  In  quantum  adhuc  tanquam  de  futnris  pro»- 
phetamus,  credentes  quse  non  intelligimus,  sperantes 
qnse  non  videmus  ;  a  Deo  peregrinamur,  et  in  cor- 
pore.  Cum  autem  venerit  quod  perfectum  est,  hoc 
est  gloriae  plenitudo,  quae  in  resurrectione  futura 
est,  tunc  euacuabitur  quod  ex  parte  est  (I  Cor, 
XIII,  9,  10),  corporis  videlicet  omnis  corruptio, 
ex  quo  sioe  dubio  couiiogit  haec,  quse  adhuc  ex 
parte  nuinet,  nostra  in  corpore  poregrinaiio.  Hoc 
est  qnod  in  se  miserabiliter  ingemiscens  plangit, 
et  ait :  Infelix  ego  komo^  quis  me  liberabit  de  cor^ 
poremortis  hujusf  (Rom,  vii,  24.)  Non  queritur 
de  corpore  tantum,  sed  corpore  mortis  hujus,  hoc 
est  ejus  qoae  adhuc  durat  comiptionis  :  raonstrans 
non  corpus,  sed  corporis  molestias  esse  causam  pe- 
regrinationis.  Corpus  quippe  quod  corrumpitur  ag^ 
gravat  animam  (112)  (Sap,  ix,  15),  Non  corpus 
simpliciter,  aed  corpus  quod  corrumpitur;  ut  corru- 
ptio  corporis  oneri,  dt,  non  natura.  Unde  et  qui  in- 
tra  semetipsos  ingemiscunt,redemptionem  exspectant 
corporis  sui  (Rom.  viu,  23),  non  amissionem.  Me- 
rito  proinde  gravati  corporis  necetsitate,  non  so- 
cietate,  cupimus  dissolvi ,  et  esse  cum  Christo  (Pki^ 
lipp.  I,  25)  :  5^S  ut  id  quod  manet  ex  parte  ad- 
huc,  exsilium  finiatur ;  et  qufie  ex  parte  jam  coepit, 
coelestis  habitatio  perficiatur. 

60.  Aut  certe  conversatio  nostra  in  ceglis  e$t,  qoo- 
modo  didt  apostolus  :  spe  enim  salvi  facH  sumtu 
(Rom.  viUy  33).  Spe  itaque  jam  io  coelestibus  habita- 
mus,  cum  adhuc  re  ipsa  in  terris  peregrinemur  et  in 
corpore.  Vel  aliter  :  Habomus  et  unde  cor|)ori,  et 
unde  Domino  inhflereamus ;  illud  vivificando  et  sen- 
sificando,  iilum  credeudo  et  diligendo.  Neque  enim 
pnesentior  spiritus  noster  est  ubi  animat,  quam  ubi 
amat :  nisi  forte  putetur  esse  magis  ubi  invitus  et 
ex  necessitate  tenetur,  quam  quo  sponte  et  alacri, 


(112)  In  tribas  nostris  manuscriptis  deest,  aggra^     couseqaeniiam.  Forte  ut  cuivis  nota  resecuit  nota- 
vat  animamf  quae  tamcn  verba  ncccssaria  sunt  ad      rius. 


APOliOGU  AD  6UILLELHUH.  -  AmomTIO.  9M 

fertur  volasute.  Denique  nbi  est  thesaurus  tuus  a  tanqaam  utique  regem  in  regao  suo;  et  Ikm  iuni 

ibi  estet  oor  tuum  (Matth.  ti,  21).  Iiem  si  Deum  eondigtug  passiones  hujus  temp&ris  adfuturamglo* 

amaos  anima  ex  ipso  vivit,  uti  corpus  ex  ipsa ;  quo  riam  quos  revelabitur  in  nobis  {Rom.  yiii»  18),  non 

pacto,  quffiso,  praesentior  esse  contenditnr  ubi  dat,  quidem  que  revelabiturnobis,  veluialiquidexterius; 

quam  undeaccipit  vitam?  Fons  siquidem  vitse  chan-  sed  in  nobis,  quasi  intus  jam  roanens  sed  nondum 

tas  est :  nec  vivere  animam  dixerim,  quu;  de  illo  non  apparens :  et  item,  Omnis  glaria  ejus  /ilias  regis  ab 

hauserit.  Haurire  porro  quomodo  potest,  nisi  fuerit  intus  (Psal  xliv,  14);  et,  Ascendet  homo  ad  eor  a/- 

praescns  ipsi  fonti,  qui  charitaa  cst,  quae  Deus  est?  tum  (PsaL  lxiii,  8);  sed  et  ascensiones  in  cordesuo 

PrsBsens  igitur  Deo  est  qui  Deum  amat,  in  quantum  disposuit  (Psaly  lxxxiii,  6) ;  rursumque»  Animajusti 

amat.  In  quo  enimminus  amat,  absens  profecto  est.  sedes  est  sapientioe  (Sap .  vii,  sec.  LXX),  eujus  sine 

In  eo  autem  minus  Deum  amare  convincitur,  quod  dubio  illa  vox  est.  CcRlum  mihi  sedes  est  (Isa.  lxvi, 

camis  adhue  necessitatibus  occupatur.  Illa  vcro  circa  1) :  si  hsec,  inquam,  hisque  similia  non  pauca   ia 

corpus  occupatio  quid  ent,  nisi  a  Deo  quaedam  ab-  Scripturis  adverlitis,  profecto  studebitis  ad  requi- 
sentatio?  et  absentatio  quid,  nisi  peregriuatio  ?  Et  n  rendum  regnum  Dei  et  jusiitiam  ejus,  intrtre  potius 

peregrinamur  ergo  a   Domino,  et  in  corpore  pere-  ad  vos,  quam  vel  extra  exire,  vel  ascendere  supra. 

grinamur  :  cujus  noitra  nimirum  et  intentio  prse-  Sed  supra  sane,  vel  extra  dixerim   ioci   positioue, 

peditur  aerunnnis,  ri  curis  charitas  fatigatnr.  sicut  cceium  a  terra  k>cum  tenet  exteriorem;  sol, 

61.  In  fine  secuudae  epistolae  interrogatis,  quid  luna,  et  sidera  superiorem.  Nam  eadem  ipaa,  quse 

sentienduni  arbitrer  de  eo,  quod  in  Evangeiio  nobis  intra  nos  sunt  subtiliori  suae  naturse  invisibilitate , 

promiltitur,  Ecce  enim  merces  vestra  multa  est  in  eiiam  supra  nos  sunt  sublimiori  exoellentise    digni- 

coBlis  :  (Luc.  vi,   23)  mirantes  maxime   sanctum  tate,  et  extra  quoque   imaiensitate  majeslaiis.   Sed 

Augustinum  dixisse  soper  hoc,  non  ccelos  istos  visi-  altissima  sunt  hsec,  egentta  utiqne   et   diligentiori 

biles  et  corporeos  oportere  inteliigi,  ne  merces  no-  disputatione,  et  doctiori  disputatore,  et  opere  pro- 

stra  in  rebus  mobiiibus  volubilibusque  videatur  col-  lixiori.  Ego  enim  putaveram  modum  in  his  tractan* 

locah;  ideoque  spiritualia  quaedam  firmameota  ease  dis  epistoiarum  nequaquam  eiopssum  iri :  sedsermo, 

inteiligeoda,  de  quibus  nescitis,  ut  dicitis,  quid   vel  ut  vid»o,  processit  in  longius  qnam  speravi.  Proinde 

suspicari  debeatis.  Sed  si  attenditis  quod  lcgistis,  ^  vos,  si  placet,  Librum :  siplacet,  Epistola  nominate; 

RegnumDeiintravosest(Luc.xyii,2i);ei,Habitare  v  oam  ego  tiive  in  paucis,  sive  in  multis,  vestrse  debui 

Christumper/idemincordibus  vestris(Ephes An,il)  (quod  et  studui)  satisfacere  voluntati. 


ADMONITIO  IN  OPUSGULUM  V. 


594  1.  Nihilest  quod  majorem  Bemardo  invidiam  conflaverit,  quam  liber  iste^  editus  in  monacho* 

^...^i^^^m.^.'     P^    ^JZ^    >. A^l^    VJ     A -• ^        •_*•_-    '^•_      ^.A ^l- ■• ^^J.*«^'J^.^A..«. 


Cluniaeenses:  Ea  enim  erat  per  id  tenipus  ipsorum  existimatio,  ut  orhis  quasi  censuram  aggredivideretur, 
-  -•-.*i  ^-_^_-,_.  .  -  "  Aultitado.ut  isagmen  adversariorum  inse  concitaret.Etsunt 

parte  zelum  quasi  nimium  accusent :  non  satis  attendmtes^ 


quiillos arguere  tentaret;  eapropagatwetmultitado,  ut  is  agmen  adversariorum  inse  concitaret.  Etsunt 

etiam  uunc  nonnuUi,  aui  Bernarai  hac  in  parte  zelum  quasi  nimium  accusent :  non 

Doctorem  sanctum  a  Deo  ita  eomparatum  et  institutum  fuisse,  ut  EcclesiiB  maculas  abstergeret,  et  mo  - 

nastici  ordinis  integritatem  splendoremfue  restitueret,  bellum  indicendo  vitiis,  quce  ejus  puritatem  suo 

tempore  deformabant.  Nunc  ergo  scire  interest,  quo  titulo,  auove  anno  Bernardus  hoc  opus  ediderit :  an 

quas  in  Cluniaeensibus  carpit^  re  ipsa  vitia  sinty  an  toleraJbiles  ritus :  et  siquidem  viHa  suntt  vera  an 

supposita. 

2.  (^uod  ad  titulum  pertinet,  Epistolam  vocat  Bemardus  tn  sequenti  libro  n.  15  :  « Jam  vero  Epistolat 
ut  eputola  remaneat,  finienda  erat^  •  etc.  At  vero  in  fine  libri  Qpusculum  vocat  ubi  de  Ogerio^^ui  a  Ber- 
narao  discedere  nolebat  c  absque  recenti  Opusculo.  »  Gaufridus  in  libro  tertio  de  Bemardi  Vtta,  capite 
octavo,  Apologeticum  appellat :  «  Si  fervens  contra  suorum,  vel  aliorum  vitia  zeluSf  legatur  ti ,  quem 
Apologeticum  vocat. »  Certe  apologiaf  nomine  utitur  Vir  sanetus  in  epistoia  decima  octava  ubi  scripta  sua 
Petro  cardinali  recensens.  «  Secnon  et  Apologiamy  >  inquit,  «  adquemdam  amicum  nostrum,  ubi  aliqua 
disserui  de  Cluniacensibus  et  nostris  id  est  Cisierciensious  observantiis.  >  Vulgatum  proinde  Apologias 
titulum  retinebimus  ab  tpso  etiam  auctore  eonsecratum. 

3.  Ex  eadem  epistola  wecima  octava,  quce  sub  annumiiVl  serivta  est,  conditas  Apologias  temptu  intei" 
ligitur.  Et  sane  librum  hunc  unum  ex  primis  Bemardi  opusculis,  et  quidem  terttum  fuisse  constat  ex 
enumeratione  Petro  cardinaii  facta,  in  qua  duo  tantum  ante  Apologiam  memorat,  nempe  librum  de  IIu- 
militate,  et  Homilias  in  iaudibus  Virginis  matris  in  Miasusest,  quibusapologiam  continenter  subjicit  cum 
paucis  epistolis.  Itaque  Apologia  composita  est  sub  annum  ii%b,  id  estsubinitia  regiminis  Petrt  Venera' 
biiis,  qui  Hugoni  secundo  successit  anno  1122,  anno  dimidio  post  Pontium,  sttb  quo  magnopere  iaxata 
fuerat  Ciuniacensis  Ordinis  discipiina  reguiaris.  Non  mirum  itaquCf  si  Bemardus  aiiqua  reprehensione 
digna  notavit,  eaqtie  in  scripto  redegit  rogatu  Guiileimi  Sancti-Theoderici  abbatis,  qui  ex  Ordine  Ciu^ 
niacensi  censebatur.  Nam  cum  Nigrorum  monachorum  cosnobia  fere  omnia  ritus  Ciuniacenses  sectaren^ 
tur :  exorta  semei  Cisterciensium  congregatione,  qua:  aiios  mores  habebat,  ea  Ciuniacensis  Ordinis  (ta- 
metsi  ei  aggregata  non  erant)  dioebantur,  ut  vei  ex  sequente  Apoiogia  patet^  in  gua  GuUieimum  ailo- 
quens.  c  Ordinem  vestrum  t  dicit  nn.  i  et  30|  et  in  eodem  n.  30  monasterium  Sancti  Nicokd  dkscem 


895  S.  BBRNARDI  ABBATIS  aARiB-VALLBNSIS  g06 

LaudunmsU  eidem  Ordini  attribuit.  Hanc  ergo  Apologiam  Bernardus  scribit  rogatus  a  Guillelmo  Clunia- 
censi  hamvne;  scribit,  inquam^  eo  tempore^  quo  solutior  erat  Cluntacensium  religio  :  sed  ita  libellum 
componitt  ut  primum,  et  auidem  durius,  arguat  suos^  id  est  Cistercienses,  qui  seuerioris  vitas  svecie 
Cluniacensium  insHtutis  detrahehant,  sicque  sanctiores  reliaionis  leges  violabant.  Ut  erao  alteros  alteris 
conciliaret  sancttssifnus  Doctorj  guid  in  utrisque  reprehendum  sibi  videbatur  iri  hoc  Ithro  sincere  expo* 
nit ;  ratus^ »  senon  adversus  Ordtnem^  sed  pro  Ordine  disputare,  si  non  Ordinem  in  hominibusj  sed  homi- 
num  vitia  reprehenderet^ »  ex  n.  15. 

5)95  4  Neque  dubitandum  esl  ea  vera  esse  auas  in  Cluniacensibus  notavit  bernardus,  quem  de  his 
accurate  edoctum  fuisse^  atque  adeo  ab  omni  falsi  criminis  suspicione  immunem  esse  nemo  non  conce- 
dere  debet,  Verum  dictorvm  ejus  ueritatem  probant  Statuta  Petri  VenerabiUs  abbatis  Cluniacensis,qui  coacto 
apud  Cluniacum  capitulo  generali,  pleraque  ejusmodi  vitia  emendare  conatus  est^  Ut  manifeste  probant 
ejus  Statuta  ^um  suis  locis  in  notulas  referemus,  De  hoc  capitulo  agitadannum  1132  Orderhms  Vitalis^qui 
et  ipse  prouens  interfuit :  ita  enim  habet  in  libro  decimo  tertiOy  pag.  896  :  a  Pctrus  Cluniacensis  CLbbas 
veredarios  et  epistolas  per  omnes  Cellas  suas  tunc  direxit,  et  omnes  Cellarum  Priores  de  Anglia  et 
Italia^  regnisque  aliis  accersiit,  jubens  ut  dominico  Quadragesimo^  tertio  Cluniaci  adessent  ut  pra^epta 
mimasticasconuersationisausteriora.quam  hactenus  tenueranty  audirent.  llli  nimirumarchimanaritoisuis 
iu8$isobsectmdaverunt,ac ad statutum  terminum ducenti  Priores  Cluniacumconvenerunt.  Inilla  die mille 
duceniiet  duodecim  fratres  ibiadfuerunt,..  Illevero»  Petrus  «  auxitjejunia,abstulitcolloquia,etinjfirmi 
corporis  qumdam  subsidiaj  qumillismoderatapatrumhactenuspermiseratreverendorumctementia^  Fra- 
tres  autem  assueti  magistrosemper  obedire,  contra  religiosum  morem  nolenteseiresistere,  aspera  quidem 
imperia suscepervnt :  rationabilitertamenostenderunt^quod  venerabilis  Hugo,  et  illius  antecessores  MaiO' 
lus  etOdilOt  arctam  vitas  viamtenuerunt....  Austerus  autemprmceptor,..  Cisterdenses,  aliosque novorum 
sectatores  omulatuSt  rudibus  ausis  institit^  et  ab  incmptis  desistere  ad  prxsens  erubuit,  Post  modum  tamen 
emolUtus,  subditorum  arbitrio  consensit^ »  etc.  Confer  ejusdem  Petri  Venerabilis  libri  primi  epistolam 
vigesimam  octauam,  et  aliam  qux  inter  Bernardinas  relata  est,  ordine  dv^entesima  vigesima  nona. 

5.  Ex  his  apparet,  ea,  quas  tn  Cluniacensibu^  carpit  Bemardus,  vera  esse  :  sedintervttianon  ab  omni- 
bus  fuisse  habita,imo  quasi  necessarium  temperamentum  infirmitalts  humance.  Et  quidem  de  quibusdam  id 
uideri  possit,  puta  deomatu  ecclesiarum^  aliammque  ejusmodi  remm,  qum  plausibiles  rationes  proe  se 
femnt:  at  pleraqueinter  monachos  tantisper  moderatos  tolerabilianon  esse  vel  ipsa  lectio  persuadet.  Sed 
quid,  inquis,de  templomm  miufni/icentia  et  cultu?  annon  Cistercienses,  imo  et  Bemardus  ipse amplissima 
et  omatissima  conaidemnt  ?  Hmc  cum  audio^  in  mentem  venit  primi  illius  Oratoriiy  a  Bernardo  apud 
Claram^Vallem  extmcti.  Bone  Deus!  quam  exilia,  quam  vilis  inspeciem,  sed  quam  sua  vili  ipsa  specie 
venerandi !  AUud  qisidem  inchoavit  amplissimum,  quod  continendis  monachis  sepHngentiSj  aliisque  perso- 

'  nis  suf/iceret :  sed  omnis  omatus,  praster  ipsam  fabricas  majestatem,  expers.  Et  Cistercienses  prtmitus 
<  scuipturas  vel  picturas  »  in  ecclesiis  suis  seu  officinis  monasterii  penitus  interdixemnt :  quia  dum  ta- 
libus  tntenditur,  utilitas  bonce  meditationis,  vel  disciplina  religiosas  grauitatis  scepe  negligitur.  Cruces  ta- 
men pictaSt  »  sed  quas  c  ligneas  «  essent,  habebant,  denique*  superfluitates  et  curiositatesnotabilesin  sculp- 
tertt,  oedificiis,  pauimentiSj  et  aliis  simHibus^  quw  deformant  antiquam  Ordinis  honestatem,  et  paupertati 
nan  conaruunt,  »  rejecemnt  etiamin  capitulo  anni  1213,  ex  htstit.  Cisterc.  parte  primUyCap.  20. 

6.  Seaut  hmc  missa  faciamus,  magna  certe  ex  sequenti  libello  consecuta  est  utilitas:  cum  non  solum  Clu- 
niaeenseSj  sed  etiam  alia,  qum  ab  eorum  sodetate  disparata  erant  manasteria,  ejus  lectione  ad  meliorem 
frugem  sese  receperint,.in  primis  Dionysianum  Sugerio  auctore;et  tandem  Cisterciensium  exemplo  conr 
voeari  coeperint  capitula  generalia  Nigrorum  monachommvrater  Cluniacense,  in  quibus  de  emendandis 
monachomm  vitiis  actum  est.  Id  enim  Innocentio  II  pontiftce  fieri  casptum,  et  ab  ipso  approbatum  fuisse 
eonstat  ex  litteris  capituli  generalis  abbatum  prouincias  Remensis  ad  Adrianum  Ifl  contra  abbatem  La- 
Uniacensem,  superiusrelatts,  col.  813. 

5fM  7.  Sed  hasc  satis  ad  illustrandam  Apologiam  sequentem,  quam  iu  duas  partes  disiinguere  possu- 
mus  :  in  quamm  prima  corripiuntur  Cistercienses,  quoa  Cluniacensium  iiutitutis  detraherent ;  in  se- 
eunda  Cluniacensium  superfluitates  arguuntur.  Ideo  duas  epistolas  vocat  codex  Mujoris-Monasterii,  in 
Quo  ita  inscriptio  legitur  :  c  Incipit  Apologeticum  domni  Bernardi  abbatis  contra  Cisterciensium  detrac* 
nonesj  ad  Guillelmum  abbatemy  diuiditque  tractatum  in  duas  epistolas.  »  Pnemittitur  epistola  octoge- 
sima  quarta  instar  prasfatiunculm^  quo  nomine  eam  Bemardus  designat  in  epistola  octogesima  quinta 
et  in  epistola  octogesima  octava.  Hoc  opusculum  Hotomagiprimum  una  cum  tractatu  de  Prmcepto  et  Dis- 
pensatione^  atqueiibris  de  Consideratione,  absque  desianatione  anniuulgatum  est  sub  hoc  titulo :  «  htdpit 
UbeUus  Bernardi  abbatis  de  Concordaniia  statuum  reUgiosomm,  qui  pro  tempore  suo  erant^  »  Sub  eodkm 
tUulo  idem  liber  atiquando  laudatur  a  WHielmo  monaeho  in  libro  Flomm  ex  sancto  Bemardo. 

SANCTI  BERNARDI 

APOLOGIA  AD  GUILLELMUM 

SANGTI-THEODERia  ABBATEM  (113). 


^  PRiBPATIDRCULA  aocipio :  led  qnomodo  id  velis  iieri«  necdttiD  tatis 

Qood  ne  hQJusinodi  opertm  dare  jiibes,  per  quod  eluoet  mihi.  Nam  illam  tuam  dalciasimam  epistolam 

lolleDd«m  sit  soandalam  de  regno  Dei,  tibenter  duldter  legens,  ac  dulcias  relegeos  (saepius  qnippe 

(tU)  Qttantam  Glaniacensis   ordinis  disciplina  morum  ccnsor,  epislola  4  libri  vi,  Cluniacum  \ocat 

iHente  8.  Hagoiie  floraerit,  clarias  est  qwun  ut  Paradisum^quatuorEvangeliommfiuentisirriguum 

piTOari  mea»ie  sii.  Fetrtts   Damiaai,  sevems  ille  hortumdeliciamm^spiritualemcampumjUbicaelum 


897 


APOLOGIA  AD  6U1LLBLMUM. 


repetita  placebat)  intellexi  quidem  te  velle,  ut  illis  «  Scitotamen  non  modico  me  hujusmodi  scriptiiaiioni- 
qui  de   nobis  tanquam  detractoribus  Giuniacen&is      busferiridetrimento:  quiamultumliincmihidevotio- 


Ordinis,  conquenintur»  satisfaciam  :  quatenus  vicle- 
licet  sciatur  non  esse  verum,  quod  male  hucusque 
de  Dobis  putarant,  vel  putari  voluerunt.  At  si  post 
hanc  satisfactionem  rursus  victus  eorum  ac  vesiiius 
superflailatem,  et  csetera  quae  subjungis,  quemad- 
modum  injungis,  carpere  voluero ;  et  mihi  videbor 
contradicere,  et  quomodo  sine  seandalo  facere 
queam,  non  video.  Nisi  forte,  et  Ordinis  quidcm 
iaudabilem,  et  Ordinis  reprehensores  reprehcnsibi- 
lesdicam[a/ doceam],  et  nihilominus  t&men  ipsius 
superflua  reprehendam.  Si  hoc  modo  vis,  aut  forte 
aliter  magis  expodire  vides,  manda  apertius ;  et  ut 
valeam  quod  vis,  eo  modo  quo  vis,  ora    instantius. 

ac  terra  conareditury  ac  velut  arenam  certaminis^ 
ubi  spiritualis  more  palcestras,  caro  fragilis  adver' 
sus potestates  aereas  colluetatur.  Etepist.  5  in  GIu- 
niacensium  conversatione  et  Ordine  non  adinventiO" 
nis  hamance  studium^  sed  Spiritus  sancti  magiste-' 
riuminesseasserit.  AtS.  Hugoni  ad  superos  rapto 
anno  1109buccessit  PonliusquireferentcPetro  Vene- 
rahili  libro  secundo  de  Miraculis,  c;ip.  12,  cam  satis 
modeste  ac  sobrieconversatus  esset  primis  assum^ 
ptionis  suoe  annis  procedente  tempore  morefmuta' 
vi^;nec  dubiumquinad  ejusexeniplum,  8ubditor«m 
eiiam,  fervor  intepuerit.  Ncque  tameu  Petrus  Venera- 
billis  ejusdemlibricap.  11,  omnem  hujus  relaxaiio- 
nis  causam  in  eum  rejicit ;  sed  etiam  quorumdam^ 
quos  inqnit  nominare  nolo^  culpa  vel  desidia,  rese- 
canda  vel  potius  evellenda  succreverunt,  Pontio  ab- 


B 


nis  subtrahitur,  dum  stndium  orationis  intermittitar, 
praesertim  cum  nec  usussuppetat  dictandi,  nec  otium. 

597  GAPUT  I. 

Profitetur  se  suosque  ab  obtrectatione  religioti  Or^ 

dinis  prorsus  alienos, 

Venerabili  palri  Guillblmo,  frater  BBiNAiDus, 
fratrum  qui  in  Glara-Valle  sunt,  inutilis  servus,  vk^ 
lutem  in  Domino. 

1.  Usque  modo  si.qua  me  scriplitare  jnssistis, 
aut  invitus»  aut  nuUatenus  acquievi  :  non  qnia  ne- 
gligerem  quod  jubebar,  sed  ne  praesumerem  quod 
nesciebam.  Nunc  vero  nova  urgente  causa,  pristlna 
fugatur  verecundia,  et  vel  perite  vel  imperite  dolori 

tur,  Petrum  Gluniacensem  pene  ab  introitu  suo  in 
mtktis  Ordinem  illum  meliorasse^  verbi  gratia  in 
observantia  jejuniorumysilentii,  indumentorumpre- 
tiosorum  et  curiosorum  :  quod  etiam  patet  ex  ipso 
Pelro,  de  Miracuiis  libro  ii,  cap.  11,  ubi  scribit,  sta- 
tim  ab  ipso  su»  A6Sumptioois  initio,  Mattbaram,  San- 
cti-Martini  a  Gampis  Priorem,  a  se  aceitum,  quo 
regulari  disdplinse  resarciends  amix)  simul  providc- 
rent.  Meminit  et  alterius  reformationis  Ordericus 
Vitalis  ad  anoum  1132,  ubi  ait,  ad  PeUi  Gluniaceaais 
maudatum :  Priores  ducentos,  fratres  vero  mille  du- 
centos  et  duodecimCluniacumDominicatertiaQtuh 
dragesimce  convenisse,  quo  in  conventu  Petrus  Cis- 
tercienses  annulatus  auxerit  jejunia^  abstulerit  col- 
loguia,  et  in/irmi  corporis  quasdam  subsidia^  quee 
illis  moderata  Patrum  hadenus  pcrmiserat  reve^ 


dicata  prsefectura  Jeresolymam  profecto  substiiuiiur  C  rendorum  clementia.  Quis  itaque  dicat  fiemardum. 


anno  1122  HugoII,  cui  post  quioque  circiter  menses 
Petrus  Venerabilis  successil.  Oum  bsec  ita  se  hal;e- 
rent,  ortu  est  gravis  Gluoiacenses  inter  et  Gistercieu- 
scs  contcntio  ob  regulam  sancti  Patris  Benedicti, 
dispari  habituac  religione  servatam.  Gumenim  eam 
ab  causam  S.  Bernardusinculpam  vocaretur,  veluli 
horum  discidiorum  sive  auctor,  sive  fautor ;  Guillel- 
mus  .^ancti  Theoderici  abl>a8,  pro  spa  erga  Virum 
sanctis!»imum  reverentia  ct  amore  (de  quo  in  nolis 
ad  epistolam  86),  eum  ad  sese  purgandum,  simui- 
que  ad  ea  qus  correptione  digna  in  Gluniacensibus 
judicaret,  animadvertenda  induxit.  Ideoque  hsec 
Apologia  duas  complectitur  partes:  in  prima,  diluta 
siii  accusaiione,  perstringit  suos  Gistercienses,  quod 
Gluniacensibus  obtrectarent ;  in  altera  Gluniacen- 
sium  arguit  superfluitates.  Non  parum  autem  scire 
interest,  quo  circiier  anno  hsec  Apologia  a  sancto 
Doctore  scripia  sit:  quod  Petro  Mauricio  abbaie 
contijisse,  omnibus  praeter  unum  Manricum  haclc- 


harum  rerum,  quas  Petrus  ab  ineunte  prsefeetura 
coepisset,  optime  conscium,  voluisse  illum  de  suorum 
excessibus  exagitare  ?  Nam  neque  ipsius  Petri  episto- 
lam  (quam  primam  ad  S.  Bemardum  scripsit :  in  Bi- 
bliotneca  Gluniaceosi,  lib.  i,  epist.  28),  in  qua  non- 
nuUis  Gistercieosium  objectis  facit  sati8,bnicapologie 
(ut  vulgo  putatur)  respondere,  ex  mutois  ntriusque 
capitulis  perspicuum  esse  videtur.  Quatuor  enim  fert 
Bemardus  hoc  opusculo  in  Gloniaoensibus  oarpit  : 
primo,  exccssus  in  cibo  et  potu,  maxime  vero  in  fa- 
ciliori  carnium  usu  :  seeundo»  in  pompa  vestium ; 
tertio,  in  superfluo  templorum  oraatu;  guarto»  in 
Inxu  abbatum.  AtPetrus  Venerabiiisobjeotis  respon- 
det  viginti  capitulis,  quorum  nullum  fere  tangit  qaid- 

auam  eorum,  quae  bic  a  Bernardo  fuerant  objecta. 
[ihil  enim  ibi  attexit  de  vino  et  doliis  pigmentariis, 
de  monstrosis  piscibus,  ovorum  frixuris^  variiaqae 
condimentis ;  nihil  de  cseteris  et  si  quid  de  vestiDOB 
delibat^  de  solis  pelliceis,  quanun  vix  hicqoidem 


nus  fuit  persuasum.  bt  primo  quidem  scripta  videtur  Q  meminit  Bernardus,  ausestionem  instituit.  Non  igi- 
postannumll20,  uuoGuillelmum  Sancti-Theoderici      tur    huic   Bernardi  Apoiogiie  reapondet  illa  Petri 


abbatem  creatum  fuisse  probaot  notse  in  epistolam 
85.  Quamvis  enim  inscriptio  epistolae  huic  operi 
prseBxse  eum  Venerabilis  Patris  nomine  duntaxat 
mdigilet,  eo  tamen  vocabulo  abbatis  digniiatem  ex- 
pressam  non  dubitem,  cum  ante  decimum  tertium 
saeculum  vix  ullus  Religiosus  prseter  abbates  Patris 
nomine  censeretur :  unde  venerabilis  Guigo  Patris 
appellationem  modeste  recusavit,  ut  dictum  est  ad 
epistolam,  11,  et  S.  Bernardus  Godefrido  Priori  Gla- 
ree-Vailis  sic  epistolam  317  inscribit,  Fratri  Godefri- 
do,  quootiam  modo  epistola  87  salutatOgerium  cano- 
nicum  regularem,  licetabbatis  antea  Uignitateperfnu- 
ctum.  Verumtamen  hoc  opuscuium  ante  Petri  Veoera- 
bilis  prsefecturam  exaratum  exisliuio,  quamvis  exstin- 
guendis  hujusce  contentionis  scintillis  subinde  postea 
exciiaiis  ipse  dederit  operam ,  ut  infra  videbimus. 
Nam  S.  Bernardus  epistolalT?  ad  Eugeninm  teita- 


epistola,  sed  Gisterciensium  quenmoniis,  ut  etiam 
ex  ipsius  epistolse  exordio  et  conclusioiie  manifeste 
coUigiiur.  Veram  sive  Pontio  (quod  contendimns) 
sive  Petro  abbate  scripta  sit  hsec  Apologia,  in 
mentem  revocandum  illud,  quod  de  s.  Beraardo 
Guillelmus  scripsit  iibro  primo  de  Vita  S.  Bernardi, 
cap.  8  :  Si  nimietas  in  eo  reprehenditur  sancti 
fervoris^  habet  certe  apud  pias  mentes  excestus 
iste  reverentiam  suam,  quam  quicunque  SpiHtu 
Dei  aguntur^  multum  verentur  tn  servo  Deirepre' 
hendere  nimium  istam  nimietatem.  Habetetjacile 
apud  homines  excusationem^  cum  vix  audeaiquii' 
quam  eum  condemnare,  quem  Deus  justificat^  iam 
multa,  tam  sublimia  cum  eo  et  per  eum  operando. 
FeliXf  cui  solum  reputatur  ad  culpam^  quod  ca^ 
teri  prcesumere  sibi  solentadgloriam. 


899 


S.  BBRNARDl  AMATIS  CLARiE-VALLBNSIS 


900 


meo  satisfacere  cogor,  iiduciam' dante  ipsa  necessi-      adaeternasappliciaperlrahuntar.  LaboranteumChri- 
tate.    Quomodo  namque    silenter   audire   possam  A  sto,  sed  cam  Ghristo  non  regnant :  s^^quuntur  Chris- 


vestram  hujuscemodi  de  uobis  querimoniam,  qua 
scilicet  miserrimi  hominum,  in  pannis  et  semicio- 
ctiis,  de  caTemis,  ut  ait  ille  {Bebr.  xi,  38),  dicimur 
jadicare  mundum  ;  quodque  inter  csetcra  intolerabi- 
lius  est,  etiam  gloriosissimo  Ordini  veslro  derogare, 
sanctis  qui  in  eo  laudabiliter  vivunt,  impudenter  de- 
frahere,  et  de  umbra  nostrse  ignobilitatis,  mundi 
luminaribus  insultare?  Itane  sub  vestimentis  ovium, 
non  quidem  lupi  rapacea,  sed  pulices  mordaces, 
imo  tinese  demoHentes;  bonorum  vitam,  quia 
palam  nun  aademus,  in  occulto  corrodimus;  nec 
saltem  clamorcm  invectionis,  sed  susurrium  detra- 
ctionis  emittimus?  Si  hoc  ita  est,  utqiiid  sine  causa 


tum  in  paupertatc  sua,sed  in  gloria  non  consequutur : 
de  torrente  in  via  bibunt,l8ed  non  exaltabunt  caput  in 
patria  :  lugent  nunc  sed  tunc  non  consolabuniur.  Et 
merilo:  quid  enim  facit  superbiasub  pannis  humili- 
tatis  Jesu  ?  nunquid  non  habet  quo  se  palliet  hu- 
mana  malitia,  nisi  unde  involuta  est  infantia  Salva- 
toris  ?  El  quomodo  intra  prsesepium  Domini  simula- 
trix  arrogantia  se  coarctat  ac  pro  vagitibus  inno- 
centiae,  malum  inibi  detractionis  iromurmurat  ?  An- 
non  iili  superbissimi  de  Psalmo,  quomm  prodiit  ex 
adipe  ioiquitas  eorum,  mnlto,  tatius  operti  sant 
iniquitato  etimpietate  sua  (Psal,  lxxii,  6,  5),  qaam 
nos  latemas  sub  sanctitate  aliena  ?  Quis  eoim   ma- 


mortificamur  tota  die,  aestimati  sumus  sicut  oves  n  gis  impius,  an  protitens  impietaicm,  an  menliens 


occisionis?  {Psal.  xun.  22.)  Si  ita,  inquam,  phari- 
saica  jactantia  cseteros  homines,  et  (quod  superbius 
est)  nobis  meliores  despicimus,  quid  nobis  prodest 
tauta  in  noatro  victu  parcitas  et  asperitas,  in  vestitu 
notabilis  illa  vilitas  ac  diversitas,  in  opere  manuum 
quotidLina  desudatio,  in  jpjuniis  et  vigiliis  jugis 
ezercitatio,  totius  denique  vitse  nostrae  singularis 
qosedam  atque  austeria  conversatio?  nisi  forte 
4)mtfia  opera  nostra  facimus,  at^videamur  [al.  vi- 
deantar]  ab  hominibus.  Sed  dicit  Ghristus  :  Amen 
dico  voiiit  rec&perunt  mercedem  suam  {Matih.yifi), 
Nonne  si  in  hac  vita  tantum  in  Cbristo  sperantes  au- 
mu8,  miserabiliores  sumus  omnibos  bominibas? 
(/  Cor,  XY,  19.)  An  vero  non  in  hac  vita  tantum  in 
Christo  speramus,  si  de  Cbristi  servitio  lemporalem  C  sum. 
Jantum  gloriam  quserimas? 

8.  Miser  ergo  homancio  qui  tanto  labore  rt  indu- 
Hria  Btndeo  non  esse,  vel  potius  videri  sicut  cseteri 
komiaam;  minus  tamen  aecepturus,  imo  gravius 
trndaiidas,  qoom  qailibet  bominum.  Siocine  ergo 
non  inveniebatur  nobis  via,  ut  ita  dicam,  utcunque 
tolerabilior  ad  infemum  ?  Si  ita  necesse  erat,  ut  illo 
daMenderanoa;  cur  saltem  illam,  qua  multi  ince- 
doBt,  viam  acilicet  latam,  quse  dncit  ad  mortem,  non 
elegimns,  qaatenns  vel  de  gaudio,  et  non  de  luctu, 
ad  luctnm  traosiremus?  0  quam  felicius  est  illis, 
(pitmm  non  est  respeetus  morti  eorom»  et  firma- 
meBlnm  in  plaga  eomm»  qui  in  labore  hominum 


saoctitatem  ?  Nonne  is  qui  etiam  nendaeiam  addens, 
geminat  impietatem  ?  Et  quid  dicam  ?  Tereor  ne 
forte  et  egn  suspectus  habear,  non  quidem  vobis 
pater^  non  vobis,  oui  utique  notum  me  novi,  quan- 
tnm  in  hac  caligine  h<mK)  homini  inootescere  potest; 
et  specialiter  de  hac  re  acio  vos  non  ignorare  q aid 
scntiam.  Sed  propter  illos,  qui  me  nec  ita  at  vos 
cognovcrunt,  nec  sicut  vobis  hiiic  loqoi  soleo,  Io« 
quentem  audierunt,  scribisvobi8(qiKMi  et  freqoenter 
andistis),  ut  quoniam  ego  per  singulos  ire,  et  sin- 
gulis  satisfacere  nequeo,  ex  me  habeatis,  undequod 
de  me  ceriissime  scitis:  fis  pro  me  verissime  per- 
suadeatis.  Neque  enim  timeo  omnium  ocalis  scri- 
bere,  quidquid   de  hac  re  vobis  in   aure  locutus 


CAPUT  U 

Purgat  se  S.  Bemardus,  et  Ordinem  Cluniacensium 

cammendat. 


4.  Quis  anquam  me  adversas  Ordinem  illum  vel 
coram  audivit  disputancem,  vel  clam  sosurrantem? 
Quem  unquam  de  Ordine  ilio  nisi  cum  gaudio  vidi, 
nisi  com  honore  sascepi,  niai  cum  reverentia  allocu- 
tus,  nisi  cum  humilitate  adhortatus  sam  ?  Dixi,  et 
dico  :  Modus  quidem  vitse  est  sanctus,  honestus, 
caatitate  decorus,  diacretione  praecipuus,  a  patribus 
institutus,  a  Spiritu  sancto  praeordinatus;  animabos 


lum  sont,  et  com  hominibos  non  flagellontor !  qoi  n  salvandis  non  mediocriter  idoneos.  figone  vel  dam- 

.        •  •  1 » y  _     • llt.  ^^    _^       _     1       J  '—^—  •  »•  •       m«  •      • 


et  ai  peccatores,  ac  pro  fsudiis  temporalibus,  perpe- 
toii  cruciatibus  addicii,  saltem  abundantes  in  sseculo 
oMiaoerontdivitias  (PsaL  Lxxn,  4,  5,  12)«  Vs  por- 
tantibos  cnicem,  non  sicot  Salvator  suam,  sed  sicut 
ille  Gyrenseus,  alienam  {Matth.  xxvu,  32).  Tae  Citha- 
rcsdiB  citharixantibas,  non  ut  illi  de  Apocalypsi, 
in  dtharia  soia  {Ajmc.  xiv,  2),  sed  vcre,  ut  hypo- 
crite,  in  alienis.  Yse  semel,  et  vs  iterum,  portan- 
tiboa  crocem  Christi,  et  non  seqoentibus  Christum  : 
QOi  nimirom  cujus  passionibos  participant,  homili- 
lalem  soctari  negligont. 

S.  Daplid  qoippeoontritioneoonteninUir  qui  MS 
liiijosmodiauat,  quandoet  hicproiemporaligloria  tem- 
poraliter  se  afiDigonti  et  in  Aitoro  pro  intema  soperbia 


no,  vel  despido,  quem  sic  prsedi^o  ?  Hemini  me 
aliquando  in  aliqulbus  ejuadem  Ordinis  monasteriis 
hospitio  soseeptum  fuisse :  reddat  Dominos  «ervia 
sois  humanitatem,  qoam  infirmanti  mihi  oltra  etiam 
quam  neeesse  fuit  exhibuerunt;  et  honorem,  quo 
me  plus  qooqoe  quam  dignus  fui,  dignati  sunt. 
Ipsorom  me  commendavi  orationibus,  interfui  col- 
lationibus;  ssepe  et  de  Scripturis,  et  salute  ani- 
marum  habui  sermonem  cum  multis,  et  publice  in 
capitulis,  et  privatim  in  cameris.  Quem  unqiuun 
vel  clam,  vel  palam  aut  ab  illo.  Ordine  dissuadere, 
aut  nostrom  ut  veniret  persuadere  tentavi?  An 
non  potios  multos  capientes  venire  repressi ;  venien- 
tes  et  pnlaantes  repoM  ?  Annon  fratrem  Nkolaom 


901 


AP0L06U  AO  GUILLBLHUll. 


9« 


ad  Saoclnm-Nicolaom  (114),  el  vobis  doos  de  vestns,  « 
\obis  teste,  remisi?  Sed  etdoobus  quibosdam  ejos- 
dem  Ordinis  abbatibos  (115),  quorum  ne  nomina 
prodam,  ipsi  eos  optime  npstris,  et  nihilominos 
quam  amica  mihi  familiar|tate  jongantur,  scitis  : 
numquid  non  tamen  ad  aiiom  Ordinem  ( quod  et  vos 
oon  latuit )  migrare  desiderantibus,  jamjamqoe  deli- 
berantibus,  nostrum  eis  dissuasorium  consilium 
obviavit,  ac  ne  suas  desererent  cathedras  cffecit? 
Cur  igitur  Ordinem  damnare  putor,  vcl  dicor,  cui 
amicos  meos  deservire  suadeo,  cui  soos  ad  nos 
venientes  monachos  reddo,  de  quo  et  mihi  ora- 
tiones  tam  sollicile  requiro,  tam  devote  susci- 
pio. 

5MI  GAPDT  UI. 

Varietatem  religiosorum  Ordinum  non  debere  pras-  B 
judicare  vinculo  charitatis. 

5.  An  forte  quia  juxta  alium  Ordinem  conversari 
videor,  proptereasuscpectus  hinc  habeor  ?  Sed  eadem 
ratione  et  vos  nostro  derogatis,  quicunque  aliter 
yiviiis.  Ergo  et  continentes,  et  conjuges  invicem  se 
damnare  putentur,  quod  sois  quique  legibus  in 
Eccle^ia  conversentur.  Honachi  quoque  ac  regulares 
clerici  sibi  invicem  derogare  dicantur,  quia  propriis 
ad  invicem  obsenrantiis  separantur.  Sed  et  Noe,  et 
Danielem,  ei  Job  in  uno  se  regoo  pati  non  posse 
suspicemur,  ad  quod  utique  non  eos  ono  tramite 
justitisB  cognovimus  perveoisse.  Hariam  dcnique  et 
Hartham,  necesse  sit  aut  utramque,  aut  alteram  Sal- 
vatori  displicere,  cui  nimirum  lam  dissimili  studio 
devotionis  contendunt  amhse  piacere.  £t  hac  raiione  C 
in  lota  Ecclesia  (quae  utique  tam  pluribua,  tamque 
dissimilibos  variatur  ordinibus,  utpotc  regina  qose 
in  Psalmo  legitur  circumamicta  varistaiilnu  {PsaL 
XLiv,  10 )),  nulla  pax,  nulla  prorsus  concordia  esae 
putabitur.  Quse  etenim  secura  quies,  quiatutus  in  ea 
status  invenietor,  si  unus  quilibet  homo  unum  quem- 
libet  Ordiuem  eligens,  alios  aliter  viventes  aut  ipse 
asperuetur,  aut  se  ab  ipsis  spemi  suspicetur,  prse- 
scrtim  cum  tenere  impossibiie  sit  vel  unum  homi* 
iiem  omnes  Ordines,  vel  oaum  Ordioem  omnes  ho- 
mines?  Non  sum  tam  liai)es,  ut  non  agnoscam  toni- 
cam  Joseph,  con  illios  qui  liberavit  Jlgyptum,  aed 
qui  salvavit  mundom,  et  hoc  non  a  fame  corporis, 
sed  a  morte  simol  animse  et  corporia.  Notiasima  0 
quippe  est,  qoia  polymita,  id  est  pulcherrima  varie- 
tate  distincta;  sed  et  sanguine  apparet  iotiocta,  non 
quidem  hsedi,  qui  peccatum  signiticat,  sed  agni,  qui 
designat  innocentiam,  hoc  est  suo  ipsius,  non  aiieno. 
Ipse  est  profecto  Agnus  mansuetissimos,  qui  coram 
non  qoidem  tondentc^  aed  occidente  se  obmutuii; 
qui  peccatum  iton  fecit,  sed  abstulit  peccata  mundi. 
Hiserunt  autem  qui  dicerent  ad  Jacob  :  Hanc  inveni- 
mus;  vide  utrum  tunica/ilii  tui  sit^  an  non  {Gen, 
xxxvii,  32).  Vide  et  tu,  Domine,  otrum  hsec  sit  tunica 


dilecti  Filii  tui.  Becognosce,  omnipotens  Pater,  eam 
quam  fecisti  Christo  fiiio  tuo  polymitam,  dando  qtif- 
dem  quosdam  apostolos,  quosdam  autem  prophetas, 
alios  vero  evangelistas,  alios  paslores  et  doctores,  ei 
caetera  quae  in  ejus  ornatu  miriBco  dccentcr  appo- 
suisti,  ad  consummationem  utique  sanctorum,  oeeur- 
rentium  in  virum  perfectum,  in  mensuram  aetatis 
plenilodinis  Ghristi  (Ephes.  iv,  ii,  13).  Dlgnare 
etiam,  Deus,  pretiosissimi  purporam  sangoinis  qoo 
aspersa  est,  recognoscere,  et  in  purpura  prfledarom 
insigne  ac  gloriosissimum  indicium  obedienti». 
Quare  ergOf  inquit,  rubrum  est  vestimentum  tuum? 
Torcular,  ait,  calcavi  solus,  et  de  gentibus  non  est 
vir  mecum  (Isa,  lxiii,  2,  3). 

6.  Itaque  quandoquidem  factus  est  obediens  Patri 
usquead  torcular  cruds,  quod  utique  solua  cakavit: 
solom  qoippe  brachium  suum  auxiliatum  est  ei, 
juxia  illod  in  alio  loco,  Singulariter  sum  ego,donec 
transeam  (Psal.  gxl»  10).  Jam  exalui  eom,  Deus, 
et  da  ei  nomen  quod  est  soper  omne  nomen,  ut  in 
nomiue  Jc&o  omne  genu  flectatur  cceiestium,  terre- 
sirium  et  infernorum  (Philipp.  ii,  2,  10).  Ascendat 
in  altum,  captivam  ducat  captivitatcm,  donet  dooa 
hominibus  (Ephes.  iv,  8).  Quae  doaa?  Relioqoat 
videlicet  sponss  sosb  Ecclesise  pignus  hsereditatia 
ipsam  lunicam  suam  :  tunicam  scilicei  polymitam, 
eamdemque  inoooautilem,  et  desuper  oootextam  per 
totum  sed  polymilam  ob  multorum  Ordinum»  qui  in 
ea  sunt,  multimodam  distinctionem  :  ineontatilem 
vero  propier  indissolubilis  charitatis  individoam 
unitatem.  Quis  mejioqmlfSeparabit  a  eharitate  Chrv- 
sti*t  {Rom.  Yiu,  35.)Audi  quomodo  polymitam :  JDi- 
visioneSf  ait,  gratiarum  sunt,  idem  autcm  Spiriius ; 
et  diuisiones  operationum  sunt^  idem  vero  Dondnus, 
Deinde  diversis  enumeratis  charismatibos,  tanquam 
variis  tunicse  coioribus,  qoibus  constet  eanft  eM 
polymitam,  ut  ostendat  etiam  eaae  inoonsolilem,  et 
deauper  contextam  per  toium,  actjungit :  Hasc  autem 
operatur  &80  unus  atque  idem  Spiritus,  dmdmu 
singulisproutvult  (lCor.  xu,  4|5).  Charitasqmppe 
diffusa  est  in  cordibus  nostris  per  Spiritum  sane* 
tum  qui  datus  estnobis  {Ram.  v,  5).  Non  ergo  divi- 
dator,  aed  totam  etintegram  hsereditario  jure  sortiar 
tur  ficcleaia,  qoia  de  ilia  scriptum  est :  Astitit  regina 
a  dextris  tuis  in  vestitu  deauratOfCircumdatavarie^ 
tate  {Psal.  xliv,  10).  Itaque  diverai  diversa  acei- 
pientes  dona,  alius  quidem  sic,  alius  vero  aie ;  sive 
Gluniacenses,  sive  Gistercienses,  sive  derioi  rega- 
lares,  sive  etiam  laici  fidelea,  omnia  deniqoe  Ordo » 
omnis  liagua,  omnis  sexuB,  omnis  aetas,  omnia  con- 
ditio,  in  onmi  loco,  per  omne  tempus,  a  primo  no- 
miue  usqoe  ad  novissinmm.  Nam  et  propter  hoc 
talaris  dlcia  est,  quod  ad  finem  osque  pertingat, 
dicente  propheta,  Non  est  quise  abscondat  a  calore 
ejus  (Psal.  XVIII,  7)  :  nimimm  congroens  ei  cni  et 


(114)  Honasteriom  Sancti-Nieolai  de  Bosco,  dioe- 
eesis  Laudunenais,  eojuamonachiisNicolaua,  de  qoo 
e|ustola84. 


(115)  UBua  ex  hia  duobos  erat  GoiUelmiia  Ipaei 
ex  Bemardi  epistola  86. 


903 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GLABiG-VALLENSlS. 


904 


facta  e8t,qui,   perbibente  videlicet  alia  Scriptara,  i  hoc    exsilio,   peregrinante  adhuc    Ecclesia,   quse- 


ct  ipae  attingita  fine  usque  ad  finem  fartiter,  et  dis- 
panit  omnia  suaviier  (Sap,  yiii,  1), 

CAPUT  IV. 

Se  casteros  omnes  Ordines  charitate,  unum  profes- 

sione  tenere. 
7.  Omnea  ergo  concurramus  pariier  in  unam  tu* 
ni^m,  et  ex  onmibus  consiet  una.  Ex  omnibus,  in- 
quam,  una.  Nam  elsi  ex  pluribus  et  [diversis,  una 
est  tamen  columba  mea^  formosa  mea,  perfecta  mea 
ifiantic,  VI,  8).  Alioquin  nec  ego  solus,  nec  lu  sine 
me,  nec  ille  sine  ulroque  :  sed  simul  omnes  sumus 
illa  una,  si  tiimen  solliciti  sumus  servare  unilatem 
spirilus  in  vinculo  pacis.  Non,  inquam,  tantum  Ordo 
noster,  aut  solus  vester,  ad  illam  pertiuet  unam,  sed 


.8 


dam  hujuscemodi  sit  piuralis,  ut  ita  dixerim, 
unitas,  unaque  pluralitas  :  cum  in  illa  quoque 
patria,  quando  jam  ipsa  regnabit,  nihilominus  forte 
lalis  aliqua  dispar  qiiodammodo  sequalitas  fiitura 
sit  ?  Inde  etenim  scriptum  est :  In  domo  Patris  mei 
mansiones^9%  multtB  sunt  {Joan.  xiv,  8).  Skmt 
iiaque  illic  multse  mansiones  in  una  domo ;  ita  hic 
roulti  ordines  sunt  in  Ecdesia  una  :  et  quomodo  hic 
XII,  4 ) ;  iia  ibi  distinctiones  quidem  glorianun,  scd 
una  domus.  Porro  unitas  tam  hic  quam  ibi^  consistit 
in  una  charitate;  diversitas  autem  hic  quidem  in  or- 
dinum  vel  operationum  mnlfifaria  divisione  :  illic 
vero  in  quadam  meritorum  notissima,  sed  et  ordina- 
tissima  distinctione.   Intelligens  denique    Ecclesia 


nosier  simul  et  veater :  dLu  forle  (quod  absit  1)  invi-  ^  hanc  suam   quodammodo    discordem   concordiaro, 


cem  invidentes,  invicem  provocantes,  invicem  mor- 
deamus,  et  ab  invicem  conftumamur  {Galat.  v,  15); 
et  sic  non  pos&it  nos  Aposlolus  uni  illi  viro,  cui 
despondit,  virginem  castam  exhibere  Christo  (//  Cor. 
XI.  2).  Verumtamen  illa  una  dicit  in  Ganticis^  Ordi- 
navit  in  me  charitatem{Cantie.  ii,  4)  :  ut  elsi  una 
iii  eharitate,  divisatamen  sit  ordinatione.  Quid  ergo? 
Cisterdensis  sum  :  damno  igitur  Cluoiaceuses  ?  Absitl 
sed  diligo,  sed  prsedico,  sed  magnifico.  Cur  ergo, 
inquis,  ordinem  illum  non  tenes,  si  sic  laudas?  Audi. 
Propter  hoc  quod  Apostolusait :  Unusquisque  in  ea 
vocationet  in  qua  vocatus  est,  permaneat  (/  Cor. 
▼n,  20).  Quod  si  quseris,  eur  et  a  principio  non  ele- 


concordemve  discordiam  :  Deduxit  me^  inquit, 
super  semitas  justitias  propter  nomen  suum  {Psal. 
xxii,  3),  Ponens  quippe  semitas  pluraliter,  e^ 
iustitias  singulariter ;  nec  diversilatem  prsetermisit 
Of.erationum,  uec  unitatem  operantium.  Prsevidena 
quoque  ut  illam  in  coelestibus  discretam  unitatem 
futuram,  devotissime  Iseia  decantat  :  Plateas  tuce 
Jerusalem,  stementurauromundoetperomnes  vicos 
tuas  Alleluia  cantabitur(Tob.  ziii,  22).  Audienseaim 
plateas  ct  vicos,  coronas  et  glorias  diversas  intel- 
lige.  lo  auro,  quo  uno  metallo  illa  dvitaa  omata 
describilur,  et  in  uno  Alleluia,  quod  caotandum 
perhibeiur,  dissimiliom  specierum  similem  pulchri- 


gerim,  si  talemsciebam?respondeo:Propteridquod  Q  tudinem,  et  multarum  mentium  unam  devotiooem 
rorsus  ait  Apostolus  :  Omnia  mihi  licent,  sed  nan     attende. 


omnia  expediunt  (/  Cor.  x,  22).  Non  quod  scilieet 
Ordo  flanetus  et  justus  non  sit :  sed  quia  ego  carnalis 
cram,  venumdatus  sub  peccato  (Hom.  mi,  14);  et 
talem  animae  mem  languorem  sentiebam,  cui  foriior 
etset  potio  nccessaria.  Et  divcrsis  morbis  diversa 
mBveniunt  medicamenta,  et  fortioribus  fortiora.  Fac 
diiot  bomines  febribus  anxiari,  quartanis  unum, 
ihemm  tertianis.  Commendet  autem  qoi  quartanis 
laborat,  tertiano  aquam,  pyra,  et  frigida  quseque 
sumenda  :  cum  lamen  ab  hia  ipse  abstineat,  vinum- 
que  et  csetera  calida,  utpote  sibi  congruentia,  su- 
mat.  Quis,  rogo,  hinc  eum  recte  reprehendat?  Si 


9.  Non  igttur  una  tantum  semita  inceditur,  quia 
nec  una  egt  mansio  quo  tenditur.  Viderit  autem 
quisque  quacumqne  incedat,  ne  pro  diversitate  se- 
mitarum  ab  una  justitia  reeedat :  quoniam  ad  quam- 
libet  mausiooem  sua  quisque  lemita  pervenerit,  ab 
nna  domo  Patris  exsors  non  erit.  Verumtamem  ut 
stella  abstella  differt  inclaritate;  sic  erit  ait,  et  re- 
surrectio  martuorum  {lCor.  xv,  41,  42).  Nam  etsi 
fulgebunt  justi  sicut  soi  in  regno  Patris  eorum :  alii 
tamen  aliis  ampliua,  pro  diversitate  meritorum.  Quse 
aane  merita  sciendum  non  sic  in  hoc  sfiecolo,  nt  in 
illo,  facile  ab  homine  posse  discemi  :  quippe  cum 


diceret  ille.  Cur  tu  aqoam  non  bibis,  quam  ita  lau-  q  hic  tantum  opera  videantur,  illic  etiam  corda  nihil 
das  ?  annon  recte  responderet :  Et  tibi  e am  fideliter      impediat   intneri.  ^iquidem  radiante   ubiqne  Sole 


tribno,  et  mihi  saiubriter  subtrabo. 

8.  Denique  requiratur  [al.  requiris)  a  me  etiam, 
cur  cum  omnes  Ordines  laudem,  omnes  non  teneo  1 
Laudo  enim  omnes  et  diligo,  ubicunque  pie  et  juste 
vivilur  in  Ecclesia,  Unum  opere  teneo,  cseteros  cha- 
ritate.  Faciet  autem  cbaritas  (fldenter  loquor)  aut  me 
illorumquidcm  fnicto  frauder,  quomm  institutanon 
aequor.  Plns  aliquid  dicam.  Tu  tibi  caute  age.  Pc- 
test  naroque  fieri  quia  frastra  tn  ialwraveris  :  ut 
autem  ego  frustra  diligam  bonum  quod  operaris, 
fieri  omnino  non  potest.  0  quanta  fiducia  charitatis! 
Alius  operatur  non  amans,  et  alius  amat  nihil  ope- 
rans.  Ule  quidem  suum  opus  perdit,  illius  vcrt 
ehasitas  nonquam  excidit.  £t  quid  mirum,  ai  in 


justitise,  tunc  manifesta  erunt  abscondita  oordium 
(/  Cor.  IV,  5) ;  et  sicut  non  est  nunc  qui  ae  abscondai 
a  calore  ejus  {Psal.  xvm,  7),  ita  tunc  non  erit  qui 
ae  occultet  a  splendore  ipsius.  Et  de  operibus  qni- 
dem  ssepe  incerta,  et  ob  hoc  pericuiosa  aententia 
fertur,  eum  mnltotiea  minus  justiti»  habeant,  qni 
magis  operantur. 

CAPDT  V. 

Migiosos  aliorum  Ordinum  amulos  et  obtrectatores 

acri  stylo  aggreditur. 

10.  Unde  nunc  mihi  conveniendi  sunt  quidam  de 
Ordine  nostro,  qui  contra  illam  sententiam,  NoliU 
ante  tempus  judicare^  quoadusque  veniai  Dominm$f 


9«  APOLOGIA  AD  GUILLfiLUUM.  906 

qvi  et  illumitialnt  abscondita  tenebrarumy  et  mani-  f^  ^edine  vescantur  (il6) ;  tria  vel  quatuor  pulmenta 
festabit  amsilia  cordium  (/  Cor»  iv,  6) ;  aliis  Ordini-      ria  nna  die  quod  Regula  prohibet  (  Reg.  S.  Bene- 

dictiy  cnp.  39)  admittunt,  opus  manuum,  quod  jubet 


bus  derogare  dicuntur,  et  suam  juatitiam  solam  vo- 
lentes  consiituere,  justitiae  Dei  non  sunt  subjecti  : 
quos  profecto  (si  qui  tamen  hujuscemodi  sunt)  nec 
nostri,  ncc  cujuspiam  esse  Ordinis  verius  dixerim ; 
quippe  qui  etsi  ordinate  viventes,  superbe  tamen  lo- 
quentes,  cives  se  faciunt  Babylonis,  id  est  confusio- 
nis ;  imo  filios  tenebrarum,  ipsiusque  geheimae,  ubi 
nullus  ordo,  sed  serapiternus  horror  inhabitat  {Job. 
X,  22).  Yobisergo,  inquam,  fratres,  qui  etiam  post 
auditam  illam  Domini  de  Pharisseo  et  Pnblicano  pa- 
rabolam,  de  vestra  justitia  \aL  de  vestro  instituto] 
praesumentes,  cseteros  aspernamini,  dicitis  (ut  dici- 
tur)  solos  vos  homioum  esse  justos,  aut  omnibus 
sanctiores;  solus  vos  monachorum  regulariter  vi- 
vere,  caeteros  vero  Regulae  potius  existere  transgres 
sores. 

ii.  Primo  quid  ad  vos  de  alienis  servis?  Suo  do- 
mino  stant,  aut  cadunt.  Quis  vos  constituit  judices 
super  eos  ?  Deinde  si  ita,  ut  dicitur,  de  Ordine  ve- 
stro  prsesumitis;  qualis  ordo  est,  ut  antequam  de 
suo  quisque  trabem  ejiciat,  in  fratrum  oculis  tam 
curiose  festucas  perquirat  ?  Qui  in  Regala  gloria- 
mini,  cur  contra  Regulam  detrahitis?  cur  c  ontr 
Bvangelium,  ante  tempus,  Ml9  et  coi^  Aposto- 
lum,  alienos  servos  judicatis  ?  {Rom.  xiv,  4.]  AnRe- 
gula  non  coocordat  Evangelio  vel  Apostolo  ?  alio- 
quin  Regula  jam   non  est  regula,  qnia  non  recta. 


B 


{Ibid,^  cap.  48),  non  faciunt:  mulla  denique  pro  li- 
bilu  suo  vel  mutant,  vel  augent,  velminuunt?  Recte. 
Non  possunt  hsec  negari.  Sed  attendite  in  regulam 
Dei,  cui  utique  non  di<«sonat  institutio  sancti  Bene- 
dicti.  RegnumDei,'mqmi,intra  vos  est  (Lmc.  xvii,2i), 
hoc  est,  non  exterius  in  vestimentis  aut  alimentis 
corporis,  sed  in  virlutibus  interioris  hominis.  Unde 
Apostolus,  Reqnum  Deinon  est  escaetpotus,  sedju" 
stitiatCtpax  etgaudium  in  Spiritu  sancto  (fiom.xiv, 
i7) :  el  rursus,  Regnum  Dei  non  est  in  sermone,  sed 
in  virtute{ICor,  iv  ,20).  De  corporalibus  itaque  ob- 
servantiis  fratribus  calumniam  struitis  ;  et  qnae  ma- 
jora  sunt  regulae,  spiritualia  scilicet  instituta,  relin- 
quitis   camelumque  glutientes,    culicem    iiquatis  ? 
Magna  abusiol  Blaxima  cura  est,  ut  corpus  regula- 
riter  induatur,  et  contra  regulamsuis  vestibusanima 
nuda  deseritur.  Cum  tanto  studio  et  tunica ,  et  cu- 
culla  corpori    procurentur,  quatenus  cui  deerunt, 
monachus  non  putetur  :  cui  similiter  spiritui  pielas 
et  humilitas,  quse  profecto  spiritualia   indumenta 
sunt,  non  providentur  ?  Tunicati  et  elati  abhorremus 
pellicias  I  lanquam  non  melior  sit  pellibus  involuta 
humilitas,  quam  tunicata  superbia  :  praesertim  cum 
ct  Deus  tunicas  pellireas  primis  hominibus  fecerit 
(Gen.  111,  2i) ;  et  Joannes  in  eremo  zona  pellicea 
lumbos  accinxerit  {Matth.  lu,'  4) ;  et  ipse  tunicamm 


Audite,  et  discite  ordinem,  qui  contra  ordinem  aliis  Q  institutor  in  solitudine,  non  tunicis,  sed  pellibus  aese 


Ordinibus  derogatis.  Hypocritay  inquit,  ejice  primum 

trabem  de  oculo  tuo,  et  sic  videbis  ejicere  festucam 

de  oculo  fratris  tui  {Matth,  vii,  3-5).  Quseris  quam 

trabem  ?  annon  grandis  et  grossa  trabes  est  superbi  a, 

qua  te  putans  esse  aliquid,  cum  nihil  sis,  insanis 

sime  tibi  tanquam  sanus  exsultas,  et  aliis  vanissime, 

trabem  portaos,  de  festucis  insultas?  Gratias,  inquis 

ago  tibi^  Deus^  quia  non  sumsicut  cceterihominum^ 

injustit  raptoreSy  adulteri  (Luc,  xviii,  2i) :  sequere 

ergo,  et  dic,   Detractores.  Neque  enim  minima  est 

hsec  festuca  inter  caeteras.  Quarecum  tara  diligen- 

ter  alias  enumeres,  istara  taces?  Si  pro  nulla  vel 

rainimahabes,  audi  Apostolura :  Nequemalediciy  hii 

regnum  Dei  possidebunt  {I  Cor.  yu  iO^.Audi  et  Deum 

in  Psalmo  comminantem :  Arguam  te,  inquit,  et  sta 

tuamcontra  faciem  tuam(PsaL  xlix,  21). Quod  qnia 

detractori  loquatur,  certum  est  ex  praecedentibus. 

Etquidem  justead  se  retorqtiendus,  et  se   compei- 

lendus  est  intueri,  qui  avcrtens  faciem  suam  a  se 

aliena  potius  mala,  quam  sua  solet  curiosius  per- 

scrutari. 

CAPUT  VI. 
Arguit  temere  judicantes^  et  calumniantes  modum 
vivendi  Cluniacensium, 
12.  At,  inquiunt,  quomodo  Regulam  teuent,  qui 
pelliciis  induuntur  ;  sani  camibus,  seu  carnium  pin- 

(ii6)  Pinguedinis  seu  adipis  ex  camibus  eliciti 
usum  ad  legumina  condienda,  qualibet  die  quondam 
apud    Gluniacenses    adbiberi    solitum,  temperavit 

Patrol.   GLXXXU. 


induerit.  Repleti  deinde  ventrem  faba,  montem  su- 
perbia,  cibis  damnanrius  saginatos !  quasi  non  melius 
sit  exiguo  sagimine  ad  usum  vesci,  quam  ventoso 
leguminc  usque  ad  ructum  exsaturari :  prsecipue  cum 
et  Esau  non  de  carne  sed  de  lente  sit  reprehensus 
{Hebr,  xii,  i6):  et  de  ligno  Adam,  non  de  came 
damnatus  (Gen.  iii,  i7;  et  Jonathas  ex  gustu  mel- 
lis,  non  camis  morti  adjudicatus  (/  Reg,  xiv,  29) : 
econtra  vero  Elias  innoxie  camem  comederit 
(///  Reg,  XVII,  6) ;  Abraham  gratissime  camibus 
Angelos  paverit  {Gen,  xviii,  7),  et  de  ipsis  sua  fieri 
sacriiicia  Deus  prseceperit  {Exod.  xxix,  i).  Sed  et 
satius  est  modico  vino  uti  propter  infirmiiatero, 
quam  multa  aqua  ingurgilari  per  aviditatem  :  quia 
et  Paulus  Timotheo  modico  uiendum  consuluit 
(/  Tim.  y,  23) ;  et  Dominus  ipse  bibit,  ila  ut  vini  po- 
tator  appellatus  sit  {Matth.  xi,  i9) ;  Apostolis  quo- 
que  bibendum  dedit ;  insuper  et  ex  eo  Sacramenta 
sui  sanguinis  condidit  {Id,  xxvi,  27) :  cum  econtrap- 
rio  aquam  ad  nuptias  bibi  non  passus  sit  {Joan,  ii, 
3-9),  et  ad  aquas  contrAdictionis  53S  populi  mur-  ' 
mur  terribiliter  castigavprit  {Num,  xx) ;  David  quo- 
que  aquam,  quam  desideraverat,  potare  timuerit 
(//  Reg.  XX  iii,  i6);  virlqup  illi  Gedconis,  qui  prt» 
aviditate  toto  corporc  proslrato  de  flumine  bibemnt, 
digni  ad  prailium  ire  non  fuerint  {Judic,  vii,  5-7). 

Petrus  Yenerabilis,  interdicendo  illumin  feriissextia 
siatuto  iO,  ei  qualibet  dic  Adventus,  prseier  Domini- 
cam  primara  statuto  15. 

29 


907 


S.  BERNAROI  A6BATIS  CLAfiiE-VALLENSIS 


M» 


Jam  vero  de  labore  manuum  quid  gloriamini,  cum 
et  Martha  laborans  increpata,  et  Maria  quiescens 
laudata  sit  {Luc,  x,  41,  42);  et  Paulus  apertedicat ; 
Labor  corporis  ad  modicum  valett  pietas  autem  ad 
omnia?  (I  Tim,  iv,  8.)  Optimus labor,  de  quo  pro- 
pheta  dicebat :  Laboravi  in  gemitumeo  (PsaL\i,  7) : 
et  de  quo  alibi,  Memor  fui  Dei,  delectatus  sum,  et 
exerdtatu^  sum.  Ac  ne  corporale  intelligas  exerci- 
tium.  Etdefecitf  mqmi^  spiritus  meus  {PsaU  lxxvi, 
4).  Ubi  autem  non  corpus,  sed  spiritus  fatigatur, 
spiritualis  procul  dubio  labor  inlelligitur. 

CAPUT  VII. 
Spiritualis  exercitatio  fmctuosior  corporali, 
i3.  Quid  ergo,  inquis  ?  Siccine  illa  spiritualia  per- 
suades,  ut  etiam  haec,  quae  ex  Regula  habemus,  cor- 


A  Sicut  nec  Jacob,  nisi  prius  cognita  Lia,  desideratos 
Rachelis  ampiexus  meruit  obtinere.  Unde  rursus  in 
psalmo,  Sumite  psalmum^  et  date  tympanum(PsaL 
Lxxx,  3)  :  quod  est  dicere,  Sumite  spiritualiay  sed 
prius  date  corporalia.  Optimus  autem  ille,  qoi  di- 
screte  et  congrue  et  haec  operatur,  et  ilia. 

15.  Jam  vero  epistola  ut  epistola  remaneat,  fi- 
nienda  erat,  quandoquidem  et  nostros  (de  qnibu», 
pater,  conquestus  estis,  quod  Ordini  vestro  detrabe- 
rent)  satis,  quantum  potui,  stylo  corripui;  et  me 
quoque  ab  hujusmodi  falsa  suspicione  purgavi,  ut  de- 
bui.  Sed  quoniam  dum  nostris  minime  parco,  non- 
nullis  de  vestris  nimium,  in  quibus  non  decet,  videor 
assentire ;  pauca  quse  et  vobis  displicere  eognovi, 
et  omnibus  bonis  vitanda  esse  non  dubito,  necessa- 


poralia  damnes?  Nequaquam  :  sed  illa  oportet  agere,  B  rium  reor  subjungere  :  Ml#  quae  quidem  etsi  fieri 


et  ista  non  omillere.  Alioquin  cum  aut  ista  omilti 
necesse  est,  aul  illa ;  ista  potius  omittenda  sunl , 
quam  illa.  Quanto  enim  spiritus  corpore  melior  est, 
tanto  spirituaiis  quam  corporalis  exercitatio  fru- 
ctuosior.  Tu  crgo  cum  de  horum  observatione  elatus, 
aliis  eadem  non  observantibus  derogas,  nonne  te 
magis  transgressorem  Rcgulae  indicas,  cujus  licet 
minima  quaedam  tenens,  meliora  devitas,  de  quibus 
Paulus  :  ^mulamini^  ait,  charismata  meliora  ? 
(/  Cor»  XII,  31.)  Detrahendo  quippe  fratribus,  in  quo 
temetipsum  extollis,  perdishumilitalem;  in  quoalios 
deprimis,  charitatem :  quae  sunt  procul  dubio  charis- 
mala  meliora.  Tu  tuum  corpus  multis  et  nimiis  labo- 


videntur  in  Ordine,  absit  tamen  ut  sintde  Ordine! 
Nullus  quippe  ordo  quidpiam  recipit  inordinatum  : 
quod  vero  inordinatum  est,  ordo  non  est.  Unde  non 
adversumOrdinem,  sed  pro  Ordine  disputareputandus 
ero,  si  non  Ordinem  in  hominibus,  sed  bominum 
vitia  reprehendo.  Et  quidem  diligentibus  ordinem  in 
hac  re  molestum  mc  fore  non  timeo  :  quinimo  gratum 
procul  dubio  accepturi  sunt,  sipersequimur  quod  et 
ipsi  oderunt.  Si  quibus  vero  displicuerit,  ipsi  sema- 
nifestant,  qHia  Ordinem  non  diiigunt,  cujus  utique 
corruptionem,  id  cst  vitia,  damnari  nolunt.  Ipsifl 
itaque  illud  Gregorianum  respondeo  :  Melius  est 
«  ut  scandalum  oriatur,  quam  veritas  relinquatur.  » 


hbus  atteris,  ac  regularibus  asperitatibus  mortificas  r  (Homil.  7  inEzech.) 


membra  tua  quae  sunl  super  terram.  Bene  facis. 
Sed  quid  si  ille  quem  similiter  non  laborantem  diju- 
dicas,  modicum  quidem  habeat  de  bac,  quae  ad  mo- 
dicum  est  ulilis,  corporali  videlicct  ixercitatione ; 
amplius  autem  quam  tu  de  iila,  quae  ad  omnia  valet, 
id  est  pietate?  Quis,  quaeso,  vestrum  Regulam  melius 
tenet?  Anoon  melius  qui  melior?  Quis  vero  melior, 
humilior  an  fatigalior  ?  Annon  is  qui  a  Domino  di- 
dicit  mitis  esse  et  humilis  corde  [Matth.  xi,  29),  qui 
et  cum  Maria  optiroam  partem  elegit,  quae  non  au- 
feretur  ab  eo  ?  {Luc,  x,  42.) 

14.  Quod  si  Regulam  ab  omnibus  qui  eam  professi 
sunt  sic  ad  lilteram  tcnendam  censes,  ut  nuliam 
oronino  dispensationem  admitti  patiaris,  audactcr 
dico,  nec  tu  eam,  nec  ille  tenetis.  Nam  etsi  ille 


CAPUT  Vffl. 

Cluniacensium  tn/ta,  virtutum  nomine  palliata 

perstringit, 

i6.  Dicitur,  ct  veraciter  creditur,  sanctos  patres 
illam  vitam  instituisse  ;  et  ut  in  ea  plures  salvaren- 
tur,  usque  ad  infirmos  Regulae  temperasse  rigorem, 
non  Regulam  destruxisse.  Absit  autem  ut  credam, 
tantas  eos,  quantas  video  in  plerisque  monasteriis, 
vanitates  ac  superfluitates  prsecepisse,  vel  ooneet- 
sisse.  Miror  etenim  unde  inter  monachos  tanta  in 
temperantia  in  comessationibus  et  potationibus,  io 
vestimentis  et  lectistemiis,  et  equitaiuris,  et  con- 
struendis  aedificiis  inolescere  potuit  :  quatenus  ubi 
haec  studiosius,  voluptuosius,  atque  eflfusius  fiunt, 
ibi  ordo  melius  teneri  dicatur,  ibi  mAjor  putetur  reli- 


quantum  quidero  pertinet  ad  observationes  corpo-  Q  gie.  Eccc  cnim  parcitas  putatur  avaritia,  sobrietas 


reas,  in  pluribus  offendit,  iropossibile  est  tamen  te 

quoque  vel  in  uno  non  transgredi.  Scis  autem  quia 

in  uno  offendit,  omnium  cst  reus.   Sin  vero  con- 

cedas  aliqua  posse  mutari  dispensatorie,  procul  du- 

*bio  et  tu  illam  tenes,  et  ille,  quanquam  dissimiliter: 

nam  tu  quidem  dislrictius,  at  ille  fortassediscretius. 

Ncquc  hoc  dico,  quia  baec  exteriora  negligenda  sint ; 

aut  qui  se  in  illis  non  exercuerit,  mox  ideo  spiri- 

tuaiis    efficialur  :    cum  potius  spiritualia  (  quan- 

quam   meliora)   nisi   per  ista,   aut  vix ,  aut  nul- 

latenus  vel  acquirantur,  vei  obtineantur,  sicut  scri- 

ptum  est,  JSon  prius  quod  spirituale^  sed  quod 

avimale ;  deinde  quod  spirituale  (I  Cor,  xv,  46). 


austeritas  creditur,  silentium  tristitia  reputatur.  B 
contra  remissio  discretio  dicitur;  effusip,  liberalitas; 
loquacitas,  affabilitas ;  cachinnatio,  jucunditas ;  mol- 
lities  vestimentorum  et  equorum  fastus,  bonestas; 
lectorum  superfiuus  cultus,  munditia.  Cumque  hflee 
alterutrum  impendimus,  charitas  appellatur.  Ista 
charitas  destruit  charitatem,  haec  discretio  disere- 
tionem  confundit.  Talis  misericordia  crudelitate  plena 
est,  qua  videlicet  ita  corpori  servitur,  ut  anima 
juguletur.  Quae  etenim  charitas  est,  camem  dili- 
gere,  et  spirilum  negligere?  quaeve  discretio  totum 
dare  corpori,  et  animae  nihil  ?  qualis  vero  misericor. 
dia,  ancillam  reficere,  et  dominam  interficere?  Ne- 


fl7                                     UB8R  AD  MILITBS  TBHPU.  -  ADHONITIO.  tlt 

quod  tenebant,  et  temere  prsesumpserunt  quod  non  a  incipiamus  ubi  non  perseTeremus  ;  et  hoc  pahter 

valebani ;  digno  Deus  exiiu  eorum  tandem  patefecit  omnes  studeamus,  quo  secuadum  Apostoli  consilium 

ignaviam  :  quia  ct  impudenter  deseruerunt  quod  omnia  nostra  in  cliaritate  fiant  (/  Cor.xvi,  14)  Hsec 

imprudenter  arripuerant,  et  turpiter  redierunt  ad  id  est  de  nostra  nostro,  et  de  vestro  Ordine  sententia; 

qaod  leviter  deseruerant.  Cum  enim  daustra  nostra  haec  nostris  et  vestris,  haec  non  de  vobis,  sed  vo- 

sois  potius  Ordinis  impatientia,  quam  desiderio  no-  bis    me  solere  dicere,  nuUus  meiius  mihi   testis 

airi  expetierint;ostendunt  quodsuntfduma  vobisad  erit  quam  vos,  et  si  quis  me  novil  sicut  fos.  Quae 

no6,  a  nobis  ad  vos  instabili  levitate  pervolantes,  et  in  vestris  laudabilia  sunt,  laudo  et  prsedico  :-  si  quae 

nobis,  et  vobis,  et  omnibus  bonis  scandalum  fa-  reprehendenda  sunt,  ut  emendentur,  vobis  et  aliis 

ciant.  Quanquam  ergo  nonnullos  eomm  noverimus,  amicis  meis  suadere  soleo.  Hocnon  est  detractio,  sed 

qai  et  fortiter  Deo  auctore  cceperunt,  et  ipso  pro-  attractio.  Qaod  ut  nobis  a  vobis  semper  fiat,  ommno 

lectore  fortius  perseverant ;  securius  est    tamen  ut  precor  et  supplico.  Valete. 
perseveremus  in  bono  quod  coepimus,  quam  quod 


**■  ADMONITIO  IN  OPUSGULUM  VI. 


1.  Liber  subjectus  in  codicibus  antiquis  hunc  prsefert  titnlum,  c  locipit  prologus  sancti  Bernardi  abba- 
lis  in  libello  ad  Milites  Templi :  »  et  post  prologum,  «  Ineipiunt  capitula  de  laude  novae  Militie :  >  quae 
omnino  sunt  tredecim,  ut  in  editis  nostris,  ubi  titulos  ex  mente  auctoris  retiuuimus.  Liber  istc  a  Gaufrido 
in  libro  tertio  de  Vita  Bemardi,  capite  octavo,  «  Exhortatorius  sermo  ad  Milites  Templi  >  vocatur.  «  Quam 
vero  fidelis,  »  inquit,  «  cuju^libet  pise  conversationis  commendaior  exstiterit  et  adjutor,  exhortatorius  ad 
Milites  Templi  Sermo  declarat.  »  Ita  ergo  hujusce  libri  titulus  institui  potest  :  «  Liber  ad  Milites  Templi, 
de  laode  novse  Militise.  » 

2.  «  Hugoni  »  tamen  «  militi  Christi  et  magistro  Militiae  Ghristi  »  inscriptus  est  prologus  :  sed  perinde  est 
Magistro  Militise,  atque  omnibus  Militibus  libmm  nuncupasse.  Dicti  sunt  Fratres  Tcmpli  ex  eo,  quod  con- 
cessu  Balduini  regis  juxta  Templum  Domini  piimo  consederint,  teste  Guillelmo  archiepiscopo  Tyrensi  in 
libro  daodecimo,  capite  septimo,  ubi  eorum  origiaem  describit  ad  annum  1118.  «  Eodem  anno,  »  inquit, 
c  quidam  nobiles  viri  de  eqnestri  ordine,  Deo  devoti,  religiosi,  et  timentes  Deum  in  manu  domini  pa- 
triarchae  Ghristi  servitio  se  mancipantes,  more  canonicoram  regularium,  in  castitate,  et  obedientia,  et 
aiiie  proprio  vclle,  perpetuo  vivere  professi  sunt.  Inter  quos  primi  et  prsecipui  fuemut  viri  venerabiles, 
Hngo  de  Paganis,  et  Gauf redus  de  Sancto  Aldemaro  :  quibus  quoniam  'beque  ecclesia  erat,  neque  certum 
habebant  domicilium,  Res  in  palatio,  quoi  secus  Templum  Domini  ad  australem  habet  partem,  eis  ad 
tempus  concessit  habitaculum.  Prima  autem  eomm  professio,  quodque  eis  a  domino  patriarcha  et  aliis 
episeopis  in  remissionem  peccatorum  injunctum  est,  ut  vias  et  itinera,  maxime  ad  salutem  peregrinorum 
contra  latronum  et  incursantium  in^iiias,  pro  viribus  conservarcnt.  »  Hsec  de  Militum  Templi  origine, 
qaibtts  primus  Magister  praefectus  est  prsedictus  Hugo  de  Paganis,  quem  idem  Guillclmus  Tyrcnsis  magi- 
strom  mititiae  Templi  primum  vocat  in  libri  decimi  tertii  capite  vigesimo  sexto.  «  Hugoni  sanctae  militise 
Priori  inscripta  est  Guigonis  Garthusise  prseposili  epistola  secunda.  Iste  est  Hugo,  cui  Bernardus  sequen- 
tem  librum  nuncupavit,  distinguendus  utique  ab  altero  Hugone»  qui  ex  comitc  Gampaniae  miles  Templi 
pactus  est,  testante  Bemardi  epistola  trigesima  prima  ipsi  dirccta.  Porro  Hugoni  de  Paganis  primo  militiae 
Magistro  successit  «  miles  eximius  in  armis  slreuuu?,  uobilis  carnc  ct  moribus,  dominus  Robertus, 
cognomine  Burgundio,  natione  Aquitanicus,  »  et  quidem  sub  annum  1136,  ut  colligitur  cx  Guillelmo 
Tyrensi  in  libri  decimi  quinli  capite  sexto,  qui  iteni  de  eodem  agit  initio  libri  decimi  septimi.  Roberto 
gaffectus  videtur  Ebrardus,  cui  Petrus  Venerabilis  scribit  epistolam,  qua^  cst  libri  sexti  epistoia  vigesima 
sezta. 

^M.9  3.  Quo  anno  scriptus  sit  iste  liber,  non  facile  dixerim.  Id  factum  constat  Ordine  jam  plurimum 
aucto,  etmilitum  numero  multiplicato.  Bemardi  verba  hoc  probant  n.  10  :  <  Haec  Jerosolymis  actitantur, 
ct  orbis  excitatur.  Audiunt  insuUe,  et  attendunt  populi  de  longe,  et  ebulliunl  ab  Oricute  et  Occidente... 
Quodque  cernitur  jucundius,  et  agitur  commodius ,  paucos  admodum  in  tauta  multitudine  hominum  illo 
confluere  videas,  nii  ulique  sceleratos,  •  etc.  Atqui  ante  consilium  Trcccnse,  id  est  anle  annum  1127, 
novem  tantum  eranl  ejus  instituti  Milites,  ut  ex  Guillelmomox  vidcbimus.  Vix  ergo  ante  annum  1132,  hic 
Uber  compositus  dici  potest,  sed  tamen  ante  annum  1136,  quo  fcrc  anno  Bobertus  magister  Hugoni  suc- 
cessit. 

4«  Templariorum  Regulam  cx  codice  Victorio  typis  mandavit  Miraeus,   camque   Ghrouico  Gisterciens| 


911 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  aARiB-VALLBNSIS 


912 


haustis  quam  attactis  sagaci  probatione  et  celeri  «  manam,  fovere  ungueoto  ubi  oon  dolet,  emplaslraai 
cognitione  unum  tandem  e  pluribus,  quod   fortius      adhibere  ubi  cssura  non  est. 


sit,  eligatur.  Quale  cst  autem  illud,  quod  nonnulla 
monasteria  ex  more  observare  dicuntur,  in  magms 
videlicet  fesiis  vina  deiibuta  melie,  pigmentorum 
respersa  pulvcribus  (117),  in  conveotu  bibere?Nun- 
quid  et  hoc  fieri  dicemus  propter  inOrmitatem  sto- 
machi  ?  Ego  vero  ad  nihil  aliud  valere  video,  nisi  ut 
vel  amplius  bibalur,  vel  delectabilius.  Sed  cum  ven» 
fuerint  vino  ingurgitatse,  toto  io  capite  palpitantes 
sic  surgenli  a  mensa  quid  aliud  libet,  nisi  dormire  ? 
Si  autem  ad  vigilias  surgere  indigestum  cogis,  non 
canlum,  sed  planctum  potius  extorquebis. 

22.  Gum  vero   ad  lecliun  devenero,   requisitus 
incommodum  plango,  non  crapulse  peccatum,  sed 


23.  Ad  discemendum  deinde  ioter  sanoa  el  male 
habeotes,  baculos  in  maoibus  portare  jubenter  mgrO' 
tantes,  plane  necessarios  :  nt  quam  pailor  in  vulto, 
maciesque  noo  indicat,  baculus  sustentans  mentiatar 
invaletudinem.  Ridendas,  an  lugendas  dixerim  hu- 
jusmodi  ineptias?  Sic  Macarius  vixit?  sicBasilins 
docuit?  sic  Anioaius  iostituit?  sic  patres  in  iBgypto 
conversati  suot?  sic  deoique  sancti  Odo,  Maiolus, 
Odilo,  Hugo,  quos  se  sui  utique  Ordinis  prindpes  eC 
praeceptores  habere  gloriantur,  aut  teouenint,  aut 
teneri  censueruot  ?  Sed  hi  omoes,  si  sancii,  imo 
quia  saocti  fuerunt,  a  sancto  Apostolo  non  dissen- 
serunt,  qui  oimirum  ita  ioquitur  :  Habentes  victum 


quod  manducare  non  queo.  Ridiculum  vero  (si  tamen  B  et  vesiitum^  hts  contenti  sumus  (/  Tim.  vi,  8).  Nobis 


verum  est)  quod  relatum  est  miiii  a  pluribus,  qui 
hoc  se  pro  certe  scire  dicebant,  reticendum  esse 
non  arbitror.  Aiunt  enim  incolumcs  ac  validos  ju« 
venes  cooventum  solere  deserere,  in  domo  se  infir- 
morum,  qui  non  sunt  infirmi,  collocare;  carnium 
esu  (qui  vix  xgrotis  duntaxat,  et  omnino  debilibus 
ex  Regulae  discretione  pro  virium  reparatione  con- 
ceditur  [Reg.  S.  Benedicti,  capp.  31, 39J)nonquidem 
corporis  infirmantis  ruinas  relicere  pro  incommodo, 
sed  camis  luxuriantis  curam  perficere  in  desiderio 
(118).  Rogo,  quse  est  haec  securitas,  inter  frenden- 
tium  undique  hosiium  fulgurantes  hastas  et  circum- 
volantia  spicula,  tanquam  finito  jam  bello  el  Irium- 
phato  adversario,  projicere  arma,  et  aut  prandiis 
incubare  loogioribus,  aut  nudum  molii  volutari  in 
iectulo  ?  Quid  hoc  ignaviae  est,  o  bonimilites  ?  Sociis 
in  sanguine  et  caede  versantibus,  vos  aut  cibos  dili- 
gitis  delicatos,  aut  somnos  capitis  matulinos  ?  Aliis, 
inquam,  nocte  el  die  cura  pervigili  festinantibus 
redimere  tempus,  quoniam  dies  mali  sunt ;  vos 
e  contrario  et  iongas  nocles  dormitando  consumitis, 
et  dics  fabulando  ducitis  otiosos  ?  An  dicitis,  Pax, 
etnon  est  pax  ?  cur  vel  non  verecundamioi  ad  expro- 
brationem  apostolicse  indignalionis  ?  Nondum  enim, 
ait,  restitistis  usque  ad  sanguinem  (Hebr,  xii,  3). 
Imo  jam  ad  ejusdem  terribilis  valde  comminationis 
tonitruum  cur  non  expergiscimini  ?  Cum  dixerint, 
inquit,  Pax  et  securitas;  tunc  repentinus  eis  superve- 


autem  est  pro  victu  satietas,  nec  vestitum  appeti- 
mus,  sed  ornatum. 

5Sy  GAPUT  X. 
Vestium  omatum  luxumque  ineisdempersequUmr. 
24.  Quseritur  ad  induendum,  non  quod  utilins, 
sed  quod  subtilius  inveniatur  :  non  quod  repellat 
frigus,  sed  quod  superbire  compellat :  non  dentqae 
juxta  Regulam,  «  quod  vilius  comparari  potest  » 
{Reg-  S,  Benedicti^  cap.  55),  sed  quod  venustius,  imo 
vaoius  ostentari.  Heu  me  miseram  qualemcttnque 
mooacbum  I  cur  adhuc  vivo  videre  ad  id  devenisse 
Ordioem  oostrum,  Ordioem  scilicet  qui  primus  luit 
io  Ecclesia,  imo  a  quo  coepit  Ecclesia ;  quo  noilus 
p  in  terra  similior  aogelicis  ordinibus,  nullus  vicinior 
ei  quae  io  coelis  cst  Jerasalem  mater  oostra,  sive  ob 
dccorem  castiAtis,  sive  propter  charitatis  ardorem; 
cujus  Apostoli  iostitutores,  cujus  hi,  quos  Paolus 
tam  ssepc  saoctos  appellat,  iochoalores  exstiteniBt  ? 
Et  quidem  inter  illos  cnm  oihil  quod  suum  eiset 
quispiam  retiouisset,  dividebatur,  ut  scriptum  est, 
singuliSf  prout  cuique  opus  erat :  oon  igitur  qnod 
quisque  pueriliter  gestire  [a/.  gestare]  poterat.  Sane 
ubi  tantom  quod  opus  erat  accipiebatur,  ibi  nibil 
procul  dubio  otiosum  admittebatur  :  quanto  msgts 
nihil  curiosum?  quanto  magis  nihil  superbam?  Qfiod^ 
inquit,  opus  erat ;  hoc  est  quantum  ad  indamenta, 
quod  et  nuditatem  tegeret,  et  frigus  repelleret.  Pa- 
tasne  ibi  cuiquam  galabrunum  ant  isembrunum  (119) 


nietinteritus,  sicut  dolor  inutero  habentis^et  non  D  quserebatur  ad  ioduendum ;   coiquam  ducentoram 


effugient  (/  Thess,  v,  3).  Delicata  nimis  medicina  est, 
prius  alligari  quam  vulnerari,  mcmbram  non  per- 
cussum  plangere,  et  necdum  suscepta  ictu  admovere 

• 

(117)  Pigmentoram  ejusmodi  usum  sustulit  Petrus 
staiuto  tl,  praeterquam  in  Coena  Domini. 

(118)  Et  hoc  correxit  Petrus  ^tatulo  12.  Sed  le- 

genda  hac  dc  re  gravis  ejusdem  episiola,  quae  est 
bri  sexii  epistola  15  ad  Priores  et  Gustodes  Ordinis 
in  quo  vehemeotior  et  severior  Beroardo  est  io 
arguendo  hoc  pervcrso  abusu. 

(119)  Petras  Venerabilis  decernit  statuto  16,  ut 
nullus Fratrum  pannis^  qui  dicuntur  galabruni  vel 
uembruni,vestiatur :  cujus  statuti  hanc  reddit  ratio- 
nem,  quod  multi  nostrorum^  inquit  non  aliterquam 
sagcuiares  homines,  sericis  variis  vel  grtsiis  vestium 
generibus  se  comebant.  Itaque  sericise  vestes  erant 
sabatri  coloris.  In  codice  Corbeiensi  legitur  rasen' 


solidorum  mula  parabatur  ad  equitandum  ?  Patasne, 
ioquam,  cujuspiam  ibi  lectulum  opertoriam  cattinam 
(120),  aut  discolor  barricanus  (121)  operiebat,  abi 

brunum. 

(120)  Ejusmodi  etiam  coopertoria  ex  cattiius 
pellibus  peregrinis  rescindit  idem  piissimus  abbis 
staluto  17,  coocedeos  earum  loco  jmtosiarum*  sea 
vesonum  pelles  :  cum  antea  Cluniacenses,  (2aUM»- 
norum  cattorum  pellibus  contemptiSt  Numantnuh 
rum,  seu,  Zamorensium  cattorum  pellibus  canimUo 
coopertorio  ad  lectum  uterentur.  Conferepistolaml. 

(121)  Barricani  item  sublati  sunt  statuto  IS,  obi 
legiiur,  ut  nuUus  scarlatas^  aut  barracamas^  vel 
pretiosos  burellos,  qui  Ratisponi  fiunt,  sive  pid^ 
quolibetmodo  stramina  habeatf  sed  solumfnodo  ct7t- 
cium,  superjectis  tantum  duobus  pannis  albiet  ni(fri 
cohris.  Matta  erant  versicolores  a  barria  aie  diettk 


M8 


AP0L06IA  AD  OniLLBLMnM. 


914 


singuKs  dmdebatartantum,  proni  cuiqueopus  erat  ? 
Non  illic  arbitror  valde  curatum  fuisse  depretio,  de 
colore,  de  cultu  yestimentorum,  ubi  tam  indefessum 
inerat  studium  in  concordia  morum,animorum  cohs- 
rentia,profectuqueyirtutum.  MulHtudinU,  inquit  cre^ 
dentium  eratcarunumet^anima  una  (i4c^iT,32,35). 

25.  Ubi  nunc  illud  unanimitatis  exercitium  ?  Pusi 
sumus  exterius,  et  de  regno  Dei  quod  intra  nos 
est,  relictis  veris  ac  perennibus  bonis,  foris  quseri- 
mus  vanam  consolation^^m  de  vanitatibus  et  insaniis 
falsis :  ac  jam  religionis  antiquse  nonsolum  virtutem 
amisimus,  sed  nec  speciem  retinemus.  Ecce  enim 
ipsehabitus  noster  (quod  et  dolens  dico),  quihumi- 
litatis  esse  solebat  insigne,  a  monachis  temporis 
nostris  in  signum  gestatur  superbise.  Yix  jam  in 
nostris  provinciis  invenimus,  quo  vestiri  dignemur. 
Miles  et  monachus  ex  eodem  panno  partiuntur  sibi 
cucullam  et  chlamydem.  (^uivis  de  saeculo,  quan- 
tumlibet  honoratus,  etiamsi  rex,  etiamsi  imperator, 
iile  fuerit,  non  tamen  nostra  borrebit  indumenta,  si 
suo  sibi  modo  praeparata  fuerint  et  aptata. 

86.  Cseterum  in  habitu,  inquis,  non  est  religioi 
sed  in  corde.  Bene.  At  tu  quando  cucullam  empturus 
lustras  urbes,  fora  circuis,  percurris  nundinas,  do- 
mos  scrutaris  negotiatorum,  cunctam  evertis  singu- 
lorum  supellectilem,  ingentes  explicas  cumulos  pan- 
BOrum,  attrectas  digitis,  admoves  oculis,  solis  appo- 
nis  radio ;  quidquid  grossum,  quidquid  pallidum  oc- 
currerit,  respuis;  si  quid  autem  sui  puritate  ac  nitore 
placuerit,  illud  mox  quantolibet  pretio  satagis  tibi 
retinere  :  rogo  te,  ex  corde  facis  haec,  an  simplici- 
ter  ?  Gum  denique  contra  Regulam,  non  quod  vilius 
oceurrprit,  sedstudiosissimequseris,  quod  quia  rarius 
invenitur,  pretiosius  eroitur ;  ignorans  facislisec,  an 
exindustria  ?  Ex  cordisthesauro  sine  dubio  procedit, 
quidquid  &9M  foris  apparet  vitiorum.  Yanum  cor 
vanitatis  notam  UDigerit  corpori ;  et  exterior  super- 
fluitas  interioris  vanitatis  indicium  est.  Mollia  indu- 
menta  animi  molIiUem  indicant.  Non  tanto  curaretur 
corporis  cuhus,  nisi  prius  neglecta  fiiisset  mens  in* 
culta  virtutibus. 

CAPUT  XI. 

De  causa  cur  superiores  tubditorum  vitia  non  eorrir 
gant.  Luxum  et  splendidum  prmlatorum  apparor 
tum  perstringit. 

27.  Miror  autem,  cum  Regula  dicat,  ad  magistrum 

respicere  quidquid  a  discipulis  delinquitur  {Req,  S. 

Benedicti,  cap.  2);  et  Dominus  per  prophetam  san- 

i^uinem  in  peccato  morientium  de  manu  pastorum, 

requirendum  esse  mioetur  (E«^A.  iii,  18),  quomodo 

abbates  nostri  patiantur  fieri  talia ;  nisi  forte  (si  au- 

deam  dicere)   nemo  fidenter  reprehendit,  in  quo'se 

esse  irreprelieiisibilem  non  conQdit.  Siquidem  hu- 

manitalis  est  omnium,  in  quo  sibi  quisque  indulget, 

aliis  non  vehementur  irasci.  Dicam,  dicam ;  prse- 

sumptuosus  dicar,  sed  verum  dicaih.  Quomodo  lux 

(1221  Id  de  Sugerio  abbate  Dionysiana  dictum 
putant  ut  ad  epistolam  78.  Peirus  Yenerabilis  statu- 
tum  edidit  capite  40,  ut  nullus  Priorum  ducat  seenm 


A  mundi  obtenebrala  est  ?  quomodo  sal  terrae  infatua- 
tum  est?  (^orum  nobis  vita,  via  vitse  debuit  esse, 
dum  exemplum  in  suis  actibus  ostendunt  superbise, 
caeci  facti  sunt  duces  csecorum.  Quod  enim  (ut  cse- 
tera  taceam)  specimen  humilitatis  est,  cum  tanta 
pompa  et  equitatu  incederef  tantis  hominum  crini- 
torum  stipari  obsequiis ;  quatenus  duobus  episcopis 
unius  abbatis  multitudo  sufficiat?  Mentior,  si  non 
vidi  abbatem  sexaginta  equos,  et  eo  amplius  in  suo 
ducere  comitatu  (122).  Dicas,  si  videas  eos  transeun- 
tes,  non  patres  esse  monasteriorum,  sed  dominos 
castellorum ;  non  rectores  animarum,  sed  principes 
provinciarum.  Tum  deinde  gestari  jubentur  mappulae 
scyphi,  bacini,  canddabra,  et  manticse  suffarcmatse, 
non  stramentis,   sed  omamentis    lectulorum.  Yix 


B 


denique  quatuor  leucis  a  sua  quispiam  domo  recedit. 


nisi  cum  tota  supellectili  sua,  tanquam  sit  vel  itnrus 

ad  exercitum,  vel  transiturus  per  desertum,  ubi  non 

valeant  inveniri  necessaria.  Annon  posset  eodem 

vasculo  et  aqua  manibus  vergi,  et  vinum  bibi  f  Ao- 

non  posset  ardens  lucere  lucema,  nisi  in  tuo  qnod 

portas  candelabro,  et  hoc  aureo,  vel  argenteo  ?  An- 

non  posset  dormiri,  nisi  super  varinm  stratum,  aut 

sub  perogrino  coopertorio  ?  Annon  unus  aliquis  mij 

nister  posset  et  jumentum   ligarc,   et  ad  mensam 

servire,  et  lectulum   praeparare  ?  Nunc  ergo  tante 

muUitudini  garsionum  ac  jumentorum,  cur,  vel  ad 

solatium  mali,  nobiscum  non  ferimus  necessaria, 

V  quatenus  hospites  non  gravemus  ? 

CAPUT  XII. 

Luxum  etabusumin  templis  etoratoriis  exstruendis 
omandis^pingendis,  arguit. 

28.  Sed  haec  parva  sunt  :  veniam  ad  majora,  sed 

ideo  visa  minora,   quia  usitatiora  Omitto  oratorio- 

rum  immensas  altitudines,  immoderatas  longitudi- 

nes,  supervacuas  latiiudines,  sumptuosas  depolitio* 

nes,  curiosas  depictiones  :  quse  dum  orantium  in  se 

retorquent  aspectum,  impediunl  et  affeotum,  et  mihi 

qnodammodo  reprsesentant  antiquum  ritum  Judseo- 

rum.  Sed  esto,  fiant  haec  ad  honorem  Dei.  Illud  au- 

tem  interrogo  monachus  monacbos,  quod  in  gentiU- 

bns  gentilis  arguebat : 

Dieite  (ait  'ilie),ponti/ices,in  sanctoquid  facit  auruml 

(Pbbs.  sat.  n,  vers.  69.) 

D  Ego  antem  dico  :  Dicite,  5S9  pauperes  :  non  enim 

attendoversum,  sed  sensum ;  dicite,  inqnam,  pan- 

peres,  si  tamen  pauperes,in  sancto  quid  facit  aumm? 

Etquidem  alia  causa  est  episcoporum,  alia  monacbo- 

rum.  Scimus  naroqne,  quod  illisapientibus  et  insipien- 

tibus  debitores  cum  sint,  carnalis  popnli  devotionem 

quia  spiritualibus'non  possunt,  corporaiibus  excitant 

oraamentis.  Nos  vero  quijam  de  populo  exivimus;  qui 

mundi  quseque  pretiosa  ac  speciosa  pro  Christo  reli- 

quimus ;  qui  omnia  pulchre  lucentia,   canore  mui- 

centia,  suave  olentia,  dulce  sapientia,  tactu  placentia* 

cuncta  denique  oblectamenta  corporea  arbitrati    sa- 

plus  quam  tres  equitaturas^  vely  si  Prior  Ordims 
fUerit^  quatuor. 


ei5 


S.  BBRN&ROI  ABI^AXIS  (^iAA^V^BNSIS 


m 


mus  ut  steccora,  ut  Ghristum  lucrifaciamas  :  quorum'  l  bus  quid  facit  illa  ridicula  monstruo;^j^tfs,  mir^  qu»- 


quseso,  ia  his  devotionem  excilare  intendimu^?  Quem 
inquan),  ex  his  frucliim  requirimus?  stuUorum  ad- 
mirationem,  an  simplicium  oblationem  [al.  oblecta- 
tionem]?  An  quoniam  commisti  sumus  intergenteSf 
forte  didicimus  opera  eorum,  el  servimus  adhuc 
sculptibilibus  eorum  ? 

28.  Et  ut  aperte  loquar  an  hoc  totum  facit  ava- 
ritia,  quae  est  idolorum  servitus,  et  non  requirimus 
fructum,  sed  datum?  Si  quforis,  quomodo?  Miro, 
inquam,  modo.  Tali  quadam  arte  spargitur  aes,  ut 
multiplicetur.  Expenditur  ut  augeatur,  et  eifusio  co- 
piam  parit.  Ipso  quippe  visu  sumptuosarum,  sed 
mirandai'um  vanitatum,  accenduntur  homines  magis 
ad  offerendum  quam   ad  orandum.  Sic  opcs  opibus 


dam  deformis  formosilas,  ac  fqrm^sa  detonnitas  ? 
Quid  ibi  immundse  simise  ?  quid  feri  leones  ?  qaid 
monslruosi  centauri  ?quid  semihomines  ?  quid  ma- 
culosae  tigrides  ?  quid  milites  pugnantes  ?  quid  vena- 
tores  tubicinantes  ?  Videas  sub  uno  capite  multa 
corpora,  et  rursus  in  uno  corpore  oapita  multa.  Ger- 
nitur  hinc  in  quadrupede  cauda  serpentis,  illinc  in 
pisce  caput  quadrupedis.  Ibi  bestia  prsefert  equum, 
capram  trahens  re^ro  dimidiam ;  540  hic  cornu- 
tum  animal  equum  geslat  posterius.  Tam  multa 
denique,  tamque  mira  diversarum  formarum  ubique 
varietas  apparet,  ut  magis  legere  libeat  in  marmo- 
ribus  quam  in  codicibus,  toiumque  diem  occupare 
singula  ista  mirandp  quam  in  lege  Dei  mediiando. 


hauriuntur,  sic  pecunia  pecuniam   traint  :  quia  ne-  9  Proh  Deo  !  si  non  pudet  ineptiarum,  cur  vQl  non  pi- 
scio  quo  pacto,  ubi  amplius  divitiarum  cernitur,  ibi      get  expensarum  ? 


offertur  libentius.  Auro  tectis  reliquiis  saginantur 
oculi,  et  loculi  aperiuntur.  Osteniiitur  pulcherrima 
forma  sancti  vel  sanctae  alicujus,  et  eo  creditur  san- 
ctior,  quo  coloratior.  Currunt  homines  ad  osculan- 
dum,  invitantur  ad  donandum;  et  magis  mirantur 
pulchra,  quam  venerantur  §acra.  Ponuntur  dehinc 
in  ecclesia  gemmataB,non  coronae  (12  a^j^^rotae 
circumseptae  lampadibus,  sed  non  minus  'fulgentcs 
insertis  lapidibus.  Gemimus  et  pro  candelabris  ar- 
bores  quasdam  erectas,  multo  aeris  pondere,  miro 
artificis  opere  fabricatas,  nec  magis  coruscantes 
superpositis  lucernis  quam  suis  gemmis.  Quid,  pu- 


CAPUT  xni. 

Modos  et  media  mutuce  charitatis  et  pacis  fovenda 
summatim  colligit,denique  tramfugas  instabHi' 
tatis  notat. 

30.  Multa  quidem  et  alia  suggerebat  addenda  larga 

materia ;  sed  avellit  me  ct  propri^  ^tis  aoxia  oc- 

cupalio,  et  tua,  frater  Ogeri  (i?^),  nimis  festina  dis- 

cessio,  qui  videlicet  nec  morari  diutius  acquiescis, 

nec  abire  tamen  vis  absque  receiiui  opusculo.  Facio 

itaqijie  quod  vis,  et  te  dimitto,  et  sermonem  brevio : 

praesertim  quia  utiliora  sunt  pauca  in  pace,   quain 

mulla  cum  scandalol  Et  utinam  haec  pauca  scripse- 


tas,  inhis  omnibus  quaeritur  ?  pcenitentium  compun  Q  rim  sine  scandalo.  Enimvero  vitia  carpens,  scio  me 


ctio,  an  intuentium  admiratio  ?  0  vanitas  vanitatum, 
sed  non  vanior  quam  insanior !  Fulgct  ecclesia  in 
parietibus,  et  in  pauperibus  eget.  Suos  lapides  in* 
duit  auro,  et  suos  filios  nudos  deserit.  De  sumptibus 
egenorum  servitur  oculis  divitum.  Inveniunt  curiosi- 
quo  delectentur,  et  non  inveniunt  miseri  quo 
sustententur.  Utquid  saltem  sanctorum  imagi- 
nes  non  reveremur,  quibus  utique  ipsum,  quod  pe- 
dibus  concu!catur,  scatet  pavimentum  ?  Saepe  spuitur 
in  ore  angeli,  saepe  alicujus  sanctorum  facies  calci- 
bus  tunditur  transeuntium.  Et  si  non  sacris  his 
imaginibus,  cur  vel  non  parcitur  pulchris  coloribus? 
Cur  decoras  quod  mox  foedandum  est  ?  cur  depingis 
quod  necesse  est  conculcari  ?  Quid  ibi  valent  venustae  ^ 
formae,  ubl  pulvcre  roaculantnr  assiduo  ?  Denique  ^ 
quid  hsc  ad  paupercs,  ad  monachos,  ad  spirituales 
viros  ?  Nisi  forte  et  hic  adversus  memoratum  jam 
poetffi  versiculum  propheticus  ille  respondeatur : 
Domine,  dilexidecorem  domus  tuas,  etlocum  habita- 
tumisglorioe  tuas  (PsaU  xxv,  8).  Assentio  :  patiamur 
et  haec  fieri  in  ecciesia  :  quia  etsi  noxia  sunt  vanis 
«t  avaris,  non  tamen  simpUcibus  et  devotis. 
S9.  Cseterum  in  ciaustris  coram  legentibus  fratri- 

(123)  De  ejusmodi  coronis,  quarum  una  superest 
apud  Rcmos  in  S.  ^emifi^ii  ecclesia,  72  cereolos 
habens)  statuit  Petrus  aobas  saepe  laudatus,  ut 
mAgnce  illi  coronai,  ex  oerey  auro  argentoque  etegan» 
tissime  compositm^  aua:  in  medio  chori  forti  ca(ena 
sustentata  dependeit  accensi  cerei  non  imponantur 


offendere  vitiosos.  Potest  tamen  fieri,  volente  Deo, 
aliquibus  quos  me  timeo  exasperasse,  potius  placitu- 
rum  esse,  sed  si  desinant  esse  vitiosi  :  si  videlicet, 
et  districtiores  desinant  esse  detractores,  ei  remis- 
siorjs  axp  i  ent  superfluit^les;  si  sicquisque  bowm 
teneat  quod  tenet,  ut  alium  aliud  te^eptem  non  ja- 
dicet  :  si  qui  accepit  jam  ease  bonus,  non  invideat 
melioribus;  et  qui  sibi  videtur  agere  melius,  bonnm 
non  spernat  alterius  :  si  qui  districtius  vivere  pos- 
sunt,  eos  qui  non  possunt  nec  aspernentur,  nec 
aemulentur ;  et  qui  non  possuot,  eos  qui  possunt  sic 
mirentur,  ut  temere  non  imitentur.  Sicut  enim  non 
licet  his,^qui  majus  aliquid  forte  voverunt,  ad  id 
quod  minus  eft  d^cendere,  ne  apostatentnr  :  sic 
non onmibus expedit  de  bonis  minoribiuad  majora 
transire,  ne  prsecipitentur. 

31.  Scio  quippe  nonnullos  de  aliis  et  congrega- 
tionibus,  et  institutionibus,  ad  nostrum  Ordinein 
pervolasse,  pulsasse,  intrasse  :  qpl  boc  quidem 
agendo,  et  suis  scandala  reliqnerunt,  et  nobis  nibi- 
lominus  attulerunt,  dum  quantum  illos  sua  temera- 
ria  discessione,  tantum  nos  turbamnt  soa  misera 
conversaiione.    Et  quoniam    saperbe  sprevenint 

nisi  in  quinque  prascipuis  festis,  etc.  Minores  coro- 
ranas  erzas  vocai. 

(124)  Is  est  Ogorius  canonicus  regularis,  ad  qoen) 
epistola  87  et  sequentes.  Ejusdem,  itemque  Guil- 
lelmi  Sancti-Theodorici  abbatis  censurae  hunc  Hbrum 
subjecit  fiernadus  epistola  88. 


917  UUR  AJ)  MILITBS  TJSHPU.  -  AOMOmTIO.  $1S 

quod  tenebaDt,  et  temere  prsesumpserunt  quod  non  a  incipiamus  ubi  non  perseveremus  ;  et  hoc  pariter 

valebaBt ;  digno  Deus  exilu  eomm  tandem  patefecit  omnes  studeamus,  quo  secundum  Apostoli  consilium 

ignaviam  :  quia  ct  impudenter  desemerunt  quod  omnia  nostra  in  charitate  fiant(l  Cor. wi,  ii)EtRC 

imprudenter  arripuerant,  et  turpiter  redierunt  ad  id  est  de  nostra  nostro,  et  de  vestro  Ordine  senteniia; 

quod  leviter  deseruerant.  Cum  enim  danstra  nostra  hsec  nostris  et  vestris,  hsec  non  de  vobis,  ted  vo* 

suis  potius  Ordinis  impatientia,  quam  desiderio  no-  bis    me  solere  dioere,  nuUus  melius  mihi   testis 

stri  expetierint;  ostendunt  quod  sunt^  dum  a  vobis  ad  erit  quam  vos,  et  si  quis  me  novit  sicut  vos.  Quse 

nos,  a  Dobis  ad  vos  instabili  levitate  pervolantes,  et  in  vestris  laudabiiia  sunt,  laudo  et  prsedico  i-si  quse 

nobis,  et  vobis,  et  omnibus  bonis  scandaium  fa-  reprehendenda  sunt,  ut  emendentur,  vobis  et  aliis 

ciunt.  Quanquam  ergo  nonnnllos  eomm  noverimus,  amicis  meis  soadere  soleo.  Hocnon  est  detractio,  sed 

qui  et  fortiter  Deo  auctore  coeperunt,  et  ipso  pro-  attractio.  Quod  ut  nobis  a  vobis  semperfiat,  omnino 

tectore  fortius  perseverant ;  securius  est    tamen  ut  precor  et  sopplico.  Valete. 
perseveremus  in  bono  quod  coepimus,  quam  quod 


**■  ADMONITIO  IN  OPUSCULUM  VI. 


1.  Liber  subjectus  in  codicibus  antiquis  hunc  preefert  titnlum,  •  locipit  prologus  sancti  Bernardi  abba- 
tis  in  libello  ad  Milites  Temp)i :  »  et  post  prologum,  •  Incipiunt  capitula  de  laude  novae  Mililiie :  »  quse 
omnino  sunt  tredecim,  ut  in  editis  nostns,  ubi  tituiot  ex  mente  auctoris  retinuimus.  Liber  istc  a  Graufrido 
in  libro  tertio  de  Vita  Beraardi,  capite  octavo,  «  Exhortatorius  sermo  ad  Milites  Templi  >  vocatur.  «  Quam 
vero  fidelis,  »  inquit,  •  cujuslibet  piae  conversationis  commendalor  exstiterit  et  adjutor,  exhortatorius  ad 
Milites  Templi  Sermo  declarat.  »  Ita  ergo  hujusce  libri  titulus  institui  potest  :  •  Liber  ad  Milites  Templi, 
de  laode  novse  Militise.  » 

2.  a  Hugoni  »  lamen  «  militi  Christi  et  magistro  Militiae  Ghristi  »  inscriptus  est  prologus  :  sed  perinde  est 
Magistro  Bfilitiae,  atqoe  omnibus  Militibus  libram  nuncupasse.  Dicti  sunt  Fratres  Tcmpli  ex  eo,  quod  con- 
cessu  Balduini  regis  joxta  Templum  Domini  piimo  consederint,  teste  Guillelmo  archiepiscopo  Tyrensi  in 
libro  duodecimOf  capite  septimOf  ubi  eorum  origioem  describit  ad  annum  1118.  •  Eodem  anno,  >  inquit, 
0  quidam  nobiles  viri  de  equestri  ordine,  Deo  devoli,  religiosi,  et  timentes  Deum  in  manu  domini  pa- 
triarchae  Ghristi  servitio  se  mancipantes,  more  caoonicoram  regularium,  in  castitate,  et  obedientia,  et 
sine  proprio  velle,  perpetuo  vivere  professi  suot.  loter  quos  primi  et  praecipui  fueruot  viri  venerabiles, 
Hogo  de  Paganis,  et  Gaufredus  de  Saocto  Aldemaro  :  quibus  quoniam  'Oeque  ecclesia  erat,  neque  certum 
habebant  domicilium,  Res  in  palatio,  quoi  secus  Templum  Domini  ad  austrilem  habet  partem,  eis  ad 
tempus  concessit  habitaculum.  Prima  autem  eorum  professio,  qoodque  eis  a  domino  patriarcha  ct  aliis 
episcopis  io  remissionem  peccatorum  injunctum  est,  ut  vias  et  itinera,  maxime  ad  salutem  peregriaorum 
contra  latronum  et  incursantium  iosiiias,  pro  viribus  conservarent.  »  Haec  de  Militum  Templi  origine, 
quibos  primus  Magister  preefectus  est  preedictus  Hugo  de  Paganis,  quem  idem  Guillclmus  Tyrcnsis  magi- 
stram  militise  Templi  primum  vocat  in  libri  decimi  tertii  capite  vigesimo  sexto.  c  Hugoni  sanctae  militise 
Priori  inscripta  est  Guigoois  Garthnsise  prseposili  epistola  secuoda.  Iste  est  Hugo,  cui  Beroardus  sequen- 
tem  libram  nuncupavit,  distioguendus  utique  ab  altero  Hugone,  qui  ex  comite  Gampanise  miles  Templi 
pactus  est,  testante  Bernardi  epistola  trigesima  prima  ipsi  directa.  Porro  Hugoni  de  Paganis  primo  militiae 
Magistro  successit  <  miles  eximius  in  armis  strenuu^,  uobilis  carnc  ct  moribus,  dominus  Robertus, 
cognomine  Burgundio,  natione  Aquitanicus,  »  et  quidem  sub  annum  1136,  ul  colligitur  ex  Guillelmo 
Tyrensi  in  libri  decimi  quioti  capite  sexto,  qui  item  de  eodem  agit  inilio  libri  decimi  seplimi.  Robcrto 
suffectus  videtur  Ebrardus,  cui  Petrus  Venerabilis  scriBit  epistolam,  qua^  est  libri  sexti  epistola  vigesima 
sexta. 

54!9  3.  Quo  anno  scriptus  sit  iste  liber,  non  facile  dixerim.  Id  factum  constat  Ordine  jam  plurimum 
aucto,  et  militum  numero  muUiplicato.  Bernardi  verba  hoc  probant  n.  10  :  <  Haec  Jerosolymis  actitantur, 
ct  orbis  excitatur.  Audiunt  insulae,  et  attendunt  populi  de  longe,  et  ebulliurit  ab  Oricnte  et  Occidcnte... 
Quodque  cernitur  jucundius,  et  agitur  commodius ,  paucos  admodum  in  tanta  multitudine  hominum  illo 
codflucre  vid^as,  oi^  utique  sceleratos,  >  etc.  Atqui  ante  consilium  Treccnse,  id  cst  ante  annum  1127, 
novem  tantum  eratit  ejus  instiluti  Milites,  ut  ex  Guiilelmomox  videbimus.  Vix  ergo  ante  annum  1132,  hic 
libcr  compositus  dici  potest,  sed  tamen  ante  annum  li36,  quo  fcrc  anno  Robertus  magister  Hugoni  suc- 
cessit. 

4.  Templariorum  Regolam  ex  codice  Victorio  typis  maodavit  Mirseus,   camque  Ghrouico  Gisterciens| 


919  .8.  BBRNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLBNSIS  910 

inseruit,  <  utpote  a  sancto  Beruardo,  » inquit,  «  abbate  GlaraB-Yallensi,  ut  ex  prologo  paiet,  dieiatam.  » 
Regttla  bsee  totidem  capitulis,  quot  Regula  sancti  Benedicti,  ex  qua  magna  ex  parte  de  yerbo  sumpta  est, 
constat,  id  est  capitulis  septuaginta  duobus.  Sic  vero  inscribitar  ante  prologum  :  Regula  pauperum  commi- 
litonum  Ghristi  Templique  Salomonici.  »  Manricusad  annum  1128,  cap.  2,  hancRegulam  Bemardo  aactori 
cum  Mirseo  tribuit,  ad  idque  probandum  duo  loca  adduxit  ex  prologo.  Primns  locus  sic  habet :  «  Sane 
autem  pror^us  licet  nostri  dictaminis  auctoritatem  permaximus  numerus  religiosorum  Patrum,  qui  in  illo 
concilio  divina  admonitione  convenerunt,  conuncndat ;  non  debemus  silenter  transirCf  quibus  videntibus  et 
veras  sententias  proferentibus,  ego  Joannes  Michaelensis  prsBsentis  paginae,  jussu  condlii  ac  venerabilis 
abbatis  Glarse-Vallensis,  cui  creditum  ac  debitom  hoc  erat,  humilis  scriba  esse  divina  gratia  merui.  » 
Yerum  hsec  verba  non  significant  ullam  Regulam  a  Bernardo  pro  Templariis  fuisse  compositam  :  sed  eum 
in  Joannem  Miehaelensem  rejecisse  impositum  scribae  officium.  Neque  quidquam  amplius  conficitur  ex 
sequeniibus  verbis,  quae  post  enumerationem  Patrum  Trecensis  concilii  boc  modo  referuntur  :  c  Ipse  vero 
magister  militiae,  Hugo  nomine,  revera  non  defuit,  et  quosdam  de  fratribus  suis  secum  habuit,  verbi  gratia 
F.  Godefridum  F.  Rovailum,  F.  Gaufridum  Bisol,  F.  Paganum  de  Monte-Desiderii,  Archembandum  de 
Sancto-Aniano.  Iste  vcro  magister  Hugo  cum  istis  discipulis  modum  ut  observantiam  exiguae  inchoationis 
sui  militaris  Ordinis,  qui  ab  iilo  qui  dicit,  Ego  principium  qui  et  loquor  vobiSf  sumpsit  exordium,  juxta 
memoriae  .sua;  noiiiiam  supra  nominatis  Patribus  intimavit.  Placuit  itaque  concilio,  ut  consiiium  ibi  lima  et 
consideratione  divinarum  Scripturarum  diligenter  examinatum,  tamen  cum  pro^dentia  Papae  Romanorum 
ac  Patriarchas  Jerosolymitarum,  necnon  etiam  asstosu  capituli  pauperum  commilitonum  tempU  quod  est 
in  Jcrusalem,  scripto  commendaretnr,  et  inenodabiliter  servaretur.  »  Quibus  verbis  in  tantum  a  Patribus 
sancitum  fuisse  intelligimus,  ut  Militibus  Regula  ex  eorum  consensu  consultis  Roroano  Pontifice  et  Patri- 
arcba  Jerosolyroitano,  praescriberetur  :  sed  Bernardus  ejus  auctor  54S  nequaquam  asseritur.  Quinimo 
Albericus  Ordiuis  Gistercicnsis  eisdem  Militibus  Regalam  sancti  Augustini  impositam  scribit.  Unde  in 
Monastico  Anglicano  ad  Ordinem  sancti  Augustini  revocantur.  Permirum  esset,  si  Albericus  Trium-Fon- 
tium  haud  longe  a  Glara-Valle  monachus  Gisierciensis,  hanc  Bernardi  Regularo  ignorasset,  et  pro  illa 
Miliiibus,  qui  ejus  tempore  supererant,  aliam  tribuisset.  Guilleimus  Tyrensis  episcopus  in  jam  dicii  libri 
duodecimi  capite  sepiiroo  tradit,  eisdem  Militibus,  qui  ante  concilium  Trecense  «  nonnisi  novem  erant,  de 
mandato  domini  Honorii  papae  et  domini  Stephani  Jerosolymitani  patriarchse  fuisse  institutam  Regulam, 
et  alburo  habitum  assignatum,  »  cum  antea  vulgari  usi  essent.  »  Postmodum  vero  tempore  domini  Eugenii 
papse,  ut  dicitur,  cruces  de  panno  rubeo  mantellis  snis  cceperunt  assuere,  »  tam  equites,  «  quam  eorom 
Fratres  qui  dicuntur  Servientes.  Quorum  rea  adeo  crevit  in  immensum,  ut  hodie, »  inquii  Guillelmus, 
c  trecentos  plus  minusve  in  conventu  babeat  equites,  albis  chlaroydibus  indutos,  exceptis  Fratribusl  > 
Et  his  postremis  verbis  conjicirous,  Regulam  illam,  quse  Bemardo  auctori  tribuitur,  nonnisi  post  Goillel- 
mum  Tyrensem  scriplaoi  fuisse :  quandoquidem  in  capitc  vigesimo  primo  notantur  quidam  c  pseudofratres 
ex  Ultramontanis  partibus,  roentientes  se  esse  de  Templo ;  »  et  qusedam  apud  ipsos  Milites  «  sine  discre- 
tione  ac  consilio  cororounis  capituli  succrevisse  penitos  amputaoda  »  arguuntur,  nerope  quod  habebant 
oliro  farouli  et  armigeri  alba  vestimenta,  unde  veniebanl  damna  importabilia,  »  NuUum  vero  capitulum 
geuerale  Templariorum  fuit  ante  concilium  Trecense  :  nullus  antea  pecoliaris  Militum  habitus,  scd  vulgaris, 
Albus  eis  concessus  est  a  Patribus  concilii,  exceptis  Servientibus.  Plane  vel  ex  his  solis  verbis  intelligitur, 
hoc  saltem  capitulum  longe  post  ei  teropus  concilii  fuisse  adscriptum.  Gapitolum  septimum  c  standum  divinum 
of6cium  audiri  »  non  solum  non  laudat,  sed  etiani  vituperat,  statuitque  audiri  sedendo  :  quod  sane  statutum 
in  Bemardi  mentem  non  veuisset.  In  capitulo  quinquagesimo  sexto  statuitur,  c  ut  amplius  sorores  noo 
habeantur  :  »  quod  arguit  non  fuisse  recens  institntum.  Ad  Joannes  Michaelensis  istius  Regulae  auotor  sit 
aliii  jadicandum  relinquo.  lilud  in  ea  observatu  non  indigoum,  quod  c  collatio  c  pro  ccenula  jejuniorara 
osurpatur  in  capite  decimo  sexto. 


Ml 


UBSR  AD  lOLITBS  TBHPLI. 


9B 


S.  BERNARDI  ABBATIS 

DE  LAUDE   NOV^   MILlTIiE 
AD  MILITES  TEMPLI 

LIBER. 


544  PROLOGUS. 

HoGONi  militi  Ghrisli,  et  magistro  Militise  Ghristi, 
Bbrnabdos  Glarse-Yallis  solo  nomiae  abbas,  bonum 
certamen  certare. 

Semel,  et  secando,  et  tertio,  ni  fallor,  petiisti  a 
me,  Hugo  charissime,  ut  tibi  tuisque  commilitonibus 
scribercm  exhortationis  sermonem;  et  adversus 
hostilem  tyrannidem,  quia  lanceam  non  liceret, 
stylum  vibrarem  :  asserens  vobis  non  parum  fore 
adjutorii,  si  quos  armis  non  possum,  litteris  anima- 
rem.  Distuli  saoe  aliquandiu  ;  non  quod  contem- 
nenda  videretur  petitio,  sed  ne  levis  praecepsque 
culparetur  assensio,  si  quod  melius  melior  implere 
sufficeret,  prsesumerem  imperitus,  et  res  admodum 
necessaria  per  me  minus  forte  commoda  redderetur. 
Verum  videns  me  longa  satis  hujuscemodi  exspecta- 
tione  frustratum,  ne  jam  magis  nolle,  quam  non 
posse  viderer,  tandem  ego  quidem  quod  potui  feci  : 
leclor  judicet,  an  satisfeci.  Quanquam  etsi  cui  forte 
autminime  placeat,  aut  non  sufBciai;  non  tamen 
interest  mea,  qui  tuse  pro  roeo  sapere  non  defui 
voluntati. 

GAPUT  PRIMUM. 
De  laude  novas  militice, 

1.  Novam  militise  genus  ortum  nuper  auditur  in 
terris,  et  in  illa  regione,  quam  olim  in  carne  praesens 
visitavit  Oriens  ex  alto  :  ut  uade  tunc  in  fortitudine 
manus  suse  tenebrarum  principes  exturbavit,  inde  et 
modo  ipsorum  satellites,  filios  diffidentiae,  in  manu 
foriium  suorum  dissipatos  extermiuet,  faciens  etiam 
nuoc  redemptionem  plebis  suse,  et  rursum  erigens 
cornu  salutis  in  domo  David  pueri  sui.  Novum, 
inquam,  militise  genus,  et  sseculis  inexpertum  :  qua 
gemino  pariter  conOictu  infatigabiliter  decertatur, 
tum  adversus  carnem  et  sanguinem,  tnm  contra 
spiritualia  nequitise  in  coelestibas  (125).  Et  qoidem 
ubi  solis  viribas  corporis  corporeo  fortiter  hosti 
resistitur,  id  quidem  ego  tam  non  judico  mirum, 
quam  nec  rarum  existimo.  Sed  et  quando  animi 
virtute  vitiis  sive  daemoniis  beliam  indicitur,  ne  hoc 
quidem  mirabile  etsi  laudabile  dixenm,  ciun  plenus 
monachis  cematar  mundus.  Gseterum  cum  uterque 
homo  suo  qaisque  gladio  potenter  accingitur,  suo 

(125)  Petrus  Yenerabilis  eadem  fere  habet  iQ  lib. 
VI,  epistola  26.  Quis  non  lcetetur,  inquit,  quis  non 
exsultet,  procesiiise  vos  ,  non  ad  iimplieemf  $ed  ad 


A  cingulo  nobiliter  insignitar;  quis  hoc  non  sestimet 
omni  admiratione  digaissimum,  quod  adeo  liquet 
esse  insolitum?  Impavidus  profecto  miles,  et  omni 
ex  parte  securus,  qui  ut  corpas  ferri,  sic  animum 
fidei  lorica  induitur.  Utriaque  nimirum  munitus 
armis,  nec  dsemonem  tiraet,  nec  hominem.  Nec  vero 
mortem  lormidat,  qui  mori  desiderat.  Qaid  enim 
vel  vivens,  vel  moriens  metuat,  cui  vivere  Ghristus 
est,  et  mori  lucrum  ?  Stat  quidem  fidenter  libenter- 
que  pro  Ghristo ;  sed  magis  capit  dissolvi,  et  esse 
cum  Ghristo  :  hoc  enim  melius.  Securi  igitur  pro- 
cedite,  milites,  et  intrepido  animo  inimicos  crucis 
Ghristi  propellite,  certi  quia  ncque  mors,  neque  vita 
poterunt  vos  separare  a  charitate  Dei,  quae  eat  in 
Ghristo  Jesu;  iilud  sane  vobiscum  in  omni  periculo 

B  replicantes  :  Sive  vivimus,  sive  moritur,  Dcmini 
sumus  {Rom.  xiv,  8).  Quam  gloriosi  revertantur 
victorcs  de  prselio !  quam  beati  moriuntur  martyres 
iu  prselio !  Gaude,  fortis  athleta,  si  vivis  et  viocis  in. 
Domino  :  sed  magis  exsulta  et  gloriare,  si  moreris 
ct  jungeris  Domino.  Yita  quidem  fnictaosa,  et 
victoria  gloriosa  :  sed  utrique  mors  sacra  jure  prse- 
ponitur.  Nam  si  beati  qai  in  Domino  moriuntar,  num 
multo  magi<  qui  pro  Domino  moriuntur  ? 

2.  Et  quidem  sive  in  lecto,  sive  in  bello  quis  mo- 
ritur,  pretiosa  erit  sine  dubio  in  conspecta  Domini 
mors  sanctorum  ejus.  Gneterum  in  bello  tanto  pro- 
fecto  pretiosior,  quanto  « t  gloriosior.  0  vita  secora, 
ubi  pura  conscientia  I   0,  inquam,  vita  secara,  ubi 

Q  absque  formidine  545  mors  exspectatur,  imo  ei 
exoptatur  cum  dulcedine,  et  excipitur  devotione ! 
0  vere  sancta  et  tuta  miiitia,  atque  ad  duplici  illo 
periculo  prorsus  libera,  qao  in  hominum  genus  solet, 
freqaenter  pcriclitari,  ubi  duntaxat  Ghristas  non  est 
causa  militandi.  Quoties  namque  congrederis  la,  qui 
militiam  niilitas  ssecularem,  timendum  omnino,  ne' 
aut  occidas  hostem  qaidem  in  corpore,  te  vero  in 
anima  :  aut  forle  tu  occidaris  ab  illo,  et  in  corpore 
simul,  et  in  anima.  Ex  cordis  nempe  affecta,  non 
belli  eventu,  pcnsatur  vel  periculum,  vel  victoria 
christiani.  Si  bona  fuerit  causa  pugnantis,  pugn» 
exitus  malus  exilas  esse  non  poterit ;  sicut  nec  bonas 

n  judicabitur  finis,  ubi  causa  non  bona,  et  intentio 

duplicem  conflictum,  e\c,,E$tis  monachi  virtutibuSf 
muites  actibus. 


923  S.  BBRNARDI  iBBATIS  GUa4t-VillLBNSIS 

Don  recU  prsecesserit.  Si  in  voluntate  alterum  oc-  A 
cidendi  te  potius  occidi  contigeritfinoreris  homicida. 
Quod  si  praevales,  et  voluntate  superandi  vel  vindi- 
candi  forte  occidis  hominem,  vivis  homicida.  Non 
autem  expedit  sive  mortuo,  sive  vivo  ;  sive  victori, 
sive  victOf  esse  homicidam.  Infelix  victoria,  qua  su- 
perans  hominem,  succumbis  vitio.  Et  ira  tibi  aut 
superbia  dominante ,  frustra  gloriaris  de  homine 
superato.  Est  tamen  qui  nec  ulciscendi  zelo,  nec 
vincendi  typho,  sed  tantum  evadendi  remedio  inter- 
fidt  hominem.  Sed  ne  hanc  quidem  bonam  dixerim 
▼ictoriam  :  cum  de  duobus  malis,  in  corpore  quam 
in  anima  mori  ievius  sit  (126).  Non  autem  quia  cor- 
pus  occiditur,  etiam  anima  moritur  :  sed  anima, 
quae  peccaverit,  ipsa  morietur. 

CAPUT  II. 
De  miliHa  sceculari. 
3.  Quis  igitur  finis  fructusve  saecularis  hujus,  non 
dico,  militiae,  sed  malitise ;  si  et  occisor  letaliter 
peccat,  et  occisus  aeternaliter  perit?  Enimvero,  ut 
verbis  utar  Apostoli,  Et  qui  arat,in  spe  debet  arare; 
et  qui  triturat^  in  spe  fructus  perdpiendi  (I  Cor, 
IX,  iO).  Quis  ergo,  o  milites,  hic  tam  stupendus 
error,  quis  furor  hic  tam  non  ferendus,  tantis  sum- 
ptibus  ac  laboribus  militare,  stipendiis  vero  nuliis, 
nisi  aut  mortis,  aut  criminis  ?  Operitis  equos  seri- 
cis,  et  pendulos  nescio  quos  panniculos  loricis  supe- 
rinduitis  ;^depingitis  hastas,  clypeos  et  sellas ;  frena 
et  calcaria  auro  et  argento,  gemmisque  circumor- 


m 


B 


546  GAPUT  III. 

De  Militibus  Christi. 
4.  At  vero  Ghristi  milites  securi  pneliantar  prselia 
Domini  sui,  nequaquam  metuentes  aut  de  hostium 
caede  peccatum,  aut  de  sua  nece  periculum  :  quan- 
doquidem  mors  pro  Christo  vel  ferenda,  vel  infe- 
renJa,  et  nihil  habeat  criminis  (128),  et  plurimum 
gloriae  mereatur.  Hinc  quippe  Christo,  inde  Ghristus 
acquiritur  :  qui  nimirum  et  libenter  accipit  hostis 
mortem  pro  ultione,  et  libentius  prsebet  se  ipsum 
militi  pro  consolalione.  Miles,  inquam,  Christi  se- 
curus  interimit,  interit  securior.  Sibi  prsestat  cum 
interil,  Chrislo  cum  intejrimit.  Non  enim  sine  causa 
gladium  portat.  Dei  etenim  minister  est  ad  vio- 
dictam  malefactorum^  laudem  vero  bonorum.  Saoe 
cum  occidit  malefactorem,  non  homicida,  sed,  ut 
ita  dixerim,  malicida ,  et  plane  Christi  vindex  in  his 
qui  male  agnnt,  et  defensor  Christianorum  reputa- 
tur.  Gum  autem  occiditur  ipse,  non  periisse,  sed 
pervenisse  cognoscilur .  Mors  ergo  quam  irrogat, 
Ghristi  est  lucrum  :  quam  excipit,  suum.  In  morte 
pagani  christianus  glorialur,  quia  Christus  glorifica- 
tur :  in  morte  christiani,  Regis  liberalitas  aperilur, 
cum  miles  remunerandus  educitur.  Porro  super  illo 
laetabitur  justus  cum  viderit  vindictam.  De  isto 
dicet  homo  :  Si  utique  est  fructusjusto:utiqueest 
Deus  judicans  eos  in  terra  {PsaL  lvii,  12).  Non  qui- 
dem  vel  Pagani  necandi  essent,  si  quo  modo  aliter 


natis  (127)  :  et  cum  tanta  pompa  pudendo  furore  et  B  possent  a  nimia  infestatione  seu  oppressione  fide« 


impudenti  stupore  ad  mortem  properatis.  Militaria 
sunt  hsec  insignia,  an  muliebria  potius  ornamenta  ? 
Numquid  forte  hostilis  mucro  reverebitur  aurum, 
gemmis  parcet,  serica  penetrare  non  poterit?  Deni- 
qae,  quod  ipsi  ssepius  certiusque  experimini,  tria 
esse  prsecipue  necessaria  praelianti,  ut  scilicet  stre- 
nuus  indastriusque  miles  et  circumspectus  sit  ad  se 
servandum,  et  expeditus  ad  discarrendum,  et  prom- 
ptus  ad  feriendam :  vos  per  contrarium  in  oculorum 
gravamen  femineo  ritu  comam  nutritis,  longis  ac 
profusit  camisiis  propria  vobis  vestigia  obvolvitis, 
delicatas  ac  teneras  manus  amplis  et  circumfluenti- 
bus  manieis  sepelitis.  Super  hsec  omnia  est,  quod 


lium  cohiberi.  Nunc  autem  melius  est  ut  occidan- 
tur,  quam  certe  relinquatur  virga  peccatorum  sup^r 
sortem  justorum  :  ne  forte  extendant  justi  ad  iniqui- 
tatem  menus  suas. 

5.  Qoid  enim  ?  si  percutere  in  gladio  omnino  fas 
non  est  Ghristiano ,  cur  ergo  prseco  Salvatoris  con- 
tentos  fore  suis  stipendiis  militibus  indixit  (Luc.  iii, 
14);  et  non  potius  omnem  eis  mililiam  interdixit? 
Si  autem  (quod  verum  est)  omnibus  fas  est,  ad  hoc 
ipsum  duntaiat  divinitus  ordinatis,  nec  aliud  saoe 
quidqaam  melius  professis;  quibus,  qu^eso,  potius, 
quam  quorum  manibus  et  viribus  urbs  fortitudinis 
nostrse  Sion   pro  nostro  omnium  munimine  retine- 


armati  conscientiam  magis  terret,  causa  illa  ni- n  tur  ?  ut  depulsis  divinae  transgressoribus  legis,  se- 


mirum  satislevis  ac  frivola,  qua  videlicet  talis  prse- 
tumitur  et  tam  periculosa  mililia.  Non  sane  inter 
vos  aliad  bella  movet,  litesque  susdtat,  nisi  aut  ir- 
rationabilis  iracundise  motus,  aut  ininis  gloriae  ap- 
petita8,aut  terrenae  qualiscunque  possessionis  cupi- 
ditas.  Talibus  certe  ex  causis  neque  occidere,  neque 
occumbere  tutum  est. 

(126)  Bemardu»  itaque  cum  Aognstino  et  Ambro- 
sio,  censet,  citra  animae  dispendium  non  licere,  ut 
auis  se  ipsum  defendendo  ag^rcssorcm  iiiterimat. 
Gonfer  librum  de  Prsecepto  et  Dispensationo  num. 
13.  Insignis  est  hac  de  re  epistola  60  Hildebcrti 
episcopi  Cenomannensis,  de  sacerdote  qui  latronem 
occiderat.  Ambrosii  locus  est  in  lib.  iii,  De  ofticiis, 
eap.  4.  Aogustini  Ub.  1  De  libero  arbitrio  cap.  5,  et 
lib.  22  Contra  Fau^tum  cap.  74,  tum  etiam  m  epis- 


cura  ingrediatur  gens  jasta,  custodiens  veritatem. 
Secure  proinde  dissipentur  genles  quae  bella  volunt , 
et  abscindantur  qui  nos  conturbant,  et  disperdantar 
de  civilate  Domini  omnes  operantes  iniquitatem, 
qui  reposilas  in  Jerosolymis  christiani  populi  inaesti- 
mabiles  diviiias  tollere  gestiunt,  sancta  poUuere,  et 
haerediiate    possidere   sanctuarium   Dei.    Exeratur 

ad  Publicolam. 

(127)  Id  cavet,  capile  38,  Regula  Templariorum . 
Tegimen  autem  in  clypeis  et  hastis^  surrellis  el  in 
lanceis  non  habeatur^  etc.  Aurum  vcro  et  argentum 
in  frenis  et  calcaribus  eadem  rejicit,  cap.  37. 

(128)  Hinc  Joannes  Saresberiensis  in  Polycralici 
lib.  7,  cap.  21,  de  fratribus  Templi  agens  :  Pene 
soli^  inquil,  inter  homines  legitima  gerunt  bella. 


A2i 


MfiPAP  W«»  T«w;4. 


jgl^u3  uterque  fi^lium  (i38  *  )  in  cervices  ini-  a  res  ct  vitam;  qualiter  in  bello  domiye   conversen- 

.1        J 4,    . ^* ^ 1...       J-^^'*  lCl  M.  !.••  «.M 


n^coc^pi,  ^  destrueodw  pflpsm  aJjUtudinem  ex- 
tplfeatem  se  a^rer^Ais  sciex^ji^  ^h  quse  est  cbri- 
stianonun  Qdes  ;  ne  quando  dicant  gentes :  ubi  est 
I)eus  ^rum  ?  (PsaU  cxiu,  8.) 

j6.  Qji^ibu^  ezpulsis  revertet^r  ips^  fn  haefieditatem 
domum()ijie  ^am,  de  qua  fratus  fji  Eiaiiplio,  Ecce 
'mq^yVelinqtietuTohisdQrnusr^fistra  ^eserfa  {Ifaffk. 
XXIII,  38) ;  et  per  prophetam  itaconquer|tur,A^ttt 
domum  meamy  dimisi  hoereditatem  meam  (Jerem. 
xu,  7):  implebitque  iUud  propheticum,  Redef^i^it  Do- 
minus  populum  suum  et  liberavit  eum :  et  vefiient 
et  exsultabunt  in  monte  Sion^et  gaudebuntdebonis 
Domini  (Jerem.xiya,  il,  i2).  Lsetare,  Jerusalem,  et 
cognosce  jam  tempus  visitationis  tuaa.  Gaudete  fit 
laudate  simul,  deserta  Jerusalem,  quia  consolatus  B 
est  Dominus  populum  suum,  redemit  Jerusalem  ; 
paravit  Dominus  brachium  suum  sapctmn  in  oculis 
omnium  gentium.  Yirgo  Israel,  corrueras,  et  non 
erat  qui  subievaret  te.  Surge  jam,  excutere  de  pul- 
vere,  virgo,  captiva  filia  Sion.  Surge,  inquam,  et 
sta  in  excelso,  et  vide  jucunditatem  quae  venit  tibi 
a  D(0  tuo.  Non  vocaberis  ultra  547  derelicta, 
et  terra  (ua  non  vocabitur  amphus  desolata,  quia 
complacuit  Domino  in  te,  terra  tua  inhabilabitar. 
Leva  in  circuitu  oculos  tuos  et  vide  :  omnes  isti 
congregati  sunt,  venerunt  tibi.  Hoc  tibi  auxilium 
missum  de  sancto.  Omino  per  istos  tibi  jamjamque 
illa  persolvitur  antiqua  promissio,  ponam  te  in  SU" 


tur :  quo  palam  fiat,  quantum  ab  invicem  differant 
Dei  saeculique  roilitia.  Primo  quidem  utrolibet  di- 
sciplina  non  deest,  obedientia  nequaquam  contem- 
nitur,  qaia,  teste  Scriptura,  et  /ilius  indiciplinatus 
peribit  {Eccli.  xxii,  3);  et,  peccatum  est  hariolandi 
repugnare^et  quasi  scelus  idololatriof  nolle  acquies- 
cere  (/  Reg.x^^  23).  Itur,  et  reditur  ad  nutum  ejus  qui 
praeest:  induitur  quod  ille  donaverit ;  nec  aliunde 
vestimentum  sen  alimentum  prsesumitur.  Et  in  vi- 
ctu  et  vestitu  oavetur  omne  superfluum,  soli  neces- 
sitati  consulitur.  Yivitur  plane  in  communi  jucunda 
et  sobria  conversaiionc,  absque  oxoribus,  et  absque 
Jiberis.  Et  ne  quid  desit  ex  evangelica  perfectione 
abscpie  omni  proprio  habitant  onius  moris  in  domo 
una,  soiUciti  servare  unitatem  spiritus  in  vinculo 
pacis.  Dicas  universae  multitudinis  esse  ^r  unum, 
et  animam  unam :  ita  quisque  non  omnino  propriam 
sequi  voluntatem,  sed  magis  obsequi  aatagit  impe- 
ranti.  NuUo  tempore  aul  otiosi  sedent,  aut  curiosi 
vagantur :  sed  9emper  dum  non  procedunt  (quod 
quidem  raro  contingit),  ne  gratis  comedant  panem, 
armorum  seu  vestimeptorum  vel  scissa  resarciunt, 
vel  vetusta  reficiunt,  vel  inordinata  componunt,  et 
quseque  postremo  facienda  magistri  voluntas  et 
communis  indicit  necessitas.  Persona  inter  eos  mi- 
nime  accipitur :  defertur  meliorif  non  nobiliori. 
Honore  se  invicem  prseveniunt ;  alterutrum  ooera 
poriant,   ut  sic  adimpleant  legem  Christi.  Yerbum 


perbiam  sxculorum  gaudium  in  generatione  et  ge-  Q  insolens,  opus  inutile,  risua  immoderattts,  murmur 


nerationem,  et  suges  lacgentiumet  mammilla  re^ 
gum  lactaberis  {!sa.  Lx,i5,  i6) :  et  item,  Sicut  mo- 
ter  consolaiur  filios  suos^  ita  et  ega  cpinsolabor  vosy 
et  in  Jerusalem  consolabimini  (Isa.  lxvi,  i3).  Yi- 
desne  quam  crebra  veterum  attestatione  nova  appro- 
batur  militia,  et  quod  sicut  audivimus,  sic  videmus  in 
civitate  Domini  virtutum?  Dummodo  saue  spirit^ali- 
bus  non  prejudicei  sensibus  Utteralis  inteipretatio, 
quominus  scilicet  speremus  in  seternumi  quidquid 
huic  ttopori  significando  ex  Prophetarum  vocibus 
usurpamus  :  ne  per  id  quod  cernitur,  evanescat 
quod  creditur  ;  et  spei  copias  imminuat  penuria  cei, 
praesentiumque  attestatio  sit  evacuatio  futurorum. 
AUoquin  terrense  civitalis  temporalis  gloria  non  p 
destruit  ccelestia  bona,  sed  astruit ;  ^i  tamen  istam  V 
minime  dubitamus  ilUus  tenere  figuraw»  Quae  in  coe- 
lis  et  mater  nostra. 

GAPUT  lY. 

De  conversatione  Militum  Christii. 

7.  Sed  jam  ad  iroitationem  seu  ad  confusionem 

nostrorum  militum,  non  plane  Deo,  sed  diabolo 

miiitantium,  dicamus  breviler  Ghristi  equitum  mo- 

(i28  *  )  Spiritualis  scilicet  ac  materialis  :  de 
utroque  epistola  256,  et  libro  iv  De  consideratione, 
cap.  3,  n.  7. 

(i29|  Scriptis  nonnuUis,  cacos,  vviteo  4checs^  qui 
luaus  iia  dictus  esi  sivc  a  voce  Arabica  vel  Per- 
sica  scach^  quae  regem  sonat,  quse  praecipua  est  eo 
in  ludo  persona  :  sivc  a  (jrcrmanieo  sckach^  id  eat 
latrone  seu  latrunculo,  uode  lati;\yy>n|(yi>pi  lu4us; 


vel  tenue,  sive  susurrium  nequaquaro,  ubi  deprehen- 
ditur,  relinquitur  ineme^datum.  Scacos  (129)  et 
aleas  detestantur ;  abhorrent  venatioDem :  nec  lu- 
dicra  Ula  avium  rapina  (ut  assolet)  delectantur  (i30). 
Bfimos,  et  magos,  et  fabulatores,  acurrilesque  oan- 
tUenas,  atque  ludorum  spectacula,  lanquam  vaoi- 
tates  et  insanias  falsas  respuunt  et  «bominantur. 
GapUlos  tondent  (i31),  scientes  juxta  Apostolum 
igoominiam  esse  viro,  si  comam  nutrierit.  Nud- 
quam  compti,  raro  loti,  magis  autem  neglectp  crine 
hispidi,  pulvere  foedi :  lorica  et  caumate  fusci. 

8.  Porro  immiDente  bello,  intus  fide,  foris  ferro, 
non  auro  se  muniunt :  quatenus  armati,  et  non  or- 
nati,  S^W  hostibus  metum  incutiaut,  noa  proroceot 
avaritiam.  Equos  habere  eupiunt  fortes  et  veloces, 
non  tamen  coloratos  aut  phaleratos :  pugnatai  quippe, 
non  pompam,  victoriam ,  sed  non  gloriam  cogitan- 
tea,  et  studentes  magis  esse  formidini  quani  admi- 
raiionL  Deinde  non  torbulenti  aut  impetuosi,  et  qoaai 
ex  levitate  prsecipites,  sed  consulte  atque  cum  omni 
caulela  et  providentia  se  ipsos  ordiaantes,  et  diapo- 
nentes  in  aciem,  juxta  quod  de  patribut  scriptum 

qua  de  re  vide  Glossarium  Gangianum  et  Polycrati- 
cum  Joannis  Saresberiensis,  lib.  i,  cap.  5. 

(130)  id  paiet  ex  Regulae  capitU)us  46  et  VJ.  In 
priorieoim  veiiatio  cum  ave,  in  posteriori  percussio 
ferse  arcu  vel  baiista  interdicitur. 

(iSi)  Hujus  rei  statutum  legitur  in  Regulse  tem- 
plariorum  capitU»us  28  et  21* 


W7 


8.  BKRNARDI  ABBAT18  GLAIUB-VALLBNSIS 


ett.  Veri  profecto  leraeKte  proeedant  ad  bella  pa-  a 
eifici.  At  Tera  nbi  Teiitum  faerit  ad  oertamen,  tum 
demum  pristina  lenitate  postpotita,  tanqnam  si  di- 
eerent,  Nanne  qui  oderunt  te,  Domine,  oderam^  et 
superinimicostuos  tabe$cebam  ?{Psal.cxTXYUi,2\ .) 
Irruunt  in  adversarios,  hostes  velut  oves  reputant ; 
nequaquam,  etsi  paucissimi,  vel  saevam  barbariem, 
vel  numerosam  multitudinem  formidantes.  Noverunt 
siqnidem  non  de  suis  prsesumere  viribus,  sed  de 
virtute  Domini  sabaoth  sperare  victoriam  :  cui  ni- 
mirum  facile  esse  confidunt,  juxta  sententiam  Mac- 
f  habsei,  eoncladi  mnltos  in  manua  paueornm,  et  non 
iiisci  differentiam  in  conspectu  Dei  cceli  liberare  in 
mtiltis,  et  in  paucis ;  quia  non  in  multitudine  exer- 
citus  est  victoria  belli,  sed  de  ooelo  fortitndo  est 
(/  Macchab.,  iu,  18,  19).Quod  et  frequentissime  ex-  B 
perti  sunt,  ita  ut  plerumque  quasi  persecutus  sit 
unus  mille,  el  duo  fngarint  decem  millia.  Ita  deni- 
que  miro  qaodam  hac  singolari  modo  cemuntur  et 
agnis  niiliores,  et  leonibus  ferociores,  ut  pene  dubi- 
tem  qaid  potius  censeam  appellandos,  monachos 
videlicet,  an  milites;  nisi  quod  atrumqne  forsan 
congmentiua  nominarim,  quibns  neutrnm  deesse  co- 
gnoseitur,  nec  monachi  mansuetudo,  nec  militis 
fortitodo.  De  qua  re  quid  dicendum,  nisi  quod  a 
Domino  liMtam  est  istud,  et  est  mirabile  in  oculis 
no*tri8?  Talessibi  elogit  Deus,  et  coli^git  a  finibos 
t^rrse  ministros  ex  fortissimis  hraelf  qui  veri  le- 
ctuinm  Salomonis,  sacrnm  scilicet  sepulcrum,  vigi- 
lanter  fideliterque  custodiant,  omnes  tenentes  gla-  Q 
dios,  et  ad  bella  doctissimi  [al,  fortissimi.] 

CAPDT    V. 
De  Templo. 

9.  Bst  vero  templum  Jerosolymis,  in  quo  pariter 
habitant,  antiqno  et  famoaissimo  illi  Salomonis 
impar  qnidem  structura,  sed  non  inferins  gloria. 
Siqoidem  aniversa  illius  magnificentia  in  cormpti- 
bilibus  anro  et  argento,  in  quadratnra  lapidum  et 
▼arietate  lignomm  continebatur :  hnjus  autem  onuis 
decor,  et  gratae  vennstatis  omatus,  pia  est  habitan- 
tium  religioaitas,  et  ordinatisaima  conversaiio.  lUud 
variis  exstitit  spectandum  coloribus:  hoc  diversis 
virtutibof  et  saoctis  actibus  venerandum.  Domum 
qnippe  Dei  deeet  sanctitudo  (Psal.  xcii,  5),  qui  non  ^ 
lam  polilis  marmoribus,  qnam  omatis  moribus " 
delectatnr,  et  pnras  diligit  mentes  super  auratos 
parietes  (13S).  Omatur  Umen  hnjus  qnoque  fades 
templi,  sed  armis,  non  geromis:  et  pro  antiqnis 
eoronis  aoreis,  circum  pendentibus  clypeis  paries 
operitor;  pro  candelabris,  thuribaiis,  atque  uroeolis 
doffius  andiqoe  frenis,  sellis,  ac  lanceis  commanitor. 
Plane  his  omnibus  liquido  demonstrantibas,  eodem 
pro  domo  Dei  fervere  milites  zelo,  qoo  ipse  quon- 
dam  militom  Dox  vebementissime  inflammatas 
armata  illa  sanctitaima  manu,  non  tamen  ferro,  sed 
flagello,  qood  ficerat  de  resticulis  [al.  funicolis],  io- 
troivit  in  templom»  negotiantes  expolit,  nnmmola- 
rioram  effadit  tei,  et  cathedras  vendentiom  colom- 

(139)  Ita  codex  Golbertinus:  alii,  puras  magis  diligit 


basevertit  (Joan.  n,  15)  :  indignissimnm  judieana. 
orationis  domum  h^joscemodi  forensibos  inoestari 
[al.  infestari].  Tali  proinde  soi  Regis  permotas 
exemplo  devotus  exercitos,  molto  sane  indignias, 
longeque  intolerabilius  arbitrans  sancta  polloi  ab 
infidelibus,  quam  a  mercatoribus  incestari,  in  domo 
sancta  541^  cum  equis  et  armis  commorator ; 
tamque  ab  ipsa,  quam  a  cseteris  sacrisomni  infide- 
litatis  spurcaet  tyrannica  rabie  propnlsata,  ipsi  in 
eadie  noctuque  tam  honestis  quam  utilibus  officiis 
occopantur.Honorant  oertatimDei  templom  sednlis 
et  sinceris  obsequiis,  jugi  in  eo  devotione  immolan- 
tes,  non  quidem  veterum  ritu  pecudum  caraes,  ted 
vere  hostias  pacificas,  fratemam  dilectionem,  devo- 
tam  subjectionem,  voluntariam  panpertatem. 

10.  Hsec  Jerosol^rmis  actitantur,  et  orbis  ezci- 
tatur.  Audiunt  insulse,  et  attendnnt  populi  delonge, 
et  ebolliunt  ab  Oriente  et  Occidente,  tanqoam 
torrens  inondans  gloriae  gentium,  et  tanquam  flo- 
minis  impetus  Isetificans  civitatem  Dei.  Qoodque 
cernitur  jucundius,  et  agitur  commodius,  paocos 
admodum  intantamultitudinehominum  illo  confluere 
videas,  nisi  utique  sceleratos  et  impios,  raptores  et 
sacrilegos,  homiddas,  peijuros,  adnlteros  ;  de  quo- 
rum  profecto  perfectione  sicut  duplex  quoddam  con- 
stat  provenire  bonum ,  ita  duplicatur  et  gaudium  ; 
quandoquidem  tam  snos  de  suo  discesso  Isetificant, 
quam  illos  de  adventu  quibos  subvenire  festinant. 
Prosunt  quippe  utrobique,  non  solum  utique  istos 
tuendo,  sed  etiam  illos  jam  non  opprimendo.  Itaque 
Isetatur  ^gyptns  in  profectione  eorum,  cum  tamen 
deprotectioneeorum  nihilominus  laetetor  mons  Sioii« 
et  exsultent  filise  Judse.  Hla  qnidem  se  de  mann  eo- 
rum,  ista  magis  in  manu  eomm  liberari  se  merito 
gloriatur.  Illa  Kbenter  amittit  cmdelissimos  soi 
vastatores :  ista  eum  gaudio  suscipit  sui  fidelissimos 
defensores  ;  et  nnde  ista  dulcis&ime  consolatur, 
inde  illa  aeqoe  saluberrime  desolatur.  Sic  Ghristus, 
iic  novit  nldsci  in  hostes  suos,  ut  non  solom  de 
ipsis,  sed  per  ipsos  quoqoe  freqoenter  soleat  tanto 
l^oriosias,  qoanto  et  potentius  triumphare.  Jocande 
sane  et  commode  :  otqaosdiapertulitoppugnatores 
magis  jam  propugnatoros  habere  mcipiat;  fadatqoe 
de  hoste  militem,  qui  de  Saulo  quondam  perseco- 
tore  fecit  Paolom  prsedicatorem  (Act.  ix).  Quam- 
obrem  non  miror,  si  etiamsnperna  illa  curia,  joxta 
testimonium  Salvatoris,  exsultat  magis  soper  ono 
peccatore  poenitentiam  agente,  qoam  super  pluri- 
mis  justis  qui  non  indigent  poenitentia  dom  pecca- 
toriset  maligni  tantis  proculdobiopossit  conversio, 
quantis  et  prior  nocuerat  conversatio. 

i\.  Salve  igitur,  civitas  sancta,  quam  ipse  sanoti- 
ficavit  sibi  tabemaculum  suum  Altissimus,  qua  taa- 
ta  in  te  et  per  te  generatio  salvaretur.  Salve,  dvilas 
Rcgis  magni,ex  qua  nova  ei  jucunda  mondo  mira* 
cula  nuUis  pene  temporibus  defoere  ab  initio. 
Salve,  domina  gentium,  princeps  provinciarum, 
Patriarchamm  poaiesdo^Prophetarum  naatar  et  Apo- 

mentoiy  qwm  tuperauratos  parietes. 


929 


UBBa  AD  MIUTBS  TBMPU. 


m 


stoloruiD,  initiatrix  fidei,  gloria   popoli  chrisliani,  a  fantibus  sive  pecoribas  eautus  sit  pro  captu  quidem 

1%^ _«___^_  _   ^_i^^i_i_ •    ___        __«.    »■ A • i_      »      .«^        M«     •    . 


qQam  Deus  semper  a  priocipio  propterea  pa&sus  est 
oppugnari,  ut  viris  fortibus  sicut  virtutis,  ita  fores 
occasio  et  salutis.  Salve,  terra  promissionis,  qu» 
olim  fluens  lac  et  mel  tuis  duntaxat  habitatoribus 
nunc  universo  orbi  remedia  salutis,  vitse  porrigis 
alimenta,  Terra,  inqoam,  bona  et  optima,  qu»  in 
fecundissimo  illo  sine  tno  ex  area  patemi  cordia 
coeleste  graoum  suscipiens,  tantas  ex  superno 
semine  martyrum  segetes  protulisti,  et  nihilomibus 
ex  reliquo  omnium  fidelium  genere  fructum  ferlilis 
gleba  iricesimum,  et  sexagesimum,  et  centesimum 
super  omnem  terram  multipliciier  procreasti.  Unde 
et  demagna  multitudine  dulcedinis  tuse  jucundissime 
satiati  et  opuientissime  saginati,  memoriam  abun- 


eorum  proponcre  taniummodo  Jestlm  GhrisUim»  ei 
hunc  crucifixum.  Unus  tamra  idemque  cibus  ex  eoe- 
lestibus  pascuis  suaviler  quidem  et  ruminatur  a  pe- 
core,  et  manducatur  ab  homine ;  el  viro  viret,  et 
parvulo  tribuit  nutrimentum. 

CAPUT    VII. 

De  Nazareth. 
13.  Gernitur  et  Nazareth^  quse  interpretatur  flos, 
in  qua  is  qui  natus  in  Bethlehem  erat,  tanqaan: 
frucius  in  flore  coalescens,  nutritus  est  Deus  infiaot : 
ut  floris  odor  fructus  saporem  praecederet,  ac  de 
naribus  Prophetarum,  faucibns  se  Apostolomm 
liquor  sanctus  infunderet ;  Judffiisque  tenui  odore 


dantise  suavitatis  tuse  ubique  eructant  qui  te  viderunt  B  contentis,  gustu  solido  reficeret  Ghrislianos.  Sense- 


et  uftque  ad  extremum  terrs  magnificentiam  giorise 
tnae  ioquuntur  eis  qui  te  non  viderunt;  et  enarranl 
mirabilia  quae  in  te  fiunt.  Gloriosa  dicta  sunt  de  te 
civitas  Dei :  sed  jam  ex  his  quibus  affluis  deliciis, 
nos  quoque  pauca  proferamus  in  medium,  adlaudem 
et  gloriam  nominis  tui. 

550  GAPUT  YI. 
De  Beihlehem  (m). 
12.  Habesante  omnia  in  refectione  animarum  san- 
ctarum  Bethlehem  domum  panis,  in  qua  primum 
is  qui  de  coelo  descenderat  [a/.  descendit],  pariente 
Yirgine  panis  vivus  apparuit.  Monstratur  piis 
ibidem  jumentis  praesepium,  et  in  prsesepio  fenum 
de  prato  virginali,  quo  vel  sic  cognoscat  bos  posses- 


rat  tamen  hanc  florem  Nathanael,  quod  super  omnia 
aromatasnave  redoleret.  Unde  et  aiebat :  A  Ntuareth 
potest  aliquid  boni  esse  ?  Sed  nequaquam  sola  conten- 
tus  fragantia,  respondentem  sibi,  Yeni  et  vid$  (Joan. 
I,  46),  Phiiippum  secutus  est.  Imo  vero  mirae  iiiius 
suaviiatis  admodum  respersione  delectatus,  haosta- 
que  booi  odoris  factus  saporis  avidior,  odore  ipso 
duce,  ad  fructum  usque  sioe  mora  pervenire  cnravit, 
cupiens  plenius  experiri  quod  tenuiter  praesenserat, 
prsesensque  degustare  quod  odoraverat  absens.  Yi- 
deamus  et  de  olfactu  Isaac,  ne  forte  aliqnid,  quod 
pertineat  ad  hsec  ipsa  quse  in  manibus  sunt,  portes 
derit.  Loquitur  de  illo  Scriptura  sic  :  Statimque  ut 
sensit  vestimentorum  ejus  fragranHam  (haud  da- 


sorem  suum,  et  asinus  prsesepe  Domioi  sui.  Omnis  p  bium  quin  Jacob),  Eccet  inqoit,  odor  /ilii  mei  sicut 
quippe  caro  fenum,   et  omnis  gloria  ejus  ut  flos      odoragri  pleni.cui  benedixitDominus(Gen.TiYU, 


feni  {Isai.  il,  6).  Porro  homo  quia  suum,  in  quo 
factus  est,  honorem  non  intelligendo,  comparatus 
est  jumentis  iosipienlibus,  et  similis  factus  est  illis 
(PsaL  xLViii,  13);  Yerbum  panis  Angelorum  factum 
est  pabulum  jumentorum,  ut  habeat  camis  fenom 
quod  ruminet,  qui  verbi  pane  vesci  penitus  dis- 
suevit :  quousque  per  hominem  Deum  priori  red- 
ditus  dignitati,  et  ex  pecore  rarsus  conversus  in 
hominem,  cum  Paulo  dicere  possit,  Etsi  cognovimus 
Christum  secundum  carnem^  sed  nuncjam  non  no- 
vimus  {HCor.  v,  16).  Quodsanenon  arbitror  quem- 
piam  dicere  posse  veraciter,  nisi  qui  prius  cum  Petro 


27).  Yestimenti  fragrantiam  sensit,  sed  vo^tiii  prse- 
sentiam  non  agnovit :  soloque  vestis,  tanquam  floris 
odore,  forinsecus  delectatus,  quasi  fructos  intet  ioris 
dulcedinem  non  gustavil,  daro  et  electi  filii  simal  el 
sacramenti  fraudatus  cogoitiooe  remansit.Quo  spee- 
tat  hoc  t  Yestimentum  profecto  spiritus,  littera  est 
et  caro  Yerbi.  Sed  ne  nunc  qoidem  Judseus  in  came 
Yerbum,  in  homine  scit  deitatem ;  nec  sub  tegmine 
litterse  sensum  pervidet  spiritualem :  forisque  palpaus 
bedi  pellem,  quse  similitudinem  majoris,  hoc  est 
primi  et  antiqui  peccatoris,  expresserat,  551  ad  nu'* 
dam  non  pervenit  veritatem.  Non  sane  in  came  peo- 


ex  ore  Yeritatis  illud  item  audierit :  Verba  quie  ego  D  cati,  sed  in  similitudine  camis  peccati,  qni  peocatom 


locutus  sum  vobis,  spiritus  et  vita  sunt;  caro  autem 
non  prodest  qnidquam  {Joan.  vi,  64).  Alioquin  qui 
in  verhis  Ghristi  vitam  invenit,  carnem  jam  non 
requirit,  et  est  de  numero  beatorum  qui  non  videmnt 
ei  credidemnt  {Joan.  xx,  29),  Nec  enim  opus  est  vel 
laciis  poculuoi,  nisi  parvulo ;  vel  feni  pabulum,  nisi 
utique  jumento.  Qui  autem  non  oflendit  in  verbo, 
iile  perfectus  est  vir,  solido  plane  vesci  cibo  idoneus  : 
et,  licet  in  sudore  vultus  sui,  panem  verbi  comedit, 
absque  offensione.  Sed  et  securus  ac  sine  scandalo, 
loquitur  Dei  sapientiam  duntaxat  inter  perfectos, 
spiritualibus  spiritualia  comparans,  cum  tamen  in- 


noa  facere,  sed  tollere  veniebat,  apparuit,  ea  scilicet 
de  causa  quam  ipse  non  tacuit,  ut  quinon  vtdent  vi' 
deantt  et  qui  vident  casci  fiant  {Joan.  ix,  39).  Hac 
ergo  similitudine  deceptus  Propheta,  csecas  hodieqoe 
quem  nescit  beoedicit,  dum  quem  lectitat  in  libris, 
ignorat  et  in  miraculis  :  et  quem  propriis  attreotat 
manibus,  ligando,  flagellando,  colaphizando,  minime 
tamen  vel  resurgentem  {aU  resurgendo]  intelligiU  Si 
enim  cognovissent,  nunquam  Dominum  glorise  cm- 
cifixissent  (/  Cor.  ii,  8).  Percurramas  succineto 
sermone  et  caetera  loca  sancta,  et  si  non  omniay 
saltem  aliqua  :  quoniam  quae  admirari  per  singala 


(133)  Deinceps  ad  fincm  Tractatus  ex  locis  sacris  mysticos  eruit  sensus. 


m 


S.  BBRRAfiJi^  fithkiii  GLAllfi^ALLBNSIS 


non  snfSeitnns,  libet  vel  indgniora,  et  ipsa  breviter  A  eolam)  quando  Josue  et  omni  populo^til,  impMain 


recordari. 

CAPUT  vin. 

Z)e  monf^  OliveH  et  valle  Josaphat. 
14.  Ascenditnr  in  moniem  Olivetif  descenditur  in 
yallem  Josaphat :  ut  sic  divitias  divinae  misericordiae 
cogites,  qnatenus  horrorem  judicii  nequaquam  dissi- 
mules;  quia  etsi  in  maltis  miserationibus  suis  multus 
estad  ignoscendum,  judicia  tamen  ejus  nihilommus 
abyssus  multa,  quibus  agnosdtur  valde  omzdno  terri- 
bilis  superfllios  hominum.  David  denique  qui  montem 
Oliveti  demonstraty  dicens,  Homines  et  jumenta  salr 
vabiSf  Domine^  quemadmodum  multiplicasti  mise- 
ricardiam  tuam^  Deus;  etiam  judicii  vallem  in  eodem 
psalmo  commemorat,  dicens.  Non  veniat  mihi,  in- 
qniens,  pes  superbUe^  et  manus  peccaUnis  non  mo- 


mirabiliter  inhibens,  siccum  in  se  transitum  prsebdit 
{Josue.  iii).  Denique  quid  in  Humiiiibus  i^a^lbii- 
nentius,  quod  ipsa  sui  [aL  sibi]  TriniUfts '  qutfdtoi 
evidenti  prsesentia  dedicavit  ?  Pater  audittis,  visns 
Spiritus  sanctus,  Pilius  est  et  baptizaius.  Herito 
proinde  559  ipsam  ejus  virtuti&m/ quam  Naaman 
ille  consulebte  propheta  sensit  in'corpore(/FA^^.  v, 
14),  jubente  Christo  unifersus  quoque  tidelis  pOpu- 
lus  in  aoima  experitur. 

CAPUT  X. 

De  loco   Calvarim. 

17.  Exitur  etiam  in  Galvariae  iocum,  nbi  venltb 

Elisseus  ab    insensatis  pueris  irrisus,  risum    stiis 

insinuavit  setemum,  de  quibus  ait :  Ecce  ego  etpue" 

ri  meiy  quos  mihi  dedit  Dominus  {Isai.   vni,    18). 


veat  me  {PsaL  xxxv,  7, 12).  Cujuset  prsecipitium  se  B  ^^^  pueri,  quos  per  conlrarium  illorum  malignan- 


omnino  perhorreseere  fatetur,  cum  in  alio  psalmo  ita 
loquitur^  orans :  Confige  timore  tuo  cames  meas^  a 
judiciis  enim  tuis  timui  {PsaL  cxviit,  120).  Super- 
bus  in  hanc  vallem  corruit,  et  conquassatur  :  humilis 
de8cendit,et  minime  periclitatur.  Snperbus  excusat 
peccatum  suum :  humilis  accusat,  sciens  quia  Deus 
non'  bis  judicat  in  idipsum  ;  et  qaod  si  nosmet- 
ipsos  judicaverimus,  non  utique  judicabimur  (/  Cor, 
XI,  31). 

15.  Porro  superbus  non  attendens  quam  horren- 
dnm  sit  incidere  in  manus  Dei  viventis,  facile  pro- 
mmpit  in  vetba,  malitise  ad  excusandas  excusationes 
in  peceatis.  Magna  revera  malitia,  tui  te  non  mi- 


tium  ad  landem  excitat  Psalmista,  dicens,  Laudattf 
pueri^Dominum,  laudate  nomen  Domini{PsaL  iim\ 
1),  quatenus  in  ore  sanctorum  infantium  et  lae- 
tcntium  perficeretur  lans,  quse  ex  ore  di^cerid 
invidorum,  eorum  utique,  de  qnibos  queritur 
ita :  Filios  enutriui  et  exaltavij  ipsi  autem  spreve- 
runt  me  {Isai,  i,  2).  Ascendil  itaque  crucem 
calvus  noster,  mundo  pro  mundo  expositus  :  «t  re- 
velata  facie  ac  disoooperta  fronte  porgationem 
peccatorum  faciens,  probros»  et  austerse  mortis 
tam  non  erubuit  ignomioiam,  qnam  nec  poenam 
exhorruit,  ut  nos  opprobrio  sempitemo  eriperet, 
restitueret  glorise.  Nec  mirum.  Quid   enim  erobe- 


ser^,  et  solum  post  peccatum  remedium  confes- 1«  sceret,  qui  ita  lavit  nos  a  peccatis,  non  quidem  ut 


sionis  a  te  ipso  repellere,  ignemqoe  in  sinu  tuo  in« 
volvere  potius,  quam  excutere,  nec  praebere  autem 
consilio  Sapientis  qui  ait :  Miserere  animos  tuas  pla- 
eens  Deo  {Eccli.  xxx,  24).  Proinde  qni  sibi  nequam, 
coi  bonus  ?  Nonc  jodiciom  est  mundi,  miuc  princeps 
hojos  mondi  ejicietur  foras  {Joan.  12,  31),  hoc  est 
de  corde  tuo,  si  te  tamen  humiliando  ipse  dijudicas. 
Eritjudicium  cseli,  quando  ipsum  vocabiiur  coelum 
desursom,  et  terra  discernere  popolom  soum  {PsaL 
XLix,  4):  in  qno  sane  timenduro,  ne  projiciaristu 
cum  ipso  et  angelis  ejos,  si  tamen  invento)i  foeris 
injodidtttrK  Alioqoin  spiritualis  homo,  qui  omnia 
dijodicat,  ipse  a  nemine  judicabitur  (/  Cor.  n,  15). 
Propter  hoe  ergo  jodiciom  incipit  a  domo  Dei,  ut 


aqua  dililtDs  et  retinettt  sordes,  sed  veluti  solis 
radius  desiccans  et  retinens  poritalem  ?  Est  quipp 
Dei  sapientia   obiqoe  attingens  propter  munditiam 
suam. 

CAPOT  XI. 
De  Sepulcro. 
18.  Inter  sancta  ac  desiderabilia  loea  sepolcnmi 
tenet  qoodammodo  principatum,  et  devotionis  plos 
nescio  quid  seutitur,  ubi  mortnus  reqoievit,  quam 
obi  vivens  conversatos  est ;  atqoe  amplios  movet 
ad  pietatem  mortis,  qoam  vitae  recordatio.  Puto 
qood  iila  aosterior,  hsec  duldor  videatur  :  magisqoe 
infirmitati  blandiatur  boman»  qoies  dormitionis, 
qoam  labor  conversationis ;  mortis  seeoritas,  qoam 


soos,  qoos  novit  judex,   com  venerit  inveniat  jodi-  Q  vitae  rectitodo.  Yita  Christi,   vivendi   mibi  regola 


catos :  et  jam  nil  de  eis  habeat  judicare,  qoando 
videlicet  jodicandi  sunt  hi  qoi  in  labore  hominom 
non  stmx,  et  com  hominibos  non  flagellantor  {PsaL 

LXXII,  5). 

CAPUT  IX. 
De  Jordane. 
16.  Qoam  laeto  sinu  Jordanis  excipit  Christianos 
qoi  se  Chrisii  gloriatur  consecratum  baptismatel 
MentitoB  est  plane  Syms  ille  leprosus,  qui  nescio 
qoas  Damasci  aquas  aquis  prsetulit  Israelis  {IV  Heg. 
T,  12),  com  Jordanis  nostridevotusDeo  famulatus  to- 
ties  probatus  exstiterit,  sive  quando  Elise,  sive  quando 
Elisaeo  {IV  Reg.  ii),  sive  etiam  (utaatiqiulMliquidre- 


exstitit :  mors,  a  morte  redemptio.  Illa  vitam  in- 
struxit,  mortem  ista  destmxit.  Yita  qoidem  laborio- 
sa,  sed  mors  pretiosa  ;  otraqoe  vero  admodom  ne- 
cessaria.  Quid  enim  Cbristi  prodesse  poterat,  sive 
mors  neqoiter  viventi,  sive  vita  damnabiliter  mo- 
rienti  ?  Nonqoid  denique  aut  mors  Christi  etiam 
nunc  male  usque  ad  mortem  viventes  a  morte 
seterna  liberat,  aot  mortuos  ante  Christum  san- 
cios  patres  vitse  sanciitas  liberavit  ?  sicut  scri- 
ptum  est,  Quis  est  homo  qui  vivet,  et  non  videtit 
morlem^  eruet  animam  suam  de  manu  inferi  ? 
{PsaL  Lxxxviii,  49)  ?  Nunc  ergo  qoia  utrumque  no- 
bis    pariter  necessarium  erat,  et    pie   vivere,  et 


933 


LlBflR  AD  HIUTBS  TBHPLI. 


m 


secure  mori ;  et  vivendo  vivere  doeuil,  et  morlem  -  taram,  necnon  el  paiern»  vocis  lesiimonium  elapse 
moriendo  securam  reddidit :  quoniam  quidem  re-  '*  coelitusad  ipsumamagniflcagloria.QuodsiDettSpro 


surrecturus  oocubuil,  et  spem  fedt  morientibus  re- 
surgendL  Sed  addidit  et  tertium  beneficium,  cum 
etiam  peccata  donavit,  sine  quo  utique  csetera  non 
valebant.  Quid  enim  (quantum  quidem  ad  veram 
summamque  bcatitudinem  spectat)  quantaiibet  vitse 
rectitudo  seu  longitudo  prodesse  poterat  illi,  qui 
vel  soio  originali  peccato  teneretur  adstrictus  ?  Pec- 
catum  quippe  prsecessit,  ut  sequeretur  mors  :  quod 
sane  si  cavisset  homo,  mortem  non  gustasset  in 
setemum. 

19.  Peccando  itaque  vitam  amisit,  et  mortem 
invenit  :  quoniam  quidem  et  Deus  ita  praedixerat» 
et  justum  profecto  erat,  ut  si  peccaret  homo,  mo- 


Dobis,  quis  contra  nos?  Deus  qui  justificat,  qnis  eatf 
qui  condemnett  Si  ipse  est  et  non  alius,  cui  quoti- 
die  confitemur  dicentes  :  Tibi  soli  peccavi  (Psal.  i, 
6);  quis  melius,  imo  quis  alius  remittere  potest 
qaod  in  eum  peccatum  estt  Aut  qnomodo  ipae  non 
potesl,  qui  omnia  potest?  Denique  ego  quod  in  me 
deiinquitur  valeo,  si  volo,  donare  :  ct  Deas  non 
queat  in  se  commissa  remitteret  Si  ergo  peccata  re- 
mittere  possit,  omnipotens,  et  solus  possit,  eui 
soli  peceatur ;  beatus  profecto,  coi  non  impatabit  ipse 
peccatum.  Itaque  cognovimos,  quod  peccata  Ghri- 
stus  divinitatis  suse  potentia  valuit  relaxare. 
22.  Porro  jam  devoluntate  quis  dabitet?  Quienim 


reretur.  Quid  namque  justius  poterat  quam  recipe-  B  nostram  et  induit  camem,  et  subiit  mortem ;  putas. 


re  talionem  ?  Yita  siquidem  Deus  animse  est,  ipsa 
corporis.  Peccando  voluntarie,  volens  perdidit  vi- 
vere  :  nolens  perdat  et  vivilicare.  Sponte  repulit 
vitam  cum  vivere  noluit ;  non  valeat  eam  dare  cui, 
vel  quatenus  voluerit.  Noluit  anima  regi  a  Deo  : 
non  queat  regerc  corpus.  Si  non  paret  superiori, 
inferiori  cur  imperet  ?  Invenii  Gonditor  suam  sibi 
rebellem  creaturam  :  inveniat  anima  suam  sibi 
rebellem  pedissequam.  Transgressor  inventus  est 
homo  divinae  legis  :  inveniat  et  ipse  aliam  legem  in 
membns  suis,  repugnantem  legi  6jM  mentis  suee, 
et  captivantem  se  in  legem  peccati  [Rom.  vn,  25). 
Porro  peccatum,  ut  scriptum  est,  separat  inter  nos 


8uam  nobis  negabit  justitiam  ?  Voluntarie  incaraatos^ 
voluntarie  passus,  voluntarie  cnicifixus,  solam  a  no- 
bis  retinebitjustitiam?  Quodergo  ex  deitate  constat 
illum  potuisae,  ex  humanitate  innotuit  et  voltusse. 
Sed  unde  rursum  confidimus  quod  mortem  ofoslalit? 
Hinc  plane,  quod  eam  ipse  qui  non  merait,  pertu- 
lit.  Qua  enim  ratione  iternm  exigenetur  a  nobis,  qaod 
pro  nobis  ille  jam  solvit?  Qui  peccati  meritum  tulit, 
suam  nobis  donando  justitiam ;  ipse  mortis  debitam 
solvit  et  reddidit  vitam.  Sic  namque  mortaa  mort^ 
revertitur  vita,  quemadmodnm  abialo  peceato  redit 
justitia  Porro  mors  in  Christi  morte  fogatar;  et  Cfali- 
sti  nobis  justida  imputatur.  Verum  quomodo  mori 


et  Deum  (Iiat.   ux,    2):,separet  proinde  etiam  p  potuit  qui  Deus  erat?  Qooniam  nimimm  et  homo 


mors  mter  corpus  nostrum  et  nos.  Non  potuitdividi 
a  Deo  anima  nisi  peccando,  nec  corpus  ab  ipsa  nisi 
moriendo.  Quid  itaque  austerius  pertulit  in  ultione, 
in  solum  passa  a  subdito,  quod  prsesumpserat  in 
auctorem?  Nihil  prefecto  congmentius,  quamut 
mors  operata  sit  mortem,  spiritualis  corporalem, 
culpabilis  poenalem,  voluntaria  necessariam. 

20.  Cum  ergo  hao  gemina  morte  secandum 
utramque  naturam  homo  damnatus  fuisset,  altera 
quidem  spirituah  et  voluntaria,  altera  corporali  et 
necessaria;  utrique  Deus  homo  una  sua  corporali  ac 
voluntaria  benigne  et  potenter  occurrit,  illaque  una 
sua  nostram  utramque  danmnavit.  Merito  quidem : 
nam  ex  duabus  noortibus  nostris,  cum  altera  nobis 


erat.  Sed  quo  pacto  mors  hominis  illius  pro  ai- 
tero  valuit  ?  Quia  et  juslus  erat.  Profeeto  namqaft 
cum  homo  esset,  potuit  mori;  cam  justus,  inm  de- 
buit  gratis.  Non  quidem*  peecator  mortiff  saffioit  sol- 
vere  debitum  pro  altero  peceatore,  coitf  qinaqae 
moriatur  pro  se.  Qui  autem  mori^pro  se  nonliabety 
nunquid  pro  alio  fmstra  debet?'Qaaiito  sane  indf^ 
gnios  moritur  qui  mortem  non  meniit,  tanto  ia  ja^ 
stius  pro  quo  moritur,  vivit. 

23.  Sed  que,  ioqais,  justitia  est;  at  iQDoeoos  m<»* 
riatur  pro  impio?  Non  est  juatitia,  ted  miserieordfa; 
Si  justitia  esset,  jam  non  gratts,  ted  ex  debito  mo- 
reretur.  Si  ex  debito,  ipse  qoidem  moreretur  ;  sed 
is  pro  quo  moreretur,  non  viveret.  At  yero  si  justi- 


in  culpae  meritum,  altera  in  poense  debitum  reputa-  D  titia  non  est,  non  tamen  oontra  jastitiam  est.  Alio» 

quin  et  justus,  et  miserieors  simal  esse  non  poaaet, 
Sed  etsi  justns  564  non  injuste  pro  peccatore 
saiisfacere  valeal,  quo  tamen  pacto  etiam  anus  pro 
pluribus?  Etenim  satis  esse  videreiur  ad  jastitiamy 
si  unus  uni  moriens  vitam  reatituat.  Huic  jam  ret» 
poodeat  Apostolus.  Sicut  enim,  inquit,  per  uniut  de^ 
lictumy  in  omnes  homineSj  in  condemnatumem;  sie 
et  per  uniusjustitiamf  in  omnes  hominesj  injusti" 
/icationem  vitce.  Sicut  enimperinobedientiamumus 
hominis  peccatores  constituti  suntmulti,  ita  et  per 
unius  hominis  obedientiamjusticonsHtuenturmulii 
{Rom.  V,  18,  19).  Sed  forte  unus  pluribus  juatitiam: 
quidemrestiiuere  potuit,  vitam  non  potait.P^tMiflHiH' 
dxifhmintmfnwtietperunm^homlnmvitaiSieui 


retur ;  suscipiens  poenam,  et  nesciens  culpam,  dum 
sponte  ct  tantum  in  corpore  moritur  et  vitam  nobis, 
et  justiiiam  promeretur.  Alioquin  si  corporaliter  non 
pateretur,  debitum  non  solvisset :  si  non  voluntarie 
moreretur,  mcritum  mors  illa  non  habuisset.  Nunc 
autem  si,  ut  dictum  est,  mortis  meritum  est  pecca- 
tum,et  peccati  debitum  mors;  Christo  remittentepec- 
catum,  ct  moriente  pro  peccatoribus,  profecto  jam 
nullum  est  meritum,  et  soiuium  est  debitum. 

21.  ('.uaerum  unde  scimus,  quod  Cbristus  possit 
pcccata  dimittere?  Hincprocul  dubio,  quis  Deus  est, 
et  quidquid  vult,  potest.  Unde  autem  et  quod  Deus 
sit?  Miracula  probant.  Facit  quippe  opera  quse 
nemo  alius  facere  possit :  ut  taoeam  oracola  Prophe- 


93& 


S.  BBBNiLRDl  ABBATIS  GLAa£-VALLIiNSlS 


996 


enim  in  Adam  omnet  nwriuntur,  ita  et  in  Christo  m  ctif  in  ju$tifieationem{Rom.\,  15, 16).  Cbristus  igi 


omnei  vivificabuntur  (/  Cor.  xv,  21, 22).  Quid enim? 
Uqu8  peccavit,  et  omDes  tenentur  rei ;  et  unius  in- 
nocentia  soli  reputabitur  uni  [a/.  innoceoti]  ?  Unius 
peccalum  omnibus  operatum  est  mortem,  et  unius 
justitia  uni  vitam  restituet?  Itane  Dei  justitia  magis  ad 
condemnandum,  quam  ad  restaurandum  valuit?  aut 
plns  potuit  Adam  in  malo,  quam  Ghristus  in  bono? 
Adse  peccatum  imputabilur  inihi,  et  Ghristi  justitia 
non  pertinebit  ad  me?  Illius  me  inobedientia  per- 
didit  et  hujus  obedientia  non  proderit  mihi? 

84.  Sed  Adse,  inquis,  delictum  merito  omnes  con- 
trabimus,  in  qno  quippe  omnes  peccavimus  :  quo- 
niam  cum  peccavit,  in  ipso  eramus,  et  ex  ejus  came 
per  camis  concupiscentiam  geniti  sumus.  Atqui  ex 


tur  et  peccata  dimittpre  potuit,  cum  Deus  sit;  et 
mori,  cum  sit  homo;  et  mortis  moriendo  solvere 
debitum,  quia  justus  :  et  omnibus  unus  ad  justitiam 
vitam  que  sufticere,  quandoquidem  et  peccatum,  et 
niors  ex  uno  in  onmes  processerit. 

26.  Sed  hoc  quoque  necessarie  omnino  provisum 
est  quod  dilata  morte  homo  inter  homines  dignatus 
est  aliquandiu  conversan  :  quatenus  crebris  et  veris 
555  locutionibus  ad  invisibilia  excitaret,  miris  ope- 
ribus  astrueret  Bdem,  rectis  moribus  instrueret.  Ita- 
que  in  oculis  hominum  Deus  homo  sobrie,  et  juste, 
et  pie  conversatus,  vera  locutus,  mira  operatos,  in- 
digna  passus,  in  quo  jam  defuit  nobis  ad  salatem? 


Deo  mulio  germanius  secundum  spiritum  nascimur,  B  ^'^'^^^  «'  gratia  remissionis  peccalorum,  hoe  est. 

ut  gratis  peccata  dimittat :  et  opus  profecto  nostrse, 


quam  secundum  carnem  ex  Adam ;  secundum  quem 
etiam  spiritum  longe  ante  fuimus  in  Ghristo,  quam 
secandum  carnem  in  Adam  :  si  tamen  et  nos  inler 
illos  numerari  conBdimus,  de  quibus  Apostolus,  Qui 
elegit  noSy  inquit,  in  ipso  (baud  dubium  quin  Pater 
mFiiio)antemundic(mstitutionem(Ephes  Afi),Quod 
autem  etiam  ex  Deo  nati  sunt,  testatur  evangelista 
Joannes,  ubi  ail,  Qui  non  ex  sanguinibus^  neque  ex 
voluntate  carnis,  neque  ex  voluntate  viriy  sed  ex  Deo 
nati  sunt  {Joan.  i,  13) :  item  ipse  in  Epistola,  Omnis 
qui  ntitus  est  ex  Deo^  non  peccaty  quia  generatio  cas- 
lestis  conservat  eum  (/  Joan,  ui,  9).  At  carnis  tradu- 
cem,  ais,  caraalis  testatur  concupiscentia  :  et  pec- 


salutis  consummatum  est.  Non  aut<m  metuendum. 
quod  donandis  peccatis  aut  potestas  Deo,  aut  \  oluntas 
passo,  et  tanta  passo  pro  peccatonbus  desit :  si 
tamen  solliciti  inveniamur  digne,  ut  oportet,  et  imi- 
tari  exempla,  et  venerari  miracula;  doctrime  quo- 
que  non  existamus  iocreduli,  et  passionibus  noo 
ingrati. 

27.  Itaque  totumnobisdeGbristovaluit^totumsalu- 
tiferum,  totumque  necessariumfuit,  necminus  profuit 
infirmitas  quam  majestas :  quia  etsi  ex  deitatis  potentia 
peccati  jugum  jubendo  submovit,ex  camis  tamen  infir- 
mitate  mortis  jura  moriendo  concussit.  Cnde  pulcbre 


catam  quod  in  came  sentimns,  manifeste  probat,  quod  Q  ait  Apostolus :  Quod  infirmum  est  Dei,  fortius  homi' 


secnndum  carnem  de  came  peccaioris  descendimus. 
Sed  enim  nihilominus  spiritualis  illa  generaiio,  non 
quidem  in  carne,  sed  in  corde  sentitur  ab  his  dun- 
taxat  qui  cum  Paulo  dicere  possunt,  Nos  autem  sen- 
sum  Christi  habemus  (I  Cor,  \i,  16);inquo  et  eatenus 
profecisse  se  sentiunt,  ut  et  ipsi  cum  omni  fiducia 
dicant,/p<6  enimspiritus  testimoniumredditspiritui 
nastro,  quod  sumus  /ilii  Dei  (Rom.  vui,  16) :  et  illud, 
Nosautemnon  spiritumhujus  mundiaccepimus,sed 
spiritum  qui  ex  Deo  est^  ut  sciamus  quas  a  Deo  do- 
nata  sunt  nobis  (/  Cor.  ii,  12).  Per  spirilum  ergo  qui 
ex  Deo  est,  charitas  diffasa  est  in  cordibus  nostris  : 
ncut  et  per  caraem  quse  est  ex  Adam,  manat  concu- 
pisceniia  nostris  insita  membris.  Et  quomodo  isia 
quse  a  progenilore  corpomm  deacendit,  nunquam 
in  hac  vita  mortali  a  carne  recidit ;  sic  illa  procedens 
ex  Patre  spirituum,  ab  intentione  filiomm  duntaxat 
perfectorum  nanquam  excidit. 

25.  Siergo  ex  Deo  nati,  et  in  Ghristo  electi  sumus  : 
qosenam  justitia  est,  ut  plus  noceat  humana  atque 
terrena,  quam  valeat  divina  ccelestisque  geoeratio  ; 
Dei  electionem  vincat  carnaIissuccessio,ei8eteroo  ejus 
proposito  carnis  prsescribat  temporaliter  iraducta 
concupiscentia?  Quinimo  si  per  anum  hominem  mors, 
car  non  multo  magis  per  unum,  et  illum  homioem 
vita?  £t  si  in  Adam  omnes  morimur,  cur  non  longe 
potentius  in  Ghristo  omnes  vivilicabimar?  Denique 
non  ticut  delictumt  ita  et  donum.  Namjudicium  ex 
unoincondemnationcm;gratiaautemexmuUiid^li' 


nibus.  Sed  et  illa  ejus  stultitia,  per  quam  ei  placuit 
salvum  facere  mundum,  ut  mimdi  confutaret  sapien- 
tiam,  confunderet  sapientes;  quod  videlicet  cum  in 
forma  Dei  esset,  Deo  aequalis,  semetipsum  exina- 
nivit  fcrmam  servi  aocipiens;  quod  dives  cum  es- 
set,  propter  nos  egenus  factus  est,  de  magno  par- 
vus,  de  celso  humilis,  infirmus  de  potente ;  quod 
esuriit,  quod  sitiit,  quod  fatigatus  est  in  itinere,  et 
cseteta  quse  passus  est  vuluntate,  noii  necessitate  : 
haec  ergo  ipsius  qusedam  stultitia,  nonne  fuit  nobis 
via  prudentise,  justitiae  forma,  sanctitatis  exenn 
plum  ?  Ob  hoc  item  Apostolus  :  Quod  stultum  est, 
inquit,  Dei^  sapientius  est  hominibus  (ICor.  i,  25). 
Mors  ergo  a  morte,  vita  ab  errore,  a  peccato  gratia 
liberavit.  Et  quidem  mors  justitiam  suam  per- 
egit  victoriam  :  quia  justus  exsolvendo  quse  non  ra- 
puit,  jure  omnino  quod  amiserat  recepit.  Vita  vero 
quod  ad  se  pertinuit,  per  sapientiam  adimplevit, 
quae  nobis  vitse  et  disciplinse  documentum  ac  specu- 
lum  exstitit.  Porro  gratia  ex  illa,  ut  dictum  est, 
potestate  peccata  dimisit,  qua  omnia  qusecunque 
voluit,  fecit.  Mors  itaque  Ghristi,  mors  est  mee 
mortis  :  quia  ille  mortuus  est,  ut  ego  viverem.  Qoo 
pacto  enim  jam  non  vivat,  pro  quo  moritur  Yita  ? 
Aut  quis  jam  ifi  via  morum,  seu  remm  notiiia  er- 
rare  timebit  duce  Sapientia  ?  Aut  unde  jam  reus  te. 
nebitur,  quem  absolvit  justitia?  Vitam  quidem  se 
ipse  perhibet  in  Evangelio  :  Ego  sum,  inquiens, 
vito  (Joan.  xiv,  6).  Porro  duo  sequentia  testatar 


937 


LIBBR   AD  MILITBS  TBMPU. 


938 


Aposlolasy  dicens:  Qui  factusest  nobis  iustitia  et 
sapientia  a  Deo  Patre  (/  Cor.  i,  30). 

28.  Si  ergo  lex  spiritus  vitae  in  Christo  Jcsu  libe- 
ravit  008  a  lege  peccati  et  mortis,  utquid  adhuc 
morimur,  et  non  statim  immortaiilate  vestimur? 
Sane  ut  Dei  yeritas  impleatur.  Qaia  enim  misericor- 
diam  et  veritatem  diligit  Deus(P5a/.  lxxxiu,  12), 
neccsse  est  mori  quidem  hominem,  quippe  quod 
prsedixerat  Deus  :  sed  a  morte  tanien  resurgere,  ne 
obliviscatur  misereri  Deus.  Ita  ergo  mors  etsi  non 
perpetuo  domiuatury  manet  tamen  propter  verita- 
tem  Dei  vel  ad  lempus  in  nobis ;  quemadmodum 
peccatnm,  etsi  jam  non  regnat  in  nostro  moriali 
corpore,  non  tamen  deest  penitus  nobis.  Proinde 
Paulus  ex  parte  quidem  liberalum  se  a  lege  peccati 


CAPDTXIU 

De  Bethphage» 
30.  Quid  de  BethpbageMicam,  viculo  sacerdotum, 
quem  pene  prseterieraro,  nbi  et  confessionis  saera* 
mentum,  et  saccrdotalis  ministcrii  mysterium  con- 
tinetur?  Bethphage  quippe  Domus  buccae  inierpre- 
talur.  Scriptum  est  aulem :  Prope  est  verbum  in  ore 
tuo  et  in  corde  tuoXDeut,  xxx,  14).  Non  in  altero 
tantum,  scd  simul  in  utroque  verbum  habcre  me- 
mineris.  Et  quidcm  verbum  in  corde  peccatoris 
operatur  saluiiferam  cootritionem  :  verbum  vero 
in  ore  noxiam  tollii  confusionem,  ne  impediat  ne- 
cessariam  confessionem.  Ait  enim  Scriptura  :  £5^ 
pudor  adducens  peccatum^  etest  pudoradducens  glo- 
riam  {Eccli.  iv.  25).  Bonns  pudor  est,  qno  peccasse. 


et  morlis  gloriatur:  sed  rursum  se  ulraque  nihilo-  Qaat  certepeccare  confunderis  :  et  omnis  licet  ho- 


minus  lcge  aliqua  gravari  ex  parte  conqueritur,  sive 
cum  adversus  peccatum  miserabiliter  clamat,  Invc" 
nio  aliam  legem  in  membris  meis  (Rom.  \i,  23),  et 
caetera ;  sive  cum  ingemiscit  gravatus,  haud  dubium 
quin  lege  mortis,  redemptionem  exspectans  corpo- 
ris  sui  [Rom.,  viii,  23). 

29.  Sive  itaque  hsec,  sive  alia  quseeunque  in 
bnnc  modum,  prout  in  talibus  in  suo  quisque  abun- 
dataensa,  ez  occasione  sepulcri  christianis  sensibus 
snggerantur :  puto  qaod  non  mediocris  dulcedo  de- 
votionis  infundatur  cominas  intaenti;  liec  parum 
proficitur  cernendo  etiam  corporalibus  oculis  corpo- 
ralem  locum  dominicse  quielis.  Etsi  quippe  jam  va- 
cuam    sacris  membris,   plenum  lamen  nostris  et 


manus  arbiter  forte  absit,  divinum  tamen  quam  hu- 
manum  tanto  verecundius  revereris  aspectum,  quanto 
et  verius  Deum  quam  hominem  cogitas  puriorem 
(a/.  praesentiorem)  :  tantoque  eum  gravius  offeodi 
a  peccante,  quanto  constat  longiusabillo  esse  omne 
peccalum.  Hujuscemodi  procul  dubio  pudor  fugat 
opprobrium,  parat  gloriam,  dum  aul  peccatum  om- 
nino  non  admittit,  aut  certe  admissum  et  pcenitendo 
pnnit,  et  confitendo  expellil :  si  tamen  gloria  etiam 
nostra  hsec  esl,  testimonium  conscienliae  nostree. 
Quod  si.  quispiam  confiteri  confunditur  id  quoque, 
unde  compungitur,  talis  |  pudor  peccatum  addudt, 
et  gloriam  de  conscientia  perdil^  quando  malum 
quod  ex  profundo  cordis  compunctio  conalnr  expel- 


jucundis  admodum   sacramentis.  Nostris,  inquam,  C  iere,  pndor  ineptus  obstruso  labiorum  ostio   non 

permittit  exire ;  cum  eum  exemplo  David  dlcere 
potius  oporteret :  Et  labui  mea  non  prohibebo^  Do-» 
mine^  tu  scisti  {Psal.  xxxix,  10).  Qui  et  seipsum 
redarguens,  puto  super  hujuscemodi  stulto  et  irra- 
tionabili  pudore,  Quoniam  tacui  inquit,  inveterave» 
runt  ossamea  {PsaL  xxxi,  3).  Unde  et  optatosiinm 
poni  circumstantiae  labiis  suis  {Psal,  gxl,  3),  ut  oris 
januam  et  aperire  confessioni,  et  defensioni  claudere 
norit.  Denique  et  aperte  hoc  ipsum  orans  petit  a 
Domino,  sciens  nimirum,  quia  confessio  et  magni* 
ficentiaopus  ejus  (P^o/.  cx,  3).  £t  quod  videticet 
nostram  malitiam,  et  quod  seque  divinae  bonitatis  et 
virtulis  magnificentiam  minime  tacemus,   magnum 


Dosiris,  si  tamen  tam  ardenter  amplectimur,  quam 
indubitanter  tenemus  55S  quod  Apostolus  ait : 
Consepulti  enim  sumus  per  Baptismum  in  mortem, 
ut  quomodosurreccit  Christusamortuispergloriam 
Patm^  ita  et  nos  in  novitatevita:  ambulemus.  Si 
enim  complantati  facti  sumus  similitudini  mortis 
ejus, simul et  resurrectionis  erimus  {Rom.yi,  4, 5). 
Quam  dulce  esi  peregrinis  post  multam  longi  itineris 
fatigationem,  post  plurima  terrse  marisque  pericula, 
ibi  tandem  quiescere,  ubi  et  agnoscunt  suimii  Do- 
minum  quievisse  1  Puto  jam  prse  gaudio  non  sen- 
tiimt  vise  laborem,  nec  gravamen  reputant  expen- 
sarum;  sed  tanquam   laboris  prsemium,   cursusve 


bravium    assecuti,     jaxta    ScriptursB  sententiam,  ^  quidem  gemin»  confessionis  bonum,  aed  Dei  cst 
gaudent  vehementer  cum   invenerint  sepulcrum^  donum.Aiiitaque: Non  declinescormeuminverba 


{Job.  niy  22).  Nec  casu  vel  subito,  aut  veluti  lubrica 
propopularis  favoris  opinione,  id  tam  celebre  nomen 
sepulcrum  nactum  esse  putetur,  cum  hoc  ipsum 
tantis  retro  temporibus  Isaias  tam  aperte  prsodixe- 
rit :  Et  erit,  inquit,  in  die  Hla  radix  Jesse,  gui 
stat  in  signum  populorum  ipsum  gentes  depreca- 
buntur,  et  erit  sepulcrum  ejus  gloriosum  (Isa.  xi, 
10).  Revera  ergo  impletum  cemimus  quod  legimus 
prophetatum,  novum  quidem  iotuenti,  sed  legenti  an- 
tiquum :  ut  sic  adsit  de  novilate  jucunditas,  ut  de 
vetustate  non  desit  auctoritas.  Et  de  sepulcro  ista 
sufficiant. 

Patrol.  CLXXXII. 


maliticB  ad  excusandas  ezcusationes  in  peccatis 
(Pia/.cxL,4).  Quamobrem  ministros  verbi  sacerdotes 
caute  necesse  est  ad  utrumque  vigilare  solUcitos, 
quo  videlicet  delinquentium  cordibus  tanto  mode- 
ramine  verbum  timoris  et  contritionis  infligant,  qua- 
tenus  eos  nequaquam  a  verbo  confessionis  exier- 
reant;  sic  corda  aperiant,  ut  ora  non  obstruant;  sed 
nec  absolvant  etiam  compunctum,  nisi  viderint  et 
confessum  :  qaandoquidem  corde  credilur  ad  jusli- 
tiam,  ore  autem  confessio  fit  ad  salutem.  Alioquin  a 
mortuo,  tanquam  MT  qui  non  est,  perit  confessio 
{Eccli.  xyu,  26).  Quisquis  igitur  verbam  in  ore  ha- 
bct  ct  in  corde  non  habet,  aat  dolom  est|  aat  va« 

80 


939                                       S.  BERNARDl  ABBATIS  CLARiB.VALLENSIS  950 

Dus  :  quisquis  veror  in  corde,  et  non  in  ore,  ant  su«  a  delicias,  et  solitudinem  ejus  quasi  hortum  Domini 

perbus  est,  aut  timidu^.  gaudium  et  lcetitia  invenietur  in  eajgratiarum  actio, 

C  A  P  U  T    XI  n.  et  vox  laudis  (Isa  li,  3].  Hsec  igitur  orbis  delicise, 

De  Bethania.  hic  thesaurus  coelesiis,  haec  fidelium  haereditas  po- 

31.Sanenon  omnino(etsi  muItum|festinem)debeo  pulorum,    veslrse  sunt,  charissimi,   credita     fidei, 

transire  silenter  domum  obedientise,  Bethaniam  vi-  vestrse  prudentiae  et  fortitudini  commendata.  Tunc 

delicet,  castellum  Mariae  et  Uarthse,  in  quo  Lazarus  auiem  coeleste  depositum  secure  et  fideliter  custodire 

est   resuscitatus :  ubi  nimirum   et  utriusque  vitse  sufficitis,  si  nequaquam  de  ipsa  vestra  prudenlia  vel 

figura,  et  Dei  cfrga  peccatores  mira  clementia,  necnon  foriitudine,   sed  de   Dei    tantum  adjutorio  ubique 

et  virtus  obedientiae  una  cum  fructibus  poeniieniiae  prsesumitis,  scientcs  quia  non  in  fortitudine  sua 

commendatnr.  Hoc  ergo  in  loco  breviter  intimatum  roborabitur  vir,  et  ideo  dicentes  cum   propheta  : 

sufficiat,  quod  qnidem  nec  studium  bonae    actionis,  Dominus  firmamentum  meumt  et  refugium  meum^ 

nec  otium  sanctae    contemplationis,  nec  lacrymae  et  liberator  meus  (Psal.  xvii,  2)  :  et  illud,  Fortitu- 

paenitentis  extra  Bethaniam  accepta  esse  poterunt  dinem  meam  ad  te  custodiamt  quia  Deus  susceptor 
illi,  qui  tanli  habuit  obedientiam,  ut  vitam  quam  n  meus;  DeusmeuSfmisericordia  ejus  prceveniet  me 

ipsamperdere  maluerit,  factus  obediens  Patri  usque  {Psal.  Lvm,  10,  11);  et  item  :  Non  nobis,  Domine, 

ad  mortem.  Hae  sunt  illae  profecto  divitiae,  quas  non  nobis,  sed  nomini  tuo  da  gloriam  (Psal.  cxiii. 

sermo  propheticus  ex  verbo  Domini    pollicetur  :  9)  :  ut  in  omnibus  sit  ipse  benedictus,  qui  docei  ma- 

Consolabitur,  inquiens,  Dominus  Sion,  et  consolabi-  nus  vestras  ad  praelium,  et  digitos  vestros  ad  bellum 

turomnesruinasejus;  etponet  desertumejusquasi  {Psal.  cxliii,  1). 


»5»  ADMONITIO  IN  OPUSCULUM  VII. 


1.  Primus  Bemardi  fetus  est  libellus  sequensj  inscrtptus  <  de  Gradibus  ttumilitatis,  »  primusgueno' 
minatur  tum  a  Bemardo  ipso,  tum  a  Gaufrido  monacho,  ejus  Vitas  scriptore.  Bemardt  hasc  verba  sunt 
m  eptstola  decima  octava,adPetrum  cardinalem  :  «  Etut  sciatis  quid  petatis,scio  me  scripsisse  libellum^, 
qui  inscribitur  de  Humilitate^  et  quatuor  Horhilias,  >  etc,  Heec  epistola  sub  annum  1127  exarata  est,  Gau" 
fridus  vero  in  librotertiodeejus  Vita,  cap.  8,  a  Si  quis,  •  inquit, «  nosse  desiderat,qtiam  sollicitus  ab  initio 
sui  ipsius  dijudicator  et  scrutalor  exstiterit,  primtsm  opus  illitis  de  Gradibus  Humilitatis  inspiciat. » 
Hationem  hujtisce  tituli  reddit  Vir  sanctus  in  Censura  seu  Retractatione  librit  quam  in  fronte  operis 
prcefigi  voluit.  Cum  enim  quoddam  verbum,  quasi  e  Scriptura  sacra  prolatum,  ipsi  excidisset,  et  qtiam' 
dam  de  Seraphim  expositionem,  quam  in  Patribus  non  legerat,  adduxisset ;  hoc  comperto  ,  incunctanter 
sententiamipsesuam  emendare  nondubitavit.  Tanttuerat  in  sancto  Doctore  veritatis  amorltania  in  Patres 
reverentta !  dic  Manricus  graviter  monetexemplo  Bernardi  auctores  mysticos  ac  theologicos  nonnullos. 
m  qui  vel  inlitteralibus,  vel  in  altissimis  theciogias  sacro^  sensibtis  novitates  non  solum  inductmtf  sed 
etiam  profitentur  :  dum  Bemardus ,  theologia  divinitus  infusa  prcedittAs^  m^  sensu  mystico  quod  a 
Patribus  non  acceperat,  suspectum  habet,  nec  satis  credit  stMc  conscientias  factum,  donec  rem  a  se  ex^ 
cogitatam  retractaret.  »  Quanquam  alio  in  loco  quiddam  amplitis  sibi  licere  permisit ,  nempe  in  fine 
homiliarum  super  Missustsst,  ubi  ita  ait,€  Siquid  dxctumestprmterPatres^quod  nonsit  contra  Patres; 
nec  Patribus  arbitror,  nec  cuiquam  dispiicere  debere :  »  et  in  epistola  septttagesima  septima,  «  Sane 
ibi  untisquisqtu  in  suo  sensu  securus  abundet^  ubi  aut  certoe  rationi,  aut  non  contemnendce  attctori- 
tati  quod  sentitur  non  obviat.  •  Hobc  sancttis  doctor^  priorem  sententiam  temperans,  nec  tam  novos 
sensus,  si  ratione  ducantur,  qtiam  affectatum  eorum  studium  reprehendens. 

2.  Tempus  scripti  libri  de  Gradibtu  Humilitatis  coHigimus  ex  praslatuiata  epistola  decima  octava  suh 
annum  WAl  scripta.  Tunc  enim  Bernardtu  qttattior  tantum  optiscula  dictaverat  cum  aliquot  epistolis, 
qtwrum  optisculorum  cum  primum  fuerit  de  HumiUtate,  ante  annum  1125  scriptum  dici  debet.  Cerie 
ad  Godefridum  Claras-VaUis  Priorem  ac  consanguineum  suum,  postea  Lingonensem  episcopum,  ad  qtum 
epistola  trecentesima  vigesima.  Hunc  «  filium,  fratrem,  socium,  et  profecttis  sui  participem  »  vocat  hic 
n.  24.  In  codice  ColberttnOf  notato  3964,  hasc  inscriptio  libri  legitur  post  libros  de  Consideratione  : 
«  Incipit  Itber  ejusdem  de  Gradibus  HumilitatiSy  ad  Gaudefridum  tunc  in  Clara-Valle  Priorem,  posiea 
Lingonicce  civitatis  episcopum. » Deest  in  hoc  codice  Retractatio,  quce  in  quattior  aliis  manuscriptis  lUrro 
prasmittitur.  Unde  eam  in  hunc  locum  restittiere  visum  est^  quam  Horstius  ad  calcem  rejecerat. 

EBTRAGTATIO  8.  BBRNARDI  IN  TRACTATUM  DB  ORADIBUS   HUMILITATIS. 

In  hoc  Opusculo,  cum  illtui  de  EvangeliOt  quod  Domintu  ait,  diem  uUimi  jtidicii  se  nescire,  ad  a/t- 
quam  sententiam  confirmandum  atqtte  corroborandam  proferrem  in  medium  (cap.  1,  n.  1)»  improvide 
quidem  apposui,  quod  in  Evangelio  scriptum  non  esse  postea  deprehendi.  Mm  cum  texttis  habeat  ton- 
tummodo,  neque  lilitss  scit;  ego  deceptus  magis,  quam  faUere  volens,  Utteras  guippe  immemor,  sed  non 
senstis,  «  Plec  ipse^  » inquam^  «  Filitu  hominis  scit.  »  Unde  etiam  totam  ordiens  seqtsentem  disptsiaiiO' 
nem,  ex  eo  qtu>d  non  veraciter  posui,  veram  conattis  sum  approbare  assertionem.  Sed  quia  talem  erro* 
rem  meum  muUo  post^  qtiam  a  me  idem  libellus  edittiSy  et  a  pluribus  jam  transcriptus  fuit,  deprehen» 
di;  cum  non  poiui  per  tot  jam  libellos  sparsum  persequi  mettdacium^  necessarium  credidi  conftigere 
ad  confessionis  remedium.  Aiio  qtwque  in  loco  {Cap.  10,  n.  Zl^)quamdam  de  Seraphim  opinionem  posuit 
quam  nunqtsam  audivi,  nusqtiam  iegi.  Ubi  sane  lector  metis  attendat^  quodproinde  temperatUerf  «  pu- 
to,  »  dixenm  :  voiens  videltcet  non  atitid,  gtiam  putari,  qttod  certum  reddere  de  Scriptturis  non  vaiui. 
Titultu  qtAoqtu  ipse  qtd  de  Gradibus  Humilttatis  tnscribitur,  pro  eo  forsitan  quod  non  humilitatis ,  sed 
superbiof  potius  hic  distingui  describi  que  gradus  videnturj  calumniam  pattetur,  sed  hoc  a  nUnus  vel 
inteUigenttbtis,  vel  attendentibus  ejus  tituU rationem^quam  tamen  infine opuscuUipse  hr9vit9T  intimT^ 
curavi. 


94 1 


TRACTATUS  D&  GRAJ)lfiUS  HUMIUTATIS. 


912 


S.  BERNARDI  ABBATI8 

DE  mmn  mmim  et  soperbh 

TRACTATUS. 


5&9  PRiEFATlO. 

Rogasti  me,  frater  Gkxlefride,  ut  ea  quee  de  |^- 
dibos  humilitaiis  coram  fratribus  [ioeutua  fueram, 
pleniori  tibi  tractalu  dissererem.  Gui  tue  petitiooi 
digne,  ut  digouin  erat,  et  voleos  salLsfaeere,  et  ti- 
mens  noo  possey  evaogeiici  consilii  memor,  ooo 
priusy  fateor  incipere  ausus  sum,  quam  sedens 
computavi,  si  sufficerent  .sumptus  ad  perficiendum 
{Luc.  XIV,  28).  Gum  auiem  chahtas  hunc  foras  mi- 
sissei  timorem,  quo  mihi  timebam  illudi  de  opere 
non  consummando,  subintravii  alius  timor  de  con- 
trario,  quo  coepi  timere  gravius  pericuium  de  gloria 
si  perfecissem,  quam  de  ignominia  si  defecissem. 
Unde  inter  hunc  timorem  et  cbariiatemt  veiut  in 
quodam   bivio  positus,  diu  hsesitavi,  cui  viarum 


qusB  ilJuminans  omnem  bominem  venientem  in  hunc 
mundum,  ostendit  ubi  sit  vera  vita  ?  Ideo  enm  di- 
xisset»  Ego  sum  via  et  veriias,  subdidit,  et  vita:  ac 
si  diceret:  Ego  sum  via,  quae  ad  veritatem  dnco  ; 
ego  sum  veriias  quse  vitam  promitto :  ego  sum  viu, 
quam  do.  Hcec  est  ^}m,ait,  vita  mtema,  ut  cogno^ 
scant  ie  verum  Deum  :  et  quem  misisti  Jesum 
Christum  {Matth.  xviii,  3).  Yel  sic,  quasi  tu  dicas: 
Viam  considero,  id  est  humilitatem :  fructum  desi- 
dero,  veritatem.  Sed  quid  si  tantus  est  labor  vise,  ut 
ad  optatum  lucrum  non  possim  pervenire  ?  Respon- 
det :  Ego  sum  via,  id  est  viaticum,  quo  sustenteris 
in  via.  Glamat  igitur  errantibus,  et  viam  ignoranti- 
bus.  Ego  sum  via:  dubitantibus,  et  non  credentibus, 
Ego  sum  veritas :  jam  ascendentibus,  sed  lassescen- 


tuto  me  crederem ;  meluens  aut  loquendo  utiiiter  de  B  tibus,  Ego  sum  vUa.  Satis,  ut  reor,  osteosum  est 

ex  proposito  capitulo  Evangeiii,  560  cognitionem 
veritatis  fructum  esse  humilitatis.  Accipe  et  aiiud. 
Con/iteor  tiHf  Pater^  Domine  caeli  et  terrce^  quia 
abscondisti  hmc^  haud  dubium  quin  veritatis  secreta 
a  sapientiims  et  prudentibus,  id  est  jbl  superbis,  et 
revelasH  eaparvuUs  {Luc,,  x,  21)boe  est  humiiibus, 
£t  in  hoc  apparet  quod  veritas,  quce  superbb  abs- 
conditur,  humilibus  revelatur. 

2.  Uumilitatis  vero  taiis  potest  esse  definitio  i 
Humiiiias  est  virtus,  qua  homo  verissima  sui  agni^ 
tione  sibi  ipei  vilescit.  Haec  autcm  conveuit  his  qui 
ascensionibns  in  corde  suo  dispositis,  de  ^irtute  ia 
virttttem,  id  est  de  gradu  in  gradum  proficiunt»  do- 


humiiiiate,  ipse  humilis  non  inveniri ;  aut  tacendo 

humiiiter,  inuiiiis  fieri.  Gumque  neutram  viam  tu- 

tam,  aiterutram  tamen  mibi  tenendam  esse  con- 

spicerem ;  eiegi  potius  tibi,  si  quem  possem,  com- 

municare  fructum  sermonis,  quam  tutari  me  solum 

portu  silentii :  simul  fiduciam  habens,  si  quid  lorte 

quod  approbes,  dixerim,  tnis  precibns  posse  me  non 

supcrbire ;  sin  aulem  (quod  magis  puto)  nihil  tuo 

sludio  dignum  effecerim,  de  nihilo  superbire  non 

posse. 

GAPUT  PRIMUM. 

Christum  esse  viamlhumilttatiSf  quo  pervenitur  ad 

ventatem. 


1.  Loculurus  ergo  de  gradibus  bumiiiutis»  quos  Q  nec  ad  cuhnen  humilitatis  perveniant,  in  quo  velut 


beatus  fienedictus  non  numorandoe,  sed  ascenden- 
dos  proponit  {Reg.c^p.  7),  prius  esteiido,  si  possum, 
quo  per  iilos  perveniendum  sit,  ut  audito  fructu  per» 
veotionis,  minus  gravet  labor  ascensionis.  Proponit 
itaque  Dominuii  nobis  viae  iaborem,  laboris  meroe- 
dem.  Ego  5ttm,  inquit,  i;ta,  veritas^  et  vita  {Joan. 
XIV,  6).  Viam  dicit  humiiitatem,  quse  ducit  ad  veri* 
tatem.  Altera  ial>or,  aiteri  fructus  iaboris  est. 
Unde  sciam,  inquis,  quod  ibi  de  humiiitaie  locutus 
sit,  cum  iudeterminate  diaerit:  Ego  sum  vta;P  Audi 
apertius  :  Discite  a  me  quia  mitis  sum  et  humilis 
corde  (Matth,  xi,  29).  Se  ergo  proponit  humiiitatis 
exemplum,  mansuetudinis  formam.  Si  imitaris  eum 
non  ambulas  in  tenebrisi  sed  babebis  lumen  vitse 
(/pofi.  vui,  18).  Quid  0st  lumen  viise,  nisi  voritas ; 


in  Sion,  id  est  in  speculatione,  positi,  veritatem 
prospicianu  Etenimf  inquit,  benedicticnem  dabit 
legislator  {Psal,  lxxxui,  8) :  quia  qui  dedit  l^^em, 
dabit  et  benedictionem ;  hoc  est,  qui  jussit  humili* 
tatem,  perducet.ad  veriiatem.  (juis  vero  est  hic 
iegisiator,  nisi  duleis  et  rectus  Dominus  qui  iegem 
dedit  deiinquentibus  in  via  ?  [Psal.  xxiv,  8.)  In  via 
quippe  deiinquunt,  qui  veritatem  derelinquunt.  Sed' 
nuoquid  vei  sic  a  duici  Domino  dereiinquuntur  ? 
Ipsis  ergo  duicis  et  rectus  Dominus  iegem  dat  viam 
humiiitatis,  per  quam  redeaot  ad  cogoitiooem  veri- 
tatis.  Dat  occasiooem  recuperaodse  salutis,  quia 
duicis  est ;  non  tamen  absque  discipiina  iegis,  quia 
rectus  est.  Duleis,  quia  perire  non  patitur ;  rectuS| 
quia  ponire  noa  obiiTiMitur. 


943 


S.  BBRNAROl  ABBATIS   aARi£-VALLBNSlS 


914 


CAPUT  II. 

Qtio  fruclu  ascendaniur  gradus  humiliiatis, 

3.  Hanc  iiaque  legein,  qua  redilur  ad  verilateniy 
beatus  Bcnedictus  per  duodecim  gradus  disponit :  ut 
sicut  per  decem  praecepta  legis  ad  gemiQam  circum- 
cisionem  (iu  quo  duodenarius  numerus  adimpletur) 
ad  Ghristam  venitur  ;  ita  his  duodecim  gradibus 
ascensis,  veritas  apprehendatur.  Hlud  quoque  quod 
in  scala  illa,  quse  in  typo  humilitatis  Jacob  mons* 
trata  est,  Dominus  desuper  innixus  apparuit  (Gen. 
xxviu,  12,  43),  quid  nobis  aliud  innuit,  nisi  quod 
in  culrainebumilitatisconstituitur  cognitio  veriiatis? 
Dominus  quippe  de  summitate  scalie  prospiciebat 
super  filios  hominum  tanquam  Veritas,  cujus  oculi 
aicut  fallere  nolunt,  ita  falli  non  norunt,  ut  videret 
si  est  intelligens  aut  requirens  Deum.  An  non  tibi  de 
alto  videtur  clamare  ac  dicere  requireniibus  se  (novit 
cnim  qui  sunt  ejus)  :  Transite  ad  me,  omnes  qui 
concupisciiis  me,  et  a  generationibus  meis  imple" 
mini?  {Eccli.  xxiv,  26)  et  iilud :  Veniie  ad  me, 
omnes  qui  laboratis  ei  onerati  estiSy  ei  ego  vos  reft- 
ciam  (Maith.  xi,  28).  Venite,  inquit.  Quo  ?  Ad  me 
veritatem.  Qua  ?  Per  humilitatem.  Quo  fructu  ?  Ego 
vus  reficiam.  Sed  quse  estrefectio,  quam  Yeritasas- 
cendentibus  promiitit,  pervenientibus  reddit  ?  An 
forte  ipsa  est  charitas  ?  Ad  hanc  quippe,  ut  ait  beatus 
Benedictus,  ascensis  onmibus  humilitatis  gradibus 
monachus  mox  perveniet  (Beg.  cap.  7,  grad.  12). 
Yere  dulcis.  et  suavis  cibus  charitas,  quae  fessos  al- 
levat  dehiles  roborat,  m&stos  laetificat.  Jugum  de- 
nique  Yeritatis  facit  suave,  et  onus  leve. 

4.  BoQUs  cibus  chariias,  qu»  media  in  ferculo 
Salomonis  consistens  {Cantic.  lu,  9, 10),  diversarum 
odore  virtutum,  velut  diversi  generis  fragraniia 
pigmentorum,  esurientes  reficit,  5S1  jucundat  re- 
ficienies.  Ibi  siquidem  apponitur  pax,  patientia, 
benignitas,  longanimitas,  gaudium  in  Spiritu  san- 
cto  ;  et  si  quse  sunt  aliae  veritatis  seu  sapientise  ge- 
nerationes,  apparantur  [al^  apponuntur]  in  illa.  Ha- 
betet  humilitas  ineodem  ferculo  suas  epulas,  panem 
scilicet  doloris  et  vinum  compunctionis,  quas  primo 
Yeritas  incipieniibus  offert,  quibus  utique  dicitur: 
Surgite  postquam  sederitis,qui  manducatis  panem 
doloris  (PsaL  cxxvi,  2).  Habet  ibidem  contemplatio 
ex  adipe  frumenti  solidum  cibum  sapientise,  cum 
vino  quod  laetificat  cor  bomiois,  ad  quse  Yeritas 
perfectos  invitat,  dicens :  Comedite,  amid  mei,  et 
bibite:  et  inebriamini,  charissimi  {CanHc.  v,  1). 
Media^  inquit,  charitate  constravit  propter  /i.ias 
Jerusalem  {id,  u,  10) ;  propter  imperfectas  videlicet 
animaSf  qnse,  dum  adhuc  iUum  solidum  cibum  mi- 
nus  capere  p08sunt,lacte  interim  cbaritatis  pro  pane 
oleo  pro  vino  nutriendae  sunt.  Qu»  recte  media  des- 
cribilur,  quia  ejus  suavitas  nec  incipientibus  prsetto 
est,  prohibente  timore  ;  nec  perfectis  satis  e3t,  pro 
abundantiori  conlemplalionis  dulcedine.  Hi  adbuc  a 
moxiis  carnalium  delectationum  bumoribus,  ttmoris 
amarissima  poiione  purgandii  mundum  lactis  dulce- 
dinem  experiuntur :  illi  jam  avulsi  a  lacte,  epulari 


m  ab  introitu  glorise  gloriosius  delectaniur :  solis  me- 
diis,  id  est  proficientibus,  ita  jam  melleas  quasdam 
sorbitiunculas  charitatis  expertis,  ut  illis  interim  pro 
sui  teneritudinc  contenli  sint. 

5.  Primus  ergo  cibus  est  humilitatis,  purgatorius 
cum  amaritudinc  :  secundus  diaritatis,  consolato- 
rius  cum  dulcedine :  tertius  contempIatioAis,  solidus 
cum  fortitudine.  Heu  mihi,  Domine  Deus  virlutum  1 
quousque  irasceris  super  orationem  servi  tui,  cibabis 
me  pane  lacrymarum,  et  potum  dabis  mihi  in  la- 
crymis?  Quis  me  invilabit  ad  illud  vel  medium  ac 
dulce  charitalis  convivium :  ubi  justi  epulantur  in 
conspectu  Dei,  et  delectantur  in  Iaetitia,ut  jam  non 
loqucns  in  amaritudine  animae  mese,  dicam  Deo :  Noli 
me  condemnare :  sed  epulando  io  azymis  sinceritatis 

D  et  veritatis,  Isetns  cantem  in  viis  Domini,  qaoniam 
magnaest  gloria  Domini?  Bona  tamen  via  humili* 
tatis,  qua  veritas  inquiritur,  charitas  acquiritur, 
generationes  sapientise  participantur.  Denique  sicut 
finis  legis  Ghristus,  sic  perfectio  humilitatis,  cognitio 
veritatis.  Ghristus  cum  venit  attulit  gratiam:  Yeritas 
quibus  innotoerit,  dat  charitatem.  Innotescit  autem 
humilibus  :  humilibus  ergo  dat  gratiam. 

GAPUT  ra. 

Qua  ordine  gradus  humilitatis  dd  propositum  bra- 
vium  verttaiis  perducarU:  et  quomodo  Christus 
per  passionem  didicit  [misericordiam, 

6.  Dixi,  ut  potui,  quo  .fructu  bumilitatis  gradus 
ascendi  debeant:  dicam,  ut  potero,  quo  ordine  ad 
propositum  bravium  veritatis  perducant.  Sed,  quia 

^ipsa  quoque  veritatis  agnitio  in  tribus  gradibus  con- 
sistit,  ipsos  breviter,  si  possum,  distinguo  :  quaie- 
mus  ex  hoc  clarius  innotescat,  ad  quem  trium  veri- 
tatis,  duodecimus  bumilitalis  pertingat.  Inquirimus 
namque  veritatem  in  nobis,  in  proximis,  in  sui  na- 
tura.  In  nobis,  nosmetipsos  dijudicando:  in  proxi« 
mis  eorum  malis  compaiiendo ;  in  sui  natura  mun- 
do  corde  contemplando.  Observa  sicut  numerum,  ita 
et  ordinem.  Primo  te  doceat  Yeritas  ipsa,  quod 
prius  in  proximis  quam  in  sui  debeat  inquiri  na- 
tura.  Posl  hoc  accipies,  cur  prius  in  te,  quam  in 
proximis  inquirere  debeas.  In  numcro  siquidem  bea* 
titudinum,  quas  suo  sermone  distiniit  Dominus, 
prius  misericordes,  quam  mundicordes  posuit  (Matth. 
V,  7, 8).  Misericordes  quippe  cito  in  proximis  veri- 

0  tatom  deprebendunl,  dum  suos  affectus  in  illos  ex- 
tendunt :  dum  sic  per  charitatem  se  illis  confor- 
manty  ut  illorum  vel  bona,  vel  mala,  tanqn^m  pro. 
pria  sentiant.  Gum  iofirmis  infirmantnr,  cum  scan- 
dalizatis  oruntur  (//.  Cor.  xi,  29).  Gandere  eum 
gaudmitibus,  flere  cum  fientibus  consueverunt  (Rom. 
xu,  15).  Uac  charitate  fratema  oordis  acie  mui- 
data,  veritatem  delectantur  in  sni  contempiart  9M 
natura,  pro  cujus  amore  mala  toleraat  aliena.  Qoi 
vero  ita  se  fratribus  non  consociaat,  sed  e  coBtrtrio 
aut  flentibus  insultant,  aut  gaudentibus  derogimt, 
dum  quod  in  illis  est,  in  se  esse  non  seotiaoi,  qaia 
aimiliter  affecti  non  8unt,  veritatem  io  prozimis 
qualiter  dep  ehendere  possunt  ?  Bene  namquq  eon- 


953 


TRAGTATUS  DB  6RAOIB0S  UUHILITATIS. 


954 


Pater,qttia(dneondittikaea$apieHtU»u,etrevelarikilftbi\u,  qus  non  lioet  homini  loqoi.  Biicedniit 


sii6aparvulis(Matihjiif  25) :  Yidesqiiiaquos  ferbo  et 
exemplo  prius  Filius  humiliavit,  super  qnos  deinde 
Spiritus  sanctus  charitatem  effudit,  hos  tandem  in 
gloria  Paler  recepit?  Filius  facit  diseipulos,  Para- 
clitus  consolatur  amicos,  Pater  exaltat  filios.  Quia 
yero  non  solum  Filius,  sed  et  Pater  et  Ijlpiritus 
sanetns  veraciter  Veritas  appellantur ;  constat  quod 
una  eademque  Yeritas,  servata  proprietate  persona- 
nim,  tria  Imc  in  tribus  gradibus  operainr.  Primo 
scilicet  instruit,  ut  magister:  secundo  consolatur, 
Qt  amicns  vel  frater  :  tertio  astringit,  ut  filios 
pater. 

50S  21.  Dei  quippe  Filius,   Yerbum  scilicet  ac 
sapientia  Patns,  primum  quidem  illam  animae  nostre 


quippe  omnem  illam,  quam  nox  nocti  indieat,  sdeii- 
tiam  :  dies  tamen  diei  eructat  vcrbum,  et  intar  sa- 
pientes  sapientiam  loqni  et  spiritualibus  spiritualia 
licet  conferri. 

CAPUT  vra. 

Gradus  iidem  in  raptu  sancti  Pauli  declarantur, 
22.  Putas,  hos  gradus  Paulus  non  transierat,  qui 
usque  ad  tertium  coelum  se  raptum  fnisse  testatnrt 
(//  Cor.  XII,  2.)  Sed  quare  raptum,  et  non  potius 
ductum?  Ut  videlicet  si  tantus  Apostolus  raptum 
se  dicit  fuisse,  quo  nec  doctus  scivit,  nec  dnctos 
potuit  ire;  me,  qui  procul  dubio  minor  sum  Paulo» 
ad  tertium  coclum  nulla  mea  virtute,  nullo  meo  la- 


potentiam,    quae  ratio   dicitur,  cum  reperit  came  ^  bore  pervenire  posse  prsesumam  :  ne  vel  de  virtute 


depressam,  peccato  captivam,  ignorantia  csBcam, 
exterioribus  deditam ;  dementer  assumens,  poten- 
ter  erigens,  pmdenter  instruens,  introrsum  trahens, 
ac  mirabiliter  utens  tanquam  pro  se  vicaria,  ipsam 
sibi  judicem  statuit,  ita  ut  pro  reverentia  Yerbi  cui 
conjungitur,  ipsa  sui  accusairix,  testis,  et  judex, 
contra  se  Yeritatis  fungatnr  officio.  Ex  qna  prima 
conjunctione  Yerbi  et  rationis  hnmilitas  nascitur. 
Aliam  deinde  partem,  qu»  dicitur  voluntas,  veneno 
qnidem  camis  infectam,  sed  jam  ratione  discussam 
Spiriius  sanctus  dignanter  visitans,  suaviter  pugnans, 
ardenter  afficicns,  misericordem  facit :  ita  ut  more 
pellis  qu»  uncta  extenditur,  ipsa  quoque  unctione 
perfnsa  coelesti  usque  ad  inimicos  per  affectum  di- 


confidam,  vel  pro  labore  diffidam.  Qui  enim  doce- 
tur  aut  ducitur,  ex  hoc  ipso  quod  docentem  vel  du- 
centems  equitur,  laborare  conviocitur,  et  aliquid  ex 
se  agit,  ut  ad  destinatum  locum  vel  sensum  pertra- 
halur,  ita  ut  dicere  possit :  Non  autem  ego,  sed 
gratia  Dei  mecum  (I  Cor,  xv,  10).  Qui  vero  rapitur, 
non  suis  viribus,  sed  alienis  innixus,  taoquam  ne- 
scius  quocunque  portatur,  nec  dc  toto  ia  se,  nec  de 
parte  gloriaiur,  ubi  nec  per  se,  nec  cum  alio  ali- 
quid  operatur.  Ad  primum  itaque  sive  ad  medium 
coelum  ductus  vel  adjutus  Apostolus  asccndere  po- 
tuit :  ad  tertium  autem  ut  perveniret,  rapi  oportuit. 
Nam  ad  hoc  et  Filius  legitur  descendissc,  ut  vocaret 
et  juvaret  ascensuros  ad  primum  :  et  Spiritus  san- 


latetur.  Et  sic  ex  hac  secunda  conjunctione  Spiritus  C  ctus  missus  fuisse,  qui  perduceret  ad  secundum. 


Dei  et  voluntatis  humanfle,  charitas  efficitur.  Utram- 
que  vero  partem  :  ratiooem  scilicet  et  volnntatem, 
alteram  verbo  veritatis  instructam,  alteram  spiritu 
veritatis  afOatam;  iilam  byssopo  humilitatis  asper- 
sam,  hanc  igne  charitatis  succensam ;  tandem  jam 
perfectam  animam,  propter  humiUtatem  sine  ma- 
cula,  propier  charitalem  sine  ruga;  cum  necvolun- 
tas  rationi  repugnat,  nec  ratio  veritatem  dissimu- 
lat,  gloriosam  sibi  sponsam  Pater  conglutinat :  ita 
nt  nec  ratio  de  se,  nec  voluntas  de  proximo  cogitare 
sinatur,  sed  hoc  solum  beata  illa  anima  dicere  de- 
lectetur,  Introduxit  me  Rex  in  cubiculumsuum.Di- 
goa  certe,  quse  de  schola  humilitatis,  in  qua  primum 
8ub  magistro  Filio  ad  seipsam  intrare  didicit,  juxta 


Pater  vero,  licet  Filio  et  Spiritui  sancto  semper 
cooperetur,  nunquam  tamen  aut  dc  coelo  descen- 
disse,  aut  669  ad  terras  legitnr  missus  fuisse.  Lego 
certe,  qnod  misericordia  Domini  plena  est  terra 
{Psal.  XXXII,  5);  et,  Pleni  sunt  cceliet  terragUma 
tua,  et  mulia  hujusmodi.Lego  et  de  Filio,  Postquam 
venit  plfinitudo  temporis,  misit  Deus  Filium  suum 
(Galat  IV,  4).  Et  ipse  Filius  loquilur  de  se,  Spiritus 
Domini  misit  me  (Isa.  lxi,  1).  Et  per  eumdem  pro- 
phetam  :  Et  nunc^  inquit,  Dominus  misii  me  ei 
Spiritus  ejus  {Isa.  xlviii,  16).  Lego  et  de  Spiritu 
sancto,  PnracUtus  autem  Spiritus  sanetus^  quem 
mittet  Pater  in  nomine  meo{Joan.  xiv,  26) ;  et,  Cum 
assumpius  fuero,  mittam  vobis  eum  {Joan.  xvi,  ^\ 


eomminationem  ad  se  factam,  Si  ignoras  te^  egre^  B  haud  dubium  quin  Spiritum  sanctum.  Patrem  autom 


dere  et  pasce  hmdos  tuos  {Cantic.  i,  3, 7) ;  digna 
ergo,  quae  de  schola  illa  humilitatis  duce  Spiritu 
sancto  in  cellaria  charitatis  (quse  nimiram  proxi- 
moram  pectora  intelligenda  sunt)  per  affectionem 
introduceretur;  unde  suffulta  floribus,  ac  siipata 
malis,  bonis  scilicet  moribus  et  virtntibus  sanctis, 
ad  Regis  demum  cubiculum,  cujns  amore  languet, 
admitteretur.  Ibi  modicum,  hora  videlicet  quasi  di- 
midia,  silentio  faclo  in  coelo,  inter  dcsideratos  am- 
plexus  suaviter  quiescens,  ipsa  quidem  dormit,  sed 
cor  ejus  vigilat,  quo  utique  interim  veritatis  arcana 
rimatur:  qnoram  postmodnm  memoria  statim  ad 
se  reditora  pascator.  Ibi  videt  invisibiUa,  andit  in- 


in  sua  persona,  licct  nusquam  non  sit,  nusquam  ta- 
men  invenio  nisi  in  coelis,  ut  in  Evangelio,  Et  Pater 
meus  qui  in  ccslis  est  {Matth.  xxiii,  9);  et  in  ora- 
tionc,  Pater  noster  qui  es  in  casHs  {Matth.  vi,  9). 
23.  Unde  nimiram  colligo,  quod  quia  Pater  noo 
desceodit,  Apostolus  ut  eum  videret,  ad  teriium 
coelum  ascendere  quidem  non  potuit,  quo  tamen  se 
raptum  memoravit.  Denique,  Nemo  ascendit  in  cce^ 
lumjnisi  qui  descendit  de  cmloFilius  hominis(Joan. 
III,  H). Et  nc  putes  de  primo  dictum  vel  secundo, dicit 
tibi  David :  A  sumtno  cmlo  egressio  ejus  (Psal.  xviii, 
7).  Ad  qood  iterum  non  subito  raptus,  Don  furtim 
soblatas,  sed,  VidintibuSt  ioqoit,  i/iii,  id  ett  Apo- 


947 


S.  BBRNARDl  ABBATIS  GLARiB-VALLBNSIS 


948 


ois  modo  illud  dictom  ut,  quod  Dominos  requiren-  j| 
tibus  discipulis  de  die  ullimo  se  nescire  respondit. 
Nam  quomodo  diem  illnm  illc  nesciebat,  in  quo  om- 
nes  sapientise  et  scientiie  thesauri  snnt  abscondili  ? 
(Coloss,  II,  3.)  Gur  ergo  se  scire  negabat,  quod  cer- 
tnm  est  quia  nescire  non  poterat?  Numquid  forte 
mendaciter  eos  voinit  celare,  quod  utiliter  non  va- 
luit  innotescere  ?  Absit.  Sicut  nil  ignorare  poterat, 
cum  sapientia  sit  :  sic  nec  mentiri,  cum  veritas  sit. 
Sed  volens  discipulos  ab  inulilis  inquisitionis  curio- 
sitate  compescere,  quod  inquirebant,  se  scire  nega- 
vit :  Don  omnino  quidem,  sed  tali  quodam  modo, 
quo  negare  veraciter  potuit.  Nam,  etsi  suae  divinita- 
tis  intuitu  aeque  omnia,  praeterita  scilicet,  prsesentia 


atque  futura  perlustrando,  diem  quoque  illum  palam 


B 


habebat ;  non  tamen  ulUs  carnis  suse  sensibus  expe- 
riendo  agnoverat.  Alioquin  jam  spiritu  oris  sui  An- 
tichristum  interfecerat,  jam  auribus  sui  corporis  ar- 
changelum  vociferantem,  et  tubam  sonantem,  in 
quo  strepitu  moriui  suscitandi  sunt,  audierat :  jam 
Oculis  suae  camis  oves  bsedosque,  qui  ab  invicem 
segregrandi  sunt,  perspexerat. 

11.  Denique  ut  intelligas,  quod  illa  tantum  co- 
gnitionc,  quae  per  carnem  fit,  se  illum  diem  nescire 
perhibuerit,  vigilanter  respondens,  non  ait :  Nec  ego 
scio,  sed  nec  ipse,  inquit,  Filius  hominis  scit  (134) 
{Marc,  xin.  32).  Quid  est  Filius  homini8,nisi  nomen 
assnmptse  camis  ?  Quo  aquidem  nomine  intelligi 
datur,  quia  diccns  se  aliquid  nescire,  non  juxta  quod 
Deus  est,  sed  secundum  hominem  loquitur.  Alias  C 
quippe  loqucns  de  se  secundum  suam  divinitatem, 
non,  Filius  vel  Filium  hominis :  Sed  ego,  vel  Me, 
ssepius  ponere  consuevit,  ut  ibi :  Amerif  amen  dico 
vobis  antequam  Abraham,  fieret^ego  sum  {Joan  vin, 
58).  Ego  sum,  ait  :  non,  Filius  hominis  est.  Nec 
dubium,  quin  de  illa  essentia  diceret,  qua  ante 
Abrabam  et  sine  initio  est,  non  qua  post  Abraham 
et  ex  Abraham  factus  est.  Alibi  quoque  hominum 
de  se  opinionem  a  disdpulis  inquirens,  Quem  dicunt, 
inquit,  homines  esse^  5B4  non  me,  SQd[Filium  hO" 
minu?  Rursus  eosdem  interrogans,  quideseipsi 
quoque  senlirent :  Vos  autem^  non  quem  Filium 
hominis,  sed  quem  me  ait,  esse  dieitis  ?  Garnalis 
videlicet  populi  sententiam  de  carae  inquirens,  no-  li 
men  carnis  quod  proprie  est  Filius  hominis,  posuit: 
spirituales  vero  discipulos  de  sua  divinitate  inter- 
rogans,  non  Filium  hominis,  sed  signanter  971^  dixit. 
Quod  denique  Petras  intelligens,  quid  per  boc  quod 
dixerat,  me,  requisiti  fuissent,  sua  responsione  ape- 
ruit :  Tu  es,  inquiens,  non  Jesus  filius  Yirginis,  sed 
Christus  Filius  Dei  (Matth.xyi,  13-16).  Quod  uUque 

si  respondisset,  nihilominus  veritalem  dixisset  : 
sed  in  verbis  interrogationis  sensum  interroganlis 
prudenter  advertena,  competenter  proprieque  ad 
ioterrogata  respondit,dicens :  Tu  es  Christus,  Filius 
Det. 

12.  Cumigitur  videas  Ghristum  in  una  qnidem 


persona  duas  habere  naturas ,  unam  qua  semper  fnit 
alteram  qua  esse  coepit ;  et  secundum  sCTpiternnm 
suum  quidem  esse,  semper  omnia  nosse ;  secundum 
temporalem  vero,  multa  temporaliter  ezpertnm 
fuisse:  curfateri  dubitas,  nt  esse  in  tempore  ccepit 
ex  carae,  sic  carais  quoque  miserias  scire  ccepisse, 
illo  duntaxat  modo  cognitionis,  quem  docet  defeetio 
carais?  Quod  utique  genus  sdentise  protopTasti  sa* 
pientius  fcliciusque  nescirent,  quando  id  attingere 
nisi  stulte  misereqne  non  poterant.  Sed  plasmator 
eorum  Deus  requirens  quod  perierat,  opns  suum 
miseratus  prosecntus  est,  descendens  et  ipse  mise- 
ricorditer,  quo  illi  oeciderant  miserabiliter.  Yoluit 
experiri  in  se,  quod  illi  faciendo  contra  se  merito 
patercntur,  non  simili  quidem  curiositate,  sed  mira- 
bili  charitate :  non  ut  miser  cum  miseris  remaneret, 
sed  ut  misericors  factus  miseros  liberaret.  Faetus, 
inquam,  miscricors,  non  illa  misericordia,  quam 
felix  manens  habuit  ab  seterao,  sed  quam  mediante 
miseria  reperit  in  habitu  nostro.  Porro  pietatis  opus, 
quod  per  illam  coepit,  in  ista  perfecit:  non  quod  sola 
illa  non  posset  perficere;  sed  quia  nobis  non  potuit 
absque  ista  sufficere.  Utraque  siquidem  necessaria ; 
sed  nobis  haec  magis  congrua  fiiit.  0  ineffabilis  pie- 
tatis  excogitalio  I  Quando  nos  illam  miram  miseri- 
cordiam  cogitaremus,  quam  pr«ecedens  miseria  non 
informat?  Quando  illam  adverteremus  incognitam 
nobis  compassionem,  quse  non  passione  praeventa, 
cnm  impassibilitate  perdnrat  ?  Attamen  si  illa,  quae 
miseriara  nescit  misericordia  non  prsecessisset,  ad 
hanc,  cqjns  miseria  mater  est,  non  accessisset.  Si 
non  accessiset,  non  attraxisset :  si  non  attraxisset, 
non  extraxisset.  Unde  autem  extraxit,  nisi  de  laea 
miseriae,  et  deluto  fseds?  {Psal,  xxxix,  3.)Nec  illam 
tamen  misericordiam  dcsernit,  sed  hanc  inserait: 
non  mutavit,  sed  multiplicavit,  sicut  scriptum  est: 
Homines  et  jumenta  salvabis,  Domine,  quemadnuh 
dummultiplicasti misericordiam  tuam, Deus  {PsaL 
XXXV,  7,  8). 

GAPUT  IV. 

Primus  veritatis  gradus  est,  pnmum  seipsum  at" 
iendere,  seu  propriam  miseriam  agnoseere. 

13.  Sed  jam  ad  propositum  redeamus.  Si  ergose 
miserum  fecit,  qni  miser  non  erat,  nt  experiretnr 
quod  et  ante  sciebat :  quanto  magis  tu,  non  dico  nt 
te  facias  quod  non  es,  sed  ut  attendas  quod  es,  qnia 
vere  miser  es,  et  sic  discas  misereri,  qui  hoc  aliter 
sdre  non  potes  1  ne  forte,  si  proximi  malum  consi- 
deres,  et  tuum  non  attendas,  movearis  non  ad 
miserationem,  sed  ad  indignationem;  non  ad  adjn- 
vandum,  sed  ad  judicandnm:  denique  non  ad  in- 
straendnm  in  spiritu  lenitatis,  sed  ad  destraendnm 
in  spirilu  furoris.  Vos,  qui  spirituales  estis^  ait  Apo- 
stolus,  hujusmodi  instruite  in  spiritu  lenitatii.Apo- 
stoli  consilium  sive  etiam  praeceptum  est,  nt  man- 
sueto,  id  est  eo  spiritu  fratri  segrotanti  snbvenias. 


(134)  Yide  Retractationem  initio  higai  tractatus,  col.  939-940. 


949 


TBACTATUS  DB  6RAD1BUS  HUMILITATIS. 


950 


quotibi  TissobTaniri  CQm  sgrolas.  Et  nt  ■das  qua-  jt  post  duodecimum  bumilitalis  ad  primum  Toritaiis 


liter  erga  delinqQentem  mansueseere  possie,  Cofui' 
derans,  inquil»  teipsumy  ne  ei  iu  tenieris  {Galat, 
Yi,  4). 

14.  Considcrare  Iii)et,  quam  bene  diseipulus  Ye- 
ritatis  ordioem  sequatur  Msfristri.  In  beatitudinibns, 
quas  tM^  sapra  memoravi  (oum.  6),  sicut  prius 
misericordes  qnam  mundicordes,  sie  prius  mites 
quam  misericordcs  pronuntiati  sunt  (Matth.  v,  4,  7, 
8).  Et  Apostolus  cum  spirituales  horlaretur  ad  in- 
struendum  camales,  adjunxit,  in  spiritu  lenitatis, 
Instruclio  quippe  frairum  pertinet  ad  misericordes ; 
spiriius  ienitatis,  ad  miles.  Ac  si  diceret  :  Inter  mi- 
sericordes  deputari  non  potest,  qui  in  semetipso 
mitis  non  est.  Ecce  Apostolus  aperte  ostendit,  quod 


gradum  pertingat.  Cum  autem  veritate  mventa  m 
se,  imo  se  inveoto  in  vcritate,  dicere  potuerit,  Cre^ 
didi,  propter  quod  locutus  sum;  ego  autem  humi^ 
liatus  sum  nimis  :  ascendat  homo  ad  cor  altum,  ut 
exaltetur  veritas,  et  ad  graduro  secundum  perve- 
niens  dicat  in  excessu  suo  :  Omnis  homo  mendax 
{Psal.  cxv,  40,  44).  PuUs,  hunc  ordinem  David 
non  tenuitl  Putas,  hoc  non  sensit  Prophela,  quod 
Dominus,  quod  Apostoius,  quod  et  nos  post  ipsos, 
et  per  ipsos  sentimus !  Credidi,  inquit,  Yeritati  di- 
centi  :  Qui  sequitur  me^  non  ambulat  in  tenebris 
(Joan.  viif,  42).  Credidi  ergo  sequendo,  propter 
quod  locutus  sum  confitendo.  Quid  confitendo !  Ve« 


Q  riiatem  quam  cognovi  credendo.  Postquam  autem 
superius  me  ostensurum  promisi   (num.  6) ,  prius  ■'  et  credidi  ad  justitiam,  et  locutus  sum  ad  salutero. 


videlioet  veritalcro  inquirendaro  esse  in  nobis,  quaro 
in  proximis ;  consxderans,  inquiens,  teipsum^  td  est, 
quam  facilisadteotandum,  quam  pronus  ad  peccan- 
dum  :  quateous  ex  tui  consideratione  mitescas,  sic- 
que  ad  succurrendum  aliis  in  spiritn  lenitatis  acce- 
das.  Alioquin  si  moneotem  non  audis  discipuluro, 
argueotem  tiroe  Magistrum :  Hypocrita,ejiceprimum 
irabem  de  oculo  tuo;  ei  sic  videbis  festucam  ejicere 
de  oculofrairis  tui  (Matth.  vii,  5).  Trabes  in  oeulo 
grandis  et  grossa,  superbia  in  roente  est :  quse  qna» 
daro  corpuleniia  sui  vana,  non  sana  ;  turoida,  non 
solida,  ocnlum  roentis  obscurat,  veritatero  oburo- 
brat:  ita  ut,  si  tuam  occupaverit  mentem,  JMm  tu  te 


humiliatus  sum  nimis,  hoc  est  perfecte.  Tanqnam 
diceret :  Quia  veriiatem  cognitam  in  mo  confiteri 
contra  me  non  erubui,  ad  perfectionem  hnmilitaiis 
profeci.  Nimis  enim  pro  Perfecte  poiest  intelligi ; 
ut  ibi  :  /n  mandaiis  ejus  volei  nimis  (Psal.  cxi,  4). 
Quod  si  quis  contendat,  nimis  hic  pro  Yalde  positum 
non  pro  Perfecte,  quia  et  expositores  id  ipsum  vi- 
dentur  astmere ;  neque  hoc  discordat  a  sensu  Pro- 
phetse,  ut  sic  sentiamus  eum  dixisse  :  Ego  quidem, 
cum  adhuc  veritatero  non  nossera,  aliquid  me  pu- 
tabam  esse,  cum  nihil  essem.  At  postquam  in  Chri- 
i^tum  credendo,  id  est  ejus  humilitatem  imitando, 
veritatem  agnovi;  ipsa  quidem  exaltata  est  in  me 


videre,jam  te  talem,  qualis  es,vel  qualis  esse  potes,  Q  ex  mea  confessione  :  ^  ego  humiliatus  sum  nimiSf 


non  possis  sentire  :  sed  qualem  te  amas,  talem  te 
vel  putes  esse,  vel  speres  fore.  Quid  enim  aliod 
esl  superbia,  quam  (ut  quidaro  saoctus  definit  [S. 
AuGUSTiMUS,  de  Genesi  ad  litteram^  lib.  xi,  nn. 
24,  25,  et  alibi],  amor  propriae  excellentiae  ?  Unde  et 
oos  possurous  dicere  per  cootrarium,  hnmiiitatem 
proprise  et  excellentiae  esse  contemptum.  Amor 
vero,  sicut  nec  odiom,  verilatis  judicium  nesdt.  Yis 
judidnm  Yeritatis  audire  1  Sic  ut  audio^sic  judico 
(Joan.  V,  30).  Non  sicut  odi,  non  sicut  amo,  non 
sicuttimeo.  Est  judiciumodii,  ut  illud,  Noslegem  hor 
bemus  et  secundum  legem  nostram  debet  mori  (Joan, 
XIX,  7).  Est  et  timoris,  ut  illud  :  Si  dimiitimus  eum 


id  est,  valde  vilui  mihi  ex  mei  consideratione. 

5M  CAPUT  Y. 

Secundus  gradus  veriiaiis  esi^  ex  agniiione  pro^ 
prim  infirmitatis^  compati  miseriat  proximi. 

46.  Homiliatus  ergo  Propbeta  in  hoc  primo  gradu 

veritatis,  ut  ait  in  alio  psalmo  :  Et  in  veritate  iua 

humiliasti  me  (Psal.  cxviii,  75);  semetipsumaUen- 

dat,  et  ex  propria  miseria  geoeralem  perpendat  : 

sicqne  ad  seciwdum  transiens  dicat  in  excessu  suo, 

Omnis  homo  mendax.  In  quo  excessu  suo?  In  illo 

procul  dobio,  quo  sese  exeedens,  ac  veritati  adhae- 

rens,  seipsum  dijudicat.  In  illo  ergo  excessn  suo 

dicat,  non  indignando  aut  insultando,  sed  miserando 


sicyvenient  Romani  et  tollentnostrumlocumetgenr  ^  et  compatiendo  :  Omnis  homo  mendax.  Quid  esl. 

tem  (Joan.  xi,  48).  Judiciuro  ?ero  amoris,  ut  David  "  Omnis  homo  mendax  f  Omois  homo  infirmus,  omnis 

homo  miser  et  impotens,  qui  nec  se,  nec  alium  pofr 
sit  salvare.  Sicut  dicitur  :  Fallax  equus  ad  salutem 
(PsaU  xxxii,  47),  non  quod  equus  aliquem  fallat, 
sed  quia  is  seipsum  fallit,  qui  in  fortitudine  ejus 
confidit  :  sic  omnis  homo  dicitur  roendax,  id  est 
fragilis,  muUbilis,  a  quo  salus  non  possit  vei  sua, 
vel  aliena  sperari  :  quin  potius  maiedictionero  in- 
currat,  qui  spem  soam  in  horoine  pooit  (Jerem. 
XVII,  5).  Proficicns  iiaque  hurailis  PropheU  per  du- 
catum  veritaiis,  quodque  in  se  lugebat  \idens  tn 
aliis,  dura  appooit  scientiam,  appooat  et  dolorem, 
ac  gencraliier,  sed  vcradtcr  dicat  :  Omnis  homo 
mendax. 


de  filio  parridda  :  Parcite,  inquit,  puero  Absalon 
(II  Reg.  xvui,  5).  Et  legibus  humanis  statutum,  et 
in  causis,  tam  ecclesiasticis,  quam  ssecularibus  ser- 
vatum  scio,  speciales  amicos  causantium  non  de- 
bere  admitti  ad  judidum :  ne  vel  fallant,  vel  fallantur 
amore  suorum.  Quod  si  culpam  amici  tuo  judicio 
aroor  illius  aut  roinuii,  aut  prorsus  abscondit  : 
quanto  roagis  amor  tui  4oom  cootra  to  judidum 
fallit ! 

45.  Qui  ergo  plene  veritatem  in  se  cognoscere 
curat,  necesse  est  ut  semota  mhe  superbise,  quae 
oculum  arcet  a  luce,  ascensiones  in  corde  suo  dis* 
ponat  per  quas  seiptum  in  seipso  ioquirat,  et  sic 


951 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLARiG-VALLENSIS 


%2 


47.  Yide  qaam  longe  aliad  senserit  de  se  Pha-  j|  qui  ot  liberias  peccent,  libenter  ignorant,  vel  mfir- 


risaeas  ille  snperbas.  Quid  deprompsit  in  excessn 
suo?  Deus,  gratias  ago  Hbij  quia  non  sum  sicut  CX" 
teri  kominum  (JLuc,  xvni,  44).  Dnm  in  se  singula- 
riter  exsuUat,  aliis  arroganter  insullat.  David  autera 
aliter.  Ait  enim  :  Omnis  komo  mendax.  Neminem 
excipif,  ne  quem  decipiat :  sciens  quia  omnes  pec- 
caverunl,  el  omnes  egenl  gloria  Dei  (Rom.  lu,  23). 
Pharisseus  se  solum  decipit,  quem  solum  excipit, 
dum  caeteros  damnat.  Propheta  se  non  excipit  a  com- 
muni  miseria,  ne  excipiatur  a  misericordia  :  Pha- 
risaeus  exsufflat  misericordiam,  dum  dissimulat  mi- 
seriam.  Prophela  afBrmat  tam  de  omnibus,  quam 
de  se  ;  Omnis  komo  mendax  :  Pharisaeus  confirmat 
de  omnibus  praeter  se,  Non  sum,  inquiens,  sicut 
eofteri  kominum,  Et  gratias  agit,  non  quia  bonus, 
sed  quia  solus  :  non  tam  de  bonis  qnaehabet,  quam 
de  malis  quse  in  aliis  videi.  Nondum  de  suo  irabem 
ejecerat,  et  festncas  in  oculis  fratrum  enumerat. 
Namsubdit :  InjusH,  raptores.  (Luc,  xvni,  44).  Non 
frustra,  ut  arbilror;  excessum  a  proposito  feci,  si 
utriusque  excessus  differentiam  intellexisti. 

48.  Jam  ad  propositum  redeundum  cst.  Qaos 
itaque  veritas  sibi  jam  innotescere,  ac  per  hoc  vi- 
lescere  fedt,  necesse  est,  ut  cuncta,  qusB  amare 
solebant,  et  ipsi  sibi  amarescant.  Statuentes  nimi- 
rum  se  ante  se,  tales  se  videre  cogunt,  quales  vel  a 
se  videri  erubescunt.  Dumque  sibi  displicet  quod 
sunt,  et  ad  id  suspirant  quod  non  sunt,  quod  utique 
per  se  fore  diffidnnt ;  vehementer  sese  lugentes  id 
solum  consolationis  inveniunt,  ut  severi  judices  sui, 
qui  scilicel  amore  veri  esuriant  et  sitiant  justitiam, 
usque  ad  contemptum  sui  districtissimam  de  se  exi« 
gant  satisfactionem,  et  de  caetero  emendationem. 
Sed,  cum  se  ad  id  sufficere  non  posse  conspiciunt 
(cum  enim  fecerint  omnia  quse  mandata  fuerint  sibi, 
servos  se  inuliles  ditunt  {Luc,  xvir,  40),  de  justKia 
ad  misericordiam  cpnftigiunt.  Ut  autem  illam  conse- 
quantur,  eonsilium  Veritatis  sequuntur :  Beati  mise- 
ricordes,  quonidm  ipsi  misericordiam  consequentur 
{Mattk.  v,  7).  Et  hic  est  secundus  gradus  veritatis, 
quo  eam  in  proximis  inquirunt;  dum  de  suis  alio- 
rum  necessitates  exquimnt;  dum  ex  iis  quae  pa- 
tiuntur,  patientibus  compati  sciunt. 

CAPUT  VI. 

Tertius  gradus  veritatis,  mundare  oculum  cordis 

ad  contemplanda  caslestia  et  divina. 

49.  In  his  ergo  tribus  quae  dicta  sunt,  id  est  in 
luctu  psenitcniise,  in  desiderio  juslitiae,  in  operibus 
misericordise  si  perseverant,  a  tribus  impedimentis, 
quse  5B7  aut  ignorantia,  aut  infirmitate,  aut  studio 
contraxerunt,  cordis  aciem  mundant,  quo  per  con- 
templationem  ad  tertium  veritatis  gradum  pertrans- 
eant.  Hae  sunt  viae,  quae  videntur  hominibus  bonae, 
illis  duntaxat  exceptis,  qui  laetantur  cum  male  fece- 
rint,  ei  exsultant  in  rebus  pessimis  (Prov.  n,  44),ac 
se  de  infirmitate  vel  ignorantia  tegunt  ad  excusan- 
das  excusationes  in  peccatis  (Psal.  cxl,  4).  Sed 
frnstra  sibi  de  infirmitate,  vel  ignorantia  blandiuntur. 


mantur.  Putas,  primo  homini  profuit,  licet  ipse  non 
libenter  peccavit,  quod  se  per  uxorem,  tanquam  per 
carnis  infirmitatem,  defendit  (Gen.  m,  42)?  aut 
primi  martyris  lapidatores,  quoniam  aures  suas  oon- 
tinuemnt  {Act.  vii,  56),  per  ignorantiam  excnsabiles 
erunt?  Qui  igitur  studio  et  amore  peccandi  a  veri- 
tate  se  sentiunt  alienatos»  infirmitate  et  ignorantia 
pressos :  studium  in  gemituro,  amorera  in  iiMBrprem 
convertant,  infirmitatem  carnis  fervore  justitiae  vin. 
cant,  ignorantiam  liberalitate  repellant :  ne  si  nnnc 
egentem,  nudam  et  infirmam  veritatem  ignorant, 
cumpotestate  magna  et  virtute  venientem,  terren- 
tem,  arguentem,  sero  cum  rubore  cognoscant,  frastra 
cum  tremore  respondeant:  Quando  te  vidimus  egere, 
B  et  non  ministravimus  tibi^{Mattk,  xxv,  44.)  Gognos- 
cetur  certe  Dominus  judiciaTaciens(Psa{.  ix,  47),  qui 
nunc  ignoratur  misericordiam  quserens.  Deniqne 
videbunt  in  quem  transfixerant  {Joan.  xu,  37) : 
similiter  et  avari  quem  contempserunt.  Ab  omni 
ergo  labe,  infiraiitate,ignorantia  studiove  eontraeta, 
flendo,  justitiam  esuriendo,  operibus  miserioordiffi 
insistendo,  mundatur  oculus  cordis,  cui  se  in  sui 
puritate  Yoritas  videndam  promittit :  Beati  mufido 
corde  quoniam  ipsi  Deum  videbunt  {Mattk^  v,  8). 
Gum  sint  itaque  tres  gradus  seu  status  veritatis,  ad 
primum  ascendimus  per  laborem  humilitatis,  ad 
secundum  per  affectum  compassionis,  ad  tertium 
per  excessum  contemplationis.  In  primo  veritas  re- 
|i  peritur  severa  ;  in  secnndo,  pia ;  in  tertio,  pura.  Ad 
^  primum  ratio  ducit,  qua  nos  discutimus ;  ad  secun- 
dum  affectus  perducit,  quo  aliis  miseremur:  ad 
tertium  puritas  rapit,  qua  ad  invisibilia  snbleva- 
mnr. 

CAPUT  vn. 

Quomodo  saneiaTrinitas  kos  tres  veritatis  gradus 

in  nobis  operetur. 
20  Interlucet  bic  mihi  mira  quaedam  ac  divisa 
individuae^Trinitatisoperatio,  si  quo  modo  tamen  ab 
homine  s^ente  in  tenebris  ineffabilis  illa  possit  eapi 
cooperantium  sibi  personaram  divisio.  In  primo  si 
quidem  gradu  Filius,  in  secundo  Spiritus  sanctns, 
in  tertio  mihi  Pater  operari  videtur.  Vis  audire  Filii 
operationem?  Si  ego^  inqmt^lavi  vobis  pedes  Domt- 
fv  nus  et  magister,quanto  magis  et  vos  debeiis  alter  al- 
terius  lavare  pedes?  (/oan.xm,  45.)  Tradebat  disci- 
pulis  humilitatis  formam  veritatis.  Magister  qua  in 
primo  gradu  primum  eis  veritatis  innotesceret.  At- 
tende  et  opus  Spiritus  sancti  :  Ckaritas  Dei  diffusa 
est  in  cordibus  nostris  per  SpiritumsanctumquidO' 
tus  est  nobis{Rom.  v,  5).Charitas  quippe  donnm  est 
Spiritus,  sancti,  qua  fit  ut  qui  sub  disciplina  Pilii  per 
humilitatem  ad  primum  usque  gradum  veritatis  jam 
profecerant,  ad  secundum  per  compassionero  pro- 
ximi,  sub  magislerio  Spiritus  sancti  perveniant. 
Audi  et  de  Patre.  Beatus  es,  Simon  Bar  Jona^  quia 
caro  et  sanguis  non  revelavit  tibi,  sedPater  meus  qui 
estincaslis{Mattk.xyn,\^),eiik\ndPaierfiliisnotmmfar 
ciet  veritatem  suam  (/<at,xxxvui,40):et,  Confiteor  tibi 


953 


TRAGTATUS  DB  GRADIBDS  UUMILITATIS. 


954 


Pateft  quia  ab$c<mdisti  hacasapientibusj  et  revelor 
8tieaparvulis(MatthM,  25) :  Yidesqiiiaquos  verbo  et 
exeiDplo  prius  Filius  humiliavit,  super  quos  deinde 
Spiritus  sauctus  charitatem  effudit,  hos  tandem  in 
gloria  Paier  recepit?  Fiiius  facit  diseipulos,  Para- 
clitns  consolatur  amioos,  Pater  exaltat  filios.  Quia 
vero  non  solum  Filius,  sed  et  Pater  et  Ijlpiritus 
sancttts  veraciter  Veritas  appellantur ;  constat  quod 
una  eademque  Yeritas,  servata  proprietate  persona- 
rum,  tria  h»e  in  tribus  gradibus  operaiur.  Primo 
scilicet  instruit,  ut  magister:  secundo  consolatur, 
Qt  amicus  vel  frater :  tertio  astringit,  ut  filios 
pater. 

5S8  21.  Dei  quippe  Filius,  Yerbum  scilicet  ac 
sapientia  Pairis,  primum  quidem  illam  animae  nostr» 
polentiam,  quae  ratio  dicitnry  cum  reperit  came 
depressam,  peccalo  captivam,  ignorantia  csecam, 
exterioribus  deditam;  clementer  assumens,  poten- 
ter  erigens,  prudenier  instruens,  introrsum  trahens, 
ac  mirabiliter  utens  tanquam  pro  se  vicaria,  ipsam 
sibi  judicem  staluit,  ita  ut  pro  reverentia  Yerbi  cui 
conjungitur,  ipsa  sui  accusairix,  testis,  et  judex, 
contra  se  Yeritatis  fungatur  offieio.  Ex  qua  prima 
conjunctione  Yerbi  et  rationis  humilitas  nascitur. 
Aliam  deinde  partem,  quse  dicitur  voluntas,  veneno 
quidem  carnis  infectam,  sed  jam  ratione  discussam 
Spiriius  sanctus  dignanter  visitans,  snaviter  pugnans, 
ardenter  afficiens,  misericordem  facit :  ita  ut  more 
pellis  quse  uncta  exteDditur,  ipsa  quoque  unctione 
perfasa  ccelesti  usque  ad  inimieos  per  affeetum  di- 
latetur.  Et  sic  ex  hac  secunda  conjunctione  Spiritus 
Dei  et  voluntatis  humanfle,  charitas  efficitur.  Utram- 
que  vero  partem  :  rationem  scilicet  et  voluntatem, 
alteram  verbo  veritatis  instructam,  alteram  spiritu 
veritatis  afOatam;  illam  hyssopo  humilitatis  asper- 
sam,  hanc  igne  charitatis  succensam ;  tandem  jam 
perfectam  animam,  propter  humilitatem  sine  ma* 
cula,  propler  charitatem  sine  ruga;  cum  necvolun- 
tas  rationi  repugnat,  nec  ratio  veritatem  dissimu- 
lat,  gloriosam  sibi  sponsam  Pater  conglutinat:  ita 
ut  nec  ratio  de  se,  nec  voluntas  de  proximo  cogitare 
sinalur,  sed  hoc  solum  beata  illa  anima  dieere  de- 
lectetur,  Introduxit  me Rex  in  cubiculumsuum.Di' 
gna  certe,  quae  de  schola  hurailitatis,  in  qua  primum 
sub  magistro  Filio  ad  seipsam  intrare  didicit,  juxta 
comminalionem  ad  se  factam,  Si  ignoras  te^  egre* 
dere  et  pasce  hcedos  tuos  (Cantic.  i,  3, 7) ;  digoa 
ergo,  quse  de  schola  illa  humilitatis  duce  Spiritu 
sancto  in  cellaria  charitatis  (quae  nimimm  proxi- 
momm  pectora  intelligenda  sunt)  per  affectionem 
introduceretur;  unde  suffulta  floribus,  ac  siipata 
malis,  bonis  scilicet  moribus  et  virtutibns  sanciis, 
ad  Regis  demum  cubiculum,  cujus  amore  languet, 
admitteretur.  Ibi  modicum,  hora  videlicet  quasi  di- 
midia,  silentio  faclo  in  coelo,  inter  desideratos  am- 
plexus  suaviter  quiescens,  ipsa  quidem  dormit,  sed 
cor  ejus  vigilal,  quo  utique  interim  veritalis  arcana 
f  imatur :  quorum  postmodnm  memoria  statim  ad 
se  reditura  pascatur.  Ibi  videi  invisibiiia,  audit  in* 


jl  effabilia,  quae  non  lioet  homini  loqui.  Bkceduni 
quippe  omnem  illam,  quam  nox  nocti  indicat,  scien- 
tiam  :  dies  tamen  diei  emctat  verbum,  et  inter  sa- 
pientes  sapi^tiam  loqui  et  spiritualibus  spiritualia 
licet  conferri. 

CAPUT  vra. 

Gradus  Udem  in  raptu  sancti  PauH  declarantur. 
22.  Putas,  hos  gradus  Paulus  non  transierat,  qui 
usque  ad  tertium  eoelum  se  raptum  fuisse  testalurt 
(//  Cor.  XII,  2.)  Sed  quare  raptum,  et  non  potius 
ductnmt  Ut  videlicet  si  tantus  Apostolus  raptum 
se  dicit  fuisse,  quo  nec  doctus  scivit,  nec  dnctus 
potuit  ire;  me,  qui  procul  dubio  minor  sum  Paulo, 
ad  tertium  coelum  nulla  mea  virtute,  nullo  meo  la- 

B  bore  pervenire  posse  prsesumam  :  ne  vel  de  virtute 
confidam,  vel  pro  labore  diffidam.  Qui  enim  doce- 
tur  aut  ducitur,  ex  hoc  ipso  quod  docentem  vel  du- 
centemsequitur,  laborare  convincitur,  et  aliquid  ex 
se  agit,  ut  ad  destinatum  locum  vel  sensum  pertra- 
haiur,  ita  ut  dicere  possit :  Non  autem  ego,  sed 
gratia  Dei  mecum  (/  Cor.  xv,  40).  Qui  vero  rapitur, 
non  suis  viribus,  sed  alienis  innixus,  tanquam  ne- 
scius  quocunque  portatur,  nec  dc  toto  ia  se,  nec  de 
parte  glorialur,  ubi  nec  per  se,  nec  cum  alio  ali- 
quid  operatur.  Ad  primum  itaque  sive  ad  medium 
ooelum  ductus  vel  adjutus  Apostolus  ascendere  po- 
tuit :  ad  tertium  autem  ut  perveniret,  rapi  oporiuit. 
Nam  ad  hoc  et  Filius  legitur  descendisse,  ut  vocaret 
et  juvaret  ascensuros  ad  primum  :  et  Spiritus  san- 

Cctus  missus  fuisse,  qui  perduceret  ad  secundum. 
Pater  vero,  licet  Filio  et  Spiritui  sancto  semper 
cooperetur,  nunquam  tamen  aut  de  coelo  descen- 
disse,aut  5119  ad  terras  legitur  missus  fuisse.  Lego 
certe,  quod  misericordia  D&mini  plena  est  terra 
{Psal.  XXXII,  5);  et,  Pleni  sunt  cceliet  terraglaria 
tua^  et  mulla  hujusmodi.  Lego  et  de  Filio,  Postquam 
venit  plenitudo  temporiSf  misit  Deus  Filium  suum 
{Galat,  IV,  4).  Et  ipse  Filius  loquitur  de  se,  Spiritus 
Domini  misit  me  (Isa,  lxi,  1).  Et  per  eumdem  pro- 
phetam  :  Et  nunc^  inquit,  Dominus  misit  me  ct 
Spiritus  ejus  (Isa.  xlviii,  16).  Lego  ei  de  Spiritu 
sancto,  ParacUtus  autem  Spiritus  sanctus,  quem 
mittet  Pater  in  nomine  meo(Joan.  xiv,  26) ;  et,  Cum 
assumptus  fuero,  mittam  vobis  eum  (Joan,  xvi,  *?), 

0  haud  dubium  quin  Spiritum  sanctum.  Patrem  autom 
in  sua  persona,  licct  nusquam  non  sit,  nusquam  ta- 
men  invenio  nisi  in  coelis,  ut  in  Evangelio,  Et  Pater 
meus  qui  in  co&lis  est  (Matth,  xxiii,  9);  ct  in  ora- 
tione,  Pater  noster  qui  es  in  caslis  (Matth.  vi,  9). 
23.  Unde  nimimm  colligo,  quod  quia  Pater  noo 
descendit,  Apostolus  ut  eum  videret,  ad  tertium 
coelum  ascendere  quidem  non  potuit,  quo  tamen  se 
raptum  memoravit.  Denique,  Nemo  ascendit  in  c<b~ 
lum^  nisi  qui  descendit  de  coslo  Filius  hominis  (Joan. 
iii,  4 3). Et ne  putes  de  primo  dictum  vel  secundo,  dicit 
tibi  David :  A  sumnto  ca^lo  egressio  ejus  (Psal.  xviii, 
7).  Ad  quod  iterura  non  subito  raptus,  non  furtim 
soblatus,  sed,  Videntibus^  ioquit,  illis^  id  ett  Apo- 


955 


S.  BBHNARDI  ABBATIS  aAIL£-VALLBM9S 


956 


stoHs,  elevatut  est  {Aet.  i,  9).  Non  tient  Elias,  qui  A  in  veritate  non  tteHt  (Joan.  yva,  U)  et  alibi,  tkf9 


unum  (/F  A^^*  n);  non  sicnt  Paulus,  qui  nollum 
(vii  enim  vel  seipsum  testem  aut  arbitrum  habere 
potuit,  ipso  perhibente,  fiescio,  Deu$  scit  (II  Cor. 
XII,  2) :  sed  ut  Omnipoiens,  qui  quando  voluit  de- 
scendil,  quando  voluit  asceudit,  pro  suo  arbilrio  arbi- 
tros  et  spectatores,  locum  et  tempus,  diem  et  horam 
exspectans,  videntibus  illis,  quos  scilicet  tanta  vi- 
sione  dignatur,  elevatus  est.  Raptus  est  Paulus, 
raptus  eet  Elias,  translatus  est  Enoch  (Eccli.  xliv, 
i6)  :  Redemptor  vero  noster  legitur  elevatus,  hoc 
est,  ex  seipso  levatus,  non  aliunde  adjutus.  Denique 
non  cnrrus  vehiculo,  non  angeli  adminiculo,  sed  pro- 
pria  virtute  subnixum  suscepit  eum  nubes  ab  oculis 
eorum  (Act.  i,  9).  Cur  hoc?  An  fessum  juvit?  an 


Videbam  Satanam  sicui  fulgur  eadentem  de  caUo 
(Luc.  n,  18).  Quare  hoc,  nisi  propt  r  superbiam? 
Yae  mihi,  si  et  me  viderit,  qui  alia  a  longe  eognoseit* 
superhientem  ;  et  illam  in  me  terribilem  intoiiet 
vocem  :  Tu  quidem  filius  Excelsi  eras,  aed  sicut 
homo  morieris,  et  sicnt  nnus  de  principsbus  cades 
(PsaL  Lxxn,  6,  7).  Quis  non  ab  hujus  tonitrui  voce 
formidet  ?  0  quam  salnbrius  ad  taeinm  angeli  ner- 
vus  femoris  Jacob  emarcuit  (Gen.  xxxii,  25),  quam 
angeli  superbieotis  inlumuit,  evanuit,  ruit.  Utinam 
et  meum  nervum  angelus  tangat  ut  marcescat,  si 
forte  ex  hac  infirmitate  iucipiam  proficere,  qui  ex 
mea  firmitate  non  possum  nisi  deficere.  Lego  pro- 
fecto :  Quod  in/irmum  est  Deiy  fortius  est  hominiims 


*  pigrum  impulit?  an  cadendem  sustinuit?  Absit.  Sed  ^  (/  Cor,  i,  25).  Sic  quoque  Apostolus  de  suo  nervo 


sifscepit  eum  ab  oculis  eamalibus  discipulorum  : 
qui,  etsi  Christum  noverant  secundum  camem,  sed 
ultra  jam  non  noscerent.  Quos  ergo  per  humilitatem 
ad  primum  coelum  Filius  vocat,  hos  in  secundo  per 
charitatem  Spiritns  aggregat,  ad  tertium  per  eon- 
templationem  Pater  exahat.  Primo  humiliantur  in 
yeriiate,  et  dicunt,  /n  veritate  tua  kumiliasti  me 
(Psal.  cxvin,  75).  Secundo  congaudent  veritati,  et 
psallunt,  Ecce  quam  bonum^  et  quam  jucundum  /io- 
hitare  fratres  %n  unum?  (Psal.  cxxxii,  1.)  De  cha- 
ritate  quippe  scriptum  est,  Congaudet  autem  veritati 
(I  Cor.  XIII,  6).  Tertio  ad  arcana  veritatis  rapiun- 
tur,  et  aiunt,  Secretum  meum  mihi,  secretum  meum 
mihi  (Isa.  xxit,  16). 

CAPUT  IX, 
Gemitus  et  suspiria  sancH  Bemardi,  ad  Verita" 

tem  anhelantis. 

24.  Sed  quid  ego  miser  superflua  magis  loquaci- 

tate,  quam  spiritus  vivacitate  duos  coelos  superiores 

percurro,  qui  manibus  pedibusque  repens  adhuc 

sub  inferiore  laborot  Ad  quod  tamen  jam,  ipse  ju- 

vante,  quo  et  vocante,  mihi  scalam  erexi.  Hlic  siqui- 

dem  iter  est,  quo  ostendat  mihi  salutare  Dei.  Jam 

Dominum  desuper  innixum  suspicio,  jam  ad  vocem 

veritatis  exsulto.  Yocavit  me,  et  ego  respondi  illi : 

Operimanuum  tuarum  porriges  dexteram  (Job  xiv, 

45).  Tu  quidem,  Domine,  gressus  meos  dioumeras, 

sed  ego  lentus  aseensor,  fessus  viator»  diverticula 

qusero.  Yse  mihi,  si  tenebrse  me  comprehendant, 


conquestus,  quem  angelus  non  Domini,  sed  Satanae 
colaphizabat,  responsum  audivit :  Sufficit  tibi  gratia 
mea ;  namvirtus  in  in/irmitate  perficitur.  Quaevir- 
tus  ?  Ipse  Apostolus  respondeat :  Libenter  gloriabor 
in  infirmitatibus  meis^  ut  inhabitet  in  me  virtus 
Christi  {II  Cor.  xn,  9),  Sed  oondum  forsitan  inlel- 
ligis,  de  qua  specialiter  dixerit  quia  Christus  om- 
nes  virtutes  habuit.  Sed,  cum  omnes  habuerit,  prae 
omnibus  tamen  unam,  id  est  humilitatem,  nobis  in 
se  commendavit,  cum  ait :  Discite  a  me  quia  mitis 
sum  et  humilis  corde  (Matth.  xi,  29). 

26.  Libenter  igitur  et  ego,  Domine  Jesn,  gloria- 
bor,  si  potero,  in  mea  infirmitate,  in  mei  nervi 
contractione,  ut  tua  virtus,  id  est  humilitas,  perfi- 
C  oiatur  in  me.  Nam  suffieit  mihi  gratia  tua,  cum  de- 
fecerit  virtus  mea.  Pedem  profecto  gratise  fortiter 
figens,  et  menm  qui  infirmus  est,  leniter  trahens, 
secums  ascendam  per  sealam  bumilitatis:  donee 
veriti  adhserens,  ad  latitudinem  transeam  charita- 
th.  Tune  psallam  eum  gratiaram  actiooe,  et  dicam 
Staiuisli  in  loco  spaiioso  pedes  meos  (PsaL  xxx,  9). 
Sic  areta  via  cautius  ineeditor  strictim,  sic  ardua 
scala  tutius  pedetentim  ascenditur  ;  sic  miro  modo 
lieet  pigrius,  ad  veritatem  tamen  firmius  claudi- 
eando  ascenditor*  Sed,  heu  mihil  quia  incolatus 
meus  prolongatus  est  (PsaL  cxix,  5.)  Quis  dabit 
mihi  pennas  sieut  columbae,  quibus  eelerius  volem 
ad  veritatem,  ut  jam  requiescam  in  charitate  ?  (PsaL 

^ .„   ,  ,  Liv,  7.)  Quse  quoniam  desunt,  dedue  me,  Domine, 

aut  si  mea  fuga  fiat  in  hieme,  vel  in  Sabbato  :  dum  ■  in  via  tua,  et  ingrediar  in  veritate   tua,  et  veritas 


nunc  ad  lucem,  cum  tempus  acceptabile  et  dies 
salutis  sunt,  proficisci  dissimulo.  Quid  morort  Ora 
pro  me,  fili,  frater,  socie,  el  particeps  profectus 
mei,  si  quis  est,  in  Domino.  Ora  omnipotentem, 
quatenus  sic  pigrum  roboret  pedem,  ut  tamen  non 
veniat  mihi  pes  superbise.  Etsi  enim  pes  piger,  ut  ad 
veritatis  gradum  ascendat,  idoneus  non  est :  tolera- 
bilior  taroen  est  isto,  qui  in  ea  stare  non  potest,  ut 
habes  ibi :  Expulsi  sunt,  nec  potueruni  stare 
(PsaL  XXXV,  42,  13). 

25.  £t  hoe  quidem  de  superbis.  Sed  quid  de  illo- 
ram  eapite?  quid  de  illo,  qui  dieitur  rex  super  om' 
nes  fiUos  superbiag  f  (M.  xu,  25.)  Et  ipse^  iaquit. 


liberabit  me.  Vse  mihi  quod  dc  illa  descendi.  Nisi 
enim  prius  leviter,  inaniter  descendissem;  in  ascen- 
dendo  tamdiu,  tam  graviter  non  laborassem.  Sed 
quid  dieo,  Descendi  ?  nam  fortasse  reetius  Cecidi 
dixerim.  Nisi  quia  forte  sicut  nemo  repente  fit  sum- 
mus,  sed  gradatim  quisque  ascendii :  sio  nemo  re- 
pente  fit  pessimus,  sed  paulatim  descendit.  Alioquin 
quomodo  stabit  illud  :  Impius  cuncHs  diebus  vitce 
suce  superhU  ?  (Job  xv,  20.)  Denique  sunt  viae,  quse 
videntur  hominos  bonse,  et  tamen  ad  malom  de- 
dncunt. 

27.  Bst  ergo  via  deseeosionis^sieut  et  ascensionis. 
Et  via  est  ad  booum,  et  via  est  ad  malum.  Cave 


957 


TRAGTATU8  DB  6RADIBUS  SUPRRBIA. 


958 


malam,  elige  boDam.  Si  per  te  noB  potes»  ora  cum 
propheta,  et  dic  :  Viam  itdqmtoHs  amove  a  me. 
Quomodo  ?  Et  de  lege  iua  muerere  mei ;  illascilieet 
lege,  quam  dedlsli  delinqnentibus  tn  via,  id  est  de- 
relinquentibus  veritatem,  de  qnibus  unus  ego  sum, 
qui  vere  a  veritate  cecidi.  Sed  numquid  qui  cadit, 
nonadjiciet  ut  resurgat  t  PropterhoctmimvmTa^» 
elegit  qua  ascendam  bnmiliatus,  unde  superbiendo 
descendit.  Ascendam,  inquam,  et  psallam  :  Bonum 
mihi,  Dominet  quod  humilioiti  me;  bonum  mihi  lex 
oris  tuisupermilliaauri  etargenti  (PfaZ.cxYin,  29? 
30,  71,  78).  Daas  tibi  vias  videturDavid  proposuisse, 
sed  unam  noveris  esse ;  ipsam  tamen  a  se  diversam, 
et  diversis  nominibus  appellaiam,  aut  iniquitatis 
propter  descendentes,  aut  veritatis  propter  ascen- 
dentes  :  quia  et  iidem  gradus  sunt  ascendenlium  in 
solium,  et  descendentium  ;  et  eadem  via  asceden- 
tium  ad  civitatem,  et  recedentium  ;  et  unum  oslium 


A  est  ingredientium  domnm,  et  egredientinm.  Per 
nnam  denique  scalam  ascendentes  Angeli»  et  de- 
scendentes  Jacob  appamerunt  (Gen.  xxviu,  42).  Quo 
spectant  haec?  Ut  videlicet  si  ad  veritaiem  redire 
cupis,  non  necesse  sit  viam  quaerere  novam  quam 
non  nosti,  sed  notam  qna  decendisti  :  quatenus 
reciprocis  gressibus  tua  ipse  vestigia  seqoens,  per 
eosdem  gradus  humiliatus  ascendas,  per  quos  su- 
perbiendo  5T1  descendcras :  ila  ut  qui  duodeci- 
mus  superbise  fuit  descendeuti,  primus  humilitatis  sit 
ascendenti ;  undecimus,  inveniaiur  secundus ;  de- 
cimus,  tertius;  nonus,  quartus;  octavus,  quinCus; 
septimus,  sextus  ;  seitus,  septimus ;  quintus,  octa- 
vus ;  quartus,  nonus  ;  tertius,  decimus ;  secundus, 
undecimus ;  primus,  duodecimns.  Quibns  superbise 


B 


gradibus  in  tc  inventis,  imo  recognitis,  jam  non  la- 
boras  in  quaerendo  viam  humilitatis. 


ALTERA  PARS  TRACTATUS 


DE  DUODECIM  GRADIBUS  SUPERBIJE. 


CAPUT  X. 

De  primo  superbice  gradu,  qui  est  curiositas  (i35). 
28.  Primus  itaque  superbiae  gradus  est  curiositas. 
Hanc  autem  talibus  indiciis  deprehendes.  Si  videris 
monachum  de  quo  prius  bene  confidebas,  ubicun- 
que  stat  ambulat,  sedett  oculis  incipientem  vagari, 


diter,  ambo  inculpabiliter.  Tu  quoque  si  locum, 
tempus  et  causam  considerans,  tua  vei  fratris  ne- 
cessitate  oculos,  ievas  :  non  solum  non  culpo,  sed  et 
plurimum  laudo.  Hoc  enim  excusat  miseria,  illud 
commendat  misericordia.  Sin  alias,  non  Prophetse, 
non  Domini,  sed  Dinse  aut  Evae,  imo  ipsius  Satanse 


caput  erectum,  aures  portare  suspensas ;  e  motibus  a  imitatorem  te  dixerim.  Dina  namque  dum  ad  pa- 

^..4^-:^.:«  u«.«»:^:«  ^m*^.:^.^...  ;».«..,i •*..-.>    *.»ma«««<.    ^  ^         i        i      j..  .  i*.^      • .  •    ..  «t.*  _•_ 


exterioris  hominis  interiorem  immutatum  agnoscas. 
Yir  quippe  pervcrsus  annuit  oculo,  terit  pede,  digito 
loquilur  {Prov.  vi,  12,  13) ;  et  ex  insolenti  corporis 
motu,  recens  animae  morbus  deprehendiiur  :  quam, 
dum  a  sui  circumspeciione  torpescit  incuria  sui « 
curiosam  in  alios  facit.  Quia  enim  seipsam  ignorat, 
foras  mitiitur,  ut  hsedos  pascat  {Cantic.  i,  7).  Haedos 
quippCy  qui  peccaium  significant,  recte  oculos  au- 
resque  appellaverim  :  quoniam  sicut  mors  per  pec- 
catum  in  orbem,  sic  per  has  fenestras  inlrat  ad 
meniem.  In  his  ergo  pascendis  se  occupat  curiosus, 
dum  scire  non  -  curat  qualem  se  reliqueril  intus. 
£t  vere  si  te  vigilanter,  homo,  attendas,  mirum  est 
si  ad  aliud  unquam  intendas.  Audi,  curiose,  Salo- 


scendos  hsedos  egrediiur,  ipsa  patri,  et  sua  sibi  vir- 
ginitas  rapitur  (Gen.  xxxiv,  1,  2).  0  Dina,  qnidne- 
cesse  est  ut  videas  mutieres  alienigenas?  Qua  ne- 
cessitate  ?  qua  uiiliiate  ?  An  sola  curiositaie  ?  Etsi 
tu  otiose  vides,  sed  non  oUose  videris.  Tu  curiose 
specias,  sed  curiosius  speciaris  :  Quis  crederet  tunc 
illam  iuam  curiosam  otiositaiem,  vel  oiiosam  cu- 
riositaiem,  fore  post  sic  non  otiosam,  sed  tibi,  tuis, 
hosiibusque  tam  perniciosam  ? 

30.  Tu  quoque,  o  Eva,  in  paradiso  posita  es,  ut 
cum  viro  tuo  opereris  et  custodias  illum  :  si  injun- 
ctum  perfeceris,  quandoque  transitura  ad  melius, 
ubi  nec  opus  sii  ie  in  aiiquo  opere  occupari,  nec  de 
cusiodia  sollicitari.  Omne  lignum  paradisi  tibi  can- 


monem  ;  audi,  slulie,   Sapieniem.  Omni  custodia  D  cediior  ad  vescendum,  pr«ter  illud,  quod  dicitur, 


inquii,  custodi  cor  tuum  [Prov.  iv,  23) :  ut  omnes 
videlicet  sensus  tui  vigilent  ad  id,  unde  vila  proce- 
dii,  custodiendnm.  Quo  enim  a  te,  o  curiose,  rece- 
dis?  Cui  te  interim  commitiis?  Utquidaudes  oculos 
levare  ad  coelum,  qui  peccasti  in  coelum?  Terram 
intuere,  ut  cognoscas  teipsum.  Ipsa  te  iibi  reprse- 
sentabit,  quia  terra  es,  et  in  terram  ibis. 

29.  Duabus  tamen  ex  causis  inculpabiliter  ocnlos 
levas,  ut  vel  petas  auxilium,  vel  impendas.  Levavit 
oculos  Davidin  monies,  ut  peteret  {Psal,  cxx.  1)  : 
levavit  ei  Dominus  super  tnrbas,  ut  impenderet 
{Joan,  VI,  5).  Alter  miserabiliter,  alter  miserioor- 


scientias  boni  etmali  {Gen.  ii,  16-17).  Si  enim  cse- 
tera  bona  sunt,  et  sapiunt  bonum,  quid  est  opus 
edere  de  ligno,  quod  sapit  eiiam  malum  ?  Non  plus^ 
sapere,quam  oportet  sapere  (Aom.xii,3).Sapere  enim 
malum,sapere  non  est,  sed  desipere.  Scrvaergo  com- 
roissum,  exspecia  promissum;  cave  probibitum, 
ne  perdas  concessum.  Quid  tuam  mortem  tam  in- 
tenie  intueris  I  Quid  illo  tam  crebro  vaganiia  lu- 
mina  jacis !  Quid  spectare  libet,  quod  manducare 
non  licet?  Oculos,  inquis,  tendo,  non  manum. 
579  Non  est  interdicium  ne  videam,  sed  ne  com.e- 
dam.  An  non  licet  oculos  quo  volo  levare,  quos  Deua 


(135)  Huic  opponiiur  dttodecimus  humiliutis  gradui.  Modettia  seiUoet,  presertim  oettlomm^ 


959 


S.  BBRNARDI  ABBATI3  GLARi&-VALLRNSIS 


960 


ia  me&posuitpotesiate?  AdqaodApottolaft:  Omnia  J|rdam  fidaciam  nefariam  samis,  faclus  es  et  eontra 


miki  lic€nt,ied  non  omnia  ezpediunt  (i  Cor.  vi,12). 
Etsi  culpa  non  est,  calpae  tamcn  indicium  est.  Nisi 
eoim  mens  roinus  se  curiose  -servaret,  tua  curiositas 
tempus  vacuum  non  haberet.  Etsi  culpa  non  est» 
culpae  tamen  occasio  est,  el  indicium  commissse, 
et  causa  est  committendae.  Te  enim  intenU  ad  aliud, 
latenter  interim  in  cor  tuum  serpens  iliabitur, 
blande  alloquilur.  Blandiiiis  ralionem,  mendaciis 
timorem  compescil.  Nequaquam,  inquiens,  morieris 
(Gen,  111«  4).  Auget  curam,  dum  inciiat  gulam  : 
acuil  euriositatem,  dum  suggerit  cupiditatem.  Offert 
tendem  prohibitum,  et  aufert  concessam  :  porrigit 
pomum,  et  subripit  paradisum.  Hauris  virus  peri- 
tura,  et  perituros  paritura.  Perit  salus,  non  destitit 


sdoitiam  impudens,  et  conlra  potentiam  aadax. 

32.  Hoc  est  enim,  o  impie,hoc  esi  rp.od  cogiias; 
baec  est  iniquitas,  quam  meditaris  in  cubili  iuo,  ei 
dicis :  Patas  Creator  opus  suum  destruat  ?  Scio  qui- 
dem  qaia  non  latet  Deum  qaaliseunque  cogiiatio 
mea :  Deus  enim  est.  Nec  placet  ei  talis  cogiiatio 
mea,  quia  bonus  est.  Sed  nec  si  velit  effugiam  ma- 
nus  ejus,  qaia  potens  esi.  Nuqquid  tamen  mibi  ti- 
mendumest?  Si  enim  cum  bonus^sit,  non  potesi 
illi  placere  roalum  meum,  quanlo  minussuum  ?  Meam 
quippe  dixerimconira  ejus  voluntatem  aliquid  velle  : 
suum  autem,  si  viodicet  sese.  Tam  ergo  quodcunque 
scelus  non  yalei  velle  ulcisci,  quam  nec  volt,  nec 
valet  sua  bonitate  privari.  Fallis  te,  miser,  fallis  te 


partus.  Nascimur,  morimur  :  ideoque  nascimur  mo-  B  non  Deum.  Te,  inquam,  fallis,  et  mentitur  iaiqniias 


riluri,  quia  prius  morimur  nasciluri.  Proplerea 
prave  jugum  super  omnes  filios  tuos  usque  in  ho  •• 
diernum  diero. 

31.  Sed  et  tu,  signaculum  simililudinis,  non  in 
paradiso,  sed  in  deliciis  paradisi  Dei  positus  es 
(Ezech,  xxviii,  12, 13).  Quid  amplius  quserere  debes  ? 
Pleous  ergo  sapientia,  et  perfeclus  decore,  altiora 
te  ne  quaesieris,  et  fortiora  te  ne  scrutatus  fueris. 
Sta  in^te,  ne  cadas  a  ie,  si  ambulas  in  magnis  et  in 
mirabilibus  super  te.  Sed  quid  interim  ex  obliquo 
intendis  ad  aquilonem  ?  Jam  te  video,  jam  te  per- 
spicio  nescio  quae  ^supra  te  curiosius  alta  rimaDtem. 
Ponam,  inquit,  sed^m  meam  ad  aquilonem  (Isa.xiY, 
13).  Gaeteris  astantibus  ccelicolis,  dum  tu  solus  se- 


sibi,  non  Deo.  Dolose  quidem  agis.sed  in  conspectu 
ejus.  Te  ergo  fallis,  non  Deum.  £t  quia  de  magno 
ejus  bono  in  te,  573  tu  magnum  in  eum  excogitas 
malum,  merito  iniquitas  tua  invenitur  ad  odium. 
Quae  major  namque  iniquitas,  quam  ut  inde  a  le 
Crcator  contemnatur,  unde  plus  amari  merebatur  ? 
Quae  major  iniquitas,  quam  cum  de  poientia  Dei  non 
dubiles,  quin  te  scilicet  deslruere  possit  qui  conderc 
potuit ;  confisus  tamende  multa  ejus  dulcedine,  qua 
spcras  eum  nolle  vindicare  cnm  possit ;  mala  pro 
bonis,  odium  pro  dilecLioneretribuas? 

33.  Haec,  inquam,  iniquilas,  non  ira  momcntanea, 
sed  odio  digna  est  sempiterno  qua  tuo  dulcissimo 
et  altissimo  Domino,  licet  invito,  desideras  tameo  ac 


dere  affectas,  fratrum  concordiam,  iotius  coelestis  C  speras  aequari,  quatenus  semper  videat,  quod  doleat. 


patrise  pacero,  ipsius,  quantum  in  te  est,  quieiem 
Trinitatis  infesias.  Quo  te  tua,  miser,  curiositas 
dudt,  ut  prsesumpiione  singulari  non  dubites  civi* 
bas  scandalam,  injuriam  facere  Regi  ?  Millia  mil- 
lium  roinistrani  ei,  et  decies  centena  millia  assisiuni 
ei  (Dan.  vii,  10),  nbi  nemo  sedere  perbibetur,  nisi 
solus  is  qui  sedei  super  Gherubim,  cui  a  cseteris 
ministratur  :  ei  tu  nescio  quae  prse  cseteris  perspi- 
ciendo  differentius,  curiosius  inquirendo,  irreveren- 
tius  pervadendo,  sedem  iibi  collocas  in  coelo,  ul  sis 
sioiilis  Atissimo?  Quo  fine?  qua  fiducia?  Melire, 
insipiens,  vires,  pensa  finero,  excogiia  modum. 
Sciente  hoe  Altissimo  prsesumis,  an  nesciente  ?  vo- 


dum  te  socium  habeai  cum  nolit,  nec  dejiciat  cum 
possit  ;  quin  potius  eligat  ipse  doiere,  quam  te  pa- 
iiatur  perire ;  possit  quidem  dejicere  si  velit,  sed 
prse  dulcedine,  ut  aestimas,  velle  non  possit.  Certe 
si  talis  esi  qnalero  pulas,  tanio  nequius  agis,  si  non 
amas.  Et  si  ille  paiitur  aliquid  fieri  contra  se  potius, 
quam  ipse  aliquid  faciai  contra  te ;  quanta  ma- 
litia  est,  ut  vel  tu  non  parcas  illi,  qui  sibi  non 
pardt,  parcendo  tibi  ?  Absit  tamen  ab  ejus  perfe- 
ctione,  ut  quia  dulds  esi,  justus  non  sit,  quasi  si- 
mal  dulcis  et  justus  esse  non  possit :  cum  melior  si 
justa  dulcedo,  quam  remissa  ;  imo  yirlus  non  sii 
dulcedo  sine  jasliiia.  Quia  igitur  gratuitse  Dd  boni* 


lente,  an  non  volenie  ?  Sed  quomodo  malum  quod-      iati,  qua  gratis  facius  es,  ingratus  existis,  justiliam 
cunque  machinaris,  aui  velle,  aui  ignorare  potest,  m  yero  quam  expertus  non  es,  non  meluis  ;   ideoque 


cajtts  optima  voluntas,  cujus  perfecia  scientia  esi  ? 
Numquid  aaiem  et  scire,  et  nolle  non  dubitas,  sed 
non  posse  resistere  putas?  At  vero  nisi  te  condilum 
esse  dubitaveris,  dubilare  te  non  crediderim  de 
oronipotentia,  sive  de  omnimoda  scientia  ac  bonitate 
Conditoris,  qni  te  de  nihilo  potuit,  talem  sdvit, 
iantum  condere  yoluit.  Qaoroodo  ergo  Deuro  eon- 
sentire  aestimas,  quod  fieri  nolit,  ac  refellerepossii? 
An  forte  in  te  video  compleri,  imo  a  ie  initiari, 
quod  post  te,  et  per  te  a  iui  similibus  in  terris  fre- 
queolatum  solet  vulgariier  dicit  :  Privatus  dominus 
iemerarios  nutrii  (al.  add,  saiellites)?  An  ocolos 
iaus  nequam  esi,  quiaille  bonus?  De  cujas  bonitate 


andacier  committis  culparo,  de  qua  falso  tibi  pro- 
mittis  impuoitaiem  :  jam  ecce  jusium  senties,  quem 
bonuronosti,  cadens  infoveam,  quam  paras  auctori : 
ui  dum  scilicel  talem  in  eum  poenam  machinaris, 
qua  tamea  valeat  carere  si  velit,  sed  ui  putas  non 
valeat  velle :  et  idoneo  nec  carere  ea  utique  l)onitate, 
qua  neminem  expertus  es  illum  punisse  :  talem  ju- 
stus  Deus  justissime  in  te  reiorqueai  poenam,  qui 
nec  valet,  nec  debei  pati  suam  impune  bonitatero 
offendi :  sic  utique  ieroperans  in  vindicta  senientiam 
ut,  sivelis  resipiscere,  non  negai  veniam';  secundum 
iamen  duritiam  luam  et  cor  impoenitens,  non  possis 
velle,  ei  ideo  nec  posna  carere. 


%1 


TRAGTATUS  UB  GRADIBUS  SUPBRBiili:. 


m 


34.  Sed  jam  audi  calummam  :  C<B/»m  inquit,  ffiiftr^  prtecipitiumT  Nam  si  pmridisU,  quse  insania  fuit 


sedesest,  terra  autem  scabellum  pedummeorum.{Isa 
Lxvi,  4).  Non  dixit,  Oriens,  aut  Occidens,  aut  Una 
aliqua  coe^i  plaga :  sed,  Tolumcoelum  mihi  sedes  esl. 
Non  poies  ergo  in  partc  sedere  coeli,  cum  ille  totom 
elegeril  sibi.  In  lerra  non  potes,  qnia  scabellampc- 
d«m  ejus  est.  Terra  etenim  locus  solidus  est,  tibi 
sedet  Ecclesia,  fundata  supra  firmam  pelram.  QuiJ 
facics?  E  coelo  pulsus,  in  terra  remanere  nou  poies. 
Elige  ergo  tibi  in  aere  locum,  non  ad  sedendnm,  sed 
ad  volandum :  ut  qui  tentosti  concutere  sutum  »ter- 
nitatis,  poenam  senlias  propriae  fluctuationis.  Te 
ergo  fluctuante  intcr  coelum  et  terram,  sedet  Domi- 


ut  cum  tanta  miseria  cupores  principari,  ul  malles, 
miscre  praeesse,  quam  feltciter  subesse  ?  An  non 
cxpediebal  participem  esse  plagarum  illarum  lumi- 
nosarum,  quam  principem  tenebrarum  harum  ?  Sed 
credibilins  est,  qnod  non  prsevidisti :  aut  propter 
illam  cniisam,  quam  superius  dixi,  quia  Dei  boniia- 
tem  atiendens,  dixisli  in  corde  tuo.  Non  requiret 
{PsaL  1, 13),  propter  quod,oimpie,  Deum  irritasti ; 
aut  quia  viso  principatu,  statim  in  oculo  superbise 
trabes  excrcvit,  qua  interposita  casum  videre  non 
potuisti. 


crgu  uuu»u«a*vc  .— w.  >/w.«.- w- , 37,  Sig   Joseph    cum  prsevidisset   exaltationem 

nus  supersolium  excelsum  et  elevatum,et  plena  est  ^  ^^^^  ^g^^  xxxvu,  7-9),  non  tamen  praescivit  sui 
omnis  lerra  majesUte  ejus  (Isa.  vi,  3),  nt  nusquam      yendiiionem,  quamvis  propior  esset  vendiiio,  quam 

exalutio.  Non  quod  Untum  palriarcham  in  super- 
biam  crediderim  incidisse  :  sed    ut  ejus    exemplo 
patcal,  quod  bi  qui  futura  prsevident  per  spiritum 
prophetiae,  etsi  non  omnia,  non  ideo  Umen  pulandi 
suQt  nuUa  prsevidisse.  Quod  si  quis  contendat  in  eo 
quod  somnia  sua  adhuc  adolescentulus  narrabat, 
quorum  tunc  mysterium  igoorabat,  vaniuiem  posie 
noUri;  ego  tamen  mysterio  magis  sive  simpliciuti 
pueri  deputandum  arbitror,  quam  vaniUti.   Quffi 
Umen,  si  qua  fuit,  per  ea  quae  passus  legitur,  potuit 
expiari.  Nonnullis  enim  aliqua  aliquando  de  se  per 
reveUtionem  jucunda  monstrantur,  quae  eUi  huma- 
nus  animus  absque  ulla  vanitatc   scire  non  potest, 


nisi  in  aere  invenias  locum. 

35.  Seraphim  namque  aliis  quidem  alis  suae  con- 
lemplationis  dethronoad  scabellum,  descabello  ad 
thronum  volanlia.  aliis  caput  Domini  pedesque  ve- 
lantia,  ad  hoc  ibi  powU  puto,  ut  sicut  homini  pec- 
canli  paradisi  per  Cherubin  prohibetur  ingressus,  ita 
et  per  Seraphin  luae  curiosilali  modus  imponaiur 
(136)  :  qualenus  nec  coeli  jam  magis  impudenter, 
quam  prudenterarcana  rimeris,  nec  Ecdes ise  myste- 
fia  cognoscas  in  Urris;  sed  solis  contenlus  sis  cor- 
dibus  superborum,  qui  nec  in  terra  dignaotur  esse 
sicut  caeteri  hominum,  nec  sicut  Angeli  volant  ad 
coelum.  Licet  vero  el  caput  in  coelo,  ct    pedes  in 


terra  a  te  abscondantur;  quidam  lamen  tibi   me-  q  ^^^  ^^^^^  ^^^  eveniet  quod  monstratum  est;  sic 

^-...««  ..i/iAn/lnni  arlinvifipnHiim  duntaxat  oermittitur :       . ...    :ii^ ^:.»«    :,»»..»:i.    n^n     «:#    /«..o    Aa 


diura  videndum  adinvidendum  dunUxat  permiltitur : 
dum  suspensus  in  aere,  descendenUs  quidem  per  le, 
et  ascendenles  Angelosintueris ;  sedquid  vel  audiant 
in  coelis,  vel  nuntient  terris,  penitus  nescis. 

36.  0  Lucifer,  qui  mane  oriebaris,  imonon  jam 
lucifer,  sed  noctifer,  aut  eiiam  mortifer,  rectus 
cursus  tuuserat  aboriente  ad  meridiem,  et  tupr«- 
posUro  ordine  Undis  ad  aquilonem?  Quanto  5T1 
magis  ad  aUa  fesiinas,  Unto  celerius  ad  occasum 
declinas.  Velim  Umen  curiosius,  o  curiose,  inten- 
tionem  tuse  curiosiutis  inquirere.  Ponam,  inquil 
sedem  meam  ad  aquilonem{Isa.  xiv,13).  Necaqui- 
lonem  hunc  corporalem,  nec  sedem  hanc  (cum  sis 
spiritus)  intelligo  malerialem.  Puto  «utem  per  aqui- 


tamen  ut  illa  vaniias   impuniu  non    sit,  qua  de 
magniiudine  revelationis  aut  promissionis  in  se  vet 
ieviter  exsuiUvit.  Sicut  enim  medicus,  non  solum 
unguenio,  sed  igne  utilur  et  ferro,  qno  omne  quod 
in  vulnere  sanaudo  superfluum  excreverit,  secet  et 
urat,  ne  saniUUm,  quae    ex    uoguento  procedit, 
im(>ediat :  sic  medicus  animarum  Deus  hujusmodi 
animse  procurat  tenutioues,  immitlit  tribulaliones, 
quibus  aftlicU  et  humiliaU,  gaudium   verlat  in  lu- 
ctum,   revelationem    puUt  illusionem.   Unde  fit  ut 
vauiute  careat,  et  veriias  revelalionis  non  pereat. 
Sic  Pauli  extolleniia  per  siimulos  carnis  rcprimilur 
(//  Cor.  XII,  7),  et  ipse  revelalionibus  crebris  attol- 
litur.  Sic   Zacharise  infldeiiUs  linguse  obligatione 


lonem,  reprobandos  homines  fuisse  designaios :  per  Q  mulcUtur  {Luc.  i,  20),  et  angeli  veriias  suo  in  tem- 

. 1.  :ii^.     r\^^m  .,«;/«iiAin  nrm«#*iAn.         :r... A^    ..^^  ^..i.*..«     C.a  «.a»  /»U..iom  Af 


sedemy  potesiatem  in  illos.  Quos  utique  in  praescien. 
tia  Dei,quanlo  ei  vicinior,  Untocateris  perspicacior 
prcevidens,  nullo  quidem  sapientiae  radio  coruscan- 
tes,  nullo  spiritus  amore  ferventes,velut  vacuum 
repereris  locum,  affectasti  super  illos  dominium, 
qaos  quadam  tuee  astutise  clariute  perfunderes,  tuae 
maliujB  aeslibus  inflammares :  ut  quomodo  Altissi- 
mus  sua  sapientia  ac  boniuie  omnibus  filiis  obe- 
dientisB  praeerat,  iu  et  lu  super  omnes  filios  super- 
biae  rex  constitulus,  tua  eos  astuu  maliiia,  ac  ma- 
litiosa  astutia  regeres,  per  qnod  Altissimo  similis 
esses.  Sed  miror  cum  in  praesentia  Dei  tuum  prae- 
videris  principatum,  cur  non  eodem  praevidisti  el 


pore  manifesUada  uon  mutatur.^ic  per  gloriam  et 
ignobiliutem  sancli  proficiunt,  dum  inter  linguiaria 
dona  quae  recipiunt,  conununi  hominum  vanitate 
pulsari  se  seniiunt  :  nt  dum  per  gratiam  supra  se 
aiiquid  cernunt,  noo  obliviscantur  quod  sunt. 

38.  Sed,  quid  de  revelationibus  ad  curiositaum  ? 
De  quibus  ut  haec  per  excessum  intermiscerem,  inde 
occasio  sumpU  est,  cum  ostendere  vellem,  reprobum 
aogelum  ante  casum  suum  sic  potuisse  praevidere 
illam,  quam  post  accepit,  in  reprobos  homines  do- 
minationem,  ul  tamen  suam  non  pnesciret  damna- 
tionem.  Dequo  etiam  nonnullis,  quaestiuQCulls  motis 


(436)  Vide  RelracUtionira  iniiio  hujus  tractatus,  col.  939-940. 


963 


S.  BBRNARDl  ABBATIS  GLARiG-VALLBNSIS 


964 


magis,  quam    solutU,  toiias  dispatatiancals  bsec  a  nitas  apparot  in  incetsa.  Pronos  ad  jocam,  ficilis 


summa  silj  :  quod  per  curiositalem  a  venlate 
cecideril,  quia  prius  5T5  speravit  curiose,  quod 
afFectavit  illicite,  speravit  praesumptuose.  Jure  igitur 
iu  gradlbus  superbise  primum  curiositas  vindicat  sibi 
quffi  etiam  invenla  est  initium  esse  omnis  peccaii. 
Sed  nisi  haec  ciiius  cohibeatur,  in  leviiatem  auimi, 
quae  secundus  gradus  est,  cito  delabitur, 

CAPUT  XI. 
De    secundo    gradu    superbim  qui    est    levitas 

animi  (137). 

39.  Monachus  enim,  qui  sui  negligens,  alios^u- 

riose  circumspicit,  dum  quosdam  suspicit  superio- 

res,  quosdam  despicit  inferiores  :  et  io  aliis  quidem 

videt  quod  iavidet,  in  aliis  quod  irridet.  Indt   fit  ut 


ac  promptus  in  risu.  Cunctis  quippequae  m  se  con- 
temptibilia,  et  ideo  tristia  ooveral,  a  memoria  rasis; 
bonisque,  siqua  sentit  in  se,  adunatis  vel  simulatis 
ante  oculos  mcntis,  dum  nil  cogitet  nisi  quod  libet 
necatlendit  si  licet;  jumrisum  tcnere,  jam  inepiam 
Isetiiiam  dissimulare  non  valet.  Ut  enim  vesica  col- 
lccto  turgida  vento,  punctoque  perforata  exiguo,  si 
stringitur,  crepitatdumdeiumescit  ac  ventus  egre* 
diens  non  passim  effusus,  sed  sirictim  emissus  cre- 
bros  quosdam  sonitus  reddit :  sic  monaehns,  ubi 
vanis  scurrilibusque  cor  suum  cogitationibus  imple- 
verit,  propter  disciplinam  silentii  non  inveniens 
ventus  vanitatis  qua  plenius  egrediainr,  inter  an- 
gustias  faucium  per  cachinnos  excutitur.  Ssepe  vnl- 


pro  mobiliiate  oculorum  levigatus  animus,  nulla  uti*  ||  tum  pudibundus  abscondit,   claudit  labia,   dentes 
que  sui  cura  aggravatus,  modo  per  superbiam  ad  ''  slringit;  ridet  non  volenSf  cachinnat  invitus.  Cum 


alta  se  erigat,  modo  per  invidiam  in  ima  demergat  : 
nunc  per  invidiam  nequiter  tabescit,  nunc  per  excel- 
lentiam  pueriliter  hilarescit.  In  altero  nequam,  in 
altero  vanus,  in  utroque  superbus  existit  :  quia  et 
quod  superari  se  doiet,  et  quod  superare  se  gau- 
det,  amor  propriae  excelleniiae  facit.  ilas  autem  aoi- 
roi  vicissitudines  nunc  pauca  et  mordacia,  nunc 
multa  et  inania :  nunc  risu,  nunc  luctu  plena,  semper 
vero  irrationabilia  indicant  vcrba.  Compara,  si  vis, 
^os  duos  primos  superbise  gradus  supremis  duobus 
humiliiatis:  et  vide  si  non  in  ullimo  curiositas,  in 
penultimo  levilas  cohibetur.  Jd  ipsum  in  caeteris  re- 
peries,  si  alterutrum  comparentur.  Sed  jam  ad  ter- 
tium  docendo,  non  descendendo  veniamus. 

CAPUT  XII. 
De  tertio  gradu  superbias  qui  est  inepta  lcBtitia  (138). 
40.  Proprium  e&t  superborum,  leeia  semper  appe- 
tere,  et  tristia  devitare,  juxta  illud  :  Cor  stultorum 
ubi  lastitia  (Eccle.  vii,  5).  Unde  et  monachus,  qui 
duos  jam  superbise  gradus  descendit,  dom  per  cu- 
riositatcm  ad  animi  levitatem  devenit,  cum  gaudium 
quod  semper  appetit,  frequenli  videt  interpolari 
trislitia,  quam  de bonis  alterius  cootraliit,  inpaiiens 
suse  humiliatiouis,  fugit  ad  consilium  falsae  consola- 
tionis.  Ex  illa  denique  parte,  qua  sibi  sua  vilitas  et 
aliena  exccllentia  monstratur,  resiriogit  euriosita- 
iem,  ttt  totum  se  transferat  in  cootrariam  partem : 
quateous  in  quo  ipse  videtur  prsecellere  curiosius 
notet ;  in  quo  alter  prsecelUt,  semper  dissimulet :  ut 


que  os  pugnis  obstruxerit  suis,  per   nares  adhuc 
sternuiare  auditur. 

57e  CAPUT  xm. 

Dequarto  gradu  superbias^  qui  est  jactantia  (139). 
41.  At  postquam  vanitas  crescere,  et  veaica  gros- 
sescere  coeperit,  necesse  est  ut  ampliori  foramine, 
laxato  sinu,  veniositas  enictetur,  alioquin  rumpe- 
tur.  Sic  monachus  inepta  rednnduate  Isetitia  dum 
risuy  vei  signis  eam  aperire  non  sufQcit,  in  Heliu 
verba  prommpit  :  £n  venter  meus^  quasi  mustum 
absque  spiraculo,  quod  novas  lagunculas  dirumpit 
{Job.  xxxu,  19).  Aut  loquetur  ergo,  aut  rumpetur. 
Pleous  est  enim  serrnonibus,  et  coarctat  eum  spi- 
|itus  nteri  sui.  Esurit  et  sitit  auditores,  quibus  soas 
Q  jactiiet  vanitates,  quibus  omne  quod  sentit,  effun- 
dat :  quibus,  qaalis,  et  quantus  sit,  innotescat*  In- 
venia  autem  occasiooe  loquendi,  si  de  liiteris  sermo 
exoritur,  velera  profemotur,  et  nova ;  volant  aen- 
tentise,  verba  reaonant  ampuUoea.  Prsevenit  inter- 
rogaotem,  non  quserenti  respondet.  Ipse  queerit, 
ipse  solvit,  et  verba  collocutoris  imperfecta  prssdn- 
dit.  Cum  autem  pulsato  signo  necesse  est  interrum- 
pi  colloquium,  horaro  longam,  breve  queritur  inter- 
vallum ;  quserit  licentiam,  ut  ad  fabulas  revertatur 
post  horam,  non  ut  quempiam  sedificet.  sed  ut 
scientiam  jactet.  iEdificare  potesti  sed  non  aedificare 
intendiu  Non  curat  te  docere,  vel  a  te  doeeri  ipse 
quod  nescit :  sed  nt  scire  sciatnr  quod  scit.  Quod  si 
de  religione  agitur,  statim  visiones  et  somnia  profe* 


dum  devitat  quod  iriste  putatnr,  Isetitia  continuetur.  n  rontur.  Deoique  laudat  jejunia,  commendat  vigilias 


Sicque  fit  ut  quem  sibi  vicissim  vindicabantgaudium 
et  tristitia,  sola  possidere  incipiai  iaepia  leetitia.  In 
hac  autem,  iu  qua  tertium  tibi  gradum  constiiuto, 
accipe  quibus  eam  siguis  vel  iu  te  deprehendas,  vei 
in  altero.  ilium  qui  ejusuuodi  est,  aot  nunquam,  aut 
raro  gementem  audies,  aut  iacrymaniem  videbis, 
Putes,  si  aitendas,  aui  sui  oblitum,  aut  ablutum  a 
culpis.  In  sigois  scurrililas,  in  froote  hilaritas,  va« 

(137)  Huic  opponitur  undecimus  gradus  humiUta- 
tiS|  Pauca  scilicei  ei  rationabiiia  verba  ioqui,  ieui^ 
nonclamosavoce, 

(138)  Huic  opponitur  decimus  gradus  bumilitatiii 


super  omnia  orationes  exaltat  de  patientia,  de  hu- 
militate,  et  de  singulis  virtutibus  plenissimei  sed 
vanissiiiie  disputat  :  ut  sciticet  si  audieris,  dicas 
qnodez  abundantia  cordis  os  loquitur^eiqv^bonus 
homo  de  bono  thesauro  suo  profert  bona  {Luc.  vi, 
45).  Si  ad  lodicra  sermo  convcrtitur,  in  his  quanio 
assnetior,  tanto  loquacior  inveniiur.  Dicas,  ai  au- 
dias  rivum  vanitatis,  fluvium  esse  scurrilitatis  os 

qui  est.  Non  esse  facilem  ant  promptnm  ad  risum 
(139  Huic  opponiuir  nonus  graaua  h\uniUtaiiS| 
Tacitomitas  usque  ad  inierrogatiooem. 


963 


TKAGTATUS  DB  6RADIBUS  SUPBRBi.ii;. 


966 


ejus,  ita  ut  severos  qaoque  et  graves  animos  in  1e-  a  intimo  corJis  credat  affecta  omoibas  ae  sanctiorem. 


vitatem  concittl  risus.  Et  ut  totum  in  brevi  colli- 
gam,  in  multiloquio  nota  jactantiam.  In  hoc  habcs 
quartum  gradum  ot  descriptum,  et  nominatum.  Fuge 
rem,  et  tene  noraen.  Hac  eadem  cautcla  jam  accede 
ad  quintum,  quem  nomino  singularitatem. 

GAPUT  XIV. 

De  quinto  gradu  superbiai,  qui  dicitur  singula- 

ntas  (140). 

42.  Turpe  est  ei,  qui  se  supra  ca^teros  jacut,  si 

non  plus  caBteris  aliud  agat,  per  quod  ultra  cseteros 

appareat.  Proinde  non  sufficit  ei  qtiod  communis 

monasterii  regula,  vel  majorum  cohortaiitur  exem- 

pla.  Nec  tamen  melior  esse  studet,  sed  videri.  Non 

melius  vivere,  sed   videri  vivere  gestit,  quatenus 


et  quidquid  de  se  laudatum  agnoverit,  non  igno- 
ranti»  aut  benevolentise  laudaioris,  sed  suis  me- 
ritis  arroganter  ascribit.  Unde  post  singularitatem 
sextum  sibi  gradum  jure  arrogantia  vindicat.  Post, 
hanc  prsesumplio  invenitur,  in  qua  septimus  gradus 
constituitur. 

CAPUT  XVI. 

De  septimo  gradu  superbice^  qui  est  prcesum" 

ptto  (143). 

44.  Qui  enim  alios  se  prseceliere  putat,  qaomodo 

non  plus  de  se,  quam  de  aliis  pr»sumat?  Primus 

in  convenlibus  residet,  in  constliis  primus  respon- 

det :  non  vocatus  accedit,  non  jussus  se  intromittit : 

reordinat  ordinata,  reHcit  facta.  Quidqaid  ipse  non 


dicere  po&sii:  Nonsumsicutcasteri  hominum{Luc»  B  feceril  aut  ordinaverit,  nec  recte  factum,  nec  pul- 


xviu,  11).  PIus  sibi  biaodilur  de  uno  jejunio,  quod 
caeteris  praudentibus  facit,  quam  si  cum  cseteris 
septem  dies  jejunavcrii.  Commodior  sibi  videlur 
una  oratiuncula  peculiaris,  quam  toia  psalmodia 
unius  noctis.  Inter  praudendum  crebro  solet  oculos 
jactare  per  mensas,  ut  si  quem  minus  comedere  vi- 
derit,  victmn  se  doieat,  et  incipiat  idipsum  sibi  cru- 
deliter  subtrahere,  quod  necessarium  victui  indnl- 
gendam  praeviderat,  pius  glorise  metueos  detrimen- 
tum,  quam  famis  cruciatum.  Si  quem  macriorem,  si 
quem  pallidiorem  perspexerit,  vilem  se  sestimat, 
nunquam  requiescit.  £t  quoniam  vulium  ipse  suum 
videre  non  potest,  qualem  scilicet  se  intuentibus 
offert,  manus  quas  potest  et  brachia  spectans,  pal- 


chre  existimat  ordinatum,  Judicat  judicantes,  pre- 
judicat  judicaturis.  Si,  cum  tempus  advenerit,  non 
promovealur  ad  Prioratum ;  suum  abbatem  aut  in- 
vidum  judicat,  ant  deceptum.  Quod  si  mediocris  ei- 
aliqua  obedientia  injuncia  fuerit,  indignatur,  asper- 
natur,  arbitrans  se  non  esse  minoribus  occupandum, 
qui  se  ad  majora  sentit  idoneum.  Scd  qui  sic 
promptalus  ad  onmia  se  magis  temere,  quam  Hbere 
oonsuevit  ingerere,  impossibile  est  eum  aliquando 
non  errare.  Ad  prselatum  autem  pertinet  errantem 
arguere.  Sed  quomodo  culpam  suam  confitebitur, 
qui  nec  esse  putat,  nec  putari  culpabilis  patitur? 
Propterea  cum  ei  culpa  imputaiur,  crescit,  non  am- 
puialur.   Si  ergo  cum  argutus  fuerit,  declioare  cor 


pat  costas,  humeros  attrectat  et  lunibos  :  ut  secua-  C  ^us  videris  in  verba   malitiae,  in  octavum  gradum, 


dum  quod  corporis  sui  membra,  vel  mtnus^  vcl  satis 
exilia  probat,  pallorem  oris  ac  colorem  discernat. 
Ad  omnia  denique  sua  streaaos,  ad  communia  pi- 
ger.  Vigilat  in  lecto,  dormit  in  choro  :  cumque 
aliis  psallentibus  ad  vigilias  tota  nocte  dormitet, 
post  vigilias  aliis  in  claustro  quiescenlibus  (141) 
solus  in  oratorio  remanet :  exscreat,  et  tussii,  gcrai- 
tibus  ac  suspiriis  aures  foris  sedentium  ft77  de 
angulo  implet.  Cnm  autem  ex  his  quse  singulariter, 
sed  inaniter  agit,  apud  simpliciores  ejus  opinio  ex«- 
creverit,  qai  profecto  opera  probant  quee  cemunt, 
sed  ande  prodeant  non  discernunt;  dum  miseram 
beatificant,  in  errorem  indaeunt  (/la.  ui,  12). 

CAPUT  XV. 
De  sexto  gradu  superbicey  id  est  arrogantia  (142).  D 

43.  Credit  quod  audit,  laudat  quod  agit,  et  quod 
intendat  non  attendit.  Obliviscitur  intentionem  dum 
amplectitur  opinionem.  Quique  de  omni  alia  re  plus 
sibi  credit,  quam  aliis,  de  se  solo  plus  aliis  eredit, 
quam  sibi :  ut  non  jam  verbo  tenus,  aut  sola  ope- 
runi  ostentaiione  suam  preferat  religionem,   sod 

(140)  Huic  opponitur  octavus  gradas  humilitatis, 
Tenere  quod  habet  communis  re^la  monasterii. 

(14i)  tiinc  patet  moris  tunc  faisse,  ut  post  Vigilias 
nocturnas  in  ciaustro  sederent  qaiescentes.  usus 
Gisterciensis,  cap.84  :  In  intervallo  post  Nocturnos, 
sedeant  in  claustro  qui  voluerint;  uempe  in  flesiato : 
bieme  vero  in  capitulo,  ox  eap.  74. 

(143)  Huic  opponitor  «eptimus  gradqs  humiJi(atiS| 


qui    dicitur    defensio    peccatorum,    noveris   cor- 
ruisse. 

CAPUT  XVH. 

De  octavo  gradu  superbice^  qui  est  defensio  peccatc 

rttm(144). 

45.  Mullis  vero  modis  fiunt  excusationes  in  pec- 
catis.  Aut  enim  dicit  qui  se  excusat,  Non  feci ;  aut, 
Feci  quidem,  sed  bene  feci ;  aut,  Si  male,  non  mul- 
lum  male;  aut,  Si  multum  male,  non  mala  inteniio- 
ne.  Si  autem  et  de  illa,  sicut  Adam  vel  Eva,  con- 
yincitur  aiiena  suasione  excusarese  nititur.  Sed 
qai  procaciter  etiam  aperta  defendit,  quando  occul- 
tas  et  malas  cogitationes,  cordi  soo  adveoientes, 
homiliter  revelaretabbalit 

CAPUT  XVfll. 

Denono  gradu  superbice  qui  est  simulata  confes" 

$io  (145). 

46.  Licet  vero  genera  hsec  excusationis  eatenas 
mala  judicentur,  qaatenus  ore  prophetico  verba  mor 
litias  appellantur  (Psa/.  cxl,  4);  multo  tamen  peri- 
culosior  est  fallax  ac  superba  confessio,  quam  per- 

Reputare  se  omnibusinferiorem. 

(143)  Huic  opponitor  sextus  gradus  humtlitatis, 
Ad  omnia  se  indignum,  et  inotil^m  eonfiteri. 

(i44)  Huic  opponitur  quintus  gradus  humililalis 
qui  est,  Humilis  et  candida  revelatio  peccatorum 
et  malatrum  cogitationum. 

(i45)Hoicopponiturqaartas  gradas  hanuUtatis, 
Obedientia  in  oarii  patientiam  ampleeti. 


967 


S.  BBRNARDi  ABBATIS  GLARiE-YALLBNSiS 


968 


vlcax  [al.  procax]  cl  [obslinata  defensio.  Nonnulli  j|  parcendum  pulel,  quo  magis  omnes  offenderet,  si 
enim  cum  do  apertioribus  arguuntur,  scientes  quod      uni  paccret. 


si  se  defenderent,  sibi  non  crederetur,  subtilius 
inveniunt  argumentum  defensionis ,  verba  respon- 
dentes  dolosse  confessionis.  Est  quippe^  ut  scriptum 
est,  qui  nequiter  humiliat  se,  et  interiora  ejus  plena 
sunt  dolo  {Eccli,  xix,  23).  Vultusdemiilitur,pro8ter- 
nitur  corpus  :  aliquas  sibi  lacrymulas  extorquent,  si 
possunt;  vocem  57S  suspiriis,  verba  gemitibus 
interrumpunt.  Nec  solum  qui  cjusmodi  est,  objecta 
non  excusat,  sed  ipse  quoque]  culpam  ei^aggerat : 
ut  dum  impossibile  aliquid  aut  incredibile  culpee 
suse  ore  ipsius  additum  audis,  etiam  illud,  quod 
ratum  putabas,  discredere  possis;  el  ex  eo  quod 
falsum  esse  non  dubiias  dum  contitetur,  in  dubium 


CAPUT   XIX. 

De  decimo  gradu  superbice,  qui  est  rebellio  (146). 

48.  Hic  nisi  eum  miseratio  superna  respiciat, 
(quod  valde  difficile  talibus  est)  universorum  judicis 
tacitus  acquiescat;  frontosus  mox  et  impudens 
faclus,  tanlo  dcterius,  quanto  desperatius  in  deci- 
mum  gradum  per  rebcllioncm  corruit :  quippe  prius 
latenter  arrogans  fratres  contempserat,  jam  patenter 
inobediens  etiam  magistrum  contemnit. 

49.  Sciendum  autem  est,  quod  omnes  gradus, 
quos  in  duodecim  partitus  sum,  in  tres  tantummodo 
coiligi  possunt :  ut  in  sex  superioribus  eontemptus 


veniat  quod  q^uasi  certum  tenebatur.  Dumque  affir-  g  fratrum,  in  quatuor  sequentibus  contemptus  magi- 

stri,  in  duobus,  qui  restant,  consummetur  contem- 
ptus  Dei.  Notandum  quoque,  quod  hi  duo  superbis 
gradus  ultimi,  qui  et  humilitatis  ascendendo  pruni 
inveniuntur;  sicut  extra  congregationem  asccnden- 
di  sunt,  ita  in  congregatione  descendi  non  pos- 
sunt.  Quod  autem  ante  ascendi  debeant,  ex  hoc 
aperte  dalur  inteiligi,  quod  de  tertio  gradu  in  Re« 
gula  legitur :  <  Tertius,  » inquit,  c  gradus  est,  ut  quis 
pro  Dei  amore  omni  obedientia  se  subdat  majori.  > 
{Begul.  7,  31.)  Si  ergo  in  tertio  gradu  subjectio  col- 
locatur,  quse  procul  dubio  fit,  quando  novitius  pri- 
mum  conventui  sociatur;  consequens  est,  quod  duo 
jam  anteriores  transcensi  intelligantnr.  Denique  ubi 
frairum  concordiam,  et  magistri  sententiam  mona- 


mant  quod  credi  nolunt,  confitendo  culpam  defen- 
dunt,  et  aperiendo  tegunt ;  quando  et  confessio  lau- 
dabiliter  sonat  m  ore,  et  adhuc  iniquitas  occultatur 
in  corde  :  quatenus  magis  ex  humilitate  [quam  ex 
veritate  confiteri  putet  qui  audit,  aplans  eis  illud 
Scripturse :  Justus  in  principio  sermonis  accusator 
esi  sui  {Prov.  xvui,  17).  Malunt  enim  apud  homines 
veritate  pcriclitari,  quam  humilitate,  cum  apud 
Deum  periclitentur  utrinque.  Aut  si  adeo  culpa  ma- 
nifesta  sit  quod  nulla  penilus  versutia  tegi  possit ; 
nihilominus  tamen  vocem,  non  cor  poeoitentis  assu- 
munt,  qua  notam,  non  culpam  deleant,  dum  igno- 
rantiam  manifestse  transgressionis,  decore  recom- 
peusant  publicse  confessionis. 


47.  Gloriosa  res  humilitas,  qua  ipsa  quoque  C  chus  spernit,  quid  ultra  in  monasterio,  nisi  scanda- 
superbia  palliare  se  appetit,  ne  vilescat!  Sed  hsec  1^^  facitt 
cito  tergiversatio  a  praelato  deprehenditur,  si  ad 
hanc  superbam  humiiitatem  non  leviler  flectitur, 
quo  magis  dissimulat  culpam,  vel  differat  pcenam. 
Yasa  figuli  probat  fomax,  et  tribulatio  vere  poeni- 
tentes  discernit.  Qui  enim  veraciter  poenitet,  laborem 
poenitentiae  non  abhorret:  sed  quidquid  sibi  pro 
culpa  quam  odil  injungilur,  tacita  conscientia  pa- 
tienier  amplectitur.  In  ipsa  quoque  obedieotia  duris 
ac  contrariis  rebus  oboriis,  quibuslibet  irrogatis 
injuriis  sustinens  non  lassescit,  ut  in  quarto  gradu 
se  slare  indioet  humilitatis.  Gujus  vero  simulala 
eonfesaio  est,  una  vel  levi  eontumelia,  aui  exigua 
poena    inierrogatus,    jam    humititatem    aimuiare, 


5T*  GAPUT  XX. 

De  undecimo  gradu  superbiaf^qui  est  libertas  pec^ 

candi  (147). 

50.  Post  decimum  itaque  gradum,  qui  rebellio  di- 
ctus  est,  expulsus  vel  egressus  de  monasterio  statim 
excipitur  ab  undecimo.  £t  tunc  ingreditur  vias,  qae 
videntur  hominibus  bonae,  quarum  tinis  (nisi  forte 
Deus  eas  ilii  sepierit)  demerget  cum  in  profundum 
infemi,  id  est  in  contemptum  Dei.  Impius  siqddem 
cum  venerit  in  profundum  malorum,  contemnit(Protr. 
xvin,  3).  Potest  autem  undecimus  gradus  appellari 


jam  simuiationem  dissimulare  non  potest.  Murmu-  0  libertas  peccandi,  per  quam  monachus,  enm  Jam  nec 


rat,  frendei,  irascitur;  nec  in  quarto  stare  bumilita- 
tis,  sed  in  nonum  superbiae  gradum  corruisse  pro- 
batur,  qui  secundum  quod  decriptus  est,  recte  si- 
mulata  confessio  appeilari  potest.  Qnanta  putas 
tunc  confusio  sit  in  corde  snperbi  cum  fraus  deci- 
pilur,  pax  amiititur,  laus  minuitur,  nec  culpa  di- 
luiturt  Tandem  notatur  ab  omnibus,  judicatur  ab 
omnibus  :  eoque  vehementius  omnea  indignantur, 
quo  falsum  conspiciunt  quidquid  de  eo  prius  opi- 
uabantur.  Tunc  opua  est  praelato,  ut  eo  minus  iili 


magistmm  videt  quem  timeat,  nec  fratrea  quos  reve- 
reatur,  tanto  securius»  quanto  liberiua  aua  desideria 
implere  delectaiur,  a  quibus  in  monasterio  tam  pu- 
dore,  quam  timore  prohibebatur.  Sed  etai  jam  vel 
fratreSy  vel  abbatem  non  timet,  nondum  tamen  Dei 
penitus  formidine  earet.  Hanc  ratio,  tenuiter  adhue 
submurmurans,  voluntati  proponit,  nec  sine  aliqua 
dubitaiioae  quseque  primum  illicita  perfieit/sed, 
aicut  is  qui  vadum  tentat,  pedetentim,  non  cursim 
yitiorum  gurgitem  intrat. 


(146)  Huic  opponitur  tertius  gradus  humilitatisi 
Pro  amore  Doi  le  libenter  subdere  majori. 


(147)  Huic  opponitor  secuadus  gradna  hnmililalis, 
Si  propriam  voluntatom  non  deleetetur  implere. 


TRACTATDS  DB  GRADIBUS  SHPERBItE. 


970 


CAPUT  XXI. 

\adecifno  gradu  superbiiB  qui  est  consueiudo 
peccanai  (148.) 

At  postquam  terribili  Dei  jadicio  prima  flagi- 

panitas  sequitur,  experta  voluptas  libenter  re- 

r,  repelita  blanditur.  Concupiscentia  revivi- 

sopitur   ratio,  ligat    consuetudo.  Trahitur 

io  profundum  malorum,    traditur   captivus 

idi  vitiorum,  ila  ut  carnalium  voragine  desi- 

om  absorpius,  sue  ratiouia  divinique  iimoris 

ip  dicat  insipiens  in  corde  suo  :  JNon  est  Deus 

xm,  1).  iam  indifterenter  libitispro  licitis 

jtm  ab  iUicilis  cogitandis,  patrandis,  investi- 

I  animus,  manus,  vei  pedes  non  prohibentur : 


A  recipit,  quod  oratio  non  prsBSumit  ?  Denique  appro- 
pinquantem  cadaveriprohibes,etdicis;  i)ofnme,;am, 
fetet ;  quatriduanus  enim  est  (Joan.  xi,  21, 22,  34. 
39).  Desperando  dicis  hoc,  an  dissimulando  ?  Sic 
quippe  ipse  Dominus  post  resurrectioueni  finxii  se 
longius  ire  {Luc.  xxiv,  28),  cum  mallet  cum  disci- 
pulis  remancre.  0  sanctse  mulieres  Chhsli  familia- 
resy  si  fratrem  vestrum  amatis,  cur  ejus  misericor- 
diam  non  flagitatis,  de  ciyus  poteutia  dubitare, 
pietate  difBdere  non  poteslis  ?  Respondent :  Sic  me- 
lius  tanquam  non  oranles  oramus,  sic  efficacius 
tanquam  diffidentea  confidimus.  Exhibemus  fidem 
perhibemus  affectum :  scit  ipse,  cui  non  est  opus  ut 
aliquid  dicatur,  quid  desideremus.  Scimus  quidqm 


lidquid  in  cor,  in  buccam,  ad  manum  venerit,  b  quod  omnia  potest :  sed  hoc  tam  grande  miraculum 


QAittr,  garril,  et  operatur,  malevolus,  vauilo- 
&cinorosus.  Quemadmodum  denique  ascensis 
Dnibus  gradibus,  corde  jam  alacri  et  absque 
pro  bona  consuetudine  justus  corrii  ad  vitam : 
loensis  impius  eisdem^  pro  malo  usu  non  ra- 
le  gui)ernaQ8,  non  timoris  iireno  retenUins,  in- 
us  festiQat  ad  mortem.  Medii  sunt  qui  fatigau- 
ignstiaQtur :  qui  nunc  meiucruciantur  geiieQnad 
prisliha  retardaii  consuetudme,  descendendo 
oendendo  Liboratit.  Supremus  tantum  et  iufi- 
Brrunt  absque  impedimentOi  et  absque  labore. 
Htern  hio,  ad  vitam  ilie  festinat  \  alter  alacrior 
proeiivior.  lllum  alacrem  chariias,  hunc  pro- 
I  cupidiias  fiacit.  In   altero  amor,  in  altero 


tam  novum,  tam  inauditum,  etsi  ejus  subest  poten- 
tie,  moitum  tamen  excedit  universa  merita  humili- 
talis  nostrae.  Sufficit  nobis  potentiae  iocum,  pietati 
dedisse  occasionem ;  malentes  patienler  exspectare 
quid  velit  quam  impudenier  qusrere  quod  forsitan 
noUt.  Denique  quod  nostris  meritis  deesi,  verecun- 
dia  fortasse  supplebit.  Peiri  quoque  post  gravum 
lapsnm  lacrymam  quidem  video,  sed  precem  non 
audio  nec  uunen  de  indulgeniia  dubito. 

53.  Disce  et  in  Matre  Domini  magnam  in  nurabi- 
libus  fidem  liabere»  in  magna  fide  verecundiam  re- 
tinere.  Disce  verecundla  decorare  fidem,  reprimere 
presumptionem.  Yinum  inquit,  wm  haJbent  {Joan. 
II,  3).  Quam  breviter,  quam  ruverentur  suggessit, 


lai>orem  non  senlit.  In  iilo  denique  perfecta  C  unde  pie  luit  sollicita !  fit  ut  discas  iu  hujusmodi 


iSy  in  isto  consununata  iniquitas  foras  mitiit 

MBu  lili  veritas,  huic  cecitas  dai  securitatem. 

.  ergo  duodecimus  gradus  appeiiari  consuemdo 

Bdi,  qua  Dei  metus  amitlituri  coutemptus  in- 

ir. 

CAPUT  XXII. 

quomodo  orandum  pro  desperatis,  et  mortuis 
secundum  anitnam, 

Pro  tali  jam,  inquit  Joauues  apostolus,  non 

4  quis  oret  (/  Joan.  v,  16).  Sed  nuuquid  dicis 

stoie,  ui  quis  desperet  ?  Imo  gemai  qui  ihum 

Non   praesumat  orare,  nec  desisial  piorare. 

est  quod  dico  ?  Au  ibrte   ulium  remanet  spei 


magis  pie  gemere,  quam  petere  praesumptuose ;  pie« 
latis  lesium  pudoris  temperans  umbra,  conceptam 
precis  fiduciam  verecundo  suppressit.  Non  frontose 
accessit,  non  palam  locuta  est,  ut  audacter  coram 
omnibus  diceret :  Obsecro,  fili,  deficit,  vinum,  con- 
tristantua  convivse,  confundiiur  sponsus ;  ostcQde 
quid  possis.  Sed  iicet  hsec  aut  mulio  piura  pectus 
ffistuans,  fervens  loqueretur  affectus ;  privalim  tamen 
potentem  pia  Filium  maier  adiit ,  nou  potentiam 
tentans,  sed  voiuniaiem  explorans.  Vinum,  inquit, 
non  habent.  Quid  modestius  ?  quid  fidelius  ?  Non 
defuit  pietati  fides,  voci  gravitas,  efficacia  voto.  Si 
ergo  illa,  cum  maler  sii,  sese  matrem  oblita  non 


Dim,  ubi  oratio  non  iuvenit  locum  ?  Audi  cre-  D  audet  potere  miraculum  vini ;  ego  vile  mancipium, 


0,  audi  speraniem,  nec  tamen  orantem.  Do^ 

iuquit,  sifuisses  /lu;,  frater  meus  non  fuisset 

tw.  Magna  lides,  qua  credidii  sua  prassentia 

lam  mortem  prohibere  poiuisse  si  adluisset. 

autem  quid  ?  Absit  ut  quem  credidit  vivum 

le  servare,  mortuum  dubitet  posse  resusci- 

kd  nunCy  inquil,icio  quia  quascunquepoposce* 

[)«o,  dabittiln  Deus.  Deiude  qusereuti  ubi  po- 

itftSOeum,  respondet :  Veni  et  vide.  Quam- 

?  0  Martha,  magua  nobis  tue  fidei  insignia 

i :  sed  quomodo  cum  tanta  hde  dilfidis?  Venif 

I  $i  vide.finT  et,  si  non  desperas,  non  seque- 

dieis.  £t  resuscita  ?  si  auiem  desperas,  cur 

mm  sinecausa  faiigas?  An  forte  fides  aliquando 

i)  Huic  opponitar  primui  gradus  humilitat»,  timor  Dei  contmaus« 

Patrol.  GLXXXU. 


cui  permagnum  est  Filii  simul  ac  Matris  esse  verna- 
culum,  qua  fronte  praesumo  pro  vita  petere  quatri- 
duaui  ? 

54.  Duo  etiam  in  Evangelio  cseci  visum,  alter  ac- 
cepisse,  aiter  recepisse  leguntur  :  alier  quem  ami- 
serat,  alter  quem  nunquam  habuerat ;  unus  scilicet 
excsecatus,  alter  <Secus  natus.  Sed  qui  excsecatus, 
miserabilibus  miiisque  ciamoribus  miram  miseri- 
cordiam  meruit :  qui  vero  cecus  natus,  tanU)  mise- 
ricordius,  quanto  mirabilius  nuilis  suis  precibds 
prseventum  sui  iiiumiuatoris  beneficium  nihilominus 
sensit.  lUi  denique  dictum  est,  fides  tua  te  saloum 
fecit  :  huic  autem  non  {Luc.  xvui,  35-43;  Joan. 


31 


971                                          S.  BERiNARUl  ABBATIS  CLARifi-VALLENSlS  911 

i\).  Duos   qiioque  recenler  mortuos,  lerlium  jam  .  recte  quatriduanus  dicitur  dum   iu  quinlumdeci- 

qualriduanum,  lega  resuscitalos  :  solam  tamen  Ar-  dens  per  consuetudinem  sepelitur. 

chisynagogi  filiam,  in  domo  adhuc  posilam,  precibus  56.  Absil  aulem  a  nobis,  uteliam  pro  talibus,  ets 

patris;  duos  autem  ex  insperata  magnitudine  pieta-  palam  ndn  praesumimus,  velin  cordibusnostrisorare 

lis  (Marc.  v,  35-42;  Luc.  vu,  14-15  ;  Joan.  xi).  cessemus  :  cum  Paulus  eos  quoque  lugeret,  quos 

55.  Simili  eiiam  forma  si  contigerit  ,(qood  Deus  sine  poenitentia  mortuos  sciret  (//  Cor.  xii,  24). 

avertat)  aliqucm  de  fratribus  nostris»  non  in  corpore  Etsi  enim  a  communibus  oralionibus  ipsi  se  exdu- 

se  in  anima  mori ;  quamdiu   adhuc  inter  nos  erit,  dunt,  &ed  ab  affectibus  omnino  non  possunt.  Yide- 

pulsabo  et  ego  meis  qualiscunque  peccator,  pulsabo  rint  tamen^  in  quanto  periculo  sint  pro  quibus  Ec- 

et  fratrum  precibus.Salvatorem.  Si  revixerit,  lucrati  cicsia  palam  orare  non  audeat,  quae  fidenter  etiam 

erimus  fratrem :  sin  vero  non  mereamur  exaudiri,  pro  Jndseis,  pro  hseretieis,  pro  CientiUbus  orat.  Com 

vbi  jam  vel  tolerare  vivos,  vel  tolerari  a  vivis  non  enim  in  Parasceve  nominatim  oretur  pro  quibasli- 

poterit,  sed  incipiet  efferri,  semper  quidem  fideliter  bet  malis,  nulla  tamenmentio  fitde  excommooicatis. 

gemo,  sed  jam  non  ita  fiducialiier  oro.  Non  aperte  57.  Dicis  forte,  frater  Godefride»  me  aliod  qoam 
mudeo  dicere,  Yeni,  Domine,  suscita  mortuum  no-  B  tuqusesisti,  et  quam  isse  promisi,  tantem,  exhibuis- 

etrum  :  corde  tamen  suspenso,  tremulus  intus  cla-  se»  cnm  pro  gradibus  huniilitatis,  superbise  gradns 

mare  non  cesso,  Si  forte,  si  fofte,  si  forte,  desiderium  videar  descripsisse,  Ad  quod  ego :  Non  potui  docere 

pauperum  exaudiet  Dominus,  praeparationem  cordis  nisi  quod  didici.  Non  puiavi  congraum  me  deseri- 

eorum  audiet  auris  ejus  ;  et  illud,  Nunquid  mortuU  bere  ascensiones,  qui  plus  descendere,  quam  asoen- 

faciesmirabiliat&^tautmedicisuscitabunt^etcon-  dere  oovi.  Proponat  tibi  beatus  Benedictus  gradns 

fitebunturtibifei  de  quatriduanorA^un^tVf  narra^'^  humilitatis,  quos  ipse  prius  in  corde  suo  disposuit  : 

aliquuinsepulcromisericordiamtuam^etveritatem  ego  quid  proponam  non  habeo ,  nisi  ordinem  meae 

tuam  inperditione?  (Psal.  lxxxvii,  44,  42.) Potcst  descensionis.  In  quo  tamen  si  diiigenter  inspicitur, 

interim  Salvator,  si  vult,  insperate  et  improvise  via  forsitan  ascensionis  reperitur.  Si  enim  tibi  Ro- 

occurrere  nobis,  lacrymisque  portaniium  motus,  non  mam  tendenti  homo  inde  veniens  obvlaret,  qusesitus 

precibus,  mortni  vitam  reddere  fivis,  aut  certe  jam  viam,  quid  melius  quam  illam^  qua  venit  ostende- 

sepultum  revocare  a  mortuis.  Mortuum  autem  dixe-  ret  ?  Dum  castella,  villas,  urbes,  fluvios,  ac  montes, 
rim  illum  qui  sua  peccata  defendens,  in  octavum  Q  perquos  transierit,  nominat,  suum  denuntians  iter, 

jam  eorruit  gradum.  A  mortuo  enim,  tanquam  qui  tuum  tibi  praenuntiat :  ita  ut  eadem  loco  recogno- 

non  est,  perit  confessio  (Eccli,  zyii,  26).  Post  deci-  scas   eundo,  quae  ille  pertransiit  veniendo.  In  hac 

nram  vero^  qui  tertius  est  ab  ociavo,  jam  efferiur  in  similiter  nostra  deseensione  gradus  ascensorios  for- 

libertatem  peccandi,   qnando  expellitur  a  consortio  tasse  reperies,  quos  ascendendo  melius  tu  in  tuo 

monasterii.  At   postquam  qnartum  transierit,  jam  orde,  quam  in  nostro  copice  leges.  Amen. 

ADMONITIO   IN  OPUSCULUM   VIII. 


1.  Etsi  opusculum  sequens  unum  ex  primis  est  libris  a  Bernardo  compositis,  nullum  tamen  fere  aut 
Bernardo  aigniuSj  aut  religioni  utilius  ab  eo  scriptum  existimo.  Quid  enim  dignius  doctore  catholico, 
aut  reipublicoR  christianas  utilius  quam  prasdicarCy  inculcare,  imo  et  propugnare  primum  et  maximum 
mandatum,  ex  quo  catera  pendent,  sine  quo  ceetera  nihil  prosunt ;  illud^  inquam^  mandatum,  quod 
in  dies  impetunt  atque  labefactare  moliuntur  amor  cujusque  proprius,  cupiditas  et  perversas  hominum 
interpretaiiones  ?  Quapropter  perpetuis  tenehris  digna  est  Apologia  BerengarU,  temerarii  illius  Abcelardi 
disdpuli  ac  defensoris,  qui  Bernardo  impudenter  insultat  ob  editum  ab  eo  tractatum  de  Diligendo  DeOy 
cum  «  de  hoc^  »  inquit, :  «  nemo  dubitet^  »  non  quoevis  muliercula,  non  quivis  extremus  idiota,  Verum 
suos  semper  adversarios  habuit  divinus  amor  :  cujus  prasceptum  si  verbis  Christiani  haud  negant^  at 
factis  plerique  pemegant;  imo  quidam  etiam  pravis  inierpretationibusita  redigunt  ad  nihilum^ut  hodte 
in  qtuestionem  adducere,  et  quidem  dubitare  impune  liceat^  num  Deus  optimus,  maximus,  creatory 
conservator  ac  redemptor^  aliquo  specwliy  vel  semel  in  vita,  amoris  aciu  a  quovis  christiano  sit  diligen- 
dus,  Non  ergo  in  vanum  Bemardus  divinum  hoc  prasceptum  Haimerico  cardinali,  quasi  quoddam^  operas 
pretium,  commendare  aggressus  est  hoc  in  opusculo  docens,  cap.  2,  n.  6,  diligendum  esse  Deum  «  sine 
modo ;  »  inexcusabilem  esse  omnem  «  etiam  in/idelem,  si  non  diligat  Dominum  Deum  suum  ex  toto  corde, 
tota  anima,tota  virtute.  »  Povro  fidem  tanto  plus  indicere  amandum,  quanto  et  se  ipso  pluris  oesU' 
mandum  quivis  intelligit.  «  Quod  si  totum  me^  »  inquit,  cap.  5,  n.  45,  in  personaomnium,  <  debeo  pro 
me  factOf  quid  addam  jam  et  pro  me  refecto,  et  refeeto  hoc  modo  ?  > 

2.  /n  Mec  ergo  libro  sanctissimus  divini  amoris  prceco  et  doctor^  ejus  modum^  causatf  originemf  gra- 
dus^  et  obligationem  accurate  ac  patheiice  describit.  Modum,  ut  diligatur  «  sine  modo,  w  hoc  est  omU 
m^liori  quo  possumus  modo  causas^  meritum  Dei  et  commodum  nostrum  :  originem,  ex  amore  proprio 
in  amorem  Dei^  usque  ad  oblivionem  et  contemptum  sui :  gradus,  amorem  sui,  amorem  Dei  projpter  se, 
tum  propter  ipsum,  ac  demum^  castum  et  purum;  hoc  est  amorem  proprium,  mercenarium,  /itialemac 
beatificum  :  obUgationem  denique,  quas  pertinet  ad  gentiles,  Judceos^  sed  maxime  ad  Christianos.  Totus 
vero  tractatus  est  de  amore  qui  consistit  in  affectu  :  quem  etsi  dicat  perfecte  in  hac  vita  impieri  wm 
posxe,  ita  ut  omnem  excludat  iimorem  et  cupiaitatem;  esse  tamen  ait  finem  et  scopum  in  quem  tn- 
(Ubinenter  ac  irremisse  ferri  teneamur,Dmiiue  hune ipsum amormef  domo Dci nobir provenire,  mncx 


973  LlBHll  DE  DlLlGfilSDO  DEO.  974 

affectu  innato ;  stc  eniin  exclamatcap,  6,  n.  16  ;  «  Deus  meusy  adjutor  meus,  diligam  te  pro  dono  tuo 
et  modo  meOy  minus  quidemjusto^  sed  plane  non  mtJius  posse  meo.  Qui  etsi  quantum  debeo  non  possum, 
non  possum  tamen  ultra  quam  possum.  Potero  vcro  pluSj  cum  plus  donare  dignaberis,  nunquam  tamen 
prout  dignvA  lioberis.  »  U(bc  tota  hujusce  libeUi  doctrina  et  ceconomia. 

3.  Eafndem  doctrinam  Bemardus  passim  aliis  in  locis  ificulcat,  ut  in  sermone  de\QiMdruplici  Debito, 
qui  est  vigesimu^  secundus  inter  Diversos  :  nec  aliam  tradit  in  sermone  quinquagesimo  super  Cantica, 
ubi  duplicem  distinguit  charitatem^  unam  «  in  actu  >  in  effectu.  n  Et  *  de  iUa  quidem,  qux  operis  est, 
datam  esse  legem  hominUms^  mandatumque  formatum.  Nam  in  affectu,  inquit,  quis  ita  tiabeat  ui  man- 
daturjt  Ergo  iUa  mandaiurad  meritumt  ista  ad  prasmium.  »  Nimirum  prascipitur  charitas  $eu  amor 
Dei  ex  totocorde,  toto anima^tota  virtute:  ita  ut  amorsit  perennis,  indcficiensj  perfectuSy  a  nuUa  re- 
creata  retardatus  et  imminutus :  quod  nonjxmtinget  nisi  in  altera  vita.  AUa  autcm  charitas  in  effcctu 
eo  spectat,  ut  omnes  actiones  nostras  ad  Deum  referamus,  Nam  tantum  abest  ut  charitas  in  cf/ectuex 
Bemardi  mente  amorem  aflectus  excludat  ut  contra  ipsum  includat.  Neque  enim  effectivum  \ut  vocant) 
amorem  siccum^  inanem,  pure  extemum  et  Judaicum  proLat  Bemardus,  sed  internum  exigit  cum 
6S3  opere  conjunctum  :  intemum  quidem  cum  charitas  et  amor  sit;  cum  opere  verot  cum  sit  ineffe- 
ctu.  ilanc  autem  esse.  Bernardi  eo  in  loco  sententiam  manifeste  demonstrant  qua^  ibi  sequuntur.fi  Non 
hoc  dicOy  »  aity  c  ut  sine  affectione  simus  ei  solas  moveamus  manwt  ad  opera  Legi  inter  alia  quce  scri" 
kit  ApostoiuSy  maia  et  gravia  hominum  mala,  hoc  quoque  annumeratum,  scilicet  sine  a/fectione  c  Qua- 
Um  porro  ad  opera  charitatis  affectionem  requirat,  statim  docet  Yir  sanctus,  prcemiseo  triplicem  esse 
affectionem  :  primam  c  quam  caro  gigmt ;  »  secundam  c  quam  ratio  regit :  »  tertiam  c  quam  candit 
sapientia;  >  tum  subdit :  •  Igitur  per  secundam  opera  fiunt,  et  in  ipsa  charitas,  sednon  iUa  affectua- 
lis  quag  sale  sapientice  condita  pinguescens,  magnammenti  importat  multitudinem  dulcedvnii  uomini : 
ied  qucedam  potius  actualis,  quof  etsi  mondum  duici  illo  amore  reficit,  amore  tamen  ipsius  amoris  vehe^ 
menter  accendit.  »  Uaic  est  iiUs  charitas  in  effectu  quam  a  Deo  prasceptum  dieit  Bernardus^  inferior 
quidem  tertia  seu  beate/ica  quce  c  primam  eUminat^  secundam  remunerat,  »  ut  ibidem  ait :  c  Sic  ergo 
ailectio  alia  qucevis  debita  superans,  quasi  sola  regnare  debet  innobis;  ut  quidquid  debetur  cxteris^  ibt 
pindicet  et  ex  dilectione  amnia  faciamus,  »  inquit  Vir  sanctus  sermone  duodecimo  in  psalmum  xr,  n. 
7.  Hasc  de  argumento  sequentis  libelli. 

4.  Cmterum  directus  a  Bemardo  est  Haimerico  seu  Aimerico  S»  R*  E.  cardinali  et  cancellariOf  ut  pras- 
ferunt  manuscripti  codices  omnest  praster  unum  CoWertinum,  qui  c  Ascelinum  »  habet,  sed  mendose^ 
teste  vel  ipso  BerengariOj  Abasiardi  apologista,  qui  Aimericum  prasfert.  Scriptus  est  autem  liber  sub 
pontificatu  Honorii  //,  a  quo  Haimericus  creatus  est  conceliarius.  Gaufridus  in  libro  tertio  de  Vita  Ber' 
nardi^  capite  octavo  :  c  si  quueritur  pia^  mentis  reiigiosa  devotiOy  transeundum  ad  homilias  Virginis 
matriSf  et  iUum  quem  de  Diitgendo  Deo  edidit  librum,  »  Erat  enim  Haimericus  Callus  ex  oppido  Castra 
apud  BiturigaSf  anno  il2i  a  CaUisto  II  creatus  cardinalis,  abHonorio  II  canceiiarius  sub  annum  1126, 
mortuus  anno  1141«  singularis  Bemardi  amicus,  ex  aliis  eputoiis. 

■  -II»  ■    ■!!  -  -       -  __      . . ■ _ ^ ^^ — ■_  ■ _     —     ■       _  ■       ..-■  ■  ---_-_- 

S.  BEBNABDI  ABBATIS 
DE  DELIGENDO  DEO 

LIBER  SEU   TRACTATUS 

^AD  HAIMERICUM  S.  R.  E.  GARDINALEM  ET  CANCELLARIUM. 


584  PRiEFATlO.  nec  facile  scitur,  que  vere  ex  imperitia,  queve  ex 
Viro  illastri  domiao  Haiiibrico, eedeaiffi  Roman»  |.  verecundia  excusatio  prodeat,  si  non  injuncti  operis 
diacono  cardinali  et  ftncellario,  Bbenardus  abbas  ^  obeditio  probat :  accipiie  de  mea  pauperute  qaod 

dictus  de  Glara-yalle,  Domino  vivere,  et  in  Domino  babeo,  ne  taccndo  pbilosophus  puter.  Nec  tamen  ad 

mori.  omnia  apondeo  me  responsurum.  Ad  id  solum  quod 

Orationes  a  me»  et  non  qusestiones  poscere  sole-  de  diligendo  Deo  queeritis,  respondebo  quod  ipse 

batis  :  et  quidem  ego  ad  neutrum  idoneum  me  esse  dabit.  Hoc  enim  et  sapit  dulcius,  et  tractatur  secu- 

confido.  Verum  illud  indicit  professio,  etsi  non  ita  riua  et  auditur  utilius.  Reliqua  diligentioribua   rc- 

oonversaiio  :  ad  hoc  vcro  (nt  verum  fatear)  ea  mihi  aervate. 

•  deesse  video,  quse  maxime  necessaria  viderentury  GAFUT  I. 

diligentiana  et  ingenium.  Placet  tamen  fateor,  quod  Quare  et  quomodo  diligendus  sit  Deus, 

pro  carnalibus  spirituaiia  repetisit^si  sane  apud  lo-  1.  Vultis  ergo  a  me  audire,  quare   et  quomodo 

eupletiorem  id  faeere  iibuisset.  Quia  vero  doctia  et  diiigendus  sit  Deus  ?  £t  ego :  Causa  diligendi  Deum, 

indoctis  pariter  in  istiusraodi  excusandi  mos  est,  Deuseat;  modus,  sine  modo  diligere  (149).  Kstne 

(149)  Eadem  verba  habet  Severi  Milevitani  an-  imitatur  Joannes  Saresberiensis^  ia  Polycratici  libro 

tistitis  epistola  ad  Augustinum,  inler  Augustiaianaa  ^u,  cap.  11.  Apageimpudcnlissimum  Abaelardi  apo- 

109 :  Nullus  nobis  amandi modusimponitury  quando  logistam  Bercngarium,  qui  hoc  aureum  dictum  audet 

xpse  ibimodus  estsine  modo  amare.  Beroardum  hic  lacesaere. 


975 


S.  BER»ARDI  ABBATIS  GLARiB-VALLENSlS 


976 


hoc  salis  ?  Fortassis  utiqne,  sed  sapienti.  Caeterum  a  et  aerem.  Praecipua  dico,   non  quia  excellentiora 

•  •  •         •  **V  J        L  •  m.  ._  /    W%  m     m\  1      •  -        •  *  •  •  •  -  •  •  y^ 


siel  insipientibus  dcbitor  sum  [Rom.i,  14);  ubi  sat 
est  dictum  sapienti,  etiam  illis  gerendus  mos  est. 
Iiaque  propter  lardiores  idem  profosius,  qnam  pro- 
fundius  rcpetere  non  gravabor.  Ob  duplicem  ergo 
causam  Deum  dixerim  propter  seipsum  diligendum  : 
sive  quia  nihil  justius,  sive  quia  nil  frnctuosius  diligi 
potest.  Duplicem  siquidem  parit  sensum,  cum  quse- 
ritur  de  Deo^  cnr  diligendus  sit.  Dubitari  namque 
potest  quid  potissimnm  dubitelur ;  utrumnam,  quo 
suo  merito  Dcus,  aut  cerlc  que  nostro  sit  commodo 
diligendus.  Sane  ad  utrumque  idem  responderim  ; 
non  plane  aliam  mihi  dignam  occurrere  causam  di- 
ligendi  ipsum,  prseter  ipsum.  Et  prius  de  merilo 
videamus.  Multum  quippe  meruit  de  nobis,  qui  et 


sed  quia  necessariora ;  snnt  quippe  corporis.  Quas- 
rat  enim  homo  eminentiora  bona  sua  in  ea  parte 
8ui,  qua  praeeminet  sibi,  hoc  est  in  anima  qus  aunt 
dignitas,  scienlia,  virtus.  Dignitatem  in  homine  li* 
berum  arbitrium  dico  :  in  quo  ei  nimirum  datom  est 
caeleris  non  solum  praeeminere,  sed  et  prseaidere 
animantibus.  Scientiam  vero,  qua  eamdem  in  se 
dignitatem  agnoscat,  non  a  se  tamen.  Porro  virtn- 
tem,  qua  subinde  ipsum  a  quo  est,  et  inquirat  non 
aegniter,  et  teneat  fortiter  cum  invenerit. 

3.  Itaque  geminum  unumquodque  trinm  homm 
apparet.  Dignitatem  siquidem  demonstrat  humanaffl 
non  solum  naturae  praerogativa,  aed  et  potentia  do- 
minatus  :  quod  terror  hominis  super  cuncta  animan- 


immeritis  dedit  aeipsum  nobis.  Qaid  enim  melius  b  tia  terrse  imminere  decernitur.    Scientia  qnoqna 


seipso  poterat  dare  vel  ipse?  Ergo  si  Dei  meritum 
quseritur,  cum  ipsum  diligendi  causa  quseritur,  illad 
est  principuum  :  quia  ipse  prior  dilexit  nos.  Dignus 
plane  qui  redametur,  prsesertim  si  adverlatur,  quis, 
quos,  quantumque  amaverit.  Quis  enim?  Nonne  is 
cui  omnis  spiritus  confitelur :  Deus  meus  es  tu,  ifuO' 
niambonorum  meorum  nan  eges?{PsaL  xv,  2.)£t 
vera  hujus  charitas  majestatis,  quippe  non  qusBrentis 
quae  sua  sunt.  Quibus  autem  tanta  puritas  (150)  ex- 
hibetur?  Cum  adhuc  uiqmi,inimici  essemus^  recon- 
dliaH  sumus  Deo  {Rom.  v,  10).  Dilexit  orgo  Deu8,et 
gratis,  et  inimicos.  Sed  quantum  ?  Quantum  dicit 
Joannes  :  Sic  Deusdilexitmundum^ut  Filiumuni* 
genitum  daret  {Joan.  iii,  16  :  et  Paulus,  Quiproprio^ 
ait,  Filio  non  pepereit,  sed  projnobis  tradidit  illum 


duplex  erit,  si  hanc  ipsam  dignitatem,  vei  aliud 
quodque  bonum  in  nobia,  et  nM&  inesse,  et  a  nobis 
non  esse  noverimus.  Porro  virtus  et  ipsa  seqiie  bi- 
faria  cognoscetur,  si  auctorem  conaeqnenter  inqoi- 
rimus^  inventoque  inseparabiliter  inhaeremus,  Di- 
gnitas  ergo  sine  scientia  non  prodest ;  illa  vero  dtiaai 
obest,  sivirtus  [a/.4sta]  defuerit :  quod  utrumque 
ratio  declarat  subjecta.  Habere  enim  quod  babere 
te  nescias,  quam  gloriam  habet?  Porro  noase  quod 
habeas,  sed  quia  a  te  non  habeas  ignorare,  hab#t 
gloriam,  sed  non  apud  Deum.  Apnd  ae  autera  glo- 
rianti  dicimur  ab  Apostolo.  Quid  habes  quod  non  aC' 
cepistifsi  autem  accepisti,  quid  gloriari  quasi  ncn 
acceperis?  {I  Cor.  iv,  7.)  Non  ait  simpliciter  :  Quid 
gloriaris  ?  sed  addit,  quasi  nan  acceperisj  ut  asserat 


{Ram.  VIII,  32).  Ipse  quoque  Filius  pro  se,  Majorem,  C  reprehensibilem,  non  qui  in  habius,  sed  qui  tan- 


inquit,  charitatem  nemo  habet  quam  ut  animam 
suamponat  quis  proamicis  suis  {Joan.  xv,  13).  Sie 
meruit  justus  ab  impiis,  summus  ab  infimis,  ab  in- 
tirmis  omnipotens,  Sed  didt  aliquis  :  Ita  quidem  ab 
hominibus ;  sed  ab  angelis  nou  ita.  Yerum  est,  quia 
necesse  non  fuit.  Gseterum  qui  hominibus  subvenit 
in  tali  necessitate,  servavit  angelos,  tali  necessitate  : 
et  595  qui  homines  diligendo,  tales  fecit  ne  tales 
remanerent ;  ipse  seque  diligendo  dedit  et  angelis, 
ne  tales  fierent. 

CAPUT  U. 

Deus  quantopere  ab  homine  mereatur  amarit  ob 


quam  in  non  acceptis  gloriatur.  Merito  vana  gloria 
nuncupatur  hujusmodi,  veritatis  nimirum  solido 
carens  fundamento.  Yeram  enim  gloriam  ab  hac  ita 
discemit ;  Qui  gloriatur  ait,  in  Domino  glorietw 
(/  Cor.  1, 31),  hoc  CBt  in  veritate.  Yerilas  quippe  Do- 
minus  est. 

4.  Utrumque  ergo  scias  necesse  est,  et  quid  sis, 
et  quod  a  te  ipso  non  sis  :  ne  aut  omnino  videlicet 
non  glorieris,  aut  inaniter  glorieris.  Denique  n  non 
cognoveris,  inquit,  te  ipsam^  egredere  post  greges 
sodalium  tuorum  {Cant.  i,  7).  Revera  ita  fit.  Homo 
factus  inhonore,  cum  honorem  ipsum  non  ioteUigit, 


bona  tum  corporis,  tum  animm.  Quomodo  ea  Q  taUa  suse  ignorantise  merito  comparatur  pecoribas, 

^^j^^  quibusdam  prsesentis   su»    corruptioius    et 


agnoscenda  et  habenda  citra  donantis  injuriam. 

2.  Quibus  hsec  paiam  sunt,  palam  arbitror  esse  et 
cur  Deus  diligendus  sit :  hoc  est,  unde  diligi  merue- 
rit.  Quod  si  infideles  haec  latent,  Deo  tamen  in 
promptu  est  ingratos  confundere  super  innumeris 
beneficiis  suis,  humano  nimimm  et  nsui  prsestitis, 
et  sensui  manifestis.  Nempe  quis  aiius  administrat 
cibum  omni  vescenti,  cernenti  lucem,  spiranti  fla- 
tum  ?  Sed  stultum  est  velie  modo  enumerare  quse 
innumera  esse  non  longe  ante  prsefatus  sum  :  satis 
est  ad  exemplum  prsecipua  protulisse,  panem,  solem 


mortalitatis  consortibus.  Fit  igitur  nt  sese  Don  «gno- 
scendo  egregia  rationis  munere  creatura,  irrationa- 
bilium  gregibus  aggr^ri  incipias,  dum  ignara  pro- 
prie  glori»,  quae  ab  intus  est,  conformaada  foris 
rebus  sensibilibus,  sua  ipsius  curiositate  abduciliir : 
effictturque  una  de  caeteris,  qnod  se  prse  ederis 
niliil  accepisse  intelligat*  Itaque  valde  cavenda  Imm 
ignorantia,  quade  nobis  minus  nobis  forte  aeBtioios : 
sed  non  minus,  imo  et  pius  illa  qua  plus  nobis  tri- 
buimns  :  qnod  fit,  si  bonum  quodcunque  in 


(150)  Id  est  puritas  charitatis  non  quserentis  qum  sua  sunt|  ut  snpra.  Bditi  plerique  habeot  charUae.  led 
puritas  scripti. 


977 


UBBR  DB  DILI6BND0  DBO. 


978 


esse  et  t  nobis  deeepti  ptitemin.  At  yero  super  A 
utramque  ignorantiam  declinanda  e%  exseeranda  illa 
prsesumptio  est,  qua  sciens  et  prudens  forte  audeas 
de  bonis  non  tuis  tuam  quaerere  gloriam  :  et  quod 
certus  590  es  a  te  tibi  non  esse,  inde  jtamen  alie- 
rius  rapere  non  verearis  bonorem.  Prior  equidem 
ignorantia  gloriam  non  habet :  posterior  vero  habet 
quidem,  sed  non  apud  Deum.  Gaeterum  hoc  tertium 
malum  quod  jam  scienler  committitur ,  usurpat  et 
contra  Deum  .  In  tantum  denique  ignorantia  illa 
posteriori  hsec  arroganlia  gravior  atque  periculosior 
apparet,  quo  per  illam  quidem  Deus  nescitur,  per 
istam  et  contemnitnr  :  in  tantum  et  priori  deterior 
ac  detestabilior,  ut  eum  per  illam  pecoribus,  per 
istam  et  daemonibus  sociemur.  Est  quippe  superbia  D 
et  delictum  maximum ,  uti  datis  tanquam  innatis ; 
et  in  acceptis  beneficiis  gloriam  usurpare  bene- 
ficii. 

5.  Qaamobrem  cum  duabus  istis,  dignilate  atque 
scieniia,  opus  est  et  virtute  quae  utriusque  fructus 
est,  per  quam  ille  inquiritur  ac  tenetur,  qui  omnium 
auctor  est  dator  merito  glorificetur  de  omnibus .  Alio- 
quin  sciens  et  non  faciens  digna,  multis  vapulabit. 
Quare?  Utique  quia  noluitinielligereut  bene  ageret: 
magis  autem  iniquitatem  meditatus  est  in  cubili  suo 
(Psal.  XXV,  4,  5),  dnm  de  bonis,  quse  a  se  non  esse 
ex  scientise  dono  certissime  comperit,  boni  Domini 
gloriam  servus  impius  captare  sibi,  imo  et  raptare 
molitur.  Liquet  igitur  et  absque  scientia  dignitatem 
esse  omnino  iuutilem,  et  scientiam  absque  virtuto  Q 
damnabilem.  Verum  homo  virtutis,  cui  nec  damno- 
sa  scientia,  nec  infructuosa  dignitas  manet,  damat 
Deo  et  ingenue  confitetur  :  Non  nobiSf  inquiens, 
Domine^non  noMSfSed  notnini  tuo  da  gloriafn(PsaU 
Gxiii,  9).  Hoc  est :  Nil  nobis,  o  Domine,  de  scien- 
tia,  nil  nobis  de  dignitate  tribuimus  ;  sed  tuo  totum, 

a  quo  totum  est,  nomini  deputamus. 

6.  Caeterum  pene  a  proposito  longe  nimis  digresei 
sumus,  dum  demonstrare  salagimus,  eos  quoque  qui 
Ghristum  nesciunt,  satis  per  legem  naturalem  ex 
perceptis  bonis  corporis  animaeque  moneri,  quate- 
nus  Deum  propter  Deum  et  ipsi  diligere  debeant  Nam 
ut  breviter,  quae  super  hoc  dicta  sunt,  iterentur  :  ii 
quis  vel  infidelis  ignoret,  suo  corpori  non  ab  alio  in 
hac  mortali  vita  supradicta  illa  necessaria  ministra- 
ri,  unde  videlicet  subsistat,  unde  videat,  unde  spiret, 
quam  ab  illo,  qui  datescam  omni  carni  (Psal,  cxxxv, 
25) ;  qui  solem  suum  oriri  facit  super  bonos  et  ma- 
los,  et  pluit  superjustoset  injustos?  (Ifa^/i.  v,  45). 
Quis  item  vel  impius  putet  alium  ejos,  quae  in  ani- 
ma  splendet,  hnmanae  dignitaiis  auctorem,  praeter 
illum  ipsum,  qui  in  Genesi  loquitur :  Faciamus  homU' 
nem  ad  imaginem  et  similitudinem  nostram  f  (Gen. 
I,  26.)  Quis  alium  scientiae  largitorem  existimet » 
nisi  aeque  ipsum ,  qui  docet  hominem  scientiam  ? 
(PsaL  xGiii,  10.)  Quis  rursum  munus  sibi  aliunde 
virtutis  aut  putet  dalum,  aut  sparet  dandum,  quam 
de  manu  itidem  Domini  virtutum?  Meretur  ergo 
amari  propier  se  ipsum  Deus,  et  ab  infideli :  qui  etsi 


nesciat  Chrisium,  scit  tamen  sdpsum.  Proinde 
ioexcusabilis  est  omnis  etiam  infidelis,  sit  non  di- 
ligit  Domionm  Deum  suum  ex  toto  corde,  tota 
anima,  tota  virtute  sua.  Glamat  nempe  intus  ei 
innata,  et  non  ignorata  rationi  justitia,  quia  ex  toto 
se  illum  diligere  debeat,  cui  se  totum  debere  non 
ignorat.  Yerum  difficile,  iino  impossibilo  est,  suis 
scillcet  quempiam,  liberive  arbitrii  viribus  semel 
accepta  a  Deo,  ad  Dci  ex  toto  convertere  volunta- 
tem ;  et  non  magis  ad  propriam  retorquere,  eaque 
sibi  tanquam  propria  retinere,  sicut  scriplum  est, 
Omnes  quas  sunt  qucerunt  (Philipp,  ii,  21^  :  et 
item,  Proni  sunt  sensus  et  cogitationes  hominis  in 
malum  (Gen.  viii,  2i}. 

CAPDT  m. 

Christiani  quantos  habeant  stimuhs  amandi  Deum 

pras  infidelihus, 

7.  Contra  quod  plane  fideles  norunt,  quam  omni- 
no  necessarium  habeant  Jesum,  et  hunc  crucifixuni : 
dum  admirantf s  et  amplexantes  supercminentem  sd- 
entiae  charitatem  in  ipso,  id  vel  tantillum  quod  sunt, 
in  tantae  dilectionis  et  dignationis  vicem  non  repcn- 
dere  confunduntur.   Facile  proinde  plus  diligunt, 
qui  se  amplius  dilectos  intelligunt  :  cui  autem  mi- 
nus  donatum  est,  minus  diligit.  Judaeus  sane,  sive 
paganus,  597  nequaquam  talibus  aculeis  incitatur 
amoris,  quales  Ecclesia  experitur,  quae  ait,  Yulnera- 
ta  charitate  ego  sum  :  et  rursum,  Fulcite  me  flort" 
bus,  stipateme  malis,  quia  amore  langueo  (Cantic. 
n,  4, 5).  Cernit  regem  Salomonem  in  diademate,  quo 
coronavit  eum  mater  sua  (Can^  iii,  li) ;  cernit  Uni- 
cum  Patris,  crucem  sibi  bajulantem  ;  cemit  caesum 
et  consputum  Dominum  majestatis ;  cemit  auctorem 
vitie  et  gloriae  confixum  clavis,  percussum  lancea, 
opprobriis  saturatum,  tandem  illam  dilectam  ani- 
mam  suam  ponere  pro  amicis  suis.  Cernit  haec,  et 
suam  magis  ipsius  animam  gladiua  amoris  transver- 
berat,  et  dicit  :  Fulcite  me  floribuSy  siipate  me  mor 
lis,  quia  amore  langueo»  Haec  sunt  quippe  mala  pu- 
nica,  quae  in  hortum  introducta  dilecti  sponsa  carpit 
ex  ligno  vitae,  a  coelesti  pane  proprium  mutuata  sa- 
porem,  colorem  a  sanguine  Christi.  Yidet  deinde 
mortem  mortuam,  et  moriis  auciorem  triumphatum. 
Yidet  de  inferis  ad  terras,  de  terris  ad  superos  capti- 
vam  duci  captivitatem,  ut  in  nomine  Jesu  omne  genu 
flectatur,  coelestium,  terrestrium  et  infemorom  (Phi- 
lipp.  II,  10).  Advertil  terram,  quae  spinas  et  tribu- 
lo8  sub  antiquo  maledicto  produxerat,  ad  novae  be- 
nedictionis  gratiam  innovatam  reflomisse.  Bt  in  his 
omnibus,  illius  recordata  versiculi,  Et  refloruit  caro 
mea^  et  ex  voluntate  mea   confitebor  ei  (Psal. 
XXVII,  7) ;  passionis  malis,  quae  de  arbore  tulerat 
crucis,  cupit  vigere  [al,  jungere]  et  de  floribus  resur- 
rectionis,quorum  praesertim  fragrantia  sponsum  ad  se 
crebrius  revisendam  invitet... 

8.  Denique  ait :  Ecce  tu  pulcher  es,  dilecte  mi  et 
decorus;  lectulus  noster  floridus  (Cantic.  i,  i5). 
Quae  lectulum  monstrat,  satis  quid  desideret  aperit : 


979 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLAR^-VALLBNSIS 


980 


et  cum  floridum  nantial,  satis  indicat,  nnde  quod 
desiderat  obitncre  praesumat.  Non  enim  de  suis 
rooritis,  sed  de  floribus  agri,  cui  bencdixit  Deus.  De- 
lectatur  floribus,  Ghristus,  qui  in  Nazareth  et 
conctpi  voluit,  et  nutriri.  Gaudet  sponsus  coelestis 
talibus  odoramentis,  et  eordis  thalamum  frequcnter 
libenterque  ingreditur,  quod  istiusmodi  refertum  fru- 
ctibus,  flovibus  respersum  invenerit.  Ubi  su»  vi- 
delicet  aut  passionis  gratiam,  aut  resurrectionis  glo- 
riam  sednla  inspicit  eogitatione  versari,  ibi  profecto 
adest  sedulus,  adest  libens.  Monumenta  siquidem 
Passionis,  fructus  agnosce  quasi  anni  praeteriti,  om- 
nium  utique  relro  temporum  sub  peccati  mortisque 
imperio  decursorum,  tandem  in  plenitudine  tempo- 
ris,  apparentes.  Porro  autem  Resurrcctionis  insi- 
gnia,  novos  adverte  flores  sequentis  temporis,  in 
novam  sub  gratia  revirescentis  sestatem,  quorum 
fructum  generalis  futnra  resurrectio  inflne  parturiet 
sine  flne  mansurum.  Jam^  inquit,  hiems  transiit,  im- 
ber  abiit  et  recessitf  flores  apparuerunt  in  terra 
nostra{Cant.  11,  11,  12) :  sestivum  tempus  advenisse 
cum  illo  significans,  qui  de  mortis  gelu  in  vernalem 
quamdam  novse  vitae  temperiem  resolutus,  Eccej  ait, 
nova  fado  omnia  {Apoc.  xxi,  5)  :  cujus  caro  semi- 
nata  est  in  morte,  refloruit  in  resurrectione ;  ad  cu- 
jus  mox  odorem  in  campo  convallis  nostrae  revires- 
cunt  arida,  recalescunl  frigida,  niortua  reviviscunt. 

9.  Horum  ergo  novitate  florum  ac  frucluum,  et 
pulchritudine  \aL  pleniludine]  agri  suavissimum  spi- 
runtis  odorem,  ipse  quoque  Pater  in  Filio  ionovante 
omnia  delectatur,  ita  ut  dicat :  Ecce  odor  filii  meiy 
sicut  odor  agri  pleni,  cui  benedixit  Dominus  {Gen. 
XXVII,  27).  Beue  pleni,  de  cujus  plenitudinc  omnes 
acoepimus.  Sponsa  tamen  familiarius  ex  eo  sibi,  cum 
vult,  flores  'legit,  et  carpit  poma,  quibus  proprise 
aspergHt  intima  conscientiae,  et  intranti  sponso  cor- 
dis  leclulus  suave  redoleat.  Oportet  enim  nos,  si  cre- 
brum  volumus  haliere  hospitem  Christum,  corda 
nostra  semper  habere  munita  fidelibus  testimoniis, 
tam  de  misericordia  scilicet  morientis,  quam  de  po- 
tcntia  resurgentis ;  quomodo  David  aiebat  :  Duo  hcec 
audivi,  quia  potestas  Dei  est,  et  tibi  Dominemise" 
ncordia  {PsaL  lxi,  12,  13).  Siquidem  utriusque  rei 
testimonia  credibilia  facta  sunt  nimis ;  Christo  uti- 
quc  moriento  propter  delicta  nostra,  et  resurgente 
propter  justificationem  noslram,  et  ascendentc 
ad  protectionem  nostram,  et  mittente  Spiritum 
ad  consolationem  nostram  et  quandoque  redituro 
ad  consummationem  nostram.  Nempe  in  morte 
misericordiam,  potentiam  in  resurreclione,  utram- 
que  in  singulis  exbibuit  reliquorum. 

599  10.  Hsec  roala,  hi  flores,  quibus  sponsa  se 
ntcrim  stipari  postulat  et  fulciri,  credo  sentiens  fa- 
cile  vim  in  se  amoris  posse  tepescere  et  languescere 
quodammodo,  si  non  talibus  jugiter  foveatur  incen- 
tivis,  donec  introducta  quandoque  in  cubiculum, 
diu  cupiiis  excipiatur  amplexibus,  et  dical  :  La^va 
ejus  sub  capite  meo,  et  dextera  illius  amplexata  est 
me  {Cantic.  ii,6).  Sentiet  quippe  tunc  et  probabil  uni 


.  yersa  dilectionis  testimonia,  quae  in  priori  adventu, 
^  tanquam  de  sinistra  dilecti,  acceperat,  prse  multitu- 
dinc  dulcedinis  amplexantis  dexterae  contemnenda^ 
et  omnino  jam  quasi  sublus  habenda.  Sentiet  quol 
audierat :  Caro  non  prodest  quidquam ;  spiritus  est 
qui  vivificat  {Joan  yi,  64).  Probabit  quod  legerat : 
Spiritus  meus  super  mel  dulciSy  et  hasreditas  mea 
super  mel  et  favum,  Qnod  vero  sequitur,  Memoria 
mea  in  generatione  sasculorum  (£cc/t,xxiv,27,28); 
hoc  dicit ,  quia  quamdiu  stare  prsesens  comitur  sae- 
culum,  in  quo  generatio  advenit,  et  generatio  praete- 
rit,  non  doerit  electis  consolatio  de  memoria,  quibns 
nondum  de  prsesentia  pleno  refectio  indulgetnr.  Unde 
scriptum  est,  Memoriam  abundantias  suavitis  tua 
eruc/o^un^;  hauddubium,  quinhi,  quos  paulo supe- 
g  rius  dixerat,  Generatio  et  generatio  laudabit  opera 
tua  {Psal  cxLiY,  7,  4).  Memoria  ergo  in  generatione 
saeculorum,  prsesentia  in  regno  coelorum.  Ex  ista  glo- 
rificatur  jam  assumpta  electio  :  de  illa  interim  pe- 
regrinans  generatio  consolatur. 

CAPUX  IV. 

Quinam  ex  Dei  recordatione  consolationem  capiant : 
quive  magis  ad  ejus  amorem  idonei, 

11.  Sed  interest,  quaenam  generatio  ex  Dei  capiat 

recordatione  solamen.  Non  enim  generatio  prava  et 

exasperans,  cui  dicitur,  Va?  vobis  divites  qui  /la- 

betis  consolationcm  vestram  {Luc.  vi,  24);  sed  qu» 

dicere  veraciter  potest,  Renuit  consolari  anima  mea. 

Huic  plane  et  credimus,  si  secuta  adjecerit :  Memor 

p  fui  Deif  et  delectatus  sum  {PsaL  lxxvi,  3, 4),  Justum 

^  quippe  est,  ut  quos  prsesentia  non  delectant,  prsesto 

eis  sit  memoria  futuroram  :  et  qui  de  rerum  fluen- 

tinm  qoalibet  affluentia  despiciunt  consolari,  recor- 

datio  illos  delectet  seternitatis.  Et  haec  est  generatio 

quaerentium  Dominum,  qu-aerentium  non  quse  sua 

sunt,  sed  facietn  Dei  Jacob  {PsaL  xxiii,  6).  Dei  ergo 

quserentibus  et  suspirantibus  praesentiam,   praesto 

interim  et  dulcis  memoria  est,  non  tamen  qua  sa- 

tientur,  sed  qua  magis  esurient  unde  satientur.  Hoe 

ipsum  de  se  cibus  ipse  testatur,   ita  dicens,  Qui 

edit  mCy  adhuc  esuriet  {Eccli.  xxvi,  29)  :  et  quieo 

cibatus  est,  Satiabor,  inquit.  cum  apparuerit  gloria 

tua  {PsaL  xyt,  15).  Beati  tamen  jam  nunc  qui  esu- 

riunt  ct  sitiunt  justitiam,  quoniam  quandoque  ipsi^ 

0  el  non  alii,  saturabuntur  [Matth.  v,  6).  Yse  tibi, 

generatio  prava  atque  perversa!  vae  tibi)  popule 

stulte  et  insipiens,  qui  et  memoriam  fastidis,  et  prae- 

sentiam  expavescis  I  Merito  quidem  :  nec  modo  enim 

liberari  vis  de  laqoeo,  venantium,  siquidem  qui  vo- 

lunt  divites  fieri  in  hoc  sseculo,  incidunt  in  laqueam 

diaboli  (/  Tim,  vi,  9) ;  nec  tunc  a  verbo  aspero  po- 

teris  liberari.  0  verbum  asperum,  o  sermo  dunis ! 

Ite^  maledicti,  inignem cetemum {Matth.wY,  41). 

Durior  plane  atque  asperior  iilo,  qui  quutidie  nobis 

de  memoria  passionis  in  Ecclesia  replicatur  :  Qui 

manducat  meam  camem^  et  bibit  sanguinemmeum , 

habet  vitam  asternam.  Hoc  est,  qui  recolit  mortem 

meam,  et  exemplo  meo  morlificat  membra  sua  quae 

sunt  super  terram,  habet  vitam  seternam  :  hoc  est, 


981 


LIBBa  DB  DILI6BND0  DBO. 


982 


si  oompilimini,  et  emtrfffmtlMtis.  Bt  tamen  plerique  ^  deprimil  lerrena  inhabitatio  senamn  malta  eogitaQ- 


ab  hac  voce  resillentes  et  abeantea  hodieqae  retror- 
sum,  respondcnt  non  verbo,  sed  faeto :  Durus  est 
hicsenm ;  quU  potest  eum  audire  ?  {Joan.  vi,  55, 
61.)  Ilaque  generatio  quse  non  direxit  cor  snum,  et 
non  estcredituscum  Deo  spiritusejus  {PsaL  lxxvii, 
8),  sed  magis  spcrans  in  iocerto  divitiarum,  verbum 
modo  crucis  audire  gravalur,  ac  memoriam  passio- 
pis   sibi  judicat  onerosam.   Yerum  qualiter  verbi 
^IHus  pondus  in  praesenlia  sustinebit:  Ite^  maledicti^ 
in  ignem  ceternum^  qui  paratus  est  diabolOi  et  an- 
gelis  ejus?  Super  quem  profecto  ceciderit  lapis  iste, 
conteret  eum.  At  vero  generatio  rectorum  b^nedice» 
tiir  (PsaU  cxi,  2) ;   qui  utique  cnm  Apostolo,  sive 
599  absentes,  sive  preesente»,  contendunt  placere 
Deo  (//  Cor,  v,  9).  Denique  audient,  Venite^  bene- 
dicti,  Patris  mei  (Matth.  xxv,  34),  etc.  Tunc  illa 
quae  non  direxit  cor  suum,  sero  quidem  experietur, 
quam  in  illius    comparalione  doloris  jugum  Chrisli 
suave,  et  onus  leve  fuerit,  qui  tanquam  gravi  et  as- 
)»ero  duram  cervicem  superbe  subduxiJ.  Non  potes- 
tis,  0  miseri  servi  mammon«,  simul  gloriari  in  crnce 
Domini  nostri  Jesu  Ghristi,   et  sperare  in  pecuni» 
tbesauris ;  post  aurum  abire,  et  probare  quam  sua- 
vis  est  Dominus.  Proinde  quem  suavem  in  memoria 
non    sentitis,   asperum  procul  dubio  in  prsesentia 
sentietis. 

12.  Caeterum  fidelis  anima  et  suspirat  pnesentiam 
inhianter,  et  in  memoria  requiescit  suaviter;   et 


B 


tem  (Sap.  ix,  15).  Quid  namque  aliud  facial  conside- 

rata  tanta  et  tam  indebita  miseratio,  tam  gratuita  et 

sic  probata  dilectio,  tam  inopinata  dignatio,    tam 

invicta  maosuetudo,  tam  stupenda  dulcedo  ?  quid, 

inquam,  hsc  omnia  faciant  diligenter  considerata, 

nisi  ut  considerantis  animum,  ab  omni  penitus  pravo 

vindicatum  amore,  ad  se  mirabiliter  rapiant,  vehe- 

montcr  afficiant,    facantque  prse    se    contemnere 

quidquid  nisiincontemptu  horum  appeti  non  potest? 

Nimirum  proinde  in  odore    nnguentorum  horum 

sponsa  currit  alacriter,  amat  ardenter;   et  parum 

sibi  amare  sic  amata  videtur,  etiam  cum  se  totam 

in  amore  perstrinxerit.  Nec  immerito.Qoid  magnum 

enim  tanto  et  tanti  repensatur  amori,  si  pulvis  exi- 

guus  lotum  se  ad  redamandum  collegcrit,  quem  illa 

nimirumMajostas  in  amorc  prseveniens,  tota  in  opus 

salutis  ejus  intenta  conspicitur?  Denique  sic  Deus 

dilexit  mundum  ut  Unigenitum  daret  (Joan.  in,  16) ; 

haud  dubium  quin  de  Palre  dicat.  Ilem,  Tradidit  in 

mortem  animam  suam  {Isai.  liu,  12) :  nec  dubium 

quod  de  Filio  loquatur.  Ait  ct  de  Spiritu  sancto  :  Spi' 

ritu  Paracletus  quem  mittit  Pater  in  nomine  meo 

ille  vos  docebit  omnia,  et  suggeret  vobis  omnia  qua> 

cunque  dixerovobis  (Joan.  xiv,  26).  Amatergo  I>eu8, 

ei  ex  se  toto  amat,  quia  tota  Trinitas  amat :  si  ta- 

men  tolum  dici  potcst  dc  infinito  et  incomprehensi- 

biii,  aut  certe  de  simplici. 

CAPUT  V. 


donec  idonea  sit  revclata   facie  spcculari  gloriam  C    Chnstiano  quantum  incumbat  debitum  amoris. 


Domini,  crucis  ignominia  gloriatur.  Sic  profecto, 
sic  sponsa  et  colnmba  Ghristi  pausa(  sibi  interim, 
et  dormit  inler  medios  cleros,  sorlita  jam  in  pr«- 
scntiarum  de  memoria  abandantiae  suavitatis  tuse, 
Domine  Jeso,  pennas  deargentatas,  innocentise  vide- 
licet  pudicitiseque  candorem;  et  sperans  insuper 
adimpleri  laetitia  cum  vultu  luo,  ubi  eiiam  fiant 
postcriora  dorsi  ejus  in  pallore  auri  (PsaL  lxvii,  14) : 
quando  in  splendoribus  sanctorum  introducta  cum 
gaudio,  sapientise  plenins  fuerit  iliuslrata  fulgoribus 
Merito  proinde  jam  nunc  gloriatur,  et  dicit,  Lteva 
ejussub  capite  meo,  et  dextera  illius  amplexabitur 
me  (Cantic.  ii,  6) :  in  Iseva  reputans  recordationem 


14.  Iniuenscrgo  haec,  credo,  saUs  agnoscit  qaare 
Deus  diligendus  sit,  hoc  est,  unde  diligi  mereatur. 
Caeterum  infidelis  [non  habcns  Filium,  nec  Pairem 
proinde  habet,  nec  Spiritum  sanctum.  Qui  enim  non 
honorificat  Filium,  non  honorificat  Patrem  qui  mi- 
sit  illum  {Joan.  v,  23);  590sed  nec  Spiritum  san- 
ctum  qucm  misit  ille.  Is  itaque  mirum  non  est,  si 
quem  minus  agnoscit,  minus  et  diligit.  Attamen  et 
ipse  tolum  ei  sese  debere  non  ignorat,  qaem  sui 
toiius  non  ignorat  auctorem.  Quid  ergo  ego  ,  qui 
Deum  mcum  teneo  vitae  mcse  non  solum  gratuitum 
largilorem,  largissimum  administratorem,  pium  con- 
solatorem,  sollicitum  gubematorem;   sed  insuper 


illius  charitatis,  qua  nulla  major  est,  quod  animam  n  etiam  copiossimum  redemptorcm,   {eteroum  con- 


suam  posikit  pro  amicis  suis ;  in  dextera  vero  bca- 
tam  vif^ionem,  qnam  promisit  amicis  suis,  et  gaudium 
dc  prsesentia  majestatis.  Merito  illa  Dei  et  deifica 
visio,  illa  divinae  praesentise  inaestimabilis  delecta- 
tio  in  dextera  deputatur,  de  qua  et  dcloctabiliter 
caniiur :  Delectationes  in  dextera  tua  usque  in  fi" 
nem  {PsaL  xv,  11).  Mcrito  in  laeva  admirabilis  iila 
memorata  et  sempcr  memoranda  diiectio  collocatur, 
quod  donec  transeat  iniqnitas,  super  eam  tponsa 
recumbat  et  requiescat. 

13.  Merito  ergo  laeva  sponsi  sob  capite  sponsae, 
super  quam  videlicet  caput  soum  reclinata  sasten- 
tet,  hoc  est  mcntis  suse  intentionem,  ne  indinetur 
et  incurvclur  in  canialia  et  saecularia  desideria :  quia 
corpus  quod  corrumpilur,    aggravat  animam:  et 


scrvatorcm,  Jitatorcm,  glorificatorcm?  sicut  scri- 
ptumest,  Coptosa  apudeumredemptio{PsaL  cxxix, 
7] :  et  itcm,  Introivit  semel  in  Sancta,  mtema  re- 
demptione  inventa  {Hebr.  ix,  12) :  et  de  conserva- 
tione,  Non  relinquet  sanctos  suos;  in  cetemum  con" 
servabuntur  {PsaL  xxxvi,  28) :  et  de  locapletalione, 
Mensuram  honam  et  confcrtam  et  coagitatam^  et 
supereffluentem  dabunt  in  sinum  vestrum  {Luc.  vi, 
38) :  et  rursum,  Nec  oculus  mdit,  nec  auris  audivit^ 
nec  tn  cor  hominis  ascendit^  quas  praiparavit  Deus 
diligentibus  se  { I  Cor.  ii,  9) :  et  de  glorificatione, 
SaUfatorem  exspectamus  Dominum  nostrum  Jesum 
Christum^quireformabit corpus  humilitatis  nostrm 
configuratumcorpori  clantatis  suce  {Philipp.  iii,  20f 
21) :  et  illud,  Non  sunt  condignm  passiones  hujus 


983 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLAR^-VALLENSIS 


984 


temporit  ad  futuram  gloriam  mce  revelabitur  in  A  tendat  ia  in6iutain  (nam  et  infinitns  Dens   eat  et 


nohis  (Rom.  viii,  18) :  el  itenim,  Id  quod  inprofsenti 
et  momentaneumet  leve  tribulationisnostrcp,  supra 
modum  in  sublimiiate  cetemumglorice  pondus  ope- 
ratur  innobis^non  contemplantibus  quas  videntur, 
sedquas  non  videntur  (II  Cor.  iv,  17, 18). 

16,  Quid  relribuam  Domine  pro  omnibus  his? 
Illum  ralio  urgel  et  justitia  naturalis  totum  se  tra- 
dere  illi,  a  quo  se  totum  habet,  et  ex  se  toto  debere 
diligere.  Mihi  profecto  fides  tanto  plus  indicit 
amandnm,  quanto  et  eum  me  ipso  pluris  sesliman- 
dum  inielligo  :  quippe  qui  illum  non  solum  mei, 
sed  sui  quoque  ipsius  teneo  largitorem.  Denique 
nondum  tempus  fidei  advenerat,  nondum  innotuerat 
in  carne  Deus,  obierat  in  crnce,  prodierat  de  sepul- 


B 


immensus) :  quisnam,  591 ,  quaeso,  debeat  finis  esse 
nostri,  vel  modus  amoris?  Quid  quod  amor  ipse  no- 
ster  non  jam  gratuitus  impenditur,  sed  rependitur 
debitus?  Amat  ergo  immensitas,  amat  seternitas, 
amat  supereminens  scienti»  charitas;  tmat  Dens. 
eujus  magnitudinis  non  est  finis  (Psal,  gxuy,  3), 
cujus  sapientiae  non  est  numen  {Psal.  cuyi.  6.) 
cujus  paxexsuperat  omnem  imellectnm  (Philipp.vr^ 
7)  :  et  vicem  rependimus  cum  mensurat  Diligim 
le,  Domine,  fortitndo  meo,  firmamentum  meum,  et 
refugium  meum,  et  Uberator  mens  (Psal.  xvii,  2. 
3:)  et  meum  denique  quidquid  optabile  atque  ama- 
bile  dici  potest.  Deus  meus,  adjutor  meus  diligam 
te  pro  dono  luo,  et  modo  meo,  minua  qaidem  justo, 


cro,  redierai  ad  Patrem  :  nondum,  inquam,  com-  ■*  sed  plane  non  minusposse  meo:  qui  etsi  quintum 


mendaveratin  nobissuam  multam  dilectionem,  illam 
de  qua  jam  multa  locuti  sumus,  cum  jam  manda- 
lum  est  homini  diligere  Dominum  Deum  suum  ex 
toto  corde,  tota  aniraa,  tota  virtute  sua  (Deut,  vi, 
5),  id  est  ex  omni  quod  est,  quod  scit,  quod  potest. 
Nec  tamen  injustus  Deus,  suum  sibi  vindicans  opus 
et  dona.  Ulquid  enim  non  amaret  opus  artificem, 
cum   haberet  unde  id  posset?  Et  cua  non  quantum 
omnino  posset,  cum  nihil  omnino  nisi  ejus  munere 
posset?  Ad  haec,  quod  de  nihilo,  quod  gratis,  quod 
in  hac  dignitate  conditum  est ;  et  debitum  dilectio- 
nis  manifestius  facit,  et  exactum  justiorem  ostendit. 
Caeterum    quanium    putamus   adjectum   beneficii , 
cum  homines  et  jumenta  salvavit,  quemadmodum  C 
multiplicavit    misericordiam  suam    Deus?    (Psal, 
XXXV,  7,  8.)  Nos  dico,  qui  mutavimus  gloriam  no- 
stram  in  similiiudinem  vituli    comedentis    fenum 
(PsaLcv, 20),'peccando  comparati jumenlis  insipien- 
tibus  (Psal,  XLviii,  13).  Quod  si  totum  me  debeo  pro 
me  facto,  quid  addam  jam  et  pro  refecto  et  refecto 
hoc  modo?  Nec  enim  tam  facile  refectus,  quam  fa- 
clus  :  siquidem  non  solum  de  me,  sed  de  omni  quo- 
que  quod  factnm  est,   scriptum  est,  Dixit  et  facta 
iunt  (Psal.  cxLvin,  6).  At  vero  qui  me  tantum  et 
semel  dicendo  fecit,  in  reficiendo  profecto  et  dixit 
inulta,  et  gessit  mira,  et  pertulit  dura ;  nec  tantum 
dura,  sed  et  indigna.  Quid  ergo  retribuam  Domino 
pro  omnibus  quae  retribuit  mihi?  (Psal.  cxv,    12.)  m^ 
In  primo  opere  me  mihi  dedit ;   in  secundo,  se   : 
el  ubi  se  dedit.  me  mihi  reddidit.  Datus  ergo,  et 
redditus,  me  pro  me  debeo,  et  bis  debeo.  Quid  Beo 
retribuam  pro  se?  Nam  etiam  si  me  millies  repen- 
dere  possem,  quid  sum  ego  ad  Deum  ? 

CAPUT  VI. 

Brevis  amicephalasosis  et  summa  prcedictorum. 

16.  Hic  primum  vide,  quo  modo,  imo  quam  sine 
modo  a  nobis  Deus  amari  meruerit;  qui  (ut  paucis 
quod  dictum  est  repetam)  prior  ipse  dilexit  nos,  lan- 
tus,  et  tantum,  et  gratis  tantillos,  et  tales.  En  quod 
in  principio  dixisse  me  memini,  modum  esse  dili- 
gendi  Deum,  sine  modo  diligere.  Denique  cum  di- 
cto  quae  tendit  in  Deum,    tendat  in  immensum, 


debeo  non  possum,  non  possam  tamen  ultra  quam 
possum.  Potero  vero  plus,  cum  plus  donare  digna- 
beris :  nunquam  tamen  prout  dignus  haberis.  Im« 
perfectum  meum  viderunt  oculi  tui ;  sed  tameo  in 
libro  tuo  amnes  scribentur  (Psal.  cxxxvni,  16),  qui 
quod  possunt  faciunt,  etsi  qnod  debent  non  posaunt. 
Satis,  quantum  reor,  apparet,  et  quonam  modo 
Deus  diligendus  sit,  et  qno  merito  sno.  Quo,  inquam, 
merito  suo :  nam  quanto,  cui  sane  appareat  ?  quis 
dicat?  quis  sapiat? 

CAPUT  VII. 

f^on  sine  fructu  et  pramio  dili^Deum;etterrenis 
non  satiari  humani  cordis  appetitum 

17.  Nunc  quo  no«tro  commodo  diligendos  sit, 
videamus.  Sed  quantum   est  et  in  hoc  videre  no- 
strum  ad  id  quod  est  ?  Nec  tamen  qnod  videtnr  ta- 
cendum  est,  etd  non  omnino  videtur  ut  est.  Supe- 
rius,  Gum  propositum   esset,   qaare,   et   quomodo 
diligendus  sit  Deus,  duplieem  dixi  parere  intelie- 
ctum  id  quod  qucritur,  Quare:   ut,    aut  quo  suo 
merito,  aat  quo  nostro  commodo  diligendus  sit, 
atramlibet   quseri  posse    perinde    videatur.  Dicto 
proinde  de  merito  Dei,  non  prout  dignum  ei,  sed 
prout  datum  est  mihi ;  saperest  ut  de  praemio,  quod 
item  dabitur,  dicam.  Non  enim  sine  prsemio  diligi- 
tur  Deus,  etsi  absque  prsemii  intuitu  diligendus  sit. 
Vacua  namque  vera  cbaritas  ease  non  potest,  nec 
tamen  mercenaria  cst :  quippe  non  quaerit  qaae  sua 
sunt  (/  Cor.  xiti.  5).  Affectus  est,  non  contractus : 
nec  acquiritur  pacto,    nec  acquirit.  Sponte  afficit, 
et  spontaneum  facit.  Verus  amor  8eipao'eontentus 
est.  Habet  praemium,  sed  id  qno<i  amatur.  Nam  quid- 
quid  propter  aliud  amare  videaris,  id  plane  amas, 
quo  amoris  finis  pertendit,  non  per  quod  tendit. 
Paulus  non  evangelizat  ut  comedat,  sed  oomedit  ut 
evangelizet:  eo  qnod  amet,  non  cibam,  sed  Bvange- 
lium  (ICor^  ix,  18).  Verus  amor  praemiura  non  re- 
quirit,  sed  meretur.  Praemium  sane  necdam  amanti 
proponitur,  amanti  debetur,   perseveranti  redditnr. 
Denique  in  rebus    inferioribus  snadendis,  invitos 
promissis  vel  praemiis  invitamus,  et  non  spontaneos. 
Qais  enim  mimerandum  hominem  putet,  ut  faciat 


«85 


UBBR  OB  OIUOBNDO  OBO. 


966 


quod  el  sponte  capit?  Nemo,  verbi  causa,  eooda-'  j^  bore  accelerant,  qai  rerum  magis  specie^  qoam  au- 


citaut  esurientem  utcomedat,  aut  sitientem  ut  bi- 
bat,  aut  certe  matrem  ut  parvulum  allactet  filinm 
uteri  sui.  Au  vero  quis  putet  prece  vel  pretio  quem- 
piam  commoneodum  suam  ipsius  vel  sepire  vioeam, 
vel  arborem  circumfodere,  vel  strucluram  propriae 
domus  erigere?  Quanlo  magis  Deum  amans  anima, 
aliad  prseter  Deum  sui  amoris  prflemium  non  requi- 
rit?  Aut  si  aliud  requirit,  illud  pro  certo,  non  Deum 
diiigit. 

18.  Inest  omni  utenti  ratione  naturaliter  pro  sua 
semper  sestimatione  atque  intentione  appetere  po- 
tiora,  et  nulla  re  esse  contentum,  cui  quod  deest, 
judicet  prseferendum.  Nam  et  qui,  verbi  graiia, 
uiorem  habet  speciosam,  petulanti  oculo  vel  animo 


ctore  delectatiy  prius  universa  percurrere,  et  de 
singulis  cupiunt  experiri,  quam  ad  ipsum  curent 
universitatis  Dominum  pervenire.  £l  quidem  per- 
venirent,  si  quandoque  voti  compotes  effici  possent, 
ut  ompia  scilicet,  prseter  omnium  priocipium,  unus 
aliquis  obtineret.  Ea  namque  suae  cupiditalis  lege, 
qua  in  rebus  cseteris  non  habila  prs  habitis  esurire, 
et  pro  non  habilis  habita  faslidire  solebal;  mox 
omnibus  qus  in  coelo,  et  quse  in  terra  sunt  oblentis 
et  contempiis,  tandem  ad  ipsum  procul  dubio  cur- 
reret,  qui  solus  deesset  omnium  Deus.  Porro  ibi 
quiesceret  :  quia  sicut  citra  nulla  revocat  quies; 
sic  nolla  ultra  jam  inquietudo  sollicitat.  Diceret  pro 
certo:  Mihi  autemadhmrere  Deobanum  M/.Diceret, 


respicit  pulchriorem  :  et  qui  vesle  pretiosa  indutus  B  QtUd  enim  mihi  est  in  caslo^  etate  quid  volui  super 


est,  pretiosiorem  affeciat,  et  possideos  multas  divi- 
tias,  invidet  ditiori.  Yideas  jam  mullis  prsediis  et 
possessionibus  ampliatos,  adhuc  lamen  in  dies  agrum 
agro  copulare,  atque  infinita  cupiditate  dilatare  ter- 
minos  suos.  Videas  et  qui  in  regalibus  domibus, 
amplisque  habitant  palaliis,  nihilominns  quotidie 
conjungere  domum  ad  domum,  et  inquieta  599 
curiositate  sedificare,  diruere,  mutare  quadrata  ro- 
tundis.  Quid  homines  sublimatos  honoribus  ?  annon 
insatiabili  ambiiione  magis  ac  magis  totis  viribus 
conari  ad  aliiora  videmus?  Et  horum  omninm  id- 
circo'  non  est  finis,  quia  nil  in  eis  sumum  singula- 
riter  reperitur  vel  optimum.  Bt  quid  mirum  si  infe- 
rioribus  et  deterioribus  contentus  non  sit,  qui  citra 


terram? etiiem,  Deuscordis  meiy  etpars  meaDeus 
in  cetemum  {PsaL  lxxh,  28,  25,  26).  Sic  ergo  (ut 
dictum  est)  ad  id  quod  optimum  est,  quivis  cupidus 
perveniret,  si  quidem  ante,  quod  citra  cupit,  asse- 
qui  posset. 

20.  Yerum  quoniam  id  omnino  impossibile  prse^ 
struit  et  vita  brevior,  et  \irtus  iofirmior  et  consors 
numerosior ;  longo  profecto  itinere  et  casso  labore, 
desndant,  qui  dum  qusecunque  desiderant  attingere 
volunt ,  ad  cunctorum  desiderabilium  nequeunt  per- 
tingere  finem.  Et  utinam  altingere  universa  animo, 
et  non  experimento  veilent  1  Hoc  enun  facile  pos- 
sent,  et  non  incassnm.  Nam  et  animus  sensu  qui- 


anmmum  vel  optimum  quiescere  non  potest?  Sed  ^  ^®"™  ^*""*^^  ^*"*^  velocior,  quanto  et  perspicacior 
hoc  slultum  et  exlremae  dementis  est,  ea  semper  ^  ^f  ^®^  ^«^"»  ^^^  ^}  '^^^^  ^^  ^^^^^  pr«veniat ;  ni- 


appetere,  qu^  nunquam,  non  dico  satient,  sed  nec 
temperent  appetitum:  dum  qaidquid  talium  h&bue- 
ris,  nihiiominus  non  habita  concupiscas,  et  ad 
quaeque  defuerint,  semper  inquietus  anheles.  Ita 
enim  fit  ut  per  varia  et  fallacia  mundi  oblectameola 
vagabundus  animus  inani  labore  discurrens  (atigetur 
non  satietur:  dum  quidquid  famelicus  inglutierit, 
parum  reputet  ad  id  quod  superest  devorandum, 
semperque  non  minus  aoxia  cupiat  quAB  desunt, 
quam  quae  adsunt  laete  possideat.  Quis  enim  oblineat 
universa  ?  Quanquam  et  modicum  id  quod  quisque 
cum  labore  obtinuerit,  cum  timore  possederit,  certus 
quidem  non  sit  quando  cum  dolore  amittat,    certus 


hilque  audeat  contiogere  sensus,  quod  animus  prae- 
currens  aote  utile  ooo  probaverit.  Hioc  eoim  arbi- 
trordictum,  Omnia  probate^  quodbonum  est  tenete 
(/  Tess.  V,  21) ;  nt  videlicet  ille  hoic  provideat, 
nec  is  suum  voium,  nisi  ad  ilHus  judicium  consequa- 
tur.  Alioquin  noo  ascendes  in  mootem  Domioi,  nec 
stabis  in  loco  sancio  ejus,  pro  eo  quod  in  vaoo  accc- 
peris  aoimam  tuam  {PsaU  xxni,  3,  4),  hoc  est  aoi- 
mam  rationalem  :  dum  instar  pecoris  sensum  se- 
queris,  ratione  quidem  oliosa,  et  noo  resistente  in 
aliquo.  Quomm  itaque  ratio  non  prsevenit  gressus, 
currunl,  sed  extra  viam :  ac  proinde  Apostoli  spreto 
consilio,  oon  sis  currunt  ut  apprehendant  (i  Cor. 


autem  quod  quandoque  amitUl.  Sic  directo  tramite  D  "'  ^*>-  Quando  el^nim  apprehendaot,  quem  59S 


voluotas  perversa  cootendit  [al.  cum  tendit]  ad  opti* 
mnm,  fesiinat  ad  id  unde  possit  impleri.  Imo  vero 
his  anfraetibus  ludit  secum  vanitas,  mentitur  ini- 
qoitas  sibi.  Si  ita  vis  adimplere  quod  vis,  hoc  est, 
si  iilud  apprehendere  vis,  quo  apprehenso  nil  jam 
ampHus  velis,  quid  tentare  opus  est  et  csetera 
Gurris  per  devia,  et  longe  ante  morieris,  qoam  hoc 
circuitu  pervenias  ad  optatum. 

19.  Hoc  ergo  in  circuiiu  impii  ambalant,  natura- 
liter  appetcnles  unde  finiaot  appetitum,  et  insi- 
pienter  respuentes  unde  propinquent  fini :  fioi  dico 
000  consumptioni,  sed  consummaiioni.  Quamobrem 
non  beato  fine  consummari,  sed  consumi  vacuo  la- 


appreliendere  nisi  posl  omnia  nolnnt?  Distortum 
iier,  etcircuitns  infinitus,  cuncta,  primilus  alten- 
tare  velle. 

21.  Justos  antem  non  ita.  Audiens  nempe  vitupe- 
rationem  multorum  commorantium  in  circuitu  (multi 
enim  sunt  viam  iatam  pergentes,  quse  ducil  admor- 
tem),  ipae  sibi  regiara  eligit  viam,  non  declinans  ad 
dexteram  vel  ad  sinistram.  Denique  attestanie  pro- 
pheta,  Semita  jusH  recta  est^  recUs  callis  justi  ad 
ambulandum  (Xiat.  xxvi,  7).  Hi  sunt,  qui  salubri 
compendio  cauli  sunt  molestum  hunc  et  infmctuo- 
sum  vitare  circuitum,  verbum  abbreviatum  et  ab- 
brevians  eligentes,  non  cupm  quscunque  videot, 


987 


8.  BBRNARDI  ABBATI8  GLARiB-VALLBNSIB 


988 


sed  vendere  magh  qve  possident,  et  dare  pauperi- 
bus.  Beati  plane  paaperes,  quoniam  ipsomm  eat 
regnnm  eselorom  (Matth.  v,  3).  Omnes  qnidem  cur- 
runt(/  Cor,  ix,  24);  sed  inter  currentes  diM^mitnr. 
Denique  novit  Dominus  viam  justorum,  et  iter  im- 
piorum  peribit  (Psal.  i,  6).  Ideo  autem  melius  est 
modicum  justo  super  divilias  peccatorum  multas 
(Psal,  XXXVI,  16),  quoniam  quidem,  ut  Sapiens  lo- 
quintur  etinsipiens  experitnr,  qui  diligitpeeuniamf 
non  saturahitur  peeunia  {EccU.  t,  9) :  qui  antem 
esuriunt  et  sitiunt  justitiam,  ipsi  saturabuntur 
(Matth.  V,  6).  Justitia  siquidem  ratione  uteniis  spi- 
ritus  cibus  est  vitalis  et  naturalis  :  pecunia  vero  sic 
non  minuit  animi  famem,  quomodo  nec  eorporis 
vcntus.  Dcnique  si  famelicum  homin«nn  apcrtis  fau- 
cibus  vento,  inflatis  haurire  bnccis  aerem  cernas, 
quoquasi  consulat  fami,  nonne  credas  insanire?  Sic 
non  minoris  insanise  est,  si  spiritum  rationalem  re- 
bus-putes  quibuscunque  corporalibus  non  ma^s  in- 
flari,  quam  satiari.  Quid  namque  de  corporibus  ad 
spiritus?  Nec  illa  sane  spiritualibus,  neo^isti  e  re- 
£|one  refici  corporalibus  qucunt.  Benedic,  anima 
mea,  Domino,  qui  replet  in  bonis  desiderium  tuum 
(Psat,  Gii,  1,5).  Replet  in  bonis,  excilat  ad  bonum, 
tenet  in  bono :  praevenit,  sustinet,  implet.  Ipse  facit 
ut  desideres ;  ipse  esl  quod  desideras. 

22.  Dixi  supra :  Causa  diligendi  Deum,  Deus  est. 
Ycrum  dixi  :  nam  el  efficiens,  et  finalis.  Ipse  dat 
occasionem,  ipse  erat  afTeclionem,  desiderium  ipse 
consummat.  Ipse  fecic,  vcl  p^tius  fHcius  est  ut  ama- 
retur  :  ipse  speratur,  amandus  felicius,  ne  in  va- 
eunm  sit  amalus.  Ejus  amor  nostrum  et  praeparat, 
et  remunerat.  Prsecedit  benignior,  rependitur  jus- 
tior,  exspectatur  suavior.  Dives  est  omnibus  qui  in« 
vocant  eum:  nec  tamenhabetquidquam  se  ipso  me- 
lius.  Sedcditin  merilum,  sescrvat  in  prsemium,  se 
apponit  in  refectione  animarum,  eanctarum,  se  in 
rcdemptione  distrahit  captivarum.  Bonus  es,  Do- 
mine,  animse  quaerenti  ne  (Thren,  ui,  25):  quid 
ergo  invenienti  ?  Sed  enim  in  hoc  est  mirum,  quod 
nemo  te  quserere  valet,  nisi  qui  prius  invenerit.  Yis 
igitur  inveniri,  ut  quaeraris,  quseri  ut  inveniaris. 
Potes  quidemquaeriet  inveniri,  non  tamen  prseveniri. 
Nam  etsi  dicimus,  Mane  oratio  mea  prasveniet  te 
(Psal,  Lxxxvii,  14) ;  non  dubium  tamen  qnod  lepida  sit 
omnis  oi-atio,  quam  non  praevenerit  inspiraiio.  Dicen- 
dnm  jam  unde  inchoet  amor  noster,  quoniam  ubi 
consummetur,  dictum  est. 

CAPDT  vin. 

De  primo  gradu  amoris  quo  diligit  homo  se  prop- 

ter  se. 

23.  Amor  est  affectio  naturaKs  una  de  quituor 
(150*).  Notse  sunt :  non  opus  est  nominare.  Qaod 
ergo  naturale  est,  justum  quidem  foret  primo  om- 
nium  auctori  deservire  natone.  Unde  et  diclom  est 
primum  et  maximimi  mandatum  :  Miges  Dominum 


^  Deum  tuum  (Matth.  xxn,  37),  ete.  Sed  quoniam  na- 
tura  fragilior  atque  infirmiorest,  ipsi  primum  impe- 
rante  necessitate  eompellitur  inserviro.  Et  est  amor 
carnalis,  quo  ante  omnia  homo  diligit  se  ipsam  pro- 
pter  se  ipsum,  sicut  scriptum  est :  Prius  quod  ani^ 
male,  deinde  quod  spirituale  (I  Cor,  xv,  46).  Nec 
prsecepto  indicitur,  sed  naturte  inseritur  :  quis  nrni- 
pe  camem  suam  odio  habuit  ?  (Ephes.v,  29. )  At  vero, 
si  coeperit  amor  idem,  ut  assolet,  proclivior  esse, 
sive  profusior,  et  necessitatis  alveo  minime  conten- 
tus,  compos  etiam  voluptatis  594  exundans  latios 
visus  fueris  occupare;  statim  superfluitas  obviante 
mandato  eohibetur,  cum  dicitur  :  Diliges  proximum 
tuum  sicut  te  ipsum  (Matth.  xxn,  39).  Justissime 
quidem,  ut  consors  naturae  non  sit  exsors  et  gratise, 

B  illius  prsesertim  grat*8e,  qu«  naturse  insita  est.  Quod 
si  gravatur  homo  fraternis,  non  dico  neceasitatibus 
subvenire,  sed  volnptatibus  deservire;  castiget  ipse 
suas,  si  non  vult  esse  transgressor.  Quantum  vult, 
sibi  indnlgeat;  dum  aeque  et  proximo  lantumdem 
meminerit  eshibendum.  Frenum  tibi  tempenintias 
imponitur,  o  homo,  ex  lege  vitse  et  disciplinae,  ne 
post  concupiscentias  tuas  eas,  et  pereas,  ne  de  bonis 
naturse  hostis  servias  animffi,  hoc  est  libidini.  Quara 
justius  atqne  honestius  communicas  illa  consorti,  id 
est  proximo  qnam  hosti?  Et  quidem  si  ex  Sapientis 
consilio  a  voluptatibus  tuis  averteris  (Eccli.  xviii, 
30),  ei  juxta  doctrinam  Apostoli  viau  vestituque 
contentus  (/  Tim,  vi,  8),  paulisper  suspendere  non 

Q  gravaris  amorem  tuum  a  carnalibus  desiderits,  quae 
militant  adversus  animam  (/  Petr.  ii,  11);  sans 
qnod  subtrahis  hosti  animse  tu«e,  consorti  naturae 
puto  non  gravaberis  impertiri.  Tunc  amor  tuus  et 
temperans  erit,  et  justus,  si  quod  propriis  subtrahi- 
tur  voluputibns,  fratris  necessitatibus  non  negetur. 
Sic  amor  carnaUs  efficitur  et  aociaUs,  cum  ia  com- 
mune  protrahitor. 

24.  Si  autemdnm  communicas  proximo,  forte  tibi 
defnerint  etiam,  necessaria,  quid  facies?  Quid  enim, 
Disi  ut  cum  omni  fidocia  postules  ab  eo  quis  dat  om- 
Dibns  affiuenter,  et  non  improperat  (Jacobi  i,  5); 
qui  aperit  manum  suam,  et  implet  omne  animal  be- 
nedictione?  (Pm/.  cxliv,  16.)  Dubium  siquidem  non 

H  est,  quod  adsil  libenter  in  necessariis,  qui  plerisque 

*^  et  in  superfluis  non  deest.  Deoique  ait  :  Primum 
quasrite  regnum  Dei  etjustitiam  ejus,  et  hwc  omnia 
adjicientur  vobis  (Luc.  xii,  31.)  Sponte  datnrum  se 
poliicetur  necessaria,  snperflua  restringenti,  et  pro- 
ximum  diligenti.  Hoc  quippe  est  primum  quserere 
regnum  Dei,  et  adversus  peccati  implorare  tyranni- 
dem  pudicitise  potius  ac  sobrielatis  subire  jugum, 
qoam  regnare  peccatam  in  tuo  mortaU  corpore  par 
tiaris  Porroautem  et  hoc  justitis  est,  cum  quo  tibi 
est  nalura  communis^  naturiB  quoque  cnm  eo  munus 
non  habere  divisum. 
85.  Ut  tameo  perfecta  justitia  sit  diligere  proxi- 


(150*)  Beroardus  passim  cum  antiquis,  etiam  pro      amorem,   timorem,  gandium  et  tristitiam,   ut  scr- 
anis,  quatuor  untum  principes  affecliones  agnoacit:      mone  8  tn  Gapile  jejuuii,  num.  3,  et  alibi  pasiim. 


989 


LIBBR  DE  DIU6BMD0  OBO. 


990 


mum,  Denm  ia  eansa  haberi  neeease  est.  Alioqnin  •  libenter  ampleetitnr.  Amor  iste  merito  gratns,  qnta 


proximnm  pure  diligere  qnomodo  potest,  qui  in  Deo 
non  diligit  ?  Porro  in  Deo  diligere  non  potpsl,  qni 
Deum  non  diligi.  Oportet  ergo  Deum  diligi  prius,  ut 
in  Deo  diligi  possit  et  proximus.  Facit  ergo  etiam  se 
diligi  Deus,  qui  et  csetera  bona  facit.  Facit  autem 
sic.  Qui  naturam  condidit,  ipse  et  protegit.  Nam  et 
ita  condita  fuit,  nt  habeat  jngiter  necessarium  pro- 
tectorem,  quem  habuit  et  conditorem :  qne  nisi 
per  ipsum  non  valuit  esse,  nec  sioe  ipso  valeat  om- 
nino  subsistere.  Quod  ne  sane  de  se  creatura  i^no- 
ret,  ac  proinde  sibi  (qnod  absit)  snberbe  arroget 
beneBcia  creatoris,  vult  hOmroem  idem  conditor 
allo  quidem  salubrique  consilio  tribulationibus  exer- 
ceri :  ut  cnm  dcfecerit  homo,  et  snbvenerit  Deus, 
dum  homo  liberatur  a  Deo,  Deus  ab  homine,  ut  B 
dignum  est,  honoretur.  Hoc  enim  dicit :  Invoca  me 
in  die  tribulatiomst  eruam  te^  et  honori/icabis  me 
{Psal,  XLix,  45).  Fit  itaque  hoc  tali  modo,  ut  homo 
animalis  et  camalis,  qui  prseter  se  neminem  diligfre 
noverat,  etiam  Deum  vel  propter  se  amare  incipiat, 
quod  io  ipso  nimirum,  ut  ssepe  experlus  est,  omnia 
possit,  quse  posse  tamen  prodt ;  et  sine  ipso  possit 
nihil. 

CAPUT  IX. 

De  secundo  et  tertio  gradu  mnoris. 

26.  Amat  ergo  jam  Deom,  sed  propter  ne  interim 

adhuc,  non  propter  ipsum.  Est  lamen  qusedam  pru* 

dentia  Fcire  quid  ex  te,  quid  ex  Dei  adjutorio  pos- 


gratuitns.  Castus  est,  qnia  non  impenditur  verbo, 
neque  lingiia,  sed  opere  et  veritate.  Jnstus  est,  quo- 
niam  qnalis  suseipitnr,  talis  et  redditur.  Qiii  enim 
sic  amat,  haud  secns  profecto,  quam  amatns  est, 
amat ;  quaerens  et  ipse  vicissim;  non  que  sua  sunt, 
sed  quae  Jesu  Christi,  qnemadmodum  ille  nostra, 
vei  potins  nos,  et  non  sua  qnsesivit.  Sic  amat  qni 
dicit  :  Confitemini  Domino  quoniam  bonus  (PsaL 
cxvn,  1).  Qui  Domino  confitetur,  non  quoninm  sibi 
bonus  est.  sed  qnoniam  boous  est;  hic  vere  diligit 
Deum  propter  Deum,  et  non  propter  seipsnm.  Non 
sic  amat  de  quo  dicitur :  Con/itebitur  tibi  cum  bene^ 
feceris  ei{PsaL  xivin,  49).  Iste  est  tertios  amoris 
gradus,  quo  jam  propter  se  ipsnm  Deus  diligitnr. 

CAQUT  X. 

De  guarto  gradu  amoris  cum  nec  seipsum  diligit 
homo  nisi  propter  Deum, 
27,  Felix  qui  mcmit  ad  qnartum  usque  pertin- 
gere,  qnatenus  nec  seipsnm  diligat  homo  nisi 
propter  Denm.  Justitia  tua,  Deus,  sicut  montes  Dei 
{Psal,  XXXV,  7).  Amor  iste  mons  est,  et  mons  Dci 
cxcelsns.  Revcra  mons  coagulatus,  mons  piogulis 
{PsaL  Lxvii,  16).  Qais  ascendet  in  monlem  Domini 
(PsaL  XXIII.  3}.  Quis  dabit  mihi  pennas  sicut  colnm- 
bae,  et  volabo  et  requiescam  ?  {PsaL  uv,  7.)  Faclns 
est  in  pace  locns  iste,  et  habitatio  htf*c  in  Sion 
(PsaL  Lxxv,  3).  Hcu  mihi  quia  incolatus  meus  pro- 
longatus  estl  {PsaL  cxix,  5.)  Caro  et  sanguis,  vas 


sis,  et  ipsi  servare  te  infensum  [id  est  inoffensnm],  Q  luteom,  terrena  inhabitatioquandocapithoc?quando 


qui  te  tibi  servat  illaesum.  At  si  frequens  ingraerit 
tribulatio,  ob  quam  ct  frequens  ad  Dcum  conversio 
fiat,  et  a  Deo  ffiqne  frequens  liberatio  consequatur ; 
nunne,  esti  595  fucrit  ferreum  pectus,  v<>l  cor  la- 
pideum  toties  liberali,  emolliri  necesse  est  ad  gra- 
tiam  iiberantis,  quatenus  Deum  homo  diligat,  non 
propter  se  tanlum,  scd  et  propt?r  ipsum  ?  Ex  occa- 
sione  quippe  frequentiimi  necessitatum  crebris  nc- 
cesse  est  interpellationibus  Deum  ab  homine  fre- 
qucntari,  frequentando  gustari,  gnstando  probari 
quam  suavis  est  Dominus.  Ita  fit  ut  ad  diligendum 
pure  Deum  plus  jam  ipsius  gustata  alliciat  suavitas, 
quam  urgeat  nostra  necessitas;  ita  ut  exemplo  Sa- 
marilanorum,  dicentium  mulieri  quae  adesse  Domi- 


hujuscemodi  expcritur  affectum,  nt  divino  debriatus 
amore  animus,  oblitus  sui,  factusque  sibi  ipsi  tan- 
quam  vas  perditum,  totus  pergat  in  Deum,  et  ad- 
haerens  Deo  unus  cum  eo  spiritns  fiat  (/  Cor.  vi,  17), 
et  dicat :  Defecit  caro  mea  et  cor  meum,  Deus  cordis 
mei,  et  pars  meaDeus  in  asternum?  {PsaL  lxxii,  26.) 
Beatum  dixerim  et  sanctum,  cui  tale  aliquid  in  hac 
mortali  vita  raro  interdum,  aut  vel  semel,  et  hoe 
ipsum  raptim,  atque  unius  vix  momenti  spatio  ex- 
periri  donalum  est.  To  enim  quodammodo  perdere, 
tanquam  qui  non  sis,  et  omnino  non  sentire  teipsum 
et  a  teipso  exinaniri,  et  pene  anullari,  coelestis  est 
conversationis,  non  human»  affectionis.  Et  si  quidem 
e  mortalibus  quispiam  ad  illnd  raptim   interdum 


num  nuntiaverat,  Jam  non  propter  tuam  loquelam  p  (ut  dictum  est)  et  ad  momentum  admitlitur,  subilo 


credimus  :  ipsi  enim  audivimus,  etsdmtu  quia  ipse 
est  vere  Salvator  mundi  {Joan.  iv,  42);  ita,  inqnam, 
et  nos  illoram  exemplo  caraem  nostram  alloquentes, 
dicamus  merito  :  Jam  non  propter  tuam  necessita- 
tcm  Deum  diligimus;  ipsi  enim  gnstavimus  et  sci* 
nius  quoniam  snavis  est  Dominus.  Est  enim  carnis 
quaedam  loquela  necessitas  et  beneficia  quie  expe- 
riendo  probat,  gestiendo  [aL  gnstando]  renuntiat. 
Itaque  sic  affecto,  jam  de  diligendo  proximo  implere 
mandatum,  non  erit  difficile.  Amat  qnippe  veraciter 
Deum,  ac  per  hoc  quse  Dei  sunt.  Amatcnste,  et  casto 
non  gravatur  obedire  mandato,  castificans  magis 
cor  suum,  ut  scriptum  est,  in  obedlentia  charitatia 
(l  Petr,   I,   22).   Amat  juste,  et  mandatum  jnstnm 


invidet  saeculum  nequam,  pertnrbat  diei  malitia, 
corpus  mortis  aggravat,  sollicitat  carnis  necessitas, 
defectus  corrnptionis  non  sustinet,  quodque  his  vio- 
lentius  est,  fraterna  revocat  charitas.  Heu  I  redire  in 
se,  recipere  in  sua  compellitur,  et  miserabiliter  ex- 
clamare,  Dominey  vim  patior  responde  pro  me 
{Isa,  XXXVIII,  14)  :  et  illnd,  Infelix  ego  homo,  quis 
59S  me  liberabit  de  coropre  mortis  hujus  ?  {Rom. 
VII,  24.) 

28.  Quoniam  tamen  Scriptnra  loquitnr,  Devm 
omnia  fecisse  propter  semetipsum ;  erit  profecto  nt 
factura  sese  quandoque  conformet  et  concordet 
Auciori.  Oportet  proinde  in  eumdem  nos  affectum 
quandocunqne  transire  :  ut  quomodo  Dens  omnia 


991 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLARi&VALLBNSIS 


992 


ease  yoluit  propter  semelipsnm,  sie  nos  quoque  nee  k 
nosipsos,  nec  aliud  aliquid  fuisse,  vel  esse  vellmus, 
nisi  seque  propter  ipsum^  ob  solam  videlicet  ipsius 
voluntatem,  non  nostram  voluptatem.  Delectabit 
ane  non  tam  nostra,  vel  sopita  necessitas,  vel  sorti- 
tita  felicitas,  quam  quod  ejus  in  nobis^  et  de  nobis 
voluntas  adimpleta  videbilur  :  quod  et  quoiidie  po- 
stalamus  in  oratione  cum  dicimus,  Piat  voluntas 
tua,  sicut  in  ccslOy  et  in  terra  {Matth»  vi,  10).  0  amor 
sanctutf  et  castus !  o  dulcis  et  suavis  affectio !  o 
pura  et  defsecata  intentio  voluntatis!  eo  cerle  de- 
faecatior  et  purior,  quo  in  ea  de  proprio  nil  jam 
admistum  relinquitur  :  eo  suavior  et  dulcior,  quo 
totum  divinum  est  quod  sentitur.  Sic  afBci,  deificari 
esl.  Qaomodo  stilla  aquae  modica^multo  infusa  vino, 
deficere  a  se  lota  videtur,  num  ei  saporem  vini  in- 
duit  et  colorem ;  et  quomodo  ferrum  ignitum  et  B 
candpn9,  igni  simillimum  fit,  pristina  propriaque 
forma  exutum ;  el  quomodo  solis  luce  perfusus  aer 
in  eamdem  transformatur  luminis  claritatem,  adeo 
ut  non  tam  illuminatus,  quam  ipsum  lumen  esse 
videaiur :  sic  omnem  tunc  in  sanctis  humanam 
affectionem  quodam  ineffabili  modo  necesse  erit  a 
gemetipsa  liquescere,  atque  in  Dei  penitus  transfundi 
voluntatem.  Alioquin  quomodo  omnia  in  omnibus 
erit  Deus,  si  in  homine  de  homine  quidquam  super- 
erit  ?  Manebit  quidem  substantia,  sed  in  alia  forma, 
alia  gloria,  aliaque  potentia,  Quando  hoc  erit  ?  quis 
hoc  videbit?  quis  possidebit?  Quando  veniam,  et  ap- 
pareboante  faciem  Dei?  (Psal.  xLT,3.)DomineDeu8 

(i5i)  De  praecepto  dilectionis,  quo  jubemur  Deum  r 
ex  toto  corde  diligere,  agit,  atque  non  posse  ab 
homine  mortali,  seu  in  staiu  vitse  prsesentis  impleri, 
scilicet  perfecte.  Idem  asserit  Serm.  50  in  Cant. 
Similia  habet  S.  Augustinus  variis  locis  lib.,  i  De 
doct.  Christ.,  cap,  22,  lib.  De  perfect.  justit.,  cap.8, 
ubi  in  plenitudine  charitatls  vitae  futurse  hoc  prse- 
ceptum  implendum  ait.  Nam  cum  est  adhuc  atiguid 
eamalis  concupiscentias,  vel  quodcontinendo  frene- 
tur^  nonomnimodo  ex  tota  anima  diligitur  Deus.  Bt 
ilerum.  Curergohomininonpra^peretur  istaper- 
fectiOy  guamvis  eam  in  hac  vita  nemo  habeat  ?  Non 
enim  rectecurritur^si  quocurrendum  est^nesciatur. 
Quamodo  autem  sciretur,  si  nullis  pra^ceptisosten- 
deretur  f  Item  lib.  De  spir.  et  litt,  cap.  ult.  comme- 
morans  prseceptum  dilectionis  Dei  et  proximi  :  Hoc, 
inquit,  in  illa  vita  complebimustcumvidebimus  facie 
ad  faciem  ;  sed  ideo  nobis  hoc  etiam  nunc  prascep-' 
tum  est,  ut  admoneremur^  quid  fide  exposcere,  quo  n 
spem  pramittere,  et  obliviscendo  quas  retro  sunt  in  D 
qu<B  anteriora  vos  extendere  debemus,  etc.  Sed  cave 
puteshaec  favereSectariis,docentibu8,Neminem  posse 
in  prsesenti  vit»  statu  legem  Dei  implere,  etiam  re- 
generatum.  Contra  quem  errorem  vide  conciL  Tri- 
dent.  sess.  6,  cap.  11,  et  ean.  18. 

Ut  hic  punclum  dilBcultatis  paucis  expediamus, 
notandum  totalitatem  illam  lege  prsescriptam  cum 
dicitur,  Ex  toto  corde^  etc.  tribus  modis  intelligi 
posse.  Primo,  ut  totum  cor  nostrum  in  solidum  uni 
Deo  diligendo  tribuatur,  nec  amor  in  aliud  feratur 
obiectum  quam  in  solum  Deum.  Hoc  sensu  non 
praecipitur  Dei  dilectio,  alioc^uin  non  liceret  diligere 
proximum.  Secundo,  ut  sigmficetur  tanlo  conatu  cor 
nostrum  in  Dei  dilectionem  ferri  debere,  quanto 
fieri  potest,  seu  ut  tantum  diligat,  quantom  ab  ipso 
diligibilis  est.  Tertio,  ut  toto  eorde  id  fieri  dicatur, 


meus,  tibi  dixit  cor  meum,  exquisivit  te  facies  mea  ; 
faciem  tuam,  Domine,  requiram  {PsaL  xxvi,  8). 
Putas,  videbo  templum  sanctum  tuum? 

29.  Ego  puto  non  ante  sane  perfecte  impletum  iri, 
Diliges  Dominum  Deum  tuum  ex  toto  corde  tuo^  et  ex 
tota  anima  tua^  ex et  tota virtute  tua  (MaUh.Tni^ 
37);  quousque  ipsum  cor  cogitare  jam  non  cogatur  de 
corpore^  et  anima  eidem  in  hoc  statu  vivificando  et 
sensificando  intendere  desinat,  et  virtus  ejusdem 
relevala  molestiis,  in  Dei  potentia  roboretur.  Im- 
possibile  namque  est  (151)  tota  h«c  ex  toto  ad  Deum 
colligere,  et  divino  infigere  vuUui,  qaaodiu  ea  huic 
fragili  et  aerumnoso  corpori  intenta  et  distenta  ne- 
cesse  est  subservire  (152).  Itaque  in  corpore  spiri- 
tuali  et  immortali,  in  corpore  integro,  placido,  pla- 
citoque,  et  per  omnia  subjecto  spiritui,  speret  se 
anima  quarlum  apprehendere  amoris  gradum,  vei 
potius  in  ipso  apprehendi :  quippe  quod  Dei  potentiae 
est  dare  cui  vult,  non  humanse  industri»  assequi. 
Tunc,  inquam,  summum  oblinebit  facile  gradum, 
cum  in  gaudium  Domini  sui  promptissime  et  avidis- 
sime  festinantem  nulla  jam  retardabit  camis  ille- 
cebra,  nulla  molestia  conturbabit.  Putamusne  tamen 
hanc  gratiam  vel  ex  parte  sanctos  martyres  assecu- 
tos,  in  illis  victoriosis  corporibus  adhuc  constitutos  ? 
Magna  vis  prorsus  amoris  illas  animas  introrsum 
rapuerat,  qua  ita  sua  corpora  foris  exponere,  et 
tormenta  contemnere  valuemnt.  At  profecto  doloris 
acerrimi  sensus  non  potuit  non  turbare  serenum, 
etsi  non  perturbare. 

in  quo  quis  prsecipuum  studium  et  curam  ponit : 
quomodo  dicimus,  aliquem  totum  esse  in  litteris. 

Dicendum  itaque,  totalitatem  prsecepto  dilectionis 
inclusam,  non  primo  modo  iotelligenaam ;  sic  enim 
non  posset  amari  proximus  :  nec  secnndo,  quamvis 
si  sic  prseciperetar,  servari  posset :  sed  tertio,  quod 
fit,  quando  in  amore  nihil  Deo  praefertur,  cum  nul- 
lius  creaturae  amore  vel  timore  a  nobis  offenditur. 
Hunc  sensum  expressit  Apostolus  Roman.  vi :  Nulla 
creatura  poterit  nosseparare  acharitate  DeietChTi' 
9ins'ipMe(Matt.j):Quiamatpairemautmatrem,eic., 
id  est,  qui  amoremparentumpraefert  amori  Dei,  non 
diligit  Deum  super  omnia.  Hoc  sensu  laudaturAbra- 
ham,  quod  unici  filii  amorem  postposuerit  amori  Dei. 

Itaque  SS.  Augustinus  et  Bemardus  intelligunt 
quidem  totalitatem  primi  et  secundi  modi,  et  hoc 
sensu  asserunt,  dilectionis  mandatum  in  hac  vita 
iropleri  non  posse ;  sed  simul  insinuant,  mandatum 
sic  aceptnm  non  esse  homini  infirmo  sub  poena 
peccati  praeceptum  ,  sed  tantum  propositum  ut 
scopum  et  finem,  ad  quem  conari,  tendere,  et  per- 
venire,  aliquando  debeBit,  id  est,  eam  justitiae  per- 
fectionem,  quae  speratur  in  futuro  saeculo.  Uode  loco 
cit.  De  spir.et  litt.  Neque  enim,  inqoii^  siesse  non^ 
dum  potest  tanta  dilectio  Dei,  quanta  ilH  cognitumi 
plence  perfectofquedebeturjamculpasdeputandum 
est.  Aliud  enim  est,  totam  nmdum  assequi  chari- 
tatem :  aliud^  nullam  sequi  cupiditatem.  Y.  S. 
Thom.  2-2  quaest.  44,  art.  6  et  8. 

(152)  Non  tamen  conlinuo  impossibile  praeoepium, 
quod  praescribit  fioem  el  perfectionem  amoris»  quo 
semper  et  irremisse  contendamus,  non  quo  statim 
pervenire  teoeamur.  Non  ergo  praecipitur  in  hac  vita 
perfectio  charitatis  absoluta,  sed  studium  ejus  per- 
lectionis,  at  quantum  humanae  res  sinunt,  Dei  cogi- 
tatione,  amore,  anione  et  volantate  occopemar. 


993 


L16BR  DB  D1LI6END0  DBO. 


994 


CAPUT  XI. 
Hopcamoris  perfectio  non  competit  etiam  solutis 
animabus  beatorum^  ante  resurrectionem. 
30.  Qaid  autem jam  solutes  corporibus  ?  Immersas 
ex  toto  eredimus  immeoso  illx  pelago  aetenii  luminis 
et  luminosae  setemitatis.  Sed  si  (quod  doq  negatur 
velint  sua  corpora  recepisse,  aut  certe  recipere  desi- 
derent  et  sperent;  liquet  procul  dubio  needum  ase- 
ipsis  penitns  immutatas,  quibus  eonstat  597  nec- 
dum  penitus  deesse  de  proprio,  quo  Tel  modice  in- 
tentio  reflectatnr.  Donec  ergo  absorpta  sit  mors  in 
victoria,  et  noctis  undique  terminos  lux  perenuis 
inyadat  et  occupet  usquequaque,  quatenus  et  in 
corporibus  gloria  coelestis  effulgeat :  non  possunt  ex 
toto  animae  seipsas  exponere,  et  trantira  in  Deum, 
nimirum  ligatae  corporibus  etUm  tunc  etsi  non  yita  ^  ^"^^""^  *®«*^"''  •  ! 
vel  sensu,  certe  affectu  naturali,  ita  ut  absque  bia  ■•  (C^«^*^-  ^»  v-  Vi 
nec  velinl,  nec  valeant  coasummarl.  Itaque  ante  re- 
staurationem  corporum  non  erit  ille  defectus  ani- 
Diorum,  qui  perfectusetsummusestipsorum  status: 
nec  carois  jam  sane  consortium  spiritns  requirerety 
si  absque  illa  consummaretur.  finimvero  absque 
profectu  animse  nec  ponitur  eorpus,  nec  reaumitur. 
Denique  preUosa  in  conspectu  Domini  mors  saneto- 
rum  ejus  {PsaL  cxv,  15).  Quod  si  mors  pretiosa» 
quid  vita»  et  illa  vita?  Nec  mirum,  si  corpus  jam 
glorise  conferre  videtur  spiritui,  quod  et  infirmum 
et  mortale  consiat  ipsi  non  mediocriter  valuisse.  0 
quam  verum  locutus  est  qui  dixit,  diligentibus  Deiun 
omnia  cooperan  in  bonum  {Rom.  viii,  28).  Yalet 


^  quidem  neuter  sibi  reliquorum  statuum  vindicat ; 
eam  et  in  priori  corpus  cum  labore  portetur,  et  in 
secundo  quoque  non  sine  i»roprietate  aliqua  deciderii 
exspectetur. 

32.  Primo  ergo  fidelis  anima  comedit  panem  suum, 
sed  heul  in  sudoro  vultus  sui.  In  carne  quippe  ma- 
nens  adbuc  ambulal  per  fidem,  quam  sane  operari 
per  dileciionem  necesse  est :  quia  si  non  operatnr, 
mortua  est.  Porro  ipsum  opus  cibus  est  dicente  Do- 
mino  :  Meus  cibus  est,  ut  faciam  voluntatem  Patris 
mei  (Joan.  iv,  34).  Dcbinc  carne  exuta  jam  pane 
doloris  Don  cibatur;  sed  vinum  amoris,  tanquain 
post  dbum,  plenius  haurire  permittitur  non  purum 
tamen,  sed  quomodo  sub  sponsi  nomine  in  CaDticis 

bibi  vinum  meum  cum  lacte  m$o 
Yino  enim  divini  amoris  etiam  tunc 
luaa  suavitatem  naturalia  immiscet  affeciiODis, 
qua  resumere  corpus  suum,  ipsumque  glorificatum 
dosiderat.  JSstaat  ergo  jam  lunc  sanctse  charitatis 
potata  vino,  sed  plane  nondum  usque  ad  ebrietalem : 
quoniam  temperat  interim  ardorem  illum  hujuslactis 
permistio.  Ebrietas  denique  solet  evcrtere  mentesi 
atque  omnino  reddere  immemores  sui.  At  dod  ex 
toto  sni  oblita  est,  qu»  adhuc  de  proprio  corpore 
utiqoe  deerat,  quid  jam  impedit  a  se  ipaa  quodam- 
modoabire,  et  ire  totam  in  Deum,  eoque  sibipeni- 
tns  dissimillimam  fieri,  quo  Deo  simillimam  effici 
donatur?  Tum  demum  ad  crateram  admissa  sapien- 
tise,  illam  de  qua  legiiur,  Et  calix  meus  599  ine*' 


Deum  diligenti  anim»  corpus  suum  infirmum,  valet  C  ^'^^  quamjrau^U-rusestiysal.x^i,  5.)quid  mi- 


et  mortuum,  valet  et  resuscitaium :  primo  quidem 
ad  fructum  poenitentiae,  secundo  ad  requiem,  p6- 
siremo  ad  cousummatioaem.  Merito  sIdc  illo  perfid 
noD  vult,  quod  iu  omm  statu  iu  bODum  sibi  subser* 
vire  perseutit. 

31.  BoDUsplaoefidusquecomescaro  spirituibODOi 
quse  ipsum  aut  si  ouerat  juvat;  aut  si  dod  juvat, 
exooerat ;  aut  certe  juvat,  et  miaime  ooerat.  Primus 
status  laboriosus,  sed  fruetuosus :  secuudas  otiosus, 
sed  minime  fastidiosus :  teriius  et  gloriosus.  Audi 
et  spoDsum  ia  Caaiicis  ad  profectum  huac  trimodum 
iavitatem.  Comedits  iaquit  amid  et  bibite;  et 
inebriamini  charissimi  {Cantic.  v,  i).  Laborautes  in 


rum  jam  si  iaebriatur  aD  ubertate  domus  Dei,  cum 
Dulla  mordeate  cura  de  proprio»  secura  bibit  pu-» 
rum  et  Dovom  Ulad  cum  Ghristo  ia  regao  Patris 
ejus? 

33.  Hoc  vero  couvivium  triplex  celebrat  Sapien- 
tia,  et  ex  uua  complet  charitate,  ipsa  cibaus  labo- 
raotes,  ipsa  potaas  quiescentes,  ipsa  regaantes 
iaebians.  Quomodo  autem  in  convivio  corportli 
ante  cibus  quam  potus  apponitnr,  quoniam  et  tali 
ordine  natura  requirit;  ita  et  hic.  Primo  quidem 
ante  mortem  in  carne  mortali  labores  manuum 
nostrarum  manducamus,  eum  labore  quod  glutlen- 
dimi  est  mastieantes  :  post  mortem  vero  in  vita  spi» 


corporevocataddbum:  jampositocorporequiescen-  n  ritaali  jam  bibimus,  suavissima  quadam   faeilitale 


tes  ad  potum  iavitat ;  resumeates  corpora,  etiam 
ut  iuebrieDiur  impellit :  quos  et  vocat  eharissimos, 
aimirum  charitate  pleoissimos.  Nam  et  io  eseteris, 
quos  000  charissimos,  sed  amicos  appeliat  differea- 
tia  est ;  ut  hi  quidem  qui  io  caroe  adhac  gravati 
gemuDt,  chari  habeaatar  pro  ebaritate  quam  ha- 
beot :  qui  vero  jam  soluti  earDis  compede  saot,  eo 
siot  chariores,  quo  et  promptioresatqaeexpeditiores 
factiad  amaodum.  Porro  pr«  utrisqoe  merilo  do* 
mioaDtur  et  suot  charissimi,  qui  reoepta  jam  se- 
cnoda  stola  io  corporibus  «tique  cum  gloria  resiun- 
ptis,  taoto,  ia  Dei  ferttotar  amorem  liberiores  et 
alaerioref ,  quanto  et  de  proprio  oii  jam  residoam 
est|  qnod  eos  aliqoateoas  sollicitet  vei  retardet.  Qaod 


qaod  percipitur  colaDtes :  taodem  redivivis  corpo- 
ribus  ia  vita  immortali  ioebriamur,mira  pleoitudine 
exuberaotes.  Hsee  pro  eo  qnod  sponsus  in  Ganticis 
didt  '.ComedUe^  amici,  et  bibite;  et  inebriaminif 
charistimU  Gomedite  ante  mortem,  bibite  post  mor- 
tem,  inebriamini  post  resurrectiooem.  Merito  jam 
charissimi,  qui  charitate  ioebriantor  :  et  merito 
inebriati,  qui  ad  Duptias  Agoi  iotrodud  mereotar, 
edeotef  et  bibeotes  super  meosam  iilius  io  regao 
suo,  qaaodo  sibi  jam  exibet  gloriosam  Bcclesiam, 
000  habeotem  maculam,  Deqne  rogam^  aat  aliqoid 
hojttsmodi  {Ephes.  v,  27).  Tooe  prorsus  inebriat 
charisdmos  suos  tonc  torreote  voluptatis  nm  potat 
{Psal.  uxv,  9) :  qoooiam  quidem  io  eomplm  illo 


99; 


S.  BKRNARDl  ABBATIS  CLARiii-VALLENSIS. 


m 


arclissimo  el  casiissimo  sponsi  el  spons»,  fluminia  /^  ipse  arcuiur,  quando  lentalur  abslraclus  el  illeclus. 


iropetus  laeiificat  civiialom  Dei  (Psal.  xlv,  5).  Quod 
noQ  aliud  esse  arbitror  quam  Dei  Filium,  qui  trans- 
iens  ministrat,  quemadmodum  ipse  promibit  {Luc. 
XII,  37)  :  ui  cx  hoc  jam  justi  epulentur  et  exsultent 
in  conspectu  Dei,  et  delectentur  in  Iseiitia  {Psal, 
Lxvn,  4).  Hinc  iila  satictas  sine  fastidio  :  hinc  insa- 
liabilis  illa  sine  iaqnietudine  curiositas  :  hinc  ffiler- 
Dum  illnd  atque  iaexplicabile  desiderium,  nescirus 
egestatem :  biuc  deoiqae  sobria  illa  ebrietas,  vero, 
Dou  mero  ingurgitaas,  aoa  madeas  Tiao,  s«d  ardeas 
Deo.  Ex  hoc  jain  quartus  ille  amoris  grados  perpetuo 
possidetur,  cum  summe,  et  solus  diligitur  Deus  : 
quia  occ  aos  ipdos  jam  oisi  propter  ipsum  diiigimus 
nt  sit  ipse  prsemiam  amaatium  se,  prsemium  a;ier- 
num  anuiutium  in  steraum. 

CAPUT  XU. 
De  charitate  ex  epistola  ad  Cartuiianos  scripia. 
31.  Memiai  me  dudum  ad  sanotos  tratres  Car- 
lusieases  scripsisse  epistolam,  ac  de  his  ipsis  io  ea 
gradibus  inter  csetera  disseruisse  (Epist.  11).  Forte 
autem  aiia  ibi,  elsi  noa  aliena,  de  charitate  iocutus 
Bom;  et  ob  hoc  qusedam  illoram  huie  [aL  hvgus] 
quoque  sermoui  subjungere  non  inutile  dooo  :  pne- 
sertim  cum  faciiius  aU  maaum  habeam  trausciibere 
}am  dictata,  quam  novaitemm  dictara.  Illa,ioqttam, 
▼era  ei  sineera  est  charitas,  et  omnino  cle  corde 
puro,  ei  coascieuta  boaa,  et  lide  ooa  fiota  faieada 
esi  procedere,  qua  prozimi  bonnm,  seqne  ut  nottrum. 


Sed  harum  nuUa  aut  sine  macuia  est,  aut  animas 
converlere  potest.  Gharitas  vero  converiit  aaimas, 
quas  facit  et  voluntarias. 

35.  Porro  in  eo  eam  dixcrim  immacalalam,  quod 
ail  sibi  de  suo  retiaere  coasuevii.  Gui  aempe  de 
proprio  ailiil  est,  totum  profecto  quod  habet,  Dei 
est  quod  autem  Dei  est,  immundum  esse  aon  po- 
test.  Lex  ergo  Domini  immaculata,  chariias  est : 
quse  aoa  quod  sibi  utile  est,  quaerit,  sed  quod  mul- 
tis.  Lex  autem  Domini,  dicitur»  sive  quod  ipse  ex 
ea  vivat,  sive  quod  eam  nuilus,  nisi  ejus  doao  pos- 
sideat.Nec  absurdum  videatur,  quod  dixietiam  Deum 
vivcre  ex  lege :  cam  aoa  alia  quani  charitate  dixe- 
rim.  Quid  vero  ia  summa  et  beaia  illa  Triaitate 
B  summam  ei  ineflabilem  illam  conservat  uaitatem, 
nisi  charitas?  Lez  eai  ergo,  et  lex  Domini,  charitas, 
quae  Triniiatem  in  unitaie  qnodammodo  cohibet,  et 
coUigat  in  vinculo  pacis.  Nemo  iamen  me  aestimet 
charitatem  hic  aocipere  qualitaiem,  vel  aliquod  ac- 
cipiens  (alioquia  in  Deo  dicerem,  quod  absit,  esse 
aliquid  quod  Dens  ooa  est),  sed  substantiam  illam 
divinam  :  quod  utique  oec  oovum  nec  insolidum  cat 
diceote  Joaooe,  Deus  charitas  est  [Joan,  iv,  8).  Di- 
citur  ergo  recte  ei  charitas,  ei  Deus,  et  Dei  doaum. 
luique  charitas  dat  chariiaiem»  substaotiva  acciden- 
ialem.  Ubi  daotem  sioigficai,  oomeo  subsiantiae  esi : 
ubi  dooum,  qualitatis.  Haec  est  lex  seteroa,  creatrix 
et  gaberoatrix  uoiversitatis.  Siquidem  io  poodere, 


diligimns.  Nam  qui  magia,  aui  certe  solum  diligit  C  ^  ^^^^^*  «*  nnmero  per  eam  lacia  suni  uoivcrsa. 


fuum,  convinciiur  ooo  caste  diligere  booom,  quod 
litique  propter  sc  diligit,  noo  propier  ipsum.  £i  hic 
ialis  000  poiest  obedire  propheltt,  qnt  ait :  Con/ite' 
mini  Domino,  quomam  bonus  {Psal,  cxvii,  1).  Goo- 
fitelur  quidem,  quia  foriasse  bonus  est  sibi,  non 
antem  quoniam  bonos  esi  in  se.  Quapropter  noverii 
in  se  dirigi  iiiud  ad  eodem  propheta  opprobrium  : 
Confitebitur  tibi,  cum  benefeceris  ei  {Psal.  xlviu, 
19).  £8t  qui  confitetur  Domino  quooiam  poteos  est,et 
esi  qui  ooofitetur  quooiam  sibi  boous  eat,  et  ilem  qui 
coofiietur  quooiam  simpliciier  bonns  esi.  Primos 
•ervus  esi,  ei  iimei  sibi;  secuodus,  meroeoarius,  ei 
cnpii  sibi ;  ieriios,  filius,  ei  deferi  patri.  Itaque 
qni  timei,  et  cupit,  utrique  pro  se  aguot.  SoU quse  Q  tobili  aeienMelegi»  ordini snbdacere  potuemnt.Tunc 


einihil  sine  iege  relinquitur,  cnm  ipsa  qnoque  Icx 
omninm  sine  lege  non  sit,  non  iamea  alia  quam  se 
ipsa :  qua  ei  aeipsam  etsi  non  creavity  regii  ta- 
men. 

CAPUT  XIU. 

De  lege  proprue  voluntaiis  et  cupiditaHs^  servorum 

et  n^rc$nariiorum. 

S6.  Getemm  servns  ci  meroenarius  habeni  legem, 
non  a  Domino^sed  qnam  ipsi  sibi  fecerunt:  ille  Deum 
non  amando,  iste  plns  aliud  amando.  Habeni,  in- 
qnam  legem  non  Domioi,  sed  euam  ;  illi  tameo»  quse 
Domini  esi,  snbjeetam.  Bi  qnidem  suam ;  sibi  qnisqne 
legem  faeere  potoemnt :  non  iamen  eam  incommn- 


in  fiUo  esi  chariias,  non  qnent  que  sua  sunt  (/  Cor. 
xui,  5).  Quamobrem  puto  de  illa  dictum,  Lex  Domi» 
ni  immaculata^  convertens  animas  {PsaL  xviii,  8): 
qnod  sola  videiicei  sii  qu»  ab  amore  sui  ei  mundi 
convertere  poesit  animum,  ei  in  Deum  dirigere.  Nec 
timor  quippe,  nec  amor  privaius  convertuni  ani- 
Bam.  Mutant  interdum  vuliam,  vel  aciom ;  affecium 
nnmquam.  Pacit  quidem  nonnnnqusm  5fMI  eiiam 
•ervns  opusDei :  sed  quia  non  spoute,  in  sua  adbnc 
duritia  permanere  cognosciiur.  Facit  ei  meroena^- 
rins  :  sed  quia  non  gratiSp  propria  irahi  cnpiditate 
convinciiur.  Porro  ubi  proprieias,  ibi  aingulariiaa, 
iU  aogulns:  ubi  vero  angulnsi  ibi  sine  dobio  sordes 
aive  rnbigo*  Sii  itaque  sem  su«  lext  iuxMNr  Ipse  quo 
amKrio|itor ;  sii  iiut  mcrceoario  QopiUiicf,  qua  et 


antem  dixerim  qnemque  sibi  fedsse  snam  legem, 
quando  communi  et  asieraae  legi  propriam  pretnlit 
volnniaiem,  perverse  niique  volens  snnm  imitari 
Greatorem  :  ut  siont  ipse  sibi  lex,  suiqne  Jnris  eat, 
iia  is  qnoque  ae  ipsum  regerei,  ei  legem  silM  soam 
iMserei  volnnialem.Grave  niique  et  imporiabile  ju- 
fum  super  omnes  filios  Adam,  hen  1  incliDans  ei  in- 
curvans  cervices  oosiras,  adeo  ui  vita  aoeira  ioferao 
appropiaqnarii  {Ptal.  LxxxfUi  4).  lofelix  ego  homo, 
quis  me  liberabit  de  corpore  moriif  hiyus  T  {Rom. 
TH,  24.)  quo  ulique  premor,  ei  peoe  opprimor,  ila 
ni  nisi  quia  Domiuus  adjavii  me,  paulo  minns  habi- 
tassei  in  infenno  anima  mea  {Psal  xcui,  17).  Sub 
hoc  onere  grayaios  gemebai  qoi  dicebat:  Quare  me 
.^^i$H  amtrarlum  Ubi^  et  faetue  $um  mikimit  ip$i 


997 


LIBBKDB  DIL16BND0  DBO. 


m 


gravisfUbi  dlxii^  Faetus  swnmikimetipii  gravis,  fLmm  et  mereeDariorum  ieges  porUbiles  ac  leyes 


ostendit  quod  iex  ipse  sibi  esset,  nec  alius  lioc  quam 
sibi  ipse  fecisset.  Quod  autem  loquens  Deo,  prsemi- 
sit^  Posuisti  me  contrarium  tiln;  Dei  se  tamen  non 
efTugisse  legem  indicavit.  Hoc  qnippe  ad  elernam 
juslamqne  Dci  legem  pertinuit,  ut  qui  a  Deo  noiuit 
suaviter  regi,  poenaliter  a  seipso  regeretur :  quique 
sponte  jngum  suave  et  ouus  ievo  cbaritatis  abjecit, 
proprise  voluntatis  onus  importabile  sustinerel  in> 
vitus.  Miro  itaque  et  justo  modo  setcma  lex  fugiti- 
vum  suum  et  posuit  sibi  [aL  eidem  ipitij  contrarium, 
et  retinuit  snbjectum :  dum  videiicet  nec  jastitie 
4IOO  pro  meritis  iegetn  evasit ;  nec  tamen  cum  Deo 
in  sua  iuce,  in  sua  requie,  in  sua  gioria  remansit, 
subjectus  potestati,  et  submolus  feiicitati.  Domine 


reddit,  quas  utique  non  desiruit,  sed  facit  ut  im- 
pleantur,  dicente  Domino  :  Non  veni  legem  solvere, 
$ed  adimplere  {Matth.  v,  17).  liiam  temperat,  isiam 
omai,  utramque  ievigat.  Nunquam  erit  cbaritas  sioe 
timore,  sed  casto:  nunquam  sine  cupiditate,  sed 
ordiuata.  Impiet  ergo  cbaritas  legem  servi,  cum  in- 
fundit  devotionem:  implet  et  mercenarii,  cum  ordi- 
nat  cupiditalem.  Porro  timori  permista  devotio  ipsum 
non  annuilat,  sed  caslificat.  Poena  taotum  toiiitur, 
sine  qua  esse  non  potuit  dum  fuit  serviliis ;  ct  tiuior 
manet  in  sseculum  seeculi  castus  et  filialis.  Nam  quod 
legitur,  Perfecta  charitas  foras  mittU  timorem 
{I  Joan.  IV,  48);  poena  intelligeoda  est,  quss  servili, 
Qt  diximus,    nunquam  deest  timori,    illo  sciiicet 


Deus  mens,  eur  non  tolUs  peccatum  meum^  ei  d  genere  locutionis,  quo  sspe  causa  ponitur  pro  ef- 


quarenon  aufers  iniquitatemmeam?  {Job,  vii,  20, 
21.)  ut  abjecti  gravit  sarcina  proprise  voluntatis,  sub 
levi  onere  charitatis  respirem ;  nec  jam  servii  timore 
ocercear,  nec  mercenaria  cupidilate  illiciar ;  sed  agar 
apiritu  tuo,  spiritu  iibertaUs,  quo  aguntur  filii  tui, 
qui  testimonium  reddat  spirilui  meo,  quod  ,et  ego 
eim  nnus  ex  filiia  (i{om.  vui,  14-16),  dum  eadem 
mihi  lex  fuerit  quse  et  tibi ;  et  sicut  tu  es,  ita  et  ipse 
sim  in  hoc  mundo.  Hi  siquidem,  qui  boc  faciunt 
quod  aii  Apostolus,  Nemini  quidquam  debeatis^  nisi 
ut  invicem  diligatis  {Rom.  xui,  8) ;  procui  dubio 
sicut  Deus  est,  et  ipsi  sunt  in  hoc  mundo :  nec  servi 
aut  mercenarii  sunt,  sed  filii. 

CAPUT  XIV. 

De  Uge  charitatis  filiorum, 

37.  Itaque  nec  filii  sunt  sine  iege,  nisi  forte  aliqnis 
aliter  sentiat  propter  boc  quod  scriptum  est:  Justis 
non  est  lex  posita  {I  Um.  i,  9).  Sed  sciendnm, 
quod  alia  est  iex  promuigata  a  spirita  servitulis  in 
Umore;  alia  a  spirita  iibertaUs  data  in  suavitate.  Nec 
sub  ilia  coguntur  esse  filii,  nec  sine  iata  esse 
paUuntur.  Yis  audire  quia  jusUs  non  est  iex  posita  ? 
Non  accepistis^  ait,  spiritum  servitutis  iterum  in 
Hmore,  Vis  audire  quod  tamen  sine  iege  charitaUs 
non  sint?  Sed  acceputiSf  inqmifSpiritumadoptionis 
filiorum  {Rom.  viu,  15).  Denique  audi  jnstum 
ntmmqne  de  se  fatentem,  et  quod  non  sit  sub  lege, 
nec  tamen  sit  sine  iege.  Factus  stini,  inquit,  his  qui 
sub  lege  erant^  quasi  sub  lege  essem ;  cum  ipse  non 
essem  sub  lege :  his  qui  sine  lege  erant,  tanquam 
essem ;  cum  sine  lege  Dei  non  essem,  sed  in  lege 
essem  Christi  {lCor.  ix,21).Unde  apte  non  dicitur, 
Jnsti  non  habent  iegem,  aut,  JusU  sttot  aine  iege : 
aed,  Justis  non  est  lex  posita;  hoc  est,  non  tanquam 
inviUs  imposita,  sed  voiuntariis  eo  iiberaHter  data, 
quo  suaviter  inspirata.  Unde  et  puichre  Dominns, 
Tollitet  2Lii,jugummeum  super  vos  (lfo</A.xi,29): 
ac  si  diceret,  Non  impono  inviUs,  sed  vos  toiiile  si 
vultis;  alioquid  non  requiem,sed  laborem  invenietis 
animabus  vestris. 

38.  Bona  itaque  iex  charitas,  et  suavis :  quse  non 
solum  ieviter  suaviterque  portatur,  sed  etiapa  servo* 


fectu.  Deinde  cupiditas  tunc  recte  a  superveniente 
cbaritate  ordinatur,  cum  maia  quidem  peoitus  res- 
puuntur,  bonis  vero  meiiora  prseleraDtur,  nec  bona 
nisi  propier  meiiora  appeiuntur.  Quod  cum  picne  prr 
Det  gratiam  assecutum  fuerit,  diligetur  corpus,  et 
universa  corporis  lx)na  tantum  propter  animam, 
aoima  propter  Deum,  Deus  autem  propter  sei^sum. 

CAPUT  XV. 

Dequatuor  gratibus  amoris,  et  felici  statu  patrim 

coslestis, 

39.  Verumtamen  quia  caraaies  sumus,  et  de  car- 

nis  concupiscentia  nascimur,  necesse  est  ut  cupidi- 

tas  vei  amor  noster  a  carne  incipiat ;  quse  si  recto 

Q  ordine  dirigitur,  quibasdain  suis  gradibus  duce  gra- 
tis  proficiens,  spirilu  tandem  consummabitur:  quia 
non  prius  qnod  spirituale,  sed  quod  animaie,deinde 
quod  60i  spirituale  (/  Cor.  xv,  46).  Et  prius  ne- 
cesse  est  portemus  imaginem  terrestris,  deinde  coe- 
lesUs.  In  primis  ergo  diiigit  seipsum  bomo  propter 
se  ;  caro  quippe  est,  et  nii  sapere  valet  praeter  se. 
Cumque  se  videt  per  se  non  posse  subsistere,  Deam 
quasi  sibi  necessarium  incipit  per  fidem  inqnirere, 
et  diligere.  Diligit  itaque  in  secundo  gradu  Deum, 
sed  propter  se,  non  propter  ipsum.  At  vero  cum 
ipsum  coeperit  occasione  proprise  necessitatis  coiere 
et  frequentare,  cogitando,  iegendo,  orando,  obe- 
diendo,  quadam  biyusoemodi  familiaritate  pauIaUm 
sensimque  Dens  ionotescit,  conseqnenter  et  dulce- 

0  scit:  et  sic  gustato  quam  soavis  est  Domioos,  transit 
ad  terthim  gradom,  ut  diiigat  Deum»  non  jam 
propter  se,  sed  propter  ipsum.  Saoe  in  hoc  gradu 
diu  statur :  et  nescio  si  a  quoquam  hominum  quar- 
tus  in  hac  vita  perfecte  apprehenditur,  ut  se  scilicet 
diligat  homo  tantum  propter  Deum.  Asserant  hoc  si 
qui  experti  snnt :  mihi,  fateor,  impossibiie  videtur. 
Erit  antem  procui  dubio,  cum  introductus  foeritser- 
vus  i>onus  et  fidelis  in  gaudium  Domini  sui  {Matth. 
XXV,  21),  et  inebriatus  ab  ui)ertate  domus  Dei  (Psal. 
XXXV,  9).  Quasi  enim  miro  quodam  modo  obiitus 
sui,  et  a  se  penitus  velut  defioiens,  totus  perget  in 
Deum  :  et  deinceps  adbserens  ei,  unus  cum  eo  spi« 
ritus  erit  (/  Cor.  vi,  17).  Arbitror  hoc  sensisse  Pro- 
phetam  cum  diceret :  Jntroibo  in  potentias  Domini ; 


999 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GLARiG-VALLENSlS 


1000 


D(mine,memoraborjustiii(B  iuas  solius  {PsaL  lxz)  : 
16).  Sciehat  profecto  cum  iDtroiret  in  spintttales  po- 
tenlias  Domioi,  exutum  se  iri  (universis  camis  infir- 
mitalibus :  nt  jam  nil  de  carne  haberet  cogitere,  sed 
totus  in  spirilu  memoraretur  jnstiiisB  Domini  solius. 
40.  TuDC  pro  certo  singula  Ghristi  membra  dicere 
potemnt  de  se,  quod  Paulus  aiebat  de  capite :  Etsi 
cognovimus  secundum  carnem  Christumf  sed  nunc 
jamnon  novimus-m  Cor.  t,  16).  Nemo  ibi  se  co- 
gnoscet  secundum  camem  :  quia  carro  et  nangnis 
regnum  Dei  non  possidebunt.  Non  quod  earais  illic 
subsiantia  futura  non  sit ;  sed  quod  carnalis  omnis 
necessitudo  sit  defutura,  camisque  [amor  amore  spi- 
ritus  absorbendus;  et  infirm»,  quse  nunc  sunt, 
humanae  affectiones  in  divinas  quasdam  habeant  com- 
mutari.  Tunc  sagena  charitatis,  quse  nunc  tracta  per 
hoc  mare  maguum  et  spatiosum  ez  omni  genere 
piscium  eongregare  non  desinit,  cum  perducta  ad 
littus  fuerit,  malos  foraa  mittens,  bonos  solummodo 
retinebit  (Matih.  xin,  47,  48).  Siquidem  in  hsec  vita 
ex  omni  genm  piscium  intra  ainum  suse  latitudiais 
charilatis  rete  concludit :  ubi  se  pro  tempore  omni- 
bus  conformans,  omninmque  in  se  sive  adversa,  sive 
prospera  trajiciens,  ac  sua  quodammodofacien8,non 
solum  gaudere  cum  gaudeniibus,  sed  etiam  flere 


A  eum  flentibus  consuevit.  {Rom,  xii,  15).  Sed  cum 
pervenerit  ad  liltus,  velut  malos  pisces  omne  quod 
•triste  patitor,  foras  mittens,  sola  quse  placere  et 
jucuoda  esse  poterunt,  retinebit.  Nunquid  enim  tunc, 
verbi  gratia,  Paulus  aut  infirmabitur  cum  infirmis, 
aut  uretur  pro  scandalizatis  (//  Cor.  xi,  29),  ubi 
scandala  et  infirmitas  procul  erunt?  Aut  certe  lugebit 
nos  qui  non  agent  [al,  habent]  poenitentiam?  (// 
Cor.  XII,  21),  ubi  cerlum  est  nec  peccantem  fore, 
nec  poeniteniem  ?  Absit  autem  ut  vel  eos  qui  ignibus 
eeternis  cum  diabolo  et  angelis  ejus  deputandi  sunt, 
plangat  et  defleat  in  illa  civitate,  quam  fluminis  im- 
petus  Isetifieat,  cujus  et  diligit  Dominus  portas  super 
oninis  tabernacula  Jacob :  quod  videlicet  in  taberoa- 
eulis,etsi  qnandoque  gaudetur  de  victoria,iaboratur 
tamon  in  pugna,  et  plerumque  perielitatur  de  vita  : 
in  illa  aulem  patria  nulla  prorsus  admittator  adver- 
sitas  sive  tristitia,  quemadmodum  de  illa  canitnr, 
Sicut  la^taniiumomnium  haintatic  est  in  te  (Psal. 
LXXXYI,  2,  7) :  et  rarsnm,  Lcetitia  semj^ma  erii 
eis  (Isai,  lzi,  7).  Denique  quomodo  mtaericordis 
recordabitur,  ubi  memorabitur  justitise  Dei  aoliust 
Proinde  ubi  jam  non  erit  miseriae  locus,  aut  miseri- 
cordise  tempus ;  nuUus  profecto  esM  poterit  miae* 
rationis  affectus. 


B 


•o» 


ADMONITIO  m  OPUSCULUM  IX 


Hoe  opusculum  Bemardus  ante  annum  1128  composuit^  id  est  arUe  annum  (BtaHs  swb  tricesimum 
octavum.  Agit  de  Gratia  et  Ubro  ArbitriOt  ex  occasione  cujusdam  collationis  cum  homine  nescio  quOf  cui 
sanctus  Docior  nimium  gratioi  tribuisse  visus  fuerat^  quasi  nihtl  reUqui  libero  arbitrio  faceret  in  acts- 
bus  humanis.  Prascipuus  ergo  libri  scopus  est,  qum  sint  gratice^  quce  liberi  arbiirU  partes  in  negotio 
saluHs.  Uic  multa  docentur  de  libero  arbitrio  Dei,  an(^U,  ei  homitUs,  integri.  lapst^  et  beati :  iiem  degratia 
primi  hominis  ante  et  post  iapsum,  Parvus  liber,  sed  qui  plus  succi  et  soiidee  doctritue  contineai,  quam 
maana  librorum  volumina,  quas  de  hoc  theologico  argumento  pertractant.  Stilus  vegetus,  vivaci  ingenie 
et  lumine  plenus  :  verba  propria  etmaterias  accomoda;  oratio  faciUs^  non  arie  qu(Bsita,  sed  quasina- 
iuralis;  non  obesa  et  exilis^  sed  pinguis  et  nervosa  :  elegans,  concinna,  etjucunda;  non  trivialibus 
scholcg  verbis  ianguens^  non  barbara,  aut  inculia.  Non  ita  pressa,  ut  parce  et  guttatim  fluat;  nec  tamen 
tta  profusa,  ut  torrentis  instarf  quasi  rupto  aggere  et  siccato  alveo,  erumpat :  sed  pari  tenore  et  gravi 
majestate  asquaiiter  profluens,  fontem  inaicat  tndeflcientem^  qui  non  ex  alieno  plenus  sit,  sed  ex  pro- 
yriOj  imo  ex  Dei  dono,  atque  ex  continua  Scriptura  meditattone^  prassertim  ApostoU,  n.  48.  De  isto 
opusculo  Gaufridus  in  libro  ieriio  de  Vita  Bemardi^  capite  octavo,  agens  :  <  Qtiuim  non  ingrattu^  •  tn- 
quii,  <  gratias  Dei^  ex  his  Uquet,  quas  de  Gratia  et  Ubero  Arbitrio,  tam  fideUter^  quam  subtiiiter  dispu- 
tavit*  »  iVec  prasiermittenda  verba  epistoUe  quinquasimte  secundof,  aa  Uaimericum  cardinalem,  qtue 
sub  annum  1128  scripta  est :  •  Quasstvit  a  me  prasfatta  episcoptis  »  Gaufridus  Carnotensis  <  aliqua  ex 
nostris  OpuscuUs  quas  vobis  mitteret :  sed  non  fuit  ad  mannum,  quod  vestro  dignum  crederem  stttdio. 
Libellum  tamen  de  Gratia  et  Libero  Arbitrio  nuper  edidi :  illum  vobis  Ubenter  mittam^  cum  90s  velle 
cognovero.  »  Directtu  est  Ubelltu  Guillelmo  Sancti-Theodorici  abbati,  singulari  Bemardi  amico,  ad  ^ttem 
Apoiogia  superitss  edita,  et  epistoice  compiures.  Pluliam  capitum  divisionem  habent  codices  antiqutorest 
sid  recenttores.  Vuigaiam  et  receptam  satius  retinere  visum  est. 


TRAGTATUS  DB  6RATIA  BT  LIBBRO  ARBITRIO. 


1002 


8.  BERNARDI  ABBATI8 

DE  GRATIA  ET  LIBERO  ARBITRIO 

TRACTATUS, 

AD  GUILLELMUM  ABBATBM  SANCTMHEODERIGI. 


PR^FATIO. 
\  GuiLLBLMo  abbaii  Sancti-Theoderici^  fra- 

AIDUS. 

jlum  de  gralia  et  Libero  Arbitrio,  quod  illa, 
18,  occasione  nuper  aggressus  sum  ;  eadem 
M)eo]  adjuvanle  peregi  ut  potui.Vereorau- 
aut  grandia  minus  digne  locutus  inveniar, 
ractata  a  pluribus  superfluo  retractasse. 
llDd  legite  primuSy  et  si  judicatis,  solus :  ne 
fttur  in  medium,  magis  forle  scriptoris  pu> 
;emeritas,  quam  lectoris  aedificetur  cbaritas. 
palam  fieri  utile  probaveritis,  tunc  si  quid 
8  dictum  adverleritis,  quod  in  re  obscura 
ongrua  brevitate,  dici  planius  potuisset,  non 
pigrum  aut  emendare  per  vos,  aut  mibi  re> 
{mendandum,  si  fraudari  non  vullis  promis- 


a  et  per  suum  Spiritum  adyntorium,  quo  valeam  im- 
plere  quod  coittulis.  Ecee  enim  jam  ex  ejus  munere 
velle  adjaoet  mihi,  perficere  autem  non  invenio  {Id, 
VII,  18);  sed  nec  aliquandome  inventurum  confidOy 
nisi  qui  dedit  velle,  dct  et  perficere  pro  bona  volun- 
tate.  (Philtpp.  ii,  13).  Ubi  ergo,  ais,  sunt  merita 
nostra ;  aul  ubi  est  spcs  noslra  ?  Audi,  inquam  :  iVon 
ex  operibus  qwe  fecimus  nosy  sed  secundum  suam 
misericordiam  salvos  nos  fecit  (/.  Tit,  ni,  5).  Quid 
enim  ?  Tu  forte  putaveras  tua  te  creasse  mcrita,  tua 
posse  «alvari  justitia,  qui  nec  saltem  Dominum 
Jesum  dicere  potes  nisi  in  Spiritu  sanclo  (i  Cor,  jlu, 
3)  ?  Itane  oblitas  es  quis  dixeril :  Sine  me  nihU  po- 
testis  facere  f  (Joan,  xv,  6)  ct :  Neque  currentis, 
neque  volentis,  sed  miserentis  est  Dei  ?  (/{om.ix,16.) 
2.  Quid  igitur  agit,  ais,  liberum  arbitrium  ?  Bre- 


Sapieiitiae,  quae  ail:  Qut  eiucidant  me^vi-  Q  viter  rcspondeo  :  Salvatur.  Tolle  libcrum  arbilrium, 


mam  habebunt  {Eccli,  xxiv.  31). 

CAPUT  PRIMUM. 

operis  meritum,  una  cum  gratia  Dei,  con- 
Turrere  liberi  arbitrii  consensum. 

[uente  me  coram  aliquando,  el  Dei   in  me 

eommendanie,  quod  scilicel  ab  ipsa  mc  in 

)rteventum  agnoscerem,  et  provebi  sentirem, 

rem  perficieodum :  Quid  tu  ergo,  ait  unus 

imstaulibus,    opcraris;  aut  quid  mercedis 

el  praemii,  si  lotum  facit  Deus  ?  Quid  enim, 

tu  consuhs  ?  Da,  inquit,  gloriam  Deo,  qui 

prsevenit,  excilavit,  initiavit ;  et  vive  digne 


el  non  erit  quod  saivetur ;  tolle  gratiam,  non  erit 
unde  salvetur.  Opus  hoc  sine  duobus  effici  non  po- 
test :  uno  a  quo  fit ;  allero  cui,  vel  in  quo  fil.  Dens 
auctor  est  S04  salutis,  Iil)erum  arbilrium  tanlum 
capax ;  nec  dare  illam,  nisi  Deus ;  nec  capere  valet, 
nisi  liberum  arbitrium.  Quod  ergo  a  solo  Deo,  et 
soh  datur  iibero  arbilrio;  tam  absque  eonsensu  esse 
[al,  effici]  noD  }>ote>t  accipieniis,  quam  absque  gra- 
lia  dantis.  £t  ita  gralise  operanti  salutem  coope- 
rari  diciiur  hberum  arbilrium,  dum  consentit,  ho 
est  dum  salvalur.  Consentire  enian  salvari  est.  Proinde 
pecoris  spiritus  aalutem  hujuscemodi  mioime  capit. 


"09  quo  te  probes  et  perceptis  beneficiis  non  «%  eo  quod  illi  voluntarius  consensus  desu,qao  salvanii, 

•  •       .  l»^  »  fj.      »_—   .      T*  - --  ^^  •II*  A       BV  1*1  t.  -.  A.  '  •!-.. 


1,  et  percipieadis  idoneum.  Et  ego:  Bonum, 
eonsilium  das,  sed  si  dederis  et  posse  teneri. 
Q  non  est  ejusdem  facilitatis  scire  quid  faden- 
et  facere  :  quoniam  et  diversa  sunt,  caeco 
,  ac  fesso  prsbere  vehicuium.  Non  quicun- 
ndit  viam,  prssbet  etiam  viaticum  itineranti. 
li  exhibet  qui  facit  ne  deviet ;  et  aiiud  qui 
ne  deficiat  in  via.  Ita  nec  quivis  doctor,  sta. 
ator  erit  boni  quodcunque  docuerit.  Porro 
d  8unt  necessaria,  doceri  ac  juvari.  Tu  homo 
idem  consuiis  ignorantiae:  sed,  si  verum 
postolus,  Spiritus  adjuvat  infirmitatem  no- 
'fUm*  viii,  26).  Imo  vero  qui  mihi  per  08 
doistrat  consilium,  ipse  necesse  est  ministret 

TBOL.   CLXXXII. 


videlicet  Deo  pladde  obtemperet  sive  jubenti  ac- 
quiesceodo,  sive  pollicenti  credendo,  sive  reddenti 
gratias  agendo.  Enim  vero  aliud   est  volnntarius 
consensua,  aliudnaturaUs  appeiitus.Posterior  qoippe 
nobis  eommuois  est  cum  irraliooaiibus :  nec  valet 
eoQseoiire  spiritui,  carois  irretitus  illrcebri^.  Et  for- 
tassis  ipse  est,  qui  alio.oomine  ab  Apostolo  sapieo- 
tia  carois  appellatur,  ubi  ait :  Sapientia  camis  tm- 
mica  est  Deo :  legi  enim  Dei  non  est  subjecta,  nec 
enim  potest  (/d.viii,7).  Uuoc  ergo,  ut  dixi,  commu- 
oem  habeotes  cum  l)esiiis,  cooseosus  voluQtarius  oos 
disceroit.  Ebt  eoim  habitus  animi,  liber  sui.  Siqui- 
dem  noo  cogitur,  ooo  extorqnetur.  Bst  quippa  vo«^ 
luntatis,  ooo  oecessitalii ;  oec  oegat  it,  oec  pr&bct 

32 


1003 


S.  BEILNARDl  ABBATIS  GLARJi-VALLENSlS 


10U4 


cuiquam,  nisi  cx  volunlale.  Alioquin  si  compelli  ^  cum  pecoribus;  id  quod  dicitur  voluntas,    nos   ab 
valci  invilus,  violenlus  est,  non  voluntarius.  Ubi      utrisque  discernil.  Cujus  volunlalis  cooseasus,  uli- 


autem  voluntas  non  cst,  nec  consensus.  Non  enim 
est  consensus,  nisi  voluntarius.  Ubi  ei^o  consensus, 
ibi  voluntas.  Porro  ubi  voluntas,  ibi  libertas.  £t  hoc 
est  qnod  dici  pulo  liberum  arbitrium. 

CAPUT  II. 
Quid  liberumarbiirium,seu  inquo  consistat  libertas. 
3.  Sed  ut  manifeslius  fial  quod  dicitur,  el  com- 
petentius  ad  id  quod  volumus  veniamus,  paulo  al- 
tius  sestimo  repetendum.  In  rebus  naturalibus  [aL 
nialerialibus]  non  esl  id  vila,  quod  senbus  ;  non  sen- 
sus,  quod  appetitus;  nec  iile,  quod  consensus.  Quod 
ex  siogulorum  detinitionibus  clarius  elucebit.  Est 
enim  in  quolibet  corpore  vita,  internus  ac  naluralis 

motus 

viialis  in   corpore 

Appeiitus  autem  naluralis,  vis  in  animante,  moven- 
dis  avide  sensibus  attributa.  Yerum  consensus,  nu- 
tus  est  voluntatis  sponUneus,  vel  cerie  (qnod  supe- 
rius  dixisse  me  memini)  habitus  animi,  liber  sui. 
Porro  voluotas  est  motus  rationalis,  el  seusui  prse- 
sidens,  et  appetilui.  Habet  sane,  quocuoque  se  vol- 
verit,  semper  ratiouem  comiiem,  et  quodammodo 
pedissequaro :  non  qnod  semper  ex  ratione,  sed  quod 
nunquam  absque  ratione  moveatur,  ita  ut  multa 
faciat  per  ipsam  contra  ipsam,  hoc  esl  quasi  per 
ejus  minislerium,  conlra  ejus  consilium  sive  judi- 
cium.  Unde  est  illud :  Prudentiores  sunt  filii  hujus 
soeculi  filiis  lucis  in  generatione  sua  (Luc.  xvi,  8) ; 


que  voluntarius,  non  nccessarius,  dum  aut  justos  pro- 
bat,  aut  injustos,  eliam  meriio  beatos  facit  vel 
miseros.  Is  ergo  talis  consensus  ob  voluntatis  inamis- 
sibilem  libertatem,  et  ralionis  quod  secum  semper 
et  ubique  portat,  indeelinabile  jndicium,  non  incon- 
grue  dicelur,  ut  arbilror,  liberum  arbitrium,  ipse  liber 
sui  propter  voluntatem,  ipse  judexsui  propter  ratio- 
nem.  El  merito  liberlatem  comitatur  judicium:qoo- 
niam,  quidem  quod  liberum  sui  est,  profecto  ubi 
peccit,  ibi  se  judicat.  Est  autcm  judicium,quia  justa 
profecto,  si  peccat,  paiilur  quod  nolit,  qni  non  pec- 
cat  nisi  velit. 
5.  Caeierum  quod  sui  liberum  non  esse  cogno- 


fiotus,  vigens   tantum    intrinsecus.    Sensus  vero,  n  scitur,  quo  pacto  vel  bonum  ei,  vel  malum  imputa- 
italis  in  corpore  motus,  vigeos  et  exirinsecus.      tnr  ?  Excusat  nempe  ulrumque  necessitas.  Porro  ubi 

necessitas  est,  libertas  non  est :  ubi  libertas  non  est, 
nec  meritum,  ac  per  hoc  nec  judicium.  Excepto  sane 
per  omnia  originali  peccatOy  quod  aliam  constat 
habere  rationem.  De  caitero  quidquid  hanc  non 
habei  voluntarii  consensus  libertatem,  procui  dubio 
et  merito  caret,  et  judicio.  Proinde  universa  qus 
sunt  hominis,  prseter  solam  volunlatem,  ab  utroqoe 
libera  sunt,  quia  sui  libera  non  sunt.  Yita,  sensus, 
appetitus,  memoria,  ingenium,  et  si  qua  talia  sunt, 
eo  ipso  subjacent  necessitati,  quo  non  plene  subdita 
suDt  voluntati.  Ipsam  vero  quia  impossibile  est  de 
se  ipsa  sibi  non  obedire  (nemo  quippe  aut  non  vult 
quod  vult,  aut  vult  quod  non  \u\i),  etiam  impossi- 
et  rursum:  Saptentes  suntutfaciantmala{Jerem.  i*  bile  est  sua  privari  liberlate.  Polest  quidem  mutari 


IV,  22).  Neque  enim  prudentia  seu  sapientia  inesse 

creaturse  potest,  vel  in  malo,  nisi  utique  per  rationem. 

4.  Est  vero  ratio  dala  voluntali  ut  instruat  illam, 

non  destruat.  Destrueret  auiem,  si  necessitatem  ei 

ullam  imponerel,  quomious  libere  pro  arbiirio  sese 

volveret,  sive  in  maium  consentiens  appetitui,  aut 

nequam  spiritui ;  ut  si  animalis,  non  percipiens,  vel 

certe  et  persequcns  ea  quae  sunt  spiritus  Dei :   sive 

ad  bonum  gratiam  sequens,  et  fiat  spirituaiis  ;  quse 

omnia  dijudicans,  ipsa  a  nemine  judicetur.   Si,  in- 

quam,  horum  quodlibet  proliibente  ratione  voluntas 

non  posset,  €MI5  voluntas   jam  non  esset.  Ubi 

quippe  necessitas,  Jam  non  voluntas.   Quod  si  ex 


voluntas,  sed  nonnisi  in  aliam  voluntatem,  ut  nun- 
quam  amittat  libertatcm.  Tam  ergo  non  polest: 
privari  illa,  quam  ncc  se  ipsa.  Si  poterit  homo 
aliquando,  aut  nihil  omninb  velle,  aut  vellc  aliquid, 
et  non  voluntate ;  poterit  et  carere  libertate  voluo- 
tas.  Hinc  est  quod  insanis ,  infantibus ,  itemque 
dormientibus,  nihil  quod  faciant,  vel  bonum,  vcl  ma- 
lum  imputalur :  quia  nimirum  sicut  suae  non  sont 
compotes  rationis,  sic  nec  usum  retinent  proprise 
voluQtatis,  ac  pcr  hoc  nec  judicium  libertatis.  Gum 
igitur  voluntas  nil  iiberum  babeat  nisi  se,  noerito 
non  judicaiur  nisi  ex  se.  Siquidem  nec  tardum  in- 
genium,  nec  labilis  memoria,  nec  inquietus  appeti- 


necessitale,  et  absque  consensu  propriae  voluntatiSi  n  tus,nec  sensus  obtusus,  nec  vita  languens,  reum  per 


justa,injusiave  fieri  possent  (153-54) ;  raiionaiis  crea- 
tura,  aut  misera  profecto  esse  nulia  ratione  deberet ; 
aul  beaia  penitus  non  posset,  cui  nimirum  in  utravis 
parte  id  deesset,  quod  solum  iu  ea  miserise,  sive 
beatitudinis  capax  est,  id  est  voluntas.  Csetera  siqui- 
dem,  qn»  supra  memorata  sunt,  vita,  sensus,  vel 
appetitus,  nec  miserum  per  se  faciunt,  nec  beatum. 
Alioquin  et  arbores  ex  vita^  et  pecudes  etiam  ex  re- 
liquis  duobus,veI  miseriae  possent  esse  obnoxise^vel 
idonese  beatiludini:  quod  omnino  impossibile  est. 
Gomniunem  iiaque  babentes,  vitam  quidem  eum  ar- 
boribus,  sensum  vero  et  appctitam,  et  seqne  yitam 


se  statuunt  hominem,  sicut  nec  contraria  innooen- 
tem;  et  hoc  non  ob  aliud,  nisi  quia  bsec  neceasarie, 
ac  prseter  voluntatem  posse  provenire  probantnr, 

CAPUT  jn. 

Triplicem  esse  Ubertatem^  Naturce,  Gratioi,  Glorim» 

6.  Sola  ergo  voluntas,  quoniam  pro  sui  ingenita 
libertate,  aut  dissenlire  sibi,  aut  prseter  se  in  aikpD 
consentire,  nulia  yi,  nulla  cogitur  necessitate ;  aoi 
immerito  justam  vel  injustam^  beatitudino  Ma  mi- 
seria  dignam  ac  capacem  crealuram  coDStittnt; 
prout  scilioet  justiiise,  injustitiseve  consenMrit.  Quft- 


(153-54)  Ka  scripti  nostri  tres :  editi,  voluntatii,  fnala^  bonave  fieripossent. 


1013 


TRAGTATDS  DB  GKATIA  BT  LIBBRO  ARBITRIO. 


1014 


hominibus,  qui   in  hoc  glorielurt  Aut  ubi,   aut  .  liam,  jnxta  u»timoninm  Scripturs  dicenUs  :  A>mo 


qaando  istud  oblinetur  ?  NuDquidnam  in  hoc  8«- 
culo  ?  Sed  si  quis  esset  hajusmodi,  migor  esset 
Paulo,  qui  confitetur  dicens  :  Per/icere  autemnon 
invenio.  Nunquid  Adam  in  paradiso  ?  Sed  si  ha- 
buisset,  nunquam  exsulasset  [al.  exsul  esset]  a  pa- 
radiso. 

CAPDT  vn. 

Utrum  primi  homines  inparadiso  irina  illa  liber- 
tate  prasditi  fuerint  et  post  peccaium. 
21.  Nunc  locos  cst  pervidendi  quod  supra  distuli? 
mus ;  ulrum  scilicet  totas  tres  illas  quas  diximus 
libertates»  id  est,  arbitrii,  concilii,  coroplacili ;  vel 
aliis  nominibus,  a  necessitate,  a  peccalo,  a  miseria. 


cum  in  honore  esset,  non  intellexit ;  comparaius  esi 
jumentis  insipientibus,  et  similis  factus  esi  illis 
[Psal.  xLvm,  13).  Soli  inter  animantia  datum  est  ho- 
raini  posse  peccare,  ob  prterogativam  liberi  arbitrii. 
Datum  est  autem,  non  ut  proinde  peocaret,  sed  ut 
gloriosior  appareret  si  non  peccaret,  cum  peccare 
posset.  Qnid  namqoe  gloriosius  ei  esse  poterat* 
quam  si  de  ipso  diceretur  quod  Scriplura  perhibet, 
dicens  :  Quis  est  hic,  et  laudabimus  eumfUtide  ita 
laudandns  ?  Fecit  enim  mirabilia  m  vita  sua.  Quse? 
Qui  potuii  iransgredi,  inquit,  et  non  est  transqres- 
sus;  facere  mala  ei  non  fecit  {Eccli.  xxxi,  9,  40). 
Hunc  ergo  honorem  qnamdia  absque  peccato  fait. 


primi  homines  in   paradiso  habuerint :  an    tantum      gervavit;  amisit,  cum  peccavit.  Peccavit  aatem,  qaia 
duas,  an  unam  solummodo.  Et  de  prima  quidem  B  liberum  ei  fuit :  nee  aliunde  profecto  liberam,  nisi 


nulla  jam  quaestio  est,  si  meminerimns  qnam  aperte 
et  justis  eam  et  peccatoribus  inesse  aequaliter,  ratio 
snperior  edocuerit.  De  duabus  reliquis  quaeritur 
non  immento,  an  unquam  eas  Adam  habuerit,  aut 
ambas,  aut  vel  SI9  nuam.  Nam  si  nullam  habuit, 
quid  amisit  ?  Arbilrii  ulique  libertatem  tam  post 
peccatum,  quam  ante  semper  tenuit  inconcussam. 
Si  ergo  oil  amisit,  quid  ei  obfuit  ejectum  fuisse  de 
paradiso  ?  Quod  si  unam  quamlibet  illarum  habuit 
quomodo  amisit  ?  Nam  certum  est  quia  ez  quo  pcc- 
cavit,  nec  apeccato>prorsus,  nec  a  miseria  manens 
in  corpore,  liber  fuit.  Gaeterum  nullatenus,  qaam- 
cunque  illarum   semel  acceperit,   amittere  potuit. 


ex  libertate  arbitrii,  de  qua  utiqae  inerat  ei  poeai- 
biiitas  peocandi.  Nec  tamen  fuit  culpa  daniis,  sed 
abntentis,  qui  ipsam  videlicet  facultatem  convertit 
in  usnm  peccandi,  qnam  acceperat  ad  gloriam  non 
peccandi.  Nam  etsi  peccavit  ex  posse  quod  accepit : 
non  tamem  quia  potuit,  sed  quia  voluit.  Nec  enim 
praevaricante  diabolo  et  angclis  ejus,  etiam  alii 
praevaricati  sant :  non  quia  non  potuerunt,  sed  qaia 
noluerunt. 

23.  Peccantis  igitur  lapsus,  non  dono  ascriben- 
dus  est  potestatis,  sed  vitio  voluntaiis.  Lapsus  ta- 
men  ex  voluntate  non  aeque  ex  volnntate  resargere 
jam  liberum  habet  :  quia,  etai  datum  fiiit  volantati 


Alioquin  perfectum  nec  Sapere,  nec  Posse,   juxta  g  posse  stare  ne  caderet,  non  tamen  resurgere  aicade- 


quod  quidem  duo  haec  superius  definitasunt,  ha- 
buisse  conrincitur ;  qui  nimirum  et  velle  potuit  quod 
nondebuit,  et  recipere  quod  noluit.  An  dicendus 
est  aliquo  quidem  raodo  illas  habuisae,  sed  quia 
non  plenarie,  potuisse  amittere  ?  Habet  siqnidem 
unaquaeque  illarum  duos  gradus,  superiorem  et  in- 
fcriorem.  Superior  libertas  consiiii  est,  non  posse 
peccare  :  inferior,  posse  non  peccare.  Item  superior 
libertas  complaciti,  non  posse  turbari :  inferior, 
posse  non  turbari.  Itaque  inferiorem  utriasque  li- 
berUlis  gradum  simul  cum  plena  libertate  arbitrii 
bomo  in  sui  conditione  accepit,  et  de  ntroque  cor- 
ruit  cum  peccavit.   Corruit   autem  de  [posse  non 


ret.  Non  enim  tam  facile  quis  valet  exire  de  fovea 
qaam  facile  in  eam  labi.  Gecidit  aola  volontate  homo 
in  foveam  peccati :  sed  non  ex  voluntale  soficit  ei 
posse  resurgere,  cum  jam,  etsi  velit,  non  poesit  non 
peccare. 

CAPDT  vm. 

Libertatem  arbitrii  remanere  posi  peccatum. 

24.  Quid  ergo  ?  Periit  lii>erum  arbitrium,  quo- 
nam  non  potest  non  peccare?  Nequaquam  :  sed  li- 
berum  perdidit  consilium,  per  quod  prius  babuit 
[aL  habebat]  posse  non  peccare  :  qnomodo  et  qnod 
jam  non  valet  utique  non  turbari,  inde  misero  aeei« 


peccare  in  non  posse  non  peccare,  amissa  ex  toto  |^  dit,  quod  complaciti  SIS  quoque  libertalem  ami« 
consiiii  libertate.  Itemque  de  posse  non  turl)ari  in  "  serit,  per  quam  et  ante  habuit  posse  non  tarlmri. 
non  posae  non  turbari,  amissa  ex  toto  complaciii  li- 


bertate.  Sola  remansit  ad  poenam  libertas  arbitrii, 
per  qnam  atique  caeteras  amisit ;  ipsam  tamen  amit« 
tere  non  potuit.  Per  propriam  quippe  volunlatem 
servns  peccati  factus,  merito  perdidit  libertatcm 
consilii.  Porro  per  peccatum  factus  debitor  mortis, 
quomodo  jam  libertatem  valebat  retinere  compla- 
citi? 

22.  De  tribus  ergo  libertatibus  quas  acceperat, 
abutendo  illa  quae  dicitur  arbitrii,  reliquis  sese 
privavit.  In  eo  autem  abusus  est,  quod  illam  cum 
accepisset  ad  gloriam,  convertit  sihi  in  contume- 


(159)  Hac 


legeada^ 


Manet  ergo,  etiam  post  peccatum.  liberum  arbi- 
trium;  etsi  miserum,  tamen  integrum.  (Et  quod  se 
per  se  honio  non  sufficit  excutere  a  peccato  sive 
miseria,  non  liberi  arbitrii  signat  destraetiooem, 
sed  duarum  reliquarum  libertatum  privationem 
Neque  enim  ad.liberum  arbitrium,  qaantum  in  se 
est,  pertinet,  ant  aliquando  pertinuit  posse,  vel  sa- 
pere  (159/,  sed  tantum  velle :  nec  potentem  fadt 
creaturam,  nec  sapientem,  sed  tantum  volentem, 
Non  ergo  si  potens,  aut  sapiens,  sed  tantum  si 
volens  esse  desterit,  libernm  arbitrium  amisisse 
putanda  erit.  Dbi  enim  non  est  voluntas,  nec  liber- 

le.  et  capere,  de  quibussapra,  n.  19. 


1015 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLAR^-VALLBNSIS 


1016 


tas.  Non  dico  ti  Telle  bonum,  sed  n  velle  oninino  A  sentire,  viriliter   tamen   pro  veritate   contemnere 

1  *  *«  4k       ^  I  *  M  _1  *        **  1     *  AMV  TV*  _1  V_  *  *  «  *  L*  «  t* 


creatura  desierii ;  fatendum  sine  contradictione,  ubi 
non  jam  ex  volantale  bonilas,  sed  ipsa  ex  toto  vo- 
luntas  periit ,  etiam  libdrum  depcrire  arbitrium. 
Qnod  si  ▼clle  bonum  tantum  non  poterit  [al.  tan- 
tum  perit],  signum  est  quod  ei  desit  liberum,  non 
arbitrium,  sed  consilium.  Si  autem  non  quidem 
velie,  sed  ad  id  quod  jam  yult  bonum,  ei  posse  de- 
fuerit;  noverit  sibi  deesse  liberom  complacitum, 
non  liberuro  periisse  arbitrium.  Si  ergo  liberum  ar- 
bitrium  ita  ubique  sequitur  voluntatem,  ut  nisi  illa 
penitus  esse  desinat,  isto  non  careat :  volunlas  vero 
sicut  in  bono,  ita  etiam  in  malo  aeque  perdurat : 


S7.  Discendum  sane  hic  interim  nobis  est  ex  li- 
bertate  consilii  jam  libertate  arbitrii  non  abuti,  ut 
plene  St-A  quandoque  frui  possimus  libertate  com- 
placiti.  Sine  profecto  Dei  in  nobis  reparamus  imagi- 
nem  :  sic  antiquo  honori  illi  capessendo,  qucm  per 
peccatum  amisimus,  per  gratiam  praeparamur.  Et 
beatus  qui  de  se  andire  merebitur  :  Quis  est  hic^  et 
laudabitnus  eum  ?  Fecit  enim  mirabilia  in  vita  sua: 
quipotuit  transgredi^et  non  esttransgressus;facere 
malum  et  nan  fecit{Ecclu  xxxi,  9,  iO), 

CAPUT  IX. 


aeque  profecto  et  liberum  arbitrium  tam  in  malo, 

quam  in  bono  integrum  perseverat.  Et  quomodo  vo- -^  ,  ^    .    .i..  j-        ^  -     j  j.. 

,    .  .f    .   '^  .     .  jt    '  ',  B  imaginem  et  stmilttudtnem  Dei.  ad  quam  eonditt 

Innl^»    AliAm    nn..Lii    in    m.«iir.a    non    d«fi.n,t    «rsa  D      -^    ^^^^^  .^  ^.^^^  ^^^^^^  consisterC. 


luiitas  etiam  posita  in  miseria  non  desinit  esse 
voluotas,  sed  dicitur,  et  est  misera  voluntas,  sicut 
et  beata  voluntas  :  ita  nec  liberum  arbitrium  de- 
struere,  sive,  quantum  in  se  est,  aliquatenus  im- 
minuere  poierit  quscunque  adversiias  vel  neces- 
sitas. 

25.  Sed  licet  ubiqne  pariter  sine  sui  diminutione 
perduret ;  non  tamen  pariter  sicut  de  bono  potuit 
per  se  in  malum  corruere,  ita  quoque  per  se  de 
malo  io  bonum  poterit  respirare.  Et  quid  mirum  si 
jacens  non  valct  per  se  resurgere*  quod  stans  in 
aliquod  melius  nullo  suo  conatu  valebat  proficere  ? 
Denique,  dum  adhuc  duas  alias  libertates  ex  aliqua 
parie  secum  haberet,  non  potuit  de  inferioribus  illa- 


28.  Puto  autem  in  his  tribus  libertatibus  ipsam, 
ad  quam  conditisumus,  Gonditoris  imaginem  atqae 
similitudinem  cootineri:  et  imaginem  quidem  in 
libertate  arbitrii,  in  reliquis  antem  duabus  biparti- 
tam  quamdam  consignari  similitudinem.  Hinc  est 
fortassis,  quod  solum  liberom  arbilrium  sui  omnioo 
defectum  seu  diminuiionem  non  palitur,  quod  in 
ipso  potissimum  setemse  et  incommutabilis  divini- 
tatis  substantiva  qusedam  imago  impressa  videatur. 
Nam,  etsi  habuerit  initium,  ncscit  tamen  occasum, 
nec  de  justitia  vei  gloria  capit  augmentum  :  nec  dc 
peccato  sive  miseria  detrimentum.  Quid  setemitati 


rum  gradibus  ad  superiora  ascendere^  hoc  est  de  Q  similius,  quod  non  sit  aeternitas  ?  Porro  in  aliis  dua- 


poAse  oon  peccare,  et  de  posse  non  turbari,  ad  non 
posse  peccare,  et  non  posse  turbari.  Quod  si  Uber- 
tatibus  illis  etiam  utcunque  adjutum,  non  prsevaluit 
tamen  de  bono  in  melius  se  extendere  :  quanto  ml- 
nus  elsdem  prorsus  destitutum,  de  malo  in  id  quod 
fait  bonum,  poterit  per  se  ipsum  emergere  ? 

26.  Habet  igitur  homo  necessarium  Dei  virtutem, 
et  Dei  sapientiam  Ghristum,  qui  ex  eo  quod  sa- 
pientia  est,  vemm  ei  Sapere  reinfuodat,  in  restaura- 
tionem  libert  consiiii;  et  ex  eo  quod  virtus  est, 
plenum  Posse  restituat,  in  reparationem  liberi  com- 
pladti :  quatenus  ex  altero  perfecte  bonus,  pecca- 
lum  jam  nesciat ;  ex  altero  plene  beatus,  nil  adver- 


buB  libertatibus,quoniam  non  solum  ex  parte  minui, 
sed  et  ex  toto  amitti  possunt ;  accidentalis  qnsedam 
magis  sifflilitudo  sapienti»  atque  potentiae  divinap, 
imagini  superducta  cognoscitur.  Denique  et  amisirous 
illas  per  culparn,  et  per  gratiam  recuperavimus ;  et 
quotidie  quidem  alii  plus,  alii  minus,  aut  in  ipns 
proficimus,  aut  ab  ipsis  deficimus.  Possunt  etiam 
sic  amitti,  nt  jam  non  valeant  recnperari  possunt 
ei  ita  pessideri,  ut  nec  amitti  queant  aliquando  [al. 
aliquo  modo],  nec  minui. 

29.  H^jus  bipartitae  similitudinis  sapientife  et 
potentise  Dei,  non  quidem  in  gradn  snmmo,  sed  qui 
ipsi  tamen  esset  proximior,  homo  condilas  est  io 


sum  sentiat.  Sed  sane  iita  perfectio  in  futura  vita  |^  paradiso.  Quid  enim  vicinius  ad  non  posse  peoeare, 
exspectetur,  quando  ntraque  nunc  amissa  libertas,  ^  vel  turbari  (in  quo  utique  jam  sanctos  Aogelos  stare 
libot)  arbitrio  pleoe  [al.,  plenarie]  restaurabitur;  non 


quomodo  justo  cuivis  in  boc  sseculo,  quantumcun- 
que  perfecto ;  non  quomodo  vel  ipsis  primis  homi- 
nibus  datum  fuit  eas  habere  in  paradiso  :  sed  sicut 
jam  nnnc  angeli  possident  in  coelo.  Interim  vero 
sufificiat  in  hoc  corpore  mortis  atque  in  hoc  saeculo 
upquam,  ex  libertate  quidem  consilii  peccato  non 
obedire  in  concupiscentia ;  ex  libertate  aiitem  com- 
placiti  adversa  non  formidare  pro  justitia.  Est  au- 
tem  in  hac  carne  peccati  et  in  hac  diei  malitia  non 
mediocre  Sapere,  peccato,  etsi  non  [a/.  nondumj  ex 
tolo  carere,  certe  non  consentire  :  et  est  Posse  non 
parvum,  adversa,  etsi  necdum  feliciter  omnino  non 


(160),  et  Deum  semper  esse  dubium  non  eat),  qoam 
posse  et  non  peccare,  ei  non  turbari,  in  quo  homo 
profecto  creatus  est  ?  k  quo  illo  per  peeeatnmt  imo 
nobis  in  iilo  et  cum  illo  corraentibus,  rursns  per 
gratiam,  non  quidem  ipsum,  sed  pro  ipso  qQemdam 
inferiorem  gradum  redpimus.  Neque  enim  hic 
possurous  penitus  esse  sine  peccato,  seu  miseria : 
possumus  tamen  gratia  juvante,  nec  peccato  sape- 
rariy  nec  miseria.  Qnanquam  taroen  Seriptnra  loqua- 
tur :  Omne  quod  natum  est  ex  Deo  non  peccat  (IJoan 
m,  9).  Sed  hoc  dictum  est  de  praedestinatis  ad  vi- 
4am  :  non  quod  omnino  non  peccent,  sed  qnod  pec- 
catum  ipais  non  imputetur,  quod  vei  punitnr  eoodi- 


(160]  Aliis  jam  sanctos  etangelos  stare  :  at  conjimetio  si  deest  in  tribaa  nottris  maanscriptis. 


1017 


TRAGTATUS  OB  GRATU  BT  UBBRO  ARBITRIO. 


tOI8 


gna  poenilentia,  vel  io  eharitate  abicoDditur  (161).  ■  Unde  aatem  probabimns  quod  malo  et  in  poenn 


Charitasquippecaoperit  fnulHtudinem  peccatorum 
(/  Petr.  IV,  8) ;  et :  Beati  quorum  remissas  sunt  tni- 
quitates,et  quorum  tecta  surU  peccata;  ei:  Beatus 
vir  cui  non  imputavit  Dominus  peccatum  {Psal.  xw^ 
1 , 2).  Divinae  ergo  simililudiQis  summum  gradum  sum* 
mi  angeli  lenent,  nos  infimum  :  Adam  tenuit  me* 
dium,  porro  dffimones  nuliuni.  Supernis  nempe  spi- 
ritiboa  datum  est  sine  peccato  ct  miseria  perdurare  : 
Adse  autem  absque  bis  quidem  esse,  sed  non  etiam 
permaoere  :  nobis  vero  ne  esse  quidem  absque 
his,  sed  ipsis  tantum  non  oedere.  Gffiterum  diabolus 
et  membra  ejus,  sicat  nunquam  volunt  reluctari 
peccato,  sic  ou  nquam  posaunt  poenam  declinare 
peccati. 


voluntas  perteveret?  Certe,  ut  cetera  omittam,  doW 
lcnt  omnino  pnniri.  Justum  est  autem  puniri,  qai 
punienda  gessernnt.  Nolunt  igitur  quod  justom  est. 
Sed  qui  non  vuU  qnod  justam  est,  justa  ejus  volun- 
tas  non  est.  Eo  ergo  injusta,  ac  per  hoc  et  mala  est 
voluntas,  quo  jusiitiaenon  coocordat.  Duo  annt  que 
injustam  comprobant  voluntatem,  vel  cum  peoeare, 
vel  eum  impune  peccasse  libet.  Quibos  ergo  paoeare 
libuit  quamdia  licuit;  et  cum  jam  non  posaontt  inul- 
tum  manere  volunt  quod  peccavenint :  qaid  in  boc 
sapifntiffi  verse,  quid  bonse  voluntatis  apparat?  Sad 
esto,  pcenitet  eos  peccasse  :  nunquid  non  taraen,  ai 
opiio  detur,  malint  adhuc  peccare,  qtiam  pcaoam 
sustinere  peccatiT  Bt  tamen  illod  iniquum  eat,  boe 


30.  Gum  ergo  istae  duse  libertates,  consilii  scilicet  g  justum.  Quando  vero  voluntas  bona  magis  quod  ioi- 


atque  complaciii,  per  quas  rationali  creaturse  vera 
Sripieotia  et  polentia  ministratur,  ita  Deo,  prout 
vult,  dispcnsante,  quibusque  pro  causis,  locis,  tem- 
poribus,  varientur,  quatenus  in  terris  modice;  in 
coclcslibus  plcnarie,  mediocnter  in  paradiso,  apud 
inferos  S16  nullalenus  habeantnr;  libertas  vero 
arbiirii  de  ipao,  quo  condita  est,  statu  aliquatenus 
non  mutetar,  sed  sequaliler  semper  (quantum  in  se 
est)  a  coelisy  terris,  inreris  possideatur  :  meriio  illae 
simililndini,  haec  imagini  deputantur.  Bt  quidem 
apud  inferos,  quod  utraque  libertas  perierit,  illae 
scilicet  quae  ad  simiiitudinem  pertinere  dicuntur, 
Scripturarum  testatur  auctoritas.  Nam  verum  illic 
Sapere,  quod  utique  de  consilii  libertate  concipitur, 


quum,  quam  quod  justum  est  eligeret  ?  Gseternm  non 
vere  poenitent,  qiii  non  tam  dolent  se  sibi  vixissOy 
quam  hoc  ipsum  jam  non  possc.  Denique  foris  osten- 
ditur  quid  inlus  agatur.  Nam  qiiamdiu  corpus  vivit 
in  flamma,  tamdiu  constat  in  maliiia  persistere 
voluntatem.  Itaque  de  similitudine,  quse  io  consilii» 
et  item  complaciti  libertate  continetur,  apud  inferos 
penitus  nihil  est,  nec  esse  potest,  imagine  tamea 
etiam  illic  per  liberum  arbitrium  immobili  perma- 
nente. 

GAPOT  X. 

Similitudinem  divince  imaginis  in  nobis  reforman 

per  Christum, 
32.  Sed  neque  in  hocsteculo  aeque  inveniri  usfHam 


omnino  non  esse,  locus  ille  manifestat,  ubi  legitur  :  ^  posset  similitudo,  sed  adhuc  hic  foeda  et  deformis 


Quodcumque  potest  manus  tua  facere,  instanter  [aU 
constanter]  operare :  quia  nec  opus,  nec  ratiOynec  sa- 
pieniia  est  apud  inferos,  quo  tu  properas  (Eccle,  ix, 
10).  Porro  de  potentia,  quae  per  libertatem  compla- 
citi  datur,  Evangelinm  sic  loqnitur :  LigaHs  manilnis 
ac  pedibus^  projicite  eum  in  tenebras  exteriores 
(Matth.  XXII,  i3).  Qaid  enim  \aL  nempe]  est  ma- 
nuum  pedumqne  ligatio,  nisi  omnimoda  potestatis 
ablatio? 

31.  Sed  dicit  aliquis  :  Qaomodo  non  eat  ibi  ali- 
quod  Sapere,  ubi  mala  qase  tolerantur,  coguot  poe- 
nitere  malorum  quae  acta  sunt?  Numquid  aut  in 
tormentis  quispiam  non  poenitere;  aut  poenitere 
mali,  non  ease  sapere  potest  ?  Hoc  autem  recte  op- 


jacuisset  imago,  si  non  evangelica  illa  mulier  lucer- 
nam  accenderet,  id  est,  Sapientia  in  came  appare- 
ret,  everreret  domam,  videlicot  vitiorum,  drachmam 
suam  requireret  qaam  perdiderat  {Luc.  xv,  8) :  hoc 
est,  imaginem  saam,  quse  nativo  spoliaU  decore, 
sub  pelle  peccati  sordens,  tanquam  in  pulvere  lati- 
tabat ;  invenum  tergeret,  et  toUeret  de  rcgione  dis- 
similitudinis ;  pristinamque  m  specicm  reformatam, 
similem  faceret  illam  in  gloria  sanctorum,  imo  aibi 
ipsi  per  omnia  redderet  quandoqne  conformem,  cam 
illud  Scripturse  videlicet  impleretur  :  Scimus  quia 
cum  apparueritf  timiles  ei  erimus  quoniam  tndebi, 
mus  eum  sicuti  est  |/  Joan.  iit,  2).  Et  reveri  eui  po- 
tius  id  operis  congruebat,  quam  Dei  Filio,  #t#  qai 


poneretnr,  si  opus  tantum  peccati,  et  non  etiam  D  cum  sit  splendor  gloriae  [aU  omit.  gloriae],  et  figara 


voluntas  mala  puniretur.  Nulli  quippe  dnbiam  est, 
quod  nemo  in  tormentis  positus  actum  iterare  pec- 
cati  delectetur.  Yemmtamen  si  voluntaa  etiam  in 
tormentis  mala  perdnrat,  qnid  ponderis  habet  operis 
abnegatio,  ut  ideo  sapere  quis  putetnr,  quod  jam  in 
mediis  flamniis  luxariari  non  libeat?  Deniqne :  In  ma- 
levolam  animam  non  introibit  sapientia  {Sap.  i,  4). 

(161)  Amtssibilem  esse  charitatem  pmbat  Ber- 
nardus  in  Opasculo  2,  num.  14.  Sed  tamen  peccatum 
hominis  prsedestinati  dicitur  in  charitate  abscondi^ 
scilicet  in  charitate  subsequente  hominia  postea 
denuo  justificandi,  sicut  per  poenitentiam  aabse- 

2uentem  dilaitar.  Imo  etiam  abaeonditor  in  charitate 
^i  pr«deetiQ«iitif  quia  cWiIm  Pairit.ipiamm 


sabstaniiaB  Patris,  portans  verbo  universa,  ex  utro- 
qae  facile  munitus  apparuit,  et  unde  reformaret  de- 
formem,  et  unde  debilem  confortaret  :  damet  de 
splendore  figurae  fugans  tenebras  peccatorem  [al. 
vitiorum],  redderet  aapientero ;  et  ei  virtate  verbi 
contra  tyrannidem  daemonam  potentem  effieerel. 
33.  Venit  ergo  ipsa  forma  cui  conformandum  erat 

cooperit  multitudinem  peceatorum  sermone  23  lo 
Gantica.  num.  15.  Alia  hujua  loci  ez|)Iicatio  affertur 
in  sermone  4  De  diversis,  nbi  qui  natua  est  ex 
Deo  dicitur  non  peccare,  qui  in  peccato  nan  per^ 
severat.  Gonfer  notas  in  sermonem  1  de  SepUia(e- 
sima. 


4011 


S.  BBRMARDI  ABBATIS  CLAILE-VALLBNSIS 


iOti 


Egoiuxvmiinhuncrnmdufn;etdilexerunth(minei  k 
magis  tenebras,  quam  lucem  (Joan,  ui,  i9).  Idcirco 
postulat  spoDsa  ia  Ganlids,  dicens  :  Ordinate  in  me 
cfiaritatem  {Cant.  ii,  4).  Similiter  qnoqae  de  iaor- 
dinata  voluntatc  arguebantur,  quibus  dicebatar : 
Nescitis  quid  petatis,  Sed  ad  lineam  reciitudinis  edo- 
cti  sunt  distortam  reducere  voluntatcm,  cum  audie- 
runt :  Potestis  bibere  calicem,  quem  ego  bibiturus 
sumf(Marc,  x,  3S.)  Et  tunc  quidem  verbo,  sed  post- 
modum  etiam  exemplo  voluntatem  ordinare  docebat, 
curo  orans  instante  passiooe  ut  transferretur  ab  eo 
calix,  statim  subjiceret :  Verumtamen  non  ^uod  ego 
volOt  sed  quod  tu  vis  (Mattk.  xxyi»  39).  A  Deo  igitur 
velle,  quomodo  et  timere,  quomodo  et  amare,  acoe- 
pimus  in  conditione  natune,  ut  essemus  aliqua 
creatura  :  velle  autem  bonum,  quomodo  et  timere  B 
Deum,  quomodo  et  amare  Deum,  accipimus  in  vi- 
sitaiione  gratiae,  nt  simas  Dei  creatura. 

18.  Greati  quippe  quodammodo  nostri  in  liberam 
voluntatem,  quasi  Dei  efficimur  per  bonam  volunta- 
tem.  Porro  bonam  facit,  qui  liberam  fecit;  et  ad 
boc  bouam,  ut  simus  initinm  aliquod  creaturse  ejus  : 
qaoniam  expedit  profecto  nobis  magis  omnino  non 
fuisse,  quam  nostros  permanere.  Nam,  qui  voluerunt 
sui  esse,  utique  sicut  dii,  scientes  bonum  et  malum ; 
facti  sunt,  non  tantum  jam  sui,  sed  et  diaboli. 
Itaque  libera  voluntas  nos  facit  nostros;  mala, 
diaboU;  bona»  Dei.  Ad  hoc  pertinct  quod  dicitur  : 
Nomt  Dominus  quisunt  ejus  {II  Tlm.  ii,  19).  Nam  ilHs 
qui  ejus  non  sunt,  Amen  dico  vobu^  inqoit,  nescio  Q 
vos  {Matth,  XXV,  12).  Gum  ergo  per  malam  volunta- 
tem  Bumus  diaboli,  quodammodo  inlerim  non  surous 
Dei :  sicut  cum  per  bonam  voluntatem  efficimur  Dei, 
dcsinimus  jam  esse  diaboli.  Nemo  siquidero  potest 
duobus  domtnis  servire  {Id,  vi,  24).  Gaeterum  sive 
Dei  sumus,  sive  diaboli;  non  tamcn  similiter  desi- 
nimus  esse  et  nostri.  Manet  quippe  utrobique  li- 
bertas  arbitrii,  per  quam  maneat  et  causa  meriti  : 
quatenus  merito  vel  puniamur  mali>  qaod  tanquam 
liberi  ex  propria  voluntate  efficimur  :  vel  glorifice- 
mur  boni,  quod  nisi  aeque  voluotarii  esse  non  possu- 
miis.  Sane  diabolo  nostra  nos  mancipat  voluntas, 
aOB  ipsius  potestas  :  Deo  subjicit  ejus  gratia,  non 
aostra  voluntas.  Nostra  quippe  voluntas  bona  (quod  _ 
fatendum  est)  a  bono  Deo  creata,  perfecta  tamen  " 
non  erit,  quousque  suo  Greatori  perfecte  subjecta 
sit.  Absit  autem,  ut  ipsi  sui  ipsius  perfectionem, 
Deo  auiem  tantum  creationem  tribuamus;  cum 
longe  nimirum  mclius  sit  esse  perfectam,  qaam  fa- 
ctam  :  et  dictu  ipso  nefas  videatur,  Deo  qaod  minus, 
nobis  qnod  excellenlius  sit  attribuere.  Sentiens  de- 
nique  Apostolus  quid  ex  natura  essct,  quid  ex  gratia 
exspectaret,  aiebat  :  Sl  1  Velle  adjacet  mihi,  perfi'' 
cere  non  invenio  {Bmn.  vii,  18).  Sciebat  profecto, 
velle  quidem  sibi  iuesse  ex  libero  arbitrio,  sed  ut 
ipsum  veile  perfectum  baberet,  gratiam  se  habere 


necessariam,  Si  enim  velle  nMilam^  defectas  qiidim 
est  voluntatis;  utique  bonum  velle,  profeetos  ejos- 
dem  erit :  sufficerc  vero  ad  omne  quod  volanms  bo- 
num,  ipsius  perfectio. 

19.  Ut  ergo  velle  nostrum,  qaod  ex  libero  arlHtrift 
habemus,  perfectum  babeamus ;  duplici  gratise  ma- 
nere  indigemus,  et  vero  videlicet  S^pere,  qnod  est 
voluntatis  ad  bonum  conversio;  efpleno  etiam 
Posse,  quod  est  ejosdem  in  bono  confirmatio.  Perro 
perfecta  conversio  est  ad  bonnm,  ut  nil  libeat  Bta 
quod  deceat  vel  liceat';  perfeeta  in  bono  eonfirDS* 
tio,  ut  nil  desit  jam  quod  libeat.  Tunc  demum  per- 
fecta  erit  voluntas,  cum  plene  fuerit  bonay  et  bene 
plena.  Habet  siquidem  duplex  in  se  bonuai  ab  iaitis 
sui :  unum  quidem  generale  ex  sola  creatione,  qood 
a  bono  scilicet  Deo  non  potuit  creari  nisi  bona,  se- 
cundum  quod  vidit  Deus  cuncta  qase  fecerat,  et 
erant  valde  bona  {Gen,  i,  31) ;  alteram  apedale  ei 
libertate  arbitrii,  in  qua  ad  iroagineai  utique  ipsios 
qui  creavit,  est  condita.  Quod  si  duobus  bis  boois 
accedat  el  tertium,  conversio  sciKcet  ad  Creatoren; 
rcpulabitur  non  immeriio  perfecte  booa  :  boaa  ni- 
mirum  in  universitate,  mclior  in  suo  genere,  optima 
in  sui  ordinatione  (158).  Bst  autem  ordiioatio,  oinni- 
moda  conversio  voluntatis  ad  Deum,  et  ex  tola  m 
voluntaria  devolaque  subjedio.  Huic  vero  tam  pe^ 
fcctse  jusHtiae  debetur,  imo  jungtiur  gloriae  pleni- 
tudo :  quia  sic  se  comitantur  duo  ista,  ut  nee  justi- 
tise  possit  haberi  perfectio,  nisi  in  plena  gloria  : 
nec  gloris  plenitudo,  absque  perfecta  justitia.  Me- 
rito  denique  talis  justitia  non  ent  sine  gloria  eam 
gloria  vera  non  sit  nisi  de  tali  justitia.  Onde  recle 
dicitur  :  Beati  qui  esuriunt  et  sitiunt  justiHam^fu»' 
niam  ipsi  saturabuntur  {Matth.  v,  6). 

20.  Hffic  autem  sunt  illa  duo  quae  supra  noaiina- 
vimus,  verum  Sapere,  et  plenum  Posse  :  ut  Sapere 
ad  jostitiam,  Posse  referatar  ad  gloriam.  Sed  ?e- 
rum  et  Plenum  addita  sunt,  alterum  ad  dislisctie- 
nem  sapientie?  carnis,  quse  mors  est  {Rom.  toi,  6) ; 
itemque  sapientifie  mundi,  qufle  stultitia  apud  DeiuB 
(/  Cor.  iii,  19)',  qua  et  sapientes  apud  semetipsei 
snnt  homines,  sapientes,  inquam,  ut  faeiant  moia 
{Jerem.  iv,  S2)  :  alterum  ad  illorum  dififereetiaro, 
de  quibus  dicilur :  Potentes  potenter  tormenia  pa- 
tientur  {Sap.  vi,7).  Nam  verum  Sapere,  aut  piemni 
Posse  omnino  non  inveniuntur,  nisi  ubi  libere  a^ 
bitrio  jam  illa  duo  conjuncta  sunt,  quee  iteoi  supe* 
rius  mcmoravimus,  liberum  viddioet  eoosiliaa, 
liberumque  complacitam.  Solam  profecto  dixeria 
vere  sapientem,  pleneque  potentem,  eui  jaai  im 
tantum  velle  adjaoet  ex  libero  arbitrio,  aed  ex  refi* 
quis  quoque  duobns  invenit  et  perfieere ;  dom  nec 
velle  valeat  quod  malam  sit,  neecarere  quod  vdit: 
quorom  alterum  est  ex[libertate  consllii,  id  est  ve- 
rum  Sapere ;  alterum  ex  libertate  -eomplaelti,  scili- 
cet  plenum  Posse,  Sed  quis  talis  est   ac  laatas  ii 


(158)  In  edilis;  ex  sui  ordinaitone  ad  Deum.  Scd  ad  Deum  redundat,  ut  ex,  sequenti  memliro  inleBi 
gitur. 


1013 


TRACTATDS  DB  6RAT1A  BT  LIBBRO  ARBITRIO. 


1014 


hommibus,  qui  ia  hoc  glorielur?  Aut  ubi,  aui  i  liam,  juxla  lestimonium  Scripturae  dicentis  :  ITomo 
quando  istud  obtinetur  ?  Nunquidnam  in  hoc  8«-  cum  in  honore  met,  mm  intellexit ;  comparatus  ett 
culorSed   si  quis  esset  huiusmodi.  maior  AftSAt      «'«i^^^.-.  i^..'..*^^^vj....   ^*  ^•^.-i.-.  i>^.j...  ..«  ^iu^ 


qms  esset  hujusmodi,  migor  esset 
Paulo,  qui  confitetur  dicens  :  Perficere  autemnon 
invenio.  Nunquid  Adam  in  paradiso  ?  Sed  si  ha- 
buisset,  nunquam  exsulasset  [al,  exsul  esset]  a  pa- 
radiso. 

CAPDT  vn. 

Utrum  primi  hamines  inparadiso  trina  illa  liber- 
tate  prcediti  fuerint  et  post  peccatum. 
21.  Nunc  locos  cst  pervidendi  quod  supra  distnli* 
mus ;  ulrum  scilicet  totas  tres  illas  quas  diximus 
libertates,  id  est,  arbitrii,  concilii,  coraplacili ;  vel 
aliis  nominibus,  a  necessitate,  a  peccalo,  a  miseria, 


jumentis  insipientibus,  et  similis  facius  est  illis 
[PsaL  xLvm,  13).  Soli  inter  animantia  datum  est  ho- 
raini  posse  peccare,  ob  prterogativam  liberi  arbitrii. 
Datum  est  autem,  non  ut  proinde  peocaret,  sed  ut 
gloriosior  appareret  si  non  peccaret,  cum  peccare 
posset.  Quid  namqoe  gloriosius  ei  esse  poterat, 
quam  si  de  ipso  diceretur  quod  Scriplura  perhibet, 
dicens  :  Quis  est  hic,  et  laudabimus  eum?  Unde  ita 
laudandus  ?  Fecit  enim  mirabilia  m  vita  sua>  Qnae? 
Qui  potuit  transgredi^  inquit,  et  non  est  transgres- 
sus;  facere  mala  et  nonfecit  {EcclL  xxxi,  9, 10). 
Hunc  ergo  honorem  quamdiu  absque  peccato  fuit, 


prirai  homines  in   paradiso  habuerint :  an    tantum      servavil;  amisit,  cum  peccavit.  Peccavit  autem,  quia 

duas,  an  unam   solummodo.  Et  de  prima  quidem  B  libemm  ei  fuit :  nec  aliunde  profecto  liberum,  nisi 

nulla  jam  quaestioest,  si  meminerimus  quam  aperte 

et  justis  eam  et  peccaioribus  inesse  aequaliter,  ralio 

superior  edocuerit.   De  duabus    reliquis    quaeritur 

non  immento,  an  unquam  eas  Adam  habuerit,  aut 

ambas,  aut  vel  619  unam.  Nam  si  nullam  habiiit, 

quid  amisit  ?  Arbitrii  utique     libertatem   tam  post 

peccatum,  quam  ante  semper  tenuit  inconcussam. 

Si  ergo  nil  amisit,  qaid  ei  obfuit  ejectum  fuisse  de 

paradiso  ?  Quod   si  unam  quamlibet  ilUmun  habuit 

((uonKKlo  amisit  ?  Nam  certum  est  quia  ex  quo  pcc- 

cavit,  nec  a  peccato -prorsus,  nec  a  miseria  manens 

in  corpore,  liber  fuit.  GaBterum  nuUatenus,   quam- 

cunque  illarum   semel  acceperit,   amittere  potuit. 


ex  libertate  arbitrii,  de  qua  utique  inerat  ei  possi- 
bilitas  peccandi.  Nec  tamen  fuit  culpa  daniis,  sed 
abutentis,  qui  ipsam  videlicet  facultatem  converlit 
in  usum  peccandi,  quam  acceperat  ad  gloriam  non 
peccandi.  Nam  etsi  peccavit  ex  posse  quod  accepit  : 
non  tamem  quia  potuit,  sed  quia  voluit.  Nec  enira 
pnevaricante  diabolo  et  angclis  ejus,  etiam  alii 
prsevaricati  sont :  non  quia  non  potuerunt,  sed  quia 
noluerunt. 

23.  Peccantis  igitur  lapsus,  non  dono  ascriben- 
dus  est  potestatis,  sed  vitio  voluntatis.  Lapsus  ta- 
men  ex  voluntate  non  aeque  ex  voluntate  resurgere 
jam  liberum  habet :  quia,  etai  datum  fiiit  voluntati 


Alioquin  perfectum  nec  Sapere,  nec  Posse,   juxta  Q  posse  stare  ne  caderet,  non  tamen  resurgere  sicade- 

quod  quidem  duo   hsec  superius    definitasunt,  ha- 

buisse  conrincitur ;  qui  nimirum  et  velle  potuit  quod 

non  debuit,  et  recipere  quod  noluit.  An  dicendus 

est  aliquo  quidem  modo  illas   babuisse,   sed  quia 

non  plenarie,  potuisse  amittere  ?  Habet  siquidem 

unaquaeque  illarum  duos  gradus,  superiorem  et  in- 

feriorem.  Superior  libertas  consiiii  est,  non  posse 

peccare  :  inferior,  posse  non  peccare.  Item  superior 

libertas  complaciti,  non  posse    turbari  :   inferior, 

posse  non  turbari.  llaque  inferiorem  utriusque  li- 

bertatis  gradum  simul  cum  plena  libertate  arbitrii 

homo  in  sui  conditione  accepit,  et  de  utroque  cor- 

ruit  cum  peccavit.   Corruit   autem  de  [posse  non 

peccare  in  non  posse  non  peccare,  amissa  ex  toio 

consilii  libertate.  Itemque  de  posse  non  turbari  in 

non  posse  non  turbari,  amissa  ex  toto  complaciti  li- 

bertate.  Sola   remansit  ad  poenam  libertas  arbitrii, 

per  quam  utique  caeteras  amisit ;  ipsam  tamen  amit« 

tere  non  potuit.  Per  propriam  quippe  voluntatem 

servus  peccati  factus,  merito  perdidit  libertatcm 

consilii.  Porro  per  peccatum  factus  debitor   mortis, 

quomodo  jam  libertatem  valebat  retinere  coropla- 

dti? 

22.  De  tribus  ergo  libertatibus  quas  acceperat, 
abutendo  illa  quae  dicitur  arbitrii,  rehquis  sese 
privavit.  In  eo  autem  abusus  est,  quod  illam  cum 
acccpisset  ad  gloriam,  convertit  sihi  in  contume- 


ret.  Non  enim  tam  facile  quis  valet  exire  de  fovea 
qaam  facile  in  eam  labi.  Gecidit  aola  volontate  homo 
in  foveam  peccaii :  sed  non  ex  voluntale  sufficit  ei 
posse  resurgere,  cum  jam,  etsi  velit,  non  possit  non 
peccare. 

CAPDT  vm. 

Libertatem  arbiirii  remanere  post  peccatum. 

24.  Quid  ergo?  Periit  liberum  arbitrium,  qno- 
nam  non  potest  non  peccare?  Nequaquam  :  sed  li- 
berum  perdidit  consilium,  per  quod  prius  habuit 
[aL  habebat]  posse  non  peccare  :  quomodo  et  quod 
jam  non  valet  utique  non  turbari,  inde  misero  aeci^ 
dit,  quod  complaciti  SIS  quoque  libertatem  ami« 
serit,  per  quam  et  ante  habtiit  posse  non  tnrbari. 
Manet  ergo,  etiam  post  peccatum.  liberum  arbi- 
trium;  etsi  miserum,  tamen  integrum.  (Et  quod  se 
per  se  bomo  non  sufficit  excutere  a  peccato  ^ve 
miseria,  non  liberi  arbitrii  signat  destructionem, 
sed  duarum  reliquarum  libertatum  privationem 
Neque  enim  ad .  liberum  arbitrium,  quantum  in  se 
est,  pertinet,  aut  aliquando  pertinuit  posse,  vel  sa- 
pere  (159/,  sed  tantum  velle :  nec  potentem  fadt 
creaturam,  nec  sapientem,  sed  tantum  volentem, 
Non  ergo  si  potens,  aut  sapiens,  sed  tantum  si 
volens  esse  desierit,  liberum  arbitrium  amisisse 
putanda  erit.  Dbi  enim  non  est  voluntas,  nec  liber- 


(159)  HsBC  disjunctive  legenda^  ut  disparata  sint  posse^  et  capere^  de  quibus  snpra,  n.  19. 


1015 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLAR^-VALLENSIS 


1016 


tas.  Non  dico  ti  Telle  boHum,  sed  si  Telle  omnino  ■  sentire,  Tiriltter   tamen   pro  Teritate   contemnere 


creatura  desierit ;  fatendum  sine  contradictione,  ubi 
non  jam  ex  voluntale  bonitas,  sed  ipsa  ex  toto  vo- 
luntas  periit ,  etiam  liberura  depcrire  arbitrium. 
Quod  si  vclle  bonum  tantum  non  poterit  [aL  tan- 
tum  perit],  signum  est  quod  ei  desit  liberum,  non 
arbitrium,  sed  consilium.  Si  autem  non  quidem 
velie,  sed  ad  id  quod  jam  vnlt  bonum,  ei  posse  de- 
fuerit;  noverit  sibi  deesse  liberom  complacitum, 
non  libenim  periisse  arbitrium.  Si  ergo  liberum  ar- 
bilrinm  ita  ubique  sequitur  voluntaiem,  ut  nisi  illa 
penitus  esse  desinat,  isto  oon  careat :  voluntas  vero 
sicut  in  bono,  ita  etiam  in  malo  aeque  perdurat : 
aeque  profecto  et  liberum  arbitrium  tam  in  malo, 
quam  in  bono  integrum  perseverat.  Et  quomodo  vo- 
luntas  etiam  posita  in  miseria  non  desinit  esse 
voluotas,  sed  dicitur,  et  est  misera  voluntas,  sicut 
et  beata  voluntas  :  ita  nec  liberum  arbitrium  de- 
struere,  sive,  quantum  in  se  est,  aliquatenus  im- 
minuere  poierit  qusecunque  adversitas  vel  neces- 
sitas. 

25.  Sed  licet  ubique  pariter  stne  sui  diminutione 
perduret ;  non  tamen  pariter  sicut  de  bono  potuit 
per  se  in  malum  corruere,  ita  quoque  per  se  de 
malo  io  bonum  poterit  respirare.  Et  quid  mirum  si 
jacens  non  valet  per  se  resurgere,  quod  stans  in 
aliquod  melius  nullo  suo  conatu  valebat  proficere  ? 
Denique,  dum  adhuc  duas  alias  libertates  ex  aliqua 
parte  secum  haberet,  non  potuit  de  inferioribus  illa- 


S7.  Discendum  sane  hic  interim  nobis  est  ex  li- 
bertate  consilii  jam  libertate  arbitrii  non  abuti,  ut 
plene  St-A  quandoque  frui  possimus  libertate  com- 
placiti.  Sine  profecto  Dei  in  nobis  reparamus  imagi- 
nem  :  sic  antiquo  honori  illi  capessendo,  quem  per 
peccatum  amisimus,  per  gratiam  praeparamur.  Et 
beatus  qui  de  se  audire  merebitur  :  Quis  est  hic^  et 
laudabifnus  eum  ?  Feeit  enitn  miraMlia  in  vita  sua: 
guipotuit  transgredi.et  non  esttransgressus;facere 
malum  et  nan  fecit{EcelL  xxxi,  9,  iO), 

GAPUT  IX. 

g  Imaginem  et  similitudinem  Dei^  ad  quam  conditi 
sumuSt  in  triplid  libertate  consistere, 

28.  Puto  autem  in  his  tribus  libertatibus  ipsam, 
ad  quam  conditi  sumus,  Gonditoris  imaginem  alque 
similitudinem  cootineri:  et  imaginem  quidem  in 
libertate  arbitrii,  in  reliquis  autem  duabus  biparti- 
tam  quamdam  consignari  similitudinem.  Hinc  est 
fortassis,  quod  solum  liberum  arbilrium  sui  omnino 
defectum  seu  diminuiionem  non  palitur,  quod  in 
ipso  poiissimum  seternse  et  incommutabilis  divini- 
tatis  substantiva  quaedam  imago  impressa  videatur. 
Nam,  etsi  habuerit  initium,  ncscit  tamen  occasum, 
nec  de  justitia  vei  gloria  capit  augmentum  :  nec  de 
peccato  sive  miseria  detrimentum.  Quid  setemitati 


rum  gradibus  ad  superiora  ascendere^  hoc  est  de  Q  similius,  quod  non  sit  aeternitas  ?  Porro  in  aliis  dua- 


poAse  oon  peccare,  et  de  posse  non  turbari,  ad  non 
posse  peccare,  et  non  posse  turbari.  Quod  si  liber- 
tatibus  illis  etiam  utcunque  adjutum,  oon  praevaluit 
tamen  de  bono  in  melius  se  extendere  :  quanto  mi- 
nus  eisdem  prorsus  destitutum,  de  malo  in  id  quod 
foit  bonum,  poterit  per  se  ipsum  emergere  ? 

26.  Habet  igitur  homo  necessarium  Dei  virtutem, 
et  Dei  sapientiam  Ghristum,  qui  ex  eo  quod  sa- 
pientia  est,  verum  ei  Sapere  reiofuodat,  in  restaura- 
tionem  libert  coosilii;  et  ex  eo  quod  virtus  est, 
plenum  Posse  restituat,  in  reparationem  liberi  com- 
pladti :  quatenus  ex  altero  perfecte  bonos,  pecca- 
tnm  jam  nesciat ;  ex  altero  plene  beaius,  nil  adver- 
sum  sentiat.  Sed  sane  ista  perfectio  in  futura  vita 


buB  libertatibus,quoniam  noo  solum  ex  parie  minui, 
sed  et  ex  toto  amitti  possunt ;  accideotalis  quaedam 
magis  similitudo  sapientiae  atque  potentiae  divinae, 
imagini  superducta  cognoscitur.  Denique  et  amisirous 
illas  per  culpam,  et  per  gratlam  recuperavimus ;  et 
quotidie  quidem  alii  plns,  alii  minus,  aut  in  ip»s 
proficimus,  aut  ab  ipsis  deficimus.  Possunt  etiam 
sic  amitii,  ut  jam  non  valeant  recuperari  possunt 
et  ita  possideri,  nt  nec  amitti  queant  aliquando  [al. 
aliquo  modo],  nec  minui. 

29.  H^jus  bipartitae  similitudinis  sapientiae  et 
potentise  Dei,  non  quidem  in  gradu  summo,  sed  qui 
ipsi  tamen  esset  proximior,  homo  eonditus  est  in 
paradiso.  Quid  enim  vicinius  ad  non  posse  peccare. 


exspectetur,  quando  utraque  nunc  amissa  libertas,  ^  vel  turbari  (in  quo  utique  jam  sanctos  Aogelos  stare 


lii>ero  arbitrio  plene  [aL,  pleoarie]  restaurabitur;  non 
quoniodo  justo  cuivis  in  boc  saeculo,  quantumcun- 
que  perfecto ;  non  quomodo  vel  ipsis  primis  homi- 
nibus  datum  fuit  eas  habere  in  paradiso  :  sed  sicut 
jam  nunc  angeli  possident  in  coelo.  Interim  vero 
sufificiat  in  hoc  corpore  mortis  atque  in  hoc  saeculo 
uoquam,  ex  libertate  quidem  consilii  peccato  non 
obedire  in  concupiscentia ;  ex  libertate  autem  com- 
placiti  adversa  non  formidare  pro  justitia.  Est  au- 
tem  in  hac  carne  peccati  et  in  hac  diei  malitia  non 
mediocre  Sapere,  peccato,  eisi  non  laL  nondum]  ex 
toto  carere,  certe  non  consentire  :  et  est  Posse  non 
parvum,  adversa,  etsi  necdum  feliciter  omnino  non 


(160),  et  Deum  semper  esse  dubibm  non  est),  qoam 
posse  et  non  peccare,  ei  non  turbari,  in  quo  homo 
profecto  creatus  est  ?  -A  quo  illo  per  peecatnm,  imo 
nobis  in  illo  et  com  illo  corrnentibus,  rursus  per 
gratiam,  non  quidem  ipsum,  sed  pro  ipso  quemdam 
inferiorem  gradum  recipimus.  Neque  enun  bic 
possumus  penitus  esse  sine  peccato,  sen  miseria  : 
possumus  tamen  gratia  juvante,  nec  peccato  snpe- 
rari,  nec  miseria.  Qnanquam  tamen  Seriptura  loqna- 
tur :  Omne  quod  natum  est  ex  Deo  non  peccat  (IJoan 
III,  9).  Sed  hoc  dictum  est  de  prsedestinatis  ad  vi- 
(am  :  noo  quod  omnino  non  peceent,  sed  quod  pec- 
catum  ipsis  non  imputetur,  quod  vel  pimitar  condi* 


(160)  Aiiis  jam  sanctos  etangelos  stare  :  at  conjtt&etio  si  deest  in  tribai  nostris  nuoascriptis. 


1017 


TRAGTATDS  DB  GRATIA  BT  UBBRO  ARBITRIO. 


1018 


gna  poeniteatia,  vel  in  eharitate  abscooditur  (161).  ^  Unde  aotem  probabimQa  qaod  malo  et  in  poenia 


Chariias  quippe  coaperit  mulHtudinem  peccaiorum 
{/  Pelr.  IV,  8) ;  et :  Beati  quorum  remiuas  sunt  tni- 
quitates,  et  quarum  tecta  sutU  peccata;  et:  Beatus 
vir cui nonimputavit  Dominus  peccatum  (PsaL  xixt 
1 , 2).  Divinae  ergo  simililudinis  summnm  gradum  sum* 
mi  angeli  tenent»  nos  infimum  :  Adam  tenuit  me* 
dium,  porro  dffimones  nulium.  Supemis  nempe  spi- 
rilibus  datum  est  sine  peccato  ct  miseria  perdurare  : 
Adse  autem  absque  bis  quidem  esse,  sed  non  etiam 
permanere  :  nobis  vero  ne  esse  quidem  absque 
his,  sed  ipsis  tantum  non  oedere.  Gaeterum  diabolus 
et  membra  ejus,  sicut  nunquam  volnnt  reluctari 
peccato,  sic  nu  nquam  possunt  poenam  declinare 
peccati. 


voluntas  perteveret?  Gerte,  ut  csetera  omtttam,  noK 
lent  omnino  pnniri.  Justum  est  autem  puniri,  qni 
punienda  gesserunt.  Nolunt  igitur  quod  justum  est. 
Sed  qui  non  vuU  quad  justum  est,  jusU  ejus  voluni- 
tas  non  est.  Eo  ergo  iojusta,  ac  per  hoc  et  mala  est 
voluntas,  quo  jnsiitiae  non  concordat.  Duo  snnt  quse 
injustam  comprobant  voluntatem,  vel  cum  peccare, 
vel  cum  impune  peccasse  iibet.  Qiiibus  ergo  peceare 
libuit  quamdia  licuit;  et  cum  jam  non  possunt,  inul- 
tum  manere  volunt  qnod  peccaverunt :  quid  in  hoc 
sapifntise  verse,  quid  bonae  yoluntatis  apparet?  Sed 
esto,  pcenitet  eos  peccasse  :  nunquid  non  taraen,  si 
optio  detur,  malint  adhuc  peccare,  qtiam  poenam 
sustinere  peccatiT  Bt  tamen  illud  iniquum  est,  hoc 


30.  Gum  ergo  istse  duae  libertates,  consilii  scilicet  g  justum.  Quando  vero  voluntas  bona  magis  quod  ini- 


atque  complaciti,  per  quas  rationali  creaturse  vera 
s^pieutia  et  polentia  ministratur,  ita  Deo,  prout 
vult,  dispcnsante,  quibusque  pro  causis,  locis,  tem- 
poribus,  varientur,  quatenus  in  terris  modice;  in 
coclcslibus  plenarie,  mediocnter  in  paradiso,  apnd 
inferos  016  nullalenus  babeantur;  libertas  vero 
arbitrii  de  ipso,  quo  condita  est,  statu  aliquatenus 
non  mutetur,  sed  aequaliter  semper  (quantum  in  se 
est)  a  coelis,  terris,  inferis  possideatur  :  meriio  illae 
similitndini,  haec  imagini  deputantur.  Bt  quidem 
apud  inferos,  quod  utraque  libertas  perierit,  illse 
scilicet  quae  ad  similitudinem  pertinere  dicuntur, 
Scripturarum  testatur  auctoritas.  Nam  verum  illic 
Sapere,  quod  utique  de  consilii  libertate  concipitur, 


quum,  quam  quod  justum  est  eligeret  ?  Gaeterum  non 
vere  poenitent,  qui  non  tam  dolent  se  sibi  vixisse, 
quam  hoc  ipsum  jam  non  posse.  Denique  foris  osten- 
dilur  quid  inlns  agatur.  Nam  qnamdiu  corpas  vivit 
iq  flamma,  tamdiu  constat  in  maliiia  persistere 
voluntatem.  Itaque  de  similitudine,  quae  io  consilii, 
et  item  complaciti  libertate  continetur,  apud  inferos 
penitus  nihil  est,  nec  ease  potest,  imagine  Umen 
eliam  illic  per  liberum  arbitrium  immobili  perma- 
nente. 

GAPOT  X. 

Similitudinem  divinas  imaginis  in  nobis  reforman 

per  Christum. 
32.  Sed  neque  in  hocsaeculo  aeque  inveniri  uspiam 


omnino  non  esse,  locus  ille  manifestat,  ubi  legitur  :  ^  posset  similitudo,  sed  adhuc  hic  foeda  et  deformis 


Quodcumque  potest  manus  tua  facere,  instanter  [aU 
constanter]  operare :  quia  nec  opusj  nec  ratio^nec  50- 
pieniia  est  apud  inferos,  quo  tu  properas  {Eccle.  ix, 
10).  Porro  de  poteutia,  quae  per  libertatem  compla- 
citi  datur,  Evangelinm  sic  loquitur :  Ligaiis  manibus 
ac  pedibus^  projicite  eum  in  tenebras  exteriores 
(Matih,  XXII,  i3).  Quid  enim  [al,  nempe]  est  ma- 
nuum  pedumque  ligatio,  nisi  omnimoda  potestatia 
ablatio? 

31.  Sed  dicit  aliquis  :  Quomodo  non  est  ibi  ali- 
quod  Sapere,  ubi  mala  quae  tolerantur,  cogunt  poe- 
nitere  malorum  quae  acta  sunt?  Numquid  aut  in 
tormentis  quispiam  non  poenitere;  aut  poenitere 
mali,  non  esse  sapere  potest  ?  Hoc  autem  recte  op- 


jacuisset  imago,  si  non  evangelica  illa  mulier  lucer- 
nam  accenderet,  id  est,  Sapientia  in  came  appare« 
ret,  everreret  domnm,  videlicot  vitiorum,  drachmam 
suam  requireret  quam  perdiderat  {Luc,  xv,  8) :  hoc 
est,  imaginem  snam,  quae  nativo  spoliau  decore, 
sub  pelle  peccati  sordens,  tanquam  in  pulvere  lati- 
tabat;  invenum  tergeret,  ettolleret  de  rcgtone  dis- 
simililudinis ;  pristinamque  in  speciem  reformatam, 
similem  faceret  illam  in  gloria  sanctorum,  imo  sibi 
ipsi  per  omnia  redderet  quandoqne  conformem,  cnm 
illud  Scripturae  videlicet  impleretur  :  Scimus  quia 
cum  apparueritt  similes  ei  erimus  quoniam  videbi. 
mus  eum  sicuti  est  |/  Joan,  iii,  2).  Et  revera  cui  po- 
tius  id  operis  congruebat,  quam  Dei  Fllio,  Al#  qui 


poneretur,  si  opus  tantum  peccati,  et  non  etiam  D  cum  sit  splendor  gloriae  [aL  omit>  gloriae],  et  figura 


voluntas  mala  puniretur.  Nulli  quippe  dubium  est, 
quod  nemo  in  tormentis  positus  actum  iterare  pec- 
cati  delectetur.  Yerumtamen  si  volumas  etiam  in 
tormentis  mala  perdnrat,  quid  ponderis  habet  operis 
abnegatio,  ut  ideo  siqpere  quis  putetur,  quod  jam  in 
mediis  flamniis  iuxnriari  aon  libeat?  Denique :  /n  ma- 
levolam  animam  non  introibit  sapientia  {Sap.  i,  4). 

(161)  Amissibilem  esse  charitatem  probat  Ber- 
nardus  in  Opnsculo  2,  num.  14.  Sed  uimen  peccatum 
homiois  prsedestinati  dicitur  in  charitate  abscondi^ 
scilicet  m  charitate  subsequente  hominis  postea 
denuo  justificandi,  sicut  per  poenitentiam  snbeer 

2uentem  diluitor.  Imo  etiam  absoonditnr  in  charitate 
^i  pr^deatinajitif  quia  cht^rOas  Patris,ipMmm 


snbstantiae  Patris,  portans  verbo  universa,  ex  utro« 
que  facile  munitus  apparuit,  et  unde  reformaret  de- 
formem,  et  nnde  debilem  confortaret  :  dumet  de 
splendore  figurae  fugans  tenebras  peccatorem  [aL 
vitiorum],  redderet  aapientem ;  et  ex  virtute  verbi 
contra  tyrannidem  daemonum  potentem  effieeret. 
33.  Venit  ergo  ipsa  forma  cui  conformandum  erat 

cooperit  multitudinem  peceatorum  sermone  23  lo  ' 
Gantica.  num.  15.  Alia  hujus  loci  ex|)licatio  affertur 
in  sermone  4  De  diversis ,  ubi  qui  natus  est  ex 
Deo  didtur  non  peccare,  qui  in  peccato  non  per- 
severat.  Gonfier  notas  in  sermonem  1  de  Septuage* 
sima. 


1019 


S.  BBRNARDI ABBAHS  CLARjG-VALLBNSIS 


1020 


lilMrum  arbhriom :  qoia  ut  prutinam  redper  el  for-  ^  este  dicentnr.  Sed  et  nos  illad  post  renirreetiOBem 


maiD,  ez  illa  ertt  reformandam,  ex  qaa  fuerat  ei 
formatom.  Forma  autem,  aapienlia  est  :  conforma- 
tio  ,  ut  faciat  imago  in  corpore,  qnod  forma  facit  in 
orfoe.  Porro  illa  attingit  a  fine  usque  ad  (inem  forti- 
teretdiiponit  omnia  suaviter  (Sap,\m,  1).  Attingit 
a  fine  usque  ad  (inem^  hoc  est  a  summo  ccelo  usque 
ad  inferiorea  partes  terre,  a  maximo  angelo  usque  ad 
minimum  Termiculam.  Attingit  autem  forUter , 
non  quidem  mobili  discursione,  vellocali  diffusione, 
vel  aubjectft  creatnne  tantum  officiali  admiaistra- 
tione  :  sed  substantiali  quadam  et  ubiqne  praesenti 
foriitudine,  qua  uiique  oniversa  poteniissime  movet, 
ordinaty  adminislrat.  Et  haec  omnia  nuUa  sui  cogitur 
facere  necessitate.  Nec  enim  aliqua  in  his  laborat 


amissari  somus,  qaando  ntique  inseparabiliter  aUi 
bonis,  alii  malis  admisti  fuerimus.  Csterum  nec 
Deus  caret  libero  arbitrio,  nec  diabolus  :  quoniam 
qnod  ille  esse  non  potest  malus,  non  infirma  facit  ne- 
cessitas,  sed  firma  in  bono  voluntas,  et  voluntaria 
firmitas  :  quodque  is  non  valet  ia  bonum  respirare, 
non  aliena  facit  violenta  oppressio,  sed  sua  ipsias 
in  malo  obstinata  voluntas,  ac  voluntaria  obstinatio. 
Nnnc  igitur  ex  eo  potias  liberum  arbitrium  didtur, 
quod  stve  in  bono,  sive  in  malo,  aeque  liberam  faciat 
voluntatem  :  cum  nec  bonns  quispiam,  nec  item 
malar  dici  debeat,  aut  esse  valeat,  nisi  volens.  Tali 
jam  ratione  non  incongrae  dicetur  ad  bonam  Sl  7 
se,  et  ad  maluni  habere  aequaliter  :  quod  ulrobique 


difficultate  :   sed  disponit  omnia  suaviter  placida  ^  videlicel  par  sit  ei,  non  quidem  in  electione  facilitas, 
voluntate.  Vel  certc  attingit  a  fine  usque  ad  finem,      ged  in  voluntaie  Ubertas  (i62). 


hoc  est  ab  ortu  creatune  usquc  ad  finem  dcstina- 
tum  a  Greatore  :  sive  in  quem  urget  natura,  sive 
quem  aocelerat  causa,  sive  quem  concedit  gratia. 
Attingit  fortiter,  dum  nihil  horura  evenit,  quod  non, 
prout  vult,  polenti  prseordinct  providentia. 

34.  Sic  ergo  et  liberum  arbitrium  suo  conetur 
prteesse  corpori,  ut  prseest  sapientia  orbi  attingens 
et  ipsum  a  fine  usque  ad  finem  fortiter  :  imperaus 
scilicet  singulis  sensibus  et  artubus  tam  potenter, 
quatenus  non  sinat  rcgnare  peccaium  in  suo  mortali 
corpore,  nec  mcmbra  sua  det  arma  iniquitati,  sed 
exhibeat  servire  justitise.  Et  ita  jam  non  erit  homo 
servus  i^eccati;  cum  peccatum  nonfecerit  :  a  quo 
utique  liberatus  jam  Hbertaiem  recnperare  oonsilii, 
jam  suam  indpiet  vindicare  digniiitera,  dum  divinae 
in  se  imagini  condignam  vestierit  similtiudinem, 
imo  aniiqaam  reparaverit  venustatem.  Guret  autero 
htec  agere,  non  minus  suaviter  quam  fortiter,  hoc 
ett  non  ex  tristitia  aut  ex  necessitite;  quod  est  ini- 
tlum,  non  plenltudo  sapientise  :  sed  prompta  et  ala- 
cri  voluntate,  quodfacitaceeptum  sacrificium ;  qao- 
niam  hilarem  datorem  diligit  Deas  (//  Cor.  n,  7). 
Sicque  per  omnia  iitiitabiiar  sapientiam,  dom  el 
vitiis  resistet  fortiter,  ct  in  conscientia  requiescet 
suaviter. 

35.  Yeram  cajus  ad  talia  provocamur  exemplo, 
ihdigemus  et  auxilio  :  quo  ipsi  videlicet  per  ipsam 
conformemur,  atque  in  eamdem  imaginem  transfor- 


GAPUT  XI. 

Libero  arbitrio  nihil  derogari  per  gratiam,  neque 

per  tentationem. 

36.  Hac  sane  dignitatis,  ui  dictum  est,  prseroga- 

tiva  (i63)  rationalem  singulariier  creataram  Condi- 

tor  insignivit,  quod  quemadmodum    ipse  sui  juris 

erat,  suaeque  ipsius  volunlaiis  non  neeessiiatis  erai 

quod  bonus  erat :  ita  ei  illa  quoqae  sui  quodammodo 

juris  in  hac  parie  exisieret,  quaienus  nonnisi  sua 

voluniate,  aui  mala  fieret,  et  jusle  damnaretur  ;  aut 

bona  manerei,  ei  merito  salvareiur.  Non  quod   ei 

propria  posset  sufficere  voluntas  ad  salutem;  sed 

quod  eam  uullatenus  sine  saa  voluniaie  consequere- 

tur.  Nemo  qnippe  salvatur  invitus.  Nam  quod  legiiur 

in  Evangelio  :  Nemo  venit  ad  m^,  nisi  Pater  meus 

traxerit  eum  {Joan,  vi,  44);  item  in  alio  loco  :  Com' 

pelle  intrare  (Lue,  xiv,  23);  nihil  impedii :  quia  pnH 

fecto  quantoscunquo  irahere^  vel  compellere  videa- 

iur  ad  salutem  benignus  Paier,  qui  omnes  vult  sal- 

vos  fieri  (/  Tim,  ii,  4) ;  nullum  tamen  judicat  salute 

dignum,  quem  ante  non  probaverii  voluntarium.  Hoc 

quippe  intendit,  cum  tcrret  aut  percutit,  ut  fodat  vo- 

luniarios,  non  salvei  invitos  :  quaienus  dum  de  malo 

motai  voluntatem  in  bonam,  transferat,  non  auferat 

libertatem.   (jnanqaam   tamen  non    semper   inviti 

irahimur :  nec  enim  csecus  aut  fessus  contrisiatar 

cum  trahitur.  Et  Paulua  ad  manus  tractus  est  Dama- 

scum,  utiqne  non  invitus  (Aet.  ix,  8).  Trahi  deni- 


memar  a  claritate,  in  claritatem,  ianquam  a  Domini  q  que  spedaliier  volebat  [al.  spiriiualiter],  quae  et  hoc 


Spiritu  (/  Cor.  m,  18).  Ergosi  a  Domini  Spirttu,  jam 
non  a  libero  arbitrio.  Nemo  proinde  putet  ideo  dic- 
tum  liberum  arbitrium,  quod  sequa  inter  bonnm  et 
malum  potestate  aat  fadlitate  Tersetur,  cum  cadere 
per  se  quidem  potuerit,  non  autem  resargere,  nisi 
per  Domini  Spiritum.  Aiioqoin  nec  Deus,  nec  an- 
geli  sancti,  cum  ita  sini  boni,  ut  non  possint  esse 
mali;  nec  prflevaricatores  item  angeli,  cum  iia  sint 
mali,  ni  jam  non  valeant  esse  boai;  liberi  arbitrii 

(i68)  Haec  esi  libertas  potentiae^  sed  facultas 
eleeiiva,  ad  bonum  et  malum  veraatilis  :  sed  ctijus 
exerdiium  et  applicaiio  ad  bonum  pendet  ex  grttia. 
Cujus  quippe  conatus  ad  bonum^  et  eassi  sunt,  si  a 


ipsum  magnopere  flagitabai  in  Gantids  :  Trahe  me^ 
inquit,  post  te ;  in  odorem  curremus  unguentorum 
tuorum  (Cantic.  i,  3). 

37.  Deinde  qnod  e  regione  acriptum  ett :  Unusqui" 
sque  tentatur  a  propria  concupiscentia  abstractus 
et  illectus  (Jac.  i,  14) ;  et  illud  :  Carpus  quod  corrum- 
pitur,  aggravai  antmam,  et  deprimit  terrena  mha- 
bitatio  sensum  muUa  cogitantem  (Sap.  iv,  15);  et 
item  illud  Aposioli :  Invenio  o/tam  legem  in  memhris 

gratia  non  adjuventur;  et  nulli,  si  non  exdientur 
lofra  num.  48. 

(163)  Doo  codices  :  dignitatis  divinw  ^  anos  Dio- 
nysiiBas,  divihitaiii  in  came  praerogaitmai 


1021 


TRAGTATUS  DB  GRATIA  BT  LIBBRO  ARBITRIO. 


IMZ 


meUrepugnaktemlegtmenHsmue,eleaptwttmtne  i  lem,  qoa  sibi  complaedMt  qood  euet  chritliunw 


dueentem  in legem peceaH^ quteeitin  membris meis 
(Rom.  vu,  23);  hsec  omnia  patari  possunt  eogm 
voluntatem,  et  prseripere  Hbertatem.  At  vero  quan* 
tislibet  quis  inlus  forisve  tentationibus  urgeatur, 
libera  profecto  semper,  quantum  ad  arbitrium  spec- 
tat,  voluntas  erit :  libere  quippe  de  sno  nihilo 
minus  consensu  judicabit.  Quantum  autem  pertinet 
ad  consilium,  sive  complacitum,  carnis  interim  con- 
cupiscentia,  viteque  miseria  reluctante,  minus  qni- 
dem  se  liberam  sentit :  sed  prorsus  non  malam,diim 
malo  non  conaentit.  Denique  Paulus,  qui  capti? vm 
se  in  legem  peccati  trahi  conqueritur,  haud  dubium 
quin  ex  minus  plena  libertate  consilii :  consensom 


In  quo  ergo  culpabitur  ?  An  in  eo  quod  meiUlri, 
quam  mori  maluit  THsec  planevolnntas  reprehensione 
digna  fuit,  quia  [al.  qua]  corporis  magis,  qnam  ani« 
mse  voluit  servaro  vitam,  Os  nempe  quod  mentiinr, 
occtdit  animam  (Sap.  i.  11).  Et  peccavit  ergo,  et 
non  absque  consensn  propri»  voluntatis  infinoMS 
quidem  et  miserfle,  sed  plane  liberse.  Peccavit  antem, 
non  spemendo  aul  odiendo  Ghrtstnm,  sed  se  nimis 
amando.  Nec  in  hunc  perversum  amorem  sui,  vo« 
luntatem  metus  ille  subitus  compulit ;  sed  esse  oon- 
vicit.  Jam  tunc  procul  dubio  talis  erat,  sed  needo- 
bat,  cum  ab  illo  quem  latere  non  poterat,  audivit : 
Priusquamgalluscantet,termenegabis{Matth,Tvnt 


tamen  sanum,  atque  in  bono  quoque  jam  ex  magna      34).  Illa  itaque  voluntatis  infirmitas  per  inoussnm 
parte  se  habere  liberum  glorialur,  Jam  non  ego,  B  timorem  nota,  non  orta,  notum  fecil  qnatenus  se 


inquiens,  operorillud.  Unde  hoc  confidis,  o  Paule? 
Quoniam  consentio,  ioquit,  legi  Det,  quoniam  bona 
est ;  et  nirsum  :  Condelector  enim  legi  Dei  secundum 
interiorem  hominem  {Rom,  \x,  16, 22).  Oculo  exia- 
tente  simplici,  tolum  corpus  lucidum  esseprsesumit. 
Sano  consensn  tractum  licet  peccato,  vel  captivum 
mfseria,  liberum  se  in  bono  profiteri  non  dubilat. 
Unde  et  fidens  generaliter  infert :  Nihil  ergo  damna' 
tionis  est  his  qui  sunt  in  Christo  Jesu  (Rom.  viii^  1). 

CAPUT  XII. 
An  negans  fidem  metu  mortis  ae  pasnarumt  excu- 

setur  a  culpa^  vel  destituatur  libero  arbitrio»  Ubi 

negatio  Petri  discutitur, 

38.  Sed  videamus  de  his  qui  pcenarnm  mortisve  Q 
timore  fidem  verbo  tenus  negare  compulsi  sunt : 
019  ne  forte  juxta  hanc  assertionem,  aut  culpa 
non  fuerit,  quod  vel  voce  negaverunt;  aut  cogi  in 
culpam  et  voluntas  potuerit,  ut  vellet  videlicet  homo 
quod  eum  et  nolle  constiterit;  etsicperieritlibemm 
arbitrium.  Quod  quia  impossibile  erat  (velle*  quippe 
et  nolle  idem  eodcm  tempore  non  poterat),  queri- 
tur  unde  malum  neqnaquam  volentibus  malum  de- 
buit  imputari.  Neque  enim  tale  est  hoc,  quale  ori- 
ginale  peccatum  :  quo  non  solum  non  consentirasy 
verum  plerumque  et  nesciens,  alia  ratione  constrin- 
gitur  necdum  renatus  baptismate.  Exempli   cansa. 


qualenus  Ghristum  amaverit.  Notum  autem  non 
Ghrisio,  sed  Pelro.  Nam  Ghristus  el  ante  sciebat 
quid  esset  in  homine.  Qaatenus  ergo  Ghristnm  dili- 
gebat,  vim  prorsos  (quod  negandum  non  est)  passa 
est  illa  voluntas,  nt  contra  se  loqueretur  :  quatenus 
vero  se,  voluntarie  procul  dubio  consensit,  ut  pro 
se  loqueretur.  Si  Ghristom  non  amasset,  non  negas- 
set  invitus  :  verum  si  se  amplius  non  amasset,  non 
aliquatenns  negasset.  Fateudum  igitur  homiaem 
fuisse  compulsum,  voluntatem  propriam  etsi  non 
mutare,  occultare  tamen  :  compulsum,  inquam,  non 
qutdem  rccedere  ab  amore  Dei(164);  cedere  tamen 
aliquantulum  amore  sui. 

39.  Qutd  ergo  ?  forte  dissoluta  est  toU  superior  as- 
scrtio  de  libcrtate  voluntaiis,  quia  nimirum  inventa 
est  cogi  potuisse  voluntas  T  Est  plane  :  sed  si  cogi  ab 
alio  potnit  qnam  a  se  ipsa.  Quod  si  sese  ipsa  coegii, 
compnlsa,  et  compellens ;  nbi  amittere  ibi  et  recipere 
visa  est  liberUtem.  Vim  quippe,  quam  ipsa  sibi  Intu- 
lit,  a  se  pertulit.  Porro  quod  a  se  voluntas  pertnlit, 
ex  volunute  fuit.  Quod  ex  voluntate  fuit,  jam  non  ex 
necessitate,  sed  voluntarium  fiiit.  Si  autem  volunta- 
rium,  et  liberum.  Quem  sua  denique  ad  negandnm 
voluntas  compulit,  compulsus  est  quia  voluit :  imo 
non  compulsus  est,  sed  consensit,  et  non  alienae  po- 
tenti»,  sed  propriae  voluntati,  illi  ntiqne,  qua  mortem 
omnimodis  evadere  voluit.   Alioquin  quando  vox 


veniat  in  medium  Petras  apostolus  :    ipse   quippe 

visus  est  negare  Veritatem  contra  propriam  volun-  n  muliercnlffi  linguam  sacram  in  vertM  formare  ne* 
;  siquidem  aut  negare,  ant  mori  neccsse  erat.  ^  fanda  valuisset,  si  non  linguse  domina  voluntu  an« 


talem 

Mori  timens  negavit.  Negare  nolebat,  sed  magis 
nolebat  mori.  Itaque  invitus  quidem :  sed  negavit 
tamen,  ne  moreretnr.  Quod  si  lingua,  et  non  vo- 
luntate  loqui  homo  compulsus  est  quod  nolebat : 
non  tamen  velle  aliud  quam  volebat.  Lingua  mota 
est  contra  voluntatem  :  sed  nunquid  et  mutata  vo- 
luntas?Quid  enim  volebat?  Prorsus  quod  erat, 
Ghristi  esse  discipulus.  Quid  loquebatnr?  Non  notn 
hominem  (Matth.  xxvi,72).  Gur  ita?Mortem  evadere 
volebat.  Sed  quid  istud  criminis  fuit  ?  Duas  apoatoli 
tenemus  voluntates  :  unam,  qua  voluit  non  mori, 
penitus  inculpabilem ;  alteram,  et  multum  laudabi- 

(164)  Nempe  actu  amori  contrario.  Quippe  qoi  peccatHtt  non  spemendo  aut  audiendo  Ghrittum  «ed 
80  nimis  amando,  supra. 


nuisset  ?  Denique  cimi  se  a  sni  postmodum  nimio  illo 
temperavit  amore,  et  Ghristum  eoepit,  nt  deboit, 
toto  corde,tota  anima,  tota  virtute  diligere;  jam 
nullis  valuit  minis  M9  vel  poenis  extorqueri  ali- 
quatenus  voluntati[a^  voIuntas]dare  linguam  arma 
iniquitati,  sed  potius  audacter  accommodans  veritatl, 
Obedire  inquit,  oportet  Deo  magis  quam  hominibus 
(Act..  V,  29). 

40.  Est  sane  gemina  compulsio,  secundum  quod 
aut  pati  aliquid,  aut  agere  contra  propriam  cogimur 
voltintatem.  Quarum  passiva  quidem  (sic  enim  prior 


1023 


8.  BBRNARDI  ABBATIS  aARiG-VALLBNSlS 


1024 


illa  reetenominitar)  poteslndnDanqnrai  fiAri  absqne  A-sie  non  eieiuant,  sed  damnant  eonseotientes,  al  nrc 


consensu  voliintario  patiedtis,  sed  aetiva  nmiquain. 
Proinde  roalam  qood  lit  in  nos,  sive  de  nobis,  non 
est  imputandum  nobis,  si  lamen  invitis.  Gaeterum 
quod  iit  a  nobis,  jam  non  sine  cnlpa  est  voiuntatis. 
VeJle  plane  convincimur,  quod  non  fieret,  si  noile- 
mus.  Est  ergo  compulsio  quaedam  etiam  aciiva:  sed 
non  habet  exeusationem  ,  cum  sit  et  volunlaria . 
Cogebatur  chrislianus  negare  Ghristum ,  et  quidem 
dolens,  non  tamen  nisi  volens.  Volebal  nimis  [al. 
nimiruro  ]  gladium  vilare  ferienlis  ;  atque  ilia  talis 
volunias  intus  prsesidens  os  aperiebat,  non  gladius 
quifons  apparebat.  Porro  talem  esse  illam  volunta- 
tem  convineebat  gladius,  non  cogebat.  Ipsa  igitur 
86  in  culpam,  non  gladius  impellebat.  Denique  in 


falus,  nec  damnatio  oila  ratione  sine  prscedenli 
consensu  voluntario  possit  haberi ;  ne  qua  forte  ex 
parte  praescrihi  videalur  libertati  a>  bin  li. 

CAPUT  xm. 

Merita  hominis  mera  esse  Dei  munera. 
42.  Quamobrem  id  quod  in  creatura  didiur  libe- 
rum  arbiirium,  aut  juste  profecto  damnatur,  dum  ei 
ad  peccatum  nulla  vi  prsejudicetur  extrinseca  :  aut 
misericorditer  salvatur*  cui  ad  justitiam  nulla  virius 
sutficit  sua  (166).  Sanein  his  omnibus  cogitet  lector 
4MO  originalis  peccati  prorsus  excipi  rationcm. 
De  caelero,  lil>ero  arbitrio  nec  extra  ipsum  quseraiur 
damnationis  cansa,  quod  jam  non  damnat  nisi  propria 
culpa;  nec  ab  ipso  salutis  merita,  quod  sola  salvat 


quibus  sana  erat  voluntas,   occidi  poterant ,  flecti  ■'  misericordia.  Gujus  quippe  conatus  ad  bonum,   et 


nequibant.  Hoc  est  quod  eis  prsedictum  fuerat,  Fa- 
cient  in  vos  qucecunque  voluerint  Marc.  ix,  12);  sed 
iii  membr}»,  non  corda.  Non  vos  facielis  quae  volue- 
rint :  sed  ipsi  facient ,  vos  patiemini.  Membra  cru- 
ciabunt,  sed  voiuntatem  non  mutabunt :  ssevient  in 
camem,  animse  autem  non  habebunt  quid  faciant 
(166).  Sit  licet  palientis  corpus  in  potestate  torquen- 
tis,  sed  voluntas  est  libera.  Infirma  si  fuerit,  sse- 
viendo  cognoscent,  non  esse  cogent,  si  non  iuerit. 
Sane  infirroitas  ejus  a  se  ipsa  est,  sanitas  vero  non 
a  se,  sed  a  Domini  Spiritu.  Sanatur  autem,  cum  re- 
novatur. 
41.  Porro  renovatur,  cum,  quemadmodum  docet 


cassi  sunt,  si  a  gratia  non  adjuventur;  et  nulli,  si 
non  exciteiitur.  Gaeterum  in  malum,  dicente  Scri- 
ptura,  Proni  sunt  sensus  et  coqitationes  hominis 
{Gen.  VIII,  21).  Proinde  non  ei  a  se,  ut  dictum  est, 
sed  desursum  potius  a  Patre  luminum  descendere 
merita  puientur  :  si  tamen  inlor  data  optima  et  dona 
perfecta,  ipsa  merito  per  quae  salus  aeteroa  conqui- 
riiur,  merita  deputentur. 

43.  Deus  namque  rex  noster  ante  ssecula,  cum 
operatus  est  salutem  in  medio  terrae  ,  dona  sua  qu^ 
dedit  hominibus,  in  merita  divisit  et  prsemia  :  ut  et 
prsessntia  per  liberam  possessionem  noslra  inlerim 
fierent  merita,  et  futura  per  gratuitam   sponsiooem 


Apo9io]us :  Speculando  qloriam  Dei  in  eamdemima-  C  exspoctarenuis  :  imo  expeteremus  ul  debita.  Utraque 


qinem  transformatur  a  claritate  in  elaritatem,  hoc 
est  de  virlule  in  virtnlem  tanquam  a  Domini  Spt- 
ritu  (IlCory  iii,  18).  Inter  quem  utique  divinum  spi- 
ritum,  et  carnis  appetituro,  tenet  medium  quemdam 
loeoro  id  quod  dicitur  iu  horoine  libernm  arbitriuro, 
id  est,  huroana  voluntas  :  et  tanquam  in  devexo 
latere  montis  admoduro  ardui  inter  utrumque  pen- 
deoB,  ila  in  \al.  ita  ]  appetitu  infirmaiur  per  camem, 
ut  nisi  sedulo  spiritus  adjuvet  infirmitatem  ejus  per 
gratiam  ,  non  soluro  non  valeat  justitise,  qnee  est 
juxta  prophetaro  sicut  montes  Dei  (PsaL  xxxv,  7), 
ascendendo  de  virtute  in  virtutero,  apprehendere 
cuHnen :  sed  etiam  de  vitio  semper  in  vitium  suo 


Paulus  commemorans  :  Habetis,  inquit,  fructum  ve- 
strum  in  sancti/icationem,/inem  vero  vitam  (etemam 
(Aom.  VI,  22  :  item  :  Etnosipsi,  ait,  primitias  spt- 
ritus  hahenteSfinqemiscimus  adoptionem  exspectan- 
tes  filiorum  Dei  (Rom.  vin,  23) ;  primitias  spiritus  vu. 
eans  sanctificationem,  id  est  virtutes,  quibus  in  prae- 
sentiarnm  sanctificamur  a  spiriiu,  ut  mcrito  conse- 
quamur  adoptionem.  Rursum  in  Evangelio,  eadem 
saeculo  abrenontianti  promittuntur,  ubi  dicitur  : 
Centuplum  accipiet,  et  vitam  asternam  possidebit 
(Matth.  XIX,  29).Itaque  non  liberi  arbitrii,  sed  Domimi 
est  salus;  imo  ipse  salus,  ipse  et  via  est  ad  salulem, 
quiait :  Salus  populieqo  sum  Psal,  \xxiv,  3)  :  qui 


ipsias  pondere  devolutaruat  iu  praeceps ;  praegravata  n  '^^^^  perhibet :  Eqo  sum  via  (Joan.  xiv,  6).  Se  fecit 

ccati  oriirinariter  mem-  **  viatnf  qtii  et  salus  erat  et  viu,  ut  non  glorietur  omnis 


nimimro  non  soluro  lege  peccati  original 
bris  insita,  veraro  et  consuetudine  terrense  infaabi- 
tationis  usualiter  affectionibus  inolita.  Quod  huroa- 
me  voluntatis  videlicet  utruroqne  gravamen  uno 
breviter  versicolo  Scriptura  commemorat,  dicens : 
CorpuSt  quod  corrumpitur^  aqqravat  animamt  et  de- 
primit  terrenainhabitatio  sensum  muUa  cogitaniem 
(Sap.  (ix),  15).  Et  hsec  duo  hujns  roortalitatis  mala, 
sicut  non  nocent,  sed  'exercent  non  consentientes  : 

(465).  Sic  habent  codices  Dionysianas,  Gistercien- 
sis,  et  alii  duo.  Horstius  aliter  :  Hoc  est  quod  dictum 
est  de  Joanne  :  Fecernnt  ei  qufficunque  voluerant. 
Nunquid  quod  voluit  iUeflta  et  in  reliquos  martyres 
fecfrunt ;  non  quod  martifres  voluerunty  sed  quod 
iptt.  Fecerunt,  tnqtiam,  in  eos  qum  voliurunt,sed  in 


Caro.  Si  ergo  bona  vise  sunt  merita,  sicut  et  patriae 
salns  et  vita,  et  verum  est  quod  ail  David  :  Non  est 
qui  faciat  bonum,  non  est  tisque  ad  unum  (PsaL  xiii, 
3),  illum  videlicet  unuro  de  quo  iiem  dicitur  :  Nemo 
bonuSf  niH  solus  Deus  (Marc.  x,  18) :  Dei  suot  pro- 
cul  dubio  munera  tam  nostraopera;  qoam  ejus  prse- 
mia;  et  qui  se  fecit  debitorero  in  illis,  fecit  et  nos 
promeritores  ex  his.  Ad  quae  tamen  condenda  merita 

menibraj  non  corda.  Membra  cruciaverunt,  sed  vo- 
luntatem  non  muiaverunt.  Sasvierunt  in  carnem^ 
animo!  autem  non  hdbtterunt  quid  facerent,  Et  ita 
in  oodice  Golbertino. 

(166)  Quidam  codices,  nulla  vu;  Dionysianus, 
ad  jtistiitam  nullo  modo  suf/icit  stta. 


1025 


TRACTATUS  DB  GRATIA  BT  LIBBRO  ARBiTRIO. 


1026 


digoatur  sibi  adhibere  crealuraram  ministeria  (167),  a 
Don  quibus  egeal,  sed  quibusper  hoc,  vel  de  quibus 
prosii. 

44.  Operatur  ergo  illorum  salutem,  quorum  no- 
mina  sunt  in  libro  vitse,  aliquaodo  per  creaturam 
siue  ipsa,  aliquaudo  per  creaturam  contra  ipsam, 
aliquando  per  creaturam  cum  ipsa.  Multa  profecto 
fiuut  hominibus  salubria  per  insensibilem,  et  item 
per  irrationalem  crealuram  :  qus  idcirco  dixi  iieri 
sine  ipsa,  quod  non  queat,  mtellectu  careos,  esse 
vel  coDScia.  Mulia  quoque  multorum  saluti  utilia 
facit  Deus  per  malos,  sive  homiues,  sive  augelos  : 
sed  quoniam  invitos,  ideo  contra  ipsos.  Nam,  dum 
nocere  cupientes  juvant,  quantum  aliis  valet  utilis 
aclio,  tautum  ipsis  perversa  nocet  iQtentio.  Porro  ^ 
per  quos  et  cum  quibus  op<.ratur  Deus,  boni  sunl  ^ 
vel  angeli,  vel  homines,  qui  quod  vult  Deus,  et  agunt 
puritc  r,  el  voiuut.  Qui  enim  bouo,  quod  opere  coni- 
plent,  voluntate  conseotiunt,  opus  omnioo  quod  per 
eos  Deus  expiical,  ipsis  commuoicat.  Uode  Paulus, 
cum  booa  plurima,  quse  Deus  per  ipsum  fecerat, 
eiiarrasset :  I^on  autem  egOt  ail,  sed  gratia  Dei  me- 
cum  (/  Cor.  xv,  10).  Potuit  diccre  :  Per  me,  sed 
quia  minus  erat,  maiuit  dicere,  mecum :  prsesumeos 
se  000  solum  opcris  esse  mioistrum  per  effectum  ; 
sed  et  operaotis  quodammodo  socium  per  cousen-' 
sum. 

45.  Yideamus  nunc  secundum  triplicem  Dei  ope- 
ralionem,  quam  posuimus,  quid  creatura  quHeque 
pio  suo  mlnisterio  mercatur.  Et  iiia  quidem,  per  Q 
quam,  et  sine  qua  fit  quod  fit,  quid  mereri  putest? 
quid  illa  contra  quam  fit,  nisi  iram?  quid  et  cum 
qua  fil,  nisi  gratiam?  In  prima  itaque  nuila,  in  se- 
quenti  mala,  in  ultima  bona  merila  conquiruotur. 
Nec  enim  pecudes  A9I  cum  per  eas  booum  aut 
malum  quodcuoque  fit,  boni  quidpiam  mcrentur, 
aut  mali.  Noo  habeot  quippe  uode  bono  malove 
cooseotiaot.  Multo  aulem  miDus  lapides ;  cum  oec 
seotiaot.  Caeterum  diabolus,  vel  homo  malus,  cum 
vigeaot  et  vigileot  ratiooe,  jam  quidem  merentur, 
sed  nounisi  poenam,  pro  eo  quod  a  bono  disscntiant. 
Paulus  autem,  qui  volens  evangelizat,  ne,  si  invitus, 
dispeosatio  ei  Untum  crediu  sit  (/  Cor.  ii,  17) ;  et 
quicunque  similiter  sapiuot :  quooiam  quidem  ex 
consenstt  voluntatis  obediunt,  repositam  sibi  esse 
confidunt  coronam  justitise.  Utitur  ergo  Deus  in  sa-  D 
luiem  suorum  irrationabili,  et  item  insensibili  crea- 
tura,  tanqnam  jumento  vel  instrumento,  quse  jam 
expleto  opere  nosquam  eront.  Utitur  creatura  ra* 
tionaii,  sed  malevola,  quasi  disdpiinee  virga,  quam, 
correcto  filio,  in  ignem  projiciet  tanquam  sarmen- 
tum  inutile.  Utitur  el  aogelis  ct  bominibus  bonse 
voluntatis,  tanquam  commilitonibus  et  coadjutoribos 
suis,  quos  -peracta  victoria  amplissime  munerabit. 
Deoique  et  Paulus  de  se,  suisque  similibus,  audacter 
proouniiat :  Coadjutores  enim  Dei  sumus  (/  Id.  iii« 

(167)  Id  argumenti  egregio  tractatur  in  sermooa 
5  S!ipcr  Caoiica. 


9).  Ibi  itaque  Deos  homini  benigne  erita  consti- 
tuit,  ubi  per  ipsum,  et  cum  ipso,  booi  qoidptam 
operari  digoaoter  iostituii.  Hinc  coadjutores  Dei, 
cooperatores  Spiritus  saocti,  promeritores  regoi  aos 
esse  praesumimus,  quod  per  cooseusam  uiique  vo- 
luotarium  divin»  voluntati  conjungimur. 

CAPUT  XIV. 

Quid  graticB^  qtud  libero  arbitrio  id  negoiio  saluHs 

attribuendum. 

46.  Quid  igitur?  hoc  ergo  totum  liberi  arbitrii 
opus,  hoc  soium  ejus  est  meritum  quod  consentit  t 
£8t  prorsus.  Noo  quidem  quod  vel  ipse  coosensus, 
in  quo  omne  meritum  consistit,  ab  ipso  sit  :  cum 
nec  cogitare  (quod  mious  esl,  quam  cooseotire) 
aliquid  a  nobis  quasi  ex  nobis  suf/icientes  simus  (II 
{Cor.  lu,  5).  Vcrba  suot  oou  ni<:a,  sed  Apostoli,  qui 
omue  quod  boui  esse  potest,  iil  est  cogitare,  et 
veJe,  et  pcrficcre  pro  boua  voluuiate,  atiriuuit  Deo 
(PhiUpp.  11,  13),  uou  suo  arbiirio.  Si  ergo  Deus 
iria  ha>c,  hoc  ebi  booum  co^itarcy  veiie,  perficcre, 
operaiur  lu  uobu>  :  primum  proioclo  siue  doIms  ; 
secuudum,  uubibcum  j  tertium,  pcr  dos  facit.  Si- 
quidem  iuimitieodo  booam  cogitatiooem,  oos  prseve- 
nii;  immutaodo  etiain  maio  voluntatem,  sibi  per 
coQseo^ium  juugii  :  miuistraodo  et  cooseosui  facuU 
tatem  (168),  foris  per  apertum  opus  oostrum  inter- 
nus  opitex  inootescit.  Saoe  ipsi  nos  praeveoire  oe- 
quaquaiu  possumus.  Qui  auiem  bonum  neminem 
iuvemt,  ueminem  salvat  quem  oon  prseveuit.  A 
Deo  ergo  siue  dubio  nostrae  fit  salutis  exordium,  nec 
per  nos  uiique,  uec  uol)iiCum.  Verum  coiueusus,  et 
opus,  etsi  nou  cx  oobis,  oao  jam  tameo  siue  oobis. 
Ne«iue  primum  itaque,  io  quo  quippe  oos  oil  faci« 
mus ;  oec  uitimum,  quod  et  pierumque  extarquet  aut 
timor  iuutilis,  aut  simuiatio  damoabiiis ;  sed  lautum 
medium  oobis  reputatur  iu  meritum.  Sola  oe.npe 
iuteruum  boua  voiuutas  sufticit :  caeieraoou  inosunt, 
si  soia  defuerit.  Nou  prosuut  dixerim,  sed  agenti, 
DOD  ccrueuti.  Vaict  itaque  inleutio  ad  nieriium  ; 
actio,  ad  exempium ;  utram^ue  praeveniens  cogita- 
lio>  tautummodo  ad  excitandum  [alias,  exercitaa- 
duui.l 

47.  C&vendum  ergo,  ne  cum  haec  invisibiliter  ia- 
tra  nos  ac  nobiscum  actitari  seniimus,  aat  nostre 
voluniati  atlribuamus,  quae  infirma  est ;  aut  Dei  00« 
cessitati,  qua^  nuiia  est ;  sed  soii  graiiae,  qua  pieaua 
est.  Ipsd  Iiberum  excitai  arbitrium,  cum  semioat 
cogitatum ;  sauat,  cam  iminutat  affectum;  roborat, 
ut  perducat  ad  actum  ;  servat,  ae  seatiat  defectum. 
Sic  antem  ista  cum  lioero  aruiirio  operaiur,  ut  laa- 
tum  iliud  iu  primo  prseveniat,  in  csteris  comiteiar ; 
ad  hoc  utique  prseveaiens,  ut  jam  sibi  deinceps 
cooperetur.  Ita  tameo  quod  a  sola  gratia  coeptum 
est,  pariter  ab  utroque  ttM  perficitur  :  ut  mittim, 

(168)  Codices  quidam  adduot,  vel  fa€ilitatem,q}iod 
scribis  anceps  «sset  leetio  hujus  ioci. 


1027 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  CLARifi-VALLBNSlS 


1028 


nofi  siDginatim ;  sinrral,  non  vieissim;  per  singolos  ^  in  Ghristo  creati  snmus  in  libertatem  voluntatis  : 
profectus  operentur.  Non  partim  gratia,  partim  U-      secundo  reformamur  per  Ghristum  in  spiritnm  liber- 


berrnn  arbitrinm,  sed  totum  singula  opere  individuo 
peragnnt.  Totum  quidem  hoC;  et  totum  illa ;  sed  ut 
totam  in  illo,  sic  totum  ex  iila. 

58.  Credimus  placere  lectori,  quod  a  sensu  Apo- 
stoli  nusquam  recedimus ;  el  quaquaversum  evagetur 
oratio,  in  eadem  pene  ipsius  verba  frequenter  reci- 
dimus.  Qoid  enim  nostra  aliud  sonant  quam  illud  : 
Ergo  neque  volentis,  neque  currentiSj  sed  miserentis 
est  Deif  (Rom.  ix,  16.)  Quod  sane  non  ideo  dicit, 
quasi  quis  velle  aut  currere  possit  in  vanum  :  sed 
quod  is  qui  vuU  el  currit,  non  in  se,  sed  in  eo  a  quo 
accepit  el  velle,  el  currere,  debeat  gloriari.  Denique 
ait :  Quid  habes  quod  non  accepisit  ?  (I  Cor.  iv,  7.) 
Crearis,  sanaris,  salvaris.  Quid  horum  tibi  ex  le,  o  " 
homo?]quid  horum  non  impossibile  libero  arbilrio? 
Nec  creare  qui  non  eras,  nec  justificare  peccator, 
nec  mortuus  poteras  te  ipsum  resuscitare  :  ut  csetera 
prsetermitlam  bona,  quae  aut  sanandis  necessaria 
sunt,  aut  salvandis  reposita.  Quod  dicimus,  de  pri- 
mo  patet  el  nltimo.  Sed  et  de  medio  nemo  dubilat, 
nisi  qui  ignorans  Dei  justitiam,  el  suam  volens  con- 
Btituere,  justitise  Dei  non  est  subjectns  {Rom.  x,  3). 
Quid  enim?  Agnoscis  creantis  polentiam,  salvantis 
gloriam  |a/.,  gratiam] ;  et  sanantis  ignoras  justitiam? 
Sana  me,  ait,  et  sanabor;  salvum  me  fae^  et  »a/- 
vus  ero,  quoniam  laus  mea  tu  es  (Jerem,  xvii,  14). 
Iste  justiiiam  Dei  agnoscebat,a  quo  seque  sperabat. 


tatis;  cum  Christo  delnde  consummandi  in  statum 
aiternitatis.  Siquidem  quod  non  erat,  in  illo  creari 
oportuit  qui  erat ;  per  formam  reformari  deformem 
(i69);  memhra  non  perfici  nisi  cum  capite.  Qaod 
utique  tunc  complebitur,  cum  omnes  occurremns  in 
virum  perfectum,  in  mensuram  setatis  plenitudinis 
Ghristi  (Ephes,  iv,  13)  :  quando  apparenle  Christo 
vita  nostra,  apparebimus  et  nos  cum  ipso  in  gloria 
(Coloss,  ui,  4).  Cum  igitur  consummatio  fieri  ha- 
beai  de  nobis,  sive  eiiam  in  nobis,  non  autem  a  no- 
bis;  creatio  vero  facta  sit  et  sine  nobis  :  sola,  quae 
nobiscam  qnodammodo  fit  propter  consensum  volun- 
tarium  nostmra,  in  merita  nobis  reputabitur  refor- 
matio.  Ipsa  sunt  jejnnia  nostra,  vigilise,  continentia, 
opera  misericordise,  cseteraque  virtutnm  exercitia, 
per  quse  utique  constat  interiorem  hominem  nostrum 
renovari  de  die  in  diem  :  dum  et  intentio  terrenis 
incurvata  cnris,  de  imis  paulatim  ad  superna  resur- 
git;  et  affectio  circa  camis  desidiria  languens,  sen- 
sim  in  amorem  spiritus  convalescit;  et  memoria 
yeterum  operam  turpitudine  sordens,  novis  bonis- 
que  actibus  candidata  in  dies  hilarescit.  In  his 
namque  tribus  interior  renovatio  Oi^S  consistit : 
rectitudine  scilicet  intentionis,  puritate  affectionis, 
recordatione  bonse  operationi«,  per  quam  sibi  bene 
conscia  memoria  enitescit. 
50.  Yemm  haec  cum  certum  sit  divino  in  nobis 


tam  sanari  a  peccato,  quam  a  miseria  liberari :  et-Q  actitari  Spiritu,  Dei  sunt  munera  :  quia  vero,  cum 


ideo  laudem  suam  illum,  non  se,  merito  slatuebat : 
Propter  hoc,  et  David  iogeminans :  Nonnobis,  inquit, 
Domine,  nonnobiStSed  nomini  tuo  da  gloriam  (PsaL 
cxiu,  9)  :  quod  utramque  a  Deo  stolam,  et  justiiiee 
scilicet  exspectaret,  et  giorise.  Quis  est  qui  igoorat 
Dei  juslitiam  ?  Qui  se  ipsum  justificat.  Quis  est  qui 
se  ipsum  justifical?  Qui  merita  sibi  aliunde,  quam 
a  gratia  prsesumit.  Csetcrum,  qui  fecit  quod  salvaret, 
etiam  dal  unde  salvet.  Ipse,  inquam,  merita  douat, 
qui  fecil  quibus  donarei.  Quid  retribuam,  inquit, 
Damino  pro  omniJbus,  non  quae  tribuit,  sed  qux  re- 
tribuit  mihx  ?  Et  quod  est,  et  quod  jusius  est  a  Deo 
Me  confiietur  :  ne,  si  utrumlibet  ntgaret,  utramque 


nostne  voluotatis  assensu,  nostra  sunt  merita.  Hon 
enim  vos  esiis,  inquit,  qui  loquimini^  sed  Spiritus  Po- 
tris  vestri  qui  loquitur  in  vobis  (Matth.Xf  20)  :  et 
Apostolus  :  An  experimentum  ejus  quceritis,  inquit, 
qui  in  me  loquitur  Christus  f(II  Cor.  xui,  3).Si  ergo 
Ghristus,  aut  Spirilus  sanctus  loquitur  in  Paulo,  non 
etiam  itidem  operatur  in  ipso?  Non  enim  loquor,  ait, 
quas  per  me  non  efficit  Deus  (Rom.  xv,  18).  Quid 
ergo?  si  non  Pauli,  sed  Dei  loquentis  in  Paulo,  vel 
operantis  per  Paulum,  ct  verba  sunt,  et  opera  ;  ubi 
jam  Pauli  merita?  ubi  est  quod  tam  fidenter  aiebat : 
Bonum  certamencertaviyCursum  consummavi,  fidem 
servavi :  de  reliquo  reposita  est  mihi  coronajustitias 


perderet,  amittendo  utique  undejustus  est,  et  sic      quamreddetmihiDominusinilladiejustusjudexf 
damnando  quodest.  Sed  sic  vel  tertio  loco  invenit  J)  (//  Tim.  iv,  7,  8.)  An  in  eo  forte  confidit  sibi  coro- 


qnod  vicissim  rependeret  :  Calicemy  ait,  salutarit 
accipiam.  Galix  salutaris,  aanguis  est  Salvatoris. 
Ergo,  si  deest  tibi  omnimo  de  tuo,  quod  vel  secundis 
Dei  donia  retribaas,  nnde  tibi  salutem  prssumis  : 
N<men  Domini,  ioquU,  invocabo  (Ptal.  cxv,  12, 
13),  quod  niminim  quieunpie  invocaverit  salvua  erit 
(Rom.  X,  13). 

49.  Igitur  qoi  recte  aapiunt,  triplicem  confitentur 
operationem,  non  qnidem  iiberi  arbitrii,  sed  divinse 
gratise  in  ipso,  aiTO  de  Ipao.  Prima^creatio ;  secunda, 
reformatio ;  tertia  eat  consummatio.  Primo  namque 


nam  esse  repositam,  quod  per  ipsum  illa  fiebant  ? 
Sed  mulla  per  malos,  sive  angelos,  slve  bomines, 
fiunt  bona ;  nec  tamen  reputantur  iilis  in  merita. 
An  quia  potius  et  cum  ipso,  hoc  est  cum  ejus  bona 
voluntate,  fiebanl?  Nam  ti  invitust  inquit,  evangeli" 
%avero  dispensatio  mihi  credita  est :  si  autem  vo^ 
lens^  gloria  est  miM  [I  Cor.  ix,  17). 

51.  Cseteram  si  vel  ipsa  vOluntas,  de  qua  omne 
meritnm  pendet,  ab  ipso  Paulo  non  est ;  quo  pacto 
eamy  quam  sibi  repositam  prsesumity  coronam  vocat 
justitise?  An  qnoniam  juste,  jam  et  ex  debito  requi- 


(168)  Ita  Bcripti  nostri  tres  :  Horstio  aic  :  in  illo  creart  oportuit ;  quod  erat  per  formam  reforman  dt^ 
formem  :  sed  mendosa  lectio  et  interpunctio. 


1029  TRACTATUS  DB  BAPTISMO,  BTG.  -  ADMONITIO.  1030 

ritur,  quodcunque  vel  gralls  promiuitnr  ?  Denique  j^  meritorem ;  cum  operum,  quibus  erat  illa  repro- 

ait :  Scio  cui  creduU,  et  ccrtus  sum  quia  potens  est  missa  corona,  habere  dignatus  est  coadjutorem.  Porro 

depositum  meum  servare  [II  Tim.  i,  42).  Dei  pro-  m4iutorem  fecit,  cum  fecit  volentem,  hoc  est  suse 
missum,  suum  appeliat  depmtam :  et  qiit  eredidit    'Tolanlttieooaeotiemaai.  Itaque  voluntas  in  auxilium, 

promittenii,  fidenter  promissum  repetit.  Promissum  auxilium  repulalur  in  meritum.  Si  ergo  a  Deo  volun- 

quidem  ex  miscricordia»  sed  jam  ex  jusiitia  peraol-  tas  est ;  et  merilum.  Neo  dubium  quin  a  Deo  sit  et 

vendum.  Est  ergo  quam  Paolus  exspeotat,  corona  .  velle,  et  perficere  pro  bona,  voluntate.  Deus  igitur 

justitiae  :  sed  justitiae  Dei,  non  suae,  justum  quippe  auclor  est  meriti,  qui  et  volunutem  appiicat  operi, 

cst  ut  reddat  quod  debet  :  debet  autem  quod  poUi-  et  opiis  explicat  voluntati  {aU^  voluntatis].  Alioquin, 

cilus  est.  Et  hsec  est  justitia,  de  qua  praesumit  Apo-  si  proprie  appellentur  ea,  quae  dicimus  nostra  me- 

stolus,  promissio  Dei :  ne  si  banc  contemnens,  suam  rita;  apei  qusedam  sunt  seminaria,  charitatis  incen- 

velit  siatuere,  justitise  Dei  :  non  sit  subjectus,  cujus  tiva,  occultae  praedestinationis  indicia,  futurae  feli- 

tamen  suae  justitiae  ipsum  Deus  voluit  habere  con-  citatis  praesagia,  via  regni,  non  causa  regnandi. 

sortem,  ut  et  coronae  faceret  promeritorem.  In  eo  Denique,  quos  justificavit,  non  quos  justos  invenit, 

enim  sibi  justitiae  consortem,  et  coronae  statuit  pro-  hos  et  magnificavit  (R(mi.  vin,  39). 


ADMONITIO  IN  OPUSCULUM  X. 


094  1.  Et  h(Bc  epistola^  quce  alias  septuagesima  upHma  essesolebat,  in  traetatuum  classem  relata 
est  ab  Horstio,  Inscribitur  in  vetustis  libriSt « ad  ma^trum  Hugonem  de  Sancto-  Victore.  »  Duo  fuerunt 
eodem  tempore  Hugones  in  abbatia Sancti-Victoris  apud  Parisios  :  unus  scriptis  clarus^  de  Sancto-Victore 
appellatuSf  ad  quem  hcec  epistda^  Lothariensis  seu  Iprensis^  non  Saxonicus,  dictus  in  fragtnento  quod 
retuH  in  tomo  primo  Analectorum^  mortuusanno  ii42,  ac  proinde  ante  Eugenii  tertii  ponti/icatum : 
alter  ab  ipso  Eugenio  laudatus  in  epistola  ad  Suaerium,  quce  epistola  inter  Sugerianas  est  sexagesima 
octava.  Eugenii  hmc  verbo  sunt  :  «  Qma  ergo  dilectus  /iUus  noster  Hugo^  canonicus  Sancti-  VictoriSf  ad 
nos  rediiurus  est ;  benevolentiam  tuam  rogamus^  quatenus  ei  equitaturam  unam  et  expensas^  quas  pro 
ipsa  et  ejus  sessore  in  reditu  sibi  suf/iciant,  largiaris,  »  Ad  primum  revertor^  cujus  epistolaj  qum  huic 
occasionem  dedit,  in  editis  ejus  operibus  desideratur. 

2.  Argumentum  huju4  epistola;  estcontra  quemdam  anonymumj  cujussententiaerat;  primo,Baptismi 
prasceptum  obligasse^  ex  quo  primum  Nicodemo  dictum  est  a  Christo  Domino,  Nisi  quis  renatus  fuerit, 
etc,  secundo,  Pieminem  absque  Baptismo,  vel  saltem  ejus  vice  martyrio,  uUatenus  potuisse  salvari ;  ter* 
tio;  Patres  Veieris  Testamenti  tam  claram  habuisse  notitiam  delncarnatione,  quam  Christianos;  quarto: 
NuUum  esse  peccatum  ex  ignorantia ;  quinto :  Bemardum  errasse,  cum  scripsitin  fwmiliis  5t<p^Mi8SU8 
est,  Angelos  tatuisse  Dei  consiUum  de  Incarnatione. 

3.  Quisfuerit  iste  anonymus,non  facilediuinare  Ucet.  Quidam  esse  putant  Joannem  archiepiscopum  His' 
palensem,  ad  quem  Hugo  Victorinus  epistolam  scripsit,  cujus  argumenium  est^  non  solum  corde,  sed 
etiam  ore  confitendam  fidem,  quam  Joannes  ipse  ore  neaaverat,  Sed  nihil  ex  iUa  epistola  coUigitur  ad 
stabiUendam  hanc  conjecturam,  Exstat  in  tomo  tertio  uperum  Hugonis  Victoriniy  Ubro  primo  MisceUa" 
neorum,  capite  octavo.  Verisimilius  esset^  anonymum  istum  non  aUum  esse  ab  Htigone  FarsitOj  quem 
de  Sacrimentis  nonnuUa  haud  recte  sensisse  patet  ex  Bernardi  epistola  trigesima  quinta^  ad  ipsum,  «  Quid 
inter  amicos  contra  veritatem  nuUa  debet  esse  meticulosa,  cum  sU  periculosa^  palpatio;  hoc  me,  fateor^ 
movit  et  movet,  quod  illam  inter  nos  jam  ante  habitam  de  Sacramentis  coUationem,  in  principio  pr(edicti 
opuscuU  defendere  et  astruere  conatiestis,  In  qua  uHaue  coUaHone,  si  vestras  summan  sententias  hene  me* 
ministiSy  ansensui  eonveniat  ecclesiasticOf  vos  videritts.  Vestras  autem  ingenuas  humiUtatis  est  non  erubes^ 
cere  corrigi,  si  quid  aUquando  aliter  savuiitis.  »  Verum  cum  Bemardus  Hugone  Victorino  rogantet  ad* 
versarii  auctoriSt  cujus  nomen  tacuerat  Hugo^  nec  Bernardui  ipse  sciebat,  assertionibus  responderit ;  de 
alio  auam  de  Hugone  Farsito,  cujus  sententiam  et  nomen  haud  ignorabat  BemarduSf  sequens  epistola 
inteltigenda  forsan  nonnuUisvidiebitur,  Quanquam  reponi  potest  coUationemiUam,  de  qua  Bemaraus  agit 
in  epistola  irigesima  quinta  esse  fortasse  posteri^rem  hac  epistoia  septuagesima  septimUt  quam  cum  scrir 
beret  Bemardus,  nondum  reseierat  quis  esset  auetor  Ulius  sententia,  quam  hac  m  epistola  tmpugna t.  Utut 
sit,  hasc  epistola  non  est  contra  Abaslardum,  cujus  nomini  haud  pepercisset  Hugo  :  tametsi  Abeelardus 
qucedam  habet  af/inia  iiSf  auof  carpit  hoc  in  loco  Bemardtu.  De  tempore  scriptof  epistolm  id  tantum 
asserere  possumust  eam  ante  annum  ii42  quo  martuus  est  magister  augo  Victorinus^  scriptam  fuisse 


1031 


S.  BBRNARDl  ABBATIS  GLARifi-VALLBNSlS 


1032 


S.  BERITARDI  ABBATIS 

AD  HUGONEM  DE  SANCTO  VICTORE 

EPISTOLA  SEU  TRACTATUS, 

DE  BAPTISMO  AUISQUE  QUiESTIONIBUS  AB  IPSO  PROPOSITIS. 


«95  PRiEFATIO. 
Si  libi  videor  tardius  rescripsisse,  scito  me  tarde 
quoque  accepisse  ad  quod  rescriberem.  Nam  quod 
mi^eias,  non  conlinuo  ad  me  usque  perlatum  est, 
scd  Ponliuiaci  diu  ante  retentum.  Porro  ubi  accepii 
moram  mioime  feci  in  rescribendo.  Ceeierum  id  bre- 
vius,  quam  tua  forte  deposcebat  inlenlio  :  scd  non 
plane  quam  niea  occupatio  sineret.  Caravi  tamen 
ne  te  uicunque  lateret  qnidquid  super  interrogatis 
ege  sentirem,  tuo  sane  eadem  mea  sensa  et  otio, 
et  ingenio  plenius  astruenda  reliuquens,  si  ita  opor- 
tere  cognuveris.  Nec  dubito  ad  manum  tibi  esse  ra- 
tiones  certas,  et  congruas  auctorilates,  quibus  facile 
id  possis.  Is  ergo,  ciyus  me  respondere  assertioni- 
bus  jubes^tt  nomen  taces,  tibi  noverit  a  me  super 


A  primo  de  lemporis  qoidem  praefixione  durum  nimis 
austerumque  videtur,  ut  videlicet  verbum  adbuc 
abscondiium  palam  jam  noceat,  et  ante  judex  feriat 
quam  mioetur;  quodque  interim  in  tenebris  loquilur 
et  in  aure  Salvalor,  nondum  quidem  salvet,  quia 
nondum  apparet,  et  jam  mundum  impleat  con- 
demnaiis.  Itane  ergo  verbum  salutis  et  prseceptum 
vitse  non  prius  viiam  restiluere  valuit,  quam  mor- 
tem  inflixerit ;  idque  eo  innocentibus,  quo  et  oe 
scientibus  adhuc  voluntaiem  Domini  sui  ?  Num  gen- 
tem  ignorautem  et  jnstam  (ui  cum  einicho  loqua- 
mur)  debuit  interficere  Deus?(Ctfn.  xx,  4.)  Quis  ita 
sapiat  ?  Non  equidem  vitae  eoncordat.  Auctori,  morte 
nimirum,  quam  exierminare  venerat,'  uti  mox  in 
ioitioviarum  suarum  ad  prsejudicium  ssecuU,  coe- 


consultis  quod  sentio  dictum,  non  sibi  contradictum,  B  leste  adhuc  recentissimum  ignoranlis  edictum.  Nefas 

est  profecto  sentire  de  onmium  largitore  bonorum, 
quod  tam  malum  principium  dederit  adveniens. 
Minime  prorsus  id  690  ego  cuipiam  de  Christo 
assenserim,  quod  magis  ab  Antichristo  merito  for- 
midatur,  quia  viJelicet  et  ipse  paraverit  sagittam 
auam  in  pharetra,  ut  sagitiaret  in  obscuro  reetos 
eorde. 

2.  Quanti  namque  interim  toto  orbe  non  baptizati 
moriuiitur,  profecto  ignorantes,  quid  cum  Nicodemo 
Jesusnoctusecreloque  confabuletur  ?  Quid  ergo?  nec- 
dum  lexpromulgatur,  et  jam  praevaricanlestenentur  ? 
Et  quomodOt  inquit,  credent  in  eumqtiem  non  audic' 
runt  fquomodo  veroaudient  sine  prcedicante  ?  quo^ 
modo  autem  prauUcabunt  nisi  mittantur  f  {Rofn  x, 
14,  15).  Necdum  injuDcu,  necdum  vuigata,  necdom 
servi  audita  prsedicatio  est :  et  juxta  pigri  ac  neqoam 
sententiam  tam  durus  est  Dominus,  utnecdamsata 
jam  metere  velit,  etnon  aparsa  colligore?  Absit. 
Sed  aadi  magis  hvgas  rei  veritatem.  Qoid  nnas  eat 
Magister  in  coelo  et  in  terra,  ei  qai  magister  tantum 
in  Israei  erat,  familiari  privaloqae  coUoqmo  Irade* 
bit  qaod  traderet ;  docebat  quod  doceret,  non  qaod 
exigeret  et  ab  absentibus,  non  unde  pnt^riberet  et 
bis  qui  non  audierant.  Yalde  quippe  injuste  exigitar 
obeditio,  ubi  non  praecessit  auditio*  Neqoe  enim  tale 
est  hoc,  quod  et  absqae  promulgaiione  naturalis  lex 
ignorare  non  sineret,  quale,  verbi  gratia,  illud  est  : 
Quod  tibi  non  vis  fieri,  alii  ne  feceris  {Tob,  i\,  16). 
Factiiium  magis  quodammodo  cst,  et  non  naturale 


etianisi  quid  aliter  ab  ipso  sapimus.  Nam  si  verum 
nos  sapimusy  veritas  « i  contradicit,  non  nos.  Sed 
enim  si  non  confunditur  acquiescere  veritati,  et 
veritas  cum  eo  sapit,  et  nos.  Sin  autem,  ser- 
vum  Dei  tamen  non  oportet  liiigare,  sed  magis 
paiientem  esse  ad  omnes  (//  Tim,  ii,  24).  Ideoque 
non  quserimus  pugnas  verborum ;  novitates  quoque 
vocuni  juxta  apostolicam  doctrinam  evitamus.  Pa- 
rum  tanlum  opponimus  sententias,  ac  verba  profe- 
rimus,  et  non  nostra  :  nec  enim  sapicntiores  sumus 
quam  patres  nostri.  Abundet  sane  in  suo  sensu  qui 
vult  quantum  vult,  dummodo  nos  patiatur  in  Scri* 
pturarum  sensibus  abundare,  quomodo  dicit  Apo- 
atolus  :  Non  quod  sufficientes  simus  coffitare  aliquid 
a  nobis^  tanquamex  nobis;  sed  suffiaentia  nostra 
ex  Deo  est  (//  Cor.  iii,  5).  ' 

CAPUT  PRIMUM. 
Non  obligasse  Baptismum^  ez  quo  dictumfuit  Nio^ 
demo,  *nisi  quis  renatus^  »  etc. 
1.  Scribis  itaque  quemdam  asserere  nescio  quem 
(nam  non  nominas)  ex  qao  primum  dictum  a  Do- 
mino  legitur  :  Nisi  quis  renatus  fuerit  ex  aqua  et 
Spiritu  sancto,  non  intrabit  in  regnum  cmlorum 
(joan.  III,  5) ;  ex  eo  neminem  absque  eodem  perccpto 
actualiter  visibtli  sacramento,  vel  ejus  vice  marty- 
rio,  ailatenus  potuisse  salvari ;  sed  ctsi  forte  illud 
quispiam  cam  vera  fide  et  contritione  cordis  expete- 
ret,  sed  prseventus  mortis  ariiculo  assequi  quod 
cUj  ercl  ncn  valeret,  t^tmen  omnino  damnari.  Ubi 


1093 


TRACTATUS  DB  BAPTISMO,  ETC. 


1034 


mandatnm.  Qnsenam  enim  natara  sen  ratio  docet,  ■  nisi  per  laracrnm  emnndari  minime  potuernnt.  At 


internam  aeternamque  salatem  neminem  mortalium 
posse  percipere,  cujus  corpus  foris  perfusum  Tisibili 
non  fuerit  elemento?  Saoramentum  Dei  Altissimi  est 
suscipiendum,  non  discutiendum  ;  Tenerandum,  non 
dijudicandum;  fide  sortitum,  non  innatum;  tradi- 
tione  sancitum ,  non  adinventum  ratione.  Porro 
fidem  necesse  est  ut  auditus  prsecesserit,  dicente 
Apostolo  :  Ergo  fides  ex  auditu.  Quod  ergo  omnino 
fieri  [al,  scirij  non  poterat  si  non  audiretur,  quo 
pacto,  quseso,  exigi  debeat  et  antequam  audiretur? 
Yide  autem  quomodo  huc  refugil  Apostolus,  et  de 
solo  auditu  convincit  incredulos.  Sed  dicOy  inquit, 
Nunquidnon  audierunt  ?  {Rom,  x,  47,  18)  ac  si  di- 


vero  quis  nescial  et  alia  praeter  Baptismum  contra 
originale  peccatum  remedia  antiquis  non  defuisse 
temporibus  ?  Abrahae  quidem  et  semini  ejus,  cir- 
cumcisionis  sacramentum  in  hoc  ipsum  divinitus 
traditum  est  (Gen  xvii,  10),  In  nationibus  vero, 
quotquot  inventi  sunt  fideles,  adultos  quidem  fide 
et  sacrificiis  credimiis  expiatos,  parvulis  autem  so- 
lam  profuisse,  imo  et  suffecisse  parentum  fidem. 
Porro  hoc  ita  quidem  usque  ad  Baptismi  tem- 
pora  perdurasse  :  quo  uno  substituto,  vacasse 
csetera. 

5.  Quaerimus  itaque  Baptismi  tempus  ex  quo  coe- 
perit.  Ex  quo,  inquit,  primum  dictum   est  :  Nisi 


cat :  Excusari  poterant,  si  non  audissent.  Ubi  enim      quis  renatus  fueritf  etc.  Tene  ergo  firmiter  dictum 
non  est  lex,  nec  prsevaricalio.  Nunc  vero  cum  in  B  hoc  ad  Nicodemum,  utique  amicum  Jesu,  ocultum 

tamen  propter  metum  Judaeorum;  occultumque 
illud  de  nocte  requisisse  coUoquium.  Quanta  autem 
putas  obisse  interim  (ut  de  gentibus  laceam)  millia 
circumcisorum,  cum  necdum  in  lucem  prodierit 
quod  de  Baptismo  tunc  in  tenebris  dicebatur  ?  Quid 
ergo  ?  damnatos  illos  omnes  dicimus,  qula  baptizati 
non  snnt?  Fit  ergo  injuria  antiquo  illi  Dei  aeque 
mandato,  si  novo  adhuc  furtive  quodammodo  super- 
veniente,  non  tamen  subveniente,  illud  ita  subito 
evanuisse  putetur,  ut  prodesse  deinceps  non  vale- 
ret.  £t  quidem  quam  longe  post  putas  publice  prse- 
dicalum  et  clamatum  super  tecta  fuisse  :  Si  circum- 
cidamini,  Christus  vobis  nonproderit?  (Galat  v,  2.) 
Quomodo  deinde  stabit  illud,  quia  a  diehus  Joannis 
Baptisto!  regnum  ccelorum  vim  patitur  {Matth.\i,  1 2). 


omnem  terram  exierit  sonus  praedicantium ,  et  in 
fines  orbis  terrae  verba  eorum  (170) ;  quia  jam  dissi- 
mulari  non  valet  auditus,  profecto  inexcusabilis  est 
et  contemptus. 

3.  Multa  profecto  scienda  nesciuntur,  aut  sciendi 
incuria,  aut  discendi  desidia,  aut  verecundia  inqui- 
rendi.  Et  quidem  hujusmodi  ignorantia  non  habet 
excusationem.  Sed  numquid  forie  tale  est  hoc,  quod 
inquisitum  humano  possit  addisci  magisterio  ?  Homo 
hominis  nonnisi  ipso  indicante  cogitatum  inteUigit  : 
quanto  minus  divinum  quis  poterit  investigare  con- 
silium,  nisi  cui  ipse  voluerit  revelare  ?  Audi  denique 
ipsum.  Si  non  venissem,  ait,  et  locutus  eis  non  fuiS" 
sem,  peccatum  non  haberent.  Non  dicit  simpUciter. 
Et  locutus  noo  fuissem ;  sed  inierserens  eis^  et  lo^ 


eutus  eis,  ioquit,  non  fuissem :  ostendens  sine  dubio  C  ^^  praecipue  tunc  temporis  contigisse  constiterit  hu- 


non  ante  censeri  inexcusabites  de  contemptu,  quam 
ad  ipsorum  usque  notitiam  jussio  perveniret.  Nam 
si  locutus  quidem  fuisset,  sed  non  eis;  inobedientiae 
culpam  ignorantia  nihilominus  excusaret.  Nunc  au* 
tem^  inquit,  quoniam  locutus  sum,  et  loculus  sum 
eis,  excusationem  non  habent  de  peccato  suo  {Joan. 
XV,  22).  Unde  et  aiebat  :  Ego  palam  locutiLS  sum 
mundOyCt  in  occulto  locutus  sum  nihil{Joan.x.Tii^20) . 
Non  097  quod  snos  domesticos  multa  in  occulto 
privatimque  non  docuerit :  sed  quod  tanquam  nihi- 
lum  interim  reputaret;  et  nec  poenam,nec  praemium 
ea  agere  (171)  quae  in  secreto  tradebat,  judicaret. 


juscemodi  a  regno  vioientam  interclusionem,  qualif 
quidem  nec  ante  fuerit,  nec  post  futura  sit  ?  Sancito 
qaippe  novi  mysterii  decreto,  sed  adhuc  secreto ; 
quisnam,  quaeso,  morientibus  interim  ad  regnum 
patet  accessus,  dum  ct  vetus  jam  deficit,  quoniam 
a  novo  excluditur  :  et  novum  tamen  non  subvenit, 
quoniam,  dum  nescitur,  non  percipitur  ?  0  iofeli- 
cissima  illa  tempora  I  quae  sola  a  saeculis  omni  peni- 
tus  salutis  remedio  vacua  transierunt,  dum  et  cir- 
cumcisio  quae  illo  usque  viguerat,  prodesse  jam 
subripiente  Baptismate  non  auderet :  et  Baptisma, 
quoniam  adhuc    lateret,   non   succurreret  I  Forsan 


donec  de  medio  fierent,  et  prodirent  in  lumine.  De-  Q  dormiebat  eo  tempore  Deus,  nec  fuit  interim  qui 
nique  et  dicebat :  Quod  dico  vobis  in  tenebrisj  dicite 
in  lumine  {Matth.  x,  27);  ut  merito  videlicet  jam 


audientibus  obedientiae  vel  meritum  adscriberet,  vel 
contemptum,  cum  in  medio  proferrentur.  Item  : 
Qui  vos  auditf  inquit,  me  audit;  et  qui  vos  spernit, 
me  spemit  :  ac  si  diceret,  Judicium  meum  inter 
obedientes  et  eontemnentes,  non  de  mea  secreta 
traditione,  sed  de  vestra  publica  prsedicatione  pen- 
debit. 

4.  Sed  forte  aliquis  dicat,  eos  quidem  qui  non 
audierunt,  etsi  noo  de  contemptu  judicari,  damnari 
tamen  propter  originale  peccatum,  a  quo  utique 

(170)  Compendiensis  codex  addit,  qui  fidem  gen* 
tibus  pradicant. 

Patrol.  CLXXXU. 


redimeret,  neque  qui  salvum  faceret. 

CAPUT  U. 


Baptismi  obligationem  ccepxsse  primum  post  sufli-> 
cientem  ejus  promulgationem.  In  necessitatis 
tamen  articulo  sufficere  BapHsmum  fide  et  voto 
susceptum,  sicut  et  martyrium. 

6.  Satis  profocto  ex  his,  quantum  repr,  apparet 
quod  danmatio  non  baptizatorum,  et  frustratio  eir- 
cumcisorum,  et  evaeuatio  sacrificiorum,  quae  forte 
contra  originale  peccatum  ritus  observabat  anti« 
quu8,  generaliter  jam  tunc  minime  cceperit,  quando 

(171)  Ita  Bcripti  omnea  com  editis  primia  :  poste* 
riorcs,  augere* 

39 


1035 


S.  BERNAUDl  ABBATIS  CLARiE-VALLEMSIS 


1036 


Nicodemo  clam  dictum  csi :  ?iisi  quis  renatus  fuerit 
ex  aqua  et  Spiritu  sancto,  non  intrabit  in  regnum 
cadorum  {Joan,  iii,  5).  0^8  Sed  nec  quando  Apo- 
stolis  palam  injunctum  est,  Ite,docete  omnes  gentes, 
baptimntes  eos  in  nomine  PatriSj  et  Filii^et  Spiritus 
sancti  {Matth,  xxviii,  i9)  :  sed  ex  co  lempore  tan- 
{\xm  cuiquc  coepit  anliqua  obscrvatio  non  valere,  et 
non  baptizatus  quisque  novi  praecepti  reus  existere, 
cx  quo  praeceptum  ipsum  inexcusabiliter  ad  ejus 
potuil  pervcnire  notitiam.  Sanc  parvulis  et  necdum 
ralione  utculibus,  quia  sola  nocere  creditur  peccati 
conidgio,  non  etiam  mandali  praevaricitio ;  tandiu 
crcdendum  cst  anliqua  valuisse  sacramenta,  quan- 
diu  palam  inlcrdicta  non  fuisse  constilerit.  An  vero 
ultra^  Peues  Dcum  est,  non  nicum  definire.  Porio 
in  majori  seialc  quisquis  post  vulgalum  ubique 
Baptismi  remedium  reouit  jam  bapiizari,  generali 
ori^inalique  maculae  addil  ei  ex  proprio  crimen 
superbise,  duplicem  secum  portans  juslissimse  dam- 
nationis  causam,  si  sic  de  corpore  exire  contigeril. 
Tamen  si  ante  cxiium  resipuerit,  et  volucrit,  ct 
pettcrit  baptizari^  sed  moriis  prseoccupalus  articulo 
forte  obtinere  ncquiverit;  dum  non  desit  fides  recta, 
spes  pia,  cbariias  sincera  :  propitius  sil  mihi  Deus, 
quia  buic  ego  ob  solam  aquam,  si  dcfuerit,  nequa- 
qaam  omnioo  possum  desperare  salutem,  nec  va- 
cuam  credere  fidem,  nec  confundere  spem,  nec  ex- 
cidere  chiritatem  :  tantum  si  aquam  non  contem- 
ptus,  sed  sola,  ut  dixi,  probibcat  impossibiliias.  Si 
quis  alitcr  sapit,  viderit  unde  sibi  quod  asserit  par- 
suaserit  :  nam  me  non  facile  fatcor  assentire,  si  uon 
firmior  induxerit  vel  ratio  ad  iniclUgeudum,  vel  ad 
crcdendum  auctoritas. 

7.  Sed  miror  admodum,  si  novus  iste  novarum 
in^eutor  assertionum,  et  assertor  inventionum,  in- 
venire  in  boc  rationcm  potucril,  quse  sanclos  Palres 
latueril  Ambrosium  et  Augustinum,  sive  auctorita- 
lem  eorumdum  auctoritate  potiorem.  Nam  si  nc- 
8cit,  uterque  idem  profecto  sensit,  quod  fatemur 
scntirc  et  nos.  Librum  ccrtc  Ambrosii  de  morte 
Yalentiniani  legat  (172)  si  non  legil ;  recolat  si  jam 
legit ;  non  dissimulet  si  recolit  :  et  advertel  sine 
dubio,  Sanctum  honiini  non  baj)tizato  et  mortuo 
iidenier  dc  sola  fiie  salulem  prsesumere,  et  tribuere 
indubitanter  bonae  voluniati,  quod  defuit  facuUali 
(De  Obitu  Valent,  versus  iinem).  Legat  ct  Augustini 
de  uuico  B  iptismo  librum  quartum  :  et  se  vel  agno- 
scat  imprudenter  deceptum,  vel  probci  impudenter 
obstinatum.  <  Baptismi, »  inquit,  «  vicem  aliquaudo 
'  implcre  pa^siouciii,  de  ialrone  iUo,  cui  non  baptizato 
dictumest,  Hodie  mecum  eris  in  paradiso  (Luc,  xuu, 
43),  beatus  Cyprianus,  non  lcve  documentum  assu- 
mil.  »  Ki  addit :  i  Quod  etiam  atque  eiiam  conside- 
raus,  iuvcnio, »  iuquit,  c  non  tauium  passionem  pro 
nomine  Gh/isti  id  quod  cx  Baptismate  deerat  posse 

(172)  Mira  cst  hac  iu  re  Abselardi  impudentia,  qui 
euui  sentirel,  catechumenos  solo  Baptismi  vice  mar- 
lyrio  salvari  possc,  ut  iu  bpi^tola  ad  Romaoos, 
p  g.  564,  cl  in  epii.oh  7  ad  Heloissdm,  pag.  129, 


■  supplere;  sed  etiam  fidcm  coiiversionemque  cordis, 
si  forlc  ad  celobrandum  mysterium  Baptismi  in  ao- 
gustiis  tcmporum  succurri  non  potest.  »  Et  infra  : 
Quantum  itaque,  »  ait,  c  valeat  etiam  sine  visibili  sa- 
cramenlo  Baplismi  quod  ait  Apostolus :  Corde  cr^di^ 
tur  ad  justitiamyOre  autem  confessio  /itadsalutem 
(/{om.x,10),  in  illo  latrone  dedaratum  est,  Sed  tunc,» 
inquit,  «  impletur  invisibililer,  cum  mysterium 
Baptismi  non  contemptus  rdigionis,  sed  articu- 
lus  necessitatis  excludit  {De  Baptismo  contra  Dona- 
tistas,  lib.  iv,  cap.  22,  n.  29).  >  Et  quidem  non 
ignoro  retractare  ipsum  id  quod  posuerat  testimo- 
nium  de  lalrone,  minusque  idoneum  ad  comprolian- 
dam  iilam  sententiam  confileri,  eo  quod  sane  incer- 

n  tum  sit  utrumne  fuerit  baptizatus  (i^e/rac/.  lib.  ii,  cap. 
18,  55).  Gaeterum  sententiam  et  audacter  prosequi- 
tur,  et  multipliciter  confirmat;  nec  uspiam,  nisi 
fallor,  retraciasse  reperies.  Item  in  alio  loco  Augus- 
tinus,  cum  aliquos  prsemisisset ,  quos  Scriptura 
commemorat  invisibiliier  quidem,  non  tamen  etiam 
visibiliter  sanctificatos,  tandem  infert  :  ■  Ex  his 
colligilur,  »  ait,  <.  invisibilem  sanctificationem  qui- 
busdam  adfuisse  et  profuisse  sine  visibilibus  sacra- 
mentis,  quse  gro  temporum  diversitate  mutata  sunt, 
ut  alia  tunc  fuerint,  et  alia  modo  sint.  •  Et  paulo 
post :  c  Nec  tamen,  »  inquit,  c  visibiJe  sacramen- 
tum  omnino  contemnendum  :  nam  contemptor  ejus 
invisibililer  sanclificari  0^9  non  potest  (Quasst.  in 

C  Leviticumy  quaest.  84).  >  Ubi  satis  evidenter  osten- 
dit,  fidelem  et  conversum  ad  Dominum,  non  si 
nequiverit,  sed  si  contempscrit  baptizari,  fructo 
privari  Baptismatis. 

8.  Ab  his  ergo  duabus  columnis,  Augustinum  lo- 
quor  et  Ambrosium,  crede  mihi,  difficile  avellor. 
Cum  his,  inquam,  me  aut  crrare,  aul  sapere  fateor  : 
credens  et  ipse,  soia  fide  hominem  posse  salvari, 
cum  desiderio  percipiendi  sacramentum  :  si  tamen 
pio  adimplendi  desidcrio  mors  anticipanSy  seu  alii 
qua^cunque  vis  invincibilis  obviarit.  Vide  etiam  ne 
forie  ob  hoc  Salvator  cum  diceret :  Qui  crediderit 
et  baptizatus  fuerit,  salvuserit;  caute  et  vigilanter 
non  repelierit,  Qui  vero  baptizatus  non  fuerit;  sed 

D  tantum  :  Qui  vero,  inquii,  non  crediderit,  condem" 
nabitur  {Marc.  xvi,  16) :  nimirum  innuens  solam  in- 
tordum  fidem  sufficere  ad  salutem,  et  sine  ipsa  suf- 
ficcre  nihil.  Quapropter  etsi  martyrium  vicem  Ba- 
ptismi  posse  implere  conceditur,  non  plane  hoc  fadt 
poena,  sed  ipsa  fides.  Nam  absque  ipsa  quid  est 
iiiartyrium,  nisi  pcena?  Quae  ergo  martyrio  prsestat, 
ui  absque  ulla  dubietate  pro  Daptismate  reputetur; 
ipsa  ita  infirma  d  imbecillis  per  se  erit,  ut  quod 
dare  alieri  valet,  sola  non  valeat  obtinere?  Et 
prorsus  sanguinis  pro  Ghristo  effusio  magnse  cujus- 
dam  fidei  indubitata  probaiio  est,  non  Deo  tamen, 
sedhomiuibus.  Sed  qui  si  Deus  profecto  ad  probandum 

Ambrosium  ait  contraria  fidei  hsec  in  re  scripsisse, 
ad  dolorem  Vaieaiiaiam  sororum  de  ejus  morle  le« 
miendum. 


1037 


TRACTATUS  DE  BAPTISMU.  ETC. 


losa 


quod  vult,  nnllis  indiget  experimeDtii,  aeque   ma-  i  Dignum  ncmpe  esi  ct  ad  Oei  speclat  benigoitatem, 

.  J  •  •       •  _  *  «*  *  *       *«      "  4  •»  £*  __  »  J  «  •  • 


gnam  in  corde  cujuspiam  in  pace  moricntis  inspicit 
fidem,  martyrio  quidem  non  iiitcrrogatam,  marlyrio 
tamcn  idoneam?  Si  recordatus  fuerit  homo,  nec- 
dum  sc  salulis  perccpissc  mystcrium,  et  dolens 
pocnitcnsque  toio  desiderio  cipcticril,  sed  asssequi 
moriis  celeritate  praeoccupatus  nequiverit ;  damoabit 
fidelem  suum  Deus  ?  damnabit,  inquam,hominem  pro 
»e  etiam  paralum  mori?  Paulusdicit:  iVi^mo  potestdi^ 
cere,  Datninus  Jesus,  nisi  inSpiritusanctoHCor  j\iif 
3).  llunc  ergo  qui  in  articulo  mortis  non  sohim  invo* 
cat  Domioum  Jesum,  sed  ip^iius  quoque  toto  dcsidcrio 
expetit  Sacramentum;  diccmus  aut  uon  lo^ui  io 
Spiriiu  sancto,  et  falsus  erit  Apostolus  ;  aut  et  cum 
Spiritu  sanclo  damoari  ?  Salvatorem  habct  habilaa.  d  his, 
tem  per  fidem  in  corde,  et  in  ore  per  confessionem ; 
el  cum  Salvatore  damaabitur  !  Pro  certo,  ccim  non 
aliunde  martyrium,  nisi  ex  fidei  merito  iiiam  obii- 
nuerit  prserogativam,  ut  singulariter  vice  fiaptismi 
secure  suscipiatur  :  non  video  cur  non  ipsa  seque  el 
sine  martyrio  apud  Deum  tantumdem  possit,  cui  et 
aine  martyrii  probamento  procul  dubio  ionotescit. 
Possit  sane  tantumdem,  dixerim,  quantum  ad  sa- 
lutis  spectat  obtentum,  non  autem  ad  meriti  cumu- 
lum»  quo  indubitanter  martyrium  anteceliit.  Legi- 
mus»  Omnis  qui  odit  fratrem  suum,  homicida  est 
{IJoan  III,  45)  ;  et  item :  Qui  viderit  mulierem  ad 
concupiscendum  eamjammascliatusest  incorde  suo 


ut  quibus  finem  a^tas  denegal  propriam,  gratia  pro- 
desse  concedat  alienam.  Nec  enim  Omnipoteuiis 
justifia  propriam  putat  ab  his  exigeodam  fidini^ 
quos  novit  propriam  nullam  babcre  culpam.  Porro 
aliena  opus  cst  fide,  cum  sine  sorde  uon  nascaniur 
aUena  :  quatcnus  nec  a  parvulis  alicnuin  sit ,  quod 
de  omnibus  generaliter  dicitur,  Fide  mundam  corda 
eorum  {Act,  xv,  9).  Ncc  dubium,  quod  macula  coq« 
tracta  ab  aliis,  aliorum  quoque  fido  vaieat  vel  de«- 
bcat  emundari.  Hsec  sunt  quippe  judicia  divinae  ju- 
stitise,  in  quibus  exsultaui  sanctus  David,  Memor 
fuit^  inqmU  judiciorum  tuorum  a  sceculOf  Domine^ 
et  comoiatus  sum  {Psal.  cxviii,  52\  Uucusque  de 


CAPUT  III. 

Justos  Veteris  Testamentinontam  claram  habuisse 
notitiamfuturorum  mysteriorum  fidei^  quamnos 
habemu^  pra^teritorum, 

10.  Asserit  prseterea,  ut  dicis,  ille  quem  dicis 
omnes  aniiquos  justos,  quotquot  vldelicet  Chri^ti 
advcntum  pr»cesserunt,  tantam  omnino  habuisse 
prsescicniiam  futurorum,  quantam  nos,  qui  post 
sumus,  prseterilorum  scientiam  :  ila  ut  nuilus  vei 
simpiicium  justorum  aliquid  prorsus  ignoraret  ex 
omnibus,  quae  modo  nobis  evangeligi  pandit  hislo- 
ria.  Yerbi  graiia,  Ycrbum  incarnatbm,  partum  vir- 
ginaleiii,  docirinam  Salvatoris,  miracuia,  cruGem, 


{Matth.  V.  28).   Quid  planius,  quod  voluntas  pro      mortem,  sepulturam,  descensum  ad  inferos,  resur- 
facto  reputetur,   ubi  fuctum  excludit  necessiias  ?  v  rectionem,  et  ad  coaios  asccnsionem,  sic  omniDO 


Nisi  forle  putetur  in  malo,  quam  in  bono  efficacior 
inveniri  voluntas  apud  Dcum  qui  cbarilas  est ;  et 
promptior  esse  ad  uiciscendum,  quam  ad  remune- 
randum  misericors  et  miserator  Dominus.  Quomodo 
is  qui  alieno  dcbito  se  tencri  forte  in  extremis  poii- 
tus  recolit,  si  desit  unde  persolvat,  sola  nihiloraious 
poenitentia  et  cordis  contritione  obtinere  veniam 
creditur,  ne  jam  pro  eo  damnetur  :  sic  sola  fides  et 
mentis  ad  Deum  conversio,  sine  effusione  sangui- 
nis,  et  sine  perfusione  aquse,  salutem  sine  dubio 
operatur  volenti,  sed  non  valenti,  prohibente  mor- 
iis  articulo,  baptizari.  £t  sicut  nulla  illi  poeniientia 
remiititur  peccatum,  si,  cum  possit,   non  resiiluit 


omnibus  illorum  temporum  juslis,  et  aperte  omnia, 
et  distiucte  singula  fuisse  praecognitci,  quemadnio* 
dum  suo  sunt  temporc  post  exhibita,  et  modocogni- 
ta  nobis  :  adeo  ut  nec  justi  fuerint,  nec  salvi  sint, 
quibus  ita  clara  omnia  et  perspicua  uon  fueruut.  Bt 
id  quidem  falsum. 

11.  Yerum  ad  refeliendum  tu  taota  in  tna  epi- 
stola  posuissc  vidcris  [al.  tu  tantum  in  lua  epistola 
cnituisti  J,  ut  nil  addendum  penitus  putem  ;  et  pene 
quid  addi  possit,  nou  iiiveniam.  De  bomiue  tamen 
qui  ista  loquitur  (pace  ipsius  dico  paucis  quod 
sentio),  videiur  mibi  pius  noviiatis  curioaus,  quam 
studiosus  veritatis  ;  gravariquo  de  omni  re  sentire 


ablatum  :  sic  et  huic  nulla  proderit  fides,  si  cum  Q  cum  aiiis,  et  dicere  quod  aui  solus  non  dixerit  aut 


possit,  non  percipit  Sacramentum.  Quanquam  et 
fidem  convincilur  non  habere  perfectam,  si  negligit. 
G30  Yera  enlm  et  plena  fidea  universa  praecepta 
complectitur :  est  autem  hoc  unum  ipsumque  prse- 
cipuum  ex  praeceptis.  Herito  ergo  nou  infidelis,  sed 
plane  rebellis  atque  contemptor  repulabitur,quisqui8 
obedire  renuerit.  Quomodo  deuique  fidelis,  qui  Dei 
contemnit  Sacramentum  ? 

9.  Sane  infantes,  qui&*banc,  prohibente  aetate, 
non  possunt  habere  fidem,  hoc  est  cordis  ad  Deum 
conversionem ;  consequenter  nec  salutem,  si  absque 
Baptismi  perceptione  moriuntur.  Non  quod  vel  ipsi, 
quando  baptiifcautur,  fide  omnino  careant,  sine  qua 
impossibile  est  vel  ipsos  placere  Deo  ;  sed  saWantur 
et  ipai  per  fidem,  noD  tamen  au^m)  sed  aUcoam^ 


primus.  Unde  fit  ut  in  his  quss  sentit  vel  ioquliur, 
niodum  omnino  tenere  aut  igooret,  aut  dibsimulet. 
Ecce  enim  et  iu  hac  aasertione  sua,  dum  pares  ia 
scientia  facit  omnes  qui  ventura  sperabant,  iis  qui 
prseterita  legunt ;  Deum  profecto  aut  nimis  parcum 
prsedicat,  aut  oimis  largum,   oculum  discretionis  ex 
nuUa  parte  aperiens.  Aut  eniin  numerum  eleciorum 
illius  temporis  sub  paucitate  redigit  rarissimorum 
spiritualium,  quos  pro  suse  sanciitatis  speciali  excel- 
lentia  insigoes  illustresque  illis   temporibus  exsti- 
tisse,  acsingulari  munere  Spiritus  singula,  uti  ven- 
tura  erant,  prsevidere  certinsime  potuisse  Scriptura 
commemorat ;  et  sic  uimis  abbieviat  mauum  Deif 
dum  preeter  paucos  illoa  perfecyasimosi  aemioem  «o 
tcmpore  putat  pQ*u;8»e  Mlvari ;  m  wie^  ei  ci  {1*4 


1039 


S.  BEKNAROl  ABBATIS  CLAHi^l-YALLEiNSlS 


\m 


lempora    miiUitudinem    salvandorum 


«81 


prsBtcr  istos  habuissc  non  diffilelur  ;  magnam,  sed 
iniuditam  divmi  muneris  largiiatem  veteri  populo 
collalam  asseril  :  siquidem  omnem  illam  mullitudi- 
Dom  omnia»  quae  de  mysterio  nostrae  redemptionis 
superius  euumeraia  sunt,  liquido  praecognovisse 
conslilerit.  Cum  enim  ex  his  quidpiam  lunc  nec 
scriptum  manifeste,  nec  publice  praedicatttm  fuisse 
manifestum  sii :  restat  ut  fateamur  omnia  omnibus 
per  Spiritum  revelaia  fuisse;  et  sic  omnes  spiritua- 
ies,  omnes  pcrfectos,  omues  exstitisse  prophetas, 
quotquot  ab  adventu  Domini  retro  justi  et  salvi 
fuerunt,  Fuit  itaque  antiquis  temporibus  aut  perrara 
salus,  aut  nimium  numerosa  perfectio  :  quorum  qui- 
dem  quodlibet  sapere,  discretionis    terminos  exce- 

dere  est. 

12.  Quod  si  videtur  lolerabilius,  imo  et  Deo  di- 
gnius  [aL  justius]  judicatur,  replesse  polius  el  ditasse 
saecula  illa  multiiudine  perfectorum,  quam  salvan- 
dorum  tanta  fuisse  paucitate  contentum,  quatenus 
et  salvi  non  pauci  tunc  fierent,  et  omnes  nihiloifiinus 
repleti  splritu  prophetico,  necdum  revelata  mystcria 
jam  tunc  penetrarent  :  si,  inquam,  hoc  recipitury 
benedicimus  quidem  Deum  in  donis  suis ;  sed  quid 
tempori  gratiae  reservatum  sit,  non  videmus  :  nisi 
qnod  tempus  gratiae  iliud  potius  juxta  sententiam 
hanc  fuerit  appellandum,  in  quo  tot  et  lantse  De^ 
populo  divitise  sprilus  afQuebant ;  ut  iilud  prorsus 
incredibili   felicitate    cerneretur     impietum,    quod 


etiam  a  pacto  non  ferimus,  et  merito  ;  nt  Dominus  videlicet 

1       **  «  •  •       .  *       f      11«  M.         '  t        r      9 


gloriae  sentiatur  vel  falli  unquam  potuisse,  vel  fal- 
lere  voluisse.  Et  quidem  ipse  protestatns  est,  inter 
natos  mulierum  majorem  Joanne  Baptisia  non  sur- 
rexisse  (Jlfa/^/i.  xi,  11).  Vide  autem  si  non  vere  fal- 
snm  fateri  cogimur  Veritatis  hoc  teslimonium,  si 
tantum  iribuamus  veteribus,  quantum  nec  Joanni 
vindicare  valemus.  Non  utique  fit  injuria  Joanni,  si 
quid  iguorasse  creditur  aut  dicitur,  nimirum  quod 
et  ipse  non  diffitetur  :  sed  si  quod  prseconi  Yeritatis 
negamus,  contra  praeconium  Veritatis  alteri  damus ; 
hoc  non  tantum  iojuria ,  sed  et  blasphemia  est,  et 
plane  contradicere  non  Joanni,  sed  Veritati.  Qoid 
ergo  ?  Amicus  sponsi  dubitat,  et  quaerit,  Tu  es  qm 
venturus  es^an  alium  exspectamus  (Jbid.<fl)^  et  nos 
B  millibus  hominum  certitudinem  de  omnibus  nostro 
mendacio  confirmamus. 

14.  Nec  ipsos  de  se  ita  veteres  sensisse,  pands 
advertere  possumus.  Moyses  scribit  Deum  ad  se  lo- 
quentem  dixisse  sic ;  Ego  sum  Deus  Abraham,  et 
Deus  IsaaCf  et  Deus  Jacob;  et  nomen  meum  Adonai 
non  indicavi  eis  (Exod»  iii,  6,  et  vi,  3) ;  subaadit, 
sicut  libi.  Ostendii  ergo  se  de  Dei  notitia  4IM 
plus  aliquid  praecedentibus  patribus  accepisse.  Da- 
vid  quoque  super  doctores  suos  et  seniores  do- 
num  sibi  inteliigentiae  audacter  praesamit,  ita  di- 
cens :  Super  omnes  docentes  me  intellexi,  quia  testi- 
monia  tua  meditatiomea  est :  etrursum,Sttp6r  senes 
intellexi  (PsaL  cxviii,  99, 100).  Sed  et  propheta  Da- 


Moyses  optabat,  cum   diceret :  Quisdabit  ut  omnes  Q  niel,  Pertransibuntf  ait  plurimi  et  multiplex  erit 


prophetent?  (Num.xiy  29.)  Quseso,  quid  similealiu- 
lit  Evangelium  ?  Frustra  gloriatur  Paulus  de  primi- 
tiis  spiritus,  quas  se  putat  cum  suis  coapostolis  ac- 
cepisse ;  cum  nil  tale  in  diebus  suis  potuerit  expe* 
riri.  Denique  aiebat  :  iiumquid  omnes  prophetce  ? 
(/  Cor.  XII,  29.)  FruBtra,  inquam,  gloriatur  de 
Evangelio  suo,  quia  non  ab  homine,  neque  per  ho- 
minem  illud  acceperil,  sed  quasi  speciali  quadam 
prserogativa  per  revelalionem  Jesu  Christi  {Galat. 
1)  :  cum  et  ante  ipsum  per  Spihtum  sanctum  fuerit 
etiam  popuiis  revelalum.  Sed  nec  apostolus  Petrus 
profecio  debuil  propheticum  illud  ad  sua  tempora 
relorquere,  Ejfundamde  Spiritumeo  super  filioset 


scientia(Dan.  xii,  4) ;  ampliorem  scilicet  rerum  no- 
titiam  promittens  et  ipse  posteris.  Si  ergo,  ut  aii 
etiam  sanctus  papa  Gregorius,  secundum  incrementa 
temporum  crevit  et  scieoiia  spiritualium  patrum;  et 
quanto  viciniores  adventui  Salvatoris  exstitertuit, 
tanto  mysterium  salutis  plenius  perceperunt  (Eom. 
17  in  Ezech,) :  non  est  dubium,  quio  his  qui  et  pra&- 
sentes  fueruut  mulio  amplius  contulerit  rerum  ip- 
sarum  exhibitio ,  at  prsesentia  exhil)entis.  Deoi- 
que  et  audiunt,  Beati  oculi  qui  vident  quoe  vos  vi- 
detis  {Luc,  x,  23) ;  item  :  Vos  autem  dixi  amicos , 
quia  omnia  qucecunque  audivi  a  Patre  meo ,  nota 
feci  vobis  {Joan^  xv,15).  Multi,  inquit,  reges  etpro* 


filias  vestras :  et  prophetabunt  fiilii  vestri  et  fili^  -.  phetce  voluerunt  videre  quce  vos  videtis^  etnon  vide- 
^Act,  II,  17;  Joel  ii,  28) ;  si  abundantior  jam  prseces-      runt ;  et  audire  quce  auditis^ et  non  audierunt  {Lue. 


serat  transaciis  saeculis  effusio  Spiritus. Aut  certe  Pro- 
pheta,  vel  potius  in  Propheta  Deus  (si  vere  illa  tem- 
pora  apostolica,  cum  boc  diceret,  iniuebaiur),  non 
plane,  Effundam^  sed,  Subtraham  magis  de  Spiritu 
meo  dixisse  debuerat.  Quid  enim  ?  si  filiis  Evangelii 
omnes  veteres  juslos  par^s  facimus  in  scientia, 
numquid  non  et  superiores  io  gratia  consequenter 
flateri  necesse  est  1  utpote  quos  non  lectio,  sicut  nos, 
aut  praedicatio,  sed  ipsa  unctio  docuerit  omnes  de 
omnibus. 

14.  Eslo  tamen  :  toleremus  nos  nostram  injuriam, 
et  Apostoli  quoque  suam,  ut  et  ipsis  minimi  etiam 
aotiquorum  justorum  comparentur  in  scientia,  pise- 
fcran*ur  ingraiia.  Se^  esi  sane  quod  ull^^omnino 


X,  24).  Quare?  ut  videlicet  clarius  iargiusque  perci- 
perent,  quod  vix  tenuiter  obscureque  prsesenseraBt. 
Aitoquin  quid  opus  erat  foris  videre  camera^  et  car- 
nis  audire  sermoues,  si  jam  intus  a  Spiritu  fuertnt 
perfccte  iostructi  de  omnibus  ?  prsesertim  cum  Domt- 
nus  dicat,  Caro  non  prodest  quidquamt  spiritus  est 
qui  vivi/ieat  (Joan,  vi,  64).  Quod  si  Prophetae,  et 
qui  iilustriores  videbantur  in  illo  populo,  non  omnes 
omnia  liquido  sequaliter  agnoscere  valuerunt,  sed 
alii  plus,  alii  minus ;  prout  eis  Spiritus  dabat,  divi- 
dens  singulis  prout  volebat,  idque  absque  prsejudicio 
suse  sanctitaiis  aique  perfectionis  :  quanto  magis 
simpliciores  quique  justi  sine  dctrimento  sahiiiSy 
salvationis  tempus,  modum  et  ordinem  nescire  po* 


1041 


mCTATUS  DB  BAPTISMO,  BTG. 


1042 


tuerunt,  quse  tamen  certa  spe  el  fide,  uti  promissa  i  ignoraniias  meas  ne  memineris(Psal,\xiYyil.)  Fur. 
fuerant,  firmissime  tenuerunt  ?  .      «  .  -^ 

i5.  Quanti  hodieque  profeclo  in  populo  ehristiano 
vitee  ttternae,  sseculique  fuluri,  quod  indubitanter 
credunt  et  sperant,  et  ardenler  desiderant,  formam 
tamen  ac  statum  ne  cogilare  quidem  fel  tenuiter 
norunt?  Ita  ergo  multi  ante  Salvaloris  adventum, 
Deumomnipotentemlenentes  eldiligentes  susesalutis 
gratuilum  promissorem,  credentes  in  promissiooe  fi- 
delcm,  sperantes  ccriissimum  Redemptorem,  in  hac 
fide  et  exspectationesalvatisunt :  licet  quando^et  qua- 
liter^et  quo  ordinesalus  repromissa  fieret,  ignorarent. 
Denique  Beda  aperte  docet  aperta  omnia  omnibus 


sitan  et  reprehendet  Deum  exigentem  pro  peccaio 
ignoranti»  satisfactionem.  Loquitur  enim  in  Levi<- 
tico  ad  Moysen  diccns  :  Ani^na  si  peccaverit  per 
ignorantiam,  feceritque  unum  ex  his  quw  lege  DO" 
mini  prohibentur^  etpeccati  rea  intellexerit  iniqui- 
tatemsuam,  offeret  arietem  immaculatum  de  gre^ 
giims  sacerdotiy  juxta  mensuram  a^stimationemque 
peccati;  et  rursum  :  Qui  orabit  pro  eo  quod  nesciens 
fecerit,  et  dimittetur  ei,  quia  per  errorem  deliquit 
in  Dominum  (Levit,  v,  17-19). 

17.  Si   ignorantia  nunquam  peccatum  est,  cur 
dictum  est  in  Epistola  ad  Hebrseos,  quia  in  secundo 


nequaquam  fuisse    quae  de  Ghristo  futura  erant,  |t  tabemaculo  semel  in  anno   solus  pontifex  intraret, 

_-__  J      .„  .»•  •  ••  •.!  •«*  ■»      _^_  •_  ^ •  ^^  *. •       _»      ^_..|C 


quod  tu  quoque  testimonium  in  tua  epistola  posuisti. 
•  Unum,  »  inquit,  «  idemque  dominicae  crucis  tro- 
paeum  prius  Prophetae  et  Moyses,  quam  Apostoli  no- 
verant  et  praedicabant  :  sed  Prophetae  hoc  aliquo- 
ties  figuratis  velatisque  sermonibus,  Apostoli  autem 
Aposlolorumque  successores  patefacta  luce  Evangelii 
semper  aperte  praedicabant  :  ita  ut  nunc  omnis  po- 
pulus  chrislianus  scire  el  conBteri  debeat  fidem , 
quam  eo  tcmpore  pauci  admodum,  et  perfectiores 
quique  noverunt ;  quamvis  omnis  populus  Dei  etiam 
tunc  ejusdem  mysleria  fidei  in  legalibus  caeremoniis 
typice  portaret.  »  Multa  sunt  quae  ad  hsec  confir- 
manda  concurrunt  :  sed  modus  epistolaris  cuncta 
nou  patitur,  ncc  opus  est.  Arbitror  enim,  ut  ante 


non  sine  sanguine,  quem  offerret  pro  sui  et  popuU 
ignorantia?(ffe^r.  IX,  7.)  Si  peccatum  ignoranliffi 
nullum  est,  non  erjj;o  peccavit  Saulus,  quod  perse- 
cutus  est,  Ecclesiam  Dei,  quoniam  quidem  ignorans 
hoc  fecit,manens  in  increduliiate.  Bene  ilaquefaeie- 
bat,  quod  erat  blasphemus,  et  persecutor,  et  contu- 
meliosus ;  quod  erat  spirans  minarum  et  caedis  in 
discipulos  Jesu ;  et  in  hoc  ipso  quippe  abundanter 
aemu-ator  existens  patemarum  suarum  tradilionum 
Galat,  1, 13, 14).  Non  ergo  debuit  dicere :  Uisericor- 
diam  consecutus  sum  (/  Tim.  i,  13);  sed,Mercedera 
recepi ;  quippe  quem  ignorantia  a  pcccato  reddebat 
immunem,  insuper  et  aemulatio  remunerabilem  ju- 
dicabat.  Si,  inquam,  ignorantia  nunquam  peccatur; 


jam  dixeram,  me  quoque  non  respondente,  ea  po-  p  quid  ergo  causamur  adversum  occisores  Apostolo- 

«..^^_>.      ^..CC* A_  1  •.!  ««.W  1«1  1  1  _       _•_ 


tmsse  sufficere  quae  tua  super  hoc  epistola  continet. 
Sed  hoc  laL  hac]  addidi,  ne  intactum  quid  praeter- 
irem  ex  omnibus  quae  petisti. 

CAPUT  IV. 

Ostendit  dari  peccatum  per  ignorantiam  contra 
assertorem  contraria^  opinionis, 

16.  Jam  conlra  tertiam  assertionem  non  multum 

nobis  arbitror  laborandum,  tum  quod  munifestam 

nimis  praeferat  falsitatem;  tum  quod  ipse  ejus  in- 

ventor,  in  sua  superiori  senientia  ipsam  per  se  satis 

impugnet,  sibimetipsi  conirarius.  Gum  enim  de  no- 

cturno  illo  privatoque  susurrio  Domini  cum  Nicode- 

mo,  laqueum  nectat  publicae  damnalionis  per  totum 

orbem  ignorantibus ,  arbitrans  videlicet   neminem 


rum,  quandoquidem  non  solum  malum  esse  nescie- 
runt  interficere  illos,  sed  icsuper  quoque  id  faciendo 
arbitrali  sunl  obsequium  se  praestare  Deo?(/oan,xvi, 
2.)  Sed  et  frustra  in  cruce  Salvator  pro  suis  orabat 
erucifixoribus,  quippe  nescientibus,  ipso  teste,  quid 
facerent  {Luc,  xxiii,  34,  et  ita  nequaquam  peccan- 
tibus.  Neque  enim  fas  est  ullatenus  suspicari  men- 
titum  fuisse  Dominum  Jesum,  aperte  perhibentem 
eos  ignorare  quid  facerent ;  etsi  forte  de  Apostolo 
dubitet  quis,  quod  carnem  suam  aemulans,  sicut 
homo  mentiri  potuerit,  ubi  ait :  Si  enim  cognovis^ 
senty  nunquam  Dominum  glorias  cruci/ixissent  (/ 
Cor,  II,  8).  Numquid  ncn  ex  his  satis  apparet,  in 
quantis  jaceat  ignoranliae  tenebris,  qiii  ignorat  pec- 


ex  633  illa   hora  potuisse  salvari,  qui  non  f uerit  D  cari  posse  interdum  per  ignorantiam  ?  Sed    de  his 

baptizatus ;  nonne  aperte  peccatum  ignorantiae,  et      hacteous. 

peccalum  damnabile  confitetur  ?  Nisi  forte  tam  pro- 

tervus  sit,  ut  Deum  homines  sine  culpa  damnare 

existimet.  Yerendum  tamen,  ne  si  vel  breviter  non 

respondelur  stulto  juxta  stultiliam   suam;  putaus 

forte    sapientiam,    securius    spargat    seminarium 

vecordiae  in  auribus  insipientium,  et  ita  jam  insi- 

pientiae  ejus  non  sit  numerus.  Yeriiatis  proinde  tesii- 

moniis,  paucis  et  manifestis,  manifestum  menda- 

cium  confutetur.  Is  forsitan  qui  asserit  non  posse 

peccariperignorantiam,  nunquam  pro  suis  ignoran- 

tiis  deprecaiur,  sed  potius  propheiam  irrideat  de- 

precantem  et  dicentem  :  Delicta  juventutis  mem^  et 


CAPDT  V. 

Sententiam  quamdam  suam  male  acceptam  a  ca^ 
lumnia  vindieat,  nempe,  Quod  Angelos  latuerit 
consilium  Incarnationis  Dominica!, 

18.  In  fine  mihi  insinuas,  amicabiliter  quidem, 
moveri  aliquos  super  quadam  mea  sentenlia,  qua 
dixi  cum  Evangelium  exponerem  (173),  consilium 
Dei  nuUi,  etiam  beatorum  Angelorum,  antequam 
Virgini  revelatum.  Primo  quidem  inde,  ut  arbitror, 
quia  non  satis  juste  moventur,  advertere  possunt 
quod  eamdcm  sententiam  non  constanter  affirmo, 
sed  cum  temperamenlo,  suspendens  sub  disjunctiva 


(173)  Nempe  Evangelium  Lucae,  I,  Missus  est,  et  quidem  in  homilia  1,  iiifra,  tomo  111. 


1043 


S.  BERNARDI  ABBATI8  GLAR^-VALLBNSIS 


1044 


particijla  :  «  Vel  ideo,  »  inquam,  c  dictum  esl,  a 
Deo.  »  Siquidcm  praemissa  una  causaquse  milii  vidc- 
batnr,  ciir  Evangelista^  cum  diccret  :  Missus  est  an- 
gelus  Gabrielf  norainatim  suhjecerit,  a  Deo  (Luc,  i, 
26) ;  aUcram  quoque  temperate  quidem  et  sub  dis- 
junctione  subjunxi,  quo  el  mihi  non  incomberet  de- 
fendendi  necessitas,  et  lectori  darelur  cHgendi 
034  facultas  quam  e  duabus  voluisset  [al,  maluis- 
set].  Si  igitur  una  queelibet  illarum  stare  potest,  de 
nltera  quid  suggillor,  quippe  qui  neutram  afHrmans, 
lcctoris  utramque  magis  judicio  derelinquo?  Quan- 
quam  etsi  ex  sententia  dixerim,  ignotum  usque- 
tunc  [al,  adhuc]  sanctis  Angelis  fuisse  Dei  consilium; 
non  quidem  quia  per  incarnandi  Verbi  mysteriura 
Dei  proposiium  crat  quandoque  operari  salutem  in 
medio  lerrae  (hoc  cnim  et  mullis  mortalium  et  prse- 
scire  donatum  est,  et  praedicere),  sed  quod  potissi- 
mum  tempus,  qu^mve  locum,  vel  modum,  praecipue- 
que  quam  virginem,  ad  implendnm  proposiium  suum 
elegisset  Dcus;  si,  inquam,  hoc  Dei  consilium  non 
de  opere,  scd  de  tempore,  loco,  modo,  atque  per- 
sona,  etiam  sanctos  ignorasse  Angelos  scnserim  et 
scripserim ;  profeclo  non  videocur  incredibile  videa- 
tur.  Sane  ibi  unusquisque  in  suo  sensu  securus 
abundat,  ubi  aut  certse  rationi,  aut  non  contem- 
nendse  aucloritati  quod  sentitur  nou  obviat. 

19.  Quffioam  enim  me  ratio  sive  aucioritas  sen- 
tire  cogat,  etiam  tempus  illud  ab  antiquo  Angelis 
innotuisse,  de  quo  Apostolus :  PostquamvenitM^ViiU 
plenitudo  temporis,misitDeusPilium  suum  faetum 
ex  muliere^  factum  sub  lege  ?  (Galat  iv,  4.)  Credibi- 
lius  magis  fortasse  vidctur,  ut  sicut  futuri  adventus 
Domini,  ipso  t^ste,  diem  prorsus  igoorant  (Matth. 
XXIV,  36) ;  iia  quoque  prioris  tempus  neqnaquam 
prffiscicrint.  Quis  sciienim,  si  modo  illo  spirituali 
Dei  Sapientia  dc  primo  adventu  suo  et  Angelis;illud 
locuta  sit,  quod  Apostolis  per  os  camis  assumptae 
de  secundo  legitur  respondisse  :  Non  est,  inquiens, 
vestrum  nossetemporavel  motnenta,  qux  Paterpo* 
iuit  in  sua  potestate?  [Act.  i,  1,)  Quae  me  rursum 
credere  compeilat  necessitas,  Angelos  jam  ante  ad- 
vertisse  civitatem  Nazareth,quam  illo  cernerenl  missum 
archangelum  Yirginem  salutare,  et  parium  nuntiare 
divinum?  Siquidem  quod  praeelecta  fuerit  Bethlehem 
nativitati,  Jerusilem  passioni ;  eliam  sic  aperte 
praescitum  cl  praediclum  est  a  Prophetis.  Quod  au- 
tem  et  Nazareth  pra^visa  similiter  cst  concepliooi, 
non  tamen  siniiliter,  ut  arbilror,  preevisum  fuisse  et 
a  Prophctis,  evidens  aliquod  invenitur  de  Scripturis 
teslimonium.  Nam  quod  legitur,  Quontam  Nazarasus 
vocabitur  (Matth,  xi,  23),  profecto  evangelista,  qui 
hoc  de  prophcta  sumit,  non  tam  ad  conceptionem, 
quam  ad  educationem  referri  satis  evidciitcr  osten- 
dit,  quod  illo  videlicet  ex  ^gyplo  reportatus  fuerit, 
illicque  nutritus.  Denique  Judaei  ad  Nicodemum, 
Scrutare^  aiunt,  et  vide,  quoniam  propheta  a  Galiloia 
non  surgit  (Joan.  vu,  52).  £t  quidem  scienti  legem 
loqucbantur,  et  qui  magister  erat  in  Israel,  nihilque 
facile  ignoraret  ex  omnibus  :  et  tamen  tota  fiducia 


1  instabant,  monstrantes  Scripturas  non  loqui  Chri- 
stum  vcnire  a  Galilaea,  cnjus  Nazareth  civitas  esse 
cognoscitur,  Plus  sane  ad  manum  fuit  eis  tcstimo- 
nium  de  propheta,  ex  quo  Regi  locum  sciscittnti  na- 
tivitalis,  incunctanter  Bethlehem  responderunt.  Ita- 
que  nalus  in  Bethlehem  Chrislus  est  (Matth.  i\,  i), 
et  in  Jerusalem  passus ;  et  utrumque  aperte  prsedi- 
xisse  Prophetas  manifestum  est.  Gonceptus  aeque 
est  et  in  Nazareth  civiiate  Galiiaeae  :  nec  taroen  vi- 
sum  cst  occurrere  quidpiam  vel  Nicodemo,  per  quod 
sive  Galilffiam,  sive  Nazareth  ad  Gbristi  adventnm 
undecunque  pertinere  doceret. 

20.  Sic  quoque  Nathanael.  doctus  et  ipse  in  lege, 
Philippo  nuntianti  Jesum  filinm  Joseph  a  Nazaretb, 
mox  sub  interrogatione  admirando  respondit :  A  Na- 


B 


zareth,  inquit,  potest  aliquid  boni  esse?  (Joan,  i. 


46.)  Nimirnm  admirans  quod  a  Nazareth  Ghristus 
nuntiaretur,  quod  ex  nulla  penitus  Scriptura  recole- 
ret.  Aut  si  non  interrogando  quidem,  sed  magis  af- 
firmando  illud  respondisse  contenditur,  memor  uti- 
que  praefati  testimonii,  quoniam  Nazaranis  vocabu 
tur  :  non  tamen  perinde,quod  in  Nazareth  concef>tus 
fuerit  Jesus,  eum  agnovisseconstabit;cum  multaealis 
causse  occurrere  potuisscnt,  cur  illud  propheta  prae- 
dixerit.  Potuit  eigo  et  de conceptioois  loco,  ul  Pro- 
phetas,  sic  el  Angelos  divinum  latuisse  consiliuro. 
G35  21.  Modum  deinde  illum  tam  incompreben- 
sibilem,  quem  et  Yirgo  sollicita  requisivit,  unde, 
quaeso,  doceri  queam  Angeli  fuisse  praecognitum? 
p  Mihi  vero  videtur,  ne  ipsi  quidem  (ut  paee  ejus  di- 
^  xerim)  qui  nuntiabat :  quod  et  ipse  fat<tur,  si  ejos 
verha  diligenter  advertimus.  Respondens  quippe, 
Spiritus  sanctus  superveniet  in  te;  nonne  aperle 
miltit  ad  magisteriumSpiritussancti,  cujusunctioae 
doceatur  de  omnibus,quorum  ipse  sibi  non  praesumit 
scientiam,  et  discat  experiendo  quod  audiendo  oon 
poterat?Deniquesubjungit :  Et  virtus  Altissimiobum' 
brabit  tibi  (Luc.  i,  J5^ ;  expressius  profecto  signifi- 
cans  modum  secretissimum  arcani  incomprehensi- 
bilis  et  ineffabilis  sacramenti,  quo  quasi  in  ambra 
cum  sola,  et  in  sola  Yirgine,  sola  Triniias  conee- 
ptum  fuerat  operatura  divinum.  Ad  hoc  quoque  in- 
vestigandum  mysterium  minus  se  idoneum  confitetur 
magnus  ille  Joannes.  cum  se  indignum  perhibet 
D  solvere  corrigiam  calceamenti.  Sed  et  ipsam  Virgi- 
nem,  rogo,  unde  probabitur  ex  nomine,  vel  ex  fiicie 
ante  cognitam  Angelis,  quod  ipsa  videlicet  esset 
quam  Deus  elegerit  in  matrem  sibi,  exoepto  danta- 
xat  archangelo,  cai  et  servanda  ab  initio  iradita 
fuisse  credendaest!  Porro  autem  si  diabolus  eam 
necpost  conceptionem  agnovit,  Joseph  utiqne  despon- 
satione  deceptus;  credi  potest  et  sanctis  Angelis 
vel  ante  minime  inootuisse,  quod  ipsa  videlicet  esset 
Dei  mater  futura.  Sane  elenim  reprobi  spiritu^ 
etsi  destituti  sunt  participatione  gratiae  spintaalis, 
non  tamen  vivacitate  industrise  naluralis. 

22.  Yidesne,  in  quantis:,  salva  fide  et  veritate 
Scripturarum,  divinum  Angeli  consilium  poterent 
ignorasse,  praesertim  ut  horum  revelandoram  prae- 


1045  GAPITDLA  H^RBSUM  PETRl  AB/ELAKDI.  -  ADMONITIO.  1016 

• 

rogaliva  matri  VirginiservaretnrtPrimum  eqaidem  vel  beatonim  Angeloram    satim    consiUum   Dens 

esl  tempus,  secundum  locns,  tertium  modus,  quar-  priusquam  Virgini,  revclasse  putelur,  excepto  dun- 

tum  electio  personae  xirginalis.  Hoc  responde  fra-  taxal  archangelo  Gabrielc.  Suum  consilium  dixit,non 

tribus,  qui  me  reprehendunt  quod  dixerim  ad  lau-  d^e  opere,  sed  de  operis  tempore,  de  loco,  de  modo, 

dem  Virginis,  ideo  positum  esse  a  Deo^  ne  cui  forte  de  personte  quoquc  elcctionc.  Vale. 

ADMONITIO  IN   OPUSCULUM  XI. 


OSOl.  Epistolam  sequentem^  qum  inter  Bemardinas  ordine  centesima  nonagesima  est,  Horstius  in 
classem  tractatuum  ob  epistolas  prolixifatem  ac  mate^nce  dignitatem  rejecit.  Scripta  fuit  occasione  dam- 
natorum  Aboilardi  errorum  in  synodo  Senonemi,  quam  anno  4140  frequenti  Gallicanorum  episcoporum 
consessu,  prassente  rege  Ludovico  Juniore,  celebratam  diximus  in  notis  ad  epistolam  centesimam  oc- 
togesimam  septimam,  tn  Synodica  epistola,  quceinter  Bernardinas  est  centesima  nonagesimaprima,  et  in 
alia  qu(B  modo  est  ordine  trecentesima  trigesima  sevtima,  Innocentio  papas  signi/icant  Patres^  Abaslardi 
errores  a  se  damnatos,  intacto  auctore,  qiiod  ad  seaem  apostolicam  appellasset:  atque  errorum  capitula 
«  plenius  contineri  in  litteris  domini  Senonensis.  »  Has  litteras  non  alias  esse  credimus,  quam  subse- 
quentem  Bernardi  episiolamy  in  qua  ejusmodi  capitula  referuntur,  strietimque  refelluntur.  Eadem  sunt 
capitula^  quce  Gaufrido  Camotensi  episcopo  et  Bernardo  direxerat  GuillelmuSy  ex Sancti-Theodorici  abbate 
tunc  monachus  Igniacensis,  uti  apparet  ex  ejus  litteris  superius  editis  inter  Bemardinas, 

2.  Capitula  ista  partim  sibi  falso  imposita  conquestus  est,  partim  pro  suis  agnita  correxit  Aboflardui 
in  Apologia  sua,  in  qua  Bemardum^  tanquam  unicum  aduersarium  suum,  ut  delatorem  malignum  aut 
inconsideratum  passim  lacessit.  Bernardi  patrocinium  adversus  eas  calumnias  suscepere  duo  ipsius 
Abcelardi  quondam  familiares,  qui  ab  ejus  erroribus  tandem  resipuerant,  Gaufridus,  Bernardi  postea 
notarius ;  et  quidam  abbas  anonj/mus  «  Nigrorum  monachomm.  »  Utrumque  desianaverat  Chesnius  tn 
Notis  ad  Aboelardum :  sed  amborum  opusciila  modo  typis  edita  sunt  in  tomo  quarto  Bibliotheco!  Cister- 
ciensis :  ubi  eruditus  editor  Bertrandus  TisserLus  observat,  abbatem  istum  anonymum  alium  esse  a  Guil- 
lelmo  Saucti'Theoderici.  Abbas  porro  erat  in  trancia^  id  est  in  metropoli  Senonensi  vel  Bemensiy  teste 
Gaufrido^  ut  mox  videbimus ;  tresque  libros,  adversus  Aba?lardum  a  se  scriptos,  Hugoni  Rotomagensium 
archiepiscopo  dedicavit.  Eum  «  dominum  »  suum  vocat  initio  libri  secundi,  itemque  clarissimam  Bo- 
tomagensium  lucemam :  qui  catholico  pectore,  inquity  de  Deo  tuo  sentis,  catholico  ore  loqueris,  et  catho- 
lica  manu  catteris  excellentius  scribis, » 

3  Ex  capitulis  errorum  Abaslardo  imputatis^  quasdam  in  vulgatis  ejus  operibus  desidcrantur.  Unde 
nonnulli  occasionem  arripiunt  insimulandi  Bemardum,  quasi  AbtBlnrdo  falsos  errores  affinxerit,  et  cum 
larvis  atque  umbris  dimicaverit.  Atconstat  plerosque  etiam  in  vulgatis  scripiis  errores deprehendi,ut  suis 
locis  ostendemus :  et^si  qua  amplius  non  exstant.ea  quondam  in  ipso  Ahcelardo  leguse  Guillelmum  Sancti 
Theodorici,  Gaufridum,  et  abbatem  illum  anonymum  Abcelardi  quondam  discipulum,  qui  et  prasceptoris 
sui  doctnnam  callebat^  et  verba  ipsa  refert,  uti  et  Guillelmus,  tum  ex  Apologia,  tum  ex  Theologia  Aboe- 
lardiy  qua^  in  editis  non  comparent,  Et  certe  Aboilardus  ipse  in  libro  secundo  commentarii  super  Epistolam 
ad  Romanos,  pag.  554,  quoedam  in  Theologia  sua  tractanda  reservat,  de  quibus  nulla  mentio  est  in 
impressis,  quce  sic  desinunt: «  Cceteradesiint :  »  ut  appareat^  Theologiam  tn  editisjnutilam  esse, 

4.  Itaque  male  omnino  merentur  de  religione  christiana,  nedum  de  Bernardo,  qui  ut  Abaalardum  ab* 
solvant,  Bernardum  cmco,  ut  aiunt,  zelo  impuhum  fuisse  criminantur,  Saltem  cnm  Abcelardo  ipso  et 
ejus  defensore  Berengario  agnoscant  tandem,  eum  in  quibusdam  errasse,  Ita  enimse,  quamvisnon  satis 
ex  animo,  reum  agnoscit  in  nonnullU  Abaslardus  in  Apologia  sua,  ubi  hcec  verba :  c  Scripsi  forjte  aliqua 
per  errorem,  quas  non  oportuit :  sed  Deum  testem  et  judicem  in  animam  meam  invoco,  quia  in  his^  de 
quibus  accusor,  nil  per  malitiam  aut  superbiamproesumpsu  »  Esto  itaque  malitiam,  atque  etiam  hceresim 
ab  eo  removere  liceat :  at  errores  saltem  aliquosy  vocum  novarum  studium,  levitatem,  forsam  etiam  su* 
perbiam  et  contentionum  pruriainem  in  eo  dissimulare  non  licet.  Sed  demum  Innocentius  rescripto  ad 
episcopos  misso  hominem  recludi  jussit  ejusque  libros  comburi,  quos  ipse  Romaf  fiammis  tradi  manda- 
vit,  testante  Gaufrido.  Vemm  tandem  resipuit  Petms,  atque  ab  appellatione  destitit  consilio  et  hortatu 
Petri  Venerabilis  abbatis  Cluniacensis,  qui  extremos  ejus  mores  egregie  laudat  in  epistola  ad  Heloissam, 

037  5.  Bemardo  non  impune  cessit,  quod  Aba^lardum  et  scriptis  et  verbis  persecutus  sit,  Nam  non 
solum  Abaslardus  censuras  impatiens,sed  etiam  Berengarius,ejus  discipulus  ac  defensor,  quasdam  in  Ber^ 
nardi  scriptis  erronea  jactare  demum  ausi  sunt,  insigni  commento,  «  Errasti  vere,  inquit  Berengarius 
Bemardum  alloquens,  dumoriginem  animamm  de  casld  assemisti  esse.  »  pag,  310.  Et  pag,  315:  c  Ani' 
marum  originem  de  cxlis  fabularis  esse^  ubi  sic  recoto  te  locutum  {nempe  sermone  decimo  septimo  in 
Cantica)  :  merito  dixit  Apostolus :  <  Nostra  conversatio  est  in  ccelis, »  Hascverha  tua  subtiliter  exploratay 
christiance  mentis  paiato  hceresim  sapiunt, »  Apage  insanum  atque  impudentem  nebulonem.  Aboas  anO' 
nymus  sub  finem  libri  secundi  aliam  Abcelardi  in  Bemardum  calumniam  profert,  <  Miraculum  mihiest^ 
quod  a  tam  longo  tempore^  et  a  tantis  viris,  quomm  doctrina  fulget  Ecclesia  ut  sole  luna,  nostro  Aba^ 
lardo responsum  non  est,  qui  criminatur  Abbatem^quod dicat, Deum  et  assumptum  aDeo  hominem  unum 
esse  in  Trinitate  personam  :  cum  homo  res  corporea,et  membris  composita,  et  dissolubilis  sit :  Deus  vero 
nec  corporea  res  sit^  nec  membris  constans,  ut  dissolvi  possit,  Unde  nec  Deus  homo,  nec  homo  Deus  dicendus 
est,  »  etc,  Sic  Nestorianum  agit  Abaelardus,  cum  Bemardum  erroris  petulanter  accusat,  Recte  ad  hunc 
locum  Guillelmus  Sancti-Theodorici  in  capite  octavo  contra  Abcelardum : »  Unde  et  nos  simUiter  dicimus, 
Christum  filium  homtnis  in  ipsa  natura  humanitatis  suce,  sed  non  ex  ipsa,  secundum  eam  quam  cum 
Deo  habet  unionem,  tertiam  esse  in  Trinitate  personam :  quia  sicut  incamatus  Deus  factus  est  filius  ho- 
minis  propter  hominem  assumptum,  sic  assumptus  homo  factus  est  filius  Dei  propter  assumentem  Deum,^^ 

6.  Prcfter capitula,  quatdedita  opera  refellit  Bemardus^nonnulla  conglobatim  recensetn.  10,  conientus 
ea  exposuisse,  quas  ab  aliis  etiam  refutantur,  scilicet  a  GuiUelmo,  et  abbilc  anonymo,  De  accidentibus, 
quas  in  Eucharistia  post  consecrationem  remanere  in  aere  docebat  Abaslardus,  ita  Guillelmus  sentit: 


1047  S.  BBRNARDl  ABBATIS  GLARiS-VALLBNSIS  1048' 

c  Nobis  vero  videtur,  si  vobis  etiam  videtur, »  sic  Gaufridum  Camotensem  episcopum  et  Bemardum  allo' 
quitur^  c  guod  acddentia  illa,  sive  prioris  forma  substantice,  quce,  ut  puto,  nonnisi  consonus  in  unum 
accidentium  concursus  est,  se  ibi  est,  in  corpore  Domini  est,  non  formans  illud,  sed  virtute  operan- 
tis  in  ea  sapientia:  Dei  aptans  illud  et  modificans,  ut  secundum  ritum  mysterii  et  modum  sacramenti 
habile  fiat  et  tractabile,  et  gustabile  in  forma  aliena,  quod  non  poterat  esse  in  propria,  >  Item  in  libro 
de  Corpore  et  Sanguine  Domini  ad  Rupertum,  capite  tertio :  c  Sed  contra  omnem  swcularis  philosophim 
rationem  et  intellectum^  mutata  pams  substanlia  in  aliam  substantiam,  ad  quoddam  mysterii  obse^ 
quium  quasdam  accidentia,  qua^ifli  inharrebanty  sic  transtulit  nonmutata,  ut  corpus  Domini,  licetadsit 
albedOj  non  fiatalbum;nec  rotunditas  rotundum  :  sed  hujusmodi  accidentia  omnia  sic  reservavit,   ut 
licet  vere  humanitatis  ejus  corpori adsint,  non  tameninsint,  non  tamenilludinficiantvel  affidant^yf  etc. 
G3S  7.  Cceterum  sicut  de  Incarnatione  nonrecte  sentiebat,  autcertenonrecte  loquebaturAbaslardus, 
ita  nec  etiam  de  gratia  Christi,  quam  ad  solam  rationem  a\Deo  concessam  et  ad  Scripturarum  admoni'- 
tionem  et  ad  exempla  redigebat;  adeoque  omnibu^  communem  esse  dicebat.  <  Dicendum  est  igitur,  ^uod 
homo  per  rationem,  a  Deo  quidem  datam^  gratias  appositas  cohasrere  potest :  nec  Deus  plus  facit  isti  qui 
salvatur,  antequam  cohwrea  tgratim,  quam  illi  qui  non  salvatur,  Sed  sicut  qui  lapide%  pretioso  exponit 
venalesj  et  desiderium  videntium  ezcitat  ad  emendum  :  similiter  gratiam  suam  appontt  omnibus,  con^ 
sulit  Scripturis,  etexemplis  revocat;  ut  homines  per  libertatem  arbitrii  quam  habent,gratia!  cohasreant,» 
Etinfra  :  Vivificatio  isla  tribuitur  gratioi  :  quia  ratio,  qua  homo  discernit,  et  intelligit  a  malo  abstinen' 
dum  et  bene  agendum,  est  a  Deo»  Et  ideo  hoc  tnspirante  Deo  agere  dicitur :  quia  Deus  per  rationem,quam 
dedit  homini,  facit  eum  peccatum  ipsum  aanoscere.  »  Hasc,  aliaque  Guillelmus  ex  Abaslardi  scriptu  re^ 
fert,  haud  duaie  ex  ejus  Theologia,  quas  ob  hoc  fortasse,  aliaque  permulta^  a  posteris  mutilata  esL  Neque 
hac  in  re  Guillelmo,  viro  alioqui  docto  ac  piissimo,  fidem  denegare  licet :  maxime  cwn  in  libro  quarto  su- 
per  Epistolam  ad  RomanoSy  Abaslardus  eamdem  pestiferam  doctrinam  doceat  pag,  653  et  sequente,  vbi 
hcec  verba  in  multis  leguntur :  aAd  desiderium  itaque  nostimm  in  Deo  accendendum,  etadregnum  capleste 
concupiscendum,  quam  prasire  gratiam  necesse  est,  nisi  ut  beatitudo  illa,  ad  quam  nos  invitat;  et  via^ 
qua  pervenire  possimus,  exjoonatur  atque  tradatur  ?  Hanc  autem  gratiam  tam  reprobis,  quam  electis  pari- 
ter  tmpertit,  utrosque  videlicet  de  hoc  instruendo  asqualiter :  ut  ex  eadem  fidei  gratia^  quam  perceperunt, 
alius  ad  bona  opera  incitetur,  alius  pras  temporis  sui  negligentia  inexcusabilis  reddatur. »  Et  paulo  post : 
■  Nec  necesse  est,  ut  per  sinaula,quce  quotidie  nova  suecedunt  opera,aliam  Deus  gratiam  praster  ipsam  fidem 
exponat,  quavidelicet  credimus,  pro  hoc  quodfacimus,  tantum  nos  prcemium  adepturos,  »   Hasc  idcirco 
commemoramus,  ut  omnes  demum  intelligant,  quam  impie  ut  de  Incamatione,  ita  de  gratia  Christi,  si 
non  sensit,  saltem  scripserit  Abaslardus ;  et  quam  merito  Bemardus  dixerit  in  epistola  centesima  nona^ 
gesima  secunda^v.  Cum  de  Trinitate  loquitur,  sapit  Arium ;  cum  degrat&t,  sa^t  Pelagiium;  cum  de  per* 
sona  Christi»  sapit  Nestorium. »  Etduoquidem  postrema  ex  dictis,  et  ex  sequente  epistola  evincuntur  : 
de  tertio  legat,  qui  id  scire  volet,  Abcelardi  libmm  Theologice  tertium  sub  finem;^que  inveniet  ipso  auc- 
tore,  «  facile  convinci  eos  qui  nostra  de  fideverba  abhorrent,  cum  videlicet  audiunt  Deum  Patrem,  et  Deum 
Filium,  insensum  verborum  nobis  esse  conjunctos.  »  Quo  pctcto?  «  Interrogemus  enim  eos,  »  inquit, «  si 
Sapientiam  Deicredant,  de  qua  scriptum  est,  »  Omnia  in  sapientia  fecisti;  •  et  statim  responaebunt  se 
credere,  »  Hoc  vero  esse  Fihum  credere  :  sicut  credere  Spiritum  sanctum  non  aliud  esse,  quam  cre" 
dere Dei  benignitatem.  Quce  quidem  si  rigide accipiantur, 6>SO  plusquam  Arianismum,id  est  Sabellianis- 
mum,  sapere  videntur,  Quamquam,  utingenue  fatear,  hunc errorem  in  consequentibus  rejicit,pag.  1069. 
Vemm  interest  non  solum  recte  sentire,  sed  etiam  (maxime  ubi  de  Fide  agitur)  recte  loquiac  scribere.Hinc 
non  immerito  Guilklmus  Sancti-Theoderici  in  capite  tertio  libri  conira  ipsum  Abaslardum,  adductis 
ejus  verbis  de  asre  et  sigiilo,  de  potentia  et  quadam  potentia,  <  quantum  adpersonarum  destructionem,  > 
inquit,  <  Sabellianum  est ;  quantum  a4  dissimilitudinem  et  imparilitatem,  hoc  insententiam  ArUpedi' 
bus  ire  est.  >  Hasc,  inquam,  ideo  commemoramus,  ut  pudeat  eos  qui  hos  errores  detestantur,  quod  Abce^ 
lardi  causam  suscipiant  adversus  Bemardum,  quem  prcecipitis  in  Abaslardum  judicii  ac  nimias  imveti" 
ginis  accusare  porro  non  verentur.  Eodem  fere  modo,  atqil^  AbcBlardus,  Trinitaiis  mysterium  explicat 
Guillelmusde  Conchis,  cujus  itidem  errores  confutat  Guillelmus  Sancti-Theoderici  abbas  in  episiola  ad 
Bernardum.  Adeo  nihil  infelicius  cadere  in  religionem  potest  quam  cum  philosophi  ex  sola  ratione  fidei 
nostras  mysteria  explicare  conantur, 

8.  De  toto  Abaslardi  negotio  Gaufridus  sancti  Bemardi  notarius  ita  loquitur  in  epistola  ad  Henricum 
cardinalem  et  episcopum  Albanensem:  «  Audivi  etiam,  quod  super  damnatione  Petri  Abcelardi  diligentia 
vestra  desiderat  plenius  nosse  similiter  veritatem  :  cujus  libeuos  pias  memorias  dominus  Innocentius 
II  papa  in  urbe  Roma  et  in  ecclesia  beatiPetri  incendio  celebri  condemnavit,  apostolica  auctoritate  has- 
reticum  illum  denuntians.  Nam  et  ante  plures  annos  venerabilis  quidam  cardtnalis  et  legatus  Romanoe 
Ecclesice,  Cono  nomine,  regularis  quondam  canonicus  ecclesice  Sancti-Nicolai  de  Aruasia,  Theologiam 
ejus,  Suessione  concilium  celebrans,  similiter  concremaverat,  ipsum  Petrum  prcesentem  arguens,  et 
convictum  de  hasretica  pravitate  condemnans.  Unde  vestro  si  placuerit,  desiderxo,  per  libellum  de  Yita 
sancti  Bemardi,  etper  ejus  epistolas  missas  ad  curiam  satisfiet.  Inveni  tamen  in  Clara-Valle  libellum 
cujusdum  abbatis  marorum  monachorum,  quo  errores  ejusdem  Petri  notantur,  quem  et  olim  me  vidisse 
recordor  :  sed  a  muUis  annis,  ut  custodes  tibrorum  asserunt,  studiose  qtuesitus,  primus  quatemio  non 
potuit  inveniri.  Propter  quod  propostti  nostri  est  in  Franciam  destinare  ad  monasterium,  cujus  abbcu 
exstitit,  qui  eumdem  librum  composuit ;  et,  si  recuperare  potero,  transcribi  facere  codicem  totum,  et 
mittere  vobis,  Credo  enim  quod  vestras  inquisitioni  sufficere  debeat^  ut  cognoscatis,  quas,  quemadmo' 
dum,  quare  sint  condemnata,  »  Hactenus  Gaufridus  ex  Chesnii  Notis  in  Abaslardum.  Mittimus  quas  de 
viso  Henrici  canonici  Tomacensis,  ad  Patres  synodi  Senonensis  atque  ad  Bemardum  relato,  memoran' 
tur  in  Spicilegii  tomo  duodecimo,  pag,  478  et  sequente, 

9.  Posteaquam  hcec  scripseram,  noster  Joannes  Durandus,  qui  ttmc  Romas  versabaturf  ex  mendoso 
codice  Yaticano,  notato  663,  ad  me  transmisit  Ccnntula  hceresum  Petri  Aboelardi,  sequenti  epistoloe 
prasmissa,  hcec  ipsa  sine  dubio,  quce  Bernardus  in  fine  hujusce  epistolas  se  collegisse,  ac  Pontifici  tran- 
smisisse  significat,  Idcirco  ea  hoc  loco  prcemittere  visum  est  ad  ipsius  epistolas  iUustration&m, 


1049 


CAPITDLA  BiERBSUM  PBTRI  ABiELARDI. 


ibso 


INaPIUNT  CAPITULA  HJIRESUM  PETRI  AB^LARDL 


GIO  I.  Horrenda  similitudo  de  sigiUo  mreo^  de  /^  conseDtire  malo  dtcendus  est,  nisi  per  quem  etiam 
""* opportune   disturbari  possel?  Item  :  c   Prasdictis 


specie  et  genere  ad  Trinitatem, 

c  Cum  sapientia  Dei  quaedam  sit  potentia,  sicut 
aereum  sigillum  est  quoddam  ses,  liqaet  profeclo  di- 

t  vinam  sapientiam  ex  diyina  potentia  esse  suum  ha- 
bere,  ad  ean(i  videlicet  similitudinem,  qua  sigilluoi 
SBeruni  dicitur  esse  quod  est  ejus  materia ;  vel  spe'* 
cies  ex  genere,  quod  quasi  materia  speciei  dicitur 
esse,  ut  animal  hominis.  Sicut  enim  ex  eo  quod  est 
aereum  sigillum,  exigit  necessario  quod  ses  sit,  et 
ex  eo  quod  est  homo  ut  animai  sit,  sed  non  e  con- 
trario  :  ita  divina  sapientia,  quas  est  potenti&  dis- 
ccrnendi,  exigit  quod  sit  divina  potentia,  sed  non 
e  contrario. »  Etpost  pauca  :  c  Benigoitas  ipsa,  qvae 
hoc  nomine  quod  Spiritus  est  demonstralur^  non 
est  in  Dco  potentia  sive  sapientia.  » 
n.  Quod  Spiritus  sanctusnon  sit  de  substantia  Patris, 
c  Cum  itaque  tam  Filius,  quam  Spirilus  saQctus 
ex  Patre  sit,  hic  quidem  geuitus,  ille  procedens; 
differt  in  eo  generatio  ipsa  a  processione,  quod  is 
qui  generatur  ex  ipsa  Patris  substantia  est,  cum  ipsa, 
ut  dictum  esl,  Sapientia  hoc  ipsum  esse  habeat,  ut 
sit  qusedam  potentia.  »  Et  Post  pauca  :  c  Spirilus 
vero  quamvis  ejusdem  substantiae  sit  cum  Patre  et 

-  Filio,  unde  etiam  Trinilas  ipsa  homousion,  id  est 
unius  substantiae,  praedicatur^  minime  lamen  ex 
substantia  Patris  est  aut  Filii,  qnod  esset  ipsum  ex 
Palre  vcl  Filio  gigni  :  sed  magis  ex  ipsis  habet  pro- 
cedere,  quod  est  Dcum  se  per  charitalem  ad  alte- 


B 


itaque  rationibus  vel  objectorum  solutionibns  li- 
quere  reor  omnibus,  ea  solnmmodo  Deum  posse  fa- 
cere,  vel  dimiitere,  vel  eo  modo  tantum,  vel  eo  iem- 
pore  quo  facit,  non  alio.  > 

G#l.  IV  Quod  ChrUtui  non  assumpsit  camemut 
nos  a  jugo  diaboli  liberaret. 

c  Sciendum  est  quod  omnes  nostri  doctores  qui 
post  Apostolos  fuere,  in  hoc  conveniunt,  quod  dia- 
bolus  dominium  et  potestatem  habebat  super  homi- 
nem  et  jure  enm  possidebat.  c  Et  post  pauca  :  c  Nec 
diabolus  unquam  jusaliquod  habuit  supcr  hominem, 
sed  jure  eum  possidebat,  permittente,  ul,  carcerarius; 
nec  [ut  eum]  Filius  Dei  a  jugo  diaboli  liberaret, 
camem  assumpsit.  »  Et  post  pauca  :  Quomodo  nos 
justificari  vel  reconciliari  Deo  per  mortem  Filii  ejus 
dicit  Apostolus,  qui  tanto  amplius  adversus  homi- 
nem  irasci  dcbuit,  quanto  amplius  in  crucifigendo 
Filium  suum  deliquerit,  quam  in  transgredicndo 
prinram  pneceptum  suum  onius  pomi  gustu  :  quo* 
modo  enim  amplius  justum  fuerat  ?  Quod  si  tantum 
fuerat  illud  Adse  peccalum,  ut  expiari  non  posset 
nisi  ex  morte  Christi  :  quam  expiationem  habebit 
ipsum  homicidium,  quod  in  Christo  commissum  est, 
tot  et  tanta  scelera  in  ipsum  vel  suos  commissa  ? 
Nunquid  mors  innocentis  Filii  tantum  Deo  placuit, 
ut  per  ipsumreconciliareturnobis,  qui  hocpeccando 


rum  extendere.  Quodammodo  etenim  per  amorem  C  commisimus,  propter  quod  innocens   Dominus  esi 


unusquisque  a  se  ipso  ad.'#lterum  procedit,  cum 
proprie,  ut  dictum  est,  nemo  ad  seipsum  charita* 
tem  habere  dicatur,  ut  sibi  ipsi  l)enignus  esset,  sed 
alteri  :  maxime  autem  Deus,  qui  nuUius  indiget, 
erga  sdpsum  benignitatis  afTectu  commoveri  non 
potest,  ut  sibi  aliquid  ex  benignitate  impendat^  sed 
erga  creaturas  tantum.  » 

III.  Quod  ea  Deus  solummodo  possit  facere^  vel  di'-» 
mittere^  vel  eo  modo  tantum,  vel  eo  tempore  quo 
facit,  non  alio, 

•  Hac  ratione  qua  convincitur  quod  Deus  Pater 
tam  bonum  genuit  Filium  quantum  potuit  cum  vide- 


occisus;  nec  nisi  hoe  maximum  fieret  peccatum, 
etiam  levius  potuit  ignoscere  multo  nec  nisi  mul- 
tiplicatis  malis  tam  bonnm  facere,  in  quo  et  justio- 
res  lacti  sumus  per  mortem  Filii  Dci,  quam  ante 
eramus,  ut  a  peccatis  jam  liberari  debeamus  ?  » 
Item  :  c  Cui  vero  non  crudele  et  iniquum  videtur^ 
ut  sanguinem  innoceotis,  et  pretium  aliquod  quis 
requisierit,  aut  ullo  modo  ei  pllacuerit  innocentem 
interfici  ?  nedum  Deus  tam  acceptam  mortem  Filii 
habuit,  ut  per  ipsam  uoiverso  reconciliatus  sit 
mundo.  Hsec  et  his  similia  non  mediocrem  movent 
qusestionem,  non  solum  de  redemptione,  sed  etiam 


licet  aliter  reus  esset  invidiee,  clarum  est  etiam  om-  n  de  justtficatione  nostra  per  mortem  Domini  nostri 


nia  quae  facit,  quantum  potest,  egregia  facere;  aec 
ullum  commodum  quod  conferre  possit,  sabtrahere 
velle.  >  Et  post  pauca  :  « In  tantum  in  omnibus  que 
Deus  facit,  quod  i)onum  est  attendit,  ut  ipso  booi 
pretio  potius  quam  voluntatis  suse  libito  ad  singula 
facienda  inclinari  dicatur.  s  Item  :  c  Ex  his  itaque 
tam  de  ratione  quam  de  scripto  collatis  constat,  id 
solum  Deum  facere  posse  quod  aliquando  facit.  »  Et 
post  pauca :  «  Qui  si  roala  quae  fiuntdislurbare  pos- 
set,  nec  id  etiam  nisi  opporiune  faceret,  qui  nihil 
importune  facere  potest  :  profecto  non  video,  quo- 
modo  pecoatis  conaentieiu  non  esiet.  Quis  eoim 


Jesu  Chrisli.  Nobis  autem  videtur,  quod  nihilo  mi- 
nus  sumus  justificati  in  sanguine  Christi ;  et  Deo 
reconcilari  per  hanc  singularem  gratiam  nobis  ex- 
hibitam,  quod  Filius  suus  nostram  suscepit  naturam 
et  in  ipsa  nos  tam  verbo,  qaam  exepnplo  instituendo 
usque  ad  mortem  prsestitit,  nos  sibi  amplius  per 
amorem  astrinxit  :  ut  tanto  dtvinse  gratise  accensi 
beneficio,  nulla  tolerare  propter  ipsum  vestra  refor- 
midet  cbaritas :  quod  quidem  beneficium  antiquos 
etiam  patres,  hoc  perfidem  exspectantes,  io  sum- 
mum  amorem  Dei  tanqoam  homines  temporis  non 
dubitamos  aeeendiiie.  s  Eiinfra:  t  Puto  §rgo  q«od 


1051 


S.  BBRNARDI  ARBATIS  GLARyG-VALLBNSIS 


1052 


consiliam  et  caosa  incarnationis  fuit,  ut  mundum  a  sibi  in  futoro  ex  libertate  arbitrii  qua  huic  cobseret 

I  ••••II»  .*■  _  _  ^^  ••  •»•  1  •»  j        'J       *•        • 1? 


luce  8u»  sapienliae  illumtDaret,  ct  ai  omorem  suum 
acccndcret, « 

V.  Qvod  nequeDeus  et  homo,  neque  homo  ^ersona^ 
quce  Christus  est,  sit  tertiapersona  in  Trinitate. 

<  Quando  dico,  Chrislus  cst  tertia  persona  in 
Trinilat'^ ;  hoc  volo  diccre,  quod  Verbum,  quod  ab 
ffilerno  lertia  persona  in  Trinitate  fuil,  tertia  |)er- 
8ona  sit  in  Trinitate  :  et  ita  puto  quod  locutio  sit 
figurativa.  Si  enim  propriam  diceremus  csse,  cum 
hoc  nomeu  Christus  idcm  sonet  quodDeus  el  homo, 
tunc  talis  esset  sensus  :  Deus  ct  homo  est  terlia 
persona  in  Trinitate.  Quod  pcnitus  est  falsum.  > 
£t  post  pauca  :  «  £t  est  scicudum,  quo>1  quamvis 
coocedamus,  quod  Cfariftus  est  lortia  persona  in 


gratise.  Piger  vert  a  camalibus  desideriis  implica- 
tos,  etsi  desideret  beatificari,  nunqunm  tamen  vult 
laborare  compescendo  se  a  malo,  sed  negli^it,  quam- 
vis  ppr  libenim  arbitrium  possit  cohaerere  gratiaB ; 
ct  sic  ab  omnipotcnti  Deo  ncgligitur.  > 

Vll.  Quod  Deus  non  debeat  mala  impedire. 
«  In  primis  videndum  est,  <|uid  sit  consentire 
malo  ;  et  quid  non.  Dle  equidem  malo  conscntiens 
dicitnr,  qui  cum  debeat  hoc  prohibere,  et  possit» 
non  prohibet :  si  autem  debeat,  et  non  possit  :  ei  e 
contrario  si  possit  et  non  debeat ;  oon  est  reus.  Si 
vero  ncc  dcbel,  nec  potest,  multo  minus  reus  cen- 
sendus  est.  Bt  Ideo  Deus  a  consensu  malonim  est 
alienus,  qui  nec  debet,  nec  potest  mala  impedire. 


Trinitaie,  non  tamen  concedimus  quod  haec  pcr-  ■'  ideo  non  debet,  quia  cum  res  per  benignitatem  il- 


sona,  qnse  Cfaristus  csl,  si  tertia   persona  in  Trini- 
tate.  » 

VI.  Quod  Deusnonplus  faciateiqui  salvatur  anie^ 
quam  cohmreat  graiiee,  quam  ei  qui  non  salvatur» 

«  Sic  iterum  solet  quseri  iliud  quod  a  quibusdam 
dicilur,  scilicet  utruni  omnes  hon)ines  ita  sola  misr- 
ricordia  salventur,  ut  nulius  sitqui  bonam  volunta- 
lem  habere  possit,  nisi  gratia  Deipricveniente,  qua) 
Gor  moveat,  ct  bonam  volunlatem  inspiret,  el  iuspi- 
ratam  muitiplicet,  et  mulliplicalam  conscrvct.  Quod 
si  ita  est  quod  homo  ex  se  nihil  boni  operari  possil, 
aut  aliquo  modo  ad  divinam  gratiam  suscipiendam 
per  liberum  arbitrium  sine  auxilio  gratiae  se  cri(>ere 


lius  cveniat  eo  modo,  quo  melius  potcst,  nullo  modo 
hoe  velle  debet.  Ideo  autem  non  potest,  quia  bo- 
nitas  illius  electo  minori  bono,  illi  quod  majus  est 
impcdimentum  minime  parare  potest.  n 

VIII.  Quod  non  contraximus  ex  Adam  culpam^ 

sed  pcenam. 

«  Sciendum  est  quod  cum  dicitur,  Originale  pec- 

catum  est  in  parvis ;  hoc  didtur  pro  poena  temporali 

et  setema,  quae  debetur  eis  cx  cnlpa  primi  parentis.  » 

Et  paulo  post :  «  Similiter  dicitur,  in  quo  omnet 

peccaverunt  (Rom,  v,  !2)  :  ideo  scilicet,  quia  seroi- 

narium  omnium  erat  in  illo  qui  peccavit.  Non  tamcn 

inde  provenit,  quod  omnes  peccassent  qui  non  erant : 


prout  049dictum  est,  non  possil ;  uon  videtur  ra-  C  ct  qui  non  cst,  non  peccat.  » 


tio  quare,  si  peccat,  puniitur.  Si  cnim  non  potest 
ex  se  aliquid  boni  facere,  et  talis  factus,  esl  qui  sit 
proQior  ad  malum,  quam  ad  bonum;  nonne  si  pcc- 
cat  immunis  est  a  culpa  ;  et  nunquid  Deus,  qui  ita 
infirmum  ct  fragilis  naturae  cum  focit,  est  laudandus 
de  tali  crcatione  Imo  ai  ita  csset,  nonne  potius  cul- 
pandus  videretur  ?  »  Et  post  pauca  :  a  Quod  si  ita 
essei  quod  homo  ad  divinam  gratiam  pcrcipiendam 
ae  erigere  sine  alterius  gratia  non  posset;  non  vi- 
detur  ralio  esse,  quare  homo  inculparetur ;  et  Dei 
gratiam  non  habere,  poluis  in  auctorem  ipsius  re- 
fundaudum  videretur.  Quod  ita  non  est,sed  longe 
aliter  diccndum  prout  rei  veritas  se  habet.  Dicei^- 


IX.  Quod  corpvs  Domini  non  cadii  in  terram. 

«  De  speciebus  panis  et  vini  quaeritur,  si  sint  mo<lo 
in  corpore  Christi,  sicut  prius  erant  in  substantia 
panis  et  vini,  quae  versa  est  in  corpus  Christi  :  an 
sint  in  aere.  Sed  verisiaiflius  est  quod  sint  in  aere, 
cum  sint  in  corpore  Ghristi  sna  lineamenta,  et  snam 
speciem  habeat,  sieut  alia  corpora  humana.  Spe- 
cies  vero  istae,  sdlicet  panis  et  vini,  fiunt  in  ore  ad 
Celandum  et  obtegendum  corpus  Christi.  »  Et  post 
panca  :  «  Hic  autem  quaeritur  de  hoc  quod  qui  vide- 
tur  esse  multitud...  unde  et  praecipitur,  quod  a  Sab- 
bato  usque  ad  Sabbatum  servetur,  sicut  de  panibus 
propositionis  factum  fuisse  legitur,  a  muribus  etiam 


dum  est  ergo,  quod  homo  pe  rationem,  a  Deo  qui-  n  corrodi  videtur,  et  de  manu  sacerdotis  vel  diaconi 


dem  datam  gratiae  appositae  cohaerere  potest  :  nec 
Deus  plus  facit  illi  qui  non  salvatur  autequamcohaereat 
gratiae,  quam  illi  qui  non  salvatur.  Ita  enim  ae  gerit 
Deus  erga  homines,  quemadmodum  mercator  qui 
habet  preiiosos  lapides  venales,  qui  videlicet  exponit 
eos  in  foro,  et  »que  omnibus  o^ert,  et  per  ostensos 
desiderium  in  eis  ad  emendum  excitat.  Qui  pradens 
est,  scions  se  eis  indigere,  laboral  ut  habeat ;  acqui- 
rit  nummos,  et  eroit  eos  :  qui  deses  est  ei  piger, 
etsi  desiderium  habeat,  quia  tamen  piger  est,  non 
laborat,  etsi  fortior  sit  alio  corpore,  nec  emit  eos; 
et  ideo  culpa  sua  quod  caret  illis.  Similiter  Deus 
gratiam  suam  apponit  omnibus,  etconsulit  Scriptu- 
ris  et  doctoribua  eximiis,  ut  pro  Ubertate  arbitrii, 
qua  grfitiaa  eohaereai  qui  prudoM  esi.    proviiicns 


in  terra  cadere.  Et  ideo  quaeritur  quare  Dcus  per- 
mittat  ista  fieri  in  corpore  suo.  04S  An  fortassis 
non  ita  fiat  in  corpore,  sed  tantum  ita  faciat  appa- 
rere  in  specie  ?  Ad  quod  dicimus,  quod  revera  non 
est  sic  in  corpore,  sed  Deus  ita  in  speciebus  ipsis 
propter  negligeiitiam  ministrorum  reprimendam 
habere  facit  :  eorpus  vero  suum,  proul  ei  placet, 
reponit  et  eonservat. 

X.   Quod  propter  opera  nec  melior,  nec  pejor 

efficiatur  homo. 

«  Solet  quaeri  quid  a  Domino  remuneretur,  opns, 

an  intentio>  seu  ntrumque.  Auctoritas  autem  vide- 

tnr  velle,  quod  opera  a  Deo  aetemaliter  remuneren- 

tur  :  ait  namque  Apostolus,  Keddet  Deus  unicuique 

seeundum  opemsua(Rom  ii,  6).  Et  Athanatiu»  att. 


1053 


TfiAGTATCS  DB  BRRORIBUS  ABALARDI. 


m\ 


Reddituri  sont  de  faetis  propriis  rationem.  Et  paalo  k  est  in  praesenti  vita,  erit  ligatutn  et  in  caelit,  id  est 


posl  ait :  El  qui  bona  egenint,  ibunt  iu  vitam  seter- 
nam  ;  qoi  vero  mala,  in  ignem  aetemum  (Matth.  xxv, 
46,  et  yoan.v,  29).  Nos  vero  dicimus,  quod  aeler- 
naliter  a  Deo  remunerentur,  sive  adbonum.  sive  ad 
malum  :  nec  propler  operapejor,  vel  meliorefficitur 
homo,  nisi  dum  operatur  fortassis  voluntas  cjus  in 
aliquo  augmentetur.  Nee  est  contra  Apostolum  vel 
alios  auctores  ;  quia  cum  Apostolus  dixit,  Reddel 
unicuique yeiCy  ibi  effeclum  pro  causa  posuit,  opus 
scilicel  pro  voluntate  scu  intentione. 

XI.  Quod  non  peccaverunt  qui  Christufn  crucifixe" 
runt  ignoranter;  et  quod  non  sit  culpas  adscri» 
bendum  quidquid  fit  per  ignorantiam. 


B 


in  praesenti  Ecclesia.  •  Et  post  pauca  :  <r  Huic  sen- 
tcntiie,  'qua  dicimus  Deum  solum  dimittere  peccata, 
Cvangclium  videlur  obviarc  :  ail  namque  Ghristus 
ad  discipulossuos  :  Accipite  Spiritum  sanctum ;  quo- 
rumremiseritis  peccata  remittuntur  eis{Joan.  xx, 
22,  23),  Sed  nos  dicimus  quod  hoc  diclum  est  solis 
Apostolis,  non  successoribuseorum. »  Et  statim  sub- 
dilur  :  c  Si  quis  tamen  successoribus  eorum  conve- 
nire  hoc  dixerit,  ad  modu:n  supradictse  auctoritatis 
hanc  quoque  cxponere  decet. 
XIII.  De  suggestionet  delectatione^  et  consensu. 

c  Sciendum  quoque  quod  suggestio  non  est  pecca- 
lum  illi  cui  suggestio  fit,  nec  delectatio  conseqnens 


<  Opponit  deJudsBis  qui  Ghrislum    crucifixerunt,  ■'  suggestionem,  quae  dtlectatio  inest  ex  infirmitate  et 


et  de  aliis  qui  martyres  persequendo  putabantse 
obsequium  prsestare  Deo:et  de  Eva  :: ::  quae  non 
egit  contra  conscientiam,  quoniam  seducta  est,  et 
tamen  certum  est  eam  peccasse.  Ad  qnod  nos  dici- 
mus,  quod  rcvera  illi  simplices  Judsei  non  agebant 
conlra  consciemiam,  sed  potius  zelo  legis  suse  Ghri- 
stum  persequebanlur  ;  nec  putabant  se  male  agere, 
el  ideo  non  peccabant  :  nec  propter  hoc  aliqui  eo- 
rum  damnati  sunl,  sed  propter  pnecedentia  peccata, 
meriio  quorum  in  istam  c»ciiatem  dcvoluti  sunt.  Et 
inter  ilios  erant  elccti  illi,  pro  quibus  Ghristus  ora- 
vit,  dicens :  Pater^  dimitte  illis,  quia  nesciunt  quid 


memoria  voluptntis,  quac  est  in  impletione  illius  rei 
quam  adversarius  suggcrit;sed  solus  consensus,  qui 
et  contemplus  Dei  liicitur,  in  quo  peccaium  consi- 
stii.  »  Et  post  pauca  :  f  Ncc  dicimus  quod  voluntas 
facicndi  hoc  vel  illud,  nec  ei  ipsum  ppus  sit  pecca- 
tum,  sed  potius,  ut  superius  diclum  est,  ipse  Dci 
conlemptus  ex  aliqua  voluntite.  t 

XIV.  Quodad  Patrem  proprie  velspeciliater  perti- 

net  omnipotentia. 

«  Si  potentiam  lam  ad  notitiam  subsistcndi,  quam 

ad  efficaciam  operationis  referamus,  invenimus  ad 

proprielaiem  personae  Patris  proprie  vel  spccialiter 


faciunt  {Luc .  xxiii,  34).  Necoravitut  hoc  peccatum  C  omnipotentiam  atlinere  :  quod  non  solum  cum  cae- 


eis  dimilteretur,  cum  hoc  peccatum  non  esset,  sed 
potius  peccata  prsecedentia.  • 

XII.  Depotestate  ligandiet  solvendi. 
«  IUud  quoJ  in  Mailbseo  \e^\i[iTyQua!Cunque  liga- 
verissuper  terram  (Matth.  xvi,19),  elc.,sic  inlelli- 
gcndura  est :  Quascunque  ligaveris  super  terram^id 


teris  duabus  personis  seque  omnia  elficere  potesl, 
vernm  etiam  ipse  solus  a  se,  non  ab  alio  existcro 
habet ;  el  sicul  habet  a  se  existere,  ita  etiam  ex  se 
habet  posso.  » 

HiecsuntCapitula  Tlieoloaim.imo  Stultologice  Petrt 

Abasiardi, 


S.  BERNARDI  ABBATIS 
CONTRA  QU^DAM  CAPITULA  ERRORUM  AB JILARDI 

EPISTOLA  CXC  SEU   TRACTATUS. 


AD  INNOCENTIUM   II   PONTIFICEM 


«44  PRJEFATIO. 

Amantissimo  patri  domino  Imnogbntio  snmmo  U 
Pontifici,   fraler  BERNAaDus    Ciarse-vanis  vocatns 
abbas,  modicum  id  quod  est. 

Oportel  ad  vestrum  rcferri  apostolatum  pericnla 
quaeque  et  scandala  emergentia  in  regno  Dei,  ea 
prsesertim  quae  de  fide  contingunt.  Dignum  namque 
arbitror  ibi  potissimam  resarciri  damna  fidei,  ubi 
non  possil  fides  sentire  defectum.  Hsec  quippe  hujus 
prserogativa  Sedis.  Cui  enim  alteri  aliqiuuido  dictuin 


est :  Ego  pro  te  rogavi,  Petre,  ut  non  deficiaf  fides 
iua  ?  Ergo  quod  sequilur,  a  Pelri  suecessore  exi- 
gitur  :  Et  tu  aliquando  convenus  confirma  fratres 
tuos{Luc.  XXII, 32).  Id  quldem  modo  necessarium. 
Tempus  est  ut  vestrum  agnoscatis,  Paier  amantis- 
flime  ,  prindpatam  ;  probetis  zelum ,  ministerium 
honoretis.  In  eo  plane  Petri  impletis  vioem,  cujas 
tenetis  et  sedem,  si  vestra  admonitione  corda  in  fide 
fluctuantia  confirmatis,  si  vestra  auctoritate  conteri- 
Us  fidei  eorruptores. 


1055 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GLARiE-VALLBNSIS 


1036 


CAPUT  PRIMUM. 

Impia  Abaslardi  de  sancta  Trinitate  dogmata  recen- 

set^  et  explodit, 

1.  Habemus  in  Francia  Dovuni  de  veteri  magistro 
theologum,  qui  ab  ineunte  setate  sua  in  arte  diale- 
ctica  iusii,  et  nunc  in  Scripturis  sanclis  insanit.  Olim 
damnata  el  sopita  dogmata,  tam  sua  videlicet,  quam 
aliena  suscitare  conatur,  insuper  et  nova  addit. 
Qui  dum  omnium  quae  sunt  in  coelo  sursum,  et  quse 
in  terra  deorsum,  nihil,  prseter  solum  Nescio  (174), 
nescire  dignatur ;  ponit  in  ccelum  os  suum,  et  scru- 
tatur  alta  Dei,  rediensque  ad  nos  refert  verba  inef- 
fabilia,  quse  non  licet  homini  loqui  et  dum  paratus 
cst  de  omnibus  reddere  raiionem,  etiam  qus  sunt 
supra  rationem,  et  contra  rationem  praesumit,  et 


-  sinu  sacrse  fidei  continentur,  ponit  in  Trinitate  gra» 
^  dus,  in  majestale  modos,  numeros  in  setemitate* 
Denique  constituit  <  Deum  Patrem  plenam  esse  po- 
tenliam,  Filium  quamdam  potciitiiin,  Spiritum 
^nctum  nuUam  potentiam  :  atque  hoc  esse  Filium 
ad  Patrem,  quod  quamdam  potentiam  ad  potentiam, 
quod  speciem  ad  genus,  quod  materiatum  ad  mate- 
riam,  quod  hominem  ad  animal,  quod  aerum  sigil- 
lum  ad  aes  (177).  Nonnc  plus  quara  Ariushic? 
Quis  hsec  ferat  ?  quis  non  claudat  aures  ad  voccs 
sacriiegas  ?  quis  nou  horreat  profanas  novitates  et 
vocum,etsensuum  ?  Dicit  etiam  <  Spiritum  sanctum 
procedere  quidem  ez  Patre  et  Filio,  sed  minime  de 
Patris  esse  Filiive  substantia  (178).  Unde  ergo  ?  an 
forte  ex  nihilo,   sicut  et  universa  quae  facta  sunt  ? 


contra  fidem.  Quid  enim  magis  conira  rationem,  B  Nam  et  ipsa  ex  Deo  esse  non  diffitetur  Apostolus, 


quam  ratione  rationem  conari  transcendere?Etquid 
magis  contra  fidem,  quam  credere  nolle,  quidquid 
non  possit  ratione  attingere  ?  Denique  exponere  vo- 
lens  illud  Sapientis  [al,  Salomonis],  Qui  creditcito, 
levis  est  corde  {Eccli.  xix,  4.)  «  Cito  credere  est,  » 
inquit,  <  adhibere  fidem  ante  rationem  (175)  :  > 
cum  hoc  Salomon  non  de  fide  in  Deum,  sed  de 
mutua  inter  nos  credulitate  ioquatur.  Nam  illam 
quae  in  Deum  est  fidcm  beatus  papa  Gregorius  negat 
plane  habere  meritum,  si  ei  humana  ratio  praebeat 
experimentum  :  laudat  autem  Apostolus,  quod  ad 
unius  jussionis  vocem  secuti  sunt  Redemptorem. 
(Homilia  26  in  Evang.)  Scit  nimirum  pro  laude  di- 


nec  vereiur  dicere  :  Ex  quo  omnia  {Rom,  xi,  36). 
Quid  igiiur  ?  dicemus  cx  Patre  et  Filio  Spiritum 
sanctum  non  alio  prorsus  procedere  modo,  quam 
omnia,  id  est  non  essentialiler,  sed  creabiliter  ;  ac 
perinde  creatum  sicut  et  omnia  ?  aut  numquid  ter- 
tium  inveniet  sibi  modum,  quo  eum  ex  Patre  Fiiio- 
que  producat,  homo  qui  nova  semper  inquirit, 
et  quae  non  invenit  fingit,  affirmans  ea  quae  uon 
sunt,tanquam  ea  qua)  sunt  ?  «  At  si  esset,  >  iuquil, 
<  de  substantia  Patris,profccto  geoitus  esset,  et  duos 
Pater  filios  haberel.  >  Quasi  vero  omue  quod  de 
substantia  aliqua  est,  continuo  ipsum  a  quo  est 
habeat  genitorem.    Num  vero  pediculi,  aut  lendes 


c\.\im,ln\audituaurisohedivitmihi{PsaL\s\\,k^)\Z[a»   lentes],  aut  phlegmata  [aU  fleumata],  vel  filii 


increpatos  a  regione  discipulos,  quod  tardius  credi- 
dissent  (Marc,  xvi,  14).  Denique  laudatur  Maria, 
quod  raiionera  fide  prsevenit ;  et  punitur  Zacharias 
quod  fidem  ratione  tentavit  (Luc.  u  45,  20);  et  rur- 
sura  Abraham  commendatur  qui  contra  spem,in  spem 
credidit  (Rom.  iv,  18). 

045  2.  At  contra  theologus  nosler  :  <  Quid,  > 
inquil,  <  ad  doctrinam  loqui  proficit,  si  quod  docere 
volumus,  exponi  non  potest,  nt  intelligatur  (176)  ?  » 
Et  sic  promitlens  intellectum  auditoribus  suis,  in 
his  etiam  quae  sublimiora  et  sacratiora  profundo  illo 

(174)  lu  aliis  editis  Nescio  quid :  at  in  scriplis 
Nescio  absolute,  et  rectius,  utsit  sensus,  Abselardum 
ad  nullam  quseslionem  haerere,  nec  inscientiam  suam 
fateri.  | 

(175)  Haec  ad  sensum  ex  lib.  ii  Introductionis  ad 
Theologiam,  quam  deinceps  Theologiam  simpliciter 
appellabimus.  Y erba  haec  sunt  pag.  1060  :  Citoautem 
sive  facile  credit^  qui  indiscrete  atque  improvide  de 
his  qu(B  dicunt  prius  acquiescit,  quam  hoc  ei  quod 
persuadeturignotaratione,quantumvaletdiscutiatf 
an  scilicet  adhiberi  ei  fidem  conveniat, 

(176)  Haec  iiem  ad  sensum  ibid.  pag.  1063.  Quid 
prodest  locutionis  integritasj  quam  non  sequitur  in- 
tellectus  audienlis  ?  etc. 

(177)  Id  sibi  per  malitiam  aut  per  errorem  impo- 
silum  queritur  Abselardus  in  Apologia  sua,  pag.  231, 
atque  tanquam  diabolica  quaedam  se  abborrere  et 
detestari  dicit.  Verum  anonymus  ejus  quondam  dis- 
cipuius,  postea  impugoator,  editus  in  tomoIVBiblio- 
thecae  Cidterciensis,  Abselardum  mendacii  hoc  loco 
arguit  pag,  809 :  Acprimum  requirOfinqmi^cur  sanc 
tm  religumis  etmagni  nominis  abbatem  insimuUt 


camis  sunt,  vel  non  sunt  de  substanlia  camis? 
aut  vermes  de  iigno  putrido  prodeuntes,  aliunde 
quam  de  ligni  substantia  sunt,  qui  tamen  filii  ligni 
non  sunt  ?  Sed  et  tinese  de  substantia  pannorum 
substantiam  habent,  generationem  non  habcnt  :  et 
multa  in  hunc  modum. 

3.  Hiror  autem  hominem  acutum  et  sciolum, 
ut  quidem  ipse  sibi  vidAur,  quomodo  cum  Spirilum 
S^IO  sanctum  fateatur  Patri  et  Filio  consubstan- 
tialem,  neget  tamen  ex  Patris  Filiique  prodirc  sub- 
stantia.  Nisi  forte  illos  ex  ipsius  procedere  velit : 

falsa  dixisse^quia  in  Theologia  5tm  scripserit,Filium 
esse  quamdam  potentiam^  Spiritum  sanctum  nul^ 
lam  ?  etc.  Tum  probat  id  ab  ipso  Abaelardo  dicturo, 
rcferendo  ejus  verba  guasi  ex  ApoIo^a,in  quamodo 
ea  non  leguotur,  uti  nec  ea  qua^  idem  anonymus 
refert  pag.  242.  Sed  Abselardus  m  Theoloftia  sua  de 
Filio  docet  in  lib.  i,  pag.  991  :  £5/  itaque  divina  Sa- 
pientia  quoedam  divinapotentia,  etc.,:  etia  libro  11 
dc  Filio  et  Spiritu  sancto,  ut  mox  notabimus. 

(178)  Abselardi  verba  baec  sunt  in  lib,  i,  pag. 
1085  Cum  ita(^ue  tam  Filius,  quam  Sviritus  sanc- 
tus  ex  Patre  sit  ,hicquidem  genitusM^  procedens; 
differt  in  eo  generatio  ipsa  a  processione^  quod  is 
qui  generatur^ex  ipsa  Patris  substantia  est,cumipsa 
(ut  dictum  est)  Sapientia,  hoc  est  ipsum  esse  /la- 
beatfUt  sitquasdam  potentia :  ipse  vero  charitatis  af- 
fectusmagis  ad  bentgnitatem  animi  quam  ad  poten- 
tiam  attineat.Undebene  Filius  exPatre  gigni  dici- 
tur,  hoc  est,  ex  ipsa  Patris  substantia  proprie  dict- 
tur  esse,  etc.  Immerito  itaque,ne  dicam  impudealer, 
id  a  se  prolatnm  inficiatur  Abselardus  in  Apol(^a 
sua,atqae  maliUiB  uel  ignorantia:  imputat. 


1057 


TKACTATUS  DB  BRRORIBUS  ABiELAROl. 


1U&8 


quod  quidem  inauditum  est,  et  nefondam.  Si  antem  a  totnm  est  nnum;  nil  faians,  ubi  totnm  est  integrum ; 


nec  is  de  illorum,  nee  illi  de  hqjas  subslantia  sanl; 
abi,  quaeso,  consabstantialitas?  Aut  ergo  fateatur 
cum  Ecciesia,  Spirilum  sanclum  de  subdtantia  illo- 
rum  esse,  a  quibus  non  negat  procedere ;  aut  certe 
cum  Ario  consubstanlialitatem  deneget,  et  praedicet 
aperte  creationem.  Deinde  si  Filius  de  substaotia 
Palris  est,  Spiritassanctus  non  est :  differant  necesse 
est  a  se  in^icem,  non    solum  quia  Spiritus  sanclus 
genitus  non  est,  quod  Filius  est ;  sed  eiiam  quod 
Filius  de  substantia  Patris   est,  quod  Spiritus  san- 
ctus  non  est,  Quam  quidem  postcriorem  differentiam 
Catholica  (179)  huc  usque  nescivit.  Si  eam  admit- 
timus^  ubi  Trinitas,   ubi  Uuitas?  Siqnidem  Spiritu 
sancto  Filioque  nova  a  se  differentiarum  numero- 
sitate  distantibus,  unitas  dissipatur  :  prsesertim  cum  B 
substantialem  esse  pateat  diflerentiam,  quam  iste 
conatur  induccre.   Porro  autem  Spirita  sancto  a 
Patris  Filiique  substantia  recedente,    non  Trinitas 
remanet,  sed    dualitas.    Neque  enim  dignnm    est 
in  Trinitate  admitti  personam,  quae  nil  babeat  in 
substantia    commune  cum  reliquis.   Desinat  ergo 
Spiriius  sancti  processionem  a  Patris  Filiique  sub- 
staoiia  separare;  ne  daplici  impietate  numenim  et 
Trinitati  minaat,  et  tribuat  Unitati  :  quod  utramque 
fides  abnuit  ehristiana.  £i  ne  de  re  tanla  solis  videar 
humanis  inniii  rationibus,  legat  epistoiam  Hiero- 
nymi  ad  Ayilum  :  et  certe  yidebit  inier  capteras  quas 
redarguit  Origenis  blasphemias,    etiam    hoc   eum 


nil  denique  imperfectum  vel  egens,  ubi  totum  est 

totum.  Totum  nempe  est  Pater,  quod  Pater  et  Filius 

et  Spiritus  sauclus  ;  totum  Filius,  G47  quod  ipse 

et  Pater  et  Spiritus  sanctas  ;  totum  Spiritus  sanctus, 

quod  et  ipse  et  Pater  et  Filius.  Et  totum,  unum  esi 

totum,   nec  superabundans  in  tribus,  nec  imminu- 

tum  in  singulis.  Nec  enim  verum  summumque  bo- 

num,  quod  sunt,  inter  se   particuiariter  dividunt  : 

quoniam  nec   participaliler  id   possident,  sed  hoc 

ipsum  esscntialiter  sunt.  Nam  quod  altcr  ex  altero, 

vel  alter  ad  alterum  varacissime  dicitur,  persona- 

rum  sane  designatio  est,   non  unitatis  divisio.  Licet 

namque  in  hac  ineffabili  et  incomprehensibili  Deita- 

tis  essentia,  alter  et  alter  ( id  quidem  requirentibus 

proprietatibus  personarum)  sobrie  catholiceque  dica- 

tur:  non  tamen  ibi  est  alterum ,  |et  alterum  ,    sed 

simplex  unimi :  ut  nec  prsejudicium  faciat  Uoitati 

Trinitatis  confessio  ;  nec  proprietatum  sit  exclusio, 

vera  assertio  Uniiatis.  Tam  longe  proinde  fiat  a  sen- 

sibus  nostris,  quam  est  et  a  regula  veritatis  exse- 

craoda  illa  de  genere  et  specie  non  similitudo,  sed 

dissimiiitudo   (181):  et  nihilominus   illa  de   aere 

flereoque  sigillo :  quoniam  cum  genus  quidem  et  spe- 

cies  ,  quod  ad  se  invicem   sunt,  alterum  superius  , 

al  tera  inferior  sit,  Deus  autem  unus  sit ;  nunquam 

bcne  profecto  conveniet  taniae  aequalitati,  et  tantfle 

disparitati.  Et  rursum  de  sere,  et  quodam  sere,  quod 

est  sereum  sigillum,  qaoniam  quod  inde  in  eamdem 


deteslantem  quod  dixerit,  Spiritum  sanctum  de  sub*  Q  usurpatur  simliitudinis  rationem  ,  simile  est  huic  , 

idem  judiciam.  Gum  enim  specie^,   ut  dixi,  minor 

sit  et  inferior  genere,  absit  ut  hanc  in  Patre  et  Fi- 

lio  diversitatem  cogitemus;  absit  ut  huic  acquiesca- 

mus  dicenti,  hoc  esse  Filium  ad  Patrem,  quod 

speciem  ad  genns,  qaod  hominem  ad  auimal,  quod 

sereum  sigillum  ad  ses,  quod  aiiquam  potentiam  ad 

potentiam.   Sunt  quippe  cuncta  haec,  mntaa  suse 

connexione  naturse,  ad  se  invicem  supcriora  et  infe- 

riora  :  ct  ob  hoc  nnlla  prorsus  admittenda  similitudo 

ex  his  ad  illud,  ubi  nihil  est  insequale,  nihil  dissi- 

mile.  Yidetis  de  quanta  vel  imperitia,  vel  impietata 

descendat  haruni  adinventio  similitudinum. 

CAPUT  m. 

Absurdum  dogma  Abcelardi^  nomina  dbsoluta  ei  es*^ 
sentialia  uni  personas  prcprieetspecialiterattrir 
buentiSf  oppugnat. 

6.  Adhuc  advertite  clarius  quid  sentiat ,  doceat  i 
scribat,  Diiit  proprie  et  specialiter  ad  Patrem  po- 
tentiam,  ad  Filium  sapientiam  pertinere:  qaod 
quidem  falsum.  Nam  et  Pater  sapientia,  et  Filias 
potentia  verissime  sunt,  sanissimeque  dicantur :  el 
quod  est  commune  amborum,  non  erit  proprium 
singulorum.  Alia  illa  sunt  profecto  vocabaIa>  qasB 
non  ad  aeipsos   dictmtur,  sed    ad  alteratrum:  et 

et  sermones  in  Cantica  64  et  65,  n.  8,  ac  66  n.  4. 

(180)  Hauc  de  Deo  notionem  probat  maxime  An- 
selmus  in  Monologio  et  in  Apoiogetico,  staiim  eb 
initio. 

(181)  Legesis  Guiliehni  Sancli  Theoderici  ablNUif 
caput  S  contra  Abselardom. 


stantia  Patris  non  essc.  Beatus  Athanasius  in  libro 
de  aoiia  Trinitate  ita  loquilur  :  <  Solum  Deum  ubi 
memoratns  sum,  non  solam  personam  Patris  indi- 
cavi  :  quia  Filium  et  Spirilum  sanctum  de  hac  ipsa 
sola  substantia  Patris  esse  non  abnegavi.  >  Hoc 
Athanasius. 

CAPUT  n. 

In  Trinitate  non  esse  admittendam  ullam  disparx^' 
tatem^  sed  omnimodam  a^qualitatem. 

4.  Yidet  Sanctitas  vestra,  qaomodo  isto  non 
disputante,  sed  dementante,  et  Trinitas  non  eohse- 
ret,  et  Unitas  pendet;  nec  istud  saneabsque  injuria 
majestatis.  (juidquid  namque  illud  est  quod  Deas 
sit,  id  sine  dubio  est,  quo  non  posait  majus  aliquid  D 
cogitari  (180)»  Si  ergo  in  hac  unica  el  siunma  ma* 
jestate  juxta  considerationem  personanmi  vel  parum 
aliquid  ciaudicare  recipimus,  dum  quod  uni  plus 
datur,  alteri  minuitur ;  minus  profecto  est  totum  ab 
eo,  quo  nihil  majus  valeat  cogitari.  Majus  enim  sine 
dubio  est  quod  totum  maximum  est,  quam  quod 
ex  parte.  lile  vero  digne  pro  saa  possibilitate  divi- 
nam  sestimat  magnificentiam,  qui  nil  in  ea  cogitat 
dispar,  ubi  est  toium  summum;  nil  distans,  ubi 

(179)  Bditi  addunt  fidesy  quod  nomen  deest  in  co- 
dicibus  manuscriptis.  Vox  Augustino  familiaris  ad 
significandum  catholicam  fidem  vel  Ecclesiam,  in 
Confession.  passim,  utiib.  v,  cap.  14;  lib.  vi,  eap, 
4 ;  lib*  viK  cap.  1 ,  et  in  libro  contra  Mendacium,  cap» 
7.  Conkv  JBcrnardum,  lib.  iii  de  Consideratione,  n.  3, 


losy 


S.  BBRNAHDl  ABBATIS  GLARiE^YALLBNSlS 


lOGU 


ideo  cst  cuique  suum,  cl  non  commuae  eum  altero^  i  ex  eo  quod  est  bomo,  ut  animal  sit,  sed  non  e  con- 


Nam  qui  Paler  cst,  Filius  nou  csl ;  et  qui  Filius  est, 
Patcr  non  est :  quouiam  nou  quod  ad  sc,  sed  quod 
2id  Filium  Palcr  est.  Palris  uomino  dcsignatur  ;  et 
iicm  nomiuc  Fiiii,  nou  quod  ad  sc  Filius,  sed  quod 
esl  ad  Patrem,  cxprimilur.  Non  sic  |>olenlia,  non 
sic  sapientia,  uequft  alia  mulla,  qua;  ad  se  dicun- 
tur :  cl  Pater  ct  Filius  uou  siugularitcr,  altcr  respe- 
ctu  alterius.  c  Nou,  >  inquit,  «  sed  ad  proprietatcm 
personse  Patris  |iro))rie  vel  specialitcr  invcQimus 
omuipoleutiam  alliuerc,  quod  non  solum  cum  cselc- 
ris  duabus  pcrsonis  seque  omnia  cfficcre  polest,  ve- 
lum  eliam  ipsc  solus  a  sc,  non  ab  alio  cxisicre 
habet :  et  sicul  habct  ex  S3  existcrc,  ita  eliam  cx 
sc  habet  po^c.  >  (AB^ELAaDi  Theologice  libroi^pag. 
990.)  0  alterum  Aristoiclcm!  Au  non  eadcm  ra- 
tiouc,  si  hoc  ratio  csset,  ct  sapienlia  ct  benigoilas 
proprie  periincrcut  ad  Patreai  :  cum  ct  sapere^  et 
benignum  csse,  aequea  se  Paler,  ct  noa  ab  alio 
liabeai,  qucntadmodum  ct  essc,  et  posse  ?  Quod  si 
non  abuuit  (nec  cuim  de  ratione  potest),  quid, 
quseso,  iadui  us  est  de  illa  nobili  sua  partitione,  in 
qua  ut  Pairi  potcnliam,  sic  Filio  sapientiam,  sic 
Spiritui  sancto  bcnigniiatcm  proprie  ac  specialiter 
asbigoavit  ?  Non  cnim  una  et  eadcm  res  proprie  po- 
tcrii  couveuiro  duobus,  hoc  est,  ul  cuique  propria 
ftit.  Eligai  quod  vult :  aut  dot  sapienliam  ^4s  Fi- 


verso  :  ita  divina  sapienlia,  quse  est  potentia  discer- 
nendi,  exigit  quod  sit  divina  potcntia,  sed  non  e 
cooverso  (AasLARDi  Theologice  hb  ii,  pag.  1083).  » 
Quid  igitur?  vis  ut  juxta  tuam  similitudinem,  ad 
insiar  prsecedeatium,  etiam  ex  hoc  quod  Filius  est, 
exigat  ut  Pater  sit;  hocest,  ut  qui  FiUus  est,  Pater 
sit,  quanquam  non  e  converso !  Si  hoc  dicis,  baere- 
ticus  es  :  si  non  dicis,  vacat  similitudo. 

7.  Ad  quid  enim  tibi  ipsam  tanto  circuitu  de 
longe  positis  rebus,  et  minus  convenientibus  emen- 
dicas,  tanto  labore  colligis,  tanta  inculcas  inani 
multipHcitate  verborum,  taotis  effers  laudibus,  si 
p  non  facii  ad  quod  adducitur,  ut  videlicet  membra 
ad  membra  congruis  proportionibus  reducantur! 
Nonne  hoc  opus,  hic  labor  est,  ut  per  ipsam  nos 
doccas  eam,  quae  est  inter  Palrem  et  Filium,  habi- 
tudiuem  I  Tenemus  autem  te  docente  ad  hominis  po- 
sitionem  poni  animal,  sed  non  e  conversosecandttm 
regulam  dialecticse  tuae  :  qua  non  quidem  posito  ge- 
nere  ponitur  specics,  sed  posita  specie  ponitur  ge- 
nus.  Gum  ergo  Patrem  ad  genus,  FiUum  ad  speciem 
referas;  non  id  ratio  similiiudinis  po&tulat,  ut  simi- 
liter  posito  Filio,  Patrem  poni  ostendas^  et  non 
converti?  ut  quomodo  qui  homo  est,  necessario 
animal  est,  sed  non  convcrtiiur ;  ita  quoque  qui 
Filius    cst    necessario    Pater    sit,   et  aeque    non 


lio,  et  tollal  eaui  Patri;  aut  Patri  tribujal,  et  auferat  C  eonvertatur.  Sed  contradicit  tibi   in  boc  caiholica 


Filio;  et  rursum  iicnignitatem  aut  Spiritui  sancto 
sine  Paire,  aul  Pairi  sine  Spiritu  sancto  assignet : 
aut  certe  dcsiuat  nomioa  conimunia  propria  facere, 
et  Patri,  quouiam  a  seipso  habel  poteniiam,  non 
ideo  tamen  audeat  coucedere  propriam  :  ne  et  be- 
nigoitatcm  simul  et  sapienliam,  quas  a  sc  niliilo  mi- 
nus  haboi,  identidcm  proprias  ipsi  sua  ratione  as- 
signare  cogatur. 

6.  Sed  exspectemus  adhuc,  ct  videamus,  quam 
theorice  noster  theologus  invisibilia  Dei  comtemple- 
tur.  Didt,  ut  dtxi,  propiie  onuiipoteotidm  periinerc 
ad  Patrcm ;   atque  hanc,  ut  sit  inlegra  et  perfccta, 


fides,  quse  profecto  utrumque  recusat,  tam  PaUrem 
videUcet  esse  qui  Pilius  est,  quam  esse  Filium  qui 
Pater  est.  Nam  alius  procul  dubio  Pater,  atque  aUus 
FiUus  :  quamvis  non  aliud  Pater,  quam  Filius.  Nam 
per  AUus  et  Aliud,  novil  pieiatis  fidei  cauie.inter  per- 
sonarum  proprietates  et  individuam  essentiae  unita- 
tem  discemere;  et  medium  iter  tenens,  regia  inee- 
dere  via  :  ut  nec  declinet  ad  dexteram,  confundendo 
personas;  nec  respiciat  ad  sinistram,  substantiam 
dividendo.  Quod  si  per  simplex  csse  dicas  vere 
eonsequi  ut  si  Filius  est;  necessario  Pater  sit;  Dil  te 
juvat,  cum  ratio  relationis  necessario   exigat,    ut 


in  gerendo  et  disccmendo  constituit  (182).  PorrO  Q  convertatur,  et  eadem  veritas  comitetur  conversam : 


Filio,  ut  jam  dictum  est,  assignat  sapientiam,  ipsam- 
que  non  simpliciter  quidem  poteutiam,  sed  quam- 
dam  in  Deo  potentiam  esse  deiioit,  id  est  potentiam 
tantum  discernendi.  Forte  limet  injuriam  facere 
Patri,  si  lantum  iribuat  Filio,  quantum  et  ipsi  :  et 
Ctti  non  audet  potentiam  dare  integram,  concedit 
dimidiam.  £t  quod  dicit,  manifestis  dedarat  exem- 
plis,  asserens  potentiam  discernendi,  quse  est  Filios, 
ita  quamdam  esse  potentiam,  quemadmodimi  homo 
quoddam  est  animal,  et  sigtllum  aereum  quoddam 
est  ses  :  aique  hoc  esse  potentiam  discernendt,  ad 
gerendi  discernendique  potentiam,  id  est  FiUum  ad 
Patrem,  quod  homo  ad  aoimal  est,  quod  sereum  si- 
gillum  ad  aes.  a  Sicut  enim,  »  inquit,  «  ex  eo  quod 
est  eereum  sigillum,  exigit  necessario  at  ses  sit;  et 


quod  non  congruit  adducte  de  genere  et  specie,  vel 
de  sere,  sereoque  sigillo  similitudini.  Neqae  enim, 
sicut  per  simplex  esse  daotaxat  verissime  dicitur, 
Si  Pater  est,  FiUas  est;  et  si  FiUus  est,  Pater  est : 
ita  etiam  possumus  inter  bominem  et  animal,  aife 
inter  aereum  sigillum  et  ses,  in  veritate  convertibi- 
lem  texete  consequentiam.  Nam  etsi  vemm  sit  di- 
eere,  Si  homo  est,  animal  est :  noB  tamen  vera  est 
conversa,  qua  didtur,  Si  animal  est,  horoo  est.  Et 
item  si  sigillam  sereum  est,  necessario  seqaitar 
S4fl  ut  8B8  sit;  non  tamen  si  aes  sit,  neoessario  se- 
quitur  ut  sigiUam  sereom  sit.  Sed  jam  pergamos  ad 
reUqua. 

8.  En  juxta  istum   babemus  omnipotentiam  in 
Patre,  quamdam  potentiam   in  Filio  :  dicat   nobis 


(182)  Godem  fero  modo  ia  ▲bselardum  iovobUar  CroaUerai  episcopus  Laudunensis  io  epistola  ad  eum, 
tomo  11  Spi^^Iegi^,  pag .  478. 


lOtit 


TRACTATUS  DB  BHRORIBUS  AByKLARDl. 


im 


etiam  de  Spirita  sancto  qvid  sentiat.   <   Bcnignilas  ■  vel  opinando  habctur   in  coide  in  quo  e^t,  ab  eo 


ipsa,  >  inquit,  <  quse  hoc  nomine  qaod  est  Spiritos 
sanctus  demonstratur,  noa  cst  ia  Deo  potentia^  sive 
sapientia  (AB.eLARDi  TheologiceMhto  ii,pag.  1085).  » 
Videbam.  Satanam  tanquam  fulgur  cad^ntem  de  coelo 
(Luc,  X,  18).  Sic  debet  cadere,  qui  ambulat  in  ma- 
gois  et  mirabilibus  super  se.  Vides,  Paier  sancte 
quds  scalas,  imo  quae  praecipitia  iste  sibt  paraverit 
ad  ruioam.  Omnipotentiam,  semipotentiam,  nuUam 
potentiam.  Ipso  audita  horreo^  et  ipsum  horrorem 
puto  sufficere  ad  refelleadum.  Verumtamen  testimo- 
nium  pono,  qnod  lurbato  interim  occurrit  ad  remo- 
vendam  Spirilus  sancti  injuriam.  la  Isaia  legitur, 
Spiritus  sapientiai^Spiritus  fortitudinis  (Isa^  xi,  2): 
per  quod  ulique  salisaperte  istius  audacia,  etsi  oon 
coinpnmilur,  coaviocitur   tnmeo.  0  liijgua   magni* 


cujus  est;  scd  certa  scieulia,  acclamante  consciea- 
tia.  f  Absit  .ergo,  absit  ut  hos  fines  tides  habeat 
chrisiiaaa.  Academicorum  sint  ist»  aestimaiioaes, 
quorum  esi  dubiiarc  dc  omnibus,  scire  oihil.  Bgo 
vero  securus  iu  Magistri  .Gentium  sentcntiam 
pergo,  et  scio  quoniani  non  confundar.  Placet  mihi, 
faleor,  illius  de  tide  definiiio,  etsi  iste  etiam  ipsam 
latenter  int^imulct.  Fides  est,  ait,  substantia  rerum 
sperandarumj  argumentum  non  apparentium  (Hebr . 
xf,  1).  Substantia,  inquit,  rerum  sperandarum,  non 
iuauiuui  phaiiiasia  coujecturaruui.  Audis  subsian- 
iiam.  Non  licet  iibi  in  tide  putare,  vel  disputare  pro 
iibiiu;  non  hac  iliacquo  vagari  pcr  inania  opinio- 
oum,  per  dovia  errorum.  Substanii»  nomine  aliquid 
libi  ccrium  fixum]ue  prseHgitur  :  certis  elauderis 


loqua  !  Esio  ut  injuria  Filii   vel'  Patris   remittaiur  B  Onibus,  certis  iimitibus   coarctaris.  Noa  est  enim 
tilii  :  numqitid  blasphcmia  Spiritus  ?  Manct  aogelus      tides  sestimalio,  sed  certiludo. 


Domini  qui  secet  te  medium  :  dixisti  cnim,  •  Noa 
cst  Spiritus  sanctus  in  Deo  poienlia,  sive  sapiea- 
tia.  >  Ita  pes  superbiae  ruit  cum  irruit. 

CAPUT  IV. 

« 

Refellit  de/initionem  fidei,  qua  dicit  Abaslardus  fir 
dem  esse  autimationem, 

9.Nec  oimirum  si  homo,  qui  non  curat  quae  dicaly 

irruens  in  arcana  fidei,  thesauros  absconditos  pieta- 

tis  tam  irreverenter  invadit  atque  discerpit ;  cum  de 

ipsa  pietate  fidei  nec  pie,  nec  fideliter  seutiat,  Deni- 

que  in  prjmo  iimine  Theologise,  vei  potius  Stultilo- 


10.  Sed  adveriite  caetera.  Omitto  quod  dicit  spiri- 
tum  €MO  iimoris  Domini  non  fuisse  in  Domino  : 
timorem  Domini  casiuin  in  futuro  sseculo  noa  futu- 
rum;  post  consecrationem  panis  et  calicis,  priora 
accideniia,  quse  remanent,  pendere  in  aere;  daemo- 
num  in  nobis  suggesitones  conctaclu  ticri  lapidum  et 
herbarum,  prout  iliorum  sagax  maliiia  novil  harum 
rerum  vires  diversas  diversis  inciiaudis  ei  incen- 
dendis  viliis  convenire;  Spiriium  saacium  esse 
aiiimam  mundi;  mundum,  juxta  Plaiooem,  tanto 
cxcellentius  animal  esse,  quanio  meliorem  aaimam 


giae  suae   fidem   defiuit    aestitnaiionem   {Theologia  Q  habei  Spiriium  sanctum.  Ubi  dum  multum  sudat, 


libro  I,  pagg,  977  ei  1061).  Quasi  cuique  in  ea  sen- 
tire  ct  loqui  quse  libeal  liceat ;  aui  pendeani  sub  in- 
cerio  in  vagis  ac  variis  opioionibus  noslrae  fidei  sa- 
cramenla,  el  non  magis  certa  veriiate  subsisiani. 
Nonne  si  fluctuat  fides,  inanis  est  et  spes  nostra  ? 
Slulii  ergo  martyres  nosiri,  susiinenies  iam  acerba 
propier  inceria,  nec  dubiiaatea  sub  dubio  remuoe- 
rationis  prsemio  durum  per  exitum  diuturnum  inire 
exsilium.  Sed  absit  utpuiemus  infide  vel  »pe  nostra 
aliquid,  ui  is  pulat  dubia  sesiimatione  pendulum 
ei  non  magis  lotum  quod  in  ea  esi,  certa  ac  solida 
veriiate  subnixum,  oraculis  et  miraculis  divinitus 
persuasum,  stabiliiiun  ei  consecraium  partu  Virgi- 


quomodo  Plaionem  faciat  chrisiianum,  se  prol)at 
ethnicum.  Hsec,  inquam,  omnia,  aliasque  isliusmodi 
naenias  ejus  non  paucas  prseiereo  :  venio  ad  graviora. 
Non  quod  vel  ad  ipsa  cuocta  respondeam;  magis 
enim  opus  voluminibus  esaet :  illa  loquor  que  taceri 
non  psssunt. 

CAPUT  V. 

Arguit  AboBlardum^  sua  sensa  aut  somnia  unanimt 
Patrum  sententias  prwferentem;  pmertimubi 
dicit  Christum  non  ideo  incamatum,  uthominem 
liberaret  de  potestate  Satana:. 

11.  Mysterium  noslrse  redemptionis,  sicut  in  iibro 


nis,  sanguine  Redempioris,  gloria  resorgentis.  Te&-  n  quodam  Sententiarum  ipsiuf,  et  iiem  in  quadam  ejua 
timonia  isia   credibilia  facta   suot   nimis.  Si  quo  "^  expositione  Episiolae  ad  Romanos  legi  (183),  teme- 


minus,  ipse  posiremo  Spiritus  reddit  testimoniam 
spiriiui  nosiro,  quod  filii  Dei  sumus.  Quomodo 
ergo  fidem  quis  audet  dicere  sesiimationem,  nisi  qui 
Spiritum  istum  nondum  accepit,  quive  Evaogeiium 
aut  ignorei,  aut  fabulam  putet  ?  Scio  cuicredidi^  et 
certus  sum,  clamat  Aposiolus  (//  TYm.  i,  IS) :  et  iu 
mihi  subsibilas  ,  c  Fides  est  sestimatio  ?  >  Tu  mihi 
ambiguum  garris,  quo  nihii  est  certius.  Sed  Au- 
gustinus  aliter  :  «  Fides,  »  ait,   f  non  conjeciando 

(183)  Uoc  argumentum  attingit  Abselardus  lib.  ii 
Commeutarii  in  Bpistolam  ad  Rom  mos,  quaesiioiie 
prima:  tuncinferi  pag.553et554,  Si  quavero  desunt 
perfectioni  Theologigs  nostras  tractatw  reimmus* 
Al  muiila  e&t  Abaelardi  Tbeologia  Vttlgaiai  io  qu» 


rariua  scrutaior/najesiatis  aggrediens,  ia  ipso  sta- 
iim  suae  disputatiouii  exordio^  ecciesiasiicorum 
dociorum  unam  omnium  de  hac  ac  dioit  ease  sen^ 
tentiamv  et  ipsam  ponit  ac  spemit,  et  gloriatur  ae 
habere  meliorem  :  non  veriius  conira  praeeeptum 
Sapientis  transgredi  termiuos  aaiiquos,  quoe  po- 
sueruui  paues  aosiri  {Prov.  xjui,  28).  •  Sciendam 
est,  >  ait,  quod  oames  doctores  aostri  post  Aposio* 
los  ia  hoc  coaveniunt,  quod  diabolus  dominium  et 

non  inveni  verba,  quae  mox  refert  Bernardus,  iametsi 
quae  hic  irreverentcr  dicia  contra  Patres  ex  Ateiardo 
oieaK>raatBr,  apad  eum  fere  le|[antar  ia  Theologiae 
lib.  11,  pag,  1118,  ubi  de  poteniia  Dei;  diserte  vero 
ia  Abaelardi  capitulo  u,  supra  ogl.  Ii37t 


1063 


S.  BBRMARDI  ABBATIS  GLARi£-YALLBNSlS 


1064 


potestatem  habebat  snper  hominem,  et  jure  eum  j|  ego.  Non  tamen  idcirco  non  habet  quia  ego  et  ta 

possidebat :  ideo  scilicet  quod  homo  ex  libertate  ar-      hoc  nolumus.  Hoc  si  non  oonfiteris  tu,  nec  cogno- 

bitrii,    quam   habebal,   sponte  diabolo    consensiu         '  *    *  ^*  •    ^ 

Aiunl  namque,  quod  si  quis  aliquem  viceril,viclU8 

jure  victoris  servus  constituitur.  Ideo,  «  inquil,  »8ic- 

ut  dicunt  doctores,  |hac  necessiute  incaroatus   est 

Filius  Dei,  ut  homo,   qui  aliter  liberari  non  poterat, 

per  mortem  iunocentis  jure  iiberarelur  a  jugo  dia- 

boli.  Sed,  ut  nobis  videtur,  «  ait,  »  nec  diabolus 

unquam  jus  ahquod  in  homine  habuit,  nisi  forte 

Deo  permillente,  ut  ciircerArius :  nec  Filius  Dei  ut 

hominem  liberaret,  carnera  assumpsit.  »  Quid  in  his 

verbis  intolerabilius  judicem,  blasphemiara,  an  ar- 

rogantiam?  quid  damnabilius,   temeritatem,  an  im- 

pietatem?  Au  non  justius  os  loquens  Ulia  fuslibus 


scis  :  cognoscunt  et  dicunt  qui  redempti  sunt  a  Do^ 
mino,  quos  redemit  de  manu  in  imici.  Quod  niinime 
negares  et  tu,  si  non  esses  sub  mann  inimici.  Non 
potes  gratias  agere  cum  redemptis,  qui  redemptus 
noto  es.  Nam  si  redemptus  esses,  Redemptorem  agno- 
sceres,  et  non  negares  rederoptionem.  Nec  quserit 
redimi,  qui  se  nescil  captivum.  Qui  autera  scierunt, 
clamaveruntadDominumyetDominusexaudivit  eos^ 
et  redemit  eos  demanu  inimici.  Etutintelligas  hnnc 
inimicum  qui  sit,  Quos  redemit,  ait,  de  manu  ini' 
micifde  regionibus  congregavit  eos  [PsaL  cvi,  2,  6). 
Sed  primum  quidem  agnosce  hunc  congregatorem, 
de  Caiphas  propheUi  in  Evangelio,  quia  Jesus  mO' 


iunderetur,   quam  rationibus   refelleretur  ?  Nonne  B  reretur  pro  gente.  £t  qui  narrat,   sequitur  dicens  : 

omnium  merilo  in  se  provocat  manus,  cujus  manus 

conlra  omnes?  Omnes,  inquit,  sic :  sed  non  ego  sic. 

Quidergo  tu?  quid  melius  affers?  quid  subtilius  io- 

venis?  quid  secrctius  tibi  reveiatum  jacUs,  quod  tot 

prjetcricril  sanctos,  eflugeril  sapientes?  Aquas  fur- 

tivas  et  panes  absconditos,    pulo,  apponet  nobis 


iste. 

12.  Dic  tamen,  dic  quidquid  illud  est,  quod  tibi 
videtur,  et  nulli  alieri.  Ao  quod  Filius  Dei  non  ut 
hominem  liberaret,  hominem  induit?  Hoc  plane  ne- 
mini,  le  cxccpto,  videlur  :  tu  videris  ubi  videris. 
Non  enim  hoc  a  sapiente,  non  a  propbeU,  non  ab 
aposiolo,  non  denique  ab  ipso  Domino  accepisti. 


Non  tantumpro  gente ;  sed  ut  filios  Dei,  qui  erunt 
dispersifCongregaret  in  unum  (Joan,  xi,  b\,  52).  Quo 
erant  dispersi  ?  In  omnes  regioncs.  Ergo  quos  rede- 
mit,  de  regionibus  congregavit  eos.  Non  congrega- 
rct,  uisi  redemeret.  Erant  enim  non  solum  dispersi, 
sed  et  captivi.  Redemit,  et  congregavit :  redemit  au. 
tem  de  manu  inimici,  Non  dicit,  inimicorum  ;  sed, 
inimici.  Inimicus  unus,  regiones  muliae.  Siquidem 
non  de  regione,  sed  de  regionibus  congregavit  eos,  a 
solis  ortu  et  occasu^  ab  aquilone  et  mari  (PsaL  cvi, 
3).  Quis  iste  unus  Um  potens  dominus,  qui  non  uni 
prsefuit  regioni,  sed  omnibus  ?  Non  alius,  ul  arbi- 
tror,  quam  ille,  qui  ab  alio  propheta  dicitur  absor- 


Magister  Gentium  accepit  a  Domino,  quod  et  tradi-  q  bere  fluvium,  id  est  genus  humanum,  et   non  mi- 

ditnobis  (l  Cor.  xi,   23).   Magister  omnium  suam  '   '  -^ .    •  ..... 

doctrinam  fatelur  non  esse  suam  :  Non  enim^  ait,  a 

meipso  loquor  (Joan.  vn,  16;  xiv,  10).  Tu  vero 

de  tuo  nobis  tradis,  et  quod  a  nemine  accepisti.  Qui 

loquilur  mendacium,  de  proprio  loquitur  (Joan.  vui, 

44).  Tibi  proinde  sint,  quae  tua  sunl.  Ego  propheUs 

et  apostolos  audio,  obedio  Evangelio^sed  non  Evan- 

geUo  secundum  Pelrum  (184).  Tu  novum  nobis  con- 

dis  Evangelium?   Quinium   Ecclesia    evangelisUm 

non  recipit.  Quid  Lex,  quid  Prophetae,  quid  Apo- 

stoli,  quid  apostolici  viri  nobis  aliud  evangelizant, 

quam  quod  solus  tu  negas,  Deum  videlicet  factum 

hominem,  651  ut  hominem  Uberaret  ?  Et  si  an- 

gelus  de  ccelo  aliud  nobis  evangelizaverit,  anathema 

sit. 
13.  Sed  qui  venerunt  post  apostolos,  doctores 

non  recipis,  homo  qui  super  omnes  docentes  te  in- 
tellexisti.  Denique  non  erubescis  dicere,  quod  ad- 
versum  te  omnes  sentiant,  cum  ab  invicem  non  ditr 
sentiant.  Fruatra  proinde  illorum  tibi  fidem  doctri- 
namque  proponerem,  quos  jam  proacripsiati  :  ad 
Prophetas  te  ducam.  Loquitur  sub  typo  Jerusalem 
ad  populum  acquisitionis,  non  propheU,  sed  in 
propheta,  Dominui,  dicens  :  Salvabo  te,  et  libe- 
rabo  te,  noli  timere  (Soph.  iii,  16,  17.  Quseris 
a  qua  potesute?  Non  enimvis  ut  diabolusin  homi- 
nem  habeat,  vel  habuerit  potesUtem  :  foteory  nee 


rari  :  habere  autem  fiduciam,  quod  et  Jordanis, 
hoc  est  eleclio  ipsa,  influat  in  os  ejus  (Job  xl,  18). 
Beali  qui  sic  influunt  ut  effluant,  qui  sic  intrant  ut 
exeant. 

14.  Sed  quid  ?  Nondum  forte  credis  Prophetis,  sic 
aibi  condnentibus  de  diaboli  potesute  in  homiiiem* 
Veni  necum  et  ad  Apostolos.  Dixisti  nempe  te  non 
sentire  cum  illis  qui  postApostolos  venerunt.  Assen- 
tias  vel  Apostolis,  si  forie  et  tibi  contingat  quod 
unus  eorum  loquitur  de  quibusdam :  Nequando,  in- 
quiens,  det  illis  Deuspcenitentiam  ad  cognoscendam 
veritatem,ut  resipiscant  a  diaboli  laqueista  quo  ca- 
ptivitenenturad  ipsius  voluntatem  (II  Tim.  xxv,S6). 
Paulus  est  iste,  qui  homines  a  diabolo  captivos  te- 
D  neri  asserit  ad  ejus  volunutem.  Audis  ad  ejus  vo- 
luntatem^  et  negas  potesUtem  ?  Si  et   Paulo  non 
credis,  veni  jamadipsumDominum  ;  si  forte  audiasi 
et  quiescas.  Nempe  ab  ipso  appellaUir  Princeps 
hujus  mundi  (Joan.  xiv:  30),  etfortisarmatus  {Luc. 
XI,  21),  possessorque  vaaorom  {Hatth.  xn,  29)  :  et 
dicis  eum  non  habere  potesUtem  in  homines  ?  Niai 
tu  aliud  putaa  hoc  loco  iotelligi  atrium,  quam  mun- 
dum ;  vasa,  quam  homincs.  Quod  si  atrium  diaboli, 
mundus  erat;  et  homines  vasa  ejus;  quoraodo  non 
dominabalur  bominibus?  ait  item  Dominus  capien- 
tibus  se  :  Hofc  est  hora,  vesira,  et  potestas  tenebra» 
rum  (Luc.  xxu,  53).  Potestas  isU  non  latnit  illoa 


(184)  AbsMum. 


1065 


TRAGTATUS  m  ERRORIBUSWABifiLARDI. 


1066 


qui  dicebal :  Qui  eruii  nos  de  potestate  tenehrarum,  k 
et  iranstulit  in  regnum  Filii  claritatis su(e{C(>Iossa, 
13).  Ilanc  ergo  Dominus  nc  in  se  qui(Ji*m  negavil 
diaboli  poiestatpm,  sicut  nec  Pilali,  qui  mcmbrum 
crat  diaboli.  Ail  siquidem:  Non  haberes  potestatem 
in  me  ullatn,  nisi  data  tihi  fuisset  desuper  {Joan. 
XIX,  11}.  Quod  siin  viridc  li^mum  iu  lantum  {jras- 
sata  cst  ista  dcsupcr  dala  potrstas,  aridumquomodo 
non  fuit  ausa  coniingcrc?  Ncc  injustam  pulo  iste 
causabitur  potestatem  dalaiit  dcsupcr.  Discat  ergo 
diat^olum  non  solum  polestatem,  sed  (;t  jusiam  ha- 
buisse  in  homines  :  coi;scqucnter  et  hoc  videat, 
\enisse  utiqae  G59  in  carne  Dei  Filium  propter 
iiberandos  homines.  Ca^tcrum  ctsi  juslam  dicimus 
diaboli  potestatcm,  non  tamcn  ct  voluntnlcm.  Unde 
non  diabolus  qui  invasit ;  non  hoiito  qui  meruit  : 
sed  justus  Dominus  qui  exposuit.  Non  enim  a  poie- 
state,  sed  a  volunlate  juslus  injusiusve  quis  dicitur. 
IIoc  ergo  diaboli  quoddam  in  homincm  jus,  etsi  non 
jure  acquisitum,  scd  nequiter  usurpatum  ;  ^uste  ta- 
men  permissum.  Sic  ilaquc  Lomo  jusle  captivus 
lencbaiur,  ut  tamen  nec  in  homine,  nec  in  diabolo 
illa  esset  justitia,  sed  in  Dco. 

CAPUT  VI. 

In  opere  liherationis  humance  non  solum  misericor- 

diam,  sed  et  justitiam  relucere. 

15.  Juste  igitur  homo  addictus,  sed  misehcordi- 

ter  liberatus  ;  sic  tamen  misericordiier,  ut  non  de- 


B 


16.  riinnm  cgo  invoniar  in  his  spoliis,  quibus 
spol.alu*  sunt  conlnria'  polestates,  traduclus  et  ipse 
in  possossionem  Domini !  Si  me  insecutus  Laban 
argiicrit ,  quo  f  rccesserim  cUm  ab  co,  audiat  clam 
mo  acccssissc  ad  eum,  et  ob  hoc  clam  reccpsisse. 
Si.bjccit  mc  illi  causa  sccntior  peccati  :  subduxil 
mc  illi  ratio  occultioris  justitiaj .  Aut  si  gratis  vo- 
numdatus  sum,  gralis  non  redimir?  Si  Assur  sine 
causa  calumniatus  esl  mihi,  sine  causa  causam 
cxigit  cvasionis.  Qnod  si  dixcrit,  Pater  tuus  addixil 
le  ;  respondebo,  Scd  frat^r  meus  redemil  me.  Cur 
non  aliiinde  justitia,  cum  aliunde  reatus  ?  Alius  qoi 
l»'craloruni  constituit,  alius  qui justiticat  a  peccato; 
a  ter  in  scminc,  altcr  in  sanguine.  An  peccatum 
in  semine  [)CCcatoris,  ct  non  justitia  in  Christi 
sanguine?  Sed  justilia,  inquiel,  sit  cujus  est  :  quid 
al  te  ?  Esto.  Sed  sit  eliam  culpa  cujus  est  :  quid ad 
me?  An  juslitia  jusii  super  eum  eril,  el  impielas 
impii  non  eril  supcr  eum  ?  Non  convenit  filium  por- 
tare  iniquitalem  patris  ,  et  fratern»  tieri  exsortem 
justiliae.  Nunc  ergo  per  homincm  mors,  et  per  ho- 
minem  viia.  Sicut  cnim  inAdamomnes  moriuntur, 
iia  et  in  Christo  vivificabuntur  (/  Cor.  xv,  21,  22) : 
quoninm  non  sic  illi  allineo,  ul  non  et  isti.  Si  illi 
pcr  carncm  ;  et  per  fidcm  huic  :  et  si  infectus  ex 
illo  originali  concupiscentia;;  etiam  Christi  gratia 
8pi'itnali  perfusus  sum.  Quid  mihiplus  impotaturde 
pranaricatore  ?  Si  gcnrralio,    rejicnerationem  op- 


fuerit  justitia  quaedam  et  in  ipsa  liberatione  :  quo-  U  pono  :  uisi  quod  spirilualis  c st  ista,  illa  carnalis, 


niam  hoc  quoquc  fuit  de  misericordia  liberantis,  ut 
(quod  congruebat  remediis  liberandi)  justitia  magis 
contra  invasorem,  quam  potentia  uteretur.  Quid 
namque  ex  sc  agere  poterat,  ut  semel  amissam  ju- 
sliiiam  rccuperarct  homo  servus  pcccati ,  vinctus 
diaboli?  Assignata  est  oi  proinde  aliena,  qui  caruit 
sua;  etipsa  sic  est.  Venit  princcps  hujus  mundi,  et 
in  Salvatorc  non  invcnit  quidquam  :  et  cum  nihii- 
ominus  innocenti  manus  injecit,  justissimc  quos  te- 
ncbat  amisit  :  quando  is  qui  inorti  nihil  debcbat, 
accepta  mortis  injuria ,  jurc  illum,  qui  obnoxius 
erat,  et  mortis  debilo,  et  diaboli  solvit  dominio. 
Qua  enim  justitia  id  secundo  homoexigcrctur  ?  Homo 
siquidem  qui  debuit,  homo  qui  solvit.  Nam  si  unus^ 


ncc  patitur  raiio  ajquitatis  ut  ex  aequolcontendant : 
sed  vincat  nccesse  est  spiritus  camem,  et  sit  effica- 
cior  caiisa,  cujus  polior  est  et  natura ;  quo  plus  vide- 
licet  prosit  gen'Taiio  sccunda,  quam  prima  nocnerit. 
Saun  pcrvenit  ddicium  a-l  me,  scd  pcrvenit  et  gratia 
653  Et  non  sicut  delictum^  ita  et  donum,  Namju* 
dicium  e,r  uno  in  condemnationem;gratia  autemex 
muitis  deiiciis  in  justificationem  {Rom.  v,  16).  A 
primo  homine  manavitdeliclum,asummocoeloegrrs- 
sio  graliae.  Utrumquc  a  parcntc,  illud  a  primo,  ista  a 
summo.  Terrcnanativitas  perditme  :etnonmuIto  ma- 
gisgcneraiio  coelestis  conservat  me  ?  Nec  vereor  sic 
erutus  de  poteslate  tenebrarum  repelli  a  Pafre  lu- 
mmura,   justificatus  gratis   in  sanguine  Filii  cjus . 


inquil,pr(?  omnibus  mortuus  est,  ergo  omnesmortui  D  Nempe  ipse  qui  justificat  :  quis  est  qui  condemnett 


sunt  {II  Cor.  v,  14)  :  ut  videlicet  satisfactio  unius 
omnibus  imputetur,  sicut  omnium  peccata  unus  ille 
portavit;  nec  alter  jam  inveniatur  qui  forefecit  (185), 
allcr  qui  satisfecit :  quia  caput  et  corpus  unus  est 
Christus.  Satisfecit  ergo  caput  pro  raembris,  Chri- 
stus  pro  visceribus  suis,  quando  juxla  Evangelium 
PauU,quo  convincitur  mendacium  Petri  (186),  mor- 
tuus  pro  nobis  convivificavit  nos  sibi,  donans  nobis 
omnia  delicta,delens  quod  adversum  nos  erat  clUrO' 
graphum  decreti,  quod  erat  conirarium  nobis;  ct 
ipsumtulit  de  medio<,affigens  illud cruci.exspoliam 
principatus  et  potestates(Coloss.  ii.  13,14). 


Non  condemnabit  justum,  qui  misertus  cst  pet  catori. 
Justum  me  dixerim,  sed  iilius  justitia.  Quaenam 
ipsa  ?  Fi?iis  legis  CliristuSy  adjustitiamomnicredenH 
{Rom.  X,  4) .  Denique  qui  factus  est  nobis,'mqmiJu- 
stitia  a  Deo  Patre  {I  Cor.  i,  30).  Qoae  crgo  mihi 
justiiia  facta  est,  mea  non  est  ?  Si  mea  traducta 
culpa,  cur  non  el  mea  indulia  justitia?  Et  sane 
mihi  tutior  donata,  quam  inuala.  Nara  ista  quidem 
gloriam  habct,  sed  non  apud  Dcom  :  illa  autcm, 
cum  sil  salutis  efficax,  mat:  riam  non  habrt  gloriandi 
nisi  in  Domino.  Nnm etnijuslus  fuero,  inquii, non  /e- 
vabo  vaput  {Job  x,  15);  nc  videlicet  re^poosum  acci- 


(185)  Id  est  offendit,  |>ecca\il,  quasi  facere  foras,  id  eft  extra  r»tion(m,  ex  Glofsario  Cangiano  et  alijs 

(186)  Abaelardi. 

Patrol.  CLXXXIL  34 


1067 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLARie-VALLENSIS 


10« 


piat :  Quid  habes  quod  non  accepUH?  Si  autem  ac-  «  quam  modo  (187)?  »  Respondemus  :  Imo  qnia  diabo- 
cepisti,  quidgloriaris,  quasi  non  acceperis  ?  (/  Cor,      lus  elector  Dei  possidebai,  a  quo,sicut  dicit  Aposlo- 


IV,  7.) 

CAPUT  VII. 

Abcelardum  perstringit,  tmpie  ac  temere  Dei  secre- 
ta  scrutantem  et  extenuantem. 

17.  Haec  est  justilia  horainis  in  sanguine  Redem- 

ploris  :  quam  horao  perdilionis  exsufflans  et  subsan- 

nans,  in  tantum  evacuare  conatur ,  ut  lotum  quod 

Dominus  gloriae  semetipsum   exinanivit ,  quod  mi- 

noralus  est  ab  Angelis,  quod  nalus  de  femina,  quod 

conversatus  in  raundo,  quod  expertus  intima ,  quod 

passus  indigna,  quod  demum  pcr  morlem  crucis  in 

sua  reversus  :  ad  id  sohim  putet  et  disputet  rcdi- 

gendum ,  ut  traderet  hominibus  foruiam  vita?  vivondo 


lus,  captivi  tenebanlur  ad  ipsius  yoluntateni  (//  Tim. 
II,  26)  :  ut  Dei  propositum  de  ipsis  impleretur,  opos 
fuitliberatore.  Oportaitautemliberaii  in  hoc  saecalo, 
ut  liberos  haberent  m  futuro.  Deinde  infert  :  c  Nun- 
quid  etiam  pauperem  illam,  qui  in  sinu  Abrabs 
requiescebat,  sicut  et  divitem  damnatum,  diabolus 
cruciabat ;  aut  etiam  in  ipsaro  Abraham  dominiuin 
habebat,  caeterosque  electos  ?  »  Non  :  sed  habuisset, 
si  non  liberati  fiiissent  fide  venturi,  sicut  de  ipso 
Abraham  scriptum  est :  Credidit  Abraham  DeOy  ei 
reputatum  est  ei  ad  justitiam  (Gen.  xv,  6) ;  item  : 
Abraham  exsultavit  ut  videret  diem  meum;  et  vidit, 
et  gavisus  est  (Joan.  xviii).  Proptcrea  jam  tunc  stn- 


et  docendo  ,  paliendo  autem  et  moriendo  charitalis  g         ^^^.^^.  ^^^^^^^  ^^^^  Lawro  ne  flammas  sen- 


metampraefigerel.Ergo  docuit  juslitiam,etnon  dedit; 
ostendit  charitatcm,  sed  non  infudit;  ct  sic  rediit  in 
sua  t  Itanc  hoc  tolum  est  magnum  illu J  pietatis  sa- 
cramentum^  quod  manifestatum  est  in  carne^justi" 
ficatum  est  in  spiritu^  apparuit  Angeli.^,  prcedica- 
tumestgentibuStCredituynestinmundOtOssumptum 
est  in  gloria?{l  Tim.  iii,  16.)  Incomparabilis  doctor, 
qui  ctiam  profunda  Dei.sibi  aperiens  et  ea  quibus  vult 
lucida  et  pervia  faciens  ,  allissimura  sacraraentuni, 
et  mysteriuni  abscondilura  a  saeculis  ,  sic  nobis  suo 
mendacio  planum  et  aperlum  reddit ,  ut  transire 
levilcr  per  illud  possit  quivis ,  ctiam  incircumcisus 
et  inmiundus  :  quasi  Dei  sapientia  caverc  nescierit 
aut  neglexerit  quod  ipsa  prohibuit,  sed  doderit  ct 
ipsa  sanctum  canibus,  et  margaritas  porcis.  Sed  non  C 
est  ita.  Nam  etsi  raanitestatum  cst  in  carne,  sed  ta- 
men  justificatum  est  in  spiritu  :  ut  et  spiritualibus 
spiritualia  conferanlur;  ct  animalis  homo  non  pprci- 
piat  quae  sunt  spirilus  Dei;  ucc  fides  nostra  sit  in 
sapientia  verbi,  sed  in  virtute  Dei.  Unde  Salvator 
ait,  Con/iteor  tibi,  Pater^  Domine  cceli  et  terrw, 
quia  abscondisti  h(tc  a  sapientibus  et  prudentibus, 
et  revelasii  ea  parvulis  [Matih.  xi,  25);  ct  Apo- 
stolus  :  Etsij    inquit,    opertum  est    Evangelium 


tiret  :  quod  et  ipse  credidisset  in  eum  qui  erat 
passurus.  Sic  de  omnibus  electis  illius  temporis 
sentiendum,  natos  quideni  et  ipsos,  sque  ut  nos,  sab 
potestate  tenebrarum,  propter  originale  peccatnm : 
sed  erutos  antequam  morerentur,  et  nonnisi  in  san- 
guine  Christi.  Scriptum  est  cnim  (188) :  Turbof  au- 
temquce  prcecedebant,  et  qua^  sequebantur,  clama- 
bant  dicentes :  Hosanna  filio  David^  benedictus  qui 
venit  in  nomine  Domini  {Matth.  xxi,  9).  Ergo  Chri- 
sto  in  carne  venienli,  et  antequam  venirel,  cl  post, 
benedictum  est  a  turbis  benediclorum  :  quamvis 
pra^untes  plenam  minime  tunc  consecuti  sint  bene- 
dictionem,  servata  nimirum  hac  praerogativa  tempori 


meum^   in  his  est  opertum  qui  pereunt  {II  Cor. 
IV,  3). 

18.  Denique   advertiie  horainem  irridentem  quse 
sunt  spiritus  Dci,   quoniam    siultitia  illi  videntur ; 


CAPUT   VIII. 

Quare  Christus  tam  gravem  ac  laboriosum  nos  libe' 
randi  modum  susceperit^  cum  sola  ejus  volunt^ 
seu  jussio  sufficeret. 

19.  Deinde  laborans  docerc  el  persuadere,  diabo- 
lum  nullura  sibi  jus  in  hominem  vindicare  potuisse 
aut  debuisse,  nisi  permissu  Dei,  et  quod  sine  in^uria 
diaboli  jure  Deus  profugum  suum,  si  vellet  miseren, 
repetere,  et  solo  verbo  eripere  posset,  quasi  hoc  qub 
ditfiteatur,  post^multa  aliquando  infert  :  >  Quaeita- 
que  neccdsitas,  aut  quae  ratio,  aut  quod  opus  fuit, 
cum  sola  jussione  sua,  divina  miseratio  libertre 
hominem  a  peccato  posset ;  propter  redemptioiiem 
nostram  Filium  Dci  carne  suscepta,  tot  et  tantas 


et  insultautem  Apostolo  loquenti   Dei  sapientiam  in  n  inedias,  opprobria,  flagclla,  sputa,  denique  ipsam 


mysterio  absconditam  ;  invehentem  in  EvaDgelium 
Dominum  blasphemantera.  Quara  prudenlius  quoi 
non  valct  comprchendere,  credere  dignarelur,  nec 
auderet  contcmnere,  aut  conculcarc  ^acrum  rc- 
verendumque  mysterium.  Loogum  est  ad  omnes 
ejus  incptias  ei  calumnias,  quas  di\ino  slruit  con- 
silio,  respooderc.  Pauca  tamen  infero,  e  quibus  ca^- 
tera  a^stimentur.  c  Cum  solos,  »  inquil,  a  electos 
liberaverit  Christus,  quomodo  eos  054  diabolus 
possidebat,  sive  in  hoc  s»?culo,  sive  in  futuro  magis, 

(18*7}  Hapc  quidrm  apud  Aba>Iardum  lib.  2  inEpist. 
ad  Romanos,  pag.  550,  sed  qua*stionem  proponendo, 
non  asserendo,  uti  cteac{uai  sequimtur. 

(138)  Ilunc  contextum  iii  eam  rem  etiam  adducit 
Abselardus  pag.  555. 


crucis  ignominiosam  et  asperrimam  mortem  susli- 
nere,  ut  cum  iniquis  patibulum  sustineret  (189).  > 
Etespondemus  :  Neccssitas  nostra  fnit,  et  necessitas 
dura  sedentium  iu  tenebris  ct  umbra  mortis.  Opus 
aeque  nostrum,  et  Dei  ipsius,  et  sanctonun  Angelo- 
runi.  Nostrum,  ut  auferret  jugum  captivitatis  no- 
strae :  suum,  ut  implcrctur  propositum  voluntatis 
ejus  :  Angelorum,  ut  numerus  impleretur  eorum. 
Porro  ralio  hujus  facli  fuit  dignatio  facientis.  Quis 
ncgat  Omnipotenti  ad  manum  fuisse  alios  et  alios 

(i89)Ethaecipsa  verba  legunlur  apud  Abaelardum 
eodetii  in  loco,  pag.  552.  Sed  interrogandi  modo  : 
tametsi  ejus  solutio,  quse  subsequitur,  ab  bac  doc- 
trma  noa  recedil.  Ergo  malignas  eiusmodi  qiuestio- 
nes  sensit  Bernardns* 


1069  TRAGTATUS  DB  BRRORIBUS  ABJSLARDI.  1070 

modos  nostrae  redemptionis,  jusiificationis,  libera-  j  illud  Adae   peccatum,    ot  expiari  non  posset  nisi 
tioim  ?  Verura  hoc  non  praijudicat  hujus,  quera  e      morle   Chrisli,   quara  expiationem   habebit  ipsum 
mullis  clij^it,  cfficaciac.   El  forlasse  is   praestat,  per 
qucm  in  tcrra  oblivionis,  gravedinis,  Japsus   nostri, 
tot  et   taniis   gravaminibus  Reparatoris  fortius   ct 
vivacius  admoneremur.  Alias  autem  nemo  hominum 


novit,  ncc  noscere  ad  plenum  polesi,  quid  boni  ad 
graiiam,  quid  congruentise  ad  sapicnliam,  quiddecori 
ad  t^Ioriani,  quid  commodi  ad  salutem,  pcnes  se 
ipsam  conlin(;at  hujus  veneraudi  mvslerii  inscfuta- 
bilis  altitudo  :  quam  prophela  considcrans  expavit, 
non  pcnetravit  (^llabac.  lu,  2,  juxta  LXX) ;  et  pra^- 
cursor  Domini  indignum  se  judicavit  qui  penetraret 
(Joan.  I,  27). 

29.  Ca^terum  si  non  licet   perscrutar    divinae  sa- 


homicidium,  quod  in  Christo  commissum  e&t?  » 
Breviter  respondemus,  ipsum  sanguinem  quem  fu- 
derunt  et  intcrpellationem  ipsius  quem  occiderunt, 
Addit  etiam  :  «  Nunquid  mors  innocentis  Filii  in 
tantum  Deo  Patri  placuit,  ut  per  ipsam  reconciliare- 
tur  nobis,  qui  hoc  peccando  commisimus,  propter 
quod  innocens  Domiuus  est  occisus  :  nec  nisi  hoc 
maximuni  fieret  peccatiim,  iilud  multo  levius  potuit 
ignoscere  ?  »  Non  mors,  sed  voluntas  placuit  sponte 
morientis,  et  illa  morte  eipungentis  mortem  ope- 
ranlis  sulutem,  restituentis  innoc;ntiam,  trium- 
phantis  prmcipatus  et  potestates,  spoliantis  inferos, 
ditantis  superos,  pacificantis  quse  in  coelo    sunt  et 


cramentum  voluntalis,  licct  tamcn  sentire  effectum  B  quae  in  terra,  omnia  inslaurantis.  Et  quoniam   hsec 

lam  pretiosa  mors,  voluntarie  sucipienda  adversus 
peccatum,  non  tamen  poterat  fieri  nisi  per  peccatum, 
non  delectatus  quidem,  sed  lamen  benc  usus  malitia 
sceleratorum,   cl  mortem  de  morte,  ct  de  peccato 
damnavit  peccatum.  Et  quanto  illonim  ma  or  ini- 
quitas,  tanto  ejus  voluntas  sanctior,  et  eo  potentior, 
ad  salvandum  :  quatenus   tanta  mcdianlc  potentia 
anti(iuum  illud,  quamvis  grande  peccatum,  neces 
sario  tamen  huic,  quod  in  Christo  commissum  cst, 
cederct,  tanquam  minus  majori.   Nec   peccato  sive 
peccanlibus  ascribitur  ha)c    victoria;     sed    bene 
utenti  peccato,  et  peccantcs    fortiter    perferenti,  et 
converlenti  in  usum   pietatis,   quidquid     in  ipsum 
ausa  est  crudelitas  impiorum. 

22.  Fuit  vcro  sanguis  qui  effusus  est,  tam  multus 
ad  ignoscendum,  ut  ipsum  quoque  pcccatum  maxi- 
mum,  quofactum  cst,  ut  cffunderetur,  deleret:  ac 
per  hoc  de  aniiqui  iliius,  utpote  lcvions,  dcletione 
nullam  onmiuo  dubietatcm  relinqucret.  Dcinde  iste. 
c  Cui  vero,  »  inquit,  c  non  crudele  et  iniquum  vi- 
dclur,  ut  sanguinem  innocentis  in  pretium  aliquod 
quis  requisierit,  aut  ullo  modo  ei  placucrit  innocen- 
tem  intcrfici ;  nedum  Deus  tam  acceptam  Filii  mor- 
tem  habuerit,  ut  per  ipsam  universo  reconciliatus 
sit  mundo?  m  Non  rcquisivit  Deus  Pater  sangumem 
Filii,  sed  lamen  acceptavit  oblatum  ;  nonsanguinem 
siticns,  sed  saUitem,  quia  salus  erat  in  sanguifie. 
Salus  plan(^,  et  non  ,  sicut  istc   sapit  et  scribit,  sola 


r»p(^ris,  fructum  utilitatis  percipere.  Et  quod  lict*t 
scire,  non  licel  lacerc  :  quia  gloria  regum  celare  ver^ 
bum,et  gloria  Dei  investigaresermonem  (190)  {Prou, 
XXV,  27).  Fidelis  sermo,  et  omni  acceptione  dignus  ! 
quoniam  cum  adhuc  pcccatores  esse.nus,  reconciiiali 
siunus  Deo  per  mortem  Filii  ejus  (Hom,  v,  10).  655 
Ubi  reconciliatio,  et  remissio  peccatorum.  Nam  si  di- 
cente  Scriptura,Pecca/a  nostra  separant  internos  et 
Deum  (Isai.  lix,  2),  manente  peccato,  non  est  recon- 
ciliatio.  In  quo  ergo  remissio  peccatorum  ?  Hic  ca^ 
lix,  inquit^  novi  tesiamenti  in  meo  sanguine,  quipro 
vobis  effundetur  in  remissionem  peccatorum  {Matth. 
xxvi,  28 ;  Luc.  XXII,  20).  Itaque  ubi  reconciliatiOy 
ibi  remissio  peccatorum.  Et  quid  ipsa,  nisi  justiii.  p 
calio  ?  Sive  igitur  reconciliatio,  sive  remissio  pecca- 
tornm,  sivc  justificatio  sit  ;  sive  etiam  redemptio, 
vel  libcratio  de  vinculis  diaboli  a  quo  captivi  tene- 
bainur  ad  ipsius  voluntatcm  :  intercedente  morte 
Unigeniii  obtinemus,  jnsliticati  gralis  in  sanguine 
ipsius  ;  sicut  in  ^ao^idem  dicit,  habemus  redemptio. 
nem  persanguinem  ejus  et  remission&mpeccatorumt 
secundum  divitias  gratice  ejus{Ephes,  i,  7).  Cnr  in- 
quis,  pcr  saoguinem,  quod  potuit  facre  per  sermo- 
nem  ?  Ipsum  intcrroga.  Mihi  scire  licet  quod  ita  : 
curita,  non  licet.  Numquid  dicit  figmcntum  ei  qui 
se  fmxit  :  Quid  me  fin]|.isti  sic ! 

21.   Sed    hscc  stultitia  ei  videntur  :    non  potest 
tenere  risum.  Audite  cachinnos.  c  Quomodo,  «  ait 


(191 ),  » juslificari  nos  vel  reconciliari  Deoper  mortem  Q  charitatis  ostensio  656  Sic  enim   concludit  tot  ca- 


Filii  cjus  dicit  Apostolus,  qui  tanto  amplius  adver- 
sus  hominem  irasci  debuit,  quauto  amplius  homiues 
in  crucifigendo  Filium  suum  deliquerunt,  quam  in 
transgrediendo  primum  ejus  pra^ceptum  unius  pom| 
gustu  ?  Quasi  non  poluerit  Deo  in  uno  eodemque  e^ 
facto  displicerc  iniquitas  malignantium,  et  placere 
pietas   paticntis.  £t  ait :  t  Quod    si  tantum  fuerat 

(190)  Nunc  contrario  scnsu  locum  hunc  Vulgata 
logit. 

(191)  Hacc  omniaquse  hic  ex  Abajlardo  referuntur, 
iulerroganlis  sunt,  pag.  552  et  553.  £t  merilo  qui- 
dcm  hH'C  tanquam  AbaUardi  placitarefert  Bemardus, 
cum  in  solutione  ea  non  dilual,  sed  approbarc  videa- 
tur.Idem  censent  Theologi  Parisienses  initio  opcrum 
Abaelardi.  Et  sane  Abselardus  non  negavit  hanc  suam 


lumnias  et  invectiones  suas,  quas  io  Deum  tam  im- 
pie,  quam  imperite  evomuit,  ut  dicat  :  «  Totum 
esse  quod  Deus  in  came  apparuit,  nostram  de  verbo 
et  cxemplo  ipsiusmstilutionem,sive,  ut  postmodum 
dicit,  instructioncm ;  totum  quod  passus  et  mortuus 
est,  sua;  erga  nos  charitatis  ostcnsionem  vel  com- 
mendationem  (192).  > 

f  uisse  mentrm,  nec  id  sibi  (quod  in  aliis  solet)  per 
culumniam  impositum  causaiur  :  sed  opposito  te- 
stimonio  cmcndavit  in  Apolcgia  sua,  his  verbis  : 
Solum  Filium  Dei  incarnatum  vrofitedr,  ut  nos  a 
scrvitutepeccati  et  ajugo  diaboli  liberaret  et,  *«- 
pemm  aditum  vitie  morte  sua  reseraret. 

(192)  Ha^c  et  quse  sequuntur  ad   sensum  invenio 
in  solutione  pag.  553  et  pag.  584,  non  de  verbo. 


1071 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GLARiE-VALLENSIS 


m 


CAPUT  IX. 


Christum  venUse  in  mundum  non  solius  tfw/rttc- 
iionis  nostrce,  sed  et  liberationis  causa. 
23.  Caeterum  quid  prodest  quod  nos  insliluit,  si 
nonrestituit?  Aut  nunquid  fusira  instruimur,  si 
non  prius  destrualur  in  nobis  corpus  seccati,  ut 
uilra  non  serviamus  peccalo  ?  Si  omne  quod  profuit 
Christus,  in  sola  fuit  ostensione  virtutum ;  restal  ut 
dicatur,  quod  Adam  quoque  ex  sola  peccati  osten- 
sione  nocuerit  :  siquidem  pro  qualitale  vulneris  al- 
lata  est  medicina.  Sicut  enim  in  Adam  omnes  mo' 
riunturita  etin  Christo  omnesvivificahunturil  Cor. 
XV,  22).  Ergo  sicut  hoc,  ila  et  illud.  Si  vita,  quam 
dat  Chrislus,  non  est  alia,  quam  institutio  ejus;  nec 
mors  ulique,  quam  dedit  Adam,  alia   erit   similiter 


A  est,  evacuei  alii  dispensationem  mysterii,  qn  totam 
de  salute  tribuit  devotioni,  regenerationi  nihil  :  qoi 
nostrae  gloriam  redcmplionis,  et  summam  saluiis. 
non  in  virtute  crucis,  non  in  pretio  sanguinis,  sed 
in  nostrae  constituit  conversationis  profectibos.  Mihi 
autem  absit  gloriari,  nisi  in  cruce  Domini  nostri 
Jesu  Christi  {Galat^  vi,  14),  in  qua  est  salus^  vitt  el 
resurrectio  nostra. 

25.  Et  quidem  tria  quaedam  pra^cipua  in  boc 
opere  nostrse  salutis  intueor  :  formam  bumilitatis, 
in  qua  Deus  scmetipsumexinanivit;  charitatis  men- 
suram,  quam  usque  ad  mortem,  et  mortem  cmcis 
extendit;  redemptionis  sacramentum,  quo  ipsam 
mortem,  quam  pertulit,  sustulit.  Horum  duo  priort 
sinc  iiltimo  sic  G57  sunl,  ac  si  supcr  inane  pingas. 


insliluiio  ejus  :  ut   illc  quidem  ad   peccatum  D  Magnum  profecto  et  valde  necessarium  humilitatis, 


quam 

exemplo  suo,  hic  vero  exemplo  et  vcrbo  ad  bene  vi- 

vendum,  et  se  diligendum  homines  informarent.  Aui 

si  charistianai  fidei,  et  non  hajresi  Pelagianaj  acquie- 

scentes,  generaticne,  non  institutione  iraductum  in 

nos    confitemur  Ada;  peccatum,  et  per   peccatum 

mortem;  fateamur  necessse  est,  et  a  Chrislo  nobis, 

non  institutione,  sed  regeneralione   restitutam    ju- 

stitiam,  et  per  justiliam  vitam  :  ut  sicut  per  unius 

delictum  in  omnes  homines  in  condemnationem  sic 

et  per  unius  justitiam  in  omneshominesinjustifi' 

cationem  viice  {Rom.\,  18).  Et  siita  esl,  quomodo 

is  dicit,  «   coDsilium  et  causam  incarnationis  fuisse, 

ut   raundum    lucc  suae   sapientiae    illuminaret,   et 

ad  amorem  suum  accenderel.  »  Ubi  crgo  redemptio?  q  coelo  descendil,  et  dat  vitam  mundo  (Joan.  vi,  56, 

A  Christo  nempe  ut  fateri  dignatur,   illuminatio   et      33).  Quis  status  gaudio,  sive  consilio,  absqne  viti  ? 

provocatio  ad   amorem :   redemptio  et    liberatio  a 


magnom  et  omni  acceptione  dignum  charitatis  exem- 
plum  :  sed  non  habent  fundamentum,  ac  proinde 
nec  statum,  si  desit  redemplio.  Volo  totis  nisibus 
humilem  sequi  Jesnm ;  cupio  eum  quidilexit  me,  et 
tradidit  scmetipsum  pro  me,  quibtisdani  brachiii 
vicariee  dilectionis  amplecti  :  sed  oportet  me  et  Ag- 
num  manducare  paschalem.  Nisi  enim  manduca- 
vero  camem  ejus,  et  bibero  ejns  fanguinem,  non 
habebo  vitam  in  memetipso.  Aliud  sequi  Jesnm, 
aliud  tenere,  aliud  mandueare.  Sequi,  salubre  con- 
silium ;  tenerc  et  amplecti,  solemne  gaudium  ;  man- 
ducare,  vita  beata.  Caro  enim  ejus  vere  est  cibiis, 
et  sanguis  cjus  vere  est  potus.  Panis  est  Dei  qui  de 


quo. 

24.  Esto  quod  Chrisli  advcntus  illis  prosit,  qui 
se  illi  possunt  conformare  pcr  vitam,  et  vicem  ei 
dilectionis  rependere  :  quid  de  parvulis  ?  quam  da- 
bit  lucem  sapientiae  vix  adhuc  captantibus  lucem 
vilffi  ?  unde  accendet  [al.  ascend(  nt]  ad  Dei  amo- 
rem,  qui  necdum  raaires  suas  amare  noveruut? 
Nihilne  proderit  eis  advcntus  Chrisli  ?  nihil  quod 
complaiitali  sunt  simililudini  mortis  ejus  per  Ba- 
ptismum,  quoniam  nondum  possunt,  prohibcute 
«etate,  Christum  sapere  aut  amare?  Rcflemplio 
itaque.  »  ait,  t  nostra  cst,  illa  surama  in  nobis  per 
Chrisli  passionem  dilectio.  ■  Ergo  parvuli  non  ha-  0 
bent  redt  mplioncm,  quia  non  habent  summam  illam 
dilectionem.  An  sicut  non  habent  unde  diligant,  ita 
ncc  unde  pereant,  ut  non  sit  eis  in  Christo  necessa- 
ria  regeneratio,  utpote  quibus  generatio  ex  Adam 
nihilnocuciil?  Si  hoc  sapii,  cum  Pelagio  desipit. 
Quidquid  horum  «cntiat,  patet  quantum  humanae 
sacramento  saluiis  invideat;  quantum,  quod  in  ipso 


Nempe  haud  alius  quam  picturte  absque  solido. 
Ergo  nec  humilitatis  exempla,  nec  charitatis  insi- 
gnia,  prseter  redemptionis  sacramentum,  simt  ali- 
quid. 

26.  Haec,  Domine,  Pater,  de  labore  manuum 
pueri  vestri  qualiacunque  tenetis,  adversos  panea 
quidem  novffi  ha^reseos  capitula:  ubi  etsi  non  aliud 
quam  zelum  agnoscitis  meum,  tamen  propris  inte- 
rim  conscientiae  satisteci.  Nam  cum  non  esset  qood 
agerem  pro  injuria  fidei  quam  dolebam  ;  operae  milii 
pretium  arbitror,  si  illum  monui,  cujus  anna  poten- 
tia  a  Deo  ad  destractionem  contrariamm  assertio- 
num,  ad  destruendam  omnem  altitudinem  extoHen- 
tem  se  adversus  scientiam  Dei,  et  in  captivitatem 
redigendum  omnem  intellectum  in  obsequinm  Chri- 
sti.  Sunt  et  alia  in  aliis  ejus  scriptis  non  pauca, 
nec  minus  mala  capitula,  ad  quse  nec  temporis,  nec 
epistolse  angustia  respondere  permittit.  Quanquam 
nec  necessarium  putem,  cum  sint  adeo  manifesta. 
ut  ipsa  etiam  vulgata  fide  facile  refellantur.  Collegi 
tamen  aliqua,  et  transmisi. 


1073 


YITA  S.  HALAGHLE. 


1074 


S.  BERNARDI  ABBATIS 

LIBER 

DE  VITA  ET  REBUS  GESTIS  S.  MALACHLE  tfw 

HIBERNIiE  EPISGOPI. 


«59  PRiEFATIO  AD  G0N6ANUM  ABBATEM.  /^ 
l.Semper  quidem  operee  pretium  fuit  iliustres 
Sanctorum  describere  vitas,  ut  sint  io  speculum  et 
exemplum,  ac  quoddam  veluti  condimentum  vitae 
hominum  super  terram.  Per  hoc  enim  quodammodo 
apud  nos  ctiam  post  mortem  vivunl,  muUosque  ex 
his,  qui  viventes  mortui  sunt,  ad  veram  provocant 
et  revocant  vitam.  Yirum  nunc  maxime  id  requirit 
raritas  sanctitatis,  et  nostra  plane  setas  inops  viro- 
rum.  Quam  saoe  inopiam  super  nos  adeo  invaluisse 
sentimus,  ut  nulli  sit  dubium  illa  sententia  nos  fcriri : 
Quonian  abundabit  iniquitas,  refrigescet  ckaritas 
multorum  {Matth,  xxiv,  12).  Et  ut  suspicor  ego,  aut 
prffisto,  aut  prope  est,  de  quo  scriptum  est :  Faciem 
ejus  prascedet  egestas{JobxL\,  13),  Ni  fallor,  Anli- 
christusest  iste,quem  fames  et  sterilitas  totius  boni  ■' 
et  praeit,  et  comitatur.  Sive  igitur  nuntia  jam  prae- 
sentis,  sive  jamjamque  adfuturi  praenuntia,  egcstas 
in  evidenti  est.  Taceo  vulgus,  laceo  vilem  filiorum 
hujus  sseculi  multitudinem  :  in  ipsas  Ecclesie  co- 
lumnas  volo  oculos  leves.  Quem  mihi  ostendas  vel 
de  illorum  numero,  qui  videntur  dati  in  lucem  gen- 
tium,  non  magis  de  sublimi  fumantem,  quam  fiam- 
mantem?  Et  si  lumen  quod  in  te  est^  inquit,  tenebras 
sunt,  quantassunt  tenebras?  {Matth,  vi,  23.)  Nisitu 
illos  forte  (quod  non  credo)  lucere  dixeris,  qui  quae- 
stum  aestimant  pietatem  ;  qui  in  haereditate  Domini, 
non  quse  Domini,  sedmagisquae  sua  sunt  qu£ritant. 
Quid  dico,  quse  sua  sunt  ?  Perfectus  sit  et  sanctus 
etiam  sua  quaerens,  suaque  retinens,  si  ab  alienis  Q 
cor  manusque  contineat.  Memincrit  tamen,  qui  sibi 
usque  huc  forte  pervenisse  videtur,  cumdem  exigi 
sanctitatis  gradum  et  ab  ethnico.  An  non  milites 
suis  jubentur  contentiforte  stipendiis,  ut  salvi  fiant? 
{Luc,  III,  14.)  Magnum  vero  Ecclesise  doctori,  si  sit 
sicut  unus  militum  :  aut  certe  (quod  ad  illorum  im- 
properium  propheta  loquitur)  sicut  populusj  ita  et 
sacerdos  {Isa.  xxiv,  2)  fuerit  I  0  deformitatem  I  ilane 
summus  merito  reputandus  erit,  qui  a  summo  cor- 
ruens  gradu,  hserebitvix  infimo,  ne  abysso  absor- 
beatur  ?  Quam  rarus  tamen  iste  ipse  in  clcro  ?  Quem 
item  das  mihi  contentum  neceasariis,  contemptorem 
supcrfluorum  ?  Lex  est  tamen  pnefixa  ab  Apostolis 
Apostolorum  succcssoribus :  Victum  etvestitum  ha- 


benteSj  inquiunt,  his  contenti  simus  {ITim,  vi,  8). 
Ubi  forma  hsec?  Inlibris  cernimus  eam,  sed  non  in 
viris.  Habes  vero  de  juslo,  quia  lex  Deiejus  in  corde 
ipsius  {Psal.  xxxvi,  31),  ct  non  in  codice.  Nec  per- 
fectionis  is  gradus.  Perfcctus  carcre  et  necessariis 
paratus  est.  At  gralis  istud.  Utinam  superfluis  po- 
nalur  modus  I  utinam  non  cupiamus  in  infmitum  I 
Sed  quid  ?  Forte  reperias  qui  boc  possit?  Idquidem 
difficile  :  sed  vide  quid  egimus.  Quaerebamus  virum 
optimum,  multorum  liberatorem  :  et  ccce  labora- 
mus  in  invcniendo,  qui  se  ipsum  salvum  facere 
possit.  Optimus  hodie  est,  qui  non  est  nimis  mahis. 
2.  Uude  quoniam  a  terra  defecit  sanctus,  videor 
mihi  non  supervacue  ex  his  qui  empti  sunt  de  terra, 
revocare  ad  medium  Malachiam  episcopum,  virum 
verc  sanctum,et  nostrorum  quidem  temporum,  sin- 
gularis  sapientiae  et  virtutis.  Iste  erat  lucerna  ardens 
et  lucens  :  nec  exstiucta  est  tamen,  sed  submota. 
Quis  mihi  jure  succenscat,  si  readmovero  eam  ?  Imo 
vero  non  cst  quod  mihi  ingrati  esse  mei  ssecnli  ho- 
mines  debeant,et  omnis  deincepsgeneratioventura, 
si  quem  conditio  tulit,  revocem  stilo  ;  si  mundo 
restituam,  quo  dignus  non  erat  mundus  ;  si  servem 
memoriae  homirmm  hominem,  cujus  memoria  in 
benedictione  sit  omnibus,  qui  legerc  di^nabuntur ; 
si  me  excitante  amicum  dormientem,  vox  lurturis 
audita  fucril  in  terra  nostra,  dicens  :  Ecce  ego  vobis" 
cum  sum  omnibus  diebus  usque  ad  consummaiiO' 
nemscBCuli  (Matth.  xxviii,20).  Dcinde  jsepultus  apud 
nos  est :  nobis  specialiter  hoc  opus  incumbit.Quid  quod 
me  inter  speciales  amicos  Sanctus  ille  habebat,  et 
eo  loci,  ut  nuUi  in  hac  parte  gloriae  secundum  fuisse 
me  crcdam  ?  Ncc  mercede  vacat  mihi  tantae  fami- 
liaritas  sanctitatis :  primitiasjam  arcepi.  In  extre- 
mis  positus  crat,  imo  in  principiis,  juxla  illud  : 
Cum  consummatus  fuerit  homOytunc  incipit  {Eccli, 
xviii,  6).  Accurri  ego,  ul  benedictio  morituri  super 
mc  veniret.  At  ille  cum  jam  membra  alia  movere 
non  possct,  fortis  ad  dandam  bencdictionem,  eleva- 
tissanctis  manibus  super  caput  meum,  benedixit 
niihi,  et  bcnedictionem  haereditate  possideo  :  et 
quomodo  ego  illum  silere  queam  ?  Postrcmo  tu  id 
mihi,  abba  Conganc,  injungis,  reverendus  frater,  et 
dulcis  amicus  mcus,  ac  lecum  pariter  (ut  ex  Hibernia 


(193)  S.  Malachiai»  obiit  anno  il48,Novembris  die  secunda. 


1075 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GLARiE-VALLENSIS 


1075 


'cribis)  vestra  illaomnis  Ecclesia  saQclorum.  Libens 
obedio,  praeserlim  quod  non  eloquium  exigitis,  sed 
narrationem.  Dabo  vero  operam,  ut  ea  sil  pura  et 
luculenta,  devotos  ioformans,  faslidiosos  non  one- 
rans.  Saoe  narralionis  veritas  secura  apud  me  est, 
intimata  a  vobis  haud  alia  procul  dubio  protestan- 
libus,  quam  quae  certissime  comperta  sunt  vobis. 

«50   CAPUT  I. 
Pueritia  et  adolescentia  S.  Malacliice. 

1.  Malacbias  noster,  ortus  Hibernia  dc  populo 
barbaro,  ibi  eJucatus,  ibi  littcras  cdoclus  esl.  Cae- 
terum  de  ualali  barbarie  Iraxit  nihil,  non  magis 
quam  de  sale  malerno  pisces  maris.  Quam  vero 
suave,  quod  ioculta  nobis  barbanes  tam  urbnnum 
protulit  civem  sanctorum,  ct  domesticum  Dei  1  Qui 
producitmel  de  petra,  oleumque  de  saxo  durissimo, 
ipse  fecit  hoc.  Parentcs  tamen  illi  fuere  genere  et 
potentia  magni,  juxia  nomen  magnorumqui  sunt  in 
terra.  At  mdter  mentc,  quam  sanguine  generosior, 
^atagebat  in  ipso  iuitio  viarum  suarumf  notas  par- 
Yulo  facere  vias  vila^  :  hanc  pluris  illi  existimans 
ventoba  Kcienliu  littcralurae  saecularis.  Ad  utramque 
taroen  huic  tion  defuit  ingenium  pro  a^tatc.  In  scho- 
lis  litteras,  domi  timorem  Domini  docebalur,  et 
quolidiaois  profectibus  responde1)al  ambobus  satis, 
magistro  et  malri.  Nempe  a  principio  spiritum  sor- 
titus  est  boouin,  pcr  qucm  erat  puer  docilis,  ct 
amabiiis  valde,  mire  admoduin  omnibus  per  omnia 
gratiosus.  Bibebat  f.utem  pro  lacte  de  pectore  uia- 
lerno  aquas  sapientiie  salutaris,  et  tiebai  in  dics  sc 
ipso  prudcnlior.  Prudentior,  dicam,  an  sanctior  ? 
Utrumque  si  dixero,  non  me  pienitebit :  veritatero 
enim  dicam.  Agebat  senem  moribus,  annis  puer, 
expers  lascivia)  puerilis.  Cumque  ex  hoc  cunctis 
es:>et  revcreutia;  ac  stupori,  uon  lamen  inde,  ut 
assolet,  insolentior  inveniebatur  ;  sed  magis  quietus 
et  subditus  in  omni  mansuetudine.  Non  impaii(*ns 
magisterii,  non  fugitans  discipliuse,  non  lcctionis 
fastidiens,  nou  ludorum  denique  appelens  ;  quod 
vel  maxime  illa  aetas  dulce  ac  familiarc  habere  solet. 
Et  proficiebat  supra  omnes  cosetaneos  suos  in  ea 
quidem  litteratura,  quae  itli  competebat  aeiaii.  Nam 
in  disciplina  morum  profectuque  virtutum,  etiam 
super  omnes  docent^s  sc  in  brevi  enituit,  non  tam 
matrc  tamen,  quam  unctione  magistra.  Ilac  sollici- 
tante,  haud  segniier  et  in  divinis  exercebatur,  pe- 
tere  secretum,  anticipare  vigilias,  mediiari  in  lege, 
rcfici  parcius,  orare  frequentins.  Et  quia  ccclesiam 
frequentare  ncc  vucabat  propter  siudium,  et  pro 
verecundia  non  libebat  ;  levare  puras  roanus  iu 
orooi  loco  ad  coeluro,  ubi  tamen  secrete  id  posset. 
Jam  tanc  siquidem  cautus  fuit  di^clinare  virus  virtu- 
tum,  inanem  gloriam.  * 

2.  Estvicus  prope  civitatem^in  qua  discchat  puer, 
quo  magister  ejus  frequenter  pergere  solitus  erat, 
ipso  solo  comite.  Illoeuntibus  ambobus  pariter^ipse, 
ttt  postea  referebat,  retrahebal  pedem,  sistebat 
gradnm,  et  stans  a  tergo  inagislrif  illo  quidem  uon 
compericnte,  expansis  ad   coeium   manibus,  raptim 


A  quodammodo,  ac  veluti  jaculatam  emittcbat  oratio- 
nem  :  et  sic  dis^imulans,  magistrum  denuo  ^eque- 
batur.  Isiiuimodi  pio  furto  puer  sa^pius  illudebat 
comitcm  pariter  el  roagistrum.  Non  esi  diccre  om- 
nia,  quae  ejus  principia  colore  bona3  indolis  decore- 
vcre  :  ad  raajora  alque   ulihora   currendum.  Unura 

•  tamenrefero  adhuc,  quod  hoc,  meo  quidem  judicio, 
non  modo  bonae,  sed  et  magnae  in  puero  dederil 
insigne  spei.  Excitus  aliquando  opinione  cujusdam 
magistri  (erat  enim  faroosus  in  disciplinis,  quas 
dicimt  liberales),  adivit  illuro  discf>ndi  cupiditate. 
Quippe  exlrema  jam  pueritiae  caplans,  ad  eas  litte- 
ras  anhelabat.  Iniraos  vero  doroum,  vidit  vjrum 
ludentem  subula,  crebrisque  sulcantem  tractihus 
nescio  quo  nolabili  modo    parietem.    Et  solo     visa 

■•  offensus  puer  scrius,  quod  levitatero  redoleret,  resi- 
livit  ab  eo,  ac  deinceps  illuro  nec  videre  curavil. 
Iia  curo  essct  studisoissirous  litteraruro,  prae  hon^^sto 
taroen  sprevit  eas  virtulis  amator.  Tali  quodain  pra^ 
ludio  puer  praeparabatur  ad  eum,  qui  sc  manebat  iu 
fortiori  aetate  conflictum  :  jamque  ipse  adversarium 
provocabat.  Et  Malachiae  quidom  pueritia  sic  erat. 
Porro  adolescentiaro  simili  iransivit  simplicitate  et 
puritate  :  nisiquod  crescente  a^tate,  M(0  crescehat 
simul  illi  sapientia  et  gratia  apud  Deum  et  hominf>s . 
3.  Hinc  jam,  id  est  ab  ioeunte  adolescenlia  ejus, 
coepit  manifostius  apparere  quid  esset  in  bomine,  et 
gratia  Dei  in  illo  vacua  non  videri.  Videns  enim 
industrius  adolescens,    quam  in  maligno   mundus 

Q  posilns  sit  {Joan.  v,  19^,  ot  cogitans  qualem  spiri- 
tum  accej)i^set,  dicehat  intra  se  :  «  Non  est  spiritns 
hujus  niuncli  iste.  Quid  i>ti,  ot  iPi  ?  Non  eat  socie- 
tas  alteri  ad  allorum,  non  plus  quam  luci  ad  te- 
nebras.  Meus  ex  Dco  est,  et  scio  quap  in  ilio  donata 
sunt  mihi.  Inde  mihi  interim  adhuc  innoc^^ntia  vit9> 
[al.  mea],  inde  continentiae  docus,  inde  jusiitia^ 
fames,  mde  quoque  illa  eo  securior,  quo  secretior, 
gloria  roea  est,  testimonium  conscientiae  meae.  Nil 
horuro  roihi  tuturo  sub  principe  roundi.  Deinde  ha- 
beo  thesaururo  hunc  in  fictili  vase.  Verendum  ne 
iropingal  et  frangatur,  et  effundatur  oleum  Isetiti» 
quod  porto.  bt  quidero  non  impingere  inter  saxa  et 

Q  scopulos  distortae  ot  anfractuosae  viae  et  vitae  hujus 
dirficillimuro.  Itanc  rooroento  perdaro  simul  oum'^, 
quibus  ab  initio  praeventus  sum,  benedictiones  dul- 
cedinis  ?  Resigno  illi  potins,  a  quo  sunt,  et  me  pi- 
riter.  Et  ego  eniro  ipsius.  Perdo  ipsaro  ad  tempos 
animaro  meam,  ne  perdam  in  aeternum.  Et  quod 
sum,  et  quae  habeo  omnia,  ubi  milii  aeque  salva,  uti 
iu  manu  Aucloris?  Quis  ita  ad  servandum  sollicitus, 
ad  retincndum  potens,  ad  restituendum  fidelis? 
Servabit  tuto,  restituet  opportune.  Sine  retracta- 
tione  mc  do  ad  serviendum  illi  de  donis  suis*  Non 
potest  roihi  perire  ex  omnibus,  quae  in  opus  pietatis 
expendero.  Forte  et  sperare  plus  aliquid  licet.  Solet 
reddere  cum  usura  qui  dat  gralis.  Ita  est.  Etiaro  cu- 
muiubit,  et  multiplicabit  in  auinia  mea  virtutem.  > 
Hdec  cogitavit,  et  fecit,  sciens  absque  facto  vanas 
esse  cogitationes  hominum. 


1077 


VITA  S.  MALAGHIiE. 


1078 


CAPDT  II. 

KeligioscB  vitas  tirocinium. 
4.  Erat  homo  in  civitate  Ardmacba  (ipsa  est,  in 
qua  aliius  est  Malachias),   et  homo  ille  sanctus,  et 
austerae  admodum  vitae,  inexorabilis  castigator  cor- 
poris  sui,  cellam  habens  juxta  ecclesiam.  In  ea  ma- 
nebat,  jejuniis  et  obsecrationibus  serviens  die  ac 
nocte.  Ad  hunc  se  contulit  Malachias,  formam  vitac 
accepturus  ab  eo,  qui  vivum  se  tali  damnaverat  se- 
pultura.  Et  vide  humilitatfm.  A  priroseva   setale  in 
sancta  arte  magistrum  (quod  dubium  non  est)  ha- 
buerat  Deum  :  et  ecc^   factus  est  denuo   discipulus 
bominis,  homo  mitis  et  humilis  corde.  Si  ncscieba- 
mus,  hoc  vel  solo  nobis  ipse  probavit.  Legant  hoc, 
qui  docere  quse  non  didicere    conantur   discipulos 
sibi  coacervanteS)  qui  nunquam  discipuli  exstitere, 
cseci  duccs  csecorum.  Malachias  doctus  a  Deo,  docto- 
rem   nihilo  mmus  quwsivit  hominem ,  et    quidem 
cante,  et  sapicnter.  Quid  simile,  quseso,  afferre  qui- 
bat,  in  quo  spque  daret  caperetque  experimentum 
profectus  sui  ?  Si  Malachiae  exemplum  eis  pro  mini- 
mo  est,  Pauli  opus  attendant    Nonne  Evangelium 
suum,  quod  non  ab  homine  acceperat,  sed  a  Christo 
cum   hominibus   tamen    censuit  conferendum,    ne 
forte  invacuumcurrerel,aut  cucurrisset?  (Galat.  i, 
ii).  Ubi  ille   securus  non  est,  ncc  ego.  Si  quis  hoc 
scit,  viderit,  nn  non  tam  securitas  sil,  quam  teme- 
ritas.  Scd  heec  alterius  temporis. 

5.  Nunc  vero  sonuit  in  civitate  quod  factum  crat, 
et  commola  est  universa  ad  inopinalam  novitatem. 


f^  temptusjustitiasautem  tuas  non  sum  oblitus  (PsaL 
cxviii,  141).  Et  sedebat  inlerim  8olitarius,Iquia  et 
sioe  socio,  et  siue  exemplo.  Quis  enim  ante  Mala- 
chiam  districtissimum  viri  propositum  vel  cogitaret 
attentare  ?  Nempe  mirabile  omnibus  habebatur,  non 
imitabile.  Malachias  imitabile  persuasit,  sedendo 
duntaxat,  el  tacendo.  Intra  paucos  dics  habuit  imi- 
tatores  non  paucos,  provocatos  exemplo  sui.  Ita  qai 
primo  solitarius  scdil,  el  uoicus  patris  sui,  fit  jam 
unus  ex  multis,  tit  ex  unigenito  primogeoitus  in 
muhis  fratribus.  Et  ul  prior  in  conversione,  ita  in 
conversatione  sublimior  :  et  qui  ante  omnes  venit, 
omnium  judicio  supra  omnes  emicuit  in  virtute.  Et 
dignus  visus  est  episcopo  pariter  et  magistro,  qui  ad 
|.  diaconi  gradum  promoveretur.  Et  coegerunt  eum. 
°  CAPUT III. 

Ordinibus  initiatus  episcopi  vices  gerit, 
6.  Hinc  jam  levita  Domini  publice  se  ad  omne 
opus  pietatis  accinxit  :  plus  vero  ad  cas  res,  in 
quibus  aliqna  injuria  videretur.  Denique  cura  crat 
ei  maxima  in  sepeliendis  defunctis  pauperibus,  quod 
hoc  sibi  non  minus  humilitatcm  saperet ,  quam  hu- 
manitatem.  N(!C  defuit  novo  nostro  Tobise  rediviva  a 
muliere  tentatio,  imo  a  serpcnle  per  mulierem. 
Gormanaejusindignitatem  (ut  sibi  vidcbatur)  ofQcii 
exhorrens  :  Quid  facis,  inquit ,  o  insane  ?  dimitte 
mortuos  sepolire  mortuos  suos.  Et  hoc  illi  quotidie 
exprobrans  ingercbal.  Sed  respondcbatur  muliori 
stultse  juxta  slultitiam  suam  :  Miscra,  tu  cloquii 
casti   voccm   tenes,  sed   virtutem  ignoras.  Ita  mi- 


Slupebant   autem  omnes,  et  virtutem   mirabantur,  C  nisterium,  ad  quod   coaclus  acccsserat,  devotus  te- 


eoque  amplius,  quo  minus  usitatam  in  gente  fera. 
Vidr»res  lunc  revelari  ex  multorum  cordibus  cogita- 
tion  s.  Plerique  humano  affectu  pensantes  factum, 
plangere  ( t  dolere,  qnod  dilectus  omnibus,  delica- 
tusque  adolescens,  duris  se  adeo  laboribus  manci- 
passet.  Alii  suspicati  levitatem  propter  aetatem,  dif- 
fidere  de  perseverantia,  timere  de  casu.  Nonnulli 
temcritatem  causantes,  indign^ri  et  fremerc  in  eum, 
quod  supra  eetatem  et  vires  inconsuitc  rem  arJuam 
fuisset  aggressus.  601  Verum  ille  sinc  consilio 
egit  nihil.  Nam  habuit  consilium  a  Propheta,  qui 
ait :  Bonum  est  hominij  si  portaveritjugum  abado' 
leseentia ;  et  addit :  Sedebit  solitarius,  et  tacebtt, 


nuit,  iodcfcssus  cxercuit.  Unde  ct  censuerunt  etiam 
sacerdotale  officium  imponendum  illi.  Et  factum  est 
ita.  Eral  autem,  cum  sacerdos  ordinatus  est,  annos 
natus  quasi  viginti  quinque.  In  qua  ejus  utraque 
ordinatione,  si  quid  praeter  Canonum  formam  pro- 
cessisse  videtur,  ut  vere  videtur  (siquidem  infra 
vicesimum  quintum  annum  leviticum  minislcrium, 
infra  tricesimum  adeptus  cst  saccrdotii  dignitalem) 
(194)  donandum  sane  tum  zcio  ordinatoris,  tum 
meritis  ordinati.  Ego  vero  islud  nec  in  sancto  re- 
darguendum,  nec  usurpan<lum  consulo  ei  qui  san- 
ctus  non  fuerit.  Nec  contentus  episcopus  (195), 
etiam  vices  suas  commisit  ei,  seminare  semen  san- 


quia  levavitse  supra  se{Thren.  iii,  27,  28).Sedebat  Q  ctum  io  gente  non  sancla,  et  dare  rudi    populo,  et 


sibi  juvencuius  secus  pedes  Imarii  (hoc  enim  nomen 
viro),  et  aut  discebat  obedientiam,  aut  se  didicisse 
docebat.  Sedebat,  ut  quietus  ut  mansuetus,  ut  hu- 
milis.  Sedebat,  ci  tacebat,  sciens  secundum  pi*o- 
phetam,  cullum  jusliti»  esse  silentium  {Isa,  xxxii, 
17)  :  sedebat  ut  perseverans,  tacebal  ut  verccimdus, 
nisi  quod  suo  illo  silenlio  in  Dei  auribus  loquebatur 
cum  sancto  David  :  Adolescentulus  sum  ego  et  con» 


sinc  lege  viventi,  Icgem  vitee  et  discipiinse.  Snscc- 
pit  ilie  mandalum  in  omni  alacritale,  sicut  eral 
spiritu  fcrvcns;  nec  taleutis  incubans,  scd  inhians 
lucris.  Et  ecce  linguae  sarculo  coepit  cvellcre ,  de- 
strucre,  dissipare,  de  die  in  diem  factituns  prava  in 
directa,  et  aspcra  in  vias  planas .  Exsultabat  ut  gigas 
ad  discurrendum  ubiquo.  Diceres  ignem  ureutcm  in 
consumendo  criminum  vepres  .  Diceres  securim  vel 


(194)  Nempe  ante  annos  triginia  fiericautum  crat 
in  conciliis  Neocaesariensi,  Agutheusi  anni  506,  in 
Arelatcnsi  IV,  et  aliis.  Agathcnsis  canon  17 :  Presby^ 
ierum  etepiscopumantetrigintaaunos,  idest.ante- 
quam  ad  viri  perfecti  cetatem  perveniant^  etdiaconos 
ante  vig!ntiquinquenuUus  Metropolilanorumordi" 


nare  prcesumat,  etc.  Ila  aqud  Bochellum,  cum  apud 
Sirmundum  desit  locus  de  diaconis,  ad  quem  Ber- 
nardus  hic  respicit,  cujus  temporc  lcx  ista  adhuc  vi- 
gebat,  ut  patet  cx  scciuentibus  yerbis.  Siepius  lamen 
abepiscopis  dispensalum,  maxime  inpios  viros. 
(195)  Scilicct  Cclsus  :  vide  infra,  n.  19. 


1079 


S.  BBRNARDI  ABBiTIS  GLARifi-VALLENSIS 


1060 


asciam  ia  dejiciendo  plaatationes  malas,  cxstirpare  ■  oium  pater  ab  omnibus  colerctur.  Ad  hunc  erfio 


barbaricos  ritus,  plantare  ecelesiasticos.  Velernosas 
omnes  (neque  enim  paucae  inveniebaDtur)  abolebat 
superstitiones,  seu  quaslibet ,  ubicunque  dcprehen- 
disset.  maligoilates  immissas  per  angelos  malos  . 

7.  Denique  quidquid  incompositum,  quidquid  inde- 
corum,  609  quidquid  distorlum  obvium  habuisset, 
non  parcebat  oculus  ejus  :  sed  velut  grando  grossos  e 
ficubus,  et  sicut  pulverem  ventus  a  facie  terrae ,  sic 
coram  facie  sua  hujusmodi  nitebalur  totum  pro  viri- 
bus  cxturbare  ac  delere  de  popuio  suo.  £t  pro  his 
omnibas  iradebat  jura  coelestia  optimus  legislator. 
Leges  dabat  plenas  justitiae,  pienas  modestiae  et  ho- 
nesti.  Sed  et  apostolicas  sanctioncs  ac  decreta  san- 
ctorum  Patrum,  praecipueque  consuetudines  sanctas 


Blalacbias,  accepta  bcnedictione  patris  Imarii,  et  ab 
episcopo  missus,  cum  prospere  pervenisset,  benignc 
a  sene  susceptus  est  :  qui  annos  aliquot  cum  eo 
mansit,  ut  per  hanc  l-^mporis  moram  haurirel  ple- 
nius  dc  prctorc  volerano,  scieus  scriptum  :  Quia  in 
anttquisest  sapientia  (Job\ii,\2),  Sed  nec  hoc  quo- 
que  ad  causam  defuisse  reor,  quod  magnus  iile  Pro- 
visor  universorum  voluit  servum  suum  Malachiam 
in  loco  tam  cclcbri  notum  fieri  omnibus,  qui  erat  om- 
nibus  profuturus.  Nec  enim  poterat  non  esse  gratus, 
quibus  notus  fuisset.  Dcniqu^unum  interim  acciditf 
per  quod  ex  aliqua  parte  quod  notum  Deo  erat  in 
illo,  maniftstum  fecit  hominibus. 
9.  Inter  regem  Mumonise  (qu^  est  Hiberniae  pars 


Romanro  Ecclesiae,  in  cunctis  ecclesiis  statuebat.Uinc  B  auslralis)  el  germanum  ejus  orla  simultate,  et  fratre 

facta  superiori.  Rex,  (196)  fiulsus  regno  confugit  ad 
episcopum  Malchum.  Non  tamen  ut  ope  illius  reg- 
num  rccuperaret :  sed  magis  princcps  devotus  dedit 
locum  irae,   et  nocessitatem  in^  virtutem  convertil, 
privatam  OG3  eligens  ducerc  vitam.  Cumque  epi- 
scopus  Regcm  suscipere  debilo  honore  pararet,  ab- 
nuit  ille,  se  malle  inquiens  tanquam  unum  ex  iUis 
esse  pauperibus  fratribus  qui  illi  adhaererent,  re- 
gium  fastum  deponere,  et  commnoi  paupertate  forc 
contcntum,  t^xspectare  potius   Domini  voiuutai<Mn, 
quam  per  vim  recipere  regnum  ;  nec  velle  pro  suo 
honore  terrcno  sanguineni  humanum  effundcre,  qui 
contra  se clamel  ad  Deum  de  terri.  Quo  audito,  ex- 
Q  sultat  episcopus,  ct  admiratus  devolionem,  satisfacit 
voto.  Quid  plura  ?  Traditur  Regi  paupcrcula  domus 
ad  habitatidum,  et  Malachias  in  magistrum,  ad  vi- 
ctum  panis  cum  sale  ei  aqua.  Porro  ail  deUcii»s  suf- 
ficiobtil  Regi  Malachiae  praesentia,  vita  atque  doclri- 
na,  ita  ut  diceret  ei  :  Quajn  dulcia  faucibus  ineis 
eloquia  tua!  supermel  orimeoiPsal.  cxviii,  i03). 
Ad  haeo  per  singulas  noctes  lacrymis  suis  slratmn 
suumrigabat:  scd  etquotidianoaquu;  frigidae  baln»-o 
malc  cileniem  exstinguebat  in  ca?no  Iibidtn:-m.  Bt 
or.ms  Rex,  cum   Rege  dieebat :    Vide  humiliiatem 
meam  et  laborem  meum,et  dimitte  universa  delicta 
mea{PsaL  xxiv,  18).  Et  nonamovil  Deus  orationetn 


est,  quod  hodieque  in  illis  ad  horas  canonicas  canta- 
tur  et  psallitur  juxta  morem  universae  terrae.  Nam 
minime  id  aute  tiebat,  ne  in  civitate  quidem .  ipse 
vero  in  adolescentia  cantum  (iidicerat,  et  in  suo  coe- 
nobio  mox  cantari  fecit,  cum  necdum  in  civitale , 
8CU  in  episcopatu  universo  cantare  scirent,  vel  vel- 
Imt.  Deinde  usum  saluberrimum  Confessionis,  sacra- 
mentum  Confirmationis ,  contractum  conjugiorum, 
quae  omnia  aut  ignorabant,  aut  negUgebant,  Mala- 
cbias  (ie  novo  instituit.  El  de  his  ista  pro  exemplo 
sufticiant.  Nam  et  per  totum  historiae  textum,  bre- 
vitatis  studio  plurima  praeterimus. 

CAPUT  IV. 
Malcho  episcopoplenius  instituendus  adhasret, 
8.  Cum  esset  illi  studium  et  zelus  maximus  circa 
cultum  divioorum  et  venerationem  Sacramontorum, 
ne  forto  de  his  aliquid  constitucret  vel  doceret  se- 
cus,  quam  ritus  haberet  universalis  Ecclesia.',  subiit 
animuui  adire  episcopum  Malchum  [aL  Matachum], 
qui  se  plenius  de  omnibus  informaret.  llic  erat  se- 
nex  plenus  dierum  et  virtutum,  ot  sapientia  Dei  erat 
^in  illo.  Natione  quidem  Hiborous,  sed  in  AngUa  con- 
versatus  fuerat  in  habitu  ei  proposito  nionachali  io 
Wintoniensi  monasterio  :  de  quo  assiunptus  est  in 
episcopum  in  Lesmor  civitale  Mumoniai  :  et  ipsa 
nobilior  inter  caeteras  regni  illius.  Ibi  tanta  ei  desu- 


per  collataest  gratia,  ut  non  modo  vita  et  doctrina,  Q  ojusetniisericordiamsuamabeo.Etexauiitacstoratio 


sed  et  signis  clareret.  Quorum  duo  pono  exempli 
causa,  ut  omnibus  innotescat,  qualem  in  scienlia 
sanctorum  Malachias  habueril  praeceptorcm.  Puerum 
mente  captum,  ex  his  quos  lunaticos  vocanl,  intor 
confirmandum  sacra  unctione  sanavit.  Hoc  ita  oo- 
tmn  certumque  fuit,  ut  illum  mox  constitucrit  osiia- 
rium  domus  suae,  vixeritque  idom  puer  incolumis 
in  eo  officio  usque  ad  virilem  aetatem.  Surdo  audi- 
tum  restituit :  in  quo  idem  mirabile  quiddam  con- 
fessus  est,  quod  cum  sanctus  utrique  auriculae  hinc 
inde  digitos  immisisset,  duos  quasi  porcellos  ox  ipsis 
exire  senserit.  Pro  his  atque  hujusmoUi  fama  cre- 
brescente,  nomen  grandc  adeptus  esl;  iia  ut  ad  euui 
Scoti,  Hibornique  confluerent,  et  tanquam  unus  om- 


ejus,  etsi  secus,  quam  iutenderel  ipse.  Nam  is  qai- 
dem  sollicitus  erat  pro  anima  sua  :  sed  viodex  inno- 
centiae  Deus,  hominibus  ostendere  volens  quoniam 
^unt  reliquiae  homini  pacifico,  parabat  interim  facere 
judicium  injuriam  palienti,  quod  ille  penitus  non 
sperabat.  Et  suscitavit  Deus  spintum  vicini  regis  : 
noque  enim  unum  est  Uibernia  rcgnum,  sed  divisa 
in  plura.  Hic  itaque  vi  iens  quae  facta  sunt,  repletus 
est  zelo  :  et  hinc  quidem  indignans  praedonum  li- 
beriati,  et  insolentiae  su  erborom  ;  inde  vero  mise- 
rans  regni  desolationeni  et  Ror^MS  dfjoclionem,  de- 
scendit  ai  ceilulam  pauperis  :  suadet  reditum,  sed 
uoo  persuadet.  Instai  tamen,  spondei  opem,  de 
effectu  non  diftidere  monet  ;  Deum  affuturam  pro- 


(196)  Cormarcus  :  videinfra,  n.  18. 


1081 


VITA  S.  MALAGHliB. 


10» 


millil,  cui  uon  poteruot  resistere  omaes  adversarii  a  Sacramentum  potens  peccata   coasumere,  debellare 


ejus.  Proponit  cliam  oppressioucin  pauperum  patrio^ 
qoe  vastatioDcm,  ct  nou  prodcit. 

10.  Caeterum  aceedente  mandato  episcopi  et  Ma- 
lachiae  consilio,  de  quibus  ille  pendebat  totus,  vix 
tandem  acquiescit.  Scquilur  Rex  Regeni,  et  juxta 
verbum  Regis,  sicut  fuerat  voluntas  in  coelo,  lota 
facilitate  pulsis  pra^donibus,  reducitur  homo  in  sua 
cum  exsultatione  suorum,  regnoque  restituilur  sao. 
Dilexit  extunc  Rcx  illc,  et  semper  reveritus  cst  Ma- 
lachiam  :  eoque  propensius,  quo  plcnius  in  sancto 
viro  digna  veneratione  et  amore  compererat*  Cujus 
enim  tantam  meruit  iu  sua  adversitate  familiarita- 
tem,  sanctitHtem  ignorare  non  poluil.  Propterea  ma- 
gis  iii  suH  prosperilate  perpetuis    iilum  amicitiis, 


obvias   potestatcs,    iaferrc    cuelis   revcrteules    de 

terra, 

CAPDT  VI. 

Monasterium  Benchorense  desolatum  instaurat. 

12.  Et  Dominusquidem  in  regione  Lesmorensi  sic 
praeparabat  dilectum  suum  Malachiam  ad  gloriam 
nominis  sui.  Verum  qui  miserant  eum,  minime  jam 
ferentes  absentiam  ejus,  missis  epistolis  revocant 
illum.  Quo  reddito  suis,  et  quidem  instrucliore  de 
omnibus  quse  oportebat;  en  opus  a  Deo  paratum  et 
servatum  Malachise.  Vir  dives  et  potens,  qui  locum 
Benchor  et  possessiones  ejus  tcnebat,  inspiratus  a 
Dco,  confestim  in  manu  ejus  sui  omnia  d<vlit  et  se 
quoque.  Et  is  avunculus  cjus.  Sed  Malacbiae  spiritus 


dcvotisque  colcbat   obscquiis,  et  libcnler  audiebat  B  quam  carnis  propinquitas  piuris  fuit.  Ipsum  quoque 


euni,  ct  auitito  eo  muha  faciebat.  £t  de  bis  salis. 
Verumtamcn  non  foituitu  facium  reor,  quod  ita  jam 
tuncma^niiicavii  eum  Dominus  in  conspcctu  regum  : 
sed  quia  vas  eleciionis  sibi  crat  ille,  poriatarus  no- 
mem  suum  coram  regibus  et  principibus. 

CAPDT  V. 

Sorori  defunctce  sacrificii  ohlatione  succurrtt. 

11.  Mortua  cst  intcrim  soror  cjus  iila,  qiiam  pra^- 
fati  suiDus.  Nec  praetereuodai  visiones,  quas  vidii 
de  ea.  Hujus  siquidem  sanctus  carnalem  cxliorruc- 
rat  vitam,  el  tanto  zelo,  ut  se  dovovcrit  non  visu- 
rum  eam  in  carne  viventem.  At  illa  carne  solula, 
solulum  est  votum,  et  coepit  videre  in  spiritu,  quam 


locum  Benchor  (197),  de  quo  cognominabatur,  tra- 
didit  ei  princcps,  ut  aediticai*et  ibi  monasterium, 
vel  potius  reaediticaret.  Nempe  nobiiissimum  exsti- 
terat  anie  sub  primo  palre  Cougello,  multa  mil- 
lia  mouachoruin  geiierans,  muUorum  monasieriorum 
caput.  Locus  vere  sanctus  fecuiKiusqut-  sanctorum, 
copiosissimc  fructificaus  Dco,  ita  ut  unus  ex  filiis 
sanctae  illius  congrcgalionis,  uominc  Luauus,  centum 
solus  monasteriorum  fuudator  exstitisse  fcratur. 
quod  idcirco  dixerim,  ut  exhoc  uno  conjicial  leclor, 
quam  ingens  fucrii  reliqua  multitudo.  Dcnique  ita 
Uiberniam  Scotiamque  repleveruot  gcnimina  ejus, 
ut  ca  potissimum  tempora  Davidici  illi  versiculi 
pra^inisse  videantur :  Visitasti  tetram,  et  inebriasti 
in  corporc  noluit.  Quadam  nocle  audivit  per  soni-  C  ^^'^h  multiplicasti  locupletare   eam.  Fiumen  Dei 


niuin  vocem  sibi  diccutis,  sororcm  ejus  stare  foras 
in  atrio,  ct  ecce  per  totos  iriginta  dies  nihil  gub- 
tasse  :  qui  evigilans  cito intellextt,  cujus  escie  inedii 
marceret.  Et  diligenter  discusso  num<>ro  dierum 
qucm  audieral,  ipsuin  esse  %perit,  ex  quo  pro  oa 
Panem  de  coelo  vivum  non  obtnlisset.  Tum  ille  qui 
sororis  r.ou  animam  oderal,  sed  peccatum ;  bcucti- 
centiam,  quam  ^64  iotermiserat,  rursum  adoritur 
Neque  frustra.  Non  multo  post  visa  est  illi  perve- 
nisse  ad  limen  ccclesiae,  necdum  tamen  posse  iu- 
Irare;  apparere  etiam  in  veste  pulla.  Cumque  ille 
perseverarel,  curans  ne  qua  die  solita  stipc  frustra- 
retur ;  secundo  vidit  eam  in  veslc  subcandida ;  ad- 
missam  quidcm  intra  ccclesiam,  sed  altare  contin- 
gere  non  permitti.  Terlio  tandem  visa  est  aggregari 
coelai  candidatorum,  el  in  veste  candida.  Vides,  le- 
ctor,  quantum  valcat  dcprecatio  justi  assidua?  Verc 
regnum  coelorum  vim  palilur,  et  violenti  rapiuut 
illud.  No..nc  tibi  videlur  Malachia^  oratio  vicem 
quodammodo  cflractoris  exhibuisse  coelestibus  por- 
tis,  quaido  peccatrix mulier  fnUernis obtiMuii  armis, 
quod  ^uis  meritis  negabatur?  Hanc  vim,  Jesu  bone, 
tu  qui  paleris,  facis,  validus  et  pius  ai)  salvandum, 
facions  misericordiam  et  polcnliam  in  brachio  tuo, 
et  in  Sacramenlo  tuo  servans  sanctis  qui  in  terra 
sunt,  usque  in  consummationem  saeculi.  Hoc  plane 

(197)  Banchor  vocalur  in  aclis  sancti  Golumbani, 
situm  in  Ultonia  Uiberoi<e  provincia;  distiDguendum 


repletum  est  aquis  parasti  ciimm  illorum,  quoniam 
ita  est  proBparatio  ejus.  Hiuos  ejus  inebria,  multi- 
piica  genimina  ejus;  in  stillicidiis  ejus  lastabilur 
germinans  {Ps,  lxiv^  1 0, 1 1 ).  Et  in  hanc  modum  cse- 
teri  qui  sequuntur.  Nec  mo  i  in  prsefatas,  sed  el  in 
cxlerasctiamregiones,quasi  inundatione  facta,illa  se 
sanctorum  examina etfuderunt.  Equibus  ad  has  nos- 
tras  Gallicanas  paries  sanctus  Columbanus  asctmdens, 
Luxoviensc  construxit  monastcrium,  factus  ibi  in  gcn- 
tem  magnam.  Aiunt  tam  magnam  fuisse,  ut  sucee- 
dentibus  sibi  vicissim  choris,  continuareniur  solem- 
nia  divinorum,  ita  ut  ne  momentum  quidem  diei  ac 
noctis  vacaret  a  laudibus. 
1%  13.  Ilsec  de  aniiqua  dicta  sint  Bcnchorensis  mo- 
nasterii  gloria.  Hoc  olim  destructum  a  piratis,  ob 
iosigne  dignitatis  anliquse,  Malachias,  veluti  qucm- 
dam  replanlaturus  paradisum,  amplexus  est,  et  quia 
multa  corpora  sanctorum  dormirent  ibi.  Nam  ut 
tnceam  illa  quse  in  pace  sepulta  sunt,  ferunt  nongon* 
tcs  simul  una  die  a  piratis  occisos.  Erat  quidem  in- 
gciiS  loci  iilius  possessio:  sed  Malachias  solo  con- 
tcolus  loco  sancto,  totas  possessionos  ct  terras 
alteri  cessit.  Siquidem  a  tempore  quo  destructum 
cst  monasterium,  uon  defuit  qui  illud  teneret  cum 
possessionibus  suis.  Nam  ei  constituebantur  per 
eleciionem  etiam  et  abbates  appellabantur,  servantes 

ab  alio  co^omini  monasterio,   quod    in  WalHa, 
Angliae  regione,  locatum  erai* 


1063 


S.  BERNARDl  ABBATIS  GURiB-VALLESSIS 


1084 


nomine,  etsi    non  re,  quod  olim  605  exstiterat.  a  chia^servo^ejus,  timensne  deterias  aliquid  &ibi  oon 

^  1.    !»• i: ^ ^^.,:a.»-  ..  .       1  • ».._     A *^      I ^— : « ^ 


Cumque  suadorent  multi  non  ali^nare  possessiones, 
sed  loium  simul  retinero  sibi,  iion  acquievit  pauper- 
titis  amalor:  sed  fcdt  eligi  juxta  morem  qui  eas  te- 
neret,  loco,  ut  praediximus,  retento  sibi  el  suis.  Et 
fortassis  consultius,  ut  post  apparuit,  integrum  re- 
tiouisset,  si  non  magis  suae  prospexisset  humilitati, 
qu^m  paci. 

14.  Itaque  ex  mandato  patris  Imirii  a^Jsumptis 
secum  decem  circiter  fralribus,  vcnicns  a  I  lorum, 
coepit  sedificare.  Ubi  quadam  die  cum  in  securi  ipse 
sr  carci,  casu  ex  operariis  unus,  illo  vibranto  in  aera 
securim,  locum  incaute  occupavit  quo  ictus  deslioa- 
batur:  et  cecidit   super    spinam   dorsi  ejus,  tanto 


tingeret,  si  denuo  ingratus  tanto  inveniretar  et 
beneficio  et  miraculo.  Et  nunc,  ut  audivimus,  pr»- 
est  cuidam  monasterio,  sito  in  partibus  Sootiae  :  et 
hnc  novissimnm  omnium  quse  ille  fundavit.  Pro 
hujusmodi  augescebat  in  dies  et  opinio,  et  congre- 
g^io  Malachiae,  et  grande  ei  nomen  intus  et  foris, 
non  tamen  re  grandius.  Nempe  ibi  demorabatur 
etiam  factus  episcopus,  quod  locus  esset  vicinus 
civitati. 

CAPDT  VIII. 
EpiscopatumConneretensem^  licet  invituSjSuseipit. 
16.  Vacabat  tunc  temporis  episcopalis  sedes,  et 
jamdiu  vacarat,  Malachia  nolente  assentire,  siqui- 


utique  impelu,  quanla  ille  cooatu  impingere  valuil.      dem  ipsnm   elegerant.  Persistenlibus   Umen   illis, 
Corruit  ille:  accurrere  omnes,  putantes  aut  percus-  B  tandem  aliquando  cessit,  accedente  ad  vim  facien- 

-  ^   J  _^   ^ A. —  A. —  A  .... -^.^  W7A.  A..M.  a    ^m^        .M_*«k  «a    r»   ■■■  i^  -  .^B.     .^^    .^^  •  •         ^  •  • 


sum  ad  mortem  aut  mortuum.  Et  tunicaquidem 
scissa  a  summo  usqne  deorsum  :  homo  vero  illa^sus 
inventus  est,  tam  modicc  et  snmmatim  perstricta 
cute,  ut  vix  insupcrficic  vesti(rii>ni  apparrret.  Slabit 
homo  incoluaiis,  quem  securis  prostraverat,  intuen- 
tibns  et  stuprntibiis  qui  circumsiabant.  Undc  ctfacti 
ulacriores,  pomptiorcsexinde  ad  opus  invcnti  sunt. 
Et  hoc  initium  signorum  Malachite.  Porro  oratorium 
intra  pancos  dies  consummatnm  est  do  lif^nis  qui- 
dom  Isevigatis,  sed  apte  firmitrrquc  contcxtum,  opus 
Scoticum,  pulchrum  satis.  El  exindc  servitur  Deo  in 
eo,  sicuiin  diebusaatiquis^simili  quidcm  dovotione, 


dam  IMO  mandaio  magistri  sui,  necnon  el  metro- 
politani.  Tricesimo  ferme  setatis  sua^  anno  Malachins 
consecratus  episcopus  introducitur  Conncreth  :  hoc 
enim  nomen  civitatis.  Cum  autem  cocpisset  pro  ot- 
ficio  suo  agere,  tunc  intellexit  homo  Dei,  non  ad 
homincs  sc,  sed  ad  bestias  destinatum.  Nusquam 
adhuc  tflles  expertus  fucrat  in  quanlacunque  barba- 
rie  :  nu^quam  repererat  sic  prolervos  ad  mores,  sic 
ferales  a^I  ritus,  sic  ad  fidem  impios,  ad  leges  bar- 
baros,  cervicosos  ad  disciplinam,  spurcos  ad  vitam. 
Christiani  nomine,  *re  pagani.  Non  decimas,  non 
primiliai'  daro.  non  legitima  inire  coojugia,  non  fa- 


etsi    non  pari  numero.    Pra»fuiL  Mabchias  loco  illi    *  cere  confc^sion^s;  poenitentias  nec  qui  peteret,  nec 
t'mpore   aUquanlo,   patro  Imario  ili   conslituonte,  C  qui  daret,  penilus   iuvcniri.  Ministri   alUris  pauci 

. __^.«_     : _^ .1-     ^^......^      I  ^^^u^^A     :..    ..;»—  .  .  <^     .  .  •  i     _       _   _i r __i.: 


ipse  rector,  ipse  regula  frr^trum.  Legebant  in  vita 
ejus  quomodo  conversarentur,  Pt  ipse  ante  illos 
prseibat  in  justitia  rt  sanctitato  coram  Doo:  nisi 
quod  praetor  instituta  communia,  multa  singulariter 
faciebat,  in  quibus  potius  prseibat  omnes,  ct  aliorum 
ncmo  illum  poteratad  tam  ardua  scqui.  Eo  temporis 
et  eo  loci  quidam  infirmahatur,  cui  assistens  dia- 
bolus,  et  aperte  loquens  suggerebat,  ne  unquam  cre- 
(leret  monitis  Malachiae  ;  sod  si  intraret  ad  se,  cul- 
tf^lloeutn  peteret  et  occideret.  Quo  cognito,  qui  illi 
ministrabant,  ip^o  inflrmo  prodenie,  verbum  perfe- 
runt  ad  Malacbiam  praemunientos.  At  illo  solita 
arma  orationis  anipiens,  impavidus  hostcm  aggrcs- 
sus,  ct  infirmitatcm  fugat  et  dsetnonem.  Erat  autem 
nomen  viro  Malchus.  Fratcrest  iste  s<'C'mrIum  car- 
nem  Chrisliani  noslri,  Mel-ifontis  abbatis.  Anibo 
enim  superstitcs  adhuc  simt,  sibi  tn  spiritu  modo 
germaniores.  Nam  ille,  ut  libiTatus  cst,  continuo 
non  ingratus,  loco  eodem  conversus  ad  Dominum, 
habitum  simul  animumque  mutavit.  Et  eognovere 
fratres'malignum  invidere  bonis  corum;  el  sediricati 
sunt,  facti  de  reliquo  cautiores. 

CAPUT  VII. 
Uysenteria  laborantem  curat. 
15.  Clericum,  nomine  Michaelcm,  dysenteria  la- 
borantem,  et  desperate,  mittens  ei  aliquid  de  mensa 
sua,  eod<>m  loeo  sanavi*.  Secundo  eumdem  ipsum, 
gravisaiina  infirmitate  conoptum,  ei  corporc  pariter 
curavit  ct  mcnie.  lllico  cuimadhesit  I>eu  ti  Mala- 


admodum  erant.  Sed  enim  quid  opus  plurium,  ubi 
ipsa  paucitas  inter  laicos  propemodum  otiosa  vaca- 
n»t  ?  Non  erat  quod  de  suis  fructificarent  officiis  in 
populo  nequam.  Nec  enim  in  ecclesiis  aut  praedictn- 
tis    vox,    aut    cantantis    audiebatur.  Quid    faceret 
athleia  Domini?*aul  ceAndum  turpiter,  aut  pericu- 
iose  coriandum.  Sed  qui  se  pastorem,  et  non  roer- 
cenarium   agnoscebat,  elegit    stare  quam   fugcre, 
paratns  et  animam  suam  dare  pro  ovibus,  si  opor- 
tuerif.  Et   qnanquam  omncs  lupi,  et  oves  nulla»; 
stetit  in  mediolui>orum  pastor  intrepidus,  omnimo  lis 
argumcntosus,  quomodo  facoret  oves  de  lupis.  Mo- 
nere  communiter,  secreto  argnere,  flere  per  singu- 
los;   nunc  ai^perc,  nunc    leniier  convenire,  prout 
cuique  expodirc  videbat.  In  qnibns  per  haec  minus 
profecisset,  cor  contritum  et  humiliatum  offerebat 
pro  cis.  Quoties  noctes  totns  pervigiles  duxil,  exten- 
dens  manus  in  oratione !  Et  cum  vonire  ad  ecclesiam 
nollent,  per  vicos  et  platoas  occurrebal  invilis ;  el 
circumiens    civitatem,    perquirebal    anhelus  quem 
Christo  acquirertt. 

17.  Sed  et  foris  rura  et  oppida  nihilominus  sse- 
pius  percurrobat  cum  sancto  illo  comiiatu  discipulo- 
rum  suorum,  qui  nuoquam  deerant  lateri  ejiis.  Ibat 
et  crogabat  vel  ingratis  coelestis  tritici  monsuram. 
Nec  vebebatur  equo,  sed  pedes  ibai,  el  in  hoc  virum 
?e  apostolicnm  probans.  J<»su  bonol  qnaota  pa^su* 
rst  pro  nomSno  luo  bellator  tuus  a  filiis  seelerati&l 
quanU  eustinuit  ab  his  ipsis,  quibns  et  pro  quibus 


1085 


VITA  S.  MALAGMiE. 


1086 


lo«iuebalur  botia  tibi!  Quis  digne  cxprimat,in  quan- 
tis  vexatus,  quibus  aftectas  sit  eontumeliis,  quibus 
iujuriis  lacessitus,  quoties  lassatus  incdia,  quoties 
afflictus  io  frigore  et  nuditate  ?  Atlamen  cum  his  qui 
oderunt  pacem,  erat  pacificus,  instans  nihilominns 
opportune,  importune.  Blasphematus  obsecrabat ; 
injurialus  opponebat  scutum  patientiae,  ct  vincebat 
in  bono  malum.  Quidni  vicisset  ?  Perseveravit  pul- 
sans,  et  secundum  promissionem  tandem  aliquando 
pulsanti  apertum  est  (Luc.  xi,  9).  Quomodo  poterat 
non  sequi,  quod  veritas  prsenuntiaverat  secuturum? 
Dextera  Domini  fecit  virtutem,  quia  os  Domini  lo- 
cutum  est  veriiatem.  Cessit  duritia,  quievit  barba- 
ries ;  et  domus  exasperans  paulatim  leniri  coepit, 
paulatim  correptionem  admittere,  recipere  discipli- 
nam.  Fiunt  de  medio  barbarica^  leges,  Romanse 
iotroducuntur ;  recipiuntur  ubique  ecclesiasticse  con- 
suetudines,  contrariae  rejiciuntur ;  resedificantur  ba- 
silicae,  ordinatur  clerus  in  illis.  Sacramenlorum  rito 
soletnnia  celebrantur,  confessioncs  fiutil,  ad  ecclc- 
^iaui  conveniunt  plebcs,  concubinatns  hoiiesiat  cc- 
lebritas  nuptiarum  ;  postremo  sic  mulata  in  melius 
omnia  ;  ut  hodie  illi  genti  convcniat,  quod  Dominus 
pcr  prophetam  dicit  :  Qui  ante  non  populus  meusj 
nunc  populus  mem  {Osee.  ii,  24). 

CAPUT  IX. 
Monasterium  Ibracense  construit. 
18.  Contigit  post  annos  aliquot  destrui  civitalem 
a  rege  aquilonaris  parlis  Hibcrnise,  quia  ab  aquilone 
panditur  omne  maluni  (Jerem.  i,  14).  Etforle  mahini 
illud  bene  utcutibus  bonum  tuil.  Quis  scit  enim,  si 
tali  flagello  Deus  delcre  voluit  mala  antiqua  populi 
sui  ?  Istiusmodi  Blalachias  nccessitate  compnlsus,  ct 
ipsc  exiit  cum  turba  discipulorum  suorum.  Nec 
otiosus  SOV"  exitus  ejus.  Hac  occasione  monaste- 
rium  Ibracense  constructum  est,  eunle  illo  Malachia 
cum  suis  rinmero  centum  triginia  [al.  viginti]  fra- 
tribus.  loi  occurrit  ei  Cormarcus  rex.  Ipse  est  qui 
olim  regno  pulsus,  sub  curaAalachiae  de  misericor- 
dia  Dei  consolationem  accepit.  Et  locus  ille  situs  in 
regno  ejus.  Gavisus  est  Rex  viso  Malnchia,  se  et 
omnia  sua  exponens  ei,  et  his  qui  cum  co  erant,  ut- 
pote  nou  iogratus  nec  immemor  bcntTicii.  Adducla 
incontiiieuti  animalia  nmlta  ad  usus  fratnim,  multa 
insuper  in  auro  et  argento  ad  sumptus  aediticiornm 
pro  regia  liberalitate  collata.  Ipse  quoquc  erat  in- 
trans  ct  cxiens  cum  eis  sedulus  ei  officiosus,  habitu 
quidem  rex,  sed  auimo  discipulus  Malachipe.  Et  bcne- 
dixit  loco  illi  Dominus  proptor  Malachiam.  Et  in 
brevi  factus  est  magnus  rebus,  posscssionibus,  et 
personis.  Ubi  velui  de  novo  inchoans,  Icgem  et  di- 
sciplinam,  quam  aliis  imponebat,  magis'  ipse  por- 
tal)at  episcopus  et  magisier.  Ipse  in  ordine  vicis  suae, 
coquiufle  minislerio  in^erviebat ;  ipsc  fratribus,  cum 
recuml)erent ,  ministrabat.  Inter  succedentes  sibi 
invicem  fratres  ad  cantandum,  legendumve  ineccle- 
sia^  non  se  prseteriri  patiebatur,  strenue  implens  et 
ipse  officium  loco  suo,  lanquam  uims  ex  iUis.  Sanctse 
paupertatis  non  modo  participcm,  sed  et  principem 


a  80  cxhibebat,  ipsius  praecipuc  super  omnes  abundan- 
tius  semulator  cxistcns. 

CAPUT  X. 
Fit  archiepiscopus  seu  prifnas  Hiberniie, 

19.  Dum  hajc  ili  aguntur,  contigit  infirmari  ar- 
chiepiscopum  Celsum  :  ct  ipse  est  qui  Malachiam  in 
diaconem,  presbyterum,  episcopumque  ordinavit  : 
et  cognoscens  quia  moreretur,  fecil  quasi  testamen- 
tum,  quatenus  Malachias  debcret  succedere  sibi, 
quod  nullus  alius  vidcretur  dignior,  qui  episcopa- 
retur  in  sede  prima«  Hoc  priesentibus  indixit,  hoc 
niandavit  ahsentibus,  hoc  specialiter  ambobus  Mu- 
monise  regibus,  et  majoribus  terr»,  sancti  Patricii 
auctoritate  praecepit.  Cujus  reverentia  (t  honore, 
tanquam  apostoH  illius  gcntis,  qui  tolam  patriam 

B  convertisset  ad  fidem,  sedes  illa,  in  qua  et  vivons 
praefuit,  et  mortuus  rcquiescit,  in  tanta  ab  initio 
.  cunctis  veneratione  habctur,  ut  non  modo  episcopi, 
ct  sacerdotes,  et  qui  de  elero  sunt,  sed  etiam  regum 
ac  principum  univorsilas  subjecla  sit  metropolitano 
in  omni  obedientiR,  ot  umis  ipso  omnibus  pnesit. 
Vorum  mo8  pcssimus  inolcverat  quorumdam  diabo- 
lica  ambitione  potcntum,  scdcm  sanctam  ohtrntum 
iri  haereditaria  successione.  Nec  enim  patiebantur 
cpiscopari,  nisi  qui  essent  de  Iribu  ct  familia  sua. 
Nec  panimprocesscrat  exsecranda  successio,  decur- 
sis  jam  in  hac  malitia  quasi  gencrationibus  quin- 
decim.  El  eousque  firmaverat  sibi  jus  pravum,  imo 
omni  morte  puniendam  injuriam,  generatio  mala  et 

Q  adultcra,  ut  etsi  inlerdum  defecissent  clerici  de  san- 
guinc  illo,  scd  episcopi  nunquam.  Denique  jam  octo 
exiiterant  ante  Celsum  viri  uxorati,  et  absque  ordi- 
nihus,  litterati  tamcn.  Inde  tota  illa  per  universam 
llibcrniam,  de  qua  superius  diximus,  dissolutio 
rcclesiaslicae  disciplinse,  censurae  enervatio,  reli- 
gionis  evacuatio  :  inde  illa  ubique,  pro  mansuelu- 
dinc  christiana  saeva  subintroducta  barbaries,  imo 
paganismus  quidam  inductus  sub  nomine  christiano. 
Nam  (quod  inauditum  est  ab  ipso  Christianitali  ^ 
inilio)  sine  ordine,  sine  ratione  mutabantur  et  mul- 
tiplicabantur  episcopi  pro  libitu  metropolitani,  i  a 
ut  unus  cpiscopatus  uno  non  ossct  contentus,  scd 
singulse  pene  ecclesiae  singulos  haberent  episcopos. 
Nec  miruro  :    nam  quomodo  tam  morbidi  capitis 

Q  momhra  valercnt? 

20.  Pro  his  Celsus,  alque  hujusmodi  malis  popuH 
sui  vehementer  dolens  (erat  euim  vir  bonus  et  ti- 
moratus),  curavit  omni  modo  habere  sibi  successo- 
rem  Malachiam,  quod  pcr  ipsum  confideret  posse 
cxplantari  male  radicatam  successionem  :  qui  charus 
esset  omnibus,  et  quem  omnes  aemularentur,  et  Do- 
miims  crat  IW9  cum  eo.  Ncc  frustratus  est  a  spe 
eua.  Nam  illo  mortuo,  subsiitutus  est  Malachias,  non 
tamen  mox,  nequc  id  facile.  Ecce  enim  de  semine 
ncquam  qui  occupct  Incum,  Mauricius  nomine.  Is 
per  quinqueonium,  fretus  potentia  saeculari,  iocu- 
bavit  Ecclesiae,  non  episcopus,  sed  tyrannus.  Nam 
vota  priorum  magis  in  Malachiam  convenerant.  De- 
niquo  suadebanl  cum  subire  onus  juxta  conatitutio-  - 


1087 


S.  BBRNARDl  ABBATIS.GLARiG-VALLBNSIS 


1088 


nem  Celsi :  sed  ille,  qui  omne  snblime  haud  secus  ■  quandiu  ille  incubator  vixit,  ne  hac  occasione  con- 


quam  suum  prsecipilium  declinabat,  bonam  sibi 
videbatur  nactus  occasionem  excusandi,  quod  per 
id  lemporis  introilus  ejus  pacificus  esse  nnn  po>set. 
Instabant  lam  sancto  operi,  ct  soUicitabaut  omnes; 
duo  potissimum  episcopi,  Malchus  et  Gillebertus  : 
quorum  prior  ipse  est  senior  Lcsmorensis,  de  quo 
supra  mentio  facta  est  {Cap,  4) ;  alter,  quem  aiunt 
prima  functum  legatiooe  apostolicae  Sedis  pcr  uni- 
versam  liiberniam.  Qui  trenniojam  decurso  in  hac 
prdesumptione  Mauricii  et  Malaqhise  dissimulatione, 
Don  ferentes  ultra  ecclesiae  adulterium,  dedecusque 
Christi,  convocalis  episcopis  et  principibus  tnrrae', 
uno  spiritu  adeunt  Maiachiara,  paraii  fim  facerc. 
At  ille  renuere  primum ;  praetendere  siquidcm  diiti- 
cultatcm  rei,  nobilis  illius  prosapise  nmltitu  iincm, 


tingeret  mori  qnemquam  ex  his>  quibus  vitam  magis 
ministraturus  veniebat.  Ita  per  biennum  (nam  id 
temporis  supervixit  ille)  agens  extra  urbem,  streoue 
in  universa  provincia  opus  episcopale  exercuit. 

CAPUT  XI. 

Insidias  evadit  incolumis,  auctoribus  maleperdttis 

22.  Ulo  igitur  celeri  morte  facio  de  medio,  nir- 
sum  Nigellus  quidam,  imo  vere  nigerrimus,  sedem 
prxripuit.  Et  in  hoc  animse  suae  Maurictus  adhuc 
600  vivens  providerat,  ut  hunc  haberet  haeredem : 
in  quo  qui  damnandus  ..exhibat,  operibus  adjicere 
damnationis  persisteret.  Erat  enim  et  ipse  ex  dam- 
nata  progonie,  cognatus  Mauricii.  Caeterum  Rex,  et 
fortitudincm,  ainbitionem  :  multun  esse  ad  se  pau-  episcopi,  ct  fideles  terrae  nihiiominus  convenerunt, 
perculum  oppouerc  se  tot,   tantis,   lalibu^,    laliter  B  ut  introducerent  Malachiam.  Et  ecce  consilium  ma- 


radicatiSy  qui  jam  annos  ferme  ducentos  quasi  hae- 
reditate  possedissent  sanctuarium  Dei,  et  nunc  quo- 
que  id  praeoccupassent :  non  posse  illos  cxtirpari,  nec 
cum  mortibus  huminum  quidem  :  sua  non  intcresse, 
fundi  humanum  sanguinem  occasione  sui  :  postre- 
mo  junctum  se  sponsae  alteri,  quam  dimittere  non 
liceret. 

21.  Venim  illis  e  contrario  instantibus,  ct  cla- 
mantibus,  quia  a  Domino  sermo  egressus  csi ;  sod  et 
tota  auctoritate  jubentibus  subire  onus,  alque  intca- 
tantibus  anathcma  :  «  Ad  mortem,  »  inquit  a  duci- 
tismo  :  sed  obt^dio  spe  martyrii,  hac  lamen  condi- 


lignantium  ox  adverso.  Quidam  defiliis  Belial  prom- 
ptus  ad  malitiam,  potens  in  iniquitatc,.8ciens  locimi 
ubi  pariter  convenire  decrevissent,  multis  aggrcgatis 
sibi,  lateuter  vicinum  occupal  collem  eminenlem  e 
regionc  :  unde  illis  tractantibus  alia,  rcpentino  im- 
pelu  super  incautos  irruerent,  et  interficerent  inno- 
centes.  Condixcrant  enim  etiam  RegemcumepiscofK) 
truci.iare,  ut  non  esset  qui  vindicaret  sanguioenn 
justum.  Res  innoluit  Malachise,  et  intrans  ecclesiani 
(erat  enim  prope)  elevatis  manibus  oravit  ad  Donii- 
num  et  ecce  nubes  et  caligo,  sed  et  tenebrosa  aifua 
in  nubibus  aeris,  diem  vert^^runt  in  noctem.  Fulgun 


tionis  ut  si  juxta  fidem  vestram  res  in  melius  cedat,  C  quoqueei  tomitruaethorribilesspirilusprocellarum, 


et  vindi<-et  bibi  Deus  suam  haereditatem  a  diripien- 
tibus  eam,  lunc  d'  mum  omnibus  consummatis,  et 
Ecclesia  pacem  haocnto,  liceat  mibi  redire  ad  prio- 
rem  sponsam  mcam,  et  arnicam,  de  qua  rapior, 
paupeitatem  ;  el  pro  me  illic  alium  substituere,  qui 
tunc  fortc  repertus  idoneus  fuerit.  >»  Nota,  lector, 
virtutesn  viri,  et  animi  puritatem,  ucc  honorem 
scilicct  affectantis,  nec  formidantis  mortem  pro 
ChrisU  nomine.  Quid  lioc  animo  purius,  quidve  for- 
tius,  ut  se  exponens  periculo  et  labori  alteri  fructum 
cedat,  ipsam  in  loco  principalus  securitatem  et  pa- 
cem?  Facit  hoc,  cum  liberum  sibi  ex  pacto  retinet 
reditum  ad  paupertaiem  ;  pace  et  libertate  Ecclesia^ 


diem  ultimum  minilantur,  vicinamque  elcmenta  in- 
tentant  omnia  mortem. 

23.  Et  ul  scias,  lector,  quod  oratio  Malachiae 
conciisserit  elementa ;  solos  intercepit  lempeblas , 
qui  quaerebant  animam  cjus ;  solos  turbo  tenebrosui 
involvit,  qui  paraverant  opera  tenebrarum.  Denique 
ipse,  qui  princeps  cxstiterat  tanli  mali,  fulmine  per- 
cussus  interiit  cum  triMi  aliis  :  et  fuere  consortes 
mortis,  qui  fuerant  participes  sceleris.  Quorum  se- 
quenti  die  inventa  sunt  corpora  semiusia,  et  putri- 
da,  haerentia  ramis  arborum,  ubi  quemque  spiritus 
elcvans  allisisset.  Alii  quoque  tres  semivivi  inventi 
sunt  :  caeteri  omncs  circumquaque  dispersi.    IIIos 


reslitula.  Spondentibus  illis,  demum  acquievit  vo-  Q  autem  qui  cum  Malachia  erant,  quamvis  proximos 


iuntati  eorum,  vcl  potius  Dei,  a  quo  sibi  jam  oliiu 
praeostensum  recordabatur,  quod  dc  sc  modo  dolc- 
bat  [aL  volebat]  fieri.  Nempe  jam  a^grotante  Celso, 
apparuit  Malachiae,  et  quiden  longe.  posito  et  nes- 
cienti,  mulier  procerse  staiurse  ct  rcverendi  vultus. 
Percontanti  quaenam  essct,  res|)Onsum  est  esse  uxo- 
rem  Celsi.  Quae  iradens  ei  virgam  pastoralem,  quam 
manu  tenebat,  disparuit.  Paucis  decursis  diebus, 
Cclsus  moriens  misit  baculum  suum  Malachia;,  tan- 
quam  sibi  succcssuro  :  quem  ut  vidil,  agnovit  ipsmn 
esse,  quem  viderat.  liujus  praecipue  recordatio  vi- 
sionis  terruit  Malachiam  :  ne,  si  (quod  diu  satis  dissi- 
mularat)  ultra  renuerct,  divinae  jam  videretur  resi- 
9tere  voluntati.  Yerumtamea  civitatem  non  iniravit, 


loco,  tempcslas  omnino  non  tetigit,  nec  quidquam 
molestise  inlulit.  In  facto  isto  recens  capimus  expe- 
rimentum  veritatis  verbi  illius,  quia  oratio  justt  pe- 
mtrat  caslos  (Eccli,  xxxv,  21).  Sed  ei  novum  anli- 
qui  ex^mplum  miraculi,  quo  olim  tota  ^gypto  ver- 
sanle  in  tenebris,  solus  Israel  in  lumine  mansit,  di- 
cente  Scriptura  :  Ubicunque  Israel  erat,  lux  erat 
(Exod,  X,  23).  Huc  mihi  occurrit  et  factum  sancti 
Eiiae,  nunc  quidem  ab  extremis  terrae  nubes  et  plu- 
vias  educentis  (///  Reg,  xviii,  45),  nnnc  vero  super 
blasphemos  evocantis  ignem  de  coeI«  {IV  Reff,  i,  40). 
Et  modo  de  simili  clarificatus  est  Deus  in  servo  suo 
Malachia. 


1089 


VITA  S.  MALACHIiE. 


lOOO 


CAPUT  XII. 

Hostes  seurgmuloSyin  ipsum  armatos  virtuteanimiet 
comtanti  in  Deum  fide  lenii,  sibique  concHiat. 

24.  Anno  aetalis  suse  tricesimo  oclavo  Ipauper 
Malachias,  pulso  incubatore,  intravit  Ardmacha, 
poniifex  et  metropolitanus  lotius  Hiberniai.  Rege 
vero  caelerisque,  qui  introduxeranl  eum,  ad  pro- 
pria  remeantibus,  ipse  remanet  in  manu  Dei,  et 
remanent  illi  foris  pugnse,  intus  timoros.  Nam  ecce 
viperea  soboles,  frendens  et  vocifcraus  se  exhaere- 
dari,  tola  se  intus  ct  foris  suscitat  advcrsus  Domi- 
num,  et  adversus  Christum  ejus.  Porro  Nigellus  vi- 
dens  sibi  imminere  fugam,  tulii  secuminsigniaquae- 
dam  Sedis  iPiuSf  textum  scilicet  Evangeliorum,  qui 
fuit  beati  Patricii,  baculumque  auro  tectum,  et 
gemmis  pretiosissimis  adornatum,  quem  nominant 
baculum  Jesu,  eoquodipse  Dominus  (ut  fert  opinio) 
eum  suis  manibus  tenuerit,  atque  formavcrit.  Et 
haec  summae  dignitatis  et  venerationis  in  gente  illa. 
Nempe  notissima  sunt  celeberrimaque  in  populis, 
atque  in  ea  reverentia  apud  omnes,  ut  qui  illa 
babere  visus  fuerit,  ipsum  habeat  episcocopum  po- 
pulus  stultus  et  iosipiens.  Ibat  homo  gyrovagus, 
et  alter  satanas  circuibat  terram,  et  perambula* 
bat  eam,insignia  sacra  circumferens  ;  quae  ubique 
oslentans,  ubique  eorum  gratia  receptabatur,  con- 
ciiians  sibi  per  ha^c  animos  omnium,  et  a  Mala- 
chia,  quosque  potuisset,  avcrtens.  Haec  ille. 

25.  Ei*at  autem  princeps  quidam  dc  potcntioribus 
iniquae   progeuiei,  quem  Rex   priusquam   civitatcm 
G70  exirct,  jurare  coegerat  pacem  tenere  Episcopo, 
acceptis  ab  eo   insuper   obsidibus   multis.  Is  post 
Regis  exitum  nibilominus  civitatem  ingressus,  con- 
silium  habuit   cum  propinquis   et  amicis,  quomodo 
sanctum  dolo  tenerent,  et  occiderent:  timebaut  vero 
plebem.  £t  conjurantes  in  necem  Malachiae,  consti- 
tuere  locum  et  diem,  et  traditor   dedit  eis  signum. 
Ipso  die  cum  vespertina  jam  solemnia  in    ecclesia 
celebraret  Antistes   cum  universo  clero  et  multitu- 
dine   populi,  miitit  ad  ipsum  ncquam   ille  in  vcrbis 
paciticis  in  dolo,  rogans   quatenus   ad  se  dignetur 
descendere,    ut  faciat  paccm.  Respondentibus  qui 
assistebant,  ipsum  potius  ad  Episcopum  debere  ve- 
nire ;  ecclesiam  esse  competentiorem  locum  firmandas 
pacis  :  siquidem   praesenserant  dolum.  Subjungunt 
qui  missi   erant,    hoc   tutum  non   esse    principi  : 
timero  eum  capiti  suo,  nec  se  credere  turbis,  quae 
se  ante  hos  dies  causa  Episcopi  propemodum  iotcr- 
emisscnt.    Contendentibus  in    bunc   modum,   illis 
quidem  ut  iret,  istis  vero   ne  iret ;  Episcopus  cupi- 
dus  pacis,  et  mortis  non  timidus  :  «  Sinite,  >  inquit, 
«  fratres,  sinite  me  imitari  Magistrum  roeum.  Sine 
causa  sum   christianus,    si  Cbristum    non   sequor. 
Forte  flecto  humilitate  tyrannum ;   et  si  non,   viuco 
tamen    exhibens  ovi  pastor,   sacerdos  laieo,  quod 
mihi  ille  debuerat.  Yos   quoque,  ,quod  in  me  est, 
non  parum  aedifico  exeroplo  tali.  Quid  enim  si  con- 

(198)  Similia   exempla  habes  in  Ambrosio,  ad- 
versus  Maximinum;  in  Basilio,  adversusValentem; 


■  tingat  occidi?  Non  recuso  mori,  ul  vos  vilae  ex  me 
teneatis  cxemplura.  Oportet  cpiscopum,  ut  ait  epi- 
scoporum  Princeps,  non  dominari  in  clero,  scd  for- 
mam  fieri  gregis(/  Petr.  v,  3).  Haud  altam  saoe 
formam,  quam  ab  illo  accepimus,  qui  humiliavit  se* 
mctipsum,  faclus  obediens  usque  ad  mortem.  Qui8 
mihi  det  hanc  reliquere  filiis  signatam  sanguine 
meo  ?  Expcriemini  cerlc,  an  sacerdos  vester  digne 
satis  a  Christo  didicerit,  mortem  non  timere  pro 
Christo.  »  Et  surgens,  coepit  ire  flenlibus  cuactis 
et  supplicanlibus,  ne  tantum  cuperet  pro  Chri^to 
mori,  ut  tantum  Christi  gregem  desolauim  relin* 
qucret. 

26.  Verum  iile  totam  spem  suam  ponens    in  Do- 
mino,  tota  alacritate  perrexit,  tribus  tantum   comi- 

B  tatus  discipulis,  paratis  mori  cum  eo  :  qui  ut  calcato 
limine  domus  repente  se  medio  intulit  armatorum  , 
sculo  fidei  ipse  munitus ;  concidere  facies  onmium, 
quia  pavor  irruit  super  eos,  ita  ut  dicere  posset  Epi- 
scopug  :  Qui  tribulant  me  inimici  met,  ipsi  in/ir^ 
mati  suntf  et  ceciderunt  (Psal.  xxvi,  2).  Hoc  verbom 
verum  est.  Videres  liosliam  stantem,  carnidces  fcrro 
armatis  manibus  undique  circumslantes  :  et  qui 
immolarct,  non  erat.  Putares  stupere  lacertos  (198) : 
sic  non  fuit,  qui  extenderet  manum.  Nam  et  is 
quoque ,  qui  caput  malitiae  videbatur,  assurgit  ei  po- 
tius  quam  insurgil.  Ubi,  quaeso,  signum,  o  houio» 
quod  dederas  in  mortem  Pontificis  ?  Hoc  roagis  ho- 

Q  noris  signum,  quam  mortis  iodiciumi  Deferre  ( st 
hoc,  non  mortem  inferre.  Res  mira!  pacem  offc- 
runt,  qui  necem  paraverant.  Non  est  quod  abnuat, 
qui  et  vit%  periculo  quaesierat  earo.  Itaquc  facta 
est  pax,  et  tam  firma,  ut  ab  illa  die  hostem  Sacer- 
dos  non  modo  pacatum  habuerit,  sed  subditum,  sed 
devotum.  Quo  audito,  fideles  quique  gavisi  sunt, 
quod  non  modo  salvatus  sit  sanguis  innoxius  in  die 
illa ;  sed  et  nocentium  multorum  animae,  Malachise 
meritis,  evascrint  adsalutem.  Et  apprehendit  onmes 
circumquaque  timor,  audientes  quomodo  duos  ini- 
micorum  ejus,  qui  viderentur  ferociores  et  fortiores 
in  generatione  sua,  sic  subita  virtute  prostrayit 
Deus  :  istum  loquor,  qui  in  maoibus  est,  et  eum  de 

^  quo  superius  dixi.  Alterum  enim   terribiliter  mul- 

^  ctatum  in  corpore,  alterum  misericorditer  mutatom 
in  corde,  mirabiliter  ambos  comprehendit  in  consi- 
liis,  quae  cogitabant. 

27.  His  ita  peractis,  ccepit  jam  in  civitate  Epi- 
scopus  tota  libertate  disponere  et  ordinare  de  om- 
nibus  pertinentibus  ad  mmisterium  suum,  noa  ta- 
men  sine  continuo  discrimine  vitae  suae.  Nam  etsi 
jam  nemo  qui  palam  noceret,  ab  iusidiantibusta- 
men  nec  locus  satis  tutus  Episcopo  erat,  nec  tem- 
pus  feriatum.  Et  deputati  sunt  ei  viri  armati  ad 
custodiam  die  et  nocte  :  671  sed  ille  magis  in 
Domino  confidebat.  Fuit  vero  consilium,  praefatum 
schismaticum  insequi  eo  quod  seduceret  multos  ex 
insignibus  quae  ferebat,  suadens  onouubus  episcopom 

in  Leone  Magno,adyersasAttilam;  in  Chrysostomo, 
adyersus  Gamam,  etc 


1091 


S.    BERNARDI  ABBARDl  CLARiE-VALLENSIS 


f092 


se  esse  debere;  et   sic  sollicitans  plebes  adversus  jj  sudores  et  poricula  conforlavit.  Quis  digne  co^nme- 


Malachiam,  atque  Ecclesiae  unilalem.  Kt  fecit  sic  : 
el  sine  difficultate  ita  in brevi  universas seiivit  vias 
ejus  per  gratiam  sibi  a  Domino  datam,  et  quam 
habebalad  omnes,  ut  malignus  ille  coactus  sit  dare 
manus,  reddere  insignia,  el  quiescere  de  rcliquo 
in  omni  subjeclione.  Ita  Malachias  licel  per  inulia 
pericula  et  labores,  prosperabatur  in  dies,  et  cou- 
fortabatur  magis  ac  magis  abundans  inspeclvir- 
tute  Spiritus  sancti. 

CAPUT    XIII. 
Deus  Malachice  detractores  punit. 
28.  Nec  modo  malefaclores,  sed   et   detractores 
Malachiae   corripuit    Deus.    Quidam,   verbi  gralia , 


moret?  Nou  tamen  omnia  prieterimus,  elsi  non  sufti. 
cimus  ad  omnia.  Propler  seriem  autem  narrationis 
ne  impediatar,  aliqua  qua;  dicturi  sumus  rescrvamas 
in  finem. 

CAPUT  XIV. 

Scdem  metropolitanam  paci  redditam  resigmU. 

31.  Igitur  Malachias  intra  triennium  reddita  re- 
tributione  superbis,  et  libertate  Ecclesiae  restituta, 
pulsa  barbarie,  .et  reformatis  ubique  moribas  chri- 
stianae  religionis,  videns  omnia  in  pace  esse,  coepit 
cogitare  et  de  sua  pace.  Et  memor  propositi  sui, 
constituit  pro  679  se  Gelasium,  virum  bonum,  el 
dignum  lali  honore,  conniventibus  clero  et  populo. 


gratiam  habens  princii  um  et  potcntum,  etiam  ipsius  g  quin  potius  sustinentibus  propter  pactum.  Nam  alias 


Regis,  quodessct  adulatoret  ^.arrulus,  ct  potens  in 
lingua ;  favebal  per  omnia  adversariis  Malachia?,  et 
procaciter  tuebatur  partem  corum  :  Sancto  vero  et 
pi*«scnti  resistebat  iu  facic,  et  detraliebat  abstcnli, 
irrcverenter  occurrens  et  in  omni  loco,  maximeque 
ubi  cclebrioribus  illum  sciret  intcresse  conventibus. 
Sed  cito  di^na  linguie  procacis  mercede  dooalus  est. 
iDtumuit  et  computruit  lingua  maledica,  vermibus 
ex  ea  scatentibus,  et  diffluenlibus  tolo  ore  blasphe- 
mo  :  quos  per  scptem  ferme  dies  iocessanler  vo- 
mcDS,  tandem  cum  illis  miscram  exspuit  animam. 
29.  Loquente  coram  aliquando  Malachia,  et  po- 


durum  visum  omnino.  Quo  consecrato,  regibusque 
ac  principibus  attentius  commondato,  ipse  clarus 
miracuiis  et  triumphis,  ad  suam  parochiam  rediit : 
non  lamen  Connereth.  El  au<Ii  causam  dignam  re- 
]atu.  Dicecesis  illa  duas  fertur  habuisse  antiquitos 
efiscopales  sodes,  et  duos  exstitisse  episcopatus.  Id 
visum  melius  Maiachiae.  Ilaque  quos  ambitio  confla- 
vit  in  unuui,  Malachias  revocavit  in  duos,  partem 
alteri  cpiscopo  cedens,  partem  retinens  sibi.  El 
propterea  non  venit  Conncretb,  quod  in  ea  jam  epi- 
scopum  ordinasset  :  scd  Dunum  se  contulit,  dister- 
minans  parochias,  sicut  in  diebus  antiquis.  0  purum 


pulum  cxhortaut*,  mulier  quaedam  infelix  ausa  est  r  cor!  o  oculum   columbinum!    Locum   tradidit  novo 

•  1  *  I  *  1_     *  ^^^  *  **!«  A*  **I*V 


interrumpere  sermonem  clamoribus  improbis,  non 
deferens  saceriJoti,  et  spiritui  qui  loquebatur.  Erat 
autem  de  progenie  impia,  spirilum  habens  in 
naribus,  blasphemias  contumeliasque  evomebat  in 
Sanctum,  dicens  hypocritam  et  invasorcm  alieuse 
haereditatis,  sed  et  calvitiei  illius  improperans.  At 
ille  nihil  respondit  ei,  sicut  erat  verecundus  et  mitis  : 
sed  Dominus  respondit  pro  eo.  Versa  illa  in  insa- 
niam  est,  Domino  judicante  :  et  crebris  vocibus  cla- 
mitans  se  sulfocari  a  Malachia,  morte  demum  hor- 
renda  luit  peccatum  blasphemiae.  Sic  misera  assu- 
mens  adversus  Malachiam   improperium  Elisaei  (IV 


episcopo,  qui  videretur  paratior,  principalior  ha- 
beretur;  locum,  in  quo  scderat  ipse.  Ubi  sunt,  qui 
de  lerminis  litigant,  pro  uno  viculo  perpctes  ad  in- 
vicem  inimicitias  cxercentes?  Nescio  si  quod  genus 
hominum  magis,  quam  islos,  antiquum  vaticinium 
tangat:  Secucrunt  prosgnantes  Galaad  addilatan- 
dum  terminos  suos  {Amosi^  13).  Scd  hoc  alias. 

32.  Malachias  factus  Dunensis  cpiscopus,  con- 
festim  morc  suo  curavit  asciscere  ad  solatium  sibi 
de  filiis  suis  conventum  rcgi)larium  clericorum.  El 
ecce  rursus  accingitur,  quasi  novus  Christi  tiroy  ad 
spirituale  ccrtamen ;  inii  sus  induitur  arma  potentia 


Reg*  II  24),   vere  illum   sibi    alterum  experta   est  |.  Deo,  sanciae  paupertatishumilitatem,  rigorem  disci- 
Elisseum.  pliuai   coenobialis,  otium  contemplandi,  orandi  a^si- 


30.  Porro  quia  causa  pestilentise  cujusdam  oriae 
in  civitate,  multitudinem  cleri  et  populi  solemniter 
cum  reliquiis  \al.  memoria]  sanclorum  tunc  foras 
eduxerat,  nehoc  quidem  praetereundum,  quod  orante 
Malachia,  pestilentia  illico  oonquievit.  Ex  hoc  jam, 
qui  mutiret  adversus  eum,  non  fuit,  dicentibus  qui 
de  semine  Gbanaan  sunt  :  Fugiamus  Malachiam, 
quia  Dominus  pugnat  pro  eo.  At  sero  istud  :  quia 
zelus  Domini,  ubique  occurrtns  eis,  persocutus  est 
eos  usque  ad  intemecionem.  Quomodo  intra  paucos 
dies  periit  mcmoria  eorum  cum  sonitu?  quomodo 
facti  suut  in  dcsolaiioncm,  subito  defecerunt,  pc- 
rierunt  propter  iniquitatem  suam !  Gran  ie  hodieque 
miraculum  facit  tam  yelox  generationis  illius  dele- 
tio,  his  prsesertim  quieorum  noverant  superbiam  atque 
potentiam.  Multa  quidem  ct  alia  signa  fuere,  quibus 
'Deufi  glorificavit  nomen  suum,  et  senum  suum  iuter 


duilatem  :  quse  tamcn  omnia  voto  magis  valuit  dia 
tenere,  quam  actu.  Etenim  universi  confluebant  ad 
eum  :  nec  modo  mediocres,  sed  et  nobiles  et  po- 
tentos,  illius  se  sapicntise  et  sanctitati  iustniendos, 
corrigendos  ac  regendos  committere  festinabant.  £t 
ipse  interdum  ibat,  et  exibat  seminare  scmen  suuni, 
disponens  et  decenicns  lota  aucloiitate  de  rebu> 
ecclesiaticis,  lanquam  ex  Apostolis  unus.  Et  nemo 
illi  dicebat,  In  qua  poteslate  hsec  facis  ?  videntlbus 
cunctis  signa  et  prodigia,  quae  faciebat ;  et  quia  ubi 
spiritus  Domini,  ibi  libertas  (//  Cov.  iii,  i7). 

CAPUT  XV 
Homam  proficisci  deliberat^  pallium   a  Pontifice 

petiturus, 
33.  Visum    tamrn  sibi,  non  tute  satis  aclitari  ista 
absque  Sedis  apostolicae  auctorilate,  ct  Romam  pro- 
ficisci  dcliberat :  maximequequodmetropolica^  sedi 


1093 


VITA  S.  MALACeiiE. 


lOM 


deeral  adhuc,  et  detuerat  ab  initio  pallii  usus^  quod  A  dum  de  numcro  illo  cum  Episcopo  redituros.  Jlli, 
est  plenitudo  honoris.  Et  yisum  est  bonum  in  oculis      audilo  hoc,  suspicali  sunt   mortem  :  sed  Deus  aliter 


ejus,  si  Ecclesia,  pro  qua  tantum  laborarat,  quem 
hactenus  non  habuerat,  suo  acquirerel  studio  et  la- 
bore.  Erat  et  altera  metropolica  sedes,  quam  de 
novoconstituerat  Celsus,  prima;  tamen  sedi,  et  iliios 
aichiepiscopo  subdita,  tanquam  primati.  Et  huic 
quoque  oplabat  nihilominus  pallium  Malachias,  con- 
iirmarique  auctoritate  Sedis  apostolicse  pi-srogati- 
vam,  quam  beneticio  Celsi  adipisci  menierat.  Inuo- 
lesccnte  proposiio,  displicuit  fratribus,  necnon  et 
roagnatibus  et  populo  terrae.  Omnes  cuim  inlole- 
rabilem  sibi  judicabant  tam  diutinani  omnium  pii 
parentis  absentiam,  et  quod  metuerent  de  morte 
ipsius, 

34.  Contigit  interea  mori  germanum  ejus,  Chri- 
stianum  nomiDe,  \irum  bonum,  plenum  graliffi  et 
virlutis.  Episcopus  erat,  illi  quidem  secundus  in 
celebri  opinione,  sed  viiee  sanciimonia  et  justitiae  zelo 
forte  nou  impar.  Hujus  decessus  magis  terruit  uui- 
versos,  et  discessum  Maiachise  reddidit  molestiorem. 
Dicebant  aulem  nullo  modo  assentiendum  unici  per- 
egrinaiioni  patroni,  ut  non  desoletur  omnis  terra, 
si  duabus  tantis  columnis  sub  uno  niomento  tem- 
poris  destituatur.  Ergo  omnes  pariter  contradicunt. 
Et  vim  faciebant,  cum  ille  divinam  ultionem  minatus 
est.  Non  tamcn  destitere  iUi,  nisi  missa  sorte,  prius 
Dei  voluntas  super  hoc  interrogaretur.  Prohibentc 
illo,  nihilominus   raittunt  :  scd   illa  pro  Maiachiae 


B 


adiinplevil.  Ncmpe  rediens  ab  Urbc,  quibu^idam  apad 
nos,  quibubdam  et  in  aliis  locis  ad  discendam  con*- 
v<Msationis  formam  relictis,  juxta  verbum  Sycari, 
cum  paucis  admodum  repatriavit.  Haecde  Sycaro. 

36.  In  ipsa  urbe  Eboracensi,  accessit  ad  eum  vir 
nobilis  secundum  saeculum,  Wallenus  Domine,  tunc 
Prior  in  Kirkcham  [al.  KyrkestedeJ  regularium  fra- 
Irum ;  nunc  vero  monachus,  et  monachorum  pater 
in  Mailros  monasterio  ordinis  nostri,  qui  devotus 
Malachia)  se  orationibus  satis  humiliter  commcn- 
davit.  Is  advcrtens  multos  habere  Episcopum  socios, 
et  equos  paucos  (nam  praeter  ministros,  et  clericos 
alios,  qninque  cum  eo  erant  presbyteri,  et  cqui 
nonnisi  tres),  obtulit  ei  suum,  quo  ipse  vehebatur, 
hoc  solum  dolere  se  inquiens,  quod  esset  runcinns 
dure  portans.  Et  addidit  :  t  Libentius  dedissem,  si 
melior  fuisset :  sed,  si  dignamini,  ducite  qualem- 
cunque  vobiscum.  »  —  «  Et  ego,  »  ait  Episcopus,  c  eo 
iibenlius  accipio,  quo  prsedicas  viliorem  :  quia  non 
potest  mihi  vileesse,quidquidtam  prctiosa  voluntas 
obtulerit.  >  Et  conversus  ad  suos  :  «  Hanc,  >  inquit, 
c  stcrnile  mihi,  quia  commodus  satis,  et  sufiiciens 
crit  in  longum.  »  Quo  facto,  ascendit  :  et*primo 
quidem  durum,  ut  erat,  scntiens,  postmodum  mira 
mutatione  valde  commodum  sibi  et  suaviter  ambu- 
lantem  invenit.  Et  ne  caderet  super  terram  de  ser- 
mone  quem  dixerat,  usque  ad  nonum  annum,  quo 


parte  ter  respondissc  inventa  est.    Nec  enun  una  C  raortuus  est  ipse,  non  defecit  ei,  facius  optimus,  et 


contculi  vice  fuere,  cupidi  retinendi  eum.  Demum 
cedentes,  dimittunt  ilium,  non  tamen  S73  sinc 
ploratu  et  ulutalu  multo.  Sed  ne  quid  imperfectum 
relinqueret,  tractare  ccepit,  quomodo  defuncti  fra- 
tris  semen  suscitaret.  £l  accerbitis  ad  se  tiibus 
discipulis  suis,  anxius  aesluabat,  quisnam  dignior 
ad  hoc  opus,  sive  utilior  videretur.  Et  diligenter 
intuitus  singulos  :  «  Tu  ,  »  inquit,  c  o  Edane  •  (sic 
enim  vocabatur  unus),  «  suscipe  onus.  >  iilo  cun- 
ctante,  et  flente  :  «  Ne  timeas,  >  ail.  «  Tu  enim  mihi 
a  Domino  designatus  es,  quia  annulum  aureum, 
quo  desponsandus  es,  jam  nunc  prsevidi  in  digito 
tuo.  1  Acquievit  ille,  et  Malachias,  eo  consecrato, 
proficiscitur.  n 

35,  Cumque  egressus  de  Scotia,  pervenisset  Ebo- 
racum  sacerdos  quidam,  Sycarus  nomine,  intuitus 
eum  agnovit.  Nec  enim  faciem  ejus  videiataote  : 
sed  cum  haberct  spiritum  prephetise,  rcvelatum 
fuerat  ei  jampridem  de  illo.  Et  nunc  iocunctanter 
circumstantibus  digito  eum  demonstrans ;  c  Hic  est,  » 
inquit,  c  de  quo  dixeram,  quia  de  Hibemia  sanctus 
veniet  pontifex,  qui  scit  cogitationes  hominum.  » 
Sic  non  putuit  latere  lucerna  sub  modio  prodente 
eam  per  os  Sycari  Spiritu  sancto  qui  illam  accendc- 
rat.  N:.m  ct  multa  secreta  dc  esse  suo,  suorumquc 
dicta  sunt  ei  a  Sycaro,*qu8e  ita  esse  vel  fuissc  omnia 
recognovit.  Sed  et  sociis  Malacbise  percoutantibus 
de  suo  reditu,  respondit  Sycarus  incunctanter(qui 
post  ni  probavit  eveutusj,  paucos  videlicet  admo- 


pretiosissimus  palefridus.  Quodque  evideulius  mi- 
raculum  cernentibus  fecit,  de  subnigro  ccepit  al- 
bescere,  et  non  multo  post  vix  inveniebatur  albior 
illo. 

CAPUT  XVI. 
Romam  tendeiis^  etinde  rediens,  Claram-Vallem 

visitat. 

37.  Mihi  quoque  in  hac  via  datum  cst  videre  vi- 
rum,  et  in  ejus  visn  ei  verbo  refectus  sum,  et  delec- 
tatus  sum,  sicut  in  omnibus  diviliis.  Et  ego  vicis- 
sim,  peccator  licct,  inveni  gratiam  in  oculis  ejus 
extunc,  et  deinceps  usque  ad  obitum  ipsius,  sicut 
in  prooemio  prsefatus  som.  Ipse  etiam  dignatus  di- 
verterc  ad  Claram-Valiem^visis  fratribus,  compun- 
ctus  est :  et  illi  non  mediocriler  sedificati  in  prse- 
sentia  et  sermone  ejus.  Et  acceptans  Jocum,  et  oos, 
atque  intimis  visceribus  colligens,  valedixit  nobisi, 
et  abiit.  Qui  transalpinans,  cum  venisset  Iporiam 
civitatem  Italias,  hospitis  sui  parvalum  filium,  qui 
male  habens  moriturus  erat,  cootinuo  sanavit. 

38.  Erat  tunc  temporis  in  Sede  apostolica  felicis 
memoriue  674  Innocentius  secundus  papa  :  qui 
eum  benigne  suscepit,  humane  satis  illi  super  longa 
peregrinatiooe  compassus.  El  primo  quidem  Mala- 
chias,  quod  altius  infixerat  animo,  cum  multis  iary- 
mis  implorabat,  licere  sibi  \ivcre,  etmori  in  Clara- 
Yalle,  permissu  et  benedictione.  summi  PontificiS| 
£t  petiit  hoc,  non  oblitus  ad  quod  venerat,  sed  af- 
fectus  quo  venerat  desiderio  Ciar8&-yallis.  Noti  au- 


t095 


S.   BERNARDl   ABBATIS  CLARiB-VALLENSiS 


1096 


tem  obtinuit,  quod  virum  Apostolicus  lucris   polius  a  cundum  dicluni  propheUe,  secula  csl  sanitas,  sani 

uberioribus  occupandum  decerneret.  Ncctamen  om- 

nino  frustraliis  est  a  dosiderio  cordis  sui ,  cui  mori 

ibi,  ctsi  non  vivere,  donatum  est.  Mensom  intpgrum 

fecit  in  Urbe,  loca  sancta  perambulans,  ct  frequen- 

tans  caus^  orationis.  Cumquo  per  id  lcmporis   sirpe 

ac  dilig*  nter  ab  co,  et   ab  his  qui   cum   co    erant, 

summus    Ponlif(;x  inquisisscl  csse   patriae,    morcs 

gentis,  statum  Ecclesiaium,  el  quanta  in  lerra  Dcus 

per  eum   operatus   fuissel:  paranti   jam   repatriarc 

commisit  vices  suas,  per  universam  Hibcrniam  lega- 

lum  illum  consiituens.  Significatum  siquidem  erai 

ei  ab  episcopo  Gilleberto,  qui,  ut  supra  memoravie- 

mus,  tunc  legatus  exstiterat,  quam  jam  non  posset 

pree  senio  et  debilitate  corporis  villicare.  Post  haec 


latem  Itetilia  patris  clamor  et  strepitus  totius  exsul- 
tantis  familiae.  Exiit  scrmo  ad  omnes,  nec  enim 
quod  in  domo  regia  et  Regis  acciderat  filio,  latere 
potuil.  Et  occe  ubique  rcsultans  gratiarum  artio,  et 
vox  laudis,  tum  pro  ^alulc  domini,  lum  pro  miraculi 
novitate.  Henricus  est  iste  :  nam  vivit  adhuc  unicus 
patris  sui,  miles  forlis  ct  prudens,  patrizans,  ut 
aiunt,  in  sectando  justitiam  et  amorem  viri.  Et  ama- 
vit  utcrquc  Malachiam,  quandiu  675  vixit,  tan- 
quam  qui  illum  a  morte  revocasset.  Rogabant  eum 
manere  per  aliquot  dies  :  sed  illc  deciinans  gloriam, 
moram  non  sustinuit,  et  mane  carpebat  iter.  Tranft- 
eunti  igitur  per  villam,  nomine  Crugeldum,  occurrit 
puella  muta.  Orantc  illo,  solutum  est  vinculum  lin- 


petit  Malachias  contirmari  novse  metropolis  constitu-  D  gua)  ejus,  et  loquebalur  recle.  Debinc  villam  ingre- 


tionem,  et  ntrinsque  sedis  pallia  sibi  dari.  Et  con- 
firmationis  quidem  privilegium  mox  accepit  :  «  De 
palliis  autem,  »  ait  summus  pontitex,  «  oportot  so- 
lemnius  agi.  Convocatis  episcopis,  et  clcricis,  et 
majoribus  lcrrae  celebrabis  generalc  concilium  :  ct 
sic  conniventia  et  communi  voto  uuivcrsorum  pcr 
honestas  personas  requiretis  'pallium,  el  dabitur\o- 
bis.  >  Deinde  toUens  mitram  de  capite  suo,  imposnit 
capiti  ejus :  sed  et  stolam  cum  manipulo  dedit,  qui- 
bus  uti  inter  offerendum  solebat.  Et  salutatum  in 
osculo  pacis  dimisit  eum,  apostolica  fultum  bcnc- 
dictione  et  auctoritate. 


dicns,  quam  nominaut  ecclesiam  Sancti-Micbaelis, 
oblatam  sibi  mulierem  phreneticam,  et  vinctam  fu- 
nibus,  coram  omni  populo  curat,  et  dimissa  incolu- 
mi  proficiscitur.  Perveniens  vero  ad  portum  La- 
pcraspcri,  transitum  ibi  per  aliquot  dies  pra^slolabar 
tur  :  scd  mora  minime  transiit  otiosa.  Conslniitur 
interim  de  virgis  in  scpem  texlis  oratorium,  ipso 
jubente,  ipso  opcrante  pariter.  Consumraaium  cir- 
cumdedit  vallo,  atque  interjacens  spatium  in  coe- 
metcrium  benedixit.  Sano  roerita  benedicentis  mi- 
racula  satis  declarant,  qua;  usque  hodie  ibi  aclltari 
feruntur. 


39.  Qui  revertcns   per  Claram-Vallcm,  suam  sc-  Q      41.  Inde  est,  quod  de  finitimislocis  infirmos  cl 


cundo  nobis  largitus  est  benedictionem.  £t  alta  su- 
spiria^rahens,quod  nonliceretsibiprosuo  desidcrio 
remanere  :  c  Hos,  »  inquit,  «  interim  pro  me,  oro 
ut  retineatis,  qui  a  vobis  discant,  quod  nos  postmo- 
dum  doceant.  >  Et  infert  :  «  Erunt  nobis  in  semen, 
et  in  semine  islo  benediccntur  gcntes,  etiIlH>genl  s, 
quae  a  diebus  antiquis  monachi  quidem  nomen  au- 
dierunt,  monachum  non  viderunt.  »  Et  dimissis 
qaatuor  a  latere  suo,  abiit :  qui  probati,  et  digni  iu- 
▼enti  monachi  facti  sunt.  Post  aliquod  tempus,  cum 
jam  Sanctus  csset  in  terra  sua,  misit  alios,  et  dc 
iilis  factum  est  similiter.  Quibus  per  aliquantum 
tempus  instructis,  et  eruditis  corde  in  sapienlia, 
dato  eis  in  patrem  sancto  fratre  Christiano,  qui  erat 
unus  ex  ipsis,  emisimus   eos,   adjungentes  nostris 


male  habenles  illi  portare  consuevcrunt,  ct  sananlur 
multi.  Mulier  totis  dissolutis  membris,  plauslro  vecta 
illuc,  pedibus  suis  remeavit  donmm,  una  duntaxal 
nocte  non  frustra  in  ioco  sancto  prsestolata  miscri- 
cordiam  Domini.  Alia  qu&'dam  ibidem  pemoctabat 
in  orationc  :  quamforte  repericns  solam  bomo  bar^ 
barus,  accensus  libidinc,  et  sui  minirae  compos,  ir- 
ruit  rabiosus  in  eam.  Conversa  illa,  et  tremefacta, 
suspicifus  advcrtit  hominem  plcpum  diabolico  spi- 
ritu  :  f  Heus  tu,  >  inquit,  a  miser,  quidagis?  Con- 
sidera  ubi  es,  revercre  haec  sancta,  defer  Deo,  defcr 
servo  ejus  Malachiae,  parce  et  tibi  ipsi.  »  Non  desli- 
tit  ille,  furiis  agilatus  iniquis.  Et  ecce(quod  horribile 
dictu  est)  venenatum  ct  tumidum  aniraal,  quod  bo- 
fonem  vocant,  visum  est   reptans  exire  deinter  te- 


quanti  sufficerent    ad  numerum  abbatiffi.  Quae  cou-  D  moramulieris.  Quifl  plura?  Terrefactus  rcsilit  ho- 


cepit,  et  peperit  filias  quinque  :  et  sic  multiplicalo 
seminc,  augescit  in  dies  numcrus  monachorum, 
jnxta  desiderium  et  vaticinium  Maiachise.  Nunc  jam 
repetamus  ordinem  narrationis. 

CAPUT  xvn. 

Diversa  beneficia  saniiatum  per  eum  collata. 

40.  Malachias  profectus  a  nobis,  prospere  perve- 
nit  in  Scotiam.  Et  invenit  David  rcgem,  qui  adhuc 
hodie  superest,  in  quodam  castello  suo :  cujus  filius 
intirmabatur  ad  mortem.  Ad  quem  ingressus,  hono- 
rilice  a  rege  susceptus  et  humiliter  exoratus,  ut  sa- 
naret  tilium  suum:  aqua,  cui  bcnedixit,  aspersit  ju- 
yenem,  et  intuens  in  eum,  ait :  «  Confide,  fiii,  non 
morieris  hac  vice.  »  Dixit  hoc,  et  die  sequenii,  se- 


mo,  et  datis  saltibus,  lcslinus  oratorio  exsilit.  llle 
confusus  absccssit,  ct  illu  intacta  remansit,  magno 
quidem  et  Dei  miraculo,  et  merilo  Malachiae.  £t 
pulchre  operi  foedo  et  abominando  fcedura  interve- 
nit  et  abominabilc  monstrum.  Non  piorsus  aliter 
decuit  bcstialem  exstingui  libidmem,  quara  pcr  fri- 
gidissimum  vermem  :  ncc  aliter  temerarium  Ireuari 
ausum,  friislrari  conatum,  quam  per  viltra,  inuli- 
Umque  besliolam.  Et  ha'C  ioco  isto  sullicinnt  pauca 
dc  pluribus  :  nunc  jam  reliqua  prosequamur. 

CAPUT  XVHL 
Heversusin  patriatn,totU8  curce  pastorali  et  refor- 

mationi  incumbit, 
42    Ascendit  Malachias  navem,  et  prospcre  navi- 


1097 


YITA  S.  MALAGHl^. 


t0»8 


gans,  applicuil  monasterio  suo  Benchorensi,  ulprimi  k  quidquam  rediluum  occlesiasticorum  saecuiariumvei 

/»   1  •  •  •  •  •  »•  f\         'J  *  •  1  ^^  ^l      *  *        M^    l..>K.«l«      AMr<.>KA_«A  t  ••  &fA_Am      ^_v*  ^  I*  ••     • 


filii  primam  recipereol  gratiam.  Qaid  aoimi  putas 
gessisse  illos,  sano  de  Tia  tam  longa  recepto  patre, 
ei  illo  patre?  Nec  mirum,  si  se  toto  in  gaudium  efTu- 
derunt  yisceraeorum  in  reditu  cjus,  quando  et  exte- 
ris  circumquaquc  gentibus  incredibilem  mox  laeti- 
tiam  velox  rumor  invexit.  Denique  de  civitalibus,  et 
castellis,  et  vicis  occurrunt  ei ;  et  quocumque  diver- 
tat,  suscipitur  exultatione  universae  terrae.  Vcrum- 
tamen  non  sapit  honor.  Opus  exercetur  legationis  : 
multis  in  locis  celebrantur  convenlus  multi,  ne  qua 
regio,  seu  portio  regionis,  legationis  fructu  et  utili- 
(ate  fraudetur.  Semioatur  super  omnes  aquas  :  non 
est  qui  se  abscondat  ab  opera  sollicitudinis  ejus. 
Non  sexus,  nbn  setas,  non  condilio,  non  professio 


vel  in  ipsobabuit  episcopalu.  Mensse  episcopali  nihil 
prorsus  consiitutum,  vel  assignatum,  unde  Episco- 
pus  viveret.  Nec  enim  vel  domum  propriam  habuit. 
Eral  autem  pene  incessanter  circuieos  parochias 
omnes,  Evatigelio  servieos,  et  de  Evangelio  vivens, 
sicut  constituit  ei  Dominus  :  Dignus  est,  inquiens, 
operarius  mercede  sua  {Luc,  x.  7).  Nisi  quod  frequen- 
tius  ipsum  Evangelium  sine  sumptu  ponens,  de  labo* 
iibus  suis  suorumque  ferebat,  unde  sc  ct  eos  qul 
secum  laborabant,  iu  opere  ministerii  sustentaret. 
Porro  si  inlerdum  quiescere  oporteret,  in  sanctis  hoc 
facicbat  locis,  quse  ipse  per  Hiberniam  sparserat 
universam  :  apu<l  quos  vero  moram  facere  Ubuisset, 
illorum   se   conformavit  moribus   et   observantiis. 


reputatur.  Ubique  semen  spargitur  salutare,  ubique  B  communi  conienlus  vlta  et  meusa.  Non  fuit  iu  victu, 

intonat   tuba  coelestis.  Ubiquc  discurrit,  ubique  ir- 

rumpit,   evaginato  gladio  lingua}  ad   faciendam  vin- 

dictam    in   nationibus,     increpationes    in   populis. 

Terror   ejus  super  facientos  mala.  Clamat  iniquis^ 

Nolite  inique  agere ;  et  delinquentibus^  Nolite  exal- 

tare  cornu  [PsaL  lxxiv,  5).  Religio  ubique  plan- 

tatur,   propngaiur,  fovetur.    Oculi  ejus  super  eos, 

et  cura  ejusad  neccssitateseorum.  In  condliis,  quae 

passim  celebrantur,  repetunlur  antiquae  tradiiiones, 

quas  tamen  bonas  fuisse  constiterit,  abolitas  67S 

vero   negligentia  sacerdotum.  Nec  modo  vetera  in- 

staurantur,  cuduntur  et  nova  ;  et  quaecumque   pro- 

mulgaverit,  tanquam  coelitus  edita  acceptantur,  te- 

neotur,  scripto  mandantur  ad  memoriam  posterorum.  Q  imitans   Paulum  ,    manducat   ut    evangelizet 


non  fuit  in  vcstitu  in  quo  potuisset  Malachias  di- 
gnosci  inter  caeteros  fratres :  in  tantum,  cum  major 
esset,  homilitavit  se  in  omnibus. 

44.  Denique  cum  exiret  ad  praedicandum  ,  oum 
peditibus  pedes  ct  ipse  ibat,  episcopus  ct  legalus, 
Forma  aposlolica  haec  :  etinde  magis  mira  in  Mala- 
chia,  quo  rara  nimis  in  aliis.  Verus  profecto  afiosta- 
lorum  haeres  est  iste,  qui  talia  agit.  Sed  advertere 
est,  quomodo  dividat  hi^reditatem  cum  frairibus 
suis,  aeque  nepoiibus  Aposlolorum.  lili  dominanlur 
in  clero  :  iste  dum  esset  liber  ex  onmibus,  omnium 
se  servum  fecit.  Illi  aut  non  evangelizantes  maudu- 
can*,    aut   evangelizant  ut   manducent :   Malachias 

Illi 


Quidni  ccelitos  missa  crederentur,  quae  tot  coelestia 
confirmant  miracula  ?  Et  ut  fidem  dictis  faciam, 
perstringam  nonnulla  paucis.  Quis  enim  cuncta  enu- 
meret  ?  Quanquam  libentius,  fateor,  imitandis  im- 
raorer,  quam  admirandis. 

CAPUT  XIX. 
Virtutum  ejus  insignia^et  mores  vero  prassule  digni, 
43.  Et  mco  quidem  judicio  primum  et  maximum 
miraculum,  quod  fecii,  ipse  erat.  Ut  enim  taceam 
interiorem  hominem  ejus,  cujus  pulchritudinem, 
fortitudinom,  puritatem  satis  indicabant  mores 
ipsiu^  et  vila,  ipsum  exteriorem  ita  uno  semper 
modo,  ipsoque  modeslissimo  el  decentissimo  gessit, 
ut  nil  prorsus  appareret  in  eo,quod  posset  offcndcre 
iniuentes.Et  quidem  qui  non  offendit  in  verbo,  iile  ^ 
perfectus  esl  vir  {Jac.  iii,  2).  At  vero  in  Malachia 
quis  unquam,  etiamsi  curiosius  observarit,  depre- 
hendit  oiiosum,  non  dico  verbum,  sed  nulum?  Quis 
mannm,  pedemve  movenlem  frustra  ?  Imo  quid  non 
aediticans  in  ejus  mcessu,  aspectu,  habiiu,  vuitu? 
Denique  vultus  hilaritatem  nec  fuscavit  moeror,  nec 
levigavit  risus,  Totum  in  eo  disciplinatum,  tolum 
insigne  viriutis,  perfectionis  forma.  Per  omnia  se- 
rius,  sed  non  austerus.  Remissus  interdum,  dis^o- 
lutus  nunquam.  Negligens  nihil,  etsi  pro  tempon^ 
multa  dissimulans.  Quietus  saepe,  sed  minime  ali- 
quando  otiosus.  A  die  primo  conversionis  suae  uaque 
ad  extremum  vitae,  sine  proprio  vixii.  Non  servos, 
non  ancillas,  non  villas,  non  viculos,  non  denique 

Patrol.  GLXXXU. 


fastum  et  quaestum  aestimant  pietatem  :  Malachias 
haereditate  vindicat  sibi  opus  et  onus.  Illi  felices  se 
credunt,  si  dilataverint  terminos  suos  :  Malachias 
in  dilatanda  charitale  gloriatur.  Uli  congregant  in 
horrea,  et  dolia  repleot,  unde  onerent  mensas  : 
Malachias  colligit  in  deserta  et  solitudines,  uode 
impleat  coelos.  Illis,  cum  accipiant  decimas,  et  pri- 
milias,  et  oblationes,  insuper  et  de  Caesaris  beneficio 
telonia,  et  tributa,  el  alios  redditus  infinitos,  soUicili 
sunt  nihilominus,  quid  manducent,  et  quid  bibant : 
Malachias  nihil  horum  habens,  multos  tamen  locu- 
pletat  de  promptuario  fidei.  Iliis  nec  cupiditatis,  nec 
sollicitudinis  ullus  est  fi nis  Malachias  S77  cupiens 
nihil  non  novit  tamen  cogitare  de  crastino.  Illi  a 
pauperibus  exiguni  quod  dent  divitibus  :  iste  solii- 
citat  divites  pro  pauperibus  sustentandis.  Ilii  mar- 
supia  vacuant  subditorum  :  iste  pro  peccaiis  eorum 
altaria  cumulat  votis,  hostiisque  pacifids.  Illi  alia 
palatia  erigunt,  turres  ac  moenia  ad  coelos  ievant ; 
Malachias  non  habens  ubi  caput  reclioet,  opus  facit 
evangelistae.  II li  equos  ascendunt  cum  turba  homl- 
num  gratis  manducantium  panem,  et  non  suum ;  Ma- 
lachias  septus  sanctorum  fratrum  collegio  ,  pedes 
circuit,  portans  panos  Angelorum ,  quibus  satiet 
animas  esurientes.  Illi  plebes  ne  agnoscuntquidem: 
iste  erudit.  Ilji  poteotes  et  tyrannos  honorant  :  iste 
punit.  0  virum  aposiolicum,  qucm  tot  et  lalia  nobi- 
litant  signa  apostolaius  sui !  Quid  ego  mirum,  si 
mira  esl  operatus,  sic  mirabiiis  ipse?  Imo  vero  non 

35 


f099 


S.  BERNARDl  ABBATIS  CLARiE-VALLExNSIS 


1100 


ipse,  sed  Deus  in  ipso.  Alioquin  tu  es  Deus,  inquit,  ii 
^ttt  facis  mirabilia  (Psal.  lxxvi,  15). 

CAPUT  XX. 
Energumenos  vexatos  a  dceinoniis  liberat, 

45.  Eral  mulier  in  civitale  Gulratim  [aL  culta- 
tim],  daemonium  habens.  Vocaius  est  Malachias  ; 
orat  pro  addicta,  urget  invasorera  ;  exit.  Sed  non- 
dum  exsaturata  ncquiiia  ejus,  miseram  invadit  mu- 
lierculam,  qua»  forte  propc  assisterel.  Et  Ma'a- 
chias  :  Non  ad  hoc,  »  inquit,  €  tibi  illam  luH,  ut 
hanc  pcrvadcrcs  :  exi  et  ab  ea.  »  Parct,  sed  repetit 
priorem.  Qua  denuo  pulsus,  recurril  in  alteram.  Tta 
per  aliquod  spatium  alternalim  vcxabat  illas,    hinc 

*  inde  refugiens.  Tunc  sanctus  indignans  sibi  iiludi  a 
daemone,  colligensque  spiritum,  infrcmuit,  et  toiis 
viribus  fidei  facto  impctu  in  adversarium,  ab  ulra-  B 
que  fugavit,  el  quidem  non  minus  vexatum  his, 
quas  vexaverat  ipse.  Gaeterum  quod  moram  fecil 
sanclo,  non  putes,  lcctor,  fuisse  virtutis  ejus,  sed 
dispensationis  divinae:  ut  videlicetexhuc  manifestior 
fierct  et  maligni  prsesentia,  et  victoria  Malachia?. 
Deniquc  audi  quid  alibi  fecerit,  non  autem  per  prse« 
sentiam  ^uam.  Et  utique  potuit  pra^sens ,  quod 
absens  valuit. 

46.  In  regione  aquilonaris  partis  Hiberniae  jacebat 
infirmus  in  domo,  nec  dubium  quin  daemonum  ma- 
leficio.  N«m  quadam  nocte  audivit  eos  loquentes, 
dicente  altero  ad  alterum  :  t  Vide  ne  miser  istc 
hypocrita)  illius  stratum,  stramenve  coniingal,  et 
sic  effugiat  manus  nostras.  »  Gognovit  homo,  quod  g 
Malachiam  loquereniur,  ]quem  non  muUo  ante  in 
eadem  domo  mcmineiat  pernoctasse.  Et  adhucstra- 
meu  in  loco  :  sumplaque  llducia,  el  quo  potuil  co- 
natu,  coepit  rcpere  debiiis  corpore,  sed  fide  fortis. 
Et  eccc  in  aere  clamor  et  vociferalio  :  «  Prohibe 
eum,  prohibe ;  rcline  cum,  rctine  :  amitlimus  prae- 
dam.  ))  Verum  is  quem  portabat  fides  et  desiderium 
evadendi,  quanto  plus  damabant  illi,  tanto  magis 
genibus  manibusque  nitens,  ad  remcdium  festina- 
bal.  Et  pcrvenicns  ascendit  lectulum  ,  volutatur  in 
stramine,  audit  ululatum  plangentium  :  «  Heu,  heu  ! 
ipsi  nos  prodidimus,  decepli  sumus,  evasit.  »  Etdicto 
cilius  reccssit  abeo  daemonum  terroret  horrorqaem 
patiebatur,  et  omnis  pariter  aegriludo.  In  Lesmor 
civitatc  homo  a  daemonio  vexaius,  per  Malachiam  D 
liberalus  est.  Item  transeunti  aliquando  per  Lagi- 
niam  oblatus  illi  infans  habens  daemonium,  sanus 
relalus  cst.  In  regione  cadcm  ligatam  funibus  phre- 
nelicani  solvi  jussit,  et  in  aqua,  quam  benedixit, 
Javari.  Lota  est,  et  sanata  cst.  Alteram  quoque  in 
Saballo  regionc  Ulyiliae,  membra  propria  dentibus 
laniantem,  orando  et  langcndo  curavit.  Amentem 
hominem  ,  mulla  priedicentcm  futura,  amici  el 
propiuqui  adducunl  ad  Tei  Iiominem^  vinctum  fu- 
nibus  fortiler,  quod  forlem  ad  nocendum  rabies 
ipsa  fccisset^  el  terribilem  valde.  Orat  Malachias  ; 
ei  incontinenli  a*ger  sanatur,ct  solvitur.  Facium  est 
hoc  loco  quodam,  cujus  uomc  n  lacemus,  quod  nimis 
barharum  sonet,  sicut  et  alia  multa.  Alio  tenoporein 


praefata  civitate  Lesmor  puellam  mutam  pareotes  ejns 
in  media  platea  S78  offerunt  transeunti,  cnni  molta 
supplicatione  rogantes  ut  ei  subvenu*e  digoeiur. 
Stat  Malachias,  et  facta  oratione,  tangens  digiio 
linguam  ejuS;  sputum  misit  in  os  ejus  et  loquentem 
dimisit. 

CAPUT  XXI. 
Beneficia  moribundis  et  parturientibus  prcestita. 

47.  Exions  de  quadam  ecclesia,  obvium  habuit 
hominem  cum  uxore  suo,  quae  non  poterat  loqoi. 
Rogatus  ut  ejus  misercatur,  stat  m  porla,  populo 
circumstante  ;  et  data  bencdictione  super  eam,  jo- 
bet  dominicam  dicere  orationem.  Dixit  illa,  et  popu- 
Ins  benedixil  Dominum.  In  civitatei  cui  nomeu 
Oeuthreb  [a/.  Onereb],  decumbens  lectalo  quidam 
dives,  jam  dies  duodecim  privatus  linguae  officio,  ad 
jussionem  visitaniis  se  sancti,  loquelam  recuperat, 
eucharistiam  sumil  :  et  ita  muniius,  extremum  in 
bona  confessione  efOavit  spiritum.  0  oliva  fructifera 
in  domo  Dei !  o  oleum  jucunditatis,  ungens  et  lo- 
cens !  Et  Splendore  miraculi  illustravit  sanos,  et 
suavitate  beneficii  unxit  infirmum,  cui  mox  moritaro 
salutarem  confitendi  et  communicandi  obtinuit  fa- 
cultatem.  Intravit  ad  eum  qnidam  de  nobilibus, 
habens  ei  aliquid  dicere.  Qui  inter  loquendum,  fide 
plenus,  Ires  juncos  pie  furatus  de  lectulo,  in  quo 
ille  sedebat,  tulit  secum  :  et  multa  Deus  de  furio 
pietaiis  est  operatus,  fide  illius,  et  Praesulis  sanctitate. 
Forie  vencrat  in  civitatem,  nomine  Duevania.  Et 
cum  scderet  ad  mensam,  ingressus  vir  nobilis  de 
civitate  ipsa  humiliter  supplicat  pro  uxore  prs- 
gnanle,  quae  jam  solemne  omne  praeterisset  tempas 
pariendi,ita  ut  mirarentur  omnes ;  et  nemo,  qiji  aliod 
quam  vitae  periculum  crederet  imminere.  Rogat  et 
cum  eo  Neemias,  episcopus  illius  civitatis,  qui  juxta 
eum  sedebat  :  rogant  el  cseteri,  quotquot  aderant 
simul  discumbentes.  Tum  ille  :  Compatior  ei,  *  in- 
quil,  «  quod  bona  mulier  sit,  et  pudica.Et  porriges 
viro  pocuIum,cui  bcnedixerat:  «  Vade,  »  inquit,<  da 
ilii  bibere,  sciens  eam  sumpto  benedictionis  pota,  e^ 
sine  mora,  et  sine  periculo  parituram.  »  Factum 
est  quod  praecepit,  et  nocte  ipsa  subsecutum  esi 
quod  promisit.  Sedebat  in  campo  cum  Comite  Ulj- 
diae  aliqua  tractans,  et  mullitudo  copiosa  circa  eos. 
Venit  mulier  gravida,  et  vere  gravis.  Indicat  se 
contra  omnes  natune  leges  retinere  partum  jam 
quindecim  mensibus  et  diebus  viginli.  Compassus 
Malachias  super  novo  et  inaudito  incommodo,  orat, 
et  mulier  parit.  Qui  aderant,  laeiati  sunt,  ct  mirati 
sunt.  Omnes  enim  viderunt,  in  qua  facilitate  et  ve- 
locitate  loco  eodem  enixa  sit,  et  iriste  negati  partus 
periculum  miraculo  commutatum  jacundiori. 

GAPUT  XXII. 
Concubinario  obstinato  exttium  denuntiat. 

48.  Accidit  ibidcm  quiddam  pari  quidem  miraculo, 
sed  5orte  dispan.  Viditbominem,  qui  publice  lenere 
dicerelur  concubinam  fratris ;  et  hic  erat  mUes»  mi- 
oisier  Comitis.   Et  poblice  convenieos  iDoestooaiim, 


noi 

alterum  ei  Joanncm  exliibnil  :  <  Non  licel  libi, 
inquiens,  «  concubinam  habere  fratris  lui.  ■  At  ille 
altcnim  ipsi  niliilominus  Herodem  redhibens,  non 
modo  non  audivit  eum,  sed  el  superbe  rcspondit,  et 
coram  omnibus  jurat  nunquam  sc  dimissurum  (Marc. 
VI,  17-28).  Tum  commolus  Malachias,  sicul  erat 
pro  jusliliavehementerzelans  :  «  Et  Deus,  »  inquit, 
«  te  ab  ilia  scparet  vel  invituni.  »  Parvi  pendens 
ille,  ex  instanli  abiit  indignabundus.  Offendensque 
mulierem  non  longe  a  lurba  constitula  in  loco ,  vi 
oppressit  eam,  sicut  erat  satanap  totus,  cui  paulo 
ante  traditus  fuerat,  Nec  latuit  flagiiium.  Ancilla, 
quae  dominam  comitabatur,  recurrensdomum  (nem- 
pe  haud  procul  aberat  loco)  nuntiat  anhela  quid 
mali  acciderit.  Ad  quam  vocem  gcrmani  illius,  qui 


VITA  S.  MALACHLE. 


tl02 


bus  repens,  posl  se  trahebat  pedes  emortuos  :  quem 
dic  quadam  ante  cellam  suam  Malachias  mcestam 
et  moercntcm  invcniens  causam  percontatur.  Et  ille : 
a  Vides,  »  inquit,  «  quam  exlongomisellus  afflictcr, 
et  manus  Domini  super  me  :  et  ecce  ad  cumulum 
aerumnac,  homines,  qui  misereri  debuerant,  irrident 
me  potius,  miseriam  exprobrantcs.  Quem  ubi  au- 
divit,  pietate  motus  suspexit  in  coelum,  manus  pari- 
ter  levans.  Facta  aulem  brevi  oralione,  ipse  mtravit 
cellam,  et  ille  surrexit.  Et  stans  super  pedes  suos 
mirabUur  si  vere  esset  quod  erat  pene  somnium 
snspicatus.  Coepit  lamen  se  pedetentim  movere :  ne- 
que  enim  posse  ire  salis  credebat.  Tandem  quasi  e 
gravi  sommo  evigilans  cognoscit  misericordiam 
Domini  super  se;  tirmiter  graditur,  et  in  pisirinum 


domi  erant,  zelantes  sororis  stuprum,  tola  illo  festi-  g  reverlitur,  exsilliens  et  exsultans,  et  laudans  Deum. 

Viso  eo,  qui  ante  viderant  et  cognoverant,  repleti 
sunt  stupore  et  ecstasi,  phanstasma  putantes.  Virum 
ilem  hydropicum  orando  sanavit :  qui  illico  reman- 
sit  in  monasterio,  pastor  ovium  factus. 

51.  Civiias  Hibemiae,  nomine  Corcagia  [aL  Co- 
reava],  vacabat  episcopo.  Tractalumestdeeleciione: 
dissensere  partes,  quibusque,  ut  assolet,  prsBsuIem 
volentibus  constitucre  suum,  nonDci.  Venit  illuc 
Malachias,  audila  dissensiono.  Convocaio  clero  et 
populo,  eliam  corda  et  vota  discordantium  unire 
curavit.  Et  persuasis  illis  totum  negotium  sibi  de- 
bere  crcdi,  cui  potissimum  sollicitudo  incumberet 
illius,  sicut  etaiiarum  pcr  Hiberniam  Ecclesiarum 
inconliucnli  nominat  eis,  non  quempiam  de  nobili- 
V  bus  terra%  sed  magis  quemdam  hominem  pauperem 
queni  sciret  sanctum  et  doctum  :  et  hic  erat  alieni- 
gena.  Quajritur  iilc  :  nuntiatur  derumbere  lecto,  el 
iia  debiiis  ut  nullo  pacto  excnt,  nisi  in  manibus 
portatus  ministrantium.  Et  Malachias  :  a  Surgat,  t 
inquil,  in  nomine  Domini,  ego  praecipio;  SSO 
obedicntia  salvum  facict  eum.»  Quid  facerct  ille? 
Parere  volebat,  sed  imparatum  sc  sentiebat :  quod 
etsi  posset  ii^e,  episcopari  reformidabat.  Ita  cum 
voluntatc  obediendi,  pugnanle  gemino  hoste,  pon- 
dere  languoris,  et  melu  honoris  [al.  oneris],  vicit 
illa  lanun,dala  sibi  in  adjutorium  spe  salulis.  Ita- 
que  conatur,  movet  sese,  tentat  vires,  invenit  se 
solilo  fortiorcm.  Crescit  pariter  fides   cum  viribus, 


nanlia  pervolant,  pudicilia^  hostcm,  ipso  in  loco 
et  opere  scclcris  deprehensum,  multis  G70  con- 
fossum  vulneribus  interimunt.  Nccdum  conventus 
solutus  erat,  cum  ecce  armiger  illius,  quod  evene- 
ral,  nuntiavit.  Et  mirati  sunt  universi,  quod  senten- 
tia  Malachiae  tam  celerem  babuisset  effectum.  Ti- 
muerunl  quiquc  flagitiosi  audito  hoc  verbo  (nam 
multi  crant  in  terra),  et  tcrriti  purgati  sunt,  lavan- 
tes  manus  suas  in  sanguine  peccatoris. 

CAPUT  XXHI. 
Varia  sanitatum  beneficia  variis  prcestita^ 
49.  Diarmitium  comitem,  multo  jam  tempore  de- 
c  imbentem   lecto,  duriler  quidcm  incrcpans,  quod 
malus  homo  esset,  imraoderatius  serviens  ventri  et 
gulse,  benedicta  aspersum   aqua,  surgere  fecit  sinc 
mora,  ita  valentem,  ut  equum  ascenderet  illico,  et 
utiquc  praeter  spem  suara  ipsms  et  suorum.  In  urbe 
Caselensi  venit  homo  ante  cum  cum  filio  paralytico, 
rogans  illum  sanari :  qui  orans  breviter,  t  Vade,  > 
inquit,  «  fllius  tuus  sanabilur.  »  It,  et  crastino  redit 
cum  filio,  sed   minime    sanato.  Tum  surgens  Mala- 
chias,  et  stans  super  eum  diutius  oravit,  et  illc  sa- 
natus  est.Et  conversus  ad  patrcm :  «  Offer, » inquit, 
«  illum  Deo.  »  Annuit  homo,  sed   non  tenuit:  et 
post  aliquot  annos  ille  jam  juvenis    recidit  in  id- 
ipsum,  sine  dubio  propter   inobedicntiam  patris,  et 
pacti  transgressionem.  Alius  quidam  veniens  de  lon- 
ginquo,  cum  esset  Malachias   in  flnibus  Mumonise, 


attulit  ad  eum  filium,  pedum  penitns  officio  destitu-  Q  el  rursum  facla  fortior  fides  dat  vicissim  viribus  in- 


tum.  Percunctatus  quonam  modo  illi  id  accedisset : 
c  Ut  suspicor,  "» inquit,  «  da?monum  malignitate.  » 
Et  addit:  «  Ludenti  in  prato  ipsi,ni  fallor,  immisere 
soporem,  evigilansque  puerulus,  sic  sc  invenit.  » 
Hsec  dicens,  cum  lacrymis  precem  fundit,  efflagitat 
opem.  Misertus  ejus  oravit  Malacliias,  jubens  aegrum 
interim  dormire  ibidem  supersoUum  [fort,  solum]. 
Dormivit;  et  surrexit  sanus.  Hunc  ipse,  quia  dc 
longe  vencrat,  aliquandiu  in  comitalu  suo  rctinuit, 
el  erat  ambulans  cum  co. 

50.  In  monastcrio  Bcnchorcnsi  pauper  quidam 
fralrum  cleemosynib  sustentabatur.  Et  erat  quoti- 
dianani  accipiens  slipem,  aliquid  officii  factitans  in 
pistrino.  Is  claudus  ab  annis  duodeeiffl  ,  humi  mani- 


cremenlum.  Jam  surgere  per  se  valet,  jam  meliu- 
sculc  giadi,  jam  cec  sentire  in  ambulando  lassitadi- 
nem;  demum  expeditus  et  alacer  pervenire  ad  Mala- 
chiam  sine  hominis  adjutorio.  Qui  assumens  eimi, 
misit  in  caihcdram,  clero  et  populo  coliaudante. 
Hoc  ila  in  pace  factum  est,  quia  nec  illi  ausi  sunt 
Malachia)  volunlali  in  aliquo  obviare,  videntes  si- 
gnum,  quod  fecerat :  nec  ille  parere  dubitavil,  tam 
evidc  nti  argumento  faclus  securior  de  Domini  vo- 
luntate. 

52.  Mulier  quicdam  ftuxum  sanguinis  paliebatur : 
et  iwc  nobilis,  tharissima  Malachiap,  jdus  tamen  ob 
morum  quam  generis  nobilitatcm.  Quie  ex  toto  de- 
ficiens,  nimirum  cum  Banguine  exliaustis  yiribui^ 


1103 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GLAR^-VALLBNSIS 


1104 


jam  posita  in  extremis,  roisit  ad  Dei  hominem,  ut,  a  postulans  pro  eo,  qui  poslulat  pro  sanctis  gemilibti 

quol  supererat,   ammae  subvenirel,  qui  se  jam  non      *  ^•^•^  ~  /^.rj_i.._.a 

csset  visurusin  corpore.    Audicns  Malachias  mo- 

lesie  tulit,  quod  mulicr,  virlutis  foret,  et  vita  ejus 

frurtuosa  opere  et  exemplo.  Et  videns  se  non  posse 

satis  accurrere  tempestive,  accilo  Malcho,  quod  ju- 

venis  esset,  et  expeditus  (ipse  est,  cujus  supra  me- 

minimus  {Num.   39),    frater   Christiani   abbatis)   : 

«  Accelera,  »  inquit,  t  fer  illi  tria  poma  haec,  super 

qu8B  nomen  Domini  invocavi.  Confide  in  ipso  quod 

ubi  ex  eis  gusiaverit  non  gustabit  mortem,  prius- 

quam    nos   videat,   etsi   tardiuscule   secuturos.    » 

Fesiinat   Malcbus  secundum  mandatum,  cl  veniens 

intrat    ad  morituram,  alterum  se  exhibens  puerum 

Elisaei  {IV  Reg.  iv,  29),  nisi  quod  hujus   efficacior 

opera   fuil.   Jubcl  missam  sibi  a  Malachia  benedi-  g  Dominum. 

c.ionem  accipere,  ct  gustare,   si  quo  modo  valuerit. 

Al  illa  exhilarata,  audito  nomine  Malachiae  ut  obe- 

dire  possit  nutu  significat   pauiispcr  bc  erigi  velle; 

nam  verbo  non  poter.it.  Erigitur,  gustat  :  gustaio 

confortata  est,   loquitur  ct  gralias  agii.  Et  immisit 

Dominus  soporemin  eam,  et  suavissiroe  requievit  in 

co,  cujus  usu  diu  carueiat,  sicut  et  esu.  Sletii  in- 

terim  sanguis,  et  post  modicum  cxpergefacta,  sanam 

se  reperit,nisi  quod  longa  inciiia,  et  sanguinis  minu- 

tione  adhuc  dcbilis  crat.  Si  quominus  die  sequenii 

desideralus  Malachiae  advenfus  aspectusque  perfecit. 

CAPUT   XXIV. 
Feminam  sine  sacramento  Extremce  Unctionis  de- 

funciam  resuscitat. 


inenarrabilibus.Quid  plura?  aperit  oeulos  quae  fuent 
mortua ;  et ,  ut  solent  qui  de  gravi  somno  eyigiUm, 
fricaus  sibi  manibus  frontem  ei  tempora,  superle- 
ctum  se  erigit,  et  agnito  Malachia,  incliQans  deYOie 
salutat  eum.  £t  verso  iuctu  in  gaudium,  stupor  ap- 
prehendit  omnes,  et  qui  viderunt,  et  qui  audieranL 
Sed  et  Malachias  gratias  agens,  benedixit  Dominam. 
Et  unxit  eam  nihilominus,  sciens  in  hoc  Sacramento 
remitti  peccata,  et  quod  oratio  fidei  salvet  infirmuiii 
{Jac,  v,  14,  15).  Post  haec  abiit  ille,  et  illa  oon- 
valuit  et  vivens  incolumis  tempore  aliquanlo ,  ut 
gloria  Domini  manifestaretur  in  ea,  peracta  pQeoi- 
tentia  ,  quam  sibi  Malachias  injunxerat,  in  boLt 
confessione    iterum  obdormivit ,    et  migravit    ad 


CAPUT  XXV. 

Alia  diversa  beneficia  in  diversos  collala, 
54.  Fuit  item  mulier,  cui  spiritus  iracundie  et 
furoris  in  tantum  dominaretur,  ut  non  solum  Ticini 
et  cognati  fugerent  consortium  ejus,  sed  filii  quo- 
que  ipsius  vix  suslinerent  babitare  cum  ea.  Clamor, 
et  rancor,  el  tempestas  valida,  ubicumque  fuisset 
Audax,  et  ardens,  et  praeceps,  metueoda  iingua  et 
manu,  importabilis  omnibus,  et  invisa.  Dolentes 
filii  lum  pro  illa,  tum  pro  seipsis,  irabunt  \llam  ad 
praesenliam  Malachiae,  lacrymabilem  cum  fletu  queri- 
moniam  deponentes.  Vir  autem  sanctus ,  et  pericu- 
lum  matris,  et  incommodum  miserans  filiorum,  seor- 


53.  Habitabat  vir   nobilis  in  vicinia  Bencborensis  {  sum  advocat  illam  :  fueritne    confessa   aliquanao 


monasterii,  cujusuxor  cum  infirmaretur  ad  mortem, 
rogatus  Malachias  ut  descenderet,  priusquam  more- 
retur,  infirmam  uncturus  oleo.  Descendit,  et  intravit 
ad  eam  :  quo  viso,  exsultat  illa,  spe  animata  salutis. 
Et  cum  pararet  ungere  eam,  visum  est  omnibus  dif- 
ferendum  potius  usque  mane.  Erat  enim  vcspera. 
Acquievit  Malacbias,  et  data  benediclione  supcr 
aegram,  exivit  cum  his  qui  secum  eraut.  At  vero 
post  modicum  subito  clamor  factus  est,  planctus  et 
strepitus  muUus  per  totam  domum;  siquidem  inso- 
nuit  quod  morlua  esset.  Accurrit  Malachias  tumuitu 
audito,  et  secuti  sunt  eum  discipuli  ejus.  Et  accen- 
dens  ad  lectum,  ul  certo  compcril  exspirasse,  con- 
Blernatus  esl    animo,  sibi  imputans,  quod  fraudata 


peccata  sua,  soUicite  percontatur.  Respondit,  «  he- 
quaquam.  Confilere,  »  inquit.  Paret.  Et  iUe  i^jan- 
gens  poeoitentiam  confitcnii,  oransque  aupeream,  ot 
Dominus  onmipoiens  det  ei  spiritum  mansuetudinis, 
in  nomine  Domini  Jesu  ne  ultra  irascatur  jubet.  Se- 
quitur  tanta  mansuetudo,  ut  pateat  omnibus  non 
esse  aUud,  quam  admirabUem  muiationen  da- 
terae  Excelsi.  Fertur  adhuc  hodie  vivere,  et  tantc 
esse  paiientiai  et  lenitatis,  ut  quse  omnes  exasperare 
solebat,  nuUis  modo  exasperari  damnis,  contumeUis, 
afflictionibus  queat.  Si  licet  et  me,  juxta  Apostolum, 
abunJare  in  sensu  meo  {Rom,  xiv,  5),  accipiat  quis- 
que  ut  volet;ego  istud  superiori  susdtatae  miracuk) 
mottuae  censeo  praeferendum,  quod  exterior  quidem 


gratia  Sacrnmenti  obierit.  Et  elevatis  in  coelum  ma-  D  ibi,  hic  vero  interior  revixerit  homo.  Etnunc  curra- 
nibus.   «  Obsccro,  Domine,   inquit,  inhipienter  egi.      mus  ad  reliqua. 


Ego,  ego  peccavi,  quidisluli ;  nouista,  quae  voluil. » 
Haecdiceus,  cont<'slatus  csl  in  audichtia  omnium, 
nuUam  se  recepturum  consolationem,  nullam  dalu- 
rum  requiem  spiriiui  suo,  nisi,  quam  tuleral,  licc- 
ret  reslituere  gratiam.  Et  stans  super  eam,  tota  no- 
cte  laborabal  in  gemilu  suo  :  et  pro  olco  sancto, 
largo  imbre  lacrymarum  l»9l  f.crfundens  inortuam, 
vicem  illi  unctionis,  quam  j»(  toral  exhibcbat.  Ipse 
quidem  sic,  ad  suos  autem  :  «  Vigilate,  o  inquit 
«  et  orate.  •  Itaquc  in  |  salmis  iUi,  ille  in  lacrymis, 
noctem  duxere  pervigilem.  Et  mane  lacto,  exaudivit 
Dominus    sanctum  suum,  quia  spiritus  Domini  erat 


55.  Vir  secundum  saeculum  honorabilis,  secon- 
dum  Deum  timoratus,  veniens  ad  Maiachiam,  quc- 
sius  cst  ei  super  sterilitate  animse  suse,  sapptieftos 
ut  sibi  obtineret  ab  omnipotente  Deo  gratiamlacry- 
marum.  Et  subridens  Malacbias,  quod  gratum  bt- 
beret  in  homine  saeculari  desiderium  spirituale,  snam 
maxillam  maxillae  illius  quasi  blandiendo  conjon- 
gens  :  «  Fiat, » iuquit,  f  tibi,  sicut  petisti.  »  Tantos 
exinde,  et  pene  continuos  exitus  aquarum  dedoxe- 
runt  oculi  cjus,  ut  illud  Scripturse  ei  posse  aptar 
videretur  :  Fons  hortorum,  puteus  aquarum  vivtn- 
tium  (Cantic.  iv,  15),  Est  insula  maris  in  Hibertua, 


1105 


VITA  S.  MALAGHliE. 


1106 


ab   olim  feconda  piscium;  et  inare  ibi  piscosnm  i  die  eonfudisti,  advereus  profecto  Teritatem  locutus 


valde.  Peccatis,  ut  creditur,  habitantium  adempla 
copia  solita,  quje  multos  habebat  Glios,  infirmata 
est,  et  a  tania  fundilus  sui  commoditate  emarcuit. 
Dolenlibus  accolis,  et  jacturam  gravem  populis  aegre 
ferentibus,  revelatum  cst  cuidam  mulieri,  precibus 
Malachiae  po  se  afTerri  rcmedium  :  idque  ionoluit 
omnibus,  ipsa  prodente.  Nutu  Dei  contigit  adesse 
Malachiam.  Dum  enim  circuirct,  et  repleret  Evan- 
gelio  regionem,  diverlit  illuc,  ut  et  ipsis  eamdem 
Rratiam  impertiret.  At  barbari,  quibus  erat  major 
cura  de  piscibus,  omni  instantia  flagitant,  ut  potius 
respicere  dignttur  super  sierilitaiem  insuiae  suse. 
Qui  cum  respooderel  se  minime.  ad  hoc  venisse, 
099  hominum  magis,  quam  piscium  desiderare 


et  contra  tuam  ipsius  conscicntiam.  «  Moestus  Ma- 
lachias  pro  homine  sic  indurato,  sed  magis  fidei 
dolens  injuiiam,  timcns  periiulumf  ecclesiam  con- 
vocat  :  errantem  publice  arguit,  publicc  monet  ut 
resipiscat.  Suadentibus  hoc  ipsum  cpiscopis  et  uni- 
verso  clero ,  cum  non  acquiesceret ,  oontumaci 
aiiaihema  dicunt,  haerelicum  protestanles.  Nec  sic 
evigilans  :  «  Omnes,  >  inquit,  c  favetis  homini  po- 
tiusquam  veritati ;  ego  personam  noa  accinio,  ut  de- 
seram  ViTitatem.  »  Ad  boc  verbum  substomachans 
sanctus  :  «  Dominus,  inquit,  «  fateri  te  veritatem  fs- 
ciat  vel  ex  necessitate.  >  Quo  respondente, «  Amen,» 
Bolvitur  conventus.  Tali  ille  inustus  cauterio,  fugam 
meditatur,  infamis  atque  inhonorus  fore  non  susti- 


captaram;  videns  tamen   fidem  eorum,  flexis  in  lii«  B  nens.  Et  continuo  sua  lollens  exibat,  cum  ecce  sub- 


tore  genibus,  oravit  ad  Dominum,  ut,  licet  indignis, 
iiidnltum  olim  beneficium  taotafidc  repelentibusnon 
no^aret.  Ascendit  oratio,  asceodit  et  piscium  mul- 
titudo,  et  furte  uberior,  quam  in  diebus  antiquis, 
et  ipsa  populo  terrae  perseveraus  usque  in  hodiemum 
diem.  Quid  mirum,  si  oraiio  justi,  quse  penetrat 
coelos,  penetravit  abyssos,  et  de  profundo  maris 
tautas  piscium  copias  evocavit? 

56.  Venerunt  aiiquando  tres  episcopi  in  villam 
Fochart  [al,  Fochaul],  quem  dicunt  locum  nativi- 
tatis  Brigidae  virginis  :  et  quartus  erat  Malachias. 
Ad  quem  presbyter  qui  hospitio  susceperat  eos  : 
€  Quid  faciam,  d  inquit, «  quod  pisces  non  habeo?  » 


ita  correptus  infirmitale,  sislit  gradum,  viribusque 
deficiens,  eodcm  loco  jactat  se  super  solum  anhelus 
et  fessus.  Forle  incidens  in  id  loci  vagabundus  in- 
sanus  quidam,  oflendit  hominem,  quidnam  ibit  agat 
percontatur.  Respondet  gravi  se  infirraitale  tcneri, 
et  neque  procedere,  neque  redire  valentem.  Et  ille  : 
a  infirmitas  ista  haud  alia,  >   inquit,  «  quam   ipsa 
mors  est.  »  Hoc  autem  non  dixit  a  semetipso  ;  sed 
puichre  Dominusper  insanum  corripuit    eum,  qui 
sanis  acquiescere  noluit   consiliis    sen^atorum.  Et 
addit  :  «  Revertere  domum,  ego  te  juvabo.  «  Deni- 
que  ipso  duce  revertitur  in  civitatem  ;  redit  ad  cor, 
ei  ad  misericordiam  Domini.  Eadem  hora  accitur 


QuorespoDdeole,utqu8erereta  piscatoribus  :  «  Bien-  Q  Epi^copus  agnosciiur  veritas,  abjicitur  error.  Con- 


nium  est,  »  ait,  «  quod  non  inveniunlur  pisces  in 
flumine  :  unde  et  piscatores  prorsus  diffusi,  etiam 
arti  suse  renuntiaverunt.  >  Et  ille  :  c  Praecipe,  » 
inqnit,  «  laxari  reiia  iu  nomiue  Domini.  »  Factum 
est,  cl  cipti  sunt  salmones  duodecim.  Sccundo  mi- 
serunt,  et  caplis  totidem,  iuopiitatum  inferunl  men- 
bis  et  ferculum,  et  miraculum.  Et  ut  clare  liqueat, 
Malachiae  mehtis  hoc  datum  fuisse,  aliis  quoque 
duobus  seqnentibus  auuis  eadem  nihilumiuus  sieri- 
litas  perdnravit. 

CAPUT  XXVL 

Veritatemcorporis  Chmtiin  Eucharistiapropugtiat, 
57.  Fuit  quidam   clericus  in   Lesmor,  probabilis 
(ut  fertur)  vitae,  sed  fidei  non  ita.  Is  sciolus  in  ocu-  Q  impeditus,  injungit  negoiium  hoc  uni  episcoporum. 


tessus  reatum  absolvitur,  petit  Viaticum,  datur  rc- 
conciliatio  :  et  uno  pene  moinento  perfidia  ore  ab- 
dicatur,  et  morle  dilaitur,  693  Ita  mirantibus 
cunctis,  sub  omni  celeritaie  completus  esl  sermo 
Malachiae,  et  scriptura)  pariter  dicentis  quia  vexatio 
dat  intellectum  auditui  (Isa,  xxviii,  19). 

CAPUT  XXVIl. 

Pacem  et  concordiam  inter  dissidentes  mirabiliter 

conciliat, 

58.  Inter  populos  quarumdam  regionum  orta  ali- 
quando  gravis  discordia  est.  Interpellatur  Malacbias 
de  componenda  pace  inter  eos  :  et   cum  es«et  alias 


lis  suis,  prsesumpsit  dicere,  in  Eucharistia  esse  tan- 
tummodo  aacramentum,  et  non  rem  sacramcnti,  id 
est  solam  sanctificaiionetn,  et  oon  corporis  verita- 
tem.  Super  quo  a  Malachia  secreto,  et  s»pe  ronven- 
tus,  sed  iocassum,  vocatns  ad  medium  est,  seorsnm 
tamen  a  laicis,  ut,  si  fieri  posset,  sanaretur,  et  non 
confundereiur.  Iiaque  in  conventu  clericorum  data 
facnltas  homini  cst  pro  sua  sententia  respondendi. 
Cumque  totis  ingenii  viribus,  quo  non  mediocriter 
callebat,  asserere  et  defendere  conaretur  errorem, 
Malachia  conira  dispotante  et  convincente,  jo^icio 
omnium  superatus,  de  conventu  confusus  quidem 
exiit,  sed  non  corrertus.  Dicebat  autem  se  non  ra- 
tione  victum,  sed  Episcopi  pressum  auctoritate. 
«  Et  tu,  »  inquit,  c  o  Malachia,  sioe  ciusa  me  ho- 


IIIo  excu<ante  et  ncgnnte,  et  dicente  Malachiam,  non 
8**,  quaesitum ;  se  contemptum  iri,  frustra  fatigari 
nolle  :  «  Vade,  »  inquil,  «  et  Dominus  erittecum.  > 
Et  ille  :  «  A(*quiesco,  sed  si  me  non  audierint,  sdto 
me  ad  tuam  Palernilatem  appellaturum.  b  Subridens 
Malacliias  :  a  Fiaf,  >  inquit.  Tunc  episcopus  convo- 
catis  partibus,  dictal  formani  pacis  :  acquiescunt, 
reconciliantur  ad  invicem ;  fide  binc  inde  data,  sla- 
bilitur  pax  :  et  sic  dimisit  eos.  At  pars  una  videns 
hostes  facta  mali  nihil  suspicarentur,  loquebantur 
mutuo,  et  dicebat  homo  ad  proximum  suum  :  «  Quid 
voluimus  facere  ?  Victoria  prse  manibus  est,  et  ultio 
de  inimicis.  »  Et  coepcre  insequi'  illos.  Innotuit  epi- 
scopo  quod  fiebat ;  et  accurens  convenit  ducem  eo- 
rum  super  iniquitate  et  dolo,  sed  spretus  ab  illo  est. 


1107 


S.  BBRNAROl  ABBATIS  GLAiyB-VALLBNSlS 


1106 


Invocavit  nomen  Halachiae  adversus  cum,  et  niliili  »      60.  Aliquis  de  nobilibus  infensus  Regi,  reconci- 

«•.  ••J ! •■>     .^^  •  ••       "    !•_« __»  _^_    __><kn%«n>«   'Mnln/tViina      '^A^*  Anirwt    Q A#M    oala« 


pendil :  irridcnsque  cpiscopum,  c  Putasne,  » inquit^ 
c  propter  te  amillerti  debeamus  malefaclores  nostros 
quos  Deus  Iradidit  in  manus  noslras  ?  El  rccorda- 
lurverbi  sui  episcopus,  quos  liabuerat  cum  Mala- 
chia,  flcns  et  ejulans,  verso  vullu  ad  monnsleriuni 
ejus  :  «  Ubi  es,  »  ait,  c  homo  Doi  ?  ubi  cs  ?  Nonne 
hoc  est,  pater  mi,  quod  libi  dicebam  ?  Hcu,  heu, 
vCni,  ul  facerem  bonum,  et  non  malum  ;  et  ecceper 
mc  oranes,  ii  i  in  corpore,  isti  in  anima  pereunt !  > 
llulta  in  hunc  modum  loquebatur  lamcntins  etplan- 
gcns,  et  quasi  pra^sentem  sollicilans  cl  competlans 
Malachiam  adversus  malignantes.  Intcrim  veroimpii 
cum  quibus  fecerant  pacem,  insequi  non  desisle- 
bant  ad  perdendum  eos  :  et  ecce  spirilus  mendax  in 


liatus  est  per  mauum  Malachiae.  Nec  enim  Regi  satis 
fidebal  ille,  ut  paccm  cuin  eo  faceret,  uisi  medianle 
Malichia,  aut  quem  Rex  a?que  revereretur.  Nec  im- 
merilo,  ut  post  apparuit.  Nam  factum  securam,  el 
minime  jam  caventcm  &ibi,captum  trasit  in  viocula, 
odio  auliquo  captus  plus  ipsc.  Requiritur  hoino  t 
suis  de  manu  mediatoris  :  nec  enim  aliud  amici 
exspeciare  quam  morlem.  Quid  faceret  Malachias? 
Non  est  quod  possit,  nisi  ut  recurrat  ad  saom  illnd 
solitum  unicumque  refugium.  Congregaio  exercito 
forti  nimis,  turba  magua  discipuloram  suonim,  adit 
hominem,  requirit  vinclum;  ncgalur.  Et  Malachias: 
a  Inique,  inquit,  c  agis  contra  Domiuum,  et  contn 
me,  et  conlra  te  ipsum,  pactum  prsevaricans  :  ai 


ore  quorumdam  virorum,  qui  eos  deciperet.  Et  oc-  B  dissimulas  lu,  sed  non  ego.  Gredidit  se  homo  fidei 


currerunt  illis  in  via  viri,  nuntiantcs,  factam  irru- 
ptionem  in  terras  ipsorum  ab  adversariis  :  in  ore 
gladi  consumi  omnia,  et  diripi  bona  corum,  uxores 
quoque  ac  liberos  tolli  et  abduci.  His  auditis,  reversi 
sunl  festinanicr.  Sequebantur  ultimi*  primos,  quo 
irent,  aut  quid  accidcrat,  ncscientes.  Nec  enim  om- 
nes  audierant  viros  loquentes,  Cumque  venissent, 
et  inveni^sent  nihil  horumquae  nuntiala  erant,  confusi 
sunt,  deprehensi  in  malitia  sua.  Et  cognoverunt  spi- 
ritui  erroris  se  traditos  propter  nunlium  Malachiae 
quem  deceperunt,  et  nomen  ejus  quod  spreverunt. 
Porro  episcopus  audiens  frusiratos  proditores  in 
iniquitalc  sua  quam  cogitaverant,  cum   gaudio  re- 


mese  :  si  contingat  mori,  ego  prodidieumy  ego  rcus 
sanguinis  cjus.  Quid  tibi  visum  esl  me  prodiiorem, 
te  praevaricatorem  constituere?  Noveris  me,  donec 
liberetur,  nihil  gustaturum,  sed  neque  istos.  >  Sic 
locultis,  intrat  ecclcsiam  :  Deum  omnipotentem  suls, 
suorumque  anxiis  gemitibus  interpellat,  ut  iiijaste 
addictum  dignctur  eripcrc  de  manu  praevaricaloris 
et  iniqui.  Et  ca  dic  cum  nocte  seqaenti  in  jejanio  ei 
oratione  perslitcrunt.  Perlatum  ad  Regem  quid  fie- 
ret;  et  magis  inde  induratam  esl  cor  ejus,  uode 
emolli  i  debuerat.  Init  fugam,verilus  homo  cama\is, 
ne  si  prope  remaneret,  orationis  non  posset  sustinere 
viriutem.  Quasi  vero  vel  absconditum  non  inveniat, 


meavit  ad  Malachiam,  referens  omoia  pro  ordinem,  g  vel  non  perveniat  ad  remotum.  Tu  metas  ponis. 


quae  acciderant  sibi. 

59.  Sciens  Malachias  ejusmodi  occasione  pacem 
esse  turbatam,  nactus  opportunum  tempus,  pacem 
per  semet  inler  ipsos  denuo  reformire  curavit,  et 
firmare  reformatam,  datiset  receptis  a'trinsecus  fide 
et  juramento.  Verum  illi,  quibus  ante  pax  fracla 
fuit,  injuriae  meniores,  neglecto  pacto  et  praecepto 
Malachiae,  iractaverunt  device  reddenda.  Etcongre- 
gati  omnes  in  unum,  ibant  ut  imparatos  prseoccu- 
paront,  redderentque  in  caput  eorum  malum,  quod 
sibi  ipsi  facere  cogitassent.  Et  magno  flumiue,  quod 
intererat,  facillime  transvadato,  fluviolo,  quem  non 
procul  ab  illo  offeudcre,  retenti  sunt.  Neque  enini 
jam  fluviolus,sed  plane  fluvius  ingens  apparuit,  ubi- 


miser,  orationibus  sanctorum?  Num  est  oratio  jaeta 
sagilta,  ut  fugias  a  facie  arcus?  Quo  ibis  a  Spiritu 
Dci,  qui  eam  porlat,  et  quo  a  facie  ejus  fugies?  De- 
nique  fugientem  inscquitur,  invcnit  latitantem  : 
erisque  caeus  c  etnon  vidcns,  ut  mclins  videas,  el 
intelligas  quoniam  duruni  esi  tibi  contra  stimuium 
calcilrare.  Denique  senti  vel  nanc,  quia  sagittae  po- 
tentis  aculae  pervcuerunt  ad  te  :  qua^  ctsi  resilierunt 
a  corde,  quia  saxeum  ost,  sed  non  ab  ocuiis.  Uti- 
nam  perfencstras  saltem  oculorum  perveniant  osqoe 
ad  cor,  et  vexatio  det  inielleclum  caecitati.  Cernerc 
erat  Saulum  denuo  ad  manus  trahi,  et  duci  ad  Ana- 
niam  {Act,  ix),  ad  ovem  scilicet  lupum,  ut  refuoderet 
praedam.  Rcfudit,  ct  reccpit  visum,  quod  Malachias 


que  sui  transire  volentibus  transilum  negans.  Mirari  *^  usque  adeo  ovis  esset,  ul  si  miscrtus  et  lupo.  Dili- 


omoes  tantum  nunc  csse,  tanlillum  anlebac  fuisse 
scicntes,  et  loqui  inler  se  :  c  Unde  inundatio  hsec  ? 
aer  serenus  est,  imbrcs  non  sunt,  nec  proxime  fuis- 
se  meminimus.  Et  si  multufn  pluisset,  quis  nostrum 
unquam  hactenus  meminit  in  quantacumque  illuvie 
ita  intumuisse,  ut  operiret  SH^  terram,  sala  et 
prata  pervaderet  ?  Digitus  Dei  est  iste,  et  Dominus 
sepit  vias  nostras  propter  sanctumsuum  Malachiam, 
cujuB  sumus  praevaricati  pactum,  transgressi  man- 
datam. »  Ita  et  hi  iofecto  negoiio,  ad  sua  aeque  con- 
fusi  repedaverunt.  Divulgatum  est  verbum  per  uni- 
versam  regionem  :  et  ber.edicebant  Deum,  qui 
comprehendit  sapientes  in  astulia  sua,  et  confrin- 
ens  coniua  peccatoram,8ubIimavit  comu  christi  sui. 


genler  ex  his  adverte,  leclor,  cum  quibus  babitatio 
Malachiae,  quales  principes,  et  quales  populi.  Qao- 
modo  non  et  is  frater  fuit  draconam,  ct  socios 
struthionum?  (Job  xxx,  29).  Et  ideo  dedit  ei  Domi- 
nus  virtutem  calcandi  super  serpentes  et  scorplo- 
nes,  alligare  reges  eorum  in  compcdibus,  et  nobiles 
eorum  in  manicis  ferreis.  Audi  denique  qoid  sequator. 

CAPUT  xxvni. 

Sacrum  cedificium  m^liens,  adversarium  patitur, 
sed  mox  ultione  divina  correptum. 

61.  Is,  cui  Beuchorensis  monasterii  cesserat  pos- 
sessiones,  ingratas  beneficio,  cxtunc  et  deiaceps  in 
solentissime  semper  se  habuit  advcrsas  eum  et  suos, 


1109 


VTTA  S.  MAUCeiifi. 


lltO 


in  omnibus  irifestus,  ubique  iusidians,  detrahensque 
actibus»  ejus.  Al  non  impuoe  boc.  Erat  illi  unicus 
filiuSf  qui  imitor  patris,  audens  aliquid  et  ipse  in 
Malacbiam^codemanno  morluus  est.  Mortuus  autem 
sic.  Visum  est  Malachise  debere  constru^in  Benchor 
oratorium  lapideum,  iostar  eorum  quse  in  aliis  re- 
gionibus  exstructa  conspexerat.  Et  cum  coepissetja- 
cere  fundamenta,  indigenae  quidem  omnes  mirati 
sunt,  quod  in  lerra  ilia  necdum  ejusmodi  aedificia 
695  invenirentur.  Yerum  ille  nequam,  sicut  erat 
praesumpluosus  et  iiisolens,  non  miratus  est,  sed 
indignalus.  Ex  qua  indignatione  concepit  dolorem, 
et  peperit  iniquitatem.  Et  faclus  susurro  in  populis, 
nunc  secreio  detrahere,  nunc  blasphemare  palam ; 
notare  levitatem,  novitatemhorrere,  sumptus  exag- 
gerare.  Istiusmodi  vencnatis  sermonibus  soliicitans 
ct  inducens  muUos  ad  prohibendum  :  «  Sequimini 
me,  >  inquit,  c  et  quod  nonnisi  per  nos  fieri  debet, 
contra  nosfierinonsinamus.  »  Ilaquecum  pluribus, 
quibus  suadere  valuit,  descendit  ad  locum,  reper- 
tum  convenit  hominem  Dei,  primus  ipse  dux  verbi, 
qui  crat  priucipium  mali  :  «  0  bone  vir,  quid  tibi 
visum  est  nostris  banc  inducere  regionibus  novita- 
tem  ?  Scoti  sumus,  non  Galli.  Quaenam  levitas  hsec? 
Quid  opus  erat  opere  tam  superfluo,  tam  superbo  ? 
unde  libi  pauperi  etinopi  sumptus  ad  perficiendum? 
Quis  perfectum  videbil  ?  Qaid  istud  prsesumptioais, 
inchoare  quod  non  queas,  non  dico,  perficere,  sed 
nec  videre  perfectum  ?  Quanquam  amentis  magis 
esl,  quam  prsesumentis  [aL,  prudentis],  conari  quod 
modum  excedii,  vincit  vires,  superat  facultates. 
Cessa,  cessa,  desine  a  vesania  hac  :  alioquin  nos 
non  sinimus,  noo  sustinemus.  «  Hoc  dicit,  prodens 
quid  vellet,  non  quid  posset  considerans.  Nam  de 
quibas  pta^sumebat,  et  secum  adduxerat,  viso  viro, 
mutaii  sunt,  et  jam  non  ibant  cum  co. 

62.  Ad  quem  Vir  sanctus,  tota  libertate  utens  : 
«  Miser,  «  inquit,  *  opus,  quod  inchoalum  vides,  et 
invides,  sioedabio  pcrficietur:  periectum videbunt 
multi.  Tu  vero  quia  non  vis,  non  videbis;  et  quod 
non  vis,  morieris  :  altendito  tibi,  ne  in  pcccato  tuo 
moriaris.  «  Ila  est,  :  ille  mortuus  est,  et  opus  com- 
pletum  est;  sed  ille  non  vidit,  qui,  ut  prsefati  sumus 
anno  eodem  mortuus  est.  Interim  pater  audito  mox, 
quid  de  filio  Yir  sancius  prsedixisset,  sciens  verbum 
ejus  vivum  et  efficax  esse  :  «  Inierfecit,  »  inquii, 
c  filium  meum.  »  Et  instigante  diabolo,  tanto  furore 
cxarsit  in  iltum,  utcoram  duce  et  majoribus  Ulydiae 
falsitatis  et  mendacii  arguere  non  vereretur  homi- 
nem,  qui  veracissimus  esset  vcritatis  et  discipulas, 
et  amator  :  el  convicium  intulit,  simiain  appellans. 
Et  Malachias  quidem  doclus  nonreddere  maledictum 
pro  maledicto,  obmutuit,  et  non  aperuit  os  suam 
dum  consistcret  peccator  adversus  eum.  Sed  non 
Dominus  oblitus  sermonis  sui,  quem  dixerat  :  Mihi 
vindictam^  etego  retribuam  {Deut,  xxxii,  35).  Eadem 
die  domum  reversus  homo,  luit  linguae  effrenis  le- 
meriiaiem,  ipso  uitore,  quo  insligalore  laxarat.  Ar- 
reptum  in  ignem  projicit  daemon;  sed  mox  manibus 


J^  assistentium  extractus  est;  adastus  tamen  corporis 
parte,  et  mente  captus.  Et  dum  insanirct,  vocalas 
Malachias  venit,  reperilque  maledicum  spumantia 
ora  torquentem ;  horrendis  vocibus  et  motibus  ter- 
rentem  omnia,  ac  toto  corpore  agitatum,  vix  posse 
teneri  a  pluribus  :  et  orans  pro  inimico  vir  totius 
perfectionis,  exauditus  est;  sed  ex  parte.Nam  illico 
quidem  sancto  orante,  iile  aperuit  oculos  et  sensum 
recepit.  Rclictus  est  autem  ei  spiritus  Domini  malus, 
qui  eum  colaphizet,  ut  discat  non  blasphemare.  Cre- 
dimus  eum  vivere  usque  adhuc,  et  usque  ad  haec 
lempora  luere  peccatum  grande,  quod  peccavit  in 
sanctum  :  cerlis  temporibus  tamen  ferunt  lunaticimi 
esse.  Porro  prsedictae  possessiones,  cum  jam  pro 
sui  imbecillitate  et  inutilitate  cas  tenere  non  valuit, 

B  in  pacc  ad  locum,  cujus  exstiterant,  redierunt.  Nec 
rcnuit  Malachias  post  multam  demum  vexationem, 
pacis  obtentu. 

63.  Sed  jam  ad  opus  aedificii,  quod  Malachias, 
aggressus  est,  sermo  recurrat.  Et  quidem  non  erat 
Malachiae,  non  dico  unde  perficeret,  sed  unde  fa- 
ceret  quidquam.  Erat  autemcorejus  fiduciam  habens 
in  Domino.  Dominus  vero  providit,  ut,  etsi  non  spe- 
ranii  in  pccuniae  thesauris,  pecunia  non  deesset. 
Quis  enim  alius  fecit,  ut  thesaurus  eo  loci  repoue- 
retur,  repositus  non  reperiretur  usque  adtcmpus  el 
0pusMalacUi8e?lnvenit  Deifamulus  in  Dei  marsupio, 
quod  defiiit  suo.  Merilo  quidem.  Qaid  enim  justius, 
quam  G9G  ut  cui  pro  Deo  non  erat  proprium,  cum 

P  Deo  iniret  consortium,  et  marsupium  unum  esset, 
amborum?  Fideli  namque  homini  totus  mundusdi- 
viliarum  est.  Et  quid  cst  ille,  nisi  quoddam  marsu- 
pium  Dei?  Denique  ait :  (Meus  est  orbis  terrce,  et 
plenitudo  ejus  {Psal.  xlvi,  12).  Inde  est,  quod  Ma- 
lachias  repertos  argenteos  multos  non  reposuit,  sed 
exposuit.  Nam  totum  munus  Dei  in  Dei  opus  jubet 
expendi.  Non  suas,  suorum  considerat  necessi- 
tates;  sed  jaclat  cogitatum  suum  in  Domino,  ad 
quem  utique  recurrendum  non  dubitat,  quoties 
necessitas  postularil.  Nec  dubium  Dei  opus  esse, 
quod  Deo  rcvelante  Malachias  praevidit.  Contulerat 
primum  cum  fratribus  de  opere  illo  :  et  multi  prae 
inopia  minus  libenter  asscntiebant.  Inde  anxius  du- 
biusque  quid   ageret,  coepit   inter  orandum   vehe- 

D  menler  inquirere,  quaenam  foret  voluntas  Dei.  Et 
die  quadam  de  via  rcgrcdiens,  cum  jam  loco  appro- 
piaret,  prospexit  eminus :  et  ecce  oratorium  apparuit 
magnum  lapidcum,  et  pulchrum  valde.  El  intuens 
diligenter  situm,  formam  et  composilionem,  cum 
fiducia  arripit  opus,  prius  quidem  indicata  visioue 
senioribus  fratribus  paucis  tamen.  Sane  totum,  quod 
attente  notavit  de  loco,  ct  modo,  el  qualitate,  tanta 
diligentia  observavit,  ut  peracto  opere,  factum  viso 
similimum  appareret,  ac  si  et  sibi  cum  Moysc  di- 
ctum  audierit :  Videf  ut  omnia  facias  secundum 
exemplar  quod  tibiostensum  est  inmonte{Exod.\xy, 
40).  Eodem  visicfnis  genere  id  quoquc,  quod  iq  Sa- 
ballino  siium  est,  antequam  ficrit,  prieosteusimi  est. 
illi,  non  modooratorium,  scd  et  monaslerium  totum 


Itlt 


S.  BRRNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLENSIS 


\m 


CAPDT  XXIX. 

Ciaret  prophetiof  spiritUt    et  omni  miraailorum 

gratia, 
64.  Transeunte  illo  per  quanidam  civitatem,  et 
muititudine  magna  concurrente  ad  enm,  casu  vidit 
juvenem  inter  alios  ^idendi  se  curiosum.  Ascenderat 
lapidem,  et  stans  super  sumnios  arliculos,  exienlo 
collo,  oculis  et  animo  intondens  in  eum,  quemdam 
iili  de  novo  Zacchaeum  exhibebat.  Nec  latuit  Mala- 
chiam,  sancto  quidem  Spiritu  revelanle,  vere  illum 
venisse  in  spirituetvirtule  Zacchsei  (Luc,  xix,  2-9j. 
Dissimulavit  tunc  tameo,  tacitusque  perlransiit  Cse- 
lerum  in  hospitio  nocte  iosa  narravit  fratribus  quo- 
modo  i  lum  vidisset,  et  quid  prtevidissel  de  illo.  Die 
autem  tertia,  enille  cum  viro  quodam  nobili,  domino 


vel  illorum,  quorum  sub  altari  illo  corpora  reqnies- 
cerent,  currens,  et  se  mediis  immergens  fiammis, 
expansis  brachiis  sacram  amplexatus  est  aram. 
Quidibi  fecerit,quidvescnsprii,  nemo  qui  sciat:  sed 
quod  aroplius  solito,  coelesti  igne  succeosus  ex  illo 
igne  exierit,  fratrum  qui  cum  eo  tunc  erant,  reor 
neminem  esse  qui  ncsciat. 

66.  Haec  dicta  sunt,  pauca  quidem  de  plbribus, 
sed  multa  pro  tempore.  Non  enim  signorum  tem- 
pora  hsec,  secundum  illud  :  Signanonvidimus,  jam 
non  est  propheta  {PsaL  lxxiii,  9).  Uode  satis  appa- 
rct,  Halachias  meus  qaantus  in  meriiis  fuit,  qui 
tam  multus  in  signis  exstitit,  et  in  raritate  tanta. 
Quo  enim  antiquorum  genere  miraculorum  Mala- 
cliias  non  claruit  ?  Si   bene  advertirous    pauct   ipsa 


8U0  :  qui  aperiens  votum  et  desiderium  juvenis,  ro-  B  c[uae  dicta  sunt,  non  prophetia  defuit  illi,  non  reve- 


gabat,  ut  a  se  commendatum  recipere  dignaretur,  et 
habere  de  caetero  inter  suos.  Et  Malachias  agnoscens 
eum  :  «  Nonest  opus.  «  inquit,  «  utquem  jam  Deus 
commenriavit,  homo  commendet.  »  Apprrhensumque 
manu  sua  iradidit  abbati  Congano  nostro,  et  ille 
fratribus.  Ips»j  vero  juvenis,  adhuc  (ni  fallor^  vivens 
primus  Conversus  laicus  Suriensis  monasterii,  tesii- 
monium  habet  ab  omnibus,  quod  sanctae  conversetur 
inter  fratres  secundum  ordinem  Cisterciensem.  Et 
cognovcrunt  discipuli,  etiam  in  hoc  Malachiam  pro- 
pbetiae  spiritum  habuisse ;  non  solum  aut?m,  sed  et 
in  eo,  quod  subjuncturi  sumus. 

65.  Cum  Sacramenta  offerret,  et  appropiasset  ei 
diaconus,  faclurus  aliquid  pro  officio  suo,  inluitus  p 
eum  sacerdos,  ingemuit  quod  sensisset  penes  illum 
latere  quod  nonconveniret.  Peracto  sacridcio,  secreto 
percunctatus  de  conscientfa  sua,  confessus  cst,  et 
non  negavit  iliusum  sibi  per  somnium  nocte  ipsa. 
Cui  injungens  poenitentiam :  Non  debueras,  c  inquit, 
c  hodie  ministrasse ;  sed  verecunde  et  sublrahere* 
sacris,  et  deferre  tantis  tamque  divinis  mysterii^, 
ut  bac  humilitate  purgatus,  dignius  exinde  mioistra- 
res.  >  Item  alia  vice  sacrificante  illo,  et  orante  hora 
sacrificii,  ea  quidem  sanciitate  et  puritate  cordis, 
qua  solitus  erat,  astanti  diacono  yisa  est  columha 
intrare  per  fenestram  in  claritate  magna.  Ba  sacer- 
dos  perfiinditur  totus,  ea  subobscurior  basilica  tota 
refulget.  Columba  vero   aliquandiu  circumvolitans. 


latio^  non  ultio  impiorum,  non  gratia  sanilatuu), 
non  mutatio  mentium,  non  dcnique  mortuorum  sa- 
scitatio.  Per  omnia  bcnedictus  Deu«,  qui  sic  amavit 
et  ornavit  eum  :  qui  et  magnificavit  eum  in  conspe- 
ctu  reguro,  et  dedit  ilU  coronam  glorise.  Amor  pro- 
batur  in  meritis,  ornatus  in  signis  magnificatio  in 
ultione  inimicorum,  glorificatio  in  praemiorum  re- 
tributione.  Habes,  diligens  lector,  in  Malachia  quid 
mireris,  habes  et  quid  imiteris.  Nunc  jam  quid  tibi 
ex  his  sperandum  sit,  studiosns  attende.  Nam  finis 
horum,  pretiosa  mors  est. 

CAPUT  XXX. 
Locum  et  diem  mortis  %u(b  proedicit^  et  causa  pallii 
denuo  iter  ad  papcm  Eugenium  suscipit, 
67.  Percunctatus  aliquando,  quonam  in  loco,  si 
optio  detur,  extremum  malit  agere  diem  (de  hoc 
siquidem  fratres  quaerebant  inter  se,  quem  sibi 
quisque  dcligeret);  cunctatur,  et  non  respondet. 
Instantibus  illis  :  «  Si  hinc  migro,  >  inqnit,  «  nus- 
quam  libentius,  quam  unde  una  cum  nostro  Apo- 
stolo  resurgere  possim.  »  Dicebat  autem  sanctum 
Patricium.  c  Si  peregrinari  oportet,  et  ita  permittit, 
Deus,  Claram-Yailem  delegi.  »  Requisitus  item  de 
tempore,  diem  respondit  solcmnem  omnium  de- 
funclorum.  Si  simplex  votum  putatur,  impletum  est 
si  propbetia,  nc  iota  praetcriit.  Sicut  andivimus,  sic 
vidimus  de  loco  pariter,  et  de  die.  Dicamus  breyiter, 
quo  or^ine  istud,  quave  occasione  provenerit.  jEgre 


taodem  residet  super  crucem  antc  faciem  sacerdotis.  D  satis   f^rebat,  Hibemiam   usque   adhuc   pallio   ca- 


Obstupuit  SS7  diaconus  ;  et  pavens  tum  pro  lumi- 
nis,  tum  pro  volucris  novitate,  quod  illa  sit  rara  avis 
in  terra,  cecidit  super  faciem  suam,  et  vix  palpitans 
sese  erigere  ausus  est,  vel  quando  officii  sui  necessi- 
tas  postulayit.  Post  Missam  seorsum  conventus  a 
Malachia,  sub  periculo  vitae  jubctur  nullatenus  secre- 
tam  prodere  quod  vidisset,  quoad  viveret  ipse.  Ali- 
quando  cum  in  Ardmacha  esset  cum  quodam  coepi- 
soopo  8U0,  de  nocte  surgens,  coepit  memorias 
sanctorum,  quae  in  coemeterio  Sancti-Patricii  mult?e 
tiint,  orando  lustrare  :  et  ecce  unum  de  altaribus 
subito  ardere  conspiciunt.  Ambo  enim  viderunt  visio- 
dem  hanc  magnam,  et  ambo  mirati  sunt.  At  Mala- 
diias  intelligens  signum  esse  magni  meriti  illius, 


ruisse,  utpote  semulator  sacramentorum  :  qaoroin 
ne  uno  quolibet  gentem  suam  vcllet  omnino  fraudari. 
Et  recordatus  sibi  apapa  Innocentio  fuisse  promis- 
sum  ;  inde  magis  tristari,  quod  dum  adhuc  ille  su- 
perfuit,  non  fuit  missum  pro  eo.  Et  nactus  occasio- 
nem,  quod  papa  Eugenius  summam  regiminb 
teneret  et  eo  temporis  usque  in  Pranciam  appro- 
piasse  nuntiaretur  opportunitatem  requirendi  se 
invenisse  gravisus  est.  Prsesumebat  autem  de  illo, 
utique  viro  tali,  et  de  tali  assumpto  professione: 
magis  vero,  quod  suse  Clarfle-Vallis  specialis  filhis 
exstitisset,  nec  limeret  apud  illum  se  uHam  sustinere 
difflcuUfttera.  Itaque  convocantur  episcopi,  conci- 
lium  cogitnr  :  tractata  triduo,  qnae  tempori   imnu- 


1113 


mk  9.  HAUGBIiB. 


oereut,   die  quarto  aperitur  consilium  de  pallio  i  ab  antiquo  familiares  ei  pro  sua  n 


requirendo.  Placel,  sed  fti  per  alium  requiralur. 
Tamen  quia  brevior  via,  el  ob  hoc  toierabilior  pere- 
giiuatio  videretur,  non  fuil  qui  ejus  obviare  prae- 
suineret  consilio  et  voluntati.  IM9  Et  Maiachias, 
solulo  concilio,  arripit  iter.  Prosequuntur  eum,  qui 
convenerant  fralres,  usque  ad  litlus ,  non  muiti 
tamen,  ipso  nimiruro  prohibente.  Ad  quem  unus 
illorum,  Gatholicus  nomine  ,  flebili  voce  et  vultu  : 
c  HeUy  tu  abis,  inquit  «  et  in  quanta  pene  quoti- 
diana  vezatione  me  deseris,  non  i^oras,  nec  fers 
opem  misertus  mei !  Si  ego  dignus  qui  patiar,  fratres 
quid  peccaverunt,  qui  vix  diem,  noctemve  ullam  a 
lam  laboriosa  cura  el  custodia  mei  feriaiam  habere 
sinuntur  ?  >  His  verbis  et  lacrymis  filii  (flebat  enim; 


state.  Ihi  adducta  est  ad  eum  muli 
bnm,  quem  cancrum  vulgo  ap] 
dum  visu ;  et  sanavit  eam,  Nam 
benedixit,  aspersa  sunt  ulcernm  Io< 
sensit.  Die  vero  sequenti  vix  ulc< 
Abiens  inde,  ad  mare  venit ;  sed  n 
Causa,  ni  fallor,  fuit  orla  simulta 
sununum  pontificem  et  regem  Ai 
nescio  quid  mali  suspicaretur  de  b 
si  transiret  :  nam  neque  alios  e| 
sinebat.  Quod  quidem  impedimentu 
trarium  Malachiae  voluntati,  sed  n 
differri  a  desiderio  suo,  ncscipn! 
impietum  iri.  Nam  si  incontinenti 


patema  viscera  concussa  sunt,   et  amplexatus   est  B  tebal   transire  etiam  CIaram-Vall< 

eum  blandiendo,   impressoque   pectori   ejus   signo 

crucis :  t  Certus  esto,  »  inqnit,  c  te  ejusmodi   nil 

passurum,  donec  redeam.  »  Erat  autem  epilepticus, 

el  cadebat  frequenter,  ita  ut  interdum  non  semel, 

sed  ssepius  pateretur  in  die.  Hoc  jam  pcr  sex  anncs 

morbo  horrido  laborabat  :  sed  ad  verbum  Malachise 

perfecte  convaluit.  Ab  illa  hora  nil  tale  perpessus 

est ;  nil  tale,  ut  confidimus   deinceps   perpessurus, 

quia  Malachias  deinceps  rediturus  non  est. 

68.  In  ipso  ascensu  navisaccedunt  duo  exhis,  qui 
illi  familiarius  adhserebant  audentes  et  petentes 
aliquid  ab  eo.  Quibus  ille  :  c  Quid  vultis  ?  Non  dici- 
mus,   »  inquiunt,  «    nisi  spondeas  te   daturum.  » 


Pontificem   scqueretur.   Jam   enin 
Romae,  aut   prope  Romam.  Nunc  y 
ditatione  factnm   est  ut   tardius 
locum  et  horam   sanctissimi   sui   < 
occurreret. 

e«»  CAPUT  XXX 
Rurius  Clarajn-  Vallem  venitfinorit 
pore  quo  desideraverc 
70.  Qui  a  nobis  susceptns  est,  ts 
Occidente  veniens,  visitans  nos  i 
quantum  nostrae  Clarfle-Yalli  irrac 
ritatis  adauxil  I  quam  jucundus  a 
dies  festus   illuxit  nobis  I  Haec  die£ 


Spondet   El  illi  :  a  Yolumus  nobis  certo  promitti  a  Q  dedit]  Dominus,exsullatum  et  laeiati 


tua  dignatione.  te  in  Hibemiam  incolumen  reversu- 
rum.  »  Instare  et  caeteri  omnes.  Tum  ille  parumper 
deiibrrans,  pceniiere  primo  quod  se  alligasself  qua 
('xiret  non  inveniens.  Angustiae  undique,  dum  nil 
occurreret  ab  alterutro  tutum  periculo,  voti  vide- 
licet,  aut  promissi.  Visum  est  tandem  id  potius 
eligendum ,  quod  in  praesentiarum  plus  urgeret, 
reliquum  supemae  commiltf-ndum  dispositioni.  An- 
nuil  tristis  quidem ;  sed  magis  ill6s  noluit  contri- 
stare :  et  spondens  eis,  ul  volunt,  ascendit  navem. 
Et  cum  jamfere  mediuin  iter  aequoreum  peregissent, 
subito  contrarius  ventus  navem  repellit,  et  reducit 
in  terram  Hibemiae.  Descendens  de  navi ,  in  ipso 
portu  in  quadam  sua  ecclesia  pemoctavit.  Et  laetus 


celer  et  saiiens,  tremulus  licet  ae  < 
occurri  I  qaam  laetus  in  oscula  rai ! 
chiis  missam  mihi  coelitus  amplexal 
quam  alacri  vuliu  et  animo,  mi  pai 
in  domum  mairis  meae,  et  in  cubi 
meae  1  Quam  festivos  deinde  tecai 
paucos  I  Quid  vero  ille  vicissim  n<^ 
rem,  nempe  affabilem  peregrinus  n 
praebebat,  omnibus  incredibiliter 
bonum,  et  quam  jucundum  agebi 
eos,  quos  nimiram  videre  venerai 
non  auditarus  SaIomonem,sed  exhil 
audivimas  sapientiam  ejus,  tenu 
ejus,   et  tenemus.   Jam  quatuor 


gratias  egit  divinae  consilio  providentiae,  quo  factum  "  hujus  nostrae  solemnitatis  defluxart 


est  ut  jam  fecerit  satis  pro  sua  promissione.  Man  ^ 
vero  intrans  navein,  ipsa  die  prospero  cursu  trans- 
frelavit,  et  venit  in  ScoUam.  Die  lertia  pervenit  ad 
locum  qui  Yiride-Stagnum  dicitur  :  quem  fecerat 
praeparari,  ut  ibi  statueret  abbatiam.  Et  relicto  illic 
de  filiis  suis,  fralribus  nostris,  monachorum  con- 
ventu  et  abbate  (nam  secum  ad  hoc  ipsum  eos  ad- 
duxerat),  valedicens  eis  profectus  est. 

69.  Et  cum  transiret,  oocurrit  ei  rex  David,  a  quo 
suscepius  est  cum  gaudio,  et  reienlus  per  aliquot 
dies :  multaque  operatus  placita  Deo ,  inchoatum 
repetit  iter.  El  pertransiens  Scotiam,  in  ipso  introitu 
Angliae  divertit  ad  ecclesiam  Gisiburnensem,  ubi 
habitant  viri  religiosi,  canonicam  ducentes  vitam, 


solemni  beati  Lucae  evangelist»,  1 
sua  illa  sancta  devotione  celebrata. 
lecto  decubuil :  et  nos  cum  illo 
gaudii  nostri  moeror  occupat,  m 
r|uod  Irvior  interim  fcbris  esse  \ 
discarrere  fratres,  dandi  avidos,  v< 
non  dulce  videre  illum  ?  eui  non  d 
iili  ?  Utrumque  suave,  utrumque  sa 
nitatis  erat  praebere  obsequiam,  et 
suifCum  graiiam  reportaret.  Assist 
solliciti  erant  circa  frequens  minis 
menta  perquirere,  adhibere  fomeni 
ad  gustandara.  Ad  qaos  iUe :  *■  Sin 
c   haec  sed   charitate  vestri  faci( 


litS 


S.  BBRNARDi  ABBATIS  CLARiE.VAIiLENSlS 


iite 


gitis.  »   Sciebat  enim  immiaere  tempus  suae  migra-  a 
tionis. 

71.  Cumque  fratres,  qui  cum  eo  vcncrant,  fiden- 
tius  instarent  dicenles,  non  oportcre  difdderc  de 
vila  ;  nec  enim  signa  morlis  iu  co  aaqua  appare- 
rent :  t  Oporlet,»  inquit,  c  hoc  anno  Malachiam  exire 
de  corpore.  »  Et  infert  :  «  Ecce  appropinqual  dies, 
qucm,  ut  oplime  nosiis,  oplavi  semper  ipsum  fore 
diem  resolulionis  mea>.  Scio  cui  credidi,  el  ccrtus 
sum  :  non  fraudabor  reliquo  desidorii  mei,  qui  par- 
tem  jam  teneo.  Qui  me  sua  misericorJia  perduxit 
ad  locum  quem  petii,  terminum  quem  eequo  volui, 
non  negabil.  Quod  ad  hoc  corpusculum  attinet,  hic 
requics  mea:  quod  ad  animam,  Dominusprovidebit, 
qui  salvos  facit  sperantes  in  se.  Nec  parum  spei  re- 
positum  mihi  in  die  illa,  qua  mortuis  tanta  a  vivis  B 
beneGcia  impenduntur  »  Nec  longe  aberat  diesipsa, 
cum  talia  loqueretur.  Interea  jubet  se  sacra  oleo 
ungi.  Exeunte  conventu  fratrum  utsolemniter  fieret, 
non  sustinuit  ut  ad  se  ascenderent :  ipse  descendit 
ad  eos.  Jacebat  siquidem  in  solario  domus  superioris. 
Ungitur,  et  sumpto  Viatico,  fratrum  se  oralionibus 
ct  fratres  conrnieodans  Deo,  ad  lectum  reverlitur. 
Alto  de  solario  descendcbat  pedibus  suis,  et  rursum 
nihi'ominus  suis  pedibus  ascendebat  :  et  dicebat 
mortera  esse  in  januis.  Quis  hunc  hominem  crederet 
rooriturura  ?  Sohis  ipse,  et  Deus  id  scire  poierant. 
Non  vultus  pallidior,  non  macilenlior  videbatur  ? 
non  rugata  frons,  non  reconditi  oculi,  non  nares 
cxtcnaatae,  non  contracta  labia,  non  adusti  dentes,  p 
non  coUum  exesum  et  gracile,  non  curvi  humeri, 
non  caro  cxinanita  in  corpore  reliquo.  Hsec  erat 
gratia  corporis  ejus,  et  haec  gloria  vuitus,  ejus  quse 
non  cvacuatur,  ne  in  morte  quidem.  Talis  quoad 
vivit,  talis  et  mortuus   apparebat,  viventi  similior. 

72.  Cucurrimus  usque  huc  :  sed  raodo  beeremus, 
quia  Malachias  cursum  consummarit.  Stat  ille ,  et 
nos  pariter  690  stamus  cum  eo.  Alioquin  quis 
libenter  currat  ad  mortem  ?  praesertim  tuam,  pater 
sancte,  quis  refcrre  possit  ?  quis  velit  audire  ?  Atta- 
men  dileximus  nos  in  vita  ;  in  morte  non  separabi- 
mur.  Fratres,  non  relmquamus  in  morle,  quem  in 
vita  proaecuti  sumus.  Ab  ulteriori  Scotia  usque  huc 
cucurrit  ille  ad  mortem  :  eamua  et  nos,  et  moria-  » 
mur  cum  eo.  Oportet,  oportet  dicere,  quam  cernere  "^ 
necesse  fuit.  Adest  Omnium  Sanctorum  clara  ubique 
celebritas  ;  sed  juxtaveterera  sententiam.  Musica  in 
luctu  importuna  narratio  est  {Eccli.  xxii,6).  Adsu- 
raus,  canimus  vel  inviti.  Flendo  cantamus,  et  can- 
tando  tlemus.  Malachias  etsi  non  cantat,  non  plorat 
tamen  :  Quid  enim  pIoret,qui  appropinquat  ad  gau- 
dium  ?  Nobis,  qui  relinquimur,  relinquitur  lucius  : 
solus  Malachias  festura  facit.  Quod  enira  non  potest 
corpore.facit  raente,  sicutscriptum  est :  Cogitatio  ho- 
mmis  confitebitur  tibi  et  reliqui(B  cogitationis  diem 
festwm  agent  tihi  (Psal,  lxxv,  il).Deficiente  illioor- 
poris  instrumento,  silente  organo  oris,  officio  voeis 
cessante,  reliquura  est  ui  raentis  jubilo  solemnizel. 
Qoidiii  «olemmzct  sancius,  qui    sanctorum   ducitur 


ad  solemnitatcm?  Exhibet  illis,quod  mox  sibi  debe* 
bitur.  Adhuc  modicum,  et  ipse  unus  ex  illis  est. 

73.  Sub  noctis  crepusculo,  cum  jam  ntcumque 
diei  a  nobis  expleta  celebritas  foret,  Malachias  ap- 
propinquaveral ,  non  crepusculo  ,  sed  aurorac.  An 
non  illi  aurora,  cui  nox  praecessit,  dies  autem  ap- 
propinquavit  ?  Itaque  febre  invalescente,  coepit  ex 
intimis  ardens  per  omne  corpus  erumpere  sudor,  ut 
quodammodo  transiens  per  ignem  et  aquam,  educe- 
retur  in  refrigerium.  Jam  desperatur  dc  vita  eju^, 
jam  quisque  suum  judicium  reprehendit,  jam  nulli 
dubium,Malachfse  sententiam  prsevalere.  Vocamur  : 
adsumus.  Ei  illc  oculos  levans  in  circurastanles  : 
«  Desiderio  desideravi,  inquit,  hoc  pascha  mandu- 
care  apud  vos.  Gratias  ago  supercae  pietati  :  non 
sum  fraudatus  a  desiderio  meo. »  Vides  hominem  sc- 
curum  in  morte,  et  necdum  mortuum,  jam  certum 
de  vita  ?  Nec  mirum.  Videns  adesse  noctem  quam 
exspectaverat,  et  in  ipsa  diescere  sibi;  quasi  de 
nocte  triumphans,  \idetur  insultare  tenebris,  ct 
quodammodo  loqui  :  «  Jam  non  dicam  ,  Forsitan 
tenebrae  conculcabunt  me,  quia  haec  nox  illuminatio 
mca  in  dcliciis  meis.  »  Et  blande  nos  consolans  : 
€  HabetP,  »  inquil,  a  curam  mei ;  ego  vestri,  si  li- 
cuerit,  non  obliviscar.  Licebit  autem.  Credidi  in 
Deum,  et  orania  possibilia  credenti.  Amavi  Deum  : 
amavi  vos,  et  chaiitas  nunquam  excidil.  »  Et  su- 
spiciens  in  coelum  :  Deus,  »  inquit  «  serva  eos  in 
nomine  tuo  :  non  solum  autem  eos,  sed  et  omnes 
qui  per  verbum  ac  ministerium  meum  tuo  se  manci- 
pavere  servitio.  »  Deinde  imponens  manus  singulis, 
et  benedicens  omnibus  pausatura  ire  jubet,  qu'a 
nondum  vcnerat  hora  eju^. 

74.  Imus  :  redimus  circa  medium  noclis :  nam  ra 
hora  lux  lucerc   in  tenebris  nuntiatur.  Tmpletur  do- 
mus  :  adest  congregatio  tota :  abbates  quoque  mulii 
qui  convenerant.  Psalmis,  et  hymnis,    et   eanticis 
spiritualibus   prosequimur  amicum    repatriaut.m. 
Anuo   setatis   suae   quinqnagesiaio   quarto  loco  ct 
tempore,  quo  praeelegit,  et  praedixit  Malachias  epi- 
scopus  ct  legatus  sanctae  apostolicae   Sedis,   velut  e 
manibus  nostris  assumptus  ab  angelis,   felicitcr  ob- 
dormivit  in  Domino.  Et   verc   obdormivit.    Vultus 
placidus  placidi  exilusindicium  fuii.  Et  quidem  om- 
niura  oculi   fixi  in  eura  :  nerao  tamen,  qui    quando 
exivit  advertere  potuisset.  Mortuus  vivere,  et  vivens 
mortuus  pulabatur :  adeonil  intercidit,  quodalteru- 
trura  dislerrainaret.  Eadera  vivacitas  vultus,  screni- 
tas  eadem,  qualis  apparere  solet  in  dormientc.    Di- 
ceres  mortcm  nil  horum  tulisse,  magis  auxisse  pla- 
rimum.  Non  est  mutatus,  sed  ipse  mutavit  omnes. 
Mirum  in  modum  luctus  et  gemitus  omnium  subito 
conquiescit  :  mnlatur  in  gaudium  moeror,  planctnm 
cantus  excludit.  Eiferiur,  feruntur  in  coelum  voces, 
infertur   oratorio  abbatum  humeris.    Vi«  it    fides , 
triumphat  affectus,  res  in  suum   dovenit    statum  : 
cuncta  gcruntur  ex  ordine,  cuncta  ex  ratione,  pro- 
cedunt. 

691  75.  Bt  rcvera  qnidrationis  habet  immode- 


1117 


VITA  S.  BlAUGHIiE. 


11  tB 


ratius  plangere  Malachiam,  quasi  non  sit  pretiosa 
niors  ejus,  quasi  non  sit  magis  somnus,  quam  mors; 
quasi  non  sit  mortis  porlus,  et  porta  vitae?  Mala- 
chias  amicus  noster  dormit,  el  ego  lugeam  ?  Luctus 
isle  usu  se,  non  ratione  tuetur.  Si  Dominus  dedit 
ilileclo  suosomnum,  ct  talem  somnum,  in  quo  hae- 
reditas  Domini,  filii  mcrces,  fructus  ventris,  quid 
horum  videtur  fletum  indicere  ?  Egone  fleam  illura, 
qui  dHuni  evasil?  Ille  tripudiat,  ille  triumphat,  ille 
iiitrodactus  est  in  gaudium  Domini  sui  ;  el  ego  eum 
plangam  ?  Cupio  mihi  haec,  non  illi  invideo.  Interim 
parantur  exsequiae  :  offertur  pro  eo  sacrificium  ;  con 
bummaiilur  cx  more  oronia  cum  summa  devotione. 
Siabat  eminus  puer,  cui  cmortuum  pendebat  a  la- 
te.c  brachium,  magis  iili  impedimentOf  quam  usui. 
Ou«)  comperto,  innui  ut  acccderel  :  et  apprehensam 
ari  la  u  manum  applicii  ad    manum   Episcopi,  et 


II  vivificavit  eam.  Nempe  vivH)al  in  mortuo  gralia 
sanitatum  :  et  manus  ejus  fuit  mortuse  manai,  qnod 
mortuo  homiji  Elisaeus  {!V  Keg.  xiii,  21).  Puer  ille 
de  longe  venorat,  ct  manum  quam  pendentem  tttu- 
lerat,  s^mam  in  patriam  reportavit.  Jam  omnibus 
rite  peractis,  iu  ipso  oraturio  sanclae  Dei  genitricis 
Maria^,  in  quo  sibi  benc  com;)lacuit  Malacbias^  tra- 
ditur  sepulturae,  anno  ab  Incamatione  Doroini  mil- 
Icsimo  centesimo  quidragesimo  octavo,  quarto  no- 
nas  novembris.  Tuum  est,  Jesu  bone,  depositurn, 
quod  nobis  crcditum  est;  tuus  thesaurus,  qui  re- 
conditur  peoes  not.  Servamus  illum  resignandum  in 
tempore,  quo  reposcendum  censueris  :  tantum  «t 
absque  contubernalibus  suis  non  egrediatur,  sed 
quem  habuimus  hospitem,  habeamus  ducem,  tecum 
ct  cum  ipso  pariler  reguuturi  in  seecula  ssecolorum* 
Amen  (199). 


Duos  de  S.  Malachia  Bernardi  scrmones  habes  in  tomo  tertio. 


HYMINUS  D£  S.  MALAGHIA. 

(Mahtems  Amplissima  coUeciio,  tom.  I,  col.  746,  ex  iiis.  Veteris-Montis.) 


Nobilis  signis,  moribus  suavis, 
Merilis  sanctus,  inclytus  triumphis, 
Hodiecarnis  pondere  levatus, 

Migravit  antistes. 
Ncc  vocat  viro  Malachiae  nomen, 
Angelum  sonans,  Angelorum  signai^ 
Similem  esse  purilate  vitse, 

Gloria  parem. 
Angclus  nosler  civium  suorum 
Rcdditus  votis,  sociatus  choris, 
Prseminet  muUis,  coiequatur  summis, 

Merito  quidem. 
Sobrius  victus,  castitas  perennis, 
Fides,  doctrina,  animarum  lucra, 
Meritisparem  coetui  permiscet 

Apostolorum. 
Opere  vicem,  animo  virtutem 
Tenuit  horum  praesul  et  legatus, 
Ac  per  hoc  jurc  eliam  honorem 

Vindicat  sibi. 


Signa  si  qiiaeras,  quis  referrc  queat  ? 
Hoc  tamen  dico  ;  manifesta  satis 
Mortua  surgens  quantus  in  hac  partc 

Fuit  gloriae. 
Christo  regnanli  sitne  ulla  nostri 
Cura  putamus,  quos  amavit  prius 
Pauperet  fovit  humiles  spiritu, 

Humilis  ipse. 
Absit  ab  illo  fonte  pietatis 
Sorte  levala  segnius  manare  : 
Absit  ut  spernat  miteros  beatus 

Orphanos  pater. 
0  Malachia,  Clara-Vallis  tua, 
Clarior  tui  corporis  thesauro, 
Postulat  suppiex  te  tuente  frui 

Pace  perenni. 
Gloria  Patri  Filioque  ejus, 
Gloria  tibi,  amborum  Spiritus ; 
Una  sit  libi,  quia  tres  sunt  unuin, 

Una  majestas. 


ADMONITIO  IN  OPUSCULUM  XIII, 


009  i .  Librum  de  ratione  Cantus,  Bemardo  ascriptum,mihi  quondam  suppeditavit  vuje  ac  su.^piciendas 
memoricK  Joannes  Bona,  tunc  conijreqationis  suce  abbas  generalis,  postmodum  S.  R,  h.  cardinalis.  Libro 
pramissa  est  epistola,  quam  Bernardi  esse  existimavi :  at  tractaium  ipsum  eis  assignandum,  quos  hujus 
ooerm  subsidiarios  ascivit,  ut  sane  ipsa  innuit  epistola.  In  codice  Fusniacensi  idem  opusculum  tribuitur 
6uidoni  Chari-Loci  abbati  sub  hoc  tttulo  :   «  Epistola  Domini  Guidonis  abbatis  Chari-Loci  de  Cantu.  * 


nM  S.  BBRNARDI  ABBATIS  aARJE-VALLENSIS  1120 

BtBcincipU 4ib  Utis  verbis  :  t  Gantumj quem  Cisterdenns  Ordinis  ecclesice  cantare  consueverunt,  >  etc, 
Tractatus  autem  ab  istis  :  «  Prcemonitos  autem  esse  volumus,  »  etc,  Guido  Ckari-Loci  india^cesi  Veson- 
tionensi  abbas^  is  est^  in  cujus  gratiam  Bemardus  scripsit  epistolam  centesimam  nonagesimam  septimam 
et  duas  sequentes.  Ne  hunc  esse  istiustractatv^  auctorem  omnino  persuasum  habeamy  movet  (moa  auctor 
sub  finem  «  comvrovinciales  »  appellat  ecclesias,  Remensem,  Belvacensem,  Ambianensemy  et  Suessionen- 
sem.  Deinde,quoa  memorans  Antiphi*narium  Suessianense,  subdit^  <  auod  quasi  ad  januamhabes.  »  Ex  quo 
verisimilius  videturt  auctoremhunc  fuisse  monachum  aut  abbatem  Longi  Pontis  havd  longe  ab  urbe  Sues- 
sionica»  Forsan  is  libri  auctor  fuerit  cum  Guidone  Chari-Loci  abbate  ;  nam  plureshuic  operi  subsidiarios 
adhibuit  Bernardus.  An  Geraraus  abbas  Longi-PontiSj  laudatus  in  libro  septimo  de  Vita  Bemardi,  capite 
undecimo.  An  forte  alius  Guido  tum  abbas  erat  Chari-Lod  prope  Silvanectum  ? 

2.  Dubitant  nonnulli,  num  revera  tractatus  iste  scriptus  sit  viventeBemardo,  proptereaquod  ex  qui- 
busdam  nrimis  epistoUe  et  tractatus  verbis  colligitur,  dtu  post  exordia  Cisterciensis  Ordinis  hcec  scnpta 
fuisse.  Verum  ejusmodi  tractatus  nuper  compactus  servabatur  in  exemplari  Bibliorum,  quodper  Stepha^ 
num  Cistercii  abbatem  tertium  emendatum  est^  ad  cujus  normam  omnia  ejusdem  Ordinis  Biblia  corrigi 
prceceptum  erat :  quodipsum  de  Antiphonario  prcescrtptum  esU  Ea  erat  pnmorum  istius  Ordinis  cura  et 
soUicitudo  in  res  sacrcks,  Subjectus,  tnffuam,  erat  traetatus  iste  primario  illi  Bibliorum  correcto  exem- 
plari,  sed  posteaab  eo  avulsum^  ut  ego  ipse  exindice  contentorumy  et  ex  vacuo  spatio  deprehendi,  Et  certe 
hoc  opusculum  primis  illis  Ordinis  temporibus  conditum  fuisse  intelligitur  ex  initio  eius,  ubi  mentio  fit 
de  Ctsterciensibus,  qui  c  Reguke  veritatem  «  seu  puritatem,  « proetermissis  aliorum  aispensationibus^  » 
tunc  ff  tenebant :  »  qtiod  de  primis  temporibus  intelligendumest.Etin  libro  Institutorum  Cisterciensium, 
quoe  anno  1134  a  Rainardo  Cistercii  aobate  collecta  creduntur,  inter  eos  libros,  quinovellis  monasteriis 
necessarii  sunt,  capite  duodecimo  muneratur  AntiphonariumyCui  prasmissus  erat  hic  tractatus  in  codice 
Cisterciensi,  Sed  omnem  dubitationem  adimit  Vita  Stephaniabbatis  Obazinensis,  auctore  ejus  cequali,  nu- 
per  edita  ab  erudito  Baluuo  in  tomo  quarto  Miscellaneorum,  ubi  hcec  verba  leguntur  in  libri  secundi  ca- 
pite  decimo  tertio  :  «  Sed  sciendum,  quod  libri,  quibus  primo  Cistercienses  in  divinis  of/iciis  usi  sunt, 
valde  corrupti  ac  vitiosi  fuerunt,  etusque  ad  tempora  sancti  Bernardi  sic  permanserunt,  Tunc  enim  ab- 
batum  communi  decreto,  ab  eodem  sancto  abbate  ejusque  cantoribus  sunt  correcti  et  emendati,  et  sicut 
modo  habentur  dispositi»  «  Nihil  luculentius  hoc  testimonio  afferri  potest. 

3.  In  Supplemento  Patrum^  quod  R.  P.  Jacobus  Bommeyus  Augustiniant^  anno  1684  Parisiis  vulgavit, 
libello  de  Ratione  cantandi  Antiphonarium  subjungitur  tractatus  de  Ratione  cantandi  Gradale :  de  quo 
cum  nulla  fiat  mentio  in  Bemardi  epistola^  sed  tantum  de  Antiphonario,  an  Bernardo  ejusve  hoc  in  opere 
sociis  tribui  debeat^  merito  dubitare  licet ;  multo  magis  de  cceteris  apud  Hommeyum,  qtue  Bemardi  esse 
non  putamus.  Hic  subjicienda  est  admonitio  piissimi  quondam  viri  Joannis  Bona,  de  hoc  opusculo  ad  me 
transmissa,  quce  sic  habet  ut  sequitur. 

#98  «  D.  Joannes  Bona,  congregationis  reformatce  5.  Bemardi,  ordinis  Cisterciensis,  abbas  generalis^ 
lectori  salutem. 

€  In  celebri  monasterio  Sancti  Salvatoris  de  monte  Amiato  Ordinis  Cisterciensis  in  diascesi  Senensi, 
exstat  ejtisdem  Ordinis  vetus  Antiphonarium,  quod  secume  Cistercio  monachi  detulerunt,  cum  primum 
Cuterctensis  Reformatio  in  illud  casnobium  introducta  fuit  a  Venerabili  Raynerio  abbate  anno  Domini 
1231.  Huic  Antiphonario  prasfixus  est  htc  tractattis,  D.  Bernardo  ClarcB-Vallensi  abbati  ascriptus.  Nec 
dubito  quin  alia  ejtu  exemplariain  aliis  abbatiis  Ordinis  r^eriantur.  Carolus  de  Visch  in  Bibliotheca  Cis- 
terciensi  unius  meminit  his  verbis  :  «  /n  monasterio  Laudensi  in  Flanderia  servatur  ejusdem  »  S.  Ber- 
nardi  «  Epistola  de  ratione  t  Cantus  nondum  edita^cujus  initium  est  :  Bernardus  humilisabbas  Claro'- 
VaUis.T^  Possevinusin^Bibliothecaselecta,libro  decimo  quinto^capite  sexto  cceteris  scriptoribus  quide  Mu- 
sica  scripserunt,  S.  Bemardum  connumerat.  Angelus  Picigitonensis  Minorita  edidit  Venetiis  anno  1547 
«  Floris  angelici  de  cantuplano  «  et  figurato  libros  duos,  »  auorumprimo  plura  citat  ex  hoc  tractatu, 
nominatim  capite  vigesimo  nono : «  Hoc,  ■  inquit,  «  comprooat  S.  Bcrnardus  in  sua  Musica^  dicens,  ubi 
molliorem  sonam  fieriexpedit:  B.  molle  «  quandoque  ponitur,  furtim  tamen.ne  cantus  similitudinem 
alterius  toni  assumere  vtdeatur.  »  Capite  item  quadragesimo  sexto,  de  terminatione  tonorum  :  Doctissi- 
mustam  in  divinis,quam  in  humanis  scientiis  S.Bemardus  has  liiteras  describit  insuabeneponderata  Mu- 
sica^  ubi  dicit  auod  hce  litterx  Z),  E^  ¥,  G%  sunt  cantuum  terminativas.  »  Et  capite  quadragesimo  septimo 
de  ascensu  et  aescensu  tonorum  :  «  Omnis  tonus,  »  ait,  «  decem  notas  hctbere  potest,  ut  aperte  descnbit 
nonminus  verckx  qtiam  doctus  S.  Bernardus  tn  bene  considerato  prologo  stuB  Musicx,  assignans  tres  po- 
tissimum  rati-ones  :  videlicet  psalterii  auctoritatem^  dignitatis  asqualitatem,  et  notandi  necessitatem.  » 
Qtue  omnia  cum  prcecise  habeantur  in  hoc  trctctatUy  hinc  satis  evidenter  deducitur^  ejus  atuctorem  esse 
Bemardum.Nec  stilus  refragaturyquantum  proprii  MusicoR  iermintpatiuntur.  Voce  barbara  Maneria  sive 
Maneries,  quoe  hic  saspe  repetitur,  utuntur  passim  Musici.  Reperitur  etiam  in  libello  de  Musica  prattca, 
apud  Bedam  :  nam  Bedce  perperam  ascriptum  esse  evincunt  notas  musicales^trecentis  fere  annis  eo  pos- 
terioreSf  et  multa  qua^  ibt  sunt  adverbum  accepta  ex  Doctrinali  et  Microloao  Guidonis  Aretini.  Ipse  qtio- 
que  Bemardusea  voce  tisusest  epistola  quadringentesima  f.ecunda^ad  Balduinum.  Ex  his  autem  apparet 
quam  sollicite  curaverint  majores  nostn,  ut  in  divinis  officiis  omni  remota  indecentia  et  novitate,  ec- 
clesiastica  gravitas  et  majestas  tam  in  cantu,quam  in  verbis  conservaretur .  Animus  erat  uberioribus  notis 
hunc  tractatum  illtistrare  :  sed  re  maturitis  perpensa  ab  his  abtinui :  nam  Musicas  disciplina^  peritis  su- 
perflua: ;  ianaris  inutiles  forent.  Vide  interim  qua^  de  cantu  ecclesictstico,  et  de  tonis  dissero  in  mea  Psal- 
Jentis  EcclesioeHarmonia^ cap,  ily%Z  etk. 


1121 


TRAGTATUS  DB  CANTU. 


1122 


S.  BERN ARDl  ABB ATIS 


8UPER 


AINTIPHONARIUM  CISTERCIENSIS  ORDINIS, 


EPISTOLA  SEU  PROLOGUS. 


G94  Bbrnardvs,  bumilis  abbas  Clarse-yalUs,  om- 
nibiis  IraDScripturis  hoc  Antiphonarium,  sive  can- 
taturis  in  illo. 

Inter  csetera  qu»  optime  semulati  sant  patres  no- 
stri,  Gisterciensis  videlicet  Ordinis  inchoatores,  hoc 
quoque  studiosissime  et  religiosissime  curaverunt, 
ut  ia  divinis  laudibus  id  cantarent,  quod  magis  au- 
thonticum  inveniretur.  Missis  denique  qui  Metensis 
Ecclcsipe  Antiphonarium  (nam  id  Gregorianum  esse 
dicebalur)  transcriberent,  et  afferrent,  longo  aliter 
rem  esse  quam  audierant,  invenerunt.  Iiaque  rxa- 
minatum  di<plicuil,  eo  quod  et  canlu,  et  littera  in- 
vcntum  sit  vitiosum,  ct  incompositom  nimis,  ac 
pene  per  omnia  contemptibile.  Quia  tamen  semel 
coeperant,  ei  usi  sunt  eo,  ct  usque  ad  nostra  tem- 
pora  retinuerunt.  Tandem  aliquando  non  sustinen- 
libus  jam  frairibus  nosiris  abbatibus  Ordinis,  cum 
mutari  et  corrigi  placuisspt,  curae  nostrae  id  operis 
injuoxerunt.  Ego  vero  accitis  ex  ipsis  fratribus  no- 


A  stris,  qui  in  arte  et  nsu  canendi  instractiores  atqve 
peritiores  inventi  sunt,  de  multis  el  diversis  novum 
tandem  Antiphonarium  in  subjectum  volamen  eol- 
legimus,  et  cantu,  sicut  credimus,  et  iittera  irre- 
prehensibile.  Denique  cantator  ipsiua,  si  tamen  gna- 
rus  fuerit,  hoc  probabit.  Ita  ergo  at  demom  mata- 
tum  est,  et  in  hoc  volamine  continetar^  volumos  in 
nostris  de  csetero  monasteriis  tam  verbo,  quam  noU 
ubique  teneri ;  et  mutari  omnino  in  aliquo  ab  aliqao, 
auctoritate  totias  capituli,  ubi  ab  universis  abbati- 
bus  concorditer  susceptum  elconfirmatum  est,  pro- 
hibcmus.  Porro  mntationift  hujus  caasam  et  ratio- 
nem,  si  quem  evidentius  et  plenias  nosse  deleetat, 
legat  subjectam  praefatiuncuiam,  quam  praefati  di- 
scussores  veteris  Antiphonarii  ad  boe  ipsum  prepo- 
nere  curaverant:  ut  palam  factis  quae  in  illo  eraot. 
tam  cantus,  qaam  litterae  vitiis,  renovationis  et 
correctionis  necessitas  atque  utilitas  ciarius  appa^ 
reret. 


B 


PRiEFATIO  SEU  TRACTATUS. 


DE  CANTU  SEU  CORRECTIONE  ANTIPHONARIL 


i.  Cantam  quem  Cisterciensis  Ordinis  ecclesise 
caniare  consueverant,  licet  gravis  et  mulliplex  ob- 
fuscet  absurditas,  diu  tamen  canentinm  commenda- 
?it  auctoritas  (200).  Sed  quia  penitus  indignum 
videbatur,  qui  regulariter  vivere  proposuerant,  hos 
irregulariter  laudes  Deo  decantare ;  ex  eoruim  as- 
lensu  cuntum  ita  correclum  invenies,  quatenus  elimi- 
nata  falsitatum  spurcitia,  expulsisque  iliiritis  inepto- 
rum  liceotiis,  integra  regularum  veritate  fulciatar, 
aliorumque  cantibus,  quibus  erat  deterior,  ad  no- 
tandum  et  canlandum  commodior  habeatur.  Dignnm 
siquidem  est,  ut  qui  teneut  Regulae  veritatem,  prae- 
termissis  alioriun  G95  dispensationibus,  habeant 
etiam  rectam  canendi  scientiam,  repudiatis  eorum 
licentiis,  qui  similitudinem  magis,  qaam  nataram 
in  cantibus  attendentes,  cohserentia  disjungnnt,  et 


p  conjungnnt  opposita;  sicque  onmia  confimdeflteti 
cantam  prout  libet,  non  prout  licet,  incipiont  tl 
terminant,  deponant  et  elevant,  componant  et  ordi- 
nant.  Unde  nemo  miretur  aut  indignetar,  si  cantam 
aliter  quam  huc  asque  audierit,  in  plerisqae  muta- 
tum  inveneril.  Ibi  enim  aut  irregularis  est  progres* 
sio,  aut  progressioni  sive  dispositioni  reclamat  op-> 
positio  [aL  compositio],  aut  oppositionem  dissolvit 
opposiiio.  Haec  omnia  cum  vitia  sint  regularomi 
perfectionem  magis  exterminantia,  quam  detemii- 
nantia,  omnino  procal  sunt  ab  illis  qai  vitia  magis 
abscindere,  qaam  dispensare  novenmt.  Demqii^ 
cum  musica  recta  sit  canendi  scientia,  omnes  h^jos 
modo  cantus  a  rousica  excluduntur,  qui  nimirom 
non  recte,  sed  irregulariter  et  inordinate  canontar. 
De  mutatione  namque  litterae  iiacilis  est,  nisi  falli- 


(200)  Non  posse  mutari  cantum  si  ne  morum  mutatione  docent  Cicero  ii.  De  legtbus,  Pkitareh.y  lib.  !)• 
musiea,  etc. 


fl23 


S.  BERNARDl  ABBATIS  GLARifi-VALLENSFS 


1124 


mur,  eitcnsatio.    Fp"^  nimirum  in  plerisque  adco  •  duos,  sepliinum  090  el  oclavum.  Bini  vero  el  bini 


parcam  el  restriclam  reperimus,  ul  in  eadeni  hislo- 
ria  idem  versus  ter  repeterelur  aut  quater,  ac  si  ia 
tolo  Veteri  ac  Novo  Teslamenlo  reperi  non  posset 
quidpiam,  quod  adeo  commodo  posset  apponi.  In 
multis  eiiam  historiis  Postcommunioncs  ab  iis^  qui 
simplicitatem  cantus  ignorant  Antiphonarii,  pro  Res- 
ponsoriis  appositas  invtBnimus  :  quibus  versus  sub- 
juncti  ita  misere  cohaerenles,  ut  notari  non  posset» 
sf  cundum  quod  eos  pro  nuntiari  necessarium  eral^ 
2.  Dedimus  ergo  operam,  ut  in  nulla  historia 
idcm  versus  plusquam  semel  reperialur,  imo,  nisi 
fallimur,  vix  Ires  vcrsus  reperies,  qui  in  tolo  Anli- 
pboaario  vel  bis  contineantur.  Postcommuniones 
autem  quasdam  removimus,  usiiata  et  autbentica 


toni,  qui  sub  singuiis  continentur  maneriis,  non 
distinguuntur  a  se  diversitate  finalium,  quas  pror- 
sus  easdem  habent;  scd  progressione  et  composi- 
tioue  :  quarum  altera  quantitaiem,  altera  qualitatem 
detcrminat.  Qui  crgo  libros  notaturus  es,  tuae  diii- 
gentcr  imprimc  memoriae,  quod  omnes  cantus  prima^ 
maneriae,  qui  facti  sunt,  vel  qui  regulariter  fien 
pr  ssunt,  in  D  tanlum  ct  in  A  terminari  habent ;  et 
quieunque  cantus  potest  ponerc  in  aliqua  illarum, 
primae  profecto  cst  mancriae,  id  ost  primi  vel  se- 
cundi  toni.  Ulrumque,  inquies,  falsum  :  quia  nec 
omnes  cantus  primae  maneriae  in  illa  tantum  possunt 
tcrmioari,  cum  et  finem  in  G  ponant  per  B  rotun- 
dum;  nec  omnes  qui  in  illa  terminanlur  primae  sum 


pro  eis  i^ponsoria  apponentes :   quorumdam  vero  B  maneriae  :  quia  «  Benedicta  tu  in,  »  et  «  Petre,  amas 


Htteram  ut  sanctam  et  evangelicam  retinentes,  ho- 
nestate  et  pulchritudine  canius  supercoloravirous, 
sobriam  tamen  atque  prudentem  musicam  ubique 
servantes.  In  multis  denique  locis  liiteram  veteris 
Antiphonarii  tantae  remissionis  atquc  dissolutionis 
e8se  comperimus,  ut  multis  falsitatibus  sive  apocry- 
phorum  naeniis  rcspcrsa,  non  solum  taedium,  sed  et 
odium  sui  legentibus  inferret  ;  ita  ut  novitii  qui 
sub  ecclesiastica  disciplina  eruditi  fuerant,  ipsuni 
Antipbonarium  tnm  pro  litlcra,  tum  pro  nota  fasti- 
dientes  et  ignorantes  in  divinis  laudibus  tardiores 
redderenlur  et  somnolentiores.  Praemonitos  autcm 
esse  volumus  eos  maxime  qui  libros  notaturi  snnt, 
ne  nolutas  vel   conjunctas   disjugant,  vel   conjun- 


fiant  disjunctas ;  quia   per    hujusmodi  varialionem  **  superaculas  reperies.  Consideraiis  litterarum 

gravis  cantuum  oriri  potest  dissimilitudo:  insuper  et 

singulos  cantus  in  propriis  studeaut  lerminare  fma- 

libus,    per   quarum   inconsullam   transmutalioncm 

tanta  in  caniibus  orta  est  coofusio,  ut  plures  eorum 

alterius  sint  maneriae,  et  alleiius  deputentur. 

3.  Quatuor  enim  sunt  diversitales  sive  maneriae 
cantuum,  quibus  omnis  ipsorum  multiplicitas  in- 
cluditur.  Hae  apud  Graecos  vocantur,  protus,  deutc- 
rus,  tritus,  telradus.  Ha;  inter  se  oppositae  sunt,  et 
ccriis  ab  invicem  differunt  proprietatibus.  Prima 
enim  maneria  cst,  quae  ab  voce  qua  terminatur 
aftcendit  per  tonum  post  semitonium,  et  descendit 
per  tonum.  Hsec  duas  tantum  habet  finales  D  et  A, 
qaarum  utraque  habet  supra  se   prius  tonum,   posi  Q  per  duplarem  conjungatur  proportionem.  Est  au- 


me,  »  et  mullae  consimiles  Antipbonse,  in  A  tantum 
habent  terminari ;  et  tamen  sunt  secundse  maneria? 
quarto  tono  deputatae.  Haec  quidem  opioio  jam  mol- 
tos  fefellit,  quam  adduxit  in  medium  B.  rotundi 
adjeclio,  per  quam  multis  erroribus  Musicam  ma- 
culavit  ineptorum  praesumptio.  Sane  non  secundum 
aliquid  accidentaliter  adjectum,  sed  secundum  pri- 
mam  et  propriam  litterarum  institutionem  distincta 
est  finalium  proprietas,  apud  quas  nimirum  priDCi- 
pale  et  maximum  de  cantu  versatur  judicium.  In 
naturali  aulem  computo  litterarum  septem  invenies, 
quae  graves  nominantur.  Hae  ut  cantus  liberius 
discurreret  duplicatae;  quaedam  vero  ex  ipsis  tri- 
plicatae  sunt :  in  duplicaiione  acutas,  in  triplicatlone 

singu- 
larum  habitudinibus,  quas  habent  ad  proximas  sibi 
litleras  altrinsecus  posiias,  nullam  profecto  reperies 
praeler  D  et  A,  quae  asccndat  per  tonum  et  semito- 
nium,  et  descendat  per  tonum.  Unde  et  bse  tantum 
fiuales  sunt  primae  maneriae,  cujus  ef  t  proprium  sic 
asccndere  el  descendere.  G  ergo  excluditur,  quod 
in  nalurali  ordine  lilterarum  et  ubi  prius  ponitur, 
et  unde  repctitur,  nequaquam  per  tonum  et  semi- 
tonium,  sed  per  duos  tonos  directe  ascendit. 

4.  In  hoc  iitterarum  orduie  non  computaiar  B 
rotundum.  Patet  enim  omnibus,  quod  non  sit  aliqua 
de  gravibus  ;  cum  eliam  inter  eas  nusquam  pona- 
tur  :  sed  noc  aliqua  de  acutis,  cum  nulli  gravium 


semltonium,  et  sub  se  tonum.  Sccunda  mancria 
est,  quae  a  voce  qua  terminatur,  ascendit  per  semi- 
tonium  et  tonum,  et  per  tonum  descendit.  Haec  ite- 
fum  habet  duas  Bnalcs  B  et  B  quadratum,  apud 
quas  nimirum  illum  ascensum  et  descensum  natu- 
raliter  invenies.  Tertia  maneria  est  quae  ascendit 
per  duos  tonos,  et  descendit  per  semitonium  :  quae 
nlhilominus  habcl  duas  finales  F  et  C,  utpote  ta- 
liam  proprietatum  susceptivas.  Quarta  ascendit  pcr 
duos  tonos,  ct  dcsccndit  per  tonum:  et  liaec  unam 
tantum  habct  finalem  G.  Prima  maniera  duos  conti- 
net  modos,  qui  loni  vulgariter  dicunlur.  videlicet 
primum  et  secundum :  secunda  duos,  tertium  ct 
quartum :  tertia   duos,  quintum  et  sexlum:  quarta 


tem  invenlum,  non  ad  proprietatem  finalium  deter- 
minandam,  sed  ad  servandam  in  plerisque  cantibus 
euphoniam,  quam  apud  eos  minueret  vel  auferret 
tritonus,  qui  apud  B  quadratum  terminalur.  Unde 
in  qualibet  maneria,  ubi  moUiorem  expedit  fieri  so- 
num,  loco  B  quadrali  B  rotundum  quandoque  poni« 
tur,  furtim  lamen  ac  raptim,  ne  propter  ipsum  |e- 
neretur  in  canlu  simililudo  alterius  modi ;  quod  ni- 
mirum  nullam  lineam,  nullumve  spatium  per  deter- 
minationem  alicujus  liiterae  in  libris  obtinot,  nisi  ip* 
sum  apponatur.  Et  si  semel  B  quadratmn  superve- 
nerit,  de  libro  deleatur  omnis  ejus  memoria,  donec 
urgente  supradicta  uecessitate  iterum  apponaiur. 
Si  ergo  in  G  per  i|sum  aliqucm  caotum  termiiiares 


tf25 


TRACTATUS  DE  CANTU. 


prhnse  maDerise,  coatra  iDveDtionem  ejus  omnioo  A  per  B  roinodom  polias  primse  quam  qutrlae  manerie 


ageres,  et  institutiooi  obviares  fioalium  :  quia  oul- 
lus  cantus  extra  finalem  suse  maneriae  terminari  de- 
bet.  Quod  si  dixeris,  G  finalem  esse  primsB  per  B 
roiundum :  respondeo,  hoc  esse  non  posse.  Ad  hoc 
enim  ut  finalis  esset  primae  maneriae,   nccrssarium 
essei  ut  secundum  naturalem  litterarum  dispositio- 
nem  ascenderet  per  tonum  et  semitonium,  quod  nec 
B  rolundum,  nec  aliud  quidpiam  ei  potest  conferre. 
Licct  igitur  concedi  possit,  cantus  primse  maneriae 
quoquomodo  posse  notari  vel    cantari  in  G  per  B 
rotundum,  nullatenus  tamen  concedendum  est,  vel 
sic,  vel  aliter  G  esse  finalcm  iilius,  impedienle  quam 
diximus  necessitate.  Proinde  quae  utilitas,  quaeve 
industria  est,  ut  in  aliena  fiuali  cantum  aliquem  ac- 
cidentaliter  notes,  quem  in  naturali  ac  propria  no- 
tare  poles,  eo  securius  quo   irreprehensibilius,  co 
laudabilius  quo  diligenlius,  eo  gratius  quo  verius  ? 
Propter  hoc  ne  vitiosus  aut  superfluus  inveniaris, 
ubi  neccsse  est  Brotundum  studeas  apponere,  quod 
nimirum  neccssitaa  adinvenit.  Nulius  enim  cantus 
qui  sine  ipso  notari  polest,  per  ipsum  ofbtari  debet. 
Qui  sunt  qui  ttOT  sine  ipso  nolari  non  possunt  ? 
Qui  apud  eamdem  litteram,  modo  tonum,  modo  se- 
mitonium  habent.  Quia  tamen  superacutas  ct  vici« 
nas  ipsislitteras  minus  notas  habent  imperfecti  can- 
tores  ;  infirmitali  eorom  condescendens  consuetudo 
quosdam  cantus  per  B  rotundum  notat  infcrius,  qui 
apud  praedictas  litleras  sine  ipso  commodius  possent 


B 


cantus  termioet.  Quis,  obsccro,  musieus  patienter 
ferat,  ut  caotus  qui  propriam  et  naturslem  habet 
finalem  D,  octavo  tooo  attribiiatur  :  qui  vero  pro- 
priam  et  naturalem  habel  finalem  A,  sab  quarto 
tono  contineatur  ? 

5.  Horum  ergo  cantuum  in  A  terminantioixi,  m 
quibus  naiuram  suffocat  similitudo,  necessaria  cor- 
rectio  est :  quia  dissoluti  per  appositionem,  qrne 
partes  compositionis  contaniinat,  alterum  m  prinei* 
pio,  alterum  in  fine  tonum  redolcnt.  In  vetustrssi- 
mis  magnorum  monasterioram  bibliotheeis  elegan- 
tissimom  quoddam  artis  musicse  breviariam  repe- 
ritar,  qood  sic  incipit,  c  Quoniam  paoci  sant  :  • 
quod  quidem  in  parte  legi,  sed  nomen  aactoris  me 
legisse  non  recolo.  In  eo,  si  bene  memini,  hajas- 
modi  cantus  nothi,  id  est  degeneres,  et  oon  legStimi 
appellati  sunt ;  eo  quod,  ut  ibi  legitor,  a  septimo 
tono  incipiant,  et  eumdem  in  medio  servantes,  circa 
finem  degenerent,  aliis  io  primo,  aliis  io  qaarto 
tono  desinentibos  :  in  primo,  sicot  ■  Bx  qao  facta 
est-;  »  in  qaarto,sicat «  Benedicla  tu.|»  Fineproinde 
competenter  mutato,  omnes  hujusmodi  cantas  ad  se- 
ptimum  tonum  redactos  reperies.  Horom  eantaom 
duae  sont  diversiiates.  Qoidam  enim  eoram  ab  ea 
littera  in  qua  incipiunt,  hilari  mota  asceodont  ad 
qoiotam  et  pausant  in  ea,  sub  qua  nisi  prias  esset 
tonus,  deinde  semitonium,  postea  tres  toni,  qua^ 
dispositio  potest  reperiri  tantom  sob  ea  littera  qoae 


noiari.  Nosvero  volentes,  ut  sicul  inferiores,  itaet  C  quiota  est  a  finali  septimi  loni,  non  possent  ibi  no- 


superiores  in    uso   habeanlur  et  in  notitia  (aliter 
enim  frustra  haberentur),  quoscumque  cantus  na- 
lura  confert  inferioribus,  eos  in  ipsis  terminatos 
r(  pcries.  Terminantur  vero  io  superioribus  qui  eas 
naturaiiter  habent  fioales.   Similiter  sciendum  est 
de  hac  antiphona  «  Benedicta  tu,  »  et  consimitibus, 
quse  in  A  taotum  termioari  possunt,  quod  secundum 
hujnsmodi  dispositionem  procul  dubio  primae  sunt 
maneriae,  et  non  quarto,  sed  sccundo  tono  appli- 
caodae  sunt.  Ecce  eoim  haec  antiphooa  «  Benedicta 
tu,  »  in  quodam  loco  supra  fioalem  tonum,  postca 
semiionium   naturaiiter  habet  per  B  quadratum  ; 
alibi  prius  semitonium,  deinde  tonum  per  B  /otun« 
dum.  Quae,  obsecro,  perspicacitas  est  ad  judican-  i 
dum  de  cantu  iilo  cujus  sil  manerise,  accidens  prae* 
ferri  oaturae  :    et  cum  sit  primae  secuodum  oatura- 
lera,  judicari  secundse  secundum  aeeidentalem  dis- 
positi  ooem  ?  Ut  autem  magis  mireris  et  abhorreas 
hujusmodi  ineptiam,  inspice  hancantiphooam,  c  Pe- 
tre,  amas  me,  a  et  multas  alias  hujusmodi :  eas  pro- 
fecto  invenies  naturalitcr  habere  supra  fioalem  lo- 
Dum  et  semitonium  per  B  molle,  et  ousquam  semi- 
tonium  et  tooum  per  B  rotuodum.  Cur  ergo  judi- 
cantur  esse  secundte  ?  Similiter  hanc  antiphonam, 
«  Nos  qui  vivimus,  x>  secundum  quod  fere  ubique 
cantalur,    cum  principaliter  ac  propric  terminari 
habeat  in  D,  et  sit  secundi  toni,  notant  cam  iniqui 
prsevaricatores  in  G  per  B  rotundum,  et  sacramento 
assf  runt  eam*  esse  octavi  loni,  licet  apud  eosdem  G 


tari  reliquae  partes  eorum  cantuom,  at  potes  videra 
in  «  Benedicta  tu,  »  ot  similibus  cantibus,  qai  fam 
in  capite,   quam  in  loto  corpore  tali  atentes  dispo- 
siiione,  transmutato  cireafinem  perB  rotandam  se* 
mitonio,   naturam    secondi  toni,  et  similitadiaem 
quarti  ordinate  recipiont.  Propler  hoo  cirea  finem 
mutatione  indigentes,  in  ea  parte  correcti  sunt.  Qai- 
dam  vero  sitnt,  qui  ab  ea  liltera  in  qua  ineipiont, 
tono  statim  deponontur,  et  redeuntes  ad  qoartam 
paosant  in  ea,  quod  magis  videtnr  plagaliom  esse, 
sicut, «  Dominos  regitine,  »  et,  «  Post  pttrtom.  > 
Hos  ergo  non  solam  in  fine,  sed  etiam  in  prinoipio 
mutatos  invenies,  lit  septimo  tono  ul^qae  arrideant. 
Iteram  prsemonendns  #119  esde  fioalibus  tertiae  et 
quartse  maneriae,  apnd  qoas  similiter  magna  inve* 
nitor  confusio.  Soot  enim  qoidam  miserrimi  cantas, 
nullius  manerise  habentes  proprietatem,  qui  «qae 
terminari  possant  in  G  et  in  G,   quse  diversaram 
sunt  finales  maneriarum.  Quidam  super  hanc  rem 
diligentius  intuentes  dicuot,  et  bene  dicunt,  omnea 
illos  canlus  esse  irregulares,  quos  nallius  maneriflB 
certitado  distinguit  :  et  jndicant  omniom  horom 
c?ntuam  ita  debere  vel  extcndi  progressionem,  vel 
compositionem  variari,  at  in  finalibus  diversanmi 
maneriaramterminari  nullatenus  possint.Hisproinde 
miserrimis  caniibus  suam  incertitudioem  leviter  et 
breviter  ablatam  inveDles,  ot  jam  non  sis  dabiis» 
qoibus  singulos  finalibus  applicare  debeas.  (temes 
igitur  cantas  prinose  manerlae^  id  est  primi  vet  «e- 


)127  S.  BERNAROl  ABBATIS  CLARiB-VALLBNSIS 

candi  tooi,  termines,  ut  diximus,  in  D  vei  A.  CJmnes  a 


1128 


secandae  manerise,  id  est  tertii  et  quarti  toni,  iu  E 
vei  in  B  quadralam  :  quod  licet  tam  authentorum 
quam  plagalium  naturaliter  susceptivum  sit;  nul- 
lum  tamen  authentum  iu  antiphonario  reperies, 
quem  in  ipso  terminare  valeas.  Si  enim  est  Respoo- 
sorium,yersus  iliius  authenti  non  potestei  competere, 
qui  sub  sexta  liltera  in  qua  incipit  semilonium 
habet :  si  vero  est  anliphona  f  Sseculorum,  »  ejus- 
dem  autiienti  non  potesl  recipere  propter  eamdem 
caasam. 

6.  Nallum  siquidem  cantum,  qui  per  diapenle  et 
semitoniam  ascendat  ad  sextam,  terminare  potos  in 
B  quadrato  (201-2),  qaod  supra  se  diapente  non  ha- 
bet.  Propter  hoc  non  satis  commode  invenerunt  in 
tertio  tono  versum,neuma,  et  «  saecalorum.  •  Utrum-  g 
que  tameo  forsitan  consideraverunt,  etsterilitatem  B 
qaadrati  et  habililatem  :  sterilitalein,  componentes 
versum,  c  neumt,»  et  c  saeculorum,  »  cantibus  inE 
erminantibus  tantum  competentia  ;  habililatem,  sexta 
pro  quinta  utenies  :  utsi  quando  slerilitati  illius  finalis 
fecundiias  succederet,parata  esset  littera,qu8e  authen- 
ticam  ejus  elevationem  reciperet.  Apud  nos  lamen 
autbenlam  in  B  quadrato  terminari  reperies,  scilicet 

«  EuQtibus  [aL  add.  et  te  Deum  Patrum]  »  :  quod 
alibi  terminari  non  potest .  Hoc  commanem  versum 
nec  habet,  nec  habere  potest ,  sed  habet  suum  pro- 
prium.  Porro  omnes  cantus  lertise  maneriae,  id  est 
quiuti  ei  sexti  toni,  termines  in  F,  vel  in  G,  F,  ma- 
jori  parti  autbenlorum;  G  vero  oomibus  fere  pla-  ^ 
galibas  attribaens  :  omnes  vero  cantas  quarta  ^ 
manerise,  id  est  septimi  et  octavi  toni,  in  G  tan- 
tum  terminare  del)es.  Harum  sepiem  litterarum, 
non  unam  magis,  el  aliam  minus,  sed  omnes 
equaliter  principales  ac  proprias  finaies  esse  no- 
veris:  babentes  nimirum  tam  authentorum  eleva- 
tionem,  quam  depositionem  piagaiium.  Incipinntau- 
tem  t  D  gravi,  et  in  G  acuto  desinunt :  supra  enim 
vei  infra  nuiiam  invenies,  cni  non  desit  eleva- 
tionis  vel  depositionis  perfeciio.  Ut  autem  imaquae- 
que  earum  progressionis  percelleret  pieniludine, 
feceruQt  Musici  dispositionem  iitterarum  a  F  graeco 
usque  in  ee  (203)  superacutum  :  non  quia  maluis- 
tent  abundare  quam  deticere ;  sed  quia  nec  supera- 
bundare,  nec  deficere  voluerunt,  facientes  disposi-  Q 
tionem  quae  neque  sine  incommoditate  contractior , 
nec  sine  superflaitate  posset  esse  prolixior.  Utquid 
enim  aliquid  superadderes,  cum  supradiclae  plenitu- 
dini  bsec  dispositio  sufficiai  :  cui  e  regione  si  aliquid 
subtraheres,  aliquam  profecto  finaliumejusdemple- 
nitudinis  decore  spoiiares? 

7.  Prseterea  snnt  muiti  cantos,  in  qaibus  duplari 
eievationi  hemioIia!i)  \el  (204)epitritum  deposiiionem 
quam  bal)ere  soebant,  subtractam  invenics.  Sicut 
c  Gornelius,  Sancte  Paule,  »  et  alii  plures.  Omnes 

(201-2)  Negant  recentiores  posse  lertium  ei  quar- 
tom  tonum  terminari  in  B  molle,  quia  obstant  trito- 
tuB  et  semidiapenie. 

(203)  In  manuscripto  est  hsec  iittera  II,  quse  si- 


enim  hajusmodi  cantus  duplices  sunt  et  irregulares 
duplices,  quia  partim  sunt  authenti,  partim  p>aga- 
ies  (205).  Quod  vero  contra  regulam  sic  ascendant 
et  descendant,  testanlur  etiam  ipsi  doctores  erroris; 
sed  per  iicentiam  dicunt  hoc  fieri,  regulas  confun- 
dentes  ut  vitia  retineani,  non  vitia  resecantes  ut 
regulas  custodiant.  Qxm  est  ita  iicentia,  quae  regio- 
nem  perambulans  dissimiiitudinis,  confaaionem 
adducens  iucertitudinis,  praesuroptionis  mater  et  re- 
fugium  erroris,  veritatem  deprimit  et  perturl>at 
ttWI  judicium?  quae  est,  inquam,  \mt  illicita 
iicentia,quae  conjungens  opposita,  raetasque  natura- 
ies  transgrediens,  sicnt  inconcinnitatem  juncturse, 
ila  et  injuriam  irregat  naturae  ?  Luce  siqnidem 
clarias  est  cantum  iilum  male  et  inordinate  com- 
positum,  qui  vei  ita  deprimilur,  quatenus,  prout 
decet  audiri  nequeat ;  vel  ita  elevatur,  ut  cantari 
non  valeat.  Sic  enim  debet  fieri,  ut  in  inferioribus 
auditorem  hal>eat,  el  in  superioribus  proiatorem. 
Hujus  mediocritalis  tenorem  quidam  in  octo,  qui- 
dam  in  novcm  vocihus  esse  voluerunt,  non  clamo- 
sarum,  sed  vocum  mediocrium  possibiliiatem  consi- 
dcrantes.  Verumtamen  secundum  illos,  quororo  ex- . 
quisitior  videtur  esse  sententia,  usque  ad  deoem- 
voces  polest  cantus  progredi,  propter  auctoritatend 
Psallerii  quod  decachordum  est ;  et  at  aeqiuilis  sinC 
dignitatis  singulae  voces  diapason,  quae  octo  sunt 
quaienua  ultimae,  sicut  et  mediae,  geminam  babeant 
habiludinem,  scilicet  elevari  et  deponi,  coilocatis 
altrinsecus  duabus  vocibus,  altera  superiu8,aiterain- 
ferius  ;  quia  tantum  boc  per  octo  voces  babent  cantos 
discurrere,  el  non  per  plures :  propter  quod  regolari 
cantuum  progressioni  diapason  sufficil.Licet  enim  in 
progressiooe  cantuum  duabus  vocibus  hinc  iode,  nt 
dictum  est,  positis,  decem  voces  inveniaolur,  noo 
tamen  per  decem  voces,  sed  tantum  per  octo  iiiedias 
cantus  discurrere,  et  usque  ad  voces  altrinsecus 
positas  pervenire  hal)et,  sed  per  eas  ire  vel  redire 
Don  habet.  Et  quod  majus  esl,  secundum  disposi- 
tionem  tonornm  et  semiioniorum  :  quam  habent 
musici,  qui  primae  et  quartae  et  septimae  iitterae  al- 
trinsecus  tonum  attribuunt  secundae  et  quintae  infe- 
rius  tonum  el  supra  semitonium,  tertiae  vero  et 
sextae  e  converso,  videlicet  supra  tonum  et  inferios 
semitoniumf  non  praetcrmittentes  quandoqne  B. 
rotundum  pro  asperitate  triloni  :  secundum  hanc, 
inquam,  dispositionem  nuUus  cantus  fieri  polest  ia 
decem  vocibus  vei  citra  qui  notari  non  possit  ;  sed 
undecim  vocum  cantus  fieri  potesl,  qui  nolari  noa 
potesl.  Fac  enim  cantum  qui  sit  authentus  tertic 
maneriae,  et  da  dispositioni  ejus  in  uno  ioco  tonnm, 
in  alio  scmitonium  ;  et  eleva  cantum  iilum  decen 
vocibus.ut  sinl  underim,  addita  iila  quaeest  in  deposi- 
tione  ;  scito  profeclo  cantum  iiium  non  posse  noiaii 
quia  sub  Gaucto  termioarinon  potcsi :  cum  in  depo- 

gnificat  E,  id  est  K  la  in  monochardo  Guidonis. 

(204)Hemiolia  est  proportio  sesquialteray  eptlritas 
sesquitertia. 

(205)  Hiyusmodi  loni  dicnntur  mistu 


1129 


TRACTAT.US  DE  CANTU. 


1130 


sitiooe,  sub  finalit  modo  lonum,  modo  semitonium  a      9.  Prohibentibus  ilaque  metis  naturse  necessariis 


habeal,  sed  nec  ibi,  cum  cantus  excedat  ee  supcr- 
acutuni. 

S.  Est  igitur  triplex  ratio,  quare  cantibus  decem 
voces  attribuantur  :  Psalterii  auctoritas,  dignitatis 
sequalitas,  ct  notandi  necessitas.  Secnndum  hujus- 
modi  sufficientiam  decem  vocum  cousideraverunt 
musici  progressionis  plenitudinem,  propler  quam 
singulis  assignandam  finalibus  prsedictam  dispositio- 
ucm  proiraxerunt  al  F  graeco  usque  in  ee :  alioquin  in- 
sufficiens  cssoi  forraula,  necdaretsingulis  plenarium 
ascensum.  llas  decem  vocrs  in  sua  progressione  ali- 
lcr  ordinanl  plagales.  Authentos  vocamus,  qui  ma- 
joris   sunt   aucioritatis,  primum,  terlium,  quintuni, 


plus  quam  quatuor  manerias  inveniri  impossibiie 
est  qiiae  et  ipsaR  secundum  dcpositum  plagalium 
et  authentorum  elevalionem  octo  modis  exprimun- 
tur,  quorum  bini  et  bini,  authentus  videlicet  et  pla- 
galis  ejus,  conveniunt  omnino  in  maDcria,  sed  dif- 
fcrunt,  hinc  in  dcpositione  ct  elevationc  progressio- 
nis,  indc  in  hilaritatc  ct  gravitate  compositionis  ; 
clcvationcm  siquidcm  ct  hilarilatem  usurpaniibus 
authcnlis,  deposilionem  vero  ct  gravitalcm  plagali- 
bus  retinenlibus. 

10.  Ad  hos  inier  se  distinguendos,  c  Nenmata  » 
inventa  sunt  singulis  subjicicnda  antiphonis,  quse 
apud  quosdam  c  Stiva;  »   vocantur,  ct  npud  Graecos 


et   septimum,  qui   gravari  nolunt  aut  deprimi,  sed  g  signantur  pcrha;c  verba,  «  Hoa  nocane  »  et  «  nocais 


leves  in  saltibus,  agiles  in  moiibus,  ((uintam  et 
eas  qnae  scpra  suiit  litteras  frequenlaut.  Hi  sub 
finali  qua^  una  est  de  decem  vocibus,  uoam  subpo- 
nunt,  ocio  supraponunt.  Plagalcs  Funt  qui  mino- 
ris  sunt  dignitatis,  secundus  videlicet,  quartus, 
sexlus,  et  octavus,  qui  raro  tangunt  vel  transeunl 
quintam,  scd  sub  ipsa  volunt  morose  gravari.  Illi 
tiaalos  suas  quasi  in  medio  coUocantes,  qualuor 
ipsis  voces  subponunl,  et  quinque  supra  ponunt  pul- 
chra  videlicet  rationis  probabilitale,  ul  quot  voci- 
bus  in  elevalione  superantur,  tot  supcrent  authen- 
tos  in  depositione.  Nullus  itaque  plagalis  ultra  sex- 
tam  elevari,  et  nullus  authentus  plus  quam  una 
voce  debet  deponi.  Plane  igilur  insaniunt,  qui  plaga- 


(206)  »  et  his  similia,  qna^  quidem  nihil  significant, 
sed  ad  hoc  tantum  a  Gra^cia  sunt  reperta,  ut  per 
eorum  diversos  ac  dissimilcs  sonorum  admiranda 
varietas  aure  simul  ct  menle  posset  comprehendi. 
Haec  ita  maneriam  suorum  modorum  et  compositio- 
nem  debent  exprimcre,  ut  postquam  tuae  dilgentius 
memoriae  fuerint  impressa,  frequentatis  aliquandiu 
cantuum  diversitatibus,  quibus  arridcant  cantibus 
auditu  eliam  facile  cognoscas.  Ununiquodque  ergo 
eorum  suo  modo  siogulare  debet  esse  sufficiens  : 
in  hoc  sufficiens,  ul  cuilibct  finali  sui  modi  conve- 
nirc  possit,  in  hoc  singulare  ut  cantui  alteriusmodi 
convenire  non  possit.  Non  enim  ad  discerncndos 
modos  a  sc  invicem  neumata    compelenter  essent 


lem  clevare  per  diapason,  ei  authentum  per  diapente  C  inventa,  nisi  unumquodque  suo  modo  sufficeret,  el 

vel  diatessaron  deponere  praesumunt.  Utquid  enim 

fiunt  vel  habenlur  hujusmodi  canlus,  graves  quidem 

ad  notandum,  graviores   ad   cantandum,  lineas  va- 

riantes,  arterias   700  cruciantes,  caverciatam  {al. 

cauteriatamj  habentes  progressionem,   nunc  ascen- 

dentes  usque  ad  cffilos,  nunc  descendenies  usque  ad 

abyssos?  Nc  etenim  cjusmodi  cantus  (jiroul,  testan- 

te  Widone,    consilium    fuit  ut  unusquisque  quatuor 

modorum;   vidclicet   protus,  deuterus,  iritus,  telra- 

dus,    partiretur  in  duos,  id  esl  auihentum  et  plaga- 

galem,  distribulisque  rcgulis,  acuta  acuiis,  et  gravia 

convenirent  gravibus.  Cum  enim  hujusinodi  cantus 

secundum  unam  partem  sui  sint  graves  et    plani. 


cum  evidenter  ab  aliis  discernerel.  Debet  ergo  ma- 
neriam  et  formam,  lam  communem,  quam  pro- 
priam,  sui  modi  exprimere  :  maneriam  vidclicel  per 
dispositionem ;  formam  vero  per  compositionem, 
praetcrmissis  interim  neumatibus  plagalium,  quae 
competenter  invesla  esse  videntur,  utpoie  sufficientia 
suis  modis  atque  singularia.  De  neumatibus  authen- 
torum  scienuum  cst,  omnia  mala  esse  invenla:  yel 
posl  inventionem  corrupta,  praelcr  neuma  primi 
toni.  Unde  siquidem  neunia  quinti  toni  et  incon- 
peteriter  invenlum  reperies,  quiasuo  modo  nec  suf- 
ficiens,  ncc  singulare  cst.  Cum  cnim  ascendat  per 
duos  tonos,  et  scmitonium,  licet  naturaliter  C  fina- 


secundum  alleram  acuti   et  alti ;  versus  et  psalmi  Q  lcm  habeat,   in    F   tamen   nisi  accidentaliter   ter- 


uno  eodemque   modo   prolaii   divcrsis  competenter 

aptari  non    possunl.  Quod  enim  subjuogilur,  si  est 

grave,  cum  acutis  non  convenil :  si  acutum,  a  gra- 

vibus  discordat.  Profiibet  eliam  ideni  Wido,  ne  hu- 

jusmodi   abusio   elevationis  ct   deposilionis  fiat  in 

Anliphonis   et  Responsoriis,  quorum  canlibus,  psal- 

mis  et  versibus    coaptandi  sunt.  Cum  enim  cantus 

sit  communis  et  duplex,  versus  autem  et  o  saeculo- 

rum,  »  vel  lantum  autheniicc,  vel  tantum  plagaUtcr 

cananiur,  ad    illius   modi  cantum  competenlcr  non 

possuntaplari,  cum   plurrs  ?int  in  quibus  adeo  con- 

funditur  gravitas   et  acumen,    ut    vix  possit    ad- 

verti,  cui  magis,  id  est  authenlo  vel  plagali,  confe- 

rantur. 


mmari  non  pote.^t.  Unde  non  est  sufficiens  : 
quia  naturaliter  utrique  finali  debet  convenire  , 
non  per  fi  rotundum  quod  a  dislinguendis  tono- 
rum  proprielatibus  omnino  excluditur.  Valde  enim 
absurdum  cst,  ut  in  cisdcm  litleris,  in  quibus 
cantus  totus  comprehcnditur,  suum  neuma  quod 
ipsius  naturam  debet  ostendere,  recipere  non  possit, 
quod  tibi  coniingit  in  hoc  modo  in  cantibus  ascen- 
dentibus  per  trilo:ium.  Iterum  singnlarc  non  est, 
quia  naturaliler  et  proprie  icrminHri  habet  in  G, 
quae  est  finalis  quartae  maneriap.  G-  nsidora  namque 
neuma  septimi  toni,  ct  hoc  i!Ii  conferas  :  f  jusdem 
ulrumqiie  dispositionis  prorsus  TOI  invenies  et 
ejusdem  ferc  compositioois,  ita  ut  hoc  scpliu.o  tono 


(206)  Ita  in  manuscripto.  Alias,  noe,  ane,  el  noo  an?. 
Patrolog.    CLXXXII. 


36 


1131 


APPENDIX  AD  TRACTATUS  MORALES  ET  DOCTRINALBS. 


11S2 


et  illud  quiDto,  eadem  possis  aptare  diligentia,  qua  a      T09  11.  His  et  aliis  rationum  probabilitatibas 


et  hoc  quinlo,  et  illud  septimo.  Unde  ci  hoc  et  ncu 
ma  seplimi  toni  irrationabiliter  esl  inventum,  cum 
coropetere  possil  finali  tertiae  maneriae.  Est  aliud 
valde  indecens  in  utroque  neumate  :  habei  enim 
utrumque  in  suo  principio  plagalem  elevationem 
asceodens  per  tonum  et  semitonium,  el  moram  fa- 
ciens  in  quarta,   sicut  prorsus  invenies  in  neumate 

octavi  loni,  qui  plagalis  est.  Ergo  vel  communem 
authentorum,  vel  propriam  alicujus  authenti  com- 
positionem  neutrum  exprimit,  nec  minus  competen- 
ter  assignari  potest  oclavo  tono,  qui  plagalis  est. 
Propter  hoc  utrumquc  mutatum  invenies ;  ita  plane 
ut  suo  modo  uDumquodque  sufticiens  sit,  et  singu- 
lare,  nec  superflua  utatur  circuitione.  Neuma  simi- 


conira  osum  omoium  Ecclesianim  Aotiphonarium 
hoc  corrigere  coacli  sumus  :  magis  nimirum  ntlo- 
rami  quam  usum  semulaotes.  Nec  hoc  uiiqaa  tog- 
gessit  prsesomptio,  sed  injuoxii  obedieotia,  Si  ergo 
opus  singulare  et  ab  omoibus  Aotiphooariis  diver- 
sum  fecisse  reprebendimur,  id  nobis  restat  aolatii, 
quod  oostrum  ab  aliis  ratio  fecit  diversnm :  alia 
vero  ioter  se  diversa  fecit  casos,  oon  ratio»  vd 
aliod  qoidpiam,  qood  in  caosa  caaui  non  pn^nde- 
rat.  Licet  enim  in  vitiis  onmia  fere  conveniaot,  ia 
quibus  tameo  ratiooabiliter  cooveoire  poaaenl,  adee 
disconveniuot,  ut  idem  Aotiphonariam  nec  dus 
caoant  proviociae.  Mirom  proinde  videri  poCest, 
quare  majoris  fueriot  auctoritatia  atqHe  commnnio- 


liter  terlii  toni  insufficiens  est,    quia  authentis  qui  ''  ris  notitiae  falsa  quam  vera,  vitiosa  quam  saku.  Dt 


terminari  possunt  io  B  quadratum,  convenire  non 
potest  ;  et  ideo  sub  sexta  semitonium  albatum  in- 
venies.  Has  neumatum  exquisitas  proprieiates  essc 
scias  admodum  necessarias  ad  distiuguendos  quos- 
dam  authentos  a  suis  plagalibus.  Hsec  enim  anti- 
phona,  c  Lex  pcr  Moysen  data  est  [a/.sede  a  dextris 
meis],  »  quae  semel  quintam  tangil,  et  se  totam  sub 
ea  colligitf  omnino  plagalis  esset,  nisi  propriam  sui 
authenti  compositiooem  haberet,  quam  io  oeumate 
ipsius  inveuies  ;  videlicet,  a  finali  per  tonum  [aL 
totum]  .B  descendere,  et  inde  surgere  per  diates- 
saron,  constans  ex  duobus  tonis  et  semitonio ;  pos- 
tea  per  duos  tonos  ascendere  ad  quintam ;  et  inde 
per  quasdam  interpositiones  redirc  ad  finalem.  Currc 
per  qualisbet  antiphonas  primi,  hanc  fere  in  omoi-  C  tera  pro  viribus  exsecoti  somos.  Prsedieia  metrt 


enim  de  comprovioeialibos  loqoar  Baclesiis,  some 
Remense  Aotiphonarium,  et  confer  illud  Behracensi« 
vel  Ambianensi  seu  Suessionensi  Antiphontrio,  qood 
quasi  ad  januam  habes ;  si  identitatem  invenerii, 
age  Deo  gratias.  Nolumus  aotem  latere  posteros, 
quod  hortatu  domiiioruro  el  Patrum  nostronun 
multa  retinuimus  de  veteri  Antiphonario,  qoae  qoi- 
dem  lolerabilia,  sed  multo  melius  possent  haberi. 
Duo  tamen  incorrecta  reliqoimas,  digot  penitas 
correcliooe,  videlicet,  metrum  qoarti  (oni,  metmm- 
que  septimi  ;  quae  licet  in  graduali  correximns, 
propter  osum  tameo  pasalmorom  in  Antipbontrio 
non  potoimus  corrigere,  reclamaotibos  eisdem  Pttri 
bos  nostris,  quorum  asseoso  et  beoedictione 


bus  compodilionem  invenies.  Idem  reperire  potes 
io  neomatibus  aliorum  autheolorum.  Caveant  autem 
quicunque  de  caniuum  distinctiooe  perfectam  vo- 
unt  habere  notitiam,  nc  propter  aliquod  brevitatis 
desiderium  haec  neumata  quasi  superflua  prseter- 
mittant.  Adeptae  siquidem  brevitatis  non  tantum 
valeret  compendium,  quantum  amissee  commodita- 
tis  noceret  dispendinm. 


quare  vitiosa  siot  ratio  io  prompto  est.  Ctntos  eoun 
psalmorum  quarti  tooi,  impedieote  solo  metro»  nul- 
lis  Aotiphoois  potest  aptari  qose  terminefllor  B 
quadrato  ;  metrum  vero  septimi  toni  in  ea  liltert 
pausat  in  qua  tonus  ille  nullum  princij^inn  tumit, 
quod  nulli  tono  licet.In  illis  enim  litteris  debet  pao- 
sare  quilibet  tonus,  in  quibus  habet  freqaeniins  io- 
cipere. 


APPENDIX 


AD 


TRACTATUS  MORALES  ET  DOCTRINALES. 

MONITUM  IN  OPUSCULDM  SEQUENS. 

Sitne  hseccommeDtationcuIa  revera  S.  Beroardi,  utique  Clarse-Yallensis,  oec  ne,  non  tatim 
proountiare.  Ita  tameo  oos  sentire  jubet  codex  Mellic.  E.  42,  licet  ooo  aotiqoior  sseeolo  xt,  iii    quo  9is 
Siimulo  amoris  Eckeberti  illico  subjicitur.  Cerle  io  ea  oihil  admodum  Beroardo  indignom  reperias. 


1138  LIBBR  DB  PASSIONB  GHRISTI  1134 

S.  BERNARDUS; 

Super  bymoum  :  Jesu,  nostra  redemptio^ 
(R.  P.  Beruardi  ?em  Bibliotheca  ascetica  antiquo-nova,  tom,  VI.  Raiisboimc  4725,  in-12.) 


Tantiisfuit  amor/Si  Ghristas  FiliusDei  vivi  tot  membra  habuisset,  quod  sunt  stellae  in  firmamento  coeli 
et  unumquodque  membrum  suumcorpus  habuisset,  omnia  ad  passionem  Ghristus  exposuisset»antequamunam 
animam  in  faucibus  diaboli  nou  redemptam  reliquisset.  0  qjualis  et  quanta  esl  clementia  Domini  ! 

Quce  vicit  clementia  mei  JesuGhrisli,qui  non  minus  diligit  peccatorem  conversum,  quam  eum  qui  pec- 
cali  maculam  nunquam  contraxit. 

Verhi  gratia.  Gonversio  peccatori»  cibus  et  potus  est  Salvatoris. 

Inferni  claustra  penetrans,  Honio  audacter  dic  :  Peccavi !  Non  teterreat  ira  Principis,  nec  timor  Diaboli, 
oec  poena  infcroalis,  nec  desperatio  peccati  enormis.  Magis  enim  Judam  desperatio  quam  peccatum  quod 
commisit,  damnavit. 

Ipsa  ie  cogat  pietas.  Peccavimus,  et  pepercit :  offendimus,  et  adhuc  placatus  exisiit. 

Tunostrum  gaudium.  0  bone  Jesu,  duo  in  me  ignosce  :  naturam,  quam  fecisli,  et  peccatum,  quod  ego 
adjeci.  Fateor  quod  per  culpam  deformavi  naturam.  Memento  quod  sum  spiritus  vadens  et  non  rediens. 
Per  me  ivi  in  pieccatum,  per  me  redire  non  possuro.  £ia,  benignissime  Jesu  I  tolle  a  me  quod  teei,  ut  re- 
maneat  quod  tu  fecisti,  ne  pereat  quod  preiioso  sanguine  in  tua  cruce  redemisti.  Amen. 


MONITUM  IN  OPUSGULA  DUO  SUBSEQUENTIA. 

Librum  sequentem  ex  codice  menbranaceo  saeculi  xiii  luci  mandamus,  qui  tractai  De  passione  Chnsii 
et  dolonbus^  et  planctibus  Matris  ejus.  Gonscriptus  est  iu  formadiaiogi,  et  num  sil Bernardi  Glarse-Vallensis 
vel   atterius  abbatis  Bernardi,  ignoramus ;  eum  tamen  publici  juris  facimus,  quia  valde  devotus  cst. 

Tractatuin  alternm  De  laudibus  B.  V.  M.  inscriptum  ex  alio  codice  chartaceo  in  quarto,  ut  vocant,  sseculi 
XIV,  exscribere  necesse  fuit.  Hunc  iractatam  seu  librum  vidimus  in  Bibliotheca  coenobii  S.  Marise 
Magdaleuae  ord.  PrseUic.  Aslse,  sign.  N.  A.  B.  G.,  num.  1.  Num  vero  ejusdem  sir  vel  alterius  monachi 
deflorantis  opera  ejusdem,  judicent  critici. 


LIBER  DE  PASSIONE  CHRISTI 

ET  DOLORIBUS  ET  PLANGTIBUS  MATRIS  EJUS. 
(D.  Eugenius  de  Lsvis,  Anecdota  sacra^  p.  60.  Augustje  Taurinorum  178...  4^) 


y09^  Quis  unquam  regnans  in  coelo  sursum,  vel  h  divi,  non  modicum  perturbatus  coepi  qaserere,  do* 

peregrinans  in  terra  dcorsum,  audiens  vel  mente  Icns,  qui  essent  illi  tui  sermones. 

pertractans  quomodo  factus  est  opprobrium  [PsaL  Gui  ipsa  dixit:  Qni  sunt  isti  sermones?  Interim 

XXII,  7)  ipse  Dominus  angelonim,  et  abjectio  plebis  recogita  in  amaritudine  animse  tuae.  De  his  in  con- 

(ibid.)  Filius  Dei  Patris,  et  poierit  lacrymas  conti-  seqaentibas  ad  invicem  conferemus : 

ncre,  vel  ei  enim  erit  impossibile  flere  ?  Yeramta-  Enarra,  te  flagito,  seriem  veritatis,  quse  mater  es 

men,  tu,  gaude,  gaudio  magno  ab  ipso  (207),  nunc  veritatis.  Ad  quem  illa  : 

glorifica  in  coelis,  quse  in  mente  clavis  amarissimse  Illud  quseris ;  caput  et  initium  est  magni  doloris. 

fuisti  confixa  suae  piissimse    mortis.    Mihi   tamen,  Sed  quia  glorifica  (208)  flere  non  possum,  tu  cum 

obsecro,  lacrymas  illas  infunde  quas  habuisti  in  sua  lacrymis  scribe  quse  cum  magnis  doloribus  ipsa  per- 

passione,  ut  iis  fluam  largias.  sensi. 

Dc  passione  filii  tai  et  Domini  mei  verba  ad  invi-  Gui,  inquam,  flore  peropto,  et  nihil  mihi  aliad 

cem  conferamus.  libet,  da  quod  jubes,  et  prsebe  quod  cupio. 

Tcncris   promissionem  reddere  quam   nobis  su-  Audi,  ac  servis  tuR  dicat  domina  mea.  Dic  mibi 

perius  promisisti.  Memini  te  mihi  in  primo  exordio  ^  si  in  Jerusalem  eras,  quando  fuit  captus  filius  tuus, 

nostri  sermonis  fuisse  loculam  de  doloribus,  quos  et  vinclus,  etductus,  ad  Annam  tractus? 

ipsa  portasti  pro  morte  unigeniti  tui,  quia,  ut  au-  At  illa :  In  Jerusalem  eram,  quando  hoc  audivi, 

(207)  Gredo  et  ipsum.  (208)  Glorificay  id  esi  gloriosa,  alibi  glorificata. 


1135 


APPBNDIX  AD  TRACTATUS  MORALES  ET  DOCTRINALES. 


1136 


ei  ^rcssu  quo  polui  ad  Dominum  meum  flens  per- 

veni.  Cumque  illum  fuissem  inluila  pugnis  perculi, 

alapis  caedi,  faciem  conspui,  spinis  coronari  et  op- 

probrium  hominum  fieri,  commota  sunt  omnia  vis- 

cera  mea  (Gen*  xliii,  30),  et  defficit  in  me  spiritus 

meus  {Psal.  lxxvi,  4)  et  non  erai  mihi  fere  yox, 

neque  sensus.  Erant  et  mecum  meae  sorores  et  fe- 

minae  mullae,  mecum  plangentes  eum  quasi  unige- 

niium,  inier  quas  erat  Maria  Magdalena,  qu8e  super 

omnes  alias,  excepla  illa  qua?  loquitur  tecum,  dole- 

bat,   et  dum  Christus  Deus,    clamante    praecone, 

imperanle  Pilato,  sibi  bajulans  crucem  ad  supplicium 

Iraheretur,  et  factus  est  concursus  populorum  post 

ipsum  euntes,  alii  super  ipsum  plangentes,  ahi[cod. 

ei]  eum  illudenlcs  ridebant.  Sequebatur  et   ipsum, 

prout  poterat,  cjus  mcestissima  mater  cum  mulieri- 

bus,  quse  secula?  fuerant  a  Galilea  ministranlesei,a 

quibus   trahebalur,   et    tenebatur   velut    emortua, 

quousque  pervenlum  est  ad  locum  ubi  crucifixerunt 

eum.  Ante  oculos  ejus  fuit  in  cruce  levatus,  et  ligno 

durissimis  clavis  aftixus,  et  ipse  tanquam  agnus  co^ 

ritm  tondente  se  vocem  non  dahat^  nec  aperiebat  os 

suum  {Isai.  liii,  7).  Aspiciebat  ancilla  Dominum 

suum,  inluebatur  mater  liiium  suum  in  cruco  pen- 

denleni,  moric  impiissima  morienlem,  et  tanto  do- 

]ere  vexabatur  in  menle,  quanto  non  possct  expli- 

cari  sermone.  Nec  mirum,  raanabal  ejus  sanguis  ex 

quatuor  partibus  rigantibus  nudis,  ligno  manibus, 

pedibusque  clavis  confixus,  de  vuUu  illius  pulchri- 

ludo  elfluxerat  omnis.  Et  qui  erat  prce  filiis  homi- 

num  spedosus  (Psal.  xliv,  2),  vidtbalur  omnium 

indecorus.  Yidebam  quod  complebatur  prophcticum 

illud  in  eo  judicium,  cuni  et  non  erat  illi  species, 

nequc  decor  (Isai.  liii,  2),  quoniam  inimicorum  vul- 

lum  illius  v<rberum  la-davcrat  livor,  ei  Nidebaramc 

dcscri  ab  ipso  quem  genui,  nec  j^upereralalius,  quo- 

niam  raihi  erat  unicus,  et  ideo  non  poterat  capere 

in  me  dolor  meus ;  vox  mea  fere  pcriciat  omnis,  sid 

dabara  gemitus  suspiriaque  doloris.  Yolebdm  loqui, 

sed   dolor  veiba  rumptbat,  quoniam    verbum   jam 

menle  conceptum,  dum  ad  formationem  praelende- 

ret  oris,  ad  se  imperlectura  revocabat  dolor,  non 

inimica  cordis  vox  tristis  sonabat  foris  vulnus  de- 

nuntians   menlis,  vcrba   dabat   nmor,  qui  raucum 

sonabal,  upu  lingua  vocis  magislra  perdiderat  usum. 

Loquendo  videbam  raorieriUni,  quem  diligebat  ani- 

ma  raea,  et  tola  liqucficbam  prae  doloris  ungustia. 

Aspiciebat  et  ipsc  benignissirao  vuitu  me  malrein 

plorantem,   et  me  vcrbis  paucis  consolHri   voluil. 

Sed    i[>sis  consolari  non  poleram,  sed  flebam  di- 

cendo,  ( t  dicebam  plorando  :   Fili  rai,  fdi  mi,  quis 

miiu  (iabil,  ut  ego  moriar  pro  te?  Moriiur  iilius, 

cur  nec  seciini  misera  morilur  mater  ejus?  Amor 

uiiice,  jjlii  mi  dulcissime,  noli^e  derelinquere  post 

te,  trahe  me  ad  te  ipsum  (Cant,  i,!i),ulipsa  moriar 

lecum    Male  solus  morcii ^  tecum  mortc  perimatur 

ista  lua  gcuilrix,  et  mor  =,  niihi  niiserae  parcere  no- 

li,  lu  raihi  sola  prae  ounctis  placeus,  exerc  vires 

tuas,  trucida   matreni;  et   cum  iilio  perirae  simul, 


B 


A  Fili  et  induloor  unice,  singularegaudium  vitae  mee, 
anima3  el  omne  desiderium,  ct  fac  ut  ipsa  nunc 
moriar  tecum  quae  te  genui  ad  mortem,  sine  matre 
noli  mori.  Recognosce  mc  iniserara  matrem  luam, 
et  exaudi  precem  meam  ;  decet  enim  filium  exaudire 
raatrem.  Exaudi  me,  obsecro,  in  tuo  me  suscipe 
palibulo,  ut  qui  una  carne  vivimas,  una  came  per- 
eamus. 

0  Judaei,  ipsi  nolite  mihi  parcere,  qui  nalum 
meum  cruci6xistis.  Hati*em  crocifigite,  auialia  qua- 
cunque  me  saeva  morte  perimite.  Dnm  meo  cum 
fiho  finiar  simul,  male  solus  moritnr.  0  mors,  orfoas 
orbem  radio,  ne  videam  filium,gaudium,  dulcorcm! 
vita  mea,  saius  mea  perimitur,  ac  de  terra  tollitur 
spes  mea.  Gur  ergo  vivit  post  filiiun  mater  in  dolore  ? 
ToIIite,  suspendite  matrem  cum  suo  pignore.  Non 
parcis  proli,  non  parcas  et  mihi ;  tu  mihi,  mors, 
esto  serva. 

Tunc  summe  gauderem,  si  mori  possem  simol 
cum  Ghristo  meo  dulci,  et  simul  mori  misera.  Sed 
mors  optata  recedit.  Vae  mihi  infelici !  Tibi,  Jesu, 
praecepta  vincit  mors.  Morle  mori  melius  Iraihi 
quam  vitam  dulcem  mortis ;  sed  fugit  a  miserd, 
et  me  infclicem  rclinquit,  cui  ipsa  morsoptata  nunc 
esset. 

0  iili  chare,  o  benigne,  summe  nale,  misene  ma- 
Iris  su^cipc  preces.  Desine  malri  nunc  esse  durus, 
qui  sempcr  fuisti  beniguus  ia  cunciis.  Suscipe  ma. 
trem  in  morie  tecum,  ut  vivai  tecum  posl  mortem 
semper.  Nihil  vivere  dulcius  mihi  quam  tecom 
mori  et  \  ivere.  Nihil  vivere  amarius  est  quam  vivere 
C  mihi  post  tuara  mortem. 

7093  Tu  mihi  pater,  tu  mihi  mater,  lu  mihi 
sponsus,  tu  mihi  filius,  tu  mihi  omnia  eras.  Nunc 
orbor  patrc  ct  raatre,  viduor  sponso,  et  desolor  pne 
oninibus,  omnia  perdo.  0  iili  mi,  ultraqoidfaciam? 
V«  mihi  1  veni,  tili.  Quo  vadam?  Dbi  me  verlar, 
dulcissime?  Quis  mihi  solamen,  piissime?  Quis  mihi 
de  caetero  subsidium  et  consilium  ultra  praestabit, 
fili  charissime  ?  Omnia  possibilia  sunt  libi.  Sed  si 
non  vis  ut  moriar  tecum,  mihi  relinque  aliquid  be- 
nigne  consilium.  Gui  oculis  et  vultu,  Dominey  tam 
anxie  in  cruce  annues? 

De  Joanne,  ait :  Mulierf  ecce  filius  tuus  {Joan. 
D  XIX,  26),  et  eral  ipse  praesens  Joannes  vultu  tristis, 
lacryrais  semper  ploraos,  ac  si  diceret  : 

0  homolus  [cod,  homulusj,  ad  flendum  mollis,  ad 
dolendum  I  Tu  scis  quia  ad  haec  veni  ei  de  car- 
ncm  assumpsi,  ut  per  crucis  patibulum  salvarem 
genus  humanum.  Quomodo  implebunlur  Scripturae? 
Scis  cnim  quia  oporlet  me  pati  pro  salute  generis 
humani,  sed  die  tertia  ^resurgam  tibi,  et  discipnlis 
meis  patenter  apparens.  Desine  flere,  dolorem  de- 
pone,  quia  ad  Patrem  vado,  gloriam  pateroae  na- 
jeslatis  percipiendam  ascendo.  Quinimo  et  gratulare 
mihi,  quia  nuoc  inveni  ovem  errantem,  quam  tam 
longo  tempore  perdidi,  Moritur  unus,  et  ut  idemto- 
tus  reminiscatur  mundus,  ob  meritum  Christi,  pec- 
catores  salvantur  cuncti  nunc,  uoius  ob  meritam. 


1137 


LIBBR  DB  PASSIO!!(B  GHRISTI. 


1138 


Quod  placet  Deo  Patri,  quomodo  displicet  tibi,  ma-  a  lore  anima  tunc  tenebatar  Mari».  luita   enicem 

ler  d  lecia?  Calicem  guem  dedit  mihi  Pater  (Joan,      Christi  slabat  emortua  Virgo,  qu»  illum   concepit 


XVIII,  11),  noa  vis  ut  bibam  illum?  Noli  flere,  mu- 
lier,  noli  flere,  dulcissima  mater.  Non  le  dcfero, 
non  te  derelinquo,  lecum  sum,  tecum  ero  omni 
tempore  sseculi ;  si  secundum  carnem  8ui)jaceo  im- 
perio  morliS;  secundum  divinitatem  fui,  sum  el  ero 
semper  immortalis  et  impassibilis.  Bene  scis  unde 
procc&si  et  veni.  Quare  ergo  tristaris  si  iliuc  as- 
cendo  unde  descendi  ?  Tempus  est  ut  revertar  ad 
eum  qui  memisit,  et  quo  ego  vado,  non  potes  modo 
venire ;  venies  autem  postea  (Joan.  xiii,  36). 

Interim  Joanncs,  qui  nepo:»  tuus  reputabitur  tibi 
lilius,  curam  habebit  lui,  el  eril  tibi  solatium  fide- 


virgo  dc  sanclo  Spiritu  ;  vox  non  erat  uUa,  dolor 
abstulerat  vires.  Inio  slrata  jacens  pallebal  quaai 
mortua,  vivens  vivebat,  moriens  vivensque  morie- 
batur,  nec  polerat  mori,  quia  vivens  morlua  erat ; 
ifi  anima  illius  dolor  sseve  saevicbat,  optabat  mori 
quam  vivere  post  morlem  Christi,  quod  male  vivens 
mortua  tunc  erat.  Ibi  stabat  dolens,  confecta  saevo 
dolore,  cxspectaos  Christi  corpus  deponi  de  cruce; 
haec  plorabat,  dicens,  atque  plorando  dicehat  :  Lae- 
diie  mihi  miserae,  vel  corpus  exanime.  Complevistl 
vola.  Exsiinclum  deponil^.  Mater,  vel  simiii  magis 
me  morte  jnngite  illi,  ut  cura  suis  pereanl  doloribus 


lissimum.  Indc  Joannem  intijitus  ail  :  Ecce  maier  o  iufiniti   dolores.    Dcponilc   eum   miiii,   ut  habeam 

*  _  g   W  ^  ^tm\  •  •  •■■•  •!  ^^  •  •  "  l-  •  I  — . —  —  '  A 


iua  {Joan,  xix,  27),  ei  servies,  curam  iilius  habe, 
eam  tibi  commendo,  suscipe  matrem  m^am,  suscipe 
matrem  tuam,  imo  magis  suscipe  meam. 

Tacebant  isti  virgines.  ambo  prse  dolore  loqui  nod 
poterani,  f»ec  rcspondere  verbum,  quia  illum  vide- 
bant  quasi  mortuum.  Erant  enim  illi  velut  morlui, 
unde  spirilus  eorum  voces  exhalarc  nou  pot<Tanl. 
Audiobant,  et  tacebant,  quia  prae  dolore  loqui  non 
Vdlpbant.  Defecerat  enim  spiritus  eorum,  et  ami^^e- 
rant  virtutem  loquendi ;  solus  illis  dolor,  luctus  qui 
nmansit  anxius,  amnbal  flere,  et  flebat  amare. 
Amire  flebant,  quia  amarc  dolebant.  Nam  gla- 
dius  Chrisli  animas  utriusque  transibmt.  Transibat 
scnsus  saeve,  perimehat  utrumque,  quo  mugis  ama- 


mocum  cjus   oxanime  corpu.-?,   mihi  solamen  erit, 
vel  saltem  defunctus. 

Juxta  crucem  stabat  Maria{Joan.  xix,  25)  consi- 
d(  rans  vultu  bcnigno  Christum  petidentem  in  crucis 
ligno,  slipil(i  saevo,  pcdibusqus  flcxis,  junctisque 
manibus  Icvabat  in  altum ,  amplecicns  crucem  , 
ruens,  ct  oscula  ejus,  Chrisli  qua  parte  sanguis 
nuda  rigabat,  ul  Christum  valeret  amplecti,  quae 
non  potcral  sursum  volebat  tendcre  manus.  Sperat 
amor  mulla,  quHi  raro,  vel  noqiic  fieri  possunt  sibi 
concodi.  Guncta  amor  impatiens  credil ,  volebat 
ainplicli  CMristum  in  alto  pendentem  :  scd  manus 
ind«;  frustra  tfMisae  in  se  romplexae  redibanl.  Se  lc- 
vans  a  torra  sursum  se  crigobat  ad   Christum,  et 


bu  spgnior  fiebil  in  matre.  ^Mater  sentiebat  Chrisli  p  qnia  tangere  nequibal  illum,  malo  collidebatur  ad 


dclon s.  Virgo  quem  peperit  gladium  est  passa  do- 
loris,  Ghrisli  morientis  vulnera  matris  eranl,  Ghristi 
dolorrs  fuerani  tortores  in  anima  matris.  Mater  ma- 
ter  eral  lcvjua  pignoris  morte  ; 

Morte  mar  yr  erat  percussa  cuspidc  teli 
quo  mcmbra  Chrisii  dcrvi  foderunt  iniquc,  ipsa 
crat ,  quam  dolor  mRirnus  tenebat.  In  mente  ^jus 
creveraot  immensi  dolorcs,  ncc  poterant  exterius 
refundi.  Intus  atrocius  saevientes  dolores  nali  mairis 
animam  giadiebant.  In  carnc  Christus  b(>'vebat  de- 
bilum  niortis,  quod  gravius  erat  «^uam  mori  atiinice 
matris. 

Interim  Christus  Matri  et  Joanni  dixit :  Sitio  {Joan. 


terram :  ibi  prostrata  jacebal  doloris  immcnsitate 
depressa,  sed  eani  erigere  compellebat  vis  magni 
amoris  incensa^n.  Impetu  amoris  surgebat  intensis 
manibus  attractare  cupiens  Christum.  Erat  enim 
voro  magno  cruciata  dolore,  lerram  iierum  petere 
coi^cbalur.  0  quara  male  lunc  illi  erat,  gravius  erat 
illi  vita  vivcrc  tali,  quam  mortis  gladio  ab  impiis 
sieve  nccari,  tamque  mortis  pallor  ejus  perfuderat 
m  N»tem,  vu'tu  tamen  perfuderat,  et  genis,  et  ore 
r  )I  ra  erat  Christi  cruore.  Cadentes  guttas  sanguinis 
oretangebat,  terram  deosculans,  quam  cruorisunda 
rigabat. 
Iiiterim  quidam  vir  nobiliSt  nomine  Joseph,  qui 


XIX,  28),  et  dederunt  ei,  qui  crucifixerunt  eum,  ace-  D  ^rat  discipulus  ejus  {Haith,  xxvii,  57),  seJ  tamen 


tum  cum  felle  mistum.  Quod  cum  gustasset  noluit 

hibere  {Matth.  xxviii,  34),  ei  ilixit  Consummatum  est 

(Joan.  XIX,  30),  et  clamavit  voce  magna,  dixilque  ; 

Pater  in  manus  tuas  commendo  spiritum  meum 

{Luc.  XXIII,  46).  Et  sic  dicens  exspiravit  (Matth. 

xxvii,  30). 

Tunc  trcmuil  terra,  lunc  soi  sua  lumifta  clausit, 
Moerf^bant  poli,  mcerebant  sidera  cuncta, 
Omne  suum  jubar  amiii  sua  lumina  pcrdens, 
Omnis  plangendo  rece-sit  fulgorab  alio.  templ>. 
Scinduntur  duri  lapides,  scinduntur  cnlmina 
Surn  xerunt  m>dti  apertis  tnmbis  sepulcri  fatentes 

Ghristum  cum  voce  publira  Deum. 

yOI^*  Cogitare  libet  quantus  dolor  inicrfuit  m:\- 

tri,  cnm   sic  dolebat,  quae   ita  sensibiHs  «*rat.  ^on 

lingua  loqui,  nec  mcns  cogiiarc  valebdt  quanio  iiO' 


occultc,  confitJenicr  a  l  Filaium  ingreditur,  sibi  po- 
stulans  dari  corpns  Domini  nostri  Jesu,  quo  con- 
cesso  sibi,  accersivit  quemdam  virum  sapientem.  et 
ICL'isperitum  discipulum  Christi  occulte  similiter,  no- 
mine  Nicodemum ,  ot  conveneruat  ad  locum  ubi 
Dominus  crucifixus  erat,  secum  instrumenta  por- 
tant«»s,  quibus  clavis  avulsis  de  cruce  possent  depo- 
novii  eum.  Quos  dum  matcr  ejus  viJit  volcntes  de- 
ponere  ipsum ;  quae  de  mortc  consurgeos,  paululum 
reviviscens  spirilus  eju:*,  et  illud,  quod  poterat, 
adjutorium  minislrabat.  Unus  clavimi  e  maoibus 
trahebat,  alius  nc  caderet  corpus  exanime  susten- 
labai.  Stabal  et  Maria,  brachia  Icvans  iu  allum,  ut 
caiut  el  inanus  dependeniia  Christi  super  peclus 
traheret  ipsa  simul.  Quem  dum  attingere  valuit,  in 


1139 


APPRNDIX  AD  TRAGTATdS  MORALBS  ET  DOGTRINALES. 


11«) 


osculis,  et  ampiexibus  ruens  de  eo  suo  dileclD,  licet 
exstincto,  satiari  non  poterat.  Hoc  dum  de  cruce  in 
lerra  corpus  depositum  fuit,  super  ipsum  ruens  pro 
incontinentia  doloris  et  immensilate  amoris^  quasi 
niortua  stabat. 

Slabat  ad  caput  cxslincti  filii  sui  mater  Maria  la- 
crymis  faciem  ejus  rigans  ;  per  diversa  torquebatur 
suopiria  interius,  fronlem,  et  genas,  oculos,  quasi 
simul  et  nasum,  omniaquc  frequoiitius  osculabatur. 
ipsa  lacrymarum  lanta  uberlate  flebat,  ut  carnem 
cum  spiritu  omnem  in  lacrymis  resolvi  putares. 
Rigabal  lacrymis  exslinctum  filii  corpus  exposilum, 
cum  fuerat  in  lapide,  quem  madebat,  in  quo  ejus 
lacrymae  adhuc  apparerc  ferunt ;  illius  facta  revoca- 
bat  ad  meniem. 

Quis  vel  qualis  fuerat,  quem  ipsa  Virgo  concepit 
sine  umbedine,  peperit  et  sine  dolore,  lolum  ei  erat 
omne,  quod  ipsa  yidebat,  tameu  Deus  et  Domicus 
suus,  et  unicus  filiusejus.  Et  sic  male  ei  erat,  sicut 
ipse  omne  poieral,  et  essc  dolubat.  Dicat,  si  potest, 
quicunque  dicere  cupil,  quantamChrisli  mater  tene- 
bat  miseriam  doloris  Virginis  ?  Dolorem  posse  nar- 
rare  non  credo.  Tamen  rectus  erat  amoris  conti- 
nens  modus;  uon  desperabat,  sed  pie  justeque  do- 
lebat,  quem  genuit  Virgo,  injusta  morle  dolebat 
damnatum,  sperans  tamen  ipsum  die  tertio  resur- 
gere. 

T019  ^  Quaedam  et  illse  plorabant  femtnae  sanctae 
quarum  prior  crat  numerus,  paucique  virorum,  qui 
lugerent  Cbristum  simul  cnm  Virgine  matre.  Erant 
et  Hngeli  simul  cum  illa  dolent^s,  tamen  dolentes 
si  poteranl,  qui  de  pio  dolentes,  et  justo  dolore. 
Compatiebantur  in  morte  Christi  dolendo,  gauden- 
tes  quod  redimeretur  genus  humanuni,  flebant,  ut 
arbitror,  amarissime  menle  conturbali,  quia  ma- 
trem  Christi  videbant  tanto  dolore  teneri.  0  quis 
angeiorum  vel  archangelorum  contra  naturam  illic 
non  flevisset !  imo  contra  naturam  immortalis  Dcus 
homo  mortuus  jacebat,  Videbant  corpus  Christi  sic 
male  tractatum  ab  impiis,  sic  vulncratum  jacerc 
exanime,  et  Mariam  suo  cruentatam  cruore,  iliam 
piam,  illlam  sanctam,  toiam  bonam,  totam  dilectam, 
totam  dulcem,  totam  pulchram,  totam  dclectabilem 
Mariam  suam  beatissimam  matrem  tantis  cruciari 
singullibus,  tam  amoris  repletam  doloribus,  sic 
amarissime  flere,  unde  suas  lacrymas  non  poterat 
tefrenare.  Flebat  luctus,  et  planctus  et  moeror  ab 
aogelis  praesentibus  ibi  quales  docebat  luctus  spi- 
ritas  almos.  Imo  mirare,  si  angeli  cuncti  non  fle- 
vissent  etiam  in  illa  bealitudine  ubi  est  impossibile. 
flere.  Credo  propter  quod  loquor,  quod  dolebant 
si  dolere  valebant,  sicut  enim  fuit  possibile  Deum 
per  assumptam  hominem  mori  ,  ita  possibile  fuit 
angelos  beatos  dolere  in  morte  Domini  sui. 

Joseph  ab  Arunathaea,  vir  sanctus,  et  justus,  qui 
cum  Nicodemo  deposuerat  Christi  corpus  de  cruce 
iicut  Evangelium  ei  testimonium  perhibet ,  posuit 
eum  in  sindone  munda  conditvm  pretiosissimis  aro- 
matibus,  Joan.  xix.  39),  et  posHit  illud  in  monumen- 


B 


A  tum  novum,  quod  fecerat  sibi  alacriter,  et  devote ; 
tunc  ad  illius  exsequias  angelorum  millia  milliuro 
decanlabant,  quia  omnes  convenerant  ad  sepultu- 
ram  Domini  sui.  III i  laudes  extollebant  ad  coelum. 
Maria  plorabat  amare  juxta  sepulcrum,  dum  Joseph 
et  IS'icodemus  Deum  ponerent  in  sepulcrum.  Volc- 
bat  maler  mcesta  simul  sepeliri  cum  illo.  Haec 
erat  enixa  super  dilectum  suum,  amplectens  illura 
cum  omni  amore,  dulcissimc  deosculans  ipsum,  di- 
cebal :  Miseremini  mei^  miseremini  meij  saltem  vos 
amici  mei  (Job,  xix,  21).  IUum  ])aululum  relinquile, 
ut  aliquam  videndo  habeam  consolationem,  o  cha- 
rissimi,  adhuc  mihi,  ut  facicm  illius  sub  leclo  vcl 
animam  valeam  contemplari,  nolile  eum  traderc 
sepulturae  tam  cito,  date  illum  niiserae  matri  sua^, 
ut  habeam  illum  mccufn,  vcl  saltem  defunctum,  aut 
si  illum  ponitis  in  sepulcro,  me  miseram  deponite 
cum  illo;  mallem,  quia  et  post  id  supereril  mihi. 
Illi  ponebant  Christum  in  tumbam,  et  illa  trahebat 
ad  seipsam.  Illa  volebat  eum  ad  se  retinere,  et  illi 
volobant  eum  tradere  sepullune,  et  sic  flebat  haec 
pia  lis,  et  miserind  i  conlentio  inter  eos.  Omnis 
caro  tamen  sic  amarissime  flebat,  ut  nullus  eorum 
ad  plcnum  verba  formare  possei.  Videbant  intrare 
malrcm  omni  destitutam  solalio,  et  super  iilam 
dabant  potius  planctum,  quam  super  exstinctum 
(ilium  suum,  Dominum  nostrum.  Major  ilUs  erat 
dolor  de  matris  dolore,  quam  fuerat  de  sui  Domini 
morte.  Flebant  igitur  cuncti  miserando  dolore  ge- 
mcntes,   et   sic   vitao   Dominum   morlis   sepulturae 

Q  dederunt.  SepuUo  Domino,  sepulcrum  matcr  am- 
pleclitur  omni  corde,  et  qua  poterat  voce  bcnedi- 
cebat  filium  suum.  Sedens  ad  sepulcrum  in  viso 
capite  illi  extendebat  manus  desuper  osculans  illud, 
nimis  amare  Dominum  deplorabat  singultu. 

Acccssit  Joannes,  cui  eam  commeudaverat  Chri- 
stus,  et  lugens  ipse  eam  levavit  lugentem  ;  nam 
cruciata  gemitibus,  faligata  dolore,  afflicta  ploratio- 
nibus,  pedibus  stare  fere  nequibai,  et  tamen  sic 
poriatur  a  mulieribus  sanclis  adjuta,  a  cunctis  plo- 
raniibus  simul,  Jerusalem  ingredilur,  (juam  feminae 
multap  videntes,  motae  pietate  supcr  illius  dolorcs 
ad  luctum  convertebantur  amarum,  el  illarum  quw- 
dam  ambulantes  post  illam  eliam  lamentabantur. 
Plorantes  plorabant,  multaeque  condolebant   Mariae. 

n  Nam  dolor  ejus  multos  faciebat  dolores.  Vix  pote- 
rat  lacrymas  conlinere  quicunque  videbal  eara  plo- 
rantem.  Tam  pie  plorabat,  et  tam  amare  dolebat, 
quod  ex  pio  suo  ploratu  multos  etiam  invilos 
trahehal  ad  luctum ;  planctus  fiebant  a  quocunque 
transibat. 

Maria  plorabat  ipsa,  plorabant  ambulantes  cam 
ipsa,  plorabant  multi  venieutes  obviam  ei,  sic  usque 
deducitur  a  plorantibus  plorantes  qaousque  perven- 
lum  est  ad  domum  Joannis.  Ibi  resedit,  ibique  per- 
mansit  in  domo  sua  cum  Joannes  retinuit,  et  sicut 
propriam  matrem  eam  in  corde  dilexit. 

0  felix,  0  bealus  Joanncs,  cui  talem  Dominos 
commendavit  thesaurum.  Reddet  tibi  Domiuus  mer- 


1141 


DB  LkHm  BIARIiE  VIROINIS. 


1142 


cedem  dilectioois,  quam  ia  ejus  malre  tibi  commen-  a  Etsemper  sii  beoedictus  filios  ejus  Jesas  Ghristus 
data  ab  ipso  semper  habuisii.  Benedictus  tu  a  Chri-  Dominus  noster,  qui  vivit  et  regnat  cum  Deo  in 
slo.  Benedictus  a  matre  ipsius«  quam  dilexisti  puro  unitate  Spiritus  sancti  per  omnia  ssecula  ssculo- 
et  mnndo  corde.  Benedicii  sunt  omnes  qui  ditigunt      rum.  Amen. 


eftm. 


TRACTATUS 

AD  LADDEM  GLORIOSiE  V.  MATRIS 

(  Lugenius  de  Lbvis  Anecdota  $acra,  p.  70.  ) 


yO^  Syllabse  coelestibus  sacramentis  plenae,  ore  d 
poHoto,  amorem  mihi,  et  verecundiam  iotermitlunt, 
quia  virpollutus  labiis  ego  sum  (Isa.  vi,  5),  cor  im- 
mundum  habeo,  pollutam  linguam  rubigine  pollu- 
tionis  tinea  denigratam.  ifigra  est  conscientia  quam 
tioea  ad  nltionem  corruptionis  corrodit.  Ad  loquen- 
dum  igitur  de  hac  salutatione  non  solum  sermonis 
nfirmitatem,  sed  et  sileniium  profiteor.  Superccci- 
dit  ignis  mihi,  ut  non  possim  videre  hunc  solem  in 
radio,  imo  radium,  de  quo  sol  verus  procedit.  Sylla- 
bas  hujus  salutationis  coelestibus  sacramentis  plenas 
de  illo  libro  credo  sumptas,  quem  signalum  vidit 
Isaias  qui  si  de;ur  scienti,  vcl  non  scicnti  iitteras, 
ncuter  legere  poterit (/«a.  xxix,  il).Regina  ccelorum 
haec  est,  de  qua  loqui  nitimur,  sed  mater  miseri- 
corMtB  terret  hoc ;  solatur  illud,  sed  quia  mater  C 
mise  icordise  pro  peccatoribus  est  facta  porta  Cceli, 
prmnmil  mi  ericordiae  confideniia  quod  dissuadet 
misericordifle  aititudo.  Scio  siquidem  quod  fracti 
snnt  ad  numerum  dentes  mei.  Scio  certe  quod  non 
est  splendida  laos  in  ore  peccatoris,  et  cum  noii 
praesumpserim  psalmum,  ul  det  tympanum  sonum 
sonm,  tanquam  oes  sonans  aut  cymbalum  tinniens 
(l  Cor.  XIII,  1),  sed  licet  vox  discordet  a  vita,  scio 
lamen  quod  verbum  de  regina  est  ex  altitudine  ma- 
gis  gloriosnm.  Dicamus  ergo  :  Ave^  Maria^  gratia 
plena  {Luc.  i,  28). 

0  nova,  0  coelesli  nectare  deiibata.  0  vere  prae- 
dicanda  saiutatio  :  Surge,  aquilo,  et  venif  auster 
(Cant.  IV,  16)  perfla  nobis  syllabas  hujus  salutatio-  n 
nis  in  dulcedine,  ut  fluant  aromaia  illius.  Id  hac 
salutatione  quaelihet  syllaba  odore  paradisi  redolet, 
qoia  verba  haec  vere  suot  coeli  melle  mellita,  et 
quia  de  throno  procedunt  in  hac  valle  lacrymarum 
peregrina,  vix  habitant  domos  luteas  Evae  filiis  in- 
telligenda.  Nardus  cum  croco^  et  cfocus  cum  nardo 
/istulay  et  cinnamonum^  myrrha^  et  aloe,  aum  uni- 
verHs  lignis  Libani  (Cant.  iv,  14).  In  salutatione 
mutua  dolcedine  respirant  niiorverborumgrammati- 
cus,  titubatordialectiGus,  exornator  rhetoricus,  ct  his 
verbis  obstupescunt  quod  mirabilis  salutatio  proce- 
dens  a  throno  lampades  habel  coruscantos,  ut  ly- 
chnum  pectoris  perspiciat  et  illustret.  Haec  saluta- 


tio  in  sacrario  Trinitatis  est  digito  Dei  conscripta, 
cum  in  consistorio  coelestis  palatii  a  notatione 
majestatis  sumpsisset  originem  uni  de  fortissimis 
palatii  ad  deferendum  est  delagata.  Gabriel  namque 
Dei  fortitudinem  Hebrseus  interpretatur.  Mittitur 
namque  Gabriel  archangelus,  et  egrediiur  de  Rege 
ad  reginam,  de  Imperatore  ad  imperantem,  de  civi- 
bns  coeli  ad  condominam  palatii.  Ingreditur  ad  Yir- 
ginem  regis  perelectam,  et  eo  forte  alacrius,  ut  cum 
angeli  prius  haberent  Regem,  habitori  essent  et  re- 
ginam,  et  ut  ad  supplendam  ordinis  angelici  rui- 
nam,  pecealores  ingredi  viam  paradisi,  mater  mi- 
sericordice,  regina  angelorum,  porta  fieret  Goeli.  In- 
gressus  ergo  angelus  :  i4t;^,inquit,^a^ta  plena.jDo- 
minus  tecum.  Libctintueri,Iibet  amplecti,  libet  ad- 
mirari  in  hac  salutatione  titulos  imperatrids  nostrae 
radiantes  in  diademate,  et  ipsius  gemmas  contem- 
plari.  Inspice  syllabas  hujus  altissimae  salutationis, 
et  invenies  in  »igiUo  imperatricis  nostrse,  quasi  cha- 
ractercs  spirituaiis  gratise  annulo  auctoritatis  im- 
pressos.  Yidetur  mihi  videre  in  hoc  sigillo  quasi 
quatuor  potentissimi  luminis  gemmas  mutua  redum- 
braiione  rutilantes.  Quarumprima  est  Gratiaplena. 
sccunda  Dominus  tecum,  tertia  benedicta  tu  in  mu" 
it^n6ti«,quarta  benedictus  fructus  ventris  tui.  Quia- 
rom  tres  tulit  Gabriel  de  coelo,  quarta  loquente  Spi- 
ritu  sancto  pf^r  os  Elisabeth  prophetantis  expressit. 
Pereminet  autem  his  quatuor  veluti  in  fronte  sigilli 
sidereum  nomen  Virginis ,  videlicet  stella  maris 
quia  sequentibus  in  mortali  luce  intimi  Inminis  ra- 
dios  refiindit.  Turbulentissimo  hujus  mundi  profundo 
superposita  est  haec  stella  raaris,  ut  a  scopulis  mu- 
niat,  a  fluctibus  eripiat,  a  piratis  defendat,  ad  por- 
tum  perducat.  Quot  aotem,  et  quanla  sint  hujus  im- 
pacaiissimi  maris  pericoia  omnes  filii  Evae  ingemi- 
scunt,  qui  vel  ad  praemia  suspirant ,  vel  exsilium 
deplorant.  Tota  enim  vita  praesens  tentatio  est,  de 
qoa  nimis  vincitur  quisqois  vinci  non  veretor.  In 
hoc  enim  mari  magno,  et  spatioso  manibus  tot  re- 
ptilia  sunl  quot  viiia,  tol  naufragia  quot  excessus. 
0  fidelis  anima,  in  omni  naufragio  tuo  leva  oculos 
adradium  hujus  splendidissimi  sideris,  Inspice  stel- 
lam  ,  invoca  Mariam.  Fige  mentis  aciem  in  hoc  se- 


1143 


APPENDIX  AD  TRACTATUS  MORALES  BT  DOGTRINALE  S. 


1144 


renissiraum  lumen.  Si  cadis,  resurges.  Si  mergeris,  j^  castilatis  liliuml  Bealissima  Virgo  Maria,  tu   es  vi- 


erigeris.  Si  pelis,  accipies.  Si  vadis,  evades.  Nonne 
splendida  speculalione  hujus  splenJidissimi  sideris 
Theophilus  involulus  de  profundo  aeieruaB  damna- 
tionis  enalavil  ?  Nonne  contemplalionc  liujus  sere- 
DissimsB  claritatis  Basilius  in  precibus  exauditus 
consolationem  accepit  ?  Haec  stclla  maris  cobIos 
exornat,  terras  iilustral,  maro  iliuminai,  abyssum 
penetrat.  0  siugulare  remedium  omnibus,  qut  tam 
causa  originis,  quam  damnaiionis  Evam  niatrcm 
circumferebant,  qui  iu  lias  lencbras  exleriores, 
inferiores  projecli  iHiiti  sidoiis  claritalo  posl  tatitae 
niorlis  umbrara  inveoiuniur  !  H^mc  stellira  si  legris 
inspexeris  oculis  sanat,  si  proficienlibus  conforlat. 
Haec  stella  vere  medicinalcs  habet  radios,  qua?  fugat 
tenebras,  urit  vllia,  auget  virtutes,  et  quanto  magis 
inspexeris,  tanto  magis  illunuQat  .  Hanc  sleliam,  si 
in  profundo  sis  suspice  ;  si  nunquam  vidisli,  aspice ; 
si  defuisti,  respice  ;  si  magis  illuminari  vis,  inspice. 
Haec  stella  levat  de  profundo,  monstrat  viam,  imo 
in  portum  dal  sine  periculo. 

Domine  Jesu  Ghriste,  sol  aeterni  luminis,  qui  vo- 
luisti  ut  mater  tua  esset  stella  maris,  per  stellam 
ipsam,  quaeso  illumina  tenebras  meas.  Haec  stella 
maris  radios  habet  coelis  admirabiles,  inferis  terri- 
bileS;  terris  salutares.  Hoc  praeciarissimum  sidus 
admirantur,  et  laudant  astra  matutina,  el  jubiiant 
omnes  filii  Dei.  Ad  hujus  cre<io  novitatem  sideris 
tota  fraterna  muItituHo  proclamat :  Quceest  ista  quce 


B 


vum  vivi  Dei  tcmplum,  Spiritus  sancti  sacrarium, 
cella  pigmcntaria,  thalamus  Sponsi,  aureum  vivi 
Salomonis  rcclinatorium,  lectus  coelestium  nuptia- 
rum,  cuetus  aromatum,  paradisus  omoium  delicia- 
rum.  Tu  plena  gralia,  de  qua  nobis  plene  plena 
gratia  emanavii,  fjuae  nobis  omtiia  Pater  cum  Filio 
dedit,  ei  merilo  caeteris  es  pleoior,  quia  Dominus 
tecum  io  corde,  lecum  in  ulcro,  tecum  in  opere, 
tecum  in  vcrbo;  tecum,  ut  te  sanciificct,  lecum, 
ul  te  faciat  mairem  dc  fiiia,  reginam  ric  ancilla, 
coelum  de  terra.  Dominus  tecum^  qui  niisil  me, 
Dorainus  tecum,  qui  loquitur  in  me,  Dominus  le- 
cum,  qui  praevenit  me.  Sub  eo,qui  misorat,  discur- 
rebat  angelus,  sed  mentes  praivenit,  quia  volociler 
cucurril  sermo  ejus.  Dcus  vero  in  omni  creatura 
est,  quodammodo  eum  significal  in  proposilione, 
cum  dicitur  fuisse  in  Maria  virgioe.  In  prophetis 
quidem,  et  apostolis  fuit  pcr  inhabitantem  gratiam, 
sed  longe  aliter  in  Virgine,  quae  facta  est  ipsius 
habitantis  gratia  gratiae  habitaculum,  et  in  utraque 
natura  inviolaium  Verbo  Deo  piaebuit  hospitiam. 
Dominus  tecum  Pater  cum  Filio,  Dominus  tecum 
Filius  cum  Paracleto,  Trinitatis  opere  indiviso.  Et 
ideo  Benedicta  tu  in  mulieribusi  quae  singularis 
meriti  es,  Benedicta  tu  in  mulieribus,  quae  muHer 
salvatrix  e«,  Benedicta  tu  in  mulieribuSj  quae  mater 
et  virgo  es.  0  vere  femina  super  femiuas  benedicta! 
0  benedicta  super  omnes  beuedictas  praeelecta  !  0 


ascendit  (Cant.  iii,  6j,  et  est  terribilis,  inque  portis  p  vcre  praeelecta  super  oinnes  praeelectas  uuica?  O  vcre 


inferni  propler  virtutum  quibus  praeemioet  exccl- 
lentiam.  Terribilis  Judaeo,  terribilis  Manichaeo  pro- 
pter  fecunditatem  inauditam.  Terribilis ,  inquam 
haereticis,  qui  in  filio  Virgiuis  naturam  confuodunt, 
vel  personam.  Terribilis  omnibus  cerle  qui  de  partu 
Virgiois  conjecluris  naturalibus  habetati  coRleste 
mysterium  terrqna  argumentatione  sugillant  et 
corrodunt.  Ad  hujus  coeleste  radium  Iif>pit  Judaeus, 
obtunditur  haereiicus,  Christianus  illuminatur.  Lux 
enim,  quae  sanos  dclcctat  oculos,  aegros  offendit. 

T09  "^  Tibi  aut-m,  o  fiJelis  anima,  hujus  stellae 
radius  illuslrat  mentis  aciem,  et  depellit  caecitatcm. 
Haec  est  enim  gratia  plena,  Plena,  inquam,  dulce- 
dine,  plena  omni  suavitate.   Hanc    enim    inventor 


gemma  inaestimabilis  de  thesauro  sapientiae  coelestis 
producia,  et  totius  Trinitaiis  artificio  inseparabili- 
ter  adornata !  0  mater,  et  uiatrum  gloria !  O  singu- 
laris  puerpera,  de  cujus  partu  slupet  Romanainet 
fides,  miratur  natura,  fugit  consuetudo.  Utrumque 
enim  supra  rationem  est;  utrumque  credere  fidei 
meritum  est:  et  quae  malcr  virgo,  et  qui  Deus  homo. 
Matcr  Eva,  mater  doloris,  quae  prius  filios  damna- 
sti  quam  pareres,  amplectcre  cum  omnibus  filiabas 
pcdes  hujus  novae  matris,  quia  ipsa  toHit  antiquam 
amaritudinem,  tollit  opprobrium,  rescindit  damoa- 
tionis  chirographum,  delet  proscriptionem. 

0  Virgo,  virga  nobilis,  virga  Jesse,  per  quam  in 
ramo   convalnit,  quod   perierat  in    radice.   Radix 


gratiarum  omoium,    distributor   charismatum,  Pa- Q  amaritudinis  Eva,  radix  a3lerna3  dulcedinis  Maria. 


racletusin  accubitu  totias  Trinitatis  tauquam  regale 
palatium  ornatu  mirabili  praepiravii.  ^Edificavit 
enim  sibi  domum  in  ea  Dei  sapientia,  et  spirituali 
opere  columnas  in  ea  septem  erexit  ,  duni  illura 
Virgo  gestavit  in  utero,  in  quo  omnis  pulchritudo 
divinitatis  corporaliter  habitavit.  Si  vasa  pigraenlo- 
«im  diu  servant  aromatum  tragrantiam,  et  diu  re- 
tinent  odorem,  quera  pnus  rccepcrunt,  quanto 
magis  apotheca  omnium  gratiarum,  in  q*ia  coelestis 
pigmentarius  cum  omnibus  suis  unguentis  se  collo- 
cavit,  et  cum  omnibus  deliciis  accubuil,  ^arduSy 
Virginis  dedit  odorem  suum{Cant.  i,  H),  etregem 
de  accubita  gloriae  attiaxit,  et  virginalis  aulae  sacra- 
riam   angelorum  plenitudo  implevit.  0   inviolabile 


Ha3C  est  miranda,  ot  profundissima  dispensatrix  sa- 
piontiae,  quae  talis  virga  uascctur  de  tali  radice 
talis  filia  de  tali  matre,  talis  libora  de  tali  pro- 
scripia,  talis  knperatrix  dc  tai  captiva,  taoi  flo- 
rens  rosa  de  tam  sicca  spina !  Mater  tua  vix  habuit 
innocentiam,  ci  araisit.  Vix  stetit,  et  cecidit.  Non- 
dum  pepererat,  et  nasciluros  damnavit.  Sed  beaiis- 
sima  virgo  Maria  coutra  lethirTum  suasionis  vene- 
num  facta  est  regale  anlidolum,  ut  ex  suo  utero 
praepararet  medicinje  coelestis  arcauum.  Tu  es  vere 
benedicia  in  muiieribus,  quia  tu  es  mira  medicina, 
virginum  decus,  innocenliae  spoculum,  caslitatis 
exemplum,  integritatis  forma,  ut  adducantur  r^ 
virgines ;  servit  ii    virgo  mater  prima,  ei  proxim» 


1145 


DB  LAUDB  HAaiiE  VIR6INIS. 


e|ju9  po8t  eam  afTeniDt  laetitiam,  el  exsaltationem. 
Si  enim  iilise  regis  in  cxsultatione,  honore  spon- 
si ,  si  filice  Tyri  intrant  {Psal.  xliv.  13)  ad 
nuptias,  quanto  magis  tu  Yirgo ,  matcr  Sponsi, 
regina  Yirgioum  tn  vestitu  deaurato  circumdata 
varietate  (Ilnd.t  10),  omnes  choros  coelestium 
spirituom  exomas.  Tu  es  igitur  Ornamenlum  coeles- 
tis  curifle,  stuporangelorum;  tota  uoum  miraca^um, 
tota  uonm  insestimabile  novura.  Tu  es  via  compen- 
diosa  in  coelo,  obses  fidei,  arca  spei  ia  cordibus 
fidelium.  Tu  es  inter  Deum  et  homiuem  vivam  vivi 
faederis  tabernaculum.  Tu  es  propiliatorium,  quoi 
non  solum  obumbrat  cherubim,  imo,  et  lotiiis  Tri- 
nitatis  saDclorum  sancta  Vero  igitur  Benedicta  tu 
in  tnulieribus  quia  benedictum  uomen  tuum.  Bono- 
dicta  maternitas  lua,  l)ecredicta  verba  tua,  bencdicla 
pudicitia  tua ,  b'jnedicla  humilitas  tua ,  bencdicta 
plenitudo  lua,  benedicta  integrilas  tua.  Ei  iade  justo, 
quod  Benedictus  fructus  ventris  tuu  Fructus  vitae, 
imo  vitae  vita,  omnesque  paradisi  delicias,  aromati- 
zans  sub  tantse  dulcedinis  essentia.  Hujus  fructus 
odore  homo  de  terra  ad  patriam  trahit.  Angelus  in 
patria  satialur.  Hujus  fructus  odor  non  enim,  ut 
Jacob,  odoragri  pleni  {Gen,  xxvii,27),  sed  pleniludo 
communis  boni  inebrians  plene,  satiens  plene,  non 
labens  per  {etatcm  quia  delectationes  in  dextera  ejus 
usque  infinem{PsaL  xv,  11).  In  hoc  fructu  ventrib 
tui  amplectitur  anima,  quis  lignum  viiae  de  paradiso 
in  convallem  traasplautatum,  et  pretioso  filo  balsa- 
mi  surculo  insitum,  ubi  intus  suavis  ligni  nobilitas 
quadam  gemina  dulcedine  reddit  odoreni  suum. 

709  ®  Tu  cs  igilur  prelio^i  o  loris  filo  balsami 
odor  beata  Virgo,  uno  quasi  li<;;num  vit»},  Verbum 
Patris  in  utcro  tuo.  Gum  feiix  illa  peccatrix  funde-- 
ret  unguentum  super  pedes  Jesu,  impleta  est  domus 
odore  unguenti  {Luc.  vii,  38;  Joan,  xu,  3).  Quanto 
magis  douius  pudici  pectoris  reddit  odorem  suum 
omnium  gratiarum  chrismatibus  perfusum  illustra- 
tione  Spiriius  sancii.  Unguentum  effusuum  nomen 
tttum,yirgo  Maria  \Cant,  i,2).  Unguentamcstnomen 
Sponsi,  qui  ex  te  natus  est.  Trahe  nos  post  te,  ut 
curramus  in  odorcm  ventris  tui,  quia  a  Jolescentes 
diiigentes  Sponsum  diligunl  te.  Pac  uos  iotrare  ad, 
nuptias  Spoosi  ubi  bibunt  amici,  et  inebriantur  lu- 
mine,  saturantur  figururum  mystcriis,  videlicct  ut 
pagina,  ubi  virginei  parlus  noviialem  tot  priecetJcntia 
sigoa  dcsignaruul,  sicul  Moysis  vihionem  in  arden- 
tem  rubum  {Exod,  iii) ;  veneralur  Aaron  in  arida 
virga  flores  unius  sacramenti.  Stupel  Gedeon  in  sicca 
terra,  velut  in  Madian  {Jud.  vii).  In  porta  Ezechiel 
iniratur  clausa  solius  regis  trunsiium  {Ezech.  xuv, 
2).  Thronuin  quoque  rccit  S.ilomon  ex  ebore,  quem 
vestitit  auro  purissimo-caslitalis  suae,  et  chantatis 
sase  Matris  virgo  signans  privilegiuni.  Sed  priece- 
deotium  figurarum,  quasi  sieilai  micores,  velut  co- 
ruscantibus  radiis  hujus  diem  salutationis  Gabriel 
angclus  pienius  illustrat  diccns  :  Ave,  gratia  plena^ 
Dominus  tecum  Spcciosa  et  suuvis  facta  es  in  de- 
iiciis  tuis  sancta  Dei  Genitrix,  quia  lotum  tuis  aspi- 


h  rat  unguentis  qaidquid  habc 
ihesaurns  spiritualium  delicia 
io  hortis  aromatam.  0  Yirgo 
benedicias  unica,  ex  intemerat 
lamo  sacramenta  nostrae  reden 
Tu  es  laas  et  decus  hamani  ge 
et  homiois  in  terris,  miracului 
omamentum,  lampas  solis,  im 
culum  illuminans  mirabiliter  a 
Bx  te  ineffabiliter  ascendit  It 
carnis,  ut  drachmam  diu  perdil 
angelorum  sapientia  ccelestis.  S 
te,  serenissima  Virgo,  tot  grati 
perfundet,  qui  non  soium  in  se 
et  in  toto  mundo  coelum  et  ter 

^  lares  stella  maris,  ct  qui  te  mi: 
nitaiis  in  testa  nostrse  carnis  p 
chmae  decimae  boc  auctum  est  a 
de  coelestibus  haberet  gaudia,  s 
peccatorum  ampliorem  gaudenc 
in  terris.  0  clementissima  Virg 
le,  regnat  in  te,  et  in  suo  c 
figmeiito  figulus  non  dedignati 
mons  Siou  dicet :  Homo,  et  ho\ 
et  ipse  fundavit  eamAlttssimui 
omnium  habitatio  est  in  te^ 
Exsultabimu  sergot  et  lcetcMmu 
rum  tuorum  Meliora  unguenta 
nia  aromata,  Multas  filim  cong 

C  tu  supergressa  es  universas 
ergo  coogrue  dicitur,ut  tibi  oran 
fac  nos  tecnm  introduci  in  cella 
ordiuavit  in  te  charitatem  suam 
libta  custos  tibi  delegatus  est,  < 
nymphus  miratur  plenitudinem 
lostis  militiae  Theopbenias  chori 
tc  reginam,  ubi    vera  stella  n 
cuttcto  sole  tencns  circulum, 
ncsciens,  ubi  immortalis  charit 
Wufu. Ubi  gloriosa  dicta  sunt  de 
Lxxxvi,  3),  Matcr  Dei  sedes  t 
lucis  aeternae.  Si  enim  Justi  fu 
regno  Patris  eorum  {Sap.  iii,  ' 

H  qupe  lumen  de  lumine,  lumeu  a 
mon  ommium  protulisti  astro 
steila  maris,  respice  pro  me  p( 
pliciter  adsolemtuam,  ut  possit 
cum  suo  sole  inter  speculatio 
claritatis  intuentium.  Deus  mei] 
meas.  0  beata  Virgo,  descendei 
Chrisliana  pietas  sincerse  fid{>i  I 
quae  quidquid  in  aliis  matrlbus 
mum  ,  totum  tibi  transivii  io 
inaesiimabile  generante  secretu 
mat  attingere  cor  humanum,  ni: 
tudine.  dissimili  ut  rorem  in  la 
Siilis  radium  speculo  sic  geni 
vcrbum  Patris  iniroisse  dixit.  I 
commotione  domus,  sed  spiriti] 


1M7 


APPBNDIX  AD  TRAGTATUS  M0RALB8  BT  DOCTRINALBS. 


1148 


eo  domus  contremiBcit,  nt  popnlus  in  deserto,  qnem  i  rosam,  floridior  es.  Si  eimumonam,  et  balsamnm 


iareiit  coniscationes,  et  fulgora  sed  ad  ultimum 
8ol  in  conspectu  lumlDis  ex  Yirgine  videndum  se 
prebuit,  pia  tamen  nube  carnis  opposita. 

709  ^  Gaude  beaia  Yirgo,  cujus  gaudium  in 
hac  vila  lucis  comtemplatione  aemper  est  indeficiens, 
dum  eum  laclas  in  terris,  qui  angelos  nutrivit  in 
ccelum.  0  gaudium  matris  contra  matrem  transcen- 
dens  gaudia,  cujus  filius  mortuos  suscitat,  et  de 
morte  triumphai,  coelos  penetrat.  Duo  hsec  nomina. 
Mater,  et  virgo  in  maieriali  repuguantia  tibi,  beata 
Yirgo  mirabiUter  conveniuDt,  el  quasigeminata  luce 
tam  salutarem  quam  mirabilem  perpeluam  merilo 
darilatem  infundunt.  Tibi  enim  Christiana  pietas 
plenissime  credit  esse  collatam  quamdam  participa- 


aromatizans  species,  percellis  odore,  quia  privilegia 
tibi  coucessa,  non  solum  hominibus,  sed  et  angelis, 
credimus  admiranda.  Si  splendida  facta  est  facUs 
Moysi  excotisortioserm(misDomini(Emd,\jaLiv  20); 
quamgloriosum  credimus  inter  omnessanctos  lumen 
vnltus  lui,  quee  cum  filio  una  es  caro  ex  mirabili 
genitura,  et  unus  unins  ardentissioifle  charitatis 
spiritus.  Si  Josue  dux  Israel  cum  esset  in  sanguinis 
effnsione  jussit  solem  stare  in  Gabaon,  quomodo  non 
omnia  sideFa  ad  nutum  imperatricis  glorios»  discur- 
ruDl  ?  Respice  ergo  beatissima  Virgo,  ad  nos  pro- 
scriptos  in  exsilio  filios  Evae,  in  quibus,  et  primitiae 
calamitatis  pariicipia  et  tributa  mortis»  et  vectigalia 
peccati  adhuc  damnavit.  Adhuc  enim  vae  quod  pro- 


tionem  divinitatis  a  Domino  filio  tuo  gratuitam,  B  pioavit  Eva  damnat  in  nobis.  Adhuc  in  pugna  su« 


Virgo  mater  capere  potuii,  vel  sustinere.  Sicul  enim 
Deus  Pater  nnlii  angelorum  dixit  :  Filius  meus  es 
tu  nisi  Unigenito  {PsaL  n,  7),  ita  nulli  inier  filias 
Evae  dixit :  Mater  Filii  mei  es  tu,  nisi  tibi,  beatis- 
sima  Yirgo.  Si  autem  cherubim  et  seraphim  ardore 
charitatis  ita  inflanrniantur,  ut  forsitan  quod  tunc 
creaiura  potest  in  deitatis  transeat  statum,  quanto 
magis  tu  mater  Yirgo  unita  es  filio  tuo,  et  tuam  car- 
ncm  deificatam  in  filio  multitudo  angelorum  adorat. 
Licet  enim  Ghristiana  pielas  omnium  sanctorum 
patrociniis  jnvetor,  specialiier  umen  plenitudo  gra- 
tiae  humano  geoeri  ex  tua  intercessione,  quasi  pu- 
tens  aquarum  viventium  de  Libaoo  coeiesti  copiosius 


mus.  Adhuc  serpens  Evam,  Eva  virum  impogoat. 
Adhuc  enim  sensualitas  rationem,  adhuc  raUonis 
instantia  partem  inferiorem  soUieitat.  Adhoc  in 
eadem  domo  quinque  in  tres,  et  tres  dividontur  io 
d}xof^,et  inimicihominisdomesticiejus  {Mich.  vii.6) 
Ut  igitur  in  eorum  conflictu  habeamus  constantiam, 
milte  nobis  illum  egregium  coelestis  curiae  principem 
paranymphum  tuum  Gabrielem,  qui ,  sicut  nomine , 
ita  et  virtute  fortitudinem  divinam  nobis  ex  sua 
benignitate  mittere  velit.  0  mater  misericordiae , 
resiliente  te  non  est  io  tota  sanctorum  conversaUoDe, 
qui  pro  nobis  loquatur,  qui  pro  nobis  intercedat  ad 
filium  tuum.  Sed  te  iutercedeDte,  quatuor  animalia. 


emieat.  Persuadet  enim,  imo  compellit  tua  nos  cel-  Q  et  viffinti  quatuor  seniores  mittentes  voces  suas  pro- 


situdo  credere  quod  per  angelos,  et  per  angelorum 
ministeria  saepe  tuis  devoUs  subvenias,et  postremum 
ad  regnum  filii  tui  perducas.  Si  enim  angelus  ange- 
lorum  mittitur,  confidenter  dcbet  credere  ^ChriaUa- 
nus  devotus,  quod  imperatrix  angelorum  tanto  ma- 
gia  habet  angetos  in  obsequium,  quanto  differentius 
per  illum  nomen  hasreditavit  (Eebr,  i,  14).  Si  autem 
eherubim  et  seraphim,  immerito  hoc  hausto  de  fonie 
vitse  bibentes  inferioribus  angelorum  ordinibus,  ita 
de  coDsilio  palath  qusedam  arcana  revejant  ut  /lu- 
minis  impetus  totam  illam  UBtifiet  civitatem{PsaL 
LXXXYi) ;  quantoniftgis  tu  gloriosa  theodotos  [Sic.  An 
OioT^  ?]  de  occultis  filu  in  amplexu  ejus  degustata 
mysteria,  et  angelia  et  hominibus  copiosius  eflfundis. 
Qnid  dicemus  de  te,  o  prseclara  mater  inter  mu- 
lieres?  Si  solem  te   dixerimus,  splendidior  es.  Si 


cidunt  ante  thronumcoram  Agno(Apoc.  iv),  et  uni- 
versa  muIUtudo  sanctorum  confidentiam  pro  nobis 
orationem  assumit.  Precatur  Moyses  in  conspeclu 
Domini  Dei  sui,  et  orans  pro  populo  suo  rogat,  ut 
memor  sit  jurameuU-  quod  habuit  ad  Abrahara,  et 
Isaac,  et  Jacob,  et  placatus  est  Dominus.  Scd  tn, 
miiissima  Yirgo,  roga  Filium  tuum,  ut  memor  sit 
foederis  sempUerni,  quod  firmavit  Yerbum  in  carne 
de  te  sumpta,  quod  pepigit  Yerbum  in  sanguinis 
effusione,  quod  sigillavii  indissolubili  cbirographo 
io  sacramentis  redempiionis  nostrae.  Qui  ergo  sub 
tua  protectione  confugimus,  assume  oraUonem  ad 
judicem  nostrom,  Filium  tuum,  ut  tu  salus,  quc 
salutem  nostram  proficiendo  inchoasti,  intercedeodo 
perficias.  Amen. 


MONITUM IN  OPUSCULUM  SBQUENS. 

In  majoris  AugnsUoiani  conventus  codice  num.  19  sequens  tractatus  eum  ostentat  titulum  :  Incipii  qut- 
dam  traetatus  beati  Bemardi  De  corpore  Domini,  atque  iu  fioe  :  Explicit  Uber  heati  Bemardi  De  corpore 
domini,  rides  sit  penes  codicem,  in  quo  noUtu  dignum  est  mediationes  divi  Bemardi  nomine  evulgatas 
ad  decimum  quartum  caput  se  tantum  extendere,  iisque  finire  verbis :  Quantoque  Deum  plus  amahit,  tanto 
propius  videhit  quem  cemere  /Inti  est  sine  fine.  EdiU  vero  sic  habent :  Tanto  propius  videbit,  quem  cer- 
nere  cotpit,  etc.  Idem  codex  ministrat  mihi  librura  Isidori  Hispalensis.  Dc  norma  vivendi.  longe  ancUo- 
rem  sub  titulo  :  Formula  honestce  vitas,  sed  de  his  alias. 


1149 


DB  GORPORB  DOMINl. 


m 


TRACTATUS  DE  CORPORE  DOMINI 

(HoMSiBT,  Supplementum  Patrum^  U  I,  p.  1 47.) 


T019  10  Misericordias  Dei  recolentes ,  gratias 
agamus  ei  qui  per  viscera  misericordias  suae  visitavit 
nos,  Oriens  ex  alto  (Luca,  38).  Nam  si,  quod  absil, 
ingrati  esxlitcrimus  ci  qui  propier  se  fecit  nos,  et 
propter  sese  redemit  nos,  tanquam  servi  inuliles 
projiciemur  de  domo,  et  velut  infructuosa  arbor 
evellemur  de  terra  saoctorum.  Abhorrentes  crgo 
omnem  ingratitudinem  ,  quia  filii  graliae  sumus  , 
videamus  charitalem  supereffluentem ,  misericor- 
diam  superabundantem  quam  quoiidie  pec<.'-atoribus 
exhibet  illa  majeslas.  Putatis  quod  semel  veneril 
ad  vos  Deus,  quod  et  reiiquerit  vos,  quod  semel 
visitaverit  terram,  et  ultra  non  respexerit  eam? 
Nunquid  abbreviaia  est  manus  Dei,  aut  virtus  ejus 
infirmata  est,  aut  oblitus  est  misereri  Deus,  ut  qui 
semel  innoiuit,  nunc  jam  ex  tolo  recesserit.  Nequa- 
quam.  Ecce  ego,  inquit,  vobismm  sum  usque  ad 
consummationem  sceculi  {Matth.  xxviii,  20).Veritas 
est  quse  loquitur,  et  veritalem  loquilur,  nec  te 
fallit,  0  homo,  qui  mullum  te  diligit,  nec  a  te  falli 
vult.  Hoc  totum  pro  te  facit. 

Ipse  nobiscum  vuU  permanere,  ut  nos  cum  eo 
simus,  imo  non  sumus,  ila  ut  nobis  vere  drcerc 
possit :  Tanco  tempore  vobiscum  sum^  et  non  cogno- 
vistis  me  :  Philippe  etc,  {Joan.  14,  6).  Ideo  dicit  : 
Filii  hominum,  usquequo  gravicorde  ut  quid  diligi' 
tis  vanitatem^et  quceritis  mendacium?{PsaL  iv,  3). 
Ecce  quotidie  venit  ad  nos  ipse  humilis  apparens, 
nec  reputamus  eum ;  quolidie  deseendit  de  sinu 
Patris  super  altare  in  manibus  sacerdotis,  et  ncsci- 
mus  eum ;  quotidie  humiiiat  se,  sicut  quando  a 
regalibus  sedibus  v  uit  in  uterum  Virginis,  et  nos 
ubdurati  non  cunsideramus ;  o  homo,  credis  hunc 
esse  Filium  Dei?  Utique  credo  et  confiteor.  Et 
quomodo  non  totus  deficis ,  non  totus  expave- 
scis,  non  tolus  contremiscis ,  quando  ille  quem 
iremunt  aogeli,  et  omnis  coelicus  ordo  adorat, 
quotidie  se  abjiciat,  pro  te  terra  et  cinere.  Suspe- 
ctum  te  habeo  nc  voce  solummodo  confltearis, 
quod  in  corde  non  habes,  et  operibus  contradicis  ? 
Eteoim,  si  non  credis,  jam  judicatus  es  :  si  vero 
credis  ul  dicis,  et  ila  irreverenter  agis,  ad  tam 
magnificum  sacramenlum  slullus  es,  superbissimus 
cs,    et  invenitur  iniquitas  tua  ad  odium.  {Psal. 


1  XXXV,  3.)  Ipse  enim  dicit  :  Qui  tnanducat  carnem 
msam^et  bibit  meum  sanguinem  in  me  manetfCt  ego 
in  eo  {Joan,  lv,  57.)  Quomodo  in  eo  manes  quem 
miquis  operibus  inhonoras,  et  pravis  moribus 
exacerbas,  qui  vere  sanctus  est,  et  io  eo  non  nisi 
saoctum  manere  potest  ?  Aut  quomodo  manet  in  te 
superbo,  qui  oon  nisi  super  humilem  et  quielam 
requiescit?  {hai.  lxvi,  7.)  Si  ergo  non  aianet  in  V^, 
non  manducas  camem  ejus,  nec  cgus  sanguunem 
bibis ;  si  autem  non  manducas,  salvari  omoioo  non 
potes,  ipso  dicente  :  Nisi  mandocaveritis  caroem 
filii  heminis  et  biberitis  ejus  saoguinem,  non  habe- 
bitis  vitam  in  vobis.  {Joan.  40-64.) 

Vis  ergo  manducare  camem  Filii  hominis  ut 
habeas  viiam  aetemam  :  ut  dignus  sis,  recollige  ea 

B  quse  pro  le  passus  est,  et  aasidua  reeordalioae 
memorise  tuae  commenda  passiones  aaiiney  et 
corporis  necessitates,  revolve  per  siognla  omnia 
usque  ad  mortem  Grucis  :  sic  exhibe  suo  exemplo 
et  imilatione^  corpus  et  animam  tuam,  ht^tiaim 
viventemf  sanctam,  sibi  placentem^  ut  te  tolum 
exhibeas  ei  sacrificium  acceptabiie  in  odorem  sua* 
vitatis,  sicut  ipse  se  totum  in  tua  redemptione  ex- 
pendit.  Uitimo  vero,  crede  firmiter,  abaque  omni 
mentis  scmpulo  sanetum  panem,  et  aanctum  vioum 
super  altare  secundum  formam  sanctse  Bccletiie 
vemm  suum  effici  corpus  et  aanguinem  in  manu  aa- 
cerdotis,  et  digna  cum  reverentia  sume  ipsum  cam 
timore  aancto,  conscientia  bona,  charitAte  pura,  et 

p  fide  non  ficta.  Recoleni^  quod  aicut  aanetis  apoatolis 

^  apparuit  in  vera  carne,  ita  et  modo  se  nobis  oaten- 
dit  in  sancto  pane,  et  sicut  ipai  intuitu  carnia  aue 
taolum  ejus  carnem  videbant,  sed  Deum  credebant 
oculis  apiritualibus  contemplantes,  aic  et  noa  video- 
tes  panem  et  vinum  credamus  esae  ejus  corpua  et 
sanguinem  et  vivum  esse  et  verum. 

Ideo  enim,  ideo  apparuit  divina  benignitas,  ut 
homo  humilis  appareat  gioriosus  in  divinitate.  Sci- 
mus  enim  quod  cum  apparaerit,  ei  aimiles  erimna, 
et  videbimus  eom  sicuti  est  per  gk>riam  aoam  que 
plenissima,  sufficientissima,  et  abondantisaima  eat 
aetemaliter  in  omnibus  qui  diligunt  eum  in  veritate. 
Ipsi  soli  honor  tt  gloria  in  Spiritu  sancto.  Amen. 


1151 


APPBNDIX  A.D  TKACmUS  MORALES  BT  DOGTRINALBS. 


mi 


TRACTATUS   CANTANDI   GRADUALE 

Oraduali  Cisterciensi  prologi  instar  prsemissus, 
(Hommey,  Supplementum  Pattumj  l.  I,  p.  27). 


709  ^^  Sicul  DOtatores  Anliphonariiim  praemuni- 
vimns,  iia  et  eos  qui  gradualia  notaturi  sunt,  prsemu- 
nimus  et  hos  et  illos  obsecramus,  et  obtestamur,  ne 
notulas  conjunctas  disjungantyvei  conjungant  disjunc- 
tas;  ut  sicttt  in  cantu  ita  et  in  modo  proferendi,  quan- 
tum  ad  pausationes  pertinel,  el  distinctiones,  serve- 
tur  idontitas.  Eas  autem  solas  litteras  dici  ct  es$e 
finales,  quse  tam  deposilionis  plagalium  quam  eleva- 
lionis  authenlorum  plenitudine  fulciuntur,  id  est,  sub 
quatuor  et  supra  se  septem  voces  hahent.  Primam 
habes  D  grave,  ei  ultimam  C  acutum.  Prseter  has, 
et  cas  solas  quse  naturaliter  interjacent,  nullam  su- 
pra  vel  infra  invenies,  cui  non  desit,  vel  plenitudo 
deposiiionis,  vel  elevationis  perfectio. 

Ut  autem  de  singuiis  reddaris  certior,  seras  pri- 
mum  modum,  videlicet  proium,  qui  primam  tonum 
continet,  et  secundum,  duas  habere  finales  D  grave, 
ct  A  acutum.  IUis  ergo  cantibus  hujus  maneriae  qui 
supra  quintam  habent  tpnum,  necessaria  finalis  est. 
D  grave  qnod  supra  quintam  naturaliter  et  habet 
tORum.  Uiis  vero  qui  supra  quintam  non  tomim,  sed 
semiionum  babent,  propria  finalis  est  A  acutum, 
quod  ibidf-m  nou  tonum,  sed  semitbnum  habet. 
Bis  quoque,  qui  duobus  lonis  sub  finali  descendunl, 
aimiliter  necessarium  est.  Hac  igitur  proprietate  di- 
ligenter  considerata  non  miRaberis  cos  cantus  qui 
terminari  solebant  in  D  per  B  notatos  esse  naturali- 
ter  in  \  aeuto,  neque  hoc  imitari  superfluum  aut 
fastidiosum  tibi  videbitur. 

Secundus  modus,  videlicet  deutenis,  qni  tertium 
lonum  continet  et  quartum,  dnas  habet  sitniiiter  fi- 
nales  E  grave  et  B  quadratum  ;  quartum  videlioet 
pnnia  illorum  cantuum  hujus  roaneriae  propria  ac 
necessaria  finalis  est,  qui  sub  sexta  habent  semito- 
num.  Alt<*ra  vero  illis  cantibus  proprie  habctservire, 
qui  sab  s.^xta  noa  semitonum  sed  lonum  habent,  et 
iiis  eiiam  qui  finaii  tribus  tonis  descendunt.  Nota 
quod  multse  aathenticae  ecclesise  inter  quas  esse> 
arbitror,  Ambianensium  Morinorumque  ecclesias, 
sicnt  in  inlroitibus,  iia  et  psalmos  habent  in  post- 
communionibus.  Licel  autem  paucos  inlroitus,  mul- 
tas  postcommuniones  apud  eos  invenire  potes.  Qui 
in  B  quadrato  tantum  terminari  possunl,  hi  nullo 
modo  cantum  Psalmi  illorum  tonorum  supra-quar- 
tam  habeant,  el  B  quadratum  supra  quartam  habeat 
non  tonum,  sed  semitOiium.  Nos  ciiam  sicut  et  illi, 
multos  ha'  emus  introitus  qui  naluraliler  terniioari 
habetit  in  B  quadralum  uhiquc  nimiruni  supra 
quartam  habcntes  scmitonum ;  scl  quia  ibi  nun  pos- 


Jt  sunt  recipere  psalmum  qui  supra  quiriam  habet,  ut 
diximus,  tonum;  ideo  Iransferuntur  ad  inferiorem 
finalem  per  B  rot.  Propter  hoc,  eantus  Psalmorum 
tertii  et  quarti  toni  ila  mulatos  invenies,  ut  utrique 
finali  servire  habeant. 

Teriius  modus,  videlicct  Iritus  qui  quintum  to- 
num  continet  et  scxtum,  du?is  similiter  habet  finales 
F  grave  ( t  C  acutum  illis  qui  ibidem  non  semitonum, 
sed  lonnm  habeni.  Sed  quia  nullum  iutroiium  habe- 
mus  qui  in  C  terminari  possit,  ideo  in  quinto  tono 
cantura  Psalini  mutatum  inveuics,  licet  utrique  fi- 
nali  apiari  non  possit. 

Quartus  vero  modus,  id  est  tetradus,  qui  septi- 
B  mum  tonum  coniinet<t  octavum,  unam  tanlum  ha- 
bet  finalcm  G  canlum  Psalmi  septimi  toni  in  metro 
tauium  mutatum  invenies,  quia  ibi  facit  pausavio- 
nem  suam,  uhi  incipcre  non  polest,  quod  nulli  can- 
tui  liccl.  In  illis  enim  littiTis  tantum  cantus  pausare 
poicjlt,  in  quibus  habct  incipere;  et  in  illis  maxime 
quee  frequentius,  et  competentius  cantnum  usurpant 
principia. 

Superflua  insuper  difrerentiarum  mullipUcitate 
exclusa,  unam  tantuin  quisque  tonus  differenliam 
reiinet  et  illam  solam  quae  in  finaiibus  desinens. 
suam,  vel  in  se,  vel  in  metro,  raaneriam  certifical. 
Propter  hoc  in  oclavo  tono  iila  differentiam  rctenta 
Q  est,  quae,  reflexa  asque  ad  D  grave,  ptr  F  redit  ad 
finalem  G  :  per  hoc  enim  in  finali  allerius  raaneris 
tcrmiuari  non  potesl. 

Cum  autem  difierontiae  sex  tonorum  in  propriis 
finaiibus  desinant,  duorum  tantum,  id  est,  tertii  et 
quinti  tonorum  differcutise  in  suis  tinalibus  nou  de- 
sinebant,  et  ideo  adeo  convcnicnter  assignari  pote- 
rant  aliis  toois,  sieut  et  illis.  Hse  ad  normam  rc- 
dactse  suni;  ct  in  propriis  terminautur  finalibus. 
Praeterea,  sunt  quaedam  responsoria,  \idelicct,  Chri- 
stus  factus  est ;  Ecce  sacerdos;  Exiit  sermo,  el  con- 
sirailia,  quomm  copiosa  est  multitudo. 

In  his  responsorium  est  sexti  toni,  versus  vero 
D  quiuti ;  cum  longe  conpelentius  suo  responsorio 
versum  subjungercs,  si  ejusdem  toni  esset  cum  eo« 
sicut  cst  in  aliis  responsoriis  ipsius  Gradralis.  In 
responsorio  ctiam  quod  sexti  toni  est,  vitium  oppo- 
silionis  cst  :  quia  progressio  plagaiis,  compositio 
vero  autheniica  <st;  quod  fieri  uon  licet  :  propter 
hoc  ipsa  responscria  ad  quiutum  tonum  satis  com- 
pet<»nter  redacta  reperies.  Licel  ergo  hujusraodi 
emendalioues  usui  conlraiia)  videantur  quia  tamen 


1153 


TONALB  S.  BBBNARDl. 


m 


asui  praeyalet  natura,  non  tantum  tibi  dispUceat  a  admittere  noluisti,  in  regulis  c^nendi  falsitates  aut 
usus  immutatio,  quantum  placeat  observatae  naturae  vitia  non  dispenses,  quse  magis  resecari  debent 
integrilas,  ut  qui    in  regula  vivendi  dispensationem      quam  dispensari. 


TONALE  S.  BERNARDI. 


Scripiores  ecclesiastici  de  musica,  sacra  potissimumj  publica  luce  donati  a  Martino  GBRBEATOf 
S.  Blasii  in  Sitva  abbate.  Typis  Sau-Biasianis  1084,  4<»  tom.  u,  pag.  265. 

MONITUM. 

Ex  ms.  San^Blasiano  saec.  xiii  edimus  Tonale^  prout  ibi  babetur  anonymum ,  ab  Uomeyo  autem  in 
Supplemento  Patrum  S.  Bernardo  Clarce-Vailensi  tribuitur.  Gerte  si  non  ipsi  Bernardo,  cuidam  saliem 
^x  correcloribus  cantus  ac  antipbonarii  Cistercienm  sub  ductu  S.  Bernardi  tribui  potest.  Vid.  etiam 
Mabillonii  admonitio  in  S.  Bernardi  tractatum  De  correctione  Antiphonarii  ab  ipso  vulgatum  1. 11,  Opp. 
ejusdem.  p.  691. 


»o«  « 


INCIPIT  TONALE. 


Discipulus,  Quid  est  tonus  ?  d 

Magister.  Regula,  naturam  et  formam  caniuum 
regularium  determinans. 

D,  In  quo  natura,  in  quoformacognoscitur  ? 

M,  Natura  consistit  in  disposilione  :    forma  in 
compositione  et  progressione. 

/).  Quid  dispositionem,  quid  progressionem,  quid 
vero  vocas  compositionem  ? 

M,  Disposiiio  est  tonorum  et  semitoniorum  di- 
recta  ordinatio  secundum  naturalem  litterarum  po- 
sitionem.  Progressio  vero  est  elevatio  et  depositio. 
CiOmpositio  autem  consistit  in  levitate  et  gravitate, 
in  extensione  et  reflexione,  in  variis  anfraclibus 
multisque  diverticulorum  varielatibus.  Gognoscis 
ergo  naturam  cantus,  si  cognoveris  cujus  disposi-  ^ 
tionis  sit,  vel  cujus  manerise  :  Gognoscis  formam,  ^ 
cognito  utrum  authentice  vel  plagalitcr  progredia- 
tur  si\e  componatur. 

D.  Quot  sunt  maneriae  ? 

M.  Quatuor. 

D,  Quomodo  inler  se  differunt? 

M.  Prima  est,  quse  a  finali  ascendit  per  totum  et 
semitonium,  et  descendit  per  tonum.  Secunda,  quae 
a  finali  ascendit  per  semitonium  et  tonum,  et  des- 
cendit  per  tonum.  Tertia,  quse  a  finali  ascendil  per 
duos  tonos,  et  descendit  per  semitonium.  Quarta, 
quse  a  finali  ascendit  per  duos  tonos,  et  descendit 
per  tonum. 

D.  Quid  vocas  finalem?  D 

M,  Finales  sunt  litterae  terminativae  cantuum. 

D.  Quot  finales  singulae  habent  maneriae  ? 

M,  Prima  duas  :  D.  et  a.  Secunda  duas  :  E.  et  li 
quadrum.  Tertia  duas  :  P.  et  c.  Quarta  unam  tan- 
tum,  scilicet  G. 

D.  Utrum  tot  toni  sunt,  quot  maneriae  ? 

M,  Quatttor  sunt  maneriae,  sed  octo  sunt  toni, 
qui  sub  maneriis  continentnr.  Quorum  impares,  vi- 


delicet  primus,  tertins,  quintus  et  septimas  aa- 
thentici  vocantur,  ut  pote  qui  majoris  sunl  dignitatis. 
Pares  vero,  videlicet  secundus,  quartus,  sextus  et 
octavus  tonus,  quia  indigniores  sunt,  plagales  vo- 
caotur.  Gontinet  autem  unaquaeque  maneria  unom 
authentum,  et  plagalem  ejus.  Prima  primum  ^  se- 
cundam,  secunda  tertium  et  qoartum,  tertia  qaintum 
et  sextum,  quarla  septimum  et  octavum. 

D.  Quae  difterenlia  est  inter  authentos  et  pla- 
gales  ? 

M.  Authentus  i>ote«t  aseendere  ulira  li  toram, 
quae  sexia  est  a  finaii :  plagalis  non.  Plagaiis  potest 
descendere  plusquam  nna  vooe  sab  finali,  aatbein- 
tus  non. 

/).  Quot  vocibus  superat  authentus  plagalenn  in 
elevatione,  et  superatur  ab  ipso  in  depositione? 

M,  Tribus. 

D.  Quot  ergo  vocum  est  cantus  ? 

M.  Decem. 

D.  Quare? 

M.  Quia  secundum.dispositionem  tononun  et  se- 
mitoniorum,  quam  habent  musici,  Dollas  cantos 
fieri  potest  in  decem  vocibos  yel  citra,  qai  notari 
non  possit  sed  undecim  vocum  eantus  fieri  poteBt» 
qui  notari  non  potest*  Ideo  non  est  necesse»  at  os- 
que  ad  incertitudipem  illam  infra  vel  supra  cantos 
exeat. 

D.  Gujusmodi  est  dispositio  quam  habent  ma- 
sici? 

M.  Primae  et  quartae  et  septimae  littene  altruise- 
cus  tonum  attribuunt,  secundae  et  quintae  infei^tts 
tonum,  et  supra  semitonium,  tertiae  et  sextae  eeop- 
verso,  videlicet  supra  tooum,  et  inferius  semitoniam, 
non  praetermiitentes  quandoqae  b.  roinndam  pro 
asperitate  tritoni. 

D.  De  iliis  cantibus  qoaero,  qai  non  aseendant 
ultra  sextam  nec  deseendunt  subter  primain  flab 


ifU 


APPBNDIX  AD  TRACTATUS  MORALBS  ET  DOCTRINALBS. 


115S 


fiDali,  utrum  authenli  sint,  an  plagales? 
M.  Quidam  eonim  sunt  authenti,  qnidam  pla- 

gales. 
D.  Quse  inter  iilos  est  distinctio  ? 

M.  Hi  non  per  progressionem,  sed  per  composi- 
tionis  distinguuntur  considerationem.  Quilibet  enim 
cantus  hujus  diminutae  et  contraaae  progressionis 
si  in  quinta  inceperit,  aut  eam  frequentans  in  ea 
]^au8averit,  vel  incipiens  in  finali  ad  eam  saltum 
fecerit,  authentus  est ;  excipe  in  tertio  tono  sextam 
pro  quinta.  Quicunque  autcm  cantus  quartam  non 
excesserit,  sine  dubio  plagalisest.  Quodsi  eain  quan- 
doque  cxcesserit,  sed  se  infra  statim  retraxcrit » 
moras  £t  ctrciimflexiones  suas  sub  ea  faciens,  iie- 
mm  plagalis  est ;  nisi  constet,  alicujus  authenli  pro- 
priam  iuesse  compositionem. 

D.  Quae  sunl  illse  propriae  compositiones? 

U,  Inspice  neugma  primi  toni,  et  propriani  ipsius 
compositioncm  in  neugmate  rcperieSf  quam  nisi 
hsBC  antiphona  Lex  per  Moyserif  et  mullse  consimilis 
haberent,  omnino  plagales  essent,  Similiter  est  in 
eteteris  authentis.  Iterum  quilibet  cantus  hnjus  di- 
minutffi  progressionis,  si  in  principio  sui  a  finali  ad 
qutnam  ascenderit  per  diatessaron  plenarie  forma- 
tam,  et  inde  cito  ad  finalem  redieas  in  ea  pausave» 
rit,  plagalis  est.  Hoc  determino  propter  quaedam 
principia  septimi  toni,  quae  licet  per  diatessaron 
asoendant,  ipsum  tamen  reflectunt,  et  mox  ad  quin- 
am  prosiliant.  Per  hanc  regulam  haec  antiphona  : 
Petrus  ApostoluSf  plagalis  est ,  licet  authentisui  pro- 
priam  yideatur  habere  compositionem. 

D.  Restat  ut  insinaes,  quis  cantus  sit  regularis. 

M.  Ut  eum  tibi  propria  et  convertibili  descri- 
piioDe  oomprehendam  :  eantus  regularis  est,  qui 
sibi  perfecte  conaona&s  suam  in  se  maneriam  cer- 
tificat. 

D.  Expositione  indiget  brevis  qoidem,  ced  obscura 
definitio. 

M,  lUe  cantus  perfecte  sibi  consonat,  in  quo  nec 
iDConveniens  est  progressio,  nec  progressioni  sive 
dispositioni  dissimilis  est  compositio,  nee  composi- 
tionem  dissolvit  oppositio. 

D*  Da  exempiam  de  singulis. 

V.  In  iUo  Cantn  est  inconveniens  progressio,  in 
qoo  sutbenticse  elevationi  plagalis  subjungitur  depo- 
sitlo.  Qui  nimiram  inconsulte  progrediens,  metas- 


A  Assume  enim  hanc  antiphonam  :  Clamam  ,  secun- 
dum  quod  canitur  in  quarto  tono ;  qua  finita,  si  ejus 
Sceculorum  inceperis,  ridiculosum  et  dissonantem 
saltum  facios.  Illa  siquidem  antipbona  non  ascendit 
ulira  F.  grave,  Sceculorum  autem  incipitin  a.  acuto. 
Propter  hoc  prolixiorem  dedimus  asccnsum  quibus- 
dam  abtiphonis  in  hoc  vitiosis,  scilicet :  Dele  Do- 
miney  Omnis  terra^  Si  tniquitates  et  consimili- 
bus. 

D.  Procede,  ut  ea  quae  sequuntur  similis  illuminet 
evidcntia. 

Af.  In  ilio  cantu  progressioni  reclamat  composi- 
tio,  qui  ubique  authenticam  habens  compositionem, 
plagalem  aiicnbi  descensum  ioterserit ;  sicut  erai ; 
Deus  omnium,  Sint  lumhif  et  multi  alia,  tam  anti- 
B  phonae  quam  rcsponsoria.  Sunt  alii  cantus,  in  qui- 
bus  progressioni  compositio  coosentit,  sed  dissentit 
a  dispositione,  quia  secuodum  naturalem  disposi- 
tionem  liiterarum  unius  snut  maneriae,  sed  secun- 
dum  composiiionis  similitudinem  snb  alia  videniur 
et  dicuotrir  continerl  maneria,  sicut  Benedicta  tu, 
et  mullae  consimiles  antiphouae,  quse  apud  fere 
omncs  hoc  laborant  vitio,  quia  secundum  naturalem 
dispositionem  primae  sunt  maneriae,  et  tamen  propter 
simililudinem  composilionis  dicuntur  et  creduntur 
esse  secundse.  Illius  vero  cantus  compositio  opposi- 
tione  dissolvitur,  qui  in  partibus  suis  dissimiliter 
composilus  est,  ita  ut  in  una  parte  sui  cujusdam 
toni^  in  altera  alterius  loni  esse  videatur,  sicut  erai : 
Beata  Ccecilia,  Videntes  Joseph,  et  Dedisti,  Do* 
g  mine. 

D.  Qui  sunt,  qui  suam  in  se  maneriam  non  certL 
ficant  ? 

Jlf.  Qui  ita  cujuslibet  manerise  carent  proprietate, 
ut  in  -diversarum  finalibus  maneriarum  pariter  ler- 
minari  possinl,  et  diversorum  esse  tonomm.  De 
numero  quorum  erant :  Ecce  sacerdos  magnus,  et 
multi  alii  cantus  septimi  toni :  Visita  nos^  et  multi 
octavi  toui  :  Nazarceus  vocabiturj  et  plures  quinti 
toni  :  Miserere  mei  Deus  et  plures  sexti  toni. 

D.  Illas  maneriarum  proprietates  mihi  vellem  ex- 
primi,  quibus  cantus  innixi,  diversis  non  posstmt 
fluctuare  finalibus. 

itf .  Qui  cantus  vitiose  composuerant ,  vel  bene 
compositos  male  notando  vel  cantando  postmodam 
depravaverunt,  si   has,  quas  requiris,  cognovissent 


qne  debitas  utrobiqae  transgrediens,  humano  ca-  U  proprietates,   non  tot  cantuum  emersissent  impro- 


piti  caudam  sabjungit  equinam.  Hujos  nsevo  vitii 
decolorata  sunt  hsec  responsoria;  Sancte  Paule, 
CotneliuSf  et  plores  alii  cantus,  circa  quos  ut  in- 
grediamnr  sine  macula,  operaii  sumus  justitiam.  In- 
convenienter  etiam  cantus  ille  progreditor,  qui 
nimis  contractam  habet  clevationem;  sicut  enim 
snnt  metse,  ultra  quas  non  debet  ascendere,  ita  sunt 
litterse,  ad  qoas  eum  necesse  est  ascendere.  De 
onmi  namque  anthenlo  certam  est,  quod  necesse 
est  eum  ascendere  ad  quintam.  Plagalis  autem  ele- 
tari  debet  usque  ad  quartam,  vel  ad  minus  usque 
ii  litteram  illam»  in  qoa  iBdpH  saam  Sitculorum. 


prietates.  Ut  ergo  ad  interrogata  hreviter  respon- 
deam,  in  nuUo  prima  vel  secunda  maneria  debet 
praetermittere  semilonium,  quod  finali  vicinius  est 
quin  alicubi  vel  semel  inveniatur,  ct  sic  fioales  illa- 
rum  maneriarum  altemari  non  possunt.  Similiter 
omnes  cantus  quinti  toni  debent  habere  sub  finali 
vel  sub  quinta  semitonium,  vel  supra  sextam  to- 
num  :  omnes  vero  cantus  sexti  toni  exigunt  snb  fi* 
nali  vel  sub  quinta  semitonium.  Omnes  autem  can- 
tus  septimi  toni  debent  habere  sub  quarta  semito- 
nium,  et  prseter  hoc  vel  sub  finali  tonum,  ?el  sopra 


1157 


TONALB  S.  BBRIf  ARDI. 


tus 


texuun  Mmitooiam  :  cujnt  plagalis  semitoninm  snb  a     D.  Quot  differentias  habot  T 

m.  -      _•     ^ _        •         •-  t_       «J  «•  ^"  .«        .^  ,. 


qaarta  et  tonum  eiigit  sub  finali. 


M.  Bxelnsis  multipliciam,   quse  iib  aliis  caoualar 


D.  Pr»missis  quae  ad  noiitiam  lonorum   videnlur      superfluitatibuj,  differeniiae  ires  quibusdam  Tiden- 

necessaria,  ad  fadendam  doclrinam  de  singulis  potes      tur  necessariae.  Prima,  qu»  maturis  et  graYibos; 

commodius  aoeedere.  secunda,  quse  lavibus  et  acutis ;  tertia,  quae  medio^ 

M.  Tuis  quflestionibus  prout  potoi  compeDdiose  re-     cribus  babeat  subservire  principiis.     Qaorumdaffl 

spondi :  cseteris,  si  quas  habes,  eadem  responsurua      tamen    importunitate    minus  diserete    brevitatem 

semuiantium,    relicta  ea  quse  gravibus    principiis 
proprie  convenit,  et  in  primo  tono  canitar,  seilioet : 


dtligentia. 

Discipulus. 

Quid  est  primus  toous? 

M,  Regula  aatbentum  primse  manerifle  determi- 
nans. 
D.  Qoffiestilla? 


i^^i^ll 


A  -  men  reliquis  duabus  in  hoc  tono  uti- 

g  mur,  quas  subjecU  docet  formula.  Nam  tertiam  diffe- 
M.  Quilibct  cantus  regularis  authentice  elevatus      rantiam,qo8eillianliphon»,8cilicet:  iVo«  ^t  wtnmn/ 
vel  compositus,  terminatus  in  D.  vel  in  a.  autben-      adaptatur,  magis  voluQtas  qaam  ratio  retinoit.  Gam 
tas  est  prim»  maneriae.  Quse  sit  auiem  authentica     enim  illam  abjecerint,  que  non  solum  adeo  propria 


elevatio  vel  composilio,  superius  dietum  est. 


sed  et  levior  et  usitatior  est,  qua  rationehanc  in  uno 


D.  Quid  si  cantus  aliquis    autheniice   elevetur,  tantum  psalmo  retinuerunt  ?  Utioam  Umen  vel  hac 

non  tamen  authenticam  sed  plagalem  habeat   com-  sola  in  primo  tono  contenti  fuissenl,  cnm   primi 

positionem?  toni  proprieUtem  eiprimat,  et  alii  tono  servire  non 

M.  Hunc  sibi  vetusta  vendieat  irregularius,  si-  possit.  Nam  de  reliquis  duabus  differentiis  neotram 

cut  a  noviute  usos  nostri  iu  et  a  prsesenti  dispu-  verum  est. 
Utione  penitus  alienam. 


^■— i-"-/- 


3 


jtS. 


6lo  -ri>a     le-ca-Io-  nim       a  •  men.       A> 

» 


Pri  •  muin    qvm  -  ri  •  te     ng  •  num 

br 


De-  i^ 


A.  A-ve    Ma-ri-a. 


A.  Mu  -  li  -  e  -  Tes* 


ri  -  om        A.  Spe  -  ci  -  o   •  saa.        A.  Chri  -  ali     vir    -    go. 


A.  1    -  sti    sant    A.  Bi- 


dtt  •  o      vi  -  vens.      A.  O      qoan-tas    lu  •  cios.        A.  Eu  •  ge      aer  -  ve. 


A.  In 


di  -  0.        A.  Cum  sob  -  le   -   vas  -  aet. 


Olo-ri  -  a      se-ca-lo-rom    a-men. 


tri      et      Fi 


11-0     et    Spi  -  ri 


tu  -  i 


san    -   cto 


4.  Noi  qui 


vi  -  vi  -  mu<:.  Glo  -  ri  -  a      se  -  cu  -  lo-rum     a  -  meii. 

Diseipulus.  D.  Qose  est  illat 

Quid  est  secundus  tonus?  M.  Qoilibet  caotos  regolaris  plagalit«r  depoaftos 

M.  Regula  plagalem  primse  maoerie  determinans.      ve)  compoaitos,  fioem  hdim  io  D.  vel  in  «•  plagi^ 


1169 


APPENDIX  AD  TRACTATUS  MORALBS  ET  DOCTRINALES. 


1160 


lis,    est    primse  maneriae.  Quse  autem  sit  plagalis  Jlf.  Unam  lanlum,  omnibus  ipsius  principiis    satis 

dcpositio  vel  compositio,  superius  dictum  esl.  commode  servienlem  :  ut  palet  iu  sequenlibus  : 

D.  Quoi  differentias  habet. 


■«     a       ■— ifr 


¥ 


:-?£^ 


Glo  -  ri  -  a       se  -  cu  -  lo-rum    a  •  men.         A.  Se-cun-dum    au  -tem     si  -  roi  -  le        est 


ILziH 


« B' 


B' 


1 


a 


■ — "J — ■■ 


t 


3 


hu  -  ic. 


A.  I   -  sti    rant  san  -  cti.      A.  0 


sa  •  pi  -  en   -  ti  -  a. 


fcil; 


^ 


In     u  -  ni-ver-sa     tcr  -  ra. 


A.  In    om-nem    lcr-rjiin. 


Glo  -   ri    -   a      Pa  -  tn 


l^  •n^ 


=^?iIS 


et      Fi  -  li    -    0       ek     Spi   -    ri    -    tu  -  i 


san  -  cto. 


Discipulus. 
Quid  est  tertius  tonus  ? 

M.  Regula  autheritum  secundae    manerise  deter- 
minans* 
D.  Quae  esl  illa? 
M.  Quilibet  cantus  regularis  authentice  elevatus 


vel  compositus  terminatos  in  E.  vel  in  d  authentus 
est  secundaB  nianeria?. 

/>.  Qiiot  difierenliashabel? 

M.  Duas,  alteram  inferiooibus,  alteram  superioh- 
bus  principiis  satis  commode  deputatas  :  ut  docet 
subjecta  formula. 


^^ 


&^ 


a^=nr^;'  >^-^ii        71 


Glo  -  ri  -  a.     ae  -  cu  -  lo  •  rum    a  -  roen. 


A.  Tcr  -  ti  -  a       di  -  es    est  qp»  faaK     fa  - 


cta      sont. 


A.  Cum    for»tis     ar  -  ma  -  tus. 


A.  Ni-gra  suro. 


lo-  rom   a  -  men       A.  Qui .  de     ter  -  ra     est. 


Glo  -  ri 


Pa  •  t«    el 


Fi    -    fi  •  o        et   8pi  -  ri 


ttt  -  i 


Discipulus. 
Quidest  quartus  tonus? 

M,  Reguld  plagalem  secundae  maneriae  determi- 
nans. 
D.Quae  est  illa? 
M,  Quiiibet  cantus  regularis  plagaliter  depositus 


cto. 


vel  compositus,  finem  faciens  in  E.  vel  in  d  plagalis 
est  secundsB  manerise. 

D.  Quot  differentias  habet? 

Jlf.  Duas,  unam  principiis  cantuum  roatare  ince- 
dentium,  alteram  rcliquis  omnibus  congruentem  : 
ei  subjeeta  docet  descriptio. 


e  -  08. 


A.  Lau  -  da  -  bo.       A.  Nos  sci  -  en  -  tes.       A.  Robom  qaem  ?i     • 


tiSt 


TONALB  S.  BERNALDU 

i 


itet 


el    Spl  •  h     -     lii  •  i 


tm    •    cto. 


Ducipului. 
Qoid  est  qninlus  tonus? 

M,  regola   authenluin  terli»  manerise  determi- 
nans. 
D.  Quae  est  illa  ? 
M.  Quilibet  cantus  regularis  authentice  elcvatus 


vel  compositus»  terminatus  in  F.  vel  in  C.  authen- 
tns  est  tertie  maneriae. 

D.  Quot  differentias  habet  ? 

M,  Unam  solummodo,  omnibus  ipsius  prineipiis 
congmentnm  nt  inferins  ostenditur. 


'-^— ^^HF=tf 


^^^ 


6Io  -  ri  -  «.    se  -  cu  -  lo-rum  a-men.     A.  Quin-que  pru  -  den  -  tes    in  -  tra  -  ve-ronfc  ad 


^ 


nn  -  pti  -  as. 


A.  Con  -  fl  -  te  -  bor  Do  -  mi  -  no.       A.  In   con  - spe-  cta 


an  -  ge  -  lo  -  rum.         A.     fn    so  -  le      po  -  suit.         GIo  •  ri  -  • 


Pa  -  tri     el 


Pi  -  li  -  o 


et   Spi  -  ri  •  io  -  i 


Discipulus. 
Qaid  est  sextus  tonus? 
M.  Regula  plagalem  tertiae  maneriae  determinans. 
D.  Quse  est  illa  ? 
M.  Quilibet  cantus  regularis  plagaliter  depositus 


cto* 


vel  compositus,  finem  faciens  in  F«  vel  in  C.  plaga* 
lis  est  tertiae  manerise. 

D.  Quot  difTerentias  habet? 

M.  Unam,  nniversis  ejus  principiis  arridentemy 
nt  subjecta  formula  declarat. 


Glo-ri-a.    se-cn-lo-  rum    a  -  meo.     A.  Sex  -ta      bo-ra     se-dit     sa-per 


i 


^■— ^l_;=i^_g__3 


pn  -  (e  -  nm 


ne  •  di  -  ctu8    Do  -  mi  -  nos. 


Glo  •  ri  -  a 


Pa  -  tri     et 


Fi  •  li   . 


I 


0       et    Spi  -  ri    -    ta  •  i 

Discipulus. 
Quid  est  septimus  tonua? 

Patrol.  rLXXXIL 


cto. 
Jf.  Regula  anthentum  quarte  manense  determi- 

87 


1163       APPENDIX  AD  TRACTATUS  MORALES  ET  DOCTRINALES.  —  TONALE  S.  BERN.        116'i 

D.  Quae  est  illa  ?  if.  Duas,  altcram  servieotem  principiis,  quac  m 

M.  Quilibet  cantus  regolaris  anthientice  elevatus  quinta  fiunt,  vel  ad  ipsam  salinnt :  alleram  con- 

vel  compositns,  terminatns   in    G.  authentus   egt  gruentem  principiis,  quse  a  finali  per  quosdam  gra- 

quartffi  maneriae.  dus  ad  quintam  ascendunt,  ut  patet  inferius. 
D»  Quot  difTerentias  habet? 


61o*ri«e     M-ca-  lo-ram   a*  men.     A.  Sep-tem  sunt  ■pi-ri  -  tos    an  •  te  thxo-num 


Oe-i. 


A.  Om  •  068  a-ti-eo  •  tee. 


Ve  -  te  •  rem  bo  •  mi  • 


Glo  -  ri  -  a 


Pa  •  tri     et       Fi  -  11    •   0 


el 


•ri     ^      tiii 


eto. 


Discifmlw» 

Qnld  est  octavus  tonus? 

M.  Regula  plagalem  quartee  manerisB  determi- 
nans. 
D.  Qme  est  illa  T 
M.  Qm'libet  cantos  regnlaris  plagaliter  depositos 


vel  compontas,  terminatas  in  6.  plagalu  eal  «{iiarto 
manerise. 

D.  Quot  differentias  habet? 

M.  Duas,  alteram  serricntem  principiis  cantuiim 
in  quarta  a  finali  incipientium  :  alteram  caBterii 
ipsius  omnibos  principiis  depotatam  :  ut  nbjeela 
docent. 


an 


•  cil  -  la.      A.  Do  •  aii-nus     di  -  zit.    A.  De  pro-fun-dis.      A.  In     »  -  ter  -  num. 


Glo  •  ri    •    a 


Pa  •  tri 


Fi  •  li    •    0        et    Spi  •  n 


tH  -  i 


D.  Memini  te  dixisse,  superius  de  duabns  difTe- 
rentiis  primi  toni,  quod  proprietatem  sui  modi  non 
exprimant,  et  alii  tono  possont  aptari.  Supra  |k>sit8P 


differentisB  reiiqaoram  modorum    santne    obeeot 

propriae  ? 

M.  Qoedam  illarum  sont  proprie  et  eompeMMr 


ft65 


ORDO  RERUM  QUiG  IN  HAG  VOLUMINIS  PRIMI  PARTB  PRIORI  CONTINBNTUR. 


1166 


invenUe,  sicat  difTerentia  secundi  loni,  et  prima  A 
differenlia  quarti,  quae  ejusdem  toni  sunt  cam  suis 
antlphonis.  Sed  differentiae  tertii  toni  in  secnndo 
lono  cannntur,  et  longe  competentius  cantibus  se- 
.cnndi  toni  possunt  aptari,  quam  cantibus  tertii,  cum 
in  eisdem  finalibus  habeant  terminari.  Differentia 
vero  quinti  in  quarto  tono  canitur,  et  difTerentia 
septimi  itidem  in  secundo.  Differentiae  autem  sexti 
•t  oetavi  toni  suonim  modorum  proprietates  non 
ezprimant.  Unde  9,  peripaleticis  musicorum  omnes 
hffi  vitios»  reputantur;  debet  enim  differentia  iUius 
modi  esse,  cui  attribuitur,  ut  ejusdem  modi  sit  dif- 
ferentia  et  antiphona,  et  in  eodem  modo  psalmus 
eanatur.  Intellexisti  luec  omnia? 


Z>.  Intellexi  utique,  et  venssimum  esse  videtur, 
qnod  dicis.  Est  enim  mysterium  absconditam  a  se- 
CQlis,  et  est  mirabile  sacramentum,  quod  non  licet 
iMMnini  loqui,  quod  differenti»  tertii  toni  et  septimi 
canuntar  in  secindo  tono,  et  differentia  quinti  in 
qaarto. 

M.  In  hoc  profeeto  peecavit  inventiOt  vel  inven* 
lionem  oorrapit  obUvio. 

D.  Miror  similiter  de  versibas  responsorionim, 
qaod  in  eisdem  finalibas  cam  suis  responsoriis  ter- 
minari  non  haboant,  et  alterias  toni  esse  convin- 
cantnr,  prseter  versas  sexti  et  octavi  toni. 


B 


tf.  Ad  hoc  solct  dici,  quia  si  de  cantu  versieoli 
per  se  judicetur,  vere  allerius  modi  est:  sed  de 
ipso  non  debet  judicari  sine  illa  parte  responsorii, 
quae  resumitur,  ut  sit  unus  cantus  versiculi  et  repe- 
titionis,  sicut  in  responsoriis  multae  sunt  clausulae, 
quse  si  per  se  judicarenlur,  et  male  compositae  et 
alterius  modi  invenircntur.  Proinde  sicut  unus  can- 
tus  est  totum  responsorium,  licet  ex  diversis  clau- 
sulis  constet,  quae  diversorum  sunt  modorum :  ita, 
anus  cantus  est  versiculi  et  repetiiionis^  ex  hoc  et 
illo  compositas.  Propter  hoc  repetitio  responsori 
debet  concordare  versiculo,  et  secundum  litteratu- 
ram  et  secundum  modulationem. 

D.  Labrica  ni  fallor  est  haec  sententia,  quoddam- 
que  videtur  subterfugium,  solido  carens  veritatis. 
Cseterum  jam  de  tuo  sensu  loquens,  de  metris,  de 
differentiis,  et  versicalis  quid  sentias,  profer  in  me- 
dium. 

M.  Quod  quseris,  non  est  praesentis  negotii,  cam 
probibente  sancto  Gisterciensi  capitulo,  nec  in  Oui- 
donis  Antiphonario  quidquam  mutari  jam  liceat. 
Qusere  tamen  musicam  Guidonis  Aagensis,  quam 
scribit  ad  sanctissimum  magistrum  suum  domnum 
Gaillelmom  primum  Rievallis  abbatem.  Ibi  de  tali 
bus  sufficienter  doceri  poteris. 


ORDO  RERUM 


QU^  IN  HAG    YOLUMINIS  PRIMI  PARTE  PRIORI  GONTINENTUR 


i 


S.  BBBSARDVS  ABBAS  CLABjBVALlBNSiS. 

PaiBFATlO   «ElfERALIS. 

I  I.  —  De  variis  S.  Bemardi  Opemm  editionibns,  ubi 
Bovissioi»  hnjiis  editionis  tam  eans»  et  rationei,  tnm 
eommoda  utiliiatesque  explicantiir.  15 

I  U.  —  De  Beroardi  sanctitate,  doctrina  et  aactoritate 
i»  Eccleiia.  25 

I  111.  —  De  Beroardi  profecto  in  em  eodandis  moribnB 
elericomm,  monachoram  et  laicorum.  28 

I  IV.  •—  De  schismate  Anaeleti  per  sanctom  Beraar« 
dam  compresso.  33 

{  V.  —  De  erroribai  Petri  Ab«lardi  et  Gilberti  Por- 
retani  a  saneto  Bernardo  refotatis.  41 

I  Vl.  —  De  Henricianis  et  aliis  haereticis  a  sancto 
Beraardo  repressis.  47 

{  Vil.  -— De  expeditionis  saers  praedieatione  per  S. 
BetDardam  (acta  ejosqae  infelici  raccesso.  53 

CHBONObOGU  BBaNAaDIIfA.  57 

Z  S.  BERNARDT  OPERUM  TOMUS  PRIMUS.  - 

Z^  EPlSTOLiE. 

"*  Epist.  I.  ^  Ad  Robertam  nepotem  saam,  qai  de  ordine 
Cisterciensi  transierat  ad  Claniacensem.  —  Robertam 
consanguineani.  qai  yel  horrore  strietioris  regalae,  seo 

m  riUB  laxioria  illecebra,  vel  etiam  blanditiis  et  sabdolis 

**  aliomm  sasarrisiadaetasaGistereiensihnsadCIaniacen- 
fes  transierat,  mira  charitate  et  affectn  plas  qaam  paterno 

■"    reyocot.  67 

>£pisT.  U.  —  Ad  Folconem  paeram  qai  postea  fail  Lin- 
gonensis  archidiaconos.  —  Folconem  canonicam  regnla- 
^  rem,  qoem  BTaocolos  blanditiis  et  promissis  ad  ssecalam 
I  retraierat»  graviler  at  serio  sionet,  ot  potios  Deo  qaam 
■  kiYancalo  obediat  et  adhfireat.  79 

z       Epibt.  III.  —  Ad  eanoAicoi  regolarM  de  Aiidi  corle.  — 
g  iMdibiu  laia  se  tarrori  ■iifit«  qiiafli  demoloari.  Dtiode 


! 


^oadBM  «I  «BaoiiMa  S.  AigisOiii  B  N  a«MeMOB|  noa 
J  «Mo  imptdiiuidoa,  81 


Eh8t.  IV.  —  Ad  Amoldum  abbatem  Morimondi.  —  Ai^ 
noldam  abbatem,  temere  relieto  monasterio,  peregrinan- 
tem,  ad  monasterii  coram  reyocat,  fratrom  acandala  et 
greffis  pericola  exponens.  99 

KPiST.  V.  —  Ad  Adam  monaebom.  —  Dehortator,  ne 
Arnoldo  abbati  Morimondi  adhsereat,  nec  sc  paregrina* 
tionis,  aot  potios  vagationis  ejus  sociom  prsebf^at.      91 

Epist.  VI.  —  Ad  Brononem  Goloniensem.  —  Monaehoa 
qoosdam  al)batis  Morimondi  yagabundos  opera  Braooai 
redoei  copit  ad  monaatarioro.  M 

Epist.  VI!.  —  Ad  Adam  monachum.  —  Adamom  ot  ad 
mooasteriom  yel  nunc  tandem,  abbate  mortoo,  redeat,  hor- 
tatar:  osiendit,  in  tali  caosa,  nollam  foisse  obedienti» 
vineolam.  Demon  respondet,  eor  aliomm  Ordinom  relir 
giosos  reeipiat.  98 

Epist.  VIII.  •—  Ad  Branonem  Goloniensem  eleetom.  — 
Beroardos  a  Branone  coosaltos  de  acceptando  episcopata 
Goloniensi,  ita  respondet.  ot  sospensom  eom  teneat,  imo 
terreat  mole  tanti  manerit,  monens  por  orationes  confta- 
lere  Deom.  10§ 

Epist.  IX.  —  Ad  eamdem  jam  archiepiscopam  Golo- 
niensem.  —  Branonem  recens  creatom  archiepiscopnm 
Goloniensem  ad  timoren  indocit.  107 

Epist.  X.  —  Ad  enmdem.  —  Branonem  ad  jnslom  cor- 
ripiendi  zelom  excitat.  106 

Epibt.  XI.  —  Ad  Gaigonem  priorem  et  caeteros  Gartu- 
siflB  majoris  religiosos.  ^  De  ver»  et  sincers  charitatis 
lege,  sigois,  effectis  gradibas,  perfeetione  Patrias  reser-  ' 
vata,  malta  pie  disserit.  108 

Epist.  XII.  —  Ad  eosdem.  —  Oralionibos  eoram  se  : 
commendat.  115  [ 

Epist.  XIII.  —  Ad  Dominom  papam  Honoriom.  —  Al- 
berici  eleciionem  ad  episcopatom  Gatalaonensem  ratam 
haberi  petit.  lia 

Epist.  XIV.  —  Ad  eQndom  Honoriom  Mimm.  — ^  Gao- 
•Ba  oecleiiA  DiviooMiiii,  lammo  pontiiioi  oommeBd^ 


11G7 


ORDO  RERUM 


iia 


Epist.  XV.  —  Ad  Haimericam  eancellariam.  —  Unde 
iQpra.  118 

Epist.  XVI.  —  Ad  Petmm  presbytenim  cardinalem.— 
Unde  snpra.  ii9 

Epist.  XVII.  —  Ad  Petmm  diaconnm  cardinalem.  — 
Excnsat  se  qaod  vocatns  non  yenerii,  de  scriptis  postnla- 
tis  respondet.  119 

Epist.  XVIil.  —  Ad  enmdem.  —  Opinionem  sanctitatis 
a  se  amoliri  nititnr,  et  promittit  se  quos  scripserat  libel- 
los  commnmcatarnm.  120 

Epist.  XIX.  —  Ad  eamdem.  ^  Commendat  Remenses 
iegatos.  122 

cpiST.  XX.  —  Ad  Haimericnm  cancellarinm.  —  Unde 
snpra.  123 

Epist.  XXI.  —  Ad  Matthsenm  legatam.  —  Excusat  se 
perbelle,  qnod  vocatns  ad  negotia  tractanda,  non  acces- 
serit.  123 

Epist.  XXU.  —  Ad  Hnmbaldum  Lngdnnensem  archi- 
episcopum  et  legatnm.  —  Gausam  episcopi  Meldensis 
eommendat.  124 

Epist.  XXIII.  —  Ad  Attonem  Trecensem  episcopnm. 

—  Attonem  episcopnro,  qni  in  morbo  mortem  cogitans, 
omnia  sna  distrihuerat  in  pauperes,  restitutum  valetndini 
solatur,  et  laadat.  125 

Epist.  XXIV.  —  Ad  magistrum  Gillebertum  universa- 
lem,  episcopum  Londoniensem.  —  Laudat  Gillebertom, 
quod,  faclus  episcopus,  paupertatem  colat.  128 

Epist.  XXV.  —  Ad  Hogonem  Rothomasensem  archi- 
episcopum.  —  Hortatur  Hugonem,  ut  apud  snos  Rotho- 
magenses  patiens  simal  ac  pacificns  esse  studeat;  zelum 
quoqae  discrelione  moderetnr.  129 

Epist.  XXVI.  ~  Ad  Guidonem  Laasannensem  episco- 
pnm.  130 

Epist.  XXVU.  —  Ad  Ardutionem  Gebennensem  elec- 
tnm.  —  Monet  ut  electionem  suam  divin»  gratiae  tribnat, 
eique  sedulo  deincops  eooperari  stndeat.  130 

£piST.  XXVIil.  —  Ad  eumdem  jam  episcopam.  —  Inte- 
rim  hortatur  ut  dignitatem,  quam  sine  roeritis  praeceden- 
tibus  oblinuit,  saltem  subsequentibus  ornei.  131 

Epist.  XXIX.  —  Ad  Stephanum  Metensem  episcopum. 

—  Congratulatur  Stephaoo  de  pace  Ecclesiae  reudita, 
idque  nuonisi  unius  Dei  beneficio  tribuendunn.  132 

Epist.  XXX.  —  Ad  Alberonem  primtcerium  Metensem. 

—  Negotium  qnoddam,  quod  Albero  urgebat,  e%  Dei 
beneplacito  uernciendum  monet,  non  tam  requirens  da- 
tum,  quam  fructnm.  132 

Epist.  XXXI.  —  Ad  Hngonem  comitem  Campani»,  roi- 
litero  Templi  factnm.  —  Hu^ni  gratnlatur  ob  susceptam 
mUitiam  sacram,  et  beneficioruro  memoriam  promittit. 

135 

Epist.  XXXII.  —  Ad  Abbatem  Sancti-Nicasii  Remensis. 
— .  Abbatem  ob  discessnm  et  transitnm  Drogonis  monachi 
ad  alind  monasterinm,  consolatnr  et  ad^patientiam  hor- 
tatnr.  136 

Epist.  XXXIII.  —  Ad  Hugonem  Pontiniacensem  abba- 
tem.  —  Planins  mentem  suam  prescribit  de  susceptione 
Drogonis,  et  omoem  a  se  sinistram  snspicionem  depellit. 

138 

EpiST.XXXrV.—  Ad  Dro^onem  monachum.— Congratu- 
latnr  Drogoni,  quod  ad  stnctiorem  observantiam  transie- 
rit;  hortatar>iue  ad  perseverantiam.  139 

Epist.  XXXV.  —  Ad  magistrum  Hngonem  Farsimm.  — 
Humberti  oujusdam  causam  ei  commendal,  monetqoe  at 
in  sententia  qaadam  erronea  corrigi  nun  erabescat.  14! 

Epist.  XXXVI.  —  Ad  enmdem.  —  Respondet  litteris 
Ungoois,  suadetqiie  ut  ab  impngnanda  episeopi  jam  de- 
fnncti  sententia  desistat.  142 

Epist.  XXXVII.  —  Ad  Theobaldnm  comitem  Campani». 

—  Miratur  se  in  causa  Humberti  justa  et  seqna  petentem 
pati  repulsnm:  monetque  ut  intuitu  suprenu  jndicis  mi- 
sero  non  neget  opem  et  misencordiam.  143 

Epist.  XXXVIII.  —  Ad  eumdem.  —  Unde  sapra.    145 

Epist.  XXXIX.  —  Ad  eamdem.  —Diyersoram  causas 
Theobaldo  commendat.  Deuique  ut  erga  episcopos,  con- 
cilii  causa  in  ejus  civitate  constitatos,  honorifiee  et  reve- 
renter  se  gerat,  bortatur.  146 

Epist.  XL.  —  Ad  enmdem.  •—  Paaperem  religiosum 
Theobaldo  commendat.  147 

Epist.  XLI.  —  Ad  enmdem.  —  Senem  religiosnm  com- 
mondat.  148 

EiiST.  XUI.  —  Ad  Henricum  Senonensem  arcbiepisco- 
pam.  —  Haec  epistola  potius  Justi  tractatus  nomen  et  lo- 
cam  mercbatur :  itaque  e  sede  sua  sabmotam  ad  tomum 
secnndum  inter  traciaius  remisimus,  cum  hoc  titalo:  De 
moribu»  et  officio  episcopornm  episiola  42  seu  tractatns, 
ad  Henricam  Senonensem  arcbiepi»copam«  148 

Epist.  XLIII.  —  Ad  eamdem  Heorieani*  •*•  Scribit  pro 
litorutf  relesiiB  Xoliimeniii,  148 


Epist.  XLIV.  —  Ad  eamdem.  —  Unde  sapra.       1# 

Epist.  XLV.  —  Ad  Lndoyicum  re^em  Francoram.  - 
Cistercienses  Ludovicnm  regem,  Parisiensi  episeopoio* 
festum  ac  injurium,  ffraviler  ac  iibere  redar^aant,  cai* 
sam  illias  apud  pontincem  Romannm  actnri,  fi  rex  amali 
coeptis  non  dcstiterit.  1# 

Epist.  XLVI.  —  Ad  domionm  papam  Honoriiim  XL  - 
Unde  snpra.  ^  Conqaerunlnr  apad  Pontiftcem,  qood  n 
laxatione  interdicti  subreptitie  obtenta,  Rex  Gallia  jn 
pridem  pronus  ad  pacem,  factns  sit  obstinalior.        IN 

Epist.  XLVII.  —  Ad  eumdem  ex  persooa  Gaafridi  Ca^ 
notensis  episcopi.  —  Exponit  Pontifici  eaasam  apiacflfi 
Parisiensis  a  rege  Lndovico  ioique  oppressi,  tpn  inttf* 
dicto  ab  episcopis  Gallicanis  compaisaa  restitatiooM 
promiserat,  sed  absolutione  ab  Honorio  obtenta  conti- 
macior  factus  non  praestitit.  ISS 

Epist.  XLVIII.  —  Ad  Haimericnm  cancellariom.  — 
Unde  snpra,  et  contra  obtrectatores.  Querelasin  te  Uctu 
dilait,  et  solitudinis  silentiiqae  facultatem  precatar.  131 

Epist.  XLIX.  —  Ad  dominum  papam  Honoriam.  — Pn 
Henrico  Senooensi  archiepiscopo.  iS7 

EpisT.  L.  —  Ad  enmdem.  —  Unde  sapra.  —  Postolal 
nt  archiepiscopo  licoat  ad  sedem  apostolicam  appellara. 

1» 

Epist.  L1.  —  Ad  Haimericam  cancellitfiam.  —  Uiidf 
supra.  158 

Epist.  LII.  —  Ad  eamdem.  —  Episeopnm  CarnoteBsen 
non  affeciasse  profectionem  Jerosolymitanam.  GaafiseC 
negotiis  publicis  absolvi  se  rogat.  19 

Epist.  LIH.  —  Ad  eumdem.  —  Daos  relifiosof,  et  ii 
his  seipsum  Haimerico  reprsesentat.  151 

Epist.  LIV.  —  Ad  eumdem.  —  Vivianam  abbatam  eom- 
mendat.,  monetque  de  cora  anim»  serio  gerendae.    160 

Epist.  LV.  —  Ad  Gaufridam  Garootensem  episcopnt 

—  Monachum  quemdam  reclnsum  desertorom  instiinti, 
sed  jam  resipiscentem,  a  Ganfrido  snscipi  et  jaTari  posto- 
lat.  \m 

Epist.  LVI.  •—  Ad  enmdem.  —  De  peregrinatione  Je- 
rosolymitana  Norberti  se  incertnm  esse.  SentenUae  ejoi- 
dem  de  Antichristo  se  non  assentire.  Caasam  (fao^ 
Humberti  commendat.  ftt 

Epist.  LVII.  —  Ad  eamdem.  —  Per  minora  vota  bm 
debere  impediri  majora  bona.  Videtur  hoc,  ni  fallor,  seri- 
bere  in  cansa  monacbi,  de  qao  supra  epistola  lt.     163 

Epist.  LVIH.  -—  Ad  Ebalum  Catalaunensem  epiioopuk 

—  Hortatur  Ebaium,  ut  monasterio  sea  eccletias  omnaa 
sanctorum  yimm  idonenro  praefici  cnret.  iC5 

Epist.  LIX.  —  Ad  Guilencaro  Lingonensem  e|ttsc(^nmL 
^  Hurtatur  ut  res  qnasdaro  ecclesi»  S.  Stepbani  Divio- 
nensis,  per  obitoro  Garoerii  vacaotes,ad  tolleiidam  scan- 
dalis  et  calumniis  ansaro,  eidera  eccIesiA  eedat.         166 

Epist.  LX.  —  Ad  enmdem.  —  SappUeat  pro  oecMa 
Molismensi.  167 

Epist.  LXl.  —  Ad  Ricuinum  Tulleniem  episeopoia.— 
Homioem  qui  poenitentiam  subitnms,  jussaepiacopiTol- 
lensis  venerat,  ad  eurodem  remittit  euraadam.  161 

Epist.  LXII.  — Ad  Henricnm  Virdanensem  opiscofOB. 

—  Feminam  multis  obstrictam  peccatis,  sed  jam  poaailei- 
tem  comroendat  episcopo.  ill 

Epist.  LXIII.  —  Ad  eumdem.  — Pnrjifat  sa  de  facto  i»> 
merario,  cujus  insimulatus  fnerat;  ejas  notitiam  cafit: 
Guidonem  eidem  commendat.  19 

Epist.  LXIV.  —  Ad  Alezandram  Lincolniensem  epise»> 
pnm.  —  Pbilippus  voleos  proficisci  Jeroaolymam,  ad  Ua- 
ram-Vallem  forte  divertens,iilic  manere  decreviL  Ales» 
dri  ad  boc  consensum  reqnirit.  Negotiam  eam  eiedii^ 
ribos  Philippi  illi  commendat.  Deniqne  horiator  eamdci 
ne  gloriaB  mundanae  niminm  fidat.  10 

Epist.  LXV.  —  Ad  Alvisom  abbatem  AqoiseiaelL  - 
Laudat  in  Alviso  parteraam  erga  Godninam  mansaelai' 
nem.  De  adroissione  se  excnsat,  et  veoiamjprecalnr.  11 

EpiST.  LXVI.  —  Ad  Ganfridum  abbaiem  Slancti-Me^ 
di.  —  Operam  ejas  reqairit  in  reconciliando  aibi 
Alviso;  solatur  eumdem  in  tribulatiooibas, 

Epist.  LXVil.  ~  Ad  roonachos  FlaTiaeensea.  — 
ptionem  B.  Monachi  tuetur,  tanqnam  de  ignoto  aibi 
nns  monasterio,  et  jnstas  ob  cansas  discedentas. 

Epist.  EXVIII.  —  Ad  eosdem.  —  Unde  aiipra. 

Epist.  LXIX.  —  Ad  Guidonem  abbatem  da  Tri 
tibus.  —  Guidonem,  qui  incnria  ministraniinm  ia 
cratione  calicis  erraverat,  ob  defectum  Tini,  inslnitl^ 

Epist.  LXX.  —  Ad  enmdem.  —  Docet  qoali 
dia  in  pastore  esse  del>eat,  monetqae  at  aantanlisn*; 
monachum  transgressorem  latam  retracteL 

EpisT.  LXXI.  —  Ad  monachoi  ejaidem  loci.  —  Se 
taliiie  bactenas  visitationemt  non  inearia«  aad  ii 
tione  opportanitatif  s  di  ftogertt  abbalia  ootat  ooi 
laiar. 


ii 


0 
fii 


*« 


•-  v* 


1169 


QOiE  IN  HAG  VOLUMINIS  PRIMI  PARTE  PRIORI  CONTINBNTUR. 


1170 


Epist.  LXXII. — Ad  RaioaldumFasDiacensem  abbatem. 
^Ostejiditqnamsit  alienus  a  laudibus.Jugum  Ghristileve 
•sse.  Patris  nomen  detrectat,  Frater  vocari  contentus. 

184 

Epist.  LXXIII.  —  Ad  eumdem.  ~  Rainaldum  de  com- 
aBisso  tibi  prselationis  munere  nimis  anxium  et  qfuerulum 
instrnit;  monetque  opem  et  solaiium  suis  potius impen- 
dendum  qnam  ab  eis  requirendum.  187 

Efist.  LXXIV. — Ad  eumdem.  ~  Optaverat  Bernardus 
Rainaldum  molestis  abstinere  querimoniis;  nonc  jubei  de 
nbas  ejus  se  reddi  certiorem.  188 

Epist.  LXXV.  —  Ad  Artaldum  prulliacensem  abbatem. 

—  Dissuadet  monasterii  conditionem  in  Hispania.      189 
Epist.  LXXVI.  —  Ad  abbatem  canonicurum  S.    Pftri 

De  Monte.  ^  Quid  agendam  cum  yero  qoi,  post  diutur- 
nam  in  domo  et  habilu  religioso  conversationem,  ad  sse- 
eulnm  etsecundas  nuptias  transierat.  190 

Epist.  LXXVII.  —  Ad  Magistrum  Hugonem  de  S.  Vic- 
tore.  —  (Haec  ouoque  epistola  hoc  ioco  sublata  inter  tra- 
cUtns  tomo  II  locum  memit).  190 

Epist.  LXXVUI.— Ad  Sugerium,  abbatem  SanctiDio- 
mjnu —  Laudat  Sugerium,  misso  fastu  et  externo  splen- 
dore,  ad  mode.stise  et  religios»  disciplinae  curaminopmato 
eonversum.  Clericum  aul»  potios,  qnam  Dei  ministerio 
dedilum  acriter  perstringit.  191 

Epist.  LXXIX.—  Ad  abbatem  Lncam.  —  Feminarum 
eontuberoium  fugiendum  monet.  Et  quiddefratre  incri- 
men  lapso  faciendum.  199 

Epist.  LXXX.— Ad  Guidonem  abbatem  Molismensem. 

—  Consolatur  afflictum  ex  grayi  injaria :  vindictam  vero 
Biaerifiordia  temperandam.  201 

Epist.  LXXXI.— Ad  Gerardum  abbatem  Paltariensem. 

— Purgat  se  adversas  iniquam  criminationem.  202 

Epist.LXXXII. — Adabbatem  Sancti  Joannis  Carnoten- 

sis.  —  Abdicationem  cur»  pastoralis,  et  peregrinationem 

Jerosolymitanam  dissuadet.  202 

Epist.  LXXXIII.— Ad  SimonemabbatemSanctiNicolai. 
— Eum  in  persecutiono  solalur.  Piosconatus  nonsemper 
habere  optatos  snccessas.  Prslato  arctioris  disciplioae 
stndioso  quid  agendom  cum  subditis.  204 

Epist.  LXXXfV.  — Adeumdem.  —  Monachnm  erroneum 
remittit,  sed  reducem  lenius  et  mitius  tractari  suadet. 

205 

Epist.  LXXXVtt^Ad  eamdem  Guillelmnm.  —  Suavi- 
ter  perstringit  Guillelmum.  conquorentem  sibi  a  Bernar- 
do  ^aribus  amoris  ofGciis  non  responderi.  206  . 

Epist.  LXXXVI.  —  Ad  eurodem,— -Monacham  fugiti- 
ram  dure  increpatum  et  increpandum  remittit.  Ip^ivero 
Gaillelmo,  mutaiionem  aut  yitam  privatam  meditanti, 
perseverare  suadet.  210 

Epist.  LXXXVil.— AdOgerium  canonicnm  regalarem. 
— Improhat  abdicationem  curse  pastoralis,  etsi  pise  quie- 
tis  amorefactam.  Instmit  oihilominus,  quomodo  deinceps 
privatus  in  coenobio  vivere  debeat.  211 

Epist.  LXXXVIII.  —  Ad  eumdem.  —  Se  mnltis  occu- 
pationibus  impediium,  hactenus  non  potnisse  votis  ejus 
satisfacere:  cogiqoe  etiam  modo  parcius  scribere.  Opu- 
scalam  quoddam  saum  edi  in  pablicum  yetat,  nisi  reco- 
gnitum.  217 

Epist.  LXXXIX.— Ad  oumdem.— Scriptionisbrevita- 
tem  excusat  prsetextu  sacri  temporis,  cni  potius  silen- 
liam  competat:  item  professionis  etruditatis,  at  docendi 
munns  u^turpare  non  audeat.  220 

Epist.  XC— Adeumdem.  — Amori  siocero  non  opns 
esse  prolixis  lilteris,  aut  roultis  verbis :  seque  a  yaleta- 
dine  propemodum  desperata  convalescere.  221 

Epist.  XCL  —  Ad  abbates  Suessione  con^egatos.  — 
Abbates  excitat  ad  strenuo  curandum  negotium,  cnjus 
eausa  conyenerunt.  Stndiam  profectus  serio  commendai : 
nil  morandum,  si  tepidi  quidam  et  dissoluti  forsan  de- 
trectent  et  obmurmurent.  222 

Epist.  XGII.  —  Ad  Henricam  regem  Anglornm.  -*  Mo- 
nacbis  a  se  missis  ad  coostrnendam  mouasteriamy  regis 
favorem  postulat.  224 

Epist.  XGIIi.  —  Ad  Henricum  Wintoniensem  episco- 
pam.  —  Officiose  eum  salntat.  225 

Epist.  XCIV.  —  Ad  abbatem  cujasdam  monasterii  Ebo- 
racensis,  ande  exierat  prior  cum  aliquantis  fratribus. 

226 

Epist.  XGV.  —  Ad  Tarstinnm  archiepiscopnm  Ebora- 
censem.  —  Gharitatem  et  beneficentiam  ejus  erga  reli- 
giosos  laudat,  228 

Epist.  XCVI.  —  Ad  Richardnm  Fontanensem  abbatem 
et  socios  ejus,  qai  de  alio  ordine  ad  Cistercieosem  trans- 
ierant.  —  Laudat  eos  ob  reoovationem  religioss  discipli- 
niB.  229 

EnsT.  XGVIL  — Ad  dacem  Conradom.  —  Dehortatar 
emn  a  beiio  comtti  Gebenaonti  inlereBdo,  ne  contra  se 


nltorem  Deom  provocet.  229 

Epist.  XCVIIl.  —  De  Macbabsis,  sed  ad  qaem  scripta 
sit  ignoratur.  — Respondet  ad  qnsstionem,  cnr  ex  justis 
antiquffi  legis,  solis  Machabaeis  Ecclesia  diem  festam  de- 
ereverit.  230 

Epist.  XCIX.  —  Admonaehamquemdam.— Obmona- 
chi  cujosdam  a  suo  coBnobio  discessum  anxius,  ejusdem 
lilteris  sinistra  se  snspicione  liberatum  scribit.         234 

Epist.  C—  Ad  episcopum  qaemdam.  —  Ejus  erga  re- 
ligiosos  pauperes  favorem  et  beneficentiam  laudat.    235 

Epist.  CI.— Ad  religiosos.  —  Monachum  qni  sine  li- 
centia  disceiserat,  redeuntem    benigne  sascipi  postalat, 

236 

Epist.  Cll.  —  Ad  quemden  abbatem.  —  Monachicnjns- 
dam  dyscoli  emendationem  omni  modo  tentandam ;  sed 
incorrigibilem  ejiciendum,  ne  plures  ejus  consortio  depra- 
ventur.  236 

Epist.  CIIK  —  Ad  fratrem  Willelmi  monachi  Clarae- 
Vallensis.  —  Insic[ni  paupertatis  religios»  commendaiione 
prsBvia,  perstringit  in  eo  nimium  inres  terrenas  affectum, 
cum  damno  pauperum,  imo  suo  ipsius  coniunctnm,  ntqui 
mallet  sua  morti,  quam  amori  Cbristi  ceaere.  237 

Epist.  CIV.  —  Ad  magistrum  Gualterum  de  Galvo- 
Monte.  —  Horlatnr  eum  ad  fugam  sseculi,  monens,  potio- 
rem  csse  causam  Christi,  et  anims,  quam  parentum.  238 

Epist.  CV.  —  Ad  Uomanum  Roman»  curie  subdiaco- 
num.  —  Vit»  religiosae  propositum  urget,  mortis  memo- 
riam  inculcans.  240 

EpisT.  CVl.— -Ad  magistrum  Henricam  Mordach.  —  Ad 
capessendnm  religiosas  yiue  statum  excitat,  ejas  delicias 
breyiter  insinuans.  241 

EpiST.  CVII.  — AdThomam  praepositnm  de  Beyerla.— 
Thomas  iste  Ordini  Cistercienci  in  Clara-Valle  sese  deyo- 
verat:  procrastinantem  Bernardns  hortatur  ad  yota  per- 
solyenda.  Atsnrdo  cantatum  sequens  docebit  epistola,  ubi 
iofelicem  Thomae  exitom  commemorat.  In  hac  yero  tota 
salutis  oBconomia  profundissime  describitur.  242 

Epist.  CVIH.  — Ad  Tbomam  deSancto-Audomaro,po8t 
transgressionem  pronvissionis  suse  veniendi  ad  conyersio- 
nem.  —  Hnnc  relictis  studiis  religionem  ingredi  hortatur, 
proposito  Thomae  de  Beverla  exilu  infelici.  249 

Epist.  CIX.— Ad  illustrem  juvenem  Gaufridum  de  Per- 
rona,  et  socios  eius. — Nobiles  juvenes  ob  religiosas  vitae 
propositum  praeaicat  et  ad  perseverantiam  hortatnr.  251 

Epist.  GX. — Ad  parenies  eiusdem  Gaufridi  consolato- 
ria.  —  Non  esse  cur  filium  religiosum  tanquaun  perditum 
lugeant,  vel  etiam  cur  deliciualo  metuant.  253 

Epist.  CXI.  —  Ex  persona  Eliae  monachi  ad  parentes 
suos.  —  Hortatnr  eos  ne  se  Deo  servire  yolentem  impe- 
dire  aatretrahere  coneniur:  indignnm  id  fore  etfmstra- 
neum.  253 

Epist.  CXII.  — Ad  Gaufridnm  Lexoyiensem.  —  Dolet 
eum  deserto  rt>ligionis  proposito  rediisse  adsocnlum;  et 
ad  resipiscenliam  hortatur.  255 

Epist.  GXIif.  —  Ad  Sophiam  virginem.  —  Eampraedi- 
cat  ob  spretam  mundi  gloriam :  et  expositis  religiosarum 
virginum  elogiis,  priyilegiis,  praemiis  ac  ornamentis  ad 
perseverantiam  hortatur.  256 

Epist.  CXIV.  —  Ad  alteram  sanctifflonialem  —  Qnae 
snb  habitu  religioso  animum  gesserat  mundo  deditnm, 
eam  jam  resipiscentem  praedicat,  et  ne  gratiam  negUgat, 
horutur.  259 

Epist.  CXV. — Ad  aliam  sanctimonialem  de  monasterio 
Sanctae-Mariae  Trecensis.  —  Disanadet  ei  eremom,  quam 
temere  et  imprudentes  appetebat.  261 

Epist.  CXtI.— Ad  Ermengardem  qaondam  comitissam 

Britannise.  —  Affectum  sui  cordis,  et  vim  religiosae  dile- 

ctionis  suaviter  et  familiariter  insinuat.  262 

Epist.  CXVII.— Ad  eamdem.  —  Laudat  ejusindiyino 

servitio  alacritatem,  snnmque  illius  yidendae  desiderium 

indicat.  263 

Epist.  GXVIII.  —  Ad  Beatricem  nobilem  et  religiosam 

matronam.^Officiosam  ejus  charitatemetsollicitadinem 

commendat.  263 

Epist.  GXIX.  —  Ad  Dncem  et  Ducissam   Lotharingiae. 

-*  Gratias  agit  pro  condonatis  hactenns  vectigalibas,  sed 

caveri  cupit,  negratia  principiun  opera  ministroram  inter- 

yertatur.  264 

Epist.  GXX.  —  Ad  Dacissam  Lotharingiae.  —  Probene- 

flciis  oblatis  gratias  agit,  et  ab  iniqao  bello  eam  deterret. 

265 

Epist.  CXXI.— Ad  Dneissam  Bargandiae. -*  Offensam 

Hngoniplacare  nititnr,  et  assensaminconjagiumqaoddam 

ab  ea  e.\poscit.  266 

Epist.  GXXII.  —  HildebertiTaronensis  archiepiscopiad 

Bemardum  abbatem.—  Beruardi  fama  nominisetsaneti- 

tatis  permotofl,  familiaritatem  ejas  expoteit.  266 

Epist.  GXXIu.— Rflieriptam  abbatis  Bemardi  ad  Hil« 


1171 


ORDO  RBRUM 


1172 


debertiiiii  ToronensfmarchiepiiQOpiim.— Landeslaadibas 
rependit.  267 

.  Epist.  GXXIY.  —  Ad  eomdem  Hildebertiim  aai  noadam 
receperat  DomiDam  laaocentium  papam.  —  Hortatar  at 
iDDOceatiom,  ioGaliia  ob  schisma  Petri  Leoois  exsulem, 
ati  legitimam  pontificem  agnoscat.  S68 

EpiST.  CXXV.  —  Ad  ma|^tram  Gaafridum  de  Lorato- 
rio.  —  Operam  ejas  reqairit  in  asserendo  pontificata 
Innocenlii  adversas  schisma  Petri  Leoois.  269 

Epist.  GXXVI.  —  Ad  episcopos  Aauitaais  coDtra  Gerar- 
dum  Eogolismeosem.  —  Causam  Innocentii  ut  legitimi 
pontificis,  egregie  taetur  adyersus  Gerardam  EogoIismeD- 
sem,  scbismatici  portes  agentem,  cujus  mores  depiogit,  et 
subterfogia  eludit.  270 

Epist.CXXVII.  —  Ad  Gaillelmom  comitem  Pictayoram, 
ducem  Aqoitanise  ex  persona  Hagonis  ducis  Bargandise. 

—  Guillelmam,  aotipapse  Anacleto  faventem,  hortator  ad 
Innocentiom  yerum  pontificem  racipiendom.  281 

Epist.  CXXVIiI.~Ad  eomdem.  —  Serio  eambortator 
de  redocendis  ad  Ecclesiam  clerieis  quos  expolerat.  282 

Epist. —  CXXIX.—  Ad  Janoenses.  —  Pacemqaam  ali- 
qoaodo  coram  conciliaverat,  constanter  retinendam  et 
tuendam  hortatar.  383 

Epist.CXXX.  —  Ad  Pisanos.  —  Pisaoos  laudat  obstu- 
diom  et  favorem  erga  Inno<eotiam  papam,  qai,  Romaper 
aotipapam  Aoacletom  occopata,  exsol  Pisas  concesseral. 

S85 

Epist.  CXXXl.  —  Ad  Mediolanenses.  —  Com  Mediola- 
oeoses  lonoceDtio  recoociliati,  tameo  liiobare  io  officio  et 
obedieotia  videreotor,  eos  ad  retioendam  coostaotiam 
incitat  recentia  Roman»  Ecclesiae  erga  illos  beDeficia 
memoraos.  286 

Epist.  CXXXII.  —  Ad  clerom  Mediolaoeosem.  —  Gra- 
talator  clero  Mediolaoeosi,  cojas  opera  civiias,  reliclo 
schismate  Aoacleti,  ad  ooitatem  Eeclesiae  redierat     287 

EpiST.  CXXXlil. — Ad  ooiversos  cives  Mcdiolanensium. 
-»  lavitatus  ad  coro|>ooeodam  paeem,  lastator  ad  hoc  opos 
soam  operam  recrairi.  288 

Epist.  CXXXIV.  —  Ad  oovitios  apod  Mediolanom  cou- 
versos.—Novitiis  Mediolanensibasgralalator  de  conver- 
•ione,  leqoe  peracto  condlio  illos  invisaram  spoodet. 

289 

Epist.  GXXXV.  —  Ad  Petrom  Papiensem  episeopom.— 
Delatas  sibi  laodesio  Deum  refaodit.  Episcupom  ab  ope- 
ribos  misericordise  laudat.  289 

Epist.  CXXXVl. — Ad  iDooceotiom  papam.  —  Dalfioom, 
de  illatis  injuriissatisfacereparatam,  mitios  tractari  copit. 

290 

Epist.  CXXXVU.  —  Ad  Imperatricem  Romanam.  — 
Mediolaoenses  noo  aote  receptos  io  gratiam  a  pontifice, 
qnam  ipsi  Lothariom  imperatorem  recipereot.  uioc  eos 
ciementise  imperatricis  commeodat.  291 

Epist.  CXXXVUl.  —  Ad  Heoricumregem  Aoglorom.— 
A  rege  soppeiias  petit  pro  loooceotio  papa.  292 

Epist.  CXXXiX.  —  Ad  Lothariom  imperatorem.  —  Exei- 
tat  imperatorem  ad  reprimeDdos  scbismaticos.  Gaosam 
coiasdam  ecclesiae  apod  Tollum  sitae  commeodat.     293 

Epi3t.  CXL.  — Ad  eomdem.  —  Pisaoos  pootificis  sta- 
diosos  apod  Lothariam  commeodat.  295 

Epist.  CXLl.  —  Ad  Hombert  abbatem  I|[niac60sem. 

—  Graviter  eum  |>erstringit,  ob  mooos  prselatioois  iocon- 
solto  ac  temere  (umissom.  296 

EpiST.  CXLU.  — Ad  monachos  Al^eoses.  —  Mouachos 
Alpenscs.  qoi  se  sub  ordine  Cistercieosi  Clarss  ValioQsi- 
bos  aggrcgaveraot,  commeodat  el  consolator  de  abseotia 
patris  ad  altiorem  gradom  assompti.  Hinc  de  novo  abbaie 
elieendo  ens  monet.  297 

Epist.  CXUII.  —  Ad  soos  ClarsB-Valleoses.  —  Diaroam 
soiabsentiamexcosat,  sibinon  mimus,imo  magis  gravem, 
qaam  sois.  Interim  breviter  eos  officii  admooet.        298 

Epist.  CXLIV.—  Ad  eosdem. —  Molestiam  loogioris 
abseotis  soae  a  dilecta  Clara-Valle.  et  teoerrimam  erga 
filios  soos  affectom  ac  desideriom  exprimit.  Soiatium 
nibilomioassaom  io  taotis  pro  Ecclesia  laboribosindicat. 

Epist.  CXLV.  — Ad  abbates  Gistercii  oongregratos  — 
Hos  laborom  et  doiorom  soorom  cooseiosesseaesiderat, 
excosaos  fortc  hoc  pacto  abseotiamsoam.  Optat  saoe  ooo 
peregre,  sed  ioter  soos  mori.  302 

Epist.  CXLVl.  —  Ad  Borchardam  Baleroeosem  abba- 
tem.  —  Gaodet  soos  io  eo  formaDdo  labores  non  esse 
irritos:  felicem  tamen  saccessom  oni  Oeo  tribaendom. 

303 

Epist.  CXLVU,  —  Ad  Petrom  abbatem  Claoiaeensem. 

—  Petros  Beroardom,  peregre  ioter  variosetdifficiles  pro 
Boelesia  labores  agentem,  misso  Geboino  arehidiacono 
Treeeosi  eonsolaUu  faeiat.  Eios  itaqae  benevolom  ani- 
■iiifli  •w?issimeMeoli^Mfelicl(mnexsliftclo}aiiisohis- 


mate  Ecclesi»  statom  prsedieat.  304 

Epist.  CXLVIU.  —  Ad  eumdem.  —  Paocis  Petro  ret- 
poodet,  plora  in  a^iam  occasiooem  reservaos.  305 

Epist.  CXLIX.  -  Ad  eumdem.  — Mooet  ot  a  monaste- 
rio  sancti  Bertini  tam  operose  sibi  vindicando  desistat. 

306 

Epist.  CL.  — Ad  dominom  papam  lonoceotiom.  —  Lao- 
dat  pontificem  ex  vanisrectefactis,  ejosquezelam  exeitat 
adversns  ambitionein  Philippi,  qui  roodis  illegitimis  sedem 
Tarooeosem  invadere  tentabat.  9U 

Epii^T.  CLI.  —  Ad  Philippum  ToroDeosis  ecclcsi»  iov»' 
sorem.  —  Gravem  aDimi  soi  dolorem  exprimit  saperPhi- 
lippu,  Torooeosis  ecclesisB  praesolatom  iodebitts  modis 
amoiente  310 

Epist.  CLII.  —  Addomioom  papam  Innocentiam,  pro 
Treceosi  episcopo.  —  losoleotiam  elericoram  iintriri 
igoavia  episcoponim:  Treeeosem  veroobclericoscorrep- 
tos  gravari.  311 

Epist.  CLIII.  —  Ad  Beroardom  de  Portis,  de  Ordioe 
Cartusieosi.  —  Peleoti  expositionem  io  Caotica  Salomo* 
ois,  prsetendit  tenuitatem  suam,  tanto  seilicet  operi,  et 
alionim  exspectationi  imparem.  312 

Epist.  CLlV.  —  Ad  eumdem.  —  Non  licuisse  per  negotia 
stare  promissioni  de  invisendls  Cartosiensibos.  Mittit  peti- 
tos  bormones  in  Cantica.  313 

Epist.  CLV.  —  Ad  Dominom  papam  Innocentinm  pro 
eodem  quando  electos  est.  —  Bernardom  de  Portis,  in  Lom- 
bardia  deslinatam  episcopam.digoomqaidem  eohonore, 
sed  lali  locominos  iaoneam;  ideoqoealteri  cooTeoientias 
reservaodooi,  314 

Epist.  CLVI.— Ad  eomdem,  pro  olericis  AareUaneosi- 
bos.  314 

Epist.  CLVn.  —  Ad  Haimerieom,  pro  eisdem.      31S 

Epist.  CLVill.  —  Ad  domioom  papam  loooceotiam, 
soper  ioterfectiooemagistriThomse,  Prioris  Sancti-Vieto- 
ris  Parisiensis.  315 

Epist.  CLIX.  —  Ad  eamdem,  ia  persona  Stophaai 
Parisiensis  episcopi.  —  Uode  sapra.  319 

Epist.  CLX.  —  Ad  Haimericom  caDcellariam,  in  perso- 
oa)  ejosdem  episcopi.  —  Unde  supra.  dSO 

Epist.  CLXI.  —  Ad  domioom  papam  Innoeeotiom.  — 
Adversas  aactores  casdis  Archembaldi,  sobdecaoi  Aorelii- 
oensis.  3S0 

Epist.  CLXIl. ~  Ad  Haimeriomeancellariam  de  eodem. 

m 

EpisT.  CLXIII.  —  Ad  Joaooem  Cremeosem  cardioalem 
presbyterom  de  eodem.  321 

Epist.  CLXIV.—  Actio  caos»  Liogoneosis  ecclesi»  ad 
domiDum  papam  lonoceDtiam. — Cooqoeritur  Bemardos, 
qood  subdole  et  cootra  datam  fidem  teotata  sit  a/eceio 
episcopi  Ecclesiae  Lingonensis.  322 

Epist.  CLXV.  —  Ad  Falconen  decanam,  ei  Gaidonem 
thesaurarium  Lugduoeosis  Ecclesise.  — Uode  sopra.  323 

Epist.  CLXVL—  Ad  domioom  papam  lonocentiam.  — 
Unde  sopra.  326 

Epist.  CLXVII.  —  Adeomdem.—  Pro  eodem  uegotio. 

327 

Epist.  CLXVtlL— Ad  episcopos  et cardinales  Romans 
curise.  —  Unde  supra.  337 

Epist.  CLXIX.  —  Ad  domionmpapam  Innooentiom.— 
Cnr  ciericos  Ecclesiae  Lingonensis  vocatos  delinnerit;  et 
quibus  manus  eligendi  comroiltendom.  388 

Epist.  CLXX.— Ad  Lodovicum  Juniorem  regem  Frao- 
corom.  —  Electionem  Godofridi  Prioris  sni  in  episcopuai 
Lingoneusem,  cui  Hex  adversari  visus  est,  vinaicare  ni- 
titnr.  329 

Epist.  CLXXI.  —  Ad  domioaro  papam  iDnoeeotiom.  — 
Pro  Falcooe  LusdaDeosi  archiepiscopo  electo.  331 

Epist.  CLXXII.  —  Ad  eumaem  iu  persooa  Godafiridi 
Lingooeosis  episcopi.  —  Ejusdem  eum  saperiore  arga- 
meoti.  332 

Epist.  CLXXUI.  —  Ad  ipsom  Falcooem.  —  Relifioso- 
ram  qooromdam  caosam  commeodat.  332 

Epist.  CLXXIV. — Ad  caDooicos  Logdanenses,  decon- 
ceptione  S.  Mariae.  —  Conceptionis  festam  novmn  etse; 
nnllo  oiti  ie^itimo  fuadameoto:  caoierom  non  fnisse  in- 
stitoendom  inconsalla  sede  apostolica  coi  sententiani 
suam  sabiicit.  332 

Epist.  CLXXV.  — Ad  Palriarcham  Jerosolyflaonun.  — 
Prsventns  ejus  litteris  familiariter  respoodet,  et  miliies 
Templi  commeodat.  336 

Epist.  CLXXVI.  — Ad  domioam  papam  Innooeiitiam, 
ex  persona  Alberonis  Treverensis  arcbiepiscopi.  —  Soott 
erga  Innoeentiom,  citramootanaBqae  Ecclesi»  stadiamet 
obedieotiam  declarat.  337 

Epist.  CLXXVil.  —  Ad  eumdem  io  persooa  eiuadem.-*- 
Qo«ritar  impositwn  sibi  pastoraie  maoas;  sea  in  oxse- 
qaoDdii  qsiB  iai  itnt  BMUMris»  inqpediri^MNlttiOMaH*- 


1173 


QUiE  IN  HAG  VOLUMINIS  PRIMI  PARTE  PRIORl  CONTINBSTDB. 


117A 


^    rom,  non  sine  ipsios  calpa  Pontificis.  338 

Episr.  GLXXVIII.  —  Ad  dominum  papam  Innocentinm 

-    pro  All)erone  Treverensi  arcbiepiscopo.  ~  Qoeritar  per- 

2    irersos  qaosdam  et  Ecclesi»  perniciosos  homines  in  ezse- 

qaendis  pravis  consiliis  pontificiali  aactoritate  maniri: 

j    alios  interim  praesales,  zelam  Dei  iiabentes,  deslitni  et 

2     contemni.  339 

"       Epist.  CLXXIX.  —  Ad  enmdem  pro  eodem. — Caasam 

Alberonis  archiepiscopi  Trevorensis  agitadversns  abba- 

,^    tem  Sancti-Maximini  et  monachos  rebelles  et  contama- 

J    ees.  342 

*       Epist.  CLXXX.  —  Ad  eamdem  pro  eodem.  —  Iteram 

eommendat  pontifici  negotiam  archiepiscopi  Treverensis, 

Qt  sententiam,  subreptitie  obtentam,  praevia  meliore  caa- 

!     s»  cognitione,  revocet.  343 

'        Epist.  CLXXXl.  —  Ad  Haimericam  cancelhiriam.  — 

'     Profitetar  se  beneficiis   iroparem,  nonnisi  volaotatis  affe- 

a     ctu  gratom  se  esse  posse.  344 

'        Epist.  CLXXXII.  —  Ad  Henricam  Senooensem  archi- 

}     episcopum.  —  Hunc  acriter  perstringit,  otpote  dumifi, 

ot  qui  archidiaconom  non  recie  dnposaisset;  et  ad  «qua 

postalnta  ac  pncis  consiiia  diffioilem.  341 

Epist.  CLaXXUI. —  Ad  Conradum  regem  Romano- 

rom.  —  Reverrntiani  Sndis  apostolica^  ei  commendat.  345 

Epist.  CLXXXiV,  —  Ad  dominum  papam  lonocentium. 

-~  Non  posse  mitii  quos  Pontifex  peiierat  monachos.  345 

Epist.  CLXXXV.  —  Ad  Eustachiom  occupatorem  Va- 

lentin»  sedis.  —  Hortaiur  ut  memor  setatis  sos,  et  mor- 

tis  imminentis,  divinique  judicii,  resipiscat,  nec  pravis 

adolatorom  consiliis  pareat.  346 

Epist.  CLXXXVL—  Ad  Simonem  filiom  Castellani  Ca- 

meracensis.  —  Ejus  tutela^  VaicoUenses  monachos  com- 

mendat,patrisdonationemab  eo  ratam  haberi  rogans.  348 

EpiST.  CLXXXVil.  —  AdepiscoposSenonasconvocatos, 

contra  Petrom  Abslardum.  —  E\ci(at  episcopos  adcao- 

sam  religionis  conlra  Abailardam  strenae  agendam.  3^ 

Epist.  CLXXXVill.  —  Ad  eplscopos  etcardinales  cari», 

de  eodem.  -*  Monet  ad  vigilandam  adversas  Petri  Abaa* 

lardi  errores.  351 

Epist.  CLXXXIX.  — Ad  dominnm  papam  Innocentiam, 

de  eodem.  —  Animi  dolotem  iudicatob  errores  Abaelardi 

post  schisma  statim  exsorgentes,  qaibus  Pontificem,  oc- 

correremonet.  35  i 

EpisT.  CXC.  —  Ad  Innoncentium  pontiflcem,  de  errori- 

bos  qaibusdam  Petri  Abaelardi.  357 

Epist.  CXCI.  —  Ad  Innocentiom  expersona  dominiar- 

diiepiscopi  Remensis,  etc.  —  Abelardom,  vana  scienti» 

opinione  turaidnni,  et  de  favore  curiae  Romans  glorian- 

tem,  anetoritaic  Pontifieia  matnre  reprimendom.      357 

Epist.  CXCil.  —  Ad  magistrnm  Gaidooem  de  Casteilo. 

—  Honet  eam  ita  diligere  ac  fovere  Abaelardom,  ot  tamen 
errores  ejus  non  foveat.  358 

Epist.  CXClii. — Ad  magistram  Ivonem  eardinalem, 
de  eodem.  —  Indignam  esse  at  Abselardos  in  Romana 
coria  faotores  inveniat.  359 

Epist.  CXCIV.  —  Rescriptom  domini  Innocentii  contra 
hsreses  Petri  Abselardi.  359 

Epist.  CXCV.  —  Ad  episcopom  Constantiensem.  —  Mo- 
net  ut  Arnaldum  de  Brixia,  Italia  et  Gallia  pulsimi,  et 
jam  auod  i^sum  delitescentem  expeilat,  aot  potios  ad 
eavenda  majora  damna  vinctom  teneat.  361 

Epist.  CXCVi.  —  Ad  Goidonem  iegatom^  de  eodem.  — 
Carendam  ei  fnmiliarilem  Arnaldi  deBrixia,  ne  sob  ejos 
aoctoritate  securius  errores  saos  disseminet.  363 

Epist.  CXCVIi.  -  Ad  Petrum  Bisuntinom  decanom.  — 
Inerepateom  ob  injoriasabbatiChari-Loci  iJlatas.    364 

Epist.  CXCVllI.  —  Ad  dominom  papam  Innocentiam. 

—  Goidonem  a  vi  et  injuriis  oppressoris  vindicari  rogat. 
Niini  aeqoe  decere  sommimi  Ecclesise  Prsesolem  ae  zelum 
joslitiae.  365 

Epist.  CXCIX.  —  Ad  eamdem.  -^  Unde  sopra.  Rosat 
sententiam  pro  Religiosis  inique  oppressis  latam  confir- 
mari,  nec  olterins  aures  prseberi  calamnii<;.  367 

Epist.  OC.  —  Ad  magistrom  Uleeriom  Andegavensem 
episcopom,  pro  gravi  qoereia  qoas  erat  inter  ipsom  et 
aDbatisam  Fontis  Ebraldi.  367 

Epist.  CCI.  —  Ad  Baldoinom  abbatem  Reatini  monas- 
terii.  -  Hortatur  ot  strenoe  incooibat  offi  :io  sao :  hoc  vero 
reqoirit  verbom  praedicationis,  exemplom  operis,  et  prae- 
dpoe  stadiom  oratiouis.  368 

£piST.  CCii.  —  Ad  clerom  Senonensem.  —  Electionem 
novi  Pnesolis  non  ineonsolte  et  praecipitanter  institaen- 
dam.  370 

Epist.  CCIIl.  -*  Ad  Attonem  episcopom  et  clerum  Tre- 
censem.  —  Monet  ot  Ansellum  clericom  Trecensem  ab 
armif  et  c  injugio  revocent.  371 

Bp»t.  CCiV.  —  Ad  abbatem  Saoeti-Albani.  —  Soom 
erga  evB  afMelsai  apefil:  motooili  vero  conspeetom,  si 


pnesens  vita  non  permittat,  foCm  reiMmri.  371 

Epist.  CGV.  —  Ad  episeopom  Roffensem.  —  Dorios  se 
litteris  ejoe,  sed  circa  colpam,  perstringi.  37$ 

Epist.  CCVI.  —  Ad  Reginam  Xerosolymomm.  —  Com- 
mendat  qnemdam  conaanguineom  soom,  et  paocis  monet 
Reginam  itavivere,  ot  regnet  perpetoo.  379 

Epist.  CCVil.  —  Ad  Rogeriom  regem  Sieilise.  —  Hor- 
tatur  ot  se  paoperibos  Rengiosis  benignom  et  benettcum 
exhibeat.  374 

Epist.  CCVIII.  —  Ad  eomdem.  —  Desideratos  a  Rege, 
mittit  ex  sois,  quos  ot  viscera  sose  benigne  soscipiet  fo- 
veri  rogat.  375 

Epist.  CCIX.  —  Ad  eomdem.  —  Pnndicat  regiam  ejos 
muniGcontiam  in  sascipiendis  Religiosis  a  se  missis.   375 

Epist.  CCX.  —  Ad  dominnm  papam  Innocentiom.  — 
Rcmensem  prsesolam  Poutifici  commendat.  376 

£pi8T.  CCXI.  —  Ad  eomdem.  —  Caosam  Cantaariensis 
arehiepiacopi,  neenon  Londinensis  episcopi  commendat. 

376 

Epist.  CCXII.  —  Ad  eomdem.  —  Caosam  Salamenticeu- 
sisepiscopipatheticeuit  apod  Pontificem,  insignem  ejos 
homilitatem  commendans.  377 

Kpist.  GCXIIl.  —  Ad  eumdem.  •«  E\postalat  com  Pon- 
tifice,  qood  reconciliatio  Petri  Pisani,  operasoaetaocto- 
ritate  ipsios  Papae  facta,  irriletar.  378 

Epist.  CCXlV.  —  Ad  eomdem.  —  Episcopom  Camera- 
censem  et  abbatem  Godescalcom  commendat.  378 

Epist.  CCXV.  —  Ad  eomdem.  —  Pro  epiaeopo  et 
decano  Aotissiodorensi.  379 

Cpist.  CCXVI.  —  Ad  eomdem.  —  Comitem  Radolfam, 
qoi  repodiata  uxore  soa  aliam  daxerat,  patronos  in  caria 
renerire  qoeritur.  379 

Epist.  GCXVIi.  —  Ad  eomdem.  —  Theobaldom  caosa 
juiitititiffi  et  fidelitatis  erga  Sedem  apostolicam,premi  mie- 
ritur :  sed  ad  iniqua  compolsom  ope  Pontificis  expediri 
rogat.  380 

Epist.  CCXVIil.  —  Ad  eomdem  eicosaloria  et  novissi- 
ma.  —  Solita  se  apod  Innocentium  gratia  excidiase  ani- 
madvertens,  caosas  offensse  occasione  testamenti  Ivonie 
cardinalis  natus  modeste  diloit.  381 

Epist.  CCXIX.  —  Ad  tres  episcopos  cori»,  AU)erieom 
Ostiensem,  Stephanum  Praenestinom.  Igmarom  Toscala- 
nom,  et  Gerardum  cancellarium.  —  Pro  interdicto  qood 
erat  in  terra  Regis  propter  archiepiscopum  Butlricensem. 

38i 

Epist.  CCXX.  —  Ad  Ludovicom  regem  Francomm.— 
Iniqaam  regis  postolalionem  in  eaosa  Radolfi  rejicit,  mo- 
nens  eomdem  non  premere  innocentes,  el  irritare  contra 
se  Regem  sopremom.  385 

Epist.  CCXXL  —  Ad  eomdem.  —  Unde  sopra.  —  Gra- 
viterLudovicoin  regem  argnit,  quod,  pravis  consiliis  ad- 
haerescens,pacis  consiiia  respoat.  Seqoidem  hactenus  re- 
gii  nominis  stodiosum,  deineepssolins  veritatis  palronom, 
necnon  malefactorom  eios  testem  fore.  88  i 

EpisT.CCXXIl.—  Ad  joslenom  Soessionensem  episco- 
pom,  et  Sogeriom  abbatem  Sancti-Dionjsii.  —  Qoeritor 
apud  eos,  ot  Regis  consiliarios,  de  iniqois  ejos  contra 
Theobaidom  molitionibos,  contra  pactom  et  pacem  ini- 
tam.  387 

Epist.  CCXXlil.  —  Ad  Joslenom  episcopom  Saessio- 
nensem.  —  Satisfacit  episcopo,  cnjns  fiteris  prsefixa  talia 
erat  saiotatio, «  Salotem  in  Domino,  et  non  spiritom  bla- 
sphemi».  »  Rt*qairit  nihilominus  in  eo  majorem  zelom  ad 
Tindicandas  Chrisd  et  Eclesia;  injarias.  390 

Epist.  GCXXIV.  —  Ad  Stephanom  Praenestinom  epis- 
copnm.  —  Malefacta  Lodovici  re|;is  et  injorias  in  Eccle- 
siam,  episcopos,  aliosqoe  expoml.  391 

Epist.  CCaXV.  —  AJ  dommum  episcopom  Soessionen- 
sem.  ^  Hortator  adstodiumpads.  394 

Epist.  CCXXVI.  —  Ad  Lodovicom  regem  Francorom. 
—  Bernardos  et  Hogo  querontnr  de  pertinacia  regis  in 
male  coeptis :  irritos  esse  soos  in  concilianda  pace  laborei 
non  sine  reitni  ejos  exitio  doient.  394 

Epist.  CCXXVIi.  —  Ad  epiacopum  Soessionensem.  — 
Opem  episoopi  perqoam  soilicite  et  ardenter  implorat. 

396 

Epist.  CGXXVIII.  —  AdpetromCIaniaeensem  abba- 
tem,  conqoerentem  qood  ei  non  rescril)6ret.  396 

Epist.  CCXXIX.  —  Petri  Venermbilis  ad  Beroardom 
abbatem.—  Bernardi  litteris  hnmanissime  respondet,  si- 
molqoe  caosas  dissensiooom  inter  Cloniacenses  et  Gister- 
cienses  eiponit.  398 

Epist.  CGXXX.  —  Ad  Ires  episcopos  Ostiensem,  Tusco- 
lanam,  Pnnnestinom.  —  Monet  illos  officii,  ot  a  Ghrisli 
grege  io  episcopatu  Meten^i  lupos  arceant.  417 

Epist.  CCXXaI.  —  Ad  eosdem  pro  abliate  Latiniaoensi. 
— Innoceniiam  abbalit  asaerit  ac  loelBr,et  eapita  aceo- 
saiionom  in  oamprodoetadiloit^DMiifBa  nliuidiscipli* 


1175 


ORDO  RBRUM 


1176 


1 


nsB  religios»  in  ipsis  reqnirit.  417 

Bpist.  GCXXXII.  —  Ad  eosdem.  ~  Contra  abbatem 

Sancti-Theofredi.  419 

Epist.  CGXXXUI.  —  Ad  abbatem  Joannem  de  Basaio, 

Sai  abbatiam  reliqaerat,  et  abierat  in  solitndinem.  — 
lande  eum  revocat  a  solitudine,  ad  quam,  de  misso  mo- 
'  nasterii  regimine,  se  contalerat.  4S0 

EpiST.  GCXXXIV.  —  Ad  Herbortam  abbatem  Sancti- 
Stephani  Divionensis.  —  Temerariae  scriptionis  culpam 
Joanni  condonari  rogat.  421 

Epist.  CCXXXV.  —  Ad  dominumpapam  CoBlestinum, 
pro  iotruso  Eboracensi.  —  Auctoritatem  sedis  apostolic» 
adversus  infamem  et  simoniacom  Eboracensis  Ecclesise 
invasorem  implorat.  422 

Epist.  CCXaXVI.  —  Ad  totam  cariam  Romanam.  — 
Unde  supra.  424 

Epist.  CCXXXVII.  —  Ad  totam  curiam  Romanam, 
quando  elegerunt  abbatem  Sancti-Anastasii  in  papam  Ea- 
genium.  —  Miratur  Bernardum  abbatem  Sancti-Anastasii, 
abstractum  ab  olio  et  solitadine,  ad  totius  Ecclesis  cu- 
ram  rapi:  llmetque  hominem,  quieti  assaetum,  et  rebus 
gerendis  minus  exercitatum,  tanto  oneri  haudparemfo- 
re:  unde  fideli  cardinalium  ope  eum  sublevari  rogat.  425 

Epist.  CCXXXVIII.  —  Ad  dominum  papam  Eugonium 
prima.  —  Bernardus  Eugenio,  recens  m  Ponlificem  as- 
sumpto,  gratulatur  ac  condolet:  ipsum  ad  munus  aposto- 
licam  fortiter  obeundam  animat,  at  conceptie  de  se  mul- 
torum  exspectationi  respondeat.  427 

Epist.  GCXXXIX.  —  Ad  eumdem.  —  Depositionem 
Gaillelmi  Eboracensis  arget  apad  Pontificem,  cui  soli  ea 
potestas  competat.  431 

Epist.  CCXL.  —  Ad  eamdem,deEboracensi  intraso.  — 
Laudat  zelam  Eugeoii.  Porro  eum  nunc  ostendi  vuU  in 
deponendo  Eboracensi,  illam  sedem  fraudulenter  occu- 
pante.  432 

Epist.  CCXLI.  —  Ad  Hildefoosnmcomitem  Sancti  i£gi- 
dii,  de  Henrico  baeretico.  —  Henricum,  Petri  Brusii  hae- 
retici  successorem,  ejusque  impia  dogmata,  et  impura 
facioora  describit,  pungens  Comitem,  quod  talem  in  sua 
ditione  sineret  irapuno  grassari.  434 

Epist.  CCXLII.  —  Ad  Tolosanos  post  reditum  suum.  — 
Soiliciie  fugiendos,  imo  et  fugandos  hsereticos.  Exercen- 
dam  hospitaliiatem.  Nec  qoosvis  praedicictores  admitten- 
dos.  136 

Epist.  CCXLIII.  —  AdRomanos,  quando  recesserunta 
domino  papa  Eagenio.  — Romani;  Arnaldo  haeretico  fa- 
ctionem  mflammante,  antiquae  ReipubUcae  ac  libertati- 
formam  restituere  nitebantur,  sota  sacrorum  cura  Ponti- 
fici  relicta.  Itaque  vectigalia  Pontificum  sibi  vindicant, 
jubentes  Pontificem  decimis,  et  oblationibus  tantum  more 
prisco  contentum  vivere.  Hinc  nata  rebellio,  et  io  Euge- 
nium  acrius  concitata.  Cujus  occasione  Bernardos  aspere, 
sedjuste  increpat  Romanos  tam  iniquos  in  Pontificem, 
co|us  injnriain  sanctosetomoes  Catholicos  redandet,non 
evasura  Dei  vindictam,  nisi  mox  resipiscant.  437 

Epist.  CCXLIV.  —  Ad  Conradum  regem  Romanorum. 
—  Hortatnr  regem  ad  defensionem  auctoritatis  pontUici» 
adversas  rebelles  Romanos.  440 

Epist.  CCXL  V.  —  Ad  dominum  papam  pro  Aurelianensi 
episcopo.  —  Gaudet  ob  zelum  pontiiicis  in  causa  Aurelia- 
nensis  episcopi,  etc.  442 

Epist.  CCXLVI.  —  Ad  eumdem  pro  eodem,  qaando 
praedictus  Aurelianensis  depositus  est.  — Aorelianensem, 
sponte  seepiscopatu  abdicantem,  pontifici  commendat,  ut 
honori  ejus  caatum  esse  velit :  id  humilitatem  ejos,  et 
pontificis  clementiam  decere.  443 

Epist.  CCXLVII.  —  Ad  eumdem  pro  Remensis  ar- 
chiepiscopo.  —  Displicetei  prseceps  et  severior  in  Sam- 
aonem  archiepiscopum  Remensem  sententia,  de  Pallii 
asu  soblato.  4i5 

Epist.  CCXLVIII.  —  Ad  eumdem.  —  Praemonet  pontifi- 
cem,  ne  Sagiensi,  quantumvlf  sapplici,  reditum  in  epi- 
Bcopatum  molienti,  faciles  aures  prsebeat.  447 

Epist.  CCXLIX.  —  Ad  eumdem.  —  Priorem  Casse-Dei, 
electam  in  episcopum  Valentinensem,  uti  digoam  com- 
mendat.  449 

Epist.  CCL.  —  Ad  Bernardom  priorem  Portaram.  — 
Repalsam  fratris  Natalisinepiscopamelectinon  debaisse 
tam  moleste  ferri  a  Religiosis.  Id  sua  opera  factum  non 
esse.  Verilom  forte  Papam,  ne  juvenilisaeutis  vitia  nunc 
demam  calumniae  paterent.  449 

Epist.  CCLI.  — Ad  domioum  Eu^enium  papam.  — Bal- 
menses  monachos  pro  merito  punitos  in  gratiam  recipi 
capit,  et  cum  iOdaonsibus  reconciliari.  451 

Epist.  CCLII.  —  Ad  eumdem,  pro  Eboracensi.  —  Sen- 
leotiami  contra  Eboraeensem  Jam  olim  ab  lonocentio 
Utam,  Undem  «xseeatioai  mandari  postalat,  ne  mala 
qm  opera  disafmalaiiti  Pontifici  impatentar.  452 


EfisT.  CCLIII.  —  Ad  abbalem  de  Piiemenstrato.  — 
Asperioribus  Pracmonstratensium  litteris  placide  respon* 
det,  recensens  sua  in  eus  beneficia.  Refeilit  qooqae  sin- 
gula  qnerelarom  capita  constantem  se  ipsis  amicum  fore 
professas.  453 

Epist.  CCLIV.  —  Ad  abbatem  Gaarinum  Alpeosem.  — 
Laudat  in  seneabbate  studium  reformandi  Oraiois.  Tem- 
poris  brevitatem  non  obsistere  stadio  perfectionis.  la  vita 
spirituali  semper  proficiendam,  nunqfnam  staodam.  459 

Epist.  CCLV.  —  Ad  Ludovicam  regem  Fraocoram.  — 
Monet  regem  ne  conciiinm  hoc  tempore  Ecclesiae  et  re- 
^no  tam  necessariam  ipsiusque  refls  honori  cessamm, 
impediat.  462 

Epist.  GCLVI.  -*  Ad  dominnm  papam  Eageniam.  — 
Excitat  Eugenium  ad  suppeiias  orientali  Ec«:lesiaB  feren- 
dus ;  nec  abjiciendum  amimum  ob  acceptam  cladem  io 
amissione  civitatis  Edessae.  Mirator  vero  se  Caruoti  in 
ducem  belli  electum.  463 

Epist.  GCLVII. — Adeamdem,  pcp  fratre  Philippo.  465 

Epist.CCLVIII.—  Adeumdem,  pro  fratre  Rualeoo.  -^ 
Raalenum, jussa  Pontificis  abbatemSanctiAnastasii  con- 
stiintum,  sed  invitum  admodumac  renitentem,  remittiad 
se  rogat.  466 

Epist.  GCLIX.  —  Ad  eumdem.  —  Unde  sapra.  —  Se 
cadem  velle,  et  eadem  noUe  cum  Poutifice;  adeoqae 
Rualenum  snam  libenter  sistere  jnbenti  Pontiilci  ad  ab- 
baiiam  Sancti  Anastasii.  467 

Epist.  GCLX.  — Ad  Rualenum  abbatem.  —  Compatitar 
Rualeno  in  demandata  sibi  praefactora,  cui  tandem  aequie- 
sceodum  monet.  467 

Epist.  GCLXI.  —  Ad  dominnm  papam  Eageoiam.  — 
Abbatem  Sancti  Urbani,  ob  susceptum  militem  Templi 
censuris  subjcctum,  absolvi  petit.  468 

Epist.  CCLXII.  —  Ad  eumdempro  monachis  MosomeD- 
sibus.  468 

Epist.  CCLXIII.  —  Episcopo  Soessionensi  pro  abbate 
C&ziacensi  4^3 

Epist.  CCLXIV.  —  Petri  Cloniacensis  SLbbatis  ad  Ber- 
nardum  abbatcm.  Suom  erga  Bernardum  desideriomiD- 
dicat,  et  io  solatium  absentiae  dilectum  sibi  Nicolaammiui 
obnixe  postulat.  469 

Epist.  CCLXV.  —  Rescriptum  Bemardi  adibatis  ad 
eumdcm.  —  Laudari  detrectat  velut  indignas:  ▼iciasim 
tamen  laudes  prseconi  soo  rependit.  470 

Epist.  CCLxVI.  —  Ad  Sugeriom  akbbatem  Sancti  Dio- 
nysii.  —  Animat  eum,  at  mortem  intrepidas  empiat. 
Desiderium  suum  ejus  anie  moriem  visendi  f  ignificat.*470 

Epist.  CCLXVII.  —  Abbati  Cluniacensi.  472 

Epist.  CGLXVIII.— Addominumpapam  Ea|eaiom.  — 
Monet  promotionem  cujusdam  indigoisabrepttlie/actam, 
adeoque  revocandam  seotentiam.  412 

Epist.  CCLXIX.  —  Ad  eumdem.  —  Litteris  a  se  per 
dolom  extortis  robor  et  auctoritatem  dero^t.  573 

Epist.  —  CCLXX.  —  Ad  cumdem.  —  Scnbit  in  causa 
Prioris  Cartusiani  contra  transgreasores  qaosdam.  Mor- 
tem  abbatis  Cislerciensis  nuntiat,  et  saccessorem  com- 
mendat.  473 

EpisT.  CCLXXI.  — AdcomitemCampaniae  Theobaldam. 
—  Monet  fiiium  ob  minasculam  aetatem  ad  dignitates  eo- 
clesiasticas  non  esse  promovendum.  47S 

Epist.  CCLXXII.  —  Episcopo  Laudunensi. — GommoDei 
eum  piae  liberalitatis.  476 

Eugenii  papae  epistola  ad  Capitalum  Cistercience.Epi- 
stolae  CCLXXIII  praemissa.—  Capitulo  Cisterciihabeodo  w 
copere  interesse,  si  per  occapatioues  pontificias  liceret 
Uortatar  ad  sludiom  et  zelum  discipUoae  et  perfectioois 
religiosae  in  Capitolo  promovendom.  476 

Epist.  GCLXXIII.  —  Ad  dominam  papamEagenionL^ 
Laetator  ob  litteras,  zelo  et  affecm  pienas,  a  Pontifioe  ad 
capitulum  scriptas.  Hortatar,  at  ea  sollicitodine  pergat 
fovere  omnes,  sed  praecipuesai  OrdinisReligiosos.Abba- 
temTrium  Fontium  a  praefecturasuaabstractam  queritor. 

478 

EpisT.  CCLXXIV.  —  Ad  Hngonem  abbatem  Triam  Fon- 
tiam,  quandoerat  Romae.  —  Poinitei  commendasse  nepo- 
tem  episcopi  Autissiodorensis,  improbans  colatam  Uli 
praeposituram.  480 

Epist.CCLXXV.  —  Ad  dominnm  papam  BQ^eniam,  pro 
Antissiodorensi  electione.  ~  De  stata  electionia  Aolissio- 
dorensis,  et  fraude  in  ea  commissa  pontificem  eertiorea 
facit.  486 

Epist.  GCLXXVI.  -»  Ad  eumdem,  post  obitomepiscopi 
Autissiodorensis. —  De  irreligioso  espiscopi  Aatissiodo- 
rensistestamento,  non  sinefraude  Stephani  diacooi  iaeto, 
mooet  Pontifieem;  illudquescandalicausa  irritari  debere. 

m 

Epist.  CGLXXVIL—  Adeamdem.proablMae  QoBia- 
rensi.  —  Ahbatem  Glaniaieeasem   beiimle   «Ksifi*  ^ 


1177 


QUiE  IN  HAC  VOLOMINIS  PRIMI  PARTE  PRIORl  CONTINENTOR. 


1178 


bonorifice  tractari  petit.  482 

Epist.  GCLXXVIII.  —  Ad  eumdem,  pro  episcopo  Belva- 
censi.  484 

EriftT.  CGLXXIK. — AdHeDricum  comitem.  —  Comitem 
ob  ioJQriam,  a  subditis  ejus  iUatam,  reslitQtioDe  in 
integrum  compallat.  484 

Epist.  CCLxXX.  —  Ad  dominam  papam  Eugenium  pro 
Autisaiodorensi  negotio. —  Qaeritur  seQtentiam  apostoli- 
eam  in  causa  eiectionis  Autissiodorensis,  ase  jussu  Ponti- 
fids  denuntiatam,  contemni.  485 

Epist.  CCLXXXI.  —  Abbati  Brunooi  de  Clara-Valle.  — 
Brunonem  pertorbate  et  imprndenter  scribentem  redar- 
guit.  487 

Epist.  CCLXXXII.  — -  Ad  Ludovicum  re^em  Francorum 
Jnniorem,  pro  eiectione  Autissiodorensi.  —  Hortatur 
regem,  ne  electo  Autissiodorensi  episcopo  obtlstat.       488 

Epist.  CCLXXXUI.  —  Ad  dominum  papun  Eugenium, 
pro  fratribus  de  Miratorio.  —  In  compositione  ^uadam 
litis  frastra  laboratum:  ideoqueauctoritate  apostolicaopus 
esse.  .  489 

Epist.  CCXXXrV.  —  Ad  dominum  papam  Eugenium, 
pro  Remensi    archiepiscopo,  etaliis  personis.  490 

Epist.  CCLXXXV.  —  Ad  eumdem,  pro  Odone  abbate 
SanctiDionysii.  —  Abbatem  Sancti  Dton^sii  commondat, 
et  adversus  suspectas,  aliorum  criminationes,  e%  invidia 
et  ambitione  natas,  tuetur.  491 

Epist.  CCLXXXYI.  —  Ad  eumdem,  i>ro  eodem.      492 

Epist.  CCLXXXVII.  —  Domino  Ostiensi,  pro  eodem 
abbate.  492 

Epist.  CCLXXXVIU.  Ad  Andream  avunculum  suum, 
militem  Templi.  —  Infelicem  exilum  sacrs  eipeditiouis 
dolet;  avuncnli  adventum  optat.  493 

Epist.  CCLXXXIX.  ~  Ad  reginam  Jerosoljmorum.  — 
Instruit  eam,  qoomodo  se  gerat,  ut  probse  yidua)  coram 
Deo,  et  reginae  coram  bominibus  partes  impleal.       494 

Epist.  CGXC— Domino  Ostiensi,  deJordanocardinali. 
Legatum  apostolicum  describit,  quam  fseda  ubique  vesli- 
gia  reliquerit.  496 

Epist.  CCXGI.  —  Ad  dominnm  papam  Eugenium,  pro 
ecclesia  Sancii-Eugendi  Jurensis.  496 

Epist.  CCXGII.  —  Ad  quemdam  saecularem.  -*  Per- 
stringit  eum,  quod  Petrum,  cognatum  suum,  a  proposito 
vit»  religiosas  abstrahere  conatus  sit.  497 

Epist.  GCXGIII.  —  Petro  abbaii  de  Cella,  pro  monacho 
Caziacensi,  qui  ad  Claram-yaliem  transierat.  498 

Epist.  CCxGIV.  —  Ad  dominum  papam  Eugenium,  pro 
episcopo  Genomanensi.  —  Episcopnm  Genomanensem, 
et  alios  Pontifici  commendat.  499 

Epist.  GGXGV.  — Domino  Henrico  cardinali,  pro  eodem 
episcopo.  499 

Epist.  CCXGVI.  —  Domlno  Ostiensi  pro  eodem.     500 

Epist.  GCXGYII.  —  Abbati  Arremarensi.  —  MoDachnm 
apostatam  poenitentem  recipi  pelit.  500 

Epist.  CGXGVIII.  —  Ad  dominum  papam  Eugenium. 
—  Nicolai  notnrii  fraudes  et  imposturas  deteffit.       500 

Epist.  GCXGIX.  —  Comiti  Engolismensi,  pro  ^atribus  de 
Buxia.  —  Queritur  de  gravi  exactione  suis  acomite  impo- 
tita.  501 

Epist.  GGC.  —  Blesensi  comilissae.  — Solatur  comiiis- 
sam,  filii  delicta  per  astatem  excusans,  et  melioris  frugis 
spem  faciens;  undeblande  potius  et  leniter  quam  aspere 
tractandum  monet. 

Epist.  GGGI.  —  Sanciae  sorori  imperatoris  Hispanis.  — 
Controversiam,  ex  receptione  cujusdam  monasterii  inter 
suos  et  alios  quosdam  Religiosos  oatam,  ejus  opera  sopiri 
cupit.  503 

EpisT.  GGGII.  —  Legatis  apostolicis,  pro  arcbiepiscopo 
Moguntino.  —  Gausam  archiepiscopi  ab  adversariis  gra- 
vali  commendat.  504 

Epist.  CCCIII.  —  Ludovico  Juniori  regi  Francornm-  — 
Quid  agendum  re^i  causa  cujusdam  de  Drilannia  adulteri 
et  excommunicali.  505 

Epist.  CGCIV.  —  Eidem.  —  Gaudet  valetudinem  suam 
ragi  esse  cur» ;  Robertum  regis  germanum  commendat. 

506 

Epist.  GGGV.  —  Ad  dominum  papam  Eu^enium.  — 
Episcopum  Belvacensem  a  Romano  ilioere  justis  ex  causis 
detentum.  Itaque  causamejus  Pontificis  consilio  toiam 
committitl  506 

Epist.  GCCyi.  —  Domino  Ostensi  pro  eleciione  abbatis 
Turoldi  de  Tribus -Fontibus.  —  Pur^at  se  adversus  calum- 
niam  Hngonisepiscopi  Ostieusis,  quipromolionemTuroIdi 
in  abbatem  Trium-Fontium  indigne  ferebat:  uon  alium 
ipse,  Nicolaum  scilicet,  designaverat.  Roberti  electionem 
in  novi  monasterii  abbatem  excusat.  507 

Epist.  GCGVII.  —  Ad  eumdem.  — -  Belvacensem  episco- 
pom  eoolra  sinistros  ramores  tuetor*  Vaieludiiiem  suam 
extreme  affliclam  indieat:  etquid  aiehiepiscopo  Lugda- 


neosi  acciderii  510 

Epist.  CGGVIII.  —  Ad  Alfonsum  PortugalliaB  regem.  -^ 
Petitione  regis  se  adlaborasse  respondet,  et  fratrem  ejus 
brevi  a  terrena  militia  ad  coelestem  transitumm  praedicit. 

512 

Epist.  GCGIX,  —  Ad  Eugenium  Pontificem.  —  Laudat 
Sugerium  abbatem,  ejusque  legatos  Pontifici  commendat. 

513 

Epist.  CGGX  —  Ad  Arnaldum  Carnotensem  abbatem 
Bonaevallis.  —  Bernardus  in  extremis  positus,  haoc  amico 
epistolam  ultimam  scripsit.  513 

Admonitio  in  epislolas  sequentes.  513 

Epist.  CGCXI.  —  Ad  Uaimericum  cancellarium.  — 
^mulos  quosdampiis  aliomm  cooatibusadversantes  acri- 
ter  perslringit:  Haimericum  vero  ad  sedulaim  boni  publici 
curam,  oblala  occasione,  extimuiat.  313 

Epist.CGCXU.  — Ad  Raynaldumarchiepiscopum  Remen- 
sem. —  De  remissis  ad  se  litieris  ffratias  agit.  517 

Epist.  CCCXIII.  —  Ad  Ganfridum  abbatem  SanclaB- 
MariaB  Eboracensis.  — Religiosos,  a  laxiore  ad  strictiorem 
vivendi  modum  trausire  voleotes,  noo  impediendos;  et 
apostatascensendos,  qui  post  transitum  resiliuntad  vitam 
priorem.  518 

Epist.  CGCXIV.— Addominum  papam  Innocentium.  — 
BernarduspostreconciliatosEcclesiaB  Mediolanenses  jussu 
Innocentii  ad  pacificandas  ipsas  interseLombardiaB  civita- 
tos  prufeclus,  Papium  et  Cremonam  se  contulit.  Scd  apud 
Cremooenses  nihil  proficiens,  eoram  pertinaciam  Pootifici 
significal,  et  ut  sevenorem,  quam  in  arcbiepiscopufn  Medio- 
ianensem  parabat  senteniiam,  paulisper  suspendat,  horca- 
tur.  520 

Epist.  CGGXV. — Ad  Mathildem  reginam  Anglorum.  — 
Rogat  ut  annuatpelitioni  alias  iosiouatas  pro  monachis  de 
GapeVIa.  522 

Epist.  GGGXVI.  —  Ad  Henricum  Senonensem  archie- 
piscopum,  et  ad  Haimericum  cancellarium.  —  Hortaturut 
nobiii  cnidam,  bona  ecclesiaslica  possidenii,  sed  nuno  ea 
religiosis  quibusdam  cedere  volenti,  non  adver8entur.522 

Episr.  GCCXVII.  —  Ad  Priorem  suum  Godefridum.  — 
Schismateexstincto,etpace  composita,jam  se  quampri- 
mum  ad  suos  reditumm  pollicetur.  523 

Epist.  CGCXyill.  —  Ad  papam  Innocentium.—  Remen- 
sis  Ecclesiae  pericnla  insiouat,  et  matnram  opem  a  Ponti- 
ficedesiderat.  523 

Epist.  CCCXIX.  —  *Ad  Torstinum  Eboraci  aurchiepisco- 
pum.  —  Hortator  curampastoralem  ne  dimittat:  si  tamen 
justa  causa,  ut  Puntificis  consensus  adsit,  locum  petat 
religiosae  disciplinae  magis  observantem.  524 

Epist.  CCCXX.  —  Alexandro  Priori  de  Fontibus,  et 
ejusdem  loci  fratribus.  —  HortatuT  ad  electionem  novi 
anbatis  nnanimiter  faciendam.  525 

Epist.GCGXXI.—  Ad  Henricnmde  Hurdach,  primam 
abbatem  de  Valle-GIara,  postea  de  Fontibus^  tandem 
archiopiscopum  Bi)oracensem. — Jubet,  ne  eiectionem  sui 
in  8d)batem  de  Fontibus  refutet  526 

Epist.  GGCXXII.  —  Ad  Hugonem  novitinm,  postea 
Bonae-Vallis  abbatem.  —  Laudat  vitae  religiosasproposi- 
tum,  praemunitqne  eum  adversus  tentiktiones,  et  ad  cons- 
tantiam  ac  perseverantiam  excitat.  527 

Epist.  GcGXXIU.  —  Ad  Innocentium  napam.  —  Pro 
archiepiscopo  Treverensicontraabbatem  Santi-Maximini. 

528 

Epist.  GCCXXIV.  —  Ad  Robertum  abbatem  de  Dunis. 
—  Absentiae  mntaae  sQlamen  suggerit,  nempe  animorum 
conjunctiooem,    imo    corporum,  qnaodoque    futuram. 

530 

Epist.  GGCXXV.  —  Ad  eumdem,  de  Iderio  novitio.  — 
Quid  de  novitio  dyscolo  faciendum  rogatus  consulit.  530 

Epist.  CGGXXVI.—  Guillelmi  abbatis,  ad  Gaufridum 
Garaoteosem  episcopnm,  et  Bernardum  abbaitem  Clarae- 
Vallensem.  —  IJt  Dei  et  Ecclesiae  causam  adversus  Petri 
Abaeiardi  errores,  quorum  aliquot  eapitula  producit, 
tueaotur.  531 

Epist.  GGGXXVII.  — Rescriptum  Bernardi  ad  Guillel- 
mnm  abbatem.  —  Libellum  contra  Petrum  Abaelardum 
eonscriptum  laadat,  mutnumque  colloqoium  post  Pascha 
promittit.  533 

Epist.  GGGXXVIII. — Ad  Romanum pontiflcem. — Gon • 
tra  electnm  Rutenensem.  533 

Epist.  GCGXXIX.—  Ad  episcopum  Lemovieenscm.  — 
Contra  eumdem  elecium  Rutenensem.  534 

Epist.  GGCXXX.  — >  Ad  Innocentiom  papam.  —  Gontra 
Petram  Abaelardum.  535 

Epist.GCGXXXI.— Ad  Stephanum  cardinalem  et  epl- 
scopum  Praenestinum.  —  Ejusdem  argumenti.  536 

Epist.  CCCXXXJI.  —  Ad  G.  cardinalem.  —  Item  contra 
Petriim  Abslardam.  557 

Eput.  CGCXXXUL  —  Ad  G.  eardiiialett.  —  Ejnsdem 


1179 


ORDO  RERUM 


1180 


item  argumenti.  538 

£pisT.  CGCXXXIV.  -  Ad  Gmdonem  Pisanam.—  Gon- 
tra  eamdem  Abaelardum.  538 

Epist.  GGCXXXV.  —  Ad  quemdam  presbytemm  cardi- 
nalem.  —  Item  ccntra  Pelrum  Abselardum.  539 

Epist.  GCGXXXVL  —  Ad  quemdam  abbatem.  —  Ejus* 
dem  argumenti.  539 

£pist.  GCCX XXVII.  —  Ad  Innocentium  ponctiricem,  in 
persona  Francise  episcoporum.  — £piscopi  Galliai  expo- 
nunt  Ponlifici,  quid  actum  sil  in  causa,  Petri  Abselardi, 
Bernardum  ad  disceplaliunem  in  synodo  provocantis,sed 
objectos  sibi  haeresum  articulos  respondere  nolcntis,  et 
ad  Sedem  aposiolicam  appellaotis.  540 

EpisT.  CCCXXXVIII.  Ad  Haim(>ricum  cardinalem  et 
canceltarium.  —  Petro  Abaelardo  baereseos  convicto,  non 
debere  apud  cardinales  et  curiam  Romanam  patere  refu- 
gium.  542 

Epist.  CGGXXXIX.*-Ad  papam  Innocentiam.  —  Alvisi 
Atrebatensis  episcopiinnocentiam  adversus  calumniatores 
ejiis  asserit.  54  i 

Epist.  GCCXL.  —  A I  eamdem  Innocentium  papam.  — 
Pro  episcopo  Andegavensi.  544 

Epist.  CGCXLI.  —  Ad  Malachiam  Hiberniae  archiepi- 
scopum.  —  Fratres,  liticras,  et  baculum,  ab  co  missa 
grato  anino  suscipit.  Locum  Reli^iosisidoneum  prseparari 
jubet:  sequo  orationibus  commendat.  545 

Epist.  CCCXLIL  —  Ad  Joslenumepiscopum  Saessio- 
nensem.  —  Arcbiepiscopum  Burdegalensem  apud  regem 
purgari  postulat.  546 

Epist.  CGCXLIU.  ~  Bernardi  abbatis  Itali  ad  Innocen- 
tium. —  Conqueritur  quod  inmonasterio  Salvatorisomnia 
secundam  pontiQcis  promissa  contigerint.  547 

Epist.CCICXLIV.  — Ejusdem  Bernardi  ad  sanctumBer- 
nardum.   —  Prccrecturam  sibi  impositam  conqnoritor. 

548 

Epist.  CGCXLV.  —  Ad  fralres  de  Sanclo-Anastasio.  — 
Commendal  eorum  in  reiigiosa  disciplina  zeium  et  obser- 
vantiam.  Atiamennimium  valetudinis  permedicinas  tuen- 
dae   studium  improbat.  549 

Epist.  CCGLVI.  —  Ad  dominom  papam  Innocentium. 

—  Uortatur  PonliQcem,  ne  caas»  arcniepiscopi  Ebora- 
censis,   utpote  iniquae,  faveat.  551 

Epist.  CCGLVII.—  Ad  eumdem  dominum  Innoceu- 
tium  papam.  —  Commendat  nuntios,  caasa  archiepisco- 
patus  Eboracensis  Romam  petentes.  552 

EpisT.  GGCXLVIII.  —  Adeumdem  Innocentium.  — Pro 
Arnolfu  Lexoviensi  episcopo  electo.  55i 

Epist.  GGCXLIX.  —  Ad  eumdem.  —  Amicam  pontifici 
commendat.  553 

£pisT.  GGCL.  —  Ad  eumdein.  ~  Propinqaamsaumbe- 
nedictione  nontificis  muniri  rogat.  554 

Epist.  CCGLI.  —  Ad  eumdem  Innocentium.  —  Paape- 
res  quosdam  commendat.  554 

Epist.  GGGLII.  —  Innocentii  II  papae  Privilegiam  san- 
cto  Bernardo  concessum.  —  Iniioceiitius  Bernardo  atqua 
ordini  Cisterciensi  amplissima  privilegia  concedit  obprae- 
clara  ejus  in  sedom  aposlolicam  merita.  554 

£pist.  GGCLIII  -  Ad  Willelmum  abbatem  deRievalle. 

—  Monet  sequaiiimiler  ferre  illegitimam  archiepiscopi 
Eboracensis  ordnalioncm.  556 

Epist.  GCCLIV.  —  Ad  reginam  Jerosolymornm  Miiiseu- 
dcm,  filiam  Balduini  regis,  et  Fulconis  uxorem. —  Mor- 
tuo  Fulcone  viro  suo,  ut  se  gercre  debeat.  556 

Epist.  GCCLV.  —  Ad  eamdcm  reginam  Jerosolymorom 

—  Praemonstratenses  Jerosolymam  peregrinantes  com- 
mendat.  557 

Epist.CCGLVI.  — Ad  Malacbiam  Hiberni»  archiepisco- 
pum.  —  Remittil  religiosos,  sed  (qaod  negotiis  imputat) 
non  satis  adhoc  excultos  et  instructos.  558 

£pist.  GGGLVII.  —  Ad  eumJem.  —  Perseverantem , 
imo  et  profieieotem  ab  eo  dilectionem  reqairit  eamque 
in  fratibusa  se  missis,  curandis  et  fovendis  ostendi  cupit. 

558 

Epist.CCGLVIII.— Ad  dominum  papam,  nempeGieie- 
stinum.  —  Opem  et  auctoritatcm  Pontiflcisinpace  Theo- 
baido  Campanise  comiti  procuranda  postulat.  560 

Epist.  CCCLIX.— Clarae-Vallensiumad  eumdem  Coele- 
stinum.  —  Abbatem  Morimundi  Jerosoiymam  peregrina- 
turum  cupiant  retinere.  560 

Epist.  CCGLX.  —  Ad  Willelmum  abbatem  de  Rieyalle. 

—  Denuo  bortatar  Willelmam  ad  patientiam  et  «qoani- 
mitatem.  561 

Epist.  GGCLXL— Ad  Thcobaldum  archiejiiseopam,  pro 
Joanne  Salt^sberiensi.  —  Confisus  de  amicMia  TheolMldi, 
Joanoem  ei  commeadat.  562 

£pisT.  CCCLXll.— Ad  RobertumPaHiimeardiiMlem  et 
eanoeUariom.  — ttortatar  at  Eagenio,  rooBQS  elaoto  Fon- 
ttfiei,  sinbaom  inro  Mdt  tttp  le  adjmorem  praiMat  in 


negutiis  Ecclesiise.  563 

Epist.  GCGLXIII.  —  Ad  Orientalis  Franciie  clfmm  et 

Supulum.  ~  Ad  arma  contra  infideles  pro  defensione 
ricnlaJis  Ecclesia".  snscipienda  hortalur.  Praeterea  con- 
tra  turbalentum  quemdam  prsedicatorem  docet  Jadoeos 
nonesso  persequcndos,  nodum  occidendos.  564 

Epist.  GGCLXIV. — AdPetrum  abbatem  Claniacensem. 

—  invitat  Petrum  ad  conveutum  Carnotensem,  abi  de 
auxilio  Oriontali  Ecclesise  ferendo  coasultandom.      568 

Epist.  CCCLXV.  — Ad  Hetiricam  Moguntinam  archie- 
piscopum.  —  Radulfum  monacham,  qaifidelesin  /adaeo- 
rum  necem  armahat,  argoit.  570 

Epist.  CCGLXVI.  —  Ad  Hildegardem  abbatissam.  — 
Laudibus  sui  modeste  rejectis,  at  ipsa  Die  gratiam  in  se 
agnoscat  monet,  el  orationes  pro  se  saisqae,  poatolat 

Epist.  GCCLXVIL  — G.  Canceltario.— EpiscopamSe- 
teosem  commendat.  57i 

Epist.  GCCLXVIII.  —  Ad  G.  diaconam  eardinalem.— 
Affectum  ejus  litleris  et  donis  expressum,  gratas  ample- 
ctitnr,  el  ab  amore  terrenorum  opnmqae  ayocai.        57S 

Epist.  CCCLXIX.  —  Ad  Sugerium  abbatem.  —  Grata- 
Utur  Sugorio  •  i  reformatione  eccle^i»  S.  Genovefo  feli- 
citer  institota\  et  ut  bene  coep^is  insistat, hortatar.  573 

Epist,  CCCLXX.  —  Ad  euindem.  — Ecclesiam  de  Moote 
ei  commendat.  574 

Epist.  GGCLXXI.—  Ad  eumdem.  —  Disiuadet  matri- 
monium  inter  tllium  comitis  Andegavensis  et  filiam  regi- 
Francorum,  ob  impedimentum  consanguioitatis,        575 

RpisT.  CCCLXXII.  ~AdP.  episcppum  PaieDtioamin 
Hispania.  —  Laudatenmabhamilitate,  sed  maxime  a  tta- 
dio  leclionis.  576 

Epist.  CCCLXXIII.— AbbatisSp.adS.  Bernardam.— 
De  prsefectura  sibi  imposiia  iuget.  578 

EpisT.CCCLXXiV.  —  Ad  fratres  de  Hiberoia,  in  transi- 
tu  beati  Malachiae  epi^copi.  —  Sanctorum  obitaro  gandio 

Eolins  quam  luctu  jprosequendum.  Singulari  qaoqoe  Dei 
oneficioy  Claram-Vallem  tanti  viri  morte  et  sepaltara 
honuratnm.  578 

Epist.GGGLXXV.  —  Ad  Idam  comitissam  NiTeraeiiteaB. 

—  MonachosVizeliacenses  a  comitisssBclientibasinlestari 
quoritur.  580 

Epist.  GCCLXVI.  —  Ad  Sugeriam  abbatem.  —  Horta- 
tur  et  rogat,  ut  dneUi^  quorumdam  principam  se  opponat. 

581 

Epist.  CCCLXXVII.  —  Ad  eamdem.—  Pradieat  cjus 
zelum  et  studiumboni  communis,  quod  indixerit  eomitia 
regiii  pro  ejus  saluto,  hortalurque  ad  caoBam  reipobiicas 
fortiter  agendam.  581 

Epht.  CCCLXXVm. — Ad  enmdem.  —  Petit  §mhaidinm 
annonse  pro  Reiigiosi«  Bitaricensibns.  58^ 

Epist.  GCCLXXIX.  —  Ad  eumdem.  —  AVbali  eaidaui 
inopi  subveniri  rosat.  583 

Epist.  CCCLXXX.  —  Ad  eamdem.  —  De  periealoso 
statu  EccIesicB  Orientalis.  583 

Epist.  CCCXXXI.  —  Ad  eumdem.  —  Monet  ee  de  ijpso 
recte  sentienteni,  dolere  tamen  qnod  mala  regvi  palam 
ipsis  imputentur.  Hortaturat  caveat,  neeoram,  perqnos 
idta  fiunt,    consurlio  iofametur.  584 

Epist.  GGCLXXXII.  —  Ad  Leoniam  abbatcm  Saoeti- 
^ertini.  —  Ejus  in  se  suosque  benefieia  gratas  agnosdl. 
Thomamde  saiicto  Audoroaro  ad  Glane-VaUenses  transire 
volentem  nou  prohibendum.  585 

Epist.  CGCLXXXIi/.  —  Ad  eamdem  abbatem  Sancti- 
Bcrtini,  —  Rogat  ut  officia  hnmaoilatis,  hacteoas  fratri- 
bus  suis  exhibita,  continuet.  586 

Epist.  CCCLXXXIV.—  Admonachos  ecctetiee  Saacti- 
Bertini.  ^  Gratias  agit  bencficentis  bacteuas  sais  pnetti- 
lie  largam  a  Deo  rRiributionem  promittens.  587 

EpfST.  GCCLXXXV.—  Ad  eosdem.  -  Eis  de  meliori 
observantia  gralulatur,  eosdemque  ad  stadium  religioss 
perfectiouis  ei  assidui  profectus  excitat.  5in 

Epist.  CGGLXXXVI.  —  Joannis  Cass-Marii  ad  Bemar- 
dnm  abbaiem.  —  Solatar  Bernardam  de  infelici  oxpeJi- 
tionis  in  Terram  Sanciam  successu.  590 

Epist.  CCCLXXXVil.  —  Ad  Peirum  abbatem  Ciaaiaoea- 
sem.  —  Pr»via  sinceri  in  Petram  affectus  et  amotts  pco- 
testatione,  si  qaidacerbiaslitteris  qaiimsdam  scripaerit, 
excusari  rogat.  SM 

Epist.  GCCLXXXVIII.  —  Petri  Venerabilis  ad  Bemarw 
dum  abbatem  Clarse-Vallensem.  —  Titalos  et  elog^ia  re- 
spait,  etqaauti  Bernardam  ejasqaeamicitiamfaieiat,  lo- 
calenter  ostendit,  Ejusdem  qnoqae  satisfactionem  de  ia- 
jaria  litterarum  libens  admittit.  591 

Epist.  CGCLXXXIX.  -  Ad  Petrom  abbalem  GlaniMa- 
sem.  —  Peijucaadas  sil>i  fuisse  Petri  litteras»  ted  OQoapa» 
tionem  mele  pr»pedilo  m»b  liednmpfalimsiaipoftdmi 


1181 


QUiE  IN  BAC  VOLUMINIS  PRIIII  PARTB  PRIORI  CONTINENTUR. 


1182 


Epiit.  CCGXG.  --  Ad  Eseljilam  LaDdensem  archiepis- 
eopum,  sedis  apostolicae  in  Dacia  et  Saecia  legatum.  — 
Amorem  eius  gratus  etliumiiisagaoscit,  suumque  vicis- 
sim  oslendit.  596 

Epist.  GCGXCI.  —  Ad  Abbatissam  Faberniacensem.— 
Monet  de  reficiendis  non  tantum  domibus,  sed  et  moribuSf 
et  de  diii^^enti  hospilalis  cura.  597 

Epist.  GGCXCli.  —  Ad  Radulfum  patriarcham  Antioche- 
num.  —  Humiliiaiem  praeciuue  ei  iuculcat.  ^^99 

Epist.  CGGXCIII.  —  Ad  W.  patriarcham  Jerosoiymo- 
ram.  —  Ad  humilitaiem  enm  hortatur.  600 

Epist.  GCGXCIV.  —  Ad  archiepiscopum  Lugdunensem. 

—  Pro  abbate  Athanacensi  apod  Lugdunum.  602 
Epist.  CGCXGV.  —  Ad  Alvisum  Atrebatensem  episco- 

pom.  —  Non  satis  aequam  ejus  petitionem  esse,  ut  Tho- 
maa  de  Sancto- Audomaro,  qui  se  Glarae-Vallensibus  devo- 
verat,  dimitlatnr  fierliiiensibus,  qui  eam  sibi  ex  voto 
parentom  vindicare  volebant.  604 

Epist.  GCGXGVI.  —  Ad  Ricoinum  episcopum  Tullen- 
sem.  -^  Excusat  se  apuJ  eam,  quod  ejus  professum 
Willelmnm  ignorans  susceperat.  605 

Epist.  GCCXCVII.  -  Ad  Odonem  abbatem  Majoris-Mo- 
nasterii  prope Turones.  —  Monacbos, de quibusdam  reii- 
tibus  cum  clericis  contendentes,  arbitrorum  senteiitise 
acquiescere  debere.  606 

KPisT.  GGCXCVIII.  —  Ad  Goidonem  abbatem  et  fralres 
Arremarenses.  —  Rogatus  ab  Arremarensibus,  ut  Ofriciuro 
de  sancto  Victore  ipsorom  patrono  componal»  tenuitalem 
suam  et  operis  difncultatem  praetendit,  exponens  qualia 
esse  oportet  quae  publice  adbibentur  divino  cultui :  can- 
tus  quoqoe  ecclesiastici  le^es  describit.  609 

Epist.  CCGXGIX.  —  Ad  Lelbertum  abbatem  Sancti- 
Michaelis.  —  Monachum  quemdam  a  perverso  peregrina- 
tionis  proposito  dehorlatus,  remittit  ad  suum  monaste- 
rium.  612 

Epist.  GD.  ~  Ad  abbatem  Laetiensem.  —  Fratrem  Ro- 
pcrlum  recipi,  ei  benignius  tractari,  ac  statutum  abbatis 
•ibi  renuntiari  cupit.  613 

Epist.  GDI.  —  Ad  abbatem  Baldoinum  de  Castellione 
•—  Timorem  ei  eximit,  ex  imprudenti  cujusdam  verbo 
natum.  •>  613 

Epist.  GDII.  —  Ad  Balduinum  Noviomensem  episco- 
pum.  —  Puerum  ei  facele  commendat.  614. 

Epist.  GDIII.  —  Ad  Henricum  arcbidiaconum.  —  An 
valeat  Baptismus  bac  verborem  formacollatus  :cBaptizo 
c  te  in  nomine  Dei,  et  sanctae  et  verse  crucis  ».        614 

Epist.  GDIV.  —  Ad  Albertum  inclusum.  —  Gonsulitei 
semel  in  die  refici,  et  mulierculas  prorsus  iion  admiilere. 

615 

Epist.  GDV.  —  Ad  G.  abbatem.  —  Fratri  cuidam  ad 
fivenduai  more  communilatis  sat  virium  esse.  616 

Epist.  CDVI.  —  Ad  abbatem  Sancti-Nicolai.  616 

Epist.  CDVII.  —  Ad  OJonein  abbatem  Belli-Loci.  — 
Monet  depositum  pauperi  sine  dilatione  reddendum.    616 

Epist.  GDViil.  —  Ad  W.  Abbaiem  Trocensem.  —  Gle^ 
ricum  delicatum  s^eculo  valeiiicentem  abbati  Trecensi 
commendat,  veritus  rigori  Glarae-Valleosium  imparem 
fore.  617 

Epist.  GDIX.  ^  Ad  Rorgooem  de  Abbatis-Villa.  — 
Monet  corpoream  prsesentiam  non  magni  pendeodam : 
rogat  terram  quamdam  incullaro  religiosis  attribui.    618 

Epist.  CDX.  —  Ad  Giiduinum  abbatem  Sancti-Victoris. 
•^  P.  Lombardum  coinmendat.  618 

Epist.  GDXI.  —  Ad  Thomam  Beverlacensem  praeposi- 
tom.  —  Soavissima  saue  et  melliflua  epistola  qua  Tho- 
mam  invitat  ad  vitam  relieiosam,  peccatis  etiam  quibus- 
cunque  non  obstantibus.  Bonse  conscientise  nihil  praeferri 
posse  in  hoc  mundo.  619 

Epist.  GDXiI.  —  Ad  T.  adolescentem  qui  vitam  monas- 
ticam  voverat.  6iO 

Epist.  GDXIII.  —  Ad  Rainaldum  abbatem.  ~  Ifovitium 
in  proposito  confirmatum  benigne  recipi  postolat.      621 

Epist.  GDXIV.  —  Ad  Alardum  monacniim.  —  Unde 
supra.  Perstringit  eum,  qnod  pnedicto  novitio  expulso, 
ac  jam  reditam  atque  emendationem  molienti,  periinacius 
obsistat.  622 

Epist.  CDXV.  —  Ad  quemdam  pacli  sui  praevaricato- 
rem.  —  Hortatur  at,  excusso  voluptatis  carnalis  jugo, 
promissum  reiigionis  votum  exsefiuatar.  623 

Epist.  GDXyI.  —  Ad  incognitum.  —  Eleemosynas 
comitis  Theobaldi  a  se  non  fuisse  distribntas  asserit.  623 

Bpist.  GDXVII.  —  Ad  abbatem  de  Trunco-Berengarii 

—  Fratrem  Dodooem  ab  eo  hamane  reeipi  postulat.  624 
Epist.  GDXVIII.  —  Ad  Hugonem  archiepiscopum  Ro- 

tomagentem.  ^  Donationem  Saviniaco  factam  confirma- 

ri  abepiscopo  rogat.  625 

Epist.  Gl^XIX.  —  Ad  Petnim  abbatem  CeUeasMi.  — 

Fnmam  Cellansibiu  dimitlit.  627 


Epist.  CDXX.  «  Ad  Nicolanm  Cameracensem  epi»- 
copum.  (Fragmentum.1  626 

HoifiTFM  in  sequentes  triginta  sex  epistolas.  6i6 

Epist.  CDXXI.  —  Ad  mar.  et  uxorem  ejus.  —  Horta- 
tnr  eos  ad  eleemosynam  et  pia  opera.  029 

Epist  .  CDXXII.  —  Ad  quemdam  abbatem.  —  Excusat 
se  de  epi<lola3  brevitate,  reinittique  illi  qnemdam  ado- 
iescent''ni,  qiiem  admitlere  cum  suis  roinime  poterat.  629 

Epist.  GDXXllI.  —  Adquemdam  e|)iscopum.  ~  Gooi- 
mendat  ei  causam  monasierii  Sancli-Martini.  6vU) 

Epist.  CDXIV.  —  Ad  quemdam  amicum.  —  Excusat 
se  quod  cum  eo  ad  ligatum  ire  non  queat.  630 

Epist.  CDXXV.  —  A'l  qucmdam  judicem.  —  Commcn- 
dat  ei  causam  abbatiae  Fontaoeti.  631 

Epist.  GDXXVl.  —  Ad  qucmdam  amicum.  —  Commen- 
dat  ci  latorem  praesentium.  631 

Epist.  GDXaVII.  —  Ad  episcopam  Trecensem.  Im- 
probat  quod  archidiaconalum  puerulo  dederit.  631 

Epist.  CDXXVIII.  — Ad  quemdam  abbatem.  —  Laudat 
eum  et  hortatur  ad  emendatiouem  sui  monasterii  et  pra)- 
cipue  hospilalis.  632 

Epist.  CDXXIX.  —  Ad  quemdam  amicam.  —  Gratias 
agit  Deo  de  rebus  prospere  gestis.  632 

Epist.  CDXXX.  —  Ad  quenidam  amicum. —  Quod  bo- 
oeiicia  ecclcsiastica  non  de  laicali  manu,  sed  de  episco- 
pi  accipienda  punt.  632 

EpisT.  CDXXXI.  —  Ad  Innocentium  II  papam.  —  De- 
legatus  a  summo  ponliiicc  judex  ad  dirimcndam  litem 
inier  duos  contcndentes  de  arcliiepiscopata  Turoneusi, 
declaral  Philippi  electionem  cssc  nullam.  633 

Epist.  CD.VXXIi.— Ad  dominum  papam. — In  gratiam 
episcopi  IVecensis.  635 

Epist.  GDXXXIII.  —  Ad  eumdem.  ~  In  gratiam  epi- 
scopi  Trecensis.  635 

Epist.  GDXXXIV.  —  Ad  eamdem.  —  Ejnsdem  argu- 
menti.  635 

Epist.  GDXXXV.  Ad  eamdem.  —  Gommendat  ei  litte- 
rarum  latorem.  636 

Epist.  CDXXXVI.  —  Ad  eumdem.  -  Gommeodat  ei 
quemdam  amicum.  636 

Epist.  GDXXXVII.  ~  Ad  eamdem.  —  In  f  ratiam  Tre- 
censis  episcopi.  636 

Epist.  CDXXXVIIL— Ad  eomdem.— In  gratiamTre- 
censis  episcopi.  636 

Epist.  GDXXXIX.— Ad  enmdem.  —  Ingratiam  Tre- 
censis  episcopi.  636 

Epist.  GDXL.  — Ad  anonymam.  —  Hortator  at  anima 
curam  prsforens  corporiscoUicitadioi,  ssecalo  renantiet. 

637 

Epist.  GDXLl.  —  Ad  priorem  qaemdam,  —  Mittit  ei 
adolesceniem  qui  in  Ordiue  recini  postalabat.  638 

Epist.  GDXLII.  —  Ad  quemdam  Ordinis  S^  Benedicti 
abbatem.  —  Mittit  ei  duos  adolescentes  ad  ordinem  Gi- 
sterciensem  viribus  impares,  sed  sibi  nou  forte  inutiles. 

638 

Epist.  GDXLIII.  —  Ad  quemdam  amicum.  — ^Dequo- 
dam  adolescente,  ^ojus  pravos  mores  narrat,  qui  nobi- 
lium  matrimonium  ambiebat.  638 

Epist.  CDXLIV.  — Ad  quemdam  ahbatom.  —  Deoao- 
dam  monacho  qoi  ad  almm  Ordinem  transire  voleoat, 
qaod  fieri  improbat.  639 

Epist.  GDXLV.— Ad  qoemdam  abbatem.  —  Goromen- 
dat  ei  L.  fugitivam  revertentem,  quem  benigne  suscipi 
rogat.  639 

Epist.  CDXLVl.  —  Ad  anonymnm.  —  Scribit  se  ex 
morbo  gravi  convaluisse,  et  mortis  janaas  evasisse.  639 

Epist.  CDXLVU.  —  Ad  Amedeum  Altte-Cumbae  abba- 
tem<— Rogatat  nantios  mittat  Mootem-Pessulanom,  quo 
ascendere  debebant  regis  Sicilise  naves,  ut  apnd  regem 
eamexcusent,  quod  fratres  inSiciliam  nonmiserai.  640 

Epist.  GDXLVIIL  ~  Ad  anonymum.  —  Gommendat  ei 
abbatem  Farfensem  sanctse  Ecclesiae  Romanse  cardinalem. 

640 

Epist.  CDXLIX.  —  Ad  regem  Francorom.  ~  Excusat 
se  a  suscipieuda  dignitate  ad  qaam  eleclas  erat.       641 

Epist.  GDL.  —  Ad  amicum.  —  Scribit  se  tandem  con- 
valescere  et  a  mortis  faucibas  ereptum.  642 

Epist.  CDLI.  Ad  fratres""**.  —  Hortatur  ad  eleemosynae 
famis  tempore  faciendas.  642 

Epist.  GDLII.  —  Ad  qaemdam  abbatem.  —  Hortatur 
ut  benigne  fugitivum  recipiat,  nec  pnelati  dignitatem 
abjiciat.  643 

Epist.  GDLIIL  -*  Ad  anonymum.  —  Laudat  ejas  pra- 
denliam  et  homilitatem.  644 

EpisT.  GDLIV.  —  Ad  anonymam.  —  Stephano,  si  per- 
severaverit.  pipmittit  dignos  p»nitenti»  fractos.       644 

Kpist.  CDLV.  »  Ad  materteimm  impermtorii  His|Nuiiiu 
nim.f—  F^tmtfm  ei  •affwi^  cottcedit»  iHHqtit  ui  contfo. 


1183 


ORDO  RBRUM 


1184 


Tersia^  qvsB  inter  snos  et  fratnes  de  Gareda  crat,  per  epi- 

scopos  termiDetur.  644 

Praefatio  in  epistolam  sequenlem.  645 

EpisT.  CDLVI.  —  Ad  Raymnndam  dominam  Gasiri 

Ambruosii.  647 

Epist,  CDLVII.  —  Ad  universos  fideles.  —  De  expedi- 

tione  in  terram  sanctam.  Festuro  8S.  Pelri  et  Pauhquo 

apud  Macdeburgum  conveniant,  designat.  651 

Epist.CDLVIU.  — Ad  Wladislaum  ducem,  Magnateset 

populum  Bohemiae  —  Orones  ad  expeditionem  Uierosoly- 

mitanam  invitat,  idemque  negotium  episcopo  Morayiensi 

coroniendat.  652 

Epist.  CDLIX.  —  Ad.  G.  de  Stopho  652 

MoNiTUM  in  sequentem  epistolam.  653 

Epist.  CDLX.  —  Aif  N.  653 

APPENDIX  AD  EPISTOLAS  S.  BERNARDL 

I.  EpISTOLJS  OUBIiB  TEL  SPURIA. 

Epist.  CDLXI.  —  Ad  Hattheum  Albanensem  enisco- 
pum  —  Super  E^angelio  Luco;,  cap.  xvi,  1-9:  «  nomo 
quidam  erat  dives  qui  habebat  villicum.  »  661 

EpiST.  CDLXII. — Ad  quosdam  noviter  conversos.  — 
Bortatur  ad  coitstantiam  propositi  vitae  religiosae  et  ne 
anieactse  \i\m  peccatis  delerreri  sinant.  662 

EpisT.  CDLXUl.— Ad  Alfonsum  regem  Portugalliae.— 
Rex,  obtentn  de  Saracenis  vicloria,  reus  voti  de  condendo 
Gisterciensibus  monasterio  tenebator.  Itaque  postulatos  e 
Glara-Valle  monachos  Bemardus  mittit  in  Lusitaniam. 

668 

Epist.  CDLXIV.— Ad  Joannem  Ciritam.^Cognitodi- 
▼initus  ejus  zelo  ac  desiderio,  mitlit  e  Clara-Valle  mona- 
ehos  ad  fundandum  in  Lusitania  monasteHum.         669 

Epist.  CDLXV.  —  Ad  abbatem  Sancli-Benedicti.    670 

Epist.  GDLXVI  — Ad  Ludovicum  regem.  671 

II.  NicoLAi  Clara-Vallensis  inpersona  S.  Bernardi. 
Efist.  CDLXVIL— -Nicolai  GIar»-VaIIensis  ad  comitem 

et  Barones  Britannise,  in  persona  domini  Glarae-Vallensis 
pro  negotio  crucis.  671' 

Epist.  CDLXVIII.  —  Ejusdem  ad  Mannelem  Comnenum 
Goiistantinopolitanum  imperatorem,  in  persona  domini 
Glarae-Vallensis.— Ut  filium  comilis  Theobaldi  faciat  no- 
vum  militem.  671 

Epist.  CDLXIX.  —  Ejusdem  ad  Lucanum  episcopum, 
in  persona  domini  ClaraB-Valleosis.-^Incitativa  ad  forli- 
tudinem.  675 

III.  DivERsoRUM  ad  S.  Berrardum  et  alios. 

Epist.  CDLXX. — Alfonsi  regis  ad  S.  Bernardnm.  675 

Epist.  GDLXXI  —  Sugerii  abbatis  S.  Dionysii  ad  S. 
Bernardum.  —  Gratias  a^it  de  consolatione  sibi  ia  extre- 
mis  agenti  data,  seque  ipsius    commendat  orationibus. 

675 

Epist.  CDLXXIl.  —  Evervini  Steinfeldensis  prsepositi 
ad  S.  Bernardum.—De  baereticis  sui  temporis.        676 

Epist.  CDLXXIIl. — Henrici  Remensis  ad  Bernardum. 

680 

Epist.  GDLXXIV.  —  Joannis  Aletani  episcopi  ad  Ber- 
narduro.  680 

EpiST.  CDLXXV.— M.  Cracoviensis  episcopi  ad  S.  Ber- 
nordum.  — lUnm  iovitat  ad  conversionem  Rbutenorum. 

681 

Epist.  CDLXXVI.  —  Thom»  quondam  abbatis  Mauri- 
giiiacensis  ad  S.  Bernardum.  682 

Lpist.  CDLXXVIL  —  Matronae  cujusdam  ad  S.  Bernar- 
dum.  685 

Epist.  CDLXXVIU.  —  B.  ad.  S.  Bemardum.  —  De 
indisciplinato  monacho  agit.  686 

Epist.  CDLXXIX.— HugouisMetelli  ad  S.  Bernardom 
—  In  qua  eius  laudes  fuse  prosequitur,  687 

Epist.  CDLXXX.  ~  Ejusdem  Hugonis  Metelli  ad  S. 
Bernardum. — Se  suosque  ab  accusatione  purgare  conatur. 

688 

Epist.  CDLXXXI.  —  Ejusdem  Hugonis,  in  persona 
abbatis  sm  ad  Guillelmnm  abbatem.  —  Excusat,  quod 
ad  Hcrberti  sui  calumnias  aliquanto  durius   respondeat 

690 

Epist.  CDLXXXU.  —  Haimonis  archidiaconi  Gata- 
launensis  ad  Bernardum.  691 

Epist.  CDLXXXIII.  Ejusdem  ad  eumdem.  691 

Epist.  CDLXXXIV.  —  G.  ad  S.  Bernardum.  —  Ad 
excusandum  Ambianensom  episcopum  ab  expeditione 
transroarina.  692 

Epist.  GDLXXXV.— Samsonis  archiepiscopi  Remen- 
sis  ad  sanctum  Beruardum.  —  De  conditione  monasteiii 
Morensis,  dioecesis  Lingonensis.  693 

Epist.  GDLXXXVL  -  Herici  episcopi  TraoMisis  ad 
8.  Bernardum  de  BaleDcari»  abbatla.  693 

Epist.  COLXXXVU.  *  Ganfridi  epiKopi  GaraotMtit 


ad  Sieplianum  episcopum  Parisiensem.— De  ptce  iAter 
ipsum  et  Stephanum  de  Garlanda.  *  694 

Epist.  GDLXXXVIII.  —  Hugonis  episcopi  ad  capitalum 
Gisterciense.  —  De  morie  Eugenii  III  papae.  694 

Epist.  GDLXXXIX.  — Bartholomici,  ex  episcopo  mo- 
nachi,  ad  Samsonem  archiepiscopum  Remeosem. — Red- 
dit  rationem  suse  administralionis.  696 

Epist.  CDXC. — Turstini  archiepir^copi  Eboracensis 
ad  Willclmum  Gantuariensem  pontincem  697 

Epist.  CDXCI.  —  FastrediabbatisClars-Valiensis  tertii 
ad  qaemdam  Ordinis  sui  abbatem.  704 

Epist.  —  CDXCll.  —  Pctri  de  Roya  novitii  Clars- 
Vallcnsis  ad  C.  praepositumNoviomensem.  — Transaciao 
vits  errores  enamerat,  cl  Glarae-Vallis  optimam  laadat 
instilutionem.  706 

Epist.  CDXGIII.  —  Capituli  generalis  nigroram  mona- 
chorum  ad  Adriauum  IV.  —  De  amovendo  ^bate  Latinia- 
censi.  713 

Epist.  GDXCIV.  —  Eorumdem  ad  Alexandrum  III. 

714 

Epict.  GDXCV.— Adabbatem  Reatinensis  monasterii. 

716 

S.  BERNARDl  CHARTiE. 

I.  —  Pro  abbatia  de  Tronco-Berengarii.  715 

II.  —  Pro  Luxoviensi  et  Sancti-Apri  monasteriis.  717 
IIL  —  Composiuo  facta  inter  Hugonem  episcopam  et 

Willelmum  comitem  Autissiodorensem.  717 

IV.  —  Pro  monasterio  S.  Vicloris  Parisiensis.       7S0 

V.  —  Pro  monasterio  Sancli-Amantii.  7^ 
OPERUM  S.  BGRNARDI  TOMUS  SECONDUS.  —  TRA- 

CTATUS  MORALES,  DOCTRINALES  ET  ASCETia. 
Praefatio  in  lomum  II.  721 

Monitum  J.  Merlonis  Horstii  ad  lectores.  725 

DE  CONSIDERATIONE  LIBBI  QUINQUE  ad  EugeDiam 

tertiam. 
Prologas.  727 

LlBER  PRIMOS.  717 

Cap.  I.  —  Pontifici,  tam  variis  occupatioaibas  presso, 
condolet.  727 

Cap.  II.  —  Vis  consnetudinis  ad  inducendos  pravos 
mores,  et  duritiam  cordis.  729 

Cap.  II I.  —  Indigiium  proceribus  Ecclesiae  continae 
causis  litigantium    audiendis  et  decidendis  incumbere. 

731 

Cap.  IV.  —  Quae  servitus  digna,  qu»  indigna  servo 
sevoruro  Dei.  732 

Cap.  V.  —  Non  gerendam  alioram  earam  cum  siii 
ipsius  incuria  et  neglcctu.  734 

Cap.  VI.  —  Non  tam  episcopis,  quam  principibus  jadi- 
ciariam  potestatem  coropetete .  735 

Cap.VIL  —  Pietati  et  rerum  steraaramconsidarationi 
in  primis  vacandum  esse.  736 

Cap.  VIII.  —  Ex  pietate  et  contemplatione  pulcherri- 
mamquatuor  primarum  virtutum  harmoniam  eteonnexio- 
nem  oriri.  739 

Cap.  XI.  —  Recentia  Pontificam  exempla  paalatim 
corrigenda,  vctera  imitanda.  739 

Cap.  X.  —  Abususadvocalorum,  judicam,  procaratomm 
eorumqne  fraudes  graviter  perstringit.  739 

Cap.  XI.  —  In  advocatos  el  prucuratores,  qai  ex  ini- 
quitaie  qna;stnm  faciunt,  severe  animadvertendum.    741 

Liber  secdndds.  741 

Gap.  I.  —  Apologiam  inslituit,  ob  infelicem  soceessum 
expeditionis  in  Terram  Saactaai  susceptae  741 

Cap.  II. —  Gonsiderationis  a  contemplatione  distinctio. 

745 

Gap.  ilL  —  Considorationis  quatuor  puncta  designat. 

745 

Gap.  IV.  — Notitiam  sui  ipsius  triplici  consideratione 
sui  complectitur ;  et  primum  quidem  considerationismem- 
brum  hic  exsequitur.  746 

Gap.  V.  —  Alterum  membrum  considerationissoi  propo- 
nit :  nempe,  quis  sit,  et  unde.  746 

Cap.  Vl.  —  Quaie  debeat  esse  proceram  Ecclesia 
stndium.  747 

Cap.  VII .  —  Resumens  priorem  qasestionemy  qais  sii, 
diligentiiis  expendit.  750 

Cap.  VIII.  —  Do  pontifici»  dignitatis  et  potestatis 
excellentia  disserit.  751 

Cap.  IX.  —  Propri»  natur»  considerationem  com- 
mendat.  753 

Cap.  X.  —  Tertium  membrum  considerationis  soi. 
nempe  qualis  sit,  expouit.  753 

Cap.  aI.  —  Serium  examen  sni  Pontifici  serio  eom- 
mendat.  754 

Gap.  XII.  —  Neqae  in  prosperis  aninafli  ninds  laziui- 
dam,  neqae  in  adversis  deficiendoni.  795 


1185 


QUiE  IN  H\C  VOLUMINIS  PRIMI  PARTE  PRIORI  CONTINBNTnR. 


1186 


Caf.  XIII.  —  Ab  otio  ec  nugis  vauisqae  sermonibQs 

Pontiiicem  dehortatar,  756 

Cap.   XIV.  —  Personanim    acceptionem  in    jadiciis 

snmmopere  vitandam.  757 

LlBEK  TERTIUS.  757 

Cap.  I.— Pontificis  esse,  non  tam  ut  omnes  suo  dominio 
subjiciat,  sed  ul  omnes,  quantum  fieri  potest,  ad  Ecclesise 
gremium  perducat.  757 

Cap.  II.  —  Quis  modns  in  appellationibus  ad  sedem 
apostoUcam  adhibendas  sit.  761 

Cap.  lli.  —  Prssules  Ecclesi»  non  tam  ut  prsesint,  ac 

'     semetipsos    paicant,  quam  ut  aliis  prosint,  constitutos 

esse.  76  i 

Gap.  IV.— Gradus  ordinum  et  dignitatum,  qua)  inEccle- 
sia  sunt,  non  temere  confundendos  ac  perturbandos. 
Hinc  abusum  quaerendi  privilegia  ac  exempiiones  per- 
stringit.  766 

Gap.  V.  Snmmo  Pontifici  incombere  curam  de  apostoli- 
cis  decretis,  et  majorum  institutis  per  totnm  orbem  ser- 
▼andis.  769 

LlBER  QUARTUS.  769 

Gap.  L  Tractat  de  iis  qu»  circa  ipsum  sunt.  771 

Gap.  II.  —  De  cleri  et  populi  Romani  moribas  agil,  ct 
de  veterum  pastorum  cura  ac  vigitanlia.  772 

Gap.  111.  —  De  vestium  pompa  resecanda,  et  zeio  Pon- 
tifici  necessario.  775 

Cap.  iV.  —  Quales  coUaterales  et  coadjutores  a  Ponti- 
fice  adhibendi :  ubi  de  virtutibns  prsBlalornm.  778 

Gap.  V.  —  Exemplis  commendatur  abstinentia  mune- 
nim;  et  arrogantia  ministromm  Papse  perstringilur.78i 

Gap.  VI. — Poniifici  non  conveoire,  ntpote  ffravioribus 
intonto,  rei  domesticse  curam  ;  proindeque  aiteri  potius 
ceconomo  committendam.  784 

LlBER  QUIIfTDS.  787 

Gap.  1.  ~  De  his  qui  sapra  nos  snnt,  id  est  de  Deo 
rebusque  divinis,  considerationem  instiioit,  ad  quas  modo 
per  creaturas  erigimur.  787 

Gap.  II.  —  Assignat  varios  considerationis  gradus.  789 

Cap.  UI.  —  Ea  qus  supra  nos  sunt,  Deum  scilicet  et 
aneelos,  investigari  opinione,  fide  et  intellecta.         790 

Cap.  iV.  —  Angeli  quomodo  considerandi.  791 

Cap.  V.  —  Gratias  ac  dotes  angetorum  a  Deo  in  ipsos 
derivari.  794 

Cap.  VI.  —  Principii  et  essenti»  rationem  proprie  soli 
Deo  cenvenire.  795 

Cap.  VII.  —  Deum  et  simplicem  et  trinum  esse.    797 

Gap.  VIU.  —  Personarum  pluralitatem  in  Deo  consur- 
gere  ex  proprietatibus ;  essentiam  tamen  unam  el  sim- 
plicem  esse.  799 

Gap.  IX. — Uti  in  Deo  simplex  natura  est  in  %ribas  per- 
sonis,  sic  contra  in  Christo  plares  nataras  in  nnam  per- 
sonam  coalescere.  800 

Gap.  X.—Parabola,  qu»  est  apud  MatthiBam  de  Iribos 
satis,  Christi  personae  accommodatar.  801 

Gap.  XI.—  Gnniinuatio  considerationis  deDeo.      802 

Cap.  XII.  —  Denm  et  bonornm  operum  pium  remune- 
ratorem,  et  scelerum  aiquissimum  vindicem  esse.      802 

Cap.  XIII.  —  De  longitudine,  latitudine,  profunditate 
et  soblimitate  Dei  profuude  et  ele^aator  discurrit.      804 

Gap.  XIV.  —  Modom,  quo  praedicia  secundam  Aposto- 
lam  comprehendere  poitsimijs,  oslendit.  805 

Admonitio  in  opusculum  sequens.  807 

TRACTATUS  DE  MORIBUS  ET  OFFIGIO 
EPISCOPORUM. 

Proloffas.  809 

Gap.  I.— Arduum  at  periculosum  esse  maoas  episcopi; 
ideoque  ei  bonis  con.siiiariis  opus,  809 

Gap.  II.  —  Honorem  et  dccus  dignitatis  ecclesiasticae 
non  consistere  in  externo  splendore,  sed  in  morom  et 
yirtutam  decore.  813 

Cap.  IU.  —  Praesulam  potissima  et  dignissima  oma- 
menta,  castitas,  charitas,  humilita.<i.  816 

Cap.  IV.  —  Cura  sincerae  fidei,  et  charitatis  non  ficts, 
prsBsnli  maxime  necessaria.  818 

Cap.  V.  —  De  virtute  humilitatis  omnibas  quidem,  sed 
praelalis  in  primis  necessaria.  820 

Cap.  VI.  —  Laus  et  vera  gloria  in  conscienta  cojasqae 
reponenda ;  attamen  non  sine  formidina,  quia  Dens  est 
scrutator  et  Judex  cordium.  822 

Gap.  VII. — Ambitionem  ecclesiasticorum,  promotiouem 
Junioram,  et  pluraiitatem  l^enericioram  perstringit.    825 

Cap.  VIII.  —  Hamiiitatcm  et  modestiam  episcopocom- 
mendat.  828 

Gap.  IX.  —  Abbates  exemptionibas  praapostere  staden- 
tes  arguuntur.  830 

Admoniiio  iu  opasculum  seqaens.  833 

SERMO  DE  CONVERSIONE  AD  CLERIGOS. 

OJt%  I.  —  Qaod  nemo  oooTfrti  ad  OominoiD,  nM  M 


volantate  praeyeDtiis  et  ejns  voea  interini  clamante,  pos- 
sit.  833 

Gap.  II.  —  Qnod  ipsa  vox  Domini  omnibus  se  offerat, 
et  animam  sibi  ipsi  nolentem  repraesentet.  835 

Cap.  III.  —  Quod  per  vocem  Dei,  animae  ratio,  (faasi  in 
libro,  omnia  mala  deprehendere,  reprehendero,  dljudi- 
care  et  discernere  valeat.  836 

Cap.  IV.  —  Quod  diligens  iniquitatem,  odit  animam,  et 
carnem  suam  :  et  de  pceniientia  infrucluosa  post  morlem. 

837 

Cap.  V. —  Quod  vermis  conscientiae  inpraesenti  sentiri 
et  saffocari  debet,  non  in  immortalitatem  foveri  ac  nutriri. 

838 

Gap.  VI.—  Difficaltatem  conversionis  et  luctam  resi- 
piscere  parantis,  graphice  repraesentat.  839 

Cap.  VII,—  Respiratio  coiisolationis  panpesibas  spi- 
ritu  seu  animae  miseriam  agnoscenti.  841 

Gap.  Vill.  —  Carnales  voluptates,  et  divitias  esse  om« 
nino  vanas,  fallaces,  ct  momentaneas,  841 

Gap.  IX.  —  Qaod  impossibile  sit  peccantom  latere. 

844 

Gap.  X.  —  Non  solam  decKoando  a  malo,  sed  et 
faciendo  bonum  salutem  obtineri.  845 

Gap.  XI.  —  Gonverti  molientes  acrins  a  solitis  viliis 
tentari,  ip<;is  vero  luctum  esse  necessarium.  846 

Cap.  Xil.  —  Quomodo  voluntas  suaviter  inducenda  ad 
amandnm  et  desiderandum  coelastia.  847 

Gap.  XIII.  —  Conversos  mira  suavilate  ac  deUciis  vitae 
piae  ac  spiritualis  refici.  847 

Cap.  XIV.  —  In  terrenis  non  esse  ultam  satietatem  nisi 
fastidio  conjonctam  :  at  caelestium  desideria  esperiendo 
semper  crescere.  848 

Cap.  XV.—  Purganda  memoria  apeccatoram  sordibus 
fiducia  divinae  misericordise.  849 

Cap.  XVI.  —  Misericordiam  divinam  obtineri,  mise- 
pendo  sibi  insi  primum  ;  deinde  pro\imo.  850 

Gap.  XVII.  —  Ocalos  cordis  cootinao  mundandos,  ut 
Deus  videri  possit.  850 

Gap.  XVttl.  — Pacifleosmerito  beatificari  nomine  filio- 
rum  Dei.  851 

Cap.  XIX.  —  Graviter  perstringit  ambitiosos,  qai  temere 
et  indigne  sacras  Ecclesiae  functiones  usurpant.         852 

Cap-  XX.  —  Argoit  incoutineiites,  qui  sacros  Ordines 
impudenler  temerare  non  verenlur.  •    853 

Gap.  XXI.  —  Serio  cohortatar  ad  poenitentiam.      855 

Cap.  XXII.  — Bonorum  pastornm  est  docere ;  nec  fagere 
persecutiones  propter  justiliam.  855 

Admonitio  in  opusculum  sequens.  857 

LIBER  DE  PRiECEPTO  ET  DISPENSATIONE. 

Epistola  ad  abbatem  GoInmbeDsem,  de  opere  seqaenti 

859 

Praefatio  ad  monachos  Gamotenses  in  tractatam  seqaen- 
tem.  861 

Gap.  I.  —  An  monasticae  Regulae  instituta  praecepta 
sint,  an  consilia  dontaxaL  861 

Cap.  II.  —  In  constiiutionibas  majorum  quando  et  a 
qaibus  dispensandum.  862. 

Cap.  IU.  ~  Dispensationem  in  lege  dif  ina  soli  Deo 
reservatam  esse.  At  c(uae  sunt  legis  aeternae,  omnino  etiam 
Deo  esse  immutabilia.  864 

Cap.  IV.  —  Quid  praelatis  drca  dispensationem  Regulae 
liceat.  865 

Gap.  V.  —  Legem  obedientiaa  non  esse  extendendam  a  * 
praelatis  ultralimites  professionis,  neqne  citraconlraben- 
dam*  867 

Cap.  VI.  —  Religiosnm  perfeetionis  eapidum  non  debere 
obedieutiam  intra  certos  professionis  limites  constringere. 

868 

Gap.  VII.  —  Obedientiae  gradas,  et  inobedientiae  gra- 
yitas  quomodo  noscenda,  juxta  distinctiones  praemissas. 

868 

Cap.  VUI.  —  GraTias  peccari  legom  contemptn  quam 
neglectu.  870 

Gap.  IX.  ^  Pnelato  tangaam  Deo  ohediendom   esse. 

871 

Gap.  X.  —  Obedientiam  non  esse  gravem  et  molestam, 
nisi  imperfectis,  invitis  et  camalibus ;  caeleris  saavem  et 
facilem.  874 

Gap.  XI.  —  Praeccpta  esse  imparia,  ideoque  transgres- 
sionem.  875 

Cap.  XII.  —  In  Regnla  aeque  ac  in  lege  divina  dispari- 
tatem  esse  inobedientiae.  877 

Cap.  XI  U.  —  Refellit  monachos,  difficullatem,  rel  etiam 
impossibilitatem  obedientiae  religiosae  uimium  exagge- 
rantes.  878 

Cap.  X1V.-«  Cnr  conieioQta  erransnon  oquo  eoDTtr- 
ttt  malnm  in  bonnmi  nti  bonvm  in  malnin.  880 


1187 


ORDO  R6RUM 


1188 


Caf.  Xy.  — Ad  qaantiiin  obedieiitiavaietadmerituin, 

tantam  inobedientia  valeat  ad  demoritnm.  884 

Cap.  XVI.  — Transitusel  mutatio  monasterii  quatenus 

probanda.  885 

Cap.  XVIi.  —  Ad  dubia  qasedam  e\  Patribus  proposita 

respondet.  888 

Cap.  XVIII.  —  M orte  abbatis  non  licere  professis  mu- 

tare  locum.  890 

Cap.  XIX.  —  Ad  alia  qusedam  dubia  respondet.     891 
Cap.  XX.  —  Binas  Pauli  sententias  in  speciem  pugnan- 

tes  conciiiat.  892 

Admonitio  in  opuscnlum  sequens.  893 

APOLOGIA  S.  B£KNARDI  ABBATIS  AD  GUILLELMUM 
TIlIilODORICi  ABBATEM. 
Pra^fatiuncula.  895 

Cap.  I.  —  Protiteiur  se  suosque  ab  obtrectatione  reli- 

giosi  Ordinis  prorsus  alienos.  898 

Cap.  II.  —  Purgal  se  S.  Bernardns,  et  Ordinem  Glnnia- 

c<>nsium  commcndat.  900 

Cap.   III.  —   Varietatem  religiosoram   Ordinam  non 

debere  praejudicare  vinculo  charitatis.  901 

Cap.  iV.  —  Se  cseieros  omnes  Ordines  charitate,  unum 

pr)ft*ssione  tenere.  903 

Cap.  V.  —  Rcligiosos  aliorum  Ordinum   aemulos  et 

oblrectatores  acri  stylo  aggreditur.  904 

Cap.  VI.  —  Arguil  lemere  judicantes,  et  calumniantes 

modum  yivendi  Cluniacensiom.  905 

<'ap.    VII.  —  Spirilualis  exercitatio  froctaosior  corpo- 

rali.  907 

Cap.  VIII.  —  Claniacensam  vitia,  \irtatam    nomine 

palliata,  persiringit.  908 

Cap.  IX.—  Eoromdem  intempeantiam  comparatcum 

aniiquorum  monachorum  parcimonia.  909 

Cvp.  X.  —  Vestium  ornatum  luxumqae  ineisdemper- 

sequitur.  918 

Cap.  XI. '  De  caasa  cur  snperiores  sabditoram  viiia 

noo  corrigant.  Luxom  et  splendidum  prselatoram  appa- 

ratum  perslringit.  913 

Cap.  XII.—  Luxam  et  abusnm  in  templis  et  oratoriis 

exstri:en<lis,  oniandid,  pingoudis,  arguit.  914 

Cap.  XIII.  —  Modos  et  media  mutu»  charitatis  et  pacis 

fovendse  sammatim  colligit,  deniqae  transfogas  iostabili* 

Utis  noUt.  916 

Admonitio  in  opusculum  seqaens  917 

LIBER  AD  MILITES  TEMPLI,  de  Laude  noT»  militise. 
Proloffos.  921 

Gap.  I.  —  De  Laade  noyse  militi».  921 

Cap.  II.  —  De  militia  saecolari.  9i3 

Gap.  III.  —  De  Miltibos  ChrisU.  984 

Cap.  IV.  —  Dc  conversatione  Militom  Chrisll.       925 
Ga».  V.  —  De  Templo,  927 

Gap.  VI.  —  De  Bethteem.  929 

Gap.  Vll.  —  D^  Nazareth.  930 

Gap.  Vlil.  De  monte  Oliveti  et  yalle  Josaphat.       931 
Cap.  IX.—  DeJordane.  931 

Cap.  X.  —  De  loco  Calvari».  938 

Gap.  XI.  —  De  Sepalcro.  938 

Cap.  XII.  —  De  Bethphage.  938 

Cap.  XIII.  —  De  Bethania.  939 

Admonitio  in  opasculom  seqaens.  940 

TRACTATUS  DE  GKADiBUS  HUMILITATIS  ET 

SUPERBIiE. 
Praefatio.  941 

Gap.  I.  —  Christom  esse  yiam  baroilitatis,  qaa  perve- 

Ditor  ad  veriutem.  941 

Cap.  II.   •  Quo  fracta  ascendantor  gradus  hamiliuiis. 

943 
Cap.  III.—  Qao  ordine  gradus  hamilitatis  ad  proposi* 

tnm  bravium  veriUlis  perducant.  et  qoomodo  Christus 

pcr  passionem  didicit  roisericordiam.  944 

Gap.  IV.  —  Primus  veriuiis  gradas  est,  primom  seip- 

cam  attendere,  seu  nropriam  miseriam  agnoscere.     948 
Gab.  V.  —  Socnnans  gradus  veriutis  est,  ex  agnitione 

propria;  infirmitnis,  compati  miserisc  iroximi.  950 

Cap.  VI.  —  Tertins  gradus  veritaiis,  mundare  oeulom 

eordis  ac  conlemplanda  ccelesiia  et  divina.  951 

Cap.  VII.  — QuomodosanctaTrinitashoctresTeriUtis 

gradus  in  nobis  operatur.  952 

Cap.  Vlll.  —  Gradas  iidem  in  rapta  sancti  Paoli  decla- 

raniur.  954 

Cap.  IX.-  Gemitas  et  snspiria  sancti  Bernardi,  ad  Veri- 

fatero  a-Mielantis.  955 

Altera  pars  tractatus.  De  daodt^cim  gradibas  soper- 

biae. 
Gap.  X.— De  primo  superbise  grada,  qoi  est  coriosiUs. 

957 

Cak  XI.«-  Dt  lamdo  gradn  siipeiiii»,  wA  est  Irrlus 


Gap.  XII.-— De  Urtio  grtdo  saperiyi»,  qai  eit  iDepta 
la;iitia.  963 

Cap.  XIII.  —  De  qoarto  grado  soperbi»,  qui  est  jactan- 
lia.  964 

Cap.  XIV.  —  De  quinto  gradu  superbise,  qui  dicitor 
singalarius-  965 

Cap.  XV.  —  De  sexto  grada  soperbis,  id  estarrogan* 
tia.  965 

Cap.  XVI. —  De  septimo  grada  superbi»,  qoiest  pr»* 
sumptio.  966 

Cap.  XVII.  ~De  ocUvogradasoperbi»,  qoiestdefen- 
sio  peccatorum.  966 

C\p.  XVlil.—  De  nono  grado  saperbise  qoi  est  sima- 
Inta  confessio.  966 

Cap.  XIX.  —  De  decimo  grado  soperbiae,  qoi  ost  rebel- 
lio.  968 

Cap.  XX.  —  De  ondecimo  grado  soperbiaB,  qoi  est 
liberias  peecandi.  908 

Cap.  aXI.  —  De  daodecimo  grada  soperbi»,  qni  est 
consuctodo  peccandi.  969 

Cap.  XXI 1.  —  An  et  quomodo  orandom  pro  desperatis, 
et  mortuis  secuodam  animam.  9(S9 

Admonitio  in  oposcalum  seqoens.  971 

LiBEK  DE  DILIGENDO  DEO. 

Praefatio.  973 

Gap.  I.  — Qaare  et  quomodo  diligendus  sit  Dens.  974 

Gap.  II.  —  Deus  quantopereab  homiiiemereaturamari, 
ob  bona  tom  corporis  tum  animae.  Quomodo  eaagoo- 
scenda  et  habi^nda  citra  donantis  injnriam.  975 

Gap.  III.  —  Christiani  quantos  babeianl  stimalos  amandi 
Deom  prae  infi'lelibus.  978 

Cap.  IV.  —  Quinam  ex  Dei  recordatione  consolationem 
capiant :  quive  magis  ad  ejus  amorem  idonei.  980 

Cap.  V.  —  Ghristianio  qaantum  incambat  debitam 
amoris.  98S 

Gap.  VI.  —  Breris  anaeephalaeosis  et  samma  prsdicUH 
ram.  883 

Gap.  Vli.  —  Non  sine  frncta  et  prsemio  diligi  Devt;  et 
Urrenis  non  satiari  homani  cordis  appetitom.  984 

Cap.  VIII.  —  Deprimo  gradn  amoris»  qoo  diligit  liomo 
se  nropUr  se.  987 

Cap.  IX. —  De  secundo  et  tertio  grados  amoris.     989 

Cap.  X.  —  De  quarto  grado  amoris  eam  nec  seipeam 
diligit  homo  nisi  propUr  Denm.  990 

Cap.  XI.  —  HsBc  amoris  perfeetio  non  competit  etiam 
solutis  animabus  beatorum,  ante  resorrectlonem.      993 

Gap.  Xil.  <-  De  eharitato  e&  epistola  ad  Cartosianos 
seripu.  993 

Gap.  XUI.  —  De  lege  propri»  yolantatis  etev|rfdiutis, 
servomm  et  mercenarioram.  986 

Gap.  XIV.  — De  lege  chariutis  fiHioruB.  997 

Gap.  XV.  —  De  qoatuorgradibiu  amoris,  et  feliei  sutu 
patriae  coelestis.  998 

Adfflonitio  in  opaseolom  sequens.  999 

TKAGTATUS  DE  GRATiA  £T  LIBERO  ARBITRIO. 

PraefaUo.  1001 

Gap.  i.  —  Ad  boni  operis  meritom,  onaeam  gratia  Dei, 
eoncurrereliberi  arbitrii  consensum.  1001 

Cap.  II. — Qaid  liberum  arbitriam,  sea  in  qiTO  consistat 
libertas.  1003 

Gap.  III.  —  Triplicem  esse  libertatem,  Natone,  Graiis, 
Gloriae.  1004 

Cap.  IV.  —  Qualis  libertas  compelat  animabus  sanctis 
carne  solotis :  quaeTe  Deo,  et  omai  creaturs  rationali 
commnnis.  1006 

Gap.  V.— An  libertas  a  miseria,  sea  eomplaeiti,  detor 
in  hoc  saeculo.  1008 

Gap.  VI.  '*  Ad  volendam  bonam  gratiam  omnino  esse 
necessariam.  1010 

Cap.  VII.  —  Utram  primi  horoines  in  paradiso  triua 
illa  liberUte  praediti  faerint,  et  post  peccatum.        1013 

Cap.  VIII.  —  UberUtem  arbitrii  remanere  post  peeca- 
tnm.  1014 

Cap.  IX.  —  Imaginero  et  similitudinem  Dei  ad  qnarn 
eonditi  sumns,  in  triplici  libertate  consistere.  1016 

Cap.  X.-  Similitudinem  diviuse  imaginis  in  nobis 
reformari  per  Christam.  1018 

Gap.  XI.  —  Libcro  arbitrio  nihil  derogari  per  gratiam, 
neque  per  tentationcm.  lOiO 

(Iap.  XII.  —  An  negans  fldem  metn  mortis  et  ponaram, 
excusetar  a  culpa,  vel  destituatur  libero  arbitrio.  Ubi 
negatio  Petri  discutitor.  1021 

Cap.  Xin.  —   Merita  hominis  mera  esse  Dei  miinera. 

lOH 

Gap.  XIV.  —  Qoid  grati«,q!iid  libero  arbitrio  io  DSfo. 
tio  salutis  •ttiibnendQm.  WT 

AdmoDitio  in  opaMalam  seqaoQs.  I( 


1189 


QVM IN  HAG  VOLUMINIS  PRIMl  PARTB  PRIORI  GONTINBNTDR. 


1190 


TRACTATUS  DE  BAPTISMO    ALIISQUE    QUifiSTlO- 

NIBUS. 

Pnefatio.  1031 

Gap.  —  1«  Non  obligasse  Baptismnm,  ex  qao  dictum  fuit 

NiGodemo,  «  Nisi  quis  renatns,  »  etc.  1031 

Gap.  n.   —  Baplisrai    obligationem  coepisse    primum 

post  sufficientem  ejus  promulgationem.   In  necessitatis 

tamen  articulo  sufficere  Baptismum  fide  et  yoto  suscep- 

tam,  sicut  et  martyriom.  1034 

Gap.  III.  —  Justos  Veteris  Testamenti  non  tam  claram 
haboisse  notitiam  futuroram  mysteriorom  fidei,  quam  nos 
habemos  prseteritorum.  1038 

Gap.  IV.  —  Ostendit  dari  peceatam  per  ignorantiam, 
contra  assertorem  contraris  ouinionis.  1041 

Gap.  V.  — Sententiam  qaamdamsuam  male  aceeptam  a 
ealamnia  vindicat,  nempe,  quod  Angelos  lataerit  consi- 
liam  Incamationis  Dominic».  1042 

Admonitio  iu  opuscoium  seqaens.  1045 

GAPITULA  Hi£RESUM    PETRI    ABiCLARDI. 

Gap.  I.  —  Horrenda  similitudo  sigillo  sreo,  de 
tpede  et  genere  ad  Trinitatem.  1049 

Gap.  II.  —  Qaod  Spiritas  sanctus  non  sit  de  sobstsntia 
Patris.  1049 

Gap.  III. — Quod  ea  Deussolnmmodopossit  facere.  vel 
dimittere,  Tel  eo  modo  tantum,  vel  eo  tempore  qno  facit, 
non  alio.  1049 

Gap.  IV.  —  Quod  Christns  non  assompsit  camem,  ut 
nos  a  juRO  diaboli  liberaret.  1050 

Gap.  V.  —  Qnod  neqoe  Deos  et  homo,  necqoe  homo 
persona,  quse  Gbristos  est,  sit  tertia  persona  in  Trinitate. 

1051 

*     Cap.  VI.  —  Qood  Deos  non  plas  faciat  ei  qoi  salvatnr 

anceqoam  eobsreat  grati»,  qoam   ei  qoi  non  salyator. 

1051 

Gap.  VII.  —  Qood  Deos  non  debeat  mala   impedire. 

1052 

Gap.VIII.  —  Qnod  noo  conlraumus  ex  Adam  colpam, 
sed  poenam.  1052 

Gap.IX.— Quod  eorpos  Domioi  non  eadit  in  tevram.  ^- 

105S 

Cap.  X.  —  Qood  propter  opera  nee  melior  nec  pejor 
efficiator  homo.  105S 

Gap.  XI.  —  Quod  non  peccaveront  qoi  Ghristom  cmcifi- 
xeront  itnoranter ;  et  quod  non  sit  colp»  ascribeodom 
qoidqoid  fitper  ignorantiam.  1053 

Gap.  XII.  —  De  potestate  ligandi  et  soWendi.      1053 

Gap.  XIII.  —  De  soggestione,  delectatione,  et  eon- 
senso.  1054 

Gap.  XrV.  —  Qood  ad  Patrem  proprie  vel  speeialiter 
pertinet  omnipotentia.  1054 

TRAGTATUS  DE  ERRORIBUS  ABiELARDI. 

Pr»fatio.  1053 

Gap.  I.  Impia  Abslardi  de  sancta  Trinitate  dogmata 
recenset,  et  explodit.  1055 

Gap.  II.  —  lo  Triniiate  non  esse  admittendam  ollam 
disparitatem,  sed  omnimodam  seqaalitatem.  1057 

Gap.  III.  —  Absurdum  dogma  Abaelardi,  nomina  abso- 
luta  et  essent  alia  uni  personsB  proprie  et  specialiter  attri- 
boentis,  oppognat.  1058 

Gap.  IV.  —  Refellit  definitionem  fidei,  qoa  dicit  Abse- 
lardos  fidem,  esse  aestimationem.  1061 

Gap.  V.  —  Argoit  Absclardum,  sua  sensa  aat  somnia 
onanimi  Patmm  sententi»  prseferentem,  {>r8esertim  ubi 
dicitChristam  nonideo  iacarnatum,  ut  hominem  iiberaret 
de  potestaie  Salante.  106i 

Gap.  VI.  -^  In  opere  liberationis  homanse  non  solum 
misericordiam,  sed  et  iastitiam  relocere.  1065 

Gap.  VII.  —  Abaelardom  persiringit,  impie  ae  temere 
Dei  secreta  scrutantem  et  extenuantem.  1067 

VIII.  —  Quare  Christos  tam  gravem  ac  laboriosom 
nos  liberandi  modnm  soseeperit,  cum  sola  ejns  volontas 
seo  jnssio  sofficeret.  1068 

Cap.  IX.  —  Christum  yenisse  in  mnndam,  non   solios 
instructionis  nostrae,  sed  et  liberationis  causa.         1071 
VITA  SANCTI  MALACHLE. 

Prsefatio  Ad  Gonganom  abbatem.  1073 


Cap.  I.  —  Paeritia  et  adolescentia  S.  Malachi».  1075 
Cap.II,  —  Religiosse  vitje  tirocininm.  1077 

Cap.  III.  —  Ordinibus  initiatus  episcopi  vices  gerit. 

1078 

Cap.  IV.— Malcho  episcpo plenius  instituendus adhs- 
ret.  1079 

Cap.  V.  —  Sorori  defnnctae  sacriflcii  oblatione  suc- 
currit.  i08l 

Cap.  VI.  —  Monasterinm  Benchorense  desolatum  in- 
staurat.  i082 

Cap.  VII.  —  Dvssenteria  laborentem  eorat.         10S3 

Cap.  VIII.  —  Episcopatum  Conneretensem,  licet  inyi- 
tus  suscipit.  1084 

Gap.  IX.  —  Monasleriom  Ibracense  constroit.      1085 

Gap.  X.  —  Fit  archiepiscopos   seo  primas  Hiberniae. 

1086 

Gap.  XI.  —  Insidias  evadit  ineolomis,  auctoribos  male 
perditis.  1088 

Cap.  XII.  —  Hostes  seu  acmulos,  in  ipsum  armatos, 
virtute  animi  et  constanti  in  Oeom  fide  lenit,  et  sibi 
conciliat.  1089 

Cap.  XIII.  —  Deus  Malacbiae  detraetores  punit.    1091 

Gap.  XIV.  —  Sedem  mctropolitanam  paci  redditam 
resignal.  1092 

Cap.  XV.  —  Romam  proficisci  deliberai,  paHium  a 
Pontifice  petitorus.  1092 

Gap.  XVI.  —  Romam  tendens,  et  inde  rediens,  Claram- 
VaMem  visitat.  1094 

Cap.  XVII.  ~  Diversa  beneficia  sanitatum  per  eum 
collata.  1095 

Gap.  XVIII.— Reversns  inpatriam,totos  corsepastorali 
et  reformaiioni  incnmbit.  1096 

Gap.  XIX  —  Virtotom  ejas  insignia,  et  mores  yero 
prsesuie  digni.  1097 

Cap.  XX.  —  Energomenos  yexatos  a  dcmoniis  liberat. 

1099 

Cap.  XXI.  —  Beneficia  moribondis  et  partorientibus 
praestita.  1100 

Gap.  XXII.^Goncubioarioobstinato  exitiam  denontiat. 

1100 

Gap.  XXIII.  —  Varia  sanitatom  benefieia  Taiiis  prse- 
stita.  1101 

Gap.  XXIV.  —  Femina  sine  saeramento  Eatremae  Un- 
ctionis  defunctam  resoscitat.  1103 

Gap.  XXV.  ~  Aliadiversa  beneficiain  diversos  eollata. 

1104 

G ap.  XXVI. — Veritatem  eorporis  Cbristi  in  Eoeharistia 
propngnat.  1105 

Gap.  XXVII. —  Paeem  et  eoftcordiam  inter  dissidentes 
mirabiliter  conciliat.  1106 

Cap.  XXVni.  —  Sacrom  aedifieiimi  moliens,  adyersariom 
patitur,  sed  mox  ultione  divina  correptom.  1108 

Cap.  XXIX.  —  Claret  prophetiae  spirito,  et  onuii  mi- 
racolorum  gratia.  1111 

Cap.  XXX.  —  Loeum  et  diem  mortis  snae  praedieit,  et 
cansa  paHii^^enuoiterad  napam  Engeniom  suscipit.  lUi 

Cap.  XXXI.  —  Rursus  Claram-Vsulem  venit,  muriturus 
loco  et  tempore  qno  desideraverat.  1114 

HYMNUS  DE  S.  MALAGHIA. 

Admonitio  in  opnsculom  secjoens.  1118 

Prologus  super  Antiphonarinm  Gisterciensis  ordinis. 

1121 
TRACTATUS  DE  CANTU. 
APPENDIX  AD  TRACTATUS  MORALES  ET  DOGTRI- 

NALES. 

Monitom  in  oposcolom  sequens.  1131 

S.  Bernardus  super  htmndm  :  Jetu  notira  redemptio. 

1133 

Monitum  in  opascola  doo  sequentia.  1133 

LiBER  DE  Passionb  Christi  et  doloribus  Matris  ejus. 

1134 

TrACTATUS  AD  LAUDEH  GLORIOSA  V.  Marijb.  1141 

Monitum  in  opuscnlum  sequens.  1147 

Tractatos  de  corporb  Domixi.  1149 

Tractatus  cantamdi  gradualb.  1151 

ToTrALB  S.  Bbrxardi.  1153 


1191 


INDICBS  BPISTOLARUM  S.  BBIINARDI. 


11% 


INDEX  ALPHABETICUS 


EPISTOLARUM    S.     BERNARDI. 


76. 


(209)  Abbati  Sancti-AIbini  Andegavensis,  epistola  204. 

Abbati  Sancti-Benndicli,  421. 

Abbali  canonicorum  regaiarlQm  Sancti-Petri  de  Monte, 


Abbali  cuidam,  forte  Bernardo  llalo,  336. 

Abbati  Eboracensi,  94,  313. 

Abbati  Sancti-Nicasii  Remensis,  32. 

Ahbati  Trium-Fonliam,  274. 

Abbati  de  Trunco-Bereneariif  417. 

Abbali  cuidam  Ordinis  Sancti-Benedicti|  445. 

Abbalibus  Cistercii  congregatis,»  145. 

Abbatibus  Suessiooe  congregatis,  91 . 

Abbatibus  quibusdam,  102.  421,  427,  442,  U4,  452.  ' 

Altbaliss»  I^aberniacensi,  391. 

Adamo  monacbo  Morimuodi,  5,  7. 

Adelaidi  ducisss  Lotbaringise,  119,  120. 

Aildicurtis  canonicis  re^olaribus,  3. 

Alardo  monacbo  CistercieDsi,  414. 

Alberico  cardinali  episc.  Ostiensi,  219,  230*232. 

Aiberoni  primicerio  Metensi,  ^O. 

Alberto  incluso,  404. 

Alexandro  episcopo  Lincolniensi,  64. 

Alexandro  Priori  de  Fontibus,  320. 

Alfouso  regl  Portugallise,  308,  457. 

Aipensibus  monachis,  142. 

Alviso  abbali  Aquiscineti,  65. 

Alyiso  episco|Jo  Atrebatensi,  395. 

Amedeo  Altffi-Cumbse  abbati,  447. 

Amicis  guibusdam,  424,  426, 429,  430,  443,  450. 

Anastasit  (Saneti-)  roonachis,  345. 

Andreffi  avunculo  suo,  militi  Templi,  288. 

Angelherto  comiti  Engolismensi,  299. 

Anonym  s  quibusdam,  440,  446,  448,  453  454. 

Aquiiania;  episcopis,  li6. 

ArduUoni  Gebennensi  electo,  27. 

Ardotioni  jam  episcoiio,  28. 

Arn«'ido  abbati  Bonffi-Vallis,  310. 

Arnoldo  abbati  Morimundi,  4. 

Artaldo  abbati  Pruliiacensi,  75. 

Ascelino  seu  Anselmo  episcopo  Roffensi,  205. 

Attoni  opiscopo  Trecensi,  23 . 

Attoni  et  clero  Trecensi,  203, 

B 

Balduino  abbati  de  Castellione,  40. 

Balduino  jara  epis  ^opo  Noviomensi,  402. 

Balduino  abbati  Heatioo,  201. 

Beairici  nobili  et  relielosse  matroQse,  118. 

Benedicti  (Sancti-)  abbati,  465« 

Bernardo  le^ato  apostolico,  302. 

Bernardo  Pnori  Porlarnm,  250. 

Bernardo  de  Portis  Cariasiensi,  153,  154. 

Bprtini  (Sancti-)  monncliis,  384,  385. 

Blcsensi  comitissa),  300. 

Brunoni  abbati  de  Clara-Valle,  281. 

Brononi  Cotoiiiensi,  6. 

Bmnoni  Colonicnsi  «^lecto,  8. 

Brononi  iam  archiepiscopo  Coloniensi,  9, 10. 

Burcbaruo  abbali  Balemensi,  146. 

Burgundise  daciss»,  121 .  <^' 

(209)  Kot»  DDmeralei  epiitolam  deeignant. 


Capitulo  Cisterciensi,  145. 
Capitulo  nigrorum  monachoruro,  91* 
Coclestino  II  papa^,  235,  358,  359. 
Canonicis  regularibus  de  Aildicurte,  3. 
Gardinali  presbylero,  335. 

Cardidalibus  Aomanse  carise^  168,  188,  230-232.  236. 
237. 
Clarae-Vallensibus  monachis,  143,  144. 
Cisterciensi  capitulo,  145,  et  anie  273. 
Clero  Mediolanensi,  132. 
Clero  et  populo  Franclae  orientalis,  363. 
Conrado  duci  Zeringensi,  97. 
Conrado  regi  Romanorum,  183,  244. 
Constantiensi  episcopo,  195. 
Conyersis  quibasdam,  462. 

D 

Drogoni  moaacbo  Sancti-Nieasii  Remensis,  34. 
Ouci  et  ducissae  Lotbaringiae,  119. 
Ducissae  Burgundise,  121. 
pucissffi  Lotharingise,  119,  120. 

E 

£baIo  episcopo  Gatalaanensi.  58. 

Eboracensi  archiepiscopo,  95. 

Eliae  cardinali,  295. 

Eliae  monachi  parentibos,  111. 

En^olismensi  comiti,  299. 

Episcopis  Aqaitaniae,  126. 

Episcopis  et  cardinalibas  Roman»  enriaBy  168,  188. 

Episcopis  Senonas  convocandis,  187« 

Episcopo  cuidam,  100. 

Episcopo  cuidam,  Ai% 

Episcopo  Trecensi,  427. 

Ermenga-di  qoondam  comit.  Britanniae,  116»  117. 

E^kilo  archiepiscopo  Lundensi,  390. 

Engenio  III  pap»,  238-240,  245-249,  251,  252,  25G- 
259.  2(>1,  i62,  268-270,  273,  275-278,  280,  283-286,  291* 
294,  298,  305,  309. 

Eastachio  occupatori  Valentinae  sedis,  185« 

F 

Faberniaccnsi  abbatisssB,  391. 
Falconi  dpcano  Ecclesiae  Lugdunensis,  165. 
Falconi  eleclo  archiepiscopo,  173. 
Flayiacensibos  monacbis,  67,  68. 
Franciae  orientalis  clero  et  populo,  363. 
Fraocoram  regi,  448. 
Fratribus***,  450. 
Fulceoi  adolescenti,  2. 

6 

6.  abbali,  405. 

G.  cardinali,  332,  333. 

G.  cardiuali  diacono,  368. 

Galtoro  episcopo  Laodunensi,  272. 

Gaufrido  abbati  Sanctae-Manae  Eboracensis,  94.  313. 

Gaofrido  abbati  Sancti-Medardi,  66. 

Gaufrido  episcopo  Carnotensi,  55,  56,  57. 

Ganfrido  Lexoviensi,  112. 


IIW 


MnvtMm   oi 


teMdo  d«  Loimiorio,  i». 

Gtufrido  de  Perrona  et  soeiis  afiis»  169« 

Gmfridi  parenUbas,  111. 

Gerardo  abbati  PaUariensi,  81. 

Gerardo  caDcellario  sanct^e  Romana  Ecclesi»,  919. 

Gildnino  abbaii  Sancli-Vicloris  Parisiensis,  410, 

Gillcberto  Uoiversali  episcopo  Londoniensi,  M. 

Godefrido  Priori  Glarae-Vallensi,  317. 

Gregorio  Tarqaioio  cardinali,  333. 

Guaitero  de  Galvo-Monte,  104. 

Gnarino  abbati  Alpensi,  254. 

Gnidoni  abbati  Arremarensi,  297,  398. 

Gnidoni  abbati  Moiismensi,  80. 

Gnidoni  abbati  Trium-Fontinm,  69,  70. 

Gaidoni  cardinali  et  cancellario,  367. 

Gnidoni  cardinali  Pisano,  334. 

Goidoni  de  Gastello,  192. 

Gnidoni  episcopo  Laasannensi,  26, 

Guidoni  iegato  sancl»  Roman»  Ecclesis,  196. 

Gnidooi  thesanrio  Ecclesis  Logdunensis,  165. 

Guigoni  Priori,  et  cseteris  Gtrtusi»  majoris  Religiosis, 
11, 12. 

Goilenco  episcopo  Lingonensi,  59,  60. 

Guillelmo  abbati  Sancti-Theodorici,  85,  86.  327. 

Guillelmo  comiti  Pictayomm  et  daci  Aquiianis,  127, 
128. 

H 

Haimerico  caocellario  sanctffi  Roman»  Ecclesis,  15, 
20,  48,  51-54,  157,  160,  162,  181,  311,  316,  338. 

Heliss  cardinali,  295. 

Heliffi  monachi  parentibas,  111. 

Henrico  archidiaeono,  403. 

Heorico  archiepiscopo  Moguntino,  365. 

Henrico  archiepiscopo  Seoonensi,  42,  43,  182,  316. 

Henrico  cardinali,  295. 

Henrico  de  Mnrdach,  abbati  de  Valle-»GIara,  106,  311. 

Henrico  comiti  Caropania!,  279. 

Henrico  episcopo  Virdunensi,  62.  63. 

Henrico  episcopo  Wintonensi,  93. 

Heorico  reffi  Anglornm,  92,  138. 

Herberto  aiobati  Sancti-Stephani  DinonensiSy  234. 

Hiberniffi  fratribus^  374. 

Hildeberto  archiepiscopo  Tnronensi,  123,  124. 

Hildefonso  eomiti  Sancti-iEgidii,  241. 

Hildegardi  abbatissaD,  366. 

Hildegario  abbati  Flayiacensi,  67,  68. 

Honorio  II  papae,  13, 14,  46,  47,  49,  50. 

Hngoni  abbati  Pontiniacensi,  33. 

Uugoni  abbati  Prromonstratensi,  253. 

Hngoni  tbbati  Trinm-Fontinm,  274. 

Hngoni  archiepiscopo  Rothomaigensi,  25, 418. 

Hngoni  cardinali  episcopo  Ostiensi,  287,  290, 296,  306, 
307. 

Hugoni  comiti  Gampaniae,  Templi  militi  facto,  31. 

Hugoni  Farsito,  35,  36. 

Hngoni  novitio,  postea  Bonffi-Vallis  tbbati,  3i2. 

Hngoni  de  Sancto-Victore,  77. 

Hugoni  episcopo  Rothomagensi,  418. 

Hnmbaldo  archiepiscopo  Lngdunensi,  22. 

Homberto  tbbati  Ignitcensi,  141. 

I 

IdflB  comitissse  Mivemensi,  375. 

Igmaro  seu  Ymaro  cardinali  episcopo  Tnscnlano,  219, 
230-232. 

Ignotis  (^uibnsdam,  98,  416. 

Imperatnci  Romanornm,  137. 

Innocentio  II  papx,  136,  150,  152,  155,  156,  158,  159, 
161,  164,  166,  167,  469,  171,  172,  176-180,  184,  189,190. 
191,  198,  199,  210-218,  314,  318,  323,330,  337,  339,  340, 
343,  346-351,  432. 

Ivoni  seu  Yvoni  cardintii,  193. 


Jannensibus  civibas,  129. 
Jerosolymomm  patriarcbae.  175,  193. 
Jerosolymorum  reeinsB,  206,  289,  354,  3r»5. 
Joanni  tbbati  de  Buzaio.  233. 
Joanni  Ciritae  abbati,  464. 
Joanni  Cremensi  cardinali  presbytero,  163. 
Joannis  (Sancli-)  Caraotensis  abbati,  82. 
Joranno  abbati  Sancti-Nicasii  Remeosis,  32. 
JoslenoepiscopoSuessionensi,  222,223  225,  227,  263, 
342. 
Jadiei  cnidam,  425. 

Patrol.  CLXXXII. 


Lntiensi  tbbaU,  400. 
Laudunensi  episcopo,  272. 
Legatis  apostoiicis,  302. 
Leloerto  tbbati  Sancti-Michaelis,  399. 
Lemovicensi  episcopo,  329. 
Leonio  abbati  Sancti-Bcrlini,  382,  383. 
Lotharingis  duei  et  ducissae,  119. 
LotharingiflB  dncissae,  120. 
Lothario  imperatori,  139,  140. 
Luc«  abbati  Cuissiacensi,  79. 
LudoYico  Grosso  regi  Francorom,  41,  255. 
Lndovico  Juniori  regi  Francoram,  170,  220,  221, 
282,  303.  304. 
Ludoyico  regi  Francoram,  466. 
Lugdunensi  archiepiscopo,  394. 
Lngdunensibus  canonicis,  174. 


Mtltchi»  archiepiscopo  Hiberai»,  341,  356,  857. 

Mar.  et  nxori  ejns,  421. 

Marise  (Sanctte-)  Trecensis  sanctimonitli  cuidtm,  115. 

Materterae  imperatoris  Hisptniaram,  455. 

Mtthildi  comitiss»  Blesenci,  300. 

Mathildi  dncissse  Bnrgundi»,  121. 

Mathildi  regiuffi  Angloram,  315. 

Malthaeo  lcfato,  21. 

Mattheo  Aloanensi  episcopo,  461. 

Mediolanensibus  civions,  131, 133. 

Mediolanensi  clero,  132. 

Mediolanensibns  novitiiSj  134. 

Milisendi  Jerosolym.  reginse,  206,  289,  354,  355. 

Monacho  cuidam,  99. 

Monachis  de  Sanclo-Anaslasio,  345. 

Monachis  Trium-Fontium,  71. 

N 

Nicasii  (Sancti-)  Remensis  abbati,  32. 
Nicolai  (Sancti-)  de  Saltu  abbati,  83,  84,  406. 
NoTitiis  Mediolanensibns,  134. 
Noyitiis  quibnsdam,  462. 

0 

Odoni  abbaU  Belli-Loci,  407. 
Odoni  abbati  Majoris-Monasterii,  397. 
Ogerio  canonico  reguIariJB7,  88,  89,  90. 
Ostiensi  episcopo,  287,  290,  296,  306,  307. 


Papae  in  gratiam  Trecensis  episeopi,  432-439. 
Patriarch»  Jorosolymiltno,  175,  393. 
Petro  abbati  Gellensi,  193,  419. 
Petro  abbati  Gluniacensi,  147-149,  228,  265,  267,  364, 
387  389 
Petri  (Sancti-)  de  Monto  abbati,  76. 
Petro  decano  Bbuntino^  197. 
Petro  diacono  cardinali,  17,  18,  19. 
Petro  episcopo  Palentino,  372. 
Petro  episcopo  Papiensi,  135. 
Petro  presbytero  cardinali,  16. 
Philippo  Tnronensis  Ecclesi»  invtsori,  151. 
Pisanis  civibns,  130. 
Praemonstratensi  abbali,  253. 
Pra^varicatori  cnidam  pacti  sni,  415. 
Priori  cnidam  Vallis,  441. 

R 

Radulfo  patriarchsB  Antiocheno,  392. 

Rainaldo  ahbati  Fosniacensi,  72-74,  413. 

Rainaldo  archiepiscopo  Remcnsi,  312. 

Regi  Frtneoram,  449. 

Reffinae  Jerosolymoram,  206,  289,  354,  355. 

Religiosis  quibusdtm,  101 . 

Richardo  anbtti  Fontanensi  in  Anglia,  96, 

Richerae  imperatrici  Romanoram,  137. 

Ricuino  episcopo  TuUensi,  61,  396. 

Roberto  tbbati  de  Danis,  324,  325. 

Roberto  nepoti  suo.  1. 

Roberto  Pullo  cardinali  cancellario,  362. 

Roffensi  episcopo,  205. 

Rogerio  regi  Sicilia;.  207,  208,  209,. 

Romanae  cori»  cardinalibus  ot  episc,  236,  237. 

Romano)  curiae  tribus  episc,  219,  230,  231,  232. 

Roroano  pontifici,  328. 

Ron  no  subdiac.  sanctae  Romtnae  EcclesisB,  105. 

38 


{ 


Romanis,  siTe  senatid  popnloaoe  Romano.  143. 
Rorffoni  de  Abbalis-yiira,  400. 
Rnueno  abbati  Sancti-Anaetasii,  MO. 


Saeculari  cnidam,  292. 

Sanct»  sorori  imperatorlB  Hispanise,  301 . 

Sanctimoniali  cnldam,  114. 

Sanctimoniali  de  monasterio  Sancts-Harits  Treeensis, 

115. 

Senonensi  clero.  302. 

Simoni  abbati  S.  Nioolai  de  Saltn,  83,  84^  406. 
Simoni  daci  Lotharin^oB,  119. 
Simoni  fiiio  Castellani  Gameracensis,  186. 
Sophis  yirgini,  113. 
Spirensi  popalo^  363. 

Stephano  aobati  Sancti-Joannis  Camotensis,  82. 
Stephano  cardinali  episcopo  Prjenestino,  219,  224, 230- 
232,  331 . 
Stephano  episcopo  Metensi,  29. 
Sugerio  abbati,  78,  222,  266, 369-371,  376-381. 


T.  adolescenti.  qui  yitam  monasticam  Toyerat,  412. 

Theobaldo  arcniepiscopo  Cantaariensi,  361. 

Theobaldo  comiti  Campanise»  37-41,  271. 

Thoms  de  Sancto-Audomaro,  108. 

Thom»  prseposito  de  Beverla,  107,  411. 

Tolosanis  civibas,  242. 

Trecensi  clero,  203. 

Trecensis  episcopo,  427. 

Triam-Fontiom  monacbis,  71. 

Tronci-Berengarii  abbati,  417. 

Tnrstino  arcbiepiscopo  Eboracensi,  95,  319. 

u 

Ulgerio  episcopo  Andegayensi,  200. 

V 

VaKiscaidam  Priori,  441. 

Wilenco  episcopo  Lingonensi,  59,  60. 

V^illelmo  abbati  de  Rievalle,  353,  360. 

IVillelmo  abbati  Trecensi.  408. 

IVillelmo  comiti  Antissiodoreosi,  464. 

IVillelmi  monadii  Clarn-Vallensis  fratri,  103. 

Willelmo  patriarch»  Jerosolymornm,  175,  393. 


Ymaro  sea  Igmaro  cardioali  episcopo  Tascolano,  219, 
230-232. 
Yvoni  sea  Ivooi  cardinali,  193. 

DIVERSORUM    EPISTOLiE     AD     BERNARDUH    ET 

ALIOS. 

A.  cDJusdam  abbati  Reatinonsi,  eplst.  482. 

Abbatis  Sjpinae  ad  S.  Bemardnm,  epist.  373. 

Adriano  lY  papse  capitali  generalis  nigromm  mona- 
eberam,  epist.  480* 

Alexandro  III  pap»  capitoli  generalis  nigronim  monar 
chonim,  epiet.  481. 


Bartbolom»!  episcopi  LaadBnentli,  ad  BamiooMi  Rt- 
mensem,  epist.  476. 

Beraardi  abbatis  Itali  ad  InnoGentinm,  epiat.  S48, 

Beraardi  ejasdem  ad  S.  Beraardam,  episl.  354.  466. 

Britannincomiti  etbaronibns,  Nicolai  GIar»-VaileDtii^ 
in  persona  Bernardi,  epist.  461. 

Goelestino  II  GlanB-Yallensiam,  epist.  859. 

Gapitali  ^eneralis  nigroram   monachonim  ad  Adria- 
nom  IV,  epist.  480. 

Capitoli  ejasdem  ad  Alexandmmlll,  epist  481. 

Gapitalo  Gisterciensi  Eagenii  epiatola,  pr»mi8sa  epist. 
273. 

Gapitalo  eidem  Hagonis  episc.  Ostionsis,  epist.  478. 

Glars-Valiensiam  ad  Ccelestinam  II,  epist.  350. 

Episcopis  apod  Senones  eongregatis  Innoeentii  II  papa 
rescriptnm,  epist.  194. 

Eagenii  lll  pap»  ad  capitnlam    Cistereiense  e^stola, 
prsemissa  epist.  273. 

Fastredi  abbatis  GIar»-Va1Iensis  ad  qaemdam  oidioia 
sni  abbatem.  epist.  478. 

G.  ad  S.  Bemardam,  epist.  472. 

Gaafridi  episcopi  Carnotensis  ad  Stephanam  episcopnm 
Parisiensem,  epist.  427. 

Gnilfelmi  abbatis  Sancti-Theoderici  ad  Ganfridam  Car- 
notensem  et  Beraardnm,  epist.  326. 

Henrici  episcopi  Trecensis  ad  S.  Beraardam,  epist.  474. 

Hildeberti  arcniepiscopi  Tnroncnsis  ad  S.  Bernardnm, 
epist.  122. 

Haimonis  arehidiaconi  Gatalaanensis  ad  S.  Bemardum, 
epist.  470,  471. 

Hngonis  episcopi  Ostlensis  ad  capitolam  Gittersiense 
epist.  437. 

Hagonis  Mctelli  ad  S.  Bernardnm^  epist.  467-469. 

Hugonis  MetelU  in  persona  abbaiis  sni  ad  GoiUelmam 
abbatem,  enist  469. 

Inoocentii  II  papa?i  rescriptnm  ad  episeopos  Senoais 
congregatos,  epist.  194. 

Innocentii  Ii  papse  privileglnm  S.  Bemardo  concmaam, 
epist.  352. 

innocentio  II  pans  Bernardi  abbatis   Itali,  episl.  343L 

Joannis  abbatis  (;as{e-Marii  ad  S .  Beraardnm,  episL  S80u 

Lacano  episcopo  Nicolai  Glane-Vallensis,  epist.  483- 

Manueli  Comneno  imperatori  Constantinopoiilano  Mi^ 
colai  Claras-Vallensis,  epist.  462. 

Nicolai  Glars-Yallensis  ad  comilem  et  barones  Biitaii- 
nia;,  in  persooa  Bernardi,  epist*  461. 

Nicolai  Clarse-Vallensis  ad  Mannelem  Gomneaam  iss- 
peratorem  Gonslantinopolttauam  epist.  462, 

Nicolai  Clarse-Vallensis  ad  Lncanum  episcopam,  episl. 
463. 

Noviomensi  prieposito  C.  Petri  de  Kova,  epist.  479. 

Petri  Venerabilis,  abbatis  Clnniacensis»  aa  S.  Beroar- 
dum,  epist.  229,  264,  388. 

Petri  de  Roya  noviiii  Clarae-Vallcnsis  ad  G.  pra&po- 
situm  Novionkensem,  epist.  479. 

Reatinensi  abbati  cajasdam  A.  epist.  482. 

Samsonis  arcbiepiscopi  Remensis  ad  S.  fierDardom. 
epist.  473. 

Stephano  episcopo  Parisiensi  Ganfridi  episco^  Gam»- 
tensis,  epist.  465. 

Tnrstini  archiepiscopi  Eboracensis  ad  WiUelmon  Cao- 
toariensem  pontincem,  epist.  477. 

Willelmo  Cantnariensi  pontifici  Tarstini  archiepiscopi 
El>oracensi8.  epist.  477. 


1IV« 


GftofHdo  ito  Ferrmia  et  socHs  efos.  169. 

GaaMdi  parantibiis»  111. 

Gerardo  ibbati  Paltariensi,  81. 

Gerardo  caDcellario  sanct^e  Romana  EccIesiaB,  S19. 

Gildoino  abbaii  Sancli-Vicloris  Parisiensis,  410, 

Gillcberto  Uoiversali  episcopo  Londoniensi,  M. 

Godefrido  Priori  Glare-Vallensi,  317. 

Gregorio  Targainio  cardinali,  333. 

Goaitero  de  Calyo-Monte,  104. 

Goarino  abbati  Alpensi,  254. 

Goidoni  abbati  Arremarensi,  297,  398. 

Gnidoni  abbati  Holismensi,  80. 

Gaidoni  abbati  Trium-Fontium,  69,  70. 

Gnidoni  cardinali  et  cancellario,  367. 

Gaidoni  cardinali  Pisano,  334. 

Gnidoni  de  Gastello,  192. 

Gaidoni  episcopo  Laasannensi,  96, 

Gaidoni  legato  sancl»  Romanas  Ecclesis,  196. 

Gaidoni  thesanrio  Ecclesis  Lagdunensis,  165. 

Gaigoni  Priori,  et  cseteris  Gartasi»  majoris  Religiosis, 
11, 12. 

Gaiienco  episcopo  Lingonensi,  59,  60. 

Gaillelmo  abbati  Sancti-Theodorici,  85,  86.  327. 

Gaillelmo  comiti  Pictavoram  et  daci  Aqaitani»,  127, 
128. 

H 

Haimerico  cancellario  sanctffi  Roman»  Ecclesi»,  15, 
20,  48,  51-54,  157,  160,  162,  181,  311,  316,  338. 

Heli»  cardinati,  295. 

Helis  monachi  parentibas,  lll. 

Henrico  archidiacono,  403. 

Heorico  archiepiscopo  Mogontino,  365. 

Henrico  archiepiscopo  Senonensi,  42,  43,  182»  316. 

Henrico  cardinali,  ^5. 

Henrico  de  Mardach,  abbati  de  ValIe<^GIara,  106,  311. 

Henrico  comiti  Gampania^,  279. 

Henrico  episcopo  Virdanensi,  62,  63. 

Henrico  episcopo  Wintoneosi,  93. 

Henrico  ren  Angloram,  92,  138. 

Herberto  aiobati  Sancti-Stephani  Oirionensis,  234. 

Hibernlse  fratribas,  374. 

Hildeberto  archiepiscopo  Taronensi,  123,  124. 

Hildefonso  eomiti  Sancti-iEgidii,  241. 

Hildegardi  abbatiss»,  366. 

Hildegarlo  abbati  Flayiacensi,  67,  68. 

Honorio  II  paps,  13, 14,  46,  47,  49,  50. 

Hogoni  abbati  Pontiniacensi,  33. 

Hagoni  abbati  Prsmonstratensi,  253. 

Hagoni  abbati  Triam-Fontiam,  274. 

Hagoni  archiepiseopo  Rothomagensi,  25, 418. 

Hogoni  cardinali  episeopo  Ostiensi,  287,  290, 296,  306, 
907. 

Hagoni  comiti  Campani»,  Templi  militi  facto,  31. 

Hagoni  Farsito,  35,  36. 

Hngoni  novitio,  postea  Bon»-ValIis  abbati,  312. 

Hagoni  de  Sancto-Victore,  77. 

Hagoni  episcopo  Rothomagensi,  418. 

Hambaldo  archiepiscopo  Lngdanensi,  22. 

Homberto  abbati  Igniacensi,  141. 

I 

Id»  comitiss»  Mivemensi,  375. 

Igmaro  sea  Ymaro  cardinali  episcopo  Tascolano,  219, 
t30-232. 

Ignotis  (^aibasdam,  98,  416. 

Imperatnci  Romanoram,  137. 

InnocenUo  11  papae,  136,  150,  152,  155,  156,  158,  159, 
161,  164,  166,  167,  169,  171,  172,  176-180,  184,  189,190, 
191, 198,  199,  210-218,  314,  318,  323,330,  337,  339,  340, 
343,346-351,432. 

iToni  sea  Yvoni  cardinali,  193. 


ianoensibas  civibas,  129. 
Jerosolymoram  patriarcbae.  175,  193. 
Jerosolymoram  regin»,  206,  289,  354,  355. 
Joanni  abbati  de  Bnzaio,  233. 
Joanni  Cirit»  abbati,  464. 
Joanni  Gremensi  cardinali  presbytero,  163. 
Joannis  (Sanc(i-)  Camotensis  abbati,  82. 
Joranno  abbati  Sancti-Nicasii  Remensis,  32. 
JoslenoepiscopoSaessionensi,  222,223  225,  227,  263, 
342. 
Jodiei  caidam,  42r>. 

Patrol.  CLXXXII. 


L»tiensi  abbaU,  400. 
Laudanensi  episcopo,  272. 
Leffatis  apostolicis,  302. 
Lelberto  abbati  Sancti-Michaelis,  399. 
Lemovicensi  episcopo,  329. 
Leonio  abbati  Saneti-Bertini,  382,  383. 
Lotharingi»  daci  et  duciss»,  119. 
Lotharingi»  daciss»,  120. 
Lothario  imperatori,  139,  140. 
Lac»  abbati  Gaissiacensi,  79. 
LadoYico  Grosso  regi  Franconim,  44,  255. 
Ladovico  Janiori  regi  Francoram,  170,  220,  221, 
282,  303,  304.  ->        »       » 

Ladoyico  regi  Francoram,  466. 
Lagdanensi  archiepiscopo,  394. 
Lagdanensibas  canonicis,  174. 


Malachi»  archiepiscopo  Hibemi»,  341,  356,  357. 

Mar.  et  axori  ejas,  421. 

Mari»  (Sanct»-)  Trecensis  sanctimoniali  caidam,  115. 

Materter»  imperatoris  Hispanianim,  455. 

Mathildi  comitiss»  Blesenci,  300. 

Mathildi  dnciss»  Bargandi»,  121. 

Mathildi  regiu»  Angloram,  315. 

Malthso  loffato,  21. 

Mattheo  Aloanensi  episcopo.  461. 

Mediolanensibus  civibas,  131, 133. 

Mediolanensi  clero,  132. 

Mediolanensibas  noviiiis.  134. 

Milisendi  Jerosolym.  regin»,  206,  289,  354,  355. 

Monacho  cuidam,  99. 

Monachis  de  Sancio-Anastasio,  345. 

Monachis  Triam-Fontiam,  71. 

N 

Nicasii  (Sancti-)  Remensis  abbati,  32. 
Nicolai  (Sancti-)  de  Salta  abbati,  83,  84,  406. 
NoTitiis  Mediolanensibns,  134. 
Noyitiis  qoibasdam,  462. 

0 

Odoni  abbati  Belli-Loci,  407. 
Odoni  abbati  Majoris-Monasterii,  397. 
Ogerio  canonico  regaIariJB7,  88,  89,  90. 
Ostiensi  episcopo,  287,  290,  ^  306,  307. 


Pap»  in  gratiam  Trecensis  episcopi,  432-439. 
Patriarchffi  Jorosolymitano,  175,  393. 
Petro  abbati  Gellensi,  293,  419. 
Petro  abbati  Glaniacensi,  147-149,  228,  265,  267,  364, 
387,389, 
Petri  (Sancti-)  de  Monte  abbati,  76. 
Petro  decano  Bisontino,  197. 
Petro  diacono  cardinali,  17,  18,  19. 
Petro  episcopo  Palentino,  372. 
Petro  episcopo  Papiensi,  135. 
Petro  presbytero  cardinali,  16. 
Philippo  Toronensis  Ecclesi»  invasori,  151. 
Pisanis  civibus,  130. 
Pr»monstratensi  abbali,  253. 
Pr»varicatori  cuidam  pacti  sni,  415. 
Priori  cuidam  Vallis,  441. 

R 

Radalfo  patriarcb»  Antiocheno,  392. 

Rainaldo  ahbali  Fusniacensi,  72-74,  413. 

Rainaldo  archiepiscopo  Remeosi,  312. 

Regi  Franeoram,  449. 

Reffin»  Jerosolymoram,  206,  289,  354,  355. 

Religiosis  qoibusdam,  101 . 

Richardo  aobati  Fontanensi  in  Anglia,  96, 

Richer»  imperatrici  Romanoram,  137. 

Ricaino  episcopo  Tullensi,  61,  396. 

Roberto  abbati  de  Danis,  324,  325. 

Roberto  nepoti  suo^  1. 

Roberlo  Pollo  cardinali  cancellario,  362. 

Roffensi  episcopo,  205. 

Rogerio  regi  Sidli».  207,  208,  209,. 

Romanae  cori»  caroinalibas  et  episc,  236,  237. 

Roman»  curi»  tribas  episc,  219,  230,  231,  232. 

Romano  pontifici,  328. 

Ron   no  sobdiae.  sanct»  Roman»  Ecclesi»,  105« 

88 


ik0i» 


iSS^^^muSmTmKSkRm. 


iiw 


RMMiiis.  tive  MiHUid  popnloqiie  Romano,  143. 
Rorfoni  de  Abbatu-Villa.  409. 
Ramleno  abbati  SaDCti-Anastasii,  MO. 


Seenlari  cnidam,  292. 

Sancts  forori  imperatoiii  Hiapanic,  301 . 

Sanctimofiiali  coidam,  114. 

Sanctimoniali  de  monasterio  Sancts-Haris  Treeeniia, 
115. 

Senonensi  clero,  902. 

Simoni  abbati  S.  Nieolai  de  Saltn,  83,  84^  406. 

Simoni  doei  Lotbann|ic,  1  i9. 

Simoni  filio  CaBtellani  Cameracensis.  186. 

Sopbise  yirgini.  113. 

Spirensi  popnlo,  363. 

Siepliano  aLiiati  Sancti-Joannis  CamoteAsis,  82. 

Stephano  cardinali  episcopo  Prsneslino.  219.  224, 230- 
232, 331 . 

Stepbano  epiKopo  Hetensi.  29. 

Sngerio  abbati,  78.  222.  26G,  369-371,  370-381. 


T.  adolescenti.  qui  Titam  monasticam  Toyeraty  412. 

Theobaldo  archiepiscopo  Caotnariensi.  361. 

TheotMildo  comiti  Campani».  37-41,  271. 

Thom»  de  Sancto-Audomaro,  108. 

Thomae  pra;posito  de  Beverla,  107,  411. 

Tolosanu  civibus.  212. 

Treeensi  clero,  203. 

Trecensis  episcopo,  427. 

Trinm-FonUom  monacbis,  71. 

Tronci-Bereogarii  abbati,  417. 

Tnrstino  archiepiscopo  Eboracensi.  95,  319. 

u 

Ulgerio  episcopo  Andegayensi,  200. 

V 

Valliscuidaro  Priori,  441. 

Wilenco  episcopo  Linfonensi.  59.  60. 

V^illelmo  abbati  de  Rievalle,  353.  360. 

Willelmo  abbati  Trecensi.  408. 

Willelmo  comiti  AntissiodoreDsi.  464. 

Willelmi  monaehi  Clarfi-Vallensis  fratri.  103. 

Willelmo  patriarch»  Jero«olymomm,  175,  393. 


Ymaro  sea  Igmaro  cardioali  episcopo  Tasculano,  219, 
230-232. 
Yvoni  seu  Ivoni  cardinali,  193. 

DIVERSORUH    EPISTOLiE     AD     BERNARDUH    ET 

ALIOS. 

A.  cojusdam  abbati  Reatinonsi,  epist.  482. 

Abbatis  Spin»  ad  S.  Bemardum.  epist.  373. 

Adriano  lY  papae  capituli  generalla  nigrorum  mona- 
eberam.  epist.  480. 

Alexandro  III  pap»  capitoli  generalis  nigroram  monar 
ehonim,  epist.  481. 


Bartbolomci  episeopi  LaadneMis,  ad  BamiooMi  Re- 
nensem,  episl.  416. 

Bemardi  abbatis  Itali  ad  Innocenliun,  epist.  S43, 

Bemardi  ejusdem  ad  S.  Beraardom,  raisl.  3S4,  466. 

Brilanniceomiii  el  baronibns,  Nicolai  Glar«-¥allensiSk 
in  persona  Beraardi,  epul.  461. 

Coelesiino  U  CtonB-Vallensiiim.  eplst.  359. 

Capinili  |eoeralis  nigroram   monachoram  ad  Adria- 
nnm  nr,  epist.  480. 

Capitoli  eiusdem  ad  Alexandram  III,  epist.  481. 

Capitnlo  usterciensi  Eofeoii  epistola,  prcmiisa  epist. 
273. 

Capilnlo  eidem  Hogonls  epise.  Ostieosis,  epist.  475. 

CburK-VaUensiam  ad  CcBleslinnm  II,  episl.  3S9. 

Episcopis  apod  Senones  congregalis  Innocentii  il  papc 
rescriptnm.  epist.  194. 

EngeDii  IIl  papn  ad  capilulom    Cisteraense  episiola, 
prsmissa  epist.  273. 

Fastredi  abbatis  Clarae-\'a1lensifl  ad  qaemdHD  ofdinis 
soi  abbalem.  episl.  478. 

G.  ad  S.  Beniardam,  epist.  472. 

Gaofridi  episcopi  Carootensis  ad  Stephanom  episcopum 
Parisiensem.  epist.  427. 

Guilfelmi  abbatis  Sancti-Theoderici  ad  Ganfridom  Car- 
notensem  et  Beroardum,  epist.  326* 

Henrici  episcopi  Trecensis  ad  S.  Bemardum,  eplst.  474. 

Hildeberti  arcbiepiseopi  Tnrooensis  ad  S.  Bemardom. 
epist.  122. 

Haimonis  arehidiaconi  Cataiaunensis  ad  S.  Beraardum. 
epist.  470,  471. 

Hugonis  episcopi  Ostiensis  ad  capilnlom  CisUrsieose 
epist.  437. 

Hagonis  Metelli  ad  S.  Bernardum^  epist.  467-469. 

Hugonis  Metelli  in  persona  abbaus  soi  ad  Goillelmom 
abbatem.  epist  469. 

Innocentii  II  pap»  rescriptum  ad  episeopos  Senoais 
congregatos.  epist.  194. 

Innocentii  Ifpap»  privilegiam  S.  Beraardo  coDcetsam, 
epist.  352. 

innocentio  II  pape  Bernardi  abbatis   Itali,  episl.  343, 

Joannis  abbatis  GassB-Marii  ad  S.  Bemardum,epist.  386^ 

Lucano  episGopo  Nicolai  Clars-Vallensas,  episl.  4fi3- 

Manueli  Comneno  imperatori  Constanlinopolilano  Ni- 
colai  Clarse-VaUensis,  epist.  462. 

Nicolai  Clars-Valleosis  ad  comitem  et  barones  Brilaii- 
iiiffi,  in  persona  Bernardi.  episl.  461. 

Nicolai  Clarae-Vallensis  ad  Mannelem  Comneaam  im- 
peratorem  Conslantinopolitanum  epist.  462. 

Nicolai  Clarse-Vallensis  adLocannmepiscopam,episl. 
463. 

Noviomensi  praeposito  C.  Petri  de  Rova»  epist.  479. 

Petri  Venerabilis,  abbatis  Cloniacensis»  aa  S.  Beraar- 
dum,  epist.  229.  264,  388. 

Pelri  de  Roya  novitii  Clarae-Vallcnsis  ad  G.  prspo- 
situm  NovioDkensem,  episu  479. 

Reatinensi  abbati  cujosdam  A.  epist.  482. 

Samsonis  archiepiscopi  Remensis  ad  S.  fiernardom, 
epist.  473. 

Stepbano  episcopo  Parisiensi  Gaafridi  episco^  Carno- 
tensis,  epist.  465. 

Turstini  archiepiscopi  Eboracensis  ad  V^iUelmiu  Cao- 
toariensem  pontincem,  episu  477. 

Willelmo  Cantuaricnsi  pontifici  Torstini  arcbiepiscopi 
Eboracensis.  opist.  477. 


■  TH!S  VOLUr^ 

DOES  njt  c;rc!.ilate 

0!;TS:DE  tm  ldkaky 


3  2044  073  558  447 


TH!S  VOLIjr^ 

DOES  H-M  c;r;:i:late 
outs:d:  ti:e  l.d^^aky 


3  2044  073  558  447